Book Title: Tiloypannatti Part 1
Author(s): Vrushabhacharya, Chetanprakash Patni
Publisher: Bharat Varshiya Digambar Jain Mahasabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090504/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI vItarAgAya namaH zrI-yativRSabhAcArya-viracitA tiloya-paNNattI ( trilokaprajJaptiH) ( jaina-lokamAna-siddhAntaviSayaka-prAcIna prAkRtagrantha ) prAcIna kAnaDI pratiyoM ke AdhAra para prathama bAra sampAdita [prathama khaNDa] TIkAkI : AryikA 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI mampAdaka: DaoN0 cetanaprakAza pATanI ___ prAdhyApaka, hindI vibhAga jodhapura vizvavidyAlaya, jodhapura prakAzaka prakAzana vibhAga, zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yativRSabhAcArya viracitA tiloppaNNattI-prathama khaNDa . ( prathama tIna mahAdhikAra ) purovAk : japamAlAla jaina sAhityAcArya, sAgara ! ma.pra.) bhASA TIkA: pAyikA 105 bhI gigugamatI mAtAmo sampAdama: meM. cetamaprakAza pATanI, joSapura (rAja.) prakAzaka 1 bhI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA prApti sthAna : kendrIya sAhitya maNDAra bhI bhAratIya digambara jaina mahAsabhA 10/3 naI dhAna maNDI, koTA ( rAja) kahasaratapayA, 6. san 1984 ] prathama saMskaraNa vIra nirvAga saMvata 2510 [vi.saM. 2040 mudraka : pA~calAla jaina kamala prinTarsa, madanagaMja-kizanagar3ha (rAja.) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r kI Wan tri lo kA kR ti !5 pha kA za kA naha Shao . dae e maa lh shraa nnaa , pu kamala prati ti tya dhana jala ch tU - eka zarka ''dhUma ogichi NEM WIT Loha PUNJ bhA kA - sahakAra kI mahaka kAviSa -xxx zrIkA paMka prA ca - yA kA FIT bA kAkA Akara usa prabhA mahAtama manthala K agr khsl ETM mIna 132... Kar dalaya 24000 ne nog Sawhn plaeNna 1x500 la rA da taya se ema00 2000 2000 ke. upa BASAR -Ke lo kA kA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovAka zrI yativRSabhAcArya dvArA viracita 'tiloya paNNattI' graMtha jaina vAGmaya ke antargata karaNAnuyoga kA prAcIna grantha hai| isameM loka prarUpaNA ke sAtha aneka prameyoM kA digdarzana upalabdha hai / rAjavArtika, harivaMza purANa, trilokasAra, jambUdvIpa prajJapti tathA siddhAntasAra dIpaka prAdi graMthoM kA yaha mUla srota kahA jAtA hai / isakA pahalI bAra prakAzana DA0 hIrAlAlajI, DA0 e0 ena. upAdhye ke saMpAtamA meM paM0 bAlabadalI jhAlI pAhinnI anuvAda ke sAtha jIvarAja granthamAlA solApura se huA thA, jo aba aprApya hai| isa saMskaraNa meM gaNita sambandhI kucha saMdarbha aspaSTa raha gaye the jinheM isa saMskaraNa meM TIkAkI zrI 105 dhAryikA vizuddhamatIjI ne aneka prAcIna pratiyoM ke AdhAra para spaSTa kiyA hai| trilokasAra tathA siddhAntasAra dIpaka ko TIkA karane ke pazcAt Apane 'tiloya paNNattI' ko prAcIna pratiyoM ke AdhAra se saMzodhita kara hindI anuvAda se yukta kiyA hai tathA prasaGgAnusAra Agata aneka AkRtiyoM, saMdRSTiyoM evaM vizeSArthoM se alaMkRta kiyA hai, yaha prasannatA kI bAta hai| saMpUrNa grantha nau adhikAroM meM vibhAjita hai jinameM se prArambhika tIna adhikAroM kA yaha prathama bhAga prakAzita kiyA jA rahA hai| caturtha adhikAra ko anuvAda ke sAtha dvitIya bhAga aura zeSa adhikAroM ko anuvAda ke sAtha tRtIya bhAga ke rUpa meM prakAzita karane kI yojanA hai / pUjya mAtAjI zrI vizuddhamatIjI abhIkSNa jJAnopayoga vAlI AryikA haiN| inakA samagra samaya svAdhyAya aura tattva cintana meM vyatIta hotA hai / tapazcaraNa ke prabhAva se inake kSayopazama meM AzcaryakAraka vRddhi huI hai / iso kSayopazama ke kAraNa zrApa ina gahana graMthoM ko TIkA karane meM sakSama ho sakI haiN| zrI cetanaprakAzajI pATanI ne grantha kA saMpAdana bahuta parizrama se kiyA hai tathA prastAvanA meM sambaddha samasta viSayoM kI paryApta jAnakArI dI hai / gaNita ke prasiddha vidvAn pro. lakSmIcandrajI ne 'tiloya paNNattI aura usakA gaNita' zIrSaka apane lekha meM gaNita kI vividha dhArAoM ko spaSTa kiyA hai / mAtAjI ne apane 'AdyamitAkSara' meM grantha ke upodghAta kA pUrNa vivaraNa diyA hai| bhAratavarSIya di0 jana mahAsabhA ke utmAhI-karmaTha adhyakSa zrI nirmala kumArajI seThI ne mahAsabhA ke prakAzana vibhAga dvArA isa mahAn graMtha kA prakAzana kara prakAzana vibhAga ko gauravAnvita kiyA hai| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 graMtha ke saMpAdaka zrI cetanaprakAzajI pATanI, divaMgata pUjya munirAja zrI 108 samatAsAgarajI ke suputra haiM tathA unheM paitRka sampatti ke rUpa meM apAra samatA tathA zrutArAdhanA kI apUrva abhiruci ( lagana ) prApta huI hai| TIkAkartrI mAtAjI prArambha meM bhale hI merI ziSyA rahI hoM para aba to maiM unameM apane Apako par3hA dene kI kSamatA dekha rahA huuN| TIkAkartrI mAtAjI aura saMpAdaka zrI cetana prakAzajI pATanI ke svastha dIrghajIvana kI kAmanA karatA huA apanA purovAk samApta karatA hUM | vinIta : pannAlAla sAhityAcArya sAgara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI bAta jIvana meM paristhitijanya anukUlatA-pratikUlatA to calatI hI rahatI hai parantu pratikUla paristhitiyoM meM bhI unakA adhikAdhika sadupayoga kara lenA viziSTa pratibhAnoM kI hI vizeSatA hai| 'tiloyapaNNatto' ke prastuta saMskaraNa ko apane vartamAna rUpa meM prastuta karane vAlI viduSA AryikA pUjya 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI bhI unhIM pratibhAoM meM se eka haiM ! jUna 1951 meM sIr3hiyoM se gira jAne ke kAraNa Apako udayapura meM ThaharanA par3A aura tabhI ti0 pa0 kI TIkA kA kAma prArambha huA / kAma sahaja nahIM thA parantu buddhi paura zrama milakara kyA nahIM kara sakate / sAdhana aura sahayoga saMketa milate hI juTane lage / aneka hastalikhita pratiyAM tathA unakI phoTo sTeTa kaoNpiyA~ maMgavAne kI vyavasthA kI gaI / kanar3a kI prAcIna pratiyoM ko bhI pAThabheda va lipyantaraNa ke mAdhyama se prApta kiyA gyaa| DA. udayacandajI jaina ( sahAyaka AcArya, jainavidyA evaM prAkRta vibhAga, sukhAr3iyA vizvavidyAlaya, udayapura ) se pratiyoM ke pAThabheda grahaNa karane meM tathA prAkRtabhASA evaM vyAkaraNa sambandhI saMzodhanoM meM sahayoga milaa| isa prakAra prathama cAra mahAdhikAroM kI pANDulipi taiyAra karane meM hI aba taka lagabhaga 13,000) rupaye vyaya ho cuke haiM / 'seThI TrasTa' lakhanaU se yaha Arthika sahayoga prApta humA aura mahAsabhA ne isake prakAzana kA uttaradAyitva vahana kiyA / zrImAn nIrajajI aura nirmala jI jaina ne satanA se presakApI hetu na kevala kAgaja bhejA apitu ve kaI bAra pratyakSa rUpa se bhI aura patroM ke mAdhyama se bhI satata preraNAtmaka sahayoga dete rhe| DA0 cetanaprakAzajI pATanI ne sampAdana kA gurutara bhAra saMbhAlA aura aneka rUpoM meM unakA sakriya sahayoga prApta huA / yaha saba pUjya mAtAjI ke puruSArtha kA hI supariNAma hai / pUjya mAtAjI "yathAnAma tathA guraNa' ke anusAra vizuddhamati ko dhAraNa karane vAlI haiM tabhI to gaNita ke isa jaTila graMtha kA prastuta sarala rUpa hameM prApta ho sakA hai / pAMvoM meM coTa lagane ke bAda se pUjya mAtAjI prAyaH svastha nahIM rahatI tathApi abhIkSAjJAnopayoga pravRtti se kabhI virata nahIM hotii| satata parizrama karate rahanA ApakI anupama vizeSatA hai| Aja se 8 varSa pUrva meM mAtAjI ke samparka meM AyA thA aura yaha merA saubhAgya hai ki tabase mujhe pUjya mAtAjI kA anavarata sAnnidhya prApta rahA hai| mAtAjI kI zramazIlatA kA anumAna mujha jaisA koI unake nikaTa rahane vAlA vyakti hI kara sakatA hai| Aja upalabdha sabhI sAdhanoM ke bAvajUda Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAjI sampurNa lekhanakArya svayaM apane hAtha se hI karatI haiM--na kabhI eka akSara TAipa karavAtI haiM aura na kisI se likhavAtI haiN| sampUrNa saMzodhana-pariSkAroM ko bhI phira hAtha se hI likhakara saMyukta karatI haiN| maiM prAyaH socA karatA hUM ki dhanya haiM ye jo ( AhAra meM ) itanA alpa lekara bhI kitanA adhika nhii| inakI deva bhirakAla taka samAja ko samupalabdha rhegii| isa mahAn kRti kI TIkA ke atirikta pUrva meM Apa 'trilokasAra' aura 'siddhAntasAra dIpaka' jaise bRhatkAya graMthoM kI TIkA bhI kara cukI haiM aura lagabhaga 10-12 sampAdita evaM maulika laghu kRtiyAM bhI Apane prastuta kI haiN| maiM eka alpajJa zrAvaka hUM-adhika par3hA likhA bhI nahIM hUM kintu pUrva puNyodaya se jo mujhe yaha pavitra samAgama prApta huA hai ise maiM sAkSAt sarasvatI kA hI samAgama samajhatA huuN| jina graMthoM ke nAma bhI maiMne kabhI nahIM sune the unakI sevA kA suavasara mujhe pUjya mAtAjI ke mAdhyama se prApta ho rahA hai, yaha mere mahAn puNya kA phala to hai hI kintu isameM ApakA anugrahapUrNa vAtsalya bhI kama nhiiN| jaise kASTha meM lagI lohe kI kIla svayaM bhI sara jAtI hai aura dUsaroM ko bhI tarane meM sahAyaka hotI hai, usI prakAra satata jJAnArAdhanA meM saMlagna pUjya mAtAjI bhI merI dRSTi meM taraha-tAraNa haiN| Apake sAnnidhya se maiM bhI jJAnAvaraNIya karma ke kSaya kA sAmarthya prApta karU', yahI bhAvanA hai / meM pUjya mAtAjI ke svastha evaM dIrghajIvana kI kAmanA karatA huuN| vinIta4. kajor3Imala kAmabAra, jobanera LIM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAdyamitAkSara jainadharmaM samyak zraddhA, samyagjJAna aura samyak cAritra paraka dharma hai isa dharma ke praNetA rahaMtadeva haiM / jo vItarAga, sarvajJa aura hitopadezI hote haiN| inakI divya vANI se pravAhita tattvoM kI saMjJA zrAgama hai / inhIM samIcIna tattvoM ke svarUpa kA prasAra-pracAra evaM AcaraNa karane vAle AcArya, upAdhyAya aura sAdhu parameSThI sacce guru haiM / vartamAna meM jitanA bhI Agama upalabdha hai vaha saba hamAre nirgrantha gurunoM kI anukampA evaM dharma vAtsalya kA hI phala hai / yaha Agama prathamAnuyoga, karaNAnuyoga, caraNAnuyoga aura dravyAnuyoga ke nAma se cAra bhedoM meM vibhAjita hai / 'trilokasAra' graMtha ke saMskRta TIkAkAra zrImanmAdhavacandrAcArya traividya deva ne kararaNAnuyoga ke viSaya meM kahA hai ki - "tadarthaM - jJAna-vijJAna sampanna - pApavayaM bhIruguru- parvakrameAvyucchinatayA pravartamAnamavinaSTa sUtrArthatvena kevalajJAna-samAnaM karaNAnuyoga nAmAnaM paramAgamaM | arthAt jisa arthakA nirUpaNa zrI vItarAga sarvaMza varSamAna svAmI ne kiyA thaa| usI artha ke vidyamAna rahane se vaha karaNAnuyoga paramAgama kevalajJAna ke samAna hai / *********...?! AcArya yativRSabha ne bhI tiloya paNNattI ke prathamAdhikAra kI gAthA 86-87 meM kahA hai ki- "pavAha rUvattaNeNa.......mAiriyaaNukka mAbAda tiloyapaNpatti ahaM vocchAmi........." / arthAt AcArya paramparA se pravAha rUpa meM Aye hue 'triloka prajJapti' zAstra ko maiM kahatA huuN| isI prakAra prathamAdhikAra kI gAthA 148 meM bhI kahA hai ki - "bhaNAmo NissaMdaM diTTivAdAdo" arthAt maiM vaisA hI varNana karatA hUM, jaisA ki dRSTivAda aMga se nikalA hai / AcAryoM kI isa vANI se grantha kI prAmANikatA nirvivAda siddha hai / bIjAropaNa - san 1972 saM0 2026 Asoja ku0 13 guruvAra ko ajamera nagara sthita choTe dhar3A kI naziyA~ meM trilokasAra graMtha kI TIkA prArambha kara saM0 2030 jyeSTha zuklA zukravAra ko jayapura khAniyoM meM pUrNa ho cukI thii| graMtha kA vimocana bhI san 1974 meM ho cukA thA / pazcAt san 1975 ke jUna mAha meM parama pUjya paramopakArI zikSA guru A0 ka0 108 zrI zrutasAgarajI evaM pa0 0 parama zraddheya vidyAguru 108 zrI ajitasAgara ma0 jI ke sAnnidhya meM tiloyapaNNattI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 grantharAja kA svAdhyAya prArambha kiyA kintu 150 gAthA ke bAda jagaha jagaha zaMkAe~ utpanna hone lagIM tathA unake samAdhAna na hone ke kAraNa svAdhyAya meM nIrasatA zrA gaI / phalasvarUpa AtmA meM nirantara yahI kharoMca lagatI rahatI ki trilokasAra jaise grantha kI TIkA karane ke bAda tiloya pa0 kA prameya zeya nahIM bana pA rahA...... usI varSa (san 1975 meM ) savAImAdhopura meM sasaMgha varSAyoga ho rahA thA / kararaNAnuyoga ke prakANDa vidvAna siddhAnta bhUSaNa sva0 paM0 ratanacandajI mukhtAra sahAranapura vAle siddhAMtasAra dIpaka kI pANDulipi dekhane hetu prAye / hRdaya sthita zalya kI carcA paNDitajI se kI / Apane prathamAdhikAra kI gAthA naM0 140 145-47, 163, 168, 166, 178-79, 180.151, 184 se 161, 166-67, 200 se 212, 214 se 234, 238 se 266 taka kA viSaya spaSTa kara samajhA diyA jise maiMne vyavasthita kara AkRtiyoM sahita noTa kara liyaa| isake pazcAt san 1981 taka isakI koI carcA nahIM uThI / kabhI kabhI mana meM avazya yaha bAta uThatI rahatI ki yadi ye 83 gAthAeM prakAzita ho jAveM to svAdhyAya premiyoM ko pracura lAbha ho sakatA hai / yaha bAta san 1977 meM jIvarAja graMthamAlA ko bhI likhAI thI ki yadi Apa tiloyapaNNattI kA punaH prakAzana karAveM to prathamAdhikAra kI kucha gAthAoM kA gaNita hama usameM denA cAhate haiM / aMkurAropaNa - zrImAn dharmaniSTha mohanalAlajI zAMtilAlajI bhojana ne udayapura meM svamavya se zrI mahAvIra jina mandira kA nirmANa karAyA thaa| jisakI pratiSThA hetu ve mujhe udayapura lAye / san 1981 meM pratiSThA kArya vizAla saMgha ke sAnnidhya meM sAnanda sampanna huA / pazcAt varSAyoga ke lie anyatra vihAra hone vAlA thA kintu zranAyAsa sIr3hiyoM se gira jAne ke kAraNa donoM pairoM kI haDDiyoM meM kharAbI ho gaI aura cAturmAsa saMsaMgha udayapura hI huA / eka dina tiloyapaNNattI kI purAnI phAila anAyAsa hAtha meM A gaI / una gAthAnoM ko dekhakara vikalpa uThA ki jaise acAnaka paira paMgu ho gaye haiM usI prakAra eka dina ye prANa pakheru ur3a jAyeMge aura yaha phAila banda hI par3I rahegI / ataH ina gAthAoM sahita prathamAdhikAra ke gaNita kA kucha vizeSa khulAsA kara prakAzita karA denA caahie| usI samaya zrImAn paM0 pannAlAlajI ko sAgara patra dilaayaa| zrI paNDita sA0 kA preraNAprada uttara AyA ki Apako pUre grantha kI TIkA karanI haiN| zrI dharmacandrajI zAstrI bhI pIche par3a gaye / isI bIca zrI nirmalakumArajI seThI saMgha ke darzanArtha yahA~ Aye / zrApa se merA paricaya prathama hI thA / do-DhAI ghaNTe aneka mahatvapUrNa carcAeM huiiN| isI bIca Apane kahA ki isa samaya ApakA lekhana kArya kyA cala rahA hai / maiMne kahA lekhana kArya prArambha karane kI preraNA bahuta prApta ho rahI hai kintu kArya prArambha karane kA bhAva nahIM hai| kAraNa pUche jAne para maiMne kahA ki grantha lekhanAdi ke kAryoM meM saMlagna rahanA sAdhu kA parama kartavya hai kintu usakI vyavasthA Adi ke vyaya kI jo AkulatA evaM yAcanA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi kI pravRtti hotI hai use dekhate hue to zAstra nahIM likhanA hI sarvottama hai / yathArtha meM isa prakriyA se sAdhu ko bahuta doSa lagatA hai yaha bAta dhyAna meM prAte hI Apane turanta AzvAsana diyA ki Apa TIkA kA kArya prArambha kIjie lekhana kArya ke sivA pApako anya kisI prakAra kI cintA karane kA avasara prApta nahIM hogaa| isI bIca parama pUjya prAtaH smaraNIya 108 zrI sanmatisAgara ma0 jI ne yama sallekhanA dhAraNa kara lo| kramaza : AhAra kA tyAga karate hue mAtra jala para A cuke the| zarIra kI sthiti atyanta kamajora ho cukI thI / mere mana meM anAyAsa hI bhAva jAgRta hue ki yadi tiloyapaNatI kI TIkA karanI hI hai to pUjya mahArAja zrI meM prAzIrvAda lekara Apake jIvana kAla meM hI kArya prArambha kara denA cAhie / kintu dUsarI pora pAgama kI AjJA sAmane thI ki "yadi saMgha meM koI bhI sAdhu samAdhistha ho to siddhAnta granthoM kA paThana-pAThana evaM lekhanAdi kArya nahIM karanA caahie"| isa prakAra ke dvandva meM jhUlatA huA merA mana mahArAja zrI se AzIrvAda lene vAle lobha kA saMvaraNa nahIM kara sakA aura saM0 2038 mArgazIrSa kRSNA 11 ravivAra ko hasta nakSatra ke udita rahate graMtha prArambha karane kA nizcaya kiyA tathA prAtaHkAla jAkara mahArAja zrI se prAzIrvAda kI yAcanA kii| usa samaya mahArAja zrI kA zarIra bahuta kamajora ho cukA thA / jIvana kevala tIna dina kA avazeSa thA phira bhI dhanya hai aApakA sAhasa aura dhairya / turanta uTha kara baiTha gaye, usa samaya mugvAravinda se praphullatA Tapaka rahI thI, hRdaya vAtsalya rasa se uchala rahA thA, vAgI se amRta jhara rahA thA, usa anupama puNya velA meM zrApane kyA kyA diyA aura maiMne kyA liyA yaha likhA nahIM jA sakatA kintu itanA avazya hai ki yadi vaha samaya maiM cUka jAtI to itane udAratA pUrNa AzIrvAda se jIvanaparyanta vaJcita raha jAtI taba zAyada yaha grantha ho bhI nahIM paataa| pazcAt vidyAguru 108 zrI ajitasAgara ma0 jI se AzIrvAda lekara hUmar3oM ke nohare meM bhagavAn jinendradeva ke samIpa baiThakara graMtha kA zubhArambha kiyA / usa samaya dhana lagna kA udaya thA / lAbha bhavana kA svAmI zukra lagna meM aura lagneza guru tathA kAryeza budha lAbha bhavana meM baiThakara vidyA bhavana ko pUrNa rUpeNa dekha rahe the / guru parAkrama aura saptama bhavana ko pUrNa dekha rahA thaa| kanyA rAzistha zani aura candra dazama meM, maMgala navama meM aura sUrya praSTama bhavana meM sthita the| isa prakAra di0 22-11-1981 ko grantha prArambha kiyA aura 25-11-82 budhavAra ko NamokAra mantra kA uccAraNa karate hae paramopakArI mahArAja zrI svarga padhAra gye| tuSArapAta-dinAMka 1-1-82 ko prathamAdhikAra pUrNa ho cukA thA kintu isakI gAthA 138, 141-42, 208 praura 217 ke viSayoM kA samucita saMdarbha nahIM baiThA gA0 234 kA prArambha to 'ta' pada se huA thA / arthAt isako 35 se guNA karake...... ! kisa saMkhyA ko 35 se guNita karanA hai yaha bAta gA0 meM spaSTa nahIM thii| di0 16.2.12 ko dusarA adhikAra pUrNa ho gayA kintu isameM bhI gAthA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 naM0 85, 56, 65, 165, 202 praura 288 kI saMdRSTiyoM kA bhAva samajha meM nahIM AyA, phira bhI kArya pragati para rahA aura 20-3-82 ko tIsarA adhikAra bhI pUrNa ho gayA kintu isameM bhI gA. 25, 26, 27 prAdi ke artha pUrNa rUpeNa buddhigata nahIM hue| itanA hote hue bhI kArya cAla rahA kyoMki prArambha meM hI yaha nirNaya le liyA thA ki parva sampAdaka dvaya evaM hindI kartA vidvAnoM ke apUrva zrama ke phala ko surakSita rakhane ke lie grantha kA mAtra gariNata bhAga spaSTa karanA hai / anya kinhIM viSayoM ko sparza nahIM krnaa| isI bhAvanA ke sAtha caturthAdhikAra prArambha kiyA jisameM gA0 57 aura 64 to prazna cihna yukta thI hI kintu gaNita kI dRSTi se gA0 61 ke bAda nizcita hI eka gAthA chUTI huI jJAta huii| isI bIca hastalikhita pratiyAM ekatrita karane kI bahuta ceSTA kI kintu kahIM se bhI saphalatA prApta nahIM huI, taba yahI bhAva utpanna huA ki isa prakAra azuddha kRti likhane se koI lAbha nahIM / antatogatvA anizcita samaya ke lie TIkA kA kArya banda kara diyaa| pragati kA puruSArtha-uttara bhArata ke prAyaH sabhI pramukha zAstra bhaNDAroM se hastalikhita pratiyoM kI yAcanA kii| jinameM mAtra zrI mahAbIraprasAda vizvambaradAsajI sarrApha cAMdanI cauka dillI, zrImAn kastUracandrajI kAzalIvAla jayapura paura zrI ratanalAlajI sA0 vyavasthApaka zrI 1008 zAntinAtha di0 jaina khaMDelavAla paMcAyatI dIvAna mandira kAmA ( bharatapura ) ke saujanya se| 1+2+ 1 = ) cAra pratiyAM prApta huiiN| zapatha svIkAra kara lene ke bAda bhI jaba anya kahIM se saphalatA nahIM milI tama ujjaina aura byAvara kI pratiyoM se kevala caturthAdhikAra kI phoTo kaoNpI karavAI gii| isa prakAra kucha pratiyAM prApta avazya huI kintu be saba mudrita prati ke sadRza eka hI paramparA kI likhI huI thiiN| yahAM taka ki pUrva sampAdakoM ko prApta huI bambaI kI prati hI ujjaina kI prati hai aura isI ko pratilipi kAmA kI prati hai, mAtra pratilipi ke lekhanakAla meM antara hai| isa kAraNa kucha pATha bhedoM ke sivA gAthAe Adi prApta na hone se gariNatAdi kI mutthiyAM jyoM kI tyoM ulajhI hI rahIM / usa samaya parama pUjya AcAryavayaM 108 vimalasAgarajI ma. aura pa0 pUjya 108 zrI vidyAnandajI mahArAja dakSiNa prAnta meM hI virAja rahe the| ina yugala gururAjoM ko patra likhe ki mUlabidrI ke zAstra bhaNDAra se kannar3a kI prati prApta karAne kI kRpA kIjie / mahArAja zrI ne turanta zrI bhaTTArakajI ko patra likhavA diyA aura udayapura se bhI zrImAn paM0 pyArelAlajI koThar3iyA ne patra diyaa| jisakA uttara paM. devakumArajI zAstrI (vIravANI bhavana, mUla bidrI) ne dinAMka 21-4-1982 ko diyA ki yahAM tiloyapattI kI do tAr3apatrIya prAcIna pratiyAM maujUda haiN| unameM se eka prati mulamAtra hai aura parNa hai / dUsarI prati meM TIkA bhI hai lekina usameM antima bhAga nahIM hai para saMkhyA kI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdRSTiyAM vagairaha sApha haiM" ityaadi| TIkA kI bAta sunate hI mana mayUra nAca uThA / usake lie prayAsa bhI bahuta kie| kintu anta meM jJAta huA ki TIkA nahIM hai / isI bIca ( san 1982 ke maI yA jUna meM ) jJAnayogI bhaTTAraka zrI cArukItijI (mUlavidrI) udayapura Ae / carcA huI aura Apane pratilipi bhejane kA vizeSa AzvAsana bhI diyA kintu anta meM vahAM se caturthAdhikAra kI gAthA saM0 2238 paryanta mAtra pAThabheda hI praae| sAtha meM sUcanA prApta huI ki 'Age ke patra nahIM haiN| eka anya prati kI khoja kI gaI jisameM caturthAdhikAra kI gAthA saM0 2527 se prArambha hokara pAMcaveM adhikAra kI gAthA saM0 280 taka ke pAThabhedoM ke sAtha ( cauthA adhikAra bhI pUrA nahIM huA, usameM 286 gAthAoM ke pAThabheda nahIM paae| ) dinAMka 25-2-83 ko sUcanA prApta huI ki grantha yahA~ taka pAkara adhUrA raha gayA hai aba Age koI patra nahIM haiM / isa sUcanA ne hRdaya ko kitanI pIr3A pahuMcAI isakI abhivyaJjanA karAne meM yaha jar3a lekhanI asamartha hai| saMzodhana-mUlavidrI se prApta pAThabhedoM se pUrva likhita tInoM adhikAroM kA saMzodhana kara arthAt pAThabhedoM ke mAdhyama se yathocita parivartana evaM parivardhana kara presakaoNpI dinAMka 10-6-83 ko presa meM bheja dI aura yaha nirNaya le liyA ki ina tIna adhikAroM kA hI prakAzana hogA, kyoMki pUrI gAthAoM ke pATha bheda na Ane ke kAraNa caturthAdhikAra zuddha ho hI nahIM sktaa| yahAM prazokanagarastha samAdhisthala para zrI 1008 zAntinAtha jinAlaya kA nirmANa di0 jaina samAja kI ora se karAyA gayA thA / puNyayoga se mandirajI ko pratiSThA hetu karmayogI bhaTTAraka zrI cArukIrtijI jainavidrI vAle maI mAsa 1953 meM yahAM padhAre ! grandha ke viSaya meM vizeSa carcA huii| Apane vizvAsapUrvaka pAzvAsana diyA ki hamAre yahAM eka hI prati hai aura pUrNa hai kintu abhI vahAM koI ubhaya bhASAvijJa vidvAna nahIM hai / jisakI vyavasthA maiM vahAM pahuMcate hI karUgA aura grantha kA kArya pUrNa karane kA prayAsa kruuNgaa| Apa karmaniSTha, satyabhASI, gambhIra aura zAnta prakRti ke haiN| apane vacanAnusAra sitambara mAha (1983) ke prathama saptAha meM hI prathamAdhikAra kI lipyantaraNa gAthAyeM A gaI aura sabase prAja paryaMta yaha kArya anavarata cAlU hai / gAthAe~ Ane ke turanta bAda presa se presakaoNpI maMgAkara unheM punaH saMzodhita kiyA aura isa TIkA kA mUlAdhAra isI prati ko bnaayaa| isaprakAra janavidrI se saM0 1266 kI prAcIna kannaDaprati kI devanAgarI pratilipi prApta ho jAne se aura usameM navIna aneka gAthAe~, pAThabheda aura zuddha saMdRSTiyA~ Adi prApta ho jAne se viSama evaM bhASA Adi meM svayameva parivartana/parivardhana Adi ho gayA, jisake phalasvarUpa grantha kA navInIkaraNa jaisA hI ho gayA hai / antarvedanA-hastalikhita pratiyAM prApta karane meM kitanA saMkleza aura unake pAThoM evaM gAthAoM Adi kA cayana karane meM kitanA zrama huA hai, isakA bedana sampAdaka samAja to mere likhe Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ binA hI anubhava kara legI kyoMki vaha bhuktabhogI hai aura anya bhavyajana likha dene para bhI usakA anubhava nahIM kara sakeMge kyoMki na hi vandhyA vijAnAti para-prasava-vedanAm / __ kAryakSetra --bIra prasavinI bhIloM kI nagarI udayapura apane nagara-upanagaroM meM sthita lagabhaga pandraha-solaha jinAlayoM se evaM deva-zAstra-guru bhakta aura dharma-niSTha samAja se gauravAnvita hai / nagara ke madhya maNDI kI nAla meM sthita 1008 zrI pAzrvanAtha di0 ana khaNDelavAla mandira isa grantha kA racanA kSetra rahA hai / yaha sthAna sabhI sAdhana suvidhAoM se yukta hai / yahIM baiThakara grantha ke tIna mahAdhikAra pUrNa hokara prathama khaNDa ke rUpa meM prakAzita ho rahe haiM aura caturtha mahAdhikAra kA kArya pUrNa ho cukA hai| sambala-isa bhavya jinAlaya meM sthita bhUgarbha prApta, zyAma varNa, khaDgAsana, lagabhaga 3' uttuga, atizayavAn prati manojJa 1008 zrI cintAmaNi pArzvanAtha jinendra kI caraNa raja evaM hRdayasthita ApakI anupama bhakti, AgamaniSThA aura parama pUjya parama zraddheya sAdhu parameSThiyoM kA zubhAzIrvAda rUpa varada hasta hI merA sabala sambala rahA hai| kyoMki jaise lakar3I ke AdhAra binA aMdhA vyakti cala nahIM sakatA baise hI deva, zAstra, guru kI bhakti binA maiM yaha mahAna kArya nahIM kara sakatI thii| aise tAraNa-taraNa deva, zAstra, guru ko merA koTiza: trikAla namo'stu ! namo'stu !! namo'stu ! ! ! prAdhAra-pro0 AdinAtha upAdhyAya evaM pro0 hIrAlAlajI dvArA sampAdita, paM0 bAlacandra siddhAntazAstrI dvArA hindI bhASAnuvAdita evaM jIvarAja granthamAlA se prakAzita tiloyapattI aura janavidrI sthita ana maTha ko kannaDa prati se kI huI devanAgarI lipi hI isa grantha kI AdhArazilA hai| kArya ke prArambha meM to mUla vidrI kI kannaDa prAMta ke pAThabhedoM kA hI AdhAra thA kintu yaha prati pradhUrI hI prApta huii| yadi mudrita prati na hotI to maiM alpamati isakI hindI TIkA kara hI nahIM sakatI thI aura yadi kannaDa pratiyA~ prApta na hotI to pAThoM kI zuddhatA, viSayoM kI saMbaddhatA tathA graMtha kI prAmANikatA prAdi aneka vizeSatAyeM prantha ko prApta nahIM ho sakatI thiiN| sahayoga-nIca ke patthara sadRza sarva prathama sahayoga udayapura ko una bholI bhAlI mAtA-bahinoM kA hai jo tIna varSa ke dIrghakAla se saMyama aura nAnArAdhana ke kAraNabhUta aAhArAdi dAna pravRtti meM yAtsalya pUrvaka tatpara rahIM haiN| zrI jJAnayogo bhaTTAraka cArukItijI evaM paM0 zrI devakumAra zAstrI, mUlavidrI tathA zrI dharmapogI bhaTTAraka cArakosijo evaM paM0 zrI devakumArajI zAstrI, jainadhitrI kA pramukha sahayoga prApta huprA / prAcIna kannaDa kI devanAgarI lipi dekara isa grantha ko zuddha banAne kA pUrNa zreya Apako hI hai / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tiloyapAttI grantha prAkRta bhASA meM hai aura yahAM prAkRta bhASAvijJa DA. kamalabandra jI sogAnI, DA0 mAno jaina maura DAlI jaija ranakoTi ke vidvAna haiN| samaya-samaya para Apake sujhAva Adi barAbara prApta hote rahe haiM / pratiyoM ke milAna evaM pAThoM ke cayana Adi meM mA0 udayacandrajo kA pUrNa sahayoga prApta huA hai| sampAraka zrI cetanaprakAzajI pATano saumya mudrA, sarala hRdaya, saMyamita jIvana aura samIcIna jJAna bhaNDAra ke dhanI haiM / sampAdana-kArya ke atirikta samaya-samaya para ApakA bahuta sahayoga prApta hotA rahA hai| Apako kAryakSamatA bahuta kucha aMzoM meM zrI ratanacandrajI mukhtAra ke rikta sthAna ko pUrti meM sakSama siddha huI hai| pUrva avasthA ke vidyAguru, aneka granthoM ke TIkAkAra, sarala prakRti, saumyAkRti, apUrva vidvattA se paripUrNa, vivacchiromaNi vayovRddha paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya kI satpreraNA mujhe nirantara milatI rahI hai aura bhaviSya meM bhI dIrghakAla paryaMta milatI rahe. aisI bhAvanA hai| zrImAn udAravettA dAnazIla zrI nirmala kumArajI seThI isa jJAnayajJa ke pramukha yajamAna haiN| ve dharma kAryoM meM isI prakAra agrasara raha kara dharma udyota karane meM nirantara prayatnazIla bane rheN| zrImAn kajor3ImalI kAmadAra, zrI dharmacandrajI zAstro, zrImAn mIrajalI, pa. caMcalabAI, ba0 kumArI paMkaja, presa mAlika zrI pA~calAlI, zrI vimalaprakAzajI DrAphTsa mena ajamera, zrI ramezacandajI mehatA jadayapura aura munimakta di0 jaina samAja udayapura kA pUrNa sahayoga prApta hone se hI Aja yaha grantha navIna paridhAna meM prakAzita ho pAyA hai| prAzIva-isa samyagjJAna rUpI mahAyajJa meM tana, mana evaM dhana Adi se jina-jina bhavya jIvoM ne kiJcit bhI sahayoga diyA hai ve saba paramparAya zIghra hI vizuddha jJAna ko prApta kareM / yahI merA AzIrvAda hai| antima-mujhe prAkRta bhASA kA kiJcit bhI jJAna nahIM hai| buddhi alapa honese viSayajJAna bhI nyUnatama hai| smaraNa zakti pIra zArIrika zavita kSINa hotI jA rahI hai| isa kAraNa svara, vyaMjana, pada, artha evaM gaNita prAdi kI bhUla ho jAnA svAbhAvika hai kyoMki-'ko na vimuhyati zAstra-samudre' / prataH parama pUjya gurujanoM se isake lie kSamAprArthI hUM / vidvajjana grantha ko zuddha karake hI artha grahaNa kreN| ityalam / bhadraM bhUyAt / saM0 2040 -prAyikA vizubamatI basanta paMcamI dinAMka 7-2-1984 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya jadivasaha kRta tiloyapaNNattI prAkRta bhASA meM jaina karaNAnuyoga kA eka prAcIna graMtha hai| prasaMgavaza isameM jaina siddhAnta, itihAsa va purANa sambandhI bhI bahuta sI sAmagrI upalabdha hotI hai / mukhyataH isameM tIna loka kA varNana hai / jaina dharma aura jaina bAGamaya ke itihAsa kA pUrA jJAna prApta karane ke lie loka vivaraNa sambandhI graMtha bhI utane hI manatvapUrNa haiM jitane koI bhI anya grantha ho sakate haiM / "tiloyapaNNattI' isa dRSTi se atyanta mahattvapUrNa graMtha hai| isakA prathama prakAzana jIvarAja granthamAlA, solApUra se DA. hIrAlAla jaina va DA. e. ena. upAdhye ke sampAdakatva meM paM0 bAlacandajI zAstrIkRta hindI anuvAda ke sAtha huA thA jo aba aprApya hai / gaNita sambandhI jaTilatA ke kAraNa isa saMskaraNa meM kucha sandarbha aspaSTa raha gaye the| prathamAdhikAra ke svAdhyAya ke daurAna hI TIkAkartI pUjya mAtAjI vizuddhamatIjI ko isa aspaSTatA kI pratIti huI jise unhoMne sva. paM. ratanacandajI mukhtAra, sahAranapura vAloM se samajhA / abhIkSNa jJAnopayogI pUjya mAtAjI isase pUrva 'trilokasAra' va 'siddhAMtasAra dIpaka' jaise loka vidhararaNa sambandhI mahattvapUrNa graMthoM kI hindI TIkA kara cukI thii| udayapura meM, unhoMne isa prAcIna graMtha kI anya hastalikhita pratiyoM ko AdhAra banAkara pATha saMzodhana kiyA aura viSaya ko citroM va saMdRSTiyoM ke mAdhyama se subodha banA kara bhASA TIkA kii| saMyoga se, zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA ke adhyakSa zrI nirmalakumArajI seThI pUjya mAtAjI ke darzanArtha udayapura padhAre / grantha ke prakAzana kI carcA calI to mAnanIya seThIjI ne ise sabhA se prakAzita karanA saharSa svIkAra kara liyaa| mahAsabhA kA prakAzana vibhAga abhI do-tIna varSoM se hI sakriya huA hai aura 'tiloyapaNNattI' jaise aitihAsika mahattva ke prAcIna grantha kA prakAzana kara apane Apako gauravAnvita anubhava karatA hai| mahAsabhA sacce deva zAstra guru meM aTUTa niSThA rakhane vAle digambara jaina samAja kI lagabhaga 60 varSoM se sakriya rahane vAlI eka prAcIna saMsthA hai jisake kAryakalApoM kI jAnakArI isake mukhapatra "jaina gajaTa" ke mAdhyama se pAThakoM ko milatI rahatI hai| zrI seThIjI ne 1981 meM mahAsabhA kI adhyakSatA grahaNa kI thI tabase Apake mArgadarzana meM yaha saMsthA nirantara apane uddezyoM kI pUrti meM pUrNataH prayatnazIla hai| zrI seThIjI ne na kevala grantha ke prakAzana kI svIkRti hI dI hai apitu pAramArthika kAryoM ke lie nirmita apane 'seThI TrasTa' se isake prakAzana ke lie udAratApUrvaka artha sahayoga bhI pradAna kiyA hai, etadartha mahAsabhA kA prakAzana vibhAga ApakA atizaya AbhAra mAnatA hai aura yahI kAmanA karatA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai ki deva zAstra guru meM prApakI bhakti nirantara vRddhiMgata ho / aneka samitiyoM, saMsthAoM va kSetroM ko ApakA udAra saMrakSaNa prApta hai / zrAvakAcita ApakI sabhI pravRttiyA~ sarAhanIya evaM anumodanIya haiN| "tiloyapaNNattI' grantha nau adhikAroM kA vizAlakAya graMtha hai / Apake hAthoM meM tIna adhikAroM kA yaha pahalA khaNDa dete hue hameM hArdika prasannatA hai| dUsarA aura tIsarA khaNDa bhI nikaTa bhaviSya meM ma udAra dAtAroM ke sahayoga se Apake svAdhyAyArtha prastuta kara sakeMge, aisI AzA hai / graMtha prakAzana eka mahadanuSThAna hai jisameM aneka logoM kA sahayoga samprApta hotA hai / mahAsabhA kA prakAzana vibhAga abhIkSNajJAnopayogI pa. pU. 105 AryikA zrI vizuddhamatI mAtAjI ke caraNoM meM zatazaH namostu nivedana karatA hai jinake jJAna kA suphala isa navIna hindI TIkA ke mAdhyama se hameM prApta huA hai / AzA hai, pU. mAtAjI ko jJAnArAdhanA zIghra hI hameM dUsarA va tIsarA khaNDa bhI prakAzita karane kA gaurava pradAna kregii| mahAsabhA kA prakAzana vibhAga grantha ke sampAdaka DA. cetanaprakAzajI pATanI, gaNita ke prasiddha vidvAn pro. lakSmIcaMdajI jaina aura purovAk lekhaka jaina jagat ke vayovRddha saMyamI vidvAna paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya kA bhI atizaya kRtajJa hai jinake sahayoga se prastuta saMskaraNa apanA vartamAna rUpa pA sakA hai / lekhana, sampAdana, saMzodhana kAryoM ke atirikta bhI graMtha prakAzana ke aneka kArya baca rahate haiM ve bhI kama mahatvapUrNa nahIM hote / samasta patrAcAra pU. mAtAjI ke saMghastha bra* kajor3ImalajI kAmadAra ne kiyA hai aura ve grantha sUjana meM prAne vAlI tAtkAlika kaThinAiyoM kA bhI nivAraNa karate rahe haiM / zrI seThIjI se samparka kara presa ko kAgaja Adi pahuMcAne kI vyavasthA ke guru bhAra kA nirvAha a. dharmacaMdajI jaina zAstrI ne kiyA hai| mahAsabhA kA prakAzana vibhAga ina donoM mahAnubhAvoM kA AbhArI hai / gaNitIya jaTila graMtha ke surucipUrNa mudraNa ke lie mudraka zrI pA~cUlAlajI jaina kamata prinTarsa bhI dhanyavAda ke pAtra haiN| prAzA hai, mahAsabhA kA yaha gauravapUrNa prakAzana vItarAga kI vANI ke samyak pracAra meM kRtakArya hogaa| iti zubham rAjakumAra seTho maMtrI:prakAzana vibhAga zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA tiloyapaNNattI : prathama khaNDa ( prathama tIna mahAdhikAra ) 1. grantha-paricaya : samagra jaina vAGamaya prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga aura dravyAnuyoga rUpa se cAra anuyogoM meM vyavasthita hai| karaNAnuyoga ke antargata jIva aura karma viSayaka sAhitya tathA bhUgolakhagola viSayaka sAhitya gabhita hai| vaidika vAGamaya aura bauddha vATa maya meM bhI loka racanA se sambandhita bAtoM kA samAveza to hai parantu ye svatantra gaMtha jaiTa paraparA meM upalabdha haiM vaise una paramparAoM meM nahIM dekhe jAte / tiloyapaNNattI ( trilokaprajJapti ) karaNAnuyoga ke antargata lokaviSayaka sAhitya kI eka atyanta mahattvapUrNa kRti hai| yaha prAkRta bhASA meM likhI gaI hai| yadyapi isakA pradhAna viSaya lokaracanA kA svarUpa varNana hai tathApi prasaMgavaza dharma, saMskRti va purANa-itihAsa se sambandhita aneka bAtoM kA varNana isameM upalabdha hai| graMthakartA yativRSabha ne isa racanA meM paramparAgata prAcIna jJAna kA saMgraha kiyA hai na ki kisI navIna viSaya kA / grantha ke prArambha meM hI graMthakAra ne likhA hai maMgalapahudicchakkaM vakkhANiya vibiha-gaMtha-juttIhi / jiraNabara muhaNikkataM gaNaharadevehiM gathita padamAlaM / / 85 / sAsada-padamAvaNNaM pavAha-ruvattaNeNa-dosehiM / Nissesehi vimunakaM Airiya-aNuvakamAnAdaM / / 6 / / bhabva-jaNANaMdayaraM vaucchAmi ahaM tiloyapaNNatti / riNabbhara-bhatti-pasAdida-vara-guru-calaNANubhAveNa // 7 // racanAkAra ne kaI sthAnoM para yaha bhI svIkAra kiyA hai ki isa viSaya kA vivaraNa aura upadeza unheM paramparA se guru dvArA prApta nahIM huA hai athavA naSTa ho gayA hai / isaprakAra yativRSabhAcArya prAcIna sammAnanIya graMthakAra haiM / dhavalAkAra ne tiloyapaNNattI ke aneka uddharaNa apanI TIkA meM uddhRta kie haiM / AcArya yativRSabha ne ekAdhikabAra yaha ullekha kiyA hai ki 'aisA dRSTivAda aMga meM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 nirdiSTa hai / iya diTTha' diTTivAdamhi (1 / 66), 'vAsa udayaM bhaNAmo nissaMdaM diTThi-vAdAdo' (1/148 ) / yaha ullekha darzAtA hai ki graMtha kA srota dRSTivAda nAmaka aMga hai / gautama gaNadhara ne tIrthaMkara mahAvIra kI divyadhvani sunakara dvAdazAMga rUpa jinavANI kI racanA kI thii| isameM dRSTivAda nAmakA bArahavA~ aMga atyanta mahattvapUrNa aura vizAla thaa| isa aMga ke 5 bheda haiM 1. parikarma, 2. sUtra, 3. prathamAnuyoga, 4. pUrvagata aura 5. cUlikA / parikarma ke bhI 5 bheda haiM- 1. vyAkhyAprajJapti 2. dvIpasAgaraprajJapti, 3. jambUdvIpaprajJapti, 4. sUryaprajJapti aura 5. candraprajJapti / ye saba graMtha Aja lupta haiM / inake AdhAra para racita graMtha inake prabhAva kI prAMzika pUrti avazya karate haiM / tilothapaNNattI aisA hI grantha hai, bAda ke aneka grantha isake AdhAra se bane pratIta hote haiN| DA0 hIrAlAla jaina ke anusAra " usakI prAcInatA ke kAraNa yaha praSaM mAgadhI zrutAMga graMthoM ke sAtha tulanAtmaka dRSTi se adhyayana karane yogya hai aura antataH bhAratIya purAtatva, dharma evaM bhASA ke adhyetAoM ke lie isa graMtha ke vividha viSaya aura isakI prAkRta bhASA rocakatA se rahita nahIM hai / " sampUrNa graMtha ko racayitA AcArya ne yojanApUrvaka nau mahAdhikAroM meM sa~vArA hai sAmaNNajagasarUvaM tammiThiyaM raNArayANaloyaM ca / " bhAvaraNa* garam - tiriyANaM, tara joisikA // siddhArNa logo ttiya, zrahiyAre payada diTTha eva bhee / tammi biddha jIve, pasiddha-vara vaNNaNA-sahie // 89 // vocchAmi sayalabhede, bhabvajaNArada-pasara-saMjaNaNaM / jiNamuhakamalaviNiggiya tiloyapaSpatti sAmAe // 90 // - uparyukta nau mahAdhikAroM meM aneka avAntara adhikAra haiN| adhikAMza grantha padyamaya hai kintu khaNDa bho Aye haiM / prArambhika maMgalAcaraNa meM paMcaparameSThI kA stavana huA hai parantu siddhoM kA stavana pahale hai, arahantoM kA bAda meM / phira pahale mahAdhikAra ke anta se prArambha kara pratyeka mahAdhikAra ke Adi aura anta meM kramazaH eka-eka tIrthaMkara ko namaskAra kiyA gayA hai aura ara se vardhamAna taka tIrthaMkaroM ko antima mahAdhikAra ke anta meM namaskAra kiyA gayA hai / isa graMtha kA pahalI bAra sampAdana do bhAgoM meM pro0 hIrAlAla jaina va pro. e. ena. upAdhye dvArA 1943 va 1651 meM sampanna huA thA / paM0 bAlacandrajI siddhAnta zAstrI kA mUlAnugAmI hindI anuvAda bhI isameM hai / isakA prakAzana jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, zolApura se jIvarAja jaina graMthamAlA ke prathama graMtha ke rUpa meM huA thaa| usa samaya sampAdakadvaya ko uttara bhArata kI do hI mahattvapUrNa pratiyAM sulabha huI thI ata: inhIMke AdhAra para tathA apanI tIkSNa meghA zakti ke bala para unhoMne yaha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 duSkara kArya sampanna kiyA thaa| ye koTi-koTi badhAI ke pAtra hai| ina mudrita pratiyoM ke hone se hameM vartamAna saMskaraNa ko prastuta karane meM bharapUra sahAyatA prApta huI hai, hama unake atyanta RNI haiN| ina mudrita pratiyoM meM sampUrNa grantha' kA sthUla rUpa isa prakAra hai krama saM. viSaya antarAdhikAra kula padya gadya gAthA ke atirikta chaMda maMgalAcaraNa prastAvanA va loka kA sAmAnya nirUpaNa x 263 gadya paMcaparameSThI/mAdi0 2. nArakaloka bhavanavAsIloka 4, manuSyaloka 15 adhi0 367 4 4 indrvjnyaa| ajita/sambhava 1 svAgatA / 24 adhika 243 4 2 indravajA / abhinaMdana/sumati 4 upajAti / 16 adhi0 2661 gadya 76.va.,radodhaka / padmaprabhamupAva va.ti, zA.vi. 16 adhi0 321 gadya candraprabha/puSpadanta zItala/zreyAMsa 17 adhi0 616 gadya - vAsupUjya/vimala 21 adhi0 703 gadya 1 zArdUla vi0 ananta/dharmanAtha ___5 adhi077 x 1 mAlinI zAMti,kunthuara se vardha. tiyaraloka 17adhi0103X vyantaraloka jyotirloka devaloka 6. siddhaloka apanI sImAnoM ke bAvajUda isake prathama sampAdakoM ne jo zrama kiyA hai vaha nUnameva stutya hai / sambhava pATha, vicAraNIya sthala Adi kI yojanA kara mUla pATha ko unhoMne adhikAdhika zuddha karane kA prayAsa kiyA hai| unakI niSThA aura zrama kI jitanI sarAhanA kI jAe kama hai / 2. TokA va sampAdana kA upakrama : ___ prAryAratna 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI abhIkSNajJAnopayogI viduSI' sAdhvI haiN| Apane trilokasAra (neminandrAcAryakRta ) aura siddhAntasAra dIpaka ( bhaTTAraka sakalakIti ) jaise mahattvapUrNa vizAlakAya granthoM kI vistRta hindI TIkA prastuta kI hai| ye donoM graMtha kramazaH bhagavAna mahAvIra ke 2500 veM parinirvANa varSa aura bAhubalI sahasrAbdI pratiSThApanA-mahAmastakAbhiSeka mahotsava varSa ke Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya prasaMgoM para prakAzita hokara vidvajamoM meM samAdaraNIya hue haiM / ina aMthoM kI taiyAriyoM meM kaI bAra tiloyapaNNattI kA avalokana karanA hotA thA kyoMki viSaya kI samAnatA hai aura sAtha hI tiloyapaNatI prAcIna grantha bhI hai| 'siddhAMtasAradIpaka' ke prakAzana ke bAda mAtAjI kI yaha bhAvanA banI ki tiloyapaNatI kI anya hastalikhita pratiyA~ juTA kara eka prAmANika saMskaraNa vistRta hindI TIkA sahita prakAzita kiyA jaae| Apa tabhI se apane saMkalpa ko mUrta rUpa dene meM juTa gaI aura aneka sthAnoM se Apane hastalikhita pratiyAM bhI maMgavA liiN| para pratiyoM ke milAna karane se jJAta huA ki uttara bhArata kI lagabhaga sabhI pratiyAM ekasI haiM / jo kamiyA~ dillI aura bambaI kI pratiyoM meM haiM ve hI lagabhaga saba meM haiM / ataH kucha vizeSa lAbha nahIM dikhAI diyaa| aba dakSiNa bhArata meM pratiyoM ke sambandha meM jAnakArI prApta karane kI koziza kI gii| saMyoga se mUDabadrI maTha ke bhaTTAraka svAmI jJAnayogI cArukItijI kA Agamana huaa| ve udayapura mAtAjI ke darzanArtha bhI pdhaare| mAtAjI ne tiloyapagattI ke sambandha meM carcA kI to ve bole ki mUDabadrI meM zrImatI ramArAnI jaina zodha saMsthAna meM pratiyA~ haiM para ve kannar3a lipi meM haiM ata: vahIM eka vidvAna baiThAkara pAThAntara bhejane kI vyavasthA karanI hogI / vahA~ jAkara unhoMne pAThabheda bhijavAye bhI parantu jJAta huA ki vahA~ kI donoM pratiyA~ apUrNa haiM / ina pAThAntaroM meM kucha atyanta mahatvapUrNa haiM, kucha chUTI huI gAthAeM bhI inameM milI haiM ata: bar3I vyagratA thI ki koI pUrNa prAMta mila jaae| khoja ke prayatna calate rahe tabhI azokanagara udayapura meM Ayojita paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava ke avasara para zravaNabelagolA maTha ke bhaTTAraka svAmI karmayogI cArukItijI padhAre / unhoMne batAyA ki vahAM eka pUrNa prati hai, zIghra hI lipyantaraNa maMgAne kI yojanA banI aura vahA~ eka vidvAna rakha kara lipyantaraNa ma~gAyA gayA, yaha prati kAphI zuddha, vizvasanIya aura prAcIna hai / phalataH isI prati ko prastuta saMskaraNa ko AdhAra prati banAyA gayA hai / yoM anya sabhI pratiyoM ke pATha bheda TippaNa meM diye haiN| tiloyapaNNattI vizAlakAya naMtha hai| pahale yaha choTe TAipa meM do bhAgoM meM chapA hai| paraMtu vistRta hiMdI TIkA evaM citroM ke kAraNa isakI sthUlatA bahuta bar3ha gaI hai ataH aba ise tIna khaNDoM meM prakAzita karane kI yojanA banI hai| prastuta kRti (tIna mahAdhikAroM kA) prathama khaMDa hai / dUsare khaMDa meM kevala cauthA adhikAra-lagabhaga 3000 gAthAoM kA hogaa| tIsare arthAt aMtima khaDa meM zeSa pAMca adhikAra rheNge| zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA isake prakAzana kA vyayabhAra bahana kara rahI hai, etadartha hama mahAsabhA ke atIva AbhArI haiM / pUjya mAtAjI kA saMkalpa prAja mUrta ho rahA hai, yaha hamAre liye pratyaMta prasannatA kA viSaya hai / pUrNatayA samAlocaka dRSTi se sampAdita to nahIM kiMtu adhikAdhika prAmANikatA pUrvaka sampAdita Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMskaraNa prakAzita karane kA hamArA lakSya Aja pUrA ho rahA hai, yaha prAtmasaMtoSa mere lie mahArya hai| 3. hastalikhita pratiyoM kA paricaya : tiloyapaNatI kA prastuta saMskaraNa nimnalikhita pratiyoM ke AdhAra se taiyAra kiyA gayA hai da-dillI se pAra hone ke kAraNa dara prati kA nAma 'da' prati hai| isake mukhapRSTha para 'zrI digambara jaina sarasvatI bhaNDAra dharmapurA, dillI ( lAlA harasukharAya suganacaMdajI) naM0 A 8 (ka) zrI navAmaMdirajI' aMkita hai / yaha 16"x5" prakAra kI hai / kula 204 patra haiN| pratyeka patra meM 14 paMktiyAM haiM aura prati paMkti meM 50 se 52 varNa hai| pUrI prati kAlI syAhI se likhI gaI hai / pratyeka pRSTha kA alavAraNa hai| eka ora pRSTha ke madhyabhAga meM lAla raMga kA eka vRtta hai, dUsarI ora tIna vRtta / eka sthAna para madhya meM 16 gAthAyeM chuTa gaI hai jo anta meM eka svatantra patra para likha dI gaI haiN| sAtha meM yaha TipparA hai- iti gAhA 16 trailokyaprajJaptau pazcAt prakSiptAH / " sampUrNa prati bahuta sAvadhAnI se likhI huI mAlUma hotI hai to bhI aneka gnipidoSa to milate hI haiN| dekhane meM yaha prati bambaI kI prati se prAcIna mAlUma par3atI hai / / prArambha meM maGgala cihna ke bAda prati isa prakAra prArambha hotI hai-OM namaH siddha bhyaH / prati ke anta meM lipikAra kI prazasti isa prakAra hai prazastiH svasti zrI saM0 1517 varSe mArga sudi 5 bhaumabAre zrI mUlasaMghe balAtkAragaNe sarasvatIgacche kundakundAcAryAnvaye bhaTTArakIpadmanaMdidevAstatpaTTe bhaTTArakadhIzubhacandradevAH tatpaTTAlaGkArabhaTTArakazrIjina candradevAH / mu. zrImadanakIrti tacchiSya brahmanarasyaMghakasya khaMDelavAlAnvaye pATaNIgotre saM0 vI dhU bhAryA bahuzrI tatputra sA0 tihuNA bhAryA tihaNazrI suputrAH devagurucaraNakamalasaMsevanamadhukarAH dvAdazavatapratipAlanatatparA: sA0 mahirAjabhrAtR Syo raajsuputrjaalp| mahirAjabhAryA maharAzrISyo rAjabhAryASyo zrI sahite tpa: etad andhaM trailokya prajJaptisiddhAntaM likhApya va narasya'dhakRte karmakSayanimitteH pradattaM 11ch|| yAvajjinendradhamo'yaM loloke smin pravartate / yAvatsuranadIvAhAstAvannandatu pustakaH / / 1 / / idaM pustakaM ciraM naMdyAt ||ch|| zubhamastu / / likhitaM paM0 narasiMhena ch|| zrIjha jhuNupure likhitametatpustakam ||ch|| ( pUrva sampAdana bhI isI prati se hubhA thaa|) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] ka -kAmAM ( bharatapura ) rAjasthAna se prApta hone ke kAraNa isa prati kA nAma 'ka' prati hai / yaha kAmAM ke zrI 1008 zAntinAtha digambara jaina khaNDelavAla paMcAyatI dIvAna mandira se prApta huI hai / yaha 123"47" AkAra kI hai aura isake kula patroM kI saMkhyA 316 hai| pratyeka patra meM 13 paMktiyA~ haiM / prati paMkti meM 37 se 40 varNa haiM / lekhana meM kAlI va lAla syAhI kA prayoga kiyA gayA hai / pAnI evaM namI kA asara patroM para humA dikhAI detA hai tathApi prati pUrNataH surakSita aura acchI sthiti meM hai| yaha bambaI prati kI nakala jJAta hotI hai, kyoMki vahI prazasti jyoM kI tyoM likhI gaI hai| lipikAla kA antara hai "saMvat 1814 varSe mitI mAgha zuklA navamyAM guruvAre / idaM pustakaM lipIkRta kAmAvatInagaramadhye / zrUtaM bhUyAt / / zrIH / / 13] Tha-isa prati kA nAma '4' prati hai / yaha DaoN. kastUracandajI kAsalIvAla ke saujanya se zrI digambara jaina sarasvatI bhavana, mandirako TholiyAna, jayapura se prApta huI hai / isake veSTana para 'naM0 332, zrI trilokaprajJapti prAkRta' aMkita hai| prati 123" x 5" AkAra kI hai / kula patra saMkhyA 283 hai parantu patra saMkhyA 88 se 103 aura 151 se 250 prati meM upalabdha nahIM haiM / patra saMkhyA 1 se 86 taka kI lipi eka sI hai / patra 87 eka ora hI likhA gayA hai| dUsarI ora bilkula khAlI hai / isake hAzie meM vAyeM kone meM 103 saMkhyA aMkita hai aura dAyeM kone meM nIce hAzie meM saMkhyA 87 aMkita hai| yaha pRSTha alikhita hai| patra saMkhyA 104 se 150 aura 251 se 283 taka ke patroM kI lipi bhI bhinna bhinna hai| isa prakAra isa prati meM tIna lipiyA~ haiM / prati acchI dazA meM hai / kAgaja bhI moTA aura acchA hai| patra saMkhyA 104 se 150 taka ke hAziye meM bAyIM tarapha Upara 'triloka prajJapti' likhA gayA hai / zeSa patroM meM nahIM likhA gayA hai| isakA lipi kAla ThIka taraha se nahIM par3hA jaataa| use kATa kara aspaSTa kara diyA hai, vaha 1830 bhI par3hA jA sakatA hai aura 1831 bhI / prazasti bhI apUrNa hai saMvat 1831 caturdazotithI ravivAsare..." Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 tailAdrakSejalAdrakSet, rakSed zithilabandhanAt / mUrkhahaste na dAtavyA, evaM vadati pustagA // 66 // zrI zrI zrI ************* [ ***** [4] ja--isa prati kA nAma 'ja' prati hai / yaha bhI DaoN0 kastUracandajI kAsalIvAla ke saujanya se zrI digambara jaina sarasvatI bhavana, mandirajI TholiyAna, jayapura se prApta huI hai / isakA AkAra 13 " x 5" hai / isameM kula 206 patra haiM / 18 meM krama ke do patra haiM aura 21 vA~ patra nahIM hai ata: gAthA saMkhyA 226 se 272 ( prathama adhikAra ) taka nahIM hai / pRSTha 22 taka kI lipi eksI hai, phira bhinnatA hai / patra saMkhyA 182 bhI nahIM hai jabaki 185 saMkhyA vAle do patra haiM / X isa prati meM prazasti patra nahIM hai / ****** *** [5] ya - isa prati kA nAma 'ya' prati hai / yaha zrI digambara jaina sarasvatI bhavana, byAvara se prApta huI hai / vahA~ isakA vi0 naM0 1036 aura jana0 naM0 "aMkita hai / yaha 113"x <63" zrAkAra kI hai| kula patra 246 haiM / pratyeka patra meM bAraha paMktiyA~ haiM aura prati paMkti meM 38-39 akSara haiN| patroM kI dazA ThIka hai, akSara supAThadha haiM evaM sundaratApUrvaka likhe gae haiN| 'OM namaH siddha ebhyaH' se grantha kA prArambha huA hai / anta meM prazasti isa prakAra likhI gaI hai 1 saMvat 1745 varSe zAke 1610 pravarttamAne ASAr3ha vadi 5 paMcamI shriishukrvaasre| saggAmapure mathenavidyA vinodenAle khi pratiriyaM samAptA / paM0 zrIbihArIdAsa ziSya ghAsIrAmadayArAma paThanArtham / zrI ailaka pannAlAla di0 jaina sarasvatI bhavana jhAlarApATana ityasyArtha pannAlAla sonItyasya prabandhena lekhaka nemicandra mAle zrIpAlavAsinAlekhi trilokasAra prajJaptiriyam / vikramArka 1964 tame varSe vaizAkha kRSNapakSe saptamyAM tithoM ravivAsare / ( phoTo kApI karA kara isakA mAtra caturthAdhikAra maMgAyA gayA hai ) 6 yahA~ tiloya paNatti kI eka anya hastalikhita prati aura bhI hai jisakA vi0 naM0 389 aura jana0 naM0 411 hai / isameM 518 patra hai / patra kA AkAra 11" x 4" hai / pratyeka patra meM paMktiyA~ haiM aura prati paMkti meM 31-32 akSara patra jIrNa haiM akSara vizeSasupAThya nahIM haiM / OM namaH siddhebhyaH' se grantha kA lekhana prArambha huA hai aura anta meM likhA hai Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvat 1745 varSe zAke 1610 pravartamAne prASAr3ha badi 5 paMcamI zrI shukrvaasre| saMgrAmapure mathena vidyAbinodenAlekhi pratiriyaM smaaptaa| paM0 zrI bihArIlAlaziSya ghAsIrAmadayArAmapaThanArtham / zrIrastu kalyANamastu / upayukta prati isI prati kI pratilipi hai| [6] ba-bambaI se prApta hone ke kAraNa isa prati kA nAma 'ba' prati hai| zrI ailaka pannAlAla jaina sarasvatI bhavana sukhAnanda dharmazAlA bambaI ke saMgraha kI hai| yaha prati devanAgarI lipi meM dezI pRSTa kAgaja para kAlI syAhI se likhI gaI hai| prArambhika va samAptisUcaka zabdoM, daNDoM, saMkhyAoM, hAzie kI rekhAoM tathA yatra-tatra adhikArazIrSakoM ke lie lAla syAhI kA bhI upayoga kiyA gayA hai / prati surakSita hai aura hastalipi sarvatra ekasI hai / yaha prati lagabhaga 6" caur3I, 123" lambI tathA lagabhaga 25" moTI hai| kula patroM kI saMkhyA 339 hai / prathama aura antima pRSTha kore haiN| pratyeka pRSTha meM 10 paMktiyAM haiM aura pratipaMkti meM lagabhaga 40-45 akSara haiN| hAzie para zIrSaka hai-trailokyaprajJapti / maMgalacihna ke pazcAt prati ke prArambhika zabda haiM-OM namaH siddha bhyaH / 333 veM patra para antima puSpikA hai-tiloyapahAttI samattA / isake bAda saMskRla ke vividha chandoM meM racitta 124 zlokoM kI eka lambI prazasti hai jisakI puSpikA isa prakAra hai iti sari zrIjina candrAntevAsinA paNDitamedhAvinA viracitA prazastA prazastiH samApsA / saMvat 1803 kA mitI prAsojavadi 1 likhitaM mayA sAgarazrI savAIjayapuranagare / zrIrastuH ||klpaaN|| isake bAda kisI dUsare yA halake hAtha se likhA humA vAkya isa prakAra hai-'pothI trailokyaprajJapti kI bhaTTArakajI ne sAdhana karavI ne dInI dusarI prati motI dhAvaraNa sudi 13 saMvat 1956 / isa prati ke prathama 8 patroM ke hAzie para kucha zabdoM va paMktikhaMDoM kI saMskRta chAyA hai| 5 veM patra para TippaNa meM trailokyadIpaka se eka padya udghRta hai / Adi ke kucha patra zeSa patroM kI apekSA adhika malina haiN| lipi kI kAphI truTiyAM hai prati meM / gadya bhAga kA aura gAthAnoM kA bhI pATha bahata bhraSTa hai| kucha gadyabhAga meM gaNanAka likhe haiM mAnoM ve mAthAyeM hoN| ( pUrva sampAdana bhI isI prati se huaA thaa|) [7] u-ujjaina se prApta hone ke kAraNa isa prati kA nAma 'u' prati hai| isake mAtra caturtha adhikAra kI phoTo kaoNpI karAI gaI thii| isakA prAkAra 133" 48," hai / pratyeka patra meM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 10 paMktiyAM aura pratyeka paMkti meM 44 - 45 varNa haiN| kAlI syAhI kA prayoga kiyA gayA hai| prati pUrNataH surakSita aura acchI dazA meM hai / yaha bambaI prati kI hI nakala hai kyoMki vahIM prazasti jyoM kI tyoM likhI gaI hai / lipikAla kA bhI antara nahIM diyA gayA hai / sUDabidro kI pratiyA~ : jJAnayogI svastizrI bhaTTAraka cArukIti paNDitAcAryavarya svAmIjI ke saujanya se zrImatI ramArAnI jaMna zodhasaMsthAna, zrI digambara jaina maTha, mUDabidrI se hameM tiloya paNNattI kI hastalikhita kAnar3I pratiyoM se paM0 devakumArajI jaina zAstrI ne pAThAntara bhijavAe the| una pratiyoM kA paricaya bhI unhoMne likha bhejA hai, jo isa prakAra hai- prAntIya tADapatrIya granthasUcI pR0 saM0 170 - 171 viSaya : lokavijJAna grantha saM0 468 : (1) tiloyapaNNatti : [ triloka prajJapti ] - AcArya yativRSabha / patra saM0 151 / pratipatra paMkti-6 / prakSara pratipaMkti 66 / lipi kannar3a / bhASA prAkRta viSaya lokavijJAna | apUrNa prati / zuddha hai; jIrNadazA hai| isameM saMdRSTiyoM bahuta sundara evaM spaSTa hai / TIkA nahIM hai / OM namaH siddhamarhatam // zrI sarasvatyaM namaH || zrI gaNezAya namaH || zrI nityavizAlakIrtimudaye namaH || isa prakAra ke maMgalAcaraNa se granthArambha hotA hai / isa prati ke upalabdha sabhI tAr3apatroM ke pAThabheda bhejane ke bAda paNDitajI ne likhA hai"yahAM taka mudrita (zolApura ) tiloyapaNNanti bhAga 1 kA pAThAntara kArya samApta hotA hai| mudrita tilopatti bhAga-2 meM tAr3apatra prati pUrNa nahIM hai, kevala naM0 19 se 43 taka 25 tAr3apatra mAtra milate haiN| zAyada bAkI tAr3apatra lupta, khaNDita yA anya granthoM ke sAtha mila gaye hoM / yaha khoja karane kI cIja hai / " grantha saM0 643 : (2) tiloyapaSNati ( trilokaprajJapti) : prAcArya yativRSabha / patra saMkhyA 88 paMktipratipatra 7 / akSara pratipaMkti 40 / lipi kannar3a bhASA prAkRta / tilopapatti kA eka vibhAga mAtra isameM hai / zuddha evaM sAmAnya prati hai| isameM bhI saMdRSTiyAM haiN| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabadrI (zravaNabelagolA) se prApta prati kA paricaya : ___ karmayogI svasti zrI bhaTTAraka cArukIti svAmIjI mahArAja ke saujanya se zravaNabelagolA ke zrImaTha ke grantha bhaNDAra meM upalabdha tiloyapaSNattI kI eka mAtra pUrNa prati kA devanAgarI lipyantaraNa zrImAn paM0 esa0 bI0 devakumAra zAstrI ke mAdhyama se hameM prApta huA hai| prastuta saMskaraNa kI AdhAra prati yahI hai / prati prAyaH zuddha hai aura saMdRSTiyoM se paripUrNa hai / isa prati kA paNDitajI dvArA preSita paricaya isa prakAra hai zravaNabelagolA ke zrImaTha ke grantha bhaNDAra meM yaha prati eka hI hai / grantha tAr3apatroM kA hai; isameM akSaroM ko sUcIvizeSa se ukerA na jAkara syAhI se likha diyA gayA hai / sIdhe paMktivAra akSara likhe gae haiM / akSara sundara haiM / kucha akSaroM ko samAna rUpa se thor3A sA antara rakhakara likhA gayA hai / usa antara ko ThIka-ThIka samajhane meM bar3I kaThinAI hotI hai / tAr3apatra kI isa prati meM kula patrasaMkhyA 174 haiN| prati pUrNa hai| kahIM-kahIM patroM ko agala-bagala meM kIr3oM ne khA liyA hai yA patra bhI TUTa gae haiM / sAta patroM meM kramasaMkhyA nahIM hai / usa jagaha ko kIr3oM ne khA liyA hai| patra to maujada haiM; una patroM kI saMkhyA hai- .101,109, 136, 137, 146. 155 aura 156 / eka patra meM boca kA 3 bhAga bacA hai / patroM kI lambAI 18 iMca aura caur3AI 33 iMca hai / pratyeka patra meM 6 yA 10 paMktiyA~ haiM / pratyeka paMkti meM 77-78 akSara haiM / eka patra meM karIba 46 gAthAyeM haiN| kannar3a se devanAgarI meM lipyantaraNa karate hue lipyantarakartA ukta paNDitajI ko kaI kaThinAiyA~ jhelanI par3I haiM / katipaya kaThinAiyoM kA ullekha unhoMne isa prakAra kiyA hai 1. 'ca' aura 'ba' ko eka sA likhate haiM, sUkSma antara rahatA hai| isake nizcaya meM kaSTa hotA hai| 2. itva aura Itva kA kucha pharaka nahIM karate; aisI jagaha hrasva dIrgha kA nizcaya karanA kaThina hotA hai| 3. saMyuktAkSara likhanA ho to jisa akSara kA dvitva karanA ho to usa akSara ke pIche zUnya lagA dete haiN| udAharaNArtha 'dhammA' likhanA ho to 'ghamA' aisA likha dete haiM / jahA~ 'ghaMmA' hI par3hanA ho to kaise likhA jAe, isakI pratyeka vyavasthA' tAr3apatra kI likhAvaTa meM nahIM hai / jahA~ 'vaMsAe' likhA ho vahA~ 'vassAe' kyoM na par3hA jAe isakI bhI alaga koI vyavasthA nahIM hai| 4. mUla prati meM kisI bhI gAthA kI saMkhyA nahIM dI gaI hai| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAP : 18 HHORDPREMinitiatimPAHILOPERATE MINIKITARAIGARH t indinister EMARATHERHITEN 1001124 ::HAMREENHANNEnt Fination HITNIRAHIRATH THHOTASTEREDM hinitithiashliltinAparatAIRENA maritali RETRIORailhini .. MAHEmaithi RAH ANT jainabadrI kI tAr3apatrIya prati ke patra saM0 4 kA phoTo : Hinline MAH ti12151 m RAM MPLAINEET PARTIME Partitative IMBAKASH N EPAL Hipimara ti HetanA HAR istratime Hi' 30 U RTHIAREALHAR H si ATRNATHERE intentiy H amarte. PAHainments: .. .. . AMATIRTH. H ANI MH THHHithaita sara HEALLivil HHHHHHEL sabhI tAr3apatra 16" lambe aura 31" caur3e haiM / tAr3apatra saMkhyA 4 kI tIna Tukar3oM meM lI huI phoTo Upara mudrita hai / tAr3apatra ko madhya ke hisse meM kIr3oM ne khA liyA hai / parantu lipi, saMdRSTi aura citra saba kucha spaSTa haiN| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prati ke antima patra kA pATha isaprakAra hai paNamaha jiNavaravasahaM gaNaharadasahaM taheva guSNahadavasahaM / sahaparisahavasaha, adivasahaM dhammasuttapAThara masahaM // evamAiriyaparaMparAgaya tiloyapaNNattIe siddhaloya sarU (ba) NiruvaNa pANatI NAma gavamo mahAhiyAro smtto| 6666 magappabhAvaNa8 pavayaNabhattippacodideNa mayA / maNidaMga...............varaM sohaMtu bahassudAiriyA // 1 // ghuNNisarUvaM arddha karapadamahamANa kiM jaMtaM / aTusahassapamAgaM, tiloyapaNattiNAmAye // 2 // 666 NaTupamAvaM paNa?-aTTamavaM, viTTha sylprmtttth| NiharavayaNavirAmukka, namAmi amarakittimuSi // 3 // vIramuhakamaNiggaha, viDalAmalasudasamuddavaDhadala / sasadharakara kiragAmaM, gamAmi taM amarakisimaNi // 4 // paMcamahavyayapugNaM tisallaviravaM tigusijusa cha / suyasAgarapAraMgava surakitsimuNidabhibaMde // 5 // sukharakhummalakahama sosaNataraNi samattasasavidaM / saragaM vajAmi bahutukkhasalilapUrida saMsAra samuddAhagabhaeNa // 6 // mitta timira bhANu vigasibabarabhava kamala maMDaliyaM / suddhopayogajutta, surakittimuNIsaraM vaMde // 7 // sirimavuakhaMDivavivahAkhaMDalamaMDaliyamaNimauDamarIcipijarivabhagavararuhapparamaisaramuhapadumaviNiggavasaptamaMgiNIparavAdipAvapamUlaM kasaSacaNa sakilapakyAlida kammamasakehi / Nikhila satya sAmopalakasaNasaimusImusitapuruhUtapurohida gaThavehiM / ' dugyAravAdiparisadavalevapathvadapADaNapaDijassahAdavannehi / ubAradAroraravarigivesivAsAdisumapisAcI vasa gAsesa purusa parisaparivesida purusattamAmAsabhAsimichAvAzodhakAragivaharaNasahasakirahehi / rAmarAjagurumaMDalAiriya mahAvAvavAdosara sakala viddajaNa vakphaTi vAdiva thisAlakittiyati....... sirimadamarakitsiyadIsarapisissabhaDAragadhama paripAgapesalaM vimalamuttAphasasAriccha akkharehi samavarusa 1266 dima svamANusaMvacchara mahapasudda 5 so riNe suratANa pAtasahAM... .................... vijayaraUle oDage amahApure aNaMtasaMsAravicchevaNakara aNaMtatisthayapAdamale aNavarada apamAvaracaM likhidamira tiloyapaNNasogAma paramAgarma mahAmuNisevyamANaM smtto||66 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ................laM subodhakagalaM sagmaMgavINIcarya, gaMbhIra miNilaTThapAlikalitaM saccAdhu hNsaakuruuN| pagNAdhIsaDiTTha pAthagaravagaTThASNiyajIyAraduggaditApavRddhihaNaNaM jaMNAgamakkhaM sro||8|| jiNaM Nuru............... sayaM dhaNuppamANo suddhaphalihamayaM / haripuraNAhaM taM saMsAravisamavisaruSakhamUla uppaNaNiuNacaMdaNyahaM bathe // 9 // hariharahiraNyagarbhasaMtrAsitamadanamadAjagajAMkuzastavanakRtArthIkRtasakalavineyamanAya hari................namaH // zrImAnasti samastadoSarahita prakhyAtalokatramAdhozAmraDita pAipayayugalaH sajjAnatejonidhiH / burismaragarvaparvatapavimidhyAhagaMdhubhrama - satyoddhAraNadhIradhiSaNo so sammatIyo jinaH // 10 // sakasajagadAnaMdanakara abhinandanaM nnmH|| ( yahIM pranya kA anta huA hai|) 4. sampAdana vidhi : kisI bhI prAcIna racanA kA hastalikhita pratiyoM ke AdhAra para sampAdana karanA koI prAsAna kAma nahIM hai / mudrita prati sAmane hote hue bhI kaI bAra pAThAntaroM se nirNaya lene meM bahuta zrama aura samaya lagAnA par3A hai isameM, natamastaka hUM tiloyapaNNattI ke prathama sampAdakoM kI buddhi evaM niSThA ke samakSa / socatA hUM unheM kitanA apAra athaka parizrama karanA par3A hogaa| kyoMki eka to isakA viSaya hI jaTila hai, dUsare unake sAmane to hastalikhita pratiyoM kI sAmagrI bhI koI bahuta santoSajanaka nahIM thI / unheM kisI TIkA, chAyA athavA Tipparaga kI bhI sahAyatA sulabha nahIM thI / mujhe to hindI anuvAda, sambhavapATha, vicAraNIya sthala grAdi se pUrA mArgadarzana milA hai| prastuta saMskaraNa kA mUlAdhAra zravaNabelagolA ko tAr3apatrIya kAnar3I pratilipi hai| lipyantaraNa zrI esa0 bI0 devakumAra zAstrI ne bhijavAe haiM / usI ke AdhAra para sArA sampAdana huA hai / mUDannidrI kI prati bhI lagabhaga isa prati jaisI hI hai, isake pAThAntara zrI devakumArajI zAstrI ne bhijavAe the| tiloyapaNNattI eka mahatvapUrNa dharmagrantha hai aura isake adhikAMza pAThaka bhI dhArmika ruci sampanna zrAvaka zrAvikA hoMge yA phira svAdhyAyazIla muni prAyikA aadi| inheM grantha ke viSaya meM adhika ruci hogI, ye bhASA kI ulajhana meM nahIM par3anA cAheMge, yahI socakara viSaya ke anurUpa sArthaka pATha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 hI svIkAra karane kI dRSTi rahI hai sarvatra / pratiyoM ke pAThAntara TippaNa meM aMkita kara die haiN| hindI TIkA ke vizeSArtha meM to sahI pATha yA saMzodhita pATha kI hI saMgati baiThatI hai, vikRta kI nahIM / kahIM kahIM saba pratiyoM meM ekasA vikRta pATha hote hue bhI gAthA meM zuddha pATha hI rakhA gayA hai| gaNita aura viSaya ke anusAra jo saMdRSTiyA~ zuddha haiM unheM hI mUla meM grahaNa kiyA gayA hai, vikRta pATha TippaNI meM de diye haiM / pAThAlocana aura pAThasaMzodhana ke niyamoM ke anusAra aisA karanA yadyapi anucita hai tathApi vyAvahArika dRSTi se ise zratIva upayogI jAnakara apanAyA gayA hai / kAnar3I lipi se lipyantaraNakarttA ko jina kaThinAiyoM kA sAmanA karanA par3A hai, unakA ullekha prati ke paricaya meM kiyA gayA hai; hamAre samakSa to unakI tAjA likhI devanAgarI lipi hI thI / prAkRta bhASA prabhedapUrNa hai aura isakA vyAkaraNa bhI vikasanazIla rahA hai ata: badalate hue niyamoM ke AdhAra para saMzodhana na kara prAcIna zuddha rUpa ko hI rakhane kA prayAsa kiyA hai| isa kArya zrI haragobinda zAstrI kRta pAiasaddamahaNayoM se paryApta sahAyatA milI hai / yathAsambhava pratiyoM kA zuddha pATha hI saMrakSita huA hai / prathamabAra sampAdita prati meM sampAdakadvaya ne jo sambhavanIya pATha sujhAe the unameM se kucha tAr3apatrIya kAnar3I pratiyoM meM jyoM ke tyoM mila gae haiN| ve to svIkArya hue hI haiN| jinagAthAoM ke chUTane kA saMketa sampAdaka dvaya ne kiyA hai, ve bhI ina kAnar3I pratiyoM meM milI haiM aura unase artha pravAha kI saMgati baiThI hai / prastuta saMskaraNa meM aba kalpita, sambhavanIya yA vicAraNIya sthala atyalpa raha gae haiM tathApi yaha dRr3hatApUrvaka nahIM kahA jA sakatA ki vyavasthita pATha hI grantha kA zuddha aura antima rUpa hai / upalabdha pAThoM ke AdhAra para artha kI saMgati ko dekhate hue zuddha pATha rakhanA hI buddhi kA prayAsa rahA hai / zrAzA hai, bhASA zAstrI aura pATha vivecaka apane niyama kI zithilatA dekha koseMge nahIM apitu vyAvahArika upayogitA dekha udAratApUrvaka kSamA kareMge / 5. prastuta saMskaraNa kI vizeSatAe~ : tiloyapaNNattI ke prathama tIna adhikAroM kA yaha pahalA khaNDa hai| isameM kevala mUlAnugAmI hindI anuvAda hI nahIM hai apitu viSaya sambandhI vizeSa vivaraNa kI jahAM bhI AvazyakatA par3I hai vaha vistArapUrvaka vizeSArtha meM diyA gayA hai| gaNita sambandhI prameyoM ko, jahAM bhI jaTilatA dikhAI dI hai Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNataH hala karake rakhA gayA hai / saMdRSTiyoM kA bhI pUrA gyulAsA kiyA gayA hai| isa saMskaraNa meM mUla saMdRSTiyoM kI saMkhyA hindI artha ke bAda aMkoM meM nahIM dI gaI hai kintu una saMkhyAoM ko tAlikAoM meM darzAyA gayA hai / eka anya vizeSatA yaha bhI hai ki citroM aura tAlikAnoM-sAraNiyoM ke mAdhyama se viSaya ko saralatApUrvaka grAhya banAne kA prayatna kiyA gayA hai| pahale adhikAra meM 50 citra haiM, dUsare meM do aura tIsare meM eka, isa prakAra kula 53 citra haiN| pahale adhikAra meM pUrva prakAzita saMskaraNa meM 283 gAthAyeM thiiN| isameM tIna nayI gAthAe~ yA chUTI huI gAthAe~ (saM0 209, 216, 237 ) jur3a jAne se aba 286 gAthAyeM ho gaI haiM / isI prakAra dUsare mahAdhikAra meM 367 gAthAoM kI apekSA 371 (164, 331, 332, 365 jur3I haiM) aura tIsare mahAdhikAra meM 243 gAthAoM kI apekSA 254 gAthAe~ ho gaI haiN| tIsare adhikAra meM naI jur3I gAthAoM kI saMkhyA isa prakAra hai-107, 186, 17, 202, 222 se 227 aura 232-33 / isa prakAra kula 16 gAthAoM ke jur3ane se tInoM adhikAroM kI kula gAthAe~ 893 se bar3ha kara 912 ho gaI haiN| prastuta saMskaragA meM pratyeka gAthA ke viSaya ko nirdiSTa karane ke lie upazIrSakoM kI yojanA kI gaI hai aura etad anusAra hI vistRta viSayAnukramaNikA taiyAra kI gaI hai| (ka) prathama mahAdhikAra : vistRta prastAvanApUrvaka loka kA sAmAnya nirUpaNa karane vAlA prathama mahAdhikAra pAMca gAthAoM ke dvArA paMca parameSThiyoM kI bandanA se prArambha hotA hai kintu yahAM arahantoM ke pahale siddhoM ko namaskAra kiyA gayA hai, yaha vizeSatA hai| chaThI gAthA meM graMtha racanA kI pratijJA hai aura 7 se 81 gAthAoM meM maMgala, nimitta, hetu, pramANa, nAma aura kartA kI apekSA vizada prarUpaNA kI gaI hai| yaha prakaraNa zrI bIrasena svAmikRta SaTkhaNDAgama kI dhavalA TIkA (pu0 1 pR0-71) se kAphI milatA julatA hai kintu jisa gAthA se isakA nirdeza kiyA hai vaha gAthA tiloyapaNNattI se bhinna hai maMgala-Nimitta-heU parimANaM NAma taha ya kttaarN| bAgariya dhapi pacchA, bakkhAraNau sasthamAiriyo ||dhvlaa pu0 1/pR07 gAthA 82-83 meM jJAna ko pramANa, jJAtA ke abhiprAya ko nama aura jIvAdi padArthoM ke saMvyavahAra ke upAya ko nikSepa kahA hai| gAthA 85-87 meM graMtha pratipAdana kI pratijJA kara 88-10 meM grantha ke nava adhikAroM ke nAma nirdiSTa kiye gaye haiN| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. gAthA 91 se 101 taka upamA pramANa ke bheda prabhedoM se prArambha kara patya, skandha, deza, pradeza, paramANu Adi ke svarUpa kA kathana kiyA gayA hai / anantara 102 se 133 gAthA taka kahA gayA hai ki anantAnanta paramANuoM kA uvasannAsapta skandha, ATha uvasannAsannoM kA sannAsanna, ATha sannAsanoM kA truTire, ATha kA ghATa kA zuzrAva rathareNuoM kA uttamabhogabhUmijabAlA, isI prakAra uttarotara ATha-ATha guNita madhyabhogabhUmijabAlA, jaghanyabhogabhUmijabAlAgra, karmabhUmijabAlAya, lIkha, jUM N, jo aura utsedhAMgula hotA hai| pAMca sau utsedhAM guloM kA eka pramANAMgula hotA hai / bharataairAvata kSetra meM bhinna-bhinna kAla meM hone vAle manuSyoM kA aMgula AtmAMgula kahA jAtA hai / inameM utsedhAMgula se nara-nArakAdi ke zarIra kI U~cAI aura caturnikAya devoM ke bhavana va nagarAdi kA pramANa jAnA jAtA hai / dvIpa-samudra, zaila, vedI, nadI, kuNDa, jagatI evaM kSetroM ke vistArAdi kA pramANa pramANAMgula se jJAta hotA hai / bhRMgAra, kalaza, darpaNa, bherI, hala, mUsala, siMhAsana evaM manuSyoM ke nivAsasthAna va nagarAdi tathA udyAna zrAdi ke vistArAdi kA pramANa zrAtmAMgula se batalAyA jAtA hai | yojana kA pramANa isa prakAra hai - 6 aMguloM kA pAda, 2 pAdoM kA vitasti, 2 vitastiyoM kA hAtha, 2 hAtha kA rikku, 2 rikkuoM kA dhanuSa 2000 dhanuSa kA kosa zraura 4 kosa kA eka yojana hotA hai / uparyukta varNana karane ke bAda granthakAra apane prakRtaviSaya- loka ke sAmAnya svarUpa --- kA kathana karate haiM / anAdinidhana va chaha dravyoM se vyApta loka - adhaH madhya aura Urdhva ke bheda se vibhakta hai / graMthakAra ne inakA AkAra-prakAra, vistAra, kSetraphala va ghanaphala Adi vistRta rUpa meM varNita kiyA hai / adholoka kA AkAra betrAsana ke samAna, madhyaloka kA AkAra, khar3e kiye huye mRdaMga ke UrdhvabhAga ke samAna aura Urdhvaloka kA AkAra khar3e kiye hue mRdaMga ke samAna hai / (gA. 130 - 138 ) / Age tInoM lokoM meM se pratyeka ke sAmAnya, do caturasra ( UrdhvAyata aura tiryagAyata ), yava, muraja, yatramadhya, mandara, dRSya aura girikaTaka ye ATha bhAva bheda karake unakA pRthak-pRthak ghanaphala nikAla kara batalAyA hai / yaha sampUrNa viSaya jaTila gati se sambaddha hai jisakA pUrNa khulAsA prastuta saMskaraNa meM viduSI TIkAkartrI mAtAjI citroM ke mAdhyama se kiyA hai / rucizIla pAThaka ke lie aba yaha jaTila nahIM raha gayA hai | gAthA 61 kI saMdRSTi ( = 16 ba kha kha ) ko vizeSArtha meM pUrNataH spaSTa kara diyA gayA hai / mahAdhikAra ke anta meM tIna vAtavalayoM kA AkAra aura bhinna-bhinna sthAnoM para unakI moTAI kA pramANa (271 - 265) batalAyA gayA hai / anta meM tIna gadya khaNDa haiM / prathama gadyakhaNDa loka ke paryantabhAgoM meM sthita vAtavalayoM kA kSetra pramANa batAtA hai| dUsare gadyakhaNDa meM ATha pRthiviyoM ke nIce sthita bAtakSetroM kA ghanaphala nikAlA gayA hai| tIsare khaNDa meM ATha praviviyoM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA ghanaphala batalAyA hai / vAtavalayoM ko moTAI darzAne ke lie graMthakAra ne 'lokavibhAga' graMtha se eka pAThAntara (gA. 284) bhI uddhRta kiyA hai / anta meM kahA hai ki vAtaruddha kSetra aura pATha pRthiviyoM ke ghanaphala ko sammilita kara use sampUrNa loka meM se nikAla dene para zuddha prakAza kA pramANa prApta hotA hai / maMgalAcaraNapUrvaka grantha kA aMta hotA hai / isa adhikAra meM 7 karaNa sUtroM ( gA. 117, 165, 176, 177, 11, 163, 194) kA ullegna huA hai tathA gA. 168-69 aura 264-66 ke bhAvoM ko saMkSepa meM vyakta karane vAlI do sAraNiyAM banAI gaI haiN| mulabidrI aura jainabadrI meM upalabdha tADapatrIya pratiyoM meM gAthA 138 ke bAda do gAthAe~ aura milatI haiM kiMtu, inakA prasaMga buddhigamya na hone se inakA ullekha adhyAya ke antargata nahIM kiyA gayA hai / gAthAeM isa prakAra haiM vAsucchohAyAma, sehi-pamANeNa ThAvaye kheta / se mAjhe bahulAyo, ekapaveseNa mehiyo padaraM // E / gahidUNa ghabaTTAvi ya ra sevissa satta bhAgotti / tassa ya vAsAyAmo kApamyA satta maNi // (kha) dvitIya mahAdhikAra : nArakaloka nAmake isa mahAdhikAra meM kula 371 padya haiM / gadya-bhAga nahIM hai / cAra indravajA aura ekA svAgatA chanda hai zeSa 366 gAthAe~ haiN| maMgalAcaraNa meM ajitanAtha bhagavAna ko namaskAra kara graMthakAra ne Age kI cAra gAthAoM meM pandraha antarAdhikAroM kA nirdeza kiyA hai| pUrva prakAzita saMskaraNa se isa adhikAra meM cAra gAthAe~ vizeSa haiM jo da aura ba pratiyoM meM nahIM haiN| graMthakAra ke nirdezAnusAra 15 the antarAdhikAra meM nAraka jIvoM meM yoniyoM kI prarUpaNA vaNita hai, yaha gAthA chuTa gaI thii| kAnaDI pratiyoM meM yaha upalabdha huI hai (gAthA saM0 365) / isI prakAra naraka ke duHkhoM ke varNana meM bhI gAthA saM0331 aura 332 vizeSa milI haiN| pUrva prakAzita saMskaraNa ke pR. 12. para mudrita gAthA 188 meM ardha yojana ke chaha bhAgoM meM se eka bhAga kama zreNIbaddha biloM kA parasthAna antarAla kahA gayA hai / jo gaNita kI dRSTi se vaisA nahIM hai| kannar3a prati ke pATha bheda se prastuta saMskaraNa ke pR0 208 para ise sahI rUpa meM rakhA gayA hai| chaThI pRthvI ke prakIrNaka biloM ke antarAla kA kathana karane vAlI gAthA bhI pUrva saMskaraNa meM nahIM thI, vaha bhI kAnar3I pratiyoM meM milI hai / (gAthA saM0 164) / isa prakAra kamiyoM kI pUrti hokara yaha adhikAra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba pUrNa huA aisA mAnA jA sakatA hai / pUrvamudrita saMskaraNa meM gAthA 345 kA hindI anuvAda karate hue anuvAdaka mahodaya ne likhA hai ki-"ratnaprabhA pRthivI se lekara prantima pRthivI paryanta atyanta sar3A, azubha aura uttarottara prasaMkhyAtaguNA glAnikara anna AhAra hotA hai|" yaha artha grAhya nahIM ho sakatA kyoMki narakoM meM annAhAra hai hI nhiiN| prastuta saMskaraNa meM TIkAka: mAtAjI ne isakA artha 'anya prakAra kA hI AhAra' (gAthA 348) kiyA hai / yaha saMgata bhI hai / pUjya mAtAjI ne 7 sAraNiyoM aura do citroM ke mAdhyama se isa adhikAra ko aura subodha banAyA hai| granthakartA AcArya ne pUrI yojanApUrvaka isa adhikAra kA gaThana kiyA hai| gAthA 6-meM asanAlI kA nirdeza hai / gAthA 7-8 meM prakArAntara se upapAda aura mAraNAntika samudghAta meM pariNata asa aura lokapUraNa samudghAtagata kevaliyoM kI prapekSA samastaloka ko hI trasanAlI kahA hai| gAthA 1 se 165 taka nArakiyoM ke nivAsa kSetra sAtoM pRthiviyoM meM sthita indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloM ke nAma, vinyAsa, saMkhyA, vistAra, bAhalya evaM svasthAna-parasthAna rUpa antarAla kA pramANa nirUpita hai / gAthA 196-202 meM nArakiyoM kI saMkhyA, 203-216 meM unakI zrAyu, 217-271 meM unakA utsedha tathA gAthA 272 meM unake avadhizAna kA pramArapa kahA hai| gAthA 273-284 meM nArakI jIvoM meM sambhava guNasthAnAdi bIsa prarUparaNAoM kA nirdeza hai 1 gAthA 285-287 meM narakoM meM utpadyamAna jIvoM kI vyavasthA, gAthA 288 meM janma-maraNa ke antarAla kA pramANa, gAyA 289 meM eka samaya meM janma-maraNa karane bAloM kA pramANa, mAthA 210-263 meM naraka se nikale hue jIvoM kI utpatti kA kathana, gAyA 264-302 meM narakAyu ke bandhaka pariNAmoM kA kathana aura gA0303 se 313 taka nArakiyoM kI janmabhUmiyoM kA varNana hai| gAthA 314 se 361 taka narakoM ke ghora duHkhoM kA varNana hai| gAthA 362-64 meM narakoM meM samyaktvagrahaNa ke kAraNoM kA nirdeza hai aura gAthA 365 meM nArakiyoM kI yoniyoM kA kathana hai| antima maMgalAcaraNa se pUrva ke pAMca chandoM meM yaha batAyA gayA hai ki jo jIva madya-mAMsa kA sevana karate haiM, zikAra karate haiM, asatya vacana bolate haiM, corI karate haiM, paradhanaharaNa karate haiM, rAta dina viSaya sevana karate haiM, nirlajjatApUrvaka paradArAsakta hote haiM, dUsaroM ko Thagate haiM be tIna duHkha ko utpanna karane vAle narakoM meM jAkara mahAn kaSTa sahate haiN| aMtima gAthA meM bhagavAna sambhavanAtha ko namaskAra kiyA gayA hai| (ga) tRtIya mahAdhikAra : ___ bhavanavAsI lokasvarUpa nirUpaNa prajapti nAmaka tIsare mahAdhikAra meM pUrva prakAzita saMskaraNa meM kula 243 padya haiM / gAthA saMkhyA 24 se 27 naka gAthAoM kA pATha isa prakAra hai Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apamahaniyamatimabhAvaNadevANa hoti bhavaNANi / dugavAvAlasahassA lakkhamadhodho khidIya gaMsA // 24 // 2000/42000/100000 apamahaddhisamajisamabhAvaNadevANa vAsavisthAro / samacaurassA pakSaNA ghajjAmapahArasajiyA samdhe // 25 // bahala sisayANa saMkhAsakheja joyagA yAse / saMkhejjacadabhavaNesu bhavaNadevA dharmati saMkhenA // 26 // saMkhAtIvA seyaM chattIsapurA ya hoSi saMkhemA (?) bhamaNasarUyA evaM vitthArA hoi jANijjo // 27 // bhavaNavANaNaM smmt| kannar3a kI sAr3apatrIya pratiyoM meM isa pATha kI saMracanA isa prakAra hai jo pUrNataH sahI hai aura isameM bhrAnti (?) kI sambhAvanA bhI nahIM hai / hA~, isa pATha se eka gAthA avazya kama ho gaI hai / apa-maha ddhiya-majisama-bhAvaNa-devANa hoMti bhavapANi / duga-bAzAla sahassA lakkhamayodho khidaue gaMtuNaM // 24 // 2000 42000 /100000 // appamahaviya-majisama-bhASaNa-ghevANa-NivAsa-kheta samataM // 9 // samaghaurassA bharaNA vAjamayA-vAra-bajjiyA samve / yahalate ti-sayANi saMkhAsaMkheja joyaNA vAse // 25 // saMkhejja-rada-bhavaNesu bhavaNa devA ghasaMti sNkhejaa| saMkhAtIvA cAse acchatI surA asaMkhejjA // 26 // bhavaNasahavaM samattA 10 // isa prakAra kula 242 gAthAe~ raha gaI haiN| tAr3apatrIya pratiyoM meM 12 gAthAe~ navIna milI haiM ataH prastuta saMskaraNa meM isa adhikAra meM 242+12-254 gAthAe~ huI haiN| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa dhyAna rakhane yogya : ___ yoM to isa adhikAra meM kula 254 gAthAeM hI haiN| parantu bhUla se 'gAthA saM. 64' krama meM kisa hone se graha nAI hai pArthAt mAthA saMkhyA 63 ke bAda gAthA saMkhyA 65 aMkita kara diyA gayA hai ( gAthA nahIM chUTI hai kevala krama saMkhyA 64 chUTa gaI hai|) aura yaha bhUla adhikAra ke anta taka calatI rahI hai jisase 254 gAthAoM ke sthAna para kula gAthAe~ 255 aMkita huI hai| isI krama saMkhyA ko mAnane se sAre sandarbha Adi bhI isI prakAra / die gaye haiM / ataH pAThakoM se anurodha hai ki ve isa bhUla ko dhyAna meM rakhate hue gAthA saM0 A63 ko hI 63-64 samajhe tAki anya sandarmoM meM bhrAnti na ho tathApi adhikAra meM kula / - 254 gAthAyeM hI mAne / isa bar3I bhUla ke lie hama vizeSa kSamAprArthI haiN| RErapaORAKED mana- masyA isa tIsare mahAdhikAra meM kula 255 padya haiN| inameM do indravajrA ( cha. saM. 240, 253 ) aura 4 upajAti ( 215-16, 241, 254 ) tathA zeSa gAthA chanda haiN| pUrva prakAzita ( solApura) prati ke tIsare adhikAra se prastuta saMskaraNa ke isa tIsare adhikAra meM gAthA saM0 107, 186-187, 202, 222 se 227 tathA 232-233 isa prakAra kula 12 gAthAeM mavIna haiM jinase prasaMgAnukala viSaya kI pUrti huI hai aura pravAha avaruddha hone se bacA hai| gAthA saM0 186 aura 157 kevala mUlabidrI kI prati meM milI haiM anya pratiyoM meM nahIM haiM / TIkAkI mAtAjI ne isa adhikAra ko eka citra aura 7 sAraNiyoM / tAlikAoM se alaMkRta kiyA hai| gAthA saM. 36 meM kalpavRkSoM ko jIvoM kI utpatti evaM vinAza kA kAraNa kahA hai, yaha mantavya bar3e prayatna se hI samajha meM AyA hai| isa mahAdhikAra meM 24 antarAdhikAra haiM / adhikAra ke Arambha meM (gAthA 1 ) abhinandana svAmI ko namaskAra kiyA gayA hai aura anta meM (gAthA 255) sumatinAya svAmI ko / gAthA 2 se 6 meM caubIsa adhikAroM kA nAma nirdeza kiyA gayA hai| gAthA 7.8 meM bhavanavAsiyoM ke nivAsakSetra, gA. 6 meM unake bheda, gAthA 10 meM unake cihna, 11-12 meM bhavanoM kI saMkhyA, 13 meM indrasaMkhyA va 14-16 meM unake nAma, 17-16 meM dakSiNendroM aura uttarendroM kA vibhAga, 20-23 meM bhavanoM kA varNana 24 meM alpaddhika, mahaddhika va madhyamaRddhidhAraka devoM ke bhavanoM kA vistAra, 25-26 meM bhavanoM kA vistAra evaM unameM nivAsa karane vAle devoM kA pramANa, 27-38 meM vedI, 39-41 meM kUTa, 42-54 meM jinabhavana, 55-61 meM prAsAda, 62 se 143 meM iMdroM kI vibhUti, 144 meM saMkhyA, 145-176 meM Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyu, 177 meM zarIrossedha, 178-183 meM unake avadhijJAna ke kSetra kA pramANa, 154 se 166 meM bhavanavAsiyoM ke guNasthAnAdikoM kA varNana, 167 meM eka samaya meM utpatti va maraNa kA pramANa, 168-270 meM Agatinirdeza va 201 se 250 meM bhavanavAsI devoM kI Ayu ke bandhayogya pariNAmoM kA vistRta varNana huA hai| bhavanavAsI deva deviyoM ke zarIra evaM svabhAvAdi kA nirUpaNa karate hue prAcAryazrI yativRSabha jI ne likhA hai ki "ve saba deva svarNa ke samAna, mala ke saMsarga se rahita, nirmalakAnti ke dhAraka, sugandhita nizvAsa se saMyukta, anupama rUparekhA vAle, samacaturasrA zarIra saMsthAna bAle lakSaNoM aura vyaMjanoM se yukta, pUrNa candrasadRza sundara mahAkAnti vAle aura nitya hI (yuvA) kumAra rahate haiM, vaisI hI unakI deviyAM hotI haiN| ( 126-127) "ve deva-deviyAM roga evaM jarA se vihIna, anupama balavIrya se paripUrNa, kiMcit lAlimAyukta hAtha pairoM sahita, kadalIghAta se rahita, utkRSTa ratnoM ke mukuTa ko dhAraNa karane vAle ! uttamottama vividha prakAra ke prAbhUSaNoM se zobhAyamAna, mAMsa-haDDI-meda-lohU-majjA vasA aura zukra Adi dhAtuoM se vihIna, hAthoM ke nakha evaM bAloM se rahita, anupama lAvaNya tathA dIpti se paripUrNa aura aneka prakAra ke hAva bhAvoM meM Asakta rahate haiM / " ( 128-130) prAyubandhaka pariNAmoM ke sambandha meM likhA hai ki-"jJAna aura cAritra meM dRr3ha zaMkA sahita, saMkleza pariNAmoM vAle tathA mithyAtvabhAva se yukta koI jIva bhavanavAsI devoM sambandhI Ayu ko bAMdhate haiM / doSapUrNa cAritravAle, unmArgagAmI, nidAnabhAvoM se yukta, pApAsakta, kAminI ke viraha rUpI jvara se jarjarita, kalahapriya saMjI asaMjJI jIva mithyAtvabhAva se saMyukta hokara bhavanavAsI devoM meM utpanna hote haiM / samyagdRSTi jIva ina devoM meM kadApi utpanna nahIM hotaa| asatyabhASI, hAsyapriya evaM kAmAsakta jIva kandarpa devoM meM utpanna hote haiM / bhUtikarma, mantrAbhiyoga aura kautuhalAdi se saMyukta tathA logoM kI vaMcanA karane meM pravRtta jIva vAhana devoM meM utpanna hote haiN| tIrthakara, saMgha, pratimA evaM AgamagranthAdika ke viSaya meM pratikUla, duvinayI tathA pralApa karane vAle jIva kilviSika devoM meM utpanna hote haiN| unmArgopadezaka, jinendropadiSTa mArga ke virodhI aura mohamugdha jIba sammoha jAti ke devoM meM utpanna hote haiN| krodha, mAna, mAyA aura lobha meM Asakta, R rAcArI tathA bairabhAva se saMyukta jIva asuroM meM utpanna hote haiM / ( 201-210 ) janma ke antarmuhUrta bAda hI chaha paryAptiyoM se pUrNa hokara apane alpa vibhaMgajJAna se vahA~ utpanna hone ke kAraNa kA vicAra karate haiM aura pUrvakAla ke mithyAtva, krodhamAnamAyAlobha rUpa kaSAyoM meM pravRtti tathA kSaNika sukhoM kI Asakti ke kAraNa dezacAritra aura makalacAritra ke parityAga Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rUpa prApta huI apanI tuccha devaparyAya ke lie pazcAttApa karate haiM / (211-222 ) tatkAla mithyAtva bhAva kA tyAga kara samyaktvo hokara mahAvizuddhipUrvaka jinapUjA kA udyoga karate haiM / (223-225) snAna karake (226), prAbhUSaNAdi (sa.) ko sajigahekA vyApAra meM praviSTa hote haiM aura pUjA va abhiSeka ke yogya dravya lekara devadeviyoM ke sAtha jinabhavana ko jAte haiM / ( 228-26) / vahA~ pahuMca kara deviyoM ke sAtha binIta bhAva se pradakSiNApUrvaka jinapratimAoM kA darzana kara jaya-jaya zabda karate haiM, stotra par3hate haiM aura mantroccAraNapUrvaka jinAbhiSeka karate haiM / (2300233) abhiSeka ke bAda uttama paTaha, zaGka, mRdaMga, ghaNTA evaM kAhalAdi bajAte hue ( gA0 234) ve divya deva bhArI, kalaza, darpaNa, tInachatra aura cAmarAdi se, uttama jaladhArAoM se, sugandhita gozora malayacandana aura kezara ke paMkoM se, akhaNDita tanduloM se, puSpamAlAoM se, divya naivedyoM se. ujjvala ratnamayI dIpakoM se, dhUpa se aura pake hue kaTahala, kelA, dADima evaM dAla Adi phaloM se (praSTa dravya se ) jina pUjA karate haiM / ( 235-238 ) pUjA ke anta meM apsarAnoM se saMyukta hokara nATaka karate haiM aura phira nijabhavanoM meM jAkara aneka sukhoM kA upabhoga karate haiM ( 236-250) / avirata sampaSTi deva to samasta karmoM ke kSaya karane meM advitIya kAraNa samajha kara nitya hI anantagunI vizuddhipUrvaka jinapUjA karate haiM kintu mithyAdRSTi deva bhI purAne devoM ke upadeza se jinapratimAoM ko kulAdhidevatA mAna kara nitya hI niyama se bhaktipUrvaka unakI pUjA karate haiM / (240-241) gAthA 251-252 meM AcAryazrI ne bhavanavAsiyoM meM samyaktvagrahaNa ke kAraNoM kA nirdeza kiyA hai aura gA0 253-54 meM bhavanavAsiyoM meM utpatti ke kAraNa batalAte hue likhA hai-"jo koI prajJAna tapa se yukta hokara zarIra meM nAnA prakAra ke kaSTa utpanna karate haiM tathA jo pApI samyagjJAna se yukta tapa ko grahaNa karake bhI duSTaH viSayoM meM Asakta hokara jalA karate haiM, ve saba vizuddha lezyAoM se pUrva meM devAyu bAMdhakara pazcAt krodhAdi kaSAyoM dvArA usa Ayu kA ghAta karate hue samyaksvarUpa sampatti se mana ko haTA kara bhavanavAsiyoM meM utpanna hote haiN|" (gA0 53.54 ) gAthA 255 meM sumatinAtha bhagavAna ko namaskAra kara adhikAra kI samApti kI gaI hai| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNa-sUtra : prathama adhikAra 177/48 ara asspamA tasya mANaM 194/60 bhujapaDibhujamilidaddha 181/52 bhUmI muhaM sohiya 176/48 bhUmIe muhaM sohiya 163/60 muha-bhU-samAsamayi 165/43 samava vAsavagge 117/25 = padavara padara hidaM 81 / 165 7. prastuta saMskaraNa meM prayukta vividha mahattvapUrNa saMketa : zrI ja = pratara = = 16 16 kha - sampUrNa pudgala ( kI paramANu) rAzi = triloka sampUrNa jIvarAzi 16 kha kha= sampUrNa kAla ( kI samaya ) rAzi 16 kha kha kha = sampUrNa zrAkAza ( kI pradeza ) rAzi 50 = * 3 zUnya 000 19 - = saMkhyAta ri= zrasaMkhyAta jI yojana 56 | vargamUla (gAthA 2 / 286 ) 196-202 dvitIya adhikAra cayadalahada saMkalida 85 / 167 yadamicchUrApadaM 64 / 158 yaha miTThAdhiyapada 70 / 161 sucayahRdaM saMkali 86 / 168 padadala hada bekapadA 84 / 166 padadala disaMkali83/166 padavAM cayapahRdaM 76/163 u rajju 12 = 42 kucha kama ( gA0 2 / 166) poSaNa sA=sAgaropama sU sUcyaMgula pra * pratarAMgula gha - ghanAMgula ja jagacchreNI loya pa= lokapratara bhU - bhUmi ko = kosa daM daNDa se = zeSa HshH hahasta aM - aMgula gha dhanuSa tRtIya adhikAra gacchasa me guraNAre 80/287 i indraka ser3hI : zreNIbaddha prao prakIrNaka mu = muhUrta didina mA=mAha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. pAThAntara: 1/284/116 ( lokavibhAga) 2/23/145 vAtavalayoM kI moTAI * zarkarAprabhAdi pRthiviyoM kA bAhalya ha. citra vivaraNa R0 saM0 viSaya adhikAra gAthA saM0 pRSTha saMkhyA 141-143 145-147 146-150 176 loka kI prAkRti adholoka kI AkRti loka kA utsedha aura vistAra 1 lokarUpa kSetra kI moTAI loka kI uttara dakSiNa moTAI, pUrvapazcima caur3AI aura U~cAI 1 Udhrvaloka ke AkAra ko adholoka ke sadRza bevAsanAkAra karanA 1 sAta pRthviyoM ke vyAsa evaM ghanaphala 1 pUrva pazcima se adholoka kI AkRti adholoka kI UMcAI kI prAkRti 1 adholoka meM stambha-bAhya choTI bhujAyeM Urdhvaloka ke dasa kSetroM (ke dhyAsa) kI prAkRti Urbaloka ke stambhoM kI prAkRti 1 Urdhva loka kI pATha kSudra bhujAoM kI AkRti sAmAnya loka kA anaphala 180 154 166-197 200 203-207 217 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra0 saM0 15. 16 17 18 19 30 21 22 23 24 25 26 27 28 26 30 31 32 33 34 35 36 37 38 36 viSaya loka kA prAyata caurasa kSetra loka kA niyaMgAyata kSetra loka meM yavamurajAkRti loka meM yavamadhyakSetra kI AkRti 1 loka meM mandarameru kI AkRti loka kI dUSyAkAra racanA loka meM girikaTaka kI prakRti sAmAnya adholoka evaM Uddhayita adholoka tiryagAyata adholoka * adhikAra dRthya Urdhvaloka girikaTaka Urdhvaloka loka ke sampUrNa vAtacalaya loka ke nIce tInoM pavanoM se avaruddha kSetra adholoka ke pArzvabhAgoM kA ghanaphala $ 1 1 adholoka kI murajAkRti 1 yavamadhya adholoka mandarameru adholoka kI prAkRti 1 vaSya adholoka 1 girikaTaka adholoka Urdhvaloka sAmAnya UrdhyAyata caturasrakSetra tiryagAyata caturasrakSetra abamuraja Udhrvaloka yavamadhya Urdhvaloka mandarameya Urdhvaloka kI AkRti 1 1 1 1 1 1 1 gAthA saM 217 217 218-220 221 222 234 236 238 238 239 240 243-44 250-51 250-51 254 254 255-56 255-56 257 257 266 266 276 T pRSTha saMkhyA 9 1674 75 77 78 84 86 88 86 90 91 64 67 EE 101 102 103 104 105 106 110 111 115 120 121-123 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama saM 40 41 viSaya loka ke zikhara para vAyuruddha kSetra kA ghanaphala lokasthita ATha pRthiviyoM ke vAyumaNDala loka kA sampUrNa vanaphala loka ke zuddhAkAza kA pramANa sImanta iMdraka va vikrAMta iMdraka caityavRkSoM kA vistAra 42 43 44 45 vividha tAlikAyeM : 45. adhikAra 1 1 1 1 2 3 viSaya 1 saudharma svarga se sarvArthasiddhi paryanta kSetroM kA ghanaphala 2 mandara Urdhvaloka kA ghanaphala 3 naraka - pRthiviyoM kI prabhA, bAhulya evaM bila saMkhyA 4 sarva pRthiviyoM ke prakIrNaka biloM kA pramAraNa 5. sarva pRthiviyoM ke indrakoM kA vistAra 6 iMdraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloM ke bAhalya kA pramANa 7 indra, zreNIbaddha evaM prakIrNaka biloM kA svasthAna, parasthAna antarAla sAtoM narakoM ke pratyeka paTala kI jaghanya utkRSTa Ayu kA vivaraNa & sAtoM narakoM ke pratyeka paTala sthita nArakiyoM ke zarIra ke utsedha kA vivaraNa 10 bhavanavAsI devoM ke kula, cihna, bhavana saM. Adi kA vivaraNa 11 bhavanavAsI indroM ke parivAra devoM kI saMkhyA 12 bhavanavAsI indroM ke anIka devoM kA pramAraNa 13 bhavanavAsI indroM kI deviyoM kA pramANa 14 bhavanavAsI iMdroM ke parivAra devoM kI deviyoM kA pramANa gAthA saM0 I |||**** na 21 pR0 pR0 63 pR0 106 pR0 146 172 194-195 196-167 213 221-222 238-236 271 285 260 294 267 pRSTha saMkhyA 126 132 137 138 151 274 adhikAra/gAthA 1/118-19 1 / 264-266 2/6.21-23,27 2 / 64 2/ 108-156 2/ 157-158 2/164-195 2/203-216 2/217-271 3/6-21 3/62-76 2/81-86 3/90-66 3/100-100 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya adhikAra/gAthA 15 bhavanavAsI devoM ke AhAra evaM zvAsocchvAsa kA antarAla tathA caityavRkSAdi kA vivaraNa 3/111-137 16 bhavanavAsI indroM kI (saparivAra) Ayu ke pramANa kA vivaraNa 312-13 3/144-160 11. AbhAra : 'tiloyapaNNattI' jaise vizAlakAya grantha ke prakAzana kI yojanA meM aneka mahAnubhAvoM kA hameM bharapUra sahayoga aura protsAhana milA hai| prathama khaNDa ke prakAzanAvasara para una sabakA kRtajJatApUrvaka smaraNa karanA merA naitika kartavya hai| parama pUjya prAcArya 108 thI dharmasAgarajI mahArAja evaM prAcArya kalpa 108 zrI zrutasAgarajI mahArAja ke prAzIrvacana isa sampUrNa mahadanuSThAna meM mujhe prerita karate rahe haiM. ina sAdhu-gAdoM ke caraNoM meM savinaya sAdara namostu nivedana karatA huA unake dIrgha nIroga jIvana kI kAmanA karatA huuN| pUjya bhaTTAraka dvaya-mUDabidrI maTha aura zravaNabelagolA maTha-ko bhI sAdara vandanA nivedita karatA hUM jinake saujanya se hameM kramaza: pAThAntara aura lipyantaraNa prApta ho sake tAr3apatrIya kAnar3I prasiyoM se pAThAntara va lipyantaraNa bhejane vAle paNDita dvaya zrI devakumArajI zAstrI, mUDabidrI va zrI esa. bI. devakumArajI zAstrI, zravaNabelagolA kA bhI maiM atyanta AbhArI hUM; unake sahayoga ke binA to prastuta saMskaraNa ko yaha rUpa kadApi mila hI nahIM sakatA thaa| anya hastalikhita pratiyAM prApta karane meM DaoN0 kastUracaMdajI kAsalIvAla (jayapura), zrI ratanalAlajI kAmA (bharatapura), paM0 aruNakumArajI zAstrI (vyAvara) zrI haricandajI ( ujjaina ) aura zrI vizambaradAsa mahAvIra prasAda jaina srraaph| dillI) kA sahayoga hameM prApta huaa| maiM ina saba mahAnubhAvoM kA prAbhArI huuN| AdaraNIya ba0 kajor3ImalajI kAmadAra ( jobanera ) pUjya mAtAjI ke sAtha saMgha meM hI rahate haiM / grantha ke bIjAropaNa se lekara isake vartamAnarUpa meM prastutIkaraNa kI avadhi meM mApane dhairyapUrvaka sabhI vyavasthAeM juTAkara mere bhAra ko kAphI halkA kiyA hai| maiM pApake isa udAra sahayoga ke lie ApakA atyanta anugRhIta hUM / ___ grantha kA nurovAka samAja ke vayovRddha vidvAna zraddhaya DaoN. pannAlAlajI sA. sAhityAcArya ne likhakara mujha para jo anugraha kiyA hai, isake lie maiM unakA atyanta AbhArI huuN| pUjya paNDitajI kI vidvattA aura saralatA se maiM abhibhUta hUM, maiM unake dIrghAyuSya kI kAmanA karatA huuN| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 pro0 lakSmIcandrajI jaina, prAcArya zAsakIya snAtakottara mahAvidyAlaya, chiMdavAr3A (ma. pra. ) ne "tiloya paNNattI kA gaNita viSaya likha bhejA hai, etadartha meM unakA hArdika AbhAra mAnatA hUM / prophesara sA0 jaina gaNita ke vizeSajJa haiM / jainAgama meM bhAvakI TUTa AsthA hai / hastalikhita pratiyoM se pATha kA milAna karane meM aura nirNaya lene meM hameM DaoN0 udayacandajI jaina, prAdhyApaka prAkRta vibhAga, udayapura vizvavidyAlaya, udayapura kA bhI prabhUta sahayoga prApta huA hai| maiM rAheM hArdika samvAda detA hUM - prastuta saMskaraNa meM mudrita citroM ko racanA zrI vimalaprakAzajI ajamera aura zrI ramezacandra mehatA udayapura ne kI hai| ve dhanyavAda ke pAtra haiM / vizeSArtha pUrvaka graMtha kI sarala evaM subodha hiMdI TIkA karane kA zrama to pUjya mAtAjI 105 zrI vizuddhamatIjI ne kiyA hI hai sAtha hI isa prakAzana - anuSThAna ke saMcAlana kA gurutara bhAra bhI unhoMne vahana kiyA hai / unakA dhairya, kaSTasahiSNutA, tyAga tapa aura niSThA prazaMsanIya evaM anukaraNIya hai| gata do-DhAI varSoM se ve hI isa mahadanuSThAna ko pUrNa karane meM juTI hai, aneka vyavadhAnoM ke bAda yaha prathama khaNDa ( prathama tIna adhikAra ) Aja zrApake hAthoM meM dekara hameM gaurava kA anubhava ho rahA hai / dUsarA khaNDa (caturtha adhikAra ) bhI presa meM jAne ko taiyAra hai; yadi anukUlatA rahI to dUsarA aura tIsarA donoM khaNDa agale do varSa meM prastuta kara skeNge| pUjya mAtAjI ne isa graMtha ke sampAdana kA gurutara uttaradAyitva mujhe sauMpa kara mujha para jo anugraha kiyA hai aura mujhe jinavANI kI sevA kA jo avasara diyA hai, usake lie maiM pU0 AryikA zrI kA cirakRtajJa hUM / satatasvAdhyAyazIlA pUjya mAtAjI adhyayana-adhyApana meM hI apane samaya kA sadupayoga karatI haiM / yadyapi aba prApakA svAsthya anukula nahIM rahatA hai tathApi Apa apane karttavyoM meM sadaiva dRr3hatApUrvaka saMlagna rahatI haiM / pUjya mAtAjI kA ratnatraya kuzala rahe aura svAsthya bhI anukUla bane tAki ve jinavANI ke hArda ko adhikAdhika subodha rIti se prastuta kara sakeM yahI kAmanA karatA hUM / pUjya mAtAjI ke caraNoM meM zatazaH vandAmi nivedana karatA hU~ | grantha ke prakAzana kA uttaradAyitva zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA ne bahana kiyA hai etadartha meM mahAsabhA ke prakAzana vibhAga evaM vizeSa rUpa se mahAsabhAdhyakSa zrI nirmalakumArajI seThI ko hArdika dhanyavAda detA hUM / Feng grantha kA mudraNa kamala prinTarsa madanagaMja - kizanagar3ha meM huA hai / dUrastha hone ke kAraNa prUpha svayaM nahIM dekha sakA hUM ataH yatkicit bhUleM raha gaI haiM / pAThakoM se anurodha hai ki ve svAdhyAya se pUrva zuddhipatra ke anusAra zrAvazyaka saMzodhana avazya kara leM / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitIya graMthoM kA mudaNa bastutaH jaTila kArya hai / aneka tAlikAyeM, AkRtiyAM, jor3a-bAkI. guNA-bhAga tathA baTA-baTI kI viziSTa saMkhyAyeM Adi sabhI isa graMtha meM haiM / presa mAlika zrI pAMcUlAlajI dharmaniSTha suzrAvaka haiM / unheM aneka graMthoM ke mudraNa kA anubhava hai| unhoMne isa grantha ke mudraNa meM pUrI rudhi lekara ise bahuta hI sundaratApUrvaka Apake hAthoM meM preSita kiyA hai / etadartha ve atizaya dhanyavAda ke pAtra haiN| vastutaH apane vartamAna rUpa meM tiloyapaNattI (prathama khaNDa) kI jo kucha upalabdhi hai, vaha saba inhIM zramazIla puNyAtmAoM kI hai / maiM ina sabakA atyanta AbhArI huuN| sudhI guNagrAhI vidvAnoM se apanI bhUloM ke liye kSamA cAhatA huuN| ityalam vasanta paMcamI, vi. saM. 2010 zrI pArzvanAtha jaina mandira pAstrI nagara jodhapura ( rAja) vinItacetanaprakAza pATanI sampAdaka dinAMka 7 pharavarI 84 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI aura usakA gaNita (lekhaka : lakSmIcandra jaina, prAcArya, zAsakIya snAtakottara mahAvidyAlaya ) chidavAr3A (ma0pra0) AcArya yativRSabha dvArA racita tiloyapaNNattI karaNAnuyoga viSayaka mahAn nandha hai jo prAkRta bhASA meM hai / yaha trilokavartI vizva-racanA kA sAra rUpa se gaNita nibaddha darzana karAne vAlA atyanta mahattvapUrNa grantha hai jisakA prathama bAra sampAdana do bhAgoM meM prophesara hIrAlAla jaina, prophesara e. ena. upAdhye tathA paMDita bAlacandra siddhAntazAstrI dvArA 1943 evaM 1651 meM sampanna huA thA / pUjya AryikA zrI vizuddhamatI mAtAjI kRta hindI TIkA sahita aba isakA dvitIya bAra sampAdana ho rahA hai jo apane ApameM eka mahAn kArya hai, jisameM vigata sampAdita graMthoM kA parizodhana evaM vizleSaNa tathA anya upalabdha hastalikhita pratiyoM dvArA milAna kiyA jAkara eka navIna, paramparAgata rUpa meM prastuta kiyA jA rahA hai| tiloyapaNatI grantha kA vizeSa mahattva isalie hai ki karmasiddhAnta evaM adhyAtma-siddhAntaviSayaka granthoM meM praveza karane hetu isa graMtha kA adhyayana atyanta Avazyaka hai| karma paramANuoM dvArA AtmA ke pariNAmoM kA digdarzana jisa gaNita dvArA prabodhita kiyA jAtA hai, usa gaNita kI rUparekhA kA vizeSa dUrI taka isa graMtha meM paricaya karAyA gayA hai / isaprakAra yaha graMtha aneka granthoM ko bhalIbhAMti samajhane hetu sudRr3ha prAdhAra banatA hai| yativRSabhAcArya kI do kRtiyAM nivivAda rUpa se prasiddha mAnI gaI haiM jo kramazaH kasarayapAiDamutta para racita cUNisUtra aura tiloyapaNAtI haiM / prAcArya AryamakSa evaM AcArya nAgahasti jo "mahAkammapaDi pAhuddha" ke jJAtA the unase yativRSabhAcArya ne kasAyapAhuDa ke sUtroM kA vyAkhyAna grahaNa kiyA thA, jo 'pejjadosapAhuDa' ke nAma se bhI prasiddha thaa| AcArya vIrasena ne ina upadezoM ko pravAhajhama se Aye ghoSita kiyA hai tathA pravAhamAna bhI kahakara yathArtha tathya rUpa ulleSita kiyA hai / Age unhoMne prAcArya prArthamaMkSu ke upadeza ko 'apavAijjamAraNa' aura AcArya nAgahasti ke upadeza ko 'pavAijjata' kahA hai| tiloyapaNrapattI ke racayitA yativRSabhAcArya kitane prakAMDa vidvAn the yaha cUNisUtroM tathA tiloyaSaNNattI kI racanA-zailI se spaSTa ho jAtA hai / racanAe~ vRttisUtra sathA cUrNisUtra meM humA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatI thIM / vRttimUtra ke zabdoM kI racanA saMkSipta tathA sUtragata azeSa artha saMgraha sahita hotI thii| cUNisUtra kI racanA bhI saMkSipta zabdAbalIyukta, mahAn arthabhita, hetu nipAta evaM upasarga se yukta, gambhIra, aneka padasamanvita, avyavacchinna, dhArA-pravAhI huA karatI thii| isaprakAra tIrthaMkaroM kI divyadhvani se nissRta bIjapadoM ko udghATita karane meM cUNipada samartha kahalAtA thaa| cUNipada ke bIjasUtra vivRtyAtmaka subaha hote meM raNa. zyoM ko kossiH| kAlo bhAle hote the / ina sUtroM dvArA yanivRSabhAcArya ne AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA aura arthAdhikAra ina pA~ca upakramoM dvArA artha ko prakaTa kiyA hai / isaprakAra unakI zailI vibhASA sUtra sahita, avayayArtha vAlI evaM padaccheda pUrvaka vyAkhyAna vAlI hai| aise karma-graMtha ke sArvajanIna hita meM prayukta hone hetu usakA prAdhArabhUta grantha bhI tiloyapaNNattI rUpa meM rcaa| isa grantha meM nau adhikAra haiM : sAmAnya loka svarUpa, nArakaloka, bhavanavAsIloka, manuSyaloka, tiryagloka, vyantaraloka, jyotirloka, devaloka aura siddhaloka / isaprakAra gaNitIya, suvyavasthita, saMkhyAtmaka vivaraNa saMketa evaM saMdRSTiyoM sahita isa sarala, lokopayogI tathA lokottaropayogI anya kI racanA adhikAMzarUpa se padyAtmaka tathA kahIM kahIM gadya skhaNDa, sphuTa zabda yA vAkya rUpa bhI hai| isameM chandoM kA bhI upayoga huA hai jo indravajrA, svAgatA, upajAti, dodhaka, zArdUlavikrIDita, basantatilakA, gAthA, mAlinI nAma se jJAta haiM / isa grantha meM graMthakAra ne kahIM prAcArya paramparA se prApta aura kahIM gurupadeza se prApta jJAna kA ullekha kiyA hai / jina graMthoM kA unhoMne ullekha kiyA hai : AgrAyaNI, parikarma, loka vibhAga, loka vinizcaya : ve abhI upalabdha nahIM haiM 1 ina granthoM meM bhI tiloyapaNNattI ke samAna karaNAnuyoga kI sAmagrI rahI hogI / kararaNAnuyoga-sambandhI sAmagrI jisameM gariNata sUtroM kA bAhulya hotA hai ardhamAgadhI Agama viSayaka sUryaprajJapti (bambaI 1616 ), candraprajJapti aura jambUdvIpaprajJapti ( bambaI 1920) meM bhI milatI hai / sAtha hI anya granthoM : loka vibhAga, tatvArtharAjavAtika, dhavalA jayadhavalA TIkA, jambUdvIpa prajJapti saMgraha, trilokasAra, trilokadIpikA ( siddhAMtasAra dIpaka ) meM bhI karaNAnuyoga viSayakagaNitIya sAmagrI upalabdha hai / siddhAntasAra dIpaka graMtha tathA trilokasAra grantha kA abhinavAvadhi meM sampAdana zrI AryikA vizuddhamatImAtAjI ne apAra parizrama ke pazcAt vizuddharUpa meM kiyA hai / DA0 kiraphela dvArA racita DAi kAsmogrAphI dera iMDera ( bAna, lAiyajiga, 1920) bhI isa saMbaMdha meM dRSTavya hai| yativRSabhAcArya ke grantha kA racanAkAla nirNaya vibhinna vidvAnoM ne alaga-alaga DhaMga se alaga alaga kiyA hai / DA. horAlAla jaina tathA DA0 e0 ena0 upAdhye ne una kA kAla IsvI san 473 se lekara 606 ke madhya nirNIta kiyA hai / yahI kAla nirNaya DeviDa piMgarI ne mAnA hai| phira bhI ina Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 vidvAnoM ne svIkAra kiyA hai ki abhI bhI isa kAla nirNaya ko nizcita nahIM kahA jA sakatA hai mora zrAge sudRr3ha pramANa milane para ise nizcita kiyA jAye / prAcArya zivArya, vaTTakera, kundakunda zrAdi graMtharacayitAoM ke varga meM yativRSabha prAcArya Ate haiM jinakA graMtha AgamAnusArI graMtha samUha meM zrAtA hai jo meM saMgrahIta Agama ke kucha prArthI dvArA aprAmANika evaM syAjya mAne jAne ke pazcAt AcArya paramparA ke jJAnAdhAra se smRtipUrvaka lekha rUpa meM saMgrahIta kiye gaye / unakI pUrvavartI racanAeM kramaza: aggAyaNiya, diTTivAda, parikamma, mUlAyAra, loyaviricchaya loya vibhAga logAiNi, rahI haiM / 1. gaNita paricaya : san 1952 ke lagabhaga DA0 hIrAlAla jaina dvArA mujhe tiloyapaNNattI ke donoM bhAgoM ke gaNita saMbaMdhI prabandha ko taiyAra karane ke lie kahA gayA thaa| ina para tiloyapattI kA gaNita' prabandha taiyAra kara 'jambUdIvapaNNattI saMgahI' 1658 meM prakAzita kiyA gayA / usameM kucha azuddhiyA~ raha gaIM thIM jinheM sudhAra kara yaha prAyaH 105 pRSThoM kA lekha vitarita kiyA gayA thaa| vaha lekha suvistRta thA tathA tulanAtmaka evaM zodhAtmaka thA / yahA~ kevala rUparekhAyukta gaNita kA paricaya paryApta hogA / tiloyapaNNattI grantha meM jo sUtrabaddha prarUpaNa hai usameM pariNAma tathA gaNitIya (karaNa) sUtra diye gaye haiM tathA unakA vibhinna sthaloM meM prayoga bhI diyA gayA hai / ye sUtra aitihAsika dRSTi se atyanta mahatvapUrNa hai | zrAgama - paramparA pravAha meM AyA huA yaha gaNitIya viSaya aneka varSa pUrva kA pratIta hotA hai / kriyAtmaka evaM raikhikIya, aMkagaNitIya evaM bIjagaNitIya pratIka bhI isa grantha meM sphuTa rUpa se upalabdha hai jinameM se kucha ho sakatA hai, nemicaMdrAcArya ke granthoM kI TIkAe~ banane ke pazcAt jor3A gayA ho / siMhAvalokana ke pazcAt yaha spaSTa ho jAtA hai ki jo gaNita isa grantha meM variNata hai vaha sAmAnya lokapracalita gaNita na hokara lokottara viSaya pratipAdana hetu viziSTa siddhAntoM ko AdhAra lekara pratipAdita kiyA gayA hai / yathA : saMkhyAoM ke nirUpaNa meM sakhyAta, zrasaMkhyAta evaM ananta prakAra vAlI saMkhyAe~--rAziyoM kA pratinidhitva karane hetu niSpanna kI gaI hai| unake dAyare nizcita kiye gaye haiM, unheM vibhinna prakAroM meM utpanna karane hetu vidhiyA~ dI gaI haiM, aura unheM saMkhyAta se yathArtha asaMkhyAta rUpa meM lAne hetu asaMkhyAtAtmaka rAziyoM saMkhyAnoM ko yukta kiyA gayA hai| isIprakAra asaMkhyAta se yathArtha anantarUpa meM lAne ke lie saMkhyAoM ko anantAtmaka rAziyoM se yukta kiyA gayA hai / yaha saMkhyApramANa hai| isIprakAra upamA pramANa dvArA rAziyoM ke parimANa kA bodha kiyA gayA hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 jisaprakAra asaMkhyAta evaM ananta rUpa rAziyA~ utpanna kI gaI, jinakA darzana kramazaH avadhijJAnI aura kevalajJAnI ko hotA hai, usIprakAra upamA pramANa meM Ane vAlI pratinidhi rAziyA~, aMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jagacchreraNI, jagatpratara, loka, palya aura sAgara meM pradeza rAziyoM aura samaya rAziyoM ko nirUpita karatI haiM jo dravya pramANAnugama meM aneka prakAra kI rAziyoM kI sadasya saMkhyA ko batalAtI haiM / isaprakAra prakRti meM triloka meM pAyI jAne vAlI astirUpa rAziyoM kA bodha ina racanAtmaka saMkhyA pramANa evaM upamApramANa dvArA diyA jAtA hai / isIprakAra alpabahutva evaM dhArAoM dvArA rAzi ko sahI sahI sthiti kA bodha diyA jAtA hai / upamA pramANa ke AdhArabhUta pradeza aura samaya haiM / pradeza kI paribhASA paramANu ke AdhAra para hai| prabhedya pudgala paramANu jitanA AkAza vyApta karatA hai utane AkAzapramANa ko pradeza kahate haiM / isaprakAra aMgula, pratarAMgula, ghanAMgula meM pradeza saMkhyA nizcita kI gaI hai / isIprakAra jagacchreNI, jagatpratara aura ghana loka meM pradeza saMkhyA nizcita haiM / palya aura sAgara meM jo samayarAzi nizcita kI gaI hai, vaha samaya bhI paribhASita kiyA gayA hai| paramANu jitane kAla meM maMda gati se eka pradeza kA pratikramaNa karatA hai athavA jitane kAla meM tIvra gati se jagacchreNI taya karatA hai vaha samaya kahalAtA hai / jisaprakAra paramANu avibhAjita hai vaise hI pradeza evaM samaya kI ikAI avibhAjita hai / AkAza meM pradezabaddha zreNiyAM mAnakara jIva evaM pudgaloM kI Rju evaM vigraha gati batalAI gaI hai / tasvArtha rAjabAtika meM akalaMkAcArya ne nirUpaNa kiyA hai ki cAra samaya se pahile hI mor3e vAlI gati hotI hai, kyoMki loka meM aisA koI sthAna nahIM hai jisameM tIna mor3e se adhika mor3e lenA pdd'e| jaise paSTi cAMvala sATha dina meM niyama se paka jAte haiM usI prakAra vigrahagati bhI tIna samaya meM samApta ho jAtI hai / (tavA. vA. 2, 28, 13 aMka gaNanA meM zUnya kA upayoga atyaMta mahattvapUrNa hai / udAharaNArtha tiloyapaNNattI (gAthA 312, caturthaM mahAdhikAra ) meM acalAtma nAmaka kAla ko eka saMketanA dvArA darzAyA gayA hai| yaha mAna hai (64) * (10) 10 pramANa varSaM / arthAt 84 meM 64 kA 31 bAra guNana aura 10 kA 10 maiM 60 bAra guNana / yahIM gitasaMgita prakriyA kA bhI upayoga kiyA gayA hai / jaise yadi 2 ko tIna bAra gitasaMgita kiyA jAye to (216) 256 arthAta 256 meM 256 kA 256 bAra guNana karane para yaha rAzi utpanna hogI / jahAM vargaraNasaMvargaNa se rAzi para prakriyA karane para iSTa bar3I rAzi utpanna kara lI jAtI hai vahIM arddha ccheda evaM vargazalAkA nikAlane kI prakriyA se iTa choTI rAzi utpanna kara lI jAtI hai / eka Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 ora saMzleSaNa dRSTigata hotA hai dUsarI ora vizleSaNa isa prakAra kI prakriyAoM kA upayoga itihAsa meM apanA viziSTa sthAna rakhatA hai / arddhaccheda prakriyA se guNana ko yoga meM tathA bhAga ko ghaTAne meM badala diyA jAtA hai / vargaNa kI prakriyA bhI gueAna meM badala jAtI hai| isa prakAra dhArAoM meM Ane bAlI vibhinna rAziyoM ke bIca zraddhaccheda evaM vargasalAkA vidhiyoM dvArA evaM vargaNa vidhiyoM dvArA sambandha sthApita kiyA jAtA hai / aMkagaNita meM hI samAntara aura guNottara zreNiyoM ke yoga nikAlane ke tiloyapaNNattI meM aneka prakaraNa Aye haiM / isa graMtha meM kucha aura navIna prakAra kI zreNiyoM kA saMkalana kiyA gayA hai / dUsare mahAdhikAra meM gAthA 27 se lekara gAthA 104 taka nAraka biloM ke sambandha meM zreNisaMkalana hai / usI prakAra pAMcaveM mahAdhikAra meM dvIpa samudroM ke kSetraphaloM kA alpabahutva saMkalana rUpa meM vaNita kiyA gayA hai| zreNiyoM ko itane vistRta rUpa meM varNana karane kA zreya jainAcAryoM ko diyA jAnA cAhie / puna: isa prakAra kI prarUpaNA sIdhI astitva pUrNa rAziyoM se sambandha rakhatI thI jinakA vogha ina saMzleSaNa evaM vizleSaNa vidhiyoM se hotA thA | yaha mahattvapUrNa tathya hai ki upamA pramANa meM eka sucyaMgula meM sthita pradezoM kI saMkhyA utanI hI mAnI gayI jitanI palya kI samaya rAzi kI addhApatya kI samaya rAzi ke arddha ccheda bAra svayaM se svayaM ko guNita kiyA jAye / pratIkoM meM [ aApalya ke cheda ( aMgula ) ( palya ) sAtha hI yaha bhI mahattvapUrNa tathya hai ki eka pradeza meM zramanta paramANuoMoM ko samAviSTa karane kI avagAhana zakti zrAkAza meM hai aura yahI eka dUsare meM praviSTa hone kI kSamatA paramANudhoM meM bhI hai| samAntara zreNiyoM aura guNottara zreNiyoM kA upayoga tiloyapaNNattI meM to AyA hI hai, sAtha hI karma-granthoM meM to AtmA ke pariNAma aura karmapudgaloM ke samUha ke yathocita pratipAdana meM ina zreNiyoM kA vizAla rUpa meM upayoga huA hai| zreNiyoM kA AviSkAra kaba, kyoM aura kyA abhiprAya lekara huA, isakA uttara jaina granthoM dvArA bhalIbhAMti diyA jA sakatA hai| vizva kI dUsarI sabhyatAoM meM inake adhyayana kA udaya kisa prakAra huA tathA eziyA meM bhI inakA adhyayana kA mUla srotAdi kyA thA, yaha zodha kA viSaya bana gayA hai| arddhaccheda aura vargazalAkAoM kA dhArAoM meM upayoga bhI vizleSaNa vidhiyoM meM se eka atyanta mahatvapUrNa vidhi hai jisakA upayoga Aja lAgaeribha ke rUpa meM vizleSaNa tathA prayogAtmaka vidhiyoM meM atyadhika bar3ha gayA hai| AdhAra do ko jainAcAryoM ne Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 arddhaccheda athavA "lAgaerima TU dA besa TU' mAnakara dharma siddhAntAdi meM gagAnAoM ko saralatama banA diyA thA vaise hI Aja kAmpyUTaroM meM bhI do ko AdhAra cunA gayA hai| tAki pUrNAMkoM meM pariNAma rAzi kI sArthakatA ko pratibodhita kara skeN| tiloyapaNNattI meM bIjarUpa pratIkoM kA kahIM-kahIM upayoga huA hai / riNa ke liye usake saMkSepa rUpa ko kahIM-kahIM liyA gayA dRSTigata hotA hai, jaise riNa ke liye 'ri'| mUla ke lie 'mU / riNa ke liye / jagacchepI ke lie Ar3I lakIra '_' / jagatpratara ke liye do Ar3I kSaitija lakIreM "=" / ghana loka ke lie tIna pAr3I lakIreM "" / rajju ke lie 'ra', palya ke liye 'pa', sUryagula ke liye '2', Avali ke lie bhI '2' liyA gyaa| nemicandrAcArya ke graMthoM ko TIkAoM meM vizeSa rUpa se saMdRSTiyoM ko vikasita kiyA gayA jo unake bAda hI mAdhavacandra vidyAcArya evaM cAmuNDarAya ke prayAsoM se phalIbhUta hunA hogA, aisA anumAna hai / jahA~ taka mApikI evaM jyAmiti vidhiyoM kA prazna hai, inheM karaNAnuyoga granthoM meM jambUdvIpAdi ke vRtta rUpa kSetroM ke kSatraphala, dhanuSa, jIvA, bANa, pArzvabhujA, tathA unake alpabahutva nikAlane ke liye prayukta kiyA gyaa| tiloyapaNNattI meM uparyukta ke sivAya loka ko veSTita karane vAle vibhinna sthaloM para sthita vAtavalayoM ke Ayatana bhI nikAle gaye haiM jo sphAna sadRza prAkRtiyoM, kSetroM evaM AyatanoM se yukta haiM / inameM AkRtiyoM kA TApAlAjikala DiphArmezana kara ghanAdirUpa meM lAkara dhanaphala prAdi nikAlA gayA hai, prataeva vidhi ke itihAsa kI dRSTi se yaha prayAsa mahattvapUrNa hai| vyAsa vyAsa dvArA vRtta kI paridhi nikAlane kI vidhiyAM bhI vizva meM kaI sabhyatA vAle dezoM meM pAI jAtI haiM / tiloyapaNNattI jaise karaNAnuyoga ke graMthoM meM pArAdha kA mAna sthUla rUpa se 3 tathA sUkSma rUpa se V10 diyA gayA hai| vIrasenAcArya ne dhavalA grantha meM eka aura mAna diyA hai jise unhoMne sUkSma se bhI sUkSma kahA hai aura vaha vAstava meM ThIka bhI hai / baha cIna meM bhI prayukta hotA thA : paridhi = 355-3.141563 : kintu vIrasenAcArya ne jo saMskRta zloka uddhRta kiyA hai usameM vyAsa 1 16 adhika jor3akara likhA jAne se vaha azuddha ho gayA hai : 16 (vyAsa) + 16 / 3 ( vyAsa ) = paridhi jo kucha ho yaha tathya cIna aura bhArata ro gaNitIya sambandha kI paramparA ko jor3atA pratIta hotA hai / pradeza aura paramANu ko dhAraNAe~ yUnAna se saMbaMdha jor3atI haiM tathA gariNata ke prAdhAra para ahiMsA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kA pracAra yUnAna ke pithegorasa kI smRti tAjI karatI hai / OM jyAmiti meM anupAta siddhAnta kA tiloyapattI meM vizeSa prayoga huA hai / lokAkAza kA dhanaphala nikAlane kI prakriyA ko vistRta kiyA gayA hai aura bhinna-bhinna rUpa kI AkRtiyA~ loka ke ghanaphala ke samAna lekara choTI AkRtiyoM se unheM pUrita kara ghanaphala kI unameM samAnatA dikhalAI gaI haiN| isa prakAra loka ko pradezoM se pUrita kara, choTI katiyoM se pUrita kara to vikSi jainAcAryoM ne prayukta kI haiM ve gaNitIya itihAsa meM apanA vizeSa sthAna rakheMgI / jahAM taka jyotirloka vijJAna kI vidhiyA~ haiM ve tiloyapaNNattI athavA granya karaNAnuyoga granthoM meM eka sI haiM / samasta zrAkAza ko gaganakhaNDoM meM vibhAjita kara muhUrtoM meM jyotibimboM kI sthiti, gati, sApekSa gati, vIthiyAM zrAdi nirdhArita kI gyiiN| inameM yojana kA bhI upayoga huA / yojana zabda koI rahasyamaya yojanA se sambandhita pratIta hotA hai| aisA hI cIna meM "lI" zabda se abhiprAya nikalatA hai / aMgula ke mApa ke AdhAra para yojana liyA gayA, aura aMgula ke tIna prakAra hone ke kAraNa yojana ke bhI tIna prakAra ho gaye hoNge| sUrya, candra evaM grahoM ke bhramaNa meM dainika evaM vArSika gati ko milA liyA gayA / isase unakI vAstavika vIthiyA~ vRttAkAra na hokara samApana evaM asamApana ku tala rUpa meM prakaTa huiiN| jahAM taka grahoM aura sUrya candramA kI pRthvItala se dUrI kA saMbaMdha hai, unameM prayukta yojana kA abhiprAya vaha nahIM haiM jaisA ki hama sAdhAraNataH socate haiM aura jamIna ke Upara kI U~cAI candra, sUrya kI le lete haiN| ve ukta grahoM kI pArasparika koNIya dUriyoM ke pratIka rUpa meM prayukta hue pratIta hote haiN| isa viSaya para zodha lagAtAra cala rahI hai / yaha bhI jAnanA zrAvazyaka hai ki isa prakAra yojana mApa meM citrAtala se jo dUro graha zrAdi ko nikAlI gayI vaha vidhi kyA thI aura usakA prAdhAra kyA thA / kyA yaha dUrI chAyAmApa se hI nikAlI jAtI thI athavA isakA zrIra koI prAdhAra thA ? sajjanasiMha lika evaM esa. DI. zarmA ne isa vidhi para zodha nibandha diye haiM jinase unakI mAnyatA yaha spaSTa hotI hai ki ye U~cAIyA~ sUrya patha se unakI koraNIya bUriyAM batalAtI hoMgI / kintu yaha mAnyatA kevala candramA ke liye anumAnata: sahI utaratI hai / yojana ke vibhinna prakAra hone ke sAtha hI eka samasyA aura raha jAtI hai / vaha hai rajju ke mApa ko nirdhArita karane kii| isake lie rajju ke addhaM ccheda lie jAte haiM aura isa saMkhyA kA saMbaMdha candraparivArAdi jyotibimba rAzi se jor3A gayA hai| isameM pramANAMgula bhI zAmila hote haiM jinakI pradeza saMkhyA kA mAna patya samayarAzi se sthApita kiyA jA sakatA hai| isa prakAra rajju kA mAna dekhiye, "tiloyapaNatI kA gaNita" jambUdIpattIsaMgo, jholApUra, 1958 ( prastAvanA ) 1-105 tathA dekhiye "garitA saMgraha", zolApura, 1963 (prastAvanA ) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcita kiyA jA sakatA hai / candramAdi bimboM ko golAddhaM rUpa mAnA gayA hai jo vaijJAnika mAnyatA se milatA hai kyoMki Adhunika yantroM se pratIta hotA hai ki candramAdi sarvadA pRthvI kI ora kevala bahI arba mukha rakhate hue vicaraNa karate haiM / uSNatara kiraNoM aura zItala kiraNoM kA kyA abhiprAya ho sakatA hai, abhI taka spaSTa pratIta nahIM huA hai / grahoM kA gamana sambandhI jJAna kA kAlavaza vinaSTa hocA majalAyA gayA hai| para mahAjana prakAra sUrya aura candra bimboM ke gamana ekIkRta vidhi se vIthiyoM ke rUpa meM tathA muhUrta meM grojana evaM gaganakhaNDoM ke mAdhyama se darzAye gaye hoMge jo yUnAna kI prAcIna vidhiyoM tathA bhArata kI tatkAlIna vRtta vIthiyoM ke AdhAra para punaH sthApita kiye jA sakate haiM aisA anumAna hai| paMDita nemicandra jyotiSAcArya jaina jyotiSa ke sambandha meM kucha niSkarSoM para zodhAnusAra pahuMce the jo nimnalikhita haiM : (ka) paJcavarSAtmaka yuga kA sarva prathama ullekha jaina jyotiSa graMthoM meM upalabdha honA / (kha) avama-tithi kSaya saMbaMdhI prakriyA kA vikAsa jainAcAryoM dvArA svatantra rUpa se kiyA jaanaa| (ga) jana mAnyatA kI nakSatrAtmaka dhruvarAzi kA vedAMga jyotiSa meM varNita divasAtmaka dhra barAzi se mUkSma honA tathA usakA uttarakAlIna rAzi ke vikAsa meM sambhavataH sahAyaka hotA / (gha) parva aura tithiyoM meM nakSatra lAne kI vikasita jaina prakriyA, jainetara graMthoM meM chaThI zatI ke bAda dRSTigata honaa| (Ga) jaina jyotiSa meM samvatsara sambandhI prakriyA meM maulikatA honA / * dekhiye "ba abhinandana graMtha" sAgara meM prakAzita lekha, "bhAratIya jyotiSa kA poSaka jana-jyotiSa" 1962, pRSTha 478 484, unakA eka aura lekha "grIka-pUrva jaina jyotiSa vicAradhArA". caMdAbAI mabhinandana graMtha, pArA, 1954, pRSTa 462-466 meM dRSTavya hai| vedAMga jyotiSa meM bhI paJcavarSAtmaka yuga kA paMcAMga banatA hai, para jo vistRta gaganakhaNDoM, bISiyoM evaM yojanA meM gamana sambandhI sAmagrI jaina karaNAnuyoga ke anthoM meM upalabdha hai vaha anyantra upalabdha nahIM hai| *ayana ke kAraNa vipurvAza meM antara pAtA hai jisase Rtue~ apanA samaya dhIre-dhIre badalatI jAtI haiN| prayana ke kAraNa hone vAle parivartana ko jainAcAryoM ne saMbhavataH dekhA hogA aura apanA nayA paMcAMga vikasita kimA hogaa| vedAMga jyotiSa meM mAgha zukla praghama ko sUrya nakSatra dhaniSThA aura candra nakSatra ko bhI dhaniSThA liyA gayA hai jaba ki sUrya uttarApatha para rahatA thaa| kiMtu jaina paMcAMga ( tilopatto prAdi) meM jaba sUrya utsarApatha para hosA thA taba mAgha kRSNA saptamI ko sUrya pramijit nabhatra meM prora candramA hasta nakSatra meM rahatA thaa| ayana kA 36.. kA parivartana prAya: 26000 varSoM meM hotA dRSTigata huprA hai| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 (ca) dinamAna pramANa sambandhI prakriyA meM, pitAmaha siddhAMta kA jaina prakriyA se prabhAvita pratIta hotaa| (cha) chAyA mApa dvArA samaya nirUpae kA vikasita rUpa i2 kAla, mayAti Adi honA / inake atirikta Atapa aura tama kSetra kA darzAye rUpa meM prakaTa karanA kisa prakSepa ke AdhAra para kiyA gayA hai aura sUrya, candra ke rUpa aura pratirUpa kA upayoga kisa AdhAra para huA hai isa sambandhI zodha cala rahI hai / cakSusparzadhvAna para bhI abhI kucha nahIM kahA jA sakatA hai jaba taka ki usakI manogika vijJAna se gulanA na kara dI jaaye| pUjya prAyikA vizuddhamatIjI ne asIma parizrama kara citra sahita aneka gaNitIya prakaraNoM kA nirUpaNa graMtha kI TIkA karate hue kara diyA hai / ataeva saMkSepa meM vibhinna gAthAoM meM pAye hue prakaraNoM ke sUtroM tathA anya mahattvapUrNa gaNitIya vivaraNa denA upayukta hogaa| 2. tiloyapaNNattI ke katipaya gaNitIya prakaraNa : (prathama mahAdhikAra ) gAthA 1461 ananta alokAkAza ke bahumadhyabhAga meM sthita, jIvAdi pAMca dravyoM meM vyApta aura jagazreriNa ke ghana pramANa yaha lokAphAza hai / E 16 kha kha kha uparyukta nirUpaNa meM = jagazreriNa ke dhana kA pratIka hai jo lokAkAza hai / 16 jIvarAzi kI pracalita saMdRSTi hai 1 isIprakAra 16 se anantagunI 16 kha pudgala paramANu rAzi kI saMdRSTi hai aura isase anantaguNI 16 kha kha bhUta vartamAna bhaviSya trikAla gata samaya rAzi hai| isa samaya rAzi se ananta gunI 16 kha kha kha ananta aAkAzagata pradeza rAzi kI saMdRSTi mAnI gayI hai jo ananta pralokAkAza kI bhI pratIka mAnI jA sakatI hai kyoMki isakI tulanA meM = lokAkAza pradeza rANi nagaNya hai| isaprakAra ukta saMdRSTi caritArtha hotI hai / gAthA 1/63-130 pATha upamA pramANoM kI madRSTiyA~ pa0 1 / sA0 2 / sU03 / 304 / gha0 5 / ja06 / loka pra07 / lo0 8 / / dI gayI haiM jo palya sAgarAdi ke prathama akSara rUpa haiM / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra palya se saMkhyA kA pramANa, uddhArapalya se dvIpa samudrAdi kA pramANa aura addhApalya se karmoM kI sthiti kA pramANa lagAyA jAtA hai / yahA~ gAthA 102 zrAdi nimna mApa nirUpaNa diyA gayA hai jo aMgula aura aMtata: yojana ko utpanna karatA hai :anantAnanta paramANu dravya rAzi = 1uvasanAsanna skandha 8 javasanAsanna skandha = 1 saptAsanna skandha 8 samnAsanna skandha = 1 zruTireNu skandha 5 truTireNu skandha = 1 asareNu skandha prasareNu skandha = 1 rathareNu skandha 8 rathareNu skandha = 1 uttama bhogabhUmi kA bAlAgra 8 uttamabhoga bhUmi bAlAgna = 1 madhyama bhogabhUmi bAlAgna 8 madhyama bhogabhUmi bAlAna = 1 jaghanya bhogabhUmi bAlAgra 8 jaghanya bhogabhUmi bAlAna === 1 karmabhUmi bAlAgra 8 karmabhUmi bAlAna = 1 lIka 8 lIke ma1jI 8 jau = 1 aMgula uparyukta paribhASA se prApta aMgula, sUjyaMgula kahalAtA hai jisakI saMdRSTi 2 kA aMka mAnI gayI hai / isa aMgula ko utsedha aMgula bhI kahate haiM jisase deva manuSyAdi ke zarIra ko U~cAI, devoM ke nivAsasthAna va nagarAdi kA pramAraNa jAnA jAtA hai / pAMca sau utsedhAMgula pramANa avapiNI kAla ke prathama bharata cakravartI kA eka aMgula hotA hai jise pramANAMgula kahate haiM jisase dvIpa samudrAdi kA pramANa hotA hai / sva sva kAla ke bharata airAvata kSetra meM manuSyoM ke aMgula ko prAtmAMgula kahate haiM jisase jhArIkalazAdi kI saMkhyA kA pramANa hotA hai / prazna yahA~ AryikAzrI vizuddhamatIjI ne uThAyA ki tiloyapaNNattI meM jo dvIpa samudrAdi ke pramANa yojanoM aura aMgula prAdi meM diye gaye haiM usase nIce kI ikAiyoM meM parivartana kaise kiyA jAya kyoMki ve pramANAMgula ke prAdhAra para yojanAdi liye gaye haiM aura ukta yojana se jo aMgula unpanna ho usameM kyA 500 kA guNanakara nIce ko ikAiyA~ prApta kI jAe~ ? vAstava meM jahA~ jisa aMgula kI AvazyakatA ho, use hI lekara nimnalikhita pramANoM kA upayoga kiyA jAnA cAhiye : 6 aMgula=1 pAda; 2 pAda= 1 vitasti; 2 vitasti-1 hAtha; 2 hAtha-1 rikka; 2 rikyU. = 1 daNDa ; 1 daNDa yA 4 hAtha = 1 dhanuSa - 1 mUsala= 1 nAlI; Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 2000 dhanuSa yA 2000 nAlI = 1 koza; 4 koza = 1 yojana / ataeva jisaprakAra kA aMgula cunA jAvegA, svameva usa prakAra kA yojana utpanna hogA | pramANa aMgula kiye jAne para pramANa yojana aura utsedha aMgula kiye jAne para utsedha yojana prApta hogA | yojana ko pramANa lekara vyavahAra patyopama kA varSoM meM mAna prApta ho jAtA hai / isa hetu gaDDhe meM romoM kI saMkhyA = 34 (4)' (2000) (4) ' (24)' (500) (8) 1 prApta hotI hai / yaha vyavahAra palya ke romoM kI saMkhyA hai jisameM 100 kA guNana karane para vyavahAra palyopama kAla rAzi varSo meM prApta ho jAtI hai| tatpazcAt uddhAra palya rAzi= vyavahAra palya rAzi X asaMkhyAta karor3a varSa samaya rAzi yaha samaya rAzi hI uddhArapalyopasa kAla kahalAtI hai| isa uddhArapatya rAzi se dvIpasamudroM kA pramANa jAnA jAtA hai / aDhApalya rAzi = uddhArapatya rAzi x asaMkhyAta varSa samaya rAzi yaha samaya rAzi hI addhA palyopama kAla rAzi kahalAtI hai| isa zraddhApatya rAzi se nArakI, tiryaJca, manuSya aura devoM kI Ayu tathA karmoM kI sthiti kA pramANa jJAtavya hai / 10 kor3Akor3I vyavahAra patya 10 kor3Akor3I uddhAra palya 10 kor3Akor3I addhA pattha gAthA 1/131, 132 sUcyaMgula meM jo pradeza rAzi hotI hai usakI saMkhyA nikAlane ke lie pahile addhA patya ke zrarddhaccheda nikAlate haiM aura unheM zalAkA rUpa sthApita kara eka eka zalAkA ke prati patya ko rakhakara Apasa meM guNita karate haiN| jo rAzi isa prakAra utpanna hotI hai vaha sUcyaMgula rAzi hai : ( palya ke arddhaccheda ) isI prakAra 1 vyavahAra sAgaropama 1 uddhAra sAgaropama 1 addhA sAgaropama sUcyaMgula = [ patya ] ( palya ke arddhaccheda ) asaMkhyAta jagacchreNI = [ ghanAMgula ] yahA~ sUcyaMgula rAzi kI saMdRSTi 2 aura jagacchreNI kI saMdRSTi "" hai / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI prakAra pratarAMgula=(sUcyaMgula rAzi ), saMdRSTi 4 ghanAMgula -- ( sUcyaMgula rAzi ), saMdRSTi 6 = ( jA isaMhalTi'=' ghanaloka=( jagaNi rAzi ), saMdRSTi '=' rAju -(jagadheriNaH7), saMdRSTi '' ye sabhI pradeza rAziyAM haiM aura inakA sambandha palyopamAdi samaya rAziyoM se sthApita kiyA gayA hai| gAthA 1/165 isa gAthA meM adholoka kA ghanaphala nikAlane ke liye sUtra diyA gayA hai, jo vetrAsana sadRza hai| ghanaphala vetrAsana = [sukha : bhUmi x bedha] | yahAM vedha kA bhayaM U~cAI hai| mAthA 1966 . adholoka kA ghanaphala=x pUrNa loka kA ghanaphala arddha adholoka kA ghanaphala-4 pUrNa loka kA ghanaphala gAthA 1/176-177 : isa gAthA meM samAnupAtI bhAga nikAlane kA sUtra diyA gayA hai / pra muraba vRddhi bhUmi-mukha utsedha yahA~ u utseSa kA pratIka aura byA vyAsa kA pratIka hai| sadha bhUmi-bhUmimukha u, cyA, bhUmi-[bhUmimmukha u-vyA. vyAna utsadhA isI prakAra hAni kA sUtra prApta karate haiN| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 1/181 isa gAthA meM do sUtra diye gaye haiN| bhujA+pratibhujA -vyAsa; vyAsa x U~cAI x moTAI samakoNa trikoNa kSetra kA ghanaphala vyAsa x lamba bAhu x moTAIlamba bAhuyukta kSetra kA dhanaphala gAthA 1/216 Adi : sampUrNa loka ko ATha prakAra kI AkRtiyoM meM nidarzita kiyA gayA hai| isameM prayukta sUtra nimna prakAra haiM / sabhI AkRtiyoM ke ghanaphala jagazreNI ke ghana pramANa haiM / (1) sAmAnyaloka=jaga riNa ke ghana pramANa yaha prAkRti pUrva meM hI dI jA cukI hai jo sAmAnyata: mAnya rUpa hai| (2) Urya prAyata caturasra : jagazreNI ke dhana pramANa yaha AkRti ghanAkAra honA cAhie jisakI laMbAI, caur3AI evaM UMcAI samAnarUpa se jagazreNI yA 7 rAjU hoM / isa prakAra isakA ghanaphala = laMbAI x caur3AI xU~cAI=74747 ghana rAjU - 343 ghana rAjU (3) tiryak prAyata caturasra : jagazreNI ke ghana pramANa isa AkRti meM sabhI vimAeM samAna nahIM haiM, ataeva ghanAyata rUpa isakA dhanaphala = 144347 ghana rAjU - 347 dhana rAjU (4) yavamuraja kSetra : yaha kSetra muraja aura yavoM ke dvArA darzAyA gayA hai / muraja prAkRti bIca meM hai rAjU tathA aMta meM 1 rAjU 1 rAjU hai| ataeva usakA kSetraphala (4)x 14 varga rAjU hai, kyoMki isakI UMcAI 14 rAjU hai / yahAM mukhabhUmi yoga dale vAlA hI sUtra lagAyA gayA hai / ata: suraja AkRti kA kSetraphala - (+1) 14 varga rAjU-63 varga rAjU muraja prAkRti kA ghanaphala kSetraphala - gaharAI-6347 dhana rAjU -441 ghana rAjU Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zeSa kSetra meM yava prAkRtiyAM 25 samAtI haiM / eka thava kA kSetraphala (rAjU2)41 varga rAjU=* varga rAjU eka yava kA ghanaphala = 1.47 ghana rAjU-19 ghana rAjU athavA hai| 25 yavoM kA ghana=kx 25 prana rAjU athavA 25 , (5) yava madhya kSetra--bAhulya 7 rAjU vAlI yaha prAkRti Adhe muraja ke samAna hotI hai| isameM mukha 1 rAjU bhUmi puna: 7 rAnU hai jaisA ki yavamuraja kSetra hotA hai, kintu isameM muraja na DAlakara kevala addhaM yavoM se pUrita karate haiM / isaprakAra isameM 35 arddha yava isa yabamadhya kSetra meM samAte haiM / eka zraddhaghava kA kSetraphala -:x vargarAja = vargarAjU eka arddha yava vA ghanaphala-647 ghanarAjU dhanarAjU isaprakAra 35 arddhayoM kA ghanaphala=5' x 35 ghanarAma= 343 ghanarAjU isaprakAra yava madhya kSetra kA ghanaphala 343 ghanarAja hotA hai / saMdRSTi meM = eka addha yava kA ghanaphala hai / as saMdRSTi kA artha hai ki 14 rAjU utsetra ko pAMca barAbara bhAgoM meM bAMTA jaaye| (6) mandarAkAra kSetra : uparokta AkRtiyoM ke hI samAna AkRti loka kI lete haiM jahA~ bhUmi 6 rAja, mukha 1 rAjU, U~cAI 14 rAjU, aura moTAI 7 rAjU lete haiN| samAnupAta ke siddhAnta para vibhinna utsedhoM para vyAsa nikAlakara 'muha bhUmi jogadale' sUtra se vibhinna nirmita vetrAsanoM ke ghanaphala nikAlakara jor3a dene para sampUrNa loka kA ghanaphala 343 dhanarAjU prApta karate haiM / ise savistAra graMtha meM dekheM, kyoMki bacane vAlI zeSa AkRtiyoM ko jor3akara punaH ghanaphala nikAlane kI prakriyA apanAI jAtI hai| (7) dUSya kSetra : uparokta prAkRtiyoM ke hI samAna loka kI prAkRti lete haiM jahA~ bhUmi 6. rAjU, mukha 1 rAjU, U~cAI 14 rAjU lete haiM tathA bAhalya 7 rAjU hai / isameM se madhya meM 2: yava nikAlate haiM jo madhya meM 1 rAjU caur3AI vAle hote haiM / bAhara : rAjU bhUmi tathA 3 rAjU mukha vAle do kSetra nikAlate haiM / bIca meM yava nikala jAne ke pazcAt zeSa kSetroM kA ghanaphala bhI nikAlA jA sakatA hai / isaprakAra bAharI donoM pravaNa kSetroM kA dhanaphala=18 dhanarAjU / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 bhItarI doghaM donoM pravaNa kSetroM kA ghanaphala=137, ghanarAjU bhItarI laghu donoM prabaraNa kSetroM kA dhanaphala=583 dhanarAjU 23 yatra kSetroM kA ghanaphala = 46 dhanarAjU kucha ghanaphala loka kA isaprakAra 343 ghanarAjU prApta hotA hai / (8) mirikaTaka kSetra : yaha kSetra avamadhya kSetra jaisA hI mAnA jA sakatA hai jisameM 20 giriyAM haiM zeSa ulTI giriyAM haiM / isa prakAra kula girikaTaka kSetra mitha dhanaphala se banA hai / isaprakAra donoM kSetroM meM vizeSa aMtara dikhAI nahIM diyA hai / 20 giriyoM kA ghanaphala- 420=166 dhana rAjU zeSa 15 giriyoM kA mAla = 15:47: rAjU isa prakAra mizca dhanaphala 343 ghana rAju prApta hotA hai / gAthA 1/270 Adi vAtavalayoM dvArA beSTita loka kA vivaraNa ina mAthAoM meM hai, jahAM vibhinna prAkRtiyoM bAle vAtavalayoM ke ghanaphala nikAle gaye haiM / ye yA to saMkSebha ke samacchinnaka haiM, Ayataja haiM, samAntarAnIka haiM jinameM pAramparika sUtroM kA upayoga kiyA jAtA hai / saMdRSTiyAM apane pApa meM spaSTa haiN| vAtAvaruddha kSetra aura pATha bhUmiyoM ke ghanaphala ko milAkara use sampUrNa loka meM se ghaTAne para avaziSTa zuddha AkAza ke pratIka rUpa meM hI usa saMdRSTi ko mAnA jA sakatA hai| varga rAjutroM meM yojana kA guragana batalAkara ghanaphala nikAlA gayA hai unheM saMdRSTi rUpa meM jagaprattara se yojanoM dvArA guriNata batalAyA gayA hai / dvitIya mahAdhikAra : gAthA 2/58 isa gAyA meM zreNi vyavahAra garisata kA upayoga hai jise samAntara zreDhi bhI kahate haiN| mAnalo prathama pAthar3e meM biloM kI kula saMkhyA 3 ho aura taba pratyeka dvitIyAdi pAtha he meM kramazaH uttarottara hAni ho to the pAthar3e meM kucha biloM kI saMkhyA prApta karane ke lie nimnalikhita sUtra hai : iSTa taveM pAthar3e meM kula biloM kI saMkhyA ={a-in 1)} Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yahA~ 3-389, d=8 aura n=4 hai, . : cauthe pAyar3e meM zreNIbaddha biloM kI saMkhyA {389-(4-1)8}=365 hotI hai| gAthA 2/59 granthakAra ne n veM pAthar3e meM indraka sahita dhoriNabaddha biloM kI saMkhyA nikAlane ke liye sUtra diyA hai : iSTa pAthar3e meM indraka sahita zreNIbaddha biloM kI saMkhyA= (5+1-n)s+5 gAthA 2160 : yadi prathama pAthar3e meM indraka sahita zreNibaddha biloM kI saMkhyA aura beM pAthar3e meM a 1 mAna lI jAye to / kA mAna nikAlane ke lie sUtra nimnalikhita hai // = [ ] gAthA 2/61 : zreNI vyavahAra gaNita meM, kisI zreNI meM prathama sthAna meM jo pramANa rahatA hai use Adi, mukha ( badana) athavA prabhava kahate haiM / aneka sthAnoM meM samAna rUpa se hone vAlI vRddhi yA hAni ke pramANa ko caya yA uttara kahate haiM / aisI vRddhi hAni vAle sthAnoM ko gaccha yA pada kahate haiM / uparokta ko kramaza: first term, Common difference, number of terms kahate haiN| gAthA 2/64 : saMkalita dhana ko nikAlane ke lie mUtra diyA gayA hai| mAna lo kula dhana ' ho, prathamapada / ho, caya d ho, gaccha / ho to sUtra icchita ghoDhi meM saMkalita dhana ko prApta karAtA hai: s= [ {n-icchA )d+ (icchA-1)d + (3.2)] icchA kA mAna 1. 2 Adi ho sakatA hai / gAthA 2/65 : isI prakAra saMkalita dhana nikAlane kA dUsarA sUtra isa prakAra hai : ___s= [{ (-) (-)} d+5] yaha samIkaraNa uparokta sabhI zreNiyoM ke liye sAdhAraNa hai| upayukta meM saMkhyA 5 mahAtamaH prabhA ke biloM se sambandhita honA caahie| 5 ko aMtima pada mAnA jA sakatA hai / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratima pada - ( 46 - 1 ) d yadi kA mAna 386 zrara antima pada = kA mAna 8 ho to 38e - (46 - 1) 85 hotA hai / gAthA 2/69 : sampUrNa pRthviyoM indraka sahita zre gibaddha biloM ke pramANa ko nikAlane ke liye Adi 5, caya 8 aura gaccha kA pramANa 46 hai / gAthA 2/70 : yahAM sAta pRthviyAM haiM jinameM zreNiyoM kI saMkhyA 7 hai / aMtima riMga meM eka liye nimnalikhita sUtra graMthakAra ne diyA hai : hI pada 5 hai / ina sabhI kA saMkalita dhana prApta karane $, = [ ( N+ 7 ) D ( 7+ 1 ) D+ 2A] = Y= [ 2A+ { N- 1 ) D] yahAM iSTa 7 hai / A, D, N, kramaza: Adi, caya aura gaccha haiM / 65 gAthA 2 / 71 : uparokta ke lie dUsarA sUtra nimna prakAra diyA gayA hai S, [ XD+A ] N - 2 [ 2 A+ (N- 1) D ] gAthA 2/74 : yahAM bhI sAdhAraNa sUtra diyA hai-- [ Ya e, d ] + ( 2 n. d ) -- ad | + ( ? n 2 = [ (a- 1) d + 28 ] Sz= gAthA 2/51 iMdrakoM rahita biloM (zreNIbaddha biloM ) kI samasta pRthviyoM meM kula saMkhyA nikAlane lie sUtra diyA gayA hai / yahA~ Adi 5 nahIM hokara 4 hai kyoMki mahAtamaH prabhA meM kevala eka indraka aura cAra zrariNabaddha bila haiM / yahI Adi zrathavA A hai; gaccha N yA 46 hai, pracaya D yA 8 hai / , sUtra-- S == (N'--N)D+ (N.A.) N = [ 1^+ (N-1) D ] + N) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 2/82-83: yahA~ Adi A ko nikAlane hetu sUtra diyA hai A= [...] +(D. 7)-[7-1+N]D ise sAdhita karane para pUrva jaisA sUtra prApta ho jAtA hai / yahA~ iSTa pRthvI 7 vIM hai, jisakA Adi nikAlanA iSTa thA / 7 ke sthAna para aura koI bhI icchA rAzi ho sakatI hai| gAthA 2/84 : caya arthAt D ko nikAlane ke lie graMthakAra ne sUtra diyA haiD=s, + ( [ N-1] ) - (A N ) gAthA 2/85 : granthakAra ne ratnaprabhA prathama pRthvI ke saMkalita dhana (Ni baddha biloM kI kula saMkhyA) ko lekara pada 13 ko nikAlane hetu nimnalikhita sUtra kA upayoga kiyA hai, jahA~ 1= 13, 5 = 4420, d= 8 aura 4 = 292 Adi hai ! Vis, d ) - (a-d) (--) ise bhI sAdhita karane para pUrvavat samIkaraNa prApta hotA hai| gAthA 2/86 : uparyukta ke lie dUsarA sUtra bhI nimnalikhita rUpa meM diyA gayA hai =AV (2.J.S.) / (5-6)-(a )}:d ise sAdhita karane para pUrvavat mamIkaraNa prApta hotA hai / gAthA 2/105 : yahAM pracaya athavA d ko nikAlane kA sUtra diyA hai jaba aMtima pada mAnalo ho: Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 prathama bila se yadi ve bila kA vistAra prApta karanA ho to sUtra yaha hai : a=-(0-1)d, yadi aMtima bila se tavaM bila kA vistAra prApta karanA ho to sUtra yaha hai : b.b+(D-.--1)d, jahAM 2. praudA kama veM biloM ne vistAroM ke pratIka haiM / yahA~ vistAra kA artha vyAsa kiyA jA sakatA hai| __gAthA 2157 : ina biloM kI gaharAI (bAhalya) samAntara zreNI meM hai / kula pRthviyAM 7 haiM / yadi nthIM pRthvI ke indraka kA bAlya nikAlanA ho to sUtra yaha hai||viiN pRthvI ke indraka kA bAhalya= (+1) 3 vAhana (7-1) 0vIM pRthvI ke zreNibaddha biloM kA bAhalya = (n+1) 44 isI prakAra, n vI pRthvI ke prakIrNaka biloM kA bAhalya= / bAlya (7-1) ? gAthA 2158 : dUsarI vidhi se biloM kA bAhalya nikAlane hetu graMthakAra ne Adi ke pramANa kramaza: 6, 8 aura 14 liye haiM / yahA~ bhI pRdhviyoM kI saMkhyA 7 hai| yadi / vIM pRthvI ke indraka kA bAhalya nikAlanA ho to sUtra nimnalikhita hai : .' 1 vIM pRthvI ke iMdraka kA bAhalya == (6+n.) yahAM 6 ko Adi likheM to dakSiNa pakSa= (en) hotA hai| prakIrNaka biloM ke lie bhI yahI niyama hai| gAtha 2166 : yahAM gharmA yA ratnaprabhA ke nArakiyoM kI saMkhyA nikAlane ke lie jagazreNI aura ghanAMgula kA upayoga huA hai / ghanAMgula ko 6 aura sUcyaMgula ko 2 lekara dharmA pRthvI ke nArakiyoM kI saMkhyA : 71) 7 -1 =jagazreNI x (kucha kama ) //6 = jagaNe No >> [kucha kama /(2)' ] Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya mahAdhikAra : gAthA 3/80 : isa gAthA meM guru saMkalita dhana grathavA guNottara zreNI ke yoga kA sUtra diyA gayA hai / gaccha =7, mukha = 4000, guNakAra ( Common ratio) kA pramANa 2 hai / mAla Sa ko padoM kA yoga mAnA jAye jaba ki prathama pada aura guNAkAra ho taba 0 (t- 1 ) x a S1 = {(c. t. r.... D padoM taka ) - 1 } 68 zrathavA S = (1.-1) a r-- 1 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********** * viSapAnukrama ******* / viSaya gAthA/pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 mmmmmmmmms maMgalAcaraNa ke prAdimadhya aura prasta [gA0 1-286] 1 prathama bheda 2817 / mahAdhikAra (1 --138 pR0) Sammmmmmmint Adi madhya aura anta maMgala kI maGgala (gA0 1 / 31) sArthakatA 26 / 7 maGgalAcaraNa : siddha stavana jinanAma grahaNa kA phala arahanta stavana graMtha meM maMgala kA prayojana 31 / 7 AcArya stavana pranyAvatAranimitta (gA0 32-34) 8 upAdhyAya stavana sAdhu stavana asthAvatAra hetu (gA0 35-52) 8-12 grantharacanA pratijJA hetu evaM usake bheda 35 / 8 granthArambha meM karaNIya chaha kArya pratyakSa hetu 36-38 / maMgala ke paryAyavAcaka zabda parokSa hetu evaM abhyudaya sukha 36-4116 maMgala zabda kI nirukti 6 / 3 rAjA kA lakSaNa 42 / 10 maMgala ke bheda 10 / aThAraha zreNiyoM ke nAma 43-44 110 dravyamala aura bhAvamala adhirAja evaM mahArAja kA lakSaNa 45 / 10 maMgala zabda kI sArthakatA . 14 / 4 ardhamaNDalIka evaM maNDalIka kA maMgalAcaraNa kI sArthakatA 15-17 / 4 lakSaNa 46 / 11 magalAcaraNa ke mAmAdika chaha bheda 1815 mahAmaNDalIka evaM ardhacakrI kA nAma maMgala lakSaNa sthApanA va dravyamaMgala 20 / 5 cakravartI aura tIrthaMkara kA lakSaNa 48 / 1.1 kSetramaMgala mokSamukha kAla maMgala 24-26 / 6 zra tajJAna kI bhAvanA kA phala 50 / 12 bhAya maMgala 27 / 7 | paramAgama par3hane kA phala 51 / 12 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya gAthA/pR0 saM0 pArSavacanoM ke abhyAsa kA phala 52 / 12 pramANa (gA0 53) 12 zrata kA pramANa 53 1 12 nAma (gA0 541 13 granthanAma kathana 54 / 13 kA (gA0 55-84) 13 / 18 kartA ke bheda 55 / 13 dravyApekSA arthAgama ke kartA 56.64 / 13 kSetrApekSA arthakartA paMcazaila 66-67 / 15 kAla kI apekSA arthakartA evaM dharmatIrtha kI utpatti 68-70 | 15 bhAva kI apekSA arthakartA 71-75 / 16 gautama gaNavara dvArA zruta racanA 76-76 / 17 kartA ke tIna bheda 80 117 sUtra ko pramANatA 51 / 18 naya, pramANa aura nikSepa ke binA artha nirIkSaNa karane kA phala 82 118 pramANa evaM nayAdi kA lakSaNa 63 / 18 ratnatraya kA kAraNa 04 / 18 grantha pratipAdana ko pratijJA 85-87 / 16 graMtha ke nava adhikAroM ke nAma 88-60 / 19 paribhASA (gA0 61-132) 20-30 lokAkAza kA lakSaNa 61-62 / 20 upamA pramANa ke bheda 93 / 21 palya ke bheda evaM unake viSayoM kA nirdeza 64-21 skandha, deza, pradeza evaM paramANu kA svarUpa viSaya gAthA/pR0 saM0 paramANu kA svarUpa 66-18 121 paramANu kA pudgalatva EC ! 22 paramANu pudgala hI hai 100 / 22 naya-apekSA paramANu kA svarUpa 1011 22 ubasannAsanna skandha kA lakSaNa 102 / 23 sannAsana se aMgula paryanta ke / lakSaNa 103-106 / 23 aMgula ke bheda evaM utsedhAMgula kA lakSaNa 107 / 23 pramANAMgula kA lakSaNa 100 | 24 aAtmAMgula kA lakSaNa 109 / 24 utsedhAMgula dvArA mApa karane yogya vastueM 110 / 24 pramANAMgula se mApane yogya padArtha 111 / 24 prAtmAMgula se mApane yogya padArtha 112-13 / 25 pAda se kosa paryanta kI paribhASAyeM 114.15 / 25 yojana kA mApa 116 / 25 golakSetra kI paridhi kA pramANa, kSetraphala evaM ghanaphala 117-118 / 25 vyavahAra palya ke romoM kI saMkhyA nikAlane kA vidhAna tathA unakA pramANa 116-24 / 26 vyavahAra patya kA lakSaNa 125 / 28 uddhAra palya kA pramANa 126.127 / 28 addhAra yA aApalya ke lakSaNa 128-26 1 26 vyavahAra, uddhAra evaM addhA sAgaropamoM ke lakSaNa 150 / 26 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya gAthA/pR0 saM0 / viSaya ___ gAthA/pR0 saM0 sucyaMgula aura jagacchaNI ke lakSaNa 131 / 30 / madhyaloka ke UparI bhAga se anuttara vimAna sucyaMgula Adi kA tathA rAjU kA paryanta rAja vibhAga 158-62 / 41 lakSaNa 132 / 30 kalpa evaM kalpAtIta bhUmiyoM kA aMta 163 / 42 sAmAnya loka svarUpa (gA. 133-266) adholoka ke mukha aura bhUmi kA vistAra evaM U~cAI 164 1 43 loka svarUpa 131-134 / 31 adholoka kA ghanaphala nikAlane kI lokAkAza evaM anokAkAza 135 / 32 vidhi 165 / 43 loka ke bheda pUrNa adholoka evaM usake ardhabhAga ke tIna loka kI prAkRti 137-38 / 32 ghanaphala kA pramANa 166 / 43 adholoka kA mApa evaM AkAra 139 / 33 adholoka meM sanAlI kA dhanaphala 167 / 44 sampUrNa loka ko vargAkRti meM lAne kA asanAlI se rahita aura usake sahita vidhAna evaM AkRti 140 / 34 adholoka kA ghanaphala 168 / 44 loka kI Der3ha mRdaMga sadRza prAkRti banAne Urdhvaloka ke AkAra ko adholoka kA vidhAna 141-44 / 35 svarUpa karane kI prakriyA sampUrNa loka ko pratarAkAra rUpa karane kA evaM AkRti 166 / 45 vidhAna 145-47 / 36 Urdhva loka ke vyAsa evaM U~cAI triloka kI U~cAI, caur3AI aura moTAI ke kA pramANa 170 / 46 varNana kI pratijJA 148 / 37 sampUrNa Urdhvaloka aura usake dakSiNa uttara sahita loka kA pramANa ardhabhAga kA ghanaphala 171 / 46 __ evaM AkRti 149 / 37 Udhvaloka meM prasanAlI kA ghanaphala 172 / 46 adholoka evaM urdhvaloka kI U~cAI meM zrasanAlI rahita evam sahita sahazatA 150 / 38 Urdhva loka kA ghanaphala 173 / 46 tInoM lokoM kI pRthak-pRthak U~cAI 151 / 36 sampUrNa loka kA ghanaphala evaM loka adholoka meM sthita pRthiviyoM ke nAma ke vistAra kathana kI pratijJA 174 / 47 aura unakA abasthAna 152 / 36 adholoka ke mukha evaM bhUmikA ratnaprabhAdi pRthiviyoM ke gotra nAma 153 / 40 vistAra tathA U~cAI 175 / 48 madhyaloka ke adhobhAga se loka ke anta pratyeka pRthivI ke caya nikAlane paryanta rAja vibhAga 154-157 / 40 / kA vidhAna 176 148 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pratyeka pRthivI ke vyAsa kA pramANa nikAlane kA vidhAna adholokagata sAta kSetroM kA ghanaphala nikAlane hetu guNakAra evaM AkRti pUrva-pazcima se adholoka kI U~cAI prApta karane kA vidhAna evaM usakI AkRti trikoNa evaM lambe bAhuyukta kSetra ke ghanaphala nikAlane kI vidhi evaM usakA pramAraNa abhyantara kSetroM kA ghanaphala sampUrNa adholoka kA ghanaphala laghu bhujAoM ke vistAra kA pramANa nikAlane kA vidhAna evaM AkRti 184 / 54 adholoka kA kramaza: ghanaphala 185-161 | 56 Urdhvaloka ke mukha tathA bhUmi kA vistAra evaM U~cAI gAthA / pR0 saM0 loka meM dasa sthAnoM ke vyAsArtha caya evaM guNakAroM kA pramANa vyAsa kA pramANa nikAlane kA vidhAna loka ke vyAsa kI vRddhi hAni 177 178 7646 kA pramANa Urdhvaloka ke dasa kSetroM ke adhobhAga kA vistAra evaM usakI prAkRti Urdhvaloka ke dasoM kSetroM ke ghanaphala kA pramANa 45 1506 181 / 52 182 / 53 183 / 53 162 / 59 163 / 60 164 / 60 165 / 61 166-167 / 61 198-169 / 62 72 viSaya stambhoM kI UcAI evaM usakI AkRti stambha - aMtarita kSetroM kA ghanaphala Urvaloka meM ATha kSudra bhujAoM kA vistAra evaM zrAkRti 203-2073 66-67 Urdhvaloka ke gyAraha tribhuja evaM caturbhuja kSetroM kA ghanaphala 208-213 / 68-70 ATha AyatAkAra kSetroM kA aura samAlI kA ghanaphala sampUrNa Urdhvaloka kA sammilita ghanaphala sampUrNa loka ke ATha bheda evaM unake nAma sAmAnyaloka kA ghanaphala evaM usakI AkRti kA pramANa merusa vistAra gAyA / pR0 saM0 200 / 64 201 202 / 6.5 loka ke sapta sthAnoM kA 214 / 71 215 / 71 221 / 76 yatra kA pramAraNa, yavamuraja kA dhanaphala evaM AkRti yava madhyakSetra kA ghanaphala evaM usakI AkRti loka meM bhandara meru kI U~cAI evaM usakI AkRti aMtaravartI cAra trikoNoM se cUlikA kI siddhi evaM usakA pramANa 223-24 176 hAni vRddhi (caya) evaM vistAra 216 / 72 217 172 218-20 / 74 222 / 78 225-26 / 80 227-29 / 80 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya ghanaphala prApta karane hetu guNakAra evaM bhAgahAra sapta sthAnoM ke bhAgahAra evaM maMdarameru loka kA ghanaphala dUSya loka kA ghanaphala aura usakI AkRti girikaraka loka kA ghanaphala aura usakI AkRti adholoka kA ghanaphala kahane kI pratijJA yavamuraja adholoka ko AkRti evaM ghanaphala yavamadhya adholoka kA ghanaphala gAthA / pR0 saM0 230-32 / 82 233 / 83 234-35 / 84 236 / 86 237-38 / 87 evaM AkRti maMdarameru adholoka kA ghanaphala aura usakI zrAkRti 236 | 86 240 | 11 241-41 / 62 250-51 / 67 252 / 66 dUSya adholoka kA canaphala frfokaTaka adholoka kA ghanaphala adholoka ke varNana kI samApti evaM Urdhvaloka ke varNana kI sUcanA 253 / 100 sAmAnya tathA UrdhvAyata caturasra Urdhvaloka ke ghanaphala evaM AkRtiyA~ tirthaMgAyata caturasra tathA yavamuraja Urdhvaloka evaM zrAkRtiyA~ 255-56 / 102 yavamadhya Urdhvaloka yA ghanaphala evaM AkRti 257 / 104 mandaramesa Urdhvaloka kA ghanaphala 254 / 100 258-66 / 106 73 viSaya dRSya kSetra kA ghanaphala evaM girikaTaka kSetra kahane kI pratijJA 267-68 / 110 girikaTaka Urdhvaloka kA ghanaphala 269 | 112 bAke pratijJA kI gAthA / pR0 saM0 270 112 loka ko pariveSTita karane vAlI vAyu kA svarUpa vAtavalayoM ke bAhRtya ( moTAI) kA pramANa eka rAjU para hone vAlI hAni vRddhi kA pramANa pArzva bhAgoM meM vAtavalayoM kA bAhulya vAtamaNDala kI moTAI prApta karane kA vidhAna merutula se Upara vAtavalayoM kI moTAI kA pramANa pArzvabhAgoM meM tathA lokazikhara para pavanoM kI moTAI 271-72 / 113 273-76 | 113 277-78 / 116 276 / 116 280 / 117 281-82 / 118 283-84 / 116 vAyuruddhakSetra yAdi ke ghanaphaloM ke nirUpaNa ko pratijJA vAtAvaruddha kSetra nikAlane kA vidhAna evaM ghanaphala loka ke zikhara para vAyuruddha kSetra kA ghanaphala pavanoM se ruddha samasta kSetra ke ghanaphaloM kA yoga 265 / 112 119 125 126 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 vipaya gAthA/pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 pRthiviyoM ke noce pavana se ruddha kSetroM ratnaprabhA nAma kI sArthakatA 201 144 kA ghanaphala 127 zeSa chaha pRthiviyoM ke nAma evaM AThoM pRthiviyoM ke sampUrNa ghanaphaloM unakI sArthakatA 21 / 144 kA yoga 131 zarkarA Adi pRthiviyoM kA bAhalya 221144 pRthiviyoM ke pRthak-pRthak ghanaphala kA prakArAntara se pRthibiyoM kA bAhalya 23 / 145 nirdeza 133 pRthiviyoM se ghanodadhi vAyu kI loka ke zuddhAkAza kA pramANa 137 saMlagnatA evaM prAkAra 24-25 / 145 adhikArAnta maMgalAcaraNa 286 / 138 naraka biloM kA pramANa prathivIkrama se biloM kI saMkhyA 27 1146 marimms [gA0 1-371] biloM kA sthAna 28 / 147 3 mahAdhikAra 1 [pR0 139-264] naraka biloM meM uSNatA kA vibhAga 26 / 147 naraka biloM meM zItatA kA vibhAga 30 / 147 maGgalAcaraNa pUrvaka nArakaloka kathana upa evaM zIta biloM kI saMkhyA kI pratijJA evaM varNana 31-35 / 148 pandraha adhikAroM kA nirdeza 2-5 / 136 biloM ke bheda 36 / 146 asanAlI kA svarUpa evaM U~cAI 6-7 / 140 indrapha biloM va zreNIbaddha biloM kI sarvaloka ko vasanAlIpane kI vivakSA 8 / 141 saMkhyA 37-36 / 151 1. nArakiyoM ke nivAsa kSetra (gA0 6-165) indraka biloM ke nAma 40-45 151 ratnaprabhA pRthivI ke tIna bhAga evaM zreNIbaddha biloM kA nirUpaNa 46 / 152 unakA bAhalya 9 / 141 dharmAdi pRthiviyoM ke prathama zreNIbaddha khara bhAga ke evaM citrApRthivI ke biloM ke nAma 47-54 / 153-54 10 / 141 indraka evaM zreNIbaddha biloM ko citrA nAma kI sArthakatA 11-14 / 142 saMkhyA citrA pRthivI kI moTAI 15 / 142 kramazaHzreNIbaddha biloM kI hAni 56-57 / 155 anya pRthiviyoM ke nAma evaM unakA zreNIbaddha biloM ke pramANa nikAlane bAhatya 16-18 / 143 kI vidhi 58-59 156 paMka bhAga evaM anbahula bhAga indraka biloM ke pramANa nikAlane kI kA svarUpa 16 / 143 vidhi 60 / 157 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya gAthA/pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 pAdi, uttara aura gaccha kA pramANa 61 / 157 | pratyeka pRthivI ke prakIrsaka biloM kA Adi kA pramANa 62 / 157 pramANa nikAlane kI gaccha evaM caya kA pramANa 63 / 158 vidhi 87-941 166-171 saMkalita dhana nikAlane kA indrAdika biloM kA vistAra 5 / 172 vidhAna 64-65 / 155-56 saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana vistAra samasta pRthiviyoM ke indraka evaM zreNIbaddha bAle biloM kA pramANa 96-19 / 172-74 biloM kI saMkhyA 66-68 / 160-61 sarva biloM kA tirache rUpa meM jaghanya sammilita pramANa nikAlane ke lie evaM utkRSTa aMtarAla 100-1011174-175 Adi, caya evaM gaccha kA prakIrNaka biloM meM saMkhyAta evaM asaMkhyAt | saaraa 69-70 / 161 yojana vistRta biloM kA samasta pRthiviyoM kA saMkalita dhana vibhAga 102-103 / 175-76 nikAlane kA vidhAna 71-72 / 162 / saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana vistAra samasta pRthiviyoM ke indraka aura vAle nAraka biloM meM nArakiyoM zreNIbaddha biloM kI saMkhyA 73 / 162 / kI saMkhyA 104 / 177 zreNIbaddha biloM kI saMkhyA nikAlane iMdraka biloM kI hAni vRddhi kA ke lie Adi gaccha evaM caya kA pramANa 105106 / 177 nirdeza 74-75 / 162-163 icchita iMdraka ke vistAra ko zreNIbaddha biloM kI saMkhyA nikAlane prApta karane kA vidhAna 107 1 178 kA vidhAna 76 / 163 pahalI pRthivI ke teraha iMdrakoM kA gheNIbaddha biloM kI saMkhyA 77-76 / 163.164 pRthak-pRthak vistAra 108-120 / 178 82 saba pRthiviyoM ke samasta zreNIbaddha dUsarI pRthivI ke gyAraha iMdrakoM kA biloM kI saMkhyA nikAlane ke pRthak-pRthak vistAra 121-131 / 182-85 lie Adi, caya aura gaccha kA tIsarI pRthivI ke nava iMdrakoM kA pRthaknirdeza, vidhAna, saMkhyA 80-82 / 165 pRthak vistAra 132-140 / 185.188 Adi (mukha) nikAlane kI vidhi 63 / 166 cauthI pRthivI ke sAta iMdrakoM kA pRthakcaya nikAlane kI vidhi pRthak vistAra 141-147 / 188-60 do prakAra se gaccha nikAlane kI pAMcavIM pRthivI ke pAMca iMdrakoM kA pRthakvidhi 85-86 / 167-68 / pRthak vistAra 148-152 / 160-61 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya chaTI pRthivI ke tIna iMdrakoM kA pRthakapRthaka vistAra gAthA / pR0 saM0 153-155 / 162 sAtavIM pRthivI ke avadhisthAna iMdraka kA vistAra 156 | 163 iMdra, zraNIbaddha aura prakIrzaka biloM ke bAhalya kA pramANa 157 - 158 / 165-66 ratnaprabhAdi chaha pRthiviyoM meM iMdrAdi biloM kA svasthAna aga aMtarAla sAtavIM pRthivI meM iMdraka evaM zreNIbaddha biloM ke adhastana aura uparima pRthitriyoM kA bAhalya pahalI pRthivI ke antima aura dUsarI pRthivI ke prathama iMdraka kA 156-162 / 167-168 163 / 166 parasthAna antarAla tIsarI pRthivI se chaThI pRthivI taka parasthAna antarAla chaThI evaM sAtavIM pRthivI ke iMdrakoM kA parasthAna antarAla 164 / 166 165 | 200 76 166 / 200 pRthiviyoM ke iMdraka biloM kA svasthAna parasthAna aMtarAla 167-176 / 201-205 prathamAdi narakoM meM the pIbaddhoM kA svasthAna aMtarAla 180 166 / 205 208 prathamAdi narakoM meM zreNIbaddha biloM kA parasthAna aMtarAla 187-88 208-206 prakIrNaka biloM kA svasthAna- parasthAna 186-165 / 210-213 aMtarAla viSaya 2. nArakiyoM kI saMkhyA (gA. 166 - 202 ) nArakiyoM kI vibhinna narakoM meM saMkhyA 166-202 / 214-215 3. nArakiyoM kI prAyu kA pramANa (gA. 203-216) pahalI pRthivI meM paTala krama se nArakiyoM kI Ayu kA pramANa 203-208 1216-17 yAyu kI hAni vRddhi kA pramANa prApta karane kA vidhAna gAthA / pR0 saM0 Ayu kA pramANa pAMcavIM pRthivI meM nArakiyoM kI dUsarI pRthivI meM paTala krama se nArakiyoM kI Ayu kA pramANa tIsarI pRthivI meM paTalakrama se nArakiyoM kI Ayu kA pramANa cauthI pRthivI meM nArakiyoM kI Ayu kA pramAraNa chaThI pRthivI meM nArakiyoM kI Ayu kA pramANa sAtavIM pRthivI meM nArakiyoM kI 206 / 217 Ayu kA pramANa zreNIbaddha evaM prakIrNaka biloM meM sthita nArakiyoM kI Ayu 4. nArakiyoM ke zarIra kA utsedha 210 / 218 211 / 218 212 / 216 213 / 216 214 / 216 215 | 220 216 / 220 (gA. 217-271) pahalI pRthivI meM paTalakrama se nArakiyoM ke zarIra kA utsedha 217-231 / 223-226 dUsarI pRthivI meM paTala krama se nArakiyoM ke zarIra kA utsedha 232-242 / 227-226 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 lakSaNa viSaya gAthA/pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 tIsarI pRthivI meM utsedha kI hAni-vRddhi kA 8. janma-maraNa ke aMtarAla kA pramANa pramANa va utsedha 243-252 ! 226-232 (gA. 288) 244 cauthI pRthivI meM unsedha kI hAni-vRddhi kA 6. eka samaya meM janma-maraNa karane vAloM kA pramANa pramANa va utsedha 253-260 1 232-234 (gA. 286) 245 pAMcavIM pRthivI meM utsedha kI hAni vRddhi kA | 10. naraka se nikale hue jovoM kI utpatti kA pramANa va utsegha 261-265 / 234-235 kathana (gA. 260-263) 245-246 chaThI pRthivI meM utsedha kI hAni-vRddhi kA 11. narakAyu ke bandhaka pariNAmoM kA kathana pramANa va utsedha 266-266 / 235-36 (gA. 264-302) sAtavIM pRthivI meM utsegha kI hAni-bRddhi kA narakAyu ke bandhaka pariNAma 264 / 246 pramANa va utsedha 270 / 236 azubha lezyAoM kA pariNAma 265 / 247 zreNIbaddha aura prakIrNaka biloM ke prazubhalezyAyukta jIvoM ke nArakiyoM kA utsedha. 271 / 237 296-302 / 247-248 5. nArakiyoM ke adhizAna kA pramAraNa 12. nArakiyoM ko janmabhUmiyoM kA varNana (gA. 272) 240 (gA. 303-313) 6. nArakiyoM meM bIsa prarUpaNAnoM kA nirdeza narakoM meM janmabhUmiyoM ke (gA. 273-284) __ AkArAdi 303-308 / 248-246 nArakI jIvoM meM guNasthAna 274 / 240 narakoM meM durgandha 306 / 250 uparitana guNasthAnoM kA niSedha 275-76 / 241 janmabhUmiyoM kA vistAra 310 1 250 jIvasamAsa aura paryAptiyAM 277 / 241 janmabhUmiyoM kI U~cAI evaM AkAra 311 / 250 prArA aura saMjJAeM 278 / 241 janmabhUmiyoM ke dvArakoNa evaM caudaha mArgaragAe~ 276-283 / 241-42 daravAje 312-13 / 251 upayoga 284 1 243 13. narakoM ke duHkhoM kA varNana (gA. 314.361) 7. utpadyamAna jIvoM ko vyavasthA sAtoM pRthiviyoM ke duHkhoM kA (gA. 285-287) kathana 314-348 | 351-258 narakoM meM utpanna hone vAle jIvoM pratyeka pRthivI ke grAhAra kI kA nirUpaNa 285-286 / 243 gandhazakti kA pramANa 346 / 256 narakoM meM nirantara utpatti kA amurakumAra devoM meM utpanna hone pramANa 287 / 243 / ke kAraNa 350 / 259 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya asurakumAra devoM kI jAtiyAM evaM unake kArya narakoM meM duHkha bhogane kI avadhi gAthA, pR0 saM0 351-353 / 259-60 narakagati kI utpatti ke kAraNa adhikArAnta maGgalAcaraNa tRtIya mahAdhikAra narakoM meM utpanna hone ke anya bhI kAraNa 14. narakoM meM samyavatva grahaNa ke kAraNa (gA. 362-64 ) 262 15. nArakiyoM kI yoniyoM kA kathana (gA. 365) 263 354-357 / 260 358-361 / 261 366-370 / 263-264 371 / 164 [ mA. 1-255 ] [pra.265-335] 1 1 265 maGgalAcaraNa bhAvanaloka nirUpaNa meM caubIsa adhikAroM kA nirdeza 2-6 / 265 1. bhavanavAsI devoM kA nivAsa kSetra 7-8 / 266 2. bhavanavAsI devoM ke meva / 266 3. bhavanavAsiyoM ke cihna 10 / 267 4. bhavanavAsI devoM kI bhavana saMkhyA 11-12 / 267 5. bhavanavAsI devoM meM indrasaMkhyA 13 / 268 6. mavanavAsI indroM ke nAma 14-16 / 268 7. dakSiNendroM aura uttarendroM kA vibhAga 17-16 / 266 75 viSaya 8. bhavanoM kA varNana ( gA0 20-23) bhavana saMkhyA 20-21 / 270 nivAsa sthAnoM ke bheda evaM svarUpa 22-23 / 272 6. prapaddhika, mahasika aura madhyama Rddhi dhAraka devoM ke bhavanoM ke sthAna 24 / 272 10. bhavanoM kA vistArAvi evaM unameM nivAsa karane vAle devoM kA pramANa 25-26 / 273 11. vediyoM kA varNana (gA. 27-38) bhavanavediyoM kA sthAna, svarUpa tathA utsedha Adi vediyoM ke bAhya sthita vanoM kA nirdeza gAthA / pR0 saM0 12 vediyoM ke madhya meM kUToM kA nirUpaNa 27-26 273 30 / 274 31-36 / 274 caityavRkSoM kA varNana caityavRkSoM ke mUla meM sthita jinapratimAe~ 37-38 / 276 36-41 / 276 42-54 ) 13. jinabhavanoM kA nirUpaNa (gA kUToM para sthita jinabhavanoM kA nirUpaNa mahAdhvajAoM evaM laghudhvajAoM kI saMkhyA jinAlaya meM vandanagRhoM zrAdi kA varNana zrata Adi deviyoM va yakSoM kI mUrtiyoM kA nirUpaNa zraSTa maMgaladravya 42-44 / 277 45 1278 46 1278 47 1278 48 / 276 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya gAthA pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 jinAlayoM kI zobhA kA | asurakumAra Adi devoM kA varNana 46-50 / 276 gamana 123-125 / 301 nAgapakSa mugaloM se yukta jina bhavanavAsI deva-deviyoM ke zarIra pratibhAeM 51 / 276 evaM svabhAvAdi kA jinabhavanoM kI saMkhyA 52 / 276 nirUpaNa 126-130 / 301 bhavanabAsI deva jinendra ko hI asurakumAra AdikoM meM pUjate haiM 53-54 / 280 pravIcAra 131-32 / 302 14 prAsAvoM kA varNana (gA. 55-61) indra-pratIndrAdikoM kI chatrAdi vibhUtiyA~ 133-34 / 303 kUToM ke cAroM ora sthita bhavanavAsI __ devoM ke prAsAdoM kA indra-pratIndrAdikoM ke cihna 135 / 303 nirUpaNa 55-61 1 280.81 asurAdi kuloM ke cinha svarUpa vRkSoM kA nirdeza 136-37 / 303 15 indroM ko vibhUti (gA0 62-143) jinapratimAe~ va mAnastambha 138-41 / 306 pratyeka indra ke parivAra deva-deviyoM kA camarendrAdikoM meM paraspara nirUpaNa 62-76 / 282-85 IrSAbhAva 142-43 / 306 anIka devoM kA varNana 77-86 / 286-290 16. bhavanavAsiyoM ko saMkhyA 144 / 307 bhavanavAsinI deviyoM kA 17 bhavanavAsiyoM kI prAyu (gA0 145-176) nirUpaNa 90-109 / 261 apradhAna parivAra devoM kA bhavanavAsiyoM kI pramANa 110 / 268 Ayu............ 145-162 / 307-313 bhavanavAsI devoM kA AhAra aura Ayu kI apekSA sAmarthya 163-66 1 314 usakA kAla pramANa 111-115 / 218 Ayu kI apekSA vikriyA 167-68 / 314-15 bhavanavAsiyoM meM ucchvAsa ke samaya pAyu kI apekSA gamanAgamanakA nirUpaNa 116-118 / 269 zakti 169-70 / 315 pratIndrAdikoM ke ucchvAsa kA / bhavanavAsinI deviyoM kI prAyu 171-75 // 315 nirUpaNa bhavanavAsiyoM kI jaghanya Ayu 1161300 176 / 316 asurakrumArAdikoM ke varoM kA 16 bhavanavAsI devoM ke zarIra kA nirUpaNa 120-22 / 300 / utsedha 177 / 311 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 310 viSaya gAthA pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 16 avadhijJAna ke kSetra kA pramANa bandhayogya pariNAma 201-204 / 322 (gA0 178-183) deba durgatiyoM meM utpatti ke kAraNa 205 / 323 Urdhva dizA meM utkRSTa rUpa se avadhi kandarpa devoM meM utpatti ke kAraNa 206 / 323 kSetra kA pramANa 178 / 317 vAhana devoM meM utpatti ke kAraNa 207 / 323 adhaH evaM tiryagkSetra meM avadhijJAna kilviSaka devoM meM utpatti ke kA pramANa 179 / 317 kAraNa 208 / 324 kSetra evaM kAlApekSA jaghanya avadhi sammoha deboM meM utpatti ke kAraNa 206 / 324 jJAna asuroM meM utpanna hone ke kAraNa 210 / 324 asurakumAra devoM ke avadhijJAna 181 / 318 utpatti evaM paryApti varNana kA pramANa 211 / 324 zeSa devoM ke avadhijJAna saptAdi dhAtuoM va rogAdi kA kA pramANa 182 / 316 niSedha 212-13 / 325 pravadhikSetra pramANa vikriyA 183 / 318 bhavanavAsiyoM meM utpatti 20. bhavanavAsI devoM meM guNasthAnAvika kA __ samAroha dharNana (gA0 184-166) vibhaMgajJAna utpatti 217 / 326 aparyApta ba paryApta dazA meM navajAta devakRta padacAttApa 218-222 / 326 guNasthAna 184-85 / 316 samyaktvagrahaNa 223 / 327 uparitana guNasthAnoM kI vizuddhi anya devoM ko santoSa 224 / 327 vinAza ke phala se bhavanavAsiyoM jinapUjA kA udyoga 225-27 / 327 meM utpatti 186-87 / 316 jinAbhika evaM pUjana Adi 228-38 / 328 jIva samAsa paryApti 188 / 320 pUjana ke bAda nATaka 226 1 330 prANa 184 / 320 sambaraSTi evaM mithyAdRSTi deva ke saMjJA, gati, yoga, veda. kaSAya, jJAna, pUjanapariNAma aura aMtara 240-41 / 330 dazana, lezyA, bhavyatva, upayoga 160-66 / 320-21 jinapUjA ke pazcAt 242 / 331 21. eka samaya meM utpatti evaM maraNa kA pramANa bhavanavAsI devoM ke (gA. 197) 321 sukhAnubhava 243-250 / 336-333 22. mavanavAsiyoM ko prAgati nirdeza 24, samyaktva grahaNa ke kAraNa (gA. 251-252) (gA. 198-200) 322 bhavanavAsiyoM meM utpatti ke 23. bhavanabAsI deSoM ko prAdhu ke bandha yogya kAraNa 253-54 / 334 pariNAma (gA. 201-250) mahAdhikArAnta maMgalAcaraNa 255 / 335 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jadivasaha-prAiriya-virahavA tiloyapaNNattI paDhamo mahAhiyAro OM maGgalAcaraNa ( siddha-stavana ) aTTha-viha-kamma-viyalA piTThiya-kajjA paragaTTha-saMsArA / diTTha-sayalatya-sArA siddhA siddhi mama disaMtu // 1 // artha :--pATha prakArake karmoMse rahita, karane yogya kAryoko kara cukane vAle, saMsArako nadha-kara dene vAle aura sampUrNa padArthoMke sArako dekhane-bAle siddha-parameSThI mere lie siddhi pradAna kareM / / 1 / / arahanta-stavana ghaNa-ghAi-kamma-mahaNA tihuvrnn-vr-bhvy-kml-mttNddaa'| arihA araNaMta-gAraNA aNubama-sokkhA jayaMtu jae // 2 // prarya :- prabala ghAtiyA karmoMkA manthana karane vAle, tIna lokake utkRSTa bhavyajIvarUpI kamaloMke lie mArtaNDa ( sUrya), anantajJAnI aura anupama sustra vAle ( arahanta bhagavAn ) jagameM jayavanta ho| 1 // 2 // prAcArya-stavana paMca-mahavyaya-tugA takkAliya-sapara-samaya-sudadhArA / gANAguraNa-garaNa-bhariyA prAiriyA mama pasIdaMtu // 3 // da. ba. ka. ja. u. OMnamaH siddha bhyH| 1 da. maatNddaa| 2. da. pasIyaMta / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 4.7 artha :-pAMca mahAvatosa unnata, tatkAlIna svasamaya aura paramamaya svarUpa zrutadhArA ( meM nimagna rahane ) vAle aura nAnA-guraNoMke samUhame paripUrita prAcAryagarA mere lie Ananda pradAna kareM // 3 // upAdhyAya -stavana aNNANa-ghora-timire' duraMta-tIramhi hiMDamANANaM / bhaviyANujjoyayarA' uvajjhayA vara-madi deMtu // 4 // artha :-durgama-tIravAle prajJAnake gahana-andhakArameM bhaTakate hue bhavya jIvoMke lie jJAnarUpI prakAza pradAna karanevAla upAdhyAya-parameSThI utkRSTa buddhi pradAna kareM // 4 // sAdhu-stavana thira-dhariya-solamAlA yayagaya-rAyA jasoha-pauhatthA / bahu-viSaya-bhUsiyaMgA suhAI sAhU payacchatu // 5 // artha :- zIlavatoMkI mAlAko dRr3hatApUrvaka dhAraNa-karanevAle, rAgase rahita, yaza-samUhase paripUrNa aura vividha prakArake vinayase vibhUSita aGgavAle sAdhu ( parameSThI) sukha pradAna kareM ||5|| grantha racanA-pratijJA evaM vara-paMcagurU tiyararaNa-suddha Na NamaMsiUraNAha' / bhava-jaNArA padIcaM vocchAmi siloyapatti // 6 // artha :-isa prakAra maiM ( yativRSabhAcArya) tIna-karaNa ( mana, vacana, kAya) kI zuddhipUrvaka zreSTha paJcaparameSTiyoMko namaskAra karake bhavya-janoMke lie pradIpa-tulya "triloka-prajJapti" granthakA kathana karatA hUM / / 6 / / grantha ke prArambhameM karane yogya chaha kArya maMgala-kAraNa-hedU satthassa pamANa-NAma kattArA / paDhama ciya kahidavvA esA pAiriya-paribhAsA // 7 // -- --- - 4. ma. ja. Tha, silAmAlA / 1 da. timiraM, ba. timira / 2. da. gujjovyraa| 2. da. vitu| 5. da. ja. la. suhaad| 6. da. ka. raamsiuunnaahN| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA: 8 12 / hama mahAhiyAro | 3 artha :- maGgala, kAraNa, hetu, pramANa, nAma aura kartA ina chaha adhikAroMkA zAstra ke pahale hI vyAkhyAna karanA cAhie aisI prAcArya kI paribhASA ( paddhati ) hai ||7|| maGgalake paryAyavAcaka zabda puNNaM pUrva - pavittA pasatya-siva-bhadda - khema - kallArakhA / suha-sokkhAdI savve ripaTThiA maMgalassa pajjAyA // 8 // artha :- puNya, pUta, pavitra, prazasta, ziva, bhadra, kSema, kalyANa, zubha aura saukhya ityAdika saba zabda maGgalake hI paryAyavAcI (samAnArthaka ) kahe gaye haiM || 8 || maGgala - zabdakI nirukti gAyadi viraNAsayade ghAdedi dahedi haMti sodhayade | viddhasedi malAI jamhA tamhA ya maMgalaM bhariSadaM // 6 // artha :- kyoMki yaha malako galAtA hai, vinaSTa karatA hai, ghAtatA hai, dahana karatA hai, mAratA hai, zuddha karatA hai aura vidhvaMsa karatA hai, isIlie maGgala kahA gayA hai || 9 || maGgalake bheda pUNa | malassa iha davva-bhAva-bheehi / bAhiramabhaMtaraM ceya // 10 // dofor farppA hoMti davyamalaM duvihappa artha :- ( yathArthataH ) dravya aura bhAvake bhedase malake do prakAra haiM, punaH dravyamanna do tarahakA hai -- bAhya aura Abhyantara || 10 || dravyamala aura bhAvamalakA varNana seda' - jala- reNu-kaddama - pahUdI bAhira-malaM samuddiTTha / dharaNa' diva-jIva-pavese biMdha - ruvAi paryADa - Thidi AI / / 11 / / zraNubhAga "-padesAI caha pattekka bhejjabhAraNaM tu / khAraNAvara raNappahUdI-Tu-vihaM kammamakhila- pAvarayaM // 12 // 1. da. ja. ka. Tha imaM / 2. ja. 5. duniyadhvaM / 3. da. ja. ka. Tha. sIdajala / 5. da. ja. ka. Tha. aNubhAvapadesAI / 4. da. ja. ka. Tha. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 / niloyapattI [ gAthA : 13-16 abhaMtara-vadhvamalaM jIva-padese riNabaddhamidi' hedo| nAka palaM sAtatyaM pramANAdasaNAdi-pariNAmo // 13 // artha :-sbeda ( pasInA ), reNu ( dhUli ), kardama ( kIcar3a ) ityAdi dravyamala kahe gaye haiM aora dRr3harUpase jIvake pradezoM eka kSetrAvagAharUpa andhako prApsa' tathA prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza, bandhake ina caza bhedoM meM se pratyeka bheTako prApta hone vAlA aisA jJAnasvaraNAdi pATha prakArakA sampUrNa karmarUpI pApa-raja jo jIvake pradezoMse sambaddha hai, ( isa hetu se ) vaha (jJAnAvaraNAdi kamaraja) Abhyannara dravyamala hai| jIvake ajJAna, pradarzana ityAdika pariNAmoMko bhAvamala samajhanA cAhie / / 11-13 / / maGgala-zabdakI sArthakatA ahavA baha-bheyagayaM NANAvaraNAdi-davva-bhAva-mala-bhaidA / tAI gAlei puDhaM jado tado maMgalaM bhaNibaM // 14 // artha :-prathakA jJAnAbaraNAdika dravyamalake aura jJAnAvaraNAdika bhAva malake bhedase mala ke aneka bheda haiM; unheM cUki ( maGgala ) spaSTa rUpase galAtA hai arthAt naSTa karatA hai, isalie yaha maMgala kahA gayA hai / / 14 / / maMgalAcaramakI sArthakatA ahayA maMga* sokkhaM lAdi hu meNheki maMgalaM tamhA / eveNa' kajja-siddhi maMgai macchani gaMtha-kattasro // 15 // artha :-yaha maMga ( moda) ko evaM sukhako lAtA hai, isalie bhI maMgala kahA bhAtA hai| isIke dvArA granthakartA kArya siddhiko prApta karatA hai aura prAnandako upalabdha karatA hai / / 15 // puzvilAiriehi maMgaM puSaNattha-vAcayaM bhaNiyaM / taM lAdi hu prAdatte jado tado maMgalaM paraM // 16 // artha :-pUrvAcAryoMke dvArA maMga puNyArthavAcaka kahA gayA hai, yaha yathArthameM usI (maMgala) ko lAtA hai evaM grahaNa karAtA hai, isIlie yaha maMgala zreSTa hai // 16 // 2. da. ka. maMgala / 3 da. ka.u. edaae| 4.da. 1. da.da.ja.ka.:. shibNdhmidi| gatyedigaMtha, ba. maMgala gasthedi / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 17-21 ] paDamo mahAhiyAro pAvaM malaM tti bhaNNai uyayAra-sakhghaeNa jIvANe / taM gAledi viNAsaM Nevitti' bharNati maMgalaM keI // 17 // artha :- jIvoMkA pApa, upacArase mala kahA jAtA hai / maMgala usa ( pApa ) ko galAtA hai tathA vinAzako prApta karAtA hai, isa kAraNa bhI kucha prAcArya ise maMgala kahate haiM // 17 // maMgalAcaraNake nAmAdika chaha bheda sAmANiThAvaNAmo dava-khetANi kAla-bhAvA ya / iya chanbheyaM bhaNiyaM maMgalamANaMda-saMjaNaNaM // 18 // martha :-prAnandako utpanna karanevAlA maMgala nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla aura bhAvake bhedase chaha prakArakA kahA gayA hai / / 18 / / nAmamaMgala arijhaNaM siddhANaM pAiriya-udhajjhayAi sAhUNaM / NAmAI NAma-maMgalamuTThi vIyarAehi // 16 // artha :--vItarAga bhagavAn ne arihaMta, siddha, prAcArya, upAdhyAya aura sAdhu, inake nAmoM ko nAmamaGgala kahA hai // 19 // _sthApanA evaM dravya maGgala ThAvaNa-maMgalamedaM prakaTTimAkaTTimAriNa jibiMbA / sUri-uvajjhaya'-sAhU-dehAriNa hu vayva-maMgalayaM // 20 // artha :-akRtrima aura kRtrima jinabimba sthApanA maGgala haiM tathA nAcArya, upAdhyAya praura sAdhuke zarIra dravya-maGgala haiM / / 20 // kSetramaGgala guNa-pariNadAsaNaM pariNikkamaNaM kevalassa gANassa / uppattI iya-pahudI bahubheyaM khetta-maMgalayaM // 21 // artha :--guraNapariNata ( guNavAna manuSyoM kA nivAsa ) kSetra, pariniSkramaNa ( dIkSA) kSetra, kevalajJAnotpatti kSetra, ityAdi rUpase kSetramaGgala aneka prakArakA hai // 21 // 1 da. ja. ka. 3. gaddeti / 2. upjhaayaa| 3. ba. uvjhaayaai| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNatI [ gAthA : 22-27 edassa udAharaNaM pAyANayarujjayaMta-caMpAvI / prAuTTa-hattha-pahudI paNuvIsahiya-paNasaya-dhaNUNi // 22 // deha-advida-kevalaNANAvaTThaddha-gayaNa-deso vA / seDhi'-ghaNa-metta appappasa-gava-loya-pUraNA-puNNA // 23 // vissANa' loyANa hodi paresA vi maMgalaM khettaM / artha :-isa kSetramaGgalake udAharaNa-pAvAnagara, Urjayanta ( giranAra ) aura campApura prAdi haiM tathA sAr3he tIna hAthase lekara pA~ca sau paccIsa ghanuSa pramANa zarIrameM sthita aura kevalajJAnase vyApta prAkAza-pradeza tathA jagacchre pIke ghanamAtra ( loka pramANa ) prAtmAke pradezoM se lokapUraNa-samudghAta dvArA pUrita sabhI ( UvaM, madhya evaM adho ) lokoMke pradeza bhI kSetramaGgala haiM / / 21-233 / / kAla maMgala jassi kAle kevalaNANAdi-maMgalaM pariNamadi // 24 // pariNikkamaNaM kevalaNANubbhava-Nisvudi-ppabesAdI / pAvamala-gAlaNAdo paNNattaM phAla-maMgalaM evaM // 25 // evaM praNeya meyaM havedi taM kAla-maMgalaM pavaraM / jiNa-mahimA-saMbaMdhaM NaMdIsara-divasa-pahavIo // 26 // artha :-jisa kAla meM jIva kevalajJAnAdirUpa maMgalamaya paryAya prApta karatA hai usako tathA pariniSkramaNa ( dIkSA ) kAla, kebalajAnake udbhavakA kAla aura niti ( mokSake praveza kA) kAla, ina sabako pAparUpI malake galAne kA kAraNa honese kAla-maMgala kahA gayA hai| isI prakAra jina-mahimAse sambandha rakhane vAle be nandIzvara divasa ( aSTAhnikA parva) Adi bhI zreSTha kAla maMgala haiM // 233-26 // bhAvamaMgala maMgala-pajjAhi udalakkhiya-jIva-davya-bhetaM ca / bhAvaM maMgalamedaM paDhiyaM* satyAdi-majjhatesu // 27 // 1. da, sevigharapamitta prappapadesajada / 2. ba. pUraNa punnnnN| 3. da. ba. ka. vinnnnaasN| 4, da. ja. ka.u. dIva padI yo| 5. da.pacciyapacchAdi, ba. pgviystyaadi| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 28-31 ] padama mahAhiyAro [ artha :- maMgalarUpa paryAyoMse parigata zuddha jIvadravya bhAvamaMgala hai| yahI bhAvamaMgala mAstra ke zrAdi, madhya aura antameM par3hA gayA hai ( karanA cAhie ) || 27 // maMgalAcaraNa Adi, madhya aura anta bheda pubbillA iriehi utto satthAna maMgalaM jo' so / Aisi majbha - zravasANaesu piyameNa kAyayo ||28|| artha :- zAstroMke Adi, madhya aura antameM maMgala avazya karanA cAhie, aisA pUrvAcAryAMne kahA hai // 28 // zradi, madhya aura anta maMgalako sArthakatA paDhane maMgala- karaNe sissA satyassa pAragA hoMti / mamme NIvigdhaM vijjA bijjAphalaM carime // 26 // artha :- zAstra AdimeM maMgala karane para ziSyajana ( zAstrake ) pAragAmI hote haiM, madhya meM maMgala karane para vidyAkI prApti nirvighna hotI hai aura grantameM maMgala karane para vidyAkA phala prApta hotA hai || 29 // jinanAma - grahaNakA phala nAsadi vigdhaM bhedavi yaMho duTThA surA' Na saMghaMti / iTTo prattho lagbhai jiNa-nAmaggahaNa meteNa // 30 // artha :- jinendra bhagavAn kA nAma lene mAtrase vighna naSTa ho jAte haiM, pApa khaNDita ho jAte haiM, duSTa deva ( asura ) lAMghate nahIM haiM, zrarthAt kisI prakArakA upadrava nahIM karate aura iTa arthako prApti hotI hai ||30|| grantha meM maMgalakA prayojana satthAdi - majbha- zravasANaesu jiNa thotta maMgalugdhoso / NAsa jissesAI vigdhAI ravi thva timirAI // 31 // || idi maMgalaM gadaM // 1. da. ba. saMThANumaMgalaM ghoso | 2. da. ja. ka. u. vaya / 3. da. khuTTAsutAraNa, duTTAsuvANa, ka. ja. ThaTThAtA / 4. da. ba. ka. jaM. Tha. laddho / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niloyapattI | gAthA : 32-35 prartha : .. zAstrake Adi, madhya aura antameM jina-stotrarUpa maMgalakA uccAraNa sampUrNa vighnoMko usI prakAra naSTa kara detA hai jisa prakAra sUrya aMdhakArako (naSTa kara detA hai) // 31 // / isa prakAra maMgalakA kathana samApta huA / ___ grantha-avatAra-nimitta viviha-viyappaM loyaM bahubheya-NayappamANado' bhavyA / jANaMti ti NimittaM kahivaM gaMthAvatArassa // 32 // mAya :-nAnA bhedarUpa lokako bhavya jIva aneka prakArake naya aura pramAgoMse jAneM, yaha trilokaprajJaptirUpa grantha ke avatArakA nimitta kahA gayA hai / / 32 / / kevalaNANa-divAyara-kiraNakalAvAdu ettha avadAro' / gaNaharadevehi' gaMthuppatti hu sohaM tti saMjAdo // 33 // artha :-kevalajJAnarUpI sUryakI kiraNoMke samUhase zrutake arthakA avatAra huaA tathA gaNadharadevake dvArA grantha kI utpatti huI / yaha zruta kalyANakArI hai / / 33 / / chahavva-Nava-payatthe sudaNANaM dumaNi-kiraNa-sattIe / devakhaMtu bhavya-jIvA aNNANa-tameNa saMchaNNA // 34 / / // khimittaM gavaM / / artha :- ajJAnarUpI a~dherese prAcchAdita hue bhavya jIva zrutajJAnarUpI sUryakI kiraNoMkI zaktise chaha dravya aura nava-padArtho ko dekheM ( yahI granthAvatArakA nimitta hai ) // 34 / / / isa prakAra nimittakA kathana samApta hunaa| hetu evaM usake bheda duviho havedi heDU tiloyapaNatti-gaMthaprajjhayaNe / jiNavara-vayaNuTTio paccakkha-parokkha-bheehi // 35 // artha :-trilokaprajJapti granthake adhyayanameM jinendradebake bacanoMse upadiSTa hetu, pratyakSa aura parokSake bhedage do prakArakA hai / / 35 / / 1. da. ba. ja.pha. Tha. bheypmaarpdo| 2. da. ja. ke. Tha. avahAro, na. avahAre / 3. da. gnndhrdeheN| 4. da. mohaMti saMjAdo, ba. sohaMti so jaano| 5.ba. gNthyjjhynno| . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 36-4111 ] par3hamo mahAhiyAro pratyakSa hetu sakkhA-paccakkha-paraMpaccakkhA doNi hoti' paJcakkhA / aNNANassa viNAsaM gANa-divAyarassa uppattI // 36 / / deva-maNussAdIhiM saMtatamanbhaccaNa-ppayArANi / paDisamayamasaMkhejjaya - guNasedi - kamma - NijjaraNaM // 37 / / iya sakkhA-paccakkhaM paccakkha-paraMparaM ca NAdavyaM / sissa-paDisissa-pahudIhiM sadadamabbhaccaNa-payAraM / / 3 / / artha :-pratyakSa hetu, mAkSAt pratyakSa aura paramparA pratyakSake bhedame do prakArakA hai / ajJAnakA vinAza, jJAnarUpI divAkarakI utpatti, deva aura manuSyAdikoMke dvArA nirantara kI jAnevAlI vividhapakArako abhyarcanA (pUjA) aura pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNazreNIrUpase hone vAlI karmokI nirjarA sAkSAt pratyakSa hetu hai / ziSya-pratiziSya Adike dvArA nirantara aneka prakArase kI jAnevAlI pUjAko paramparA pratyakSa hetu jAnanA cAhie / / 36-38 / / ___ parokSa hetuke bheda evaM abhyudaya sukhakA varNana do-bhedaM ca parokkhaM prabhudaya-sokkhAiM mokkha-sokkhAI / sAvAdi-viviha-su-pasattha -kamma-tikSvANubhAga-udaehi // 36 / / iMda-paDida - digidaya - tettIsAmara- samANa - pahudi - suhN| rAjAhirAja - maharAja - addhamaMDaliya - maMDaliyANaM // 40 // mahamaMDaliyANaM addhacavika-cakkahara-tisthayara-sokkhaM / / 41.1 / / artha :-parokSa hetu bhI do prakArakA hai, eka abhyudaya sukha aura dUsarA mokSasukha / sAtAvedanIya Adi vividha suprazasta karmAke tIvra anubhAgake udayase prApta huA indra, pratIndra, digindra (lokapAla), zrAyastriza evaM sAmAnika Adi devoMkA sukha tathA rAjA, adhirAjA, mahArAjA, ardhamaNDalIka, maNDalIka, mahAmaNDalIka, ardhacakrI ( nArAyaNa-pratinArAyaNa ), cakravartI aura tIrthakara inakA sukha abhyudaya mukha hai / / 39-41/1 / / 1. da. hodi / 2. ka. ja. Tha. suparasastha / 3. ba. tettIsasAyarapamAraNa / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA 4112-45 rAjA kA lakSaNa aTTArasa-mettANaM sAmI-seNINa' bhatti-juttANaM / / 41/2 / / vara-rayaNa-mauDadhArI sevayamANANa baMchidaM atthaM / detA havedi rAjA jivasatta, samarasaMghaTTa // 42 / / artha : - bhakti yukta aThAraha-prakArako zreNiyoMkA svAmI, utkRSTa ratnoMke mukuTako dhAraNa karane vAlA, sevakajanoMko icchita padArtha pradAna karanevAlA aura samarake saMgharSa meM zatruoMko jItane vAlA (vyakti) rAjA hotA hai // 41 // 2-42 / / aThAraha-zreNiyoMke nAma kari turaya-rahAhibaI seNavai padatti-seTThi-daMDavaI / suddakkhattiya-vaisA havaMti taha mahayarA pavarA / / 43 / / gaNarAya-maMti-talavara-purohiyAmasayA mahAmasA / / bahuviha-paiNNayA ya aTThArasa hoti seraNIyo' / / 44 / / artha :- hAthI, ghor3e aura rathoMke adhipati, senApati, padAti (pAdacArI senA), zreSThi (seTha), daNDapati, zUdra, kSatriya, vaizya, mahattara, pravara ( brAhmaNa ), gaNamantrI, rAjamantrI, talavara (kotavAla), purohita, amAtya aura mahAmAtya evaM bahuta prakArake prakIrNaka, aisI aThAraha prakArakI zreNiyA~ hotI haiM / / 43-44 / / adhirAja evaM mahArAjakA lakSaNa paMcasaya-rAya-sAmI ahirAjo hovi kitti-bharida-diso / rAyANa jo sahassaM pAlai so hodi maharAjo / / 45 / / artha :-kItise bhArata dizAoM vAlA aura pAMca sau rAjAoMkA svAmI adhirAjA hotA hai aura jo eka hajAra rAjAoM kA pAlana karatA hai vaha mahArAjA hai 1145 / / 1. da. ba. sennnn| 2. da. ja. ka. Tha, vaMti daha maja', ba. vaMti daha ptttt| 3. da. ba. ja. ka. semoyo| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 46-49 ] paDhamo mahAhiyAro [11 ardhamaNDalIka evaM maNDalIkakA lakSaNa du-sahassa-mauDabaddha-bhuva-basaho' tattha shmgniko| cau-rAja-sahassANaM ahiNAho hoi maMDaliyo / / 46 / / artha :- do hajAra mukuTabaddha bhUpoMmeM vRSabha ( pradhAna ) ardhamaNDalIka tathA cAra hajAra rAjAoM kA svAmI maNDalIka hotA hai / / 46 / / ___ mahAmaNDalIka evaM ardhacakrIkA lakSaNa mahamaMDaliyA NAmA aTTha-sahassAraNa ahibaI tANaM / rAyANa addhacakkI sAmI solasa-sahassa-mettANaM / / 47 / / artha :-pATha hajAra rAjAnoMkA adhipati mahAmaMDalIka hotA hai tathA solaha hajAra rAjAoMkA svAmI ardhacakI kahalAtA hai / / 47 / / cakravartI aura tIrthakara kA lakSaNa chakkhaMDa-bharahaNAho battIsa-sahassa-mauDabaddha-pahudozro / hovi hu sayalaMcakkI titthayaro sayala-bhuvaNabaI / / 48 // // abhyudaya-sokkhaM gadaM / / artha :-chaha khaNDa rUpa bharatakSetrakA svAmI aura battIsahajAra-mukuTabaddha rAjAoMkA tejasvI adhipati sakalatrakrI evaM samasta lokoMkA adhipani tIrthakara hotA hai / / 4 / / 11 isa prakAra abhyudaya sukhakA kathana samApta huA / ___ mozamukha sokkhaM titthayarANaM siddhANaM taha ya iMdiyAdIdaM / adisayamAda-samutthaM NisseyasamaNuvamaM pavaraM // 46 / / / / mokSa-sokkhaM gadaM / / 1.da.ka. ja.Tha bddhaasesho| --. - - 2.da. ba. ja. ka. Tha. maMDaliyaM / -- - -. . . 3. da. pacarAga taha iMdiyAdI / ja, payarANaM taha ya iMdiyAdIdaM / Tha patharANaM taha ya iMdiyAdIhi / ka, pAtIdAraga taha ya idiyaadii| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] tiloyapapaNatI [ gAthA 50-53 artha :-tIrthaMkaroM (arihantoM) aura siddhoMke atIndriya, atizayarUpa Atmotpanna, anupama tathA zreSTha sukhako niHzreyasa-sukha kahate haiM / / 49 / / __ / isaprakAra mokSa sukhakA kathana samApta huA / / zrutajJAnakI bhAvanAkA phala sudaNANa-bhAvaNAe NANaM mattaMDa-kiraNa-ujjoyo / caMdujjalaM carita Niyavasa-citta havedi bhabvANaM // 50 / / artha :-zrutajJAnako bhAvanAse bhavya jIvoMkA jJAna sUryako kiraNoMke samAna udyotarUpa arthAt prakAzamAna hotA hai; caritra candramAke samAna ujjvala hotA hai tathA citta apane bazameM hotA hai // 50 / / paramAgama par3hane kA phala kaNaya-dharAdhara-dhIraM mUDha-ttaya-virahivaM 'hayaTumalaM / jAyadi pavayaNa-paDhaNe samma sagamaNuvamANaM // 51 / / artha :-pravacana (paramAgama) ke par3hanese sumeruparvatake samAna nizcala' ; lokamUDhatA, devamUDhatA aura gurumuDhatA, ina tIna (mUDhatAoM) se rahita aura zaMkA-kAMkSA Adi pATha doSoMse vimukta anupama samyagdarzanakI prApti hotI hai / / 5 / / ArSa vacanoMke abhyAsakA phala sura-kheyara-maNuvANaM labhaMti suhAI prArisanbhAsA' / tatto NiyANa-suhaM NiNNAsiva dAruNaTThamalA // 52 / / // evaM hedu-mAdaM / / artha :-pArSa vacanoMke abhyAsase deva, vidyAdhara tathA manuSyoM ke sukha prApta hote haiM aura antameM dAruNa praSTa karmamalase rahita mokSasukhakI bhI prApti hotI hai // 52 // / isaprakAra hetukA kathana samApta huA / zrutakA pramANa vivihatthehi aNaMta saMkhejja akSarANa garaNaraNAe / edaM pamANamudidaM sissAraNaM mai-viyAsayaraM / / 53 / / ||pmaannN gadaM // - .. - - - - -- - - 1. da. haya maggamalaM / ka. ja. Tha. hayagamalaM / ma. htttthmy| 2. da. ba. parisaMbhAsA / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 54 58 ] padamo mahAhiyAro [ 13 artha :- zruta, vividha prakArake arthoMko apekSA ananta hai aura akSaroMkI gaNanAko apekSA saMkhyAta hai / isaprakAra ziSyoMkI vRddhiko vikasita karanevAle isa zrutakA pramAraNa kahA gayA hai / / 53 / / / / isaprakAra pramANakA varNana huA / / granthanAma kathana bhayyAraNa jeNa esA te lokka payAsaNe parama- dIvA / teNa guNa-NAmamudidaM tiloyapaNNatta gAmeNaM // 54 // // NAmaM gadaM // artha :- yaha ( zAstra ) bhavya jIvoMke lie tInoM lokoMkA svarUpa prakAzita karane meM utkRSTa dIpakake sadRza hai, isalie isakA 'trilokaprajJapti' yaha sArthaka nAma kahA gayA hai || 54 || / / isaprakAra nAmakA kathana pUrNa huA / / kartA ke bheda kattAro duviyappo gAyanno pratya-graMtha-bhedehi / vyAdi caupayAre pAsimo prattha kattAraM // 55 // artha :- arthakartA aura granthakartA ke bhedase kartA do prakArake samajhanA caahie| inameM se dravyAdika cAra prakAra se arthakartAkA hama nirUpaNa karate haiM / / 55 / / dravyakI apekSA arthAgamake kartA seva- rajAi maleNaM ratacchi - kaDavakha vANa- mokkhehiM / iya-pahudi deha- dosehi saMtatamavasida sarIro (ya) // 56 // Adima saMharaNaraNa-judo samacajarassaMga- cAru saMThAraNo / vivva-bara-gaMdhadhArI pamANa- vida-roma NaharUvo // 57 // NibhUNAyuhaMbara bhI do sommANaNAdi-divya-taNU / aTTambhahiya sahassadhyamAraNa vara lakkhaNopedo ||58 || 1. ba. atthakattAro / - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] niloyapaNNanI [ gAthA : 59-64 caviha-unasaggehi rigacca-vimukko ksaay-prihiinno| chuha-pahudi-parisahehi paricatto rAya-dosehi // 56 // joyaNa-pamAraNa-saMThida-tiriyAmara-bhaNuva-Nivaha-paDiboho / midu-mahura-gabhIratarA-visada'-visaya-sayala-bhAsAhi / / 60 // advarasa mahAbhAsA khullayabhAsA yi sattasaya-saMkhA / avasvara-aNakkharappaya saNNI-jIvAraNa sayala-bhAsAzro // 61 // edAsi bhAsAraNaM tAluva-daMto?-kaMTha-vAvAraM / parihariya ekka-kAlaM bhanna-jaNAraNaMda-kara-bhAso // 62 // bhAvaraNa-tara-joisiya-kappavAsehi kesaya-balehi / vijjAharehi cakkippamuhehi garehiM tiriehi // 63 // edehi aNNehi viracida-caraNAraviMda-juga-pUjo / diTu-sayalaTu-sAro mahavIro astha-kattAro // 64 // artha :-jinakA zarIra pasInA, raja ( dhUli ) Adi malase tathA lAlanetra aura kaTAkSavANoMko chor3anA Adi zArIrika dUSaNoMse sadA pradUSita hai, jo prAdike arthAt varSabhanArAca saMhanana aura samacaturasra-saMsthAnarUpa sundara prAkRtise zobhAyamAna haiM, divya aura utkRSTa sugandhake dhAraka haiM, roma aura nakha pramANase sthita ( vRddhise rahita ) haiM; bhUSaNa, Ayudha, vastra aura bhItime rahita haiM, sundara mukhAdikase zobhAyamAna divya-dehase vibhUSita haiM, zarIrake ekahajAra-ATha uttama lakSaNoMse yukta haiM; deva, manuSya, tiryaMca aura acetanakRta cAra prakArake upasargoro sadA vimukta haiM, kaSAyoMse rahita haiM, kSudhAdika bAIsa parISahoM evaM rAgadveSase rahita haiM, mRdu, madhura, atigambhIra aura viSayako vizada karanevAlI sampUrNa bhASAoMse eka yojana pramANa samavasaraNasabhAmeM sthita tiryaMca, deva aura manuSyoMke samUhako pratibodhita karane vAle haiM, jo saMjJI jIvoM kI akSara aura anakSararUpa aThAraha mahAbhASA tathA sAta sau choTI bhASAmoMmeM pariNata huI aura tAlu, danta, aoTha tathA kaNThake halana-calanarUpa vyApArase rahita hokara eka hI samayameM bhavyajanoMko Ananda karanevAlI bhASA ( divyadhvani ) ke svAmI haiM; bhavanavAsI, dhyantara, jyotiSI aura kalpavAsI devoM ke dvArA tathA nArAyaNa, balabhadra, vidyAdhara aura cakravartI prAdi pramukha manuSyoM, tiryaMcoM evaM anya bhI RSi-maharSiyoMse jinake caraNAravinda yugalakI 1. va. visadayasamasayala / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 65-69 ] paDhamo mahAhiyAro pUjA kI gaI hai aura jinhoMne sampUrNa padArthoke sArako dekha liyA hai, aise mahAvIra bhagavAn ( dravya kI apekSA ) arthAgamake kartA haiM / / 56-64 / / kSetrakI apekSA artha-karnA sura-kheyara-maNa-haraNe guNaNAme paMcasela-Nayaramma' / viulammi paTabadavare vIra-jiNo attha-kattAro // 65 // artha :-deva evaM vidyAdharoMke manako mohita karanevAle aura sArthaka nAma-vAle paMcazala ( pAMca pahAr3oMse muzobhita ) nagara ( rAjagRhI ) meM, parvatoMmeM zreSTha vipulAcala para zrI vIrajinendra ( kSetrakI apekSA ) arthake kartA hae // 65 // paMcanala - - caurasso puvAe risiselo' vAhiNAe bebhaaro| raNairidi-disAe viulo doNi tikopaTTidAyArA // 66 // artha :-(rAjagRha nagarake) pUrva meM catuSkoNa RSizaila, dakSiNa meM vaibhAra aura naiRtyadizAmeM vipulAcala parvata haiM, ye donoM, vaibhAra evaM vipulAcala parvata trikoNa prAkRtise yukta haiM / / 66 / / cAva-sariccho chiraNo varuNAriNala-somadisa-vibhAgesu / IsAragAe paMDU baTTo' save kusagga-pariyaraNA // 67 / / artha :-pazcima, vAyavya aura soma ( uttara ) dizAmeM phailA huA dhanuSAkAra chinna nAmakA parvata hai aura IzAna dizAmeM pANDu nAmakA parvata hai| uparyukta pAMcoMhI parvata kuzAgroMse veSTita haiM / / 67 // kAlakI apekSA arthakartA evaM dharmatIrthakI utpani etthAvasappirapIe cauttha-kAlassa carima-bhAgammi / tettIsa-vAsa- aDamAsa - paNNarasa - divasa-sesammi // 6 // vAsassa paDhama-mAse sAvaNa-NAmammi bhl-pddivaae| abhijIraNakkhatammi ya uppattI dhamma-titthassa // 6 // 1. da. nnyymi| 2. da. ba, ja. ka. 4. miriselo| 3, i. ja. ka. Tha. vappA ho / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilAyapapaNAsI [ gAthA : 70-74 artha :-yahA~ avapiNIke caturthakAlake antima bhAgameM taitIsa varSa, pATha mAha aura pandraha dina zeSa rahanepara varSake zrAvaNa nAmaka prathama mAhameM kRSNapakSako pratipadAke dina abhijit nakSatrake udita rahanepara dharmatIrthakI utpatti huI // 68-69 // sAvaNa-bahule-pADiva-ruddamuhutte' suhodaye' raviNo / abhijissa paDhama-joe jugassa prAdI imassa puDhaM // 7 // artha :-zrAvaNa kRSNA pratipadAke dina rudramuhUrtake rahate hue sUryakA zubha udaya honepara abhijit nakSatrake prathama yogameM isa yugakA prArambha humA, yaha spaSTa hai / / 7 / / __ bhAvakI apekSA arthakartA / NANAvaraNappahudI Nicchaya-vavahArapAya atisye| saMjAdeNa aNataM NANeNaM saNeNa sokkheNaM // 71 // virieNa tahA khAiya-sammatteraNaM pi dANa-lAhehiM / bhogopabhoga-Nicchaya-yavahArehiM ca paripuNNo // 72 // artha :-jJAnAvaraNAdi cAra-ghAtiyAkarmoke nizcaya aura vyavahArarUpa vinAzake kAraNoMkI prakarSatA hone para utpanna hue anantajJAna, anantadarzana, anantasukha aura anantavIrya ina cAra-pranantacatuSTaya tathA kSAyikasamyaktva, kSAyikadAna, kSAyikalAbha, kSAyikabhoga aura kSAyikaupabhoga isaprakAra navala bdhiyoMke nizcaya evaM vyavahAra svarUpoMse paripUrNa hue / / 71-72!! dasaNamohe gaTTa dhAdi-ttidae carisa-mohammi / sammatta NANa-dasaNa-bIriya-cariyAi hoMti khaiyAiM // 73 // artha :-darzanamoha, tIna ghAtiyAkarma (jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya) aura cAritramohake nana honepara Rmase samyaktva, jJAna, darzana, vIrya aura cAritra, ye pA~ca kSAyikabhAva prApta hote haiM // 7 // jAde aNaMta-NANe Na? chadumaTThidiyammi" NANammi / Nayaviha-padatthasAro divyajhaNI kahai suttatthaM // 74 // artha :-anantajJAna arthAt kevalajJAnakI utpatti aura chadmastha avasthAmeM rahanevAle mati, zrata, avadhi evaM manaHparyayarUpa cAroM-jJAnoMkA abhAva honepara nau prakArake padArthoM ( sAta-tattva aura puNya-pApa) ke sArako viSaya karanevAlI divyadhvani sUtrArthako kahatI hai / / 74 / / 1. da. ba. sudda muhtte| 2. ba. suhodie, ka. suhodae / 3. da. prAdIi yimassa, ka. prAdI yimassa / 4. ba. prpunnyo| 5. 6. ba. cadumaTTididammi / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 75-80 ] paDhamo mahAhiyAro aNNehi aNaMtehiM guNehi jutto visuddha-cAritto / bhava-bhaya-bhaMjaNa-daccho mahavIro astha-kattAro / / 75 // artha :-isake atirikta aura bhI anantaguraNoMse yukta, vizuddha cAritrake dhAraka tathA saMsArake bhayako naSTa karane meM dakSa zrImahAvIra prabhu ( bhAvakI apekSA ) artha- kartA haiM / / 75 / / gautama-gaNadhara dvArA zruta-racanA mahavIra-bhAsiyattho tassi khettammi tattha kAle ya / khAyovasama-vivaDhida-cauramala'-maIhi puNNaNa // 76 // loyAloyANa tahA jIvAjIvANa vivih-visyesu| saMdeha-pAsaNatyaM uvagada-siri-vIra-calaNamUleNa // 77 / / vimale godama-gose jAdeNaM "iMdabhUdi-NAmeNaM / cau-beva-pArageNaM sisseraNa' visuddha-soleNaM // 78 / / bhAva-sudaM pajjAehi pariNayamayiNA' a bArasaMgANaM / coisa pubbANa tahA ekka-muhutteNa ghiracaNA vihidA // 76 / / artha :- bhagavAna mahAvIrake dvArA upadiSTa padArthasvarUpa, usI kSetra aura usIkAlameM, jJAnAvarAke vizeSa kSayopazamase vRddhiko prApta nirmala cAra buddhiyoM ( koSTha, bIja, saMbhinna-zrota aura padAnusArI ) se paripUrNa, loka-aloka pIra jIvAjIvAdi vividha viSayoM meM utpanna hue sandehako naSTa karaneke lie zrIvIra bhagavAnke caraNa-mUlakI zaraNa meM Aye hue, nirmala gautamagotrameM utpanna hue, cAroM vedoMmeM pAraMgata, vizuddha zIlake dhAraka, bhAvazrutarUpa paryAyase buddhikI paripakvatAko prApta, aise indrabhUti nAmaka ziSya arthAt gautama gaNadhara dvArA eka muhUrta meM bAraha aMga aura caudahapUrvokI racanA rUpase zruta guthita kiyA gayA 1176-79 / / karnAke tIna bheda iya mUla-taMta-kattA siri-vIro iMdabhUdi-viSpa-varo / uvataMte kattAro aNutate sesa-AiriyA / / 8 / / 1. ba. cauura", ka. bauura / 2. bha. yaMdabhUdi', ka. idibhuudi| 3. ba. misseraNa, ka. mizeNa / 4, [pariNadamahaNA ya] ka. mayeNa eyAra / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 81-54 artha :-isaprakAra zrIvIrabhagavAn mUlataMtrakartA, brAhmaNoMmeM zreSTha indrabhUti gaNadhara upatantra-kartA aura zeSa prAcArya anutantrakartA haiM / / 80 // sUtrakI pramANatA NiNNa?-rAya-dosA mahesiNo 'daTva-sutta-kattAro / kiM kAraNaM pariNadA kahidu suttassa pAmaNNaM // 1 // artha :-rAgar3ha pase rahita gaNadharadeva pratryazrutake kartA haiM, yaha kathana yahA~ kisa kAraNase kiyA gayA hai ? yaha kathana sUtrako pramANatAkA kathana karaneke lie kiyA gayA hai / / 1 / / naya pramANa aura nikSepake binA artha nirIkSaNa karanekA phala jo rA pamANa-Nayahi NikkheveNaM Nirakkhade atthaM / tassAjuttaM juttaM juttamajuttaM ca pauihAdi // 2 // artha : jo naya aura pramANa tathA nikSepase arthakA nirIkSaNa nahIM karatA hai, usako ayukta padArtha yukta aura yukta padArtha prayukta hI pratIta hotA hai // 82 / / pramANa evaM nayAdikA lakSaNa gANaM hodi pamAraNaM gAno vi raNAdussa hidaya-bhAvatyo / riNakkhepro vi ubAno, juttIe attha-paDigahaNaM // 3 // artha : samyagjJAnako pramANa aora jJAtAke hRdayake abhiprAyako naya kahate haiN| nikSepa bhI upAyasvarUpa haiM / yuktise arthakA pratigrahaNa karanA cAhie // 53 // ratnatrayakA kAraNa iya gAyaM avahAriya Airiya-paraMparAgadaM maNasA / pusyAiriyAArANusaraNanaM ti-rayaNa-NimittaM // 4 // artha :-isaprakAra prAcAryaparamparAse prApta hue nyAyako manase avadhAraNa karake pUrva prAcAryoM ke prAcArakA anusaraNa karanA ratnatrayakA kAraNa hai / / 4 / / 3 ba. eu yi pAdusahahidaya 1. 6. ja. ka. Tha. divyput| 2. ka. da. ja. ba. Tha. saamnnnnN| bhAvatyo, ka. rAja vi raNAdusahahiMdayabhAvatyo / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma gAthA : 85-90 / paDhamo mahAhiyAro [ 19 graMtha pratipAdanakI pratijJA saMgAgarincha ki hagavANiya vivihAMtha-juttIhiM / jiNavara-muha-NikkaMtaM garagahara-devehiM 'gathita-pabamAlaM / / 8 / / sAsada-padamAvaNNaM pavAha ruvattagaNa dosehiM / Nissesehi vimukkaM prAiriya-aNuSakamAnAdaM // 86 / / bhavya-jaNANaMdayaraM vocchAmi ahaM tiloyapaNatti / Ninbhara-bhatti-pasAdida-bara-guru-calaNANubhAveNa // 7 // artha :-vividha grantha aura yuktiyoMse (maMgalAdi chaha -maMgala, kAraNa, hetu, pramANa, nAma aura kartA kA ) vyAkhyAna karake jinendra bhagavAnake mukhase nikale hue, gaNadharadevoM dvArA padoMkI ( zabda racanA rUpa ) mAlAmeM gUthe gaye, pravAha rUpase zAzvatapada (anantakAlInatAko ) prApta sampUrNa doSose rahita aura prAcArya-paramparAse pAye hue tathA bhavyajanoMko AnandadAyaka 'trilokaprajJapti zAstrako maiM atizaya bhakti dvArA prasAdita utkRSTa-guruke caraNoMke prabhAvase kahatA hUM // 85-87 / / granthake nava adhikAroMke nAma sAmaNNa-jaga-sarUvaM tammi ThiyaM NArayAraNa loyaM ca / bhASaNa-Nara-tiriyANaM veMtara-joisiya-kappayAsINaM // 8 // siddhAraNaM logo si ya 'ahiyAre payada-viTTha-raNava-bhae / tammi riNabaddhe jIve pasiddha-vara-vaNNaNA-sAhie / / 8 / / vocchAmi sayalabhede bhanvajaNANaMda-pasara-saMjaNaNaM / jiNa-muha-kamala-viNiggaya-tiloyapaNNatti-NAmAe // 6 // artha :-jagatakA sAmAnyasvarUpa tathA usameM sthita nArakiyoMkA loka, bhavanavAsI, manuSya, tiryaMca, vyantara, jyotiSI, kalpabAsI aura siddhoMkA loka, isaprakAra prakRtameM upalabdha bhedarUpa nau adhikAroM tathA usa-usa lokameM nibaddha jIvoMko, nayavizeSAMkA Azraya lekara utkRSTa varNanAse 1. ka. ja. Tha. gaMthita / 2. ba. mahiyAro, ka. ahipaare| 3. ba. layaM =naya vizeSam, da. bocchAmi sayalaIe, ka. bondrAmi sayalaIe. 4. ba. jagAragadaesarasaM / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ mAyA 91-92 yukta bhavyajanoMko zrAnandake prasArakA utpAdaka aura jinabhagavAn ke mukharUpI kamalase nirgata yah trilokaprajJapti nAmaka grantha kahatA hUM || 68- 901 lokAkAzakA lakSaNa jagasedi - ghaNa- pamANo loyAyAso sa-paMca bacva-ThidI / esa praNaMtANaMtA loyAyAsassa bahuma // 1 // w// = 16 kha kha kha' zrathaM : - yah lokAkAza ( = ) anantAnanta alokAkAza ( 16 kha kha kha ) ke bahumadhyabhAgameM jIvAdi pA~ca dravyoMse vyApta aura jagacchra pIke ghana ( 343 ghana rAjU ) pramANa hai / / 91 / vizeSa :- isa gAthAkI dRSTi (= 16 kha kha kha ) kA artha isaprakAra hai Et . kA artha lokakI pradeza - rAzi evaM dharmAdharma kI pradeza rAzi | 16, sampUrNa jIva rAzi | 16 kha, sampUrNa pudgala ( kI paramANu ) rAzi / 16 kha kha, sampUrNa kAla ( kI samaya ) rAzi / 16 kha kha kha, sampUrNa prakAza ( kI pradeza ) rAzi | jIvA poggala - dhammAdhammA kAlA imANi dadhvAriNa / sayyaM 'loyAyAsaM zradhUya paMca 'citi ||12|| artha : - jIva, pudgala, dharma, adharma aura kAla, ye pA~coM dravya sampUrNa lokAkAzako vyAptakara sthita haiM ||12 // etto se Dhalsa gharaNappamAraNAraNa ziNNayatthaM paribhAsA uccade ana yahA~se zrAge zreNike dhana pramANa lokakA nirNaya karane ke lie paribhASAe~ arthAt patyopAdikA svarUpa kahate haiM 1, da kha kha kha x 2 / 2. da. ba. ka. ja. Tha. loyAyAso - 4. . . caraMti, ka. ciraMti, ja. Tha. virati / 3. da. ka. bhAuvaDidi zrAdhUya / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA 93-96 ] paDhamI mahAhiyAro upamA pramANake bheda palla samudde javamaM aMgulayaM sUi-padara-gharaNa khAmaM / jagati-toya-paro ---- zrI loka ye ATha upamA pramANake bheda haiM / / 13 / / logo // 63 // pa. 1 | sA. 2 | sU. 3 / pra. 4 / gha 5 / jaM. 6 / loya pa. 7 / loya artha :- palyopama, sAgaropama, sUcyaMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jagacchreNI, loka-pratara 3 4 S 1 2 5 6 7 palya, sAgara, sUcyaMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jaga0 loka pra0 loka / * palyake bheda evaM unake viSayoMkA nirdeza bahArudvArA tiya-pallA paDhamayammi saMkhAo / vidie dIya- samuddA tadie mijjedi kamma- ThidI ||4|| artha :- vyavahArapatya, uddhArapalya aura zraddhApalya, ye palyake tIna bheda haiM / inameM prathama patya saMkhyA, dvitIyase dvIpa - samudrAdika aura tRtIyase karmokI sthitikA pramANa lagAyA jAtA hai ||14|| skaMdha, deza, pradeza evaM paramANukA svarUpa khaM sayala - samatthaM tassa ya zraddha bhAMti deso tti / zraddhaca padeso pravibhAgI hodi paramANU ||5|| [ 21 artha : - saba prakArase samartha ( sarvAMzapUrNa ) skaMdha, usake ardhabhAgako deza aura Apake Adhe bhAgako pradeza kahate haiM / skaMdha ke vibhAgI ( jisake aura vibhAga na ho sakeM aise ) aMzako paramANu kahate haiM / / 95 / / paramANukA svarUpa 'su-tikkheNaM chettu mettu N ca jaM kiraraNa sakko / jala - zraraNalAdihiM NAsaM Na evi so' hodi paramANU // 66 // satthe 1. ba. sutikaraNa yacchettR' ca jaM kirasakkA / artha :- jo atyanta tIkSNazastrase bhI chedA yA bhedA nahIM jA sakatA, tathA jala zrIra agni zrAdike dvArA nAzako bhI prApta nahIM hotA vaha paramANu hai / / 96 / / 2. da. ba. sA, ba. ja. ThasA / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] tiloyapattI ekka rasa- vaNNa-gaMdhaM do pAsA saha-kAraNamasadda | daMtarivaM yadhvaM taM paramANu bhaNaMti budhA ||17|| [ gAthA : 97 101 artha :- jisameM ( pA~ca rasoMmeMse ) eka rasa, ( pAMca varSoM meM se ) eka varNa, ( do gaMdhoM meM se ) eka gaMdha zrIra ( snigdha- rUkSa meMse eka tathA zIta-uSNa meM se eka aise ) do sparza ( isaprakAra kula pAMca guNa ) haiM aura jo svayaM zabdarUpa na hokara bhI zabdakA kAraNa hai evaM skandhake antargata hai, usa dravyako jJAnIjana paramANu kahate haiM ||17|| aMtAvi - majjha hIraNaM prapadesaM iMdiehi Na hi 'gejjhaM / jaM bandhaM pravibhattaM taM paramANu karhati jiNA ||28|| artha :-- jo dravya anta, Adi evaM madhyase vihIna, pradezoMse rahita ( arthAt eka pradezI ho ), indriyadvArA grahaNa nahIM kiyA jA sakane hara hai use gibhaga paramANu aura kahate haiM ||18|| paramANukA mudgalatva puraMti galaMti jado puraNa- galazohi poggalA teNa / paramANu cciya jAvA iya diTTha biTTivAdamhi ||6|| artha :- kyoMki skandhoMke samAna paramANu bhI pUrate haiM aura galate haiM, isIlie pUraNa - galana kriyAoMke rahanese ve bhI pudgalake antargata haiN| aisA dRSTivAda aMga meM nirdiSTa hai || 99 // paramANu pudgala hI hai vaNNa-rasa-gaMdha-phAse pUraNa-galaNAi sadhva- kAlamhi / khaMda piva kuNamANA paramANU puggalA "tamhA // 100 // artha :- paramANu skandhakI taraha saba kAloMmeM varNa, rasa, gandha aura sparza, ina guNoMmeM puraNa- galana kiyA karate haiM, isalie ve pudgala hI haiM ||100 // naya apekSA paramANukA svarUpa prAdesa-muttamutto ' dhAtu- caukkasa kAraNaM jo du / so yo paramANU pariNAma - guNo ya khaMdassa // 101 // 1. da. ka. ja. Tha. somaM / 2. da. ja. ya. tassa / 3. da. ja. U dhAu / 4 da. ka. Tha. jAdu Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 102-107 ] paDhamo mahAhiyAro [ 23 artha :---jo naya vizeSakI apekSA kathaMcit mUrta evaM kathaMcit amUrta hai, cAra dhAturUpa skandhakA kAraNa hai aura pariNamana-svabhAvI hai, use paramANu jAnanA cAhie / / 101 / / ___uvasannAsanna skaMdhakA lakSaraNa paramANUhiM aNaMtANatehi bahu-vihehi-danvehi / 'uvasapraNAsaSNo ti ya sokhaMdo hodi pAmeNa / / 102 // prartha : nAnAprakArake anantAnanta paramANu-dravyoMme ubasanAsamma nAmase prasiddha eka skandha utpanna hotA hai / / 102 // satrAsanase aMgala paryanta ke lakSaNa 'uvasaNNAsaNNo vi ya guriNado aTThohi hodi NAmeNa / saNNAsaNyo ti tado du idi khaMdho pamANa? // 103 / / 'aTThohi guNidehi saNNAsaNNehi hodi suDireNU / tittiya-mettahadehi tuDireNUhi pi tasareNU // 104 / / tasareNa rathareNa uttama-bhogAvaNIe vAlagga / majjhima-bhoga-khidIe vAlaM pi jahaNNa-bhoga-khidivAlaM / / 10 / / kamma-mahIe vAlaM likkhaM jUvaM javaM ca aMgulayaM / igi-uttarA ya bhaNidA punyahi aTTha-guNidehi // 106 / / artha :-uvasanAsanako bhI pAThase muriNata karanepara sannAsanna nAmakA skandha hotA hai arthAt ATha uvasanAsannoMkA eka sannAsanna nAmakA skandha hotA hai| pAThase guriNata sanAsanoM arthAt pATha samnAsanoMse eka zruTireNu aura itane ( pATha ) hI truTireNubhoMkA eka prasareNa hotA hai| trasareNuse pUrva pUrva skandhoM dvArA pATha pATha gurigata rathareNu, uttamabhogabhUmikA bAlAgra, madhyama-bhogabhUmikA cAlAna, jaghanya-bhogabhUmikA bAlAna, karma-bhUmikA bAlAgra, lokha, jU', jau aura aMgula, ye uttarottara skandha kahe gaye haiM / / 103-106 / / aMgulake bheda evaM utsedhAMgulakA lakSaNa tiviyappamaMgulaM taM uccheha-pamANa-appa-aMgulayaM / paribhAsA-NippaNNaM hodi hu'uccheha-sUi-aMguliyaM // 107 // 1. da. ja. sa. prospnnaamnno| 2. da. ke. aTe, ja. Tha, pr?di| 3. da. ja. ka. 2. udisehamUvi agulayaM / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] tiloyapaNNattI [ gAthA 108-111 artha :- aMgula tInaprakArakA hai---utsedhAMgula, pramANAMgula aura AtmAMgula paribhASAse siddha kiyA gayA aMgula utsedhAMgula yA sUcyaMgula hotA hai / / 107 // pramANAMgulakA lakSaNa taM ciya paMca sayAI avasappiNi-paDhama-bharaha-cakkissa / aMgulamekkaM ceva ya taM tu pamANaMgulaM NAma / / 108 / / artha :-pAMcasau utsedhAMgula pramANa, avasapiNI kAlake prathama cakravartI bharatake eka aMgulakA nAmahI pramANAMgula hai / / 108 / / / AtmAMgulakA lakSaNa jassi jassi kAle bharaherAvava-mahIsu' je maNuvA / tassi tassi tANaM aMgulamAdaMgulaM . NAma // 10 // artha -jisa-jisa kAlameM bharata aura airAvatakSetrameM jo-jo manuSya huA karate haiM, usa-usa kAla meM unhIM manuSyoMke aMgulakA nAma AtmAMgula hai / / 109 / / / utsedhAMgula dvArA mApa karane yogya vastue~ ussehaaMguleNaM surANa-para-tiriya-NArayANa ca / 'ussehasya-pamANaM caudeva-Nigeda-NayarANaM' // 110 / / . prartha :-utsedhAMgulase deva, manuSya, tiryaMca evaM nArakiyoMke zarIrakI U~cAIkA pramANa aura cAroMprakArake devoMke nivAsa sthAna evaM nagarAdikakA pramANa jAnA jAtA hai / / 110 / / pramANAMgulase mApane yogya padArtha dIyovahi-selANaM vedoNa NavINa kuNDa-jagadINaM / *vassANaM ca pamANaM hodi pamANaMguleNeva // 111 // artha :-dvIpa, samudra, kulAcala, vedI, nadI, kuNDa, sarovara, jagatI aura bharatAdika kSetrakA pramANa pramANAMgulase hI hotA hai / / 111 / / 2. ba, usseha aMgulo / 3. ba. ripakedaNajya raarinn| 4. da.ba. baMsANa 1.ba. ka. mhiis| ja. ka.Tha. baMsANaM / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 112-117 ] paDhamo mahAyiAroM [ 25 prAtmAMgulase mApane yogya padArtha bhigAra-kalasa-dappaNa-veNu-paDaha-jugANa sayaNa-sagadANaM' / hala-masala-satti-tomara-siMhAsaraNa-vANa-raNAli-akkhANaM // 112 // cAmara-duHduhi-pIDhacchatANaM Nara-NivAsa-NayarANaM / ujjANa-pahudiyANaM saMkhA prAdaMguleNeva // 113 / / artha :-jhArI, kalaza, darpaNa, veNu, bherI, yuga, zayyA, zakaTa ( gAr3I ), hala, mUsala, zakti, tomara, siMhAsana, vANa, nAli, akSa, cAmara, dundubhi, pITha, chatra, manuSyoMke nivAsa sthAna evaM nagara paura udyAnAdikoMkI saMkhyA prAtmAMgulase hI samajhanA cAhie / / 112-113 / / pAdase koza-paryaMtako paribhASAe~ chahi aMgulehi pAdo bepAdehi vihatyi-NAmA ya / doNi vihatthI hattho behatthehi hade rikta / / 114 / / berikkUhi daMDo daMDasamA 'jugadhaNUriNa musalaM vA / tassa tahA NAlI vA do-daMDa-sahassayaM kosaM / / 115 / / prarSa : chaha aMguloMkA pAda, do pAdoMkI vitasti, do vitastiyoMkA hAtha, do hAthoMkA rikkU, do rikkuproMkA daNDa, daNDake barAbara arthAt cAra hAtha pramANahI dhanuSa, mUsala tathA nAlI aura do hajAra daNDa yA dhanuSakA eka kosa hotA hai / / 114-115 / / ___ yojanakA mApa cau kosehiM joyaNa taM ciya vitthaar-gtt-smvtttt| tattiyamettaM ghaNa-phala-mANejjaM karaNa-kusalehiM // 116 / / martha :-cAra kosakA eka yojana hotA hai| utane hI arthAt eka yojana vistAra vAle gola gaDDhekA gaNitazAstrameM nipuNa puruSoMko dhanaphala le pAnA cAhie / / 116 // golakSetrako paridhikA pramANa, kSetraphala evaM ghanaphala sama-caTTa-vAsa-bamge daha-guNide karaNi-parihiyo hodi / vitthAra-turiya -bhAge parihi hade tassa khettaphalaM // 117 // 1. [sagaDANaM] 2. da. yugdhpuunni| 3. ba. vitthaarN| 4. da. ja, ka. Tha. turima / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 / tilograpaNyAnI [ gAthA : 118-120 / uNavIsa-joyaNesu cauvIsehiM tahAvaharidesu / tiviha-viyappe palle ghaNa-khetta'-phalA hu 'pattepaM // 118 // 16. 24 / . . . . . . artha : samAna gola (belanAkAra) kSetrake vyAsake bargako dasase guNA karake jo guNanaphala prApta ho usakA vargamUla nikAlane para paridhikA pramANa nikalatA hai, tathA vistAra arthAt vyAsake | cauthe bhAgase arthAt arddha dhyAsake vargase paridhiko guriNata karanepara usakA kSetraphala nikalatA hai / tathA unnIsa yojanoMko caubIsase vibhakta karane para tIna prakArake palyoMmeMse pratyekakA dhana-kSetraphala hotA hai / / 117-118 // udAharaNa--eka yojana vyAsavAle golakSetrakA ghanaphala :141 x 10- 10/ 108 paridhi; 'x-1 kSetraphala x 1-ghnphl| vizeSArtha :--yahA~ samAna golakSetra ( kuNDa) kA vyAsa 1 yojana hai, isakA varga (1yo041yo0)=1 varga yo0 huA / isameM 10 kA guNA karanese ( 1varga yo0 410= ) 10 varga yojana hae / ina 10 varga yo kA vargamUla 33 (1) yojana huA, yahI paridhikA (sUkSma) pramAraNa hai| yo paridhiko vyAsake trAthAI bhAga 3 yo0 se guNA karane para (*xd=13 varga yo0 (sUkSma) kSetraphala huyA / isa 31 varga yo0 kSetraphalako 1 yo0 maharAIse guNita karanepara (32- 1 yo0-- dhana yo0 ( sUkSma ) ghanaphala prApta hotA hai 15117-118 / / vyavahAra palyake romoMkI saMkhyA nikAlanekA vidhAna tathA unakA pramANa uttama-bhoga-khidoe uppnnnn-vijugl-rom-koddiiyo| ekkAdi-satta-divasAvahimmi cchettUNa saMgahiyaM // 11 // prAivahi tehi romamgehi girantaraM paDhamaM / pracaMtaM rAcidUNaM bhariyanvaM jAya bhUmisamaM // 120 // artha :-uttama bhoga-bhUmimeM ekadinase lekara sAta dinatakake utpanna hue mele ke karor3oM romoMke avibhAgI-khaNDa karake una khaNDita romAnoMse lagAtAra usa eka yojana vistAra vAle prathama palya (gaDDhe) ko pRthvIke barAbara atyanta sadhana bharanA cAhie / / 116-12011 1. [ ghaNakhettapha 1. 2. ba, ptNkaa| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 121-122 ] paDhamo mahAhiyAro [ 27 daMDa-pamANaMgulae ussehaMgula javaM ca jUvaM ca / likkhaM taha kANaM vAlaggaM kamma-bhUmIe // 121 // 'pravara-majjhima-uttama-bhoga-khivINaM ca vaal-aggaaii| 'ekkekkamaTTha - ghaNa - haba - romA vavahAra-pallassa / / 122 // 50 / 66 / 500 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 50 / 66 / 500 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / E18 / 8 | 50 / 66 / 500 / 8 / / 818 / 8 / 8 / 8 / 8 / palla romassa artha :-Upara jo 31 pramANa ghanaphala pAyA hai, usake daNDa kara pramANAMgula kara lenA caahie| punaH pramANAMguloMke utsedhAMgula karanA cAhie / punaH jo, jU, lokha, karmabhUmike bAlAgna, madhyamabhogabhUmike bAlAgna, uttama bhogabhUmike bAlAgra, inakI apekSA pratyeka ko pAThake dhanase guNA karanepara vyavahAra palyake romoMkI saMkhyA nikala jAtI hai / / 121-122 / / yathA 44444442000 420004 2000 x 4 x 4 x x x 24 x 24 x 24 x 500 x 500 x 500xxxxcxcxcxcxcxcxcxcxcxcxcxcxcxcx xcx Ex-413452630308203177746512162000000000000000000 / noTa :- mUla saMdRSTike 50 kA artha 3 zUnya (000) hai| mUlameM tIna bAra 96, tIna bAra 500 aura caubIsa bAra 8 ke aMka pAe haiM / hindI arthameM tIna bAra 500 aura ikkIsa bAra 8 ke aMka rakhe gaye haiM, tIna bAra 66, tIna bAra 8 aura 9 zUnya avazeSa rahe / 66000 ko 8 se guNita karane para (6600048)=768000 aMgula prApta hote haiM, jo eka yojanake barAbara haiN| ina aMguloMke kosa Adi banAnepara 4 kosa, 2000 dhanuSa, 4 hAtha aura 24 aMgula hote haiM / arthameM tIna bAra 4, tIna bAra 2000, tIna bAra 4 aura tIna bAra 24 isIke sUcaka rakhe gaye haiN| vizeSArtha :-eka yojanake cAra kosa, eka kosake 2000 dhanuSa, eka dhanuSake cAra hAtha aura eka hAthake 24 aMgula hote haiM / eka yojana vyAsa vAle gaDDhekA ghanaphalapramANa ghana yojana prApta huA hai, eka pramAraNa yojanake 500 vyavahAra yojana hote haiM / "ghana rAzikA guNakAra yA bhAgahAra ghanAtmaka hI hotA hai" isa niyamake anusAra ko tIna bAra 500 se guNA kiyA aura ina vyavahAra yojanoMke roma khaNDa banAne hetu tIna-tIna bAra 4 kosa, 2000 dhanuSa, 4 hAtha, 24 aMgula evaM pATha-pATha yava, prAdike pramANase guNA kiyA gayA hai| 1. ba, pravaramajhima / 2. da. eskikka / 3. [pallaM] / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ]. tiloyapaNatI [ gAthA : 123-126 uparyukta saMdRSTikA guNanaphala 'aTThArasa ThANesusuNNANi do NayeSaka do ekko| paNa-raNava-caukka-sattA saga-sasA ekka-tiya-suNNA // 123 // do aTTha suNNa-tina-gaha-"tiya-chakkA doNi-paNa-caukkAriNa / "tiya ekka yAnigi aMga kameera gallogalla 124 // 413452630308203177746512162000000000000000000 / artha :-antake sthAnoMmeM 18 zUnya, do, nau, eka, do, eka, pA~ca, nau, cAra, sAta, sAta, sAta, eka, tIna, zUnya, do, pATha, zunya, tIna, zUnya, tIna, chaha, do, pA~ca, cAra, tIna, eka aura cAra ye amase palyaromake aMka haiM / / 123-124 / / vyavahAra palyakA lakSaNa evakeka romaggaM vassa-sade phekhidamhi so pallo / ritto hodi sa kAlo uddhAra simita-vavahAro // 125 // // vavahAra-pallaM / / artha :-- sau-sau varSameM eka-eka roma-khaNDake nikAlanepara jitane samayameM vaha gaDDhA khAlI hotA hai, utane kAlako vyavahAra-palyopama kahate haiN| vaha vyavahAra palya uddhAra-palyakA nimitta hai // 12 // // vyabahAra-palyakA kathana samApta huA / / uddhAra palyakA pramANa bavahAra-roma-rAsi pattekkamasaMkha-koDi-vassANaM / samaya-samaM chettUNaM vidie pallamhi bharivamhi // 126 // 1.8 atttthrsNtaanne| 2. da. doNavikkaM / 3. da. tiyacchacapadogiNapaNapaNiti, ka. tiyacchacaudoNNipaNaca miti / 4. da. e ekvA / / . Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 127-130 ] paDhamo mahAhiyAro [26 samayaM paDi' ekkekkaM vAlaggaM pheDidamhi so pllo| ritto hodi sa kAlo uddhAraM NAma pallaM tu // 127 // // uddhAra-pallaM // artha : tryavahArapalyako roma-rAzimeMse pratyeka roma-khaNDoMke, asaMkhyAta karor3a varSoM ke jitane samaya hoM utane khaNDa karake, unase dUsare galyako bharakara puna: eka-eka samayameM eka-eka romakhaNDako nikAleM / isaprakAra jitane samayameM vaha dUsarA palya ( gaDDhA ) khAlI hotA hai, utanA kAla uddhAra nAmake palyakA hai / / 126-127 / / / / uddhAra-palyakA kathana samApta huprA // addhAra yA addhApalyake lakSaNa prAdi edeNaM palleNaM dIva-samuddANa hodi parimANaM / uddhAra-roma-rAsi 'chettUraNamasaMkha-vAsa-samaya-samaM // 128 / / puvvaM va viracideNaM tadiyaM zraddhAra-palla-rigappattI / / NAraya-tiriya-garANaMsurANa-kamma-dvidI tamhi // 126 // // addhAra-pallaM evaM pallaM samattaM // martha :-isa uddhAra-palyase dvIpa aura samudroMkA pramANa jAnA jAtA hai| uddhAra-palyakI roma-rAzimeMse pratyeka roma-khaNDake asaMkhyAta varSoMke samaya-pramANa khaNDa karake tIsare gaDDheke bharanepara aura pahaleke samAna eka-eka samayameM eka-eka roma-khaNDako nikAlanepara jitane samayameM baha gaDDhA rikta hotA hai utane kAlako addhAra palyopama kahate haiM / isa addhA palyase nArakI, manuSya aura devoMkI Ayu tathA karmokI sthitikA pramANa (jAnanA cAhie) / / 128-126 / / . // addhAra-palya samApta hunA / isaprakAra palya samApta huA / vyavahAra, uddhAra evaM praddhA sAgaropamoMke lakSaNa evAraNaM pallANaM dahappamAragAu koddi-koddiiyo| sAyara-ubamassa puDhaM ekkassa havejja parimANaM / / 130 / / // sAyaropamaM samatta / -- - - - - .1. ma. pajiyapakeyakaM / . 2. da. chetta raNaM saMkha / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapattI [ gAthA : 131-132 artha :-ina dasakor3Akor3I palyoMkA jitanA pramANa ho utanA pRthak-pRthak eka sAgaropamakA pramANa hotA hai / arthAt dasakor3Akor3I vyavahAra palyoMkA eka vyavahAra-sAgaropama, dasakor3Akor3o uddhAra-palyoMkA eka uddhAra-sAgaropama aura dasa-koDAkor3I zraddhA-palyoMkA eka praddhA-sAgaropama hotA hai // 130 / / / / sAgaropamakA varNana samApta huA / / sUcyaMgula aura jagacchaNIke lakSaNa zraddhAra-palla-chede tassAsaMkhejja-bhAgamette ya / palla-ghaNaMgula-vaggiva-saMvaggidamhi sUi-agaseDhI / / 131 // sU0 2 / jg0-| prartha :-praddhApalyake jitane ardhaccheda hoM utanI jagaha palya rakhakara paraspara guNita karanepara suvyaMgula prApta hotA hai / arthAt sucyaMgula - [addhApalya] kI ghAta [addhApalyake ardhaccheda]; tathA zraddhApalyako ardhaccheda rAzike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dhanAMgula rakhakara unheM parasparameM guNita karanese jagacchaNI prApta hotI hai / arthAtjagacchu NI- [canAMgula] kI ghAta ( zraddhApalya ke ardhaccheda/asaMkhyAta ) // 131 // sU0 aM0 2 jagacchaNI sUcyaMgula AdikA tathA rAjUkA lakSaNa taM vagge padaraMgula-padarAi-ghaNe ghaNaMgulaM loyo| jagaseDhIe / sattama-bhAgo rajjU pabhAsate / / 132 // 4 | = / 6 / = / u / / / evaM paribhAsA gavA // prartha :-uparyukta sUcyaMgulakA varga karanepara pratarAMgula aura jagacchaNIkA varga karanepara jagatpratara hotA hai / isIprakAra sUcyaMgulakA ghana karanepara ghanAMgula aura jagacchraNIkA ghana karanepara lokakA pramANa hotA hai ! jagaccha raNIke sAtaveM bhAgapramANa rAjUkA pramANa kahA jAtA hai / / 132 / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E paDhamo mahAhiyAro pra. aM. 4; ja. pra. = ; gha. aM. 6) gha. lo. = | u rAjU hai / gAthA 133-134 ] || isaprakAra paribhASAkA kathana samApta huA / / vizeSArtha : - gAthA 131 aura 132 meM sUcyaMgula, pratarAMgula aura ghanAMgula tathA jagacchchra eNI, jagatpratara zraura loka evaM rAjUkI paribhASAe~ kahI gaI haiM / aMkasaMdRSTimeM - mAnalo, zraddhApalyakA pramAraNa 16 hai / isake ardhaccheda 4 hue ( vivakSita rAziko jitanI bAra AdhA karate-karate ekakA aMka raha jAya utane usa rAzike ardhaccheda kahalAte haiM / jaise 16 ko 4 bAra prAdhA karanepara eka aMka rahatA hai, ataH 16 ke 4 ardhaccheda hue ) / zrataH cAra bAra patya ( 16 16 16 x 16) kA paraspara guNA karanese sUcyaMgula ( 65 = arthAta 65536 ) prApta huA / isa sUcyaMgulake varga ( 42 =arthAt 65536 x 65536 ) ko pratarAMgula tathA sUcyaMgula ke ghana ( 65536465536x 65536 yA ( 65536 ) 265536 = ( 65536 ) 3 ko ghanAMgula kahate haiM / [ 31 3 mAnalo zraddhApalyakA pramANa 16, dhanAMgulakA pramANa (65536) 3 aura prasaMkhyAtakA pramANa 2 hai | ataH palya (16) ke ardhaccheda 42 (prasaMkhyAta) = labdha 2 bhAyA, isalie do bAra canAMguloM { (65536) * x (65536) 3 } kA paraspara guNA karanese jagacchra eNI prApta hotI hai / jagaccha goke vargako jagatpratara aura jagaccha pIke ghanako loka kahate haiM / jagaccha zI (655364 x 65536*) ke sAtaveM bhAga ko rAjU kahate haiM / yathA - jagacchraNI = rAjU / lokAkAzake lakSaNa - prAdi- hiraNa hIraNo paryADa saruveNa esa saMjAdo ! jIvAjIva-samiddho 'savvaNhAvaloilo lozro / / 133 / / artha :---sarvajJa bhagavAn se avalokita yaha loka, prAdi aura antase rahita arthAt anAdyananta hai, svabhAvase hI utpanna huA hai aura jIva evaM prajIva dravyoMse vyApta hai / / 133 / / dhammAdhamma-riNabaddhA "gadiragadI jIva-yoggalAragaM ca / jettiya - mettA prAse loyAprAso sa gAdanyo // 134 // artha :- jitane zrAkAzameM dharma aura adharma dravyake nimittase honevAlI jIva aura pudgaloMkI gati evaM sthiti ho, use lokAkAza samajhanA cAhie || 134 || 1. da. kra. ja. Tha. savvAhA vazravavo, ba. sambaraNahAvaloyavo / 2. da. va. gadirAgadi / 3. 6. ba. ka. ja. mettAprAso | Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] tiloyapaNatI lokAkAza evaM lokAkAza loyAyAsa- TThANaM sayaM- pahANaM sa vanya chavarka hu / sabamaloyAyAsaM taM sacvAsa have ginA 135 // [ gAthA 135-138 artha : chaha dravyoMse sahita yaha lokAkAzakA sthAna nizcaya hI svayaMpradhAna hai, isakI saba dizAoM meM niyamase pralokAkAza sthita hai / 1135|| lokake bheda sayalo esa ya lozro rippo seDhi vida- mAraNeraNaM tiaiyappo NAvavvo heTThima-majjhilla uDDa- meerA // 136 // artha :- zreNIvRndake mAnase zrarthAt jagacchra goke vanapramANase niSpanna huA yaha sampUrNa loka adholoka, madhyaloka aura Urdhvalokake bhedase tIna prakArakA jAnanA cAhie || 136 // tIna lokakI prAkRti heTThima loyAzrAro vetAsaraNa sahio sahAveNa / majjhima- loyAyAro ubhaya- murazraddha-sAriccho / / 137 / / D e ubarima- loyAcAro ubbhiya muraveNa hoi saritto / saMThAraNo evANaM loyANaM evhi sAhemi // 138 // artha :-- inameM se adholokakI AkRti svabhAvase vetrAsana sadRza aura madhyalokakI prAkRti khar3e kie hue ardhamRdaMga karvabhAgake sadRza hai / UrdhvalokakI prAkRti khar3e kie hue mRdaMgake sadRza hai / aba ina tInoM lokoMkA zrAkAra kahate haiM / / 137-138 / 1 1. ba. taM saMvAsaM / 2 da. tibviyappo / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 gAthA : 136 ] paDhamo mahAhiyAro vizeSArtha :-gAthA 137-138 ke anusAra lokakI prAkRti nimnAMkita hai : khaDe mRdaMga sahaza jarvaloka vetrAsana sadRza adholoka adholokakA mApa evaM prAkAra taM majhe muhamekakaM bhUmi jahA hodi satta rajjUvo / taha chidivammi majjhe heTThima-loyassa AyAro // 136 // artha :- usa sampUrNa lokake bIcameMse jisaprakAra mukha eka rAjU aura bhUmi sAta rAjU ho, isaprakAra madhya meM chedanepara adholokakA AkAra hotA hai // 136 / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niboyapaNyAttI [ gAthA : 140 vizeSArtha : sampUrNa lokameMse adholokako isaprakAra alaga kiyA gayA hai ki jisakA mukha eka rAjU aura bhUmi mAta rAjU hai / yathA sampUrNa lokako vargAkAra prAkRtimeM lAnekA vidhAna evaM prAkRti dopakkha-khetta-bhettaM' uccalayaMtaM puNa-dvavedaNaM / vivarIdeNaM melide vAsucchehA satta rajjUbho / / 140 / / artha :-donoM pora phaile hue kSetrako uThAkara alaga rakhadeM, phira viparItakramase milAne para vistAra aura utsedha sAta-sAta rAjU hotA hai / / 140 / / vizeSArtha :-loka caudaha rAjU U~cA hai / isa U~cAIko ThIka bIcameMse kATa denepara lokake sAmAnyata: do bhAga ho jAte haiM, ina kSetroM meMse adholokako alagakara usake donoM bhAgoMko aura alaga kiye hue Urdhvalokake cAroM bhAgoMko viparIta kramase rakhanepara lokakA utsedha aura vistAra donoM sAta-sAta rAjU prApta hote haiM / yathA : 1. da. ka. ja.Tha. ucallayataM / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 141-143 ] paTTamo mahAhiyAro :..." .. lokakI Der3ha mRdaMga sadRza prAkRti banAne kA vidhAna majjhamhi paMca rajjU kamaso heTrovaramhi' igi-rajjU / saga rajjU uccheho hodi jahA taha ya chettUNaM // 141 // heTThovarivaM melida-khettAyAraM tu carima-loyassa / ede puTivallassa ya khetovari ThAvae payadaM // 142 // 'uddhiya-vivaDha-murava-dhajoyamANo ya tassa aayaaro| ekkapade saga-ahalo coisa-rajjUdavo tassa // 143 // prartha:-jisaprakAra madhya meM pAMca rAja, nIce aura Upara kramazaH eka rAjU aura U~cAI sAta rAjU ho, isaprakAra khapita karanepara nIce aura Upara mile hue kSetrakA prAkAra antima loka arthAt UrdhvalokakA prAkAra hotA hai, isako pUrvokta kSetra arthAt adholokake Upara rakhanepara prakRti meM khar3e kiye hue dhvajayukta Der3hamRdaMgake sadRza usa sampUrNa lokakA prAkAra hotA hai / isako ekatra karanepara usa lokakA bAhalya sAta rAjU aura UMcAI caudaha rAjU hotI hai / / 141-143 / / 1. 6 ka varimhi / 2. da. umbhiydivsrvddh| 3. da. ba savvahalo / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] tiloyapaNNattI tassa ya ekkamhi dae vAso pugvAvareNa bhUmi - muhe / sattekka-paMca-ekkA rajjUvo majjha-hANi cayaM // 144 // [ gAthA : 144-147 artha :---. isa lokakI bhUmi aura mukhakA vyAsa pUrva-pazcimakI apekSA eka ora kramazaH sAta, eka, pAMca aura eka rAjUmAtra hai, tathA madhyameM hAni - vRddhi hai / / 144 / / noTa :- gAthA 141 se 144 prakRta prasaMgase itara hai, kyoMki gAthA 140 kA sambandha gAthA 145 - 147 se hai / sampUrNa lokako pranarAkAra rUpa karanekA vidhAna evaM AkRti khe-saMThiya-cakhaMDaM sarisadvANaM 'Ai gheNaM / tamobhaya-pavakhe vivarIya- kameNa melejjo // 145 // 'evajjiya basese khela gahiUNa pavara- parimANaM / puSaM piva kAdUNaM bahalaM bahalammi melejjo // 146 // eba-mabasesa -kheta jAva 'samadhyedi tAva ghettavyaM / ekkekka-pavara mANaM ekkeSaka - padesa - bahaleNaM artha :- grAkAzameM sthita, sadRza AkAra vAle cAroM-khaNDoM ko ubhaya pakSa meM viparIta kramase milAnA cAhie / isIprakAra avazeSa kSetroM ko grahaNakara aura pUrvake sadRza hI pratara pramANa karake bAhulyako bAhulyameM milAyeM / jaba taka isa kramase avaziSTa kSetra samApta nahIM ho jAtA, taba taka eka-eka pradezakI moTAIse eka-eka pratara- pramANako grahaNa karanA cAhie / / 145 - 147 / / / / 147 / / grahaNakara unheM vicArapUrvaka vizeSArya :- 14 iMca U~cI, 7 iMca moTI aura pUrva-pazcima sAta, eka, pAMca aura eka iMca caur3AI vAlI miTTIkI eka lokAkRti sAmane rakhakara usameMse 14 iMca lambI, 7, 1, 5, 1 iMca caur3I aura eka iMca moTI eka parata chIlakara U~cAIkI zrorase usake do bhAga kara gAthA 140 meM darzAI huI 7 rAju utsedha aura 7 rAjU vistAra vAlI pratarAkRtike rUpameM banAkara sthApita kareM | punaH usa lokAkRtimeMse eka iMca moTI, 14 iMca U~cI aura pUrva vistAra vAlI dUsarI parata cholakara use bhI pratara rUpa karake pUrva pratarake Upara sthApita kareM, punaH isI pramANa vAlI tIsarI parata chIlakara use bhI pratara rUpa karake pUrva sthApita pratarAkRtike Upara hI sthApita kreN| isaprakAra karate 1. ba. maI / 2. [ evaM yi ] | 5. da. va samaM peri / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 148 - 146 : mahAhavArI [ 37 karate jaba sAtoM hI parateM pratarAkAra meM eka dUsarepara sthApita ho jAe~gI taba 7 iMca utsedha, 7 iMca vistAra aura sAta iMca bAhulyavAlA eka kSetra prApta hogA / yaha mAtra dRSTAnta hai kintu isakA dASTanti bhI prAyaH aisA hI hai / yathA - 14 rAjU U~ce, 7, 1, 5, 1 rAjU caur3e aura 7 rAjU moTe lokakI eka-eka pradeza moTAI vAlI eka-eka parata chIlakara tathA use pratarAkAra rUpase sthApita karane arthAt bAyako bAhulyase milA denepara lokarUpa kSetrakI moTAI 7 rAjU, utsedha 7 rAjU aura vistAra 7 rAjU prApta hotA hai / yathA J de its TO ignU lambAI hAI noTa :- mUla gAthA 138 ke pazcAt dI huI saMdRSTikA prayojana vizeSArthase spaSTa hojAtA hai / trilokakI U~cAI, caur3AI aura moTAIke varNanakI pratijJA edeNa payAreNaM rippaNNatta-loyakhatta- dIhattaM / vAsa- udayaM bhalAmo nissaMdaM diTTivAdAdo / / 148 / / artha : isa prakAra se siddha hue trilokarUpa kSetrakI moTAI, caur3AI aura U~cAIkA hama ( yativRSabha ) vaisA hI varNana kara rahe haiM jaisA dRSTivAda aMgase nikalA hai / / 148 / / dakSiNa-uttara sahita lokakA pramANa evaM prAkRti seDhi pamANAyAmaM bhAgesu dakkhiNuttaresa puDhaM / vAresu vAsaM bhUmi muhe satta ekaka-paMcevakA // 146 // - / - 171 / 75 / 71 / prathaM : - dakSiNa aura uttara bhAga meM lokakA AyAma jagaccha eNI pramANa arthAt sAta rAjU hai, pUrva aura pazcima bhAgameM bhUmi tathA mukhakA vyAsa, kramazaH sAta, eka, pAMca aura eka rAjU hai / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 / tiloyapaNaraNattI [ gAthA : 150 tAtparya yaha hai ki lokakI moTAI sarvatra sAta rAjU hai aura vistAra kramazaH adholokake nIce sAta, madhyalokameM eka, brahmasvargapara pAMca aura lokake antameM eka rAjU hai / / 146 / / vizeSArtha :----lokrakI uttara-dakSiNa moTAI, pUrva-pazcima caur3AI aura gA0 150 ke prathama caraNameM kahI jAnevAlI U~cAI nimnaprakAra hai AL adholoka evaM UrdhvalokakI UMcAImeM sadRzatA coddasa-rajju-pamANo uccheho hodi sayala-loyassa / addha-murajjassudavo 'samagga-muravodaya-sariccho / / 150 / / 14 / - |- / 1.va.mAmagga / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 151-152 1 paDhamo mahAhiyAro [ 36 artha :-sampUrNa lokakI U~cAI caudaha rAjU pramANa hotI hai / ardhamRdaMgakI U~cAI, sampUrNa mRdaMgakI UMcAIke sadRza hai arthAt arthamRdaMga sadRza adholoka jaise sAta rAjU U~cA hai, usIprakAra pUrNa mRdaMgake sadRza UrbalokabhI sAta rAjU U~cA hai / / 15 / / tInoM lokoMkI pRthak-pRthak U~cAI hedvima-majjhima-urima-louccheho kameNa rajjavo / satta ya joyaraNa-lakkhaM joyaNa-lakkhUraNa-saga-rajjU // 15 // / 7 / jo. 100000 17 riNa jo. 100000 / artha :- kramaza: adhaH kokakI U~cAI lAta madhu madhyalokako acAI eka lAkha yojana aura UrbalokakI U~cAI eka lAkha yojana kama sAta rAjU hai // 151 // vizeSArtha :-adholokakI U~cAI sAta rAjU, madhyalokakI U~cAI eka lAkha yojana aura Urdhva lokakI U~cAI eka lAkha yojana kama sAna rAjU pramANa hai| adholokameM sthita pRthiviyoM ke nAma evaM unakA avasthAna iha rayaNa-sakkarA-vAlu-paMka-dhUma-tama-mahAtamAdi-pahA / muravaddhammi mahIno sattacciya rajju-aMtaridA' // 152 // artha :- ina tInoM lokoMmeM se ardhamRdaMgAkAra adholokrameM ratnaprabhA, zarkarAprabhA, bAluprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA aura mahAtamaHprabhA, ye sAta pRthiviyA~ eka-eka rAjUke antarAlase haiM / / 152 // vizeSArtha :-Upara pratyeka pRthivIke madhyakA antara jo eka rAjU kahA hai, vaha sAmAnya kathana hai / vizeSa rUpase vicAra karanepara pahalI aura dUsarI pRthivIkI moTAI eka rAjameM zAmila hai, ataeva ina donoM pRthiviyoMkA antara do lAkha bAraha hajAra yojana kama eka rAjU hogaa| isIprakAra prAge bhI pRthiviyoMkI moTAI, pratyeka rAjUmeM zAmila hai, ataeva moTAIkA jahA~ jitanA pramANa hai utanA-utanA kama, eka-eka rAjU antara vahA~kA jAnanA cAhie / 1. ka. ja. 2. aMtagyiA / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] tiloyapaNNattI ratnaprabhAdi pRthiviyoMke gotra nAma dhammA-sA meghA jagaridvArA ' ojha madhavIzro / mAghaviyA iya tANaM puDhavINaM gotta-sAmAri // / 153 / / [ gAthA : 153 - 156 artha :-- dharmA, vaMzA, meghA, aMjanA, zrariSTA, maghavI aura mAghavI, ye ina uparyukta pRthiviyoMke gotra nAma haiM / / 153 / / madhyaloka ke adhobhAgase lokake anta - paryanta rAjU-vibhAga majjhima- jagassa heTTima-bhAgAdo Niggado paDhama- rajjU / "sakkara- paha- puDhavIe heDima bhAgamma NiTTAdi / / 154 / / 7 1 / artha :- madhyalokake adhobhAga se prArambha hotA huA pahalA rAjU zarkarAprabhA pRthivIke prabhAga meM samApta hotA hai / / 154 / / / / rAjU 1 / / tatto 'doida- rajjU bAluva-paha hedummi samayapedi / taha ya taijjA rajjU "paMka- pahe heTTabhAyammi / / 155 / / / 72 / 73 / artha :- isake Age dUsarA rAju prArambha hokara bAlukAprabhA ke adhobhAga meM samApta hotA hai, tathA tIsarA rAjU pakaprabhAke adhobhAgameM samApta hotA hai / / 115 / / rAjU 2 / 3 / dhUma - pahAe heTTima - bhAgammi samappade turiya-rajjU / taha paMcamizrA rajjU tamappahA - heSTThima-paese // 156 // / u 4 / cha 5 / artha :- isake anantara cauthA rAjU dhUmaprabhAke adhobhAgameM aura pA~cavA~ rAjU tamaH prabhAke bhAga samApta hotA hai / 156 / / 1. ka. riTThANa ujjha, ja. u. da riTThA bhojjha / 2. ba. gAta 1 3. da. ba. ka. Tha. sakkaraseha | ja. sakaraseka / 4. ja. Tha. duijja, da. ka. doijja / 5. ja. da. ka. Tha. paMka paha heTussa bhAgammi / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo mahAhiyAro mahatama - pahA heTTima - aMte 'chaDDI hi samappabe rajjU / tatto sattama-rajjU loyassa talammi NiTThAdi // 157 // gAthA : 157 - 160 ] / 76 / 77 / artha :- pUrvokta kramase chaThA rAjU mahAtama H prabhA ke nIce anta meM samApta hotA hai aura isake zrAge sAtavA~ rAjU lokake talabhAgameM samApta hotA hai / / 157 / / madhyalokake UparI bhAgase anuttara vimAna paryanta rAjU vibhAga majjhima- jagassa uvarima bhAgAdu divaDDha-rajju-parimANaM / igi-joyaNa-lakkhUNaM' sohamma vimANa - dhaya-daMDe / / 158 / / 143 / ri yo 100oon artha :- madhyalokake UparI bhAga se saudharma vimAnake dhvaja-daNDa taka eka lAkha yojana kama DeharAjU pramAraNa U~cAI hai / / 158 / / vizeSArtha :- madhyalokake UparI bhAga ( citrA pRthivI ) se saudharmavimAnake dhvajadaNDa paryanta sumeruparvatakI U~cAI eka lAkha yojana kama Der3ha rAjU pramANa hai / baccadi divada-rajjU mAhida- saraNakumAra- uvarimmi / ripaTTAdi zraddha-rajjU bamhuttara - uDDha - bhAgammi / / 156 // [ 41 / / 143 | 4 | artha :- isake Age Der3harAjU, mAhendra aura sanatkumAra svargake UparI bhAga meM samApta hotA hai / anantara AdhA rAjU brahmottara svargake UparI bhAga meM purNa hotA hai / / 156 / avasAdi zraddha- rajjU kAviTThassovariTTha" - bhAgammi / sacciya mahasuSa kovari sahasA rovari ya sacceva / 1160 // / 94 / naSTa | 54 | 1. ba. ka. khIhi / 2. da. lakkhoNaM, ka. lakkhANaM / dharajjUvamuttaraM / 5. ka. sobarima / 3. da. va. 14 3 / 143 / 4. ya. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 161-163 artha :-- isake pazcAt aAdhArAjU kApiSTake UparI bhAgameM, prAdhA rAjU mahAzukrake UparI bhAgameM aura prAdhArA sahasrArake UparI bhAga meM samApta hotA hai / / 160 / / / rAjU 3 / 3 / / tatto ya zraddha-rajjU prANada-kappassa' uparima-paese / sa ya pAraNassa kappassa ubarima-bhAgammi vijjaM // 16 // artha :-- isake anantara ardha (3) rAjU pAnatasvargake UparI bhAgameM aura ardha (3) rAjU pAraNa svargake UparI bhAgameM pUrNa hotA hai // 161 // gevenja raNavANuddisa pahuDIyo hoMti ekka-rajjUbo / evaM ubarima-loe rajju-vibhAgo samuTThio // 162 / / 1 artha : tatpazcAt eka rAjUkI U~cAImeM nauveyika, nauanudikSa aura pA~ca anuttara vimAna haiM / isaprakAra UrdhvalokameM rAjUkA vibhAga kahA gayA hai / / 162 // kalpa evaM kalpAtIta bhUmiyoMkA anta Niya-Niya-carimivaya-dhaya-daMDaggaM kappabhUmi-avasANaM / kappAdoda-mahIe vicchedo loya-kicaraNo // 163 // artha :--apane-apane antima indraka dhvaja-daNDakA agrabhAga una-una kalpoM ( svargoM ) kA anta hai aura kalpAtItabhUmikA jo anta hai vaha lokake antase kucha kama hai / / 163 / / vizeSArtha :-Urdhvaloka sumeruparvatakI coTIse eka bAla mAtrake antarase prArambha hokara lokazikhara paryanta 100040 yojana kama 7 rAjU pramANa hai, jisameM sarvaprathama 8 yugala ( 16 svarga ) haiM, pratyeka yugaloMkA anta apane apane antima indrakake dhvajadaNDake agrabhAgapara ho jAtA hai| isake Upara anukramase kalpAtIta bimAna evaM siddhazilA Adi haiM / lokazikharase 21 yojana 425 dhanuSa nIce kalpAtIta bhUmikA anta hai aura siddhalokake madhyakI moTAI 5 yojana hai ataH kalpAtIta bhUmi --- 1. da. ba. ka. kappa so| 2. ka. ba. gevjj| 3. da. ka. ba. ja. ThaH tato ubarima-bhAge gAvANu4. da. ka. ja. 8. virudevo / ttrmo| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 164-166 ] paDhamo mahAhiyAro [ 43 (sarvArthasiddhi vimAnake dhvajadaNDa) se 26 yojana 425 dhanuSa Upara jAkara lokakA anta hai; isIlie gAthAmeM kalpAtIta bhUmikA anta lokake antase kiMcit ( 26 yo. 425 dha. ) kama kahA hai| adholokake mukha mIra bhUmikA vistAra evaM U~rI seDhIe sattaMso heTThima-loyassa hodi muhavAso / bhUmI - vAso seDhI-melA' - zravasANa - ucche ho 1--1--15 / / 164 / / artha :- adholokake mukhakA vistAra jagacchreNIkA sAtavA~ bhAga, bhUmikA vistAra jagacchreNI pramANa aura adholokake anta taka U~cAI bhI jagaccha rakhI pramAraNa hI hai / / 164 / / vizeSArtha :- adholokakA mukha vistAra eka rAjU, bhUmi vistAra sAta rAjU aura U~cAI sAta rAjU pramANa hai / adholokakA ghanaphala nikAlane kI vidhi muha-na- samAsamaddha guNidaM puNa taha ya vedeNa / dharaNa- gharidaM gAdavvaM vettAsaNa-saNNie khette / / 165 / / artha : mukha aura bhUmike yogako AdhA karake punaH U~cAIse guNA karanepara vaivAsana sadRza loka ( adholoka ) kA kSetraphala jAnanA cAhie / / 165 / / vizeSArtha :- gradholokakA mukha eka rAjU aura bhUmi sAta rAjU hai, ina donoMke yogako do se bhAjita kara 7 rAjU U~cAIse guNita karanepara adholokakA kSetraphala prApta hotA hai / yathA1+7=8, 8/2=4, 4 x 7 rAjU U~cAI = 28 varga rAjU adholokakA kSetraphala prApta hotA hai / pUrNa adholoka evaM usake ardhabhAga ke ghanaphalakA pramANa heTTima - loe lona cau-guriMga do saga hivo ya vidaphalaM / tassaddha" sayala-jago do-guNido satta pavitto // 166 // 3 |5x15 | 4 1. da. mettA ucche ho / 2. da va samAsamaddiya | 3. ba. tasthaddha sayala-judAgo / ka. ja. Tha. sattaparimANo / 4. da. baeN. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA 167 - 168 artha :- lokako cArase guNitakara usameM sAtakA bhAga denepara adholokake ghanaphalakA pramANa nikalatA hai aura sampUrNa lokako do se guNitakara prApta guNanaphalameM sAtakA bhAga dene para adholoka sambandhI yA kSetrakA ghanaphala hotA hai // 166 // 44 ] vizeSArtha :- lokakA pramANa 343 ghanarAjU hai, ataH 343x4 - 1372, 1372/7 196 ghanarAjU adholokakA ghanaphala hai / 343x2=686, 686/7 18 ghanarAjU ardha adholokakA ghanaphala haiM / dholoka samAlIkA ghanaphala chettaNaM tasa gAli aNNatthaM ThAviNa vivaphalaM / zrAsojja tappamAraNaM jaragavaNNehi vitta-lo samaM // 167 // artha :- adholoka mero trasanAlIko chedakara aura use anyatra rakhakara usakA dhanaphala nikAlanA cAhie | isa ghanaphalakA pramAraNa, lokake pramANameM unacAsakA bhAga denepara jo labdha prAve utanA hotA hai || 167 // vizeSArtha :--- zradholokameM asanAlI eka rAjU caur3I, eka rAjU moTI aura sAta rAjU U~cI hai, ataH 1x17 = 7 ghanarAjU ghanaphala prApta huA jo 343 / 46 = 7 dhanarAjUke barAbara hai / sanAlIse rahita aura usase sahita adholokakA ghanaphala sagavIsa-guriNava- loo uNavaNNa-hido a sesa-khidi-saMkhA / tasa khitte sammilide ca-guNido saga-hido lozro // 168 // 1. da.. prathaM :- lokako sattAIsame guraNAkara usameM unacAsakA bhAga denepara jo labdha prAve utanA trasanAlIko chor3a zeSa adholokakA ghanaphala samajhanA cAhie aura loka pramANako cArase guNAkara 8.74/ 27 |27| 4|' 4ra Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAka : 166] mohAyiAro usameM sAtakA bhAga denepara jo labdha pAye utanA asanAlIse yukta pUrNa adholokakA dhanaphala samajhanA cAhie // 16 // vizeSArtha :---343 x 27:46=186 ghanaphala, bamanAlIko chor3akara zeSa adholokakA kahA gayA hai aura sampUrNa adholokakA ghanaphala 343 447=166 ghanarAjU kahA gayA hai| Urdhvalokake AkArako adholoka svarUpa karane kI prakriyA evaM prAkRti murajAyAraM uDDhaM khettaM chattUNa meliI sayalaM / punvAvareNa jAyadi vettAsaNa-sarisa-saMThANaM' / / 166 // prartha:-mRdaMgake AkAravAlA sampUrNa avaloka hai| use chedakara evaM milAkara pUrvapazcimase betrAsanake sadRza adholokakA AkAra bana jAtA hai // 166 / / vizeSArtha :-adholokakA svAbhAvika prAkAra vetrAsana sadRza arthAt nIce caur3A aura Upara sa~karA hai, kintu isa gAthAmeM mRdaMgAkAra UdhvaMlokako chedakara isa kramase milAnA cAhie ki vaha bhI adholokake sadRza vetrAsanAkAra bana jAve / yathA -- - rA --- 7 __ - - - - - 1. da ba. ja.ka.Tha. saMThANA / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] . tiloyapaNNattI [ gAthA : 170-172 Urdhvalokake vyAsa evaM U~cAIkA pramANa seDhIe satta-bhAgo urima-loyassa hodi muh-vaaso| paNa-guNido tambhUmI usseho tassa igi-seThI // 17 // / 7 / 75 / artha :-Urvalokake mukha kA vyAsa jagacchaNIkA sAtavA~ bhAma hai aura isase pA~caguNA ( 5 rAjU) usakI bhUmikA vyAsa tathA U~cAI eka jagacchaNI pramANa hai // 170 / / vizeSArtha :-Urdhvaloka, madhyalokake samIpa eka rAjU , madhyameM 5 rAjU aura Upara eka rAjU caur3A evam 7 rAnU U~cA hai| sampUrNa Urdhvaloka aura usake ardhabhAgakA ghanaphala tiya-guNido satta-hido uvarima-loyassa ghaNaphalaM lono| tassaddha khettaphalaM tiguNo codasa-hido logo // 11 // artha :-lokako tInase guNA karake usameM sAtakA bhAga denepara jo labdha prAve utanA UrdhvalokakA dhanaphala hai aura lokako tInase guNA karake usameM caudahakA bhAga denepara labdharAzi pramANa Urbaloka sambandhI prAdhe kSetrakA ghanaphala hotA hai / / 171 / / vizeSArNa :-34343+7= 147 dhana rAjU UrdhvalokakA dhanaphala / 34343 : 14-733 vana rAjU ardha UrvalokakA ghanaphala / UrdhvalokameM asanAlokA ghanaphala chettUNaM 'tasa-gAli 'aNNatthaM ThAvidUraNa vidaphalaM / prANejja taM pamANaM uNavaNNehi vibhatta-loyasamaM // 172 // 1. da, tassapAli / 2. da. ba. agaddha . aTU / 3. da. ka. ja. Tha. viMduphala / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 173-174 ] paDhamo mahAyiAroM [ 47 artha :-Ulokase asanAlIko chedakara mIra use alaga rakhakara usakA ghanaphala nikAleM / usa ghanaphalakA pramANa 46 se vibhakta lokake barAbara hogA / / 172 / / 343 46 =7 dhanarAja trasanAlIkA dhanaphala / basa nAlI rahita evam sahita UrbalokakA dhanaphala himAla duriNado nareno gahile gol-khidi-sNkhaa| tasa-kheta sammilide logo ti-gurago a satta-hido // 173 // artha :--lokako bIsase guNAkara usameM 46 kA bhAga denepara asanAlIko chor3a bAkI UrdhvalokakA ghanaphala tathA lokako tiguNAkara usameM sAtakA bhAga denepara jo labdha prAve utanA vasanAlI yukta pUrNa UrdhvalokakA ghanaphala hai / / 173 / / vizeSArtha :-343 4 2046 = 140 dhanarAjU asanAlI rahita UrdhvalokakA dhanaphala / 343 4 3-:-7= 147 ghanarAjU sanAlI yukta UhmalokakA dhanaphala / sampUrNa lokakA ghanaphala evaM lokake vistAra kathanako pratijJA gharaNa-phalamuvarima-heTThima-loyANaM melidammi seTi-ghaNaM / 'vitthara-rui-bohatthaM vocchaM jANA-yiyapyehi // 174 // artha :-Urdhva evaM adholokake ghanaphalako milA dene para vaha zreNIke ghanapramANa ( loka ) hotA hai / aba vistArameM anurAga rakhanevAle ziSyoMko samajhAne ke lie aneka vikalpoM dvArA bhI isakA kathana karatA hUM / / 14 / / vizeSArtha : UrvalokakA ghanaphala 147+ 166 adholokakA-343 dhanarAjU sampUrNa lokakA ghanaphala hai / athavA 74 747 = 343 ghanarAjU , zreNIkA ghanaphala hai| 1. da. ba, ka. ja Tha. vitthrhi| 2 ka, ja.Tha. bohittha / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 175-177 adholokake mukha evam bhUmikA vistAra tathA U~cAI seDhIe satta-bhAgo hechima-loyassa hodi muha-vAso / bhU-vitthAro seDhI seDi ti ya 'tassa ucchaho / / 17 / / / -|arth :-adholokakA mukha vyAsa zreNIke sAtaveM bhAga arthAt eka rAjU aura bhUmi vistAra jagacchaNI pramANa ( 7 rAjU ) hai, tathA usakI UMcAI bhI jagacchuNI pramANa hI hai / / 17 / / vizeSArtha : adholokakA mukha-vyAsa eka rAjU , bhUmi sAta rAjU aura U~cAI sAta rAjU pramAraNa hai| pratyeka pRthivIke caya nikAlane kA vidhAna bhUmIna muhaM sohiya uccheha-hidaM muhAu bhuumiido| savvesu khettesu pattekaM baDDhi-hANIyo / / 176 / / - - - - - . artha :-bhUmike pramANameMse mukhakA pramANa ghaTAkara zeSameM U~cAIke pramANakA bhAga denepara jo labdha pAve, utanA saba bhUmiyoMmeM se pratyeka pRthivI kSetrakI, mukhakI apekSA vRddhi aura bhUmikI apekSA hAnikA pramANa nikalatA hai / / 176 // vizeSArtha :-Adi pramANakA nAma bhUmi, antapramANakA nAma mukha tathA kramase ghaTanekA nAma hAnicaya aura kramase vRddhikA nAma vRddhicaya hai| mukha aura bhUmimeM jisakA pramANa adhika ho usameMse hIna pramANako ghaTAkara U~cAIkA bhAga denese bhUmi aura mukhakI hAnivRddhikA caya prApta hotA hai / yathA--bhUmi 7 - 1 mukha-67 U~cAI vRddhi aura hAnike cayakA pramANa huaa| pratyeka pRthivIke vyAsakA pramANa nikAlanekA vidhAna takkhaya-baDhi-pamANaM Niya-Niya-udayA-havaM jaicchAe / hINabhahie saMte vAsAriNa havaMti bhU-muhAhito / / 177 / / 1. da. ka, ja.Tha. satta / 2. da. ba. sse| 3.6. ba, 1 6 / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 178-176 ] paDhamo mahAhiyAro [ 46 artha : vivakSita sthAnameM apanI-apanI U~cAIse usa vRddhi aura kSayake pramANako [ 1 ] guNA karake jo guNanaphala prApta ho, usako bhUmi ke pramAragameMse ghaTAnepara athavA mukhake pramANameM jor3a denepara dhyAmakA pramANa nikalatA hai / / 177 / / _ vizeSArtha :- kalpanA kIjiye ki yadi hameM bhUmiko apekSA caturtha sthAnake vyAsakA pramANa nikAlanA hai to hAnikA pramANa jo chaha baTe sAta [ | hai, use ukta sthAnakI U~cAI | 3 rA0 / se guraNAkara prApta hue guNanaphalako bhUmike pramANameMse ghaTA denA cAhie / isa vidhise caturtha sthAnakA vyAsa nikala paaegaa| isIprakAra mukhakI apekSA caturtha sthAnake vyArAko nikAlaneke lie vRddhike pramANa [2 ] ko ukta sthAnakI U~cAI ( 4 rAjU ) se guNA karake prApta hue guNanaphalako mukha meM jor3a denepara vivakSita sthAnake vyAsa kA pramANa nikala paaegaa| udAharaNA-.x3-30: / - ....'' mUsliI prArtha prayAnakA vyAsa / 144=14; 14+mukhara- mukhako akSA caturthasthAnakA vyAsa / adholokagata sAtakSetroMkA dhanaphala nikAlane hetu guNakAra evaM prAkRti 'uNavaraNa-bhajida-seDhI aTTha su ThANesu ThAvidUraNa kame / 'vAsa?' 'guNaprArA sattAdi-chakka vaDhi-gadA // 17 // 17 / 4.13 / 16 1 1425 / 4431 / 3437 1 4143 | 4 | satta-ghaNa-harida-loyaM sattesu ThANesu ThAvidrUNa kme| vidaphale guNayArA dasa-pabhavA chakka-bar3hi-gadA // 17 // 343 10 1663 16 |333 22 633 28 1366 34 | 363.40 1333 46 | artha :-- zreNI meM unacAsakA bhAga denepara jo labdha prAve use kramazaH pATha jagaha rakhakara vyAsake nimitta guNA karaneke lie prAdimeM guNakAra sAta haiM / punaH isake Age kramaza: chaha-chaha muNakArako vRddhi hotI gaI hai / / 17 / / zreNIpramAraNa rAju 7; yahA~ Upara se nIce taka prApta pRthiviyoMke vyAsa kramazaH 47; x13: 416; 25; 431; x 37; x 43, x 46 / / 17 / / -- 1.ba. ugavaNajjida / 2. da. ja. ka.. tthaann| 3. da. vAsaddha, ma. vAsattaM / 4. ba. vAsaddha murgnnaae| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] tiloyANNattI [ gAthA : 176 artha:-sAtake ghana arthAt tInasau tayAlIsase bhAjita lokako kramazaH sAta sthAnoMpara rakhakara adholokake sAta kSetroM se pratyeka kSetrake ghanaphalako nikAlane ke lie prAdimeM muNakAra dasa aura phira isake prAge kramaza: chaha-chahakI vRddhi hotI gaI hai / / 176 / / lokakA pramANa 343, 343 (7) = 1; tathA uparyukta sAta pRthiviyoMke ghanaphala kramazaH 14 10; 14 16; 1422; 14 28; 14 34; 1440 aura 1446 dhana rAjU prApta hoMge // 17 // vizeSArtha :-( donoM gAthAoMkA ) adholokameM sAta pRthviyA~ haiM aura eka bhUmi kSetra, lokakI antima sImAkA hai, isaprakAra pAThoM sthAnoMkA vyAsa prApta karane ke lie zreNI ( 7) meM 46 kA bhAga dekara arthAt ko kramaza: 7, (7+ 6 )= 13, ( 13 + 6 ) = 16, ( 16+6)- 25, (25+6) =31, (31+6)=37, (37+6)=43 aura (43+6)=46 se guNita karanA caahie| uparyukta ATa vyAsoMke madhya meM 7 kSetra prApta hote haiN| ina kSetroMkA ghanaphala nikAlaneke lie 343 se bhAjita loka arthAt ( 3 )=1 ko sAta sthAnoMpara sthApita kara kramaza: 10, 16, 22, 28, 34, 40 aura 46 se guNA karanA cAhie yathA pRzciyoMke ghanaphala : 14105 10dhana rana --~- - '1516 = 16 dhanarAta----- 1470 9ena gaur3AI ------- , " 1422622 "" 6424-28- - - 43-3804 5.34, " ext- " -- - 53 // " 3.6 " " -- - 7 ena caur3AI 9440-Fon"- --------- - - x46%3D46 dhanarAja Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [51 gAthA : 150 ] paDhamo mahAhiyAroM pUrva-pazcimase adholokakI U~cAI prApta karanekA vidhAna evaM usakI prAkRti udano havedi punyAvarehi loyaMta-ubhaya-pAsesu / ti-nu-igi-rajju-pavese seDhI du-ti-'bhAga-tida-seDhoro // 10 // artha :-pUrva aura pazcimase lokake antake donoM pArzvabhAgoMmeM tIna, do aura eka rAjU praveza karanepara U~cAI kramazaH eka jagacchraNI, zreNIke tIna bhAgoMmase do-bhAga aura zreNIke tIna bhAgoMmeMse eka bhAga mAtra hai / / 180 / / vizeSArtha :-pUrva dizA sambandhI lokake antima chorase pazcimakI aora 3 rAjU jAkara yadi usa sthAnase lokakI U~cAI mApI jAya to U~cAiyAM kramaza: jagacchaNI pramANa arthAt 7 rAjU, do rAjU jAkara mApI jAya to rAjU aura yadi eka rAjU jAkara mApI jAya to rAjU prApta hogii| pazcima dizA sambandhI lokAntase pUrvakI ora calane parabhI lokakI yahI U~cAiyAM prApta hoNgii| zaMkA :-do rAja Age jAkara lokakI U~cAI 14 rAjU prApta hotI hai yaha kaise jAnA jAya ? 1. [ dutibhAganidiyaseTIgro ] / 2. ka. prati se / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 | tiloyapaNNattI [ gAthA : 181 samAdhAna :- 3 rAjU dUrI para jaba U~cAI 7 rAjU hai, taba do rAjU dUrI para kitanI U~cAI prApta hogI ? isa trairAzika niyamase jAnI jAtI hai / yathA rAj istU anjU saM trikoNa evaM lambe bAhu yukta kSetrake ghanaphala nikAlane kI vidhi evaM usakA pramANa bhuja- paDibhuja - miliddha vidaphalaM vAsamudaya-veda-havaM / 'ekkAyayatta-bAhU vAsaddha-havA ya veva-hadA // 181 // artha :- [1] bhujA aura pratibhujAko milAkara prAdhA karanepara jo vyAsa ho, use U~cAI aura moTAIse guNA karanA caahie| aisA karanese trikoNa kSetrakA ghanaphala nikala prAtA hai / [2] eka lambe bAhuko vyAsake Adhe se guNAkara puna: moTAIse guNA karanepara eka lambe bAhu-yukta kSetrake ghanaphalakA pramANa AtA hai / / 181 // vizeSArtha : - gA0 180 ke vizeSArtha lambI rekhAkA nAma bhujA aura OM rAja lambI rekhA (*+ *} == OM5 rAjU hai / isako AdhA karane para ( aura moTAI kA guNA kara dene para (3 x) = caturbhujakA ghanaphala hai / citraNa meM "sa" nAmaka viSama caturbhujameM 7 rAjU kA nAma pratibhujA hai / ina donoMkA jor3a 3 ) - rAjU prApta hote haiN| inameM UMcAI arthAt 40 ghana rAjU "rA" nAmaka viSama x = rh isIprakAra "ba" caturbhujakA ghanaphala bhI prApta hogA / yathA : rAjU bhujA + rAjU pratibhujA = rAjU / tatpazcAt ghanaphala = x 3 + = 31 arthAt 241 ghanarAjU "ba' nAmaka viSama caturbhujakA ghanaphala prApta hotA hai / yahI dhanaphala gAyA 182 meM darzAyA gayA hai / 1. da. ekkAyajatta, ja. ka. Tha. ekkAyasatta / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 182-183 ] padamo mahAhiyAro [ 53 ____ "pra" kSetra trikoNAkAra hai ataH usameM pratibhujAkA abhAva hai| a kSetrakI bhujAkI lambAI rAjU aura kSetrakA vyAsa eka rAjU hai / lambAyamAna bAhu ( 8 ) ko vyAsake Adhe (1) se praura moTAIse guNita kara denepara lambe ghAhu yukta trikoNa kSetrakA kSetraphala prApta ho jAtA hai / yathA : *434 arthAt 8, dhanarAjU 'a' trikoNa kSetrakA ghanaphala prApta huA / yahI kSetraphala gAthA 182 meM darzAyA gayA hai| abhyantara kSetroMkA ghanaphala vAdAla-harida-loyo vidaphalaM codasAvahiva-lopro / tambhatara-khettAraNaM paNa hada-lopro vudAla-hido // 12 // artha :- lokako bayAlIsase bhAjita karanepara, caudahase bhAjita karanepara aura pA~case guriNata evaM bagAlIsase bhAjita karanepara kramaza: (a.ba.sa.) abhyantara kSetroMkA dhanaphala nikalatA hai||182|| vizeSArtha : -343 : 42 = dhanarAjU 'a' kSetrakA ghanaphala / 343 : 14= 24 dhana rAjU 'ba' kSetrakA ghanaphala / 3434542-401 dhanarAjU 'sa' kSetrakA ghanaphala / noTa :.. ina tInoM ghanaphaloMkA citraNa gAthA 180 ke vizeSArtha meM aura prakriyA gA0 181 ke vizeSArthameM darzA dI gaI hai| sampUrNa adholokakA dhanaphala edaM kheta-pamANaM melida sayalaM pi du-guriNadaM kAdu / majhima-khette milide 'cau-guNido saga-hido logo||183|| - - - --.. 1. da.ba. ka.ja.Tha. cauguriNade sghide| 22. ja. 2. / / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNyAttI [ gAthA : 184 artha :-uparyukta ghanaphaloMko milAkara aura sakalako dugunAkara isameM madhyama kSetrake enaphalako jor3a denepara cArase guriNata aura sAtase bhAjita lokake barAbara sampUrNa adholokake ghanaphalakA pramANa nikala pAtA hai / / 183 / / vizeSArthaH / gA0 180 ke citraNa meM a, ba aura sa nAmake do-do kSetra haiM, ata: / 243+405 -- 736 dhanarAjUmeM 2 kA guNA karanese (73342) 147 ghanarAjU prApta huA / isameM madhyakSetra arthAt asanAlIkA (74147) = 46 ghanarAjU jor3a denese ( 147 - 49)- 166 dhanarAjU pUrNa adholokakA ghanaphala prApta huaA, jo saMdRSTi rUpa 343447 rAjUke barAbara hai| laghu bhujAoMke vistArakA pramANa nikAlanekA vidhAna evaM prAkRti rajjussa satta-bhAyo tiya-cha-du-paMcekka-cau-sahi havA / khullaya-bhujANa raMdA vasAdI yaMbha bAhirae // 14 // 13 1 1 1 5 / 141 ! 14 ! 17 | artha :--rAjUke sAtaveM bhAgako kramazaH tIna, chaha, do, pA~ca, eka, cAra aura sAtase guNita-karanepara vaMzA AdikameM stambhoMke bAhara choTI bhujAoMke vistArakA pramANa nikalatA hai // 184 // _ vizeSArtha :-sAta rAjU caur3e aura sAtarAjU U~ce adholokameM eka-eka rAjUke antarAlase jo U~cAI-rUpa rekhAe~ DAlI jAtI haiM, unheM stambha kahate haiM / stambhoMke bAharavAlI choTI bhujAoMkA pramANa prApta karaneke lie rAjUke sAtaveM (3) bhAgako tIna, chaha, do, pA~ca, eka, cAra aura sAtase guNita karanA cAhie / isakI siddhi isaprakAra hai : ___ adholoka nIce sAta rAjU aura Upara eka rAjU caur3A hai| bhUmi ( 7 rAjU ) meM se mukha ghaTA denepara ( 7 -- 1= ) 6 rAjUkI vRddhi prApta hotI hai / jaba 7 rAjUpara 6 rAjUkI vRddhi hotI hai taba eka rAjUpara rAjUkI vRddhi hogii| prathama pRthibIkI caur3AI OM arthAt eka rAja aura dUsarI pRthivIkI (+ ) rAjU hai / isIprakAra tRtIya Adi zeSa pRthyiyoMkI caur3AI kramaza: 25 3. OM aura rAjU hai ( yaha caur3AI gA0 178, 176 ke citraNameM darzAI gayI hai ), adholokakI bhUmi antameM arthAt sAta rAjU hai| dUsarI aura tIsarI pRthivIke mukhoMmeMse bIca (sanAlI) kA eka-eka rAju kama kara denepara kramaza: aura rAjU avazeSa rahatA hai, isakA prAdhA kara denepara pratyeka dizAmeM aura rAjU bAharakA kSetra rahatA hai / cauthI-pA~cavIM pRthviyoMke mukhoMmeMse bIcake tIna arthAt rAjU ghaTA denepara zeSa (2-2) aura ( -3') " rAjU zeSa rahatA hai, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 185 ] paDhamo mahAhiyAro inakA AdhA karanepara pratyeka dizAmeM bAhya choTI bhujAkA vistAra kramazaH aura rAjU rahatA hai / 6ThI aura 7 vIM pRzviyoMke mukhoM tathA lokake antameMse pAMca-pAMca rAjU nikAla denepara kramazaH ( -1) , ( -2) aura (19 - 15)=14 rAjU avazeSa rahatA hai / inameM se pratyekakA prAdhA karanepara eka dizAmeM bAhya choTI bhujAkA bistAra kramazaH , aura rAjU prApta hotA hai, isIlie isa gAthAmeM ko tIna Adise guriNata karaneko kahA gayA hai / yathA : uparyukta citraNa meM : ga meM 66GNCAl jha meM loyaMte rajju-gharapA paMca cciya addha-bhAga-saMjuttA / sattama-khidi-pajjaMtA aDDhAijjA havaMti phuDaM // 18 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] ___ tiloyapagattI [ gAthA : 186-187 artha :-lokake anta taka ardhabhAga sahita pAMca (53) dhanarAjU aura sAtavIM pRthivI taka bAI dhanarAjU pramANa ghanaphala hotA hai / / 185 / / (I)-24147 = : ghanarAjU; | (+) : 24147 ]= dhanarAjU / vizeSArtha :- gAthA 184 ke citraNameM Ta Tha The deM kSetrakA ghanaphala nimnalikhita prakArase hai : lokake antameM Tha The bhujAkA pramANa rAjU hai aura saptama puthivIpara Ta de bhujAkA pramANa rAjU hai / yahA~ gA0 181 ke niyamAnusAra bhujA (8) aura pratibhujA (OM) kA yoga (+), rAjU hotA hai, isakA prAdhA (0x3 huaa| isako eka rAjU vyAsa aura sAta rAjU moTAIse guriNata karane para (1944) arthAt 5 dhanarAjU ghanaphala prApta hotA hai| saptama pRthivIpara jha Ta Ta meM kSetrakA ghanaphala bhI isI bhA~ti hai .bhujA Ta Ta rAjU hai aura pratibhujA jha meM rAjU hai / ina donoM bhujAoMkA yoga (+)= rAja hayA / isakA artha karanepara (x)- rAjU prApta hotA hai / ise eka rAjU vyAsa aura 7 rAjU moTAIse guriMgata karanepara (22xFx)- 5 arthAt 21 dhanarAjU dhana phala prApta hotA hai / ubhasi parimANaM bAhimmi abhaMtarammi rajju-gharaNA / chavikhavi-peraMtA terasa vorUva-parihattA // 186 // 33.13 bAhira-chambhAesu" pradaraNIdesuhavedi ayasesaM / sa-tibhAga-chakka mettaM taM ciya abhaMtaraM khettaM // 187 // artha:-chaThI pRthivItaka bAhya aura abhyantara kSetrauMkA mizradhanaphala do se bibhakta te raddha dhanarAjU pramANa hai 11186 // / (+): 24 147 ] = ghanarAjU / 1. da. ba, ka, ja. ka. vaahirchnbhaasesu| 2. da. ba. avses| 3. da. ba.. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 188-186] paDhamo mahAhiyAro [ 57 artha :-..-chaThI pRthivI taka jo bAhya kSetrakA ghanaphala eka bade chaha (2) ghanarAjU hotA hai, use uparyukta donoM kSetroMke jor3a rUpa ghanaphala ( dhanarAja ) meM meM ghaTA danapara zeSa eka vibhAga (3) sahita chaha ghanarAjU pramANa abhyantara kSetrakA ghanaphala samajhanA cAhie / / 187 // {"+2 )x.x7= ghana rA0 bAhyakSetrakA dhanaphala / 3....-1 ghanarAjU abhyantara kSetrakA ghanaphala / vizeSArtha : chaThI pRthivI para cha ja jha meM cha bAhya aura sabhyantara kSetrase mizrita kSetrakA ghanaphala isaprakAra hai: jha meM aura meM maiM = hai, ataH jha meM - (+)I hotA hai| aura cha cha- hai, ina donoM bhujAnoMkA yoga (+)="rAjU huprA / isameM pUrvokta kriyA karane para (3xxx 1) dhanarAjU dhanaphala prApta hotA hai / isameMse bAhma trikoNa kSetra ja jha jha kA ghanaphala (3xx U~047) vanarAjU ghaTA dene para cha ja meM meM che abhyantara kSetrakA dhanaphala (23-1)= arthAt 61 ghanarAjU prApta hotA hai| prAhuTTha rajju-ghaNaM ghUma-pahAe smaasmutttthi| paMkAe carimaMte igi-rajju-ghaNA ti-bhAgUraNaM // 18 // 1343 / 3 / 3433 / rajju-gharaNA saptacciya chabbhAgUNA cauttha-puDhavIe / abhaMtarammi bhAge kheta-phalassa-ppamANamivaM // 19 // artha :-dhUmaprabhA paryanta ghanaphalakA jor3a sAr3he tIna ghanarAjU batalAyA gayA hai, aura paMkaprabhAke antima bhAgataka eka vibhAga (3) kama eka dhanarAjU pramANa ghanaphala hai / / 18 / / [(3+1)24 147 ] ghana rA0; (2) xx7=1 gha0 rA0 brAhmakSetrakA ghanaphala / partha:- -cauthI pRthivI paryanta abhyantara bhAgameM ghanaphalakA pramANa eka baTe chaha (1) kama sAta ghanarAja hai // 186 / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] tiloyapaNAtI [ gAthA : 160-161 [(+):24147]-3= ghanarAjU abhyantara kSetrakA ghanaphala / vizeSArya :-pA~cavIM pRthivI para ca cha che ce kSetrakA dhanaphala isaprakAra hai --bhujA cha che 7 aura pratibhujA ca ca / hai, donoMkA yoga (+3)- hai / isameM pUrvokta kriyA karanepara (3xx 147)- arthAta 33 dhanarAja ghanaphala paMcama pRthivIkA prApta hotA hai / ___cauthI pRthivI para ga gha ca ce ga bAhya aura abhyantara kSetrase mizrita kSetrakA ( bAhyakSetrakA evaM abhyantara kSetrakA bhinna-bhinna) ghanaphala isaprakAra hai-ca = 3 aura ce ca = hai, prataH (+3) bhujA hai tathA ga ge= pratibhujA hai| +- rAjU prApta huaa| bhaxx 147=11 dhanarAjU vAhyAbhyantara donoMkA mizraghamaphala hotA hai| isameM se bAhya trikoNa kSetrakA ghanaphala (ixxOMx7) ghanarAjU ghaTA denepara (15-1)= dhanarAjU ga gha ce ceMge abhyantara kSetrakA ghanaphala prApta hotA hai / rajju-dharaNaddha Nava-hada-tabiya'-khidIe duijja-bhUmIe / hodi divaDDhA edo meliya duguNaM gharapo kujjA // 10 // meliya duguNide 343 63/ 'tettIsabbhahiya-sayaM sayalaM khettAraNa sayva-rajjughaNA / te se savve milidA doNi sayA hoti cau-hINA // 161 // / 133 milide 13 166/ artha :-artha (3) ghanarAjUko no se guNA karanepara jo guNanaphala prApta ho, utanA tIsarI pRthivI-paryanta kSetrake ghanaphalakA pramANa hai aura dUsarI pRthivI paryanta kSetrakA ghanaphala Der3ha ghanarAjU pramANa hai| ina saba ghanaphaloMko jor3akara donoM taraphakA ghanaphala lAneke lie use dugunA karanA cAhie / / 160|| [ +3)24147] = 0 rA0; : 24147-3 ghanarAjU / yoga- +:++ ++ + +:+3-1 2x320" =63 dhanarAjU / 1. da. ba. tadIya / 2. ba. tettIsasababhahiya chettANa / da ja. ke. Tha. tesIsabhahiya sayaM sayavettANa / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 162 ] par3hamo mahAhiyAro [ 56 artha :-uparyukta ghanaphalako dugunA karanepara donoM (pUrva-pazcima) taraphakA kula ghanaphala vesaTha dhanarAjU pramANa hotA hai / isameM saba arthAt pUrNa eka rAjU pramANa vistAra vAle samasta (16) kSetroMkA ghanaphala jo eka sau taiMtIsa ghanarAjU hai, use jor3a denepara cAra kama do sau arthAt ekasau chayAnavai ghanarAjU pramANa kula pradholokakA ghanaphala hotA hai / / 161|| 63 + 133 = 166 ghanarAjU / vizeSArya :-tIsarI pRthivIpara kha ga ge khe kSetrakA ghanaphala----bhujA ga geM= +3, kha khe pratibhujA tathA ghanaphala-3x34147= dhanarAjU ghanaphala prApta hotA hai| dUsarI pRthivIpara ka kha khe eka trikoNa hai| isameM pratibhujAkA abhAva hai| bhujA kha khe tathA ghanaphala xzx147= arthAt 13 ghanarAjU ghanaphala prApta hotA hai / ina saba ghanaphaloMko jor3akara donoM prorakA ghanaphala prApta karaneke lie use dugunA karanA cAhie / yathA - 3+5+ + +: + + +3 = 33 + 15+ 1 + 38 + 21+4+41+27 +6=4Ex- 318 = 63 ghanarAjU arthAt donoM pArzvabhAgoMmeM banane vAle sampUrNa viSama caturbhujoM aura trikoNoM kA ghanaphala 63 dhanarAjU pramANa hai / isameM eka rAjU U~ce, eka rAjU caur3e aura sAta rAjU moTe 16 kSetroMkA ghanaphala=(19x14 147) = 133 dhanarAjU aura jor3a denepara adholokakA sampUrNa ghanaphala (133 + 63)-166 ghanarAjU prApta ho jAtA hai| Urdhvalokake mukha tathA bhUmikA vistAra evaM U~cAI ekkakka-rajju-mettA uvarima-loyassa hoti muha-vAsA / heTThovari bhU-vAsA paNa rajjU seTi-addhamuccheho // 162 // cha / 7 / bhu / 75 / / / artha :-Urdhvalokake adho aura Urdhva mukhakA vistAra eka-eka rAjU , bhUmikA vistAra pAMca rAjU aura U~cAI ( mukhase bhUmi taka ) jaganchaNIke ardhabhAga arthAt sAr3he tIna rAjU-mAtra hai / / 162 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ] tilopaNatI [ gAthA : 163-194 UrdhvalokakA Upara evaM nIce mukha eka rAjU bhUmi pA~ca rAjU aura utsedha-bhUmi se nIce " 33 rAjU tathA Upara bhI 33 rAjU hai / UrdhvalokameM daza sthAnoM ke vyAsArtha caya evaM guNakAroMkA pramAraNa muhAdu bhUmIdo / satta-parihattaM // 163 // bhUmIe muhaM sohiya uccheha - hivaM svaya- vaDDhINa pamANaM praDa-rUvaM 5 / artha :- bhUmimeMse mukhake pramANako ghaTAkara zeSa meM U~cAIkA bhAga denepara jo labdha prAve, utanA pratyeka rAjapara mukhakI apekSA vRddhi aura bhUmikI apekSA hAnikA pramANa hotA hai / vaha pramANa sAtase vibhakta ATha aMka mAtra arthAt prATha baTe sAta rAjU hotA hai / / 193 / / Urdhvaloka meM bhUmi 5 rAjU, mukha eka rAjU aura U~cAI 33 arthAt rAjU hai rAjU pratyeka rAjU para vRddhi aura hAnikA pramANa / vyAsakA pramANa nikAlanekA vidhAna 5 - 1 = 4; 4 / 5 = takya- vaDDhi - pamANaM jiya-jiya-udayA-hadaM jaicchAe / hIraNa bhahie saMte vAsAriNa havaMti bhU-muhAhito // 164 // artha :- usa kSaya aura vRddhike pramANako icchAnusAra apanI-apanI U~cAI se guNA karane para jo kucha guNanaphala prApta ho use bhUmimeM se ghaTA dene athavA mukhameM jor3a denepara vivakSita sthAnameM vyAsakA pramANa nikalatA hai // 164 // udAharaNa :- sAnatkumAra mAhendra kalpakA vistAra - U~cAI 3 rAjU, caya u rAjU aura mukha 1 rAjU hai / 3 tathA 24 + 1 = bhu arthAt 4 rAjU dUsare yugalakA vyAsa prApta huA / bhUmi apekSA - dUsare kalpakI nIcAI 3 rAju, bhUmi 5 aura caya rAjU hai 3 x 1 5 - 54 = 1 yA arthAt 43 rAjU vistAra prApta huA / 1 ba. sattapahihatya, da. ja. ka. Tha. sattapaviddatthaM / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 61 mAyA : 165.13 / mo mahAhiyAro Urdhvalokake vyAsako vRddhi hAnikA pramANa aTu-guNidega-seDhI uNavaNNahidammi hodi jaM lddh| sa cceya' vahi-hAraNI uvarima-loyassa vAsAraNaM // 16 // artha :- zreNI ( 7 rAjU) ko pAThase guNitakara usameM 46 kA bhAga denepara jo labdha bhAve, utanA Urca lokake vyAsakI vRddhi aura hAnikA pramANa hai / / 165 / / yathA -zreNI-748=56 / 56:46 = rAjU kSaya-vRddhikA pramANa / Urvalokake daza kSetroMke adhobhAgakA vistAra evaM usakI AkRti rajjUe satta-bhAgaM isasu ThANesu ThAvivUNa tako / sattoNavIsa - igitIsa - paMcatIsekkatosehi // 166 / / 'sattAhiyavIsehi tevIsehi tahoNabIseraNa / paNNarasa vi sahi tammi hade uvari vAsANi // 16 // 1xr7 | 16 / jha31 / 4435 / 31 / 4.27 1 423 | 16 | 15 | 17 / artha :- rAjUke sAtaveM bhAgako kramaza: dasa sthAnoMmeM rakhakara usako sAta, unnIsa, ikatIsa, paiMtIsa, ikattIsa, sattAIsa, teIsa, unnIsa, pandraha aura sAta se guNA karanepara Uparake kSetroMkA vyAsa nikalatA hai / / 166-167 / / vizeSArtha :-Urbalokake prArambhase loka paryanta kSetrake dasa bhAga hote haiM / una uparima dasa kSetroMke adhobhAgameM vistArakA krama isaprakAra hai -- brahmaloka ke samIpa bhUmi 5 rAjU, mukha eka rAjU aura U~cAI 33 rAjU hai tathA prathama yugalakI U~cAI 13 rAjU hai / bhUmi 5 - 1 mukha' = 4 rAjU avazeSa rahe / jabaki 6 rAjU U~cAI para 4 rAjUkI vRddhi hotI hai, taba 13 rAjU para (Y=xix )=12 rAjU vRddhi prApta huii| prArambhameM UrvalokakA vistAra eka rAjU hai, usameM 11 rAjU vRddhi jor3anese prathama yugalake samopakA vyAsa (++33) rAjU prApta hotA hai| prathama yugalase dUsarA yugala bhI 13 rAjU U~cA hai ataH (+3), rAjU byAsa sAnatkumAra-mAhendra svargake samIpa hai / yahA~se brahmaloka : rAjU U~cA 1. ba. ka. sadhne y| 2. da, ka. ja.Tha sattAdima, ca, sttaadivisedi| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 168-166 hai / jabaki rAjUkI U~cAIpara 4 rAjUkI vRddhi hotI hai, taba : rAjU para (Y=xx3) ko vRddhi hogI / ise meM jor3a denepara (A+)=1 rAjU yA 5 rAjU vyAsa tIsare yugalake samIpa prApta hotA hai| isake mA pratyeka yugala rAjUko U~cAI para hai, ataH hAnikA pramAe bhI rAjU ho hogaa| - rAjU vyAsa lAntava-kApiSTake samIpa' - rAjU vyAsa zukramahAzuRke samIpa, 4 - = rAjU vyAsa satAra-sahasrArake samIpa, -- rAjU vyAsa mAnata-prANatake samIpa aura -3" rAjU vyAsa prAraNa-acyuta yugala ke samIpa prApta hotA hai| yahA~se lokake anta takakI U~cAI eka rAjU hai| jaba rAjUkI UMcAI para 4 rAjUkI hAni hai, taba eka rAjUkI U~cAIpara (Y=xxt)= rAjUkI hAni prApta huii| ise ' rAjUmeMse ghaTAne para (17-) arthAt lokake antabhAgakA byAsa eka rAjU prApta hotA hai / yathA ON 11. Urdhvalokake dazoM kSetroMke ghanaphalakA pramANa uNadAlaM paNNatari tesIsaM tettiyaM ca ugatIsaM / 'paraNavIsamevIsaM 'sattarasaM taha ya bAbIsaM // 18 // edAriNa ya pattekkaM ghaNa-rajjUe daleNa guNivANi / meru-talAdo uri uri AyaMti viraphalA // 166 / / 1. ba. pnnuviis| 2. da. ja.Tha. sattArasa / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. gAthA : 166 | 7 75 = 33 San = 36 = 343 / 2 / 343 / 2 25 = / 2433 / 343 | 2 | 343 | 2 | 343 / 2 / 343 / 2 343 / 2 artha :-- unatAlIsa, pacahattara tetIsa tetIsa unatIsa paccIsa, ikkIsa sataraha aura bAIsa, inameM se pratyekako ghanarAjUke prabhAga se guNA karanepara me talase Upara-Upara kramaza: ghanaphalakA pramAraNa AtA hai / / 166 166 / yugaloM ke nAma saudharmezAna 2) sAnatkumAra- mAhendra 3) brahmabrahmottara 4) lAMn2ava kA0 5 zukra- mahAzu 6 satAra - saha0 Anata prA0 8 prAraNa acyuta uparima kSetra udAharaNa -- 'muhabhUmijogadale' ityAdi niyama anusAra saudharmase sarvArthasiddhi paryanta kSetroMkA ghanaphala isaprakAra hai - B. / bhUmi mukha yoga ardhabhAga phala + = X = X 18+ + = = = = sy + + 5 + 15 padamo mahAyA = 17 | = 343 / 2 / 343 / 2 loka 111 1 UrdhvalokakA ghanaphala prApta huA / 27 OM = 3 x OMOMOM 1722 / jg x == |t x 1 = Sx + + == X ghanaphala yoga + + X X =x - !! === = 11 pegh U~cAI | moTAI X x x x 4 x 2 x ** 3x X 4 x 48 x 2 x XXX X X 2x 1x 1 x 7 7= 7 7= 7= -6 7= 7 7--- ghanaphala 3 yA 166 60 rA0 yA 372, 33 yA 163 yA 163 | 63 33 yA 143 35 yA 123 21234 yA yA 103, yA 11 "" " Jr " 13 " 11 " " 15 32 " gz 10 + 2 == 147 ghanarAjU sampUrNa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] tiloyapaNNattI gAthA : 200 stambhoMkI U~cAI evaM usakI prAkRti dhaMbhucchehA' puvAvarabhAe bamhakappa-pariNadhIsu / ekka-du-raNju-pavese heTThovari 'cau-du-gahide seDhI // 20 // artha :-brahmasvargake samIpa pUrva-pazcima bhAgameM eka aura do rAjU praveza karanepara kramaza: nIce-Upara cAra aura do se bhAjita jagacchreNI pramANa stambhoMkI U~cAI hai / / 20 / / stambhotsedha :---1 rAjUke praveza meM : rAjU; do rAjUke pravezameM 3 rAjU / vizeSArga :-UrdhvalokameM brahmasvargake samIpa pUrva dizAke lokAntabhAgase pazcimakI proya eka rAjU pAge jAkara lambAyamAna ( a ba ) rekhA khIMcane para usakI U~cAI : rAjU hotI hai / isI prakAra nIcekI aora bhI ( a sa ) rekhA kI lambAI 1 rAjU pramANa hai| usI pUrva dizAse do rAjU Age jAkara Upara-nIce ka kha aura ka ga rekhAnoMkI U~cAI : rAjU prApta hotI hai / yathA 1. da. thNbhuccheho| 2. da. caudagehi, ja. Tha, caudahi, ba. ka. caudugahide / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 201-202 ] paDhamo mahAhiyAro [ 65 stambha-antarita kSetroMkA dhanaphala chappaNa-harido logo 'ThANesu dosu utriya guNidanyo / eka-tiehi e6 thaMbhaMtaridAraNa vidaphalaM // 201 // evaM viya', vidaphalaM saMmeliya cau-guriNadaM hodi tassa kADhUNa / majjhima-khete milide tiya-guNido saga-hido lozro // 202 / / artha :-chappanase vibhAjita loka do jagaha rakhakara use kramaza: eka aura tInase guNA karanepara stambha-antarita do kSetroMkA ghamaphala prApta hotA hai / / 201 / / isa ghanaphala ko milAkara aura usako cArase guNAkara usameM madhyakSetra ke ghanaphala ko milA dene para pUrNa UrdhvalokakA ghanaphala hotA hai / yaha ghanaphala tInase guNita aura sAtase bhAjita lokake pramANa hai| 343:5641-61343.:-5643-181 34343+7=147 dhanarAja ghnphl| vizeSArtha :- gAthA 200 se sambandhita citraNameM stambhoMse antarita eka pArzvabhAgameM UparakI aora sarvaprathama pa pha aura ma se veSTita trikoNa kSetrakA ghanaphala isaprakAra hai uparyukta trikoNa meM pha ma bhujA eka rAjU hai / isameM pratibhujA kA abhAva hai| isa kSetrakI U~cAI , rAjU hai, ata: (143xxk)- 4. arthAt 66 ghanarAjU prathama kSetrakA ghanaphala usI pArzvabhAgameM pa ma ca cha jo viSama-caturbhuja hai, usakI cha ca bhujA aura e ma pratibhujA hai|+hai-- / .xxxt-4 arthAt 153 dhanarAjU dhanaphala prApta hotA hai / ina donoM ghanaphaloMko milAkara yogaphalako 4 se guriNata kara denA cAhie kyoMki avalokake donoM 1. kra. ba. haridalou / ja. da. 3. hridloshro| 2. da. Tha. ja. vAraNesu / 3. da. ba. ka. ja. raviya / 4. ka. padatthaM bhattaridAraNa / 5. ya. ba. edniy| 6. ka. 1 E3 | da. ja. pa. 3 / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 203 205 pArzvabhAgoM meM isaprakAra ke cAra tribhuja aura cAra hI caturbhuja haiN| isa guNanaphalameM asanAlIkA ( 147 x 7 ) = 46 ghanarAjU ghanaphala aura milA denepara sampUrNa UrdhvalokakA ghanaphala prApta ho jAtA hai / yathA -- + *='' x 4 = 68 ghanarAjU ATha kSetroMkA ghanaphala +46 ghanarAjU trasanAlIkA ghanaphala = 147 ghanarAjU sampUrNa UrdhvalokakA ghanaphala prApta hotA hai / yaha ghanaphala tIna se guNita aura sAtase bhAjita lokapramANa mAtra hai arthAt 34343== 147 ghanarAjU pramANa hai / UrdhvalokameM prATha kSudra - bhujAoMkA vistAra evaM AkRti sohammIsArovAra cha rUceya 'rajjUu satta-pavibhattA / khullaya-bhujassa rudaM igipAse hodi loyassa // 203 // 46 6 / artha :- saudharma aura IzAna svargake Upara lokake eka pArzvabhAga meM choTI bhujAkA vistAra sAtase vibhakta chaha ( 3 ) rAjU pramANa hai / / 203 || mAhida- ubarimaMte rajjUmrapaMca hoMti satta-hiMdA / "uNavaNNa-hidA seDhI satta-guNA bamha-paridhIe // 204 // / 5 / 47 / artha :-- mAhendrasvargake Upara anta meM sAtase bhAjita pAMca rAjU aura brahmasvargake pAsa unaMcAsa se bhAjita aura sAtase guNita jagaccha pI pramANa choTI bhujAkA vistAra hai || 204 || mAhendra kalpa 3 rAjU; brahmakalpa ja0 zre0 = 7 arthAt = = 1 rAjU / kApiTTha uvarimaMte rajjUo paMtra hoMti sapta-hidA / sukkassa uyarimaMte satta-hidA ti gurido rajjU // 205 // / 465 4 2 / artha :- kApiSTha svargake Upara antameM sAlase bhAjita pA~ca rAjU, aura zukra ke Upara anta meM sAtase bhAjita aura tInase guNita rAjU pramANa choTI-bhujAkA vistAra hai || 205 || kA0 rA0 ; zu0 rA0 / 1. 6. chacSetra rajjupro, / 2. da. na. ka. ja. Tha, mettaM / 3 da ja upavaNAhidA rajju / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padama mahAhiyAro 'sahasAra- ubarimaMte saga-hida- rajjU ya khulla bhujaru daM / pANada uvarima carine cha rajjU havaMti satta hidA // 206 // | 1 | 6 | gAthA : 206 207 ] artha :-- sahasrArake Upara antameM sAtase bhAjita eka rAjU pramANa aura prANatake Upara bhanta meM sAta se bhAjita chaha rAjU pramANa choTI-bhujAkA vistAra hai / / 206 || saha0 ke rAjU ; prA0 rAjU / paNidhIsu prAraNaccuda kappANaM carima-iMvaya- dhayAgaM / khullama-bhujassa ruMdaM cau rajjUmro harSAti satta-hivA // 207 // 4 4 / artha :- AraNa aura acyuta svargake pAsa antima indraka vimAnake dhvaja - daNDake samIpa choTI-bhujAkA vistAra sAtase bhAjita cAra rAjU pramANa hai || 207|| prAraNa acyuta rAjU / vizeSArtha :- gAthA 203 se 207 taka kA viSaya nimnAMkita citrake AdhAra para samajhA jA sakatA hai : au 16. zuzza. dha 5/76618 1. ja. Tha. madaramma vajUda T Da na zarazala 50 soe zab 2. da7 / + 128. ca za. rA * 1 rA. mIra rAjU rA. ragha 7 1.za. . yi E SVARE +RADIC [ 67 rA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 208-206 saudharmazAna svargake Upara lokake eka pArzvabhAgameM ka kha nAmaka choTI bhujAkA vistAra rAjU hai| mAhendra svargake Upara antameM ga gha bhujAkA vistAra : rAjU, brahmasvargake pAsa ma bha bhujAkA vistAra eka rAjU, kApiSTa svargake pAsa na ta bhujAkA vistAra rAjU, zukrake Upara antameM ca cha bhujAkA vistAra rAjU, sahalArake Upara antameM pa pha choTI-bhujAkA vistAra rAjU, prAraNatake Upara antameM ja jha bhujAkA vistAra rAjU aura prAraNa-acyuta svargake pAsa antima indraka vimAnake dhvajadaNDake samIpa Ta Tha choTI-bhujAkA vistAra : rAjU pramANa hai / Urdhvalokake gyAraha tribhuja evaM caturbhuja kSetroMkA ghanaphalna sohamme dalajuttA ghaNarajjUmo havaMti cattAri / abajudAo di terasa sarapakkumArammi rajjUmo // 20 // pra8 seNa juvAyo ghaNarajjUmohavaMti tiNNi bahi / taM missa suddha-sesaM tesIdI' aTTha-payihattA' // 20 // artha :-saudharmayugala taka trikoNa kSetrakA ghanaphala ardhadhanarAjUse kama pAMca (43) ghanarAjU pramANa hai / sanatkumAra rAja taka vA aura prasAra pogoM ko mizra dhanaphala sADhe teraha ghanarAjU pramANa hai / isa mizra ghanaphalameMse bAhya trikoNa kSetrakA ghanaphala (35) kama kara denepara zeSa AThase bhAjita terAsI ghanarAjU abhyantara kSetrakA ghanaphala hotA hai / / 208-206 / / saMvRSTi :-:24347 - dhanarAjU ghanaphala saudharmayugala taka; 5:24147-15 dhanarAjU ghanaphala sanatkumAra kalpa taka bAhya kSetrakA; [ (33):24347 ] =10 bAhya aura abhyantara kSetrakA mizra ghanaphala ; ** - 25-6 dhanarAjU abhyantara kSetrakA ghanaphala hai / vizeSArtha :-gAthA 203-207 se sambandhita citraNameM saudharmayugala para aba sa se veSTita eka trikoNa hai, jisameM pratibhujAkA prabhAva hai / bhujA ba sa kA vistAra rAjU hai, ata: xsx 3x ghanarAjU ghanaphala saudharmayugala para prApta huA / sanatkumAra yugala paryamta Da ya ba sa la bAhyAbhyantara kSetra hai / ra la rekhA aura i ra rekhA hai, arthAt Da la rekhA (8+3)= 3 rAjU huii| pratibhujA ba sa kA vistAra rAjU hai, ataH + 9 tathA 343 x 7 = 3 panarAjU bAhyAbhyantara mizrita kSetrakA ghanaphala prApta huA / isameMse Da ya ra bAhya trikoNakA ghanaphala 1434147-35 dhanarAjU ghaTA denepara ra ya ba sa la abhyantara kSetrakA ghanaphala 23 - 16 ghanarAjU prApta hotA hai| . . 1.6.ba.si idi / 2. ba. pavihatthA / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 210-212 ] paDhamo mahAhiyAro [ 66 bamhattara- heri rajju-ghaNA tiNNi hoti pattekkaM / taMtaya-kappammi dugaM rajju-ghaNoM' sukka kappammi // 210 // 36. 3136, 3136, 213331 artha :-brahmottara svargake nIce aura Upara pratyeka bAhya kSetrakA ghanaphala tIna ghanarAjU pramANa hai| lAMtava svargataka do ghanarAjU aura zukra kalpa taka eka ghanarAjU pramANa dhanaphala hai // 21 // vizeSArtha :-brahmottara svargake nIce aura Upara arthAt kSetra va Da ra da aura dha tha da raddha samAna mApa vAle haiM / inakI bhujA rAjU aura pratibhujA rAjU pramANa hai, ata: brahmottara kalpake nIce aura Upara vAle pratyeka kSetra hetu +3= 3, tathA ghanaphala = Pxxx7 =3 dhanarAjU pramANa hai| lAMtaSa-kApiSTa para i dha Dha u se veSTita kSetra hetu (32+ 3 )-5, tathA ghanaphala =Fxt x347-2 dhanarAjU prabhAraNa hai| zukra kalpataka e i u ai se veSTita kSetra hetu (+) , tathA ghanaphala =xsx 347-1 dhanarAjU pramANa hai / aDhANadi-vihatto lono sadarassa ubhaya-vidaphalaM / tassa ya bAhira-bhAge rajju-ghaNo aTThamo aMso // 211 // tammissa-suddha-sese havedi abhaMtarammi vidaphalaM / 'sattAvIsehi hadaM rajjU-ghaNamArapama hidaM // 212 // 1. da. va, rajjughaNA / 2. da. 3. ya. / 3. va. ja. 3. sasAbasehi / 4. ja. . dordai / 49 345 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 213 artha :--zatArasvarga taka ubhaya arthAt abhyantara aura bAhyakSetrakA mizra vanaphala aTTAna se bhAjita loka ke pramANa hai| tathA isake bAhyakSetrakA ghanaphala ghanarAjUkA aSTamAMza hai / / 211 // 70 ] artha :- uparyukta ubhaya kSetrake ghanaphalameMse bAhyakSetra ke ghanaphalako ghaTA denepara jo zeSa rahe utanA abhyantara kSetrakA dhanaphala hotA hai| vaha sApha aura sahabhAjita dhanarAjUke pramAraNa hai / / 212 / / ru vizeSArtha :- zatArasvarga paryanta zrI zrI e I ha se veSTita bAhyAbhyantara kSetra hai| ai I rekhA aura e ai rekhA rAjU hai arthAt e I rekhA (+3 ) hai / pratibhujA zrI ha rekhA kA vistAra rAjU hai, ataH + tathA 33 x 7 = ghanarAjU ubhaya kSetroMkA ghanaphala hai, isameM se zrI e ai bAhya trikoNakA ghanaphala xxx 7 = ghanarAjU ghaTA denepara zrI zrI ai I ha abhyantara kSetrakA ghanaphala ( -6) == arthAt 33 ghanarAjU prApta hotA haiM, jo 27 se guNita aura se bhAjita dhanarAjU pramANa (127 = 27, tathA 27/8 33 dhanarAjU ) hai | 5 rajju-gharaNA ThANage aDDhA ijjehi vohi guNidavyA / savyaM meliya du-gukhiya tassi ThAvejja jutte // 213 // artha :- dhanarAjUko kramaza: DhAI aura do se guNA karanepara jo guraNanaphala prApta ho, utanA zeSa do sthAnoMke ghanaphalakA pramANa hai / ina saba ghanaphaloMko jor3akara use dugunAkara saMyuktarUpa se rakhanA cAhie || 213 // : vizeSArtha :- prAnatakalpake Upara kSa zrI ha tra kSetra hetu (3 +3 ) = tathA ghanaphala - 3 3 7 ghanarAja pramANa hai / X 1. ja. Tha =\ 5 = 2 / 70 343 / 2 / 343 343 * / - rAjU pramANa hai / ina sampUrNa ghanaphaloMkA yoga isaprakAra hai- San 343 1 | E 70 343 dhAraNa kalpake uparima kSetra arthAt jJa kSa tra kSetrakA ghanaphala hu~xxx7 == 2 ghana *,al|,adeg|,adeg|<,1/2" = 3 343 343 70 | da. = 56 343 = 3 70 | | | | ka. 343 342 343 2343 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 214-215 ] paDhamo mahAyiAro / 71 1+ + + + + + + + +:+136+25 + 83+24+24 + 16+6+1+27 + 20+16 =280 dhanarAja tribhuja aura caturbhuja kSetra Urdhvalokake donoM pArzva bhAgoMmeM haiM, ataH 36 ghanarAjako do se guriNata karanepara ( 2643) donoM pArzvabhAgoMmeM sthita gyAraha kSetroMkA ghanaphala 70 dhanarAjU pramANa prApta hotA hai| pATha AyatAkAra kSetroMkA aura sanAlIkA ghanaphala etto dala-rajjUNaM ghaNa-rajjUzro vaMti aDavIsaM / ekkoNavaraNa-guriNadA majjhima-khettammi rajju-ghaNA // 214 // |30, 28133 artha :-isake atirikta dala ( ardha ) rAjunoMkA ghanaphala aTThAIsa dhanarAjU aura madhyamakSetra ( asanAlI ) kA ghanaphala 46 se guriNata eka dhanarAjU pramANa arthAt unacAsa dhanarAjU pramANa hai / / 214 / / vizeSArtha :-gyAraha kSetroMke atirikta UrdhvalokameM eka rAjU caur3e aura ardharAjU U~ce vistAra vAle pATha kSetra haiM jinakA ghanaphala (2xixix ) =28 ghanarAjU prApta hotA hai / isIprakAra Urdhvaloka sthita basanAlIkA ghanaphala (14747)=46 dhanarAjU hai / sampUrNa UrdhvalokakA sammilita ghanaphala 'punva-vaNNida-khidINaM rajjUe ghaNA sattarI hoti / ede tiNi vi rAsI sattattAluttara-sayaM melivA / / 21 / / artha :-pUrvameM variNata ina pRthviyoMkA ghanaphala sattara dhanarAjU pramANa hotA hai / isaprakAra ina tInoM rAziyoMkA yoga ekasau seMtAlIsa ghanarAz2a hai, jo sampUrNa UrdhvalokakA dhanaphala samajhanA cAhie / / 215 // 1. da. ba. gRnvrinnd| 2. da. : 78] = 147 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA 216-217 vizeSArtha :- gyAraha kSetroMkA ghanaphala 70 ghanarAjU, madhyavartI ghATa kSetroMkA dhanaphala 28 dhanarAjU aura sanAlIkA ghanaphala 46 ghanarAjU hai| ina tInoMkA yoga (70 + 28 + 46 ) = 147 ghanarAja hotA hai / yahI sampUrNa UrdhvalokakA dhanaphala hai / 72 ] sampUrNa lokake prATha bheda evaM unake nAma graha-vihaM savva-jagaM sAmaNNaM taha ya doNi' cauras / javasurazraM janamajbhaM maMdara sAi-girigaDayaM artha : sampUrNa loka - 1 sAmAnya, do caturasra arthAt 2 Ayata caurasa aura 3 tiryagAyata caturasra, 4 yavamuraja, 5 yavamadhya 6 mandara, 7 dRSya aura girikaTakake bhedase ATha prakAra kA hai / / 216 / / sAmAnya lokakA ghanaphala evaM usakI AkRti sAmANaM seDhi gharaNaM prAyada- caurassa veda-koDi-bhujA / seThI seDhI-zraddha du-guNida-seDhI kamA hoMti // 217 // // 216 / / / / 15151 1. ba. taha doSi / artha :- sAmAnyaloka jagaccha pIke ghanapramANa hai / prAyata caurasa arthAt isakI cAroM bhujAe~ samAna pramAga vAlI haiM / ( tiryagAyata caturasra ) kSetrake vedha, koTi aura bhujA ye tInoM kramazaH jagacchra eNI ( 7 rAjU ), jagacchra pIke ardhabhAga ( 33 rAjU ) aura jagacchre gIse dugune ( 14 rAjU ) pramANa haiM / / 217 / vizeSArtha : --- sAmAnya loka nimnAMkita citraNa ke anusAra jagaccha zI arthAt 7 rAjUke ghana ( 343 ghanarAjU ) pramANa hai / yathA-- Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } gAthA : 217 ]. vaDhano marU) dvrArA .7 rAj 2. Ayata caurasa kSetra nimnAMkita citraNake sadRza arthAt samAna lambAI, caur3AI, U~cAI evaM moTAI ko lie hue hai| yathA [ 73 rAjU Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] tiloyapAttI [ gAthA : 218-220 3. tiryagAyata kSetra kA vedha sAta rAjU, koTi 33 rAjU aura bhujA caudaha-rAjU pramANa hai| yathA - -..- - -ak yabakA pramANa, yavamurajakA ghanaphala evaM usakI prAkRti bhujakoDI vedesu pattekkaM ekkaseDhi parimANaM / samacaurassa khidaue logA doNhaM pi viraphalaM // 21 // / - |- / / = / sattari hida-seDi-gharaNA ekkAe javakhidIe vivaphalaM / taM paMcavIsa pahadaM javamuraya mahIe javakheta // 21 // 'pahado gavehi logo codasa-bhajido ya murava-vidaphalaM / seDhissa ghaNa-pamANaM ubhayaM pi 'havedi jaya-murave // 220 // 1.da. edaM do, ka. ja. Tha. ehdo| 2.6. ja.Tha, yadi . / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mo mahAhiyAro | = | artha : - samacaturasra kSetravAle lokake bhujA, koTi evaM vedha ye pratyeka eka-eka zreNi ( - ) pramANa vAle haiM jisase ( loka kA ) ghanaphala ghanazreNi ( = ) arthAt 343 ghanarAjU pramANa hotA hai / ise do sthAnoM meM sthApita karanA cAhie / / 218 || gAthA : 218-220 ] 106 14 ( isake pazcAt prathama jagaha sthApita ) zreNike ghana ( = ) ko 70 se bhAjita karane para eka jabakSetrakA ghanaphala prApta hotA hai aura dUsarI jagaha sthApita loka [ zreNighana ( 5 ) ] ko 70 se bhAjitakara labdharAziko 25 se guriNata karane para yavamuraja kSetrameM yavakSetrakA ghanaphala = 25 athavA = 5 prApta hotA hai / / 219 / / 14 nause guNita loka meM caudahakA bhAga denepara murajakSetrakA ghanaphala AtA hai| ina donoM ke ghanaphalako jor3ane se jagaccha pIke ghanarUpa sampUrNa yavamuraja kSetrakA ghanaphala hotA hai / / 220 / ma vizeSArtha :- loka arthAt 343 ghanarAjUko yabamurajakI AkRtimeM lAne ke lie lokakI lambAI ( U~cAI ) 14 rAjU, bhUmi 6 rAjU, madhyama vyAsa 33 rAjU aura mukha eka rAjU mAnanA hogA, kyoMki yahAM lokakI prAkRtise prayojana nahIM hai, usake dhanaphalase prayojana hai / yathA- yavamurajAkRti [ 75 jUna 0.j --e Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 221 uparyukta AkRtimeM eka muraja aura donoM pArzva bhAgoMmeM 50 ardhayava arthAt 25 yaba prApta hote haiM / pratyeka ardhayava rAjU caur3A, 6 rAjU U~cA aura 7 rAjU moTA hai| muraja 14 rAjU U~cI, Upara-nIce eka-eka rAjU caur3I evaM madhyameM 33 rAjU caur3I hai / isakI moTAI bhI 7 rAjU hai / ardhayabakA ghanaphala xxx ghanarAjU hai, ata: pUrNa yavakA ghanaphala 3343. arthAt OM dhanarAjU prApta hotA hai / ina pUrNa yavoMko saMkhyA 25 hai isalie gAthAmeM 70 se bhAjita lokako 25 se guNita karane hetu kahA gayA hai / murajakI caur3AI madhyameM 33 rAjU aura antameM eka rAjU hai| 33+1= rAjU huaa| isakA prAdhA karane para Ex- rAjU murajakA sAmAnya vyAsa prApta hotA hai / ise murajakI 14 rAja U~cAI aura 7 rAja moTAIse gariNata karanepara 14 13.5=145 prApta huaa| aMza aura harako 7 se guriNata karanepara 434 ghanarAja prApta hotA hai isalie gAthAmeM nause gurirAta lokameM 14 kA bhAga dene ko kahA gayA hai / yavamurajakA sammilita ghanaphala isaprakAra hai jabaki ardhayavakA ghanaphala (Ex.xx6) = dhanarAjU hai taba donoM pArzvabhAgoMke 50 ardhayaboMkA kitanA vanaphala hogA? isaprakAra rAzika karane para 35 x 5-3 arthAt 122: ghanarAjU prApta hue| isIprakAra ardhamuraja hetu ( bhUmi+1 mukha ), tathA ghanaphala-xxx- dhanarAjU hai / jabaki ardhamurajakA ghanaphala ""' dhanarAjU hai taba sampUrNa (eka) murajakA kitanA hogA? xxxs="' arthAt 2203 dhanarAjU hotA hai / ina donoMkA yoga kara denese (1223 + 2203) = 343 ghanarAjU sampUrNa yavamurajakA ghanaphala prApta hotA hai| yava madhyakSetrakA ghanaphala evaM usakI prAkRti ghaNa-phalamekkammi jave 'paMcattIsaddha-bhAjido logo| taM paNatIsaddha -hadaM sevi-dhaNaM hovi java-khette // 221 // 1. da. ba. pNctiisaajido| 2. da.ba. tapparagatIsaM dahadaM / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 221 ] paDhamo mahAhigAro artha :- yavamadhya kSetrameM eka yavakA dhanaphala paitIsake prAdhe sAr3he-sattarahase bhAjita lokapramANa hai / isako paiMtIsake mAdhe sAr3he sAhase guNA karanepana jagale sIke pana-pramANa sampUrNa yavamadhya kSetrakA ghamaphala nikalatA hai // 221 / / vizeSArtha : yavamadhyakSetrako prAkRti nimna prakAra hai / isakI racanA bhI loka arthAt 343 ghanarAjUke pramANako dRSTimeM rakhakara kI jA rahI hai / yathA isa prAkRtikI U~cAI 14 rAjU, bhUmi 6 rAjU aura mukha eka rAjU hai| isameM eka rAjU caur3e, rAjU U~ce aura 7 rAjU moTAI vAle 35 ardhayava banate haiM, arthAt 17 yava pUrNa aura eka yava prAdhA banatA hai isIlie gAthAmeM loka ( 343 ghanarAjU ) ko 176 se bhAjitakara eka yavakA kSetraphala 163 ghanarAjU nikAlA gayA hai aura ise puna: 17 se guNita karake sampUrNa lokakA ghanaphala 343 ghanarAjU nikAlA gayA hai / ___eka ardhayayakA dhanaphala .xxx arthAt 6 ghanarAja hai| pUrNa yavakA ghanaphala x = " arthAt 193 ghanarAjU hai / jaba eka ardhayavakA ghanaphala 2 dhanarAjU hai taba 35 ardhayavoMkA ghanaphala kitanA hogA ? aisA pairAzika karanepara 435343 ghanarAjU hogaa| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] tiloyapaNyAtI [ gAthA : 222 lokameM mandara merukI U~cAI evaM usakI prAkRti 'cau-du-ti-igitIsehiM tiya-tevIsehi murinnd-rjjuuyo| tiya-tiya-du-cha-du-cha bhajidA maMdara-khettassa usseho // 222 // md s`d ws w 5-21 11 1111 2222 artha :-cAra, do, tIna, ikatIsa, tIna aura teIsase guragata, tathA kramazaH tIna, tIna, do, chaha, do aura chahase bhAjita rAjU pramANa mandarakSetrakI U~cAI hai / / 222 / / vizeSArtha :-343 dhanarAjU mApavAle lokakI bhUmi 6 rAjU, mukha eka rAjU aura U~cAI 14 rAjU mAnakara mandarAkAra arthAt lokameM sudarzana merukI racanA isaprakArase kI gaI hai : gAnA pani tAra na kiyA paM megana vikAra Ropama AeminAra malA 14. ma. 4 . - -.--. -.-- -- 1.da. ba. catiigitIsahi / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 223-224 ] mo mahAyA [ 76 isa zrAkRti meM rAjU pRthivImeM sudarzana merukI nIMva ( jar3a ) arthAt 1000 yojanakA rAju bhadrazAlavanase nandanavana takakI U~cAI arthAt 500 yojanakA, rAjU nandanavanase Upara samarundra bhAga ( samAna vistAra) takakA zrarthAt 11000 yojanakA saumanasa banake pramANa arthAt 51500 yojanakA, usake Upara 3 rAjU samavistAra arthAt 11000 yojanA aura usake bAda * rAjU samavistAra ke antase pANDukavana arthAt 25000 yojanakA pratIka hai / antaravartI cAra trikoNoMse cUlikAkI siddhi evaM usakA pramANa paNNarasa-hadA rajjU chapparapa- hiMdA 'taDAraNa vitthAro / pakkaM 'takkaraNe khaMDida- vettareNa cUliyA siddhA / / 223 // uha 153 paNadAla-harA ullU chaliyA vedi sundAsa : udazro divada-rajjU bhUmi-ti-bhAveNa muha- vAso // 224 // artha :-pandrahase guriNata aura chappanase bhAjita rAjU pramANa cUlikAke pratyeka taToMkA vistAra hai / usa pratyeka antaravartI kararaNAkAra arthAt trikoNa khaNDitakSetra se cUlikA siddha hotI hai / / 223 / / likAkI bhUmikA vistAra paiMtAlIsa se guNita aura chappana se bhAjita eka rAjU pramANa (rAjU ) hai / usI cUlikAkI U~cAI DeDha rAjU ( 13 ) aura mukha - vistAra bhUmike vistArakA tIsarA bhAga arthAt tRtIyAMza ( ) hai || 224 // vizeSArtha :- mandarAkRtimeM nandana aura saumanasavanoMke UparI bhAgako samatala karaneke lie donoM pArzvabhAgoM meM jo cAra trikoNa kATe gaye haiM, unameM pratyekakI caur3AI va rAjU aura U~cAI 13 rAjU hai / ina cAroM trikoNoMmeMse tIna trikoNoMko sIdhA aura eka trikopako palaTakara ulaTA rakhane se cUlikAkI bhUmikA vistAra rAjU, mukha vistAra preSThe rAjU aura U~cAI 13 rAjU pramANa prApta hotI hai / 1. da. ja. ka. Tha tadAgA / 2. ja. da. takkA raNa / 3. da. ja. hu8645 / 6 / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] tiloyapaNyAtI [ gAthA : 225-227 hAni-vRddhi (caya) evaM vistArakA pramANa bhUmIna muhaM' sohiya udaya-hide bhUmuhAdu hAriNa-cayA / 'chakkevakaku-muha-rajjU ussehA duguNa-seDhoe // 225 / / / 66 / 71 ! -2 / takkhaya-vaDhi-vimANaM codasa-bhajidAi paMca-rUvANi / Niya-Niya-udae paharaM pArapajja tassa tassa khidi-vAsaM // 226 / / |14| artha :-bhUmimeMse mukhako ghaTAkara zeSameM U~cAIkA bhAga denepara jo labdha prAbe utanA bhUmikI apekSA hAni aura mukhakI apekSA vRddhikA pramANa hotA hai / yahA~ bhUmikA pramANa chaha rAja, mukhakA pramANa eka rAjU, aura U~cAIkA pramANa duguNita zreNI arthAt caudaha rAjU hai / / 22 / / prarya :-hAni aura vRddhikA vaha pramANa caudahase bhAjita pA~ca, arthAt evA rAjUke caudaha bhAgoM se pA~ca bhAgamAtra hai / isa kSaya-vRddhike pramANako apanI-apanI U~cAIse guNA karake vivakSita pRthivI (kSetra) ke vistArako le AnA cAhie // 226 / / vizeSArtha :-isa mandarAkRti lokako bhUmi 6 rAjU aura mukha vistAra eka rAjU hai| yaha madhyameM kisa anupAtase ghaTA hai usakA caya nikAlaneke lie bhUmimeMse mukhako ghaTAkara zeSa (6 - - 1)-5 rAjUmeM 14 rAjU U~cAIkA bhAga denepara hAni-vRddhikA caya prApta hotA hai / isa cayakA apanI U~cAImeM guNA karadenese hAnikA pramANa prApta hotA hai / usa hAni pramANako pUrva vistArameMse ghaTA denepara UparakA vistAra prApta ho jAtA hai| meru sadRza lokake sAta sthAnoMkA vistAra prApta karane hetu guNakAra evaM bhAgahAra meru-saricchammi jage satta-TThANesu Thaviya uDDuDDhe / rajjUmo ruda8 'bocchaM guNayAra-hArANi // 227 // 1. da. ja. Tha. muhavAso, ba. ka. muhasoho / 2. da. kumaha / ka. prajjaya tassa tassa / 4. da. ja. Tha. rude boccha, na.ka. sade do yo 3. da. ba. ja. Tha, paNejjaghattassa, / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 228-226 ] paDhamo mahAhiyAro chabbIsahiya-samaM solasa ekkArasAdiritta-sayA / 'igivIsehi vittA tisu TThANesu havaMti dvAdo // 228 // patraka 126 / ca47116 / 147 111 / ekkoNa casayAI dusayA - caudAla- khusayamekkoNaM / casIdI cauThAne hovi hu causodi-pavihatA // 226 // | zee366 | 6 244 / 66 166 / 84 / artha :- meruke sadRza loka meM, Upara-Upara sAta sthAnoMmeM rAjUko rakhakara vistArako lAne ke lie guNakAra aura bhAgahAroMko kahatA hUM / / 227 // artha :- nIcese tIna sthAnoMmeM ikkIsase vibhakta ekasI chabbIsa, ekasau solaha aura ekasau gyAraha guNakAra haiM ||228 || 11 // 74 *****=1244; **!!'=; **!=W! X artha :- isake Age cAra sthAnoMmeM kramazaH caurAsIse vibhakta eka kama cAra sau ( 36 ), do sau cavAlIsa, eka kama do sau ( 166 ) aura caurAsI, ye cAra guNakAra haiM / / 226|| posu [ 81 343 '=27 ; Ex*== ; ''='' | = vizeSArtha : meru sadRza lokakA vistAra talabhAgameM 6 rAjU hai / isase rAjU Upara jAkara lokamerukA vistAra isaprakAra prApta hotA hai / yathA - eka rAjU Upara jAnepara rAjU kI hAni hotI hai ataH rAjakI U~cAI para (x) = rAjakI hAni huI / ise 6 rAjU vistArameM se ghaTA dene para ( 31 ) = rAjU bhadrazAlavanapara lokamerukA vistAra hai kyoMki eka rAjU para 4 rAjUkI hAni hotI hai ataH 3 rAjukI U~cAI para pUrNa vistAra meM se ghaTA denepara (ze) - hai / kyoMki eka rAjU para rAjUkI hAni hotI hai ataH hAni prApta huii| ise pUrva vistAra se ghaTAne para ( (3) rAjakI hAni huI / ise rAjU vistAra nandanavanapara lokame rukA rAjU para ( 3 ) - 64 rAjU samavistAra ke 3 ) = rAjUkI 1. ba. ka. igavAsevi da. igavIse ki tahatyA tisu ThANesu Thadiya haMvati / ja Tha sittA / - Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] tilosapaNNattI [ gAthA : 230-232 UparakA vistAra prApta hotA hai| kyoMki eka rAjUkI U~cAIpara rAjUkI hAni hotI hai ataH / rAlUpara ( x +) = rAjUkI hAni huI / ___ ise pUrva vistAra meMse ghaTAdene para (1-2)=144 rAjU saumanasa danapara lokamerukA vistAra hotA hai| kyoMki eka rAjUpara ra rAjUko hAni hotI hai ataH 3 rAjUpara (344)=25 rAjUkI hAni huii| ise pUrvokta vistAra meMse ghaTAnepara ( 27 -2)= 23rAjU saumanasa vanake samarundrabhAgake UparakA vistAra hai / kyoMki eka rAjUpara 5 rAjUkI hAni hotI hai ata: rAjUpara ( x)6.1 rAjakI hAni huI / ise pUrvokta vistAra meMse ghaTA denepara (T -1 ) arthAt pANDukavana para lokamerukA vistAra eka rAjU prApta holA hai| dhanaphala prApta karane hetu guNakAra evaM bhAgahAra maMdara-sarisammi jage sattasu ThANesu Thaviya rajju-ghaNaM / heTThAdu gharaNaphalaM sa ya vocchaM guNagAra-hArANi // 230 // causIdi-causayAraNaM sattAvIsAdhiyA ya doNi syaa| ekkoNa-cau-sayAI bIsa-sahassA vihINa-sagasaTThI // 23 // ekoNA doSiNa-sayA paNa-saTThi-sayAi Naba-judANi pi| paMcattAlaM ede guNagArA satta-ThANesu // 232 // partha :-mandarake sadRza lokameM ghanaphala lAneke lie nIcese sAta sthAnoMmeM dhamarAjako rakhakara guNakAra aura bhAgahAra kahate haiM / / 230 / / artha:-cArasI caurAsI, do sau sattAIsa, eka kama cArasI arthAt tInaso ninyAnave, sar3asaTha kama bIsa hajAra, eka kama dosI, nau adhika paisaThasau aura paiMtAlIsa, ye kramase sAta sthAnoMmeM sAta guNakAra haiM / / 231-232 / / vizeSAma :-lokameruke sAta khaNDa kiye gaye haiM / ina sAtoM-khaNDoMkA bhinna-bhinna ghanaphala prApta karaneke lie "mukha bhUmi jogadale padahade' sUtrAnusAra prakriyA karanI caahie| yathA--lokamaru arthAt prathama khaNDako jar3akI bhUmi +7 mukha= 342, tathA ghanaphala= xxx=" ghanarAjU hai| [ yahA~ bhUmi aura mukhake yogako prAdhA karake rAjU U~cAI aura 7 rAjU moTAIse guriNata kiyA gayA hai / yahI niyama sarvatra jAnanA cAhie ] Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 233 ] paThamo mahAhiyAro [ 83 bhadrazAlavanase nandanavana arthAt dvitIya khaNDakI bhUmi +#mukha=23, tathA ghanaphala =xxx=235 ghanarAjU prApta hotA hai| nandanavanase samavistAra kSetra taka arthAt tRtIya khaNDakI bhUmi + mukha, tathA ghanaphala= xxx=31 ghamarAjU tRtIya khaNDakA ghanaphala hai| samavistArase saumanasavana arthAt caturthakhaNDakI bhUmi + mukha , tathA ghanaphala=xxx=1 dhanarAjU caturtha khaNDakA ghanaphala hai| saumanasavanake Upara samavistAra kSetratapha arthAt paMcamakhaNDakI bhUmi + tathA ghanaphala xxx1-11 dhanarAjU hai| + mukha samavistAra kSetrase Upara pANDakavana taka arthAt SaSTha khaNDako bhUmi 3 tathA ghanaphala = xxx =150 ghanarAjU prApta hotA hai / pANDukavanake Upara cUlikA arthAt saptama khaNDakI bhUmi + mukha Hixxx- dhanarAjU cUlikA kA ghanaphala hai / sapta sthAnoMke bhAgahAra evaM mandarameru lokakA ghanaphala tathA ghanaphala: Nava Naya 'aTraya bArasa-vaggo aTra sayaM ca cauvAlaM / pra8 ede kamaso hArA sattesu ThANesu // 233 // 484| 227 / = 396 : 16633| = 166 | 4 343 / 6 |343 1 8 / 343 / 144 |343 | - = 343 / 333 / 6509/3.45 artha :-nau, nau, pATha, bAraha kA varga, pATha, eka sau cavAlIsa aura pATha, ye kramazaH sAta sthAnoMmeM sAta--bhAgahAra haiM / / 233 / / vizeSAya :--ina sAtoM khaNDoMke ghanaphaloMkA yoga isaprakAra hai : 1. da. ba. addha vArasavagge gavaraNaya bhaTThaya / ja. kA. Tha. aTTa vArasavagge raNavaNava advaya / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ j tilIyapattI +370923+24383 +245 +4402+83= 7744+3632+7182 + 16633+3582 + 6506+610 46362 144 144 arthAt lokamandaramerukA sampUrNa ghanaphala 343 dhanarAjU prApta hotA hai / dUSyalokakA ghanaphala aura usakI prAkRti [ gAyA : 234 'satta-hida-du-guNa- logo vidaphalaM bAhirubhaya-bAhUNaM / |deung jigeumji paNa - bhaji-du-guNaM logo isassabhaMtarobhaya-bhujANaM // 234 // artha :- duSyakSetrakI bAharI donoM bhujAoMkA ghanaphala sAtase bhAjita aura dose guriMgata lokaprabhANa hotA hai / tathA bhItarI donoM bhujAoMoMkA ghanaphala pA~case bhAjita aura dose guriNata lokapramANa hai || 234 // vizeSArtha :- dUSya nAma DerekA hai / 343 vanarAjU pramANa vAle lokakI racanA dUSyAkAra karanepara isakI prAkRti isaprakAra se hogI : 6 jU 2. ja. Tha. satta hida Dugu logo / va satta hiMda duggu logo / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gANA : 235 ] paThamo mahAhiyAro [ 85 isa loka dRSyAkArakI bhUmi 6 rAjU, mukha eka rAjU, U~cAI 14 rAjU aura vedha 7 rAjU hai / isa dRSya kSetrako donoM bAharI bhujAoM arthAt kSetra saMkhyA 1 ra 2 kA ghanaphala isa prakAra hai : eka aura do kSetroM meM bhUmi aura mukhakA prabhAva hai / kSetra vistAra 3 rAjU, U~cAI 14 rAjU aura vedha 7 rAjU hai, zrataH 3 x x x 6 = 98 ghanarAjU ghanaphala donoM bAharI bhujAzroM vAle kSetroMkA hai / bhItarI donoM bhujAoM kA kSetroMkI U~cAImeM mukha' aura bhUmi vistAra eka rAjU aura vedha ( moTAI ) 7 rAjU hai, ata: dhanarAjU donoM bhItarI kSetroMkA ghanaphala prApta hotA hai / prarthAt kSetra saMkhyA 3 aura 4 kA ghanaphala isaprakAra hai---ina rAjU hai / donoMkA yoga ++- rAjU huA / inakA 313 arthAt 137 tassAI lahu-bAhuM 'chagguNa-lotho tra paNattIsa - hido / vidaphalaM jaya-khette lozro sataha pavitto // 235 // = | 6 | = 7 | 35 artha : - isI kSetrameM usake laghu bAhukA ghanaphala chase guNita aura paiMtIsa se bhAjita lokapramANa, tathA yavakSetrakA ghanaphala sAtase vibhakta lokapramANa hai || 235 // V vizeSArtha :- prabhyantara laghu bAhuna arthAt kSetra saMkhyA 5 aura 6 kA ghanaphala isaprakAra hai - donoM kSetroMkI bhUmi U~cAImeM aura mukha rAjU hai / donoMkA yogaphala ( *x * ) = rAjU hai, ata: xxxarthAt 58 ghanarAjU huA / AkRtike madhya meM bane hue do pUrNa yava aura eka avayava arthAt kSetra saMkhyA 7-8 aura 9 kA ghanaphala isaprakAra hai : 1 prayavakI bhUmi 1 rAjU, mukha0, U~cAI rAjU tathA vedha 7 rAjU hai / AkRtimeM do yatra pUrNa evaM eka yava prAdhA hai, ataH 3 se guNita karane para ghanaphala = (1+0) x 3 x Y=xY=x= 46 ghanarAjU yava kSetroMkA ghanaphala prApta hotA hai / ina cAroM kSetroMkA arthAt dUSyakSetrakA ekatra dhanaphala isa prakAra hogA : 68+ 137 + 58+ 46 343 ghanarAjU ghanaphala prApta hotA hai / 1. da. ka. ja. Tha. taggulopo appaTTisahidAmro va lagguNalobho paTTisahidAo / 2 6. ba. ka. ja. Tha, saptatri Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] tiloyapaNatI [ gAthA : 236 mirikaTaka lokakA dhanaphala aura usakI prAkRti ekkassi girigaDarA vivaphalaM paMcatIsa hida logo / taM paNatIsappahidaM seDi-ghaNaM gharaNaphalaM tamhi // 236 // parya :--eka girikaTakakA ghanaphala lokake ghanaphalameM 35 kA bhAga denepara ( = rUpa meM) prApta hotA hai / jaba isameM ( meM) 35 kA guNA kiyA jAtA hai taba (sampUrNa girikaTaka lokakA) ghanaphala zreriNaghana ( = rUpameM ) prApta ho jAtA hai // 236 // vizeSArtha -343 ghanarAja pramANa vAle lokakA girikaTakako racanAke mAdhyamase ghamaphala nikAlA gayA hai / giri ( parvata ) nIce caur3e aura Upara saMkare hote haiM kintu kaTaka inase viparIta arthAt nIce saMkare aura Upara caur3e hote haiM / yathA : 20 91213A98471 EURDAR upayukta lokagirikaTakake citraNameM 20 giri aura 15 kaTaka prApta hote haiM, ina giri aura kaTaka donoMkA vistAra evaM U~cAI mAdi sadRza hI haiM / inakA ghanaphala isaprakAra hai : Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [87 gAmA : 237-238 ] paDhamo mahAhiyAro eka giri yA kaTakakA bhUmi-vistAra 1 rAjU, mukha 0, U~cAI - rAjU aura vedha 7 rAjU hai ataH {(+)= }x15:441 dhanarAjU eka giri yA eka kaTakakA ghanaphala prApta humA / jaba eka giri yA kaTakakA dhana phala 3. arthAt 1 dhanarAjU hai taba ( 20+15) = 35 giri-kaTakoMkA kitanA ghanaphala hogA ? isaprakAra trairAzika karanepara 1435343 dhanarAjU arthAt 35 girikaTakoMse vyApta sampUrNa lokakA ghanaphala 343 ghanarAjU prApta hotA hai| adholokakA ghanaphala kahanekI pratijJA evaM aTTha-viyappA sayalajage vaNNivA samAseNa / eNhaM aTTha-payAraM heTTima loyassa vocchAmi // 237 // prapaM: isaprakAra ATha vikalpoMse samasta lokoMkA saMkSepameM varNana kiyA gayA hai| isI prakAra adholokake pATha prakAroMkA varNana karUgA / / 237 / / sAmAnya evaM Uyita ( prAyata caturasra ) adholokakA ghanaphala evaM prAkRtiyA~ sAmaNe vivaphalaM sattahido hodi cauguNo logo| vidie veda bhujAo seDhI koDI ya caurajjU // 23 // | |-|-15 artha :-sAmAnya adholokakA dhanaphala lokake dhanaphala ( 2 ) meM 4 kA muNA evaM 7 kA bhAga denepara prApta hotA hai aura dUsare pAyata caturasra kSetrako bhujA evaM vedha zreriNa pramANa tathA koTi 4 rAja pramANa hai| arthAt mujA 7 rAjU, vedha sAta rAjU aura koTi cAra rAj pramANa hai // 23 // vizeSArtha :-1. mAmAnya adholokakA dhanaphala sAmAnya adholokako bhUmi 7 rAjU bhora mukha eka rAjU hai, ina donoMko jor3akara usakA prAdhA karanese jo labdha prApta ho usameM 7 rAjU U~cAI pIra 7 rAjU vedhakA guNA karanese ghanaphala prApta hotA hai| yathA-(7+1)=82= 44747- 196 dhanarAjU sAmAnya adholokakA ghanaphala hai / isakA citraNa isaprakAra hai-- Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] tilagAmAtI | gAthA : 238 rA - - rAjU - - 2. prAyatacaturasra arthAt UrdhAyata adholokakA ghanaphala : asatA arthAt lambe aura caukora kSetrake dhanaphalako kardAyata dhanaphala kahate haiM / sAmAnya adholokakI caur3AIke madhyameM ma aura ba nAmake do khaNDa kara ba khaNDake samIpa a khaNDako ulTA rakha denese pAyata caturasrakSetra bana jAtA hai / yathA -rama - - - - - - - a / -7rAja --. -jarANa ghanaphala-isa prAyatacaturana ( Uyita ) kSetrako bhujA, zreNI pramANa arthAt 7 rAjU, koTi 4 rAjU aura vedha 7 rAjU hai, ata: 744x7-196 dhanarAjU prAyatacaturasra adholokakA ghanaphala hai| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [86 gAthA : 236 ] paDhamo mahAhiyAro 3. tiryagAyata adholokakA ghanaphala :-(trilokasAra gA0 115 ke AdhArase) jisa kSetrakI lambAI adhika aura U~cAI kama ho use tiryagAyata kSetra kahate haiM / adholokakI bhUmi 7 rAjU aura mukha 1 rAja hai / 7 rAjU U~cAI ke samAna do bhAga karane para nIce (saMkhyA 1) kA bhAga 3, rAjU U~cA, 7 rAjU bhUmi, 4 rAjU mukha aura 7 rAjU bedha ( moTAI ) vAlA ho jAtA hai / Uparake bhAgake caur3AIkI apekSA do bhAga karanepara pratyeka bhAga 3: rAjU U~cA, 2 rAjU bhUmi, 3 rAjU mukha aura 7 rAjU vedha vAlA prApta hotA hai| ina donoM ( saMkhyA 2 aura saMkhyA 3 ) bhAgoMko nIce vAle { saMkhyA 1) bhAgake dAyoM aura bAyIM ora ulaTa kara sthApana karanese 36 rAja U~cA aura pATha rAjU lambA tiryagAyata kSetra bana jAtA hai / - zAja --rAz2a - . -zAna - rAjU--- V dhanaphala : yaha pAyatakSetra 8 rAjU lambA, 33 rAjU caur3A aura 7 rAjU moTA hai, prataH 64345= 166 ghana rAjU tiryagAyata adholokakA ghanaphala prApta ho jAtA hai| yavamuraja adholokakI prAkRti evaM ghanaphala kheta-jave vidaphalaM coisa-bhajivo ya tiya-guNo lopro / muraya-mahI vidaphalaM coisa bhajido ya paraNa-guNo lozro // 236 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 236 !-- artha :- ( yava-muraja kSetrameM) yavAkAra kSetrakA dhanaphala caudaha bhAjita aura tInase guriNata loka pramANa tathA murajakSetrakA ghanaphala caudaha se bhAjita aura pA~case guNita lokapramANa hai / / 236 // 60 ] 4. adholokako yatra ( jo grasa ) zrIra muraja ( mRdaGga ) ke AkArameM vibhAjita karanA murajAkAra kahalAtA hai| isakI AkRti isaprakAra hai : Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 240 ] paDhamo mahAhiyAro [61 karane para bhI ( 343 : 14-243 ) x 5 = 1226 dhanarAjU prApta hotA hai, isIlie gAthAmeM caudahase bhAjita aura pA~case guriNata murajakA ghanaphala kahA hai / isaprakAra 73: + 1221-196 dhanarAjU yabamuraja adholokakA ghanaphala prApta hotA hai| badamAga bamonokakA mAla evaM prAkRti ghaNaphalamekkammi jaye logo 'bAdAla-bhAjido hodi / taM cauvosaSpahadaM satta-hido cau-guNo logo // 240 // artha :-yabAkAra kSetrameM eka yavakA dhanaphala bayAlIsase bhAjita lokapramANa hai| usako caubIsase guNA karanepara sAtase bhAjita aura cArase guriNata lokapramAraNa samasta yavamadhyakSetrakA ghanaphala nikalatA hai / / 240 // 5. yabamadhya adholokakA ghanaphala : vizeSArtha :-adholokake sampUrNa kSetrameM yavoMkI racanA karaneko yavamadhya kahate haiM / sampUrNa adholokameM yavoMkI racanA karanepara 20 pUrNa yava aura 8 ardhayava prApta hote haiN| jinakI AkRti isaprakAra hai : 1. ka. bAdAra za bhaajido| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 241-242 prAkRtimeM bane hue 8 ardhayayoMke 4 pUrNa yava banAkara sampUrNa adholokameM (20 +4)=24 pUrNa yavoMkI prApti hotI hai / pratyeka yavake madhyakI caur3AI 1 rAjU aura Upara-nIcekI caur3AI zUnya hai tathA U~cAI rAjU aura vedha 7 rAjU hai, ataHxxx a rthAt 1 dhanarAjU eka yavakA ghanaphala hai / loka ( 343 ) meM 42 kA bhAga denepara bhI (11) prApta hote haiM, isIlie gAthAmeM eka yavakA ghanaphala bayAlIsase bhAjita lokapramAe kahA gayA hai / eka yabakA ghanaphala ghanarAjU hai ata: 24 yavoMkA ghanaphala x14-166 ghanarAjU prApta hotA hai / loka (343) ko 7 se bhAjitakara 4 se guraNA karane para bhI (343 : 7=4644)= 196 ghanarAjU hI pAte haiM isIlie gAthA 24 yavoMkA ghanaphala sAtase bhAjita aura cArase guNita lokapramANa kahA gayA hai / mandarameru adholokakA dhanaphala aura usakI prAkRti ramanUvo te-bhAga' bArama-bhAgo taheva satta-guraSo / tedAlaM rajjUmro bArasa-bhajivA havaMti uDDhuDDhaM // 241 // 14 / 38 / / / / sapta-haba-bArasaMsA divaDha-gaNidA havei rajjU ya / maMdara-sarisAyAme ucchehA hoi khetammi // 242 // / 7 14:3 / artha :-mandarake madRza AyAma bAle kSetrameM Upara-Upara U~cAI, kramase eka rAjUke cAra bhAgoMmeMse tInabhAga, bAraha bhAgoMmeMse sAta bhAga, bArahase bhAjita tetAlIsa rAjU, rAjUke bAraha bhAgoMmeM se sAta bhAga aura DeDha rAjU hai / / 241-242 / / 6 mandarameru adholokakA ghanaphala : vizeSArtha :-adholokameM sudarzana meruke prAkArako racanA dvArA ghanaphala nikAlaneko mandara dhanaphala kahate haiN| adholoka sAtarAjU UMcA hai, usameM nIcese Uparako mora (3+)- rAjUke prathama va dvitIya skhaNDa bane haiM / inameM 3 rAjU, pRthivImeM sudarzanamerukI jar3a arthAt 1000 yojanake aura hai 1. da. ba. ja. ka. 4. tedAlaM / 2. da. ja. la. telaMtaM, va, ka. tesaMma / 3. ba. ka. baarsNso| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 243-244 ] paDho mahAhiyAro [ 93 rAjU, bhadrazAlavanase nandanavana taka kI U~cAI arthAt 500 yojanake pratIka haiN| inake UparakA tRtIya khaNDa rAjUkA hai jo nandanavanase Upara samavistAra kSetra arthAt 11000 kA dyotaka hai| isake UparakA caturthakhaNDa 3 rAjakA hai, jo samavistAra se Upara saumanasanna taka arthAt 51500 yojanake sthAnIya hai / isake Upara paMcamakhaNDa rAjUkA hai jo saumanasavanake Upara vAle samavistAra arthAt 11000 yojanakA pratIka hai / isake Upara SaSThakhaNDa rAjUkA hai, jo samavistAra se Upara pANDukavana taka arthAt 25000 yojanakA dyotaka hai| ina samasta khaNDoMkA yoga 7 rAjU hotA hai / yathA - (3+) = +++++=66=7 rAjU | aTThAvIsa - vittA seDhI maMdara-samammi 'taDa-vAse / 'cau-taDa-karaNavakhaMDida-khettegaM cUliyA hodi // 243 // / 381 / aTThAvIsa - bittA seDhI cUlIya hodi muha-rudaM / tatiguNaM bhU-vAsaM seThI bArasa-hidA taduccheho // 244 // | | 1 | 3 | va artha :- mandara sadRza kSetrameM taTa bhAgake vistArameMse aTThAIsase vibhakta jagaccha eNI pramANa cAra taTavartI karaNAkAra khaNDita kSetroMse cUlikA hotI hai / arthAt taTavartI pratyeka trikoNoMkI bhUmi ( 281 ) : rAjU pramANa hai || 243 || artha :- isa cUlikAkA mukha vistAra aTThAIsase vibhakta jagacchreNI ( 281 ) arthAt rAjU, bhUmi vistAra isase tigunA ( 283 ) arthAt rAjU aura U~cAI bAraha se bhAjita jagacchra eNI (12) arthAt para rAjU pramANa hai / / 244 / / vizeSArtha :- donoM samavistAra kSetroMke donoM pArzvabhAgoM meM cAra trikoNa kATe jAte haiM, rAjU hai / ina cAroM trikoNoMmeMse tIna cUlikA vana jAtI haiM, jisakI bhUmi rAjU pramANa hai / unameMse pratyeka trikoNa kI bhUmi rAjU aura U~cAI trikoNa sIdhe aura eka trikoNako palaTakara ulTA rakhanese arthAt rAjU, mukha arthAt rAjU aura U~cAI isa mandarAkRtikA citraNa isaprakAra hai- 1. 6. ba. ja. ka. u. talavAse / 2. da. ba. ja. ka. u. caDatadakAraNakhaMDikhette / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] tiloyapaNNattI cUlikA 1 rA. rAjU rA. dhere rAjU 14 rAjU 32 rA. 14 38 24 rA. 82 // [ gAthA : 245 - 246 te rA. 7 jU zradvANavadi vittaM sattaTTAsu seDhi uduDDhaM / ThaviNa vAsa hedu guNagAraM vattaissAmi // 245 // 'praNaudI bANaudI ukharagavadI taha kameNa bAsIdI uNadAla battIsaM coTsa iya hoMti guNagArA ||246 // 66662 / 6623632 / 614 / artha :- graTTAnavese vibhakta jagacche gIko Upara-Upara sAta sthAnoMmeM rakhakara vistAra lAne ke lie guNakAra kahatA hUM // 245 // prathaM :- aTThAnave, bAnave, navAsI, bayAsI, unatAlIsa, battIsa aura caudaha, ye kramazaH ukta sAta sthAnoM meM sAta guraNakAra haiM ||246 || 1. ka. guNagArA paraNNavadi taha kameNa chaasiidii| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 247-246 ] paDhamo mahAhiyAro [ 15 vizeSArtha :-98 se vibhakta jagacchreNI arthAt / arthAt 1 ko Upara-Upara sAta sthAnoM para rakhavAra kamase 68, 62, 86, 12, 36, 32 aura 14 kA guNA karanese pratyeka kSetrakA prAyAma prApta ho jAtA hai / yaha pAyAma nimnalikhita prakriyAse bhI prApta hotA hai / yathA : isa mandarAkRti adholokako bhUmi 7 rAjU aura mukha 1 rAjU (7-1)-6 rAjU avazeSa rahA / kyoMki 7 rAjUkI U~cAI para 6 rAjUkI hAni hotI hai, ata: rAjUpara (34) rAjUkI hAni huI 1 ise 7 rAjU AyAmameMmeM ghaTA denepara (-3)= rAjU AyAma rAjUkI U~cAIke uparitana kSetrakA hai| [ yahA~ 24x7 rAjU bhUmi vistAra aura x 12= 6, rAjU sumeruko jar3ake UparakA vistAra hai / ] kyoMki 7 rAjUpara 6 rAjUkI hAni hotI hai ataH / para (3x1)=2: rAjUkI hAni huI; ise uparitana vistAra meMse ghaTAnepara ( 2) arthAt 154 rAjU nandanavanakI talahaTIkA vistAra hai / kyoMki 7 rAjUpara 6 rAjUko hAni hotI hai ataH rAjUpara (34)rAjUko hAni huI / ise nandanavanakI talahaTIke vistAra rAjUmeMse ghaTA denepara -1-= 5 rAjU samavistArake uparitana kSetrakA prAyAma hai / __ jaba 7 rAjUkI U~cAIpara 6 rAjU kI hAni hotI hai taba 3 rAjUpara (43) arthAt 3 rAjUkI hAni huI / ise uparitana AyAma 3 rAjUmeMse ghaTAdene para 61-53= yA 21 rAjU saumanasavanake uparitana kSetrakA AyAma hai, kyoMki 7 rAjU para 6 rAjUko hAni hotI hai ataH para rAjU para (x2)= rAjuko hAni huI, ise 31 rAjU meM se ghaTA dene para 3:arthAt 24 rAjU samavistAra ke uparitana kSetrakA prAyAma hai / kyoMki 7 rAjU para 6 rAjU ko hAni hotI hai ataH 3 rAjU para (x)- rAjUko hAni huI / ise uparima vistAra 33 rAjUmeM se ghaTA dene para (13-3) arthAt 1 rAjU kA vistAra pANDakavanakI talahaTIkA AyAma hai / heTThAko rajju-ghaNA sattadvAraNesu Thaviya uDDaDDhe / 'guNagAra-bhAgahAre vidaphale taNNirUvemo // 247 // guNagArA paraNaraNaudI ekkAsIdehi juttamekka-sayaM / 'sagasIdehi du-sayaM tiyadhiyadusayA paNa-sahassA // 248 / / aDavIsaM uNahattari, uNavaNaM uri-uri hArA ya / cau cauvagaM bArasa aDadAlaM ti-caukka-cauvIsaM // 246 // 1. da. ThevigugNa bAsahedu, da. ja. 8. ThabiguNa vAsahedu', ka. ThavidUraNa dAsahedu' guNagAraM patta issAmi / 2. da. ba. ka. ja. 8. kAsedehi / 3. da, ba. sagatIsedi dusmatiya ghiyadusayA / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 24 343 14 1363, 164 | 36 . 287 / 347 / 5203 | 363 / 28 / artha :-nIcese Upara-Upara sAta sthAnoM meM dhanarAjako rakhakara dhanaphalako jAnaneke lie guNakAra aura bhAgahArako kahatA hUM // 247 / / ukta sAta sthAnoMmeM paMcAnave, eka sau ikyAsI, do sau satAsI, pA~ca hajAra do sau tIna, aTThAIsa, unahattara aura unacAsa ye sAta guNakAra tathA cAra, cArakA varga (16), bAraha, ar3atAlIsa, tIna, cAra aura caubIsa ye sAta bhAgahAra haiM // 248-246 / / vizeSArtha :-mandarAkRti adholokake sAta khaNDa kiye gaye haiM, ina sAtoM khaNDoMkA pRthakpRthak dhanaphala isaprakAra hai : prathamakhaNDa :-bhUmi 7 rAjU, mukha rAjU, U~cAI 3 rAjU aura vedha 7 rAjU hai ata: (+13)=wxxkxt=" dhanarAjU prathamakhaNDakA ghanaphala hai / dvitIyakhaNDa:-isakI bhUmi rAjU, mukha rAjU, U~cAI : rAjU, vedha 7 rAjU hai, ataH (4+3 ) =xxx= dhanarAjU dvitIya khaNDakA dhanaphala hai| tRtIya khaNDa :-isakI bhUmi 3 rAjU, mukha 3 rAjU, U~cAI 19 rAjU aura vedha 7 rAjU hai ata: (+)xxx=25 ghanarAjU tRtIya khaNDakA dhanaphala hai / caturyakhaNTa :-isako bhUmi 3 rAja, mukha 3. rAjU, U~cAI 13 rAjU aura vedha 7 rAjU hai ataH (4+ 34 ) -2.xxx351 ghanarAjU caturthakhaNDakA dhamaphala hai / paMcamakhaNDa :--isakI bhUmi : rAjU, mukha 31 rAjU, U~cAI rAjU aura vedha 7 rAjU hai, ata: (3+33) =xxx = dhanarAjU paMcamakhaNDakA dhanaphala hai / noTa :-tRtIya aura paMcamakhaNDakI bhUmi kramazaH 6 rAjU aura " rAjU thI; kintu cAra trikoNa kaTa jAne ke kAraNa aura rAjU hI grahaNa kiye gaye haiN| SaSTa khaNDa :-isakI bhUmi 31 rAjU, mukha rAjU, U~cAI 3 rAjU aura vedha 7 rAju hai ataH (1+ ) =xxx= ghanarAjU SaSTha khaNDakA ghanaphala hai| ____ saptama khaNDa:-isako bhUmi 36 rAjU, mukha 46 rAjU, U~cAI rAjU aura vedha 7 rAjU hai ataH (26+ )=26xxx= ghanarAjU saptamakhaNDa arthAt culikAkA ghanaphala hai| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 250-251 ] paDhamo mahAhiyAro [67 isa prakAra- + + + + + + ___ - 1140+543 + 1148+ 5203 + 448+ 828+6845 arthAt 166 ghanarAjU sampUrNa mandarameru adholokakA ghanaphala hai / dRSya adholokako prAkRti 7. duSya adholokakA ghanaphala :-duSyakA artha DerA [ TENT | hotA hai adholokake madhyakSetrameM DeroMkI racanA karake ghanaphala nikAlaneko dRSya ghanaphala kahate haiM / isakI prAkRti isaprakAra hai : dRSya adholokakA dhanaphala coddasa-bhajido 'ti-guraNo vidaphalaM bAhirubhaya-bAhUNaM / logo paMca-vihatto' dUsassambhatarobhaya-bhujANaM // 250 // 'tassAI lahu-bAhU ti-guNiya lopro ya paMcatIsa-hido / vivaphalaM java-khette coddasa-bhajido haye logo // 251 // 1. da. ba. ja. ka. u. viydi| 2. da. ba, ja. 3. eka vihtt| 3. ba. ka. ja.Tha. sttaaii| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 tizAyarI [ gAthA : 251 artha :-dUSya kSetrameM 14 se bhAjita aura 3 se guNita lokapramANa bAhya ubhaya bAhuoMkA aura pA~case vibhakta loka pramANa abhyantara donoM bAhuproMkA dhanaphala hai // 25 // isI kSetrameM laghu bAhunoM kA ghanaphala tInase guriNata aura paiMtIsase bhAjita loka pramANa tathA yavakSetrakA ghanaphala caudahase bhAjita loka pramANa hai / / 251 / / vizeSArtha :--isa dUSya kSetrako bAhma bhujA arthAt saMkhyA 1 aura 2 kA ghanaphala nimnaprakAra hai : bhUmi 1 rAjU , mukha rAjU , U~cAI 7 rAjU aura vedha 7 rAjU hai ata: (+1)= 34346xx = ! arthAt 733 ghanarAjU dhanaphala hai / loka ( 343 ) ko 14 se bhAjita kara jo labdha prAve usako 3 se guNita kara dene para bhI ( 343 : 14-24343 )733 dhanarAjU hI prAte haiM isalie gAthAmeM bAhya bAhuoMkA ghanaphala caudaha se bhAjita aura tInase guriNata ( 733) kahA hai| abhyantara donoM bAhuoM arthAt kSetra saMkhyA 3 aura 4 kA ghanaphala isaprakAra hai- (U~cAImeM bhUmi + mukha =)xsxxx=33 arthAt 68 ghanarAjU ghanaphala hai, isIlie gAthAmeM pA~case bhAjita lokapramANa dhanaphala abhyantara bAhuokA kahA hai / __abhyantara donoM laghu-bAhuoM arthAt kSetra saMkhyA 5 aura 6 kA dhanaphala isaprakAra hai-- (U~cAImeM bhUmi + mukha= )xxxx= = 293 ghanarAjU ghanaphala hai / loka (343) ko tInase guriNata karake labdhameM 35 kA bhAga denepara bhI (34343 1026:35) = 263 dhanarAjU hI prApta hote haiM isalie gAthAmeM tInase guriNata aura 35 se bhAjita abhyantara donoM laghu-vAhuoMkA ghanaphala kahA gayA hai| 23 yavoM arthAt kSetra saMkhyA 7, 8 aura 6 kA dhanaphala isaprakAra hai--eka yavakI bhUmi 1 rAjU , mukha 0, UMcAI 1 aura begha 7 hai, tathA aise yava : haiM, ata: (+=)xxxx5 = arthAt 24. dhanarAjU ghanaphala 23 yavoMkA hai lokako caudahase bhAjita karane para bhI ( 343 14 )=243 ghanarAjU hI Ate haiM isIlie gAthAmeM caudahase bhAjita loka kahA hai / isaprakAra 733 / 682+263 + 243 -- 166 dhanarAjU ghanaphala sampUrNa dRSya adholokakA hai| 8. giri-kaTaka adholokakA ghanaphala : giri ( pahAr3I ) nIce caur3I aura Upara sa~karI arthAt coTI yukta hotI hai kintu kaTaka isase viparIta arthAt nIce saMkarA aura Upara caur3A hotA hai / adholokameM giri-kaTakako racanA karanese 27 giri aura 21 kaTaka prApta hote haiM / yathA :-- Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 252 ] paDhamo mahAhiyAro girikaTaka adholokakI prAkRti karaka/ raka/kaTakA ka karaka ka/karaka EnAra kAkA 17 maka/karakA -/ - karakA - / -- 2 --- / ka MAVAT INES rAjU girikaTaka adholokakA ghanaphala ekkassi girigaDae' causIdI-bhAjido have lobho / taM 'praTThatAlapahadaM vidaphalaM tammi khetammi // 252 // bharya :-eka girikaTaka ( arjayava ) kSetrakA ghanaphala caurAsIse bhAjita lokapramANa hai| isako ar3atAlIsase guNA karane para kula girikaTaka kSetrakA ghanaphala hotA hai / / 252 // 1. da. ba. giriviDae / ke. ja. 8. girivide| 2. ka. bhaTumAla / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] tiloya paNpattI [ gAthA : 253-254 vizeSArtha :--uparyukta prAkRtimeM pratyeka giri evaM kaTakakI bhUmi 1 rAjU, mukha , utsedha rAjU aura bedha 7 rAjU hai ataH (+0--)xixix-3 ghana rAjU prApta hai / loka (343) ko 84 se bhAjita karane para bhI ( 343284 )-33 prApta hote haiM, isIlie gAthAmeM lokako caurAsIse bhAjita karaneko kahA gayA hai / kyoMki eka girikA ghanaphala: dhanarAjU hai ataH 27 pahAr3iyoMkA ghanaphala 1342*545110 ghanarAjU hogA / isIprakAra jaba eka kaTakakA ghanaphala 3 ghanarAjU hai, taba 21 kaTakoM kA ghanaphala x = 39-853 dhanarAjU hotA hai| ina donoM ghanaphaloMkA yoga kara denepara ( 110:+853 ) - 196 ghanarAjU ghanaphala sampUrNa girikaTaka adholoka kSetrakA prApta hotA hai / adholokake varNanakI samApti evaM Urdhvalokake varNanakI sUcanA evaM aTTha-biyappo haMTima sonI yA viSayI esa. / eNhi uparima-loyaM aTTha-payAraM zirUvemo // 253 // artha :-isaprakAra pATha bhedarUpa adholokakA varNana kiyA jA cukA hai| aba yahA~se prAge ATha prakArake kaz2alokakA nirUpaNa karate haiM / / 253 // vizeSArtha :- isaprakAra pAThabhedarUpa adholokakA varNana samApta karake pUjya yativRSabhAcArya Age 1. sAmAnya UdhvaMloka, 2. UrvAyata caturasra Uvaloka, 3. tiryagAyata caturastra Urvaloka, 4. yavamuraja Urbaloka, 5. yabamadhya Urva loka, 6 mandarameru Urdhva loka, 7. duSya Urdhvaloka aura va girikaTaka Urdhvalokake bhedase Uz2alokakA dhanaphala ATha prakArase kahate haiN| sAmAnya tathA UrdhvAyata caturasra kavalokake ghanaphala evaM prAkRtiyAM sAmaNNe vivaphalaM satta-hiyo hoi ti-riNado lopo| vidie veda-bhujAe" seDhI koDI ti-rajjano // 254 // |3|-1-183 1. da. ba. ka. ja. Tha. viyappA hessttim-loue| 2. da. ka. tiguNidhA / 3. da. ba. ka. ja. Tha. mjaase| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 2.54 ] paDhamo mahAhiyAro [ 101 artha :- sAmAnya UrbalokakA dhanaphala sAtase bhAjita aura tInase guNita lokake pramANa arthAt eka sau saiMtAlIsa rAjUmAtra hai / dvitIya UrdhvAyatacaturasra kSetrameM vedha aura bhujA jagacchaNI pramANa, tathA koTi tIna rAjU mAtra hai / / 254 // vizeSArtha :-sAmAnya UrdhvalokakI prAkRti : sAmAnya Urvaloka brahmasvargake samIpa 5 rAjU vistAra vAlA evaM Upara nIce eka-eka rAjU vistAra vAlA hai ataH 5 rAjU bhUmi, 1 rAjU mukha, rAjU U~cAI aura 7 rAjU vedha vAle isa Urvalokake do bhAga karalenepara isakA ghanaphala isaprakAra hotA hai-- (bhUmi 5+ 1 mukha =)xxx143147 ghanarAjU sAmAnya UrdhvalokakA ghanaphala hai| . . . . 2. UrdhvAyata caturasra UrdhvalokakA ghanaphala : UrvAyata caturasrakSetrako bhujA jagacche raNI ( 7 rAjU ), vedha 7 rAjU aura koTi 3 rAjU pramANa hai / yathA ( citra agale pRSTha para dekhiye ) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] 7 rAjU bhujA ghanaphala hai / -zAkoTa tiloya paNNattI [ gAyA: 255-256 bhujA 7 rAjU koTi 3 rA0x vedha 7 rA0 = 147 ghanarAjU USvayita caturasra kSetrakA X noTa :- UrdhvalokakA ghanaphala prApta karate samaya sAmAnya Urdhvalokako chor3akara zeSa AkRtiyoMmeM UrdhvalokakI mUla prakRtise prayojana nahIM rakhA gayA hai / tiryagAyata caturasra tathA yavamuraja Urdhvaloka evaM zrAkRtiyA~ tadie 'bhu- koDI seDhI vebo' vi tiNi rajjUzro / bahu-jana-madhye muraye' java-murayaM hodi tavakhettaM / / 255 // 1 - 1 / - 1 / 73 / tammi jabe vivaphalaM lozro sattehi bhAjido hodi / suramammiya vidaphalaM satta-hido du-guNivo lono // 256 // ||| 1. va. ba. ka. ja. u. muvikoDIo / 2. [ vedho ] 3. da. ba. ka. ja. . murayaM / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 256 ] padamo mahAhiyAro [ 103 ___ artha :-tIsare tiryagAyaza caturasra kSetrameM bhujA aura koTi jagaNI pramANa tathA vedha tIna rAjU mAtra hai / bahutase yavoM yukta muraja-kSetrameM vaha kSetra yava aura muraja rUpa hotA hai / isameMse yavakSetrakA ghanaphala sAtase bhAjita lokapramANa aura murajakSetrakA ghanaphala sAtase bhAjita aura dose guNita lokake pramANa hotA hai / / ... 5.6 vizeSArtha :-(3) tiryagAyata caturasrakSetrameM bhujA aura koTi zreNI (7 rA0 ) pramANa tathA vedha (moTAI) tIna rAjU pramANa hai / yathA : 21 ghanaphala---yahA~ bhujA arthAt U~cAI 7 rAjU hai, uttara-dakSiNa koTi 7 rAjU aura pUrvapazcima vedha 3 rAjU hai, ataH 7474 3-147 dhanarAjU tiryamAyata UrdhvalokakA ghanaphala prApta hotA hai| 4. yavamuraja UrdhvalokakA ghanaphala:-isa yabamurajakSetrako bhUmi 5 rAjU , mukha 1 rAjU aura U~cAI 7 rAjU hai| yathA--- ( citra agale pRSTha para dekhiye ) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 257 - - arava AWzapatra upayukta prAkRtike madhyameM eka muraja aura donoM pArzvabhAgoMmeM solaha-solaha ardhayava prApta hote haiM / donoM pArzvabhAgoMke 32 ardhayavoMke pUrNayava 16 hote haiM / eka yavakA vistAra : rAjU, UMcAI rAjU aura vedha 7 rAjU hai, ataH343 (ardhakiyA )xxx= dhanarAjU ghanaphala prApta hotA hai / yataH eka yavakA ghanaphala 6 ghanarAjU hai, ataH 16 yavoMkA (2x")=46 ghanarAjU dhanaphala prApta hunaa| ___ murajake bIcase do bhAga karanepara ardhamurajako bhUmi 3 rAjU mukha 1 rAjU, U~cAI 1 rAjU aura vedha 7 rAjU hai, isaprakArake ardhamuraja do haiM, ataH (3+1=)xxxx3-98 ghanarAja pUrNa murajakA ghanaphala hotA hai aura donoMkA yoga kara dene para ( 46+68 )=147 dhanarAjU ghanaphala yavamuraja UrdhvalokakA prApta hotA hai / loka ( 343 ) ko 7 se bhAjita karane para 46 aura usI loka ( 343 ) ko 7 se bhAjita kara do se guriNata karadenese 68 ghanaphala prApta ho jAtA hai / yahI bAta gAthAmeM darzAyI gaI hai / yavamadhya UrdhvalokakA dhanaphala evaM prAkRti ghaNaphalamekkammi jave aTThAvIsehiM bhAjido logo / taM bArasehi guNidaM java-khette hodi vivaphalaM // 257 / / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 257 ] paDhamo mahAhiyAro [ 105 artha :- yavamadhya kSetrameM eka yavakA ghanaphala aTThAIsase bhAjita lokapramANa hai| isako bArahase guNA karanepara sampUrNa yavamadhya kSetrakA ghamaphala nikalatA hai / / 257 / / vizeSArya :-(5) yavamadhya UdhryalokakA ghanaphala : 5 rAz2a bhUmi, 1 rAjU mukha aura 7 rAjU U~cAI vAle sampUrNa Urdhvaloka kSetrameM yavoMko racanA isaprakAra hai :-- isa prAkRtimeM pUrNa-yava 6 aura ardhayaba 6 haiM / 6. ardhayavoMke pUrNa yava banAkara pUrNa yavoMmeM jor3a denegara (E+3)-1.2 pUrNa yava prApta ho jAte haiM / eka yavakA vistAra 1 rAjU, U~cAI rAjU aura bedha 7 rAjU hai ata: xxx= dhanarAjU eka yavakA dhanaphala prApta hotA hai / kyoMki eka yavakA ghanaphala : dhanarAjU hai ataH 12 yadoMkA 143147 dhanarAja sampUrNa yavamadhya Urvaloka kSetrakA vanaphala prApta hotA hai / loka (343) ko 28 se bhavajitakAra - 12 se guNita karane para bhI ( x)=147 dhanarAjU hI prApta hotA hai / isIlie gAthAmeM lokako aTThAIsase bhAjitakara bArahase guNA karaneko kahA mayA hai| 6. mandara-UrdhvalokakA ghanaphala :--5 rAjU bhUmi, 1 rAjUmukha aura 7 rAjU U~cAI vAle Urbaloka mandara ( meru ) kI racanA karake ghanaphala nikAlA jAyagA / yathA : Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] [ gAthA : 250-256 / / tiloyapaNNattI mandarameru UryalokakI prAkRti 4% rAjU 4 rAjU 5 rAja mandarameru UrdhvalokakA ghanaphala ti-hiyo bu-guriNada-rajjU tiya-bhajivA' cau-hivA ti-guNa-rajjU / ekkatIsaM ca rajjU bArasa-bhajidA havaMti uDDhuDDhe // 25 // cau-hida-ti-guNiva-rajjU tevIsaM sAmro bAra-paDihattA / maMvara-sarisAyAre usseho ur3a-khettammi // 25 // 2 / 1.1 / 283 / 8431 / 163 / 1423 / artha :--mandara sadRza prAdhAravAle UrdhvakSetrameM Upara-Upara U~cAI kramase sInase bhAjita do rAjU, tInase bhAjita eka rAjU, cArase bhAjita tIna rAjU, bArahase bhAjita ikatIsa rAjU , cArase bhAjita tIna rAjU aura bArahase bhAjita teIsa rAjU mAtra hai // 258-256 / / 1. ja. Tha. bhrinndaa| 2. da. srisaayaaro| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 260-262 ] paDhamo mahAhiyAro [ 107 vizeSArtha : uparyukta AkRtimeM 3 rAjU pRthivImeM sudarzana meruko jar3a arthAt 1000 yojanakA, 3 rAjU bhadrazAlavanase nandanabana paryantakI U~cAI arthAt 500 yojanakA, 3 rAja nandanavanase samavistAra kSetra arthAt 11000 yojanakA, 33 rAjU samavistArakSetrase saumanasa vana arthAt 51500 yojanakA, rAjU saumanasavanase samavistAra kSetra arthAt 11000 yojanakA aura usake Upara 25 rAjU samavistArase pANDukavana arthAt 25000 yojanakA pratIka hai| prANadAni-vihatA ti-guNaH seDhI taDAraNa' vitthAro' / 'cautaSTha-karaNakkhaMDida-khetteNaM cUliyA hodi // 26 // tiNi taDA bhU-cAso tANa ti-bhAgeNa hodi muha-rudaM / taccUliyAe udayo cau-bhajido ti-guNido rajjU // 261 // artha : taToMkA vistAra aTThAnavese vibhakta aura tInase guriNata jagacchreNI pramANa hai| aise cAra taTavartI karaNAkAra skhaNDita kSetroMse cUlikA hotI hai, usa cUlikAko bhUmikA vistAra tInataToMke pramANa, mukhakA vistAra isakA tIsarA-bhAga tathA U~cAI cArase bhAjita aura tInase guNita, rAjU mAtra hai / / 260-261 / / vizeSArtha :-mandarAkRtimeM nandana aura saumanasavanoMke UparI bhAgako samavistAra karaneke lie donoM pAzrvabhAgoMmeM cAra trikoNa kATe gaye haiM, unameM pratyekakA vistAra ( 3 = = ) rAja aura U~cAI 3 rAjU hai / ina cAroM trikoNoMmeMse tIna trikoNoMko sIdhA aura eka trikoNako palaTakara ulTA rakhanese pANDukavanake Upara cUlikA bana jAtI hai, jisakA bhUmi vistAra ra rAja , mukha 3 rAjU , U~cAI / rAjU aura bedha 7 rAja hai / sattaTThANe rajjU uDDhuDDhaM ekavIsa-pavibhattaM / ThavidUNa vAsa-hedu guNagAraM tesu sAhemi // 262 / / 1. da.ba, tadArA / 2. da, bihattA rire tiSNi gRyaa| 3. dai. ka. ja.Tha, cautadakAraNAvaMrida, ba. udattakAraNakhaMDida / 8. da. ba. tadA / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] tiloya paNNattI sattANaudI tidhiya NaudAzro / 'paMcuttara - ekkasa carasIdo sevA udAla ekkavIsa guraNagArA / / 263 / / 147 105 | 14767 / 4793 / 764 / 4753 / 14744 | 14721 // artha :- sAtoM sthAnoM meM Upara-Upara ikkIsase vibhakta rAjU rakhakara unameM vistArake nimittabhUta guNakAra kahatA hUM ||262 / / artha :---ekasI pAMca sattAnave, terAnave, caurAsI, tirepana, cavAlIsa aura ikkIsa uparyukta sAta sthAnoM meM ye sAta guNakAra haiM / / 263 / / 1 vizeSArtha : - isa mandarAkRtikSetrakA bhUmi vistAra 5 rAjU mukha vistAra 1 rAjU aura U~cAI 7 rAjU hai / bhUmimeMse mukha ghaTA denepara ( 5- 1 ) = 4 rAjU hAni 7 rAjU U~cAI para hotI hai arthAt pratyeka eka-eka rAjUkI U~cAIpara rAjUkI hAni prApta hotI hai / isa hAni-cayako apanIapanI U~cAIse guNita karanepara hAnikA pramANa prApta ho jAtA hai / usa hAniko pUrva-pUrva vistArameMse ghaTA denepara Upara-UparakA vistAra prApta hotA jAtA hai / yathA : talabhAga 5 rAjU arthAt 615 rAjU, rAjUkI U~cAIpara rAjU, rAjUkI U~cAIpara rAjU, rAjU, rAjUkI U~cAIpara rAjU aura 13 rAjUkI U~cAIpara rAjU vistAra hai / [ gAthA: 263-266 = 202 = 65 343 6 343 6 uDDuDhaM rajju-ghaNaM sattasu ThAsu Thaviya heTThAdo / vidaphala - jANaNa dujudAriMga dusaryAAriMga sattattAlajudAriNa paNa vadiyadhiya- caudasa-sayANi sAva iya havaMti gurapagArA / hArA Nava Nava ekkaM bAhattari igi bihattarI cauro // 266 // 1. ja ka la ba paMcattaM ekkasayaM / = 21 = 3431 | 343 = 1415 = C 343 72 3434 rAjU, rAjUkI U~cAIpara rAjUkI U~cAIpara vocchaM guNagAra-hArANi // 264 // paMcANaudI ya ekkazrIsaM ca / bAdala - sayANi ekkarasaM / / 265 / / 4247 | = 11 72 343 1 | Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 266 ] paDhamo mahAhiyAro [ 106 artha :-mAta sthAnoMmeM nIcese Upara-Upara ghanarAjU ko rakhakara ghanaphala jAnaneke lie guNakAra aura bhAgahAra kahatA hUM / / 264 / / artha :-dana sAta sthAnoM meM kramazaH doso do, paMcAnabe, ikkIsa, bayAlIsamau saMtAlIsa, gyAraha, caudahasau paMcAnave aura nau, ye mAta guNakAra haiM tathA bhAgahAra yahA~ nau, nau, eka, vahatara, eka vahattara pIra cAra haiM / / 265-266 / / vizeSArtha : -"mukhabhUmijogadale-pada-hade" sUtrAnumAra pratyeka khaNDakI bhUmi aura mukhako jor3akara, prAdhA karake usameM apanI-apanI U~cAI aura 7 rAjU bedhase guNina karanepara pratyeka khaNDakA ghanaphala prApta ho jAtA hai / yathA : khaNDa prathama khaNDa dvitIya khaNDa tRtIya khaNDa caturtha khaNDa paMcama khaNDa + bhUmi - | mukha= | yoga x ardhakiyA x OM. x | moTAI=| ghanaphala 1 12 ghanarAjU ghanaphala e ghanarAjU ghanaphala 2. dhanarAjU ghanaphala 436 ghanarAjU dhanaphala 1+ | ghanarAja ghanaphala + 18 dhanarAja ghanaphala 1 dhanarAjU dhanaphala ANK AAMA na ANUSMANAata + at xxx x + SaSTha khaNDa saptama khaNDa (calikA) = 72 sarvayoga-21 + 15+2+3 +++435+7= 1616 + 760 + 1512 + 4247 + 792 + 146.5 + 162 _ 10584 .. ghanarAjU mandara-UrvalokakA ghanaphala hai / 7. duSya UrdhvalokakA ghanaphala 5 rAjU bhUmi, 1 rAjU mukha aura 7 rAjU U~cAI pramANa vAle UrdhvalokameM dUSyakI racanAkara ghanaphala prApta karanA hai, jisakI AkRti isaprakAra hai| yathA : Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] tiloyapaNpattI [ gAthA : 267-268 dUSya kSetrakA dhanaphala evaM giri-kaTakakSetra kahane kI pratijJA ghodasa-bhajido tiuNo vivaphala bAhirobhaya-bhujANaM / lopro duguNo coddasa-hido ya antarambhi dUsassa // 26 // tassa ya java-khettANaM logo coddasa-hivo-du-vidaphalaM / etto 'girigaDa-khaMDaM vocchAmo prANupuvIe // 26 // artha :-dUSyakSetrako bAharI ubhaya bhujAoMkA ghanaphala caudahase bhAjita aura tInase guNita lokapramANa ; tathA abhyantara donoM bhujAoMkA ghanaphala caudahase bhAjita aura dose guNita lokapramANa hai / / 267 // ..- . --- -- - 1. da. ba. ja.ka. 8. girividdkhe| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 266 ] padamo mahAhiyAro [ 111 artha :- isa dUSyakSetrake yava-kSetroMkA ghanaphala caudaha se bhAjita lokapramANa hai / aba yahA~ Age anukramase giraTaka khaNDakA varNana karate haiM ||268 || vizeSArtha :- isa dRSyakSetrakI bAharI ubhaya bhujAoM arthAt kSetra saMkhyA 1 aura 2 kA ghanaphala :- [ ( bhUmi 1 rAjU + mukha 3 rA0 = 3)xxxY=x7 ]= 157 ghanarAjU hai / abhyantara ubhaya bhujAoM arthAt kSetra saMkhyA 3 aura 4 kA ghanaphala [ U~cAI meM bhUmi ( *+mukha+ ) x 3 x xx3] = 49 ghanarAjU hai / Der3ha yavoM zrarthAt kSetra saMkhyA 5 aura 6 kA dhanaphala [ ( bhUmi 1 rA0 + mukha0 ) x x x x 3] = dhanarAjU hai / isaprakAra sampUrNa 30 + + + ____147+68+49_264 X - 147 ghanarAjU duSyaUrdhvalokakA ghanaphala hai | 2 8. giri-kaTaka UrdhvalokakA ghanaphala : bhUmi 5 rAjU, mug2a 1 rAjU aura rA paIdA girikaTakakI racanA karake ghanaphala nikAlA gayA hai / isakI prAkRti isaprakAra hai : : Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 tiloyapaNNattI giri-kaTaka UrdhvalokakA ghanaphala chappaNNa-hido lozro ekkassi 'girigaDammi vidaphalaM / taM cauvasappahadaM satta-hido ti-guripavo lobho // 266 // 3 [ gAthA: 266-270 artha :- eka giri-kaTakakA ghanaphala chappanase bhAjita lokapramAraNa hai / isako caubIsa se guNA karanepara sAtase bhAjita aura tIna se guriNata lokapramAraga sampUrNa giri-kaTaka kSetrakA ghanaphala AtA hai || 266|| 34 vizeSArtha :- uparyukta prakRti meM 14 giri aura 10 kaTaka bane haiM, jisameM se pratyeka giri evaM kaTakakI bhUmi 1 rAjU, mukha, utsedha rAjU aura vedha 7 rAjU hai, yataH [ ( 1+0) - 4 | x dhanarAjU vanaphala ekaM giri yA eka kaTakakara hai| lokako 56 se bhAjita karanepara bhI ( ) ho prApta hotA hai, isalie gAthAmeM eka giri yA kaTakakA ghanaphala chappanase bhAjita lokapramANa kahA hai / kyoMki eka girikA ghanaphala dhanarAjU hai ataH 14 girikA (x)= 343 arthAt =5 ghanarAjU ghanaphala huA / isIprakAra jaba eka kaTakakA ghanaphala dhanarAjU hai ataH 10 kaTakoMkA (x)345 arthAt 614 ghanarAjU ghanaphala huaa| ina donoMkA yogakara denepara ( 851 + 611 ) = 147 dhanarAjU ghanaphala sampUrNa girikaMTaka UrdhvalokakA prApta hotA hai / loka (343) ko 7 se bhAjitakara tIna se guNA karanepara bhI ( 243 / 7 = 46 ) x 3 = 147 ghanarAjU hI Ate haiM. isIlie gAthAmeM sAta se bhAjita aura tIna se guNita lokapramANa sampUrNa girikaTaMka kSetrakA ghanaphala kahA gayA hai / vAtavalaya ke prakAra kahane kI pratijJA - vihaNaM sAhiya sAmagaM heTTha uDDha hodi jayaM / ehi sAhemi puDhaM saMThANaM vAdavalayANaM // 270 // 1. ja. ka. Tha. girigadammi / artha : - sAmAnya, adhaH aura Urdhvake bhedase jo tInaprakArakA jaga arthAt loka kahA gayA hai, use AThaprakArase kahakara aba vAtavalayoMke pRthak-pRthak grAkArakA varNana karatA hUM // 270 // | Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 271-275 ] paDhamo mahAhiyAro __ lokako pariveSTita karanevAlI bAyukA svarUpa gomutta-mugga-vaNNA 'ghaNodadhI taha gharaNANilo vAU / taNu-vAdI bahu-vaNNo rakkhassa tayaM va valaya-tiyaM // 271 / / paDhamo loyAdhAro ghaNovahI iha ghaNANilo ttto|| tapparado taNuvAdo aMtammi NahaM NigrAdhAraM // 272 / / artha :- gomUtrake sadRza varNavAlA ghanodadhi, mUgake sadRza varNabAlA ghanavAta tathA aneka varNavAlA tanuvAta isaprakArake ye tInoM vAtavalaya vRkSakI tvacAke sadRza ( lokako ghere hue ) haiM / inameM se prathama ghanodadhivAtavalaya lokakA AdhArabhUta hai / usake pazcAt dhanavAtavalaya, usake pazcAt tanuvAtavalaya aura phira antameM nijAdhAra aAkAza hai // 271-272 / / vAtavalayoMke bAlya (moTAI) kA pramANa joyaNa-cIsa-sahassA bahalaM tammAruvANa pattakkaM / aTTha-khivINaM hetu lopa-tale uvari jAva igi-rajjU // 273 // 20000 / 20000 1 20000 / artha :- pATha pRthviyoMke nIce, lokake tala-bhAgameM evaM eka rAjUkI U~cAI taka una vAyumaNDaloM se pratyekako moTAI bIsa hajAra yojana pramANa hai / / 273 / / / vizeSArtha :- pAThoM bhUmiyoMke nIce, lokAkAzake adhobhAgameM evaM donoM pArzvabhAgoMmeM nIcese eka rAjU U~cAI paryanta tInoM vAtavalaya bIsa-bIsa hajAra yojana moTe haiM / saga-paraNa-cau-joyaraNayaM 'sasama-NArayammi prahavi-parAdhoe / paMca-cau-tiya-pamANaM tirIya-khettasya paNidhIe // 274 / / / 7 / 5 / 4 1 5 / 4 / 3 / saga-paMca-cau-samAraNA pariNadhIe hoMti bamha-kappassa / paraNa-cau-tiya-joyaNayA urima-loyassa aMtammi // 27 // / 7 / 5 / 4 / 5 / 4 / 3 / 2. da. ja. sattamAya mi, va, sattamasArayammi / 3. da. paNadIe, 1. da. je. 8. ghaNadadhi / ba, prnndhiie| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA 276 artha :- sAtaveM naraka meM pRthivIke pArzvabhAga meM kramazaH ina tInoM vAtavalayoMkI moTAI sAta, pAMca aura cAra yojana tathA isake Upara tiryagloka ( madhyaloka ) ke pArzvabhAga meM pAMca, cAra aura tIna yojana pramANa hai // 274 // 114 ] artha :- isake Age tInoM vAyuzroMkI moTAI brahmasvargake pArzvabhAga meM kramaza: sAta, pA~ca aura cAra yojana pramANa tathA Urdhvalokake anta ( pArzvabhAga ) meM pAMca, cAra aura tIna yojana pramANa hai || 275 / / vizeSAyeM :- donoM pArzvabhAgoM meM eka rAjuke Upara saptamapRthivIke nikaTa dhanodadhivAtavalaya sapta yojana, ghanavAtavalaya pAMca yojana aura tanuvAtavalaya cAra yojana moTAIvAle haiM / isa saptama pRthivIke kama hue simIpadI rAvalaya kramazaH pA~ca, cAra aura tIna yojana bAhulya vAle tathA yahA~ se brahmaloka paryanta kramazaH bar3hate hue sAta, pA~ca aura cAra yojana bAlya vAle ho jAte haiM tathA brahmalokake kramAnusAra hona hote hue tInoM bAtavalaya Urdhvalokake nikaTa tiryagloka sadRza pA~ca, cAra aura tIna yojana bAhRlya vAle ho jAte haiM / kosa- gamakka - kosaM kiMcUroSakaM ca loya- siharasmi / UNa-pamAraNaM daMDA caussayA paMcavIsa-judA // 276 // / 2 ko0 | 1 ko0 / 1575 daMDa / artha :- lokake zikharapara ukta tInoM vAtavalayoMkA bAhulya kramaza: do kosa, eka kosa aura kucha kama eka kosa hai / yahA~ tanutrAtavalayakI moTAI jo eka kosase kucha kama batalAI hai, usa kamIkA pramANa cArasau paccIsa dhanuSa hai | 1276 / / vizeSArtha :- lokake agrabhAgapara ghanodadhivAtavalayakI moTAI 2 kosa, ghanavAtavalayakI eka kosa aura tanuvAta valayako 425 dhanuSa kama eka kosa arthAt 1575 dhanuSa pramANa hai / lokake sampUrNa vAtavalayoMko pradarzita karanevAlA citra | citra agale pRSTha para dekhiye ] Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka ke sampUrNa vAtavalayoM ko pradarzita karane vAlA citra: --- + . - 23 sapU nuna kama pa UrAna -zabhU-- nAhI mI pAI . . . . sanabAya-180....mAbhana bhAtAlaya - I..... vAnavalama vAnarasama - | 800.. -- apa bAnevAlaya I.phajana Wan oo.0 phe-nAsaralA dAnavalapa phra 0 .. - mocana ---- 100vana ... na . .. sokamatI vArasama Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNyAttI [ gAthA : 277-276 eka rAjU para hone vAlI hAni-vRddhikA pramANa tiriyakkhettappaNidhi gavassa pavaNattayassa bahalattaM / meliya 'sattama-puDhavI-paNidhIgaya-maruda-bahalammi // 277 / / taM sodhidUNa tatto bhajidavyaM chappamANa-rajjUhi / laddha paDippadesaM jAyaMta hANi-vaDDhIo // 278 / / / 16 / 12 / / prartha : -tiryakotra ( madhyaloka ) ke pArzvabhAgameM sthita tInoM vAyunoMke bAhalyako milAkara jo yogaphala prApta ho, usako sAtavIM pRthivIke pArzvabhAgameM sthita bAyunoMke bAhalyameMse ghaTAkara zepameM chaha pramANa rAjunoMkA bhAga denepara jo labdha pAve utanI sAtavIM pRthivIse lekara madhyaloka paryanta pratyeka pradeza kramazaH eka rAjUpara bAyukI hAni aura vRddhi hotI hai // 277-278 / / vizeSArtha :-saptama pRthivIke nikaTa tInoM pavanoMkA bAhalya (5+5+ 4 )=16 yojana hai, yaha bhUmi hai| tathA tiryaglokake nikaTa (5+4+3) 12 yojana hai, yaha mukha hai / bhUmimeMse mukha ghaTAnepara ( 16 - 12)=4 yojana avazeSa rahe / sAtavIM pRthivIse tiryagloka 6 rAjU U~cA hai, ataH avazeSa rahe 4 yojanoMmeM 6 kA bhAga denepara 3 yojana pratipradeza kramaza: eka rAjUpara hone vAlI hAnikA pramANa prApta huA / pArvabhAgoMmeM vAtavalayoMkA bAhalya aTTha-cha-cau-dugadeyaM tAlaM tAlaTTha-tIsa-chattIsaM / tiya-bhajidA heTThAdo mara-ahalaM sayala-pAsesu // 276 // / / / / / / artha :- ar3atAlIsa, chayAlIsa, cavAlIsa, bayAlIsa, cAlIsa, ar3atIsa aura chattIsameM tonakA bhAga denepara jo labdha prAbe, utanA kramazaH nIcese lekara saba ( sAta puthviyoMke ) pArzvabhAgoMmeM bAtavalayoMkA bAhalya hai / / 276 / / 1. da.ba. ka. ja. Tha mamapodavI / 2. da. 12|4|10j., 121417 / ka. 121416 / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 280 ] paDhamo mahAhiyAro vizeSArtha : sAtavIM pRthivIke samIpa tInoM-pavanoMkA bAhalya 4 arthAt 16 yojana hai / chaThavIM pRthivIke samIpa tInoM-pavanoMkA bAhalya " arthAt 153 yo0 hai / pAMcavIM , , cauthI , , , 14 ,, ,, tIsarI .. .. .. // 13 , , dUsarI . , , , , 12 , ,, pahalI , , , , , 12 // .. bAtamaNDalakI moTAI prApta karane kA vidhAna uDDha-jage khalu vaDDhI igi-seDhI-bhajiva-aTTha-joyaNayA' / evaM icchappahadaM sohiya melijja bhUmi-muhe // 20 // artha :-UrbalokameM nizcayase eka jagaccheNIse bhAjita ATha yojana pramANa vRddhi hai| isa vRddhi pramANako icchA rAzise guriNata karanepara jo rAzi utpanna ho, use bhUmimeMse kama kara denA cAhie aura mukha meM milA denA caahie| ( aisA karanese UrdhvalokameM abhISTa sthAnake vAyumaNDaloMkI moTAIkA pramANa nikala pAtA hai ) // 28 // vizeSArtha :-UrdhvalokameM vRddhikA pramANa yojana hai| ise icchA arthAt apanI apanI U~cAIse guriNatakara, labdha rAziko bhUmi meMse ghaTAne aura mukhameM jor3a denese icchita sthAnake vAyumaNDalakI moTAIkA pramANa nikala AtA hai / yathA--jaba 33 rAjUpara 4 rAjUkI vRddhi hai, taba 1 rAjapara rAjUkI vRddhi prApta huI / yahA~ brahmalokake samIpa bAyu 16 yojana moTI hai / sAnatkumAramAhendrake samIpa vAyukI moTAI prApta karanA hai / yahA~ 16 yojana bhUmi hai / yaha yugala brahmalokase / rAjU nIce hai, yahA~ 3 rAjU icchA rAzi hai, ataH vRddhike pramANa rAjUmeM icchA rAzi 3 rAjukA mugA kara, guNanaphala (x ) ko 16 rAjU bhUmimaise ghaTAnepara ( 16 -1)-151 rAjU moTAI prApta hotI hai / mukhakI apekSA dUsare yugalakI U~cAI 3 rAjU hai, ata: (x)-4 tathA 12+4=153 rAjU prApta hue / - . . ... -.... . . ... --.--....1. da. ja. cha. joygnnsyaa| - - - Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - tiloyapaNNAttI [ gAthA : 281-283 merutalase Upara vAtavalayoMkI moTAIkA pramANa . . meru-salAdo uri kappANaM siddha-khetta-paNidhIe / sausIdI chaNNaudI aDajuva-saya bArasuttaraM ca sayaM // 21 // etto ghau-cau-hoNaM sattasu ThANesu Thaviya pattekkaM / satta-vihatta hodi hu mAruda-balayANa bahalatta / / 282 // |53|8| 108 | 112 | 108 | 104 11:06662 / 88|| artha : merutalase Upara sarvakalpa tathA siddhakSetrake pArzvabhAgameM caurAsI, chayAnave, ekasau ATha, ekasau bAraha aura phira isake prAge sAta sthAnoM meM ukta ekasau bArahameMse uttarottara cAra-cAra kama saMkhyAko rakhakara pratyekameM sAtakA bhAga denepara jo labdha prAbe utanA vAtavalaboMkI moTAIkA pramANa hai // 281-282 / / vizeSArtha :-jaba 33 rAjUkI U~cAIpara 4 rAjUkI vRddhi hai taba 13 rAjU aura rAjUkI U~cAIpara kitanI vRddhi hogI ? isaprakAra do trairAzika karanepara vRddhikA pramANa kramazaH pure rAjU aura rAjU prApta hotA hai| merutalase Upara saudharma yugalake adhobhAgameM vAyukA bAhulya yojana, saudharmazAnake uparima bhAgameM + = yojana aura sAnatkumAra-mAhendra ke nikaTa + 18 yojana hai / anna pratyeka yugalakI U~cAI AdhA-AdhA rAjU hai, jisakI vRddhi evaM hAnikA pramANa rAjU hai, ataH a. brahmo0 ke nikaTa 'ge+ = 1 yojana, lo0 kA0 ke nikaTa 132 .-=gyojana, zu0 mahAzukrake samIpa - - = yo0, satAra saha0 ke samIpa x =18: yojana, prA0 prA0 ke samIpa : - yojana prA0 a0 ke samIpa :- = 92 yo, graiveyakAdike samIpa 2- yojana aura siddhakSetrake samIpa -- arthAt 12 yojanakI moTAI hai| pArzvabhAgoMmeM tathA lokazikharapara payanoMkI moTAI tIsaM igidAla-valaM kosA tiya-bhAjivA ya uNavaNNA / sattama-khidi-paNidhoe bamhajuge bAu-bahalatta // 23 // ghano gha0 | tanu / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo mahAhiyAro dochAra bhAgabhahizro koso kameNa vAu-ghaNaM / loya - urimi evaM loya-vibhAyammi paNNasaM ||24|| gAthA : 284-285 ] | 13 | 13 | 12I / pAThAntaraM artha :- sAtavIM pRthivI aura brahmayugala ke pArzvabhAga meM tInoM vAyuoMoNkI moTAI kramazaH tIsa, ikatAlIsake Adhe aura tonase bhAjita unacAsa kosa hai || 283 // artha :- lokake Upara arthAt lokazikharapara tInoM bAtavalayoMkI moTAI kramaza: dUsare bhAgase adhika eka kosa, chaThe bhAgase adhika eka kosa aura bArahaveM bhAgale adhika eka korA hai, aisA "lokavibhAga meM" kahA gayA hai || 264 || pAThAntara [ 116 vizeSArtha :--- loka vibhAgAnusAra saptama pRthivI aura brahmayugala ke samIpa ghanodadhivAta 30 kosa, ghanavAta ko aura tanuvAta kosa hai tathA lokazikharapara canodadhivAtakI moTAI 13 kosa, dhanavAkI 11 kosa para tanuvAlakI moTAI 163 kosa hai / vAyuruddhakSetra grAdike ghanaphaloMke nirUpaNakI pratijJA vidaphalaM taha ya a -puDhavIe / 'vAda-ruddha suddhAyAsa-khidINaM artha :- yahA~ vAyuse roke gaye lavamAtra (saMkSepa meM ) kahate haiM / / 265 / / lava-meta yattassAma / / 285 / / kSetra, mATha pRthiviyA~ aura zuddha prAkAza-pradezake ghanaphalako vAtAvaruddha kSetra nikAlane kA vidhAna evaM ghanaphala saMpahi loga peraMta-di-vAdavalaya' -ruddha khettANaM prANayaNa" vidhANaM uccade logassa tale 'tiNNi-vAdANaM bahalaM patte kakaM vIsa-sahatsA ya joyaNametaM / taM sathyamega' kave sadvi- joyaNa- sahassa- bAhallaM jagapavaraM hodi / 1. da. va pratyoH pAThAntara' iti pada 200-261 gAthayormadhya upalabhyate / 2. da. vAdaruddha, ba, 2. da. ba. khidiraNaM / 4. da. ba. ka. ja. u. yAraNyaNa / 6. da. tipaNa / 7. da. ka. ja. . taM sammeglRR, vAdavaruddha / vAdaMvalaya ruMdhavisAraNaM / 5. da. ba. ka. ja. Tha. kadegasaTTi, va. tesamegaTTha kade vAsaTThi Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] tiloyapattI [ gAthA : 285 Navari dosu vi aMtesa sadvi-joyaNa-sahassa-usseha-parihANi'-khetaNa UNaM edamajoedUNaM sadvi-sahassa bAhallaM jagapadaramidi saMkappiya tacchedUNa puDhaM ThavedavaM' = artha :-aba loka-paryantameM sthita bAtavalayoMse roke gaye kSetroMko nikAlanekA vidhAna kahate haiM :-- lokake nIce tInoM pavanoM meM pratyekakA bAhalya ( moTAI ) bIsa hajAra yojana pramANa hai| ina tInoM pavanoMke bAhalyako ikaTThA karane para sATha hajAra yojana bAlya-pramANa jagatpratara hotA hai| yahA~ mAtra itanI vizeSatA hai ki lokake donoM hI antoM (pUrva-pazcimake antima bhAgoM) meM sATha hajAra yojanakI UMcAI paryanta kSetra yadyapi hAni-rUpa hai, phira bhI use na chor3akara 'sATha hajAra yojana bAlya vAlA jagatpratara hai' isaprakAra saMkalpapUrvaka usako chedakara pRthak sthApita karanA cAhie / yo0 60000446 / vizeSArtha : - lokake nIce tInoM-pavanoMkA bAlya (20 + 20+20)=60 hajAra yojana hai / inakI lambAI, caur3AI jagacchaNI pramANa hai, ataH jagacchu NImeM jagacchreNIkA paraspara guNA karanese (jagacchaNI x jagacchaNI) =jagatpratarakI prApti hotI hai| ___ lokakI dakSiNottara caur3AI sarvatra jagacchreNI ( 7 rAjU ) pramANa hai, kintu pUrva-pazcima caur3AI 7 rAjUse kucha kama hai, phira bhI use gaurAkara lokake nIce tInoM-pavanoMse abaruddha kSetrakA ghanaphala --[747=46 varga rAjU arthAt jagatpratara ] x 60000 yojana kahA gayA hai / yathA ra ga parapaja MEIN 1. [parihINa, 2. da. ba ka. ja. Tha. purva ti davyaM / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAro [ 121 puNo ega-rajjussedheNa satta-rajmU-aAyAmeNa saTThijoyaNa sahassa-bAhallega bosu pAsesuThida-vAda-khetta buddhoe' pudha kariya jaga-padara-pamAraNeNa Nibaddha bIsasahassAhiyajoyaNa-lakkhassa satta-bhAga-bAhallaM jaga-pavaraM hodi / =120000 / artha :-anantara eka (3) rAjU utsedha, sAta rAjU pAyAma aura sATha hajAra yojana bAhalya vAle vAtabalayakI apekSA donoM pArzva-bhAgoM meM sthita vAtakSetrako buddhise alaga karake jagatpratara pramANase sambaddha karanepara sAtase bhAjita eka lAkha bIsa hajAra yojana jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :- adholokake eka rAjU Uparake pArzvabhAgoMtaka tInoM pavanoMkI U~cAI eka-rAjU, AyAma 7 rAjU aura moTAI 60 hajAra yojana hai| inakA paraspara guNA karanese (46x60000 yojana )= 42x60 hajAra yojana eka pArzvabhAgakA dhanaphala prApta hotA hai / donoM pArzvabhAgoMkA ghanaphala nikAlane hetu dose guNita karanepara ( 1x60 hajAra x 3)- ( arthAt jamarapratara ) x 120:10 yojana manamala pApta hotA hai / yathA -45200-ram para - 7 - - - taM puSpillakkhettassuvari Thide cAlIsa-joyaNa-sahassAhiya-paMcaNhaM lakkhANaM sattabhAga-bAhallaM jaga-padaraM hodi / -540000 / 1. da, ka. ja, ka. budhi pudakkariya, ba, buDDi pudakkarisa / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] tilotta [ gAthA : 285 artha :- isako pUrvokta kSetrake Upara sthApita karanepara pAMcalAkha cAlIsa hajAra yojanake sAtaveM bhAga bAhulya pramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha : -- lokake nIce vAtavalayakA ghanaphala 46 varga rAjU 4 60000 yojana thA zrIra donoM pArzva bhAgoMkA 46 varga rAjU x 2 yojana hai / ina donoMkA yoga karane ke lie jagattrata rake 60000 120000 _420000 + 120000_540000 sthAnIya 49 ko chor3akara + prApta huA / ise jagatpratarase yukta karanepara 414550000 yogaphala prApta huA ! yojana 7 e puraNa avarAsu dosu disAsu ega-rajjussedheNa tale sapta- rajjU- zrAyAmeNa' muhe satta bhAgAhiya-cha- rajju-rudatteA sahi-joyaNa sahasya bAhalleNa Thida-vAda- khette jaga padarapamANeNa kave vosa joyaraNa - sahassAhiya- paMca-paMcAsajjoyaNa-lakkhANaM tedAlIsa - tisava - bhAgabAhallaM jaga padaraM hodi / - 5520000 343 artha :- isake nAge itara do dizAoM ( dakSiNa aura uttara ) kI apekSA eka rAjU utsedharUpa, talabhAgameM sAta rAjU zrAyAmarUpa, mukhameM sAtaveM bhAgase adhika chaha rAjU vistArarUpa aura sATha hajAra yojana bAhulyarUpa vAyumaNDala kI apekSA sthita vAtakSetrake jagatpratara pramANase karanepara pacapana lAkha bIsa hajAra yojanake tInasI taiMtAlIsaveM bhAga bAhulyapramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :- lokake nIcekI caur3AIkA pramANa 7 rAjU hai, yaha bhUmi hai, sAtavIM pRthivIke nikaTa lokakI caur3AIkA pramANa 67 rAjU hai, yaha mukha hai / lokake nIce saptama pRthivI - paryanta U~cAI ( 1 rAjU ) hai, tathA yahA~ para tInoM pavanoMkI moTAI 60 hajAra yojana hai / ina sabakA ghanaphala isa prakAra hai bhUmi + mukha tathA ghanaphala varga rAjU X 10999 yojana - 46 varga rAjU 455300 yojana ghanaphala prApta huA / yathA X | citra agale pRSTha para dekhiye ] 1. da. pAliyAmeNa / ja. 5. zrAliyama / 2. u. ba. ka. ja. u. chiMdavAdakhetareNa / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAro [ 123 -- gavU . ede' pucilla-pasasturi paklita emapIta-lAi atIvi-sahassa-joyaNAhiyatiNhaM koDIraNaM tedAlIsa-tisada-bhAga-bAhallaM jaga-padaraM hodi / =31680000 / martha :-isa upayukta ghanaphalake pramANako pUrvokta kSetrake Upara rakhanepara tIna karor3a, unnIsa lAkha, assI hajAra yojanake tInasau taitAlIsaveM-bhAga bAhalya pramANa jagatpratara hotA hai| vizeSArtha :-pUrvokta yogaphala 414541229 thaa| lokakI eka rAjU U~cAIpara donoM pArzvabhAgoMkA dhanaphala 153 : prApta hunA / yahA~ donoM jagaha 46 jagatpratarake sthAnIya haiM, ata: yojana [ (540011 + 51314 )=138300] 449 varga rAjU arthAt jagatpratara x 180deg ghanaphala prApta huA 1 pAzvabhAgAkA pAzrvabhAgoMkA dhanaphala puNo satta-rajju-vikkhaMbha-teraha-rajju-prAyAma-solaha-bAraha- [-solasabAraha-] joyaraNa-bAhalleNa dosu vi pAsesu Thida-vAda-khatta jaga-pavara-pamAraNeNa kave cau-saTTi-sadajoyaNUNa-aTThAraha-sahassa-joyagANaM tevAlIsa-tisada-bhAga-bAhallaM jaga-padaramuppajjadi / 17836 / ____ arya:-isake anantara sAta rAjU viSkambha, teraha rAjU pAyAma tathA solaha, bAraha ( solaha evaM bAraha ) yojana bAhalyarUpa arthAt sAtavIM pRthivIke pArzvabhAgameM solaha, madhyalokake 1. edaM pucillaM / 2. i. solasa / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] tilomapAtI [ gAthA : 285. pArzvabhAgameM bAraha ( brahmasvarga ke pArzvabhAgameM solaha aura siddhalokake pArzvabhAgameM bAraha ) yojana bAhalyarUpa vAtavalayakI apekSA donoM hI pArzvabhAgoMmeM sthita vAtakSetrako jagatpatara pramANase karanepara ekasau cauMsaTha yojana kama aThAraha hajAra yojarake tInasau taiMtAlIsaveM-bhAga bAhalya pramANa jagatpratara hotA hai| vizeSArtha :-saptama pathivIse siddhalova paryanta U~cAI 13 rAja , viSkambha 7 rAz2a vAtavalayoMkI moTAIkA prosata ( 16+ 12 =28 : 2= 14 ), 14 yojana tathA pArvabhAga do haiM, ataH 13 47x1442=2548 prApta hue, inheM jagatpratararUpase karane ke lie 2544 arthAt 17 ghanaphala prApta huA / granthakArane ise ='ER rUpameM prastuta kiyA hai| puNo sasa-bhAgAyi-cha-rajju-mUla-vikkhaMbheraNa cha-rajjUccheheNa ega-rajju-muheNa solaha bAraha-joyaraNa-bAhallega dosu vi pAsesu Thiba-vAda-kheta jagapavara-pamANeNa kave bAdAlosa joyaNa-sadassa' 'tedAlIsa-tisada-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi = 4200' / artha :-puna: sAta vabhAgase adhika chaha rAjU mUlameM vistArarUpa, chaha rAjU utsedharUpa, mukhameM eka rAjU vistArarUpa aora solaha-bAraha yojana bAlyarUpa ( sAtavIM pRthivI aura madhyalokake pArzvabhAgameM ) bAtavalayakI apekSA donoM hI pArzvabhAgoMmeM sthita bAtakSetrako jagatpratarapramANase karanepara bayAlIsa so yojanake tInaso taitAlIsaveM-bhAga bAhalyapramANa jagatpratara hotA hai / . vizeSArtha :-saptamapRthvIke nikaTa pavanoMkI caur3AI 67 arthAt / rAjU hai, yaha bhUmi hai / tirthaglokake nikaTa pavanoMkI caur3AI 1 rAjU arthAt rAjU hai, yaha mukha hai / saptamapRthivIse madhyaloka paryanta pavanoMkI U~cAI 6 rAja , moTAI (16+ 14 =28-2) = 14 rAjU hai tathA pArzvabhAga do haiM, ata: [ + = ]x.xxx =600 prApta hue, inheM jagatpratarasvarUpa banAne hetu 343 se guriNata kiyA aura 343 se hI bhAjita kiyaa| yathA- "9813 arthAt = 4211 ghanaphala prApta huA / ise 46 vargarAjU yojana rUpa meM prApta kiyA jAnese granthakArane =11 rUpameM prastuta kiyA hai| puNo ega-paMca-ega-rajju-vikkhaMbheNa satta-rajjUccheheNa bAraha-solaha-bAraha-joyaNabAhalleNa urima-dosu vi pAsesu Thida-vAda-khettaM "jagapadara-pamANeNa kave pravAsIvisamahiya-paMca-joyaNa-sadANaM egUNavaNNAsabhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / =588 / 2.6. joyalakkhatedAlImasadabhAgahibAhallaM / 3. ba. 42000 / 1.da. ba. sdaa| 4, da. jagadapadara / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAro martha :-anantara eka, pAMca evaM eka rAjU viSkambharUpa (kramase madhyaloka, brahmAsvarga aura siddhakSetrale pArbabhAgameM !, gAta gahU urodha rUpa saura kramaza: madhyaloka, bahmasvarga evaM siddhalokake pAzrvabhAgameM bAraha, solaha aura bAraha yojana vAhalyarUpa vAtabalayakI apekSA Upara donoM hI pAvabhAgoMmeM sthita vAtakSetrako jagatpratarapramANase karanepara pA~caso aThAsI yojanake eka kama pacAsaveM arthAt unacAsaveM bhAga bAhalyapramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :-Urdhvaloka brahmasvargake samIpa pAMca rAjU caur3A hai yahI bhUmi hai| tirthagloka evaM siddhalokake samIpa 1 yojana caur3A hai yahI mukha hai| utsedha 7 rAjU, tInoM pavanoMkA ausata 14 yojana aura pArzvabhAga do haiM, ataH 'bhUmi 5+ 1 mukha -- 6:2= 347 x 1442-588 ise jagatpratara pramANa karanepara 41 ghanaphala prApta hotA hai / yaha 46 varga rAjU x yojana rUpa meM honese granthakArane =5/ saMdRSTi rUpameM likhA hai| lokake zikharapara vAyuruddha kSetrakA dhanaphala uri rajju-vikkhaMbheNa satta-rajju-AyAmeNa kiMcUNa-joyaNa-bAhalleNa Thida-vAdakhettaM jagapadara-pamANeNa kave ti-uttara-tisadANaM be-sahassa visava cAlIsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / -303 / 2240 artha : -Upara eka rAjU vistArarUpa, sAta rAjU AyAmarUpa aura kucha kama eka yojana bAhalyarUpa vAtavalayakI apekSA sthita vAtakSetrako jagatpratara pramANase karanepara tInasI tIna yojanake do hajAra, dosau cAlIsaveM bhAga cAhalyapramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :-lokake agrabhAgapara pUrva-pazcimaM apekSA vAtavalayakA vyAsa 1 rAjU , U~cAI 313 yojana aura dakSiNottara caur3AI 7 rAjU hai / inakA paraspara guNAkara jagatpratarasvarUpa karanese xx1341344 dhanaphala prApta hotA hai| yaha 46 vargarAjU x yojana honese granthakArane saMdRSTi rUpameM = 9. likhA hai| yahA~ 36 kaise prApta hote haiM, isakA bIja kahate haiM :-- 8000 dhanuSakA eka yojana aura 2000 dhanuSakA eka kosa hotA hai lokake agrabhAgapara ghanodadhiyAtavalaya do kosa moTA hai, jisake 4000 dhanuSa hue| dhanavAta eka kosa moTA hai jisake 2000 dhanuSa hue aura tanuvAta 1575 dhanuSa moTA hai / ina tInoMkA yoga (4000+2000+1575) =7575 dhanuSa hotA hai / jaba 8000 dhanuSakA eka yojana hotA hai taba 7575 dhanuSake kitane yojana Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] hoMge? isaprakAra rAzika karane para gaI hai| ( trilokasAra gAthA 138 ) / tiloyapaNNattI [ gAthA : 285 .x:575-11 yojana moTAI lokake agrabhAgameM kahI cana ." + 1 rAjU dAtAlayabAdAma -- 02AY canaphala --- - pavanoMse ruddha samasta kSetrake ghanaphaloMkA yoga evaM 'savvamegastha melAvive cauvIsa-koDi-samahiya-sahassa-koDIno egUNavIsalakkha-tesodi-sahassa-causava-sattAsIdi-joyaNANaM Nava-sahassa-satta-saya-saTTi-rUvAhiyalakkhAe ahidega-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / = 10241983487 / 106760 praya :-ina sabako ikaTThA karake milA denepara eka hajAra caubIsa karor3a, unnIsa lAkha, tayAsIhajAra, cArasau sattAsI yojanoMmeM eka lAkha nauhajAra sAtasau sAThakA bhAga denepara labdha eka bhAga bAlyapramANa jagatpratara hotA hai / 1.ba. sadhyamagaM pathamelAbide, da. ja.Tha, sabamegaM pmelaavide| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAro [ 127 vizeSAya :-1. lokake nIce tInoM-pavanoMse mavaruddha kSetrake ghanaphala 2. lokake eka rAjU Upara pUrva-pazcima meM avaruddha kSetra ke enaphala, 3. lokake eka rAjU Upara dakSiNottarameM avaruddha kSetrake ghanaphala 4. saptamapRthibIse siddhaloka paryanta avaruddha kSetrake ghanaphala, 5. saptamapRthivIse madhyaloka paryanta dakSiNottarameM avaruddha kSetrake ghanaphala, 6. Urdhvalokake abaruddha kSetrake ghanaphalako aura 7. loka ke agrabhAgapara vAtavalayoMse avaruddha kSetrake ghanaphalako ekatra karanepara yoga isaprakAra hogA :jagatpratara athavA 464 31989900+ jagatpratara yA 46x.se+jagatpratara yA 46x +jagatpratara yA 46x +jagatpratara yA 4641 / inako jor3ane kI prakriyA jagatprata ra x 3198690 +8 + ++ R =jagatpratara 410233600000+5707520+1344000 + 1317120 + 14847 106760 = jagatpratarax." athavA = 1034 . pavanoMse ruddha samasta kSetrakA dhanaphala prApta hunaa| pRthiviyoM ke nIce pavanase ruddha kSetroMkA ghanaphala puNo aTTaNhaM puDhavINaM heTThima-bhAgAvaruddha-bAda-kheta-ghanaphalaM vattAissAmo tattha paDhama-puDhavIe hechima-bhAgAvaraddha-bAya-khetta-ghaNaphalaM eka-rajju-vikkhaMbhasatta-rajju-dohA saTi-joyaNa-sahassa-bAharUlaM esA appaNo bAhallassa sattama-bhAga-bAharulaM jagapavaraM hodi / 60000 / prartha :--isake bAda pAThoM pRthibiyoMke adhastanabhAgameM vAyuse avaruddha kSetrakA ghanaphala kahale haiM--- ina bAThoM pRthiviyoM se prathama pRthivIke pradhastanabhAgameM avaruna vAyukeM kSetrakA dhanaphala kahate haiM-eka rAjU viSkambha, sAta rAjU lambAI aura sATha hajAra yojana bAhallavAlA prathama pRthivIkA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] tiloyapaNaNatI [gAthA : 285 vAtaruddha kSetra hotA hai| isakA ghanaphala apane bAla arthAt sATha hajAra yojanake sAtaveM-bhAga bAlya pramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArya :- prathama pRthivI arthAt madhyalokake samIpa pavanoMkI caur3AI eka rAjU, lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai| isake ghanaphala ko jagatpatarasvarUpa karanepara isaprakAra hotA hai ==x* 2820x41 = xx poox ghanaphala prApta huaa| vidiya-puDhavIe hechima-bhAgAvaruddha-vAva-kheta-ghaNaphalaM satta-bhAgaNa-je ramjuvicAramA sattA prahAlA sahita jogana hAsa-bAhallA asIdi-sahassAhiya-sattaNhaM lakkhANaM egaNapaNNAsa-bhAga-bAhAla jagapadaraM hodi 1=780000 / artha :-dUsarI pRthivIke adhastana bhAgameM vAtAvaruddha kSetrakA ghanaphala kahate haiM : sAtaveMbhAga kama do rAjU viSkambhavAlA, sAta rAjU pAyata aura 60 hajAra yojana bAhallavAlA dUsarI pRthivIkA bAtaruddha kSetra hai / usakA ghanaphala sAta lAkha, assI hajAra, yojanake unacAsaveMbhAga bAhalyapramANa jagatpratara hotA hai| . vizeSArya :- adholokakI bhUmi sAta rAjU aura mukha ekarAjU hai| bhUmimeM se mukha ghaTAne para ( 7 - 1) = 6 rAjU avazeSa rahA / kyoMki 7 rAjU U~cAIpara 6 rAjU ghaTate haiM, ataH eka rAjUpara : rAjU ghaTegA, isaprakAra pratyeka eka rAjU Upara-Upara jAne para ghaTegA / pratyeka eka rAjUpara rAjU ghaTAte jAnese nIcese kramaza: 3.0 , 35, 3, aura rAjU vyAsa prApta hotA hai / isIlie gAthAmeM dUsarI pRthivIkA TyAsa : rAjU kahA gayA hai / =xxop00X%2goox = xx10000 ghanaphala dUsarI pRthivIke vAtaruddha kSetrakA prApta huaa| . tabiya-paDhavIe heThima-bhAgAvaruddha-vAda-khesa-ghaNaphalaM be-sattama-bhAga-hINa-tiSiNarajju-vikkhaMbhA sasa-rajju-pAyadA sahi-joyaNa-sahassa-bAhallA cAlIsa-sahassAdhiyaekkArasa-lakkha-joyaNANaM egaNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / 1140000 / artha: tIsarI pRthivIke adhastana-bhAgameM vAtaruddha kSetrakA ghanaphala kahate haiM :-do baTe sAta bhAga (3) kama tIna rAjU viSkambha yukta, sAta rAjU lambA aura sATha hajAra yojana bAhalyavAlA tIsarI pRthivIkA vAtasta kSetra hai / isakA ghanaphala gyAraha lAkha cAlIsa hajAra yojanake unacAsaveM bhAga bAhalyapramANa jagatpratara hotA hai| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 285 1 pahano mavAhigAro [ 126 vizeSArtha :-tIsarI pRthibIke adhastana pavanoMkA viSkambha : rAjU , lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai| ataH 35.5x100% = 7X!!Y8e2x = 40x1/2:00 ghanaphala prApta huaa| cauttha-puDhavIe heTTima-bhAgAvaruddha-bAda-khetta-ghaNaphalaM tiNi-sattama-bhAgUNacattAri-rajju-vikkhaMbhA satta-rajju-pAyadA saddhi-joyaNa-sahassa-bAhallA paNNarasa-lakkhajoyagANaM egaNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / = 1500000 / artha :-cauthI pRthivIke adhastana bhAgameM vAtaruddha kSetrake ghanaphalako kahate haiM : -- cautho pRthivIkA vAtaruddha kSetra tIna baTe sAta (3) bhAga kama cAra rAjU vistAra vAlA, sAta rAjU lambA aura sATha hajAra yojana moTA hai| isakA dhanaphala pandraha lAkha yojanake unacAsaveMbhAga bAhalla pramANa jagatpratara hotA hai| vizeSArtha :-cauthI pRthibIke adhastana pavanoMkA viSkambha 21 rAjU, lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai / ata: 25xx06degdeg= x:593929X7 = 1500%89xx. ghanaphala prApta huaa| paMcama puDhavIe hedima-bhAgAvaruddha-vAda-khetta-ghaNaphalaM cattAri-sattama-bhAgUNa'-paMcarajju-vikkhaMbhA satta-rajju-prAyadA sadvi-joyaNa-sahassa-bAhallA saTThi sahassAhiya-aTThArasalakkhANaM egUNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapavaraM hovi / = 1860000 / artha :-pAMcavIM pRthivIke adhastanabhAgameM avaruddha vAtakSetrakA ghanaphala kahate haiM pA~cavIM pRthivIke adhobhAgameM vAtAvaruddhakSetra cAra baTe sAta (1) bhAga kama pAMca rAjU vistArarUpa, sAta rAjU lambA aura sATha hajAra yojana moTA hai / isakA ghanaphala aThAraha lAkha, sATha hajAra yojanake unacAsaveM-bhAga bAhalya pramANa jagatpratara hotA hai / ___ vizeSArtha :-pA~cavIM pRthivIke adhastana pavanoMkA viSkambha - rAjU, lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai / ata: xx.pdeg = xx?:23920x = 45045 ghanaphala prApta huaa| 1. da. bhAgumAcharajju / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 285 ghaTTa - puDhabIe 'heTTima - bhAgAvaruddha-vAda-khetta- gharaNaphalaM paMca sattama-bhAgUNa-cha-rajjuvibhA satta-rajju -prAyadA sahi-joyaNa sahassa - bAhallA vIsa - sahassA hiya-bAvIsa- lakkhA* megUNapaNAsa bhAga- bAhallaM jagapavaraM hodi 1-2220000 / 42 : chaThI pRthivIke zradhastanabhAga meM vAtAvaruddha kSetrake ghanaphalako kahate haiM- paoNca baTe sAta ( 3 ) bhAga kama vaha rAjU vistAra vAlA, sAta rAjU lambA aura sATha hajAra yojana bAhulyavAlA chaThI pRthivIke nIce vAtaruddha kSetra hai; isakA ghanaphala bAIsa lAkha bIsa hajAra yojanake unacAsabhAga bAhulya pramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :- chaThI pRthivIke astana pavanoMkA viSkambha rAjU, lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai / zrataH 220000xx= Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA gAthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAro [ 131 artha :- AThavIM pRthivIke pravastana bhAga meM vAtAvaruddha kSetrake ghanaphala ko kahate haiM- prAThavIM pRthivI ke prastana bhAga meM vAtAvaruddha kSetra 7 rAjU lambA, eka rAjU vistAra yukta aura sATha hajAra yojana bAhulya vAlA hai / isakA canaphala apane bAlyake sAtaveM bhAga bAhulya prasAraNa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :- AThavIM pRthivIke pradhvastana - pavanoMkA vistAra eka rAjU, lambAI 7 rAjU aura moTAI 60000 yojana hai / ataH 1 x x 10000x1080 arthAt 42049 ghanaphala X 60000 prApta huA / ATha pRthiviyoM ke sampUrNa ghanaphaloM kA yoga evaM 'savyamegaTTha melAvide yettiyaM hodi / 10120000 / 46 // evaM vAdAvaruddha kheta- gharaNaphalaM samattaM || artha :- ina sabako ikaTTA milAnepara kula ghanaphala isaprakAra hotA hai :49x600000 + 499000000 + 41350000 + 410000 + 4116 oodd + 41x20400000 : 49250000 + 499430000 | 0000 -: noTa :- ATha pRthiviyoM ke uparyukta ( ghanaphala nikAlate samaya ) ghanaphala ko jagatpratara svarUpa karane hetu sarvatra kA guNA kiyA gayA hai| uparyukta ghanaphaloM meM aMza kA ( Upara vAlA ) 46 jagatpratara svarUpa hai, ataH use anyatra sthApita kara denepara ghanaphaloMkA svarUpa isaprakAra banatA hai / 1. da. ba. sabbamegaM pamelAviye / + 46 x 420000 + 34800+ [1140000 $400000 + 10100 +0000 25000000 + 42146 X 10300 zrarthAt jagatpratara x 10133000 yA = " ghanaphala sampUrNa ( pAThoM ) pRthiviyoM ke stana bhAgakA prApta huA / isaprakAra vAtAvaruddha kSetrake ghanaphalakA varNana samApta huA / loka sthita zrAThoM pRthiviyoM ke vAyumaNDalakA citraNa isaprakAra hai 2220000 -77 + [10920000 4sa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] tiloyaraNyAttI [ gAthA : 285 / sa mAjamudizaja anma mAlA javAnAdhAra paand zisokA kAzI pAra kAaanand pattanAdhAra sAcAra XTESTLI MEApasamo. RT AkAzA 4A AkAza AkAza pAkabhAsapo Lphara jAjAza AkAza kI paraprabhA .... syAmpamA AkAza bhAramayamamA 16...bhAjana rambhAyaramamA mAkA A saptamAta pahA prabhoda pojamaH 954 12tES CE hajAra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma mahAhiyAro pratyeka pRthivIke ghanaphala-kathanakA nirdeza saMpahi prahaM puDhavaNaM pattekkaM vidaphalaM thoruccaeNa vattaissAmo gAthA : 285 ] tattha paDhama- puDhaSIe ega-rajju - vikvaMbhA satta-rajju - dohA vIsa-sahassUNa-be-joyaNalakkha - bAhallA esA aprapo bAhallassa sattama - bhAga - bAhallaM jagapadaraM hodi / = 180000 / 7 artha :- aba AThoM pRthiviyoMmeMse pratyeka pRthivIke ghanaphalako saMkSepameM kahate haiM ina AThoM pRthitriyoM se pahalI pRthivI eka rAjU vistRta, sAta rAjU lambI zrIra bIsa hajAra kama do lAkha yojana moTI hai / isakA ghanaphala apane bAhulya ke sAtaveM bhAga bAhalya pramANa jagatpratara hotA hai / XX10000 ratnaprabhA pR0 kA prApta huA / [ 133 '~~ vizeSArtha :- ratnaprabhA nAmaka pahalI pRthivI eka rAjU caur3I, 7 rAjU lambI aura 180000 yojana moTI hai, inako paraspara gupita kara dhanaphala ko jagatpratara karane hetu se punaH guraNA kiyA gayA hai / yathA - 7518 [8000x* = 46 varga rAjU X 1800000 yojana ghanaphala prathama dUsarI pRthivIkA ghanaphala fafar yovIe satta-bhAgUraNa-be-rajju - vikkhaMbhA satta-rajju prAyadA battIsa-joyaNasahassa - bAhallA solasa - sahassA hiya caduNhaM' lakkhANamegUra paNNAsa - bhAga- bAhallaM jagapadaraM hodi / - 416000 / 46 1. ba. ka cauM / 2. da lakkhA egusA / artha: -dUsarI pRthivI sAtaveM bhAga kama do rAjU vistRta, sAta rAjU Ayata aura battIsahajAra yojana moTI hai, isakA ghanaphala cAra lAkha solaha hajAra yojanake unancAsaveMbhAga bAhulya pramANa jagattara hotA hai| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNyAttI [ gAthA : 285 vizeSArtha : dUsarI zarkarApRthivI pUrva-pazcima rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 32000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratarasvarUpa karane hetu se guNA karanepara Axx 12600 = 6x1280X7 = 46 varga rAjU x 414300 yojana ghanaphala prApta hotA hai / tIsarI pRthivIkA dhanaphala tadiya-puDhavIe be-sattama-bhAga-hoga-tiNNi-rajju-viSakhaMbhA satta-rajju-prAyadA aTThAvIsa-joyaNa-sahassa-bAhallA battIsa-sahassAhie-paMca-lakkha-joyaNANaM egaNapaNNAsabhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / -532000 / artha :-nIsarI pRthivI do baTe sAta ( 3 ) bhAga kama tIna rAjU bistRta, sAta rAjU pAyata aura aTThAIsa hajAra yojana moTI hai| isakA ghanaphala pA~ca lAkha, battIsa hajAra yojanake unacAsavebhAga bAlya pramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha : tIsarI bAlukA pRthivI pUrva-pazcima rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 28000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratarasvarUpa karane hetu se guNA karanepara xx 28100 = >> XXBox =46 varga rAjU x 532600 yojana ghanaphala prApta hotA hai| caturtha pRthivIkA ghanaphala cauttha-puDhavIe tiNNi-sattama-bhAgUNa-cattAri-rajju-vikkhaMbhA satta-rajju-aAyadA caudhIsa-joyaNa-sahassa-bAhallA cha-joyaNa-lakkhANaM egUNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / = 600000 / 46 artha :-cauthI pRthivI tIna baTe sAta ( 3 ) bhAga kama cAra rAjU bistRta, sAta rAjU pAyata aura caubIsa hajAra yojana moTI hai| isakA ghanaphala chaha lAkha yojanake unacAsave-bhAga pramANa jagatpratara hotA hai| vizeSArtha :-cauthI paMkaprabhA pRthivI pUrva-pazcima 25 rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 24000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratara svarUpa karane hetu se guNA karane paraxx240degdeg= sx1988deg =46 bargarAjUx.01deg0 yojana ghanaphala prApta huaa| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 285 ] paDhamo mahAhiyAroM pAMcavIM pRthivIkA ghanaphala paMcama-puDhavIe cattAri-satta-bhAgaNa-paMca-rajju-vikkhaMbhA satta-rajju-prAyadA bosajoyaraNa-sahassa-bAhallA bIsa-sahassAhiya-chaNNaM lakkhAragamegUNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / = 620000 / artha :-pAMcavIM pRthivI cAra baTe sAta ( 3 ) bhAga kama pAMca rAjU vistRta, sAta rAjU mAyata maura bIsa hajAra yojana moTI hai / isakA ghanaphala chaha lAkha, bIsa hajAra yojanake unacAsaveMbhAga bAhalya pramANa jagatpatara hotA hai / vizeSArtha :-pAMcavIM dhUmaprabhA pRthivI pUrva-pazcima rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 20000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratarasvarUpa karane hetu se guNA karane para xix 2060deg=x2%%9.047 = 46 varga rAjUx19degdeg0 yojana ghanaphala prApta huaa| chaThI pRthivIkA ghanaphala chaTThama-puDhayoe paMca-satta-bhAgUNa-cha-rajju-viSakhaMbhA satta-rajju-AyadA solasajoyaNa-sahassa-bAhallA bANaudi-sahassAhiya-paMcaNhaM lakkhANamegUNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hodi / - 562000 / 46 artha:-chaThI pRthivI pA~ca baTe sAla (5) bhAga kama chaha rAjU vistRta, sAta rAjU Ayata aura solaha hajAra yojana bAhalyavAlI hai| isakA ghanaphala pA~ca lAkha, bAnaba hajAra yojanake unacAsaveMbhAga bAhalya-pramANa jagatpratara hotA hai| _ vizeSArtha :-chaThI tamaHprabhA pRthivI pUrva-pazcima rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 16000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratara karaneke lie se guNA karanepara Jaxx..10deg=0x552000x* = 49 vargarAjU 55110" yojana ghanaphala prApta hotA hai / sAtavIM pRthivIkA ghanaphala sattama-puDhavIe cha-'sattama-bhAgUNa-satta-rajju-vikkhaMbhA satta-rajju-prAyadA aTTha 1. da. sasattabhAgUna Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jorAta - [ gAthA : 285 joyaraga-sahassa-bAhallA caudAla-sahassAhiya-tiSaNaM lakkhANamegUNapaNNAsa-bhAga-bAhallaM jagapadaraM hovi / 344000 / artha :- sAtavIM pRthivI chaha baTe sAta (8) bhAga kama sAta rAjU bistRta, sAta rAjU prAyata aura pATha hajAra yojana bAhalya vAlI hai| isakA ghanaphala tIna lAkha cavAlIsa hajAra yojanake una cAsave-bhAga-bAhalya-pramANa jagatpratara hotA hai / vizeSArtha :-sAtavIM mahAtamaHprabhA pRthivI pUrva-pazcima rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 8000 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratarasvarUpa karaneke lie se guNA karaneparaxxp=sx 313392x = 46 vargarAjU 4 51100 yojana ghanaphala prApta hotA hai| pAThavIM pRthivIkA ghanaphala aTThama-puDhavIe satta-rajju-prAyadA . 'ekka-rajju-rudA aTTha-joyaNa-bAhallA sattama-'bhAgAhiyaegajjoyaNa-bAhallaM jagapavaraM hodi / / artha :-pAThavIM pRthivI sAta rAjU prAyata, eka rAjU bistRta aura pATha yojana moTI hai| isakA ghanaphala sAtaveM-bhAga sahita eka yojana bAhalla pramANa jaga-pratara hotA hai / vizeSArtha :- pAThavIM ISan-prAgbhAra pRthivI pUrva-pazcima eka rAjU vistRta, dakSiNottara 7 rAjU lambI aura 8 yojana moTI hai / isake ghanaphalako jagatpratarasvarUpa. karane ke lie se guNA karanepara 14748=75147 =46 vargarAjU x 6 yojanaghanaphala prApta hotA hai / sampUrNa ghanaphaloMkA yoga edANi sanva-melide ettiyaM hodi / = 4364056 / 46 artha :- ina saba ghanaphaloMko milAnepara nimnalikhita pramANa hotA hai46x.8000 yA 464121000 + 46 x 41100+464 533800 + 4940400 + 46x 121100+4645.3100 + 46 x 3444degdeg+46 yA 464 / yahA~ aMzake 46 jagatpratara svarUpa haiM / ata :-- -. -.-- - 1. da. egarajju / 2. da. advshssjossnndeg| 3. da. bhAgAhiyayeyajjo / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo mahAhiyAro [ 137 4641260000+416000+432000 + 600000+ 620000 + 562000 + 244000 + 56 *& =49 vargarAjU 443yojana yA jagatpratara phala prApta hotA hai| gAthA 205 ] YUST ahAya dAdI 7 anaphala rojana yAsa- pamANaM hodi / za 40. *ga AkAza tassa TharaNA K 0dharaphala pRthvI pRthvI 62000 hag 102010 nA 1 pRthvI marda hai 43 RE *115 LEELA PORODILO NANI ILLA A COMARINA 1 rASTra [ citra agale pRSTha para dekhiye ] 1200 dona 18004 10. J2000 cana 26.00 somana 24.00 r lokake zuddhAkAzakA pramANa ehi vohiM sANaM vidaphalaM saMmeliya sayala-loyammi zravaNIde zravasesaM suddhA 15000 yojana 1600 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 1 tiloyapaNNattI [ gAthA : 286 artha :-uparyukta ina donoM kSetroM (vAtAvaruddha aura pATha bhUmiyoM) ke ghanaphalako milAkara use sampUrNa lokameMse ghaTA dene para avaziSTa zuddha-aAkAzakA pramANa prApta hotA hai / usakI sthApanA yaha hai-saMdRSTi mUlameM dekhiye ( isa saMdRSTikA bhAva samajhameM nahIM paayaa)| adhikArAnta maGgalAcaraNa kevalaNANa-tiNettaM cottIsAbisaya-bhUdi-saMpaNNaM / NAbheya-jiNaM tihuvaNa-NamaMsaNijjaM NamaMsAmi // 26 // evamAiriya-paraMparAgaya-tiloyapaNNattIe sAmaNNa-jagasarUva-riNarUSaNa-paNNattI nnaam| paDhamo mahAhiyAro sammatto // 1 // .. artha :- kevalajJAnarUpI tIsare netrake dhAraka, cauMtIsa pratizayarUpI vibhUtise sampanna aura tInoM lokoMke dvArA namaskaraNIya, aise nAbheya jina arthAt RSabha jinendrako maiM namaskAra karatA hUM // 286 // isaprakAra prAcArya-paramparAgata triloka-prajJaptimeM sAmAnya jagatsvarUpa nirUpaNa-prajJapti nAmaka prathama mahAdhikAra samApta huA / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viduo mahAhiyAro maGgalAcaraNa pUrvaka nAraka loka kathanakI pratijJA ajiya-jiNaM jiya-mayaNaM durita-haraM prAjavaMjavAtIdaM / paNamiya NiruvamANaM NAraya-loyaM Nihavemo // 1 // parSa:-kAmadevako jItanevAle, pApako naSTa karanevAle, saMsArase atIta aura anupama ajitanAtha bhagavAnako namaskAra karake nArakalokakA nirUpaNa karatA hUM // 1 // __ pandraha adhikAroMkA nirdeza 'raiya-NivAsa-khidI-parimANaM Aja-udaya-pohoe / guNaThANAvIragaM saMkhA uppajjamANa jIvANaM // 2 // jammaNa-maraNANaMtara-kAla-pamANAvi ekka samayammi / uppajjaya-maraNANa ya parimANaM taha ya prAgamaNaM // 3 // Niraya-gadi-AubaMdhaNa-pariNAmA taha ya jmm-bhuumiiyo| gANAdukkha-sarUvaM daMsaNa-gahaNassa hedu joNIgro // 4 // evaM paNNarasa-vihA ahiyArA vaNNidA samAseNa / titthayara-vayaNa-riNaggaya-NAraya-paraNatti-NAmAe // 5 // ----- - - - 1. da. ka. ba. riNadaha / -.- .. . Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 6-7 artha :-nArakiyoMkI nivAsa 1 bhUmi, 2 parimANa (saMkhyA). 3 prAyu, 4 utsedha,5 avadhijJAna, 6 guNasthAnAdikoMkA varNana, 7 utpadyamAna jIvoMkI saMkhyA, 8 janma-maraNake antara-kAlakA pramANa, / eka samayameM utpanna honevAle aura maranevAle jIvoMkA pramANa, 10 marakase nikalanevAle jIvoMkA varNana, 11 narakamatike Ayu-bandhaka pariNAma, 12 janmabhUmi, 13 nAnAduHkhoMkA svarUpa, 14 samyaktvagraharaNake kAraNa aura 15 narakrameM utpanna honeke kAraNoMkA kathana, tIrthaGkarake bacanase nikale hue isaprakAra ye pandraha adhikAra isa nAraka-prajJapti nAmaka mahAdhikArameM saMkSepase kahe gaye haiM // 2-5 / / sanAlIkA svarUpa evaM U~cAI loya-baha-majha-dese tarummi sAraM va rajju-padara-judA / terasa-rajjucchehA kicUNA hodi tasa-gAlI // 6 // UNa-pamANaM daMDA koDi-tiyaM ekkavIsa-lakkhANaM / bAsaddhiM ca sahassA dusayA igidAla dutibhAyA / / 7 // .. / 3216224113 / artha :-vRkSameM (sthita) sArakI taraha, lokake bahumadhyabhAgameM eka rAjU lambI-caur3I aura kucha kama teraha rAjU U~cI asanAlI hai| sanAlaukI kamIkA pramANa tIna karor3a, ikkIsa lAkha, bAsaTha hajAra, Tosau ikatAlIsa dhanuSa evaM eka dhanuSake tIna-bhAgoMmeMse do (3) bhAga hai // 6-7 // vizeSArtha :-sanAlIkI U~cAI 14 rAjU pramANa hai| isameM sAtaveM marakake nIce eka rAja pramANa kalakala nAmaka sthAvara loka hai, yahA~ sa jIva nahIM rahate zrataH use (14 -1)-13 rAjU kahA gayA hai / isameM bhI saptama narakake madhyabhAgameM hI nArakI ( zrasa ) haiN| nIceke 366ET yojana ( 31664666 dhanuSa ) meM nahIM haiN| isIprakAra UrdhvalokameM sarvArthasiddhise ISatprAgbhAra nAmaka pAThavIM pRthivIke madhya 12 yojana ( 66000 dhanuSa ) kA antarAla hai, pAThavIM pRthivIkI moTAI 8 yojana ( 64000 dhanuSa ) hai aura isake Upara do kosa (4000 dhanuSa ), eka kosa ( 2000 dhanuSa ) evaM 1575 dhanuSa moTAI vAle tIna vAtavalaya haiM / isa sampUrNa kSetrameM bhI vasa jIva nahIM haiM isalie gAthAmeM 13 rAjU U~cI asa nAlImeMse ( 31664666 dhanuSa + 66000 dhanuSa + 64000 dhanuSa + 4000 dhanuSa + 2000 dhanuSa aura + 1575 dhanuSa ) =32162241 dhanuSa kama karaneko kahA gayA hai / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 8.10 ] viduno mahAyiAro [141 sarvalokako asanAlIpanekI vivakSA ahavA uvavAda-mAraNaMtiya-pariNada-tasa-loya-pUraNeNa gdo| kevaliyo avalaMbiya samdha-jago hodi tasa-bhAlI // 8 // artha :- athavA--upapAda aura mAraNAMtika samudghAtameM pariNata trasa tathA lokapUraNasamudghAtako prApta kevalIkA prAzraya karake sArA loka prasa-nAlI hai / / 8 / / vizeSArtha :- jIvakA apanI pUrva paryAyako chor3akara navIna paryAyajanya prAyuke prathama samayako upapAda kahate haiM / paryAyake antameM maraNake nikaTa honepara baddhAyuke anusAra jahA~ utpanna honA hai, vahA~ke kSetrako sparza karane ke lie prAtmazokA zarIra se bAhara nikAlanA mAraNAntika samudaghAta hai / 13 3 guNasthAnake antameM Ayukarmake atirikta zeSa tIna aghAtiyA karmokI sthitikSayake lie kevalIke (daNDa, kapATa, pratara aura lokapUrNa AkArase ) aAtmapradezoMkA zarIrase bAhara nikalanA kevalI samudghAta hai, ina tInoM avasthAoM meM sajIva prasa-nAloke bAhara bhI pAye jAte haiM / ratnaprabhA-pRthivIke tIna-bhAga evaM unakA bAhalya khara-paMkappambahulA bhApA 'rayaNappahAe puDhavIe / bahalattaNaM sahassA solasa causIvi sIvI y||6|| 16000 / 84000 / 80000 / artha :-ratnaprabhApRthivIke khara, paMka aura abbahulabhAga kramazaH solaha hajAra, caurAsI hajAra aura assI hajAra yojana pramANa bAhalyavAle haiM / / 6 / / vizeSArtha :-ratnaprabhApRthivIkA-(1) kharabhAga 16000 yojana, (2) paMkabhAga 84000 yojana aura (3) abbahula bhAga 80000 yojana moTA hai / kharabhAgake evaM citrApRthivIke bheda kharabhAgo NAdavo solasa-bhedehi saMjudo NiyamA / cittAdIno khidino tesiM cittA bahu-viyappA // 10 // 1. da. rayaNappahAyi puDhavIe, I, rayaNappahA ya yuddhviirg| 2. da. va sola / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 11-15 artha :-ina tInoMmeM kharabhAga niyamase solaha bhedoM sahita jAnanA caahie| ye solaha bheda citrAdika solaha pRthivIrUpa haiN| inameMse citrA pRthivI aneka prakAra hai // 10 // 'citrA' nAmakI sArthakatA gANAviSaNNa maTTIzro taha silAtalA uvalA' / vAluva - sakkara- sIsaya ruppa - suvaNNANa yaharaM ca // 11 // zraya-daMba - taura-sAsaya-maNistilA - hiMgulANi haridAla / paMjaNa - pavAla - gomajjagANi rujagaM kaprabbha-padarANi // 12 // taha zrambhavAlukAmro phalihaM jalakaMta-sUrakaMtANi / caMdappaha- veluriyaM geruva - caMdaNaya - lohidaMkANi / / 13 / / baMbaya bagamazra-sAragga-pahuvINi viviha yaNNANi / jA hoMti tti ettegaM citteti pavaNidA esA // 14 // artha :- yahA~ para anekaprakArake varNoMse yukta miTTI, zilAtala, upala, vAlu, zakkara, zIzA, cA~dI, svarNa tathA vajra, ayas ( lohA), tAMbA, trapu ( rAMgA ), sasyaka ( sIsA ), marimazilA, hiMgula ( siMgarapha), haritAla, aMjana, pravAla ( mUMgA), gomedaka (maNivizeSa ) rucaka, kadaMba ( dhAtuvizeSa ), pratara ( dhAtuvizeSa), abhravAlukA ( lAlareta), sphaTikamariNa, jalakAntamaNi, sUryakAntamariNa, candraprabha ( candrakAntamapi ), vaiDUryamaNi, gerU, candrAzma ( ratnavizeSa ) lohitAMka ( lohitAkSa ? ), baMbaya ( patraka ? ), ( jagamoca ? ) aura sAraMga ityAdi vividha varNavAlI dhAtue~ haiM, isIlie isa pRthivIkA 'citrA' isa nAmase varNana kiyA gayA hai / / 11-14 / / citrA - pRthivIkI moTAI edAe bahalataM ekka - sahassA havaMti joyarAyA / tIe heTThA kamaso coddasa rayaNA' ya khaMDa mahI // 15 // artha :- isa citrA pRthivIkI moTAI eka hajAra yojana hai| isake nIce kramaza: codaha nayI pRthivIkhaNDa ( pRthiviyA~ ) sthita haiM ||15|| 1. ba. silAtalA zrIvadAdA | 2. da. aridalaM / 3. va a. vaNNatro eso 4. ba. edAya | 5. da. huvaMti / 6 ba. da. ka. Tha, raNAya vidamahI / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 16-16 ] viduo mahAhiyAro [ 143 anya 14 puthiyiyoMke nAma evaM unakA bAhalya taNNAmA veruliyaM lohiyayaMka' asAragallaM ca / gomejjayaM pavAlaM jodirasaM aMjaNaM NAma // 16 // aMjaNamUlaM aMka phalihacaMdaNaM ca 'baccagayaM / baulaM selA' ekA patta va igi-sahassa-bahalAI // 17 // artha :- vaiDUrya, lohitAMka ( lohitAkSa ), prasAragalla ( masArakalpA), gomedaka, pravAla, jyotirasa, aMjana, aMjanamUla, aMka, sphaTika, candana, barcagata ( sarvArthakA ), bakula pora zailA ye una upayukta caudaha pRthiviyoM ke nAma haiN| inameMse pratyekakI moTAI eka-eka hajAra yojana hai / / 16-17 // solahavIM pRthivIkA nAma, svarUpa evaM bAhalya tANa khidoNaM hevA pAsANaM NAma 'rynn-sel-smaa| joyaNa-sahassa-bahalaM vettAsaraNa-sapigahAu* saMThAmro // 18 // artha :-una ( 15 ) pRthiviyoMke nIce pASANa nAmakI eka ( solahavIM ) pRthivI hai, jo ratnapASANa sadRza hai / isakI moTAI bhI eka hajAra yojana pramANa hai / ye saba pRthiviyA~ betrAsanake sadRza sthita haiM // 18 // paMkabhAga evaM anbahulabhAgakA svarUpa paMkAjiro ya dosadi evaM paMka-bahula-bhAgo vi| appabahulo vi bhAgo salila-sarUvassayo hodi // 16 // artha :-isIprakAra paMkabahulabhAga bhI paMkase paripUrNa dekhA jAtA hai| usIprakAra abbahulabhAga jalasvarUpake prAzrayase hai // 16 // 1. [ lohiyayakkhaM masAra ] / 2. 8. cacabbagayaM / 3. 6. ka. ba. selaM iya edaaii| 4. ba. ka. 4. rayaNasolasama / 5 da. na. saNNi ho| 6. ka. Tha. sNbo| 7. da. ka. u. disadi edA evaM, ba. disadi evN| Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] tiloyagaNaraNattI [ gAthA : 20.22 ratnaprabhA nAmakI sArthakatA evaM bahuviha-rayaragappayAra-bharivo birAjade jamhA / rayaNappaho' ti tamhA bhaNivA NiuNehi guNagAmA // 20 // pratha:-isaprakAra kyoMki yaha pRthibI bahuta prakArake ratnoMse bharI huI zobhAyamAna hotii| hai, isIlie nipuNa-puruSoMne isakA 'ratnaprabhA' yaha sArthaka nAma kahA hai // 20 // zeSa chaha pRthiviyoMke nAma evaM unakI sArthakatA sakkara-bAluva-paMkA dhUmatamA tamatamA hi sahacariyA / jAmro' pravasesAvo' chappuDhavIyo vi guragaNAmA // 21 // prartha :- zeSa chaha pRthiviyA~ kramazaH zakkara, vAlU , kIcar3a, dhUma, andhakAra aura mahAndhakArakI prabhAse sahacarita haiM, isIlie inake bhI uparyukta nAma sArthaka haiM / / 2 / / vizeSArtha :- ratnaprabhApRthivIke nIce zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA aura tamastamaH prabhA ( mahAtamaH prabhA ) ye chaha pRthiviyAM kramazaH zarkarA AdikI prabhAsadRza sArthaka nAma vAlI haiN| zarkarA-Adi pRthiviyoMkA bAhalya battIsaTThAvIsaM cayIsaM vIsa-solasaTuM ca / heTima-chappuDhavINaM bahalattaM joyaNa-sahassA // 22 // 32000 / 28000 / 24000 / 20000 1 16000 / 8000 / parya :-ina chaha adhastana pRthiviyoMkI moTAI kramazaH battIsa hajAra, aTThAIsa hajAra, caubIsa hajAra, bosa: hajAra, solaha hajAra aura ATha hajAra yojana pramANa hai // 22 // vizeSArtha :--zarkarA pRthivIkI moTAI 32000 yojana, bAlukAkI 28000 yojana, paMkaprabhAkI 24000 yojana, dhUmaprabhAkI 20000 yojana, tamaHprabhAkI 16000 yojana aura mahAtamaH prabhAkI 8000 yo moTAI hai| 1. [rayaNappaha ti], Tha. rayaNappaha hotti| 2. da. ba. ka. Tha. jetN| 3. 6. prvsevaaso| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 23-26 ] viduSo mahAhiyAro prakArAntarase pRthiviyoMkA bAhalya vi. guNiya chacca sahI-saThThI- uNasaTTI aThTha' cajavaNNA / bahalattaNaM sahassA homa puDhavINa chaSNaM pi // 23 // pAThAntaram / 132000 128000 | 120000 | 118000 | 116000 | 108000 artha :-- ghAsa, cauMsaTha sATha, unasaTha aTThAvana aura jIvana inake dugune hajAra yojana pramANa una gradhastana chaha pRthibiyoMkI moTAI haiM ||23|| [ 145 vizeSArtha :- zarkarA pRthivIkI moTAI ( 66 hajAra x 2 = ) 132000 yojana bAlukAkI (64 hajArax2) = 1,28000 yo0, paMkaprabhAkI (60 hajAra 42 ) = 120000 yo0, dhUmaprabhAkI ( 56 60 x 2 ) = 118000 yo0 tamaH prabhAkI (58 hR0 42 ) - 116000 yo0 aura mahAtamaH prabhAkI ( 54 hR0 x 2 ) - 108000 yojana pramANa hai / pRthiviyoMse ghanodavi vAyukI saMlagnatA evaM prAkAra sattaviya bhUmIzra Nava - disa - bhAeraNa dharaNovahi-vilaggA' / aTTama - bhUmI basa - bisa-bhAgesu ghaNorvAha' chivadi // 24 // puvvAvara - divabhAe uttara-dakkhiraNa- dIhA zraNAvi - NiharaNA ya puruSI || 25 || vettAsaNa-saMriNahAmro saMThAna / artha : sAtoM pRthiviyoM ( Urdhva dizAko chor3akara zeSa ) nI dizAoMoMke bhAgase dhanodadhi vAtavalayase lagI huI haiM parantu AThavIM pRthivI dasoM dizAoMke sabhI bhAgoMmeM ghanodadhi vAtavalayako chUtI hai / ye pRthiviyA~ pUrva aura pazcima dizA ke antarAla meM vetrAsanake sadRza AkAravAlI tathA uttara aura dakSiNa meM samAna rUpa se dIrgha evaM anAdinidhana haiM / / 24-25 // naraka biloMkA prabhArakha culasIvI 'lakkhANaM Niraya-bilA hoMti samba-puDhavIsu / puDhavi paDi pattekka tANa pamANaM parUvemo // 26 // 8400000 | 4. ka. Tha. lakkhA / 1. ba. ka. ba. duvisaTTi / chacauTTi sahidavisaThi / 2. Tha. puraNabahINa / 3. Tha, puNo hi / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] tiloyapahAttI [ gAthA : 20 artha :-sarva puthiviyoMmeM nArakiyoMke bila kula caurAsI lAkha ( 8400000 ) haiN| aba inameM se pratyeka pRthicIkA Azraya karake una biloMke pramANakA nirUpaNa karatA hUM // 26 / / pRthivI kramase biloMkI saMkhyA . tIsaM 'paNavIsaM paNNarasaM basa tiNNi hoMti lakkhANi / paNa-rahibekkaM lakkhaM paMca ya 'rayaNAdi-puDhayINaM / / 27 / / 3000000 / 2500000 / 1500000 / 1000000 / 300000 | REEE5 / 5 / . ....... artha :--ratnaprabhA prAdika pRthiviyoMmeM kramaza: lIsa lAkha, paccIsa lAkha, pandraha lAkha, dasa lAkha, tIna lAkha, pAMca--kama eka lAkha aura kevala pA~ca hI bila haiM / / 27 / / vizeSArtha :-prathama narakameM 3000000, dUsaremeM 2500000, tIsaremeM 1500000, cauthemeM 1000000, pAMcaveMmeM 300000, chaThemeM REE65 aura sAtaveM narakameM 5 bila haiM / sAtoM naraka pRthiviyoM ko prabhA, mAhalya evaM khila saMkhyA .gA. 6, 21-23 aura 27 matAntarase / prabhA bAhalya yojanoMmeM | biloMkI saMkhyA - yojanoMmeM bAhalya kamAMka nAma prabhA ratnaprabhA ratnoM sahasaM 18000 180000 1 zarkarAprabhA 32000 132000 / 2500000 000 vAlukAprabhA 28000 128000 paMkaprabhA 24000 zakkara , bAlU , kIcar3a. , dhUma , andhakAra , mahAndhakAra, 1000000 124000 120000 20000 dhUmaprabhA tamaprabhA 16000 / 116000 / mahAtamaprabhA db00 | 108000 1. da. pnnuviisN| 2. da. ba. ka. rynnei| Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 28-30 ] vidupro mahAhiyAro [ 147 biloMkA sthAna sattama-khidi-baha-majhe 'bilANi sesesu appabahalaMtaM / uri he joyaNa-sahassamujhiya havaMti paDala-kame / / 2 / / arSa :--sAtavIM pRthivIke to ThIka madhyabhAgameM bila haiM, parantu abbahulabhAga paryanta zeSa chaha pRthiviyoMmeM nIce evaM Upara eka-eka hajAra yojana chor3akara paTaloMke kramase nArakiyoMke bila hote haiM / / 28 // vizeSArtha :-sAtavIM pRthivI pATha hajAra yojana moTI hai| isameM Upara aura nIce bahuta moTAI chor3akara mAtra bIca meM eka bila hai, kintu anya pA~ca pRthiviyoMmeM aura prathama pRthivIke abbahulabhAgameM nIce UparakI eka-eka hajAra yojana moTAI chor3akara bIcameM jitane-jitane paTala bane haiM, unameM anukramase bila pAye jAte haiN| narakabiloMmeM uSNatAkA vibhAga par3hamAdi-bi-ti-caukke paMcama-puDhavIe' ti-ghaukka-bhAgataM / adi-uNhA miraya-bilA taTThiya-jIvANa tivya-vAgha-karA / / 26 / / prartha :-pahalI pRthidIse lekara dUsarI, tIsarI, cauthI aura pA~cavoM pRthivIke cArabhAgoMmeMse tIna (3) bhAgoMmeM sthita nArakiyoMke bila atyanta uSNa honese vahAM rahane vAle jIvoMko garmIkI tIna vedanA pahuMcAne vAle haiN|||26|| marakabiloMmeM zItatAkA vibhAga paMcami-khidie turime bhAge chaTThIna sattame mhie| adi-sImA Niraya-bilA taTThiya-jIvAraNa dhora-sIda-karA // 30 // artha :-pA~cavIM pRthivIke avaziSTa caturthabhAgameM tathA chaThI aura sAtavIM pRthivImeM sthita nArakiyoMke bila atyanta zIta hone se vahA~ rahanevAle jIvoMko bhayAnaka zItakI vedanA utpanna karane vAle haiM / / 30 / ... . 1. da. ya. ka. Tha. bilaarnn| 2. ba. pddaalkme| 3. da. puddhviiy| 4. ba. ke. mhiie| Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] tiloyapagattI [ gAthA : 31-33 / uSNa evaM zItabiloMkI saMkhyA vAsodIlakkhANaM uNha-bilA pNcviisdi-shssaa| . paNahari sahassA adi-'sIda-bilAriNa igilakkhaM / / 31 / / 8225000 / 175000 artha :- nArakiyoMke uparyukta caurAsIlAkha biloMmeMse bayAsIlAkha paccIsa hajAra bila DAraNa aura eka lAkha pacahattara hajAra vila atyanta zIta haiM / / 31 / / vizeSArtha :- ratnaprabhApRthivIke biloMse caturthapRthvI paryantake bila evaM pA~cavIM dhUmaprabhA pRthivIko bila rAzike tInabaTecArabhAga (20010053), aryAt 30 lAkha + 25 lAkha + 15 lAkha+ 10 lAkha + 225000 -- 8225000 biloM paryanta ati uSNa vedanA hai| pAMcavIM pathivIke zeSa viloMke eka baTe cArabhAga (200910x1) se sAtavIM pRthivI paryanta bila arthAt 75000 +99995 + 5=175000 biloMmeM atyanta zota vedanA hai| biloMkI ati uSNatAkA varNana meru sama-loha-piDaM saudaM uNhe bilammi pakkhittaM / Na lahadi talappadesaM vilIyade mayaNa-khaMDaM va // 32 / / artha :-uSNa biloMmeM meruke barAbara lohekA zItala piNDa DAla diyA jAya, to vaha talapradeza taka na pahaMcakara bIca meM hI maiMgaNa (moma) ke Tukar3e ke sadRza pighalakara naSTa ho jAyagA / tAtparya yaha hai ki ina biloMmeM uSNatAkI vedanA atyadhika hai // 32 // biloMkI ati-zItalatAkA varNana meru-sama-loha-piDaM uNhaM sode bilammi pakkhitaM / Na lahadi talappadesaM vilIyade lavaNa-khaMDaM va // 33 // artha :-isIprakAra, yadi meruparvatake barAbara lohekA uSNa piNDa una zItala biloMmeM DAla diyA jAya, to vaha bhI tala-pradeza taka nahIM pahuMcakara bIcameM hI namakake Tukar3e ke samAna vilIna ho jAvegA / / 331 1. da. ba. prdisiidi| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 34-37 ] viduyo mahAhiyAro [ 146 biloMkI ati durgandhatAkA varNana aja-gaja-mahisa turaMgama-kharo?-majjAra-ahi-NarAdIpaM / kuhidANaM gaMdhAdo Niraya-bilA te aNaMta-guNA // 34 // artha :-nArakiyoMke ve bila bakarI, hAthI, bhaiMsa, ghor3A, gadhA, U~Ta, billI, sarpa aura manuSyAdikake sar3e hue zarIroMke gaMdhakI apekSA anantaguNI durgandhase yukta haiM // 34 / / __ biloMkI ati-bhayAnakatAkA varNana karavattakaM charIdoM' khairiMgAlAti-tikkha-sUIe / kujara-cikkArAdo giraya-bilA vAruNa-tama-sahAvA // 35 // artha:-svabhAvataH andhakArase paripUrNa-nArakiyoMke ye bila karIta yA prArI, charikA, khadira (khaira) ke aMgAra, pratitIkSNa suI aura hAthiyoMkI ciMghAr3ase atyanta bhayAnaka haiM / / 3 / / biloMke bheda iMdaya seDhIbaddhA paiNyAi ya havaMti 'tiviyappA / te savve Niraya-bilA dAruNa-dukkhANa saMjaNaNA // 36 // artha :-indraka, zreNIbaddha aura prakIrNakake bhedase tIna prakArake ye sabhI narakabila nArakiyoMko bhayAnaka duHkha utpanna karanevAle hote haiM // 36 // vizeSArtha : sAtoM naraka pRthiviyoMmeM jIvoMko utpatti sthAnoMke indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka--ye tIna nAma haiM / jo apane paTalake sarva biloMke ThIka madhyameM hotA hai, use indraka bila kahate haiM / indraka bilakI cAroM dizAtroM evaM vidizAtroM meM jo bila paMktirUpase sthita haiM unheM zreNIbaddha tathA jo zreNIbaddha biloMke bIcameM bikhare hue puSpoMke samAna yatra tatra sthita haiM unheM prakIrNaka ratnaprabhA-prAdika-pRthiviyoMke indraka-viloMkI saMkhyA terasa-ekkArasa-Nava-saga-paMca-ti-ekkaIdayA hoti / rayaNappaha-pahudosu puDhavIsu prANu-punyoe // 37 // - . 1. da. Tha, karavakaya churiido| ka. kurvkydhuriido| [ kakSakakavAraNArido ] / 2. da. ba. khrigaalaatikvsuuiie| 3. da. va. hvati viyappA / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 38 13 / 11 / 6 / 7 / 5 / 3 / 1 / artha :-ratnaprabhA Adika pRthiviyoM meM kramaza: teraha, gyAraha, nau, sAta, pA~ca, tIna aura eka, isaprakAra kula unacAsa indraka bila haiM // 37 // vizeSArtha :-prathama narakameM 13, dUsaremeM 11, tIsaremeM 6, cauthemeM 7, pA~caveMmeM 5, chaThemeM 3 aura sAtaveM narakameM eka indraka cila hai / eka-eka paTalameM eka-eka indraka bila hai, ataH paTalabhI 46 hI haiN| indraka biloMke Azrita zreNIbaddha viloMkI saMkhyA paThamamhi iMdayamhi ya disAsu uNavaNa-seDhibaddhA ya / aDadAlaM vidisAsu vidiyAdisu ekka-parihINA // 38 // artha :-pahale indraka bilakI Azrita dizAoM meM unacAsa aura vidizAmoMmeM ar3atAlIsa zreNIbaddha bila haiM / isake Age dvitIyAdi indraka biloMke prAzrita rahanevAle zreNIbaddha biloMmeMse ekaeka bila kama hotA gayA hai // 38 // [ citra agale pRSTha para dekhiye ] Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 36-42 } viduo mahAhiyAro [ 151 AS CON N Xag ..... 36.... HEA / 37........ . HD ... koi .. ...........35 -40 vikrArI undraka indraka C a .. .. . . . . / lAkha 40 9. .2 ... .. : sAta-pRthiviyoMke indraka biloMkI saMkhyA ekkaMta-terasAdI sattasu ThANesu 'milida-parisaMkhA / uNavaNNA paDhamAdo iMdaya-NAmA imA hoti / / 36 / / artha :--prathama pRthivIse sAtoM pRthiviyoMmeM terahako prAdi lekara eka paryanta kula milAkara unacAsa saMkhyAvAle indraka nAmake bila hote haiM / / 3 / / - pRthivI kramase indraka biloMke nAma sImaMtago ya par3hamo Nirayo roruga ya bhaMta-unbhattA / saMbhaMta-asaMbhaMtA vibhaMtA tatta tasidA ya // 40 // vakkaMta pravaktA vikkato hoMti paDhama-puDhavoe / thaNago taNago maNago vaNago ghADo asaMghADo / / 4 / / jibbhA-jibbhaga-lolA lolaya-"thaNalolugAbhihANA ya / eve bidiya khibIe ekkArasa iMdayA hoti // 421 // 13 / 11 / 5. da. lolaya 1. ka. mildi| 2. va. tdh| 3. da. dhlgo| 4. ba. vAgho / ka, daayo| ghaza / Tha. lolayacaraNa / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 43-46 artha :--prathama sImantaka tathA dvitIyAdi niraya, roruka, bhrAnta, udbhrAnta, saMbhrAnta, asaMbhrAnta, vibhrAnta, tapta, trasita, vAnta, avakrAnta aura vikrAnta isaprakAra the teraha indraka bila prathama pRthivImeM haiM / stanaka, tanaka, manaka, vanaka, ghAta, saMghAta, jihvA, jihvaka, lola, lolaka aura stanaloluka nAmavAle gyAraha indraka-bila dUsarI pRthivImeM haiM / / 40-42 / / tatto' tasido tavaNo tAvaNa-raNAmo nnidaah-pjjlido| ujjalivo saMjalido saMpajjalido ya tadiya-puDhavIe / / 43 / / martha : - tapta, trasta, tapana, tApana, nidAgha, prajvalita, ujjvalita, saMjvalita aura saMprajvalita ye nau indraka bila tIsarI pRthivImeM haiM / / 43 // Aro' mAro tAro tacco tamago taheva khADe ya / khaDakhaDa-NAmA turimakkhoNIe iMdayA satta / / 44 / / prartha :-pAra, mAra, tAra, tattva ( carcA ) tamaka, khADa aura khar3akhar3a nAmaka sAta indraka bila cauthI pRthivI meM haiM // 44 / / tama-bhama-jhasa-praddhAviya-timiso dhUma-pahAe chaTThIe / hima baddala-lallaMkA sattama-pravaNIe avadhiThANo ti / / 45 // 5 / 3 / 1! artha :-tamaka, bhramaka, jhaSaka, andha aura timisra ye pA~ca indraka bila dhUmaprabhA pRthivImeM haiM / chaThI pRthivImeM hima, vardala aura lallaka isaprakAra tIna tathA sAtavIM pRthivI meM kevala eka avadhisthAna nAmakA indraka bila hai / / 4 / / dizAkramase sAtoM-pRthiviyoMke prathama zreNIbaddha biloMke nirUpaNakI pratijJA ghammAdI-puDhavINaM paDhamivaya-paDhama-seDhibaddhANaM / sAmANi NirUvemo puvAdi-"padAhiNa-kkameNa / / 46 / / 4. da. ducupahA, 1. da. ba. tetto| 2. da. pAre, mAre, taare| 3. 3. ba, ka Tha. tss| ba. duccuphaa| 5. da. pahAdiko kameNa, ba. pahAdiko kameNa / ka. . padAhiko kameNa / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 47-50 ] bidubho mahAhiyAro artha :- dharmAdika sAtoM pRthiviyoM sambandhI praviSTI samora aa biloMke nAmoMkA pUrvAdika dizAoM meM pradakSiNa kramase nirUpaNa karatA hUM ||46 || dharmA pRthivIke prathama zreNIbaddha-biloMke nAma kakhA - pipAsa-raNAmA mahakaMkhA zradipipAsa-raNAmA ya / prAdima-DhIbaddhA cattAro hoMti somaM // 47 // [ 153 mI artha :- dharmA pRthivImeM sImanta indraka bilake samIpa pUrvAdika cAroM dizAoM meM kramazaH kAMkSA, pipAsA evaM mahAkAMkSA aura pratipipAsA nAmaka cAra prathama zreNIbaddha bila haiM ||47 // reath prathama zreNIbaddha biloMke nAma paDhamo NiccaNAmo bidiyo vijjo tahA 'mahANicco / mahavijjo ya cautyo punvAvisu hoMti thaNa gahi ||468 || artha :- vaMzA pRthivI meM prathama aniccha, dUsarA zravindhya, tIsarA mahAniccha aura caturtha mahAvindhya, ye cAra zreNIbaddha bila pUrvAdika dizAnoMmeM stanaka indraka bilake samIpa haiM // 48 // her pRthivI prathama zreNIbaddha - biloMke nAma dukkhA ya vedaNAmA mahadukkhA turimayA a mahavedA / yasa eve pugvAdisu hoMti cattAro // 46 // artha : meghA pRthivI meM duHkhA, vedA, mahAduHkhA aura mahAvedA ye cAra zreNIbaddha bila pUrvAdika dizAoM meM tapta indrakake samIpa haiM // 46 // aMjanA - pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMke nAma Arie NisaTTo paDhamo bidizro vi aMjaNa - riMga rodho / tadizro "ya zradiNisatto mahaNirodho cautyo si // 50 // 1. da. ba. mahAvijjo / 2. da. bi. ka. Tha. gharAganhi / 3 va tattiyissa / 5. va. utiu ya / 4. Tha. miTTI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] tiloya paNNattI [ gAthA 51-54 artha :- aMjanA pRthivImeM dhAra indrakake samIpa prathama nisRSTa, dvitIya nirodha, tRtIya pratinisRSTa aura caturtha mahAnirodha ye cAra zreNIbaddha bila haiM || 50 // ariSTA pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMke nAma tamakaMdae' Niruddho vimaddaNo adi- Niruddha-NAmo ya / turimo mahAvimaddaNaNAmo puvvAdisu disAsu // 51 // artha :- tamaka indraka bilake samIpa niruddha, vimardana, pratiniruddha aura caturtha mahAmardana nAmaka cAra zreNIbaddha bila pUrvAdika cAroM dizAoM meM vidyamAna hai / / 51 / / maghavI pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMke nAma hima-iMdayahi hoMti hu NIlA paMkA ya taha ya mahaNIlA / mahapaMkA pugvAdisu seThIbaddhA ime cauro // 52 // artha :- hima indraka bilake samIpa nIlA, paMkA, mahAnIlA aura mahApaMkA, ye cAra zreNIbaddha bila kramazaH pUrvAdika dizAoM meM sthita haiM / / 52 / / Hraat - pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMke nAma kAlo rorava-raNAmo mahakAlo puvva-pahuvi - divbhAe / maharoratho cauttho avadhI- ThANassa ciTTha edi // 53 // artha :- avadhisthAna indraka bilake samIpa pUrvAdika cAroM dizAoM meM kAla, raurava mahAkAla aura caturtha mahAraurava ye cAra zreNIbaddha vila haiM || 53 || anya viloMke nAmoMke naSTa honekI sUcanA pravasesa - iMdayANaM puNvAdi- disAsu seDhibaddhAraNaM / 3 paTTAI NAmAI paDhamANaM bidiya pahudi seThINaM // 54 // ayaM :- zeSa dvitIyAdika indrakaviloMke samIpa pUrvAdika dizAoM meM sthita zreNIbaddha biloMke nAma ghora pahale indrakabiloMke samIpa sthita dvitIyAdika zreNIbaddha biloMke nAma naSTa ho gaye haiM / / 54 / / 1. da. va. ru. tamakaDaye / 2. da. ba. ka. Tha. yadigiSuNAmo / 3. da. ba. ka. Tha. sAI / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA: 55 - 57 ] viduo mahAhiyAro indra evaM zreNIbaddha biloMkI saMkhyA vizi-zivisANaM gilidA aTThAsIbI judA ya tiNNi sayA / juttA upaNavavI samahiyA sImaMtaeNa [ 155 hoMti / / 55 / / 388 / 386 / artha :- sabhI dizAoM aura vidizAoMke kula milAkara tInasau aThAsI zreNIbaddha bila haiM / inameM sImanta indraka bila milA dene para saba tInasau navAsI hote haiM / / 55 / / vizeSArtha :- prathama pRthivImeM 13 pAthar3e ( paTala) haiM, unameMse prathama pAthar3ekI dizA aura vidizAke gIbaddha biloMko jor3akara cAra guNA karanepara sImantaka indraka sambandhI zreNIbaddha bila ( 46+48= 67 x 4 = 388 prApta hote haiM aura inameM sImanta indraka bila aura jor3a dene se ( 388 + 1 ) = 38 6 bila prApta hote haiM / kramazaH zraraNIbaddha - biloMko hAni uNavadI tiSNi sathA paDhamAe padama - patthaDe' hoMti / miviyAdisu hIyate mAghaviyAe puDhaM paMca // 56 // / 386 / artha :- isaprakAra prathama pRthivIke prathama pAthar3e meM indrakasahita zreNIbaddha bila tInasI navAsI ( 36 ) haiM / isake Age dvitIyAdika pRthiviyoM meM hIna hote-hote mAghavI pRthivImeM mAtra pA~ca hI bila raha gaye haiM / / 56 / / aTThANaM pi disANaM ekkekkaM hIyate jahA- kamaso / ekkeSaka - hoyamANe paMca cciya hoMti parihANe || 57|| artha :- prAThoM hI dizAoM meM yathAkrama eka-eka bila kama hotA gayA hai / isaprakAra eka-eka bila kama honese arthAt sampUrNa hAnike honepara antameM pAMca hI bila zeSa raha jAte haiM / / 57 // vizeSArtha :- sAtoM pRthiviyoMke 46 paTala ghIra 46 hI indraka bila haiM / prathama pRthivIke prathama paTalake prathama indrakakI eka-eka dizA meM unacAsa unacAsa zreNIbaddha bila aura eka-eka 1. ka. paMthaDe 1 2. da. para jiyaM va Tha. saMrajjiyaM / ka. jaM rajjiyaM / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 1 tiloyapaNNattI [ gAthA : 55-56 vidizAmeM ar3atAlIsa-ar3atAlIsa zreNIbaddha bila haiM tathA dvitIyAdi paTalase saptama pRthivIke antima paTala paryanta eka-eka dizA evaM vidizAmeM kramaza: eka-eka ghaTate hue zreNIbaddha bila haiM, ataH saptama pRthivIke paTalakI dizAoMmeM to eka-eka zreNIbaddha hai kintu vidizAtroMmeM unakA prabhAva hai isIlie saptama pRthivImeM ( eka indraka aura cAra dizAoMke cAra zreNIbaddha isaprakAra mAtra ) pAtra bila kahe gaye haiN| zreNIbaddha biloMke pramANa nikAlane kI vidhi iDhidayappamAraNaM rUUNaM 'aTTha-tADiyA riNayamA / uNaNavadItisaesuavaNiya seso 'havaMti tappaDalA / / 5 / / artha :-iSTa indraka pramANameM se eka kama kara avaziSTako pAThase guNA karanepara jo guraNanaphala prApta ho use tInasau navAsImeMse ghaTA denepara niyamase zeSa vivakSita pAthar3eke zreNIbaddha sahita indrakakA pramANa hotA hai / / 58 // vizeSArtha :-mAnalo-iSTa indraka pramANa 4 hai / isameM se eka kama kara 8 se guNita kareM, pazcAt guNanaphalako ( prathama pRthivIke prathama pApar3emeM indraka sahita zreNIbaddha biloMkI saMkhyA) 386 meMse ghaTA denepara iSTa pramANa prApta hotA hai / yathA-iSTa indraka pramANa (4 -1-3)x8=24 / 386 -- 24-365 caturtha pAthar3eke indraka sahita zreNIbaddha biloMkA pramANa prApta huaa| aise anyatra bhI jAnanA cAhie / prakArAntarase pramANa nikAlanekI vidhi ahavA icche' padara-vihIraNA uNavaNNA aTTha-tADiyA NiyamA / sA paMca-rUva-juttA icchida-sedidayA hoti // 56 / / artha :- athavA iSTa pratarake pramANako unacAsameMse kama kara denepara jo avaziSTa rahe usako niyamapUrvaka pAThase guNA kara prApta rAzimeM pAMca milAdeM / isaprakAra antameM jo saMkhyA prApta ho vahIM vivakSita paTalake indrakasahita zreNIbaddha biloMkA pramAraNa hotI hai / / 5 / / vizeSArtha :-kula pratara pramANa saMkhyA 46 meMse iSTa pratara saMkhyA 4 ko kamakara avazeSako 8 se guNita kareM, pazcAt 5 jor3a deM / yathA---(49 - 4 =45)x==360+5= 365 vivakSita 1. da. itttttdiyaa| 2. da. 8. huvNti| 3. [i8 ] / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 60-62 ] bidupro mahAyiAro [ 157 ( caturtha ) pAthar3eke indraka sahita zreNIbaddha biloMkA pramANa prApta huaa| aise anyatra bhI jAnanA caahie| indraka-biloMke pramANa nikAlane kI vidhi uddhi paMcoraNaM bhajidaM aTrehi sodhae lddh| eguNavaNNAhito' sesA tatthidayA hoti // 60 // prartha : (kisI vivakSita paTalake zreNIbaddha sahita indrakake pramANarUpa) uddiSTa saMkhyA se pA~ca kama karake AThase bhAga denepara jo labdha prAve, usako unacAsameMse kama kara-denepara avaziSTa saMkhyAke barAbara vahA~ke indrakakA pramANa holA hai / / 60 / / vizeSArtha :-vivakSita paTalake indraka sahita zreNIbadoMke pramAraNako uddiSTa kahate haiM / yahA~ caturtha paTalakI saMkhyA vivakSita hai, ata: uddiSTa (365) meM se 5 kama kara AThase bhAma deM / bhAgaphala ko sampUrNa indraka paTala saMkhyA 49 meMse kama kara dekheM / yathA-uddiSTa (365 - 5= 360):845; 49 - 45 - 4 caturtha paTalake indrakakI pramANa saMkhyA prApta hotI hai / mAdi (mukha), uttara (caya) aura gacchakA pramAraNa AdIyo ripabiTTA riNaya-Niya-carimiMdayassa' parimANaM / sanyatthuttaramaLaM Niya-Niya-pavarANi gacchArie // 61 // artha :--apane-apane antima indrakakA pramANa prAdi kahA gayA hai, caya sarvatra pATha hai aura apane-apane paTaloMkA pramANa gaccha yA pada hai / / 6 / / vizeSArtha :- Adi aura anta sthAnameM jo hIna pramANa hotA hai use mukha ( badana ) athavA prabhava tathA adhika pramANako bhUmi kahate haiM / aneka sthAnoMmeM samAna rUpase hone vAlI vRddhi athavA hAnike pramANako caya yA uttara kahate haiM 1 sthAnako pada yA gaccha kahate haiN| AdikA pramANa teNavavi-jutta-dusayA paNa-juda-dusayA sayaM ca tettIsaM / sattattari sagatIsaM terasa rayaNappahAdi-prAdIno // 62 // / 263 / 205 / 133 / 77 / 37 / 13 / 1. Tha. da. ba. uurnnaavnnaahitii| ka, agaavinnaa| 2. da. Tha. carimaMdayasya / ka. Tha. savAchu srmtttt| Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 63-64 artha : - dosau terAnabaM, dosau pA~ca, ekasau teMtIsa satahattara saiMtIsa aura teraha yaha kramazaH ratnaprabhAdika chaha pRthiviyoM meM prAdikA pramANa hai ||62 || 158 vizeSArtha :- ratnaprabhAse tamaH prabhA paryanta chaha pRthiviyoMke antima paTalakI dizAvidizAoM ke zreNIbaddha evaM indraka sahita kramazaH 263, 205, 133, 77, 37 aura 13 bila prApta hote haiM, apanI-apanI pRthivIkA yahI prAdi yA mukha yA prabhava hai / gaccha evaM cayakA prabhAra terasa ekkA rasa - Nava-sagapaMca-tiyANi hoMti gacchANi / savvatthuttaramaTTha' parApyaha-pahuvi puDhavIsu 13 / 11 / 6 / 7 / 5 / 3 samvatthuttaramaTTa artha :- ratnaprabhAdika pRthiviyoMmeM kramaza: teraha, gyAraha, no, sAta, pA~ca aura tIna gaccha haiM / uttara yA caya saba jagaha ATha hote haiM || 63 // vizeSArtha :- ratnaprabhAdi chaha pRthiviyoMmeM gacchakA pramANa kramazaH 13, 11, 6, 7, 5 aura 3 hai tathA sarvatra uttara yA caya meM hai / saMkalita dhana nikAlane kA vidhAna // 63 // caya- hRdamicchUrA-parva rUNicchAe guriNada-caya- jutaM / duguNida" - daroNa judaM pada-bala-guridaM havedi saMkalidaM // 64 // caya - havamicchUNa padaM / 8 rUNicchAe guripada cayaM / 8 / judaM 66 / guNida vadaraNAdi sugamaM / artha :- icchAse, hIna gacchako cayase guraNA karake usameM eka kama icchAse gupita cayako jor3akara prApta hue yogaphala meM dugune mukhako jor3a dene ke pazcAt usako gacchake ardhabhAgase guNA karanepara saMkalita dhanakA pramAraNa thAtA hai / 4. da. va mikkuraNa padaM / rUNicchAe gurida cayaM 1. da. va. ka. Tha sambadyuttaramaMta / 2. da. ba. ka. rayaNapaDhAe / 3. da. ba. sabhya duTura / 5. 6. ba. ka. Tha. guNidaM vada / 6. da. ba. cayampadamitthUNa-padaM 1338 / 8 / judaM 1 / duguNi devAdi sugamaM / iti pATha: 76 tama gAthAyAH pazcAdupalabhyate / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viduSo mahAhiyAro vizeSArtha :- saMkalita dhana nikAlanekA sutra - saMkalita dhana=[ { (gaccha icchA ) x caya } + { ( icchA - 1 ) x caya } + mukha x 2 | x gaccha 2 gAthA : 65 ] [ 156 prathama pRthvIkA saMkalita dhana = [ ( 13 - 1 ) x =+ (1 * 1 ) x + 263 2 ] x '3'84433 / - = dUsarI pRthvIkA saMkalita dhana [ ( 11 - 2 ) x + ( 2 - 1 ) x 8 + 205 x 2 ] x 'I' - 2695 / - tIsarI pRthvIkA saMkalita dhana - [ ( 6 - 3 ) x + ( 3 - 1 ) x + 133x2 ] x 3= 1485 / cauthI pRthvIkA saMkalita dhana == [ ( 7 - 4 ) x 8 + ( 4 - 1 1) 8 + 772 ] x =707 / pA~cavIM pR0 kA saMkalita dhana = [ ( 5 -- 5 ) x +{5 - 1 } x + 37 x 2 ] x 3=265 / chaThI pR0 kA saMkalita dhana = [ ( 3-6 ) x + (6 - 1) 48 + 13 x 2 ] x 2063 / prakArAntarase saMkalitadhana nikAlanekA pramANa ekkoNa maNi' - iMdayamadviya' vaggejja mUla-saMjuttaM / praTTha- guraNaM paMca-judaM puDhavidaya-tADidammi puDhavi dhaNaM // 65 // artha :- eka kama iSTa pRthivIke indrakapramANako AdhA karake usakA varga karanepara jo pramANa prApta ho usameM mUlako jor3akara mrAThase guNA kareM aura pA~ca jor3a deM / pazcAt vivakSita pRthivI indrakakA jo pramANa ho usase guNA karanepara vivakSita pRthivIkA dhana arthAt indraka evaM zreNIera biloMkA pramANa nikalatA hai / / 65 / / 1. da. ba. maNNa / 2. bra. mahiya, da. mahiya / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 66-68 vizeSArtha :-jaise--prathama pR0 ke indraka 13 - 1 = 12, 12 : 2-6, 6x6=36 vagaM phala, 36+6 mUlarAzi = 42, 424 6 = 336, 236 + 50-341, 3454 15 indraka saMkhyA= 4433 pramAraNa prathama pR0 ke indraka sahita dheraNIbaddha biloMkA prApta huaa| samasta pRthiviyoMke i. draka evaM zreNIbaddha biloMkI saMkhyA paDhamA' iMvaya-seDhI cadAla-sayANi hoti tettIsaM / chassaya-dusahassANi paNaNaudI bidiya-puDhavIe // 66 // 4433 / 2665 / prapaM:-pahalI pRthivImeM indraka aura zreNIbaddha bila cAra hajAra cAra sau tetIsa haiM aura dUsarI pRthivImeM do hajAra chaha sau paMcAnave ( indraka evaM zreNIbaddha bila ) haiM // 66 // vizeSArtha :-( 13 - 1-12): 2-6 / (646 = 36 )+6 - 42 / 42 x 5= 336 / ( 336+5==341) 4 13=4433 pahalI pR0 ke indraka aura zreNIbaddha biloMkA pramANa hai| ( 11 --- 1 - 10): 2=5 / (545-25)+5=30 / 3048=240 / ( 240+5=245) x 11= 2695 dUsarI pR0 ke indraka + zreNIbaddha / * tiya-puDhavoe iMdaya-seDhI caudasa-sayANi paNasIdI / sattuttarANi satta ya sayAriMga te hoti turimAe // 67 // 1485 1707 artha :-tIsarI pRthivImeM indraka evaM zreNIbaddha bila caudahasau pacAsI aura cauthI pRthivImeM sAtasau sAta haiM / / 6 / / vizeSArbha :-( 6 - 1-8): 2=4 / ( 444=16)+4-20 / 2048 160, ( 160 + 5)x6= 1485 tIsarI pR0 ke indraka aura zreNIbaddha / paNasaTThI doSiNa sayA iMdaya-seDhIe paMcama-khidIe / tesaTTI chaThIe carimAe paMca gAdatvA // 6 // 265 / 63 / 5 / . .--. . - - ---- - 1. ba. puddhmaa| 2. da. baddhassa / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 66-70 ] viduro mahAhiyAro [ 161 artha :pA~cavIM pRthivImeM dosau paisaTha, chaThImeM tiresaTha aura antima sAtavIM pRthivImeM mAtra pAMca hI indraka aura zreNIbaddha bila haiM, aisA jAnanA cAhie / 68 / / vizeSA:-( 5 ......... ..2, 9=4) + 2-6 / 648=48, (48+5=53)x5= 265 pA~cavIM pR0 ke indraka aura zreNIbaddha / ( 3 -- 1-2)2= 1 / (141=1)+1=2 / 248- 16 / ( 16+5-21)43-63 chaThI pRthivIke indraka aura zreNIbaddha biloMkA pramANa / (1 - 1-0 ):-280, ( oxo ==0)+o = 0 1 0x4-0 | ( 0+5=5)x1=5 sAtavIM pRthivIke indraka aura zreNIbaddha biloMkA pramANa / sammilita pramANa nikAlaneke lie prAdi caya evaM gacchakA pramANa paMcAdI aTTha cayaM uNavaNNA hoMti gaccha-parimANaM / sanyANaM puDhavINaM seDhIddhidayANa 'imaM // 66 // 'caya-hadamiTThAdhiya-padamekkAdhiya-iTTha-guriNaya-yaya-hoNaM / duguNida-vadaNeNa juI pada-bala-guNivammi hodi saMkalidaM // 70 // artha :--sampUrNa pRthiviyoMke indraka evaM zreNIbaddha biloMke pramANako nikAlaneke lie Adi pA~ca, caya ATha aura gacchakA pramANa unacAsa hai // 66 // iSTase adhika padako cayase muraNA karake usameMse, eka adhika iSTase guNita cayako ghaTA denepara jo zeSa rahe usameM dugune mukhako jor3akara gacchake ardhabhAgase guNA karanepara saMkalita dhana prApta hotA hai / / 7 // vizeSArtha :-sAtoM pRthiviyoMke indraka aura zreNIbaddhoMkI sAmUhika saMkhyA nikAlane hetu Adi arthAt mukha 5, caya 8 aura gaccha yA padakA pramANa 46 hai| yahA~ para iSTa 7 hai ataH iSTa se adhika padako arthAt ( 46+7)=56 ko (caya ) se guNA karanepara ( 5648)= 448 prApta hue, isameMse eka adhika iSTa se guriNata caya arthAt (7 +1=8 )x8-64 ghaTA denepara ( 448 - 64 ) = 384 zeSa rahe, isameM dugune mukha ( 542)=10 ko jor3akara jo 364 prApta hue usameM 3 kA guNA kara denepara ( 39Xx)-6653 sAtoM pRthiviyoMkA saMkalita dhana arthAt indraka aura zreNIvaddhoMkA pramANa prApta huaa| 1. da. ba. iNdm| 2. da. ka. campadamidvAdiyapadamekkAdiya, ba. cayahamidradiya pademakkAdiya / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 | zrahavA tiloya paNatI samasta pRthiviyoMkA saMkalita dhana nikAlane kA vidhAna [ gAthA : 71-74 adhiyasya / aTThattAlaM daligaM guNidaM pahacanaM / uNavaNNAe pahadaM savba-dhaNaM hoi puDhavINaM // 71 // artha :- grathavA ar3atAlIsake Adheko AThase guNA karake usameM pAMca milA denepara prApta huI rAziko unacAsa se guNA kareM to sAtoM pRthiviyoMkA sarvadhana prApta ho jAtA hai / vizeSArthaM : -x8 = 162, 162+5=167, 16746 = 6653 sarva pRthiviyoMkA saMkalita dhana 1 prakArAntarase saMkalita dhana nikAlanekA vidhAna iMdaya seDhIbaddhA Navaya sahassANi issayAgaM pi / tevaNaM adhiyAi savvAsu vi hoMti khoNIsu // 72 // / 6653 / artha :---sampUrNa pRthiviyoM meM kula nauhajAra chahasau tirepana ( 6653 ) indraka aura zreNIbaddha bila haiM ||72 || samasta pRthiviyoMke indraka aura zrIbaddha biloMkI saMkhyA Niya Niya - carimidaya' - dhaNa mekkoNaM' hodi zrAdi- parimANaM / niyaNiya-padarA gacchA pacayA savvattha dveSa // 73 // artha :- pratyeka pRthivIke zrIdhanako nikAlane ke lie eka kama apane-apane carama indrakakA pramANa Adi, apane - apane paTalakA pramANa gaccha aura caya sarvatra prATha hI hai ||73 || prathamAdi pRthiviyoMke zrIbaddha biloMkI saMkhyA nikAlane ke lie Adi gaccha evaM cayakA nirdeza bANaudi jutta dusayA cau-juda du-sayA sayaM ca battIsaM / chAvattari chattIsaM bArasa rayaNappahAdi zrAdI ||74 || 1. ka. caramida dhaya / 2. ka. mekkAraNaM / 3. ba. laI va da. Tha. laTTeva / 4. ka. cau Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viduyo mahAhiyAro 262 / 204 / 132 / 76 / 36 / 12 artha : - dosau bAnave, dosau cAra, ekasau battIsa chayattara, chattIsa aura bAraha, isa prakAra ratnaprabhAdi chaha pRthiviyoMmeM bhAvikA pramANa hai ||74 || gAthA : 75-77 ] vizeSArtha :- pratyeka pRthivIke antima paTalakI dizA - vidizAoMke zrIbaddha biloMkA pramANa kramazaH 262, 204, 132, 76, 36 aura 12 hai / zrAdi (mukha) kA pramANa bhI yahI hai / ga-paMca-tiyANi hoti gacchANi / sabhyambuThayogaM 79 // terasa ekkArasa - Nava saga-paM savvatyuttarama seThi artha : saba pRthiviyoMke ( pRthak-pRthak ) zrI dhanako nikAlaneke lie gacchakA pramANa teraha, gyAraha, nau, sAta, pA~ca zraura tIna hai; caya sarvatra bhAva hI haiM 1175 / 2 prathamAdi-pRthiviyoMke zreNIbaddha biloMkI saMkhyA nikAlane kA vidhAna pada-vagaM caya-pahadaM' duguNida-gaccheNa guNida-muha-tta N / bada-hada-pada-vihINa dalidaM jANejja saMkalivaM // 76 // ma :--- padake vargako cayase guNA karake usameM dugune padase guNita mukhako jor3a denepara jo rAzi utpanna ho usameM se cayase guNita padapramAeko ghaTAkara zeSako AdhA karanepara prApta huI rAzi ke prakAraNa saMkalita zra eNIbaddha biloMkI saMkhyA jAnanA cAhie ||76 / / prathamAdi- pRthiviyoMmeM zreNIbaddha - biloMkI saMkhyA cattAri sahassA riMga caussayA bIsa hoMti paDhamAe / di-gavA bividhAe du-sahassA 'chassAriNa culasodI // 77 // 1 4420 / 2684 dharma :- pahalI pRthivImeM cAra hajAra cAra sau bIsa aura dUsarI pRthivImeM do hajAra chahasI caurAsI zrIbaddha bila haiM / / 77 / vizeSArtha :- (138 ) + (1342x292 ) - ( 8x13 ) [ 163 pahalI pRthivIgata zra eNIbaddha - biloMkA kula pramANa - 8840 1. da. ka. cayapadaM / 2. da. na. muvajutaM / 3. ba. SaTTi / U ghaDa pradhipa / = 4420 4. ba. isabANa / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] tiloyapaNatI [ gAthA : 78-79 (11248) + (11424204) -(8x11) _ 5368 - 2684 dUsarI pRthivIgata zreNIbaddha biloMkA kula pramANa / yahA~ gAthA // 76 // ke nimna sUtrakA prayoga huA hai :saMkalita dhana= [ (pada)2 x caya+ ( 2 pada mukha)-pada X caya ] x : coddasa-sayAriNa chAhattarIya taviyAe taha ya satta-sayA / turimAe saTThi-judaM du-sayAriNa paMcamIe' thi / / 7 / / 1476 / 700 1 260 / prartha:-tIsarI pRthivImeM caudahasau chayattara, cauthImeM sAtasau aura pA~cavoM pRthivImeM dosau sATha zreNIbaddha bila haiM, aisA jAnanA cAhie // 7 // vizeSArtha :- (9248) + (9424132) -- (846) = 2952 = 1476 tIsarI pRthivIja kozIbaddha nijhoMkA mula prmaa| (7248) + (742476), (847) = 1400 = 700 cautho pRthivIgata zreNIbaddha biloMkA kula pramANa / __{5248 ) + { 552436 ) (845) = 520 - 260 pA~cavIM pRthivIgata zreNIbaddha biloMkA kula pramANa / saTThI tamappahAe carima-dharittIe hoti yattAri / evaM seDhIbaddhA pattekkaM satta-khoNIsu // 7 // 6014 / artha : tamaHprabhA pRthivImeM sATha aura antima mahAtamaHprabhA pRthivImeM cAra zreNIbaddha bila haiM / isaprakAra sAta pRthiviyoM se pratyekameM zreNIbaddha biloMkA pramANa samajhanA cAhie // 7 // ------- - - 1. da. ba. ka. paMcamie hodi pAyamyaM / u. paMcamie hodi yaadv| 2. . vNtirie| 3. da.ba. ka.. khoNIe / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 80.82 ] vidupro mahAhiyAro [ 165 vizeSArtha :- (3248) + (342412)-(843) = 120 - 60 chaThI pRthivIgata zreNIbaddha biloMkA kula pramANa / sAtavIM pRthivImeM mAtra 4 hI zreNIbaddha bila haiN| saba pRthiviyoMke samasta zreNIbaddha biloMko saMkhyA nikAlaneke lie prAdi, caya aura gacchakA nirdeza cau-rUvAI prAvi pacaya-pamANaM pi attu-ruuvaaii| galchassa ya parimANaM havedi ekkoNapaNNAsA / / 80 // 415 146 / martha :-( ratnaprabhAdika pRthiviyoMmeM sampUrNa zreNIbaddha biloMkA pramANa nikAlane ke lie) prAdikA pramANa cAra, cayakA pramANa pATha aura gaccha yA padakA pramANa eka kama pacAsa arthAt 49 hotA hai / / 8 / / saba pRthiviyoMke samasta zreNIbaddha biloMkI saMkhyA nikAlanekA vidhAna pada-vaggaM pada-rahidaM caya-guNidaM pada-havAdi-judamaddha" / muha-dala-guriNava-padeNaM' saMjuttaM hodi saMkalidaM // 1 // artha :-padakA vargakara usameMse padake pramANako kama karake avaziSTa rAziko cayake pramANase guNA karanA cAhie / pazcAt usameM padase guNida yAdiko milAkara aura usakA prAdhA kara prApta rAzimeM mukhake argha-bhAgase guNida padake milA denepara saMkalita dhanakA pramANa nikalatA hai / / 8 / / . (49--46 ) x 8+ ( 4644) + (2 4 49) = vizeSArtha 2 ( 2401-46 }48+ ( 166 ) + (98)= 235258+166 +98-9604 saMkalita dhana / samasta zreNIbaddha-biloMkI saMkhyA rayaragappaha-pahRdosu puDhavIsu savva-seDhibaddhANaM / ghaurusara-chacca-sayA Nava ya sahassAripa parimANaM / / 82 // 9604 1. 6. judamada, pa. judmtttth| 2. da. edeNaM / 3. da. ba. uttrchsssyaa| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 83-84 artha :-- ratnaprabhAdika pRthiviyoM meM sampUrNa zraNIbaddha biloMkA pramANa nau hajAra chahasI cAra (6604) hai ||2|| 166 ] prAdi (mukha) nikAlane kI vidhi pada-dala- hida- saMkalidaM' icchAe guriNava- pacaya - saMjutaM / rUNicchAdhiya-pada-caya-guNivaM pravaNi zraddhie prAdI // 83 // artha :- padake ardhabhAgase bhAjita saMkalita dhanameM icchA se guNita cayako jor3akara aura usameM se cayase guNita eka kama icchA se adhika padako kama karake zeSako AdhA karanepara zrAdikA pramANa AtA hai ||83 // vizeSArya :- yahA~ pada 49, saMkalita dhana 9604, icchA rAzi 7 aura caya hai| (1604/6')+(8 x7) --( 77-1+49 ) x 8 362+56-440 448 - 440 2 2 = I zrarthAt 4 Adi yA mukhakA pramANa prApta hotA hai / isa gAthAkA sUtra :- zrAdi = [ ( saMkalita dhana pada / 2 ) + ( icchA x caya ) ( ( icchA - 1 ) + pada } caya | / caya nikAlane kI vidhi pava-dala-haba-veka padAvaharida-saMkalida-vitta- parimANe / deveddha ra hidaM zrAdi sohejja* tattha sesa cayaM || 64 || 9604 / 66045 prapatite, vekapadakha eNa 48 hidaM prAdi sohejja' zodhita zeSamivaM 48 prapavartite 8" / 10 1. ba. ka. balahidalaMsa lidai / paDhalahada vekapAiAvaharida" 5. da. ba. ka. . 46 sogejja | gAthAyAH pazcAdupalabhyate / 8.60 11. a. ba. ka. Tha.9 / - -----....... 2. va. paDalahRdayekapAdAvaharida 'parimANo / ka. ba. .... parimANo / 3. da. ba. ka. u. bekapadeza / 4. da. ba. Tha. 6. da. ba. vekapade 44 / 7. da. va. pratyoH idaM 85 tama / 6. da. ba. ka. sodejja, Tha. kodejja / 10. 8. 3 / ba. ka. 4.30 / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 85 ] bidupro mahAyiAro prartha :-padake ardhabhAgase muNita jo eka kama pada, usase bhAjita saMkalita dhanake pramANameMse eka kama padake ardhabhAgase bhAjita mukhako kama kara denepara zeSa cayakA pramANa hotA hai / / 4 / / vizeSArtha :- padakA ardhabhAga 3', eka kama pada (46 - 1)=48, saMkalita dhana 9604, eka kama padakA ardha bhAga ( 49 -1=48, mukha 4 / arthAta 604 (46 -14 )(44-- =6604:1176 - 1 -48 caya prApta huaa| isa gAthAkA sUtracaya saMkalita dhana = | (pada- 1) pada ] --- (mukha : pada-1) do prakArase gaccha-nikAlanekI vidhi caya-dala-hada-saMkalidaM caya-dala-rahivAdi addha-kami-juttaM / mUlaM 'purimUlUNaM pacayaddha-hidammi' taM tu 'padaM / / 5 / / ahavA saMvaSTi 'caya-vala-hava-saMkalidaM 4420 / 4 / caya-dala-rahivAdi 288 / praddha 144 / kadi 20736 / jutta 36416 / mUlaM 166 purimUla 144 / UNaM 52 / pacayaddha 4 / hidaM 13 / partha :-cayake ardhabhAgase guNita saMkalita dhanameM cayake ardhabhAgase rahita prAdi (mukha) ke ardhabhAgake vargako milA denepara jo rAzi utpanna ho usakA vargamUla nikAleM, pazcAt usameMse pUrva mUlako (jisake vargako saMkalita dhanameM jor3A thA) ghaTAkara avaziSTa rAzimeM cayake ardhabhAgakA bhAga denepara padakA pramANa nikalatA hai / / 5 / / vizeSArtha :-caya 8, isakA dala arthAt prAdhA 4, isase guNita saMkalita dhana 4420, arthAt 442044 / caya-dala-rahitAdi arthAt 292 mukha meMse caya (8) kA ardhabhAga (4) ghaTAnepara .1. ka. purimUlaNaM, Tha. urimuulg| 2. ba. hidamittaM / 3 da. ba. padayathavA / 4. da. va. mUlUraNaM pUrva-mUle bhAeM 52 / caya-bhajidaM 52=1 / caya-dala-hada-saMkalidaM 4420 / 4 / caya-dala-rahidAhidAdi 288 / praddha 144 / 10737 / jutta 38416 / 4 / mUlaM 196 / puri 2= | du2| cayaTTha-hadaM saMkalidai 4420 / 16 caya 8 | da 4 / badana 292 / aMtarassa 288 / vaggajudaM 13 / mUlaM iMdaM 392 / purimUla 288 / caya-bhajidaM 104 1 padaM 13- 8 / iti pAThaH 86 tama mAthAyAH pazcAdupalabhyate / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] tiloya paNNattI [ gAthA 86 28 avazeSa rahe tathA isakA AdhA 144 hue| isakA (144) varga 20736 ise (44204 4=-) 17680 meM milA denepara 38416 hote haiM / isa rAzikA vargamUla 196 AtA hai / isa vargamUlamaiMse pUrvamUla arthAt 144 ghaTA denepara 52 zeSa bace / isameM ardha-caya ( 4 ) kA bhAga denepara padakA pramANa 13 prApta ho jAtA hai / yathA-{ v{{x4420)+(23) - ( 212 - 01: - = / 17680 + 1442-144=: 111gdxx pramANa / - 13 pahalI pR0 kA pada isa gAthAkA sUtra- pada={ v(saMkalita dhana x caya) + (Adi - caya) - ( zrAdi-caya ) } : cya ahavA -cama-hadaM saMkalidaM caya-dala-yavaragaMtarassa vagga- judaM / mUlaM purimUlUNaM caya- bhajivaM hodi taM tu padaM // 86 // zrahavA saMdRSTi-du 2 / vaya 8 / du-caya-havaM saMkalivaM 4420 / 16 / cayavala 4 | vadana 262 / aMtarassa 288 | baga 362 / mUlaM 362 purimUla 288 / UNaM 104 / caya bhajivaM 4 | padaM 13 / artha : athavA - - dugune cayase guNita saMkalita dhanameM cayake ardhabhAga aura mukhake antara rUpa saMkhyA vargako jor3akara usakA vargamUla nikAlane para jo saMkhyA prApta ho usameMse pUrva mUlako ( jisake vargako saMkalita dhanameM jor3A thA ) ghaTAkara zeSameM cayakA bhAga denepara vivakSita pRthivIke padakA pramANa nikalatA hai || 86 // vizeSArtha :- duguNita caya 642-16 isase guNita saMkalita dhana 4420x16, cayakA prabhAga 4, mukha, 292 mukha 212 meMse 4 ghaTAne para 288 avazeSa rahe, isakA varga 82944 prApta huA, isameM 16 guNita saGkalita dhana 70720 jor3a denepara 153664 prApta hue aura isakA vargamUla 392 zrAyA / isa vargamUla meMse pUrvamUla arthAt 280 ghaTAnepara 104 avaziSTa rahe / isameM caya 8 (ATha) kA bhAga denepara (208) 13 pra0 pR0 ke padakA pramANa prApta huA / yathA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 87-81 ] viduSo mahAhiyAro { (2 x = x 4420) + (292 - 3) 3 - ( 292-6) }/= =v70720 + 8299 - 2886 = 164 = 13 prathama pR0 ke padakA pramAraNa / 8 haiM // 88 // isa gAthA kA sUtra : pada={ (2 caya x saMkalita dhana) + (zrAdicayU) - ( zrAdi-caya ) } + caya pratyeka pRthivIke prakIrNaka biloMkA pramANa nikAlane kI vidhi patteyaM rayaNAdI-samdha-bilAraNaM Thayejja parisaMkhaM / Niya - Niya-seDhIbaddha' ya iMdaya - rahidA paiNNayA hoMti // 87 // artha :- ratnaprabhAdika pratyeka pRthivIke sampUrNa biloMkI saMkhyA rakhakara usameMse apane-apane zreNIbaddha aura indraka biloMkI saMkhyA ghaTA deusIko zeSa na biloMkA pramANa prApta hotA hai / / 87 / / uNatIsaM lakkhA riMga paMcAraNaudI - sahassa-paMca-sayA | sagasaTThI - saMjuttA pairaNayA 1 2ee5567 / artha :- prathama pRthivImeM unatIsa lAkha, paMcAnnave hajAra pA~casI saDasaTha prakIrNaka bila [ 169 paDhama - puDhavIe ||66 // vizeSArtha :- prathama pRthivImeM kula bila 3000000 haiM, inameMse 13 indraka aura 4420 zreNIbaddha ghaTA denepara 3000000- ( 13 + 4420 ) = 2995567 prathama pRthivIke prakIrNaka biloMkI saMkhyA prApta ho jAtI hai / cavIsa lakkhANi sattANavado sahasta-ti-sayANi / paMttarANi hoMti hu paiNNayA vidiya-khoNIe || 8 || 2467305 / 1. da. seDIyA, ba. sehiyA Tha. seDhIbhA, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ! tiloyapaNNattI [ gAthA : 60-62 martha :-dvitIya pRthivImeM caubIsa lAkha satAnaba hajAra tInasau pA~ca prakIrNaka bila / haiM // 9 // zivArtha : -- 'dUsaro ciyAma kula bila 2580000 haiM, inameM se 11 indraka aura 2684 zreNIbaddha bila ghaTA denepara zeSa 2497305 prakIrNaka bila haiN| 'coddasa-lakkhANi tahA aDhANaudI-sahassa-paMca-sayA / paNNadasehiM juttA paiNgayA tadiya-vasuhAe ||60 // 1468515 / artha :---tIsarI pRthivImeM caudaha lAkha, aTThAnace hajAra pA~casau pandraha prakIrNaka bila haiM / / 10 / / vizeSAya :-tIsarI pRthivImeM kula bila 1500000 haiM, inameMse indraka bila aura 1476 zreNIbaddha bila ghaTA denepara zeSa 1468515 prakIrNaka bila prApta hote haiM / Nava-lakkhA NavaNaudI-sahassayA do-sayANi 'tennudii| turiyAe vasumaie paiNNayANaM ca parimANaM // 1 // 166263 / parya :-caturtha pRthivImeM prakIrNaka biloMkA pramANa nau lAkha, ninyAnabe hajAra dosau terAnaba hai / / 61 vizeSArtha : caturtha pRthivI meM kula bila 1000000 haiM, inameMse 7 indraka aura 700 zreNIbaddha bila ghaTA denepara zeSa prakIrNaka biloMkI saMkhyA 696263 prApta hotI hai| do lakkhANi sahassA 'NavarakhaudI saga-sayANi paNatIsaM / paMcama-vasudhAyAe paiNNayA hoMti NiyameNaM // 2 // 266735 / artha :-pA~cavIM pRthivImeM niyamase do lAkha, ninyAnabe hajAra sAtasau paiMtIsa prakIrNaka bila haiM // 12 // vizeSArtha :--pA~cavIM pRthivImeM kula bila 300000 haiM, inameMse 5 indraka aura 260 zreNIbaddha bila ghaTA denepara zeSa prakIrNaka biloMkI saMkhyA 2,66,735 prApta hotI hai| 1. da. cohasayaM jAriNa, ba. noTsaeM jANi / Tha. codasae jhAriNa ! ma. coisae jApi / 2. ka. tennvdii| 3. 6. raNauNaudI / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 63-64 ] viyupro mahAhiyAro [ 171 mahAsaTo-hINaM lakkhaM chaTThIe' mediNIe vi / pravaNIe sattamie paipayA Nasthi NiyameNaM // 3 // 66632 / artha :-chaThI pRthivImeM ar3asaTha kama eka lAkha prakIrNaka bila haiN| sAtavIM pRthivImeM niyamame prakIrNaka bila nahIM haiM // 3 // vizeSArtha :-chaThI pRthivImeM kula bila REEE5 haiM, inameMse tIna indraka aura 60 zreNIbaddha bila ghaTA denepara prakIrNaka biloMkI saMkhyA 66632 prApta hotI hai / saptama pRthivImeM eka indraka aura cAroM dizAnoMmeM eka-eka zreNIbaddha, isaprakAra kula pAMca hI bila haiN| prakIrNaka bila vahA~ nahIM haiN| chaha-pRthiviyoMke samasta prakIrNaka biloMkI saMkhyA tesIdi lakkhANi udi-sahassANi ti-saya-sagavAlaM / chappuDhavINaM milidA sabve vi paiNNayA hoMti // 14 // 8360347 / artha:-chaha pRthiviyoMka sabhI prakIrNaka biloMkA yoga terAsI lAkha, navyai hajAra tInasau saiMtAlIsa hai / / 64 // [ vizeSArtha agale pRSTha para dekhiye ] 1. da. chaTThI, ba. ka. chaTThI / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] vizeSArthaM pRthiviyA~ pra0 pR0 dvi0 pR0 tR0 pR0 ca0 pR0 paM0 pR0 Sa0 pR0 sa0 pR0 -: sarva bila 11 3000000 2500000 1500000 1000000 300000 CCT65 5-- - tiloya paNNattI indraka + 13 + 11 + PS + 19+ 5 + 3+ 1 + zreNIbaddha 4420 2684 1476 260 = = 4 b - 700 = 60 = [ gAthA : 95-96 prakIrNaka 2665567 2467305 1468515 666263 266735 C6632 O 83,60,347 sarva pRthiviyoMke prakIrNaka biloMkA pramANa / indrATika biloMkA vistAra saMkhejjamidayANaM rudaM seDhIgayANa joyaragayA / taM hodi 'prasaMkhejjaM paiNNayANubhaya- missaM ca // 65 // 7 / ri / 7ri / artha :- indraka biloMkA vistAra saMkhyAta yojana, zreNIbaddha biloMkA asaMkhyAta yojana aura prakIrNaka biloMkA vistAra ubhayamizra arthAt kuchakA saMkhyAta aura kuchakA prasaMkhyAta yojana hai / / 65 / / saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana vistAravAle biloMkA pramANa saMkhejjA vitthArA NirayANaM paMcamassa parimANA / sesa cau-paMca-bhAgA hoMti prasaMkhejja-ruMdAI // 66 // 8400000 | 1680000 / 6720000 / 1. da. va. yasaMkhejjaM / 2. da. ba. kra. Ta. zubhayamassarUvaM / 3. [ 7 / 2 / 7 / 6 / 2 / 7 / ] Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 67 ] viduo mahAhiyAro artha:-sampUrNa bilasaMkhyAke pA~ca bhAgoMmeMse eka bhAga (1) pramANa biloMkA vistAra saMkhyAta yojana aura zeSa cArabhAga (3 ) pramANa biloMkA vistAra asaMkhyAta yojana hai 196 / / vizeSArya :-sAtoM pRthiviyoMke samasta biloMkA pramANa 8400000 hai| isakA bhAga arthAt 8400000 =1680000 bila saMkhyAta yojana pramANa vAle aura 84000004= 6720000 dila asaMkhyAta yojana pramANa vAle haiM / ratnaprabhAdika paNidiroM meM saMkhyA evaM prasaMgAra gojA vistAra vAle biloMkA pRthak-pRthak pramANa cha-paMca-ti-yuga-lakkhA saTri-sahassANi taha ya ekkonnaa| vIsa-sahassA ekka 'rayaNAdisu saMkha-vitthArA // 6 // 600000 1 500000 / 300000 / 200000 / 60000 1 16666 / 1 / parma :-ratnaprabhAdika pRthiviyoMmeM kramazaH chaha lAkha, pA~ca lAkha, tIna lAkha, do lAkha, sATha hajAra, eka kama bIsa hajAra aura eka, itane biloMkA vistAra saMkhyAta yojana pramANa hai // 17 // vizeSArtha :-ratnaprabhAdika pratyeka pRthivIke sampUrNa biloMke 1 veM bhAga pramANa bila saMkhyAta yojana vistAra vAle haiM / yathA pahalI pR0 meM-3000000 kA = 600000 bila saMkhyAta yo0 vistAra vaale| dUsarI pR0 meM-2500000 kA -500000 tIsarI , -1500000 kA -300000 , , , cauthI , -1000000 kA=200000 pA~cavIM , -300000 kA =60000 chaThI , -99995 kA 3= 19999 sAtavIM ,, -5 kA 1. 6. va. ka. Tha. TTayaNe disu / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] tiloyapaNNatI [ gAthA : 68-100 cauvIsa-vIsa-bArasa-aTTa-pamAraNArisa hoMti lakkhANi / saya-kadi-hada'-cavIsaM sIdi-sahassA ya cau-hINA // 9 // 2400000 / 2000000 / 1200000 / 800000 / 240000 / 79996 / cattAri 'cciya ede hoMti asaMkhejja-joyaNA dA / rayaNappaha-pahudIe kameNa savvANa puDhavINaM // 6 // artha :-ratnaprabhAdika-pRthiviyoMmeM kramaza: caubIsa lAkha, bIsa lAkha, bAraha lAkha, ATha lAkha, caubIsase guNita sau ke varga pramANa arthAn do lAkha cAlIsa hajAra, cAra kama assI hajAra aura cAra, itane bila asaMkhyAta yojana pramAraNa vistAra vAle haiM / / 98-99 // vizeSArSa: ratnaprabhAdika pratyeka pRthivIke kula biloMke veM bhAga pramANa bila asaMkhyAta yojana vistAra vAle haiM / yathA pahalI--pR0 meM-3000000 kA 3 - 2400000 bila asaMkhyAta yo0 vistAra vaale| dUsarI- , --2500000 kA 2000000 tIsarI-, -1500000 kA 3=1200000 / cauthI -- , -1000000 kA 3600000 pA~cavIM-- , -30 0000 kA =240000 chaThI- , -66665 kA 3=76666 sAtavIM-,, -5 kA 3-4 sarva biloMkA tirache rUpameM jaghanya evaM utkRSTa antarAla saMkhejja-haMda-saMjuda-Ni raya-bilAraNaM jahaNNa-viccAlaM / chakkosA tericche ukkasse 'saMduguNidaM tu // 10 // ko 6 / 12 / - ---- - -- - 1. da. sayakadidi / 2. da. raciya, ba. ravina / 3. 6. jhnn-visthaarN| 4. 6. ba. dugurinndo| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 101-103 ] viduno mahAhiyAro [ 175 martha :-nArakiyoMke saMkhyAta yojana vistAra vAle biloMmeM tirache rUpameM jaghanya antarAla chaha kosa pramANa aura utkRSTa antarAla isase dugunA arthAt bAraha kosa pramANa hai / / 100 / vizeSArtha :-saMkhyAta yojana vistAra vAle narakabiloMkA jaghanya tiryag antara chaha kosa (13 yojana ) aura utkRSTa tiryag antara 12 kosa ( 3 yojana ) pramANa hai| riNaraya-bilANaM hodi hu asaMkha-ru'dAga pravara-viccAlaM / joyaNa-satta-sahassaM ukkarase taM asaMkhejjaM // 10 // jo0 7000 / ri| artha:-nArakiyoMke asaMkhyAta yojana vistAravAle biloMkA jaghanya antarAla sAta hajAra yojana aura utkRSTa antarAla asaMkhyAta yojana hI hai / / 101 / / vizeSArtha :-asaMkhyAta yojana vistAravAle naraka biloMkA amAnya tiya antara 7000 yojana aura utkRSTa tiryag antara asaMkhyAta yojana pramANa hai / saMdRSTimeM asaMkhyAtakA cihna 'ri' grahaNa kiyA gayA hai| prakIrNaka biloMmeM saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana vistRta biloMkA vibhAga utta-paiNNaya-majjhe hoMti hu 'bahavo' asaMkha-vitthArA / saMkhejja-vAsa-juttA thovA 'hora-timira-saMjuttA // 1021 // artha : pUrvokta prakIrNaka biloMmeM-prasaMkhyAta yojana vistAravAle bila bahuta hai aura saMkhyAta yojana vistAravAle bila thor3e haiM / ye saba bila ghora aMdhakArase vyApta rahate haiM // 102 // saga-saga-puDhavi-gayANaM saMkhAsaMkhejja-hada-rAsimmi / iMdaya-seTi-vihINe kamaso sesA paiNNae ubhayaM // 10 // 566687 / pra. 23655805 / evaM puDhavi paDi pANedavvaM / artha :-apanI-apanI pRthivIke saMkhyAta yojana vistAravAle biloMkI rAzimeMse indraka biloMkA pramANa-ghaTA denepara-saMkhyAta yojana vistAravAle prakIrNaka biloMkA pramANa zeSa rahatA hai / 4. ca. hoeti 1. ka. e. bhuvo| 2. da. ba. ka. vitthaaro| Tha. vitthaare| 3. ka. horaati| timira / 5. ka. 8. 2395680 / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] . tiloyapaNNattI [ gAthA : 103 isIprakAra apanI-apanI pRthivIke asaMkhyAta yojana vistAravAle biloMkI saMkhyAmeMse kramazaH zreNIbaddha biloMkA pramANa-ghaTA denepara asaMkhyAta yojana vistAravAle prakIrNaka biloMkA pramANa avaziSTa rahatA hai / / 103 / / isaprakAra pratyeka pRthivIke prakIrNaka biloMkA pramANa jJAta kara lenA cAhie / vizeSArtha :-pahalI-pRthivI saMsthAta yo vistAra bAle sarva bila 600000-13 indraka=599987 prakIrNaka saM0 yo0 vAle / asaMkhyAta yo0 vistAra vAle sarva bila 2400000 -4420 zreNI0=2365580 prakIrNaka asaMkhyAta yo0 bAle / dusarI-pRthivI ____ saMkhyAta yo0 vi0 vAle sarva bila 500000-11 indraka = 466686 prakIrNaka saM0 yo. vAle / asaMkhyAta yo0 vi0 vAle sarva bila 2000000-2684 zreNI0 - 1967316 asaM0 yo. vaale| tIsarI-pRthivI ___ saMkhyAta yo* vi. vAle sarva bila 300000- 1 indraka = 266661 prakIrNaka saMkhyAta vAle / asaM0 yo0 vAle sarva bila 1200000-1476 zreNI0=1198524 prakIrNaka asaMkhyAta yo vi vaale| cauthI-pRthivI saMkhyAta yo0 ke sarva bila 200000-7 indraka= 166663 prakI saMkhyAta yo vAle / asaM yo* vAle sarva bila 800000-700 zreNI0=766300 prakI prasaM0 yo vaale| pAMcavIM-pRthivI saMkhyAta yo ke sarva bila 60000-5 indraka = 56665 prakI saMkhyAta yo0 vaale| . asaMkhyAta. yo0 ke sarva bila 240000--260 zreNI0=239740 prakrI0 asaM0 yo* vAle ! chaThI-pRthivI saMkhyAta yo ke sarva bila 19999---3 indraka= 19966 prakI0 saM0 yo0 vAle / prasaMkhyAta yo0 ke sarva bila 76666 --- 60 zreNI0-76636 prakI prasaM0 yo0 vaale| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 104.106 ] vidupro mahAhiyAro [ 177 sAtavIM pRthivImeM prakIrNaka bila nahIM haiN| saMkhyAta evaM prasaMkhyAta yojana vistAra vAle nAraka biloMmeM nArakiyoMkI saMkhyA saMkhejja-vAsa-jutte Niraya-bile hoMti NArayA jIvA / saMkhejjA NiyameNaM idarammi tahA asaMkhejjA // 104 / / artha :-saMkhyAta yojana vistAravAle narakabilameM niyamase saMkhyAta nArakI jIva tathA asaMkhyAta yojana vistAravAle bila meM asaMkhyAta hI nArakI jIva hote haiM // 104 / / indraka biloMkI hAni-vRddhikA pramANa paNadAlaM lakkhAriMga paDhamo carimivano vi igi-lakkhaM / ubhayaM sohiya ekkoNidaya-bhajidammi hAripa-cayaM // 10 // 4500000 / 100000 chAvaTThi-chassayANi igiNaudi-sahassa-joyaNAriNa pi / du-kalApo ti-vihattA parimANaM hAriNa-baDDhIe // 106 // artha :-prathama indrakakA vistAra paitAlIsa lAkha yojana aura antima indrakakA vistAra eka lAkha yojana hai / prathama indrakake vistArameMse antima indrakakA vistAra ghaTAkara zeSameM eka kama indraka pramANakA bhAga denepara jo labdha prAve utanA (dvitIyAdi indrakoMkA vistAra nikAlaneke lie) hAni aura vRddhikA pramANa hai / / 105 / / __ isa hAni-vRddhikA pramANa ikyAnavai hajAra chaha sau chayAsaTha yojana aura tInase vibhakta do kalA hai // 106 / / vizeSArtha :- pahalI pRthivIke prathama sImanta indraka bilakA bistAra manuSya kSetra sadRza arthAt 45 lAkha yojana pramANa hai aura sAtavIM pR0 ke avadhisthAna nAmaka mantima bila kA vistAra jambUdvIpa sadRza eka lAkha yojana pramANa hai / ina donoMkA zodhana karanepara (4500000-100000) =4400000 yojana avazeSa rhe| inameM eka kama indrakoM (46-1=48) kA bhAga denepara (4400000-48) = 616660 yojana hAni aura vRddhikA pramANa prApta hotA hai| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] [ gAthA : 107-106 tilosapAttI icchita indrakake vistArako prApta karanekA vidhAna vidiyAdisu icchaMto rUUriNacchAe guNida-khaya-vaDDhI / somaMtAdo 'sohiya melijja suavahi-ThANammi' // 107 // artha :-dvitIyAdika indrakoMkA vistAra nikAlane ke lie eka kama icchita indraka pramANase ukta kSaya aura vRddhi ke prasANako guggA karanepara jo guNanaphala prApta ho use sImanta indrakake vistArameM se ghaTA denepara yA avadhisthAna indra kake vistArameM milAnepara abhISTa indrakakA vistAra nikalatA hai // 107 // vizeSArtha :--prathama sImanta bila aura antima avadhisthAnakI apekSA 25 veM saptanAmaka indrakakA vistAra nikAlane ke lie kSaya-vRddhikA pramANa 9166634 (25-1)= 2200000; 4500000-2200000 = 2300000 yojana sImanta bilakI apekSA / 6166674 (25-1) = 2200000; 2200000+100000=2300000 yojana avadhisthAnakI apekSA tapta nAmaka indrakakA vistAra prApta hotA hai / palI pRthivIke teraha indrakoMkA pRthak-pRthak vistAra rayaragappaha-avaraNIe sImaMtaya-iMdayasya vitthaaro| paMcattAlaM joyaga-lakkhANi hodi piyameNaM // 108 / / 4500000 artha :--ratnaprabhA pRthivImeM sImanta indrakakA vistAra niyamase paitAlIsa lAkha (4500000) yojana pramANa hai / / 108 / / codAla lakkhANi tesodi-sayANi hoti tettIsaM / ekka-kalA ti-vihattA ripara-iMkya-ruda-parimANaM // 106 / / 4408333 / partha :--niraya (naraka) nAmaka dvitIya indrakake vistArakA pramANa cavAlIsa lAkha, terAsI sau saiMtIsa yojana aura eka yojanake tInabhAgoMmeMse eka-bhAga hai // 109 / / 1.da.ba. ka. ja. Tha, seddhiim| 2. va, tthaannN| 3.da. bAdAlalakkhANi / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 110-112 ] fagu mahAhiyAro [ 179 vizeSArtha :- sImanta bilakA vistAra 4500000-6166644083333 yojana vistAra niraya indrakA hai / tenAla lakkhAriMga - solasa-saha- saTThI 1 du-ti- bhAgo vitthAro 'roruga- NAmassa gAvacyo / / 110 / / 43166663 / artha :- rauruka ( raurava ) nAmaka tRtIya indrakakA vistAra taiMtAlIsa lAkha, solaha hajAra bahasa chyAsaTha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa jAnanA cAhie / 110 / / vizeSArtha : - 44083333 - 616663 - 43166663 yojana vistAra tRtIya rauruka indrakakA hai paNuvIsa - sahassA hiya - joyaraNa - bAdAla - lakkha parimANo / bhatidayassa bhaNido vitthAro paDhama- puDhavIe // 111 // 4225000 / artha :- pahalI pRthivImeM bhrAnta nAmaka caturtha indrakakA vistAra bayAlIsa lAkha, paccIsa hajAra yojana pramANa kahA gayA hai / / 111|| vizeSArtha : - 43166663 - 916663 = 4225000 yojana vistAra bhrAnta nAmaka caturtha indra bilakA hai / ekkattAlaM lakkhA tettIsa - sahassa -ti-saya-tettIsA / ekka-kalA ti-vihattA ubhaMtaya-ruMda parimANaM / / 112 / / 41333333 | artha : - udbhrAnta nAmaka pA~caveM indrakake vistArakA pramANa ikatAlIsa lAkha, taiMtIsa hajAra tInasa taiMtIsa yojana aura yojanake tIna bhAgoM meM se eka bhAga hai / / 112 / / vizeSArtha :- 4225000 - 916661 = 41333333 yojana vistAra udbhrAnta nAmaka pA~caveM indraka bilakA hai / 1. da. ba. ka. vitthArA / 2. da. logaNAmassa / 3. da. gAvacyA | 4. da. tIsasaisagaM / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] tiloyapaNNattI cAlIsaM lakkhANi igiMdAla sahassa chassaya chAsaTThI / dohi kalA ti-vihattA vAso 'saMbhaMta - NAmammi // 113 // 4041666 / artha :--sambhrAnta nAmaka chaThe indrakakA vistAra cAlIsa lAkha, ikatAlIsa hajAra, chahasI chavAsa yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa hai / / 113 / / vizeSArtha : --- 41333331 - 91666 4041666 yojana vistAra sambhrAnta nAmaka chaThe indraka bilakA hai| [ gAthA : 113 116 vizeSArtha :- 40416663 nAmaka sAtaveM indraka bilakA hai / 40 udAla lakkhAfraMga paNNAsa sahassa - jodhaNANi pi / hodi prasaMbhaviMdaya - vitthAro padama puDhavIe / / 114 // 3150000 / artha :- pahalI pRthivImeM asambhrAnta nAmaka sAtaveM indrakakA vistAra unatAlIsa lAkha pacAsa hajAra yojana pramANa hai / / 114 / / 16663 = 3650000 yojana vistAra sambhrAnta praTThattIsaM lakkhA aDavaNNa- sahassa-li-saya-tettIsaM | ekka - kalA ti-vittA vAso vibhaMta - gAmammi / / 115 / / 38583333 / artha :- vibhrAnta nAmaka AThaveM indrakakA vistAra bhar3atIsa lAkha, aTThAvana hajAra tInasau taiMtIsa yojana zrora eka yojanake tIna bhAgoM meMse eka bhAga pramANa hai / / 115 / / vizeSArtha :- 3650000 - 616663 = 38583333 yojana vistAra vibhrAnta nAmaka AThaveM indraka bilakA hai / 1. da. ka. ja. Tha samaMta | 2. da. ka. bAsaTTi sagatIsaM lakkhANi 'chAsaTTi - sahassa cha saya chAsI / doNi kalA tiya-bhajidA ruMdI tattivaye hodi // 116 // | 3766666 / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 117-116 ] viduo mahAhiyAro [ 181 partha :-tapta nAmaka naveM indrakakA vistAra saMtIsa lAkha, chayAsaTha hajAra chahasau chayAsaTha yojana aura yojanake tIna-bhAgoMmeMse do bhAga pramANa hai / / 116 // vizeSArtha :-38583333 - 916663 - 3766666 yojana vistAra tapta nAmaka naveM indraka bilakA hai| chattIla janadavANi jopaNamA sahari-sahassA / tasididayasya rudaM NAdavvaM paDhama-puDhathIe / / 117 // 3675000 / artha :-pahalI pRthivImeM amita nAmaka dasaveM indrakakA vistAra chattIsa lAkha, pacahattara hajAra yojana pramANa jAnanA cAhie / / 117 / / vizeSArtha :- 3766666 . - 61666-3675000 yojana vistAra trasita nAmaka dasaveM indraka bilakA hai| paNatIsaM lakkhANi tesIdi-sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka-kalA ti-vihattA ruMdaM dhakkaMta-NAmammi / / 118 / / 3583333 / artha :-batrAnta nAmaka gyArahaveM indrakakA vistAra paiMtIsa lAkha, terAsI hajAra, tInasau tetIsa yojana aura eka yojanake tIna-bhAgoMmeMse eka-bhAga hai // 118 // vizeSArtha : -3675000 -- 616663-35833333 yojana vistAra vakrAnta nAmaka gyArahaveM indraka bila kA hai / cautIsaM lakkhANi 'iginnudi-shss-ch-sy-chaastttthii| boNi kalA tiya-bhajidA esa ayarakaMta-vitthAro // 11 // 3461666 / partha :- pravakrAnta nAmaka bArahaveM indrakakA vistAra cauMtIsa lAkha, ikyAnabai hajAra, chahaso chayAsaTha yojana aura eka yojanake tIna-bhAgoMmeMse do-bhAga pramANa hai / / 116|| 1. da. igrgudi| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] vizeSArthaM :- 35833333 nAmaka bArahaveM indraka bilakA hai / cottIsaM lakkhANi joyaNa-saMkhA ya padama puDhavIe / 'viSakaMta - NAma- iMdaya - bitthAro ettha NAdathyo / / 120 || 3400000 / artha :- pahalI pRthivImeM vikrAnta nAmaka terahaveM indrakakA vistAra cauMtIsa lAkha yojana pramAraNa jAnanA cAhie / / 120 / / vizeSArtha : - 34616666 terahaveM indraka bilakA hai / tiloya paNNattI [ gAthA : 120-122 - 916663 - 3491666 yojana vistAra zravakrAnta dUsarI pRthivIke gyAraha indrakakoM kA pRthak pRthak vistAra tettIsaM lakkhANi zraTTa - sahassANi ti-saya-tettIsA | ekka-kalA biaiyAe 'thaNa- iMdaya-ruMda parimANaM // 121 // vizeSArtha : 3400000 stana nAmaka prathama indraka bilakA hai / 33083331 / prartha:-dUsarI pRthivImeM stana nAmaka prathama indrakake vistArakA pramANa tetIsa lAkha, zrATha hajAra tInasau taiMtIsa yojana aura yojanake tIna bhAgoMmeMse eka bhAga hai / / 121 / / - e16669 = 33086339 yo0 vistAra dUsarI pRthivIke --- - 616663 - 3400000 yojana vistAra vikrAnta nAmaka vizeSArtha : 3308333 battIsaM lakkhANi chahasaya- solasa - sahassa - chAsaTTI | voNi kalA ti-vihattA vAso taNa iMdae hodi / / 122 / / 3216666 / artha :- tanaka nAmaka dvitIya indrakakA vistAra battIsa lAkha, solaha hajAra, bahasoM chayAsaTha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa hai / / 122 / / 16663216666 yojana vistAra tanaka nAmaka dvitIya indraka bilakA hai / 1. da. ba. vikkalaM raNAmA iya- vitthAro | 2. da, thalaiMdaya / Tha. ja. dharaNa vaya | Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 123-126 ] viduno mahAhiyAro [ 183 imitInaM nAgi gutI nAhassa-joyaNANi pi / maNa-ivayassa ruMdaM gAdadhvaM vidiya-puDhavIe // 123 / / 3125000 / artha :--dUsarI pRthivImeM mana nAmaka tRtIya indrakakA vistAra ikatIsa lAkha, paccIsa hajAra yojana pramANa jAnanA cAhie / / 123 // vizeSArtha :-32166663 - 6166613125000 yojana vistAra mana nAmaka tRtIya indra ka bila kA hai| tIsaM viya lakkhAriga tettIsa-sahassa-ti-satha-tettIsA / ekka-kalA bidiyAe vaNa-iMdaya-rada-parimANaM // 124 // 3033333 / artha :-dUsarI pRthivImeM vana nAmaka caturtha indrakake vistArakA pramANa tIsa lAkha, teMtIsa hajAra tIna-sI taitIsa yojana aura yojanakA eka-tihAI bhAga hai / / 124 // vizeSArtha :-3125000 - 61666330333333 yojana vistAra vana nAmaka caturtha indraka bilakA hai| ekkoNa-tIsa-laSakhA igidAla-sahassa-cha-saya-chAsaTThI / doNi kalA ti-vihattA dhAdidaya-NAma-vitthAro / / 12 / / 26416663 / artha :-ghAta nAmaka paMcama indrakakA bistAra yojanake tIna-bhAgoMmese do bhAga sahita unatIsa lAkha, ikatAlIsa hajAra, chahasau chayAsaTha yojana pramANa hai / / 12 / / vizeSArtha :-30333333 - 116663=26416663 yojana bistAra ghAta nAmaka paMcama iMdraka bilakA hai| aTThAvIsaM lakkhA 'paNNAsa-sahassa-joyANi pi / saMghAta-raNAma-iMdaya-vitthAro bidiya-puDhayoe // 126 // 2050000 / 1.da. lakkhANaM puunnviisN| 2. da.ba. ka. paNNArasa / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 127-126 artha :--dUsarI pRthivImeM saMghAta nAmaka chaThe indrakakA vistAra aTThAIsa lAkha pacAsa hajAra yojana pramANa hai // 126 // vizeSArtha :- 29416663 - 61666 = 2850000 yojana vistAra saMghAta nAmaka chaThe indraka bilakA hai / sattAvIsaM lakkhA aDavaNNa- sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka-kalA ti vihasA 'jibhidaya-ruMda parimANaM / / 127 / / 27583333 / artha :- jihna nAmaka sAtaveM indraka ke vistArakA pramANa sattAIsa lAkha, aTThAvana hajAra, tInasa taiMtIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai / / 127/ vizeSArtha :- 2850000 - e16663-27583333 yojana vistAra jilhna nAmaka sAtaveM indraka bilakA hai / chabbIsaM lakkhANi chAsaTThi sahassa cha-saya-chAsaTThi' / doNi kalA ti-vihattA jinbhaga-spAmassa vitthAro // 128 // 2666666 / artha :- jilhvaka nAmaka AThaveM indrakakA vistAra chabbIsa lAkha, chyAsaTha hajAra, hasI chayAsaTha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa hai / / 128 / / vizeSArtha :- - 27583339 - 916663 = 26666663 yojana vistAra jilhnaka nAmaka AThaveM indraka bilakA hai / paNuvIsaM lakkhANi joyarAyA paMcahatari sahassA / loliyasa rudo bidiyAe hodi puDhavIe // 126 // 2575000 / artha :-dUsarI pRthivI meM naye lola indrakakA vistAra paccIsa lAkha pacahattara hajAra yojana pramANa hai / / 126 / 1. da. ba. dimiMdaya / 2. dAdra / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 130 132 ] vizeSArtha : - 2666666 nAmaka naveM indraka bilakA hai / cavIsaM lakkhANi taisIdi-sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka - kalA ti vittA lolaga NAmassa' vitthAro // 130 // 24833331 / artha :--- lolaka nAmaka dasaveM indrakakA vistAra cobIsa lAkha, terAsI hajAra tInaso tetIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai / / 130 // 91666= 24833333 yojana vistAra lolaka nAmaka vizeSArtha : --- 2575000 dasaveM indrakakA hai / vidu mahAhiyAro [ 185 6166632575000 yojana pramANa vistAra lola - tevIsaM lakkhANi igiNaudi - sahassa cha-saya-chAsaTTi / doNi kalA tiya-bhajidA ruMdA tharagalolage hoMti / / 131 / / 2 2361666 | artha :- stanalolaka nAmaka gyArahaveM indrakakA vistAra teIsa lAkha, ikyAnabe hajAra chahasI chayAsaTha yojana zrIra yojanake tIna bhAgoM meMse do bhAga pramANa hai / / 131 / / vizeSArtha :- 24833333 nAmaka gyArahaveM indraka bilakA hai / - prathama indraka bilakA hai / 916663 - 23616663 yojana vistAra stanakholaka = tIsarI pRthivIke nava indrakoM kA pRthak pRthak vistAra tevIsa lakkhANi jomaraNa - saMkhA ya tadhi-puDhabIe / paDhamadayammi vAso gAdathyo tattaNAmassa // 132 // 23000001 artha :- tIsarI pRthivImeM tapta nAmaka prathama indrakakA vistAra teIsa lAkha yojana pramANa jAnanA cAhie || 132 // vizeSArtha : -- 23916663 - 16663 1. da. lolaga NAmAsa / 2. da. pustaka eva / - 2300000 yojana vistAra tapta nAmaka Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.86 ] tiloyapAttI [ gAthA : 133-136 bAvIsaM lakkhAriNa adva-sahassAriNa ti-saya-tettIsaM / ekka-kalA ti-vihattA puDhavIe tasida-vityAro // 133 // 2208333 / prartha :-tIsarI pRthivImeM asita nAmaka dvitIya indrakakA vistAra bAIsa lAkha, pATha hajAra, tInasau tIsa yojana aura yojanakA tIsarA bhAga hai / / 133 / / vizeSArtha :--2300000 - 616663=2208333, yojana vistAra asita nAmaka dvitoya indraka bilakA hai| sola-sahassaM chassaya-chAsaTTi ekkabosa-lakkhANi / poliya kalA pariyAra sudalIya tA-vizAro // 134 // partha : -tIsarI pRthivImeM tapana nAmaka tRtIya indrakakA vistAra ikkIsa lAkha, solaha hajAra, chahasau chayAsaTha yojana aura yojanake tIna-bhAgoMmeM se do bhAga pramANa hai / / 134 // vizeSArtha :-2208333 - 61666421166660 yojana vistAra tapana nAmaka tRtIya indraka bilakA hai| paNavIsa-sahassAdhiya-visadi-lakkhANi joyaNANi pi / tadiyAe khoNIe tAvaNa-NAnassa vitthAro // 13 // 2025000 / artha :-- tIsarI pRthivI meM tApana nAmaka caturtha indrakakA vistAra bIsa lAkha, paccIsa hajAra yojana pramANa hai / / 135 / / vizeSArtha :-21166663 - 616661=2025000 yojana vistAra tApana nAmaka caturtha indraka bilakA hai| ekkoNavIsa-lakkhA tettIsa-sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka-kalA tadiyAe vasuhAe NidAgha' vitthAro // 136 // 16333333 / 1. da.ba. ka. ja. 4. vaNi hoi| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : gAyA : 137-139 ] viduno mahAhiyAro / 187 artha : tIsarI pRthivImeM nidAgha nAmaka paMcama indrakakA vistAra unnIsa lAkha, taiMtIsa hajAra, tInasau taiMtIsa yojana aura yojanake tRtIya-bhAga pramANa hai // / 136 / / 916666= 1933333 yojana vistAra nidAgha nAmaka khArtha: 2025000 paMcama indraka bilakA hai / pradvArasa- lakkhANi igidAla - sahassa-cha-saya-chAsaTThI / doNi kalA tadiyAe bhUe pajjaliva- vitthAro // 137 // 18416663 / artha :- tIsarI pRthivI meM prajvalita nAmaka chaThe indrakakA vistAra aThAraha lAkha, ikatAlIsa hajAra, chaha sau chyAsaTha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa hai / / 137 / / vizeSArtha :- 1933333 nAmaka chaThe indraka bilakA hai / - - 916663 = 1841666 yojana vistAra prajvalita satarasaM lakkhANi paNNAsa sahassa joyaragANi ca / ujJjali - iMdayassa va vAso vasuhAe tabiyAe / / 138 / / 1750000 / artha :- tIsarI pRthivImeM ujjvalita nAmaka sAtaveM indrakakA vistAra sattaraha lAkha pacAsa hajAra yojana pramAraNa hai / / 138 / / vizeSArtha :- 9841666 - 616663 - 1750000 yojana vistAra ujjvalita nAmaka sAtaveM indraka bilakA hai / solasa joya raga- lakkhA DavaraNa sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka - kalA saMjalidivassa' vitthAro // 136 // tadidhAe 16583333 / ayaM : tIsarI - bhUmimeM saMjvalita nAmaka AThaveM indrakakA vistAra solaha lAkha bhaTThAvana hajAra tIna sau taiMtIsa yojana aura eka yojanakA tIsarA bhAga hai / / 139 / / 1. da. va saMpajJjalissa / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapattI [ gAthA : 140-142 vizeSArthaM : --- 1750000-616666 - 1658333 yojana vistAra saMjvalita nAmaka to indraka bilakA hai / 188] paNNA rasa - lakkhApi chassaTTi - sahassa cha saya chAsaDDI | doNi kalA 'tadiyAe saMpajJjalidassa vitthAro // 140 // 15666663 / artha :- tIsarI - pRthivI meM saMprajvalita nAmaka naveM indrakakA vistAra pandraha lAkha, chyAsaTha hajAra, chahasau chayAsaTha yojana aura eka yojana ke tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa hai / / 140 // c16663 = 1566666 yojana vistAra saMprajvalita vizeSArtha :- 16583333 nAmaka naveM indraka bilakA hai / tet pRthivI sAta indrakoMkA pRthak-pRthak vistAra coTsa joyaNa - lakkhA paNa-juda sattari sahassa parimANA / turimAe zrAridaya va parimANaM puDhavIe 1475000 / artha :- cauthI pRthivImeM prAra nAmaka prathama indrarUke vistArakA prasAraNa caudaha lAkha, pacahattara hajAra yojana hai || 141 // vizeSArtha : --- 1566666 prathama indraka-bilakA hai / terasa - joya raNa- lakkhA tesIdi-sahassa-ti-saya-tettIsA | ekka-kalA turimAe mahie mArie do // 142 // vizeSArtha :- 1475000 13833333 | artha : cauthI pRthivI meM mAra nAmaka dvitIya indrakakA vistAra teraha lAkha, terAsI hajAra, tInasa taitIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai || 142 // 616663 - 13833333 yojana vistAra mAra nAmaka dvitIya indraka bilakA hU~ / // 141 // - 91666 - 1475000 yojana vistAra zrAra nAmaka -- 1. da. ba. tadie / ka. ja. Tha. sadie / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidu mahAhiyAro bArasa - joyaNa - lakkhA igiNauvi - sahassa cha saya chAsaTThI / doNi kalA li-vihatA 'turimA tArikyassa ru dAu || 143 // gAthA : 143-146 ] 12916663 / artha :- cauthI pRthivI meM tAra nAmaka tRtIya indrakakA vistAra bAraha lAkha, ikyAnaba hajAra, chahasau chyAsaTha yo eka bobo hai / / 143 / / 616663 = 12e1666 yojana vistAra tAra nAmaka vizeSArthaM :- 13833235 tRtIya indra bilakA hai / bArasa - joyaNa - lakkhA turimAe vasuMdharA vitthAro / taccivayassara ruMdo Nihi savvadarisIhi / / 144 / / 1200000 / artha :-- sarvajJadevane cauthI pRthivI meM tatva ( carcA ) nAmaka caturtha indrakakA vistAra bAraha lAkha yojana pramAraNa batalAyA hai || 144 / / [ 186 vizeSArtha :- 12616663 - 61666 - 1200000 yojana vistAra tatva nAmaka caturtha indra bilakA hai / ekkArasa- lakkhANi aTTha sahasvANi ti-saya-tettIsA | ekka - kalA turimAe mahie tabhagassa vitthAro // 145 // | 11083333 / 3 artha :-- cauthI pRthivI meM namaka nAmaka paMcama indrakakA vistAra gyAraha lAkha ATha hajAra, tInasa tetIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai / / 145 / / 916663 - 11083333 yojana vistAra tamaka nAmaka vizeSArtha : 1200000 paMcama indraka bilakA hai / dasa- joyaNa - lakkhaNa chassaya solasa-sahassa chA saTThI / doNi kalA turimAe khADidaya-vAsa parimANA // 146 // / 10166663 / 1. da. ba ka. ja. Tha. turimAI dassa / 2. da. ba, ka ja Tha ta maMtamasya 3. da. 3 / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 147 - 149 artha :- cauthI bhUmimeM khADa nAmaka chaThe indrake vistArakA pramANa, dasa lAkha, solaha hajAra bahasa chyAsa yojana aura eka yojanake tIna bhAgoM se do-bhAga pramANa hai / / 146 / / 916666= 1016666 yojana vistAra vAda nAmaka vizeSArtha :- 11083333 chaThe indraka bilakA hai / paNavIsa - sahassAdhiya-Nava- joyaNa - saya sahassa parimANA / turimAe khoNIe khaDakhaDa - NAmassa vitthAro 625000 | artha :- cauthI pRthivImeM khalakhala ( khaDakhaDa ) nAmaka sAtaveM indrakakA vistAra nau lAkha, paccIsa hajAra yojana pramANa hai / / 147 / / vizeSArtha :- 1016666 nAmaka sAtaveM indraka bilakA hai / 1128011 616665 - 625000 yojana pramANa vistAra khalakhala pAMcavIM pRthivIke pA~ca indrakoMkA pRthak-pRthak vistAra lakkhANi praTTha- joyaNa-tettIsa - sahassa-li-saya-tettIsA | ekka-kalA 'tama - iMdaya - vitthAro paMcama- dharAe / / 148 // 8333333 | artha :- pA~cavIM pRthivImeM tama nAmaka prathama indrakakA vistAra bATha lAkha, taiMtIsa hajAra, tInasau tetIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai / / 148 saga joyaNa - lakkhA doNi kalA vizeSArtha :- 625000 - 616666333333 yojana vistAra pAMcavIM pR0 ke tama nAmaka prathama indraka bilakA hai / igidAla sahasta-cha-saya-chAsaTThI / bhama - i baya-ruMdI paMcama dharittIe // 146 // 741666 / artha :- pAMcavIM pRthivImeM bhrama nAmaka dvitIya indrakakA vistAra sAta lAkha, ikatAlIsa hajAra chaha sau chyAsaTha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoMmeMse do bhAga pramANa hai ||14|| 1. da. tamayaM iMdaya / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 150-152 ] . vidupro mahAhiyAro [ 161 vizeSArtha :--8333333 --- 616663-7416663 yojana vistAra bhrama nAmaka dvitIya indrakakA hai| chajjoyaNa-lakkhANi paNNAsa-sahassa-samAhiyANi ca / dhUmappahAvaNIe jhasa-iMdaya-rada-parimANA // 150 // 650000 / prathaM :-dhUmaprabhA (pA~cavIM) pRthivImeM jhasa nAmaka tRtIya indrakake vistArakA pramANa chaha lAkha, pacAsa hajAra yojana hai / / 150 / / vizeSArtha :-741666 - 61661 == 65.00 yojana simtAra jhama mApana tRtIya indraka bilakA hai| lakkhANi paMca joyaNa-aDavaNNa-sahassa-ti-saya-tettIsA / 'ekka-kalA adhidaya-vitthAro paMcama-khidIe // 151 // 556333 / partha :-pAMcavIM pRthivImeM andha nAmaka caturtha indrakakA vistAra pAMca lAkha, aTThAvana hajAra, tInasau taitIsa yojana aura eka yojanake tIsare-bhAga pramANa hai / / 151 / / vizeSArtha:-650000 - 616663=5583333 yojana vistAra andha nAmaka caturtha indraka bilakA hai| caja-joyaNa-lakkhAriNa chAsahi-sahassa-cha-saya-chAsaTThI / doNi kalA timisiMdaya-rudaM paMcama-dharittIe / / 152 // artha :-pA~cavIM pRthivImeM timisra nAmaka pAMcaveM indrakakA vistAra cAra lAkha chayAsaTha hajAra chahasau chayAsaTha yojana aura eka yojanake tIna-bhAgoMmeMse do-bhAga pramANa hai // 152 / / vizeSArtha :-558333, - 616663 - 466666, yojana vistAra timisra nAmaka pA~caveM indraka vilakA hai| 1. da. ba. 3. ja, ekakalAryadidaya / ka. didiya / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] tiloyapaNpattI [ gAthA : 153-155 chaThI pRthivIke tIna indrakoMkA pRthak-pRthak vistAra tiya-joyaNa-lakkhANi sahassayA pNchttri-pmaannaa| chaTToe 'vamugadae hima- daya-rada-parisaMkhA // 153 / / 375000 / artha :--chaThI puthivImeM hima nAmaka prathama indrakake vistArakA pramANa tIna lAkha pacahattara hajAra yojana hai / / 153 / / vizeSArtha :-466666 - 616663-375000 yojana vistAra chaThI pR0 ke prathama hima indraka bilakA hai| do joyaNa-lakkhANi tesodi-sahassa-ti-saya-tettIsA / ekka-kalA chaTThIe puDhavIe hoi baddale rudo // 154 // 2833333 / artha :-chaThI pathivImeM vardala nAmaka dvitIya indrakakA vistAra do lAkha, terAsI hajAra, tInasau tetIsa yojana aura eka yojanake tIsare bhAga pramANa hai / / 154 // vizeSArtha:-375000 - 616661=2833331 yojana vistAra chaThI pR0 ke dUsare vardala indraka bilakA hai| ekkaM joyaNa-lakkhaM igiNaudi-sahassa-cha-saya-chAsaTThI / doNi kalA vitthAro lallaMke chaTTha-vasuhAe // 15 // 1616663 / artha :-chaThI pRthivImeM lallaka nAmaka tRtIya indrakakA vistAra eka lAkha, ikyAnabe hajAra chahasau chayAsaTha yojana aura eka yojanake tIna-bhAgoMmeMse do-bhAga pramANa hai / / 15 / / vizeSArtha :-2833333 - 116663 - 1916661 yojana vistAra lallaka nAmaka tIsare indraka bilakA hai| 1. 6. na. ka. ja. Tha, vsumaaii| 2. da. baddalesu / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 156 ] pro hAmile [ 163 sAtavIM pRthivIke avadhisthAna indrakakA vistAra vAso joyaraNa-lakkho 'ayahi-chAraNassa sattama-khivIe / jipavara-vayaraNa-viriNaggada-tiloyapaNNasi-NAmAe // 156 // 100000 / artha :- sAtavIM pRthivImeM avadhisthAna nAmaka indrakakA vistAra eka lAkha yojana pramANa hai, isaprakAra jinendradevake bacanoMse upadiSTa triloka-prajJaptimeM indraka biloMkA vistAra kahA gayA hai // 156 // vizeSAya :-161666 - 6.16663 = 100000 yojana vistAra saptama naraka meM avadhisthAna nAmaka indraka bilakA hai| 1 cArTa pRSTha 194 para dekhiye / 1. da. atradiThArarAssa / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] . tiloyapaNNattI [ gAthA : 156 pahalI pRthivI dUsarI pRthivI tIsarI pRthivI indraka vistAra indrakA vistAra | indraka / vistAra stana 2 s m tanaka | trasita 4 tapana m w sImaMta 4500000 yo. niraya 44083 rauruka | 4316666, bhrAnta 4225000 // udbhrAnta 4133 saMbhrAMta | 40416 asaMbhrAMta 3650000 , vibhrAMta 38583333 // y ghAta . m 0 muro ur . saMghAta 33083333 yo0 tapta ' 2300000 yo0 32166663 yo. 2208 3125000 / 21166663, 30333333 tApana 2025000 2641666 ., nidAgha 19333333, prajvalita | 1841666 , | 27583333, ujjvalita 1750000 yo 26666663 , saMjvalita | 16583333 ., 2575000 yo0 saMprajvalita 15666663 , 2483333 // 23616663, m jihva jihvaka lola lolaka tapta 37666661, asita vakrAMta avakrAMta 3675000 yo 35833333, 34616663 , 3400000 yo0 lolaka vikrAMta Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 157 ] chaThI pRthivI sAtavIM pRthivI vistAra indraka vistAra indraka vistAra 1475000 yo0 tama 8333333 yo hima 375000 yo avadhi 100000 gho I sthAna - 13833333 bhrama 41666,,, vardala 2833333, 12916663 jhasa 650000 lallaMka 1616663 1200000 zrandha ! 5583333 tamaka 11053333, timisra 4666666,, khADa 10166663 khalakhala 625000 yo0 indraka vistAra Ara mAra cauthI pRthivI tAra tatva g, 21 vidu mahAhiyAro indraka pA~cavIM pRthivI 23 1. ba. ka. sattavi / [ 195 " indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka-biloMke bAhulyakA pramANa ekkA hiya-khidi-saMkhaM tiya-cau sattehi' guNiya chanbhajide / kosA iMdaya-seDhI pairaNayAsaM pi bahalattaM // 157 // artha : eka adhika pRthivI saMkhyAko tIna, cAra aura sAtase guNA karake chahakA bhAga dene para jo labdha Ave utane kosa pramANa kramazaH indraka, zra eNIbaddha aura prakIrNaka biloMkA bAhalya hotA hai || 157 / / vizeSArtha :- nAraka pRthiviyoMkI saMkhyA meM eka-eka dhana karake tIna jagaha sthApana kara kramaza : tIna, cAra aura sAtakA guNA karane para jo labdha prApta ho usameM chahakA bhAga denese indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMkA bAhulya ( U~cAI ) prApta hotA hai / yathA [ cArTa pRSTha 166 para dekhiye ] Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] tiloyapattI [ gAthA : 158 indraka biloMkA bAhalya zreNIbaddhoMkA bAhalya prakIrNakoM kA bAhalya pahalI pR0.1 + 1 = 2,243-6,66=1 kosa 244=8,8:6 = 1 kosa247=14, 14 |-6-2, kosa dUsarI pR0-2+1-3,343 - 6,6-:-6=16, 344=12,12:6-2, 347-21, 22 6-36kosa tIsarIpR0-3+1= 4,443-12,12:6= 2.444=16,16.6=2 4x7=28, 29 +6=43 kosa cauthI pR0.-4+1-5,54 3 8 15,15, 6-23,544=20,2026-3 5.47=35, 35 :6- kosa pA~cavIM,,-5+1= 6,643 = 18,18:6-3, 6x4=24,24 : 6-4,647-42, 42 / 6 = 7 kosa | chachI pR0-6 +1-7,743=21,21+6=36, 744 =28,21:6= 43,747 = 46, 46/ :.6= kosa! sAtavIM pa0-7+1=8,843-24,24:64844-32,32, 6-5, prakIrNakoM kA / abhAva hai| ahavA prAdI cha aTTa coddasa taddala-vaDhiya jAba stt-khidii| kosaccha-hive iMdaya-seDhI-paiNNayANa bahalattaM // 15 // i0 1 / 3 / 2 / 5 / 3 3 3 / 4 / seDhI / / 2 / / / 4 / 3 / / pr0|11| / 7 / 19 / martha : athavA-yahA~ prAdikA pramANa kramazaH chaha, pATha aura caudaha hai| isameM dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI paryanta uttarottara isI Adike ardha bhAgako jor3akara prApta saMkhyAmeM chaha kosa kA bhAga denepara kramaza: vivakSita pRthivIke indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMkA bAhalya nikala AtA hai / / 15 / / vizeSArtha :-pahalI pRthivI ke Adi (mukha) indraka biloMkA bAhalya prApta karaneke lie 6, zreNIbaddha biloMke lie 8 aura prakIrNaka biloMkA bAhalya prApta karane hetu 14 hai| isameM dUsarI pRthivIse sAtavIM pRthivI paryanta uttarottara isI prAdi (mukha) ke ardha-bhAgako jor3akara jo labdha prApta ho usameM 6 kA bhAga denepara kramazaH indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMkA bAhalya prApta ho jAtA hai / yathA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 156-162 ] viduo mahAhiyAro ardhamukha indraka, zreNIbaddha evaM prakI fka biloM ke para mukha yA grAdi ! ke pramANa + ka yogaphala : | pathiviyA~ bhAga- indraka biloM zreNIbaddha | prakIrNaka hAra | biloM kA biloM kA bAhalya | bAhalya bAhalya pramANa - 1 kosa " Gnku 6, 8, 14+ 1 0,0, 08- 6, 8, 146 =| | 6, 8, 14 + | 3, 4,7= 9, 12, 21:/6= 1 9, 12, 21 + | 3, 4, 7 = | 12, 16, 28, 12,16, 28+ | 3, 4, 5= | 15, 20, 35 15,20, 35+ | 3, 4, 7= ! 18, 24,42:6| 18,24,42 + | 3, 4, 7= | 21, 28, 41:/6-- 7 | 21, 28, * + ] 3, 4, 0= | 24, 32, 5, 6- 4 ratnaprabhAdi chaha pRthiviyoMmeM indrakAdi biloMkA svasthAna Urdhvaga antarAla rayaNAdi-chaTTamaMtaM riNaya-Niya-puDhavINa bhl-mjjhaado| joyaNa-sahassa-jugalaM pravariNaya sesaM karejja kosANi // 156 / / artha :-- ratnaprabhA pRthivIko Adi lekara chaThI pathivI-paryanta apanI-apanI pRthivIke bAhalyameMse do hajAra yojana kama karake zeSa yojanoMke kosa banAnA cAhie / / 159 / / Niya-Niya-iMdaya-seDhobaddhANa paiNNayANa bahalAI / Niya-riNaya-padara-pavAiva-saMkhA-guNidAsa laddharAsI ya // 16 // purivallaya-rAsINaM mAjhe taM sohidUNa pattekkaM / ekkoNa-riNaya-'NiyiMdaya-cau-guNideNaM ca bhajidavyaM // 161 / / laddho joyaNa-saMkhA riNaya-Niya 'kyaMtarAlamuDveNa / jANejja parahANe kiMcUNaya-rajju-parimAraNaM // 162 // - 2. da. ja... tarANamuDaga, ba. ka. 1. da. ja. la. ziyariNaiMdaya, ba, ka, siya-riNaya-iMdaya / traannmddh'egaa| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 162 artha :-apane-apane paTaloMkI pUrva-variMgata saMkhyAse guNita apanI-apanI puthiyoke indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMke bAhalyako pUrvokta rAzimeMse ( do hajAra yojana kama bibakSita pRthivIke bAhalyake kie gaye kosoMmeMse ) kama karake pratyekameM eka kama apane-apane indraka pramANase guNita cArakA bhAga denepara jo labdha prAve utane yojana pramANa apanI-apanI pRthivIke indrakAdi biloMmeM UdhvaMga antarAla tathA parasthAna ( eka pRthivIke prannima aura pAgalI puzliI meM namAdibhuta indakAdi biloM) meM kucha kama eka rAjU pramANa antarAla samajhanA cAhie / / 160-162 // vizeSArtha :-ratnaprabhAdi chahoM pRthiviyoMkI moTAI pUrva meM kahI gaI hai, ina pRthiviyoMmeM japara nIce eka-eka yojanameM bila nahIM hai, ataH pRthiviyoMkI moTAImeMse 2000 yojana ghaTAnepara jo zeSa rahe, usake kosa banAne hetu cArase guNitakara labdhameMse apanI-apanI pRthivIke indraka biloMkA bAhalya ghaTAkara eka kama indraka biloMse guNita cArakA bhAga denepara apanI-apanI pRthivIke indraka biloMkA Urdhva antarAla prApta hotA hai / yathA pahalI pRthivIke indraka biloMkA Urdhva antarAla - _.. (80000 - 2000)44--(1413).-64661 yojana / (13 - 1)44 dUsarI pRthibIke indraka biloM kA Urdhva antarAla-.. (32000 -- 2000)x4 (34 11)-26 2 666 yojn| yojn| . . . .(11-244 tIsarI pRthivIke indraka biloM kA UvaM antarAla---- = (28000 - 2000)24 = (2x6)-32491 yojn| cauthI pRthivIke indraka biloMkA Urdhva antarAla- (24000 - 2000)44 (347) =366533 yojana / pAMcavIM pRthibIke indraka biloMkA Urdhva antarAla (20000-2000)x4- 342 =4Ayojana / (5 - 1)44 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 163-164 ] viduno mahAyiAro chaThI pRthivIke indraka biloMkA Urdhva antarAla - = (16000 2000) (143) = 6968 yojn| mAtavIM pRthivImeM indraka evaM zreNIbaddha biloMke adhastana aura uparima pRthiviyoMkA bAhalya sattama-khidIna bahale iMdaya-seDhINa bahala-parimANaM / sodhiya-dalide heTThima-ubArama-bhAgA havaMti edANaM // 163 / / artha :-- sAtavIM pRthivIke bAhalyameMse indraka praura zreNIbaddha biloMke bAhulya pramAeko ghaTAkara avaziSTa rAziko prAdhA karanepara kramazaH ina indraka aura zreNIbaddha biloMke Upara-nIcekI pRthiviyoMkI moTAIke pramANa nikalate haiM / / 163 / vizeSArtha :-011-1=366 yojana sAtavIM pRthivIke indraka bilake nIce aura UparakI pRthivIkA bAhalya / 8000=3666 yojana sAtavoM pRthivIke zreNIbaddha biloMke Upara-nIcekI pRthivI kA ghAhalya / pahalI pRthivIke antima aura dUsarI pRthivIke prathama indrakakA parasthAna antarAla paDhama-bidIyavaNINaM' rudaM sohejja ekka-rajjUe / joyaraNa-ti-sahassa-jude hodi paraTThANa-viccAlaM // 164 // artha : pahalI aura dUsarI pRthivIke bAhulya pramANako eka rAjUmeMse kama karake avaziSTa rAzimeM tIna hajAra yojana ghaTAnepara pahalI pRthivIke antima aura dUsarI pRthivIke prathama bilake madhyameM parasthAna antarAlakA pramANa nikalatA hai / / 164 / / vizeSArtha :-pahalI pRthivIkI moTAI 180000 yojana aura dUsarI pRthivIkI moTAI 32000 yojana pramANa hai / isa moTAIse rahita donoM pRthiviyoMke madhyameM eka rAjU pramANa antarAla hai / yadyapi eka hajAra yojana pramANa citrA pRthivIkI moTAI pahalI pRthivIkI moTAI meM sammilita hai, parantu usako gaNanA Urdhva lokakI moTAI meM kI gaI hai, ataeva isameMse ina eka hajAra yojanoMko kama - - . 1. da.ba. paDhama-khidIyavANI / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 165 - 166 kara denA cAhie | isake atirikta pahalI pRthivIke nIce aura dUsarI pRthivIke Upara eka-eka hajAra yojana pramANa kSetrameM nArakiyoMke bila na honese ina do hajAra yojanoMko bhI kama kara dene para (180000+ 32000 - 3000 ) = zeSa 206000 yojanoMse rahita eka rAjU pramANa pahalI pRthivI ke prati (vikrAnta) aura dUsarI pRthivIke prathama ( stana ) indrakake bIca parasthAna antarAla rahatA hai / tIsarI pRthivI se chaThI pRthivI taka parasthAna antarAla du- sahassa - joyarAdhiya- rajjU taviyAdi - puDhavi-ruNaM / chaTTo tti 'paraTThAso viccAla - pamANamuddiTTa // 165 // artha :- do hajAra yojana zradhika eka rAjUmeMse tIsarI zrAdi pRthiviyoMke bAhulyako ghaTA denepara jo zeSa rahe utanA chaThI pRthivI paryanta ( indraka biloMke ) parasthAnameM antarAlakA pramANa kahA gayA hai / / 165 / / vizeSArtha :- gAthAmeM eka rAjUmeM do hajAra yojana jor3akara pazcAt pRthiviyoMkA bAhulya ghaTAne kA nirdeza hai kintu 170 zrAdi gAthAoM meM bAlya se 2000 yojana ghaTAkara pazcAta rAjUmeMse kama kiyA gayA hai / yathA- 1 rAja 26000 yojana | chaThI evaM sAtavIM pRthivIke indrakoM kA parasthAna antarAla sama-kavi-rUUNaddha rajju-judaM carima bhUmi-ruNaM / "maghassi carima - iMdaya - pravahidvANassa viccAlaM // 166 // artha :---sau ke vargameMse eka kama karake zeSako AdhA kara aura use eka rAjUmeM jor3akara labdhameMse antima bhUmike bAlyako ghaTA denepara maghavI pRthivIke antima indraka aura (mAdhavI pRthivIke) . avadhisthAna indrakake bIca parasthAna antarAlakA pramANa nikalatA hai / / 166 / / vizeSArtha :- sau ke vargameMse eka ghaTAkara AdhA karanepara - (100 - 1 = 6666 ) / 2846663 yojana prApta hote haiM / inheM eka rAjUmeM jor3akara labdha ( 1 rAjU + 49993 yo0 ) meM se antima bhUmike bAhatya ( 8000 yo0 ) ko ghaTA denepara ( 1 rAjU +49993 yo0 ) --- 8000 yo0 = 1 rAjU - ( 8000 yo0 - 46663 yo0 ) = 1 rAjU - 30003 yojana chaTI pRthivIke antima lallaka indraka aura sAtavI pR0 ke avadhisthAna indrakake parasthAna antarAlakA pramANa prApta hotA hai / 1. ba. pariTTA 2. da. ja. Tha. maghavassa / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 167-166 ] vidupro mahAyiAro [ 201 pahalI pRthivIke indraka-biloMkA svasthAna antarAla pavaNavadi-juva-ghaussaya-cha-sahassA joyaNAvi be kosaa| ekkarasa-kalA-bArasa-hidA ya ghambhivayAraNa viccAlaM // 167 // jo 6466 / ko 2 / / artha :--dharmA pRthivI ke indraka biloMkA antarAla chaha hajAra cAra sau ninyAnabai yojana, do kosa aura eka kosake bAraha bhAgoMmeMse gyAraha-bhAga pramANa hai // 167|| vizeSArtha :-gAthA 156-162 ke niyamAnusAra pahalI pRthivIke indraka biloMkA antarAla (50000 - 2000) x 4 - (1x13) =649935 yojana athavA 6499 yojana 23 (13 - 1)x4 kosa hai| pahalI aura dUsarI pRthiviyoMke indraka-biloMkA parasthAna antarAla rayaNappaha-caramidaya-sakkara-puDhavidayANa viccAlaM / do-lakkha-Nava-sahassA joyaNa-hINekaka-rajjU ya // 16 // cha / riNa / jo 206000 / artha :-ratnaprabhA pRthivIke antima indraka zrIra zarkarA prabhAke prAdi ( prathama ) indrakaviloMkA antarAla do lAkha nau hajAra ( 206000 ) yojana kama eka rAjU arthAt 1 rAjU - 209000 yojana pramANa hai // 16 // dUsarI pRthivIke indrakoMkA svasthAna antarAla ekka-vihINA joyaNa-ti-sahassA dhaNu-sahassa-cattAri / satta-sayA basAe ekkArasa-iMdayANa viccAlaM // 16 // jo 269L | daMDa 4700 / prartha :-vaMzA pRthivIke gyAraha indraka biloMkA antarAla eka kama tIna hajAra yojana aura cAra hajAra sAtasau dhanuSa pramANa hai / / 166 / / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 150-172 vizeSArtha:-dUsarI pR0 ke indraka bilaukA antarAla ---- (32000 -2000)x4-(3411) -RRE4 yojana athavA 26.66 yo0 aura (11 -1)44 4700 dhanuSa hai| dUsarI aura tIsarI pRthivIke indraka-biloMkA parasthAna antarAla 'ekko habedi rajjU chabbIsa-sahassa-joyaNa-vihINA / thalalolugassa tattivapassa doNhaM pi viccAlaM // 170 // / riNa / yo 26000 / prartha :-vaMzA pRthivIke antima stanaloluka indrakase meghA pRthivIke prathama taptakA arthAt donoM indraka biloMkA antarAla chabbIsa hajAra yojana kama eka rAjU arthAt 1 rAjU -- 26000 yojana pramANa hai / / 170 / / nIparI pRthivIke inTakoMkA svasthAna antag2ala tiSNi sahassA du-sayA joyaraNa-uNavaNNa tviy-puddhviie| paNatIsa-saya-vaNi pattekkaM iMkyANa vicAlaM // 171 / / yo 3241 / daMDa 3500 / artha :-tIsarI pRthivIke pratyeka indraka bilakA antarAla tIna hajAra do sau unacAsa yojana aura tIna hajAra pA~casau dhanuSa pramANa hai / / 171 // vizeSArtha :-( 28000 - 200 28000 -- 2000)x4- (246) 32491 yojana / athavA 3246 yojana 3500 dhanuSa pramANa antarAla hai| tIsarI aura cauthI pRthivIke indrakoMkA parasthAna antarAla . : ekko havevi rajjU bAvIsa-sahassa-joyaNa-vihINA / doNhaM viccAlamiNaM saMpajjalidAra NAmAraNaM // 172 // riNa ! jo 22000 / 1. ba. ka. ja. Tha. ekkA / 2. da. ba. ke. ja. 3. dhaNalolagassa / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 173 175 ] vidudho mahAhiyAro [ 203 artha : tIsarI pRthivIkA antima indraka saMprajvalita aura cauthI pRthivIkA prathama indraka Ara, ina donoM indraka biloMkA antarAla bAIsa hajAra yojana kama eka rAjU arthAt 1 rAjU - 22000 yojana pramANa hai / / 172 / / cauthI pRthivIke indrakoMkA svasthAna antarAla tiNi sahassA 'chassaya paNasaTThI - joyaNANi paMkAe / paNNattari-saya-daMDA pattekkaM iMdayANa vicalaM // 173 // jo 3665 / daMDa 7500 / artha :- paMkaprabhA pRthivIke indraka biloMkA antarAla tIna hajAra chasau peMsaTha yojana aura sAta hajAra pA~casI daNDa pramANa hai / / 173 / / (24000 - 2000 ) x 4 - ( vizeSArtha :(7- 1) 44 3664 poja 750 anuSaprasAla hai / x7 ) = 366515 yojana cauthI aura pAMcavIM pRthivIke indrakoMkA parasthAna antarAla ekko havedi rajjU aTTharasa - sahassa joyaraNa - vihINA / khaDakhaDa-tamidayANaM donhaM virucAla - parimANaM // 174 // 7 / riNa / jo 18000 / artha :- cauthI pRthivIke antima indraka khar3akhar3a aura pA~cavIM pRthivIke prathama indraka tama, ina donoMke antarAlakA pramANa aThAraha hajAra yojana kama eka rAjU arthAt 1 rAjU - 18000 yojana hai / / 174 / / pA~cavIM pRthivIke indrakoMkA svasthAna antarAla cattAri sahasvANi ca saya NavaNaudi joyaNANi ca / paMca-sayANi dhUmapahA- iMdayANa viccAlaM // 175 // daMDA jo 4466 | daMDa 500 / 1. da. ba. ka. ja. ThasaTTI / 2. da. va. joyaraNa vidvINA / athavA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] tiloyapattI [ gAthA : 176-178 artha:-dhUmaprabhAke indraka biloMkA antarAla cAra hajAra cAra sau ninyAnabai yojana aura pA~casau daNDa pramANa hai // 175 / / 20000 - 2000)x4-(345) =446 vizeSArtha :-( 20000-- yojana athavA 4466 (5-1)44 yojana 500 dhanuSa antarAla hai / pAMcavIM aura chaTI pRthivIke indrakoMkA parasthAna antarAla coisa-sahassa-joyaNa-parihINo hodi kevalo rajjU / timisidayassa hima-iMdayassa doNhaM pi viccAlaM // 176 // cha / rie / jo 14000 / artha : - pA~cavIM pRthivIke antima indraka timisra aura chaThI pRthivIke prathama indraka hima, ina donoM biloMkA antarAla caudaha hajAra yojana kama eka rAjU arthAt 1 rAjU - 14000 yojana pramANa hai / / 176 / / chaThI pRthibIke indrakoMkA svasthAna antarAla aTThANaudI Nava-saya-cha-sahassA 'joyaNANi mghviie| paNavaNNa-sayANi dhaNU pattakkaM iMdayANa viccAlaM / / 177 // jo 6668 / daMDa 5500 / artha : maghavI pRthivImeM pratyeka indrakakA antarAla chaha hajAra nau sau aTThAnabai yojana aura pA~ca hajAra pA~ca sau dhanuSa hai // 177 // ... milA:.. ( 16000 - 2001) 44-43)= 66689 yojana athavA (3-1)x4 6998 yojana 5500 dhanuSa antarAla hai / chaThI aura sAtavIM pRthivIke indrakoMkA parasthAna antarAla 'chadruma-khidi-carimivaya-pravahiTThANANa hoi viccAlaM / ekko rajjU UNo joyaNa-ti-sahassa-kosa-jugalehiM // 17 // / riNa / jo 3000 / ko 2 / 1. da. ba. ka. ja. Tha. joyaNAdi / 2. da. chaThThama / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 176-180 ] vidupro mahAhiyAro [ 205 artha :-chaThI pRthivIke aMtima indraka lallaMka aura sAtavIM pRthivIke avadhisthAna indrakakA mantarAla tIna hajAra yojana aura do kosa kama eka rAjU arthAt 1 rAjU -- 3000 yojana 2 kosa pramANa hai // 17 // avadhisthAna indrakakI UvaM evaM pradhastana bhUmike bAhalyakA pramANa tiNi sahassA Nava-saya-NavaNaudI' joyaNANi ye kosaa| uDDhAdhara-bhUmINaM pravAhivANassa parimANaM // 17 // 3666 ! ko 2 / // iMdaya-viccAlaM samattaM // artha :-avadhisthAna indrakA Urdhva aura pravaktA bhUnika jAhalyakA pramANa tIna hajAra nau sau ninyAnave yojana aura do kosa hai / / 176 / / vizeSArtha:-gAthA 163 ke anusAra - ---- 36663 yojana bAhulya sAtavIM pRthivIke avadhisthAna indraka bila ke nIcekI aura UparakI pRthivIkA hai / [1 indraka biloMke antarAlakA varNana samApta huA / gharmAdika pRthiviyoM meM zreNIbaddha biloMke svasthAna antarAlakA pramAraNa prathama naraka meM zreNIbaddhoMkA antarAla NavaNadi-juda-caussaya-cha-sahassA joyapANi be kosaa| paMca-kalA Nava-bhajidA dhammAe seTibaddha-viccAlaM // 10 // 6466 / ko 2 / / artha :-dharmA pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla chaha hajAra cAra sau ninyAnaba yojana do kosa aura eka kosake nau-bhAgoM se pA~ca bhAga pramANa hai / / 180 // noTa-180 se 186 takakI gAthAoM dvArA sAtoM pRthiviyoMke zreNIbaddha biloMkA pRthakpRthak antarAla gAthA 159-162 ke niyamAnusAra prApta hogA / yathA-- -. -- -...- -.- -- 1. da. gaaunnudii| Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 181-183 . vizeSArtha :--(80000 - 2000 -- 53) (351)= (78000 - 13)xs= 2316-86466 yojana athavA 6466 yojana 21 kosa pahalI pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla hai| dUsare narakameM zreNIbaddhoMkA antarAla gavaraNaudi raNava-sayANi bu-sahassA joyaNANi vNsaae| ti-sahassa-cha-saya-daMDA 'uDDeNaM seTibaddha-viccAlaM // 181 // jo 2666 / daMDa 3600 / parya :-vaMzA pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla do hajAra nau sau ninyAnabai yojana aura tIna hajAra chaha sau dhanuSa pramANa hai // 151 // vizeSArtha :---( 32000 - 2000)-(3xxi): 17-12 (102 -- 1) =2669 yojana athavA 2999 yojana 3600 daNDa antarAla hai| tIsare narakameM zreNIbaddhoMkA antarAla uraNavaNNA du-sayANi ti-sahassA joyaNANi meghAe / doNi sahassANi dhaNU seDhIbaddhANa viccAlaM // 12 // jo 3246 / daMDa 2000 / artha :-meghA pRthivI meM zreNIbaddha biloMkA antarAla tIna hajAra do sau unacAsa yojana aura do hajAra dhanuSa hai // 182 / / vizeSArtha :-(28000 - 2000)-(ixix):= ( 25 -1)xt =32461 yojana athavA 3246 yojana 2000 daNDa meghA pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla hai| caturtha narakameM theNIbaddhoMkA antarAla raNava-hida-bAvIsa-sahassa-vaMDa-hIraNA havedi chaasttrii| joyaNa-chattIsa'-sayaM turimAe seDhIbaddha-viccAlaM // 13 // jo 3665 / daMDa 5555 / 5 / 1. da. youDhoNaM, ba. ka uDhINaM / 2. da. huvedi| 3. ba. battIsasayaM / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 184-185 ] viduno mahAhiyAro [ 207 artha :-cauthI pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla, bAIsa hajArameM nau kA bhAga denepara jo labdha prAbe, utane (27.9 : 12:43, 13 -... 244435555 ) dhanuSa kama tIna hajAra chaha sau chayAsaTha yojana pramANa hai // 18 // vizeSArtha :-(24000 - 2000)-(3xx1) =(22600 - 1)xi = 366535 yojana athavA 3665 yojana 55555 dhanuSa antarAla hai| pA~caveM narakameM zreNIbaddhoMkA antarAla 'aTThANaudI joyaNa-caudAla-sayAriNa chassahassa-dhaNU / dhUmappaha-puDhavIe seDIbaddhAraNa viccAlaM // 14 // jo 4498 / daMDa 6000 / partha :-dhUmaprabhA pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla cAra hajAra cAra sau aTThAnaba yojana aura chaha hajAra dhanuSa hai // 184 / / vizeSArtha :-( 20000 - - 2000)-(xix) =(1960 -5)x= 4468 yojana athavA 4498 yojana 6000 dhanuSa antarAla hai| chaThaveM narakameM zreNIbaddhoMkA antarAla advAragaudI Nava-saya-cha-sahassA joyaNANi maghavIe / doNi sahassANi dhaNU seDhIbaddhANa viccAlaM // 18 // jo 6668 | daMDa 2000 / ...artha :- madhavI pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla chaha hajAra nau sau aTThAnabai yojana aura do hajAra dhanuSa hai / / 185 / / vizeSArtha :-(1.6000 - 2000)--(45643)*(3 - 1)=(""00 +3) x3=69981 yojana yA 6668 yo0 2000 daNDa pramANa antarAla hai / : 1. ba. atttthaannnnudii| Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] tiloyapaNNattI [ mAthA : 186-188 sAtaveM narakameM zreNIbaddhoMkA antarAla NavaNaudi-sahiya-Nava-saya-ti-sahassA joyaNAriNa ekka-kalA / ti-hidA ya mAghabIe seDhIyadvANa viccAlaM // 186 / / jo 3966 / / artha :-mAdhavI pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla tIna hajAra nau sau ninyAnabai yojana aura eka yojanake tIsare-bhAga pramANa hai / / 186 / / vizeSArtha :-sAtavIM pRthivIkI moTAI 8000 yojana hai aura zreNIbaddhoMkA bAhalya yo0 hai| ise 8000 yo0 bAlyameMse ghaTAkara prAdhA karanepara antarAlakA pramANa prApta hotA hai| yathA-800-=k409:-x="3" yojana arthAt 3666) yo0 sAtavIM pRthivImeM zreNIbaddha biloMkA antarAla hai| dharmAdika-pRthiviyoMmeM zreNIbaddha biloMke parasthAna antarAloMkA pramANa saTThANe viccAlaM evaM jANijja taha paraTThANe / jaM iMdaya-paraThANe' bhaNidaM taM ettha vattanvaM // 187 // Navari viseso eso lllNky-prvhitthaann-viccaale| 'joyara-chabbhAgUNaM seDhIbaddhANa viccAlaM // 18 // / seDhIbaddhArA viccAlaM samatta / artha : yaha zreNIbaddha biloMkA antarAla svasthAnameM samajhanA cAhie ! tathA parasthAnameM jo indraka biloMkA antarAla kahA jA cukA hai, usIko yahA~bhI kahanA cAhie, kintu vizeSatA yaha hai ki lallaMka aura avadhisthAna indrakake madhyameM jo antarAla kahA gayA hai, usameMse eka yojanake chaha bhAgoMmeMse eka-bhAga kama yahA~ zreNIbaddha biloMkA antarAla jAnanA cAhie / / 17-188 / / vizeSArtha :- gAthA 180 se 186 paryanta zreNIbaddha biloMkA antarAla svasthAnameM kahA gayA hai / tathA gAthA 164 evaM 165 meM indraka biloMkA jo parasthAna (eka pRthivIke antima aura agalI pRthivIke prathama bilakA ) antarAla kahA gayA hai, vahI antarAla zreNIbaddha biloMkA hai / yathA 1. da. ka, ja. Tha. iMdayaparaNANe, ba. iidyvrtthaanne| 2. da ba. joyaNyA5 / 3. ba. sammatta / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 18 ] viduzro mahAhiyAro [ 203 pahalI dharmApRthivIkI 150000 yojana aura vaMzAkI 32000 yojana pramANa moTAI hai / ina donoMkA yoga 212000 yojana huA, isameMse citrA pRthivIkI moTAI 1000 yo0, pahalI pRthivIke nIce 1000 yojana aura dUsarI pRthivI ke UparakA eka hajAra yojana isaprakAra 3000 yojana ghaTA denepara ( 212000 - - 3000 ) = 206000 yojana avazeSa rahe, inako eka rAjameMse ghaTA ( 1 rAjU - 209000 ) kara jo avazeSa rahe vahI pahalI pRthivIke antima aura dUsarI pRthivIke prathama zreNIbaddha biloM kA parasthAna antarAla hai / vaMzA pRthivIke nIcekA 1000 yojana + meghA pRthivIke UparakA 1000 yojana = do hajAra yojanoMko meghA pRthivIkI moTAI ( 28000 yojanoM ) meMse kama karadene para ( 2800 2000) 26000 yojana zravazeSa rhe| inheM eka rAjU meM se ghaTA denepara ( 1 rAjU 26000 ) jo avazeSa rahe, vahI vaMzA pRthibIke antima zreNIbaddha aura meghA pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMkA parasthAna antarAla hai / anjanA pRthivIkI moTAI 24000 yojana hai / 24000 2000 = 22000 yojana kama eka rAjU ( 1 rAjU - 22000 yo0 ) pramANa meghA pRthivIke antima zreNIbaddha aura aJjanA pRthivIke Adi zreNIbaddha biloMkA parasthAna antarAla hai / ariSTA pRthivIkI moTAI 20000 yojana 18000 yojana aJjanAke antima aura antarAla hai / 2000 yo0 = 18000 / 1 rAjU - ariSTAke prathama zreNIbaddha biloMkA parasthAna maghavI pRthivIkI moTAI 16000 yojana ariSTrA ke antima zraura matravI antarAla hai / --- 2000-14000 yojana / 1 rAjU - pRthivIke prathama zreNIbaddha biloMkA 14000 parasthAna gA0 166 meM chaThI pR0 ke antima indraka lalleka aura sAtavIM pR0 ke avadhisthAna indrakakA parasthAna antarAla 1 rAjU 8000 yojana + 46663 yojana kahA gayA hai| isameMse eka yojanA kA bhAga ( de yo0 ) kama karadene para ( 1 rAjU - 8000+41993 1 ) = 1 rAjU - 8000 + 46661 yojana arthAt 1 rAjU - 3000 yojana chaThI pRthivIke sAtavIM pRthivI prathama zra eNIbaddha bilakA parasthAna antarAla hai| antima aura || zreNIbaddha biloMke antarAlakA varNana samApta huA || Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 189-191 dharmAdika chaha pRthiviyoMmeM prakIrNaka- biloMke svasthAna evaM parasthAna antarAloMkA pramANa chakkadi hidevakaNaudI - kosoNA chassahassa-paMca-sayA / joyaNayA dhammAe paiNNayANaM havedi viccAlaM // 166 // 6466 / ko 1 / 1 / zrayaM :- gharmA pRthivImeM prakIrNaka biloMkA antarAla, ikyAnabe meM chahake vargakA bhAga dene para jo labdha prAve, utane kosa kama chaha hajAra pA~casI yojana pramANa hai // 189 // vizeSArtha : - yojana 6500 pRthivIkI moTAI 50000 -- - 2000 = 76000 yo0 32) x 63 = 646664 yojana yA 6466 yojana 13 antarAla hai / x 1 ) = 6499 yo0 13 kosa, athavA dharmA : (78000 - 13) + ' (0000. kosa pahalI pRthivImeM prakIrNaka biloMkA varaNajadI - juda-va-saya-du-sahassA joyaspANi basAe / tithi sAriMga daMDA uDDhe paiNNayANa viccAlaM // 160 // 2666 | daMDa 300 / artha :- vaMzA pRthivI meM prakIrNaka biloMkA Urdhvaga antarAla do hajAra nau sau ninyAnabe yojana aura tInasI dhanuSa pramANa hai / / 190 // - 2000 = 30000. vizeSArtha :- 32000 (xx 24) (11 - 1 ) - (300 *) x 10 = 266664] yojana yA 2666 yo0 300 daNDa vaMzA pRthivImeM prakIrzaka viloMkA zrantarAla hai / - pravRttAlaM dusayaM ti sahassa- joyaraNAripa' meghAe / varaNa-sAriNa dhaNU uTheNa paiNNayAraNa viccAlaM // / 161 // 3248 | daMDa 5500 / artha :- meghA pRthivImeM prakIki biloMkA Urdhvaga antarAla tIna hajAra do sau ar3atAlIsa yojana ra pA~ca hajAra pA~casauM dhanuSa haiM / / 161 // 1. da. joyA / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 192-164 ] viduno mahAhiyAro [ 211 vizeSArtha :-(28000 - 2000 -- 26000)- (xxx) 4-2 = (1600 - R'x'=32451 yojana yA 3248 yojana 5500 daNDa meghA pRthivImeM prakIrNaka biloMkA antarAla hai| causaTTi chassayANi si-sahassA joyaNANi turimAe / uNahattarI-sahassA paNa-saya-daMDA ya gaba-bhajidA // 162 / / 366: / 4 / / artha :-cauthI pRthivImeM prakIrNaka biloMkA antarAla tIna hajAra, chahasau cauMsaTha yojana aura nau se bhAjita unahattara hajAra, pA~ca sau dhanuSa pramANa hai // 162 / / . . vizeSArtha :-( 24000 - 2000 =22000)-(3.x x .) = ( 21900 - 245)xt=36643 yojana yA 3664 yojana 500 daNDa aJjanA pRthivImeM prakIrNaka biloMkA antarAla hai| sattANaudI-joyaNa-caudAla-sayANi paMcama-khidIe / paNa-saya-juda-cha-sahassA daMDeNa paiNNayANa viccAlaM // 193 // 4467 / daMDa 6500 artha:-pAMcavIM pRthivI meM prakIrNaka biloMkA antarAla cAra hajAra cArasau sattAnabai yojana aura chaha hajAra pA~casau dhanuSa pramANa hai / / 163 // vizeSArtha :--( 2000. .- 2000 - 18000) -- (* x x3) + 5 = (100 -- x-446731 yojana yA 4467 yojana 6500 daNDa ariSTA pRthivImeM prakIrNaka biloMkA ardhva antarAla hai / chaNNaudi Nava-sayApi cha-sahassA joyaNAriNa maghavoe / paNahattari saya-daMDA uDDheNa paiNNayANa viccAlaM // 164 // / / 6666 1 daMDa 7500 // prathaM : maghavI nAmaka chaThI pRthivImeM prakIrNaka biloMkA Urdhva antarAla chaha hajAra nau sau chayAnaba yojana aura pacahattara sau dhanuSa pramANa hai / / 164|| Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] tiloyapattI [ gAthA : 165 viSArtha :-(16000-2000-14000)-(1xx)-3-1= (xpi --xs)x= 699615 yojana athavA 6666 yojana 7500 daNDa (dhanuSa) maghavI pRthivImeM prakIrNaka biloMkA Urdhva antarAla hai| 'sahAraNe viccAlaM evaM jANijja taha parahANe / jaM iMdaya-paraThANe bhariNadaM taM estha vaktavvaM // 19 // / evaM paigNayA viccAle samaya // evaM NivAsa-khettaM samattaM // 1 // prartha :-isa prakAra yaha prakIrNaka biloMkA antarAla svasthAnameM samajhanA cAhie / parasthAnameM jo indraka bilokA antarAla kahA jA cukA hai usIko yahA~para bhI kahanA cAhie / / 19 / / / isaprakAra prakIrNaka biloMkA antarAla samApta huaa| / / isaprakAra nivAsa-kSetrakA varNana samApta huprA / / 1 / / 1. Tha. atttthaanne| 2. da. vatthacvaM / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indraka, zreNIbaddha evaM prakIrNaka biloMkA svasthAna, parasthAna antarAla gA0 164-195 zreNIbaddha biloMkA antarAla / prakIrNaka biloMkA indraka-biloMkA antarAla antarAla gAthA ; 195 ] kramAMka | narakoM ke nAma | svasthAna parasthAna svasthAna svasthAna parasthAna | dhammA vaMzA medhA 646 yo . 6466yo 64991 yo 1 rAjU-206000yo. 1raa.-206000yo| | 26EE yo0 2666.yo. 29996. yo | 1 rAjU-26000 yo rAjU-26000yo / 3246 yo 3249. yo.. 32481 yo. 1 rAjU-22000 yo. rAjU-22000yo. 366564 yo. 36653 yo 36643yo. 1 rAjU-1800. yo. raajuu-18000yo| . 446yo 14468 yo| 44671 // yo. 1 rAjU-14000 yo. rAjU-14000 yo.. 666854 yo | 6ERE yo. 1 rAjU-30003 yo. | 1rAjU-30003po. 3666yo. aMjanA viduno mahAhiyAro indaka-biloMke prasthAna pramANa sadRza ari maghavI mAghavI [ 213 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 166-166 ghammAe NAraiyA saMkhAtItApro hoMti seDhIyo / evANaM guNagArA bivaMgula-bidiya-mUla-kiMcUNaM // 16 // artha :- dharmA pRthivImeM nArakI jIva asaMkhyAta Ayuke dhAraka hote haiN| inakI saMkhyA nikAlaneke lie guNakAra ghanAMgulake dvitIya vargamUlase kucha kama hai / arthAt isa guNakArase jagacchegIko guNA karanepara jo rAzi utpanna ho utane nArakI jIva dharmA pRthivImeM vidyamAna haiM / / 196 // zreNI x dhanAMgulake dUsare vargamUlase kucha kama dharmA pR0 ke naarkii| zaMsAe mAraharA melIya prasaMzabhAga metA vi| so rAsI seDhoe bArasa-mUlAvahida seDhI // 19 // artha :-vaMzA pRthivImeM nArakI jIva jagacchraNIke asaMkhyAtabhAga mAtra haiM, vaha rAzi bhI jagacchreNIke bArahaveM vargamUlase bhAjita jagacRNI mAtra hai 11197 / / zreNI zreNIkA bArahavAM vargamUla = vaMzA pRthivIke nArakiyoMkA pramANa / medhAe NAraiyA seDhIe asaMkhabhAga-mettA vi / seDhIe 'dasama-mUleNa bhAjido hodi so seDhI // 16 // artha : meghA pRthivImeM bhArako jIva jagacchaNIke asaMkhyAtabhAga pramANa hote hue bhI jagancha raNIke dasaveM vargamUlase bhAjita jagacchaNI pramANa hai / / 198 / / zreNI zreNIkA dasavA~ vargamUla = medhA pR0 ke nArakiyoMkA pramANa / turimAe NAraiyA seDhIe asaMkhabhAga-mette vi / so seDhoe aTThama-mUleNaM avahidA seDhI // 16 // 1. da. ka. Tha. dasamalega / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 200-203 ] viduno mahAyiAro [ 215 artha :-cauthI pRthivImeM nArakI jIva jagacchaNIke asaMkhyAtabhAga pramANa haiM, baha pramANa bhI jagaccharaNImeM jagacchaNIke AThaveM vargamUlakA bhAga dene para jo labdha prAve, utanA hai // 16 // theNI zreNIkA prAThavAM vargamUla-cauthI pR0 ke nArakiyoMkA pramANa paMcama-khidi-NAraiyA seDhIe asaMkhabhAga-mette thi / so seDhIe chaTThama-maleNaM bhAjidA seDhI // 200 / / artha :-pA~cavIM pRthivImeM nArakI jIva jagacchraNIke asaMkhyAtaveM-bhAga pramANa hokara bhI jagacchaNIke chaThe vargamUlase bhAjita jagacchRNI pramANa haiM // 200 / / zreNI zreNIkA chaThA vargamUla pA~cavIM pR0 ke nArakiyoMkA pramANa / maghavIe NAraiyA seDhIe asaMkhabhAga mette vi| seDhIe taviya-maleNa 'harida-seDhI so rAsI // 201 // artha :-maghavI pRthivImeM bhI nArako jIva jagacchraNIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM, baha pramANa bhI jagaccheNImeM usake tIsare vargamUlakA bhAga denepara jo laJca prAve, utanA hai / / 201 / / zreNI: zreNIkA tIsarA vargamUla = chaThI pR0 ke nArakiyoMkA pramANa / sattama-khidi-NAraiyA seDhIe asaMkhabhAga-mette yi / seDhoe bidiya-mUleNa harida-seDhIna so rAsI // 202 // / evaM saMkhA samattA / / 2 / / artha :-sAtavIM pRthivImeM nArakI jIva jagacchaNIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM, vaha rAzi jagaccha NIke dvitIya vargamUlase bhAjita jagacchaNI pramANa hai // 202 / / zreNI: zreNIkA dusarA vargamUla sAtavoM pR0 ke nArakiyoM kA pramANa / isaprakAra saMkhyAkA varNana samApta huA 112 / / 1.da, ba. ka. haridA setoya / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] tiloyapaNAcI [ gAthA : 203-206 pahalI pRthivImeM paTala kramase nArakiyoMkI prAyukA pramANa Niraya-padaresu' pAU saumaMtAdIsu dosu saMkhemjA / tadie saMkhAsaMkho sasu asaMkho taheva sesesu // 203 // 7 / 7 / 7 ri / 10 / ri / se / ri' martha :-naraka-paTaloMmeMse sImanta Adika do paTaloMmeM saMkhyAta varSakI prAyu hai| tIsare paTalameM saMkhyAta evaM asaMkhyAta barSakI Ayu hai aura pAgeke dasa paTaloMmeM tathA zeSa paTaloMmeM bhI asaMkhyAta varSa pramANa hI nArakiyoMkI prAyu hotI hai / / 203 / / ekkattiNi ya sattaM vaha sattAraha duvIsa tettIsA / rayaNAdI-carimiMdaya'-jeDAU uvahi-uvamANA // 204 // 1 / 3 / 7 / 10 / 17 / 22 / 33 / sAgarovamANi / artha :-ratnaprabhAdika sAtoM pRthiviyoM ke antima indraka biloMmeM kramaza: eka, tIna, sAta, dasa, sattaraha. bAIsa aura taitIsa sAgaropama-pramANa utkRSTa prAyu hai / / 204 / / dasa-Nadi-sahassANi grAU avaro varo ya somaMte / dharisANi Navi-lakkhA Nira-iMdaya-grAu-upakasso // 205 // . . 10000 / 60000 / 6000000 / artha :-sImanta indrakameM jaghanya prAyu dasa hajAra ( 10000 ) varSa aura utkRSTa prAyu nabba ( 20000 ) hajAra varSa-pramANa hai| niraya indrakameM utkRSTa prAyukA pramANa navvaM lAkha (900000) varSa hai / / 20 / / rorugae jeTThAU saMkhAtIdA hu punv-koddiiyo| bhaMtassukkassAU sAyara-uvamassa dasamaMso // 206 // puvva / ri ! sA / / artha :-roruka indrakameM utkRSTa Ayu asaMkhyAta pUrvakoTI aura bhrAnta indrako sAgaropamake dasaveM-bhAga ( sAgara ) pramANa utkRSTa prAyu hai / / 206 / / - ..- - - ....... -- - 2. da. 2 / 7 / 70 / 10 / 0 // 3. ba. paramidiya / 1. da. ja.ka. Tha, padarassa / 4. da. ba. mAukkasso / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 217 gAthA : 207-206 ] viduo mahAhiyAro dasamaMsa cautthassa ya jeTThAU sohiUNa Nava-bhajide / pAussa paDhama-bhUe' NAyacA hANi-baDDhIyo / 207 // artha :-pahalI pRthivIke caturtha paTala meM jo eka sAgarake dasaveM bhAga-pramANa utkRSTa prAyu hai, use pahalI pRthivIstha nArakiyoMkI utkRSTa AyumeMse kama karake zeSameM nau kA bhAga denepara jo labdha prAve utanA, pahalI pRthivIke avaziSTa nau paTaloMmeM prAyuke pramANako lAneke lie hAni-vRddhikA pramANa jAnanA cAhie / ( isa hAni-vRddhike pramANako caturthAdi paTaloMko AyumeM uttarottara jor3ane para paMcamAdi paTaloMmeM prAyukA pramANa nikalatA hai ) // 207 // ratnaprabhA--pR0 meM utkRSTa prAyu eka sAgaropama hai, ataH 1 - sAgara hAni-vRddhikA pramANa huaa| sAyara-uvamA igi-bu-ti-cu-pnn-chsstt-ad-rnnv-bsyaa| basa-bhajidA rayaragappaha-turimidaya-pahudi-jeTThAU // 20 // 2 / 20 / / / 5 / / / / / / artha :- ratnaprabhA pRthivIke caturtha paMcamAdi indrakoMmeM kramazaH dasase bhAjita eka, do, tIna, cAra, pauMca, chaha, sAta, ATha, nau aura dasa sAgaropama pramANa utkRSTa prAyu hai / / 20 / / bhrAntameM sAgara; udbhrAntameM 20 saMbhrAntameM ; asaMbhrAntameM ; vibhrAntameM ; taptameM 14; asitameM ; vakrAntameM 42; avakrAntameM haiM aura vikrAnta indraka bila meM utkRSTAyu yA 1 sAgara pramANa hai| AyukI hAni-vRddhikA pramANa prApta karanekA vidhAna urima-khidi-jeTThAU sohiya' heTThima-khidIe jeTummi / sesaM Niya-Niya-iMdaya-saMkhA-bhajidammi hAriNa-vaDDhIyo / 206 // artha :--uparima pRthivIkI utkRSTa prAyuko nIceko pRthivIko utkRSTa prAyumeMse kama karake zeSameM apane-apane indrakoMkI saMkhyAkA bhAga denepara jo labdha pAve, utanA vivakSita pRthivImeM AyukI hAni-vRddhikA pramANa jAnanA cAhie / / 206 / / 1. da. ba. ja.ka., pddhmbhaae| 2. ka. ba. ja. ka. 8. sohasa / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloya paNNattI udAharaNa :- dUsarI pR0 kI u0 zrAyu sAgara ( 3 pRthI meM prayukI hAni - vRddhikA pramANa hai / 218 ] - [ gAthA : 210-211 1-2 ) / 11 - 1 sAgara dUsarI dUsarI pRthivImeM paTala kramase nArakiyoMkI AyukA pramANa teraha ubahI paDhame do-do juttA' ya jAva tettIsaM / ekkArasehi bhajidA bidiya khidI-iMdayANa' jeTThAU // 210 // 23 / 26 / 97 / 16 / 3 / 3 / 3 / 27 / 1 / 33 / 3 / 14 stanaka jihvAmeM 35 jihnaka meM utkRSTAyu hai / artha :- dUsarI pRthivIke gyAraha indraka biloMmeMse prathama indraka bilameM gyArahase bhAjita teraha (77) sAgaropama pramANa utkRSTa Ayu hai / isameM taiMtIsa (3) prApta hone taka gyArahase bhAjita do do ( ) ko milAnepara kramaza: dUsarI pRthivIke zeSa dvitIyAdika indrakoMkI utkRSTa zrAyukA pramANa hotA hai || 210 // meM paisA unakaroM meM bana meM ghAta meM saMghAta meM 13 lola meM 36, lolaka meM hai aura stanalolaka yA 3 sAgara pramANa tIsarI pRthivI meM paTala kramase nArakiyoMkI zrAyukA pramANa / igatIsa uvahi uvamA pabhazro caja - vaDDhido ya pattekkaM / jA tesaThi Nava bhajidaM edaM tadiyAvaNimmi jeTTha|U // 211 // 13524363 / 47 / 5 / 55 / 51 / 63 / artha :- tIsarI pRthivImeM nause bhAjita ikatIsa ( ) sAgaropama prabhava yA Adi hai / isake Age pratyeka paTala meM nIse bhAjita cAra ( ) kI tiresaTha ( ) taka vRddhi karanepara utkRSTa yAyukA pramANa nikalatA hai | 211 / / tapta meM trasita meM ; tapanameM ; tApana meM ; nidAya meM prajvalita meM ujjvalita meM 44 saMjvalita meM aura saMprajvalita nAmaka indrakameM athavA 7 sAgara pramANa utkRSTAyu hai / 1. da. dor3o jedvA ya / ja ka. Tha. doddo jettA the / 2. khidIyaM dayA raNa / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 212-214 ] viduo mahAhiyAro [ 216 cauthI pRthivImeM nArakiyoMkI prAyukA pramANa bAvaNNuvahI-uvamA pabho tiya-vaDhidA ya pattekkaM / sattari-pariyaMtaM te satta-hidA turima-puDhavi-jeTThAU // 212 // 52 55 58 / 61 64 | 67/ 7 7 7 7 7 | 7 7 artha :-cauthI pRthivImeM sAtase bhAjita bAbana sAgaropama prabhava hai| isake prAge pratyeka paTalameM sattara paryanta sAtase--bhAjita tIna (3) kI vRddhi karane para utkRSTAyukA pramANa nikalatA hai // 211 // pArameM 3; mArameM 55; tArameM ; carcA meM ; tamakameM vAdameM : khar3akhar3ameM yA 10 sAgaropama utkRSTa prAyu hai / / 212 / / / pAMcavIM pRthivImeM nArakiyoMkI AyukA pramANa sagavaNNovahi-uvamA prAvo sasAhiyA ya patte vakaM / paraNasIdI-pariaMtaM paMca-hidA paMcamona jeTThAU // 213 // 57/6417178| | artha :-pAMcavIM pRthivImeM pA~case bhAjita sattAvana sAgaropama prAdi hai| anantara pratyeka paTalameM pacAsI taka pAMcase bhAjita sAta-sAta (3) ke jor3anepara utkRSTa prAyukA pramANa jAnA jAtA hai / / 2131 // tamameM sAgaropama; bhramameM -4; jhasameM :-; andhameM aura timisra indrakakI utkRSTAyu arthAt 17 sAgara pramANa hai ! chaThI pRthivImeM nArakiyoMkI pAyukA pramANa chappaNNA igisaTThI 'chAsaTThI hoMti uvahi-uvamAraNA / tiya-bhajidA maghavIe NAraya-jIvANa jeTThAU // 214 // 1. ka. ba. vaastttthii| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] tiloyapagatI [ gAthA : 215-216 artha :-maghavI pRthivIke tIna paTaloMmeM nArakiyoMkI utkRSTAyu kramazaH tInase bhAjita chappana, ikasaTha aura chayAsaTha sAgaropama hai 11214 / / himameM 1; vardasameM aura lallaMkameM - yA 22 sAgara pramANa utkRSTAyu hai / sattama-khidi-jIvANaM pAU tettIsa-uvahi-parimANA / uvarima-upakassAU 'samaya-judo helime jahaNaM khu // 21 // artha :-sAtavIM pRthivIke jIvoMkI Ayu taitIsa sAgaropama pramANa hai| Upara-Uparake paTaloMmeM jo utkRSTa prAyu hai, usameM eka-eka samaya milAnepara vahI nIceke paTaloMmeM jaghanyAyu ho jAtI hai // 21 // avadhisthAna nAmaka indrakakI prAyu 33 sAgaropama pramANa hai| zreNIbaddha evaM prakIrNaka biloMmeM sthita nArakiyoMkI prAyu evaM sama-khidINaM pattavaka iMdayAraNa jo prAU / seDhi-viseDhi-gadANaM so ceya paiNNayANaM pi // 216 // evaM grAU samattA // 3 // prartha:--isaprakAra sAtoM pRthiviyoMke pratyeka indraka meM jo utkRSTa prAyu kahI gaI hai, vahIM vahA~ka zreNIbaddha aura vizreNIgata (prakIrNaka) biloMkI bhI bhAyu samajhanA cAhie // 216 / / isaprakAra prAyukA varNana samApta huprA // 3 // 1. da. Tha. samagro judo, ba. ka. ja. smu-judo| 2. da. 20 / 33 / / ba. 22 / 33 / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 216 // vidugro mahAhiyAro [ 221 sAtoM narakoMke pratyeka paTalakI jaghanya-utkRSTa prAyukA vivaraNa gharmA pRthivI vaMzA pRthivI meghA pRthivI paTala saM0) jaghanya mAyu | utkRSTa prAyu | jaghanya Ayu | utkRSTa Ayu paTala saMva | jaghanya aAyu utkRSTa prAyu - 1 sAgara || | 3 3 sAgara - sAgara 2 10.00 varSa | 90000varSa | 1 | 1 sAgara 90000 barSa 10lAkha varSa | 2 | 1 ,, . 60 lAkha varSa asaM pUrva | 3 . asaM0 pUrva | sAgara |4 + sAgara 2 sAgara rm koTiyA~ / koTiyA~ Gnk x ur 2 - 5 | 7 sAgara 3sAgara 1sAgaropama | Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 216 sAtoM narakoMke pratyeka paTalakI jaghanya-utkRSTa prAyukA vivaraNa aJjanA pRthivI / ariSTA pRthiyo | maghavI pRthivI / mAghavI pRthivI jaghanya prAyu.uskRSTa prAya jaghanya prAyu atyu ananyu utkRSTa prAyu, jatrAyu utkRSTa prAyu 1.13 sA01 17 sA0 sAgara 22 sA. 33 sAgara 126 ,, 2 183, 20 // , 3 :165 .. 11.30, 22 pAra - arr ra . . 5 | 156 ,, 17 sAgara x...xur_2_ / 9 // | 10 sAgara noTa :-1. pratyeka paTala kI jaghanya prAyumeM eka samaya adhika karanA cAhie / gA0 214 / 2. yaha jaghanya utkRSTa prAyukA pramANa sAtoM pRthiviyoMke indraka biloMkA kahA gayA hai, yahI pramANa pratyeka pRthivIke zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMmeM rahane vAle nArakiyoM kA bhI jAnanA cAhie / gA0 215 / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 223 gAthA : 217-216 ] vidupro mahAhiyAro pahalI pRthivI meM paTalatrAmase nArakiyoMke zarIrakA utsedha satta-ti-cha-daMDa-hatthaMgulAriNa kamaso hati ghammAe / carimidammi udazro duguNo duguNo ya sesa-parimANaM' // 217 // daM 7, ha 3, aM6 / daM 15, ha 2, aM 12 / daM 31, ha 1 / daM 62, ha 2 / daM 125 / 5 250 / daM 500 prarya :-gharmA pRthivIke antima indrakameM mArakiyoMke zarIrako U~cAI sAta dhanuSa, tIna hAtha aura chaha aMgula hai / isake Age zeSa pRthiviyoMke antima indra koMmeM rahane vAle nArakiyoMke zarIrako U~cAIkA pramANa uttarottara isase dugunA-dugunA hotA gayA hai / / 217 // vizeSArtha :--dharmA pRthivImeM zarIrako UMcAI 7 daMDa, 3 hAtha, 6 aMgula; vaMzA pR0 meM 15 daNDa, 2 hAtha, 12 aMgula ; medhA pR0 meM 31 daNDa, 1 hAtha; aMjanA pR0 meM 62 daNDa, 2 hAtha : ariSTA pR0 meM 125 daNDa ; maghavI pR0 meM 250 daNDa aura mAdhavI pRthivImeM 500 daNDa U~cAI hai / rayaragappahakvidIe' udano sImaMta-NAma-paDalammi / jIvANaM hattha-tiyaM sesesu hAriNa-vaDDhomo // 21 // artha :-ratnaprabhA pRthivIke sImanta nAmaka paTalameM jIvoMke zarIrakI U~cAI tIna hAtha hai; isake Age zeSa paTaloMmeM zarIrakI U~cAI hAni-vRddhiko lie hue hai / / 218 / / AdI aMte sohiya rUUNidAhidammi hANi-cayA / muha-sahide khidi-suddha Niya-Niya-padaresu uccheho // 216 // ha 2 / aM8 / bhA / artha :-antameMse prAdiko ghaTAkara zeSa meM eka kama apane indrakake pramANakA bhAga denepara. jo labdha nAve utanA prathama pRthivImeM hAni-vRddhikA pramANa hai / ise uttarottara mukhameM milAne athavA bhUmi meMse kama karanepara apane-apane paTaloMmeM U~cAIkA pramANa jJAta hotA hai / / 21 / / 1. da. Tha. ja. sescrimaannN| 2. da. ba. ja, ka. Tha. putthiie| 3. da. prodno| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] tiloyapattI udAharaNa :- anta 7 dhanuSa, 3 hAtha, 6 aMgula 3 hAtha=281 ) /5 - arthAt ( 311 hAthapramANa hai / [ gAthA : 220-223 yAdi 3 hAtha; 7 60, 3 hA0, 6 aM = 2 hAtha I aMgula hAni-vRddhikA hAriNa cAraNa pamAraNaM ghammAe hoMti doSNi hatthA ya / aTThagulANi aMgula - bhAgo 'dohi vitto ya // 220 // 2 / 8 / bhA3 / artha :- dharmAM pRthivI meM isa hAni-vRddhikA pramANa do hAtha, ATha aMgula aura eka aMgulakA dUsarA ( 3 ) bhAga hai // 220 // hAni kA pramANa 2 hAtha, aMgula pramAraNa hai / ekka* dhaNumevaka - hattho sattarasaMgula-valaM ca Nirayammi / igi- daMDotiya-hatyA' sattarasaM aMgulAriNa rorupae / / 221 / / daM 1, 1, aM / daM 1, 2, aM 17 / artha :- pahalI pRthivIke niraya nAmaka dvitIya paTalameM eka dhanuSa eka hAtha aura sattaraha aMgulake Adhe arthAt sAr3he ATha aMgula pramANa tathA rauruka paTalameM eka dhanuSa, tIna hAtha aura sattaraha aMgula pramANa zarIrakI U~cAI hai / / 221|| do daMDA vo hatyA aMtammi vivaDDhamaMgulaM hodi / jabasaMte daMDa-tiyaM dahaMgulANi ca ucche ho // 222 // daM 2, 2, 3 / daM 3, aMgu 10 / : artha :- bhrAnta paTala meM do dhanuSa, do hAtha aura Der3ha aMgula tathA udbhrAnta paTalameM tIna dhanuSa evaM dasa aMgula pramANa zarIrakA utsedha hai ||222|| liya baMDA do hatthA aTThAraha aMgulANi pazyaddha / saMbhaMta - NAma- iMdaya ucche ho paDhama-puDhathIe daM 3, ha 2, aM 18 bhA3 / 1. da. dohi bityo ya / 2. da. ja. ka. u. hattho / // 223 // 3 da. samvastha, ba ka ja Tha samvattha / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' gAthA : 224-227 ] viduo mahAhiyAro [ 225 pa :- pahalI pRthivIke saMbhrAnta nAmaka indrakameM zarIra kI U~cAI tIna dhanuSa, do hAtha aura sAr3he aThAraha aMgula pramANa hai / / 223|| cattAro cAyANi sattAvIsaM ca aMgulANipi / hodi prasaMbhaMtidaya udayo paDhamAe puDhavIe // 224 // / daM 4 | aM 27 / artha :- pahalI pRthivIke prasaMbhrAnta indrakameM nArakiyoMke zarIrakI U~cAIkA pramANa cAra dhanuSa aura sattAIsa aMgula hai / / 224 || cattAro kodaMDA tiya hatyA aMgulANi tevIsaM / balivANi hodi udagho vibhataya NAma paDalammi || 225 || daM 4, 3, artha : - vibhrAnta nAmaka paTala meM cAra dhanuSa, tIna hAtha aura teIsa aMgulake zrAdhe arthAt sAr3he gyAraha aMgula pramANa utsedha hai || 225 // paMca cicaya kodaMDA ekko hattho ya bIsa pavvANi / tatiyammi udazro paNNatto paDhama - khoNIe // 226 // daM 5, 6 1 a 20 artha :- pahalI pRthivIke tapta indrakameM zarIrakA utsedha pA~ca dhanuSa eka hAtha aura bIsa aMgula pramANa kahA gayA hai / / 226 || cha cciya kodaMDAriMga cattAro aMgulANi pavvaddha N / ucche ho gAvathvI paDalammi ya tasida- gAmammi // 227 // 6, 4 bhAI / artha :- trasita nAmaka paTalameM nArakiyoMke zarIrakI U~cAI chaha dhanuSa aura ardha aMgula sahita cAra aMgula pramANa jAnanI cAhie || 227 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 228-231 vAraNAsapANi cha cciya do hatthA terasaMgalANi pi / vakkaMta-NAma-paDale uccheho paDhama-puDhavIe // 22 // daM 6, ha 2 / aM 13 / artha :- pahalI pRthivIke vakrAnta paTalameM zarIrakA utsedha chaha dhanuSa, do hAtha aura teraha aMgula hai / / 228 // satta ya sarAsaNANi aMgalayA ekkviis-pccddh| paDalammi ya uccheho hodi avayakaMta-NAmammi // 22 // daM 7, aM213 / mayaM :-avakrAnta nAmaka paTalameM sAta dhanuSa aura sAr3he ikkIsa aMgula pramAe zarIrakA utsedha hai // 226 / / satta visikhAsaNANi hatthAI tiNNi chacca aMgulayaM / caramidammi udo vikkate paDhama-puDhamIe // 230 // daM 7, ha 3, aN6| artha :-pahalI pRthivIke vikrAnta nAmaka antima indrakameM zarIrakA utsedha sAta dhanuSa, tIna hAtha aura chaha aMgula hai / / 230 / 1 dUsarI pRthivImeM utsedhakI vRddhikA pramANa do hatthA vIsaMgala ekkArasa-bhajiva-vo vi pdhvaaii| vaMsAe vaDhIpro muha-sahidA hoMti uccheho // 231 // ha 2, aM20 bhA 13 / artha :---vaMzA pRthivImeM do hAtha, bIsa aMgula aura gyArahase bhAjita do-bhAga pramANa pratyeka paTalameM vRddhi hotI hai / isa vRddhiko mukha arthAt pahalI pRthivIke utkRSTa utsedha-pramANameM uttarottara milAte jAnese kramaza: dUsarI pRthivIke prathamAdi paTaloMmeM utsedhakA pramANa nikalatA hai / / 23 / / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 227 gAthA : 232-235 ] viduno mahAhiyAro dUsarI pRthivImeM paTala kramase nArakiyoMke zarIrakA utsedha aTTha visihAsaNAriMga do hatthA aMgulANi ghauvIsaM / ekkArasa-bhajidAI udano tharaNagammi bidiy-ysuhaae||232|| daM 8, ha 2, aM / artha : -dUsarI pRthivI stanakana prama indrA meM ) nArakiyoMke zarIrakA utsedha pATha dhanuSa, do hAtha aura gyArahase bhAjita caubIsa aMgula-pramANa hai // 232 / / Naya baMDA bAbIsaMgulANi ekkarasa-bhajida cau-bhAgA / bidiya-puDhavIe taNagiMdayamhi NAraiya uccheho // 233 // ___9, aM 22 bhA / partha :-dUsarI pRthivIke tanaka paTalameM nArakiyoMke zarIrakI U~cAI nau dhanuSa, bAIsa aMgula aura gyArahase bhAjita cAra bhAga pramANa hai / / 233 / / Naya daMDA tiya-hatthaM cauruttara-yo-sayANi pavvANi / ekkArasa-bhajivANi udo maNa-iMdayammi jIvANaM // 234 // daM 9, ha 3, aM 18 bhA / artha :--mana indrakameM jIvoMke zarIrakA utsedha nau dhanuSa, tIna hAtha aura gyArahase bhAjita doso cAra aMgula pramANa hai // 234 // dasa vaMDhA do hatthA coTsa panyANi praTTa bhAgA ya / ekkArasehi bhajidA uvamo 'varNAgadammi bidiyAe // 23 // daM 10, ha 2, aM 14 bhA 16 / artha :-dUsarI pRthivIke vanaka indrakameM zarIrakA utsedha dasa-dhanuSa, do hAya, caudaha aMgula aura ATha aMguloMkA gyArahavA~ bhAga hai // 235 / / 1. da.ba. ka. ja. Tha taNagiMdayammi / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] tiloyapAttI [ gAthA : 236-236 ekkArasa cAvAriMNa ekko hatyo dasaMgulANi pi / ekkarasa-hida-dasaMsA udayo 'ghAdivayammi bidiyAe // 236 // daM 11, ha 1, aM 10 bhA 1 / prarya :-dUsarI pRthivIke ghAta indrakameM gyAraha dhanuSa, 1 hAtha, dasa aMgula aura gyArahase bhAjita dasa-bhAga pramANa zarIrakA utsedha hai / / 236 / / bArasa sarAsaNANi patvAriMga aTThahattarI hoti / ekkArasa bhajidANi saMghAde NArayAraNa uccheho // 237 / / daM 12 aN016| prarya :-saMghAta indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha bAraha dhanuSa aura gyArahase bhAjita aThahattara bhaMgula pramANa hai // 237 / / bArasa sarAsaNANi tiya hatthA tipNi aMgulANi ca / ekkarasa-hida-ti-bhAyA udayo jibbhivamammi biviyAe // 238 / daM 12, ha 3, aM 3 bhA / artha :-dUsarI pRthivIke jihva indrakameM zarIrakA utsedha bAraha dhanuSa, tIna hAtha, tIna aMgula aura gyArahase bhAjita tIna bhAga pramANa hai / / 238 / / tevaNNA hatthAI tevIsA aMgulANi paraNa bhAgA / ekkArasehi bhajidA jibbhaga-paDalammi uccheho // 2363 ha 53 aM23 bhA / artha :-jihvaka padala meM zarIrakA utsedha tirepana hAtha ( 13 daNDa 1 hAtha ) teIsa aMgula aura eka aMgulake myAraha-bhAgoM meMse pA~ca-bhAga pramANa hai / / 236 / / / 1.ba, ghAdidiyammi / 2. da, bhajidANaM / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fags mahAhiyAro cosa daMDA sola-juttA Ni sayANi donhi pavvANi / ekkArasa- bhajidAI udao 'lolidayahi bidiyA ||240 // daM 14, aM 1 / ayaM : -dUsarI pRthivIke lola nAmaka padalameM zarIrakA utsedha caudaha dhanuSa aura gyArahase bhAjita dosau solaha ( 1925) aMgula pramANa hai || 240 || gAthA : 240-243 ] ekkoNa-saTThi hatyA paNNarasaM aMgulANi Nava bhAgA / ekkArasehi bhajivA lolayaraNAmammi ucche ho // 249 // ha 56, 15 bhA artha :- lolaka nAmaka padala meM nArakiyoMke zarIrakI U~cAI unasaTha hAtha ( 14 daNDa, 3 hAtha ), 15 aMgula aura gyArahase bhAjita aMgulake nau-bhAga pramANa hai / / 241 // paNNarasaM kodaMDA do hatthA bArasaMgulAriM ca / aMtima - paDale thaNalolagammi biviyA uccheo // 242 // daM 15, 2, 12 / prathaM : -dUsarI pRthivIke stanalolaka nAmaka antima paTala meM pandraha dhanuSa, do hAtha aura bAraha aMgula - pramANa zarIrakA utsedha hai // 242 // tIsarI pRthivImeM utsedhakI hAni - vRddhikA pramANa eka ghaNU be "hatyA bAbIsaM aMgulANi be bhAgA / tiya-bhajidA' NAbavyA" meghAe hANi baDDhImro // 243 // dha 1 . 2, 22 bhA 3 / 1. da. ka. ja. 5. lolaya / 6. da. ka. u. bhajidaM / [ 226 5. da. hRtya / 2. ba. paNa rasa / 3. ba. pArasa 7. da. ka. a. gAvabbo va gAyabyo / 4. ba. da. u. dharalolamammi | Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230. ] tiloyapAttI [ gAthA : 244-247 artha : meghA pRthivImeM eka dhanuSa, do hAtha, 22 aMgula aura tInase bhAjita eka aMgulake do-bhAga-pramANa hAni-vRddhi jAnanI cAhie / / 243 / / tIsarI pRthivImeM paTala kramase nArakiyoMke zarIrakA utsedha sattarasaM cAvANi cottIsaM aMgulANi do bhaagaa| tiya bhajidA meghAe uvano tattidammi jIvANaM // 244 // dha 17, aM34 bhA / artha :-meghA pRthivIke tapta indrakameM jIvoMke zarIrakA utsedha sattaraha dhanuSa, cauMtIsa aMgula ( 1 hAtha, 10 aMgula ) aura tInase bhAjita aMgulake do-bhAga-pramANa hai // 244 / / ekkoNavIsa daMDA aTThAvIsaMgulANi 'tihidANi / tasididayammi tadiyakkhoraNIe NArayANa uccheho // 245 // dha 19, aMH / artha :-tIsarI pRthivIke asita indrakameM nArakiyoMkA utsedha unnIsa dhanuSa aura tInase bhAjita aTThAIsa (93) aMgula pramANa hai / / 245 / / vIsae sikhAsayANi asIdimettAriga aMgulANi ca / "taviya-puDhavIe taNi dayammi NAraiya uccheho // 246 // daM 20 / aN80| artha :-tIsarI pRthivIke tapana indraka bilameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha bosa dhanuSa assI (3 hAtha 8) aMgula pramANa hai // 246 / / Naudi-pamAraNA hatthA 'tidaya-vihattAriNa vIsa pathyANi / meghAe tAvaNivaya-ThidANa jIvANa uccheho // 247 // hai 60, aM ! 1. da. ka. 8. tihidANaM / 2. da. ba, kaM. . tadiyaM cama puddhcaue| 3, da. tIyavihatthANi, ka, tIda vihatyANi, Tha. tIdI vihatyAriNa, va. tadivihattANi / 4. da. ba. ka. u. tavariNa daya / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 240-251 vidupro mahAhiyAro artha : meghA pRthivIke tApana indrakameM sthita jIvoMke zarIrakA utsedha nabbe hAtha ( 22 dhanuSa 2 hAtha) aura tInase bhAjita bIsa aMgula pramANa hai / 247 / / sattANaudI hatthA solasa pazvANi tiya-vihattArie / udo vidAhaNAmA-paDale gairaiya jIvANaM // 24 // hai 57 aM / artha : -nidAgha nAmaka paTalameM nArakI jovoMke zarIrakI U~cAI sattAnabai (24 daNDa 1) 'hAtha aura tInase bhAjita solaha-aMgula pramANa hai / / 248 / / chanvIsaM cAvANi cattArI aMgulANi meghAe / pajjaliya nAma-paDo TinANajI-rakSA uccoho 146 // dha 26, aM 4 / artha : meghA pRthivIke prajvalita nAmaka paTalameM sthita jIvoMke zarIrakA utsedha chabbIsa dhanuSa aura cAra aMgula pramANa hai 11249 / / sattAvIsaM vaMDA tiya-hatthA aTTa aMgulANi ca / tiya-bhajidAI udayo 'ujjalide NArayANa NAyanyo // 250 // artha :-ujvalita indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utseSa sattAIsa dhanuSa, tIna hAtha aura tInase bhAjita ATha aMgula pramANa hai // 250 / / ekkoNatIsa daMDA do hatyA aMgulANi cattAri / tiya-jidAI udo 'saMjalide tadiya-puDhathIe // 251 // dha 26, he 2, aM | 1. d.ujjlido| 2.ba.ka, ekoNatIsa / 3. saMjali-saviya / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 252-254 .. : tIsarI pRthivIke saMjvalita indrakameM zarIrakA utsedha unatIsa dhanuSa, do hAtha aura tInase bhAjita cAra (13) aMgula pramANa hai / / 251 // ekkatIra daMDA eso hatyo ho 'saniya yuddhanIra / saMpajjalide' carimiMdayamhi 'gAraiya usseho // 252 // gha 31, ha / artha :- tIsarI pRthivIke saMprajvalita nAmaka antima indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha ikatIsa-dhanuSa aura eka hAtha pramANa hai / / 252 / / cauthI pRthivImeM utsedhakI hAni-vRddhikA pramANa cau daMDA igi hatyo pavyANi vIsa-satta-pavihattA / cau bhAgA turimAe puDhavIe hAriNa-baDDIo // 253 / / dha4. ha 1, aM 20 bhA / artha :- cauthI pRthivImeM cAra dhanuSa, eka hAtha, bIsa aMgula aura sAtase bhAjita cAra-bhAga pramAraNa hAni-vRddhi hai / / 253 / / . cauthI pRthivImeM paTala kramase nArakiyoMke zarIrakA utsedha paNatIsaM daMDAI hatthAI doNNi bIsa-pavAriNa / satta-hivA cau-bhAgA udayo prAra-TTivANa jIvANaM // 254 // dha 35, ha 2, aM 20 bhA / artha :--pAra paTalameM sthita jIvoMke zArIrakA utsedha paitIsa dhanuSa, do hAtha, bIsa aMgula aura sAtase bhAjita cAra-bhAga-pramANa hai // 254 / / 1.ba. tadiha / 2. da. ba. ka. u. sNjlide| 3. da. ba. ka. Tha. pAraiyA / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 255-258 ] vidu mahAhiyAro cAlIsaM kodaMDA vIsanbhahithaM sayaM ca pavvANi / satta-hivA uccheho 'turimAe mAra paDala- jIvANaM / / 255 // 40, 120 / pothI dhanuSa aura sAtase bhAjita ekasI bIsa ( 17 ) aMgula pramANa hai / / 255 / / meM rahane vAle jIvoMke zarIrakI U~cAI cAlIsa caudAla cAvANi do hatthA aMgulANi chaSNa udI / satta-hidA uccheho tAridaya-saMThidANa jIvANaM // 256 // 442 aM [ 233 prathaM : cauthI pRthivIke tAra indraka meM sthita jIvoMke zarIrakA utsedha cavAlIsa dhanuSa, do hAtha aura sAtase bhAjita chyAnabe ( 13 ) aMgula pramANa hai / / 256 / / ekkoNa paNa baMDA mahattari aMgulA yasapta-hidA cidasmi' turimakloNIe NArayANa uccheho / / 257 / / dha 46, 72 / artha :- cauthI pRthivImeM tatva (carcA) indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha unacAsa dhanuSa aura sAtase bhAjita bahattara ( 10 ) aMgula pramANa hai / / 257 / / " tevaNNA cAvANi biya hatthA zraTTatAla pavvANi / satta-hidANi udazro tamagidaya- saMThiyANa jIvANaM / / 258 / / 53,2, 48 / :-tamaka indrakameM sthita jIvoMke zarIrakA utsedha tirepana dhanuSa, do bhAjita ar3atAlIsa ( 6 ) aMgula pramANa hai / 1258 || 1. va. ba ka u paMcAe / 2. va. ba. ka. Tha. tasidayasmi / 3. ba. tepaNAva / hAtha aura sAta se Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] . tiloyapaNatI [ gAthA : 259.262 aTThAvaNNA daMDA. satta-hidA aMgulA ya caunIsaM / khADidayammi turimakkhoNIe NArayANa ucchaho // 25 // dhra 58, aM24 / artha :- cauthI pRthivIke khADa indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha aTThAvana dhanuSa aura sAtase bhAjita caubIsa ( 33 ) aMgula pramANa hai / / 256 / / vAsaTThI kodaMDA hatthAI doNi surima-puDhavIe / carimidayammi khaDakhaDa-NAmAe NArayANa uccheho // 260 // artha :-cauthI pRthivIke khar3akhar3a nAmaka antima indrakameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha bAsaTha dhanuSa aura do hAtha pramAraNa hai / / 260 / / pA~cavIM pRthivIke utsedhako hAni-vRddhikA pramANa bArasa sarAsaNANi do hatyA paMcamIe puDhavIe / khaya-baDDIya pamANaM Niddidda vIyarAehi // 26 // daM 12, ha 2 / prayaM :-vItarAgadevane pA~cavIM pRthivI meM kSaya evaM vRddhikA pramANa bAraha dhanuSa aura do hAtha kahA hai / / 261 // pAMcavIM pRthivImeM paTalakramase nArakiyoMke zarIrakA utsedha paNahattari-parimANA kodaMDA paMcamIe puDhavIe / paDhamidammi udo tama-pAme saMThidANa jIvANaM // 262 // artha:-pA~cavIM pRthivIke tama nAmaka prathama indraka bilameM sthita jIvoMke zarIrakI UMcAI pacahattara dhanuSa pramANa hai // 2623. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthA : 263-266 ] viduo mahAhiyAro [ 235 sattAsIvI daMDA do hatyA paMcamIe khorapIe / paDalammi ya bhama-NAme NAraya-jIvANa uccheho // 263 // daM 87, ha 2 / arga: - pacanI pRvitIve. braH paTalA meM ko jIvoMke zarIrakA utsedha sattAsI dhanuSa aura do hAtha-pramANa hai / / 263 // ekkaM kodaMDa-sayaM jhasa-NAme NArayANa uccheho| ... ... cAvANi bArasuttara-sayamekkaM aMdhammi do hatthA // 264 // da 100 / daM 112, ha 2 / artha :-bhasa nAmaka paTalameM mAtra sau dhanuSa tathA andhaka paTalameM ekasau bAraha dhanuSa aura do hAtha pramANa nArakiyoMke zarIrakI U~cAI hai // 264 / / ekkaM kodaMDa-sayaM abbhahiyaM paMcavIsa-havehi / dhUmappahAe' carimidammi timisammi uccheho // 265 / / artha :--dhUmaprabhA pRthivIke timisra nAmaka antima indra kameM nArakiyoMke zarIrakA utsedha paccIsa adhika ekasau arthAt ekasau paccIsa dhanuSa pramANa hai / / 265 // chaThI pRthivIke utsedhakI hAni-vRddhikA pramANa ekkacAla daMDA hatthAI voNi solasaMgulayA / chaThThIe vasuhAe parimANaM hANi-vaDDhIe // 266 // daMDa 41, ha 2, aM 16 / artha :---chaThI pRthivImeM hAni-vRddhikA pramANa ikatAlIsa dhanuSa, do hAtha aura solaha aMgula hai / / 266 / / -.-- ---- - . 1. da. ka. Tha. dhUmappahAya / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] tiloyapaNAtI [ gAthA : 267-270 chaThI pRthivImeM paTalakramase nArakiyoMke zarIrakA utsedha chAsaTThI-hiya-sayaM kodaMDA doSiNa hoMti hatthA ya / solasa pavvA ya puDhaM hima-paDala-gadANa uccheho // 267 / / daM 166, ha 2, aM 16 / artha :-(chaThI pRthivIke) hima paTalagata jIvoMke zarIrakI U~cAI ekasau chayAsaTha dhanuSa, do hAtha aura solaha aMgula pramANa hai / / 267 // doNNi sayANi aTThAuttara-daMDANi aMgulANi ca / battIsaM 'chaTThIe 'baddala-Thida-jIva-uccheho // 26 // 208, naM 32 / artha : chaThI pRthivIke vardala paTalameM sthita jIvoMke zarIrakA utsedha dosI mATha dhanuSa aura battIsa ( 1 hAtha 4) aMgula pramANa hai // 26 // paNNAsanbhahiyANi doNNi sayANi sarAsaNANi ca / lallaMka-NAma-iMdaya-ThivANa jIvANa ucchaho // 26 // artha : lallaMka nAmaka indrakameM sthita jIvoMke zarIrakA ussedha dosau pacAsa dhanuSa-pramANa hai // 26 // sAtavIM pRthivIke nArakiyoMke zarIrakA utsegha puDhamIe sattamie avadhichAmhi eska paDalamhi / paMca-sayANi daMDA NAraya-jIvANa usseho // 27 // 65001 - --- 1. da. chtttthaae| 2 . ka. Tha baMdalA dvidala-joya / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 271 ] viduno mahAhiyAro [ 237 artha :-sAtavIM pRthivIke avadhisthAna indrakameM nArakiyoMkA utsedha pA~ca sau (500 ) dhanuSa pramANa hai // 27 // zreNIbaddha aura prakIrNaka-biloMke nArakiyoMkA utsedha evaM rayaNAvINaM pakkaM ikyANa jo udyo| seDi-viseDi-gadANaM paiNNayANaM ca so cce // 27 // !! idi gaNArayANa uccheho samatto' // 4 / / artha :-isaprakAra ratnaprabhAdika pRthiviyoMke pratyeka indrakarme zarIrakA jo utsedha hai, vahI utsedha una-una pRthiviyoMke zreNIbaddha aura vizreNIgata prakIrNaka biloMmeM sthita nArakiyoMke zarIrakA bhI jAnanA cAhie / / 271 / / // isaprakAra nArakiyoMke zarIrakA utsedha-pramANa samApta huA // 4 // noTa :-gAthA 217, 220 se 226, 231 se 241, 243 se 251, 253 se 256, 261 se 264 aura 266 se 266 se sambandhita mUla saMdRSTiyoMkA artha nimnAMkita tAlikA dvArA darzAyA gayA hai : (tAlikA agale pRSTha para dekhie] 1. da. smttaa| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNatI / [ gAthA : 271 'sAMtoM narakoM ke pratyeka paTala-sthita nArakiyoM ke zarIrake utsedhako vivaraNa pahalI pRthivI dUsarI pRthivI / tIsarI pRthivA E | hAtha | aMgula haath| aMgala ' hAtha | aMgula 12 dhanuSa paTala se | dhanuSa or - .. nr KundpaTala saM0 A - ort x - * x -- 16. N . " 7 * . Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 271 ] paTala 0 dhanuSa 4 5. 6 e cauthI pRthivI vidudyo mahAhiyAro sAtoM narakoMke pratyeka paTala sthita nArakiyoMke zarIrake utsedhakA vivaraNa pA~cavIM pRthivI chaThI pRthivI | hAtha | aMgula kumo 2 204 ** 0 173 44 2 135 46 103 53 58 0 62 2 0 2 3 paTala sa0 2 H Jo dhanuSa 4 75 87 hAtha | aMgula 100 .112 2 5 125 0 0 2 0 D o o 0 0 H paTala saM0 1 2 3 dhanuSa hAtha aMgula 208 | 250 | 166 2 16 1 1 * 5 70 sAtavIM pRthivI dhanuSa paTala [ 236 500 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI ratnaprabhAdi pRthiviyoM meM avadhijJAnakA nirUpaNa pahAvaNI kosA cattAri zrahiNAraNa- khiDhI / pattekka parihAraNI gAudadveNa // 272 // tapparado ko 4 | 3 | 3 | 3 / 2 / 3 / 1 / || ohi samattA ||5|| artha :- ratnaprabhA pRthivImeM avadhijJAnakA kSetra cAra kosa pramANa hai, isake Age pratyeka pRthivI meM ukta avadhi kSetrameMse ardhagavyUti ( kosa ) kI kamI hotI gaI hai / / 272 / / 240 ] [ gAthA : 272-274 vizeSArtha :- ratnaprabhA pRthivIke nArakI jIva apane avadhijJAnase 4 kosa taka, zarkarAke 33 kosa taka, bAlukA pR0 ke 3 kosa taka, paMka pR0 ke 23 kosa taka dhUma pR0 ke 2 kosa taka, tamaH pR0 ke 13 kosa taka aura mahAtamaH prabhAke nArakI jIva eka kosa taka jAnate haiM / // isaprakAra avadhijJAnakA varNana samApta huA ||5|| nArakI jIvoMmeM bIsa prarUpaNAoMkA nirdeza guNajIvA pajjattI pAraNA saNNAya maggaraNA kamaso / uvajogA 'kahidathvA NAraiyANaM jahA- jogaM // 273 // artha :- nArako jIvoM meM yathAyogya kramazaH guNasthAna, jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJA, mArgaraNa aura upayoga ( jJAna darzana ), inakA kathana karane yogya hai // / 273 / / nArako jIvoM meM guNasthAna cattAro guNaThAraNA NAraya-jIvANa hoMti savyANaM / micchAdiTThI sAsaNa- missANi taha pravirako sammo || 274 || ayaM : saba nArakI jIvoMke mithyAdRSTi, sAsAdana, mizra aura zraviratasamyagdRSTi, ye cAra guNasthAna ho sakate haiM / / 274 || 1. ka. kamadagvA / 2. da. jahAjogaM / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viduzrI mahAhiyAro da- savva jIvANaM / uparitana guNasthAnoMkA niSedha tAraNa prapaccakkhANAvara govaya sahidahiMsANaMda-judA gANAviha saMkilesa -paurANaM desa viradAdi-uyarima- dasa- guNaThANANa' hetubhUdAzro / jAo visohiyA kaDyA viNa tAmro jAyaMti // 276 // // 275 // gAthA : 275 - 276 ] artha :- apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake udayase sahita, hisAnando raudra dhyAna aura nAnAprakAra ke pracura saMklezoMse saMyukta una saba nArakI jIvoMke dezavirata Adi uparitana dasa guNasthAnoMke hetubhUta jo vizuddha pariNAma haiM, ve kadA nahIM hote haiM / / 275-276 / / nArakI jIvoMmeM jIva-samAsa aura paryAptiyAM pajjatApajjatA jIya-samAsA ya hoMti edA / pajjattI chanbheyA tesiyamettA apajjatI // 277 // artha :- ina nArakI paryAptiyA~ evaM itanI (chaha ) hI [ 241 jIvoMke paryApta aura aparyApta ye do jIvasamAsa tathA chaha prakArakI paryAptiyA~ bhI hotI haiM || 277 || nArakI jIvoM meM prAraNa aura saMjJAe~ paMca vi iMdiya pAraNA 'maNa vaya kAyANi prAuyANA ya / AraNappANapANAM dasa pANA hoMti caDa saNNA // 278 // artha :-- ( nArakI jIvoMke ) pA~coM indriyA~, mana-vacana-kAya ye tIna bala, Ayu aura prAna prANa ( zvAsocchvAsa ) ye dasoM prANa tathA AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha, ye cAroM saMjJAe~ hotI haiM / / 278 || nArakI jIvoMmeM caudaha mArgaNAe gira - gadIe sahidA paMcakkhA taha ya hoMti tasa - kAyA / cau-maNa-vaya- duga-vegunniya-kammaiya- sarIrajoga - judA 1. da. a. ja. ka. Tha. guNaThArapAri / 2. ba. uvasodhiyAu / 3. u. ja. maNi, vaci / // 276 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 280-253 hoMti Napusaya-vedA NAraya-jIvA ya dava-bhAvehi / sayala-kasAyA-sattA saMjuttA gANa-chakkeNa // 20 // te savve NAraiyA vivihiM asaMjamehiM paripuNNA / caknu-pracakkhU-prohI-dasaNa-tidaeraNa juttA ya // 281 // bhAvesutiya-lessA tAlo kiNhA ya gola-kAoyA / daveNukkar3a-kiNhA' bhanyAbhanvA ya te savve // 282 / / chasammatA tAI udhasama-saiyAI-vedagaM-miccho / 'sAsaraNa-missA ya tahA saMNI pAhAriNo praNAhArA // 283 // artha :-saba nArakI narakagatise sahita, paMcendriya, trasakAyavAle, cAra manoyogoM, cAra vacanayogoM tathA do vaikriyika aura kArmarA, ina tIna kAya-yogoMse saMyukta haiN| ve nArakI jIva dravya aura bhAvase napusakavedavAle; sampUrNa kapAyoMse yukta, chaha zAna bAle, vividha prakArake asaMyamoMse paripUrNa; cakSu, acakSu, avadhi, ina tIna darzanoMse yukta; bhAvako apekSA kRSNa, nIla, kApota, ina tIna lezyAoM aura dravyakI apekSA utkRSTa kRSNa lezyAse sahita; bhavyatva aura abhavyatva pariNAmase yukta, praupazamika, kSAyika, vedaka, mithyAtva, sAsAdana aura mizra ina chaha samyaktvoMse sahita, saMjJI, AhAraka evaM anAhAraka hote haiM / / 276-283 / / vizeSArtha :--naraka bhUmiyoMmeM sthita sabhI nArakI jIva 1 gati ( naraka ), 2 jAti (paMcendriya ), 3 kAya (asa), 4 yoga (satya, asatya, ubhaya, anubhayarUpa cAra manoyoga, cAra vacana yoga tathA vaikriyika, vaikriyika mizra aura kArmA tIna kAyayoga), 5 veda { napusakarveda ), 6 kaSAya ( strIveda aura puruSa bedase rahita teIsa ), 7 jJAna (mati, zruta, avadhi, kumati, kuzruta aura vibhaMga ), 8 asaMyama, 6 darzana ( cakSu, acakSu, avadhi ), 10 lezyA ( bhAvApekSA tIna azubha aura dravyApekSA utkRSTa kRSNa), 11 bhavyatva ( evaM abhavyatva), 12 samyaktva (praupazamika, kSAyika, vedaka, mithyAtva, sAsAdana aura mitha), 13 saMjJI aura 14 AhAraka ( evaM anAhAraka ) ina caudaha mArgaNAoMmeMse yathAyogya bhinna bhinna mArgaNApoMse saMyukta hote haiN| 1. da. kinnho| 2. ba. sAsariNa- missA / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 284-287 biTulo nAhADivAne [ 243 nArakI jIvoMmeM upayoga sAyAra-aNAyArA uvayogA doNi hoti tesi ca / tivva-kasAraNa zudA tinyodaya-appasatta-payaDi-judA // 284 // / / guNThAgAdI samattA / / 6 / / prarSa : tIna kaSAya evaM tIvra udayavAlI pApa-prakRtiyoMse yukta una-una nArakI jIvoMke sAkAra ( jJAna ) aura nirAkAra ( darzana ) donoM hI upayoga hote haiM / / 284 / / // isaprakAra guNasthAnAdikA varNana samApta huA / / 6 / / narakoMmeM utpanna hone vAle jIvoMkA nirUpaNa paDhama-dharaMtamasaNNI par3hamaM bidiyAsa sarisazro jAdi / paDhamAdI-tadiyaMta pakkho bhujagA' vi prAturimaM / / 285 // paMcama-khidi-pariyaMta siMho itthI vi chadra-khidi-aMtaM / pAsattama-bhUvalayaM macchA maNuvA ya vaccaMti // 26 // artha:-pahalI pRthivIke anta-paryanta prasaMjJI tathA pahalI aura dUsarI pRthivImeM sarIsRpa jAtA hai| pahalI se tIsarI pRthivI paryanta pakSI evaM cauthI pRthivI paryanta bhujaMgAdika utpanna hote haiM // 28 // artha :- pAMcavIM pRthivI paryanta siMha, chaTho pRthibI taka strI aura sAtavIM bhUmi taka matsya evaM manuSya hI jAte haiM / / 286 / / narakoMmeM nirantara utpattikA pramANa aTTa-saga-chakka-paNa-cau-tiya-duga-vArAno satta-puDhavIsu / kamaso uppajate asapiNa-pamuhAi upakasse // 28 // / / uppaNNAmAraNa-jIvANaM vaNNANaM samattaM // 7 // 1. da. ja. Tha. bhuyNgaaviyaaye| 2. da. ja. smmttaa| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 288 thartha :- sAtoM pRthiviyoM meM kramazaH ve zrasaMjJI prAdika jIva utkRSTa rUpa se grATha, sAta, chaha, pA~ca, cAra, tIna aura do bAra utpanna hote haiM / / 287 || vizeSArtha :- narakase nikalA huA koI bhI jIva prasaMjJI aura sammUcrcchana janma vAlA nahIM hotA tathA sAtaveM narakase nikalA huA koI bhI joba manuSya nahIM hotA, ataH narakase nikale hue jIvako zrasaMjJI, matsya aura manuSya paryAya dhAraNa karaneke pUrva eka bAra niyamase kramaza: saMjJI tathA garbhaja tiryaJca paryAya dhAraNa karanI hI par3atI hai / isI kAraNa ina jIvoMke bocameM eka-eka paryAyakA antara hotA hai, kintu sarIsRpa, pakSI, sarpa, siMha aura strIke lie aisA niyama nahIM hai, ve bIca meM anya kisI paryAyakA antara DAle binA hI utpanna ho sakate haiM / / isaprakAra utpadyamAna jIvoM kA varNana samApta huA ||7|| ratnaprabhAdika pRthiviyoMmeM janma-maraNa ke antarAlakA pramANa cavIsa muhattArNi satta diNA ekka pakkha mAsaM ca / do cau chammAsAI paDhamAdo jamma-maraNa-aMtariyaM // 288 // mu24 | di 7 di 15 / mA 1 mA 2 mA 4 mA 6 / / / jammaNa - maraNa aMtara- kAla-mAraNaM samattaM // 8 // artha :- caubIsa muhUrta, sAta dina, eka pakSa, eka mAsa, do mAsa, cAra mAsa aura chaha mAsa yaha kramazaH prathamAdika pRthiviyoMmeM janma-maraNa ke antarakA pramANa hai ||26|| vizeSArtha : yadi koI bhI jIva pahalI pRthivImeM janma yA maraNa na kare to adhika se adhika 24 muhUrta taka, dUsarI meM 7 dina taka, tIsarImeM eka pakSa ( pandraha dina ) taka. cauthImeM eka mAha taka, pA~cavIM meM do mAha taka, chaThI 4 mAha taka aura sAtavIM pRthivImeM utkRSTataH 6 mAha taka na kare, isake bAda niyamase vahA~ janma-maraNa hogA hI hogA / isaprakAra janma-maraNa ke antarakAlakA pramANa samApta huA || 5 || 16. ja. sammattA / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 245 gAthA : 286-260 ] viduno mahAyiAro narakoMmeM eka samayameM janma-maraNa karane vAloMkA pramANa rayaNAdi-NArayANaM Niya-saMkhAdo asaMkhabhAgamidA / paDi-samayaM jAyate 'tattiya-mattA ya maraMti puDhe // 28 // 2uppajjaNa-maraNANa parimANa-vaSNaNA samattA / / 6 / / artha :--ratnaprabhAdika pRthiviyoMmeM sthita nArakiyoMke apanI saMkhyAke asaMkhanAtaveM bhAgapramANa nArakI pratyeka samayameM utpanna hote haiM aura utane hI marate haiM / / 286 / / vizeSArtha :-pratyeka narakoMke nArakiyoMkI saMkhyAkA pramAga gA0 196-202 paryanta darzAyA gayA hai / jinakI saMdRSTiyA~ 2, 20], [.." isaprakAra dI gaI haiN| inameM prAr3I lAina () jagacchaNIkI, khar3I pAI (1) vargamUlako aura 12, 10, 8 Adi saMkhyA vargamUlake pramANako dyotaka hai| gA0 286 kI saMdhi (ri / "ri ityAdi ) unhIM upayukta saMkhyAoMmeM asaMkhyAta ( jisakA cihna ri hai ) kA bhAga dene hetu pari isaprakAra rakhI gaI haiN| isaprakAra eka samayameM janma-maraNa karane vAle jIvoMkA kathana samApta huA / / 6 / / narakase nikale hue jIvoMkI utpattikA kathana NikatA NirayAdo gabbha-bhave kamma-saMriNa-pajjate / gara-tiriesujammavi tiriya ciya carama-puDhavIdo // 260 / / artha :-narakase nikale hue jIva garbhaja, karmabhUmija, saMjJI evaM paryAptaka manuSyoM aura tiryaJcoM meM hI janma lete haiM parantu sAtavIM pRthivIse nikalA huA jIva tiryaJca hI hotA hai ( manuSya nahIM hotA) // 29 // 2. da. ba. ja. ka. Tha, upjj| 3. da. tiriyeciya, ka.a. . 1.va.ka. j..tettiymettaae| tiriycciy| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] tilopapattI vAsu dADhIsu pakkhI jalacaresu jAUNaM / Niraesu vaccati // 261 // saMkhejjAU - juttA keI v 2 silovkha / [ gAthA : 261-264 artha :- narakoM se nikale hue una jIvoMmeMse kitane hI jIva vyAloM ( sarpAdikoM) meM, DhoM vAle ( tIkSNa dA~toM vAle vyAghrAdika pazuoMoM) meM (guddhAdika) pakSiyoMmeM tathA jalacara jIvoM meM janma lekara aura saMkhyAta varSakI Ayu prAptakara puna: narakoMmeM jAte haiM / / 291 // kesava - bala - cakkaharA Na hoMti kaiyAvi giraya-saMcArI / jAyaMte titthayarA tadIya-khoNIzra pariyaMtaM // 262 // artha :- narakoMmeM rahane vAle jIva vahA~se nikalakara nArAyaNa (pratinArAyaNa ), balabhadra aura cakravartI kadApi nahIM hote haiN| tIsarI pRthivI paryantake nArakI jIva vahA~se nikalakara tIrthaMkara ho sakate haiM / 292 / / zrAturima-khido carimaMgadhAriNo saMjadA tha ghUmaMtaM / ghaTTataM desavadA sammattadharA keha caritaM // 263 // // zrAgamaNa vaNNNA samattA // 10 // artha :- cauthI pRthivI paryantake nArakI vahAMse nikalakara carama-zarIrI, dhUmaprabhA pRthivI takake jIva sakalasaMyamI evaM chaThI pRthivI - paryantake nArakI jIva dezavratI ho sakate haiN| sAtavIM pRthivIse nikale hue jIvoMmeMse virale hI samyaktvake dhAraka hote haiM / / 293 / / 11 isaprakAra zrAgamakA varNana samApta huA || 10 // narakAyuke bandhaka pariNAma usa baMdha-samaye silo va selo va veNu-mUle ya / frferror kasA prodayamhi baMdhedi NirayAuM // 264 // 1. da. ba. ja. ka. cha. bAlIsu / 2. da. ka. ja. Tha. dAlIsu 3 da. va. ka. ja. u. silonya 4. ja. da. kiMmizaukasA udayabhi da kasAnodayaMmi, ka. kasAyA udayaMmi / + Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 265-266 ] viduSo mahAhiyAro [ 247 bAMsakI jar3a sadRza artha :- zrAyubandhake samaya zilAkI rekhA sadRza krodha, zaila sadRza mAna, mAyA aura kimirAga | kiramica (lAlaraMga) ] sadaza lobha kathAkA upa honepara narakAkA bandha hotA hai ||24|| kivhA marika gola- kAUNudayAdo baMdhiUNa NirayAU / tAhi jutto pAvada NirayaM mahAghoraM // 265 // artha :--kRSNa, nIla athavA kApota ina tIna lezyAoM kA udaya honese ( jIva ) narakAyu bAMdhakara aura marakara unhIM lezyAoMoMse yukta huA mahA-bhayAnaka narakako prApta karatA hai ||225 || 3. ja Tha carimaMto azubha- lezyA yukta jIvoMke lakSaNa kivhA di-ti-lessa-judA je purisA tANa lakkhaNaM edaM / gottaM taha sa-kalattaM evakaM baMchedi mAridu duTTho // 266 // dhammadayA- paricatto pramukka- vairo paryaDa kalaha nyaro | bahu-koho ki hAe jammadi dhUmAdi- carimaMte // 267 // y artha :---jo puruSa kRSNAdi tIna lezyAoM sahita hote haiM, unake lakSaNa isaprakAra haiMaise duSTa puruSa ( apane hI ) gotrIya tathA eka mAtra svakalatrako bhI mAranekI icchA karate haiM, dayAdharmase rahita hote haiM, kabhI zatrutAkA tyAga nahIM karate, pracaNDa kalaha karane vAle aura bahuta kadhI hote haiM / kRSNa lezyAdhArI aise jIva dhUmaprabhA pRthivIse lekara antima pRthivI paryanta janma lete haiM / 266-267 / / bisayAsatto visadI mANI viSNANa - vajjido maMdo / alaso bhIrU mAyA-pavaMca- bahulo ya NiddAlU // 268 // paravaMcaNappasasto lohaMdho ghaNNa dhaNa-suhAkaMkho / bahu-saNNA NIlAe jammadi tabiyAdi dhUmaMtaM // 266 // 1. da. ba. ka. ja. Tha. pratyoH gAtheyaM agrima - gAbhAyAH pazcAdupalabhyate / 4. da. ja Tha dhaNNadhaSNasuhAkaMkhI / ka. dharaNa dharaNa suhAkaMkhI / 2. ba. paricito / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 } tiloyagaNato [ gAthA : 300-304 parya :--viSayoM meM Asakta, mati-hIna, mAnI, viveka-buddhise rahita, mUrkha, AlasI, kAyara, pracura mAyA-prapaMca meM saMlagna, nidrAzIla, dUsaroMko ThaganemeM tatpara, lobhase andhA, dhana-dhAnyajanita sukhakA icchuka evaM bahusaMjJA (AhAra-bhaya-maithuna aura parigraha saMjJAnoMmeM ) pAsakta jIva nIla lezyAko dhAraNa kara dhUmaprabhA pRthivI paryanta janma letA hai / / 268-266 // appANaM maNNatA aNNaM Nidedi aliya-dosehi / bhIrU, soka-visaNNo parAvamANI asUyA a' // 30 // amuNiya-kajjAkajjo dhUvaMto 'parama-paharisaM vahai / appaM pi bi maNNaMto paraM pi kassa vi eNa-pattimaI // 301 / / thuvvaMto dei dhaNaM maridu baMchadi' samara-saMghaTTa / kAUe saMjutto jammadi dhammAdi-meghataM // 302 // || pAU-baMdhaNa-pariNAmA samattA / / 11 / / artha :-jo svayaMkI prazaMsA aura mithyA doSoMke dvArA dUsaroMkI nindA karatA hai, bhIru hai, zokase kheda khinna hotA hai, parakA apamAna karatA hai, IrSyA grasta hai, kArya-akAryako nahIM samajhatA, caMcalacitta hote hue bhI atyanta harSakA anubhava karatA hai, apane samAna hI dUsaroMko bhI samajhakara kisIkA bhI vizvAsa nahIM karatA hai, stuti karane vAloMko dhana detA hai aura samara-saMgharSameM maranekI icchA karatA hai, aisA prANI kApota lezyAse saMyukta hokara ghamAse meghA pRthivI paryanta janma letA hai / / 300-302 / / / / isaprakAra Ayu-bandhaka pariNAmoMkA kathana samApta huaA / / 11 / / ratnaprabhAdi narakoMmeM janma-bhUmiyoMke prAkArAdi iMdaya-'seDhIbaddha-ppaiNNayANaM havaMti urimmi / bAhiM bahu assi-judo aMto vaDDhA ahomuhA-kaMThA / / 303 / / ceTu di jammabhUmI sA ghamma pahuvi-khetta-tidayammi / TTiya -kotthali-kubhI-moddali-moggara-muiMga-NAli-NihA // 304 // 3. da. vadi / 1. da.ba. ka. ja.Ta. msuuyaay| 2. da, ba. ja. ka. Tha, paramapahara smbhi| 4. da. ba. ja. ka. Tha. iNdiyseddhii| 5 6. ubviya, ba, ka ja. Tha. uttiya / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 305 305 ] viduma mahAhiyAro [ 249 artha :--- indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMke Upara aneka prakArako talavAroMse yukta, bhItara gola aura adhomukhakaNDavAlI janma bhUmiyA~ haiM / ve janma bhUmiyA~ dharmA pRthivIse tIsarI pRthivI paryanta uSTrikA, koyalI, kumbhI, mugalikA, muddagara, mRdaMga aura nAlIke sahaza haiM / / 303-304 / / go-hatthi turaya-bhatthA 'ajjappuDa-aMbarIsa - doNIzro / ca-paMcamaDhavI zrAyAro jamma-bhUmoNaM / / 305 / / artha :- cauthI aura pAMcavIM pRthivImeM janma bhUmiyoMke zrAkAra gAya, hAthI, ghor3A, bhastrA, abjapuTa, ambarISa (bhar3abhU jAke bhAr3a ) prora droNI ( nAva ) jaise haiM ||305 || bhallAri-'mallaya - pattho keyUra masUra sANaya- kilijA / dhaya-dIva - 'cakkayA yastigAla-sarisA mahAbhImA ||306 // ajja-khara- karaha - sarisA saMdola pra-riva-saMNihAyArA | chassatama- puDhavINaM "durikkha - NijjA mahAghorA karavatta- saricchA aMte baTTA samaMtado' vajjamaIgro NAraya- jammaraNa-bhUmIzra // 307 // artha :- chaThI aura sAtavIM pRthivIko janma bhUmiyA~ jhAlara (vAdya vizeSa ), mallaka ( pAtravizeSa ), bAMsakA banA huA pAtra, keyUra, masUra, zAsaka, kiliMja ( tRraNako banI bar3I TokarI ), dhvaja, dvIpI, cakravAla, zRgAla, aja, khara, karabha, saMdolaka ( bhUlA ) aura rIchake sadRza haiN| ye janma-bhUmiyA~ duSpraya evaM mahAbhayAnaka haiM ||306-307 / / ThAmro / bhImAzro // 308 // zrartha :-- nArakiyoMkI ( uparyukta ) janma bhUmiyA~ antameM karoMtake sadRza, cAroM orase gola, vajramaya, kaThora aura bhayaMkara hai // 308 // 1. da. ba. ka. ja. Tha. aMtaMpuDha 2. ja. Tha. mallari mallaya, ka. mallaya patrI / 3. da. cakkavAyasIgAla 1 ja. ka. la. cakkavAyAsIgAla : ba. cakkacAvAsIgAla | 4. ka. ja. Tha. sariyA saMdolana | 5. da. pijjA / 6. da. samaMtadAU / 7. . . ka. ja. da. bhImAe / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 306-311 narakoMmeM durgandha aja-ja-mahisa-turaMgama-kharo-majjAra-mesa-pahudIeM / 'kuthitANaM gaMdhAdo Nirae gaMdhA aNaMtaguNA // 30 // artha :-bakarI, hAthI, bhaMsa, ghoDA, gadhA, U~Ta, bilAva aura mair3he prAdike sahe-gale zarIroMkI durgandhakI apekSA narakoMmeM anantaguNI durgandha hai // 306 / / janma-bhUmiyoMkA vistAra paNa-kosa-bAsa-juttA hoMti jahaNamhi jmm-bhuumiino| je? 'ussayANi vaha-paNNarasaM ca majjhimae // 310 // / 5 / 400 / 10-15 / prartha :-nArakI jIvoMkI janma-bhUmiyoMkA vistAra jaghanyataH pAMca kosa, utkRSTataH cArasau kosa aura madhyama rUpase dasa-pandraha kosa pramANa vAlA hai / / 310 // vizeSArtha :-indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMke Upara jo janma-bhUmiyAM haiM, unakA jaghanya vistAra 5 kosa, madhyama vistAra 10-15 kosa aura utkRSTa bistAra 400 kosa pramANa hai| janma-bhUmiyoMkI U~cAI evaM prAkAra jammaraNa-khidINa udayA riNaya-riNaya-ruvANi paMca-guNidANi / satta-li-dugekka-koNA' paNa-koNA hoti edAo // 311 // / 25 / 20000 / 50-75 // 7 // 3 / 21 / 5 / artha :-janma-bhUmiyoMkI U~cAI apane-apane vistArako apekSA pAMca gunI hai| ye janmabhUmiyAM sAta, tIna, do, eka aura pAMca kona vAlI haiM // 311 // vizeSArya :-janma-bhUmiyoMkI jaghanya UMcAI (545)=25 kosa yA 6 yojana, madhyama U~cAI (1045=50), ( 1545)-75 kosa athavA 123 / 181 yojana aura utkRSTa UMcAI 1. 6. kudhitaa| 2. da. ja. ka. caussapANi / Tha, cusyaarinn| 3. da. ba. konne| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 312-315 ] viduno mahAhiyAro [ 251 (400045)=20000 kosa athavA 5000 yojana pramANa hai / ve janma-bhUmiyA~ 7 / 3 / 2 / 1 aura 5 kona vAlI haiN| janma-bhUmiyoMke dvAra-koNa evaM daravAje ekka du ti paMca satta ya jammaNa-khetta sudAra-koNANi / tettiyamettA dArA seDhIbaddha padaNNae evaM // 312 / / // 1 / 2 / 3 / 5 / 7 / / artha :-janma-bhUmiyoMmeM eka, do, tIna, pAMca aura sAta dvArakoNa tathA itane hI daravAje hote haiM, isaprakArakI vyavasthA kevala zreNIbaddha aura prakIrNaka biloMmeM hI hai / / 312 / / tihAra-ti-koNAzro iMdaya-NirayANa' jmm-bhuumono| NiccaMdhayAra-bahulA katthurohito praNaMta-guNo // 313 // jammaNa-bhUmI gadA // 12 // artha :-indraka biloMkI janma-bhUmiyA~ tIna dvAra aura tIna konoMse yukta haiM / ukta sampUrNa janma-bhUmiyA~ nitya ho kasturIse bhI anantaguriNata kAle andhakArase vyApta haiM // 313 / / / / isaprakAra janma-bhUmiyoMkA varNana samApta huA / / 12 / / narakoMke duHkhoMkA varNana pAveNaM Niraya-bile jANaM to' muhuttamattaNa / chappajati pAviya prAkassiya-bhaya-judo-hodi // 314 // bhovIe kaMpamANA calidudukkheNa "pelliyo sNto| chattIsAuha-majjhe paDiNaM tattha uppalai // 315 // 1. da. ba. ka. miramANi, ja.Tha, NirAyANi / 2. ka. ja. 3. kachu / 3. da. tAmamuttaraNa mette, ba. ka. ja. Tha. tA muhttnnN-met| 4, ba. hoNdi| 5. da. paviyo, ba. pazcimo, ka. paphicar3a, ja. pazvimo, 4.pvit| Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] tiloyapAraNattI [ gAthA : 316-316 parSa : nArakI jIva pApase narakabila meM utpanna hokara aura eka muhUrta mAtra kAlameM chaha paryAptiyoMko prApta kara prAkasmika bhayase yukta hotA hai / bhayase kAMpatA huA bar3e kaSTase calaneke lie prastuta hokara chattIsa prAyudhoMke madhyameM girakara vahA~se uchalatA hai // 314-315 // uccheha-joyaNANi satta dhaNU chsshss-pNc-syaa| uppalai paDhama-khette duguNaM duguNaM kameNa sesesu // 316 // / jo 7 / dha 6500 // artha - pahalI pRthvImeM jIva sAta utsedha yojana aura chaha hajAra, pAMca sau dhanuSa pramANa U~cA uchalatA hai, zeSa pRthiviyoMmeM uchalanekA pramANa kramaza: uttarottara dUnA-dUnA hai / / 316|| vizeSArtha :-dharmA pRthvIke nArakI 7 utsedha yojana 3 kosa, vaMzAke 15 yojana 21 kosa, medhAke 31 yojana 1 kosa, aJjanAke 626 yojana, ariSTAke 125 yojana, maghavIke 250 yojana aura mAghavI pRthvIke nArakI jIva 500 yojana U~ce uchalate haiN| vaNa maya-silibaM jaha vagdho taha purANa-NeraiyA / Nava-NArayaM NisaMsA NinbhacchatA padhAvati // 317 / / artha :-jaise vyAghra, mRgazAbakako dekhakara usa para jhapaTatA hai, vaise hI krUra purAne nArakI naye nArakIko dekhakara dhamakAte hue usakI ora daur3ate haiM // 317 // sANa-garaNA ekkevake dukkhaM 'dAvaMti dAruNa payAraM / taha aNNoNaM NiccaM dussaha-pIDAyo kuvaMti // 31 // artha :-jisaprakAra kuttoMke jhuNDa eka dUsareko dAruNa duHkha dete haiM usIprakAra ve nArakI bhI nitya hI paraspara meM eka dUsare ko asahya rUpase pIr3ita kiyA karate haiM // 31 // cakka-sara-sUla-tomara-moggara-karavatta- koMta-sUINaM / musalAsi-pahudINaM vaNa-Naga-dAvANalAdIraNaM // 31 // 1.da, ba, ka. ja. Tha. dhAvati / 2. da. kuNt| 3. da. ba. kA.ja.6. dAvAraNagAdIraNaM / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viduzrI mahAhiyAro -' pakkhINaM / vaya vagdha-taraccha-sigAla - sANa-majjAra-soha - ' aSNoSNaM ca sayA te Niya-riNaya dehaM viguvvaMti // 320 // gAthA : 320-324 ] artha :- nArakI jIva, cakra, bANa, zUlI, tomara, mudgara, karauMta, bhAlA, suI, musala aura talavAra Adika zastrAstra rUpa vana evaM parvatakI AAga rUpa tathA bher3iyA, vyAghra, tarakSa ( zvApada), zRgAla, kuttA, bilAva aura siMha zrAdi pazuoMoM evaM pakSiyoMke samAna paraspara sadaiva apane-apane zarIrakI vikriyA kiyA karate haiM / / 319-320 / / gahira - bila - dhUma - mAruda - praitatta kahalli - jaMta- cullINaM / kaMDa ri-pIsa gi-dabIraga rUvamaNNe vikuti // 321 // artha : zranya nArakI jIva, gahare bila, dhuA, vAyu, atyanta tape hue khappara, yaMtra, cUlhe, kaNDanI ( eka prakArakA kUTane kA upakaraNa ), cakkI aura dava ( ba ) zrAkArarUpa apane-apane zarIrako vikriyA karate haiM / / 321 / / [ 253 sUvara vaNaggi-soNiva- kimi-sari daha- kUya- "vAi- pahudINaM / puha-puharUva-vihINA Niya- Niya- dehaM pakubvati // 322 // artha :- nArakI jIva zUkara, dAvAnala tathA zoNita aura kIDoMse yukta nadI, tAlAba, kUpa evaM bApI Adi rUpa pRthak-pRthak rUpase rahita apane-apane zarIra kI vikriyA karate haiM / tAtparya yaha hai ki nArakiyoM ke pRthak vikriyA hotI hai, devoMke sadRza unake pRthak vikriyA nahIM hotI // 322 // pecchriya palAyamAraNaM NAraiyaM vaggha-kesari hudI / vajjamaya - viyala-toMDA "kattha vi bhakrAMti roseNa // 323 // ma :- vajramaya vikaTa mukhavAle vyAghra aura siMhAdika, pocheko bhAgane vAle dUsare nArakI ko kahIM para bhI kose khA DAlate haiM / / 323 // polijjate' keI jaMta- sahassehi virasa - tilavaMtA / zrapaNe hammeti tahi avare chejjaMti viviha bhaMgehiM // 324 // 1. da. ba. ka. ja. Tha. pasU 2. da. aNNA / 5. da. suDo khatyavi / ka. toMDo kavi, ja. Tha. toMr3e kavi / 3. ba. jaMtaccUlI / 4. da. kuvavadi / 6. da. u. pAlijjate / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 325--326 artha :-cillAte hue kitane hI nArakI jIva hajAroM yaMtroM ( kolhuSoM ) meM tilako taraha pela die jAte haiN| dUsare nArakI jIva vahIMpara mAre jAte haiM aura itara nArakI vividha prakAroMse chede jAte haiM // 324 / / aNNoNaM bajhate vajjoyama-saMkhalAhiM thaMbhesu / pajjalidammi hudAse keI chumbhaMti duppicche // 325 // artha :-kaI nArakI paraspara vajratulya sAMkaloM dvArA khambhoMse bAMdhe jAte haiM aura kaI atyanta jAjvalyamAna duSprakSya agnimeM pheMke jAte haiM / / 32 / / phAlijjate keI dAruNa-karavatta-kaMTana-muhehi / aNNe bhayaMkarahiM vinaMti vicitta-bhallehiM // 326 // maya:-kaI nArakI karoMta ( pArI ) ke kA~ToMke mukhoMse phAr3e jAte haiM aura itara nArakI bhayaMkara aura vicitra bhAloMse bIdhe jAte haiM / / 326 / / loha-kaDAhAvaTiva-telle tattammi ke thi chumbhaMti / 'ghettUNaM paccaMte jalaMta-jAlukkaDe jalaNe // 327 // artha:-kitane hI nArakI jIva loheke kar3AhoMmeM sthita garama tela meM pheMke jAte haiM aura kitanehI jalatI huI jvAlApoMse utkaTa agnimeM pakAye jAte haiM / / 327 / / iMgAlajAla-mummura-aggI-dajhaMta-maha-sarIrA te / sodala-jala-maNNatA dhAviya pavisati vaitariNi // 32 // artha :- koyale aura upaloMkI pAgameM jalate hue sthUla zarIra vAle ve nArakI jIva zItala jala samajhate hue vaitariNI nadImeM daur3akara praveza karate hai // 328 // katari-salilAyArA NAraiyA tattha tANa aMgANi / chidati 'dussahAvo pAvaMtA viviha-poDApo // 326 // - --- 1. da, puruussaaN| 2, da. dussahAve / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 330-334 ] vidu mahAhiyAro [ 255 artha :- usa vaitaraNI nadImeM kartarI (kaicI) ke samAna tIkSNa jalake AkAra pariNata hue dUsare nArakI una nArakiyoM ke zarIroM ko aneka prakArako dussaha pIr3AooMko pahu~cAte hue chedate haiM ||32|| jalayara-kacchava-maMDUka-mayara-pahUdINa viviha' -rubadharA / praNNoSNaM "bhakvaMte vaitariNi jalammi 'NAraiyA // 330 // artha : taraNI nadI ke jala meM nArakI kachuA, meMDhaka aura magara yadi jalacara jIvoMke vividha rUpa dhAraNa kara eka dUsarekA bhakSaNa karate haiM ||330|| vaitaraNI-salilAdo NissarivA payvadaM palAvaMti / tassiharamAruhaMte tatto loTruti zraSNoSNaM giri-kaMdaraM visaMto khajjate vaggha-siMha, pahubIhi / vajjukkaDa - dAhi dAruNa - dukkhANi / / 331 // sahamANA // 332 // artha :-- ( pazcAt ) vaMtararaNIke jalase nikalate hue (be nArakI) parvata kI ora bhAgate haiM / ve una parvatoMke zikharoMpara car3hate haiM tathA vahA~ se eka dUsareko girAte haiM / ( isaprakAra ) dAruNa duHkhoM ko sahate hue ( ve nArakI ) parvatakI guphAoM meM praveza karate haiN| vahA~ vA saharA pracaNDa dAr3oM vAle vyAghroM evaM siMhoM Adike dvArA khAye jAte haiM / / 331-332 / / viula-silA- viccAle baTThUNa bilANi bhatti pavisaMti / tatya vi visAla - jAlo uTThabi sahasA - mahAzraggI // 333 // artha :- pazcAt ve nArakI vistIrNaM zilAnoMke bIca meM biloMko dekhakara zIghra hI unameM praveza karate haiM parantu vahA~ para bhI sahasA vizAla jvAlAoM vAlI mahAn agni uThatI hai / 1333|| dAruNa-hudA sa-jAlA - mAlAhiM dajjhamANa-savaMgA / sIvala chAyaM maNiya prasipala vaNammi pavisaMti // 334 // 1. da. vivisarUvacarA / 2. da. bhagavaMtA / 6. da. ba. ka. ja. 5. jalacaraMmi / 4. da. maMti ba. ka. ja. Tha. jaMti / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] vihaar dii [ gAthA : 335-338 artha :- punaH jinake sampUrNa aMga bhISaNa agnikI jvAlA samUhoMse jala rahe haiM, aise ve nArakI ( vRkSoMkI) zItala chAyA jAnakara asipatra vanameM praveza karate haiM ||334 // 1 tattha va vidiha tarUNaM pavaNa havA tava - palA-phala- pUjA / niyati tArA uvara duSpicchA vajjadaMDe va artha :- vahA~ para bhI vividha prakArake vRkSa, gucche, patra aura phaloMke samUha pavanase tAr3ita hokara una nArakiyoM ke Upara duSprekSya vajradaNDa ke samAna girate haiM / / 335 / / / / 335 // cakka - sara karaNaya-tomara - moggara- karavAla - koMta- musalANiM / aNNANi vi tANa siraM pratipatta-vaNAdu nivati // 336 // artha :- usa asipatra - vanase cakra, bANa, kanaka ( zalAkAkAra jyotiH piMDa ), tomara ( bANa - vizeSa ), mudagara, talavAra, bhAlA, mUsala tathA anya aura bhI astra-zastra una nArakiyoMke siropara girate haiM ||336|| tavasamma | chiraNa' - sirA bhiNNa-karA 'tuDivacchA laMbamAraNa - zratacayA / ruhirAruraNa ghorataNU NissarasyA taM vaNaM pi muceti // 337 // artha :- anantara chinna siravAle, khaNDita hAthavAle vyathita netra-vAle, laTakatI huI prAMtoMke samUhavAle aura khUnase lAla tathA bhayAnaka ve nArakI prazAraNa hote hue usa vanako bhI chor3a deta haiM ||337 // giddhA garuDA kAyA vihagA avare vi vajjamaya-tuDA | kADhUNa khaMDa-khaMDa tANaMgaM tANi kavalaMti / / 338 / i artha :- gRddha, garur3a, kAka tathA aura bhI vajramaya mukha ( coMca ) vAle pakSI nArakiyoM ke zarIra ke Tukar3e-Tukar3e karake khA jAte haiM / / 338 // 1. ba. ka. ja. Tha. zisirA / 2. da. ba. ka. ja. ya. budiyaMA / 4. da khaMDu-daMtArAMga ba. ka. ja. Tha. khaDu-daMtA tArAMgaM / 3. da. va. ka. ja. Tha. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 336-344 ] vidupro mahAyiAro [ 257 aMgovaMgaTThINaM cupaNaM kADhUNa caMDa-ghAdehi / viupa-vaNANaM majhe chuhati bahukhAra-davANi / / 336 // jaha cilavayaMti karuNaM 'laggate jai viclnn-juglmmi| taha viha saNaM khaMDiya chahaMti cullIsu raNAraiyA // 340 // artha :-anya nArako una nArakiyoMke aMga aura upAMgoMko haDDiyoMkA pracaMDa ghAtoMse cUrNa karake vistRta ghAvoMke madhyameM kSAra-padArthoMko DAlate haiM, jisase ve nArakI karuNApUrNa vilApa karate haiM aura caraNoMmeM yA lagate haiM, tathApi anya nArakI usI khinna avasthAmeM unheM khaNDa-khaNDa karake cUlhemeM DAla dete haiM / / 339-340 / / lohamaya-jubai-paDimaM paradAra-radANa' gADhamaMgesu / lAyaMte ai-tattaM khivaMti jalaNe jalatammi // 341 // artha :-parastrImeM prAsakta rahane vAle jIvoMke zarIroM meM atizaya tapI huI lohamaya yuvatIko mUrtiko dRr3hatAse lagAte haiM aura unheM jalatI huI pAgameM pheMka dete haiM / / 341 // maMsAhAra-radANaM NAraiyA tANa aMga-maMsAiM / chettUNa tammuhesu chuhaMti ruhirollarUvANi // 342 // artha :-jo jIva pUrva bhavameM mAMsa-bhakSaNake premI the, unake zarIrake mAMsako kATakara anya nArakI raktase bhIge hue unhIM mAMsa-khaMDoMko unhIMke mukhoMmeM DAlate haiM // 339 / / mahu-majjAhArANaM NAraiyA tammuhesu ai-tattaM / loha-dava ghAlate vilIyamANaMga-pambhAraM // 343 // artha:-madhu aura madyakA sevana karane vAle prANiyoMke mukhoMmeM nArakI atyanta tape hue dravita loheko DAlate haiM, jisase unake saMtapta avayava-samUha bhI pighala jAte haiM 11 343 // karavAla-pahara-bhiNNaM kUva-jalaM jaha puNo vi saMghaDavi / taha NArayANa aMga chijjataM viviha-satthehi // 344 // 2. da. prdaar-rdaarinn| 3. ja. Tha. muhu| 4 ba. 1. da. masaMgate, va.ka. ja. 3. maMgate / sohadavyaM / 5. da. vivii-sattehiM / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] tiloyapagattI [ gAthA : 345-346 artha :-jisaprakAra talavArake prahArase bhinna huA kuekA jala phirase mila jAtA hai, usI prakAra anekAneka zastroMse chedA gayA nArakiyoMkA zarIra bhI phirase mila jAtA hai / arthAt anekAneka zastroMse chedanepara bhI mArakiyoMkA akAla-maraNa kabhI nahIM hotA // 344 / / phacchuri-karakaca-'sUI-khadiraMgArAdi-viviha-bhaMgohiM / aNNoNNa-jAdaNAmo kuNaMti giraesa gAraiyA // 345 / / artha :-tarakoMmeM kari ( kapikacchu kevA~ca arthAt khAja paidA karane vAlI auSadhi ), karoMta, suI aura khairakI prAga ityAdi vividha prakAroMse nArakI paraspara yAtanAe~ diyA karate haiM / / 345 / / ai-titta-kaDuva-kAra-sattIdo maTTiyaM aNaMtaguNaM / ghammAe NAraiyA thovaM ti cireNa bhujaMti // 346 // artha :-dharmA pRthvIke nArakI atyanta tikta aura kar3avI kathari ( kacarI yA pracAra?} kI zaktise bhI anantagunI tikta aura kar3avI thor3I-thor3I miTTI cirakAla khAte rahate haiM / / 346 / / aja-gaja-mahisa-turaMgama-kharoTTa-majjAra- mes-phudiinnN"| kuhitANaM gaMdhAdo praNaMta-guNido havedi prAhAro / / 347 // artha :-narakoMmeM bakarI, hAthI, bhaisa, ghor3A, gadhA, U~Ta, billI aura meT prAdike sar3e hue zarIroMkI gaMdhase anantagunI gandhavAlA AhAra hotA hai / / 34711 adi-kuNima-masuha-maNNaM rayaNappaha-pahadi jAva carimakhidi / saMkhAtIda-guNehiM dugucchaNijjo hu prAhAro // 348 // artha :--ratnaprabhAse lekara antima pRthivI paryanta atyanta sar3A, azubha aura uttarottara asaMkhyAta guNA mlAnikara anya prakArakA hI prAhAra hotA hai // 348 / / 1. da. ba. ka. ja. cha. sUjIe / 2. da. ba. athnnnn| 3. 6. saMttIdomaMdhima, ba. ka. ja. 3. saMtI. domaMdhiyaM / 4 da. ba. ka. turg| 5. ja. 4. upahucINaM / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 346-35 viduo mahAhiyAro [ 256 pratyeka pRthiyIke pAhArakI gaMdha-zaktikA pramANa ghammAe AhAro kosassabhaMtarammi Thida-jIve / iha 'mArai gaMdheNa sese kosaddha-baDhiyA sattI // 346 // 1 // 1 / 3 / 2 / 3 / 3 / / 4 / / artha :-dharmA pRthivImeM jo pAhAra hai, usakI gaMdhase yahA~ ( madhyalokameM ) para eka kosake bhItara sthita jIva mara sakate haiM, isake prAge zeSa dUsarI Adi pRthiviyoMmeM isakI ghAtaka zakti prAdhAprAdhA kosa aura bhI bar3hatI gaI hai // 349 / / vizeSAya : prathama narakake nArako jisa miTTIkA prahAra karate haiM vaha miTTI apanI durgandhase manuSya kSetrake eka kosameM sthita jIvoMko, dvitIya narakako miTTI 13 kosameM, tRtIyako 2 kosameM, caturthakI 26 kosameM, paMcamakI 3 kosameM, SaSThakI 33 kosameM aura saptama narakakI miTTI 4 kosameM sthita jIvoMko mAra sakatI hai| asurakumAra-devoMmeM utpanna hone ke kAraNa pugvaM baha-surAU aNaMtaaNubaMdhi-aNNadara-udayA / pAsiya-ti-rayaNa-bhAvA Nara-tiriyA kei asur-suraa||350|| martha :--pUrvameM devAyukA baMdha karane vAle koI-koI manuSya aura tiryaMca anantAnubandhImeMse kisI ekakA udaya AjAnese ratnatrayake bhAvako naSTa karake asura-kumAra jAtike deva hote haiM / / 350 / / ___ asurakumAra-devoMkI jAtiyA~ evaM unake kArya sikadANaNAsipattA* mahabala-kAlA ya sAma-sabalA' hi / ruhabarisA vilasida-NAmo maharUda-khara-NAmA // 351 // 1. da. ba. mAtahi / 2. aMbe aMbarisI ceva, sAme ya savalepi ya / roddobarudda kAle ya mahAkAletti prAvare // 6 // prasipattaM ghaNukubhe vAlubeparaNIdi ma / kharassare mahAghoMse evaM paNNarasAhiyA // 66 // sUtrakRtAga-niyukti, pravacanasArodAra :- pR. 321 3. da.ba. ka.ja. Tha. savalaM / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 352-356 kAlaggirudda-NAmA kubho' vetrnni-phuvi-asur-suraa| gaMtUNa vAlukaMtaM NAraiyAraNaM' pakopaMti // 352 // artha :--sikatAnana, asipatra, mahAbala, mahAkAla, zyAma, sabala, badra, ambarISa, vilasita, mahArudra, mahAkhara, kAla, agnirudra, kumbha aura vaitaraNI prAdika asurakumAra jAtike deva tIsarI bAlukA prabhA pRthivI taka jAkara nArako jIvoMko kupita karate haiM / / 351-352 / / iha khette jaha maNuvA pecchaMte mesa-mahisa-juddhAdi / taha Niraye asura-surA NAraya-kalahaM patuTTha-maNA // 353 / / artha :- isa kSetra ( madhyaloka ) meM jaise manuSya, maile aura bhaise Adike yuddhako dekhate haiM, usIprakAra narakameM asurakumAra jAtike deva nArakiyoMke yuddhako dekhate haiM aura manameM santuSTa hote narakoMmeM duHkha bhoganekI avadhi ekka ti saga dasa sattarasataha bAvIsaM hoMti tettIsaM / jA sAyara-uvamAtA pArvate tAva maha-dukkhaM / / 354 / / artha :-ratnaprabhAdi pRthiviyoMmeM nArakI jIva jaba taka RmazaH eka, tIna, sAta, dasa, sattaraha, bAIsa aura taitIsa sAgaropama pUrNa hote haiM, taba taka bahuta bhArI du:kha uThAte haiM // 354 / / giraesa sthi sokkhaM 'riNamesa-mattaM pi raNArayANa sadA / dukkhAi dAruNAI bar3hate paccamANANaM // 355 // artha :-narakoMke duHkhoMmeM pacane vAle nArakiyoMko kSaNamAtrake lie bhI sukha nahIM hai / apitu unake dAruNa-duHkha bar3hate hI rahate haiM / / 355 / / kadalIghAvaNa dhiNA NAraya-gattANi prAu-ayasANe / mAruda-padabhAi va NissesANi vilIyaMte // 356 // 4. da. jaha bharauvamA, 1. da.ba.ka.ja. 4. bho| 2. daHNArayappakopati / 3. da. tasaya / ba. ka. ja. Tha. jaha prddvumaa| 5 da. ba. ka. ja. 8. aNumisametta pi / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 261 gAthA : 354-360 ] viduSo mahAhiyAro artha :-nArakiyoMke zarIra kadalIghAta ( akAlamaraNa ) ke binA pUrNa prAyuke anta meM vAyuse tAr3ita meghoMke sadRza sampUrNa vilIna ho jAte haiM / / 356 / / evaM bahuviha-dukkhaM jIvA pAvaMti puthv-kd-dosaa| tadukkhassa sarUvaM ko sakkai vaNNidu sayalaM // 357 // kArya :- makA: pUrva meM kiye gaye donoM meM jIva ( narakoMmeM ) nAnA prakArake duHkha prApta karate haiM, usa duHkhake sampUrNa svarUpakA varNana karanemeM kauna samartha hai ? // 357 // narakoMmeM utpanna honeke anya bhI kAraNa sammatta-rayaNa-pavvada-siharAdo micchbhaav-khidi-pddido| NirayAvisu ai-dukkhaM pAviya' pavisai Nigodammi // 35 // artha : samyaktvarUpI ralaparvatake zikharase mithyAtva-bhAva rUpI pRthivIpara patita huA prANI nArakAdi paryAyoMmeM atyanta duHkha-prApta kara (paramparAse ) nigodameM praveza karatA hai / / 358 // sammataM desajamaM lahiraNaM visaya hedaNA clido| NirayAdisu ai-bukkhaM pAviya pavisai Nigodammi // 356 / / artha :-samyaktva aura dezacAritrako prAptakara jIva viSayasukhake nimitta ( samyaktva aura cAritrase ) calAyamAna huA narakoMmeM atyanta duHkha bhogakara (paramparAse ) nigodameM praviSTa hotA hai // 356 / / sammatta sayalajama lahiNaM visaya-kAraNA calido / NirayAdisu ai-dukkhaM pAviya pavisai Nigodammi // 360 / / martha : samyaktva aura sakala saMyamako bhI prAptakara viSayoMke kAraNa unase calAyamAna hotA huA yaha jIva narakoMmeM atyanta duHkha pAkara ( paramparAse) nigodameM praveza karatA hai / / 360 - 1. da. pAvI paisa ribnodmmi| 2. da. ka. ja, Tha. laghaNaM / 3, 6. ja. Tha. giryaadii| Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] tiloyapattI [ gAthA : 361-364 sammatta-rahiya-citto joisa-maMtAviehi vato / NirayAvisa bahudukkhaM pAtriya pavisai Nigodammi // 361 // / dukkha-sarUvaM samattaM // 13 / / prartha :-samyagdarzanase vimukha cittavAlA, jyotiSa aura maMtrAdikoMse AjIvikA karatA huA jIva, narakAdikameM bahuta duHkha pAkara ( paramparAse ) nigodameM praveza karatA hai // 361 / / // du:khake svarUpakA varNana samApta huA / / 13 / / narakoMmeM samyaktva grahaNake kAraNa ghammAdI-khivi-tivaye gAraiyA miccha-bhAva-saMjuttA / jAi-bharaNeNa keI keI duvvAra-vedaNAbhihadA // 362 // keI devAhito dhamma-NibaddhA kahA va sodUrNa / gehaMte sammattaM praNaMta-bhava-cUraNa-NimittaM // 363 // prathaM :-dharmA prAdi tIna pRthidiyoMmeM mithyAtvabhAvase saMyukta nArakiyoMmeMse koI jAtismaraNase, koI durvAra vedanAse aura koI dharmase sambandha rakhanevAlI kathAnoMko devoMse sunakara ananta bhavoMko cUrNa karane meM nimittabhUta samyagdarzanako grahaNa karate haiM // 362-363 // paMkapahA'-pahuvoNaM NAra iyA tivasa-bohaNeNa biNA / samaridajAI dukkhappahavA geNhaMti' sammatta // 364 // // saNa-gahaNa samattaM // 14|| artha :-paMkaprabhAdika zeSa cAra pRthiviyoMke nArako jIva devakRta prabodhake binA jAtismaraNa aura vedanAke anubhavase samyagdarzana grahaNa karate haiM // 364 // // samyagdarzanake grahaNakA kathana samApta humA 1114 / / 1. ka. mhii| 2. da ge ti / 3. ka, 3. magadaM / 6.ja. Tha. magaraNaM / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 365-368 ] viduzro mahAhiyAro [ 263 nArakI-jIvoMkI yoniyoMkA kathana joNImo NAraiyANaM udhare soda-uNha prcittaa| saMghaDayA sAmaNNe cau-lakkhe hoMti hu visese // 365 // // joraNI samattA // 1 / / artha :- sAmAnyarUpase nArakiyoMkI yoniyoMkI saMracanA zIta, uSNa aura acitta kahI gaI haiM / vizeSa rUpase unakI saMkhyA cAra lAkha pramANa hai // 365 / / 11 isaprakAra yonikA varNana samApta huaA // 15 // narakagatikI utpatti ke kAraNa majjaM pibaMtA pisidaM lasaMtA, jIve haNaMtA migayANurattA / Nimesa-mettaNa' suheNa pAvaM, pAvaMti duSakhaM Nirae aNaMtaM // 366 // prarya :-madya pIte hue, mAMsako abhilASA karate hue, jIvoMkA dhAta karate hue aura mRgayAmeM anurakta hote hue jo manuSya kSaNamAtrake sukhake lie pApa utpanna karate haiM ve narakameM ananta duHkha uThAte haiM // 366 // loha-koha-bhaya-moha-baleNaM je vadati vayaNaM pi asaccaM / teNiraMtara-bhaye uru-dukkhe dAruNammiNirammi par3ate // 367 / / artha :-jo jIva lobha, krodha, bhaya athavA mohake balase asatya vacana bolate haiM, ve nirantara bhaya utpanna karane vAle, mahAn kaSTakAraka aura atyanta bhayAnaka narakameM par3ate haiM / / 367 / chetta Na bhitti vadhivUNa poyaM, paTTAdi ghetta rA dhaNaM hrtaa| aNNehi aNNAprasaehi mUDhA, bhuti dukkhaM girayammi ghore // 36 // 4. da. ka. ja. 3. pipaM, ba. 1. gha. ka, ja. Tha. moheNa / 2. da. suha raNa paavNti| 3. bhyN| 5. da. ba. ka. ja. Tha. asahei / piyaM / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 366-371 artha :-bhItako chedakara arthAt seMdha lagAkara priyajanako mArakara aura paTTAdikako grahaNa karake, dhanakA haraNa karane vAle tathA anya bhI aise hI saikar3oM anyAyoMse, mUrkha loga bhayAnaka narakameM duHkha bhogate haiM 11368 / / lajjAe cattA mayaNeNa masA tAruNNa-rattA paradAra sttaa| rasI-diraNaM mehuNa-mAcaraMtA pArvati dukkhaM Niraesu ghoraM // 366 // prartha :-lajjAse rahita, kAmase unmatta, javAnImeM masta, parastrImeM prAsakta aura rAta-dina maithunakA sevana karane vAle prANI narakoMmeM jAkara ghora duHkha prApta karate haiM // 369 // putte kalate sujaNami mitte je jIvaNatthaM para-paMcaNeNaM / vaDdati tiNNA daviNaM harate te tivya-dukkhe rigarayammi jati // 370 // artha :-putra, strI, svajana aura mitrake jIvanAthaM jo loga dUsaroMko Thagate hue apanI tRSNA bar3hAte haiM tathA parake dhanakA haraNa karate haiM, ve tIvra duHkhako utpanna karane vAle narakameM jAte haiM / / 370 // adhikArAnta maGgalAcaraNa saMsAraNNavamahaNaM tihavaNa-bhandANa 'pemma-suha-jaNaNaM / saMdarisiya-sayalaTTha saMbhavadevaM NamAmi tiviheNa // 371 // evamAiriya-paraMparA-gaya-tiloyapaNattIe NAraya-loya-sarUva-riNarUvaNa-paNNattI NAma || biduno mahAhiyAro samatto // 2 / / artha :-saMsAra samudrakA mathana karane vAle ( bItarAma ), tInoM lokoMke bhavya-janoMko dharma-prema aura sukhake dAyaka ( hitopadezaka ) tathA sampUrNa padArthoke yathArtha svarUpako dikhalAne vAle { sarvajJa ), sambhavanAtha bhagavAnako maiM ( yativRSabha ) mana, bacana aura kAyase namaskAra karatA hUM / / 371 / isaprakAra prAcArya-paramparAgata triloka-prajJaptimeM "nAraka-loka svarUpa nirUpaNa-prajJapti" nAmaka dvitIya mahAdhikAra samApta huA / / 2 / / 1. da. pemamuha / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadio mahAhiyAro maGgalAcaraNa bhavya - jarA mokkha jaNaNaM suNida-deviMda- paNada-paya-kamalaM / Namiya prahiNaMdaNesaM bhAvaraNa- loyaM payemo // 1 // artha :-- bhavya jIvoMko mokSa pradAna karane vAle tathA munIndra ( gaNadhara ) evaM devendroMke dvArA vandanIya caraNa kamalavAle abhinandana svAmIko namaskAra karake bhAvana-lokakA nirUpaNa karatA hUM // 11 bhAvanaloka-nirUpaNa meM caubIsa adhikAroMkA nirdeza bhAvaraNa- NivAsa-khetta' bhavaNa surANaM' viyappa- ciNhANi / bhavaNANaM parisaMsthA iMdAra pamANa - NAbhAI // 2 // dakSiNa-uttara - iMdA pattakkaM tANa bhavaNa- parimANaM / appa - mahaddhiya-majjhima: bhAvaNa- devANa bhavaNavAsaM ca ||3|| bhavaraNaM vedI kUDA jiNaghara pAsAda iMda-bhUdozro / bhavaNAmarANa saMkhA zrAu-pramANaM jahA jogaM // 4 // ussehohi pamANaM guNaThANAdINi ekka samayasmi / upajjaNa- maragANa ya parimANaM taha ya zrAgamaNaM // 5 // bhAvaNaloyassAU-baMdhaNa - pAprogga sammatta gahaNa heka ahivArA 1. 6. ba. ka. pUraNa / 2. va / bhavaraNaM vAsaM / bhAva-bhedA ya / ettha casaM // 6 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 7-6 artha :- bhavanavAsiyoMke 1 nivAsakSetra, 2 bhavanavAsI devoMke bheda 3 cihna 4 bhavanoMkI saMkhyA, 5 indrakA pramANa, 6 indroMke nAma, 7 dakSiNendra aura uttarendra, unameMse pratyekake bhavanoM kA parimANa 9 paddhaka, mahaddhika aura marthyAdbhaka bhavanavAsI devoMke bhavanoMkA vyAsa ( vistAra ), 10 bhavana, 11 vedI, 12 kUTa, 13 jinamandira 14 prAsAda, 15 indroMkI vibhUti, 16 bhavanavAsI devoMkI saMkhyA, 17 yathAyogya AyukA pramANa 18 zarIra kI U~cAIkA pramANa, 16 avadhijJAnake kSetrakA pramAraNa, 20 guraNasthAnAdika, 21 eka samayameM utpanna hone vAloM aura marane vAloMkA pramANa tathA 22 Agamana, 23 bhavanavAsI devoMkI zrAyuke bandhayogya bhAvoMke bheda aura 24 samyaktva grahaNa ke kAraNa, ( isa tIsare mahAdhikArameM ) ye caubIsa adhikAra haiM // 2-6 // bhavanavAsI devoMkA nivAsa-kSetra | raNapaha-puDhacIe kharabhAe bahu-bhAga bhavasurANaM bhavaNAI hoMti vara- rayaNa sohANi // 7 // solasa - sahassa- metto' kharabhAgo paMkabahula bhAgo vi / causIvi-sahassA riMga joyaNa- lakkhaM dube milidA ||8|| 16000 | 84000 / militA 1 lA 11 bhAvaraNa- devAgaM nivAsa - khettaM gadaM // 1 // artha :- ratnaprabhA pRthivIke kharabhAga evaM paMkabahula bhAga meM utkRSTa ratnoMse zobhAyamAna bhavanavAsI devoMke bhavana haiM / khara-bhAga solaha hajAra ( 16000 ) yojana aura paMkabahula bhAga caurAsI hajAra ( 84000 ) yojana pramANa moTA hai tathA ina donoM bhAgoMko moTAI milAkara eka lAkha yojana pramANa hai ||7-8 || bhavanavAsI devoMke nivAsa kSetrakA kathana samApta huA // 1 // bhavanavAsI devoMke bheda surA NAga suvaNNA dInovahi-thaNida-vijju- disa- zraggI / bAukumArA parayA vasa- medA hoMti bhavaNasurA // 6 // || viyappA samattA ||2|| 1. da. ja. Tha. mettA / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 10-12 ] tadina mahAhiyAro | 267 artha :- asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, dvIpakumAra udadhikumAra stanitakumAra, vidyatkumAra, dikkumAra, agnikumAra aura vAyukumAra isaprakAra bhavanavAsI deva dasa prakArake 11211 || vikalpoM kA varNana samApta huA || 2 || bhavanavAsiyoMke cihna cUDAmari-grahi garuDA kari-mayarA vaDhamANa vajja-harI / kalaso turayo mauDe kamaso ciNhANi edANi // 10 // || ciNhA samattA ||3|| artha :- ina devoMke mukuToMmeM kramaza: cUDAmaNi, sarpa, garur3a, hAthI, magara bardhamAna ( svastika ), bacca, siMha, kalaza aura turaMga ye cihna hote haiM ||10|| 11 cihnoMkA varNana samApta huA ||3|| bhavanavAsI devoMkI bhavana saMkhyA caTTI causIdI bAhattara hoMti chassu ThANesu / chAhatari chaNNaudI 'lakkhAriMga bhavaraNavAsi - bhavarANi // 11 // 64 la / 84 la / 72 la / 76 la / 76 la / 76 la / 76 la / 76 la 1 76 la / 66 la / vari' bhavaNANaM ekkasi melidAraNa parimANaM / bAhattari lakkhANi koDIzro sattamettAo // 12 // 77200000 // bhavaraNa saMkhA gadA // 4 // 1. 6. ba. ka. ja. Tha. ekkAriNa / 2. da. ja. evANaM bhavaraNAkkassi / u. edANi bhavAkkassi / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 13-15 artha :-bhavanavAsI deboMke bhavanoMkI saMkhyA kramazaH 64 lAkha, 84 lAkha, 72 lAkha, chaha sthAnoMmeM 76 lAkha aura 96 lAkha hai, ina sabake pramANako ekatra milA denepara sAta karor3a, bahattara lAkha hote haiM / / 11-12 / / vizeSArtha :- asurakumAradevoMke 6400000, nAgakumArake 8400000, suparNakumArake 7200000, dvIpakumArake 7600000, udadhikumArake 7600000, stanitakumArake 7600000, vidya kumArake 7600000, dikkumArake 7600000, agnikumArake 7600000 aura vAyukumAra devoMke 1600000 bhavana haiN| ina dasa kuloMke sarva bhavanoMkA sammilita yoga | 64 lA0 +84 lA0+ 72 lA0 + (76 lA0 x 6)+66 lAkha= ] 77200000 arthAt sAta karor3a, bahattara lAkha hai| / / bhavanoMkI saMkhyAkA kathana samApta huA / / 4 / / bhavanavAsI-devoM meM indra saMkhyA desasu kulesupuha puha do do' idA havaMti NiyameNa / te ekkariMsa 'milidA bIsa virAjaMti bhUdIhi // 13 // / iMda-pamANaM samattaM // 5 / / artha :-bhavanavAsiyoMke dasoM kuloMmeM niyamase pRthaka-pRthak do-do indra hote haiM, ve saba milakara bIsa haiM, jo aneka vibhUtiyoMse zobhAyamAna haiM / / 13 / / // indroMkA pramANa samApta huA / / 5 / / bhavanabAsI-indroMke nAma paDhamo hu camara-NAmo iMdo vairoyaNo ti bidiyo ya / bhUdANaMdo dharaNANaMdo 'veNa ya veNudhArI ya // 14 // puNNa-vasida-jalappaha-jalakatA taha ya ghosa-mahaghosA / hariseNo harikato amidAdI abhivavAhaggisihI // 15 // 1. ba. ka. do ho| 2. 6. ba. ka. ja. Tha. melidaa| 3 da. bhuudohii| 4. da. veNu / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 16-19 ] tadizro mahAhiyAro aggIvAhaNa-raNAmo velaMba-pabhaMjaNAbhihANA ya 1 evaM surapahuvisu kulesu do-do kameraNa devidA / / 16 / / || iMdANaM - NAmAri samattAriNa || 6 || artha :- prathama camara aura dvitIya vairocana nAmaka indra bhUtAnanda aura dharaNAnanda; beNu-veNudhArI; pUrNa vaziSTha; jalaprabha-jalakAnta, ghoSa -mahAghoSa, hariSeNa harikAnta, zramitagatiamitavAhana, agnizikhI agnivAhana tathA velamba aura prabhaMjana nAmaka ye do-do indra kramaza: asurakumArAdi nikAyoM meM hote haiM / / 14- 16 / / 11 indroMke nAmoMkA kathana samApta huA || 6 // dakSiNendroM aura uttarendroMkA vibhAga after- iMvA maro bhUdANaMdo ya veNu-puNNA ya / jalapaha-ghosA hariseNAmidagadI aggisihi-velaMbA ||17|| [ 266 'vairopraNo ya dharaNANaMdo taha 'beNudhArI vasiTThA / jalakaMta- mahAghosA harikaMto zramida- zraggivAhaNayA ||18|| taha ya pahaMjaNa - NAmo uttara-iMdA havaMti vaha eve / praNimAdi-guNehi judA maNi- kuMDala-maMDiya- kabolA // 16 // // dakkhi uttara iMdA gadA ||7|| artha : - camara, bhUtAnanda, veNu, pUrNa, jalaprabha, ghoSa, hariSeNa zramitagati, zragnizikhI aura lamba ye dasa dakSiraNa indra tathA vairocana, dharaNAnanda veNudhArI, vaziSTha, jalakAnta, mahAghoSa, harikAnta, zramitavAhana, agnivAhana aura prabhaMjana nAmaka ye dasa uttara indra haiN| ye sabhI indra praNamAdika RddhiyoMse yukta aura maNimaya kuNDaloMse alaMkRta kapoloMko dhAraNa karane vAle haiM / / 17- 16 / / / / dakSiNa-uttara indroMkA varNana samApta huA ||7|| 1. ba. vairo pro 2. da. ba. ke. ja. Tha. dAra | 3. da. maNimAdiguNe judA, ba. ka. ja. Tha. mAdiguNe juttA | Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 20-21 bhavana-saMkhyA cautIsaM' caudAlaM attosaM havaMti lakkhANi / cAlIsaM chaTThANe tatto paNNAsa-lakkhANi // 20 // tIsaM cAlaM cautIsa chassu ThANesu hoMti chattIsaM / chattAlaM carimammi ya idAeM bhavaraNa-lakkhANi // 21 // 4 8 : / 40 l| 40 la / 40 l| 40 la 40 la / 50 la / 30 la / 40 la / 34 la / 36 la / 36 la / 36 la 36 la / 36 la / 36 la / 46 l| artha :---cauMtIsa lA0, cavAlIsa lA0, ar3atIsa lA0, chaha sthAnoMmeM cAlIsa lAkha, isake Age pacAsa lAkha, tIsa lA0, cAlIsa lA0, cauMtIsa lAkha, chaha sthAnoMmeM chattIsa lAkha aura antameM chayAlIsa lAkha kramaza : dakSiNendra aura uttarendroMke bhavanoMkI saMkhyAkA pramANa hai / / 20-21 / / [ tAlikA agale pRSTha para dekhiye ] 1.da.ka. ja. Tha. ciittiisN| 2.da.ba. ka.ja. 6. chasU biThAe / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 21 ] tadino mahAhiyAro [ 271 bhavanavAsI devoMke kula, cihna, bhavana saM0, indra evaM unakI bhavana saM0 kA vivaraNa kula nAma bhavana-saMkhyA dakSiNendra | uttarendra bhavana-saM0 kra. saM. 1. mara 34 lAkha asurakumAra cUDAmaNi 64 lAkha pakSiNendra uttarendra 2. vairocana 30 lAkha 44 lAkha nAgakumAra 40 lAkha 1. bhUtAnanda 2. dharaNAnanda / 1. veNu 2. veNudhArI 1 pUrNa / 38 lAkha suparNakumAra 14rA 34 lAkha 40 lAkha dvIpakumAra | hAthI | 76 , 2. vaziSTha 36 lAkha 1. jalaprabha 40 lAkha | 5 | udadhikumAra | magara | 76 // 2. jalakAnta 36 lAkha 1. ghoSa 40 lAkha | stanitakumAra | vardhamAna| 76 , 36 lAkha 40 lAkha 36 lAkha [7 / vidyutkumAra / banna / 76 , 2. mahAghoSa 1. hariSeNa 2. harikAnta 1. amitagati 2. amitavAhana 1. agnizikhI / 2. agnivAhana 40 lAkha dikkumAra | siMha | 76 / / 36 lAkha 40 lAkha | | agnikumAra | kalaza | 76 , 36 lAkha 1. velamba 50 lAkha 10 / vAyukumAra | turaga | 66 lAkha 2. prabhaMjana 46 lAkha Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] tiloya paNNattI nivAsa sthAnoMke bheda evaM svarUpa surANa hodi tivihA gaM / bharaNA zanaNa-purANa rayaNa pahAe bhavaNA bIba-samuddANa ubari bhavaNapurA ||22|| daha- sela - kumAdI rammANaM uvari hoMti zrAvAsA jAgAdINa kesi tiya- khilayA bhavAmevakamasurANaM // 23 // [ gAthA : 22-24 || bhavaraNa - vaNNaraNA samatA ||8|| artha :- bhavanavAsI devoMke nivAsa sthAna bhavana, bhavanapura aura prAvAsake bhedase tIna prakAra ke hote haiM / inameMse ratnaprabhA pRthivImeM bhavana, dvIpa samudroMke Upara bhavanapura evaM ramaNIya tAlAba, parvata tathA vRkSAdikake Upara AvAsa haiM / nAgakumArAdikoMmeMse kinhIM ke bhavana, bhavanapura evaM zrAvAsa - rUpa tInoM nivAsa haiM parantu asurakumAroMke kevala eka bhavanarUpa hI nivAsa sthAna hote haiM / / 22-23 / / 11 kA varNana samApta huA ||8|| paddhika, mahaddhaka ra madhyama RddhidhAraka devoMke bhavanoM ke sthAna praSpa-mahaddhiya-majjhima-bhAvaNa devANa hoMti bhavaNANi / duga- bAdAla- sahassA lakkhamadhodho khidIe gaMtUNaM // 24 // / 2000 | 42000 | 100000 / || appamahaddhiya-majjhima bhAvaNa devANa riNavAsa-khettaM samattaM // 9 // artha : apaddhika, mahaddhika evaM madhyama Rddhike dhAraka bhavanavAsI devoMke bhavana kramazaH citrA pRthivIke nIce-nIce do hajAra, bayAlIsa hajAra aura eka lAkha yojana- paryanta jAkara haiM ||24|| vizeSArtha :- citrA pRthivI se 2000 yojana nIce jAkara alpaRddhi dhAraka devoMke 42000 yojana nIce jAkara mahARddhi dhAraka devoMke aura 100000 yojana nIce jAkara madhyama Rddhi dhAraka bhavanavAsI devoMke bhavana haiM / isaprakAra prapaddhika, mahardika evaM madhyama Rddhike dhAraka bhavanavAsI devoMkA nivAsa kSetra samApta huA / / 8 / / 1. da. bhuvaraNa / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadiyo mahAhiyAro bhavanoMkA vistAra Adi evaM unameM nivAsa karane vAle devoMkA pramANasamacaurassA bhavaNA vajjamayA-dAra vajjiyA savve / bahalatta tisaryANi saMkhAsaMkhejja-joyaNA vAse // 25 // saMkhejja-ru va bhavaNesu bhavaNa - devA vasaMti saMkhejjA / saMkhAtIdA vAse pracchaMtI surA asaMkhejjA // 26 // gAyA : 25-26 ] bhavaraNa- sarUvaM samattA // 10 // artha :- bhavanavAsI devoMke ye saba bhavana samacatuSkoNa aura vajramaya dvAroMse zobhAyamAna haiN| inakI U~cAI tInaso yojana evaM vistAra saMkhyAta aura asaMkhyAta yojana pramANa hai / inameMse saMkhyAta yojana vistAra vAle bhavanoM meM saMkhyAta deva rahate haiM tathA zrasaMkhyAta yojana vistAra vAle bhavanoM meM prasaMkhyAta bhavanavAsI deva rahate haiM / / 25-26 / / bhavanoM ke vistArakA kathana samApta huA / / 10 / / bhavana - vediyoM kA sthAna, svarUpa tathA utsedha zrAdi tesu casu disAsu jirA-viTTa - pramANa- joyaNe gaMtA / majjhami divya vedI puha puha beTu di ekkekkA // 27 // [ 273 artha :- jinendra bhagavAn se upadiSTa una bhavanoMkI cAroM dizAoM meM yojana pramANa jAte hue eka-eka divya vedI ( koTa ) pRthak-pRthak una bhavanoMko madhyameM veSTita karatI hai ||27|| be kosA ucchehA bedIraNamakaTTimANa savvANaM / paMca- sayANi daMDA vAso vara - rayaNa - chaNNApaM // 28 // zrathaM :- uttamottama ratnoMse vyApta ( una ) saba prakRtrima vediyoM kI U~cAI do kosa aura vistAra pA~cau dhanuSa pramANa hotA hai ||28|| goura-dAra juvAo uvarimmi jiniMda-geha-sahidAzro / bhavaNa- sura- rakkhidAzro vedozro tAsu sohati // 26 // 1. da. va. ka. ja. Tha. sammattA / 2. da. ba. ka. ja. la. bhavarAsura-tavinadAyo vedI tesu / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] tiloyapatI gAthA : 30-32 artha :- gopuradvAroMse yukta aura uparima bhAga meM jinamandiroMse sahita ve vediyA~ bhavanavAsI devoMse rakSita hotI huI suzobhita hotI haiM ||29|| diyo bAhya sthita canoMkA nirdeza tabbAhire soyaM sattacchada - caMpayAya cUdavaraNA / putrAdisu NANAtaru-cettA ciTThati cetta-tarU sahiyA ||30|| artha : - vediyoMke bAhyabhAgameM caityavRkSoMse sahita aura apane nAnA vRkSoMse yukta, (kramaza:) pUrvAdi dizAoM meM pavitra azoka, saptacchada, campaka aura Amravana sthita haiM ||30|| caityavRkSoM kA varNana cettadda ma-thala-rudaM doNi sayA joyaNANi paNNAsA / cattAro majjhammi ya aMte ko saddhamuccheho // 31 // * 250 1 artha :- caityavRkSoMke sthalakA vistAra doso pacAsa yojana tathA U~cAI madhya meM cAra yojana aura antameM ardhakosa pramANa hai ||31|| chaddo- sU-muha-ruMdA cau-joyaNa- ucchivANi pIThANi / pIThovari bahumajbhe rammA ceti ceta-dumA // 32 // jo 6 / 2 / 4 / 1. uparokta citra prakSepa rUpa hai evaM usameM diyA huA pramANa skela rUpa nahIM hai / 2. da. ba. ka. ja. Tha. ruMdo / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 33-36 ] tadiyo mahAhiyAro [ 275 prarSa:-pIThoMkI bhUmikA vistAra chaha yojana, mukhakA vistAra do yojana aura U~cAI cAra yojana hai, ina pIThoM ke Upara bahumadhyabhAgameM ramaNIya caityavRkSa sthita haiM / // 32 // patteka rukkhANaM 'pravagADhaM kosamekkamuTThi / jodhaga khaMdhucchahI sAhA-dohattaNaM ca cattAri // 33 // ko 1 / jo 1 / 4 / / artha :-pratyeka vRkSakA avagAr3ha eka kosa, skandhakA utsedha eka yojana aura zAkhAoMkI lambAI cAra yojana pramANa kahI gayI hai / // 33 // viviha-vara-rayaNa-sAhA vicitta-kusumovasohidA sacce / maragayamaya-vara-pattA divya-tarU te virAyaMti // 34 // artha :-ve saba divya vRkSa vividha prakArake uttama ratnoMko zAkhAmoMse yukta, vicitra puSpoMse alaMkRta aura marakata maNimaya uttama patroMse vyApta hote hue atizaya zobhAko prApta haiM // 34 // vivihaMkura cecaiyA viviha-phalA viviha-rayaNa-pariNAmA / chattAdI chatta-judA ghaMTA-jAlAdi-ramaNijjA // 35 // prAvi-NihaNeNa hINA puDhavimayA sanna-bhavaNa-cetta-dumA / jIvapatti"-layANaM hoti NimittAriNa te NiyamA' // 36 // artha : vividha prakArake aMkuroMse maNDita aneka prakArake phaloMse yukta, nAnA prakArake ratnoMse nirmita, chatrake Upara chatrase saMyukta, ghaNTA-jAlAdise ramaNIya aura Adi-antase rahita, ve prathivIke pariNAma svarUpa saba bhavanoM ke caityavRkSa niyamase jIvoMkI utpatti aura vinAzake nimitta hote haiM // 35-36 // vizeSArtha :---yahA~ catyavRkSoMko 'niyamase jIvoMkI utpatti aura vinAzakA kAraNa kahA gayA hai !' usakA artha yaha pratIta hotA hai ki-caityavRkSa anAdi-nidhana haiM, ataH kabhI unakA utpatti 1. ba, ka. prvgaaddh| 2. na. ko 1 / jo 4 / 3. da. ja. Tha. primaannaa| 4. 6. ba. ka. ja. Tha. jUdA / 5 da.va. Tha.jIhapati prAyANaM, ka. ja. jIUrapati paapaannN| 6.da.ba.NimAyAmA / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] tiloyapaNAtI [ gAthA : 37-40 yA vinAza nahIM hotA hai, kintu caityavRkSoMke pRthivIkAyika jIvoMkA pRthivIkAyikapanA anAdi-nidhana nahIM hai / arthAt una vRkSoMmeM pRthivIkAyika jIva svayaM janma lete tathA Ayuke anusAra marate rahate haiM, isIlie caityavRkSoMko jIvoMkI utpatti aura vinAzakA kAraNa kahA gayA hai| yahI vivaraNa caturthaadhikArakI gAthA 1608 aura 2156 meM tathA pAMcaveM adhikAra kI gAthA 26 meM paaygaa| caityavRkSoMke mUlameM-sthita jina pratimAe~ cetta-chama mUlesu pattekkaM ghau-disAsu paMceva / ceTThati jiNapaDimA paliyaMka-ThiyA surehi mahaNijjA // 37 / / cau-toraNAhirAmA anu-mahA-paMgatehi sohillA / vara-rayaNa-ripammidehiM mArapatthaMbhehi airammA // 3 // // vedI-vaNNaNA gadA / / 11 / / artha : caityavRkSoM ke mUla meM cAroM dizAoMmeMse pratyeka dizAmeM padmAsanase sthita aura devoMse pujanIya pA~ca-pA~ca jinapratimAyeM virAjamAna haiM, jo cAra toraNoMse ramaNIya, aSTa mahAmaMgala dravyoMse suzobhita aura uttamottama ratnoMse nirmita mAnastambhoMse atizaya zobhAyamAna haiM // 37-38 / / / / isaprakAra vediyoMkA varNana samApta huA // 11 // vediyoMke madhyameM kUToMkA nirUpaNa vevINaM bahumajjhe joyaNa-sayamucichadA mahAkUDA / vettAsaNa-saMThANA rayaNamayA hoMti sanvadA // 36 // artha :-vediyoMke bahugadhya bhAgameM sarvatra ekasau yojana U~ce, vetrAsanake prAkAra aura ratnamaya mahAkUTa sthita haiM // 36 / / tANaM male uri samatado diva-vedono / pubilla-vaidiyANaM sAricche vaNaNaM sanvaM // 40 // artha :-una kUToMke mUlabhAgameM aura Upara cAroM ora divya vediyA~ haiM / ina vediyoMkA sampUrNa varNana pUrvollikhita bediyoM jaisA hI samajhanA cAhie / / 4 / / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 277 gAthA : 41-44 ] tadino mahAhiyAro vedINabhaMtarae vaNa-saMDhA vara-vicitta-taru-NiyarA / pukkhariNohi samaggA tapparado diva-vedIno' // 41 // / / kUr3A gadA // 12 // prarSa :--vediyoMke bhItara uttama evaM vividha prakArake bRkSa-samuha aura vApikAnoM se paripUrNa vana-samUha haiM tathA inake Age divya vediyA~ haiM // 41 // // isaprakAra kUToMkA varNana samApta huaA / / 12 / / kUToMke Upara sthita-jina-bhavanoMkA nirUparaga phUDovari pakkaM jiNavara-bhavaNaM 'havedi ekkekkaM / vara-rayaNa-kaMcaNamayaM vicitta-viSNAsa'-ramaNijjaM // 42 // artha :- pratyeka kuTake Upara uttama ratnoM evaM svarNase nirmita tathA vicitra vinyAsase ramaNIya eka-eka jinabhavana hai // 42 // cau-gourA ti-sAlA vIhi paDi mANathaMbha-Nava-thahA / ghaNa"-dhaya-cetta-khidIyo sanvesu jiNa-Nikedesu // 43 // artha :- saba jinAlayoM meM cAra-cAra gopuroMse saMyukta tIna koTa, pratyeka vIthI meM eka-eka mAnastambha evaM nau stUpa tathA ( koToMke antarAlameM kramaza: ) vana, dhvaja aura caitya-bhUmiyA~ haiM // 43 / / gaMdAdilo ti-mehala ti-pIDha-puSyANi dhamma-vibhavANi / cau-vaNa-majhesu ThidA cetta-tarU tesu sohaMti // 44 // prayaM:-una jinAlayoMmeM cAroM vanoMke madhyameM sthita tIna mekhalAoMse yukta nandAdika bApikAyeM evaM tIna pIThoMse saMyukta dharma-vibhava tathA caityavRkSa zobhAyamAna hote haiM / / 44 / / 1. da. divadevIo / 2. va. huvedi / 3. da. va. ka, vinnnnaannrmrinnj| 4. da. ba. ka. ja. Tha. 5. ba. ka. ja. Tha. rAvadhaya / pri| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] tiloya paNNattI mahAdhvajAoM evaM laghu dhvajAoM kI saMkhyA hari-ri-vasahakhagAhiva' - sihi sasi ravi haMsa pauma cakka dhayA / ekkekama - juda-sayamevakevakaM aTTha-saya khullA / / 45 / / [ gAthA : 45-47 artha :- ( dhvaja bhUmimeM ) siMha, gaja, vRSabha, garur3a, mayUra, candra, sUrya, haMsa, padma aura cakra, ina cihna aMkita pratyeka cihnavAlI ekasau ATha mahAdhvajAe~ aura eka-eka mahAdhvajAke zrAzrita ekasI zrATa kSudra ( choTI ) dhvajAe~ hotI haiM / / 45 / / vizeSArtha :- siMha prAdi 10 cihna haiM prataH 10x108 - 1080 mahAdhvajAe~ / 1080x108 = 116640 choTI dhvajAe~ haiM / jinAlaya meM bana rahA kA vaMdaNabhiseya -NaccaNa-saMgI dAloya-maMDa vehi judA / kINa - gusAra- gihi visAla vara paTTasAleha // 46 // artha :- ( uparyukta jinAlaya ) vandana, abhiSeka, nartana, saMgIta aura Aloka (prekSaNa) maNDapa tathA krIDAgRha, guNanagRha ( svAdhyAyazAlA ) evaM vizAla tathA uttama paTTa (citra) zAlAoMse sahita haiM ||46 || jinamandiroM meM zruta Adi deviyoMkI evaM yakSoMkI mUrtiyoMkA nirUpaNa siridevI- sudadevI-savvANa saNakkumAra- jakkhAraNaM / vANi zraTTa - maMgala devacchaMdabhima jiNa Nikede ||47 || artha :- jinamandiroM meM devacchandake bhItara zrIdevI, zrutadevI tathA sarvAha aura sanatkumAra yakSoMkI mUrtiyA~ evaM aSTa maMgaladravya hote haiM // 47 // 1. da. va. ka. ja Tha khagAvadda | 2. da. caMdaraNa bhiseya 1 3. da. devazaccAriNa, ba. devaccAriNa / ja. u. deva devaccAriNa, ka. meva riMgaccArie / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 48-52 ] tadiyo mahAhiyAro aSTamaMgala dravya bhiMgAra - kalasa dappaNa - ghaya-cAmara chatta- viyaNa-supaiTThA / iya zraTu-maMgala varka pratiparNa // 148 // artha :- bhArI, kalaza, darpaNa, dhvajA, cAmara, chatra, vyajana aura supratiSTha ye ATha maMgala dravya haiM, jo pratyeka ekasau ATha kahe gaye haiM // 48 // jinAlayoMko zobhAkA varNana vippaMta- rayaNa-dIvA jiNa bhavaNA paMca-vaNNa rayaspa-mayA / 'gosIsa - malaya caMdaNa - kAlAgaru-dhUva-gaMdhaDDhA 146 // bhaMbhA-muiMga-maddala- jayaghaMTA - kaMsatAla - tibalIgaM / duhi pahAvINaM saddahiM picca halabolA // / 50 / / artha :-- dedIpyamAna ratnadIpakoMse yukta ve jinabhavana pA~ca varNake ratnoMse nirmita gozIrSa, malayacandana, kAlAgaru aura dhUpakI gaMdhase vyApta tathA bhambhA, mRdaMga, mala, jayaghaMTA, kAMsyatAla, tivalI, dundubhi evaM paTahAdikake zabdoMse nitya hI zabdAyamAna rahate haiM / / 46 5011 nAgayakSa yugaloMse yukta jinapratimAe~ siMhAsanAdi sahidA cAmara karaNAgajakkhamihuNa-judA / jANAviha rAmayA jiNa-parimA / / 51 // tesu bhavaNe [ 279 artha :-- una bhavanoM meM sihAsanAdikase sahita, hAthameM caivara lie hue nAgayakSa yugalase yukta tathA nAnA prakArake ratnoMse nirmita jinapratimAyeM haiM ||11|| jinabhavanoM kI saMkhyA bAhatari lakkhAfraMga koDIo satta jiNa NigeNa / prAdi- higujbhiANi bhavaNa- samAI virAjati // 52 // 77200000 / 1. ba. siyaM / 2. da. ba. ka. ja. Tha. gosIra / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 / tiloyapaNNattI [ gAthA : 53-56 artha :-Adi-antase rahita (anAdinidhana ) ve jinabhavana, bhavanavAsI devoMke bhavanoMko saMkhyA pramANa sAta karoDa, bahattara lAkha, suzobhita hote haiM // 52 // 77200000 jinabhavana haiN| bhavanabAsI-deva, jinendrako hI pUjate haiM sammatta-rayaNa-juttA Ninbhara-bhattIe NiccamaccaMti / kammakkhavaNa-NimittaM devA jiNaNAha-paDimAno // 53 // kuladevA idi maNNiya aNNehi bohiyA bahupayAraM / micchAiTThI NiccaM pUrjati jiNida-paDimAno // 54 / / // jiNabhavaNA gadA / / 13 / / artha :-samyagdarzanarUpI ratnase yukta deva to karmakSayake nimitta nitya hI atyadhika bhaktise jinendra-pratimAnoMkI pUjA karate haiM, kintu samyagdRSTi devoMse sambodhita kiye gaye mithyAdRSTi deva bhI kuladevatA mAnakara jinendra-pratimAoMkI nitya hI nAnA prakArase pUjA karate haiM ! 53-54|| // jinabhavanoMkA varNana samApta humA / / 13 / / kUToMke cAroM pora sthita bhavanavAsI-devoMke prAsAdoMkA nirUpaNa kuDANa 'samaMtAdo pAsAdA hoMti bhavaNa-devANaM / 'NANAviha-viNNAsA vara-kaMcaNa -rayaNa-NiyaramayA // 55 // artha :-kUToMke cAroM ora nAnAprakArakI racanApoMse yukta aura uttama svarNa evaM ratnasamUhase nirmita bhavanavAsI devoMke prAsAda haiM // 55 / / sattaTTha-Nava-basAdiya-vicitta-bhUmIhi bhUsivA santhe / laMbaMta-rayaNa-mAlA vippaMta-maNippavIva-kaMThillA // 56 / / 1. da. ba, ka. ja. smttaado| 2. da. ba. paasaayo| 3, da, ba. ka. ja. Tha. pANA viviviNAsaM / 4. ba. kaMcaNariNayara / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 57-61 ] tadino mahAhiyAro [ 281 jammAbhiseya-bhUsaNa-mehuNa-aolagga'-maMta sAlAhi / vividhAhiM' ramaNijjA maNi-toraNa-sudara-duvArA // 7 // *saamnnnn-gbbh-kdlii-cittaasnn-nnaalyaavi-gih-juttaa| kaMcaNa-pAyAra-judA visAla-balahI virAjamANA ya // 5 // dhucyata-ya-baDAyA pokkharaNI-vAvi-kava-vaNa-sahivA' / dhUva-ghaDehi sujuTThA NANAvara-matta-dhAraNopedA // 56 / / maNahara-jAla-kavADA jANAviha-sAlabhaMjikA-bahulA / Adi-NihaNeNa hoNA ki bahuNA te NiruvamA NeyA // 60 // ma :-saba bhAna nArakara, nau, damA ityAhika vicitra bhUmiyoMse vibhUSita; lambAyamAna ratnamAlAnoMse sahita; camakate hue maNimaya dIpakoMse suzobhita ; janmazAlA, abhiSekazAlA, bhUSaNazAlA, maithunazAlA, polagazAlA ( paricaryAgRha ) aura maMtrazAlA, ina vividha prakArakI zAlAoMse ramaNIka; maNimaya toraNoMse sundara dvAroM vAle ; sAmAnyagRha, garbhagRha, kadalIgRha, citragRha, prAsanagRha, nAdagRha aura latAgRha ityAdi gRha-vizeSoMse sahita; svarNamaya prAkArase saMyukta vizAla chajjoMse virAjamAna; phaharAtI huI dhvajA-patAkAnoMse sahita; puSkariNI, vApI, kUpa aura vanoMse saMyukta; dhUpaghaToMse yukta aneka uttama mattavAraNoM (chajjoM) se saMyukta ; manohara gavAkSa aura kapAToMse suzobhita; nAnAprakArako puttalikAoM sahita aura Adi-antase hIna ( anAdinidhana ) haiM / bahuta kahanese kyA ? ye saba prAsAda upamAse rahita ( anupama ) haiM, aisA jAnanA cAhie // 56-60 / / cara-pAsANi tesu vicitta-rUvANi AsapANi ca / vara-rayaNa-viraidAriNa sayaNANi havaMti dinvANi // 61 / / ||paasaadaa gadA / / 14 // artha :-una bhavanoMke cAroM pArzvabhAgoMmeM vicitra rUpavAle Asana aura uttama ratnoMse racita divya zayyAyeM sthita haiM // 61 / / / / prAsAdoMkA kathana samApta humA / / 14 / / 3. da. ba.ka, ja. Tha. vidilAhi / 1. da. prolaMga, ba. ka. ulg| 2. da. ba. ka. ja. 3. saalaai| 4. ba. ka. sAmeNa / 5. ba. kuudd| 6 da. ba. kra. ja. 3. saMthaI / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 62-68 pratyeka indrake parivAra-deva-deviyoMkA nirUpaNa ekkekkassi iMde parivAra-surA havaMti 'dasa bhedA / paDiiMdA tettIsattidasA sAmANiyA-disAiMvA / / 62 // taNurakkhA tipparisA sattANIyA pinnnnbhiyogaa| vidhiliyA hami samatomagiyA iMTa-pArivArA / / 63 // artha :-pratIndra, vAyastriza, sAmAnika, dizAindra (lokapAla), tanurakSaka, tIna pAriSada, sAta-anIka, prakIrNaka, prAbhiyogya aura kilviSika, ye dasa, pratyeka indra ke parivAra deva hote haiN| isaprakAra kramazaH indrake parivAra deva kahe gaye haiM // 62-63 / / / iMdA rAya-saricchA juvarAya-samA havaMti paDiiMvA / putta-NihA tettIsattivasA sAmArigayA kalattaM vA // 65 // artha :-indra rAjA sadRza, pratIndra yuvarAja sadRza, trAstriza deva putra sadRza aura sAmAnika deva kalatra tulya hote haiM / / 65 / / cattAri loyapAlA 'sAricchA hoMti taMtavAlAeM / taNurakkhAraNa samANA sarIra-rakkhA surA sance // 66 // prarya :-cAroM lokapAla tantrapAloMke samAna aura saba tanurakSaka deva rAjAke aMga-rakSakake / samAna hote haiM // 66 // bAhira-majjhanbhaMtara taMDaya-sarisA havaMti tipprisaa| seNovamA araNIyA padaNNayA purajaNa-saricchA // 67 // prarpa :-rAjAkI vAhya, madhya aura abhyantara samitike sadRza devoMmeM bhI tIna prakArako pariSad hotI hai / anIka deva senA tulya aura prakIrNaka deva purajana sadRza hote haiM // 67! parivAra-samANA te abhiyoga-surA havaMti" kidibsiyaa| pANIyamANadhArI' devANivassa gAvavyaM // 6 // - 1. ka. daha / 2, da. ba. ka. ja. Tha. saavNtaa| 3 da. sasarIraM, va. sarIraM baa| 4. da. huvaMti / 5. da. huvaMti / 6. ba. mANAdhIro / ka. ja. sa. maannudhaarii| Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 69-73 ] tadino mahAhiyAro [ 283 artha :-ve Abhiyogya jAti ke deva dAsa sadRza tathA kilbiSika deva caNDAlako upamAko dhAraNa karane vAle haiM / isaprakAra devoMke indrakA parivAra jAnanA cAhie // 6 // iMda-samA paDiiMdA tettIsa-surA havaMti tettIsaM / camarAdI-iMdANaM puha puha sAmANiyA ime devA // 66 // artha :-pratIndra, indra pramANa aura trAstriza deva tetIsa hote haiN| camara-vairocanAdi indroMke sAmAnika devoMkA pramANa pRthak-pRthak isaprakAra hai // 66 / / causaTThi sahassANi saTThI chappaNNa camara-tidayammi / paNNAsa sahassANi pattekkaM hoti sesesu // 70 // 64000 / 60000 / 56000 / sese 17 / 50000 artha :-camarAdika tIna indroMke sAmAnika deva kramazaH cauMsaTha hajAra, sATha hajAra aura chappana hajAra hote haiM, isake prAge zeSa sattaraha indroMmeMse pratyekake pacAsa hajAra pramANa sAmAnika deva hote haiM / / 7 / / pattekka-iMdayANaM somo yama-varuNa-dharaNada-gAmA ya / puvAdi-loyapAlA 'havaMti cattAri cattAri // 71 // martha :-pratyeka indra ke pUrvAdika dizAnoMke ( rakSaka ) kramaza: soma, yama, varuNa evaM dhanada ( kudhera ) nAmaka cAra-cAra lokapAla hote haiM / / 71 / / chappaNNa-sahassAhiya-be-lakkhA hoti camara-taNurakkhA / cAlIsa-sahassAhiya-lakkha-dugaM bidiya-iMdammi // 72 // 256000 ! 240000 / cauvIsa-sahassAhiya-lakkha-bugaM tadiya-iMva-taNurakkhA / sesesupattekkaM NAdacyA doSiNa lakkhANi // 73 // 224000 / sese 17 / 200000 / 1. da. huvNti| 2. ba tadiyataraNa / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] tiloyapampattI [ gAthA : 74-76 artha :--camarendra ke tanurakSaka deva do lAkha, chappana hajAra aura dvitIya (vairocana ) indrake do lAkha, cAlIsa hajAra hote haiM / tRtIya ( bhUtAnanda ) indrake tanurakSaka do lAkha, caubIsa hajAra tathA zeSameMse pratyekake do-do lAkha pramANa tanurakSaka deva jAnane cAhie / / 72-73 / / pravIsaM chavvIsaM chacca sahassANi camara-tidayammi / Adima-parisAe' surA sese pasekka-cau-sahassANi // 7 // 28000 / 26000 / 6000 / sese 17 / 4000 / prarya :-camarAdika tIna indroMke Adima pAriSada deva kramazaH aTThAIsa hajAra, chabbIsa hajAra aura chaha hajAra pramANa tathA zeSa . indroMmeMse pratyekake cAra-cAra hajAra pramANa hote haiM / / 74 / / tIsaM aTThAvIsaM aTTha sahassANi camara-tidayammi / majjhima-parisAe surA sesesu chassahassANi // 7 // 30000 / 28000 / 8000 / sese 17 / 6000 / artha :-camarAdika tIna indroMke madhyama pAriSada deva zramazaH tIsa hajAra, aTThAIsa hajAra aura sATha hajAra tathA zeSa indroM se pratyekake chaha-chaha hajAra pramANa hote haiM / / 7 / / battIsaM tIsaM dasa hoti sahassANi camara-tidayammi / bAhira parisAe surA aTTa sahassANi sesesu // 76 / / 32000 / 30000 / 10.000 / sese 17 / 8000 / artha :-- camarAdika tIna indroMke kramazaH battIsa hajAra, tIsa hajAra aura dasa hajAra tathA zeSa indroM meM se pratyekake pATha-pATha hajAra pramANa bAhya pAriSada deva hote haiM // 76 // [bhavanavAsI-indroMke parivAra-devoMkI saMkhyAkI tAlikA agale pRSTha para dekhiye] - -... 1. ka.ja. parisAraNa / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 76 ] kra0 sa0 1 2 3 4 Qi 6 7 8 9 10 11 12 1.3 4 15 16 17 15 16 20 indroMke nAma camara vairocana bhUtAnanda dharaNAnanda beNu veNudhArI pUrNa baziSTa jalaprabha jalakAnta ghoSa mahAghoSa haripeNa harikAnta amitagati amitavAhana agnizikhI agnivAhana lamba prabhaMjana pratIndra 1 1 1 1 1 ? 33 1 33 1 33 1 33 33 33 33 tadiyo mahAhiyAro bhavanavAsI indroMke parivAra devoMkI saMkhyA 1 1 trAya striza 1 1 1 33. 1 33 1 33 1 33 1 33 33 33 33 33 33 sAmAnika deva tanurakSaka 33 64000 4 | 256000 | 28000 33. 60000 4 240000 16000 56000 4 224000 6000 50000 4 200000 4000 50000 4 200000 4000 50000 4 200000 4000 21 11 23 18 tsuma " JB 23 Jt 13 17 11 lokapAla 13 4 4 4 ma 4 4 4 4 * 4 4 4 4 4 37 73 13 27 33 32 "} 27 " " " pAriSada Adi | madhya 21 27 12 21 7 " 5 " " " 18 23 "1 37 12 30000 32000 28000 30000 8000 10000 6000 6000 6000 " If St J 23 ." " + " 11 gf 31 [ 285. 21 bAhya 5000 8000 8000 21 " " " 33 " " " 13 " " 71 " 21 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilIyapaNNattI [ gAthA : 77-76 anIkadevoMkA varNana sattANIyA hoMti hu patteSaka satta satta kakkha-judA / paDhamA sasamANa-samA tadguNA carama-kakkhaMtaM // 77 / / artha:-sAta anIkoMmeM se pratyeka anIka sAta-sAta kakSAoMse yukta hotI haiN| unameMse prathama kakSAkA pramANa apane-apane sAmAnika devoMke barAbara tathA isake prAge antima kakSAtaka uttarottara prathama kakSAse dUnA-dUnA pramANa hotA gayA hai / / 77 / / vizeSArtha :-eka eka indrake pAsa sAta-sAta anIka ( senA yA phauja ) hotI haiN| pratyeka anIkakI sAta-sAta kakSAeM hotI haiM / prathama kakSAmeM anIka devoMkA pramANa apane apane sAmAnika devoMkI saMkhyA sadRza, pazcAt dUnA-dUnA hotA jAtA hai / asurammi mahisa-turagA raha-kariNo' taha padAti-gaMdhadhvo / NaccaNayA edANaM mahattarA chammahattarI ekkA // 7 // artha :-asurakumAroMmeM mahiSa, ghoDA, ratha, hAthI, pAdacArI, gandharva aura nartakI, ye sAta anIkeM hotI haiM / inake chaha mahattara (pradhAna deva) aura eka mahattarI ( pradhAna devI ) hotI haiM // 78 / / NAvA garaDa-gaiMdA mayaruvA khaggi-soha-sidhikassA / NAgAdINaM paDhamANIyA bidiyAna asuraM vA / / 7 / / artha :-nAgakumArAdikoMke kramaza: nAva, garuDa, gajendra, magara, U~Ta, gaiMDA (khaDgI), siMha, zivikA aura azva, ye prathama anIka hotI haiM, zeSa dvitIyAdi anIkeM asurakumAroMke hI sadRza hotI haiM // 7 // vizeSArtha :-dasoM bhavanavAsI devoMmeM isaprakAra anIkeM hotI haiM1. asurakumAra-mahiSa, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartakI / 2. nAgakumAra-nAva, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartako / 3. suparNakumAra-garuDa, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva pora ntNkii| 1. ba. rhkrnno| 2 da.ja. u. snagga / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadizro mahAhiyAro 4. dvIpakumAra - hAthI, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartakI 1 5. udadhikumAra - magara, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva zraura nartakI / 6. vidyanukumAra - U~Ta, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartakI / 7. stanitakumAra - gaMDA, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartakI / 8. dikkumAra siMha, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandha aura nartakI / 6. agnikumAra - zivikA, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandharva aura nartakI / 10. vAyukumAra - azva, ghor3A, ratha, hAthI, payAde, gandhavaM aura nartakI / gAthA : 80-81 ] gaccha same guNayAre paropparaM guNiya rUtra-parihINe' / ekkoNa-guNa-vihate guNive vayaNeNa guNa-gaNivaM // 80 // artha :- gacchake barAbara guNakArako paraspara guNA karake prApta guNanaphalameMse eka kama karake zeSa meM eka kama guNakArakA bhAga denepara jo labdha zrAve usako mukhase guNA karanepara guraNasaMkalita dhanakA pramANa bhAtA hai ||80|| [ 287 vizeSArtha : sthAnoMke pramANako pada aura pratyeka sthAnapara jitanekA guNA kiyA jAtA hai use guNakAra kahate haiM / yahA~ padakA pramANa 7, guNakAra ( pratyeka kakSAkA pramANa dugunA dugunA hai ataH guNakArakA pramANa ) do aura mukha 64000 hai / udAharaNa - pada barAbara guNakAroMkA paraspara guNA karanepara (242x2x2424242) arthAt 120 phala prApta huA, isameMse 1 ghaTAkara eka kama guNakAra ( 2 - 1 == 1 ) kA bhAga denepara ( 128 - 1127/1 ) = 167 labdha prApta huA / isakA mukhase guNA karanepara (64000x127 ) arthAt 8128000 guNasaMkalita dhana prApta hotA hai / ekkAsI lakkhA praDavIsa - sahassa- saMjudA camare / hoMti hu mahisAsapIyA puha puha turayAdiyA vi tammettA // 81 // 8125000 / 1. ba. da. ka. ja. Tha. pariharaNo / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288] tilotta [ gAthA : 82-85 artha :- camarendrake ikyAsI lAkha, praTThAIsa hajAra mahiSa senA tathA pRthak-pRthak ho hote hai turagAdika bhI tiTThANe suSNANi chaSNava- zrau chkka paMca-aMka- kame sattANIyA milidA NAdavvA khamara-i dahi // 82 // 56896000 / artha :- tIna sthAnoM meM zUnya, chaha, nau, ATha, chaha aura pA~ca aMka svarUpa kramazaH camarendrakI sAtoM zranIkoM kA sammilita pramANa jAnanA cAhie ||2|| vizeSArtha :- gAthA 80 ke vizeSArtha meM prApta hue guNasaMkalita dhanako 7 se guNita karane para ( 8128000 x 7 = ) pA~ca karor3a, ar3asaTha lAkha, chyAnabe hajAra ( 46896000) sAtoM koMkA sammilita dhana prApta ho jAtA hai / yaha amarendrako anIkoM kA sammilita dhana hai / chAhacari lakkhANi vIsa-sahassANi hoMti mahisANaM / vayAmi iMde puha puha turayAdiNo vi tammettA // 83 // 7620000 / arthaH - vairocana indrake chihattara lAkha bIsa hajAra mahiSa aura pRthak-pRthak turagAdika bhI itane hI haiM ||3|| cau-ThANesu suNNA cau tiya tiya paMca-aMka mANAe / vairopaNassa milidA sattANIyA ime hoMti // 84 // / 53340000 artha :- cAra sthAnoM meM zUnya, cAra, tIna tIna aura pAMca, ina aMkoMke kramazaH milAnepara jo saMkhyA ho, itane mAtra vairocana indrake milakara ye sAta zranIkeM hotI hai // 84 // ekkattari lakkhANi NAvAmro hoti bArasa sahastA / bhUdAraNaMbe puha puha 'turaga - "pahUdINi tammeA // 85 // 7112000 1 ba. uraga / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 66.86 ] tadiyo mahAhiyAro [ 286 artha :-bhUtAnandake ikahattara lAkha, bAraha hajAra nAva aura pRthak-pRthak turagAdika bhI itane hI hote haiM / / 8 / / ti-TANe suSaNAriNa cuk-add'-stt-nnv-vukk-kme| sattAraNIyA milide bhUdANaMdassa NAdavyA // 6 // 49784000 artha : tIna sthAnoM meM zunya cAra, pATha, sAta nau aura cAra ina aMkoMko trAmazaH milAkara bhUtAnanda indrakI sAta anIkeM jAnanI cAhie / arthAt bhUtAnandako sAtoM anIke cAra karor3a sattAnabai lAkha caurAsI hajAra pramANa haiM / / 86 / / tesaTTho lakkhAi paNNAsa sahassayANi pattekkaM / sesesa idesu paThamANIyANa parimANA // 7 // artha :- zeSa sattaraha indroM se pratyekake prathama anIkakA pramANa tiresaTha lAkha pacAsa hajAra pramANa hai / / 7 / / 'cau-ThANesusuNNA paMca ya tiDhANae caukkANi / aMka-kame sesANaM sattANIyAraNa parimAraNaM // 8 // 44450000 / artha :-cAra sthAnoM meM zUnya, pA~ca aura tIna sthAnoMmeM cAra isa aMka kabhase yaha zeSa indroMmeMse pratyekako sAta anIkoMkA pramAraNa hotA hai / / 8 / / hoMti payaNNaya-pahudI jettiyamettA ya sayala-i desu / tapparimANa-parUvaNa"-upaeso patthi kAla-vasA // 6 // / artha :---sampUrNa indroMmeM jitane prakIrNaka prAdika deva haiM, kAlake vazase unake pramANa ke prarUpaNakA upadeza nahIM hai / / 8 / / 1. ba. aTusatta / 2. da. sttaarnniimaa| 3.2. cvtttthaannesu| 4. da. ba. ka. ja. cha. sattANIyANi / 5. dai.ba, gruunnaa| Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAka 1 3 4-20 indroMke nAma camarendra vairocana bhUtAnanda bhavanavAsI indroMke anIka devoMkA pramANa gAthA 81-66 zeSa 17 meMse pratyeka indrake prathama kakSAkA nAma prathama kakSAkA pramANa x kakSAe~ 7 = mahiSa 17 nAva garur3a, gaja magara Adi 8128000X 7620000X 7112000 pratyekake 6350000 X 19 = 7 7 = 6. = sAtoM anIkoM kA sammilita pramANA 56866000 53340000 46784000 pratyeka indrake 44450000 prakIrAMka senAkA prabhAraNa kAla-vaza upadezakA prabhAva / 260 ] tiloyapattI gAmA: 8.9 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 60-63 ] tadizro mahAhiyAro bhavanavAsinIdeviyoMkA nirUpaNa kiNhA rayaNa-sumedhA devI - NAmA sukaMTha - zrabhihAraNA / Niruvama-rUva-dharAmro camare paMcagga-mahisIzrI ||20|| artha :- camarendra ke kRSNA, ratnA, sumedhA devI aura sukaMThA nAmakI anupama rUpako dhAraNa karanevAlI pA~ca agramahiSiyoM haiM // 10 // mahisIpa samaM sahasyANi hoti pattekkaM / parivArA devIthro cAla- sahassANi saMmilidA // 1 // 8000 | 40000 | artha :- deviyoM meM se pratyekake apane sAtha ATha hajAra parivAra deviyA~ hotI haiN| isaprakAra milakara saba parivAra deviyA~ cAlIsa hajAra pramANa hotI haiM // 61 // camaraggima-mahisINaM zraTTha-sahassA vikubvaNA saMti / pattakkaM zrappa-samaM Niruvama- lAvaNNa-rUhi // 62 // [ 291 artha :-- camarendrakI zragra-mahiSiyoMmeMse pratyeka apane ( mUla zarIrake ) sAtha, anupama rUpa-lAvaNya se yukta zrATha hajAra pramANa vikriyAnirmita rUpoMko dhAraNa kara sakatI haiM ||2|| solasa - saharasamettA varulahiyAo havaMti camarassa / chappaNNa- sahassANi saMmilide savva - devI 16000 | 56000 / / 63 // artha :- camarendra ke solaha hajAra pramANa vallabhA deviyAM hotI haiN| isaprakAra camarendrakI pA~coM pragra-deviyoMkI parivAra deviyoM aura vallabhA deviyoMko milAkara, sarva deviyA~ chappana hajAra hotI haiM ||13|| Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] tiloya paNNattI paumA pauma sirIzrI kaNayasiro karaNayamAla-mahapaumA / agga- mahisIu bidie vivikariyA pahuvi pukhaM va' // 64 // artha :- dvitIya (vairocana ) indra ke padmA padmazrI, kanakazrI kanakamAlA aura mahApadmA, ye pA~ca agra deviyA~ hotI haiM, inake vikriyA zrAdikA pramANa pUrva ( prathama indra) ke sadRza hI jAnanA cAhie / / 64 / / paNa agga - mahisiyAo pattaM kkaM ballahA dasa sahastA / NAgidANaM hoMti hu vivikariyappahRdi puruSaM va // 65 // [ gAthA : 64-67 5 | 10000 40000 | 50000 / artha :- nAgendra ( bhUtAnanda aura dharaNAnanda ) meMse pratyekakI pAMca agra deviyA~ zrora dasa hajAra vallabhAe~ hotI haiN| zeSa vikriyA AdikA pramANa pUrvavat hI hai ||25|| cattAri sahassA riMga yallahiyAtrI havaMti garuDadANaM sesaM punvaM piva ettha 54000 | 40000 | 44000 patta vakaM / vaktavyaM // 66 // artha :--garuDendroMmeMse pratyekakI cAra hajAra vallabhAyeM hotI haiM / yahA~ para zeSa kathana pUrvake sadRza hI samajhanA cAhie ||36|| sesAraNaM iMdAraNaM patakkaM paMca pragNa mahisIoo / edesu chassahassA sa-samaM parivAra devI // 67 // 1. da. vA / kra. ja. Tha. ca / 2. da. vAka. ca 5 / 6000 | 30000 / artha :-- zeSa indroMmeMse pratyekake pAMca agra deviyAM aura unameMse pratyekake apane (mUla zarIra ) ko sammilita kara chaha hajAra parivAra deviyA~ hotI haiM / / 67 // 3. da. va. grurNgdaarnn| ja. da. gANaM Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadiyo mahAhiyAro 'dIviMda-hudINaM vevINaM varavijaSyaNA' saMti cha-sahassANi ca samaM pattavakaM viviha-rUvehi ||18|| gAthA : 68-66 ] artha :- dvIpendrAdikoM ko deviyoMmeMse pratyekake mUlazarIra ke sAtha vividha prakAra ke rUpoMse chaha hajAra pramANa uttama vikriyA hotI hai | 263 puha puha sesiMdANaM vallahiyA hoMti do sahastAri / battIsa - sahassANi saMmilide 2000 / 32000 | artha :- zeSa indroMke pRthak-pRthak do hajAra vallabhA deviyA~ hotI haiM inheM milA denepara pratyeka indrake saba deviyAM battIsa hajAra pramANa hotI haiM // 66 // sayyadevI 118211 [ bhavanavAsI indroMkI deviyoMke pramANa kI tAlikA pRSTha 294 para dekhiye ] 1. ca. ba. ka. ja. Tha. deviMda 2. da. varavizvA ba. bAra vivavaraNA / ja. da. vAra tivvaNA / ka. vAra dikuSvaNA / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 [ bhavanavAsI indroMkI deviyoM kA pramAraNa gAthA 60-66 kramAMka | mUla zarIra / / kula indroMke nAma / indroMke nAma | agradeviyA~ >> agradevi parivAradeviyA~ vallabhAdeviyA~ sarvayoga / sahita vikriyA camara 8000 - 40000 + 56000 8000 asura ku0 vairocana / 5x 8000 = 40000 + |16000 - 56000 8000 5x = 8000 = 40000 +|10000= 50000 2. / nAga kru0 / bhUtAnanda / dharaNAnaMda 5x 8000 - 40000 +|10000=| 8000 tiloyapaNyAttI 40000 +4000 =|44000 3. | suparNa kucha veNu / veNudhArI 5x 8000 = |40000 +4000 - 44000 5000 zeSa 4. | dvopakumAra prAdi zeSa |30000 + 2000 - 32000 | 6000 (prayaMka ko) (pratyekakI) OM : this ] Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 265 gAthA : 100-104 ] tadio mahAhiyAro paDiiMdAvi-cauNhaM vallahiyANaM taheva devINaM / savvaM viunvaraNAdi Niya-riNaya-iyANa sAricchaM // 10 // martha :--pratIndra, trAstriza, sAmAnika aura lokapAla, ina cAroMkI ballabhAeM tathA ina deviyoMkI sampUrNa vikriyA Adi apane-apane indroMke sadRza hI hotI haiM / / 100 / sayyesu iMdesu tagurakkha-sarANa hoMti devIzro / pasaka saya-bhattA nizcama-lAMba-lIlAmo // 101 / / 100 martha :-saba indroMmeM pratyeka tanurakSaka devako anupama-lAvaNya lIlAko dhArarA karane vAlI sau deviyA~ hotI haiM // 10111 aDhAijja-sayANi devImo duve sayA divar3ada-sayaM / prAvima-majjhima bAhira-parisAsu hoMti camarassa // 102 / / 250 / 200 / 15 / artha :-camarendra ke prAdima, madhyama aura bAhya pAriSada devoMke kramazaH DhAIsau, dosau evaM Der3hasau deviyA~ hotI haiM // 102 / / devImo tiNNi sayA aDDhAijjaM sayANi du-sayAriNa / pAdima-majjhima bAhira-parisAsu hA~ti bidiya-iMbassa / / 103 // __300 / 250 / 200 / artha :-dvitIya indrake Adima, madhyama aura bAhya pAriSada devoMke kramazaH tInasI, DhAIsI evaM dosI deviyA~ hotI haiM // 103 / / voNi sayA devIpro saTThI-ghAlAdiritta' ekka-sayaM / jAgidANaM abhitarAdi-ti-parisa-vevasu // 10 // 200 / 160 / 140 / 1. da.ba. cAlAdiratta / 2. da. ba. ka. ja. Tha. tipparisadevIsa / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 105 - 108 artha :- nAgendroMke abhyantarAdika tInoM prakArake pAriSada devoMmeM kramaza: dosI, ekso sATha aura eksau cAlIsa deviyAM hotI haiM / 1104 / / saTTI judamevaka-sayaM cAlIsa judaM ca vIsa ambhahiyaM / refsari zrabhaMtarAdi-ti-parisa- devI 160 / 140 / 120 / artha :- garuDendroM ke abhyantarAdika tInoM pAriSada devoMke kramaza: eksau sATha eksau cAlIsa aura ekasI bIsa deviyA~ hotI haiM // 105 // cAlutaramekkasaya bIsanbhahiyaM sayaM ca kevalayaM / sesidANaM' zrAdima-parisa-ppahUdIsu devIo // 106 // // 105 // 140 | 120 | 100 artha :- zeSa indroM ke Adima pAriSadAdika devoMmeM kramaza: eka sau cAlIsa ekasau bIsa aura kevala sau deviyAM hotI haiM / / 106 // / udahi pahudi kulesu idAraNaM doSa- iMda-sarisAo / zrAdima-majjhima- bAhira parisattivayassa devIzrI // 107 // 140 / 120 / 100 artha : - udadhikumAra paryaMta kuloMmeM dvIpendrake sadRza 140, 120 aura 100 deviyA~ kramazaH Adi, madhya aura bAhya pAriSAdika indroMkI hotI haiM ||107 || zrasurAdi-dasa- kulesu havaMti paNNAsA devIyo sayaM ca devoMke sI deviyA~ hotI hai // 105 // / 50 / 100 | artha :- zrasurAdika dasa kuloM meM senA suroMmeMse pratyekake utkRSTata: pacAsa aura mahattara 1. ba. ba. ka. ja. 5. devidAsa seNA - surANa patsevakaM / paro mahattara - surANaM // 108 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula nAma asura ku0 nAga ku0 suparNa ku dvIpakumAra Adi zeSa bhavanavAsI indroMke parivAra devoMkI deviyoMkA pramANa indra-nAma camarendra vairocana bhUtAnanda gharaNAnanda veNu beNuvArI zeSa sarva indra sva- indravat sva- indravan sva- indravan stra-indravat 100 100 100 wwd 100 100 gAthA - 100 108 pAriSada zrAdi 250 300 200 200 160 160 madhya 200 250 160 160 140 140 bAhya 150 200 14. 140 120 120 100 140 120 100 (pratyeka ) (pratyeka ) (pratyeka ) ( pratyeka ) kA kI kI senA- sura mahattara J22 2013: !! 50 100 32 50 100 32 50 100 32 50 100 32 50 [100 32 50 100 32 50:100 / 32 gAthA : 108 ] tadizro mahAhiyAro [ 267 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 968 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 106-112 jiNa-viTTha-pamANAo' hoti paiNNaya-tiyassa deviiyo| savva-Ni giTTha-surANaM, piyAo battIsa patta SakaM // 10 // / 32 / artha :-prakIrNaka, prAbhiyogya aura kilbiSika, ina tIna devoMkI deviyA~ jinendradeva dvArA kahe gaye pramANa svarUpa hotI haiM / sampUrNa nikRSTa devoMke bhI pratyekake battIsa-battIsa priyA ( deviyA~) hotI haiM / / 106 // apradhAna parivAra deboMkA pramANa edai savve devA devidANaM phaann-privaaraa| aNNe vi appahANA saMkhAtIdA virAjati // 110 // prartha :- ye saba uparyukta deva indroMke pradhAna parivAra svarUpa hote haiN| inake atirikta anya aura bhI asaMkhyAta apradhAna parivAra suzobhita hote haiM / / 110 // bhavanabAsI devoMkA AhAra aura usakA kAla pramANa ida-paDida-ppahudI taha vIo maraNa pAhAraM / amayamaya-maisiddhi saMgeNhate NiruvamAraNaM // 111 // artha : indra-pratIndrAdika tathA inakI deviyA~ ati-snigdha aura anupama amRtamaya pAhArako manase grahaNa karatI haiM // 111 / / 'camara-duge AhAro parisa-sahasseNa hoi NiyameNa / paNuvIsa-diNANa dalaM bhUdANaMdAdi-chaha pi // 112 // va 1000 / di 25 / artha :-camarendra aura vairocana ina do indroMke eka hajAra varSa bItanepara niyamase pAhAra hotA hai / isake prAge bhUtAnandAdika chaha indroMke paccIsa dinoMke Adhe ( 123 ) dinoMmeM AhAra hotA hai / / 112 // 2. da. ba. NivaruvamaNaM / ka. NivaruSamAraNa / 3. da. ja. Tha. 1.da. pamANApro, ja.Tha, pamANika / 4. da.ja.da. barasa / crmduge| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 113-116 ] tadino mahAhiyAro bArasa-viNesu jalapaha-pahudI-chaNhaM pi bhoynnaavsro| paNNarasa-vAsara-dalaM amidagadi-ppamuha-chakkammi // 113 // / 12 / 15 / artha : jalaprabhAdika chaha indroMke bAraha dinake antarAlase aura amitagati Adi chaha indroMke pandrahake Adhe (73 ) dinake antaralase pAhArakA avasara prAtA hai // 113 // iMdAdI paMcANaM sariso AhAra-kAla-parimANaM / taNurakkha-ppahudINaM tassi uvadesa-ucchiNNo' // 114 // prartha :-indrAdika pA~ca (indra, pratIndra. sAmAnika, prAyastriza aura pAriSada) ke AhArakAlakA pramANa sadRza hai / isake prAge tanurakSakAdi devoMke AhAra-kAlake pramANakA upadeza naSTa ho gayA hai 11114 // dasa-yarisa-sahassAU jo devo tassa bhoynnaavsro| dosu vivasesu paMcasu palla- pamANAu-juttassa // 115 // ' artha :-jo deva dasa-hajAra varSakI AyuvAlA hai usake do dinake antarAlase aura palyopama-pramANase saMyukta devake pA~ca dinake antarAlase bhojanakA avasara prAtA hai // 115 / / bhavarAvAsiyoMme ucchvAsake samayakA nirUpaNa camara-duge ussAsaM paNNarasa-diNANi paMcavIsa-dalaM / puha-puha "muhattayANi bhUdANaMdAdi-chakkammi // 116 // / di 15 / mu 3 / praya :-camarendra evaM vairocana indroMke pandraha dinameM tathA bhUtAnandAdika chaha indroMke pRthakapRthak sAr3he bAraha-muhUrtomeM ucchvAsa hotA hai / / 116 / / 1. 6. bha. ka. ja Tha. ucchiNNA / 2. pa. pamANAvajuttassa / 3. mUla pratimeM yaha gAthA saMrUpaNa 117 hai kinnu viSaya-prasaMgake kAraNa yahA~ dI gaI hai| 4. ba. paNarasa / 5. ba. muhattayAga / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] tiloya paNNattI bArasa-muhuttayariMga jalapaha-pahubI chastu ussAsA / paNa rasa-muhuta-dalaM zramidagadipamuha-chahaM / mu 12 / ' / artha :- jalaprabhAvika chaha indroMke bAraha muhUrtoMmeM aura amitagati Adi chaha indroMke sAr3hesAta muhUtoM meM ucchravAsa hotA hai / / 117 / / [ gAthA : 117-122 pi / / 117 / / jo prajudAzro devo' ussAsA tassa satta-pANeha | te paMca muhurohi palidovama zrAu- juttassa // 118 // artha : -jo deva prayuta ( dasa hajAra ) varSa pramANa AyuvAle haiM unake sAta svAsocchvAsapramANa kAlameM aura palyopama-pramANa prayuse yukta devake pA~ca muhUrta meM ucchvAsa hote haiM / / 118 / / pratIndrAdikoMke ucchravAsakA nirUpaNa paDiyApiNDaM vastarA havaMti uttArU 1 taravava-pahudIsu uvaeso saMpai paNaTTo // 116 // artha :- pratIndrAdika cAra-devoM ke ucchvAsa indroMke sahazahI hote haiM / isake Age tanurakSakAdi devoM meM ucchvAsa - kAla ke pramANakA upadeza isa samaya naSTa ho gayA hai / / 119 / / asurakumArAdikoMke varNoM kA nirUpaNa sacce asurA kivhA havaMti NAgA vi kAlasAmalayA / dIvakumArA sAmala - vaNNA sarIrehiM / / 120 / / garuDA udahi-tthaNidakumArA te sanve kAlasAmalAyArA / vijjU vijju- saricchA sAmala-bapaNA disakumArA // 121 // kumArA sanbe jalaMta - sihijAla-sarisa - diti-dharA / jaya kuvalaya- sama bhAsA vAdakumArA vi NAdavyA // 122 // 1. ba.u. dezro, ka. ja. deu / 2. ba. ka. palidovamayAbajuttassa, da ja Tha palidoba mayAha juttassa | 3. da. ba. ja. Tha. udadhirida / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 123-127 ] tadiyo mahAhimArI [ 301 artha : sarva asurakumAra ( zarIra se ) kRSNavarNa, nAgakumAra kAlazyAmala, garur3akumAra evaM dvIpakumAra zyAmalavarNa vAle hote haiM / sampUrNa udadhikumAra tathA stanitakumAra kAlazyAmala varNavAle, vidyatkumAra bijalI ke sadRza aura dikkumAra zyAmala varNavAle hote haiM / saba agnikumAra jalatI huI agnikI jvAlA sadRza kAntiko dhAraNa karanevAle tathA bAtakumAra deva navIna kuvalaya ( nIla kamala ) kI sadRzatA vAle jAnane cAhie / / 120-122 // asurakumAra zrAdi devoMkA gamana paMcasu kallANesu jiriMgada-paDimANa pUjA - NimittaM / gaMdIsamma dobe iMdAdI jAMnti bhattoe // 123 // artha :- bhakti se yukta sabhI indra paMcakalyANakoM ke nimitta ( r3hAI dvIpa meM ) tathA jinendrapratimAoMkI pUjana ke nimitta nandIzvara dvIpameM jAte haiM ||123 || / pUjapa- hedu sIlAdi-saMjuvANaM parivakhaNa-riNamittaM riyami-kIDaNa - kajje vairi-samUhassa mArapicchAe' // 124 // asura-pahudI gadI ur3ada-sarUveNa jAva IsANaM / Niya-basado para vasado cuda kappAyahI hobi / / 125 / / artha :- zIlAdikase saMyukta kinhIM munivarAdikakI pUjana evaM parIkSA ke nimitta apanIapanI krIDA karane ke lie athavA zatru samUhako naSTa karanekI icchAse asurakumArAdika devoMkI gati UrdhvaM rUpase apane vaza ( anyako sahAyatA ke binA ) IzAna svarga - paryanta aura dUsare devoMkI sahAyatA se pracyuta svarga paryanta hotI hai / / 124-125 / / bhavanavAsI deva-deviyoMke zarIra evaM svabhAvAdikakA nirUpaNa karaNayaM va NiruvalevA Nimmala-kaMtI sugaMdha - NissAsA | froamaya rUparekhA samacaurassaMga-saMThANA lakkhaNa- vaMjaraNa- juttA, NiccaM ceya kumArA 1. da. mArakhiTTAe / // 126 // saMpuSNamiyaMka - sundara - mahAbhA / devA devI pro tArisayA // 127 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 128 - 132 artha :- ( ve saba deva ) svarNake samAna, malake saMsargase rahita nirmala kAntike dhAraka, sugandhitanizvAsa se saMyukta, anupama rUparekhA vAle samacaturasra nAmaka zarIra saMsthAnavAle lakSaNoM aura vyaMjanoMse yukta, pUrNa candra sadRza sundara mahAkAnti vAle aura nitya hI ( yuvA ) kumAra rahate haiM, vaisI hI unakI deviyA~ hotI haiM / / 126-127 // roga-jarA-parihINA spiruSama-bala-vIriehi paripuNNA / bhArata-pANi-caraNA kadalIghAdeNa paricattA / / 128 // vara - rayaNa-moDadhArI' vara - viviha-vibhUsaNehi sohillA / maMsaTTi - medha - lohida-majja basA' - sukka parihoNA 3 kararuha kesa - vihINA Niruvama lAvaNNa-viti paripuSNA / bahuvi vilAsa - sattA devA devIo te hoMti // 130 // artha :- ve deva deviyA~ roga evaM jarAse vihIna, anupama bala-vIryase paripUrNa, kiMcit lAlimA yukta hAtha-pairoMse sahita kadalIghAta ( akAlamaraNa ) se rahita, utkRSTa ratnoMke mukuTako dhAraNa karanevAle, uttamottama vividha prakAra ke AbhUSaNoMse zobhAyamAna, mAMsa- haDDI - meda- lohU-majjAvasA aura zukrAdi trAtunoMse vihIna, hAthoMke nakha evaM bAloMse rahita ghanupama lAvaNya tathA dIptise paripUrNa aura aneka prakAra ke hAva bhAvoM meM prAsakta rahate ( hote ) haiM / / 128-130 / / surakumAra AdikoM meM pravIcAra asurAdI bhavaNasurA sanve te hoMti kAya pavicArA / vedassudIraNAe praNubhavaNaM * mANusa - samANaM // 131 // // 126 // artha : - ve saba asurAdika bhavanavAsI deva kAya- pravIcArase yukta hote haiM tathA vedanokaSAyakI udoraNA honepara ve manuSyoM ke samAna kAmasukhakA anubhava karate haiM / / 131 / / dhAdu-vihINattAdo reda-viNiggamaNamatthi Na hu tANaM / saMkaSpa- suhaM jAyadi vedassa udIraNA vigame // 132 // / 1. ba. meDadhArI / 2. da. maMsati / 3 da. ka. ja Tha vasU / 5. da. na. vedsudiiry| e / 6. da. va. ka. ja. Tha. bhAgyasa da. ba. ke. ja. Tha. pddiyaaraa| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 133-136 ] tadiyo mahAhiyAro [ 303 artha : - sapta-dhAtuproMse rahita hone ke kAraNa nizcayase una devoMke vIryakA kSaraNa nahIM hotaa| kevala veda-nokaSAyakI udIragAke zAnta honepara unheM saMkalpasukha utpanna hotA hai // 132 // indra-pratIndrAdikoMkI chatrAdi-vibhUtiyA~ bahuviha-parivAra-judA devidA viviha-chatta-pahudIhi / sohaMdi vibhudoni paDihaMdAtI ya sattAro // 133 // partha :-bahuta prakArakaM parivArase yukta indra aura pratIndrAdika cAra ( pratIndra, trAyastriza, sAmAnika aura lokapAla ) deva bhI vividha prakArako chatrAdirUpa vibhUtise zobhAyamAna hote haiM // 133 // paDiiMdAdi cauNhaM siMhAsaNa-pAdayatta-camarANi / Niya-Niya-iMda-samAriNa pAyAre hoMti kicUNA // 134 / / arthaH -pratIndrAdika cAra devoMke siMhAsana, chatra aura camara ye apane-apane indroMke sadRza hote hue bhI AkAra meM kucha kama hote haiM / / 134 / / indra-pratIndrAdikoMke cihna savryosa iMdANaM ciNhANi tirITameva maNi-khacidaM / paDiiMdAdi-cauNhaM ghiNhaM mauI muNedavyA / / 135 // artha :-saba indroMkA cihna maNiyoMse khacita kirITa ( tIna zikhara vAlA mukuTa ) hai aura pratIndrAdika cAra devoMkA cihna sAdhAraNa mukuTa hI jAnanA cAhie / / 13 / / polagazAlAke prAge sthita asurAdi kuloMke cihna-svarUpa vRkSoMkA nirdeza polagasAlA-puravo cetta-dumA hoti viviha-rayaNamayA / asura-ppahuvi-kulANaM te ciNhAI' imA hoti // 136 // 1. ba. ka. ja. Tha. ciNhA iMdamAhoti / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] tiloyapaNNattI assattha-sattapaNNA saMmali-jaMbU ya vedasa- kaDabA | 'taha pIyaMpU sirasA palAsa - rAyaddumA kamaso // 137 // [ gAthA : 137 parya :- asurakumAra Adi kuloMkI prolagazAlAnoMke zrAge kramazaH vividha prakArake ratnoMse nirmita azvattha, saptaparNa, zAlmali, jAmuna, vetasa, kadamba, priyaMgu, zirISa, palAsa aura rAjadruma ye dasa caityavRkSa unake cihna svarUpa hote haiM / / 136-137 / / [ bhavanavAsIdevoMke AhAra evaM zvAsocchvAsakA antarAla tathA caitya vRkSAdikA vivaraNa citra pRSTha 305 meM dekhiye | 1. ba. ka. ja. Tha. taya Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Urya rUpa bhavanavAsI devoMke pAhAra evaM zvAsocchvAsakA antarAla tathA caitya-vRkSAdikA vivaraNa cchavAsA zarIra kA | Urya rUpa se gati kA antarAla - varNa | kuloM ke nAma grAhAra kA antarAla |kA antarAla] varNa caitya-vRkSa / gAthA : 137 ] svavaza 1000 varSa 15 dina / 123 dina | 123 mu. kAlazyAma zyAma " zyAma azvattha (pIpala) saptaparNa zAlmali jAmuna vetasa kadamba priyaMgu zirISa 12 dina 12 mU0 kAlazyAma 73 dina asurakumAra nAgakumAra suparNakumAra dvIpakumAra udadhikumAra stanitakumAra vidya kumAra dikkumAra agnikumAra vAyukumAra inake sAmA0, trAyaH,pAriSada evaM pratIndra ) deva 1000 varSa Ayu vAle deva 1 palya ke aAyu vAle " vijalIvat zyAmala | agnivat 7: mu. sva-mAlambana se IzAna-svarga-paryanta parAvalambana rUpa se acyuta svarga paryanta tadimo mahAhiyAro samacaturasra-saMsthAna kAyapravIcAra se yukta palAsa , nIlakamala rAjadruma sva indravat / sva indravat 7 zvAso 5 dina | 5 muhUrta noTa: gAthAnoMmeM camara-vairocana Adi indroMke AhAra evaM zvAsocchvAsakA antarAla kahA gayA hai / tAlikAmeM . kuloMkA jo antarAla darzAyA hai, vahIM unake camarAdi indroMkA samajhanA caahie| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 138.143 caityavRkSoMke mUla meM jinapratimAe~ evaM unake prAge mAnastambhoMkI sthiti cetta-dumA-mUlesu patte vakaM cau-disAsu cettttte'| paMca jiNida-ppaDimA paliyaMka-ThidA parama-rammA // 13 / / artha :-pratyeka caityavRkSake mUlabhAgameM cAroM ora palyaMkAsanase sthita parama ramaNIya pAMcapAMca jinendra pratimAe~ virAjamAna haiM / / 13 / / pauimANaM aggesu rayaNatthaMbhA havaMti vIsa phuDaM / paDimA-pIDha-saricchA pIDA thaMbhAraNa yAdavyA // 136 // ekkekka-mANathaMbhe aTThAbIsaM jiNiva-paDimAno / carama dimAsa siMhAmaNAdi-viNNAsa-juttAno // 140 / / martha :-pratimAnoMke prAge ralamaya bIsa mAnastambha hote haiM / stambhoMkI pIThikAe~ pratimAoMkI poThikAnoMke sadRza jAnanI caahie| eka-eka mAnastambhake Upara cAroM dizAoM meM siMhAsana prAdike vinyAsase yukta aTThAIsa jinendra-pratimAeM hotI haiM // 136-140 // sesApro vapaNAmro cu-vnn-mjhtth-cestru-srisaa'| chattAdi-chatta-paDavI-juANa jiNaNAha-paDimANaM // 141 // parSa :-chatrake Upara chatra prAdise yukta jinendra-pratimAnoMkA zeSa varNana cAra panoMke madhyameM sthita caitya vRkSoMke sadRza jAnanA cAhie / / 141 // camarendrAdikoMmeM paraspara IrSAbhAva cariMdo sohamme Isavi bairoyaNo ya IsANe / bhUdANaMde' veNU tharaNANaMdammi "veNudhAri ti // 142 // ede aTTha suriMdA aNNoNNaM bahuvihAro bhUdIyo / vaLUNa macchareNaM IsaMti sahAyado keI // 143 // // iMdavibhavo samatto / 1. 6. cetthtthlo| 2. da. ka. ja. u. purda / 3. da. cha. shssaa| 4. da. ba. ka. ja. Tha. judANi / 5. ba. iisaanno| 6. ba. iisaannNde| 7, ba. ka. vennudhaari| 8. 6. iMdavibhave / 6. da. ya, samattA / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 144-146 ] tadizro mahAhiyAro [ 307 artha : camarendra saudharmase, vairocana IzAnase, veSu bhUtAnandase zrIra veNudhArI dharaNAnandase IrSA karatA hai / isaprakAra ye ATha surendra paraspara nAnAprakArako vibhUtiyoMko dekhakara mAtsaryase evaM kitane hI svabhAva se IrSA karate haiM / / 142-143 // // indroMkA vaibhava samApta huA / bhavanavAsiyoMko saMkhyA bhAvaNa devANa dasa vikappANaM / bigula paDhama-mUla-hUdA / / 144 / / || saMkhA samattA | artha :---dasa bhedarUpa bhavanavAsI devoMkA prasAraNa zrasaMkhyAta jagacchre gorUpa hai, usakA pramANa ghanAMgulake prathama vargamUlase guNita jagacchreNI mAtra hai // 144 // saMkhAtIdA seDhI tIe pAla || saMkhyA samApta huI // bhavanavAsiyoMkI zrAyu raraNA karekka - ubamA camara-duge hodi zrAu parimANaM / tiSNi palidoSamANi sUbArabAdi- jugalammi / / 145 // sA 1 / pa 3 / / veNu-duge paMca-dalaM puNNa-yasi su doNi pallAI / jalapahuvi - sesayArAM divaDDha- pallaM tu patte // 146 // / 5 5 / 52 / pa 3 | sesa 12 / zrathaM : - camarendra evaM vairocana ina do indroMkI prAyukA pramANa eka sAgaropama bhUtAnanda evaM ghararaNAnanda yugalakI tIna palyopama, veNu evaM veNudhArI ina do indroM kI DhAI patyopama, pUrNa evaM vaziSThakI do palyopama tathA jalaprabha Adi zeSa bAraha indroMmeMse pratyekakI prAyukA pramAraNa DeDha palyopama hai / / 145-146 / / 1. da. va. ka. ja. u. jiMdaguNagAra / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 147.151 ahvA uttara-iMdesu pucca-NidaM havedi adirittaM / paDiiMdAdi-cauhaM prAu-pamANANi iMda-samaM // 147 // artha :-prathavA-uttarendroM ( vairocana, dharaNAnanda prAdi ) ko pUrvameM jo prAyu kahI gayI hai usase kucha adhika hotI hai 1 pratIndrAdika cAra devoMkI AyukA pramANa indroMke sadRza hai / / 147 // ekka-palidoSabhAU sarIra-rakkhAraNa hovi camarassa / vairoyaNassa' ahiyaM bhUvANaMkssa koDi-puvvANi // 148 / / p1| pa 1 / puko 11 artha :-camarendrake zarIra-rakSakoMkI eka palyopama, vairocana indrake zarIra-rakSakoMkI eka palyopamaye prati tora matAnanda ke zAdI rakSakoMkI prAya eka pUrvakoTi pramANa hotI hai / / 148 // dharaNide ahiyANi bacchara-koDI hadevi veNussa / taNurakkhA-uvamANaM adiritto veNudhArissa // 14 // puko 1 / va ko 1 / va ko 1 / artha :--dharaNAnandameM zarIra-rakSakoMko eka pUrvakoTise adhika, veNuke zarIra-rakSakoMkI eka karor3a varSa aura veNudhArIke zarIra-rakSakoMkI Ayu eka karor3a varSase adhika hotI hai / / 14 / / pattekkamekka-lakkhaM vAsA pAU sarIra-rakkhANaM / sesammi dakhiNide uttara-iMdammi adiritA // 150 // va 1 la / va 1 la / artha :-zeSa dakSiNa indroMke zarIra-rakSakoMmeMse pratyekakI eka lAkha varSa aura uttarendroMke zarIra-rakSakoMkI prAyu eka lAkha varSase adhika hotI hai / / 150 / / aDhAijjA doNi ya pallAriNa divaDha-prAu-parimANaM / prAdima-majhima bAhira-tipparisa-surANa camarassa // 151 // pa / pa 2|p / 1. da. bsroyrss| Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 152-155 ] tadino mahAhiyAro [ 306 artha :-camarendrake prAdi, madhyama aura bAhya, ina tIna pAriSada devoMkI prAyukA pramANa kramazaH DhAI palyopama, do palyopama aura Der3ha palyopama hai / / 151 / / tiNNi palidovamANi aDDhAijjA duve kamA hodi / baharoyaNassa prAdhima-parisappahudoNa jaiTThAU // 152 // pa3 ! pa pa 2 / artha : vairocana indrake prAdima prAdika pAriSada devoMkI utkRSTa prAyu kramaza: tIna palyopama, DhAI palyopama aura do palyopama hai // 152 // prada solasa-battIsahoMtipalivovamasta bhAgANi / bhuvANaMde pradiyo bharaNANatamsa parisa-tira-pAU // 153 // p|p |p / artha :-bhUtAnandake tInoM pAriSada devoMkI prAyu zramaza: palyopamake AThaveM, solahaveM aura battIsaveM-bhAga pramANa, tathA dharaNAnandake tInoM pAriSada devoMkI Ayu isase adhika hotI hai / / 153 // parisattaya-jeTThAU tiya-duga-ekkA ya puthv-koddiiyo| veNussa hodi kamso adirittA gheNudhArissa // 154 // pu ko 3 / pu ko 2 / pu ko 1 / prathaM :-veNuke tInoM pAriSada devoMkI utkRSTa prAyu kramaza: tIna, do aura eka pUrva koTi tathA veNudhArIke tInoM pAriSadoMkI isase adhika hai / / 154 / / tipparisANaM AU tiya-duga-ekkAno vaas-koddiino| sesammi dakhiNide adirittaM uttaridammi // 155 // va ko 3 |v ko 2 / va ko 1 / artha :-- zeSa dakSiNa-indroM ke tInoM pAriSada devoMko Ayu kramazaH tIna, do aura eka karor3a varSa tathA uttara indroMke tInoM pAriSada devoMkI Ayu isase adhika hai // 15 // .- - - - 1. ba, ka. aTThasolasa / a. Tha. aTTa solasa / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] tiloyapaNNasI [ gAthA : 156-159 ekka-palidovamAU seNAdhIsANa hodi camarasta / vairoyaNassa ahiyaM bhUdANavasya koTi-puthyANi / / 156 // pa 11 pa 1 / puvva ko 1 / artha :- camarendra ke senApati devoMkI prAyu eka palyopama, vairocana ke senApati devoMkI isase adhika aura bhUtAnandake senApati devoMkI Ayu eka pUrva-koTi hai / / 156 / / dharaNANaMde ahiyaM vacchara-koDI havedi veNussa / 'seraNA-mahattarAU adirittA' veNudhArissa // 17 // pu0 ko0 1 / 10 ko0 1 / va0 ko0 1 / martha :-dharaNAnandake senApati devoMkI prAyu eka pUrvakoTise adhika, deNuke senApati devoMkI eka karor3a varSa aura veNudhArIke senApati devoMkI prAyu eka karor3a varSase adhika hai / / 157 // pattekkamekka-lakkhaM pAU seraNAvaINa jAvanyo / sesammi viiraNade "adirita uttaradammi // 158 / / 20 1 la / va 1 la / parya :-zeSa dakSiNendroMmeM pratyeka senApatikI prAyu eka lAkha varSa aura uttarendroMke senApatiyoMkI Ayu isase adhika jAnanI cAhie / / 158 / / palidovamaddhamAU prArohaka-vAhaNANa camarassa / vairoyaNassa ahiyaM bhUvANaMdassa koDi-barisAiM // 15 // p|53 |v ko 1 / martha :-camarendrake prArohaka vAhanoMkI pApu ardha-palyopama, vairocanake prArohaka-bAhanoMkI ardha-palyopamase, adhika aura bhUtAnandake prArohaka vAhanoMko Ayu eka karor3a barSa hotI hai / / 159 / / / 2., ba. ka. ja.Tha. adhirittaa| 3.6. semaaciinn| 4. ba, ka. 1.8. ba.ja.pa. sesaa| adhirita, ja, 3. atiritt'| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadina mahAhiyAro dharaNAragaMde zrahiyaM vacchara lakkhaM havedi veNussa / zrAroha-vAhaNAU tu zratirikta veNudhArissa // 160 // | va0 ko 13 va 1 la / va 1la / artha :- ghararaNAnandake zrArohaka vAhanoMkI zrAyu eka karor3a varSa se adhika, veNuke prArohaka vAhanoM kI eka lAkha varSa zrIra veNudhArI ke Arohaka vAhanoMkI Ayu eka lAkha varSase adhika hotI hai / / 160 / / gAthA : 160 162 ] patta vakamaddha-labhakhaM Arohaka vAhaNANa jevAU / sesamma dakkhide zradirita uttaravammi / / 161 // 50000 parya :- zeSa dakSiNa indroMmeMse pratyekake zrArohaka vAhanoMkI utkRSTa zrAyu ardhalAkhavarSa aura uttarendroMke prArohaka vAhnoMkI zrAyu isase adhika hai / / 161 / Tha uvae / jetiyametta AU paTTaNa abhiyoga-kibbisa-surANaM / tapparimAraNa-parUvaNa - ubaesassa pahi -3 paTTo // 162 // artha :- prakIrNaka, abhiyogya aura kilviSaka devoMkI jitanI jitanI prAyu hotI hai. usake pramANa ke prarUpaNake upadeza isa samaya naSTa ho cuke haiM / / 162 // 1. ba. bANAI / [ bhavanavAsI indroMkI ( saparivAra ) zrAyuke pramANake vivaraNa kI tAlikA pRSTha 312- 313 meM dekhiye ] [ 311 2. ka. ba. veNudArista / 3. da. mettayAU, ja Tha mettiyAU / 4. da. a. ja. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapapaNatI [ gAthA : 162 bhavanavAsI-indroMkI ( saparivAra) indroMke nAma dakSiNendra uttarendra utkRSTa prAyu pratIndroM kI trAstriza kI sAmAnika devoM kI lokapAloM kI | tanurakSaka devoMkI camara eka sAgara eka palya. vairocana | u. sAdhika eka sA0 sAdhika eka palya bhUtAnanda | da0 | tIna palyopama eka pUrva koTi dharaNAnanda | u0 | sAdhika tIna palya . sA. eka pUrva koTi 23 palya | eka karor3a varSa sva-indravat sva-indravat sva-indravat sva-indravat veNudhArI sAdhika 23 pa0 / sA. eka karor3a varSa / 2 palyopama eka lAkha varSa vaziSTha sAdhika 2 palya sA. eka lAkha varSa jalaprabhAdi chaha da. 13 palya eka lAkha varSa | u0 jalakAnta Adi chaha sAdhika 13 palya sAdhika eka lAkha varSa Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 162 ] zrAyuke pramANakA vivaraNa zrAdi 23 palyopama 3 palyopama pAriSada madhya sAdhika 3 karor3a varSa 2 palyopama 23 palyopama sadiyo mahAhiyAro bAhya 13 palyopama 2 patyopama patya kA bhAga palya kA pada bhAga patya kA bhAga anIka devoMkI 1 palya 1 lAkha varSa gAthA - 144-160 taka sAdhika 1 palya sAdhika 3 palpa 1 pUrvakoTi 1 karor3a varSe sA. palya kA hai bhAga sA palyakA dvai bhAga sA.patyakA De bhAga sAdhika 1 pUrvakoTi sAdhika 1 karor3a varSa 3 pUrva koTi 2 pUrva koTi 1 pUrva koTi 1 karor3a varSa 1 lAkha varSa sA. 3 pUrva koTi sA. 2 pUrva koTi sAdhika 1 pUrvakoTi sAdhika 1 karor3a varSa sAdhika 1 lAkha varSa 3 karor3a varSa 2 karor3a varSa eka karor3a varSa 1 lAkha varSa 23 lAkha varSa sA. 3 karor3a varSa sA. 2 karor3a varSa sA. eka karor3a varSa sAdhika 1 lAkha varSa sAdhika 3 lAkha varSa 3 karor3a varSa 2 karor3a varSa eka karor3a varSa lAkha varSa sAdhika 3 lAkha varSa [ 313 sA. 2 karor3a varSa sA. eka karor3a varSa sA0 eka lAkha varSa vAhana devoMkI 3 palya Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] tiloyapattI [ gAthA : 163-167 prAyuko apekSA bhavanavAsiyoMkA sAmarthya dasa-bAsa-sahassAU jo devo' mANusANa sayameyakaM / mAridumaha-posedu so sakkavi appa-sattIe // 163 // khetta divddh-sy-dhnnu-pmaann-praayaam-vaas-bhltt| bAhAhi veDhe 'uSpADedu pi so sakko // 164 // daM 150 / artha :-jo deva dasa hajAra varSako prAyuvAlA hai, vaha apanI zakti se ekasI manuSyoMko mArane athavA posane ke lie samartha hai, tathA vaha deva Der3hasau dhanuSa pramANa lambe, caur3e aura moTe kSetrako bAhuoMse veSTita karane aura ukhAr3ane meM bhI samartha hai / / 163-164 / / eSaka-palidobamAU uppADe' mahIe chakkhaDa / tamgada-para-tiriyAraNaM mAre posid sakko // 16 // prartha :-eka palyoSama prAyu vAlA deva pRthibIke chaha khaNDoMko ukhAr3ane tathA vahA~ rahane bAle manuSya evaM tiryaMcoMko mArane athavA posane ke lie samartha hai // 16 // uhi-uvamANa-jIvI jaMbadIvaM smggmukkhlidu| taggada-para-tiriyANaM mAredu posiTu sakko // 166 // prarya :-eka sagaropama kAla taka jIvita rahanevAlA deva samagra jambUdvIpako ukhAr3a pheMkane arthAt tahasa-nahasa karane aura usameM sthita manuSya evaM tiryacoMko mArane athavA posaneke lie samartha hai // 166 // pAyukI apekSA bhavanavAsiyoMmeM vikriyA dasa-vAsa-sahassAU sada-havANi vigunvaNaM kuNadi / ukkassammi jahaNe saga-rUvA majjhime vivihAM // 167 / / 2. da. ja, 6. vededu| 3. da. va ja. 4, uppAdedu / 4. da. ba. pha. ja. . 1. ba. devaau| jaMvUdIvassa uggame / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 168-171 ] tadino mahAhiyAro artha :-dasa hajAra varSakI AyuvAlA deva utkRSTa rUpase sau, jaghanya rUpase sAta aura madhyama rUpase vividha rUpoMkI vikriyA karatA hai / / 167 / / avasesa-surA sance Niya-Niya-prohI' pamANa-khettANi / 'jetiyamettANi puDhaM pUraMti 'vikuSyaNAe edAI // 168 / / artha :--apane-apane avadhijJAnake kSetroMkA jitanA pramANa hai, usane kSetroMko zeSa saba deva pRthak-pRthak vikriyAse pUrita karate haiM / / 168 / / ___ AyukI apekSA gamanAgamana-zakti saMkhejjAka jassa ya so saMkhejjANi joyaNAgi suro / gacchevi ekka-samae Amacchadi tettiyANi pi // 16 // artha :-jisa devakI saMkhyAta varSakI Ayu hai, vaha eka samaya meM saMkhyAta yojana jAtA hai aura itane hI yojana AtA hai / / 166 / / jassa asaMkhejjAU so vi asaMkhejja-joyaNANi puddhN| gacchedi ekka-samae pAgacchadi tetiyAriNa pi // 170 / / artha :-tathA jisa devakI prAyu asaMkhyAta varSakI hai, vaha eka samaya meM asaMkhyAta yojana jAtA hai aura itane hI yojana prAtA hai / / 170 / / bhabanavAsinI-deviyoMkI Ayu aDDhAijjaM pallaM 'pAU devINa hodi camaramma / vairoyaragammi tiNi ya bhUdANaMdammi palla-aso // 11 // pa: / pa 3 1p| artha :-camarendrako deviyoMkI aAyu DhAI phlyopama, vairocanakI deviyoMkI tIna palyopama aura bhUtAnandakI deviyoMko prAyu palyopamake AThaveM bhAgamAtra hotI hai / / 171 / / / 1. da. ba. ka.ba. cha. uhipmaarnn| 2. ba. ka.ja.Tha. jittiya / 3. v.viuvnnaae| 4.da. ba. ka. ja. suraa| Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 | tiloyapattI devI' dharaNArNave zrahiyaM veNummi havedi puSvakoDi-tiyaM / zrAusaMkhA zradiritaM pa / puko 3 / [ gAthA : 1972 - 176 veNudhArissa || 172 // artha :- dharaNAnandakI deviyoMkI Ayu palyake zrAyeM bhAgase zradhika, beNukI deviyoM kI tIna parvakoTi aura gudhArIkI deviyoMkI grAyu tIna pUrva koTiyoMse adhika hai // 172 // pale kamAusaMkhA devI tiSNi varisa- koDozro / sammi pravirita uttaradammi // 173 // dakaifNave va ko 3 / artha :- avaziSTa dakSiNa indroM meM se pratyekako tIna karor3a varSa aura uttara indroMmeMse pratyeka kI deviyoMkI zrAyu isase adhika hai / / 173 // 'paDiiMdAbi cauNhaM zrAU devINa hodi pattekkaM / Niya-jiya-iMda-paviNNada- devI zrAussa sAriccho // 174 // artha :- pratIndrAdika cAra devoMkI deviyoMmeMse pratyekako apane apane indroMkI deviyoMkI kahI gaI prAyuke sahaza hotI hai / / 174 / / jettiyamettA zrAU sarIrarakkhAdiyANa devINaM / tassa pamANa-zirUyama uvadeso Natthi kAla - vasA // 175 // artha :- aMgarakSaka zrAdika devoMkI deviyoMkI jitanI zrAyu hotI hai, usake pramANake kathanakA upadeza kAlake bazase isa samaya nahIM hai / / 175 / / bhavanavAsiyoM kI jaghanya-Ayu prasurAvida ba- dasa - kulesu savya- NigiTThA ra basa vAsa - sahassANi jahaNNa zrAjasta || Au parimANaM samattaM 4 || hovi devaraNaM / parimANaM // 176 // 1. da. ba. ka. ja. u. aMdevI / 2. da. ba. ka. ja. pAidi / 3. ba. ka. ja. Tha. giridvArA / 4. da. ba. ka. ja. la. sammattA / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 177-176 ] tadizro mahAhiyAro [ 317 artha :- asurakumArAdika dasa nikAyoMmeM sarvaM nikRSTa devoMkI jadhanya zrAyukA pramANa dasa hajAra varSa hai || 176 / / asurANa paMcavIsa sesa surANaM havaMti dasa daMDA / esa sahA uccheho vikkiriyaMgesu bahumeyA // 177 // daM 25 / daM 10 / // uccheo gado 11 prartha :-- prasurakumAroMkI paccIsa dhanuSa aura zeSa devoMkI U~cAI dasa dhanuSa mAtra hotI hai. zarIra kI yaha U~cAI svAbhAvika hai kintu vikriyA nirmita zarIroMkI U~cAI aneka prakArakI hotI hai / / 177 / / || AyukA pramANa samApta huA / / bhavanavAsI devoMke zarIrakA utsedha ho dho / // utsedhakA kathana samApta huA || Urdhva dizA meM utkRSTa rUpase avadhikSetrakA pramANa yi niya-bhavaNa-ThidANaM ukkasse bhavaNavAsi devANaM / udvega hodi NANaM kaMcaraNa giri - sihara - pariyaMtaM // 176 // artha :- apane - apane bhavanameM sthita bhavanavAsI devoMkA avadhijJAna UrdhvadizAmeM utkRSTarUpa se meruparvata zikharaparyaMnta kSetrako viSaya karatA hai / / 178 // ghaH evaM tiryag kSetra meM avadhijJAnakA pramANa tadvANAdodhodho thovatthovaM payaTTade zrohI / tiriya-sarUtreNa puraNo bahuta ra bettesu prakkhalivaM // 176 // 1. va. ru. gadA | 2 da taTTAraNAdo doho, ba. taTTAraNAdoddo, ka. taTThAraNAdo do dho, ja. Tha. taTThANAdo Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] tiloyapaNNattI .[ gAthA : 180-183 artha :-bhavanavAsI devoMkA avadhijJAna apane-apane bhavanoMke nIce-nIce thor3e-thor3e kSetrameM pravRtti karatA hai parantu vahI tiracherUpase bahuta adhika kSetrameM abAdhita pravRtti karatA hai // 17 // kSetra evaM kAlApekSA jaghanya avadhijJAna paNavIsa joyaNANi hodi jahaNapaNa prohi-parimANaM / bhASaNavAsi-surANaM eSaka-viNabhaMtare kAle // 10 // yo 25 / kA di 1 / prayaM :-bhavanabAsI devoMke avadhijJAnakA pramANa jaghanyarUpase paccIsa yojana hai / punaH kAlakI apekSA eka dinake bhItarako bastuko viSaya karatA hai / / 180 // ___ asurakumAra-devoMke avadhijJAnakA pramANa asurANAmasaMkhejjA joyaNa-koDIu prohi-parimANaM / khette kAlammi puNo hoMti asaMkhejja-vAsANi // 11 // ri| ka / jo| ri / v| artha :--asurakumAra devoMke avadhijJAnakA pramANa kSetrakI apekSA asaMkhyAta karor3a yojana aura kAlakI apekSA asaMkhyAta varSamAtra hai // 181 / / zeSa devoMke avadhijJAnakA pramANa saMkhAtIda-sahassA ukkasse joyaNANi sesAraNaM / asurANaM kAlAdo saMkhejja-guraNeNa hINA ya // 12 // artha :-zeSa devoMke avadhijJAnakA pramANa utkRSTa rUpase kSetrakI apekSA asaMkhyAta hajAra yojana aura kAlakI apekSA asurakumAroMke avadhijJAnake kAlase saMkhyAtaguNA kama hai / / 182 // avavikSetra-pramANa vikriyA Niya-Niya-pohokkhettaM NANA-ruvANi taha 'vikuvvaMtA / pUraMti asura pahuvI bhAvaNa-devA dasa-viyappA // 13 // !! aohI gadA // 1. da. ka. vakuSyaMtA, ja. 6. bakuvaMto / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 184-187 ] tadino mahAhiyAro [ 316 artha :-asurakumArAdi dasa-prakArake bhavanavAsI deva aneka rUpoMko vikriyA karate hue apane-apane avadhijJAna ke kSetrako pUrita karate haiM // 183 / / || avadhijJAnakA kathana samApta humA / / bhavanavAsI-devoMmeM guNasthAnAdikA varNana guraga-jIvA pajjattI pANA saNNA ya maggaNA kmso| uvajogA kahidavyA edANa kumAra-devANaM // 184 / / artha :- aba ina kumAra-devoMke kramaza: guNasthAna, jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJA prAdi caudaha mArgaNA aura upayogakA kathana karanA cAhie / / 14 / / bhavaNa-surANaM pravare do 'guNaThANaM ca tammi causaMkhA / micchAiTThI sAsarA-sammo misso viraksammA // 18 // martha :-bhavanabAsI devoMke aparyApta avasthAmeM mithyAtva aura sAsAdana ye do tathA paryApta avasthAmeM mithyAdRSTi, sAsAdana-samyaktva, mizra aura avirata samyagdRSTi ye cAra guNasthAna hote haiM // 18 // uparitana guNasthAnoMkI vizuddhi-vinAzake phalase bhavanavAsiyoMmeM utpatti tANa apaccakkhANAvaraNodaya-sahida bhavaNa-jIvANaM / visayANaMda-judANaM gANAdiha rAga-pArAyaM // 16 // saghiradAvi uparima dasaguNadANANa-hedu bhuudaayo| jAmo visohiyAno kaiyA vi-Na-tAzro jAyate // 17 // artha: apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake udaya sahita, viSayoMke Anandase yukta, nAnAprakArakI rAga-kriyAoMmeM nipuNa una bhavanavAsI jIvoMke dezavirata-pAdika uparitana dasa guNasthAnoMke hetubhUta jo vizuddha pariNAma haiM, ve kadApi nahIM hote haiM // 186-187 // 1. va. guNANaM vau / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 188-164 jIvasamAsA do cicaya NivittiyapuNNa-puNNa bhedeNa / pajjatI chacceya ya tettiyamettA apajjattI // 18 // prayaM :-ina devoMke nityaparyApta aura paryAptake bhedase do jIvasamAsa, chaha paryAptiyA~ aura itane mAtra hI aparyAptiyA~ hotI haiM / / 188 // paMca ya iMviya-pANA maNa-vaya-kAyANi praau-praannpaannaaii| pajjate dasa pANA idare maNa-yayaNa-prANapANUNA // 16 // parSa :...paryApta avasthAmeM pAMcoM indriyaprANa, mana, vacana aura kAya, prAyu evaM prAnaprANa ye dasa prANa tathA aparyApta avasthAmeM mana, vacana aura zvAsocchvAsase rahita zeSa sAta prANa hote haiM // 189 // cau saNNA tAno bhaya-mehuNa-pAhAranAtha-NAmANi / nevAsI zAkhA tAkAmA ekkarasa-jogA // 16 // cau-maNa-cau-vayaNAI begunva-dugaM taheva kamma-iyaM / purisisthI 'veda-judA sayala-kasAehi paripuNNA // 161 // sanve chaNNANa-judA madi-suda-NANANi ohi-jANaM ca / madi-aNNANaM turimaM suda-aNNANaM vibhaMga-NANaM pi // 162 // savye asaMjavA ti-iMsaNa-juttA pracakkhu-cakkhohI / lessA kiNhA golA kauyA pItA ya 'majjhimaMsa-judA // 13 // bhavyAbhavyA, "paMca hi sammahi samaNNidA santhe / ubasama-vedaga-micchA-sAsaNa -micchANi te hoMti // 14 // artha :-ve deva bhaya, maithuna, AhAra aura parigraha nAmabAlI cAroM saMjJApoMse, devagati, paMcendriya jAti aura trasakAya se cAroM manoyoga, cAroM vacanayoga, do vaikriyika ( vaikriyika, vaikriyika 1. da. va. saMhUNA, ja. saMDUmyA, Tha. saMdUNA / 2. da. ba. ka. ja. sa. asaMjadAI-dasaNa-juttA ya cakkhupracanAkhohI / 3. da. ka. majhimassa-judA, ba. majjhimasa-judA / ja. 3. jimassajudA / 4. va. ka. ja. . eca hi / 5.ba. sAsAsaN / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 165-167 ] tadiyo mahAhiyAro [ 321 mizra ) tathA kAmaNa ina gyAraha yogoMse, puruSa aura strI vedoMse, sampUrNa kaSAyoMse paripUrNa, mati. zruta, avadhi, matiprajJAna, zrutAjJAna aura vibhaMga, ina sabhI chaha jJAnose, saba asaMyama, acakSu, cakSu evaM avadhi ina tIna darzanoMse, kRSNA, nIla, kApota aura pItake madhyama aMzoMse, bhavya evaM abhavya tathA proparAmika, vedaka, mithyAtva, sAsAdana aura mizra ina pAMcoM samyaktvoMse samanvita hote haiM / / 160-164 / / saNNI' ya bhavaNadevA havaMti pAhAriNo aNAhArA / sAyAra-aNAyArA uvajogA hoMti savANaM // 16 // artha :-bhavanavAsI deva saMjho tathA pAhAraka aura anAhAraka hote haiM, ina saba devoMke sAkAra ( jJAna ) aura nirAkAra ( darzana ! ye donoM hI upayoga hote haiM / 195 / / mabhima-visohi-sahidA udayAgada-satya- pagidi-sattigadA / evaM guNaThANAvI juttA devA va hoti deyopro // 166 // // guNaThANAdI samattA ! artha :-be deva madhyama vizuddhise sahita haiM aura udayameM pAI huI prazasta prakRtiyoMkI anubhAga-zaktiko prApta haiM / isaprakAra guNasthAnAdise saMyukta devoMke sadRza deviyA~ bhI hotI haiM // 196 // guNasthAnAdikA varNana samApta huyA 1 eka samayameM utpatti evaM maraNakA pramANa seDhI-prasaMkhabhAgo vidaMgula-paDhama-baggamUla-hayo / bhavaNesu ekka-samae jAyaMti maraMti tammettA // 197 / / | jamma-maraNa-jIvANaM saMkhA samattA // artha :- ghanAMgulake prathama vargamUlase guNita jamaleNIke asaMkhyAtaveM-bhAga pramANa jIva bhavanavAsiyoM meM eka samayameM utpanna hote haiM aura itane hI marate haiM / 197 / / // utpanna hone vAle evaM marane vAle jIvoMkI saMkhyA samApta huI / / 3. da. ba. ka. evaM guNThAgajuttA 1. da. ba. ka. ja. 8. snthe| 2. da. ba. ka. ja. 4. pridi| devaM vA hoi devIpro / ja. . evaM guNagaNajutA devA dA hoe devIyo / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyaeNNattI [ gAthA : 198-202 bhavanabAsiyoMkI prAgati nirdeza NiyakatA bhavaNAdo gambhe 'sammucchi kmm-bhuumiisu| pajjace uppajjavi garesu tiriesu micchabhAva-judA // 16 // artha :--mithyAtvabhAvase yukta bhavanavAsI deva bhavanoMse nikala (caya ) kara karmabhUmiyoMmeM garbhaja yA sammUcrchanaja ta / / santi manuSyoM athavA dinoM meM ullanna hote haiM // 19 // sambhAiTThI devA garesu jammaMti kamma-bhUmIe / gabbhe pajjasasusalAga-purisA Na hoMti kiyaaii||166|| prarya :-samyagdRSTi bhavanavAsI deva ( vahA~se cayakara ) karmabhUmiyoMke garbhaja aura paryApta manuSyoM meM utpanna hote haiM, kintu ve zalAkA-puruSa kadApi nahIM hote / / 166 // tesimaNaMtara-jamme Nibudi-gamaNaM hadi kesi pi / saMjama-desavAI geNhate kei bhava-bhIrU // 200 // // AgamaNaM gadaM // artha :-unameMse kinhoMke AgAmI bhavameM mokSakI bhI prApti ho jAtI hai aura kitane hI saMsArase bhayabhIta hokara sakala saMyama athavA dezabratoMko grahaNa kara lete haiM // 20 // / AgamanakA kathana samApta humA / / bhavanavAsI-devoMko prAyuke bandha-yogya pariNAma 'pracalida-saMkA keI gANa-caritta kiliTra-bhAva-judA / bhavaNAmaresu pAuM baMdhati hu miccha-bhAva-judA // 201 // artha :-jJAna aura cAritrameM dRr3ha zaMkA sahita, saMkleza pariNAmoM vAle tathA mithyAtva bhAvase yukta koI ( jIva ) bhavanavAsI devoM sambandhI prAyuko bAMdhate haiM // 201 // sabala-carittA keI ummaggaMthA NidANagava-bhAvA / pAvaga-pahadimhi mayA bhAvaNavAsIsu jammate // 202 // -. -. 1. da. ba. kra. ja. 4 smmucch| 2. da. ba. ka. praavlidsNkhaa| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA: 203 207 ] tadizro mahAhiyAro [ 323 :- zabala ( doSa pUrNa ) cAritra vAle, unmArga-gAmI, nidAna - bhAvoMse yukta tathA pApoM kI pramukhatA se sahita jIva bhavanavAsiyoMmeM utpanna hote haiM || 202 // praviNaya sattA keI kAmiNi-virahajjareNa jajjaridA / kalahapiyA pAviTThA jAyaMte 'bhavaNa- devesu // 203 // artha :- kAminIke viraharUpI jvarase jarjarita kalahapriya aura pApiSTha kitane hI avinayI jIva bhavanavAsI devoMmeM utpanna hote haiM ||203 || saSNi asaNNI jIvA micchA-bhAveNa saMjudA keI / 'jAyaMti bhAvaNe daMsaNa-suddhA raMga kaiyA vi // 204 // zrathaM :- mithyAtva bhAvase saMyukta kitane hI saMjJI aura prasaMjJI jIva bhavanavAsiyoMmeM utpanna hote haiM, parantu vizuddha samyagdRSTi (jIva ) ina devoMmeM kadApi utpanna nahIM hote // 204 // deva - durgatiyoMmeM utpatti ke kAraNa maraNe virAhibamhi ya keI kaMdappa kibbisA devA / abhiyogA saMmoha pyahudI - sura- duggadIsu jAyaMte // 205 // artha :- ( samAdhi ) marA ke virAdhita karanepara kitane hI jIva kandarpa, kilviSa, zrabhiyogya aura sammoha Adi deva durgatiyoMmeM utpanna hote haiM || 205 ! kandarpa- devoMmeM utpattike kAraNa je sacca-vayaNa hogA 'hassaM kuvvaMti bahujaNe NiyamA / kaMdappa-rata-hivayA te kaMdadhpesu jAyaMti // 206 // artha :- jo satya vacanase rahita haiN| bahujanameM haMsI karate haiM aura jinakA hRdaya kAmAsakta rahatA hai, ve nizcayase kandarpa devoM meM utpanna hote haiM // 206 // vAhana - devoM meM utpatti ke kAraNa je * bhUdi-kamma- maMtA bhijoga ko dUhalAi - saMjuttA / jaNa-vaMcaNe payaTThA yAharaNa- devesu te hoMti // 207 // 1. da. bhavaraNAdivesu / 2. da jAyaMte / 3. da. ba, ka, ja Tha hiMsaM / Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] tiloyapAettI [ gAthA : 208-211 artha:- jo bhUtikarma, mantrAbhiyoga aura kautuhalAdise saMyukta haiM, tathA logoMkI vaMcanA karane meM pravRtta rahate haiM, ve vAhana devoMmeM utpanna hote haiM / / 207 // kilviSika-devoMmeM utpatti ke kAraNa titthayara-saMgha-paDimA-prAgama-nAMthAdiesa pddiphuulaa| durivaNayA NigadillA jAyaMte kiribasa-suresu // 20 // artha:-tathaMkara, saMgha-pratimA evaM Agama-granthAdikake viSaya meM pratikUla, duvinayI tathA pralApa karanevAle ( jIva ) kilviSika devoMmeM utpanna hote haiM / / 208 / / sammoha-devoMmeM utpattike kAraNa uppaha-upaesayarA vippaDivaNNA jiriMgada-maggammi / moheNaM saMmUDhA sammoha-suresu jAyate // 206 / / artha :-utpatha-kumArgakA upadaMza karanevAle, jinendropadiSTa mArgake virodhI aura mohase - mugdha jIva sammoha jAti ke deSoMmeM utpanna hote haiM / / 206 / / asuroMmeM utpanna hone ke kAraNa je koha-mANa-mAyA-lohAsattA kiliTra-cArittA / vairANabaddha-ruciNo te uppajjaMti asuresu // 210 // partha :- jo krodha, mAna, mAyA aura lobhameM Asakta haiM; duzcAritrabAle ( kUrAcArI) haiM tathA baira-bhAvameM ruci rakhate haiM / ve asuroMmeM utpanna hote haiM / / 210 // utpatti evaM paryApti varNana uppajjate bhavaNe uvavAdapure mahArihe sayaNe / pAvaMti cha- patti jAdA aMto-muhatteNa // 21 // prarya :-( ukta jIva ) bhavanavAsiyoMke bhavanake bhItara upapAdazAlAmeM bahumUlya zayyApara utpanna hote haiM aura antarmuhUrtameM hI chaha paryAptiyA~ prApta kara lete haiM / / 211 / / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 212-216 ] tadino mahAhiyAro [ 325 saptAdi-dhAtuoMkA evaM rogAdikA niSedha aTThi-sirA-ruhira-ghasA-mutta-purIsANi kesa-lomAI / 'camma-baha-masa-pahuvI Na hoti devAraNa saMghaDaNe // 212 // artha :-devoMko zarIra racanAmeM haDDI, nasa, rudhira, carbI, mUtra, mala, keza, roma, camar3A, nakha aura mAMsa Adi nahIM hote haiM // 212 // vaSNa-rasa-paMdha-phAse' aisaya-bekubba-di-ba-khaMdA hi / Nedesu royavAvi-upaThidI kammANubhAveNa // 213 / / martha :-una devoMke varNa, rasa, gandha aura sparzake viSayameM atizayatAko prApta vaiRiyika divya-skandha hote haiM, ataH karmake prabhAvase roga AdikI utpatti nahIM hotI hai / / 213 // bhavaNavAsiyoMmeM utpatti samAroha 'uppaNNe sura-bhavaNe puvvamaNugdhAuidaM kayAraNa-jugaM / ughaDadi tammi samae pasaradi pANaMda-bheri-rayo // 214 // prAyaphNiya bheri-ravaM tANaM vAsamhi kaya-jayaMkArA / eMti parivAra-devA devIyo pamoda-bharidAzro // 215 / / yAyaMtA jayaghaMTA-paDaha-par3A-kidibasA ya gAyati / saMgIya-gaTTa-mAgadha-devA edAra devIpro // 216 // artha :-surabhavanameM utpanna honepara pahile anudghATita donoM kapATa khulate haiM aura phira usI samaya prAnanda bherIkA zabda phailatA hai / bherIke zabdako sunakara pArivArika deva aura deviyA~ harSase paripUrNa ho jayakAra karate hue una devoMke pAsa pAte haiN| usa samaya kilviSika deva' jayaghaNTA, paTaha aura paTa bajAte haiM tathA saMgIta evaM nATyameM catura mAgadha deva-deviyA~ gAte haiM // 214-216 / / 1. da. va. ke. cammaha, ja. Tha. pNcmh| 2. da. ka. ja. Tha, paase| 3. gehesu ropavAdi-uThidi, ka. ja. cha. geNhesu royavAdi uvvidi| 4. da. ba. ka. ja. cha. uppaNa-sura-vimANe / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ]. tiloyapaNNattI vibhAgajJAna utpatti devI-deva-samuhaM daNaM tassa vimhao hodi / takkAle uSpajjadi vibbhaMgaM yova-paccavakhaM / / 217 / / [ gAthA : 217-220 artha :- una deva deviyoMke samUhako dekhakara usa navajAta devako prAzcarya hotA hai, tathA usI samaya use pratyakSarUpa pralpa-vibhaMga-jJAna utpanna ho jAtA hai / / 217 // navajAta devakRta pazcAtApa mANusa - ricca bhavamhi puce laddhI Na sammatta maNI' puruvaM / tilapyamANassa suhassa kajje cattaM bhae kAma vimohideNa // 218 // artha :- maiMne pUrva kAla meM manuSya evaM tiryaca bhavameM samyaktvarUpI mariNako prApta nahIM kiyA aura yadi prApta bhI kiyA to use kAmase vimohita hokara tila pramANa arthAt kiMcit sukhake liye chor3a diyA / / 218 / / jiNovadidvAgama-bhAsaNijjaM desavyadaM gerihaya sokkha-hetu / mukkaM mae duvvisayatyamappassokkhANu-raseNa vicedaNeNa // 216 // artha :- jinopadiSTa Agama meM kathita vAstavika sukhake nimittabhUta dezacAritrako grahaNa karake mere jaise mUrkhene alpa sukhameM anurakta hokara duSTa viSayoMke liye use chor3a diyA // 216 // prapaMta' NANAdi- caukka hedu NivAraNa- bIjaM jiNaNAha-liMgaM / pabhUba- kAlaM dharitRRNa cataM mae mayaMdheNa bahU-nimittaM // 220 // artha :- anantajJAnAdicatuSTayake kAraNabhUta aura muktike bIjabhUta jinendranAthake liMga ( kalacAritra) ko bahuta kAlataka dhAraNa karake maiMne madAndha hokara kAminIke nimitta chor3a diyA // 220 // 1. da. ba. ka. a. Tha maraNe / 2. da. ba. ka. ja Tha NDya / 3. da. ba. ka. ja. va pANArie / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadizno mahAhiyAro koheNa loheNa bhayaMkareNa mAyA-pavaceNa samacchareNa / mANeNa 'vaDDhata mahAvimoho mellAvidohaM jiNaragAha - liMgaM / / 221 // gAthA : 221-225 ] artha :- bhayaMkara krodha, lobha aura mAtsaryabhAvasahita mAyA-prapaMca evaM mAnase vRddhigata jJAnabhAvako prApta huA maiM jinendra-liMgako chor3e rahA ||221 // eveti voha sati NivANa- phalamhi vigdhaM / tucchaM phalaM saMpar3a jAdamedaM evaM maNe vaDDida tithya - dukkhaM / / 222|| [ 327 artha :- aise doSoM tathA saMklezoMke kAraNa, nirdhAraNa ke phalameM vighna DAlakara maiMne yaha tucchaphala ( deva paryAya ) prApta kara tIvra duHkhoMko bar3hA liyA hai; maiM aisA mAnatA hUM ||222|| / buraMta saMsAra viNAsa hedu rivyANa-mammi paraM padI gemhaMti sammattamata- sokkhaM saMpAdiNaM iMDiya-miccha - bhAvaM // 223 // artha :- (ve deva usI samaya ) mithyAtvabhAvako chor3akara duranta saMsArake vinAza ke kAraNabhUta, nirvANa mArga meM parama pradIpa, ananta saukhyake sampAdana karane vAle samyaktvako grahaNa karate haiM ||223|| tAdo devI- NivahI prANaMdeNaM mahAvibhUdIe / sesaM bharati tANaM sammasaggahaNa - tuTTANaM // 224 / / artha :- taba mahAvibhUtirUpa prAnandake dvArA deviyoMke samUha aura zeSa deva, una devoMke samyaktva grahaNase saMtuSTiko prApta hote haiM ||224 / / jiNapUjA - ujjogaM kuNaMti keI mahAvisohIe / keI puyillANaM devANa pabohaNa-vaseNa // 225 // | zcarya :-koI pahale se vahAM upasthita devoMke prabodhana ke vazIbhUta hue ( pariNAmoM kI mahAvizuddhi pUrvaka jina pUjAkA udyoga karate haiM / / 224 || 1. da. patte Na / 2. da. ba. kra. ja. Tha. baMdaMta / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] tiloya paNNattI paThama dahahadAraNaM tatto prabhiteya maMDava - gavANa / siMhAsaTTidANaM edANa surA kurAMti abhiseyaM // 226 // [ gAthA : 226-230 artha :- sarva prathama snAna karake phira abhiSeka maNDapake lie jAte hue ( sadyotpanna ) devako siMhAsana para baiThAkara ye ( granya ) deva abhiSeka karate haiM / / 226 // bhUsaNasAlaM pavisiya mauDAbi vibhUsaNANi divyAI / geNyi vicitta-vatthaM devA kucvaMti ropatthaM ||227|| artha :- phira prAbhUSaNazAlA meM praviSTa hokara mukuTAdi divya AbhUSaNa grahaNa karake anya devagaNa pratyanta vicitra ( sundara ) vastra lekara usakA vastra vinyAsa karate haiM / / 227 / / navajAta deva dvArA jilAbhiSeka evaM pUjana Adi tato yavasAyapuraM pavisiya pUjAbhiseya-joggAI / gahiva davAI devA devIhi saMjuttA // 228 // paccida-vicitta- kedaNa-mAlA vara camara- chsa sohillA / ribbhara - bhakti-pasaNNA vaccaMte phUDa - jiNa - bhavaNaM // 226 // artha :- pazcAt snAna Adi karake vyavasAyapura meM praveza kara pUjA aura abhiSeka ke yogya dravya lekara deva deviyoM sahita jhUlatI huI zradbhuta patAkAoM, mAlAoM, utkRSTa camara aura chatroMse zobhAyamAna hokara pragAr3ha bhaktise prasanna hote hue ve navajAta deva kUTapara sthita jina bhavanako jAte haiM / / 228-226 / / pAviya ji-pAsAdaM vara-maMgala-tUra raivahalabolA / devA devI sahidA kutvaMti padAhiNaM NamidA ||230|| artha :- utkRSTa mAGgalika vAdyoMke ravase paripUrNa jina bhavanako prAptakara ve deva, deviyoM ke sAtha namaskAra pUrvaka pradakSiNA karate haiM ||230|| 1. da. ka. tato vasAya / 2. da. ba. pha. ja. u. hi / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 231-237 ] tadiyo mahAhiyAro sauhAsaNa-chatta-taya-bhAmaMDala-cAmarAdi-cArUpo / baThUNa jiNappaDimA jaya-jaya-saddA pakuvaMti // 231 // yodUNa thudi-saehi vicitta-cittAvalI Nibaddha hi / tatto jiNAbhisee bhattIe kuNaMti ujjogaM // 232 // khorovahi jala-pUrida maNimaya-kali maDa-sahassehiM / maMsugghosaNamuhalA jiNAbhiseyaM pakuvyaMti // 233 / / martha :---( jinamandirameM ) siMhAsana, tIna chatra, bhAmaNDala aura camara prAdi ( pATha prAtihAryoM ) se suzobhita jinendra mUrtiyoMkA darzanakara jaya-jaya zabda karate haiM, phira vicitra arthAt sundara manamohaka zabdAvalI meM nibaddha aneka stotroMne stuti karake bhakti sahita jinendra bhagavAnakA abhiSeka karanekA udyoga karate haiN| kSIrodadhike jalase paripUrNa 1008 maNimaya ghaToMse mantroccAraNa pUrvaka jinendra bhagavAnakA abhiSeka karate haiM / / 231-233 / / paDu-paDaha-saMkha-maddala-jayaghaMTA kAhalAdi bajjehiM / vAijjate hi surA jiNiva-pUjA pakuvaMti // 234 / / artha :-(pazcAt ) ve deva uttama paTaha, zaGkha, mRdaGga jayaghaNTA evaM kAhalAdi bAjoMko bajAte hue jinendra bhagavAnako pUjA karate haiM / / 234 / / bhigAra-kalasa-ippaNa-chattattaya-camara-pahuvi- vihiN| pUjaMti 'phaliya-daMDovamANa-vara-vAri-dhArahiM // 235 // gosIsa-malaya-caMdaNa-kuMkuma-paMkehi parimalillehi / muttAphalujjalehi sAlIe taMvalehiM 'sayalehi // 236 // bara-viviha-kusuma-mAlA-saehi dUraMga-mattAMdhehiM / pramiyAdo mahurehiM gANAviha-vizva-bhohiM // 237 // 1. 6. ba, ka. ja. Tha. paliha / 2. da. sAlehi / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] [ gAthA : 238-241 tiloya paNNattI rayaNujjala- dIvehi sugaMdha-dhUvehi maNahirAmehi / pakkehi phaNasa - kadalI- dADima- dakkhAdi ya phalehi // 238 // artha :- ve deva divya jhArI, kalaza, darpaNa, tIna chatra zraura cAmarAdise; sphaTika maNimaya daNDake tulya uttama jaladhArAoMoMse; sugandhita gozIra malaya-candana aura kezarake paGkoMse motiyoM ke samAna ujjvala zAlidhAnyake khaNDita tanduloMse, dUra-dUra taka phailanevAlI matta gandhase yukta uttamottama fafa prakArakI saikar3oM phUla mAlAoMse amRta se bhI madhura nAnAprakArake divya naivedyoMse manako zratyanta priya laganevAle ratnamayI ujjvala dIpakoM se sugandhita dhUpa se aura pake hue kaTahala, kelA, dAr3ima evaM dAkha' Adi phaloMse ( jinendra devakI ) pUjA karate haiM / / 235-238 / / pUjana ke bAda nATaka pUjAe zravasANe kurute gADayAi vivihAraM / pavaraccharApa-juttA- bahurasa-mAyAbhiSezAI dAdI artha :- ( ve deva ) pUjAke grantameM uttama apsarAnoM sahita bahuta prakArake rasa, bhAva evaM bhise vividha prakAra ke nATaka karate haiM / / 239 / / samyagdRSTi evaM mithyAdRSTi devake pUjana- pariNAmameM antara Nissesa-kammakkka' hedu N maNNatayA tattha jiNaMda-pUjaM / sammatta jusA virayaMti rigaccaM devA mahANaMda - visohi puSaM // 240 // kulAhidevA iva mamANA purANa- devANa pabohaNeNa / micchA-judA te ya jiriMga- pUjaM bhakttIe NicvaM ziyamA kurNati / / 241 // artha :- avirata - samyagdRSTi deva, samasta karmoke kSaya karanemeM eka advitIya kAraNa samajhakara nitya hI mahAn anantaguNI vizuddhipUrvaka jinendra devakI pUjA karate haiM kintu mithyAdRSTi deva purAne 1. da. ba. ka. ja. cha. kkhavahedu / 2. da. va. ka. ja. a. sammatta vizyaM / 3. da. va. kulAidevA | ka. ja. da. kulAI devAI | 4 da. ka. ja. Tha. bhaktIya | Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA : 242-245 ] tadina mahAhiyArI [ 331 devoMke upadeza se jinapratimAoM ko kulAdhi devatA mAnakara nitya hI niyamase bhaktipUrvaka jinendrAcaMna karate haiM / / 240-241 / / jinapUjA ke pazcAt kAvUNa divya pUjaM prAgadhchiya niya-niyammi pAsAve / siMhAsaraNAhirUdA 'alaggaM deti devA gaM // 242 // | artha :- ve deva, divya jinapUjA karane ke pazcAt apane-apane bhavana meM zrAkara prolagazAlA ( paricaryA gRha ) meM siMhAsanapara virAjamAna ho jAte haiM / / 242 || bhavanavAsI devoMke sukhAnubhava viviha - ratikaraNa - bhAvida visuddha buddhIhi vivya-rUhi / gANA - vikuvAM bahuvilAsa - saMpatti juttAha // 243 // mAyAcAra- vivajjida-paryAdi-pasaNNAhi accharAhi samaM / Niya- Niya- vibhUvi-joggaM saMkappa- vasaMgadaM sokkhaM // 244 // par3a-paha pahuvIhi satta sarAbharaNa - mahara - gIdehi I yara - laliva-gaccaha devA bhujaMti jayabhogaM / / 245 / / artha :- ( pazcAt ve deva ) vividha rUpase ratike prakaTIkaraNa meM catura, divya rUpoMse yukta, nAnA prakAra kI vikriyA evaM bahuta vilAsa - sampattise sahita tathA mAyAcArase rahita hokara svabhAvase hI prasanna rahane vAlI apsarAooMke sAtha apanI-apanI vibhUtike yogya evaM saMkalpamAtra se prApta hone vAle sukha tathA uttama paTaha Adi vAditra, sapta svaroMse zobhAyamAna madhura gIta tathA utkRSTa sundara nRtyakA upabhoga karate haiM / / 243-245 / / 1. [ zralagasAlammi ] Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] tiloyapaNNattI hi pi vijANato praSNoSNuppaNNa-pemma- mULa saNA / kAmaMdhA te savve gadaM pi kAlaM Na jANaMti // 246 // [ gAthA 247-246 artha :- avadhijJAnase jAnate hue bhI paraspara utpanna premase mUDhamanavAle mAnasika vicAroMse yukta ve saba deva kAmAndha hokara bIte hue samayako bhI nahIM jAnate haiM / / 246 || vara-rayaNa-kaMcaNamaye vicitta-sayalujjalammi pAsAde | kAlA garu - gaMdha rAga- NihAraNe ramaMti surA // 247 // artha :---ve deva uttama ratna aura svarNase vicitra evaM sarvatra ujjvala, kAlAgarukI sugandhase vyApta tathA rAgake sthAnabhUta prAsAdameM ramaNa karate haiM / / 247 || sayapANi zrAsaNANi mauvAriNa vicitta- rUba- raidAriM / taNu-maraNa - nayaNANaMdaNa - jaNaNANi hoMti devANaM // 248 // artha : devoMke zayana aura zrAsana mRdula, vicitra rUpase racita tathA zarIra, mana evaM netroMke lie AnandotpAdaka hote haiM || 248 // pAsa-rasa- rUya' - sadbuNi gaMdhehi vaDhiyANi 'sokkhANi / 3 ubabhujaMtA devA tisi Na larhati NimisaM pi // 246 // artha :- (ve deva ) sparza, rasa, rUpa, sundara zabda aura gandhase vRddhiko prApta hue sukhoMkA anubhava karate hue kSaNamAtra ke lie bhI tRptiko prApta nahIM hote haiM || 246 // 1. da. ka. ja. 5. rUvavajjUriNa gaMdhehi, ba. rUvacakra gaMdhehi / 2. da. ba. ka. ja. Tha. sojjAriNa / 3. da. ba. ka. uvayaMjuttA / ja. Tha. utravayajuttA / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 333 gAthA : 250-252 ] tadino mahAhiyAro dIyesu gidesu bhoga-khidoe vi gNdnn-vnnesu| vara-pokkhariNI-puliNatyalesu koDaMti rAeNa // 250 // // evaM 'suhapparUvaNA samattA / artha :-( ve kumAra deva ) rAgase-dvIpa, kulAcala, bhogabhUmi, nandanavana evaM uttama bAvar3I athavA nadiyoMke taTa sthAnoM meM bhI krIr3A karate haiM // 250 / / isa prakAra devoMko sukha-prarUpaNAkA kathana samApta huA / samyaktvagrahaNake kAraNa bhavaraNesu samuppaNNA patti pAvidUraga chanbheyaM / jiNa-mahima-vaMsaNeNaM keI 'deviddhi-dasaNado // 251 / / jAdIe sumaraNeNaM ghr-dhmmppbohnnaavlddhiie| geNhate sammattaM duraMta-saMsAra-NAsayaraM // 252 / / // sammatta-mahaNaM gadaM / / artha :-bhavanoMmeM utpanna hokara chaha prakArako paryAptiyoMko prApta karane ke pazcAt koI jina-mahimA ( paMcakalyANakAdi ) ke darzanase, koI devoMkI Rddhike dekhanese, koI jAtismaraNase aura kitane hI deva uttama dharmopadezakI prAptise duranta saMsArako naSTa karanevAle samyagdarzanako grahaNa karate haiM // 251-252 // // samyaktyakA grahaNa samApta hubhA // 1. da. ba. ka. ja. u. sasvappaM / 2. da. ba. ke. ja. Tha. deviNd| Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] [ gAthA : 253-254 tilosapaNNattI bhavanavAsiyoMmeM utpattike kAraNa je kei aNNANa-tavehi juttA, NANAvihuppADiva-deha-dukkhA / ghettUNa saNNANa-tavaM pi pAvA ujjhati je duvisayApasattA / / 253 // visuddha-lessAhi surAu-baMdha 'kAUNa kohAdisu ghAvivAU / sammatta-saMpatti-vimukka-buddhI jAti ede bhavaraNesu savve // 254 / / artha :-jo koI ajJAna-tapase yukta hokara zarIrameM nAnAprakArake kaSTa utpanna karate haiM, tathA jo pApI samyagjJAnase yukta tapako grahaNa karake bhI duSTa viSayoMmeM Asakta hokara jalA karate haiM, ve saba vizuddha lezyAoMse pUrvameM devAyu bA~dhakara pazcAt krodhAdi kaSAyoM dvArA usa prAyukA ghAta karate hue samyaktvarUpa sampattise manako haTA kara bhavanavAsiyoM meM utpanna hote haiM // 253-254 / / 1. da. ba. koarnn| Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HORIRaaaaaaaaaaaaaaaaa00RORowane mahAdhikArAnta maMgalAcaraNa saNNAraga-rayaNa-dIvaM loyAloyappayAsaraNa-samatthaM / paNamAmi sumai-sAmi sumaikaraM bhagva-saMghassa // 255 // evamAiriya-paraMparAgaya-tiloyapaNpattIe bhavaNavAsiya-loyasarUva-riNarUvaNaM paNNattI NAma-- / tadiyo mahAhiyAro samato / / artha :-jinakA samyagjJAnarUpI ratnadIpaka lokAlokake prakAzanameM samartha hai evaM jo ( caturvidha ) bhavya saMghako sumati dene vAle haiM, una sumatinAtha svAmIko maiM namaskAra karatA hUM // 25 // isaprakAra prAcArya-paramparAgata-triloka-prajJaptimeM bhavanavAsI-lokasvarUpa nirUpaNa-prajJapti nAmaka tIsarA mahAdhikAra samApta huaa| Boxxxmo0000000000000000000 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiloyapaNNattI : prathama khaNDa ( prathama tIna mahAdhikAra ) atittakaDukari aha ha zraggamahisI sasamaM zraggikumArA save aggIvANaraNAmo pracalita saMkA keI ajagaja mahisa turaMgama ajagaja mahisa turaMgama prajagaja mahisa turaMgama ajiyajiraNaM jiyamayaNaM ajjakhara karahasarisA aguNideva DhI aTThachaca udugade aTTatAle dalida attAlaM dusa attI lakkhA aThTharasa mahAbhAsA visihAsanANi avikammaviyalA bhra gAthAnukramaNikA adhikAra/gAthA 2 1 3 3 3 2 2 2 docxxxx 2 2 1 1 2 2 2 1 2 1 346 120 61 122 16 201 * 306 347 1 307 165 279 71 161 115 61 232 1 sAhiya bisagaM asagachakka paraNaca u ase judA aTTha solasa battIsahati zradvANaudivihatto zradvANaudI joyara aTTAudI satrasaya aTTAudI Navasaya aAdi vittA aDANavadi vihataM aDDA pi disA avArasa ThANesu aGgArasa lakkhArie aDaviNNA daMDA savitA meDhI aTThAvIsavitA seThI agraati lakkhA zraTTAsaTTIhI sirAruhira vasA adhikAra / gAdhA 1 270 1 216 2 287 1 206 153 211 184 177 185 260 245 57 123 137 3 1 2 2 2 1 1 2 1 2 2 1 1 2 2 3 256 243 244 126 63 212 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haride agadI bAudI aDavIsa uNahari sari chavIsaM aDvAijja syANi aAijjaM pallaM aDhAijjA do ya ataraNAraeNAdi caukka anubhAga desAI aNNAdhoratimire ahi ahi aglo bajte adikuriNamamasumaNaM addhArapallachede appamaddhimajjhima appAraNaM maNNatA annaMtara davyamala api kajAkajjo ayadaMbata urasAsaya arihAraNaM siddhAeM avaraM majjhimauttama avasAdi avarajjU avasesa iMdA aksesasurA sa asitA keI asurapadI gaMdI asurammi mahisaturagA asurAraNa paMcavIsa adhikAra/gAthA Jing 104 1 246 1 24e 3 3 3 3 3 1 1 1 2 2 1 3 2 2 2 ? 1 ( 338 ) 1 2 3 3 3 2 74 102 1.71 151 220 12 4 75 325 348 131 24 307 13 301 '12 16 12.2 160 -54 168 20.3 125 78 177 asurANAmasaMkhejjA asurA gAgasuvaNNA asurAdidasakusu asurAdisakulesu asurAdI bhavagAsurA assalyasantamaNNA ahavA uttaraiMdesu ahavA bahumeari avA maMgaM sokkha gogaTTI aMjAmUlaM aMka aMtAdimAM Ausa baMSasamae AturimakhidI carimaMga madirA hoNA ho ANi Adima saMhAraNajudo AdI aMte sohiya badIo NiddidvA AdI choTsa Adesamuttamuto fore bheri A bAriMdara siTThI zrAro mAro tAro AhuTTha rajjuvaraNaM adhikAra / gAthA 181 3 3 3 3 3 3 3 1 1 2 2 1 2 3 1 1 2 2 2 1 3 2 2 1 1 108 176 131 137 147 14 15 336 17 68 294 263 36 133 57 216 6.1 158 101 215 50 44 188 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 336 ) adhikAra gAthA adhikAra gAthA 114 123 211 118 102 2 64 180 121 107 353 igitIsaM lapakhANi igatIsa uvahi uvamA icche padaravihINA ividayappamANaM iya NAyaM avahAriya iya mUla taMtakattA iya sakkhApaccakkhaM iha khette jaha maNuvA iha rayaNa sakkarAvAlu iMgAlajAla mummura iMdapaDidadigidaya iMdapajiMdappahRdI iMdayase DhIbaddhA iMdayaseThIbaddhA iMdayaseDhIbaddhA iMdasamA paDiiMdA iMdAdI paMcaNNa IdA rAyasaricchA 152 328 143 uraNadAlaM lakvAgi uNavaNamajidase hI uNavaNNA dusayANi uNavIsajoyaNesu uttapaiNNayamajjhe uttamabhogakhidIe udao havedi pubbA udahityaNidakumArA sada pani uddiThaM paMcoNaM uddhiyadivaDhamukha uppajjate bhavaNe uppaNNe surabhavaNe uppahauvaesayarA ubhayesi parimANaM uvarimakhidijeDAU uparimaloyAAro uvavAdamAraNaMtiya ubasaNA sapso vi ya uvahiuvamANajIvI ussehaaMguleNaM ussehohi pamAraNaM rom roor mmrom mm worrorm or ar 214 206 117 72 206 138 114 103 280 264 UrApamANaM daMDA ucchehajoyaNAriNa uDDhajage khalu vaDDI uDduDDhaM rajjughaNaM uNNavadI tiNi sayA uNatIsaM lakkhAriNa uraNadAlaM paNNattari 198 | ekkArasalakkhAriMga Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekoNasahityA ekka ti saga dasa sattarasa ekkattarilakkhAfraMga ekkattAlaM daMDA ekkattAlaM lakSkhA ekkatti iya sattaM ekkattIsa daMDA ekka dutiyaMcasattaya ekmekkahattho ekkA hatthA ekkapanidovamAU ekkapalidovamAU ekkalidoSamAU ekkarasavaNNagaMdhaM ekkavihogA jo ekkasi garie ekkasi girigaie ekkaM kodaMusa ekkaM kodaMusa ekkaM jo NalavakhA ekkata terasAdo ekkAyikhidisaMkha ekkArasacAvANi ekkAsIdI lakkhA ekkekka mANathaMbha ekke karajjumettA ekkasi de ekkevaka romamma adhikAra/gAthA 2 241 2 354 3 85 266 112 204 252 312 221 243 148 156 165 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 1 2 1 1 k 2 2 ( 340 ) 2 2 3 3 1 3 1 97 169 236 252 264 265 155 39 157 236 8 1 140 162 62 125 ekkoca usayAI ekoNatIsa daMDA ekoNatIsalakhA ekkoNamavaNiidaya ekkareNapaNadaMDA ekoNavIsa daMDA ekoNavI salakkhA ekkoNa sahi hatthA ekkoraNA doNi sA emako havedi rajjU ekko vedi rajjU ekko havedi rajjU eto dalarajjUrNa eto caucauhIsaM etthAvasappiNIe ekssa udAharaNaM evaM khettapamANaM edAe bahalataM edAraNaM pallANaM edANaM bhavagANaM edANi ya pattekkaM dAsi bhAsANaM e. TTha suriMdA edeNa payAreNa edeNaM palleNaM esa devA edehi dosehi deha ha avikAra/gAthA 1 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 1 1 1 1 1 2 1 3 1 ? 3 1 1 3 226 251 125 65 257 245 136 241 232 170 172 174 214 282 68 22 183 15 130 12 196 62 143 148 128 11.0 222 64 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra/gAthA 43 : l h m 35.2 ebajjiya abasese evamavasesakhettaM evaM aThThaviyappA evaM aTThaviyappA evaM aNeyabheyaM evaM paNNa rasavihA evaM bahuvihadukhaM evaM bahuviharayaNa evaM rayaNAdINaM evaM varapaMcagurU evaM sattakhidINaM lh khh lh ( 341 ) adhikAra/gAthA kariturayarahAhivaI 147 kakhApipAsaNAmA 237 kAdUraNa divvapUrja 253 kApiTTha uparimaMte kAlaggimaddaNAmA kAlo roravaNAmo kiNhAditilessa judA kiNhA praNIlakAU 271 kiNhA rayaNasumedhA kuladevA idi mapiNaya kulAhidevA iva maNNamANA kUDANa samaMtAdo kUDovari pattevaka keI devAhito 3 246 kevalaNANatizetaM kevalaNANadivAyara kesavabalacakkAharA kosadugamekakosaM koheNa lohega bhayaMkareza 5.4 216 sh sh llh bh 241 55 sh n 26E bholagasAlApurado ohi pi vijANato hh yh lh , s` 221 kacchurikarakacasUI karaNyadharAdharadhIraM kaNarya va NiruvalevA kattari salilAyArA kattAro duniyappo kadalIdhAdeNa viNA kammamahIe vAle kararuhakesavihINA karavattakaM dhurIdo karavattasaricchAo karavAlapaharabhiNNaM kharapaMkappabbahulA kharabhAgo NAdavo khaMdaM sayalasamatthaM khIroyahi jalapUrida khe saMThiyaca ukhaMDa khetta jave vidaphalaM 344 / khettaM divaDDhasayathaNu x 239 2 164 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaccha gugAyA re garagarAyamaMtitalavara gahira biladhUma mAruda gAyadi viraNAsayade giddhA garuDA kAyA girikaMdara visaMto guNagArA paraNaudI gurajIkA pajjattI guNajIvA pajjattI guNapariNadAsaNaM pari vejja vAsi gouradArajudAzro gomuttamuggavaNa gosIsa malaya caMdaraNa gohatyiturayamatthA ga phalakamma dhammAe AhAro dhammAe gAraiyA dhammAdI khiditidae dhammAdI puDhavINaM dhammAsAmeghA gha gharaNadhAikamma mahaNA gharaNaphala muvarimaTThima gharaphalamevammi jabe dhaphalakamma jave lozro adhikAra/gAthA 1 2 1 2 2 1 2 3 1 1 3 1 3 2 1 1 1 ( 342 ) 1 1 2 2 2 2 z 80 44 321 338 332 245 273 184 21 162 26 271 236 205 2 254 221 240 257 346 166 362 46 153 cako sehi joyaraNa caugourA ti sAlA caujoyaraNa lamakhAriMga cauThANe suSNA ThANe suNA cautIsaM cacadAlaM tI lakkhAriMga toraNA hirAmA daMDA ihitya udAla cAvAriMga duti igitIsahi upAsAriMga su caca maraNa ca vayagAi urasso pubvAe ruvAI Adi sohi cavIsa mutAi cavIsavIsa bArasa cavIsasahassA hiya cauati lakkhA raMga cavIsa lakhAriNa usa sAraMga hissANi causaTThI causIdI usaNNA tAmro bhaya causIdi causayANaM uditiguNidarajjU adhikAra/gAthA ? 3 ra 3 3 3 2 3 2 2 3 3 1 2 ? 2 2 3 2 sa 2 3 3 3 1 1 116 43 152 84 5 w' 116 38 253 256 222 61 191 66 50 59 288 68 73 se 130 192 70 11 160 231 256 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 343 ) adhikAra/gAthA adhikAra/gAthA 336 8 66 141 240 77 cesamAmUle bottIsa lakkhANi ghodAla lakkhANi coddasajoyaNalakkhA cohasadaMDA solasa coddasabhajido tiguNo cohasabhajido tiuNo coddasarajjupamANo codasa joyaNa lakkhA codasalakkhANi tahA coisa sayANi chAhattarI coddasa sahassajoyaNa 267 150 125 274 541 264 112 116 cakkasarakaNyatomara dhAkasara sUla tomara sattAMricciya ede attAri loyapAlA cattAri sahassANi cattAri sahassANi battAri sahassAriNa cau khattAro kodaMDA cattAro guNaThAgA cattAro cAvANi samaragimamahisINaM camaraduge aAhAro camaraduge ussAsaM cariMdo sohamme cayadalahadasaMkalidaM cayahadamicchUNapadaM cayahadamiTThAdhiyapada cAmaraduMduhi pIDha cAlIsa kodaMDA cAlIsaM lakkhANi cAluttaramekkasayaM cAvasaricyo chiNNo culasIdI lakkhANaM cUDAmaNiahigaruDA ce? di jammabhUmI cettatarUNaM mUle ghettaddumatthalarudaM cettaddumamUle 85 186 227 150 142 chakphadihidevakaraNa udI chamakhaMDabharahaNAho chaJciya kodaMDAgi chajjoyaNa lakkhAriNa 255 / chaTTamakhidicarimiMdaya 113 chAyA udi raNavasayANi chattIrA lakkhANi chaivvaNayapayatthe chaddobhUmuharuMdA chappaNaharido logo chappaNNasahassAhie chappaNNahido loo chappaNA igisaTThI 37 / chappaMcatidugalakkhA 106 G MAN 34 32 201 304 72 2 214 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra gAthA adhikAra/gAthA 1 2 2 228 246 128 12 253 210 106 175 chabbIsababhayisayaM chanvIsaM cAvANi chabbIsaM lakkhANi chassammattA tAI chaha aMgulehi pAdo chAvaTTichassayANi chAsaTThIahiyasayaM chAhatari lasvAriSa chiNNasirA bhiSaNakarA chetta Na bhitti vadhidUNa pIyaM chetta NaM tasaNAli chetta NaM tasaNAli jIvasamAsA do cciya jIvA poggaladhammA je kei aNNANatavehiM je kohamAraNamAyA jettiyameta AU jetiyamettA pAU je bhUdikamma maMtA je saccavayaNahINA jo epamAragaNayehi jo ajudAo devo joNIyo gAraiyANaM joyaNapamANasaMdida jIvazAvIsasahassA 167 365 172 340 mallarimallayapatthI 2 306 dhAvaNamaMgalame 330 170 jai bilavayaMti' karuNaM jagasedighaNapamANo jammaNakhidINa udayA jammaNamaraNANaMtara jammAbhiseyabhUsaNa jalayarakacchava maMDUka jassa asaMkhejjAU jassi jassi kAle jAdIe mumaraNeNaM jAde aNaMta gANe jiraNadiTupamANAo jiNapUjA ujjogaM jiNovadiTTAgamabhAsaNijja jibbhAjibbhagalolA 106 247 226 180 181 udipamANA hatthA paccidavicittakedaraNa gavaNaudijudacaussaya ragavaNaudivasayAriNa rAvaNaudisahiyaragavasaya gAvaraNa udijudaNacasaya eva rAva aTTha ya bArasa raNava raNavadijudacadussaya 106 225 216 160 233 167 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 345 ) adhikAra/gAthA vikA ra gAthA ! hissesakammakkhayaNekkahe 234 geraiya NivAsa khidI 3 240 177 163 162 155 M NavaNavadijudacadussaya NavadaMDA tiya hatthaM gavadaMDA bAbIsaM raNavari viseso eso Nava lakkhA raNavaraNaudI NavahidabAvIsasahassa vaMdAdio timehala NANaM hodi pamANa pANAvaraNappahudI pANAvihavAo NAmAgiThAvaraNAo gAvA garuDagaiMdA NAsadi vigcha bhedadi NikatA NirayAdo zikkatA bhavaNAdo NiNNadvarAyadosA riNabhUsaraNAyuhaMbara rigayariNaya iMdayasehI NiyaNiyaohIkvetta NiyariNayacarimidayadhaya giyariNayacarimidayadharaNa NiyariNyabhavaraNaThidAraNaM riNaraesu rAtthi sokkhaM NirayagadiAubaMdhaya girayagadIe sahidA Nirayapadaresu pAU girayabilANaM hodi hu takkhayavaDhipamANaM takyavaDhipamANaM takkhayavaDhi vimANa taTTANAdodhogho taNurakkhA sipparisA taNNAmA veruliyaM tatto uvarimabhAge tatto doidaraja tatto ya praddharajjU tatto vavasAyapuraM tatto tasido tavaNo tattha vi vivihataruNaM tadie bhuyakoDIo tabbAhire asoyaM tamakiMdae Niruddho tamabhamajhasaaddhAviya tammi jave vidaphalaM tammissasuddhasese tasaroNa rathareNU 178 tassa ya ekkammi dae tamsa ya javakhettANaM tassAI lahubAI 279 sassAI lahubAhU taha abbhavAlukAo 101 | taha ya pahajaNaNAmo 161 228 43 335 255 212 73 268 235 251 2 2 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM citra paMcasayAI taM paraNatI sampadaM taM ma muhameva taM vagge padaraMgula taM sodhidU tatto tANa khidoNaM hedvA vANaapaccakkhANA tANApaccakkhANA tANaM mUle uri vAdo devINivahI divANe suSNANi tiTThANe suSNANi tiNi taDA bhUvAso tiSNi palidovamAriNa tiSNisahassA khassaya tiSNisahassA gavasaya tithiNa sahassA dusayA titthayara saMghapaDimA tihAratikoNAo tipparisAraNaM AU tiguNido satta hiMdo viyajoyaralakkhANi tiyadaMDA do hatyA tiyapuDhavIe iMdaya tiriyakakhettaparidhi tiviyapa maMgulaM taM vihido duguNidarajjU tIsaM ghaTThAvIsa adhikAra / gAthA 1 ? 5 1 2 2 3 3 3 3 3 1 3 2 2 2 re 2 3 1 t ( 346 } 1 1. 1 3 108 234 136 132 278 18 275 186 40 204 F 86 261 152 173 176 171 206 313 155 171 15.3 223 67 277 1-7 25. 75 tIsaM igidAladalaM tIsaM cAla caDatIsaM tIsa paragavIsaM ca ya tIsaM viya lakkhAriMga turimAe gAraiyA te eva dijutta dusayA tetIsamma hisa tettIsa lakkhAriMga tedAlaM lavakhAriMga terasa evakArasaNava terasa enakA rasa raNava terasaevakArasaraNa terasajoyalakkhA teraha vahI paDha vAcAvANi te vaNNAraNa hatthAI tevIsa lakkhAriMga tevIsaM lakkhANi tesaTThI lakkhAI te sacce pAraDyA simaraNaMtara jamme tesIdi lakkhariMga tesu casu disAsu saMbhucchehA pubvA biradhariyasIlamAlA to deidhaNaM zro di tha adhikAra/gAthA 1 3 2 2 2 2 ? 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 3 2 1 1 2 3 253 21 27 124 166 62 161 121 110 37 63 75 142 210 258 239 131 132 87 28 1 200 94 27 200 5 302 232 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra/gAthA r 217 187 205 G . ( 347 ) adhikAra gAthA devamaNussAdIhi devImo tiNi sayA devIdevasamuhaM desaviradAdi uparima desaviradAdi uvarima deha avaTThidakevala 235 dehovva maNo vANI do aTThasuNNa timaNaha do kosA ucachehA do chabbArasabhAga do joyaNalakkhAriMga doSiNaviyappA hoti hu doSiNa sayANi aTThA dopirAsayA devIbho do daMDA do hatthA dopaskhakhetamettaM do bhedaM ca parokkhaM dolakkhANi sahassA dohatyA vIsaMgula 207 115 284 2 dakSiNAIdA camaro dakSiNajasaradA ThUNa mayasilaMba dasajoyaNalakkhANi dasarAudisahassAriMga dasadaMDA dohatyA dasamasacautthassa dasavarisasahassAU dasavAsasahassAka dasavAsasahassAU dasasukulesu puha puha dahaseladumAdINaM daMDapamANaMgulae vaMsarAmohe Na8 dAruNahudAsajAlA diptarayaNadIcA disavidisANaM milidA doviMdappahudINaM dIvesu gidesu dIvodahimelANaM dupakhA ya vedaNAmA ducayadaM saMkalidaM dujudAriMga dusayAriNa duraMta saMsAra viNAsahedu duviho havedi hedU dusahassajomaNAdhiya dusahassamauubaddha 268 73 2 1 222 140 r n mmmm irrrrror morror o.mor.. 1 5 2 231 48 267 265 157 223 ammadayAparicatto dhammAdhammaNibaddhA dharaNANaMde ahiyaM dharaNANaMde ahiyaM dharaNANa dharaNide ahiyANi dhAvihINattAdo 172 165 146 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra/gAthA adhikAra/gAthA 2 105 dhuvaMtaghayavaDAyA dhUmapahAe heTTima 147 68 277 262 174 100 134 2 1 245 129 223 242 124 140 269 parAdAlaM lakkhAriNa paNabIsasahassAdhiya parAbIsasahassAdhiya pararAsaTThI dopiesayA paNahattariparimAraNA paNidhIsu pAraNaccuda paNuvIsajopaNANi paNuvIsasahassAdhiya paNuvIsaM lakkhAriMga 136 paNNarasahadA rajjU 234 paNsArasaM kodaMDA paNNarasehigurigada 285 paNNArasalakkhAriNa papaNAsambhahiyAriNa pattakkaM idayAra pattekkamaddhalakkhaM pattekkamAUsaMkhA pattakkamekkalakkhaM patte kkamekkalakkhaM pataMraka rukhakhANaM patta yaM rayaNAdI padadalahadakapadA padadalahidasaMkalidaM 310 padavagaM cayapahadaM padavagaM padarahidaM paramAgRhi aNaMtA paravaMcaraNappamatto 224 / pariNikkama kevala paumApaumasirIyo pajjattApajjattA paDiIdAdica uNhaM paDiidAdicauNheM paDii dAdicauNhaM paDidAdicauNhaM paDimANaM agesu paDapaDahasaMkhamaddala paDapaDahappahudIhiM paDhamadharaMtamasaNNI 'paDhamabidIyavagINaM paDhamamhi iMdamhi ya paDhama dahaNhadAraNaM tatto paDhamA iMdayasehI paDhamAdibiticaupake paDhame maMgalakaraNe paDhamo aNiccaNAmo pAThamo loyAdhAro paDhamo hu camaraNAmo paNa agamahisiyAno paraNakosavAsajuttA paNagava diyadhiyacajadama paNatIsaM daMDAI paNatIsaM lakkhAriMga paNadAlahadArajjU 38 161 173 158 14 1 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra gAthA adhikAra/gAthA 161 220 364 putra basurAU purva va viracidesA putrAvaradinabhAe pubillayarAsINa pucilAiriehi utto pubdhilAiriehi maMga puha puha se siMdANaM pUjAe avasANe pUrati galaMti jado pecchiya palAyamANaM 226 236 200 286 32 bh parivArasamAraNA te parisattayajeTThAU palidovamaddhamAU pallasamudde uvamaM pahado pavehi logo paMkapahApahudIraNaM paMkAjiro ya dIsadi paMcacciya kodaDA paMcamakhidizAraiyA paMcamakhidipariyaMta paMcamahanvayattugA paMcamikhidie turime paMca ya iMdiyapAraNA paMca vi iMdiyapAraNA paMcasayarAyasAmI paMcasu kallANesu paMcAdI avayaM paMcuttara ekkasayaM pAvaM malaM ti bhaNNa pAviya jiNapAsAvaM pAvaNaM rigarayabile 'pAsarasarUvasadhuriNa pIlijjate keI puDhamIe sattamie puNNavasiddhajalappaha puNNaM pUdapacittA putta kalatte sajagammi mitta pugyavapiNadakhidINaM 45 khh 123 sh 263 m 210 lh 133 lh phAlijjate keI 186 278 battIsaTTAvosaM basIsaM tIsaM dasa battIsa lakkhAriMga bamhuttaraheri bahuvihaparivArajudA 230 caMbayabagamo asArama bANaudijuttadusayA 246 bANAsaraNAriNa chacciya bAdAlaridaloo 270 bArasajoyaNalakkhA 15 bArasajoyAlakkhA bArasadiNesu jalapaha 370 bArasa muhuttayAmi 215 | bArasa sarAsaNANi lh th 228 324 mh lh lh 144 sd sh 2 1 lh 237 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra/gAthA 315 218 151 bArasa sarAsaNAriMga bArasa sarAsaraNANi bAvaNNuvahI ubamA bAvIsaM lakkhAriMga bAhattari lakkhANi bAhira chanbhAesu bAhiramajjhanbhaMtara bidiyAdisu icchaMto bekosA ucchehA berivAhi daMDo prar mom v 1 225 141 158 / 350 ) adhikAra/gAthA modIra ko gAlA bhujakoDIvedesu 212 bhujapaDibhujamilidaddha 133 bhUmIe muhaM sohiya bhUmIna muhaM sohiya 187 bhUmIa muhaM sohiya bhUsaraNasAlaM pavisiya 107 maghavIe raNAraiyA 115 maja pibaMtA pisidaM majjhamhi paMcarajjU majjhimAjagassa ubarima majjhimajagassa heTTima 22 majjhimavisohisahidA 251 magaharajAlakavADA maraNe virAhidamhi ya 87 mahatamapahAa heTThimaaMte mahamaMDaliyA raNAmA mahamaMDaliyANaM addha mahavIrabhAsiyattho mahumajjAhArANaM maMgalakAraNahedU maMgalapajjAehiM 79 maMgalapahudicchakke 282 maMdarasarimammi jage maMsAhAraradANaM 48 mANussa tericcabhavamhi 3 235 / mAyAcAravivajjida 205 164 bhavaNasurANaM avare bhavaNaM bedIkUDA bhavaNA bhavaNapurANi bhavaNesu samuppaNNA bhavvajaNamoskhajaragaNaM bhanvajaNANaMdayaraM bhabvANa jeNa emA bhabvAbhavvA paMcahi bhaMbhAmuiMgamaddala bhAvagaNivAsakhetaM bhAvaNaloyassAU bhAvaNavetarajoisiya bhAvasudaM pajjAehi bhAvesutiyalessA bhiMgArakalasadappaNa bhimArakalamadappaNa bhiMgArakalasadappA 41 . r Pr moir or or Marar Mar 230 342 218 244 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhida uvarimaM murajAyAraM ur3ada samAsami meghAe gAraiyA merutalAdo uvari messamaloha piDaM sIdaM merusamalohapiDaM uNhaM saricchami jage rajjughaNaddha rAvahada rajjuSA ThANaduge rajjugharaNA sattacciya ranjussa sabhAgo rajjue sattabhAgaM rajjava tebhAga yaha avaNIe gappacaramiMdaya gappapadI puDhavIe raNakkhidIe rAvaNI raNAkavakavamA ramaNAdimaMta ramaNAdiNArayANaM rajjaladIvahi rogajarAparihINA rogae jeThAU adhikAra / gAthA 1 1 1 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 2 2 3 2 ( 351 ) 3 3 2 u SE 165 198 281 32 33 227 160 213 186 184 166 241 .108 168 82 298 272 3 145 2 159 2 286 238 128 206 67 lavaNArAMjActurahA khAri aTu joga lakkhA ra paMca joya raNa lajjAe cattA mayaSeNa manA laDo joyaNasaMkhA lo bahuma loyate rajjughaNA loyAyAsadvANaM loyAlayANa tahA lokAhA di lohakohabhayamohabaleNaM lamajuassi la baitaraNI salilAdo varoro ya dharaNANaMdo cakketa avakkatA vaccadidivaGkarajjU aurrasagaMdha phA rasagaMdhA vayavagghataracchasigAla vararayaNakaMcaraNamaye vararayaNama uudhArI vararayaNamauudhArI ravivikusumamAlA vabahAraromarAsi babahArudvAraddhA baMda bhiseyaNaJcaraNa adhikAra/gAthA 3 2 2 2 2 1 1 1 2 2 3 2 1 1 3 2 3 1 3 3 1 t 3 127 148 151 366 162 6 185 135. 77 327 367 341 331 18 41 15.6 100 213 320 247 42 126 237 126 84 46 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 343) adhikAra/gAthA adhikAra/gAthA 197 1 255 216 261 146 116 274 275 156 168 78 165 1.5 vaMsAe NAraiyA vAdavaruddhakkhette vAyaMtA jayaghaMTA vAlesudADhIsu vAsaTThI kodaMDA vAsassa paDhamamAse vAsIdi lakkhAeM vAso joyaNalakkho viulasilAviccAle viguNiyachaccasaTThI vimale godamagotte virieNa tahA khAima vivihatthehi agaMtaM viviharatikaraNabhAvida vivihavararayaNasAhA vivihaviyappaM loyaM vivihaMkuraceMcayA visayAsatto vimadI visuddhalessAhi surAubaMdhaM vissANaM loyAeM vidaphalaM saMmeliya visadiguNido logo vIsae sikhAsayAriMga veNuduge paMcadalaM vedINabhaMtarae dhedINaM bahumajjhe vocchAmi sayalabhede sakkaravAluvarSakA sakkhApaccakkhaparaM sagajoyaNalakkhAriMga sagatIsaM lakkhAriNa sagapaNacaujoyaNayaM sagapaMcaca usamANA saMgavaNNovahi uvamA sagavIsaguriNadaloo sagasagapuDhavigayANaM saTTANe viccAla saTTANe viccAlaM saTTIjudamekkasayaM saTTI tamaNahAe saNNANarayaNadIvaM sapiNaasaNIjIvA saNNI ya bhavaNadevA sattaghaNaharidaloyaM saptacciya bhUmIpro sattaTTaNavadasAdiya sattaTThANe rajjU sattatichadaMDahatthaMgulANi sattamakhidijIvANaM sattamakhidiraNAra iyA sattamakhidibahumajjhe sattamakhidIa bahale satta ya sarAsaNAriNa sattarama cAvAriMga 255 204 195 179 2 298 254 262 202 217 202 246 146 41 28 163 226 244 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra gAthA adhikAra/gAthA 138 135. 242 206 182 144 w wd 104 16 sattarasaM lakkhANi sattari hida seDhighaNA satta visiravAsaNAriNa sattahadabArasaMsA sattahidaduguNalogo sattAhiyavIsehiM sattArA udo hatthA sattANaudI joyaNa sattANIyA hoti hu sattAvIsaM daMDA sattAvIsaM lakkhA sattAsIdI daMDA satyAdimamjhabhavasAga satyeNa sutikkheNaM sabalacarittA keI samacaurassA bhavaNA samayaM paDi emakevarka samavaTTavAsavagge sammattarayaragajuttA sammattarayaNapanvada samattarayicitto sammatta desajameM sammatta sayalajamaM sammAiTThI devA sayakadirUkA sayapANi prAsapANi samalo esa ya loo sabve asaMjadA tihasaNA savve asurA kiNhA sacce chapaNAgajudA sabvesiM iMdANaM samvesu iMdesu sahasArauvarimaMte saMkhAtIdasahassA saMkhAtIdAseDho saMkhejamidayANaM saMkhejja ruda bhavaNesu saMkhejjaru'dasaMjuda saMkhejjavAsajutta saMkhejjAU jassaya saMkhejjA vitthArA saMsAraNNavamahaNaM sAsagaNA ekkekke sAmaNNagabhakadalI sAmaNNajagasarUvaM sAmAgaNaM seDhighaNaM sAmo bidaphalaM sAmaNNe vidaphalaM sAyara uvamA igiduti sAyAraaraNAyArA sAvaraNa bahule pADiva sAsadapadamAvaNaM sikadArapaNAsipattA siddhAvaM logo tti ya siridevI sudadevI siMhAsaNAdisahidA 202 318 25. 127 117 88 217 358 254 208 284 70 356 360 166 166 248 351 3 - 2 163 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImaMtago ya paDhamo sIlAdisaMjudA siMhAsaraNa chattattaya sudarapAraNabhAvakhAe surakheya ramaNaharaNe surakhevara maNuvAraNaM suvaravasagisorida seDhipamAraNAyAmaM sebI asaMkhabhAgo seDhIe sattabhAgo seDhIe sattabhAgo seDhIe satrAMso sedajala reNukaddama sedarajAimale sAo pAo selANaM iMdAraNaM so titthayarANaM adhikAra/gAthA 2 3 1 1 1 2 1 3 1 1 1 1 1 (354) 3 3 1 40 124 231 50 65 52 322 K 167 170 166 164 11 56 141 67 4 solasa joyalakkhA solasa sahasrasamettA solasa sahasrametto solasaha chassaya sohammIsAgovara sohammedalajuttA harikarivasahakhagAhiva hANicayApamANa himaidayammahoMti hu dehAtI rajjuma hemamajjhimarima hemiloelozro hemaloyAAro ghat meli hoti puMsayavedA hatiyA adhikAra/gAthA 2 3 3 2 1 1 3 2 2 1 1 1 1 1 2 3 139 63 8 134 203 206 45 220 52 247 151 166 137 142 280 86 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* * zuddhi-patra pRSTha saM0 paMktisaM. abhyudaya vANa abbhudaya bAga visaya yisaya bhavya bhava kiraNa ATha-ATha guriNata ratha reNu ussehasya cauthe bhAga se arthAt addha vyAsa ke varga se paridhi ko karmabhUmi ke bAlAgra, madhyama bhogabhUmi ke bAlAna kira gae ATha-ATha guNita kramaza: ratharegu ussehassa cauthe bhAga se paridhi ko karmabhumi ke bAlAna, jadhAnya bhogabhUmi ke vAlAna, madhyama bhoga bhUmi ke bAlAna ___ ca caca" SLC gAthA 234 saMdRSTi gAthA ke bIca meM dI gaI hai, use gAthA ke bAda par3hanA caahie| Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saM0 paMkti saM0 zuddha 86 girigaDarA kAyata girigaDae UdhrvAyata vizeSArtha 4 0irx 5 dhanarAja ghanaphala brahmaloka ke rajjusseghaNa rajjussedheNa bahmasvarga dhanarAjU ghanaphala brahmaloka se rajassedheNa rajjUsse gheNa 125 brahmasvarga 128 bAhala bAhallaM 148. 10-11 paryanta ke bila pRthivI ke zepa biloM ke eka baTe cAra bhAga se paryanta ke sampUrNa bila pRthivI ke zeSa eka vaTe cAra bhAga biloM se 182 185 10 indrakakoM kA indrakoM kA gAthA 131 TippaNa 2. da. pustaka eva ke sthAna para 'ba prato nAsti' par3hanA caahie| saMdRzi kA antima kaoNlama prasthAna parasthAna 013 31 220 biloM meM bhI Ayu biloM kI bhI Ayu saMyukta haiN| maMyukta hote haiN| Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (357) pRSTha saM0 paMkti saM0 . azuddha gAthA 289 kI saMdRSTi kA zuddha mudrita rUpa isa prakAra hai 245 -2+ ] 12 / 15 ri | ri| ri | ri | 'ri pari Agama kA varNana Agamana kA varNana 248 samajhatA, samajhatA hai, mudgalikA, mudgara mugalikA, mudgara gAthA 311 ko saMdRSTi 251 (400045)20000 kosa athavA 5000 yojana (400 45) -- 2000 kosa athavA 500 yojana phala-pujA phala-pUjA 265 bhavya bhava pramANaM pamANaM 276 1608 aura 2156 meM tathA pA~cava adhikAra kI 1932 aura 2183 meM tathA chaThe adhikAra ko 280 kUddhArA kaDANa 282 gAthA saM0 63 ke bAda gAthA krama saMkhyA 64 laganA chUTa gayA hai aura 65 se 255 taka kI saMkhyAyeM laga gaI haiM / ata: gAthA saM0 63 ko hI 63.64 samajhe tAki anya sandarbha sahI samajhe jA sakeM / 266 gArivAdika pAriSadAdika Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) pRSTha saM0 paMktisaM0 bhUdANaMdassa tIrthakara vibhaMgajJAna liga tathaMkara vibhagazAna liMgga divya keI 327 331 diva keI