________________
प्रमैयवाधिनी टीका पद १७ १० ८ सलैश्याहारादिनिरूपणम् संयताश्च, असंयत्ताश्च संयतासंयताश्च 'जहा ओहियाणं' यथा औघिकाना-समुच्चय मनुष्याणांकृष्णले श्यादि विशेषणरहितानामित्यर्थः प्रतिपादिता स्तथा कृष्णलेश्यासहितमनुष्याणामपि वक्तव्याः, तथा च संयता द्विविधा:-सरागसंपताश्च वीतरागसंयताश्च, तत्र सरागसंयता:अनुपशान्तकपायाः, अक्षीणकपायाश्च, वीतरागयताश्च उपशान्तकपायाः क्षीणकपायाश्च, तत्र वीतरागसंयता:-अक्रिया भवन्ति, तेषां वीतरागत्वेनारम्भादीनां क्रियाणामभावात, एवं प्रमत्तसंयताश्च, कृष्णलेश्याहि प्रमत्तसंयताना सवति नानमत्तसंगतानां कृष्ण छेश्या भवति प्रमत्त संगतानान्तु सर्व एव प्रमत्तयोग आरम्भो गीति भारम्भिको क्रिया, अक्षीणकपाय. त्वाच्च मायाप्रत्यया क्रिया च भाति, इति भावः, संयतासंयतानामारम्भिकी पारिग्रहिकी मायानत्यपा च तिस्रः क्रिया भवन्ति, असंयतानां पुनरारम्भिको, पारिवाहिकी, मायाप्र यया, अप्रत्याख्यानक्रियाचेति चतस्रः क्रिया भवन्ति, 'जोइसियवेमाणिया आइल्लियासु अर्थात् कृष्णलेश्या वाले आदि विशेषणों से रहित लनुष्यों का प्रतिपादन किया गया है, उसी प्रकार कृष्णलेश्या वाले मनुष्यों का निरूपण भी समझ लेना चाहिए । संघसी मनुष्य दो प्रकार के होते हैं-सरागसंयमी और वीतरागसंयमी। जिनके कपायों का उपशम क्षय नहीं हुआ वे सरागसंयमी कहलाते हैं । जिनके कषायों का उपशाम अथवा क्षय हो चुका है, वे वीतरागसंयमी होते हैं, वीतराग होने के कारण उनसें कोई क्रिया नहीं होती, कृष्णलेश्या प्रमत्त संयत मनुष्यों में पाई जाती है, अप्रमत्तसंयत मनुष्यों में नहीं पाई जाती । सभी प्रकार के आरंभ प्रमाद्योग में ही होते हैं, अतः प्रमत्तसंयतो में आरंभिकी क्रिया होती है और क्षीणकपाय न होने से उनमें सायाप्रत्यया क्रिया भी पाई जाती है। __ संयतासंयन मनुष्यों में आरंभिकी, पारिग्रहिकी और मायाप्रत्यया, ये तीन પ્રકારના છે-સંયમી, અસંયમી અને સ માસમી, જેવું સમુચ્ચય મનુષ્યોનું અર્થાત કૃષ્ણલેશ્યાવાળા આદિ વિશેષણ રહિત મનુષ્યનું પ્રતિપાદન કરાયેલું છે એજ પ્રકારે કૃષ્ણલેશ્યાવાળા મનુષ્યનું નિરૂપણ પણ સમજી લેવું જોઈએ. સયમી મનુષ્ય બે પ્રકારના હોય છે– સરોગસંયમી અને વીતરાગ સંવમી. જેમના કષાને ઉપશમ અથવા ક્ષય નથી થયે તેઓ સરાગ સંયમી કહેવાય છે. જેમના કષાયને ઉપશમ અથવા ક્ષય થઈ ગએલે છે, તેઓ વીતરાગ સંયમી હેય છે. તેમનામાંથી વીતરાગ સંયમી ક્રિયા રહિત હોય છે, વીતરાગ હોવાના કારણે તેઓમાં કઈ કિયા નથી થતી. કૃષ્ણલેશ્યા પ્રમત્તસંચત, મનુષ્યમાં મળી આવે છે, અપ્રમત્ત સંય મનુષ્યમાં નથી મળી આવતી, બધા પ્રકારના આર ભ પ્રમાદ વેગમાં નથી થતા. તેથી સ યતમાં આર ભિકી ક્રિયા થાય છે અને ક્ષીણ કષાય ન હોવાથી તેમાં માયા પ્રત્યયા ક્રિયા પણ મળે છે.
સંતાસંયત, મનુષ્યમાં આરંભિકી, પારિગ્રહિકી ને માયાપત્યયા એ ત્રણ
