________________
५६२
टीका-पूर्वमसंज्ञिनो देवेणूत्पादस्योक्तत्वे न आयुषैव चोत्पादसंभवेन तदायुः प्ररूपाय तुमाह-'कइविहे णं भंते ! असण्गियाए पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! कतिविधं खलु असंज्यायुष्यं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउबिहे असण्णिआउए पष्णत्ते' चतुर्विधम् असंझ्यायुष्यं प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा-नेरइय असण्णियाउए, जाव देव असण्णियाउए' तद्यथानैरयिकासंघ्यायुष्यम्-यावत्-तिर्यग्योनिका झ्यायुष्यम्, मनुष्यासंघ्यायुध्यम्, देवासंड्यायुष्यम्, तत्र असंज्ञीभूत्वा यत् परभवयोग्यमायु वध्नाति तदसंड्यायुष्यं योध्यम्, एवं नैरयिकप्रायोग्यमसंड्यायुष्यं नैरयिका संख्यायुष्यं एवम् तिर्यग्योनिकप्रायोग्यमसंख्यायुष्यं तिर्यग्योनिका
टीकार्थ- पहले असंज्ञी जीव की देवों में उत्पत्ति कही गई है, किन्तु उत्पाद आयु के द्वारा ही होता है, अतएव उसको आयु का यहां प्रतिपादन किया जाता है
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! असंज्ञी की आयु कितने प्रकार की कही है ?
भगवान्-हे गौतम ! असंज्ञी की आयु चार प्रकार की कही है, वह इस प्रकार है-(१) नैरयिकासंज्ञी-भायु, (२) तिर्यग्योनिका संज्ञो-आयु (३) मनुष्यासंज्ञी आयु और (४) देवासंज्ञी-आयु। असंज्ञी होते हुए जो जीव परभव के योग्य जिस आयु का बन्ध करता है, वह असंज्ञी-आयु कहलाता है। इसी प्रकार नैरथिक के योग्य असंज्ञी की आयु नैरयिकासंजी-आयुष्य कहलाता है । इसी प्रकार तिर्यग्योनिक असंजी-आयु और मनुष्यासंज्ञी-आयु, देवासंज्ञी-आयु भी समझ लेना चाहिए । यद्यपि असंज्ञी अवस्था में भीगी जाने वाली आयु भी असंज्ञी आयु कह लाती है, किन्तु यहां उसकी विवक्षा नहीं की गई है। अतएव उसकी विशेषप्ररूपणा के लिए यह कहा गया है
ટીકાર્થ–પહેલાં અસંજ્ઞી જીવની દેમાં ઉત્પત્તિ કહેલી છે, પરંતુ ઉત્પાદ આયુના દ્વારાજ થાય છે. તેથી જ તેના આયુનું અહીં પ્રતિપાદન કરાય છે
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! અસંજ્ઞીનું આયુ કેટલા પ્રકારનું કહ્યું છે?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ! અસંજ્ઞનું આયુ ચાર પ્રકારનું કહ્યું છે. તે આ પ્રકારે છે (१) २३यिनु असशी न्यायु (२) तिय योनिनु मसजी आयु (3) भनुप्य मसशी मायु અને (૪) દેવાસંજ્ઞા અણુ અસંસી થતે જીવ પરભવના ચગ્ય જે આયુને બધ કરે છે. તે અસંસી આયુષ્ય કહેવાય છે. એ પ્રકારે નેરયિકને યેગ્ય અસંસીનું આવું નૈરયિકાસંજ્ઞી આયુષ્ય કહેવાય છે. એ પ્રકારે તિર્યનિક અસંત્તી–આયુ અને મનુષ્ય અસંજ્ઞી-આયુ, દેવાસંજ્ઞી–આયુ પણ સમજી લેવું જોઈએ કે અસંસી અવસ્થામાં ભેગવાતુ આયુ પણ આ સંસી આયુ કહેવાય છે. કિંતુ અહીં તેની વિરક્ષા કરાયેલી નથી. તેથી જ તેની વિશેષ
