________________
प्रज्ञापनासूत्रे
८
किन्तु औदारिकशरीराभावे आहार लब्धेरप्यसंभवात् आहारकशरीरिण औदारिकशरीरं नियमतो भवत्येवेति भावः, गौतमः पृच्छति - ' जस्त णं भंते ! ओरालियसरीरं तस्य तेयगसरीरं जस्म तेयगसरीरं तस्प्त ओरालियसरीरं ?' हे भदन्त ! यस्त्र जीवस्यौदारिकशरीरं भवति तस्य किं तैजसशरीरमपि भवति । एवं यस्य तैजसशरीरं भवति तस्प किम् औदारिकशरीरमपि भवति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! ' जस्त ओरालिक्सरीरं तस्स तेयगरीरं नियमा अत्थि जस्म पुण तेयगसरीरं तस्स ओरालियसरीरं सिय अस्थि, सिय णत्थि ' यस्य जीवस्य श्रदारिकशरीरं तस्य तेजसशरीरं नियमात् - नियमतोऽस्ति तैजसशरीराभावे औदारिकशरीशसंभवाद, किन्तु यस्य पुनस्तैजसशरीरं भवति तस्यौदारिकशरीरं स्यादकदाचिदस्ति स्यात् कदाचिन्नास्ति तथा च देवनैरविकाणां नास्ति, दिर्य मनुष्याणामस्तीति भावः ' एवं कम्म सरीरं पि' एवम् - तैजखशरीरोक्तरीत्यैव कार्मणशरीरमपि औदारिकशरीरेण सह प्ररूपणीयम्, तैजसकार्मणशरीरयोः सहचारित्वात् तथा च यस्पौदारिकशरीरं शरीर नियम से होता ही है ।
"
श्रीगोस्वामी - हे भगवन् ! जिस जीव के औदारिकशरीर होता है, उसके तैजसशरीर होता है ? और जिसके तैजसशरीर होता है, उसके औदारिकशरीर होता है ?
भगवान् - हे गौतम! जिस जीव के औदारिकशरीर होता है, उसके तैजसशरीर नियम से होता ही है किन्तु जिस के तैजसशरीर होता है, उसके औदारिकशरीर कदाचित् होता है, कदाचित् नहीं होता क्योंकि देवों और नारकों के तैजसशरीर पाया जाता है किन्तु औदारिकशरीर नहीं होता, मनुष्यों और तिर्यचों के तैजसशरीर के होने पर औदारिकशरीर होता है ।
तैजसशरीर के समान ही कार्मणशरीर की औदारिकशरीर के साथ प्ररूपणा करनी चाहिए क्योंकि तैजल और कार्मणशरीर दोनों सहचर हैं। इस प्रकार जिसके औदारिकशरीर है उसके कार्मणशरीर नियम से होता है क्योंकि
શ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! જે જીવને ઔદારિકશરીર હૈાય છે, તેને તૈજસશરીર હાય ૧ અને જેને તૈજસશરીર હાય છે, તેને ઔદારિકશરીર હાય છે ?
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ ! જે જીવને ઔદાકિશરીર હાય છે, તેને તૈજસશરીર નિયમૅ કરીને હાય છે, કિન્તુ જેને તૈજસશરીર હાય છે, તેને ઔદારિકશરીર કાચિત્ હાય છે, કદાત્િ નથી હતુ કેમ કે દેવા અને નારકોના તૈજસશરીર મળી આવે છે કિન્તુ ઔદ્યારિકશરીર નથી હાતું, મનુષ્ય અને તિય ચેાના વૈજમશરીર હોય તે પણ ઔદારિશરીર હોય છે. તેજસશરીરની જેમ જ કાણુશરીરની પણ ભૌદારિશરીરની સાથે પ્રરૂપણા - કરવી જોઈએ, કેમ કે તૈજસ અને કાણુશરીર અન્ને સહુચર છે, આ રીતે જેને ઔદારિકશરીર છે તેને કાણુશરીર નિયમે કરી હાય છે, કેમ કે કામ'જીશરીરના અભાવમાં ઔારિક
