________________
प्रमेययोधिनी टीका पद २१ सू० ११ अल्पयहुत्वद्वारनिरूपणम् कादिशरीराणां द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया तदुभयार्यतया चाल्पबहुत्वं प्ररूपितम्, सम्प्रति जघन्योत्कृष्टोभयावगाइनाविपयकमलपबहुत्वं प्ररूपयितुमाह-'एएसि णं भंते ! ओरालियवेउन्धियआहारगतेयगकम्मगसरीराणं नहणियाए ओगाहणाए उशोसियाए ओगाहणाए जहण्णुक्को. सियाए ओगाहणाए कयरे कयरेहितो अप्पा वा, बहुका बा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वो ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु औदारिकवैक्रियाहारकतैजसकामणशरीराणां जघन्यया अवगाहन या, उत्कृष्टया अवगाहनया, जघन्योत्कृष्टया अवगाहनया कतरा अवगाहना कतराभ्योऽव. गाहनाभ्योऽल्पा का वहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! - हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा ओरालिगसरीरस्स जहणिया ओगाहणा' सर्वस्तोका औदारिकशरी. रस्य जघन्या अवगाहना भवन्ति, तस्य अगुलासंख्येयभागमाचप्रमाणत्वात् 'तेयाकम्म. गाणं दोण्ह वि तुल्ला जहणिया ओगाहणा विसेसाहिया' तैजसकार्मणयोद्वयोरपि परस्पर तुल्या जघन्या अवगाहना भवति, किन्तु-औदारिक जघन्याऽवगाहनातो विशेषाधिका भवति, इस विषय में युक्ति पूर्ववत् समझ लेना चाहिए। इस की अपेक्षा कार्मणशरीर प्रदेशतः अनन्तगुणित है।
इस प्रकार पांचों शरीरों का द्रव्य से प्रदेशों तथा द्रव्य-प्रदेशों से अल्प यहुत्व का प्ररूपण किया गया है। अब जघन्य, उत्कृष्ट और जघन्योत्कृष्ट अवगाहना संबंधी अल्प बहुत्व प्रतिपादित किया जाता है
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! इन औदारिक, वैक्रियक, आहारक तैजस और कार्मण शरीरों में से जघन्य अवगाहना, उत्कृष्ट अवगाहना और जघन्योत्कृष्ट अवगाहना की दृष्टि से कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक है ?
भगवान्-हे गौतम ! सब से कम औदारिकशरीर की जघन्य अवगाहना है, क्योंकि वह अंगुल के असंख्यातवें भाग घरोपर की होती है। तैजस और कार्मणशरीरों की अवगाहना परस्पर में तुल्य है मगर औदारिकशरीर की जघन्य अवયુક્તિ પૂર્વવત્ સમજી લેવી જોઈએ. તેની અપેક્ષાએ કાર્પણુશરીર પ્રદેશતઃ અનન્તગુણિત છે.
આ પ્રકારે પાંચે શરીરના દ્રવ્યથી પ્રદેશોથી, તથા દ્રવ્ય પ્રદેશથી અલા બહત્વનું પ્રરૂપણ કરાયું. હવે જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્યત્કૃષ્ટ અવગાહના સંબધી અલ્પબદ્ધત્વ પ્રતિપાદન કરાય છે
- श्रीगोतमस्वामी-भगवन् ! मा मोह२ि४, वेठिया, माह।२४ तेरस भने શરીરમાંથી જઘન્ય અવગાહના, ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના અને જઘન્યત્કૃષ્ટ અવગાહનાની દષ્ટિથી કોણ કેનાથી અલ્પ, અધિક, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રીભગવાન-ગૌતમ! બધાથી ઓછા ઔદારિક શરીરની જઘન્ય અવગાહના છે, કેમ કે તે અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની હોય છે. તેજસ શરીર અને કાર્માણશરીરની અવગાહના પરસ્પરમાં તુલ્ય છે; પણ દારિક શરીરની જઘન્ય અવગાહનાથી વિશેષાધિક છે. મારણા.
म० १०४