________________
६०२
विविचित्र कर्मनिष्यतम् । सर्वेषां शरीराणां कारण भूतं मुणितव्यम् ॥१॥ इति, तथा चौदा रिकादीनां सर्वेषां शरीराणां कारणभूतम् - निदानरूपं कार्मणशरीरमवसेयम्, संसारप्रपञ्चप्ररोहवी रूपे कार्मणशरीरे समूलोछिन्ने सति शेषशरीराणां प्रादुर्भावविरहात् अनेनैव कार्मणेन शरीरेण सतैजसेन संवलितो जीवो निधन देशं परित्यज्योत्पत्ति देशमभिसर्पति कर्मपुङ्गलानी चातिसूक्ष्मत्वेन यातायातसमये स चक्षुरादीन्द्रियगोचरो भवति, तथाचोक्तम्- 'अन्तराभवदेहोsपि, सूक्ष्मत्वानोपलभ्यते । निष्क्रामन् प्रविशन् वा नावोऽनीक्षणादपि ॥ १ ॥ इति ।
अथौदारिकशरीराणां भेदान प्ररूपयितुमाह- 'ओरालिएसरीरेण भंते! कइ विहे पण ते ?' का विकार ( कार्य ) है । वह आठ प्रकार के कर्मों से निष्पन्न होता है । यहशरीर अन्य सब शरीरों का कारण है, ऐसा जानना चाहिए | १॥ इस प्रकार कार्मण शरीर को औदारिक आदि सभी शरीरों का कारण समझना चाहिए । संसार प्रपंच रूपी अंकुर का बीज यह कार्मण शरीर ही है । जब इस का समूल उच्छेद हो जाता है, तब शेष शरीरों का प्रादुर्भाव नहीं होता । तैजल और कार्मण शरीर के साथ जब मृत्युस्थान को त्याग कर अपने नवीन जन्म की जगह जाता है । कर्मदुगलों की अत्यन्त सूक्ष्मता के कारण इन दोनों शरीरों से युक्त होने पर भी जीव चक्षु से दिखाई नहीं देता । कहा है- भवदेह बीच में (मरण और जन्म के मध्य काल में) भी रहता है, मगर सूक्ष्म होने के कारण शरीर से निक लता हुआ अथवा प्रवेश करता हुआ दिखाई नहीं देता है ॥ १ ॥
अब औदारिक शरीर के भेदों का प्ररूपण किया जाता है
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! औदारिकशरीर कितने प्रकार का कहा है ? भगवान - हे गौतम ! औदारिक शरीर पांच प्रकार का कहा गया है। वह કહેવાય છે કહ્યુ પણ દે–કાશરીર કમે!ના વિકાર (ક) છે તે આઠ પ્રકરના કર્મોથી નિષ્પન્ન થાય છે આ શરીર ખી ન બધા શરીરાનુ કારણ છે, એમ જાણવુ' જોઇએ, ૫૧૫ એ પ્રકારે કાણુ શરીરને ઔદારિક આદિ ખધાં શરીનુ કાણુ સમજવુ જોઇએ, સંસાર પ્રપંચ રૂપી અંકુરનું ખીજ આ કાર્માંણુ શરીર જ છે. જ્યારે તેના સમૃલઉચ્છેદ થઈ જાય છે, ત્યારે શેષ શરીરના પ્રાદુર્ભાવ થતા નથી તેજસ અને ક ણુશરીરની સાથે જ્યારે મૃત્યુ સ્થાનના ત્યાગ કરીને પેાતાના નગીન જન્મની જગ્યાએ જાય છે, કમ પુદ્ગલેના અત્યન્ત સૂક્ષ્મતાના કારણે આ બન્ને શરીરાથી યુક્ત થતા જીવ પણ આખેથી દેખાતા નથી. કહ્યુ છે કે—ભવદેહ વચમાં (મરણ અને જન્મના મધ્યકાળમાં) પણ રહે છે, પણ સૂક્ષ્મ હાવાના કારણે શરીરથી નિકળતા છતાં અથવા પ્રવેશ કરતા હોય છતાં દેખતા નથી. ૫૧
હવે ઔદારિક શરીરના ભેદ્યાની પ્રરૂપણા કરાય છે—
શ્રીગૌતમસ્વામી- હે ભગવન્! ઔદારિક શરીર કેટલા પ્રકારના કહ્યાં છે ?
શ્રીભગવાન-ડે ગૌતશ્! મોડારિક સાફીર પાંચ પ્રકારના રહ્યાં છે, તે મા મારક
