________________
1
૭૨
प्रशापासू
उत्तरक्रिया पुन
संख्येयभागप्रमाणा सा चोत्पत्ति प्रथमसमये अवसेया, उत्कृष्टेन सप्तरत्नयः, जघन्येन 'अङ्गुकस्य संख्येयभागमात्रप्रमाणा, उत्कृप्टेन योजनशतसहस्रमवगन्तच्या, किन्तु - 'उत्तरवे उन्धिया जाव अच्चुओ कप्पो' उत्तरवै क्रियाशरीरावगाहना तावद् वक्तव्या, यावदच्युतः कल्पः, ततः परमुत्तरवै क्रियाया असंभवात्, तत्र सर्वत्र उत्तरवैक्रिया शरीरावगाहना जघन्येन अंगुलस्य संख्येयभागमात्रप्रमाणा, उत्कृष्टेन तु योजनशतसहसमुक्तरीत्यैव वोध्या परन्तु भवधारणीया शरीरावगाहना विचित्रा भवति अतस्तां पार्थक्येनाह - 'णवरं सणकुमारे भवधारणिज्जा -जहणं अंगुळस असंखेज्जइभागं, उकोसेणं छ रयणीयो' नवरम् - असुरकुमारादि सौधर्मेशानान्तापेक्षया विशेषस्तु सनत्कुमारे कल्पे भवधारणीया शरीरावगाहना जघन्येन अगुलयांदेवों के, वानव्यन्तरों के, ज्योतिष्कों के तथा सौधर्म और ईशान देवों के वैकिय शरीर की जघन्य भवधारणीय अवगाहना अंगुल के असंख्यातवें भाग की होती है । यह अवगाहना उत्पत्ति के प्रथम समय में पाइ जाती है। उत्कृष्ट अवगाहना सात हाथ की है। उत्तर वैक्रिय अवगाहना जघन्य अंगुल के संख्यातवें भाग की और उत्कृष्ट एक लाख योजन की समझनी चाहिए। किन्तु उत्तरवैक्रिय अवगाहना अच्युत कल्प तक ही कहनी चाहिए। उसके ऊपर ग्रैवेयक विमानों तथा अनुत्तर विमानों के देव विक्रिया नहीं करते हैं। वहां उत्तर वैक्रियशरीरावगाहना सर्वत्र जघन्य अंगुल के असंख्यातवें भाग की उत्कृष्ट एक लाख योजन की कही गई है । किन्तु भवधारणीय शरीर की अवगाहना अलग-अलग प्रकार की होती है । उसे दिखलाते हैं
असुरकुमारों से लेकर सौधर्म और ईशान कल्प तक के देवों की जो अवगाहना ऊपर कही गई हैं, उससे विशेषता यह है कि सनत्कुमार कल्प में भवषारणीय शरीर की अवगाहना जघन्य अंगुल के असंख्यातवें भाग की और उत्कृष्ट બ્યાનભ્યન્તરાના, જ્યેાઈકાના તથા સૌધર્મ અને ઈશાન દેવેના વૈકિયશરીરની જઘન્ય ભવધારણીય અવગાહના આંગળના અસ`ખ્યાતમા ભાગની હેાય છે. આ અવગાહના ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયમાં જોવામાં આવે છે. ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના સાત હાથની છે. ઉત્તરવૈક્રિય અવગાહના જઘન્ય આંગળના સંખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ એકલાખ ચેાજનની સમજવી જોઇએ. કિન્તુ ઉત્તરવૈક્રિય અવગાહના અચ્યુતકલ્પ સુધી જ કહેવી જોઇએ. તેના ઉપર ત્રૈવેયક વિમાના તથા અચ્યુત વિમાનાના દેવ વિક્રિયા કરતા નથી. ત્યાં ઉત્તરવૈક્રિય શરીરાવગાહના સર્વત્ર જઘન્ય આંગળના સખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ એક લાખ ચેાજનની કહેલી છે કિન્તુ ભવધારણીય શરીરની અવગાહના અલગ અલગ પ્રકારની હોય છે. તે બતાવે છેઅસુરકુમારેાથી લઇને સૌધર્મ અને ઈશાન પ સુધીના દેવાની જે અવગાહના ઊપર કહેલી .છે, તેનાથી વિશેષતાએ છે કે સનત્કુમાર પમાં ભધારણીય શરીરની અવગાહના જઘન્ય અંશુલના અસંખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ છ હાથની હાય છે.
