________________
६५
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० ८ सलेश्याहारादिनिरूपणम् 'णारं नेरइया वेयणाए माइमिच्छादिही उपनगाय अमाइसम्मदिही उववनगाय भाणियव्या' नवरम्-समुच्चय नैरयिकापेक्षया विशेपस्तु कृष्णलेश्याविशिष्टा नैरयिका वेदनायां-वेदनविषये मायिमिथ्यादृष्टयुपपन्नकाश्च अमायिसम्यगदृष्टयुपपन्नकाश्च भणितव्याः, नतु समुच्चय नैरयिकेष्वित्र असंज्ञिभूताश्च' इति वक्तव्याः, असंज्ञिनां प्रथम पृथिव्यामेवोत्पादात् 'असन्नी खल्लु पढम' इति वचनात् 'असंज्ञिनः खलु प्रथमाम् । इति, प्रथमायाञ्च पृथिव्यां न कृष्णलेश्या भवन्ति, यत्र च पञ्चम्यादिषु पृथिवीषु कृष्णलेश्या भवन्ति न तत्र असंज्ञिनो जायन्ते, तत्र मायिनो मिथ्यादृष्टयश्च कृष्णलेश्यानैरयिकाः महावेदना भवन्ति, यतः प्रकर्ष पर्यन्तवर्तिनी मशुभां स्थिति ते निष्पादयन्ति, प्रकृष्टायाश्चाशुभायां स्थित्यां महती वेदना भवति अमायि. सम्यग्दृष्टयुपपन्नकेषु च कृष्णलेश्येषु नैरयिकेषु अल्पवेदना भवतीति भावः, 'सेसं तहेव का कथन भी समझलेना चाहिए। हां, सामान्य नारकों से विशेषता इतनी है कि कृष्णलेश्यावाले नैरयिक वेदना के विषय में दो प्रकार के कहने चाहिएमारिमिथ्यादृष्टि उपपन्न और अमायि सम्यग्दृष्टि-उपपन्न, सामान्य नारकों की भांति अमंज्ञिभूत और संज्ञिभूत नहीं कहना चाहिए। क्योंकि असंज्ञी जीव पहली पृथ्वी में ही उत्पन्न होते हैं, कहा भी है-'असन्नी खलु पढम' अर्थात् असंज्ञी जीव प्रथम पृथ्वी में ही उत्पन्न होते हैं और प्रथम पृथ्वी में कृष्णलेश्या वाले नारक नहीं होते । पांचवीं आदि जिस पृथ्वी में कृष्णलेश्या पाई जाती है, उसमें अज्ञी जीव उत्पन्न नहीं होते, अतएच कृष्णलेश्याबाले नारकों में संज्ञिभूत और असंज्ञिभूत भेद नहीं होते हैं । इनमें मायिमिथ्यादृष्टि कृष्णलेश्या वाले नारक महावेदना वाले होते हैं, क्योंकि वे उत्कृष्ट अशुभ स्थिति का उपाजैन करते हैं और उत्कृष्ट अशुभ स्थिति में पहली वेदना होती है। जो नारक अमायिसम्यग्दृष्टि उपपन्न कृष्णलेश्या वाले होते हैं, वे नारक अल्प वेदनावाले પ્રતિપાદન કરેલ છે, એ જ પ્રકારે કૃષ્ણ લાવાળા નારકેનું કથન પણ સમજી લેવું જોઈએ. ઠીક, સામાન્ય નારકાથી વિશેષતા એટલી છે કે કૃષ્ણ લેશ્યાવાળા નરયિક વેદના વિષયમાં બે પ્રકારના કહેવા જોઈએ, માયીમિથ્યાદષ્ટિ ઉત્પન્ન અને અમાયી સમ્યગ્દષ્ટિ ઉત્પન્ન, સમાન્ય નારકની જેમ અસંભૂત અને સંજ્ઞીભૂત ન કહેવા જોઈએ કેમકે मसी ७१ पदी पृथ्वीमा ६५न्न थाय छे. ४यु ५४ छ–'असन्नी खलु पढम' અર્થાત્ અસ શી જીવ પ્રથમ પૃથ્વીમાં જ ઉત્પન્ન થાય છે અને પ્રથમ પૃથ્વીમાં કૃષ્ણ લેશ્યાવાળા નારક નથી હોતા. પાચમી આદિ જે પૃથ્વીમાં કૃoણ લેશ્યા મળી આવે છે, તેમાં અસ જ્ઞો જીવ ઉત્પન્ન નથી થતા, તેથી જ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારકમાં સંભૂત અને અસંજ્ઞીભૂત એવા ભેદ નથી હોતા. તેમાં માયી મિથ્યાટિ કૃણલેશ્યાવાળા નારક મહાવેદનાવાળા હોય છે, કેમકે તેઓ ઉત્કૃષ્ટ અશુભ સ્થિતિનું ઉપાર્જન કરે છે, અને ઉત્કૃષ્ટ અશુભ સ્થિતિમાં મહતી વેદના હોય છે, જે નારક અમારી સમ્યગ્દષ્ટિ ઉપપન કૃષ્ણ
