________________
१९४ पुरिसे धरणितलगयं पुरिसं पणिहाए सब्यो समंता समभिमोएमाणे णो बहुयं खेतं जाव पासइ जाव इत्तरिययेव खेत्तं पासइ' ततः खलु स पुरुषो धरणितलगतं पुरुपं पणिधायअपेक्ष्य सर्वतः-सर्वदिक्षु, समन्तात्-सर्वबिदिक्षु समभिलोकमान:-निरीक्षमाणो नो वक्षेत्र यावद्-जानाति नो बहुक्षेत्रं पश्यति नो दूर क्षेत्रं जानाति नो दुरं क्षेन पश्यति अपितु यावत्-इत्वर मेव क्षेत्रं जानाति इत्यरमेव क्षेत्रं पश्यति, तथा च यथा समभूभागस्थितएवं कश्चित् पुरुषो नयननै मल्यवशात् किञ्चिदधिकं पश्यति न् प्रचुरतरं तथा प्रकृतेऽपि कश्चित् कृष्णलेश्य नैरयिकः स्वयोग्यतानुसारेणाति विशुद्धोऽपि समानप्रथिवीकापरकृष्णलेश्य नैरयिकापेक्षया अवधिज्ञानेन किश्चिदेवाधिकं पति नतु प्रभूततरं पश्यतीति भावः। प्रकृत् मुा. संहरनाह-'से तेणटेगं गोयमा ! एवं बुन्नइ-कण्हले से णं नेरइए जाव इतरियमेव खेत्तं
भगवान्- हे गौतम ! जैसे कोई पुरुप अत्यन्त समतल भूमि भाग पर स्थित होकर सब दिशाओं और विदिशाओं में अवलोकन करे तो वह भूतल पर ही स्थित दूसरे किसी पुरुष की अपेक्षा, सब दिशाओं और विदिशाओं में देखता हुआ बहुत क्षेत्र को नहीं जानता-देखता है, अपि तु कुछ ही अधिक क्षेत्र को जानता-देखता है । तात्पर्य यह है कि भूतल पर ही खडा कोई दूसरा पुरुष अपने नेत्रों की निर्मलता के कारण यदि अधिक देखे तो कुछ ही अधिक क्षेत्र देखता-जानता है-उन्हों को भूमि पर स्थित पुरुषों के देखने-जानने में कोई यहुत अन्तर नहीं पडता, इसी प्रकार यहां भी समझ लेना चाहिए कि कृष्णलेश्या वाला नारक अपनी योग्यता के अनुसार अत्यन्त विशुद्ध होता हुआ भी उसी पृथ्वी वाले दूसरे कृष्णलेश्या वाले नारक की अपेक्षा अवधि से कुछ ही अधिक क्षेत्र को जानता-देखता है-बहुत अधिक क्षेत्र को नहीं जानता-देखता। हे गौतम ! इस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि एक कृष्णलेश्या वाला नरक दूसरे ( શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ ! જેમ કે ઈ પુરૂષ અત્યન્ત સમતલ ભૂમિભાગ પર રહીને બધી દિશાઓ અને વિદિશાઓમાં અવલોકન કરે તે તે ભૂતલ પર જ રહેલ બીજા કે ઈ પુરૂષની અપેક્ષાએ, બધી દિશાઓમાં અને વિદિશાઓમાં દેખ છતો ઘણા ક્ષેત્રને નથી જાતે કે દેખતે, પણ કંઈક અધિક ક્ષેત્રને જાણે છે કે દેખે છે. તાત્પર્ય એ છે કે ભૂતલ પર જ ઉભેલ કેઈ બીજો પુરૂષ પિતાના નેત્રની નિર્મળતાના કારણે જે અધિક દેખે તે કાંઈક જ અધિક ક્ષેત્રને દેખે કે જાણે છે–તે બને ભૂતલ પર રહેલા પુરના જેવા કે જાણવામાં કાઈ ઘણું અત્તર નથી પડતું, એજ પ્રકારે અહીં પણ સમજી 63 જોઈએ કે કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારક પિતાની યોગ્યતા અનુસાર અત્યન્ત વિશુદ્ધ થયેલા હેલી છે પણ એ પૃથ્વીવાળા બીજા કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારકની અપેક્ષાએ અવધિથી કોઈ અધિક ક્ષેત્રને જાણે છે અને દેખે છે-ઘણું અધિક ક્ષેત્રને નથી જાણતા કે દેખતા. ૧ ગૌતમ ! એ હેતુથી એવું કહેવાય છે કે એક કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારક બીજા કૃષ્ણલેશ્યા
