________________
ratorter
३६०
हे भदन्त ! सकायिकः खलु जीवः 'सकायिकः' इति - सकायिकत्वपर्यायेण कालतः - कालापेक्षया कियच्चिरं - कियत्कालपर्यन्तम् सवति ? अवतिष्ठते ? भगवानाह - 'गोयसा !' हे गौतम ! 'सकाइए दुविहे पणत्ते' सकायिको जीवः द्विविधः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा - अणाइए वा अपज्जवसिए, अणाइए वा सपज्जवसिए' तद्यथा - अनादिको वा अपर्यवसितः, अनादिको वा सपर्यवसितः, सह - विद्यमानः काय:- शरीर यस्य येन वा स सकायः सकाय एव सकायिकः, कायश्च यद्यपि औदारिकवैक्रियाहारकर्ते जसकार्मणभेदेन पञ्चविधस्तथाप्यत्र कार्मणं तेजर्स वा अवसेयम्, तदुभयस्यैवासंसारसद्भावाद, अन्यथा विग्रहगतौ वर्तमानस्य शरीरपर्याप्त्या पर्याप्तस्य शरीरासंभवाद - अदायिकत्वमापद्येत वक्ष्यमाणद्वैविध्यञ्च नोपपद्येत, तत्र यः संसारपारगामी न भविष्यति सोऽनाद्यपर्यवसितः कदाचिदपि तस्य कायस्य व्यवच्छेदासंभथी, अब चौथे कायद्वार को लेकर कार्यस्थिति की प्ररूपणा की जाती हैकरते हैं - हे भगवन ! सकायिक जीव कितने काल तक
गौतमस्वामी सकायिक पर्याय से युक्त निरन्तर बना रहता है ?
भगवान् - - गौतम ! सकायिक जीव के दो भेद हैं, वे इस प्रकार हैं- अनादि अनन्त और अनादि सान्त जघन्य अन्तर्मुहूर्त और उत्कृष्ट संख्यात वर्ष अधिक दो हजार सागरोपम तक मकायिक पर्याय वाला रहता है ।
जो काम वाला हो वह सकाय कहलाता है । सकाय को ही सकायिक कहते हैं । यद्यपि दारिक, वैक्रिय आहारक, तैजस और कार्मण के भेट से काय के पांच भेद हैं, तथापि यहाँ कार्मण और तैजस काय ही समझना चाहिए, क्योंकि यही दोनों ससार पर्यन्त रहते हैं, अन्यथा विग्रह गति में वर्तमान और शरीरपर्याप्ति से अपर्याप्त जीव में अन्य शरीर होते नहीं हैं, ऐसी स्थिति में वे भी अकायिक हो जाएंगे ! फिर आगे कहेजाने वाले दो भेद संगत नहीं होंगे ! जो
་
1
,
છે. હવે ચેાથા કાયદ્વારને લઈને કાયસ્થિતિની પ્રરૂપણા કરવામાં આવે છે.
ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે કે હે ભગવન્ ! સકાયિકજીવા કેટલા કાળ સુધી સકાયકપર્યાયથી યુક્ત નિર'તર બન્યા રહે છે ?
શ્રી ભગવાન્ ઉત્તર આપતાં કહે છે કે-ડે ગૌતમ 1 સકાયિક જીવના બે ભેદ છે. તે આ પ્રમાણે છે. અનાદિઅનંત અને અનાહિંસાન્ત.
જે જીવા કાચવાળા હાય તેઓ સકાયિક કહેવાય છે સકાયને જ સકાયિક કહે છે, જોકે ઔદારિકવૈક્રિય, આહારક, તેજસ અને કાણના ભેદથી કાયના પાંચ ભેદે છે તે પણ અહીં ચા કાણુ અને તૈજસાયિક સમજવા જોઈએ. કેમકે એજ અને સંસાર પર્યાંન્ત રહે છે. અન્યથા નિગ્રહગતિમાં વર્તમાન અને શરીર પર્યાપ્તિથી અપર્યાપ્ત જીવમાં અન્ય શરીર હાતા નથી, એ પરિસ્થિતિમા તેઓ પણ અકાયિક બની જશે. તે આગળ કહેવામાં સ્ત્રાવનારા એ ભેદ સ’ગત થશે નહી', જે જીવ કેાઈ કાઇપણ સમયે સ ંસાર પાર
