________________
प्रबोधिनी टीका पद २० सू० ७ तीर्थकरोत्पाद निरूपणम्
५५३
इति ! भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'जस्स णं रयणप्पभापुढवी नेरइयस्स तित्थगरनागोयाई कम्माई बाई पुट्ठाई निघताई, कढाई पुट्ठवियाई निविद्वाई अभिनिविट्टाई ' यस्य खल रत्नप्रभापृथिवी नैरयिकस्य तीर्थ करगोत्राणि कर्माणि बद्धानि सूचीकलाप इव सूत्रेण प्रथमतः बद्धयात्राणि, ततोऽग्नि सम्पर्कानन्तरं सकृत् घनकुट्टित सूची कला पइव स्पृष्टानि, निधत्तानि - निहितानि - उद्वर्त नापवर्तनावर्ज शेपकरणा योग्यत्वेन व्यवस्थापितानि कृतानि - होकर तीर्थफर हो सकता है कोई नहीं होता है ?
भगवान - हे गौतम! जिस रत्नप्रभा पृथ्वी के नारकने पहले कभी तीर्थ कर नामगोत्र कर्म बद्ध किया है, स्पृष्ट किया है, विधत्त किया है, निकाचित किया है, प्रस्थापित किया है, निविष्ट किया है, अभिनिविष्ट किया है, सामने आया है, उदय में आया है, उपशान्त नहीं है, वही नारक तीर्थंकर होता है । इसके विपरीत, जिस रत्नप्रभा पृथ्वी के नारक ने तीर्थ कर नामगोत्र कर्म नहीं यधा है यावत् जिसके उदय में नहीं आया है, उपशान्त है, वह तीर्थ करस्व नहीं प्राप्त करता है ।
यहाँ तीर्थकर कर्म के लिए कद्र आदि अनेक पदों का प्रयोग किया गया है । उनके अर्थ में जो भिन्नता है, वह इस प्रकार है - जैसे अनेक सुइयों को सूत्र से यांध दिया जाता है, वैसे पहले पहल आत्मा के साथ कर्मको साधारण संयोग होना बद्ध होना कहलाता है । जब उन सुइयों को अग्नि में तपाकर घन से कूट दिया जाता है, तब उनमें परस्पर जो सघनता उत्पन्न होती हैं, उसी प्रकार आत्मप्रदेशों और कर्म में सघनता उत्पन्न होना स्पृष्ट होना कहलाता है । निधत्त का अर्थ है उतनाकरण के सिवाय शेष करण जिसमें लागू न हो सकें, इस
-
શ્રીભગવાન્ હૈ ગૌતમ ! જે રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નારકે પહેલા કયારેય તીર્થંકર નામ ગેાત્ર કઈ ના ખ ́ધ કરેલ છે, પૃષ્ટ કરેલ છે, નિત્ત કરેલ છે નિકાચિત કરેલ છે, પ્રસ્થા પિત કરેલ છે, નિવિષ્ટ કરેલ છે, અભિનિવિષ્ટ કરેલ છે સામે આવેલ છે, ઉદયમાં આવેલ છે, ઉપશાન્ત નથી, તેજ નારકા તીર્થંકર થાય છે. તેના સિવાયના જે રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નારક છે, તે તીર્થંકર નામગેાત્ર કમ બાંધતા નથી યાવત્ જેના ઉચમાં નથી આવેલા ઉપશાન્ત છે તે તીથ કરત્વને નથી પ્રાપ્ત કરી શકતા.
અહીં તીર્થંકર નામકર્માને માટે બદ્ધ આદિ અનેક પદ્યના પ્રયોગ કરાયેલ છે, તેના અર્થાંમાં જે ભિન્નતા છે, તે આ પ્રકારે છે-જેમ અનેક સાચેને સૂત્રથી બાંધી દેવામાં આવે છે તેમજ સૌથી પહેલા આત્માની સાથે કા સાધારણ સચાગ થાય તે ખુદ્ધ થયેલ કહેવાય જ્યારે તે સાચેને અગ્નિમાં તપાવી અને ઘણુથી ટીપવામાં આવે ત્યારે તેમનામાં સઘનતા ઉત્પન્ન થાય છે, એજ રીતે આત્મપ્રદેશ અને કમ'માં સઘનતા ઉત્પન્ન થવી તેને સ્પૃષ્ય થવુ કહેવાય છે.
નિધત્તના અથ છે-ઉદ્ભના કરણ અને અપના કરશુના સિવાય શેષ ણુ જેમાં
ST० ७०
