________________
५४४
प्रमापनास रोचयेत् स खलु किम् आभिनिबोधिकज्ञान श्रुतज्ञानावधिज्ञानानि उत्पादयेत् ? भगवानाह'हंता, गोयमा !' हे गौतम ! हन्त-सत्यम्, 'जाव उप्पाडेज्जा' यावत्-स नैरयिकः आभिनिबोधिकज्ञानश्रुतज्ञानावधिज्ञानानि उत्पादयेत, गौतमः पृच्छति-'जे णं भंते ! आभिणिरोहि यनाण सुयनाण ओहिनाणाई उप्पाडेज्जा से णं संचाएज्जा सीलं वा जाव पडिवज्जित्तए ?' हे भदन्त ! यः खलु तथाविधो नैरयिक आभिनिवोधिकज्ञानश्रुतज्ञानावधिज्ञानानि उत्पा दयेत् स खलु किं शक्नुयात् शीलं वा यावत्-व्रतं वा गुणं वा विरमणं वा प्रत्याख्यानं वा पौषधोपवास वा प्रतिपत्तुम् ? भगवानाइ-'गोयमा !' हे गौतम ! 'णो इणढे सम?' नायमर्थः समर्थ:-नोक्तार्थों युक्त्योपपन्नः, 'एवं अमरकुमारेसु वि जाव थणियकुमारेसु' एवम् नैरयिकेषु इव असुरकुमारेष्वपि यावत्-नागकुमारेषु सुवर्णकुमारेषु अग्निकुमारेषु विद्युत्कुमारेषु उदधिकुमारेषु द्वीपकुमारेषु दिक्कुमारेषु वायुकुमारेषु स्तनितकुमारेषु चापि पश्चेन्द्रियतिर्यग्यो
भगवान्-हे गौतम ! हाँ, वह नारक आभिनियोधिक, श्रुत और अवधिज्ञान प्राप्त कर सकता है।
गौतमस्वामी-हे अगवन् ! पंचेन्द्रिय तियचों से नारकरूप में जो उत्पन्न हुआ है, वह नारक आभिनियोधिकज्ञान, श्रुतज्ञान और अवधिज्ञान प्राप्त कर सकता है ?
हे भगवन् ! वह नारक क्या शील, व्रत, गुण, विरमण, प्रत्याख्यान और पौषधोपवास को अंगीकार कर सकता है ? __ भगवान्-हे गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है। वह नारक शील आदि को अंगीकार करने में समर्थ नहीं होता।
जैसे पंचेन्द्रिय तियच से निरन्तर उद्वर्तन करके उत्पन्न हुए नारक की वक्तव्यता कही, उसी प्रकार असुरकुमार, नागकुमार, सुवर्णकुमार, अग्निकुमार विगुत्कुमार , उदधिकुमार, द्वीपकुमार, दिशाकुमार, वायकुमार और स्तनितकुमार, के विषय में भी समझ लेना चाहिए । अर्थात् पंचेन्द्रिय तियेच असुर અભિનિબંધિજ્ઞાન શ્રતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! હા તે આમિનિબાધિક મૃત અને અવધિજ્ઞાન પ્રાપ્તકરી શકે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હેભગવન | પંચેન્દ્રિય તિય ચોથી નારક રૂપમાં જે ઉત્પન્ન થયેલ છે, તે નારક અભિનિબંધિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તે નારક શું શીલ, વત ગુણ વિરમણ પ્રત્યાખ્યાન અને પૌષધોપવાસને અંગીકાર કરી કશે છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! આ અર્થ સમર્થ નથી. તે નારક શીલ ખાદિ ને અંગીકાર કરવામાં સમર્થ નથી થતા.
જેવા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચથી નિરન્તર ઉદ્વર્તન કરીને ઉત્પન્ન થયેલ નારકની વક્તવ્યતા કહી એજ પ્રકારે અસુરકુમાર- નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, અગ્નિકુમાર, દિઘુકુમાર, ઉદધિ કુમાર, કીપમાર, દિશામા, વાયુકભાર અને નિતકુમારના વિશ્વમાં પણ સમજી લેવં જે
