________________
प्रमेयवोधिनी टीका पद २० सू० ६ द्वीन्द्रियोत्पादनिरूपणम् निकस्योत्पादवक्तव्यताऽवसेवा, एगिदियवि फलेंदिएसु जहा पुढ़वीकाइया' एकेन्द्रियेषु विकलेन्द्रियेषु च-द्वित्रिचतुरिन्द्रियात्मकेषु यथा पृथिवीकायिकोत्पादवक्तव्यता उक्ता तथैव पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकोत्पादवक्तव्यतापि वक्तव्या, 'पंचिंदियतिरिक्षख नोणिएसु मनुस्सेसु य जहा नेरइए' पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु मनुष्येषु च यथा नैरयिका नैरयिकोत्पादवक्तव्यता उक्ता तथैव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकोत्पादवक्तव्यताऽपि वक्तव्या, 'चाणमंतर जोइसिय वेमाणिएसु नेरइएन उववजाइ पुच्छा भणिया' वालव्यतरज्योतिष्क मालिकेपु यथा नैरयिकेषु पञ्चेन्द्रियति यस्योनिकस्योत्पत्तेः पृच्छा अणिता-उक्ता-प्रत्युत्तरिता, तथैव वक्तव्या-प्रत्युत्तरणीया, 'एवं मणुस्से वि' एवम्-पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिक इव मनुष्योऽपि नैरयिज्ञादिचतुर्विंशतिदण्ड कक्रमेण यथायोग्य मुत्पादयितव्यः, तथा च पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मनुष्याश्च सर्वेष्वपि चतुर्विंशति संख्यकस्थानेषु उत्पधन्ते इति फलितम् 'वाणमंतरजोइसियचेमाणिए जहा कुमार आदि में उत्पन्न हो सकता है और आमिनिबोधिक आदि ज्ञान भी प्राप्त कर सकता है, अगर शीलव्रत आदि का पालन नहीं कर सकता।
एकेन्द्रियों और दिकलेन्द्रियों अर्थात् ब्रीन्द्रियों श्रीन्द्रियों और चतुरिन्द्रियों में जैसे पृथ्वीकाथिक जीव की उत्पाद विषयक वक्तव्यता कही है, उसी प्रकार पंचेन्द्रिय तिर्यच योनिको के उत्पाद की बलव्यता भी सलझ लेना चाहिए।
पंचेन्द्रिय तिर्यचों और मनुष्यो में जैसे नैरपिक के उत्पाद की प्रल्पणा की गई, उसी प्रकार पंचेन्द्रिय तियच की प्ररूपणा भी करना चाहिए। वानव्यन्तर. ज्योतिष्क और वैमानिक देवों में पंचेन्द्रिय तिथंच के उत्पन्न होने का कथन उसी प्रकार है जैले नारकों में उत्पन्न होने का कहा है।
इसी प्रकार अर्थात् पंचेन्द्रिय तिथंच के समान ही मनुष्य का उत्पाद भी चौबीलों दंडकों में यथायोग्य कहलेना चाहिए, फलितार्थ यह है कि पंचेन्द्रिय
અર્થાત પંચે દ્રિય તિર્યંચ અસુરકુમાર આદિમાં ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, પણ શીલવત આદિનું પાલન નથી કરી શકતા.
એકેન્દ્રિો અને વિકલેક્ટિ અર્થાત કીન્દ્રિય, ત્રીદ્ધિ અને ચતુરિન્દ્રિોમાં પૃથ્વીકાયિક જીવની ઉતાદ વક્તવ્યતા કહી છે. એ જ પ્રકારે પંચેન્દ્રિય તિર્યચનિકોના ઉત્પાદની વક્તવ્યતા પણ સમજી લેવી જોઈએ.
પચેન્દ્રિય તિય અને મનુષ્યમા જેમ નરયિકના ઉત્પાદની પ્રરૂપણ કરી, એજ પ્રકારે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચની પ્રરૂપણ પણ કહેવી જોઈએ વાનવન્તર, તિષ્ક અને વૈમાનિક દેવમાં પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના ઉત્પન્ન થવાનું કથન એજ પ્રકારે છે એવું નાર. કોમાં ઉત્પન્ન થવાનું કહેલ છે.
એજ પ્રકારે અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના સમાન જ મનુષ્યને ઉત્પાદ પણ ચોવીસ દંડકોમાં યથા યોગ્ય રીતે કહી લેવું જોઈએ. ફલિતાર્થ એ છે કે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને.
प्र० ६९
