________________
प्रापना क्षेत्रापेक्षया अपार्द्ध पुद्गलपरिवर्त देशोनम्-किञ्चिदूनं यावत् इत्यवसेयम्, गौतमः पृच्छति'संजयासंजएणं पुच्छा' हे भदन्त ! संयतासंयतः खलु देशविरतः संयमासंयमपर्यायविशिष्टः सन् कालापेक्षया कियत्कालपर्यन्तं निरन्तरमवतिष्ठते ? इति पृच्छा, भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'जपण्णेणं अंतोहुत्तं, उकोसेणं देसूर्ण पुन्य कोडिं' जघन्येन अन्तमुहूर्तम्, उत्कृष्टेन देशोनां-किञ्चिदूनां पूर्वकोटी यावत् संयतासंयतः संयमासंयमपर्यायविशिष्टः सन् निरन्तरमवतिष्ठते तथा च देशविरति प्रतिपत्त्युपयोगस्य जघन्येनापि आन्त मौहूर्तिकतया तस्य जघन्यतोऽन्तर्युहूर्तत्वमवसेयम्, देशविरते, द्विविधत्रिविधादि भङ्गबहुल. तया तत्प्रतिपत्तौ जघन्येनापि अन्तर्मुहूर्त लगत्येय, सर्वविश्तेस्तु 'सर्व सावधमहं न करोमि' इत्येवं रूपतया तत्प्रतित्त्युपयोग एकसामयिकोऽपि संभवतीति पूर्व संयतस्य एक समयत्वं प्रतिपादितम्, गौतमः पृच्छति-'नो संजए नो असंजए नो संनयासंजए गं पुच्छा' हे भदन्त ! क्षेत्र की अपेक्षा से देशोन पुद्गलपरिवर्तन जानना चाहिए। , गौतमस्वामी-हे अगवन् संयतासंयत संबंधी पृच्छा ? अर्थात संयतासंयत जीव कितने काल तक निरन्तर संयतासंयत पनेमें बना रहता है ? . .
भगवान्-हे गौतम! जघन्ध अन्तर्मुहूर्त तक, उत्कृष्ट देशोन करोड पूर्व तक संयतासंयत जीव निरन्तर संथतासंयत बना रहता है। देशविरति की प्रतिपत्तिका उपयोग जघन्य भी अन्तर्मुहूर्त का होता है, अतएव यहां जघन्य काल अन्तर्मुहूर्त प्रमाण कहा है । देशविरति में दो करण तीन योग आदि अनेक भंग होते हैं, अतः उसको अंगीकार करने में कम ले कम अन्तर्मुहूर्त लग ही जाता है! सर्वविरति में सर्व सापद्य का त्याग करताहं इस रूप में अंगीकार की जाती है, अतः उसको अंगीकार करने का उपयोग एक समय में भी हो सकता है। इसी कारण संयत का जघन्ध काल एक समय का कहा गया है। .
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नोसंयत, नोअसंयत और नोसंयतासंयत जीव પરિવર્તન જાણુ જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! સંયતાસંયત સબન્ધી પૃચ્છા ? અર્થાત્ સંયતાસંયત જીવ કેટલા કાળ સુધી નિરંતર સંયતાસંયત પણામાં બની રહે છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! જઘન્ય અcહત સુધી, ઉત્કૃષ્ટ દેશોન કરેડપૂર્વ સુધી સંયતાસંયત જીવ નિરતર સંયતાસંયત પણામાં બની રહે છે. દેશવિરતિની પ્રતિપત્તિને ઉપગ જઘન્ય પણ અન્તર્મુહૂર્ત હોય છે, તેથી જ અહીં જઘન્યકાળ અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણે, કહેલ છે. દેશવિરતીમાં બેકરણ ત્રણ વેગ આદિ અનેક ભાગ બને છે. તેથી તેમના અંગીકાર કરવામાં ઓછામાં ઓછું અન્તર્મુહૂત થઈ જ જાય છે, સર્વવિરતિમાં સર્વસાવધનો ત્યાગ કરું છું. એ રૂપમાં અંગીકાર કરાય છે, તેથી તેને અંગીકાર કરવાના ઉપગ એક સમયમાં પણ થઈ શકે છે. એ કારણથી સંયતને જઘન્યકાળ એક સમય કહે છે. -
