________________
प्रमैयबोधिनी टोका पद १७ सू० १७ लेश्यायाः वर्णनिरूपणम् ___टीका-पूर्व लेश्या परिणामलक्षणाधिकारः प्ररूपितः, सम्प्रति लेश्याया वर्णाधिकारं प्ररू. पयितुमाह-'कण्हलेस्सा णं भंते ! वण्णेणं केरिसिया पण्णत्ता?' हे भदन्त ! कृष्णलेश्या खलु वर्णेन कीदृशी प्रज्ञप्ता ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'से जहानामए जीमतेइवा' तत्-अथ यथा नाम इति दृष्टान्ते जीमूत:-मेघो वर्षाप्रारंभकालिकः पयोद इत्यर्थः जीवन जलं मूत्तं बद्धमनेन इति जीमूतः-जलधारकः तस्यैव प्रायोऽतिकालिमदर्शनात् तत्सदृशी कृष्ण द्रव्यात्मिका लेश्या कृष्णलेश्या भवति अत्र कृष्णलेश्यापदेन कृष्णलेश्यायोग्यानि द्रव्याणि उच्यन्ते तेषामेव वर्णादि संभवात् न पुनः कृष्णद्रव्यमनिता भावरूपा कृष्णलेश्या, तस्या भावस्वरूपतया वर्णाययोगात्, अत्र इति शब्देन उपमानभूतवस्तुनामपरिसमाप्तिोत्यते, कही जाती है (तेउलेस्सा लोहिए णं वण्णे णं साहिजति) तेजोलेश्या लाल वर्ण से कही जाती है (पम्हलेस्ला हालिद्दएणं वन्नेणं साहिज्जइ) पद्मलेश्या पीले वर्ण से कही जाती है (सुकलेस्सा सुकिल्लएणं वन्नेणं साहिज्जति) शुक्लल्लेश्या शुक्लवर्ण द्वारा कही जाती है। ___टोकार्थ-इससे पूर्व लेश्या के परिणाम का द्वार कहा गया है । अघ लेश्या
का वर्णाधिकार कहा जाता है, जिसमें छहों लेश्याओं के वर्ण का निरूपण किया जाएगा।
गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! कृष्णलेश्या वर्ण की अपेक्षा से किस प्रकार की कही है ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! जैसे कोई जीजूत हो अर्थात् वर्षारंभ के मेघ हो (जीत का अर्थ है जीवन अर्थात् जल को धारण करने वाला-बादल) क्योंकि वर्षारंभ कालिक मेघ में बहुत कालिमा देखि जाती है। कृष्णलेश्या उसके समान वर्ण वाली होती है। यहां कृष्णलेश्या का अर्थ कृष्णलेया (ते उलेस्सा लोहिएणं वण्णेणं साहिज्जति) तेलमेश्या साप थापामेली छ (पम्हलेस्सा हालिए वण्णेणं साहिज्जइ) पदमवेश्या पीजा थी डेली छ (मुक्कलेरसा सुक्किल्लए णं वण्णेणं साहिज्जंति) शुदश्या शुलqणु दास ४ी छे
'ટાકર્થ-આનાથી પહેલા પૂર્વલેશ્યાનું પરિણામ દ્વારા કહેલું છે. હવે વેશ્યાને વર્યાધિકાર કહેવાય છે. જેમાં છએ વેશ્યાઓના વર્ણનું નિરૂપણ કરાશે.
શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે- હે ભગવાન કૃષ્ણલેશ્યા વર્ણની અપેક્ષાએ કેવા પ્રકારની કહેલી છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ ! જેમ કે જીમૂત હોય અર્થાત્ વષરતના અરંભ મેઘ હોય (જીમૂતનો અર્થ જીવન અર્થાત્ જળને ધારણ કરનાર-વાદળ) કેમકે વર્ષ રંભકાલિક મેઘમાં ઘણિકાલિમા જોવાય છે) કૃણુલેશ્યા તેના સમાન વર્ણ વાળી હોય છે આહીં કુણુલેશ્યાને અર્થ કૃષ્ણલેશ્યાને ગ્ય દ્રવ્ય સમજવું જોઈએ. કેમકે તેમાં જ
