________________
प्रबोधिनी टीका पद १७ सु० २२ लैश्यापरिणमननिरूपणम्
२९९
तत्रता व
उत्कते वा, तत् तेदार्थेन गौतम ! एवमुच्यते- यावद नो परिणमति ! प्रज्ञापनायां भगवत्यां लेश्यापदे पञ्चमोद्देशः ।। सू० २२ ॥
टीका- चतुर्थीदेश के कृष्णा दिलेश्यानामल्पबहुत्वं प्ररूपितं सम्प्रति तासामेव लेश्यानां वैशिष्ट्य' प्रतिपादयितुं पञ्चमोद्देशकं प्रारभते - 'कइ णं भंते ! लेस्साओ पण्णत्ताओ ?' हे भदन्त ! कति खलु लेश्याः प्रज्ञता : १ भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! 'छलेस्साओ पण्णत्ताओ पडूलेश्याः प्रज्ञताः, 'तं जहा - कण्हलेस्सा जाव सुक्कलेस्सा' तद्यथा - कृष्णलेश्या यावद्नीलेश्या, कापोतलेश्या, तेजोलेश्या, पद्मलेश्या, शुक्ललेश्या, गौतमः पृच्छति - 'से नृणं भंते ! कण्हलेस्सा नीललेस्सं पप् ता रूवत्ताए ता वण्णत्ताए ता गंधत्ताए ता रसताए ता फासत्ताए भुज्जो भुज्जो परिणमइ ?' हे भदन्त ! तत्-अथ नूनम् - किस् कृष्णलेश्या - कृष्णलेश्याद्रव्याणि नीललेश्यां- नीललेश्याद्रव्याणि प्राप्य तद्रूपतया - नीललेश्या द्रव्यस्वभावतया तथैवाह - तद्वर्णतया - नीललेश्याद्रव्यवर्णतया, तद्गन्धतया - नीललेश्याद्रव्यगन्धतया, इस हेतु से ऐसा कहा जाता है (जाव णो परिणम ) यावत् परिणत नहीं होती 'पष्णवणाए भगवहए लेस्लापए पंचमुद्देसो' भगवती प्रज्ञापना के लेश्यापद में पांचवां उद्देशक समाप्त
टीकार्थ-चतुर्थ उद्देशक में लेश्याओं के अल्पबहुत्व का निरूपण किया गया है, अब उन्हीं लेश्याओं की विशिष्टता प्रतिपादन करने के लिए पांचवां उद्देशक प्रारंभ किया जाता है
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! लेश्याएं कितनी कही गई हैं ?
भगवान् हे गौतम! लेश्याएं छह कही गई हैं, वे इस प्रकार - कृष्णलेइया, नीलेश्या, कापोतश्या, तेजोलेश्या, पद्मलेश्या और शुक्ललेश्या ।
गौरवामी - हे भगवन् ! क्या कृष्णलेश्या नीललेश्या को प्राप्त हो कर शुभाश्या हे ते सेश्या नथी (तत्थ गया) त्यां रडेली (ओसक्कइ ) अपसर्प रे छे (से तेणणं गोयमा ! एवं बुच्चइ) हे गौतम! मे डेतुथी भवाय छे (जाव णो परिणम ) ચાવત્ પરિણત નથી થતી.
पण्णवणाए भगवइए लेस्साए पंचमुद्देसो
(ભગવતી પ્રજ્ઞાપનાના લેશ્યાપદમાં પાંચમે ઉદ્દેશક સમાપ્ત)
ટીકા-ચતુર્થાં ઉદ્દેશષ્ટમાં લેશ્યાઓના અલ્પ અધિકત્વનું નિરૂપણ કરાયુ' છે. હવે તેજલેશ્યાઓની વિશિષ્ટતા પ્રતિપાદન કરવાને માટે પાંચમે ઉદ્દેશક પ્રારભ કરાય છે— શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! લેશ્યાએ કેટલી કહેલી છે ?
श्री लगवान्-डे गौतम ! श्याम छ उसी छे, ते या रीते - धृष्णुद्देश्या, नीससेश्या, કાપોતલેશ્યા, તેોલેશ્યા, પદ્મવેશ્યા અને શુકલલેશ્યા.
શ્રી ગૌતમસ્વામી—હે ભગવન્ ! શું કૃષ્ણુલેશ્યા, નીલલેશ્યાને પામીને તેના જ સ્વરૂપ, તેનાજ