________________
શતક ૧૩મુંઃ ઉદ્દેશક-૭
ભાષા સંબંધી વતવ્યતા :
આ સાતમા ઉદ્દેશામાં ઘણા પ્રકારના પ્રશ્નોત્તરો છે, જે જ્ઞાતવ્ય, મનનીય અને ઉપાદેય છે. પ્રારંભમાં ભાષા માટેની વક્તવ્યતા છે.
બીજાઓને આપણું હૈયાના ભાવ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં સમજાવી શકીએ તેને ભાષા કહે છે. “માધ્યતે ફર માણ” જેનાથી બેલાય અથવા જે બેલાય તે ભાષા છે. શરીરધારી આત્માને જ મુખ-નાક-દાંત-એઝ-તાલ આદિની પ્રાપ્તિ હેવાથી તે બેલી શકે છે. સારાંશ કે ભાષા જીવાત્મા દ્વારા ઉત્પાદ્ય છે અને જે ઉત્પાદ્ય હોય તે પૌગલિક જ હોય છે તથા આઘાત તથા પ્રત્યાઘાત તેના ધર્મો છે.
સંસારમાં સમ્યજ્ઞાન કરતાં મિથ્યાજ્ઞાન, વિપરીત જ્ઞાન અને પૂર્વગ્રહ જ્ઞાનના પરમાણુઓ અનંતગુણા વધારે હોવાથી તેમની અસરતળે આવેલા માણસને યથાર્થ જ્ઞાન હોતું નથી. પૂર્વગ્રહથી ગ્રસિત હોવાના કારણે સમ્યજ્ઞાન મેળવવાને માટે તેઓ પ્રયત્નશીલ પણ હેતા નથી. માટે જ તેઓ કહે છે કે ભાષા વ્યવહારમાં બેલાતા શબ્દો પૌગલિક નથી હતા પણ ગુણ છે. પરંતુ સંસારને સર્વથા ઠોઠ માણસ પણ એટલું તે જાણે છે કે ગુણ કેઈને પણ આઘાત પ્રત્યાઘાત કરતું નથી,
જ્યારે શબ્દોમાં તે આઘાતત્વ અને પ્રત્યાઘાતત્વ અવશ્યમેવ રહેલું જ છે. વર્ણાત્મક હેવાથી શબ્દો ગુણ હોઈ શકે નહિ, પણ પુદ્ગલ હોય છે. શબ્દોમાં સ્પર્શ પણું રહે છે કેમકે
