________________
६४
नन्दीसूत्रे अथानुदये भवतीति पक्षः, तथा सति किं तेन क्षायोपशमिकेन भावेन, उदयाभावादेव विवक्षितफलसिद्धिसंभवात् । तथाहि-मतिज्ञानादीनि ज्ञानावरणायुदयाभावादेव सेत्स्यन्ति, किं क्षायोपशमिकभावपरिकल्पनेन ? ।
उच्यते-कर्मणामुदये क्षायोपशमिको भावः प्रादुर्भवति । न च तत्र विरोधोऽस्ति । उक्तश्च
उदये वि य अविरुद्धो, खाउवसम्मो अणेगभेउत्ति ।
जइ भवइ तिण्ह एसो, पदेसउदयम्मि मोहस्स ॥१॥ छाया-उदयेऽपि च अविरुद्धः, क्षायोपशमोऽनेकभेद इति ।
यदि भवति त्रयाणाम् एषः, प्रदेशोदये मोहस्य ॥१॥ मिकता उसमें कैसे आसकेगी, इसलिये जैसे अंधकार एवं प्रकाशमें विरोध रहा करता है उसी प्रकार उदय और क्षयोपशममें भी विरोध है। ___यदि कहो कि कर्मों के अनुदयमें होता है तो ऐसी मान्यतामें क्षायोपशमिक भाव से मतलब ही क्या सध सकता है, कारण कि कर्मों के उदय के अभाव से ही विवक्षित फल की सिद्धि सध जायगी, अर्थात् मतिज्ञान आदि ज्ञान ज्ञानावरणीय आदि कर्मों के उदय के अभाव से ही उत्पन्न होने लगेंगे फिर इन्हें क्षायोपशमिक भावरूप से मानने की क्या आवश्यकता है।
उत्तर-क्षायोपशमिक भाव कर्मों के उदयमें होता है इसमें कोई विरोध नहीं है । कहा भी है
" उदये वि य अविरुद्धो, खाउवसम्मो अणेगभेउत्ति।
___ जइ भवइ तिण्ह एसो, पएसउदयम्मि मोहस्स" ॥१॥ પથમિકતા કેવી રીતે આવશે? તેથી જેમ અંધકાર અને પ્રકાશમાં વિરોધ રહ્યા કરે છે, એજ પ્રમાણે ઉદય અને ક્ષયપશમમાં વિરોધ છે.
જે એમ કહે કે કર્મોના અનુદયમાં થાય છે તે એવી માન્યતામાં ક્ષાપશમિક ભાવથી મતલબ જ શી સધાય છે? કારણ કે કર્મોના ઉદયના અભાવથી જ વિવક્ષિત ફળની સિદ્ધિ સધાશે, એટલે કે મતિજ્ઞાન આદિ જ્ઞાન જ્ઞાનાવરણીય આદિ કર્મોના ઉદયના અભાવથી જ ઉત્પન્ન થવાં લાગશે, તે પછી તેમને સાપશમિકભાવ રૂપે માનવાની શી આવશ્યકતા છે?
ઉત્તર–ક્ષાયોપથમિક ભાવ કર્મોના ઉદયમાં થાય છે. આમાં કઈ વિરોધ नथी. युं ५५ छे.
" उदये वि य अविरुद्धो, खाउवसम्मो अणेगभेउत्ति । जइ भवइ तिण्ह एसो, पएसउदयम्मि मोहस्स” ॥१॥
શ્રી નન્દી સૂત્ર
