________________
८००
नन्दीसूत्रे
यथाऽयं गले पाशं बद्ध्वा वृक्षात् स्वत्स्वामिशरोरोपरिपातितः, एवमेव युष्मासु कश्चित् प्रधानः पुरुषस्तथैव वृक्षात् पततु. अयमधस्तात् सुप्तस्तिष्ठतु । एवं कुमारस्य वचनं श्रुत्वा सर्वे तूष्णींभावं समाश्रिताः । स दरिद्र पुरुषस्तदभियोगतो मुक्तः । इति राजकुमारस्य वैनयिकी बुद्धिः ।
॥ इति पञ्चदशो दृष्टान्तः ॥ १५ ॥
॥ इति वैनयिक बुद्धिवर्णनम् (पृष्ठ ३०९ ) ॥ २ ॥
अथ कर्मजायाबुद्धेर्हष्टान्ताः प्रोच्यन्ते ( पृ० ३१० ) । तत्र प्रथमो हैरण्यकदृष्टान्तः प्रदर्श्यते ।
हैरण्यकः = सुवर्णकारः । यः सुवर्णकारः सुवर्णादिविज्ञानं सम्यक प्राप्तवान्, स समयं प्राप्य हस्तस्पर्शमात्रेण दर्शनमात्रेण वा सुवर्ण रजतं वा यथार्थ जानाति । इति सुवर्णकारस्य कर्मजा बुद्धिः ।
॥ इति प्रथमो हैरण्यकदृष्टान्तः ॥ १ ॥
जावे -3 - अतः तुम ऐसा करो - जिस प्रकार यह गले में फांसी देकर वृक्ष से तुम्हारे स्वामी के ऊपर गिरा है-उसी तरह तुम लोगों में से कोई एक नट गले में फांसी लगाकर वृक्षसे इसके ऊपर गिरो । हम इसे उस के नीचे सुलाये देते हैं । इस प्रकार के राजकुमार के वचन सुनकर वे सब नट बिलकुल चुपचाप हो गये। और वह विचारा दरिद्रपुरुष उनके अभियोग से मुक्त हो गया । यह हुआ वृक्ष से गिरने का दृष्टान्त ३ । यह सब राजकुमार की वैनयिकी बुद्धि है ।।
॥ यह पन्द्रहवा दृष्टान्त हुआ ( पृ० ३१० ) ॥ १४ ॥ ॥ यह वैनयिकीबुद्धि के उदाहरण हुए ॥ २ ॥
શકાય. તા તમે આ પ્રમાણે કરો. જે પ્રમાણે આ માણસ ગળામાં ફ્રાંસા લગાવીને તમારા આગેવાન ઉપર પડયા, એજ પ્રમાણે તમારામાંથી કોઈ એક નટ ગળામાં ફ્રાંસે લગાવીને વૃક્ષ ઉપરથી તેના પર પડે. અમે તેને તે વૃક્ષ નીચે સૂવરાવીએ છીએ ” આ પ્રકારના તે રાજકુમારનાં વચન સાંભળીને તે બધા નટ ચૂપ થઈ ગયાં. અને તે મિચારા દરિદ્ર આદમી તેના અપરાધમાંથી મુક્ત થઈ ગયા. આ વૃક્ષની નીચે પડવાનુ દૃષ્ટાંત થયું. આ મધાં રાજકુમારની વનયિકી બુદ્ધિનાં દૃષ્ટાંત છે.
। આપંદરમું દૃષ્ટાંત સમાપ્ત । ૧૪ ।
॥ मा वैनयिडी बुद्धिनां उहाहरो थयां ( पृ० ३१०) ॥ २॥ હવે કજા બુદ્ધિનાં દૃષ્ટાંતા કહે છે પહેલું સૈન્ય દૃષ્ટાંત-હેરણ્યક એટલે સાની. તે સુવણૅ કે ચાંદીને જોઈને કે સ્પશીને તેમાં યથાવ કે અયથાત્વને જાણી લે છે તે કબુદ્ધિનું પરિણામ છે. । ૧ ।।
શ્રી નન્દી સૂત્ર
