________________
७८३
ज्ञानचन्द्रिका टीका-गर्दभदृष्टान्तः, लक्षणदृष्टान्त:
मुच्यताम्, यत्र ते भूमिं धास्यन्ति, तत्र जलमतिप्रत्यासन्नंभविष्यति । राज्ञा तथैव कारितम् । जलं च प्रादुर्भूतम् । समस्तं कटकं स्वस्थीभूतम् ।
इति स्थावरस्य वैनयिकी बुद्धिः ॥ इति सप्तमो गर्दभदृष्टान्तः ॥७॥
अथाष्टमो लक्षणदृष्टान्तः
आसीत पारसदेशीयः कश्चिदश्वानां स्वामी । स च कंचित् योग्यं पुरुषमश्वरक्षणार्थं नियुक्तवान् । तदाऽश्व स्वामी तमश्वरक्षकं प्रोक्तवान- एतावद्वर्षपर्यन्तं त्वं कम पिता को राजा के पास ले गया। राजा ने बहुमान पुरस्सर उस वृद्ध से पूछा- महापुरुष ! मेरा समस्त कटक प्यास से आकुलित हो रहा है, यहां पास में कहीं पर भी जळ का नाम दिखलाई नहीं पड़ रहा है, अतः आप कोई उपाय बतलाईये कि जिस से आपत्ति दूर हो जावें । राजा की बात सुनकर उस वृद्ध ने कहा महराज ! अब आप ऐसा कीजिये कि गधो को अपनी इच्छानुसार छोड दीजिये, वे जहां पर जमीन को सूघे, समझलीजिये वहीं पर नीचे जल अतिनिकट है । राजा ने उस वृद्ध की सम्मति के अनुसार ऐसा ही किया तो उस को जल की प्राप्ति हो गई और कटक का संकट टल गया। यह स्थविर की वैनयिक बुद्धि हुई ।। ॥ यह सातवां गर्दभदृष्टान्त हुआ ॥ ७ ॥
आठवा लक्षणदृष्टान्त
पारसदेश का निवासी एक व्यक्ति था। जिसके यहां अनेक घोड़े थे । उसने उन घोड़ो की सार संभाल करने के लिये एक योग्य पुरुष की नियुक्ति की । पारिश्रमिक उसका इस प्रकार निर्णीत किया गया
ઘણા માનપૂર્વક તેને પૂછ્યુ, “ મહાપુરુષ ! મારૂ સમસ્ત સૈન્ય તૃષાથી આકુળ વ્યાકુળ થઈ ગયું છે. આટલામાં પાસે કયાંય પણ પાણી ખિલકુલ દેખાતુ નથી. તા આપ એવા કાઈ ઉપાય બતાવા કે જેથી આ મુશ્કેલી ટળે” રાજાની વાત સાંભળીને ને વૃદ્ધે કહ્યું “ મહારાજ ! આપ આ પ્રમાણે કરા–ગધેડાંઓને તેમની ઈચ્છા પ્રમાણે જવા દો, તેઓ જે જગ્યાએ જમીન સુધે, તે જમીનની નીચે થાડી જ ઉંડાઈએ પાણી મળશે તેમ માનવું.” રાજાએ તે વૃદ્ધની સલાહ પ્રમાણે જ કર્યું, તા તેને પાણી મળ્યું અને સૈન્યની મુશ્કેલીના પણ અંત આવ્યો. આ વૃદ્ધની વૈનયિકબુદ્ધિ થઈ.
૫ આ સાતમું ગર્ભદૃષ્ટાંત સમાસ રાણા આઠમું લક્ષણદૃષ્ટાંત
ઈરાનનો નિવાસી એક માણસ હતા. તેને ત્યાં અનેક ધાડા હતા. તેણે તે ઘેાડાની સંભાળ રાખવા માટે એક માસની નિમણુંક કરી. આ પ્રકારે તેનુ વેતન નકકી કર્યુ”તમે આટલા વર્ષ સુધી અહીં કામ કરશો તે તેના બદલામાં
શ્રી નન્દી સૂત્ર
