________________
ज्ञानचन्द्रिका टीका - सम्यक् तस्य सादिसपर्यवसितत्वानाद्यपर्यवसितत्वनिरु० ४९१
उत्तरमाह -' इच्चे इयं दुवालसंगं० ' इत्यादि । इत्येतत् - पूर्वोक्तमेतत् द्वादशाङ्गं गणिपिटकः = आचाराङ्गादिरूपः यद गणिनः सर्वस्वं तदेव व्यवच्छित्तिनयार्थतया = व्यवच्छित्ति बोधको नयः - व्यवच्छित्तिनयः पर्यायार्थिक इत्यर्थः, तस्यार्थः - व्यवच्छित्तिनयार्थः, तद्भावः - व्यवच्छित्ति नयार्थता, तया, पर्यायार्थिकनया पेक्षयेत्यर्थः, सादिकं - सपर्यवसितम्=आदिसहितम्, अन्तसहितं च सम्यक् श्रुतम् । तथाअव्यवच्छित्तिनयार्थतया = अव्यवच्छित्तिप्रतिपादनपरोनयः - अव्यवच्छित्तिनयः, द्रव्यार्थिक इत्यर्थः, तस्यार्थः-अव्यवच्छित्तिनयार्थः, तद्भावः - अव्यवच्छितिनयार्थता, तया द्रव्यार्थिकनयापेक्षयेत्यर्थः । अनादिकमपर्यवसितम् - अनाद्यनन्तं च सम्यक् श्रुतम् ।
उत्तर - यह पूर्वोक्त गणिपिटकस्वरूप द्वादशांगश्रुत पर्यायाधिकनय की अपेक्षा से आदि अन्त सहित है । व्यवच्छित्ति शब्द का अर्थ है पर्याय | इस पर्याय का बोधक जो नय है उसका नाम व्यवच्छित्तिनय
। तथा द्रव्यार्थिकनय की अपेक्षा से यह अनादि अनंतरूप है । यहां अव्यवच्छित्ति शब्द का अर्थ द्रव्य है । इस द्रव्य को जो नय, प्रधानतया विषय करता है वह द्रव्यार्थिनय अव्यवच्छित्तिनय है । तात्पर्य कहने का यह है कि जब सम्यकश्रुत का पर्यायार्थिकनय की अपेक्षा विचार किया जाता है तो यह गणिपिटकरूप सम्यक् श्रुत सादि और सांत होता है, कारण- पर्यायार्थिकनय द्रव्य को प्रधानपने विषय नहीं करता - पर्याय को ही प्रधानतया विषय करता है । पर्याय कोई भी नित्य नहीं होती है । सब ही पर्यायें सादि और सांत होती हैं । इस तरह जब गणिपिटक - रूप यह द्वादशांग सम्यक्श्रुत पर्यायरूप माना जायगा तो इसमें ઉત્તર—આ પૂર્વોક્ત ગણિપિટક રૂપ દ્વાદશાંગશ્રુત પર્યાયાર્થિ કનયની અપેક્ષાએ આદિ અન્ત સહિત છે. વ્યવચ્છિત્તિ શબ્દના અર્થ છે “ પર્યાય ’”. આ પર્યાયના આધક જે નય છે તેનું નામ વ્યવચ્છિત્તિનય છે. તથા દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ તે અનાદિ અનરૂપ છે. અહીં અવ્યવચ્છિત્તિ શબ્દના અર્થ દ્રવ્ય છે. એ દ્રવ્યને જે નય મુખ્યત્વે વિષય કરે છે તે દ્રવ્યાનિય અવ્યવચ્છિત્તિ નય છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે જ્યારે સભ્યશ્રુતના પર્યાયાર્થિકનયની અપેક્ષાએ વિચાર કરવામાં આવે છે ત્યારે એ ગણિપિટકરૂપ સમ્યક્દ્ભુત સાદિ અને અતસહિત હાય છે, કારણ કે પર્યાયાકિનય દ્રવ્યને મુખ્યત્વે વિષય કરતા નથી, પર્યાને જ મુખ્યત્વે વિષય કરે છે. કોઈ પણ પર્યાય નિત્ય હાતી નથી. સઘળી પર્યાયે સાદિ ( આદિ સહિત ) અને સાંત ( અંત સહિત ) હોય છે. આ રીતે જો પિટકરૂપ એ દ્વાદશાંગ સભ્યશ્રુત પર્યાયરૂપ માનવામાં
શ્રી નન્દી સૂત્ર
