________________
५१८
नन्दीसूत्र तु घटादिवस्तुस्वभावात्मकम् । तस्माद् ये घटादिवस्तुनः स्वभावास्ते केवलज्ञानस्य परपर्यायाः, ये तु परिच्छेदकत्व स्वभावास्ते स्वपर्यायाः। परपर्याया अपि पूर्वोक्तयुक्तेस्तस्य सम्बन्धिन इति स्वपरपर्यायभेदभिन्नं भवति ।
ततः स्वपर्यायपरिमाणचिन्तायां परमार्थतो न कश्चिदकारादि संयुक्तश्रुतकेवलज्ञानयोर्विशेषः । एतावानेव विशेषः-केवलज्ञानं स्वपर्या यैरेव सर्वद्रव्यपर्यायपरिमाणतुल्यम् । अकारादिकं तु स्वपर्यायैः। तथाहि-अकारस्य स्वपर्यायाः
फिर भी-केवलज्ञान में भी स्वपर्याय की भिन्नता से भेद सिद्ध होता है । आत्मस्वभावरूपता यह केवलज्ञानको निज पर्याय है । तथा घटादिरूप जो वस्तुएँ हैं तदात्मकता उसमें नहीं है यह केवलज्ञान की परपर्याय है। केवलज्ञान में आत्मस्वभावरूपता जो निजपर्याय है उसका तात्पर्य पदार्थ परिच्छेदक स्वभाव से है । जिस प्रकार निजपर्याय केवलज्ञान की संबंधी मानी गई है उसी प्रकार पूर्वोक्तयुक्ति के अनुसार परपर्याय भी उसकी संबंधी होती हैं । इस तहर केवलज्ञान में इन दोनों पर्यायों की भिन्नता से भेद आ जाता है।
जब इस प्रकार से स्वपर्यायपरिमाण का विचार किया जाता है तब परमार्थतः अकारादि संयुक्त श्रुतज्ञान में और केवलज्ञान में यद्यपि कोई भेद नहीं प्रतीत होता है । परन्तु फिर भी केवलज्ञान में जो सर्वद्रव्यपर्याय परिमाण तुल्यता कही गई है वह स्वपर्यायों से ही जाननी चाहिये। परपर्यायों द्वारा नहीं। और अकारादिकों में यह सर्वद्रव्यपर्यायपरिमाणता
તથા-કેવળજ્ઞાનમાં પણ સ્વપર્યાય અને પરપર્યાયની ભિન્નતાથી ભેદ સિદ્ધ થાય છે. આત્મસ્વભાવરૂપતા એ કેવળજ્ઞાનની સ્વપર્યાય છે. તથા ઘટાદિરૂપ જે વસ્તુઓ છે તેમાં તદાત્મકતા નથી, તે કેવળજ્ઞાનની પરપર્યાય છે. કેવળજ્ઞાનમાં આત્મસ્વભાવરૂપતા જે સ્વપર્યાય છે તેનું તાત્પર્ય પદાર્થ પરિચછેદક સ્વભાવ છે. જેમ સ્વપર્યાય કેવળજ્ઞાનની સંબંધી માનવામાં આવી છે એમ પૂર્વોકત યુકિત પ્રમાણે પરપર્યાય પણ તેની સંબંધી હોય છે. આ રીતે એ બને પર્યાની ભિન્નતાથી કેવળજ્ઞાનમાં ભેદ આવી જાય છે. - જ્યારે આ રીતે સ્વપર્યાય પરિમાણને વિચાર કરવામાં આવે છે ત્યારે પરમાર્થતઃ આકારાદિ સંયુક્ત શ્રુતજ્ઞાનમાં અને કેવળજ્ઞાનમાં જે કે કઈ ભેદ લાગતું નથી, છતાં પણ કેવળજ્ઞાનમાં જે સર્વદ્રવ્યપર્યાય પરિમાણ તુલ્યતા કહેલ છે તે સ્વપર્યાથી જ જાણવી જોઈએ, પર૫ર્યા દ્વારા નહીં. અને અકારાદિકમાં આ સર્વદ્રવ્યપર્યાય પરિમાણતા સ્વ અને પરપ દ્વારા જાણવી જોઈએ અકાર
શ્રી નન્દી સૂત્ર
