Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtram / mahAmahopAdhyAyazrImadbhAvavijayagaNiviracitayA vivRtyA samalaGkRtam / dvitIyo bhaagH| :punaH sampAdanam / pU. paramazAsanaprabhAvakapUjyapAdAcAryadevazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarapaTTAlaGkAra - pU. A. zrI. vi. mukticandrasUrIzvaraziSyaratna pU. A. zrI. vi. amaraguptasUrIzvaraziSya - pU. A. zrI. vi. candraguptasUrIzvaraH / / -: prakAzana :zrI anekAnta prakAzana jaina rIlIjIyas TrasTa ArthikaH sahayogaH / zrI sALavInA AdIzvarabhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyAzerI mahIdharapurA surata satkajJAnadravyeNa prakAzitamidam /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtram / AvRtti dvitiiyaa| prataya : 500 vi.saM. 2066 prAptisthAnam / zA. jatInabhAI hemacanda 'komala' chAparIyA zerI mahIdharapurA, surata 395003 . zA. mukuMdabhAI ramaNalAla 5, navaratna phleTsa navA vikAsagRha mArga pAlaDI, amadAvAda 380007 -: mudraNavyavasthA : rAjIva bharatakumAra cAlIsahajAra ahamadAbAda. phona : 26630839
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 athASTamAdhyayanam uttarAdhyayanasUtram // 1 // | vyAkhyAtaM saptamamadhyayanaM, atha kapilamunipraNItatvena kApilIyAkhyamaSTamamArabhyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane rasa gRddhityAga uktaH, sa ca nirlobhasyaiva syAdityatra nirlobhatvamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyA'sya prastAvanArthamAdau kapilamunicaritamucyate / tatrAyaM sampradAya:tathAhi puryAM kauzAmbyAM jitshtrumhiishituH|| purodhAH kAzyapAhvo'bhU-dvidyAmbhonidhipAragaH // 1 // yazasvinI yazA nAmnI, tasyAsItprANavallabhA |ajnisstt tayoH sUnuH, krameNa kapilAbhidhaH ||2||kpile ca zizAveva, vipede kaashypo'nydaa|| kAlaH kAlamakAlaM vA, na hi mRtyorapekSate // 3 // mRte tasminnRpo'nyasmin, pUrohitapadaM nyadhAt / / astaGgate ravI tejaH, pradoSa iva dIpake // 4 // hayArUDhaM dhRtacchatraM taM nUtanapurohitam / gacchantamanyadApazya-dyazA bhUriparicchadam // 5 // taddarzanAnilodbhUta-bhUriduHkhAnalArditA / smAraM smAraM nijaM kAntaM, ruroda vivazA yazA // 6 // kapilo'pi nijAmambAM, rudatI vIkSya duHkhitH|| rudannityavadanmAtastva rodiSi kuto'nizam ? // 7 // sA'vAdIdasya viprasya, yA sampat putra! vartate // sA'bhavattvatpituH sarvA, gatA ca tvayi nirguNe // 8 // satyapi tvayi putre yat, kramAyAtA'pya'gAdramA // tato'haM duHkhitA kurve, rodanaM nandanA'nvaham // 9 // sutaH proce brUhi mAta-vidyAbhyAsAya pAThakam / / yathA tadantike'dhItya, bhavAmi guNavAnaham // 10 // yazA'zaMsanna ko'pyatra, bhavantaM pAThayiSyati // yo hi tvAM pAThayettasmai, kupyennavyapurohitaH // 11 // tadvatsa ! gaccha zrAvastI, tatrAsti tvatpituH suhRt / / indradattadvijaH prAjJaH, sa UTR-2 // 1 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 2 // hi tvAM pAThayiSyati / / 12 / / tataH sa gatvA zrAvastI - mindradattaM praNamya ca // AtmAnaM jJApayitvoce, tAtA'dhyApaya mAmiti // 13 // upAdhyAyo'bhyadhAdvatsa ! yuktaste'sau manorathaH // vizeSaM nahyahaM kaJcit pazyAmi pazumUDhayoH // 14 // kintu te bhojanaM dAtuM, niHsattvAdakSamo'smyaham // tadvinA ca kathaM nitya-makhinnastvaM paThiSyati ? // 15 // bhrAtuSputrAya te vidyArthine prAghurNakAya ca // bhojyadAne'pyazakto'smi, tanme duHkhAyate bhRzam ! // 16 // alapatkapilastAta ! kRtaM cintanayA'nayA // bhikSAvRtyA kariSye'haM pratyahaM prANadhAraNam // 17 // uvAca pAThako bhikSAvRttyA'dhyetuM na zakSyate // tadehi tava bhuktyarthaM prArthaye kaJcidIzvaram // 18 // ityuktvA sa samaM tena, zAlibhadrebhyamandiram // jagAma kuJjara iva, kalabhena samaM saraH // 19 // OM bhUrbhuvaH svarityAdi- gAyatrImaMtravAdinam // dattAziSaM tamibhyo'pi kiM kAryamiti pRSTavAn // 20 // Uce dvijo'muM manmitra putramadhyetumAgatam // bhojaya pratyahaM jJAno-paSTambho hi mahAphalaH // 21 // saharSaM zAlibhadreNa, tadvAkye svIkRte'nvaham // papATha pAThakopAnte, bhuktvA taddhAgni mANavaH // 22 // bhoktuGgatasya tadgehe, kapilasyAnuvAsaram // dAsyekA taruNI bhojyaM, zobhanaM paryaveSayat // 23 // tasya vidyAbhirAtmAnaM, bhojyairaGgaJca puSNataH // udabhUdyauvanaM dAkSyAGkurojjIvanajIvanam // 24 // hAsyazIlo dvijaH so'tha, tasyAM dAsyAmarajyata || yauvanaM hi vikArANAM, sarveSAmAdikAraNam // 25 // tayA ca raktayA sAkaM, kpilo'rmtaa'nishm| tadekacittA taJcaiva mUce dAsyanyadA rahaH // 26 // tvameva me priyaH kintu, niHsvo'sItyaparaM naram // seve vastrAdihetozce na te kopaH prajAyate // 27 // anvamanyata nirmanyu- statrArthe kapilo'pi tAm // tasyAM puryAJcAnyadA''sI dAsInAmutsavo mahAn // 28 // tadA ca prekSya tAM dAsI mudvignAM kapilo dvijaH // 1 alpavayaskaH | UTR-2 adhya. 8 // 2 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 3 // kutastavAratiriti, papraccha snehmohitH|| 29 // sA'vAdIdadya dAsInA- mutsavaH samupasthitaH // na ca me patrapuSpAde-rmUlyaM kiJcana vidyte!|| 30 // tadvinA tu sakhImadhye, labhiSye'haM vigopanAm // sazriyo hi striyo niHsvAM, hIlayanti sakhImapi // 31 // tacchrutvA kapilo'pyanta-radhRtA'dhRtimuccakaiH / / yAti sthAnAntaraM duHkhaM, prItyA vArIva kulyayA // 32 // tatastamavadaddAsI, sundara! tvaM viSIda mA / atrAsti zreSThiSu zreSTho, dhanAkhyo dhanadopamaH // 33 // yastaM prabodhayetsuptaM, sa tasmai svarNamASakau // dadAtIti nizAzeSe, yAhi tvaM tasya mandire // 34 // kalpakAle ca kalyANin, kAntaiH kalyANabhASitaiH // prabodhayestaM rAjIva-mivArkaH komalaiH karaiH // 35 // ityuktvA kazcidanyaH prAg, mA yAsIditi zaGkayA / autsukyAjJAtakAlA sA, nizIthe prajighAya tam / / 36 // sa ca rAjanaraizcaura, iti baddhaH pathi vrajan // prasenajinmahIjAneH, puraH prAtaranIyata / / 37 // rAjJA pRSTazca vRttAntaM, sarvaM satyaM jagau nijam // tacchRtvetyabhyadhAdbhUpaH, kRpaarsmhoddhiH|| 38 // yanmArgayasi tattubhyaM, dadAmi vada kAmitam // svAmin vicArya yAciSye, provAceti tato dvijH|| 39 // so'tha rAjJAbhyanujJAto, gatvA'zokavanAntare // dadhyau vastrAdikaM bhAvi, na hi mASadvayena me // 40 // tatsuvarNazataM yAce, yadvA tenApi no bhavet // gRhayAnAdi tanniSka - sahasraM prArthaye nRpAt ! // 41 // yadvA tenApi nApatyavivAhAdi bhaviSyati // tallakSaM prArthaye dAtuH, sattve kiM stokayAJcayA // 42 // uddhAro bandhudInAde - lakSaNApi na sambhavI // sampadA ca phalaM bandhu-dInAdInAmupakriyA // 43 // koTi koTizataM koTi-sahasraM vA tadarthaye // tasyeti dhyAyata: punny-vshaadiymbhuunmtiH||44|| mASadvitayamUlasyA-pyaho lobhmhiiruhH|| visphUrjitaM yatkoTInAM, lAbhe'pyuccaiH pravardhate ! // 45 // lobhaH svalpo'pi lAbhenA-'mbhojanAlamivAmbhasA // vRddhiM yAtItyalaM tena, saMtoSasukhadasyunA // 46 // videzaM mAtRnirdezA-dvidyArthamahamAgataH // sApi nopArjitA UTR-2 // 3 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 4 // kintu, vyasanaM mahadarjitam ! // 47 // mAturgurozca vAkyAni kulAcAraM ca lumpatA // mayA viSayagRddhena, karmAnarhamidaM kRtam ! // 48 // viSavadviSamodaka-viSayaistadalaM mama // dhyAyannityAdisaMvegA - jjAtismRtimavApa saH // 49 // svayaMbuddhaH svayaM kRtvA, locaM mUrdhani zuddhadhIH // devatAdattaliGgo drAg, rAjJo'bhyarNe jagAma saH // 50 // vimRSTaM kimiti spaSTaM, pRSTo rAjJA viziSTadhIH // nijAM manorathazreNIM, nivedyetyavadanmuniH // 51 // yathA lAbhastathA lobho, lAbhAllobhaH pravardhate // mASadvayAzritaM kAryaM, koTyApi na hi niSThitam ! // 52 // tannizamya nRpastuSTo'vAdInmuJca vrataM drutam // dadAmi koTImapi te bhuMkSva bhogAn yathAsukham! // 53 // muniH smAha kRtaM dravyai-rasArairnispRhasya me // jAto nirgrantha evAhaM, dharmalAbho'stu bhUpate ! // 54 // ityuktvA bhUbhujo'bhyarNAnnirgatyograM tapazcaran // vicaran bhuvi SaNmAsyA, kevalajJAnamApa saH // 55 // itazca yojanAnyaSTA daza sarvatra vistRtA // aTavyekA'bhavadrAja-gRhAbhidhapurAdhvani // 56 // tatra cetkaTadAsAkhyA-caurAH paJcazatImitAH // balabhadrAdayo'bhUvan pAtAle pannagA iva // 57 // vijJAya pratibodhA-stAMzca vijJAnacakSuSA / teSAmupakRtiM kartuM tatrAraNye yayau yatiH // 58 // tamAyAntaM drumArUDho'pazyadeko malimlucaH // AyAti zramaNaH ko'pI-tyanyeSAJca nyavedayat // 59 // asmAnavagaNayyaiva, sametyayamiti krudhA // gRhItvA te muniM ninyu-rupasenApatiM drutam // 60 // Uce senApatiH krIDAM kurmo'neneti cintayan // sAdho ! tvaM nRtya nRtyeti, tato yatirado'vadat // 61 // vAdyaM nRtyasya hetusta-dvAdakazca na vidyate // tannRtyaM syAtkathaM ? kAryaM, na hi syAtkAraNaM vinA // 62 // vAditeSvatha tAleSu, caurANAM paJcabhiH zataiH // dhruvakAnuccakairgAyannanarta kapilo muniH // 63 // tadyathA - " adhuve asAsayaMmi, saMsAraMmi u dukkhapaurAe // kiM nAma | hojja taM kammayaM, jeNAhaM duggaiM na gacchejjA " // 64 // pratidhruvamimaM gAyan, dhruvaM kapilakevalI // jagau sUrIn dhruvAn zAnta-rasapIyuSasA UTR-2 adhya. 8 // 4 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 5 // garAn // 65 // etadadhyayanaM jajJe taireva dhruvakairdhruvam // zAstratvaM pratipadyante vacAMsyapi hi tAdRzAm // 66 // teSu cAdyaM dhruvaM zrutvA, ke'pyabudhyanta dasyavaH // kecittvanyaM kecidanya-taraM tadapare param // 67 // itthaM munIndraH pratibodhya tUrNa-madIkSayatpaJcazatAni caurAn // vihRtya pRthvyAM suciraM kramAcca babhUva nirvANapurAdhivAsI // 68 // ityuktaH sampradAyaH, sAmprataM sUtraM prastUyate taccedaM-mUlam--adhuve asAsayaMmi, saMsArammi u dukkhapaurAe / kiM nAma hojja taM kammayaM, jeNAhaM duggaiM na gacchejjA // 1 // vyAkhyA--kapilo hi bhagavAn svayaMbuddhazcaurapratibodhArthaM prathamamamuM dhruvaM jagau / dhruvakalakSaNaJcedaM- " jaM gijjai puvvaM citra, puNo baMdhe // dhuvayaMti tamiha tivihaM, chappAya cauppayaM dupayaM // 1 // ti " atra' adhuvetti ' dhruva ekAspadapratibaddhaH sthira ityarthaH, na tathA adhruvastasmin saMsAra iti sambandhaH / bhramanti hyatra sarvasthAneSu jantavaH, yaduktaM " raGgabhUmirna sA kAcicchuddhA jagati vidyate // vicitraiH karmanepathyairyatra jIvairna nATitam // 1 // " tathA azAzvate kAlato'pyanitye, azAzvataM hi sarvamidaM rAjyAdi, yaduktaM - "calaM rAjyaizvaryaM dhanakanakasAra: parijano nRpAdvA vAllabhyaM calamamarasaukhyaM ca vipulaM // calaM rUpArogyaM balamiha calaM jIvitamidaM jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi hi calaH // 1 // " saMsAre bhave pracurakANi prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yatra sa tathA prAkRtatvAcca vyatyaye 'dukkhapaurAetti' kimiti prazne, nAmeti vAkyAlaGkAre, bhavettat karmaiva karmakamanuSThAnaM ? yena karmaNA hetubhUtena ahaM durgatiM narakAdikAM 'na gacchejjatti' na gaccheyaM / atra ca tasya bhagavataH saMzayAbhAve'pi durgatigamanAbhAve'pi ca yadevamuktaM UTR-2 adhya. 8 // 5 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 6 // tatpratibodhanIyapUrvasaGgatikApekSamiti sUtrArthaH // 1 // evaJca bhagavatodgIte tAlAn kuTTayadbhizcauraizca pratyudgIte'smin dhruvake punarbhagavAnAha - mUlam - vijahittu puvvasaMjogaM, na siNehaM kahiMci kuvvijjA / asiNeha siNehakarehiM, dosapaosehiM muccae bhikkhu // 2 // vyAkhyA -- vihAya tyaktvA pUrvasaMyogaM, pUrvaparicitAnAM mAtApitrAdisvajanAnAmupalakSaNatvAddhanasya ca sambandhaM, na snehamabhiSvaGgaM kvacidvAhye'bhyantare vA parigrahe kurvIta kuryAt, tathA ca ko guNaH ? ityAha, asnehaH pratibandharahitaH prAkRtatvAdvisargalopaH, snehakareSvapi putrakalatrAdiSu AstAmanyeSu, apizcAtra lupto draSTavyaH, doSAzca ihaiva manastApAdayaH, pradoSAzca paratra narakaprAptAdayo doSapradoSAstairmucyate tyajyate bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // punaryadasau kRtavAMstadAha- mUlam --to NANadaMsaNasamaggo, hianisseasAe savvajIvANaM / siM vimokkhaNaTTAe, bhAsaI muNivaro vigayamoho // 3 // vyAkhyA-- 'totti' tato'nantaraM bhASate munivara iti sambandhaH, sa ca kIdRza ityAha / jJAnadarzanAbhyAM prastAvAtkevalAbhyAM samagraH samanvitaH kimarthaM bhASate ? ityAha / 'hianisseasAetti' sUtratvAt hito bhAvArogyahetutvAt pathyo yo nizreyaso mokSastasmai tadarthaM, keSAM ? sarvajIvAnAM,' tesiMti' casya gamyatvAtteSAJca paJcazatacaurANAM vimokSaNArthaM bhASate vakti varttamAnanirdezastatkAlApekSayA munivaro vigatamohaH kSapitamohanIyakarmA / iha ca 'hianisseasAe savvajIvANamityanenaiva caritArthatve'pi 'tesiM vimokkhaNaTThAetti' yat UTR-2 adhya. 8 // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.8 yanasUtram // 7 // punarabhidhAnaM tattadA bhagavatastAnevoddizya pravRttiriti prAdhAnyakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 3 // yaccAsau bhASate tadAha-- mUlam-savvaM gaMthaM kalahaM ca, vippajahe tahAvihaM bhikkhU / savvesu kAmajAesa, pAsamANo na lippaI tAI // 4 // vyAkhyA-- sarvamazeSaM granthaM bAhyaM dhanAdikaM AntaraM mithyAtvAdikaM parigrahaM, kalahahetutvAtkalahaH krodhastaM, ca zabdAnmAnAdIMzca, AntaragrantharUpatve'pyeSAM pRthak grahaNaM bahudoSatAkhyApanArthaM, 'vippajahetti' viprajahyAttyajet, tathAvidhaM karmabandhahetuM dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH / bhikSurmuniH tatazca kiM syAdityAha, sarveSu kAmajAteSu zabdAdiviSayasamUheSu 'pAsamANotti ' pazyan atyantakaTukaM taddoSamiti zeSaH, na lipyate na sajyate 'tAitti' trAyate rakSatyAtmAnaM durgateriti trAyIti sUtrArthaH // 4 // itthaM granthatyAge guNamuktvA vyatireke doSamAha-- mUlam--bhogAmisadosavisanne, hianisseasbuddhivivjjtthe| bAle a maMdie mUDhe, bajjhaI macchiA va khelaMmi // 5 // vyAkhyA-- bhogA eva gRddhihetutvAdAmiSaM bhogAmiSaM, tadevAtmadUSaNAddoSo bhogAmiSadoSastasmin vividhaM sanno nimagno bhogA| miSadoSaviSaNNaH, hite nizreyase mokSe buddhistallAbhopAyaviSayA mativiparyastA viparyayavatI yasya sa hitanizreyasabuddhiviparyastaH,bAlazzAjJaH, 'maMdietti' sUtratvAnmando dharmakaraNampratyalasaH, mUDho mohAkulitacetA: badhyate zliSyate'rthAt jJAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva zleSmaNi rajaseti gamyate / ayaM bhAvaH- yathA'sau tadgandhenAkRSyamANA khele majjati, magnA ca revAdinA badhyate, evaM jIvo'pi UTR-2 // 7 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 8 // bhogAmiSamagnaH karmaNeti sUtrArthaH // 5 // nanu yadyevaM karmabandhahetavo bhogAstarhi kiM na sarve'pi tAMstyajyantItyAha - mUlam-dupariccayA ime kAmA, no sujahA adhIrapurisehiM / aha saMti suvvA sAhU, je taraMti ataraM vaNiA vA // 6 // vyAkhyA- duSparityajA duHkhena parityaktuM zakyA ime pratyakSA: kAmAH zabdAdyAH no naiva 'sujahatti' ArSatvAtsuhAnAH sutyajA:, kaiH ? adhIrapuruSaiH! asAttvikanaraiH, yacceha duH parityajA ityuktvA punarna sujahA ityuktaM tadatyantadustyajatvakhyApakaM, adhIragrahaNAttu dhIraiH sutyajA evetyucyate, ata evAha 'ahetyAdi' atheti vAkyAntaropanyAse, santi vidyante, suvratA niSkalaGkavratAH sAdhavo ye taranti atikrAmanti ataraM tarItumazakyaM bhavamityarthaH / vaNija iva, vAzabdasya ivArthatvAt / yathAhi vaNijo'taraM nIradhiM yAnapAtrAdinA taranti evamete'pi vratAdinA bhavamiti / uktaM ca viSayagaNaH kApuruSaM, karoti vazavarttinaM na satpuruSam // badhnAti mazakameva hi, lUtAtanturna mAtaGgam // 1 // iti sUtrArthaH // 6 // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti ? uta netyAha mUlam - samaNA mu ege vayamANA, pANavahaM miA ayANaMtA / maMdA nirayaM gacchaMti, bAlA pAviAhiM diTThIhiM // 7 // vyAkhyA- zramaNAH smo vayamityeke kecanAnyatIrthikA vadamAnAH svAbhiprAyaM dIpayantaH 'dIptijJAnayatnavimatyupasambhASopamantraNe vada ityAtmanepadam ' prANavadhaM prANaghAtaM mRgA iva mRgA mUDhatvAt ajAnantaH ! ke prANinaH ? ke vA teSAM prANAH ? kathaM UTR-2 adhya. 8 // 8 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 9 // vA vadhaH ? itynvbudhymaanaaH| anena prathamavratamapi na vidanti AstAM zeSANIti sUcitaM, ata eva mandA iva mandA mithyAtvamahAro - gAkulitA: 'nirayaM' narakaM gacchanti, bAlA nivivekAH pApikAbhiH pApahetubhirdRSTibhirdarzanAbhiprAyarUpAbhiH "brahmaNe brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatraM, marudbhyo vaizyaM, tapase zUdra" tathA-"yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat ||aakaashmiv paDUna nAsau pApena lipyate // 1 // " ityAdikAbhirdayAdamabAhyAbhiH, teSAM ca narakaM gacchatAM veSAdikaM na trANAya syAdyaduktaM-"carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDazikhAjaTAH na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti sUtrArthaH ||7||at evAha mUlam-na hu pANavahaM aNujANe, muccijja kayAi savvadukkhANaM / evaM AriehiM akkhAyaM, jehiM imo sAhudhammo paNNatto // 8 // vyAkhyA-na hu naiva prANavadhaM mRSAvAdAderupalakSaNaJcaitat, 'aNujANetti' apelRptasya darzanAdanujAnannapi AstAM kurvan kArayan vA, mucyeta tyajyeta kadAcit kvApi kAle 'savvadukkhANaMti' supvyatyayAtsarvaduHkhaiH, zArIramAnasaiH klezaiH, tato hiMsAdinivRttA eva zramaNA bhavaM tarantIti tattvam / na caitanmayaivocyata ityAha, evamuktanItyA AryaistIrthakarAdibhirAkhyAtaM kathitaM, vairAyairasau sAdhudharmo hiMsAnivRttyAdiH prajJaptaH prarUpita iti sUtrArthaH // 8 // sAdhudharmamevAhamUlam-pANe a nAivAijjA se samietti vuccai tAI / tao se pAvayaM kammaM, nijjAi udagaM va thalAo // 9 // vyAkhyA-prANAnnAtipAtayet, cakArAtkAraNAnumatyoniSedhamAha / mRSAvAdAdiparihAropalakSaNaJcaitat / kimiti prANAnnAtipA - UTR-2 // 9 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 10 // tayedityAha, 'setti' yaH prANAnnAtipAtayati sa samitaH samitimAn ityucyate / kiM bhUtaH sannityAha, vAyI avazyaM prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ? ityAha, tataH samitAt 'se iti' atha pApakaM azubhaM karma niryAti nirgacchati, udakamiva sthalAdatyunnatadRDhabhUpradezAditi sUtrArthaH // 1 // yaduktaM prANAnnAtipAtayediti tadeva spaSTayati -- mUlam- jaganissiehiM bhUehi, tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daMDaM, maNasA vayasA kAyasA ceva // 10 // vyAkhyA- jagannizriteSu lokAzriteSu bhUteSu jantuSu, trasanAmasu trasanAmakarmodayavatsu dvIndriyAdiSu, sthAvareSu pRthivyAdiSu, caH samuccaye, no naiva teSu Arabheta kuryAddaNDaM vadhAtmakaM 'maNasA vayasA kAyasA cevatti' sUtratvAt manasA vacasA kAyena 'cevatti' samuccaye, idamiha tAtparya -"savvevi dukkhabhirU, savvevi suhAbhilAsiNo sattA / savvevi jIvaNapiA, savve maraNAo bIhaMti // 1 // " iti matvA na kasyApi hiMsAM kuryAditi sUtrArthaH // 10 // uktA mUlaguNA, athottaraguNA vAcyAsteSu caiSaNAsamitiH pradhAneti tAmAha - ___mUlam- suddhesaNAo naccA NaM , tattha Thavijja bhikkhU appaannN| jAyAe ghAsamesijjA, rasagiddhe na siA bhikkhAe // 11 // vyAkhyA-zuddhA nirdoSA eSaNA udgamotpAdanAdyAH zuddhaSaNAstA jJAtvA tatra sthApayennivezayedbhikSurmumukSurAtmAnaM, kimuktaM bhavati ? aneSaNIyatyAgena zuddhameva gRhIyAttadapi kimartham ? ityAha - "jAyAetti"yAtrAyai saMyamanirvAhArtham 'ghAsaMti' grAsameSayedgaveSayet / UTR-2 // 10 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 11 // eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyamiti grAsaiSaNAmAha- raseSu snigdhamadhurAdiSu gRddho gRddhimAn na syAnna bhavedbhikSAdye'nena rAgatyAga ukto, dveSopalakSaNaJcaitattatazca rAgadveSavimukto bhuJjIteti sUtrArthaH // 11 // rasAgRddhazca yatkuryAttadAha - mUlam -paMtANi ceva sevijjA,sIapiDaM purANakummAsaM / adubakkasaM pulAgaMvA, javaNaTThAe nisevae maMthu // 12 // vyAkhyA- prAntAnyeva nIrasAnyeva seveta bhuJjIta, kAni punaH prAntAnItyAha -zItapiNDaM zItAhAraM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAdata Aha -purANAH prabhUtavarSadhRtAH kulmASA rAjamASAstAn , ete hi purANA atyantapUtayo nIrasA bhavantIti tadgrahaNaM, upalakSaNaJcaitat purANamudgAdInAM 'adu' ityathavA 'bakkasaM' mudgAdinahikAniSpannamannaM, pulAkamasAraM vallacanakAdi, vA samuccaye / 'javaNaTThAetti' yApanArthaM dehanirvAhArthaM niSeveta bhuJjIta, manthuJca badarAdicUrNaM, casya gamyamAnatvAt atirUkSatayA cAsya prAntatvaM / iha ca yApanArthamityanenaitatsUcitaM, yadi tena zarIrayApanA syAttadA tadeva seveta, yadi tu vAtodrekAdinA tadyApanaiva na syAt tadA gacchagato muniH sarasamapi seveta / jinakalpikAdirgacchanirgatastu prAntAdInyeva seveta, tasya tAdRzAnAmevAdAnAnujJAnAt / punaH kriyAbhidhAnaM tu na sakRdetAni seveta, kintu sarvadApIti sUcanArthamiti sUtrArthaH // 12 // zuddhaSaNAviparyaye doSamAha -- mUlam-je lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijjaM ca je pauMjaMti / nahu te samaNA vuccaMti, evaM AyariehiM akkhAyaM // 13 // vyAkhyA- ye munayo lakSaNaM zubhAzubhasUcakaM puruSAdilakSaNaM tatpratipAdakaM zAstramapi lakSaNaM, "asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci | UTR-2 // 11 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 12 // bhogAH striyo'kSiSu // gatau yAnaM svare cAjJA, sarvaM sattve pratiSThitam // 1 // " ityAdikaM / svapnaM ca svapnasya zubhAzubhasUcakaM zAstraM, "alaGkRtAnAM dravyANAM vAjivAraNayostathA // vRSabhasya ca zuklasya, darzane prApnuyAdyazaH // 1 // " tathA " mutraM vA kurute svapne, purISaJcApi lohitam // pratibuddhyeta yaH so'rtha nAzaM prApnoti nizcitam // 1 // " ityAdikaM / aGgavidyAM ca ziraH prabhRtyaGgasphuraNataH zubhAzubhasUcikAM, "siraphuraNe kira rajjaM, piamelo hoi bAhuphuraNammi // acchiphuraNaMmi a piaM, ahare piasaMgamo hoi // 1 // " ityAdikAM / praNavamAyAbIjAdivarNavinyAsAtmikAM vA / cakAraH sarvatra vAzabdArtha:, ye prayuJjate vyApArayanti, punarye iti grahaNaM lakSaNAdibhiH pRthak sambandhasUcanArthaM, tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate, na tu samastAnyeva 'na hu' naiva te zramaNA ucyante / iha ca puSTAlambanaM vinA tadvyApAraNe evamucyate, anyathA karavIralatAbhramakatapasvino'pi tathAtvApatteH, evaM AcAryairAkhyAtaM kathitamiti sUtrArthaH // 13 // teSAM phalamAha- mUlam - iha jIviaM aniamettA, pabbhaTThA samAhijoehiM / te kAmabhogarasagiddhA, uvavajjaMti Asure kAe // 14 // vyAkhyA - iha janmani jIvitamasaMyamajIvitaM aniyamya dvAdazavidhatapovidhAnAdinA aniyaMtrya prabhraSTAH pracyutAH samAdhizcisvAsthyaM tatpradhAnA yogAH zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAstebhyaH te'nantaroktAH kAmabhogeSu pUrvokteSu raseSu madhurAdiSu ca gRddhA lolupAH kAmabhogarasagRddhAH bhogAntargatatve'pi rasAnAM pRthaggrahaNamatigRddhahetutvakhyApakaM, upapadyante jAyante Asure asurasamba UTR-2 adhya. 8 // 12 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 13 // ndhini kAye nikAye, evaMvidhA hi kiJcitkaSTAnuSThAnamanutiento'pi virAdhakatvAdasureSvevotpadyante iti sUtrArthaH // 14 // tato'pi cyutAste kiM prApnuvantItyAha --- | mUlam - tattovi uvvaTTittA, saMsAraM bahuM aNupariaDaMti / bahukammalevalittANaM, bohI hoI sudullaho tesiM // 15 // vyAkhyA- tato'pi asuranikAyAduddhRtya nirgatya saMsAraM bhavaM 'bahu' vistIrNaM anuparyaTanti sAtatyena paribhramanti, kiJca bahukarmalepaliptAnAM bodhiH pretya jinadharmAvAptiH bhavati sudurlabho'tizayena duSprApaH teSAM, ye lakSaNAdi prayuJjate / yatazcaivamato nottaraguNavirAdhanA kAryeti sUtrArthaH // 25 // nanu kimete jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ? ucyate- lobhavazAdata eva tadAkulasyAtmano duSpUratvamAha -- mUlam - kasiNaMpi jo imaM logaM , paDipuNNaM dalejja ikkss| teNAvi se na saMtusse, ii duppUrae ime AyA // 16 // vyAkhyA- kRtsnamapi sakalamapi yaH surendrAdirimaM pratyakSaM lokaM pratipUrNaM dhanadhAnyAdibhRtaM 'dalejjatti' dadyAt 'ikkassatti' ekasmai kasmaicidArAdhakAya tenApi dhanAdipUrNalokadAyakenApi sa lubdho na santuSyet, anena dAyakena mama paripUrNatA kRteti na santuSTimApnuyAt / yaduktaM-"na vahnistRNakASThAdyai-naMdIbhirvA mahodadhiH // na caivAtmArthasAreNa, zakyastarpayituM kvacit // 1 // " ityamunA prakAreNa duHkhena pUrayituM zakyo duSpUraH sa eva duSpUrakaH 'imetti' ayaM pratyakSa AtmA jIvastadicchAyAH pUrayitumazakyatvAditi UTR-2 // 13 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 14 // sUtrArthaH // 16 // asantoSe svaviditaM hetumAha- mUlam - jahA lAho tahA loho lAhA loho pavaDDhai / domAsakayaM kajjaM koDIevi na niTThiaM // 17 // vyAkhyA- yathA lAbho dravyaprAptiH tathA lobho mUrcchA bhavatIti zeSaH kimevamityAha-yato lAbhAllobhaH pravardhate, yathA yathA lAbhastathA tathA lobhaH pravardhata ityarthaH // kutazcaivamityAha- dvAbhyAM mASAbhyAM kRtaM dvimASakRtaM kAryaM prayojanaM dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM koTyApi dInArANAM na niSThitaM na niSpannaM, uttarottaravizeSAbhilASAditi sUtrArthaH // 17 // dvimASakRtaM ca kAryaM strImUlamiti tatparihAropadezamAha - mUlam-No rakkhasIsu gijjhijjA, gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA, khelaMti jahA va dAsehiM // 18 // vyAkhyA- no naiva, rAkSasya iva rAkSasyaH striyastAsu, yathA hi rAkSasyo raktasarvasvamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti, evametA api tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM, jJAnAdIni ca tAbhirapahiyanta evetyevamuktaM / 'gijjhijjatti' gRdhyedabhikAMkSAvAn bhavet, kIdRzISu ? 'gaMDavacchAsutti' pizitapiNDarUpatvAdgaNDe iva gaNDe kucau vakSasi yAsAM tAstathA tAsu, vairAgyotpAdanArthaJcetthamuktaM / anekAnyanekasaMkhyAni caJcalatayA cittAni yAsAM tAstathA tAsu, uktaJca - "hRdyanyadvAcyanyat, karmaNyanyat puro'tha pRSThe'nyat // anyattava mama cAnyat strINAM sarvaM kimapyanyat // 1 // " yAH striyaH puruSaM kulInamapi pralobhya tvameva me zaraNaM tvameva ca me priya UTR-2 adhya. 8 // 14 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 15 // ityAdikAbhirvAgbhivipratArya khelanti krIDanti 'jahAvatti' vAzabdasyaivakArArthatvAt yathaiva dAsairehi yAhi mA vAyAsIrityAdibhiH krIDAbhirdAsamiva puruSaM pravartayantyo vilasantIti sUtrArthaH // 18 // punastAsAmevAtiheyatAM darzayannAha -- mUlam-nArIsu no pagijjhijjA, itthI vippajahe anngaare| dhammaM ca pesalaM NaccA, tattha Thavijja bhikkhU appANaM // 19 // vyAkhyA-nArISu no naiva pragRdhyet prazabdaH prArambhe, tato gRddhimArabhetApi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH / itthitti' striyo 'vippajjahetti' viprajahyAt tyajet, pUrvaM nArIgrahaNAnmAnuSya evoktA, iha tu devatiryaksambandhinyo'pi tyAjyA uktA iti na pauna| ruktyam / anagAro muniH, kiM punaH kuryAdityAha-'dhammaM catti' cazabdasyAvadhAraNArthatvAt dharmameva brahmacaryAdirUpaM pezalamatra paratra caikAntahitatvenA'timanojJaM jJAtvAvabudhya tatreti dharma sthApayedbhikSurmunirAtmAnamiti sUtrArthaH // 19 // adhyayanArthopasaMhAramAha mUlam-iti esa dhamme, akkhAe kavileNaM ca visuddhapaNNeNaM / tarihiMti je kAhiMti, tehiM ArAhia duve logatti bemi // 20 // vyAkhyA-- ityanena prakAreNa eSa pUrvokto dharmo munidharma AkhyAtaH kathitaH, kenetyAha-kapileneti pUrvasaGgatikatvAdamI madvacanaM pratipadyantAmityAtmAnameva nirdizati, caH pUttauM, vizuddhaprajJena nirmalajJAnena / athArthasiddhimAha-tarihititti' tariSyanti bhavA UTR-2 // 15 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.8 uttarAdhyayanasUtram // 16 // bdhimiti zeSaH, ke ? ityAha-ye narAH kariSyanti prakramAdamuM dharma anyacca, tairArAdhitau dvau loko ihalokaparalokarUpau, iha mahAjanapUjyatayA, paratra ca svargApavargAdiprAptiriti sUtrArthaH // 20 // iti bravImIti prAgvat // : iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya-: : zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau aSTamAdhyayanaM sampUrNam // 8 // UTR-2 // 16 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 17 // // atha navamAdhyayanam // // arham // uktamaSTamAdhyayanaM, atha namipravrajyAkhyaM navamamArabhyate, asya cAyamabhisambandho'nantarAdhyayane nirlobhatvamuktaM, nirlobhazcehApi zakrAdipUjya: syAttadupadarzanAyedamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya prastAvanArthaM namicaritaM tAvadihAvazyaM vAcyam / yathAcAyaM pratyekabuddhastathAnye'pi karakaNDvAdayastrayaH pratyekabuddhAstatsamakAlasvargacyavanadIkSopAdAnakevalajJAnamahAnandapadabhAjo babhUvu-ryadvakSyati, "karakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu a dummuho // namI rAyA videhesu, gaMdhAresu a naggai ||1||tti" tataH prasaGgAttaccaritAnyapIhocyante / tatrAdau vRSabhaM vIkSya, pratibuddhasya dhiinidheH|| karakaNDumahIjAne-zcaritaM vacmi . tadyathA // 1 // atraiva bharate campA-nagA~ guruvikramaH // bhUpo'bhUdguNaratnAnA-mudadhirdadhivAhanaH // 2 // putrI ceTakabhUbhartuH, shiilaadigunnsevdhiH|| rAjJI tasyAbhavatpadmAvatI padmA hareriva // 3 // bhuJjAnA bhUbhujA sAkaM, bhogAbhogAn yathAsukham // babhUva sA kramAdanta-vanI patnI mahIpateH // 4 // kRtapArthivanepathyA, dhRtacchatrA dharAbhRtA // viharAmyahamArAme, paTTebhaskandhamAzritA // 5 // ityabhUdohadastasyAH, kAle grbhaanubhaavtH|| tasyApUrNe ca sa kAya~, kRssnnpkssenduvdddhau||6|| (yugmam ) tataH pRthvIbhRtA pRSTA, mahiSI kaarykaarnnm|| jagau taM dohadaM rAjJaH, pramodadrumadohadam // 7 // tato bhUpastayA sAka-mAruhya jayakuJjaram // svayaM tadupari chatraM, dadhatpUrNendusundaram // 8 // sAnandaM paurapaurIbhiH prekSyamANo balAnvitaH // prAvRTakAlapravezena, ramyamArAmamAsadat // 9 // (yugmam) tadA ca navyapAthoda UTR-2 // 17 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 18 // pAthaH saGgamasambhavaH // gandhaH prAdurabhUdbhUmeH, surabhi sikandhayaH // 10 // taJca gandhaM samAghrAya, dhyAyan vindhyAcalATavIm // vyAlaH kAla ivottAlaH kAntAraM pratyadhAvata // 11 // vyAvartamAno vikrAntai- yobhirapi sa dvipaH // kadAgrahAdiva zaTho, gamanAnna | nyavartata // 12 / / kurvANairvividhopAyAn , skhalyamAno'pi maanvaiH|| na tasthau sindhuraH sindhu-pUraH zaravaNairiva // 13 // vihasteSu tatasteSu, pazyatsveva sa hastirAT // pazyatoharavadbhUpa-rAjyau hatvA vane'nayat // 14 // tatra prekSya kSamApAlo, dUrAdekaM vaTadumam // devImUce gajo hyeSa, gantA'muSya taroradhaH // 15 // tatra cAsmin gate sadyaH, zAkhAM nyagrodhazAkhinaH // gRhNIyAstvaM grahISye tacchAkhAmahamapi priye ! // 16 // AvAM tato gamiSyAvo, gajaM hitvA nijaM puraM // anyathA tvAvayorbhAvI, vane'smin kopyupadravaH // 17 // pratipannApyado vAkyaM, vaTasyAdho gate gaje // tacchAkhAgrahaNAyAlaM, nAbhUdrAjJI cirakriyA // 18 // mApastu dakSasta-cchAkhAmAlambyodataradvaTAt // prANapriyAmapazyaMzca, vyalApIditi duHkhitH|| 19 // ayi kAMte ! kadA bhAvI, saGgamaH punarAvayoH? ||amunaa ripurUpeNa, kariNA vaJcito'smi hA ! // 20 // tvadviyogodbhavaM duHkhaM, dAvAgnerapi duHsaham // asoDhapUrvaM dayite !, sahiSye'haM kiyacciram ? // 21 // duHkhametad ghaTe'mbhodhi-riva mAti na me hUdi / tatkiM kurve ? va gacchAmi ? puraH kasya bravImi vA? // 22 // ityAdi vilapan duHkha-bharabhaGguramAnasaH // dantipAdAnusAreNa, yayau campApurI nRpaH // 23 // rAjJaH priyAM tu tAM dantI, ninye nirmAnuSATavIm // pipAsAvivazastatrA-vizaccaikaM mahAsaraH // 24 // vArtI surebhavattatra, krIDati dvirade zanaiH // uttatAra tato rAjJI, kuraGgIva mahAgireH // 25 // sarastI ca haMsIva, pulinoddezamAgatA // pazyantI parito'pazya- daraNyAnI bhayapradAm // 26 // yUthacyUtakuraGgIva, tataH sAtyarthamAturA // muktakaNThaM rurodoccai-rodayantI khagAnapi // 27 // kathaJciddhairyamAlambya, dadhyau UTR-2 // 18 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 19 // caivaM nRpAGganA // duSkarmadoSato hyApa-diyamApatitA mama // 28 // na cAticikkaNaH karma-malo rodanasambhavaiH // vinetuM zakyate nIra-stadalaM rodanena me ! // 29 // kiJcAsmin gahane vyAghra-siMhAdizvApadAkule // upadravo'pi ko'pi syAt, tat pramAdaM jahAmyaham // 30 // iti dhyAtvA kRtacatuH-zaraNA sA mahAzayA // kSamayitvAkhilAn sattvAn, ninditvA duritaM nijam // 31 // sAkArAnazanaM kRtvA-'raNyanistaraNAvadhi // smarantI prakaTaM paJca-parameSThinamaskriyAH // 32 // adhvAnaM nijapuryAzca, digmUDhatvAdajAnatI / / gantuM pravavRte kAJci-ddizamuddizya satvaram // 33 // (tribhirvizeSakam ) dUraGgatA ca sA prekSya, tatra kaJcanatApasam // pipriye'ntaH payaH prApya, pipAsuriva jaGgale // 34 // kRtAbhivAdanAM tAJca, papraccheti sa tApasaH // mAtaH! kuta ihAyAsI-stvaM devIva manoramA // 35 // ahaM ceTakarATputrI, dadhivAhanarADvadhUH // ihAnItA dvipeneti svavRttaM sApyavocata / / 36 // ahaM ceTakabhUbhartu-rbAndhavo'smi mahAzaye ! tanmA bhaiSIrmA kRthAzca, zokaM nIcajanocitam // 37 // ityuktvA tApasazreSTha-stasyai vanaphalAnyadAt // AtithyaM hyatithe: zrINA-manusAreNa jAyate // 38 // pArerNavaM pota iva, nItvA pArevanaM ca tAm // darzayan vasato grAmAnityuvAca taponidhiH // 39 // sIrakRSTAM bhuvaM naivA''krAmAmo vayamityaham // nAyAsyAmi purastvaM tu, nirbhayAtaH paraM vrajeH // 40 // dezo dantapurasyAyaM, dantavakro'tra bhUpatiH // gatvA pure'tra campAyAM, gaccheH sArthena saMyutA // 41 // ityuditvA nyavartiSTa, ziSTAtmA tApasAgraNIH // sApi dantapure prAptA, sAdhvInAmantike yayau // 42 // kRtapraNAmAM vidhiva-ttAJca pArthivakAminIm // zrAddhe ! tvaM kuta AyAsI-rityapRcchat pravartinI // 43 // sApyuvAca nijAM vArtA, vinA garbha yathAsthitAm // smRtAnubhUtaduHkhA ca, jajJe'zruklinnalocanA // 44 // tataH pravartinI proce, mA khidyasva mahAzaye ! // karmaNAM hi parINAmo-'pratikAryaH surairapi / / 45 / / kiJca- "vAtoddhRta UTR-2 // 19 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 20 // dhvajaprAnta-caJcalaizvaryazarmaNi // caleSTajanasaGge'smin, bhave saukhyaM na kiJcana // 46 // janmarogajarAzoka-mRtyudauHsthyAdhupadravaiH // vyAkule'tra bhave duHkha-meva prAyo bhavedvizAm // 47 // yacceha syAtsukhaM kiJci-dviSayAdhupabhogajam // duHkhAnuSaGgAttadapi, duHkha eva nimajjati // 48 // yata eva ca saMsAro, duHkhAnAmekamAspadam // prapadyante mokSamArga-mata eva vivekinaH" // 49 // iti taddezanAM zrutvA, viraktA sAdade vratam // pRSTApyAcaSTa no garbha, cAritrA'dAnazaGkayA // 50 // garbhavRddhau ca sAdhvIbhiH, pRSTA kimidamityasau // satyamUce tatastAstAM, sAdhvI guptamarakSayan // 51 // garbhakAle ca sampUrNe, zayyAtaragRhasthitA // asUta sutaratnaM sA, maNi rohaNabhUriva // 52 // tato gRhItvA taM bAlaM, gatvA pretavane'mucat // tattAtanAmamudrAeM, ratnakambalaveSTitam // 53 // draSTuM tadgrAhakaM sAtha, taJca trAtumupadravAt // pracchannaM saMsthitAdrAkSI-dRzA premAmRtArdrayA // 54 // tatrAyAtastadA preta-vanezo'patyavarjitaH // jagRhe taM nijagRhe, nItvA palyai ca dattavAn // 55 // tasyAvakarNaka iti, sAnandaH so'bhidhAM vyadhAt // AryApi tadgRhaM vIkSya, jagAmopAzrayaM nijam // 56 // va garbha iti sAdhvIbhiH, pRSTA cetyavadanmRSA // mRtaH suto mayA jAtaH, sa ca tyaktaH kvacittataH // 57 // sAdhvyo'pi saralAH sarvA-stattathA pratipedire // bAlastu vavRdhe tasya, saudhe paGka ivAmbujam / / 58 // vatsaM gauriva taM bAlaM, dhyAyatI sA tu saMyatA // jagAma pratyahaM pretavanapAlasya dhAmani // 59 // tatpallyA ca samaM prema, cakre sambhASaNAdibhiH // alAlayacca taM bAla-maho ! moho'tidurjayaH / / 60 ||avaap yacca bhikSAyAM, zobhanaM modakAdikam / tadbAlAyArpayatso'pi, tasyAM rAgaM dadhau tataH // 61 // janmatastasya dehe ca, rUkSakaNDUrabhUbhRzam / / sa ca vRddhiGgato bAlaiH, samaM krIDannado'vadat / / 62 // ahaM vo nRpatistasmAdyUyaM datta karaM mama // bAlAH procuH karasthAne, brUhi kiM te pradIyate ? // 63 // sa proce caNDakaNDUko, mAM kaNDuyadhvamuccakaiH // kare UTR-2 // 20 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 21 // NAnena tuSTo'smi, kRtaM tadaparaiH karaiH // 64 // tatastasyAbhidhAM bAlA: karakaNDUriti vyadhuH // guNakriyAdibhirnAma, navInamapi jAyate // 65 // kiJcitprauDhatvamApannaH zmazAnaM ca rarakSa saH // tadeva hi kule tasmin, gIyate kAryamuttamam // 66 // hetoH kutazcidAyAtau, zmazAne tatra cAnyadA // dvau munI vaMzajAlAnta-daNDamekamapazyatAm // 67 // tayoreko yatirdaNDa-lakSaNajJo mhaamtiH|| taM vaMzaM darzayanneva-mavAdIdaparaM munim // 68 // yAvatA vardhate catvA-ryagulAnyaparANyayam // tAvatpratIkSya yo hyena-mAdatte sa bhavennRpaH // 69 // tacca sAdhuvaco vRkSanikuJjAntaravartinA // tena mAtaGgaputreNa, dvijenaikena ca zrutam // 70 // tato vaMzasya tasyAdhaH, khanitvA caturaGgalam / / chittvA pracchannavRttyA taM, vADavo daNDamAdade // 71 // taJca prekSya dvijenAttaM, karakaNDuH krudhA jvalan / Acchidya jagRhe ko vA, rAjyalakSmI na kAMkSati ? // 72 // tatastaM karaNe nItvA, daNDaM dehItyavag dvijaH / sa proce'sau zmazAne 'me, jAtastanna dadAmi te // 73 // vipro'vocadanenaiva, kArya me varttate tataH // asya sthAne'nyamAdAya, daNDamenaM pradehi me // 74 // tenetyukto'pi taM daNDaM, karakaNDunarpayan // kuto'muM na dadAsIti, pRSTaH kAraNikaistadA // 75 // bAlo'bravItsurasyeva, daNDasyAsya prabhAvataH / / bhaviSyAmi nRpo nUnaM, tadasyAmuM dade katham // 76 // tato vihasya taM bAla-mevaM kAraNikA jaguH // rAjyAvAptI dvijasyAsya, grAmamekaM tvamarpayeH / / 77 // tatprapadya nijaM dhAma, karakaNDuryayau drutam // dvijo'pyanyAn dvijAneva-mUce gatvA svamAspadam // 78 / / daNDaM mamApi jagrAha, balAccANDAlabAlakaH // tataH kathaJcittaM hatvA, daNDamAdadmahe vayam // 79 // kathamapyetadA kA-vakarNakapitA tataH // patnIputrAnvito'nazya-tsutarakSAkRte kSaNAt // 80 / / gatvA ca kAJcanapure, te trayo'pi puraabhiH|| | kutrApi suSupuH zrAntAH, svApo hi zramabheSajam // 81 // tadA ca nagare tatrA-putro rAjA vyapadyata // tato'dhivAsayAmAsu-sturaGgaM UTR-2 // 21 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 22 // maMtripuGgavAH // 82 // turaGgo'pi bhramaMsteSAM suptAnAmantike yayau // taJca pradakSiNIcakre, bAlaM devamivAstikaH // 83 // Jca tejasvinaM zreSTha lakSaNaM vIkSya nAgarAH // tuSTA jayAravaM cakru stUryanirghoSamizritam // 84 // dhyAnena tena vidhvasta pramIlaH so'tha bAlakaH // jRmbhAyamANa uttasthA - vAruroha ca taM hayam // 85 // tUryadhvanipratidhvAnA pUrNadyAvAkSamAntaraH / pauraiH parItaH paritastArApatirivoDubhiH // 86 // yuktaH pitRbhyAM nagare, pravizan sa ca vADavaiH // arodhi mAtaGga iti mAtaGga iva zUkaraiH // 87 // ( yugmam ) tato gRhItvA taM daNDaM, karakaNDuH puro'karot // tasya rAjyapradAne hi sa eva pratibhUrabhUt // 88 // nirmito jvalanenevAjvaladdaNDastadA ca saH // taJca prekSya dvijA bhItA, nezuH zaramiva dvikAH // 89 // pure praviSTo rAjye cA- bhiSikto dhIsakhAdibhiH // so'tha rAjA sajAtIyA- nmAtaGgAnvidadhe dvijAn // 90 // uktaJca -"dadhivAhanaputreNa rAjJA ca karakaNDunA // vATadhAnakavAstavyAzcANDAlA brAhmaNIkRtAH // 91 // " tasyAvakarNaka iti, tyaktvAdyaM nAma nIrasam // bAloktameva tatprocuH, karakaNDuriti prajAH // 92 // prAptarAjyaJca taM zrutvA, daNDacchedI sa vADavaH || AgatyovAca rAjanme dehi grAmaM tadoditam // 93 // kaM grAmaM te dadAmIti, rAjJoktaH sa punarjagau // campAyAM me gRhaM tasmA taddeze grAmamarpaya // 94 // tato lekhaM lilekhaivaM, karakaNDunarezvaraH / dadhivAhanabhUpAlaM, prati niSpratimo guNaiH // 95 // " tathAhi - svasti zrIkAJcanapurA-tkarakaNDurmahIpatiH // sambhASate nRpaM campAdhipaM zrIdadhivAhanam // 96 // paramAtmaprabhAveNa kalyANamiha vidyate / zrImadbhirapi tadjJApyaM, svazarIrAdigocaram // 97 // kiJcAsmai brAhmaNAyaiko, grAmo deyaH samIhitaH // dAsye vo rucitaM grAmaM, nagaraM vA tadAspade // 98 // idaM kAryaM dhruvaM kAryaM nAtra kAryA vicAraNA // mUlyAvAptau vimarzo hi vyartha eveti maGgalam // 99 // lekhamenaM samAdAya, viprazcampApurIM gataH / AsthAnastha bhUpasya, pANi UTR-2 adhya. 9 // 22 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 23 // padmAtithiM vyadhAt // 100 // tadvAcanahavirhoma dIptakrodhahutAzanaH // tamityUce dharAdhIzo, bhrakuTIvikaTAnanaH // 1 // re ! mAtaGgasya kiM tasya, svajAtirapi vismRtA // anAtmajJo 'likhallekhaM, yo mamopari duSTadhIH // 2 // lekhenAnena taM nIca - masparzyaM spRSTapUrviNA // ahaM malInatAM nIto 'jJAnAdvA kiM na jAyate ? // 3 // re vipra ! yAhi yAhi tvaM no cenmAtaGgalekhadaH // yAsyasi tvaM pataGgatvaM, kopajvalane'dhunA // 4 // tenetyukto dvijo gatvA tadUce karakaNDave // krodhAdhmAtastataH so'pi yAtrAbherImavIvadat // 5 // caturaGgacamuca - rbhuvamAcchAdayanniva / jagAma campAnagarI, sarvatastAM rurodha ca // 6 // vIrANAmutsava ivAnandadAyI tato'nvaham // purasthAyibahi: sthAyi - sainyayorabhavadraNaH // 7 // tAJca padmAvatI sAdhvI, vArtAM zrutvetyacintayat // ajJAnena pitAputrau, kurutaH samaraM mithaH // 8 // bhUyasAM prANinAM nAzo, dAvavAvivAhave / tayornarakado bhAvI, tadgatvA zamayAmi tam // 9 // iti dhyAtvA mukhyasAdhvI- mApRcchya ca mahAsatI / karakaNDusamIpe'gA-tso'pyutthAya nanAma tAm // 10 // sAtha tasmai rahaH procya, prAcyaM vRttAntamAtmanaH // ityAkhyattava mAtAhaM, pitA ca dadhivAhanaH // 11 // tattAtena samaM yuddhaM, na yuktaM te mahAmate ! // kulInA hi na lumpanti, gurUNAM vinayaM kvacit // 12 // tacchrutvA tena pRSTau tAvUcatuH pitarAvapi // putro naH pAlito 'si tvaM samprAptaH pretakAnane // 13 // sAdhvIvAkye tato jAta pratyayo'pi sa pArthivaH // darpAnnApAsarajjanyA-drAjanyAnAM hyasau bahuH // 14 // AryA yayau tato madhye - puraM rAjJo gRhe drutam // tAJcopAlakSayaMzcevyaH praNemuzca sasambhramam // 15 // diSTyA dRSTAdya mAtastva-miyatkAlaM kva ca sthitA // cirAtkiM darzanaM dattaM kimidaM svIkRtaM vratam ? // 16 // ityAdyuccairvadantyastA, ruruduzca muhurmuhuH / iSTAnAM darzane jIrNamapi duHkhaM navAyate // 17 // taM ca kolAhalaM zrutvA tatrAyAto dharAdhipaH / tAM praNamyAsanaM datvA, kva garbha iti pRSTavAn // 18 // rAjan ! " UTR-2 adhya. 9 // 23 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 24 // garbhaH sa evAyaM, yeneyaM veSTitA purI // tayetyuktAzca sa prApA-nandaM vAcAmagocaram // 19 // utkaNThotkarSapAnIyA-pUrNamAnasamAnasaH // sutena tena saGgantuM, gantuM pravavRte nRpaH // 20 // samAyAntaM samAkarNya, karakaNDunRpo'pi tam / / abhyAgAt pAdacAreNa, pAdayozcApatatpituH // 21 // pitApi taM nataM dordhyA-mAdAya pariSasvaje // tadaGgasaGgapIyUSai-nijaM nirvApayan vapuH // 22 // bhUpAbdheH pazyatastasyAdRSTapUrvaM sutoDupam ||llo laghu hRtkUla-mudvelaiH pramadodakaiH // 23 // taJcAbhyaSiJcadaGkasthaM, nRpaH prAk sammadAzrubhiH // rAjyAbhiSekanArezca, | pazcAtsiMhAsanasthitam // 24 // iti cAvocadAyuSman ! rAjyametatkramAgatam // pAlanIyaM tathA lokA, yathA naiva smaranti mAm // 25 // niyojyemAM rAjyabhAra-dhurAM tvayi dhurandhare / dhAsye dharmadhurAM yukta-midaM hi samaye vidAm // 26 // ityuktvA vratamAdatta, nRpaH sadgurusannidhau // karakaNDudharAdhIza-kRtaniSkramaNotsavaH // 27 // | atha pratApadAvAgni-dhvastavairiyazodrumaH // karakaNDunRpo rAjya-dvayaM sanayamanvazAt // 28||s corvIzaH svabhAvena, bhRzaM vallabhagokulaH // svIcakre tAni bhUyAMsi, yAdAMsIva payonidhiH // 29 // sa cAnyadA gataH kvApi, gokule jaladAtyaye / surabhI: saurabheyAMzca, tarNakAMzca vilokayan // 30 // gauraM gaurIgurugireH zRGgAdgaGgAjalAplutAt // ekaM tarNakamadrAkSI - mugdhaM snigdhatanucchavim // 31 // jAtapremA tatastasmin, bhUmAn goduhamUcivAn // etanmAtuH payo'syaiva, deyaM dohyA tu naiva sA // 32 // kaJca vRddhiM gatasyAsya, maccittAnandadAyinaH // anyAsAmapi dhenUnAM, pAyanIyaM payo'nvaham // 33 // gopAlo'pi mahIpAla-vacanaM pratipadya tat // tathaiva vidadhe ko vA, rAjJAmAjJAM vilumpati ? // 34 // so'tha vatso vardhamAnaH, spardhamAnaH zazitviSA // palopacayadurlakSya-kIkasaH UTR-2 // 24 // himaadreH|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 25 // prAjyavikramaH // 35 // zobhamAnoM'sakUTena, kUTenevAvanIdharaH // tIkSNAgravartulottuGga-zRGgastAruNyamAsadat // 36 // (yugmam ) tathAbhUtaM ca taM kSamApo, vRSabhairaparaiH samam // krIDayAyodhayattaM tu, nAjaiSItko'pi zAGkaraH // 37 // kAlAntare ca bhUpAlo, gato gokulamIkSitum // ghaTTayamAnaM paDkAdyai-rdadarzakaM jaradgavam // 38 // mahokSaH sa mahAvIryaH, kvatyapRcchacca goduham // so'vAdIddeva ! vRSabhaH, sa evAyaM jarAturaH // 39 // tannizamya nRpo'dhyAsI-dadhyAsInaH zubhAzayam // aho ! anityatA sarva-bhAvAnAM vacanAtigA // 40 // balino'pi balIvardA, nezuddhuptA api drutam // yasya hambhAraveNa jyA-TaGkAreNeva pakSiNaH // 41 // caladoSTho galadRSTi-naSTaujA vizrasAvazAt // so'dhunA paDDakaiH klRptAM, sahate parighaTTanAm ! // 42 // yadrUpaM pazyatAM nendu-darzane'pyAdaro'bhavat // so'pyadya tanute dRSTo, jugupsA hA purISavat ! // 43 // tadvikramavayorUpa-vibhutvavibhavAdikam / vIkSyate'dhyakSamevaita-tpatAkAJcalacaJcalam ! // 44 // satyapyevaM jano mohA-na jAnAti yathAsthitam // tattameva nigRhNAmi, gRhNAmi januSaH phalam // 45 // dhyAtveti kRtvA svayameva locaM, bibhranmunerveSamamartyadattam / pratyekabuddhaH pratibuddhajIvI, bhuvi vyahArSItkarakaNDurAjaH // 46 // [ iti karakaNDunRpakathA // 1 // ] atha pratyekabuddhasya, buddhasyendradhvajekSaNAt // rAjJo dvimukhasaMjJasya, kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // pAJcAladezatilake, pure kAmpilyanAmani // yavAbhidho'bhavadbhUpo, harivaMzAbdhicandramAH // 2 // tasyAsIdguNamAlADhyA, guNamAlAhvayA priyA // tayA samaM nRpo bhogAn, bhuJjAnaH kAlamatyagAt // 3 // anyadA ca guNAsthAna-mAsthAnasthaH sa pArthivaH // dezAntarAgataM dUta-miti papraccha kautukAt // 4 // rAjye'nyeSAM vidyamAnaM, madrAjye kiM na vidyate ? // dUto'vAdIttava vibho ! nAsti citrasabhA zubhA // 5 // tataH kAryavidAkArya, nRpatiH sthapatIn jagau // citrasatrasabhA citra-sabhA me kriyatAmiti // 6 // pramANamAdeza iti, procya te'pi zubhe UTR-2 // 25 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 26 // kSaNe // prArebhire bhuvaH khAtaM, sabhAnyAsavidhitsayA // 7 // paJcame ca dine tasmAdbhUtalAttejasA jvalan // mauliH prAdurabhUdratnamayo ravirivArNavAt // 8 // tataH sthapatayastuSTA- stamAcakSuH kSamAbhRte // sotsAhaH sotsavaM so'pi tatrAgatya tamAdade // 9 // apUjayacca sthapati-prabhRtIn vasanAdibhiH // te'pi citrasabhAM svalpa kAlenaiva vitenire // 10 // bhittinyastairmaNigaNairnityAlokAM vimA| navat // devIbhiriva mANikya- putrikAbhiradhiSThitAm // 11 // mANikyatoraNaiH zakra - cApairiva virAjitAm // paJcavarNamaNivyUha| racanAJcitakuTTimAm // 12 // sabhA sudharmA matto'pi kiM ramyeti samIkSitum // uccaiH kRtaM maulimiva, zikharaM guru bibhratIm // 13 // vicitracitraracanA - citrIyitajagattrayIm // AhvayantImivAmartyAn, svaprekSAyai caladhvajaiH // 14 // pravizya tAM sabhAM bhUmi-vallabhaH zobhane dine // Aropayannije maulau, taM divyaM maulimutsavaiH // 15 // [ paJcabhiH kulakam ] tasya maulermahimnAbhUdrAjJastasyAnanadvayam // rAvaNasya yathA hAraprabhAveNa dazAnanI // 16 // tato dvimukha ityUce, tasya nAmAkhilairjanaiH / / kramAcca nRpatestasya, tanayAH sapta jajJire // 17 // guNamAlA tato dadhyau, suteSveteSu satsvapi // ekAM chekAM vinA putra, manye janma nirarthakam // 18 // lakSmIriva sutApi syAtkAcitpitroH zubhAvahA // tatastatprAptaye kaJciddevamArAdhayAmyaham // 19 // dhyAtveti madanAkhyasya, sA yakSasyopayA| citam // cakre sutArthaM svalpaM hi sarvaM gauravamaznute // 20 // tatastasyAH sutApyekA, jajJe saundaryasevadhiH // mandAramaJjarIprAptisvapnadarzanasUcitA // 21 // tato rAjJA mudA cakre, tasyA janmamaho mahAn // dattaM mahAvibhUtyA ca yakSasyApyupayAcitam // 22 // dattA madanayakSeNa, maJjarIsvapnasUcitA // iti tAmavadattAto, nAmnA madanamaJjarI // 23 // kramAcca varddhamAnA sA, kalpavallIva nandane // jaganmanoharaM prApa, yauvanaM rUpapAvanam // 24 // AdarzAdiSu saMkrAntAt, tadIyapratibimbataH // anyatra nAbhavattasyA, rUpasyAnukRtiH kvacit UTR-2 adhya. 9 // 26 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 27 // // 25 // itazcojjayanIbhartu-zcaNDapradyotabhUbhRtaH // dUtaH kenApi kAryeNa, kAmpilyanagaraM yayau // 16 // sa ca pratyAgato'vantImiti pradyotamabravIt // svAmin ! kAmpilyanAthasya, jAtamasti mukhadvayam // 27 // rAjJAtha kathamityukte, so'vAdIttasya bhUpateH // maulireko'sti tasmiMzcA-ropite syAnmukhadvikam // 28 // tacchrutvA sa nRpo jAta-lobhaH koTIrahetave // vAgminaM prAhiNodUtaM, pArzve dvimukhabhUbhujaH // 29 // tataH sa gatvA natvA ca, pAJcAlAdhIzamabravIt // caNDapratApaH zrIcaNDa-pradyotaste'vadatyadaH // 30 // mukhadvayakaraM mauli-ratnaM me preSayerdutam // no cedraNAya praguNo, bhaveH kiM bhUribhASitaiH? // 31 // tato'vAdInRpo dUta ! yadi pradyotabhUdhavaH // datte me yAcitaM kiJcit, tadAhamapi taM dade // 32 // kiM vaH prArthyamiti prokte, dUtena mAdhavo'bhyadhAt // radAMzunikarAnmizra - smitavicchuritAdharaH // 33 // gandhadvipo'nalagiri - ragnibhIrU rathottamaH // rAjJI zivAbhidhA' loha -jaGgha sandezahArakaH // 34 // svarAjyasArANyetAni, dIyante tena cenmama // tadA mayApi mukuTo, rAjyasAraH pradIyate ! // 35 // gatvA dUto'pi tatsarvaM, pradyotAya nyavedayat // tato didIpe tasyoccaiH, kopo vAyorivAnalaH // 36 // tato bherI prayANArthaM, pravAdyojjayanIpatiH // cacAla prati pAJcAlaM, calayanacalAM balaiH // 37 // pUrayanto dizaH sarvA, bRMhitairgarjitairiva // dhArAsArairiva rasAM, siJcanto madavAribhiH // 38 // svarNAdibhUSaNairvidyudda NDairiva virAjitAH // lakSadvikaM dvipA reju-statsainye'bdA ivAmbare // 39 // (yugmam ) paJcAyutAni turagA-stvarAdharitavAyavaH // Pe tatsenAM bhUSaNAnIvA - mbujanetrAM vyabhUSayan // 40 // AyuktavAjino nAnA-vidhaiH praharaNairbhUtAH // zatAGgA viMzatizatI-mitAstatra virejire // 41 // tadbalaM prabalaM cakru-vikramakramazAlinAm // kRtavaizivapattInAM, pattInAM sapta koTayaH // 42 // sajjayA sajjayArthinyA, saMyutaH senayA'nayA // pAJcAlasandhimacchinnaiH, prayANaiH sa nRpo yayau // 43 // taJcAyAntaM caraiqhatvA, dvimukho'pi mhaablH|| UTR-2 // 27 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya AC adhya.9 yanasUtram // 28 // jayecchurAjaye'gacchat, sImni dezasya saMmukhaH // 44 // durbhedaM garuDavyUha, caNDapradyotapArthivaH // svasainye vidadhe vArdhivyUha dvimukharAT punH|| 45 // utsAhiteSu vIreSu, raNanisvAnanisvanaiH // atha pravavRte yuddhaM, sainyayorubhayormithaH // 46 // tadA ca zastrasaGgotthasphuliGgakaNavarSaNaiH // vIrAH ke'pi divApyulkA-pAtotpAtamadarzayan // 47 // laghuhastA bhaTA: ke'pi mumucurvizikhAMstadA / tadAdAnadhanuAsA-karSaNAdiSvalakSitAH ||48||nistriNshainishitaiH ke'pi, kumbhikumbhAnabhedayan // tuGgAni zailazRGgANi, taDiddaNDairivAmbudAH | // 49 // kecidbhaTottamA bhinna-dehA apyabhimAnibhiH // ghAtavyathAM na vividuH, smpraaypraaynnaaH|| 50 // daNDairakhaNDayan ke'pi, vipakSAn ke'pi mudgaraiH // sazalyAMzcakrire zalyaiH, kecitkecittu zaktibhiH // 51 // evaM raNe jAyamAne, kAlarAtrinibhe vizAm // maulestasya prabhAveNA- jayyo'bhUdvimukho nRpaH // 52 // tatsainyena tato'pAstaM, pradyotasyAkhilaM balam // vidudrAva drutaM bhAnu -dhAmnA dhAma vidhoriva // 53 // tadA cojjayanInAthaM, nazyantaM dvimukho drutam // jagrAha zazakagrAhaM, krauJcabandhaM babandha ca // 54 // taM gRhItvAvizadbhUmA - nutpatAkaM nijaM puram // sAnandaM bandibhiriva, pauraiH kRtajayAravaH // 55 // nyadhApayacca nibiDaM, nigaDaM tatpadAbjayoH // mahAnapi jano lobhAt, kAM kA nApadamaznuta ? // 56 // prAptopi durdazAM daivA-nmA nRpaH khidyatAmayam // iti taM sukhitaM cakre, bhUpaH snAnAdanAdinA // 57 // rAjJo'bhyaNe sabhAsthasya, pradyoto'pyanvahaM yayau // nyavIvizadvizAmIzo-'rdhAsane taJca gauravAt / / 58 // anyadA ca sutAM rAjJo, dRSTvA madanamaJjarIm // pradyoto jAtagADhAnu-go'bhUdADhamAkulaH // 59 // dhyAyatastasya tAM sRSTeH, sAraM sAraGgalocanAm // nAgAnnidrA nizAluH, kAminIvAparA rateH // 60 // smaronmAdasamudbhUta - cintAdAghajvarAditaH // puSpatalpe'pi supto'sau, svAsthyaM nApa manAgapi // 61 // varSAyitAM ca tAM rAtriM, kathaJcidativAhya saH // prAtaH sabhAM yayau taJco-dvIgnaM vIkSyAbravI UTR-2 // 28 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 29 // nRpaH // 62 // adya te vidyate rAjan! kiM pIDA kApi rogajA? // hemante'bjamiva mlAna -mAsyaM te kathamanyathA ! // 63 // pRSTo'pyevaM prativacaH, pradyoto na dadau yadA // tadAtivyAkulo bhUpaH, snirbndhmdo'vdt|| 64 // rAjan ! prativaco dehi, nivedaya nijAM vyathAm / / abruvANe tvayi kathaM, bhAvinI tatpratikriyA ? // 65 // tataH sa dIrgha niHzvasya, jagau lajjAM vihAya ca // na vyAdhirbAdhate rAjan !, bAdhate kintu mAM smaraH // 66 // taccedicchasi me kSema, tadA madanamaJjarIm // dehi putrI nijAM mahyaM, no cedvahnau vizAmyaham // 67 // dvimukho'pi dadau tasmai, nijAM putrIM mhaamhai:|| tAJcAvApya nijaM janma, so'pi dhanyamamanyata // 68 // vyasRjadvimukhastaM | cA - nyadA datvA hayAdikam / / pradyoto'pi tato'yAMsI- tpurImujjayanI mudA // 69 // upasthite zakramahe- 'nyadA ca dvimukho nRpH|| nAgarAnAdizacchakra- dhvajaH saMsthApyatAmiti // 70 // tataH paTudhvajapaTaM, ki| GkiNImAlabhAriNam // mAlyAlimAlinaM ratna-mauktikAvalizAlinam // 71 // veSTitaM cIvaravarai- nAndIni?SapUrvakam / / drutamu| ttambhayAmAsuH paurAH paurandaraM dhvajam // 72 // (yugmam ) apUjayan yathAzakti, taM ca puSpaphalAdibhiH // purastasya ca gItAni, | jaguH ke'pi zubhasvarAH // 73 // kecittu nanRtuH keci-duccairvAdyAnyavAdayan // arthitAnyarthinAM ke'pi, daduH kalpadrumA iva // 74 // karpUramizraghusRNa - jalAcchoTanapUrvakam // mithaH kecittu cUrNAni, surabhINi nicikSipuH / / 75 // evaM mahotsavairAgA- pUrNimA saptame dine // tadA cApUjayadbhUri- vibhUtyA bhUdhavo'pi tam // 76 // sampUrNe cotsave vastra - bhUSaNAdi nijaM nijam // AdAya kASThazeSaM | taM, paurA: pRthvyAmapAtayan // 77 // paredhustaJca viNmUtra - liptaM kusthAnasaMsthitam // AkramyamAnaM bAlAdyai -bhUpo'pazyabahirgataH // 78 // tataH saMvegamApanno dadhyau caivaM dhraadhipH| ya evaM pUjyamAno'bhU-tsarvairlokairgate'hani // 79 // sa evAdya mahAketuH UTR-2 // 29 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 30 // prApnotyetAM viDambanAm // dRzyate kSaNikatvaM tat , kSaNikAnAmiva zriyAm // 80 // AyAti yAti ca kSipraM, yA sampatsindhupUravat // pAMzulAyAmiva prAjJa-stasyAM ko nAma rajyate ? // 81 // tyaktvA viDambanaprAyAM, tadenAM rAjyasampadam // zraye niHzreyasakarI, zamasAmrAjyasampadam // 82 // dhyAtveti vidhyAtamamatvavahniH, kRtvA svayaM locamupAttadIkSaH // pratyekabuddho dvimukhaH suparva -vitIrNaliGgo vyaharat pRzivyAm / / 83||(iti zrIdvimukhanRpakathA // 2 // ) atha pratyekabuddhasya, naminAmno mahAtmanaH // valayAt pratibuddhasya, tRtIyasya kathAM bruve // 1 // tathA hyatraiva bharate, deze mAlavakAbhidhe / AsIddAsIkRtasvarga, sudarzanapuraM puram // 2 // tatrAsIcchatruvitrAsI, rAjA maNirathAbhidhaH / / yugabAhustadanujo, yuvarAjo'bhavatsudhIH // 3 // saundaryeNAtivaryeNa, jayantI jayavAhinIm // jinavANIsudhApAna - dhvastAjJAnahalAhalA // 4 // nizcalaM zailarekhAvaddadhatI zIlamuttamam // yugabAhozca madana-rekhAsaMjJA'bhavatpriyA // 5 ||(yugmm ) tasyA gunnaamRtaapuurnn-shcndrojjvlyshodyutiH| sutazcandrayazAzcandra, ivAnandaprado'bhavat // 6 // bhrAtRjAyAM tAM ca dRSTvA- 'nyadA maNiratho nRpH|| ityantazcintayAmAsa, vyathito mAnmathaiH shraiH||7|| yadi bhogAnna bhuJje'ha-manayAGganayA samam // avakezidrumasyeva, tadA me niSphalaM januH // 8 // kathaM punarvinA rAgaM, syAdasyAH saGgamo mama // nokapakSayA prItyA, kAminAM kAmitaM bhavet ! // 1 // tadasyAH praNayotpatte - rupAyAn racayAmyaham // pazcAdvijJAya tadrAvaM, kariSTAni yathocitam ||10||dhyaatveti tasyai tAmbUla- puSpabhUSAMzukAdikam // preSIddAsyA samaM kAma -viva|zAnApaho ! kadhIH / / 1 / sA tu jyeSThaprasAdo'ya-miti dhyAtvA tadAdade // athAnyadA nRpo'vAdI-dvijane tAmiti svayam // 12 // tvadrUpaM prekSya rakta mAM, pumAMsaM svIkaroSi cet // sundari ! tvAM tadA kurve , svAminI rAjyasampadAm // 13 // sA proce strItvaSaNDhatva UTR-2 // 30 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 31 // hInasya bhavataH svataH // puMstvamastyeva tatkasmAnmayA na pratipadyate // 14 // tvadbhrAturyuvarAjasya, palyA me rAjyasampadaH // svAdhInA eva santIti zUnyametatpralobhanam // 15 // kiJca "svIkurvate mRtyu-mapi santo mahAzayAH // lokadvayaviruddhaM tu, na cikIrSanti jAtucit ! // 16 // anyocchiSTAnnavacchiSTAH, parAmapi parAGganAm // necchanti kiM punaH putrI tulyAM bhrAturlaghoH striyam // 17 // paranArIriraMsApi, rAvaNasyeva duHkhadA / mahatAmapi jAyeta tanmahArAja ! muJca tAm // 18 // tacchrutvA duSTadhIkUpo bhUpo'ntardhyAtavAniti // yugabAhurbhavedyAvattAvannecchati mAmasau // 19 // tadvistrambheNa taM hatvA grahISye'haM balAdamUM // sa bhrAtApi ripurnUnaM, yo'syAH saGge'ntarAyakRt // 20 // iti dhyAtvA sa pApAtmA, bhrAtuzchidrANyamArgayat // kAmabhUtAturANAM hi sutyajaM snehacIvaram // 21 // madanA tu na tAM vArtAM jagAda yugabAhave // nivRtto madgirA jyeSTho, durbhAvAditi jAnatI // 22 // sA cAnyadA vidhuM svapne, dRSTvA patye nyavedayat // so'pyUce candravadvizvA- nandinaM lapsyase sutam // 23 // tataH pramuditasvAntA, sutagarbhaM babhAra sA // pArijAtatarorbIja-miva meruvasundharA // 24 // pUjayAmi jinAn sAdhUn, zRNomi jinasaGkathAH // ityabhUddohadastasyAH, kAle garbhAnubhAvataH // 25 // tasmiMzca dohade pUrNe, garbhaH sa vavRdhe sukham // athAnyadA vasantartu rAgAdrAgijanapriyaH // 26 // malayAnilazailUSaprayogArabdhanartanAH // dadhadvallInaTIrvella tpallavollAsihastakAH // 27 // mAkandamaJjarIpuJja-maJjuguJjadalivrajam // kokiladhvanimantrAsta- mAninImAnakugraham // 28 // puSpitAzokatilaka-lavaGgabakulAkulam // vismerakusumastrasta- parAgaklinnabhUtalam // 29 // krIDA - saktapriyAyukta- vyaktakinnarasevitam // hRccauragaurapaurastrI - gItAnItamRgavrajam // 30 // vasantasaGgamAdramya mudyAnaM rantumudyataH / pramadAtpramadAyukto yugabAhuryayau tadA // 31 // (paJcabhiH kulakam ) dinaM ca nAnAlIlAbhi rativAhya sa nizyapi / tatraivAsthAdalpataMtro, UTR-2 adhya. 9 // 31 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 32 // rambhAvezmani cAsvapIt // 32 // tadA maNiratho dadhyau, svalpatantro mamAnujaH // nizAvyAptatamoghore, bAhyodyAne'dya tiSThati // 33 // tattatra gatvA taM hatvA, pUrayiSyAmi kAmitam / / dhyAtveti khaDgamAdAya, yyaavudyaanmudytH||34|| yAmikAniti cAprAkSI - yugabAhuH ka vidyate ? // rambhAgRhe'tra supto'stI - tyUcire te'pi sambhramAt // 35 // mA bhUbhrAturvanasthasyo - padravaH kazcidityaham // ihAgAmiti saJjalpan, so'pi rambhAgRhe'vizat // 36 // sasambhramaM samutthAya, namantaM smAha cAnujam // bhrAtarnAtra nizi sthAtuM, yuktamAgaccha tatpure // 37 // ullaMghyA nAgrajasyAjJA, tAtasyeveti cintayan // yugabAhustato yAva-tpure gantuM pracakrame // 38 // tAvatyApApakIrtyAdibhayamutsRjya durmtiH|| grIvAyAmasinA bhUpa-staM vizvastaM jaghAna saH ! // 39 // prahAravedanAkrAnte, tasmiMzca patite bhuvi // aho! akSatramakSatraM, pUccakAreti tatpriyA // 40 // tato dadhAvire kRSTa-maNDalAgrodbhaTA bhaTAH // kimetadastItyUcAnA-nityUce tAMzca bhUpatiH // 41 // matkarAtpatitaH khagaH, pramAdAttadalaM bhiyA // tenetyukte ca te'jAnan, sarvaM tasya kuceSTitam // 42 // tato maNirathaM dUra-mapasArya balena te // yugabAho: svarUpaM tat, tatputrAya nyavedayan // 43 // so'pi zokAkulo vaidyAn, samAhUyAga| madvane // vraNakarmANi yatnena, pituzcAkArayatkRtI // 44 // kSaNAntare ca nizceSTo, naSTavAgmIlitekSaNaH // yugabAhurabhUdrakta-nirgamA| tpANDuvigrahaH / / 45 // tato jJAtvA tamAsanna - mRtyuM dhIrA mRdusvaram // proce madanarekheti, tatkarNAbhyarNamAzritA // 46 // dhIra ! dhIratvamAdRtya, cetaHsvAsthyamurIkuru // kasyApyupari roSaM ca, mA kArSIstvaM dhiyAMnidhe ! // 47 // sahasva vyasanaM ceda-mAgataM nijakarmaNA // aparAdhyati jantorhi, nijaM karmaiva nAparaH // 48 // uktaJca-"jaM jeNa kayaM kammaM, annabhave ihabhave a satteNaM // taM teNa veiavvaM, nimittamittaM paro hoi // 49 // " kiJcArhatsiddhanirgrantha - dharmANAM zaraNaM kuru // jIvahiMsAdIni pApa-sthAnAnyaSTAdaza tyaja // 50 // UTR-2 // 32 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 33 // mahAmate ! gRhANa tvaM, paralokAdhvazambalam // zalyavaduHkhadAninda, durAcArAn purAkRtAn // 51 // kSamayasvAparAdhaJca, sarveSAM prANinAM prabho ! // tatkRtAnaparAdhAMzca, kSamasva tvamapi svayam // 52 // nAzayennijamevArthaM, dveSastasmAdvimuJca tam ||suhRdo mama sarve'pi, jIvA iti vibhAvaya // 53 // devaM sarvajJamahantaM gurUMzca guNino munIn ||dhrm jinapraNItaM ca, yaavjjiivmuriikuru||54||jiivhiNsaa- nRtasteyAbrahmacaryaparigrahAn // trividhaM trividhena tvaM, pratyAkhyAhi mahAmate ! // 55 // dhanasvajanamitrAdA-vabhiSvaGgaca mA kRthAH // na hi prANabhRtAM tAni, bhaveyuH zaraNaM bhave // 56 // dharmo dhanaM suhRdbandhu-riti cAntarvibhAvaya // duHkhahRtsukhadAtA ca, yatsa evAtra janminAm // 57 // idAnIM muJca sAvadya-mAhAraJca caturvidham // ucchvAse carame deha-mapi vyutsRja dhIra ! he // 58 // smRtena yena pApo'pi, jantuH syAnniyataM suraH // parameSThinamaskAra-mantraM taM smara mAnase // 59 // ityAdi tadvacaH sarvaM, svamauliracitAJjaliH // yugabAhuH pratipede, vipede ca kSaNAntare // 60 // paJcame suraloke ca, zakratulyaH suro'bhavat // aho ! mahIyAn mahimA, dharmasya dhumaNerapi // 61 // tataH pravavRte candra-yazA: kranditumunmanAH / / dadhyau madanarekhA tu, dhIradhIriti cetasi // 62 // dhig dhig lobhamivAnartha-mUlaM rUpamidaM mama // yadvIkSya kSubdhacittena, rAjJA bhrAtApi mAritaH // 63 // asArasyAsya rUpasya, hetoH kSaNavinAzinaH // dhik kRtaM tena mUDhena, kimakAryamidaM hahA! // 64 // athAyaM pApakRcchIlA-pAyaM kartA balAnmama // tadarthamevAnartho'ya-manena vihi- | to'sti yat // 65 // siMhasya kesarAH satyAH, zIlaM phaNipatermaNiH // prANeSu satsu no hartuM, zakyante kintu kenacit / / 66 // yatiSye paralokArtha, tadgatvA nIvRdantare // no cenme putramapyetaM, haniSyati sa duSTadhI: ! // 67 // dhyAtveti sA mahAsattvA, nizIthe nira-| gAttataH // alakSitA candrayazo-mukhyaiH zokAMzukAvRtaiH // 68 // pUrvAmabhivrajantI ca, bhUri duHkhabharAturA // prAtaH prApATavImekAM, UTR-2 // 33 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 34 // naikazvApadasaGkulAm // 69 // tatra yAntI ca madhyAhne, prApadekaM mahAsaraH // mukhAdi tatra prakSAlya, prANavRttiM vyadhAtphalaiH // 70 // sAkArAnazanaM kRtvA, sAtha mArgazramAkulA // tadvyapohAya tatraivA- raNye rambhAgRhe'svapIt / / 71 // kramAcca padminInAthe, rAgavatyaparA|Ggate // tadduHkhAdiva saGkoca - mAzrite padminIkule // 72 // ravikaNThIravAbhAvA-niHzaGkaM bhuvane vane // viharatsu tamaHpuJja-kuJjareSu nirantaram // 73 // uDupUjjRmbhamANeSu, nizAvallIsumeSviva // nizAviyukte cakrAGga-cakre krandati dAruNam // 74 // tamobhivyAptigahanI-bhUte ca gahanAntare // rAtrirjAtetyavahitA, sA babhUva mahAsatI // 75 // (caturbhiH kalApakam ) tadA ca vyAghrasiMhAdi-guJji taiyUMkaghUtkRtaiH // ghoNighoNAravaiAla-phUtkRtaiH pheruphetkRtaiH // 76 // bibhyatI sA namaskAra - mantraM sasmAra mAnase / sa hi sarvAsva - vasthAsu sahAyo hetumantarA // 77 // ( yugmam ) ardharAtre ca tatkukSA-vutpede bhUyasI vyathA // mArgazramabhayodbhUta-garbhasaJcalanodbhavA // 78 // suSuve sAtha kRcchreNa, sutaM lakSaNalakSitam // tatspardhayeva pUrvApi, bAlArka suSuve tadA // 79 // tayoreva tadA jajJe, bAlayo - rupamA mithaH // saccakrAnandinosteja-svino: komalapAdayoH // 80 // kandharAlambitayuga-bAhunAmAGkamudrikam // taM bAlaM tatra muktvAtha, ratnakambalaveSTitam // 81 // svaM mano rakSakamiva, tatsamIpe vimucya sA // yayau sarasi vAsAMsi, kSAlayAmAsa tatra ca // 82 // (yugmam ) majjanAya praviSTAM ca, taTAke tAM jaladvipaH // dhAvan kareNa jagrAha, bakoTaH zapharImiva / / 83 // uccairullAlayAmAsa, tAM sa kandukalIlayA // AyAti durdazAyAM hi, svAjanyAdiva durdazA // 84 // patantImambarAttAM ca , netrakairavakaumudIm // vidyAdharo'grahInandI-zvaradvIpaM vrajan yuvA // 45 // vaitADhye tena nItA ca, rudatI sA tamabravIt // gatarAtrau mahAbhAga ! prasUtAsmi sutaM vane // 86 // taM ca rambhAgRhe muktvA snAnArthaM sarasIM gatA // jaladvipenotkSiptAhaM, patantI bhavatA''dade // 87 // tat zvApadena kenApi, UTR-2 // 34 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 35 / / sa bAlo mArayiSyate // AhAravirahAdyadvA svayameva mariSyati // 88 // tanme putrapradAnena prasAdaM kuru sundara ! // tamihAnaya tatrAzu, naya mAM vA nayAzraya ! // 89 // uvAca khecarazcenmAM, ramaNaM pratipadyase // tadA sadA dAsa ivA ''dezakArI bhavAmi te // 90 // kiJcAtra zaile gAndhAra - deze ratnAvahe pure // zreNidvayaprabhurabhU - nmaNicUDAbhidho nRpaH // 91 // tasya putrA'smi kamalA-vatIkukSIsamudbhavaH // nAmnA maNiprabho bhUri mahAvidyAbalAnvitaH // 92 // anyadA matpitA zreNi dvayarAjyaM pradAya me // cAraNazramaNopAnte virakto vratamAdade // 93 // kramAcca viharannatrA - ''gataH so'bhUdgate'hani / caityAni vandituM nandIzvare cAdya gato'dhunA // 94 // taca nantuM vrajaMstatra, tvAM patantIM vihAyasaH // kalpavallImivAnanda -dAyinImahamAdade // 95 // tato yathA rakSitA tvaM, patanopadravAnmayA // madanopadravAdbhadre !, tathA tvamapi rakSa mAm // 96 // anyacca tvatsutaM vAhA pahRto mithilApatiH // nirapatyo'grahItpadma-ratharAT paryaTan vane // 97 // kSaNAnmilitasainyazca gatvA puryAM tamArpayat // mahiSyAH puSpamAlAyAH, sApi taM pAti putravat // 98 // prajJaptI - vidyayA hyeta nmayoktaM tacca nAnyathA / tatprasIda zucaM muJca, saphalIkuru yauvanam // 99 // mAM vidhAyAdhipaM sarva khecarINAM bhavezvarI // dRzA vAcA ca mAM raktaM sambhAvaya sulocane ! // 100 // tadAkarNya satI dadhyau, vipAkaH karmaNAmaho ! // anyAnyavyasanA'Gkura - pUradhAtrI bhavAmi yat ! // 101 // vihAya putrasAmrAjya - paricchadadhanAdikam // yattrAtuM niragAM bhaGga - stasyehApyupatiSThate ! // 102 // tat prANinAmapuNyAnAM garIyAnapyupakramaH // duHkhAyaiva bhavetkiM vA, pauruSaM vimukhe vidhau // 103 // yaduktaM - "chittvA pAzamapAsya kUTaracanAM bhaGktvA balAdvAgurAM / paryantAgnizikhAkalApajaTilAnnirgatya dUraM vanAt // vyAdhAnAM zaragocarAdapi javAdutplutya dhAvanmRgaH / kUpAntaH patitaH karotu vidhure kiM vA vidhau pauruSam ? // 104 // " UTR-2 adhya. 9 // 35 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ YE uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 36 // satyapyevaM mayA zIlaM, naiva tyAjyaM kathaJcana // pIDanavyasane'pIkSu - mAdhuryaM kiM vimuJcati ? // 105 / / ayaJca madanonmAdonmatto vetti na kiJcana // tadupAyena kenAmuM, durbodhaM bodhayAmyaham // 106 // asya vyAkSepahetorvA, kAlakSepaM karomyaham // sa hi | prazasyate prAjJai-razubhe samupasthite // 107 // dhyAtveti sAbhyadhAddakSa !, nItvA nandIzvare'dya mAm // devAn vandaya tatrAhaM, kariSyAmi tava priyam // 108 // tataH sa tAM vimAnasthAM, hRSTo nandIzvare'nayat // tatra cArhadgRhAH santi, dvApaJcAzadanazvarAH // 109 // dIrdheSu yojanazataM, tadardhaM pRthuleSu ca // caityeSu teSu tuGgeSu, yojanAni dvisaptatim // 110 // caturvizaM zataM santi, pratimAH zAzvatArhatAm // sarvaratnamayAH paJca-dhanuH zatasamucchyAH // 111 // (yugmam ) tato vimAnAduttIrya, madanAkhecarI mudA // pUjApUrvamavandetAM, RSabhAdyAn jinottamAn // 112 // caturjJAnadharaM taM ca, maNicUDamahAmunim // tAvubhAvapi vanditvA, yathaucityaM nyaSIdatAm // 113 // tato jJAnena vijJAya, madanAcaritaM muniH // dharmaM maNiprabhAyeti, samayAImupAdizat // 114 // brahmacaryaM parabrahma-nidAnaM sampadA padam // pAlanIyaM yathAzakti, sarvato dezato'thavA // 115 // sarvastrINAM parityAge, sarvato brahma kathyate // paranArIniSedhe tu, taduktaM dezato jinaiH // 116 // tato yaH sakalA nArI -vihAtuM na prabhurbhavet // tenApi pararAmA tu, tyAjyA narakadAyinI // 117 // naraH parastriyAM raktaH, kSaNikaM sukhamIkSate // na tu tatsaGgamotpanna-manantaM duHkhamAyatau // 118 // parastrIsevanAtsaukhya-mabhikAMkSati yo jaDaH // viSavallIphalAsvAdA-tsa hi vAJchati jIvitam ! // 119 // tatkalaGkakulasthAnaM, kIrtivallIkuThArikA // heyA parAGganA'vazyaM, nara - kAdhvapradIpikA // 120 // zrutveti khecaro buddhaH, kSamayitvA sa tAM jagau // atha tvamasi jAmi, brUhISTaM kiM karomi te // 121 // sApi prItAbravIbhrAtaH !, sarvamiSTaM tvayA kRtam // idaM darzayatA tIrthaM, vacmi tatkimataH param // 122 // atha me laghuputrasya, vRttAntaM UTR-2 // 36 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 37 // | kathaya prabho ! // tayetyukto muniH proce, zRNu bhadre ! samAhitA // 123 // ihaiva jambUdvIpe prAg - videhAvanimaNDane // vijaye puSkalA| vatyAM, pure zrImaNitoraNe // 124 // jajJe'mitayazAzcakrI, tasya puSpavatI priyA // tayozcAstAM sutau puSpa-zikharatnazikhAbhidhau // 125 // | (yugmam ) rAjyaM caturazIti sa-tpUrvalakSAH prapAlya tau // prAvrAjiSTAM bhavodvignau, cAraNazramaNAntike // 126 // cAritraM pAlayitvA ca, pUrvalakSANi SoDaza // abhUtAmacyute kalpe, zakrasAmAniko surau // 127 // dvAviMzati sAgarANi, tatra jIvitamuttamam // divyaiH sukhai navanavai- rativAhya cyutau ca tau // 128 // dhAtakIkhaNDabharate, hariSeNArdhacakriNaH // samudradattAdevIjA-vabhUtAM tanayAvubhau // 129 // a (yugmam) AdyaH sAgaradevAhvo-'paraH sAgaradattakaH // dRDhasuvratasArvAnte, dAntau prAvrajatAM ca tau // 130 // tRtIye cAhni sudhyAnau, taDitpAtena mAritau // jAtau zukre surau sapta-dazasAgarajIvitau // 131 // dvAviMzasyAhato neme - jJAnotpattimahotsavam // vidhAtuM tau gatau devA-viti prabhumapRcchatAm // 132 // ito bhavAccyutAvAvAM, kutrotpatsyAvahe prabho ! // svAmyUce'traiva bharate, mithilAkhyAsti satpurI // 133 // tatpateryuvayoreko, jayasenasya nandanaH // bhAvI sudarzanapure, yugabAhoH paraH punaH // 134 // tattvatastu yuvAM tatra, pitAputrau bhaviSyathaH // ityarhadvAkyamAkarNya, tau devau jagmaturdivam // 135 // tayozcaika cyutaH pUrvaM, videhAbhidhanIvRti / mithilAyAM mahApuryAM jayasenasya bhUpateH // 136 // mahiSyA vanamAlAyAH, kukSau samavatIrNavAn // kramAjjAtaM ca taM proce, nAmnA padmarathaM nRpaH // 137 // (yugmam) yauvanasthaM ca taM rAjA, rAjye nyasyAdade vratam // tataH padmaratho rAjyaM, zAsti zastaparAkramaH // 138 // dvitIyastu surazcyutvA, bhadre ! tava suto'bhavat // taJca rambhAgRhe muktvA , yAvattvaM sarasIM gatA // 139 / / tAvattatrAgataH padma-ratho'zvApahato bhraman // taM prekSya prAg bhavapremNA, pramodAdvaitamAsadat // 140 // duHstho nidhimiva snehA-dyAvadrAjA tamAdade // tAvattatsainyamapyAgA UTR-2 // 37 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 38 // ttatra vAjipadAnugam // 141 // gajArUDhastato rAjA, puryAM gatvA tamArpayat // mahiSyAH puSpamAlAyA-zcakre janmotsavaM tathA // 142 // puNyavAMste suto bhadre !, sasukhaM tatra vardhate // sannidhiH sannidhisthAyI, puNyaM hi prANinAM bhave // 143 // evaM munau vadatyeva, maNistambhavibhUSitaM // kiGkiNIjAlamukharaM, rucinyaJcitabhAskaram // 144 // zobhitaM toraNaira-mukhapatralatopamaiH // lambamAnoDumAlAbha-muktAdAmavirAjitam // 145 // uttuGgazikharaM tUrya - dhvAnApUrNadigantaram // ramyaM vimAnaM tatraika- mantarikSAdavAtarat // 146 // | [tribhirvizeSakam ] tasmAcca niragAdekaH, suro bhAsurabhUSaNaH // amarInikaraprokta-jayazabdo mahAmahAH // 146 // sa triH pradakSiNI kRtya, madanAmAdito'namat // muni tu pazcAdAnamya, yathAsthAnamupAvizat // 148 // nirIkSyAnucitaM tacca, dUnacetA maNiprabhaH // ityuvAcAmaraM vAcA, nyAyapAdapakulyayA // 149 // surairnaravaraizcAtra, nItayo hi pravartitAH // ta eva cettA lumpanti, tadAnyeSAM kimucyate ? // 150 // kalitaM sakalaiH sAdhu -guNairdoSairvinAkRtam // muktvA munimamuM deva !, kiM tvayA prAg natAGganA // 151 // suro'bravIdidaM satyaM, zRNu kintviha kAraNam // AsItsudarzanapure, rAjA maNirathAbhidhaH // 152 // tena svabhrAtRjAyArtha, yugabAhurnijo'nujaH // zirodhAvasinA jaghne, vasante vipine sthitaH // 153 / / sa ca kaNThagataprANo-'nayA madanarekhayA / niyamitaH prApitazca, jainadharma vipannavAn ||154||dshaarnnvaayurdevo'bhuu-dbrhmloke hriprbhH||s cAhaM puNyanaipuNyA- menAM draSTumihAgamam // 155 // yacca samyaktvamUlaM zrI jinadharmamiyaM sudhIH // prAgbhave prApayanmAM ta-ddharmAcAryo hyasau mama // 156 // yaduktaM-"jo jeNa suddhadhammami ThAvio saMjaeNa gihiNA vA // so ceva tassa jAyai dhammagurU dhammadANAo" // 157 // ata eva mayA pUrvaM, natAsau dharmasevadhiH // nizamyeti manasyevaM, cintayAmAsa khecaraH // 158 // aho ! zrIjainadharmasya, prabhAvo bhuvanAdbhutaH // saukhyaM dadAti niHsaMkhyaM, kSaNamAtraM UTR-2 // 38 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 39 // zrito'pi yaH // 159 // suro'tha madanAmUce, kiM kurve'haM tavehitam // sAvAdIttattvato'bhISTaM kartuM no yUyamIzvarAH // 160 // yanme janmajarAmRtyu - rogAdirahitaM hitam / muktisaukhyaM priyaM tacca, svodyamenaiva sidhyati // 169 // tathApi mAM surapraSTha ! mithilAyAM naya drutam // paralokahitaM kurve, yathA vIkSya sutAnanam // 162 // tato devena sA ninye, mithilAnagarI kSaNAt // janmadIkSAkevalAnAM sthAnaM mallInamIzayoH // 163 // tatra pUrvaM jinAnnatvA, jagmaturmadanAsurau // sAdhvInAM sannidhau tAzca praNamyAgre nyaSIdatAm // 164 // tataH sAdhvyo'bhyadhurdharmaM, yallabdhvA mAnuSaM bhavam // dharmAdharmavipAkaJca jJAtvA dharmo vidhIyatAm // 165 // "vighaTante hi jIvAnAM, dhanabhUghanabandhavaH // dharmastu no vighaTate, kadApi zrIjinoditaH " // 166 // ityAdidezanAprAnte madanAmavadatsuraH // ehi yAvo rAjagehe, draSTuM sutamukhAmbujam // 167 // sAbravIdatha me premNA, kRtaM duHkhaughadAyinA // bhave hi bhrAmyatAM kasko, nAbhUdbandhuH parA'thavA // 168 // tadgrahISyAmyahaM dIkSAM tvaM tu svAbhISTamAcara // tayetyukte suro natvA, sAdhvIstAJca yayau divam // 169 // sAdhvInAmantike tAsAM, prAvrAjItsApi zuddhadhIH // suvratetyabhidhAM prAptA, dustapaM ca vyadhAttapaH // 170 // " itazca tasya bAlasya, prabhAveNAkhilA dviSaH // nemuH padmarathaM deva-mahimneva drumA jinam // 1711 // tatastuSTo nRpastasya, namirityabhidhAM vyadhAt // kRtvA mahotsavaM tulyaM, mahattvasyocitaM zriyAm // 172 // sAdhudharmaH samitibhiriva dhAtrIbhiranvaham // paJcabhiH saMrakSyamANa:, kramAdvRddhiM babhAra saH // 173 // kiJcidvRddhiM ca samprAptazcaTulaizcalanaizcalan / bruvaMzca manmanAlApairvizvaM vizvamamodayat // 174 // aSTame vatsare taM ca, kalAgrahaNahetave // ninAyopakalAcArya, bhUpo bhUyobhirutsavaiH // 175 // so'tha prajJAsurAcArya:, kalAcAryAntike paThan // ekazo darzitA eva, jagrAha sakalAH kalAH // 176 // kramAMcca yauvanaM prApto, lAvaNyajalavAridhiH // akAmyata sa devIbhi UTR-2 adhya. 9 // 39 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 40 // rapi vizvamanoharaH // 177 // yAsAM rUpaM prekSamANA, jitadevAr3anAgaNam // manye sarve'pi gIrvANA, nirnimeSadRzo'bhavan // 178 // ikSvAkuvaMzajA rAja-kanyAzcAturyazAlinIH // aSTottarasahasraM tAH, kSamApastenodavAhayat // 179 // (yugmam ) maghavAniva devIbhiH, samaM tAbhiH samaM sukham // bhuJjAno gamayAmAsa, kAlaM kaJcinimeSavat // 180 // anyadA ca nami rAjye, nyasya padmaratho nRpaH // vairAgyAvratamAdAya, kramAtprApa parampadam // 181 // tato naminRpo rAjyaM, nyAyenApAlayattathA // anyAyazabdo vyartho'bhU- dvAcyAbhAvAdyathA bhuvi // 182 // __ itazca yasyAM doSAyAM, nyahanmaNiratho'nujam // tasyAmevAhinA daSTo, mRtvA turyAM yayau bhuvam // 183 // rAjye nyasya tatazcandrayazasaM sacivAdayaH ||dvyoH sodarayohe, samaM saJcaskarustayoH // 184 // tatazcandrayazA bhUpo, nItivallIpayodharaH // piteva pAlayAmAsa, prajAH prAjyaparAkramaH // 185 // anyadA ca name rAjJo, rAjyasAraH sitadvipaH // unmUlyAlAnamunmatto - 'caladvindhyA-calamprati // 186 // sudarzanapuropAnte, vrajantaM taJca dantinam // apazyaMzcandrayazaso, vAhyAlIsthasya sevakAH / / 187 // zvetadvipo'yaM yAtIti, te nRpAya nyavedayan / bhUpo'pi taM cirAtkhinnaM, pure prAvIvizannije // 188 // tatrasthaM kuJjaraM taJca, jJAtvA caranarairnamiH // tanmArgaNAya tatraika, preSItsandezahArakam // 189 // so'pi gatvAvadaccandra-yazasaM dhRtasauSThavaH // vakti tvAM manmukheneti, rAjannamimahI-patiH // 190 // gRhIto'sti tvayA zveta-hastI yaH sa tu mAmakaH // tadenaM preSayeH sadyo, nAnyadIyaM hi susthiram // 19 // Uce candrayazA dUta !, jagAda kimidaM namiH // mArgitAni hi ratnAni, dIyante na hi kenacit // 192 // bhavanti na ca kasyApi, nAmnA tAnyaGkitAni bhoH ! grAhyANi kintu balibhi - vIrabhogyA hi bhUriyam // 193 // tAM candrayazaso vAcaM, dUto gatvA'vadannameH // kopATopAttataH so'pi, yAtrAnakamavAdayat // 194 // pratyavantIn pratasthe ca, kalitaH prabalairbalaiH // pratyanIkanR UTR-2 // 40 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 41 // pAnIka-makarAkarakumbhabhUH // 195 // taJcAyAntaM caraitviA , candrabhUpo'pyabhivrajan // viruddhavihagaijJAni-puruSairiva vAritaH // 196 // tatastaM sacivAH procuH, puraM pihitagopuram // kRtvA tiSTha prabho ! pazcA-tkariSyAmo yathocitam // 197 // candro'pi tattathA cakre, | namizcAgatya tatpuram // balenAveSTayadviSvag, bhogeneva nidhiM phaNI // 198 // tacca zrutvA janazrutyA, suvratAryA vyacintayat // imau janakSayaM kRtvA mA sma yAtAmadhogatim // 199 // tadenau bodhayAmIti, dhyAtvA''pRcchya mahattarAm // sAdhvIbhiH saMyutA sAgAtsamIpe namibhUbhujaH // 200 // tAM praNamyAsanaM datvA, namirbhuvi niviSTavAn // AryApi dharmamAkhyAya, tamevamavadatsudhIH // 201 // rAjannasArA raajyshrii-bhogaashcaaytidaarunnaaH // gatiH pApakRtAM ca syA - narake duHkhasaGkule // 202 // tadvimuJcAhavaM ko hi, jyeSThabhrAtrA sahAhavaH ? namiH proce kathamayaM, syAnmama jyeSThasodaraH ? // 203 // tataH sAdhvI jagau tasmai, svavRttAntaM yathAsthitam / / namistathApyahaGkArA-nAmucadvigrahAgraham // 204 // sAtha madhye puraM candra-yazaH pArzve yayau drutam / so'pi tAM pratyabhijJAya, nanAmAzrujalAvilaH // 205 // datvAtha viSTaraM tasyai, kSitinAthe kSitau sthite // tAM zuddhAntajano'pyetyA- namabASpAyitekSaNaH // 206 // atha candrayazAH sAdhvI-mityUce gadgadAkSaram // aGgIkRtaM tvayA mAtaH ! kimidaM durdharaM vratam ? // 207 // sAdhvyAtha svIyavRttAnte, tasmai tasminnivedite // sahodaraH sa me vAstI-tyapRcchattAM sa pArthivaH // 208 // AryA jagAda yena tvaM, rodhito'si sa te'nujaH // tadAkarNya mahAnanda-mavindata mahIdhavaH // 209 // yayau ca sodaraM draSTa-mutsukaH so'tisatvaram // snehAtirekapAthoda - zAntadarpadavAnalaH // 210 // taJcAyAntaM nizamyAgA-namirAjo'pi saMmukhaH / bhUnyastamastakaH pAdA-vagrajasya nanAma ca // 211 // taJcAnamantaM candro'pi, dordhyAmAdAya sAdaram // parirebhe dRDhaM snehA - dekIkurvannivAtmanA // 212 // mahotsavairmahIyobhi-staJca prAvIvizatpure // manyamAno UTR-2 // 41 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 42 // nijaM janma, kRtArthaM bhrAtRsaGgamAt // 213 // taJca kramAgate rAjye, nyasya candrayazA nRpaH // parivrajyAmurIkRtya, vijahAra vasundharAm // 214 // pAkazAsanavaccaNDa-zAsano'tha nmirnRpH|| nyAyAmbujAruNo rAjya- dvayamanvaziSacciram // 215 // ___ athAnyadA tasya dehe, dAho'bhUdatiduHsahaH / / bhUpo nApa rati kvApi, vyAdhinA tena bAdhitaH // 216 // cikitsA vividhAstasya, vyAdhezcakruzcikitsakAH // tAstu tatrAbhavanmUDhe, hitazikSA ivAphalAH // 217 // tato vaidyaiH parityakto- 'sAdhyo'yamitivAdibhiH // svarbhAnuriva zItAMzu, sa rogo'pIDayannRpam / / 218 // tadA ca candanarasai, rAjJaH kiJcidabhUtsukham // iti taM sakalA rAjyo, nityaM svayamagharSayan // 219 // tadvAhukaGkaNagaNa-raNatkAramahAravaH / / rAjJo rogAturasyAbhU-tkarNAghAtakaro bhRzam // 220 // zokArtasya mRdaGgAdi-nAdavanmama rogiNaH // duHkhAkaroti zabdo'ya-miti rAjA jagau tataH // 221 // taccAkarNya kramAdrAgyo, rAjJaH saukhyakRte svayam // ekaikamekazeSANi, kaGkaNAnyudatArayan / / 222 // ekaikaM tattu kalyANa-hetave dadhire kare // tadA ca nAbhavatkolA- halazcandanagharSaNe // 223 // nRpo'vAdIttato yanna, zrUyate kaGkaNadhvaniH // tanmanye candanaM devyo, na gharSanti pramadvarAH // 224 // mantrI proce prabho ! devyaH, sarvA gharSanti candanam // paramekAkibhAvena, zabdAyante na kaGkaNAH // 225 // tadAkarNya nRpo dadhyau, zAntamoho mahAzayaH // bahUnAM saGgame doSaH, syAdekasya tu na kacit // 226 // valayAnAmapi mitho, gharSaNaM vasatAmabhUt // ekAkinAM tu tannaiva, teSAM samprati jAyate // 227 // saGgastadakhilo duHkha-kAraNaM prANinAM bhave // ekatvaM tu mahAnanda-hetuH syAtsaGgavarjanAt // 228 // taccecchAmyedayaM dAha - stadAhaM vratamAdade // dhyAyanniti prasupto drAg, nidrAsukhamavApa saH // 229 // tasyAM kArtikarAkAyAM, rAtrau tasya mahIpateH // dAhaH pANmAsikaH sadyo - 'zAmyatpuNyaprabhAvataH // 230 // prabhAte ca tanubhUta-tandraH svapne dadarza 3 - gharSaNaM bhUyasAmabhUt / iti ga.gha. pustake // UTR-2 // 42 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya.9 yanasUtram // 43 // | saH // AtmAnaM merumaulistha-sitebhaskandhamAzritam // 231 // tUryanAdaiH prabuddho'tha, hRSTo namiracintayat / aho mayA pradhAno'dya, | dRSTaH svapno mahAphalaH // 232 // kiJcAhamIdRzaM zailaM, dRSTapUrvIti bhAvayan // jAtismaraNamAsAdya, so'jJAsIditi zuddhadhIH // 233 // pUrvaM narabhave dIkSA-mAdAya tridivaM gataH // jinajanmotsave meru madrAkSamahamIdRzam // 234 // tataH sa vidhvastavimohajAlo, vidhAya locaM svayamAttadIkSaH // pratyekabuddho vibudhapradatta-veSo vyahArSInnamirAT pRthivyAm // 235 // iti zrInamirAjarSikathA // 3 // kathAzeSaM tvamUSya sUtrasiddhamiti sUtramihaiva vyAkhyAyate, taccedaM mUlam-caiUNa devalogAo, uvavaNNo mANusaMmi logNmi| uvasaMtamohaNijjo, saraha porANiaMjAiM // 1 // vyAkhyA-cyutvA devalokAt zukrAbhidhasvargAt, utpanno mAnuSyake loke manuSyabhave, upazAnta anuditaM mohanIyaM darzanamohanIyAtmakaM yasya sa upazAntamohanIyaH, smarati purANAmeva paurANikI cirantanI jAti janma, vartamAnanirdezastvatra sarvatra tatkAlApekSayA iti sUtrArthaH // 1 // tataH kimityAha - mUlam-jAiM sarittu bhayavaM, sahasaMbuddho aNuttare dhmme| puttaM Thavittu rajje, abhinikkhamaI namI rAyA // 2 // vyAkhyA-jAti smRtvA, bhagazabdasya dhairyasaubhAgyamAhAtmyayazovairAgyaizvaryasUryapuNyaprayatnastrIcihnAdivAcakatvenAnekArthatve'pi bhaga-zabdo'tra ghaTamAne dhairyAdAvarthe varttate, tato bhagavAn dhairyAdimAn 'sahatti' svayameva sambuddho na tvanyena pratibodhitaH, kretyAha-anuttare UTR-2 // 43 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 44 // sarvotkRSTe dharme cAritradharme, putraM sthApayitvA rAjye abhiniSkrAmati pravrajyAmAdatte naminAmA rAjeti sUtrArthaH // 2 // kiM | kRtvAbhiniSkrAmatItyAha - * mUlam-so devalogasarise, aMteuravaragao vare bhoe / bhujittu namI rAyA, buddho bhoge pariccayai // 3 // vyAkhyA-sa pUrvokto devalokasadRzAn, iha devalokazabdena devalokasthA bhogA lakSyante, maJcA: krozantItyAdau maJcazabdena maJcasthapuruSavat / tato devalokasthabhogatulyAn 'aMteuravaragaotti' varAntaHpuragato varAn pradhAnAn bhogAn manojJazabdAdIn bhuktvAnubhUya namI rAjA buddho vijJAtatattvo bhogAn parityajati, punarbhogagrahaNaM vismaraNazIlavineyAnugrahArthamiti sUtrArthaH // 3 // kiJca ___ mUlam- mihilaM sapurajaNavayaM, balamorohaM ca pariaNaM ca savvaM / ciccA abhinikkhaMto, egaMtamahiTrio bhayavaM // 4 // vyAkhyA-mithilAM mithilAbhidhAM nagarI saha purairanyanagarairjanapadena ca varttate yA sA tathA tAM, balaM hastyAdicaturaGga, avarodhazcAntaHpuraM, parijanaM parivAraM, sarvaM niravazeSaM tyaktvA vihAya abhiniSkrAntaH pravrajitaH ekAntaM dravyato vijanamudyAnAdi, bhAvatastu "eko'haM nAsti me kazci-nAhamanyasya kasyacit // na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau dRzyo'sti yo mama // 1 // " iti bhAvanayA eka evAhamityanto nizcaya ekAMtastamadhiSThita Azrito bhagavAn iti sUtrArthaH // 4 // tadA ca yadabhUttadAha - mUlam - kolAhalagabbhUaM, AsI mihilAi pavvayaMtaMmi / UTR-2 // 44 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 45 / / iA rAyarisimmi, namimmi abhinikkhamaMtaMmi // 5 // vyAkhyA- kolAhalo vilApAdikalakalaH, sa eva kolAhalakaH, sa bhUto jAto yasmiMstatkolAhalakabhUtaM, AsIdabhUmithilAyAM sarvaM gRhArAmadevakulAdIti gamyate / pravrajati pravrajyAmAdadAne tadA tasminkAle, rAjA cAsau rAjyAvasthApekSayA, RSizca tatkAlApekSayA rAjarSistasminnama abhiniSkrAmati gRhAnnirgacchati satIti sUtrArthaH // 5 // atrAntare ca yadabhUttadAhamUlam - abbhuTThiaM rAyarisiM pavvajjAThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNa, imaM vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA - abhyutthitamabhyudyataM rAjarSiM pravrajyaiva sthAnamAzrayo jJAnAdiguNAnAM pravrajyAsthAnaM tasminnuttame zreSThe, sUtratvAdvibhaktivyatyayaH, zakra indro mAhanarUpeNa dvijaveSeNA''gatyeti zeSaH, tadA hi tadAzayaM parIkSitukAmaH zakraH svayamAgAditi / tataH sa idaM vakSyamANaM vacanamabravIditi sUtrArthaH // 6 // yadabravIttadAha mUlam - kiM nu bho ajja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / succaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu a // 7 // vyAkhyA- kimiti prazne, nu iti vitarke, bho ityAmantraNe, adya mithilAyAM puryAM kolAhalakena bahalakalakalarUpeNa saGkulA vyAptAH kolAhalakasaGkulAH zrUyante ? dAruNA hRdayodvegakarAH, zabdA vilApAkrandAdayaH prAsAdeSu, gRheSu taditareSu, cazabdAstrikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // 7 // tatazca mUlam - eyama nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namirAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 8 // UTR-2 adhya. 2 // 45 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 46 // vyAkhyA etamanantaroktamarthaM nizamya hetuH paJcAvayavavAkyarUpaH, kAraNaJcAnyathAnupapattimAtraM tAbhyAM coditaH prerito hetukAraNacoditaH, iha ca hetukAraNe kolAhalakasaGkulAH zabdAH zrUyante ityanenaiva sUcite, tathA hi- ayuktamidaM tava niSkramaNamiti pratijJA 1 / AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH 2 / yadyadAkrandAdidAruNazabdahetustattaddharmArthinAmayuktaM, yathA prANAtipAtAdiriti dRSTAntaH 3 / AkrandAdidAruNazabdahetuzcedaM tava niSkramaNamityupanayaH 4 / tasmAdayuktamevedaM tava niSkramaNamiti nigamanamiti 5 / | paJcAvayavamanumAnavAkyamiha hetuH / AkrandAdidAruNazabdahetutvaM tvanniSkramaNasyAyuktatvaM vinA nopapadyate ityetAvanmAtraM tu zeSAvayavavivakSArahitaM kAraNaM, anayoH pRthagupAdAnaM tu sAdhanavAkyavaicitryaracanArthamiti dhyeyaM / 'taotti' tataH preraNAnantaraM namirAjarSirdevendramidamabravIditi sUtrArthaH // 8 // yadavAdIttadAha mUlam mihilAe ceie vacche, sIacchAe maNorame / pattapupphaphalovee, bahUNaM bahuguNe sayA // 9 // vyAkhyA - mithilAyAM puri, citiriha prastAvAt patrapuSpAdyupacayastatra sAdhu cityaM cityameva caityamudyAnaM tasmin 'vacchetti' sUtratvAdavRkSo vidyata iti zeSaH / kIdRza: ? ityAha-zItacchAyaH zItalacchAyo manoramo manoramAbhidhaH patrapuSpaphalopeto bahUnAM prakramAt khagAdInAM bahuguNaH phalAdibhirbhRzamupakArI sadA sarvakAlaM, ekArazcAtra sUtre sarvatra mAgadhabhASAnusaraNAt jJeya iti sUtrArthaH // 1 // tatra kimityAha mUlam-vAeNa hIramANaMmi, ceiaMmi maNorame / duhiA asaraNA attA, ee kaMdaMti bho ! khagA // 10 // - UTR-2 adhya. 9 // 46 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 47 // vyAkhyA-vAtena vAyunA hriyamANe itastataH kSipyamANe 'ceiaMmitti' citiriheSTakAdicayastatra sAdhuryogyo vA cityaH sa eva caityastasmin ko'rtho'dhobaddhapIThike upari cocchitapatAke manorame manohare tasmin vRkSa iti zeSaH / duHkhaM jAtaM yeSAM te duHkhitAH, azaraNAstrANarahitA ata evArtAH pIDitA ete pratyakSAH krandanti AkrandAn kurvanti bho ! ityAmaMtraNe khagAH pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyanta iti yatsvajanAkrandanamuktaM tatkhagAkrandanaprAyamAtmA ca vRkSakalpastattvato hi svalpakAlameva sahAvasthAnena uttarakAlaM ca svagatigAmitayA drumAzritakhagopamA evAmI svajanAdayaH / uktaJca -"yadvadrume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvAzrayaM hi nizi yAnti punaH prabhAte / tadvajjagatyasakRdeva kuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajante // 1 // iti" tatazcAkrandAdidAruNazabdAnAM maniSkramaNahetukatvamasiddhaM, svasvakAryahetukatvAtteSAM / Aha ca- "AtmArthaM sIdamAnaM svajanaparijano rauti hAhAravArto, bhAryA cAtmIyabhogaM gRhavibhavasukhaM svaM vayasyAzca kAryam / krandantyanyonyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA yasmAcca kiJcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 2 // " tathA ca sati bhavadukte hetukAraNe asiddha eveti sUtrArthaH // 10 // |mUlam-eyamaTuM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao narmi gayarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // vyAkhyA - enamarthaM nizamya hetukAraNayoH pUrvoktayozcodito'siddhe bhavadukte hetukAraNe ityupapattyA prerito hetukAraNacoditaH, tato nami rAjarSi devendra idamabravIditi sUtrArthaH // 11 // mUlam-esa aggI a vAU a, eaM Dajjhai maMdiraM / bhayavaM aMteurateNaM, kIsa NaM nAva pikkhaha // 12 // UTR-2 // 47 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 48 // vyAkhyA - epa pratyakSo'gnizca vAyuzca etatpratyakSaM dahyate mandiraM gRhaM taveti zeSaH, agnivAyU ca tadA zakra evAdarzayaditi vRddhAH, he bhagavan ! ' aMteuraMteNaMti' antaH purAbhimukhaM 'kIsatti' kasmAt 'NaM' vAkyAlaMkAre nAvaprekSase nAvalokase ? yadyadAtmIyaM tattatrAtavyaM, AtmIyaJcedaM tavAntaHpurAdIti sUtrArthaH // 12 // mUlam - eyamahaM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 13 // vyAkhyA - spaSTaM / navaraM hetukAraNacarcA ihottaratra ca bRhaTTIkAtovaseyeti // 13 // mUlam - suhaM vasAmo jIvAmo, jesiM mo natthi kiMcaNa / mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiMcaNa // 14 // vyAkhyA - sukhaM yathA syAdevaM vasAmastiSThAmaH jIvAmaH prANAn dhArayAmaH yeSAM 'motti' asmAkaM nAsti kiJcana vastujAtaM yataH "ekohaM na ca me kazcit, svaH paro vApi vidyate / yadeko jAyate jantu- mriyate caika eva hi // 1 // iti" na kiJcidantaH purAdi madIyamasti yattrAtavyaM syAt, ata eva mithilAyAM dahyamAnAyAM na me dahyate kiJcana svalpamapIti sUtrArthaH // 14 // idameva bhAvayitumAhamUlam cattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhuNo / piaM na vijjae kiMci, appiaM pi na vijjae // 15 // vyAkhyA - tyaktaputrakalatrasya nirvyApArasya muktakRSyAdikriyasya bhikSoH priyamiSTaM na vidyate kiJcidalpamapi, apriyamapi aniSTamapi na vidyate / etena yaduktaM nAsti me kiJcaneti tatsamarthitamiti sUtrArthaH // 15 // evamapi sukhena vasanaM jIvanaM kathaM syAdityAha UTR-2 adhya. 9 // 48 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 49 // mUlam-bahuM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhuNo / savvao vippamukkassa, egaMtamaNupassao // 16 // vyAkhyA-bahu bhUri khu nizcaye munerbhadraM sukhaM anagArasya bhikSorapi sata iti zeSaH / kIdRzasya munerityAha - sarvato bAhyAbhyantaraparigrahAdvipramuktasya / eka evAhamityanto nizcaya ekAntastaM anupazyataH paryAlocayata iti sUtrArthaH // 16 // mUlam-eyamaTuM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 17 // mUlam-pAgAraM kAraittA NaM, gopuraTTAlagANi a / osUlagasayagghIo, tao gacchasi khattiA // 18 // vyAkhyA- prAkAraMvapraM kArayitvA gopurATTAlakAni ca / tatra gopurANi pratolIdvArANi, gopuragrahaNamargalAkapATopalakSaNaM, aTTAlakAni ca vaprakoSThakoparivartIni raNakaraNasthAnAni / osUlagatti' khAtikAH, 'sayagghIotti' zataghyo yantrarUpAH tata evaM sarvaM nirAkulIkRtya 'gacchasitti' vibhaktivyatyayAdgaccha he kSatriya ! hetUpalakSaNaJcedaM, yo yaH kSatriyaH syAt sa sa purarakSAM kurvIta, yathA bharatAdiH, kSatriyazca bhavAniti sUtrArthaH // 18 // mUlam-eamaTuM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 19 // mUlam-saddhaM ca nagaraM kiccA, tava saMvaramaggalaM / khaMtIniUNapAgAraM, tiguttaM duppadhaMsagaM // 20 // vyAkhyA-zraddhAM tattvarucirUpAM sarvaguNAdhAratayA nagaraM puraM kRtvA vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi kRtvetyupalakSyate / | tapo'nazanAdi bAhyameveha grAhyaM, tatpradhAnaH saMvarastapaHsaMvarastaM, argalAmityupalakSaNatvAdargalAkapATaM kRtvA kSAnti kSamA, nipuNaM UTR-2 // 49 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 50 / / zraddhApratyanIkasyAnantAnubandhikopasya rodhakatvena vairanivAraNaM prati kuzalaM prAkAraM kRtvA, upalakSaNaJcaiSAM mAnAdirodhakAnAM mArdavAdInAM / 'tiguttaMti' tisRbhiraTTAlakotsUlakazataghnIsthAnIyAbhirmanoguptyAdiguptibhirguptaM duSpradharSakaM parairdurabhibhavaM, vapravizeSaNAnyetAni / anena prAkAraM kArayitvetyAdeH prativacanamuktaM // 20 // samprati tu satsu prAkArATTAlakeSvavazyaM yoddhavyaM taccAyudheSu vairiSu ca satsveva syAdata AhamUlam - dhaNuM parakkamaM kiccA, jIvaM ca iriaM sayA / dhiI ca keaNaM kiccA, sacceNaM palimaMtha // 21 // vyAkhyA- dhanuH kodaNDaM parAkramaM jIvavIryollAsarUpaM utsAhaM kRtvA, jIvAM ca pratyaJcAM ca IryAmIryAsamiti, upalakSaNatvAcche SasamitIzca kRtvA sadA / dhRtiM ca dharmAbhiratirUpAM ketanaM zRGgamayadhanurmadhye kASTamayamuSTyAtmakaM kRtvA, tatketanaM satyena manaH satyAdinA snAyusthAnIyena 'palimaMthaetti' badhnIyAt // 21 // tataH kimityAhamUlam-tavanArAyajutteNaM, bhittUNaM kammakaMcuaM / muNi vigayasaMgAmo bhavAo parimuccaI // 22 // vyAkhyA- tapaH SaDvidhamAbhyantaraM tadeva nArAco lohamayo bANastadyuktena prakramAddhanuSA bhitvA vidArya karmakaJcakaM karmagrahaNena cAtmaivoddhato vairI bhavatItyuktaM bhavati, vakSyati ca "appA mittamamittaM ca, dupaTThiasupaTThietti" muniH sAdhuH karmabhede jeyasya jitatvAt vigataH saGgrAmo yasya sa vigatasaGgrAmaH bhavAt saMsArAt parimucyate / anena sUtratrayeNa prAkAraM kArayitvetyAdisUtrasya siddhasAdhanatokteti sUtratrayArthaH // 22 // , mUlam - eamaTThe nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 23 // UTR-2 adhya. 9 // 50 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 51 // mUlam-pAsAe kAraittANaM, vaddhamANagihANi a / vAlaggapoiAo a, tao gacchasi khattiA ! // 24 // ___vyAkhyA-prAsAdAn kArayitvA vardhamAnagRhANi cAnekadhA vAstuzAstroktAni 'vAlaggapoiAotti' dezIbhASayA valabhIzca kAra - yitvA, azeSaracanAvizeSopalakSaNaJcaitat, tato gaccha ksstriy!| anena yaH prekSAvAn sa sati sAmarthya gRhAdi kArayati, prekSAvAMzca | bhavAniti sUcitamiti sUtrArthaH // 24 // * mUlam-eyamaDhe nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 25 // mUlam-saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNai gharaM / jattheva gaMtumicchijjA, tattha kuvijja sAsayaM // 26 // vyAkhyA-saMzayaM sandehaM khalu nizcaye sa kurute yathA kadAcinme gamanaM na bhavedapIti yo mArge kurute gRhaM, gamananizcaye hi tatkaraNAyogAt / nanu gamananizcaye kuto mArge gRhaM na kriyate ? ityAha-yatraiva vAJchitapradeze gantumicchet 'tattheti' sAvadhAraNatvA dvAkyasya tatraiva kurvIta svasyAtmana AzrayaH svAzrayastaM, tato'yamarthaH idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyaM tadiha gRhAdi na kriyate, - yattu jigamiSitamasmAbhirmuktipadaM tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayamiti siddhasAdhanametadapIti sUtrArthaH // 26 // mUlam-eyamaTuM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 27 // mUlam-Amose lomahAre a, gaMThibhee a takkare / nagarassa khemaM kAUNaM, tao gacchasi khattiA! // 28 // vyAkhyA-A samantAt muSNantItyAmoSAzcaurAstAn lomahArA ye nirdayatayA svavighAtazakayA ca jantUn hatvaiva sarvasvaM haranti, UTR-2 // 51 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 52 // | tAMzca, granthibhedA ye ghurgharakakartikAdinA granthiM bhindanti tAMzca, tathA taskarAn sarvadA cauryakAriNo nivAryeti zeSaH / nagarasya kSemaM kRtvA tato gaccha kSatriya ! / anena ca yo nyAyI nRpaH sa caurAdInnigRhNAti, nyAyI nRpazca tvamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 28 // mUlam-- eamaTuM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, devidaM iNamabbavI // 29 // | mUlam--asaI tu maNussehi, micchAdaMDo pajujjae / akAriNottha bajjhaMti, muccai kArago jaNo // 30 // | vyAkhyA-- asakRdanekadhA turevakArArthe, tato'sakRdeva manuSyainaraimithyA vyalIko'naparAdhiSvapi ajJAnAbhinivezAdibhirdaNDo | dezatyAgavigrahanigrahAdiH prayujyate vyApAryate, kathamityAha-akAriNa AmoSaNAderavidhAyino'tretyasmin loke badhyante nigaDAdibhiH, mucyate kArako vidhAyakaH prakramAdAmoSaNAdereva jano lokaH / anena ca yaduktaM prAgAmoSakAdInivArya nagarasya kSemaM kRtvA gaccheti | tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNamapyazakyamuktamiti sUtrArthaH // 30 // mUlam-- eamaTuM nisAmittA, heuukaarnncoio| tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 31 // vyAkhyA-- prAgvannavaramiyadbhiH praznaH svajanAntaHpurapuraprAsAdanRpadharmaviSayaH kimasya rAgosti naveti parIkSya samprati dveSAbhAva| parIkSAyai vijigISutAmUlatvAd dveSasya tAmeva parIkSitumanAH zakra idamavadat // 31 // mUlam--je kei patthivA tubbhaM, na namaMti nraahivaa| vase te ThAvaittA NaM, tao gacchasi khattiA ! // 32 // vyAkhyA-- ye kecit pArthivA nRpAstubhyaM na namanti he narAdhipa! he rAjan ! vaze AtmAyatau tAn nRpAn sthApayitvA vazI UTR-2 // 52 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 53 // | kRtyetyarthaH, tato gaccha kSatriya! / anena ca yaH samartho rAjA so'namannRpAn namayati, samarthapArthivazca tvamiti sUcitamiti sUtrArthaH / / 32 // mUlam-eamaTuM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 33 // mUlam-- jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / egaM jiNijja appANaM, esa se paramo jo| // 34 // vyAkhyA--yaH sahasraM sahasrANAM dazalakSAtmakaM prakramAt subhaTasambandhi saMgrAme durjaye jayedabhibhavet , sa cedekaM jayedAtmAnamanA| cArapravRttamiti gamyate / eSonantaroktaH 'se iti' tasya jetuH subhaTadazalakSajayAt paramaH prakRSTo jayaH, anena cAtmana evAtidurjaya| tvamuktam // 34 // tatazca - mUlam-- appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajjhao / appANameva appANaM, jaittA suhamehae // 35 // | vyAkhyA-- 'appANamevatti' dvitIyAyAstRtIyArthatvAdAtmanaiva saha yudhyasva, kiM? na kiJcidityarthaH, te tava yuddhena bAhyata iti | bAhyapArthivAnAzritya, evaJca 'apyANamevatti' AtmAnaM 'jaittatti ' jitvA sukhaM aikAntikaM muktisukharUpamedhate prApnoti // 35 // kathamAtmanyeva jite sukhAvAptirityAha-- mUlam-paMciMdiANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lobhaM ca / dujjayaM ceva appANaM, savvamappe jie jiaM // 36 // vyAkhyA--paJcendriyANi zrotrAdIni krodho mAno mAyA tathaiva lobhazca 'dujjayaM cevatti' durjayaM iti vizeSaNaM sarvatra sambadhyate, | caH samuccaye, evaH pUtauM, atati gacchati anekAnyadhyavasAyAntarANIti AtmA manaH, napuMsakanirdezastu sarvatra sUtratvAt, sarvametadi UTR-2 // 53 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 54 // ndriyAdi upalakSaNatvAnmithyAtvAdi ca Atmani jIve jite jitaM, tato bAhyArijayamupekSyAtmana eva jaye pravRttomyahamiti suutrtryaarthH||36|| | mUlam-eamaTuM nisAmittA, heukAraNacoio / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 37 // vyAkhyA -- spaSTaM, navarametAvatA tasya rAgadveSAbhAvaM nizcityAdhunA jinadharmasthairyaM parIkSitumindra idamavAdIt // 37 // mUlam--jaittA viule jaNNe, bhoittA samaNamAhaNe / daccA bhuccA ya jaTAya, tao gacchasi khattiA! / 38 vyAkhyA-- 'jaittatti' yAjayitvA vipulAn vistIrNAn yajJAn, bhojayitvA zramaNabrAhmaNAn, datvA dvijAdibhyo gobhUmisvarNAdi, bhuktvA ca manojJazabdAdIn, iSTavA ca svayaM yAgAn, tato gaccha kSatriya ! anena yadyat prANiprItikaraM tattaddharmAya, viprAdiprANiprItikaraJca yAgAdi iti sUcitamiti sUtrArthaH // 38 // mUlam--eamaDhaM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 39 // mUlam--jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM dae / tassAvi saMjamo seo, aditassAvi kiMcaNaM // 40 // vyAkhyA--yaH sahasraM sahasrANAM dazalakSANItyarthaH, mAse mAse gavAM dadyAt, tasyApyevaMvidhadAturapi saMyamo hiMsAdyAzravaviramaNAtmakaH zreyAnatiprazasyaH, adadatopi kiJcana svalpamapi vastu / evaJca saMyamasya prazasyataratvaM vadatA yajJAdInAM sAvadyatvamarthAt jJApitaM / yaduktaM yAjJikaiH- " SaT zatAni niyujyante, pazUnAM madhyamehani // azvamedhasya vacanA-nyUnAni pazubhistribhiH // 1 // " tataH pazuhiMsAtmakatvAtsAvadyA eva yAgAH / tathA dAnAnyapi azanAdinAM dharmopakaraNAnAJca dharmAya bhavanti, svarNagobhUmyAdInAM tu UTR-2 // 54 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 55 // | dAnAni prANyupamardahetutvAtsAvadhAnyeva sAvadyatvAcca yAgAdIni na prANiprItikarANIti bhAva iti sUtrArthaH // 40 // mUlam - eamaTuM nisAmittA, heukAraNacoio / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 41 // vyAkhyA - prAgvannavaraM jinadharmasthairyamavadhArya vrataM prati dADhyaM parIkSitumidamAcacakSe haryazvaH // 41 // mUlam - ghorAsamaM caittA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharao, bhavAhi maNuAhivA! // 42 // ___vyAkhyA - ghoro'tyantaduranucara: sa cAsAvAzramazca ghorAzramo gArhasthyaM, tasyaivAlpasattvairduSkaratvAt / uktaJca-"gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhaviSyati // pAlayanti narAH zUrAH, klIbA: pASaNDamAzritAH // 9 // " taM tyaktvA anyaM prArthayase ? AzramaM dIkSAlakSaNaM, nedaM hInasattvocitaM bhavAdRzAM yuktaM / tarhi kiM yuktamityAha-ihAsminneva gRhAzrame sthita iti gamyate, pauSadho'STamyAditithiSu vratavizeSastatra rataH pauSadharato bhava he manujAdhipa ! aNuvratAdhupalakSaNaJcaitat, asyaivopAdAnaM tu pauSadhadineSvavazyambhAvAttaponuSThAnakhyApakaM / iha ca yadyadghoraM tattaddharmArthinA'nuSTheyaM, ghorazcAyaM gRhAzrama iti ghorapadena sUcitamiti sUtrArthaH // 42 // mUlam - eamaTuM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM innmbbvii|| 43 // mUlam - mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjae / na so suakkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // vyAkhyA-mAse mAse eva tuzabdasyaivakArArthatvAnnatvardhamAsAdau yaH kazcidbAlo nivivekaH kuzAgreNaiva darbhAgreNaiva bhukte, na tu karADalyAdibhiH / na naiva sa tAdRzataponuSThAyI, suSThu zobhana: sarvasAvadhaviratirUpatvAdAkhyAtastIrthakaraiH kathitaH svAkhyAto dharmo UTR-2 // 55 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 56 // yasya sa svAkhyAtadharmo muniH tasya kalAM bhAgamati arhati SoDazI SoDazAMzasamopi na syAditi bhAvaH / tato yatsvAkhyAtaM na syAt tadghoramapi dharmArthinA nAnuSTheyaM, AtmaghAtAdivat / svAkhyAtazca mukhyatayA munidharma eva, na tu gRhAzramastato gRhAzramAdayameva zreyAniti / nanu ? pUrvasUtre ihaiva 'posaharao bhavAhIti' vAkyena dezavirateH kartavyatA zakreNoktA, dezaviratazca bAlapaNDita ucyate , 'samaNovAsayA bAlapaMDiA' iti vacanAt, tatkathamiha bAlazabdena dezavirato vyapadiSTa iti ceducyate-dezaviratasya bAlapaNDitatve satyapi ekAdazAviratimattApekSayA bAlyAMzasya prAdhAnyavivakSayaivamuktaM sambhAvyate / dRzyate hi samaye sAsvAdanavatAM jJAnAMzavattve'pi tatprAdhAnyavivakSayA jJAnitvavyapadeza iti sUtrArthaH // 44 // mUlam - eamaTTaM nisAmittA heukAraNacoIo / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 45 // ___ vyAkhyA -- punarnIrAgatAmeva parIkSitumado'vadadindraH // 45 // mUlam--hiraNNaM suvaNNaM maNimuttaM, kaMsaM dUsaM ca vaahnnN| kosaM vaDDAvaIttA NaM tao gacchasi khattiA ! // 46 // vyAkhyA--hiraNyaM ghaTitasvarNaM, suvarNa tato'nyat, maNayazcandranIlAdyA muktAzca mauktikAni maNimukta, kAMsya kAMsyabhAjanAdi, duSyaM vastraM, cakAra: svagatAnekabhedasUcakaH, vAhanaM rathAzvAdi, kozaM bhANDAgAraM, vardhayitvA vRddhi nItvA tato gaccha ksstriy!| ayaMbhAva:yo yaH sAkAMkSaH sa sa dharmAnuSThAnAyogyaH, sAkAMkSazca bhavAn, AkAMkSaNIyasvarNAdivastUnAM sampUrNatvAbhAvAditi sUtrArthaH // 46 // UTR-2 // 56 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 57 // mUlam--eyamalaiMnisAmittA, heukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 47 // mUlam--suvaNNaruppassa u pavvayA bhave, siA hu kelAsasamA asNkhyaa| narassa luddhassa na tehiM kiMci, IcchA hu AgAsasamA aNaMtiA // 4 // vyAkhyA- suvarNaM ca rUpyaM ca suvarNarUpyaM tasya, tuH pUrtI, parvatA: parvatapramANA rAzayaH bhavetti' bhaveyuH syAtkadAcit, huravadhAraNe bhinnakramazca, tataH kailAsasamA eva, na tu laghugiripramANAH, kailAsazcAtra meruriti vRddhAH, tepyasaMkhyakA: saMkhyArahitA na tu dvivAH, narasya lubdhasya na tai: tAdRzairapi svarNarUpyaparvataiH kiJcidapi svalpamapi paritoSakAraNaM syAditi gamyam / kuta ityAha-icchA abhilASo huriti yasmAt AkAzena samA AkAzasamA anantikA antarahitA / uktaJca- "na sahasrAdbhavet tuSTi-na lakSAnna ca koTitaH // na rAjyAnnaiva devatvA-nnendratvAdapi dehinAm // 1 // " iti // 48 // tathA -: mUlam--puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipuNNaM nAlamegassa, ii vijjA tavaM care // 49 // ___ vyAkhyA-pRthvI bhUmiH,zAlayo lohitazAlyAdayaH, yavAH pratItAH, caH zeSadhAnyasamuccayArthaH, evo'vadhAraNe bhinnakramo'gre yokSyate, hiraNyaM suvarNaM, rUpyAdyupalakSaNametat, pazubhirgavAdibhiH saha pratipUrNaM samastaM naiva alaM samarthaM prakamAdicchApUtarye ekasya jantoriti zeSaH / ityetatpUrvoktaM 'vijjatti' viditvA tapo dvAdazavidhaM carettata eva niHspRhatayecchApUrti sambhavAdanena ca santoSa evAkAMkSApohe kSamo na tu svarNAdItyuktaM / tataH santuSTasya me svAdau sAkAMkSatvameva nAstIti tadvardhanodyamo dUrApAsta eveti sUtradvayArthaH // 49 // UTR-2 57 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 58 / / mUlam -- eyamaTTaM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 50 // mUlam --accheragamabbhudae, bhoe cayasi patthivA ! / asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihaNNasi ! // 51 // vyAkhyA - AzcaryamidaM vartate yat tvamevaMvidhopi 'abbhudaetti' adbhutakAnAzcaryarUpAn bhogAn tyajasi he pArthiva ! tathA'sato'vidyamAnAn kAmAn prArthayase ! tadapyAzcaryamiti sambandhaH / athavA kastavAtra doSa: ? saGkalpenottarottarabhogAbhilASarUpeNa vikalpena vihanyase bAdhyase, anantatvAdevaMvidhasaGkalpasya / paraM yo vivekI sa prAptAn kAmAnaprAptakAmAkAMkSayA na tyajedvivekI ca bhavAniti sUtrArthaH // 51 // mUlam-- eamaTTaM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 52 // mUlam - sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / kAme patthemANA, akAmA jaMti duggaiM // 53 // vyAkhyA - zalyamiva zalyaM kAmA zabdAdayaH, viSamiva viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH, AzIviSaH sarpastadupamAH / kiJca kAmAn prArthayamAnA apergamyatvAt prArthayamAnA api akAmA iSyamANakAmAbhAvAdyAnti durgatiM, tataH kathaM tatparihAra AzcaryaM ? asadbhogaprArthanamapi yadbhavatA sambhAvitaM tadapyayuktaM, mumukSUNAM kvacidapi kAMkSAyA abhAvAt / uktaM hi "mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH" iti // 53 // kathaM punaH kAmAn prArthayamAnA durgatiM yAntItyAha mUlam - ahe vayai koheNaM, mANeNaM ahamA gii| mAyA gaipaDigghAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // UTR-2 adhya. 9 // 58 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 59 // vyAkhyA - adho narakagatau vrajati krodhena, mAnena adhamA gatiH, 'mAyatti' subyatyayAnmAyayA gateH prastAvAtsugateH pratighAto vinAzo gatipratighAto, lobhAt 'duhaotti' dviprakAramaihikaM pAratrikaM ca bhayaM, syAditi sarvatra gamyam / kAmeSu ca prArthyamAneSvavazyaM bhAvinaH krodhAdayaste cedRzA iti kathaM na tat prArthanayA durgatiriti sUtradvayArthaH // 54 // itthamanekairapyupAyaistaM kSobhayitumazaktaH zakraH kimakarodityAha---- mUlam--avaujjhiUNa mAhaNarUvaM viurUviUNa iMdattaM / vaMdai abhitthuNaMto imAhi maharAhi vaggRhi // 55 // vyAkhyA--apohya tyaktvA brAhmaNarUpaM viurUviUNatti' vikRtya indratvaM uttaravaikriyamindrarUpaM vandate namati abhiSTuvan stuti | kurvan imAbhirvakSyamANAbhirmadhurAbhirmanorAbhirvAgbhirvANIbhiriti sUtrArthaH // 55 // tathA hi mUlam -- aho te nijjio koho, aho te mANo praajio| aho te nirakiA mAyA, aho te loho vsiiko||56|| vyAkhyA-- aho ! iti vismaye te tvayA nirjitaH krodhaH, yatastvamanamannRpavazIkaraNAya preritopi na kssubhitH| tathA aho! te mAnaH parAjito yastvaM mandiraM dahyata ityAdyuktopi kathaM mayi jIvatIdaM syAditi nAhaGkRtiM kRtavAn ! aho / te nirAkRtA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu mAyAjanyeSu prAkArATTAlakotsUlakAdiSu mano na vinyastavAn / tathA'ho! te lobho vazIkRto yastvaM hiraNyAdiva UTR-2 // 59 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 60 // ddhanAya noditopi icchAyA AkAzasamatvamevAbhihitavAn ! // 56 // tathAmUlam--aho te ajjavaM sAhu, aho te sAhu maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA // 57 // vyAkhyA-- spaSTaM, navaramArjavaM mAyAbhAvaH, sAdhu zobhanaM, mArdavaM mAnAbhAvaH, kSAntiH krodhAbhAvaH, muktinirlobhateti sUtradva| yArthaH // 57 // itthaM guNaiH stutvA phalopadarzanadvAreNa stutimAha-- mUlam-ihaMsi uttamo bhaMte, peccA hohisi uttamo / loguttamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi nIrao // 58 // vyAkhyA-ihAsmin loke asi varttase uttamaH uttamaguNAnvitatvAt, he bhadaMta ! he pUjya ! 'peccatti' pretya paraloke bhaviSyasi uttamaH, kathamityAha-'loguttamuttamaMti' lokasya uttamottamaM atizayapradhAnaM lokottamottamaM sthAnaM, kiM tadityAha-siddhiM muktiM gacchasitti' sUtratvAdgamiSyasi, nIrajA niSkarmeti sUtrArthaH // 58 // upasaMharatimUlam-evaM abhitthuNaMto, rAyarisiM uttimAi saddhAe / pAyAhiNaM kuNaMto, puNo puNo vaMdae sakko // 59 // vyAkhyA-- evamuktanyAyena abhiSTavan rAjarSi uttamayA zraddhayA pradakSiNAM kurvan punaH punarvandate praNamati zakraH // 59 // mUlam-to vaMdiUNa pAe, cakkaMkusalakkhaNe munivarassa / AgAseNuppaio, laliacavalakuMDalatirIDI // 60 // vyAkhyA-- tatastadanantaraM vanditvA pAdau cakrAGkazalakSaNau munivarasya AkAzena utpatitaH svargAbhimukhaM gataH lalite ca te savilAsatayA capale caJcalatayA lalitacapale tAdRze kuNDale yasya sa lalitacapalakuNDalaH sacAsau kirITI ca mukuTavAn lalitacapalakuNDa UTR-2 // 60 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 9 yanasUtram // 61 // lakirITIti sUtrArthaH // 60 ||shkrennaivN stUyamAnaH sa muniH kimutkarSa vyadhAduta netyAha-- mUlam--namI namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / caiUNa gehaM vaidehI, sAmaNNe pajjuvaTThio // 61 // ___ vyAkhyA-- namirnamayati svatattvabhAvanayA prakhaM karotyAtmAnaM svaM natUtsekaM nayati / uktaJca--"saMtaguNakittaNeNavi purisA lajjaMti je mahAsattA // iarA puNa aliapasaMsaNevi hiae na mAyaMti // 1 // " kimbhUto namiH ? sAkSAtpratyakSIbhUya zakreNa coditaH preritaH tyaktvA gehaM 'vaidehitti' sUtratvAdvidehI videhadezAdhIzaH zrAmaNye paryupasthitaH udyato na tu tatpreraNayApi dharmAdvicyuto'bhUditi bhAva iti sUtrArthaH // 61 // athAmuSya munimukhyasya dRSTAntenopadezamAha mUlam--evaM kariMti saMbuddhA, paMDiA pviakkhnnaa| viNiaTuMti bhogesu, jahA se namI rAyarisitti bemi // 62 // vyAkhyA-- evamiti yathAmunA naminAmnA muninA nizcalatvaM kRtaM tathA'nyepi kurvanti, kIdRzAH? saMbuddhA avagatatattvAH, paNDitA nizcitazAstrArthAH, pravicakSaNA abhyAsAtizayAtkriyAmprati pravINAH, tAdRzAzca santo vinivartante uparamante 'bhogesutti' bhogebhyo yathA | sa namI rAjarSistebhyo nivRtta iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH ||62||iti samApto'dhyayanasUtrArthaH, atha prakrAntazeSaM prastUyate, taccedaM atha naggatisaMjJasya, sambuddhasyAmrapAdapAt / / turyapratyekabuddhasya, kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // atraiva bharatakSetre, deze gAndhArasaMjJake // zrIpANDuvardhanapure, rAjA siMhastho'bhavat // 2 // anyadA tasya bhUbhartu-vizvAvuttarApathAt // upAyane samAyAtau, zakra UTR-2 // 61 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 62 // vAjivijitvarau // 3 // tayormadhye babhUvaika- sturaGgo vakrazikSitaH // tamArohannRpo daivA - dvitIyaM tu tadaGgajaH // 4 // tataH sainyAnvito rAjA, nirgatya nagarAdbahiH / vAhakelIgato vAha-vAhanArthaM pracakrame // 5 // prakRSTAM tadgatiM draSTuM, kazayA prAharacca tam // tataH sa turaMga: sindhu-pUrAdapyacaladbhutam // 6 // taM rakSituM nRpo valgA - mAcakarSa yathA yathA / tathA tathA hayo jajJe, javanaH pavanAdapi // 7 // gacchanaivaM yojanAni, dvAdazAtigato hayaH // tamaraNye'nayannadyAH, pUrastarumivodadhau // 8 // AkRSyAkRSya nirviNNo, valgAM tatrAmucannRpaH // turaGgamapi tatraiva, tasthau tatkSaNamAtmanA // 9 // tatastaM vAjinaM jJAtvA bhUzako vakrazikSitam // baddhvA kvApi drume bhrAmyan, prANa- vRttiM vyadhAtphalaiH // 10 // rAtrivAsAya cArUDho, girimekaM mahIpatiH / dadarzaikaM darzanIyaM, prAsAdaM saptabhUmikam // 11 // tasya madhye praviSTazcA- drAkSIdekAM mRgekSaNAm // rUpalAvaNyatAruNya - tiraskRtaratizriyam // 12 // sasambhramaM samutthAya, pramodabharamedurA // dadau sApyAsanaM tasmai, so'pi tasminnupAvizat // 13 // mithastAvanvarajyetAM, kSaNAddrutIkRtekSaNau // anyonyadarzanodbhUta snehAvezatatrapau // 14 // kAsi tvaM ? subhage ! kiJca tiSThasyekAkinI vane // ? atheti bhUbhujA pRSTA, sotkaNThaM saivamabravIt // 15 // bhavane'sminvedikAyAM, pUrvamudvaha mAM prabho ! // pazcAtsvasthamanAH sarvaM vakSye vRttAntamAtmanaH // 16 // tatkarNAmRtamAkarNya vAkyaM tasyA dharAdhipaH // sarasaM bhojanaM prApya, bubhukSuriva pipriye // 17 // bhavane tatra sAnandaM praviSTazca jinAlayam // so'pazyattasya tu puro, vedikAM zubhavedikAm // 18 // tato natvA jinaM sandhyA samaye vedikAM gataH // gAndharveNa vivAheno-vazastAmuduvAha saH // 19 // tato vAsagRhe gatvA, vilAsairvividhaiH sukham // ativAhya nizAM prAtastau jinendraM praNematuH // 20 // rAjJaH siMhAsanasthasyopaviSTArdhAsane mudA // sAtha rAjJI jagau rAjan!, vArtA me zrUyatAmiti // 21 // UTR-2 adhya. 9 // 62 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 63 // atraiva bharatakSetre, zAlilakSmIvibhUSite // kSitipratiSThitapure-'bhavadvijitazatrurAT // 22 // sa cAnyadA sabhAmekAM, kArayitvA manoharAm // sarvAM citrakarazreNI-mAhUyaivamavocata // 23 // yAvanti vo gRhANi syu- gaistAvanmitairiyam // citraNIyA sabhA citrai-zcizcitraikahetubhiH // 24 // pramANamAjJetyuktvAtha, naike citrakRtopi tAm // Arebhire citrayituM, karasteSAM sa eva hi // 25 // | tatra caiko jarI citra-karazcitrAGgadAbhidhaH ||acitrytsbhaaN nitya-masahAyaH sutojjhitaH // 26 // tasya caikAbhavatputrI, nAmnA kanakamaJjarI // rUpayauvanacAturya-kalAsarvasvasevadhiH // 27 // sA pratyahaM sabhAsthasya, gatvA bhaktamadAt pituH / / sa tu tasyAmAgatAyA-magAnityaM bahirbhuvi // 28 // anyedyubhaktamAdAya, prasthitA sA janAkule // rAjyamArge yayau yAva-tkanI mantharagAminI // 29 / / tAvattatra javenAdri-vAhinIpUrajiSNunA // vAhayantaM hayaM bhUpa - mazvavAraM dadarza sA // 30 // tato bhItA praNaSTA sA, gate tatra sabhAmagAt // sabhaktAmAgatAM tAM ca, vIkSya vRddho bahiryayau // 31 // tasya putrI tu tatrasthA, kautukAtkuTTime'likhat // vividhairvarNakairekaM, kekipicchaM yathAsthitam // 32 // atrAntare sabhAM draSTuM, tatrAyAto mahIpatiH // tatkekipicchamAdAtuM, cikSepa karamaJjasA // 33 // tatpicchaM tatkare nAgA-- nakhabhaGgastvajAyata // pravRttirhi vinA tattva-jJAnaM syAnniSphalA nRNAm // 34 // tato vilakSaM, mApAlaM vIkSamANamitastataH / savilAsaM vihasyeti, proce kanakamaJjarI // 35 // maJcako hI tribhiH pAdaiH, susthito na bhavediti // pazyantyAsturyapAdaM me, turyamUryo'miladbhavAn // 36 // ke'nye trayaH kathaJcAhaM, turyaH ? ityavanIbhRtA / / pRSTA sA punarityUce, taM rAjAnamajAnatI // 37 / / ahaM citrAGgadAhvasya, vRddhacitrakRtaH sutA // ihasthasya piturDeto -- rAyAntyAdAya bhojanam // 38 // raMhasA bhUyasA vAhaM, vAhayantaM catuSpathe / adyaikaM martyamadrAkSaM, sa mUrkhaH prathamo mataH / / 39 // ( yugmam ) rAjamArgo hi bAlastrI-vRddhAdyaiH saGkalo UTR-2 // 63 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 64 // bhavet // iti tatra javenAzvAn, vAhayanti na dhIdhanAH // 40 // nirdayaH sa tu tatrApi, raMhasA vAhayan hayam // khaTvAyAmAdimaH pAdaH, kathyate bAlizAgraNI:! // 41 // dvitIyastu mahIpAlo-vijJAtaparavedanaH // zilpinAM vezmatulyAMzai- yo'dAccitrayituM sabhAm // 42 // santi citrakRto'neke- 'nyeSu sarveSu vezmasu // mama tAtastu niSputro, duHstho vRddhazca vidyate // 43 // tasyApyanyaiH saha samaM, bhUpo bhAgaM prakalpayan // dvitIyaH procyate mUDha- stRtIyastu pitA mama ! // 44 // sa hi pUrvAjitaM sarvaM, bubhuje citrayan sabhAm // vinArjanAM bhujyamAnaM, vittaM hi syAtkiyacciram? // 45 // atha yatkiJcidAdAyA- gatAyAM mayi bhojanam / sa yAti dehacintAyai, na tu pUrvaM karoti tAm // 46 // tatazca zItalIbhUtaM, tadbhojyaM virasaM bhavet / / sadannepi hi zIte syA-dvairasyaM kiM punaH pare ? // 47 // tAdRzaM ca vidhAyAnnaM, bhuJjAno matpitA'nizam // tRtIyaH procyate jAlma-zcaturthastu bhavAnmataH! // 48 // Agamo hi kadApyatra, na sambhavati kekinAm // tatsyAtkautaskutaH pAta-statpicchasyeha kuTTime? // 49 // athAtrApi tadAnItaM, syAtkenApIti cettadA // tasya prAg nirNayaH kArya-stomasphuraNAdinA ||50||tN vinA tu kSipan pANi-masmiMstvaM mUDha eva hi ! // tatovAdInRpaH satya-mahaM pAdasturIyakaH ||51||ddhyau ca bhUpatiraho !, asyA vacanacAturI / / aho buddhirahorUpa- maho lAvaNyamadbhutam // 52 // pANaukRtya tadenAM | svaM, karomi saphalaM januH // dhyAyanniti nijaM dhAma, yayau nRpatirutsukaH // 53 // tAtaM prabhojya tasyAJca, gatAyAM svagRhe nRpaH / / praiSiccitrAGgadAbhyaNe, zrIguptAbhidhadhIsakham // 54 // tenArthitaH pArthivArthaM, kanI kanakamaJjarIm ||citraanggdo'vddyukt-mdH kintvasmi nirdhanaH // 55 // tadvivAhotsavaM rAjJaH, pUjAJca vidadhe katham ? // duHsthAnAM yudarApUrti-rapi kRcchreNa jAyate ! // 56 // sacivenAtha tadvAkye, rAjJaH prokte nRpopi hi||dhndhaanyhirnnyaadyai-stsy gehamapUrayat ||57||shubhe cAhni mahIzastA-mupayeme mahAmahaiH // UTR-2 // 64 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 65 // dadau ca tasyai prAsAda, dAsAdyaM ca paricchadam // 58 // tasya rAjJo'bhavan rAjyo, bahulAstAsu cAnvaham // bhUpatervAsasaudhe'gA-dekaikA | svasvavArake // 59 // tasmindine tu bhUpenA-diSTA kanakamaMjarI // yayau dAsyA samaM rAjJo, gehaM bhUSaNabhUSitA // 60 // tatrAgamaya mAnA sA, nRpaM tasthau tu viSTare // rAjyAgate ca vinaya-mabhyutthAnAdikaM vyadhAt // 61 // bhUpe'tha supte zayyAyA-mevaM madanikA| bhidhA // pUrvasaGketitA dAsI, jagau kanakamaMjarIm // 62 // svAmini ! tvaM kathAM brUhi, kAJcitkautukakAriNIm // sA proce rAjJi nidrANe, kathayiSyAmi tAmaham / / 63 // tacchrutvA bhUdhavo dadhyA-vasyAzcAturyapezale // vacane zrUyamANe hi, zarkarA karkarAyate // 64 // tato'nayA vakSyamANa - mAkhyAnamahamapyaho! // zRNomIti nRpo dhyAyan, suSvApAlIkanidrayA // 65 // athoce madanA devi ! supto rAT kathyatAM kathA // sA'vadatsAvadhAnA tvaM, zRNu tAM vacmi tadyathA // 66 // zrIvasantapure zreSThI, varuNAkhyo dRSanmayam // acIkaradevakula- mekamekakarocchrayam // 67 / / tatra devakule devaM, caturhastaM nyadhatta saH // tadAkarNya jagau jAta-kautukA madaneti tAm / / 68 // | ekahaste suragRhe, caturhasta: suraH katham? // mAtIti saMzayaM chindhi, sa hi khATkurute hRdi // 69 // devI smAhAdhunAyAti, nidrA me | tatparedyavi // idaM vakSyAmi te ko hi, nidrAsukhamupekSate ? // 70 // evamastviti jalpantI, tato'gAnmadanA gRham // atho yatho| citasthAne-'svapItkanakamaMjarI // 71 // bhUpastvacintayadiyaM, vArtA saGgacchate katham ? // tasyA rahasyaM pRcchAmi, tadenAmadhunaiva hi // 72 // yadvA vakSyatyasau jAlma-masmin prazne kRte hi mAm // arthoditA ca vArtA syA - dvallabhAtopi vallabhA / / 73 // zvastanepi | dine dAsye, tadasyA eva vArakam // yathArdhakathitA vArtA, zrUyate svayameva sA / / 74 ||dhyaatvetydaannRpstsyai, dvitIyepyani vArakam // tathaiva rAjJi supte tA-mado madanikA'vadat! // 75 // tAma?ktAM kathAM brUhi, tayetyukte ca sA'bravIt // devazcaturbhujaH so'bhU-na tu UTR-2 // 65 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 66 // tanmAnabhUdhanaH // 76 // athAkhyAhi kathAmanyA-mevaM madanayoditA // rAjJI jagau vane kvApi, raktAzokadrumo'bhavat // 77 // zAkhAzatAkulasyApi, tasya chAyA tu nAbhavat // jagAda madanA tasya, chAyA na syAttaroH katham ? // 78 // sAkhyattandrAkulAsmIti, kalye vakSyAmyadastava // tatastasyai dadau bhUpa - stRtIyepyani vArakam // 79 // prAgvanmadanayA pRSTA, sAtha proce mahAzayA // tarostasyAbhavacchAyA - 'dhastAdUrdhvantu nA'bhavat / / 80 ||aakhyaanmnydaakhyaahii- tyuktA madanayA punaH ||saavaadiit kvApyabhUdgrAme, kopi dAserapAlakaH // 81 // tasya caiko mahAkAyo, vaNontarvaNaM caran // ekaM babbUlamadrAkSIt, phalapuSpabharAkulam // 82 // tataH sa taM drumamabhi-grIvAM prAsArayanmuhuH // patramAtramapi prApa, na tu tasya mahAtaroH // 83 // jAtakopastatastasya, drumasyordhvaM kramelakaH // viNmUtre vyasRjatko vA kadaryebhyo na kupyati ? // 84 // madanAkhyanmukhenApi, yaM na prApa mahAdrumam // tasyopari zakRnmUtre, sa dAsero vyadhAtkatham ? // 85 // rAjJI jagAvidaM kalye, vakSye nidrAmi sAmpratam // turyepyani tato rAjA, tasyai vArakamArpayat // 86 // tato dAsyA tayA pRSTA, proce kanakamaMjarI // babbUlaH sa hi kUpebhU - ttattaM psAtuM sa nAzakat / / 87 // prAgvatkathAntaraM pRSTA, tayA sA caivamabravIt // bhUpena kvApi kenApi, gRhItau dvau malimlucau // 88 // maJjUSAM nihitau tau ca, nRpo nadyAmavAhayat // dayArdracetA na puna-riyAmAsa tau svayam // 89 // yAntI nadIjale vIkSya, tAM peTA kepyakarSayan // tAM samudghATya te caiva-mapRcchaMstau vinirgatau // 90 // yuvayoH kSiptayoratra, jajJire kati vAsarAH? adya turyaM dinamiti, tayorekobravIttadA // 91 // kathaM turyamaharjAta-miti pRSTA bhujiSyayA // devyUce zva idaM vakSye, nidrAkAlo hyupasthitaH // 92 // paJcamepi dine rAjJA, kautukAddattavArakA // tathaiva dAsyA pRSTA ce-tyUce kanakamaMjarI // 93 // tRtIyajvaravAnAsI-dityajJAsItsa taM dinam // ityuktvA sA kathAmanyAM, dAsyA pRSTaivamabravIt // 94 // jajJire UTR-2 // 66 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 67 // bahulA rAjJyo, rAjJaH kasyApi kutracit // tAsu caikAbhavattasya, svaprANebhyopi vallabhA // 95 // rAjJInAM zaGkayAnyAsAM, kalAdairbhUgRhasthitaiH // sa ca tasyAH kRte channa-malaGkArAnakArayat // 96 // ko hi kAlodhunAstIti, kalAdAMstAMzca kautukAt // kopyapRcchattadA caiko, rAtrirastItyabhASata // 97 // tatra rAtriH kathaM jJAte -tyuktA rAjJI bhujiSyayA // proce pramIlAbhyetIti vakSyenyedyuridaM tava // 98 // SaSThepyahni nRpaprApta - vArakA sAtha tAM jagau // bhUgRhepi nizAndhatvA-tsa kSapAM jJAtavAniti // 99 // kathAntaraJca pRSTaivaM, sAkhyatkasyApi bhUpateH // peTAM bhUSaNasampUrNAM, nizcchidrAM kopyaDhaukayat // 100 // tasyAM cAnudghATitAyA- mevApazyannRpo'khilAn // tanmadhyasthAnalaMkArA-ndAsyAkhyatsyAdidaM katham ? // 101 // rAjJI smAha tavedaM zvo, vadiSyAmi zaye'dhunA // prAptA ca vArakaM prAgva-cceTyA pRSTaivamabhyadhAt // 102 // babhUva peTikA sA hi svacchasphaTikanirmitA // tattasyAM pihitAsyAyA mapi bhUSA dadarza rAT // 103 // AkhyAnairIdRzairyAvat, SaNmAsAn sA narezvaram // vyamohayattataH so'bhU-tasyAmeva rato bhRzam // 104 // nRpAGgajA apyanyAstu, raajnyiirnaajlpynnRpH|| tatastAH kupitA nityaM tasyAcchidrANyamArgayan // 105 // UcuzcaivamayaM bhUpo 'nayA nUnaM vazIkRtaH // kulInA nastyaktvA, yadasyAmeva rajyate // 106 // citrakRttanayA sA tu sudhIrmadhyaMdinenvaham // sthitvA garbhagRhe hitvA, vastrabhUSA nRpArpitAH // 107 // Amucya pitRsatkAni, vastrANyAbharaNAni ca // ekAkinI svamAtmAnamevamuccairabodhayat // 108 // ( yugmam ) re jIva ! mA madaM kArSI-rmA vidhA Rddhigauravam // mA vismArSIrnijAM pUrvA-vasthAM prAptopi sampadam // 109 // alaGkArAstrapumA jIrNAni vanAni ca // nijAnImAnI jAnIhi sarvamanyattu bhUpateH // 110 // taddarpamapahAya tva-mAtman ! zAntamanA bhava // yathA sucirametAsAM, padaM bhavasi sampadAm // 111 // anyathA tu narendrastvAM gRhItvA galakandale // niSkAzayiSyati gRhAt, kuthitAGga UTR-2 adhya. 9 // 67 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 68 // zunImiva // 112 // tacca tacceSTitaM dRSTvA, duSTAstuSTAzchalAnviSaH // ityUcire'parA rAjyo, janezaM vijane sthitam / / 113 // yadyapi tvaM prabho'smAsu, ni:snehosi tathApi hi // rakSAmastvAM vayaM vighnAt , striyo hi patidevatAH // 114 // tvatpriyA sA hi kurute, kArmaNaM kiJcidanvaham // tayA vazIkRtastvaM tu, na jAnAsi tadapyaho ! // 115 // atha rAjJA kathamida-mityuktAstAH punarjaguH // yadi pratyeSi na tadA, tvaM nirUpaya kenacit / / 116 / / sA hi sthitvApavarake, pidhAya dvAramanvaham // kRtvA kuveSaM madhyAhna, kiJcinmuNaguNAyate ! // 117 // tannizamya nRpastatra, gatastadvIkSituM svayam // prAgvatsvanindAM kurvatyA-stasyAH zuzrAva tAM giram // 118 // tatastuSTo nRpodhyAsI-daho ! asyAH zubhA matiH // aho vivekacchekatva- maho mAnApamAnanam ! // 119 // madonmattA bhavantyanye, svalpAyAmapi sampadi / asau tu sampadutkarSa, samprAptApi na mAdyati ! // 120 // tadasyAH santi sarvepi, guNA eveti nizcitam / / rAjyastvetA guNamapi, doSaM pazyanti matsarAt ! // 121 // uktaJca - " jADyaM hImati gaNyate vratarucau dambhaH zucau kaitavam // zUre nighRNatA Rjau vimatitA dainyaM priyAlApini // tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire / tatko nAma guNo bhavetsa guNinAM yo durjanairnAGkitaH?" // 122 // dhyAtveti bhUpatistuSTaH, paTTarAjJI cakAra tAm // guNairmahattvamApnoti, jano na tu kulAdibhiH // 123 // nRpo vimalacandrAkhyaH sUripArzve sa cAnyadA // samaM kanakamaJjaryA, zrAddhadharmamupAdade ! // 124 // sAtha citrakRtaH putrI, kramAnmRtvA divaM yayau // avirAdhitadharmANaH, sureSveva vrajanti hi // 125 // vaitADhye toraNapure, dRddhshktimhiipteH|| sutA kanakamAlAkhyA, jajJe svargAccyutA tu sA // 126 / / tAM prAptayauvanAM prekSya, rUpADhyAM mohitonyadA // hRtvAnaiSIdiha girau, khecaro vAsavAbhidhaH // 127 // vidyayA vihite sadyaH, prAsAdesmin vimucya tAm / / sa vyadhAdvedikAmenA, yAvadudvoDhumudyataH // 128 // tAvadatrAgatastasyA, agrajastAM UTR-2 // 68 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya..9 uttarAdhyayanasUtram // 69 // gaveSayan // yoddhamAhvAsta kanaka-tejAstaM khecaraM krudhA // 129 // vidyAbalojitau yuddhaM, kurvantau tulyavikramau // tAvanyonyaprahAreNa, sadyobhUtAM yamAtithI ||130||svN tadvinAzakInAzaM, nindantI vIkSya tau mRtau // ciraM ruroda kanaka - mAlA bhrAtRzucAkulA // 131 // tadA cAtrAgato vAna-mantarAkhyaH surottamaH // vatse ! tvaM mama putrIti, premNA yAvaduvAca tAm // 132 // sutAmanveSayaMstAva-dRDhazaktirihAyayau // tataH kanakamAlAM drAk, zabarUpAM surokarot // 133 // atha tAn patitAn pRthvyAM, svaputrIputravAsavAn // vipa| nnAn vIkSya saMvigno, dRDhazaktiracintayat // 134 // vAsavena suto nUnaM, jane tena ca vAsavaH // sutA tu vAsavenaiva, mAryamANena mAritA // 135 // tatsaMsAretra duHkhADhye, kRtI ko nAma rajyate ? // dhyAtveti prAvrajadvidyA-dhararAjastadaiva saH // 135 // mAyAM hRtvA tato devaH, samaM kanakamAlayA // nanAma zramaNaM so'pi, kimetaditi pRSTavAn ? // 137 ||athokte bhrAtRpaJcatvo-dante kanakamAlayA / mayA zabatrayaM dRSTaM, kathamityavadanmuniH? // 138 // surothAcIkathanmAyA, mayAsau tava darzitA ! // muniH smAha kuto heto -yA me darzitA tvayA ? // 139 // devovAdIttatra hetuM, dRDhazaktimune ! zRNu // kSitipratiSThitapure, jajJe vijitazatrurAT // 140 // sa ca citrakRtaH putrI, nAmnA kanakamaJjarIm / / upayemenyadA sA ca, paramazrAvikAbhavat // 141 // tayA paJcanamaskArA-dinA nimito mRtaH // tatpitA citrakRdvAna-mantarAkhyaH surobhavat // 142 // sohamatrAdhunAyAto-'pazyaM zokAkulAmimAm // utpannabhUripremA co -payogamavadheradAm // 143 // asau me prAgbhavasute-tyajJAsiSamahaM tataH / tvAJca tatkSaNamAyAntaM, nirIkSyaivamacintayam // 144 // pitrA sahAsau gantrIti, bhAvi me viraho'nayA ||dhyaatvetydrshymimaaN, mAyayA te zabopamAm / / 145 // tvAM ca pravrajitaM prekSya, mAyA drAk saMhRtA mayA // tanme duzceSTitamidaM, soDhavyaM sumune! tvayA // 146 // dharmahetutayA me tva-mupakartAsi tatkutaH ? // itthamAttheti UTR-2 // 69 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.9 uttarAdhyayanasUtram // 70 // saJjalpa-nutpapAta munistataH // 147 // tadA kanakamAlApi, zrutvA vRttAntamAtmanaH // prAptA jAtismRti sadyo, dadarza prAgbhavaM nijam // 148 // matpitAyamiti prema, sure sA tatra bibhrati // tAta ! ko me varo - bhAvItyaprAkSIttaM divaukasam / / 149 // surothAvadhinA jJAtvA, proce prAcyastava priyaH // rAjA vijitazatruH sa, devIbhUya cyuto divH|| 150 // dRDhasiMhamahInetuH, sutaH siMharathAhvayaH // jAtosti medinIbhartA, bharttA bhAvI sa te sute ! // 151 // (yugmam ) tatsaGgo me kathamiha, bhAvItyuktastayA punaH? / / surovAdIdihAgantA, vAjinApahRto hi saH // 152 // tadudvegaM vihAya tva-miha tiSTha yathAsukham / / ahaM tvadAdezakArI, sthAsyAmi tava sannidhau // 153 // ityuktvA saparIvAraH, prAsAde'sthAdihAmaraH // tasthau kanakamAlApi, tadabhyaNe surIvRtA // 154 / / svAmin ! kanakamAlAM tAM, mAmavehi guNodadhe ! // sa devastu yayau meruM, caityanatyai gate'hani // 155 // tatastvamaparAhne ma- tpuNyAkRSTa ihAgamaH // manmanonayanAmbhoja-vibhAsanavibhAkaraH // 156 // mayA tUtkaNThayA tAtA-gamaM yAvatpratIkSitum // azaktayA tvayA sAkaM, svayamAtmA vivAhitaH / / 157 // eSa svAmin svavRttAnto, mayA tubhyaM niveditaH // iti tadvAkyamAkarNya, jAti sasmAra pArthivaH // 158 // atrAntare suravadhU-yutastatrAgataH suraH // praNeme bhUbhujA so'pi, tamuccairabhyanandayat // 159 // tato vivAhavRttAnte, prokte kanakamAlayA / atyarthaM mudito deva-ciraM bhUpamavArtayat // 160 // divyaM bhojyaM ca madhyAhna , sabhAryo bubhuje nRpaH / itthaM sthitvA mAsamekaM, sonyadetyavadatpriyAm // 161 // arakSakaM bhojyamiva, dvikA rAjyaM mama dvissH|| upadroSyanti tadgantu - manumanyasva mAM priye ! // 162 // sAvadattvatpuraM dUre, pAdacAreNa tatkatham // ito yAsyasi tatra tvaM, tato vAtrAgamiSyasi ? // 163 // tatprajJaptI | mahAvidyAM, gRhANa tvaM madantikAt // tato rAjA gRhItvA tAM, vidhipUrvamasAdhayat // 164 // agAcca vyomamArgeNa, priyAM pRSTavA nijaM UTR-2 // 70 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 71 // puram // lokaiH pRSTazca sakalaM, yathA vRttamacIkathat // 165 // tataH kRtotsavAH paurAH, procurevaM savismayAH // aho ! bhUmIvibhorbhAgyA-bhyudayo bhuvanAdbhutaH // 166 / sampadAmAspadepyanye, vindanti vipadaM vizaH / asau tu bhAgyavAn vyApa-dAspadepyApa sampadam // 167 // bhUpriyastu priyAM dhyAyan, paJcamehani yayau nagam / / dinAni katicittatra, sthirAyAsItpunaH pure // 168 // evaM muhu| muhuH zaile, vrajantaM taM nRpaM prajAH // nagesmin gatirasyeti, nAmnA naggatimUcire // 169 // taM cAnyadA gataM tsmi-nndraavityvdtsurH||aadeshN svaprabhoHkartuM, yAsyAmyahamitodhunA // 170 // yadyapyenAM vihAyAhaM, kvApi no gantumutsahe ||anullngghyaaN prabhorAjJAM tathApyullaGghaye katham // 171 // kAlakSepazca me bhUyAn, bhavitA tatra bhUpate ! // itaH sthAnAcca nAnyatra, sutA me lapsyate ratim // 172 | // tadyathaikAkinI na syA-dasau kAryaM tathA tvayA // madviyoge'nyathA duHkha-masyA bhUri bhaviSyati // 173 // ityudIrya gate deve, tasyA dhRtikRte nRpaH // akArayannage tatra, nagaraM navyamuttamam // 174 // pralobhya lokAMzcAnekAn, pure tatra nyavAsayat // caityAnyacIkaratteSu, jinArcAzca nyavIvizat // 175 // grAmAn sahasrazastatrA-raNye cAvAsayannRpaH // tacca rAjyadvayaM samyak, zazAsodagrazAsanaH // 176 // nyAyena pAlayan rAjyaM, krIDan kanakamAlayA // jinAMzca pUjayannityaM, sa trivargamasAdhayat // 177 // so'tha kArtikarAkAyA-manyadA sainyasaMyutaH // narendro nagarAdrAja - pATikAyai viniryayau // 178 // tadA ca pallavAtAnaM, maJjarIpuJjapiJjaram / / mAkandamekamadrAkSIcchatrAkAraM sadAphalam // 179 // cUtasya tasya kAntasya, maGgalArthamilApatiH ||aadde maJjarImekAM, zeSAmiva sudhAbhujaH // 180 // sainyalokAstataH sarve, patrapallavamaJjarIH // AdAya dAruzeSaM taM, sahakAraM vitenire // 181 // gatvArAmaM nivRttotha, tatrAyAtaH kssnnaantre| AmraH kamraH sa kutreti, rAjA papraccha mantriNam / / 182 / / mantriNA ca tarau tasmin, kASThazeSe pradarzite // IdRzosau kathamabhU -dityapR UTR-2 // 7 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 72 // | cchat punarnRpaH // 183 // uvAca sacivo vAcaM, svAminnasya mahAtaroH // jagRhe maJjarI pUrva-mekA yuSmAbhiruttamA // 184 // ityamuM sainikAH sarve, patrapuSpaphalAdikam / / gRhItvA cakrurazrIkaM, dhaninaM taskarA iva // 185 // tadAkarNya nRpo dadhyau, caJcalatvamaho! zriyAm // yattAdRzopyasau cUtaH, kSaNAniHzrIkatAM yayau! // 186 // yadeva tuSTikRtpUrvaM, syAttadeva kSaNAntare // jAyate'nIdRzaM | vAnti-samaye bhojanaM yathA // 187 // yathA hi budbudATopaH, sandhyArAgazca na sthiraH // sampadopi tathA sarvA, na sthirA iti | nizcitam // 188 // yastu mohena jAnAti, bAlizaH sampadaM sthirAm // zAzvatI manyate mandaH sa hi saudAminImapi // 189 // tato duSkarmatAmisra-tamisrAkalpayAnayA ||aaytau duHkhadAyinyA, kRtaM me rAjyasampadA // 190 // evaM vimRzyAdRtasAdhudharmaH, pratye - kabuddhazcaturazcaturthaH / / gAndhArarAD naggatinAmadheyaH , pRthvyAM vyahArSItsuradattaveSaH // 191 / / iti naggatinRpakathA // 4 // tatazcarAjyeSu nyasya putrAMste, catvAropyAdRtavratAH // kSitipratiSThitapure, viharantonyadA yayuH // 1 // tatra cAbhUccaturdAra-mekaM yakSaniketanam // tasmiMzca vyantaro mUrti-sthita: pUrvAmukhobhavat // 2 // karakaNDumunistatra, pUrvadvArA praviSTavAn // apAcIsammukhadvArA, dvimukhazca mahAmuniH // 3 // parAGmukhaH kathaM sAdho-stiSThAmiti vicintayan // tadAparaM vyadhAdyakSo, dakSiNAbhimukhaM mukham // 4 // namistu pazcimadvArA, prAvizadyakSamandire // tatopi vadanaM prAgva-tRtIyamakarotsuraH // 5 // naggatistvavizattatro-ttaradvArA guNottaraH // yakSazcakre tatopyAsyaM, tatazcAbhUccaturmukhaH // 6 // karakaNDostu sA rUkSa-kaNDUdehe tadApyabhUt / / tataH sa kaNDuyanakaM, lAtvA'kaNDuyata zrutim // 7 // tena saGgopyamAnaM ca, tadvIkSya dvimukhobravIt // tyaktaM rAjyAdi cetsarvaM, tadAdaH saJcinoSi kim ? // 8 // tenetyuktopi no kiJcit, karakaNDuryadAvadat // tadA dvimukharAjarSi, namisAdhurado'bhyadhAt // 9 // tyaktarAjyAdikAryopi, nirgranthopi UTR-2 // 72 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 9 uttarAdhyayanasUtram // 73 // bhavAn svayam / / karoti kAryaM cedanya-doSaprekSaNalakSaNam // 10 // kimarthaM tarhi rAjyastho-dhikRtAn kRtavAn bhavAn / parAparAdhavIkSAyai, kriyante hi niyoginaH // 11 // idAnIM tu niyogitvaM, niHsaGgasyocitaM na te // tacchrutvA namimityUce, naggatirgatadugatiH // 12 // yadi sarvaM vihAya tvaM, mokSAyodyacchase mune ! // tadA kimarthamanyasya nindAM vitanuSe vRthA ? // 13 // karakaNDurathAcakhyau, mokSAkAMkSiSu bhikSuSu // vArayannahitaM sAdhu-nindaka: kathyate katham ? // 14 // yA roSAt paradoSoktiH sA nindA khalu kathyate // sA tu kasyApi no kAryA, mokSamArgAnusAribhiH // 15 // hitabudhyA tu yA zikSA, sA nindA nAbhidhIyate / / ata eva ca sAnyasya, kupyatopi pradIyate ||16||ydaaeN-"ruusuuvaa paro mA vA vIsaMvA priattu||bhaasiavvaa hiA bhAsA sapakkhaguNakAriA " // 17 // anuziSTimimAM ziSTA-muditAM karakaNDunA // te trayopyurarIcakru-vijahazca yathAruci // 18 // puSpottaravimAnAtte, catvAropi sahacyutAH // sahopAttavratA mokSaM, sahaivAsAdayan kramAt // 19 // iti pratyekabuddhAnAM, caturNAM zamazAlinAm // sampradA - yAnusAreNa, caritaM parikIrtitam // 20 // kalyANakAri narakAri vikArahAri, pratyekabuddhacaritaM duritApahAri // itthaM nizamya zama-zAkhighanAnukAri, bhavyA bhajantu sukRtaM bhuvanopakAri / / 21 // iti samAptA prasaGgAgatA pratyekabuddhavaktavyatA // // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyabhujiSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau navamAdhyayanaM sampUrNam // 9 // UTR-2 // 73 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 74 / / ||ath dazamAdhyayanam // ||ahm // vyAkhyAtaM navamAdhyayanaM, samprati drumapatrakAkhyaM dazamamArabhyate, asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmamprati niSkampatvamuktaM taccAnuzAsanAdeva syAditi anuzAsanAbhidhAyakamidamArabhyate, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArthaM gautama prati zrImahAvIreNedamuktamiti ihopayoginI gautamavaktavyatA tAvatkAciducyate / tathAhi atrAbhUddharatakSetre, svarlakSmInirjitAlakA // samagranagarIpraSTha, pRSThacampAbhidhA purI // 1 // tasyAM sAlamahAsAla-nAmAnau sodarAvubhau // rAjarAjiguNau rAja-yuvarAjau babhUvatuH // 2 // jAmiyazomatI saMjJA, piTharo bhaginIpatiH // gAgili gineyazcA-meyabuddhistayorabhUt // 3 // tasyAJca puryAmanyedyu-viharan jagadIzvaraH // zrIvIraH samavAsArSI-dbhavyAmbhojanabhomaNiH // 4 // tataH | sAlamAsAlau, sArvaM vanditumudyatau // mahA jagmatuH prAjya-pramodabharamedurau ||5||jinN natvA ca sadbhaktyA yathAsthAnaM nyaSIdatAm / / sarvajJopi jagau dharma, saMsArAmbhodhitArakam // 6 // tamAkarNya viraktAtmA, jinaM natvA gRhaM gataH // rAjyametadgRhANeti, sAla: sodaramabravIt // 7 // sovAdInmama rAjyena, kRtaM durgatidAyinA // pravrajiSyAmyahamapi, bhavodvignastvayA samam // 8 // jAmeyaM gAgili rAjye, sthApayitvA mahotsavaiH // tataH sAlamahAsAlau, prAtAjiSTAM jinAntike // 9 // viharantau ca tau nityaM, zrIvIrasvAminA samam / / ekAdazAGgImanyUnAM, peThatuH zuddhadhInidhI // 10 // anyadA prasthitaM campAM, prati rAjagRhAt purAt // prabhuM sAlamahAsAlau praNipatyetyavocatAm // 11 // nagaryAM pRSTacampAyAM, pratibodhayituM nijAn // svAminnAvAM yiyAsAvo, yadyanujJAM prayacchasi // 12 // UTR-2 I74 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.10 uttarAdhyayanasUtram // 75 // amUDhalakSyo bhagavAM - statastau gautamAnvitau // AdizattAM purIM gantuM, te'pi tatra yayuH kramAt // 13 // tatra kAJcanapAthoje, niviSTo nAkinirmite // zrIgautamazcatujAnI, prArebhe dharmadezanAm // 14 // zrutvA gAgalibhUpo'pi, tamAyAtaM samAtulaM // yazomatIpiTharayuga | yayau vanditumutsukaH // 15 // harSotkarSollasadroma-harSo natvAtha tAn nRpaH // upavizya yathAsthAna-mazrauSIddharmadezanAm // 16 // | saMsArAsAratAsArAM, tAJcAkarNya viraktadhIH // gAgalinagarI gatvA-GgajaM rAjye nyavIvizat // 17 // pitRbhyAM sahitaH prAjya rutsavaizcAdade vratam // gautamasvAmipAdAnte, dAntAtmA medinIpatiH // 18 // tataH sAlamahAsAla-gAgalyAdibhiranvitaH // gaNI gantuM jinAbhyaNe- 'calaccampApurIM prati // 19 // tadA sAlamahAsAlA-vityacintayatAM mudA // yadbhavAttAritAnyetA-nyetadbhavyamabhUbhRzam | // 20 // tadA ca dadhyurityanta-rgAgalyAdyA api trayaH // aho! sAlamahAsAlA- vasmAkamupakAriNau // 21 // etAbhyAM hi vayaM pUrva, rAjyazrIbhAjanIkRtAH // idAnIM tu mahAnanda-prApakaM prApituM vratam // 22 // ityAdidhyAnadAvAgni-dhvastakalmaSabhUruhaH // muktimandiranizreNiM, kSapakazreNimAzritAH // 23 // mohamattebhapaJcatva-paJcAsyA mArga eva te // caJcatprapaJca paJcApi, paJcamajJAnamAsadat ! // 24 ||(yugmm ) jinAbhyarNaM gatAste'tha, gautamasvAminA samam // pradakSiNIkRtya jinaM, jagmuH kevaliparSadi // 25 // tatastAn gautamaH proce-'nabhijJA iva bhoH! katham ? // yUyaM yAta samAyAta, vandadhvaM bhuvanaprabhum // 26 // jinAnmA''zAtayetyuktaH, zrIvIreNAtha gautamaH // tatkSaNaM kSamayitvA tA-niti dadhyau nije hRdi / / 27 // durbhagaM hariNAkSIva, bhajate'dyApi mAM na hi // kevalajJAnalakSmIsta-tki setsyAmi navAthavA ? // 28 // iti cintayataH zrIma-dindrabhUtigaNezituH // asau surANAM saMlApaH, karNajAhamagAhata // 29 // jinenAdyoditaM yo hi, jinAnnamati bhUcaraH // svalabdhyASTApadaM gatvA, sa hi tadbhavasiddhikaH // 30 // iti UTR-2 / 75 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 76 // devavacaH zrutvA-'STApadaM gantumudyataH // papraccha gautamaH sArva-sArvabhaumaM kRtAJjaliH // 31 // tatastApasabodhAya, tasya sthairyAya ca prabhuH // tatra gantuM tamAdikSa-damoghAjJA hi pAragAH // 32 // nidhAnaM sarvalabdhInAM, tataH zrIgautamaprabhuH // bhaktyAbhivandya tIrthezaM, pratasthe'STApadaM prati / / 33 // itazca koDinnadinna-sevAlAstApasAstrayaH // tApasAnAM paJcazatyA, pratyekaM parivAritAH // 34 // muktiraSTApadArohAdvizAmIti vibhorvacaH // zrutvA janAnanAtpUrvaM, prasthitAH santi taM prati // 35 // (yugmam ) upavAsatapAsteSu, prathamaH saparicchadaH / / kandAdibhojano bheje, tasyAdrezadimekhalAm // 36 // SaSThakArI dvitIyastu, pakvapatrAdibhojanaH // dvitIyAM mekhalAM prApa, sataMtrastasya bhuubhRtH|| 37 // tRtIyastvaSTamatapAH, zuSkazevAlapAraNaH // tasyAdreH saparIvAra-stRtIyAM prApa mekhalAm // 38 // na tu ko'pi girestasya, klizyamAnopyagAcchiraH // gamyaM garutmato meru-zRGgaM kiM yAnti kekinaH? ||39||ath te tApasA : sarve, svatejovijitAruNam // AyAntaM gautamaM prekSyA-cintayanniti vismitAH ! // 40 // tapaHkRzAGgA api no, yatrAroDhuM kSamA vayam // gariSThakAyastatrAya-mArokSyati kathaM yatiH? // 41 // uccairmukheSu teSvevaM, cintayatsveva gautamaH ||jngghaacaarnnlbdhyaark - razmInAlambya saJcaran // 42 // tUrNaM teSAmuparyAgA-kSaNAccAgAdaddazyatAm / / javanaiH pavanaiH prerya-mANo megha ivoccakai : // 43 ||(yugmm ) tApa| sAste tu taM proccaiH, prazaMsanto vyacintayan // asya ziSyA bhaviSyAmo - 'muSmAduttarato gireH // 44 // gautamastu gataH zaila- maulau | bharatakAritam // hRtAvasAdaM prAsAda, darzanIyaM dadarza tam // 45 // mAnavarNAnvitAnAdi-jinAdIn sthApanAjinAn // nanAma nitya| pratimA- pratimAMstatra ca prabhuH // 46 // sAkSAdiva jinAMstAMzca, darza darza pramodabhAk // santuSTAvAtisantuSTa-cetA iti gaNAdhipaH UTR-2 // 76 // 1 - zAzvatapratipAtulyAn!
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 77 // ||47||"jgciNtaamnni jaganAha jagaguru jagarakkhaNa, jagabaMdhava jagasatthavAha jagabhAvaviakkhaNa / aThThAvayasaMThaviarUva kammaThTha viNAsaNa, cauvIsaM vi jiNavara jayaMtu appaDihayasAsaNa" // 48 // iti stutvA ca natvA ca, caityAnnirgatya gautamaH // uvAsa rAtri| vAsAyA-zoko'zokatarostale // 49 // itazca dhanadaH zakra-dikpAlo nantumarhataH / tatrAyAto jinAnnatvA, vavande gaNinaM mudA // 50 // dezanAyAM gaNezopi, tattvatrayanirUpaNe // iti sAdhuguNAnUce, guru tattvaM prarUpayan // 51 // "mahAvratadharAstIvra-tapa:zoSitavigrahAH // antaprAntAzanAstulya-zatrumitrA jitendriyAH // 52 // niSkaSAyA mahAtmAnaH, sAdhavo guravaH smRtAH // tArayanti paraM ye hi, tarantaH potavatsvayam ! // 53 // (yugmam )" tacchrutvA gaNigAtraM ca, vIkSyAtimRdu pIvaram // zrIdo dadhyau visaMvAdi, vaco'sya svavapuSyapi ||54||antpraantaashntve hi, nedRk syAdaGgasauSThavam // iti vaizramaNaH kiJci - jjahAsa vikasanmukhaH ! // 55 // tato jJAtvA tadAkUtaM, caturjAnI jagau prabhuH ||dhyaanmev pramANaM syAt, tanutvaM na tano: punH||56 // asya saMzayapakasya, kSAlanAya jalo| pamam // zrIpuNDarIkAdhyayanaM, zRNu vitteza ! tadyathA // 57 // vijaye puSkalAvatyAM, videhAvanimaNDane // nagaryAM puNDarIkiNyAM, mahApadmanRpo'bhavat // 58 // tasya padmAvatIrAjJI-kukSijau sundarAkRtI // puNDarIkakaNDarIkA-bhidhau putrau babhUvatuH // 59 // tasyAM nagaryAmanyedyuH, sthavirAH samavAsaran / udyAne nalinavane, tridazA iva nandane // 60 // tAn praNamya mahApadmaH, zrutvA dharma viraktadhIH // gatvA puryAM puNDarIkaM, nyadhAdrAjye mahAmahaiH // 61 // kaNDarIkaJca saMsthApya, yauvarAjye'grahIvratam // puNDarIkamahArAjakRtadIkSAmaho nRpaH // 62 // adhItya sarvapUrvANi, kramAtsamprAptakevalaH // mAsikAnazanenAgA-tsa rAjarSiH paraM padam // 63 // athAnyeyuH pAvayanto, dharAM caraNareNubhiH // ta eva sthavirAstatra, bhUyo'pi samavAsaran // 64 // tAMzca zrutvA''gatAn hRSTaH, puNDarIkaH UTR-2 // 77 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram 11 192 11 praNamya ca // nizamya dezanAM samyak, zrAddhadharmamupAdade // 65 // kaNDarIko'pi tAnnatvA, zrutvA dharmamado'vadat // AdAsye'haM bhavodvignaH, pravrajyAM yuSmadantike // 66 // tadyAvadbhUpamApRcchyA - gacchAmyahamiha prabho ! // tAvatpUjyairiha stheyaM kurvANairmayyanugraham // 67 // pratibandhaM mA kRthAstva- mityukto gurubhistataH // kaNDarIko drutaM gatvA puryAmityagrajaM jagau // 68 // mayA gurorjinavaco, labdhamabdhesviAmRtam // Arogyamiva vairAgyaM tatprabhAvAnmamAbhavat // 69 // tadyuSmAbhiranujJAto, vratamAdAtumutsahe // nRjanma hArayetko hi pramAdena ratnavat ? // 70 // puNDarIko'bravInmA smA- dhunAkArSIvratagraham / rAjyaM dadAmi te bhuMkSva, bhogAn gRhNAmyahaM vratam // 71 // kaNDarIko'bhyadhAdbhogai, rAjyena ca kRtaM mama // vratameva hi me'bhISTaM, bubhukSoriva bhojanam // 72 // puNDarIko'vadadvatsa!, sAdhudharmo'tiduSkaraH 11 tyAjyAni vratinAM pApa-sthAnAnyaSTAdaza dhruvam // 73 // brahmavrataM ca dhartavyaM, durdharaM surazailavat // mano nidheyaM santoSe, vidheyaM ca gurorvacaH // 74 // bAhubhyAM vArddhitaraNa-miva taduSkaraM vratam // tvaJcAtisukumAro'si, zItoSNAdivyathAsahaH // 75 // dIkSAdAnaM tato vatsa! sAmprataM sAmprataM na te // bhuktabhogo vratAbhoga maGgIkuryA yathAsukham // 76 // kaNDarIko'lapat kliba - narANAM duSkaraM vratam // paralokArthinAM dhIra - puMsAM tannaiva duSkaram // 77 // tanme datta vratAnujJAM drutamityanujo vadan // bhUbhujA vratamAdAtuM, kathamapyanvamanyata // 78 // kaNDarIkastataH prAjyai-rutsavairvratamAdade // adhItyaikAdazAGgAni, tapastepe ca dustapam // 79 // athAnyadA tasya tanA- vantaprAntAzanAdibhiH // dAhajvarAdayo rogA, babhUvuratiduHsahAH // 80 // anAcArairyaza ivA-mayaiH pIDAmayaizca taiH // tattanustanutAM bheje, vaivarNya cAhni candravat // 81 // punarapyanyadA tatra, kaNDarIkeNa saMyutAH // ta evAbdasahasreNa, sthavirA samavAsaran // 82 // tAnnizamyAgato bhUpo, natvA zuzrAva dezanAm // kaNDarIkaM naman bhUri rogaM tadvapuraikSata // 83 // rAjAtha sthavirAnUce, UTR-2 adhya. 10 // 78 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 79 // prAsukairbheSajAdibhiH // cikitsAM kArayiSyAmi, kaNDarIkamahAmuneH // 84 // tadyUyaM me yAnazAlA malaGkuruta sUrayaH ! // ityuktA bhUbhRtA te'pi tatra gatvAvatasthire // 85 // cikitsakA nRpAdiSTA, vividhairauSadhAdibhiH / kaNDarIkaM kramAccakru - rnirAmayakalevaram // 86 // tato bhUjAnimApRcchya, sthavirA vyaharaMstataH // zramaNAnAM hi naikatra, sthitirAyatizobhanA // 87 // kaNDarIkastu nAcAlIdrAjabhojyeSu gRddhimAn // jihvendriyaM hi jIvAnAM manovadurjayaM smRtam // 88 // tacca jJAtvA puNDarIka-statrAgatyAnamacchiraH // taM tripradakSiNIkRtyA vAdIdevaM kRtAJjaliH // 89 // dhanyastvaM kRtakRtyastvaM, tvayA saphalitaM januH // santyajya rAjyabhAryAdi, sarvaM yatsvIkRtaM vratam ! // 90 // ahaM tvadhanyo niHsAraM bhUriduHkhajalArNavam // riputaskaradAyAdA dhInaM vidyullatAcalam // 91 // vipAkakaTukAnityaM, viSayAsvAdasundaram // apyavazyaM parityAjyaM rAjyaM na tyaktumIzvaraH // 92 // ( yugmam ) ityekazo nRpeNoktaH munirmaunamAzrayat // dvistriruktastu mandAkSa - vilakSo vyaharattataH // 93 // kiJcitkAlaM vyahArSIcca, gurubhiH samamunmanAH // durAve ivAsAdhyaH, prANinAM hi durAzayaH // 94 // anyadA tu vratodvignaH paribhraSTazubhAzayaH // kaNDarIko gurun muktvA, jagAma naga nijAm // 95 // tatra bhUpagRhopAnta-sthito'zokataroradhaH // nyaSIdadgatasarvasva iva cintAzatAkulaH // 96 // tadA ca puNDarIkasya, dhAtrI tatra samAgatA / zokAmbhonidhimagnaM taM dRSTvA rAjJe nyavedayata // 97 // tato guNo'pi doSAya, jAta ityavadhArayan // sAntaHpuraparIvAro, bhUpastatrAyayau drutam // 98 // taM tripradakSiNIkRtya, natvA covAca pUrvavat // sa tvadhAnmaunamevaikaM, duSTagrahagRhItavat // 99 // bhUyo bhUyo'bhyadhAtko hi, hitvA svarnarakaM zrayet // kAcakhaNDamupAdatte, ko vA tyaktvA marunmaNim ? // 100 // prAjyaM sAmrAjyamutsRjya, ko vA vAJchati niHsvatAm // ko vA muktvA vrataM bhogAn, kAMkSati kSaNabhaGgurAn // 101 // satyapyevaM yadi syAtte, bhogecchA UTR-2 adhya. 10 // 79 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 80 // tarhi kathyatAm // dadAtyanucitaM vastu, prArthanAmantarA hi kaH ? // 102 // bhogavAJchA mamAstIti, hitvA vrIDAM vratI jagau // tatastasmai nRpo rAjyaM, pApabhAramivArpayat // 103 // locaM kRtvA caturyAmaM, dharmaM ca pratipadya saH // kaNDarIkAtsAdhuliGgaM sukhapiNDamivAdade // 104 // gurUpAnte parivrajya, bhokSye'hamiti nizcayI // so'cAlIddizamuddizya, tatpAdAmbhojapAvitAm // 105 // kaNDakastu tatraiva, dine subahubhojanam // cakhAdAdRSTakalyANa, ivoccairgRddhimudvahan // 106 // praNItamatimAtraM tanmandAgnestasya bhojanam // ajIryamANaM vidadhe, vedanAmatidAruNAm // 107 // pApo'yamiti nIrAgaiH, sacivAdyairupekSitaH // so'tha vyathAnadIpUre plavamAno vyacintayat // 108 // samprAptavyasanaM nAtha-mupekSante'tra ye jaDAH // vipakSebhyotiricyante, sevakA api te dhruvam // 109 // tato'haM yadi jIvAmi tadopekSAvidhAyinaH // saputrapautrAn mantryAdIn ghAtayAmyakhilAnapi ! // 110 // raudradhyAnamiti dhyAyan, krUrastandulamatsyavat // rAjyAdau mUrcchito bADhaM, jambAla iva zUkaraH // 111 // so'bhUd vipadya jyeSThAyu-rnArakaH saptamAvanau // ante hi yAdRzI buddhi- stAdRzyeva gatirbhavet // 112 // puNDarIkotha samprApya, gurUn dharmaM prapadya ca // zItarUkSArasAhAraizcakArASTramapAraNam // 113 // taizcAhArairabhUttasya, dehasandeha - kRdvyathA // tathApi sthairyamAsthAya sa rAjarSirado'vadat // 114 // namorhadbhyo bhagavadbhyaH samprAptebhyaH parampadam // siddhebhyaH sthavirebhyazca sAdhubhyazca namo namaH // 115 // gurUpAnte mayA pUrva-mupAttAsti caturvratI // idAnImapi saMsArArNavanAvaM zrayAmi tAm // 116 // jinAdInAmadInohaM, zaraNaM svIkaromi ca // prAnte cAbhISTamapyetadvyutsRjAmi nijaM vapuH // 117 // kRtakRtya iti prApya, paJcatvaM UTR-2 adhya. 10 // 80 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 81 // sa mahAmuniH // trayastriMzatsAgarAyuH, sarvArthe tridazo'bhavat // 118 // tatazcyutvA videheSu, prApya nRtvaM sa setsyati // svayaMvarA | bhavetsiddhiH, prANinAM hi sadharmaNAm // 119 // tasmAtkRzatvapInatve, no hetU punnypaapyoH| kAraNe tu tayoH zrIda ! dhyAne eva zubhAzubhe // 120 // kRzopi pazya durdhyAnA-tkaNDarIko yayAvadhaH // puSTopi puNDarIkastu zubhadhyAnAtsuro'bhavat // 121 // aho ! svAmI mamAkUta-majJAsIditi vismitaH // dhanado jAtasaMvega-staM natvA hyAzrayaM yayau // 122 // zrIdasAmAniko vana-svAmIjIvastadA mudA // samyaktvaM prApa taM cAnye, bhASante jRmbhakAmaram // 123 / / sa ca paJcazatImAnaM tadadhyayanamagrahIt // natvA ca gaNinaM puNyA-zayaH svAzrayamAzrayat // 124 // prabhAte ca gaNI natvA, jinendrAnuttaran gireH // proce taistApasaistvaM no, guruH ziSyAzca te vayam // 125 // gautamaH smAha yuSmAka-masmAkaM ca gurU~jinaH // te procuH kimu yuSmAka-mapyanyo vidyate guru : ? // 126 // gaNI jagAda sarvajJaH, surAsuranamaskRtaH // jitarAgo jayati me, gururvIro jagadguruH // 127 // tadAkarNya pramuditA-ste sarve tApasottamAH // devArpitayativeSAH, prAvrajan gautamAntike // 128 // taizca sArdhaM calan bhikSA-kAle jAte'tha tAn gaNI // kiM bhojanaM yuSmadartha-mAnayAmIti pRSTavAn? // 129 // prAjyaiH puNyairgururasau, prApto vAJchitadAyakaH // tadadya hRdyairazana-starpayAmaH kSudhAnalam ! // 130 // iti te muditAH sarve-pyUcire tvatprasAdataH // paramAtman ! bhavatu naH, paramAnnena pAraNam // 131 // tato gato gaNI pArzva-grAme kenApi bhktitH|| khaNDAjyapAyasaiH prAjyaiH, prAsukaiH pratyalambhyata // 132 // patadgrahastadApUrNa-statpANau didyute tadA // pUrNenduriva tadvakA -lIlA zikSitumAgataH! // 133 // athAyAntaM karasthaika-pAtraM taM prekSya sAdhavaH // iti te cintayannUnaM, pazcAdeSyati UTR-2 // 81 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 82 // pAyasam // 134 // iyatA tvamunA no no bhAvIni tilakAnyapi // yadvAcintyaprabhAve'smin kRtaM cintanayAnayA // 135 // prabhustvAgatya vidhivatparipATyA nivezya tAn // abhojayadyathAkAmaM, pAyasaM pariveSayan ! // 136 // akSINamahAnasayA, labdhyA tatpAtrasaMsthitam // nAkSayatpAyasaM tAva-dapi vArddherivodakam // 137 // ekottarA paJcazatI, tadA zevAlabhakSiNAm // iti dadhyAvaho bhAgyama-smAkamuditoditam ! // 138 // AzrayaM sarvalabdhInA- moSadhInAmivAdrirAT // pravartakaH sanmArgANAM taTinInAmivAmbudaH // 139 // prazAstA zastazAstrANAM, digdezAnAmivAryamA // yazobhizca mahobhizca nyaJcayaMzcandrabhAskarau // 140 // siddhipuryAH sArthavAho, lokottaraguNAkaraH // yadayaM militaH svAmI, kRpArasamahodadhiH // 141 // (tribhirvizeSakam ) kiJca prasAdAdasyaiva, labdha bodhiH sudurlabhaH // jagaccintAmaNiH zrImAn, vIrasvAmI ca naMsyate // 142 // tadidAnIM bhavAmbhodhi - rasmAbhistIrNa eva hi|| vyApto janmajarAroga-maraNAdijalormibhiH // 143 // ityAdi dhyAnamAhAtmyA- bhuJjAnA eva te kSaNAt // sauhityamiva samprApuH, kevalajJAnamujjvalam // 144 // atha sarveSu tRpteSu gaNezo bubhuje svayam // tAn vismitAn sahAdAya, bhUyopi prAcalatpuraH // 145 // kramAtsamavasaraNa - samIpabhuvamIyuSAm // dinnAdInAM prAtihArya - lakSmImAptasya pazyatAm // 146 // ekottarapaJcazatI- mitAnAM SaSThakAriNAm // utpede kevalajJAnaM, pUrvoktadhyAnayogataH // 147 // ( yugmam ) tAvatAmeva koDina pramukhANAM tu tatkSaNam // sarvajJaM pazyatAM jajJe, paJcamajJAnasaMgamaH // 148 // atha pradakSiNIcakre tairvRto gaNabhRjjinam // grahavrajaiH parivRtaH, sumerumiva candramAH // 149 // tAMzcaivamabravIdvIkSya, vrajato jinaparSadi // bho bho ! yUyamihAyAta, namata trijagadgurum // 150 // jinAnmA''zAtayetyukta-stato UTR-2 adhya. 10 // 82 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 83 // bhagavatA gaNI // mithyAduSkRtapUrvaM tAn, kSamayitvetyacintayat // 151 // gurukarmA hyahaM nAsmin, bhave prApsyAmi nirvRtim|| amI maddIkSitA dhanyA-statkAlotpannakevalAH // 152 // kurvANamevamadhRti-mindrabhUtigaNAdhipam // iti smAha mahAvIra -svAmI vizvakavatsalaH // 153 // aSTApadAtsiddhiriti, kiM grAhyaM daivataM vacaH // yadvA jinAnAmAyuSman! jinAnAmiti so'pyavak // 154 // prabhuH smAhAdhRtiM tanmA-kArSIH snehA yadaGginAm // bhavanti suNThadvidala -carmoNrNAkaTasannibhAH // 155 // cirantanAtparicayAt, | tavorNAkaTasannibhaH // praNayo vartate'smAsu, prApyate tanna kevalam // 153 // yo hi vittavadhUjJAti-rAgatyAganibandhanam // rAgohadgurudharmAdau, prazastaH kathito jinaiH // 157 // so'pyAyuSman ! yathAkhyAtaM, pratibandhnAti sNymm|| raviM vinA dinamiva, taM vinA nahi kevalam // 158 // gate tvasmadgate rAge, dhruvaM te bhAvi kevalam // AvAmitacyutau tulyau, bhaviSyAvo dhRtiM kuru // 151 // itthamudIrya tadA hitazikSA, tasya muniprakarasya ca dAtuM // adhyayanaM drumapatrakasaMjJaM, smAha jino jagatIhitametat // 160 // ityuktA prastAvanA, sAmprataM sUtramanusiyate, taccedam mUlam-dumapattae paMDuae jahA, nivaDai raaignnaannmcce| evaM maNuANa jIviaMsamayaM goama ! mA pamAyae // 1 // vyAkhyA--drumo-vRkSastasya patraM -parNaM dumapatraM tadeva drumapatrakaM, paMDuae tti' ArSatvAt 'pANDurakaM' kAlapariNAmAttathAvidharogAdervA jAtazvetabhAvaM, yathA yena prakAreNa nipatati zithilavRntabandhanatvAdbhazyati / 'rAigaNANaM ti' rAtrigaNAnAM dinagaNAvinA UTR-2 // 83 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 84 // bhAvitvAdAtriMdinasamUhAnAM, atyaye atikrame 'evaM ti' evaMprakAraM manuSyANAmupalakSaNatvAtsarvajIvAnAM jIvitamAyuH, tadapi hi rAtridinagaNAnAmatikrame yathAsthityA adhyavasAyAdikRtopakrameNa vA bhrazyatItyevamucyate / yatazcaivamataH samayamapi AstAmAvali| kAdi, apergamyamAnatvAt, he gautama ! he indrabhUte! mA pramAdIH, mA pramAdaM kRthAH, zeSaziSyopalakSaNaJceha gautamagrahaNaM, sarveSAmanuzAsanArthatvAdasya / atra ca pANDurakapadAkSiptaM yauvanasyApyanityatvaM prakaTayituM niyuktikAro gAthAtrayamAha"pariaTTialAyaNNaM, calaMtasaMdhiM muaMtabiMTAgaM / pattaM vasaNappattaM, kAlappattaM bhaNati gAhaM // 1 // " parivartitaM kAlapariNAmAdanyathAkRtaM lAvaNyaM, saukumAryAdirUpamasyeti parivartitalAvaNyaM, tathA calatsandhiM, ata eva 'muaMtabiMTAgaM ti' muJcadvantaM tyajadvantaM yasya tattathA ptdityrthH| patraM parNaM, vyasanamApadaM prApta vyasanaprAptaM, kAlaM prakramAtpatanaprastAva prAptaM kAlaprApta, bhaNati gAthAM pallavAn pratIti zeSaH // 1 // tAmevAha- "jaha tumhe taha amhe, tubbhe vi a hohiA jahA amhe // appAhei paDataM, paMDuapattaM kisalayANaM ||2||"ytheti sAdRzye tato yathA yUyaM samprati kisalayabhAvaM prAptAH snigdhatvAdiguNairgarvamudvahatha asmAMzcopahasatha tathA vayamapyatItadazAyAmabhavAma, tathA yUyamapi bhaviSyatha yathA vayaM vivarNavicchAyatayopasahanIyAnIti bhAvaH / appAheitti' putrasya piteva hitamupadizati, patatpANDupatraM kisalayAnAM // 2 // nanu kimevaM pANDupatrapallavAnAmullApaH sambhavati ? yenaivamucyata ityAha- "navi asthi navi a hohI ullAvo kisalayapaMDupattANaM // uvamA khalu esa kayA, bhaviajaNavibohaNaTThAe // 3 // " spaSTA / yathA ceha kisalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathAnyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH / tathA coktaM vAcakamukhyaiH-"paribhavasi kimiti lokaM,jassA parijarjarIkRtazarIram // acirAttvamapi bhaviSyasi, yauvanagarvaM kimudvahasi ? // 1 // " tadevaM jIvitayauvanayoranityatAM jJAtvA pramAdo nasa UTR-2 // 84 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 10 yanasUtram // 85 // | vidheya iti sUtrArthaH // 1 // bhUyo'pyAyuSa evAnityatvamAha mUlam--kusagge jaha osabiMdue, thovaM ciTThai laMbamANae / evaM maNuANa jIviaM, samayaM goyama mA pamAyae // 2 // vyAkhyA-- kuzAgre yathA avazyAyabindukaH zaratkAlabhAvizlakSNavarSabinduH, svArthe kapratyayaH, stokamalpaM kAlamiti zeSaH, tiSThati lambamAnako manAg nipatan / baddhAspado hi kAlAntaramapi kSamatetyevaM viziSyate, evamanujAnAmItyAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 2 // uktArthamupasaMharannupadezamAha -- mUlam--ii ittariaMmi Aue, jIviae bhupccvaaye| vihuNAhi rayaM purekarDa, samayaM goyama mA pmaaye||3|| vyAkhyA--ityuktanyAyena itvare svalpakAlabhAvini " eti upakramahetubhiranapavartyatayA yathAbaddhaM tathaivAnubhavanIyatAM gacchatIti | AyuH" taccaivaM nirupakramameva tasmin, tathA anukampitaM jIvitaM jIvitakaM, cazabdasya gamyatvAttasmiMzca, arthAt sopakramAyuSi, bahavaH prabhUtAH pratyapAyA nAzahetavo'dhyavasAyAdayo yasmiMstattathA tasmin / anena cAnukampyatve hetuH sUcitaH, evaJcoktarUpadrumapatradRSTAntajalabindudRSTAntAbhyAM manujAyurnirupakramaM sopakramaM ca tucchamityato'syAnityatAM jJAtvA 'vihuNAhi tti' vidhunIhi jIvAt pRthakuru rajaH karma, 'purekaDaM tti' purA tatkAlApekSayA pUrvaM kRtaM vihitaM tat vidhunanopAyamAha-samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH / / 3 // na ca punartRtvAvAptau dharmodyamaH kariSyata iti dhyeyaM, yataH -- UTR-2 // 85 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 86 // mUlam--dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNavi savvapANiNaM / gADhA vivAga kammuNo, samayaM goyama mA pamAyae // 4 // vyAkhyA -- durlabho duSprApaH khalurvizeSaNe, apuNyAnAmiti vizeSayati, mAnuSo manuSyasambandhI bhavo janma, cirakAlenApi prabhUtakAlenApi AstAM svalpakAlenetyapizabdArthaH, sarvaprANinAM sarvajIvAnAM / kuta ityAha- gADhA vinAzayitumazakyAH, ca iti yasmAt, vipAkA udayAH karmaNAM naragatividhAtiprakRtirUpANAM yata evamataH samayamapItyAdi prAgvaditi sUtrArtha : // 4 // kathaM punarmanujatvaM durlabhamiti sUtradazakenAha- mUlam - puDhavikkAyamaDgao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAya // 5 // vyAkhyA--pRthivIkAyamatigataH prAptaH 'ukkosaM ti' utkarSato jIvaH, tuH pUraNe, saMvaset tadrUpatayaivAvatiSThate, kAlaM saGkhyAtItaM asaMkhyeyotsarpiNyavasarpiNIrUpaM, ataH samayamapItyAdi prAgvat // 5 // mUlam -- AukkAyamaDgao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 6 // mUlam -- teukkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goama mA pamAyae // 7 // mUlama-- vAukkAyamaDgao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIaM, samayaM goyama mA pamAyae // 8 // vyAkhyA - idaM sUtratrayaM pRthvIsUtravad vyAkhyeyam // 6 // 7 // 8 // UTR-2 adhya. 10 // 86 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 87 // mUlam-- vaNassaikAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlamaNaMtaM duraMtaM, samayaM goyama mA pamAyae // 9 // vyAkhyA-- idamapi prAgvat, navaraM anantaM anantotsarpiNyavasarpiNIrUpaM, sAdhAraNApekSaJcaitat / duSTaH anto'syeti durantastaM, etadapi sAdhAraNApekSameva / te hyatyantAlpabodhatvena tata udvRttA api na prAyo viziSTaM mAnuSAdibhavamApnuvanti // 9 // ma.beiMdiakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasaNNiaM, samayaM goyama mA pamAyae 10 teiMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasaNNiaM, samayaM goyama mA pamAyae 11 cauridiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasaNNiaM, samayaM goyama mA pamAyae 12 __vyAkhyA- idamapi sUtratrayaM spaSTa, navaraM-kAlaM 'saMkhijjasaNNiaMti' saMkhyeyasajJitaM saGkhyAtavarSasahasrAtmakam // 10 // 11 // 12 // mUlam-- paMciMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / sattabhavaggahaNe, samayaM goyama mA pamAyae 13 // vyAkhyA--paJcendriyA uttaratra devanArakayorabhidhAsyamAnatvAt manuSyatvasya ca durlabhatayA prakrAntatvAttiryaJca eveha gRhyante, sa| ttaTThatti' sapta vA aSTa vA saptASTAni bhavagrahaNAni janmopAdAnAni, tatra sapta bhavAH saGkhyAtAyuSi, aSTamastvasaGkhyAtAyuSIti 13 // | mUlam-- deve neie aigao, ukkosaM jIvo u saMvase / ikkikkabhavaggahaNe, samayaM goyama mA pamAyae 14 // vyAkhyA-- devAnnairayikAMzcAtigata utkarSato jIvaH saMvaset ekaikabhavagrahaNaM, ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // 14 // uktamevArthamupasaMharanAha-- UTR-2 // 87 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 88 // mUlam -- evaM bhavasaMsAre, saMsarai subhAsubhehiM kammehiM / jIvo pamAyabahulo, samayaM goyama mA pamAyae 15 vyAkhyA-- 'evamuktanyAyena bhavAstiryagAdijanmAnyeva saMsAro bhavasaMsArastasmin, 'saMsarati' paryaTati, zubhAzubhaiH karmabhiH pRthvIkAyAdibhavahetubhiH, jIvaH pramAdabahulo'taH samayamapItyAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 15 // itthaM nRtvadaurlabhyamuktamatha tadavAptAvapi uttarottaraguNA durlabhA eveti sUtrapaJcakenAha- mU0-laddhUNavi mANusattaNaM, AriattaM puNaravi dullahaM / bahave dasuA milakkhuA, samayaM goyama mA pamAyae 16 vyAkhyA -- labdhvApi kathaJcinmAnuSatvaM, AryatvaM magadhAdyAryadezotpattirUpaM 'punarapi' bhUyo'pi durlabhaM / kuta evamityAha yato bahavo 'dasyavaH' dezapratyantavAsinazcaurAH 'milakkhuatti' mlecchA avyaktavAco yaduktaM AryairnAvadhAryate, te ca zakayavanAdidezodbhavAH / yeSu dharmAdharmagamyAgamyabhakSyAbhakSyAdijJAnavikaleSu pazuprAyeSvavApyApi mAnuSyaM janturna kaJcidapyarthaM sAdhayatIti / ataH samayamapItyAdi prAgvat // 16 // mUlam-laddhUNavi AriattaNaM, ahINapaMcidiayA hu dullahA / vigaliMdiayA hu dIsai, samayaM goyama mA pamAya // 17 // vyAkhyA -- itthamatidurlabhamapyAryatvaM labdhvA ahInapaJcendriyatA huH avadhAraNe bhinnakramazca tato durlabhaiva, kutaH ? ityAha-vikalAni rogAdibhirupahatAnIndriyANi yeSAM te tathA tadbhAvo vikalendriyatA, huritinipAto nipAtAnAmanekArthatvAdbAhulyavAcakastatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate iti ahInapaJcendriyatA durlabhaiveti / samayamityAdi prAgvat // 17 // " UTR-2 adhya. 10 // 88 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 89 // mUlam-- ahINapaMcaMdiattaMpi se lahe, uttamadhammasuI hu dulahA / kutitthinisevae jaNe, samayaM goyama mA pamAyae // 18 // vyAkhyA--kathamapyahInapaJcendriyatvamapi sa janturlabheta, tathApyuttamadharmazrutistattvazravaNAtmikA, huravadhAraNe bhinnakramazca, tato durlabhaiva / kimiti ? yataH kutIrthiniSevakaH zAkyAdipAkhaNDiparyupAsako jano lokaH, kutIthino hi lAbhAdyarthino yadeva prANinAM priyaM tadevopadizanti, tattIrthakarANAmapyevaMvidhatvAt / uktaJca-"satkArayazolAbhA-thibhizca mUDairihAnyatIrthakaraiH // avasAditaM jagadidaM, priyANyapathyAnyupadizadbhiH // 1 // " iti sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmazrutiH ? tataH samayamityAdi prAgvat // 18 // | mUlam-- laddhaNavi uttamaM suIM, saddahaNA puNaravi dullhaa| micchattanisevae jaNe, samayaM goama mA pamAyae // 19 // vyAkhyA-- labdhvApi uttamAM zrutiM jinapraNItadharmazravaNarUpAM, zraddhAnaM' tattvarucirUpaM punarapi durlabhaM / tatra hetumAha- mithyAtvamatattve tattvamiti pratyayaH tanniSevate yaH sa mithyAtvaniSevako jano'nAdibhavAbhyAsAdgurukarmatvAcca prAyastatraiva pravR|tterataH samayamityAdi prAgvat // 19 // mUlam-- dhammapi hu saddahaMtayA, dullahayA kAeNa phAsayA / iha kAmaguNesu mucchiA, samayaM goama mA pamAyae // 20 // vyAkhyA--dharmaM prastAvAtsarvajJoktaM, 'apirbhinnakramaH, 'hurvAkyAlaGkAre, tataH "saddahatayatti" zraddadhato'pi kartumabhilaSato'pi * durlabhakAH kAyena aGgena sparzakAH kartAraH, hetumAha-iha jagati kAmaguNeSu zabdAdiSu mUrcchitA gRddhA jantava iti zeSaH, prAyeNa UTR-2 // 89 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 90 // hi rogiNAmapathyamivAhitakAriNo'pyanukUlA viSayAH prANinAM priyAH syurityato durApAM dharmasAmagrImavApya samayamapi | gautama ! mA pramAdIriti sUtrapaJcakArthaH // 20 // kiJca sati dehasAmarthya dharmasparzaneti tadanityatAkathanenApramAdopadezaM sUtraSaTkenAha - mUlam-- parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se soabale a hAyai, samayaM goama mA pamAyae 21 vyAkhyA-parijIryati sarvaprakArairvayohAnimanubhavati te tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA anukampyamiti zarIrakaM / kezAH pANDurakAH, pUrva janamanonayanahAriNo'tyantaM zyAmA api bhUtvA sAmprataM vayaHpariNAmAt zuklA bhavanti te tava punaste zabdopAdAnaM bhinnavAkyatvAdaduSTaM / tathA 'se iti' tat yat pUrvamabhUt zrotrabalaM karNabalaM durAdapi zabdopAdAnarUpaM, caH samuccaye, hIyate | jarAtaH svayamapaiti / ataH zArIrasAmarthyasyAsthiratvAtsamayamityAdi prAgvat // 21 // | mUlam- parijUraDa te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se cakkhubale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 22 | mUlam- parijUDa te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se ghANabale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 23 - parijUraDa te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se jibbhabale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 24 mulam- parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se phAsabale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 25 mUlam- parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se savvabale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 26 vyAkhyA-- idamapi sUtrapaJcakaM prAgvanneyaM, navaraM 'savvabale tti' sarveSAM karacaraNAdyavayavAnAM balaM svasvavyApArasAmarthya iha UTR-2 // 9 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 91 // ca prathamaM zrotropAdAnaM tadbhAve zeSendriyANAM sadbhAvena paTutaratvena ca prAdhAnyAditi sUtraSaTkArthaH // 26 // jarAta: zarIrAzaktiruktA, atha rogebhyastAmAha- mUlam -- araI gaMDaM visUIA, AyaMkA vivihA phusaMti te / vivaDai viddhaMsai te sarIrayaM, samayaM goyama mA pamAyae // 27 // vyAkhyA-- aratirvAtAdijanitazcittodvegaH, gaMDaM gaDuH, visUcikA ajIrNavizeSaH, AtaGkAH sadyo ghAtino rogavizeSAH, vividhA: bahuprakArAH spRzanti te tava zarIramiti zeSaH / tatazca 'vivaDatti' vizeSeNa patati balopacayAdapaiti, vidhvasyati jIvamuktamadhaH patati te zarIrakamato yAvajjarA rogAzca gAtraM na jarjarayanti tAvatsamayamityAdi prAgvat / kezapANDuratvAdi jarAcihna, rogAzca, yadyapi gautame na sambhavanti, tathApi tannizrayAzeSaziSyapratibodhArthatvAdaduSTamidamiti sUtrArthaH // 27 // atha yathA apramAdo vidheyastathAhamUlam-- vucchiMda siNehamappaNo, kumuaM sAraiaM vA pANiaM / se savvasiNehavajjie, samayaM goyama mA pamAyae // 28 // vyAkhyA-- vyucchiddhi apanaya snehaM madviSayamabhiSvaGgaM AtmanaH svasya kimiva kiM? kumudamiva candravikAsikamalamiva 'sAraiaMti' sUtratvAccharadibhavaM zAradaM, vAzabda upamArtho bhinnakramazca prAg yojitaH pAnIyaM jalaM tatazca kumudaM yathA prathamaM jalamagnamapi jalaM vihAya vartate, tathA tvamapi virasaM sRSTamapi madviSayaM snehaM chiMddhi, chitvA 'se' iti tataH sarvasnehavarjitaH san samayamapi gautama mA pramAdIH / iha ca zAradapadopAdAnaM zAradajalasyeva snehasyApyatimanoramatvasUcanArthamiti sUtrArthaH // 28 // kiJcamUlam -- ciccA dhaNaM ca bhAriaM pavvaio hi si aNagAriaM / mAvataM puNovi Avie, samayaM goyama mA pamAya // 29 // UTR-2 adhya. 10 // 91 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram / / 92 // vyAkhyA--tyaktvA parihatya dhanaM catuSpadAdi, cazabdo bhinnakramastato bhAryAM ca tyaktvA, pravajitaH pratipanno hi IX| yasmAt 'si tti' sUtratvAdakAra lope asi varttase 'anagAritA' munitvaM, ato mA vAntaM udgIrNaM punarapi bhUyo'pi 'Avie tti' ApibeH / kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH / / 29 / / kathaM vAntApAnaM na syAdityAha-- mUlam-- avaujjhiamittabaMdhavaM, viulaM ceva dhaNohasaMcayaM / mA taM biiaMgavesae, samayaM goyama mA pamAyae // 30 // vyAkhyA--apohya muktvA mitrANi ca bAndhavAzca mitrabAndhavaM, vipulaM vistIrNaM, caH samuccaye, evaH pUrtI, dhanasya kanakAdidravyasya oghaH samUhaH, tasya saJcayaH kozo dhanaughasaJcayastaM,mA tat mitrAdikaM dvitIyaM punaH svIkArArthamiti zeSa: gaveSaya anveSaya / zrAmaNyAzrayaNe hi tattyaktamiti vAntopamaM, bhUyo'pi tadgaveSaNe ca vAntApAnameva syAdityabhiprAyaH, kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 30 // itthaM mamatvocchedArthamuktvA darzanazuddhyarthamAha-- mUlam--nahu jiNe ajja dIsaI, bahumae dIsaI mggdesie| saMpai neAue pahe, samayaM goyama mA pamAyae // 31 // vyAkhyA-nahu naiva 'jino'rhan' adyAsmin kAle dRzyate, yadyapIti gamyaM, tathApi 'bahumaetti' bahumataH panthAH' sa ca dravyato nagarAdimArgo bhAvatastu jJAnAdirUpo muktimArgaH, iha ca bhAvamArga eva gRhyate, tatazca muktimArgo dRzyate / kIdRzaH? ityAha-'maggadesie tti' mAryamANatvAnmArgo mokSastasya 'desie tti' sUtratvAddezakaH-prApako maargdeshkH| ayaM bhAva:- yadyapyadhunAhannAsti paraM tadupadiSTo mArgastu dRzyate / na cedRzo'yamatIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavatItyasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA UTR-2 // 12 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 13 // | na pramAdaM vidhAsyanti, tataH samprati adhunA satyapi mayIti bhaavH| naiyAyike nizcitamuktyAkhyalAbhaprayojane pathi mArge kevalAnutpattisaMzayena samayamapi gautama ! mA pramAdIritthaJca vyAkhyA sUtrasya sUcakatvAditi sUtrArthaH / / 31 // tathA mUlam-avasohiA kaMTagApahaM, uiNNosi pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiA, samayaM goyama mA pamAyae // 32 // vyAkhyA-avazodhya parihatya kaNTagApahaM ti' AkAro'lAkSaNikaH, kaNTakAzca dravyato bubbUlakaNTakAdyAH, bhAvatazcarakAdida| rzanAni, iha ca bhAvakaNTakairevAdhikAraH, tairAkulaH panthA kaNTakapathastaM, tatazca avatIrNo'si anupraviSTo'si panthAnaM samyagdarzanAdikaM bhAvamArga 'mahAlayaM ti' mahAntaM, kazcidavatIrNo'pi mArga na gacchedata Aha-'gacchasi' yAsi mArga, na punaH sthita evAsi, samyagda rzanAderutsarpaNena mArgagamanapravRttatvAdbhavata: / kiM kRtvA ? vizodhya nizcitya mArgameveti prakramaH, tadevaM pravRttaH san samayamapi | gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 32 // uktA mArgapratipattistatprattipattau ca kasyApyanutApo'pi syAditi taM nirAkartumAha mUlam-abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiaa| pacchA pacchANutAvae,samayaM goyama mA pmaaye||33|| vyAkhyA-'abalo' dehasAmarthyahIno yathetyaupamye bhAravAhakaH, 'mA' niSedhe 'magge tti' mArge 'visame tti' viSamaM, avagAhya pravizya, tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyaM, pazcAt tatkAlAnantaraM, pazcAdanutApakaH pazcAttApakaro'bhUditi shessH| ayaM bhAvaH-yathA | kazciduHstho dezAntaraM gato bahubhirupAyaiH svarNAdikamupAyaM svagRhamAgacchannatibhIrutayA vastvantarAntarhitaM svarNAdikaM svazirasyAropya UTR-2 // 13 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 10 yanasUtram // 14 // katiciddinAni samutpATya kvacidupalAdisaDkule pathi aho ahamanena bhAreNAkrAnta iti tamutsRjya gRhamAgato'tyantanirdhanatayAnutapyate, kiM mayA nirbhAgyena tyaktamiti / evaM tvamapi pramAdena tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 33 // athAlpaM tINaM bahu ca taraNIyamityabhiprAyeNotsAhabhaGgo mA bhUdityAha mUlam-tiNNo hu si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAraMgamittae, samayaM goyama mA pamAyae // 34 // vyAkhyA- 'tiNNo hu si tti' tIrNa evAsi, arNavamivArNavaM saMsAra, mahAntaM guruM, kimiti prazne, punariti vAkyopanyAse, | tataH kiM punastiSThasi ? tIramAgataH prAptaH / bhAvato hi arNavo bhavaH karma vA, sa ca dvividho'pi tvayA tIrNaprAya eveti kathaM tIraM | prApto'pi audAsInyaM bhajase ? naivedaM tavocitamiti bhAvaH / kintu abhituratti' Abhimukhyena tvarasva zIghro bhava, pAraM paratIraM, bhAvato muktipadaM 'gamittae tti' gantuM / tatazca samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 34 // na ca mama pAraprAptiyogyatA nAstItyapi dhyeyaM, yataH mUlam-akalevaraseNimUsiA, siddhiM goama loaM gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM goyama mA pamAyae // 35 // vyAkhyA -na vidyate kalevaraM vapuryeSAM te akalevarAH siddhAsteSAM zreNi uttarottarazubhAdhyavasAyarUpAM kSapakazreNiM 'Usiatti' ucchritya uttarottarasaMyamasthAnAvAptyA ucchritAmiva kRtvA he gautama! tvaM 'siddhi' siddhisaMjJaM lokaM 'gacchasi tti' vibhaktivyatyayAdgamiSyasi, kIdRzaM ? siddhilokamityAha- kSemaM paracakrAdibhayahInaM, caH samuccaye, zivamazeSaduritopazAntikalitaM, anuttaraM sarvotkRSTa, tataH samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 35 // atha nigamayannupadezasarvasvamAha UTR-2 // 14 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 10 uttarAdhyayanasUtram // 15 // | mUlam-buddhe parinivvuDe care, gAma gae nagare va saMjae / saMtimaggaM ca vUhae, samayaM goama mA pamAyae // 36 // ___ vyAkhyA-buddho jJAtaheyAdivibhAgaH parinirvRtaH kaSAyAgnizAntyA zItibhUtaH san carerAsevasva saMyamamiti zeSaH, | 'gAma tti' vibhaktilopAt grAme gataH sthito nagare vA upalakSaNatvAdaraNyAdiSu vA sarvatrApi nIrAga iti bhAvaH, saMyataH samyakpApasthAnebhyo nivRtaH 'zAntimArga' muktimArga, cazabdo bhinnakramastato 'bRhayezca' bhavyajanebhya upadezanAdvaddhi nayeH, tata samayamapi gautama mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // itthaM jinoktamAkarNya gautamo yadakArSIttadAha ___ mUlam-buddhassa nisamma bhAsiaM, sukhiamtttthpovsohiaN|| rAgaM dosaM ca chiMdiA, siddhiM gaI gae bhayavaM goyametti bemi // 37 // ___ vyAkhyA-'buddhasya' kevalAlokAlokitalokAlokasvarUpasya zrI vardhamAnasvAmino nizamyAkarNya bhASitaM vacaH, suSTha zobhanena | upamAdarzanAdiprakAreNa kathitaM, ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM, rAgadveSaM ca chitvA siddhiM gatiM gato | bhagavAn gautamaH prathamagaNadhara iti sUtrArthaH // 37 // iti bravImIti prAgvat // 10 // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrI-uttarAdhyayanasUtravRttau dazamAdhyayanaM sampUrNam // 10 // UTR-2 // 95 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ // athaikAdazamadhyayanam // adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 16 // ||arhm // uktaM dazamamadhyayanaM, atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamArabhyate / asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuziSTiruktA, sA ca vivekinaiva samyagavadhAryate, vivekazca bahuzrutapUjAto bhavatItyatra bahuzrutapUjocyate, ityanena sambandhenAyAtasya asyedamAdimaM sUtrammUlam-saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / AyAraM pAukarissAmi, ANupuci suNeha me // 1 // ___ vyAkhyA saMyogAdvipramuktasyAnagArasya bhikSoH, AcAramucitavidhi bahuzrutapUjArUpaM, prAduSkariSyAmi AnupUrvyA krameNa zRNuta me mama vadata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // iha hi bahuzrutapUjA prakrAntA, bahuzrutasvarUpaJcAbahuzrutasvarUpe prarUpite sukhenaiva jJAyata iti tatsvarUpaM tAvadAhamUlam-je Avi hoi nivijje, thaddhe luddhe aNiggahe / abhikkhaNaM ullavaI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA-yaH kazcit, cApizabdau bhinnakramAvagre yokSyete, bhavati nirvidyaH samyakzAstrAvagamavinAkRtaH, api zabdasyaha sambandhAtsavidyo'pi stabdho'haGkArI, lubdho rasAdiSu gRddhaH, na vidyate nigraha indriyamanonirodhAtmako'syetyanigrahaH, | abhIkSNaM, punaH punaH ut prAbalyenAsambaddhabhASitAdirUpeNa lapati vakti ullapati, avinItazca vinayarahitaH, 'abahussuetti' UTR-2 // 16 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 97 // yattadornityAbhisambandhAtso'bahuzruta ucyate iti shessH| iha ca savidyasyApyabahuzrutatvaM bahuzrutatvaphalAbhAvAditi dhyeyaM, etadviparItastu bahuzruta iti sUtrArthaH // 2 // athedRzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaJca kathaM syAdityAha-- mUlam --aha paMcahi ThANehiM, jehiM sikkhA na labbhaI / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNAlassaeNa ya // 3 // vyAkhyA-- athetyupanyAse, paJcabhiH sthAnaiH prakArairvakSyamANaiH zikSA grahaNAsevanAtmikA na labhyate tairIdRzamabahuzrutatvaM | prApyata iti zeSaH / kaiH punaH sA na labhyate? ityAha-stambhAt mAnAt, krodhAt kopAt , pramAdena madyAdinA, rogeNa galatkuSTAdinA, AlasyenAnutsAhAtmanA, zikSA na labhyata iti prakramaH / cazabdaH samastAnAM vyastAnAJcaiSAM hetutvaM dyotayati // 3 // evamabahuzrutatvahetUnuktvA bahuzrutatvahetUnAha-- mUlam-- aha aTTahiM ThANehi, sikkhAsIletti vuccai / ahassire sayA daMte, na ya mammamudAhare // 4 // vyAkhyA--athASTabhiH sthAnaiH zikSAM zIlayatyabhyasyatIti zikSAzIla iti ucyate, jinAdibhiriti zeSaH / tAnyevAha-- 'ahassire tti' ahasanazIlo na sahetukamahetukaM vA hasannevAste, sadA sarvakAlaM dAnta indriyanoindriyadamavAn, na ca marma parApabhrAjanakAri udAharet uccArayet // 4 // mUlam-- nAsIle na visIle a, na siA ailolue / akkohaNe saccarae, sikkhAsIletti vuccai // 5 // vyAkhyA--na naiva azIlaH sarvathAzIlavikala: na vizIlo na virUpazIlo'tIcArakaluSitavrataH, na syAnna bhavedati-- UTR-2 // 97 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 98 // lolupo'tyantaM rasalampaTaH, akrodhanaH kSamAvAn, satyaratastathyavacanAsaktaH, 'sikkhAsIle tti' ityevamanantaroktaguNavAn zikSAzIla ityucyata iti sUtratrayArthaH // 5 // kiJcAbahuzrutatvabahuzrutatvayoravinayavinayAveva mUlahetU tato yaiH sthAnairavinIto yaizca vinItastAni darzayitumAha -- mUlam--aha caudasahi ThANehiM, vaTTamANe u saMjae / aviNIe vuccaI so u, nivvANaM ca na gacchai // 6 // vyAkhyA-- atheti prAgvat, caturdazasu sthAneSu, sUtre saptamyarthe tRtIyA sUtratvAt, vartamAnastiSThan, tuH pUraNe, saMyato muniravinIta ityucyate, 'so utti' sa punaravinIto nirvANaM mokSaM na gacchati // 6 // caturdazasthAnAnyAha- .. mUlam-- abhikkhaNaM kohI havai, pabaMdhaM ca pakuvvaI / mittijjamANo vamai, suaM labhrUNa majjai // 7 // vyAkhyA--abhIkSNaM punaH punaH krodhI bhavati, sahetukamahetukaM vA kupyannevAste 1 / prabandhaM ca kopasyaivAvicchedarUpaM 'pakuvvaitti' prakarSeNa karoti, kupitaH sannanekairapi sAntvanairnopazAmyati 2 / 'mittijjamANotti' mitrIyamANo'pi |X mitraM mamAyamastvitISyamANo'pi apelRptasya darzanAdvamati tyajati, prastAvAnmaitrI, ayaM bhAva:- yadi ko'pi sAdhurdhAmikatayA vakti, yathAhaM tava pAtralepAdi kAryaM kurve iti, tato'sau pratyupakArabhIrutayA prativakti, mamAlamaneneti / yadvA kRtamapi kRtaghnatayA na manyate iti vamatItyucyate 3 / tathA 'suaMti' apergamyatvAt zrutamapyAgamamapi labdhvA mAdyati, darpa yAti / zrutaM hi madApahaM, sa tu tenApi dRpyatIti bhAvaH 4 // 7 // UTR-2 // 98 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 99 // mUlam - avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppar3a / suppi assAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // vyAkhyA -- api sambhAvane, pApaiH kathaJcitsamityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati nindatItyevaMzIlaH pApaparikSepI, AcAryAdInAmiti zeSaH / gurUNAM samityAdau skhalitalakSaNaM pApaM puraskRtya tAnnidatItyarthaH 5 / apibhinnakramastato mitrebhyo'pi suhRdabhyo'pi kupyati krudhyati sUtre saptamI caturthyarthe 6 / tathA supriyasyApyativallabhasyApi mitrasya rahasi ekAnte bhASate pApameva pApakaM, agrataH priyaM vakti pRSThatastu pratisevako'yamityAdikaM taddoSamevAviSkarotIti bhAvaH 7 // 8 // mUlam - paiNNavAI duhile, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aviatte, aviNIetti vuccaI // 9 // vyAkhyA pratijJayA idamitthamevetyekAntavAdarUpayA vadanazIlaH pratijJAvAdI, yadvA prakIrNamasambaddhaM vadatIti prakIrNavAdI 8 / 'duhiletti' drohaNazIlo drogdhA, mitrasyApIti zeSaH 9 / stabdhastapasvyahamityAdyahaGkRtimAn 10 / lubdho bhojyAdiSvabhikAMkSAvAn 11 / anigrahaH prAgvat 12 / asaMvibhAgI AhArAdikaM prApyAtigarddhano nAnyasmai svalpamapi yacchati kintvAtmAnameva poSayati 13 / 'aviattetti' aprItikaro dRzyamAno bhASyamANo vA sarvasyAprItimevotpAdayati 14 / evaMvidhadoSAnvito'vinIta ityucyate itinigamanam // 9 // itthamavinItasthAnAnyuktvA vinItasthAnAnyAhamUlam -- aha paNNarasahiM ThANehiM, suviNIetti vuccaI / nIAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // UTR-2 adhya. 11 // 99 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 100 // vyAkhyA -atha paMcadazabhiH sthAnaiH suSThu zobhano vinIto vinayAnvitaH suvinIta ityucyate, tAnyevAha- 'nIAvittItti' nIcamanuddhataM yathA syAdevaM vartata ityevaMzIlo nIcavartI, guruSu nyagvRttimAn / yaduktaM-- "nIaM sijjaM gaI ThANaM, nIyaM ca AsaNANi a // nIaM ca pAe vaMdijjA, nIaM kujjA ya aMjaliM // 1 // " tathA na capalo'capalastatra capalo gatisthAnabhASAbhAvabhedAccaturdhA / tatra gaticapalo drutadrutacArI, sthAnacapalo yastiSThannapi hastAdibhizcalanevAste, bhASAcapalo'sadasabhyAsamIkSyAdezakAlapralApibhedAccaturdhA / tatrAsadavidyamAnamasti khapuSpamityAdi, asabhyaM kharaparuSAdi, asamIkSyAnAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyAsamIkSyapralApinastrayaH, adezakAlapralApI tu caturtho yo'tIte kArye vakti, yadIdaM tatra deze kAle vA'kariSyattadA sundaramabhaviSyaditi / bhAvacapalastu saH yaH prastute sUtre'rthe vA'samApta evAnyad gRhNAti 2 / amAyI, na manojJamAhArAdikamavApya gurvAdivaJcakaH 3 / akutUhalo nendrajAlAdikautukavilokanatatparaH 4 // 10 // mUlam - appaM cAhikkhivai, pabaMdhaM ca na kuvvaI / mittijjamANo bhayar3a, suaM laddhuM na majjai // 11 // vyAkhyA atrAlpazabdo'bhAvavAcI, tatazcAlpamiti naiva kaJcanAdhikSipati tiraskaroti 5 / prabandhaJca kopAvicchedarUpaM na karoti 6 / mitrIyamANaH pUrvoktanyAyena bhajate, mitrIyitAramupakurute, pratyupakArampratyazakto vA kRtaghna na syAt 9 / zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu madadoSaparijJAnAtsutarAmeva namati 8 // 11 // mUlam - na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppaI / apiassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsaI // 12 // UTR-2 adhya. 11 // 100 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 101 // vyAkhyA-na ca pApaparikSepI, pUrvoktarUpa: 9 / na ca kathaJcitsAparAdhebhyo'pi mitrebhyaH kupyati 10 / apriyasyApi mitrasya rahasi kalyANaM bhASate, ayaM bhAvaH mitramiti ya pratipannaH sa yadyapyapakRtizatAni kurute tathApyekamapi | tatkRtamupakAramanusmaran na rahasyapi taddoSaM vakti / Aha ca-"ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhanyAH, na tvekadoSajanito, yeSAM roSaH zatakRtaghnaH // 1 // iti // 11 // 12 // mUlam--kalahaDamaravajjae, buddhe abhijAige / hirimaM paDisaMlINe, suviNIetti vuccaI // 13 // vyAkhyA--kalahazca vAciko vigrahaH, DamaraJca pANighAtAdijaM tadvarjakaH kalahaDamaravarjakaH12 / buddho buddhimAnetacca sarvatrAnugamyata eveti na prakRtasaMkhyAvirodhaH / abhijAtiM kulInatAM gacchati jAtyavRSabha ivotkSiptabhAranivahaNAdityabhijAtiga: 13 / hImAn lajjAvAn, sa hi kaluSAzayatve'pyakAryamAcaran lajjate 14 / pratisaMlIno guru pArzvenyatra vA sthito na hi kArya vinA yatastatazceSTate 15 / prastutamupasaMharati, 'suviNIetti' sa evaMvidhaguNA- nvitaH suvinIta ityucyate iti sUtrASTakArthaH // 13 // yazcaivaM vinItaH sa kIdRk syAdityAha-- | mUlam--vase gurukule NiccaM, jogavaM uvahANavaM / piaMkare piaMvAI, se sikkhaM ladbhumarihaI // 14 // vyAkhyA - vasettiSThedgurukule gacche nityaM sadA gurvAjJopalakSaNaJcaitattato yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThedityarthaH / yogo vyApAro dharmasya tadvAn, upadhAnamaGgopAGgAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAdistapovizeSastadvAn, priyaGkaraH kathaJcitkenacidapakRto'pi | na tatpratikUlaM karoti, kintu mamaiva karmaNo'sau doSa iti dhyAyan apriyakAriNyapi priyameva ceSTata ityarthaH / UTR-2 // 101 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 102 / / ata eva 'piaMvAitti' kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyaMvAdI / Aha ca - " karayalamaliassavi damaNayassa mahamahai pesalo gaMdho / taviassavi sajjaNamANusassa mahurA samullAvA // 1 // tathA cAsya ko guNaH ? ityAhasa evaMvidhaguNavAn zikSAM zAstrArthagrahaNatadAsevanAdirUpAM labdhumavAptumarhati yogyo bhavati na tu tadviparIto'vinItaH / yazca zikSAM labhate sa bahuzruto'parastvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // 14 // evaM savipakSaM bahuzrutaM saprapaJcamabhidhAya tasyaiva stutidvAreNa pUrvapratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAramAha mUlam-jahA saMkhaMmi payaM nihittaM, duhaovi virAya / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM // 15 // vyAkhyA- yatheti dRSTAnte, zaMkhe payo dugdhaM nihitaM nyastaM 'duhaovitti' svasambandhyAzrayasambandhiguNadvayalakSaNena prakAradvayenApItyapizabdArtha:, 'virAjate' zobhate, tatra hi tanna kaluSIbhavati, na cAmlatAM bhajate, nApi ca parizravati, evamanena prakAreNa bahuzrute 'bhikkhU tti' bhikSau munau dharmo munidharmaH kIrttiH zlAghA, tathA zrutamAgamo virAjate iti sambandhaH / ayaM bhAvaH yadyapi dharmakIrttizrutAni nirupalepatAdiguNena svayaM zobhAvanti tathApi mithyAtvAdikAluSyApagamAnnairmalyAdiguNaiH zaMkhasadRze bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSAt zobhante, na ca tatra tAni mAlinyamanyathAbhAvaM hAniJca kadAcit prayAntIti sUtrArthaH // 15 // punarbahuzrutastavamevAha mUlam - jahA se kaMboANaM, AiNNe kaMthae siA / Ase javeNa pavare, evaM bhavai bahussue // 16 // vyAkhyA- yathA sa iti prasiddhaH, kAmbojAnAM kAmbojadezodbhavAnAM azvAnAM madhye AkIrNo guNairiti zeSaH, kanthakaH pradhAno'zvo yaH kila dRSacchakalabhRtakutapanipAtadhvanerna santrasyati, syAt bhavedazvo javena vegena pravaraH pradhAnaH, evamityu UTR-2 adhya. 11 // 102 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 103 // panaye, tata IdRzo bhavati bahuzrutaH, jainA hi munayaH paratIrthikebhyaH sakalaguNaiH kAmbojA ivAnyAzvebhyo viziSyante, ayaM tvAkIrNakanthakAzvavattebhyo'pyadhikaH zIlAdiguNaiH pravara iti sUtrArthaH // 16 // mUlam-- jahAiNNasamArUDhe, sUre daDhaparakkame / ubhao naMdighoseNaM, evaM bhavati bahussue // 17 // vyAkhyA--yathA AkIrNaM jAtyAdiguNopetamazvaM samArUDho'dhyAsitaH AkIrNasamArUDhaH zUracArabhaTo dRDhaparAkramo gADhabala: 'ubhao tti' ubhayato vAmato dakSiNatazca nAndIghoSeNa dvAdazatUryaninAdena upalakSito bhAti, evaM bhavati bahuzrutaH / ayaM bhAvaHyathaivaMvidhaH zUro na kenApyabhibhUyate, na cAnyastadAzritastathAyamapi jinAgamAzvamAzrito dRptaparavAdidarzane'pi cAtrastastajjayamprati samartha ubhayatazca dinarAtryoH svAdhyAyaghoSAtmakena nAndIghoSeNopalakSito dRptairapi parairna parAbhUyate, na ca tadAzrito'nyo'piti suutraarthH||17|| mUlam--jahA kareNuparikiNNe, kuMjare saTThihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM bhavati bahussue // 18 // vyAkhyA--yathA kareNuparikIrNo hastinIbhiH parivRttaH kuJjaro hastI SaSTihAyanaH SaSTivarSapramANa: tasya hyetAvatkAlaM yAvatprativarSa balopacayastatastadapacaya ityevamuktaM, ata eva ca 'balavaMte ti' balaM vapuHsAmarthyamasyAstIti balavAn, apratihato na madotkaTairapi paragajaiH parAGmukhIkriyate, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi kareNubhiriva autpattikyAdibuddhibhirvividhavidyAbhizca vRtaH SaSTihAyanatayA sthiramatirata eva ca balavattayA apratihato bhavati, na hi darzanopahantRbhiH pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // 18 // mUlam--jahA se tikkhasiMge, jAyakhaMdhe virAyaI / vasahe jUhAhivaI, evaM bhavai bahussue // 19 // UTR-2 // 103 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 11 yanasUtram // 104 // vyAkhyA-- yathA sa tIkSNazRGgo nizitaviSANa: jAto'tyantamupacitaH skandho'syeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacayopalakSaNaJcaitat, virAjate vRSabho yUthAdhipatirgosamUhasvAmI san, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi parapakSakSodakatayA tIkSNAbhyAM svazAstraparazAstrarUpAbhyAM zRGgAbhyAM zobhito gacchAdigurukAryadhurAdharaNadhurINatayA ca jAtaskandha iva jAtaskandhaH / ata eva yUthasya sAdhvAdisamUhasyAdhipatirAcAryatvaM gataH san virAjate iti sUtrArthaH // 19 // mUlam--jahA se tikkhadADhe, udagge duppahaMsae / sIhe miANa pavare, evaM bhavai bahussue // 20 // vyAkhyA--yathA sa tIkSNadaMSTra udagra utkaTa ata eva 'duppahaMsae tti' duSpradharSako'nyaiH parAbhavitumazakyaH siMha: kesarI mRgANAmAraNyajantUnAM pravaro bhavati, evaM bhavati bahuzrutaH / ayamapi hi parapakSabhedakatvAttIkSNadaMSTrAdezyairnaMgamAdinayaiH pratibhAdiguNodagratayA ca durabhibhava ityanyatIrthyAnAM mRgatulyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // 20 // mUlam-- jahA se vAsudeve saMkhacakkagadAdhare / appaDihayabale johe, evaM bhavai bahussue // 21 // vyAkhyA-yathA sa vAsudevaH, zaMkhaM pAJcajanyaM, cakraM sudarzanaM, gadAM ca kaumodakI, dharatIti zaGkhacakragadAdharaH / apratihatabala: askhalitasAmarthyaH, ayaM bhAva:-ekaM sahajasAmarthyavAnanyacca tathAvidhAyudhAnvita iti yodhaH subhaTaH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hyekaM sahajapratibhAprAgalbhyavAnaparaJca zaMkhacakragadAtulyaiH samyagjJAnadarzanacAritrairupeta iti yodhaH karmavairI parAbhavaM pratIti sUtrArthaH // 21 // mUlam-- jahA se cAurate, cakkavaTTI mahiDDhie / caudasarayaNAhivaI, evaM bhavai bahussue // 22 // UTR-2 // 104 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 105 // vyAkhyA--yathA sa caturbhikSyagajarathanarAtmakaiH sainyairantaH zatruvinAzarUpo yasya sa tathA, cakravartI SaTkhaNDabharatAdhipo maharddhiko divyalakSmIvAn, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni cAmUni' seNAvaI gahAvaI, purohiya gaya turaya vaDDaI itthI / cakkaM chattaM camma, maNi kAgiNi khagga daMDo a // 1 // tti" teSAmadhipatiH- svAmI caturdazaratnAdhipatiH / evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi dAnAdibhizcaturbhirdhamairantaH karmavairiNAmasyeti caturantaH, RddhayazcAmarSoMSadhyAdyA mahatya 3 evAsya bhavanti, sambhavanti ca caturdazaratnopamAni pUrvANi tasyeti sUtrArthaH // 22 // mUlam-jahA se sahassakkhe, vajjapANI puraMdare / sakke devAhivai, evaM bhavai bahussue // 23 // vyAkhyA yathA sahasrAkSaH sahasralocanaH, kathamiti ceducyate, indrasya hi paMca mantrizatAni tannetrANAM ca sahasraM indrakArya eva vyApriyate iti, yadvA yadanye netrANAM sahasreNa pazyanti tadasau dvAbhyAM netrAbhyAM sAdhikaM pazyatIti sahasrAkSa ityucyate, iti sampradAyaH / tathA vajra-praharaNavizeSaH pANAvasyeti vajrapANiH, lokoktyA ca asurANAM pUrdAraNAt purandaraH, zakro devAdhipatirevaM bhavati bahuzrutaH / so'pi zrutajJAnena sakalAtizayanidhAnena locanasahasreNeva jAnIte, idRzasya ca prazasyalakSaNatayA vajalakSaNamapi pANau sambhavatIti vajrapANiH, pUH zarIramapyucyate tacca dustapataponuSThAnena dArayati kRzIkarotIti purandaraH, dRDhadharmatayA cAyaM surairapi pUjyata iti tatpatirapyucyata iti suutraarthH|| 23 // UTR-2 // 105 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 106 / / mUlam -- jahA se timiraviddhaMse, uttiTTaMte divAyare / jalaMte iva teeNaM, evaM bhavai bahussu // 24 // vyAkhyA-- yathA sa timiravidhvaMsastamaH stomavinAzakaH uttiSThannudgacchan divAkaraH sUryaH, sa hi UrdhvaM nabhobhAgamAkrAman bhRzaM tejasvitAM bhajate na tvavatarannityevaM viziSyate, jvalanniva jvAlAM muJcanniva tejasA mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi ajJAnadhvAntavidhvaMsI saMyamasthAneSu zuddhazuddhatamAdyadhyavasAyata utsarpastapastejasA jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // 24 // mUlam -- jahA se uDuvai caMde, nakkhattaparivArie / paDipuNNe puNNamAsIe, evaM bhavai bahussue // 25 // vyAkhyA-- yathA sa paurNamAsyAH pUrNimAyAH uDupatirnakSatrAdhipazcandro nakSatrairazvinyAdibhirupalakSaNatvAdgrahatArakAbhizca parivAritaH, patirapi kazcidekAkyeva syAnmRgapativaditi uDupatirityukte'pi nakSatraparivArita ityuktaM, pratipUrNaH sakalakalAkalitaH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi nakSatrakalpAnAM sAdhunAM patistatparivAritaH sakalakalAkalitatvena pratipUrNazca syAditi sUtrArthaH // 25 // mUlam -- jahA se sAmAiANaM, koTThAgAre surakkhie / nANAdhannapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 26 // vyAkhyA -- yathA sa 'sAmAiANaM ti' samAjaM samUhaM samavayantIti sAmAjikAH samUhavRttayo lokAsteSAM koSThAgAro dhAnyAzrayaH suSThuprAharikapuruSAdivyApAraNadvAreNa rakSitazcauramUSakAdibhya iti surakSitaH, nAnA anekaprakArANi dhAnyAni zAlyAdIni tai: pratipUrNo bhRto nAnAdhAnyapratipUrNa, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi sAmAjikAnAmiva gacchvAsinAmupayogibhirnAnAdhAnyopamairaGgopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNaH pravacanAdhAratayA surakSitazca paravAdirogAdibhyo bhavati / uktaM hi -- "jeNa kulaM UTR-2 adhya. 11 // 106 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 107 // AyattaM, taM purisaM AyareNa rakkheha / na hu tuMbaMmi viNaTe, arayA sAhArayA hu~ti ||1||"tti sUtrArthaH // 26 // INI mUlam-- jahA sA dumANa pavarA, jaMbU nAma sudaMsaNA / aNADhiassa devassa, evaM bhavai bahussue // 27 // vyAkhyA-- yathA sA dramANAM pravarA jambUrnAmnAbhidhAnena sudarzanA, na hi yatheyamamRtaphalA devAdyAzrayazca tathAnyaH ko'pi drumo'sti, drumatvaM phalavyavahArazcAsyAstatpratirUpatayaiva, vastutastu pArthivatayoktatvAt, sA ca kasyetyAha-anAdRtasya anAdRtanAmno devasya jambUdvIpAdhipatervyantarasurasya AzrayatayA sambandhinI, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi amRtaphalopamazrutAnvito devAnAmapi pUjyatayAbhigamyaH zeSagumopamasarvasAdhuSu ca pravara iti sUtrArthaH / / 27 // mUlam--jahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIA nIlavaMtappavahA, evaM bhavai bahussue // 28 // vyAkhyA-- yathA sA nadInAM pravarA salilA nadI sAgaraM samudraM gacchatIti sAgaragamA samudrapAtinI na tu kSudranadIvadantarA vizIryate ityrthH| zItA nAmnI nIlavAnmeroruttaradizi varSadharastataH pravahatIti nIlavatpravahA, evaM bhavati bhushrutH| so'pi hi saritsamAnAmanyamunInAM vareNyo nirmalajalakalpazrutajJAnAnvitaH sAgaradezyAM muktimeva gacchati, tadarhAnuSThAna eva tasya prvRteH| na hi tasya vivekino devatvAdivAJchA, tathA kathamasyAntarAvasthAnaM syAt ? tasya ca mahAbhAgasya nIlavatkalpAducchritocchritakulA| deva prasUtiriti sUtrArthaH // 28 // mUlam-- jahA se nagANa pavare, sumahaM maMdare girI / nANosahipajjalie, evaM bhavai bahussue // 29 // UTR-2 // 107 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 108 // vyAkhyA--yathA sa nagAnAM pravaraH sumahAnatyantaM gururmandaro girimeruparvataH nAnauSadhibhiranekasamahimavanaspatibhiH prakarSaNa jvalitodIpto nAnauSadhiprajvalitaH, auSadhayo etizAyinyo dIpikA iva prajvalantya eva syustato girirapi prajvalanniva syAt, * evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi zrutamahimnAtyantaM sthiro'parazailakalpAnyasAdhvapekSayA pravaro'ndhakAre'pi prakAzanidAnAmarSoSadhyAdilabdhisahitazca syAditi sUtrArthaH // 29 // kiMbahunA ? mUlam-- jahA se sayaMbhuramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 30 // vyAkhyA-- yathA sa svayambhUramaNa udadhiH samudraH, akSayamavinAzI udakaM jalaM yatra sa, tathA nAnAratnairmarakatAdibhiH pratipUrNo nAnAratnapratipUrNaH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hyakSayasamyagjJAnodako nAnAtizayaratnADhyazca bhavatIti sUtrArthaH // 30 // athoktaguNAnuvAdena phalopadarzanena ca tasyaiva mAhAtmyamAha-- mUlam-- samuddagaMbhIrasamA durAsayA, acakkiA keNaI duppadhaMsayA / suassa puNNA viulassa tAiNo, khavittu kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // vyAkhyA--'samuddagaMbhIrasama tti' ArSatvAdgAmbhIryeNAlabdhamadhyAtmakena guNena samA gAmbhIryasamAH, samudrasya gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, samudravadgambhIrA ityarthaH / 'durAsaya tti' duHkhenAzrIyante parAbhavabuddhyA kenApIti durAzrayAH, ata evAcakitAH atrastA: kenacit parISahaparavAdyAdinA, tathA duHkhena pradharghyante kenApIti duSpradharSakAH, 'suassa puNNA viulassa tti' supvyatyayAt UTR-2 // 108 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 11 uttarAdhyayanasUtram // 109 // | zrutenAgamena pUrNA bhRtA vipulena aGgAnaGgapraviSTAdibhedaivistIrNena bahuzrutA ityrthH| trAyiNaH trAtAraH, svasya parasya durgatipAtAdyapAyebhyaH / kSapayitvA vinAzya karma jJAnAvaraNAdi gatimuttamAM muktirUpAM gatAH prAptA upalakSaNatvAdgacchanti gamiSyanti ca / ihaikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vyAptipradarzanAyeti sUtrArthaH // 31 // itthaM bahuzrutaguNavarNanarUpAM pUjAmuktvA ziSyopadezamAha-- mUlam--tamhA suamahiTThijjA, uttimaTThagavesae / jeNappANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNijjAsi tti bemi // 32 // vyAkhyA--'tamhatti' yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutasya guNAstasmAt zrutamAgamamadhitiSThet, adhyayanazravaNa - cintanAdinA zrayeta, uttamaH pradhAno'rtho mokSa eva taM gaveSayatyanveSayatItyuttamArthagaveSakaH, yena zrutAzrayaNenAtmAnaM paraJcaiva siddhi mukti samprApayediti sUtrArthaH // 32 // iti bravImIti prAgvat / / iti zrItapAgacchIyopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyAzravopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau ekAdazamadhyayanaM sampUrNam // 11 // UTR-2 // 109 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvAdazamadhyayanam // adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 110 // ||arhm // uktamekAdazamadhyayanamadhunA harikezabalamunivaktavyatAnibaddhaM harikezIyAkhyaM dvAdazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA, iha tu bahuzrutenApi tapasi yatanIyamiti khyApanArthaM tapaHsamRddhirvarNyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArthaM harikezabalacaritaM tAvaducyate / tathAhi-- mathurAyAM mahApuryA, zaMkhanAmA mahIdhavaH // bhuktvA rAjyaM viraktAtmA, parivrajyAmupAdade // 1 // kramAdgItArthatAM prApto, viharan vasudhAtale // so'gAvrajapuraM bhikSA-nimittaM tatra cAvizat // 2 // ekA rathyA hutavaha-rathAhvA tatra cAbhavat / sA hi grISmArkasantaptA, taptAyaspAtratAM dadhau // 3 // tAJcAtigantuM pAdAbhyAM, murmuropamavAlukAm // nAbhUtko'pi prabhurvajra-vAlukAmiva nimnagAm // 4 // yazcAjJAnAjjanastasyAM, rathyAyAM pravizettadA // sa drAk mriyeta canako, bhRjjyamAna ivocchalan / / 5 / / tAJca prApto bhraman sAdhu-rasaJcArAM samIkSya saH // papracchAsannasaudhasthaM, somadevapurodhasam // 6 // mArgeNAnena gacchAmi, na veti vada sanmate ! // na hyajJAtasvarUpeNA-dhvanA gacchanti dhIdhanAH // 7 // dandahyamAnaM mArge'smin , viluThantamitastataH / / pazyAmyenamiti dviSTaH, so'pyUce gamyatAmiti // 8 // tatastenaiva mArgeNa, gantuM pravavRte vratI // tanmahimnA sa mArgo'bhU-tsalilAdapi zItalaH // 9 // purohito'pi taM draSTa-mArohadgehakuTTimam // taJcopayuktaM tatrApi, yAntamadtamaikSata // 10 // tataH sa vismito vipra-stasminmArge UTR-2 // 110 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 111 // yayau svayam // tuSArazItalasparzaM taJca vIkSyetyacintayat // 11 // pApena pApakarmedaM, kimaho vihitaM mayA ! // kariSAgnisamasparze mArge'sau yatpravezitaH // 12 // aho ! asya tapaH zakti -ryadadhvA tAdRzo'pyasau / sudhArasaiH sikta iva, prApa zaityaM vacotigam! // 13 // tasmAnmahAprabhAvo'yaM, mahAtmA zramaNAgraNIH // vandanIyo jagadvandyaH, zamAmRtamahodadhiH // 14 // iti dhyAtvA navAmbhodasiktastApamivAcalaH // udgiran svamanAcAramanamattaM muniM dvijaH // 15 // tatastasmai zaMkhasAdhuH, sAdhudharmamupAdizat // tadAkarNyoruvairAgyaH, paryavrAjItpurohitaH / / 16 / / jAtirUpamadau cakre, sa vrataM pAlayannapi // mado hi prANinAM matta - gajendra iva durjayaH // 17 // tau ca prAnte'pyanAlocya, madau mRtvA divaGgataH // samaM surIbhirbubhuje, bhogAn puNyadrupallavAn // 18 // ( itazca ) mRtagaGgAtIravAsI, zvapacAnAmadhIzvaraH / balakoTTAkhyajAtInAM balakoTTAbhidho'bhavat // 19 // tasyAbhUtAmubhe gaurI-gAndhArIsaMjJake priye // so'tha devazcyutaH svargA--dgauryAH kukSAvavAtarat // 20 // vasantasaGgasambhUta - prabhUtanavapallavam // svapne garI tadA'pazya-tsahakAramahIruham // 21 // tathA pRSTaH svapnaphala- mityUce svapnapAThakaH // svapnenAnena bhadre ! tvaM, sutaM zreSThamavApsyasi // 22 // sAtha tuSTA dadhau garbha- marbhaJca suSuve kramAt // balakoTTastatastasya bala ityabhidhAM vyadhAt // 23 // sa hi jAtimadAprAcyA-llebhe janmAdhame kule // rUpadarpAcca vairUpyaM, sveSAmapi viSAdakRt ! // 24 // sa ca bhaNDanazIlo'nyA- sahanaH kaTuvAkpaTuH // udvejako'bhUtsarveSAM vardhamAno viSadruvat // 25 // svajaneSvanyadA''pAna-goSThIstheSu madhUtsave // DimbharUpaiH samaM bhaNDa- ceSTAM cakre muhurbalaH // 26 // tataH sa sarvairApAnA - bhojanAdiva kuntalaH // bahiSkRto balo bAlo, bADhaM duramanAyata // 27 // tadA ca nirga UTR-2 adhya. 12 // 111 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 112 // tastatrA-JjanapuJjadyutiH phaNI / / jaje drAk zvapacairduSTa viSo'yamiti bhASibhiH // 28 // kSaNAntare ca tatrAgA-nAgo dIpakajAtijaH // mumuce sa tu cANDAlai-nirviSo'yamiti svayam // 29 // tannirIkSya balo dadhyau, svadoSaireva jantavaH // labhante vipadaM svIyaguNaireva ca sampadam // 30 // sadoSatvAdeva sarve, bAdhante bandhavo'pi mAm / / tyajyate malavatprAjJai-rdoSavAnaGgajo'pi hi // 31 // mAritaH saviSaH sarpo, nirviSastu na mAritaH // taddoSaviSamutsRjya, nirviSatvaM zrayAmyaham // 32 // dhyAyannityAdi tatkAlaM, prApto jAtismRtiM balaH // naradevabhavau prAcyau, smRtvA saMvegamAsadat // 33 // aho ! madasya duSTatvamiti cAntarvibhAvayan // munInAmantike dharma, zrutvA vratamupAdade // 34 // tapyamAnastapastIvra, viharan so'nyadA yayau // vArANasI purI dharmavihaGgamamahAdrumaH // 35 // tatrAbhUttindukodyAne, gaNDItindukayakSarAT // tamanujJApya taccaitye, tasthau svasthamanA muniH // 36 // taJca prekSya guNAmbhodhiM, yakSastatrAnvarajyata // paro'pi dhriyate hAra, iva cAruguNo hadi // 37 // sevamAno muniM taJcA-nizaM haMsa ivAmbujam / / kadAcidapi nAnyatra, yakSarAjo jagAma saH // 38 // tatrAyAto'nyadA yakSaH, kazcidanyavanasthitaH // nAdhunA dRzyase kiM tvamiti papraccha tindukam // 39 // mahAtmAnamamuM sAdhu, seve mitrAhamanvaham // iti samprati te'bhyarNaM, nAgacchAmIti so'pyavak // 40 // so'tha taccaritaM vIkSya, sambuddhastindukaM jagau // kRtArthastvaM yadudyAne, vasatyeSa mahAmuniH // 41 // mamodyAne'pi yatayaH, santi bhUyAMsa IdRzAH // tadehi tatra gacchAvo bhajAvastAnapi kSaNam // 42 // tinduko'tha yayau tena, yakSeNa saha tadvanam // vikathAnistAMstAMzca, nirIkSyaivamabhASata / / 43 // strIbhaktarAjadezAnAM, jAyanta iha saGkathAH / / ramyaM maharSiNA tena, yAmastindukameva tat // 44 // sukara UTR-2 // 112 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 113 // muNDamaulitvaM, sukaraM veSadhAraNam // bAhyA kriyApi sukarA, samAdhAnaM tu duSkaram ! // 45 // ityuktvA sa pratigatastatraivArajyatAdhikam // AmramiSTataraM nimbe, hyanubhUte bhavebhRzam // 46 // aho ! dharmasya mAhAtmyaM, yadArAdhyo'pi bhUspRzAm // yakSaH siSeve taM sAdhumapi zvapacavaMzajam ! // 47 // rAjJaH kauzalikAkhyasya, sutA bhadrAbhidhA'nyadA // yayau pUjayituM yakSaM, taccaitye saparicchadA // 48 // sA pradakSiNayantI ca, yakSaM taM munimaikSata / malAplutavapurvastraM, kurUpaM zuSkabhUdhanam // 49 // aho! nindyasvarUpo'sau, sarvathApIti sA tataH // thUccakAra vimUDhA hi, tattvaM pazyanti nAntaram // 50 // tato ruSTena yakSeNa, sA kanI vivazIkRtA // asamaJjasamAkhyAtumArebhe duSTaceSTitA // 51 // sA viSaNNena tantreNa, ninye nRpaniketanam // nRpo'pi tAM tathA vIkSya, viSAdAdvaitamAsadat // 52 // rAjJAtha kAritA vaidya-mAntrikAdipratikriyAH // moghAstatrAbhavan sarvAH, satkriyA iva durjane // 53 // kiGkartavyavimUDhe'tha, jAte rAjJi sadhIsakhe // pAtramekamadhiSThAya, yakSo'dhyakSamado'vadat / / 54 // nindA nidAnaM duHkhAnAM, yanmunenirmitAnayA // tadyadIyaM dIyate'smai, tadA muJcAmi nAnyathA // 55 // jIvatvasAviti kSamApaH, pratyapadyata tadvacaH // tataH sA susthatAM prApa, tamomukteva candrikA // 56 // sAtha rAjJAbhyanujJAtA, satantrAgAtsurAlayam // mahattarIbhizcAdiSTA, nizyagAnmunisannidhau // 57 // taJca sAdhuM praNamyoce, svAmin ! pANiM gRhANa me // smAha vratI kRtaM bhadre! vArttayApyanayA mayA! // 58 // na ye strIbhiH sahecchanti, vAsamapyekasadmani // kurvanti pANigrahaNaM, tAsAM te zramaNA: katham ? // 59 // nArISvazucipUrNAsu, muktistrIsaGgamotsukAH // graiveyakAdisurava-drajyante no maharSayaH! // 60 // zrutveti valamAnA sA, vyUDhA yakSeNa sakrudhA // AcchAdya zamino rUpaM, rUpA UTR-2 // 113 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 12 yanasUtram // 114 // ntaravidhAyinA // 61 // muhurmuhurmune rUpaM, divyaM rUpaJca darzayan / / yakSo viDambayAmAsa, tAM kanImakhilAM nizAm // 62 // prabhAte ca munina tvAmicchatItyAmaraM vcH| zrutvA sA vimanAstAta-gehe'gAtsaparicchadA // 63 // tAJcAyAntIM vIkSya rakto, rudradevapurohitaH // jJAtatatpUrvavRttAntaH, pRthvIkAntamado'vadat / / 64 / / svAminnasau munivadhU-styaktA teneti sAmpratam // dvijAnAM kalpate devArcakAnAmiva tadvaliH // 65 // yujyate'thaivameveti, dhyAtvA bhUpo'pi tAM kanIm // tasmAyeva dadau gaurI- mivezAya himAcalaH // 66 // munivAntAmapi prApya, tAM jaharSa purohitaH // kSudro hyasAramapyApya, vastu zvevAsthi modate // 67 // atha bhogasukhaM tayA samaM, bubhuje bhUri mudA purohitaH / sa ca yajJavadhUM vidhAya tAM, nRpaputrI makhamanyadA vyadhAt // 68 // ityuktaH sampradAyaH / sampradAyazeSaM tu sUtrasiddhamiti samprati sUtramevAnustriyate / taccedammUlam--sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo munnii| hariesabalo nAmaM, Asi bhikkha jiiMdio // 1 // vyAkhyA-zvapAkakulaM-cANDAlavaMzastatra sambhUtaH-utpannaH zvapAkakulasambhUtaH, uttarAn-prakRSTAn guNAn-jJAnAdIn dharatIti uttaraguNadharaH, sUtre tu pUrvAparanipAtaH prAkRtatvAt, muniH sAdhuH, zvapAkakulotpanno'pi kazcitsavAsAdinA pUrva metArya ivAnyathApi pratItaH syAdata Aha-harikezo harikeza iti cANDAla iti sarvatra pratIto balo nAma balAbhidhaH, AsIbhikSurjitendriya iti sUtrArthaH ||1||s kIdRzaH kiJca cakAretyAhamUlam-iriesaNabhAsAe uccAresamiIsu a / jao AyANanikkheve, saMjao susamAhio // 2 // UTR-2 // 114 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 115 // vyAkhyA-IryA ca eSaNA ca bhASA ca uccArazca IyaiSaNAbhASoccArAH, ekArastUbhayatrApi suutre'laakssnnikH| tatroccAra:-purISaM, tat pariSThApanamapIhoccAra uktaH, upalakSaNaJcaitat prazravaNAdipariSThApanasya, tadviSayAH samitayaH, samyakpravartanarUpA IrtheSaNAbhASoccArasamitayastAsu yato yatravAn / prAcyacazabdasya bhinnakramatvAdAdAnanikSepe ca pIThaphalakAdigrahaNasthApane ca ytH| kimbhUtaH sannityAha-saMyataH saMyamayuktaH, susamAhitaH suSTha samAdhimAniti sUtrArthaH // 2 // mUlam-maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiMdio / bhikkhaTThA baMbhaijjaMmi, jaNavADamuvaTTio // 3 // vyAkhyA-mano guptamazubhAdhyavasAyebhyo nivRttamasyeti manoguptaH, evaM vAgguptaH, kAyaguptazca, jitendriyaH punarasyopAdAnamatizayakhyApakaM, 'bhikkhaTTha tti' bhikSArtha, 'baMbhaijjaMmitti' brahmaNAM-brAhmaNAnAM ijyA-yajanaM yasmin sa brahmajyastasmin 'jaNNavADaMti' yajJapATe upasthitaH prApta iti sUtrArthaH // 3 // tadA ca - mUlam-taM pAsiUNamejjaMtaM, taveNa parisosiaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriA // 4 // vyAkhyA-taM balamuni 'pAsiUNaMti' dRSTvA 'ejjaMtaMti' AyAntaM, tapasA SaSThaSTamAdinA parizoSitaM kRzIkRtaM, tathA prAnto jIrNatvamAlinyAdinA asAra upadhirva kalpAdiraudhikaH, upakaraNaJca-daNDakAdi aupagrahikaM yasya sa prAntopadhyupakaraNastaM, upahasantyanAryA aziSTA iti sUtrArthaH // 4 // kathaM punaranAryAH kathaJcopAhasannityAhamalama-jAImayapaDitthaddhA, hiMsagA ajiiMdiA / abaMbhacAriNo bAlA, imaM vayaNamabbavI // 5 // UTR-2 // 115 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 116 // vyAkhyA-jAtimadena brAhmaNA vayamityAdirUpeNa pratistabdhAH jAtimadapratistabdhAH hiMsakAH prANiprANApahAriNaH, ajitendriyAH, ata eva abrahmacAriNo maithunsevinH| vaya'te hi tanmate maithunamapi dharmAya-"dharmArthaM putrakAmasya, svdaaressvdhikaarinnH|| RtukAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // " tathA "aputrasya gati sti, svargo naiva ca naiva ca // tasmAtputramukhaM dRSTvA, pazcAtsvargaM gamiSyati // 2 // " ityAdikathanAdata eva bAlA bAlakrIDAkalpeSvagnihotrAdiSu pravRttatvAt , idaM vakSyamANaM vacanaM 'abbavi tti' abruvanniti sUtrArthaH // 5 // kiM tadityAha - mUlam-kayare Agacchai dittarUve, kAle vikarAle phokknaase| omacelae paMsupisAyabhUe, saMkaradasaM pariharia kaMThe // 6 // vyAkhyA- kayare tti' kataraH, ekAra: prAkRtatvAt, Agacchati, dIptarUpo bIbhatsAkAraH, kAlo varNataH, vikarAlo danturatvAdinA bhISaNaH, 'phokka tti' dezIpadaM, tatazca phokkA agre sthUlA unnatA ca nAsA'syeti phokknaasH| avamacelo nikRSTacIvaraH, pAMzunA reNunA pizAca iva bhUto jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, pizAco hi loke dIrghazmazrunakharomA, pAMzuguNDitazca rUDhastataH so'pi niSpratikarmatayA rajodigdhatayA caivamucyate / tathA 'saMkaradUsaM ti' saMkarastRNabhasmagomayAdirAzirutkuruDiketiyAvat, tasya dUSyaM vastraM saMkaradUSyaM, tatra hi yadatIvanikRSTaM nirupayogi syAttadeva lokairutsRjyate, tatastatprAyaM vastraM paridhRtya nikSipya kaNThe gale / sa hi anikSiptopadhitayA svamupakaraNamAdAyaiva bhramatItyevamuktamiti sUtrArthaH // 6 // itthaM dUrAdAgacchanuktaH, AsannaM cainaM kimUcurityAha UTR-2 // 116 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 117 // mUlam-- kayare tuma ia adaMsaNijje, kA eva AsA iha maagosi| omacelagA paMsupisAyabhUA, gaccha khalAhi kimiha Triosi ? // 7 // vyAkhyA-katarastvaM? ( pAThAntare ca 'ko re' tvaM ? tatrAdhikSepe 're' zabdaH) 'iatti' iti amunA prakAreNAdarzanIyo'draSTavyaH | 'kA eva tti' kayA vA AsAihamAgaosi tti' prAkRtatvAdekAralopo makArazcAgamikastata AzayA vAJchayA iha yajJapATe AgataH prApto'si varttase ? avamacelaka! pAMzupizAcabhUta! punaranayohaNamatyantanindAsUcakaM, gaccha vraja 'khalAhi tti' dezIbhASayA | apasara asmadRSTipathAditi shessH| kimiha sthitosi tvaM ? naiveha tvayA stheyamiti sUtrArthaH // 7 // evamadhikSipte sAdhau zAntatayA kiJcidajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yaccakre tadAhamUlam- jakkho tahiM tiMduarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mhaamunniss| pacchAyaittA niayaM sarIraM, imAiM vayaNAI udAharitthA // 8 // vyAkhyA- yakSaH 'tahiM ti' tasminnavasare iti zeSaH, tindukavRkSavAsI, tindukavanamadhye hi mahAMstindukavRkSastatrAsau vasati, tasyaiva ca taroradhastAttaccaityaM, tatra sa yatistiSThatIti vRddhAH / anukampako'nukulapravRttiH, kasyetyAha- tasya harikezabalasya mahAmuneH, pracchAdya AvRtya nijakaM svakIyaM zarIraM, munideha eva pravizya svayamanupalakSyaH sannityarthaH, imAni vakSyamANAni vacanAni 'udAharittha tti' udAhatavAniti sUtrArthaH // 8 // tAnyevAha UTR-2 // 117 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 118 / / mUlam - samaNo ahaM saMjao baMbhayArI, virao dhaNapayaNapariggahAo / parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThAiha mAgaomhi // 9 // vyAkhyA-zramaNaH sAdhurahaM, saMyataH samyaguparataH pApavyApArebhya iti zeSaH, ata eva brahmacArI, tathA virato nivRtta dhanapacanaparigrahAt, tatra dhanaM catuSpadAdi, pacanamAhArapAkaH, parigraho dravyAdimUrcchA, ata eva parasmai parArthaM pravRttaM niSpannaM parapravRttaM, tuzabdo'vadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva, na tu madarthaM niSpannasya, bhikSAkAle annasya azanasya 'aTTha tti' arthAya iha yajJapATe Agato'smIti sUtrArthaH // 9 // atha te kadAciditthaM brUyuryannAtra kiJcitkasmaiciddIyata ityAha mUlam - viarijjai khajjai bhujjai a, annaM pabhUaM bhavayANameaM / jANA me jAyaNajIviNotti, sesAvasesaM lahaU tavassI // 10 // vyAkhyA - vitIryate dIyate dInAdibhyaH, khAdyate khaNDakhAdyAdi, bhujyate ca bhaktasUpAdi, annamazanaM, prabhUtaM bhUri, bhavatAM yuSmAkaM sambandhi, etatpratyakSaM / tathA jAnItAvagacchata 'me tti' mAM 'jAyaNajIviNo tti' yAcanajIvitaM yAcanena jIvanazIlaM sUtre ca dvitIyArthe SaSThI, ityato hetoH zeSAvazeSamuddharitAdapyuddharitaM, antaprAntamityarthaH, labhatAM tapasvI yatiriti sUtrArthaH // 10 // iti yakSeNokte dvijA evaM smAhuH mUlam uvakkhaDaM bhoaNa mAhaNANaM, attaTThiaM siddhamihegapakkhaM / na hu vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tubbhaM kimihaM Thiosi ? // 11 // UTR-2 adhya. 12 // 118 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 119 // vyAkhyA- upaskRtaM saMskRtaM bhojanaM mAhanAnAM brAhmaNAnAM 'attaTThiaMti' AtmArthe bhavaM AtmArthikaM, brAhmaNairapi svayameva bhojyaM na tvanyasmai deyaM, kimiti ? yataH siddhaM niSpannaM iha yajJe ekaH pakSo brAhmaNarUpo yasya tadekapakSaM, ayaM bhAvaH-yadatropaskriyate na tadbrAhmaNavyatiriktAya dIyate, vizeSatastu zUdrAya / yata uktaM "na zUdrAya matiM dadyA-nocchiSTaM na haviHkRtam // na cAsyopadizeddharma, na cAsya vratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato na tu naiva vayamIdRzaM uktarUpaM annapAnaM dAsyAmastubhyaM kimiha | sthito'sIti ? iti sUtrArthaH // 11 // yakSaH prAha mUlam - thalesu bIAI vapaMti kAsagA, taheva ninnesu a AsasAe / eAi saddhAi dalAhi majjhaM, ArAhae puNNamiNaM khu khittaM // 12 // _vyAkhyA-sthaleSUccabhAgeSu bIjAni mudgAdIni vapanti 'kAsaga tti' karSakAH kRSIvalAH, tathaiva sthalavadeva nimneSu ca nIcabhUbhAgeSu "AsasAe tti" AzaMsayA yadi bhUyasI vRSTistadA sthaleSu phalaprAptiratha stokA tadA nimneSu ityevaMrUpayA vAJchayA etayA karSakAzaMsAkalpayA zraddhayA 'dalAhi tti' dadadhvaM mahyam, ayaM bhAva:-yadyapi yUyaM nimnakSetratulyamAtmAnaM manyadhve, mAJca sthalatulyaM, tathApi mahyamapi dAtumucitaM, na caivaM datte'pi na phalAvAptiriti dhyeyamityAha- 'ArAhae puNNamiNaM khu tti' khuzabdasya evakArArthasya bhinnakramatvAdArAdhayedeva sAdhayedeva nAtrAnyathAbhAvaH, puNyaM zubhamidaM dRzyamAnaM kSetraM dAnasthAnaM, puNyasasyaprarohahetutayA AtmAnameva evaM smAheti sUtrArthaH // 12 // iti yakSeNokte te smAhuH UTR-2 // 119 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 120 // tA: jAtividyopapetAH, gaNaM brAhmaNabuve // sahastje mUlama-khettANi ahaM viiANi loe, jahiM pakiNNA viruhaMti puNNA / je mAhaNA jAivijjovaveA, tAI tu khittAI supesalAI // 13 // vyAkhyA-kSetrANi asmAkaM viditAni jJAtAni, santIti zeSaH, loke jagati 'jahiM ti' vacanavyatyayAyeSu kSetreSu prakIrNAni dattAni, azanAdInIti zeSaH, virohanti janmAntare prAdurbhavanti pUrNAni samastAni, na cAhamapi tanmadhyavatyeveti tvayA dhyeyaM, yato ye bAhmaNAH, jAtizca-brAhmaNajAtirUpA, vidyA ca caturdazavidyAsthAnAtmikA, tAbhyAM 'uvavea tti' upapetAH anvitAH jAtividyopapetAH, 'tAI tu tti' tAnyeva kSetrANi supezalAni zobhanAni, na tu bhavAdRzAni zUdrajAtIni vidyaaviklaani| yaduktaM -"samamazrotriye dAnaM, dviguNaM brAhmaNabruve // sahasraguNamAcArye, anantaM vedapArage // 1 // iti sUtrArthaH // 13 // yakSaH smAha mUlam- koho a mANo a vaho a jesiM, mosaM adattaM ca pariggaho a / te mAhaNA jAtivijjAvihINA, tAI tu khittAI supAvagAI // 14 // vyAkhyA - krodhazca, mAnazca, ca zabdAnmAyAlobhau ca, vadhazca yeSAmiti prakramAdbhavatAM brAhmaNAnAM 'mosaM ti' mRSA alIkabhASaNaM, adattaM adattAdAnaM, cazabdAnmaithunaM ca, parigrahazca gobhUmyAdi svIkAro'stIti sarvatra gamyate, te iti krodhAdyupetA yUyaM jAtividyAvihInAH / kathamiti ceducyate-kriyAkarmavibhAgena hi caaturvrnnyvyvsthaa| yaduktaM -"ekavarNamidaM sarvaM, pUrNamAsIdyudhiSThira ! / / kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahmacaryeNa, yathA zilpena zilpikaH // anyathA nAmamAtraM syA si, mosaM ada UTR-2 // 120 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 121 // dindragopakakITavat // 2 // " na cedRzI kriyA brahmacaryAtmikA kopAdyupeteSu yuSmAsu tattvataH sambhavatyato na tAvajjAtisambhavaH, tathA vidyApi samyagjJAnAtmikA na sambhavatyeva bhavatsu, ajJAnajJApakeSu bAlakrIDAprAyeSvagnihotrAdiSu pravRttidarzanAt, kiJca samyagjJAnasya phalaM viratireva, jJAnasya phalaM viratiriti vacanAt, na ca yuSmAsu viratisambhavo'sti, tadabhAve ca jJAnaM sadapyasadeveti sthitaM / "tAI tu tti" turavadhAraNe bhinnakramazca tatastAni bhavadviditAni dvijarUpANi kSetrANi supApakAnyeva, na tu supezalAni, kopAdipApasthAnakalitatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // 14 // atha kadAcitte brUyurvedavidyAvido vayaM brAhmaNajAtayazca tatkathaM jAtividyAvihInA ityabravIrityAha mUlam- tubbhettha bho bhAradharA girANaM, aTuM na yANAha ahijja vee / uccAvayAI muNiNo caraMti, tAI tu khittAI supesalAI // 15 // vyAkhyA-yUyaM 'ittha tti' atra loke bho ityAmantraNe,bhAradharA bhAravahA girAM vAcAM prakramAdvedasambandhinInAM bhArazceha tAsAM bhUyastvameva, kuto bhAradharAH ? iti ceducyate-yata: arthamabhidheyaM na jAnItha ahijja tti' apergamyatvAdadhItyApi vedAn atha cedarthaM | jAnItha tadA "na hiMsyAtsarvabhUtAni" ityAdivedavAcAmarthaM vidanto'pi kimarthaM pazuhiMsAtmakAn yAgAn kurutha ? tatkaraNe tu tattvato vedavidyAvidopi bhavanto na syuH, tatkathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH ? kAni tarhi kSetrANi ? ityAha'uccAvayAI ti' uccAnyuttamAni avacAnyadhamAni uccAvacAni, gRhANIti zeSaH, munayazcaranti bhikSArthaM paryaTanti, na tu yuSmadvatpacanAdyArambhapravRttAH! ta eva tattvato vedArthaM vidati, tatrApi bhikSAvRttereva samarthitatvAt, tathA ca vedAntAnuvAdinaH-"care UTR-2 // 121 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 122 // nmAdhukarI vRtti-mapi mlecchakulAdapi // ekAnnaM naiva bhuJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " tatastAnyeva munilakSaNAni kSetrANi supezalAnIti sUtrArthaH // 15 // itthamadhyApakaM yakSeNAdhikSiptaM vIkSya tacchAtrAH smAhuH mUlam-ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kiM na sagAsi amhaM / avi eaM viNassau annapANaM, na ya NaM dAhAmu tumaM niaMThA // 16 // vyAkhyA- adhyApakAnAM upAdhyAyAnAM pratikUlabhASI san tvaM prabhASase prakarSeNa brUSe, kimiti kSepe, nurityakSamAyAM, | tatazca dhig bhavantaM, na vayaM kSamAmahe yadevaM bhavAn brUte sakAze pArzve'smAkam / apiH sambhAvane, etatpratyakSa vinazyatu kuthitAdibhAvaM prApnotu annapAnaM, na ca naiva 'NaM' vAkyAlaGkAre 'dAhAmu tti' dAsyAmastava nirgrantha ! niSkiJcana ! guru pratyanIko hi bhavAniti bhAva iti sUtrArthaH // 16 // yakSa smAha mUlam-samiIhiM majjhaM susamAhiassa, guttIhiM guttassa jiiMdiassa / jar3a me na dAhittha ahesaNijjaM, kimajja jaNNANa lahittha lAbhaM ? // 17 // vyAkhyA-samitibhiryAsamityAdibhirmahyaM susamAhitAya suSThasamAdhimate, guptibhirmanoguptyAdibhirguptAya, jitendriyAya, yadi me mAM, pUrvokta majjhaM ti 'padasya vyavahitatvAtyunameM iti grahaNamaduSTa, na dAsyatha, athetyupanyAse, eSaNIyaM eSaNAvizuddhamannAdi tarhi kiM ? na kiJcidityartho'dya yajJAnAM 'lahitthatti' sUtratvAllapsyadhve prApsyatha ? lAbhaM puNyaprAptirUpaM / vizuddhamannAdina pUrvokta majjhaM ti padasya susamAhitAya suSvasamA UTR-2 // 122 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 123 / / pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyaprAptiranyatra tu tAdRzaphalAbhAvAddIyamAnasya hAnireva / yaduktaM " dadhimadhughRtAnyapAtre, kSiptAni yathAzu nAzamupayAnti // evamapAtre dattAni, kevalaM nAzamupayAnti // 1 // " iti sUtrArthaH // 17 // evaM tenokte yadadhyApakaH smAha tadAhamUlam - ke ittha khattA uvajoiA vA, ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM / aMtu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThaMmi ghittUNa khalejja jo NaM // 18 // vyAkhyA - ke 'ittha tti' atrAsmin sthAne kSatrA: kSatriyajAtaya: 'uvajoia tti' upajyotiSo'gnipArzvavarttino mahAnasikA ityarthaH, adhyApakAH pAThakAH sarvatra vA vikalpe, 'saheti' yuktAH, khaNDikaiH chAtraiH santIti zeSaH, ye kimityAhaetaM muniM daNDena yaSTyAdinA, phalena bilvAdinA, yadvA daNDena kUrparAbhighAtena, phalena muSTiprahAreNeti vRddhAH, 'haMta tti' hatvA tADayitvA tatazca kaNThe gale gRhItvA 'khalejja tti' skhalayeyurniSkAzayeyuH, 'jo tti' vacanavyatyayAt ye, 'Namiti' vAkyAlaGkAre iti sUtrArthaH // 18 // tadA ca tatra yadabhUttadAha mUlam - ajjhAyANaM vayaNaM suNittA, uddhAiA tattha bahU kumArA / daMDehiM vettehiM kasehiM ceva, samAgayA taM isiM tAlayaMti // 19 // tyAkhyA- adhyApakAnAM pAThakAnAM vacanaM zrutvA uddhAvitA vegena dhAvitAstatra bahavaH kumArAzchAtrAdayaH, te hi aho ! krIDanakamAgatamiti rabhasato daNDairvezadaNDAdyairvetrairjalavaMzarUpaiH kazaizcaiva vadhrvikAraiH samAgatA' militAstaM RSi muniM tADayantIti sUtrArthaH // 19 // tadA ca UTR-2 adhya. 12 // 123 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya dhanasUtram / 124 / / mUlam - raNNo tahiM kosaliassa dhUA, bhaddatti nAmeNa aNidiaMgI / taM pAsiA saMjayaM hammamANaM, kuddhe kumAre parinivvave // 20 // vyAkhyA- rAjJo nRpatestatra yajJapATe kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya 'dhUa tti' sutA bhadreti nAmnA aninditAGgI manojJadehA taM harikezabalaM 'pAsia tti' dRSTvA saMyataM tasyAmapyavasthAyAM hiMsAdernivRttaM hanyamAnaM kruddhAn kumArAn parinirvApayati krodhAgnividhyApanena zItIkarotIti sUtrArthaH // 20 // sA ca tAnnirvApayantI tasya prabhAvamatini:spRhatAJcAhamUlam - devAbhiogeNa nioieNaM, diNNAsu raNNA maNasA na jhAyA / nariMdadeviMdabhivaMdieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso // 21 // vyAkhyA--devasyAbhiyogo-balAtkAro devAbhiyogastena niyojitena vyApAritena 'diNNAsutti' dattAsmi ahaM rAjJA prakramAtkauzalikena tathApi 'maNasa tti' apergamyamAnatvAnmanasApi cittenApi na dhyAtA na kAmitA yeneti sambadhyate, narendradevendrAbhivanditena yenAsmyahaM vAntA tyaktA RSiNA sAdhunA sa eSa yuSmAbhiH kadarthayitumArabdhastato'nucitametaditi sUtrArthaH // 21 // imamevArthaM samarthayitumAha- mUlam - eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjao baMbhayArI / jo me tayA nicchai dijjamANiM, piuNA sayaM kosalieNa raNNA // 22 // UTR-2 adhya. 12 // 124 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 125 // vyAkhyA- 'eso hu so tti' eSa eva sa ugratapA ata eva mahAtmA jitendriyaH saMyato brahmacArI ca, yo 'me tti' mAM tadA necchati dIyamAnAM pitrA janakena svayaM AtmanA na tvanyapreSaNAdinA kauzalikena rAjJeti sUtrArthaH // 22 // itthaM niHspRhatAmuktvA punarmAhAtmyamAha mUlam- mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravvao ghoraparakkamo a / mA eaM hIlaha ahIlaNijjaM, mA savve teeNa bhe niddahijjA // 23 // vyAkhyA-mahAyazA eSa munirmahAnubhAgo'tizayAcintyazaktiH, ghoravato dhRtadurdharamahAvrataH, ghoraparAkramazca kaSAyAdivairijayamprati raudrasAmarthyaH, yatazcAyamIdRzastato mA enaM muniM hIlayata ahIlanIyaM, kimiti ? yato mA sarvAMstejasA tapomAhAtmyena bhavato nirdhAkSIt bhasmasAtkArSIt, ayaM hi ruSTo bhasmasAdeva kuryAditi bhAva iti sUtrArthaH / / 23 // tadA ca mA bhUdasyA vaco viphalamiti yakSo yaccakre tadAha___ mUlam-etAI tIse vayaNAI succA, pattIi bhaddAi subhAsiAI / isissa veAvaDiaTThayAe, jakkhA kumAre vinivArayati // 24 // ___vyAkhyA- etAni pUrvoktAni vacanAni tasyAH zrutvA palyA bhAryAyA rudradevapurohitasyeti zeSaH, bhadrAyAH subhASitAni sUktAni vacanAnIti yojyate, RSevaiyAvRttyArthaM yakSA yakSaparivArasya bahutvAdbahuvacanaM, kumArAn vinivArayanti, upadravAn UTR-2 // 125 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 126 / / kurvato nirAkurvantIti sUtrArthaH // 24 // kathaM nivArayantItyAha mUlam-te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM tAlayaMti / te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujjo // 25 // vyAkhyA- te yakSA ghorarUpA raudrAkAradhAriNaH 'Thia tti' sthitA antarikSe nabhasi asurA AsurabhAvAnvitatvAt smin yajJapATe taM upadravakaraM janaM tADayanti, tatazca tAn kumArAn bhinnadehAn vidAritAGgAn yakSaprahArairiti gamyaM, tathA rudhiraM to dRSTvA bhadrA idaM vakSyamANaM 'Ahu tti' vacanavyatyayAdAha brUte bhUyaH punariti sUtrArthaH // 25 // tadyathA-6lm - giriM nahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateaM pAehiM haNaha, je bhikkhuM avamannaha // 26 // vyAkhyA - giriM nakhaiH khanatha, iha sarvatrevArtho draSTavyastataH khanatheva khanatha, tathA ayo lohaM dantaiH khAdatha, jAtatejasaM na pAdairhanyatha tADayatha, ye yUyaM bhikSu prakramAdenaM avamanyadhve avadhIrayatha, anarthaphalatvAdbhikSvapamAnasyeti sUtrArthaH // kathamidamityAha- I mUlam - AsIviso uggatavo mahesI, ghoravvao ghoraparakkama a / agaNi va pakkhaMda payaMgaseNA, je bhikkhuaM bhattakAle vaha // 27 // UTR-2 adhya. 12 // 126 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 127 // vyAkhyA - AzIviSa AzIviSalabdhimAn - zApAnugrahasamarthaH, kuta ityAha-yatosau ugratapA maharSi?vrato ghoraparAkramazca tatazca 'agaNiMva tti' agniM vahni vAzabda ivArtho bhinnakramazca, tataH praskandatheva AkrAmatheva, keva ? 'payaMgaseNa tti' ivazabdasya gamyatvAt pataGgaseneva zalabhazreNiriva, yathA hi sA tamAkrAmantI sadyo nAzamaznute tathA yUyamapIti bhAvaH, ye yUyaM | bhikSukaM bhaktakAle bhojanAvasare, tatra hi dInAdInAmavazyaM deyamiti ziSTAcAra: yUyaM tu kevalaM na datteti na, kintu tatrApi 'vahehatti' vidhyatha, tADayatheti sUtrArthaH // 27 // itthaM tanmAhAtmyamAvedya kRtyopadezamAha mUlam- sIseNaM eaM saraNaM uveha, samAgayA savvajaNeNa tubbhe| jai icchaha jIviaM vA dhaNaM vA, loaMpi eso kuvio DahejjA // 28 // vyAkhyA-zIrSeNa mUrjA etaM muni zaraNaM trANamupetAbhyupagacchata, zironamanapUrvaM tvameva naH zaraNamiti pratipadyadhvamiti | bhAvaH / samAgatAH militAH sarvajanena saha yUyaM yadIcchata jIvitaM vA dhanaM vA, asmin hi kupite nAparaM jIvitAdirakSAkSamaM zaraNamasti, kuta ityAha-yato lokamapi jagadapyeSa kupito dahediti sUtrArthaH // 28 // athopAdhyAyastAn yAdRzAn dRSTvA yadakarottadAhamUlam-avaheDiapiTThasauttamaMge, pasAriAbAhuakammaciDhe / nibbheritacche ruhiraM vamaMte, Urddhamuhe niggayajIhanette // 29 // mUlam - te pAsiA khaMDia kaTThabhUe, vimaNo visaNNo aha mAhaNo so / isiM pasAdeti sabhAriAo, hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhaMte ! // 30 // UTR-2 // 127 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 128 / / vyAkhyA- avaheThitAni adhonamitAni 'piTThatti' pRSThaM yAvatsanti zobhanAni uttamAGgAni zirAMsi yeSAM te avaheThitapRSThasaduttamAGgAH madhyamapadalopI samAsastAn, prasAritA bAhavo yeSAM te tathA karmANyagnau samitkSepAdIni tadviSayA ceSTA karmaceSTA, na vidyate karmaceSTA yeSAM te tathA tataH karmadhAraye prasAritabAhvakarmaceSTAstAn, 'nibbheriya ti' prasAritAnyakSINi nayanAni yeSAM te tathA tAn, rudhiraM vamataH, 'uDDUMmuhetti' urdhvamukhAn nirgatajihvAnetrAn // 29 // te pAsiA iti' tAn dRSTvA 'khaMDiatti' khaNDikAn chAtrAn kASThabhUtAn atyantanizceSTatayA kASThakalpAn vimanA vicitto viSaNNaH kathamamI sajjA bhaviSya|ntIti viSAdaM prAptaH, atheti darzanAnantaraM brAhmaNaH sa iti rudradevAkhyaH RSiM prasAdayati sabhAryAko bhAryAyuktaH kathamityAhahIlAM cAvajJAM, niMdAM ca doSodbhAvanarUpAM, kSamadhvaM bhadanteti sUtrArthaH // 30 // punaH prasAdanAmevAha - mUlam - bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIlIA tassa khamAha bhaMte ! / mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovarA havaMti // 31 // vyAkhyA - bAlaiH zizubhirmUDhai kaSAyodayAdvicittatAM gatairata evAjJairhitAhitavivekavikalairyat hIlitAH 'tassa tti' sUtratvAt tat kSamadhvaM bhadanta ! na hyamI zizavo mUDhAH satAM kopArhAH, kintvanukampArhA eva / yaduktaM- "AtmadruhamamaryAdaM mUDhamujjhitasatpatham // sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kiJca mahAprasAdA RSayo bhavanti, na hu tti' na punarmunayaH | kopaparA bhavantIti sUtrArthaH // 31 // munirAha - UTR-2 adhya. 12 // 128 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram / / 129 // mUlam- puTviM ca iNDiM ca aNAgayaM ca, maNappaoso na me asthi koI / jakkhA hu veAvaDiaM karanti, tamhA hu ee nihayA kumArA // 32 // vyAkhyA-pUrvaM ca purA, idAnIJcAdhunA anAgate ca bhaviSyati kAle, mana:pradveSo na me asti, upalakSaNatvAdAsIdbhaviSyati ca ko'pItyalpopi / tarhi kathamamI IdRzA jAtA:? ityAha-yakSAH 'huri ti' yasmAdvaiyAvRttyaM kurvanti, tasmAt huravadhAraNe, tatastasmAdeva heto ete pratyakSA nihatAH kumArAH, na tu mama pradveSo'tra heturiti sUtrArthaH // 32 // tatastadguNAkRSTacittA upAdhyAyAdaya idamAhuH mUlam-atthaM ca dhammaM ca viANamANA, tubbhe Navi kuppaha bhUipaNNA / tubbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savvajaNeNa amhe // 33 // vyAkhyA- arthaM ca zAstrANAmabhidheyaM, dharma ca yatidharma kSAntyAdikaM vijAnanto vizeSeNAvagacchanto yUyaM nApi * naiva kupyatha, 'bhUipaNNa tti' bhUtirmaGgalaM 1 vRddhiH 2 rakSA veti vRddhAH tato bhUtirmaGgalaM sarvamaGgalottamatvena, vRddhirvA vRddhi viziSTatvena, rakSA vA sarvaprANirakSakatvena, prajJA buddhiryeSAM te bhUtiprajJAH, ata eva tubbhaM tu tti' yuSmAkameva pAdau zaraNaM upema: | svIkurmaH samAgatAH sarvajanena vayamiti sUtrArthaH // 33 // tathAmUlam - accemu te mahAbhAga!, na te kiMci na accimo / bhuMjAhi sAlimaM kUra, nANAvaMjaNasaMjuaM // 34 // UTR-2 // 129 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 130 // vyAkhyA- arcayAmaH pUjayAmaH 'te' iti subvyatyayAttvAM he mahAbhAga! na naiva te tava kiJciccaraNareNvAdikamapi nArcayAmaH, tathA bhukSva ito gRhItvA 'sAlimaM tti' zAlimayaM zAliniSpannaM kUraM odanaM nAnAvyaJjanairdadhyAdibhiH saMyutamiti sUtrArthaH // 34 // anyacca mUlam-imaM ca me asthi pabhUamannaM, taM bhUjasU amhamaNuggahaTThA / bADhaMti paDicchai bhattapANaM, mAsassa u pAraNae mahappA! // 35 // vyAkhyA- idaM ca pratyakSata eva dRzyamAnaM me mama asti prabhUtaM bhUri annaM maNDakakhaNDakhAdyAdi bhojanaM tadbhukSva asmAkamanugrahArthaM, evaM tenokte munirAha- bADhamevaM kurma itItyevaM buvANa iti zeSaH, pratIcchati dravyAdibhiH zuddhamiti gRhNAti bhaktapAnaM 'mAsassa u tti' mAsasyaiva mAsakSapaNasyaivAnte iti gamyaM, pAryate-paryantaH kriyate niyamasyAneneti pAraNaM, tadeva | pAraNakaM, bhojanamityarthaH, tasminmahAtmeti sUtrArthaH // 35 // tadA ca tatra yadabhUttadAha mUlama-tahiaM gaMdhodayapuSphavAsaM, divvA tahiM vasuhArA ya vuTThA / pahayAo duMduhIo surehi, AgAse aho dANaM ca ghuTuM // 36 // vyAkhyA-'tahiaMti' tatra yajJapATe gandhodakaM ca puSpANi ca gandhodakapuSpANi teSAM varSa varSaNaM gandhodakapuSpavarSaM surairiti | sambandhAtkRtamiti gamyate, napuMsakaliGganirdezazceha varSazabdasya punapuMsakaliGgatvAt / divyA zreSThA 'tahiM ti' tatra vasu-dravyaM tasya dhArA satatanipAtajanitAsaMtatirvasudhArA, sA ca vRSTA pAtitA surairiti ihApi yojyate / tathA prahatA dundubhayo devAnakAH suraiH| UTR-2 // 130 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 131 // tathA tairevAkAze aho ! ityAzcarye ko'nyaH kilaivaM dAnaM dAtuM zaktaH ? ityahodAnaM ca ghuSTaM saMzabditamiti sUtrArthaH // 36 // tacca prekSya vismitA viprA apyevamAhuHmUlam -- sakkhaM khu dIsai tavoviseso, na dIsaI jAivisesu koii| sovAgaputtaM hariesasAhuM , jasserisA iDDi mahANubhAgA // 37 // vyAkhyA-'sakkhaM khu tti' khuzabdo'vadhAraNe, tataH sAkSAdeva dRzyate tapaso vizeSo mAhAtmyaM tapovizeSaH, na naiva dRzyate jAtivizeSo jAtimAhAtmyarUpaH ko'pi svalpopi / kutaH ? ityAha-yataH zvapAkaputraM harikezasAdhuM pazyateti zeSaH, yasyedRzI dRzyamAnarUpA RddhidevasAnnidhyalakSaNA saMpanmahAnubhAgA sAtizayamAhAtmyA / jAtivizeSe hi sati dvijAtInAmasmAkameva devAH sAnnidhyaM vidadhyuriti sUtrArthaH // 37 // atha sa eva munistAnupazAntamithyAtvAniva pazyannidamAha mUlam- kiM mAhaNA joIsamArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiA vimaggaha / jaM maggahA bAhiriaM visohiM, na taM sudiTuM kusalA vayaMti // 38 // vyAkhyA-kimiti kSepe, tato na yuktamidaM he mAhanAH brAhmaNAH! jyotiragnistaM samArabhamANAH prastAvAdyAgaM kurvanta ityarthaH, udakena jalena zodhiM vizuddhiM 'bahia tti' bAhyAM vimArgayathAnveSayatha / kimevamupadizyate ? ityAhayadyUyaM mArgayatha bAhyAM snAnAdibAhyahetujAM vizuddhiM nirmalatAM na tat sudRSTaM suSTha prekSitaM kuzalAstattvavido vadantItisUtrArtha: // 38 // etadeva spaSTayati -- UTR-2 // 131 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 132 // mUlam- kusaM ca jUvaM taNakaTTamaggiM, sAyaM ca pAyaM udayaM phasaMtA / pANAI bhUAI viheDayaMtA, bhujjovi maMdA pakareha pAvaM // 39 // vyAkhyA-kuzaM ca darbha, yUpaM yajJastambhaM, tRNaM ca vIraNAdi, kASThaM ca indhanAdi, tRNakASThaM / agniM vahni, sarvatra pratigRhNanta iti zeSaH / sAyaM sandhyAyAM cazabdo bhinnakramastataH 'pAyaM ti' prAtazca prabhAte udakaM jalaM spRzanta AcamanAdiSu parAmRzantaH 'pANAI ti' prANino dvIndriyAdInudakAdau bhUtAn tarUn pRthivyAdhupalakSaNaJcaitat viheThamAnA: vividhaM bAdhamAnA: bhUyopi punarapi na kevalaM purA kintu zuddhikAlepi jalAnalAdijIvopamardanena mandA jaDAH santaH prakurutha prakarSeNa upacinutha pApamazubhakarma / ayaM bhAvaH - kuzalA hi karmamalavigamAtmikAM tAttvikImeva zuddhi manyante, bhavadabhimate yAgasnAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAdibhirjantUpamardahetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eva, tatkathaM taddhetukazuddhimArgaNaM sudRSTa vido vadeyuH? Aha ca vAcakamukhyaH-"zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA bhAvazuddhyAtmakaM zubham // jalAdizaucaM yatredaM, mUDhavismApanaM hi tat // 1 // " | iti sUtrArthaH // 39 // itthaM tadvAcA jAtasandehAste yAgamAzrityaivamaprAkSaH - mUlam- kahaM care bhikkhu vayaM jayAmo, pAvAI kammAiM pnnollyaamo| akkhAhi No saMjaya jakkhapUiA, kahaM suiTTha kusalA vayaMti // 40 // UTR-2 // 132 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 133 // vyAkhyA-kathaM kena prakAreNa 'care tti' sUtratvAccarAmo yAgArtha pravadmahe vayaM, he bhikSo / tathA yajAmo yAgaM kurmaH? kathamiti yogaH, pApAnyazubhAni karmANi 'paNullayAmotti' praNudAmaH prerayAmo yeneti gamyate, AkhyAhi kathaya no'smAkaM saMyata yakSapUjita ! yo hyasmadviditaH karmapraNodanopAyo yAga: sa tu yuSmAbhirdUSita iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantviti bhAvaH / tataH kathaM sviSTaM zobhanayajanaM kuzalA vadantIti sUtrArthaH // 40 // munirAha mUlam-chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevamANA / pariggahaM ithio mANa mAyaM, eaM pariNAya caraMti daMtA // 41 // vyAkhyA- SaDjIvakAyAn pRthivyAdIn asamArabhamANA anupamardayantaH 'mosaM ti' mRSAM alIkaM, adattaM ca adattAdAnamasevamAnAH, 'pariggahaM' mUrchA, striyo mAnaM mAyA tatsahacarAtkopalobhau ca etadanantaroktaM parijJAya jJaparijayA duSkarmanibandhanamiti jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya caranti yAge pravartante daantaaH| yatazca dAntA evaM caranti tato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti sUtrArthaH // 41 // anena kathaM carAmo yAgAyeti praznasyottaramuktaM, atha kathaM yajAma iti dvitIyapraznasyottaramAha mUlam-susaMvuDA paMcahiM saMvarehi, iha jIviaM aNavakaMkhamANA / vosaTTakAyA suicattadehA, mahAjayaM jayai jaNNasiTuM // 42 // vyAkhyA - susaMvRtA sthagitAzravadvArAH paJcabhiH saMvaraiH prANAtipAtaviramaNAdivrataiH, ihetyasminmanuSyajanmani, upalakSaNatvAtparaloke ca jIvitaM prastAvAdasaMyamajIvitamanavakAMkSanto'nicchantaH, ata eva vyutsRSTakAyAH parISahopasargasahiSNutayA UTR-2 // 133 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 12 uttarAdhyayanasUtram // 134 // tyaktakAyAH, zucayo'kaluSavratAste ca te tyaktadehAzcAtyantaniSpratikarmatayA zucityaktadehAH, mahAn jayaH karmAriparAjayarUpo yatra sa mahAjayastaM 'jayai tti' vacanavyatyayAdyajanti yataya iti gamyaM / tato bhavantopyevaM yajantAM 'jaNNasiTuM ti' prAkRtatvAt zreSThayajJaM zreSThazabdena ca etadyajanaM sviSTaM kuzalA vadanti, eSa eva ca karmapraNodanopAya iti sUcitamiti sUtrArthaH // 42 // atha yadyayaM yajJaH zreSThastadAmu yajamAnasya kAnyupakaraNAni ? ko vA yajanavidhiH ? iti te praznayAmAsUH mUlam-ke te joI kiM va te joiThANaM, kA te suA kiM va te kArisaMgaM / ehA ya te kayarA saMti bhikkhU , kayareNa homeNa huNAsi joiM // 43 // vyAkhyA-'ke iti' kiM te tava jyotiragniH? kiM vA te tava jyotiHsthAnaM ? yatrAgninidhIyate, kAste khuco ghRtAdikSepikA daLaH? kiM vA te karISa evAGga analoddIpanahetuH karISAGgaM? yenAgniH sandhukSyate, edhAzca samidho yAbhiragniH prajvAlyate te tava katarAH kAH ? 'saMti tti' casya gamyatvAcchAntizca duritopazamaheturadhyayanapaddhatiH! katareti prakramaH, he bhikSo! katareNa homena havanavidhinA juhoSi ? Ahutibhistarpayasi, jyotiragniM / SaDjIvakAyArambhaniSedhe hyasmadiSTo homastadupakaraNAni ca pUrva niSiddhAni tatkathaM tava yajJasambhavaH ? iti sUtrArthaH // 43 // munirAha mUlam- tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suA-sarIraM kArisaMgaM / kamme ehA saMjamajogasaMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // 44 // vyAkhyA-tapo bAhyAbhyantarabhedabhinnaM jyotiragnistasyaiva karmalakSaNabhAvendhanadAhakatvAt, jIvo jyotiHsthAnaM, tapojyo UTR-2 // 134 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 135 / / tiSastadAzritatvAt, yogA: manovAkkAyAH srucastairhi zubhavyApArAH snehasthAnIyAstapojvalanaprajvalanahetavastatra saMsthApyanta iti, zarIraM karISAMgaM tenaiva hi tapojyotiruddIpyate tadbhAvabhAvitvAttapasaH, karma edhAstasyaiva tapasA bhasmIbhavanAt, saMyamayogAH saMyamavyApArA: zAnti:, sarvajIvopadravApahAritvAtteSAM tathA 'homaM ti' homena juhomi tapojyotiriti zeSaH, RSINAM munInAM sambandhinA 'pasatthaM ti' prazastena jIvaghAtarahitatayA vivekibhiH zlAghitena samyak cAritrarUpeNeti bhAvaH / anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArtha: // 44 // itthaM yajJasvarUpaM jJAtvA snAnasvarUpaM pRcchantaste idaM smAhu mUlam - ke te harae ke a te saMtititthe, kahiMsi pahAo va rayaM jahAsi / akkhAhi No saMjaya jakkhapUr3aA, icchAmu nAuM bhavao sagAse // 45 // vyAkhyA- kaste tava hRdo nadaH ? 'ke a te tti' kiM ca te zAntyai pApopazamArthaM tIrthaM ? 'kahiMsi NhAo va tti' vAzabdasya bhinnakramatvAtkasminvA snAtaH zucIbhUto raja iva rajaH karma jahAsi tyajasi ? gambhIrAzayo hi tvaM, tatkimasmAkamiva tavApi hRdatIrthameva zuddhisthAnamanyadveti na vidma iti bhAvaH / AcakSva vada no'smAkaM saMyata yakSapUjita ! icchAmo jJAtuM bhavataH sakAze samIpe iti sUtrArthaH // 45 // munirAha mUlam dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAile attapasannalese / jahiMsi hAo vimalo visuddho, susItibhUo pajahAmi dosaM // 46 // UTR-2 adhya. 12 // 135 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 136 // vyAkhyA-dharmaH ahiMsAdirUpo hRdastasyaiva karmarajopahAritvAt, brahmeti brahmacaryaM zAntitIrthaM tadAsevane hi sakalamalamUlaM rAgadveSAvunmUlitAveva, tadunmUlane ca na purnamalasambhava iti, satyAdyupalakSaNaM caitattathA cAha -"brahmacaryeNa satyena, tapasA saMyamena ca // mAtaGgarSirgataH zuddhiM, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // kiM ca bhavadiSTatIrthAni prANipIDAhetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA ? yaduktaM - " kuryAdvarSasahastraM tu, ahanyahani majjanam // sAgareNApi kRcchreNa, vadhako naiva zuddhyati // 1 // hRdazAntitirthe eva vizinaSTi, anAvile mithyAtvaguptivirAdhanAdibhirakaluSe, ata evAtmano jIvasya prasannA manAgapyakaluSA lezyA pItAdyanyatarA yasmiMstadAtmaprasannalezyaM tasmin dharmahRde brahmAkhyazAntitIrthe ca 'jahiMsi tti' yasmin snAta iva snAto vimalo bhAvamalarahitaH, ata eva vizuddho gatakalaGkaH suzItIbhUto rAgAdyuttaptimuktaH prajahAmi prakarSeNa tyajAmi dUSayati AtmAnaM vikRti nayatIti doSaH karma / tadevaM mamApi hRdatIrthe eva zuddhisthAnaM paramIdRze eveti sUtrArthaH // 46 // nigamayitumAha - mUlam - eaM siNANaM kusalehiM diTTha, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiMsi NAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaThANaM pattatti bemi // 47 // vyAkhyA- etadanantaroktaM snAnaM kuzalairdRSTaM, idameva ca mahAstrAnaM, na tu yuSmatpratItamasyaiva sakalamalApahAritvAt, ata eva RSINAM prazastaM prazaMsAspadaM na tu jalasnAnavat sadoSatayA nindyaM, asyaiva phalamAha 'jahiMsi tti' supvyatyayAt yena snAtA vimalA vizuddhA iti prAgvat, maharSaya uttamasthAnaM muktirUpaM prAptA gatA iti bravImIti prAgvaditi sUtrArthaH // 47 // evaM dvijeSu munimupasampanneSu yakSeNa praguNIkRtacchAtrAH tatastatkAlocitadharmadezanayA viprAn pratibodhya sAdhuH svasthAnamAyayau yayau ca kramAnmuktim // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya - zrI munivimalagaNiziSyAzravopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrI - uttarAdhyayanasUtravRttau dvAdazamadhyayanaM sampUrNam // 12 // UTR-2 adhya. 12 // 136 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya ||ath trayodazamadhyayanam // adhya. 13 yanasUtram // 137 // // arham // vyAkhyAtaM dvAdazamadhyayanaM, atha trayodazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane tapasi yatno vidheya ityuktaM, tapaH kurvatA ca nidAnaM tyAjyamiti nidAnadoSaM citrasambhUtodAharaNena darzayituM citrasambhUtIyAkhyamidamucyate, | ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdau sUtratrayammUlam-jAI parAjio khalu , kAsi niANaM tu hatthiNapuraMmi / culaNIi baMbhadatto, uvavanno pumgummaao||1|| vyAkhyA- jAtyA prakramAccANDAlAkhyajAtyA parAjitaH pUrvabhave parAbhUto jAtiparAjitaH, khalurvAkyAlaGkAre 'kAsi tti" akArSInidAnaM cakravartipadaprAptimeM bhUyAdityevaM rUpaM, tuH pUrtI, hastinApure nagare / tadanu ca culanyAM brahmadatta upapanna utpanna: padmagulmAnnalinIgulmavimAnAccyutveti zeSaH / culanyAM brahmadatta utpanna ityuktaM, sa ca kvetyAhamUlam-kaMpille saMbhUo citto, puNa jAo purimatAlaMmi / siTTikulaMmi visAle, dhammaM soUNa pavvaIo // 2 // vyAkhyA-kAmpIlye kAmpIlyanAmni nagare sambhUtaH prAgbhave sambhUtAbhidhaH, citrasya kA vArte tyAha - citraH punarjAtaH purimatAle purimatAlapure zreSThikule vizAle putrapautrAdibhivistIrNe, prAptayauvanazca tathAvidhAcAryasamIpe dharma zrutvA pravrajitaH // 2 // tataH kimityAha - UTR-2 // 137 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 138 // mUlam-kaMpillaMmi a Nayare, samAgayA dovi cittasaMbhUA / suhadukkhaphalavivAgaM, kahati te ikkamikkassa // 3 // vyAkhyA-kAmpIlye ca nagare samAgatau militau dvAvapi citrasambhUtau pUrvabhavanAmnA sukhaduHkhaphalavipAkaM sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM kathayatastau 'ekkamekkassatti' ekaikasya anyonyaM, sarvatra vartamAnanirdezastatkAlApekSayeti sUtratrayAkSarArtho bhAvArthastu kathAnakAdavaseyastatra cAyaM sampradAyaH / tathAhi asti puraM sAketaM, saGketaniketanaM zubhazrINAm / tatra municandro'bhU - bhUpazcandrAvataMsasutaH // 1 // sa ca sAgaracandraguroH, pArzve pravrajya bhvvirktmnaaH|| dezAntare vihartuM, guruNA samamanyadAcAlIt // 2 // bhikSArthamatha kvApi, grAme gatavati mahAmunau tasmin // sArthena samaM celu-guravaH sa tu sArthaviyuto'bhUt // 3 // tamaTantamaTavyantaH, kSuttRSNAbAdhitaM tRtIyadine // praticerurbandhava iva, catvAro vallavAzcaturAH // 4 // pratyupakartumivoce,tebhyo vAcaMyamo'pi jinadharmam // taM zrutvA sambuddhAH, pravavrajuste'pi bhavabhItAH | // 5 // teSu ca dharmajugupsA-mubhau vyadhattAM vrataprabhAvAcca // divi devatvaM prAptau, tatazcyutau cAyuSi kSINe // 6 // dazapuranagare zANDilya-vipradAsyAH sutau yugalajAtau // jAtau tau jayavatyAH, prAkkRtanindAvipAkavazAt // 7 // tau samprAptau tAruNya-manyadA kSetrarakSaNAya gatau // suSupaturadho vaTataro-niragAttatkoTarAcca phaNI // 8 // tena ca daSTe duSTe-naikasmiMstaM gaveSayan bhujagam // aparo'pyadaMzi tenaiva, bhoginA pUrvaripuNeva // 9 // tau cAprAptacikitsau,vipadya kAliJjarAcalopAnte // hariNIkukSiprabhavau, saJjAtau UTR-2 // 138 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 139 // yugmajau hariNau // 10 // snehAt saha viharantau,muktakazareNa mRgayuNA tau ca // vyApAditau varAko, kSiptAzaninA ghaneneva // 11 // atha mRtagaGgAtaTinI-taTasthahaMsIsutAvabhUtAM tau // bAlyAdapi bhramantau, samameva dRDhAnurAgeNa // 12 // jAlena tau nibadhyAnyadA'vadhIjjAliko galaM bhaktvA // viSavalleriva dAruNa-maho ! phalaM dharmanindAyAH // 13 // atha tau vANArasyAM, prabhUtavittasya bhUtadattasya // tanayAvubhAvabhUtAM, zvapacapatezcitra-sambhUtau // 14 // vANArasyAM ca tadA, babhUva zaMkhAbhidho dharAdhipatiH // tasya ca durmatisacivaH, sacivA'bhUtramuciriti nAmnA // 15 // aparAdhe sa ca mahati, pracchannavadhAya bhUtadattAya // datto'nyadA nRpatinA, taM cetyUce zvapacanAthaH // 16 // tvAM jIvayAmi yadi me, putrau pAThayasi bhUmigehasthaH // namucirapi pratipede, tadapi vaco jIvitavyakRte // 17 // adhyApayacca satataM, kalA vicitrAH sa citrasambhUtau // mAtaGgapateH patnI-manuraktAmaramayacca kudhiiH||18|| taccAvabuddhya ruSTe, zvapacapatau hantumudyate namucim // tvaritamanAzayatAmupa- kAritvAccitrasambhUtau // 19 // nirgatya tato namuci-drutaM yayau hastinApure ngre| tatra ca sanatkumAra-zcakrI taM dhIsakhaM cakre // 20 // itazca rUpamanindyaM, lAvaNyamadbhutaM yauvanaM ca tau navyam / / prAptau zvapacasutau smara-madhusamayAviva yutau babhatuH // 21 // vINA-| veNukalakvaNa-sambandhasubandhuraM ca tau gItam // gAyantau nRtyantau, jagato'pi mano vyapAharatAm // 22 // anyedyuH puri tasyAM, madhUtsavaH pravavRte mahaH pravaraH // tatrAvigItagItA, viniryayuH pauracaccaryaH // 23 // niragAcca caccarI tatra, citra-sambhUtayorapi pravarA // tatra ca jagaturgItaM, kinnaramadahAri tau sphItam // 24 // AkarNya karNamadhuraM tadgItaM vizvakArmaNamamantram // tyaktAnyacaccarIkAH, UTR-2 // 132 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 140 // paurA: pauryazca tatra yayuH // 25 // sarvasminnapi loke, tadgItaguNena mRgavadAkRSTe / gAtAro'nye bhUpaM, vyajijJapannityamarSavazAt // 26 // mAtaGgAbhyAM svAmin!, gItenAkRSya pauraloko'yam / / sakalo'pi kRto malina-stata ityalapannRpaH kopAt / / 27 // puryAM praveSTumanayonoM deyaM vezmanIva kukurayoH // tata Arabhya vRkAviva, tau duramatiSThatAM puryAH // 28 // tasyAM ca puri pravare, pravRttavati kaumudImahe - nyeyuH // ullaMghya nRpativacanaM, prAvizatAmajitakaraNau tau // 29 // vihitAvaguNThanau tau, channamaTantau mahaM ca pazyantau // kroSTaravaiH kroSTArA-viva gAnotkau prajAgItaiH // 30 // avagaNitabhUpabhItI, agAyatAmatimanoharaM gItam // tacca nizamya janAstau, parIvarmakSikA madhuvat // 31 ||(yugmm ) kAvetAviti lokai -AtuM kRSTAvaguNThanAvatha tau // upalakSitau nRpAjJA-vilopakatvAbhRzaM nihatau // 32 // nazyantau pazyantau, dInaM bhayavihvalau skhalatpAdau // lokaizca hanyamAnau, kathamapi tau nirgatau puryAH // 33 // gambhIrodyAnaM ca prAptau, tAviti mitho vyacintayatAm / dhig nau kuladoSahatAn, rUpakalAkauzalAdiguNAn // 34 ||dhaatv iva kSayarujA, doSeNAnena dUSitA hi guNAH // jAtA vipattaye nau, pattaya iva bheditA dviSatA // 35 // vyasanairiva nau vyasanaM, jajJe kUladoSadUSitairhi guNaiH / / sa ca sahacArI vapuSa-stattyAjyaM raja ivedamapi ||36||dhyaatveti martukAmau, yAntau pratidakSiNAmubhAvapi tau / / dUraMgatau mahIdharamapazyatAmekamatituGgam // 37 // taM cArohantau tau, bhRgupAtacikIrSayA zramaNamekam // dhyAnasthamamAnaguNaM, prekSya proccairmudamadhattAm // 38 // chAyAtarumiva pathikau, taM prApyApagatasakalasantApau / tAvanamatAM vamantau, prAg duHkhamivAzrujaladambhAt // 39 // dhyAnaM samApya muninA, kuta AyAtau yuvAmitaki pRSTau / prAkAzayatAM svAzaya-muktvA nijavRttamakhilaM tau // 40 // tata ityUce UTR-2 // 140 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 141 // zramaNo, vilIyate deha eva bhRgupAtAt // na tu pAtakaM tato'sau,na yujyate dakSayoryuvayoH // 41 // duHkhAnAM bIjamaghaM, tapasaiva kSIyate na maraNena // tadidaM heyaM deha, saphalIkriyatAM tapazcaraNaiH // 42 // glAnAviva vaidyavaca-statsAdhuvacaH prapadya tau sadyaH // prAvrajatAM tatpArzve , mAdabhUtAM ca gItArthoM // 43 // SaSThASTamAditapasA, krazayantau vigrahaM samaM pApaiH // mUrtI tapaHzamAviva, samameva vijahUturbhuvi tau // 44 // viharantau tau jagmatu - ranyedhurhastinApure nagare / bahirudyAnasthau tatra, cesturduzcaraM ca tapaH // 45 // sambhUtamuni gare, mAsakSapaNasya pAraNe'nyedyuH // bhikSArthamaTan dadRze, durAtmanA namucisacivena // 46 // mAtaGgasutaH so'yaM, mama vRttaM vakSyatIti sAzaGkaH // niSkAzyatAM purAdaya-mityUce nijabhaTAnnamuciH // 47 // yamadUtairiva cnnddai-stairlkuttaadiprhaardaanpraiH|| vidhurIkRto'tha sAdhu-drutaM nyavartata tataH sthAnAt // 48 // nirgacchannapi sa muni -namucibhaTairna mumuce yadA'padayaiH // zAnto'pi cukopa tadA, syAduSNaM jalamapi hyanalAt // 49 // tadvadanAnniragAdatha, dhUmastomaH samantataH prasaran // tadanu ca tejolezyA, jvAlApaTalainabhaHspRzatI // 50 // tadvIkSya sabhayakautuka -meyuH paurA muniM prasAdayitum // AyAsItpuranAthaH, sanatkumArazca cakrivaraH // 51 // natvA caivamavocat, bhagavannetanna yujyate bhavataH // dagdhaH kRzAnunApi hi, nAgururugirati durgandham // 52 // kriyatAmasmAsu kRpA, saMhiyatAmAzu kopaphalametat // vyabhicarati satAM kopa; phale khalAnAmiva snehaH // 53 // uktaM ca -"na bhavati bhavati ca na ciraM, bhavati ciraM cetphale visaMvadati // kopaH satpuruSANAM, tulyaH snehena nIcAnAm // 54 // " tanmuMca muMca kopaM, nIcajanocitamanaMcitaM munibhiH / ityukto'pi na yAvat, prasasAda sa sAdhuratikupitaH // 55 // tAvattatrAyAtaH , citrastaM vyatikaraM janAt UTR-2 // 14 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 142 // zrutvA // ityUce bhrAtastyaja, roSamimaM caraNavanadahanam // 56 // dezonapUrvakoTyA, yadarjitaM bhavati vimalacAritram // tadapi hi kaSAyakaluSo, hArayati yatirmuhUrtena // 57 // sulabhA hi bAlasaGgA-dAkrozAghAtamaraNadharmagamAH // eSu ca yathottarasyAbhAve manute munirlAbham // 58 // apakRtikAriSu kopaH, kriyate cetkopa eva sa kriyatAm // yo harati dharmavittaM, datte cAnantaduHkhabharam // 59 // ityAdicitravAkyaiH, zrutAnugAmibhirazAmi ttkopH|| pAthodharapAthobhi - giridAvAnala iva prabalaH // 60 // taM copazAntamanasaM, praNamya lokA yayunijaM sthAnam // tau ca zramaNau jagmatu-rudyAnaM dadhyatuzcaivam // 61 // AhArArthaM pratigRha - maTadbhirAsAdyate vyasanamuccaiH // gAtraM caitadgatvara-mAhAreNApi kRtapoSam // 62 // tatkRtasaMlekhanayo-rAhArairAvayoH kRtamidAnIm // iti tau caturvidhAhAramanazanaM cakratuH kRtinau // 63 // kaH paryabhUnmayi nRpe, sati yatimiti pRcchato janAn rAjJaH // kenApyUce namuci - stamatha nRpo'bandhayatkupitaH // 64 // punarapyevaM mA'nyo, mAnyAnapamAnayatviti mahImAn // puramadhyenAnaiSI-dupamuni taM dasyumiva baddham // 65 // tau cAvandata bhUpo-'Gkurayanniva medinIM mukuTakiraNaiH // taM cAnandayatAM cAru dharmalAbhAziSA zramaNau // 66 // labhatAmaparAdhI vaH, svakarmaphalamayamiti bruvannRpatiH // zaminoradarzayadathopasthitamaraNaM namucisacivam // 67 // moktavya eva rAjannayamityuditastato nRpastAbhyAm // nirvAsya purAdamuca-dguruvacanAdvadhyamapi taM drAk // 68 // tau nantumathAyAsItstrIratnaM cakriNa: sunandAkhyA // devIbhirivendrANI, vRtA sptniibhirkhilaabhiH|| 69 // tasyAzca praNatAyA, veNilatAsparzamanubhavan sadyaH // sambhUto'bhUdrakto - 'naGgasyApi prabalatAho ! / / 70 // dadhyau caivaM yasyA, veNisparzo'pi sRjati sukha UTR-2 // 142 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 143 / / matulam // tasyA nalinAsyAyAH, kAyasparzasya kA vArtA ? // 71 // antaH puramantaH purayukte, rAjani gate'tha tau natvA // sambhUtamunirvidadhe, nidAnamiti kAmarAgAndhaH // 72 // atiduSkarasya yadi me, tapasaH syAtphalamamuSya kimapi tadA // strIratnasya svAmI, bhUyAsaM bhAvini bhave'ham // 73 // tacca zrutvA citro, dadhyau mohasya durjayatvamaho ! // viditAgamo'pi nipatati, yadayaM saMsAravArinidhau // 74 // tadbodhayAmyamumiti, proce citraH karoSi kiM ? bhrAtaH ! // tapaso'muSmAtkimidaM kAmayase tRNamiva dyumaNeH ? / / 75 / / kSaNikAkSaNikAn kAMkSati, bhogAnapahAya nirvRtisukhaM yaH / sa hi kAcasakalamurarIkaroti suraratnamapahAya ! // 76 // tadduH khanidAnamidaM, muMca nidAnaM vimuhyasi kRtin ! kim ? // ityukto'pi sa mumuce, na nidAnaM dhig viSayatRSNAm // 77 // pUrNAyuSka, saudharme nirjarAvajAyetAm // citrastatazcayuto'bhU-dibhyasutaH purimatAlapure // 78 // sambhUto'pi cyutvA, kAmpIlyapure mahabhirucire // culanIkukSiprabhavo brahmanRpasyAbhavattanayaH // 79 // tasya caturdazasusvapnasucitAgAmisampado muditaH // vidadhe sotsavamabhidhAM brahmanRpo brahmadatta iti // 80 // vavRdhe so'tha kumAraH, sitapakSazazIva zubhakalAzAlI // jagadAnandaM janayan vaco'mRtenAtimadhureNa // 81 // abhavan vayasya bhUpA zcatvAro brahmaNo'tha teSvAdyaH // kaTakaH kAzIzo'nyaH, kaNerudatto gajapurezaH // 82 // dIrghazca kozalezazcampAnAthazca puSpacUlanRpaH / sAmAnyamiva vyaktiSu teSu sneho'bhavadvyApi // 83 // paJcApi brahmAdyA - ste'nyonyaM virahamakSamAH soDhum // ekaikapure nyavasan, prativarSaM saMyutaH kramazaH // 84 // kAmpIlyapure'nyedyuH, samamAyAteSu teSu paripATyA | brahmanRpasya kadAcicchirovyathA dussahA jajJe // 85 // jAtadvAdazavarSaM nyasyAMke brahmadattamatha UTR-2 adhya. 13 // 143 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 144 // suhRdAm // soce kArayitavyaM, rAjyamidamanena yuSmAbhiH // 86 // ityuktvA rAjJi mRte, kRtvA tatpretakarma tatsuhRdaH / dadhyumitrasya sutaH, zaizavamavagAhate yAvat // 47 // tAvadrAjyamidaM rakSaNIyamArakSakairivAsmAbhiH // iti dIrgha rakSArthaM, muktvA'nye svasvanagaramaguH // 88 // dIrgho'tha rAjyamakhilaM, bubhuje'rakSakamivaudanaM kAkaH // mArjAro dugdhamivA-vaiSItkozaM ca ciragUDham // 89 // madhye zuddhAntamagA - danargala: pUrvaparicayAdanizam / / rahasi ca culanIdevI - mavArttayannamanipuNagirA // 90 // so'thAvamatya lokaM, brahmanRpatisauhRdaM kulAcAram // aramayadanizaM culanI -maho ! ajayyatvamakSANAm // 91 // grahilApaTamiva mumuce, culanyapi prema ramaNaviSayaM drAk // tau ca sukhaM bhuJjAnau, nAjJAsiSTAM dinAn vrajataH // 12 // tacca tayorduzcaritaM, brahmanRpasya dvitIyamiva hRdayam // jJAtvA sacivo dhanuriti, dadhyau sdbuddhijljldhiH||13|| kurutAmakAryameta-cculanI jAtisvabhAvacapalamatiH ||nyaase'rpitmpi sakalaM, dI? vidravati tadayuktam // 94 // tadasau kimapi vidadhyA- bhUpabhuvo'pi vyalIkamatiduSTaH // nIco hi poSakasyA -pyAtmIyaH syAna bhujaga iva // 15 // dhyAtveti jJApayituM, tatsakalaM sevituM kumAraM tam // varadhanusaMjJaM nijasuta-mAdizadatinipuNamativibhavam // 16 // tenAtha tayozcarite, nivedite brahmasustadasahiSNuH // antaHpurAntaragama-badhvA dvikakokile kupitaH // 97 // vadhyAvimau yathA varNa-saGkarAdIdRzaH paro'pi tthaa||hntvyo me nizcita - mityuccaistatra cAvAdIt // 98 // kAko'haM tvaM ca pikItyAvAM khalu hantumicchati sutaste // tata iti dIrgheNokte devyUce zizugirA kA bhI: ? // 99 // bhadrakareNumRgebhau, nItvA tatrAnyadA tathaiva punaH / / nRpabhUH proce tacca, zrutvA dIrgho'vadacculanIm // 100 // zRNu subhage sutavANI , sAbhiprAyAM halAhalaprAyAm / / UTR-2 // 144 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram / / 145 / / devyavadadbhavatu tathA-pyanena kiM jAyate zizunA ? // 101 // haMsyA samamanyedhu-baMkamAdAyAvarodhamAyAtaH // nRpabhUruvAca naivaM, kasyApyanayaM sahiSye'ham // 102 // tata ityavadaddIrghaH , zRNu devi ! zizoH sutasya vacanamidam / / anumApayati manasthaM, kopaM yaddhUma iva vahnim // 303 // vRddhiM gato hi bhAvI, sukha-vighnAyAvayorasau niyatam // tadayamudayannivAmaya, ucchedyaH zizurapi durAtmA ! // 104 // devyUce rAjyadharaM, hanmi kathaM tanayamaurasaM svAmin ! // pazavo'pi prANAniva, nijAnyapatyAni rakSanti // 105 // bhUyo'pyUce dIrghA, ripumevAvehi sutamamuM sutano! / tatkiM muhyasi mayi sati, bahavastava bhAvinastanayAH // 106 // tadatha pratipadyoce, culanI ratarAgaluptasutamohA / kenopAyenAsmi - nihate vacanIyatA na syAt // 107 // dIrgho'bravItkumAro , vivAhyatAM tasya vAsagRhadambhAt // gUDhapravezanirgama - mekaM lAkSAgRhaM kAryam // 108 // tatra ca savadhUke'smin, supte rAtrau hutAzano jvAlyaH / / iti tau vimRzya jatugRha-mArambhayatAmasAramatI // 109 // vRtvA brahmasutArtha, puSpavatIM puSpaculanRpatisutAm // sAmagrI ca samagrAM, vivAhasaktAmakArayatAm // 110 // jatugRharacanAdatha dhanu-sacivo duSTaM tayorvidan bhAvam // brahmabhuvo hitamicchu-rgatvAkhyaddIrghanRpamevam // 111 // asti suto me varadhanu -nAmA yuSmanidezakaraNacaNaH // tadahaM jarI cikIrSe, paralokahitaM kvacidgatvA // 112 // kuryAtkamapyanarthaM, gataH paratrAyamiti dhRtaashngkH|| dIrghaH kRtAvahittha- stamityavocattato dambhAt // 113 // tvAmantarA hi rAjyaM, na bhAti nabha iva vinA nizAnAtham // tadalaM paratra gamanaiH, kuru dharmamihaiva dAnAdyam // 114 // gaGgAtaTe'tha kRtvA, sadbuddhiH satramaNDapaM maMtrI // dInAdInAM dAnaM, dadau yathAkAmamannAdeH // 115 // pratyayitanarairdAno-pakAramAnairvazIkRtaiH sacivaH // UTR-2 // 145 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram // 146 // dvikrozAM ca suraGgA - macIkhanajjatugRhaM yAvat // 116 // vArtAM tAM ca channaM, nyavedayat puSpacUlabhUpataye // so'pi tato dAserI, praiSIdduhituH pade rucirAm // 117 // bhUSaNabhRteti supari-cchadeti tAM nRpasutAM jano mene // uttejitA maNiyutA, kanakamivAbhAti rItirapi // 118 // gaNikApremeva mano-bAhyaM kRtvA mahotsavaM culanI // tAmatha pure praviSTAM, vyavAhayadbrahmadattena // 119 // lokaM visRjya tanayaM, praiSIdatha sasnuSaM jatugRhe sA // so'pi vadhu-varadhanuyuga, visRSTatantro yayau tasmin // 120 // tasya ca gate'rddharAtre, vArtAbhiH scivsunurcitaabhiH| tatrAjvalayajjvalanaM, jatuvezmani nijanaraizcalanI // 121 // dIrgha-cUlanyorapayaza, iva dhUmo vyAnaze'tha bhUvalayam // tatsparddhayeva parita- statsadanaM vyApadanalo'pi // 122 // sambhrAnto'tha kumAraH, kimetaditi mantrinandanamapRcchat // so'pyabravIdidaM khalu, culanIduzceSTitaM nikhilam // 123 // satraM yAvatpitrA, tadiha suraGgA kRtAsti pAtuM tvAm // tadvAramitaH praviza, prakAzya pANiprahAreNa // 124 ||chnnmudntmmuN mama, pitA nyavedayadatastava zvasuraH // praiSIddAsImenAM tat pratibandhaM vimuMcAsyAH // 125 // tenetyukto nRpabhU-bhUpuTamAsphoTya pANighAtena / / suhRdA samaM suraMgAM, viveza yogIva bhUvivaram // 126 // prAptau ca suraMgAnte, turagAvAruhya mantriNA dattau // tau jagmatuH kumArI, paMcAzadyojanAni drAk // 127 / / tatra ca vihAya vAhau, gurumArgAtikramazrameNa mRtau // kroSTakasaMjJamagAtAM, grAmaM tau pAdacAreNa // 128 // smAhAtha bhUpabhUriti, mAM pIDayataH sakhe ! kSudhodanye // kSaNamiha tiSTha svAmi - nityUce taM ca sacivasutaH // 129 // kiMcicca vicArya divAkIrti grAmAttataH samAkArya // tau vapanamakArayatAM, cUDAmAtraM tvadhArayatAm // 130 // sandhyAbhrANIva ravi- zvetarucI dhAturaktavasa UTR-2 // 146 // 1- pittalam
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 147 / / nAni // paridhAya nyakSipatA, svakaNThayorbrahmasUtraM tau // 131 // varadhanuratha bhUpabhuvaH, zrIvatsAlaGkRtaM hRdayapaTTam / caturaGgalapaTTena, pyadhAdaho ! ripubhayaM prabalam // 132 // veSAntaramiti kRtvA, grAmAntastau gatau dvijaH kazcit // bhojanakRte nyamantraya - dabhojayaccAtigauravataH // 133 // atha mUrdhni brahmabhuvo 'kSatAn kSipantI dvijapriyA pramadAt // sitavasanayugaM kanyAM copAninye'psaraH kalpAm // 134 // Uce'tha varadhanuH kiM, dadAsyamUmasya niSkalasya baToH // nahyati nahyatirucirAM, hAralatAM ko'pi karabhagale ! // 135 // tata ityavadadvipro 'bandhumatI' saMjJakA mama sutAsau // asyAzca varazcakrI, bhAvItyuktaM nimittajJaiH // 136 // paTTAcchAditahRdayo, bhuM yastava gRhe samitrastam / jAnIyA duhiturvara miti taireva ca mama proktam // 137 // yogyAya suvidyAmiva dade tadenAM kanI - mahamamuSmai / prANapriyAM sutAM khalu yacchAmi yathAtathA na sakhe! // 138 // tAmatha pariNIya kanIM nRpabhUH sthitvA ca tatra tAM rajanIm / / sadbhAvaM bhAryAyai procya samitro'calatprAtaH // 139 // dUragrAmaM ca gatau zuzruvatustAvidaM janazrutyA // sarve'dhvAno ruddhA, dIrgheNa brahmadattakRte // 140 // prANatrANakRte tau gacchantAvutpathena tacchrutvA / / prApaturaTavImekAM, tatra ca nRpabhUrabhUttRSitaH // 141 // tamatha vaTA muktvA, drutaM gato varadhanuH kRte payasaH // upalakSya dIrghapuruSaiH sAyaM rurudhe ca jagRhe ca // 142 // so'tha palAyanasaMjJAM brahmabhuvo vyadhita hanyamAnastaiH // tUrNaM tataH kumAro, nanAza pArada ivAjJAtaH // 143 // vegAdvajaMzca patitaH, kAntAre dhUrttacitta iva gahane // virasaphalAni sa bubhuje, duravasthAyAM hi kimabhakSyam // 144 // bhrAmyaMzcaikaM tApasa-mahani tRtIye dadarza nRpatisutaH / pravahaNamivAbdhipatita staM ca prApyAdhikaM mumude // 135 // kutrAsti bhadantAnA-mAzrama iti taM vadantamatha sa muniH // UTR-2 adhya. 13 // 147 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 148 / / nItvA zramamupakulapati, ninye vratalipsumiva sadyaH // 146 // taM ca praNataM praNayAdityalapatkulapatiH kRpAjaladhiH // kastvaM kimihAyAsI-rvAyorapi durgame gahane ? // 147 // nRpabhUstataH svavRttaM, smAha yathAvRttamakhilamapi tasmai // tacca zrutvA kulptirityvdtprmdgdgdgiiH|| 148 // brahmanRpasya bhrAtA, laghurahamasmi tvadIyatAtasya // tatprApto'si svagRhaM tiSTha sukhaM vatsa ! mA bhaiSIH // 149 // teneti bADhamudito, muditastatrAzrame kumAro'sthAt // AgAcca jaladakAlaH kAla iva nidAghadAhasya // 150 // tamatha pitRvyaH premNA, savizeSamapAThayatkalAH sakalAH / pAtre dattA zrIriva, vidyA hi syAdanantaphalA // 151 // jAte'tha zaratkAle, kandAdikRte vanaM yayurmunayaH / brahmasuto'pi samaM tairyayau niSiddho'pi kulapatinA // 152 // tatra ca phalakusumabharainamitAnamitAn sa bhUruhaH pazyan / vanagajamekamapazya dyuvarAjamivAdrirAjasya // 153 // tasyAnupadamayAsI nnivAryamANo'pi tApasairnRpabhUH // tenAhUtaH sadyo, vavale vyAlopi roSAndhaH // 154 // taTinIpuramiva drutamAyAntaM taM ca vaJcayituM manasA // prakSiptamuttarIyaM, krIDArasikena bhUpabhuvA // 155 // tattu kareNa gRhItvA prAkSipadantarnabhaH krudhA kumbhI // nipatacca tato nRpabhU- stadAdade vaJcitadviradaH / 156 // krIDAbhiriti krIDati, tasmin kariNA samaM kRtATopaH // jaladhArAbhirjaladaH, zarairivopAdravattamibham // 157 // tasmiMstataH praNaSTe, dvipe kumAro'pi jAtadigmohaH // bhrAmyannitastataH zaila-nimnagAmuttatAraikAm // 158 // tasyAzca taTe nagaraM purANamudvasamudIkSya patitagRham // tatra pravizannakaM, vaMzakuDaMgaM dadarza ghanam // 159 // tatpArzve phalakAsI, dRSTvA zastrapriyo'gRhInRpabhUH // taM vaMzakuDaMgaM cA sinAcchinattatparIkSAyai // 160 // tasmAdvinirgatamatha, sphuradadharapuTaM sphuTaM samIkSya ziraH // sambhrAnta UTR-2 adhya. 13 // 148 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 149 / / brahmasutaH samyagavAlokayadyAvat // 161 // udbaddhAMghrerdhUmaM pibataH kasyApi tAvadatipInam // dRSTvA kabandhamuccai-ravApadanutApasantApam // 162 // nirmanturapi hato'yaM, hA ! vidyAsAdhako mayA kazcit // tanmAM krIDArasikaM, dhigiti ninindAyamAtmAnam // 163 // purato gacchaMzcaikaM prAsAdaM saptabhUmikamapazyat // atinandanena paritaH parItamudyAnavalayena // 164 // sAkSAddivIva tasmi - | nArUDho nirjarImiva surUpAm // kuvalayadalavipulAkSI-madrAkSItkanyakAmekAm // 165 // so'tha zubhe ! kAsi tvaM, tiSThasi vA kathamihetyapRcchattAm ? // dhRtasAdhvasA tataH sA 'pyado'vadadgadgadairvacanaiH // 166 // vRttAnto'sti mahAnme, tadvada ko'si tvamiha kimAyAsIH ? // iti tadgirA sa mudito, vacanenAyojayadvadanam // 167 // pAJcAlapaterbrahma-prabhoH suto brahmadattanAmAham // iti so'vAdIdyAvamuditA sA tAvaduttasthau // 168 // nayanAJjalito galitaiH sA pramadA pramadabASpasalilabharaiH // racayantI pAdyamiva, nyapatacca tadaGghrinalinayuge / / 169 // atrANayAtra mayakA, diSTyA zaraNaM zaraNya ! labdhastvam // iti ca vadantI rudantI, sudatI sAzvAsI bhUpabhuvA // 170 // pRSTA ca kA tvamiti sA proce'haM puSpacUlabhUjAneH // tvanmAtulasya tanayA, tubhyaM dattAsmi puSpavatI // 171 // pariNayadinotsukAM rama- mANAmArAmadIrghikApuline // hRtvA'nyedyurvidyA dharAdhamo mAmihAnaiSIt ! // 172 // kAlamiyantaM bandhujana - virahadAvAgnitaptagAtrAham / / tvaddRSTyA mRtavRSTyA, klinnA nirvApitAdya vibho ! // 173 // kva gato'sti sa me ripuriti, pRSTA sA nRpasutena punaravadat // tena kila paThitasiddhA 'rpitAsti me zAGkarI vidyA // 174 // sA hi smRtA vidhatte, paricchadIbhUya kRtyamakhilamapi // vinayatyupadravaM me pRSTA cAkhyAti taddvArttAm // 175 // tAM pRSTvedaM vacmItyuktvA smRtA ca tAM punaH UTR-2 adhya. 13 // 149 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.13 uttarAdhyayanasUtram / / 150 // sAkhyat // yenAhatAsmi nATyo - nmattaH sa hi khecaro nAmnA // 176 // mama tejo'sahamAno, muktvA vidyAkRte'tra dhAmani mAm // vidyA sAdhayitumagA - dvaMzakuDaMge svayaM gahane // 177 / / tasyordhvapado dhUma, pibato vidyAdya setsyati svAmin ! // vidyA - balojitabalaH, pariNeSyati mA tataH sa kudhIH // 178 // atha tadvadhavyatikare, tenokte sAdhu kRtamiti bruvatI // mumude bhRzaM kanI sA, priyalAbhAdapriyocchedAt // 179 // atha tAmuduhya kanyAM, gAndharvavivAharacanayA nRpabhUH // ramayan vividhaiH suratai - stAM kSaNadAM kSaNamivAkSapayat // 180 // prAtazca khecarINAM, dhvanimavanidhavAGgajo'mbare zrutvA // viyati bhavati kasyAyaM, dhvaniriti papraccha puSpavatIm ! // 181 // sA proce priya! nATyo-nmattAhvatvadriporime jAmI // bhrAtuH kRte vivAho - paskaramAdAya sakalamapi // 182 // 'khaNDA' 'vizAkhikA' ''khye, khecarakanye mudhA samAyAtaH // kArya dhyAtamitarathA, daivena hyanyathA ghaTitam! // 183 // (yugmam ) tattAvadapasara tvaM, yAvatsaGkIrtya tava guNAn praguNAn // jAnAmyanayorbhAvaM , tvayi rAgavirAgayoH svAmin ! // 184 // rAge calayiSyAmi, dhvajamaruNaM vIkSya taM tvamAgaccheH // rAgAbhAve tu sitaM, taJca prekSyAnyato gaccheH // 185 // abhayo'pi tato nRpabhU - stasthau gatvAnyatastadanuvRttyA // atha puSpavatI zvetaM, calayAmAsa kSaNAt ketum // 186 // taM ca prekSya kumAraH, zanaiH zanaiH prasthito'nyato gantum // ullaMghya vanaM durgama- mekamavindata sara: sAyam // 187 // tatra snAtvA salilaM, nipIya pIyUSasarasamatha sarasaH // nirgatya brahmasuta - staTamuttarapazcimaM bheje // 188 // tatra ca kanyAM kAJci -tsamIkSya jaladevatAmivAdhyakSAm // saphalaM janma mamAbhU -dadyeti nRpAGgajo dadhyau // 189 // taddarzanAmRtarasaM, pAyaM pAyaM vyapAyavikalaM saH // grISme payaH pibanmaru- pAntha iva * vighnahitam / UTR-2 // 150 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 151 // prApa no tRptim // 190 / / sApi ca taM pazyantI, kaTAkSavikSepadakSacakSuAm // dAsyA samaM ca kiJci- dvadantyagAdanyataH kanyA // 191 // tanmArgadattadRSTiH, prAsthita yAvattato'nyato nRpabhUH // sA dAsyA''gAttAvat, paTayugatAmbulakusumadharA // 192 // tacca pradAya tasmai, jagau tvayA yA sarastaTe dRSTA // nijacittamiva tayedaM, preSitamasti prabho ! tubhyam / / 193 // prokta ca tayA yadasau, subhagaH pitRmantrimandire neyaH // sa hi vetti sakalamucitaM, tatrAgaccha prabho ! tattvam // 194 // so'thAgamatsaha tayA, sadanaM sacivasya nAgadattasya // abhyuttasthau so'pi , tamatithiM ciramilitamiSTamiva // 195 // prahito'sti vo gRhe'sau, subhagaH zrIkAntayA nRpatiputryA // procyeti yayau dAsI, bheje sacivo'pi taM prabhuvat // 196 // doSAtyaye ca ninye, rAjaku le dhIsakhaH kumAraM tam / / bhUpo'pi tamaryAdibhi - rupatasthe taraNimiva bAlam // 197 // AtithyamidaM kriyate, tavAtitheriti vadannatha kSamApaH // tasmai dadau sutAM tA - muduvAha mudA kumAro'pi // 198 // ajJAtakulasyaikAkino'pi dattAsi me kathaM pitrA ? // ityanyadA rahasi tAM, ramayan papraccha nRpatisutaH // 199 // sAvAdIjjanako me, vasantapurarAjazabarasenasutaH // unmIlitaH svarAjyA-dgotribhirAgAdimAM pallIm // 200 // bhillAn vidhAya vazagAnavatyAn sabalavAhanastiSThan // grAmAdiluNTanaiH svaM puSNAti paricchadaM tAtaH // 201 // tanayacatuSkasyopari, pituriha vasataH sutAsmyahaM jAtA // devyAM zrImatyAM sura-vallIva sumeruvasudhAyAm // 202 // mAM prAptayauvanAM cAvadat pitA mama nRpA dviSo nikhilAH, // tadihasthA vIkSya varaM, nivedaye, mano'bhISTam // 203 // pazyAmyakhilAn pAnthAMstato'nvahamiha sthitA sarastIre // tvAM ca prApaM surataru-miva duSprApaM pracurapuNyaiH / / 204 // iti kiMcidanApRcchyA-'pitAsmyahaM UTR-2 // 15 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhya Is tubhyamIza! tAtena // uditastayeti mudita - zcikrIDa tayA samaM nRpabhUH // 205 // pallIzaH so'nyedhu - grAmaM hantuM jagAma sainyayutaH // yanasUtram tena saha bhUpabhUrapi gatvAbjasarastaTe tasthau // 206 // grAme'tha luNTyamAne, papAta varadhanurupetya tatkramayoH // Alambya ca tatkaNThaM, / / 152 // | vimuktakaNThaM rurodoccaiH // 207 // brahmAtmajena vacanai - ramRtadravasodarairathAzvAsya // pRSTo varadhanurUce, svavRttamiti gadgadairvacanaiH // 208 // muktvA tadA vaTAdha - stvAmambho'rthaM gato'hamabjasaraH // kiJcidapazyaM tajjala- mabjadalapuTena jagRhe ca // 209 // valitazca dIrghapuruSai - rudAyudhairhatahateti jalpadbhiH // sannaddhai ruddho'haM, haMsaH kAkairiva kaThoraiH // 210 // kva? brahmadatta iti taiH pRSTazcAbravamahaM na vedyIti // gADhamatha tADitastai -rakhadaM vyAghraNa jagdha iti // 211 // darzaya taM dezamathe -tyukto bhrAmyannitastato dambhAt // tvadarzanapathametya, vyadhAM palAyanakRte saMjJAm // 212 // svamukhe tu parivrAjaka- dattAM guTikAM tato'kSipaM kSipram // tasyAH prabhAvato | gata - ceSTastyakto'smi mRta iti taiH // 213 // teSu ca gateSu dUra, kRSTvA guTikAM mukhAttvadarthamaTan // grAmaM kamapi gato'haM, kaJcidapazyaM parivAjam // 214 // so'pyavadadavanataM mAM, vasubhAgAhvo'smi tava piturmitram // tabrUhi varadhano ! tvaM, kutrAsti brahmadatta iti? // 215 // vizvasya tasya vizvAM, tvadvArtA sUnRtAmahamavocam // duHkhAviSTaH sa tataH pAzcAtyaM vRttamityUce // 216 // dagdhe tadA jatugRhe, dIrghaH prAtardadarza zabamekam // tAM satragAM suraMgAM turagapadAni ca purastasyAH // 217 // naSTau yuvAM dhanudhiyA, jJAtvA kupitastato nRpastasmai / pratyAzamazvavArAn, yuSmannigrahakRte preSIt / / 218 // naSTo dhanuriti jananI, tavAkSipat zvapacapATake dIrghaH // sA narakAvAsa ivA -nubhavati tatra vyathAH pracurAH // 219 // tenodantenoccai- rduHkhoprijaaymaanduHkhaartH|| UTR-2 // 152 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 153 // uddhartuM vyasanAbdhe - jananI kAmpIlyanagaramagAm // 220 // tatra ca kapAlirUpaM, kRtvATaM vapacapATake kapaTAt // tasmin 'bhramaNanidAnaM, lokaiH pRSTo'bravaM caivam // 221 // mAtaGgIvidyAyAH, sAdhanavidhirayamiti bhramAmyatra // tatraivamaTan maitrImakArSamArakSakeNa samam // 222 // kurute'bhivAdanamasau, kauNDInyamahAvratIsutasuhatte // ityanyadA ca jananI- mavocamArakSakamukhena // 223 // guTikAyutamaparadine, mAturadAM mAtuliGgamabhigamya // tadbhakSaNena sAjani, nizceSTA kASThamUrtiriva // 224 // ArakSako'tha rAjJe, gatvoce tAM mRtAM tato nRpatiH // tAM saMskartuM praiSI - bhRtyAnatha te'pi tatrAguH // 225 / / samprati saMskAre'syAH kRte mahAn bhAvyupadravo bhavatAm // nRpatezcetyuditAste, mayA yathAgatamagurbhItAH // 226 / / ArakSakaM cAvocaM, sAhAyyaM cetkaroSi tadamuSyAH // kuNapena lakSaNavatA, mantramahaM sAdhayAmyekam // 227 // tatpratipannena samaM, tena samAdAya sAyamahamambAm // gatvA dUraM pitRvanaM, gurumaNDalamAlikhaM dambhAt // 228 // zUnyaM vidhiM ca kaJci- dvidhAya dAtuM bali purasurINAm // preSyArakSaM guTikA - mArpayamaparAmahaM mAtuH // 229 // atha tatkSaNamuttasthA- vapagatanidreva labdhasaMjJA sA / / Avedya svaM tAmatha , nivArya rudatI tato'calayam // 230 // muktvA kacchagrAme, tAtasuhRddevazarmavezmani tAm // tvAmanveSTuM bhrAmya - nihAgamaM bhAgyayogena // 231 // nAtha ! tvayAnubhUtaM, sukhaduHkhaM yattataH paraM vada tat // tenetyukto'vAdI- tsvaM vRttaM brahmadatto'pi // 232 // atha ko'pyAgatyoce, tAviti bho ! dIrghanRpabhaTA grAme // yuSmatsamarUpAkita - paTayugadarzanaparA bruvate // 233 // IdRzarUpau puruSau, dRSTau kvApIti tannizamyAham // kathayAmi vAmatha yuvAM, yathocitaM tanutamAtmahitam // 234 // procyeti gate tasmi -trazyantau tAvaraNyamadhyena // kramayogAtkauzAmbI - puryA upavanamupAgAtAm // 235 // UTR-2 // 15 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 154 // tatra paNIkRtalakSaM,caraNAyudharaNamapazyatAM dhaninoH // buddhila-sAgaradattA-bhidhayoH zastrAyitAMghrinakham // 236 // tatra ca buddhilacaraNA-yudhena jAtye'pi kukkuTe'nyasmin // bhagne varadhanurasama- asA'sahaH sAgaramado'vak / / 237 // jAtyo'pi kukkuTo'sau, bhagnastava sAgarAmunApi katham // tadyadi vadasi tadAhaM, vilokayAmyenamAdAya // 238 // so'tha jagau bhrAtastvaM, prasadya mayi sadya eva pazyedam // mAnApagamo vyathayati, mAmantarna tu dhanApagamaH // 239 // varadhanuratha taM pazyan, dadarza tccrnnyoryHsuciiH|| tacca jJAtvA taM druta- mupetya buddhila iti proce // 240 // yadi me chadma na vakSyasi, lakSArTsa tava tadA pradAsye'ham // tenetyukto varadhanu - rUce tadrahasi bhUpabhuve // 241 // sUcI: kRSTvA sa tata - staM sAgarakukkuTena yojitavAn // apasUcikaM ca buddhila-kukkuTa| maparo drutamajaiSIt / / 242 // tuSTo'tha sAgarastA- vAropya rathaM svamandiramanaiSIt / / svagRha iva tadgRhe tA - vapi tasthaturucitalIlAbhiH // 243 // buddhiladAsastatrA-gato'nyadA varadhanuM rahasi nItvA // proce yattava kathitaM, lakSArddha buddhilena tadA // 244 // tatsthAne tenAsau, hAraH prahito'sti cturyutmuulyH|| itthaM procya karaNDaM, datvA ca yathAgataH so'gAt // 245 // varadhanurapi gatvA tannivedya nikhilaM karaNDamudghATya // mauktikarucijitasitaruci-madIdRzannRpabhuve hAram // 246 // hAre hAriNi tatrAva -lambitaM lekhamAtmanAmAGkam // dRSTvA nRpabhUH suhRdaM, kasyAsau lekha ityUce // 247 // ko vetti kasyacidayaM, tvatsamanAmnastavAthavA bhAvI // tenetyudito gADho-tsuko'bhavadbhapabhUrjAtum // 248 // lekhaM tamatho varadhanu-runmudrayati sma nalinamiva taraNiH // AryAmekAM likhitAM, tatra dadaoNlipaMktimiva // 249 // sA ceyaM - "yadyapi jano'rthyate'sau, janena saMyogajanitayatnena // tvAmeva hi ratnavatI, tathApi mAnayi UTR-2 // 154 // * 40000
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 155 // tumabhilaSati // 250 // " bhAvArtho'syA jJeyaH, kathamityatha varadhanau vicintayati // AgAdvitIyadivase, tadantike tApasI vatsA // 251 // AzIrvAdaM datvA, kSiptvA kusumAkSatAni zirasi tayoH // nItvAnyato varadhanu, nigadya kiJcicca sApi yayau // 252 / / Agatamatha suhRdaM nRpa- putraH proce'nayA kimuktamiti ? so'vadadayAcadeSA, pratilekhaM prAcyalekhasya // 253 // zrIbrahmadattanAmAGkito hyasau lekha iti vada tvaM me // ko brahmadatta iti ? // sA mayAnuyukteti punaravadat // 254 // atrAsti zreSThisutA, 'ratnavatI' nAma sundarIratnam // AbAlyAdapi sA ma - yyanuraktA prApa tAruNyam // 255 // tAmanyadA vimanasaM, dRSTvA gatvA tadantikamavocam / / kA te cinteti ? tato, mAmiti tatparijano'vAdIt // 256 // asyA hi daurmanasye, bhUyAMsi dinAni jajJire mAta: ! // atha pRSTA sA punarapi, jagau na kimapi hiyA yAvat // 257 // avadattAvattasyAH, priyaGgulatikAhvayA priyavayasyA / / na hi vakti lajjayAsau, tadahaM te vacmi mAtaridam // 258 // bhrAturbuddhilanAmnaH, sAgaranAmnazca tAmracUDaraNe // iyamupavanaM gataikaM, kumAramuttamatamamapazyat // 259 // IdRzyabhUttato'sau, tayeti kathite smaravyathAkrAntAm // nizcitya tAmavocaM, sadbhAvaM brUhi me vatse ! // 260 // atha kathamapi sApyUce, mAtaryaste priyaGgulatayoktaH // sa brahmadattanAmA, patirna cenme tadA maraNam // 261 // ghaTayiSye tava kAmita-mityadhRti mA kRthA vRthA vatse ! // tata iti mayoditA sA, kiMcitsvastheti punarUce // 262 // bhAvyakhilamIhitaM me, mAtardevyA iva prasAdAtte // tasmai jJApayitumada- stadapi kriyatAmupAyo'yam // 263 // kSiptvA karaNDamadhye, hAramamuM yutamanena lekhena / preSaya tasmai kSipraM, vyapadezAbuddhilabhrAtuH // 264 // tannAmnA dattamamuM, lAsyati sadyo'nyathA tu lAti na vA // lakSArddha hyuktamabhU UTR-2 // 155 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 156 // ttatsuhRdo buddhilena tadA // 265 // procyeti tayA dattau, hAro lekhazca dAsahastena // prahitau mayA gate'hani, tatpratilekho'rpyatAmadhunA // 266 // uktveti tasthuSI sA, tvatpratilekhe mayArpite tu yayau // AryA tatra ca lekhe, likhitAsau varttate svAmin ! // 267 // "ucitatvAdvaradhanunA, suhRdokto brahmadattanAmApi // strIratnaM ratnavatI- micchati govinda iva kamalAm // 268 // " zrutveti mitravacanaM, tAM draSTuM bhUpabhUrabhUdutkaH // anyedhurAkulatayA, varadhanurAgatya taM proce // 269 // atrAvAmanveSTuM prahitA dIrpaNa santi nijapuruSAH // tadvacanAdatratyo, nRpo'pi tadupakramaM kurute // 270 // tatkiM kartavyamiti, dhyAyantau sAgaro'nigRhe tau // kSiptvA jugopa nidhiva- dravirapyaparAmbudhAvavizat // 271 // nizi nirgamamicchantau tau, rathamAropya kamapi panthAnam / / nItvA sAgaradatto, vavale bASpAyitAkSiyugaH // 272 // tAvatha puraH prayAntau, zastrADhyarathasthitAM vane vanitAm // dadRzaturiyatI velA, kiM vAM lagneti jalpantIm // 273 // kAvAvAM vetsi ca katha-miti pRSTA nRpabhuvAtha sAvAdIt // dhanasaJcayAdhinAthaH,zreSThyAsIdiha dhanapravaraH // 274 // aSTAnAM tanayAnA- muparyahaM tasya nandanAbhUvam // prAptA ca yauvanaM nA - pazyaM kaMcidvaraM pravaram // 275 // sthitamasminnudyAne, tadarthamArAdhayaM tato yakSam // so'pi hi bhaktyA tuSTaH pratyakSIbhUya mAmavadat // 276 // zrIbrahmadattanAmA, cakrI vatse ! tava priyo bhAvI // svAmin ! sa kathaM jJeyo, mayeti pRSTaH sa punarUce // 277 // yaH sAgara-buddhilayo-rAyAsyati kukkuTAhave sasakhA // vizvamanohararUpaH, zrIvatsI sa tvayA jJeyaH // 278 / / sa ca maccaityasamIpe, prathamaM te melito'nyato gacchan // iti yakSagirA svAmin! jAnAmi tvAmahaM niyatam // 279 // tanme mana iva rathamamu-mAroha vibho ! drutaM tyetyuditH|| rathamAruhya samitraH kva ? gamyamiti tAM * bhuumigRhe| UTR-2 // 156 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 13 yanasUtram // 157 // jagau nRpabhUH // 280 // sAkhyanmagadhapure mama, vasati pitRvyo dhanAvahaH zreSThI // sa hi kartA pratipattiM pracurAM tattatra gamyamitaH // 281 // iti ratnavatIvacanA- tsuhRdA sUtena vAhayan vAhAn // prApATavIM kumAraH, kauzAMbIviSayamulaMghya // 282 // tatra sukaNTakakaNTaka - saMjJau caurAdhipau prabalasainyau // taM rurudhaturapahartuM, rathAdi vizikhAn pravarSantau // 283 // cApamupAdAya tataH, praharannRpanandanaH zaraprakaraiH // taddasyubalamanAzaya- daharpatistama ivAMzubharaiH // 284 // tamathoce sacivasutaH, zrAnto'si raNena tadrathe'traiva // svapihi kSaNaM tataH so-'pyazeta saha ratnavatyA drAg // 285 // prAtazcaikAM taTinI, prApyAtiSThan hayAH svayaM shraantaaH| tatra ca jAgarito nA - pazyatsuhRdaM rathe nRpabhUH // 286 // bhAvI jalAya gata iti, muhurmuhurazabdayatkumArastam // na tvApa prativacanaM, sadvacanaM nIcavadana iva // 287 // vyAkulacetAH sa tato, bASpajalAviladRzA dizaH pazyan // raktAbhyaktamapazyat, syandanavadanaM narendrasutaH // 288 // hA'haM hata iti jalpaM -stato'patanmUrcchito rathotsaGge // adhigatasaMjJastu bhRzaM, vyalapatkutrAsi ? mitreti // 289 // tamathAkhyadratnavatI, prabho! sakhA jJAyate na hi mRtaste // tattasyedamamaMgala- mucitaM vAcApi no kartum // 290 / / nUnamapRSTvApi tvAM, tvatkAryAyaiva sa hi gato bhAvI // sthAne gatAstu zuddhiM, tasya naraiH kArayiSyAmaH // 291 // paramiha gahane sthAtuM no | ciramucitaM yamopavanakalpe // iti tagirA sa turagA-nudannagAdagrato vyagraH // 292 / / ullaMghyAnullaMghyA-mapi tAmaTavIM yayau sa magadhAnAm // sImagrAmaM bhavatati-matItya mokSaM mumukSuriva // 293 // tatra grAmasabhAstho, grAmapatiH prekSya taM rucirarUpam // puruSottamo'yamiti hRdi, niraNaiSIdgRhamanaiSIcca // 294 // kiM bhRzamudvigna ivA- sItyatha tenodito vadannRpabhUH // cauraiH saha kurvan raNa UTR-2 // 157 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 158 / / , magAdvayasyo mama kvApi // 295 // tasya pravRttimadhunA, neSye tanmA kRthAstvamudvegam // tata ityuktvA grAmAdhipo'TavIM tAmavajagAhe // 296 // Agatya caivamavada- dvane'tra manujo na ko'pyadarzi mayA / kintu zaro'sau prAptaH, prahArapatito rudhiraliptaH // 297 // zrutveti to varadhanu vazyamiti so'bhavadbhRzaM vyagraH // ravirapyastAdrimagA tadduHkhaM draSTumasaha iva // 298 // yAme turye'tha nizo, grAme nyapatan malimluco bahavaH // tAMstu babhaJja kumAra - stato'stuvaMstaM janAstuSTAH // 299 // pRSTvAtha grAmapatiM calitaH so'gAtkrameNa rAjagRham // ratnavatIM ca vyamuca ttadbAhye tApasAvasathe // 300 // pravizan svayaM ca nagaraM sadanagavAkSasthite yuvatyau dve // nRpabhUrdadarza te api savilAsamavocatAmiti tam // 301 // sasnehamapi janaM ya tyaktvAgAstvaM tadA taducitaM kim ? // so'vAdItkaH snigdho, janaH kadA cAtyajamahaM tam ? // 302 // ehi prasIda viSTara mAzraya vizrAmya vizramadRzA naH // tAbhyAmatheti kathite, viveza tadvezmani kumAraH // 303 // snAnAzanAdibhaktiM kRtvA te tasya viSTaragatasya // ityUcaturiha bharate, vaitADhyAhvo'sti rajatagiriH // 304 // zivamandiramiti nagaraM virAjate tasya dakSiNazreNyAm / tatra nRpo jvalanazikhaH, priyA ca vidyucchikhA tasya // 305 // nATyonmattAkhyasutA nuje tayoH prANavallabhe putryau | abhavAva vallabhAvAM, krameNa khaNDA- vizAkhAkhye // 306 // nijasaudhakuTTimasthaH, suhRdAgnizikhena saha sRjan goSThIm // vrajato'STApadamamarAn dadarza gagane'nyadA tAtaH // 307 // nantuM tato jinendrA nAvAM suhRdaM ca taM sahAdAya // aSTApadamaulisthaM, caityaM so'gAdvimAnasthaH // 308 // tatra ca jainIH pratimAH, pradakSiNIkRtya vidhivadabhyarcya || anamAma mAnavarNA nvitA vayaM maNimayAH sarvAH // 309 // caityAcca nirgatA dvau cA he vallabha ! AvAmiti chedaH / - UTR-2 adhya. 13 // 158 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 159 // raNazaminAvazokavRkSAdhaH // prekSya praNamya zuzruma, dharmakathAM vayamamRtakalpAm / / 310 // atha papracchAgnizikhaH, ko hyanayoH kanyayo: priyo bhAvI? // tau jJAninAvavadatAM, sodaramamuyorhaniSyati yaH // 311 // vacanena tena tAto, mlAnimagAddurdinena dinakaravat // AvAmapi vairAgyA- ttadaivamavadAva nijatAtam // 312 // adhunaiva dezanAyAM, saMsArAsAratA zrutA'smAbhiH // tadviSayasukhenaivaM-vidhena paryAptamasmAkam // 313 // prAvartAvahi sodara-rakSAyai tatprabhRtyanizamAvAm // sa tvanyadakSatATan, puSpavatIM puSpacUlasutAm // 314 // tadrUpApahRtamanA-stataH sa drutamapAharajjaDadhI:! // tattejo'sahamAno, vidyA sAdhayitumagamacca // 315 // yadabhUttataH paraM ta-yUyaM svayameva vittha sakalamapi // atha cAkhyatpuSpavatI, tadAvayoH sodaravinAzam // 316 // zokaM ca vyapaninye -'smAkaM dharmAnugairmadhuravAkyaiH / zaGkaravidyAzaktyA, jJAtvAsmadvRttamiti ca jagau // 317 // smarataM yuvAM gurugirA- mihAgataM brahmadattamatha vRNutam // na hi jAtucidvighaTate , jJAnivaco grAvarekheva // 318 // tatsvIkRtamAvAbhyAM , rAbhasyavazena sA tu sitaketum // prAcIlattatastvaM, hitvA vAmanyato gatavAn // 319 // nAgAstvaM tatra yadA, tvAmanveSTuM tato vanAnI tAm // ciramAvAM sambhrAnte, bhrAnte na tu lalita ! militastvam // 320 // tadanu danujamanujAmara-jetA netA kva nau sametAsau ? // iti | pRSTAyA vidyA- devyA vacanAdihaivAvAm // 321 // asmatpuNyAkRSTo, dRSTastvaM ceha tadvibho ! tvaritam // puSpavatIvatpANau- kRtya | kRtArthaya januridaM nau // 322 // gAndharvavivAheno- duvAha te api tato narendrasutaH // ramamANaH saha tAbhyAM, nimeSamiva tAM nizAM vyanayat // 323 // sthAtavyaM puSpavatI - pArve tAvatsukhaM khalu yuvAbhyAm // yAvanme rAjyAptiH syAdityuktvA ca te vyasRjat * - vacanAt iha aiva AvAmiticchedaH / UTR-2 // 159 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 160 // // 324 // omityuktvA gatayo- stayostiro'bhUdagRhAdi tatsakalam // ratnavatImanveSTuM, tato yayAvAzrame nRpabhUH // 325 // tatra ca tAM so'pazyan, naramekamapRcchaditi zubhAkAram // dRSTA kApIha vazA, tvayA gatadine'dya vA pravarA // 326 / / tena ca kiM ratnavatI- kAntastvamasIti sAdaraM pRSTaH ? // omityavadannRpabhU- stataH sa muditaH punaH proce // 327 // sA rudatI hyo dRSTA, kA tvaM kiM rodiSIti ca mayoktA // kiMcidavocata yAva-ttAvad jJAtA svadauhitrI // 328 / / gatvA ca pitRvyAyA-'jJapayaM tasyAstataH sa muditastAm // svagRhe'nayadbhavantaM, tvavindatAnveSayannapi no // 329 // adyApi zubhamabhUdya- militastvamiti bruvannRpasutaM saH / ninye dhanAvahagRhe, taM dRSTvA so'pi bahu mumude // 330 / / sotsavamatha ratnavatI, vyavAhayannRpabhuvA saha zreSThI // mRtakAryamanyadA varadhanorupAkrasta nRpatisutaH // 331 // lubdhatvAvezavazA- dvijeSu kurvatsu bhojanamatRptyA / tatrAgatyAvAdI- dvaradhanuriti vipraveSadharaH // 332 // yadi me dattAdanamiha, sAkSAdvaradhanorbhavati nUnam // taccAkarNya kumAra- ssasambhramamagAbahirgehAt // 333 // taM ca pravilokya dRDhaM, parirabhyAnandabASpajalapuraiH // snapayanniva gehAntarnItvA papraccha tadvArtAm // 334 // so'vAdIttvayi supte, dumAntarasthena taskareNa tadA // iSuNA hato'hamapataM, bhuvyantaradhAM ca gahanAntaH // 335 // teSu ca gateSu dasyuSu, mIna ivAntarjalaM trugnnaantH|| antarhitazcarannaha- mApaM grAmaM tamatikRcchrAt // 336 // grAmapatestvadvArtA, jJAtvA cAgamamiha krameNAham // tvAM cAdrAkSaM diSTyA, susvajamivehitArthakaram // 337 // atha bhUpasuto'vAdI-dvinA puruSakAramevamAvAbhyAm // sthAtavyaM nazyadbhyAM, dasyubhyAmiva kiyatkAlam! // 338 // prAdurbhavanopAya, cintayatoriti tayorathAnyeyuH // ramamANAkhilaloko, madhUtsavaH pravavRte tvatra // 339 // dviradastadA ca UTR-2 // 160 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 161 // | mattaH, stambhaM bhaktvApazRMkhalo nRpteH| niragAtrAsitaloka-statazca bhUyAnabhUttumulaH // 340 // vyAlastu kanI kAci-nitambavakSojabhAramandagatim // bhayavepamAnavapuSaM, vIkSyAdhAvatgrahItuM drAk // 341 // dhIraH ko'pi dharAyAM, yadyasti tadA sa pAtu mAM sdyH|| mRtyoriva mattebhA- dasmAditi sA tadAkrandat // 342 // tasyAM zaraNArthinyAM, vilapatyAmitaki dInavadanAyAm // hAhAravaM prakurvati, jane ca tatparijane ca bhRzam // 343 // tatkSaNametya brahmA-Ggajo gajaM hakkayAmbabhUvoccaiH // so'pi tatastAM tyaktvA, dadhAva taM prati ruSA paruSaH // 344 / / ( yugmam ) prAkSipadathottarIyaM, tasya puro brahmanandanastaM ca // tatra prahartumavanata- mArohaddantadattAMghriH // 345 // vacanakramAGkuzakarai-staM ca vazIkRtya hastinaM sadyaH // stambhe babandha nItvA, kRtastutirjayajayeti janaiH // 346 // tatrAgato'tha bhUpastaM tattejazca vIkSya vismitavAn // ko'yaM channo raviruta hariH zazI veti cApRcchat ? // 347 // tavRtte'tha pitRvyena, ratnavatyA nivedite nRpatiH // sotsavamaSTau svasutA, dikzriya iva dattAMstasmai // 348 // tA: pariNIya muhUrte, zubhe'vasattatra bhUpabhUH sasukham // taM cAnyedhurjaratI, sametya kAcijjagAdaivam // 349 // vaizravaNAkhyo vaizravaNa- dezyasaMpatpure'tra vasatIbhyaH // vADheH zrIriva tasya, zrImatyAhvAsti varatanayA // 350 // sA ca yadA mattebhA-damoci bhavatA tadA samIkSya tvAm // citralikhiteva dRSa- dullikhitevAbhUttvadekamanAH // 351 // kathamapi ca parijanenA- nItA sadmani na bhojanaM kurute // na svapiti na ca krIDati, pazyati ca tvanmayaM vizvam / / 352 / / pRSTAtha mayA dhAtryA sA, proce yena rakSitAsmi gajAt // sa hi naramaNirna ramaNo, yadi me syAtsyAttadA maraNam // 353 // tad jJApito'tha tasyA - stAto mAM prAhiNottava samIpe / tadarakSi yathA vyAlA - drakSa tathA manmathAdapi tAm / / 354 // UTR-2 // 16 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 162 // tAmapi tataH kumAraH, pariNinye sotsavaM zubhe divase / varadhanurapi nandAhvA -muduvAha subuddhisacivasutAm // 355 // atha tau tatra vasantau, prathitau pRthvyAM guNairajAyetAm // vANArasI prati tataH, sotsAhau prAsthiSAtAM ca // 356 // AyAntaM brahmasutaM, jJAtvA vANArasIpatiH kaTakaH // abhyetya sotsavaM nija- gRhamanayadbrahmarAjamiva // 347 // nijatanayAM kaTakavatIM, caturaMgaM kaTakamutkaTaM kttkH|| prakaTaM visaGkaTamadA- ddhanaM ca tasmai muditacetAH // 358 // atha tadUtAhUtA, dhnuscivknnerudttcmpeshaaH|| bhagadattacandrasiMhA - dayaH pare'pyAyayurbhUpAH // 359 // varadhanumatha senAnyaM, kRtvA taiH parivRto nRpairnRpabhUH // prati kAmpIlyaM prAsthita, dIrgha dIrghAyane netum // 360 // dIrghaprahito dUto- 'thAgatyaivaM jagAda kaTakAdIn / dIrpaNa samaM sakhyaM, tyaktuM yuktaM na vaH prAcyam // 361 // te procurbrahmayutAH, paJca vayasyAH purA bhavAma vayam / brahmaNi tu gate svarga, maitrI prAg dIrgha eva jahau // 362 // yadbrahmaNo'pi putre, rAjye ca trAtumarpite diirghH|| ciramakRta karma vaizasa- manutiSThati nAntyajo'pi hi tat // 363 // tadgatvA vada dIrgha , yadetyasau brahmasUstato nazya // yadi vA bhavAjisajjo, dUtaM procyeti te vyasRjan // 364 // kAmpIlyamatha prApya, bahmasuto'navarataprayANaiAg // sainyai rurodha parito, nIrairnIradhiriva dvIpam / / 365 / / culanI tadA viraktA, gatvA pUrNApravartinIpArzve / / pravrajya tapastIvra, vidhAya nirvRttimagAkramataH // 366 // dIrgho'pi purAnniragA-draNArthamavalambya sAhasaM sabalaH // yuddhaM tataH pravavRte, parasparaM sainyayorubhayoH // 367 // bhagnamatha brahmabhuvo, balena nijabalamudIkSya dIrghanRpaH // yoddha UTR-2 // 162 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 163 // maDhaukata garjan, ghana iva muJcan zarAsAram // 368 // taM ca prekSya kumAraH, svayamAgAd yoddhmuddhssitrossH,|| prAjyabalau tau ca mithaH, zastraiH zastrANi cicchidatuH // 369 // brahmasutasyAtha kare, tadAyayau cakramarka iva nbhsH| sa tu tena drumaphalamiva, dIrghaziro'pAtayat pRthivyAm // 370 // jayatAdayamudayadayo, dvAdazacakrIti vAdino devAH // tacchirasi kusumavRSTi, tadA vyadhuH samavasaraNa iva // 371 // pauraiH piteva dRSTo, bandibhiriva jayajayeti vacanaparaiH // sotsavamavizaccakrI, kAmpIlyaM tridivamiva maghavA // 372 / / nRpatiH prAk pariNItAH, patnIrAnAyayattataH sklaaH| bharatakSetraM cAkhila- masAdhayatprabalabalakalitaH // 373 // tasyAtha nRpainikhilai- rabhiSeko dvAdazAbdiko vidadhe // sotha'gamayatsamayaM, samayamiva samaM sukhaM vilasan // 374 // anyedhurvaragItaM, sagItaM tasya pazyataH zasyam // kRtacitrapuSpacitraM, dadau kusumakandukaM dAsI // 375 / / taM prekSya cakravartI, dRSTaH kvApIdRzo mayetyantaH / kurvannUhaM smRtvA, paJcabhavAnmUrcchito nyapatat // 376 // sambhrAntaiH sAmantaiH, siktazcandanarasairgataH svaasthym|| saudharme'drAkSamahaM, kandukamIdRzamiti sa bubudhe // 377 // pUrvabhavabhrAtA me, kathamatha milatIti cintayaMzcakrI // taM jJAtuma, cakre, sArdhazlokaM zucizlokaH // 378 // tathAhi- ("dAsA dasaNNe AsI, miA kAliMjare nage // haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmIe // 1 // devA ya devalogaMmi, Asi amhe mahiDDhiA") pUrayati yo dvitIyaM, zlokaM tasmai dadAmi rAjyArdham // iti cAghoSayaduccaiH, pure'khile pratidinaM cakrI // 379 // rAjyArthI cakre taM, zlokaM sAdhu jano'khilaH kaNThe // pUritavAnna tu kazcidvipazcidapi pazcimazlokam // 380 // itazca- jIvazcitrasya mahebhya - nandanaH purimatAlasaMjJapure / jAtismaraNAd jJAtvA, pUrvabhavA*- pUritavAnna tu kazci - pazcimamarddha dvitIyasya // iti "gha" saMjJakapustake // UTR-2 // 163 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 164 // nAdade dIkSAm // 381 // grAmAdiSu viharaMstaM, sadalaM zlokaM nizamya lokebhyaH // prAgbhavabAndhavabodhana - kRte sa kAmpIlyanagaramagAt // 382 // tatrArAme nAmnA, manorame saMsthitaH sa sAdhustam // sArdhaM zlokaM zrutvA- raghaTTikamukhAdado'vAdIt // 383 // ("imA No chaTThiA jAI, annamanneNa jA viNA") iti tenoktamadhItyA - raghaTTikaH zlokapazcimadalaM tat // gatvA sapadi nRpAgre, zlokayugalamabravIt sakalam // 384 // snehAvezAnmUrchA, gatastato'patadilApatirilAyAm // tacca prekSyAnabhrA- 'zanipAtamivAkSubhat pariSat // 385 // jAtedRzI dazA naH, prabhogirAsyeti parijanaH kopAt / tamathAraghaTTikaM muhu- ratADayat pArNAighAtAdyaiH // 386 // na mayAyamapUri tato, mA mAM tADayata yUyamiti vilapan // muktaH sa ko'sya pUraka, iti pRSTazcAbravIdevam // 387 // zlokamapUrayadaparaM, munirmadaraghaTTanikaTabhUmiSThaH // prApamahaM tu vyasanaM, mudhaiva rAjyaspRhAgrahilaH! // 388 // atha candanarasapUraiH, saMsikto vyaktacetanazcakrI // vijJAtamunivarAgama - vRttaH snehollasaccittaH // 389 // datvAraghaTTikAya, dyumnaM bahu pAritoSikaM sadyaH // sAnta:puraparivAraH, sotkaNTho'gAttadudyAnam // 390 ||(yugmm ) natvA ca taM munivaraM, bASyajalAplutavilocanazcakrI // niSasAda yathAsthAnaM, praacysnehaadhiksnehH|| 391 / / ( iha brahmadattahiNDimAzritya zrIuttarAdhyayanasUtraniryuktau kazcidvizeSo dRzyate, sa tu tata evAvadhAryaH) ityuktazcitra-sambhUtayoH pUrvavRttAntAkhyAnena sUtratrayabhAvArthaH ||3||tyomithH sambhASaNaM tu sUtrasiddhamityadhunA'vaziSyamANaM tadeva vyAkhyAyate / tatra cakrI yadUce tatsambandhapurassaraM sUtracatuSkenAhamUlam- cakkavaTTI mahiDDIo, baMbhadatto mahAyaso / bhAyaraM bahumANeNaM, imaM vayaNamabbavI // 4 // UTR-2 // 164 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 165 // vyAkhyA - cakravartI maharddhiko brahmadatto mahAyazAH bhrAtaraM pUrvabhavasodaraM bahumAnena mAnasapratibandhena idaM vakSyamANavacanamabravIt // 4 // tadyathAmUlam-Asimo bhAyarA dovi, annamannavasANugA / annamannamaNurattA, annamannahiesiNo // 5 // vyAkhyA - Asimotti abhUvA''vAM bhrAtarau dvAvapi anyonyaM- parasparaM 'vasANugatti' vazaM-AyattatAM anugacchato yau tAvanyonyavazAnugau anyonyavazavartinAvityarthaH / tathA anyonyamanuraktau atIva snehavantau, anyonyaM hiteSiNau mithaH zubhAbhilASiNau, punaH punaranyonyagrahaNaM tu tulyacittatAtizayakhyApanArtha, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH // 5 // keSu punarbhaveSvitthamAvAmabhUvetyAha - mUlam - dAsA dasapaNe Asi, miA kAliMjare nage / haMsA mayaMgataurAe, sovAgA kAsibhUmie // 6 // - vyAkhyA - dAsau dazANe dazArNadeze 'Asitti' abhUva, mRgau kAliMjare kAliMjaranAmni nage, haMsau mRtagaGgAtIre, zvapAko cANDAlau kAzIbhUmau kAzyabhidhAne janapade // 6 // mUlam-devA ya devalogammi, Asi amhe mahiDDhiyA / imA No chaTTiA jAI, annamanneNa jA viNA // 7 // vyAkhyA- devau ca devaloke saudhrmaa| 'Asitti' abhUva 'amhetti' AvAM maharddhikau, na ra kilbiSakatvAdinA nindyau 'imA Notti' iyaM AvayoH SaSTikA jAtiH, kIdRzI yetyAha - 'annamanneNatti' anyonyena pAraNa yA vinA, yA parasparasAhityarahiteti bhAva iti sUtracatuSkArthaH // 7 // itthaM cakriNokte munirAhamUlam - kammA niANappagaDA, tume rAya! vicitiA / tesiM phalavivAgeNaM, vidhyaogamavAgayA // 8 // vyAkhyA-karmANi jJAnAvaraNAdIni nidAnaM sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakRtAni prakarSeNa racitAni nidAnaprakRtAni nidA UTR-2 // 165 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 166 // navazanibaddhAnItyarthaH, tvayA rAjan! vicintitAni, taddhetubhUtArtadhyAnAbhidhyAnena karmANyapi tathocyante / teSAM karmaNAM phalaM cAsau vipAkazca zubhAzubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena viprayogaM virahamupAgatau prAptau / ayaM bhAvaH - yattadA tvayA manniSiddhenApi nidAnaM kRtaM, tasya phalametadyadAvayostathAbhUtayorapi viyoga iti sUtrArthaH // 8 // evaM viyogahetuM jJAtvA cakrI punaH praznayitumAhamUlam - saccasoappagaDA, kammA mae purA kaDA / te ajja paribhuMjAmo, kiM nu cittovi se tahA // 9 // vyAkhyA- satyaM mRSAbhASAtyAgarUpaM, zaucaM ca nirmAyamanuSThAnaM, tAbhyAM prakaTAni khyAtAni satyazaucaprakaTAni karmANi prakramAcchubhAnuSThAnAni mayA purAkRtAni yAnIti zeSaH, tAnyadya asmindine zeSatadbhavakAlopalakSaNaJcaitat 'paribhuJjAmotti' paribhuje tadvipAkopanatastrIratnAdibhogadvAreNa vedaye yathAhamiti gamyate, kimiti prazne, nu iti vitarke, citro'pi citranAmApi? ko'rtho ? bhavAnapi 'se' iti tAni tathA paribhuMkte ? api tu na paribhuGkte, bhikSukatvAdbhavataH / tathA ca kiM tava tAni mayA sahopArjitAni zubhakamAiiNa viphalAni jAtAnItyAzaya iti sUtrArthaH // 9 // itthaM cakriNokte svasvarUpaM munirAha-- mUlam - savvaM suciNNaM saphalaM narANaM , kaDANa kammANa na mukkhu asthi / atthehi kAmehi a uttamehiM, AyA mamaM puNNaphalovavee // 10 // vyAkhyA- sarvaM sucIrNaM zobhanamanuSThitaM tapaHprabhRtIti gamyate, saphalaM narANAmupalakSaNatvAt zeSaprANinAM ca, kimiti yataH kRtebhyo'rthAdavazyavedyatayA racitebhyaH karmabhyo na mokSo muktirasti, dadati hi tAni nijaM phalamavazyamiti bhAvaH / prAkRtatvA UTR-2 // 166 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyayaH, na ca vAtti ' atra upa adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 167 // tenopapeto. cceha vibhaktivyatyayaH, na ca vAcyaM tvayaivAtra vyabhicAra ityAha-arthairdravyaiH kAmaizca zabdAdibhiH uttamaiH pradhAnarupalakSitaH sannAtmA "mamaMti" mamApi 'puNNaphalovaveetti' atra 'upa' 'apa' 'ita' itizabdatrayasthApane pRSodarAditvAdapazabdasyAkAralope 'upapeta' iti draSTavyaM, tatazca puNyasya - zubhakarmaNaH phalaM puNyaphalaM tenopapeto-yuktaH puNyaphalopapeto'bhUditi zeSaH // 10 // tatazca mUlam--jANAsi saMbhUa mahANubhAga, mahiDiaM punnnnphlovveaN| cittaMpi jANAhi taheva rAyaM, iDDI juI tassavi appbhuuaa||11|| vyAkhyA-jAnAsi avabudhyase yathA tvamAtmAnamiti zeSaH, he sambhUta ! pUrvabhave sambhUtAbhidhAnamahAnubhAgaM bRhanmAhAtmyaM mahardhikaM cakravartipadAvAptyA sAtizayasampadyuktaM, ata eva puNyaphalopapetaM citramapi jAnIhi, tathaiva tAdRzameva he rAjan ! kimityevamataAha - RddhiH sampat, dyutirdIptistasyApi janmAntaranAmnA citrAbhidhAnasya mamApIti bhAvaH, cazabdo yasmAdarthe , tato yasmAt prabhUtA bahvI babhUveti zeSaH, gRhasthabhAve mamApyevaMvidhatvAdeveti bhAvaH ||11||ydi tavApyevaMvidhA sampadabhUttadA kathaM pravrajitaH ? ityAha mUlam - mahattharUvA vayaNappabhUA, gAhANugIA nrsNgmjjhe| jaM bhikkhuNo sIlaguNovaveA, ihajjayaMte samaNo mhi jAo // 12 // vyAkhyA - mahArtharUpA anantadravyaparyAyAtmakatayA bahvarthasvarUpA, vacanenAprabhUtA vacanAprabhUtA svlpaakssretyrthH| kAsau ? gIyate iti gAthA, sA cehArthAddharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anulomaM zroturanukUlaM gItA kathitA anugItA / anena zrotranukUlaiva dezanA kAryeti khyApitaM bhavati / kvetyAha- narasaGghamadhye, na tu koNake pravizyeti bhAvaH, yAM gAthAM zrutveti zeSaH, ' bhi UTR-2 // 167 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 168 // kSavo munayaH zIlaM cAritraM, guNo jJAnaM, tAbhyAmupapetAH zIlaguNopapetA iha jinapravacane yatante yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAtsUtrasya, sA mayApi zrutA, tataH zramaNo'smi ahaM jAto na tu duHkhadagdhatvAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // 12 // evaM muninokte cakrI svasampadA nimantrayitumAha mUlam - uccodae maha kakke a baMbhe, paveiA AvasahA ya rammA / imaM gihaM cittadhaNappabhUaM, pasAhi paMcAlaguNovaveaM // 13 // vyAkhyA- uccodayo madhuH karkaH cazabdAnma dhyo brahmA ceti paJca pradhAnAH prAsAdAH praveditA mama varddhakipuraHsarairupanItA ityarthaH, AvasathAzca zeSA bhavanaprakArA ramyA ramaNIyAH, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatra bhavantIti vRddhAH! kiJca 'idaM' pratyakSaM, gRhamavasthitiprAsAdarUpaM prabhUtaM bahu, citraM vividhamAzcaryakAri vA, dhanamasminniti prabhUtacitradhanaM prAkRtatvAtpUrvAparanipAtaH, prazAdhi pAlaya upa kSveti bhAvaH! pAJcAlo nAma dezastasmin guNA indriyopakAriNo rUpAdayastairupapetamanvitaM pAJcAlaguNopapetaM, ayaM bhAva:- pAJcAleSu yAni zreSThavastuni tAni sarvANyasmin gRhe santi, pAJcAlAnAM tadAtisamRddhatvAtpAJcAlagrahaNaM, anyathAhi bharate'pi yadviziSTaM vastu tattadA tadgRha eva AsIt // 13 // kiJca - mUlam - naTTehiM gIehi a vAiehiM, nArIjaNAI parivArayaMto / bhuMjAhi bhogAI imAI bhikkhU, mama roai pavvajjA hu dukkhaM // 14 // vyAkhyA-'naTrehiM ti' nRtyairgItaizcasya bhinnakramatvAdvAditraizca nArIjanAn parivArayan parivArikurvan bhuMkSva bhogAnimAn pratyakSAn sUtratvAtsarvatra liGgavyatyayaH, he bhikSo ! iha ca yadgajaturagAdIn vihAya strINAmevAbhidhAnaM tat strIlolupatvAttasya, tAsAmeva cAtyantAkSepakatvajJApanArthaM, UTR-2 // 168 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 169 // kimityevamata Aha-mahyaM rocate pratibhAti pravrajyA huravadhAraNe bhinnakramazca tato duHkhameva, na manAgapi sukhamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // 14 // evaM cakriNokte muniH kiM vyadhAdityAhamUlam - taM puvaneheNa kayANurAgaM, narAhivaM kAmaguNesu giddhaM / dhammassio tassa hiANupehi, citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // vyAkhyA-taM brahmadattaM pUrvasnehena kRtAnurAgaM narAdhipaM kAmaguNeSu viSayeSu gRddhaM, dharmAzrito dharmasthitastasyeti cakriNo hitAnuprekSI hitAkAMkSI citrazcitrajIvamuniridaM vacanaM vAkyamudAhRtavAniti sUtrArthaH // 15 // tadeva darzayatimUlam - savvaM vilaviaMgIaM, savvaM naTTai viDaMbiaM / savve AharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // 16 // vyAkhyA- sarvaM vilapitaM vilapitakalpaM nirarthakatayA ruditayonitayA ca gItaM ! mattabAlAdigItavat , sarvaM nRtyaM viDambitaM | viDambanAprAyaM ! yakSAviSTapItonmattAdyaGgavikSepavat, sarvANyAbharaNAni bhArAstattvato bhArarUpatvAtteSAm / tathA hi kasyacit zreSThi-sutasya zreSThisampadaH // varyasaundarghacAturyA, priyA prANapriyAbhavat // 1 // he snuSe ! saudhamadhyAttvaM, zilAputrakamAnaya // tAmityUce'nyadA zvazrUH, svayaM kRtyaparAyaNA // 2 // mahAbhAramahaM mAta- stamudvoDhuM na hIzvarI // iti sA smAha tacchRtvA, vimamarzeti tatpatiH // 3 // deharakSAparA'lIko -ttarameSA dadau zaThA // tattathA zikSayAmyenA, naivaM kuryAdyathA punaH // 4 // UTR-2 // 169 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 170 / / dhyAtveti taM dRSadgolaM, svarNenAveSTya sarvataH // tatsvarUpamajAnatyAstasyAH so'nyedyurArpayat // 5 // sApI tuSTA tamAdAya, vidadhe kaNThabhUSaNam // vimuhyanti svarUpeNa, bAhyenaivAlpamedhasaH || 6 || tato'nyadA tatpatistA mityaprAkSIdayi priye ! // idaM bhUSaNamudvoDhuM bhavatyA zakyate na vA ? // 7 // sA'vAdItkimiyanmAtra-miyato'pi caturguNAn // sukhaM suvarNAlaGkArA - nudvahe'haM pradatta cet ! // 8 // smitvA smAha tataH kAnto, yaM zilAputrakaM tadA / na tvamudvoDhumIzAbhUH kareNa kSaNamapyare ! // 9 // svarNAvRtaH sa evAsau, kaNThena dhriyate sukham // svaputra iva vAtsalyA- jjAtu nottAryatte hRdaH ||10|| svalpasyApi suvarNasya tadaho mahimA mahAn // girivadgururapyeSa yenAsIttUlavallaghuH // 11 // tenetyuktA zaThatvaM me bhartrA jJAtamiti hiyA // vIkSAmAsa vilakSA sA, kSamAM pratyuttarAkSamA // 12 // sa bhArarUpo'pi ciraM yathA'zmA, mohAttayAloThyata kaNThapIThe || bhUSAstathAnyA api bhArabhUtA, vahanti lokA vigaladvivekAH ||13|| iti zreSThisutavadhUkathA // tathA sarve kAmA duHkhAvahA mRgAdInAmivAyatau duHkhadAyitvAnnarakahetu| tvAcceti // 16 // tathA mUlam -bAlAbhirAmesu duhAvahesu, na taM suhaM kAmaguNesu rAvaM ! | vittakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // vyAkhyA - bAlAnAM mUDhAnAM abhirAmA manoharA bAlAbhirAmAsteSu duHkhAvaheSu duHkhaprApakeSu na tatsukhaM kAmaMguNeSu manojJazabdAdiSu sevyamAneSvapi he rAjan ! kiM tadityAha yatsukhaM 'virattakAmANaM ti' kAmaviraktAnAM tapodhanAnAM bhikSUNAM zIlaguNe ratAnAM syAditi zeSa iti sUtradvayArthaH ||17|| atha dharmaphalopadarzanenopadeSTumAha -- mUlam - nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / jahiM vayaM savvajaNassa vesA, vasIa sovAganivesaNesu // 18 // UTR-2 adhya. 13 // 170 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 171 / / vyAkhyA-he narendra! cakravarttin ! jAtiradhamA nikRSTA narANAM madhye'bhUditi zeSaH, zvapAkajAti 'duhao tti' dvayorapyAvayorgatayoH ayaM bhAvaH yadA''vAM zvapAkajAtAvutpannau tadAvayo: sarvajanagarhitA jAtirAsIt, kadAcittAM prApyApi anyatroSitau syAtAmityAha yasyAM vayamityAvAM, prAkRtatvAdbahuvacanaM, sarvajanasya dveSyAvaprItikarau vasIa tti' avasAva uSitAviti yAvat, zvapAkanivezaneSu cANDAlagRheSu // 18 // kadAcittatrApi kalAvizeSAdinA ahIlanIyau syAtAmityAhatIse ajAIi upAviAe, vucchA mu sovAganivesaNesu / savvassa logassa durguchaNijjA, ihaM tu kammAI purekaDAI // 19 // mUlam vyAkhyA- tasyAM ca jAtau zvapacasambandhinyAM turvizeSaNe, tatazca zeSajAtibhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA - kutsitA tasyAM vucchatti' uSitau 'mu' ityAvAM zvapAkanivezaneSu sarvasya lokasya jugupsanIyau hIlanIyau ' ihaM ti' asmin janmani, tuH punararthaH tata iha punaH karmANi zubhAnuSThAnAni 'purekaDAI ti' purAkRtAni zubhajAtyAdernibandhanamiti zeSaH, tato jAtapratyayaiH punarapi tadarjanAyaiva yatnaH kAryo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulaireva stheyamityAzayaH // 19 // etadeva darzayati - mUlam - so dANisiM rAya mahANubhAgo, mahiDio puNNaphalovaveo / caittu bhogAI asAsayAI, AyANaheU abhinikkhamAhi // 20 // vyAkhyA 'sa' iti yaH sambhUtamuniH pUrvamAsIt sa tvaM ' dANisiM ti' idAnIM rAjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphailopapetazca san dRSTaphalatvenAbhiniSkrAmeti sambandhaH kiM kRtvA ityAha tyaktvA bhogAnazAzvatAn, AdIyate - gRhyate sadvivekairityAdAnazcAritradharmastaddhetorabhiniSkrAma Abhimukhyena pravraja, na hi gRhasthatAyAM sarvacAritrasambhava iti sUtratrayArthaH // 20 // itthamakaraNe ko doSa: ? ityAha- UTR-2 adhya. 13 // 171 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 172 / / mUlam - iha jIvIe rAya asAsayaMmi, dhaNiaMtu puNNAI akuvvmaanno| se soaI maccumuhovaNIe, dhammaM akAUNa parammi loe // 21 // vyAkhyA- iha jIvite manuSyasambandhinyAyuSi rAjannazAzvate asthire 'dhaNiaMtu tti' atizayenaiva na tu ketuprAntavaccacalatAmAtreNa, puNyAni zubhAnuSThAnAnyakurvANaH 'se tti' sa puNyAnupArjako jantuH zocati pazcAttApaM vidhatte, mRtyumukhaM maraNA| vasaramupanItastathAvidhakarmabhirupaDhaukito mRtyumukhopanItaH san dharmamakRtvA 'parammi tti' casya gamyatvAt parasmiMzca loke janmAntararUpe gata iti zeSaH, narakAdau hi asahyAsAtavedanArditaH zazinRpavat kiM mayA tadaiva puNyaM na kRtamiti khidyata evAdharmakArIti sUtrArthaH // 21 // na ca mRtyumukhopanItasya paratra vA duHkhAditasya svajanAdayastrANAya bhAvina ityAha-- mUlam -- jaheha sIho va miaMgahAya, maccu naraM nei hu aNtkaale| na tassa mAyA va piA va bhAyA, kAlaMmi tammiMsaharA bhavaMti // 22 // vyAkhyA-yathetyaupamye ihaloke siMho mRgArirveti pUraNe mRgaM hariNaM gRhItvA prakramAtparalokaM nayatIti sambandhaH, evaM mRtyuryamo naraM mAnavaM 'nei hu tti' nayatyeva, antakAle AyuHkSayAvasare, na ca tasya mRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA bhrAtA vA kAle tasmin jIvitAntarUpe, aMzaM prakramAjjIvitasya bhAgaM dhArayanti, mRtyunA nIyamAnaM rakSantItyaMzadharA bhavanti, yathA hi nRpAdau svajanasarvasvaM harati svadhanadAnAtsvajanaistadrakSyate, naivaM svajIvitAMzadAnena tajjIvitaM dhAryate iti bhAvaH // 22 // UTR-2 // 172 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 173 // na ca jIvitArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhAvina ityapi dhyeyamityAha - mUlam - na tassa dukkhaM vibhayaMti nAio, na mittavaggA na suA na bNdhvaa| ikko sarya paccaNu hoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // vyAkhyA - na tasya mRtyunA nIyamAnasya duHkha zArIraM mAnasaM vA vibhajante vibhAgIkurvanti jAtayo dUravartinaH svajanAH, na mitravargAH suhRtsamUhAH, na sutAH putrAH, na bAndhavA nikaTavartinaH svajanAH, kintu ekaH svayaM pratyanubhavati vedayate duHkhaM, kimiti ? yataH kartArameva anuyAti karma // 23 // itthamazaraNabhAvanAmuktvA ekatvabhAvanAmAha --... mUlam- ciccA dupayaM ca cauppayaM ca, khittaM gihaMdhaNNa dhannaM ca savvaM / / 'sakammappabIo avaso payAi, paraM bhavaM saMdara pAvagaM vA // 24 // vyAkhyA- tyaktvA dvipadaM ca bhAryAdi, catuSpadaM ca hastyAdi, kSetramikSukSetrAdi, gRhaM dhavalagRhAdi, dhanaM kanakAdi, dhAnyaM ca zAlyAdi sarva, svakarmaivAtmano dvitIyaM yasya sa svakarmAtmadvitIyaH, avazo'svataMtraH prayAti paramanyaM bhavaM janma sundaraM svargAdikaM, pApakaM vA narakAdikaM svakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // 24 // atha jIvatyaktazarIrasya kA vArtetyAha - mUlam - taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahia u pAvageNaM / * bhajjA ya puttovi a nAyao vA, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 25 // ___ vyAkhyA- taditi yattena tyaktaM ekakaM advitIyaM tucchamasAraM zarIrakaM tucchazarIrakaM se tasya sambandhi citigataM, citAprAptaM dagdhvA tuH pUraNe pAvakenAgninA, bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca dAtAramanyaM anusaMkrAmanti upasarpanti, te hi gRhamanenApAvanamiti tabahiniSkAzya, jvalanAdinA ca bhasmasAtkRtvA, kRtvA ca laukikakRtyAni, Akrandya ca katiciddinAni punaH svArtha-siddhyai anyamanuvarttante, na tu tadvArtAmapi pRcchatItyAzaya iti sUtracatuSkArthaH // 25 // kiJca UTR-2 // 173 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 174 // mUlam-- uvanijjai jIviamappamAyaM, vaNNaM jarA harai narassa rAyaM / paMcAlarAyA vayaNaM suNAhi, mA kAsi kammAiM mahAlayAI // 26 // vyAkhyA--upanIyate Dhaukyate prakramAnmRtyave tathAvidhakarmabhirjIvitaM apramAdaM pramAdaM vinaiva avIcimaraNenetibhAvaH, varNa susnigdhacchAyAtmakaM jarA harati narasya he rAjan ! yatazcaivamataH pAJcAlarAja! vacanaM zRNu, kintadityAha-mA kArSIH karmANi mahAlayAni atizayamahAnti paJcendriyavadhAdInIti sUtrArthaH // 26 // evaM muninokte cakrI smAha -- mUlam--ahaMpi jANAmi jaheha sAhU jaM me tumaM sAhasi vkkmeaN| bhogA ime saMgakarA havaMti, je duccayA ajjo! amhArisehiM // 27 // vyAkhyA--ahamapi jAnAmi tatheti zeSaH, yathA yena prakAreNa iha jagati sAdho! yanme mama tvaM sAdhayasi kathayasi | vAkyamupadezarUpaM vacaH etadanantaroktaM, tatkiM bhogAnna jahAsItyAha-bhogA ime pratyakSAH saGgakarAH pratibandhotpAdakA bhavanti, ye dustyajA Arya! asmAdRzairgurukarmabhiriti sUtrArthaH / / 27 // kiJca -- mUlam -- hatthiNapuraMmi cittA, daThUNaM naravaI mahiDDiaM / kAmabhogesu giddheNaM, niANamasuhaM kaDaM // 28 // tassa me appaDikaMtassa, imaM eArisaM phalaM / jANamANe vi jaM dhammaM, kAmabhogesu mucchio // 29 // (juyalaM) UTR-2 // 174 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 175 // vyAkhyA-hastinApure he citra! prAgbhave citrAhvamune! dRSTvA narapatiM sanatkumArasaMjJaM turyacakriNaM mahaddhika kAmabhogeSu gRddhena mayeti zeSaH, nidAnamazubhamazubhAnubandhi kRtam // 28 // 'tassa tti' suvyatyayAttasmAt nidAnAnme mamApratikrAntasyA'pratinivRttasya tadA hi tvayA bahUktepi na manmanaso nivRttirabhUditIdaM etAdRzaM anantaravakSyamANarUpaM phalaM kAryaM jAtamiti zeSaH, yatkIdRzamityAha - jAnannapi yadahaM dharmaM zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu mUrchito gRddhaH tadetatkAmabhogeSu mUrcchanaM mama nidAnasya phalamiti sUtradvayArthaH // 29 // punarnidAnaphalamevodAharaNena darzayitumAha-- mUlam - nAgo jahA paMkajalAvasaNNo, daLu thalaM nAbhisamei tIraM / __ evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 30 // vyAkhyA- nAgo hastI yathetyaupamye, paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM tatrAvasannAnimagnaH san dRSTvA sthalaM na naivAbhisameti prApnoti tIraM pAraM, apergamyatvAttIramapi AstAM sthalamiti bhAvaH / evaM vayaM kAmaguNeSu gRddhA na bhikSoH sAdhormArga sadAcArarUpaM anuvrajAmo'nusarAma iti sUtrArthaH // 30 // punaranityatA darzayituM munirAha-- mUlam - accer3a kAlo ttati rAIo, na yAvi bhogA parisANa niccA / uvicca bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // vyAkhyA- atyeti atikrAmati kAlo yathAyuSkakAlaH, kimiti ? yatastvarante zIghraM gacchanti rAtrayo rajanyo UTR-2 // 175 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 176 // dinopalakSaNaJcaitattato'nenAyuSA'sthiratvamuktaM, uktaJca -"kSaNa-yAma-divasa-mAsa-cchalena gacchanti jIvitadalAni // iti vidvAnapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau // 1 // " na ca bhogA api aperatra sambandhAt puruSANAM nityAH zAzvatAH, yata upetya svapravRttyA na tu puruSAbhiprAyeNa bhogAH puruSaM tyajanti, kamiva ka ivetyAha drumaM yathA kSINaphalaM, vetyaupamye bhinnakramazca, tataH pakSiNa iva vihagA iva, phalopamAni hi puNyAni, tatastadapagame kSINaphalaM vRkSamiva puruSaM pakSiNa iva bhogA muJcantIti sUtrArthaH | // 31 // yata evamataHmUlam - jai taMsi bhoge caiuM asatto, ajjAI kammAI karehi rAyaM / dhammaThio savvapayANukaMpI, to hohisi devo io viuvvI // 32 // vyAkhyA- yadi tvamasi bhogAMstyaktumazaktaH tataH kimityAha- AryANi ziSTajanocitAni karmANi kAryANi kuru he rAjan! dharme prakramAdgRhasthadharme samyagdRSTyAdyAcAralakSaNe sthitaH san sarvaprajAnukampI samastaprANIdayAparaH, tataH kiM phalamityAha - tata AryakarmakaraNAdbhaviSyasi devo vaimAnika ito'smAnmanuSyabhavAdanantaraM 'viuvi tti' vaikriyazarIravAniti sUtrArthaH // 32 // evamukto'pi yadAsau na kiJcitpratyapadyata tadA muni: smAha-- mUlam - na tujjha bhoge caiUNa buddhI, giddhosi aarNbhprigghes| mohaM kao ittio vippalAvo, gacchAmi rAyaM AmaMtiosi // 33 // UTR-2 // 176 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 177 // vyAkhyA-na naiva tava bhogAnupalakSaNatvAdanAryakarmANi ca tyaktuM buddhiH, gRddhaH prasakto'si varttase ArambhaparigraheSu sAvadhavyApAreSu sacittAcittAdivastusvIkAreSu ca, moghaM niSphalaM yathA bhavati tathA kRta etAvAn vipralApo vividhavyarthavacanavinyAsalakSaNaH, samprati tu gacchAmi rAjan! Amantrito'si dhAtUnAmanekArthatvAt pRSTo'si gantumiti shessH| tava hi jIvitAnityatAdarzanAdibhirbahubhiH prakArairanuziSyamANasyApi na manAgapi vairAgyamabhUdityavineyatvAdupekSaiva varIyasIti bhAva iti sUtrArthaH // 33 // itthamuktvA gate munau brahmadattasya yadabhUttadAha mUlam -- paMcAlarAyA vi a baMbhadatto, sAhussa tassa vayaNaM akaauN| aNuttare bhuMjia kAmabhoge, aNuttare so narae paviTTho // 34 // vyAkhyA - 'paMcAlarAyAvia tti' apiH punararthe caH pUraNe, tataH pAJcAlarAjaH punarbrahmadattaH sAdhostasya vacanamakRtvA gurukarmatayA vajatandulavadatyantadurbhedatvAt, anuttarAn sarvottamAn bhuktvA kAmabhogAn, anuttare sakalanarakajyeSThe apratiSThAne ityarthaH, sa brahmadatto narake praviSTaH / tadanena nidAnasya narakAntaM phalamupadarzitaM bhavatIti suutraarthH|| 34 // yathA cAyaM narake praviSTastathA tatkathAvaziSTA ihocyate / tathAhi -- tamabodhyatamaM hitvA, sadvaidya ivApaTuM nikaTamaraNam // vijahAra yatirbhUmI -patirapi rAjyaM ciraM bubhuje // 392 // taM cAnyadA dvijaH pUrva-saMstuto'bhyetya ko'pyado'vAdIt / / bhuMkSe yadAtmanA ta - tpradehi me bhojanaM cakrin! // 393 / / Uce nRpo madannaM, durjara UTR-2 // 177 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 178 // manyasya sRjati conmAdam // vipro jagAda dhik tvAM, kadaryamannapradAne'pi // 394 // sakuTumbamatha narendra-staM nijabhojanamabhojayakopAt // atha tasyAvirabhUnnizi,madanonmAdo bhRzaM tasmAt // 395 // anapekSitanijajananI- jAmijanIvyatikarastato viprH|| sasuto'pi prAvarttata, rate surAmatta iva vikalaH // 396 // prAtastu lajjayA sa, dvijo gRhajanazca tasya nAnyonyam // darzayitumAsyamazakan, mazakapaTalamalinamavasAdAt // 397 // animittA'rAtirmA, sakuTumbamahIlayanmahIzo'sau // iti cintayannamarSA-nagarAniragAttato vipraH // 398 // tena bhramatAtha bahiH, pazupAlo'darzi darzitAzcaryaH // karkarikAbhiH pippala-dalapaTalaM chidrayan dUrAt // 399 // matkAryaM kartumasau, kSama iti nizcitya vADavaH sa tataH // ityUce taM sanmAna-dAnavacanairvazIkRtya // 400 // rAjapathe yo dvirade, sthitaH sitachatracAmaro vrajati // prakSipya golike tvaM, tasya dRzau sphoTayeH kSipram // 401 // tatpratipadya jaDatvAt sthitvA kuDyAntare dRzau nRpateH // saha muktagolikAbhyAM, so'pi samaM sphoTayAmAsa // 402 // pazuvatpazupAlaH so'tha, hanyamAno'GgarakSakaidhRtvA // rAjJe'pakAriNaM taM, dvijamAkhyatkumatidAnaripum // 403 // tadavetya nRpaH kupita - staM vipraM putramitrabandhuyutam // vyApAditavAn sadyaH, kopo mahatAM hi no viphalaH // 404 // aparAn purohitAdI-napi nikhilAnnagaravAsino viprAn / so'ghAtayadguSA kva nu, roSAndhAnAM vivekamatiH ? // 405 // sacivaM caivamavocata, bhRtvA sthAlaM dvijanmanAM nayanaiH // sthApaya mama puratonvaha - mahaM yathA tAni mRdnAmi ! // 406 / / rAjJastasya tamAzaya- mavetya sacivo'pi zubhamatiH krUram ||aapuury zleSmAtaka-phalaiH puro'sthApaya UTR-2 // 178 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 179 // sthAlam // 407 // tadatha sthAlaM nRpatiH, pasparza muhurmuhuH svapANibhyAm // ramaNIratnasparzA-dapi tatsparze'dhikaM mumude // 408 // dvijanetradhiyA tAni ca, phalAni nirdayamamardayanmuditaH // na ca tatsthAlaM purato - 'pAsArayadanizamapalajjaH // 409 // itthaM pravarddhamAnA-'zubhapariNAmo dinaM dinaM prati saH // atigamayati sma SoDaza, varSANyavirataviSayatarSaH // 410 // sarvAyuSAtha nRpatiH zaradAM zatAni, saptativAhya viSayAmiSalolupAtmA // utkRSTajIvitamupAyaM tamastamAyAM, raudrAzayAdajani nairayikaH kSamAyAm // 411 // ityukto brahmadattakathAvaziSTAMzaH, samprati prasaGgatazcitravaktavyatAmAha -- mUlam - cittovi kAmehiM virattakAmo, udattacArittatavo mhesii| aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gayatti bemi // 35 // vyAkhyA - citro'pi citraH punaH kAmebhyo viraktakAmo nivRttAbhilASaH udAttaM pradhAnaM cAritraM sarvaviratirUpaM tapazcadvAdazavidhaM yasya sa tathA, maharSiH anuttaraM saMyamaM saptadazabhedaM pAlayitvA anuttarAM sarvalokAkAzoparivartinI siddhiM gatiM gataH prApta iti sUtrArthaH / / 35 // iti bravImIti prAgvat // 13 // UTR-2 // 179 // itizrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyabhUjiSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau trayodazamadhyayanaM sampUrNam // 13 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 180 // ||ath caturdazamadhyayanam // // aiM namaH / / vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanaM, adhuneSukArIyAkhyaM caturdazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane mukhyatayA nidAnadoSa uktaH, prasaGgAnnirnidAnatAguNazca, atra punarmukhyatayA sa evocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdau sUtratrayam -- mUlam - devA bhavittANa pure bhavaMmi, kei cuA egvimaannvaasii| pure purANe usuAranAme, khAe samiddhe suraloaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesudaggesu a te pasUA / niviNNasaMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavaNNA // 2 // pumattamAgammakumAra dovi, purohio tassa jasA ya pattI / / visAlakittI a tahesuAro, rAIttha devI kamalAvaI a||3|| vyAkhyA-devA bhUtvA pUrvabhave kecidanirdiSTanAmAnazcyutAH svargAditi zeSaH, ekasmin-padmagulmanAmni vimAne vasa - ntItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH, pure nagare purANe cirantane 'iSukAranAmni khyAte prasiddha samRddhe suralokaramye // 1 // svamAtmIyaM karma puNyaprakRtirUpaM tasya zeSa uddharitaM svakarmazeSastena purAkRtena kuleSu udagreSu ucceSu, caH pUraNe, te iti ye devA bhUtvA cyu UTR-2 // 180 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya.14 uttarAdhyayanasUtram // 181 // tAste prasUtA utpannAH! 'niviNa tti' ArSatvAnnirviNNA udvignAH saMsArabhayAt 'jahAya tti' tyaktvA bhogAdIti zeSaH, jinendramArga tIrthaGkaroktaM muktipathaM zaraNaM apAyarakSAkSama AzrayaM prapannAH abhyupagatAH // 2 // teSu kaH kiMrUpo jinendramArga prapanna: ityAha - puMstvaM puruSatvamAgamya 'kumAra tti' kumArau akRtapANigrahaNau dvau, apiH pUraNe, sulabhabodhikatayA'nyeSAM ca bodhilAbhahetutayA prAdhAnyakhyApanArthamanayoH pUrvamupAdAnaM / purohito 'bhRgu'nAmA tRtIyaH, tasya 'yazA' ca nAmnA patnI caturthaH, vizAlakIrtizca vistIrNayazAzca tathA 'iSukAro' nAma rAjA paMcamaH 'ittha tti' atraiva bhave devIti pradhAnabhAryA, prakramAttasyaiva rAjJaH 'kamalAvatI' ca nAmnA SaSTha iti sUtratrayArthaH // 4-3 // athaiteSu kumArayoryathA jainamArgAvAptirjAtA tathA darzayitumAha -- mUlam - jAIjarAmaccubhayAbhibhUA, bhivihaaraabhinnivitttthcittaa| saMsAracakkassa vimokkhaNaTThA, daTTaNa te kAmaguNe virattA // 4 // piaputtagA doNNi vi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiassa / sarittu porANia tattha jAI, tahA suciNNaM tavasaMjamaM ca // 5 // vyAkhyA - jAtijarAmRtyubhayAbhibhUtau bahiH saMsArAdvihAra: sthAnaM bahirvihAraH sa cArthAnmokSa eva, tasminnabhiniviSTaM baddhAgrahaM cittaM yayostau tathA, saMsArazcakramiva saMsAracakraM, tasya vimokSaNArthaM tyAgArthaM dRSTvA sAdhUniti shessH| tAvanantaroktau kAmaguNe kAmaguNaviSaye viraktau // 4 ||'piaputtg tti' priyau vallabhau putrAveva putrako, priyau ca tau putrakau ca priyaputrako dvAvapi mAhanasya dvi UTR-2 // 181 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 182 // jasya svakarmazIlasya yajanAdyanuSThAnaratasya purohitasya zAntikartuH 'sarittu tti' smRtvA paurANikIM cirantanIM tatreti sanniveze jAtiM janma jAtismaraNaM prApyetyarthaH / tathA sucIrNaM nidAnAdinAnupahatatvena samyak sevitaM tapaH saMyamaM ca smRtvA kAmaguNe viraktAviti yoga iti sUtradvayArthaH // 5 // tatastau yadakA tadAha- mUlam - te kAmabhogesu asajjamANA, mANussaesuM je Avi divvA / mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaDDA, tAyaM uvAgamma ime udAhu // 6 // vyAkhyA - tau purohitasutau kAmabhogeSu 'asajjamANa tti' asajantau saGgamakurvantau mAnuSyakeSu manuSyasambandhiSu ye cApi divyA devasambandhinasteSu ceti prakramaH, mokSAbhikAMkSiNau abhijAtazraddhau utpannatattvarucI tAtaM pitaramupAgamyedaM vakSyamANaM "udAhutti" udAharatAM uktavantAviti sUtrAkSarArthaH // 6 // bhAvArthatveSAM sUtrANAM kathAnakAdavaseyastatsampradAyazcAyaM tathAhi- , citrasambhUtayoH pUrvabhaveyau suhRdAvubhau // abhUtAM 'vallavau sAdhu- sevAdhvastavipallavau // 1 // tAvapi vratamArAdhyA bhavatAM bhAsurau surau // vrataM hi cenna mokSAya, tarhi svargAya jAyate // 2 // kSitipratiSThitapure, tAvabhUtAM tatazcayutau / sodarAvibhyatanayau, sundarAvAzvinAviva // 3 // ibhyaputrAstayostatra catvAro'nyamaharddhikAH // jajJire suhRdaH puNya- zAlinAM sulabhA hi te // 4 // upabhujya ciraM bhogAMste SaDapyanyadA mudA // zrutvA dharmaM gurUpAnte, prAvrajan vijitendriyAH // 5 // pAlayitvA ciraM dIkSAmadhItya vividhaM zrutam // vidhAyAnazanaM prAnte te vipadya maharSayaH // 6 // vimAne padmagulmAhave, prathamatridivasthite // jajJire 1- gopii| UTR-2 adhya. 14 // 182 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 183 // tridazazreSThA - catuHpalyopamAyuSaH // (yugmam ) tatrApi vividhairbhogai-rtivaahyaayuraatmnH|| gopajIvAmarau muktvA-'cyavanta prAksurAH pare // 8 // teSvekaH kurudezorvI-lalanAmaulibhUSaNe // iSukArapure bhUmA -niSukArAbhidho'bhavat // 9 // anyastu tasya rAjJo'bhUnmahiSI kamalAvatI // sarvAGgasubhagA bhUmI-gateva jayavAhinI // 10 // tasyaivAsIttRtIyastu, purodhA bhRgusaMjJakaH // purodhaso'bhavadbhAryA, turIyastu yazAbhidhA // 11 // purohitasya tasyAbhU - tkAle'pi na yadAGgajaH // tadA taccintayAtyanta - mantaH sa vyAkulo'bhavat // 12 // dadhyau cetyanizaM cittA-nandanAnnandanAn vinA // saudhaM zUnyamivAbhAti, vinA vRkSAn vanaM yathA // 13 // daivajJapRcchAM devopa-yAcitAni ca so'nvaham // vyadhAt putraarthmaato hi, devAdIn bahu sevate // 14 // itazca tau gopajIvadevAvavadhinAnyadA // bhRgoH putrau bhaviSyAva iti jJAtvA mahAzayau // 15 // nirgrantharUpaM nirmAya, bhRgo: saudhe sameyatuH // tau prekSya muditaH so'pi prANamadramaNIyutaH // 16 // (yugmam ) zrutvA taddezanAM zrAddha - dharmaM ca pratipadya saH // iti papraccha he pUjyau!, putrA me bhAvino na vA // 17 // tAvucatuH sutau dvau te, bhAvinau tau ca sanmatI // zizutva eva pravrajyAM, vizvapUjyAM grahISyataH // 18 // nAntarAyastadA kAryaH, pravrajyAM gRhNatastayoH // tau hi pravrajitau lokaM, prabhUtaM bodhayiSyataH // 19 // ityuktvA tau gatau devA-vanyadA ca tatazcayutau // garbhe purodhasaH palyA, yazAyA avateratuH // 20 // tataH sabhAryo gatvA'sthAd grAme kvApi purohitaH // AjanmApi munInmA sma pazyatAM matsutAviti // 21 // atha kramAdyazA'sUta, sutayugmaM manoramam // vavRdhAte ca tau bAlau, tatra padmAviva hade // 22 // daivAdihAgatAnsAdhu-mA sma saGgacchatAM sutau // tatsaGgame hi cAritraM, drutametau grahISyataH // 23 // 1 indrANI / UTR-2 // 183 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 184 // dhyAtveti mohatimirA-pAstavijJAnalocanau / ityazikSayatAM putrau, yazA-bhRgupurohitau // 24 // "he putrau! ye hi yatayo, muNDA daNDAdidhAriNaH // zanainIMcairdezo dambhA-dvicaranti bakA iva // 25 // gRhItvA DimbharUpANi te vinighnanti satvaram // rAkSasA iva tanmAMsaM, bhakSayanti ca nirdayAH // 26 // tadyuvAbhyAM na gantavyaM, teSAM pArzve kadAcana // visrambhazca na kartavya -steSAM visrabdhaghAtinAm // 27 // " pitRbhyAM mohamUDhAbhyAM, zAvau tAviti zikSitau // krIDantau jagmatuH svairaM, bahirgAmAttato'nyadA // 28 // samIkSyAgacchato mArga-pratipannAnmunIMzca tau // vaTamArohatAM naMSTvA, vitrastau vihagAviva // 29 // daivAvaTasya tasyAdhaH, sAdhavo'pi samAgatAH / upacakramire bhoktuM, pUrvopAttAzanAdikam // 30 // tacca svAbhAvikaMvIkSya, vaTasthau tau kumArakau // dadhyaturbhaktamevAmI, bhuJjate na punaH palam // 31 // tatpitrorvacanaM tasmA-deSu saGgacchate katham ? // doSazcAyamasaMstAbhyA-mukto'mISAM kimAvayoH? // 32 // kiJcAvAmIdRzAn kvApi, zramaNAn dRSTapUrviNau // dhyAyantAviti tau prAcyAM, jAtiM sasmaraturnijAm // 33 // zrAmaNyaM prAkRtaM smRtvA, sambuddhau dadhyatuzca tau // pitRbhyAM vaJcitAvAvA- maho mohAnmRSoktibhiH // 34 // dhyAyantau tAvevamuttIrya tasmAd nyagrodhadrostAnmunIndrAMzca natvA // gatvA svIyaM saudhamabhyetya tAtA - 'bhyarNaM caJcadvarNamityabhyadhattAm // 35 // ityuktaH sampradAyaH, sampradAyazeSaM tu sUtrasiddhamiti tadevAtha vyAkhyAyate / tatra yathA tau tAtamUcatustathAha -- mUlam - asAsayaM daThumimaM vihAraM, bahaaMtarAyaM na ya dIhamAuM / tamhA gihaMsI na raI labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu moNaM // 7 // UTR-2 // 184 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 185 // vyAkhyA - azAzvatamanityaM dRSTvA imaM pratyakSaM vihAraM manuSyatvenAvasthAnaM, bahavaH antarAyA rogAdayo yatra tadbahvantarAyaM, na ca naiva dIrghamAyurjIvitaM samprati palyopamAdyAyuSo'bhAvAt, yata evaM tasmAdgRhe na rati labhAvahe, ata evAmatrayAvaH pRcchAva AvAM cariSyAvo maunaM saMyamamiti sUtrArthaH / / 7 // evaM tAbhyAmuktemUlam- aha tAyao tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakara vyaasi| imaM vayaM vedavido vayaMti jahA na hoI asuANa logo // 8 // vyAkhyA - athAnantaraM tAta eva tAtakaH tatra tasminnavasare munyorbhAvataH pratipannamunibhAvayostayoH kumArayoH tapasa upalakSaNatvAdazeSadharmAnuSThAnasya ca vyAghAtakaraM vacanamiti zeSaH 'vayAsi tti' avAdId , tadeva darzayati ! imAM vAcaM vedavido vadanti, yathA na bhavati asutAnAmaputrANAM lokaH paralokaH, taM vinA piNDadAnAdyabhAve gatyAdyabhAvAt / tathA ca vedavaca:"anapatyasya lokA na santIti" / anyairapyuktaM - "putreNa jAyate loka, ityeSA vaidikI zrutiH // atha putrasya putreNa, svargaloke mahIyate // 1 // " iti // 8 // yata evaM tasmAt - mUlam - ahijja vee parivissa vippe, patte pariTrappa gihaMsi jaayaa| bhuccANa bhoe saha itthiAhi, AraNagA hoha maNI pasatthA // 9 // vyAkhyA - adhItya vedAn, pariveSya bhojayitvA viprAn, putrAn pariSThApya nivezya gRhe, he jAtau putrau ! tathA bhuktvA 'Na' iti | vAkyAlaGkAre, bhogAn saha strIbhiH, AraNyako araNyavAsitApasavratadhAriNau 'hoha tti' bhavataM yuvAM munI prazastAviti sUtradvayArthaH // 9 // itthaM tenokte kumArau yadakArTA tadAha-- UTR-2 // 185 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 186 // mUlam - soaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohAnilA pajjalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritappamANaM, lAlappamANaM bahuhA bahu ca // 10 // mUlam - purohiaMtaM kamaso'NuNitaM, nimaMtayaMtaM ca sue dhaNeNaM / jahakkama kAmaguNehiM ceva, kumAragA te pasamikkha vakkaM // 11 // vyAkhyA - zokAgninA putravirahasambhAvanodbhavazokavahninA, kiMbhUtena ? Atmano guNA AtmaguNA anAdikAlasahacaritatvAdrAgAdayaste indhanamuddIpakatayA yasya sa tathA tena, mohAnilAdajJAnavAyoH 'pajjalaNAhieNaM ti' sUtratvAdadhikaM prajvalanaM yasya sa tathA tena, santaptaH bhAvaH anta:karaNamasyeti santaptabhAvastaM, ata eva paritapyamAnaM samantAddahyamAnaM, 'lAlapyamAnaM' punaH punardInavacAMsi lapantaM, bahudhA'nekaprakAraM bahu ca prabhUtaM yathA syAttathA // 10 // purohitaM tamiti prakrAntaM 'kamaso tti' krameNAnunayantaM svAbhiprAyeNa prajJApayantaM nimantrayantaM ca, sutau dhanena yathAkrama kAmaguNaizcaiva manojJazabdAdyaiH kumArako tau prasamIkSya prakarSeNa mohAcchAditamatimAlokya vAkyaM vakSyamANaM uktavantAviti zeSaH // 11 // kiM tadityAha - mUlam - veA ahIA na havaMti tANaM, bhuttA diA niMti tmNtmennN| jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko nAma te aNumannijja eaN||12|| vyAkhyA -vedA adhItA na bhavanti trANaM zaraNam, tatpaThanamAtrAdurgatipAtarakSaNAsiddheH / uktaM hi-"akAraNamadhIyAno,brAhmaNastu yudhiSThira ! ||dusskulenaapydhiiynte, zIlaM tu mama rocate // 1 // zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam / / vRttasthaM brAhmaNaM prAhu - neMtarAn UTR-2 // 186 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 187 // vedajIvakAn // 2 // tathA' bhutta tti' antarbhUtaNigarthatvAdbhojitA dvijA nayanti tamaso'pi yattamastamastamastasmin atiraudre rauravAdike narake ityarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitA kumArgaprarUpaNapazuvadhAdAveva pravarttante, tataH pAtrabuddhyA teSAM bhojanaM narakahetureveti kutasteSAM nistArakatvaM ? / tathA jAtAzca putrA na bhavanti trANaM narakAdau patatAmiti zeSaH / uktaM ca vedAnugairapi - "yadi putrAdbhavetsvargo, dAnadharmo na vidyate // muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 9 // bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca // teSAM prathamaM svargaH, pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataH ko nAma ? na ko'pItyarthaH, te tava anumanyeta anujAnIyAtsaviveka iti gamyate etatpUrvoktaM vedAdhyayanAdIti // 12 // tathA mUlam khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA anigAmasukkhA / saMsAramokkhassa vipakkhabhUA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // - vyAkhyA-kSaNamAtrasaukhyA bahukAlaM duHkhaM narakAdiviSayaM yebhyaste bahukAladuHkhAH, prakAmaduHkhA atizayitaduHkhAH anikAmasaukhyA aprakRSTasukhAH, saMsAramokSasya vipakSabhUtAH, khAnirAkaro 'narthAnAM turevakArArtho bhinnakramazca tataH khAnireva kAmabhogAH // 13 // anarthakhAnitvameva spaSTayitumAha mUlam - parivvayaMte aniattakAme, aho a rAo paritappamANe / annappamatte dhaNamesamANe, pappoti maccuM purise jaraM ca // 14 // vyAkhyA-parivrajan viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan anivRttakAmo'nuparatAbhilASaH san 'aho a rAotti' ArSatvAccasya UTR-2 adhya. 14 // 187 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 188 // | ca bhinnakramattvAdahni rAtrau ca paritapyamAnastatprAptyai samantAccintAgninA dahyamAnaH, anye svajanAstadartha pramattastatkRtyAsaktacetA anyapramatto dhanaM eSayan vividhopAyairgaveSayamANa: 'pappoti tti' prApnoti mRtyuM puruSo jarAM ca // 14 // tathA mUlama - imaM ca me asthi imaM ca natthi, imaM ca me kiccamimaM akiccaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMtitti kahaM pamAo? // 15 // vyAkhyA-imaM ca me asti dhAnyAdi, idaM ca nAsti rUpyAdi, idaM ca me kRtyaM gRhavaraNDikAdi, idamakRtyaM prArabdhamapi vANijyAdi na kartumucitaM , taM puruSaM evameva vRthaiva lAlapyamAnaM atyarthaM vadantaM harantyAyuriti harAH, dinarajanyAdayo haranti bhavAntaraM nayanti ityato hetoH kathaM pramAdo dharme kartuM yukta iti sUtraSaTkArthaH // 15 // atha tau dhanAdinA lobhayituM purodhAH prAha-- mUlam - dhaNaM pabhUaM saha itthiAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pagAmA / tavaM kae tappati jassa loo, taM savvasAhINamiheva tubbhaM // 16 // vyAkhyA-dhanaM prabhUtaM saha strIbhiH, svajanAH pitRpitRvyAdayaH, tathA kAmaguNAH zabdAdayaH prakAmA atizAyino varttanta iti gamyaM , tapaH kaSTAnuSThAnaM kRte nimittaM tapyate 'nutiSThati yasya dhanAderlokaH tatsarvaM svAdhInamihaivAsminneva gRhe 'tubbhaM ti' yuvayoriti sUtrArthaH // 16 // tAvAhatuH mUlam- dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahivihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // vyAkhyA - dhanena kiM ? na kiMcidityarthaH, dharma eva sAttvikadhurandharaimahyamAnatayA dhUrikha dharmadhurA tadadhikAre tatprastAve svaja UTR-2 // 188 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 189 // nena vA kAmaguNaizcaiva, tataH zramaNau bhaviSyAvo guNaughadhAriNau kSamAdiguNasamUhadhArako, bahirgAmAdibhyo vihAro yayostau bahirvihArau apratibaddhavihArAvityarthaH, abhigamyAzritya bhikSAmiti sUtrArthaH // 17 // AtmAstitvamUlatvAddharmAnuSThAnasya tannirAkartuM bhRgurAha mUlam - jahA ya aggI araNI asaMto, khIre ghayaM tillamahA tiles / emeva jAyA sariraMmi sattA, saMmucchaI nAsai nAvaciTThe // 18 // vyAkhyA- yathaiva cakArasyaivakArArthatvAt agniH 'araNi tti' araNitognirmanthanakASThAdasan avidyamAna eva sammUchaMti, tathA kSIre ghRtaM, tailamatha tileSu, evameva he jAtau ! zarIre sattvAH 'saMmucchaI tti' sammUrcchanti, pUrvamasanta evotpadyante / tathA 'nAsai tti' nazyanti, abhrapaTalavadvilayamupayAnti / 'nAvaciThe tti' na punaravatiSThante , zarIranAze sati tannAzAditi sUtrArthaH // 18 // kumArAvAhatuH mUlam - no iMdiagijjho amuttabhAvA, amuttabhAvAvia hoi nicco| ajjhatthaheuM niao'ssa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // vyAkhyA - no iMdriyagrAhyaH sattva iti prakramaH, amUrtabhAvAdindriyagrAhyarUpAdyabhAvAt / tathA amUrttabhAvAdapi ca bhavati | nityastathA hi-yadravyatve satyamUrtaM tannityaM, AkAzavat / na caivamamUrttatvAdeva bandhAsambhava iti vAcyaM? yataH 'ajjhatthaheuM ti' | ihAdhyAtmazabdenAtmasthA: mithyAtvAdaya ucyante, tatastaddhetustannimitto niyato nizcito'sya jantorbandhaH karmabhiH saMzleSaH, UTR-2 // 189 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 190 // yathA'mUrtasyApi nabhaso mUtairapi ghaTAdibhiH sambandhaH evamasyApi mUtairapi karmabhirna virudhyate / tathA saMsArahetuM ca vadanti bandhamiti, tatazcAstyevAtmA cetanAzrayaH, tadabhAve hi pratidehinamupalabhyamAnasya caitanyasya nirAspadatvaprasaGgAt / na ca vAcyaM pRthivyAdibhUtAni caitanyasyAzraya iti na tasya nirAspadatvamiti? pRthasthiteSu tileSu snehasyeva pRthagbhUteSu bhUteSu caitanyAMzasyApyanupalabdheH,yacca yeSu pArthakyAvasthAyAM svalpamapi nAsti na tatteSu saMhiteSvapi bhavitumarhati reNukaNeSu tailamiva / syAdetanmadyAGgeSu madazaktiH pUrvamanupalabhyamAnApi saMhiteSu teSu dRzyata iti cenmaivaM, teSu pUrvamapi madazakteH kiJcidupalabhyamAnatvAt dRzyate hi dhAtakIpuSpeSu manAg vaikalyajanakatvaM, guDe balavardhakatvaM ceti, evamanyeSvapi tadaGgeSu draSTavyam, na caivaM pArthakyAvasthAyAM pRthvyAdiSu kiJcidaspaSTamapi caitanyamupalabhyate, tata ebhyo'tirikta eva tasyAzraya eSTavyaH, sa cAtmaiveti sthitaM / sa ca nityo bhavAntarayAyI, tasya ca mithyAtvAdibhi| bandho bandhAdeva ca saMsAra iti sUtrArthaH // 19 // tatazca -- mUlam - jahA vayaM dhammamayANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohA / urabbhamANA parirakkhiaMtA,taM neva bhajjovi samAyarAmo // 20 // vyAkhyA - yathA vayaM ityAvAM dharmaM samyagdarzanAdikaM ajAnantau pApaM pApahetuH pUrA pUrvaM karmAnuSThAnaM 'akAsi tti' akArca , mohAttattvAjJAnAt aparuddhyamAnA gRhAnirgamamalabhamAnAH parirakSyamANA anujIvibhiranupAlyamAnAstatpApakarma naiva bhUyo'pi punarapi samAcarAmo yathAvadviditavastusvarUpatvAditi sUtrArthaH // 20 // anyacca UTR-2 // 190 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 191 // mUlam -- abbhAhayaMmi logaMmi, savvao parivArie / amohAhiM paDaMtIhi, gihaMsi na raDaM labhe // 21 // vyAkhyA - abhyAhate pIDite loke sarvataH sarvAsu dikSu parivArite pariveSTite amoghAbhiravandhyapraharaNopamAbhiH patantIbhiH gRhe gRhavAse na ratiM labhAvahe, yathA vAgurAveSTito mRgo amoghaizca praharaNaiAdhenA'bhyAhato na ratiM labhate evamAvAmapIti sUtrArthaH // 21 // bhRgurAha - mUlam - keNa abdhAhao loo, keNa vA parivArito / kA vA amohA vuttA, jAyA ciMtAparo humi // 22 // vyAkhyA- kena vyAdhakalpenAbhyAhato lokaH ? kena vA vAgurArUpeNa parivAritaH? kA vA amoghA amoghapraharaNopamA uktAH? he jAtau ! cintApara: 'humi tti' bhavAmi, tato mamAvedyatAmayamartha iti sUtrArthaH // 22 // tAvAhatuHmUlam - maccuNAbbhAhao loo, jarAe parivArio / amohA rayaNIvuttA, evaM tAya viANaha // 23 // vyAkhyA- mRtyunAbhyAhato lokastasya sarvatrApratihataprasaratvAt,jarayA parivAritastasyA eva maraNAbhighAtayogyatApAdane pravaNatvAt, amoghA rajanya uktA: dinAvinAbhAvitvAttAsAM dinAzca, tatpatane hyavazyambhAvI janAbhighAtaH, evaM tAta ! vijAnIteti sUtrArthaH // 23 // kiJca - mUlam - jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniattaI / ahammaM kuNamANassa, ahalA jaMti rAio // 24 // vyAkhyA - yA yA vrajati rajanI upalakSaNatvAddinaM ca na sA pratinivarttate punarAgacchati, tAzcAdharma kurvato jantoriti zeSaH, aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM gAhasthamiti tattyAga eva zreyAn // 24 // tathA - UTR-2 // 19 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 14 yanasUtram // 192 // mUlam- jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniattai / dhammaM ca kaNamANassa, sahalA jaMti rAio // 25 // vyAkhyA - prAgvannavaraM 'dhammaM catti' dharmaM punaH kurvANasya saphalA dharmaphalatvAjjanmano na ca vrataM vinA dharma ityatastadeva pratipatsyAvahe iti sUtradvayArthaH // 25 // atha tadvacanena pratibuddho bhRgurAha - - mUlam- egao saMvasittA NaM, duhao sammattasaMjuA / pacchA jAyA gamissAmo bhikkhamANA kule kule // 26 // vyAkhyA - ekata ekasmin sthAne samuSya sahaiva uSitvA 'duhao tti' dvayaM ca dvayaM ca dvaye AvAM yuvAM ca samyaktvasaMyutA upalakSaNatvAddezaviratyA ca saMyutAH pazcAd yauvanottarakAlaM he jAtau ! gamiSyAmo vayaM pravrajya mAsakalpAdikrameNeti zeSaH, bhikSamANAH kule kule gRhe gRhe ajJAtoJchavRttyeti sUtrArthaH // 26 // kumArAvAhatuHmUlam - jassatthi maccuNA sakkhaM , jassa va'sthi palAyaNaM / / jo jANe na marissAmi, so hukaMkkhe suesiA // 27 // vyAkhyA-yasyAsti mRtyunA saha sakhyaM maitrI, yasya vAsti palAyanaM nazanaM mRtyoriti prakramaH, tathA yo jAnAti yathAhaM na mariSyAmi, 'so hutti' sa eva kAMkSati vAJchati, zva AgAmidine syAdidaM kAryamiti zeSaH // 27 // tatazca - UTR-2 // 192 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya adhya. 14 yanasUtram // 193 // mUlam - ajjeva dhamma paDivajjayAmo, jahiM pavaNNA na puNabbhavAmo / aNAgayaM neva ya asthi kiMci, saddhA khamaMNe viNaittu rAgaM // 28 // vyAkhyA - adyaiva dharma pratipadyAmahe 'jahiti' ArSatvAdyaM dharmaM prapannA AzritA na punaH 'bhavAmotti' bhaviSyAmaH, na | punarjanmajarAmaraNAdyanubhaviSyAmastadabhAvahetutvAddharmasya / kiJca anAgatamaprAptaM naiva nAsti kiJcitsundaramapi vastu viSayasaukhyAdi, sarvabhAvAnAmanantazaH prAptatvAt, ataH zraddhA abhilASaH, kSamaM yukto dharmAnuSThAnaM kartumiti zeSaH, 'Netti' no'smAkaM 'viNaittutti' vyapanIya rAgaM svajanAbhiSvaGgalakSaNamiti sUtradvayArthaH // 28 // idaJcAkarNya jAtavratAzayo bhRguAhmaNI dharmavighnakarI matvedamAha - mUlam - pahINaputtassa hu natthi vAso, vAsiTThi bhikkhAyariAi kaalo| sAhAhiM rukkho lahaI samAhiM , chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // vyAkhyA - 'pahINaputtassa tti' putrAbhyAM prahINastyaktaH putraprahINastasya prAkRtatvAt pUrvAparanipAtaH, huH pUraNe nAsti vAso'vasthAnaM mama gRha iti zeSaH, he vAziSThi ! vaziSThagotrodbhave! bhikSAcaryAyA vratasya kAlaH prastAvo varttate iti gmyN| kimityevamata Aha-zAkhAbhirvRkSo labhate samAdhi svAsthyaM, chinnAbhiH zAkhAbhistameva vRkSaM sthANuM jano vadatIti zeSaH, yathA hi zAkhA drumasya zobhA saMrakSaNAdinA samAdhihetava evaM mamApyetau sutau tadrahitazcAhamapi sthANukalpa eveti bhAvaH // 29 // kiJca UTR-2 // 193 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 194 // mUlam - paMkkhAvihUNo vva jaheha pakkhI, bhiccavvihUNo vva raNe nariMdo / vivannasAro vaNio vva poe, pahINapattohima tahA ahaM pi // 30 // . vyAkhyA-pakSavihIno vA dRSTAntAntarasamuccaye, yathehaloke pakSI, bhRtyavihIno vA raNe narendro, vipannasAro vinaSTahiraNyAdidravyo vaNigiva pote pravahaNe bhinne iti zeSaH, ete yathA vyasanabhAgitayA viSIdanti putraprahINastathAhamapyasmIti suutrdvyaarthH||30||vaashisstthyaahmuulm - susaMbhiA kAmaguNA ime te, saMpiDiA aggrsppbhuuaa| bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAmaM pacchA gamissAmi pahANamaggaM // 31 // vyAkhyA-susambhRtAH suSTha saMskRtAH kAmaguNA ime svagRhavartinaste tava, tathA sampiNDitAH puJjIkRtAH 'aggarasa tti' casya gamyatvAdagryAH pradhAnAste ca te rasAzca madhurAdayo agyarasAH prabhUtAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnamatigRddhahetutvAt bhuJjIvahi tat tasmAtkAmaguNAn prakAmamatyarthaM pazcAd vRddhAvasthAyAM gamiSyAva: pradhAnamArga pravrajyArUpaM muktimArgamiti sUtrArthaH // 31 // bhRgu prAha mUlam- bhuttA rasA bhoi ! jahAi Ne vao, na jIviaTThAe jahAmi bhoe| lAbhaM alAbhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMvikkhamANo carissAmi moNaM // 32 // vyAkhyA-bhuktAH sevitA rasA upalakSaNatvAccheSakAmaguNAzca 'bhoi tti' he bhavati ! brAhmaNyA AmantraNametat, jahAti tyajati no'smAn vayaH, prakramAdiSTakriyAkaraNakSama, upalakSaNatvAjjIvitaM ca, tato yAvattanna tyajati tAvatpravrajAma iti bhaavH| dIkSAM hi bhavAntarabhAvibhogArthaM gRhNAsi te cAdhunApi santyeva tatkiM tayeti preraNAyAmAha - na jIvitArthamasaMyamajIvitahetoH prajahAmi UTR-2 // 194 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram / 195 // bhogAn kintu lAbhamalAbhaM, sukhaM casya bhinnakramAd duHkhaM ca 'saMvikkhamANo tti' samatayA IkSamANaH, lAbhAlAbhasukhaduHkhajIvitamaraNAdiSu samatAmeva bhAvayanniti bhAvaH, cariSyAmi maunaM munibhAvaM, tato muktyarthameva me dIkSApratipattiriti sUtrArthaH // 32 // yazA prAha mUlam- mA hu tumaM soariANa saMbhare, juNNo vva haMso pddisoagaamii| bhuMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM kha bhikkhAyariA vihAro // 33 // vyAkhyA-mA niSedhe, hurvAkyAlaGkAre, tvaM saudaryANAM bhrAtRNAmupalakSaNatvAccheSasvajanAnAM bhogAnAM ca 'saMbhare tti' smArSIH 'juNNovva haMso tti' jIrNo haMsa iva pratizrotogAmI san, ayaM bhAva:- yathAsau nadIsrotasi pratikUlagamanamatikaSTamArabhyApi tatrAzaktaH punaranusrota eva dhAvati, tathA tvamapi vratabhAraM voDhumakSamaH svajanAn bhogAMzca smariSyasi, tato bhuMkSva bhogAn mayA samAnaM | sArddha / 'dukkhaM khutti' duHkhameva bhikSAcaryA bhikSATanaM, vihAro grAmAdiSvapratibaddhavihAraH, upalakSaNaJcaitacchirolocAdInAmiti sUtrArthaH // 33 // bhRguH prAha-- mUlam - jahA ya bhoi ! taNuaMbhuaMgamo, nimmoaNi hecca paleDa mtto| emae jAyA payahaMti bhoe, te'haM kahaM nANugamissamikko // 34 // vyAkhyA - yathA caH pUrtI 'bhoitti' he bhavati ! tanujAM dehodbhavAM bhujaGgamo nirmocanI kaJcalikAM hitvA paryeti samantAdgacchati mukto nirapekSaH, 'emaetti' evametau jAtau prajahItastyajato bhogAn tau jAtau ahaM kathaM nA'nugamiSyAmi ? pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi ? eko'dvitIyaH, kiM ? mamAsahAyasya gRhavAseneti bhAvaH // 34 // tathA - UTR-2 // 195 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 196 // mUlam-chidittu jAlaM abalaM va rohiA, macchA jahA kAmaguNe phaay| dhorejjasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariaMcaraMti // 35 // vyAkhyA- chitvA jAlamabalamiva durbalamiva baliyo'pIti zeSaH, rohitA rohitajAtIyA matsyAzcarantIti sambandhaH, yatheti dRSTAntopanyAse, tatheti gamyate, tatazca tathA jAlarUpAn kAmaguNAn prahAya tyaktvA dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva zIlamutkSiptabhAranirvAhalakSaNaM yeSAM te tathA, tapasA'nazanAdinodArAH pradhAnAH, dhIrAH sAttvikAH 'hu riti' yasmAdbhikSAcaryA vrataM carantyato'hamapItthaM vratameva grahISyAmIti suutrdvyaarthH|| 35 // itthaM pratibodhitA brAhmaNyAha -- mUlam - nabhe va koMcA samaikkamaMtA, tatANi jAlANi dalitta hNsaa| paliMti puttA ya paI amajjhaM, te'haM kahaM nANugamissamikkA // 36 // vyAkhyA -- nabhasIva kroJcAH samatikrAmantastAn tAnuddezAnullaGghayantaH, tatAni dIrghANi jAlAni bandhanAni dalitvA ra bhittvA 'haMsa tti' casya gamyatvAt haMsAzca 'paliMti tti' pariyanti samantAdgacchanti, evaM putrau ca patizca majhaM ti' mama samba ndhino ye tatajAlopamaM viSayAbhiSvaGgaM hitvA nabha:kalpe nirupalepe saMyamAdhvani tAni tAni saMyamasthAnAnyatikrAmanto yAnti tAnahaM kathaM nAnugamiSyAmyekA satIti sUtrArthaH // 36 // itthaM caturNAmapi vratapratipattau yadabhUttadvAdazabhiH sUtrairAha --- UTR-2 // 196 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 197 // mUlam - purohiaM taM sasuaM sadAraM, succA'bhiNikkhamma pahAya bhoe / kuTuMbasAraM viluttamaM taM rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vyAkhyA purohataM taM sasutaM sadAraM zrutvA'bhiniSkramya gRhAnnirgatya prahAya bhogAn pravrajitamiti zeSaH, kuTumbasAraM dhanadhAnyAdi, vipulaM ca taduttamaM ca vipulottamaM tatpurohitatyaktaM gRhNantamiti zeSaH, 'rAyaMti' rAjAnaM, abhIkSNaM punaH punaH samuvAca samyaguktavatI devI kamalAvatI nAmnI // 37 // kiM tadityAha - mUlam - vaMtAsI purIso rAyaM, na so hoi pasaMsio / mAhaNeNa pariccattaM, dhaNaM AyAumicchasi // 38 // - vyAkhyA - vAntAzI vAntabhojI puruSo ya iti zeSaH, he rAjan ! na sa bhavati prazaMsito dhIdhanairiti zeSaH, kathamahaM vAntAzItyAha - yato brAhmaNena parityaktaM dhanamAdAtumicchasi ! tyaktadhanaM hi gRhItojjhitatvena vAntakalpaM taccAditsurbhavAnapi vAntAzyeva, na caitadbhavAdRzAmucitamityAzayaH // 38 // kiJca - UTR-2 adhya. 14 // 197 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 198 // mUlam - savvaM jagaM jai tuhaM, savvaM vA'vi dhaNaM bhve| savvaMpi te apajjattaM, neva tANAya taM tava // 39 // vyAkhyA-sarvaM jagadyadi 'tuhaMti' tava Ayattamiti zeSaH, sarvaM vApi dhanaM bhavet sarvamapi tatte tavAparyAptamazakta| micchAM pUrayitumiti zeSaH, aparyavasitatvAttasyAH / tathA naiva trANAya jarAmaraNAdyapanodAya taditi sarvaM jagaddhanaM vA taveti // 39 // kiJca - mUlam -marihisi rAya jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe pahAya / ikko hu dhammo naradevatANaM, na vijjai annamiheha kiMcI // 40 // vyAkhyA - mariSyasi rAjan ! yadA tadA vA kAle, jAtasya dhuvaM mRtyuryaduktaM - "kvacitsakhe ! tvayA dRSTaH, zrutaH sambhAvito'thavA // kSitau vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati ? // 1 // " manoramAn kAmabhogAn prajahAya tyaktvA na tu kiJcittvayA sahA''yAsyatIti bhAvaH / tataH 'ego hutti' eka eva dharmo naradevatrANaM zaraNaM, na vidyate anyat 'ihehatti' ihalo ke iha ca maraNe kiJcittrANamiti sambandhaH, tato dharma eva vidheyo vidvadbhiriti bhAvaH // 40 // yato dharmAdvinA na trANaM tataH ___UTR-2 // 198 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 199 // mUlam - nA'haM rame pakkhiNi paMjare vA , saMtANachinnA carissAmi moNaM / akiMcaNA ujjukaDA nirAmisA, pariggahAraMbhaniattadosA // 41 // vyAkhyA - nA'haM rame ratimavApnomi pakkhiNi paMjare vatti' pakSiNIva paJjare, ayaM bhAvaH- yathA'sau duHkhadAyini | paJjare ratiM na prApnoti evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidrute bhavapaJjare / ata eva 'saMtANachinnatti' chinnasantAnA prakramAdvinAzitasnehasantatiH cariSyAmi maunaM munibhAvaM, akiJcanA hiraNyAdikiJcanarahitA, Rju mAyArahitaM kRtamanuSThAnaM yasyAH sA RjukRtA, niSkrAntA AmiSAdviSayAdenirAmiSA parigrahArambhAveva jIvadUSaNAddoSau tAbhyAM nivRttA parigrahArambhadoSanivRttA, sUtre caivamupanyAsaH prAkRtatvAt // 4 // tathAmUlam - davaggiNA jahAraNe, DajjhamANesu jaMtusu / anne sattA pamoaMti, rAgaddosavasaMgayA // 42 // vyAkhyA - davAgninA yathA'raNye dahyamAneSu jantuSu anye sattvA avivekinaH pramodante rAgadveSavazaGgatAH // 42 // mUlam - evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiA / DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgadosaggiNA jagaM // 43 // vyAkhyA - evameva vayaM mUDhA mohavazagAH kAmabhogeSu mUrcchitA: dahyamAnaM na budhyAmahe rAgadveSAgninA jagat prANi UTR-2 // 199 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 200 // samUha, yo hi saviveko rAgAdirahitazca syAt sa dAvAgninA dahyamAnAnanyasattvAn dRSTvA svarakSaNopAyapara eva syAnna | tu modate, yastu mUrkhA rAgAdimAMzca sa Ayatimacintayanmodate, tato vayamapi bhogAtyAgAdajJAnina eveti bhAvaH // 43 // ye tvevaMvidhA na syuste kiM kuryurityAha -- mUlam - bhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmodamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 44 // vyAkhyA - bhogAn bhuktvA punaruttarakAlaM vAntvA ca laghurvAyustadbhUtAH santo viharantItyevaM zIlA laghubhUtavihAriNo'pratibaddhavihAriNa ityarthaH, AmodamAnAH pramodaM yAntastathAvidhAnuSThAneneti zeSaH, gacchanti vivakSitasthAnamiti zeSaH, ka iva ? bhinnakramasya ivazabdasyeha yogAt dvijA iva pakSiNa iva kAmakramAH svecchAcAriNaH, yathA hi dvijA yatra yatra rocate tatra tatra modamAnA bhrAmyanti, evaM munayo'pyabhiSvaGgAbhAvAdyatra yatra saMyamanirvAhastatra tatra yAntIti bhAvaH // 44 // punararthAdiSu rAgaM nirAkartumAha - mUlam - ime a baddhA phaMdaMti, mama hatthajjamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // vyAkhyA - ime pratyakSAH zabdAdayo viSayAzco'pyarthe bhinnakramazca, tato baddhA api niyaMtritA api bahUpAyai rakSitA apItyarthaH, spandante iva spandante asthitidharmatayA kampante, ye kIdRzA ityAha -mama upalakSaNatvAttava ca hastaM he | Arya ! AgatAH svavazA ityarthaH, 'vayaM ca' vayaM punaH saktAH kAmeSvevaMvidheSvapi tadaho mohavilasitamiti bhAvaH ! yataH UTR-2 // 200 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 201 // evaM tato bhaviSyAmo yatheme purohitAdayaH, ayaM bhAva:- yathAmIbhizcaJcalatvaM vIkSyAmI tyaktAstathA vayamapi tyakSAma: iti // 45 // nanvasthirA api kAmAH, sukhahetavastatkiM tyajyante ? ityAha - mUlam - sAmisaM kulalaM dissa, bajjhamANaM niraamisN| AmisaM savvamujjhittA, viharissAmo nirAmisA // 46 // vyAkhyA - sAmiSaM pizitarUpAmiSayuktaM kulalaM gRdhaM zakunikAM vA dRSTvA bAdhyamAnaM pIDyamAnaM vihagAntarairiti gamyate , nirAmiSaM ca tameva nirbhayaM vIkSyeti zeSaH, AmiSaM dhanadhAnyAdisaGgahetuM sarvamujjhitvA vihariSyAmyapratibaddhavihAreNa nirAmiSA niHsaGgA // 46 // uktAnuvAdenopadeSTumAha - mUlam - giddhovame u naccA NaM, kAme saMsAravaDDaNe / urago suvaNNapAse vA, saMkamANo taNuM care // 47 // vyAkhyA - gRdhropamAn sAmiSagRdhrasamAn, tuH pUrtI, jJAtvA, NaM vAkyAlaMkAre, kAmayante zabdAdIn vAJchantIti kAmA viSayAbhilASiNastAn saMsAravarddhanAn, 'urago suvaNNapAsevatti' uraga iva suparNapArzve garuDAbhyaNe zaGkamAno bhayatrastastanu stokaM yatanayetyarthaH careH kriyAsu pravartethAH, yathA garuDopamaiviSayairna bAdhyase tathA yatasveti bhAvaH // 47 // tatazca - mUlam - nAgovva baMdhaNaM chittA, appaNo vasaI vae / eaM patthaM mahArAyaM, isuAretti me suyaM // 48 // vyAkhyA - nAga iva bandhanaM chittvA Atmano vasatiM vraja, ayaM bhAva:- yathA hastI bandhanavaratrAM chittvAtmano vasati vindhyATavIM vrajatyevaM tvamapi karmabandhanaM chitvA AtmanaH zuddhajIvasya vasatimAzrayaM muktiM vrajeH, anena dIkSAyAH UTR-2 // 201 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 14 uttarAdhyayanasUtram // 202 // phalamuktaM, evamupadizyopasaMharati / etadyanmayoktaM pathyaM hitaM mahArAja ! iSukAra ! ityetanmayA zrutaM sAdhubhyo na tu svadhiyaivocyata iti sUtradvAdazakArthaH // 48 // evaM ca tadrAi pratibuddho nRpastato yattau dvAvapi cakratustadAhamUlam-caittA viulaM rajjaM, kAmabhoge a ducce| nivvisayA nirAmisA, ninnehA nippariggahA // 49 / / vyAkhyA-tyaktvA vipulaM rAjyaM kAmabhogAMzca dustyajAn nirviSayau viSayarahitAvata eva nirAmiSau abhiSvaGgaheturahitau, niHsnehI niHpratibandhau, niHparigrahI mUrchArahitau // 49 // mUlam-sammaM dhammaM viANittA, ciccA kAmaguNe vare / tavaM pagijjha jahakkhAyaM, ghoraM ghoraparakkamA // 50 // vyAkhyA-samyagdharmaM zrutacAritrAtmakaM vijJAya tyaktvA kAmaguNAn varAn, punaH kAmaguNatyAgAbhidhAnamatizayakhyApakaM , tapo'nazanAdi pragRhyAGgIkRtya yathAkhyAtaM yathA yena prakAreNa jinairAkhyAtaM kathitaM ghoramatiduSkara, ghoraH parAkramaH kArijayaM prati yayostau ghoraparAkramau pravavrajaturiti zeSa iti sUtradvayArthaH // 50 // samprati samastAdhyayanArthopasaMhAramAhamUlam-evaM te kamaso buddhA, savve dhammaparAyaNA / jammamaccubhaovviggA, dukkhassaMtagavesiNo // 51 // vyAkhyA-evamamunA prakAreNa tAni pUrvoktAni SaDapi kramazo yathoktakrameNa buddhAni sarvANi dharmaparAyaNAni janmamRtyubhayodvignAni duHkhasyAntagaveSakAni // 51 // UTR-2 // 202 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 203 // mUlam - sAsaNe vigayamohANaM, puvviM bhAvaNabhAviA / acireNeva kAleNaM, dukkhassaMtamuvAgayA // 52 // vyAkhyA - zAsane vigatamohAnAmarhatAM pUrvamanyajanmani bhAvanayA dharmAbhyAsarUpayA bhAvitAni vAsitAni bhAvanAbhAvitAni, acireNaiva kAlena svalpakAlenaiva duHkhasyAntaM mokSamupAgatAni prAptAni sarvatra prAkRtatvAt pulliGganirdezaH // 52 // mandamatismaraNAya punaradhyayanArthamupasaMharannAha - mUlam - rAyA ya saha devIe, mAhaNo a purohio / mAhaNI dAragA ceva, savve te parinivvuDatti bemi // 53 // vyAkhyA - rAjA iSukAraH saha devyA kamalAvatyA, brAhmaNazca purohito bhRguH, brAhmaNI yazA, dArakau tatputrau caiva pUrtte, sarvANi tAni parinirvRtAni muktiM gatAnIti sUtrArthaH // 53 // iti bravImIti prAgvat // ---------------- iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNibhujiSyo - pAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau caturdazamadhyayanaM sampUrNam // 14 // UTR-2 adhya. 14 // 203 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcadazamadhyayanam // adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 204 // // aham // vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanaM samprati sabhikSunAmakaM paJcadazamArabhyate, asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane | nirnidAnatAguNa uktaH, sa ca mukhyatayA bhikSoreveti tadguNA ihocyante, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdisUtram - mUlam - moNaM carissAmi samecca dhamma, sahie ujjukaDe niANacchinne / saMthavaM jahijja akAmakAme, aNNAesI parivvae sa bhikkhU // 1 // vyAkhyA-maunaM zrAmaNyaM cariSyAmItyabhiprAyeNeti zeSaH, sametya prApya dharma zrutacAritrabhedaM, sahito yukto'nyasAdhubhiriti gamyaM, na tvekAkI, ekAkibhAvasyAgame niSiddhatvAt, yaduktaM -'ikkassa kao dhammo, sacchaMdagaI maippayArassa // kiM vA karer3a ikko, pariharau kahamakajjaM vA? // 1 // tathA RjukRto'zaThAnuSThAna: 'niANachinne tti' chinnamapanItaM nidAnaM viSayAdyabhiSvaGgarUpaM yena sa chinnanidAnaH, vyatyayastvihottaratra ca prAkRtatvAt, saMstavaM mAtrAdibhiH paricayaM jahyAttyajet, akAmakAmaH na kAmAbhilASI, ajJAtastapasvitAdiguNaireSayate grAsAdikamityevaMzIlo'jJAtaiSI, parivrajedaniyatavihAreNa viharet 'sa bhikkhu tti' ya evaM| vidhaH sa bhikSuranena siMhatayA niSkramya siMhatayaiva viharaNaM bhikSutAnimittamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 1 // siMhatayA vihArameva vizeSata Aha UTR-2 // 204 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 205 // mUlam - rAovarayaM carijja lADhe, virae veavi Ayarakkhie / paNNe abhibhUya savvadaMsI, je kamhivi na mucchie sa bhikkhU // 2 // vyAkhyA-'rAovarayaM ti' uparatarAgaM yathA syAttathA cared viharet 'lADhe tti' sadanuSThAnatayA pradhAnaH, virato'saMyamAnnivRtto, vedavidAgamavedI 'Ayarakkhie tti' AtmA rakSito durgateryena sa AtmarakSitaH, yadvA AyA:-samyaktvAdilAbhA rakSitA yena sa AyarakSitaH, prAjJo heyopAdeyabuddhimAn , abhibhUya pariSahopasargAniti zeSaH, sarvaM prANivargamAtmavatpazyatIti sarvadarzI, ya: kasmiMzcitsacittAdivastuni na mUrcchitaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // tathA -- mUlam - akkosavahaM viittu dhIre, maNI care lADhe niccmaaygtte| avvaggamaNe asaMpahile, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 3 // vyAkhyA-Akrozazca vadhazca AkrozavadhaM tadviditvA svakRtakarmaphalametaditi matvA dhIro'kSobhyaH munizcaredapratibaddhavihAreNa 'lADhe tti' prAgvat, nityaM sadA AtmA rakSito'saMyamasthAnebhyo yena sa tathA, avyagramasamaJjasacintoparataM mano yasya sa tathA, asamprahaSTaH AkrozadAnAdiSu na sampraharSavAn, amUnyAkrozavAkyAni karmakSayahetutayA mamAnandAya jAyante paramayaM varAko munInAzAtya kathaM bhaviSyatItyAdikamapyajalpannityarthaH, yaH kRtsnaM samastamAkrozavadhamadhyAste sahate sa bhikSuriti sUtrArthaH // 3 // kiJca mUlam-paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM / UTR-2 // 205 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 206 // avvaggamaNe asaMpahile, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 4 // vyAkhyA-prAntamavamaM zayanAsanaM upalakSaNatvAdbhojanAcchAdanAdi ca bhaktvA sevitvA zItoSNaM vividhaM ca daMzamazakaM prApyeti zeSaH, sarvatrApi samAhAradvandvaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 4 // anyacca mUlam - No sakkiamicchaI na pUaM, no via vaMdaNagaM kao pasaMsaM / se saMjae suvvae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // vyAkhyA - no naiva satkRtaM satkAramabhyutthAnAnugamanAdikamicchati, na pUjAM vastrAdisaparyAM, no'pi ca naiva ca vandanakaM dvAdazAvartAdikaM, kuta: prazaMsAM nijaguNotkIrtanarUpAM? naivecchatIti bhAvaH / sa evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyataH, suvrataH zobhanavratastapasvI prazasyatapAH, sahitaH samyagjJAnakriyAbhyAM, yadvA saha hitenAyati pathyenAnuSThAnena varttate iti sahitaH, AtmAnaM karmamalApagamAcchuddhaM gaveSayatItyAtmagaveSako yaH sa bhikSuritisUtrArthaH // 5 // tathA - mUlam - jeNa puNa jahAi jIvi, mohaM vA kasiNaM niacchaDa nrnaariN| pajahe sayA tavassI,na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // ___ vyAkhyA-yena hetubhUtena puna:zabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotako jahAti tyajati jIvitaM saMyamajIvitaM, mohaM al vA mohanIyaM kaSAyanokaSAyAdirUpaM kRtsnaM sakalaM niyacchati badhnAti tadevaMvidhaM narazca nArI ca naranAri prajahyAt tyajetsadA, yasta UTR-2 // 206 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 207 // pasvI, na ca kutUhalaM abhuktabhogatve stryAdiviSayaM, upalakSaNatvAdbhuktabhogatve smRti copaiti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 6||ath piNDavizuddhidvAreNa bhikSutvamAha -- mUlam - chinnaM saraM bhomamaMtalikkhaM, suviNaM lakkhaNadaMDavatthuvijjaM / aMgaviAraM sarassa vijayaM, jo vijjAhiM na jIvaI sa bhikkhuu|| 7 // vyAkhyA - chedanaM chinnaM vastradantakASThAdInAM tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyApi chinnamityuktA, evaM sarvatra / "devesu uttamo lAho, mANusesu a majjhimo // Asuresu a gelannaM, maraNaM jANa rakkhase // 1 // " ityAdi chinnaM / 'saraM ti' svarasvarUpAbhidhAnaM "sajjaM rakhai mayUro" ityAdikaM / "sajjeNa lahai vitti, kayaM ca na viNassai / / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoti vallaho // 1 // " ityAdikaM ca / tathA bhUmau bhavaM bhaumaM bhUkampAdilakSaNaM, "zabdena mahatA bhUmi -ryadA rasati kampate // senApatiramAtyazca , rAjA rASTraM ca pIDyate // 1 // " ityAdi / antarikSamAkAzaM tatra bhavamAntarikSaM gandharvanagarAdikaM, yathA -"kapilaM sasya ghAtAya, mAJjiSThaM haraNaM gavAm ||avyktvrnnN kurute, balakSobhaM na saMzayaH // 1 // gandharvanagaraM snigdhaM, saprAkAraM satoraNam // saumyAdizaM samAzritya, rAjJastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / svapnaM svapnagatazubhAzubhakathanaM, yathA "gAyane rodanaM vidyA-narttane vadhabandhanam // hasane zocanaM UTR-2 // 207 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 208 // brUyA-tpaThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA lakSaNaM strIpuruSAdInAM, yathA -" cakkhusiNehe subhago, daMtasiNehe a bhoaNaM miTuM // tayaneheNa ya sokkhaM, nahanehe hoti paramadhaNaM // 1 // " ityAdi / tathA daNDo yaSTistatsvarUpakathanam, "egapavvaM pasaMsaMti, dupavvA kalahakAriA" ityAdi / tathA vAstuvidyAM prAsAdAdilakSaNAbhidhAyakaM zAstraM, tathA aGgavikAraH ziraHsphuraNAdinA zubhAzubhasvarUpakathanam, "siraphuraNe kira rajjaM, piamelo hoi bAhuphuraNaMmi'' ityAdi / svarasya durgAzivAdirUtarUpasya vijayaH zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH svaravijayaH, "gatistArA svaro vAmo, durgAyAH zubhadaH smRtaH // viparItaH praveze tu, sa evAbhISTadAyakaH // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhividyAbhirna jIvati, naitA eva jIvikAH prakalpyaprANAn dhArayati sa bhikSuriti sUtrArthaH // 7 // tathA -- mUlam - maMtaM mUlaM vivihaM vijjaciMtaM, vamaNavireaNadhUmanittasiNANaM / __ Aure saraNaM tigicchattaM ca, taM pariNAya parivvae sa bhikkhuu|| 8 // vyAkhyA - maMtraM OM kArAdisvAhAparyantaM, 'mUlaM ti' sahadevyAdimUlikAkalpazAstraM vividhAM nAnAprakArAM vaidyacintAM vaidyasambandhinI pathyauSadhAdivyApArAtmikAM cintAM "varjayed dvidalaM zUlI, kuSTI mAMsaM jvarI ghRtam // navamannamatIsArI netrarogI ca maithunam // 1 // " ityAdikAM / vamanamugiraNaM, virecanaM koSThazuddhirUpaM, dhUmaM manaHzilAdisambandhinaM "netta tti" netrazabdenAtra netrasaMskArakaM samIrAJjanAdi parigRhyate, snAnamapatyAdyartha mantrauSadhasaMskRtajalairabhiSekaH, vamanAdinAM snAnAntAnAM samAhAradvandvaH, "Aure UTR-2 // 208 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 209 // saraNaM ti" supvyatyayAdAturasya sataH smaraNaM, hA tAta ! hA mAtarityAdirUpaM, cikitsitaM cAtmano rogapratikArarUpaM, taditi sarvaM pUrvoktaM "pariNAya tti" jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnapariz2ayA ca pratyAkhyAya parivrajet saMyamAdhvani gacchedyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 8 // tathA -- mUlam - khattiyagaNauggarAyaputtA, mAhaNa bhoi a vivihA ya sippinno| ____no tesiM vayai salogapUaM, taM pariNAya parivvae sa bhikkhU // 9 // vyAkhyA - kSatriyA rAjAnaH, gaNA mallAdisamUhAH, ugrA ArakSakAdayaH, rAjaputrA nRpasutAdayaH, eteSAM dvandvaH / mAhanA brAhmaNAH, bhogikA viziSTanepathyAdibhogavanto nRpAmAtyAdayaH, ubhayatra supo luk, vividhAzca zilpina: sthapatyAdayaH, ye bhavantIti zeSaH, no teSAM vadati zlokapUje, tatra zloko yathA- zobhanA ete, pUjA yathaitAn pUjayateti, ubhayatrApi pApAnumatyAdidoSasambhavAt / kintu tat zlokapUjAdikaM dvividhayApi parijayA parijJAya parivrajedyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 9 // kiJca - mUlam - gihiNo je pavvaieNa diTThA, apavvaieNa va saMthuA dvijjaa| tesiM ihaloiaphalaTThA, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // vyAkhyA - gRhiNo ye pravrajitena dRSTA upalakSaNatvAtparicitAzca, apravrajitena vA gRhasthAvasthena vA saha saMstutA: paricitA bhaveyuH 'tesiM ti' subvyatyayAttaiH saha aihalaukikaphalArthaM vastrAdilAbhanimittaM yaH saMstavaM paricayaM na karoti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 10 // tathA - UTR-2 // 209 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 210 // mUlam - sayaNAsaNapANabhoaNaM , vivihaM khAimasAimaM paresiM / adae paDisehie niaMThe, je tattha na padUsaI sa bhikkhU // 11 // vyAkhyA - zayanAsanapAnabhojanaM vividhaM khAdimasvAdimaM 'paresiM ti' parairgRhasthaiH 'adae tti' adadadbhiH pratiSiddhaH kvaci | tkAraNAntare yAcamAno'pi nirAkRto nirgrantho bAhyAbhyantaragrantharahito yastatrAdAne na praduSyati na pradveSaM yAti, tvameva me ghRtapUrAn dAsyasIti vAcakakSapakavat ! sa bhikSuriti sUtrArthaH // 11 // mUlam - jaM kiMci AhArapANaM, vivihaM khAimasAimaM paresiM laddhaM / ___jo taM tiviheNa nANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe sa bhikkhU // 12 // vyAkhyA - yatkiJcidalpamapyAhArapAnaM azanapAnIyaM vividhaM khAdimasvAdimaM 'paresiM ti' parebhyo gRhasthebhyo labdhvA prApya yaH sAdhuH 'taM ti' supvyatyayAttena AhArAdinA trividhena manovAkkAyarUpaprakAratrayeNa nAnukampate bAlaglAnAdInnopakurute na sa bhikSuriti shessH| yastu susaMvRtamanovAkkAyaH san, tena bAlAdInanukampate iti gamyate, sa bhikSuriti vRddhavyAkhyA / yathAdRSTasUtravyAkhyAne tvevamapyarthaH sambhavati, yatkiJcidAhArAdikaM pUrvoktaM parebhyo gRhasthebhyo labdhvA yaH 'taM ti' vacanavyatyayAbhattAn dAtRRn trividhena nAnukampate, mudhAjIvitvAnnopakartumicchati sa manovAkkAyasusaMvRto bhikSuriti sUtrArthaH // 12 // tathA -- UTR-2 // 210 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 211 // mUlam - AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIaM sovIra javodagaM ca / no hIlae piMDaM nIrasaM tu, paMtakulANi parivvae sa bhikkhU // 13 // vyAkhyA- AyAmakaM avazrAvaNaM, 'ceva tti' samuccaye, yavaudanaM ca yavabhaktaM, zItaM zItalabhaktaM, sauvIraM ca kAJjikaM yavodakaM ca - yavadhAvanaM sauvIrayavodakaM tacca no hIlayet, dhigidaM kimanenAniSTeneti na nindet piNDaM AyAmakAdikameva nIrasamapi tuzabdasyApyarthatvAt ata eva prAntakulAni tucchAzayakulAni daridragRhANi vA yaH parivrajet sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // kiJca -- mUlam - saddA vivihA bhavaMti loe, divvA mANussA tahA tiricchA / bhImA bhayabheravA urAlA, jo soccA na bihijjai sa bhikkhU // 14 // vyAkhyA - zabdA vividhAH parikSApradveSAdinA kriyamANatayAnekaprakArA bhavanti loke, divyA devasambandhino mAnuSyakA manuSyasambandhinastathA tairazcA tiryaksambandhinaH, bhImA raudrA, bhayena bhairavA mahAbhayotpAdakA bhayabhairavAH, udArA mahAntaH, yastAn zabdAn zrutvA na bibheti dharmadhyAnAnna calati sa bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // ityetAvatA siMhavihAritAyA nimittamuktamatha sakaladharmamUlaM samyaktvasthairyamAha --- mUlam - vAyaM vivihaM samicca loe, sahie khedANugae a koviappA / paNe abhibhUa savvadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU / / 15 / / UTR-2 adhya. 15 // 211 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 15 uttarAdhyayanasUtram // 212 // vyAkhyA - vAdaM vividhaM "muNDasya bhavati dharma-stathA jaTAbhiH savAsasAM dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo, vane'pi ca satAM bhavati dharmaH // 1 // " ityAdikudarzanAntarAbhiprAyarUpaM sametya jJAtvA loke, sahitaH 'prAgvat, svasmai hitaH svahita iti vA, khedayati karmAneneti khedaH saMyamastenAnugataH khedAnugataH, caH pUraNe, kovido labdhasamayarahasya AtmA yasya sa kovidAtmA 'paNNe abhibhUa savvadaMsIti' prAgvat upazAnto niSkaSAyaH, aviheThako na kasyApi bAdhako yaH sabhikSuriti sUtrArthaH // 15 // tathA -- mUlam - asippajIvi agihe amitte, jiiMdie savvao vippmukke| aNukkasAI lahuappabhakkhI ,ciccA gihaM egacare sa bhikkhU // 16 // tti bemi / / vyAkhyA - azilpajIvI citrAdivijJAnajIvikArahitaH, agRho gRharahitaH, amitte tti' upalakSaNatvAdamitrazatruH, jitendriyastathA sarvato bAhyAdAbhyantarAcca, granthAditi gamyate, vipramuktaH / tathA aNavaH svalpAH kaSAyA asyeti aNukaSAyI, laghUni niHsArANi niSpAvAdIni alpAni ca stokAni bhakSituM zIlamasyeti laghvalpabhakSI / tyaktvA gRhaM dravyabhAvabhedabhinnaM, eko rAgadveSarahitazcaratItyekacaro yaH sa bhikSuH / iti bravImIti prAgvaditi sUtrArthaH // 16 // 1 sahitaH jJAnakriyAbhyAm, yadvA saha hitena Ayatipathyena anuSThAnena varttate iti sahitaH / 2 prAjJo heyopAdeyabuddhimAn, abhibhUya parISahopasargAn, sarva prANivarga Atmavat pazyatIti sarvadarzI // UTR-2 iti zrI tapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya zrI bhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau paJcadazamadhyayanaM sampUrNam // 15 // // 212 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 293 // // atha SoDazamadhyayanam // // OM // vyAkhyAtaM paJcadazamadhyayanamatha SoDazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane bhikSuguNA uktAste ca tattvato brahmacaryasthitasya bhavanti, tadapi brahmaguptijJAneneti tA ihAbhidhIyante, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyedamAdisUtrammUlam - suaM me AusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM, iha khalu therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhi TThANA paNNattA, je bhikkhU soccA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte gutidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijjA // 1 // vyAkhyA- sudharmA svAmI jambUnAmAnamAha zrutaM mayA he AyuSman ! tena bhagavatA jJAtakulajaladhicandreNa zrIvarddhamAnajinendreNa evamAkhyAtaM kathitaM kathamityAha - sopaskAratvAtsUtrasyAtra yatheti gamyate, tato yatheha pravacane khalu nizcaye sthavirairgaNadharAdibhirbhagavadbhirdaza brahmacaryasamAdhisthAnAni prajJaptAni, ayaM bhAvaH- naiSAM sthavirANAmiyaM svamanISikA, kintu bhagavatA - pyetadevamevAkhyAtaM mayA zrutaM, tato'tra mA'nAsthAM kRthAH ! brahmacaryasamAdhisthAnAnyeva vizinaSTi - 'ye' iti yAni bhikSuH zrutvA sskarNya nizamyArthato'vadhArya 'saMjamabahule tti' prAkRtatvAdbahula: pracura uttarottarasthAnAvAptyA saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, bahulaH saMvara AzravadvAranirodharUpo'syeti bahulasaMvaraH, ata eva bahulasamAdhiH tatra samAdhirmana: svAsthyaM, gupto manovAkkAyaistata adhya. 16 UTR-2 // 213 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 214 // eva ca guptendriyaH, tata eva ca guptaM navaguptisevanAdbrahmeti brahmacaryaM carituM zIlamasyeti guptabrahmacArI, sadA apramatto vihreditisuutraarthH||1|| mUlam - kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiTThANA paNNattA? je bhikkhU soccA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte gutidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijjA // 2 // ime | khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiTThANA paNNattA, je bhikkhU soccA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijjA // 3 // vyAkhyA - ime praznanirvacanasUtre prAgvat, tAnyevAha - mUlam -taM jahA / vivittAI sayaNAsaNAI sevijjA se niggaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI AEI sevittA havar3a se niggaMthe, taM kahamitice AyariAha-niggaMthassa khalu itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA, bheaMvA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliaMvA rogAyaMkaM havijjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe // 4 // vyAravyA - tadyathetyupanyAse , viviktAni strIpazupaNDakairanAkIrNAni zayanAsanAni upalakSaNatvAt sthAnAni ca seveta yaH sa nirgantho bhavatIti zeSaH / itthamanvaye noktvA alpamativine yAnugrahArthamamumevArtha vyatirekata UTR-2 // 214 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 215 // Aha-naiva strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevitA upabhoktA bhavati, tadityanantaroktaM kathaM ? kuto hetoriti cedevaM yadi manyase AcArya Aha - atrocyate, nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevamAnasya 'baMbhayArissa tti' apegamyatvAdbrahmacAriNo'pi sato brahmacarye zaGkA vA ihAnyeSAmiti gamyate, tatazca kimayamevaMvidhazayanAsanasevI brahmacArI ? uta neti zaGkA'nyeSAM syAt / athavA brahmacAriNa eva zaGkA stryAdidarzanAdutpannagADhAnurAgasya vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA ! // 1 // " ityAdi rAgAturakhacaH paribhAvayato mithyAtvoda| yAtkadAcit tadAsevane yo doSastIrthakarairuktaH sa naiva bhavatItyevaM saMzaya utpadyate / kAMkSA vA stryAdivAJchArUpA "priyAda - rzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH // nirvANaM prApyate yena, sarAgeNApi cetasA ? // 1 // ityAdivAdidarzanAbhilASarUpA vA / vicikitsA kimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhAvi na vA ! tadvarametadAsevanamevAstu! ityevaMrUpA samutpadyeta / bhedaM vA vinAzaM cAritrasyeti zeSaH, labheta / unmAdaM vA kAmagrahAtmakaM prApnuyAt , yoSidviSayAbhilASavizeSAtmano viplavasambhavAt / dIrghakAlikaM vA dIrghakAlabhAvi rogazca dAhajvarAdiH, AtaGkazcAzughAtI zUlAdiH rogAtaMkaM bhavet , sambhavati hi ramaNIyaramaNIramaNAbhilASAtirekAdarocakitvaM, tatazca dAhajvarAdIti / kevaliprajJaptAdvA dharmAt zrutacAritrarUpAtsamastAddhRzyet , kasyacit kliSTakarmodayAddharmabhraMzasyApi sambhavAt, | yata evaM tasmAdityAdi nigamanavAkyaM sugamamiti sUtrArthaH // 4 // 1 // uktaM samAdhisthAnaM prathama, dvitIyamAhamUlam-No itthINaM kahaM kahittA havai se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariyAha-niggaMthassa khala itthINaM UTR-2 // 215 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 216 // kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA, bheaMvA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliaMvA rogAyaMkaM havijjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM kahaM kahijjA // 5 // vyAkhyA-no naiva strINAM ekAkinInAmiti gamyate, kathAM vAkyaprabandharUpAM, yadvA strINAM sambandhinI kathA rUpanepathyacAturyAdiviSayA tAM, kathayitA bhavati yaH sa nirgrantho natvanya iti bhaavH| tatkathamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 2 // 5- // tRtIyamAha - mUlam - No itthIhiM saddhi sannisijjAgae viharittA havai se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariAha| niggaMthassa khalu itthIhiM saddhi sannisijjAgayassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA,bheaMvA labhejjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA, kevalipaNNattAo * vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthIhiM saddhi sannisijjAgae viharijjA // 6 // vyAkhyA-no strIbhiH sArdhaM sanniSadyA AsanaM tadgataH san vihartA avasthAtA bhavati, ko'rthaH ? strIbhiH samamekAsane nopavizet, utthitAsvapi tAsu muhUrtaM yAvattatra nopaveSTavyamiti sampradAyo, ya evaMvidhaH sa nirgranthaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 3 // 6 // caturthamAha - mUlam - No itthINaM iMdiAiM maNoharAI maNoramAiM AloettA nijjhAettA bhavati se niggaMthe, taM kahamitice? UTR-2 // 216 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 217 // AyariAha - niggaMthassa khalu itthINaM iMdiAI maNoharAI maNoramAI AloemANassa nijjhAemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA jAva kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM iMdiAI jAva nijjhAejjA // 7 // vyAkhyA - no strINAmindriyANi nayanAdIni, manazcittaM haranti-dRSTamAtrANi AkSipantIti manoharANi, mano ramayanti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAlAdayantIti manoramANi, AlokitA ISadRSTA, nirdhyAtA gADhaM nirIkSitA, yadvA nidhyAtA darzanAnantaramaho ! netrayoH salavaNatvaM, nAsAyAH saralatvamityAdi cintayitA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 4-7 // paJcamamAhamUlam - no niggaMthe itthINaM kuDDaMtaraMsi vA, dUsaMtaraMsi vA, bhittitaraMsi vA, kuiasaI vA, ruiasaI vA, gIasadaM vA, hasiasaI vA, thaNiasaI vA, kaMdiasaI vA vilaviasaI vA, suNittA havai se niggaMthe / taM kahamitice? AyariAha - niggaMthassa khalu itthINaM kuTuMtaraMsi vA jAva vilaviasaI vA suNamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu | niggaMthe no itthINaM kuTuMtaraMsi vA jAva suNamANo viharejjA // 8 // vyAkhyA - no nirgranthaH strINAM kuDyaM leSTukAdiracitaM tenAntaraM vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasminvA, dUSyaM vastraM yavanikAdirUpaM tada UTR-2 // 217 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 218 / / ntare vA bhitti: pakveSTakAdiracitA tadantare vA, sthitveti zeSaH / kUjitazabdaM vA ratasamaye kokilAdipakSibhASArUpaM, ruditazabda vA ratikalahAdiSu gItazabdaM vA paJcamAdirUpaM, hasitazabdaM vA kahakkahAdikaM, stanitazabdaM vA ratisamayakRtaM kranditazabdaM vA proSitabhartRkAdikRtAnandarUpaM, vilapitazabdaM vA vilAparUpaM, zrotA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 5 // 8 // SaSThamAha mUlam - no niggaMthe puvvarayaM puvvakIliaM aNusarittA bhavai, taM kahamitice ? AyariAha -niggaMthassa khalu itthINaM puvvarayaM puvvakIliaM aNusaremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva dhammAo sijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM puvvarayaM puvvakIliaM aNusarejjA // 9 // vyAkhyA - no nirgranthaH pUrvarataM gRhasthAvasthAnubhUtasambhogaM, pUrvakrIDitaM pUrvakAlabhAvi strIbhiH saha dyUtAdikrIDArUpaM, anusmarttA anucintayitA bhavati, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 6 // 9 // saptamamAhamUlam - No paNiaM AhAramAhArittA havar3a se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariAha niggaMthassa khalu paNiaM AhAraM AhAramANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe paNIaM AhAramAharejjA // 10 // vyAkhyA - no praNItaM galatsnehabindukamupalakSaNatvAdanyamapi atyantadhAtUdrekakArakamAhAramAhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 7 // 10 // aSTamamAha -- UTR-2 adhya. 16 // 218 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 219 // mUlam - no aimAyAe pANabhoaNaM AhAraittA havai se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariAha-niggaMthassa khalu aimAyAe pANabhoaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA jAva dhammAo vA bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe aimAyAe pANabhoaNaM bhuMjijjA // 11 // vyAkhyA - no atimAtrayA "battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio // purisassa mahiliAe, aTThAvIsaM bhave kavalA ||1||"ityaagmoktmaatraatikrmenn pAnabhojanamAhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM tathaiveti sUtrArthaH // 8-11 // navamamAhamUlam - no vibhUsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariAha - vibhUsAvattie khalu vibhUsiyasarIre itthijaNassa ahilasaNijje havai, tao NaM tassa isthijaNeNaM abhilasijjamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe vibhUsANuvAI siA // 12 // vyAkhyA - no vibhuSAnupAtI zarIropakaraNasaMskartA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM spaSTaM, navaraM 'vibhUsAvattie tti' vibhUSAM vartayituM vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSAvartI sa eva vibhUSAvartiko'ta eva vibhUSitazarIraH snAnAdyalaGkRtatanuH strIjanasyAbhila| SaNIyaH, prArthanIyo bhavati, tatastasyetyAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 9 // 12 // dazamamAha-- UTR-2 // 219 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 220 // mUlam - no saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahamitice ? AyariAha - niggaMthassa khalu saharUvarasagaMdhaphAsANuvAissa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA, bheaMvA labhejjA, ummAdaM vA pAuNijjA, dIhakAliaMvA rogAyaMkaM havijjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, | tamhA khalu no niggaMthe saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, dasame baMbhacerasamAhiTThANe havai // 13 // __vyAkhyA - no naiva zabdarUparasagandhasparzAnabhiSvaGgahetUnanupatati anuyAtItyevaMzIlaH zabdarUparasagandhasparzAnupAti bhavati yaH sa nirgranthaH, tatkathamiticedityAdi prAgvat, dazamaM brahmacaryasamAdhisthAnaM bhavatIti nigamanamiti suutraarthH|| 10 // 13 // mUlam - bhavaMti ittha silogA taMjahA --- vyAkhyA - bhavanti vidyante atra pUrvoktArthe zlokAH padyarUpAstadyathA -- mUlam - jaM vivittamaNAiNNaM, rahiaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu nisevae // 1 // vyAkhyA - 'jaMti' prAkRtatvAt yo vivikto rahasyabhUtastatraiva vAstavyastryAdyabhAvAdanAkIrNastattatprayojanAgatastryA UTR-2 // 220 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 221 // dyanAkulaH, rahito akAlacAriNA vandanazravaNAdinimittAgatena strIjanena cazabdAtpaNDakAdibhizca, kAlAkAlacAritvavibhAgastu zramaNIrAzrityAyaM - "aTThamI pakkhie mottuM, vAyaNAkAlameva ya ||seskaalmyNtiio, neAo akaalcaariio||1||tti "brahmacaryasya rakSArthaM rakSaNArtha AlayaM tamiti zeSaH, tuH pUttauM, niSevate // 1 // mUlam - maNapalhAyajaNaNI, kAmarAgavivaDUNI / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajjae // 2 // vyAkhyA - manaHprahlAdajananIM kAmarAgasya viSayAbhiSvaGgasya vivarddhanIM kAmarAgavivarddhanI brahmacaryarato bhikSuH strIkathAM tu vivarjayet // 2 // mUlam - samaM ca saMthavaM thIhiM saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU , niccaso parivajjae // 3 // vyAkhyA - sama ca saha saMstavaM paricayaM strIbhirniSadyAprastAvAdekAsanabhogeneti gamyate, saGkathAM ca tAbhireva saha satatabhASaNarUpAM, abhIkSNaM vAraMvAraM 'niccasotti' nityaM zeSaM spaSTam / / 3 / / mUlam - aMgapaccaMgasaMThANaM, cArullaviapehiaM / baMbhacerarao thINaM, cakkhugijhaM vivajjae // 4 // ____ vyAkhyA - aGgAnAM ziraHprabhRtInAM pratyaGgAnAM ca kucakakSAdInAM saMsthAnamAkAraM, cAru pezalaM ullapitaM manmanabhASitAdi, prekSitaM | kaTAkSAdi, brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSurgAdyaM sadvivarjayet / ayaM bhAvaH- cakSuSi sati rUpagrahaNamavazyambhAvi paraM UTR-2 // 221 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 222 // tadarzane tattyAga eva kAryo na tu rAgavazAtpunaH punastadeva vIkSitavyaM / yaduktaM - "azakyaM rUpamadraSTuM , cakSurgocaramAgatam // rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " iti // 4 // mUlam - kuiaM ruiaMgI, hsiaNthnniakNdiaN| baMbhacerarao thINaM, soagijjhaM vivajjae // 5 // vyAkhyA - kUjitAdi prAg vyAkhyAtaM, kuDyAntarAdau jAyamAnaM zrotragrAhyaM sattatra manaso'karaNena vivarjayet, zeSaM spaSTam // 5 // mUlam - hAsaM kiDe raI dappaM, sahasAvattAsiANi a / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 6 // vyAkhyA - hAsyaM pratItaM, krIDAM dyUtaramaNAdirUpAM, ratiM kAntAGgasaGgajanitAM prIti, darpa mAninImAnadalanotthaM garva, sahasA'patrAsitAni ca parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAnyakSisthaganAdIni prAkkRtAnIti zeSaH, zeSaM vyaktaM 6 mUlam - paNi bhattapANaM ca, khippaM mayavivaDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajjae // 7 // vyAkhyA - spaSTaM, navaraM- madaH kAmodrekaH // 7 // * mUlam - dhammaladdhaM miaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / nAimattaM tu bhuMjijjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vyAkhyA - dharmeNa hetunA na tu kuTilAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM, mitaM " addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAU pariAraNaTThA chabbhAgaM UNagaM kujjA // 1 // " ityAgamoktamAnAnvitamAhAramiti zeSaH, kAle prastAve, yAtrArthaM saMyamanirvAhArthaM na UTR-2 // 222 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 223 // tu rUpAdyartha, praNidhAnavAn manaHsvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIteti yogaH / tu zabdasyottarasyeha sambandhAna tu na punaratimAtra mAtrAtikrAntaM bhuJjIta brahmacaryarataH sadA, kadAcittu kAraNAdatimAtrAhAro'pyaduSTaH // 8 // mUlam - vibhUsaM parivajjijjA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // vyAkhyA - vibhUSAmupakaraNagatAM parivarjayet, zarIraparimaNDanaM ca kezazmazrUsamAracanAdikaM, brahmacaryarato bhikSuH zRGgArArthaM na dhArayenna kuryAt // 9 // mUlam - sadde rUve a gaMdhe a, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, niccaso parivajjae // 10 // vyAkhyA - vyaktaM, navaraM - kAmasya icchAmadanarUpasya guNA upakArakAH kAmaguNAstAniti suutrdshkaarthH|| 10 // atha yatpUrvaM pratyekamuktaM zaGkA vA syAdityAdi tadeva dRSTAntena spaSTayitumAha - mUlam - Alao thIjaNAiNNo, thIkahA ya maNoramA / saMthavo ceva nArINaM, tAsiM iMdiadarisaNaM // 11 // vyAkhyA - sugama, navaraM- 'saMthavotti' saMstava ekAsanabhogAdinA paricayaH // 11 // mUlam - kuiaM ruiaMgIaM, sahasA bhuttAsiANi a / paNiaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoaNaM // 12 // UTR-2 223 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 unarAdhyayanasUtram / / 224 // vyAkhyA - spaSTameva, navaraM bhuttAsiANitti' bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni bhogarUpANi, AsitAni | syAdibhireva sahAvasthAnAni, hAsyAyupalakSaNaJcaitat // 12 // mUlam - gattabhUsaNamiTuM ca, kAmabhogA ya dujjayA / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 13 // vyAkhyA - gAtrabhUSaNamiSTaM ceti cazabdo'pyarthaH, tata iSTamapi vAJchitamapi,AstAM kRtaM,kAmo rUpazabdau, bhogAzca gandhAdyAH kAmabhogAzca durjayAH, narasyopalakSaNatvAt stryAdeca, AtmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM yathA / yathA hi tAlapuTaviSaM sadyoghAtitvena dAruNavipAkaM tathA mokSArthinAM strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAkAMkSAdidoSahetutvena tasyApi saMyamarUpabhAvajIvitApahArahetutvAditi sUtratrayArthaH / / 13 ||ath nigamayitumAha - mUlam - dujjae kAmabhoge a, niccaso parivajjae / saMkaTTANANi savvANi, vajjijjA paNihANavaM // 14 // vyAkhyA - durjayAn kAmabhogAn nityaM parivarjayet, prAcyacazabdasya bhinnakramasyeha yogAcchaGkAsthAnAni ca sarvANi pUrvoktAni dazApi varjayet, praNidhAnavAnekAgramanAH // 14 // etadvarjakazca kiM kuryAdityAha - mUlam - dhammArAma care bhikkhU, dhitimaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie / / 15 / / vyAkhyA - dharma eva duHkhasantApataptAnAM nirvRttihetutvAdiSTaphaladAnAcca ArAma iva dharmArAmastatra caret pravarteta bhikSurmuniH, dhRtirmana:svAsthyaM tadvAn, dharmasArathiranyeSAmapi dharme pravarttayitA, dharme Aramante iti dharmArAmAH susAdhavasteSu rato na tvekAkitve UTR-2 // 224 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 16 uttarAdhyayanasUtram // 225 // dharmArAmarato dAnta upazAntaH, brahmacarye samAhitaH samAdhAnavAn brahmacaryasamAhita iti sUtrArthaH // 15 // atha brahmacaryamAhAtmyamAha - | mUlam - devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je karaMti te // 16 // vyAkhyA - devadAnavagandharvA yakSarAkSasakinnarAH, sakaladevajAtyupalakSaNametat, ete sarve'pi brahmacAriNaM muni namasyanti duSkaraM duranucaraM prakramAdbrahmacarya 'je karaMti tetti' sUtratvAdyaH karoti pAlayati tamiti sUtrArthaH // 16 // adhyayanArthopasaMhAramAha - - mUlam - esa dhamme dhuve niitie, sAsae jinndesie| .. siddhA sijhaMti cANeNaM, sijjhissaMti tahAvaretti bemi // 17 // vyAkhyA - eSa pUrvokto dharmo brahmacaryarUpo dhruvaH sthira: paravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita ityarthaH, nityastrikAlabhAvitvAt, zAzvato'navaratabhavanAt, ekAthikAni vA etAni, jinairdezitaH prokto jinadezitaH, asya traikAlikaM phalamAha - siddhAH pUrvamanantAH, sidhyanti videheSu atra vA tatkAlApekSayA, caH samuccaye, anena brahmacaryarUpeNa dharmeNa setsyanti tathA'pare anantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH, iti bravImIti prAgvat // 17 // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya - zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau SoDazamadhyayanaM sampUrNam // 16 // UTR-2 // 225 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptadazamadhyayanam / adhya, 17 uttarAdhyayanasUtram // 226 // // OM // vyAkhyAtaM SoDazamadhyayanaM, atha pApazramaNIyAkhyaM saptadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane brahmacaryasamAdhisthAnAnyuktAni tAni ca pApazramaNaiH sevituM duHzakAnIti tatsvarUpamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdau sUtradvayam - mUlam - je kei u pavvaIe niaMThe, dhammaM suNittA vinnovvnnnne| sudulahaM lahiuM bohilAbhaM, viharijja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // vyAkhyA-yaH kazcittuH pUraNe pravrajito nirgranthaH, kathaM punaH pravrajitaH ? ityAha - dharma zubhacAritrarUpaM zrutvA vinayena jJAnavinayAdinA upapanno yukto vinayopapannaH san sudurlabhamatizayaduHprApaM labdhvA bodhilAbhaM jinadharmAvAptirUpaM, anena bhAvapratipattyA'sau pravrajita ityuktaM bhavati / viharetpazcAddIkSAdAnottarakAlaM caH punararthe tatazca prathamaM siMhatayA pravrajya pazcAtpunaH 'jahAsuhaM | tutti' tuzabdasyaivakArArthatvAt yathAsukhameva nidrAdipramAdaparatayA zrRMgAlavRttyaiva viharedityarthaH // 1 // sa ca gurvAdinA'dhyetuM | prerito yadvakti tadAha - UTR-2 // 226 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram / / 227 / / mUlam - sijjA daDhA pAuraNaM me atthi, upajjai bhoktuM taheva pAuM / jANAmi jaM vaTTai Ausotti, kiM nAma kAhAmi sueNa bhaMte // 2 // vyAkhyA - zayyAvasatirdRDhA vAtAtapajalAdyupadravarahitA, tathA prAvaraNaM varSAkalpAdi me mama asti, kiJcotpadyate bhoktuM bhojanAya tathaiva pAtuM pAnAya, yathAkramamazanaM pAnaJceti zeSaH / tathA jAnAmi yadvarttate yadidAnImasti taditi zeSaH, AyuSmanniti prerayitumAmaMtraNaM, iti etasmAddhetoH kiM nAma na kiMcidityarthaH 'kAhAmitti' kariSyAmi ? zrutenAgamenAdhIteneti gamyaM, bhadanta ! iti pUjyAmaMtraNaM, ayaM hi tasyAzayaH, ye hi bhavanto'dhIyante tepi nAtItAdi kiMcijjAnanti, kintu varttamAnameva tacca vayamapi vidyo vasativasanAzanapAnAdIni ca sukhaM yuSmadvadvayamapi prApnumastatkiM ? hRdgalatAluzoSakAriNAdhIteneti yo vakti sa pApazramaNa itIhApi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate iti sUtradvayArthaH // 2 // kiJca - mUlam - je kei pavvaie, niddAsIle pagAmaso / bhoccA peccA suhaM suai, pAvasamaNetti vuccai // 3 // vyAkhyA - yaH kazcit pravrajito nidrAzIlaH prakAmazo bhRzaM bhuktvA dadhyodanAdi, pItvA takrAdi, sukhaM yathA syAttathA sakalakriyAnirapekSa eva zete sa pApazramaNa ityucyate iti // 3 // mUlam - AyAriauvajjhAehiM, suaM viNayaM ca gaahe| te ceva khisaI bAle, pAvasamaNetti vuccai // 4 // UTR-2 adhya. 17 // 227 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 17 uttarAdhyayanasUtram // 228 // RECEPAL vyAkhyA - AcAryopAdhyAyaiH zrutaM vinayaM ca grAhitaH zikSito yairiti zeSaH, tAnevAcAryAdIn khisati nindati bAlo vivekavikalo yaH sa pApazramaNaH // 4 // mUlam - AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paritappaI / appaDipUae thaddhe, pAvasamaNetti vuccai // 5 // vyAkhyA - AcAryopAdhyAyAnAM samyag avaiparityena na paritapyate na tattaptiM vidhatte teSAM vaiyAvRttyAdicintAM na samyakkarotItyarthaH, apratipUjako jinAdInAM yathocitapratipattiparAGmukho, yadvA kenacinmuninopakRtopi na pratyupakArakArI, stabdho garvAdhyAto yaH sa pApazramaNaH // 5 // itthamavinItaM pApazramaNamuktvA caraNavikalaM tamevAhamUlam - saMmaddamANe pANANi, bIANi hariANi a / asaMjae saMjayamannamANe, pAvasamaNetti vuccai // 6 // * vyAkhyA - saMmardayan prANAn prANino dvIndriyAdIn, bIjAni zAlyAdIni, haritAni ca dUrvAdIni, sarvaikendriyopalakSaNametat, ata evAsaMyataH 'saMjayamannamANetti' saMyatamAtmAnaM manyamAno'nena ca saMvignapAkSikatvamapi tasya nAstItyuktaM, zeSaM prAgvat // 6 // mUlam - saMthAraM phalagaM pIThaM, nisijjaM pAyakaMbalaM / apamajjia Aruhai, pAvasamaNetti vuccai // 7 // vyAkhyA - saMstArakaM kambalAdikaM, phalakaM dArumayaM, pIThamAsanaM, niSadyAM svAdhyAyabhUmi, pAdakambalaM pAdapuJchanaM, apramRjya rajoharaNAdinA upalakSaNatvAdapratyupekSya ca Arohati yaH sa pApazramaNaH // 7 // UTR-2 // 228 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 17 uttarAdhyayanasUtram // 229 // mUlam - davadavassa caraI, pamatte a abhikkhaNaM / ullaMghaNe a caMDe a, pAvasamaNetti vuccai // 8 // vyAkhyA - 'davadavassatti' drutaM drutaM tathAvidhAlambanaM vinApi satvaraM carati bhikSAcaryAdau paryaTati, pramattazca abhIkSNaM punaH punarbhavatIti zeSaH, ullaGghanazca vatsaDimbAdInAmadha:kartA, caNDaH krodhanazcArabhaTavRttizrayaNAdvA zeSaM prAgvat // 8 // | mUlam - paDilehei pamatte, avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehaNA aNAutte, pAvasamaNetti vuccai // 9 // vyAkhyA - pratilekhayati pramattaH san, apojjhati yatra tatra nikSipati pAdakambalaM pAdapuJchanaM, samastopadherUpalakSaNametat, sa evaM pratilekhanAyAmanAyukto'nupayuktaH pratilekhanA'nAyuktaH // 9 // mUlam - paDilehei pamatte, jaM kiMci hu NisAmiA / guruparibhAvae niccaM, pAvasamaNetti vuccai // 10 // ___ vyAkhyA - pratilekhayati pramattaH san, yatkiJcidvikathAdi nizamya zrutvA tadAkSiptacittatayeti bhAvaH, gurUn paribhavatIti guruparibhAvako nityaM, ayaM bhAvaH- pratilekhanAdau vitathaM kurvan gurubhirnoditastAneva vakti yathA svayamevedaM kuruta yuSmAbhireva vA vayamevaM zikSitAH tato yuSmAkamevAsau doSa ityAdi // 10 // mUlam - bahumAyI pamuharI, thaddhe luddhe annigghe| avibhAgI aciatte, pAvasamaNetti vuccar3a // 11 // vyAkhyA - bahumAyI prabhUtavaJcanAprayogavAn, pramukharaH prakarSaNa mukharo'sambaddhaH, stabdho lubdhaH, anigrahaH avi UTR-2 // 229 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 17 uttarAdhyayanasUtram // 230 // dyamAnendriyamanonigrahaH, asaMvibhAgI kukSimbharitvena guruglAnAdInAM yogyamazanAdi na yacchati, 'aciattetti' gurvAdiSvapi aprItimAn // 11 // mUlam - vivAyaM ca udIrei, adhamme attapaNNahA / vuggahe kalahe ratte, pAvasamaNetti vuccai // 12 // vyAkhyA - vivAdaM vAkkalaha, caH pUraNe, udIrayati upazAntamapi marmabhASaNAdinA varddhayati, adharmo nirdharmaH, AptAM sadbodharUpatayA ihaparalokayohitAM prajJAmAtmano'nyeSAJca subuddhiM kutarkavyAkulIkaraNena hanti yaH sa AptaprajJAhA, vyudgrahe daNDAdighAtajanite virodhe, kalahe vAcike virodhe, raktaH saktaH // 12 // mUlam - athirAsaNe kukkuie, jatthatattha nisIai / AsaNaMmi aNAutte, pAvasamaNetti vuccai // 13 // vyAkhyA - asthirAsanaH, kukkuco hAsyavikathAdicApalyavAn, yatra tatra saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH, niSIdati pIThAdau, ata evA''sane'nAyukto'nupayuktaH // 13 // mUlam - sasarakkhapAo suai, sijjaM na paDilehai / saMthArae aNAutte, pAvasamaNetti vuccai // 14 // __ vyAkhyA - sarajaskapAdaH svapiti, ko'rthaH ? saMyamavirAdhanAbhIrutAyA abhAvAt pAdAvapramRjyaiva zete, zayyAM vasatiM na pratilekhayati na pramArjayati, saMstArake kambalAdau supta iti zeSaH, anAyuktaH 'kukuDipAyapasAraNa' ityAdyAgamArthAnupayuktaH // 14 // atha tapoviSayaM pApazramaNamAha - UTR-2 // 230 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 231 // mUlam duddhadahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae a tavo kamme, pAvasamaNetti vuccai // 15 // vyAkhyA- 'duddhadahitti' dadhidugdhe vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNaJcaitad ghRtAdyazeSavikRtInAM, AhArayati abhIkSNaM vAraM vAraM tathAvidhakAraNaM vinApIti bhAva:, ata evAratazca tapaH karmaNi anazanAdau // 15 // mUlam - atyaMtaMmi a sUraMmi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNetti vuccai // 16 // vyAkhyA - astamayati caH pUraNe sUrye AhArayatyabhIkSNaM pratidinamityarthaH, yadi cAyaM kenacidgItArthena preryate yathA''yuSman ? kimevamAhAratatpara eva tiSThasi ? durlabhA khalviyaM dharmasAmagrI ! tAJca prApya tapasyudyantumucitamiti, tataH kimityAha - coditaH preritaH praticodayati, yathA dakSastvamupadezaM dAtuM na tu svayaM vidhAtuM ! no cedevaM vidannapi kiM na vikRSTaM tapo'nutiSThasIti // 16 // mUlam - Ayaria pariccAI, parapAsaMDasevae / gANaMgaNie dubbhUe, pAvasamaNetti vucca // 17 // - vyAkhyA AcAryaparityAgI, te hi tapaH kArayanti AnItamapi cAnnAdi glAnAdibhyo dApayantyato'tyantamA - hAralaulyAttatparityAgazIlaH, parapASaNDAn "bhRdvI zayyA prAtarutthAya peyA" ityAdyupadizataH saugatAdIn atyantAhAraprasaktAn seva parapASaNDasevakaH, tathA svacchandatayA gaNAdgaNaM SaNmAsAbhyantara eva saMkrAmatIti gANaMgaNiko'ta eva duSThu bhUto jAto durbhU durAcAratayA nindyatvaM prApta ityarthaH // 17 // UTR-2 adhya. 17 // 231 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 17 uttarAdhyayanasUtram // 232 // | mUlam - sayaM gehaM pariccajja, paragehaMsi vAvare / nimitteNa ya vavaharar3a, pAvasamaNetti vuccai // 18 // vyAkhyA - svakaM gehaM nijagRhaM parityajya paragehe 'vAvaretti' vyApriyate piNDAdilobhAtsvayaM tatkRtyAni vidhatte, nimittena ca zubhAzubhakathanAdinA vyavaharati dravyAdyarjayati // 18 // mUlam - saNNAipiMDaM jemei, necchar3a sAmudANiaM / gihinisijjaM ca vAhei, pAvasamaNetti vuccai 19 ___ vyAkhyA - svajAtibhirnijabandhubhiryaH snehAddIyate piNDaH svajAtipiNDastaM jemati bhuMkte , necchati sAmudAnikaM bhaikSyaM, gRhiniSadyAM paryaGkikAdikAM vAhayati sukhazIlatayA rohati yaH sa pApazramaNa ucyate iti sUtrasaptadazakArthaH // 19 // athAdhyayanArthamupasaMharanuktadoSAsevanatyAgayoH phalamAha - mUlam - eArise paMcakusIlasaMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa hitttthime| ayaMsi loe visameva garahie, na se ihaM neva paratthaloe // 20 // vyAkhyA - etAdRzo yAdRza uktaH, paJcakuzIlA: pArzvasthAdayastadvadasaMvRtaH paJcakuzIlAsaMvRtaH rUpadharo rajoharaNAdiveSadharaH, binduzceha prAkRtatvAt, munipravarANAM pravarayatInAM 'heDimetti' adhovartI atijaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH 'ayaMsitti' asmin loke viSamiva garhito bhraSTapratijJatayA prAkRtajanairapi nindito'ta eva na sa 'ihaMti' ihaloke naiva nApi paraloke ardhyata iti zeSaH // 20 // UTR-2 // 232 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya, 17 uttarAdhyayanasUtram // 233 // mUlam - jo vajjae ee sayA u dose se suvvae hoi muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaMva pUIe, ArAhae logamiNaM tahA paraMtti bemi // 21 // vyAkhyA - yo varjayatyetAn uktarUpAn 'sayA utti' sadaiva doSAn sa suvrataH prazasyavrato bhavati munInAM madhye bhAvamunitvenAsau tanmadhye gaNyata ityarthaH, tathA cAsmin loke amRtamiva pRjita ArAdhayati lokamimaM tathA paraMti' paralokamiti sUtradvayArthaH, iti bravImIti prAgvat // 21 // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya-zrImunivimalagaNiziSyopAdhyA yazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau saptadazamadhyayanaM sampUrNam // 17 // UTR-2 // 233 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 234 // aSTAdazamadhyayanam gA.1-3 // atha aSTAdazamadhyayanam // // arham // uktaM saptadazamadhyayanamathASTAdazaM saMyatIyAkhyamArabhyate, asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane pApa| sthAnavarjanamuktaM, tacca bhogarddhityAgena saMjayanRpavadvidheyamiti sambandhasyAsyedamAdisUtram - mUlam - kaMpille nayare rAyA, udiNNabalavAhaNe / nAmeNaM saMjae nAma, migavvaM uvaniggae // 1 // vyAkhyA - kAmpIlye kAmpIlyanAmni nagare rAjA udIrNamudayaprAptaM balaM caturaGgaM vAhanaM ca zibikAdirUpaM yasya | sa tathA, sa ca nAmnA saMjayo 'nAmeti' prAkAzye, tataH saMjaya iti prasiddho mRgavyAM mRgayAM pratIti zeSaH, upanirgato niryAtaH purAditi gamyate, iti sUtrArthaH // 1 // sa ca kathaM nirgataH ? kiM cakAretyAha - mUlam - hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savvao parivArie // 2 // vyAkhyA - sarvatra subvyatyayAt hayAnIkena gajAnIkena rathAnIkena tathaiva ca padAtInAM samUha: pAdAtaM tadanIkena ca mahatA sarvataH parivAritaH // 2 // mUlam - mie chubhittA hayagao, kaMpillujANakesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // vyAkhyA - mRgAn kSiptvA prerya hayagato'zvArUDhaH kAmpIlyasya sambandhini kesaranAmni udyAne bhItAn trastAn UTR-2 // 234 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 235 // aNadazama dhyayanamA zrAntAnitastataH preraNena khinnAn mitAn parimitAn tatra teSu mRgeSu madhye 'vaheitti hanti, rasamUrchitastanmAMmAravA dalabdha iti sUtradvayArthaH // 3 // tadA ca yadabhRttadAha - mUlam - aha kesaraMmi ujjANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajjhANasaMjutte, dhammajjhANaM jhiyAyai // 4 // vyAkhyA - athAnantara kasarodyAne anagArastapodhanaH svAdhyAyadhyAnasaMyukto yathAvasaraM tadAsevanAt ata eva dharmadhyAnaM dhyAyati // 4 // | mUlam - aphovamaMDasi, jhAyai jhaviAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se narAhive // 5 // vyAkhyA - 'aphova' iti vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapazca nAgavalyAdisambandhI aphovamaNDapastasmina dhyAna dharmadhyAnamiti zeSaH, punaramyAbhidhAnamatizayadyotakaM, 'jhaviatti' kSapitA AzravA hiMsAdayo yena sa tathA, tasya munegagatAn mRgAn pArzva samIpaM 'vaheitti' hanti sa nagadhipaH iti sUtradrayArthaH // 5 // | mUlam-aha Asagao rAyA, khippamAgamma so tahiM / hae mie u pAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // vyAkhyA - athAnantaramazvagato rAjA kSipramAgamya sa tasmin maNDape hatAn 'miA utni' mRgAneva na panarmani| mityarthaH , dRSTavA anagAraM tatra pazyati iti sUtrArthaH // 6 // tato'sau kiM cakAretyAha - mUlama - aha gayA tattha saMbhaMto, aNagAro maNAhao / mae u maMdapuNNeNaM, rasagiddheNa ghaNNaNA // 7 // UTR-2
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 236 // aSTAdazama dhyayanam gA.8-10 vyAkhyA - atha rAjA tatra munidarzane jAte sati sambhrAnto bhIto yathA'nagAro manAk stokenaivA'hato na mAritaH tadAsannamRgahananAditi bhAvaH, mayA 'tuH' pUrtI, mandapuNyena rasagRddhena 'ghaNNuNatti' ghAtukena hananazIlena // 7 // mUlam - AsaM visajjaittA NaM, aNagArassa so nivo / viNaeNaM vaMdae pAe, bhagavaM ettha me khame // 8 // vyAkhyA - azvaM visRjya vimucya anagArasya sa nRpaH vinayena vandate pAdau, vakti ca yathA bhagavan ! atra mRgavadhe me mamAparAdhamiti zeSaH, kSamasva // 8 // mUlam-aha moNeNa so bhayavaM, aNagAro jhANamassio / rAyANaM na paDimaMtei, tao rAyA bhayadduo // 9 // vyAkhyA - atha maunena sa bhagavAn anagAro dhyAnamAzritaH rAjAnaM na pratimaMtrayati na prativakti yathA'haM kSamiSye na veti, tato heto rAjA bhayadto bhayatrasto'bhUt, yathA na jJAyate kimayaM kruddhaH kariSyatIti // 9 // | proce ca yathA - mUlam-saMjao ahamassIti, bhayavaM vAharAhi me / kuddho teeNa aNagAre, dahijja narakoDio // 10 // vyAkhyA - saMjayanAmA rAjAhamasmi na tu nIca iti bhAvaH, ityetasmAddhetohe bhagavan ! vyAhara sambhASaya 'me' iti mAM, kimevaM bhavAn bhayadruta ityAha - kruddhastejasA'nagAro dahenarakoTIrAstAM zataM sahasaM cetyato bhayagRto'hamiti sUtracatuSkArthaH // 10 // itthaM tenokte munirAha - UTR-2 // 236 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 237 // 15 18 21 24 mUlam - abhao patthivA tubbhaM, abhayadAyA bhavAhi a / aNicce jIvalogaMmi, kiM hiMsAe pasajjasi ? // 11 // vyAkhyA - abhayaM pArthiva ! tava na tu ko'pi tvAM dahatIti bhAvaH, itthaM samAzvAsyopadizati, abhayadAtA ca prANinAM prANatrANakartA 'bhavAhiatti' bhava, yathA tava mRtyubhayaM tathA'nyeSAmapIti bhAvaH, anitye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajjasi ? narakaheturiyaM karttuM nociteti bhAvaH // 11 // kiJca - mUlam - jayA savvaM pariccajja, gaMtavvamavasassa te / anicce jIvalogaMmi, kiM rajjami pasajjasi // 12 // vyAkhyA yadA sarva kozAntaH purAdi parityajya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH, avazasya asvataMtrasya te tava tato'nitye jIvaloke kiM rAjye prasajjasi ? // 12 // anityatAmeva bhAvayati - mUlam - jIviaM ceva rUvaM ca, vijjusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasI rAyaM, peccatthaM nAvabujjhase // 13 // vyAkhyA jIvitaM caiva rUpaM ca, vidyutsampAto vidyuccalanaM tadvaccaJcalaM vidyutsampAtacaJcalaM yatra jIvite rUpe ca tvaM muhyasi he rAjan ! pretyArthaM paralokakAryaM nAvabudhyase // 13 // tathA - mUlam - dArANi a suA ceva, mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvvayaMti a // 14 // vyAkhyA - dArAzca sutAzcaiva mitrANi ca tathA bAndhavAH jIvantamanujIvanti tadarjitavittAdyupabhogena, mRtaM nAnuvrajantyapi cazabdasyA'pyarthatvAt kathaM punaH sahAyAH syurityataH kRtaghneSu teSu nAsthA kAryeti bhAvaH // 14 // aSTAdazamadhyayanam (18) gA. 11-14 UTR-2 // 237 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 238 // aSTAdazama dhyayanam gA. 15-18 | mUlam - niharaMti mayaM puttA, piaraM paramadukkhiA / piaro'vi tahA putte, baMdhU rAyaM tavaM care // 15 // vyAkhyA - 'niharaMti' nissArayanti mRtaM putrAH pitaraM paramaduHkhitA api, pitaro'pi tathA putrAn 'baMdhUtti' bandhavazca bandhUniti zeSaH, tato rAjastapazcarerAsevethAH // 15 // mUlam - tao teNa'jjie davve, dAre a parirakkhie / kIlaMtanne narA rAyaM, haTTatuTThA alaMkiA // 16 // vyAkhyA - tato nissAraNAnantaraM tena pitrAdinA'jite dravye sati dAreSu ca parirakSiteSu krIDanti tenaiva vittena tairdAraizceti gamyaM, anye narA rAjan ! hRSTatuSTA alaGkRtAstatra hRSTA bahi: pulakAdimantaH, tuSTA AntarapremabhAjaH, ala kRtAH vibhUSitAH, yataH IdRzI bhavasthitistato rAjaMstapazcareriti sambandhaH // 16 // mRtasya kA vArtetyAhamUlam - teNAvi jaM kayaM kammaM, suhaM vA jaivA'suhaM / kammuNA teNa saMjutto, gacchai u paraM bhavaM // 17 // vyAkhyA - tenA'pi yatkRtaM karma zubhaM vA yadivA azubhaM karmaNA tena 'uttaratuzabdasyaivakArArthasyeha yogAttenaiva' na tu dhanAdinA saMyukto gacchati paramanyaM bhavaM, yata evaM zubhAzubhayorevAnuyAyitvaM tataH zubhahetuM tapa eva careriti sUtrasaptakArthaH // 17 // tatazca - mUlam - soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMveganivveaM, samAvaNNo narAhivo // 18 // UTR-2 // 238 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram aSTAdazamadhyayanam (18) gA. 19-21 // 239 // vyAkhyA - spaSTaM, navaraM 'mahayatti' mahat saMveganirveda, tatra saMvego mokSA'bhilASaH, nirvedaH saMsArodvegaH // 18 // mUlam - saMjao caiuM rajjaM, nikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // vyAkhyA - saMjayastyaktvA rAjyaM niSkrAntaH pravrajito jinazAsane na tvanyatra, gaIbhAlerbhagavato'nagArasyA'ntike, sa caivaM pravrajyAdhigatazrutaH sAmAcArIrato'pratibaddhatayA viharan kaJcitsannivezamagAttatra ca yadabhUttadAha // 19 // mUlam - ciccA TuM pavvaie, khattie paribhAsaI / jahA te dIsai rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // ___ vyAkhyA - tyaktvA rASTra dezaM pravrajitaH kSatriyaH kSatriyajAtiranirdiSTanAmA ko'pi muniH paribhASate saMjayarAjarSi-15 | miti zeSaH, sa hi pUrvabhave vaimAniko'bhUttatazcyutazca kSatriyakule rAjA jAtastatra ca kuto'pi nimittAjjAtajAtismRtistata evaM viraktaH pravrajya viharan saMjayamuni prekSya tatparIkSArthamidamAcakhyau, yathA te dRzyate rUpaM prasannaM nirvikAraM te tava tathA mano'pi prasannaM varttate iti zeSaH, antaH kAluSye hi sati bahinaivaM prasannatA syAditi | bhAvaH // 20 // kiJca - mUlam-kiM nAme kiM gotte, kassaTTAe va mAhaNe / kahaM paDiarasI buddhe, kahaM viNIetti vuccsii?||21|| vyAkhyA - kiMnAmA ? kiM gotra: ? 'kassaThAevatti' kasmai vA arthAya mAhanaH pravrajitaH ? kathaM kena prakAreNa praticarasi sevase buddhAnAcAryAdIn ? kathaM vinIta ityucyase ? iti sUtracatuSkArthaH // 21 // saMjayamunirAha - UTR-2 // 239 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 240 / / 3 12 mUlam - saMjayo nAma nAmeNaM, tahA gotteNa goamo / gaddabhAlI mamAyariA, vijjAcaraNapAragA // 22 // vyAkhyA - saMjayo nAma nAmnA, tathA gotreNa gautamo'hamiti zeSaH, zeSapraznatrayottaramAha garchabhAlayo mamA'cAryAH, vidyAcaraNapAragAH zrutacAritrapAragAminaH ayaM bhAvaH - gardabhAlinAmAcAryairjIvaghAtAnnivarttito'haM tannivRttau ca tairmuktirUpaM phalaM darzitaM tatastadarthaM mAhano'smi, yathA tadupadezaM gurUn praticarAmi tadupadezAsevanAcca vinIto'hamiti sUtrArthaH // 22 // tatastadguNAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAha - mUlam - kiriaM akiriaM viNayaM, aNNANaM ca mahAmuNI / ehiM cauhiM ThANehiM meaNNe kiM pabhAsati ? // 23 // vyAkhyA - kriyA asti jIva ityAdirUpA, napuMsakatvaM prAkRtatvAt evamagre'pi, akriyA tadviparItA, vinayo namaskArAdiH, ajJAnaM tattvA'navagamaH caH samuccaye, he mahAmune ! etaiH kriyAdibhizcaturbhiH sthAnai: 'meaNNetti' meyaM jJeyaM jIvAdivastu jAnanti iti meyajJAH, kriyAdibhiH svasvAbhiprAyakalpitaiH vastutattvaparicchedina ityarthaH / kimiti kutsitaM 'pabhAsatitti' prabhASante vicArakSamatvAt taduktInAM tathA hi- ye tAvat kriyAvAdinaH te astikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api vibhuravibhuH karttA akarttA mUrtto'mUrtto'sAvityAdyekAntavAdamabhyupagatAH, kutsitabhASaNaJcaitat yuktibAdhitatvAt / iha hi vibhutvaM vyApitvaM taccAtmano na ghaTate, deha eva talliGgabhUtacaitanyopalabdheH / na ca vAcyaM aSTAdazamadhyayanam gA. 22-23 // 240 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazama uttarAdhyayanasUtram dhyayanam // 241 // (18) gA. 24 Atmano avyApitve tadguNayordharmAdharmayorapi avyApitvaM, tathA ca dvIpAntaragatadevadattAdRSTAkRSTamaNimuktAdInAmihAgamanaM na syAditi, bhinnadezasthasyApyayaskAntAderlohAdyAkarSaNazaktidarzanAccharIravyApinorapi dharmA'dharmayordUrasthasyA'pi vastuna AkarSaNamupapadyata eveti na vibhutvamAtmano yujyate / tathA'vibhurapyaGguSTaparvamAtrAdyadhiSThAno yairiSyate teSAmapi zeSAvayaveSu caitanyAbhAvAcchastrAdinA chedane vedanAnubhavAbhAvaH syAnna caivaM dRzyate, evaM kartRtvAdyekAntavAdo'pi svdhiyaa'paasniiyH| akriyAvAdinastu astikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, tadapyasaGgatataraM, ahaM sukhItyAdipratyayAnAmanyathAnupapattyA mAnasapratyakSAdipramANagamyatvAt tasya / vinayavAdinastu suranRpamunigajavAjigomRgakarabhamahiSakukkurachagalazRgAlakAkamakarAdinamaskArakaraNAdeva karmakSayamabhyupagatAH, duSTaJcaitat, lokasamayavedeSu guNAdhikasyaivavinayArhatayA pratItatvAt, tadanyavinayasya cAzubhaphalatvAt / ajJAnavAdinaca jJAnasya mokSaM pratyanupayogitvAt kevalaM kaSTameva kArya, na hi kaSTavineSTasiddhiriti pratipannAH, idamapyayuktameva, jJAnamantareNa heyopAdeyanivRttipravRttyabhAvAt, jJAnaM vinA ca bhUyo'pi kaSTAnuSThAnaM pazoriva vyarthameva syAditi sarve'pyamI kutsitameva prabhASante iti sthitamiti sUtrArthaH // 23 // na caitatsvAbhiprAyeNaivocyate ityAha - mUlam - ii pAukare buddhe, nAyae parinivvuDe / vijjAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // vyAkhyA - iti ete kriyAvAdyAdayaH kutsitaM prabhASante ityevaM rUpaM 'pAukaretti' prAdurakArSIt prakaTitavAn buddho jJAtatattvo, UTR-2 // 24 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 242 // 3 aSTAdazama dhyayanam gA. 25-26 jJAta eva jJAtakaH kSatriyaH, sa cAtra prastAvAt mahAvIraH, parinirvRtaH kaSAyAnalavidhyApanAcchItIbhUtaH, vidyAcaraNAbhyAM kSAyikajJAnacAritrAbhyAM saMpanno yaH sa tathA, ata eva satyaH satyavAk, satyaparAkramaH satyavIryaH, iti sUtrArthaH // 24 // teSAM phalamAha - | mUlam - paDaMti narae ghore, je narA pAvakAriNo / divvaM ca gaI gacchaMti, carittA dhammamAriaM // 25 // vyAkhyA - patanti narake ghore raudre ye narA upalakSaNatvAdanye ca jIvAH, pApamiha prastAvAdasatprarUpaNArUpaM kartuM | zIlaM yeSAM te pApakAriNaH, divyAM devasambandhinI sarvagatipradhAnAM vA siddhirUpAM gatiM gacchanti caritvA Asevya | dharmamiha satprarUpaNArUpaM AryamuttamaM, tato'satprarUpaNAM hitvA satprarUpaNApareNaiva bhavatA bhavitavyamiti bhAvaH, iti sUtrArthaH // 25 // atha kathamamI pApakAriNaH ityAha - mUlam - mAyAbuiameaMtu, musAbhAsA nirasthiA / saMjamamANovi ahaM, vasAmi iriAmi a // 26 // vyAkhyA - mAyayA zAThyena 'buiaMti' uktaM mAyoktam etadanantaroktaM kriyAdivAdibhiruktaM, turevakArArthaH sa ca mAyoktamevetyatra yojyaH, ata eva teSAM mRSA bhASA, nirathikA samyagabhidheyazUnyA, tata: 'saMjamamANovitti' apirevakArArthaH, tataH saMyacchannevoparamanneva taduktizravaNAdeH, ahamityAtmanirdezo vizeSeNa taM sthirIkartuM vasAmi tiSThAmi UTR-2 // 242 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 243 // aSTAdazamadhyayanam gA. 27-28 upAzraya iti zeSaH, 'iriAmiatti' Ira ca gacchAmi ca gocarAdAviti sUtrArthaH // 26 // kutastvaM taduktAkarNanA duparamasi ? ityAha - mUlam-savve te viiA majjhaM, micchAdiTTI aNAriA / vijjamANe pare loe, sammaM jANAmi appayaM // 27 / / vyAkhyA - sarve te kriyAdivAdino viditA mama yathA'mI mithyAdRSTayaH tata evAnAryAH pazuhiMsAdyanAryakarmapravRttAH, kathamIdRzAste tava viditAH? ityAha - vidyamAne paraloke'nyajanmani samyag jAnAmyAtmAnaM bhavAntarAdAgataM, tataH paralokAtmanoH samyag vedanAnmama te tAdRzA viditAstato'haM taduktAkarNanAdeH saMyacchAmi iti sUtrArthaH // 27 // kathamAtmAnamanyabhavAdAgataM vetsItyAha - mUlam-ahamAsi mahApANe, juimaM varisasaovame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisasaovamA // 28 // vyAkhyA - 'ahamAsitti' ahamabhUvaM mahAprANe brahmalokavimAne dyutimAn varSazatajIvinA upamA yasyA'sau varSa - zatopamaH, madhyapadalopIsamAsaH, ayamartho yatheha samprati varSazatajIvI pUrNAyurucyate tathA'hamapi tatra pUrNAyurabhRvaM, tathAhi - yA sA pAliriva pAliH jIvitajaladhAraNAdbhavasthitiH, sA cottaratra mahAzabdopAdAnAdiha palyopamapramANA, | mahApAlI sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt, divi bhavA divyA varSazataiH kezakhaNDoddhArahetubhirupamA arthAt 24 UTR-2 // 243 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram aSTAdazama dhyayanam gA. 29-31 // 244 // palyaviSayA yasyAM sA varSazatopamA, tatra me mahApAlIdazakarUpA divyA bhavasthitirAsIdityupaskAraH, tatazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhAvaH // 28 // mUlam-se cue baMbhaloAo, mANussaM bhavamAgao / appaNo aparesiM ca, AuM jANe jahA tahA // 29 // vyAkhyA - se iti atha sthitipAlanAnantaraM cyuto brahmalokAt mAnuSyaM bhavamAgata itthamAtmano jAtismaraNAtmakamatizayamuktvA'tizayAntaramAha - Atmanazca pareSAJca AyurjAnAmi, yathA yena prakAreNa syAttathA tenaiva prakAreNa na tvanyatheti bhAva iti sUtradvayArthaH // 29 // itthaM prasaGgAdapRSTamapi svavRttAntamAcakhyopadeSTamAha - mUlam - nANAruiM ca chaMdaM ca, parivajjijja saMjae / aNaTThA je a savvatthA, ii vijjAmaNusaMcare // 30 // vyAkhyA - nAnA'nekadhA ruciM ca prakramAt kriyAvAdyAdimataviSayAM vAJchAM, chandazca svamatikalpitamAzayaM, ihApi nAneti sambandhAdanekavidhaM parivarjayet sNytH| tathA'nA niHprayojanA: ye ca vyApArA iti gamyaM, 'savvatthA' atrAkArasyAlAkSaNikatvAtsarvatra | kSetrAdau tAnapi parivarjayediti sambandha ityevaMrUpAM vidyAM samyagjJAnarUpAM anulakSIkRtya saJcareH samyak saMyamAdhvani yAyAH iti sUtrArthaH // 30 // tathAmUlam-paDikamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uThie ahorAyaM, ii vijjA tavaM care // 31 // vyAkhyA- pratikramAmi pratinivarte 'pasiNANaMti - praznebhyaH zubhAzubhasUcakebhyo'GguSThapraznAdibhyaH, tathA pare gRhasthA: pacA UTR-2 // 244 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 245 // aSTAdazamadhyayanam (18) gA. 32-33 teSAM maMtrAstatkAryAlocanarUpAstebhyo, vA samuccaye, punarvizeSaNe, atisAvadyatvaM teSAM vizinaSTi, sopaskAratvAtsUtrasya yazcaivaM saMyama prati utthAnavAn sa 'aho'! iti vismaye, utthito dharmampratyudyataH kazcideva hi mahAtmA evaMvidha: syAdityAzcaryaM, ahorAtraM aharnizaM, iti etadanantaroktaM 'vijjatti' vidvAn jAnan 'tavaMti' gamyatvAdavadhAraNasya tapa eva, na tu praznAdi, carerAmevethA | iti sUtrArthaH // 31 // atha saMjayayatinA kathamAyurvetsIti pRSTo'sAvAhamUlam -jaM ca me pucchasI kAle, sammaM suddheNa ceasA / tAI pAukare buddhe, taM nANaM jiNasAsaNe // 32 // vyAkhyA- yacca me iti mAM pRcchasi kAle kAlaviSayaM samyak zuddhena cetasopalakSita: 'tAiMti' sUtratvAt tat prAduSkRtavAn prakaTitavAn buddhaH sarvajJo'ta eva tajjJAnaM jinazAsane sAvadhAraNatvAd vAkyasya jinazAsane eva, na tvanyatra sugatAdizAsane'to jinazAsane eva yatnaH kAryoM yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jJAsyasi iti bhAvaH, iti sUtrArthaH // 32 // punarupadeSTamAhaKI mUlam - kiriaM roae dhIro, akiriaM parivajjae / divie diTThisaMpanne, dhamma cara suduccaraM // 33 / / ___ vyAkhyA - kriyAJcAsti jIva ityAdirUpAM sadanuSThAnAtmikAM vA rocayeddhIro'kSobhyaH tathA'kriyAM nAstyAtmA ityAdikAM parivarjayet, tatazca dRSTyA samyagdarzanarUpayA upalakSitA yA dRSTirbuddhiH, sA ceha prakramAt samyakajJAnA UTR-2 // 245 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram aSTAdazamadhyayanam gA. 34 // 246 // tmikA, tayA sampanno dRSTisampannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san dharmaM cara sevasva, suduzcaraM atyantakaSTAnuSTheyamiti sUtrArthaH // 33 // punaH kSatriyamunireva saMjayamuni mahApuruSadRSTAntaiH sthirIkartumAhamUlam-eaM puNNapayaM soccA, atthadhammovasohiaM / bharahovi bhArahaM vAsaM, ciccA kAmAI pavvae // 34 // vyAkhyA--etat pUrvoktaM puNyahetutvAt puNyaM, padyate gamyate'rtho'neneti padaM, puNyaM ca tat padaM ca puNyapadaM, kriyAvAdAdilakSaNanAnArucivarjanAdijJApakaM zabdasaMdarbha zrutvA artho'rthyamAnatayA svargA'pavargAdiH, dharmastadupAyabhUtaH zrutadharmAdistAbhyAmupazobhitaM arthadharmopazobhitaM, bharataH prathamacakrI, apizabda uttarApekSayA samuccaye, bhArataM varSa kSetraM tyaktvA 'kAmAiMti' casya gamyatvAt, kAmAMzca 'pavvaetti' prAvrAjIt, tatkathAMzastvevam / tathAhiatraiva bharate zakrAjJayA zrIdena nirmitA / astyayodhyA purI svarga-pratisparddhisamRddhikA // 1 // prathamaH prathitaH pRthvyAM, putraH zrIvRSabhaprabhoH / sArvabhaumo'bhavattatra, bharato bharatezvaraH // 2 // caturdazAnAM ratnAnAM, vibhurnavanidhiprabhuH / dvAtriMzatA sahasairbhU-bhujAM sevitapatkajaH // 3 // lakSaizcaturazItyA'zva-rathebhAnAM samAzritaH // grAmANAM ca padAtInAM, koTiSaNNavateH patiH // 4 // lo kaiAtriMzatsahasra-dezAnAM dhRtazAsanaH // satpattanasahasrANAM, dvizcaturvizatevibhuH // 5 // dvAsaptateH zreSThapura sahasrANAmadhIzvaraH // sahasronaM droNamukha-lakSaM ca parirakSayan // 6 // guhyakAnAM bharatacakrikathA 1-6 deke xaksvoice UTR-2 // 246 // 1 atyantakaSTAnuSTheyamitipATha: 'gha' pustake nAsti /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 247 // 55 18 21 25 SoDazabhiH sahasraiH sevitA'nizam // SaTkhaNDaM bharatakSetra - makhaNDAjJaH prapAlayan // 7 // catuSaSTisahasrAntaH purastrIbhiH sahAnvaham // krIDan pUrvoktapuNyadru-puSpAbhaM saukhyamAzrayan // 8 // RSabhasvAminirvANAspade'STApadaparvate // caitye svakArite bhaktyA, jinabimbAni pUjayan // 9 // sAdharmikANAM vAtsalyaM kurvannAzritavatsalaH // pUrvalakSANi SaT kSoNI- haryazvaH so'tyavAhayet // 10 // [ aSTabhiH kulakam ] anyadA prAtarabhyakto dvarttitasnapitAGgakaH / / AdarzasadanaM so'gAtsarvAlaGkArabhUSitaH // 11 // tatrA''tmadarze mahati pazyaMzcakrI nijaM vapuH // bhraSTAGgulIyakAmekAM, dadarza svakarAGgulIm // 12 // azobhamAnAM tAM prekSya, prekSAvAn kSmAdhavAgraNIH // sakalAnapyalaGkArA- nekaikamudatArayat // 13 // tata ujjhitapAthojaM padmAkaramivA''tmanaH / vilokya vapurazrIka-miti dadhyau dharAdhavaH // 14 // aho ! Agantukaireva dravyairaGgaM virAjate // svAbhAvikaM tu saundaryaM kimapyasya na dRzyate ! // 15 // svarUpAsAratAM vakti, yasya saMskArasAratA || mohAdeva tadapyaGgaM janA jAnanti maJjulam! // 16 // manojJamapyannapAna-puSpagandhAMzukAdikam // vinazyatyasya saGgena, brahmacaryamiva striyAH ! // 17 // tadaho nirvivekatvaM viduSAmapi bAlavat // ye dehasyedRzasyApi kRte pApAni kurvate ! // 98 // tanmokSadAyi mAnuSyaM zarIrArthena pApmanA // dyuteneva ghusadratnaM yuktaM nAzayituM na me // 19 // dhyAyannityAdi samprAptaH, saMvegamadhikAdhikam // ArUDhaH kSapakazreNIM, nizreNIM zivasadmanaH // 20 // ghanaghAtikSayaM 1 kSoNIharyazvaH bhUmIndraH // aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) bharatacakri kathA 7-20 UTR-2 // 247 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 248 // aSTAdazamadhyayanam bharatacakri kathA 21-27 kRtvA, bhaavcaaritrmaashritH|| ajJAnatimirAdityaM, kevalajJAnamApa saH // 21 // [ yugmam ] kRtvAlocaM zakradattaM, munivezaM dadhattataH // nirjagAma gRhAccakri-sAdhu nurivAmbudAt // 22 // tamupAttavrataM vIkSya, kSAmasaMsAravAsanAH // bhUpA daza sahasrANi, dIkSAmAdadire mudA ! // 23 // tataH zakrAdayo devA-staM natvA svAzrayaM yyuH|| bhuvi vyahArSId bhagavAnapi bhavyAn prabodhayan // 24 // saptasaptatilakSANi, pUrvANAM bharataprabhoH // kaumAre maNDalitve tu, sahasaM zaradAmabhUt // 25 // cakritve'STasahasonAH, pUrvalakSA rasonmitAH // pUrvANAM lakSamekaM tu, kevalitve vrate'pi ca // 26 // sarvAyuSA caturazItimitAni pUrva-lakSANi samyagatigamya mahendranamyaH // karmakSayeNa bharatezvarasAdhurAjo, bheje mahodayaramAmuditoditazrIH // 27 // itibharatacakrikathAlezaH // 28 // mUlam-sagarovi sAgaraMtaM, bharahavAsaM narAhivo / issariaM kevalaM hiccA, dayAe parinivvue // 35 // __vyAkhyA-sagaro'pi dvitIyacakrI sAgarAntaM pUrvAdidiktraye samudraparyantam , uttarasyAM tu himavadantaM bharatavarSaM narAdhipaH, aizvaryaJca ke valaM paripUrNa hitvA dayayA saMyamena parinirvRto muktH| tadvattale zo yathA, tathAhiayodhyAyAM puri kSamApo, jitazatrurabhUjjayI // yuvarAjo'nujastasya, sumitravijayAhvayaH // 1 // tayormahiSyau vijayA-yazomatyau babhUvatuH // zakrezAnAbhyAM svakalpa-sAre devyAvivArpite ! // 2 // tayozcaturdazasvapna-sUcitau sadguNAJcitau // sutAvabhUtAmajita-sagarau jinacakriNau // 3 // jitazatrusumitrAbhyA-mekadA svIkRte vrate // nRpo'bhUdaji gAthA 35 sagaracakri kathA 61-3 // 248 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 249 / aSTAdazamadhyayanam (18) sagaracakri kathA 4-18 tasvAmI, yuvarAT sagaraH punaH // 4 // nyasyAnyadA'nujaM rAjye, prAvAjIdajitaprabhuH // tato babhUva sagara-cakravartI mahAbhujaH // 5 // kramAtyaSTisahasrANi tanayAstasya jajJire // teSu jyeSTho'bhavajjau~H , so'nyadA'prINayannRpam // 6 // tataH pitrA vare datte, so'vaadiittvtprsaadtH| didRkSe'haM mahIM bhrAtR-yukto daNDAdiratnavAn // 7 // rAjA'nujJAto'tha januH, sasainyaH prasthitastataH // vihitAzcaryasandarbhA, ratnagarbhA vilokayan // 8 // caturyojanavistAraM, yojanASTakamunnatam // prApto'STApadamAroha-tsaha sarvaiH sahodaraiH // 9 // [ yugmam ] krozadvayapRthu kroza-trayoccaM yojanAyatam // catumukhaM ratnamayaM, tatra caityaM dadarza saH // 10 // RSabhAdyarhatAmAH , svasvamAnAdizobhitAH // stUpAMzca bharatAdInAM, zataM tatra nanAma saH // 11 // suSamA tasya zailasya, caityasya ca vilokayan // pItAmRta ivAtyarthaM, jaharSa sagarAGgajaH // 12 // kenedaM kAritaM caitya - mityamAtyaM ca pRSTavAn ? // sopyUce bharatAkhyena, cakriNA pUrvajena vaH // 13 // athAkhyatsevakAn jahva - rIdRzaM bharate'param // pazyatAdi yathA'smAbhiH, kAryate caityamIdRzam // 14 // te'pi gatvA''gatA: procu- styanyo'trAdrirIdRzaH // tato jagAda jahvasta-drakSAmasyaiva kurmahe // 15 // kAlAnubhAvato lubdhA, bhAvino bhAvino janAH // upadroSyanti te hyatra, tadrakSAsya mahAphalA ! // 16 // ityuktvA daNDaratnena, jahvastaM parito girim // sahasrayojanodvedhAM, vidadhe parikhAM kSaNAt // 17 // tadA ca daNDaratrena, tena dArayatA mahIm // krIDAgehAni nAgAnAM, mRtpAtrANIva pusphuTuH // 18 // taM prekSyopadravaM kSubdhA, bhujaGgA jvalanaprabham // upetya svaprabhuM saudha-bhagavyati UTR-2 " // 249 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 250 // aSTAdazama dhyayanam sagaracakri kathA karaM jaguH // 19 // so'pi jJAtvA'vadheH kruddho-'bhetyoce sagarAGgajAn // bhuvaM bhavadbhirbhindAnai - bhoH ! kimetatkRtaM jaDaiH ? // 20 // upadrutA hi yuSmAbhi- gAstadgehabhedanaiH // te ca kruddhA haniSyanti, yuSmAn siMhA iva dvipAn // 21 // tannUnaM svavadhAyaiva, prayatno bhavatAmayam // pataGgAnAM dIpapAta-kRte pakSabalaM yathA // 22 // jahvarjagau tIrtharakSA-kRte'smAbhiradaH kRtam // tanmantumenaM bhogIndra !, kSamasvAjJAnasambhavam // 23 // AgaH soDhamidaM naivaM, punaH kAryamiti bruvan // ahIndro'gAttato jahva-riti dadhyau sahAnujaiH // 24 // parikhA'sau vinA vAri, pAMzubhiH pUrayiSyate // tadenAM pUrayAmo'tha, puNyairmandAkinIjalaiH // 25 // tatrArthe sodarAH sarve, jyAyAMsamanumenire // yAdRzaM bhavitavyaM syA-tsahAyAH khalu tAdRzAH ! // 26 // tataH sa daNDenA''kRSya, tatra cikSepa jAhnavIm // upAdrUyanta bhUyo'pi, bhogigehAstadambhasA // 27 // nAgalokaM punarvIkSya, kSubhitaM jvalanaprabhaH // kopAvezAdvabhUvAzu, prajvalajjvalanaprabhaH // 28 // so'tha dRSTiviSAn praiSI-tadvadhAya mahoragAn // taizca nirgatya te dRSTA, dRSTibhirviSavRSTibhiH // 29 // tataste bhasmatAM bhejuH, sarve'pi sagarAtmajAH // taM cotpAtaM prekSya cakri-cakraM cakranda tabhRzam // 30 // tataH sainyAniti proce, sacivaH zocitairalam // nAvazyambhAvinaM bhAva-matikrAmati ko'pi hi ! // 31 // tIrthasevAtIrtharakSAkaraNopakriyAdibhiH // kRtapuNyArjanAH zocyA, na cAmI svAmIsUnavaH // 32 // tadvimucya zucaM sarvaiH, kSipraM prasthIyatAmitaH // sthAne sopave sthAtuM, dhIdhanAnAM hi nocitam // 33 // iti maMtrigirA tyaktA-krandAste calitAstataH // UTR-2 // 250 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 25 // aSTAdazamadhyayanam (18) sagaracakri kathA 34-48 ityayodhyAmupAgatya, sAmantAdyA vyacintayan // 34 // dagdhA svAmisutAH sarve-'pyAgatA vayamakSatAH // lajjAkaramidaM rAjJo-'gre kathaM kathayiSyate? // 35 // pravizAmastato vahni-mananyagatikA vayam // tAniti dhyAyato'bhyetya, vipraH kopItyabhASata // 36 // karmaNA zubhamanyadvA, nAGginAM kiM bhave bhavet ? // taivyAkulA bhavata mA, vakSyAmyetadahaM prabhoH // 37 // ityuditvA dvijaH kazci-danAthaM zavamudvahan // gatvA rAjakuladvAre, vyalApIduccakairmuhuH // 38 // tat zrutvA cakriNA''hUya, pRSTaH kiM rodiSIti saH? // proce mamaika evAsau, sUnurdaSTo, mahAhinA // 39 // prApto nizceSTatAM deva!, tadenaM jIvayA'dhunA // jAGgulIkamathAdikSa-ttatra karmaNi bhUdhavaH // 40 // jJAtabhUpApatyamRtyu-rityUce so'pi ko'pi hi // mRto na syAdyatra tasmA-dbhasmA''nayata mandirAt // 41 // yathA'haM jIvayAmyena-miti tenodito nRpaH // tadbhasmAmArgayaddhRtyaiH, puryAM sarveSu vezmasu // 42 // te'pyAgatyAvadannAtha !, sakalA vIkSitA purI // paraM purA yatra mRto, na kazcinnAsti tadgRham // 43 // rAjA'pyUce'smAkamapi, bhUyAMsaH pUrvajAH mRtaaH|| sarvasAdhAraNe mRtyau, tatki kovida! khidyase ? // 44 // kiM zocasi ? mRtaM putraM, kiJcidAtmahitaM kuru // siMheneva mRgo yAvanmRtyunA tvaM na gRhyase! // 45 // bhUdevo'thAvadaddeva, jAnAmyetadahaM param // adyaiva jAyate putra-mantarA me kulakSayaH // 46 // tabalAkrAntavikrAnta-dInAnAthaikanAtha ! he // kathaJcijjIvayitvA'muM, putrabhikSA pradehi me // 47 // bhUyo'bhyadhAnmaMtrataMtra-zastrAdInAmagocare // adRSTavidviSi vidhau, kaH parAkramate? kRtin! // 48 // tanmuJca zokaM UTR-2 // 251 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / // 252 / / aSTAdazama dhyayanam sagaracakri kathA 49-61 zoko hi, vipadi kriyate jaDaiH // Ayaistu kAryaM tatrApi, dharmakarmaiva zarmakRt ! // 49 // vipraH proce prabho! SaSTi-sahasANi sutAstava // samameva vipannAsta-cchokaM tvamapi mA kRthAH! // 50 // A:! kimetaditi kSamApastato yAvadacintayat // sAmantamukhyAste pUrvasaGketAttAvadAyayuH // 51 // yathAvRtte'tha taiH prokte, vajrAhata iva kssnnaat| mUcchito nyapatadbhUmau, sArvabhaumaH sa viSTarAt // 52 // kathaJcilabdhasaMjJastu, vyalApIditi bhUpatiH // hA! putrA mAM vimucyaikaM, yUyaM sarve'pi kiM gatAH? // 53 // are durdaiva ! tAn sarvAnapi saMharataH zizUn // na te kRpA kRpANAgrakrUracittasya kApyabhUt // 54 // sutAnapi mRtAn zrutvA, zatadhA yanna bhidyase // tattvAM hRdaya! manye'haM, niSThurebhyo'pi niSTharam // 55 // atRptAn sarvasaukhyAnAM, paralokapathaM zritAn // yatsutAnnAnvagacchaM tatprema kRtrimameva me // 56 / / vilapantamiti proccaiH, sa vipraH smAha cakriNam // mAM niSidhyA'dhunaiva tvaM, svAmin ! rodiSi kiM svayam ? // 57 / / viyoga: preyasAM nAtha !, na syAtkasyA'tiduHsahaH? // sahate kintu taM dhIro, vaDavAgnimivArNavaH // 59 // zikSAdAnaM pareSAM hi, teSAmeva virAjate // AtmAnamapi ye kAle, zikSayanti vicakSaNA:! // 59 // iti tadvacanairmatri-vAkyaizca vividhaizcirAt // Alambya dhIratAM cakrI, cakre kAlocitakriyAm // 60 // tadA cASTApadAsanna-grAmebhyo'bhyetya mAnavAH // rAjJe vyajijJapannevaM, mukulIkRtapANayaH // 1 // zrotastrisotaso devA-''ninye yadbhavatAM sutaiH // prapUrya parikhAM UTR-2 // 252 // 1. gaGgAyAH /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ X uttarAdhyayanasUtram // 253 // aSTAdazamadhyayanam (18) sagaracakri kathA 62-75 grAmAn, plAvayattannivAryatAm // 62 // rAjJAdiSTastataH ziSTaH, putraputro bhagIrathaH // tatra gatvA'STamaM kRtvA-''rAdhayajjvalanaprabham // 63 // pradattadarzanaM taM cetyUce yuSmatprasAdataH // gaGgAM nItvAmbudhau lokAn karomi nirupadravAn // 64 // vArayiSyAmi bhujagA-nahaM bharatavAsinaH // tatkuruSvA'bhayo'bhISTa-mityuktvA'gAttato'hirAT // 65 // nAgapUjAM tataH kRtvA, daNDaratnena jahvajaH // nItvA suparvasaritaM, pUrvAbdhAvudatArayat // 66 // bhagIratho bhogipUjA, tatrApi vidhivat vyadhAt // gaGgAsAgarasaGgAkhyaM, tattIrthaM paprathe tataH // 7 // gaGgApi jalanA''nIte-tyuktA lokena jAhnavI // bhagIrathena nItAbdhA-viti bhAgirathI tathA // 68 // atho bhagIratho'yodhyA, gatastuSTena cakriNA // sotsavaM nidadhe rAjye, mUrtyantaramivAtmanaH // 69 // svayaM tu vratamAdRtya, sannidhAvajitaprabhoH // sudustapaM tapastepe, sagarassaMtyasaGgaraH // 70 // kramAcca kevalajJAnaM, dhvastAjJAnamavApya saH // dvAsaptatiM pUrvalakSAH, samApyAyuH zivaM yayau // 71 // sarve samAyuSo jahva-mukhyA kiM jajJire ? prabho ! // jJAnI bhagIratheneti, pRSTo'nyedhurado'vadat // 72 // saGghaH purA jinAnantuM, sammetAdriM vrajanmahAn // samprApya gahanaprAntaM, prAntagrAme kvacidyayau // 73 // anAryaistadgataiH SaSTisahasrapramitairjanaiH // ekena kumbhakAreNa, vAryamANairapi sphuTam // 74 // sa saMgho muSito lubdhaiH, kathaJcidagamat puraH // taistu tatpratyayaM sarvaiH, pApakarma nikAcitam // 75 // [yugmam ] anyadA ko'pi tatratyo-'nyatra caurya vyadhAt UTR-2 // 253 // 1 styprtijnyH||
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 254 // pure // purArakSAstato grAma mIyustaM tatpadAnugAH // 76 // grAmadvArANi cAvRtyA 'jvAlayan parito'nalam // sa kulAlastu tatrAhni, grAmamanyaM gato'bhavat // 77 // taM vinA te tataH sarve, pluSTA duSTA vipedire / mAtrivAhakajIvatvenA'TavyAM copapedire // 78 // piNDIbhUya sthitAste'tha tatrAyAtasya hastinaH // pAdena marditA mRtvA ciraM bhramuH kuyoniSu // 79 // puNyaM ca prAgbhave kiJcitkRtvA te saGghadasyavaH / jajJire cakriNaH SaSTi-sahasrANi sutA ime // 80 // prAgbhavairdurbhavaistasya, bahubhuktasya karmaNaH // zeSAMzena mRtA ete, samameva mahIpate ! // 81 // kulAlo'pyanyadA mRtvA, so'bhUt kvApi pure dhanI // tatrApi sukRtaM kRtvA, vipadya kvApyabhUnnRpaH // 82 // bhUyo'pi so'nyadA dIkSAM, lAtvA mRtvA suro'bhavat // tatazcayutazca tvaM jahru-jAto jAto'si bhUpate ! // 83 // bhagIrathakSoNidhavo'tha vAcaM, vAcaMyamasyeti nizamya samyak // suzrAddhadharmaM pratipadya hRdyaM sadyo'navadyaH svapurIM jagAma // 84 // iti sagaracakravarttikathAlezaH // 35 // mUlam - caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDIo / pavvajjamabbhuvagao, maghavaM nAma mahAyaso // 36 // vyAkhyA - sugamaM tatkathAlezastvevaM, tathA hi abhUdihaiva bharate, mahImaNDalasatpure // vAsupUjyaprabhostIrthe, nAmnA narapatirnRpaH // 1 // svaprajAvat prajAH samyak, pAlayitvA ciraM sa rAT / saMtyajya rAjyamanyedyu-virakto vratamAdade // 2 // apramattazciraM dIkSAM, pAlayitvA vipadya ca // ahamindraH sa gIrvANo, madhyagraiveyake'bhavat // 3 // itazcAtraiva bharate, zrAvastyAM puri bhUpatiH // zriyA samudra aSTAdazama dhyayanam sagaracakri kathA 76-74 gAthA 36 maghavacakri kathA 51-3 UTR-2 // 254 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 255 // aSTAdazamadhyayanam (18) sagaracakri kathA 4-9 vijayI, samudravijayo'bhavat // 4 // tasya bhAryA'bhavadbhadrA, bhadrAkArajitAmarI // so'tha devo'nyadA cyutvA, tasyAH kukSAvavAtarat // 5 // caturdazamahAsvapnAM-stadA ca prekSya sA mudA // rAjJe jagAda cakrI te, suto bhAvItI so'pyavak // 6 // kramAcca suSuve putraM, rAjJI pUrveva bhAskaram // mahotsavairnRpastasya, maghavetya'bhidhAM vyadhAt // 7 // saMprAptaH so'tha tAruNyaM, dattarAjyo mahIbhujA // utpannacakraH SaTkhaNDaM, sAdhayAmAsa bhAratam // 8 // bhuktvA ciraM cakriramAM viraktaH, prAnte parivrajya sa cakravartI // paMcAbdalakSImativAhya sarvA-''yuSo suro'bhUtridive tRtIye // 9 // iti zrImaghavacakrikathA // 36 // mUlam - saNaMkumAro maNussido, cakkavaTTI mahiDDIo / puttaM rajje ThavittA NaM, sovi rAyA tavaM care // 37 // vyAkhyA .. spaSTaM-taccaritaM caivaM, tathA hi___astIha kAJcanapuraM, samRddhaM kAJcanarddhibhiH // tatrAsIdvikramayazA, vikramAkrAntabhUrnRpaH // 1 // tasya paMca zatAnyA- | san, rAjJo vizvamanoharAH // tatra cAbhUt pure nAga-dattAvaH sArthapo dhanI // 2 // rUpalAvaNyasaubhAgya-nirjitAmarasundarI // viSNu zrIriti tasyAsI-tkAntA viSNorivAbdhijA // 3 // tAM cAnyadA nRpo'pazya-manasaH pazyatoharAm // dadhyau cemA vinA janma, rAjyaM caitanmamA'phalam! // 4 // cikSepa kSitipaH kSipra-mantarantaHpuraM ca tAm // prANino hi priyaH prAyo-'nyAyo'pathyamivA'paToH // 5 // vinA'pi vipriyaM tyaktvA, priyaM kvAsi ? gatA priye ! // gAthA sanatkumAra cakrikathA UTR-2 // 255 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 256 // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA - vilapanniti sArthezo, babhrAmonmattavattataH / // 6 // zuddhAntanArIsahitAM, lajjA lokApavAdajAM // vimucya reme bhUpastu, nityaM viSNuzriyA samam // 7 // jAtAsUyAstato rAjyo-'kArayan kArmaNaM tathA // mRgAkSI kSIyamANA sA, vyapadyata yathA svayam // 8 // tatastasyA viyogena, dussahena davAgnivat // nAgadatta ivonmattaH, pRthvInAtho'bhavadbhRzam // 9 // nAgnau kSeptumadAttasyAH, zavaM sa snehamohitaH // Uce ca matpriyA maunaM, dhatte praNayakopataH ! // 10 // sacivAH kiJcidAlocya, vaJcayitvA ca pArthivam // vipine kSepayaMstasyA, dhenoriva zavaM tataH // 11 // tAJcApazyannazrunIra-dhArAbhiH sa dharAdharaH // dharAM dhArAdhara iva, siJcannATIditastataH // 12 // kAnte! kAntastvadekAnta-svAnto virahavihvalaH // hAsyAnopekSaNArhaH syAditi cAkrandaduccakaiH ! // 13 // itthaM tyaktAnapAnasya, gate rAjJo dinatraye // amAtyA mriyatAM mAya-miti taM kAnane'nayan // 14 // tatra ca prasarat pUtI-klinnaM kRmikulAkulam // gRdhravikSiptavakSojaM, vAyasAkRSTalocanam // 15 // AkRSTAMtraM zRgAlIbhi-rAvRttaM makSikAgaNaiH // viSNuzriyo vapurvIkSyA-'dhyAsIditi mahIpatiH // 16 // [yugmam ] aho asAre saMsAre, sAraM kiMcinna dRzyate // mayA tvasau sAramiti-dhyAtA mUDhena dhik ciram // 17 // kulazIlayazolajjA-styaktA yasyAH kRte tvayA // re jIva ! matta ! pazyAdya, tasyA jAtedRzI dazA ! // 18 // priyeti yAM pRthakkartu-mabhuvaM na prabhuH kSaNam // vIkSya tAmapi zItAta-miva me vepate vapuH ! // 19 // tato dharmakriyAnIraiH, pApapaGkapariplutam // AtmAnaM vimalIkartuM, sAmprataM mama sAmprataM // 20 // vimRzyeti viraktAtmA, UTR-2 // 256 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram / / 257 // 15 18 suvratAcAryannidhau / rAjyaM raja ivotsRjya, pravrajyAmAdade nRpaH // 21 // tapobhiH vividhaiH sAkaM, karmabhiH zoSayan vapuH // ciraM vihRtya vyApanna - stRtIyaM svarjagAma saH // 22 // tatazcyuto ratnapure, jinadharmA'bhidho'bhavat // zreSThaputraH zrAddhadharma, zuddhaM bAlyAdapi zritaH // 23 // itazca kAntAvirahA-nAgadatto'tiduHkhitaH // mRtvArttadhyAnato bhrAmaM bhrAmaM tiryakSu bhUrizaH // 24 // agnizarmAhvayo vipraH, pure siMhapure'bhavat // puNyAzayA tridaNDitvaM, svIcakAra sa caikadA // 25 // [ yugmam ] dvimAsAdi tapaH kurvan, so'gAdratnapure'nyadA // tridaNDibhaktastatrAbhU, dbhUpatirnaravAhanaH // 26 // tena rAjJA tapasvIti, bhoktuM nIto nije gRhe // so'pazyajjinadharmaM taM daivAttatrAgataM tadA // 27 // tataH prAgbhavavaireNa, kopATopAruNekSaNaH // naravAhanabhUmIza - mityUce sa tridaNDikaH // 28 // asyADhyasya nyasya pRSThe, pAtramatyuSNapAyasam // cedvibho ! bhojayasi mAM tadA bhuJje bhavadgRhe // 29 // sthAlamanyasya vinyasya, pRSThe tvAM bhojayAmyaham // nRpeNetyudito ruSTo, duSTo bhUyo'vadadvratI // 30 // pRSThe'syaiva nyasya pAtraM, bhuJje gacchAmi vA'nyataH // tadbhaktaH sa tato bhUpaH pratyapadyata tadvacaH // 31 // nRpAdezAttataH pRSThe, tena datte sa tApasaH / atyuSNapAyasaM sthAlaM nyasya bhoktuM pracakrame // 32 // zrAddho'pi sthAlatApaM taM so'dhisehe vizuddhadhIH // svasyaiva karmaNo'yaM hi vipAka iti cintayan // 33 // bhukte bhikSau zreSThapRSThAtsamaM tvagmAMsazoNitaiH // janaiH sthAlaM tadutkhAtaM, tataH zreSThI gRhaM yayau // 34 // satkRtya kSamayitvA'tha, svajanAn aSTAdazama dhyayanam ( 18 ) sanatkumAra cakrikathA 21-34 UTR-2 // 257 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 258 // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA35-48 | pUrjanAMstathA // jinadharmo gurUpAnte, pravrajya jinadharmavit // 35 // purAnnirgatya vihitaa-'nshno'drishirsthitH| | pakSaM pakSaM kRtotsargaH, kramAdasthAccaturdizam // 36 // [ yugmam ] gRdhrakAkAdibhirbhakSya-mANapRSTho'pi tatra saH // saha mAno vyathAmugrAM, smaran paJcanamaskriyAH // 37 // vipadya prathamasvarge, babhUva tridazAdhipaH // AnuSaGgi phalaM hyetat, jinadharmavidhAyinAm // 38 // [ yugmam ] tApaso'pi mRtastenA-''bhiyogyena kukarmaNA // airAvaNAhvayo hastI, jajJe tasyaiva vAhanam // 39 // tatazcyutvA bhave bhrAntvA, kRtvA bAlatapaH kvacit // yakSo'sitAkSanAmAbhU-jjIvastasya tridaNDinaH // 40 // itazcAtraiva bharate, viSaye kurujaGgale // asti svastipadaM zrIma-nagaraM hastinApuram // 41 // jaitraseno'zvasenAhvastatrAbhUdbhabhujAM varaH // sahadevIti tasyAsI-ddevI devIva bhUgatA // 42 // tasyAH kukSau jinadharma-jIvaH svargAtparicyutaH // caturdaza mahAsvapnAn, darzayan samavAtarat // 43 // pUrNe kAle'tha sA'sUta, sutaM lakSaNalakSitam // jagajjanamanohAri, rUpaM lakSmIriva smaram // 44 // sanatkumAra ityAkhyA, cakre tasyotsavairnRpaH // so'tha krameNa vavRdhe, kalpadruma ivodgataH // 45 // zrImAn mahendrasiMhAkhyaH, kAlindIsUrayoH sutaH // sapAMzukrIDitastasya, vayasyaH zasyadhIrabhUt // 46 // samaM tena vayasyena, kalAcAryasya sannidhau // sanatkumAraH sakalAH, kalAH jagrAha lIlayA // 47 // amaMtrayaMtranizzeSa-kAminIjanakArmaNam // lAvaNyapuNyaM tAruNyaM, kumAra prApa sa kramAt // 48 // udyAnaM makarandAkhyaM, vasantasa UTR-2 // 258 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba * uttarAdhyayanasUtram // 259 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA4-18 maye'nyadA // samaM mahendrasiMhena, krIDAyai bhUpabhUryayau // 49 // nAnAkrIDAbhirakrIDa-tsatrA mitreNa tatra saH // tadA | ca rAjJo'zvapati-varyAnvAhAnaDhaukayat // 50 // hayaM jaladhikallolA-hvayaM bhUpabhuvo'pyadhAt // kumAro'pi tamAroha-ttadgatiM draSTamutsukaH // 51 // kazAM corikSapya taM yAvat, prerayAmAsa bhUpabhUH // so'zvastAvaddadhAvoccai-vAyuM jetumanA iva // 52 // yathA yathAkRSadvalgAM, rakSituM taM nRpAGgajaH // sa vakrazikSito vAho, bahvadhAvattathA tathA // 53 // rAjJAM rAjakumArANAM, sAdinAM dhAvatAmapi // madhyAtkumAraM hRtvA'zvaH, kSaNAtso'gAdadRzyatAm // 54 // tato'zvasenabhUzakro, jJAtvA'zvApahRtaM sutam // pratyAnetuM sasainyo'gA-dyAvadvAjipadAnugaH // 55 // tAvadbharirajaHpuJja-digmUDhIkRtasainyayA // bhagnAni pAdacihnAni, tasya vAhasya vAtyayA // 56 // nirupAye tato'tyarthaM, vyAkule sakale bale // mahendrasiMho bhUmIndra-siMhamitthaM vyajijJapat // 57 // deva! devAdidaM sarva-majaniSTAsamaJjasam // tathApi mitramanviSyA-''neSyAmi na cirAdaham // 58 // prabhoH prabhUtasainyasya, kAntAre duSkarA bhramiH // sukarA sA khagasyeva, svalpataMtrasya me punaH // 59 // tattiSThatu prabhuryAmi, svAmin! suhRdamanvaham // tenetyukto'valiSTorvI-patirazrujalAvila: // 60 // dhIro mahendrasiMhastu, mitasAraparicchadaH // krIDAvanI yamasyaivA-'raNyAnIM praviveza tAm // 61 // prauDhapAdairugradantaiH, prakSaranmadanijharaiH // karIndraizca girIndrazca, kvApi durgamatAM gatAm // 62 // kvApi prArabdhasamara-sairibhotkhAtapAdapAm // saGkIrNA kezarIvyAghra-vyAlabhallUkasUkaraiH // 63 // bhAnubhAnugaNAbhedya-nikuJjanikaraiH kvacit // UTR-2 // 259 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 260 // antaHpurapurandhrIvadasUryampazyajambukAm ||64|| kvacitkaNThIravarava-trasyanmRgakulAkulAm // kvApi dAvAgnisantApamurmurIbhUtabhUtalAm // 65 // kvaciccharabhasaMrambha - sambhrAntodAntakuJjarAm / zAkhArUDhairajagaraiH, kvApi kubjIkRtadrumAm // 66 // tasyATavIM tAmaTato, bhISaNebhyo'pi bhISaNAm // zanaiH zanairagAtsarvaH khedakharvaH paricchadaH // 67 // [ SabhiH kulakam ] tata eko'pi kuJjeSu, kandarAsu ca bhUbhRtAm // bhilleza iva so'bhrAmyanmitraM draSTuM dhanurddharaH // 68 // nidAghavarSAzItatUn, kSudhAtRSNAzramAMzca saH // mitraikatAno nAjJAsI dyogIva dhyAnatatparaH // 69 // tasyaivaM bhrAmyato'TavyAM vyatIte vatsare'nyadA / karNAtithitvamagamatsarasaH sArasadhvaniH // 70 // ghrANaM cAprINayadvAyuH, kamalAmodameduraH // tataH padmasaraH kiJci-dihAstIti viveda saH // 71 // so'tha padmAkaramabhi vrajan vIravrajAgraNIH // sadgItamizramazrauSI - dveNuvINAkalakvaNam // 72 // tataH pramuditaH prAjJa purogassa puro gataH / dadarza darzanasudhA -JjanaM mitraM vadhUvRtam // 73 // kiM manovibhramaH kiM vA sakhA'sau me sukhAkaraH ? // so'tha dhyAyanniti tadetya zrauSIdbandino vacaH // 74 // kuruvaMzAvataMsa zrI azvasenanRpAtmaja ! // sanatkumAra ! saubhAgya- jitamAra ! ciraM jaya nizamyeti pramodAzru vRSTimeghAyitekSaNaH // gatvA sa dRkpathaM sakhyurnyapatat pAdapadmayoH // 76 // abhyutthAya kumAro'pi dorbhyAmAdAya sAdaram // tamAliliGga sarvAGga, harSAH snapayanniva // 77 // athAcintyamithaH saGgAttau bhRzaM jAtavismayau // harSodaJcadromaharSAvAsInAvAsanadvaye // 78 // vIkSitau khecaragaNaiH smayamAnai savismayaiH // kSaNaM / / 75 / / aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA64-78 UTR-2 // 260 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 261 // 15 18 21 24 bASpAmbupUrNAkSau parasparamapazyatAm // 79 // [ yugmam ] khecarInikare tyakta - gItAditumule tataH // kumAraH svadRzo - razru, pramRjya tamado'vadat // 80 // tvamatrAgAH kimekAkI, kathaM vA mAmihA'vidaH ? || antarA mAmiyantaM cA-gamayaH samayaM katham ? // 81 // pitro kA vidyate hRdya!, madviyogavazAddazA // pitRbhyAM prahito hanta, tvamihApi kimekakaH ? // 82 // teneti pRSTaH snigdheSu praSTho gadgadayA girA // mahendrasiMhaH sakalaM, prAcyaM vRttAntamabravIt // 83 // tataH snehaM ca dhairyaM ca, sakarNastasya varNayan // kumAro'kArayat snAna-bhojanAdi vadhUjanaiH // 84 // mahendro'tha kumArendra - mityuvAca kRtAJjaliH // ArabhyAzvApahArAtsvAM, vArttA brUhi prasadya me ! // 85 // tenetyuktaH kumAro'ntariti dadhyau vizuddhadhIH // svanAmeva svayaM vaktu-mayuktA svakathA satAm ! // 86 // svatulyasya vayasyasya vAcyA cAvazyamasya sA / / kathayAmi tadanyena kenApyenAM savistarAm // 87 // dhyAtveti kAntAM bakula-matyAhvAmiti so'vadat // priye'smai matkathAM tathyAM vada vijJAya vidyayA // 88 // zubhAzaye ! zaye'haM tu nidrAghUrNitalocanaH // ityuditvA ratigRhaM pravizyAzeta bhUpabhUH // 89 // tato mahendrasiMhaM sA 'vadattava suhRttadA // ninye hayena hRtvA''zu, kAntAramatibhISaNam // 90 // dvitIye'pi dine tatra vrajan vAjI javena saH // tasthau madhyaMdine kRSTvA, rasanAM kSuttRSAturaH // 91 // tataH stabdhakramAcchAsA - pUrNakaNThAt zramAkulAt // tasmAduttIryAryaputraH paryANamudatArayat // 92 // ghUrNitvA'zvastato'paptat prANaizca mumuce drutam // tRSAkulaH sakhA te tu tadATItparito'mbhase // 93 // taccApa aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA 79-93 UTR-2 // 261 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 262 // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA 94-108 kvApi na tataH, tRSAkrAntaH zramAturaH // davadagdhATavItApo-ttapto'sau vyAkulo'bhavat // 14 // vIkSya saptacchadaM dUre, gatvA tasya tale drutam // niviSTo'yaM kSaNAtkSoNI, papAta bhramitekSaNaH // 15 // puNyena prerito yakSa-stadAsaptacchadAlayaH // sarvAGgeSu siSecAmuM, zItalaivimalairjalaiH // 96 // prAptasaMjJastatastoyaM, pItvAsau yakSaDhaukitam // kastvaM kuto jalaM caita-dAnItamiti pRSTavAn ? // 97 // so'vAdIdasmi yakSo'ha-mihatyastvatkRte kRtin ! // sarasaH sarasaM nIramAnayaM mAnasAdidam // 98 // suhRttavoce tApo'yaM, mAnase majjanaM vinA // na me'pAgantAviraha-iveSTaprAptimantarA // 19 // tavAbhISTaM karomIti, procyA'muM yakSarAT tataH // kRtvA pANipuTe'naiSI-mAnasaM svacchamAnasaH // 10 // tatrA'muM vihitasnAna-mapanItaparizramam // yakSo'sitAkSaH prAgjanma-vipakSaH kSipramaikSata // 101 // krodhAdhmAtaH so'tha bADhaM, vikurvan guhyakabuvaH // AryaputrAya cikSepa, vRkSamutkSipya tatkSaNam // 102 // tamAyAntaM nihatyAyaM, pANinA'pAnayattarum // yakSastamomayaM vizvaM, tatazcakre rajovrajaiH // 103 // bhImATTahAsAn dhUmAbha-bhUghanAn vikRtAkRtIn // pizAcAMzca jvalajjvAlA-karAlavadanAn vyadhAt // 104 // tairapyabhItaM tvanmitraM, nAgapAzairbabandha saH // tAnsadyo'troTayadayaM, jIrNarajjuriva dvipaH // 105 // tato yakSaHkarAghAtai-ghorairetamatADayat // asau tu taM nyahanmuSTyA, vajeNeva giriM hariH // 106 // Aryaputramatho loha-mudgareNa jaghAna saH // viramanti hi nAkRtyA-tkathaMcidapi durjanAH! // 107 // unmUlitena sahasA, mahatA candanaguNA // taM varddhiSNuM nihatyoA , sakhA te'pAtayattataH // 108 // giri 12 UTR-2 // 262 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 263 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA 109-122 mutkSipya yakSo'thA-'kSipadasyopari drutam // kSaNaM nizcetano jajJe, bAdhitastena te suhRt // 109 // labdhasaMjJastu taM zaila-mavadhUyotthito drutam // Aryaputro niyuddhena, yo mAhvAsta guhyakam // 110 // tato'sau bAhudaNDena, hatvA taM khaNDazo vyadhAt // amaratvAttadA mRtyu-mAsasAda na guhyakaH // 111 // tato rasitvA virasa-masitAkSaH palAyata // puro hi hastimallasya, mahiSaH syAtkiyacciram // 112 // vIkSituM samarAzcarya-mAgatAH surakhecarAH // maulau tvatsuhRdaH puSpa-vRSTiM tuSTA vitenire ! // 113 // aparAhne puro gacchaM-stato'sau nandane vane // dadarzASTau kanIH zakra-mahiSIriva sundarAH // 114 // kaTAkSadakSanayanai-rdadRze tAbhirapyayam // athopetyAryaputrastA-stadbhAvaM jJAtumityavak // 115 // nayanAnandanA yUyaM, kRtinaH kasya nandanAH // hetunA kena yuSmAbhi-rvanametadalaGkRtam ? // 116 // tAH procurbhAnuvegasya, khecarasya sutA vayam // itazca nAtidUre'sti, tatpurI priyasaGgamA // 117 // tAmalaGkRtya vizrAmye-tyuktastAbhiH | sakhA tava // darzitAdhvA tadAdiSTa-kiGkareNa jagAma tAm // 118 // upAparArNavaM bhAnu-stadAnIyata sandhyayA // upatAtaM mudAnAyi, sauvidaistAbhirapyasau // 119 // abhyutthAnAdikaM kRtvo-citaM so'pyenamityavak // udbaha tvaM mahAbhAga!, mamASTau nandanA imAH // 120 // etAsAM sa priyo bhAvI, yo'sitAkSaM vijeSyate // ityacirmAlimuninA, proce tatprArthyase mayA // 121 // tenetyuktastava suhRt, pariNinye tadaiva tAH // tAbhiH sahAsvapIdvAsA-vAse cA''baddhakaGkaNaH // 122 // tadotkSipyAsitAkSo'muM, nidrANaM gahane'kSipat // tatra prekSya vinidraH svaM, dadhyau kimidami UTR-2 // 263 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 264 // aSTAdazama dhyayanam sanatkumAracakrikathA 123-137 tyayam // 123 // Aryaputrastato'TavyA-mekAkI pUrvavad bhraman // saptabhUmIkamadrAkSIt, prAsAdamadhibhUdharam // 124 // mAyeyamapi kasyApi, bhAvinItyeSa bhAvayan // tatsamIpe gato'zrauSI-tkasyAzciduditaM striyAH // 125 // tatastatra pravizyAya-mArUDhaH saptamI bhuvam // divyAM kanI dadarzakAM, vadantImiti gadgadam // 126 // jagattrayajanotkRSTa, kuru vaMzanabhorave! // sanatkumAra ! bhartA tvaM, bhUyAjjanmAntare'pi me // 127 // tadAkarNya mamAsau kA, bhavatIti vicintayan // purobhUyAryaputrastAM, nyagmukhImevamabravIt // 128 // kA tvaM sanatkumAreNa, sambandhastava kaH punaH ? || muhuH smarantI taM caivaM, kena duHkhena rodiSi ? // 129 // pRSTAneneti sA'muSmai, pradAyAsanamuttamam / / susmitA vismitA proce, sudhAmadhurayA girA // 130 // surASTrarAjaH sAketa-purezasya sutAsmyaham // sunandAhvA candrayazo-devIkukSisamudbhavA // 131 // kalayitvA kalAH sarvA, vayo madhyamamadhyagAm // dhavo'syAH ko'nurUpa: syA-diti dadhyau tadA nRpaH ? // 132 // AnAyya bhUparUpANi, tato me'darzayanmuhuH // nAramatteSu me dRSTiH, kiMzukeSu zukI yathA ! // 133 // dUtAnItapaTanyastaM, pitrA darzitamanyadA // rUpaM sanatkumArasya, vIkSya vyAmuhamuccakaiH! // 134 // hriyAnukto'pi tAtena, rAgo'budhyata tatra me // pracchanno'pi prakAzaH syA-tRNacchannAgnivatsa hi ! // 135 // tataH sanatkumArAya, pitRbhyAM kalpitAsmyaham // bhartA tadicchAmAtreNa, sa me na tu vivAhataH // 136 // [ itazca] khecaraH ko'pi hRtvA mAmihAnaiSItsvakuTTimAt // vidyAkRte'tra gehe mAM, muktvA ca kvApyagAtkudhIH // 137 // smAraM smAraM kumAraM taM, tato rodimi UTR-2 // 264 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Va uttarAdhyayanasUtram // 265 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA138-152 sundara ! // bAlAnAmabalAnAM ca, duHkhitAnAM hyado balam // 138 // AkhyatsakhA te mA rodI-ryasmai dattAsi so'smyhm|| sAnandAkhyatsunandAtha, daivaM jAgati deva me // 139 // tayorAlapatoreva-mAgAttatra kRdhA jvalan // nandano'zanivegasya, vajravegaH sa khecaraH // 140 // tvanmitraM ca samutpATyo-dakSipadviyati drutam // rudatI sudatI bhUmau, mUrchitA sA'patattataH // 141 // muSTighAtena duSTaM taM tato vyApAdya tatkSaNam // akSatAGgastAmupetyA-zvAsayAmAsa te sakhA // 142 // vArtA procyAtmanaH sarvA-muduvAha ca tAM mudA // amuSya mukhyapatnI sA, bhAvinI bhAvicakriNaH // 143 // svasAtha vajravegasya, nAmnA sandhyAvalI kanI // tadA tatrAyayau bhrAtR-vadhaM vIkSya cukopa ca // 144 // bhAvI bhatI bhrAtRhantA, taveti jJAnino giram // smRtvA zAntA patIyantI, sAryaputramupAsarat // 145 // ayaM tAmapyupAyaMsta, sunandAnujayA kRtI // svayamAyAnti pAtraM hi, striyo'rNavamivApagAH! // 146 // atrAntare khecarau dvAvupetyAmuM praNamya ca // prAbhRtIkRtya kavacaM, syandanaM caivamUcatuH // 147 // svaputramaraNodantaM, jJAtvA vidyaadhraadhipH|| AyAtyazanivego'tra, sainyairAcchAdayannabhaH // 148 // tata AvAM harizcandra-candravegau tavAntike // prahitau candravegena bhAnuvegena cAtmajau // 149 // ArohArkarathAbhaM ta-ttatpreSitamamuM ratham // kavacaM cAmumAmuMca vajrasannAhasaMnibham // 150 // candravegabhAnuvegau, sodarau zvasurau tava // mahAcamUvRtau svAmin ! viddhi sevArthamAgatau // 151 // tayorevaM pravadatostatra tAvapyupeyatuH // khecarendrau candravega-bhAnuvegau mahAbalau // 152 // tadA sandhyAvalI vidyA-masmai prajJaptikAM UTR-2 // 265 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 266 // dadau // tato'yamapi sannahya, rathamArohadAjaye // 153 // tato'muM candravegAdyAH, khecarAH parivavrire // tadA cAzanivegasya, tatrA'gAtprabalaM balam // 154 // tena sArdhaM candravega bhAnuvegau balAnvitau // yoddhuM pravRttau tvanmitraM niSidhyApi raNodyatam // 155 // yodhaM yodhaM bhagnayozca sainyayorubhayozcirAt // AryaputrAzanivegau yuyudhAte mahaujasau // 156 // tayozca kurvatoryuddhaM, jayazrIsaGgamotkayoH // AzugairAzu tirayAM cakrire bhAnubhAnavaH // 157 // mumocAzanivego'tha, nAgAstramatibhISaNam // tacca gAruDazastreNa nyagrahIdbhavataH sakhA // 158 // AgneyaM vAruNenaivaM vAyavyaM pArvatena ca 11 vairizastraM nijagrAha pratizastreNa te suhRt // 159 // tataH kArmukamAdAya, nArAcaM muMcato dviSaH // arddhendunA'sau ciccheda, maurvI saha jayAzayA // 160 // atho kRpANamAkRSya, dhAvatastasya te sakhA // bAhorarddhaM mahAbAhu-rmRNAlacchedamacchinat // 161 // tathApi dhAvato hantuM tasya prajvalataH kudhA // vidyAdattena cakreNa, cakre'sau mastakaM pRthak ! // 162 // rAjyalakSmIstataH sarvA tasya khecaracakriNaH // harAviva pratihareH saJcakrAma mama priye // 163 // sandhyAvalIsunandAbhyAM sAnandAbhyAM yutastataH // vaitADhyAdrau jagAmAsau candravegAdibhiH samam // 164 // tatra cAmuSya saMbhUya, sakalaiH khecaraizcaraiH // vidyAdharamahArAjyAbhiSeko nirmame mudA // 165 // athainaM zAzvate caitye, vihitASTAhikotsavam // khecarendrazcandravega ityUce matpitA'nyadA // 166 // mamArcirmAlimuninA, proktaM yatturyacakrabhRt // bhAvI sanatkumArAkhyaH patiH putrIzatasya te // 167 // sa cAyAsyati bhAsena, mAnase'tra sarovare // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA 153-167 UTR-2 // 266 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 267 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA 168-189 tatrAsitAkSayakSaM ca, parAjetA mahAbhujaH // 168 // tato bakulamatyAdi-sutAzatamidaM mama // pariNIya prabho ! kSipraM, prArthanAM me kRtArthaya // 169 // vijJapta iti matpitrA, vayasyaste mahAzayaH // madAdikAH zataM kanyAH, pariNinye mahA mahaiH // 170 // tato vividhalIlAbhiH, krIDan vidyAdharIvRtaH // ninAyAsau sukhaM kAlaM, khecarendraniSevitaH // 171 // | adya tu krIDayAtrAgA-daivAcca milito bhavAn // anukUle hi daive syA-dvinopAyamapIhitam // 172 // evaM baku lamatyokte, gRhAnnirgatya bhUpabhUH // mitreNa saha vaitADhyaM, jagAma saparicchadaH // 173 // prApyAvasaramanyedhu-mahendrastaM vyajijJapat // pitarau tvadviyogAttauM, prabho ! bhUri viSIdataH // 174 // kadA kumAraM drakSyAmo, dhyAyantAvityaharnizam // svadarzanena pitarau, pramodayitumarhasi // 175 // zrutveti so'pi sotkaNThaH, sakalatrasvamitrayuk // vimAnairvividhairkomni, darzayan zatazo ravIn // 176 // divyaveSairkomayAyi-dvipavAhAdivAhanaiH // sasainyaiH khecarAdhIzai-vRtaH zakra ivAmaraiH // 177 // varyatUyaughanirghoSai, rodasI paripUrayan // jagAma sampadAM dhAma, puraM zrIhastinApuram // 178 // [tribhivizeSakam ] tatra svadarzanenAzu, pitarau nAgarAMzca sH|| prAmumudaccakravAko, padmAni ca yathAryamA // 179 // pazyanyutrasya tAM lakSmI-mazvasenanarezvaraH // vismayaM ca pramodaM ca, prApa vAcAmagocaram // 180 // tuSTena rAjJA pRSTo'tha, kumArasyAtmanazca tam // vRttAntamakhilaM proce, mahendro vismayAvaham // 181 // tato'zvasenabhUpAlaH putra rAjye nyavI UTR-2 // 267 // 1 jayiSyati mahAbhujaH / iti "gha" saMjJakapustake //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ T uttarAdhyayanasUtram // 268 // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAra cakrikathA |182-196 vizat // sudhIrmahendrasiMha ca, tatsenAdhipati vyadhAt // 182 // svayaM tu zrIdharmanAtha-tIrthe sthavirasannidhau // virakto vratamAdAya, nijaM janmAkRtArthayat // 183 // atho sanatkumArasya, rAjyaM pAlayato'nyadA // cakrAdIni mahAratnAnyajAyanta caturdaza // 184 // tato varSasahasreNa, sAdhayitvA sa bhAratam // nidhAnAni navAsAdya, punarAgAnnijam puram // 185 // pravizantaM pure taM cA-vadhinA vIkSya vAsavaH // mattulyo'sau prAgbhave'bhU -diti snehaM dadau bhRzam // 186 // zrIdaM cetyAdizaccakrI, turyo'sAvasti me suhRt // rAjyAbhiSekaM tadgatvA, kuruSvA'muSya dhInidhe ! // 187 // ityuktvA cAmare cchavaM, hAraM mauliM ca kuNDale // siMhAsanaM pAdapIThaM, devadUSye ca pAduke // 188 // dAtuM sanatkumArAya, dhanadasya haridadau // rambhAtilottamAdIMzca gantuM tena sahAdizat // 189 // [ yugmam ] tatastadanvito gatvA, kubero hastinApure // saudharmAdhipaterAjJAM, cakriNe tAM nyavedayat // 190 // tena cAnumataH zrIdo, vicakre yojanAyatam // mANikyapIThaM tasyordhvaM, maNDapaM ca maNImayam // 191 // maNipIThaM ca tanmadhye, kRtvA siMhAsanAJcitam // AnAyayadvaizravaNaH, kSIrodAdudakaM suraiH // 192 // tataH sagauravaM zrIda-zcakriNaM tatra maNDape // siMhAsane nivezyendra-prahitaM | prAbhRtaM dadau // 193 // cakre cakritvA'bhiSekaM, tairjalaiH so'tha cakriNaH // maGgalAtodyanirghoSaM, tadoccaizcakrire surAH | // 194 // tadA maGgalagItAni, jagunirjaragAyanAH // rambhAtilottamAdyAzca, nATakaM vyadhuruttamam // 195 // pUja| yitvAtha taM vastra-bhUSAmAlyavilepanaiH // zrIdaH prAvivizadgandha-hastinA hastinApure // 196 // ratnAdivRSTyA kRtvA ca, UTR-2 // 268 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 269 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA 197-211 tatpuraM svapurIsamam // visRSTazcakriNA svargaM, yayau yakSapatirdRtam // 197 // cakre'tha pArthivaistasyA-'bhiSeko dvAdazAbdikaH // kRpAluH so'tha bhUpAlo, nyAyenApAlayatprajAH // 198 // bhogAMzcAvAmavAmAkSI-sambhogAbhogamaJjulAn // bhuJjAno'gamayadbhUmAn, vAsarAniva vatsarAn // 199 // anyadA divi devendraH, sudharmAsadasi sthitaH // nATakaM nATayannAsIdramyaM saudAminAbhidham // 200 // tadA tatrezAnakalpA-dAyayau saGgamAbhidhaH // suparvA rUpatejobhyAM, nirjarAnnirjayan parAn // 201 // tasmin gate surAH zakra-mapRcchanniti vismitAH // kuto'sya tejo rUpaM ca, sarvagIrvANagarvahRt // 202 // indraH proce'munAcAmla-vardhamAnAbhidhaM tapaH // kRtaM pUrvabhave tejo, rUpaM cAsya tadIdRzam // 203 // evaMvidho'nyo'pi ko'pi, kimasti bhuvanatraye // iti pRSTaH punardeva-devarAjo'bravIdidam // 204 // sanatkumAranAmAsti, nRhastI hastinApure // tasya rUpaM ca tejazca, surebhyo'pyatiricyate ! // 205 // azraddadhAnau tacchaka-vacanaM tridazAvubhau // vijayo vaijayantazca, viprarUpamupAzritau // 206 // Agatya cakriprAsAda-dvAre tasthaturutsukau // babhUva sArvabhaumastu, tadA prArabdhamajjanaH // 207 // [ yugmam ] prAvIvizadvizAmIzo, dvAsthenoktau tadApi tau // vaidezikAn darzanotkAn, vilambayati no sudhIH // 208 // tatastau vIkSya tadrUpa-madhikaM zakravarNitAt // prAptau vacotigaM citraM, ziro'dhUnayatAM ciram // 209 // dadhyatuzcetyaho ! asya, tejaH prAjyaM kheriva // payodhijalavanmAnA-tigaM lAvaNyamapyaho ! // 210 // sthApyate dRSTirasyAne, yatra yatra tatastataH // kIliteva nimagneva kRcchrAdeva nivarttate ! // 211 // UTR-2 // 269 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ma uttarAdhyayanasUtram // 270 // aSTAdazama dhyayanam sanatkumAracakrikathA 212-225 rUpaM tadasya zakreNa mithyA na khalu varNitam // adyeya'yApyabhUvAvAM kRtArthAvasya darzanAt // 212 // zubhavantau bhavantau bhoH !, kuto hetorihAgatau ? // athetyuktau nRdevena, bhUdevAvevamUcatuH // 213 // rUpamapratirUpaM te, varNyamAnaM jagajjanaiH // nizamyAvAmihAyAtau, taddarzanakutUhalAt // 214 // yAdRzaM ca tavAvAbhyAM, zrutaM rUpaM janAnanAt // dRzyate savizeSaM bhU-vizeSaka ! tato'pyadaH // 215 // Uce rUpamadAdbhUpo, yuvAbhyAM bho dvijottamau! // kiM me majjanasajjasya, rUpametannirUpitam ? // 216 // tatkRtvA majjanaM sAra-ratnAlaGkArabhAsuraH // zobhayAmi sabhAM yAvat, kSaNaM tAvat pratIkSyatAm // 217 // rUpaM tadA ca me samyak, prekSaNIyaM manoramam // ityuktau devabhUdevau, rAjJA tasthaturanyataH // 218 // snAtvA bhUpastato bhUri-bhUSAbhUSitabhUdhanaH // sabhAM vibhUSya tau viprau, rUpaM draSTuM samAdizat // 219 // athekSamANau tau vIkSya, bhUparUpamanIdRzam // viSaNNau dadhyaturaho ! nRNAM rUpAdi caJcalam // 220 // nRpaH procepurA prekSya, mAM yuvAM muditAvapi // viSAdazyAmalAsyau drAk, saJjAtau sAmprataM kutaH ? // 221 // tAvUcatuH surAvAvAM, divi devendravarNitam // azraddadhAnau tvadrUpaM, parIkSitumihAgatau // 222 // rUpaM tava purA prekSya, zreSThamindrodi-tAdapi // hRSTAvapi viSIdAvo-'dhunA'nyAdRg nirIkSya tat ! // 223 // etAvatA'pi kAleno-dbhUtAH kAye tavA''-mayAH // rAkSasairiva tairgrastA, rUpalAvaNyakAntayaH ! // 224 // ityuditvA tayorantarhitayoH svavapurnupaH // pazyannapazyadvicchAyaM, rajazchannamivAruNam // 225 // dadhyau caivamaho ! dehe, kA nAmAsthA manISiNAm ? // vividhAH UTR-2 // 270 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 27 // aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA226-239 | vyAdhayo vyAdhA, ivaiNaM bAdhayanti yam // 226 // bhItA ivAmayebhyo ye, naSTA rUpAdayo guNAH // bhIrubhRtyairivo vIzaH, kathaM mAdyati taiH sudhI:? // 227 // saroSA iva ye yAnti, sevyamAnA api kSaNAt // bhogeSu teSu ko nAma, pratibandhaH sumedhasAm ? // 228 // yato guNAH praNazyanti vairAgyavinayAdayaH // parigrahe graha ivA-''grahaH kastatra | dhImatAm ? // 229 // tanmamatvaM zarIrAde-radya zvo vA vinaashinH|| vihAya zAzvatasukha-pradAyi vratamAdade // 230 // dhyAtveti nandanaM nyasya, rAjye prAjyamatirnRpaH // vinayaMdharasUrINA-mantike vratamagrahIt // 231 // tataH sarvANi ratnAni, sarvA rAjyo nRpAH same // nikhilA nidhayo yakSAH, sainyAH prakRtayastathA // 232 // gADhAnurAgAttatpRSThe, SaNmAsI yAvadabhraman // prabho! vinA'parAdhaM naH, kiM jahAsIti vAdinaH // 233 // [ yugmam ] siMhAvalokitenA'pi, nApazyatsaMyatastu tAn // tato natvonasattvaM taM, yayuste svasvamAspadam // 234 // munistu SaSThatapasaH, pAraNe gocaraM gataH // cInakAnnamajAtaka-yuktaM samprApya bhuktavAn // 235 // bhUyo bhUyo'pi SaSThAnte, pAraNaM so'tanottathA // tato vavRdhire tasya, rogA nIrAdivAGkurAH // 236 // kaMDU: kukSidRzoH pIDe, kAsa-zvAsa-jvarA'rucIH // iti saptAmayAn sehe, sapta varSazatAni saH // 238 // tasyaivaM sahamAnasya, sarvAnapi parISahAn // prakurvatastapastIvaM, vArttavArtAmakurvataH // 238 // malAmarzazakRnmUtra-sarvoSadhyaH kaphauSadhiH // saMbhinnazroto'bhidhA ce-tyabhUvan sapta labdhayaH // 239 // [ yugmam ] UTR-2 // 27 // 1 sukhavArtAm //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 272 // aSTAdazamadhyayanam sanatkumAracakrikathA240-253 tathApyaGgapratIkAra-makurvantaM tamanyadA // puruhUtaH puraH svAhA-bhujAmevamavarNayat // 240 // aho! sanatkumAro'sau, dhairyAdharitabhUdharaH // tyaktvA cakrizriyaM bhAra-mivogaM tapyate tapaH! // 241 // rogAnalAbdamAlAsu, labdhAsvapi hi labdhiSu // cikitsati yatiH kAya-niHspRho nAyamAmayAn ! // 242 // azraddadhAnau tadvAkyaM, tAveva tridazau ttH|| abhirUpabhiSagrUpau, munirUpamupeyatuH // 243 // taM cetyavocatAM sAdho!, yadi tvamanumanyase // dharmavaidyau cikitsAva-stadAvAM te'gadAnmudA // 244 // bhUyo bhUyaH purobhUya, tAbhyAmityudito vratI // uvAca vAcAM cittasthaM, tattvAmRtamivogiran // 245 // cikitsatho yuvAM karma-rogAn kiM vA vapurgadAn ? tAvUcatuzcikitsAva, AvAM kAyAmayAnmune! // 246 // tato liptvAGgulI pAmA-zIrNAM niSThIvanena saH // svarNavarNasavarNAbhAM, vyadhAdevamuvAca ca // 247 // AtaGkAntaM nayAmyetA-dRzAMstu svayamapyaham // cikitsA kriyate karma-rujAM cetkAryate tadA! // 248 // hantuM karmAmayAn zaktA, yUyamevetivAdinau // vismitau tau tatazcakri-muniM natvaivamUcatuH // 249 // labdhalabdhirapi vyAdhi-vyathA dhIrastitikSate // sanatkumArarAjarSi-riti tvAM harirastavIt // 250 // tataste rUpavIkSArthaM , yathAvAmAgatau purA // tathA sattvaparIkSArtha-madhunApi samAgatau // 252 // dRSTaM ca tadapi spaSTaM, surAcala ivAcalam // ityuktvA taM ca natvA tau, tirodhattAM sudhAzanau // 252 // kaumAre maNDalitve ca, lakSArdhaM zaradAmabhUt // lakSaM ca tasya cakritve, zrAmaNye'pi tadeva hi // 253 // varSalakSatrayImAna-mativAhyAyurityayam // cakArAnazanaM prAnte, samme UTR-2 // 272 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 273 // tAcalamUrddhani // 254 // AyuHkSayeNA'tha sanatkumAraH, sanatkumAratridive suro'bhUt // tatazcayutazcAyamavApya dehamantyaM videhe zivagehametA // 255 // iti sanatkumAracakrikathA // 37 // mUlam-caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDIo / saMtI saMtIkaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // vyAkhyA - vyaktaM, kathAsampradAyastvihAyam, tathA hi atraiva bharatakSetre, pure ratnapurAbhidhe // bhUpaH zrISeNanAmAbhU-tsamagraguNasevadhiH // 1 // priye abhUtAM tasyAbhinanditAzikhinandite // smarasyeva ratiprItI, paramaprItibhAjanam // 2 // tatrAbhinanditAkukSi-prabhavau tasya bhUprabhoH // induSeNabinduSeNA-vabhUtAM tanayAvubhau // 3 // sUrevimalabodhAhvAt, zrAddhadharmaM sa pArthivaH // prApa loka ivAlokaM, kokabandhostamopahAt // 4 // tatra cAbhUdupAdhyAyaH, satyakirnAma satyadhIH // jaMbukADhA priyA tasya, satyabhAmA ca nandanA // 5 // [itazca ] magadheSvacalagrAme, vedvedaanggpaargH|| nAmnA dharaNijaTo'bhU-dvipro dharaNivizrutaH // 6 // tasyAbhUtAM yazobhadrA-bhidhabhAryAsamudbhavau // kulInau dvau sutau naMdi-bhUtizrIbhUtisaMjJakau // 7 // sa ca viprazciraM reme, dAsyA kapilayA samaM // tatkukSijaH tatastasya, suto'bhUtkapilAbhidhaH // 8 // sa dAsera: sutau kulyau, pituH pAThayato'ntikAt // karNazrutyA zrutI: sarvA-stUSNIko'pyagrahItsudhIH // 9 // grAmAttato'tha nirgatyo-pavItadvayamudvahan // dvijottamo'smIti vadan, paryaTan pRthivItale // 10 // pure ratnapure so'gAt, aSTAdazamadhyayanam (18) sanatkumAracakrikathA 254-255 gA 38 zAntinAthacaritram 1-10 UTR-2 // 273 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 274 // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 19-23 Hel satyakidvijasannidhau // kastvamAgAH kutazceti, tatpRSTazcaivamabravIt // 11 // [ yugmam ] putro'haM dharaNijaTa-dvijasya N] kapilAbhidhaH // ihAgAmacalagrAmAt, kSoNIvIkSaNakautukI // 12 // satyakiM pRcchatAM so'tha, chAtrANAM nikhilAnapi // ciccheda vedaviSayA-nantarApi hi saMzayAn // 13 // tuSTo'tha satyakizchAtra-pAThane taM nyayojayat // svaputrI satyabhAmAM ca, mudA tenodavAhayat // 14 // kapilo'pi sukhaM satya-bhAmayA'nvahamanvabhUt // lokapradattadraviNaiH, samRddhazAcirAdabhUt // 15 // nATyaM vIkSyA'nyadA tasmi-nivRtte prAvRSo nizi // sAraM dhArAdharo dhArA-sAraM moktuM pracakrame // 16 // tadA ghanAndhakAratvA-dvijanatvAtpathazca saH // kSiptvAMzukAni kakSAMta-nagnIbhUyA'gamagRham // 17 // dvAre ca paridhAyAnta-rgataM taM satyakisutA // klinnavastro'yamityanya-vastrapANirupAgamat // 18 // nArdIbhUtAni me vRSTA-vapi vAsAMsi vidyayA // alaM tadaparairvastrai-rityUce kapilastu tAm // 19 // tasyAGka klinnamaklinnA-nyaMzukAnyatha vIkSya sA // dadhyau yo vidyayA rakSe-dvastrANyaGgaM kathaM na saH ? // 20 // tannUnamAgAnnagno'ya-makulInazca vidyate // bhavennaitAdRzI buddhiH, kulInAnAM hi jAtucit ! // 21 // vedAnapi papAThAyaM, karNazrutyaiva dhIbalAt // dhyAyantIti tato manda-snehA tasmin babhUva sA // 22 // anyadA dharaNijaTo, daivAtprApto'tiduHsthatAm // zrImantaM kapilaM zrutvA, tatrAgAddhanalipsayA // 23 // cakAra kapilastasya, bhaktiM snAnAzanAdinA // aparo'pyatithiH pUjyaH, kovidaH kiM punaH | 12 UTR-2 // 274 // 1 jalam /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 275 // aSTAdazama dhyayanam (18) zAntinAthacaritram 24-38 pitA ! // 24 // tayoH pitAputrayozca, vIkSyAcAre'ntaraM mahat // jAtAzaMkA bhRzaM bhAme-tyuvAca zvazuraM rahaH // 25 // dvijanmahatyAzapathaM, datvA pRcchAmi vaH prabho ! // putro'yaM vaH zuddhapakSa-dvayo'nyo veti kathyatAm // 26 // tato'sau zapathaccheda-bhIruH sUnRtamabravIt // kapilena visRSTazca, jagAma grAmamAtmanaH // 27 // satyAtha gatvA zrISeNa-nRpamevaM vyajijJapat // bhartAbhUdakulIno me, deva ! daivaniyogataH // 28 // tasmAnmocaya mAM tena, muktA hi pravrajAmyaham // tataH kapilamAhUya, provAceti mahIpatiH // 29 // dharmakarmodyatAM muJca, viraktAM brAhmaNImimAm // kimasyAM hi viraktAyAM, bhAvi bhogasukhaM tava ! // 30 // so'vAdIddeva naivainAM, nijAM tyakSAmi kAminIm // na kSamo'smi kSaNamapi, vinAmuSyA hi jIvitum // 31 // bhAmA proce yadyasau mAM, na jahAti tadA mriye // vyAjahAra tato rAjA, mudhA mA niyatAmiyam // 32 // kintu tiSThatvasau kaJci-tkAlaM kapila ! magRhe // evamastviti so'pyUce, tAM balAnnetumakSamaH // 33 // satyA satyAzayA rAjJA, paTTarAiyostato'rpitA // tasthau svacchamanastatrA-carantI duzcaraM tapaH // 34 // anyadA'nantamatikAM, vIkSya vezyAM manoharAm // induSeNabinduSeNA-vabhUtAmanurAgiNau // 35 // tAM ca kAmayamAnau tau, surabhi vRSabhAviva // sodarAvapi sAmarSe, yudhyete sma parasparam ! // 36 // tadvIkSituM niroddhaM cA-prabhUH zrISeNabhUvibhuH // vipede padmamAghrAya, viSamizraM trapAturaH ! // 37 // vyapadyetAM tathaivAbhi-naMditAzikhinandite // zizrAya kapilAd bhItA, satyabhAmA'pi tatpatham ! // 38 // catvAro'pi vipadyaiva-matIvasaralAzayAH // yugmino jajJire jambU UTR-2 // 275 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 276 // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 39-52 dvIpottarakuruSvamI // 39 // puMstrIrUpaM yugmamekaM, tatra bhUpAbhinandite // abhUttadanyattu zikhinaMditAkapilapriye // 40 // kozatrayocchyAste ca, palyatritayajIvitAH // turye 'hani kRtAhArA, vyatIyuH samayaM sukham // 41 // itazca yudhyamAnau tau, zrISeNanRpanaMdanau // ko'pi vidyAdharo'bhyetya, vimAnastho'bravIditi // 42 // ajJAnAjjAmimapyenA, bho! yuvAM bhoktumudyatau // mA yudhyethAM mudhA vAkyaM, hitecchoH zrUyatAM mama // 43 // dvIpe'traivAsti vijayo, videhe puSkalAvatI // tadvaitADhyottarazreNyA-mAdityAbhapuraM varam // 44 // nRpaH sukuNDalI tatrA-'jitasenA ca tatpriyA // ahamasmi tayoH sUnu- mato maNikuNDalI // 45 // anyadAhaM gato vyomnA, nagarI puNDarIkiNIm // bhUribhaktyA'mitayazonAmAnamanamaM jinam // 46 // khecaro'haM kuto'bhUva-mityapRcchaM ca taM prabhum // sarvajJo'pi tataH proce, sudhAmadhurayA girA // 47 // puSkaradvIpapazcArdhe , zItodApAcyarodhasi // vijaye salilAvatyAM, vItazokAsti pUrvarA // 48 // cakrI ratnadhvajastatra, rUpamInadhvajo'bhavat // tasyAbhUtAM priye hema-mAlinIkanakazriyau // 49 // tatrAdyA suSuve putrI, padmAM nAmAparA punaH // putrIdvitayaM kanaka-latApadmalatAbhidham // 50 // padmA padmAdvitIyazrI-rdvitIye'pi vayasyaho // jagrAhAjitasenAryA-sannidhau durddhara vratam // 51 // cakre caturthakaM nAma, sA sAdhvI dustapaM tapaH // vezyArthaM yudhyamAnau cA-'nyadA pazyannRpAGgajau // 52 // dadhyau caivamaho ! asyAH, saubhAgyaM ___UTR-2 // 276 // 1 turyAhani--iti 'gh'pustke||
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 277 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 53-67 bhuvanAdbhutam // yadarthametau yudhyete, kumArau mArasundarau // 53 // mahimnA'muSya tapasa-stanmamApyanyajanmani // bhUyAtsaubhAgyamIdRkSaM, nidAnamiti sA vyadhAt // 54 // prAnte cAnazanaM kRtvA, saudharme cAbhavatsurI // vimAtA yA punastasyAH, kanakazrIrabhUttadA // 55 // sA tu mRtvA bhavaM bhrAntvA, kRtvA janmanyanantare // dAnAdipuNyaM tvamabhUH khecaro maNikuNDalI // 56 // kramAdvipadya kanaka-latApadmalate tu te // bhavaM bhrAMtvA prAgbhave ca, vidhAya vividhaM zubham // 57 // dvIpasyAsyaiva bharate, pure ratnapurAhvaye // induSeNabinduSeNau, jAtau zrISeNarATsutau // 58 // [yugmam ] padmAjIvo divazcyutvA, tatraiva gaNikA'bhavat // induSeNabinduSeNau, yudhyete tatkRte'dhunA ! 59 // zrutveti prAgbhavAn so'haM, yuvAM yuddhAnniSedhitum // ihAgAM tadvibudhyethAM, mA yudhyethAM svasuH kRte // 60 // mAtAhaM yuvayoH pUrvabhave vezyA tvasau svasA // taddhi mohaM vihAyAzu, zrayethAM zuddhikRvratam // 61 // tatastau sAdhu sAdhvAvAM, bodhitAviti vAdinau // sahasairbhUminAthAnAM, caturbhiH parivAritau // 62 // gurordharmaruceH pArzve, dIkSAmAdAya dhIdhanau // taptvA ciraM tapo ghora-magAtAM paramaM padam // 63 // [yugmam ] atha zrISaNajIvAdyA-zcatvAraste'pi yugminaH // AyuH prapUrya saudharma-svargamIyuH sukhAspadam // 64 // itazcAtraiva bharate-'bhavadvaitADhyabhUdhare // zrIrathanUpuracakra-vAlADhe puramuttamam // 65 // tatrArkakIrti mAsIt, khecarendro mahAbalaH // jyotirmAlA ca tasyA'bhU-drAjJIndoriva rohiNI // 66 // svasA svayaMprabhA tasyA-'bhavattAM cAdimo hariH // tripRSThaH potanAdhIzaH, pariNinye'calAnujaH // 7 // UTR-2 277 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 278 // * aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 68-81 zrISeNanRpajIvo'tha, prathamasvargatazcyutaH // muktA zuktAviva jyoti-rmAlAkukSAvavAtarat // 68 // svapne tadA ca sAdityaM, dadarzAmitatejasam // kramAcca suSuve putraM, pavitraM puNyalakSaNaiH // 69 // svapnAnusAratastasyA-'mitatejA iti sphuTam // nAmadheyaM vyadhAdrAjA, taruNAruNatejasaH // 70 // bhAmAjIvazcyutaH svargA-darkakIrtimahIpateH // sutArAhvA | sutA jyoti-rmAlAgarbhodbhavAbhavat // 71 // cyutvAbhinanditAjIva-stripRSThasya harerabhUt // svayaMprabhAkukSijanmA, sutaH zrIvijayAhvayaH // 72 // zikhinaMditAjIvastu, cyutvA jyoti:prabhAbhidhA // svayaMprabhAkukSibhavA, tripRSThasya sutA'bhavat // 73 // kapilaH sa tu saMsAre, bhrAntvA vidyAdharAdhipaH // puryAM camaracaJcAyA-majanyazanighoSarAT // 74 // sutArAmarkakIrtiH zrI-vijayenodavAhayat // jyotiHprabhAM tripRSTho'pi, sAnando'mitatejasA // 75 // athAnyadAbhinandana-jagannaMdanasaMjJayoH // cAraNavatinoH zrutvA, sudhAbhAM dharmadezanAm // 76 // arkakIrtiH nije rAjye, nidhAyAmitatejasam // mukteH saralamadhvAnaM, pravrajyAmAdade mudA 77 // [yugmam ] tato vidyAdharAdhIza-maulilAlitazAsanaH // rAjyaM tatpAlayAmAsA-'mitatejA mahAbhujaH // 7 // ___ itazca maraNe viSNo-stripRSThasya viraktadhIH // nyasya zrIvijayaM rAjye, prAvAjIdacalo balaH // 79 // athAnyadA sutArAzrIvijayau draSTumutsukaH // jagAma potanapure-'mitatejA mahIpatiH // 8 // uttambhitadhvajaM tacca, puramAnandameduram // vizeSAcca nRpakulaM, vIkSya hRSTaM visiSmiye // 81 // vyomottIrNaM taM ca vIkSyo-dasthAt zrIvijayo mudA // UTR-2 // 278 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 279 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 82-96 | mitho jAmipatI tau ca, gADhamAliGgatAM mithaH // 42 // tataH siMhAsanAsInaM, nRpaM siMhAsanasthitaH // papracchAmitatejAstaM, kiMnimitto'yamutsavaH // 83 // tataH zrIvijayo'vAdI-dito'tIte'STame dine // ko'pi naimittiko'trAgAt, pratihAraniveditaH // 84 // kimarthamAgAstvamiti, mayA pRSTazca so'bravIt // nimittaM vaktumAgAM ta-tsAvadhAnaH zRNu | prabho ! // 45 // saptame'hni dinAdasmA-jjAte madhyaMdine mahAn // patiSyati taDiddaNDaH, potanAdhIzamUrddhani // 86 // tatkarNakaTukaM zrutvA, kupito'mAtyapuGgavaH // tadA patiSyati kimu, tvayIti tamavocata // 87 // daivajJo'thAvadanmahyaM, yathAdRSTArthavAdine // pratIpazakunAyeva, dhIsakhAdhIza ! mA kupaH // 48 // tatrAhni mayi tu svarNa-ratnavRSTiH patiSyati // vadantamiti daivajJa-mityapRcchamahaM tataH // 89 // nimittamIdRg daivajJA-'dhItaM brUhi kutastvayA ? // so'vAdIdacalasvAmI, pravrajyAmAdade yadA // 90 // tadA pravrajatA pitrA, sahAhaM prAvrajaM zizuH // mahAnimittamaSTAMgaM, tatredaM zikSitaM mayA // 11 // puraM ca padminISaMDaM, yauvane viharanagAm // hiraNyalomikAhvA me, tatra cAsti pitRSvasA // 92 // tayA svaputrI dattAsI-bAlyAccaMdrayazA mama // ahaM tu prAvrajamiti, paryaNaiSaM na tAM tadA // 13 // tAM ca vIkSyA'dhunA prApta-yauvanAM vyAmuhaM muhuH // tatsodaragirA tyakta-vrataH paryaNayaM ca tAm // 14 // nimittena tataH svArthaM, mahAnarthamamuM ca te // vijJAyAhamihAgAM ta-dyathocitamatho kuru // 15 // tenetyukte'bIvIdeko, maMtrI nAbdhau patettaDit // tatra tiSThatu saptAhaM, nAvArUDho vibhustataH // 16 // Uce'nyaH kena tatrA'pi, patantI sA nirotsyate ? // UTR-2 // 279 // PHEYA
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 280 // 12 * saptAhaM vasatu svAmI, tadvaitADhyaguhAntare! // 97 // tRtIyo nyagadannAya - mupAyaH pratibhAti me // avazmbhAvI bhAvo hi yatratatrApi jAyate ! // 98 // tattapaH kriyatAM sarvaiH, sarvopadravavArakam // tapasA kSIyate karma, nikAcitamapi drutam // 99 // turyaH proce potanorvI-paterupari kathyate // gaNakena taDitpAto, na tu zrIvijayaprabhoH // 100 // kriyatAmaparaH ko'pi saptAhamiha tannRpaH patiSyati taDittasmin svAmI sthAsyati cAkSataH // 101 // pratipede mudA daiva-jJenA'mAtyaizca tadvacaH // aho ! sAdhu matijJAnaM bhavatAmiti vAdibhiH // 102 // tato'hamabravaM trAtuM, svaprANAnaparaM naram // na ghAtayiSye svaprANAH sarveSAmapi hi priyA ! // 103 // Ucire sacivA: svAmin ! vicAro'sau vimucyatAm // zrIvaizravaNayakSyasya mUrtI rAjye'bhiSicyatAm // 104 // upadravo divyazaktyA, na ced bhAvI tadA zubham // bhAvI cejjIvahiMsAyAH pApaM nAtha ! na bhAvi te // 105 // idaM hi yuktamityuktvA tato'haM jinasadmani // gatvAsthAM pauSadhaM kRtvA, darbhasaMstArakaM zritaH ! // 106 // rAjye'bhiSiktaM yakSaM cA 'bhajanmAmiva nAgarAH // saptame cAhni madhyAhne, garjannudanamad ghanaH // 107 // uddaNDo'tha taDiddaNDaH, pracaNDo vaDavAgnivat // yakSamUrtI sanirghAtaH, papAta jaladAttataH // 108 // tadA ca tuSTA daivajJe, ratnAni vavRSuH prajAH // caityAcca nirgataM rAjye'bhyaSiJcanmAM punarmudA // 109 // mayApi padminISaMDaM datvA pattanamuttamam // vyasarji gaNako bhUri, tena hyupakRtaM mama ! // 110 // mUrti ca dhanadasyAhaM, divyAM navyAmakArayam // mahaM kurvanti paurAzca vighno me zAnta ityamum aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 97-119 UTR-2 // 280 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 28 // 15 aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 112-125 // 111 // tadAkarNya pramudito, divyairaMzukabhUSaNaiH // jAmiM sutArAmabhyA -'mitatejA yayau gRham // 112 // athAnyadA zrIvijayaH, samaM devyA sutArayA // yayau krIDitumudyAnaM, mudA jyotirvanAbhidham // 113 // tadA ca | kapilajIvaH, khecaro'zanighoSarAT // sutArAM prAgbhavavadhUM, tatrAdrAkSIdivi vrajan // 114 // tasyAM prAgbhavasaMskArAtso'nurAgaM dadhau bhRzam // tAM jihIrghamaMgaM haimaM, tadane vidyayA vyadhAt // 115 // sutArA kAntamityUce, taM ca vIkSyAtimaJjulam // AnIya mRgamenaM me, dehi krIDAkRte prabho ! // 116 // tato grahItuM taM dhAvan, yAvadUramagAnnRpaH // tAvadekAkinI devIM, jahArA'zanighoSarAT // 117 // nRpaM hantuM prayuktA ca, tena vidyA pratAraNI // proccakaiH puccakAreti, sutArArUpadhAriNI // 118 // daSTAM kukkuTasarpaNa, priya ! trAyasva mAM drutam // tadAkarNya nRpo yAva-ttatrAgAdgADhamAkulaH // 119 // tAvattAM patitAM pRthvyAM, vipannAM vIkSya pArthivaH // mUrcchito nyapatadbhUmA-vanukurvanniva priyAm // 120 // sikto'tha candanarasaiH, prAptasaMjJo dharAdhipaH // vyalApIditi hA kAnte!, kiM te jAtedRzI dazA? hiraNyahariNenAdya, mUDho'haM vaJcito'smi hA ! mayAsanne hi zeSAhi-rapi tvAM daMSTramaprabhuH // 122 // tvAM vinA na kSaNamapi, jano'sau jIvituM kSamaH ! // kadA'pi kiM jIvati hi, mInaH pAnIyamantarA ? // 123 // taduHkhaM tvadviyogottha-masAsahirayaM janaH // antayatvanugamya tvAM, satvaraM jIvitezvari ! // 124 // ityudIrya mahInAthaH, samaM dayitayA tayA // vimohamohito'dhyAsta, niyuktai racitAM citAm // 125 // vahnau jvalitumArabdhe, tatrAgAtAM ca UTR-2 // 281 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 282 // khecarI // tayozcaiko maMtritenA 'siJcannIreNa tAM citAm // 126 // tataH pratAraNI kRtvATTahAsAn drAk palAyata // tadvIkSya dadhyau rAT keyaM, ka me kAntA kva cA'nalaH ! // 127 // dhyAyanniti nRpo'prAkSI - tkimetaditi tau narau // tato rAjAnamAnamya, tAvapyevamavocatAm // 128 // AvAM hi pattI amita - tejaso nantumarhataH // niryAtau drAgihAyAtau vANImazRNuvedRzIm // 129 // hA sodarAmitatejo ! hA zrIvijaya matpriya ! // imAM sutArAmetasmAdvimocayata khecarAt // 130 // giraM tAmanudhAvadbhyAM dRSTAvAbhyAM tava priyA // upAttAzanighoSeNa, sutArA'smatprabhoH svasA // 131 // tAM vimocayituM duSTa ! tiSTha tiSTheti vAdinau // yoddhumutkau samaM tena, sutArA''vAmado'vadat // 132 // yuvAM jyotirvanaM yAtaM, tatra zrIvijayaprabhum // pratAraNyA vipratArya, mAryamANaM ca rakSatam // 133 // tato'tra drutametAbhyA- mAvAbhyAM maMtritairjalaiH // citAgniH zamito duSTA nAzitA ca pratAraNI // 134 // hRtAM sutArAM jJAtvA'tha viSannaM taM narezvaram // gADhAgraheNa vaitADhyaM ninyatustau nabhazcarau // 135 // taM cAbhyudasthAtsahasA 'mitatejAH sasambhramaH // pratipattiM ca kRtvoccaiH papracchAgamakAraNam // 136 // tataH zrIvijayenoktau tau vidyAdharakuJjarau // tasmai sarvaM sutArAyA, haraNodantamUcatuH // 137 // kruddho'thAmitatejAstaM, proce hRtvA tava priyAm // majjAmiM ca kiyannAmA'zanighoSaH sa jIvitA // 138 // uktveti zastrAvaraNIM, bandhanIM mocanIM tathA // vidyAmamitatejAH zrI vijayAya dadau mudA // 39 // vRtaM sainyAnvitaiH svIya-sutAnAM paJcabhiH zataiH // praiSIt zrIvijayaM sadyaH, sutArAnayanAya saH // 140 // aSTAdazamadhyayanam zAntinA thacaritram 126-140 _UTR-2 // 282 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 283 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 141-153 tato vidyAdharAnIkai-zchAdayan dyAM ghanairiva // puryAM camaracaMcAyAM, kSipraM zrIvijayo yayau // 141 // svayaM tvazanighoSaM taM, bhUrividyAvidaM vidan // sahasrarazminA sAkaM, svaputreNArkakIrtisUH // 142 // mahAjvAlAM mahAvidyAM, paravidyAbalApahAm // mahAsattvaH sAdhayituM jagAma himavagirim // 143 // [yugmam ] sahasarazminA rakSya-mANo | mAsopavAsakRt // vidyA sAdhayituM tatrA-'mitatejAH pracakrame // 144 // itazcAzanighoSAya, dUtaM zrIvijayo nRpaH // prAhiNotso'pi gatvA taM, provAceti pragalbhavAk // 145 // pratAraNyA vipratArya, zrIzrIvijayapArthivam // haran sutArAM kiM vIraM-manyastvaM na hi lajjitaH // 146 // yadvA pauruSahInAnAM, chalameva balaM bhavet ! // kintu dhvAntamivArke zrI-vijaye tatkathaM sphuret ? // 147 // sutArAM dehi tattasmai, tUrNaM praNatipUrvakam // tvatprANaiH saha tAM netA, netA zrIvijayo'nyathA! // 148 // zazaMsAzanighoSo'tha, sAdhu dhRSTo'si dUta re ! // yadi zrIvijayo'trAgA-mandadhIstarhi tena kim ? // 149 // zauryAMzo'pi na me tena, varAkeNa sahiSyate ! // bhAnuprakAzalezo'pi, sahyate kauzikena kim // 150 // yathA''yAtastathA yAtu, tadasAviha tu sthitaH // sutArAM lapsyate naiva, lapsyate tu vigopanAm // 151 // iti tadvacanaM dUto, gatvA rAjJe vyajijJapat // so'tha kruddho bhRzaM yuddha-sajjaH senAmasajjayat // 152 // vijJAyAzanighoSo'pi, tasya sainyaM raNodyatam // sAnIkAnazvaghopadIna, prajighAyA''jaye'GgajAn // 153 // pUrNe'tha raNaturyANAM, nirghoSairabhito'mbare // tayoH pravavRte UTR-2 // 283 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 284 // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 154-167 ghoraM, mahAnIkamanIkayoH // 154 // tadA ca samaraM draSTuM, devAnAM divi tasthuSAm // vIrAH ke'pi vyadhurvighnaM, kurvanto maNDapaM zaraiH ! // 155 // kuntaprontAn ripUn keci-dudddhurvttkaaniv| ke'pyadrImivebhAnAM, dantAn daNDairakhaNDayat // 156 // | mudgarairmamRduH kepi, ghaTAniva bhaTA sthAn // pariSaizca parAn keci-ccukSuduzcaNakAniva // 157 // kuSmANDAniva kecittu, | dviSaH khaDgairvyadArayan // kepyabhindan dviSanmaulIn , gadAbhirnAlikeravat // 158 // kepyutkhAtebhadantena, prajahani| SThitAyudhAH // yoddhAraH kepyayudhyanta, niyuddhena mahaujasaH // 159 // zastramaMtrAstramAyAbhiH, sadaivaM yudhyamAnayoH // kiMcidUno mAsa eko, vyatyagAtsainyayostayoH // 160 // bhaTaiH zrIvijayasyAthA-'bhajyantAzanighoSajAH / tato DuDhauke yuddhAyA-'zanighoSanRpaH svayam // 161 // ithUnukSeva so'bhAMkSIt, sutAnamitatejasaH // tataH zrIvijayo rAjA, janyAyA'Dhaukata svayam // 162 // sAzcaryairvIkSitau devai-stau mitho ghAtavaJcinau // ubhAvapi mahAvIryo, cakratuH samaraM ciram // 163 // atha zrIvijayazchitvA-'sinA zatru dvidhA vyadhAt // jAtAvazanighoSau dvau, te tatkhaNDe ubhe tataH // 164 // catvAro'zanayo'bhUvaM-stayozca chinnayoH punaH // bhUyo'pi teSu bhinneSu, tenASTAzanayo'bhavan // 165 // pratiprahAramiti tai-varddhamAnairmuhurmuhuH // kiMkartavyavimUDho'bhU-dyAvat zrIvijayo nRpaH // 166 // tAvattatrAmitatejAH, siddhavidyaH samAyayau // karIva siMhaM taM vIkSyA-'zanighoSaH palAyata // 167 // taM cAnetuM UTR-2 // 284 // 1 yuddhAya /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 285 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 158-189 al mahAjvAlA-mAdidezArkakIrttisUH // tatastamanvadhAviSTa, sA vidyA vizvajitvarI // 168 // tasyA nazyan kvApya pazyan , zaraNyaM bhRzamAkulaH // vivezAzanighoSo'pi, bharatArddha'tra dakSiNe // 169 // tatra bhramaMzca sImAdrau, tatkAlotpannakevalam // baladevarSimacalaM , so'drAkSIdamarairvRtam // 170 // tameva zaraNIcakre-'zanighoSo'pi satvaram // nyava-| tata tato moghA, mahAjvAlA vihAya tam // 171 // gatvA ca vArtA tAM sarvA-muvAcAmitatejase // tataH sa mumude bADhaM, nRpaH zrIvijayastathA // 172 // tataH sutArAmAnetuM, preSya mArIcikhecaram // sasainyau tau vimAnasthau, drAk sImAdau sameyatuH // 173 // tatra prANamatAM bhaktyA-'calakevalinaM ca tau // puryAM camaracaMcAyAM, mArIciH khecaro'pyagAt // 174 // ahaM sutArAmAnetuM, prahito'mitatejasA // AgAmiheti ca smAhA-'zanighoSasya mAtaram // 175 // tataH sutArAmAdAya, sImAdrau sA yayau drutam // arpayAmAsa tAM ca zrI-vijayAmitatejasoH // 176 // tadA ca kSamayAmAsA-'zanighoSo'pi tau mudA // atha teSAM purazcakre , dezanAmacalaprabhuH // 177 // dezanAnte ca rAmarSi-mityUce'zanighoSarAT // na mayA duSTabhAvena, sutArA'pahRtA prabho ! // 178 // kintu pratAraNIvidyAM, sAdhayitvA gRhaM vrajan // jyotirvane'pazyamimAmupazrIvijayaM sthitAm // 181 // hetoH kuto'pyabhUdasyAM, mama prema vaco'tigam // vihAyainAM puro gantuM, tato'haM nA'bhavaM prabhuH // 180 // pArzvasthite zrIvijaye, nainAM hartumahaM kSame // pratAryeti pratAraNyA, nRpamenAmapAharam // 181 // amUmapApAM cAmuMca-mAturaM mAturantike // asyai cAnucitaM kiJci-davocaM UTR-2 // 285 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 286 // vacasApi na // 182 // tad brUhi bhagavannasyAM kiM mama premakAraNam // zrISeNAdInAM tatastAM kathAmuktvetyavag muniH // 183 // zrISeNasatyabhAmAbhi- naMditAzikhinaMditAH // vipadya yugmino'bhUvaM stato mRtvA'bhavan surAH // 184 // cyutvA tato'pi zrISeNo 'mitatejA abhUdasau // jyoti: prabhAhavA bhAryAsya, jajJe sA zikhinaMditA // 185 // jIvo'bhinaMditAyAstu so'yaM zrIvijayo'bhavat // tasya patnI sutAreyaM bhAmAjIvastvajAyata // 986 // kapilastu tato mRtvA bhrAMtvA tiryakSu bhUrizaH // tApasasya suto dharma- rato'bhUddharmilAbhidhaH // 187 // sa ca bAlatapastIvraM kurvannArabhya bAlyataH // khe yAMtamanyadA'pazyat khecaraM paramarddhikam // 188 // amuSmAttapaso bhAvi bhave bhUyAsamIdRzaH // nidAnamiti so'kArSInmRtvA ca tvamabhUstataH // 189 // tataH prAgbhavasaMbandhAt sneho'syAM bhavato'bhavat // zatazo'pi bhavAn yAti, saMskAra: snehavairayoH // 190 // zrutveti vismiteSvantaH sakaleSvarkakIrttisUH // bhavyo'smi yadi vA nAsmI tyapRcchattaM muniprabhum // 191 // sAdhurUce bhavAdasmA - bhAvI tvaM navame bhave // kSetre'tra paMcamazcakrI, dharmacakrI ca SoDazaH // 192 // tasmin bhave zrIvijayo, jyeSThaputro gaNI ca te // bhAvItyAkarNya tau zrAddha-dharma svIcakraturnRpau // 193 // athetyUce'zaniH sAdhuM vinA sanmArgadezakam // mUDhaH pAntha ivAraNye, bhave suciramabhramam // 194 // diSTyA tvamadya dRSTo'si, siddhipUrmArgadarzakaH // tatprasadya prabho ! sadyaH sAdhudharmaM pradehi me // 195 // anujJAto'tha muninA - 'zanighoSo nyadhAtsudhIH // svaputramazvaghoSAkhya-mutsaMge'mitatejasaH // 196 // aSTAdazama dhyayanam zAntinAthacaritram 182-196 UTR-2 // 286 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazama uttarAdhyayanasUtram // 287 // dhyayanam (18) zAntinAthacaritram 197-209 asminnapi tvayA sAdho ! varttitavyaM svaputravat // tamityuktvA'calasvAmi-samIpe so'grahIvratam // 197 // praNamyAtha balarSi zrI-vijayA'mitatejasau // anye'pi ca pramuditAH, sthAnaM nijaM nijaM yayuH // 198 // zrAddhadharmaM pAlayantau, dyautayantau ca zAsanam // kAlaM khecaramA zau, tau prAjyamatininyatuH // 199 // athA'nyadA zrIvijayo-'mitatejAzca saGgatau // gatau merumavandetA-manazvarajinezvarAn // 200 // tatra cAnamaMtAM svarNa-zilAsthau cAraNau munI // dhyAnasthau vipulamati-mahAmatyAhvayau mudA // 201 // tayozca dezanAM sarva-bhAvAnityatvazaMsinIm // zrutvA tau kiyadAyunauM, zeSamastItyapRcchatAm // 202 // tAvAkhyatAM zeSamAyuH SaDviMzatirahAni vAm // tatastau dharmakRtyotkau, svaM svaM dhAma sameyatuH // 103 // aSTAhikotsavaM kRtvA, tatra cAhatavezmasu // dAnaM datvA ca dInAdeH, putrau vinyasya rAjyayoH // 204 // pravrajya cAbhinandana-jagannaMdanasannidhau // tau pAdapopagamanAnazanaM cakraturmudA // 205 // [ yugmam ] svato maharddhikaM tAtaM, tadA zrIvijayo'smarat // bhUyAsaM pitRtulyo'haM, nidAnamiti pAkarot // 208 // vipadya'mitatejAH zrI-vijayazca babhUvatuH // gIrvANI prANatasvarge, viMzatyarNavajIvitau // 207 // ___itazca jaMbudvIpaprAg-videhAvanimaNDane // vijaye ramaNIyAve, zubhAkhyA'bhUt purI zubhA // 208 // tatrA''sIdguNaratnADhyo, rAjA stimitasAgaraH // vasuMdharAnuddharAve, palyau tasya ca bandhure // 209 // pracyutya prANatasvargA-jjIvo' UTR-2 // 287 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 288 // 12 thAmitatejasaH // kukSau vasuMdharAdevyAH, putratvenodapadyata // 290 // vadane vizato daMti - vRSendukamalAkarAn // sukhasuptA tadApazyatsvapne sA kamalAnanA // 219 // tayA svapnaphalaM pRSTa-caivaM smAha mahIpatiH // svapnairebhiH zubhe ! bhAvI, baladevastavAGgajaH // 229 // tadAkarNya pramuditA, rAjJI garbhaM babhAra sA // kramAccAjIjanatputraM, zvetavarNaM sulakSaNam // 293 // cakre'parAjita iti, tasya nAmotsavairnRpaH // mitampaca iva dravyaM taM cAlAlayadanvaham // 214 // jIvaH zrIvijayasyA'pi cyutvA prANatakalpataH // udare'nuddharAdevyAH, samavAtaradanyadA // 215 // siMhalakSmI bhAnu kumbhAmbhodhiratnoccayAnalAn // mukhe pravizataH svapne drAkSIdrAjJI tadA ca sA // 216 // svapnArthamatha bhUnAthaH, pRSTo muditayA tayA // sAnandamavadatputro, viSNurbhAvI tavA'naghe ! // 217 // kAle sUta sutaM sApi zyAmavarNaM manoharam // tasyotsavairnRpo nAmA - 'nantavIrya iti vyadhAt // 218 // bhrAtarau varddhamAnau tau ramamANau mitho'nizam // kalAkalApaM sakalaM gurorjagRhaturdvatam // 219 // vasanteneva mAkandau, yauvanena vibhUSitau // bhRGgIrivAGganAdRSTI-stAvamohayatAM bhRzam // 220 // bhUpo'nyadA vAhakelyAM gataH stimitasAgaraH // svayamprabhA'bhidhaM sAdhu- mudyAnasthamavandata // 221 // dezanAM ca tataH zrutvA, pratibuddhaH sa buddhimAn // rAjye nyasyAnantavIryaM prAvrAjIttasya sannidhau // 222 // sa cAru carito'pyante kiJciddIkSAM vyarAdhayat // kAlaM kRtvA ca camarA 'bhidho'bhUdasurAdhipaH // 223 // sAgrajo'nanta 1 sabhAtAnantavIryo 'pi / iti 'gha' saMjJaka pustake // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 290-223 UTR-2 // 288 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 289 // 18 21 vIryo'pi varyavIryavirAjitaH // AkhaNDala ivAkhaNDa - zAsano bubhuje bhuvam // 224 // khecareNAnyadaikena, samaM sakhyamabhUttayoH // sa ca datvA tayorvidyAH sarvA vaitADhyamIyivAn // 225 // 'kirAtI' 'barbarI' saMjJe, cAbhUtAM ceTike tayoH // harantyau jagatazcittaM gItanATyAdikauzalAt // 227 // puro'nyadA sodarayo - rAsthAnasthitayostayoH // prArabdhe nATake tAbhyAM tatropeyAya nAradaH // 227 // saMgItAkSiptacittAbhyAM tAbhyAM cAkRtagauravaH // antaH sa kupito'tyanta-magAdvaitADhyaparvatam // 228 // damitAriH pratihari - statra vidyAdharAdhipaH / drAga'bhyutthAya taM siMhaviSTareNa nyamantrayat // 229 // dattAziSaM niviSTaM ca, damitAristamityavak // tvayA hi bhramatA svairaM brUhi dRSTaM kimadbhutam // 230 // tataH pramudito'vAdI - nArado'dyaiva bhUpate ! zubhApuryAM gato'nanta - vIryasyorvIpateH puraH // 231 // kirAtIbarbarIsaMjJa - ceTikArabdhanATakam // ahamadbhutamadrAkSaM durApaM ghusadAmapi ! // 232 // [ yugmam ] tadvinA rAjyamapyetat phalgu bhojyamivAghRtam // uktveti gaganenAgA- nnAradarSiH kalipriyaH // 233 // dUto'thAnantavIryAya, prahito damitAriNA // gatvA zubhApurIM natvA, sAgrajaM tamado'vadat // 234 // vijayArddhe'tra yatsAraM, damitArestadarhati // ceTyau naTyAvime, rAjyasAre tasmai pradehi tat ! // 235 // uvAcAnantavIryo'tha yAtu dUtA'dhunA bhavAn // tvaritaM preSayiSyAmi kiJcidAlocya ceTike // 236 // tataH prayAte dUte tau bhrAtarAviti dadhyatuH // ayaM hi vidyAzaktyaiva, bhUpo'smAsu prabhUyate // 237 // tatsAdhayAmo vidyAstA, yAstena suhRdArpitAH // avihastau rahastau dvau yAvadavyamRza aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) zAntinA thacaritram 224-237 UTR-2 // 289 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 290 // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 238-252 tAmiti // 238 // prajJaptyAdyAstAvadetya, vidyAdevyo'vadannadaH // yAH sAdhayitumiSTA vA-mAyAtAstAH svayaM vayam // 239 // prAgbhave sAdhitatvAddhi nA'dhunA sAdhaneSyate // yuvAM tadanujAnIta-masmAn saMkramituM tanau // 240 // tAbhyAM cAnumatAH sarvA, vivizustAstadaGgayoH // tAsAM varyAM saparyA ca, muditau tau vitenatuH // 241 // itazca prahito dUto, bhUyo'pi damitAriNA // kSipramAgatya tAveva-mavadadvadatAM varaH // 242 // dAsyau dAsyAva ityuktvA, yuvAbhyAM prahite na yat // yuvayostadasubhyo'pi, te priye iti dRzyate ! // 243 // atha cedvAM priyAH prANAH, tatte preSayataM drutam // amarSaNaH sa hi prANA-nanyathA vAM hariSyati ! // 224 // tatastAvUcatuH svAmI, sa hi toSyo ghnairghnaiH|| AbhyAM cet priyate tarhi, te lAtvA tvaM prage vrajeH // 245 // tAbhyAmityudito dUta-staddatte nyavasadahe // nyayuJjAtAM rAjyabhAraM, sudhiyau dhIsakheSu tau // 246 // prAtazca vidyayA ceTI-bhUtau dUtamupeyatuH // sAgrajo'nantavIryo nau, praiSIdityUcatuzca tam // 247 // tata AdAya te dUto, vaitADhyaM mudito yayau // damitArezcopanIya provAceti kRtAJjaliH // 248 // prabho ! 'parAjitAnanta-vIryo tvadvazavarttinau // ime te ceTike mahya-madAttAM prAbhRtAya te // 249 // te naTyau nATakaM kartuM, damitArirathAdizat // apUrvadarzanotko hi, vilambaM nAvalambate ! // 250 // tataste cakraturnATyaM, pUrvaraGgAdipUrvakam // rasAzeSavizeSADhyaM, vizvavizvakakArmaNam // 251 // prekSaNIyaM prekSaNIyaM, prekSya tat kSmAdhavaH sudhIH // bhUrbhuvaHsvastrayIsAraM, mene tacceTikAdvayam // 252 // atha nATyaM zikSayituM, svaputrI kanaka UTR-2 // 290 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 29 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 253-266 zriyam // damitAristayovizva-jaitrarUpazriyaM dadau // 253 // anantavIrya gAyantyau, rUpAdyairadbhutaM guNaiH // tAmazikSayatAM nATyaM, te mAyAceTike tataH // 254 // yuvAbhyAM gIyate bhUyaH ko'yamityatha kanyayA // pRSTe tayAbravIdevaM, mAyA ceTyaparAjitaH // 255 // zubhApurIprabhU rUpa-hRtadarpakadarpakaH // parAparAjito bhrAtA-'parAjitavibhorlaghuH // 256 / / | gIyate jagatIgeyo-'nantavIryAhvayo hyayam // yuvA yuvatyA sa yayA, na dRSTaH tajjanirmudhA! // 257 // [ yugmam] tannizamyollasadroma-harSA hallekhamAzritA // kathaM drakSyAmi taM kAnta-miti sA'cintayacciram // 258 // iGgitajJastato'vAdI-ttAmevamaparAjitaH // taM vizvasubhagottasaM, kiM mRgAkSi ! didRkSase ? // 251 // kanakazrIrathAcakhyau, kva nu me tasya darzanam // prANinAM mandabhAgyAnAM, durApo hi dhusanmaNiH // 260 // Uce'parAjito muMca zucaM nalinalocane! // vidyayA bhrAtRyuktaM taM tvatkRte'hamihAnaye // 261 // harSagadgadagIrevaM, kanakazrIrathAvadat // kalAvati!kuruSvAzu, vacaH saphalamAtmanaH // 262 // svaM svaM rUpaM tataH prAdu-zcakratustau jitAmaram // Uce'parAjitastAM cAnantavIryo hyasau zubhe ! // 263 // maduktamasya rUpAdi, dRzA saMvAdaya svayam // sApi prekSAvatI prekSA-mAsa taM ninimeSadRk // 264 // damitArisutA kAma, kAmena damitA tataH // apAkRtya trapAM mAna-mapamAnyeti taM jagau // 265 // adyayAvadyuvAno'nye, bahavo vIkSitAH param // tvAM vinA nAramat kvApi, manorama! mano mama // 266 // tatprasIda drutaM pANI, UTR-2 // 29 // 1 utsAham / tarkaM vA //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 29 // 3 aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 267-289 gRhANAnugRhANa mAM // na hi jAtu janaM rakta-mupekSante bhavAdRzAH ! // 267 // babhASe'nantavIryo'tha, yadyevaM tarhi sundari ! // ehi yAvaH zubhApUrNaM, tatastaM sA punarjagau // 268 // eSyAmyahaM kAnta! kintu kartAnarthaM pitA mm|| pratyUce tAM harismi-bhaiSIstvaM kAtare ! tataH // 269 // tatastAbhyAM sahAruhya, vimAnaM sA'calanmudA // provAcA'nantavIryo'tha, vAkyamityuccakaistadA // 270 // harAmyanantavIryo'haM, damitArisutAmimAm // zUraMmanyastato yaH syAtsa svaujo darzayatvaho ! // 271 // tannizamya nRpaH praiSI-dbhaTAMstaM hantumudbhaTAn // ratnAni cakravarjANi, prAdurAsaMstadA tayoH // 272 // damitAribhaTAMstAMzcA-marSaNAn zastravarSiNaH // sadyo'nAzayatAM sIri-zANiau tau mahArathau // 273 // damitAristato'cAlI-tsainyairAcchAdayannabhaH // anabhaM vidyududyotaM, kurvannuttejitAyudhaiH // 274 // tamAyAntaM vIkSya bhItA-mAzvAsya kanakazriyam // avaliSTa baliSTho drAg, yoddhaM viSNurbalAnvitaH // 275 // tatsainyadviguNaM sainyaM, vidyayA vidadhe ca saH // yoddhaM pravavRte tacca, dAmitAribhaTaiH samam // 276 // nijasainyena tatsainyA-nabhagnAn vIkSya kezavaH // pAJcajanyaM janyanATya-nAMdInAdamavAdayat // 277 // tato bhIteSu naSTeSu, khecareSvakhileSvapi // damitAriH sahAnanta-vIryeNa yuyudhe ciram // 278 // dUrjayaM taM ca vijJAya-'smaraccakraM sa pArthivaH // pANau tasya tadapyAgAtejasAnya ivA''ruNaH // 279 // mumocAnantavIryAya, taccakraM damitArirAT // so'pi tattumbaghAtena, mUrcchito | nyapatatkSaNam // 280 // utthitastu kSaNAccakraM, tadevAdAtha kezavaH // damitAriM pratyamuJca-ttatsaGgAtso'pi jIvitam UTR-2 // 292 /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 293 // 15 // 281 // tadA ca bho ! viSNurayaM, halazcAyaM niSevyatAm // vadanta iti tanmaulau, puSpavRSTiM vyadhuH surAH // 282 // tato nataiH khecarendrairvRto viSNuH sahAgrajaH // gacchan svapUryAM kanaka-giriM parvatamaikSata // 283 // ihAdrau santi caityAni tAni natvA vraja prabho ! tadeti khecarairukta- staccaityAni nanAma saH // 284 // tatra kIrttidharaM sAdhuM tadaivotpannakevalam // vIkSya natvA ca so'zrauSIddezanAM saparicchadaH // 285 // baMdhUnAM virahastAta ghAtazcAbhUtkuto mama ? // atheti pRSTaH kanaka- zriyA munirado'vadat // 286 // dhAtakISaNDabharate, zaGkhagrAme'bhavadvazA // zrIdattAhvA'tIvaduHsthA, paraukaH kRtyajIvikA // 287 // zrIparvate gatA satya- yazasaM munimanyadA // vIkSyAvandata sA dattA - ziSaM taM caivamabravIt // 288 // ahamatyantaduHsthAsmi, tatkiJcittAdRzaM vada // atrAmutra ca yenAhaM bhavAmi sukhinI vibho ! // 289 // sAdhustasyai tato dharma cakravAlaM tapo'vadat // prArebhe tattapaH sApi taM praNamya gRhaM gatA // 290 // tanmahimnA zubhaM bhojyaM prApa pAraNakeSu sA // svagehabhittidezAcca, patitAtkAJcanAdikam // 299 // udyApanaM tapaH prAnte, sA vidhAyottamaM tataH // mAsopavAsine'nnAdi dadau suvratasAdhave // 292 // kRtAhArAttataH sAdhoH, zrAddhadharmaM ca sAdade // dadhyau cAnyedyurityasmAddharmAdbhAvi phalaM na vA ? // 292 // vicikitsAmanAlocya vipannA sA'nyadA 1 // aSTamaM 1 ekAntaraM caturtha 37 prAnte aSTamaM 1 iti dharmacakravAlaM tapaH / athavA prathamaM SaSThaM 1 tata ekAntaropavAsAH 60 iti prakAradvayena dharmacakravAlaM, tatra prathamaprakAre dinasarvAgraM 82 ! dvitIyaprakAre 123 // aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) zAntinAthacaritram | 282-293 UTR-2 // 293 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 294 // tataH damitArermatsutasya tanayA tvamabhUH zubhe! // 294 // tasyAste vicikitsAyAH phalametadupasthitam // svalpo'pi khalu dharmasya, kalaMko bhUriduHkhadaH // 295 // zrutveti jAtavairAgyA, kanaka zrIrjagau harim // mahAbhAgA'nujAnIhi bhavAd bhItAM vratAya mAm // 296 // tataH sa vismitaH smAha, zubhAmehi zubhAzaye // svayamprabhajinopAnte, pravrajestatra cotsavaiH // 297 // ityuktvA tAM sahAdAya, sabalaH sabalAnujaH // muniM praNamya taM bhaktyA, jagAma nagarI nijAm // 298 // tatra pUrvaM pratihari - prahitaiH khecarezvaraiH // bhrAtuSputraM yuddhyamAnaM vIkSyA'dhAvalo balI // 299 // sIraM bhramayatastasmAdbhItAH sadyo dizodizam // damitAribhaTA nezu rgaruDAdiva bhoginaH // 300 // gRhaM gato'rddhacakritve'thA'bhyaSiJca harirnRpaiH // svayamprabhaprabhustatrA'nyadA ca samavAsarat // 30 // ca zrutvA''gataM gatvA, damitArisutAyutaH // sAgrajaH prANamadviSNu-stato'zrauSIcca dezanAm // 302 // tato harimanujJApya, kanaka zrIrmahotsavaiH // jinAntike pravavrAja, kramAnmuktimavApa ca // 303 // sIrizArGgadharau tau ca puSpadantAvivAparau // ciraM rAjyamabhuJjAtAM samyaktvodyotazAlinau // 304 // pUrvalakSANi catura - zItimAyuratho hariH // prapUrya karmavivazaH, prathamAM pRthivIM yayau // 305 // dvicatvAriMzatsahasra varSAyuSkasya tasya ca // dussahA jajJire tatra vedanAzchedanAdibhiH // 306 // svakarmaNAM phalamiti, kSamamANasya tasya tAH / tatraitya prAgbhavapitA'zamayaccamarAdhipaH // 307 // rAjye nivezya tanayaM 1 zabhAM nagarIma / aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 294-307 UTR-2 // 294 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 295 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 308-322 balo'pi bhrAtRzokataH // bhUmIbhujAM SoDazabhiH, sahasaiH parivAritaH // 308 // parivrajyAM jayadhara-gaNAdhIzAntike - zrayat // tapazca tIvra taptvA''yu:- prAnte'bhUd vAsavo'cyute // 309 // [ yugmam ] jIvo'thAnantavIryasya, nirayAnnirgatastataH // vaitADhye bharatasyAsya, pure gaganavallabhe // 310 // khecarAdhipatermegha-vAhanasyAGgajo'bhavat // meghanAdAbhidhaH prApta-yauvano rAjyamApya ca // 311 // sAdhayAmAsa vaitADhya-zreNyau dve api sa kramAt // vibhajya ca dadau dezAnazeSAnaGgajanmanAm // 312 // nantuM zAzvatacaityAni, gataM taM nandane'nyadA // tatrAyAto'cyutAdhIzaH, prekSya prAbubudhanmudA // 313 // nAmnAmaragurustatra, cArarSistadA''yayau // prAvAjIt khecarAdhIza-stato'sau tasya sannidhau // 314 // sa vrataM pAlayaMstIvaM, sahamAnaH pariSahAn // vipadyAnazanenAnte-'cyutasAmAniko'bhavat // 315 // itazca jambUdvIpe'sti, prAgagvidehavibhUSaNe // vijaye maGgalAvatyAM, nagarI ratnasaJcayA // 316 // tatra kSemaGkarAhvo'bhUdvizvakSemakaro nRpaH // ratnamAleti tasyAsI-nmahiSI guNamAlinI // 317 // dvAviMzatisamudrAyuH, prapUrya pracyuto'cyutAt // jIvo'parAjitasyAtha, tasyAH kukSAvavAtarat // 318 // tadA ca sukhasuptA sA, mahAsvapnAMzcaturdaza // vajraM paJcadazaM prekSya, prabuddhA bhUbhuje'bhyadhAt // 319 // so'pi smAha suto bhAvI, cakravartI tava priye! tannizamya dadhau garbha, rAjJI muditamAnasA // 320 // kramAcca suSuve putra, jagatrayamanoharam // svapnAnusArAttaM bhUpo, vyadhAdvajrAyudhA'bhi dham // 321 // sa kramAdyauvanaM prAptaH, priyamitraM mnobhuvH|| lakSmIvatIM nRpasutA-muduvAha: mahAmahaiH // 322 // UTR-2 // 295 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 296 // aSTAdazamadhyayanam zAntinA - thacaritram 323-336 jiivo'thaanntviirysyaa-'cyutsvrgaatpricyutH|| kukSau lakSmIvatIdevyAH, samavAtaradanyadA // 323 // samaye'jIjanatputraM, sA'pi lakSaNalakSitam // sahasAyudha ityAkhyAM, cakre tasyotsavaiH pitA // 324 // so'pi kramAvarddhamAnaH svIkRtya sakalAH kalAH // prapede yauvanaM lIlA-vanaM madanabhUbhRtaH // 325 // sutayukte'nyadA kSema-GkararAje sabhAM shrite| vajrAyudhasya samyaktva-mIzAnendro'tyavarNayat // 326 // azraddadhAnastaccitra-cUlo mithyAmatiH suraH // vivAdaM kartumAgAttAM, sabhAM nAstikatAM zritaH // 327 // puNyapApapretyabhAvA-tmAdi nAstIti vAdinam // vajrAyudho'vadhijJAnI nijagAdeti taM mudA // 328 // deva ! tvamevAvadhinA, pazya praagbhvmaatmnH|| dharmakarma ca tatratyaM, sampado'syA nibandhanam // 329 // puNye prAcyabhave caivaM, siddhe jIvo'pi vidyate // abhAvaH puNyapApAde-statkathaM kathyate tvayA? // 330 // ukto vajrAyudheneti, citracUlasuro'bravIt // durbodho'pi tvayA sAdhu, subuddhe bodhito'smyaham // 331 // prasIda bodhiratnaM drAga, dehi mithyAmatermama // na hIrNyayA'pi vihitaM, darzanaM viphalaM satAm // 332 // vajrAyudhastatastasmai, samyak samyaktvamAdizat // niHspRhAya dadau divyA, bhUSAstasmai suro'pi saH // 333 // sabhAmIzAnanAthasya, gatvA caivamuvAca saH // vajrAyudhasya samyaktvaM, sthAne'zlAghi tvayA prabho ! // 334 // atha lokAntikairdevairuktaH kSemaGkaraH prabhuH // arthibhyo vArSikaM dAnaM, dadau rAjyaM ca sUnave // 335 // vajrAyudhena devaizca, kRtnisskrmnnotsvH|| pravrajya kevalajJAnaM, krameNa prApa sa prabhuH // 336 // zrutvA taddezanAM vajrA-yudhasya gRhamIyuSaH // utpatti UTR-2 // 296 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 297 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 337-359 cakraratnasyA-'bhyadhAdAyudharakSakaH // 337 // anyAnyapi hi ratnAni, tadA tasyopapedire // tataH sa cakre cakrasya, cakrI pUjAM mahIyasIm // 338 // cakraratnAnugaH so'tha, vijayaM maGgalAvatIm // sAdhayAmAsa SaTkhaMDa-makhaMDAjJaH zazAsa ca // 339 // kSemaGkarajinastatra, samavAsaradanyadA // cakriNe'rhantamAyAta-mUcuzca vanapAlakAH // 340 // sArdhadvAdvazadInAra-koTIstebhyo vitIrya saH // gatvA natvA ca sarvajJa-mazrauSIddharmadezanAm // 341 // tato | vairAgyamAsAdya, sadyaH sadmagato nRpH|| nije nyavIvizadrAjye sahasAyudhamAdarAt // 342 // caturbhirnijarAjJInAM sahasairbhUbhujAM tathA // saptabhizcAtmajazataiH, sahito mahito janaiH // 343 // kSemaGkaraprabhoH pArzve, gatvA sa vratamAdade // tapyamAnastapastIvaM, vijahAra ca bhUtale // 344 // [yugmam ] sahasrAyudharAjo'pi, rAjye nyasyAnyadA sutam // gaNAdhIzasya pihitA-zravasyAnte'grahIvratam // 345 // sa kramAt zrutapArINo, viharan pRthivItale // samagastAnyadA vajrA-yudharAjarSiNA samam // 346 // tatazca tau pitAputrau, svAdhyAyadhyAnatatparau // suciraM rucirasvAntau, samameva vijahratuH // 347 // adhiruhyA'nyadA zaila-mISatprAgbhArasaMjJakam // pAdapopagamaM nAmA-'nazanaM tau vitenatuH | // 348 // pUrNe ca jIvite paMca-viMzatyarNavajIvitau // graiveyake tRtIye tA-vabhUtAM bhAsurau surau // 341 // itazca jambUdvIpe prAg-videheSu maharddhikA // vijaye puSkalAvatyA-masti pU: puNDarIkiNI // 350 // pratIpabhUpatejo'gni-zamanaikaghanAghanaH // rAjA ghanarathastasyA-mabhUdadbhutavikramaH // 351 // gaGgAgauryAvivezasya, tasyAbhUtAmubhe priye // UTR-2 // 297 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 298 // 3 aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 352-366 tatrAdimA prItimatI, dvitIyA tu manoramA // 352 // jIvo vajrAyudhasyAtha, cyutvA graiveyakAttataH // devyAH prItimatInAmyAH kukSau samavatIrNavAn // 353 // pravizantaM tadA vaktre, garjantaM vidyudaJcitam // varSantamamRtAsAraM, svapne meghaM dadarza sA // 354 // prAtaH svapnArthamurtIza-stayA pRSTo'bravIdidam // sutaste bhavitA megha, iva santApahRdbhuvaH // 355 // sahasrAyudhajIvo'pi, tato gaiveyakAccyutaH // devyA manoramAhvAyA, udare samavAtarat // 356 // sApi svapne rathaM ramyaM, prekSya patye nyavedayat // so'pyuvAca priye ! bhAvI, sutastava mahArathaH // 357 // pUrNe'tha samaye tAbhyAM, prasUtAvadbhutau sutau|| indropendrAviva krIDA-vazopAttabhavAntarau // 358 // putraM tatrAdimaM bhUmA-nAmnA megharathaM jagau // paraM punarmUDharathaM, rAjJIsvapnAnusArataH // 359 // bhUSayantau tau narendra-kulaM merumivonnatam // bAlau kramAdavaDhetAM, bAlakalpadrumAviva // 360 // ratnena kAJcanamiva, vasanteneva kAnanam // dvitIyavayasA rUpa-mabhUSyata tayoH kramAt // 361 // itazca nihatazatroH, sumandirapuraprabhoH // tiso'bhUvan sutA, vizvatrayazriya ivAhRtAH ! // 362 // tAsvAdyA priyamitrAhvA, dvitIyA tu manoramA // tRtIyA sumatirnAma, jagattrayamanoramA // 363 // tatra megharathAyAdA-nandane dve sa pArthivaH // ekAM punaDhUMDharatha-kumArAya laghIyasIm // 364 // kAntAbhiH saha tAbhistau, devIbhiriva nAkinau // bhuJjAnau viSayAn kAlaM, bhUyAMsamatininyatuH // 365 // bodhita: zrIghanaratho-'nyadA lokaantikaamraiH|| dadau vArSikadAnaM sa-dvAtairnunna ivAmbudaH // 366 // rAjye ca yauvarAjye ca, UTR-2 // 298 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 299 // tato vinyasya tau sutau // pravrajya kevalaM prApya, so'rhan bhavyAnabodhayat // 367 // namrorvvIzaziraH srasta-mAlyapUjitapatkajaH // anvazAnmedinIM megha- ratho dyAM maghavAniva // 368 // tasyA'nyadA pauSadhinaH, pauSadhaukasi tasthuSaH // etya pArA - pataH ko'pi, papAtAGke bhayAkulaH // 369 // zaraNaM mArgayan so'tha, zaMkunto martyabhASayA // mA bhaiSIriti rAjJokta-stadaGke sthitavAn sukham // 370 // mama bhakSamidaM deva ! vimuJcetyuccakairvadan // tamanvAgAdatha zyeno, garutmAniva bhoginam // 371 // nRpo'thetyabravIdenaM, zyena ! dAsye na te zritam // prANAnte'pi hi rakSanti kSatriyAH zaraNAgatam // 372 // anyacca yujyate naiva bhavato'pi vivekinaH // apahRtya paraprANA nevaM svaprANapoSaNam // 373 // svajIvitaM yatheSTaM te tathAnyasyApi tatpriyam // tadrakSasi yathAtmAnaM tathAnyamapi rakSa bhoH ! // 374 // bhuktenApyamunA bhAvi, sauhityaM kSaNameva te // sarvasyApyAyuSo nAzo, bhavitA'sya tu pakSiNaH || 375 || AhAreNApareNApi, kSudvyathA kSIyate kSaNAt prANihiMsotthanaraka-vyathA tu na cirAdapi // 376 // tadvimuJca prANihiMsAM, dharmamAzraya sanmate ! // atrAmutra ca yena tvaM, labhase sukhamuttamam // 377 // tato narezvaraM zyenaH proce manujabhASayA // matto bhItaH kapoto'yaM prabho ! tvAM zaraNaM zritaH // 378 // kSutpIDApIDito'haM tu brUhi kaM zaraNaM zraye ? // tadenaM rakSasi yathA, tathA tvaM rakSa mAmapi ! // 379 // dharmAdharmavicAro'pi sati svAsthye'GginAM bhavet // bubhukSito hi kiM pApaM na karotIti na zrutam ? 1 pakSI // 2 tRptiH / aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) zAntinAthacaritram 367-380 UTR-2 // 299 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 300 // BYA aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 389-393 // 380 // na cAnyairapi bhojyau , tuSTirbhavati bhUpate! // sadyo hataprANipalA-svAdana karato hyaham // 381 // kSudhayA mriyamANasya, tadenaM deva ! dehi me // sarveSvapi mahAtmAno, bhavanti hi kRpAlavaH // 382 // rAjA'tha zyenamityUce, kapotapramitaM tava // dade svamAMsamutkRtya, mA miyethA mudhA kSudhA // 383 // omityukte tena pArA-pataM nRpatirekataH tulAyAM nyAsthadutkRtyo-tkRtya svAmiSamanyataH // 384 // cikSepa svapalaM bhUpaH, chedaM chedaM yathA yathA // kapotapoto vavRdhe, vIvadhena tathA tathA // 385 // tatastulAmilApAlo-'dhyAsta zastamatiH svayam // tadA ca maMtrimukhyAstaM, sagadgadamado' vadat // 386 // rakSaNIyA'munAGgena, mahIza! nikhilA mahI // pakSiNo rakSaNAyAsya, tadvibho ! kiM jahAsi ? hA! // 387 // kiJceyAn vIvadho naivA-NDaje sambhavati kvacit // kintvayaM ko'pi mAyAvI, bhAvI devo'thavA'suraH! // 388 // iti teSu vadatsveva, divyAlaGkArabhAsuraH // prAdurbhUyA'maro bhUpa-mityuvAca kRtAJjaliH // 389 // dharmAccAlayituM megha-rathaM nezAH surA api / / iti te stutimIzAna-zakreNoktAmasAsahiH // 390 // adhiSThAya khagau vairAyudhyamAnAvimau svayam // akArSaM tvatparIkSArtha-mahametanmahIpate! // 391 // [yugmam ] tanmahAsattva! dhanyastvaM yastrAtuM prANinaM param // priyAnapi nijaprANAM-stRNAyApi na manyase! // 392 // ityuktvA taM nRpaM sajjaM, vidhAya svaryayau suraH // maMtryAdayo'pi tadvIkSya, vismayaM dadhuruccakaiH // 393 // devaH ko'sau purA kiJca, pakSiNo(rametayoH ? // UTR-2 // 300 // 1bhAreNa
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 30 // aSTAdazama dhyayanam (18) zAntinAthacaritram 394-407 atheti pRSTastai po-'vadhijJAnI jagAvidam // 394 // rAmo'parAjitAhvo'haM, prAgbhave paJcame'bhavam // asau dRDharatho'nanta-vIryAkhyo'bhUttadA hariH // 395 // prativiSNurdamitAri-stadA''vAbhyAM hato'bhavat // bhave bhrAntvA sa | devo'sau, babhUvAjJAnakaSTataH // 396 // [anyacca ] jambUdvIpasyairavate, padminISaNDapattane // sAgaradattebhyasutA-va bhUtAM dhananandanau // 397 // vANijyAya gatau tau ca, pure nAgapure'nyadA // gRdhrAviva kravyapiNDaM ratnamekamapazyatAm // 398 // sodarAvapyayudhyetAM, tasya ratnasya lipsayA // ekadravyAbhilASo hi, paramaM vairakAraNam // 399 // nadItIre yudhyamAnau, tannade patitau ca tau // mRtvA'bhUtAM mahATavyAM, zyenapArApatAvimau // 400 // tena prAgbhavavaireNa yudhyamAnAvihApyam // adhiSThAya sa gIrvANa-zcakre'smAkaM parIkSaNam // 401 // tatkSoNIzavacaH zrutvA, pakSiNAvapi tau kSaNAt // jAtismaraNamAsAdya, svavAcetyUcaturnupam // 402 // ratnavannRtvamapyAvAM, tadA lobhena hAritau // yathArha dharmamAdizyA-'nugRhNAtvadhunA bhavAn ! // 403 // tadvijJAyAvadhijJAnA-drAjJAnazanamIritam // prapadya tau vipadyAzu, jAtI bhavanapau surau // 404 // kRtASTamaM megharathaM, pratimAsthitamanyadA // tubhyaM namo'stviti vada-trIzAnendro'namanmudA // 405 // tvayA'pi vizvavanyena, ko'sau svAminnamaskRtaH // mahiSIbhistadA caivaM, pRSTaH sa harirityavak // 406 // nagaryAM puNDarIkiNyAM, zrImegharathapArthivam // pratimAsthaM bhAvijinaM, vIkSya bhaktyAhamAnamam // 407 // dhyAnasthitaM UTR-2 // 30 // 1mAMsapiNDam /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 302 // aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 408-420 mahAsattva-mamuM merumiva sthiram // zaktAzcAlayituM naiva, sendrA api surAsurAH // tanmahiSyau surUpAti-rUpe tAM tasya varNanAm // asahiSNU tadA tatrA-''gAtAM tatkSobhahetave // 409 // kAmapAdapakulyAbhAH, kAminIste vicakratuH anukUlopasargAstA, iti prArebhire tataH // 410 // kaTAkSavizikhaiH kAci-dakSA lakSIcakAra tam // kA'pi bhUvibhramAn subhurvidadhe pidadhe trapAm // 411 // pInastanI stanau zAta-kumbhakumbhAvivonnatau // kApi prAkAzayakeza-pAzobandhanakaitavAt // 412 // trivalIlalitaM madhyaM, sumadhyA kApyadarzayat // kApi vApIsanAbhiM ca, nAbhi prAkaTayanmuhuH // 413 // asminnakhapade kAJcI-dAma mAM bahu bAdhate // mAyayeti mahArohA-rohaM kApi sphuTaM vyadhAt // 414 // hale! 'linA kiM daSTAha-miheti vyapadezataH // utkSipya kApi saMvyAna-mUrvormUlamadIdRzat // 415 // zRGgArazAkhipuSpAbhaM, kAcidasmerayat smitam // kAcijjagau ca gItAni, vikArAGkuravAridAn // 416 // kathAmakathayat kApi, priyyogviyogyoH|| svAnubhUtA ratakrIDA, varNinI kApyavarNayat // 417 // dehi priyaM vacaH saumyadRSTyA vIkSasva naH prabho! kaNThe nidhehi ca bhujau, tamityUcuzca kAzcana // 418 // kSobhAyeti kRtAstAbhiH kuceSTA nikhilAM nizAm // pratyutAdIpayat dhyAnaM, tasyA''pa iva vADavam // 419 // merau vAtyA ivorvIze, moghAstA vikRtAH striyaH // tataH saMhRtya te devyau, natvA taM divamIyatuH // 420 // nizAvRttena tenAtha, pRthvInAtho virktdhiiH|| UTR-2 // 302 // 1zAtakumbhakumbhau svarNaghaTau // 2 suSTha madhyaM kaTIbhAgaM yasyAH sA sumadhyA strItyarthaH / / 3 saMvyAnaM vastramutkSipya UrvorjayormUlamadIdRzat / /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 303 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 421-433 pratimAM pArayitvAgA-tsvadhAmA'pratimakSamaH // 421 // tatrAtha samavAsArSI-jjino ghanaratho'nyadA // taM cAyAtaM nizamyAgA-tsAnujo vandituM nRpaH // 422 // vairAgyamAtaraM zrutvA, dezanAM sa gRhaM gataH // rAjyametad gRhANeti rAjA'varajamabravIt // 423 // tvAmanupravrajiSyAmi, kRtaM rAjyena tanmama // tenetyukto'tha pRthvIzo, rAjye'sthApayadAtmajam // 424 // sAkaM dRDharathenAtha, sutAnAM saptabhiH zataiH // rAjJAM catuHsahasyA ca, gatvA tIrthaGkarAntikam // 425 // svIcakAra parivrajyAM, zrImegharathapArthivaH // adhItyaikAdazAGgAni, vijahAra ca bhUtale // 426 // [ yugmam ] viMzatyA sthAnakairarha-tsiddhasevAdibhiH zubhaiH // tIrthakRnnAma satkarma, so'rjayAmAsa sArz2avaH // 427 // so'tha kRtvA sAdhusiMhaH, siMhanikrIDitaM tapaH // pUrvalakSaM yAvadugraM, pAlayitvA ca saMyamam // 428 // AruhyAmbaratilake, girAvanazanaM zritaH // AyuHkSayeNa sarvArtha-siddhe jajJe sudhAzanaH // 429 // tadbAndhavo'pi samaye, kiyatyapi gate sati // prAyaM prapadya tatraiva, vimAne'jani nirjaraH // 430 // athAstyatraiva bharate, bharitaM vipularddhibhiH // puraM purandarapuro-pamaM zrIhastinApuram // 431 // vizvaseno mahAsenasenAjitvarasainikaH // tatrAsIdbhUmisutrAmA-'lakAyAbhi yakSarAT // 432 // svAhA' svAhApriyasyaivA-'cirA tasya | mahiSyabhUt // rUpanirjitapaulomI, zIlAlaGkArazAlinI // 433 // jIvo megharathasyA'tha, cyutvA sarvArthasiddhataH // UTR-2 // 303 // 1 anazanam // 2 indraH // 3 agneH // 4 indrANI //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 304 // 3 & AgAt zrIacirAdevyAH, kukSau haMsa ivAmbuje // 434 // caturdaza mahAsvapnAn, sukhasuptA tadA ca sA // mukhe pravizato'pazyatprazasyAkAradhAriNaH // 435 // tayA'tha pRthivInAthaH, pRSTaH svapnArthamityavak // sArvo vA sArvabhaumo vA, bhAvI tava sutaH priye ! ||436 // prAgjAtaM zAntikAzAntaM, mArirogAdikaM tadA // prabhuprabhAvAdazivaM zazAma kurumaNDale // 437 // garbhakAle'tha sampUrNe, nizIthasamaye sukham // suSuve sA sutaM rAjJI, svarNavarNaM mRgadhvajam // 438 // trailokye'pi mahodyoto, nArakANAM sukhaM tathA // kSaNaM tadAbhUnnityaM hi jinakalyANakeSvadaH ! // 439 // jJAtvA'thAsanakampena, jinajanmA''gatA drutam // SaTpaJcAzaddikumAryaH, sUtikarmANi cakrire // 440 // athAsanAsthairyadattA - 5 - vadhijJAnopayogataH // jJAtvA'rhajjanma zakro'pi tatrAgAtsaparicchadaH // 441 // natvA jinaM jinAmbAM ca jJApayitvA'bhidhAM nijAm // dattvA'vasvApinIM devyAH, prabho rUpAntaraM nyadhAt // 442 // paJcarUpANi kRtvA'tha tenaikena jinezvaram // dvAbhyAM ca cAmare tAbhyAmekena chatramudvahan // 443 // ekena ca puro vajra- mutkSipan maghavA kSaNAt // jagAma merumaulisthA - 'tipANDukambalAM zilAm // 444 // [ yugmam ] aGkanyastajinastatrA - 'dhyAsta siMhAsanaM hariH // anye'pi vAsavAH sarve tatraiyuzcalitAsanAH // 445 // tatastIrthodakaistIrthakaraM prAgacyutAdhipaH // abhyaSiJcattadanu ca kramAdanye'pi vAsavAH ||446 // athezAnaprabhoraGke, jinaM vinyasya vajrabhRt // prabhozcaturSu pArzveSu vicakre 1 arhan sarvajJaH tIrthakara iti yAvat // 2 cakrI // 3 zAntikena zAntikareNApi pUjAdividhAnena azAntamityarthaH // aSTAdazamadhyayanam zAntinA thacaritram 434-446 UTR-2 // 304 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 305 // aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 447-460 caturo vRSAn // 447 // tadviSANodgatainIraiH, snapayAmAsa sa prabhum // gandhamAlyavibhUSAbhiH, pUjayitvA'stavIcca tam | // 448 // athAdAya jinaM zakro-'cirAdevyantike'mucat // drAgavasvApinImarha-tpratirUpaM jahAra ca // 449 // vinodAya vibhorUz2a, nyasya zrIdAmagaNDakam // ucchIrSake nyadhAdvajI kSauma kuNDalayAmale // 450 // jine jinajananyAM ca, yo | durdhyAsyati, durmatiH // tanmauliH saptadhA bhAvI, Arjakasyeva maJjarI! // 451 // ityuddhoSya surairindraH, svarNaratnAdivarSaNam // zrIdena kArayitvA ca, dvIpe nandIzvare yayau // 452 // [ yugmam ] tatra zAzanacaityeSu, zakro'nye'pi ca | vAsavAH // aSTAhikotsavaM kRtvA, sthAnaM nijanijaM yayuH // 453 // vardhApito'tha dAsIbhi-bhUpatiH putrajanmanA // tAbhyo dattvA bhUri dAnaM, prAjyaM cakre mahotsavam // 454 // garbhasthe'smin sute zAnti-razivAnAmabhUdbhuvi // iti kSitipatiH zAnti-riti tasyAbhidhAM vyadhAt // 455 // nihitaM hariNAGguSThe, piban pIyUSamanvaham // advaitarUpatejaHzrI-rvavRdhe'tha jagatpatiH // 456 // pazyatorAliGgatozca maulAvAjighRtozca tm|| pitroH sukhamabhUdbrahma-magnayoriva nistulam // 457 // nizamya manmanAlApAM-stasyeSTAn dhusdaampi|| pitarau pItapIyUSA-vivAtyarthamatuSyatAm // 458 // bhUpagehAGgaNaM svAmI, kramacaGkramaNaiH kramAt // alaJcakAra caTulaiH, kalpadruriva jaGgamaH // 459 // zizubhUtaiH samaM devai-calacUlAJcalo vibhuH // pAMzulIlAM vyadhAdramyA, zaizave zobhate hyadaH // 460 // kramAcca svava UTR-2 // 305 // 1 calo'sthira: cUlAyA mastakamadhyazikhAyA aJcala: prAntabhAgo yasya sa tathA /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 306 // 3 aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 469-475 | puryogA-dyauvanaM bhUSayanvibhuH // catvAriMzaddhanustuMgo, vizvaM vizvamamodayat! // 461 // pitrorAjJetyupAyaMsta, jino rAjAGgajAstataH // yazomatyAdikA dhanyaM-manyAstAdRgdhavAptitaH // 462 // yAteSvabdasahaseSu, janmataH paJcaviMzatau // rAjA rAjye nyasya zAntiM, nijaM kAryamasAdhayat // 463 // jino'pi bubhuje bhogAn, purandhrIbhiH sahottamAn // karmabhogaphalaM hyeva-mevApaiti nikAcitam // 464 // jIvo dRDharathasyAtha, sarvArthAdanyadA cyutaH // AgAdyazomatIkukSau, svapne cakraM pradarzayan // 465 // pRSTastayA'tha svapnArthaM, jagAdeti jagatpatiH // tava devI suto bhAvI, jaGgamaM vizvamaNDanam // 466 // pUrNe ca samaye putraM, suSuve sA sulakSaNam // svAmisvapnAnusArAttaM, cakre cakrAyudhAbhidham // 467 // krameNa varddhamAno'tha, sopi yauvanamAsadat // bahvIpatiputrIzca, paryaNaiSIt svayaMvarAH // 467 // nRpatve'pi sahaseSu, zaradAM paJcaviMzatau // gateSu zastrazAlAyAM, cakraM prAdurabhUt prabhoH // 469 // cakrapUjAM kArayitvA, tatastadanugo vibhuH // lIlayA sAdhayAmAsa, SaTakhaNDamapi bhAratam // 470 // dvAtriMzatA sahasairbhU-bhujAM sevitapatkajaH // kRtArizAntiH zrIzAnti-hastinApuramAyayau // 471 // tato devairnRdevaizca, svAmino dvAdazAbdikaH // cakre cakritvAbhiSeko, modayan jagatIjanam // 472 // athAntaHpurakAntAva-ccakravarttizriyaM prabhuH // bhuJjAno vyatyagAdabdasahasAnyaJcaviMzatim // 473 // tIrthaM pravarttayetyukto, lokAntikasurairatha // nirnidAnaM dadau dAna-mAbdikaM jagadIzvaraH // 474 // rAjye cakrAyudhaM nyasya, sarvArthA zibikAM shritH|| surAsuranarAdhIza-kRtaniSkramaNotsavaH // 475 // UTR-2 // 306 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 307 // |* aSTAdazamadhyayanam (18) zAntinAthacaritram 476-488 gatvA sahasrAmravaNe, yApyayAnAdavAtarat // samaM rAjJAM sahasreNa, prAvAjIcca jinezvaraH // 476 // [ yugmam ] lebhe manaHparyayAhU, turyajJAnaM prabhustadA // vijahAra ca bhUpIThe-'pratibaddhaH samIravat // 477 // varSAnte ca punaH prAptaH, sahasAmravaNaM vibhuH // zukladhyAnaM zritaH prApa, kevalajJAnamujjvalam // 478 // tata Asanakampena, tatrA''yAtAH surAsurAH // cakruH samavasaraNaM prAkAratrayamaJjulam // 479 // pUrvadvAreNa tatrAtha, pravizya bhuvanaprabhuH // dharmamAkhyAtumArebhe, pUrvasiMhAsanasthitaH // 480 // tadA ca vyantaraiH svAmi-pratimAstridizaM kRtAH // prabhuprabhAvAttadanu-rUparUpatvamAsadan // 481 // udyAnapAlakAH sadya-stato gatvA nyavedayan // svAminaH kevalotpattiM, cakrAyudhamahIbhuje // 482 // tatastebhyaH prItidAnaM, datvA sotyarthamutsukaH // gatvA natvA jinaM stutvA-'zrauSIddharma samAhitaH // 483 // dezanAnte jinaM natvA, provAceti mhiiptiH|| diSTyA dRSTo'si nAtha! tvaM, kAruNyAmRtasAgaraH // 484 // asmAcchalAnviSo bhIta-bhItaM mAM bhavarAkSasAt // dIkSArakSApradAnenA-'nugRhANa drutaM vibho! // 485 // svAminA'numataH so'tha, rAjyaM nyasyAGgaje nije // paMcatriMzannRpayutaH, prAvrAjInjinasannidhau // 486 // tAMzca SaTtriMzataM zAnti-nAtho gaNadharAn vyadhAt // tripadyA anusAreNa, dvAdazAGgIvidhAyinaH // 487 // narA nAryazca bahavo-'pare'pi prAvrajastadA // zrAddhAH kepyabhavaMzceti, tIrthaM tIrthaGkaro'karot // 488 // dhvaMsayan durmatadhvAntaM, bhavyAbjAni prabodhayan // vyomni bhAsvAniva UTR-2 // 307 // 1 samavAyAGgAbhiprAyeNa zrIzAntinAthasya navatirgaNadharA dRzyante, SaTtriMzaccAvazyakAdibahugranthAbhiprAyeNa, tadatra tattvaM kevalino vidantIti dhyeyam /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 308 // 3 aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 489-496 svAmI, vijahAra ciraM bhuvi // 489 // zramaNAnAM sahasrANi dvASaSTirabhavan vibhoH|| ekaSaSTiH sahasrANi, sAdhvInAM SaT zatAni ca // 490 // lakSadvayaM ca nvti-shsraaddhymupaaskaaH|| lakSatrayaM trinavati-sahasrAramupAsikAH // 491 // saMgho guNodadhiriti, prabhoja'jJe caturvidhaH // dharma prabhAvayannuccai-caturbhedaM caturdizam // 493 // dIkSAdinAt prabhRtyabda-sahasrAyaMcaviMzatim // vihRtya bhuvi saMmeta-parvataM bhagavAnagAt // 493 // tatra cAnazanaM sArddha sAdhUnAM navabhiH zataiH // prabhuH prapadya mAsena, siddhisaudhamabhUSayat // 494 // kaumAre maNDalitve ca, cakritve saMyame'pi ca // lakSaturyAMza ityabda-lakSAyurabhavadvibhoH // 495 // zAntatrilokavRjinasya jinasya zAnte-zcakre vimuktimahimAtha surAsurezaiH // cakrAyudho'pi bhagavAn vRtakevalazrI-bheMje'nyadA priyatamAM zubhasiddhilakSmIm // 496 // iti zAntinAtha caritalezaH // 38 // | mUlam-- ikkhAgarAyavasabho, kuMthU nAma narAhivo / vikkhAyakittI bhayavaM, patto gaimaNuttaraM // 39 // vyAkhyA-- spaSTaM, kathAlezastvevam atraiva jambUdvIpe prAg-videheSu purA'bhavat // Avartavijaye khaDgi-puryAM siMhAvaho nRpaH // 1 // so'nyadA vratamAdatta, saMvarAcAryasannidhau // jinasevAdibhiH sthAnaiH, tIrthakRtkarma cArjayat // 2 // ciraM pavitraM cAritraM, prapAlyAnazanaM zritaH // AyuHkSayeNa sarvArtha-siddhe so'bhUtsudhAzanaH // 3 // itazcAtraiva bharate, pure zrIhastinApure // bhUpo babhUva gAthA 39 kuMthunA thacaritram 1308 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 309 // aSTAdazamadhyayanam (18) kuMthunAthacaritram 4-18 sUrAhvaH, zrIsaMjJA tasya ca priyA // 4 // siMhAvahasya jIvo'tha, cyutvA sarvArthasiddhataH // kukSau caturdazasvapnA-''vedito'vAtarat zriyaH // 5 // kramAcca sA'sUta sutaM, chAgAGkaM kAJcanacchavim // dikkumAryo vyadhustasya, sUtikarma tadA''gatAH // 6 // janmAbhiSekaM merau ca, tasyendrAH cakrire'khilAH // tuSTo'nvatiSThadbhUpo'pi, putrajanmamahAmahaH // 7 // garbhasthe'smi kuMthubhAvaM, bhejire nikhilA dviSaH // svapne ca jananI kusthaM, ratnastUpaM dadarza yat // 8 // tatkuMthuriti tasyAkhyA-mutsavairnirmame nRpaH // vizvottaraguNAdhAraH, kramAtsa vavRdhe vibhuH // 9 // yauvane rAjakanyA rAT, samaM tenodavAhayat // tasmai vitIrya rAjyaM cA-'nyadA paryavrajasvayam // 10 // zrIkuMthusvAminaH prAjyaM, rAjyaM pAlayatastataH // cakramAyudhazAlAyA-manyedhuru dapadyata // 11 // tatazcakrAnugaH sarvaM, vijigye bharataM prabhuH // cakrizriyaM ca strIratna-mivopabubhuje ciram // 12 // atha laukAntikairdevaiH, svayambuddhaH sa bodhitaH // rAjyaM putrAya dAnaM ca, dadau vArSikamarthinAm // 13 // tato narendrairindraizca, kRtaniSkramaNotsavaH // Aruhya zibikAM svAmI, sahasrAmravaNaM gataH // 14 // mahIpatisahasreNa, saha vratamupAdade // manaHparyayasaMjJaM ca, turyajJAnaM tadA''sadat // 15 // [ yugmam] vibhurbhAru NDapakSIvA-'pramatto viharan bhuvi|| AgAt SoDazabhirvarSeH, sahasrAmavaNaM punaH // 16 // tatra ca svAminA'vApte, kevale harayo'khilAH // Agatya cakruH samava-saraNaM zaraNaM zriyAm // 17 // paJcatriMzaddhanustuGgaH, paJcatriMzatguNADhyayA // girA dideza tatrezo, dharma siMhAsane sthitaH // 18 // taM nizamya prabhoH pArzve, prAvrajan bahavo jnaaH|| teSu cAsthApayatpaJca-triMzataM UTR-2 // 309 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazamadhyayanam kuMthunAthacaritram 19-23 uttarAdhya || gaNino jinaH // 19 // SaSTiH sahasrA vatinAM, sAdhvInAM te saSaTzatAH // ekonAzItyA sahasra-ryuktaM lakSamupAsakAH yanasUtram // 20 // ekAzItisahasrAgraM lksstrymupaasikaaH| evaM caturvidhassaMgha:, prabhoviharato'bhavat // 21 // [ yugmam ] // 310 // 3| kaumArarAjyacakritva-cAritreSu samAMzakam // jIvitaM paJcanavati-sahasrAbdAnyabhUdvibhoH // 22 // samaM sahasreNa munIzvarANAM, saMmetazaile'nazanaM prapannaH // mAsena so'rhan zivamAsasAda, surezvaraistanmahimA ca cakre // 23 // iti zrIkuMthunAthakathA // 39 // mUlam--sAgaraMtaM caittA NaM, bharahaM naravarIsaro / arovi arayaMpattI, patto gaimaNuttaraM // 40 // vyAkhyA-- vyaktaM navaraM 'arayaMpattotti' rajasaH karmaNo'bhAvo'rajastatprAptaH, prApto gatimanuttarAm / tadvattalezastvevam jambUdvIpaprAgvidehe; vatsAhvavijaye'bhavat // niHsImavikramaH sImA-pUryAM dhanapatirnRpaH // 1 // saMvarAhvamuneH pArzve, prAvrajat so'nyadA mudA // sthAnararhadbhaktimukhyai-rAjayajjinanAma ca // 2 // ciraM taptvA tapastIvra, prapAlya vratamuttamam // prAyaM prapadya sa suro, jajJe graiveyake'ntime // 3 // itazca bharate'traiva, zrIhAstinapure'bhavat // rAjA suda rzano loka-darzanAnandidarzanaH // 4 // devIsaMjJA'bhavaddevI, tasya devIva sundarA // jIvo dhanapatezcyutvA, tasyAH kukSA| vavAtarat // 5 // caturdaza mahAsvapnAM-stadA rAjJI dadarza sA / jJAnatrayadharastasyA, garbho'pi vavRdhe sukham // 6 // gAthA40 aranAthacaritram UTR-2 // 310 // 1 triMzadgaNadharAn jinaH / / iti 'gha' saMjJakapustake caturthapAdaH //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 31 // aSTAdazamadhyayanam (18) aranAthacaritram 7-20 kramAcca nandanaM nandyA-vartAkSaM kAJcanadyutim // asUta sA mahAdevI, mahAsenamivAdrijA // 7 // sUtikarmANi tasyAtha, dikkumAryo vitenire // cakre janmA'bhiSekazcA-'khilairindraiH surAcale 8 // svapne ratnArakaM mAtA-'pazyadityasya pArthivaH // ara ityabhidhAM cakre, kRtvA janmamahotsavam // 9 // kramAcca kalayan vRddhi, triMzaccApoccabhUghanaH // pitrAjJayA'GgajA rAjJAM, paryaNaiSItsa yauvane // 10 // anyedyuH piturAdezAt, dadhau rAjyadhuraM jinaH // jAtacakrAdiratnazcA'khilaM bharatamanvazAt // 11 // cakrizriyaM cA'nAsakto-'bhuGkta yogIva bhojanam // lokAMtikairbodhitazcA-'nyadA'dAddAnamAbdikam // 12 // rAjyaM niyojya putre ca, zibikAsaMsthito vibhuH // yayau sahasrAmravaNaM, surAsuranarairvRtaH // 13 // saha rAjasahasreNa, prAvAjIttatra tIrthakRt // tadA manaHparyayAA~, turyajJAnamavApa ca // 14 // ibhArAtirivAbhItaH, pRthivyAM viharan vibhuH // bhUyo'pyAgAtsahasrAmra-vaNaM saMvatsaraistribhiH // 15 // tadA cAbhyudite bhartuH, kevalajJAnabhAskare // same sametya samava-saraNaM vAsavA vyadhuH // 16 // vANyA yojanagAminyA, sarvabhASAnuyAtayA // pUrvasiMhAsane tatrA-''sitvA dharma jagau jinaH // 17 // taM cAkarNya jinAbhyaNe, naike paryavrajan janAH // trayastriMzadgaNadharAH, svAminA teSu cakrire // 18 // zramaNAnAM prabhoH paMcA-zatsahasrANi jajJire // zramaNInAM punaH SaSTi-sahasrANi mahAtmanAm // 19 // lakSaM caturazItyA ca, sahastrairyuktamAstikAH // dvAsaptatisahasrAgaM, lakSatrayamupAsikAH UTR-2 // 311 // 1 kArtikeyam / 2 siMhaH / 3 sarve / 4 trayastriMzadgaNadharAn, teSu cAsthApayat prabhuH // iti 'gha' pustake / /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 312 // aSTAdazamadhyayanam aranAthacaritram 21-24 gAthA 49 // 20 // anugrahItuM bhavino, bhUmau viharato'rhataH // saGghazcaturvidha iti, jajJe guNamaNInidhiH // 21 // samabhAgaM kumAratvA-dike sthAnacatuSTaye // AyuzcaturazItyabda-sahasrANi prabhorabhUt // 22 // nirvANakAlaM jJAtvA'tha, gatvA sammetaparvate // saha sAdhusahasreNA-'nazanaM vidadhe'dhipaH // 23 // ekena mAsena sa sArvasArva-bhaumo mahAnandapadaM tato'gAt // nirvANakAle ca sametya tasya, savitene mahimA surezaiH // 24 // iti zrIaranAthakathA // 40 // mUlam-- caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDIo / caittA uttame bhoe, mahApaumo tavaM care // 41 // vyAkhyA-- sugamaM / taccaritaM tvevam-- atraiva bharatakSetre, zrIhAstinapure'bhavat // ikSvAkuvaMzakAsAra-padmaM padmottaro nRpaH // 1 // tasya jvAlAbhidhA rAjJI, babhUva paramArhatA // tasyAzcaikaH suto viSNuH, siMhasvapnena sUcitaH // 2 // padmAsadmamahApadma-nAmAnyazca suto'jani // tasyAzcaturdazasvapna-sUcito nicito guNaiH // 3 // kalAkalApaM sakalaM, kalAcAryAdadhItya tau // dvitIyamadvitIyazrIvayasyaM prApaturvayaH // 4 // tatra padmaM jigISutvA-dyauvarAjye nyadhAtpitA // vipreSu prAjJavAjaitraH, kSatriyeSu hi zasyate // 5 // itazcojjayinIpus, zrIvAsInmahIpatiH // mantrI tu tasya namuci-vitaNDApaNDito'bhavat // 6 // tasyAM nagaryAmanyedyu-viharan samavAsarat // munisuvratanAthasya, ziSyaH suvratasUrirAT // 7 // taM nantuM vrajato vIkSya, paurAn saudhoparisthitaH // amI janAH kva yAntIti, namuciM pRSTavAnnRpaH // 8 // devAdyopavane ke'pi, zramaNAH santyupAgatAH // mahApadmacakrikathA 1-8 UTR-2 // 312 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 313 // 15 18 21 24 tAnnantuM yAnti tadbhaktA, ityUce sacivastataH // 9 // tatra yAmo vayamapI-tyukte rAjJA'tha so'bravIt // yadyevaM tarhi tatrezaiH, stheyaM madhyasthavRttibhiH // 10 // pAkhaNDino'khilAnvAde, svAmin ! jeSyAmi tAnaham // omityuktvA tato rAjA, samaMtrI tadvanaM yayau // 11 // dharmaM cedvittha tadbrUte-tyUce ca namucirmunIn // kSudro'yamiti vijJAya, te tu tUSNIkatAM dadhuH // 12 // tataH sa zAsanaM jainaM nindannuddizya sadgurUn // gaurayaM kimu vettIti vyabravItsacibruvaH // 13 // mukhaM kaNDUyate te cet, tatkiMcidbrUmahe vayam // atheti gurubhiH prokte, tAnekaH kSullako jgau|| 14 // anena saha dhRSTena vaktuM yuktaM na vaH svayam // vijeSye hyahamevAmuM, svapakSaM tadvadatvayam // 25 // kruddhaH so'thAvadadveda- bAhyAH zaucavivarjitAH // deze vAsayituM nArhA, yUyaM pakSo'yamastu me // 16 // pratyUce kSullako vAri, kumbhallI pramArjanI // kaNDaNI peSaNItyuktAH, paJca zUnAH zrutiSvaho ! // 17 // ye hi zUnA bhajantyetA, vedabAhyAH ta eva hi / tadvarjitAnAmasmAkaM tatkathaM vedabAhyatA ? // 18 // azaucaM tu retaM tasya sevakazcAzucirmataH // suratAdviratAstasmAtkasmAdazucayo vayam // 19 // niruttarIkRta iti, kSullakena sa dhIsakhaH // vairaM mahadvahan sAdhuSvagAd gehaM nRpAnvitaH // 20 // nizAyAM ca munIn hantuM krodhAndhaH sa vane gataH // dhAvannihantumastambhi, devyA nirgranthabhaktayA // 21 // prAtazca taM tathA prekSya vismitA nAgarA narAH // nRpazca dharmaM sUribhyo, nizamyopazamaM yayuH 1 prANivadhasthAnAni / "paJca zUnA gRhasthasya, cUllI peSaNyupaskaraH / kaNDanI codakumbhazca badhyate yAstu vAhayan // '' [ manuH ] 2 kAmam // aSTAdazama dhyayanam (18) mahApadma cakrikathA 9-22 UTR-2 // 313 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 314 // // 24 // // 22 // nindyamAno janaiH sarvai vilakSo namucistataH // devyA mukto yayau lajjA- vihasto hastinApuram // 23 // so'tha tatra mahApadma- yuvarAjena saGgataH || tadamAtyapadaM prApa, pApo'pi prAcyapuNyataH ! itazcAsItprAntavAsI, durgamaM durgamAzritaH // nRpaH siMhabalaH siMhaH, iva prabalavikramaH // 25 // sa ca pradAyAva skandaM, padmadeze muhurmuhuH // svadurgaM prAvizattaM ca grahItuM ko'pi nAzakat // 26 // dhartuM siMhabalaM jAnA- syupAyaM kaMcidityatha // pRSTo ruSTena padmena, vedyIti namucirjagau // 27 // tato mudA mahApadme - nAdiSTaH sa gato drutam // bhaMktvA durgaM siMhabalaM balAdbaddhvA samAyayau // 28 // tato varaM vRNISveti proktaH padmena saMmadAt // Uce namucirAdAsye, kAle varamamuM vibho ! // 29 // tatprapadya ciraM padmo, yauvarAjyamapAlayat // jvAlAdevyA'tha tanmAtrA-5kAri jainaratho'nyadA // 30 // mithyAdRSTistatsapatnI, lakSmIrbradmarathaM tadA // vidhApyoce nRpaM brahma-rathaH prAg bhramyatAM pure // 31 // tato jvAlA lapadbhUpaM na cejjainaratho'grataH // pure bhramiSyati tadA, kariSye'nazanaM dhruvam // 32 // dvayorapi syandanayo-ryAtrAM rAjA'ruNattataH // mAturduHkhena tenAtha, padmo'bhUdbhRzamAturaH ! // 33 // dadhyau ceti spRhA mAtuH mAdRze'pi sute sati // vyalIyata manasyeva kadarya zrIrivAbanau ! // 34 // suputratvAbhimAnaM hi kathaMkAraM kasepUrayati, na mAtuH sanmanorathAn ! // 35 // kRtaH pitrApi manmAtu- vizeSaH ko'pi na mAnaM vinehA'vasthitiH zubhA ! ||36|| dhyAtveti supte loke saH, nirgatya svapurA tu saH ? // zakto'pi yaH hyo ! // tanmAnino na me aSTAdazama dhyayanam mahApadmacakrikathA 23-36 UTR-2 // 314 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 315 // aSTAdazamadhyayanam (18) mahApAcakrikathA 37-49 nizi // bhraman svairamaraNyAnta-stApasAzramamAsadat // 37 // vallabhAbhyAgataistatra, tApasaiH kRtasatkRtiH // sukhaM pravavRte sthAtuM, mahApadmaH svasadmavat // 38 // itazcAjani campAyAM, bhUjAnirjanamejayaH // sa ca kAlena rAjJA''jau, parAbhUtaH palAyata ! // 39 // tataH pure bhajyamAne, nezurlokA dizodizam // antaHpuramahelAzcA-'ntarA trAtAramAturAH ! // 40 // tadA campApateH patnI naSTA nAgavatI drutam // svaputryA madanAvalyA, samamAgAttamAzramam // 41 // tadA ca padmamadanA-valyoranyonyadarzanAt // kSaNAdAvirabhUdrAgo, mandAkSaM mandatAM nayan ! // 42 // tadvijJAya jagau nAga-vatIti madanAvalIm // puruSe yatratatrA'pi, sute ! kimanurajyase ? // 43 // bhAvinI cakriNo mukhya-patnItvamiti bhASitam // jJAnino vismRtaM kiM te ? yadbhavasyevamutsukA ! // 44 // mithoraktAvimau kArkI, viplavaM meti cintayan // sthAnaM yatheSTaM yAhIti, padmaM kulapati gau // 45 // tadAkarNya tataH padmo, niryayau vimanA manAk // abhISTAnAM viyogo hi, mahatAmapi duHsahaH ! // 46 // nUnameSA mamaiva strI, bhAvinI bhAvicakriNaH // tatsAdhayitvA bharataM, pariNeSyAmyamUM kadA ? // 47 // vidhApyAhatacaityaizca, maNDitAmakhilAmilAm // pUrayaSyei kadA mAtU, rathayAtrAmanoratham ? // 48 // itthaM manoratharathA-'dhirUDho bhUpabhUstataH // zrIsindhunandanapuro-pavanaM prApa paryaTan // 49 // [ tribhirvizeSakam ] UTR-2 // 315 // 1 lajjAm / 2 upadravam / /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 316 // aSTAdazamadhyayanam mahApadmacakrikathA 50-62 tatra codyAnikAyAta-krIDannAgarayoSitAm // nizamya tumulaM hastI, mahAsenamahIzituH // 50 // stambhamunmUlya miNThau ca, vyApAdya vyAlatAM gataH // anu tA nAgarIrAgA-drAgAkula iva kSaNAt // 51 // [ yugmam ] tato'tibhItA nazitu-manIzAstAH striyo'khilAH // pUccakruriti yo hyatra, vIro'smAnyAtu pAtu saH! // 52 // tAzca pUtkurvatI: prekSya, padmo vyAlaM tataja tam // avaliSTa tataH so'pi, tamprati pratighAkulaH // 53 // tamAyAntaM skhalayituM, paTaM padmo'ntarA'kSipat // mo'yamiti tatrApi, krodhAndhaH prAharatkarI ! // 54 // kolAhalaistadA cograiH, pauraloko'khilo'milat // mahAsenamahIzazca, samaM sAmantamaMtribhiH // 55 // kruddhAtkAlAdiva vyAlA-dasmAdapasarAzu bhoH ! mahApadmaM mahAsena, ityubAhustadA'vadat // 56 // padmaH smAha mahArAja ! pazya svacchamanA kSaNam // mattaM mataGgajama, vazIkurve vazAmiva ! // 57 // ityuktvA tADito muSTayA, tena sa nyagmukho gajaH // yAvanmuktvA paTIvedhaM, taM grahItuM samutthitaH // 58 // tAvatsa vidyudutkSipta-karaNenAruroha tam // ciraM cAkhedayatpANi-pAdAGguSThavaco'GkuzaiH // 59 // taM .ca vyAlaM kalabhavat, krIDayantaM samIkSya tam // vismayaM bhejire paurA, nRpatizca vaco'tigam // 60 // dattvA hastipakAyAtha, hastinaM taM vazIkRtam // bhUdharAdiva pArindraH, padmastasmAdavAtarat // 6 // dhAmnA sthAmnA ca taM zreSTha-kulabhUriti bhUpatiH // nizcikAya nijaM dhAma, ninAya ca sagauravam // 62 // tasmai kRtopacArAya, UTR-2 // 316 // 1 siMhaH / /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 317 // 15 d dadau kanyAzataM nRpaH // puNyairagaNyairjAmAtA prApyate khalu tAdRzaH ! // 63 // krIDaMstAbhiH samaM nAyaM, vyasmaranmadanAvalIm // bhRGgo lavaMgIbhoge'pi kiM vismarati padminIm ? // 64 // khecaryA vegavatyA sa nizi supto'nyadA hRtaH // prabuddho baddhamuSTistAM, kiM re ! mAM harasItyavak // 65 // sApyUce zUra ! haraNa - kAraNaM zRNu mA kupaH ! // vaitADhya - parvate sUro-dayaM nAmAsti satpuram // 66 // tatra cendradhanuHsaMjJo vidyate khecarezvaraH // zrIkAntA tadvadhUH putrI, jayacandrA tayoH zubhA // 67 // puruSadveSiNI sAbhU-daprApya pravaraM varam // duHkhAkaro hi dakSANAM strINAM hInaH patirbhuzam // 68 // paTeSu bharatasthAnAM, rUpANyAlikhya bhUbhujAm // adarzayamahaM tasyai, na kimapyarucatparam // 69 // paTe mayA'nyadA rUpaM tavAlikhya pradarzitam // tasyAzcittamayaskAnta- maNirlohamivAkRSat ! // 70 // cedayaM dayito na syAt, tadAhamanalaM zraye // iti pratyazRNotsA'tha matvA tvAM khalu durlabham ! // 71 // tasyAstasyAM pratijJAyAM jJApitAyAM mayA rayAt // tvAmAnetuM tatpitRbhyAM hRSTAbhyAM prahitAsmyaham // 72 // tamAnaye na cettarhi, vahnAvahnAya yAmyaham // tAmAzvAsayituM kanyA- mityuktvehAgamaM tataH // 73 // tAM padmInIM modayituM, naye tvAM ca prabhAkaram // tasyA mama ca jIvAtu-stvamevAsi prasIda tat ! // 74 // sA'tha taM tadanujJAtA, ninye sUrodayaM puram // vibhAte bhAskaramiva taM cendradhanurArccayat // 75 // vidadhe yena dhAtrA'sau tasya syAmanRNA katham ? // dhyAyantImityupAyaMsta jayacandrAM tatazca saH // 76 // tasyAzca mAtulasutau gaGgAdharamahIdharau // vidyAdharau mahAvidyau tadvi aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) mahApadma cakrikathA 63-76 UTR-2 // 317 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 318 // aSTAdazamadhyayanam mahApadmacakrikathA 77-51 vAhAbhilASiNau // 77 // pona pariNItAM tAM, nizamya samarodyatau // sUrodayapure sarvA-'bhisAreNa samIyatuH // 78 // [yugmam ] purAnnirgatya padmo'pi, vidyaadhrcmuuvRtH|| tatsainyena samaM yoddhaM, prAvarttata mahAbhujaH // 79 // rathI sAdI | niSAdI vA, padAtirvA na ko'pi hi // padmasya yuddhamAnasya, puraH sthAtumabhUtprabhuH ! // 40 // nairRtenAnilenAbdamiva pajhena sarvataH // svasainyaM vIkSya vikSiptaM, khecarau tau praNezatuH // 81 // tata utpannacakrAdi-ratno jvAlAGgajo balI // SaTkhaNDaM bharatakSetraM, sAdhayAmAsa lIlayA // 42 // strIratnavarjA sa prApa, sakalAM cakrisampadam // vinA tu madanAvalyA, mene tAmapi nIrasAm // 83 // tataH sa krIDayA'nyedyu-rgatastaM tApasAzramam // saccakre tApasaizcAru phalapuSpAdidAyibhiH // 84 // janamejayarAjo'pi, bhramaMstatrAgatastadA // dadau tasmai nijAM putrI, mudito madanAvalIm // 85 // tatazcakriramA pUrNA, kalayan svapuraM gataH // bhUnyastamauliH pitarau, hRSTo hRSTau nanAma saH // 86 // AkarNya karNapIyUSaM, sUnovRttAntamadbhutam // lakSmI ca tAdRzI vIkSya, pitArAvatyahaSyatAm // 47 // tadA ca suvratAcAryAH, ziSyAH zrIsuvratArhataH // viharantaH pure tatra, sametya samavAsaran // 88 // tAMzca zrutvA nRpo gatvA, nanAma saparicchadaH // dezanAM cAzRNonmoha-himApoharaviprabhAm // 89 // vratAya yAvadAyAmi, rAjye vinyasya nandanam // tAvatpUjyairiha stheya-mathetyuce nRpo gurUn // 10 // vilambanIyaM nArthe'smi-niti prokto'tha sUribhiH // praviveza vizAmIza-stAnpraNamya nijaM puram // 11 // AkArya maMtrIsAmaMta-mukhyaM parijanaM nijam // putraM ca viSNunAmAnaM, UTR-2 // 318 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 319 // aSTAdazamadhyayanam (18) mahApadmacakrikathA 92-106 padmottaranRpo'vadat // 92 // zrutvA zrIsuvratAcAryA-tsaMsArAsAratAmaham // manye svaM vaMcitaM kAla-miyantaM vratama|ntarA ! // 93 // adyaiva tadupAdAsye, vrataM zrIsuvratAntike // rAjye tu nidadhe viSNu-kumAraM sphAravikramam // 14 // viSNurjagau vibho ! bhogaiH kiM kimpAkaphalopamaiH ? // moghIkartumadhaM dIkSA-mAdAsye'haM tvayA saha ! // 15 // rAjyamAdatsva vatseda-mityAhUyAtha sAgraham // padmaM padmottaro'vAdI-ttataH so'pyevamabravIt // 96 // prabhaviSNuH prabho ! viSNu-rasau rAjye'bhiSicyatAm // zrayiSye yuvarAjatva-masya zasyamahaM punaH ! // 97 // bhUpaH proceyamukto'pi, rAjyaM nAditsate kRtin // Aditsate tu pravrajyA, mayA saha mahAzayaH / // 98 // kRtamaunaM tataH paJa, rAjye nyasyotsavairnRpaH // suvratArcAyapAdAnte, prAvrAjIdviSNunA samam // 19 // padmacakrI tataH sarvaiH, pUjyamAnaM janaiH pure // rathamabhramayajjaina, jananyA janayanmudam // 100 // cakre svavaMzavajjaina-zAsanasyonnatiM ca saH // bhejire bahavo bhavyA-stataH zAsanamArhatam // 101 // uccaizcaityAni jainAni, grAmAkarApurAdiSu / koTizaH kArayAmAsa, sa cakrI paramArhataH // 102 // kevalaM prApya kaivalyaM, prApa padmottaro'nyadA // lebhe viSNukumArastu, labdhI.kA mahAtapAH ! // 103 // svarNazaila ivottuMgo, vyomagAmI suparNavat // bahurUpaH sura iva, kandarpa iva rUpavAn // 104 // ityAdyanekAvasthAvAn, bhavituM prababhUva saH // nanvabhUllabdhibhogo hi, vinA hetuM na yoginAm ! // 105 // te'nyedyuH suvratAcAryA, bhUrisaMyatasaMyutAH // zrIhastinApure tasthu-varSAtikramahetave // 106 // jJAtvA tAnnamuciH prAcya-vairazuddhividhitsayA // UTR-2 // 319 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 320 // 3/ aSTAdazamadhyayanam mahAphyacakrikathA 107-120 dehi me taM varaM svAmi-niti padmaM vyajijJapat // 107 // yathAkAmaM vRNuSveti, rAjJA prokto'bravIcca saH // yajJaM yakSyAmi tadrAjyaM, tatprAntAvadhi dehi me // 108 // satyasandhastato rAjye, nidhAya namuci drutam // zuddhAntarAtmA zuddhAntamadhyamadhyAsta cakrabhRt // 109 // tataH purAbahirgatvA, namuciryajJapATake // mAyayA dIkSito jajJe, baikoTa iva kUTadhIH ! // 110 // rAjye'bhiSiktaM taM vardhA-payituM nikhilAH prajAH // liGginazcAkhilA jaina-munivarjAH samAyayuH // 111 // sarvepyAguliGgino mAM, na punaH zvetabhikSavaH // pravadanniti mAtsaryA-ttacchidraM sa puro'karot // 112 // AkArya suvratAcAryA-nanAryoM vyAharacca saH // rAjA yaH syAdyadA so'bhi-gamyate liGgibhistadA // 113 // tapovanAni hi mApa-rakSyANIti tapasvinaH // bhUpAlamupatiSThante, lokasthitiriyaM khalu // 114 // stabdhA yUyaM tu maryAdA-vikalA mama nindakAH // tanme rAjye na yuSmAbhiH, stheyaM gantavyamanyataH // 115 // sthAtA yastviha vo madhye, dhruvaM vadhyaH sa me zaThaH // saMvAsayati vaH ko hi, lokarAjavirodhinaH // 116 // sUriruce na naH kalpa, iti nopAgatA vayam // tavA'bhiSeke na puna-nindAmaH kaJcidapyaho! // 117 // kudhIH kruddho'bhyadhAtso'tha, paryAptaM bahubhASitaiH // saptAhopari dRSTAn vo ghAtayiSyAmi cauravat ! // 118 // tataH svasthAnamAgatya, munInAhUya sUrayaH // atha kiM kAryamityUcu- steSvekaH, sAdhurityavak // 119 // sudustapaM tapastepe, ghaSTiM varSazatAni yaH // sa hi viSNukumArSi-rmerau samprati varttate UTR-2 // 320 // 1 antaH puramadhye / / 2 bakaH //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 32 // aSTAdazamadhyayanam (18) mahApadmacakrikathA 121-134 // 120 // padmAgrajaH sa iti ta-girA'sau zAntimeSyati // yAtu ko'pi tamAnetuM tadvidyAlabdhimAnmuniH // 121 // Uce'thAnyo ytiyomnaa, gantuM tatrAsamyahaM kSamaH // na tvA''gantuM tato brUta, yadi kAryaM mayAsti vaH // 122 // viSNureva samAnetA, tvAmityukte'tha sUribhiH // utpatya nabhasA viSNu-mupAgAtsa muniH kSaNAt // 123 // taM cAyAntaM vIkSya dadhyA-viti viSNurmahAmuniH // saGghakAryaM mahannUna-masti kiJcidupasthim // 124 // ihAgacchedasau sAdhuvarSAsu kathamanyathA ? // dhyAyantamiti taM sAdhu-rupetya praNanAma saH // 125 // tenAgamanahetau ca, prokte viSNumunidrutam // taM gRhItvA gajapure, gatvA ca prANamad gurUn // 126 // agAcca namuceH pArthe , bahubhirmunibhiH saMmam // vinA namucimurtIzA-dibhiH sarvairanAmi saH // 127 // tato dharmopadezAdi-pUrvamityavadatsa tam // varSAkAlaM yAvadatra, vasantu munayaH pure // 128 // svatopyete hi tiSThanti, naikatra samayaM bahuM // varSAsu tu bhuvo bhUrijantutvAdviharanti na // 129 // mahatyasminpure bhikSA-vRttibhiH pracurairapi // asmAdRkSaiH saMvasadbhiH, kSatiH kA ? nAma te kRtin ! // 130 // purA hi munayo bhUpaiH, praNatA bharatAdibhiH // kuruSe na tathA tvaM ce-nirvAsayasiH tAn kutaH // 131 // zrutveti namuciH kruddho-'vAdItika punaruktibhiH ? // nigrahISyAmi vo nUnaM, paJcAhopari vIkSitAn // 132 // viSNurjagau purodyAne, vasantvete maharSayaH // tataH krudhA'bhyadhAnmaMtrI, vAkyaiH karkarakarkazaiH // 133 // AstAmudyAnaM puraM vA, mama rAjye'pi sarvathA // pAkhaNDipAzaiH pApAzai-na stheyaM zvetabhikSubhiH / // 134 // tanme UTR-2 // 321 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 322 // 3 muJcata rAjyaM drAg, yadi vaH prANitaM priyam // ruSTo viSNurathoce'Gghri - trayasthAnaM tu dehi naH ! // 135 // athAkhyanamucirdattaM mayA vastripadIpadam // kintuM tasmAdbahiryo vaH, sthAtA sa drAg haniSyate // 136 // prAvarttata tataH kopA - viSTo viSNuH pravardhitum // maulikuNDalamAlADhyaH pavicApakRpANabhRt // 137 // sphArAnvimuJcanphUtkArAn, kalpAntapavanopamAn // kAzyapa kampayanpAda - dardarairnikhilAmapi // 138 // ullAlayanpayorAzIn, zailazRGgANi pAtayan / / dhAtrIphalaughavajjyoti-zcakramapyapasArayan // 140 // kSobhayanvividhai rUpairdevadAnavamAnavAn // vardhamAno'mAnazaktiH, so'bhUnmerusamaH kramAt // 140 // [ tribhirvizeSakam ] prapAtya namuciM pRthvyAM pUrvAparasamudrayeAH // pAdau vinyastavAn viSNu-ralambhUSNurjagajjaye // 141 // trilokikSobhamAlokya zakreNa prahitAstadA // iti karNAntike tasyA'psarasaH sarasaM jaguH // 142 // krodho dharmadrumajvAlA-jihvaH svaparadAhakaH / / svArthanAzaM vidhatte'tra datte mutra ca durgatim // 143 // tacchAntarasapIyUSaM, nirapAyaM nipIyatAm // itthaM jaguH purastasya nanRtuzca prasattaye // 144 // mahApadmo'pi tatrAgAt, zaGkAtaGkAkulastadA // ilAtalamilanmauli staM ca natvaivamabravIt // 145 // zrIsaMghAzAtanAM maMtri - pAzenAnena nirmitAm // na jJApito'smi kenApI-tyajJAsiSamahaM na hi // 146 // kRtasvAnyo patApasya, pApasyA'muSya mantunA / / prANasandehamArUDhaM trAyasva bhuvanatrayam // 147 // ityanyepi nRpA devA-surAH saMghastathA'khilaH // taM muniM vividhairvAkyaiH sAntvayAmAsuruccakaiH // 148 // maulispRSTakramAMstAMzca vIkSya viSNurvyaci aSTAdazama dhyayanam mahApadma cakrikathA 135-147 // 322 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 323 // aSTAdazamadhyayanam (18) mahApadmacakrikathA 149-157 ntayat // saMgho'sau bhagavAn bhItA-zvAmI padmasurAdayaH // 149 // kopApahArahetormA, sAntvayanti muhurmuhuH // mAnyaH saMgho'nukampyAzca padmadevAdayo'pi me // 150 // [ yugmam ] dhyAtveti vRddhi sahRtya, purvAvastho'janiSTa saH // tatastrivikrama iti, khyAtiM ca prApa sarvagAm // 151 // mumoca namuciM viSNu-muniH saMghoparodhataH // taM dhIsakhAdharma padma-cakrI tu niravAsayat // 152 // saMghakAryaM vidhAyeti, zAnto viSNurmahAmuniH // AlocitapratikrAntastIvaM taptvA tapazciram // 153 // utpannakevalaH prApa, mahAnandapadaM kramAt // cakripadmAM ca padmo'pi, bubhuje rucirAM ciram // 154 // [yugmam] santyajya rAjyamanyedyuH, parivrajyA'ntike guroH|| sa dazAbdasahasrANi, tIvaM vratamapAlayat // 155 // triMzadvarSasahasrAyu-zcApAnviMzatimunnataH // mahAmahA mahApadma-mahArAjo babhUva saH // 156 // tInaistapobhirghanaghAtighAtaM, nirmAya nirmAyacaritracAruH // sa kevalajJAnamavApya vApI, zreyaHsudhAyAH zrayati sma siddhim // 157 // iti zrImahApadmacakrikathA // 41 // mUlam-egachattaM pasAhittA, mahiM mANanisUraNo / - hariseNo maNussido, patto gaimaNuttaraM // 42 // vyAkhyA-ekaM chatraM rAjacihnamastyasyAmityekachatrA tAM, avidyamAnAparanRpAmityarthaH mahIM pRthvI prasAdhya vazIkRtyeti sambandhaH / 'mANanisUraNotti' dRptArAtidarpadalanaH, hariSeNo manuSyendraH prApto gatimanuttarAm / tadvattalezastvayamatraiva bharatakSetre, pure kAmpIlyanAmani // mahAharirabhUdbhUmA-nmerAvAnA ca tatpriyA // 1 // hariSeNastayorvizvA gAthA 42 hariSeNacakrikathA UTR-2 // 323 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 324 // aSTAdazamadhyayanam hariSeNacakrikathA 2-9 | nandano nandano'bhavat // caturdazamahAsvapna-sucito'svajajinmahAH // 2 // kalAkalApamApanno, varddhamAnaH zazIva saH // cApapaJcadazottuGgaH, puNyaM tAruNyamAsadat // 3 // rAjyaM prAjyaM, pituH prApya, tasya pAlayataH sataH // ratnAnyutpedire'nyedhu-zcakrAdIni caturdaza // 4 // tataH sa sAdhayAmAsa, SaTkhaMDamapi bhAratam // jAtacakritvAbhiSeko, bhogAMzca bubhuje ciram // 5 // bhavavAsAdvirakto'tha, laghukarmatayA'nyadA // so'dhyAsIdityasau sampat, prAkpuNyaiH saGgatAsti me // 6 // puNyArjanAya bhUyo'pi, prayatnaM vidadhe tataH // vinArjanAM hi kSapite, mUle syAdduHsthatA bhRzam ! // 7 // dhyAtveti tanayaM nyasya, rAjye sa vratamAdade // karmakakSamadhAkSIcca, sattapojAtavedasA // 8 // samAsahasrANi dazAtivAhya, sarvAyuSA zrIhariSeNacakrI // ghAtikSayAjjAnamanantamApya, bheje mahAnandamaniMdyakIrtim // 9 // iti zrIhariSeNacakrikathA // 42 // malam--anio rAyasahassehi, supariccAi damaM care / jayanAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // vyAkhyA--anvito yukto rAjasahastraiH, suSTha zobhanaprakAreNa rAjyAdi tyajatItyevaMzIlaH suparityAgI, damaM jinAkhyAtamiti sambandhaH, 'caretti' acArIt / jayanAmA ekAdazacakrI / caritvA ca damaM prApto gatimanuttarAm / tatkathAMzastvayam-- atraiva bharate sampad-gRhe rAjagRhe pure // yazaH sudhAsamudro'bhU-tsamudravijayo nRpaH // 1 // puNyalAvaNyatAruNyA gAthA 43 jayacakrikathA UTR-2 // 324 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 325 // aSTAdazamadhyayanam (18) jayacakrikathA 2-7 zIlAlaGkArazAlinI // vapraH zAliguNAlInAM, vaprA tasya priyA'bhavat // 2 // dviH saptabhirmahAsvapnaiH, sUcito'bhUtsutastayoH // jayAhvayo jayantasya, jayan rUpaM vapuHzriyA // 3 // kalindikAsudhAH pItvA, kramAdyauvanamAzritaH // sa dvAdazadhanustuGgaH, pitryAM rAjyadhurAM dadhau // 4 // jAtacakrAdiratnazca, jitaSaTkhaNDabhArataH // bubhuje ramaNIratna-miva cakriramAM ciram // 5 // sa cAnyadA bhavodvignaH, saMvignasyAntike guroH // rAjye nidhAya tanayaM, sanayaM prAvajatsvayam // 6 // sarvAyuSA trInatigamya samyak, samAsahasrAn jayacakravartI // tapo'nilaiH karmaghanAnapAsya, prApyottamaM jJAnamavApa muktim // 7 // iti zrIjayacakrikathA // 43 // mUlam--dasaNNarajjaM muiaM, caittA NaM muNI care / dasaNNabhaddo nikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio 44 vyAkhyA--dazArNo dezastadrAjyaM muditaM pramodavat tyaktvA 'NaM' vAkyAlaGkAre, munizcaret acArIt apratibaddhatayA vyahArSIdityarthaH / dazArNabhadro niSkrAntaH, sAkSAcchakreNa codito'dhikasampadarzanena dharmaM prati prerita iti / tatkathA tvevamzrImaddazArNaviSaye, dazArNapurapattane // dazArNabhadro bhadrANA-mAkaro'bhUnmahIpatiH // 1 // sa rAjahaMsaH zuddhAtmA, cittAbjeSvavasatsatAm // uvAsa tasya citte tu, dharma eva jinoditaH // 2 // jajJire tasya zuddhAnte, rAjyaH paJcazatAni tAH // yatprApticintayA manye, na nidrAnti sma nirjarAH ! // 3 // vArddharvArIva tasyAsI-kSamAvyAptikSamAcamUH // gAthA 44 dazArNabhadracaritram 1-3 UTR-2 // 325 // 1 saptazatAni-iti tu 'gha' saMjJakapustake /
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 326 // 3 12 lalaMghe na tu maryAdAM sa gambhIro'mburAzivat // 4 // [ itazca ] varATaviSaye dhAnya- pure dhAnyabharairbhRte // mahattaraH zriyA ko'pi mahattarasuto'bhavat // 5 // kAntA tu tasya kulaTA, gRhanAthe bahirgate // sAMnyAsikena kenA'pi samaM svacchandamAramat // 6 // pure tatrA'nyadA''yAtaiH, prArabdhe nATake naTaiH // rAmAveSaM dadhadramyaM, nanarttako naTo yuvA // 7 // dambhaikavijJA vijJAya, kathaMcittaM ca pUruSam // tatrArajyata sA'tyaMtaM, dharSiNI dharmagharSiNI // 8 // pratibandho hi baMndhakyA, vAtyAyA iva na kvacit // yo yuvA dRDhadehazca tasyAH syAtsa tu vallabhaH // 9 // tataH sA puMzcalI channaM, naTapeTakanAyakam // ityuvAca hiyaM hitvA kAmAndhAnAM hi kA trapA ? // 10 // enameSa dadhadveSaM ramate cenmayA samam // tadA dadAmi vaH sAraM vastraM kiMcinmanoramam // 11 // naTAdhIzo'pi tadvAkyaM muditaH pratyapadyata / te hi prAyaH kuzIlAH syuH, kiM punaH strIbhirarthitAH ! // 12 // saMpratyAyAtyayaM kintu, tava vezma kva vidyate ? // ityuktA'tha naTe - zena sA svasaudhamadarzayat // 13 // gRhaM gatvA naTakRte, pAyasaM ca papAca sA // strIveSaH so'pi tatrAgA naTezapreSito naTaH // 14 // AsitasyA'zituM tasya, puraH sA puMzcalI mudA // sthAlamasthApayadyAvat prAjyakhaNDAjyapAyasam // 15 // tAvatsAMnyAsiko'bhyetya dvAramudghATayetyavak // zanaistaM naTamityUce, tataH sA pAMzulA''kulA // 16 // asmiMstilApavarake, gatvA tvaM tiSTha koNake // tayetyuktaH so'pi tatra, pravizya drAg nyalIyata // 17 // tayA'tho 1 asatI // 2 asatyAH // UTR-2 aSTAdazamadhyayanam dazArNabhadra caritram 4-17 // 326 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 327 // aSTAdazamadhyayanam (18) dazArNabhadra caritram 18-39 dghATite dvAre, sa rjsko'ntraa''gtH|| kimidaM pAyasApUrNaM, sthAlamastItyuvAca tAm // 18 // kSudhitAsmIti bhokSye'ha-mityukte mAyayA tayA // so'vAdIdayi ! tiSTha tva-mahaM bhokSye bubhukSitaH // 19 // ityuditvA balAdyAvajjAro bhoktumupAvizat // dvAraM prakAzayetyUce, tAvadetya gRhAdhipaH // 20 // va yAmIti tataH pRSTA, jAreNa kulaTA'bravIt // tilApavarake gatvA, tiSThAsminnAtidUrataH // 21 // koNe'sya tiSThati vyAlaH, kAlaH kAla ivAparaH // tvayA tatra na gantavyaM, tato jIvitamicchatA // 22 // omityuktvA tataH so'pi, tatrApavarake'vizat // bhUyastamisramizratvA-ttamisrAbhe divA'pi hi // 23 // dvAramudghATayAmAsa, tatastvaritamitvarI // viveza vezmani tato, gRheza: saralAzayaH // 24 // kSaireyI kimiyaM sthAle, kSiptAstItyabravIcca tAm // uvAca puMzcalI bhukti, kurve'hamazanAyitA // 25 // so'vadanmama gantavyaM, kArye tadbhokSyate mayA // sA proce'dyASTamI tasmA - dasnAto bhokSyase katham // 26 // so'zaMsatsnAta evAha, snAtAyAM tvayi vallabhe // sA'lapanna hyasau dharmo-'smAkaM taditi mA kRthAH // 27 // vayaM hi zaivAsteSAM ca, na psAnaM snAnamantarA // tayetyukto'pi sa vyaktaM, balAdbhoktuM pracakrame // 28 // itazcAhaM kSudhAkSAmaH, kiM tiSThAmIti cintayan // naTaH karAbhyAM saMghRSya, phUccakAra tilAnmuhuH // 29 // sanyAsikastato'dhyAsI-dasau phUtkurute phaNI // tadgRheze'zanAsakte, nazyAmyahamalakSitaH // 30 // iti dhyAtvA'pavarakA-nirgatya drAg nanAza saH // samayo'yamiti dhyAyaM-stato'nezannaTo'pi saH // 31 // mahattarasutaH prekSya, niryAntau tau narastriyau // kAvetA UTR-2 // 327 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 328 // 12 vityapRcchattAM, svacchaH svacchandacAriNIm // 32 // tata utpannadhIH proce, kulaTA kuTilAzayA // asnAto mA tvamaznIyA, ityuktaM prAgmayA hi te // 33 // asmadAvasathe'jastra sevayA vAsitau mayA // imAvumAharau naSTA vasmAdasnAnabhojanAt ! // 34 // tadAkarNya mayA duSThu kRtamityanutApavAn // pratyAyAtaH kathamimA - vityUce tAM gRhAdhipaH // 35 // gacchatyasau videze ce drame svairamahaM tadA // dhyAyantIti tato'vocatsvairiNI pativairiNI // 36 // sodyamenaiva sanyAya-marjitaiH pracurairdhanaiH // cedarccayasi caNDIzau, pratyAyAtastadA hi tau // 37 // tatprapadya dazArNeSu, mahattarasuto yayau // cheko'pi vacyate dharma-chadmanA kiM punaH paraH ? // 38 // kSetre kasyApi tatrAsau kurvankAryamupArjayat // daza gadyANakAnsvarNaM, taccAlpamiti - nA'tuSat // 39 // tathApi sa prati gRhaM, nivRttaH svapriyAM smaran // madhyAhane kvApi kAntAre, vizazrAma tarostale // 40 // itazcApahRto vakra- zikSitAzvena paryaTan // dazArNabhadra bhUpAla-statrAgacchattRSAturaH // 41 // AtithyAhoM mahAtmAya - mityantazcintayaMstataH / mahattarAGgajastasmai payaH peyamaDhaukayat // 42 // nRpo'pi pItvA tannIra-mutparvANaM hayaM vyadhAt // kSaNaM vizramya ko'si tva-miti cApRcchadadhvagam // 43 // svavRttAnte'tha tenokte, rAjA dadhyau kuzAgradhIH // priyAsya nUnamasatI, tattayA vaJcito'styayam // 44 // paraM dhArmikatAmasya, vIkSya citrIyate manaH // cikIrSati svadevArcA - masadvittamupArjya yaH // 45 // vido'pi sadapi dravyaM vyayante vyasanAdibhiH 1 avidyamAnam // UTR-2 aSTAdazamadhyayanam dazArNabhadracaritram 32-45 // 328 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 329 // aSTAdazama dhyayanam (18) dazArNabhadra caritram 46-49 mugdho'pyasau tu dharmAya, klizyate'rjayituM dhanam // 46 // taddhArmikasya puMso'sya, kurve kAM pratyupakriyAm // tasyeti dhyAyataH sainya-mAgAdazvapadAnugam // 47 // tato nRpaH sahAdAya, naraM tamupakAriNam // yayau nijaM puraM taM ca, saccakre bhojanAdinA // 48 // tadA cAyuktapuruSai-riti vyajJapi bhUpatiH // purodyAne'dya samava-sRto'sti caramo jina: // 49 // tatkaNrNAmRtamAkayoM-daJcadromAJcakakSukaH // nRpo'namajjinaM mauli-spRSTabhUstyaktaviSTaraH // 50 // datvA dAnaM jIvikArha-marhadAgamavAdinAm // bhUbhRnmaNI sahRdaya-grAmaNIrityacintayat // 51 // tAdRgvivekavikalo'- | pyasau vaideziko naraH // pupUjayiSati svIya-devAMzcetsarvasampadA // 52 // tadA samagrasAmagrI-matAmasmAdRzAM vizAm // vivekinAM vizeSeNa, kartumarhA'rhaNA'rhataH // 53 // dhyAtvetyAdizadurvIzo, dvipAdyadhikRtAnkRtI // kAryA vizeSAtsAmagrI, prAtarnantuM jagadgurum // 54 // vibhAte vandituM sArvaM, sAmantAmAtyanAgarAH // zreSThAM kurvantu sAmagrI-miti cAghoSayat pure // 55 // tRNagomayabhasmAdi-sammArjanapavitritam // saMsiktaM candanAmbhobhiH, puSpaprakaracitritam // 56 // hRdyaM vandanamAlAbhiH, saholAbhiriva zriyAm // dhRtAnaGkAnekacandra-miva kumbhaizca rAjataiH // 57 // uditAbdamivAkANDe, dhUpadhUmairnirantaraH // dhRtacakradhanurlakSa-miva mANikyatoraNaiH // 58 // abhitaH zobhitaM zreyo-hetubhiH ketukoTibhiH // vimAnavadrAjamAna-raJcitaM cArumaJcakaiH // 59 // prArabdhasvasvakarttavyaM, jallamallanaTAdibhiH // svapuraM UTR-2 // 329 // 1 anaGkA aGkarahitA: kalaGkarahitA ityartha : / /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 330 // 3 aSTAdazama dhyayanam dazArNabhadra caritram 60-73 svarivA'dhyakSaM, mApo'dhyakSairacIkarat // 60 // [paJcabhiH kulakam] prAtazca vidhinA snAtvA, candanAliptabhUghanaH // adRSye devadUSye dve, dadhadbhAsurabhUSaNaH // 61 // AtapatreNa pUrNendu-pavitreNa virAjitaH // caturbhizcAmarairvIjya-mAno DiNDirapANDuraiH // 62 // kenApyavandi na yathA, vande jinamahaM tathA // dhyAyanniti mudA'dhyAsta, mahArAjo mahAgajam // 63 / / [tribhirvizeSakam ] ArUDhasindhurA bhUSA-bandhurAzca sahasrazaH // sAmantAH parivastaM zakraM sAmAnikA iva // 64 // pAdAbhyAM prerito rAja-kuJjareNA'tha kuJjaraH // zanaiH pravavRte gantuM bhUmibhaGgabhayAdiva! // 65 // sahasrazastadAnye'pi, vAraNA vairivAraNAH // calAcalopamAzcelu-maNimaNDanamaNDitAH // 66 // sahodarAH saptasaptisaptInAM tatra saptayaH // lakSazaH pupuSurlakSmI, bhUribhUrivibhUSaNAH // 67 // Ayuktaharayo hAri-zriyastatra sahasrazaH // rathA didyutire tigma-dyutisyandanasodarAH // 68 // nAnAvidhAyudhabhRtaH, pattayo'pavipattayaH // zizriyuH suSamAM vIrakoTIrAstatra koTizaH // 69 // adhyAsitAni rAjInAM, paJcazatyA pRthak pRthak // rejire yApyayAnAni, sadevIkavimAnavat // 70 // prakvaNatkiGkiNIvANa-mukharIkRtadigmukhAH // abhraMlihA dhvajA rejuH, paJcavarNAH sahasrazaH // 71 // AtodyairlakSazo bhambhA-bheriprabhRtibhistadA // yugapadvAditairjajJe, zabdAdvaitamayaM jagat // 72 // mudA maGgalavAkyAni, petthurmngglpaatthkaaH|| zravaHsudhAzravAgIti-ragAyan gAyanAstadA // 73 // vAravadhvo'psara:kalpA, gAyantyo bhagavadgu UTR-2 // 330 // 1 sUryAzvAnAm // 2 azvAH / / 3 saptazatyA iti tu 'gha' saMjJakapustake / / 4 zibikA-pAlakhI-iti bhASA /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 331 // aSTAdazama dhyayanam (18) dazArNabhadra caritram 74-87 NAn // nRtyaM cakrustadA hRdyaM, puro rAjJaH pade pade // 74 // itthaM maharddhibhirbhavya-jIvAnAM modayanmanaH // siJcan sadbhAvapIyUSaiH, sukRtakSoNijanmanaH // 75 // kalpaduma ivAtyarthaM, dadAno dAnamarthinAm // AtmAnaM mAnayanmAnA-tyadamutkRSTasampadAm // 76 // paricchadena poraizca, mahattarasutena ca // samaM samavasaraNa-samIpaM prApa pArthivaH // 77 // [tribhivizeSakam ] uttIryAtha gajAdrAja-kakudAni vimucya saH // jinaM pradakSiNIkRtya, sataMtro vidhina 'namat // 78 // jinAdhIzaM janAdhIzo, harSagadgadayA girA // stotrairmahAthaiH stutvA ca, yathAsthAnamupAvizat // 79 // tadA cAvadhinA | jJAtvA, rAjJastAdRzamAzayam // iti dadhyau haribhakti-raho rAjJo'sya bhUyasI! // 8 // paramatrAbhimAnastu, kartuM nAmuSya yujyate // bhavetribhuvanenA'pi, bhaktiH pUrNA hi nA'rhatAm ! // 81 // dhyAtveti hartuM tanmAnaM, sampadutkarSasambhavam // pratibodhayituM taM ca, samAdiSTo biDaujasA // 42 // catuHSaSTisahasrANi, dvipAnairAvaNAmaraH // sitatvoccatvavijita-kailAsAn vyakaronmudA // 83 // [ yugmam ] pratyekaM dvAdazayutAM, teSu paJcazatI mukhAn // mukhaM mukhaM prati radA-naSTAvaSTau ca nirmame // 84 // pratidantaM puSkariNI-raSTAvaSTau manoramAH // tAsu pratyekamaSTASTa, padmAn lakSacchadAn vyadhAt // 45 // daleSu teSu pratyekaM, dvAtriMzadbaddhanATakam // pratyabjakarNikaM cakre, prAsAdaM ca caturmukham // 86 // pazyannRtyAni tAnyuccai-mahiSIbhiryuto'STabhiH // adhyAsta tAMzca prAsAdA-sarvAnapi suparvarAT // 87 // "evaJca-" UTR-2 // 331 // 1 janAn / /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ yanasUtram aSTAdazama dhyayanam dazArNabhadra caritram 88-100 uttarAdhya muha paNasaya bAstara [512] dantA cauro sahassa chaNNaA [ 4016] battIsa sahasa sagasaya aDasaTThI [32768 ] hoMti pukkhariNI // 8 // paumA dulakkha bAsaTThi sahasa coAla sayamiA [ 262144] jANa // pAsA iMdA // 332 // II tattalla aggamahisI tayaTThaguNA [2097152] // 89 // dusahassa chasaya igavIsa koDi cauAla lakkha kamaladalA [ 26214400000 ] naTTA puNa dalatullA egega gayassa ii saMkhA // 10 // tairgajaizchAdayan vyoma, zaradabhairivAmalaiH // AgAtpurandaraH kSipra-mupasArvapurandaram // 91 // jinaM pradakSiNIcakre, hastimallasthito hariH // vavande ca svakIyAGga-rucinyaJcitabhAskaraH // 12 // kSoNIkSidvIkSya tallakSmI, dakSadhIrityacintayat // mayA tucchatayA'kAri, sampaddo mudhaiva hi ! // 13 // iyaM kA nAma me sampa-dasyA''sAM sampadAM puraH // khadyotapotodyoto hi, kiyAn pradyotanadyutAm ? // 14 // tannUnaM tucchayA'pi syA-nIcAnAM sampadA madaH // prApya paGkilamapyambho, bhRzaM naInti dardurAH ! // 15 // iyaM ca zrIranenApi, lebhe dharmaprabhAvataH // vinA dharma hi sA cetsyA-tsarveSAM syAttadA na kim ? // 96 // hitvA viSAdaM taddharma, zraye'hamapi nirmalam // itthaM kRte hi mAno'pi, kRtArtho me bhaviSyati ! // 17 // dhyAtveti prAJjalirbhUmI-jAnirjinamado'vadat // bhavodvignaM vibho! dIkSA-dAnenAnugRhANa mAm // 98 // ityuktvA kRtalocaM taM, pRthvInAthaM vratArthinam // svayaM prAvAjayadvIra-vibhurvizvaikavatsalaH // 19 // tamanu prAvrajatsadyo, mahattarasuto'pi saH // saGgaH satpuruSANAM hi, sarvakalyANakAmadhuk ! // 100 // tataH praNamya rAjarSi-mityuvAca diva UTR-2 // 332 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 333 // spatiH // dhanyastvaM yena sapadi, saMtyaktA sampadIdRzI ! // 101 // prAjyamutsRjya sAmrAjya-murarIkurvatA vratam // satyasandha ! svasandhA'pi, nUnaM satyApitA tvayA! // 102 // jinArcA hi dravyapUjA, bhAvapUjA tu saMyamaH // dravyapUjAkRto bhAva-pUjAkRccAdhiko mataH // 103 / / tattvayA jita evAhaM, bhAvastavavidhAyinA // anyA hi bhUyasI zaktirasti me na punavrate // 104 // stutveti taM rAjamuni biDaujA, jinaM praNamya tridivaM jagAma / rAjarSirapyugratapA vidhAya, karmakSayaM muktipurImiyAya // 105 // iti zrIdazArNabhadrarAjarSikathA // 44 // mUlam--namI namehi appANaM, sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI, sAmaNNe pajjuvaTThio 45 vyAkhyA--prAgvat // 5 // mUlam--karakaMDu kaliMgesu, paMcAlesu a dummuho / namirAyA videhesu, gaMdhAresu a naggaI // 46 // vyAkhyA--spaSTam // 46 // mUlam--ee nariMdavasahA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThaveUNaM, sAmaNNe pajjavadviyA // 47 // vyAkhyA--ete narendravRSabhA niSkrAntAH pravrajitA jinazAsane na tvanyatra, niSkramya ca zrAmaNye paryupasthitAH prodyatA abhUvanniti zeSaH, eteSAM kathAstu prAguktA iti na punarihocyante // 47 // aSTAdazamadhyayanam (18) dazArNabhadra caritram 101-105 gA 45-47 UTR-2 // 333 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 334 // aSTAdazamadhyayanam gA 48 udAyanarAjarSikathA 1-10 mUlam--sovIrarAyavasaho, caittANa muNI care / uddAyaNo pavvaio, patto gaimaNuttaraM // 48 // vyAkhyA--sauvIreSu rAjavRSabhastatkAlInanRpapradhAnatvAt sauvIrarAjavRSabhaH, tyaktvA rAjyamiti zeSaH, munizcaret acArIt municaryayeti zeSaH, 'uddAyaNotti' udAyananAmA pravrajitaH san caritvA ca prApto gatimanuttarAm, tatkathA tvevam atraiva bharatakSetre, sindhusauvIranIvRti // sAnvarthanAmakaM vIta-bhayAbhidhamabhUtpuram // 1 // tatrodAyananAmA''sItsukRtodayakRnRpaH // rAjitaH sahajaiH zaurya-dhaiyaudAryAdibhirguNaiH // 2 // vItabhayAdipurANAM, triSaSTyagraM zatatrayam // sindhusauvIramukhyAMzca, dezAndhoDaza pAlayan // 3 // sevito dazabhirvIrai-mahAsenAdibhirnRpaiH // sa bhUpAlo'tyagAtkAlaM, zriyA zakra ivAparaH // 4 // [ yugmam ] tasya prabhAvatI rAjJI, jajJe ceTakarATsutA // bibhratI mAnase jainaM, dharma patimivA'nizam // 5 // tatkukSijo yauvarAjyaM, prAptastasya mahIpateH // nandano'bhIcinAmA''sI-tkezI ca bhaginIsutaH // 6 // itazca puryAM campAyAM, svarNakAro mahAdhanaH // kumAranandInAmA'bhU-lalanAlolamAnasaH ! // 7 // dadarza kanyakAM yAM yAM, yatra yatra manoharAm // niSkapaJcazatIM dattvA, tAM tAM pariNinAya saH // 8 // itthaM paJcazatAni strI-rudUDho'pi sa nA'tRpat // strIdhanAyuSkabhojyeSu, prAyo'tRptA hi jantavaH ! // 9 // etA milantu mA'nyena, kenApIti vicitya saH // ekastambhagRhe nyasya, bubhuje tA divAnizam // 10 // itazca paJcazailAkhya-dvIpe vAridhimadhyage // babhUva UTR-2 // 334 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 335 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarAjarSikathA 11-25 vyantaro vidyu-nmAlinAmA maharddhikaH // 11 // sa ca hAsAprahAsAbhyAM, svadevIbhyAM yuto'nyadA // vrajan zakrAjJayA | nandI-zvare prAcyoSTa vartmani // 12 // tatazcintAture tasya, kAnte te iti dadhyatuH // pralobhayAmaH strIlolaM, kaJcidyo nau patirbhavet // 13 // iti tAbhyAM bhramantIbhyAM, campAyAM sa suvarNakRt // dadRze'dhigRhaM tAbhi-lalanAbhiH samaM lalan // 14 // tato yogyo'yamasmAkaM, nUnamityavadhArya te // tasyAdarzayatAM divyaM, svarUpaM vizvakArmaNam // 15 // mohitasso'tha te devyau, ke yuvAmiti pRSTavAn ? // savilAsaM vilAsinyau, tataste ityavocatAm // 16 // AvAM hAsAprahAsADhe, devyau viddhi maharddhike // cennau vAJchasi tatpaJca-zailAkhyaM dvIpamApateH // 17 // uktveti vidyullekhAva-drAk tirohitayostayoH // dizaM tAmeva sa prekSA-mAsa zUnyamanAzciram // 18 // dadhyau ca yoSitAmAsAM paJcazatyA'pi kiM mama // vizvaM zUnyamivAbhAti, dRzAviva vinA hi te ! // 19 // tadrUpaM vIkSya ratnAbha-mAsu kAcamaNISviva // ko nAma ramate tasmAttadarthaM prayate drutam // 20 // dhyAtveti gatvA bhUpAla-kule datvA dhanaM ghanam // DiNDimaM vAdayanuccaiH, puryAmevamaghoSayat // 21 // kumAranandinaM paJca-zaile nayati yo drutam // tasmai nAvikavaryAya, dravyakoTi dadAti saH // 22 // tatprapadya mudA ko'pi, jarI jIvitani:spRhaH // vidhApya potaM pAtheya-pAthomukhyairapUrayat // 23 // nijAnAmaGgajAnAM ca, vittakoTiM vitIrya tAm // kumAranandinA sAka-mArohadvahanaM sa tat // 24 // dinaiH kiyadbhistasmiMzca, pote dUraM gate'mbudhau // puraH pazyasi ki kiJci-dityUce nandinaM jarI // 25 // zyAmaM kimapi UTR-2 // 335 //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 336 // 3 aSTAdazama dhyayanam udAyanarAjarSikathA 26-39 pazyAmI-tyukte tena jagau jaran // vaTo'yaM dRzyate vArddhi-taTasthAdrinitambajaH // 26 // yAsyatyavazyamasyAdho, yAnapAtramidaM ca nH|| tatastUrNaM tvamutplutyA-'mUDho'sminvilagestarau // 27 // vasanti vasatAvasmin, girau bhAraNDapakSiNaH // te ca prAtaH paJcazailaM, vrajanti cuNihetave // 28 // aMhayaH syustrayasteSAM, tatastvaM madhyame krame // paTena svaM nibadhnIyAH, tasya suptasya kasyacit // 29 // tatastvAM paJcazailAkhya-dvIpe neSyanti te khagAH // zakSyAmyahaM tu pravayA, grahItuM na hi taM vaTam // 30 // vaTAtpuro mahAvarte, potastveSa patiSyati // tatraiva ca mayA sArddha, vinAzamupayAsyati! // 31 // atha tvamapi cedvyagro, nyagrodhaM na grahISyasi // tadA tUrNaM tamAvartta, gate pote mariSyasi! // 32 // evaM vRddhe vadatyeva, vaTAdho vahanaM yayau // vilagnaH so'pi tatra drAk , paJcazailamagAttataH // 33 // taM cAyAtaM bhoktumutkaM, te devyAvityavocatAm // anena bhUghanena tvaM, na nau bhogAya kalpase ! // 34 // karNo'pi labhate bhUSAH, soDhacchedanavedanaH // soDhadAhAdikaSTaM ca, svarNamapyaznute maNIn ! // 35 // tadgatvA svagRhaM dattvA, dInAdInAM nijaM dhanam // kRtvA vahnipravezAdi-kaSTaM tvamapi satvaram // 36 // dvIpasyAsya zriyAmAsA-mAvayozca patirbhava // bhUrilAbhAya dakSairhi, kiJcikaSTamapISyate! // 37 // [yugmam] atha tatra kathaM yAmI-tyukte raktena tena te // campApuryA ninyatustaM, kalAdaM vikalaM smarAt! // 38 // kathamAgAH kiJca citraM ? , tatretyukto'tha nAgaraiH // hA! kva hAsAprahAse te, ityeva smAha UTR-2 // 336 // 1 rAtrau // 2 caritum // 3 vRddhaH //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 337 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarAjarSikathA 40-53 so'sakRt // 39 // iGginImRtyunA martu-mudyataM taM jaDaM tataH // vyAjahAreti tanmitraM, zrAvako nAgilAhvayaH // 40 // bho ! mitrA'mAtradhIpAtra ! naitatkApuruSocitam // yujyate bhavataH kartuM, siMhasyeva tRNAzanam // 41 // | kiJcAtitucchabhogArthaM, durlabhaM mAnuSaM bhavam // mA hArSI sadAM ratna-miva kAcakRte kRtin ! // 42 // atha yadyapi te vAJchA, bhogeSveva tathApi hi // dharmamevAcarAbhISTa - dAyinaM surazAkhivat // 43 // mitropadezamapyenaM, mohonmatto'vamatya saH // ApAdAdAzirodeha-mAcchAdya chAgagomayaiH // 44 // ciraM dAsvadaGghribhyAM, pradattenAgninA jvalan // devyostayoH smaranmRtvA, vidyunmAlitvamAsadat // 45 // [ yugmam ] tamevamiGginImRtyA, mRtaM vIkSya viraktadhIH // aho ! vimUDhA bhogArthaM, klizyanta iti cintayan // 45 // pravrajya nAgilazrAddho, vipadyA'bhUtsuro'cyute // dadarzA:vadhinA taM ca, vayasya pUrvajanmanaH // 47 // [ yugmam ] upasthite'nyadA nandI-zvarayAtrAmahotsave // nazyato'pi gale vidyu-nmAlinaH paTaho'patat // 48 // asmatkAntena vAdyo'sau, dhruvaM tatkiM palAyase ? // iti hAsAprahAsAbhyAM proce sa vyantarastadA // 49 // tatastaM vAdayan zakra-puro nandIzvare gataH // tatrAgatena so'darzi, tena zrAddhasudhAbhujA | | // 50 // tatastaM nikaSA zrAddha-suraH so'gAdyathA yathA // tattejo'sahamAno'sau, palAyata tathA tathA // 51 // svatejaH so'tha saMhRtya, mAM jAnAsIti taM jagau // surAn zakrAdikAnko hi, na jAnAtIti so'pyavak ? // 52 // tataH | prAgbhavasyaM svaM, pradaryetyavadatsa tam // so'haM nAgilanAmAsmi, pUrvajanmasuhRttava // 53 // mRtaM kumRtyunA prekSya, tadA UTR-2 // 337 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 13 uttarAdhyayanasUtram // 138 // mUlam-kaMpillaMmi a Nayare, samAgayA dovi cittasaMbhUA / suhadukkhaphalavivAgaM, kahati te ikkamikkassa // 3 // vyAkhyA-kAmpIlye ca nagare samAgatau militau dvAvapi citrasambhUtau pUrvabhavanAmnA sukhaduHkhaphalavipAkaM sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM kathayatastau 'ekkamekkassatti' ekaikasya anyonyaM, sarvatra vartamAnanirdezastatkAlApekSayeti sUtratrayAkSarArtho bhAvArthastu kathAnakAdavaseyastatra cAyaM sampradAyaH / tathAhi asti puraM sAketaM, saGketaniketanaM zubhazrINAm / tatra municandro'bhU - bhUpazcandrAvataMsasutaH // 1 // sa ca sAgaracandraguroH, pArzve pravrajya bhvvirktmnaaH|| dezAntare vihartuM, guruNA samamanyadAcAlIt // 2 // bhikSArthamatha kvApi, grAme gatavati mahAmunau tasmin // sArthena samaM celu-guravaH sa tu sArthaviyuto'bhUt // 3 // tamaTantamaTavyantaH, kSuttRSNAbAdhitaM tRtIyadine // praticerurbandhava iva, catvAro vallavAzcaturAH // 4 // pratyupakartumivoce,tebhyo vAcaMyamo'pi jinadharmam // taM zrutvA sambuddhAH, pravavrajuste'pi bhavabhItAH // 5 // teSu ca dharmajugupsA-mubhau vyadhattAM vrataprabhAvAcca // divi devatvaM prAptau, tatazcyutau cAyuSi kSINe // 6 // dazapuranagare zANDilya-vipradAsyAH sutau yugalajAtau // jAtau tau jayavatyAH, prAkkRtanindAvipAkavazAt // 7 // tau samprAptau tAruNya-manyadA kSetrarakSaNAya gatau // suSupaturadho vaTataro-niragAttatkoTarAcca phaNI // 8 // tena ca daSTe daSTe naikasmiMstaM gaveSayan bhujagam / / apa| ro'pyadaMzi tenaiva, bhoginA pUrvaripuNeva // 9 // tau cAprAptacikitsau,vipadya kAliJjarAcalopAnte // hariNIkukSiprabhavau, saJjAtau UTR-2 // 138 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 339 // aSTAdazama dhyayanam udAyanarAjarSikathA 68-81 tanmudA pratipanneSu, teSu devastirodadhe // pArAvArasya pAraM ca, vaNijaste'pi lebhire // 68 // puraM vItabhayaM prAptAste'tha tatkASThasampuTam // rAjastApasabhaktasyo-dAyanasyopaninthire // 69 // tAM ca gIrvANavANI te, vijJA rAjJe vyajijJapan // zrutvA tadbahavo vipra-sarajaskAdayo'milan // 70 // teSveke'vAdiSurveda-vAdI vizvavidhAyakaH // devAdhidevo brahmA, tadbhedyametattadAhvayA // 71 // ityuktvA''khyAya tasyAkhyA, tatra muktaH zito'pi taiH // kRtIva vismRte zAstre, kuThAra: kuNThatAM yayau // 72 // anye jagurjagaddhatte, yugAnte yo nijodare // hanti daityAMzca vizvArIn, sa hi viSNuH surottamaH // 73 // ityAdAya tadAhvAnaM, parazurvAhito'pi taiH // jagAma moghatAmoghe, zaivalinyA ivA'nala: | // 74 // procuH pare tu yasyAMzI, vidhiviSNU sa eva hi // vAmadevo devadevo, vizvayonirayonijaH // 75 // abhidhAmabhi-dhAyeti, tasya taiH pazuNA hatam // tannAbhidyata pArIndra-puccheneva girestaTam // 76 // tatasteSu vihasteSu, vimRzatsu bhRzaM mithaH // tadAkAyayau tatra, mahAdevI prabhAvatI // 77 // vidhAya vidhivatpUjA, tasya kASThapuTasya sA // ujjagAra sudhodgAro-pamAM ramyAmimAM giram // 78 // gatarAgadveSamohaH, praatihaathairyuto'ssttbhiH|| devAdhidevaH sarvajJo, deyAnme | darzanaM jinaH // 79 // ityudIrya tayA spRSTa-mAtramapyAzu pazunA // taddAru vyakasadbhAnu-bhAnunA nalinaM yathA ! // 8 // amlAnamAlyA sarvAGga-subhagA sakalA tataH // mUrtirAvirabhUdvIra-vibhorlakSmIrivArNavAt // 81 // tAM prekSya vacanA UTR-2 // 339 // 1 samudrasya // 2 yogI // 3 zaivalinyA oghe nadyA: pravAhe // 4 vyAkuleSu / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 340 // aSTAdazamadhyayanam udAyanarAjarSikathA 82-95 tItAM, mudaM prAptA prabhAvatI // abhyarcya bhaktyA santuSTA, tuSTAva sarasaiH stavaiH // 42 // jajJe prabhAvanA jaina-zAsanasya tato bhRzam // AnukUlyaM dadhau kiJci-nRpo'pi jinazAsane // 83 // antarantaHpuraM caityaM, vidhApyAtha dharAdhavaH // tatra nyavIvizatsArva-pratimAM tAM mahAmahaiH // 84 // trisandhyaM pUjayAmAsa, vidhivattAM prabhAvatI // tasyAM ca nRtyaM kurvatyAM, nRpo vINAmavAdayat // 45 // nRtyantyAzca zirastasyA, na dadarza nRpo'nyadA // tatastasya vihastasya, hastataH kambikA'patat // 86 // kiM mayA duSTha nRttaM ? ya-dvINAvAdanamatyajaH // sakopamiti rAjyA'tha, pRSTo maunaM dadhau nRpaH // 87 // tayA'tha sAgrahaM pRSTaH, sadbhAvaM bhUdhavo'bravIt // tannizamya mahAsattvA, mahAdevItyuvAca sA // 8 // sevitazrAddhadharmAyA-zciraM me na hi mRtyubhIH ! tannimittAdito'lpAyuH-sUcakAtkimu khidyase ? // 89 // tayA'tha snAtayA dehi, vAsAMsItyuditA'nyadA // Aninye tAni raktAni, kAcicceTI sasambhramA // 10 // jinaM pUjayituM caityaM, pravizantyA mmaa'dhunaa|| dadAsi dAsi / vAsAMsi, kiM raktAnIti vAdinI // 11 // jAtakopA tato rAjJI, darpaNena jaghAna tAm // tena marmaNi lagnena, sA bhujiSyA vyapadyata // 12 // [ yugmam ] sAnutApA tato rAjJI, dadhyau dhik kiM kRtaM mayA // khaMDitaM hi vrataM ghAtA-dasyA dAsyA nirAgasaH ! // 13 // vidhAyAnazanaM tasmAse denadenaH kSipAmyaham // vratabhaMge hi jAte kiM, jIvitena vivekinAm ? // 14 // vimRzyeti svamAkUtaM, rAjJI rAjJe | vyajijJapat // bhUpaH smAhAnumaMsye'haM, nedaM tvadvazajIvitaH // 15 // devyUce durnimittena, tenAlpAyuSkatAM mama // UTR-2 // 340 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 341 / / 3 aSTAdazamadhyayanam (98) udAyanarAjarSikathA 96-108 jAnAsi tvaM tadapi kiM, svAmin ! svArthaM nihaMsi me ? // 16 // rAjA jagAda devatvaM, prAptA tvaM dharmamArhatam // cedbodhayasi samyagmA-manumanye tadA hyadaH ! // 97 // tatpratizrutya sA bhaktaM, pratyAkhyAya divaM yayau // ArAddhazrAddha* dharmANAM, phalaM prAsaGgikaM hyadaH ! // 98 // kubjA dAsI devadattA, tAM jinAqa tato'bhajat // svapnAdinA nadevaM taM, devIdevo'pyabUbudhat // 19 // jahau tApasabhaktatvaM, na tathA'pi sa pArthivaH // dRSTirAgo hi durmoco, nIlIrAga ivAGginAm // 100 // tatastApasarUpeNo-petya rAjJe sa nirjaraH // dadAvanyedhuramRta-phalAni saphalodyamaH // 101 // santIdRzAni bhagavan !, phalAni kveti bhUpatiH? // jAtAnandastadAsvAdA-taM papraccha tapodhanam // 102 // so'vAdInagarAnnAti-dUrasthe'smAkamAzrame // durlabhAni vizAM santi, phalAnImAni bhUvibho! // 103 // tato'mUni manohatyA-''svAdayAmIti cintayan // visrabdho'gAdvizAmIzaH, samaM tena tamAzramam // 104 // taM mAyAtApasAstatra, hantumArebhire'pare // are ! kastvamihAyAsI-rityUcAnA .mudhA krudhA // 105 // tato duSTA amI nArhAH, saMstavasyeti bhAvayan // nihantumanudhAvadbhyastebhyo nazyan bhayAkulaH // 106 // sa nRpaH zaraNIcakre, vIkSya kvApi vane munIn // trAyadhvamebhyaH pApebhyaH, pUjyA! mAmityudIrayan // 107 // [ yugmam ] mA bhaiSIratha bhUpa! tva-mityUcumunayo'pi tam // te tApasA nyavarttanta, hINA iva tato drutam // 108 // atha vItabhayaM vIta-bhayanAthaM kSamAdhanAH // UTR-2 // 34 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 342 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarA jarSikathA 109-122 vAkyaiH paiJjUSapIyUSai-jaina dharmamupAdizan // 109 // pratibuddhastato rAjA, zrAddhadharmamupAdade // prage'bdagajivanmogho, nopAyaH khalu nAkinAm ! // 110 // prAdurbhUyA'tha taM dharme, sthirIkRtya sa nirjaraH // svarjagAma tato bhUmA-nA''sthAnasthaM samaikSata // 111 // evaM zrAvakatAM prAptaH, sa mahIdhavapuGgavaH // arcAbhirvividhAbhistA-mAmAca'yadanvaham // 112 // itazca vratamAditsu-rgAndhAraH zrAvakaH kRtI // avandata mudA sarvAH, sArvakalyANakAvanIH // 113 // vaitADhye zAzvatIrarcAH, so'tha zrAddho vivandiSuH // ArarAdhopavAsasthaH, samyakzAsanadevatAm // 114 // tuSTA devI tatastasmai, tAni bimbAnyadarzayat // dadau ca sakalAbhISTa-vidhAyi guTikAzatam // 115 // tato nivRttaH sa zrAddhaH, zrutvA dattAM sudhAbhujA // tAmacarcA cAndanIM nantu-mAgAdvItabhayaM puram // 116 // tatra taM zrAvakaM jAta-mAndyaM daivaniyogataH // svatAtamiva sadbhaktyA, kubjA praticacAra sA // 117 // tataH kramAdgataH svAsthya, sa kRtajJaziromaNiH // tasyai tA gulikAH sarvA, dattvA dIkSAmupAdade // 118 // bhUyAsamanayA svarNa-varNA'haM sundarAkRtiH // dhyAtveti gulikAmekAM, bhujiSyA bubhuje'tha sA // 119 // AyasIva kuzI siddha-rasavedhena sA dutam // babhUva tatprabhAveNa, cArucAmIkaracchaviH // 120 // suvarNaguliketyAhvAM prAptA sA vyamRzattataH // bhoktAramantarA phailgu, rUpaM me vanapuSpavat // 121 // na cAhaM kAmaye jAtu, tAtakalpamamuM nRpam // tatpradyoto'stu me bhartA, nRpaH sa hi maharddhikaH // 122 // UTR-2 // 342 // 1 karNAmRtaiH / / 2 jinakalyANakabhUmIH // 3 dAsI // 4 lohamayI iva // 5 nikRSTaM asAramityarthaH / /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 343 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarAjarSikathA 123-136 evaM vicintya sA ceTI, guTImekAmabhakSayat // tatsvarUpaM tato gatvA, pradyotAya jagau surI // 123 // tAmAnetuM tato dUtaM, preSItpradyotabhUdhavaH // suvarNagulikA taM ca, vyAjahAreti mAninI // 124 // mAmAhvAtumihAyAtu, sa rAT pazyAmi taM yathA // adRSTapUrvamabhyeti, kAminaM na hi kAminI! // 125 // iti tadvacanaM dUto, gatvA rAjJe vyajijJapat // so'pyAruhyAnalagiri, tatra rAtrAvupAgamat // 126 // taM ca prekSyAnuraktA sA, proce cetpratimAmimAm // sahAdatse tadA''yAmi, tvayA saha mahIpate ! // 127 // iha vinyAsayogyA'nyA, nAsti pratikRtistataH // tAmAnayAmi tvacceto, mAnayAmi manasvini! // 128 // ityudIrya tato'vantI-mavantIzo'gamadrutam // tAdRzImaparAM vIra-pratimA ca vyadhApayat // 129 // [ yugmam ] tAM ca samyak pratiSThApya, kapilena maharSiNA // gandhadvipena tenA''gA-dbhUyo XvItabhaye nizi // 130 // dantinaM taM bahirmuktvA, tAma_mudvahanmudA // apAkRtya bhiyaM tatrA-'vizatkA kAminAM |hi bhI: ? // 131 // tatra tAM pratimAM nyasya, devadattArcayA samam // tAM dAsI devadattAvAM, hRtvA sa svapurImagAt | // 132 // tadgandhebhaH saviNmUtraM, tadA vItabhaye'mucat // tadgandhena ca tatratyA, gajAH sarve madaM jahuH // 133 // gandhaH sa ca yato'bhyAgA-ttAM dizaM te muhurmuhuH // uttabdhazuNDA vyAttAsyAH, stabdhakarNA vyalokayan // 134 // ajAniva gajAMstAMzca, vIkSya vItamadAnprage // atimAtraM mahAmAtrAH, sambhrAntasvAntatAM dadhuH // 135 // vimadAste dvipAH sarve-'vantimArgadizaM vibho! // maharvilokayantIti, te'tha rAjJe vyajijJapan // 136 // bhUsutrAmA tatastatra, nyayu UTR-2 // 343 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 344 // 3 aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarAjarSikathA 137-150 ktAyuktapuruSAn // te'pi gatvebhapAdAdi, vIkSyAgatyaivamUcire // 137 // ihA''rUDho'nalagiri, pradyoto nUnamAyayau // zrUyate na hi gandhebha-staM vinA'nyasya kasyacit // 138 // jAGgulIzravaNAnnAgA, iva nAgA same'pyamI // tadgandhAnmadamatyAkSu-makSu kSoNIdivaspate ! // 139 // "tatazca"-sa rAjA''gAtkuto'treti ?, dhyAyinaM tAyinaM bhuvaH // suvarNagulikA nAstI-tyUcivAnko'pi kaJcukI // 140 // bhUpastato'vadanUnamupetya sa nRpaH svayam // tAM ceTImaharattarhi, kiM tayA gatayA'pi me ! // 141 // kintu pazyata sA sArva-pratimA vidyate na vA ? // sA hi mohAhidaSTasya, jIvAturmama varttate! // 142 // gatvA''gatastataH ko'pi, sA'rcA'stIti nRpaM jagau // pazyanti sthUlamatayaH, sthAnAzUnyatvameva hi ! // 143 // pUjAkAle'tha bhUpAlaH, svayaM caityAlayaM gataH // vIkSyA'carcA mlAnapuSpAM tAM, viSaNNo dhyAtavAniti! // 144 // hRtA me pratimA tasyAH, pratirUpamidaM khalu // mlAnatvaM lebhire tasyAM, puSpANi na hi karhicit ! // 145 // pradyotAya tato dUtaM, prajighAya sa bhUdhavaH // so'pi kramAdgato'vantI-mavantIpatimityavak // 146 // svavIryavahnividhvasta-vairivargatRNavrajaH // zrIudAyanabhUpastvAM, manmukhena vadatyadaH // 147 // dasyuvatpratimAdAsyau, haran hINo na kiM bhavAn ? // yadvA dAsIrateryukta-mevAdazceSTitaM tava! // 148 // tatra dAsyA'nayA kArya, kAryAkAryavido na me // svamUrteH kuzalaM kAMkSa-nmUrtiM tu preSayedbhutam // 149 // tadA dehi tAM no ce-dihA''yAtamavehi tam // kalpAntoddhAntapAthodhi-kalpAnalpabalAnvitam // 150 // tanizamyAvadaccaNDa UTR-2 // 344 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 345 // 15 aSTAdazamadhyayanam zAntinAthacaritram 151-164 pradyotazcaNDatAM gataH // sAdhu dUta ! viyAto'si, madagre'pItthamAttha yat ! // 151 // arcAceTyau ratnabhUte, harataH kA trapA mama ? // kAryaM yathA tathA ratna-mAtmasAditi na zrutam ? // 152 // na dAsye pratimAM cemAM, na hi dAtumihAnayam // pratimAzeSatAM gantA, jighRkSuH pratimAM sa tu ! // 153 // tanmA''yAsIdvAyAsI, jetA mAM nAgato'pi saH // dantAbalo baliSTho'pi, nAcalaM calayatyaho! // 154 // vAkyaM tasyeti dUto'pi, gatvA rAjJe nyaveda-K yat // tannizamya nRpo'pyuccai-ryAtrAnekamavIvadat // 155 // sasainyairbaddhamukuTai-rdazabhiH saha rAjabhiH // pratyavanti pratasthe'tha, jyeSThamAsi sa pArthivaH // 156 // sainyairbhuvaM taduqhtai, rajobhizca dizo'khilAH // chAdayanmarudezo/-mambuduHsthAM kramAdagAt // 157 // tasyAM vinA jalaM tRSNA-kulaM tasyA'khilaM balam // AsannamRtyuvadabhU-naSTavAg mIlitekSaNam // 158 // tataH prabhAvatIdeva-mudAyananRpo'smarat // AgAtsuro'pi tatkAlaM, kAlakSepo na tAdRzAm // 159 // puSkalaiH puSkarAvartapuSkaropamapuSkaraiH // pUrNAni vidadhe trINi, puSkarANi sa nirjaraH // 160 // zItalaM salilaM teSu, pItvA svasthamabhUbalam // vinA'nnaM jIvyate jAtu , na punarjIvanaM vinA // 161 // suro'tha bhUpamApRchaya, jagAma nijadhAma saH // kramAdujjayinIpuryAmudAyananRpo'pyagAt // 162 // dUtenAcIkathaccaivaM, kRpAluAlavAdhipam // kiM mAritairjanairjanyaM, bhavatvanyonyamAvayoH! // 163 // rathI sAdI niSAdI vA, padAtirvA yathA bhavAn // yuyutsate tathA vaktu, yathA''gacchAmyahaM tathA // 164 // UTR-2 // 345 // 1 nirlajjaH // 2 maraNatAM gmissytiityrthH|| 3 vRthAprayAsI // 4 gjH|| 5 yAtrApaTaham / /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 346 // aSTAdazama.dhyayanam udAyanarA jarSikathA 165-178 rathinorAvayorastu, yuddhamityatha so'bravIt // tacca dUtamukhAjjJAtvA-5'rurohodAyano ratham // 165 // rathinA na | mayA jayyo, rAjAyamiti cintayan // sajjitenAnalagiri-dvipenAgAdavantirAT // 166 // taM ca vIkSya dvipArUDhamudAyananRpo'bravIt // sandhAbhraSTo'si re pApa !, na hi mokSastathApi te ! // 167 // ityudIrya nRpo dhImA-nmaNDalyA'bhramayadratham // tatpRSTe bhramayAmAsa, pradyoto'pi nijaM gajam // 1678 // sa ca gandhadvipo bhrAmya-nyaM yaM pAdamudakSipat // taM taM vivyAdha nizitaiH, zarairvItabhayezvaraH // 169 // vihaste hastini tataH, patite'vantibhUdhavam // dvipAtprapAtya baddhvA ca, jagrAhodAyano balI // 170 // ahUM tasyAlike dAsI-patirityakSarairnRpaH // nidhAya divyAmA tA-mAnetumagamanmudA // 171 // praNamyAbhyarcya tAM yAva-dAdAtumupacakrame // tAvannAcaladarcA sA, divyA gIriti cAbhavat // 172 // pAMzuvRSTyA sthalaM bhAvi, sthAne vItabhayasya yat // tannA''yAsyAmyahaM tatra, rAjan ! mA khidyathAstataH // 173 // nyavarttatAzu tacchrutvA, svadezaM prati bhUpatiH // prAvarttatA'ntarA varSA, tatprayANAntarAyakRt // 174 // skandhAvAraM purAkAraM, tatastatra nyadhAnnRpaH // dhUlivaprAnvidhApyAsthu-stadrakSAyai nRpA daza // 175 / / tatra ca nyavasanaike, vANijyAya vaNigjanAH // iti tacchibiraM lokai-rUce dazapuraM puram // 176 // pradyotaM cAtmavadbhUpo-'cintayadbhojanAdinA // prApte paryuSaNAparva-NyupavAsaM cakAra ca // 177 // kimadya bhokSyase rAja-niti sUdo nRpAjJayA // tadA pradyotamaprAkSI-ttataH so'pItyacintayat // 178 // nUnaM viSAdidAnAnmA-madyAsau mArayiSyati // noceda UTR-2 // 346 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 347 // 15 aSTAdazamadhyayanam udAyanarA jarSikathA 179-193 kRtapUrvo'yaM, prazno'dya kriyate katham ? // 179 // dhyAtveti sUdamityUce, pRcchasIdaM kuto'dya mAm ? // sarasA rasavatyA''gA-nnityaM hi samaye svayam // 180 // sUdo'vAdIdadyaparvA-bdikaM tatsaparicchadaH // upoSito'sti naH | svAmI, pRcchAmi tadidaM tava // 181 // avantIzo'vadatsAdhu, parvedaM jJApitaM tvayA // tanmamApyupavAso'dya, pitarau zrAvako hi me ! // 182 // tatpradyotavacaH sUdo-'pyAkhyadvItabhayaprabhoH // rAjA'pyuvAca zrAddho'sau, yAdRzo vedmi tAdRzam // 183 // mAyAzrAddhe'pi kintvasmin, baddhe paryuSaNA mama // na zuddhyatIti pradyota-mudAyananRpo'mucat // 184 // kSamAsthAmnoH kSamastaM cA-'kSamayatsa kSamAdhavaH // paTTabandhaM ca bhAlAkaM tasyA''cchAdayituM dadau // 185 // tadAdi paTTabandho'pi, zrIcihna bhUbhujAmabhUt // maulimeva hi te maulau, purA tu dadhire'khilA: // 186 // tasmai dezaM ca taM satya-sandhaH sindhuprabhurdadau // atItAsu ca varSAsu, puraM vItabhayaM yayau // 187 // vaNijaste tu tatraiva, skandhAvArAspade'vasan // puraM dazapurADhe ta-taireva ca tato'bhavat // 188 // anyadodAyananRpaH, pauSadhaukasi paussdhii|| dharmajAgarikAM jAgra-drajanyAmityacintayat // 189 // dhanyAste nagaranAmA-karadroNamukhAdayaH // pavitrayati yAn zrImAn, varddhamAno jagadguruH ! // 190 // zrutvA vIravibhorvANI, zrAddhadharma zrayanti ye // dIkSAmAdadate ye ca, dhanyAste'pi nRpAdayaH ! // 191 // taccetpunAti pAdAbhyAM, puraM vItabhayaM vibhuH // tadA tadantike dIkSA-mAdAya syAmahaM kRtI! // 192 // tacca taccintitaM jJAtvA, campAtaH prasthitaH prabhuH // etya vItabhayodyAne, samavAsaradanyadA // 193 // zrutvA'tha nAtha UTR-2 // 347 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 348 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarAjarSikathA 194-207 mAyAta-mudAyananRpo mudA // gatvA natvA dezanAM ca, nizamyeti vyajijJapat // 194 // rAjyamaGgajasAtkRtvA, vratArthaM yuSmadantike // yAvadAyAmyahaM tAva-tpAvanIyamidaM vanam // 195 // pratibandhaM mA kRthAstva-mityuktaH svAminA tataH // udAyano jinaM natvA, gRhaM gatvetyacintayat // 196 // sutAyAbhIcaye rAjyaM, yadi dAsyAmi sAmpratam // tadA'sau mUrcchitastatra, bhramiSyati bhave ciram // 197 // ApAtasundaraM rAjyaM, vipAke cAtidAruNam // tadidaM na hi putrAya, dAsye viSaphalopamam // 198 // dhyAtveti rAjye vinyasya, jAmeyaM kezinaM nRpaH // jinopAnte pravavrAja, kezirAjakRtotsavaH // 199 // tapobhirupavAsAdyai-rmAsAntairatiduSkaraiH // zoSayankarma kAyaM ca, rAjarSirvijahAra saH // 200 // anyadA tadvapuSyanta-prAntAhArairabhUdujA // bhiSajo bheSajaM tasyA, rujo'bhidadhire dadhi // 201 // udAyanamunipraSTho, goSTheSu vyaharattataH // dadhibhikSA hi nirdoSA, teSveva sulabhA bhavet // 202 // pure vItabhaye'nyedhurudAyanamuniryayau // kezibhUpastadAmAtyai-rityUce'hetuvairibhiH // 203 // pariSahairjito nUnaM, mAtulastava bhUpate ! rAjyalipsurihAyAsI-ttato mA tasya vizvasI: ! // 204 // kezyUce rAjyanAtho'sau, rAjyaM gRhNAtu kiM maya ? // dhaneze gRhNati dravyaM, vaNikputrasya kiM ruSA? // 205 // abhyadhu(sakhA dharmaH, kSatriyANAM na khalvayam // prasahya gRhyate rAjyaM, rAjanyairjanakAdapi ! // 206 // pratidadyA na tadrAjyaM, pratyadAnna hi ko'pi tat // tairityuktastataH kezI, kiM | kAryamiti pRSTavAn ? // 207 // duSTAste procuretasmai, viSaM dApaya kenacit // vyudgrAhitastaistadapi, pratipede sa UTR-2 // 348 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 349 // aSTAdazamadhyayanam (18) udAyanarA jarSikathA 209-221 mandadhIH! // 208 // tataH kayAcidAbhIryA, sa bhUpaH saviSaM dadhi // tasmai dApitavAMstasmA-dviSaM cApAharatsurI // 209 // viSamizradadhiprApti-stava tanmA grahIstataH // ityUce ca muniM devI, tataH so'pi tadatyajat ! // 210 // vinA dadhi vyAdhivRddhau, bhUyaH sAdhustadAdade // tadviSaM ca surI prAgva-jjahAra vyAjahAra ca // 211 // tRtIyavAramapyevaM, devatA'pAharadviSam // tadbhaktirAgavivazA-'bhramattatpRSThatazca sA // 212 // anyadA ca pramattAyAM, devyAM saviSameva saH // bubhuje dadhi bhAvyaM hi, bhavatyeva yathAtathA! // 213 // tato'GgavyAkulatayA, jJAtvA''tmAnaM viSAzinam // cakArAnazanaM sAdhuH, samatArasasAgaraH! // 214 // triMzadinAnyanazanaM, pAlayitvA samAhitaH // kevalajJAnamAsAdya, sa rAjarSiH zivaM yayau // 215 // tasminmuktiM gate tatrA-''gatA sA devatA punaH // jJAtvA tathA muneranta-mantaH kopaM dadhau bhRzam // 216 // sA'tha vItabhaye pAMzu - vRSTiM ruSTA vyadhAttathA // yathA jajJe purasthAne, sthalaM vipulamuccakaiH ! // 217 // zayyAtaraM munestasya, kumbhakAraM nirAgasam // sA surI sinapalyAM prAg, ninye hRtvA tataH purAt // 218 // tasya nAmnA kumbhakAra -kRtamityAhvayaM puram // tatra sA vidadhe kiM vA, divyazakterna gocaraH ? // 219 // itazca kezinaM rAjye, yadA nyAsthadudAyanaH // tadA tattanayo'bhIci-riti dUno vyacintayat // 220 // prabhAvatIkukSibhave, sanaye bhaktimatyapi // sute mayi sati kSamApo, rAjyaM yatkezine dadau // 221 // na hi cakre vivekA'rha, UTR-2 ||349 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 350 // aSTAdazamadhyayanam udAyanarAjarSikathA 222-229 pitA tanme vivekyapi // bhAgineyo hi nA''neyo, dhAmnItyuktaM jaDairapi ! // 222 // hitvA'GgajaM nijaM rAjye, jAmeyaM nyasyataH pituH // vArakaH ko'pi kiM nAsI-dunimittamabhUnna kim ? // 223 // prabhuH pitA me yadi vA, yathAkAmaM pravarttatAm // na tUdAyanasUnomeM, yujyate kezisevanam ! // 224 // iti duHkhAbhibhUto'sau, nirgatya svapurAgRtam // campAyAM kUNikaM mAtR-SvasuH putramupAgamat // 225 // tatrApi vipulAM lakSmI, prApodAyananandanaH // sukhaM cAsthAtkUNikena, bhUbhujA kRtagauravaH // 226 // zrAddhadharmaM ca suciraM, yathAvatparyapAlayat // nyakkAraM taM smaraMstAte, vairaM tattu jahau na saH ! // 227 // prapAlyAbdAni bhUyAMsi, zrAddhadharma sa bhUpabhUH // pitRvairamanAlocyA-'nazanaM pAkSikaM vyadhAt // 228 // mRtvA tato'bhUdasureSvabhIciH, palyopamAyustridazo maharddhiH / tatazcayutastveSa mahA| videhe, kRtvA bhavaM prAsyati siddhisaudham // 229 // iti zrIudAyanarAjarSikathA // 48 // mUlam--taheva kAsIrAyA, seosaccaparakkame / kAmabhoge pariccajja, pahaNe kammamahAvaNaM // 49 // vyAkhyA--tathaiva tenaiva prakAreNa kAzirAjaH kAzimaNDalAdhipatiH zreyasi prazasyatare satye saMyame parAkramaH sAmarthya yasyAsau zreyaHsatyaparAkramaH, kAmabhogAn parityajya 'pahaNetti' prahatavAn, karmaiva mahAvanamivAtigahanatayA karmamahAvanam // 49 // mUlam--taheva vijayo rAyA, ANaDhAkitti pavvae / rajjaM tu guNasamiddhaM, payahita mahAyaso // 50 // gA49-50 UTR-2 // 350 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 351 // 15 18 vyAkhyA -- tathaiva vijayo rAjA, AnaSTA sAmastyenApagatA akIrttirazlAghA yasya saH AnaSTAkIrttiH, prAkRtatvAtsilopaH 'pavvaetti' prAvrAjIt, rAjyaM guNaiH samRddhaM saMpannaM guNasamRddhaM prAcya 'tu 'zabdasyApizabdArthasya bhinnakramasyeha yogAdguNasamRddhamapi prahAya tyaktvA mahAyazAH / iha ca laghuvRttau kAzirAjo naMdanAhavaH saptamabaladevo vijayazca dvitIyabaladeva iti vyAkhyAtamasti tata etau tAvanyau vA yathAgamaM vAcyau, nirNayAbhAvAccAtra nAnayoH kathA likhiteti 50 mUlam -- tahevuggaM tavaM kiccA, avvakkhitteNa ceasA / mahabbalo rAyarisI, AdAya sirasA sirIM // 51 // vyAkhyA-- tathaiva ugraM tapaH kRtvA avyAkSiptena cetasA mahAbalo rAjarSirAdAya gRhItvA ziraseva zirasA zira: pradAneneva jIvitanirapekSamityarthaH, zriyaM bhAvazriyaM saMyamarUpAM tRtIyabhave parinirvRta iti zeSaH / tatkathA tvevamatraiva bharatakSetre, nagare hastinApure // balo nAmA'tulabalo, vasudhAkhaNDalo'bhavat // 1 // dIpraprabhAvatI tasya, jajJe rAjJI prabhAvatI // anyadA tu sukhaM suptA, siMhaM svapne dadarza sA // 2 // tayA muditayA pRSTaH, svapnArthamatha pArthivaH // proce bhAvI tava suto 'smatkulAmbhodhicandramAH ||3|| tannizamya mudaM prAptA dadhau garbhaM prabhAvatI // kAle ca suSuve putraM, pavitraM puNyalakSaNaiH // 4 // prAjyaM janmotsavaM kRtvA, zizostasyAbhidhAM vyadhAt // mahAbala iti kSmApa:, pramodAdvaitamAzritaH // 5 // lAlyamAno'tha dhAtrIbhi-varddhamAnaH krameNa saH // kalAkalApamApannaH puNyaM tAruNyamAsadat // 6 // aSTau rAjAGgajAH zreSThA, dizAM zriya ivA''hRtAH // ekenAhnA pitRbhyAM sa paryaNAyi mahAmahaiH // 7 // UTR-2 aSTAdazama dhyayanam ( 18 ) gA 51 mahAbalarA jarSikathA 1-7 // 351 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 352 // aSTAdazama dhyayanam mahAbalarAjarSikathA vadhUvarANAM teSAM ca, yautakaM taddadau nRpaH // vaMzyAdAsaptamAtkAmaM, dAtuM bhoktuM ca yadbhavet // 8 // tAbhiH sadguNakAntAbhiH, kAntAbhiH samamaSTabhiH // kAmabhogAnyathAkAmaM so'bhukta satataM tataH // 9 // sAdhupaJcazatIyuktaH, vaMzyaH zrIvimalAhataH // AcAryoM dharmaghoSAkhyaH, pure tatrA'nyadA''yayau // 10 // taM ca zrutvA''gataM tuSTa-manAH zrImAnmahAbalaH // | gatvA praNamya zuzrAva, dharma karmamalodakam // 11 // tato'vAptaH sa vairAgyaM, mandabhAgyaiH sudurlabham // zrIdharmaghoSasUrIndra, praNamyeti vyajijJapat // 12 // dharmo'sau rocate mAM, jIvAturiva rogiNe // tatpRSTavA pitarau yAva-dAyAmi vratahetave // 13 // tAvatpUjyairiha stheyaM, mayi bAle kRpAlubhiH // sUrirUce yuktameta-tpratibandhaM tu mA kRthAH! // 14 // [ yugmam ] so'tha gatvA gRhaM natvA, pitarAvityavocata // dharmaghoSagurodharma, zrutvA'vApamahaM mudam // 15 // tatpUjyAnujJayA, dIkSA-mAditse'haM tadantike // samprApyApi pravahaNaM, magnastiSThati ko'mbudhau? // 16 // mUrcchitA nyapatatpRthvyAM, tacca zrutvA prabhAvatI // kathaMcillabdhasaMjJA tu, rudatIti jagAda tam // 17 // vizleSaM nezmahe soDhuM, putra ! prANapriyasya te // tadyAvatsmo vayaM tAva-ttiSTha pazcAtparivrajeH // 18 // kumAraH smAha saMyogAH, sarve'mI svapnasannibhAH // nRNAmAyuzca vAtAsta-kuzAgrajalacaJcalam ! // 19 // tanna jAnAmi kaH pUrvaM, pazcAdvA pretya yAsyati // tadadyaivAnujAnIta, pravrajyAgrahaNAya mAm // 20 // devyUce tava kAyo'yaM, ramyo'bhinavayauvanaH // bhuktvA tadaGga ! saukhyAni, gRhNIyA vArddhake vratam // 21 // kumAra: smAha rogADhye- zucipUrNe malAdile // kArAgAra ivA'sAre, UTR-2 // 352 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 353 // 18 kAye'smin kiM sukhaM nRNAm ? // 22 // kiJca satyaGgasAmarthye, vrataM yuktaM na vArddhake // vArddhake hyakSamatanoH, syAdvinA'pi mano vratam ! // 23 // prabhAvatyabhyadhAdAbhiH samagraguNadhAmabhiH // bhogAnsahASTabhiH strIbhirbhukSva kiM sAmprataM vratam ? // 24 // mahAbalo'bravItkleza-sAdhyairbAlizasevitaiH // duHkhAnubandhibhirbhogaiH, kiM me viSaphalopamaiH ? // 25 // kiJca mokSapradaM martya - janmabhogakRte kRtI // varATikAkRte ratna-miva ko hArayatyaho ! ||26|| ambA'vAdIdidaM jAta!, davyajAtaM kramAgatam // svairaM vilasa puNyadoH phalaM hyetadupasthitam ! // 27 // abhyadhAddhUpabhUrmAta gatricorAgnirAjasAt // kSaNAdbhavati yadvattaM pralobhayasi tena kim ? // 28 // kiJca pretya sahA''yAti, yo dharmo'nantazarmadaH // dhanaM tadviparItaM tatsamatAmanuvIta kim ? // 29 // rAjJI jagau vahnizikhA - pAnavaduSkaraM vratam // kumAra ! sukumArastvaM kathaGkAraM kariSyasi ? // 30 // uvAca nRpabhUH smitvA, mAtaH ! kimidamucyate ? // narANAM kAtarANAM hi vrataM bhavati duSkaram ! // 31 // pAlayanti pratijJAM svAM, vIrAH prANavyaye'pi ye // paralokArthinAM teSAM na hi taduSkaraM param ! // 32 // vihAya mohaM tatpUjyA vratAya visRjantu mAm // paro'pi preryate dharma-cikIH kiM punarAtmajaH ? // 33 // taM tattvavijJaM vairAgyA- tprakampayitumakSamau // vratArthamanvamanyetAM kathaMcitpitarau tataH // 34 // so'tha mUrddhAbhiSiktenA - 'bhiSiktastIrthavAribhiH // jyotsnAsadharmabhirlipta gAtraH zrIcandanadravaiH ||35|| adUSye deva UTR-2 aSTAdazama dhyayanam ( 18 ) mahAbalarA jarSikatha 23-35 // 353 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 354 // aSTAdazama dhyayanam mahAbalarAjarSikathA 36-47 dUSye dve, hayalAlopame dadhat. // ApAdAdAzironyastai, rAjanmANikyamaNDanaiH // 36 // vismerapuNDarIkAbha-puNDarIkeNa rAjitaH // vellakallolalolAbhyAM, cAmarAbhyAM ca vIjitaH // 37 // sahasreNa nRNAM vAhyA-mArUDhaH zibikA zubhAm // caturaGgabalADhyenA-'nuyAto balabhUbhujA // 38 // bherIprabhRtitUryANAM, nAdaigarjAnukAribhiH // akANDatANDavArambhaM, janayankelikekinAm // 39 // hitvA ramAmimAM dIkSA-mAdatte yauvane'pi yaH // so'yaM kRtArtha ityuccaiH,X stUyamAno'khilairjanaiH // 40 // dadAno dAnamarthibhya-cintAmaNirivehitam // prApa pAvitamAcAryaiH, purAnnirgatya tadvanam // 41 // [ saptabhiH kulakam ] yApyayAnAdathottIrNaM, puraskRtya mahAbalam // gatvAntike gurostasya, pitarAvityavocatAm // 42 // priyaH putro'yamasmAkaM, virakto yuSmadantike // dIkSAM gRhNAti tacchiSya-bhikSAM vo dadmahe vayam ! // 43 // omityukte'tha gurubhi-rezAnI dizamAzritaH // sarvAnmumocAlaGkArA-vikArAniva bhUpabhUH! // 44 // chinamuktAvalimuktA-kalpAnyazrUNi muJcatI // gRhNatI tAnalaGkArAM-stadetyUce prabhAvatI // 45 // jAta! tvaM jAtucinmAbhU-dharmakRtye pramadvaraH // ArAdhayerguruvacaH, sanmaMtramiva sarvadA! // 46 // atha natvA gurUn rAjJi, rAjJIyukte tato gate // locaM cakAra bhUpAla-nandanaH paJcamuSTikam // 47 // dharmaghoSagurUn bhaktyA, natvA ceti vyajijJapat // UTR-2 // 354 // 1 hayalAlAmad dadhat / iti 'gha' saMjJakapustake / hayalAlA ashvphenH||2 zvetacchatreNa // 3 svayaM kezAnudakhanat , kumAraH paJca- muSTibhiH / / iti 'gha' pustake pAThaH //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 355 // 15 dIkSAnAvaM datta pUjyA, majjato me bhavArNave ! // 48 // tatastairdIkSitastIvraM sa vratI pAlayanvratam // caturdazA'pi pUrvANi, papATha prAjyadhIbalaH // 49 // tapyamAnastapo'tyugraM dvAdazAbdIM vihRtya saH / / mAsikAnazanenAbhU-tsvarloke paJcame suraH // 50 // tatra cAyaM pUrayitvA sAgarANi dazA''yuSA // cyutvA'bhUdvANijagrAme zreSThizreSThaH sudarzanaH // 51 // samyagdarzanapUtAtmA dyotayan jinazAsanam // ciraM sudarzanastatra zrAddhadharmamapAlayat // 52 // tatra grAme'nyadA svAmI, zrIvIraH samavAsarat // kekIvAbdaM tamAyAtaM zrutvA zreSThI jaharSa saH // 53 // tato natvA jinaM zrutvA dharmaM sa zreSThapuGgavaH // virakto vratamAdatta dattavittavrajo'rthiSu // 54 // tatrA'pi sa zreSThamuniH sadaGga-pUrvANi pUrvANyakhilAnyadhItya // karmakSayAsAditakevalarddhi-bheje mahAnandamudArakIrttiH // 55 // iti mahAbalarSikathA // 'ayaM paJcamAGgabhaNito mahAbala ihoto, yadi cAnyaH ko'pi pratIto bhavati tadA sa evAtra vAcyaH" iti saptadazasUtrArthaH // 51 // itthaM mahApuruSadRSTAntairjJAnapUrvakakriyAphalamupadarzya sAmpratamupadeSTumAha- 44 mUlam-kahaM dhIre aheUhiM, ummattovva mahiM care / ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakkamA // 52 // vyAkhyA-- kathaM kena prakAreNa dhIro'hetubhiH kriyAvAdyAdikalpitakuhetubhirunmatta iva grahagRhIta iva tattvApalapanenAlajAlabhASitayA mahIM bhuvaM caredbhramennaiva caredityarthaH / kuta ityAha yata ete pUrvoktA bharatAdayo vizeSaM mithyA 1 jJAtvA iti 'gha' "pustake // aSTAdazamadhyayanam ( 18 ) mahAbalarAjarSikathA 48-55 UTR-2 gA 52 // 355 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 356 // 2 darzanebhyo jinazAsanasya viziSTatAmAdAya gRhItvA sUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH // tatastvayA'pi vizeSajJena dhIreNa ca satA atraiva nizcitaM ceto vidheyamiti // 52 // kiJca - mUlam--acchaMtaniANakhamA, saccA me bhAsiA vaI / atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgayA // 53 // vyAkhyA-- atyantaM atizayena nidAne karmamalazodhane kSamA samarthA atyantanidAnakSamA, satyA me mayA bhASitA 'vaitti' vAk, jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA / anayA cAGgIkRtayA atArSustIrNavantastarantyeke'pare sampratyapi tatkAlApekSayA kSetrAntarApekSayA vA itthamabhidhAnaM / tariSyantyanAgatA bhAvino bhavyA bhavArNavamiti zeSaH // 53 // yatazcaivamataHmUlam -- kahaM dhIre aheUhiM, attANaM pariAvase / savvasaMgaviNimukke, siddhe havai nIraetti bemi // 54 // vyAkhyA--kathaM dhIro'hetubhiH kriyAdivAdikalpitakuyuktibhirAtmAnaM svaM paryAvAsayet ? kathamAtmAnaM ahetvAvAsaM kuryAnnaiva kuryAdityarthaH / athAtmani kuhetUnAmavAsane kiM phalamityAha-- sarve saGgA dravyato dravyasvajanAdayo bhAvatastu mithyAtvarUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstairvinirmukto virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH san siddho bhavati nIrajA niSkarmA / tadanenA'hetutyAgasya samyagjJAnahetutvAt siddhatvaM phalamuktamiti sUtratrayArthaH // 54 // itthamanuzAsya vija kSatriyayatiH, saMjayo'pi ciraM vihRtya prAptakevalaH siddha iti bravImIti prAgvat // aSTAdazamadhyayanam gA53-54 UTR-2 // 356 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram "sUriM zrIvijayAnandaM, vijayAnandakArakam / "AtmArAma'' iti khyAtaM, vande sadguNalabdhaye // 1 // " // 357 // cAlanAlayAlA yAyacA yA cAra cAra thAna cAla thA yatha GHOD-GOOGOG0060609009GGGIOCOGEOGHOGH-CHED ANDAMADARADWWWDODARDWARE * // 26hinnershdes GROGGEOGRAGHI-GROGR960 GGOGXGOOGHOCK "vallabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA, sa dadAtu sadA sukham // 1 // " UTR-2 // 357 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 358 // // atha ekonaviMzamadhyayanam // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA1-3 arhm|| uktamaSTAdazamadhyayanaM, athaikonaviMzaM mRgAputrIyamArabhyate / asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane bhogaddhiMtyAga uktaH, sa cApratikarmatayA prazasyatara: syAditIhA'pratikarmatocyate, iti sambandhasyAsyedamAdi sUtrammUlam-suggIve nayare ramme, kANaNujjANasohie / rAyA balabhaddatti miA tassaggamAhisI // 1 // ____ vyAkhyA-sugrIve sugrIvAve, kAnanAni bRhadakSAzrayANi vanAni, udyAnAni krIDAvanAni, taiH zobhite / rAjA balabhadra iti nAmnA, mRgA nAmnI tasyAgramahiSI pradhAnapatnI // 1 // mulam : tesI putte balasirI, miAputtetti vissue / ammApiUNa daie, juvarAyA damIsare // 2 // vyAkhyA-tayoH putro balazrIriti mAtApitRkRtanAmnA, mRgAputra iti ca loke vizrutaH, ambApitrodayito vallabhaH, yuvarAjo, daminAmupazamavatAmIzvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitadvizeSaNam // 2 // mUlam-naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha isthihiM / devo doguMdago ceva, niccaM muiamANaso // 3 // vyAkhyA-nandane lakSaNopetatayA samRddhijanake sa mRgAputraH tu pUraNe prAsAde, krIDati saha strIbhiH / ka iva? UTR-2 / / 358 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 359 // ekonaviMza madhyayanam gA 4-6 dogundako deva iva, caH pUtau / dogundakAzca trAyastriMzAstathA ca vRddhAH- "trAyastriMzA devA nityaM bhogaparAyaNA dogundakA iti bhaNyanta iti" tathA nityaM muditamAnasaH // 3 // mUlam-maNirayaNakuTTimatale, pAsAyAloaNe Thio / Aloei nayarassa, caukkatigacaccare // 4 // vyAkhyA-sa cA'nyadA maNayaH candrakAntAdyAH, ratnAni karketanAdIni, tairupalakSitaM kuTTimatalaM yatra tattathA tasmin, prAsAdAlokane prAsAdagavAkSe sthitaH, Alokate nagarasya catuSkatrikacatvarANIti sUtracatuSkArthaH // 4 // tato yadabhUttadAhamUlam-aha tattha aicchaMtaM pAsaI samaNasaMjayaM / tavaniamasaMjamadharaM, sIlaDDUM guNaAgaraM // 5 // vyAkhyA-athAnantaraM tatra teSu trikAdiSu atikrAmantaM pazyati zramaNasaMyataM, zramaNaH zAkyAdirapi syAditi saMyatagrahaNaM, tapazcAnazanAdi, niyamAzca dravyAdyabhigrahAH, saMyamazca pratItaH, tAn dhArayatIti taponiyamasaMyamadharastam / / ata eva zIlamaSTAdazasahasrarUpaM tenADhyaM sIlADhyaM, tata eva guNAnAM jJAnAdInAmAkara iva guNAkarastam // 5 // mUlam-taM dehai miAputte, diTThIe aNimisAe u / kahiM mannerisaM rUvaM, dipavvaM mae purA // 6 // ____ vyAkhyA-taM muni 'dehaitti' pazyati mRgAputro dRSTayA 'aNimisAe utti' animiSayaiva, ka manye jAne IdRzaM rUpaM dRSTapUrvaM pUrvamapi avalokitaM, mayA purA pUrvajanmani // 6 // UTR-2 // 359 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 360 // ekonaviMza madhyayanam gA7-10 mUlam-sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANaMmi sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppaNNaM // 7 // vyAkhyA- ajjhavasANaMmitti' adhyavasAne pariNAme zobhane kSAyopazamikabhAvavartini, mohaM kvedaM mayA dRSTamiti cintAtmakaM , gatasya sataH, zeSaM vyaktamevamagre'pi jJeyam // 7 // mUlam-jAIsaraNe samuppaNNe, miAputte mahiDDie / sarai porANiaM jAiM, sAmaNNaM ca purAkaDaM // 8 // vyAkhyA-'porANiaMti' paurANikI prAktanI jAti janmeti sUtracatuSkArthaH // 8 // tato'sau yaccakre tadAhamUlam-visaesu arajjaMto, rajjaMto saMjamaMmi a / ammApiaraM uvAgamma, imaM vayaNamabbavI // 9 // vyAkhyA - viSayeSvarajyan rAgamakurvan , rajyan saMyame, caH punararthe , ambApitarau upAgamyedaM vacanamabravIt // 9 // yadabravIttaddarzayatimUlam-suANi me paMca mahavvayANi, naraesa dukkhaM ca tirikkhajoNisu niviNNakAmomhi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo! // 10 // vyAkhyA-zrutAni prAgbhave iti zeSaH, me mayA paMca mahAvratAni, tathA narakeSu duHkhaM, tiryagyoniSu ca, upalakSaNatvAddevamanuSyayozca yaduHkhaM tadapi zrutaM / tataH kimityAha-niviNNakAmo nivRttAbhilASo'smi ahaM, kuto ? mahA UTR-2 // 360 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 361 // 15 rNava iva mahArNavaH saMsArastasmAt yatazcaivamato'nujAnIta mA, pravrajiSyAmi sakaladuHkhApanodAya vrataM grahISyAmi, 'ammotti' mAturAmaMtraNam // 10 // atha kadAcitpitarau bhogairnimaMtrayata iti tanniSedhArthamAha mUlam ammatAya ! mae bhogA, bhuttA visaphalovamA / pacchA kaDuavivAgA, aNubaMdhaduhAvahA ! // 11 // vyAkhyA- 'visaphalovamatti viSamiti viSavRkSastatphalopamAH tadupamatvaM bhAvayati pazcAt paribhogAnantaraM kaTukavipAkAH, anubandhaduHkhAvahA nirantaraduHkhadAyinaH // 11 // kiJca - mUlam imaM sarIraM aNiccaM, asui asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhAyaNaM ! // 12 // vyAkhyA -' asuitti' azuci svabhAvAdevApAvanaM, azucibhyAM zukrazoNitAbhyAM sambhavamutpannaM azucisaMbhavaM, azAzvata AvAsaH prakramAjjIvasyAvasthAnaM, yasmiMstattathA 'iNaMti' idaM duHkhahetavaH klezA duHkhaklezA jvarAdayo roga bhAjanam // 12 // yatazcaivamataH mUlam-asAsae sarIraMmi, raI novalabhAmahaM / pacchA purA ya caiavve, pheNabubbuasannibhe ! // 13 // vyAkhyA azAzvate zarIre ratiM nopalabhe'haM pazcAdbhuktabhogAvasthAyAM, purA vA abhuktabhogatAyAM tyaktavye / anena ca kasyAmapyavasthAyAM mRtyoranAgamo nAsti iti sUcitaM, ata eva phenabudbudasannibhe // 13 // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA11-13 UTR-2 // 361 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 362 // ekonaviMza madhyayanam gA 14-19 mUlam-mANusatte asAraMmi, vAhirogANa Alae / jarAmaraNapatthammi, khaNaM pi na ramAmahaM ! // 14 // ___ vyAkhyA-vAhItyAdi-vyAdhayo'gAdhabAdhAhetavaH kuSTAdyAH, rogA jvarAdayasteSAmAlaye, jarAmaraNagraste // 14 // mUlam-jammaM dukkhaM jarA duHkhaM, rogA ya maraNANi a / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtuNo! // 15 // vyAkhyA-aho! iti saMbodhane, 'dukkho hutti' duHkha eva duHkhahetureva saMsAro yatra klizyante janmAdiduHkhairjantavaH! // 15 // mUlam--khittaM vatthu hiraNNaM ca, puttadAraM ca baMdhave / caittA Na imaM dehaM, gaMtavvamavasassa me ! // 16 // vyAkhyA-'vatthuti' vAstu gRhATTAdi // 16 // mUlam-jahA kiMpAgaphalANaM, pariNAmo na suMdaro / evaM bhuttANa bhogANaM, pariNAmo na suMdaro! // 17 // vyAkhyA-[ spaSTA ] evaM bhogAdInAmasAratAmuktvA dRSTAntadvayena svAzayaM prakAzayannAha // 17 // | mUlam-addhANaM jo mahaMtaM tu, apAhijjo pavajjaI / gacchaMto so duhI hoi, chuhAtaNhAhiM pIDie // 18 // vyAkhyA-'apAhijjotti' apAtheyaH zambalarahitaH prapadyate svIkaroti // 18 // | mUlam -evaM dhammaM akAUNaM, jo gacchaD paraM bhavaM / gacchaMto so duhI hoi, vAhirogehiM pIDie // 19 // vyAkhyA- [spaSTA ] uktavyatirekamAha // 19 // UTR-2 // 362 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 363 // AR ekonaviMzama dhyayanam (19) gA 20-25 mUlam-addhANaM jo mahaMtaM tu, sapAhijjo pavajjai / gacchaMto so sahI hoi, chahAtaNhAvivajjio // 20 // evaM dhammaM pi kAUNaM, jo gacchar3a paraM bhavaM / gacchaMto so sahI hoi, appakamme aveaNe // 21 // ___ vyAkhyA-[ sugame navaraM ] 'appakammetti' alpapApakarmA, 'aveaNetti' alpAsAtavedanaH // 20 // // 21 // mUlam-jahA gehe palitaMmi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDAI nINei, asAraM avaujjhai // 22 // vyAkhyA-sArabhANDAni mahAmUlyavastrAdIni 'nINeitti' niSkAzayati 'avaujjhaitti' apohati tyajati // 22 // mUlam-evaM loe palittaMmi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tArahassAmi, tubbhehiM aNumanio // 23 // vyAkhyA- 'palittamitti', pradIpta iva pradIpte vyAkulIkRte AtmAnaM sArabhANDatulyaM tArayiSyAmi, asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAva iti sUtrapaJcadazakArthaH // 23 // evaM tenokte yatpitarAvUcatustaviMzatyA sUtrairdarzayati| mUlam-taM bitammApiaro sAmaNNaM putta duccaraM / guNANaM tu sahassAiM, dhAreavvAiM bhikkhuNo // 24 // vyAkhyA-tamiti mRgAputraM guNAnAM zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM, tuH pUraNe // 24 // mUlam-samayA savvabhUesu, sattumittesu vA jage / pANAIvAyaviraI, jAvajjIvAi dukkaraM // 25 // UTR-2 // 363 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 364 // 3 6 12 vyAkhyA-samatA rAgadveSatyAgena tulyatA, sarvabhUteSu zatrumitreSu vA jagati loke'nena sAmAyikamuktam / tathA prANAtipAtaviratiryAvajjIvaM duSkarametaditi zeSaH // 25 // mUlam -niccakAlappamatteNaM, musAvAyavivajjaNaM / bhAsiavvaM hiaM saccaM, niccAutteNa dukkaraM // 26 // vyAkhyA- nityakAlApramattena nityAyuktena sadopayuktena yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyaivArthasyAbhidhAnaM tatspaSTArthatvAdaduSTameveti // 26 // mUlam - daMtasohaNamAissa, adiNNassa vivajjaNaM / aNavajjesaNijjassa, giNhaNA avi dukkaraM // 27 // vyAkhyA- ' daMtasohaNamAissatti' makAro'lAkSaNika, apezca gamyatvAddantazodhanAderapi AstAmanyasya, kiJca dattasyA'pi anavadyaiSaNIyasyaiva 'giNhaNatti' grahaNam // 27 // mUlam - viraI abaMbhacerassa, kAmabhogarasaNNuNA / uggaM mahavvayaM baMbhaM dhAreavvaM sudukkaraM // 28 // vyAkhyA- kAmabhogarasaNNuNatti' kAmabhogarasajJena tvayeti zeSaH, tadanabhijJasya hi kadAcidviSayecchA na syAdapItyevamuktam // 28 // mUlam - dhaNadhannapesavaggesu, pariggahavivajjaNA / savvAraMbhapariccAo, nimmamattaM sudukkaraM // 29 // ekonaviMza madhyayanam gA26-29 UTR-2 // 364 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 365 // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA 30-33 vyAkhyA-dhanadhAnyapreSyavargeSu parigrahaH svIkArastadvivarjanaM, sarve ye ArambhA dravyopArjanArthaM vyApArAstatparityAgaH // 29 // mUlam- caubihevi AhAre, rAIbhoaNavajjaNA / saMnihisaMcao ceva, vajjeavvo sudukkaraM // 30 // vyAkhyA- saMnidhighRtAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM, sa cAsau saJcayazca saMnidhisaJcayaH // 30 // evaM vrataSaTkaduSkaratoktA, atha parISahaduSkaratocyatemUlam-chuhA taNhA ya sIuNhaM, daMsamasagaveaNA / akkosA dukkha sijjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // tAlaNA tajjaNA ceva, vahabaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // vyAkhyA-tADanA karAdyairhananaM, tarjanA aGgulibhramaNAdirUpA, vadho lakuTAdiprahAraH, bandho mayUrabandhAdistAveva parISahI vahabandhaparISahau, 'dukkhaMti' duHkhazabdo'sau pratyekaM yojyaH, kSudhAduHkhamityAdi 'jAyaNA yatti' cakAro'nu|ktaparISahasamuccayArthaH // 31 // // 32 // mUlam-kAvoA jA imA vittI, kesaloo a dAruNo / dukkhaM baMbhavvayaM ghoraM, dhAreuM amahappaNA // 33 // vyAkhyA-kapotAH pakSivizeSAsteSAmiyaM kApotI yA iyaM vRttiH, yathA hi te nityaM zaMkitAH kaNAdigrahaNe | pravarttante, evaM munirapyeSaNAdoSebhyaH zaGkamAna eva bhikSAdau pravarttate / yacceha brahmacaryasya punardurdharatvoktistadasyAtiduSkaratAjJaptyai / 'amahappaNatti' amahAtmanA satA // 33 // upasaMhAramAha UTR-2 // 365 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 366 // ekonaviMzamadhyayanam gA34-37 mUlam-suhoio tuma puttA ! sukumAlo a sumajjio / nahusi pahu tumaM puttA ! sAmaNNamaNupAliA // 34 // vyAkhyA-sukhocitaH sukhayogyaH, sukumAraH, sumajjitaH suSTha abhyaMganAdipUrvaM majjitaH stapitaH, sakalAlaGkAropalakSaNametat / iha ca sumajjitatvaM sukumAratve hetuH, dvayaJcaitat sukhocitatve, tato 'nahusitti' naivAsi prabhuH samarthaH zrAmaNyamanupAlayitum // 34 // asamarthatAmeva dRSTAntaiH samarthayannAhamUlama- jAvajjIvamavissAmo, guNANaM tu mahabbharo / garuo lohabhAruvva, jo putto! hoi duvvaho // 35 // vyAkhyA-avizrAmo nirantara: guNAnAM muniguNAnAM, tuH pUraNe, mahAbharo garuko lohabhAra iva, yaH putra ! bhavati durvahaH, sa voDhavya iti zeSaH // 35 // mUlam-AgAse gaMgasoovva, paDisoovva duttaro / bAhAhiM sAgaro ceva, tariavvo guNodahI // 36 // vyAkhyA-AkAze gaGgAzrotovahustara iti yojyate, lokarUDhyA cedamuktam / tathA pratizrotovat, ko'rthaH ? yathA pratIpajalapravAhaH zeSanadyAdau dustaraH, bAhubhyAM 'sAgaro cevatti' sAgaravacca dustaro yaH, sa taritavyo, guNAH jJAnAdyAsta evodadhirguNodadhiH // 36 // mUlam- vAluAkavale ceva, nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dukkaraM caritraM tavo // 37 // UTR-2 // 366 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Y ekonaviMzamadhyayanam (19) gA38-41 uttarAdhya vyAkhyA-'vAluAkavale cevatti' caH pUraNe, ivetyaupamye, evamuttaratrA'pi / tato vAlukAkavala iva nirAsvAdo yanasUtram IX| nIrasa: viSayagRddhAnAM vairasya hetutvAt // 37 // // 367 // mUlam-ahivegaMtadiTThIe, caritte putta ! duccare / javA lohamayA ceva, cAveavvA sudukkaraM ! // 38 // vyAkhyA-ahiriva eko'nto nizcayo yasyAH sA tathA, sA cAsau dRSTizcaikAntadRSTistayA, ahipakSe dRzA'nyatra tu buddhyopalakSitaM caritraM, he putra ! duSkaram / ayaM bhAvaH- yathA nAgo'nanyAkSiptayA dRSTayopalakSitaM syAttathA'nanyavyAkSiptayA buddhyopalakSitaM cAritraM duSkara, indriyamanasAM durjayatvAditi / yavA lohamayA iva carvayitavyAH, lohamayayavacarvaNavadduSkaraM cAritramiti bhAvaH // 38 // | mUlam-jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / taha dakkaraM kareuM je, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // ___vyAkhyA-'aggisihatti, subvyatyayAdagnizikhAM dIptAM pAtuM bhavati suduSkaraM nRbhiriti zeSaH, 'je' iti pUrtI sarvatra // 39 // mUlam-jahA duHkhaM bhareuM je, hoi vAyassa kutthalo / tahA dakkaraM kareuM je, kIveNaM samaNattaNaM // 40 // vyAkhyA-kotthala iha vastrAdimayo grAhyaH, carmamayo hi sukhenaiva bhiyate iti, klIbena niHsattvena // 40 // mUlam-jahA tulAe toleDaM, dukkaraM maMdaro girI / tahA nihuanIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 41 // UTR-2 // 367 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 368 // 12 vyAkhyA- 'nihuanIsaMkaMti' nibhRtaM nizcalaM nizzaGkaM zarIranirapekSaM yathA syAttathA // 41 // mUlam jahA bhuAhiM tariuM, dukkaraM rayaNAyaro / tahA aNuvasaMteNaM, dukkaraM damasAyaro // 42 // vyAkhyA- 'aNuvasaMteNaMti' anupazAntenotkaTakaSAyeNa damasAgara upazamasamudraH, iha kevalasyopazamasya prAdhAnyAtsamudropamA, pUrvaM tu guNodadhirityanena sakalaguNAnAmiti na paunaruktyam // 42 // yatazcaivaM tataHmUlam bhuMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA !, pacchA dhammaM carissasi // 43 // vyAkhyA-'paMcalakkhaNaetti' paJcalakSaNakAn paJcasvarUpAn, pazcAdvArddhake 'carissasitti' careriti viMzatisUtrArthaH // 43 // iti pitRbhyAmukte mRgAputro yadUce tadekatriMzatA sUtrairAha malam - so biMtammApiaro ! evameaM jahAphuDaM / iha loe nippivAsassa, natthi kiMci vi dukkaraM // 44 // vyAkhyA - sa mRgAputro brUte, he ambApitarau ! evamiti yathoktaM bhavadbhyAM tathaiva etat pravrajyAduSkaratvaM yathA sphuTaM satyatAmanatikrAntaM satyamityarthaH / tathApi ihaloke niSpipAsasya niHspRhasya nAsti kiJcidatikaSTamapyanuSThAnam, api sambhAvane, duSkaram // 44 // niHspRhatAhetumAha mUlam - sArIramANasA ceva, veaNAo anaMtaso / mae soDhAo bhImAo, asaI dukkhabhayANi a // 45 // konaviMza madhyayanam gA 42-45 UTR-2 // 368 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 369 // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA46-49 vyAkhyA - zArIramAnasyazcaiva pUraNe, vedanA anantazo mayA soDhA bhImA raudrAH, asakRt vAraM vAraM duHkhAni duHkhotpAdakAni bhayAni rAjaviDvarAdijanitAni duHkhabhayAni, caH samuccaye // 45 // mUlam-jarAmaraNakaMtAre, cAurate bhayAgare / mae soDhANi bhImANi, jammANi maraNANi a // 46 // vyAkhyA -jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAramiva jarAmaraNakAntAraM tasmin, caturante devAdigaticatuSkAvayave bhayAkare bhave || iti zeSaH // 48 // zArIramAnasyo vedanA yatra prauDhAH soDhAstadAhamUlam-jahA ihaM agaNI uNho, etto'NaMtaguNA tahiM / naraesu veaNA uNhA, assAyA veiA mae // 47 // vyAkhyA- yathA iha manuSyaloke'gniruSNa ito'smAdagneranantaguNAH 'tahiM' teSu narakeSu yeSvahamutpanna iti bhAvaH, tatra ca bAdarAgnerabhAvAt pRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti jJeyam / tAzca vedanA uSNAnubhavAtmakatvena asAtA duHkharUpAH // 47 // mUlam-jahA ihaM imaM sIaM, etto'NaMtaguNA tahiM / naraesu veaNA sIA, assAyA veiA mae // 48 // vyAkhyA-yathedamanubhUyamAnaM mAghamAsAdisambhavamiha zItam // 48 // * mUlam-kaMdaMto kaMdukuMbhIsu, uDDapAo ahosiro / huAsiNe jalaMtammi, pakkapuvvo aNaMtaso // 49 // 24/ UTR-2 // 369 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 370 // 12 vyAkhyA-kraMdan kaMdukuMbhISu lohAdimayISu pAkabhAjanavizeSarUpAsu hutAzane devamAyAkRte // 49 // mUlam - mahAdavaggisaMkAse, marummi vairavAlue / kalaMbavAluAe a, daDDhapuvvo anaMtaso // 50 // vyAkhyA- mahAdavAgnisaMkAze atrAnyasya tAdRgdAhakatarasyAbhAvAdevamupamA proktA, anyathA tvihatyAgneranaMtaguNa eva tatroSNaH pRthivyanubhAva iti / 'marummitti' tAsthyAttadvyapadezasambhavAdantarbhUtopamArthatvAcca marau maruvAlukAnikarakalpe, 'vaivAluetti' vajravAlukAnadIpuline, kadambavAlukAyAM kadambavAlukAnadIpuline ca // 50 // mUlam - rasaMto kaMdukuMbhIsu, uDDuM baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM, chinnapuvvo anaMtaso // 51 // vyAkhyA-rasannAkraMdan kaMdukuMbhISu kSiptaH Urddha vRkSazAkhAdau baddho mA'yamito'naMkSIditi niyaMtritaH / krakacaM karapatravizeSa eva // 51 // mUlam - aitikkhakaMTayAiNNe, tuMge siMbalipAyave / kheviaM pAsabaddheNaM, kaDDokaDDhAhiM dukkaraM // 52 // vyAkhyA -'kheviaMti' khinnaM khedo'nubhUtaH mayeti gamyate, 'kaDDhokaDDhAhiMti' 'AkarSaNAprakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH duSkaraM duHsahamidamiti zeSaH // 52 // mUlam -mahAjaMtesu ucchU vA, ArasaMto subheravaM / pIliommi sakammehiM, pAvakammo anaMtaso // 53 // ekonaviMzamadhyayanam gA 50-53 UTR-2 // 370 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 37 // ekonaviMza madhyayanam (19) gA54-57 vyAkhyA-'ucchUvatti' ikSava iva, ArasannAkraMdan // 53 // mUlam-kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehiM sabalehi a / pADio phAlio chinno, vipphuraMto aNegaso 54 l vyAkhyA-kUjannAkraMdan, kolazunakaiH zUkarazvAnarUpadharaiH zyAmaiH zabalaizca paramAdhArmikavizeSaiH pAtito bhuvi, pATito jIrNavastravat, chino vRkSavat, visphurannitastatazcalan // 54 // mUlam-asIhi ayasIvaNNAhiM, bhallIhi paTTisehi ya / chinno bhinno vibhinno a, uvavaNNo pAvakammuNA 55 vyAkhyA-asibhiH kRpANaiH 'ayasivaNNAhiti' atasIkusumavarNaiH kRSNairityarthaH, bhallIbhiH paTTizaizca AyudhavizeSaiH chinno dvidhAkRto, bhinno vidArito, vibhinnaH sUkSmakhaNDIkRtaH, avatIrNaH pApakarmaNA hetunA narake iti zeSaH // 55 // | mUlam-avaso loharahe jutto, jalaMte samilAjue / coio tottajottehiM, rojjho vA jaha pADio // 56 // vyAkhyA--loharathe lohamaye zakaTe yukto yojito jvalati dIpyamAne kadAcittato dAhabhiyA nazyedapItyAha - samilAyute yugakIlikAyokatrAdiyukte 'coiotti' preritastotrayoktraiH prAjanakabandhanavizeSaiH 'rojjhovatti' rojjhaH pazu|| vizeSaH, vA samuccaye bhinnakramazca, yathetyaupamye, tato rojhavatpAtitazca lakuTAdipiTTaneneti zeSaH // 56 // mUlam-huAsaNe jalaMtaMmi, ciAsu mahiso viva / daDDa pakko a avaso, pAvakammehiM pAvio // 57 // 21 UTR-2 // 371 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 372 // ekonaviMza madhyayanam gA 58-61 vyAkhyA--hutAzane jvalati kvetyAha- citAsu paramAdhArmikaracitAsu mahiSa iva dagdho bhasmasAtkRtaH, pakvo bhaDitrIkRtaH, avazaH pApakarmabhiH 'pAviotti' prApto vyAptaH, prApito vA narakam // 57 // mUlam-- balA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehiM pakkhihiM / vilutto vilavaMto'haM, DhaMkagiddhehi'NaMtaso // 58 // vyAkhyA--balAt haThAt sandaMzAkArANi tuNDAni yeSAM te sandaMzatuNDAstaiH, tathA lohatuNDaiH pakSibhirddhaGkagRdhairiti | yogaH, ete ca vaikriyA eva tatra tirazcAmabhAvAt / vilupto vividhaM chinno vilapannahamiti // 58 // mUlam--taNhA kilaMto dhAvaMto, patto vearaNiM naI / jalaM pAhaMti citaMto, kharadhArAhiM vivAio // 59 // vyAkhyA--'vivAiotti' vyApAditaH // 59 // mUlam--uNhAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehi, chinnapuvvo aNegaso // 60 // vyAkhyA--uSNena vajravAlukAditApenAbhitaptaH samprApto'sayaH khaDgAstadvadbhedakAni patrANi yatra tadasipatram // 60 // | mUlam--muggarehiM musaMDhIhiM, sUlehiM musalehi a / gayAsaM bhaggagattehiM, pattaM dukkhamaNaMtaso // 61 // vyAkhyA-- mudgarAdibhiH zastravizeSaiH gatA naSTA AzA paritrANaviSayA yasmiMstad gatAzaM yathA syAdevaM 'bhaggagattehiMti' bhagnagAtreNa satA mayeti zeSaH // 61 // UTR-2 // 72 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 373 // 15 18 21 mUlam-khurehiM tikkhadhArAhiM, churiAhiM kappaNIhi a / kappIo phAlio chinno, ukkitto a aNegaso // 62 // vyAkhyA -- atra kalpitaH kalpanIbhiH karttarIbhirvastravatkhaNDitaH, pATita UrdhvaM dvidhAkRtaH, chinnastiryak khaNDitazca kSurikAbhiH, utkRttazca tvagapanayanena kSurairiti yogaH // 62 // mUlam-pAsehiM kUDajAlehiM, mio vAM avaso ahaM / vAhio baddharuddho a, bahuso ceva vivAio ||63 || vyAkhyA--' vAhiotti' vaJcitaH baddho bandhanai ruddho bahiH pracAranivAraNena, 'vivAiotti' vinAzitaH // 63 // mUlam - galehiM magarajAlehiM, maccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio a anaMtaso // 64 vyAkhyA-galairbaDizairmakarairmakararUpaiH paramAdhArmikairjAlaizca tatkRtairanayordvandvaH, 'ulliotti' ullikhito galaiH pATito makarairgRhItazca jAlairmAritazca sarvairapi // 64 // mUlam - vidaMsaehiM jAlehiM, lippAhiM sauNo viva / gahio laggo a baddho a, mArio a anaMtaso // 65 // vyAkhyA--vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH zyenAdayastairjAlaistathAvidhabandhanaiH, 'lippArhiti' lepairvajralepAdyaiH zakuna iva pakSIva gRhIto vidaMzakairlagnazca lepadravyaiH zliSTaH, baddho jAlairmAritazca sarvairapi // 65 // mUlam--kuhADaparasumAIhiM, vaDDiihiM dumo viva / kuTTio phAlio chinno, tacchio a anaMtaso // 66 // ekonaviMza madhyayanam ( 19 ) gA62-66 UTR-2 // 373 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 374 // ekonaviMza madhyayanam gA67-70 vyAkhyA--atra kuTTitaH sUkSmakhaNDIkRtaH, takSitazca tvagapanayanena // 6 // mUlam--caveDamuTThimAIhiM, kumArehiM ayaM piva / tADio kuTTio bhinno, cuNNio a aNaMtaso // 67 // vyAkhyA--capeTAmuSTayAdibhiH kumArairayaskArairaya iva lohamiva ghanAdibhiriti zeSaH, tADitaH AhataH, kuTTitaH | iha chinno, bhinnaH khaNDIkRtaH, cUrNitaH sUkSmIkRtaH // 7 // mUlam--tattAI taMbalohAiM, tauANi sIsagANi a / pAio kalakalaMtAI, ArasaMto subheravaM // 68 // vyAkhyA--taptatAmrAdIni vaikriyANi pRthivyanubhAvabhUtAni vA, 'kalakalaMtAiMti' atikvAthataH kalakalazabdaM kurvanti // 68 // mUlam--tuhaM piAI maMsAI, khaMDAI sollagANi a / khAiomi samaMsAI, aggivaNNAI Negaso // 69 // vyAkhyA--tava priyANi mAMsAni ! khaNDAni khaNDarUpANi, sollakAni bhaDitrIkRtAnIti smarayitvA khAdito'smi, svamAMsAni maccharIrAdevotkRtya DhaukitAni agnivarNAnyuSNatayA // 69 // mUlam--tuhaM piA surA sIha, merao a mahaNi a / pajjiomi jalaMtIo, vasAo ruhirANi a||70|| vyAkhyA-- surAdayo madyavizeSA ihApi smarayitveti zeSaH, 'pajjiomitti' pAyito'smi // 70 // UTR-2 // 374 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 375 // | mUlam--niccaM bhIeNa tattheNaM, duhieNaM vahieNa ya / paramA duhasaMbaddhA, veaNA veiA mae 71 // KS ekonviNsh| vyAkhyA--bhItenotpannabhayena, trastenodvignena duHkhitena jAtavividhaduHkhajAtena, vyathitena kampamAnasarvAtena // 71 // madhyayanam |mUlam-- tivvacaMDappagADhAo, ghorAo aidusshaa| mahAbhayAo bhImAo, naraesuM veiA mae // 72 // (19) gA71-74 vyAkhyA- tIvrA anubhAgato'ta eva caNDA utkaTAH, pragADhA gurusthitikAstata eva ghorA raudA atidussahAH, | tata eva mahAbhayA bhImAH zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni vA etAni, iha ca vedanA iti prakramaH // 72 // kIdRzaM punastAsAM tIvrAdirUpatvamityAhamUlam--jArisA mANuse loe, tAyA ! dIsaMti veaNA / etto aNaMtaguNiA, naraesuM dukkhaveaNA // 73 // vyAkhyA--[ sugamA] // 73 // na ca naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtAH, kintu sarvagatiSvapi ityetadevAhamUlam--savvabhavesu asAyA veaNA veiA mae / nimesaMtaramittaMpi, jaM sAyA natthi veaNA // 74 // vyAkhyA--sarvabhaveSvasAtavedanA veditA mayA, nimeSasyAntaraM vyavadhAnaM yAvatA kAlenAsau bhUtvA punarbhavati | tanmAtramapi kAlaM, yatsAtA sukharUpA nAsti vedanA, vaiSayikasukhasyApIAdyanekaduHkhAnuviddhatvena vipAkakaTutvena cA'sukharUpatvAt / sarvasya cAsya prakaraNasyAyamAzayo yena mayaivaM duHkhAnyanubhUtAni so'haM tattvataH kathaM sukhocitaH UTR-2 // 375 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram ekonaviMza madhyayanam gA 75-77 // 376 // sukumAro vA ? yena cedRzyo narakAdivyathAH soDhAstasya kathaM dIkSA duSkaretyato'sau mayA grAjhaivetyekatriMzatsUtrArthaH // 74 // tatretthamuktvA sthitemUlam--taM bita'mmApiaro, chaMdeNaM putta ! pavvayA / navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippaDikammayA // 75 // vyAkhyA--'chaMdeNaMti' chandasA'bhiprAyeNa yathArucItyarthaH, putra ! pravraja, navaraM kevalaM, punarvizeSaNe, duHkhaM duHkhaheturniHpratikarmatA rogAdyutpattau pratikArakaraNamiti sUtrArthaH / / 75 // itthaM pitRbhyAmukte mRgAputraH smAhamUlam--so biMta'mmApiaro! , evameaM jahA phuDaM / parikammaM ko kuNai, araNNe miapakkhiNaM? // 76 // vyAkhyA--sa brUte he ambApitarau ! evametanniHpratikarmatAyA yaduHkharUpatvamuktaM yathA sphuTaM satyaM, paraM paribhAvyatAmidaM, parikarma cikitsAM kaH karotyaraNye mRgapakSiNAM ? te'pi ca jIvanti vicaranti ca, tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH // 76 // tatazca -- mUlam--egabhUo araNe vA, jahA u caraI migo / evaM dhammaM carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 77 // vyAkhyA--ekabhUta ekatvamprApta: 'araNNevatti' araNye'TavyAM, vA pUraNe, 'jahA utti' yathaiva carati mRgaH, evaM | dharma cariSyAmi saMyamena tapasA ca hetabhUtena // 77 / / UTR-2 // 376 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 377 // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA78-81 | mUlam--jayA miassa AyaMko, mahArapaNaMmi jAyaI / acchaMtaM rukkhamUlaMmi, koNaM tAhe tigicchaI ? 78 vyAkhyA--'acchaMtaM' tiSThantaM vRkSamUle, 'koNaMti' ka enaM 'tAhetti' tadA cikitsati, auSadhAdhupadezena nIrogaM karoti ? na kazcidityarthaH / anyatra hi kadAcitko'pi dRSTvA cikitsedapIti mahAraNye ityuktam / / 78 // mUlam--ko vA se osahaM dei, ko vA se pucchaI suhaM / ko vA se bhattapANaM vA, AharittU paNAmae ? // 79 // vyAkhyA--'bhattapANaMti' bhaktaM tRNAdi, pAnaM jalAdi, AhRtya praNAmayedarpayet ? // 79 // kathaM tarhi tasya nihaH ? ityAhamUlam--jayA ya se suhI hoi, tayA gacchai goaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi a // 8 // vyAkhyA--yadA ca sa sukhI bhavati svata eva rogAbhAvAt , tadA gacchati goriva caraNaM bhramaNaM gocarastaM, vallarANi gahanAni sarAMsi ca // 8 // mUlam--khAittA pANi pAuM, vallarehiM sarehi a / migacAriaM carittA NaM, gacchaI miacAriyaM // 41 // vyAkhyA--khAditvA nijabhakSyamiti zeSaH, pAnIyaM pItvA, vallareSu caryA sarassu ca, mRgANAM caryA itazca itazca utplavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA tAM caritvA''sevya gacchati, mRgANAM caryA ceSTA svAtaMtryopavezanAdikA yasyAM sA mRgacaryA mRgAzrayabhUstAm // 81 // itthaM dRSTAntamuktvA gAthAdvayenopasaMhAramAha I UTR-2 // 377 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 378 // ekonaviMza madhyayanam gA 82-84 mUlam--evaM samuTThite bhikkhU , evameva aNegago / migacAriaM carittA NaM, ur3e pakkamaI disi // 82 // vyAkhyA--evaM mRgavatsamutthitaH saMyamAnuSThAnampratyudyatastathAvidhAtakotpattAvapi na cikitsAbhimukha iti bhAvaH, evameva mRgavadevAnekago yathA'sau vRkSatale naikasminnevAste, kintu kadAcit kvacidevaM munirapyaniyatasthAnatayA, sa caivaM mRgacaryAM niSpratikarmatvAdirUpAM caritvA''sevya apagatAzeSakarmAza UrdhvaM prakrAmati gacchati dizaM, sarvoparisthAnastho bhavatIti bhAvaH // 42 // mRgacaryAmeva spaSTayati-- mUlam--jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhavagoare a / evaM muNI goariaM paviTe, no hIlae novi a khiMsaijjA // 83 // ___ vyAkhyA--yathA mRga eko'dvitIyo'nekacArI aniyatacArI, naikatraiva vAso'vasthAnamasyetyanekavAso dhruvagocaraca, sadA gocaralabdhamevAhArayatIti / evaM mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo munirgocaryAM praviSTo no hIlayedavajAnIyAtkadannAdIti gamyaM, nApi ca 'khisaejjatti' nindedAhArAprAptau svaM paraM ceti sUtrASTakArthaH // 43 // evaM mRgacaryAsvarUpaM nirUpya yattenoktaM yacca pitRbhyAM yaccAyaM cakre tadAhamUlam--migacAriaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiIhiM'NuNNAo, jahAi uvahiM tao // 84 // UTR-2 // 378 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 379 // 15 18 vyAkhyA--mRgasyeva caryA mRgacaryA tAM niH pratikarmatAdikAM cariSyAmIti kumAreNokte pitRbhyAmabhANi, evaM he putra ! bhavato yathA rucitaM tathA sukhaM te bhavatviti zeSaH / itthaM tAbhyAmanujJAto jahAti tyajati upadhiM parigrahaM tataH // 84 // uktameva artha savistaramAha mUlam - miacAriaM carissAmi, savvadukkhavimokkhaNIM / tubbhehiM samaNuNNAo, gaccha putta! jahAsuhaM // 85 // vyAkhyA--'gaccha puttatti' gaccha putra ! mRgacaryayeti prakrama:, yathAsukhaM sukhasyAnatikrameNeti pitrorvacaH // 85 // mUlam -- evaM sa ammApiaro aNumANittA Na bahuvihaM / mamattaM chiMdaI tAhe, mahAnAguvva kaMcuaM // 86 // vyAkhyA evaM sa mAtApitarau anumAnyAnujJApya mamatvaM chinatti, 'tAhetti' tadA, mahAnAga iva kaJcukaM yathA'sau ciraprarUDhatayA 'tijaraThamapi kaJcakamapanayati tathA'yamapyanAdibhavAbhyastamapi mamatvamiti // 86 // anenAntaropadhityAga ukto, bahirupadhityAgamAha- mUlam iDDI vittaM ca mitte a, putta dAraM ca nAyao / reNuaMva paDe laggaM, niddhuNittA Na niggao // 87 // vyAkhyA-- RddhiM karituragAdisampadaM, 'nAyaotti' jJAtIn svajanAn 'nidbhuNittatti' nirddhaya tyaktvA nirgato gRhyaniSkrAntaH pravrajita iti sUtracatuSkArthaH // 87 // tato'sau kIdRk jAtaH kiJca tasya phalamabhUdityAha- ekonaviMzamadhyayanam ( 19 ) gA85-87 UTR-2 // 379 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya yanasUtram // 380 // 3 w 12 mUlam - paMcamahavvayajutto, paMcahiM samio tiguttigutto a / sabbhiMtaravAhirae, tavovahAmi ujju // 88 // vyAkhyA-- 'paMcarhiti' paMcabhi: samitibhiriti zeSaH, 'sabbhitaretyAdi' sAbhyantare bAhye tapasi upadhAne ca zrutopacArarUpe udyukta udyamavAn // 88 // mUlam - nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cattagArakho / samo a savvabhUesu, tasesu thAvare a // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, samo mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAesu daMDasallabhaesa a| niatto hAsasogAo, aniANo abaMdhaNo // 91 // vyAkhyA--gauravAdIni padAni subvyatyayAt paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, nivRtta iti sarvatra yojyaM, abandhano rAgAdibandhanarahitaH // 89 // // 90 // // 91 // mUlam - aNissio ihaM loe, paraloe aNissio / vAsIcaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 92 // vyAkhyA -- anizrita iha loke paraloke ca neha lokArthaM paralokArthaM vA tapo'nuSThAyIti bhAvaH / 'vAsIcaMdaNakappo atti' sUcakatvAtsUtrasya vAsIcandanavyApArakapuruSayoH kalpastulyo yaH sa tathA tatra vAsI sUtradhArasya dArutakSaNopakaraNaM / azane AhAre anazane ca tadabhAve, kalpa ityatrApi yojyam // 92 // ekonaviMzamadhyayanam gA 88- 92 UTR-2 // 380 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 381 // ekonaviMzamadhyayanam (19) gA93-96 mUlam--appasatthehiM dArehi, savao pihiAsavo / ajjhappajhANajogehiM, pasatthadamasAsaNo // 13 // vyAkhyA--aprazastebhyo dvArebhyaH karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH sarvataH sarvebhyo nivRtta iti gamyate, ata * eva pihitAzravo ruddhakarmAgamaH / kairayamIdRzo'bhUdityAha-'ajjhappetyAdi' adhyAtma Atmani ye dhyAnayogAH zubhadhyAnavyApArAstaiH prazasto dama upazama: zAsanaM ca jinAgamAtmakaM yasya sa tatheti // 13 // mUlam-evaM nANeNa caraNeNaM, daMsaNeNa taveNa ya / bhAvaNAhi a suddhAha, sammaM bhAvittu appayaM // 14 // ___ vyAkhyA--'bhAvaNAhitti' bhAvanAbhitrtaviSayAbhiranityatAdibhirvA, zuddhAbhirnirnidAnAbhiH, samyag bhAvayitvA tanmayatAM nItvA AtmAnam // 14 // mUlam - bahuANi u vAsANi, sAmaNNamaNupAliA / mAsieNa u bhatteNaM, siddhi patto aNuttaraM // 15 // vyAkhyA-'mAsieNa utti' mAsikena, tuH pUrtI, 'bhatteNaMti' bhImo bhImasena itinyAyAdbhaktena bhaktapratyAkhyAnena * mAsikAnazanenetyarthaH / iti sUtrASTakArthaH // 95 // athopasaMhArapUrvamupadizannAha-- J| mUlam--evaM karaMti saMbuddhA, paMDiA paviakkhaNA / viNiadbhRti bhogesu, miAputte jahAmisI // 16 // vyAkhyA--'jahAmisItti' yathA RSirmakAro'lAkSaNikaH // 96 // punaH prakArAntareNopadezamAha UTR-2 // 38 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram // 382 // ekonaviMza madhyayanam | gA 97-98 mUlam--mahApabhAvassa mahAjasassa, miAipattassa nisamma bhAsi / tavappahANaM cariaM ca uttama, gaippahANaM ca tiloavissuaM // 17 // vyAkhyA--'bhAsiaMti' bhASitaM saMsArasya asAratvaduHkhapracuratvAvedakaM, 'gaippahANaM catti' pradhAnagatiM ca siddhirUpAM trilokavizrutAm // 17 // mUlam--viANiA dukkhavivaDaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahabbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaMti bemi // 98 // vyAkhyA--dhanaM duHkhavivarddhanaM vijJAya mamatvabandhaM ca svajanAdimamatvapAzaM ca mahAbhayAvaha vijJAya, tata eva aihikAmuSmikabhayAvApteH / sukhAvahAM dharmadhurAM anuttarAM dhArayata / nirvANaguNA anantajJAnadarzanAdyAstadAvahAM 'mahaMti' amitamAhAtmyatayA mahatImiti sUtratrayArthaH // 98 // iti bravImIti prAgvat // * iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAyazrImunivimalagaNibhujiSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttI ekonaviMzamadhyayanaM sampUrNam // 19 // UTR-2 // 382 // - * asminnadhyayane "devalogacuosaMto, mANusaM bhavamAgao / sanninANasamuppatre, jAI sarar3a purANayaM" ityaSTamasUtraM kvacidRzyate //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanasUtram "sUriM zrIvijayAnandaM, vijayAnandakArakam / "AtmArAma" iti khyAtaM, vande sadguNalabdhaye // 1 // " / 2 // // G96 DATA -GH- GOGGCD- GOGXO-GG 60G39GDF-G GYA . maamlllai (11 dd ll homil brakehidler G I GOOG366500908600000OGHOGY-GROGGEOGG DODDDDDDDDDDD "vallabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA, sa dadAtu sadA sukham // 1 // " UTR-2 7 // //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
_