________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.६ सू.६ जी. कर्म. समानव विशेषाधिकोवेति ५५
तत्वार्थनियुक्तिः-अथ पूर्वोक्तेन्द्रियकषायाऽव्रतक्रियाहे तुकं भवम्रमणकारक साम्परायिककर्मबन्धं कुर्वतां जीवानां किं सर्वेषां समान एव कर्मवन्धो भवति ? उसो इन्द्रियादिमत्वे सति साम्परायिककर्मबन्धमाजां परस्परं कर्मबन्ध वैषम्यमयुक्तो विशेषो भवति ? इत्याशङ्कां समाधातुं परिणामभेदात कर्मबन्धः भेदो भवतीति प्रतिपादयति-'तिब्वमंदादिभाव वीरियाहिगरणविसेसे. हितो आसविसेसो' इति तीव्रमन्दादिभावेभ्यः तीब्रभाव, मन्दभाव; हातभावाऽज्ञातभावेभ्या, वीर्याधिकरणविशेषेभ्यः वीर्यविशेषाधिकरणविशेषेस्ययाऽऽसाविशेष: साम्परायिककर्मास्रवतारतम्यं भवति, तद्विशेषाच्च कर्मबन्धविशेषो भवति, तद्विशेषाच्च फलभोगविशेषः। तत्र तीव्रः प्रकृष्ट उत्कृष्टो भावः-आत्मपरिणति विशेषः, स च तीव्रात्मपरिणामोऽध्यवसा:
तत्वार्थ नियुक्ति-पूर्वोक्त इन्द्रिय कषाय, अव्रत आदि के कारण जो जीव भवभ्रमणजनक साम्परायिक कर्म बन्धकर रहे हैं, उन सबको क्या समान ही बन्ध होता है ? अथवा उक्त कारणों से होनेवाले पन्ध में कुछ अन्तर भी होता है ? इस आशङ्का का समाधान करने के लिए यह प्रतिपादन करते हैं कि परिणाम के भेद से कर्मबन्ध में भी भिमता हो जाती है
तोत्रभाष, मंदभाव, ज्ञातभाव, वीयकी विशेषता और अधिकरण की विशेषता के कारण साम्परायिक कर्म आस्रव में भी भिन्नता हो जाती है, आस्रव में भेद होने से बन्ध में और यन्ध में विशेषता होने के कारण उसके फल में विशेषता आ जाती है।
उत्कृष्ट प्रकृष्ट या उग्र भाव तीव्रभाव कहलाता है। भाव का अर्थ है अध्यवसाय या आस्मा की विशिष्ट परिणति । वही भाव जब
તત્વાર્થનિયુકિત–પૂર્વોક્ત ઇન્દ્રિય, કષાય, અવ્રત આદિના કારણે જે જવા ભવભ્રમણ જનક સામ્પરાયિક કર્મબન્ધ કરી રહ્યાં છે, તે બધાને શું સરખે જ બધે થાય છે? અથવા ઉક્ત કારણથી થનારા બધમાં થોડું અતર પણ હોય છે? આ શંકાનું સમાધાન કરવા માટે એ પ્રતિપાદન કરીએ છીએ કે પરિણામના ભેદથી કમબન્યમાં પણ ભિન્નતા થઈ જાય છે
તીવ્રભાવ, મદભાવ, જ્ઞાતભાવ, વિયેની વિશેષતા અને અધિકરણની વિશેષતાના કારણે સામ્પરાયિક કર્મ–આસવમાં પણ ભિન્નતા થઈ જાય છે. આસવમાં ભેદ થવાથી બજમાં અને બન્ધમાં વિશેષતા થવાના કારણે તેના મળમાં પણ વિશેષતા આવી જાય છે.
હકષ્ટ, પ્રકષ્ટ અથવા ઉગ્ર ભાવ તે તીવ્રભાવ કહેવાય છે. ભાવને અથ' છે અથવસાય અથવા આત્માની વિશેષ પરિકૃતિ તેજભાવ જ્યારે અધિક
