Book Title: Kalpasutram
Author(s): Bhadrabahuswami, Vinayvijay, Mafatlal Zaverchand Gandhi
Publisher: Yashovijay Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600394/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phra puruSadAnIya zrIpArzvanAthAya namaH mahopAdhyAyazrIvimalarkSagANaziSyapaNDitapravarajayavijaya gaNiMsaGkalita kalpadIpikAbhidhAnAvRttiyutam yugapradhAna pUrvadharabhadrabAhusvAmiviracitam kalpasUtram vayovRddha - tapomUrtti - AgamAdisakalazAstra saMzodhaka - paramapUjyAcAryapadAlaMkRta zrI vijayasiddhiparI zvarAntevAsi-zAntamUrti kSamAdiguNAguNagaNA vebhUSita zrImadvinayavijayajI mahArAja vinaya - yathArthanAmA'nekazAsanakAryatatpara- zrImad vijayabhadrasUrikRtopadezena jAvAlasaMghapradattArthika sAhAyyena. prakAzakaH "mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI pustakAlaya, rAdhanapUra saMzodhakaH vIra saMvata 2461 paNDita maphatalAla jhaveracandraH matayaH 500 vikrama saMvata 1991 phaphaphaphaphapha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra pradarzana A granthanI zAMtamUrti AcArya mahArAja zrImad vijayajadrasUrIzvaranA upadezathI jAvAlanA sakalasaMghe pAMcaso kopIo rAkhI amArA kAryane sugama karI ApyuM che te badala teono ane sakalasaMghano ame AjAra mAnIe chIe. paMDita maphatalAla jhaveracaMda nAgajI bhUdaranI poLa - amadAvAda ratanapolAntargata golavADastha, jaina abhyudayamudraNAlaye puJjIdAsAtmajena garabaDadAsena pRSThAGgasaGakhyA 12-126 yAvat iyaM prati mudritA, tato ratanapolAntargata vIravijayamudraNAlaye chaganalAlAtmajena maNIlAlena pRSThAGkasaGkhyA 1 - 12 tathA 126 to pUrNA prati mudritA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putro // kalpasatrasya zuddhipatrakam // patra0 pR. paM0 azuddha patra0 pR0 paM0 azuddha patra0 pR0 paM0- azuddha zuddha saGkalpa | 9215 putrA | 12 2 1jJAnotpati zAnotpatti 3 110 vyAghAHtAdayaH vyAghAtAdayaH | 10 1 3 lAno lIno 12 2 5 tti 3 2 1buddhahyA buddhayA 10 1 5 jAva jIva 13 110 puNDarAkaM puNDarIka 3 2 7 Rcu 10 110 jIvana . jIvanna 13 2 3 saMsArA saMsAro 3 210 tadvidhA tadvidhA 10 113 bhaviSyatA bhaviSyatI 15 1 5 prAti prItiH 4 11dASA doSA 10 113 sakalA sakalo 15 212 dazinI darzinI 4 24 niraticA nirativAra | 10 214 zrA thI 15 213 atAtA atotA 6 23.pratibiddhaH pratiSiddhaH |1. 214 thAvaNAyati zravaNoyeti 16 113 sahastra sahasraM 7 2 1 labdhA lbdho| | 11 111 vantA vanto 16 113 maSThottara maSTottara 7 2 3 tArthaSu . toryeSu | 11 2 2 samApa samIpa 17 12 vittaparaH vittaparaH 8 14 gArikA gocarikA / 11 2 4 lAke loke 17 25 varta 8110 bhadrabAhu bhadrabAhu | 11 2 5 kAlpa kalpi 17 25 vartinI vartinI 92 9 zreSThA zreSThi 11 27 dAnAM dInAM 18 2 5guJjako gujaikA 9 210 tapA tapo | 11 2 9SaSThA SaSThI 18 2 7 stabhi stAbhi 9214 vRtAntaM - - vRttAntaM |11 213 sthavirAvalA sthavirAvalI |18 211 kula varta Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA pholA patra0 pR. 50 azuddha 18 213 vabhyAM calyAM 19 17 tAre 19 2 9 sakhANe saMkhANe 20 112 vRhayati vRMhayati 23 1 1ddIva dIve 24 24laMkAre laGkAre 25 1 7 vaiciMtA paddhitA 25 113 satvasya sattvasya 25 2 1 bhratakSAnaM zrutajJAnaM 25 27 evamahItApi evamatrA'pi 26 1 2 saya sUrya 26 1 9ttatIye tRtIye 26 1 9sahana sahasra 26 110 karaNI kariNI 26 111 pratyathi pratyathi 26 1 15 satva satva 26 25vyadhA vyathA patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha 26 27 smRtvA smRtvA 26 2 9bandya vandya 26 215 pravRtiH pravRttiH 27 112 SareSAmapi parepAmapi 27 2 1 dazina darzina 27 2 2 nipadravaM nirupadravaM 27 28 payANemu payANesu 27 28 kittaNe kittaNa 27 214 niSanna: niSaNNaH 2 8 vizuddha vizuddhe 31 2 6 pUrvAyuko pUrvAyukI ziko zikau 31 2 9 pUAyu pUrvAyu 31 215 khe bhrAmayat khe'bhrAmayat 32 1 1 saptadeze . saptadaze 32 1 2 khipRSTA tripRSThAkhyA | 32 1 3 bhava bhave patra0 pU0 paM0 azuddha 32 16 varSA varSA 33 2 8 mAhaNasNa mAhaNassa 35 2 5 vAtAdhutasya vAtoLUtasya 35 28 bhagavatA bhagavato 213 vivAha vibAhaM 36 18ccheda cchedaM 36 114 sakassa sakassa 36 210 gambhatAe gambhattAra 37 13 tinnANA tinnANo 37 15 vAsiMha vAsiha 37 110 bhagavatA bhagavato puMjo | 38 1 1 rube rUve 38 27 raktAzuka raktAMzuka | 39 14nika nikaraH 39 16 deva deva |11 215 prajvalanto prajvalantau | Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra0 pR0 paM0 azuddha 42 1 6 sirrAsa 42 2 8 dava 42 2 14 tUNAra 43 1 2 kiraNe 44 29 somya 44 210 pApe 44 2 12 pAlItyAdo 45 25 vyAkhyeya 45 27 pa 45 2 13 madhyabhAgA 47 2 8 jvalA 50 2 6 pratijAgarasta 50 2 6 carantA 51 2 7 prabhAtAyAM 52 27 rmAsa 52 2 8 abhyaH 52 2 8 tattela zuddha sirIsa devoM tUNIra kiraNaiH saumya pApai pAlItyAdau vyAkhyeyaM vaDa madhyabhAgo jvAlA pratijAgaratI carantI prabhAtAyAM mIsa abhyaGgaH rcaitt patra0 pR0 paM0 azuddha 53 1 1 ghara 53 111 vIkha 53 2 8 uSNodakeH 54 2 2 kumuma 55 112 satAni 55 2 7 sparzam 56 2 3 purise 56 2 7 paDisagaDi duvAre 57 1 2 laGkata 57 18 harmyaSu 57 2 1 pravizantA 57 2 3 zauNDA 57 2 6 vyAkhyAtA 58 2 13 surabhimiH 58 2 13 bhapatiH 61 2 3 tAyage zuddha ghare vIrava uSNodakaiH kusuma sRtAni sparzam purise vaDisagapaDi duvAre laGkRta pravizantI zoNDo vyAkhyAtau surabhibhiH bhUpatiH nAyage patra0 pR0 paM0 azuddha 61 2 8 teNava 65 2 4 garbhaya 65 212 tatrI 65 2 13 taeva 65 2 14 atbhatthiaM 66 1 5 bhaktya 66 112 me 66 2 3 saMGkIrNa 66 210 naha 66 2 12 gaMva 67 2 2 telAmyaGga 68 110 raga tti 68 2 13 ibara 69 1 6 pabatA 69 1 7 sahaH 71 1 5 kalaza 71 1 8 zRGgANi zuddha teNeva garbhasya tantrI eva anbhatthiaM bhaktyai me saGkIrNa nAi gaMdha tailAbhyaGga rega. ti hava parvatA sahasraH kalazaM zRGgANi Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha 71 114 namalyA nairmalya 79 1 1 vidaha videha 71 115 34 79 213 huti 71 211 khargi rayaNi 14 vizeSve vizeSaNe 71 212veta 80 114 pauMjati pauMjaMti 72 1 1 uppi umpi 81 16 dAyAro dAyAro 72 2 3 sAhaNaM sohaNaM 81 17 puruSa puruSai 72 2 5 rAga rAgaya 81 110 mAI mAibha 73 113 vistIrNA vimtINoM 81 111 dhosijai ghosijjaha 74 1 2 bhari meri 81 2 5 khiDganai khiDgajanai 75 28 rasavatAM rasavatIM 81 212 virAyata virAyaMta 76 1 4 bhuktAttaraM bhuktottaraM 82 1 2 Suci puci 12 8 svAt svAt 82 1 9 sudilAH suvihvalA: 76 2 9kSanti zAnti 2 9 vAtAdhdhUtA vAtodhdhUtA 76 212 deve 82 2 9 koriSTa koriNTa 77 27lehAyarisi- lahAyariyassa 82 212 pratyanAkaM pratyanIkaM yassa 82 213 maNDitA maNDito 70 1 1 tihiM tihiM 83 25cAraM cAraiH patra* pR0 paM0 azuddha | 83 2 1 jita jitaM 83 2 9 ArtarodraniSe. Ataraudrani-dIpikA dhArtha SedhArtha211 tralokya trailokya 2 12 mAkSaM 84 25 sahasra sahane 28 dazyamAna dRzyamAnaH 21. zabdo 12 sarSa sarva 14 mahAdyoSa mahAghoSa 214 ta ''gata | 88 113 uppalA uppalo |88 210 jaiyiSya / jayiSyaM 89 112 ki 89 115 bhUye 90 11 dahaNa |9.. 114 jAtA zabdo kiM bhUyo jAto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvipaH bhave zveSAM patra0 pR. paM0 azuddha zuddha 90 1 15 traTitAGgo truTitAGgo 91 2 14 santiveze sanniveze 91 214 malayo mAlayo 92 16 sapi sapi 92 110 mAnyathA manyathA 93 28 mave 14 trizAlA- trizalA siddhArthoM siddhArthoM 18 bhutkSipya mutkSipya 94 2 1 ityUkate ityukte 95 111 mAtyA mAtyo 95 2 9 tRtAya tRtIya 96 19 bhaviSyatAti bhaviSyatIti 96 28 kayotsargeNa kAyotsargeNa 97 28 pukavara pukkhara 97 29 pakaskhIva pakkhIva 98 1 12 vizuddha vizuddha patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha patra0 pR0 paM0 azuddha 98 24 mukataM muktaM 114 2 3 varSeH 982 8 antavRttyA antarvRttyA 114 29 sUrIha surohiM 98 2 15 sata- satata 116 26 tanaiva tenaivaM doSa 116 2 9 prAvartata prAvartata 99 1 7 dayacitto dayAzcito 118 14dvipaH / 101 2 7 anantani anantAni 129 2 4 asaime asoime 102 2 8 zcaSAM 125 2 5 nivRttiH nivRtti 103 2 6 satA satI 127 1 2 nirvANa nirvANA 104 11 svargaja svargaja 127 24 SaTaSad 104 1 1 kA kSati kAGkSati (127 211 sahasro sahasro 106 2 2 pANaa paNi 127 214 sahasasse sahasse 1.8 1 6 sama samaNe 128 1 1 tatA tato 110 2 9 anuddharyA anuddhA 128 18kATyA koTyA 111 19 causaha cauddasa 128 24 catvAri catvAriM 111 11. ukosiA ukkosiA 133 2 1 sunandA sunanda 111 2 1 kervAlanAH kevalinoH1356 darzanAAda darzanAdi 111 25 nAsadaMdharANaM nANadasaNadharANaM1161 2 zAkaH zoka Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogya kalpa dIpikA sro patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha 238 1 1 sAgA sogA 142 1 1 yAgya 142 1 3 khA 142 2 1 ruSTA varAhA ruSTo varAho 143 214 thera there 145 1 9tatA tato 148 24 sAhAA sAhAo 151 1112900 0 29.. 1 2 3 masRNA masuNI 316cI cUrNI 3 214 zAma shobh| 4 1 1 bhAdrapadA bhAdrapado 5 112 cApayoga copayoga 5 210niggaMthANA niggaMthANa 6 110 caizvaH 6 2 9 SaSThA SaSThI |6210 sAdhA sAdho patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha 7 1 13 tailakhyAH tailAkhyAH 7 114 tatA tato 7 2 1 tyaMntA / tyntaa| 7 210 prayAjanaM prayojanaM 8 2 7 kutA kuto 9 2 1 bhAjo bhojI 9 2 12 gAcara gocara 7 210 prayAjanaM prayojanaM 82 7 kutA kuto 9 2 1 bhAjo bhojI 9 2 12 gAvara gocara 1. 112 cAtsvedi cotsvedi |1. 2 5 yAnta yanti 11 1 2 lA loNA 11 1 4 tatA tato 11 24 upabhrayAt upAzrayAt | 13 2 1 yuktA yukto patra0 pR0 paM0 azuddha zuddha 14 26 upASite upoSite | 16 2 2 paDilahi paDilehi | 17 18 patatti patati 17 211 kSetrApadhi kSetropadhi 2 2 guNA guNo 18 211 catuSTayaM catuSTayaM 20 16 pATha pITha 18 dASANAM doSANAM 20 114 prayAjanaM. prayojanaM 20 26 nabota naveti 2 9rAdhyA rAdhyo 22 2 5jadhAna jadhAna 23 1 3 bhaMta bhaMte . 27 16 guruvaH gurava 27 212 kaTaka kaTake tA. ka. AmAMnI ghaNI svarI azuddhiyo presadoSanI rahevA pAmI che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtraviSayAnukramaH prathamaM vyAkhyAnaM-1-26 dArakajanma, dArakasya cakrijinatve svapnAGgIkAraH jAgarikA ca, sevakAmaGgalAdi, AcelakyAdayaH kalpAH, kalpamahimA, pUrvalekhane hvAna nagarazobhA, sabhAgamanAni, bhadrAsanaracanAsvapnapAThakAhAnatadAmaSImAnam , caityaparipATyAdIni paJcakAryANi, aSTamatapasi nAgaketu- gamanaikatrIbhavanAzIrvAdadAnAni ca, kathAnakam , saMkSiptavAcanayA bIracaritram, zrIvArasya gamAvatAraH, catartha vyAkhyAnam-57-59 devAnandAyAH svapnadarzanam , svapnanivedanam phalasya pRcchA svapnAdhi svapnapAThakasatkAraH svapnanivedanam phalapRcchA svapnAdhikArazca, kAraca, indrasvarupaM (kArtika zreSThikathAnakam ) indrasya harSaH zakrastavazca (medhakumArakathAnakam ), nidhAnopasaMhAro varddhamAnanAmakaraNecchA ca, garbhasya nizcalatA mAturvidvitIyaM vyAkhyAnam-26-41 lApa: kampaH harSaH vIrasyAbhigrahazca, garbhapoSaNaM vIrajanma ca, vIravandanaM, arhadAyutpattau yogyAyogyakulAni, AzcaryAzakaM. paJcamaM vyAkhyAnam-59-85 saptaviMzatibhavAH,zrIvIrasya garbhAntarasaGkramaH, zrIvIrasya saDakamajJAnaM, vIrasya janmotsavo ratnAdivRSTiH sUryacandradarzanaM nAmakaraNaM ca, trizalAvAsagRhasakramau, gajAdisvapnacatuSTayavarNanam vIrasya nAmatrayaM krIDA cAmalakI, lekhazAlAgamanaM vyAkaraNotpattizca, tRtIyaM vyAkhyAnam -41-57 pitRmAtUputrIpitRvyanAmAni, dIkSAsaMkalpo, devAgamanaM, sAMvatsazeSasvapnavarNanam, trizalAkRtaM siddhArthajAgaraNam , svapnaphalapRcchA, rikadAnaM, dIkSAmahotsavaH, dIkSA ca, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 4 SaSThe vyAkhyAnaM--85 - 115 dIkSAnantaraM dvAdazavarSaparyantaM nAnAvidhopasargasahanam, tapaHvarNanam, kevalam indrabhUtyAdi gaNadharAgamanam zaGkA nirAkaraNam, pratibodho dIkSA, gaNadharapadaM tripadIdAnaM anujJA ca nirvANa, gautamakevalaM, aSTAzItigrahAH; kundhUtpattiH, zramaNa zramaNIzrAvakazrAvikAdi parivAraH paryuSaNakalpasya pustake vAcanA. saptamaM vyAkhyAnaM- 115 - 139 pArzvanAthAriSTanemicaritre, ( kamaThopasargaH nemi vivAhazca ) namyAdInAmajitAntAnAmantarANi, RSabhacaritraM, gaNadharAdiparivAraH, nirvANaM, aSTamaM vyAkhyAnam - 139 - 152 ekAdaza gaNadharAH navagaNAzca taddhetuH, vAcanA navakam zrIsudharmasvAmijambusvAmiprabhavasvAmyAdisvarUpaM rUpam, trairAzikamatotpattiH padyabandhena phalgumitrAdinatiH kulaMgaNazAkhAsva bhaviSyadatta caritratrailokya prakAzaka - navamaM vyAkhyAnam - 1-26 paryuSaNAkAlastaddhetuzca paramparA, cUlamAsagaNanAkhaNDanaM sthApanA ca, dAnagrahaNa- vikRtivarjana grahaNa - dattigrahaNAdisamAcArIkathamam, adhikaraNapratiSedhaH (dvijadRSTAntaH) udayanadRSTAntaH mRgAvatIdRSTAntazca, kalpasya vIrajinoktatA, ArAdhane tadbhavasiddhikatvAdi; prazastiH amArA taraphathI chapAtA graMtho. karttA karttA upAdhyAya meghavijayajI hemacandrasUrI saraLa saMskRta padyabaddha graMtha. dIpikA 4 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ApaNA dharmanI pAchaLa traNa tattva mukhya che ane te deva guru ane dharma che. A paryuSaNA parvamAM paNa traNenI ArAdhanA utkRSTarIte thAya che ane te utkRSTa ArAdhanAmAM kalpamUtra vAMcana e mukhya che. kAraNake temAM traga tattvonI ArAdhanA poSaka kalpazravaNa yogodvAhI guruo jijJAsuone saMbhaLAve che. kAraNake te kalpamUtramA mukhyapaNe traNa adhikAra Ave che. ane te 1 jinezvaronAM caritro, 2 sthavirAvaLI 3 ane samAcArI che. ane te traNe tattvo anukrame devanAM caritra, gurunAM caritra ane dharmakathanarupa hoi kalpazravaNa e samyaktvanI utpatti ane nirmaLatAnA kAraNarupa bane che. A kalpamUtramA prathama adhikArarUpe varNavelAM covoze jinezvaronAM caritronuM varNana prathamathI baso aThayAvIsa sUtramA varNavela che. sthavirAvalIrUpa bIjA adhikAranuM varNana 61 mUtramA Avela che. ane tIjA adhikArarUpa kalpasamAvArI 64 mUtramA vargavela che. jinacaritAdhikAramA prathama atyaMta Asanna upakArI mahAvIra bhagavAnanuM janma, bAlyakALa, yuvAkALa,, zramaNAvasthA. chadmasthAvasthAkALa, kaivalyakALa ane chevaTe nirvANasudhonuM vistRta jIvanacaritra, saMpUrNa zuddha ne satyarIte Apela che. ane tyAravAda saMkSiptarIte pArzvacaritra nemicaritra, zAMtinAtha caritra, ane RSabhacaritra ne varNavI zeSa jinezvaronA nAmanirdeza ane aMtaronuM varNana karI samAta karavAmAM Avela che, bIjo adhikAra 33 AcAryonI paraMparA ane teono TuMkajIvana paricayane hRdayaMgamarIte varNanakarI pUrNa karavAmAM Avela che. ane tojo adhikAra sAdhu sAdhvIonA AcAra prAyazcita vigerena varNana karI samApta karela che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa A kalpamUtranA racayitA caudapUrvadhara yugapradhAna bhadrabAhusvAmi kyAre kyA ane temaNe zuM zuM kartuM teno vistRta | dIpikA adhikAra Aja graMthanI sthavirAvalImAM Apela hovAthI ahiM Apavo te tene pharI kahevA jetuM che. tethI tenA jijJAsuoe tyAMthI te mahApuruSano jIvanavRttAMta joI levo. A kalpamUtra ApaNA tamAma sAhityamAM mukhya ane prasiddha che. temaja tenA racayitA bhadrabAhusvAmi paNa eTalA badhA prasiddha che ke jenAthI bhAgye ja koI ajJAta hoya, dharmAnuSThAnasUtro sivAya kalpamUtra ekaja graMtha evo che ke je dara varSe sau bAlakathI vRddha sudhInA tamAma zravaNa kare che. taduparAMta A kalpamUtramAthI ApaNane AjathI be hajAra varSa pahelAMnI dharmabhAvanA, rotarivAja, paThanapAThanapaddhati ne tenA viSayo, rAjA ane prajAonA saMbaMdha, aitihAsika sthaLonA nirdeza vigere aneka vigatonI mAhitI maLe che.. TIkA ane TIkAkAra. kalpasUtra upara antarvAcanA, kampaTippana, kiraNAvalo, saMdehaviSauSadhI, dipikA, pradIpikA, subodhikA, vigere aneka TIkAo Aje junA bhaMDAromAM najare paDe che jemAMthI adyAvadhi saMdehaviSauvadhi, kIraNAvalI, subodhikA, vigere TIkAo chapAi cUkI che. A kalpadIpikA TIkAnI racanA paMDita jayavijayajI gaNie potAnA ziSya vRddhivijayagaNinI prArthanAthI 1677 nA kArataka mudo 6 nA dIvase karela che. jene te vakhatanA samartha vidvAna paMDita bhAvavijayajI gaNie saMzodhana karela che. ke je Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvavijayagaNi subodhikAnA paNa saMzodhaka che. temaja TIkAkAranA vakhatamA AcAryapade vijaya tilakasarinI pATe Avela vijayAnaMdamUri vartatA hatA tema prazastimA jaNAvela che. ane TIkArnu pramANa 3532 zloka pramANa che. A graMtha subodhikA thai te pahelAM ane pachI ghaNA varSoM mudhI vaMcAto hato paraMtu graMthamA AvatI koi koi prAkRta kathAne laine ke bIjA koipaNa kAraNane laine pAchaLathI saraLa subodhikAno pracAra thayo hoya tema saMbhave che. A graMthanA saMzodhaka paMDita jayavijayagaNanA gurubhAi paMDita bhAvavijaya gaNi che. kAraNake te banne vijayadAnamUrinA ziSya ane hIrasUrinA gurubhAi vimalaharSavAcakanA ziSya che. paraMtu temAthI bhAvavijayajI gaNi pAchaLathI subodhikAnA saMzodhana vakhate upAdhyAya thayela che. ane subodhikAnA saMzodhaka paNa teja che. paraMtu subodhikAnI racanA A TokAnI racanA bAda 19 varSe thayela che. temaja banne TokAnA racayitA ane saMzodhaka te vakhate vidyamAna vijayadevamUri ane vijaya ANaMdamUrimAthI ANaMdamUrinA AjJAvartI che. temaja A be TIkA sivAya te vakhate kalpapadIpikA nAmanI TIkA 1674 mAM saMghavijayagaNie banAvela paNa te TIkAkAra vijayadevamUrinA AjJAvartI che. tathA paMDita jayavijayagaNinI banAvela gurvAvalI amane paramapUjya darzanavijayajI mahArAja pAsethI prApta thai che te ahiM ApIe choe. jayavijayagaNiviracitA svopajJavRttiyuttA gurvAvalI paNamia vIrajirNida, guNanilayaM paNayavAsavanariMdai / tassAhaM sIsANaM, dhuNemi bhattIi parivADi // 1 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 'vIrajiNesarapaTTe, paDhamo sohmmnaamgnnhaarii| bIo jaMbU ppabhavo, taio pabhavo guNagaNANaM // 2 // sijabhavo cautyo, jasabhaho taha ya paMcamo bhaNio / saMbhUya-bhaddabAhU, chaTTe paTTe a do sUrI // 3 // taha thUlabhadda sattamu, mahAgiri-muhatthi aTThame paTTe / suhiya-supaDibuddhA, navamA gaNahAriNo ee // 4 // siriiMdadina dasamo, jAo egAraso a dinnguruu| sIhagirI bArasamo, vayararisI taha ya terasamo // 5 // taha vayaraseNasUrI, cauddasamo caMdamUrinAmo a / paMcadaso sirisAmaMta-bhaddasUrI a solasamo // 6 // siri devasUrI, sattadaho'TAraso amrivro| pajjhoaNa taha sirimANa-deva surI iguNavIso // 7 // sirimANatuMga vIso, igavIso vIramUri muNipavaro / jayadevo bAvIso, devANaMdo a tevIso // 8 // cauvIso sirivikkama, narasiMha muNIsaro a paNavIso / taha chabbIso paTTe, samudamUrI jugappavaro // 9 // taha mANadevasUrI, sattAvIso taha'TThAvIso a| siri vibuhappahamUrI, eguNatIso jayANaMdo // 10 // sarI ravippaho vi a, tIso jasadevasarI igtiiso| pajjano battIso, tettIso mANadevagurU // 11 // sirivimalacaMdasarI, cautIsujjhoyaNo apnntiiso| sirisavvadevasarI, paTTe chattIsame pavaro // 12 // devagurU sagatIso, aDatoso savvadeva tappaTTe / eguNe cAlIse, jasabhaddo-nemicaMdo a||13|| .1 svopajJavRttikAyAM maMgalAcaraNam-jJAnadarzanarociSNu, gatamohaM mahodayaM / zrI vIraM labdhasarvArtha zaraNyaM hRdaye vahe // 1 // paraMparAto munipuMgavAnAM, samAgataM vArSikakalpasUtraM / tatraiva ye paTTadharA babhUvustAnvamyahaM bodhakRte krameNa // 2 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri muNicaMda murNido, saMjAo cAlIsammi paTTammi / siriajiadevamUrI, egAhiacAlise paTTe // 14 // sirivijayasiMhamUrI, bAyAlo savvamUrI gunnklio| somappaha-maNirayaNA, teAlA do vi paTTadharA // 15 // jagacaMdo jagacaMdo, cauAlo taha muNIsadeviMdo / paNayAlo chAyAle, paTTe siridhammaghosamuNI // 16 // siri somappahari. sagayAlo somatilaya addctto| siri devasuMdaragurU, eguNavaNNo a paTTadharo // 17 // paMcAsaime paTTe, mUrivaro somasuMdaro paramo / sirimaNisuMdarasUrI, egAvaNNo mahAsatto // 18 // sirirayaNaseharo vi a, bAvaNNo lacchIsAyaro sarI / paTTadharo tevaNNo cauvaNNo, samuisAhu guru // 19 // sirihemavimalasUrI, paNavaNNo pavaraladdhasohaggo / ANaMdavimalasUrI, chAvaNNo suddhamaggadharo // 20 // bhaviajaNA''NaMdakaro, guNanilao vijayadANamUriMdo / sagavaNNo paTTapahU, saMjAo savvajaNaiho // 21 // sabajagajjaNahiao, bhUvaNANaMdoa siilgunnklio| sirihIravijayasUrI, jAo aDavanapaTTapahU // 22 // sirisohagganihANo, sUrivaro vijayaseNamuNivaro / eguNe sahitame, paTTe sohammasAmisamo // 23 // tappaTTe sahitamo, paTTadharo vijayatilayamUriso, bhANunca bhaviamANasa-pakayabohatyamuppano // 24 // saMpai igasadvitamo, tatpaTTe gaNaharo viharamANo / vAyagabuhajaijutto vijayANaMdo jayai mUri // 25 // sirivijayadANagaNahara, sIsA varavAyagA bhuvaNapujjA / nAmeNa vimalaharisA, kuvAimayadalaNaladdhajayA // 26 // 18-sahasrAvadhAnakaraNam rAjJaH sakAzAt kAlI sarasvatIti viruddhaM prAptaH iti svopajJavRttau // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA tappayapaMkajamahuara, bujhepa jayavijayanAmadheepha / murINaM paricADo, saMthuNiA maMgalaM disau // 27 / / iti gurvAvalI saMpUrNA // cha // zrIrastu // A kalpadIpikA graMpanI zailI prauDha che chatAM atyaMta saMkSepa che. temaja bojI TIkAo karatAM A TIkAmAM vizeSatA e che ke kathAo vigere sugama padyomAM banAvela che ne te bahu sarasa che. kalpamUtranI TIkAmAM temaNe te bakhatanA pustakArUDha adhikamAsa vigere carcAo saMbaMdhI zAstrIya purAvAo mukI potAno mata prauDhazailImAM darzAvyo che.ante A pustakanA prakAzanamAM paramapUjya prAtaHsmaraNIya AcArya zrImad vijayabhadramurizvarajImahArAjasAheba tathA teozrInA vinita ziSyono upakAra na bhUlI zakAya tema che. teozrInI A kArya paratve A jAtanI sahAnubhUti na hota to A kArya jarura azakya ja banata. chevaTe presanI aneka truTione laine tathA lAMbA samayathI thatA mudraNane laine thayelA doSo badala cAMcako kSamA Apaze eja. / maphatalAla jhaveracaMda gAMdhI The0 mAMDavInI poLamAM, nAgajI bhUdharanI poLa-amadAvAda / 23-tasya vikramataH 1602 varSe phAlgunapurNimAyAM janma / iti tadvRttau // 26, 27-kiMcAnye pUrvAcAryAvadAtA vizeSArthAzca tajjijJAsunA mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNikRtAyA zrIhIravijayasUrIzvaranirdezAt mahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNi-mahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNi -mahopAdhyAyazrIlabdhisAgaragaNi-mahopAdhyAyazrIsomavijayagaNipramukhagItArthaiH saMbhUya zodhitAyAH paTTAvalIto jnyeyaaH|| iti paTTAvalI sampUrNA // likhitA prathamAdarza zrIhIravijayasUrIzvara-ziSyapaMDitarAmavijayagaNisAhAyyAt paM. jayavijayagaNinA saM. 1680 varSe aSADhazukladvitIyAyAM / zubhaM bhavatu zrIsaMghasya kalyANamastu // cha zrIrastu // iti tadvatterantyabhAge // patrANi. 9 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya AcArya zrImada vijayabhadrasUrIzvaranA sadupadezathI jAvAla nagaravAsI gRhasthAnI yAdagIra grAhaka nAmAvalI. pustaka naM0 30 50 30 43 25 25 17 13 13 13 13 13 13 13 ru. nAma 125 zA. motIjI kapuracaMdajI 107 // zAH kasturajI zaMkaralAla | 62 // zA. sAkaLacaMdajI camanAjI 62 // zo. kapuracaMdajI hAMsAjI 42 // zA: devarAja cunIlAla belaMdara 32 || zAH bhacatamalajI devIcaMda LI 32 || zA. lakhamIcaMda punamacaMda 32 // zA. sAkaLacaMdajI rAsAjI 32 || zA. tArAcaMdajI bajIMgajI 32 || zA. bhabhutamalajI kesarAjI 32 // zA. sAkaLacaMdajI hAMsAjI 32 // haste sAMkaLacaMdajI devIcaMdajI 30 30 30 30 30 30 30 zA. sAkaLacaMdajI devIcaMda zA. umedamalajI vajagajI zA. senAjI devIcaMda zA. oTamalajI aMbAlAla zA. gulAbacaMdajI cunIlAla zA. rupAjI rAjagajI zA. camanAjI megharAja zA. navalamalajI banAjI zA. navalamalajI hIrAjI 30 zA. bhabhutamalajI machAjI 27|| zA. maganalAla kapurAjI 25 zA. khImAjI rIkhavadAsa 20 zA. nAjI jhaveracaMda 12 12 .12 12 12 12 12 12 12 12 11 10 8 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa // 8 // 20 zA. mulacaMdajI devacaMda 12 // zA. lAlacaMdajI vajagajI 12 // zA. motIjI punamacaMda 12 // zA. khuzAlacaMda jetAjI 12 // zA. akhecaMdajI motIlAla 12 // zA. thAnamalajI vAlacaMda 12 // zA. sAMkaLacaMdajI pannAjI bharurI 10 zA. navAjI gamanAjI 10 zA. lakhAjI kezarImala 7 // zA. kapuracaMdajI bhagavAnajI 7 // zA. navAjI hIMdujI 7 // zA. kasturajI maMchAlAla 7 // zA. bhuramalajI panAjI 7 // zA. ratnAjI jeThamala 5 4 4 3 7 // zA. caMdAjI rIkhabhadAsa 7 // zA. gulAbacaMdajI phulacaMda 7 // zA. dhurAjI jeThAjI 7 // zA. kapuracaMdajI phulacaMda 7 // zA. kezarImala dharamacaMda 7 // zA. molIjI bhuramala 7 // zA. asalAjI bhabhutamala 7 // zA. manarupajI camanamala 7 // zA. matarAjI tArAcaMda manorA zA. maMchAjI nopAjI 5 5 5 5 5 zA. kasturajI abAjI zA. kasturajI bhuramalajI zA. kesarAjI nathamala zA. pannAjI kezarImala zA. bhuramala hakamAjI 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 dIpikA ba ra tza Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM namaH siddhaM // // zrI savezvarapArzvanAthAya namaH // // mahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNigurubhyo namaH // // zrImajjayavijayagaNiviracitadIpikAbhidhAnavRttiyuktam // ||shriiklpsuutrm|| MODOORSAROOcroom kalyANAGkuravRddhaye jaladharaM sarvArthasampattikRt, pAdAmbhojayugaM jagajjanamanaHsaGkalpakalpadrumam / bhejuryasya surAjarAmRtihRte vizvatrayIkAmadhuk, sa zrIvIrajinezvaro janayatAnnaiHzreyasI sampadam // 1 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNamya nikhilAn sUrIn, svaguruM satatodayam / kuveM svabodhavidhaye, sugamAM kalpadIpikAm // 2 // purimacarimANa kappo, maMgalaM vaddhamANatitthaMmi / iha parikahiA jiNagaNa-harAi therAvalI caritaM // 1 // ___ iha tAvaccaturmAsaM sthitAH sAdhavo maGgalanimittaM paryuSaNAparvaNi paJcadinAni kalpasUtraM vAcayanti / | tatra kalpa iti ko'rthaH ? sAdhvAcAraH, sa ca dazavidhaH, tathAhi "Acelukku1 desiara, sijAyara3 rAyapiMDa4 kiikamme5 / vaya6 jiTTha7 paDikkamaNe8, mAsaM9 pajjosavaNa10 kappe // 1 // " / atra kalpazabdaH sarvatra yojyastatra AcelakyaM zrIvardhamAnayugAdijinAvAzritya devendropanItadevadUSyApagame yAvajjIvam, anyeSAM tu tatsadbhAvAdyAvajjIvaM sacelakatvam / prathamAntimajinendrasAdhUnuddizya ca zvetamAnAdhupetAnAM jIrNaprAyANAM vA vastrANAM dhAritvAdacelakatvamiti vypdishyte| ajitAditIrthakRtAM sAdhUnAM RjuprajJatvAt mahAmUlyamAnAdhikavastradhAritvena sacelakatvam ||prthm klpH|| tathA sAdhUnudizya kriyate tadauddezikA, prathamAntimajinatIrthe - kaJcanamunimuddizya kRtaM sarveSAM | kA tatpiNDAdi akalpyam, ajitAdisAdhvapekSayA tu yamuddizya kRtaM tadatiriktAzeSasAdhUnAM kalpyam / yadAha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saMghAduddeseNaM, ohAIhiM samaNAiahigicca / kamiha savvesiM cia, na kappai purimacarimANaM ti // 1 // " vyAkhyAH - saGghAdyuddezena-saGghoSAzrayAlambanena, 'ohAIhiM' ti sAmAnyavizeSAbhyAM tatra saGghArthamiti vikalpaH sAmAnyam, , vizeSastu prathamajinasaGghArthaM caramajinasaGghArthaM ceti vikalpaH evamupAzrayamAzrityapi / 'samaNAiahi. gicca 'tti zramaNAn zramaNIzcAdhikRtyetyarthaH / dvAviMzatijinatIrthe tu yaM sAdhusaGghAdikamuddizyAdhAkarmakRtaM tattasyaivAkalpyam, anyasAdhUnAM tu kalpyam / yataH - " majjhimagANaM tu imaM, jaM kaDamuddissa tassa cevati / no kappai sesANa u, taM kappai esa mera ti // "" eSA maryAdA / prathamAntimatIrthe tu ekaM kaJcanasAdhumuddizya kRtaM AdhAkarma tatsarveSAM sAdhUnAmakalpyam // iti dvitIya kalpaH / zayyA - vasatistayA tarati zayyAtaro - vasatikhAmI, tasya piNDaH azana1 pAna 2 khAdima 3 svAdima4 vastra5 pAtra6 kambala7 rajoharaNa8 sUcI9 piSpala 10 nakharadanikA 19 karNazodhanarUpo 12 dvAdazavidhaH sarvatIrthakRtAM tIrtheSu akalpyaH / yaduktaMH Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sijjAaro ti bhaNNai, AlayasAmI u tassa jo piMDo / so savvesiM na kappai, pasaMgagurudosabhAvAo // 1 // " _ 'pasaMga'tti, prasaGgastadgrahaNaprasaktau ye guravo-mahAnto doSAsteSAM bhAvo bhavanaM-utpattistasmAdityarthaH / / doSabahutvaM tu sannihitasAdhuguNAnurAgeNa pAraNake prathamAlikAdyartha vAraMvAraM pravezane azuddhAhArasambhavAt, miSTAnnapAnAdilobhena tatkulAparityAgAt, kAraNAduragatasyApi punarAgamanAt, viziSTAhAropadhibhyAM zarIropadhyalAghavAt, yena vasatiyA tenAhArAdyapi deyamiti bhayotpAdAt, tahAnabhayAcca vasateHlabhyAt vasaterabhAvAcca, bhaktapAnaziSyAdivyavacchedAcceti tIrthakRtpratiSiddhatvAditi bhaavH| tatparityAge tu niHspRhatvapUjyatvaguNena zraddhAvRddhipravacanagauravAdiguNAH syuH| . kvacitkAraNAdau zayyAtaragRhAhAragrahaNam, kathaM kAryamiti ceducyate-yadi rAtrezcaturo yAmAna jAgrati svAdhyAyadyanuSThAnaparAHprAbhAtikAvazyakAdyanyatra kurvanti tadA mUlasvAmI zayyAtaro na bhavati tadanyo al bhavati, yadi ca tatra suptamAvazyakAdyanyatra kRtaM tadA ubhAvapi zayyAtarau bhvtH| yaduktam "jai jagganti suvihiA, karaMta AvassayaM ca annattha / sijAyaro na hoI, sutte va kae va se hoI // 1 // " Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA tuNa-Dagala-bhasma-mallaka-pITha-phalaka-zayyA-saMstAraka-lepAdivastanAM grahaNe sopadhikabhavyadIkSAdAne AjJayA kalpyatvAt zayyAtarona bhavati yataH "tRNa-Dagala-chAra-mallaga-sijjA-saMthAra-pIDha-levAi / sijjAyarapiMDo so, na hoi seho a sovahio // 1 // " iti tRtIyaH kalpaH // 3 // senApati 1 purohita 2 zreSThaya 3 mAtya 4 sArthavAha 5 yukto yaH rAjyaM bhunakti cakravartyAdistasya | azanAdi catuSkaM 4 vastraM5 pAtraM 6 kambalaM7 rajoharaNaM 8 ityaSTavidhaH piNDaH prathamAntimatIrthakRttIrthe | | vyAdhAtAdidoSadUSitatvAt akalpyaH / ajitAditIrthakRtAM tIrthe sAdhUnAM RjuprajJatvAdrahaNAnujJA / yaduktaM "mudiAiguNo rAyA, aTThaviho tassa hoi piMDutti / - purimearANa eso, vAghAIehi paDikuTTho // 1 // " vyAghAtAdayaH punarevaM syuH "IsarapabhiIhi tahiM, vAghAo khddhlohudaaraannN| dasaNasaMgo garahA, iaresi na appamAyAo // 2 // " vyAkhyAH-'Izvara' yuvarAjapramukhaiH saparivArairAgacchadbhirgacchadbhizca, tatra rAjakule vyAghAtaH-skhalanA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka. velAtikrame ca sAdhUnAM svAdhyAyAdivyAghAto'thavA tatra pravizatAM janasamma t , amaGgalabuddhayA thA duSTA- 151 dI. 3 dibhyo vyAdhAto-hananaM syAt, 'khaddhaloha'tti viziSTaprabhUtAnnAdau lobhaH, tathA udArANAM hastyazvapuruSastrINAM darzane so'bhiSvAH syAt, tatazcauraherikAdizaDayA tebhyaH saGghAyupaghAto vA bhavati, tathA garhA-aho nissA amI ninthamapi rAjapiNDaM gRhNAnti / yaduktaM smAtaH "rAjapratigrahadagdhAnAM, brAhmaNAnAM yudhisstthir!| chinnAnAmiva bIjAnAM punarjanma na vidyate // 1 // ___ athavA adRSTakalyANA ivaite gavAzvAdiSu saGga kurvantIti gardA / athaite doSAH kiM ajitAdi tIrthe na syaH? ata Aha-'iyaresiM na appamAyAo' teSAM na caite doSA bhavanti apramAdAt, yataste RcuprajJatvaguNayuktAH iti teSAM rAjapiNDagrahaNAnujJA, anyeSAM tu RjujaDa-vakrajaDatvena prAyaH pramattatvAt nissiddhH| iti caturtha kalpaH // 4 // tathA kRtikarma-vandanakaM, tabidhA-abhyutthAnabAdazAvartavandanabhedAbhyAM, dvitayamapi sarvatIrthakRttIrtheSu - yathAparyAyAdinA sarvairapi kArya, sAdhvIbhiH sarvAbhiH puruSapradhAnatvAt sarvepi sAdhavo'bhivanyA ev| uktaM ca " savAhiM saMjaIhiM, kiikammaM saMjayANa kaayvN| purisuttimu tti dhammo, sabajiNANaM pi titthesu // 1 // " ho du Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atastAbhirno paryAyAdikamapekSyaM, tAsAM vandane ca pravacanamAlinyApattiH syAt, tAsAM garvAdidoSAzca syuH / yataH-. "tucchattaNeNa gaho, jAyai no saMkaI paribhaveNaM / anno vi huja doso, thiyAsu maahujhijjaasu||1||" strISu mAdhuryahAryAsvityarthaH / yathA jyeSThaM ca vndnaayvidhaane'bhimaanaanniicairgotrvndhH| kiM cAsmin zAsane vinayo na vidhIyate iti pravacanakhiMsA / tathA ca tatkArakANAM bodhibIjahAnidIrghasaMsArApattizca / syAt / tato yathAyogyaM vandanaM kAryam / // iti paJcama klpH|| tathA vratAni-mahAvratAni, teSAM kalpo-takalpA, sa ca tatvato'bhede'pi prathamacaramatIrthayoH paJcamahA| vratAtmakaH / ajitAditIrtheSu caturbrataH / uktaM ca " paMcavao khalu dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jinnss| majjhimagANa jiNANaM, cauccao hoi vinneo // 1 // " no apariggahiAe, itthIe jeNa hoI pribhogo| tA taviraI aJciya, abaMbhavirai tti pannANaM // 2 // . Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duNhavi duvihA vi Dio, eso Ajammameva vinneo| ia vayabheyA duviho, egaviho ceva tatteNa // 3 // " iti SaSThaH kalpaH // tathA jyeSTho-ratnAdhikaH sa eva kalpaH-jyeSThakalpaH-vRddhatvavyavahAraH prathamAntimatIrthakRttIrthayorupasthApanAtaH Arabhya paryAyaH, zeSANAM tIrtheSu tu niraticAcAritratvAdIkSAta eva paryAyaH / uktaM ca " uvaTThAvaNAi jiho, vinnao purimpcchimjinnaannN| pavajAe tu tahA, majjhimagANaM niriaaro||1||" iti saptamaH kalpaH // pratikramaNakalpaH SaDvidhAvazyakakaraNarUpastatra atIcAro bhavatu mA vA paraM prathamAntimatIrthakRttIrthayorubhayasandhyamavazyamAvazyakaM vidheyamiti / zeSANAM tIrthakRtAM tIrtheSu sati kAraNe pratikramaNaM vidheyaM, nAnyatheti / uktaMca "sapaDikkamaNo dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jinnss| majjhimagANa jiNANaM, kAraNajAe paDikkamaNaM // 1 // " ityaSTamaH klpH| prathamAntimatIrthe mAsakalpasyAvazyakartavyatvena nityatvaM, anyathA pratibandhAdidoSasambhavaH / yataH "paDibandho lahuattaNaM, na jaNuvayAro na desavinnANaM / nANArAhaNamee, dosA avihArapakkhaMmi // 1 // " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nANArAhaNe'tti nAjJArAdhanA / yataH ___"mottUNa mAsakappaM, anno suttami natthi u vihAro tti|" tathAvidhakAraNe tu ekasminnapi kSetre upAzrayAdi parAvRtyA vidheyH| zeSatIrthakRtAM tu tIrtheSu RjuprajJatvA| duktadoSAsaMbhavAt asthitaH / uktaM ca " purimantimatitthagarANa, mAsakappo Dhio munneyvo| majjhimagANa jiNANaM, ahiakappo muNeavo // 1 // " iti navamaH klpH|| tathA pari-sAmastyena ekatrAvagrahItakSetramAtre vasanaM paryuSaNA ityanvartho'pi paryuSaNAzabdaH, kvaciccaturmAsakasyAbhidhAyakaH, kvacitsAMvatsarika pratikramaNAyapalakSitaparvadinasyApi / sa ca kAlakasUrerarvAg / bhAdrapadacaturthaM ceti yodhyam / tatra pUrvapakSe saiva kalpaH pryussnnaaklpH| sa ca sAlambananirAlambanabhedAd dvidhA / nirAlambano'pi vidhA-jaghanyatastu sasatidinamAnaH, utkRSTatastu caaturmaasikH| sAlambanastu sthavirakalpikAnAM pANmAsiko'pi bhavati / yataH- . __"kAUNa mAsakappaM, tattheva ThiyANa tIsa maggasire / sAlaMbaNayANa puNa, chammAsio hoi jidugaho tti // 1 // #SHRESS RSS Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMca nirAlambanaH sthavirANAmeva vividho natu jinakalpikAnAm , teSAmuskRSTanirAlambanasyaivoktatvAt / taduktam "cAummAsokkoso, sattari rAiMdio jahannA a| therANa jiNANaM puNa, niyamA ukkosao ceva // 2 // ittha ya aNabhiggahiaM, vIsairAIsavIsaI maaso| teNa paramabhiggahiaM, gihinAyaM kattio jAva // 3 // " itthaM vyAkhyAtasvarupaH paryuSaNAkalpaH prathamAntimajinatIrthayoniyataH, itareSAM tvaniyato, doSAbhAve | pUrvakoTimapIcchanti ekatrAvasthiti, itarathA na mAsamapIti / evaM videhe'pIti / yataH " dosAsai majjhimagA, acchati ajjAva puvkoddiivi| iharA u na mAsaMpi hu, evaM khu videhajiNakappI // 1 // " kAraNasadbhAve ca prathamacaramAhattIrthasAdhUnAmapi paryuSaNAkalpe'prApte'pi gamanaM sNbhvti| tAni ca kAraNAnyevaM"kAiya bhUmIsaMthArae a, saMsatta dullahe bhikkhe / eehiM kAraNehiM, appatte hoi niggamaNaM // 1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyA sappe kaMdhU, agiNigilANe ya thNddilsssi| eehiM kAraNehiM, appatte hoi niggamaNaM // 3 // asive omoarie, rAya duTTe bhae a gelanne / eehiM kAraNehiM, appatte hoi niggamaNaM // 3 // " kAraNe tu catumAsakAnantaramapi sthitiH| yata: "vAsaM vA no viramai, paMthA vA duggamA scikkhllaa| eehiM kAraNehiM, aikte hoi niggamaNaM // 1 // " iti dazamaH klpH| ete dazApi kalpAH prathamAntimajinatIrthe niyatAH, zeSajinatIrthe ca kecana niyatAH kecana aniyatAH yadAhuH "Alukkuddesia paDikamaNa rAyapiMDa maaNsesu| pajjusarvaNAkappaMmi ya, aTThiakappA muNeavA IN MsijjAyarapiMDaMmia, cAuMjAme apurisaMjiThe Akiikammassaya karaNe, hiakappo majjhimANaM pi||2||" al prathamacaramatIrthayostu doSAbhAve'pi eteSAmavazyaM vidheyatvamuktaM tRtIyarasAyanavat / tathAhi "vAhimavaNei bhAve, kuNai abhAve tayaM tu pddhmNti?| bIamavaNei na kuNaira, taiaMtu rasAyaNaM hoi // 1 // " atra dRSTAntaH-kasyazcidbhapaterbahubhirmanorathaiH putro jAtastasyAmiSyadrogotpattinivAraNArtha rAjJA vaidyatrayamAkArya 'bhavadbhiH svarasAyanaistathA vidheyaM yathA mama sutasya rogA nAgaccheyu'rityukte prathamaH prAha 'sati Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roge taM nivArayati madIyaM rasAyanaM, asati ca roge udIrayati / iti zrutvAsa siMhotthApanenAnenAlamityuktvA cAso rAjJA nissiddhH|| vitIyaH prAha-satiroge taM nivArayati, na punastaM prakaTIkaroti,' bhasmanihutamityudIryaso'pi prtikruiddhH| tRtIyastvAha-madIyaM rasAyanaM sati roge rogaM nivartayati, anyathA tvamRtavatsarvadhAtUnAM puSTikRnottarakAlaM ca rogAH prAdurbhavanti' / ityukte sa eva rAjJA bahumAnitastathaitatkalpArAdhanaM tRtIyarasAyanaprAyam / Ke yathoktamevaM eso kappo, dosAbhAve vi kajjamANo a / suMdarabhAvAo khalu, cArittarasAyaNaM hoI // 1 // tathaiteSAM dazAnAM kalpAnAM niyatAniyatavibhAgakaraNe kAraNaM tatkAlInA manujA eva / yataHM"purimA ujjujaDAo, vkvjddddaaopcchimaa| majjhimA ujjupannAo, teNa dhamme duhA kae // 1 // - purimANa duvisujjho, carimANaM duraNupAlao / kappo majjhimagANaM tu, suvisujjho supaalo||2|| | tatra RSabhatIrthe RjujaDatvena vratAdinirvAhitve'pi naTanartakI nRtyAvalokakamunidRSTAntapradarzitena jaDatvena duHsAdhyA vishuddhiH| - atra sampradAyaH-zrIRSabhatIrthe kecana sAdhavo gurupArdhAt shriircintaarthgtvaaaagtaaH|uktaashc gurubhiH'kathaM mahatIvelA lgnaa'| tatastairuktaM-'naTaM nRtyantaM prekSamANAH sthitAH,' gurubhiste zikSitA mA punarevaM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryuH, Agame nissiddhsyaat| RjutvAttaissamyag mithyAduSkRtaM dattam / tato'nyadA tathaiva naTI nRtyantI N| vilokayantaH sthitAH / noditAste jaDatvAcuryuSmAbhirnaTavannaTI niSiddhA nAsti / rAgAgahetutvAnnaTaniSedhe naTIniSiddhaiveti gurubhirukte taimiyyAduSkRtaM dattam / ___ atrAnyo'pi dRSTAntaH ekaH kazcitkuGkaNadezIyo vaNik vRddhatve svajanamohaM tyaktvA pravrajitaH / sa | caikadA IryApathikIkAyotsarge bahuvelaM sthitaH / kiM kAraNamiti gurubhirukte 'jiivdyaadhyaate'tyuuce| kathami tyukte so'pyAha-'gRhe vasadbhirasmAbhiH kSetre vRkSaniSUdanAdipUrva utAni dhAnyAni bahulIbhavanti sma, a sAmprataM matputrA akuzalA nizcintAH samyag na vidanti tena te duHkhitA mariSyantIti' tena svAbhiprAye prokte 'jIvaghAtAdi vinA kRSi!tpadyate' iti tvayA durdhyAtamityuphte guruNA RjutvAtsa mithyA- IN duSkRtaM dattavAn / // iti kuknnksaadhudRssttaantH|| eteSAM ca jddtvaavishuddhirduHsaadhyaa| tathA vIratIrthe tu vakrajaDatvAd vratAdipAlanaM tadvizuddhizcetyubhayamapi duHsAdhyam / atrApi sampradAyavyaMkecitsAdhavo naTaM vIkSya velAtikrameNa samAyAtAH sUribhiH zabditAH-kathaM velAtikramo'jani' tathaiva taiH prokte nissiddhaaH| punaranyadA naTI nRtyamAnAM vIkSyAgatAH, pRSTA upAlabdhAzca guruNA / vakrajaDa- | tvAdUcuryuSmAbhirnaTa eva niSiddho na punarnaTIti nAsmAbhimA'tamityuktvA sapAlabdhAH pratyuta gurava eva / ma __tathA ko'pi durvinItaH zreSThiputraH svajanAdisamakSaM pitrA zikSito 'nahi vRddhAnAM pratyuttaraM deymiti|| tato'sau sarveSu bahirgateSu kadAcid dvAraM datvA sthitaH / pratyAgataistaiArodghaTTanAyokto'pi nodghaattyti| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaGkitastamityAdivivare zayyAtyo hasannupAlandho'haM yuSmAbhireva zikSito'smIti vakrajaDatvAtpratyu- dI. ttaritavAn / __ ajitAditIrtheSu tu tathaiva naTaM vIkSyAgatAste guruNA nirAkRtAssantaH / ekadA naTI nRtyantIM dRSTvA RjuprajJatvAnnaTaniSedhe sutarAMnaTIniSiddhaiveti cintayanto nivRttaaH|at evaM niyatAniyatAdivibhAgena tatkAlInasAdhUna samuddizya dazadhA kalpazcakre / kiJcaitaddazaMvidhakalpAntargataH paryuSaNAkalpo guNavati kSetre kaaryH| kSetraguNAzcotkRSTetarabhedabhinnatvena dvividhA / tatrotkRSTAstvevaM trayodaza guNAH cikhallI pANara thaMDila3, vasahITa gorasa5 jaNAule vije7 / osaha8 nicayA9 hivaI10, pAsaMDA11 bhikkha12 sajjhAe13 // 1 // vyAkhyA-yatra bhUyAn kardamo na syAt1, yatra sammUcchimA bahavaH prANA na syuH2, yatra anApAtamasaM-16 lokaM pariSThApanasthAnaM syAt3, yatra snyAdirahitA vasatiH syAt4, yatra dadhidugdhAdipracura syAt5, yatrAtibhadrako bhUyAn janaH zraddhAluH syAt6, yatra bhadrakA vaidyAH syuH7, yatroSadhAni sulabhAni bhavanti8, yatra gRhasthAnAM dhanadhAnyAnvitAni gRhANi syuH9, yatrAdhipatI-rAjJAdirbhadrako bhavati10, yatra brAhmaNatApasAdiliginaH syuH na ca tebhyo'pamAnaM syAt11, yatra bhaikSyasulabhatA syAt12, yatrAsvAdhyAyAbhAve tatrAnyatra vA svAdhyAyaH kartuM zudhyati12 // jaghanyatastu catvAro guNAste caivaM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sulahA vihArabhUmI 1, viyArabhUmI yara sulahasajjhAo3 / sulahA bhikkhAyariyA4, jahannayaM vAsakhittaM tu // 1 // vyAkhyAH - vihAraH prAsAdaH 1, vicArabhUmiH - zarIracintAnivRttisthAnaM2, sulabhaM svAdhyAyasthAnaM 3, sulabhA gocarikA4 / iti caturguNopetaM jaghanyaM varSAkSetraM / paJcAdivAdazaguNopetaM tu madhyamam / uktaM ca"cauguNovaveyaM tu, khittaM hoi jahannayaM / terasa guNamukkosaM, duNhaM majjhami majjhimaM // 1 // " tadevaM kSetrAdiguNAlocanapUrva paryuSaNAkalpaM vidhAya tatra copasthite mantrANAM parameSTimantramahimA tIrtheSu zatruJjayo, dAne prANidayA guNeSu vinayo brahma vrateSu vrataM / santoSo niyame tapassu ca zamastattveSu saddarzanaM, sarvajJoditasarvaparvasu paraM syAdvArSikaM parva ca // 1 // ityAdivRttavyAvarNitasadbhUtamahimani zrIkAlakAcAryAcaraNAto bhAdrapada zuklacaturthIlakSaNe zrIvArSikaparvaNi parvadinAt paJcabhireva dinaiH suvihitasAdhubhirvAMcyamAnaJcaturdazapUrvadhArizrI bhadravAhusvAmibhiH pratyAkhyAnapravAdAbhidhanavamapUrvAt zrIdazAzrutaskandhASTamAdhyayanatvena satvahitArthaM samuddhRtaH / sakalakalpi tArthavitaraNakalpadrukalpaH zrIkalpaH kalyANArthaM zrotavyaH / pUrvANi ca sthAnAtsthAnAntaravRddhayA prathamaM ekena 1, dvitIya dvAbhyAM2, tRtIyaM caturbhiH 3, caturthamaSTabhiH 4, paJcamaM SoDazabhiH5, SaSThaM dvAtriMzatA 6, saptamaM catuH SaSTathAH 7, aSTamaM aSTAviMzatyadhikazatena8, navamaM SaTpaJcAzadadhikazatadvayena9, dazamaM dvAdazayutaiH paJcabhiH bA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI. zataiH10, ekAdazaM caturvizatyadhikadazazataiH11, dvAdazaM aSTacatvAriMzadadhikaviMzatyA zataiH12, prayodazaM SaNNavatyadhika catvAriMzat zataiH13, caturdazaM vinavatyadhikaikAzIti zataiH14 hstiprmaannmssiipujairlekhyaani| sarvasaGkhyayA tu SoDazasahastraistribhiH zataistra yazItyadhikairgajapramANamaSIpujairlekhyAni / aGkato mAna| pUrva 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 / sarva / hasti pramANa rUra 64 28 radda kara 2014 2028 029 832 282 1-1, 2-2, 3-4, 4-8, 5-16, 6-32, 7-64, 8-128, 9-256, 10-512, 11-1024, 12-2048, 13-4096, 14-8192 / sarvasaGkhyA 16383 / evaM navamapUrvopaniSadbhUtaM zrIdazAzrutaskandhASTamAdhyayanarUpaH zrIkalpo bAlasthyAdimahopakArAya prAkRtabhASayA niDhaH / yataH"bAlastrImandamUkhANAM, nRNAMcAritrakAkSiNAm / anugrahArthatattvajJaiH, siddhAntaHprAkRtaH kRtH||1||" __tato nAtrAvajJA kAryA / kecicca prAkRtaM prAkRtamanuSyA avagaNayanti / paraM te mUDhA eva / yaduktam"necchanti prAkRtaMmUDhA, makSikA candanaM ythaa| kSIrAnnaM zUkarA yadvad, ghUkA iva raviprabhAm // 1 // " iti na caitannirarthakamityapyAzaGkanIyaM, sUtrasyAnantatvAt / yataH Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M "savvanaINaMjA huja vAluA,savvAdahINa jaM udayaM / itto a aNaMtaguNo,attho ikksssuttss||1||" nanyasya zravaNe kiM phalamiti ceducyate"taveNa baMbhacereNaM, kaNayadANeNa bhaavo| kammaM khaveijaM titthe, taM kappasavaNeNa ya // 1 // egaggacittA jiNasAsaNaMmi, pabhAvaNA-pUaparAyaNA je| tisattavAraM nisuNaMti kappaM, bhavannavaM te lahusA taranti // 2 // kalpaH paryuSaNAbhidhaH kalimalapradhvaMsabaddhAdaraH, .. kalpaH sarvasamIhitodayavidhI kalpadrukalpaH kalau / ye kalpaM parivAcayanti bhavikA zRNvanti ye cAdarAt, te kalpeSu vihRtya muktivanitotsaGge sadA zerate // 3 // zrImadvIracaritrabIjamabhavat zrIpArzvavRttAGkaraH, - skandho nemicaritramAdimajina vyAkhyA gha zAkhAdayaH / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpANi sthaviravrajasya ca kathopAdeyaheyaM tathA, saurabhyaM phalamatra nirvRtimayaM zrIkalpakalpadrume // 4 // nArhataH paramo devo, na mukteH paramaM padam / na zrIzatruJjayAttIrtha, zrIkalpAnna paraM zrutam // 5 // vaacnaatsaahaayydaanaa-tsrvaakssrshruterpi| vidhinArAdhitaHkalpaH, shivdontrbhvaassttkm||6||" iti| tathA'nna paryuSaNAparvaNi kalpasUtrazravaNavaccetyaparipATI1, samastasAdhuvandanaM2, sAMvatsarikapratikramaNaM3, | mithaH sAdharmikakSAmaNakaM4, aSTamaM tapazceti / etAni paJcakRtyAni vidhividheyaaniiti| tatra tapasi nAgaketukathAnakamastyatra zrIcandrakAntA purI / tasyAM ca prabalapratApavAn vijysenbhuuptiH| sakalapurapradhAnaH zrIkAnto nAma ca zreSThA / tasya zrIsakhIva zrIsakhInAnI bhAryA / tayorupayAcitAnAM zataiH kramAjjAtaH sutH| babhUva ca tadAsannaM zrIparyuSaNAparva / 'vayaM aSTamaM tapo'smin paryuSaNAparvaNi kariSyAma' iti kuTumbabhASitaM - zrutvA sa bAlaH sajAtajAtismRtiraSTamaM tapo vihitavAn / naroditi na ca stanyaM pivati / tataH sAzrurmAtA bharnuskathayat / so'pyupacArazatAnyacIkarat / paraM naiSa stanyaM jagrAha / tatA'sau mUrcchayA chncetnojni| jIvantamapi mRtadhiyA nidhAnamiva durddhiyastadaMzyAstaM bhuvi nyaSadan / tadA dharaNendrasya siMhAsanaM tattapasA cacAla / so'pi jJAtavAMstasya pUrvabhavavRtAntaM / tathAhi "amUt kyApi saniveze mRtamAtRko vaNikputro'paramAtRtaH parAbhayaM pazyan yauvanastho'sau mitrAyAdhI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathat / yadi pUrvasmin bhave tapaH kRtaM bhavettadAtrabhave parAbhavo na syAdityuktavati mitre so'pi yathAzaktyA tapazcakre / tato mAnApamAnau santyajya tapasyeva lIno'bhUdanyadA pradIpane jAte sapalyA dakSaguNo'yamiti matsareNa vimAtrA supte'smin kuTIrake dagdhe vahinyathAmagaNayaMstapasilAno mRtvA zreSThisuto jAto'to'sau / | pUrvasaMskArataH paryuSaNAdinaM zrutvA aSTamaM kRtavAn / " sa cAyaM jAvannapi mRta iti tadIyabhUmau nihito yAvatAna mriyate tAvatsaMjIvayAmyahamiti vicintya | dharaNendraH svaprabhAvatastamarakSat / tadA ca tajanakaH svasutamaraNazravaNAdeva saJjAtahRdayasaGghadyaH kSaNAnmaraNaM | praasH| aputratvena tadgRhasAragrahaNAya rAjJA svapuruSAH preSitAstadA ca nAgendro viprIbhUya tAn nivaaryaamaas| tai rAjJe kathitam / rAjApi svayametya vinIbhUtaM dharaNendra pratyuvAca-'kiM tvaM vyASedhaM karoSi ? / tadAha sma dharaNendraH-kathaM nirvIrAyAH striyaH sarvakhaharaNe dayAhIno na lajase ? / so'pyAha-prAcAM rAjJAM rAjanItiriya nirvIrAyAH svApateya bhUpatayo gRhNantIti / tato'syAH putrako jIvanastIti dharaNenokte rAjAha kvAsti ? ratnavadbhUmau nikhAto'stIti dharaNenokte rAjJA cotkhAtIte tasmin vAle zrIsakhI rudatI tmdiidhpt|kre kRtvA'tha taM bAlaM tatsvarUpaM ca bhUpAya nivedya, dharaNo bAlAya hAraM paridhApya, yatnenAyaM pAlyo mahate upakArAya bhavatAM bhaviSyatAtyuktvA ca tirodhe / rAjApi tadvArtayA pramodaM vahan svagRhaM gtH| pituraurdhvadehike svajanaiH kRte tasya nAgaketuriti nAma dattam / tataH prabhRti so'pi bAlakazcatuHpA caturtha, caturmAsake SaSThaM, paryuSaNAparvaNi cASTamaM kurvANo yauvane'pi manmathavikAraM svapne'pi na prApto, jinoktadharmarato vratAni RSS Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - samyak pAlayAmAsa / athaikadA'cauro'pi cauradhiyA bhUpatinA caurklngkdaanaaddhRtH| so'pi vyantarIbhUya ka bhUpaM pANinA Ahatya nagaradhvaMsAya nagarapramANAM zilAM vikRtya lokAn bhApayAmAsa / tadA ca mA sahasya jinendraprAsAdAdInAM ca dhvaMso bhavatu iti dhyAyan prAsAdamAruhya nAgaketuH patantIm zilAM pANinA daH / vyantaro'pi tattejo'sahiSNustAM zilAM saMhRtya tatpAdau praNanAma / tavacasA rAjAnaM paTukRtya zAntaH svAzrayaM ca jagAma / ityAdyanekadhA upakAraM kurvannekadA jinagRhe jinapUjAM kartuM gtH|ttr ca puSpasthadandazakena karAjulau daSTaH / so'pi ca jJAtavyatikarastamanyatra muktvA jinendramUrteH pUro dhyAnaM samyagAlamvya tasthivAn / tato dhyAnArUDhaH kSapakazreNimArUDho ghAtikarmacatuSTayakSayAt samprAptakevalajJAnaH zAsanadevatAdattaliGgo bhavikAn pratibodhayana bahukAlaM kevaliparyAyaM paripAlya siddhisaudhamalazcakAra naagketumuniH| ihaloke paraloke duHprApaM sArabhUtamatyantam tattapasA sulabhaM syAt tapasi yatadhvaM tato bhvyaaH||1|| // iti nAgaketukathA // aSTamatapasi kavighaTanA tvevam"kiM ratnatrayasevanaM kimathavA zalyatrayonmUlanaM, kiM vA cittavacovapuHkRtamalaprakSAlanaM srvtH| kiM janmatrayapAvanaM kimabhavadvizvatrayA'yaM padaM, dhanyairyadvihitaM kalAvapi janaiH parvopavAsatrayam // 1 // " ____tadevaM samupasthite paryuSaNAparvaNi aSTamatapaH pUrva sakalApadravavidrAvakasya samagramaGgalasaGketaniketanasya mahAnandaparamanidAnasya mahArthanidhAnasya zrAkalpasUtrasya vAcanA sAvadhAnatayAvazyaM zravaNAyeti kRtaM prasaGgenAtha prakRtaM prastUyate // . Jale/-ra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||iti piidd'itaa| / mamaH tikhm| va itavanamAlanimitaM pazcaparameSThinamaskAramAlamAha __namo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo AparivANaM, namo usamajhAyANa, namo loga sAM] sAhaNaM, eso paMca namukkAro, savvapAvappaNAsaNI, maMgalANaM ca savarsi paDhana haamNml| na vyAkhyA-namo arihNtaannN-nmo'hddthH| zakrAdi kRtAM pUjA siddhigati cAhantIti antstenyH| yatA"arihaMti vaMdaNanamasaNAI,arihati puuaskkaar| siddhigamaNaMcaarihA, arihantA teNa vucnti||1||" namaH siddhebhyaH / sitaM-prabhUtakAlena baddhaM aSTaprakAraM karma zukladhyAnAgninA dhmAta-bhasmIkRta yaiste / niruktivazAt siddhastenyA / yathAHMI "dIhakAlarayaM jaMtu kammaM se siamaTThahA, siaMdhaMtati siddhassa siddhattamuvajAyai // 2 // " namA aacaayebhyH| svayaM paJcavihAcAravansA'nyeSAmapi tatprakAzakalvAt AcAre sAdhavaH AcAryAsastebhyaH / yathA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % - -b "paMcavihamAyAraM, AyaramANA tahA pbhaasNtaa| AyAraM daMsaMtA, AyariA teNa vuccanti // 3 // " namaH upAdhyAyebhyaH / upetya samApamAgatya yebhyaH sakAzAddhIyanta ityupAdhyAyAstebhyaH / yathA"vArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhehi| taM uvaisati jamhA, uvajjhAyA teNa vuccanti // 4 // " namo loke srvsaadhubhyH| lAke manuSyaloke samyag jJAnAdibhirmokSasAdhakAH, sarvasatveSu samAzceti sAdhavaH / sarve ca te sthavirakAlpakAdibhedabhinnAH sAdhavazveti sarvasAdhavastebhyaH / yathA"nivvANa sAhae joe, jamhA sAhati saahunno| samA yasavvabhUesu, tamhA te savvasAhuNo // 5 // " - eSaH pratyakSo vidhIyamAnaH pazcAnAmahadAdAnAM namaskAraH sarvANi ca tAni pApAni tAni sarvapApAni NT teSAM vidhvaMsakaH / sarveSAM dravyabhAvabhedabhinnAnAM maGgalAnAM prathamamidameva maGgalaM / caH samuccaye / 'paJcasupadeSu caturthyarthe SaSThA,' / atra cASTaSaSThirakSarANi, navapadAni, aSTau ca sampado-vizrAmasthAnAni, tatra saMpta ekaika2 padA, anyA tu dvipdaa| adhikAriNastu pazcAhedAdayo mArgaprakAzanAdibhiH kAraNenamaskArAH magne,avippaNAsora, AyAre3, viNayayA4, sahAyattaM / paMcavihanamukkAraM, karemi eehi heUhiM // 1 // itykssraarthH| atra kalpAdhyayane trayaM vAcyam-jinavaritrANi, sthavirAvalA, paryuSaNAsAmAcArIca / tatrApi vartamAna [M tIrthAdhipatitvena AsanopakAritvAta prathama zrIvardhamAnacaritramAhuH zrIbhadravAhasvAmipAdAH Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hotthA, taM jahA hatyuttarAhiM cue,1 caittA gambhaM vakate, hatthuttarAhiM ganbhAo gambhaM sAharie,2 hatthuttarAhiM jAe,3 hatyuttarAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriaM pavaie,4 hatyuttarAhiM aNaMte, aNuttare, nivAghAe, nirAvaraNe, kasiNe, paDipuNNe, kevalavaranANadaMsaNe samuppanne,5 sAiNA parinivvue bhayavaM // 1 // vyAkhyAH-'teNaM kAleNaM'ti prAkRtazailIvazAt tasmin kAle-vartamAnAvasarpiNyAzcaturthArakalakSaNe / evaM tasmin samaye tavizeSe yatrAsau bhagavAn devAnandAyAH kukssaavvtiirnnH| NaM vAkyAlaGkAre, athavA 'sasamyarthe ArSatvAt tRtIyaiveyaM hetau' vaa| tatastena kAlena tena samayena hetubhUteneti vyAkhyeyam / atha tacchabdasya pUrvaparAmarzitvAdana tadA kiM parAmRzyate iti cet, yau kAlasamayau zrIRSabhAdibhiH zrIvIrasya SaNNAM cyavanAdInAM vastUnAM hetutvena kathitau tAveva brUmaH-zramaNaH-tapasvI, bhagavAn samagraizvaryayuktA, mahAvIraH-karmazatrujayAdanvarthanAmA / hastaH uttaro yAsAM tAH hastottarAH-uttarAphAlgunyaH / athavA | hastAduttarasyAM dizi vartamAnatvAt hastottarAH-uttarAphAlgunyaH / tAzca pazcasu sthAneSu yasya sa paJcahastottaraH / idaM vIravizeSaNaM, nirvANasya svAtaujAtatvAnna cAtra sthAnavyAkhyAnamanAgamikaM,Agame sthAnAnAmeva vyAkhyAtatvAt / tathAhi-"paMca hatthotsare hottha"tti, AcArAne taTTIkA yathA-' hasta uttaro yAsAmuttara Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka. 12 phAlgunInAM tAH hastottarAstAzca paJcasu sthAneSu - garbhAdhAna 1 saMharaNa 2 janma 3 dIkSA4 jJAnotpati5 lakSaNeSu saMvRttA ataH paJcahastottaro bhagavAn abhUdityarthaH / ' atra paJcasu sthAneSu ityeva vyAkhyAtaM na punaH kalyAkeSviti khayamevAlocyam / 'hatthottarAhiM' ti, hastottarAbhiH uttaraphAlgunIbhiH candrayoge cyuto - devabhavAt cyutvA ca garbhe vyutkrAntaH - utpannaH / garbhAdgarbhe 'sAharie 'tti saMkrAmitaH, 'jAe'tti jAta:- yonivartmanA nirgataH / ' muNDeti 'ti muNDo dravyabhAvAbhyAM dravyataH kezalocataH, bhAvataH krodhAdyabhAvataH agArAd-gRhAnniSkramyeti zeSaH / anagAritAM - sAdhutAM prabrajitaH - prakarSeNa gataH, anantaM anantArthaviSayatvAt, anuttaraM sarvottamatvAt; nirvyAghAtaM vyAghAtAbhAvAt, nirAvaraNaM kSAyikatvAt, kRtsnaM sakalArthagrAhakatvAt, pratipUrNa sakalasvAMzasamanvitatvAt, paurNamAsIcandramaNDalavat, kevalaM asahAyaM, ata eva varaM jJAnaM darzanaM ceti / tatra vizeSAvavodharUpaM jJAnaM, sAmAnyAvabodharUpaM darzanam / te NaM kAle NaM teNaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre je se gimhANaM cautthe mAse aTThame pakkhe AsAdamuddhe tassa NaM. AsADhasuddhassa chaTThI pakkhe NaM mahAvijayapupphuttarapavarapuNDarIAo mahAvimANAo vIsaM sAgaronamahiAo AukkhaeNaM, bhavakkhaNaM, TiinakhaeNaM, aNaMtaraM cayaM, cahalA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse dAhiNaDDUbhara he imIse osappiNIe susamasusamAe samAe viitAe, susamAe samAe viikaMtAe, susamadussamAe samAe vijJatAe, dussamasu 12 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAe samAe bahuviikatAe sAgarovamakoDAkoDIe bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiAe lI paMcahattarIe vAsehiM addhanavamehi a mAsehiM sesehiM ekavIsAe titthayarehiM ikkhAgakulasamuppannehiM kAsavaguttehiM, dohia hakhiMsakulasamuppannehiM goyamaguttehi, tevIsAe titthayahi viikaMtehiM samaNe bhagavaM mahAvIre caramatitthayare puvatitthayaraniddiDhe mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattasa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe pubbaratAvarattakAlasamayasi hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM AhAravakaMtIe bhavavakaMtIe sarIvakaMtIe kucchisi gambhattAe vakaMte // 2 // 'gimhANaM'ti grISmasya 'strItvaM bahutvaM cArSatvAt ['chaTTIpakkheNa ti kacitpAThaH] tatra dinarAtribhyAM ahorAtrasya ubhayapakSatvAt SaSTayA ahorAtrasya rAtrI / mahAn vijayo yatra tathAvidhaM ca tatpuSpottaraM ca dazamaprANatasvargAzritaM puSpottarasaMjJitaMca tadeva pravareSu-zreSTheSu puNDarAkaM vimAnAnAMmadhye uttmtvaat| 'AukkhaeNa'mityAdi, AyurdaivAyuSkaM, sthiti:-AdhAro vaikriyazarIre'vasthAnaM vA / anantaraM-avyavahitaM cyavaM-cyavanaM citvaa-kRtvetyrthH| athavA anantaraM devabhavasambandhinaM cayaM-zarIraM tyaktvA 'iheva' dezataH pratyAsannatvena punrsngkhyeyttvaajmbuudviipaanaamnytretibhaavH| 'dusametti dvicatvAriMzatsahasravarSeH Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikAH || sASTimAsahIne koTAkoTiparimite caturthArake bhuvytiite| 'dohiatti munisuvratanemyo / pUrvatIrthakRnirdiSTaH puurvtiirthngkraiH-vRssbhaayaiH| grAmezastridRzo marIciramaraH SoDhA parivrAT suraH, saMsArA bahu vizvabhUtiramaro nArayaNo naarkH| siMhonairayiko bhaveSu bahuzazcakrI suro nandanaH,zrIpuSpottaranirjaro'vatu bhavAdvIrastrilokI guruH // 1 // ____evaM bhavakathanapUrva nirdiSTaH kthitH| 'mAhaNa'ti, mAhanAnAM kuNDaM-AyattatA yatra sa cAsau grAmazca, karAbhAvAcca nagaraM / tatra koDAlaiH samaMgotraM ysyeti| evaM 'jAlaMdharasagottAe' ityaadaavpi| pUrvarAtrazcAsau apararAtrazca pUrvarAtrAvararAtra sa eva kAlalakSaNaH samayo na tu samAcArAdi lakSaNaH pUrvarAtrApararAtrakAla- | samayastatra madhyarAtre ityrthH| 'ArSatvAcAtraikarephalopaH, aparAtrazabdovAyaM 'aI gate sarva gata miti nyAyAdapagatA rAtriH apraatrH|yog-arthaaccndrenn saha, AhAravyutkAntyA-devAhAraparityAgena athavA mnussyocitaahaargrhnnenetyrthH| evamanyadapi pavayaM,kukSaugarbhatayA vyutkraantH--sngkraantH| yadyapi devAnAM SaNmAsAvazeSAyuSAM "mAlyaM mlAniH kalpavRkSapakampaH, zrIhInAzo vAsasAM copraagH| dainyaM tandrA kAmarAgAGgabhaGgo, dRssttaantirvepthushcaartishc"||1|| iti bhAvA jAyante, tathApi tIrthaGkarasurAH puNyotkarSAtkAntivijJAnAdiyuktA bhvnti| cyavanaM bhaviSyatkAlaM bhagavAn jAnAti, cyavamAnastu na jAnAti cyavanasyaikasAmayikatvena sUkSmatvAt, chAnasthikajJAnopayogasya jaghanyato'pyAntarmuhUrtikatvAt cyavanakAlaM bhagavAn na Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaanaati| cyuto'smIti jAnAti, puurvaayaatjnyaantrysdbhaavaat| jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gambhattAe vakate, taM rayaNiM ca NaM sA devANaMdA mAhaNI sayaNijjasi suttajAgarA ohIramANI ohIramANI ime eyAkhve, urAle, kallANe, sive, dhanne, maMgalle sassirIe cauddasa mahAsubhiNe pAsittANaM paDibuddhA // 3 // 'jaM rayaNiM ceti yasyAM rajanyo / 'suttajAgare ti nAtisuptA nAtijAgratI iti|kimuktN bhavati? | 'ohIramANI ohIramANI' vAraMvAraM ISannidrAM gacchantItyarthaH / imAn mahAsvAmAniti smbndhH| etadeva vyAvarNitasvarUpaM yeSAM na kavikRtaM nyUnamadhikaM vA te tathA tAn udarAna-pradhAnAn, kalyANAn kalyANAnAM zubhAzubhasamRddhivizeSANAM kAraNatvAt / kalyaM vA-nIrogatvaM aNanti-gamayanti kalyANAstAn / zivAn upadravApazamahatutvAta, dhanyAn-dhamadhanaprApakatvAt, maGgalyAn-maGgaladuritopazame sAdhutvAt, sazrIkAn-sazobhAniti prekSya prtibddhaa| taM jahA-gaya-casaha-sIha-abhiseya-dAma-sasi-diNayaraM-jhayaM-kuMbhaM / pauma-sara-sAgara-vimANa-bhavaNa-rayaNuccaya-sihiM ca // 1 // 4 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa pradI pikAH 'gyvshgaahaa| abhiSekaH zriyAH sambandhI / padmopalakSitaM sara: padmasaraH / vimAnAkAraM bhavanaM vimAnabhavanaM athavA yo devalokAdavatarati tanmAtA vimAnaM pazyati, yastunarakAdudhdhRtyotpadyate tanmAtA bhavanamiti / caturdazaiveti svamAH vimAnabhuvanayorekataradarzanAt / ratnocayo-ratnabhRtaM sthaalN| zikhInighUmo'gniH (granthA-300) taeNaM sA devANaMdA mAhaNI ime eyAkhve urAle kallANe sive dhanne maMgalle sassirIe caudasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA samANI haTTatuTThacittamANaMdiA pIImaNA paramasomaNasiA harisavasavisappamANahiayA dhArAhayakayaMbapuSpagaM piva samussasiaromakUvA sumiNuggahaM karei, sumiNuggahaM karittA sayaNijjAo abbhuTTei, abbhuTTittA aturiamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiAe rAyahaMsasarisIe gaie jeNeva usabhadatte mAhaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA usamadattaM mAhaNaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, vaddhAvittA AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM dasanahaM matthae ajaliM kaTTa evaM vayAsI // 5 // evaM khalu ahaM devANuppiA ajja sayaNijjAMsi suttajAgarA ohIramANI ohIramANI ime Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eAruve urAle jAva sassirIe cauddasa mahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhA // 6 // taM jahA gaya vasaha jAva....sihiM ca // 7 // 'haDe'tyAdi,hRSTatuSTA-atyathai tuSTA, athavA hRSTA-vismitA, tuSTA-toSavatI, cittamANaMditti cittenAnanditA, AnanditaM vA cittaM yasyAssA cittAnanditA, 'makAraH praakRttvaat| athavA hRSTavismitaM taSTaM toSavaJcittaM yatra tattathA tadyathA bhavati / evamAnanditA prAti:-prINanaM manasi yasyAmA prItimanAH, paramasaumanasyaM jAtaM asyAH paramasaumanasthitA, harSavazena visarpadvistArayAyi hRdayaM yasyAH sA, tathA dhArAbhirdhArAdhara-prAdurbhUtAbhiH AhataM hataM vA yatkadambapuSpaM tadiva samucchvasitAni udhaSitAni romANi kUpeSu romarandheSu yasyAH saa,| yadyapyetAni arthato na bhUyo bhedabhAji tathApi stutirUpatvAt pramodaprakarSapratipAdanArthatvAca nAyuktAni / sumiNuggahaM tti svamAnAmavagrahaNaM-smaraNaM karoti, viziSTaphalalAbhArogyarAjyAdikaM vibhaavytiitynye| aturie tti, atvarita-mAnasautsuphyAbhAvena, acapalaM-kAyataH asNbhraanttyaa-askhlntyaa| avilaMbiAe tti,kacittatrAvilambitayAavicchinnayA / rAjahaMseti, rAjahaMsagatisadRzayA gatyA / jayaH-pareranabhibhUyamAnatA, pratApavRddhiH vijayaH pareSAM asahamAnAnAmabhibhavaH, athavA jayaH svadeze vijayaH paradeze tAbhyAM vardhApayati / tataH kiM kRtavatI? AzvastA-gatijanitazramAbhAvAta, vizvastA-saMkSobhAbhAvAt, anutsukA, sukhena sukhaM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikAH vA zubhaM vA AsanavaragatA yA sA / karataletyAdi, karatalAbhyAM parigRhItaM AttaM zirasyAvartanaM prAdakSi Nena bhramaNaM yasya sa zirasAvartastaM dazanakhaM aJjaliM mukulitakamalAkAraM mastake kRtvA evamavAdItdevAnAM priyaH-subhaga athavA devAnapyanurupaM prINAti iti devAnupriyo vaa| eesiM caNaM devANuppiA urAlANaM jAva cauddasaNhaM mahAsubhiNANaM ke maNNe kallANe phalavittivisase bhavissai ? taeNaM se usabhadatte mAhaNe devANaMdAe mAhaNIe aMtie eamadaM succA nisamma haTTatuTTa jAva hiae dhArAhayakayaMbapuSpagaM piva samussasiyaromakUve subhiguggahaM karei, karittA ihaM aNupavisai, aNupavisittA appaNo sAhAvieNaM maipuvvaeNaM buddhiviNNANeNaM tesiM sumiNANaM atthuggahaM karei, karittA devANaMdaM mAhaNiM evaM vayAsI // 8 // manye iti vitarkArthe nipAtaH / ko nu-manye ko nu kalyANaH phalavRttivizeSo bhvissyti| soJcatti | zrutvA-zrotreNa nizamya hRdyenaavdhaary| sumiNuggaha tisvamAnAmavagrahamarthAvagrahataH, tata ihAM tadarthaparyA- IN locanalakSaNAmanupravizati, AtmasabandhinA svAbhAvikena-sahajena matipUrveNA'bhinibodhaprabhavenabuddhivijJAnena mativizeSajAtotpattikyAdibuddhirUpaparicchedena athavA buddhiH-sAmpratadarzinI, vijJAnaM-- atItamanAgata-vastuviSayaM yataH-"matirapAsaviSayA,buddhiH saamprtdrshinii| atAtArthAsmRtijJeyA, prajJA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlatrayAtmikAH / " arthAvagraha-svamaphalanizcayaM karoti // urAlA NaM tume devANuppie sumiNA diTThA, kallANANaM sivA dhannA maMgalA sassirIA AruggatuhidIhAukallANamaMgalakAragA NaM tume devANuppie sumiNA diTThA,taM jahA-atthalAbho devANuppie, bhogalAbho devANuppie, puttalAbho devANuppie, sukkhalAbho devANappie, evaM khalu tumaM devANuppie navaNDaM mAsANaM bahupaDipunnANaM aTThamANarAiMdiANaM viikaMtANaM sukumAlapANipAyaM ahINapaDipuNNapaMciMdiasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveaM mANummANapamA NapaDipunnasujAyasavaMgasuMdaraMgaM sasisomAkAraM kaMtaM piadaMsaNaM suruvaM dArayaM payAhisi // 9 // __ Arogya-rogAbhAvaH, tuSTiH-santoSaH, dIrghAyuH-cirajIvitA, arthalAbha ityAdiSu bhaviSyatIti zeSaH / evaM khalutti, evaMrupAduktaphalasAdhanasamarthAt svamAddArakaM prajaniSyasIti smbndhH| 'sopasargAtsakarmako jani dhAtuH, ' / bahupaDipunnANaMti, atipUrNeSu 'SaSTayAH saptamyarthatvAt' ardha aSTamaM yeSu tAnyarddhASTamAni teSu tAnyaSTimAni teSu rAtridiveSvahorAtreSu vyatikrAnteSu / ahINetyAdi, ahInAni svarupataH pratipUrNAni paJcendriyANi yatra tattathA tAdRzaM zarIraM yasya sa tathA tN| lakkhaNetyAdi lakSaNAni cakravartitIrthakRtAmaSTottarasahastraM, baladevavAsudevAnAmaSTottarazataM, taditareSAM bhAgya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatAM puMsAM dvAtriMzattAni cAmUni kalpa spyng- || "chatraMtAmarasaM dhana rathavaro, daMbholi kUrmA kuzA, vApI svastika toraNAni ca saraH, paJcananaH paadpH| // 1 | 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 cakraMzaGkha gajausamudra kalazau,prAsAda matsyA yavAH,yUpastUpa kamaNDalUnyavanibhRta, saccAmarodarpaNa UkSA patAkA kamalA bhiSekaH sudAma kekI ghanapuNyabhAjAm / purAkRtaiH puNyagaNairamUni, sallakSaNAniti vadanti dhIrAH // 2 // [ityAdi yeSAM zubha lakSaNAnAM sahasramaSTottaramAvartIti pAThAntaraM / ] IN ||athavAiha bhavati sataraktaH,SaDunnataHpaJcasUkSmadarghizcA trivipulalaghugambhAro,dvAtrizallakSaNaHsa nakhacaraNa pANi rasanA dazanacchada taalulocnaantessu| syAdyo raktaHsaptasu,saptAGgAM salabhate lakSmImA SaTkaM-kakSA vakSaH-kRkATikA-nakhA'' sya miti| yasyedaM sunnataM syAdunnatayastasya jaaynte||3|| 2016 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ danta-tvak kezA-li-parvanakhaM ceti paJca sUkSmANiAdhanalakSmANyetAni, prabhavanti prAyazaH puMsAMuen nayana-kucAntara-nAsA-hanu-bhujamiti yasya paJcakaMdIrgham / dIrghAyuvittaparaH, praakrmiijaaytesnrH|5| bhAlamurovadanamiti, tritayaMbhUmIzvarasya vipulaM syaat|griivaa jaGghA mehanamiti trayaM laghu mahIzasyA d yasya svaro'tha nAbhiH, sattvamitIdaM trayaM gabhIraM syaat|sptaambudhikaanycerpi, bhUmeHsa karagrahaM kurute // 7 // mukhamarddha zarIrasya, sarva vA mukhmucyte| tato'pi nAsikA zreSThA, nAsikAyAstu locane // 8 // yathA netre tathA zIlaM, yathA nAsA tthaa''rjvm| yathA rUpaM tathA vittaM, yathA zIlaM tathA gunnaaH||9|| gateH prazasyate varNastataH sneho'mutaH svaraH, atasteja itaH sattvamidaM dvAtriMzato'dhikam // 10 // | asthidhvaHsukhaM mAMse, tvaci bhogaaHstriyo'kssissu|gtau yAnaM svare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 11 // padmavajrAGkazacchatrazaGkhamatsyAdayastale / pANipAdeSu dRzyante yasyAsau zrIpatiH pumAn // 12 // uttaGgAH pRthulAstAmrAH snigdhAH drpnnsnnibhaaH| nakhA bhavanti dhanyAnAM, dhnbhogsukhprdaaH||13|| sitaiH zramaNatA jJeyA, rUkSapuSpitakaiH punH| jAyate kila duHzIlo, nakhailoke'tra maanvH||14|| zuddhAH samAH zikhariNo, dantAH snigdhaghanAH shubhaaH| viparItAH punarjeyA, narANAM duHkhhetvH||15|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzaddazano rAjA, bhogiisyaadekhiinkH| triMzatA madhyamo jJeya-stato'dhastAnna sundaraH // 16 // | dIpikAH IN || stokadantAtidantAzca, zyAmadantAzca ye nraaH| mUkhakaiH samadantAzca te pApAH prikiirtitaaH||17|| aGgaThayavairAdyAH zrutavanto'GgaSThamUlajaizcayavaiH / urdhvAkArA rekhA, pANitale bhavati dhanahetuH // 18 // vAmAvatoM bhavedyasya, vAmAyAM dizi mastake / nilakSaNaH kSudhAkSAmo bhikSAmAdyAtsa ruukssikaam||19|| dakSiNo dakSiNe bhAge yasyAvartastu mastake / tasya nityaM prajAyeta, kamalA karavartinI // 20 // yadi syAdakSiNe vAmo, dakSiNo vAmapArzvake / pazcAtkAle tatastasya, bhogo nAstyatra shNsyH||21| paJcabhiH zatamuddiSTa, cturbhirnvtistthaa| tribhiH SaSTiH samuddiSTA, lekhAdairbhAlavartibhiH // 22 // catvAriMzatpunaH proktaM, varSANi nrjiivitm| tAbhyAM dvAbhyAM tathaikena, triMzadvarSANi jAyate // 23 // dAtonnate tale pANe-nimne pitRdhanojjhitaH / dhanI saMvRtanimnesyAdviSame nirdhanaH pumAn // 24 // arekhaM bahurekhaM vA, yeSAM pANitalaM nRNAm / te syuralpAyuSo nisvA duHkhino nAtra zaMsayaH // 25 // dIrghanirmAsapavANaH sUkSmA dIrghAH sukomlaaH| sughanA saralA vRttAH strIbroraGgalayaH zriye // 26 // anAmikAntyarekhAyA, kaniSThA syAd ydaadhikaa| dhanavRddhistadA pusAM mAtRpakSo bahustathA // 270 | 17 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNibandhAripatulekhA, krbhaadvibhvaayussoH| lekhe dve yAnti tisro'pi, tarjanyaGguSThakAntare // 28 // yeSAM rekhA imAH tisraH, saMpUrNA dossvrjitaaH| teSAM gotradhanAyuSi, sampurNAnyanthA na tu // 29 // ullaGcyante ca yAvantyo'Ggalyo jiivitrekhyaa| paJcaviMzatayo jJeyA-stAvantyaH shrdaambudhaiH||30|| maNibandhonmukhA Ayu-lekhAyAM ye tu pallavAH / sampadaste bahiryetA vipadoGgalisanmukhAH // 31 // IN urdhvarekhA maNerbandhAdUrdhvagA sA tu paJcadhA / aGguSThAzrayaNI saukhya-rAjyalAbhAya jAyate // 32 // rAjA rAjasadRkSo vA tarjanI gatayA 'nyaa| madhyamAM gatayAcAryaH khyAto rAjAtha sainyapaH // 33 // anAmikAM prayAntI tu sArthavAho mhaadhnH| kaniSThAM gatayA zreSThaH sapratiSTho bhaved dhruvam // 34 // yavairaGgaSThamadhyasthai-vidyAkhyAtivibhUtayaH / zuklapakSe tathA janma-dakSiNAGguSThagaizca taiH||35|| . ___ ityAdIni / vyaJjanAni maSItilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatA tenopapeto-yukto yaH sa tthaa| athavA sahaja lakSaNaM, pazcAdbhavaM vyaanaM, guNAH-saubhAgyAdayaH / mANummANeti jalenAtibhRte kuNDe pramAtavyapuruSanivezane yajjalaM niHsarati tayadi droNamAnaM syAttadA puruSo mAnAnvitaH kathyata iti mAnaM, tulAropitaH pumAn yadyadhabhAraM tulati tadonmAnaprAptastatra bhAramAnaM tvevaM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trigujAbhirbhavedvallo gadyANe te ca ssoddshH| khabANaistaiH smRtaH serastaistribhirmaNa ucyate // 1 // dIpikAH dazabhistairddhaTIkhyAtA bhAratAH saMmitA daza / tadardha ca vapurmAnaM prAyazaH puNyazAlinAm // 2 // ____etadbhAramAnena-pAdonAaSTamaNAH kizcidadhikA jAyante / tadardhe tu sAdhikapaJcaserAdhikAni pAdonaM caturmaNAnIti bhArArdhamAnaM / kalpakiraNAvalyAM tu'SaT sarpapairyavastveko, guJjakA ca yavaitribhiH / guJjAtrayeNa vallaH syAd gadyANe teca SoDazaH ||1||ple ca dazagadyANAsteSAM sArddhazataM maNe, maNairdazabhirekAca ghaTikA kathitA budhaiH // 2||ghttiibhirdshbhistaabhi-reko bhAraH prakIrtitaH // ityunmAnaM ghaTibhirdazabhistabhireko bhAraH prakIrtitaH iti bhAramAnaM proktaM taccintyaM / yato'smin bhAre'STasaptatirmaNAH sAdhikAH syustadardhecaikonacatvAriMzanmaNamitaM bhArArdhamiti kathametAvadunmAnaM zarIrasya || saMbhavatIti / yazca svAileraSTottarazatAGgalocaHsapramANopetaH idaM ca zeSottamapuruSANAM lakSaNaM yaduktaM'aSTazataM108 paNNavavatiH96 parimANaM caturazIti84 riti puMsAM / uttama1 sama2 hInAnAM3 svadehasaMkhyAsvamAneneti // 1 // tIrthakRtAM tu bAdazAGgulamuSNISaM bhavatIti te svAgulairvizatyuttarazatAkulapramANAH syuH| tatazca etairmAnAdibhiH pratipUrNAni-anyUnAni, sujAtAni suniSpannAni sarvANyaGgAni 1 mudritakiraNAvabhyAM trayoviMzatitame pRSThe etad dvau zlokau upanyastau / 18 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ziraH prabhRtIni yasmiMstathAvidhaM sundaraM aGga-zarIraM yasya tathA taM / kAnta-kamanIyaM ata eva priyaM / | draStRNAM darzanaM yasya sa tathA tN| se vi a NaM dArae ummukkabAlabhAve vinnAyapariNayamitte jubbaNagamaNuppatte riuvveajauvveya sAmavea athavvaNaveaitihAsapaMcamANaM nigghaMTuchaTThANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM cauNhaM veANaM sArae pArae vArae dhArae saDaMgavI, sahitaMtavisArae saMkhANe sikkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte joisAmayaNe annesu a bahusu baMbhannaesu parivAyaesu naesu suparinihie Avi bhavissai // 10 // sevia tti / NaM vAkyAlaGkAre / so'pi dArakaH unmuktabAlabhAvaH sAtASTavarSaH viNNAyatti, vijJAnaM pariNatamA yasya sa tathA taM [kacidiNNayapariNayamittatti pAThastatra vijJa evaM vijJakAsa cAso pariNatamAtrazca vuddhayAdipariNAmavAneva vijJakapariNatamAtraH] iha mAtrA zabdobuddhayAdipariNAmasyAbhinavatvakhyApanAparaH, yauvnmnupraaptH| riuvveetyAdi Rgveda yajurveda sAmavedAtharvaNavedAnAM iha SaSThI bahuvacanalopo dRzyaH' itihAsaH-purANaM tAni cAmUnibrahmA-mbhoruha-viSNu-vAyu-bhagavatsaMjJaM tato nAradaM, mArkaNDeyamathAgnidevatamiti proktaM bhaviSyaM tthaa| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikAH tasmAd brahmavivartasaMjJamuditaliGgaM varAhaM smRtaM, skandaM vAmana-matsya-kUrma-garuDaM brahmANDamaSTAdaza // 1 // ____ nirghaNTurnAma kozaH, aGgAni zikSAdIni SaT, upAGgAni taduktaprapaJcanaparAH prabandhA, sarahasyAnAM | aidaMparyayuktAnAmityarthaH caturNAma vedAnAMsArako'dhyApanadvAreNa pravartakaH (graM-400) smArakova -paryantagAmI, dhArako'dhItAn dhArayituM kSamaH, SaDaGgavit zikSAdivicArako, jJAnArthe tu paunaruktyaM syAt / SaSTirarthAstantritA atreti SaSTitantraM kApileyazAstraM tatra pnndditH| saMkhyAne saMkalayitavyavakalitAdigaNitaskandhasupariniSThita iti yogH| yathA amalakamalarAzestryaMzapaJcAzaSaSTaistrinayanaharisUryA yena turyena cAryA / gurupadamathaSabhiH pUjitaM zeSapauH, sakalakamalasaMkhyAM kSipramAkhyAhi tsy|| 1111 dRzya 6 labdhA kamalasaMkhyA 120 / kvacitsakhANetyanantaraM sikkhANetti zabdastatra zikSA aNatiprati (3564)pAdayati / zikSANAM AcAropadezazAstra, SaDaGgavedakatvameva vyanakti-zikSAakSaranirUpakaM zAstraM, kalpastathAvidhayajJAdisamAcArapratipAdakaM zAstra, vyAkaraNa-zabdalakSaNazAstraM / tAni aSTAdaza"aindra-pANini-jainendra-zAkaTAyana-vAmana cAndra-sarasvatIkaNThAbharaNaM-buddhisAgaram // 1 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizrAntavidyAdharaM ca bhImasenaM kalApakam / muSTivyAkaraNaM zaivaM gauDaM nandijayotpalaM // 2 // | sArasvataM siddhahaimaM jayahaimaM tathA param iti| . athavASTau mahAvyAkaraNAnibrAhmamaizAnamaindraM ca, prAjApatyaM bRhsptim| tvASTramApizalaM, ceti, pANinIyamathASTamam // chandaH-padyalakSaNazAstraM, niruktaM-pabhaJjanaM, jyotiSAM-grahAdInAM, ayane sarvagatyarthAjJAnArthA iti jJAne jyotiHzAstre ityrthH| anyeSuca brAhmaNahiteSu grantheSu supariniSThitaH suniSNAtazca bhvissyti| kvacidetadanantaraM 'parivAyaesu'tti pAThaH tatra parivrAjakadarzanaprasiddeSu nayeSuAcAreSu nyAyazAstreSu ceti bhAvyaM / 10 // taM urAlANaM tu me devANuppie sumiNA diTThA jAva AruggatuchidIhAua maMgalakAragANaM tumaM devANuppie sumiNA diThThA tti kuTu bhujjo bhujjo aNuvUhai // 11 // tamiti yasmAdevetasmAddArAdi vizeSaNAH tume tvayA svamA dRSTA iti kaha ityuktvA bhUyo bhUyo anuvRhayatyanumodayati / 11 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa20 taeNaM sA devANaMdA mAhaNI usabhaddattassa mAhaNassa aMtie eamahaM soccA nisamma haThTha tujAva hiyA karayalapariggahiaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu usabhaddattaM mAhaNaM evaM vayAsI // 12 // evameyaM devANuppiA, tahameyaM devANuppiA, avitahameaM devANuppiA, asaMdiddhameaM devANuSpiA, icchiamea devANuppiA, paDicchiameaM devANuSpiA, icchiapaDicchiamea devANuppiA sacceNaM esamaThThe se jaheyaM tunbhe vadaha tti kaTTu te sumi sammaM paDiccha paDicchitA usabhadatteNaM mAhaNeNaM saddhiM urAlAI bhogabhogAI bhuMjANI vihara || 13 // evameamityAdi / evametaditi pativacane pratyayAvirbhAvanaM tadeva vizeSayati-tahamea ti tathaitadyathA bhavantaH pratipAdayanti / avitathametadanena vyatirekAbhAvato'saMdigdhametadanena sandehAbhAvataH zaGkAyA aviSaya ityarthaH / ata eva icchiameyaM ti iSTaM asmAkametat / paDicchiatti pratISThaM yuSmat mukhAt patadAgRhItaM abhyugatamityarthaH / icchiapaDicchiatti iSTapratISTaM dharmadrayayogAdatyantAdarakhyApanAya caivaM nirdeshH| sacce NaMti prANihito'yamarthaH / iti katti bhaNitvA, bhogArhA bhogyA bhogabhogAstAn prAkRtatvAnnapuMsakatvam / 13 // dIpikAH 20 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 - g tsts / 1 teNaM kAleNaM teNaMsamaeNaM sakke, deviMde, devarAyA,vajjapANI, puraMdare,sayakau, sahasakkhe, maghavaM, pAgasAsaNe, dAhiNaDDalogAhivaI, airAvaNavAhaNe, suriMde, battIsavimANasayasAhassAhivaI, arayaMbaravatthadhare,AlaIamAlamauDe, navahemacAracittacaMcalakuMDalavilihijjamANagalle, mahaDDie, mahajjue, mahabbale, mahAyase, mahANubhAve, mahAsukkhe, bhAsurabuMdI, palaMbavaNamAladhare, sohamme, kappe, sohammavaDiMsae, vimANe, sabhAe suhammAe, sakasi siMhAsaNaMsi, seNaM tattha battIsAe vimANavAsasayasAhassINaM, caurAsIe sAmANiasAhassINaM, tAyattIsAe tAyattIsagANaM, cauNhaM logapAlANaM, aTThaNDaM aggamahisINaMsaparivArANAM, tihaM parisANaM, sattaNhaM ANiANaM, sattaNhaM aNiAhivaINaM, cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM, annasiM ca bahUNaM soha- | mmakappavAsINaM vemANiANaM devANa ya devINa ya, AhevacaM porekhaccaM sAmittaM bhaTTittaM mahattaragattaM / ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayAhayanaTTagIavAiataMtItalatAlatuDiaghaNamuIgapaDapaDahavAiakhaNaM divAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharai 14 teNaM ti zakrasya AsanavizeSasyAdhiSThAtA, devAnAM indraH aizvaryayuktatvAt, deveSu rAjA kAntyAdi / 1 spyd / brgyud / 8) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa21 guNairAjamAnatvAt / vajraM pANau yasyeti vajrapANiH / asurAdipurANAM dAraNAt purandaraH / zataM RtUnAM kArtikazreSThabhavApekSayA abhigrahavizeSANAM zramaNopAsakapratimAnAM vA yasyAsau zatakratuH / atra sampradAyaH pRthivIbhUSaNe pUrva prajApAlo nRpo'jani / zreSTIzaH kArtikastatra rAjyamAnyo maharddhikaH // 1 // tena zraddhAvatA zrAddhapratimAnAM zataM kRtam / zatakraturiti khyAtistato lebhe ca sarvagA ||2|| mAsopavAsyagAttatra parivrAjaka gairikaH / tadAhato janaH sarvo'pyabhavat kArtikaM vinA ||3|| jJAtvA tadgairiko ruSTaH, spaSTaM rAjJaH puro jagau / pariveSayati zreSThI, tadaimi tvadgRhe nRpa ||4|| tataH zreSThigRhe rAjA, gatvA dhRtvA ca taM bhuje / uce cAntarmamAvAse, gairikaM tvaM prabhojaya // 5 // so'vak tvatpuravAsitvAtkariSye'haM tvadAjJayA / dhRSTo'sItyaGguliM bhaJjan sa cAlayati taM prati ||6|| dadhyau ca prAvajiSyaM prAg nAbhaviSyattadAhyadaH / aSTazreSTisahastreNa, prAtrAjItsuvratAntike // 7 // paThitvA dvAdazAGga sa indro'bhUdvAdazAbdakaiH / gairiko vAhanaM tasyairAvaNAkhyaM svakarmataH ||8|| // iti kArtikazreSThI kathA / sahasrAkSaH-indrasya kila paJcamantrizatAni, tadIyAnAM cAkSNAm indraprayojanavyApRtatayA indrasambandhitvena vivakSaNAt sahasralocanebhyo tannetrayugmasyAdhikaM darzanAdvA / yaduktamuttarAdhyayanavRttauahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsaha taM dohiM acchIhiM anmahiatarAgaM picchai'tti maghA -- mahA dIpikAH 21 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghA devavizeSA vA vaze santyasya sa mghvaa| pAkA balavanto'rayastAn pAko vA dAnavavizeSastaM | zAsti paakshaasnH| meruparvatApekSayA dakSiNArdhalokAdhipatiH merodakSiNataH sarvasya tadAyattatvAt / airAvaNavAhana:, zobhanA-rA-dIptiryeSAM te surA-dIptimantasteSvindraH-zreSThaH, dvaatriNshllkssvimaanaadhiptiH| arajAni nirmalAni yAnyambarANi vastrANi AkAzakalpavasanAni dharatIti sa tthaa| Alagitau-yathAsthAnaM nivesito mAlAmukuTau yena yasya vA sa tthaa| navAbhyAmiva-nUtanAbhyAmiva hemnaH satkAbhyAM cArubhyAM-manoharAbhyAM, citrAbhyAM-AzcaryakRbhyAM, caJcalAbhyAM kuNDalAbhyAM vilikhyamAnau gaNDau ysys| mahardhikaH,mahAyutikaH,mahAbalavAna, mahAyazAH, mahAn anubhAvo-mahAtmya yasya saH, mahatsaukhyaM yasya saH, bhAsurA bundivapuryasya saH, pralambA vanamAlA-bhUSaNavizeSaH pAdAntalambinI puSpamAlA vA yasya sH| sudharmanAmni devaloke, saudharmAvataMsake vimAne, zakranAni siMhAsane seNaMti sa indraH, NamitivAkyAlaGkAre / tatra devaloke vimAnAvAsA vimAnA eva sayasAhassINaM ti lakSaNAM 'ArSatvAt strItvaM', sAmAnikA-indrasamAnAyuSkAdibhAvAH,trAyastriMzA-mahattarakalpAH pUjyasthAnIyA mantrikalpAvA, lokapAlA:-somayamavaruNakuberAH, agramahiSyaH-padmA1zivAra zacI aJja4 amalA5 apsarA navamikA rohinnyaakhyaaH8| tisraH pariSado bAhyamadhyamAbhyantarA, jghnymdhymotkRssttprivaarbhuutaaH| saptAnIkAni-gandharva nATya2 haya gaja4 ratha padAti vRSabhANAM7 catasrazcaturazItayazcaturdizaM bhAvAt AtmarakSakadevasahasrANi SaTtriMzatsahasrAdhikaM lakSatra Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa- dIpikAH yamityarthaH / AdhipatyaM-adhipatikarma-rakSe tyarthaH, sA rakSA sAmAnyenArakSakeNApi kriyate tatrAhaporevacaMti, purasya patiH purapatiH tasya karma paurapatyaM paurovatyai vA, sarveSAmagresaratvamiti bhaavH| tacAgresaratvaM nAyakatvamantareNApi bhavet svanAyakaniyuktatathAvidhagRhacintakamAnyapuruSasyeva tato naayktvprtipttyrthmaah-svaamitvN-naayktvmityrthH| etadapi kadAcitpoSakatvamaMtareNApi bhavati yathA hariNayUthAdhipaterhariNasya tata Aha bhartRtvaM poSakatvaM ata eva mahattarakatvaM tadapi kasyacidAjJAvikalasyApi bhavati yathA kasyacidaNijaH svadAsadAsIvarga prati / tata Aha-ANetyAdi, AjJayA IzvaraH AjJezvaraH, senAyAH patiH senApatiH,tasya karma AjJaizvara-senApatyaM svasainyaM prati adbhU tamAjJAprAdhAnyamiti bhAvaH / anyairniyuktaiH kArayan svameva pAlayan / mahayetyAdi, mahatA raveNeti yogaH / Ahayatti, AkhyAnakapratibaddhaM, ahataM vA'vyavacchinnaM yannATayaM nATakaM tatra yadgItaM-geyaM / yAni ca vAditrANi tantrItalatAlatruTitAni / tatra tantrI-vINA, talatAlAzca hastAsphoTaravAH, talA vA hastAH, tAlAH kAMsikAH, zruTitAni zeSatUryANi / yazca ghanamRdaGgo meghadhvanirmadalo yacca paTupaTahavAditamiti karmadhArayagarbho bnchH| tatasteSAM yo ravastena bhogAn zabdAdIn ArSatvAn napuMsakatA vihrtyaaste| imaM ca NaM kevalakappaM jabuddIvaM, dIvaM viuleNa ohiNA AbhoemANe AmoemANe vihri| 1 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattha NaM samaNaM bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve bhArahe vAse dAhiNaDDabharahe mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasagottAe kucchisi gambhattAe vakaMtaM pAsai, pAsittA haTTatuTThacittamANadie naMdie paramANadie pIimaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiae dhArAhayanIvasurabhikusumacaMcumAlaiaUsaviaromakUve viasiavarakamalanayaNavayaNe payaliavarakaDagatuDiakeUramauDakuMDalahAravirAyaMtavatthe pAlaMbapalaMbamANagholaMtabhUsaNadhare sasaMbhamaM turiaM cavalaM suriMde sIhAsaNAo abbhuTTei, abbhuTTittA pAyapIDhAo paccoruhai, paJcoruhitA veruliavariTariTaaMjaNaniuNociamisimisiMtamaNirayaNamaMDiAo pAuAo omuai, omuittA egasADiaM uttarAsaMgaM karai, karittA aMjalimauliaggahatthe titthayarAbhimuhe sattaTThapayAiM aNugacchai, aNugacchittA vAmaM jANuM aMcei, vAmaM jANuM aMcittA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi sAhaTTa tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivesei, nivesittA, Isi paccunnamai, paccunamittA kaDagatuDiarthabhiAo bhuAo sAharai, sAharittA karayalapariggahiaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI // 15 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 23 kevalaH paripUrNaH sa cAsau kalpazca kAryakaraNasamartha iti kevalakalpaH / kevala eva vA kevalakalpaH samagraH, athavA paripUrNatA sAdharmyAtkevalakalpaH kevalajJAnasadRzastaM Abhogayan pazyan / naMdietti, nanditaH samRddhatAM prAptaH, paramAnandito'tIvasamRddhaH / dhArAhataM yannIpasya -kadambasya surabhi kusumaM tadiva caMcumAlaiatti pulakito'ta evozvasitaromakUpazca yaH sa tathA / vikasitAni - bhagavatpRthvItalAvataraNadarzanajanitAnandA'tizayAdutphullAni varakamalavannayane vadanaM ca yasya / tathA pracalitAnijinadarzanajanitasaMbhramAtirekAtkampitAni varANi - pradhAnAni kaTakAni - kaGkaNAni, truTikA - bAhurakSikA, keyUrANi cAGgadAni bAhumlavibhUSaNAni, mukuTaM kuNDale ca yasya sa tathA hAravirAjadvakSA iti vyaktaM, 'tataH padadvayakarmadhArayaH / pAlaMbeti prAlambo - jhumbanakaM muktAmayaM pralambamAnaM-lambamAnaM gholaccadolAyamAnaM yadbhUSaNaM taddhArayati yaH sa tathA / sasaMbhramaM - sAdaraM, tvaritaM - sautsukyaM, capalaM-vegavat [kriyAvizeSaNAni bhagavadgarbhotpattidarzanajanitasaMbhramAtirekapratipAdanaparANi cAmUni padAni iti bhAvaH ] patyavarohati - avatarati ityarthaH / vaiDUryeNa madhyavartinA variSThe-pradhAne riSTAMjane ratna vizeSau yayoste tathA nipuNena - kuzalena zilpinA ucianti-parikarmite, ata eva misimisiMta tti cikiJcikAyamAne maNibhizcandrakAntAdibhiH ratnaizca karketanAdibhiH maNDite-bhUSite ye te tathA pAduke avamuJcati / ekakhaNDazATakamayaM uttarAsaGgaM vaikakSakaM / aMjalitti aJjalinA mukulIkRtau - agrahastau yena saH / aMceitti AkuMcayati-utpAdayati / sAhaddu - saMhRtya - nivezya triH kRtvastrIn vArAn ityrthH| IsiMti manAk pratyu www dIpikA : 23 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namati-avanatatvaM muzcatItyarthaH / kaDagatti kaGkaNabAhurakSikAstAbhiH stambhite bhuje sAharaitti, Urdhva nayati / dvayorhastayoranyonyAntaritAlikayoH sampuTarUpatayA yadekatramIlanaM so'Jjalista karatalAbhyAM parigRhito niSpAditaH taM Avartana AvataH zirasyAvarto yasyAsau zirasyAvataH kaNThe kAlavadaluka samAsaH' / tata evaM mastake kRtvA athavA zirasA aprApta-asaMspRSTaM evamavAdIt // 15 // namutthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM AigarANaM, titthayarANaM, sayaMsaMbuddhANaM, purisuttamANaM, purisasIhANaM,purisavarapuMDariANaM,purisavaragaMdhahatthINaM,loguttamANaM,loganAhANaM,logahiANaM, logapaIvANaM logapajjoagarANaM,abhayadayANaM,cakkhudayANaM, maggadayANaM,saraNadayANaM, bohidayANaM, dhammadayANaM, dhammadesiyANaM,dhammanAyagANaM,dhammasArahINaM, dhammavaracAuraMtacakavaTTINaM,dIvottANaM, saraNaM gaIpaiTTA, appaDihayavaranANadaMsaNadharANaM, viaTTachaumANaM, jiNANaM jAvayANaM, tinnANaM tArayANaM, buddhANaM, bohayANaM, muttANaM moagANaM, savvanUNaM, savvadarisINaM, sivamayalamaruamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNaravittisiddhigainAmadheyaM. ThANaM saMpattANaM, namojiNANaM jiabhayANaM / namutthuNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aigarassa caramatitthayarasa puvvatitthayaranihissa jAva saMpAviukAmassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tatthagayaM iha gae pAsai me bhagavaM tatthagae iha gaetti kaTu samaNaM bhagavaM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikAH mahAvIraM vaMdai namasai,vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaraMmi purasthAbhimuhe sannisanne, tae NaM tassa sakassa devidassa devaraNNo ayameyAGve ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA // 16 // __ namotthuNamityadi-namo'stu iti sarvatra sambadhyate / Namiti vAkyAlaMkAre / sarvatra prAkRte caturthyartha SaSThI. tato devAdibhyo'tizayapUjAvandanAyarhatvAdahayaH namaH,bahuvacanamabaitamatocchedAdU yahusvakhyApanArtha, namaskataH phalAtizayajJApanArtha catatra ca karmArihananAta arihaMtANaM / tribhuvanakRtAM pUjA arhantIti arahantANaM / karmabIjAbhAve bhave'prarohaNAt aruhaMtANaM iti paatthnymiti| uktaM caarahaMti vaMdaNa-NamaMsaNAI arahaMti pUasakAraM / siddhigamaNaM ca arahA, arahaMtA teNa vuccnti||1|| aTTavihaM cia kammaM, aribhUaM hoi sambajIvANaM / taM kammamarihaMtA, arihaMtA teNa buccnti||2|| dagdhe bIje yathAtyantaM, na rohanti yathArAH / karmabIje tathA dagdhe, na rohaMti bhavAGkarAH // 3 // 'bhagavadbhyaH 'bhago'rkajJAnamAhAtmya-yazo-vairAgya-muktiSu / rUpavIryaprayatnecchA zrIdharmezvaryayoniSu' // 1 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti arkayonivarja dvAdazArtha bhagayuktebhyaH / AdikarebhyaH - AdiH - zrutadharmasya arthApekSayA nityatve'pi zabdApekSayA svasvatIrtheSvAdau karaNAt / tIrthakarebhyaH - tIrtha- saGghaH prathama gaNadharo vA tatsthApanAt / svayaMsaMvuddhebhyaH, -paropadezaM vinA tattvAvabodhAt / kuta evaM 1 yataH puruSottamebhyaH - saMsAre'pi ( grantha 500 ) parArthaprAdhAnyasvArtha gauNatvaucityAdInabhAvakRtajJatAgAmbhIryAdibhiH uttamatvamevopamAtrayeNAha - puruSeSu siMhA iva karmazatruSu krUratvAt, parISaheSu sAvajJatvAt, upasargebhyo nirbhayatvAcca / puruSavarapuNDarIkebhyaH - puNDarIkANi-dhavalakamalAni puruSeSu varANi ca tAni puNDarIkANi puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, yathAhi puNDarIkaM paGke jAtaM jalaiH poSitaM tadubhayaM vihAya tiSThati lakSmIsthAnaM bhramarAdisevyaM ca syAt, evaM jinA api karmapaGke jAtA bhogajalairvardhitA ubhayaM tyaktvA jagallakSmI nivAsA nRpAdisevyAzca / puruSavaragandhahastibhyaH - iti- mAryAdikSudragajAnAM bhagavadvihArapavanagandhAdeva bhnggaat| lokottamebhyaH-lokasya bhavyalokasya uttamAH catustriMzadatizayopetatvAt / lokanAthebhyaH-nAthAzca bhavyAnAM alabdhasamyaktvAdiprApaNAdyogasya prAptasya tasya rakSaNAt kSemasya ca kArakatvAt / lokahitebhyaH-lokasyaikendriyAdiprANigaNasya pazcAstikAyAtmakasya vA samyak rakSAprarUpaNAbhyAM hitebhyaH / lokapradIpebhyaH - lokasya dezanAyogyanaradeva tiryagarupasya pradIpa iva tebhyaH / lokapradyotakebhyaHgaNadharAderviziSTasatvasya pradyotaM - prakAzaM kurvanti iti / abhayadayebhyaH - prANAntakAriNyapi nabhayaM dadate iti, ihaloka 1 paraloka 2 AdAna 3 akasmAt 4 AjIvikA 5 maraNa 6 azloka 7 rUpabhayahara 8 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikAH kalpa NAbA / cakSurdayebhyaH-cakSuriva cakSuH zratajJAnaM zubhAzubhArthavibhAgopadarzakatvAt tad dayante iti cAIyAstebhyaH,mArgadayebhyaH-mArga samyAdarzanAdikaMmokSapathaM dayaMte iti / zaraNadayebhyaH-rAgAdibhayabhItasatvatrANakAribhyaH / jIvadayebhyo-jova-bhAvaprANadhAraNa-amaraNadharmatvaM dayaMte iti jIvadayAstebhyaH / bodhiyebhyaH-bodhiH paratra jinadharmaprAptiH / dharmadayebhyaH-dharma durgatipatajantuDaraNasvabhAvaM dayante iti / dharmadezakebhyaH-dharmadezasarvacAritrarupaM deshyntiiti| dharmanAyakebhyaH-dharmasya kSAyikajJAnAdirUpasya nAyakAH tadazIkArAt / dharmasArathibhyaH-dharmasya sArathaya iva, yathAhi sArathI ratharathikAzvAn samyak pravartayati-rakSati ca evamahItApi cAritradharmAGgAnisaMyamAtmapravacanAnIti bhAvaH / atra sampradAya: tathAhi zrI mahAvIro viharannekadA mahIm / udyAne samavAsArSIt purA rAjagRhAda bhiH||1|| putraH zreNikadhAriNyostatra zrutvA vibhogiraH / prabuddho'STau miyAstyaktvA, megho dIkSAmupAdade // 2 // grahaNA-sevanA-zikSA zikSAyai svAminArpitaH / sthavirANAmasau taistu, zAyito dvAravezmani // 3 // niryadbhiH pravizadbhizca, sAdhubhistatra bhUpabhUH / so sakRjjAnuhastAbhyAM, kUparAdhairaghavyata // 4 // pramRjyadabhizca sarvAGgaM, tathA guNDyata reNunA / yathAsau kSaNamapyekaM, nidrAM mApa na tanizi // 5 // dadhyau so'tha purA me mI sAdarAH sAdhayo'bhavan / idAnIM pANipAdAdhairleSTuvad ghaTTayanti mAm // 6 // pUrva kva me sukhAvAso, duHkhAvAso hyayaM kva ca / kca puSpazayyAsvApo me, zrastare luThanaM kva ca // 7 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahiSye duHssahAM hanta, kathamitthaM kadarthanAm / tatprAtaH prabhumApRcchaya, zrayiSye gRhitAM punaH // 8 // iti dhyAtvodgate sUya, gatvArhantaM nanAma saH / babhASe tamayo vIraH, sudhA madhurayA girA // 9 // - "vaccha nirgacchadAgacchatsAdhubhirghaTTito'tha kim"| "ko cakkavaTTiridi, caiuM dAsattaNaM samabhilasai / ko va rayaNAI mutta, parigiNhai uvalakhaNDAI // 1 // neraiANa vi dukkhaM, jijjhai kAleNa kiM puNa narANaM |taa na ciraM tuha hohI, dukkhamiNa mA samucciasu // 2 // jIaM jalabindusamaM, saMpattIo taraMgalolAo / sumiNaya samaM ca pimmaM, jaM jANijjAsu taM karijjAsu // 3 // varamamgimmi paveso, varaM visuddhaNa kammuNA maraNaM / mA gahiavvayamaMgo, mA jIaM khaliasIlassa // 4 // 'duradhyAsIH bhavau pUrvI meghAnaghamanA zRNu // 10 // 'ito bhavAttatIyebhUtADhyabhuvi SaDdaH / hastI sahastrayuSezastvaMsumerumabhaH sitaH // 11 // bhIto'nyadA grISme, vihAya karaNIrjavAt / dhAvamAnaH sarazcaikaM paGkilaM tRSito'vizaH // 15 // tatrApAtapayAH paGke, manaH pratyarthidantinA / vidaH saptadinAnyasthAH sahamAno mhaavyyaaH||16|| AyurvarSazataM viMza-tyuttaraM paripAlya ca / rakto dantI caturdanto bandhyabhUmyAmabhUH punH||17|| merumabhAbhidhaH sapta-hastinIzatanAyakaH / davaM vIkSyAnyadAjAtimasmArSIH svasya pUrvikAm // 18 // varSArAtrAdimadhyAnte, vallayAdhunmUlya mUlataH / sthaNDilaM saparivAro, vyadhAghojanamAtrakam // 19 // daSTvAnyecurdavaM bhItaH, pauruSatvaM vimucya ca / dutaM gatvA'vizastatra, sthaNDile satvasaMkule // 17 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikAH saMlInAH sthitastatra' gAtrakaNDUyanecchayA / udakSiponimekaM svaM, tabhUmyA zazakAvizat // 18 // kaNDUyitvA vapuH pAda, munnAlokya taM zazaM / zazakastvaM tathaivAsthAH zazakasyAnukampayA // 19 // sArdAdinadayAcchAMte, dave pracalite shshe| truTitveva gireH kUTa, dharitryAmapataH kSaNAt // 20 // tato dinatrayI kSutubAdhito'pi kRpAparaH / AyurabdazataM kSiptvA'bhUstvAmatra nRpAtmajaH // 21 // tadA kRpAkRtA svena, vatsa svacchAtmanA tvayA / tathA svasya vyadhAtyantaM, nA gaNyata manAgapi // 22 // idAnIM tu jagatpUjyaiH, sarvasAvadyavarjakaiH, sAdhubhiH samacittaistvaM, ghaTyamAno'pi dUyase // 23 // svasyAkhyAtamiti zrutvA, smRtvA pUrvabhavau nijau| punarAyAtasaMvego megho natvAbhyadhAtmabhum // 24 // jIyAciraM yadevaM mAmutpathapasthitaM pathi / punaH prAvIvRtaH kSipraM, rathyAviva susArathiH // 25 // munayo'mI mahAtmAno'mISAM pAdarajo'pi hi / bandyametatmabhRtyetadu, vyutsRSTaM svaM zarIrakam // 26 // muktvA netre zarIre'tra, kurvatAM ghaTTanAdikam / manasApi na duSyAmItyatrArthe me'stvamagrihaH // 27 // evaM sthirIkRto megha-staptvA tIvra tapazciram / kRtvA saMlekhanAM mAsaM, vijaye tridazo'jani // 28 // tatazyutvA videheSu, lapsyate padamavyayam / tadevaM bhagavanto'mI dharmasArathayo matAH // 29 // ||iti meghajJAtam // // iti prathamaM vyAkhyAnam // 1 atra 'prathamaM vyAkhyAnaM' ityAdikaM kiraNAvalIpradIpikAdigrantheSu nopanyastaM kintu AdhunikI tatpravRtiH pradarzanArtha asmAbhiH atra granthe sarvatropanyastaM / rada Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dvitIyaM vyAkhyAnam // dharmavaracAturaMtacakravartibhyaH-dharma eva varaM-pradhAnaM-catamRNAM gatInAmantakaraNAccaturantaM cakrami| vacakraM mithyAtvAdibhAvazatrulavanAttena vartata iti / dIvottANamityAdIni padAni bhinna sambandhAni caturthyarthaSaSTayantayA yojyAni, tatra dIpaH iva dIpaH samastavastuprakAzakatvAt, dvIpo vA | saMsArasAgarAntarvartijIvasya nAnAvidhaduHkhakalloladusthitasya AzvAsahetoH, trANaM-anarthapratihananaM / taDetutvAt trANaM, zaraNaM-arthasampAdanaM thetutvaacchrnnN| gamyate dusthitaH sausthyArthamAzrIyataiti gatiH, pratiSThantyasyAmiti pratiSThA-AdhAraH saMsAragarte patataH prANinaH / apratihatavarajJAnadarzanadharebhyaHapratihate-sarvatrApratidhe vare kSAyikatvAt vizeSasAmAnyAvabodharUpe jJAnadarzane dhArayantIti / vyAvRttachadmabhyaH-chAdayatIti chadma jJAnAvaraNAdi ghAtikarmacatuSkaM tavyAvRttaM yebhyH| jinebhyorAgAdijetRbhyaH, jApakebhyo'nyeSAmapiupadezAdinArAgAdInAM jykaarthitRbhyH| tIrNebhyo-bhavArNavaM, tArakebhyo'nyeSAmapyudezavartinAM / ajJAnanidrAmasute jagati buddhebhyaH-svayaM, anyAnapitattvaM bodhayantIti bodhkaastebhyH|muktebhyo-mockebhy-baahyaabhyntrgrnthbndhnaat muktAH pressaampimockaaH| etAvanti ca vizeSaNAni bhavAvasthAmAzrityoktAni / atha siddhAvasthAmAzrityocyante-'sarvajJebhyaH' 'sarvadarzibhyaH'-sarva vizeSarupatayA jAnantIti Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 27 sarvajJAstebhyaH, sarva sAmAnyarupatayA bitIyasamaye pazyantIti sarvadarzinastebhyaH / sivetyAdi, I all dIpikA zivaM-nipadravaM, svabhAvaprayogacalanAbhAvAdacalaM, aruja-AdhivyAdhyabhAvAt, anantaM-anantArtha viSayajJAnasvarUpatvAt, akSayamanAzaM sAyaparyavasitatvAta, akSataM vA paripUrNatvAt, avyAbAdhaMpareSAmapi apIDAkAritvAt, apunarAvRttiH-punarbhavAbhAvAta, siddhiokAntakSetraM, sA cAso, gamyamAnatvAdgatizca saiva nAmadheyaM yasya tattathA sthAnaM vyavahArataH siddhikSetraM, nizcayato yathAvasthitaM svaM svarUpaM saMprAptAH samyagazeSakarmakSayeNa prAptAstebhyaH / 'AdyantakRto namaskAro madhyavyApIti paryante' namo jinebhyaH, jitabhayebhyaH bhavaprapaJcanivRtteH na cAtra paunaruktyaM doSAya / ytHsjjhaayjhaanntvoshesu,uves-thuipyaannemu|sNtgunnkittennsu a, na huti punnruttdosaao||1|| ___ anena jinajanmAdiSu zakraH stotIti zakrastava ucyate / ityevaM sAmAnyena sarvAn bhAvArhataH | stutvA punaradhikRtaM vIraM stauti / namotthuNamityAdi........yatra yAvatkaraNAt svayaM saMvuddhassetyAdi / ThANamityantaM / yadyapi bhagavata siddhau kAmo nAsti tathApi tadanurupaceSTanAt saMprAptukAma iva / tatrAsaMmAptasya ityarthastasya / tatthagayaMti-brAhmaNakuNDagrAme devAnandAkukSau gataM, ihagaetti-saudharmastho- 10 'haM bhagavantaM vande / kasmAdevaM ? yataH pazyati mAM bhagavAstatra gaMtaH ihagataM jJAnena iti kaTutti | iti hetoH vandate purvoktastutyA namasyati zironamanena / puratyAmimuhe tti-pUrvAbhimukhaH sanniSannaH- 27 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaviSTaH ayameyAravetti ayametadrUpaH saGkalpaH samutpadyata / kathaMbhUta ? ityAha-manogato manasi | gato vyavasyito nAcApi vacasA prakAzita svarUpa iti bhaavH| punaH kigityAha-AdhyAtmikaH Atmani adhi adhyAtma tatra bhavaH AdhyAtmikaH AtmaviSaya iti bhAvaH / saGkalpazca vidhA kazcidadhyAnAtmako'varazcintAtmaka iti pratipAdanArthamAha-cintitaH cintA saMjAtasminniti cintitazcintAtmaka iti bhaavH| so'pi kazcidabhilASAtmako bhavati kazcidanyathA, tatrAyamabhilASAtmakaH / tathA cAha-prArthanaM prArthaH saMjAtA'sminniti prArthito'bhilASAtmaka iti bhaavH| na khalu eaM bhUyaM, na eaM bhavissaM jannaM arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakulesu vA dariddakulesu vA kiviNakulesu vA bhikkhAgakulesu vA mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA // 17 // antakUlesuvetyAdi, antyakUleSu-jaghanyakuleSu antyavarNatvAt zUdrakuleSu vaa| prAntakuleSu vA-adhamAdhamakuleSu, tucchakuleSvalpakuTumbeSu alpardhikeSu vA / daridrakuleSu-sarvathA nirdhanakuleSu, kRpaNakuleSu kirAtAdiSu tadvanakuleSu, bhikSAcarakuleSu-tAlAcarAdikuleSu mAhanakuleSu-brAhmaNakuleSu, 'AyAtidhAturAgame janmani prayujyate' / tatra AyAsipurjajJire, AyAnti-jAyante, AyAsyanti-janiSyante / evaM khalu arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA uggakulesu vA bhogakulesu vA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA rAyaNakulesu vA ikkhAgakulesu vA khattiakulesu vA harivaMsakulesu annayaresu vA tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu AyAiMsu vA AyAiti vA AyAissati vA 18 uggakulesu ityAdi, AdidevenArakSakatve ye niyojitAsteSAMkuleSu tvNshjessu| bhogA-ye tenaiva gurutvena vyavahRtAstavaMzeSu, rAjanyA ye tenaiva vayasyatayA vyvsthaapitaasttkulessu| ikSvAkava-AdyavaMzyAH kSatriyAstenaiva zeSaprakRtitayA sthApitA rAjakulInAsteSAM kuleSu, harivaMzakuleSu-harivarSakSetrAnItayugalasamudbhavapuruSasantatiSu anyatareSu vA tathAprakAreSu (graM. 600)|jnyaatmllkilecchkikaurvyaadikulessu-ttr jJAtA:zrI RSabhasvajanavaMzAeva, mallakitolecchakinazca rAjavizeSAstebhyo viziSTatarAH kaurvyaa:kuruvNshjaa|visuddetyaadi jAti-mAtRpakSa, kulaM-pitRsamutyaM vizuddhe jAtikule yeSu tathAvidhAye vaMzAH puruSAnvayAsteSu / ___ atthi puNa ese vi bhAve logaccheyarabhUe aNaMtAhiM ussappiNi osappiNIhiM viikaMtAhiM samuppajjai nAmagottassa vA kammassa akkhINassa aveiassa aNijjinnassa udaeNaM jaNNaM arahaMtA vA cakkavaTTIvA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchadaridamikkhAgakiviNakulesu vA AyAiMsu 3 kucchisi gambhattAe vakkamiMsu vA vakamaMti vA vakkami ssaMti vA 19 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atthItyAdi / asti punarayamapi bhAvo bhavitavyatAkhyaH padArtho jAtu samupadyate lokAzcaryabhUtaH anantAbhiravasarpiNIbhiH / asyAM cAvasarpiNyAM dazAzcaryANi jAtAni / tathAhiuvasaggagambhaharaNaMraitthItitthaMabhAviA parisAkaNhassa avarakaGkA5avayaraNaM cNdsuuraannN||1|| harivaMsakuluppattI7camaruppAo8a aTThasayasiddhA9assaMjayANa pUA10dasa vi aNaMteNa kaalenn||2|| atra kizcid vyAkhyA likhyate / tathAhi-jaghanyato'pi koTisaMkhyasurasevyamAnasyApi sakalalabdhimadanekasahasravineyasahitasyApi upazamitazatayojanamadhyagatajantujAtavairasyApi zrImanmahAvI syopari manuSyamAtreNApi ziSyAdhamena gozAlakena tejolezyA muktaa| tadutthatApena ca bhagavataH zarIre SaNmAsAna yAvadatIsAravibAdhodapadyatetyupasargaH prathamAzcaryam // 1 // al garbhasya zrIvardhamAnarUpasya haraNaM trisalAkukSau saMkrAmaNaM garbhaharaNaM, etattIrthakarApekSayA prAyo'bhUtapUrva bhagavato mahAvIrasya jAtamiti // 2 // strI-yoSit tasyAstIrtha strItIrtha. tIrtha hi puruSasiMhAH puruSavaragandhahastino jinA eva pravartaya- | nti / iha tu ekonaviMzatitamatIrthakarasthAnotpannayA zrImallitIrthakaryA pravartitamiti // 3 // __abhAvitA-cAritradharmamAzritya parSat-tIrthakarasamavasaraNalokaH / zrUyate hi prathamotpannakevalasya zrImahAvIrasvAminaH prathamasamavasaraNe prathamadezanAyAM bhaktikutUhalAkRSTamanujadevatiyakUsamUheSvapi na kenApi viratiraGgIkRteti // 4 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa kRSNasya navamavAsudevasya dhAtakIkhaNDasthAparakaGkAyAM gmn| tathAhi-pANDavabhAryA draupadIdhA- takIpUrvabharatamadhyavartyaparakaGkAdhipapadmanAbhena pUrvabhavasaMgatikadevenAnAyitA / tacca nAradamukhAt zrutvA kRSNa vAsudevaH susthitasAhAyyAtpazcapANDavayuta AtmanA SaSTho dvilakSayojanaparimANaM lavaNasamudraM vyatikramya taM ca tatsainyaM ca tannagarI ca bhaktvA akSatazIlA draupadI samAdAya svasthAnamupAgata iti||6|| candrasUryayoH svavimAnasthayoravataraNaM / tathAhi--kauzAmbyAmekadA samavamRto bhagavAn / tatra cabhagavantaM vandituM zAzvatavimAnasthau samAyAtau sUryAcandramasAviti // 6 // ... harivaMsakuluppattIti-hareH puruSavizeSasya vaMzaH harivaMzastasya kulaM tasyotpattiharivaMzakulotpattiH, tathAhi-ekena bhUpatinA kuvindagRhiNI antaHpure kSiptA / tadvirahe so'pi gRhilIbhUto mArge vrajan tAbhyAM dRSTastaM ca dRSTvA svaM nindantau tau vidyutpAtena paJcatvaM prApya bharatApekSayA tRtIyakSetre yugalinI jaatii| so'pyajJAnatapasA devIbhUya vairaniryAtanArthamAyuHparimANamucchidya zrIzItalatIrthakRttIthai aputriNo bhUpasya rAjye hariM sthApitavAn tAmapi ttptniiNcke| tena ca to madyamAMsAzanaratau sampAditau / tato mRtvA narakaM gatau / tAbhyAM putrapautrAdi paramparayA harivaMzotpattirjAtA iti // 7 // camaruppAotti-camarasya asurakumArAdhipateH utpAtaH urdhva gamanaM camarotpAtaH / tathAhi-bAlatApasIbhUya pUraNazcamaracaJcAyAM rAjadhAnyAM camarendro babhUva / so'pyUrva nijAvadhinA svamastakoparivartinaM saudharmendra nirIkSya jAtAtyantAmarSastamupadrotuM ekarAtrikI pratimAM pratipannaM susamArapure zrIvIraM zaraNI RS Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtya kRtalakSayojanavigraha : saudharma jagAma / tadanu saudharmendramuktajvalajjvAlAkulitavajraparAbhUto'NUkRtavigraho bhagavatpAdamadhye niliinH| pazcAt samAgatena samuppAttavajreNa vajriNA muktaH-san svasthAnaM jagAma iti // 8 // - ahasayasiddhA-aSTAbhiradhikaM zataM aSTazataM. aSTazataM cateca te siddhAzca nivRttAH aSTazatasi Ka ddhAste ca utkRSTAvagAhanAmAzritya zrIvRSabhasvAminA saha siddhAstaduktamrisahorisahassasuA bharaheNa vivajjiA u nvnvii|atttthybhrhsssuaa,siddhigyaa egsmymmi| ___madhyamAvagAhanAyAM tvanekazo'STazataM sidhyati / na ca tadAzcaryam // 9 // asaMjayANatti-asaMyatA abrahmacAriNasteSAM pUjAsatkAraH asaMyatapUjAsatkAraH asyAmavasarpi NyAM suvidhyAdyaSTatIrthakRtAM saptasvantareSu sAdhvabhAvAdgahasthIbhUtabrAhmaNanAM pUjApravRtteti // 10 // dazApyetAni-anantena kAlena asminnavasappiNIrUpe kAle jaataani| evaM zeSeSu bharatairAvateSvapi bhaavyaani| uktaM ca tIrthAdvAraprakIrNake dasasuvi vAsesu evaM dasa dasa accherayANi NeANIti,paraM sarvatra camarotpAtAbhAvAttatratyavAsudevasyAtrAgamanAsaMbhavAccAnyenApi kenacidbhAvyamiti / tathA etAnyAzcaryANi ca keSAM tIrthakRtAM vAreSu jAtAnItyucyate-usahe ahiasayaM siddha 1 sIalajiNaMmi harivaMso 2 nemi jiNe'paraGkA-gamaNaM kaNhassa sampattaM 3 // 1 // itthItitthaM mallI 4 pUA assaMjayANa navamajiNe 5 avasesA accherA, vIrajiNaMdassa titthammi 5 // 2 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 30 nAmaguttassetyAdi, nAmno-nAmakarmaNa gotrakarmaNo vA athavA nAmnA-saMjJayA gotraM nIcairgotrAkhyaM tasya akSINasya sthiterakSayAt, aveditasya tadsasya ananubhUtatvAt, anijIrNasya tatpradezAnAM jIvapradezebhyo'parizATanAt tasyodayato bhagavatA ca nIcairgotraM marIcibhave baddhaM / atra sampradAyaH - zrIRSabhasvAmI vinItAnagaryo dyAne samavasRtastaM vadituM parivArayuto bharatazcakrI gato vanditvA ca bhagavantamavasare svAminnetasyAM parSadahts tIrthakRdbhavitA iti papraccha / prabhurAhaH - 'ayaM tridaNDabhUttava putro marIcinAmA caturviMzatitamo vardhamAnanAmA tIrthakRdbhaviSyati, tathAntraiva prathamaH tripRSTanAmA vAsudevastathA videhe mUkArAjadhAnyAM priyamitranAmA cakravatIM ca bhaviSyatIti zrutvA harSotkarSapulakitavapuryatra svAdhyAyAdinAtmAnaM marIcirbhAvayati tatra gatvA tamuvAca bharatazcakravartI lAbhA hu te suddhA jasi tumaM dhammacakkavaTTINaM / hohisi dasacaudasamo apacchimo teNa vaMdAmi // 2 // AigarudasArANaM tiviTTu nAmeNa poaNAhivaI / piimittacakkavahI mUAI videhavAsaMmi // 2 // navite pArivajjaM vaMdAmi ahaM imaM cate jammaM / jaM hohisi titthayaro apacchimo teNa vaMdAmi // 3 // taM vayaNaM soUNaM tivaIM apphoDiuNa tikkhutto / abbhahiyajAyahariso tattha mirIi imaM bhaNai // 4 // jai vAsudeva paDhamo, mUAi videha cakkavahittaM / caramo titthayarANaM, hou alaM ittiaM majjha // 5 // ahayaM ca dasArANaM, piA me cakkavaTTivaMsassa / ajjo titthayarANaM, aho kulaM utamaM majjha // 6 // dIpikA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti kulamadakaraNAnIcairgotraM babandha / tadanu ca jinadIkSA'nabhilASukasya kapilasyAgre mArge jaine'pi dharme'sti mama mArge'pi vidyate ityutsUtrabhASaNena sAgaropamakoTAkoTipramANaM saMsAramapyupArjayAmAsa / tena ca nIcairgotraiNa sAvazeSeNAna bhave vibhuiiijkule'vaatrditi| ___1 atra vRttikAreNa prabhoH saptaviMzatibhavAH na varNitAH kintu kiraNAvalIsubodhikAmadIpikAdivRttiSu varNitAH tato tadavRttibhyaH AdAya saMkSepeNa adhunA pradarzyate / ___ pazcimavidehe nayasAro grAmezaH kASThArtha vane gataH, sasArthabhraSTAn kSuttRvAdhitAn munIn mudA rasavatyA pratilAbhayati sma / tadanu sAdhubhirdharmadezanayA samyaktvam pApitaH / tatasteSAM mArga darzayitvA sa grAmaM praaptH| prAnte ca pazcanamaskRti smaran mRtvA dvitIye bhave saudharme suraH, tatazcyutastRtIye bhave marIcinAmA bharatasuto'bhUta / sa caikadAzrIRSabhAntike dharma zrutvA prvaajitH| tataH so'dhItaikAdazAGgIko'nyadA grISme'snAnAdipIDAmasahamAnaH gRhagamanamayuktamiti jAnazca tridaNDI jAtaH / tataH prabhuNaiva sArddha viharannanekabhavyajanAn prabodhya prabhoH ziSyatayApayatisma / itazcAyodhyAyAM samavasRtaH svAmI bharatena pRSTaH, 'he prabho'syAM parSadi bhAratakSetre ko'pi bhAvI tIrthakRdityukte' svAmyAha-maricirayaM vIrAkhyo'ntyatIrthakRdvidehe mukArAjadhAnyAm miyamitrAkhyazcakrI, bhArate'tra triSaSTanAmAghoharizca bhaviSyatIti prabhUktaM zrutvA bharato hRSTaH tataH prabhuM natvA gatvA ca marIciM svAmyuktaM vaco nivedha natvetyavadat-'na ca te pAripravajyaM vande,kintvantimo jino bhayiSyasyato vande,' tato marIcirapi bharatavacaH zrutvA harSAtripadImAsphovya nRtyan kulamadaM cakAra / Sir Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA tato marIciH prabhau nivRtte sAdhubhiH saha viharana mAgvata sAdhubhyaH ziSyAn dadau / ekadA ca taM glAnaM na ko'pi | sAdhuH suzruSati so'cintayadete mabodhitA api na mAM sevante'to rogamuktasya mamaikaH ziSyo'stu iti cintAparasya | nirujastasya kapilAkhyo rAjaputro militH| saH taddezanayA prabuddhastenoktam 'bhoH kapila ! sAdhupArtha gatvA dharma | prapadyasva' ityukte kapilo'vak kiM bhavanmArge dharmo nAsti' tato mariciH 'kavilA itthaM piihayaM pitti' utsUtra bbhaasse|| tataH sa tadantike pravajitaH / tato marIcizcaturazItilakSapUrvAyurbhuktvA caturthabhave brahmaloke utkRSTAyuH suraH / tataHzcyutaH | paJcame bhave kollAkasanniveze'zItilakSapUrvAyukauziko dvijaH / prAnte tridaNDI bhUtvA mRtvA padmAnandakAvyAnusAreNa SaSThe bhave saudharme suraH tadapekSayA ca dvAviMzatitamo manujabhavo na gaNyate iti na bhavAdhikyazaGkApi / zrIvIracaritrA| dhanusAreNa tu tiryagAdibhavaM bhrAntvA SaSThe bhave sthuNApUryA dvAsaptatilakSapUrvAyuH puSpo dvijaH, prAnte tridaNDI bhUtvA mRtvA | | ca saptame bhave saudharme suraH // 7 // tataH zcyuto'STame bhave caityasaniveze SaSTilakSapUrvAyuragniyoto dvijaH // 8 // pAnte ca | tridaNDI bhUtvA mRtvA navame bhave izAne surH||9|| tato dazame bhave mandaragrAme SaTpaJcAzallakSapUrvAyuragnibhUto dvijo'nte tridaNDI / caikAdaze bhave sanatkumAre suraH / tato dvAdaze bhave zvetAmbyAM puryA catucatvAriMzallakSapUrvAyurbhAradvAjo dvijo' nte tridaNDI ca / trayodaze bhave mAhendre surH| tato bhUyo bhavaM bhrAntvA caturdaze bhave rAjagRhe catutriMzallakSapUrvAyuH sthAvaro / dvijo'nte tridaNDI ca mRtvA paJcadaze bhave brahmaloke suraH / tato bhUyo'pi bhavaM prAntvA SoDaze bhave vizvabhUti ma koTivarSAyuH kSatriyo'bhUt, sa ca sambhUtimunipArve pravrajya varSasahanaM tapasyan mAsopavAsapAraNe mathurAM praviSTaH, tatra caikayA | | gavA bhUpAtitaH san kSatriyairhasitaH / tataH krudhA tAM gAM zrRMgayohItvA khe bhrAmayat, tapasA cAnena bhUyiSThavIryo bhUyA- 31 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samiti nidAnaM cakre / tato mRtvA saptadeze bhave zukre muraH / tato'STAdaze bhave potanapure prajApate rAmo mRgAvatyAH kukSau / caturazItilakSavarSAyustripRSTAkhyo haristato mRtvaikonaviMzatitame bhave saptamapRthivyAM nArakaH / tato viMzatitame bhave siNhH| tato ekaviMzatitame bhava caturthabhUvi naarkH| tatastiyaMgAdibhavaM bhrAntvA dvAviMzatitame bhave manajatvaM prApyArjitazubhakarmA trayoviMzatitame bhave mukArAjadhAnyAM dhanaJjayadhAriNyohe caturazItilakSavarSAyuzcakravartI sa ca poTilAcAryasamIpe pravrajya caturviMzatitame bhave zukre suraH / tataH paJcaviMzatitame bhave bhArate'tra chatrikApUrvI jitazatro rAjJo bhadrAyAH kukSau || paJcaviMzatilakSavarSAyunaMdanAkhyaH sutaH, sa ca poTilAcAryAntike pravrajya satataM mAsopavAsa viMzatyA sthAnastIyakRt nAmagotraM nikAcayitvA lakSavarSavrataparyAyo mAsasaMlekhanayA SaDviMzatitame bhave mANate puSpottarAvataMsakavimAne utkRSTAyurdevastataH saptaziti tame bhave brAhmaNakuNDagrAmanagare RSabhadattasya vimasya devAnandAyAH palyAH kukSAvutpanaH / no ceva NaM joNIjammaNanikkhamaNeNaM nikkhamiMsu vA nikkhamaMti vA nikkhamissaMti vaa| ayaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve bhArahavAse mAhaNakuMDaggAme nayare usamadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gambhattAe vakte / 20 joNIjammaNetyAdi, yonyA jAnmArtha niSkramaNena nirakramiSuH niSkAmanti niSkamiSyanti // 20 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM jIameaM tIapaccuppannamaNAgayANaM sakkANaM deviMdANaM devarAINaM arihaMte bhagavate || dIpikA tahappagArehito aMtakulehito paMtakulehiMto tuccha0 daridda0 bhikkhAga0 kiviNakulehito vA mAhaNakulehiMto vA tahappagAresu uggakulesu vA bhogakulesu vA rAinnakulesu vA nAya. khattia0 harivaMsakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu vA visuddhajAikulavaMsesu vA jAva rajjasiriM kAremANesu pAlemANesu sAharAvittae / taM seaM khalu mama vi samaNaM bhagavaM mahAvIra caramatitthayaraM puvvatitthayaraniddiDaM mAhaNakuMDaggAmAo nayarAo usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo khattiakuMDaggAme nayare nAyANaM khattiANaM siddhatthassa khattiassa kAsavagottassa bhAriAe tisalAe khattiANIe vAsiTThasaguttAe kucchisi gambhattAe sAharAvittae, je vi aNaM tisalAe khattiANIe vAsiThThasaguttAe gambhe taM vi aNaM devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gambhattAe sAharAvittae tti kaTTa // 21 // - jIyaM ti jItaM AcaritaM kalpa iti ekaarthaaH| tIetyAdi atItavartamAnAnAgatAnAM 'allo pazcAtra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwww vAtItAdAviti' sUtreNa / nAyANa ti jJAyante jJAtAH ikSvAkuvaMzavizeSAH / je viaNaM ti yo'pi ca trizalAyA garbhaH putrikArupaH // 21 // evaM saMpehei saMpohattA hariNegamoseM pAitANiAhivaiM devaM saddAvei sadAvittA evaM vyaasii||22|| hariNegamesiM ti hareH-indrasya naigameSI-AdezapratIcchaka iti vyutpatya anvarthanAmAnaM hariNegameSinAmAnaM / padAtyanIkAdhipatiM devamAkArayati / // 22 // evaM khalu devANuppiA na eaM bhUaM na eaM bhavvaM na eaM bhavissaM / jannaM arihaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesupaMta kivaNa0 daridda0 tuccha0 bhikkhAga0 mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiti vA AyAissaMti vA / evaM khalu arihaMtA vA cakavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA uggakulesu vA bhoga0 rAinna nAya0 khattia0 ikkhAga0 harivaMsakulesu vA annayaresu vA tahappagAreSu visuddhajAikulavaMsesu AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA // 23 // evaM khalviti vAkyopakrame // 23 // ayaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIce bhArahe vAse mAhaNakuMDaggAme nayare 12 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gabbhattAe vakkate // 24 // taM jIameaM tIapaccuppannamaNAgayANaM sakkANaM deviMdANaM devarAINaM arihaMte bhagavaMte tahappagArehito aMta0 paMta0 tuccha0 kivaNa0 daridda0 vaNImaga0 jAva mAhaNakulehito tahappagAresu ugga* bhoga0 rAinna nAya0 khattia0 ikkhAga0 harivaMsakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu sAharAvittae // 25 // ___ taM gaccha NaM tuma devANuppiA samaNaM bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuMDaggAmAo nayarAo usa bhadattassa mAhaNasNa koDAlasaguttassa bhAriAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo khattiakuMDaggAme nayare nAyANaM khattiANaM siddhatthassa khattiassa kAsavaguttassa bhAriAe tisalAe khattiANIe vAsihasaguttAe kucchisi ganbhattAe sAharAhi, je vi a NaM se tisalAe khattiANIe gambhaM taM pi a NaM devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi gambhattAe sAharAhi, sAharittA mama eamANattiaM khippAmeva paJcappiNAhi // 26 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mama eamANati ti mamemAM AjJapti kSiprameva pratyarpayaH madAjJAM caritArthIkRtyAgatyanivedayetyarthaH / 26 // taeNaM se hariNegamesI pAyattANiAhivai sakkeNaM devideNaM devarannA evaM vutte samANe haDhe jAva hiae karayalajAva tti kuTu jaM devo ANaveha'tti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA sakkassa deviMdassa devaranno aMtiAo paDinikkhamai paDinikkhamittA uttarapurathimaM disibhAgaM avakkamai avakkamittA veuvviasamugghAeNaM samohaNai veuvviasamugghAeNaM samohaNittA saMkhijjAI joaNAI daMDaM nisirai, nisiraittA taM jahArayaNANaM vayarANaM veruliANaM lohiakkhANaM masAragallANaM haMsagambhANaM pulayANaM sogaMdhiANaM joIrasANaM aMjaNANaM aMjaNapulayANaM jAyasvANaM subhagANaM aMkANaM phalihANaM rihANaM ahAbAyare puggale parisADei parisADittA ahAsuhume puggale pariAei pariAittA // 27 // ANAetti-AjJayA Adezasya vacanaM vinayena pratizRNoti kartumabhyupagacchati, athavA AjJayeti tya vinayenAlikaraNAdinA vcnmindraadeshmiti| uttare-IzAnakoNa apakrAmati-trajati / veDAvvaetyAdi, uttavaikriyakaraNAya prayatnavizeSeNa samohaNaitti samuddhati pradezAn vikSapati / saM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 34 mohaNa' iti pAThe samuddhanyate - samudghAtavAn bhavati / tatsvarUpamevAha - saMkhijjAiti daNDa iva daNDaH, urdhvAdhaH AyataH zarIrapramANabAhalyo jIvapradezakarmapudgalasamUhastaM nisRjati -- niSkAzayati-vitanoti / tatra ca vividhapudgalAnAdatte iti darzayannAha-taM jahA - ratnAnAM karketanAdInAM iha yadyapi ratnAdipudgalAH audArikA vaikriyasamudghAte ca vaikriyA eva grAhyA bhavanti tathApIha teSAM ratnAdipudgalAnAM iva sAratA pratipAdanAya ratnAnAmityAdyuktaM / tacca ratnAnAmivetyAdi vyAkhyeyaM / anye tvAhuH - audArikA api te gRhItAH santo vaikriyatayA pariNamanti tena ca daNDena ratnAdInAM yathA bAdarAn asArAn daNDanisargagRhItAn pugalAn parizATa yathAsUkSmAn sArAn paryAdatte / daNDanisargagRhItAn sAmastyenAdatte ityarthaH / ducaMpi veDavviasamugdhAeNaM samohaNai samohaNittA uttarakheubviarUvaM viuvvai uttaravevviarUvaM viuvvittA tAe ukkiTThAe turiAe cavalAe caMDAe jayaNAe udhdhuAe siMgghA divvA devagaI vIIvayamANe vIIvayamANe tiriamasaMkhijjANaM dIvasamuddANaM majjhaM majjheNaM jeNeva jaMbuddIve bhArahe vAse jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva usabhadattassa mAhaNassa gehe jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai uvAgacchittA Aloe samaNassa bhagavao mahAvIrassa paNAmaM karei, paNAmaM karitA devAnaMdAe mAhaNIe saparijaNAe o dIpikA 34 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sovaNiM dalai, osovaNiM dalittA asuhe puggale avaharai, avaharitA subhe puggale pakkhivai, pakkhivittA 'aNujANau me bhayavaM' ti kaTTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM avvAbAhaM avvAbAheNaM divveNaM pahAveNaM karayalasaMpuDeNaM giNhai, giNhittA jeNeva khattiakuMDaggAme nayare jeNeva siddhatthassa khattiassa gihe jeNeva tisalA khattiANI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tisalAe khattiANIe saparijaNAe osovaNiM dalai dalittA asuhe puggale avahara avaharitA he puggale pakkhivai pakkhivittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM avAbAhaM avAbAheNaM tisalAe kucchiMsi ganbhattAe sAharai, je vi a NaM se tisalAe ganbhe taMpi a NaM devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi ganbhattAe sAharai, sAharitA jAmeva disiM pAunbhUtAmeva disiM paDigae // 28 // docaMpi ti - dvitIyamapi vAraM samudghAtaM karoti cikIrSitarUpanirmANArthaM uttara vaikriyarUpaM bhavadhAraNIya vaikriyarupAdanyadyena devA mAnuSaM lokamAyAnti / tAetyAdi-tayA devajanaprasiddhyA, tatrotkRSTayA prazastavihAyogatinAmakarmaNA yaH svagatyutkarSastadvatItayA, tvaritayA mAnasautsukyAt, 13 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA capalayA kAyataH, caNDayA saMbhAravatvAt, jayinyA zeSakarmagatijetRtvAt, uDutayA zarIrAvayavakampanAta, zIghrayA vegavatvAt / anyetvAhu:-" utkRSTayA prazastavihAyogatinAmodayAt prazastayA, zIghrasaMcaraNAt svarA saMjAtA asyAmiti tvaritA tayA, zIghrataramevatayA pradezAntarAkramaNamiti, capaleva vigudiva capalA tayA, krodhAviSTasyeva zramAsaMvedanAcaNDeva caNDA tayA, yavanayA paramotkRSTa vegapariNAmopetayA, udbhUtayA vAtALUtasya digantapyApino rajasa iva yA gatiH sA udbhUtA tayA, zIghrayA nirantaraMzIghratvaguNayogAt"divyayA devalokocitayA (grN0700)| vIIvayamANe vIivayamANetti vyativrajan vyativrajan / majhaM mjhennNti-mdhybhaagen|aaloke drshnmaatre|osovnniNti-avsvaapiniiN nidrAM dalai-dadAti / avyAvAdhamiti bhagavatA vizeSaNaM tatpIDAparihArAt avyAyAdhena-sukha sukhena ityrthH| tathA ca bhagavatI sUtra-'harINaM bhaMte ? Negameso sakkadae itthIgabhaM sAharamANe kiM gabbhAo gambhaM sAharei ? 1 gabbhAo joNiM sAharei 2 joNIo gambhaM sAharai 13 joNIo joNiM sAharai ? 4 / goamA no gabbhAo garbha sAharai 1no gabbhAo joNiM sAharairaparAmusiaparAmusia avvAbAI avvAbAheNaM joNIo gabbhaM sAharaino joNIo joNiM sAharai 4 / pabhU NaM bhaMte hariNegamesI sakkadUe itthigabhaM nahasiraMsi vA romakUvaMsi vA sAharittae vA nIharittae vA ? haMtA pabhU,no ceva NaM tassa ganbhassa kiMci AvAhaM va vibAha vA uppAejjA chavicchedaM puNa karejjA emuhumaNaM sAharijja vA nIharijja vA" [bhaga0 mUtra 186] Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " atra ca garbhAt garbhAzayAt garbha garbhAzayAntaraM saMharati- pravezayati garbha sajIvapudgala piNDaM ityeko bhaGgastathA garbhAdyoniM garbhanirgamadvAraM saMharati yonyA udarAntaraM pravezayanti iti dvitiiypkssH| yonIto - yAnidvAreNa niSkAsya garbha saMharati garbhAzayaM pravezayati iti tRtIyapakSaH | yonIto-yoniM saMharati nayati yonyA udarAnniSkAzya yonidvAreNa udarAntaraM pravezayati iti caturthaH / nirvacana sUtre tu zeSayaniSedhe tRtIyo'nujJAtaH tatra parAmRzya parAmRzya tathAvidhakaraNavyApAreNa saMspRzya saMspRzya pabhUNamityAdi tatsAmarthyadarzanasUtre nahasiraMsitti nakhAgre, sAharitae pravezayituM / nIharittae tti zaktipariNAmena nakhazirasA romakUpAdvA niSkAzayituM AbAhaM iSabAdhAM, vivAhaM viziSTabAdhAM chavicchedAMta garbhasya chavicchedamakRtvA nakhAgrAdau pravezayitumazakyatvAt / emuhumaMcatti ladhviti" kRtaM prasaMgena / jAmeva disiMti-yasyA dizo'vadheH prAdurbhUtaH prakaTayabhUdAgata ityarthaH / tAe ukkiTThAe, turiAe, cavalAe, caMDAe, jayaNAe, udhdhuAe, sigdhAe, divvAe, devagaie, tiriamasakhijjANaM dIvasamuddANaM majjhamajjheNaM joaNasayasAhassiehiM viggahehiM uppayamANe uppayamANe jeNAmeva sohamme kappe sohammavaDiMsae vimANe, sakkaMsi sIhAsaNaMsi, sakke deviMde devarAyA, teNAmeva uvAgacchai, uvAgacchittA sakassa deviMdassa devaranno eamANattiaM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 36 khippAmeva paJcappiNai // 29 // viggahehiMti - vIkhAbhiH utpatan, urdhvaM gacchan / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre je se vAsANaM tace mAse paMcame pakkhe Asoabahule tassa NaM Asoabahulassa terasIpakkheNaM bAsIirAidiehiM viikaMtehiM tesIimassa rAiMdiassa aMtarAvaTTamANassa hiANukaMpaeNaM deveNaM hariNegamesiNA sakkavayaNasaMdiTTheNaM mAhaNakuMDaggAmAo nayarAo usabhadattassa mAhaNassa koDAlasagottassa bhAriAe devANaMdAe mahANIe jAlaMdharasagottAe kucchIo khattiakuDaggAme nayare nAyANaM khattiANaM siddhatthassa khattiassa kAsavagottassa bhariAe tisalAe khattiANIe vAsiDasagottAe puvvarattAvarattakAlasamayaMsi hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM avvAbAhaM avvAbAheNa ganbhatAe sAharie / 30 vAsANaMti-varSAkAlamAsAnAM zrAvaNAdInAM madhye tRtIyo mAsaH AzvinaH paJcamapakSaH Azvinasya bahula:- kRSNaH terasIpakkheNaM ti pakSaH pazcASai rAtrirityarthaH / antaranti hi antarakAle - rAtrau, wwww | dIpikA 36 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiANukaMpaeNaM ti hitaH zakrasya svasya vA anukampakastu bhakto bhagavataH anukampA cAtra bhaktiH / 'AyariANukaMpAe gaccho aNu kaMpio tti' vacanAt / samaNe bhagavaM mahAvIre tinnANAvagae Avi hotthA, sAharijjissAmi tti jANai, sAharijjamANe no jANai, sAhariemitti jANai / jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mahANIe jAlaMdharasagottAe kucchIo tisalAe khattiANIe vAsiMTasagottAe kucchisi gabbhattAe sAharie, taM rayaNiM ca NaM sA devANaMdA mAhaNI sayaNijjasi suttajAgarA AhIramANIohIramANI ime eAruve urAle kallANe sivedhanne maMgale sassirIe caudasamahAsumiNe tisalAe khattiANIe haDe pAsittANaM paDibuddhA / taM jahA-gaya vasaha0 gAhA // 1 // ___ sAharijissAmitti ityAdi cyavanavadU jJeyaM, paramatra sAharijamANe no jANai iti haranaigame-19 SiNA hi divya zaktinA'lpenaiva kAlena tathA saMharaNaM kRtaM yathA bhagavato na manAgapi bAdhAbhUta kintu maukhyameva tathA ca jJAnamapi saMharaNamajJAtamiveti vyapadizyate / saukhyAtireke hi satyevaM vidhavyapadezasya sArvajanInatvAt svasamayaprasiDatvAca / tathoktaMlA tahiM devA vaMtariyA varataruNI gIavAiakheNaM, niccaM suhiApamuiA gayaM pi kAlaM na yaati| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanA dIpikA evaM ca sAharijamANe vi jANai ityAcAraGgasUtreNa saha visaMvAdo'pi na syAt / yattu kecit saMharaNa jJAnAbhAve saMharaNasyaikasAmayikatvaM antamauhartikatve'pi sUkSmatvAcchadmasthasyopayogAgocaratvaM ca hetU procuH tau vicAyauM, saMharaNakarturapi chadmasthatvAt saMharaNasya kartRjJAnaviSayatvAt kamrapekSayA ca bhagavato'tiviziSTajJAnazaktimatvAt iti dhyeyaM, anyathA vA yathAbahuzrutAnumataM bhavati tathA vyAkhyeyaM __rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasagottAe kucchIo tisalAe khattiANIe vAsiThThasagottAe kucchisi gambhattAe sAharie / taM syaNiM ca NaM sA tisalA khattiANI taMsi tArisagaMsi vAsaharaMsi abhitarao sacittakamme, bAhirao dUmiaghaTTamaDhe, vicittaulloacilliatale, maNirayaNapaNAsiaMdhayAre, bahusamasuvibhattabhUmibhAge, paMcavannasarasasurahimutta'pphapujovayArakalie kAlAgurupavarakuMdarukaturukkaDajhaMtadhUvamaghamaghaMtagaMdhuTuAbhirAma, sugaMdhavaragaMdhie, gaMdhavaTTibhUe, taMsi tArisagaMsi sayaNijjasi sAliMgaNavaTTie, ubhao bibboaNe, ubhao unnae. majhe NayagaMbhIre, gaMgApuliNavAluAuddAlasAlisae, uvaciakhomiadugullapaTTapaDicchanne, suviraiarayattANe, rattaMsuasaMvuDe, suramme, AiNagarUaburanavaNIyatUlatullaphAse sugandhavarakusumacunnasayaNovayArakalie, puvvarattAvarattakAlasamayAMsa, 9 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suttajAgarA ohIramANI ohIramANI ime eArUbe orAle kallANe jAva cauddasamahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA taM jahA-gaya 1 vasaha 2 sIha 3 abhisea 4 dAma 5 sArI 6 diNayaraM 7 jhayaM 8 kuMbhaM / paumasara 10 sAgara 11 vimANa 12 bhavaNa 12 rayaNuccaya 13 sihiM ca 14 // 32 // taMsi tArisagaMtti, tasmiMstAdRze, vaktumazakyasvarupe, puNyavatAM yogya ityarthaH / vAsagharaMsitti, vAsabhavane abhyantarato'bhyantare bhittibhAge sacitrakarmaNi- citrayukte, bAhirautti bAhyato dumitaM- dhavalitaM ghRSTaM komalapASANAdinA ataeva mamRNaM yattattathA / vicitteti vicintro vividhacitrayuktaH ulloca uparibhAgo yatra cilliaMti dIpyamAnaM talamadhobhAgo yatra tato vizeSaNakarmadhArayaH / bahu-atyartha, samo'ninonnataH paJcavarNamaNikuTTimakalitaH suvibhaktaH suvihitasvastiko bhUmibhAgo yatra tattathA / tatra paJcavarNena sarasena - surabhiNA muttena- kSiptena puSpapuJjalakSaNena upacAreNa pUjayA kalite, kAlAguruzca kRSNAguruH pravaraM kundaruSkaM cIDAbhidhAno gandhadravyavizeSaH, turuSkaM ca silhakaM, dhUpazca dazAGgAdiH gandhadravyasaMyogaja iti dvandvaH, teSAM sambandhI yo maghamaghAyamAno'tizayavAn gandhaH uddhRtastenAbhirAme ramye / suSThu gandhavarANAM -pradhAnavAsAnAM gandho yasminnasti tatsugandhavaragandhikaM tatra, gandhadravyaguTikA tadbhUte saurabhyAtizayAdgandhadravyaguTikA kalpe ityarthaH tasmin tAdRzake zayanIye - talpe / sAliMgaNetyAdi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa sahIliMganavRtyA zarIrapramANagaNDopadhAnena yattatsAliGganavRttikaM tasmin / ubhayataH ubhau ziro'ntapAdA- I all dIpikA ntAvAzritya bibboaNatti upadhAne-gaNDake yatra tttthaa| ataevobhayata unnate, madhye nataM ca tadgambhIraM ca mahatvAt natagambhIraM athavA madhyena ca madhyabhAgena tu gaMbhIraM avanate gaGgApulinavAlukAyA yo'vadAlo'vadalanaM pAdAdinyAse adhogamana mityarthastena / sAlisaetti-sadRzake dRzyate ca haMsatUlyAdiSvayaM nyAyo'tinamratvAt / uvaciatti parikarmitaM yatkSaumaM atasImayaM dRkulaM-vastraM tasya yugalApekSayA yaH paTTaHekazATakastena praticchanne-AcchAdite,suSTuviracitaM rajastrANaM AcchAdanavizeSo'paribhogAyAM yatra, raktAzukasaMvRte mazakagRhAbhidhAnavastrAvRte, suramye'tiramaNIye, Ajinaka-carmamayo vastravizeSaH sa ca svabhAvAdatikomalo bhavati, rutaM-karpAsapakSma, bUro vanaspativizeSaH, navanItaM-mrakSaNaM, ebhistulyaH sparzo yasya tattathA 'tUlatti'-pAThe tUlaM-arkatUlaM, sugandhAbhyAM varakusumacUrNAbhyAM satpuSpajAtivAsayo. gAbhyAM yaH zayanasya-zayyAyAH upacAraH-pUjA tena kalite / taeNaM sA tisalA khattiANI tappaDhamayAe, caudaMtamRsiagaliavipulajalaharahAranikarakhIrasAgarasasaMkakiraNadagarayarayayamahAselapaMDurataraM samAgayamahuarasugaMdhadANavAsiakabolamUlaM, devarAyakuMjaravarappamANaM, picchai, sajalaghaNavipulajalaharagajjiagaMbhIracArughosaM, ibhaM, subha, savvalakkhaNakayaMbiaM varoruM // 1 // 33 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha svamavyAkhyAH - taraNaM setyAdi, tataH sA trizalA tatprathamatayA ibhaM svapne pazyati / atra ca prathamamibhadarzanaM sAmAnyavRttinAzrityoktaM, anyathAdyAntimajinamAtaro vRSabhasiMhAvapazyetAM iti vRddhAH / taoanti, tataujaso mahAbalAH catvAro dantA yasya sa tathA taM kasiatti ucchritastathA, galianti nirjalo vipulajaladharo - vistIrNameghaH hAranikaraH - puJjIkRtahAraH, dakarajAMsi - zIkarAH, mahArajatazailovaitADhyastadvatpANDurataraM pANDurAGgaM / vA samAgatA madhukarA yatra tathAvidhaM yatsugandhaM, dAnaM-madastena vAsitaM kapolamUlaM yasya taM devarAjakuJjara - airAvaNastadvadvaraM pramANaM yasya taM sarveSAM lakSaNAnAM kadambaM samUho jAtamasyeti sarvalakSaNakambitastaM varazcAsAvururvizAlazca varorustam // 1 // tao puNo dhavalakamalapattapayarAiregarUvappabhaM, pahAsamudaovahArehiM savvao ceva dIvayaMtaM, aisiribharapillaNAvisappaMtakaMtasohaMtacArukakuhaM, taNusuddhasukumAlalomaniddhacchaviM thirasubaddhamaMsalovacialaTThasuvibhattasuMdaraMgaM, picchara, ghaNavaTTalaTThaukkituppaggatikkhasiMgaM, daMtaM, sivaM, sAmANasobhaMtasuddhadaMtaM, vasahaM, amiaguNamaMgalamuhaM // 34 // tataH punarvRSabhaM pazyati / kIdRzam ? dhavalakamalapatraprakArAtirekA'dhikA rUpaprabhA yasya taM, prabhAsamudayo- dIptijAlaM tasyopahArA vistAraNAni taiH sarvataH sarvadizo dIpayantaM / atizrIbhara-utkRSTazobhAbharastena yatpreraNamiva preraNaM tenaiva visarpadullasatkAntaM - dIptaM zobhamAnaM cArukakudaM skandho yasya taM, 15 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA tanuzucisukumArarogAm snigdhAcchaviryasya taM, sthiraMata eva subaddhaM mAMsalaM ata evopacitaM laSTaM pradhAna suvibhaktaM yathAvatsanniviSTAvayavaM sundaraM ahaM yasya taM, ghane-nicite vRtte-vartule valite laSThAdapyutkRSTeatizreSTe iti yAvat tuppagge-prakSitAgre tIkSNe zuoM yasya taM / dAnta-na durdAntaM, zivaM-upadravanivAraNaM, samAnAstulyA, ata eva zobhamAnA, zuddhA-nirdoSAH zvetA vA dantA yasya taM, amitaguNAnAM maGgalAnAM mukhamiva mukha-dvAram / 34 // 2 // tao puNo hAranikarakhIrasAgarasasaMkakiraNadagarayarayayamahAselapaMDurataraM, graMthAgra200 ramaNijjapicchaNijja, viralaTThapauTThavaTTapIvarasusiliTThavisiTThatikkhadAdAviDaMbiyamuhaM, parikammiajaccakamala komalapamANasomaMtalaThThaurTa, rattuppalapattamauasukumAlatAlunilAliaggajIhaM, mUsAgayapavarakaNagatAviaAvattAyaMtavaTTataDivimalasarisanayaNaM, visAlapIvarakharoruM, paDipunnavimalakhaMdha, miuvisayasuhumalakkhaNapasatthavicchinnakesarADovasohiaM, UsiasunimmiasujAyaapphoDialaMgUlaM, soma, somAkAra, lIlAyaMtaM. nahayalAo ovayamANaM, niyagavayaNamaivayaMtaM, picchai, sA gADhatikkhagganahaM, sIhaM, vayaNasirIpallavapattacArujIhaM / 3 / 35 // tataH punarnabhastalAdavapatantaM-avatarantaM, tato nijavadanamabhipatantaM-pravizantaM siMha pshyti| ramaNijati-ramaNIyaM ataeva prekSaNIyaM-draSTumarha sthirau-dRDhau, laSTau-zreSTau, prakoSTau kalAcike yasya,vRttA-vartulAH, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIvarAH suzliSTA, viziSTAH, tIkSNA yA daMSTrAstAbhirviDambitaM alaMkRtaM mukhaM yasya sa tathA tataH karmadhArayaH taM, parikarmitAviva jAtyakamalavatkamalau pramANena mAtrayA zobhamAnau laSTau oSTau yasya taM / raktotpalapatravata mRdusukumAlatAlu ca nirlAlitAgrA lapalapAyamAnA jihvA yasya taM / muSA - mRNmayI tadgataM yatpravarakanakaM tadapi tApitamata eva AvartAyamAnaM tadvadvRse vimalataDitsadRze nayane yasya taM / vizAlau pIvarau UrU yasya taM / mRdUni-vizadAni sUkSmANi lakSaNaiH prazastAni vistIrNAni dIrghANi kesarANi skandharomANi teSAmATopena uddhatatayA zobhitaM / ucchritaM sunirmitaM-kuNDalIkRtaM sujAtaM sampUrNa AsphoTitaM AcchoTitaM lAgUlaM pucchacchaTA yena taM somaM saumyaM vA manasA'krUraM, saumyAkAraM hRdyAkRtiM, lIlAyantaM, mantharagatiM / vadanasya- mukhakuharasya zriye -zobhArthaM pallava iva raktatvamRdutvAbhyAM pallavaH / evaMvidhA prAptA prasAritA cArvI jihvA yasyeti sa tathA taM / 35 / 3 // tao puNo punnacaMdavaNA, uccAgayaTThANalaTThasaMThiaM, pasattharUvaM, supaiTThiakaNagamaya kummasarisovamANacalaNaM, accunnayapINaraiamaMsalaunnayataNutaMbaniddhanahaM, kamalapalAsasukumAlakaraca - raNakomalavaraMguliM, krUruviMdAvattavayANupuvvajaMghaM, nigUDhajANuM gayavarakarasarisapIvaroruM, cAmIkararaiamehalAjuttakaM vicchinna soNicakaM jancaMjaNabhamarajalayapayaraujjuasamasaMhiataNuaAijjalaDahasukumAlamauaramaNijjaromarAIM, nAbhImaMDalasuMdaravisAlapasatthajaghaNaM, karayalamAia Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA pasatthativaliyamajjhaM, nANAmaNirayaNakaNagavimalamahAtavaNijjAbharaNabhUsaNavirAiamaMguvaMgiM. hAravirAyaMtakuMdamAlapariNaddhajalajalitaM thaNajualavimalakalasaM, AiapattiavibhUsieNaM subhagajAlujjaleNaM muttAkalAvaeNaM uratthadINAramAlaviraieNaM kaMThamaNisuttaeNaM ya kuMDalajualullasaMtaaMsovasattasobhaMtasuppabheNaM sobhAguNasamudaeNaM ANaNakuMDubieNaM kamalAmalavisAlaramANajjaloaNaM, kamalapajjalaMtakaragahiamukatoyaM, lIlAvAyakayapakkhaeNaM suvisadakasiNaghaNasapahalaMbaMtakesahatthaM, paumadahakamalavAsiNiM, siriM, bhagavaI picchai, himavaMtaselasihare disAgayaMdorupIvarakarAbhisiccamANiM / 4 / 36 // ___ tataH punaH pUrNacandravadanA trizalA himavacchailazikhare pAhadAntaH kamalavAsinI diggajendrorupIvara ! karAbhiSicyamAnAM bhagavantIM zrIdevIM pazyati / kIdRzaM ? uccaM AgataM-prAptaM athavA ucca-unnato'ga:parvato himavAn tato jAtaM uccAgataM yatsthAnaM kamalaM tat punarevaM-himavati yojana 100 zatoce, yojana 1052 kalA 12 pRthau / tatra madhye padmahadaH yojana 1000 AyataH, yojana 500 pRthuH vjrtlH| tanmadhyepadmamekaM jalAntardazayojananAlaM, taparikrozayugmocaM, yojana 1 pRthulaM / tatparita AbharaNadmAni 108 / 1 / tatparito dvitIyavalaye vAyavyezAnottaradikSa catuHsahasrasamAnikasurANAM catvAriMzacchatakama Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAni, pUrvadizi catasRNAM mahantaradevInAM catvAri kamalAni, AgneyyAM - gurusthAnIyAnAM abhyantarapArSadadevAnAM aSTasahasrANAM aSTasahasrakamalAni / dakSiNasyAM mitrasthAnIyAnAM dazasahasramadhyamapArSadasurANAM dazasahasrakamalAni / naiRtyAM kiGkarasthAnIyAnAM bAhyapArSadadevAnAM dvAdazasahasrakamalAni / pazcimadizihastya 1 va 2 ratha 3 padAti 4 mahiSa 5 gandharva 6 nAvya 7 (granthAgra - 800) rUpasaptapadmAni // 2 // tRtIyavalaye SoDazasahasrANi SoDazasahasrAGgarakSakANAM kamalAni // 3 // caturthavalaye dvAtriMzallakSANi abhyantarAbhiyogikadevAnAM kamalAni / / 4 / / paJcame valaye madhyamAbhiyogikAnAM catvAriMzallakSakamalAni // 5 // SaSThe valaye aSTacatvAriMza 4800000 lakSabAhyAbhiyogikasurANAM 4800000 lakSANi kamalAni // 6 // evaM mUlakamalena saha sarvakamalasaGkhyA ekA koTi 1 vizati 20 lakSAH paJcAzatsahasrANi 50 zata 1 mekaM viMzati 20 veti / evamebhiH parivRtte tatra kamale laSTaM manojJaM yathA bhavati evaM saMsthitAM anyatrAvasthitApi padmahRdavAsinIti bhagavatI ucyate iti sUcanArtha vizeSaNaM / supaiTThianti, supratiSThausamatalanivezau kanakamayakUrmeNa unnatatvAtsadRzamupamAnaM yayostAdRzau ca caraNau yasyAH sA tathA tAm / atyunnataM pInaM aGguSThAGgaM tatra rajitA - raJjitA iva lAkSArasena mAMsalA unnatA madhyonnatAstanavalinA tAmrA - aruNAH snigdhA - arukSA nakhA yasyAH sA tAm / kamalapatravatsukumAraM karacaraNaM yasyAH sA cAsau komalavarAGgulizca sA tAM / kuruvindAvarta - bhUSaNavizeSaH AvartavizeSo vA tadvatyau - vRttAnupUrve jaGghe yasyAH sA / tathA jAtyAJjanabhramarajaladamakara iva varNena jAtyAJjanabhramarajaladaprakarastathA 16 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lpi bhUtA RgvI-saralA samA'viSanA saMhitA-nirantarA tanUkA-sUkSmA AdeyA-subhagA laTabhA-savilAsA sukumArebhyo'pizirISapuSpAdibhyo'pi mRddhI-sukumArA ramaNIyA romarAjI yasyAH sA tAnAbhimaNDalena sudaraM vizAlaM prazastaM sulakSaNatvAt jaghanaM yasyAH sA tAm / karatalena-muSThinA mAiatti meyaM mAnaM vA prazastatrivalIkaM zobhanavalitrayayuktaM madhyaM yasyAH sA tAm / maNayazcandrakAntAdyAH ratnAni-vaiDUryAdIni, kanakaM-pItavarNa, tapanIyaM tadeva raktaM, tatta jAtyatvAdvimalamahAzabdAbhyAM vizeSitaM teSAM pAni AbharaNAni-aGgaparidheyAni ca bhUSaNAni-upAGgaparidheyAni tairvirAjitAni yathAsaGkhyamaGgopAGgAni aGgAni-zirohRdayAdIni, upAGgAni-agulyAdIni yasyAH sA tAm / hAreNa virAjat kundamAlayA pariNaddhaM, jalajaliMjatatti-jAjvalyamAna-bhRzaM devIpyamAnaM stanayugalameva vimalau kalazau yasyAH sAtAm / AhRtaiH-sAdaraiH pratyayitairAptaivijJAnikaivibhUSitena-viracitena subhagaiSTihAribhirjAlakairgucchavizeSa rujvalena muktAkalApenopalakSitAM, urasthayA dInAramAlayA viracitena virAjitena kaNThastharatnamayasUtreNa copalakSitAM,ArSatvAdasopasaktamiti vizeSaNamapi paraM tato'sayoH-skandhayorupasaktaM-lagnaM yatkuNDalayugalaM tasyollasantI-mocchalantI zobhamAnA satI prazastA prabho yatra, tathAbhUtena zobhA-dIptiH sa eva guNastasyasamudayaH prAgbhArastena, kiMbhUtena?AnanakauTumbikena yathA kila rAjA kauTumbikai ti tathA mukhamapi zobhAguNasamudayeneti, mukhanRpakauTumbikakampena zobhAguNasamudayena copalakSitAM, prAgvat paranipAte pajvalantau dosimantau karo tAbhyAM gRhItAbhyAM kamalAbhyAM muktaM-kSarattoyaM makarandaraso yasyAH sA tathA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAm / lIlayA na punaH svedApanodArtha svedasyaivAbhAvAt vAtArtha-vAtotkSepArtha kRto pakSaka-stAlavRntaM tenopalakSitAm, suvizadaH-spaSTo na punarjaTAjUTavadavivRtaH kRSNaH-zyAmo ghano'viralaH sUkSmastalino lambamAnaH kezahastaH-kezapAzo yasyAH sA tAm / 4 / 26 // [iti dvitIyaM vyAkhyAnaM] __ [atha tRtIyaM vyAkhyAnaM] tao puNo sarasakusumamaMdAradAmaramaNijjabhUaM, caMpakA-soga-punnAga-nAga-piaMgu-sisimuggara-mAliA-jAi-jUhia-kollakojja-koriMTa-pattadamaNayanavamAlia-baula-tilaya-vAsaMtiapaumuppala-pADala-kuMdA-imutta-sahakArasurabhigaMdhi, aNuvamamaNohareNaM gaMdheNaM dasadisAo vi vAsayaMtaM, savvouasurabhikusumamalladhavalavilasaMtakaMtabahuvannabhattivittaM, chappayamahuaribhamaragaNagumagumAyataniliMtaguMjaMtadesabhAgaM, dAma, picchai, nabhaMgaNatalAo ovayaMtaM / 5 // 37 // dAmasvapnaH sugama eva / navaraM sarasakusumaM yanmandAradAma tena ramaNIyabhUta-ramyaM sanAtaM / sarvartukaMyatsurabhikusumamAlyaM tena dhavalaM ca tabahilasatkAntabahuvarNabhakticitraM ceti vizeSaNakarmadhArayaH / anena dhavalavarNasyAdhikyaM lakSitaM / SaTpada-madhukarInamarA-jAtivizeSAsteSAM gaNaH sa gumagumAyamAno Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA madhuraM dhvanana nilIyamAnaH sthAnAntarAdAgatya tatra lIyamAno: guJjan-zabdavizeSaM kurvan, dezabhAgeSu tasmiMstasmin deze yasyaH tattathA gumagumAyamAnanilIyamAnaguJjataSaTpadamadhukarIbhramaragagadezabhAgamityarthaH / vizeSaNAnAM paranipAtazca prAkRtatvAt bobhavIti puSpadAma // 5 // 37 // sasiM ca gokhIrakegadagarayarayayakalasapaMDuraM, suhaM, hiayanayaNakaMtaM, paDipunnaM, timiranikaraghaNaguhiravitimirakara, pamANapakkhaMtarAyalehaM, kumuavavibohagaM, nisAsohagaM, suparimaTTadappaNatalovama, haMsapaDuvannaM, joisamuhamaMDagaM, tamaripu, mayaNasarApUraM, samuddadagapUragaM, dummaNaM jaNaM dai avajjiaM, pAyaehiM sosayaMtaM, puNo somacAruruvaM, picchai / sA gagaNamaMDalavisAlasomacaMka___mmamANatilayaM, rohiNimaNahiayavallahaM, devIM punnacaMdaM samullasaMtaM / 6 // 38 // ___ tataH punaH zazinaM ca pazyati, gAloraphenajalabindurajatakalazavat dhavalaM, zubhaM-hRdayanayanakAntaM, timiranikareNa ghanagambhIrasya vananikuJjAdevitimirakara,timirANAM abhAvo vitimiraM tatkaraNazIlaM / pramANapakSayovarSAdipramANahetvoH zuklakRSNapakSayormadhye rAjantI lekhA yasya, athavA cAndramAsApekSayA pramANapakSayorante pUrNimAyAM rAgadA-harSadAyinyo rekhA-kalA yasya taM sampUrNakalamityarthaH / nizAyAH zobhayitAraM, suparimRSTena darpaNatalenopamA yasyata, tathA haMsasyaiva paTurdhavalo varNIyasya taM, zarairApUryata iti zarApUrastUgIraH madanasya-kAmadevastha zarApUra iva-tUNAra iva madanazarApUrastaM, udite hi candre kAmaH Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAminaHsvazarANAM lakSyIkaroti |smudrsy daka-nIraM pUrayati candrikayA tadullAsanAt samudradakapUrakastaM, durmanaskaM, dayitavarjitaM janaM virahiNIlokaM pAdaiH-kiraNe zoSayantaM-tApAtirekakaraNAt, pAdakairiti kan pratyayaH, prazaMsAyAM punariti yojitameva, saumyacArurUpaM, gaganamaNDalasya vizAlaM saumyaM cakramyamANaM jaGgamatilakamiva zobhAnimittatvAt / rohiNyA-nakSatrasya manaso hitado'nukUladAyI vallabha-priyastaM / ekatarAnurAgamAtreNA'pi kila vallabhaH syAdityekapAkSikaprenanirasAdyartha hitada iti vizeSaNaM, sarvanakSatrAdhipatye'pi yatra rohiNIvallabha ityuktam tllaakruuyaa|puurnno'viklH candraH AhlAdo'smAdathavA pUrNazcandro dIptiryasya mevAdyanAvaraNAsa tathA tam / ata eva samullaptanta dipyamAnam / 6 // 38 // IN tao puNo tamapaDalAriSphuDaM cetra teasA pajjalaMtarUvaM, rattAsogapagAsakiMsuasuamuhaguMja ddharAgasarisaM, kAlavaNAlaMkaraNaM, aMkaNaM joisassa, aMbaratalapaIvaM, himapaDalagalaggahaM, gahagaNorunAyagaM, rattivigAsaM, udayatthamagesu muhuttasuhadaMsagaM, dunnirikkharUvaM, rattisuddhaMtaduppayArappamadagaM, sIavegamahagaM, picchai, merugirisayayapariaTTayaM, visAlaM, sUra, rassIsahassapayaliadi tasohaM / 7 // 39 // | tataH punaH sUrya pazyati / tamaHpaTalaM parisphoTayatIti tamaHpaTalaparisphoTaH sarvadikSuprakaTaM 'svarANAM svarA' iti ota ut / ceva zabdasyA'vadhAraNArthasya vyavahitasambandhAttejasaiva prajvaladrUpaM / prakRtyA hi Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA sUryamaNDalavartibAdarapRthvIkAyikAH zItalA evA'thavA ceva tti samuccayArthaH / raktAzokasya prakAzazca kiMzukazca zukamukhaM ca gujArDazcateSAMrAgeNa sadRzaM aarkttvaat| kamalavanamalaGkarototi vikAzazriyA vi. bhUSayatisa tathA taM aGkanaM jyotiSasya jyotiSAM samUhojyautiSa jyotizcakratasyAGkana meSAdirAzisaGkramaNAdinA lakSaka-jJApaka, ambaratalapadIpaM,himapaTalaM gale gRhAtIti himapaDalagalagrahaH avazyAyarAzergalehastayitA taM, grahagaNasya UrumahAn nAyakaH sa tathA taM,udayAstamanayormuhUrtasukhadarzanaM, anyadA durnirIkSyarUpaMrAtrireva zuddhAnto'ntaHpuraM tatra dukkhena yo'sau pracAraH tatpramardanaM yathA hi-rAjJAmantaHpure pracAro duSkaraH tathA rAtrAvapi tamoviluptacakSuSAM pathikAnAM sUryodaye tu sukaraH pracAraH / rattimuddhaMtatti pAThe tu rAtrau masyAlAkSiNakatvAta uddhAvata-ucchaGalAna pracArAta caurAdIna pramaIyati yastaM, zItavegasya mathana-vidhvaM sakaM, merugiriM satataM-naktaM divaM parivartayati-pradakSigayati merugirisatataparivartakaH, razmisahasreNa pragalitA pradalitA vA dIptAnAmapi candrAdInAM zobhA yasmAdyena vA sa tam / atra razmisahasrAbhidhAnaM ruDhathAvaseyaM, anyathAdhikyamapi ravirazmInA lokazAstreSacyateH [RtubhedAt punastasyAtiricyante'pi razmayaH] "zatAni dvAdaza madhau trayodazaiva maadhve| catudarzaH punajyeSThe nabhonabhasyayostathA // 1 // paJcadazaiva tvASADhe SoDazaivaM tthaashvine| kArtiketvekAdaza zatAnyaivaM tapasyati // 2 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArge tu daza sArddhAni zatAnyevaM ca phAlgune / poSa eva paraM mAsi sahasraM kiraNA raveH 37 / 39 tao puNo jaccakaNagalahipaiTiaM, samUhanIlarattapIasukilasukumAlullasiaromApicchakayamuddhayaM, dhayaM ahiasassirIaM, phAlia-saMkha-ka-kuMda-dagarayarayayakalasapaMDuraNa matthayattheNa sIheNarAyamANeNa rAyamANaM, bhittu gagaNatalamaMDalaM ceva vavasieNaM picchai, sivamauamArualayAhayakaMpamANaM aippamANaM jaNapicchaNijjaruvaM / 8 // 40 // tato dhvajaM pshyti|smuuho'styessaamiti samUhaH abhrAditvAd a pratyaye samUhavantaH-pracurAstairnIlaraktapItazuklaiH kRSNasya nIlAdanativiprakarSaH tataH pazcavarNaiH sukumAraiH komalaiH ullasadbhiAtena sphuradbhirmayUrapicchai:-mayUrapakSaiH kRtA mUrddhajA iva kezA iva yasya sa tam / adhikaM sazrIkaM atIvazobhAyuktaM, phAlia tti sphaTikaM zaGka:-kambuH, aGka:-ratnavizeSaH,kundamAlyaM, dakarajAMsi-jalakaNAH, rajatakalaza:-rUpyamayakumbhastadvatpANDureNa mastakasthena rAjamAnena gaganamaNDalaM bhettu vyavasiteneva kRtodyameneva atyuccatvAdiyamutprekSA, siMhena bhagavallAJchanabhUtasiMhAkArapatAkayA siMhacitreNa vA rAjamAnaM, ziva:saumyo, mRduracaNDo maruto-vAyustasya layaH-zleSastenAhataM-andolitaM ataeva prakampamAnamitastato nRtyamAnaM, athavA zivamRdukamArutAhatalatAvatprakampamAnaM iti vyAkhyeyaM / ArSatvAdAhatasya prnipaatH|| 40 // 8 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA tao puNo jaccakaMcagujjalaMtasvaM, nimmalajalapunnamRttamaM, dippamANasoha, kamalakalAvaparirAyamANaM, paDiyunnayasabamaMgalabheasamAgama, pavararayaNaparAyaMtakamalaTThiaM, nayaNabhUsaNakara,pabhAsamANaM, savao ceva dIvayaMtaM, somalacchInibhelaNaM, savvapAvapakhijji, subha, bhAsuraM,sikhiraM, savvouasurabhikusumaAsattamalladAma, picchai, sA rayayapunnakalasaM / 9 / / 41 // tataH sA rajatapUrNakumbhaM pazyati / jAtyakAJcanavadutmAbalyena jvaladrUpaM yasya taM / kamalakalApena | nA parirAjamAnaM, pratipUrNa eva pratipUrNakAste ca te sarvamaGgalabhedAzca-sarvakalyANavizeSAzca | teSAM samAgamo-melakasthAnaM, pravararatnaiH prarAjati-prakarSeNa zobhamAne kamale pratiSThitaM, nayanAnAmAnandakatvAt bhUSaNaM karotIti nayanabhUSaNakaraM dRSTehiM cArurupAvalokanameva bhUpaNaM, prabhAsamAnaM-svayaM dIpyamAnaM prabhayA vA'samAnaM, ata eva sarvata eva sarvA dizo dIpayantaM-udyotayantaM, somyalakSmyAH -prazastasampado nibhelaNaM ti dezyatvAd gRhaM,sarvaiH pAperazivaiHparivarjitaM,ata eva zubhaMbhAsuraM-dIptaM,zrIvaraM trivargarupayA | zriyA varaM zreSTaM tadAgamasUcakatvAt, sarvartujAnAM surabhikusumAnAM AsaktaM kaNThasthaM mAlyadAma yasmin / sa tathA taM / 'atra dAmazabdaH prazaMsAvacano yathAvanAntakapotapAlItyAdo antapAlI shbdo'| rajatapUrNa kalazaM na ca jAtyakAJcano jvaladrUpamiti vizeSaNAt svarNamayo'yaM tathA ca pUrvAparavirodha ityAzaGkanIya jAtyakAzcana (graM. 900) vatmAvalyena jvaladdIpyamAnaM rUpaM yasyeti vyAkhyayA tadAzaGkAyA duuraapaasttvaaditi| 41 / 9 / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tao puNa ravikiraNataruNabohiasahassapattasurabhitarapiMjarajalaM, jalacarapahakaraparihatthagamacchaparibhujjamANajalasaMcayaM, mahaMtaM jalaMtamiva kamala-kuvalaya-uppala-tAmarasa-puMDarIorusappamANasirisamudaeNaM ramaNijjasvappamaM, pamuiaMtabhamaragaNamattamahuariMgaNukkarolijjhamANakamalaM. 250 kAyaMbaka-balAhaya-cakka-kalahaMsa-sArasa-gabviya-sauNagaNa-mihuNasevijjamANasalilaM, paumiNipattovalaggajalabiMdunicayacittaM, picchi| sA hiayanayaNakaMtaM, paumasaraM nAma saraM, sararuhAbhirAmaM / 10 // 42 // tataH padmasaraH pazyati sA trishlaa|trunnshbdsyeh sambandhAttaruNaravikiraNairbodhitAni yAni saha srapatrANi taiH surabhitaraM piJjaraM ca pItaraktaM jalaM yasya tat / jalacaraNAM pahakaratti dezyatvAtsamUhastena parihatthagaMti paripUrNa jalacarapahakaraparihatyagaM ca tanmatsyaparibhujyamAnajalasaJcayaM ceti karmadhArayaH / kamalaM-sUryavikAzi, kuvalayaM-nIlaM, utpalaM-raktaM, tAmarasaM-mahAmbhoja, puNDarIka-zvetaM, eSAM urubhi-vizAlaiH sarpadbhiH-ullasadbhiH zrIsamudayaH-kAntiprArabhAraijvaladiva-dedIpyamAnamiva ataeva ramaNIyarUpazobha, pramuditamantazcittaM yeSAM te pramuditAntaraste ca te bhramaragaNAzca mattAssamadA madhukarIgaNAzca bhramarajAtivizeSAH pramuditAntardhamaragaNA matsamadhukarIgaNAsteSAmutkarA-ssamUhA, 'atra samUhAnAmapi samU 18 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 45 hAbhidhAnaM atibahutvakhyApanArtha, tairavalihyamAnAni kamalAni yatra tat / kAdambakAH kalahaMsAH, balAhakAH balAkAH, cakrAzcakravAkAH, kalA - madhuradhvanayo haMsAH - rAjahaMsAH, sArasA dIrghajAnukAH te ca te garvitAH-susthAnaprAptidRtAH zakunigaNAzca pakSisamUhAzca teSAM mithunaiH - dvandvaiH sevyamAnasalilaM, padminI patropalagnA ye jalabindavasteSAM nicayena citraM maNDitameva, kvacica jalavindumuttacittaM iti pAThastatra jalabindava evamuktA mauktikAni tAbhizcitramiti vyAkhyeya / sarastu-sarovareSu arha - pUjyaM ataevAbhirAmaM saro' habhirAmaM, uccArhatIti hakArAtpUrva ukAraH // 42 // 10 // tao puNo caMdakiraNarAsisarisasikhicchamohaM, caugamaNapavaDUmANajalasaMcayaM, cavalacaMcaluccAyappamANakallolalolaMtatoyaM, paDupavaNAhayacaliyacavalapAgaDataraMgaraMgatabhaMgakhokhabhamANasobhaMtAnammalaukkaDaummIsahasaMbaMdha vAvamANoniyattabhAsuratarAbhirAmaM mahAmagara - maccha- timitimiMgila-niruddhatilitiliyAbhighAya kappUrakeNapasaraM, mahAnaIturiyavegamAgayabhama gaMgAvattaguppamANucalaMtapaJconiyattabhamamANalolasalilaM, picchA, khIroyasAyaraM, sArayarayaNikarasomavayaNA // 43 // 11 // punaH kSIrasAgaraM sA rajanAkara saumyavadanA pazyati / candrakiraNarAzeH sadRzA zrIrvakSaH zobhA yasya sa tathA tam vakSaH zabdenAtra madhyabhAgA lakSyate / caturSu gamaneSu caturdigmArgeSu pravarddhamAnaH parivarta dIpikA 45 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAno vA prasaran jalasaJcayo yasya, capalebhyo'pi caJcalAzcapalacaJcalAstairucAtmapramANaiH kallAlailola| ttoyaM yasya sa tam / paTupavanAhatAH-santazcalitAH-pravRttA ataeva capalAH prakaTAH-spaSTAstaraGgA paTupavanAhatacalitacapalaprakarataraGgAH, tathA raGgantaH-itastataH prevanto bhaGgA-raGgaGgAstathA khokhumbhamANattiatikSubhyantaH zobhamAnA nirmalA utkaTA-dussahA UrmayaH, tataH taraGgAntabhaGgAntaUryantapadAnAM dvandaH, kevalaM kallolA:-sAmAnyena, taraGgAsta eva laghavo bhaGgAsta eva vicchittimantaH,urbhayo-mahAkallolAstaiH sAI yaH sambandhastena pUrva dhAvamAnastIrAbhimukhaM sarpana bhAsurataro pazcAdapanivRtto'pasaran ata evAbhirAmo-ramaNIyaH, pazyatAM prItidAyItyarthaH / mahAnto makarAzca matsyAzca timayazca tamiGgilAzca niruddhAzca tilitilikAzca-jalajantubhedAsteSAmabhivAtena-pucchAcchoTena ucchalanAdinA kapUra iva karpUraH-ujjvalatvAtphenaprasaro yatra sa tam / mahAnadInAM gaGgAdInAM tvaritavegairAgatabhramaH-utpannabhramaNo yo'sau gaGgAvakhyi Avartastatra gupyad-cyAkulIbhavadata evocchalat pratyavanivRttaM ca bhramamANaM bhramaNazIlaM svabhAvAdasthiraM salilaM yasya sa tathA tam / 43 / 11 / ___ tao puNo taruNasUramaMDalasamappabhaM, dippamANasohaM, uttamakaMcaNa-mahAmaNisamUhapavarateyaaThThasahassadippaMtanahappaIvaM, kaNagapayaralaMbamANamuttAsamujjalaM, jalaMtadivvadAmaM, IhAmiga-usabhaturaga-naramagara-vihaga-vAlaga-kiMnara--ruru-sarabha-camara-saMsatta-kuMjara-vaNalaya-paumalaya-bhatticittaM, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA gaMdhavvopavajjamANasaMpunnaghosaM, nicaM, sajalaghaNaviulajalaharagajjiyasabANunAiNA devaduMduhimahAkheNaMsayalamavi jIvaloyaM pUrayaMtaM, kAlAguru-pavarakuMdurukka-turukka-DajhaMtadhUva-cAsaMgauttamamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM, nicAloyaM, seyaM, seyappabha, sukharAbhirAmaM, picchai sA sAtovabhogaM, varavimANapuMDarIyaM / 12 // 44 // .. tataH sA punarvimAnaM puNDarIkaM prekSate, vimAnavareSu madhye puNDarIkamiva zreSThatvAt / taruNasUramaMDalasamaprabhaM, dIpyamAnazobha, uttamakAJcanamahAmaNisamUhaiH pravarANAM teyatti tekate-gacchantyAdhArabhAvaM iti tekA lihAditvAdaci athavA trAyante gRhaM pataditi kartariya pratyaye treyAH stambhAstatastekAnAMtreyAeNAM vA stambhAnAM aSTasahatreNa-aSTottarasahasreNa dedIpyamAnaM sat nabhaH pradIpayati-prakAzayati tattathA / kanakapratareSu-suvarNapatrakeSu lampamAnAbhiH muktAbhiH samujjvalaM, yahA kanakaprakArairlambamAnamuktAbhizca smujjvlN| ihAmRgA-vRkAH, vAlaga ttivyAlA:-sarpAH,rurutti-karavo-mRgabhedAH, sarabhA-aSTApadAH, saMsaktAH-zvApadavizeSAH, vamalatA-azokalatAdyAH, padmalatAH pabhinyaH eteSAM bhaktibhi-vicchittibhiH citraM-nAnArUpaM / gandharvasya gItasya upavAdyamAnasya vAdinasya ca sampUrNo ghoSo yatra tattathA,nityaM-zAzvataM, sajalo-jalapUrNo ghano-'viralovipula:-pRthujaladharo-meghastasya garjitaM zabdastadanunAdinA pratiravayuktena devadundubhimahAraveNa sakalamapi jIvaloka-prANigaNaM pUrayantaM ApyAyayantaM caturdazarajjvAtmakaM vA lokaM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " - vyaapnuvntN| kAlAguru tti,kAlAgurvAdhAH prAguktAste ca te dahyamAno dhUpazca dazAGgAdiH-vAsaMgAni ca-gandhamAlinIgranthoktasurabhIkaraNopAyabhUtatattadravyANi ca teSAmuttamena gandhenoDutena-itastato viprsRtenaabhiraam|seymiti-shvetN,seapphN ti-zvetaprabha, suravarAn abhiramayati iti suravarAbhirAmaM,yadA surANAM varAH zreSTAH abhisamantAdrAmA-nAyikA yatra tat, sAtasya-sAtAvedanIyasya upabhogo yatra paJcavidhasukhasampatteH tat sAtopabhogam / 44 / 12 / / tao puNo pulaga-veriMda-nIla-sAsaga-kakkeyaNa-lohiyakkha-maragaya-masAragalla-pavAla-phaliha-sogaMdhiya-haMsagabbha-aMjaNa-caMdappaha-vararayaNehiM mahiyalapaiTThiyaM, gaganamaMDalaMtaM pabhAsayaMtaM, tuMgaM, merugirisannikAsaM, picchai, sA rayaNanikararAsiM / 13 // 45 // vyAkhyA-tataH punaH sA ratnanikararAziM pazyatiritnanikarANAM rAziruchUitasamUhavizeSasta,pulakAdayo ratnavizeSAH prasiddhAH,navaraM veratti vajra,sAsagatti-zasyakaM,candraprabhaH-candrakAntaH,mahItalapratiSThitamiti rAzervizeSaNaM, pulakAdivararatnairgaganamaNDalAntaM yAvatprakAzayantaM, tujhaM-ucca, uccatvaM ca vastvantarApekSayA'niyatasvarupamata Aha merugirisaMnikAza-merugiritulyam / 45 / 13 / sihiM ca sA viulujjalapiMgalamahughayaparisaccamANaniLUmadhagadhagAiyajalaMtajAlujjalAbhirAmaM, 59 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 47 taratamajogajuttehiM jAlapayarehiM annurnAmiva aNupapannaM, piccha, sA jAlujjalaNagaaMbaraM va katthai paryaMtaM, aivegacaMcalaM, sihiM / 14 // 46 // vyAkhyA--'sihiM ca'tti 'gayavasaha 'gAthAyAM antyapade sihiM ceti yatpadaM tasyedaM grahaNakavAkyaM, ata eva tata iti noktaM, vizeSyaM tu svapnavarNakAnte sihimiti zikhinaM ca sA trizalA pazyati / kIdRzam ? vipulA ujjvalena piGgalena ca madhughRtena pariSicyamAnA nirdhUmA dhagadhagAyamAnA-dhagadhagiti kurvantyo jvalantyo yA jvAlA arciSastAbhirUjjvalaM ataevAbhirAmaM / taratamayogo vidyate yeSu te taratamayogAH 'abhrAditvAt a pratyaye' ekA jvAlA uccA, anyA punaruccatarAH, aparA uccatamA iti taratamayogayuktaiH jvAlAprakarairanyonyamanuprakIrNamiva mizritamiva sparddhayA tadIyA jvAlA anyonyaM pravizantI cetyarthaH / jvalAnAmUrdhvajjvalanaM jvAlo jvalanaM tadeva jvAlojjvalanakaM 'ArSatvAdvibhaktilope' tataH katthai kvacitpradeze ambaraM - AkAzaM paryaMtamiva - pacantamiva kvacidabhraMlihAbhirvAlAbhirAkAzamiva paktumudyatamiti bhAvaH // 14 // 46 // meyara subhe so piyadaMsaNe suruve sumiNe daTThUNa sayaNamajjhe paDibuddhA / araviMdaloyaNA harisapulaiaMgI, "ee caudasa suviNe, savvA pAsei titthayaramAyA / jaM syaNiM vakkamaI, dIpikA 47 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IGI kucchisi mahAyaso arahA // 1 // " // 47 // vyAkhyA-ime eArise ityAdi, imAn, etAdRzAn zubhAna-kalyANahetUn saumyAna,priyaM darzanaM svapne'vabhAso yeSAM tAn, surUpAn-zobhanasvabhAvAn / zayanamadhye-nidrAntare jAgaritA // 47 // taeNaM sA tisalA khattiyANI ime eArUve urAle cauddasamahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhAsamANI haTTatuTTha jAva hayahiyayA dhArAhayakayaMbappuphagaMpi va samUssasiyaromakUvA sumiNuggahaM karei, karittA sayaNijjAo abbhuDhei, abbhuTTittA pAyapIDhAo pacoruhai, paccoruhittA atu. riyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva sayaNijje jeNeva siddhatthe khattie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA siddhatthaM khatiyaM tAhi iTAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNuNNAhiM maNAmAhiM usalAhiM kallAgAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM sassirIyAhiM hiyayagamaNijjAhiM hiayapalhAyaNijjAhiM miyamahuramaMjulAhiM girAhiM saMlavamANI saMlavamANI paDibAhei // 48 // vyAkhyA-tAhiM iSTAhiM ityAdi,tAbhirviziSTaguNopetAbhiH, tatra iSTAtasya vallabhasya,kAntA abhila Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 48 SitAstaiH, sadaiva priyA adveSyA, sarveSAmapi manojJA, manoramA, kathayApi udArA- udAravarNocArAdiyuktAH, kalyANAH- samRddhikArikAH, zivAH - gIrdoSAnupadrutAH, dhanyAH - dhanyalambhikAH, maGgalyA - maGgale sAcyaH, sazrIkAH-alaGkArAdizobhAvantyaH, hRdaye yA gacchanti komalatvAt subodhAcca hRdayaM prahlAdayantIti hRdayaprahlAdikAH, mitamadhuramaJjulAH- tatra mitA-varNapadavAkyApekSayA parimitA, madhurAH svarataH, maJjulA manoramAH zabdataH padatrayakarmadhArayaH, evaMvidhAbhirgIrbhiH saMlapantIti // 48 // taeNaM sA tisalA khattiANI siddhattheNaM rannA abbhaNunnAyA samANI nANAmaNikaNagarayaNabhatticittaMsi bhaddAsaNaMsi nisIai, nisIittA AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA siddhatthaM khattiaM tAhiM iTThAhiM jAva saMlavamANI saMlavamANI evaM vayAsI || 49 // vyAkhyA - taNamityAdi, tato'nantaraM, NaM vAkyAlaGkAre, nAnAmaNikanakaratnAnAM bhaktibhirvicchittibhizcitrevicitre // 49 // evaM khalu ahaM sAmI ajja taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi vaNNao jAva paDibuddhA / taM jahA - 'gayavasaha' gAhA / taM eesiM sAmI urAlANaM cauddasahaM mahAsumiNANaM ke manne kalANe phalavittivisese bhavissai // 50 // dIpikA 48 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - vannao tti prAguktA varNanA // 50 // taNaM se siddhatthe rAyA tisalAe khattiANIe aMtie eamahaM socA nisamma haTTa - citte AnaMdie pIyamaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiae dhArAhayanIvasurabhi kusumacaMcumAlaiaromakve te sumiNe ogiNhai, ogiNDiittA IhaM aNupavisai, aNupavisittA apaNo sAhAviNaM maivvaeNaM buddhivinnANeNaM toseM sumiNANaM atthuggahaM karei, karitA tisalaM khattiANiM tAhiM iTThAhiM jAva maMgallAhiM miyamahurasassirIAhiM vagguhiM saMlavamANe saMlavamANe evaM vayAsI // 51 // vyAkhyA- te sumiNetti-ttAneva svamAn avagRhNAti arthAvagrahataH / ihAM anupravizati tadarthaparyAlocanarupAM // 51 // uANaM tu devApi sumiNA diTThA, kallANANaM tume devANuppie sumiNA diTThA, evaM sivA dhannA maMgalA sassirIA Arugga-tuTThi- dIhAu-kalANa (300) maMgalakAragANaM tume devAzuppie sumiNA ditttthaa| taM jahA - atthalAbho devANuppie ! bhogalAbho devANuppie ! puttalAbho 20 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa %%% devAppie ! sukkhalAbho devANuppie ! rajjalAbho devAguppie ! evaM khalu tumaM devANuppie ! navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM aTThamANarAiMdiANaM viikkaMtANaM, amhaM kulakeDaM, amhaM kuladIvaM, kulapavvayaM, kulavaDiMsayaM, kulatilayaM, kulakittikaraM, kulavittikaraM kuladiNayaraM kulaAdhAraM, kulanaMdikaraM, kulajasakaraM, kulapAyavaM, kulavivarddhaNakaraM, sukumAlapANipAyaM, ahINasaM punnapaMciMdi * asarIraM, lakkhaNavaMjaNaguNovaveaM, mANummANapamANapaDipunnasujAyasavvaMgasuMdaraMgaM, sasisomAkAraM, kaMtaM, piadaMsaNaM, surUvaM, dArayaM payAhisi // 52 // vyAkhyA - divAnupriye - he saralAzaye ! arthI-hiraNyAdiH, bhogAH - zabdAdayaH, putralAbhaH - sutajanma, saukhyaM - nivRttiH, rAjyaM saptAGga, bhaviSyatIti zeSaH / kulaketvAdIni trayodazapadAni, ketucihnaM dhvajaH kulasya keturiva ketuH adbhUtabhUtatvAtkulaketustaM / evaM dIpa iva dIpaH prakAzakatvAt maGgalatvAcca / parvato'nabhibhavanIyaH sthirAzrayasAdharmyAt, avataMsaH - zekharaH uttamatvAt, , tilako vizeSako bhUSaNatvAta, kIrti - karaH - khyAtikaraH, vRttikaro - nirvAhakara, dinakaraH, - prakAzakatvAt, AdhAraH pRthvIvat, nandikarovRddhikaraH, yazaH sarvadiggAmiprasiddhivizeSastatkaraH, pAdapo-vRkSaH AzrayaNIyatvAt, vivardhanaM vividhaiH prakArairvRddhireva tatkaraH // 52 // dIpikA 49 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se viya NaM dArae ummukkabAlabhAve vinnAyapariNayamitte juvvaNagamaNuppatte sure vIre vikate vicchinnavipulabalavAhaNe rajjavaI rAyA bhavissai // 53 // vyAkhyA-sUro-dAnato-vA'bhyupetanirvAhato vA,vIraH-saGgrAmataH, vikrAnto-bhUmaNDalAkramaNataH, vistIrNAdapi vipule-ativistIrNe balavAhane-sainyagavAdike yasya rAjyapatI rAjA svatantra ityrthH||53|| | taM urAlA NaM tume devANuppie jAva ducaMpi tacaMpi aNuvUhai / tae NaM sA tisalA khattiANI siddhatthassa raNNo aMtie eamaTTaM socA nisamma haTTatuTTha jAva hayahiyayA karayalapariggahiaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI // 54 // vyAkhyA-duccapi taccapi tti-hirapi trirapianubRhati-prazaMsati // 54 // . __evameyaM sAmI! tahamayaM sAmI! avitahameyaM sAmI! icchiameaM sAmI! paDicchiameyaM sAmI! icchiapaDicchiameyaM sAmI ! sacce NaM esamaDhe se jaheaM tumhe vayaha tti kaTTha te sumiNe samma paDicchai, paDicchittA siddhatNaM rannA abbhaNunnAyA samANI nANAmaNi-kaNaga-yaNabhatticittAo bhaddAsaNAo abhuTTei, abbhuTTittA aturiamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiAe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa haMsasarisIe gaIe jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA evaM vayAsI // 55 // mA me te uttamA pahANA maMgalA sumiNA annehiM pAvasumiNehiM paDihammissaMti tti kaTTu devayagurujaNasaMbaMddhAhiM pasatthAhiM maMgallAhiM dhammiAhiM laTThAhiM kahAhiM sumiNajAgariya jAgarANI paDijAgaramANI viharai || 56 || vyAkhyA - uttamAH - svarUpataH, pradhAnAH - phalataH, etadevAha - maGgalyA maGgale sAdhavaH, sumiNajAgariaM ti-svapnasaMrakSaNArtha jAgarikAM jAgratI vidadhatI, pratijAgaratA-tAneva svapnAn saMrakSaNenopacarantA evaMvidhA satI vicaratItyarthaH / / 56 / / taeNaM se siddhatthe khattie paccUsakAlasamayaMsi koDaMbiapurise saddAvei, saddAvittA evaM vayAsI // 57 // vyAkhyA --- paccUsetyAdi - pratyUSakAlalakSaNo yaH samayo'vasarastasmin, kauTumbikapuruSAnAdezakAriNaH sadAve tti Ahvayati // 57 // khippAmeva bho ! devANuppiyA ! ajja savisesaM bAhiriaM uvaThThANasAlaM, gaMdhodayasittasuiasaMmajjivalitaM, sugaMdhavarapaMcavannapupphovayArakaliaM, kAlAgurupavarakuMdurukka turukka DajjhatadhUvamagha dIpikA 50 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matagaMdhu AbhirAmaM, sugaMdhavaragaMdhiaM, gaMdhavATTibhUaM kareha, kArakheha, karittA ya kAravittA ya sIhAsaNaM syAveha, syAvittA mama eyamANattiaM khippAmeva paJcappiNaha // 58 // vyAkhyA-khippaM ti-zidhaM, uvaThThANasAlaM ti-upasthAnazAlAmAsthAnamaNDapaM. gandhodakena siktA. zacikA-pavitrA, saMmAjitA-kacavarApanayanAdinA, upaliptA chagaNAdinA, yA sA tathA tAM / idaM ca vizeSaNaM gandhodakasiktasaMmArjitopalipsazacikAmiti dRzya, siktAdyanantarabhAvitvAta zacikatvasya / zeSaM pUrvavat // 8 // taeNaM te koDaMbiyapurissA siddhattheNaM rannA evaM vuttA samANA haTTatuTTha jAva hayahiayA karayalajAva kaDu evaM sAmitti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaMti, paDisuNittA siddhatthassa khattiassa aMtiyAo paDinikkhamaMti, paDinikkhamittA jeNeva bAhiriA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA khippAmava savisesaM bAhiriyaM uvaTThANasAlaM gaMdhodayasittasuia jAva sIhAsaNaM syAviMti, syAvittA jeNeva siddhatthe khattie teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA karaya lapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa siddhatthassa khattiassa tamANatti paJcappiNaMti // 59 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA vyAkhyA-evaM sAmi tti, evamiti-yathAdezaM, svAminnityAmantraNe, iti-rUpadarzane // 19 // tae NaM se siddhatthe khattie kalaM pAuppabhAe rayaNIe phulluppalakamalakomalummiliami ahApaMDare pabhAe rattAsogappagAsa-kiMsua-suamuha-guMjaddharAga-baMdhujIvaga-pArAvayacalaNanayaNaparahuasurattaloaNa-jAsuaNakusumarAsi-hiMgulayaniarAiregarehaMtasarise kamalAyarasaDabohae uvaDiaMmi sure sahassarassimi diNayare teyasA jalaMte tassa ya karapaharAparaddhaMmi adhayAre bAlAyavakuMkumeNaM khaciyava jIvaloe sayaNijjAo abbhuDhei abbhuTTittA // 60 // ___ vyAkhyA-kallamityAdi-kalyamiti zvaH 'prAduHprAkAzye' tataH prakAzaprabhAtAyo rajanyAM, phullotpalakamalakomalonmIlite-phullaM-vikasitaM tacca yadutpalaM ca-padmaM phullotpalaM, tacca kamalazca-hariNavizeSaH phullotpalakamalo, tayoH komalaM-akaThoraM unmIlanaM dalAnAM nayanayozconmIlanaM yasmiMstattathA / atha rajanIvibhAtAnantaraM 'dIrghatvamASatvAt' pANDure-zukle prabhAte-upasi, raktAzokasya prakAzaH-prabhA, kiMzukaM-palAzapuSpaM, (graMthA01000) zukamukhaM,gunAI tato bancha eSAM yo rAgo-raktatvaM, tathA bandhujIvakapuSpavizeSaH, pArApatasya caraNanayane, parabhRtasya kokilasya surakte-kopArakte locane, jAsuaNa tti-japApuSpaprakaraH, hiGgalakanikarazca vartitahiMguluH ebhyo'tirekeNAdhikyena rAjamAnaH san sazastasmin, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra sAdRzyamaruNatvamAtreNAtirekazca viziSTadIptyeti bhAvaH / kamalAkarAH--padmotpattisthAnabhUtA hRdAdayasteSu yAni khaNDAni-nalinIvanAni teSAM bodhaka:-prakAzako yastatra, utthite-udgate sUrye, kIdRze ? sahasrarazmI, tathA dinakare-dinakaraNazIle, tasya ca karapaharAparaDamiti-karA:-kiraNAsteSAM prahAro'bhighAtastenAparAddhe-vinAzite andhakAre, paharatti prAkRtatvAt hrasvaH' / bAlAtapalakSaNakuGkamena khacita iva-pijarita iva jIvaloke-madhyajagati zayanIyAdamyuttiSThati // 6 // pAyapIDhAo paccoruhai, paJcoruhittA jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA aTTaNasAlaM aNupavisai, aNupavisittA aNegavAyAmajoggavaggaNavAmaddaNa-mallajuddha-karaNehiM saMte parissaMte, sayapAgasahassapAgehiM sugaMdhavaratillamAiehiM pINaNijjehiM dIvaNijjehiM mayaNijjehiM bihaNijjehiM dappaNijehiM sabiMdiyagAyapalhAyaNijjehiM abbhaMgie samANe, tillacammaMsi niuNehiM paDipuNNapAyasukumAlakomalatalehiM abbhaMgaNaparimaddaNuvvalaNakaraNaguNanimmAehiM cheehiM dakkhehiM paThehiM kusalehiM mehAvIhiM jiaparissamahiM advisuhAe tayAsuhAe maMsasuhAe romasuhAe caubvihAe suhaparikammaNAe saMvAhaNAe saMvAhie samANe, avagayaparissame aTTaNasAlAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA // 61 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA vyAkhyA-aTTaNasAletti-adRNazAlA-vyAyAmazAlA|anekAni yAni vyAyAmAya-vyAyAmanimittaM yogyAdIni tAni,tathA tatra yogyA ca-zastrAdyabhyAsaH-valganaM ca-ullalana,vyAmaInaM ca-parasparaM bAhAdyaGgamo. TanaM,mallayuddhaM ca pratItaM, karaNAni-cAGgabhaGgavizeSAH mallazAstraprasiDAnitaH zrAntaH sAmAnyena, parizrAnto'GgapratyaGgApekSayA sarvataH / zatakRtvo yatpakvaM aparAparauSadhIrasena saha, zatena vA karSApaNAnAM yatpakvaM tacchatapAkamevaM shsrkmpi| sugandhavaratillamAiehiM tti-AdizabdAt ghRtakapUrapAnIyAdi parigrahaH / kIdRzaiH ? prINanIyaiH-rasarudhirAdidhAtusamatAkAribhiH, dIpanIyaiH-agnijanakaiH, madanIyaiHmadanavivarddhanaiH, bRhaNIyairmAsopacayakAribhiH, darpaNIyaiH-balakaraiH, sarvendriyANi-sarvagAtrANi ca prahAdayantIti tairabhyaGgaiH snehanaiH abhyaH kriyate sma yasya so'bhyaGgitaH san / tatastailacarmaNi tailAbhyaktasya sambAdhanAkaraNAya yaccamattalikopari kaDanaM tattalacarma tatra saMvAhije samANa tti yogH|kaiH-purussaiH / kIdRzaiH? pratipUrNAnAM pANipAdAnAM sukumAlakomalAni atikomalAni talAni-adhobhAgApekSayA yeSAM te tathA taiH, abhyazrAdInAM pratItArthAnAM karaNe ye guNavizeSAsteSu nirmAtAH sadabhyastA ye taiH, chekaiHavasara H dvisaptatikalApaNDitA, dakSaiH-kAryANAM avilambitakAribhiH, praSThaH-vAgmibhiH agragAmibhirvA, kuzalaiH-sAdhubhiH sambAdhanAkarmaNi, medhAvibhi-rapUrvavijJAnagrahaNazaktiniSThaH, jitaparizramaiH, asthanAM sukhahetutvAdasthisukhA tayA evaM zeSANyapi padAni / sukhA-sukhakAriNI parikarmaNAGgazuzrUSA-sukhaparikarmaNA tayA tasyAzca bahuvidhatvAtkatamayetyAha sambAdhanayA-saMvAhanayA vA vizrAmaNayA-vyapagataparizramaH, parizramo nAma vyAyAmotthaH shriirsvaasthyvishessH||61|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeNeva majjaNaghara teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA majjaNagharaM agupavissai, aNupavisittA samutajAlAkulAbhirAme vicittamaNirayaNakoTTimatale ramaNijjenhANamaMDavaMsi, nANAmaNirayaNabhatticittaMsi pahANapaTisi suhanisaNe,puSphodaehi a,gaMdhodaehi a,uNhodaehi asubhodaehi a,suddhodaehi a,kallANakaraNapavaramajjaNavihie majjie,tattha kouasaehiM bahuvihehiM kallANagapavaramajjaNAvasANe pamhala-sukumAla gaMdhakAsAialahiaMge ahayasumahagghadUsarayaNasusaMvuDe surasasurahigosIsacandaNANulittagatte suimAlAvannagavilevaNe AviddhamANasuvanne kappiyAhAra-ddhahAra-tisaraya-pAlaMva-palaMbamANakaDisuttasukayasohe piNaddhagevijje aMgulijjagalaliyakayAbharaNe varakaDagatuDiarthabhiabhUe ahiyaruvasassirIe kuMDalaujjoiANaNe mauDadittasirae hArutthayasukayaraiyavacche muddiApiMgalaMgulie pAlaMbapalaMbamANasukayapaDauttarijje nANAmANi-kaNaga-rayaNa-vimalamaharihaniuNovacia-misimisiMta-viraia-susiliTTha-visiTTa-laTThaAviddhavIkhalae kiM bahuNA ? kapparakkhaeviva alaMkiavibhUsie nariMde, sakoriMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM seacAmarAhiM undhuvamANIhiM maMgalajayajayasaddakayAloe aNega-gaNanA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA yaga-daDanAyaga-rAIsara-talavara-mADaMbia-koDaMvia-maMti-mahAmaMti-gaNaga-dovAria-amacca ceDa-pIDhamadda-nagara-nigamaseTi-seNAvai-satyavAha-dUa-saMdhivAlasaddhiM saMparikhuDe-dhavalamahAmehaniggae iva gahagaNadippaMtarikkhatArAgaNANamajhe sasivva piadaMsaNe navai nariMde nakhasahe narasIhe abbhahiarAyateyalacchIe dippamANe majjaNagharAo pddinikkhmipddinikkhmittaa||62|| / vyAkhyA-samuttajAletti-samuktena-muktAphalayuktena jAlenAkulo-vyApto'bhirAmazca ramyo yaH sa tathA tasmin, vicitramaNiratnAbhyAM kuhimatalaM-baddhabhUmikA yatrasa tathA puSpodakaiH-puSparasamitraiH, gandhodakaiH zrIkhaNDAdirasamitraiH, uSNodakaH-agnitaptodakaH, zubhodakaistIrthodakaiH, zuddhodakaiH-svAbhAvikaiH / kathaMmajjita? ityAha-tatyatti-tatra snAnAvasare kautukAdInAM-rakSAdInAM zatAni taiH, kalyANAni-kAyatiAkArayati kalyANakaM evaMvidhaM yatpravaramajanaM tasyAnte pakSmalA-pakSmavatI ata eva sukumAlA-gandhapradhAnA kASAyikA raktazATikA tayA lUSitaM-rukSitaM aGgaM yasya saH tathA ahataM-malamUSikAdibhiranupadrataM sumahargha-bahumUlyaM yahUpyaratnaM-pradhAnavastraM tena susaMvRttaH-parigataH yadA suSTu saMvRtaM-parihitaM yena sa, tathA zucinI-pavitre mAlA-puSpamAlA varNakavilepanaM ca-maNDanakArikuGkumAdivilepanaM yasya saH, tathA 'yadyapi varNakazabdena nAmakoze candanamabhidhIyate tathApi sarasasurahigosIsacandaNANulittagatte ityanenaiva Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tasyoktvAdiha 'candanamiti' na vyAkhyAtam / AviddhAni-bahAni maNisuvarNAni yasya saH, maNimayaM suvarNamayaM ca tyaktvA na dhAtvantaramayaM tasya bhUSaNamiti bhAvaH, kalpito-vinyasto hAro-'STAdazasariko hAro-navasarikastrisarikaM ca pratItameva yasya saH, pAlambo-jhumbanakaM muktAmayaM pralambabAno yasya saH, kaTisUtreNa-kaTayAbharaNena suSTukRtA zobhA yasya saH, tataH padatrayakarmadhArayaH / pinahAniparihitAni veyakAni-kaNThikAkhyagrIvAbharaNAni yena saH, aGkalIyakAni-aGgalyAbharaNAni lali| tAni-zobhAvantikacAbharaNAni ca puSpAdIni yasya saH, varakaTakatruTitaiH-pradhAnakaGkaNabAhurakSikAdibhiH stambhitAvivastambhitI bhUjau yasya saH, adhikarUpeNa sazrIkA-sazobhaH, kuNDalAbhyAmudyotitaM AnanaM yasya saH, mukuTena dIptaM ziro-mastakaM yasya saH, hAreNAvastRta-AcchAditaM tenaiva suSTukRtaratikaM ca vakSauro yasya saH / mudrikAH-saratnAni aGgalyAbharaNAni tAbhiH piGgalA aDalayo yasya saH / mAlambenadIrpaNa pralambamAnena-lambamAnena sukRtaM paTena uttarIyakaM-uttarAsago yena sH| nAnAmaNikanakaratnaiH vimalAnimahArhANi-mahA_Ni, nipuNena-zilpinA uvaciatti-parikarmitAni, misimisiMtatti-dIpyamAnAni, viracitAni-nirmitAni, suzliSTAni-susandhIni, viziSTAni-anyebhyo vizeSavanti, laSTAni-manoharANi, AviDAni-parihitAni vIravalayAni yena sa, tathA 'subhaTohiyadi kvacidanyopyasti vIravratadhArI tadA samAM vijitya mocayatvetAni iti sparddhayan yAni kaTakAni paridadhAti tAni viirvlyaanyucynte,'| kiMbahunA? varNiteneti zeSaH, kalpavRkSa ivAlaMkRta-vibhUSitastatrAlaGkRto-dalAdibhiH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA vibhUSitazca phalAdibhiH kalpavRkSo, rAjA tumukuTAdibhiralaGkRto vibhUSitazca vstraadibhiriti|sko- riNTakAni koriNTAbhidhAnakumumastabakavanti mAlyadAmAni-puSpasrajo yantra, tena koriNTakaH-puSpavRkSajAtistatpuSpANi ca mAlAnte zobhArtha dIyante duritopazamArtha vA mAlAyai hitAni mAlyAni-puSpANi | teSAM dAmAni-mAlA iti / seacAmarehiM ti-yadyapi cAmarazabdo napuMsakaliGge rUDhastathApIha strIliGgatayA | nirdiSTaH tathaiva gauDamate rUDhatvAt / maGgalabhUto jayazabdaH kRta AsamantAllokena yasya saH, aneke ye gaNanAyakA:-prakRtimahattarAH, daNDanAyakAH-tantrapAlAH, rAjAno-mANDalikAH, IzvarA-yuvarAja.naH aNimAcaizvaryayuktA ityanye, talavarA:-parituSTanRpadattapaTTabandhavibhASitA rAjasthAnIyA, mADambikA:-chinnamaDamyAdhipAH, kauTumbikAH katipayakudambaprabhavo'valagakAH-grAmamahattarA vA, mantriNaH-sacivAH, mahAmantriNo-mantrimaNDalapradhAnA, gaNakA-jyotiSikA bhANDAgArikA vA, amAtyA-rAjyAdhiSThAyakAH, ceTA:pAdamUlikA dAsA vA, pIThamaIkA-AsannAsannasevakAH vayasyA ityarthaH vezyAcAryA vA, nAgarA:-nagaravAsiprakRtayo rAjadeyavibhAgAH, nigamAH-kAraNikA vaNijo vA, zreSThinaH-zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTabhUSitottamAGgAH, senApatayazcaturaGgasainyanAyakAH, sArthavAhAH-sArthanAyakAH, dUtA-anyeSAM rAjAdezanivedakAH, sandhipAlA-rAjasandhirakSakA eSAM indraH tatastairiha tRtIyAbahuvacanalopo draSTavyaH / saddhi ti-sAI sahetyarthaH, na kevalametatsahitatvamevA'pi tu taiH 'saM' iti samantAt parivRttaH-parikarita iti narapatirmajanagRhAtpattiniSkAmati iti smbndhH| kiMbhUtaH? priyadarzanaH / ka iva ? dhavalamahA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghanirgataH iva zazI tathA sasidhvanti ivArthasya 'vva' zabdasyAnyatrasambandhastato grahagaNadIpyamAnaR kSatArakagaNAnAM madhye iva vartamAna iti / narapati-rnarANAM rakSitA, narendro- nareSvaizvaryAnubhavanAt, naravRSabha:- rAjyadhurAdharaNAt, narasiMhaH - zauryAtizayAt, abhyadhikarAjate jolakSmyA dIpyamAnaH // 62 // jeNeva bAhiriA uvANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimu nisIa, nisItA (63) appaNo uttarapuratthime disIbhAe aTThabhaddAsaNAI se avatthapaccutthayAiM siddhatthayakayamaMgalovayArAI zyAvei, rayAvittA appaNo adUrasAmaMte nANAmaNirayaNamaMDiyaM ahiapicchaNijjaM mahagghavarapaTTaNuggayaM sahapaTTabhattisayacittatANaM IhAmiga-usaha turaMga - nara-magara - vihaga vAlaga - kiMnara ruru-sarabha- camara-kuMjara - vaNalaya - paumalaya-bhatticittaM agbhitariaM javaNiaM aMcchAvei, acchAvittA nANAmaNirayaNabhatticittaM attharayamiumasUragotthayaM se avatthapaccutthaaM sumauaM aMgasuhapharisagaM visiddhaM tisalAe khattiANIe bhaddAsaNaM yAvei, rayAvittA // 64 // vyAkhyA -- seavasthetyAdi, zvetavastreNa-dhavalavAsasA pratyavamatAnyAcchAditAni, tathA kRtaH siddhArthaH pradhAno maGgalAya - maGgalanimittamupacAraH- pUjA yeSu tAni tathA prAkRtatvAt kRtazabdasya madhye nipAtaH / 23 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa wwwwwmanam adUrasAmaMte tti-nAtidUre nAtisamIpe ucitdesheityrthH| ahiatti, adhikaMprekSaNIyAm, mahArghA cAso |Cl dIpikA varapattane-varavastrotpattisthAne udgatA ca vyUtA taaN| sahapatti, sUkSmapadRsUtramayo bhaktizatacitrasnAnasnA- 12 nako yasyAM sA tathA taam|iihaamigaa-vRkaaH, vyAlAH-sAH,kinnarA:-vyantaravizeSAH,ruravo-mRgavizeSAH, zarabhA-aSTApadAH, camarA-ATavyagAvaH,zeSAHpratItA etaasaaNbhktibhi-vicchittibhishcitraam| abhitariaMti-AsthAnazAlAyA abhyantaravartinI yavanikA-kANDapaTTIM aMchAvei-AkarSayati-AyatAM | kArayatItyarthaH / atyarayetyAdi-astarajasA nirmalena mRdumasurakeNa gabdikAvizeSeNAvastRtaM zvetavastreNa / | pratyavastRtamuparyAcchAditaM sumRdukaM-komalamata eva aGgasya sukhaH sukhakArI sparzo yasya tdnggsukhsprshm| koDaMbia purise saddAvei,sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiA! aTuMgamahAnimittasuttatthadhArae vivihasatthakuzale suviNalakkhaNapADhae saddAveha / taeNaM te koDaviapurisA siddhattheNaM rannA evaM vuttA samANA haTTatuTTha jAva hayahiayA karayalajAva paDisuNaMti // 65 // / | vyAkhyA-aThaMga tti, aSTAGgaM-aSTAvayavaM / yathA-'ajhaM1 svapnara svaraM 3 caiva,bhaumaM 4 vyAna5 lakSaNe 6 / utpAda 7 mantarikSaM 8 ca, nimittaM smRtamaSTadhA // 1 // tatra strIpusAM agasphuraNajJAnamaGgavidyA, tadyathAIN| sirapharaNe kiraraja piamelo hoDa baahphrnnmi|acchiphrnnNmi apiaM ahare piasNgmohoi|1|| / gaMDesu thIlAbho, kannesu asohaNaM suNai saha / nittaMte dhaNalAho, uThe vijayaM viANAhi // 2 // | Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piTTe parAjao vi hu, bhoge aMse taheva kaMThe a / hatthe lAbho vijao, vacche tAsAI pII a||3|| lAbha suhie, hANI aMtAsu kosaparivuThThI / nAbhIe dvANabhaMso, liMge puNa itthI lAbho u |4| muttesu a uppattI, uruhiM baMdhuNo arihaM tu / pAsesu vallahattaM, vAhaNalAho phije bhaNio // 5 // pAyatale phuraNeNaM, havai salAbhaM narasta maddhANaM / uvariM ca thANalAho, jaMghAhiM thovamaddhANaM 6 // ityAdi 1 svapnAmuttamamadhyamAdhamavicAraH svapnavidyA 2 / durgA-zRGgAlagRhagodhAdisvarajJAnaM svaravidyA 3 / bhUkampAdiparijJAnaM bhaumavidyA 4 / maSItilakAdijJAnaM vyaJjanavidyA 5 / karacaraNAdisAmudrikajJAnaM lakSaNavidyA 6 / ulkApAtAdijJAnaM yathA - ulkApAte prajApIDA nirghAte bhUpatikSayaHH / anAvRSTizca digdAhe durbhikSaM pAMzuvardhaNe // 1 // ityutpAtavidyA 7 / grahAsto dayajJAnaM antarikSavidyA 8 | ityAdyaSTavidhaM yanmahAnimittaM parokSArthapratipAdakaM zAstraM tasya yau sUtrArthaM to dhArayanti paThanti vA tayorvA pAragA / anena pAThatrayaM vyAkhyAtaM - dhArae pAThae pArae tti, haSTheti yAvatkaraNAt-haThThatuThThacittamANaMdiA ityAdi dRzyaM / karayala tti yAvatkaraNAt-karayala pariggahiaM dasanahaM sirasAvataM matthae aMjaliM kaTTu evaM jaM devo ANAve tti ANAe viNaNaM vayaNaM paDisutitti asyArthaH / pratizrRNvanti-abhyupagacchanti / zeSaM prAgvat (graM0 1100)||65 // paDisuNittA siddhatthassa khattiassa aMtiAo paDinikkhamaMti, paDinikkhamittA kuMDaggAmaM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dApakA nagaraM majhaM majjheNaM jeNeva suviNalakkhaNapADhagANaM gehAI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA suviNalakkhaNapADhae saddAveMti // 66 // taeNaM te suviNalakkhaNapADhagA siddhatthassa khattiassa koDaviapurisahiM saddAviA samANA haTTatuTTa jAva hayahiyayA pahAyA kayabalikammA kayakouamaMgalapAyacchittA suddhapAvesAI maMgalAI vatthAI pavarAI parihiA appamahagghAbharaNAlaMkiasarIrA siddhatthayahariAliA kayamaMgalamuddhANA sarahiM saehiM gehito nigacchaMti niggacchittA khattiakuMDaggAmaM nagaraM majjhaM majheNaM jeNeva siddhatthasta ranno bhavaNavakhapaDiMsagaDiduvAre teNeva uvAgacchaMti uvAgAcchittA // 67 // __ vyAkhyA-kayabalikammetyAdi, snAnAnantaraM kRtaM balikarma yaiH svagRhadevatAnAM te tathA kRtAni kautukamaGgalyAnyeva prAyazcittAdiduHsvapnAdivighAtAthai avazyakaraNIyatvAyaiste tathA, tatra kautukAnimaSItilakAdIni, maGgalyAni tu siddhaarthkddhyksstdurvaangkuraadiini|anye tvAhuH-pAdena ca pAde vA chuptA cakSurdoSa parihArArtha pAdacchuptA kRtakautukamaGgalyAca te pAdacchuptAzceti vigrahaH / zuddhAni ca tAni prave. zyAni rAjasabhApravezocitAni narendraparSadoNIti bhAvaH / athavA zuddhAtmAnaH zucitadehA / vesA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMti-veSa sAdhUni veSyANi, maGganyAni-manAle sAdhUni-pravarANi-pradhAnAni vastrANi parihitAni| nivesitaa| alpaiH stokairmahAdhaiM-bahumUlyairAbharaNairalakRtazarIrAH / siddhArthAH sarSapA haritAlikA dUrvAkRtA maGgalanimittaM mUIni-zirasi yaiste / tathA saehiM ti-svakebhyaH svakebhyaH AtmIyebhyaH AtmIyebhyaH ityarthaH // 67 // bhavaNa varakhaDiMsaMgapaDiduvAradese egao milaMti jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva siddhatthe khattie teNeva uvAgacchaMtti, uvAgacchittA karayala jAva kaTTa siddhatthaM khattiaM jaeNaM vijaeNaM vaddhAviti // 68 // vyAkhyA-bhavaNetyadi, bhavanavareSu-harmyaSu avataMsaka iva-zekhara iva, bhavanavaravataMsakastasya tasya pratidvAre muuldvaarsmiipdvaare| egao milaMta tti-na punarasambaddhA 'asambaddhA hina kvacitsthAnaM bahumAnaM vA labhante,' rAjJo mantriparIkSitazayyakazAyyavalagakapaJcazatIvat / tathAhi___kAcitsubhaTAnAM paJcazatI parasparamasambaddhA sevAM kartuM kasyacidbhapateH puro gatA, tatparIkSArtha ca sacivenaikaiva zayyA prahitA / te cA'hamindratvenAnyonyaM vipravadantaH sarveSAmapyeSA bhogyA bhavatvitighiyA zayanIyaM madhye muktvA tatsammukhokratA yaH zerate sma / tatazcAsmin vRtAnte rahaH saGketitacarapuruSamukhAt rAjJA jJAte prAtarAgatAste nirbhaya' nirvAsitA iti| na tvevaMvidhAste svapnapAThakA iti| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te hi samudAyIbhUya sarvasammataM kazcana ekaM puraskRtyAnye tadanu bhUtvA mUladvAraM pravizantAtyarthaH / jae kA dIpikA NaM ti-jayena vijayena ca tvaM vardhasvetyAcakSata ityrthH|| dIrghAyubhava vRttavAn bhava bhava zrImAn yazasvI bhv| prajJAvAn bhava bhUrisattvakaruNAdAnekazaoNNDAbhavA / | bhogADhayo bhava bhAgyavAn bhava mahA-saubhAgyazAlI bhv| prauDhazrIva kIrtimAn bhava sadA koTiM bharastvaM bhava // 1 // jayavijayau ca prAgvyAkhyAtA [iti tRtIya vyAkhyAnaM ] [atha caturthaM vyAkhyAnaM ] taeNaM te suviNalakkhaNapADhagA siddhatyeNaM nnA vaMdiapUiasakkAriasammANiA samANA patteaM patte puvvaNNatthesu bhaddAsaNesu nisIyaMti // 68 // vyAkhyA-vaMdietyAdi, vanditAH-sadguNotkIrtanena, pUjitAH-puSpaiH, satkAritAH-phalavastrAdidAnataH, sanmAnitA:-abhyutthAnAdipratipatyA / samANatti-santaH, pUrvanyasteSu bhadrAsaneSu // 6 // nisiittA taeNaM siddhatthe khattie tisalaM khattiANiyaM javaNiMtariyaM ThAvei, aviittA puSphaphala Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDipuNNahatthe pareNaM viNaeNaM te suviNalakkhaNapADhae evaM vayAsI // 69 // ___ evaM khalu devANuppiA ! ajja tisalA khattiANI tAMsa tArisagaMsi jAva ohIramANI ohIramANI ime eArUve urAle cauddasamahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA // 70 // taM jhaa-gyvsh0|| gaahaa|| taM eesiM cauddasaNhaM mahAsumiNANaM devANuppiA! urAlANaM ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai // 71 // [nisIittetyAditaH...........bhavissai yAvat, sUtratrayI spaSTA // 69-70-71 ] / tae NaM te suviNalakkhaNapADhagA siddhatthassa khattiassa aMtie eamaTaM socA nisamma haThThatuTTa jAva hayahiayA te suviNe ogiNhaMti, ogiNhittA IhaM aNupavisaMti, aNupavisittA annamanneNaM saddhiM saMcAleMti, saMcAlittA tesi sumiNANaM laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiMyaTThA ahigayaTThA siddhatthassa raNNo purao sumiNasatthAI uccAremANA uccAramANA siddhatthaM khatti evaM vayAsI // 72 // vyAkhyA-annamanneNaM ti-anyonyena sahiM ti-sAI, sNcaaliNti-sNvaadynti-pryaalocyntiityrthH| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa laTThA ityAdi lamghArthAH-svato, gRhItArthAH-parAbhiprAyagrahagataH, pRSTArthAH-saMzaye sati parasparataH, dIpikA tata evaM vinizcitArthAH, ata evaabhigtaarthaaH-avdhaaritaarthaaH| siddhArthasya rAjJaH puraH svapna zAstrANyucaranta evamUcivAMsaH-svapnazAstrANi caivaM, tathA hianubhUtaH1zrutora dRSTaH3, prakRtezca vikaarjH4| svabhAvataHsamudbhuta5, shcintaasnttismbhvH6|1 devatAdyupadezottho7,dharmakarmaprabhAvajaHthApApodrekaptamutthazca9,svapnaH syAnnavadhA nRnnaam|raayugmm|| prakArairAdimaH Sabhirazubhazca zubho'pi ca / dRSTo nirarthakaH svapnaH, satyastu tribhiruttraiH||3|| rAtrezcaturSu yAmeSu, dRSTaH svapnaH phalapradaH / mAsaidizabhiH SaDistribhirekena ca kramAt // 4 // nizA'ntyaghaTikAyugme, dazAhAtphalati dhruvm| dRSTaH sUryodaye svapnaH,sadyaH phalati nishcitm||5|| mAlAsvapno'hni dRSTazca, tthaadhivyaadhismbhvH| malamUtrAdipIDotthaH, svapnaH sarvo nirrthkH||6|| na zrAvyaH kusvapno, gurvAdestaditaraH punaH shraavyH| yogyazrAvyAbhAve, gorapi karNe pravizya vdet|7 iSTaM dRSTvA svapnaM, nasupyate nApyate phalaM tasya / neyA nizApi sudhiyA, jinraajstvnsNstvtH||8|| pUrvamaniSTaM dRSTvA svapnaM yaHprekSate zubhaM pazcAt / sa tu phaladastasya bhaved, draSTavyaM tdvdisstte'pi||9|| || svapne maanv-mRgpti-turngg-maatngg-vRssbh-surbhiimiH|yuktN rathamArUDho, yo gacchati bhapatiH sa pumAn | 58 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryAcandramasoyoM,bimba grasatesamagramapi purussH|klyti dIno'pi mahIM,sasuvarNA sArNavAM niyatam11 ArUDhaHzubhramibhaM,nadItaTe zAlibhojanaM kurutobhuGkte bhUmImakhilAM,sa jAtihIno'pidharmadhanaH12 | nijabhAyA haraNe, vasunAzaH paribhave ca sNkleshH| gotrastrINAM tu nRNAM, jAyate bndhuvdhbndhau||13|| zubhreNa dakSiNasyAM,yaH phaNinA dshytenijbhujaayaam|aasaadyti sahasra,kanakasya sa paJcarAtreNa14| yomAnuSasya mastaka-caraNabhujAnAM ca bhakSaNaM kurute|raajyN kanakasahasraM,tadarddhamApnotyasau kramazaH15 atitaptaM pAnIyaM,sagomayaM gaDulamauSadhena yutm| yaH pibati so'pi niytN,mriyte'tiisaarrogenn|16|| AjyaM prAjyaM svapne,yovindati vIkSate yazastasyAtasyAbhyavaharaNaM vA, kSIrAnnenaiva saha zastam // 16 // hasane zocanamacirAt, pravartate nartane'pi vdhvndhH| paThane kalahazca nRNAmetatprAjJena vijJeyam // 18 // kRtsnaM kRssnnmshstN,muktvaagovaajiraajgjdevaan|sklN zuklaM cazubhaM, tyaktvA karpAsalavaNAdIn / duHsvapne devagurun, pUjayati karoti zaktitazca tapAsatataM dharmaratAnAM,duHsvapno bhavati susvapnaH20d gayavasahaallamaMsANaM, dasaNe hoi mukkhdhnnlaaho| rattavaDaM khavayANaM, maraNaM puNa daMsaNe dei // 21 // [] gAyata naccataM, hasamANaM cuppaDaM ca appaannN| kuMkumalittaM laTuM, uvaDiaM ciMtae asuhaM // 22 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ma AsaNe sayaNe jANe, sarIre vAhaNe gihe| jalamANe vi bujjhijjA, sirI tassa samaMtao // 23 // dIpikA ___tathA zrIpaJcamAGge'pi-"itthI vA puriso vA suviNate egaM mahaMtaM khIrakuMbhaM vA [dahikuMbhaM vo] ghayakuMbhaM vA, mahukubhaM vA pAsamANe pAsai, uppADemANe uppADei, uppADiamiti appANaM mannaDa, takkhaNameva bujjhaI, teNeva bhavaggahaNeNaM sijhai jAva aMtaM karei / itthI vA puriso vA suvigaMte egaM hiraNNarAsiM vA rayaNarAsiM vA vayararAsiM vA pAsamANe pAsai, durUhamANe duruhai, durUDhamiti appANaM mannai, takkhaNameva bujjhai, teNeva bhavaggahaNeNaM jAva antaM krei| itthI vA puriso vA ega mahaMtaM rayayarAsiM vA tauarAsiM vA taMbarAsiM vA sIsagarAsiM vA pAsamANe pAsai, durUhamANe duruhai, duruDhaM appANaM mannai, takkhaNameva bujmai ducceNaM bhavaggahaNeNaM aMtaM karei / itthI vA puriso va jAva suviNaMte egaM mahaMtaM bhavaNaM sabbarayaNamayaM pAsamANe pAsai, aNuppavisamANe aNupavisai, aNuppaviTTha appANaM mannai, takkhaNameva bujjhai teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai bujmai jAva aMtaM karei [bha 581] . AruggaMdhaNalAhocaMdasurANa dasaNe rajjAsamuddapiaNe suraggaptaNe, tadA rjmityaadyuccaaryntHprocuH| ___evaM khalu devANuppiA ! amhaM sumiNasatthe bAyAlIsasumiNA, tIsaM mahAsumiNA, bAvattAreM savvasumiNA diTThA / tattha NaM devANuppiA ! arihaMtamAyaro vA, cakkavaTTimAyaro vA, arihaMtasi vA, / (400) cakaharaMsi vA, ganbhaM vakamamANaMsi eeseM tIsAe mahAsumiNANaM ime cauddasamahAsumiNe / / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsittANaM paDibujjhati // 73 // . vyAkhyA-sumiNatti-sAmAnyaphalAH, mahAsumiNatti-mahAphalAH / garbha vyutkAmati pravizati ityarthaH, garbha vA vyutkrAprati-utpadyamAne sati / // 73 // taM jahA-gayavasaha // gAhA // 74 // . vAsudevamAyare vA vAsudevAsa gambhaM vakkamamANaMsi eesiM cauddasaNDaM mahAsumiNANaM annayare sattamahAsumiNe pAsittANaM paDibujjhati // 75 // ___ baladevamAyaro vA baladevaMsi gambhaM vakkamamANaMsi eesiM caudasaNhaM mahAsumiNANaM annayare cattAri mahAsumiNe pAsittANaM paDibujhaMti // 76 // maMDaliyamAyaro vA maMDaliyaMsi gambhaM vakamamANaMsi cauddasaNhaM mahAsumiNANaM annayaraM ega mahAsumiNaM pAsittANaM paDibujjhati // 77 // ___ime yaNaM devANuppiyA! tisalAe khattiANIe cauddasamahAsumiNA ditttthaa|tN jahA-urAlANaM devANuppiA! tisalAe khattiANIe suviNA dilA, jAva maMgallakAragANaM devANuppiA! tisalAe khattiANIe suviNA diTThA, taM jahA-atthalAbho devANuppiA! bhogalAbho davANuppiA! Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 60 putalAbho devApiyA ! sukkhalAbho devAguppiyA ! rajjalAbhI devANuppiyA ! evaM khalu devANuppi ! tisalA khattiANI navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM addhamANarAIdiyANaM viikaMtANaM tumhaM kulake, kuladIvaM, kulapavvayaM, kulavaDiMsayaM, kulatilayaM, kulakittikaraM, kulavittikaraM, kuladiNayaraM, kulAdhAraM, kulanaMdikaraM, kulajasakaraM, kulapAyavaM, kulavivarddhaNakaraM, sukumAlapANipAyaM, ahINapaDipunnapaMciMdiasarIraM, lakkhaNavaMjaNaguNovaveaM, mANummANappamANapaDipunnasujAyasavvaMgasuMdaraMgaM, sasisomAkAraM, kaMtaM, piadaMsaNaM, surUvaM, dArayaM payAhisi // 78 // sedAra ummukabAlabhAve viNgAyapariNayamitte juvvaNagamaNuppatte sUre vIre viikaMte vicchinnavipulavalavAhaNe cAuraMtacakkavaTTI rajjavaI rAyA bhavissaI / jiNe vA telukkanAyage vA dhammavaracAuraMtacakkavaTTI // 79 // urAlA devApiyA ! tisalAe khattiANIe sumiNA diThThA, jAva Arugga-tuTTha dIhAu - kalANa - maMgalakAragA NaM devAguppiyA ! tisalAe khattiANIe sumiNA diThThA ||80|| taNaM siddhatthe rAyA tesiM sumiNalakkhaNapADhagANaM aMtie eama soccA nisamma haTThatuTTha dIpikA 60 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAba hiae karayala jAva te sumiNe lakkhaNapADhae evaM vayAsI // 81 // _ [taM jahetyAditaH............lakkhagapADhae evaM vayAsItyantam / sUtrasaptakaM spaSTam ] 75-76-77 78-79-80-81 // evameyaM devANuppiA!tahameyaM devANuppiA!avitahameyaM devANuppiA!icchiyameyaM devANuppiA! paDicchiyameyaM devAguppiA !icchiyapaDicchipameyaM devANuppiA ! sacce NaM esamaDhe se jaheaMtubbhe vayaha tti kaTTa te sumiNe samaM paDicchai, paDicchittA suvigalakkhaNapADhae viuleNaM asaNeNaM pupphavattha-gaMva-mallAlaMkAreNaM sakArei, sammANei, sakAritA sammANittA viulaM jIviyArihaM pIidANaM dalai, dalaittA paDivisajjei // 82 // vyAkhyA-pupphagaMdhetyAdi, puSpANi-agrathitAni, gandhA-vAsAH, mAlyAni-prathitapuSpANi, alakAro-mukuTAdisteSAM samAhArabanchaH / satkArayati-pravaravastrAdinA, sanmAnayati-tathAvidhavacanAdipratipattyA / jIviArihaM ti-jIvikocitaM AjanmanirvAhayogyaM vA // 82 // ___taeNaM siddhatthe khattie sIhAsaNAo anbhuDhei, abbhuTTittA jeNeva tisalA khattiANI javaNiyaMtariyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tisaliM khattiANi evaM vayAsI // 3 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA evaM khalu devANuppie ! sumiNasatyasi bAyAlIsaM sumiNA jAva egaM mahAsumiNaM pAsittANaM paDibujhaMti // 44 // ime a NaM tume devANuppie ! cauddasa mahAsumiNA diTThA, taM urAlANaM tume jAva jiNe vA telukatAyage dhammavaracAuraMtacakkavaTTI // 85 // ___ taeNaM sA tisalA khattiANI eamaTuM socA nisamma haTThatuTThA jAva hayahiayA karayala jAva te sumiNe samma paDicchai paDicchittA // 86 // siddhatyeNaM nnA abbhannAyA samANI nANAmaNirayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo abbhuTei, abbhuTTittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae bhavaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayaM bhavaNaM aNupAvaTThA // 87 // [taeNamityAditaH...........sayaM bhavaNaM aNupaviSTeti yaavt| paJcasUtrI spaSTA] 83-84-85-86-87 // ___ jappabhiiMcaNaM samaNe bhagavaM mahAvIretaMsirAyakulaMsi sAharie,tappabhiI caNaM vahave vesamaNakuMDadhAriNo tiriajaMbhagA devA sakkavayaNeNaM se jAiM imAI purA porANAI mahAnihANAiM bhavanti, taM jahA-pahINasAmiyAI, pahINaseuyAI, pahINagottAgArAI, ucchinnasAmiyAI, ucchinnaseu Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAI, ucchinnaguttAgArAI,gAmA-gara-nagara-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNA-sama-saMbAha-saMnivesesu, siMghADaesu vA, tiesu vA, caukkesu vA, caccaresu vA, caummuhesu vA, mahApahesu vA, gAmaTThANesu vA, nagaraTThANesu vA, gAmaniddhamaNesu vA, nagaraniddhamaNesu vA, AvaNNesu vA, devakulesu vA, sabhAsu vA, pavAsu vA, ArAmesu vA, ujjANesu vA, vaNesu vA, vaNasaMDesu vA, susANa-sunnAgAra-giri-kaMdara-saMti-selo-caTThANa-bhavaNa-gihesu vA saMnikkhittAI ciTThati, tAiM siddhattharAyabhavaNaMsi sAharaMti / / 88 // vyAkhyA-vesamagakuMDadhAriNo tti, vaizramaNasya kuNDaM AyattatAM dhArayanti ye te, tathA tiryagloka-1 vAsino jRmbhakA devAH sakkavayaNeNaM ti zakreNa vaizramaNa AdiSTastena te iti bhaavH| se ityathArthe purApUrva pratiSThitatvena purANAni-ciraMtanAni purApurANAni mahAnidhAnAni bhavanti tAni kIdRzAnItyAhaprahINAH-alpIbhUtAHsvAminoyeSAM tAni, evaM prahINAHsektAra:-secakAH dhanakSepsAro yeSAM tAni,prahINa setukAni vA seturmArgaH, prahINaM viralIbhUtaM mAnuSaM gotrAgAraM yeSAM tAni, tatra gotraM dhanasvAmino'nvayaH agAraM-gRhaM, ucchinnA:-sarvathA kSINAH svAmino yeSAM tAni ityAdi pUrvavat / gAmetyAdi, grAmA:karAdigamyAH, AkarA:-lohAdInAM utpattisthAnAni, na vidyante karoyeSu tAninagarANi / dhulipAkAro Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa | petAni-kheTAni, karbaTAni-kunagarANi, maDambAni-sarvato'rDayojanAtparato'vasthitaprAmANi, droNa- dIpikA mukhAni-yatra jalasthalapathau staH, pattanAni-jalasthalapathayoranyatareNa pathA yuktAni, AzramAstIrthamunisthAnAni, sambAhAH-samabhUmau kRSi kRtvA yeSu durgabhUmiSu dhAnyAni kRSIvalAH saMvahanti rakSArtha, saMnivezAH-sArthakaTakAdestato bandaH / zRGgATaka-zRGgATakAkAratrikoNasthAnaM, trika-yatra rathyAtrayaM milati, catuSkaM yatra rathyAcatuSkaM milati, catvaraM-bahurathyApAtasthAnaM, caturmukhaM caturdAra devakulAdi, mahApatho-rAjamArgaH, grAmasthAnAni-zUnyagrAmA,nagarasthAnAni-usinanagarabhUmayaH,grAmanirDamanAni-grAmajalAnirgamarUpANi khAlamiti prasiddhAni, evaM nagaraniImanAni, ApagAni-hahAH, devakulAni-yakSA cAyatanAni, sabhA-janopavezanasthAnAni, prapAH pratItAH, ArAmA-vividhalatopetA ye kadalyAdinacchannagRheSu sastrINAM puMsAM krIDAsthAnabhUmayaH, udyAnAni-yeSu sacchAyapuSpaphalavRkSeSu udyApanikayA lokairgamyate, vanAni-ekajAtIyavRkSANi, tAnyevAnekajAtIyavRkSANi vanakhaNDAni, zmazAnaM pratItaM, sunnAgAraMtizUnyagRhaM, girikandarA-guhA, shaantigRhaaH-shaantiksthaanaani| saMdhIti pAThe saMdhigRhaM-bhityorantarAle prachannasthAnaM, zailagRhaM-parvatamutkIrya yatkRtaM, upasthAnagRhaM-AsthAnamaNDaH , tataH zmazAnAdInAM bdH| teSu saMnikhittAiMti samyagnihitAni tiSThanti tAni siddhArthabhavane sAharaMti ti pravezayanti-nikSepayanti iti // 88 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___jaM syaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre nAyakulAMsa sAharie taM syaNi ca NaM nAyakula | hiraNNeNaM var3itthA, suvaNgeNaM var3itthA, dhaNeNaM dhanneNaM rajjeNaM raTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM, kuTThAgAreNaM pureNaM anteureNaM jaNavaeNaM jasavAeNaM vaDitthA, vipula dhaNa-kaNaga-rayaNa-maNimottiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNa-mAIeNaM saMtasArasAvaijjaNaM pIisakArasamudaeNaM aIva aIva abhivahitthA, taeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiUNaM ayameyArUve abbhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA // 89 // vyAkhyA-hiraNNegamityAdi, hiraNyaM-rUpyaM aghaTitasuvarNamityeke, suvarNa-ghaTitaM / dhanaM gaNimadharimameyaparicchetrabhedAcaturdhA / uktaM ca 'gaNimaM jAiphalaphuphalAI, parimaM tu kuMkumaguDAi / meja coppaDaloNAi, paricheja rayaNavatthAi' // 1 // dhAnyaM caturviMzatidhA, tadyathA-"dhannAi cauvIsaM java 1 gohuma2sAli 3vIhi 4 sahIA 5 / kuddava 6 aNuA 7 kaMgU8,rAlaya 9 tila 10 mugga 11 mAsA 12 y||1|| ayasi 13 harimaMtha 14 tiuDA 15 nippAca 16 siliMda 17 rAyamAsA ya 18 / ucchU 19 masUra 20 tuMbarI 21 kulattha 22 taha dhanna ya 23 kalayA 24 // 2 // rAjya-sasAGga, rASTra-dezaH,palaM-caturaGga, vAhanaM-vesarAdi,kozo-bhANDAgAraM, koSThAgAraM-pAnyagRhaM, 27 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 kalpa- purAdicatuSkaM prasiddhaM / navaraM janapado lokaH, dhanaM- gavAdiH, kanakaM (graM0 1200) ghaTitAMghaTitarupaM, ratnAniaarti, maNayacandrakantAyA, moktikAni-zuktyAdibhavAni, zaGkhA-dakSiNAvarttAH, zilA-rAjapAdirupAH, pravAlAni - vidrumAgi, ratnAni - padmarAgA, AdizabdAdvastrakambalAdiparigrahastena etena kimuktaM bhavatItyAha- sadvidyamAnaM natvindrajAlavat yatsAraM svApateyaM pradhAnadravyaM tena prItiH - mAnisakI svecchA, satkAro - vastrAdibhirjanakRtaH tataH samAhAradvandvastena / / 89 / pabhicaNaM ahaM esa dArae kucchisi ganbhattAe vakte tappabhiIM ca NaM amhe hiraNeNaM vaDAmo, sugaM vaDAmo, dhaNeNaM vaDDhAmo, dhanneNaM vaDDAmo, rajjeNaM vaDAmo, radveNaM vaDAmo, bale gaM vAhaNaM koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM jaNavaeNaM jasavAeNaM viuladhaNakaNagarayaNamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNamAieNaM saMtasArasAvaijjeNaM pIisakkAreNaM aIva aIva abhivaDDhAmo / taM jayA NaM amhaM esa dArae jAe bhavissaI tayA NaM amhe eassa dArayassa eA rUvaM guNaM guNaniphannaM nAmadhejjaM karissAmo vaddhamANu ti // 90 // vyAkhyA- goNaMti-gauNaM-guNebhyaH AgataM gauNazabdo 'pradhAnArtho'pyastItyata Aha-guNaniSpannaM nAmeva nAmadheyaM // 90 // dIpikA 63 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mAuaNukaMpaNaTAe nicale niphaMde nireaNe allINapallINa. gutte Avi hotthA // 91 // - vyAkhyA-taeNamityAdi mAturanukampanArtha kRpayA, mAtari vA anukampA-bhaktistadartha mayi parispandamAne mA mAtaH kaSTaM bhUyAditi, mAtari vA bhaktiranyeSAM vidheyatayA upadarzitA bhvtviti| nizcalazcalanakriyAbhAvAta, nispandaH kiJcicalanayasyA'bhAvAt / ata eva nirejano-niHkampaH, ataeva ca AllINetyAdi, A-iSallInaH AlIno'GgasaMyamanAta; prakarSeNa lInaH pralIna upAGgasaMyamanAta, ataeva DI guptaH parispandAnAbhAvAt / cApIti samuccaye // 11 // taeNaM tIse tisalAe khattiANIe ayameyAkhve jAva saMkappe samuppajjitthA haDe me se gamme! maDe me seganbhe!cuye me se gabbhe! gAlie me se ganbhe! esa me ganme ! pulviM eai iANiM no eyai ti kaDu ohayamaNasaMkappA cintAsogasAgaraM paviThThA, karayalapalhatyamuhI aTTajjhANovagayA bhUmigayadiDiyA jhiAyai, taM pi ya siddhattharAyabhavaNaM uvarayamaiMgataMtItalatAlanAraijjajaNamaNujjaM dINavimaNaM viharai // 92 // vyAkhyA-haDe ityAdi hRto mama garbhaH kenacidevAdinA? mRtaH kAladharma prAptaH cyutaH-sajIva Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA pudgalapiNDatAparyAyAt paribhraSTaH? galito-dravabhAvamApadyakSaritaHcatuSu padeSu kA kvA viklpH| ejti-kmpte| upaitamanaHsaGkalpA-upahatA-kAluSyakalitomanasi saGkalpo yasyAHsA, tathA cintayAgarbhaharaNAdidhyAnena yaH zokaH sa eva sAgarastatra sampraviSTA / karatale paryastaM nivezitaM mukhaM yayA sA, tathA AtaMtryAno pagateti pratItam, bhUmigatadRSTikA-bhUmisaMmukhameva kiMkartavyajaDatayA vIkSyamANA dhyAyati / tadyathA6. yadi satyamidaM jajJe, garbhasyA'sya kathaJcana / tadA nUnamabhAgyAhaM, bhUmau niSpuNyakA'vadhiH // 1 // yadvA / nA'bhAgyasya niketane cintAratnamavatiSThate, na hi daridrasya gehe nidhiH prakaTIbhavati, na hi kalpapAdapo marubhUmau cirAya avtrti| na hi niSpuNyAnA pipAsitAnAM amRtapAnecchA pUryate / hA dhig daivaM, tadetatkiM vicakre vakreNa tena yatsamUlamunmUlito manmanorathakalpazAkhI, tadadya gRhIte datvApi locane pradA'pi nidhiruddAlitaH, pAtitAhaM meroH zikharamAropyA'pi, yadvA mayA kimaparAddham asya devasya asmin bhave bhavAntare vA / athavA kiM karomi kva gacchAmi, kasyAne vA vadAmyaham / durvidagdhadaivena, jagdhA dagdhA ca pAtakaiH // 1 // kiM vA'nena rAjyena, kiM vA'nena sukhena Ayativimukhena, kiM vA maGgalikakalpanAkalpitena sakhIjanajalpitena, kiM vA manamukhAtiriktena viSayasukhabhuktena, tattathAvidhaM caturdazasvamasUcitaM trailokyapUjocitaM niratizayaguNAzcitaM tribhuvanA'sapatnaM sutaratnaM vinA / ghira dhik saMsAraM asAraM, dhik Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S paryantaduHkhAbhimukhaM kAmasukhaM, alaM anena madhulisakhaDgadhArAlehanatulitena viSayalalitena, kiM vA mayA pUrvajanmani suduSkRtaM kRtaM / yata ArSam pasupakkhimANusANaM, bAle jo vihu vioae pAvo / so aNavacco jAyai, aha jAyai to vivAjjijjA // 2 // kiMvA mayA paTTakAstyaktAH tyAjitA vA, kiM vA laghuvatsAnAM mAtrA viyogaH kRtaH kAritovA, kiM vA teSAM dugdhAnAmantarAyaH svayaM kRtaH kArito vA, kiM vA sabAlakabilAni vAriNA pUritAni khAni tAni vA, kiM vA nakulakolAdibilAni khAnitAni, ki vA kITikAnagarANi sANDAni plAvitAni, kiM vo zuka-sArikA-haMsa-mayUra-kurkuTAdInAM zizuviyogo dattaH, kiM vA sANDakAni nIDAni pAtitAni, kiM vA dharmabuddhayA kAkANDAni sphoTitAni, kiM vA bAlahatyA vihitA, kiM vA sapatnIputrAdyupari dRSTaM cintitaM kRtaM vA, kiM vA garbhazAtanpAtanAni samAcaritAni, tanmantrA vA prayuktAH, kiM vA tadauSadhAnyupadiSTAni, kiMvA kasyA api zizorviSaye'GgulIbhavatvA zApaHpradAyi, kiM vA zizavo mayA tyaktAH tyAjitA vA, anyadA kimapi pApaM samAcaritaM zIlakhaNDanAdi, yadIhara vidhAnata duHkhakhAniH kRtA'haM anena durdaivena / tadare ! daiva! nipuNa! nirdaya! niSkaruNa! pApiSTa duSTa! vRSTa! aziSTa! niSThura! kliSTakarmakAraka! nirAparAdhajanamAraka! mUrtimatvAtaka! vizvastajanaghAtaka! akAryasajja! nirlajja! kiM me niSkAraNavairI bhavasi ? evaM vidhaduHkhasAgarAvatAraNena / kiM vA re daiva! mayA tavAparADaM, yantra nivedayasi prakaTIbhUya duSTAni macceSTitAni, kiM vAntargaDuriva viDambayasi ? alaM vA'lIkairdaivopAla - Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mbhaiH, kiMvA paridevitena, paryAptaM jIvitavyena / karomi vA prANavyavaropaNenaitadukkhakANDaparisamAtimiti tacikIrSaritastato yathabhraSTamRgIva baMbhramIti / dRSTA ca tathArUpA svarUpanirUpaNacatareNa | sakhIparikareNa pRSTA ca daurmanasyakAraNaM / uvAca sAzrunayanA sanizvAsaM kimahaM vadAmi ? mandabhAgyA jjagAma me jIvitaM / sakhyo jaguH-zAntamamaGgalaM, tava garbhasya kuzalaM vrtte?| sA proce-he sakhyo garbhayakuzale kiM me paraM paridevanIyamasti, tad hA! hatA hatAzena devena sarvasvApahAreNetyuktvA bhUmau ptitaa| punaH sakhIkRtopacArA samuttiSThati vilapati ca, tacca zrutvA vilapati sakhIpramukhaH sakalo'pi prikrH|| hA! hA! kiM cakre daivenA'smatsvAminyA, hA! hA! kuladevyo ! yUyaM kva gatAH? yadudAsInAstiSThatha ityaadi| tadA ca kArayanti kulavRdvAH upayAcitamantratantrazAntikapauSTikAdIni ziSTajanocitAni kAryANi / pRcchati ca nimittajJAn , niSedhayanti nATakAni, nirAkurvanti gADhazabdena vacanAni, rAjApi salokaH sazoko'jani, kiM kartavyatAmUDhA mntrinnshc| tadA ca taM pia tti tadapi ca siddhArtharAjabhavanaM uparataMnivRttaM mRdaGgatantrItalatAlaiH, prAgvyAkhyAtairnATakIyairnATakahitairjanaiH-pAtraiH / maNujjaM ti bhAvapradhAnatvAt nirdezasya manojJatvaM cArutA yasmAttattathA / athavA uparatamRdaGgatatrItalatAlanATakIyajanaM aNujjatti atarjamanojaskaM vA ata taeva dInavimanaskaM viharati // 92 // __taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mAUe ayameArUvaM atbhatthi patthiyaM maNogayaM saMkappaM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuppannaM viANittA egadeseNaM eyai / taeNaM sA tisalA khattiANI haTTa tuTTa jAva hiayA evaM vayAsI // 93 // . vyAkhyA-taM ca tathAvidhaM vyatikaramavadhinA'vadhArya zrIvIreNa cintitaM kiM kurmaH kasya vA bamo, mohasya gatirIdRzI / duSedhotorikhAsmAkaM doSaniSpattaye guNAH // 1 // iti vicintya zrIvIraH egadeseNaM ti agulyAdinA ejate, etacca bhagavatA mAturbhaktyaM kRtamapi | yattasyA avRtihetutayA pariNataM, tadAgAminikAle kAladoSAdguNo'pi vaiguNyAya kalpyate iti sUcanAthamiti puujyaaH| tato'vadhAritasvagarbhakuzalA paramAnandapezalA trizalA itthamavadat..no khalu me gambhe haDe ! jAva no galie ! esa me ganbhe pubvi no eai, iANi eai taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre gabbhatthe ceva imeAsvaM abhiggahaM abhigiNhai, no khalu me kappai ammApiUhiM jIvaMtehiM muDe bhavittA agAkhAsAo aNagAriaM pavvaittae, // 94 // vyAkhyA kalyANaM me garbhasya, hA ! dhira mayA'nucitaM cintitam, santi mama bhAgyAni, dhanyA'haM, || puNyA'haM, zlAdhyaM bhejIvitaM, kRtArtha mejanma,prasannA me zrIjinapAdA,saJAtA me gAtradevI prasAdAH, phalito me AjanmArAdhitaH jinadharmaprakaTIbhUtaM zubhaMprAcInaM karma,pravRttAjaya jaya nndetyaashissH| pravartitAni dhavalAni, pravRttAH kuGkamacchaTAH, uttambhitAH patAkA, nyastA mauktikasvastikAH, vikIrNaH paJcavarNaHpuSpaprakaraH, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa- dIpikA baddhAni toraNAni, vAsayanti-sarvato'pi karpUrAgurucandanAdiparimalanikarAH, nATitAni-divyanATa- kAni, praguNitAni saghavastrIbhirakSatapAtrANi, paThanti bandicchAtrANi, nRtyanti nAnApAtrANi, pUryate pramodena gAtrANi, rAjabhavanaM ca saMkIrNa, caturbhirapi varNaiH pUrNa, vardhApanAgatasuvarNakoTibhirAkIrNa ca, pramodAkulaceTIvRndai mUrtimatpramodamayamiva samprAptasarvAbhyudayamiva karakalitasakalasiddhikamiva samuddIpitacaturbuddhikamiva jajJe / prakaTitaH sarvato'mAripaTahaH, vistAritA sAdhujanaparyupAstiH, vyaktIkRtAH zrIsaGkabhaktiH, sampAditAni yAcakAnAM dAnAni, sampannAH kalpavRkSA iva rAjapauruSAH, mahAzanena surendra iva siddhArthanarendraH paramaizvaryeNa suralokaH iva sarvalokaH prabhUtadIvyAbharagAdivibhUtyA gRhe gRhe mahAnutsavaH, sarveSAM paramAnandaH / gambhatthe ceva tti, pakSAdhikamAsaSadkevyatikrAnte ityarthaH taeNaM sA tisilA khattiANI NhAyA kayabalikammA kayakouamaMgalapAyacchittA savvAlaMkArAvabhUsiA taM gambhaM naisIehiM nAiuNhehiM nAitittehiM nAikaDaehiM nAikasAehiM nAiaMbilahiM nAimahurehiM nAiniddhehiM nAilukkhehiM nAiullehiM nAisukkahiM savattugabhayamANasuhehiM bhoyaNacchAyaNagaMvamalehiM vavagayaroga-soga-moha-bhaya-parissamA sAjaM tassa gambhassa hiaM mizra patthaM ganbhaposaNaM taM dese a kAle a AhAramAhAremANI vivittamauehiM saraNA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saNehiM pairikkasuhAe maNANukUlAe vihArabhUmIe pasatthadohalA saMpunnadohalA sammANia dohalA avimANiadohalA bucchinnadohalA vavaNIyadohalA suhaM suheNaM Asai sayai ciTTha nisI tuTTai viharas suhaM suheNaM taM gandhaM parivahai // 95 // vyAkhyAH - nAisIehiM ti, zItAdiSu hi kAnicidvAtikAni paittikAni zleSmakArANi vA syuH uktaM ca vAgbhaTe vAtalaizca bhvedgrbhH,kubjaandhjddvaamnH| pittalaiH khalatiH piGga-zcitrI paannddukphaatmbhiH||1||H anyacca - atyuSNaM harati balaM, atizItaM mArutaM prakopayati / atilavaNaM netraharaM, atikAmaM jIvitaM harati / 2 | kiM ca grAmyadharma 1 yAna ravAnA 3'dhvagamana 4 praskhalana 5 prapatana 6 prapIDana 7pradhAvanA 8'bhighAta 9viSamazayana10 viSamAsana11upavAsa 12 vega 13 vidhAtA 14 tirukSa 15kaTu 16 tikta 17 bhojana 18rAga 19 zokA 20 tikSArasevanA21'tIsAra 22 vamana 23 virecana 24preGkholanA 25 jIrNa 26prabhRtibhirbandhanAnmucyate garbhaH / ata eva ca mandaM saJcara mandameva nigada vyAmuJca kopakramam, pathyaM bhuGkSva badhAna nIvimanave mA mA'TTahAsaM kRthAH / 29 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 67 AkAze bhava mA suzeSva zayane nIcairbahirgaccha mA, devI garbhabharAlasA nijasakhIvargeNa sA zikSyate // 1 // tathA mAturdivAsvApAtsvApazIlaH, aJjanAdandhaH, rodanA dvikRtadRSTiH, snAnAnulepanAdduHzIlaH, tailAbhyaGganAtkuSThI, nakhApakartanAt kunakhI, pradhAvanAcca caJcalaH, hasanAt zyAmadantoSThatAlujihnaH atikathanAtmalApI, atizravaNAdvadhiraH, avalekhanAt khalatiH, garbho bhavatIti evamAdIn garbhasukhAya pariharati / tathAca sUtraM savvattu bhayamANa tti-Rtau Rtau yathAyathaM bhajyamAnAH - sevyamAnAH, sukhAH-sukhahetavo ye tairbhIjanAdibhiH tatrAcchAdanaM prAvaraNaM, gandhAH - paTavAsAdayaH, maalyaani-pusspmaalaastaiH| vavagayatti - rogo-jvarAdikaH, zokaH - iSTaviyogAdikaH, moho-mUrcchA, bhayaM-bhItiH parizramo - vyAyAmaH / kvacidbhayaparittAsA iti pAThaH tatra bhayaM bhItimAtraM paritrAso'kasmAdbhayaM / hiamityAdi - hitaM - garbhasyAyurmedhAdivRddhikAraNaM, parimitaM-nAdhikaM UnaM vA, pathyamArogyakAraNatvAt, kimuktaM bhavati? garbhapoSaNaM taM deze - ucitabhUpradeze, kAle - tathAvidhAvasare, vivittatti- viviktAni - doSavimuktAni, lokAntarAsaMGkIrNAni vA mRdukAni ca sukomalAni / paharikkatti patiriktayA- tathAvidhajanApekSayA vijanayAta eva sukhayA zubhayA vA mano'nukUlayA vihArabhUmyA - caGkamaNAsssanAdibhUmyA / pasatthetyAdi - prazastadohadA - ani nyamanorathA, sampUrNadohadA : (graM. 1300) - abhilASapUraNAt, saMmAnitadohadA prAptAbhilaSitasya bhogAta, avimAnitadohadA - nAvajJAtadohadA kSaNamapi nApUrNamanorathetyarthaH / ata eva vyavacchinna dohadAtruTitAkAGkSA, dohadavyavacchedasyaiva prakarSAbhidhAnAya vyapanItadohadA, sukhaM sukhena garbhAnabAdhayA Asai dIpikA 67 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi -Azrayati AzrayaNIyaM stambhAdi, zete nidrayA, tiSThati UrdhvasthAnena, niSIdati Asane, tvag varttayati nidrAM vinA zayyAyAM viharati kuTTime // 95 // samaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jese gimhANaM paDhame mAse ducce pakkhe cittasuddhe tassa NaM cittasuddhassa terasIdivaseNaM navahaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM addhaThThamArNa rAIdiANaM viikaMtANaM uccadvANagaesu gahesu paDhame caMdajoge somAsu disAsu vitimirAsu visuddhA jasu savvasauNesu payAhiNANukUlAMsa bhUmisappAMsi mAruyaMsi pavAyaMsi niphannameiNIyaMsi kAlaMsi pamuiapakIliesu jaNavaesu puvvarattAvarattakAlasamayaMsi hatthurAhiM nakkhate jogamuvAgaNaM AroggA AroggaM dAsyaM payAyA / / 96 / / te kANamityAdi, sArdhasaptadinAdhikA navamAseSu pratipUrNeSu / uktaM caduNhaM vamahilANaM gabma basiUNa gabbhasukumAlo | navamAse paDipuNNe satta ya divase samairaga tti // 1 // na caivaM garbhAvasthAnakAlamAnaM sarveSAM samAnaM, yaduktaM zrIsomatilakasUribhiH saptatizatasthAnake-- 4 C 13 11 Dha Dha du 1 ca uttha2 navama 3 bArasa 4 terasa 5pannarasa 6 sesa 18ganbhaTTiI / mAsA aMDa nava taduvari usahAu kameNi divasA // 1 // 4. 26 cau1paNavIsaM 2 chahiNa 3, aDavIsaM 4chacca 5chacci6 gunnviisN7| saga8 chabbIsa 9410ccha11ya, bIsi12 gavasaM 13414chabbIsaM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA 15 // 2 // cha16ppaNa17aDa18satta194 ya20, aha21422223satta24gabbhadiNA iti / . ghAya Aja -- -INS candra zItazrayAMvAsu. vimala anantadharmaH zAntiH kunthuH araH nami pArzvaH vIraH |9|8|9|8|9|9|9|9|8|9|9/8/8/9/8/9/9/9/9/9/9/9/9/9/mA. |4|25|6|28|6|6|19/7/26/6/6/20/za6266| |8|7TATA 7 di. uccaTThANetyAdi, grahANAM uccasthAnAnyevamarkAdhuccAnyaja 1 vRSa 2 mRga 3 kanyA 4 karka 5 mIna 6 vaNijozaiH 7 / dig 10 dahanA 3STAvizati 28 tithI 15 Su 5 nakSatra 27 viMzatibhiH 20 // 1 // phalaM tveSAmmeSaH | suryaH 10 sukhI 1 bhogI 2 dhanI 3 netA 4 jAyate mnnddlaadhipH5| vRSaH somaH 3 nRpati 6 zcakravartI ca 7 kramAduccAhe phalam // 2 // mRgaH maMgala:28 | kanyA budhaH 15 tathA tihiM uccehiM nariMdo, paMcahiM taha hoi addhacakkI a| karka: guruH chahiM hoi cakkavaTTI, sattahiM titthaMkaro hoi // 3 // mIna: zukraH 27 | tulA zaniH 20 ikko jai uccattho, habai gahounnaiM paraM kuNai / puNa betiNNi gahAu kuNaMti ko ittha sNdeho||4|| uccatvaM cA'tra sarvagrahANAmaMzakAdyapekSayA ghaTanIya, prathame candrayoge prathamazabdaH pradhAnArthatvAta Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAne candrayoge arthaannRpaadiinaaN| saumyAsu rajovRSTayAdyabhAvAt zAntAsu, vitimirAsu-bhagavajAmakAle sArvatrikodyotasadbhAvAt candrajyotsnayA vA dhvastadhvAntAsu, visuddhAsu-ulkApAtAdya'bhAvAt / jayostyeSviti jayikeSu jayadAyikeSu sarvazakuneSukAkolukakapotakyAdiSu, pradakSiNazcAsAva'nukUlazca sa tathA tasmin bhagavataH pradakSiNavAhitvAda'nukUle, bhUmisappiNi-tRtvAcaNDavAto-yuJcaH sappati, ata eva bhUmisarpiNItyuktaM / anena ca sUtreNa vAte zItalatvasaurabhyamRdutvalakSaNaM guNatrayavarNyamiti mUcitaM tacaivaM smerAmbhoruhapattane parimala steyI basantAnila- statrasthairapi yaamikrmdhukrairaarbdhkolaahlH| niryAtastvarayA vrajanipatitaH zrIkhaNDakhaNDadvai-lipte keralayoSitAM kucataTe khajaH zanargacchati // 1 // tathA-latAM puSpavantIM spRSTvA, sadyaH snAtaH srombhsi| punastatsaGgazaGkIti vAti vAyuH zanaiH zanaiH // 2 // tAdRze mAste pravAtumArabdhe niSpannA-niSpannasarvazasyA medinI yatra tAdRze kAle-Rtau,pramuditAH- | subhikSasausthyAdinA,prakrIDitAzca-vasantotsavAdinA krIDitumArabdhAstato vishessnnkrmdhaaryH|jnpdessu|| lokeSu satsu Aroggatti arogA-anAbAdhA trisalA Aroga-anAyAdhaM dArakaM varddhamAnaM prajAtA-suSuve // [iti caturtha vyAkhyAnaM samAptaM.] [atha paJcamaM vyAkhyAnaM] "acetanA api dizaH prasedarmuditA iva / vAyavo'pi sukhasparzA mandaM mandaM vavustadA // 1 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa udyotastrijagatyAsI-dAvAna divi dundubhiH / nArakA apyamodanta, bharapyucchAsamAsadat // 2 // dikkumAryo'STAdho-lokavAsinyaH kampitA'sanAH / arhajjanmAvadheAtvA'bhyeyustatsUtivezmani // 3 // bhogaGkarA1bhogavatI2,subhogAzbhogamAlinI4 / suvatsA5vatsamitrA c6,pusspmaalaa7tvninditaa8||4|| natvA prabhu tadambAM ce-zAne sUtigRhaM vydhuH| saMvartenAzodhayan kSAmAmAyojanamito gRhAta // 5 // meghaGkarA 1 meghavatI 2, sumeghA 3 meghamAlinI 4 / toyadhArA 5 vicitrA 6 ca, vAriSeNA 7 balAhakA 8 // 6 // aSTodmalokAdetyaitA, natvArhantaM samAtRkam / tatra gandhAmbupuSpauSaM-varSa hrssaadvitenire||7|| atha nando1ttarAnande 2, AnandA 3 nandivarddhanA 4 / vijayA 5 vaijayantI 6 ca, jayantI 7 cA'parAjitA 8 // 8 // pUrvarucakaparvatAdetyaitA drpnnkraastissttnti|| samAhArA 1 supradattA 2, suprabuddhA 3 yazodharA 4 / lakSmIvatI 5 zeSavatI 6, citraguptA 7 vasundharA 8 // 9 // .. etA dakSiNarucakaparvatAdetya bhRnggaarpaannystisstthnti| ilAdevI 1 surAdevI 2 pRthivI 3 padmavatyapi 4 / ekanAsA 5 navamikA 6, bhadrA 7 zIte 8 ti nAmataH 8 // 10 // etAH pazcimarucakaparvanAdetya vyajanapANayastiSThanti / alambusA 1 mitakezI 2 puNDarIkA 3 ca vAruNI 4 / hAsA 5 sarvaprabhA 6 zrI 7 hI 8-raSTodagurucakAdritaH // 11 // etA uttararucakAdetya cAmarapANayo'vatiSThanti / citrA 1 ca citrakanakA 2, zaterA 3 vasudAminI 4 / dIpahastA vidikssvetyaa-sthurvidigruckaadvitH||12|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rucakadvIpato'bhyeyu-zratanI dikkumArikAH / rUpA 1 rUpAsikA2 cApi, sarUpA 3 ruupkaavtii4|| 13 // caturaGgulato nAlaM, chiccA khAtodare'kSipat / samApUrya ca vaiDU-stasyordhva pIThamAdadhuH // 14 // badhdhvA tadUrvayA janma-gehAdrambhAgRhatrayam / tAH pUrvasyAM dakSiNasyA-muttarasyAM vydhusttH||15|| yAmyarambhAgRhe nItvA'bhyaGgaM tenustu tAstayoH / snAnacarcAzukAlakA-rAdi pUrvagRhe tataH // 16 // uttare'raNikASThAbhyA-mutpAdyAmiM sucandanaH / homaM kRtvA babandhustA, rakSApoTTalikA dvayoH // 17 // pavatAyubhavetyuktvA, sphAlayanazmagolako / janmasthAne ca tau nItvA, svasvadikSu sthitA jaguH // 18 // etAH sarvA api catuHsahasrasAmAnikaiH catatamubhimahattarAbhiH SoDazabhiraGgarakSakasahasraH sasabhiranIkaistadadhIzaizcA'nyaizca devaiH parivRttA AbhiyogikadevakRtayojanamitavimAnairihAyAnti // iti dikkumArIkAmahotsavaH // tataH siMhAsanaM zAkaM, cacAlAcalanizcalam / prayujyAthAvadhi jJAtvA, jnmaantimjineshituH||1|| vajrayekayojanAM ghaNTA, sughoSAM naigameSiNA / Avadayattato ghaNTA-reNuH sarvavimAnagAH // 2 // zakrAdezaM tataH soccaiH, surebhyo'jJApayatsvayam / tena pramuditA devA-calanopakramaM vyadhuH // 3 // pAlakAkhyAmarakRtaM, lakSayojanavistRtam / vimAnaM pAlakaM nAmA'dhyArohatridazezvaraH // 4 // purato'gramahiSyo'STo, vAme sAmAnikAH (84000)suraaH|dkssinne trisabhA(42000)devAH saptAnIkAzca (7)pRsstthtH||5|| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa thA . Lal 12 anyairapi ghanairdevairvataH siMhAsanasthitaH / giiymaangunno'caaliidprepymraasttH||6|| devendrazAsanAtke'pi, kecinmitrAnuvartanAt / patnIbhiH preritAH kecid, kecidAtmIyabhAvataH // 7 // kepi kautukataH kepi, vismayAtke'pi bhaktitaH / celurevaM surAH sarve, vividhairvaahnaiyutaaH||8|| siMhastho vakti hastisthaM, dUre svIyaM gajaM kuru / haniSyatyanyathA nUnaM, durddharo mama kesarI // 9 // vAjisthaM kAsarArUDho, garuDastho hi sarpagam / chAgasthaM citrakastho'tha vadantyevaM tadAdarAt // 10 // surANAM koTikoTibhi-vimAnairvAhanaipanaiH / vistIrNo'pi nabhomArgo'tisaGkIrNo'bhavattadA // 11 // nandIzvare vimAnAni, sNkssipyaa'gaatsuraadhipH| jinendram ca jinAmbAM ca, triH praadkssinnytttH||12|| vanditvA ca namasyitve-tyevaM devezvaro'vadat / namo'stu te ratna-kukSidhArike ! vizvadIpike // 13 // ahaM zakro'smi devendraH, kalpAdAdyAdihAgamam / prabhorantimadevasya, kariSye jananotsavam // 14 // bhetavyaM devi! tannave-tyuktvA'vasvApinIM dadau / kRtvA jinapratibimbam , jinAmbAsanidhau nyadhAt // 15 // bhagavantaM tIrthakaraM, gRhItvA karasampuTe / vicakre paJcadhA rUpaM, sarvazreyo'rthikaH svayam // 16 // eko gRhItatIrthezaH, pArzve dvau cAttacAmarau / eko gRhItAtapatraH, eko vajradharaH punaH // 17 // zakraH sumeruzRGgasthaM, gatvA'tho pANDukaM vanam / merucUlA dakSiNenA-tipANDukambalAsane // 18 // kRtvotsaGge jinaM pUrvA-bhimukho'sau niSIdati / samastA api devendrAH, svAmipAdAntamaiyaruH // 19 // mRnmaNi-svarNa-rUpyAdi-nirmitaiojanAnanaiH / aSTottarasahasrastaiH zubhaiH kumbhaiH pRthak pRthakU // 20 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA ca saGkhyA sUcakaM, vacaH / sauvargA rAjatA rAtnAH, svarNarUpyamayA api / svarNaratnamayAzcApi, rUpyaratnamayA api // 21 // svarNarUpyaratnamayA, api mRtsnAmayA api / kumbhA pratyekamaSTADhyam, sahasraM yojanAnanAH // 22 // paNavIsajoaNuttuGgo, bArasajoyagAIM vitthAro / joaNamegaM nAlua igakoDia saTThilakkhAI // 23 // tathAnyaizca / kSIranIrabhRtairvakSaH sthalasthaistridazA babhruH / saMsArauSaM tarItuM kiM dhRtakumbhA iva sphuTam // 24 // siJcanta iva bhAvadrum, kSipanto vA nijaM malam / kalaza sthApayanto vA dharmacaitye surA babhuH // 25 // samudrodakamAnaM tannIramAlokya vAsavaH / sAzaGkaH samabhUccitte, kathaM soDhA laghurhya'sau // 26 // saMzayaM tridazezasya, matvA vIro'marAcalam / vAmAGguSThAgrasaMparkAtsamantAdapyacIcalat // 27 // kampamAne girau tatra, cakampe'tha vasundharA / zRGgANi sarvataH petu- cukSubhuH sAgarA api // 28 // brahmANDasphoTasadRze, zabdA'dvaite prasarpati / ruSTaH zakro'vadherjJAtvA, kSamayAmAsa tIrthapam // 29 // saGkhyA'tItArhatAM madhye, spRSTaH kenApi nAGghriNA / meruH kampamiSAdityAnandAdiva nanarta saH || 30 // zaileSu rAjatA me'bhUt, snAtranIrAbhiSekataH / tenAmI nirjarA hArAH, svarNApIDo jinastathA // 31 // acyutendrastatra pUrva, vidadhAtyabhiSecanaM / tato'nu paripATIto, yAvaccandrAryamAdayaH // 32 // caturvRSabharUpANi, zakraH kRtvA svayaM tataH / zRGgASTakakSaratkSIrai-rakarodabhiSecanam // 33 // satyaM te vibudhA devAH, yairantimajinezituH / sRjadbhiH salilaiH snAnaM, svayaM nairmalyAmadade // 34 // samaGgalapradIpaM te, vidhAyA''rAtrikaM punaH / sanRtyagItavAdyAdi, vyadhurvividhamutsavam // 34 // 31 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA zakro'tha jinamAnIya, vimucyAmbAntike tataH / saJjahAra pratibimbA-vasvApinyo svshktitH||35|| kuNDale kSomayugmaM co-cchIrSe muktvA harirvyadhAt / zrIdAmaratnadAmAdaya-mulloce svarNakandukam // 36 // dvAtriMzadralarairUpya-koTivRSTiM viracya saH / bADhamAghoSayAmAse-ti surairAmiyogikaiH // 37 // svAminaH svAmimAtuzca, kariSyatyazumaM manaH / saptadhA''yamaJjarIva, zirastasya sphuTiSyati // 38 // cAtunikAyadevendrA, evaM janmotsavaM vyadhuH / nandIzvare'STAhikAM ca, kRtvA jagmuryathAgatam // 39 // // iti zrI jinajanmAbhiSekaH // ityevaM caturvidhanikAyadevakoTikoTIbhiH kriyamANe jinajanmotsave jagati yajjAtaM tadAha jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe taM rayaNiM ca NaM bahUhiM devehiM a devIhi a ovayaMtehiM uppayatehiM devujjoe egAloe loe devasannivAyA uppiMjalamANabhUA kahakahagabhUyA Avi hotthA // 98 // vyAkhyA-jaM ravaNiti / yasyAM rAtrau bhagavAna jAtastasyAM rAtrau avapatadbhiravapatadbhirutpatadbhiH-urva | gacchadbhiH, hutya tti pratyekaM sambadhAt devoyoto'bhavat / ekAlokazyodyotAdvaitabhAvAt / lokazcaturdazarajvAtnako bhavanaM vA'bhavat / devasannipAtAH caturvidhadevanikAyA utpiJjalo bhRzamAkulaH sa ivA- IN Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caratIti (graM0 1400) 'AcAre kvipi zatrAnazA iti prakRtatvAt mANAdeze ca' uppijalamANeti | siddhaM, udbhUtA bhUtazabdasyopamArthatvAdupiJjalantIva / kahakahatti, avyaktavarNo nAdaH, tadbhUtAzca tanmayA api devanikAyA abhavan arthavazAdvibhaktipariNAmaH // 98 // __ jayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe taM syaNiM ca NaM bahave vesamaNakuMDadhAriNo tiriajaMbhagA devA siddhattharAyabhavaNaMsi hiraNNavAsaM ca, suvvaNavAsaM ca, vayakhAsaM ca, vatthavAsaM ca, AbharaNavAsaM ca, pattavAsaM ca, pupphavAsaM ca, phalavAsaM ca, bIavAsaM ca, mallavAsaMca, gandhavAsaM ca,cuNNavAsaM ca, vaNNavAsaM ca, vasuhAkhAsaMca vaasiNsu|tennN se siddhatthe khattie bhavaNavaivANa. maMtarajoisavemANiehiM devehi titthayarajammaNAbhiseyamahimAe kayAe samANIe paJcUsakAla samayasi nagaraguttie saddAvei sadAvittA evaM vayAsI // 99 // vyAkhyA-hiraNetyAdi, hiraNya-rUNya, varSa-alpataraM,vRSTistu mahatI, mAlya-prathitapuSpANi, gandhAH-10 koSTapuTapAkAH, cUrNo-g2andhadravyasambandhI, varNa-candanaM, vasUnAM-ratnAnAM dhArA varSa vrssti| atrAntare priyabhASitAzcevyo-he svAmin ! bhavatAM prItyartha putrajanmalakSaNam priyaM vastu nivedayAma itisAnandaM vandantyo Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa - naradevaM vardhApayanti, tadA ca bhUpastAsAM kirITavarja sakalamaGganyastamAbharaNasambhAraM vitIrya taddAsatvA'- G | panayanAtha svayaM tanmastakAni kSAlayanti smetyarthI vAcanAntare / nagaraguttie tti-purArakSakAn ____khippAmeva bho devANuppiyA kuMDapure nagare cAragasohaNaM kareha, karittA mANummANavaddhaNaM kareha, karittA kuMDapuraM nagaraMsabhitara bAhiriyaM AsiasaMmajjiovalittaM siMghADaga-tiga-cauka-caccaracaummuha-mahApahesu-sittasuisaMmaTTaratyaMtarAvaNavIhiyaM,maMcAimaMcakaliaM,nANAviharAgabhUsiajhayapaDAgamaDiaM, lAuloiyamahiaM, gosIsa-sarasa-ratacaMdaNa-daddaradinnapaMcaMgulitalaM, uvaciaMdaNakalasaM vaMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgaM, AsattosattavipulabaTTavagdhAriamalladAmakalAvaM, paMcavannarasasurahimukkapuSphapuMjokyArakaliaM, kAlAgurupavarakuMdurukkaturukaDajhaMtavamaghamaghaMtagaMdhuTuAbhirAmaM, sugadhavaragaMdhiaM, gaMdhavaTTi aM,naDa-naTTaga-jalla-malla-muTThia-valaMbaga-kahaga-ya vaga-paTaga-lAsaga-Arakkhaga-laMkha-maMkha-tUNaila-tuMbavINiya-aNegatAlAyarANucariaMkareha, | kAkheha, karitA kAravittA ya jUasahassaM ca musalasahassaM ca ussaveha, ussavihittA mama e yamANattiaM paJcappiNaha // 10 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-cArakazodhanaM-bandimocanaM, mAna-rasadhyAnaviSayaM, unmAnaM-tRlArUpaM tayorvadhanaM / sanbhitarabAhiriamityAdi-sahAbhyantareNa-nagaramadhyabhAgena, bAhirikA-nagarabahirbhAgo yatra tattathA kriyAvizeSaNaM cedam / AsiktaM-gandhodakacchaTAdAnAt, sammArjitaM-kacavarazodhanAt, upaliptam-gomayAdinA, zRGgATakAdayaH praagvyaakhyaataaH| pahesu tti panthAH-sAmanyamArgaH, siktAni-jalenA'ta eva zucInipavitrANi, saMsRSTAni-kacavarApanayanena samIkRtAni vA rathyAntarANi-rathyAmadhyAni, ApaNavithayaHhaTTamArgA yasmistattathA / tathA mazcA-mAlakA:-prekSaNakajanopavezananimitta, atimazcAsteSAmapyupari ye taiH kalitam, tathA nAnAvidharAgaiH-kusumbhAdibhirbhUSitA ye dhvajAH siMhagajagaruDAdirupakopalakSitabRhatpaTarUpAH, patAkAH-taditarAstAbhimaNDitam / tathA lAiaM-chagaNAdinA bhUmau lepana, ulloiaM-seTikAdinA kuDyAdiSu dhavalanaM tAbhyAM mahitamiva-arcitamiva, gozIrSasya-candanavizeSasya, pratyagrasya-sarasasya, raktacandanasya-candanavizeSasyaiva, dardurasya-daIrAbhidhAdrijAtazca zrIkhaNDasya, dattA-nyastAH paJcAGgulayastalA-hastAkArA yatra kuDyAdiSu tttthaa| upacitA-upanihitA gRhAntaHkRtacatuSkepu candanaghaTA mAGgalyakalazA yatra tattathA, vandanaghaTAH sukRtAstoraNAni ca pratidvAraM dvArasya dvArasya dezabhAgeSu yatra tattathA / Asakto-bhUmilagno, utsattacoparilagno, vipulo-vistIrNo, vRtto-vartulo, vagyAria ttipralambitaH puSpagRhA''kAromAlyadAmnAM-puSpamAlAnAM kalApaH-samUho yatra tttthaa| paJcavarNAH sarasAHsurabhayo ye muktAH karameritAH puSpapuJjAstairya upacAraH-pUjA bhUmestena klit| naDetyAdi-naTA-nATakakAraH, 32 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 73 nartakA - svayaM nRtyanti, jallA - varanakhelakAH, mallAH pratItAH, mauSTikA mallA eva ye muSTibhiH praharanti, vimbakA - vidUSakA ye mukhavikAraM kRtvA utplutya utplutya nRtyanti, kathakAH - sarasakathAnAM, plavakA - ye jhampAdinA gartAdikamullaGghayanti taranti vA nadyAdikaM, pAThakAH - suktAdInAM, lAsakA ye rAsakAn dadati jayazadvaprayoktAro vA bhANDA ityarthaH, ArakSakAstalavarAH, Aikkhaga ti pAThe tu AkhyAyakAHzubhAzubhayoH, laGkhA - vaMsAgrakhelakAH, maGghAzcitraphalakahastAH, bhikSAkA-gaurIputrA iti prasiddhAH, tuNaillA - tUNAkhyavAdyavizeSavantaH, tumbavINikA - vINAvAdakA, yadvA tumbAH - kinnarIvAdakAH, vaiNikAHvINAvAdakAH, aneke ye tAlAcarAH tAlAdAnena prekSAkAriNaH tAlAn kuTTayanto vA ye kathAM kathayanti tairanucaritaM - sevitaM yattattathA, kuruta svayaM kArayata cAnyaiH // 100 // taeNaM te koDaMbiyapurisA siddhattheNaM rannA evaM vRttA samANA haTTatuTTha jAva hiyayA karayala jAva paDisuNittA khippAmeva kuMDapure nagare cAragasohaNaM jAva ussavittA jeNeva siddhatthe rAyA teNeva uvAgacchanti, uvAgacchittA karayala jAva kaTTu siddhatthassa raNNo eamANattiaM paJcappiNaMti // 101 / / taeNaM siddhatthe rAyA jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA jAva savvAroheNaM savvapuSpagaMdhavatthamalAlaMkAravibhUsAe savvatuDiasaddaninAeNaM mahayA iDDIe dIpikA 73 73 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA vAhaNeNaM mahayA samudaeNaM mahayA tuDia-jamaga-samagapavAieNaM saMkha-paNava-paDaha-meri-jhallari-kharamuhi-huDukka muruja-muiMga-duMduhinigghosanAiara veNaM ussukaM ukkaraM ukkiTTha adijjaM abhijjaM abhaDappavesaM adaNDimakudaNDimaM adharimaM gaNiAvaranADaijjakaliaM aNegatAlayarANucariyaM, aNuddhayamuiMgaM, amilAyamalladAmaM (500) pamuiapakIliyasapurajagajANavayaM dasadivasaM ThiivaDiaM karei karittA // 102 // ___ vyAkhyA-savvoroheNaMti-sarvAntaHpurairyAvatkaraNAt sabviDDIe savvajuIe ityAdi dIkSAyAM vakSyamANaM AlApakavRndaM savvoroheNetyantamantra grAhyam / savvapupphetyAdi puSpANyagrathitAni, gandhA-vAsAH, a vastrANi-dukulAdIni,mAlyAni-grathitapuSpANi,alaGkAro mukuTAdiH,etallakSaNA yA vibhUSA tayA sarvANi yAni truTitAni-vAditrANi teSAM yaHzabdo yazca ninAdaHpratizabdaH tena mahatyA RtathA yukta iti gmym| yuktiriSTavastughaTanA, yutirvA dIptirAbharaNAdInAM, tathA balena-sainyena, vAhanena-zibikAdinA, samudayena-saGgatAbhyudayena parivAradisamudAyena vA tUryANAM yamakasamakaM yugapatpravAditaM-dhvanitaM tena, zaGkhaH-kambuH paNavo-mRtpaTahaH, mero-DhakkA, jhallarI-caturaGgalanAliko karaTisadRzI valAyAkArA ubhayato naddhetyanye, kharamuhI-kAhalA,haDukkA-tivalitulyA,murujo-maIla, mRdaGgomRnmayaH,dundubhi-devavAdyaM eSAM ni?So Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 74 mahAdhvanirnAditaM ca pratizabdastadrupo yo ravastena / ussukkamityAdi ucchulkAM - unmuktazulkAM sthitipatitAM karotIti sambandhaH zulkaM vikretavyabhANDaM prati maNDapikAyAM rAjadeyaM dravyaM / utkarAM-muktagavAdikarAM, unmukta kRSTaM - karSaNaM yasyAM labhye'pyAkarSaNA'bhAvAt, utkRSTAM pradhAnAM vA, adeyAM vikrayaniSedhena kenA'pi kasyApi na deyamityarthaH, ameyAM- krayavikrayaniSedhAdeva, avidyamAno bhaTAnAM rAjAjJAdAyinAM bhaTTaputrAdipuruSANAM praveza: kuTumbigRheSu yasyAM sA tAM daNDena nivRttaM daNDimaM kudaNDena nirvRttaM kudaNDimaM rAjadravyaM tannAsti yasyAM sA tathA tatra mahatyaparAdhe'lpaM rAjagrAhyaM kudaNDo yathA'parAdhe tu rAjagrAhyaM dravyaM daNDaH / avidyamAnaM dharimaM RNadravyaM yasyAM sA tathA tAM, gaNikAvarai- vilAsinIpradhAnairnATakIyai pratibaddhAH kalitA yA sA tAM, anekatAlAcarAnucaritAM prekSAkArivizeSAnusevitAM, anuDutA AnurupyeNa vAdanArthamutkSiptA anuDutA vA vAdanArthameva vAdakairatyaktA mRdaGgA mardalA yasyAM sA tAM, amlAnAni mAlyadAmAni puSpamAlA yasyAM sA tAM, pramudito- hRSTaH prakrIDitaH - krIDitumArabdhaH saha purajanena jAnapado - janapada loko yasyAM / dazadivasAn yAvasthitau kulamaryAdAyAM patitA antarbhUtA yA putrajanmotsava sambandhinI varDApanikA prakriyA sA sthitipatitA tAm // 102 // taNaM siddhatthe rAyA dasAhiAe ThiivaDiAe vaTTamANIe, saie asAhassie a sayasAha - ssie ya jAe ya dAe a bhAe a dalamANe a davAvemANe a / saie a sAhassie a, saya dIpikA 74 74 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhassie a laMbhe a paDicchamANe a paDicchAvemANe a evaM vA viharai // 103 // vyAkhyA - dasAhiAe ityAdi, dazAhikAyAM - dazadivasapramANAyAM zatikAn - zatapramANAn, sAhastrikA - sahasraparimANAn, zatasAhasrikAnU - lakSapramANAn / jAe atti-yAgAn devapUjA, dAyAnparvadivasAdau dAnAni, bhAgAn- labdhadravyavibhAgAn mAnitadravyAMzAn vA / dalamANe ityAdi dadana svayaM, dApayan anyairiti zeSaH, lAbhAn pratIcchan- gRhNan, pratigrAhayan viharatyArate / / 103 / / taNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiaro paDhame divase viDiyaM kareMti taie divase caMdasuradaMsaNiaM kareMti, chaTTe divase dhammajAgariaM jAgarenti, ekkArasame divase viikaMte, nivvattie asuijamma kammakaraNe, saMpatte bArasAhadivase, viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAventi, uvakkhaDAvittA mittanAiniagasayaNasaMbandhiparijaNaM nAyae a khattie a AmaMteti, AmaMtittA tao pacchA pahAyA kayabalikammA kayako amaMgalapAyacchittA suddhappAsAIM maMgalAI, pavarAI vatthAI parihiyA appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrA bhoaNavelAe bhoaNamaMDavaMsi suhAsaNavaragayA teNaM mittanAiniagasaMbaMdhiparijaNeNaM nAyaehiM khattiehiM saddhiM taM vi 33 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa I dIpikA 75 II ulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM AsAemANA visAemANA pari jamANA paribhAemANA evaM vA viharati // 104 // vyAkhyA-ammApiaro ityAdi, mAtApitarau prathame divase sthitipatitaM kulakamAntarbhUtaM putrajanmotsavamanuSThAnaM kArayataH sma / candrasUryadarzanikAM-utsavavizeSaM yatrAdhunApi zizopaNo dayate / dhammajAgari ti dharmaNa-kuladharmeNa lokadharmeNa vA SaSThayAM rAtrI jAgaraNaM dharmajAgarikA taaN| nivvattie ityAdi nivartite kRte azucInAM azaucavatAM janmakarmagAM-prasavavyApAraNAM-nAlacchedanAdInAM yatkaraNaM tattathA tatra / bArasAhetti dvAdazokhyadivase athavA dvAdazAnAM ahrAM samAhAro dvAdazAhaM tasya divaso yena dvAdazAhaH pUryate / uvakkhaDAveMti upaskArayata:-rasavatAM niSpAdayataH / mitetyAdi mitrANi-suhRdaH, jJAtayaH-sajAtIyA bhrAtrAdayaH, nijakAH-putrAdayaH, svajanAH-pitRvyAdayaH, sambandhinaH-zvazrUzvasurAdayaH, parijano-dAsIdAsAdiH, jnyaatksstriyaaH-RssbhsvaamisjaatiiyaaH| AsAemANatti, A-iSatsvAdayantI bahutyajantau ikSukhaNDAderiva, vizeSeNAdhikyena svAdayantAvalpameva tyajantau kharjurAderiva, paribhuH -sAmastyena upabhuJjAnau-alpamapyatyajantau bhojyaM, paribhAjayantAvanyebhyo yacchantau khAdyavizeSaM mAtApitarAviti prkrmH||104|| jimiya bhuttuttarAgayA vi ya NaM samANA aaytaa| cokkhA paramasuibhUyA taM mitta-nAi-niaga Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayaNa-saMbaMdhiparijaNaM nAyae khattie ya viuleNaM pupha-gaMdha-vattha-mallAlaMkoraNaM sakArenti, sammANenti, sakAritA sammANittA tasseva mitta-nAi-niaga-sayaNa-saMbaMdhi-parijaNNassa nAyANa ya khattiANa ya purao evaM vayAsI // 105 // vyAkhyA-jimi ityAdi, jimitI, bhuktAttaraM-bhojanottarakAlaM Agatau upavezanasthAne itigmyte| samAgAtti-santau kiMbhUtau bhUtvetyAha-AcAnnI-zuddhodakayogena kRtazaucau, cokSau-lepasikthAdyapanayanena, ata eva paramazucIbhUtI atyathai zucIbhUtA / evaM vayAsItti-evamAdiSTAm / / 105 // __pubi pi NaM devANuppiA amhaM eaMsi dAragIsa kucchisi gambhaM vakaMtasi samANaMsi ime eyArUce abbhathie ciMtie jAva samuppajjitthA, jappabhiI ca NaM amhaM esa dArae kucchisi ganbhattAe vakte tappabhiI ca NaM amhe hiraNNaNaM vaDDAmo, suvaNNeNaM dhaNeNaM dhanneNaM jAva sAvaijjeNaM isakAreNa aIva aIva abhivaDhAmo sAmaMtarAyANo vasamAgayA y||106|| taM jayA NaM amhaM esa dArae jAe bhavissai tayANaM amhe eassa dAragassa imaM eANusvaM guNNaM guNaniSphannaM nAmadhijjaM karissAmo vaddhamANu tti tA amhaM ajja maNorahasaMpattI jAyA, taM hoU NaM amhe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bla dIpikA kumAre vaddhamANe nAmeNaM // 8 // samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagutte NaM tassa NaM tao nAmadhijjA evamAhijjati, taMjahA ammApiusatie vaddhamANe 1 suhasamuiAe samaNe 2 ayale bhayabhekhANaM parIsahovasaggANaM khaMtIkhame paDimANaM pAlae dhImaM arairaisahe davie vIriyasaMpanne devehi se nAma kayaM samaNe bhagavaM mahAvIre // 108 // evamAhijjati tti, evaM AkhyAyante adhIyante vaa| sahasamuhaAe tti-samuditA-rAgadveSAbhAvaH saha tti-sahabhAvinI samuditA-sahasamuditA tayA zramaNa iti nAma-zrAmyanIti zramaNastaponidhiH, zramU ca khedatapasoriti vcnaat| bhayaM-akasmAd bhairavaM-siMhAdibhayaM tayorviSaye'calo-niSpakampastadagocarasvAt / parISahopasargANAM-kSutpipAsAdi-divyAdibhedAt dvAviMzati 22 SoDaza 16 vidhAnAM kSAntyA kSamatena tvasamarthatayA yHsHkssntikssmH| pratimAnAM bhadrAdInAmekarAtrikyAdInAM vA abhigrahavizeSANAM pAlakaH, dhImAn-kSAnAcatuSTayavAn aratiratyoH sh-smrthstnnigrhaat| davietti-dravyaM-tattadaguNabhAjana dravya ca bhavyaM iti zabdaprAbhRtvacanAt rAgadveSarahita iti vRddhaaH| vIryasampana:-svasya siddhigamane nizcite'pi tapazcaraNAdau pravartanAt, ato devehiti devarmahAvIra iti nAmakRtaM / tathA hi aha vai so bhayavaM, dialoacuo annovmsiriio| dAsIdAsaparikhuDo, parikinno pIDhamaddehiM // 1 // asiasirao sunayaNo, biMbuTTho dhvldNtptiio| varapaumaganbhagoro phulluppalagaMdhanIsAso // 2 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAIsaro abhayavaM, apparivaDiehiM tIhiM nANehiM / kaMtIhi a buddhIhi ya, anbhahio tehiM maNuehiM // 3 // aha UNaaTThavAso, bhayavaM kIlai kumAraehiM samaM / AmaliyAkhilleNaM, loapasiddheNa puravAhi // 4 // tattha ya khiDe rukkhe, AruhiavvaM tu khelayanarehiM / itthaMtare asakko, sohammasahAi uvvittttho||5|| saMtaguNukittaNayaM, karei vIrassa amaramAmi / dhIrattaguNaviAre paraguNagahaNaMmi talliccho // 6 // bAlo abAlabhAvo, abAlaparakkamo mahAvIro / na hu sakko bheseDaM, devehi saIdaehiM pi // 7 // taM vayaNaM soUNaM, micchadiTThI a aha suro ego / ciMtai mANusamittaM, tattha vi sisubhAvamAvannaM // 8 // devehiM vi no tIrai, bheseu saddahAmi no evaM / tA gaMtuM bhesemi, isa ciMtiya Agao tattha // 9 // kIlai jattha jiNiMdo. kIlaNarukkhaM ca veDhai samaMtA / kajjalavannaM kAuM, phaNirUvaM dIhara bhImam // 10 // taM daTTaNa palANA, bhayabhIyA kIlamANayA kumarA / savve vi Dio vIro, phaNiNA vi kao phaNADovo // 11 // so cittUNa karaNaM, ullAleUNa ghallio dUraM / bhayarahieNa jiNeNaM, lahu miliA to puNo DimbhA // 12 // cintai suro na bhIo, itthaM tA anahA puNo mese / itthaMtaraMmi vIro (graM0 1500) tiMdasayakIlaNaM kuNai // 13 // tehiM kumarehi samaM, so vi suro DibharUvayaM kAuM / kIlai vIreNa samaM, jio aso bhagavayA tattha // 14 // tappiDIe vIro, ArUDho tassa vAhaNanimittaM / eso vi a tattha paNo, jiassa jaM piDhimAruhaNaM // 15 // so vaDiuM pavatto, veAlAkAradhArao ruddo / sattatalamANadeho, saMjAo mesaNavAe // 16 // 34 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lal dIpikA 77 jiNaNAheNa vi pahajao, piTThIe vajjakasiNamuDIe / so ArADi kAuM, bhaeNa masagu vva saMkuDio // 17 // pAyaDiAmararUvo, raMjiahiao paNamai jiNiMdaM / bhaNai tuhaM paramesara! dhIrattaM tArisaM ceva // 18 // jArisayaM suravaiNA, suramajhe vaNNi ti tA khamasu / majjha tuma mesavio, parikkhaNatthaM jamevaM ti // 19 // bhujo mujo khAmia, paNamia bIraM gao a sohammaM / bhayavaM pi gihe ciTThai, visiSThakIlAviNoeNa // 20 // bAlattaNe vi sUro, payaIe guruparakkamo bhayavaM / 'vIra' tti kayaM nAmaM, sakkeNaM ya tuTThacitteNaM // 21 // ityAmalakI kriiddaa| aha taM ammASiaro, jANittA ahia aTThavAsaM tu / kayakoualaMkAra, lehAyarisiyassa uvaNiti // 1 // savvAlaMkAradharaM, sohaNadibase kalANagahaNatthaM / kayapUAsakkAra, lehAyariassa uvaNiti // 2 // atrAntare-vAtAndolitaketuvajjalanidhau saGkrAntazItAMzuvata, proddAmadvipakarNavanmRgIdRzaH svAbhAvikasvAntavat / mUSottApitahemavat dhruvamapi prauDhaprabhAvAt prabho-rAkampena calAcalaM samabhavaddevendrasiMhAsanam // 3 // svasiMhAsanakampakAraNamavadhinA samadhigamya tridezezvaro devAnAM puraH provAcasAmra vandanamAlikA sa madhurIkAraH sudhAyAH sa ca, brAhamyAH pAThavidhiH sa zubhrimaguNAropaH sudhAdIdhitau / kalyANe kanakacchaTAprakaTanaM pAvitryasaMpattaye, zAstrAdhyApanamahatopi yadidaM jnyaantryiishaalinH||4|| mAtuH puro mAtulavarNanaM tallaGkAnagaryA laharIyakaM tat / tatmAbhRtaM lAvaNamamburAzeH,pramoH puro yadvacasAM vilaasH||5|| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tihi nANehiM samaggo, titthayaro savvasatthatattavannu / jaM uvaNijai pAgaya-jaNassa appappavijjassa // 6 // vidyAgahaNanimittaM. isa ciMtia Agao tahiM turiaM / uvajjhAyasya nimittaM, raIe siMhAsaNe pvre||7|| tasse va ya paccakkhaM, vIrakumAraM nivesaI pahaTTo / vaMditu savvalakSaNa-maha pucchaI mulkrkmlo||8|| bhayavaM pi vAgareI jahaTriamasaMkiyaM tahiM puTTho / uvajjhAo vi pamuio, nisuNaI parameNa vinnenn||9|| piccha aho acchariyaM, bAlo vihu paDhaNasuNaNarahio vi / savvannU vi va sAhaI, jahaDhi sahasatthatthaM // 10 // tataH svasvarupaM prakaTIkRtya provAca zacIpatiHmanuSyamAnaM zizureSa vipra! nAzakanIyo bhavatAsvacitte / vizvatrayInAyaka eSa viir-jineshvrovaangmypaardRshvaa||11|| tathA, anadhyayanavidvAMso, nidravyA paramezvarAH / analaGkArasubhagAH, pAntu yuSmAn jineshvraaH||12|| tuTThA ammApiaro, evaM nAuM viakkhaNaM vIraM / sakkovi a saTThANaM, vaMdia vIraMgao khippaM // 13 // vIrajiNassa sagAse, avadhAria saddalakkhaNalaveNaM / uvajjhAeNa virai, vAgaraNaM kiraya iMdaMti // 14 // // iti zrIvIralekhazAlAprakaraNam // samaNassa bhagavao mahAvIrassa piA kAsavagutte NaM tassa NaM tao nAmadhijjA evamAhijjaMti, taM jahA-siddhatthe i vA 1 sijase i vA 2 jasaMse i vA 3 / samaNassa bhagavao mahAvI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA rassa mAyA vAsigutte NaM tIse tao nAmadhijjA evamAhijjati, taM jahA-tisalA i vA ? vidahadinnA i vA 2 piakAriNI i vA 3 / samaNassa bhagavao mahAvIrassa pittijje supAse jihe bhAyA naMdivaddhaNe, bhagiNI sudaMsaNA,bhAriAjasoyA koddinnaagottennN| samaNassa bhagavao mahAvIrassa dhuA kAsavagutte NaM tIse do nAmadhijjA evamAhijjati taM jahA-aNujjAi vA 1 piadaMsaNA i vA 2 / samaNassa bhagavao mahAvIrassa natui kAsavagotte NaM tIse do nAmadhijjA evamAhijjati taM jahA-sesavaI i vA 1 jasavaI ivA 2 // 10 // / vyAkhyA-ummukbAlabhAvo, kameNa aha juvvaNaM sa maNuppatto / bhoga samatthaM nAuM, ammApiaro avIrassa // 1 // tihi rikkhammi pasatthe, mahaMta sAmaMtakulapasUAe / kAriti pANigaiNaM, jasoavararAyakannAe // 2 // // iti shriiviirvivaahaadhikaarH|| paMcavihe mANusse, bhoe dhuMjitu sahajasoAe / teasirivarasarUvaM jaNei piadaMsaNaM dhUyaM // 1 // bhAgiNI sudaMsagatti jamAlermAtA, dhUatti tasyaiva bhAryA / naI iti dauhitrI // 109 // samaNe bhagavaM mahAvIre dakkhe dakkhapainne paDirUve allINe bhaddae viNIe nAe nAyaputte Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyakulacaMde videhe videhadinne videhajace videhasumAle tIsaM vAsAI videhAMse kaTTu ammApiUhiM devattaehiM gurumahattara ehiM anbhaNuNNAe samANe samattapainne puNaravi loyaMtiehiM jIkAhiM devehiM tAhiM iThThAhiM kaMtAhiM piAhiM maNunAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgalAhiM miamahura sassirIAhiM hiayagamaNijjAhiM hiayapalhAyANajjAhiM gaMbhIrAhiM apuNarutAhiM vaggUhiM aNavarayaM abhinaMdamANA ya abhidhuvvamANA ya evaM vayAsI // 110 // vyAkhyA - dakkhe ityAdi / dakSaH kalAsu, dakSA - pratijJAtasidvipAragAmitayA paTTI pratijJA yasya saH, pratirUpaH- tattadguNasaGkrama gadarpaNatvAt viziSTarUpo vA, AlInaH sarvaguNAzliSTaH guptendriyo vA, bhadrakaHsaralaH bhadravad-nRSabhavadgacchatIti bhadrago vA bhadrado vA sarvakalyANadAyitvAt, vinIto - vinayavAn suzikSito vA jitendriyo vA 'vinayo hi indriyajayaH' iti vacanAt / etAni ca vizeSaNAni bhogAvasthAM varSadrayaM bhAvasAdhudazAM ca pratItya yathAsambhavaM yojyAni / jJAtaH - prasiddhaH jJAto vA jJAtavaMzyatvAt, ata eva Aha-jJAtaputraH- jJAtaH - siddhArthanRpastasya putro jJAtaputraH na ca putratvamAtreNa kAcitsiddhiriti jJAtakulacandraH / videhaH - viziSTadehaH AyasaMhananAdimattvAt athavA 'diMhIka lepe' vigato deho'smAditi videho - nirlepo bhogeSvapi vairAgyabhAvAt / videhadinnA-trizalA tasyA apatyaM vaideha dinnaH, saMskRtApekSayA 35 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rgyu kalpa rgyu dIpikA videhadattAyA apatya vaidehadatta iti / asyA eva aurasaputratvamAha-videhA 'bhImo bhImasena iti nyAyAt videhadinnA tasyAM jAtA arcA-zarIraM yasyAsau videhajAcaH / athavA videho-vigatadehaH-ananasa yAtyaH-pIDayitavyo yasyAsau videhayAtyaH, vizeSeNa dihyate-lipyate tattatparigrahArambhasaMvRttaiH paappngk| jIvo'sminnitivideho-gRhavAsastatraiva sukumAla:-viSayasukhalAlitaH na punarvate tatretaraduHviSahaparISahakAlacakrAdighAtAyupasargasahane vajrakarkazatvAt / triMzataM varSANi videhe-gRhe-gRhavAse kRtvA-sthitvA - triMzadvarSANi tvevam-aSTAviMzativarSAtikame mAtApitrormAhendra svargam, "AcArAGgA'bhiprAyeNa vA'cyutaM' gatayoH pravrajyAthai zrIvIro nandivarddhanaM provAca "yadArya pUrNo mamAbhigraho dIkSAM gRhnnaami"| nandirAhato bhaNai jiThabhAyA-mama jaNaNI jaNayavirahaduhiassa / tuha virahaggI suMdara ! khayaMbhi khArovamaM hoi // 1 // svAmyAha-pia-mAi-bhAi-bhayaNI, bhajA-puttattaNeNa sabvevi / jIvA jAyA bahuso, jIvassau egamegassa // 1 // tA kami kami kIraI, paDibaMdho kami kami vA neva / iya nAUNa mahAyasa! mA kijjau sogasaMtAvo // 2 // nRpaH prAhaahamiva jANAmi imaM, kiMtu mama baMdhaNA na tuIti / jIviabhUeNa tae ajavi mukkassa sayarAhaM // 3 // tA maha avaroheNaM, vAsAI dunni ciTThasu gihami / uttamapurisA duhiraM, daRs karuNAyarA iti // 4 // vIraH prAha evaM hou naresara, kintu mamaTThA na koI AraMbho / kAyavyo haM phAsua-bhoaNapANeNa cidvissaM // 5 // rgyu rgy- Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" evaM varSa gRhe sthita iti triMzat / gurumahattarehiMti, guruNA jyeSThabhrAtrA nandivarddhanena mahattaraizcarAjaghAnairabhyanujJAtaH pravrajyAyai samAptapratijJaH " nAhaM samaNo hoI ammApiaraMmi jIvante ' iti garbhAvasthAgRhItAbhigrahasya varSadvayAvasthAnAbhigrahasya ca pAragamanAt / punarapIti- vizeSadyotane ekaM tAvatsamAptapratijJaH svayameva, punarapi lokAntikadevairbodhitaH iti vizeSve gamyate / lokAnte bhavA lokAntikA brahmalokavAstavyAH / sArarassaya mAiccA vahI varuNAya gaddatoyA ya / tusiA avvAbAhA aggiccA caiva riThThA ya // 1 // iti nAmAno devavizeSA / na ca bhagavAn tadupadezamapekSate svayaM buddhatvAt, kintu teSAmayamAcAraH ityetadevAha - jItaM - avazyAcaraNIyaM kalpitaM kRtaM yaiste jItakalpitAstaiH, jItena vA'vazyaM bhavena kalpa iti karttavyatA jItakalpaH sa eSAM astIti jItakalpikAstairvi bhaktivyatyayAt te lokAntikA devatAbhiriSTAdivizeSaNopetAbhiH vAgbhi-gIrbhiranavarataM bhagavantaM abhinandayantaH samRddhimannamAcakSaNA abhiduvantazca-guNakIrttanayA evamavAdiSurvyajijJapan / iSTAdInAM vyAkhyA prAgvat navaraM gambhIrAbhirmahAdhvanibhiH apunaruktAbhiriti vyaktam / / 110 // jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA ! bhaddaM te jaya jaya khattiavakhasahA ! bujjhAhi bhagavaM ! loga nAhA ! sayalajagajjIvahiyaM pavattehi dhammatitthaM hiasuanisseyasakaraM savvaloesavvajIvANaM bhavissai ti kaTTu jaya jaya sa pajati // 111 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA vyAkhyA-jayajayeti saMbhrame dvivacanaM, jaya jaya tvaM-jayaM labhasva, nandati-samRddho bhavatIti nandastasyA mantraNamiti 'dIrghatvaM prAkRtatvAt', 'athavA jaya tvaM jagannanda bhuvanasamRddhikAraka, jayajaya bhaddA evameva / navaraM bhadraH kalyANavAn kalyANakArI vA bhadram te bhavatviti shessH| hiasuhetyAdi hitaM-pathyAnnavat, sukha-zarma, bhadraM vA kalyANaM, niHzreyasaM-mokSastatkaraM dharmapradhAna tIrtha-pravacanaM tIrthAntarIyatIrthavyavacchedArtha dharmatIrthamityuktaM / keSAM hitAdikaraM bhaviSyatItyAha-sarvasmin loke sarvajIvAH mUkSmAdibhedabhinnAsteSAM rakSopadezAdinA hitAditvAt // 11 // pudi piNaM samaNassa, bhagavao mahAvIrassa mANussagAo gihatthadhammAo aNuttare AbhoieappaDivAInANadaMsaNe hutthaa| taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre teNaM aNuttareNaM AbhoieNaM nANadaMsaNeNaM appaNo nikkhamaNakAlaM Abhoei, AbhoittA ciccA hiraNNaM, ciccA suvaNNaM, ciccA dhannaM, ciccA rajja, ciccArahUM, ciccAdhaNaM, evaM balaM vAhaNaM kosaM koTThAgAraM, cicA puraM, ciccA aMtauraM, ciccA jaNavayaM, cicA vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNamAiaM saMtasArasAvaijjaM vicchaDDaittA, vigovaittA, dANaM dAyArehiM paribhAittA, dANaM dAiANaM paribhAittA // 112 // vyAkhyA-puvi pi NamityAdi, mAnuSyAn-manuSyocitAna gRhasthadharmAvivAhAdeH pUrvamapi bhagavato'-14 . Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuttaraM - sarvotkRSTaM, AbhogikaM - AbhogaH - prayojanaM, apratipAtyanivarttakaM AkevalotpatterjJAnadarzanaM avadhijJAna- mavadhidarzanaM ca AsIt, tAbhyAM jJAnadarzanAbhyAM Atmano niSkramaNakAlaM - dIkSAkAlaM AbhogayativilokayatItyarthaH / ciccA tyaktvA hiraNyAdi vyAkhyA prAgvat / tathA vicchardha-vizeSeNa tyaktvA niskramaNamahimakaraNato vicchaddevad yadvA vistArayuktvaM kRtvA, tathA tadeva guptaM sadvigopya - prakAzIkRtya dAnAtizayAt, athavA 'guSi-gopana kutsanayo' riti cigopya kutsanIyametadasthiratvAdityuktvA, dIyate iti dAnaM dhanaM dAyArehiMti - dAnArthamARcchanti eyati vA dAyArA - yAcakAstebhyaH paribhAjya - datvA / athavA dAyArehiMti-dAtRbhiH svaniyukta puruSardAnaM paribhAjya - dApayitvA tacca dAnavidhAnaM zrIAvazyaka niryuktyAdAvevamuktaM / tadyathA saMvacchareNa hohI, abhinikkhamaNaM tu jiNavariMdANaM / to attha saMpayANaM, pavvattae puvvasaraMbhi // 1 // egA hiraNNakoDI, aTTheva aNUNagA sayasahassA / sarodayamAIaM, dijjai jA pAyarAsAo // 2 // varaha varaM varaha varaM, ia dhosijjadda mahaMtasaddeNaM / pura-tia - caukka - caccara - ratthA rAyappahAIsu || 3 | jo jaM vareha taM tassa, dijjara himavatthamAiaM / viaraMti tatthatiasA, sakkAeseNa savrvvapi // 4 // tinneva ya koDisayA, aTThAsIiM ca huMti koddiio| asIiM ca sayasahassA (1600) eaM saMvacchare dinnaM // 5 // tadA ca | zItatrANapaTIna cAgnizakaTI nAsti dvitIyA paTI, nirvAtA na kuTI priyA na gamuTI bhUmau ca ghRSTA kttii| 36 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA 81 bhojye kSipracaTIna cAghRtaghaTIzAke na ramyA vaTI,zrImadvIra! tava prasAdakaraTI bhinyAnmamApattaTImA ityuktavatAM yAcakAnAM bhagavatA dAne datte nivRttadosthyA nijastrIrarpiteH zapathaiH pratyAyayAmAsuH / / taduktam tattadvArSikadAnavarSaviramadAridradAvAnalAH, sadyaH sjjitvaajiraajivsnaalngkaardurlkssymaaH| sammAptAH svagRhe'rthinaH sazapathaM pratyAyanto'GganAH / svAmin ! khiDganairniruddhahasitaiH ke yUyamityUcire // 7 // tathA dANaM dAiANaMti, dAyo-bhAgo'styeSAM dAyikA-gotrikAstebhyo dAna-dhanavibhAgaM paribhAjya vibhAgazo datvA / tatazca iti puTho puNo rAyA, jiNeNaM vIreNa vigayamoheNa / tuha saMtio hu avahI, puNNo giNhAmi dikkhamahaM // 1 // dhayahaTTasohavaMdaNa-mAlAmaMcAimaMcaramaNijjaM / kuMDaggAmaM nayaraM, suraloasamaM kayaM taiA // 2 // sakkeNAvi niNaya, uvaTThavio pvrklssNghaao| to raNNA sakkeNa ya mahAvibhUIi ahisitto // 3 // suracaMdaNANulino, surtruvrkusummaalciNcio| siavasthapAuaMgo, tassaya mulaM sayasahassaM // 4 // bhAsurakirIDamauDo, hAravigayatakaMThavicchayalo / keUrakaDayamaDia-bhuadaMDo kuMDalAharaNo // 5 // paicAsayaAyAmA, dhaNuNi vicchinnapannavIsaM tu / chattIsaM caubihA, sIA caMdappahA bhaNiA // 6 // sibiAe Aruhai, vIro caMdappahAmihANAe / maNirayaNakaMcaNamae, nivisai siMhAsaNe tattha // 7 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAsaNe nisanaM, sakkIsANAya dohiM pAsehiM / vIyaMti cAmarehi, maNikaNagavicittadaMDehiM // 8 // pudi ukkhittA mA-gussehiM sAhaTu romakUvehiM / pacchA vahaMti sI, asuriMda-suriMdanAgiMdA // 9 // calacavalakuMDaladharA, sacchaMdaviuviAbharaNadhArI / deviMdadANaviMdA, vahaMti sI jiNidassa // 10 // kusumANi paMcavannANi, muaMtA duMduhIa taaddNtaa| devagaNA ya pahaTThA, samaMtao ucchuaMgayaNaM // 11 // vaNasaMDuvva kusumizra, paumasaro vA jahA sarayakAle / sohai kusumabhareNaM, iagayaNayalaM suragaNehiM // 12 // ayasivaNaM va kumumizra, kaNiAravaNaM va caMpayavaNaM vA / tilayavarNa va kusumiaM, ia gayaNayalaM surgnnehi||13|| barapaDahabherijhallari, duMduhisaMkhasahiehiM turehiM / dharaNiyale gayaNayale, turaninAo paramarammo // 14 // vyavasAyAn byApArAMzca, muktvA draSTuM yayunarAH / striyo nijaM nijaM karma, tyaktvAguH kautukotsukaaH||15|| zrutvA vA ghoSanirghoSa, striyo'bhUvan subilAH / cakrurnAnAvidhA ceSTAH, sarveSAM vismayapradAH // 16 // bhagavato dIkSAgrahaNakAlAdikaM sUtrakRd darzayati teNaM kAleNaM teNaM samae NaM je se hemaMtANaM paDhame mAse paDhame pakkhe maggasirabahule tassa NaM maggAsabahulassa dasamI pakkhaNaM pAINagAmiNIe chAyAe porisIe abhiniviTTAe pamANapattAe suvvaeNaM divaseNaM, vijaeNaM muhutteNaM, caMdappabhAe sIAe, sadevamaNuAsurAe parisAe samaNugammamANamagge sakhia-cakia-lAMgalia-muhamaMgalIa-vaddhamANa pUsamANa ghaNTiA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 82 gaNehiM tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM miamahurasassirIyAhiM vaggUhiM abhinandamANA ya abhidhuvvamANA ya evaM vayAsI // 113 // vyAkhyA - teNamityAdi, pAiNagAmiNIe tti-pUrvadig gAminyAM chAyAyAM pAzcAtyapauriSyAM pramANa koTiprAptAyAM abhinivRttAyAM - jAtAyAM, suvratAkhye divase, vijayAkhye muhUrte, candraprabhAyAM zibikAyAM ArUDha iti gamyaM, zivikAmAnaM ca prAgevoktaM / kiM ca bhagavati zivikArUDhe pravrajyAyai gantupravRtta tatprathamatayA sarvAtmanA ratnamayAnyaSTau maGgalAni prasthitAni krameNa-svastikaH 1, zrIvatsaH 2, nandyAvartaH 3, varddhamAnakaM 4, bhadrAsanaM 5, kalazaH 6, matsyayugmaM 7, darpaNa 8 ca tadanukrame ga pUrNa kalaza bhRGgAracAmarANi, tadanu gaganatalamanullikhantI vAtoDUtA mahatI vaijayantI, tadanu baiDUryamaNidaNDa koriSTamAlopazobhitaM candramaNDalaprabhaM vimalApatram, tadanu maNikanakavicitraM sapAdapIThaM siMhAsanaM, tadnu krameNa aSTazataM AroharahitAnAM turaGgamAnAM aSTazataM kuJjarANAM, aSTazataM saghaNTAnAM sapatAkAnAM sanandighoSANAM aneka praharaNabhRtAnAM rathAnAM, aSTazataM puruSANAM tadanu hayAnIkaM, gajAnIkaM, rathAnIkaM, padAtyanAkaM, tadanantaraM AkAzatalamanulikhan laghupatAkAsahasraparimaNDitA yojanasahasrocchrayo ratnamayo'timahAn mahendradhvajaH / tadanu bahavaH khar3agrAhAH, kuntagrAhAH, pIDaphalakagrAhAH, tadanu hAsakArakA - narmmakArakAH, kAndarpikA dIpikA 82 82 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya jaya zabda prayuJjAnAH / tadanu bahavaH ugrA, bhogA, rAjanyAH, kSatriyAH, talavarAH, mADambikAH, kauTumbikAH, zreSThinaH, sArthavAhA, devA, devyazca, svAminaH pRSThataH pArzvato vyavasthitAH saMprasthitAstadanu bhagavAn zivikArUDho gacchati / pRSTatazcaturaGgacamUvRtto hastiskandhAruDaH cchatracAmarAbhyAM rAjamAnaH zrInandivarDanarAjA anugacchati / tathA cAha sUtrakRta- sadevamaNuetyAdi, sadevamanujAsurayA - svargamartyapAtAla vAsinyA pariSadA - janasamudAyena samanugamyamAnaM - anuvrajyamAnaM agre agratazca zAGkhikAdyaistatra zAGkhikAcandranagarbhazaGkhahastAH, maGgalakAriNaH zaGkhavAdakA vA, cAkrikA - cakrapraharaNA, lAGgalikA - galAvalambitasu varNAdimayalAGgalAkAradhAriNo bhaTTavizeSAH, mukhamAGgalikA - mukhe maGgalaM yeSAM te tathA varddhamAnAH - skandhAropita puruSAH puSyamANA - prAgadhA mAnyA vA, ghaNTayA carantIti ghaNTikAH rAuliA iti ruDhAH teSAM gaNaiH parivRtaM ca bhagavantaM prakramAt kulamahattarAdisvajanAH tAbhiriSTAdivizeSaNopetAbhiH vAgbhirabhinandanto'bhiSTavantazca evamavAdiSuH jaya jaya nandA ! jaya jaya bhaddA ! bhadraM te abhaggehiM nANadaMsaNacaritehiM, ajiAIM jiNAhi iMdiAI, jiaM ca pAlehi samaNadhammaM, jiaviggho viya vasAhi taM deva ! siddhimajjhe, nihaNAhi rAgadopale, tavegaM dhigiabaddhakacche, maddAhi aTThakammasattu jhANeNaM uttameNaM sukeNaM, appamattorAhi rAhaNApaDAvara ! telukka raMgamajjhe, pAvaya vitimiramaNuttaraM kevalavaranANaM, gaccha ya mukkhaM 37 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa paraM payaM jigavarovaiTeNaM maggeNaM akuDileNaM haMtA parIsahacamuM, jaya jaya khattiavarakhasahA ! bahUI divasAI, bahUI pakkhAI, bahUI mAsAI, bahUiM uUhiM, bahuiM ayaNAI, bahUhiM saMvaccharAhiM, abhIe, parIsahovasaggANaM khaMtikhame, bhayabhakhANaM dhamme te avigdhaM bhavau ti kaTTa jaya jaya sadaM pauMjaMti // 114 // vyAkhyA-jaya jayetyAdi,prAgvat,paraM abhagnarniraticArAnAdibhirUpalakSitastvaM ajinAnyajeyAni vA vazIkuru indriyANi, jita ca-sAtmyApannaM pAlaya zramaNadharma-kSAntyAdilakSaNaM / jitavino'pi ca tvaM he deva ! vasa siddhimadhye, api ceti samuccaye,'atra siddhizabdena zramaNadharmasya vazIkArastasya madhye prakarSaNa nirantarAyaM tissttheti| ata eva rAgadveSamallau nigRhANa tapasA bAhyAbhyantareNa, tathA dhRto dhairya dhaNiamatyartha baddhakakSaH sammaIya aSTakarmAzAn, kenetyAha ? dhyAnena, tatrApi ArtarodraniSedhArthamAha-uttamegati uttamasA-tamo'tItena tatrApyutkRSTaM zukla mityAha-zuklena-zuklAkhyena pramAdarahitaH san, harAhitti gRhANa ArAdhanApatAkAM he vIra!trelokyameva raGgo'kSavATakastanmadhye, prApnuhi ca vitimiramaNuttaraM kevalavara jJAnaM, gaccha ca mAkSaM paramapadaM jinavaropadiSTena saralena jJAnAdimokSamArgeNa hatvA priisshcmuuN| jayajayetyAdi prAgvata,pratavo-hemantAdyA dimAsAtmakA,ayanAni-uttarAyaNadakSiNAyanarUpANi SaNmAsAsamakAni / abhIna:-parISahopasargabhyo, bhayabhairavAnAM kSAntikSama:-kSAntyA kSamo na tvasAmarthyAdinA sa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAntikSamo dharme-prastutasaMyame te tava avigdhati-nirvighnatA bhavatu iti ucArga jayajayazabdaM prayunate svajanA eva / atha zivikArUDho bhagavAn yathA lokairvibhAvyate tathAhataeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre nayaNamAlAmahassehiM picchijjamANe picchijjamANe, vayaNamAlAsahasmahiM abhithuvvamANe abhithubvamANe, hiayamAlAsahassehiM unnaMdijjamANe unnadijamANe. maNorahamAlAsahassehiM vicchippamANe vicchippamANe, kaMtirUvaguNehiM patthijjamANe patthijjamANe aMgulimAlAsahassehiM dAijjamANe dAijjamANe, dAhiNahattheNaM bahUNaM naranArIsahassANaM aMjalimAlAsahassAI paDicchamANe paDicchamANe, bhavaNapaMtisahassAiM samaicchamANe samaicchamANe, taMtItalatAlatuDiagIyavAiakheNaM mahurega ya maNahareNaM jaya jaya saddaghosamIsieNaM maMjuNA ghoseNa ya paDibujjhamANe paDibujjhamANe, sabbaDDIe, sabajUIe, savvavaleNaM, savvavAhaNeNaM, savvasamudaeNaM,savvAyareNaM, savvavibhUIe,savvavibhUsAe,savvasaMbhameNaM,savvasaMgameNaM,savvapagaIehiM sabvanADaehiM, mavvatAlAyarehiM, savvAvaroheNaM, savvapuSpagaMdhavatthamallAlaMkAravibhUsAe savvatuDiasadda saMninAeNaM, mahayA iDDIe, mahayA jUIe, mahayA baleNaM, mahayA vAhaNeNaM, mahayA samudaeNaM mahayA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpika vastuDiajamagasamagappavAieNaM saMkha-paNava-paDaha-meri-jhallari-kharamuhi-huDukka duMduhi-nigyosanAiakheNaM kuMDapuraM nagaraM majjhaM majheNa nigacchai, nigacchittA jeNeva nAyakhaMDavaNe ujjANe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA // 115 // vyAkhyA-taegamityAdi, nayanamAlA:-zreNisthitajananetrapaGktayaH tAsAM sahasraiH prekSyamANaH / evamagre'pi / vayaNetti vacanAni vadanAni vA, abhithuva nANetti-abhiSTrayamAnaH, janamanaHsahasrarunnandyamAnaH utpAbalyena samRddhimupanIyamAnaH, jaya jIva nandetyAdi paryAlocanAditi bhaavH|vicchippmaannetti etasyA''jJAvidhAyino bhavAmaH ityAdibhirjanavikalpairvizeSega spRshymaanH| patthinjamANatti prArthyamAnobhartRtayA svAmitayA vA janenAbhilikhyamAnaH, dAijamANetti dazyamAnaH, paDicchamANe pratIcchan-gRhana, samaicchamANe ti samatikrAmat-ullaGghayan / taMtItaletyAdi tantryAdInAM truTikAntAnAM gIte-gItamadhye yadvAditaM vAdanaM tena yo rava:-zabdastena madhurega-zrotramadhuvarSigA-manobhirAmeNa jayajayazabdoccAramizritena maMjamaMjanA na jJAyate ko'pi jalpati iti atikomalena vA ghoSeNa ca lokAnAM svareNa pratibuddhyamAnaH-sAvadhAnIbhavan / savvaDDIe ityAdi sarvaIyA-samastachatrAdirAjacihnarUpayA sarvadyutyAAbharaNAdisambandhinyA, sarvayutmA vA-uciteSTavastughaTanAlakSaNayA, sarvavalena-hastyazvAdinA kaTakena, sarvavAhanena-karabha-vesara-zibikA-zakaTa-yAna-yugya-gilli-silli-syandimAnikA-saGgrAmika Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriyAmikAdinA sarvasamudayena, paurAdimelakena, sarvAdareNa-sauMcityakRtyakaraNarUpeNa, savavibhUtyAsarvasampadA, sarSavibhUSayA-samastazobhayA, sarvasaMbhrameNa-pramodakRtItsumyena, sarvasaGgamena-sarvasvajanameM pakena, sarvaprakRtibhiSTAdazanaigamAdinagaravAstavyaprakRtibhiH, nATakAdIni sugamAni, sarvatUryazabdAnA mIlane yaH saGgato mahAninAdo mahAdyoSastena, alpeSvapi RddhayAdiSu sarvazabdapravRttidRSTA atA Aha-mahayA iDDIe ityAdi prAgvat // 115 // ... - asogavarapAyavassa ahe sIaM ThAvei, avitA sIAo pacoruhai, pacoruhittA sayameva AbharaNAlaMkAraM omuyai, AmuittA paJcamuTThiaM loaM karei, karittA chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM egaM devadUsamAdaya ege abIe muMDe bhavittA agArAo aNagari pabbaie // 116 // vyAkhyA sIaM ThAvei tti ziyikAM-kUTAkArAcchoditAM jampAnavizeSAM sthiriikaaryti| paccoruhai tti pratyavarohati-avataratItyarthaH / paMcamuTThiaMniekayA muSTayAkUrcasya, catasRbhistu zirasaste ca kezA indreNI kSagAt kSIrodaM nItAstaduktam-jiNavaramaNuNNAvittA, aMjaNaghaNaruagavimalasaMkAsA / kesA khaNeNa nIA, vIrasarisanAmayaM udahi ||1||tyaa ega devasati indreNa vAmaskandhe'rpitaM devavastravizeSamAdAya eko-rAga Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | beSA'bhAvAt, advitIya-ekAkyeva na punvRssbhaadivdvhupriivaarH| muNDe bhavittatti muNDo bhUtvA-1|| | dravyataH ziraH kUrcalucanena, bhAvataH na krodhAdyapanayanenAgArAgRhAniSkamyeti shessH| angaartaa-saadhutaaN| __ kAUNa namukkAra, siddhANamabhiggahaM tu so giNhe / savvaM me akaraNijjaM, pAvaM ti carittamArUDho // 2 // ityAgamoktavidhinA "karemi sAmAiyam" ityAdi pAThocAraNapUrva bhagavAna pravajito gataH, vibhazaktipariNAmAhA'nagAratayA pravajitaH-zramaNIbhUtaH, tadA ca bhagavato manaHparyAyajJAnamutpannaM yadArSa tihi nANehiM samaggA titthayarA jAva huMti gihivaase| paDivaNaMmi caritte, caunANI jAva chaumatthe // 3 // tatazca / sakkAiA devA, bhayavaM taM vaMdiuM saparitosA / kayanaMdisarajattA, nianiaTThANAI saMpattA // 4 // [iti paJcamaM vyAkhyAnaM] [atha SaSThaM vyAkhyAnaM] vIro vi baMdhuvaggaM, Apucchia patthio vihAreNaM / so vi a visanacitto, vaMdia vIraM paDiniatto // 5 // divase muhattasese kumAraggAmapavaramaNupatto / rayaNIi tattha sAmI, paDimAi Thio anikkaMpo // 6 // govanimittaM sakkassa, Agamo vAgarei deviMdo / kullAgabahulachaTThassa pAraNe payasa vasuhArA // 7 // tatra ca pratimAsthe bhagavati svavRSabhAn bhagavatpArzva muktvA kazcidgopaH svagRhaM godohAya gtH| te carituM bane gtaaH| tato gopastatrA''tastAnapazyan bhagavantaM apRcchat, bhagavati cAdattottare svayaM vyalo Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayat paraM na dadarza / prAtazca prabhoH pArzve svayamAgatAstAn dRSTvA kupita: selhakamutpAvya svAmino vadhAya dhAvitaH / tatsvarUpaM cAvadhinA indraH samavagatya taM zikSitavAn / tato bhavatAmupasargabAhulyaM tena yAvaskevalotpatistAvadyuSmatsevAM karomItyuktavati devendre bhagavAnuvAca - "devindA na eaM bhUyaM 3 jannaM arihaMtA deviMdassa asuriMdassa vA nissAe kevalanANaM uppADiMsu vA 3 siddhi vA vaccati, arihaMtA sae NaM uTThANabalabIriapurisakAraparakameNaM kevalanANaM uppADiMsu vA 3 siddhiM vA vaccati / tato mAraNAntImopasargasya vAraNArtha biDaujasA siddhArthaH svAbhimAtRSvastreyabhyantaraH sthApitaH, tataH svAmI prAtaH kollAkasaMniveze bahulabrAhmaNagRhe SaSThasya pAraNArthaM gatastena paramAnnena pratilAbhitaH / tatra paJca divyAni jAtAni teSu vasudhArAmAnamevaMaddha terasakoDI, ukkosA tattha hoi vasuhArA / addhaterasa lakkhA jahanniA hAI vasuhArA // 8 // viharannatha morAke, sanniveze yayau prabhuH / prAjyadUijjaMtakAkhyatApasA''zramazAlini ( 1700 // // 9 // piturmitraM kulapati - statra prabhumupasthitaH / pUrvAbhyAsAt svAminA'pi tasmin bAhuH prasAritaH // 10 // tasya prArthanayA svAmI, tatraikAM rAtrimAvizat / stheyaM varSAsvihetyUce, prasthitaM sa punaH prabhum // 11 // nIrAgo'pyuparodhena, pratizrutyAnyato yayau / aSTau mAsAn vihRtyAtha, tatra varSArthamAgamat // 12 // kulapatyarpite varSAstasthau, svAmI tRNaukasi / gAvo bahistRNAnAptyA, varSArambhe kSudhAturAH // 13 // adhAvan khAdituM vegAttApasAnAM tRNoTajAn / niSkRpAstApasAstAste'tADayan yaSTibhirbhRzam // 14 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 86 tADitAstaizcakhAdustAH zrIvIrAlaGkRtoTajam / sthitaH pratimayA svAmI, nAznantIstA nyaSedhayat // 15 // uTaja svAminA rAvA, cakre kulapateH puraH / prabhuM so'pyaziSanIDaM, rakSanti na vayo'pi kim ? // 16 // aprItirmayi satyeSA, tanna sthAtumihocitam / vicintyeti prabhuH paJcA - 'migrahIdimAn // 17 // nAmItirmadgRhe vAsaH 1 stheyaM pratimayA sadA2 / na gehivinayaH kAryo 3 maunaM pANau ca bhojanam // 18 // zucirAkAcaturddazyA, arddhamAsAdanantaram / prAvRSyathAsthikagrAmaM jagAma trijagadguruH // 19 // 116 // samaNe bhagavaM mahAvIre saMvaccharaM sAhiaM cIvaradhArI hotthA / teNa paraM acale / vyAkhyA - samaNetyAdi / sAdhikamAsasaMvatsarAdurdhvaM dakSiNavAcAlapurAsannasuvarNavAlukA nadI pulinavartitarukaNTake vilagya devadRSyArddha patite bhagavAn siMhAvalokitena tadadrAkSIt, mamatvenetyeke, sthaDile cetyanye, sahasAkAreNetyapare, zivyANAM vastrapAtraM sulabhaM bhAvi na veti kecit, tatkaNTakalagnaM dRSTvA vRddhavAdena tu bhAvi svasantateH kaSAyabAhulyAt kaNTakaprAyatAmAkalayya nirmamatayA punarna jagrAha / tadarddha tu pUrvameva viprasyArpitam / yadAhu: * piuNo mittaM somo, AjammaM caiva nidvaNo bhaTTo / dhaNalAbhatthI patto, AsaM kAuM jiNasagAse // 1 // so puNa dANAvasare, jiNassa desaMtaraM gao AsI / lAbhatthameva raDio, bhajjAe Agao santo ||2|| evaM jiNeNa dinaM savvassa DhaNakkae tumaM desI / to nilakkhaNa ! aja vi, gantUNa tameva maggesu || 3 || dIpikA 86 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNiaMca teNa bhayavaM, dINo'haM dutthio a bhaggohaM / maggaMta bhamaMtassavi, na kiMci me sAmi sNpddiaN||4|| kiM kiMna kayaM ko ko na patthio kahakaha na nAmiaMsIsaM / dubbharauarassa kae kina kayaM kiMna kAyavvaM // 5 // dinaM ca tae dANaM, savvassa jahicchiaM ciraM kAlaM / nAsi tayA itthAhaM, tA sAmi karesa kAruNaM // 6 // desu maha kiMci dANaM, savvassa jagassa te'si kAruNio / ia vinnatto bhayavaM, krunnikkrsaannukNpaae|||7|| viarai suradasaddhaM, annaM maha natthi kiMci jaha bhnni| so vigao paNamittA, mahApasAo tti taM ghiuN||8|| tumnAgassa uvaNI, dasiAkajaMmi teNa so bhnnio| bhamasu jiNamaggao taM, khaMdhAo paDissai tamaddhaM // 9 // na ya dhippai so bhayavaM, nissaMgo tA tuma tamANijjA / dovi ahaM tuneuM, addhe sayalaM karissAmi // 10 // dINArasayasahassaM, lahIhi taM vikkayaMmi tA tujjha / majjhaM ca addhamaddhaM, hohI bhaNio ia gao so||11|| paraM sa vipro hiyA punarmAgayitumazaknuvan bhagavataH pRSTaM AvarSa babhrAma / tadanu ca tada? patite tena | ca gRhiite| bhagavAn teNa paraM ti tataH paraM yAvajjIvamacelako'bhUttatazca maMdADaNIDa paliNe, cakkaM kasalakkhaNe pae dd| titthaMkarassa pAse. patto sAmadio priso||12|| nissaMgaM bhagavaMtaM, avaloeuM visAyamAvanno / jAni citte surai, daDhIko tAsuriMdeNaM // 13 // dhammavaracakkavaTTI, sasurAsuranaramamaMsio bhayavaM / pAyarao vihu eassa, paharae guruadAridaM // 14 // ia bhaNiUNa suriMdo, pUai dhagakaNagarayaNarAsIhiM / sAmuddioM pahaTuM, jigo vi annattha viharei // 15 // 39 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA pANi paDiggahie, samaNe bhagavaM mahAvIre sAiregAI duvAlasa vAsAiMnicaM vosaSThakAe ciattadehe je kei uvasaggA uppajjaMti / taM jahA-divvA vA mANusA vA tirikkhajoNiA vA aNulomA vA paDilomA vA / te uppanne sammaM sahai titikkhai ahiyAsei // 117 // vyAkhyA-pANipaDigahietti pANipatagrAhikaH ko'rthaH ? pANipAtra:-yathA sAvaraNadharmaH vyapasthApanArtha devadUSyAdAnaM kRtavAn / tathA prathamapAraNakaM sapAtradharmaprajJApanArtha pAtre eva kRtavAMstataH paraM pANipAtra ityAmnAyaH / saairegaaiNti| bArasa ceva ya vAsA, mAsA chacce addhamAsaM ca / vIravarassa bhagavao, eso chaumastha pariAo ti|| etAvantaM kAlaM vyutmaSTakAyaH-garikarmavarjanAt, tyaktadehaH-parISahAdisahanAta / je kei ti natra devAdi-kRtopasargasahanaM yathA-svAmI prathamacaturmAsakaM zUlapANiyakSAyatane sthina: so puNa duTThasahAvo, vAsaM kassai na dei rayaNIe / so puvvabhave vasaho, Asi dhaNadevavaNiassa // 1 // paMcasae sagaDANaM, uttAreuM naIe so tuTTo / gAmassa vaddhamANassa, bAhiM mottuM gao vaNio // 2 // pANiacArinimittaM, davaM gAmillayANa dAUNa / tehi ana kiMci divaM, taNhAi chuhAi so maritraM // 3 // jAo a mUlapANI, rUTo uvAraM ca tassa gAmassa / mAriM viuvviUNaM, nivvAio bahujaNo teNa // 4 // logeNavi vitratto, tavvayaNeNaM ca deulaM kAuM / tappaDimA kAraviA, jattaM pUaM ca kA riti // 5 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tammAriajaNaaTThI-niaro dIsaha pae pae tattha / to so aTThiagAmu-tti loamachami vikkhAo // 6 // tasseva bohaNathaM. bhaya paDimADa saMThio ratiM / tassAyayaNe soccia, daTuM rudro jiNassavariM // 7 // uvasaggiumADhatto, saMjhAe kuNai bhUmimeakaraM / aTTahAsasaI, maNuatirikkhANa nAsaNayaM // 8 // tatto ahatthirUvaM, pisAyarUvaM ca nAgarUvaM ca / kAuM ubasaggei, khui maNAgaM pi no bhayavaM // 9 // sirakannanAsanaha-asthidaMtapiTThIsu veaNaM kuNai / ikkikkA jA jIvia-haraNe annassa susamatthA // 10 // tahA vi sAmI no maNAgapi jjhANAo khuhio| pacchA so paDibuddho sAmiNo bharti karei, itto sosiddhastho bhagai-'ho! sUlapANi! A!na jANasi siddhattharAyasuaMtitthayaraM jai iMdo jANissai to| nathi te ThAga / tao visesao bharti karei / gAmellao logo viciMtei "devajayaM viNAsittA tuTTo gAyai" tao sAmI pabhAyakAle muhattamita niddApamAdaM gato tattheme dasa sumiNe pAsai / taM jahA-tAlapisAo hao 1, seasauNo 2, cittakoilo a 3 te dovi pajjuvAsamANA dihA, kusumadAmadugaM 4, na sevamANaM gokulaM 5, vibuhaalaMkiaM paumasaraM 6, sayaM sAgaro tiNNo 7, painnarassimaNDalo sUra yaMto 8.niaaMtehi sayaM veDhio mANusuttaro nago9, appANA ceva mandaramArUDho 10tti to logo pabhAe Agao upapalo iMdasaMmoa nemittiA te bhagavao surakayaM pUaM akkhayaaMgaM ca bhagavaMtaM pAsittA sabvevinayaraloA sIhanAyaM kariti / uppalo vi sAmi paNamiUNa bhaNai sAmI tumbhehiM aMtimarattINa dasamRmiNA divA tesimaM phala-jaMtunme tAlapisAo hotaM acireNa tumaM mohaNijjaM ummU Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S kalpa-1 lihisi 1, jo aseasauNo taM sukkajjhANaM jjhAhisi 2, jo vicitto koilo taM duvAlasaMgaM paNNa-16 dIpikA vehesi , govaggaphalaM ca tava caubviho samaNasaMgho bhavistai 4, jaM paumasaraM taM cauvviho devasaMgho sevissai 5, jaM sAgaro tiNNo taM tuma sasAraM uttarehisi 6, jo sUro diTho taM acireNa tava kevalanANaM uppajihi tti 7, jaM ca aMtehiM mANusuttaro veDhio taM te tihuaNe jasakittipayAvo bhavissai 8, jaM ca maMdamArUdo taM sIhAsaNatyo sadevamaNuAsurAe parisAe dhammaM pannavehisi 9 / dAmadugassa phalaM na yANAmi / sAmI bhaNai-tassa phala sAgArANagAriaM dhamma pnnnnvehmiti| tao uppalo vaMdittA saThANaM gato, varSAnantaraM zUlapANimanujJApya cacAla bhagavAMstadA ca anugacchan zUlapANiH, prabhu natvA'bhyadhAditi / svasaukhyanirapekSatvamihAgAM me'nukampayA // 1 // na pApI matsamo kopi, yastvayyapakArakRt / na sArvastvatsamaH ko'pi, yo mayyapyupakArakRt / / 2 / / adya yAvadarjayiSyaM, kAmahaM narakAvanIM / nA bodhayiSyestvaM cenmAM, vishvopkRtikrmtthH||3|| ityuditvA bhaktigabha, bhagavantaM praNamya ca / zUlapANinirvavRtte, zAnto dvipa ivaamdH||4|| bhagavAn morAkasanivezasya bAhyodyAne kaayotsrgdhrststhau| tadgrAme mantratantrAdividacchandako dna.mA pAkhaNDI prasiddho'sti, siddhArthadevo bhagavatpUjAbhilASuko'cchandakapUjAmasahiSNuH svAmI vapuSi sakrAntoyAntaM gopAlaM prAha-"bhoHsasauvIraM kaGgattaraM bhuktvA vRSabhAMstrAtuMyAsi,rAnnau svapne sarpa dRSTvA 'rodIzcaitatsatyaM na vA?" satyametaduktvA prabhoH pAdau praNaNAma, gopo'pi prabhorjJAnAdisvarUpaM grAmyAnAM - 88 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puraH provAca / tAnakSatAdibhRta Agacchanto lokAn siddhArthaH prAha-'kiM me'tizayaM draSTumihAgatAtaiH 'om' ityukta yattadRSTaM zrutaM kRtaM ca bhAvi tatsarvamapi vastujAtaM siddhartho'cIkathat / te ca sAtizaya prabhu jJAtvA / mahAmahimapUrva pUjAM ckruH| pratyahaM pUjAdyarthamApatatsu siddhArthaH prItyutkarSa dadhau / anyadAcchandakasvarupaM vibhoH puro lokAH procurasmAkaM grAme bhavadvadacchandako jJAnI vriivti| tataH siddhArthaH prAha-bhoH sarvAn saralAn vaH pratArayati, paraM sa tapasvI kimapi na jAnAti, piNDaM poSayannivAvatiSThate / te ca gatvA tamUcubahisthastrikAlavivakti 'yadacchandako na kimapi jAnAti / sa ca kruddhaH paramArthamajAnatAMva: puro vakti 'nahi madane ko'pi jJAtA, pazyata tasyAjJatAM tatra gatvA prAduSkaromi / ityuktvA taivRtto'saurAna karAgre kanRNaM kRtvA kinida tRNaM mayA chetsyate naveti svaaminmuuce| prabhusakrAntaH siddhArthaH prAha-'na tvayA chetsyate tRgmidm,'| athAso bhagavataco'pramANIkartu bhaktumArabhate tadavasare saudharmendraH kathamadhunA | bhagavan viharatIti dattopayogastadacchaMdakavilasitaM samavagatya mAbhUdbhagavaddhacanasyAsatyateti vajrI bajreNa tatkarAilIzciccheda / tRNAcchedAllokairupahasyamAno'sau svasthAnaM jgaam| anyadA siddhArthoM lokAnu| vAca 'ayamacchandakazcauro'sti' / svAmin ! ki kasyAnena coritN| tataH siddhartho'pi tanmadhyasthaM vIraghoSaM lAha-bhoH dazapalapramANaM tava vaTulakaM naSTamasti na veti / tenoktaM' satyametat "bho'nena pAkhaNDinA tva dUgRhAt hatvA nijaukasaH prAcyAM dizi zignumahIruhAdho hastamAtraM bhUmyAM kSiptamasti tvaM gatvA tad gRhaann,"| tadA mAzcaryoMkaitastatra gatvA bhAjanaM lotvA punarbhagavatpAce samAyAtA, bhayo'pi tanmadhya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA - sthamindrazarmANa siddhArthaH provAca-"bhostava huDuhatvAnena bhakSitastadasthIni gRhAsannavadaryAdakSiNe pArzve'pavarake guptAni santi" tathaiva tAni taidRSTAni / punarapyAgateSu prabhonikaTe lokeSu siddhArtho'vocat kimahaM vacmi paramasya tRtIyaM dUSaNamasti tatsarvathA na kathayAmi yadi vo'sti kautukaM tadAsya gRhiNI kathayiSyati, tAmeva gatvA pRcchata / te'pi siddhArthavacasA tatra gatAstahine ca tena svabhAryAtIva kuhitaa'sti| sApyamarSavatI sAzrug lokaiH pRSTA tatsvarupamavocat-"bhoko'sya nAmApi gRhNIyAdyadasau svasrA samaM vaiSayikaM sukhaM bhukta, mAM karmacaNDAlo jAtu necchati / evaM kalakalaM kurvantaH sarve'pi lokAH svaM svaM gRhaM jagmuH / pratyahaM lokahasyamAno'cchandako'nyadA dIno vijane zrIvIraM vijJapayAmAsa-'pUjyaH sarvatra pUjyate' iti nyAyAt bhagavaMstvamanyatra yAhi, ahamatraivAhyo'smi / mama nAmA'nyatra na jJAyate "svadaryAmeva hi zaurya gomAyona bahiH" iti nyAyAdajAnatA mayA vizvapUjyAnAM yadavinayazcake tatphalaM mayA prAptam / samprati mAmanukampayasveti acchandakenoktam / aprItimatparIhArAbhigrahI vijhaar| tao caramatitthayaro viharamANo annayA sAmI seyaMbiyaM pttttio| jaNeNa vArijjaMto vi diTTi- visa caMDakosiyasappasahie kaNagakhalanAme tAvasAsame taM paDiboheuM paDimaM Thio / so ya puvvabhave | khavago khuTTaeNa paDikkamaNe maMDukkIvirAhaNAloaNaM saMbhArio koheNaM khuDuyaM hantuM dhaavio| thaMbhapphAlaNeNa mao joisiesu uvavaNNo / tao cuo tattha Asame caMDakosio nAmaM tAvasAhivaI jaao| tattha vi AsamakalAI giNhate rAyapurise mAreuM padhAvato avaDe paDio saeNa parasuNA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viddho mari tatthevAsame dihriviso puvvabhavasamanAmo sappo jAo atthi tti / soya bhayavaM daTTaNa vidhiviseNa parAbhavilaM asamattho pAesu ddkko| darahio paloeDa / tAhe dadhavalaM ruhiraM niga-1. chata pecchiUNa 'bajjha bujjha caMDakositti sAmivayaNaM ca soUNa saMjAyajAisaraNo bhayavaM payAhiNaM kAUNa aNasaNaM addhamAsikaM kaTu Aloiya paDikkanto AhIrIpamukkaghayagaMdhaniggayAhiM koDiyAhiM kayaM veyaNa mahato kAlaM kAUNa sahassAre devo jAo / bhayavapi annattha viharaMto sevayaM nayari go| tattha paesiNA raNNA bhagavao mahimA ko| mahurAe jiNadAso AbhIravivAha-goNauvavAso / bhaMDIramittavacce bhatte nAgo hi AgamaNaM // 1 // mathurApuyA~ kRtacatuSpadapratyAkhyAno jinadAsasAdhudAsI nAmAnau zrAvako stH| sA ca sAdhadAsI V pratyahaM AbhIryAH sakAzAddadhyAdi gRhNAti, jAtA ca tayoH parasparaM prItirbhaginyoriva / AbhIragRhe'- 12 nyadA vivAho jAtaH, zrAhena sarvA sAmagrI dattA, tayA ca saMjAte sundare vivAhe hRSTo gopo bolI sundarI trihAyaNau kambalazambalAbhidhAnau ukSANau anAdadAnasyApi zreSThino gRhe muktvA gataH / zreSTinApi svatanayAviva pAlyamAnau rakSito, sa zreSThI cASTamIcaturdazIdine'GkIkRtapauSadhavrataH pustakaM vAcayati / tatastAvapi saMjJitvAdbhadrakatvAcca zreSTipauSadhadine svayamapi na carataH sma, tadanu zreSThino'tIva vallabhI jAtA / anyadA bhaNDIrayakSayAtrAyAM tadvayasyairanyatra vRSabhAprAptyA zreSTinamanApaccya tAveva balAdrathe vAhayituM niyuktI, tathA vAhitau yathA RTitAGgau jAto, tau ca zreSTino gRhe bavA gatA-21 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavyasyAH / zreSThayapi tau tathAvasthau dRSTvA sanamaskAramanazanaM dattvA niyamitavAn, tatastau mRtvA nAga-1| dIpikA kumAreSu devo jaatii| itazca gaGgAtarAGgaNImuttitIrghabhaMgavAna sidattanAvikapraguNIkRtAM nAvamAruroha, anye ca pathikAstadA ca taTasthaghUkazabdaM nizamya kSemilAkhyaH zakunavillokAnuvAca-"bhoH sarveSAM mAraNAnti- 16 kamadya vyasanaM bhAvi, paramasya maharSeH prabhAvAnmokSAmahe" iti| tato yAvatA nauragAdhaM jalaM yayau, tAvatA tripRSTabhavavidAritasiMhajIvaH sudRDhanAmA nAgakumAradevo bhagavantaM dRSTvA prAgbhavavairaM ca smRtvA svavairaniryAnanArtha vyomasthaH kilakilAravaM kurvan kutra yAsIti vivravana saMvartavAtaM cakAra, yena taravaH | petuH, parvatA api cakampire / tadA ca gAGgaistaraGgairlolAyamAnA bhagnakUpastambhA zIrNazatapaTAmUDhIbhUtakarNadhArAmaMginIbuDituM lagnA, tAvatA navotpannau kambalazambalau svAminastaM sudADhakRtamupasargamavadhinA vijJAya tatrAgato, tayozcaiko yoDhuM pravavRte, anyastu nAvaM taTe utpATya mumoc| so'pi sudADho naMSTvA jagAma / tau ca devA puSpagandhodakaM prabhorupari vavRSatuH / sarve'pi lokA bhagavAM vanditvA / svaM sthAnaM jgmuH| tato bhagavAn krameNa vasudhAM pAvayan nAlaMdAyAM tantuzAlAyAM tatsvAmyanujJayA varSI vastuM deze mAsakSapaNakAyotsargadharo vibhurasthAditazca bhadrAmaGguliputro dijazAlAyAM jAtatvAdgozAlo nisargakalikaraH pitrorapyavazaMvado janmato'pi nirlakSaNastAbhyAM kaliM kRtvA mala-phalakaM lAtvA bhraman Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavadantike'sthAt, prathamamAsakSapaNavAraNake vijayazreSThinA bhojana vidhinA pratilAbhito, jAtAni paJca divyAni / tadatizayaM zrutvA gozAlaH svaM veSaM tyaktvA svAminaM pratyAha- "he prabhAvanidhe ! tvacchiSyo 'bhaviSyAmi tvaM ca me guruH" ityuktavati tasmin prabhustUSNIka evAsthAt / tadanu bhikSayA prANavRttiM kurvan prabhoH ziSyo'haM jAto'smIti jAnan pArzve sthito / dvitIyanAsakSapaNapAraNake khAdya kairAnandena pratilAbhitastRtIyamA sakSapaNapAraNake sunandena paramAnnena pratilAbhito'nyadA kimahaM bhikSAyAM lapsye ityuktavati gozAle bhagavadvapuHsaGkrAntasiddhArthaH prAha - Amlakotra va kUraM dakSiNAyAM kUTaM sUpakaM ca prApsyasi, viziSTAnnArthI bhraman kimapi na prApa / sAyaM kenacit karmakRtAkArya siddhArthoktameva datta, tadanu "yadbhAvyaM tadbhavatyeveti, niyativAdamagrahIt / svAmyapi tato nirgatya kollAke caturmAsakapAraNake bahulabrAhmaNena dattakSaireyyA pAraNaM kRtavAn / maGghabhUstatra bhagavantamapazyan suciraM paryaTana sAyaM kAyotsargasthaM bhagavantaM dadarza, pratyuvAca ca - " tyaktavastrAdisaGgo'dhunA tvaddIkSo citastena mAM ziSyaM yAvajjIvaM pratipadyasva, tvamevAjanma me guruH" "bhagavAnapi bhAvyanarthaM tadbhavaM vidannapi tadvacaH pratipede / anyadA gopai rAdhyamAnaM pAyasaM prekSya kSudhito'smItyato bhojanaM kurma iti maGghabhUrbhagavantaM proce / siddhArthaH uvAca 'nedaM niSpattiM yAsyati' aaisal niyatiM vizeSato'grahIt / trikAlavid madgururvaktidetadbhAjanaM sphuTiSyati tatastaiH kRtayatnA taNDulaiH tadasphuTat, tadalAbhe'sau niyatiM vizeSato'grahIt / brAhmaNagrAme nandopanandau yau dvau pATakaustastatra nandena SaSThapAraNake vibhuH pratilAbhitaH, upanandapATake tadAsyAH paryuSitaM kUraM dIyamAnaM 41 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dRSTvA'tIvakuDo mabhUH cukroza, svasvAmira ca-yadi madgurostapastejaH syAttadA dayatAmasya gRhaM / tadAsanavyantarA mAbhUtsvAminAmagrahaNAdvandhyaH zrApa iti tad| gRhamadhAkSuH / anyadA kolAke sanniveze vibhudimAsopavAsI zUnyagRhe kAmetsarga sthito, maGkhabhUrapi kapirivAsthirastadvAri sthitastatra vidyutmatyA dAsyA saha siMho nAmnA grAmezasunurantukAmassamAgatya provaac| 'yadi ko'pyanyasyAttadAkhyAtu yenAnyatra vayaM yAmaH' kAyotsargatvAtUSNIkaH prabhurasthAta, mahabhUH kapaTAnottaraM dadau / siMho'pi vijanaM jJAtvA tayA saha reme / nirgacchantIM tAM bhadrAbhUH pANinA pasparza / kenApi spRSTAsmIti tayoktaH siMho'pi taM kudRyitvA svaM sthAnamabhyagAt, bhagavAMstato'pi nirgatya patrakAle grAme zUnyagRhe pratimayA nizyasthAta, pUrvavaddantilayA dAsyA saha grAmaNIsute skandhe rantumAyAte tayA samaM krIDitvA nirgate maGghabhUbhRzaM jahAsa / kathaM pizAcavacchannaH sthito'sItyuktvA kuhitaH / ___anyadA vividhavastrAvRttAn zrIpArzvaziSyAnnIrIkSya maGkhabhUH provAca, 'ke yuyam ?' 'vayaM nirgranthAH' ityukte 'dhigvo mithyA'bhilASigo yAdRzA mama dharmAcAryAstAdRzA nigranthAH bhavanti" yuSmAkaM tu jIvikAhetoH pAkhaNDiveSakalpanA te ca jinamajAnantaH 'yAdRzastvaM tAdRzaste dharmAcAryaH' pUrvavatkrudhA zrApe datte te procuH 'na vayaM dahyAmahe vilakSaH svAminaM prAha kathameSAmAlayo na dagdhaH / siddhArthaH prAha-'na hi zrI pArzvaziSyANAmalayo dahyate / tatazcorAkasantiveze vibhustena saha gataH, sthitazca pratimayA tatrArakSAzcaurAvimAvitibaddhau karthitazca kUpe kSiptvA gozAlastatrArakSaiH pIDathamAno tyaktavate zrIpArzvaziSye utpala- 91 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaginyau zrutvA kimayaM chadmasthastIrthakaro bhavediti vicintyoMpalakSyArakSakAnUcatuH kiM na jAnItha ? siddhArthasutaM prabhu, tebhItAH svAminaM muktvA kSamayAmAsuranyadA viharan vibhuH zrAvastIbAhyapradeze pratimAdharaH sthito, bhojanAvasare prabhu prAha gozAlakaH ' kizo me AhAro bhavitA? siDArthasvAhaadya nRmAsaM bhakSayiSyasi, gozAlastvAha-'yatra mAMsagandho na tatra bhokSye" so'pi zrAvastI gataH / itazca pitRdattasya bhAryA sA ca mRtavatsA kathaM me'patyaM jIvati iti nimittajJamapRcchat / sopyAhajAtamAtraM svaputraM viSTvA kSIreNa pAyasIkRtya sappirmadhuyutsubhikSavebhojanaM datse tadA tathA te'patyAni jIviSyanti, bhuktvA gate gRhadAraM parAvarya, jJAtvA'sau mA jvAlayatu tava gRhaM tayA tathA kRtaM / so'pi bhagavantamupetyovAca mayA pAyasabhojanaM bhuktam, siddhArtho'pi tatsvarupamakathayatso'pi karAmulIM kSiptvA vavAma / tadA nakhAdyavayavAn dRSTvA kuddhastadvezmAnveSTuM yayau, paraM dvAraparAvRttyA gRhaM nAjJAsIt tato'pyuvAca-yadi madugurostapastejastadA sakalo'pi pradezo dahyatAmAnyathA jinamahAtmyaM mA bhUditi sannihitavyantarA sarva pradezamadahan / bhagavAnapi pade pade pariSahopasargAn sehe| athAnyadA gozAlo bhagavantaM proce pade pade parAbhavaM prApnomi paraM mAM hanyamAnamapi taTastha ivekSase tena tAlaseveva yA tvatsevA vRtA sA smartavyA, nA'haM tvayA saha sameSyAmi / siddhArtho'pyuvAca yatnubhyaM rocate tatkuru, asmAkaM tviyaM zailI nA'nyathAbhAvinI, bhagavantaM muktvA rAjagRhA'dhvanA cacAla, praviSTo mahArANyaM, tatra paJcazatacaurarmAtula ! ehoti kRtvA tairAruhya sabalIvaIvadvAhitaH,karthitazca zvAsazeSa taM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa- kRtvA'nyato yayuH / svAmihInena zunaiva mayA vipallabdhA, zakrAdayo'pi vibhuvipadaM dhananti / tatpA- 1.dIpikA dazaraNasya mamApi vipado yAntIti nizcityAtItya bhadrikAyAM SaSThe mAse prabhormilito / anyadA kuNDa-11 gasanniveze gatvA kRSNAyatane kAyotsarge vibhuH sthito, gozAlo vAsudevamukhe adhiSThAnaM nivezya sthito, dRSTazca janaiH capeTAbhihatvA muktazca / tato'pi maddenasanniveze gatvA vibhubaladevagRhe kAyobhatsarga cakre, so'pi balamukhe liGgaM nivezya sthito, dRSTazca janaistathaiva kuTTito muktazcaivaM pade pade parAbhavaM svacApalena prAptavAn / anyadA siddhArthapurAtkurmagrAmAbhidhaM tenAnvitazcacAla / tadAntarA gozAlo mArga tilastambhaM dRSTvovAca svAminaM prati kimayaM niSpatsyate navA ? maunaM muktvA svayaM svAmyAha-ete saptA'pi puSpajIvA ekazambAyAM saptatilA bhAvinastadvaco'nyathA kartu mRtapiNDayuk stambhastenodakhani muktazcamA bhUdasatyaM vAcAM vibhoriti vyantarervArivRSTiH vicakre,tatpadezogokhareNokrAnto bhUmau praviSTaH supratiSTho jAtazca / kramAdekasyAM zambAyAM pusspjiivaastiltvenotpnnaa| bhagavAnapi kUrmagrAmAbhidhe tenAnvito jagAma / itazca vIrAt pUrva vaizikAyano nAmA tApasaH kUrmagrAme Agacchan kIra / bahizcordhvadordaNDo, sUryamaNDaladattadRk / lambamAnajaTAbhAro, nygrodhdurivaa'sthirH||1|| nisargato vinItAtmA, dayAdakSiNyavAn zamI / AtApanAM sa madhyAhane, dharmadhyAnasthito'karota // 2 // AdityakaratApena, yUkAni patitA bhUvi / grAhaM grAhaM sa cikSepa, bhUyo mUni kRpAnidhiH // 3 // gozAlastaM dRSTvA svAmipAvA'dupetya tvaM yUkAzayyAtaro'sIti bhUyo bhUyorapyuvAca, tato jAtako 12 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ po'sau taM prati tejolezyAM mumoca / tajjvAlayA'tIvabhIto bhagavaccharaNaM yayau, bhagavAnapi ziSyA17 bhAsaM trAtuM zItalezyAmamuzcat, vibhumAhAtmyaM dRSTvA vaizikAtanyaH zrIvIraM samupetyAdo'vadat / na jJAto bhavatAmeSa, bhagavanaMtikhajjanaH tatsahadhvamihedRkSaM pratIpacaraNaM mama // 1 // evamuktvA gate tasmin, prabhuM gozalako'vadat / tejolezyAlabdhiriyaM, jAyate bhagavan ! katham // 2 // svAmyA'khyatsarvadA SaSThaM, vidadhyAdyazca pArayet / zamI sanakhakulmASa-muSTayA ca culukena vA // 3 // tasya SaNmAsaparyante, tejolezyA garIyasI / utpadyatAskhalanIyA-pratipakSabhayaGkarA // 4 // punaH kurmagrAmAt prabhuH siddhArthapuraM prasthito'ntarA maGkhabhuH prabhuM prAha-"svAmyuktastilastambho jAto navA?" svAmyAha-niSpanno'yaM tadazraddhAnastilazambAM vyadArayat, tatra saptatilAn pazyannaivaM gozAlako'vadat / "jAyante'GgaparAvRtyA punastatraiva jantavaH" // 1 // ityuktapakSamaGgIkRtya svAminaM muktvA zrAvastI gatvA bhagavadaktavidhinA tejolezyAM pratyayArtha kUpe gatvA kasyAcihAsyAH karkarairghaTamabhinnat sA, taM cukrosh| tena tejolezyA muktA tayA bhasmIbhUtA evaM jAtapratyayaH zrIpArzvaprabhoH zAsanIyebhyaH zANa-11 kalindakarNikArA'cchidrAgnivezArjunebhyaH sadRkzIlebhyo'STAGganimittaM prApya paramAhaGkAravAn kRto'nekaziSyo jino'hamiti vadana vasudhAM vijahAra // iti maTTaliputrotpattiH kiyanmAtrA // tathA gAmAgabihelajakkhaM, tAvasI uvasamAvasANa kaI graMthAna (1900) chaTeNa sAlIsIse visuddhamANasya logo hI // 1 // svAmI viharan grAmAkasanniveze prApto bibhelakA'bhidhAnayakSasadmani kAryAtsargadharaH sthitaH, tena kara Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA sa ca prArabhavaspRSTasamyaktvena puujitH| tataH zAlizIrSagrAme gatvA udyAne kAyotsargamakarot prabhuH, tadA ca mAghanAso'sti, tatrA'vasare tripRSTabhavA'smAnitavijayavatIbhAryAjIvo bhavAntare bhrAntvA'nyatra bhave mAnuSyaM prApya, bAlatapasA mRtvA, kaTapUtanA nAma vyantarI jaataa| sA ca jaTAvalkaladharaM tApasIrUpaM vidhAya himazItapayasA vapurA kRtya prabhorupariSTAdU bhUtvA vArivindUna mumoca / tadA ca tathA jaTAgra-valkalAgrAdvindavo nipeturyathA'nyazvetsyAt tadA sphuTet, arhatastu taM zItasparza sahamAnasya | vizaSato dharmadhyAnaM adIpyata, tadA sarvalokA'valokanaM avadhijJAnaM samutpannam / tataH pUrva tu tAdRzaM nA''sIt yadUcuH sahajaM tvavadhijJAnaM, yAvad devamave bhavet / ekAdazAGgIsUtrArthabhRttvaM ca caramArhataH // 1 // tadanupazAntA nizAnte, sA sAnutApA ca kaTapUtanA / pUjayitvA prabhuM bhaktyA, nijaM sthAnamupAyayau // 2 // tathA dRDhabhUmi bahumicchA, peDhIlujjANamAgao bhayavaM / polAsaceiaMmi Thio egarAimahApaDimaM // 3 // karmakSayAthai bahumlecchasaGkalAyAM dRDhabhUmo vihRtavAna, bhagavAn, tatra ca peDhAlagrAmAsanne polAsacaitye zuddhabhUmau zilAtale rukSakadravyadattarASTiH kRtA'STamaH pratinayA ekarAtrikyA sthitaH, tasminnavasare 'sako a devarAyA, sabhAgao bhaNai harisao vayaNaM / tinnivi loga asamatthA, jiNavIramaNaM caleuM je // 1 // tacca vacanamasahiSNuramarSaNastatsAmAnikassaMgamakanAmA adyaiva bhraSTapratijJa karomi iti vivaMstatrAgatya bhagavato viMzatimupasargAnekarAtrau cakre / taccaivaM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUlI pivIlIAo, uddezA tahaya ceva uNholA / vicchUa sappA naulA, mUsagA ceva aTThamayA // 1 // atra uddasatti-daMsAH, uNhola tti-ghRtellikAH atitIkSNataNDAH hatthi hasthiNiAo, pisAyae ghorusaruva vagghe a| thero therI suo, Agacchai pakkaNo a tahA // 2 // ___ atra thero therI-trizAlAsiddhArthoM vrataM muzceti bruvANI, suotti-supakAraH prabhupAdayoH sthAlI muktvA adhriyAntazcAgni prajvAlya pacati / pakkagotti-tIkSNatuNDazakunipaJjarANi bhagavataH karNAdiSu lambayaMzcANDAlaH // 2 // kharavAyakalaMkaliyA, kAlacakaM taheva ya / pabhAia uvasagge, vIsai a hoi aNulome // 3 // kharavAyatti-bhagavantabhutkSipya utkSipya bhUmau pAtayan mahAvAtaH / kalaMkaliA tti vAtotkalikA cakrabhramavad vibhuM bhraamynti| ___sAmANia devaDi, devo dAei so vimANagao / bhaNai varehi maharisi, niSphattiM saggamukkhANaM / ohayamaivinnANo, tAhe vIraM bahuM pasAheuM / ohIe nijjhAyai, jjhAyai chajIvahIameva // 7 // prAtarvAlukAmAmaM gacchati bhagavati caurapaJcazatIM vicakre, pratyekaM mAtula mAtuletikRtvA jinenAliGga| naM cakruH, yadAliGganairgirirapi sphuTet evaM nAnAvidhopasagaiH SaNmAsAna yAvatkadarthayAmAsa sa surApazadaH, bhagavAnapi tatkRtopasargAn samyag sehe| SaNmAsAnte ca svAmina pratyuvAca-'devArya ! mayA mukto, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA grAme bhikSAyai viza, bhujhva kUrAdi ityUkate sati bhagavAnapyuvAca sAnutApo he saGgamakAmara ! nAsmAkaM cintA tvayA kAryA, nA'haM tvadadhIno'smi, svecchayA yAsyAmi naveti / tadacasA'tIvanno'pi zakrabhItyA bhagavantaM praNamya kSamayitvA ca sAnutApo vicchAyavadanaH saudharma gataH, tatra ca indrAdyAH sarve'pi devA nirutsAhAH nirAnandAH muktanepathyAH paNmAsaM yaavdvtsthire|| zakraH saGgamakaM dRSTvA, sadyo bhRtvA parAGmukhaH / ityUce bhoH sUrAH sarve'pyAkarNayata madacaH // 1 // ayaM hi karmacANDAlaH, pApaH snggmkaa'mrH| dRzyamAno'pi pApAya, tad draSTuM naiva yujyate // 2 // bahvanenAparAddhaM hi, yat svAbhI naH kadarthitaH / asmatto'pi na ki bhIto, bhavAbhIto na yadyayam // 3 // arhanto nA'nyasahAyyA-ttapyante tapa ityaham / tathopasargakAle'pi, nAmuM pApamazikSayam // 4 // ataH paramiha tiSTha-nnasmAkamapi pApmane / nirvAsanIyastadasau, kalpAdasmAtsurAdhamaH // 5 // ityuditvA vajrapANivajeNeva ziloccayam / jaghAna vAmapAdena, surAdhamamamaSaNaH // 6 // paryasyamAno vividhAyudharmAdhavatairbhaTaH / AkrozyamAnastridiva-strIbhirmoTitapANibhiH // 7 // sAmAnikahasyamAno, yAnakAravyavimAnataH / sazeSekArNavAyuSko, merucUlAM suro yayau // 8 // nivAritaparivAraH tatpatnyo'pi zakrA''jJayA tmnujgmuH| tato bhagavAn gokule vacchapAlakasthavirayA paramonnena pratilAbhitaH, jAtAni paJca divyAni / tadanu zakAdyA devendrAH prabhu vanditvA samadhAnaM pRSTvA svaM svaM sthAnaM jgmuH| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAnyadA navInotpannazcamarendro bhagavantaM zaraNIkRtya svamuni sthitaM zakraM jetuM svarjagAma, tanmuktavajrajvAlAkarAlitazca nA bhagavatpAdamUle nilIyA'sthAt / zakro'pi pazcAdAgatya bhagavantaM caturaGgalamaprApta vajaM jagrAha / tataH samprAptA'bhayazcamaro'pi prabhu nasvA svaM sthAnaM gtH| svAmI ca krameNa viharan kauzAmbI yayo, tatra zatAnIko bhUgo, ceTakarAjasutA mRgAvanIrAjJI, mantrI suguptaH, priyA nandA, dhanAvahaH zreSThI, mUlA ca ttpnnii| tatra svAmI poSabahulapratipaddine sudussahaM durgraha abhigrahaM jagrAha, yathA ayonigaDabaddhAghrirmaNDitA'nazitA satI, rudatI manyunA rAjakanyA'pi preSyatAM gatA // 1 // dehalyaMtaH sthitaikAdhri-bahiH kSiptA'parAdhikA, gRhAtpratinivRtteSu sarvabhikSAcareSu tu // 2 // yadi me surpakoNena, kulmASAn sampradAsyati / cireNApi tadevAha, pArayiSyAmi nA'nyathA // 3 // gocarasahitamidamabhigrahaM gRhItvA jagatprabhuHpratidinamuccAvaceSu gehebu bhramatisma, pratidinaM ca mantri-y gRhe jagAma / tatra ca caturmAsaM yAvanmantripanyA nandayA bahUpa.yeSvapi kRteSu apUrNe'bhigrahe sakhedAM nandA dAsI prAha-svamini! pratyahaM devAryo'nAttabhikSo niryAtIti tadvacaH zrutvA suguptA'mAtyA nandA cA'tivaduHkhitau mRgAvatIdAsyA dRSTau, tayA mRgAvatyai, tayA ca zatAnIkabhUpAyokte rAjAdibhiH pUrNa'pi nagare bahavaH prakArAH kRtAstathApi bhagavato'bhigraho na pUrNaH, evaM paJcadinonAH SaTmAsA gtaaH| itazca purA sainyaiH zatAnIko dadhivAhanabhUpatezcampAM rurodha, dadhivAhane ca naSTe sarvA'pi purI luNTitA, kenA'pyauSTrikena dadhivAhanapriyA dhAriNI vasumatyA putryA saha gRhItA / tataH kRtakRtyaH zatAnIkaH svAM yaha devAyo / pUrNapitA mRgAva Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA purIM prAtaH,dhArigoM tu vRddhAM patnI kariSyAmi, bAlAMca vikreSye, iti dAserapAlakamukhodgatavacasA sphuTitahRdayA pazcatvaM prAptA / so'pi sakhedaH sAmnA vacasA vasumatI jalpayan purI nItvA rAjavartmani vikretuM sthApitavAna ,tAMca dInAM saubhAgyabhAgyavatIM putrImiva dRSTvA tasyAzca mUlyaM datvA dhanAvaho gRhe ninaay| tasthAzca vinayazIlavAgaraJjito dhanavAhaH 'candanA' iti nAma nidadhe / tataH pApamUlA mulA'pi mama patirimAM patnI kariSyatIti cintayA mamlau / anyadA grISpratauM vinInAyAzcandanAyAH zreSThipAdakSAlane kurvatyAH kezapAzo bhUmau luloTha, tato vatsAyAH kezapAzo mA'bhUta malinaH iti sAdarasnamavaghnAtsvayaM dhnaavhH| mUlA'pi tad dRSTvA zreSThini kAryAntare gate candanAyAH pAdayoH nigaDAna kSipsvA, muNDitamastakAM tAM gRhaikadeze muktvA kapATaM dattvA yaH zreSThine kathayiSyati sa mama kopAgne pataGgo bhaviSyatIti prativezimakAnuktvA ca mUlagRhaM yayau / tAM vilokayatazca zreSThinaH tRtIyadivase vRddhayaikayA ceTyA yathAvatkathitaM tato dvAramudghATya davadagdhAM padminImiva vicchAyavadanAM dRSTvA zreTI sakhedaH sAzrug kulmASAn sUrpakoNasthAMstasyaiva samarpya nigaDacchide kArmAramAnayAmyityuktvA ca bahiryayau, candanA'pi bhavasthitiM cintayantI yAvadasthAt, tAvatA bhikSAyai paryaTana svAmI tadgRhamAgAn tadA ca "ahopAtramahopAtramaho me bhaagsshcyH| munirmahAtmA ko'pyeSa bhikSAyai ydupsthitH"!||1|| iti vicintya kunmASa sUrpabhRt ekaM pAdaM dehalyA madhye bahizcAparaM kRtvA svAminaM pratyuvAca-'anucitameva bhojyametatte tathA'pi kAmikaziromaNe gRhAga, anugRhANa mAM, rudanA'bhAvAta nivRtte svA Ka Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mini punA rudantI ca svAmyapi dravyAdibhiH pUrNa svIyAbhigrahaM jJAtvA karaM prasArayat / candanA'pi | dhanyamanyA mUrpakoNena svAminaH kare kulmASAn dadau / tadA'bhigrahapUrtyA surAH paJcadinyAni cakrire, tasyAzca nigaDA nupUrAgi jajJire, pUrvavatkezapAzazca jAtaH, sarvAGgAvayaveSu abharaNAnyabhuvan / surAzca tatra nanRtuH, siMhanAdaM vidadhuH, zatAnIkAyAH sarve'pi tatrA'jagmuH, zakro'pi pUrNA'bhigrahaM bhagavantaM vandi-| tumAyayau / dadhivAhananRpasya saMpulAkanAmA kazcakyapi zatAnIkasevAkRsti so'pyAgatazcandanAM dRSTvA | tatpAdalagno muktakaNThaM rudana tAmapyarodayat, tato'sau rAjJA keyamityukto dadhivAhanarAjJo dhAriNyAzca / putrIyamiti pratyuttaritavAn / tano mRgAvatI 'iyaM mama bhaginIsutA' iti vadantI tAmAliliGga / zatAnIko'pi vasudhArAM gRhNan zakreNa niSiDazcandanAvacasA ca tAM dhanAvaho jagrAha / tataH zakraH zatAnIkaM prati 'iyaM bAlA caramadehA bhogaparAGmukhI bhagavatkevalotpattau prathamA ziSyA bhvissytaati'| yatnato rakSaNIyetyuktvA divaM yayau, bhagavAnapyanyatra vijahAra, mRgAvatyApi candanayA sahAntaHpuraM gatA, sA'pi bhagavataH kevalosatiM dhyAyantI tasthau, mUlA ca zreSThinA niSkAzitA'padhyAnato mRtvA narakaM gtaa| tathA| bhagavAn pAlakagrAme gacchan yAtrayAgacchatA vAyalanAnA vaNijA dRSTaH,sacA'yamapazukanamiti cintayannasimutpATya dhAvito hantuM tAvatA svayaM siddhArthastacchiro'cchidat / tato vibhuzcampAyAM svAtidattA'gnihotrazAlAyAM caturmAsI tasthau, tatra ca rAtrau pUrNabhadramANibhadrau maharDiko yakSo prabhu sevamAnau dRSTvA savismayaH kimayaM devAryo vettIti parikSitum praznamakarot-'dehe ziraHprabhRtyaGgapUNe ko jova ucyte| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa svAmyAha - " yaH so'ham' iti manyate sa jIvaH " / svAtirAha -- 'kaH so'pi' iti bhagavAnAha - "ziraHprabhRtibhyo bhinnaH sUkSmazca'' svAtiH proce - 'kiM na dRzyate' svAmyAha-- 'nAyamindriyagrAhyaH' ityAdipraznairbhagavantaM tattvavidaM jJAtvA bhaktyA praNanAma, bhagavatA'pi saH pratibodhitaH / varSAtyaye svAmI jRmbhakagrAmamAyayau, tatra zakro nAvyavidhiM darzathitvA stokaireva vAsaraiH kevalaM tavotpatsyate ityuktvA ca svaM sthAnaM gataH krameNa svAmI SaNmAninAmAnaM grAmaM jagAma, bahizcaka ghotsargeNa tasthau / tadA ca tripRSTabhave karNayostatra puprakSepato yaH zayyApAlako vyApAditaH so'pi bhavAn bhrAntvA gopAladArako'janiSTa, sa ca svAmyantike vRSabhAn muktvA godohAdikRte svaM gRhaM yayau, te ca caranto'TavIM vivizuH, sa cAgatastAnapazyan prabhuM prapaccha, punaH punaH pRSTe'pi bhagavati anuktavati atyantaruSTo bhagavatazcodI tadvedyaMkarma pUrvArjitaM tatastena bhagavatkarNarandhrayoH kAzazalAke kSipte tathA ca tADite ubhe api mitho mili mA kRSat ko'pyenau kIlakAviti ca tatkIlakabahirbhAgaM ca cchitvA gopAdhamo jagAma / bhagaSaraft zrutizalyo kampitazubhadhyAno madhyamA'pApAyAM siddhArthagRhe pArANArtha jagAma, tena ca bhaktyA pratilAbhitaH / tatra pUrvA''yAtakharakanAmA vaidyaH prabhuM prekSya sUkSmadhIrityavadat, aho sarvalakSaNaiH sampUrNA dIpikA 96 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhopa'tiM dRzyate paraM mlAnatvena zalyavatI sambhAvyate, sambhramAt siddhArtho'pyuvAca samyag vilokaya dehe kva zalyo'vatiSThate, tata vaidyo vilokayan prabhukarNayoH zalye dRSTvA siddhArthAya darzayitvA ca nirvilambamete karSayetyuvAca, tailenA'bhyajya ca saMvAhakairamaIyatAM maInAca mRduSu dehasandhiSu ojasvibhiH puruSaiH / saNDAsakAbhyAM samakAlaM kIlakAvAkarSayatAM, tadA sarudhiraM kIlakadvayaM karNarandhrayoH niryayau tadA ca NI tathA'bhUmudvedanA kIla-karSaNena yathA prbhuH| rarAsa bhairavA''rAvaM, vajAhata ivA'calaH // 1 // ___ nA'sphuTatsvAmimAhatmyAttena nAdena medinI / vipadyapi hi nArhantaH, paropadravakAriNaH // 2 // | vragasaMrohigyoSyadhyA ka gau sajIkRtya kSamayitvA ca to svagRhamIyatuH vedanAmapi tau bhartuH, kRtavantau zubhAzayau / babhuvatuH suraloka-zrIbhAjanamubhAvapi // 1 // __duSTAzayastu gopAlo, vidhAya svAmivedanAM / saptamA'vaniduHkhAnA, bhAjanaM samajAyata // 2 // 8 yatra sthAne kIlako karSitau tatra sthAne janairdevakulaM vidadhe evaM sarveSvapi jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhi neSu upasargeSu utkRSTopasargA evaM-tatra jaghanyeSUtkRSTopasargaH kaTapUtanAkRto, madhyameSUskRSTopasargaH saGga-1 mAdhamasuramuktakAlacakrasambhavaH, utkRSTeStkRSTo bhagavatkarNazayoddharaNasamayasaJjAtapIDAsambhavopasargaH, evaM ca upasargAH pUrva gopena prArabdhA gopenaiva samApti nItAzca 'gopArabdhA upasargA gopenaiva nisstthitaaH'| iti vacanAt / evaM ye ye devamanuSyatiryakatA upasargA bhagavataH mahAvIrasya vyAvarNitA anye'pi 44 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAMsa upasargAstAn, kSamate-krodhA'bhAvena, titikSate-dainyA'navalambanena, adhyAsayati-avicala para dIpikA kAyatayeti / / 117 // ___taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNagAre jAe, iriyAsamie, mAsAsamie, esaNAsamie, | AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie,uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvANiyAsAmie,maNasAmie, vayasamie, kAyasamie, maNagutte, vayagutte, kAyagutte. gutte, guttidie,guttavaMbhayArI / akohe. amANe, amAe, alohe, saMte, pasate, upasaMte, parinivvuDe, aNAsave, amame, akiMcaNe, chinnaggaMthe nivalave, kaMsapAi iva mukkatoye,saMkhe iva niraMjaNe,jIve iva appaDihayagaI, gagaNa mbhiva nirAlaMbaNe, vAu ba apaDibaddhe, sArayasalilaM va suddhahiyae, pukakharapattaM va nisvaleve, Ka kummo iva guttidie, khaggivisANaMva egajAe, vihaga iva vippamukke, bhAraMDapakakhIva appa matte, kuMjaro iva soMDIre, vasaho iva jAyathAme, sIho iva duddharise, maMdaraiva appakaMpe, sAgaro iva sabvagaMbhIre, caMdo iva somalese, suro iva dittatee, jaccakaNagaM bva jAyasve, vasuMdharA iva savvaphAsavisahe, suhRyahuyAsaNo iva teyasA jalaMte, [imasiM payANaM dunni saMgahiNI gAhAo Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kase saMkhe jIve, gagaNe vAU a sarayasAlile / pukkharapatte kumme, vihage khagge a bhaarNdde||1|| kuMjakhasahe sIhe, nagarAyA ceva saagrmkhobhe| caMde sUre kaNage, vasuMdharA ceva hUavahe ||2||nntthi NaM tassa bhagavaMtassa katthai paDibaMdhe bhavai / se ya paDibaMdhe cauvihe pannatte, taM jahA-davvao, khittao, kAlao, bhAvao / davao sacittAcittamIsaesu davvesu / khittao gAme vA, nagare vA, araNNe vA, khitte vA, khale vA, ghare vA, aMgaNe vA, nahe vA / kAlao-samae vA, AvaliyAe vA, ANApANue vA, thove vA, khaNe vA, lave vA, muhutte vA, ahoratte vA, pakkhe vA, mAse vA, uU vA, ayaNe vA, saMvacchare vA, annayare vA, dIhakAlasaMjoe vA / bhAvaokohe vA, mANe vA, mAyAe vA, lobhe vA, bhae vA, hAse vA, pijje vA, dose vA, kalahe vA, abbhakkhANe vA, pesunne vA, parapakhiAe vA, arairaI vA, mAyAmose vA, jAva micchAdasaNasalle vA, (pra0 600) tassa NaM bhagavaMtasma no evaM bhavai // 118 // vyAkhyA-iriyAsamie ityAdi / iryAyAM-gamanAgamanAdau samitaH-samyak pravRttaH, bhASAyAM-bhASaNe, eSANAyAM-dvicatvArizadoSavizuddhabhikSAgrahaNe ca samitaH, AdAne-grahaNe upakaraNasyeti bhANDasya - Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA vastrAdeH tRNamayabhAjanasya vA'matrasya pAtravizeSasya nikSepaNAyAM vimocanena yaH samitaH supratyupekSitAdikrameNa samyak pravRttaHsa tthaa| uccAra:-purISaM,prazravaNaM-mUtraM, khelaM-niSThIvana, sivAno-nAsikAmalA, I jalla:-zarIramalaH teSAM pariSThApanA-parityAgastatra samitaH-zuddhasthaNDilA''zrayaNAt / taccAntyasamitidvayaM bhagavato bhANDasiGghAnAdyasambhave'pi nAmA'khaNDanArthamitthamukataM / magasamietyAdi-manaH prabhRtInAM-kuzalAnAM pravartakaH ityarthaH, cittAdInAmazubhAnAM niSedhako, yataH samitiH-satpravRttiH, guptistu nirodhaH iti, ataeva guptaH sarvathA guptatvAda, guptendriyaH-guptAni indriyANi zabdAdiSu rAgadveSA'bhAvAt yena sa tathA / gupta brahmacArI-guptaM ca satyAdinavaguptimad brahmamaithunaviratirUpaM caratyAsssevate ityevaM zIlo yaH sa tathA / akrodha ityAdi spaSTaM / zAnto-antavRtyA, prazAnto-bahiyA, upazAnta-ubhayataH, ataeva parinirvRttaH-sakalasaMtApavarjito, anAzravo-avidyamAnapApakarmayandho hiMsAdi saptadazAvavirahAta, amamaH-AbhiSvanikamameti zabdavarjitaH, chinnagrantho-muktahiraNyAdigranthaH, nirlepo-dravyabhAvamalarahitaH karmabandhahetuvarjito vA, atha nirlepatAmevopamAnairAha-kAMsyapAtrIva muktaM toyamiva toyaM bandhahetutvAt sneho yena sa tathA / zaGkha iva niraJjana:-raJjanaM raMgaNaM vA rAgAdhuparaJjanaM tasmAnnirgataH, jIva-ivA'pratihatagatiH-sarvatraucityena askhalitavihArAta, saMyame vA'pratihatavRttiH, gaganamiva nirAlambano dezagrAmakulAdirahitatvAt, vAyurivA'pratibaddhaH-kSetrAdau pratibandhA'bhAvena aucityena satavihAritvAt gAme egarAiaM ityAdi vacanAt / zAradasalilamiva zuddha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayaH-kAluSyA'bhAvAn, puSkaraM panaM tasya patramiva nirupalepaH-paGkajalakalpasvaviSayAneharAgarahita| svAta, kUrmaH-kacchapaH sa ca kadAcit grIvApAdacatuSTayalakSaNAGgapaJcakena gupto bhavatyevaM bhagavAnapI-14 ndriyapazcakeneti, khaDDI-gaNDakaH tasya viSANaM tadekameva bhavati tadvadeko jAtaH ekabhUto-rAgAdisahAyavaikalyAta, vihaMga iva vipramukto-muktaparivAratvAdaniyatavAsAca, bhAraNDapakSiNo kila eka zarIraM pRthag grIvaM tripAdaM to cAtyantamapramatta eva nirvAhaM labhete iti tadupamA, kucara iva zauNDIraHkarmazatrusainyaM prati zUraH, vRSabha iva jAtasthAmA svIkRtamahAvratabhAravahanaM prati jAtabalo nirvAhakatvAt, siMha iva duIrSaH-pariSahAdimRgairanabhibhavanIyatvAta, merurivA'prakampaH-anukUlapratikulopasarga pavana vicalitamatva.. sAgara iva gambhIro-harSazokAdikAraNasamparka'pyavikratacittaH, candra iva saumyalezyo'nutApahetumanaHpariNAmarahitaH, mUra iva disatejA-dravyato dehadIptyA bhAvato jJAnena pareSAM kSobhakatvAta, jAtyakanakamiva jAtarUmo jAtaM sampannaM rUpaM svarUpaM rAgAdikudravyavirahAt yasya sa tathA apagatadoSalakSaNakudravyatvenotpannasvabhAva ityarthaH / vasudhareva pRthvIvat sarvAn sparzAn anakaletarAn zItoSNAdIn viSahate yaH saH tthaa,| suhatahutAzana iva tejasA jvalan suSTu hataM / kSiptaM ghatAdi yatrA'sau suhato dhRtAditapitaH sa cAsau hutAsanazca-vahizca tadvattejasA jJAnarUpeNa tapastejasA vA jvalan dedIpyamAnaH / natthINamityAdi nAstyayaM pakSo yaduta tasya bhagavataH kutracidapi pratibandho bhavati / kSetraM-dhAnyajanmabhUmiH, khalaM-dhAnyamalapavanAdisthaNDilaM, nabha:-AkAzaM, samaya: Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa sarvanikRSTakAla: utpalapatrazatavyatibhedajaratpaTazATikAgadanAdidRSTAntena sAdhyaH, tatra Avali dIpikA kAyAM asaGkhyAtasamayarupAyAM, uzvAsanizvAsakAle, toke-saptozvAsamAne, lave-saptastokalpe, muhUrtesaptasaptatilavamAne, ahorAtre-triMzanmuhartanAne dIrghakAlasaMyoge-yugapUrvAdau evamamunA prakAreNa tasya na bhavati pratibandha itiAbhaye-iha lokAdibhedAtsaptavidhe, hAse-hAsye harSe vA, premagi-anabhivyaktamAyAlobhasvabhAve abhiSvagamAtre, dose tti-dveSe anabhivyaktakrodhamAnasvarUpe, agrItimAtre kalahe-asabhyavacanarAdhyAdau,abhyAkhyAne-asadoSA''viSkaraNe, paizUnye-pracchannaprasaddoSAviSkaraNe, paraparivAde-viprakIrNaparadoSavacane, aratiratitti-aratimohanIyoiyacittodvegaphalA aratiH, ratimohanIyodayAcittAbhiratiH rtiH,tnHsmaahaarbndH| mayAmRSemAyAmoSevA-veSAntara-bhASAntarakaraNenA'nyavacanaM mAyA, mosettimAyayA saha mRSA mAyAmRSA, mAyayA vA moSo'nyeSAM mAyAmoSastatra mithyAdarzanazalye mithyAdarzanaM mithyAtvaM zalyamivA'nekaduHkhahetutvAt tasmin / evamamunA prakAreNa na bhavati pratibandha iti prkRt||118|| NI se NaM bhagavaM vAsAvAsavajjaM aTTha gimhahemaMtie mAse gAme egarAie nagare paMcarAie / vAsIcaMdaNasamANakappe samatiNamaNileDhukaMcaNe samasuhadukkhe ihalogaparalogaappaDibaddhe / jIviyamaraNe nikhakaMkhe saMsArapAragAmI kammasantunigghAyaNaTThAe anbhuTThie evaM ca NaM viharai // 119 // vyAkhyA se NaM bhagavaM ityAdi / varSAsu-prAvRSi vAso-nivAsastava maSTamAsAn grISmahemanti Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAn- grISmantasatkAna, grAme ekarAtrikaH ekarAtrau vAsamAnatvenA'sti yasya sa ekarAtrikaH / evaM nagare paJcarAtrikaH, vAsIcandane iva vAsIcandane apakArakopakArakau tayoH samAno nirdeSarAgatvAt kalpaH samAcAro yasya samAna- upekSaNIyatayA tRNAdIni yasya / samasuhetyAdi vyaktaM, evaM ca NaM ti evaM iryAsamityAdiguNayogena viharati // 119 // tassa NaM bhagavaMtassa aNuttareNaM nANeNaM, aNuttareNaM daMsaNeNaM, aNuttareNaM caritteNaM, aNuttareNaM AlaeNaM, aNuttareNaM vihAreNaM, aNuttareNaM vIrieNaM, aNuttareNaM ajjaveNaM, aNutteraNaM maddaveNaM, aNuttareNaM lAghaveNaM, aNuttarAe khaMtIe, aNuttarAe muttIe, aNuttarAe guttIe, aNuttarAe tuTThIe, aNuttareNaM saccasaMjama - tava - sucariya - sovaciya- phalanivvANamaggeNaM, appANaM bhAvemANassa duvAlasasaMvaccharAI viikaMtAI terasamassa saMvaccharassa aMtarAvaTTamANassa je se gimhANaM ducce mAse cautthe pakkhe vaisAhasuddhe tassa NaM vaisAhasuddhassa dasamI pakkheNaM pAINagAmiNIe chAyAe porIsIe abhiniviTTAe pamANapattAe suvvaeNaM divaseNaM vijayeNaM mahuttaNaM jaMbhiyagAmassa nayarassa bahiyA ujjuvAliyAe naIe tIre vaiyAvattassa ceiyassa adRrasAmaMte sAmAgassa gAhAvaissa kaTThakaraNaMsi sAlapAyavassa ahe godohiyAe ukkuDaanisijjAe AyAvaNAe AyAvemANassa chaTTaNaM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanA dIpikA bhatteNaM appANaeNaM hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMtariyAe vaTTamANassa aNaMte aNuttare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe samuppanne // 120 // __ vyAkhyA-aNuttareNaM nANegamityAdi / jJAna-matyAdicatuSTayaM darzanaM-cakSudarzanAdi samyaktvaM vA tena Alayena-rUpAdyasaMsaktavasatyAdinA, vihAreNa-dezAntareSu apanattatayA cakramaNAdinA, vIryeNa-jIvasya viziSTotsAhena, AjaveNa-mAyAnigraheNa, mAivena-mAnanigrahega, lAghavena-kriyAsu dakSatvena, athavA lAghavaM dravyato alpopadhikatvaM, bhAvato goravatrayastyAgastena,kSAnyA-krodhanigraheNa,muktyA-nirlobhatayA, guplyA-manoguptyAdikayA, tuSTayA-manaHprahatyA 'satyasaMyamatapaHsucaritasopacitaphalanirvANa mArgeNa satyaM-sunRtaM, saMyamaH-prANiyA, tapo dvAdazadhA, eSAM suSTuH vidhivacaritaM AcaraNaM satyasaMyama tapaHsucaritaM, upacayanaM-upacitaM phalaparipAkaH sahocitena upacayena vartate yattatsopacitaM, satyAdisucaritena sphItaM phalaM muktirupaM yasya sa tathA sa cAso nirvAgamArga zva-ratnatrayarUpastena AtmAnaM bhAvayato-vAsayataH, dvAdazavarSANi vyatikrAntAni tatra bhagavatastapovidhAnamatyugraM yadAhuH 'uggaM ca tavokammaM visesao baddhamANassetti, taccaivaM nava kira cAummAse, chakira do mAsie uvAsI / bArasa ya mAsIAI, bAvatari addhamAsAI // 1 // ega kira chammAsaM, do kira temAsie uvAsI / aDDAijjAi duve, do ceva divaTTamAsAI // 2 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / madaM ca mahAbhaI, paDimaM tatto a sabao bhii| do catAri daseva ya, divase ThAsIna aNubaddhaM // 3 // goyaraMabhiggahajuyaM, khamaNa chammAsiyaM ca kAsIya / paMcadivase hi UNaM, avahio bacchanayarIe // 4 // dasa doya kira mahappA, ThAi muNI egarAiyaM paDimaM / aTThamabhatteNa jaI, ikkikaM caramarAiyaM // 5 // do ceva ya chaTThasae, auNattIse uvAsio bhayavaM / na kayAi niccabhattaM, cautthabhattaM ca se aasii||6|| tapAMsi yathA-9 caturmAsyaH, 6 dimAsyaH, 12 mAsakSapaNAni, 72 pakSakSapaNAni, 1 SaNmAsI, 2NI nimAsyau, 2 sAIdimAsyau, 1 paJcadinonaSagmAsI, 2 sAIdvimAsyau, 12 aSTamA, 229 SaSThAH, Ia bhadrAdi 3 pratimA dina 16, pAraNakadinAni 349 iti| bArasavAse ahie, chaTuM bhattaM jahannayaM AsI / savvaM ca tavokammaM, apANayaM AsI vIrassa // 7 // tinni sae divasANaM, auNApaNNaM tu pAraNAkAlo / ukuDuanisijjANaM, ThiapaDimANaM sae bahue // 8 // aMtaratti trayodazavarSamadhye pakSAdhikaSaNmAsalakSaNe vartamAne ityrthH| ciAvatsassetti-vyAvRtta-11 caityatvAt vyAvRttaM tasya vyAvRttasya jIrNodyAnasya jIrNavyantarAyatanasya vA adUrAsanne ucitadeze ityrthH|| gRhapateH-kauTumbikasya kaTThakaraNaMsi tti kSetre dhAnyotpattisthAne jhANaMtariyAe iti zukladhyAna caturdA pRthaktvavitarkasavicAraM 1 ekatvavitarkamavicAra 2 sUkSmakriyamapratipAti 3 ucchinnakriyamanivRtti 4 teSAM Adhabheddhaye dhyAte kebalamutpannaM ityarthaH // 120 // 46 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA * taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre arahA jAe jiNe kevalI sambannU sabbadarisI sadevamaNuAsurassa logassa pariyAyaM jANai pAsai, savvaloe savvajIvANaM AgaI gaI TiiM cavaNaM uvavAyaM : takaM maNo mANasiyaM bhuttaM kaDaM paDiseviyaM AvIkammaM rahokammaM / arahA arahassa bhAgI taM taM / kAlaM maNavayaNakAyajoge vaTTamANANaMsavvajIvANaM savvabhAve jANamANe pAsamANe viharai // 12 // vyaakhyaa-tennmityaadi|arhn-ashokaadimhaapuujaahtvaat rAgAdihantRtvAdvA,arahA iti pAThe aviyamAnaM vA rahAekAntapracchannaM sarvajJatvAdyasya sa tayeti,jAtaH-sammannaH, jino-rAgAdijetA, kevalAni sampUrNAni zuddhAni anantani vA jJa.nAdIni yasya sanisa kevalI, ata eva sarvajJaH ekasmin samaye vizeSAvabodhavAn, sarvadarzI-dvitIyasamaye sAmAnyAvabodhavAn, sadevamanujAsurasya lokasya paryAyaM 'jAtAvekavacanam' paryAyAn-utpAdavyayApAna jAnAti jJAnena pazyati darzanena, na ca paryAyAnityukte ca dravyaM na jAnAti iti na zanIyama, utpAdavyayayonirAdhArayoranupapattestayo tiyordravyamapi jJAtameva syaaditi| ata evAha-savvaloe ityAdi sarvaloke sarvajIvAnAmekendriyAdInAM Aga-iyatra sthAnAzaga cchanti vivikSitaM sthAnaM jIvAH, gati-patra mRtvA utpadyante, sthiti-bhavasthiti kAyasthiti ca, cyavanaM-devanArakANAM tRtiyazvavataraNaM, upapAda-devanArakAgAM janmasthAnaM, tatkaM mano teSAM jIvAnAmidaM tatkaM tadIyaM manazcitaM mAnasikaM cittagataM cintArUpapudagalajAtaM yadyapi mano manogatayo nAsti vAstadho Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bhedastathApi vyavahAranayAnusaraNAdastyeva bhedo yathA vadanti lokA mamedaM manasi vartate iti, bhuktaM- 17I Ka azanapuSpAdi, kRtaM cauryAdi, pratisevitaM maithunAdi, Avirma-prakaTakRtaM, rahAkarma-pracchannakRtaM jAnAti pazyati ceti 'DamarukamaNi' nyAyena atrA'pi sambandhyate / araheti mAgvata, arahasya bhaagii| na rahasya ekAntaM bhajanIti, jaghanyato'pi devakoTisevyatvAt / taM taM kAlamityAdi tatra tatra kAle yogatraye vartamAnAnAM sarvaloke sarvajIvAnAM sarvabhAvAn jAnan pazyaMzca vihrtiitynvyH| amI jIvA hi kadAcinmanoyoge eva vartante, kadAcita vAgyoge. kadAcitkAyayoge evaM sarvabhAvAnatItAnAgatavartamAnagugaparyAyAna, tatra sahabhAvino-guNA jJAnAdyAH, kramabhAvinaH-paryAyA harSAdyAH etAvatA granthena ajIva parijJAnaM kvApi noktama / ato'kAraprazSAtsarvA'jIvAnAM dharmAstikAyAdInAM sarvabhAvAn | sarvavivartAna jAnAtIti vyAkhyeyam // 24 // itazca-tatrA''dizya kSaNaM dharma, devodyote jagadguruH lAbhA'bhAvAnmadhyamAyAM, mahAsenavane'gamat // 1 // zrIapApAmahApUryA, yajJArthI somilo dvijaH / tadA''hatAH samAjagmurekAdaza dvijottmaaH||2|| ___ te caivam--indrabhUtiH 1 agnibhUtiH 2 vAyubhUtiH 3 vyaktaH 4 sudharmA 5 maNDitaH 6 mauryaputra: 7 akampitaH8 acalabhrAtA 9 metAryaH 10 prabhAsazca 11 tatra cAnye'pi dvijA militAH santi te caivaM " upAdhyAyaH, zaMkaraH, zivaMkaraH, izvaraH, mahezvaraH, jAnI, gaGgAdharaH, vidyAdharaH, mahIdharaH, zrIdharaH, lakSmIdharaH, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 102 dharaNIdharaH, sudharaH, dube, mahAdevaH, zivadevaH, kAmadevaH, vAsudevaH, zrIdevaH, vyAsaH, zrIpatiH, umApratiH, prajApatiH, vidyApati, gaNapati, bhUpati, mahIpati, lakSmIpati, gaGgApati, gaurIpati, paNDita, janArddana, govarddhana, viSNu, mukunda, govinda, puruSottama, narottama, joSI, SImAit, bhAmAita, somAita, dhanAita, trivADI, harizarma, narazarma, devazarma, sUrazarma, rAmazarma, dhanazarma, yajJazarma, cauvedI, harihara, nArAyaNa, nIlakaNTha, vaikuNTha, zrIkaNTha, svayaMbhU, yAnI, kamalAkara, ratnAkara, prabhAkara, somAkara, dharmAkara, pramukhAstatra indrabhUtyAdInAM ekAdazAnAM pratyekamekaikasadbhAvenaikAdazasandehAstathA hijIva 1 kamme 2 atajjIve 3 bhRa 4 tArisaya 5 baMdhamukrave 6a, devA 7 neraiyA 8 vA punne 9 paraloa 10 nivvANe 11 // 3 // parivArazcaSAM-paJcaNhaM paJcatayA anusayA a huMti, duNhagaNA, duNhaM tu jualayANaM, tisao tisao havai gaccho // 4 // evaM catuzcatvAriMzacchatAni militA dvijAH / kurvanti yajJakarmANi svazarmANi pralipsavaH // 5 // taM divvaMdevaghosaM, soUNaM mAhaNA tahiM tuTTA aho jannieNa juTThaM, devA kira AgayA iha yaM // 6 // soUNa karimANaM, mahimaM devehiM jiNavariMdassa / aha ei ahammANI, amarisio iMdabhUi ti // 7 // muttamamaM logo, kiM dhAvai esa tassa pAmUlaM / anno vi jANai mae, Thiammi katucciyaM eaM // 8 // dIpikA 102 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMccija va mukkhajaNo, devA kahaNeNa vimhayaM niiyaa| vaMdaMti saMthuNati a, jeNa svvnnubuddhiie||9|| | aho! surAH kathaM bhrAntAH? tIrthAmbha iva vAyasA / kamalAkaravadrekA, makSikAzcandanaM ythaa||10|| karabhA iva sadRkSAn,kSIrAnaM zUkarA iva |arksyaa''lokvghkaa-styktvaa yAgaMprayAnti yt|yugmm ahavA jArisaocia,sonANI tArisA surAteviaNusariso saMjogo,gAmanaDANaM ca mukkhANaM124 svagataM-vyomni sUryadvayaM kiM syAt? guhAyAM kesaridvayAkhaDDau dvauvApratIkAre,kiM sarvajJAvahaM sc|13|| kimindrajAlikaH ko'pi, kalAzAlI videshjH| sarvajJA''TopamAtreNa, janasvargipratArakaH // 14 // so'vAdIbhau janAH kIdRg,sarvajJo'sau nigadyate? janairUce svarUpaM ko,vaktu nAmA'sya zaknuyAt15, 7 sadadhyau tIsau nUnaM, mAyAyAH kulmndirm| kathaM lokaH samasto'pi, vibhrame pAtito'munA16 // na kSame kSaNamAtra tu, taM sarvajJaM kadA'pyaham / tamastomamapAkartu, sUryo naiva pratIkSate // 17 // vaizvAnaraH karasparza, mRgendrHshvaapdsvnm| kSatriyAzca ripukSepaM, na sahante kadAcana // 18 // mayA hi yena vAdIndrAH, tUSNIM saMsthApitAH sme| gehe zUrataraH ko'sau, sarvajJo matpuro bhvet||19|| | zailA yenA'gninA dagdhAH, puraH ke tasya paadpaaH| utpATitA gajA yena,kA vAyostasya pumbhikaa||20|| Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 103 agnibhUtiruvAcaivaM, bhrAtaH! kaste'tra vikrmH| kITikAyAM kathaM pakSI-rAT karoti praakrmm||21|| panasyotpATane hastI, kuThAraH kaashkrttne| mRgasya mAraNe siMhaH, sadbhiH kiM kvApi shsyte||22|| gautamo bhrAtaraM prAha, bho adyApyupatiSThate / vAyasau vihita mudga-pAke kakaTuko yathA // 23 // pIlayatastilaH kazcid, dalatazca kaNo yathA / sUDayatastRNaM kiJci-dagasteH pibataH saraH // 24 // maIyatastuSaH ko'pi, tadvadeSa mamA'bhavat / tathApi sAsahi haM, mudhA sarvajJabhASiNam // 25 // / ekasminnajite hyasmin, sarvamapyajitaM bhvet| ekadA hi satI lupta-zIlA syAdasatA sadA26 yataH-chidre svalpe'pi potaH kiM,pAthodhau naiva mjti?|n sAlo gRhyatedhIraiH-sAlAMze pAtite'pi kim27| haMho! vAdigaNA bhott-krnnaattaadismudbhvaaH| kasmAdadRzyatAM prAptA, yUyaM mama puraH sadA // 28 // lATA dUragatAHpravAdinivahAmonaM zritAmAlavA,mUkAbhAmagadhA gatAgatamadA jalpanti nogaurjarAH kAzmIrAH praNatAH palAyanaparA jAtAstilaGgodabhavA, vizve cApi sa nAsti yo hi kurute vAdaM mayA sAmpratam // 29 // | kRSNasarpasya maNDuka-zcapeTAM daatumudytH| mUSo radaizca mArjAra-daMSTrApAtAya sodytH|| 30 // ABG Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRSabhaH svargajaM zRGgaH, prahartu kA kSati drutm| dvipaH parvatapAtAya, dantAbhyAM yatate rayAt // 31 // zazakaH kesariskandha-kesarAn kraSTumIhatomadRSTau yadasausarva-vitvaMkhyApayatejane 32tribhirvizeSakam / smiiraa'bhimukhsthen,daavaa'gnijvlito'munaa| kapikacchUlatA deha-sukhAyA''liGgitA nnu||33||d zeSazIrSamaNi lAtuM, hastaH sviiyHprsaaritH| sarvajJA''Topato'nena, yadahaM prikopitH||34|| yugmam tAvad garjati khadyota-stAvad garjati candramAH / udite ca sahasrAMzI, na khadyoto na cndrmaa|35|| | mama bhagyabharAdyadvA, vAdyayaM smupsthitH| durbhikSe kSudhitasyAnna-lAbhazcintA'tigo ythaa||36|| yamasya mAlavo dUre, kiM syAt ko vA vcsvinH,| apoSito raso nUnaM, kimajeyaM ca cakriNaH37 / sudhiyAM kimameyaM syAskiM na sAdhyaM tu yoginAM / kSudhitasya na kiM khAdyaM, kiM na vAcyaM khalasya ca 38 | kalpadruNAmadeyaM kiM, nirviNNAnAM kimtyjm| gacchAmi tarhi tasyA'nte,pazyAmyetatparAkramam // 29 // lakSaNe mama dakSatvaM, sAhitye saMhitA mtiH| tarke karkazatA nityaM, kva zAstre nAsti meshrmH||40|| kAuM hayappayAvaM, purao devANadANavANaM ca / nAsahaM nIsesaM, khaNeNa savvannuvAyaM se // 1 // ityudIrya tvarApUNoM, yayau vAdasya lipsayA / paJcacchAtrazataiH paThya-mAno'sau birudairiti // 42 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 104 sarasvatIkaNThAbharaNa ! vAdivijayalakSmIzaraNa ! jJAtasarSapurANa! vAdikadalIkRpANa! vijJazreNiziromaNi ! kumatAndhakAranabhomaNi ! vAdighUkabhAskara ! vAdimukhabhajana ! kuvAdikhaNDana ! vAdisiMhazArdUla. ! pabhASAvallImUla ! paravAdimastakazUla ! vAdigodhUmagharaTTa ! vAdikaMdakuddAla ! vAdigajasiMha ! zabdalaharIgaGgAtaraGga ! caturdazavidyAlaMkAra ! sarvazAstrAdhAra ! bahuttarikalAbhattari ! mahAkavIzvara ! kurcAlasarasvatI ! pratyakSabhArati ! ityAdIni vIraM nirikSya sopAna-sthitodadhyau svismyyH| kiMbrahmA! zaGkaraH kiMvA! kiM viSNubrahma vA kimu[43|| ___ candraH kiM sa na yatkalaGkasahitaH suryo'thavA no sa yat, tIkSNAMzuH kimu vAsavo na sa: sahasrAkSo yato gIyate / ki vA svarNagirirna so'tikaThinaH khyAtaH suradurna vA, no syAccintitamAtradaH sa hi jane huM varddhamAno hyasau // 44 // Adityamiva duHprekSyaM, samudramiva dustaram / vIjAkSaramivA'carcyam; dRSTvA vIraM mahAdayam // 45 // kathaM mayA mahattvaM hA; rakSaNIyaM purArjitam / prAsAda kIlikAheto-bhaktuM ko nAma vaanychti||46|| sutrArthI puruSo hAraM, kastroTayitumIhateokaH kAmakalazaM zasya; sphoTayet ThIkarIkRte // 47 // bhasmane candanaM ko vA, dahed duHpraapmppth|lohaarthii ko mahAmbhodho, naubhaGgaM krtumicchti||48|| AbhaTTho ajiNeNaM, jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gutteNa ya, svvnnnnusvvdrisiinn| 49 // 104 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | heiMdabhUi ! goama!, sAgayamuttejiNaNe ciNtei| nAmaM pi me viANei, ahavA komaM nayANei // 50 // | svAgatapracchane dadhyau, miSTAkyaiH kathaM priye! / kapitthaM tanna yacchIghraM, vAtena patati drumaat||51|| jai vA hiayagayaM me,saMsayamannijja ahava chiMdijjA to vimhao me, iaciMtaMto sapuNo bhaNio kiMmanni atthijIvo,udAhunasthitisaMsaotujjhAveapayANayaatthaM, na yANasI tesimoattho 53 | samudro mathyamAnaH kiM, gaGgApUro'thavA kimu!| AdibrahmadhvaniH kiM vA, vIravedadhvanirbabhau // 54 // | vedapadAni tu jIvasthApakAnyevam___ "sa vai ayamAtmA jJAnamayaH" ityAdi tathA "dadada" 'damo dAnaM dayA iti dakAratrayaM yo vetti sa jIva' iti / anyacca-"vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na pretya saMjJA'sti" atra madhyastho nakAro bhavatA 'na pretya saMjJA'sti' ityevaM sambadhyamAno jIvasandehaheturbhavati, "sa tAnyevA'nuvinazyatina" ityevaM sambanIyaH tathA ca 'pretyasaMjJA'sti' anena vAkyena pratyuta jIvasattaiva sthApyate na tu tdbhaavH| __kizcAnumAnamapi jIvavyavasthApakam tathAhi-vidyamAnabhoktRkamidaM zarIram, bhogyatvAt, odana| vat, ato'sti jIvaH | zrIvIramukhato veda padArthamavagatya ca / indrabhUtiH pravavrAja, chAtrapaJcazatIyutaH // 55 // . Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 105 taM pavvaiaM sADeM, bIo Agacchai amariseNaM / vaccAmi namANemi, parAjiNittANa taM samaNaM 56 chalio chalAiNA so, manne vA iMdajAlio koi / ko jaNAi kaha vattaM, ittA he vaTTamANI se 57 so pakramegaM, pijAi jai me taomi tasseva / sIsattaM hujja gao, vucchaM patto jiNasagAsaM // 58 AbhaTTo a jiNeNaM, jAijarAmaraNavipyamukkeNaM / nAmeNa ya goteNa ya, savvaNNusavvada risINaM // 59 // afores goyama!, sAgayamutte jiNeNa ciMtei / nAmaM pi me viANAi, ahavA ko maMna yANe // 60 // jai vA hiayagayaM me,saMsayamannija ahava chiMdi jAto huja vimhao me, ia citato puNo bhaNio61 1" pUNyaH pUNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA" ityAdIni / yatta "puruSa evedaM gni sarva yad bhUtaM yacca bhAvyaM" ityAdinA karmA'bhAvaM manyase tadayuktaM - asya vacasaH puruSa mahatvavyAvarNana 2100 paryavasitatvena karmotthApakatvA'bhAvAt / kizca anumAnamapi karmasAdhakaM tadyathAzarIrAntarapUrvakaM bAlazarIram, indriyamatvAt, yuvazarIravat, evaM karmasattA sphuTaiva iti zrutvA pratibuddha dvitIyo'pi pravrajitaH, evaM yathAkramaM tRtIyAdayo'pi sIsattaNeNovagayA, saMpayamiMdaggibhuiNo jss| tihuaNakayappaNAmo, sa mahAbhAgo'bhigamaNijjo 62 1 atra vedapadAnAM viruddhArthakaraNena sarveSAM saMzayotpattiH dIpikA 105 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi vicintya bhagavatpAdamAgatAstathaiva saMzayocchede pravrajitAstavyatikarastvanyato jJeyona | granthavistRtabhiyA nA'tra likhita iti, evaM ca 4400 dvijAH pravrajitAH, tatra gautamasvAmipramukhairekAdazabhirniSadyAtrayeNa dvAdazAGgI gRhItA, prANipatya pRcchA ca niSadyA ucyte| tAzcaivam praNipatya gautamasvAmI pRcchati bhagavastatvaM kathaya, bhagavAna AcaSTe 'upapaNe i vA' punastathaiva pRSTe 'vigame i vA' punarapyevaM kRte vadati 'dhuve i vA etAstisro nissdyaaH| AsAmeva sakAzAdyatsattadatpAdavyayadhrauvyayuktaM anyathA vastunaH sattA'yogAdityevaM tasyAnyeSAM ca gaNabhRtAM pratItirbhavati, tatazca te pUrvabhavabhAvitamatayo bIjabuddhitvAt dvAdazAGgImuparacayanti, tatasteSAM prabhustadanujJAM karoti, zakrastu saugandhikaratnacUrNabhRtaM ratnasthAlaM gRhItvA sannihito bhavati svAmI ca siMhAsanAdutthAya cUrNamuSTiM gRhItvA yathAkramaM gautamAdizirasi muzcan dravyaguNaparyAyaistIrthamanujAnotIti, tato devA api cUrNapuSpa gandhavarSa tadupari kurvanti, gaNaM ca zrIvarDamAnasvAmI sudharmasvAminaM dhUri vyavasthApya anujaanaatiiti| // zrI gaNadharavAdaH saMpUrNaH // teNaM kAleNaM teNaM samaeNe samaNe bhagavaM mahAvIre ahiyagAmaM nIsAe paDhamaM aMtarAvAsaM vAsAvAsaM uvAgae, caMpaM ca piThicaMpaM ca nIsAe tao aMtarAvAse vAsAvAsaM uvAgae, vesAliM nagariM vANiagAmaM ca nIsAe duvAlasa aMtarAvAse vAsAvAsaM uvAgae,rAyagihaM nagariM nAlaMdaM ca Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA bAhiriyaM nIsAe cauddasaaMtarAvAse vAsAvAsaM Agae, cha mihiliyAe, do bhadiyAe, egaM AlaMbhiyAe, egaM sAvatthIe, egaM pANaabhUmIe, egaM pAvAe majjhimAe hathivAlassa ranno rajjUgasabhAe apacchimaM aMtarAvAsaM vAsAvAsaM uvAgae // 122 // . vyAkhyA-teNaM kAleNamityAdi, asthikagrAmaH zUlapANiyakSopalakSito yasya pUrva 'vaImAnagrAma' iti nAmA'bhUt / tasya nizrayA prathama antarAvAsaM-varSA rAtraM, vAsAvAsaM tivarSAsu vasanaM upaagtH1| campAMca pRSTicampAM cAzritya tryH3| vaizAlI vANijyagrAmaM ca nizrayA dvAdaza 12 rAjagRhaM nAlandAMca nizrayA caturdaza 14 tantra rAjagRhAduttarasyAM dizi baahirikaashaakhaapurvishessH| mithilAyAM Sada, bhadrikAyAM do ekaH AlambhikAyAM, ekaH zrAvastyAM, ekaH praNitabhUmau vajrabhUmyAkhye'nAryapradeze ityarthaH / madhyamApApAyAM rajjugasabhAe tti rajjukA-lekhakAsteSAM sabhA'paribhUjyamAnA karaNazAlA tatra jIrNa| zulkazAlAyAmityarthaH / apazcimaMti-apazcimaM pazcimazabdaH paryantavAcI akArastu maGgalArthaH prAk kila | tasyAH puryAH apApati nAmA''sIt, daivaistu pApetyuktam, yena tatra bhagavAna kAlagata iti / chadmastha| kAle jinakAle ca dvictvaariNshdvaarssaaraatraaH|| tatthaNaM jese pAvAe majjhimAe hatthivAlassa ranno rajjugasabhAe apacchima antarAvAsaM vAsAvAsaM uvAgae // 123 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA tassaNamityAdi / jese tti - yasminnaMtarAvAse - varSAMrAtre // 123 // tassa NaM aMtarAvAsassa je se vAsANaM cautthe mAse sattame pakkhe kattiyabahule tassa NaM kutiyabahulassa paNNarasI pakkheNaM jA sA caramA rayaNI, taM syaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae viikaMte samujjAe chinnajAijarAmaraNavaMdhaNe, siddhe, buddhe, mutte, aMtagaDe, parinibbuDe savvadukkhapahINe, caMde nAma se docce saMvacchare, pIivaddhaNe mAse, naMdivaddhaNe pakkhe, aggivese nAma se divase uvasamiti pavucaI, devAnaMdA nAmaM sA rayaNI niratitti pavuccaI, acce lave, pA, thove siddhe, nAge karaNe, savvaddhasiddhe muhutte, sAiNA nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM Crore fasia savadukkhappI // 124 // vyAkhyA - rakkheNaM ti divase, caramA rajanI dinApekSayA pazcAdbhAvinI rAtriH athavA amAvAsyA rAtrirityarthaH, kalagataH - kAryasthitibhavasthityoH kAlAgataH, vyatikrAntaH saMsArAta, samuyAtaH samyag UrdhvaM yAtaH, na tu soganAdivat tIrthanikAradarzanAt punarbhave'vatarati jJAnino dharmatIrthasya, karttAraH parama padaM / gatvA gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH // 1 // 49 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 107 iti tadIyavacanAt / tathA chinnaM jAtyAdInAM bandhanahetubhUtaM karma yena saH, siddhaH-sAdhitArthaH, vudho--jJaH, mukto--bhavopagrAhikAzebhyaH, antakRtsarvaduHkhAnAM, parinivRttaH-sakalasantApavirahAt, kimuktaM bhavatItyAha-sarvANi zarIrANi mAnasAni ca dukhAni prahINAni yasya sa tathA / caMde ityAdi yuge hi paJca saMvatsarANi tatra dvitIyapaJcamI abhivaddhitAkhyau zeSAstrayazcandrAkhyAH, sa ca dvitIya candrastasya mAna--354 ahorAtrANi 12dvAdaza SaSTibhAgA dinasya, prItivaIno mAsa kArtikasya prItivarddhana iti saMjJA / agnivesatti taddinanAma upazama ityapi procyate, devAnandAkhyA sA rajanI naiRtirityapyucyate, lavastvA khyA, prANApAno'sau muhUtoM nAma, stokaH sa siddhanAmA, nAgAkhyaM / tatkaraNaM ekAdazakaraNAntavartizakunyAdiSu sthirakaragacatuSTayamadhye tRtIyaM nAgaM karaNaM hi amAvAsyAyA uttarAI bhavati, sarvArthasiDo muhartaH / mAsAdi nAmAni caivam-proktAni sUryaprajJaptau tadyathA"abhinandanaH 1 supratiSTho 2 vijayaH 3 prItivarddhana: 4 zreyAn 5 ziziraH 6 zobhana: 7 haima- IN vAna 8 vasantaH 9 kusumasambhavaH 10 nidAghaH 11 vanavirodhI 12 ti zrAva gAdidvAdazamAsanAmAni / pUrvAGgasiddho 1 manoramo 2 manoharaH 3 yazobhadraH 4 yazodharaH 5 sarvakAmasamRddhaH 6 indraH 7 murdAbhiSiktaH 8 somanaH 9 dhanaJjayaH 1. arthasiddho' 11 bhijAtaH 12 atyAzanaH 13 zataJjayo' 14 gnivezmaH 15 iti dinanAmAni / uttamA 1 sunakSatrA 2 ilApatyA 3 yazodharA 4 saumanasI5 zrIsambhUtA 6 vijayA 7 vaijayantI 8 jayantI 9 aparAjitA 10 icchA 11 samAhArA 12 tejA 13 abhi Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tejA 14 devAnandA 15 iti rAtrinamAni / rudraH1 zreyAna 2 mitraM 3 vAyuH4 suprIto' 5bhicandraH 6 mAhendro 7 balavAna 8 brahmA 9 bahusatya 10 aizAnaH 11 tvaSTA 12 bhAvitAtmA 13 vaizravaNo 14 vAruNaH 15 Anando 16 vijayo 17 vijayasenaH 18 prajApAtya 19 upazamaH 20 gandharvaH 21 agnivaizyaH 22 zatavRSabhaH 23 AtApavAn 24 arthavAn 25 RgavAn 26 bhaumo 27 vRSabhaH 28 sarvArthasiddhaH 29 rAkSaptaH 30 iti muhUrtanAmAni zevaM sugamamiti sUtrArthaH / jasyaNiM ca NaM sama bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva sambadUkkhappahINe sA NaM rayaNI bahUhiM devehiM devIhiM ya ovayamANehi ya uppayamANehi ya ujjoviyA yAvi hutthA // 125 // Ma jaM rayaNiM ca NaM samage bhagavaM mahAvIre kAlAe jAva sambadUkkhappahINe sA NaM rayaNI bahahiM devehiM devIhiM ya ovayamANehiM uppayamANehiM ya uppiMjalamANabhUyA kahakahagabhuyA yAvi hRtthA // 126 // ___jaM rayANaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva savvadukkhappahINe, taM syaNiM ca NaM jiTThassa goyamassa iMdabhUissa aNagArassa aMtevAsisma nAyae pijjabaMdhaNe vucchinne aNate Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppanne // 127 // ddIpikA vyAkhyA-jaM rayaNiti, tasyAM rajanyAM jyeSThasyAntevAsinaH iti yojyaH, zrIgautamasya gotreNa indrabhUtenAmnA nAyaetti jJAtaje zrIvIraviSaye premavandhane snehabamdhane vyavacchinne truTite sati kevalamutpanam / tadutpattisampradAyastvevam| zrIgotamasvAmI nirvANasa naye devazarma gaH pratibodhAya kvA'pi grAme svAminA prahitastaM pratibodhya pazcAdAgacchan zrIvIranirvANaM zrutvA vajAhata iva kSaNaM zUnyacittaH sthitaH. vabhANa ca pasarai micchattatamaM, gajjati kutitthakosiA ajja / dubhikkhaDamaraverAI, nisiarA huMti sappasarA // 1 // atthamie jaha sUre, maulei tumami saMghakamalavaNaM / ullasai kumayatArA-niaro vihu ajja jiNa vIra ! // 2 // / tamagasia sasi ca naha, vijjhAya paIvayaM ca nisi bhavaNaM / bharahamiNaM gayasoha, jAyamaNAhaM ca pahu ajja // 3 // / | tathA hA hA vIra kiM kRtaM yadIdRze'vasare'haM dUrIkRtaH kimADakaM maNDayitvA bAla iva tavAJcale'lagi-1 | pyam ? kiM kevala bhAgamamArgayiSyam ! kiM tvayi kRtrimamanA abhavam, kiM muktau saGkIrNam ? ki vA tavANakkhakArako'bhavam, hA! vIra kathaM vismArito'ham ? kasyA'ne sandehAn prakSye, hA? vIretthaM kurvatA bhavatA mahAna virAmaH kRtaH, kasyA'gre kathayAmi ? evaM vadato gautamasya vIra vIra iti sthAne vIvI iti mukhe lagnaM, tatastasya !! jJAtaM vItarAgAH asnehA bhavanti ! dhigU mAM yena nirvANaviSaye zruto NA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payogo'pi na dade, dhiga mamaikapAkSika snehaM, alaM snehena, eko'haM, nAsti kazcana mama, evaM samyak sAmyabhAvamApatrasya kevalaM samutpede " mukkhamaggapavaNNANaM siNeho vajjasiMkhalA / vire jIvaMtae jAo, goamo jaM na kevalI // 1 // tataH prAtazcaindrAdyamahimA kRtaH, sarveSAM pramodaH saMpannaH, // 127 // __jaM syaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva savvadukkhappahINe taM rayaNiM ca NaM / navamalaI navalechaI kAsIkosalagA aTThArasa vi gaNarAyANo amAvAsAe pArAbhoyaM posahovavAsaM paThaviMsu, gae se bhAvujjoe davvujjoyaM karissAmo // 128 // vyAkhyA-navamallai ityAdi / kAzIdezasya rAjAno mallakijAtIyAH nava, kozaladezasya ca lecchakijAtIyA nava, teca kAryavazAdUgaNamelakaM kurvantIti gaNarAjAno'STAdaza ceTakamahArAjJaH-bhagavanmAtulasya sAmantAstasyAmamAvAsyAyAM pAraM paryantaM bhavasyA''bhogayati pazyati yaH pArAbhogaH saMsArasAgarapAraprApaNapravaNastaM, athavA pAraM-paryantaM yAvadAbhogo yasya sa tathA aSTaprahArika ityarthaH, taM tathA vidha pauSadhopavAsaM pauSadhopayuktopavAsaM paTTaviMsutti-kRtavantaH / bArAbhoe iti pAThe tudvAraM Abhogyate'valokyate yaiste dvArAbhogAH pradIpAstAn AhAratyAgapauSadharUpamupavAsaM cA'kurvan, tathA caitadarthAnuvAthevottarasUtraM gae se ityadi gataH sa bhAvodyotaH 'nANaM bhAvujjoe' iti vacanAt jJAnajJAninoH Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 kathaJcidabhedAcca jJAnamayo bhagavAn gato nirvANamataH sAmprataM dravyodyotaM kariSyAma iti hetoHlA dIpikA taiH dIpAH pravartitAHtato dIpotsavo jaatH| kArtikazuklapratipadi gautamasya jJAnamahimA devaizcakre atasta trA'pi janapramodaH / zokArttanandivarddhananRpazca sudarzanayA bhaginyA sAdaraM sambodhya svagRhe dvitIyAryA / A bhojito'to ca bhrAtRdvitIyAparvarUDhiH // 128 // jaMsyaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva savvadukkhappahINe, taM rayaNiM ca NaM khuddAe bhAsarAsI . nAma mahAgahe do vAsasahassAThiI samaNasma bhagavao mahAvIrassa jammanakkhattaM saMkaMte // 129 // jappabhiiM ca NaM se khuddAe bhAsarAsI mahaggahe do vAsasahassaliI samaNassa bhagavao mahAvIssa jammanakkhattaM saMkete, tappabhiI ca NaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINaM ya no udie udie pUyAsakAre pavattaI // 130 // jayA NaM se khudAe jAva jammanakkhattAo viikate bhavissai, tayA NaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINaM ya udie udie pUyAsakAre bhavissai / / 131 // vyAkhyA-khaDDAe tti / kSudrAtmA krUraH bhasmarAzistriMzattamo grahaH, grahAH aSTAzItiH tannAmAni tvevam aGgArakaH 1 vikAlakaH 2 lohitAkSaH 3 zanaizcaraH 4 AdhunikaH 5 prAdhunikaH 6 kaNaH 7 kaNakaH 8 109 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNakaNakaH 9kaNavitAnakaH 10 kaNasaMtAnakaH 11 somaH 12 sahitaH 13 azvasenaH 14 kAryopagaH 15 karburakaH16 ajakarakaH 17 dundubhakaH 18 zala: 19 zaGkhanAbhaH 20 saGkavarNAbhaH 21 kaMsaH22 kaMsanAbhA 23 kaMsavarNAbhaH 24 nIlaH 25 nIlAvabhAsaH 26 rUpI 27 rUpAvabhAsaH 28 bhasmaH 29 bhasmarAziH 30 tilaH 31 tilapuSpavarNaH 32 dakaH33 dakavarNaH34 kAyaH 35 bandhyaH 36 indrAgniH 37dhUmaketuH 38 hariH 39 piGgalaH 40 budhaH 41 zukraH 42 bRhaspatiH 43 rAhuH 44 agastiH 45 mANavakaH 46 kAmasparzaH 47 | dhUraH 48 pramukhaH 49 vikaTaH 50 visandhikalpaH 51 prakalpaH 52 jaTAlaH 53 aruNaH 54 agni: 55 kAlaH 56 mahAkAlaH 57 svAstikaH 58 sauvastikaH 59 vaImonakaH 60 pralambaH 61 nityAlokaH 62 nityodyotaH 63 svayaMprabhaH 64 avabhAsaH 65 zreyaskaraH 66 kSemaGkaraH 67 AbhaGkaraH 68 prabhaGkaraH 69 arajA 70 virajA 71 azokaH 72 vItazokaH 73 vitataH 74 vivastraH 75 vizAlaH 76 zAlaH 77 suvrataH 78 anivRttaH 79 ekajaTI 80 dvijaTI 81 karaH 82 karikaH 83 rAjA 84 argalaH 85 puSpaH 86 bhAvaH 87 ketuH 88 ityASTazIti grhaaH|| ___iti dovAsasahassaTii tti-visahasravarSasthitiH ekaRkSe etAvantaM kAlaM avasthAnAt, uditaH, udita:-sphItaH sphItaH pUjA'bhyutthAnAhAradAnAdibhiH satkAro vastrAdyaina pravartate, ataevendreNa vijJaptaH svAmI, yatkSaNamavasthAya bhasmakamukhaM viphalayatu prabhuH, yathA tvayi mokSaM gatesa mahAgraho bhavattIrthe pIDAyai / na kalpate iti| svAminA proktaM nAyuH sandhAntuM jinairapi zakyate ataH kalkinaM yAvadbhAvinyeva tIrtha Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA 110 kalpa- bAdhA disahasravarSAnte janmanakSatrAvyatikrAnte tu bhasmakagrahe pUjAsatkArau bhvissytH|129|130|131|| / jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva savvadukkhappahINe taM syaNiM ca NaM kuMthU aNuddharI nAmaM samuppannA, jA ThiyA acalamANA chaumatthANaM niggaMtthANaM niggathINaM ya no cakkhuphAsaM havvamAgacchaMti, jA ahiA calamANA chaumatthANaM niggaMtthANa ya niggaMthINa cakkhuphAsaM havvamAgacchaMti // 132 // jaM pAsittA bahahiM niggaMthehiM niggaMthIhi ya bhattAI paccakkhAyAI, se kimAhu bhaMte ! ajjappabhiI saMjame durArAhae bhavisai // 133 // ___vyAkhyA-kunthU ityAdi / kurbhUmistasyAM tiSThatIti kunthuH prANijAtiH, nortuM zakyate itynurii| |sthitA ityasya vyAkhyAnaM acalamANe ti cakSuHsparza dRSTipathaM havvaM ti kSIghraM // 132 // bhattAiMti bhaktAni | pratyAkhyAtAni anazanaM kRtamityarthaH, kimAhurbhadantA guravaH kiM kAraNaM anuDaryA utpattau bhaktapratyAkhyAne vA bruvate pUjyA' iti ziSyeNa pRSTe gururAha ayaprabhRti durArAdhyaH saMyamo bhaviSyati, jIvakulA''kulatvAt pRthvyAH saMyamayogyakSetrA'bhAvAt pAkhaNDikasaGkarAcca // 132 // 133 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa iMdabhuipAmukkhAo cauddasa samaNNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hutthA // 134 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa ajja- 110 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdaNApAmokkhAo chattIsaM ajjiyAsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hutthA // 135 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa saMkhasayagapAmokkhANaM samaNovAsagANaM egA sayasAhassIo auNASTiM ca sahassA ukkosiyA samaNovAsagANaM saMpayA hutthA // 136 // vyAkhyA-teNaM kAleNamityAdi, [sUtratrayI spaSTA ] 134 / 135 / 136 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa sulasA kheipAmokkhANaM samaNovAsiyANaM tinni sayasA| hassIo aTThArasasahassA ukkosiyA samaNovAsiyANaM saMpayA hutthA // 137 // vyAkhyA-sAhassIotti ArSatvAt strItvaM / sulasA nAgabhAryA dvAtriMzatputramAtA, revatI maGkali-12 putramuktatejo'rcijAtaraktA'tIsArasya bhagavatastathAvidhauSadhadAtrI // 137 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa tinni sayA causaddapuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jiNo viva avitahaM vAgaramANANaM ukosiyA cauddasapugvisaMpayA hutthA // 138 // vyaakhyaa-ajinnaannmityaadi| asarvajJAnamapi-sarvajJatulyAnAM sarvA'kSarasannipAtaH sarvavarNasaMyogo 5. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA 111 na jJeyatayA asti yeSAM te tathA / jina ivA'vitartha-satyaM vyAkurvANAnAM kevalizrutakevalinoH prajJApanAyAM tulyatvAt / / 138 // ___ samaNassa bhagavao mahAvIrasma terasa sayA AhinANINaM aisasapattANaM ukkosiyA ohinANINaM saMpayA hutthA // 139 // samaNassa NaM bhagavao mahAvIrasma sattA sayA kevalanANINaM saMbhinnavaranAsaNadaMdharANaM ukkosiyA kevalanANaM saMpayA hutthA // 140 // vyAkhyA-aizeSapattANaMti / atizeSA atizayA AmoSadhyAdayastAna prAptAnAM // 139 // saMbhinnatti samyag bhinne pRthag pRthag granthAna 2200 samayabhAvinI athavA sambhinne paripUrNa vare zreSThe jJAnadarzane dhArayantIti te tathA teSAm // 140 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa sattasayA veuvvINaM adevANaM deviDipattANaM ukkosiyA veuvviasaMpayA hutthA // 141 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa paMca sayA viulamaINaM 21 aDDAijjesu dIvesu dosu ya samuddesu sannINaM paMciMdiyANaM pajjattagANaM maNogae bhAve jANa mANANaM ukkassiyA viulamaINaM saMpayA hutthA // 142 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaakhyaaH-viulminnti| vipulA-bahuvidhavizeSaNopetamanyamAnavastugrAhitvena vistIrNA matiH-d | manaHparyAyajJAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-ghaTo'nena cintitaH, sa ca dravyataH sauvarNAdiH, kSetrataH pATalIputrakAdiH, kAlataH zAradAdiH, bhAvataH kAlavarNAdiH ityevaM vipulamatayo jAnanti / Rjumatayastu sAmAnyata eva teSAM, tathA'ItRtIyAGgulanyUne nukSetre vyavasthitAnAM saMjJinAM manomAtragrAhakAtRjumatayaH itareSAM tu sampUrNa iti / manaHparyAyajJAne darzanA'bhAvAt jANamANANamityevoktaM na pAsAmANANaM tti, yattu zrIRSabhacaritre kvacidubhayaM dRzyate tatra pazyatAmiva pazyatAM sAkSAtkaraNAditi vyAkhyeyam // 141 / 142 // ___samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAINaM sadevamaNuyAsurAe parisAe vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAisaMpayA hutthA // 143 // samaNassa bhagavao mahAvIrassa satta aMtevAsIsayAI siddhAiM jAva savvadukkhappahINAI cauddasa ajjiyAsayAI siddhAI // 144 // samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa aTTha sayA aNuttarovavAiyANaM gaikallANANaM ThikallANANaM AgamesibhadANaM ukkosiyA aNuttarovavAiyANaM saMpayA hutthA // 145 // vyAkhyA-gatikallANANaM ti gatirdevagatirUpA kalyANI yeSAM, sthitirdevAyurupA kalyANI utkRSTA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA la yeSAM te, tathA AgAmiSyadbhadrANAM AgAmibhave setsyamAnatvAt // 143 / 144 / 145 // samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa duvihA aMtagaDabhUmI hutthA / taM jahA jugaMtakaDabhUmI ya pariyAyaMtakaDabhUmI ya jAva tacAo purisajugAo jugaMtakaDabhUmI cauvAsapariyAe aMtamakAsI // 146 // ___ vyaakhyaa-duvihaaaNtgddbhuumiiti| antato-bhavAntakRto nirvANayAyinasteSAM kAlo antakRbhUmiH jugaMtakaDatti iha yugAni kAlamAnavizeSAstAni ca kramavartIni tatsAdharmyAt ye kecan kramavattino | guruziSyapraziSyAdirupAnarAste'pi yugAni taiH pramitA antakRbhUmiryA sA yugAntakRdbhUmiH / pariA| yaMtakaDabhUmIatti paryAyaH tIrthakarasya kevalitvakAlastamAzritya antakRbhUmiryA sA, tathA jAva taccAo 1 ityAdi iha paJcamIdvitIyA'rthe'to yAvattRtIya puruSa eva yugaM puruSayugaM tRtIyaM praziSyajambUsvAminaM yAva dityrthH| yagAnakarabhUmiH zrIvIrasyA'bhavat vIrajinAdArabhya tattIrthe tRtIyapuruSayAvatsiddhA munayastathAhi-zrI vIrasvAmI sudhAMgaNabhRt 2, zrIjamburiti 3 tadanu siDigamanavyavacchedo'bhUt / cauvAsetyAdi caturvarSaparyAye kevaliparyAyA'pekSayA bhagavati sati antamakArSIt-bhavAntamakarota, tRtIrtha sAdhu rAt kazcidapIti yadAhuvRddhAH vIrassa siddhigamaNAo, tinnipurisAo jAvasiddhi tti / esa jugatarabhUmI, teNa paraM natthi nivvANaM // 1 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrajiNakevalAo cauvarise na koi siddhisaMpatto / kevalajutto vi jaI, pajjhAyaMta bhUmI sA // 2 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAravAsa majjhe vasittA, sAiregAI duvAlavAsAiM chaumatthapariyAgaM pAuNittA, desuNAI tIsaM vAsAI kevalipariyAgaM pAlaittA, bAyAlIsaM vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA, bAvattari vAsAiM sabvAuyaM pAlaittA, khINe veyaNijjA-Uya-nAma-gutte imIse usappiNIe dUsamasusamAe samAe bahuviikatAe tihiM vAsehiM addhanavamehi ya mAsehiM sesehiM pAvAe majjhimAe hatthivAlassaraNNo rajjuyasabhAe ege abIe chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM sAiNA nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM paccUsakAlasamayAMsa saMpaliaMkaM nisaNNe paNapannaM ajjhayaNAI kallANaphalavivAgAiM, paNapannaM ajjhayaNAI pAvaphalavivAgAI, chattasiM ca apuvAgaraNAI vAgaritA pahANaM nAma ajjhayaNaM vibhAvamANe vibhAvamANe kAlagae, viikate samujjAe chinnajAi-jarA-maraNabaMdhaNe siddhe buddhe mutte aMtagaDe parinivvuDe savvadukkhappahINe // 147 // vyAkhyA-chaumasthapariyAgaM / chadmasthaparyAya chadmasthatvaM prApya pUrayitvA desUNAI ti pakSAdhika Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. SaNmAsonAni triMzadvarSANi, egatti ekaH karmasantApavirahAta, abIe tti-advitIyaH ekAkyeva. [GI dIpikA paccUsatti pratyUSakAlakSaNo yaH samayo'vasarastantra, saMpaliaMketti saGgataH paryakaH padmAsanaM tatra niSaNNaH | upaviSTaH / paJcapazcAzatsu kalyANavipAkA'dhyayaneSu ekaM maradevA'dhyayanaM vibhAvayan prarupayana bhagavAn nivRttaH // 147 // . - samaNassa bhagavao mahAvIrasma jAva sabbadukkhappahINassa nava vAsasayAI viikatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchada, vAyaNaMtare puNa ayaM teNaue saMvacchare kAle gacchai ii dIsai // 148 // . vyAkhyA-navavAsasayAI ti / zrIvIranivRtteH navasu varSazateSu vyatIteSu dazamasyA'zotitaprasaMvatsare asya pustakavAcanAyA kAla ityakSarArthaH / bhAvArthastu yadyapi tathAvidhA'rthA'vabodhakavyaktavyAkyAnupalambhAt vivRtya vaktumazakyastathApi granthAntarA'nugatayuktyA kizciducyate tathAhi " etatsUtraM zrIdevarddhigaNikSamAzramaNaiH prakSiptamiti kvacitparyuSaNAkalpA'vacUA~ tadabhiprAyeNa zrIvIranirvANAta navazatA'zItivarSA'tikrame siddhAntaM pustake nyasadbhiH zrIdevarddhigaNikSamAzramaNaiH zrIparyuSaNAkalpasyA'pi vAcanA pustake nyastA, tadAnIM pustakalikhanakAlajJApanAyaitatsUtraM likhitamiti, vijJApayate tathA sampradAyagAthA'pi| "valahipuramia nayare, devaDipamuhasayalasaMdhehiM / putthe Agamalihio, navasayasIyAo vIrAo" // 1 // iti Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yattu 'evaM vratasthito sapta-kSetryAM dhanaM vapan / dayayA cA'tidIneSu, mahAzrAvaka ucyate // 119 // iti yogazAstrIyazlokavyAkhyAne 'jinavacanaM duHSamAkAlavazAducchinnaprAyamiti matvA bhagavakitAvArjunaskadilAcAryaprabhRtibhiH pustakeSu nyastam' iti dRzyate tanmAthurIvAcanAmAzrityeti sambhAvyate / kecittu navazatA'zItivarSe vIrasenAGgajArthamAnande / saGghasamakSaM samahaM, prArabdhaM vAcituM vijJaiH // 1 // iti antarvAcyavacanAt 'zrIvIranirvANAt navazatA'zItivarSA'tikrame putramaraNArtasya dhruvasenanRpasya samAdhimAdhAtumAnandapure sabhAsamakSaM paryuSaNAkalpo vAcayitumArabdha,' iti vadanti paraM tadapi vicAraNIyamasti, yataH kvacitrinavatyadhikanavazatavarSA'tikrame dhruvasenanRpA''grahAta AnaMdapure sabhAsamakSaM paryuSaNakalpavAcanA jAtetyapi dRzyate yaduktaM-- vIrAtrinandAGkazaradyacIkarastvacaityapUte dhruva-senabhUpatiH yasmin mahaiH saMsadi kalpavAcanAmAdyAM tadAnandapuraM na kaH stute||1|| iti zrImunisundaramarikRtastotraratnakoze, etad vyaJjanamapi pustakavAcanAtaH kiyatA kAlena parSadvAcanA jAteti / kvacitparyuSaNAkalpAvacUrNAviti bodhyaM, tatvaM punaH sarvavidvedyamiti / vAyaNaMtaretyAdi atra kecidvAcanAntaraM kvacidAdarza pAThAntaraM anyathA iti dIpsai tti padAnupapattiriti kRtvA yadevA'zItipakSe tadeva pAThAntareNa trinavatipakSepi jAtamityavyaktameva vyAkhyAnti, avyaktaM caitatsUtraM na vApi vivRtamiti tu svayameva bodhyam / M kecit punaH pustakavAcanAtaH parSadvAcanA jAteti paryuSaNAkalpAvacUrNivacanAt pUrvoktazrImunisundaraparivaca- nAcca pustakavAcanA'pekSayA'nyAvAcanA sA vAcanAntaraM, prAkRtvAt SaSThayarthe saptamIti kRtvA vAcanAntarasya parSadvAca Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 nAlakSaNasya dazamasya zatasyAyaM trinatitamaH saMvatsaraH kAlo gacchati / ayaM bhAvaH navazatA'zItivarSe pustakavAcanA pravRttA, navazatatrinavati 993 varSe parSadvAcaneti sambhAvayanti / kecittu sandehaviSauSadhyanusAreNa trinavatiyutanavazatavaSaiH paJcamItazcaturthyAM paryuSaNA pravavRte iti vyAkhyAnti, etacca vyAkhyAnaM kalpakiraNAvalIkAreNa dRSitamasti paraM tadayuktaM trinavatyadhikanavazatavaH paJcamyAzcaturthyAM payuSaNAparvAnayanasya zrIvicArAmRtasaGgrahAdivagranthasammatatvAta, tathAhi 'trinavatiyutanavazatavarSapakSe viyatA kAlena paJcamyA caturthyAparyuSaNAkalpa pravavRte,' iti shriivicaaraamRtsngghe| tathA zrIvIre zivaGgate 470 varSe vikramArko rAjA tatkAlIno'yaM tatmatipakSatvAdyastu kAlakAcAryapArthAt paryuSaNAmekenAlA arvAgAnAyat so'nyaH sAtavAhana iti sambhAvyate / anyathA navasaya teNauasaehiM, samaikaMtehiM bddhmaannaao| pajjovasavaNacautthI, kAlagasUrIhito tthviaa||1|| iti ciraMtanagAthA virodhaprasaMgAt / na ca zAtavAhana kramikaH zAtavAhana iti viruddhaM, bhojapade bahUnAM bhojatvena, janakapade bahanAM janakatvena rUDhatvAta, iti malahArirAjasekharasUriviracita 24 prabandheSu zAtavAhana prabandhaprAnte tathA-tadevaM nizcinumaH pAkSika caturdazyAmeva caturmAsikasAMvatsarike tu pUrva pUrNimApaJcamyoH kriyamANe'pi kAlakAcAryAcaraNataH caturdazIcaturyoH kriyete, pramANikaM caiva sarvasaMmatatvAt uktaM ca zrIkalpabhASyAdau AsADheNa samAinna, jaM katthai keNai asAvajja / na nivAriamannehiM, bahumaNumayameyamAyariyaM // 1 // PEA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthodgArAdAvapi "sAlAhaNeNa ramA, saMghAesaNa kArio bhayavaM' / pajjhosavaNAcautthI, cAummAsaM cauddasIe // 1 // caumAsapaDikamaNaM, pakkhiadivasammi cauviho saMgho / navasayateNauehiM, AyaraNaM taM pamANaM ti // 2 // iti zrAddhavidhau pratikramaNAdhikAre, 'trinavatyadhikainavazatavarSeH zrIvarddhamAnanirvANAta gataH kAlakAcAryaH paryuSaNAM paJcamyAH caturthyAmAnayiSyati, iti dIpAlikAkalpe zrItapAgacchIyasarikRte / tathA titthuggAlia prakIrNake tu-'sAlAhaNeNa raNNA, 71 'caummAsa paDikamaNaM. 2 ' ityatanagAthAdRSTAntena vakSyata iti asyAzcAcAraNAyAH saMvAdakAkSarANi nizIthacUAdiSvapi santi zrIzrAddhavidhinizcaye 12 patre tathA " teNauanavasaehiM samaikkatehiM baddhamANAo pajjhovasavaNacautthI, kAlagasUrIhiMto ThaviA // 1 // " iyaM gAthA kAlasaptatikAsUtre duSamadaNDikAvacUrNau ca / zrI pratiSThAnapurakalpe'pyevamevArthaH samarthito'sti tadyathAanvita trinavaternavazatyA atyaye'tra zaradAM jinamokSAt / kAlako'vyadhita vArSikamAryaH pUrvabhAdrapadazuklacaturthyAm // 1 // ityAdi bahugranthasaMmatyA trinavatyadhikanavazatavaH 993 paryuSaNAparva paJcamItazcaturthyA pravavRte iti jJAyate, tena sandehaviSauSadhistha vyAkhyAnasya dUSaNaM na yuktamiti dhyeyaM / kiM caitatsUtramabyaktamiti tu prAgevoktaM tacca samyagetahAmnAyavidvedyamiti bodhym| / iti zrIvIracaritrAdhikAraH smpuurnnitH| [iti SaSThaM vyAkhyAnaM samAptam ] Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA [atha saptamaM vyAkhyAnam] atha pArzvacaritram-- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAseNaM arahA purisAdANIe paMca visAhe hotthA, taM jahA-visAhAhiM cue, caittA gambhaM vakaMte, visAhAhiM jAe, visAhAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriaM pavaie, visAhAhiM aNaMte aNuttare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipunne kevalavaraNANa dasaNe samuppaNNe, visAhAhiM parinivvuDe // 149 // ___ vyAkhyA-teNa kAleNamityAdi / puruSAdAnIyaH puruSANAM pradhAnaH puruSANAM madhye AdAnIyaH, Adeyo / grAhyanAmA puruSAdAnIya iti puujyaaH| puruSazcAsau puruSAkAravartitayA AdAnIyazcAdeyavAkyatayA puraSAdAnIyaH puruSavizeSaNaM tu 'puruSa eva prAyastIrthakara' iti khyApanArtha iti zAMti sUri divetAlaH / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse arahA purisAdANIe je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule tassa NaM cittabahulassa cautthIpakkheNaM pANayAo kappAo vIsaM sAgarokmaTTiiAo aNaMtaraM cayaM caittA, iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse vANArasInayarIe Asase Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nassa ranno vAmAe devIe puvtrarattAvarattakAlasamayasi visAhAhiM nakkhatteNaM jAgamuvAgaeNaM AhAravakaMtIe 700 bhavavatIe sarIkhakaMtIe kucchisi ganbhattAe varkate // 150 // pAse NaM arahA purisAdANIe tiSNANovagae Avi hutthA, taM jahA - issAmiti jANa cayamANe na jANa, cumi tti jANai, teNaM ceva abhilAveNaM suviNadaMsaNavihANeNaM savvaM jAva niyagaM hiM aNupaviTThA jAva suhaM suheNaM taM garbhaM parivahai // / 151 / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse arahA purisAdANIe je se hemaMtANaM ducce mAse tace pakkhe posabahule tassa NaM posabahulassa dasamIpakkheNaM navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM addhamANaM rAiMdiyANaM viikaMtANaM puvtrarattAvaratakAlasamayaMsi visAhAhiM nakkhattegaM jogamuvAgaeNaM AroggAroggaM dArayaM payAyA // 152 // jaM syaNiM ca NaM pAse arahA purisAdANIe jAe, taM syaNiM ca NaM bahuhiM devehiM devIhi ya jAva uppiMjalagabhUA kahakahagabhUA yAvi hutthA // 153 // sesaM taheva, navaraM pAsAbhilAveNaM bhANiyavvaM, jAva taM hou NaM kumAre pAsenAmeNaM // 154 // vyAkhyA- pAse nAmeNaM ti / asmin garbhasthite zayanasthA mAtA tamasi sarpantaM kRSNasarpamapazya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA mAt prApaca yovnN| diti / pArzvaH dhAtrIbhirindrAdiSTAbhiAlyamAno jagatyabhinavahastapramANAgaHkramAt prApa ca yovnN| tAhagarUpaM prabhuM dRSTvA cintayAmAsuraGganAH / yAsAM patisya bhAvI dhanyA sA eva bhutale // 2 // kuzasthalapurasvAmI, prasenajinmahIpatiH, svakanyAsphItalAvaNya-rUpAM lAtvA samAyayau // 3 // azvaseno'pyuvAcaivaM, kumAraH pArzva eSa naH / sadA viraktaH saMsArAna, jAne kiM kariSyati // 4 // * paraM tatroparodhena pArzvanAthaM balAdapi / vivAhaM kArayiSyAmyanicchantamapi vaalytH||5|| ityuktvA saha tanaivaM, pArzvapArzva yayau nRpaH / imAM prasenajitputrImudvAheti jagAda ca // 6 // zrI pArtho'pyabravIttAta ! kalatrAdiparigrahaH / api prakSINaprAyasya jIvAturbhavazAkhinaH // 7 // punaHpitRvacaH pArtho'pyullacayitumakSamaH / bhogakarmakSapayitumudvAha prabhAvatIm // 8 // adhiprAsAdamanyeyuH svAmI vAtAyanasthitaH / vAgArasI purIM draSTum, prAvartata kutuhalAt // 9 // - bahizca niryataH puSpopahArapaTalIbhRtaH / sasambhramAt nAgarAzcanAgarIzcakSata prbhuH||10|| prabhu pRSTazca ko'pi tatsvarupamevaM prAha. sanniveze kvacidabhUdroradvijakule sutH| kRpayA jIvito lokaiH, kamaTha ityuditatha taiH||11|| anyecurIzvarAn vIkSya, ratnAlaGkAradhAriNaH / devA ivAmI tanmanye, prAg janma tapasaH phalam // 12 // evaM vicintya saMvegAdagrahItApasavrataM / paJcAgnyAditapastepe, kandamulAdibhojanaH // 13 // so'yaM nAthastapasvyadya, bahiH puryA ihAgataH / paJcAgnyAditapAstaM cAcituM paurA brajantyamI // 14 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tad draSTuM kautukaM svAmI, jagAma saparicchadaH / jJAnatrayadharo'pazyad dahyamAnaM mahoragam // 15 // taM dRSTvA karuNAmbhodhibhagavAnabhyadhAdidaM / aho ajJAnamajJAnaM, na dayA yattapasyapi // 16 // kRpAnadI mahAtIre sarve dharmAstRNAGkarAH / tasyAM zoSamupetAyAM kiyanandati te ciraM // 17 // aho tapasvinnatimUDhataiva te, dharmasya tattraM nahi vetsi srvthaa| itthaM mahArambharato nirantaraM, kaSTaM vRthA kiM kuruSe dayAM vinA tadAkarNya kamaTho'vocadrAjaputrA hi jAnate / gajAzvAcaiva dhammai tu, vayameva tapodhanAH // 19 // kASThe kuNDAdathAkRSTe, kuThAreNa dvidhA kRte / sahasA nirjagAmoccaiH, pannagastApavihvalaH // 20 // tasyeSaddahyamAnasya mahAhebhagavAnapi / adApayat namaskArAn, pratyAkhyAnaM ca tatkSaNam // 21 // namaskAraprabhAveNa, svAmino darzanena ca / vipadya dharaNo nAma, nAgarAjo babhuva saH // 22 // aho jJAnaM janairevaM, stutaH svAmI gRhaM yayau / vizeSAt sa vyadhAt kaSTaM, jJAnaM mithyAdRzAM kutaH // 23 // mRtvA meghakumAreSu kamaTho bhavanavAsiSu / asuro meghamAlIti nAmataH samajAyata // 24 // pAse NaM arahA purisAdANIe dakkhe dakkhapainne paDirUve allINe bhaddae viNIe, tIsaM vAsAI agAkhAsamajhe vasittA pugaravi loyaMtiehiM jiyakappiehiM devehiM tAhiM iTAhiM jAva evaM vayAsI // 154 // jaya jaya naMdA, jaya jaya bhaddA, jAva jaya jaya saha pajjaMti // 155 // puvi pi NaM pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa mANussagAo gihatthadhammAo aNuttare - Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA Ahoie, taM ceva savvaM jAva dANaM dAiyANaM paribhAittA, je se hemaMtANaM ducce mAse tacce pakkhe / posabahule, tassa NaM posabahulassa ikkArasIdivase NaM puvvaNhakAlasamayaMsi visAlAe sibiyAe sadevamaNuyAsurAe parisAe, taM ceva savvaM navaraM vANArasiM nagariM majhaM majjheNaM niggacchai, niggacchittA jeNeva Asamapae ujjANe, jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA asogavarapAyavassa ahe sIyaM ThAvei, ThAvittA sIyAo pacoruhai, pacorahittA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai, omuittA sayameva paMcamuThiyaM loyaM karei, karittA aTThameNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM egaM devadUsamAdAya tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie // 156 // pAse NaM arahA purisAdANI e tasIiM rAiMdiyAiM nicaM vosahakAe ciyattadehe je kei uvasaggA uppajjati taM jahA-divyA al vA mANusA vA tirikkhajoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA te uppanne samma sahai khamai titikkhai ahiyAsei // 157 // vyAkhyA-je keha upasaggA uppajaMti tti Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIye'hi prabhuH kopakaTAkhye sannivezane / apArayat pAyasena dhanyasya gRhiNo gRhe // 1 // viharannekadA svAmI nagarAsannavartinaM-tApasAzramamAyAto yayau cAstaM divAkaraH // 2 // tatropakUpanyagrodhatarustale jagadguruH / tatpAda iva niSkampastasthau pratimayA nizi // 3 // tataH pAzvamupadrotuM, mettamadrimivadvipaH / amAndhaH samAyAto meghamAlI surAdhamaH // 4 // vikRtA tena vetAlAH zArdulA vRzcikAH dvipAH / nA'cAlItairapi dhyAnAnmaryAdAyA ivoddhiH||5|| vizeSeNa tataH kuddho, meghamAlyasuraH svayaM / vicakre gagane meghAn, kAlarAtrisahodarAn // 6 // prArebhe varSitumeghamAlIkalpAnta meghavat / brahmANDasphoTayadiva vidyucca vyAnaze dizaH // 7 // kSaNAdAkaNThamambhobhUta, zrI pArzvasvAminastadA / nAsAgranyastadRgdhyAnAnmanAgapi cacAla na // 8 // AnAsAgraM yAvadambhaH, zrIpArzvasvAmino'bhavat / dharaNasyoragendra syAsanaM tAvadakampata // 9 // mahiSIbhistataH sAkaM, nAgarAjaH samAyayau / natvA cakre prabhuM zIrSe, phaNAnatha prabhUpari // 10 // tanmahISyopi nAthAye, veNuvINAdivandhuraM / vidadhuH gItanRtyAdi, bhktibhaavitcetsH||11|| jJAtvA'vadheramarSeNa, varSantaM meghamAlinaM / nirIkSya kupito nAga-rAjaH sAkSepamabravIt // 12 // are kimidamArabdhamAtmAnarthAya durmate ! kRpAlorapi bhRtyohaM sahiSye'taH paraM na hi // 13 // prabhAH sadupadezo'pi, tava vairAyate tadA / lavaNAyoSarAvanyAM vAri vArimucAmiva // 14 // meghamAlI tato mItaH, prabhu zaraNamAzritaH / praNamya svAminaM sarve'pyayuH sthAnaM nija nijam // 15 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA taeNaM se pAse bhagavaM aNagAre jAe iriyAsamie jAva appANaM bhAvamANassa tesIiM rAiMdiyAI viikaMtAI caurAsIimassa rAiMdiyassa aMtarA vaTTamANassa je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahale tassa NaM cittabahalassa cautthIpakkhaNaM puvaNhakAlasamayaMsi dhAyaipAyavassa ahe chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM jhAgaMtariyAe vaTTamANassa aNaMte jAva jANamANe pAsamANe viharai // 158 // pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa aTTha gaNA aTTa gaNaharA hutthA, taM jahA-subhe ya 1 ajjaghose ya 2, vasiDhe 3 baMbhayAri ya 4 / some 5 sirihare ceva 6, vIrabhadde 7 jase vi ya 8 // 1 // // 159 // vyAkhyA-aTThagaNA iti / eka vAcanikA yatInAM gaNAH, gaNadharAH-tannAyakAH sUrayo'STau, Ava-NI zyake tu dazagaNAH dazagaNadharAH, tadiha sthAnAGge ca dvau alpAyuSkatvAdikAraNena na vyAkhyAtAviti jJeyama, Tippanake'pyevamevoktatvAta, zrI pArzvanAthacaritre tu saptamASTamagaNadharau jayavijayAkhyau zrAvakA stInRpaputrau svapnavizeSopalambhanizcitasvaparimitA''yuSkAveva niSkAntAviti dRzyate // 158 / 159 / / pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa ajjadinnapAmukkhAo solasasamaNasAhassIo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkosiyA samaNasaMpayA hutthA // 160 // pAsassa NaM arahao puSpacUlApAmukkhAo aTTatIsaM ajjiyAsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hutthaa||161|| pAsasma NaM0 suvvayapAmukkhANaM samaNovAsagANaM egA sayasAhassIo causaddhiM ca sahassA ukkosiyA samaNovAsagasaMpayA hutthA // 162 // pAsassa NaM0 sunaMdApAmukkhANaM samaNovAsiyANaM tinni sayasAhassIo sattAvIsaM ca sahassA ukkosiyA samaNovAsiyANaM saMpayA hutthA // 163 // pAsassa NaM0 adbhuTThasayA caudasapuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jAva cauddasapuvINaM saMpayA hutthA // 164 // pAsassa NaM0 cauddasasayA ohinANINaM, dasasayA kevalanANINaM, ekkArasasayA veuvvINaM, chassayA riumaINaM, dasasamaNasayA siddhA, vIsaM ajjiyAsayA siddhA, adbhuTThamasayA viulamaINaM, chasmayA vAINaM, bArasasayA aguttarovavAiyANaM // 165 // pAsassa NaM arahao purisAdANIyasma duvihA aMtagaDabhUmI hutthA, taM jahA-jugaMtagaDabhUmI ya pariyAyaMtagaDabhUmI ya, jAva cautthAo purisajugAo jugaMtagaDabhUmI, tivAsapariyAe aMtamakAsI // 166 // vyAkhyA-yugAntakarabhUmau zrIpArzvanAthAdArabhya caturthapuruSaM yAvatsiDigamaH pravRttaH, paryAyAntarakRta 55 - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa- 119 / bhUmau tu bhagavataH kevalotpAdAtriyu varSeSu siddhigamanArambhaH // 160 / 161 / 162 / 163 / 164 / 165 / 166 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse arahA purisAdANIe tIsaM vAsAiM agAkhAsamajhe vasittA, tesIiM rAiMdiyAiM chaumatthapariyAyaM pAuNittA, desUNAI sattari vAsAiM kevalipariyAyaM pAuNittA, paDipunnAI sattarikhAsAiM sAmannapariyAyaM pAuNittA, ekaM vAsasayaM savvAuyaM pAlaittA, khINe veyaNijjAuyaNAmagutte imIse osappiNIe dUsamasusamAe samAe bahuviikaMtAe je se vAsANaM paDhame mAse ducce pakkhe sAvaNasuddhe, tassa NaM sAvaNasuddhassa aTThamIpakkhaNaM uppiM sammeyaselasiharaMsi appacautIsaime mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM puvvaNhakAlasamayasi vagdhAriyapANI kAlagae viikate jAva savvadukkhapahINe // 167 // vyAkhyA-mokSagamane ca purvAha eva kAlaH / puzvarattAvarattakAlasamayaMsi ti pAThastu lekhakadoSAt matabhedAdA / bagghAriapANi tti kAyotsargasthitatvAt pralambitabhujaH // 16 // pAsassa NaM arahao jAva savvadUkkhappahINassa dUvAlasavAsasayAI viiMkatAiM terasamassa NaM ayaM tIsaime saMvacchare kAle gacchai // 168 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ vyAkhyA-buvAlasa vAsasayAi ti| zrI pArzvanirvANAdanantaraM zrIvIramukta pazcAzadadhikavarSazatayena prAg jAtatvAt shriipaarshvnaathsy| // iti zrIpArzvanAthacaritram // atha nemicaritramAha teNaM kAlaNaM teNaM samaeNaM arahA ariTThanemI paMca citte hutthA, taM jahA-cittAhiM cue, caittA gambhaM vakaMte, taheva uvakkhevo, jAva cittAhiM parinivvue // 169 / / nyAkhyA-ukkhevo tti-prAguktAlApakocAraNaM citrAbhilApenetyarthaH // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTThanemI je se vAsANaM cautthe mAse sattama pakkhe kattiyabahule, tassa NaM kattiyabahulassa bArasIpakkhaNaM aparAjiyAo mahAvimANAo battIsaM sAgarovamahiiyAo aNaMtaraM cayaM caittA, iheba jaMbuddIve dIve, bhArahe vAse soriyapure nayare, samuddavijayassa ranno bhAriyAe sivAdevIe, puvvarattAvarattakAlasamayaMsi, jAva cittAhiM ganbhattAe vakate, savvaM taheva suviNadasaNa-daviNasaMharaNAI bhANiyavvaM // 17 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vyAkhyA-battIsatti, kvacit prayAstraMzat sAgaropamANyapi dRzyante / daviNasaMharaNAI ti- dIpikA 2 piturvezmani nidhAnanikSepAdini // 170 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arihanemi je se vAsANaM paDhame mAse ducce pakkhe sAvaNasuddhe, tassa NaM sAvaNasuddhassa paMcamIparakheNaM navaNhaM mAsANaM bahUpaDipuNNANaM jAva cittAhiM nakkhatteNaM jogumuvAgaeNaM AroggA AroggaM dArayaM payAyA / jammaNaM samuddavijayAbhilAveNaM neyavvaM jAva taM hou NaM kumAre 'ariTThanami', nAmeNaM arahA ariTThanemI dakkhe jAva tiNNi vAsasayAI kumAre agAkhAsamajhe vAsittA NaM puNaravi logaMtiehiM jiakappiehiM devehiM taM ceva savvaM bhANiyavvaM jAva dANaM dAiyANaM paribhAittA // 171 // vyAkhyA-arihaneminAmeNaM ti| riSTaratnamayaM nemiM divyutpatantam mAtA svapnadrAkSIt iti / / riSTanemiH-apazcimazabdavat naJ pUrvatve'riSTanemiH / kumAre tti apariNItatvAt apariNayanaM tvevaM | sarvadA sarveSAM nayanAnandadAyinaM zrInemikumAraM yauvanA'bhimusvamapi viSayaparAGmukhaM dRSTvA zivAmbA zrInemi prAha 'vatsa! tvaM kurU naH pramodavidhaye vivAhamevaM yadA, proktaH zrIzivayAmbayA jina tato'vAdItsvamevaM tdaa| ! Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogya amba! kanIM namu yadA, lapsye variSye tadA, ityuktvA'modayadambikAM gurutaraM tatte gurutvaM guro // 1 // ekadA ca-cakraM yena sukhaM kulAlavadaho'GgulyA bhRzaM bhrAmitaM, zArGgaM cApi dhanurmRNAladalavad yena svayaM nAmitam / viSNorapyasamazramabhramaka kaumodakIyaSTivadyenotpATya nije mahAbhujatarau zAkhAzriyaM prApitA // 2 // ''viSNoH zaGkhavare'ravindadalavadyena svayaM pUrite, svambhonmUlamanekapA - hayavarA udbandhanAstrasire / vizva drAga vadhiraM dharA'pi vidhurA, vaprazcakampe'dhikaM, petuste mRtakA ivA'bhavadalazaGkA sambadhau harau // 3 // saMceluH zailanAthA, vicalitanayanA bhItabhItAH surendrAH / santresurdikarIndrA bhramaNaparigatairmUcchitaM yAdavendraiH / brahmANDaM khaNDakhaNDaiH sphuTitamudadhibhiH plAvitaM bhUmipIThaM / yasyetthaM zaGkhacApakramaNavilasite so'stu nemiH zivAya // 4 // // kRSNena svabalAvalokanakRte bAhuM tiro nirmitam / proddaNDaM nijalIlayA'pyanamayadyaH nAlanAmaM tadA / tvadvAhuM namayannayaM punarabhUtpAdojjhitorvItalaH / zAkhAlambi kapIzavatsa jayatAt tvaM vizvavizvAdbhUtaH // 5 // tadanu ca kRSNavacasA vasante vividhAH krIDAH / gopikAgaNa madhyagaH cakAra savikArazca nA'bhavad bhuvanAdbhUtaH // 6 // gopikAnAM vaco yuktyA, yadUnA mAgrahAdapi / prANigrahamahaM mene, dAkSiNyAnnispRho'pi hi // 7 // tatazca samudravijayAdyanekanarendropazobhamAnaH zrIzivAdevIpramukhapramadAjanena gIyamAnaH nayanA - navanirmita sUtradhAraH zrInemikumAro rathastho dhRtAtapatraH pANigrahaNAya vrajannagrato vIkSya sArathiM prati kasyedaM kRtamaGgalabharaM dhavalamandiraM so'GgulyAdarzayat ugrasenasya te zvasurasyAjyaM prAsAdaH, yadvA 56 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 121 kSasthite smeralocane tvAM tvatpatnIsakhyau pazyataH / mRgalocanA nemimAlokya sAnandaM prAha-he sahi ! candANaNe ! ikkucciya rAImaI, vaNiAvaggaMmi vaNNaNiaguNA / jIse nemi karissara, lAyannanihI karaggahaNaM // 8 // candrAnanAssha - he sahi ! mialoaNe ! rAimaIe rUvaM, vihIvinimmavia rambharUvaharaM / na karija daiamiarsa, havija tA nUNamajasabharaM ||9|| tatazcandrAnanA pazcAdvilokya sautsukyamUce- mRgalocane ! maGgalatUraravaM "mAiharahiA AinnikaNa vaha asa guThi piasahI rAImaI ihAgayA rAjImatyapi sAbhilASaM 'sahIo imassa kassa masavasa sagadANega majjhavi aguggahaM kareha' tti bhagai, saravyau -'kiM ci pariosiaMdesi to te daMsemo' rAjImatI balAd tadantare sthitvA netimAlokya sAcayaM AtmagataM - kiM pAyA kumAro ! kiMvA mayaraddhao ! aha surindo ! mahaceva muttimanto ahave so punnapanbhAro // 10 // kiM tassa karemi ahaM, appANaM vi ha niuMchaNaM vihiNo / nirutramasohagganihI, esa pai jeNa mahavihio // 11 // tao candANaNA sahAsaM mialoaNe piccha piccha avarajaNaM na picchai imesi diTThe vi piasahI ahuNA / pariNIA eeNaM, uvalakkhissai na uNa amhe ||12|| mRgalocanA''ha upalakkhao mA esA, ittia mitteNa amha paritosA / jai esa piasahIe, pANIggahaNaM kuSNai nemI // 13 // dIpIkA 121 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itaJcapazunAnAmArttasvaraM zrutvA nemiH sakRpaM prapaccha I ho dAruka ! zravaNadAruNaH ko'yaM dAruNaH svaraH tato'sau prAha svajanasya tavodvAhe gauravaM kartumAmiSaiH / atraite melitAH santi bhIravaH pazavaH pramo ! // 14 // nemirAtmagataM ahaha zrotumazakyaM caritramapavitracittavRttinAM / ye kurvanti nijotsavamanutsavairaparajantunAm // 15 // rAjImatI - 'haM di sahIo ! kiM nimittaM me dAhiNaM cakkhu pariSphurada, sakhyau pahiyamamaGgalaM ti bhaNi' thutyutkAraM kurvataH / nebhiH - sArathe ! rathaM ita evAbhivarttaya, tatraiko hariNo nemiM pazyan svagrIvayA hariNIgrIvAM pidhAya sabhayotsukaM te sma mA pahara mA pahara, evaM maha hiayahAriNi hariNi / sAmI amhANa maraNAvi, dussaho pijatamA viraho // 16 // hariNI nemimukhaM nirvarNya hariNaM prati eso pasannavayaNo, tihuaNasAmI akAraNo bandhU / tA vinavesu vallaha ! raksvatthaM savvajIvANaM // 17 // iriNaH svaM mukhaM udvakRtya, - * nijjharaNanIrapANaM, araNNabhakkhaNaM ca vaSNavAso amhANa nikharAhANa, jIviaM rakkha rakkha paho ! // 18 // iti sarve'pi pazavaH phutkurvanti, nemiH pazunAM prAharikAn prati Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpIkA yuSmatsvAmI mamodvAhe, tAvadetAn haniSyati / tannaivA'haM kariSye taM, mRgAn muJcat muzcat // 19 // prAharikAstathA kurvanti nemiH sArathiM prati pazUnAM rUdhira sikto, yo datte durgatiphalam / vivAha viSavRkSaNa, kArya me nA'munA'dhunA // 20 // . rAjImatI-hA divya ! kimuhi ti mUrcchati, sakhyau-candanadravairabhyaSizcataM rAjImatI AzvA. |sya sabASpamuccaistaraM ... hA-jAyavakuladiNayara ! niruvamanANa ! hA jagasaraNa ! hA karuNAyarasAmI ! maM muttaNa kaha calio // 21 // . zivAdevyapi bASpANyavadhUya sagadgadaM | patthemi jaNaNivacchala ! vaccha ! tumaM paDhamapatthaNaM kiM pi / kAUNa pANiggahaNaM, maha daMse niavahUvayaNaM // 22 // ___candANaNA rAimaI pai bhaNai 'AkaNNaya kaNNarasAyaNaM jaNaNibhaNiassa pddivynnN'| rAjImatI sAvadhAnA zRNotinemiH-'muJcA''grahamimaM mAtarmAnuSISu na me manaH / muktistrIsaGgamotkaNThamakuNThamavatiSThate // 23 // rAjImatI dIrgha nizvAsya-'suaMtAva soavvaM aho me mUDhayA jaM appANaM mayA NiUNaacaMtadullahe bhuvaNanAhe aNurAyaM kuNaMtIe lahui kayo appA, kiM kayAi kAgakaNThiAe paramamottiyahAra | saMgayAvei guruANurAeNa jiNamudesiuM vilavai Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhI meM kuluppattI dhI, rUvaM juvvaNaM ca me nAha! dhI me kalAkuzalayA, paDivajjia ja tume caccA // 24 // niharai jIvitaM pipa, aMgANi anAha maha vilijaMti / phuDai vdha hiayameyaM, sahasujjhaNadukkhasaMbhariyaM // 25 // hAro khArasarittho. jalacaMdaNacaMdimA vitAviti / tuha virahe maha sAmIa, jalaivva samaMtao bhuvaNaM // 26 // kiM sajAyA cakkhu, uiaM ki majjha asuhayaM kammaM / kiM kiMpiM suaM diTuM ca, vippiraM jaM mamaM cayasi // 27 // diDhipi desu sAmia, AlaugaM pi hu karesu khaNamegaM / mA me pemaparAe, bhavAhi egata niravekkho // 28 // ahavA siddhi bahuThiassa, tuhaM amarasundarIo vi| na haraMti nAha tuha hiayaM, mANusamittehiM kA gaNaNA // 29 // evaM ca mahAsoamarutthayA, vilavantI piasahI / alaMghaNijjo divapariNAmo, tA avalaMbe sudhIrayaM / / 30 // ___ alamettha vilavieNaM saMtappahANAo hu~ti rAyadhuAo tti bhaNiUNa saMhaviA sA sahi aNeNa bhaNiaMca tIe piasahIo ajaM ceva me subhiNao Agao erAvaNArUDho bahudevadANavaparibuDo duvAradese ego divyapuriso bhakkhaNaM ceva niattia samArUDho suraselaM, nisanno siMhAsaNe,aNege samAgayA jantuNo, ahaMpi tattheva gayA,so caurocauro sArIramANasaduhappaNAsagANi kappapAyavaphalAI tesiMdito mae bhaNio 'bhayavaM manaM pi desu imANi, diNNANi a teNa,tayaNaMtaraM paDibuddhA ahaM' sahIhiM bhaNi 'piasahi muhakaDao vi te esa suviNao satti suMdaro hohi, tti rAjImatI Aha | jaivi hu eassa karo, majha kare noa Asi pariNayaNe / tahavi sire maha succiya, dikkhAsamaye karo hohI // 31 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 123 candANaNA-'sAhu piasahi sAhu suladdhaM jaM muttuhaha cau tihuaNarajAo vi hu dullahaM sahadIpikA tti saMkIttaNaMti kAuMnijottariyAMcalamuttArayaMti. rAjImatI-sahIona sakemi itya bahujaNe ciTTi|| uM ia dhavalaharaM pvish| tataH samudravijayo vatsa! pUrayA'smanmanorathAn nAmeyAdyAH kRtodAhA muktiM jammurjinezvarAH / tato'pyuccaiH padaM te syAt, kumAra brahmacAriNaH // 32 // iti __Uce zrInemiH-kSINabhogaphalakarmA'haM kiM ca eka strIsaGgrahe'nantajantusantAnaghAtake / bhavatAM bhavatAM tasmin vivAhe ko'yamAgrahaH // 32 // atra kaviH-manye'GganA viraktaH pariNayanamiSeNa nemirAgatya / rAjImatI pUrvabhavapremNA, samaketayanmuktyai // 32 // atrAntare lokAntikadevAHjaya nirjitakandarpa ! jantu jAtA'bhayaprada ! nityotsavAvatArArtha, nAtha ! tIrtha pravartaya // 34 // iti vijJapayantaHsvAmimaM praNamya zrIsamudravijayarAjAnaM zivAdevIMca bhASante, ko'yamAnandasthAne viSAdaH, svAmI vArSikadAnAnantaraM tribhuvanaM modayiSyatIti sarve'pi sntussttaaH| rAjImatyapi bhaga vantaM smarantIM tasthau // 172 // Kel je se vAsANaM paDhame mAse ducce pakkhe sAvaNasuddhe, tassa NaM sAvaNasuddhassa chaTThIpakkhaNaM puvva- bahakAlasamayaMsi uttarakurAe sIyAe sadevamaNuyAsurAe parisAe aNugammamANamagge jAva bAra- 123 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaIe NayarIe majhaM majjheNaM niggacchai, niggacchittA, jeNeva khayae ujjANe taNeva uvAgacchai, uvAgacchittA asogavarapAyavassa ahe sIyaM ThAveI, ThAvittA sIyAo paccoruhai, paccoruhittA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai, omuittA sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei, karittA chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM cittAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM egaM devadUsamAdAya egeNaM purisasahasseNaM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pabvaie // 173 // ___ arahao NaM arihanemI caupannaM rAiMdiyAiM niccaM vosaTTakAe ciyattadehe, je kei uvasaggA uppajjati taM ceva savvaM jAva paNapannagassa rAiMdiyassa aMtarA vaTTamANassa je se vAsANaM tacce mAse paMcame pakkhe Asoyabahule, tassa NaM Asoyabahulassa paNNarasIpakkhaNaM divasassa pacchime bhAge ujiMtaselasihare veDasapAyavassa ahe chaTeNaM bhattaNaM apANaeNaM cittAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMta riyAe vaTTamANassa jAva aNaMte aNuttare nivvAghAe nirAvaraNe jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppanne jAva savvaloe savvajIvANaM bhAve jANamANepAsamANe viharai174 vyAkhyA-cha?NaM ti, granthAntare tu aTTameNaM ti dRzyate / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA kalpa- jANamANe pAsamANe viharai iti zrInemisvAminaH kevalotpatyanantaraM cAnyadA rAjImatyapi IN bhagavatsaMnidhau vratamAdAya krameNa siddhA / tasyAzca gRhasthatve catvAri varSazatAni chadmasthatve caikaM 124 || varSa, kevalitve ca paJca varSazalAni, sarvAyurekAdhikanavazatavarSANIti / 173 // 17 // . arahao NaM arihanemissa aTThArasa gaNA aTThArasa gaNaharA hutthA // 175 / / arahao NaM arihanemissa varadattapAmukkhAo aTThArasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hutthaa|176| arahao NaM ariThThanamissa ajjajakkhiNipAmukkhAo cattAlIsaM ajjiyAsAhasmIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hutthA // 177 // arahao NaM ariSTanemissa naMdapAmukkhANaM samaNovAsagANaM egA sayasAhassIo auNattAreM ca sahassA ukkosiyA samaNovAsagANaM saMpayA hutthA // 178 // arahao NaM arihanemista mahAsubbayApAmukkhANaM samaNovAsiyANaM tinni saMyasAhassIo chattIsaM ca sahassA ukosiyA samaNAvAsiyANaM saMpayA hutthA // 179 // arahao NaM ariSTanemissa cattArisayA cauddassayuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkhara jAva saMpayA hutthA // 180 // paNNarasasayA ohinANINaM, pannarasasayA kevalanANINaM, pannarasasayA veubdhiyANaM, dasaptayA viulamaINaM, aTThasayA vAINaM, solasasayA aNuttarovavAiyANaM, / 124 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNarasa samaNasayA siddhA, tIsaM ajjiyAsayAI siddhAI, arahao NaM arihanamissa duvihA aMtagaDabhUmI hutthA, taM jahA jugaMtakaDabhUmI ya pariyAyaMtakaDabhUmI ya, jAva aTThamAo purisajugAo jugaMtakaDabhUmI, duvAlasapariyAe aMtamakAsI // 181 // ___ vyAkhyA duvAsa pariAe tti, pratyantare ca duvAlase tti dRzyate tallekhakadoSakatamiti sambhAvyate / sthAnaGge'pyaSTamasthAne arahao NaM ariThThanemissetyAdi sUtre duvAsapariAe aMtamakAsI | ityasya vyAkhyAyAM dvivarSamAtre kevaliparyAye neminAthasya jAte sati sAdhavo bhavAntamakArSariti vyAkhyAtatvAt / 175, 176, 177, 178, 172, 180, 181 // teNaM kAleNa teNaM samaeNaM arahA arihanemi tinni vAsasayAiM kumAkhAsamajhe vasittA, cauppannaM rAiMdiyAI chaumatthapariyAyaM pAuNittA, desuNAI sattavAsasayAiM kevalipariyAyaM pAuNittA, paDipunnAiM sattavAsasayAiM sAmaNNapariyAyaM pAuNittA, egaM vAsasahassaM savvAuyaM pAlaittA, vINe veyaNijjAuyaNAmagutte, imIse osappiNIe dUsamasusamAe bahuviikatAe je se gimhANaM cautthe mAse aTThame pakkhe AsADhasuddhe, tassa NaM AsADhasuddhassa aTThamIpakkhaNaM uppiM ujjitaselasiharaMsi paMcahiM chattIsehiM aNagArasaehiM saddhiM mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAdIpikA cittA nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM putvarattAvarattakAlasamayaMsi nesajjie kAlagae (pra800) jAva savvadukkhappahINe // 182 // arahao NaM ariTThanemissa kAlagayassa jAva sabadukkhappahINassa caurAsII vAsasahassAiM viikatAiM paMcAsIimassa vAsasahassassa nava vAsasayAI viikatAI dasamassa ya vAsasayassa ayaM asaime saMvacchare kAle gacchai // 183 // vyAkhyA-caurAsII vAsasahassAiM ti neminirvANAt tryazItyA sahasraiHarddhASTamazataizca varSANAM zrIpArzvasya siddhigamanAt tataH paraM arddhatRtIyazatAbhyAM zrIbIrasya nivRttiHriti|| zrInemicaritraM / __ ataH paraM granthagauravabhayAt pazcAnupUrvyA nemyAdInAM ajitAntAnAM antarAlakAlamevAhanamissa NaM arahao kAlagayassa jAva savadukkhappahINassa paMca vAsasayasahassAI caurAsII ca vAsasahassAiM navaya vAsasayAI viiktAI dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai 21 // 184 // namissa NaM ityAdi vyaktameva tathApyedaM yugIyajanAnugrahAya vyaktatarArtha kizciducyate-zrInemi 22 || dl nirvANAt paJcabhirvarSANAM lakSaH zrInemi22nirvANaM / tatazca caturazItisahasranavazatA'zItivarSAstikrame pustakavAcanA jAteti 210184 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muNisuvvayassa NaM arahao kAlagayassa ikkArasa vAsasayasahassAI caurAsIiM ca vAsasahassAI navayavAsasayAI viikatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai 20 // 185 // zrImunisuvratanirvANAt SaDbhirvaSANAM lakSaiH zrIneminirvANaM, tatazca paJcAlakSAzcaturazItisahasranavazatAzItivarSA'tikrame pustakavAcanA / 20 / 185 / mallissa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa paNNahi~ vAsasayasahassAI caurAsIiMca vAsasahassAI navaya vAsasayAI viikatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai 19 // 186 // . zrImalli19nirvANAcatupaJcAzadvarSANAM lakSaiH zrImunisuvratanirvANaM, tatazcaikAdazalakSacaturazItisahasranavazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 19 // 186 // arassa NaM arahao jAva ppahINassa ege vAsakoDIsahasse viikate, sesaM jahA mAllissa taM ca evaM paMcasaTiM lakkhA caurAsII vAsasahassAI viiktAI, tammi samae mahAvIro nivvuo, tao paraM nava vAsasayAI viikkatAI, dasamassa ya vAsasayasma ayaM asIime saMvacchare kAle Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA gacchai / evaM aggao jAva seyaMso tAva daTThavvaM 18 // 187 // zrIara18nirvANAt koTisahasreNa zrImallinirvANaM, tato'pi paJcaSaSTilakSacaturazItisahasranavaza| tA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 18 // // 187 // kuMthussa NaM arahao jAva ppahINassa ege caubhAgapaliovame viikate, paMcasaTiM ca sayasa hassA, sesaM jahA mallissa 17 // 188 // . ___ zrIkunthu17nirvANAt ekavarSakoTisahasronapalyopamacaturthAMzena zrIaranirvANaM, tatazca ekasahasrakoTi-paJcaSaSTilakSa-caturazItisahasra-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 17 // // 188 // saMtissa NaM jAva ppahINassa ege caubhAgUNe paliovame viikate pannahi~ ca, sesaM jahA. mAllissa 16 // 189 // zrIzAMti16nirvANataH palyopamArddhana zrIkunthunirvANaM, tato'pi palyacaturthAza-paJcaSaSTilakSa-catura- zItisahasra-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 16 // // 189 // dhammassa NaM jAva ppahINassa tinni sAgarovamAiM pannaTiM ca, sesaM jahA mallissa 15 // 19 // zrIdharmanAtha 15 nirdhANAt pAdonapalyopamonaitribhiH sAgaropamaiH zrIzAntinirvANaM / tato'pi | pAdonapalyopama-caturazItilakSa-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA sAtA // 15 // // 19 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNaMtassa NaM jAvappahINassa satta sAgarovamAiM pannahi~ ca, sesaM jahA mAlassa 14 // 191 zrIanantanAtha 14 nirvAgaccaturbhiH sAgaradharmanirvANaM / tatazca trisAgara-paJcaSaSTilakSa-ceturazItisahasra-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA 14 // 191 // vimalassa NaM jAvappahINassa solasa sAgarovamAiM viikatAI pannaTiM ca sesaM jahA mlliss13|| ___ zrIvimala13nirvANAnnavabhiH sAgaraiH zrIanantanirvANaM tato'pi sasasAgarapaJcaSaSTilakSa-caturazItisahasra-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 13 // 192 // / vAsupujjassa NaM jAvappahINassa chAyAlIsaM sAgarovamAiM pannaTiM ca sesaM jahA mallissa 12 // 193 __zrIvAsupUjya12nirvANAt triMzatsAgaropamairvimalanirvANaM tatazca SoDazasAgara-paJcaSaSTilakSa-caturazItisahasra-navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA 12 // 19 // sijjaMsassa NaM jAva pahINassa ege sAgarovamasae viikate pannaTiM ca sayasahassA sesaM jahA mallissa 11 // 194 // zrI zreyAMsa11nirvANAt catuHpaJcAzatsAgaraiH zrIvAsupUjyanirvANaM tato'pi SaTcatvAriMzatsAgarapaJcaSaSTilakSa-caturazItisahasra-navAzatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 11 // 19 // sIyalassa NaM jAvappahINassa egA sAgarovamakoDI tivAsaaddhanavamAsAhiyavAyAlIsavAsasa 59 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 127 hassehiM UNiyA viikaMtA eyaMmi samae mahAvIro nivvuo, tao paraM nava vAsasayAI viikkaMtAI dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai 10 // 195 // zrI zItala 10 nirvANAt SaTSaSTilakSa- SaDUviMzatisahasravarSA'dhika sAgarazatonayA sAgarakoTadhA zrIzreyAMsanirvANaM / tato'pi trivarSasArddhA'STamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasronaiH paTaSaSTilakSaSaDUviMzatisahasrairadhikaiH sAgarazate'tikrAnte zrIvIranivRttiH, tato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA / / 10 / / / / 195 / / suvihissa NaM arahao jAvappahINassa dasa sAgarovamakoDio viikatAo sesaM jahA sIyalassa taM ca imaM tivAsa addhanavamAsAhiyavAyAlIsavAsasahassehiM UNiyA viikaMtA iccAi 9 / / 196 // zrIsuvidhi9 nirvANAnnavabhiH sAgarakoTibhiH zItalanAthanirvANaM tato'pi trivarSAI navamAsAsdhikadvicatvAriMzadvarSasahastronAyAM ekakoTAvatikrAntAyAM zrIvIranirvANaM tato navazatA'zItivarSA'tikrame siddhAntapustakavAcanA / / 9 / / / / 196 // caMdappahassa NaM arahao jAvappahINassa evaM sAgarovamakoDisayaM viikkataM sesaM jahA sIyalassa taM ca imaM tivAsaaddha navamAsAhiyabAyAlIma vA sahasassehiM UNagamiccAi 8 // 197 // dIpikA 127 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA zrIcandra8prabhanirvANAt navatisAgarakoTibhiH suvidhinirvANaM, tato'pi trivarSA navamAsAdhika dvicatvAriMzadvarSasahasronadazasAgarakoTiSu vyatikrAnteSu zrIvIranivRttistato'pinavazatA'zItivarSAs tikrame pustakavAcanA // 8 // 197 // 10 supAsassa NaM arahao jAvappahINassa ege sAgarovamakoDisahasse viikate sesaM jahA sIya lassa taM ca imaM tivAsaanavamAsAhiyavAyAlIsavAsasahassehiM UNiyA viikatA icAi 7 // 198 // zrIsupArzva nirvANAt navazatakoTisAgaraiH zrIcandraprabhanirvANaM, tatazca vivarSArDanavamAsAdhika dvicatvAriMzadvarSasahasronasAgaraikazatakAvyA zrIvIranivRttistato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 7 // // 198 // paumappahassa NaM arahao jAvappahINassa dasa sAgarovamakoDisahassA viikatA tivAsaaddhanavamAsAhiyavAyAlIsavAsasahassahiM icAiyaM sesaM jahA sIalassa 6 // 199 // zrI padmaprabhanirvANAt navasahasrasAgarakoTibhiH zrIsupArzvanirvANaM, tato'pi trivarSArDanavamAsA'dhikadvicatvAriMzadvarSasahasronaikakoTisahasrasAgaraiH zrIvIramokSastato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 6 // // 199 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 128 sumaissa NaM arahao jAvappahINassa ege sAgarovamakoDisayasahasse viikate sesaM jahA / dIpikA sIyalassa tivAsaaddhanavamAsAhiyabAyAlIsavAsasahassehiM incAiyaM 5 // 200 // zrIsumati nirvANAto navatisahasrasAgarakoTibhiH zrIpadmaprabhanirvANaM tato'pi trivarSArddhanavamAsAdhika dvicatvArizadvarSasahasronadazasAgarokoTisahasraH zrIvIramokSaH tato'pi navazatA'zIti varSA'tikrame pustakavAcanA // 5 // // 20 // abhinaMdaNassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa dasa sAgarovamakoDisayasahassA viikaMtA sesaM jahA sIyalassa tivAsa-addhanavamAsAhiya bAyAlIsahassahi ya iccAiyaM 4 // 201 // zrI abhinandana4nirvAgAt navalakSasAgarakoTibhiH zrIsumatimokSaH, tato'pi trivarSArddha navamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasronaikakoTilakSasAgareNa zrIvIranivRttistato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame || pustakavAcanA // 4 // // 201 // saMbhavassa NaM arahao jAva ppahINassa vIsaM sAgarovamakoDisayasahassA viikatA sesaM jahA sIyalassa tivAsaaddhanavamAsAhiyavAyAlIsavAsasahassehiM iccAiyaM 3 // 202 // zrIsambhavanirvANAt dazalakSakoTisAgaraiH zrIabhinandanamokSaH tato'pi trivarddhanavamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasronadazalakSakoTisAgaraiH zrIvIramokSastato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame || pustakavAcanA // 3 // 202 // || 128 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajiyassa NaM arahao jAva sacadukkhApahINassa pannAsaM sAgarovamakoDisayasahassA viikatA, sesaM jahA sIalassa, tivAsa-addhanavamAsAhiya cAyAlIsavAsasahassehiM iccAiyaM // 203 // 2 // vyAkhyA-zrI ajitanirvANAt triMzallakSasAgaraiH zrIsambhavamokSaH tato'pi trivarSArddhanavamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasrona-viMzatilakSakoTisAgarai zrIvIramokSaH, tato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanA // 2 / 202 // zrIRSabhanirvANAt paJcAzallakSakoTisAgaraiH zrIbhajitanirvANaM, tato'pi trivarSArddha-navamAsAdhika-dvicatvAriMzadvarSasahasronapazcAzallakSakoTisAgaraiH zrIvIramokSaH, tato'pi navazatA'zItivarSA'tikrame pustakavAcanAdi // 1 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM 'usame' arahA kosalie cau uttarAsADhe abhIipaMcame hutthA, taM jahA-uttarAsAdAhiM cue, caittA gambhaM vakte jAva abhIiNA parinivvue // 204 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame NaM arahA kosalie je se gimhANaM cautthe mAse sattame pakkhe-AsADhavahule, tassa NaM AsADhabahulassa cautthIpakkhaNaM sabaTThasiddhAo mahAvimANAo tittIsaM sAgarovamaTTiiAo aNaMtaraM cayaM, caitA iheva jaMbuddIve dIve,bhArahe vAse, ikkhAgabhUmIe Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 129 // nAbhissa kulagarassa marudevIe bhAriAe, puvarattAvarattakAlasamayaMsi AhAravakaMtIe jAva janacakotrA gambhattAe vakaMte // 205 // vyAkhyA teNaM kAleNamityAdi, kozalAyAM-ayodhyAyAM bhavaH kauzalikaH // 204-205 // . usame NaM arahA kosalie tinnANovagae Avi hutthA, taM jahA-caissAmi tti jANaijAva sumiNe pAsai, taM jahA-'gayavasaha' gAhA / savaM taheva-navaraM paDhamaM usabhaM muheNaM aiMtaM pAsai, sesAu gayaM / nAbhikulagarassa sAhai, suviNapADhagA natthi, nAbhikulagaro sayameva vAgarei // 206 // __ vyAkhyA-aiMtaM ti zrIRSabhadevajananI prathamaM vRSabhaM mukhe pravizantaM pazyati, sesAo gayati dvAviMzatitIrthakRjananyo gajaM, vIramAtA tu siMhamiti // 206 / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame NaM arahA kosalie je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule tassa NaM cittabahulassa aTThamIpakkhaNaM navaNhaM mAsANaM bahupaDipunnANaM addhaTThamANaM | rAiMdiANaM jAva AsADhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM AroggAroggaM dArayaM payAyA // 207 // | // 12 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM ceva savaM jAva devA devIo ya vasuhAkhAsaM vAsiMsu sesaM taheva cAragasohaNaM mANummANavaddhaNaM ussukamAiya ThiivaDiyavajjaM sarva bhANiyatvaM // 208 // vyAkhyA-AsADhAhiM-uttarASADhAbhiH, ThiivaDiavajaM savvaM bhANiyabvaM ti aha vaTTai so bhayavaM, dialoacuo aNovamasirIo / devagaNasaMparivuDo, naMdAisumaMgalAsahio // 1 // amiasirao sunayaNo, bimbuDho dhvldNtpNtiio| varapaumagabhagoro, phulluppalagaMdhanIsAso // 2 // jAisaro abhayavaM, appaDivaDiehiM tIhi nANehiM / kaMtIhiabuddhIhia, anbhahio tehiM maNuehiM // 3 // bhagavAMzca AhArasamaye surasaJcAritA'mRtamaGguSThaM mukhe'kSipat, evaM anye'pi tIrthakRto bAlyabhAve, zaizavA'tikrame tu agnipakkAhArabhojino'abhUvana, RSabhastu yAvadgRhavAsaMtAvadevakurukSetrAnItaphalabhojI samabhUt / kizcidUnavarSapramANe ca sajAte bhagavati mama jItamiti vicintya kathaM riktapANiH svAmIpAce yAmIti ikSuyaSTiM kare kRtvA cA'nekadevaparivRtaH zakraH prabhoragre sthitaH, zrInAbhikulakarAGkasthena bhagavatA'pi jJAnA'vagatasvarUpeNa ikSuyaSTiM grahaNArtha kare prasArite zakraH 'ikSvAkuvaMzasthApanAM' kRtavAn / gotramapi etat pUrvajAnAmikSvabhilASAtkAzyapanAmeti / tasmiMzca samaye sajAtA'patyaM kiJcinmithunakaM svaputra-putrIrupaM yugalaM tAlavRkSAdho muktvA krIDAthai gataM / tatra ca patatA tAlaphalena dArake mRtyumupagate sarvasaMmatyA nAbhikulakaraH 'sunandAbhidhA RSabhapatnI bhaviSyati' iti tAM dArikAM saMgRhItavAn , tatazca Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 130 // bhogasamatthaM nAuM, varakammaM kAsI tassa deviMdA / duNDaM varamahilANaM, bahukammaM kAsi devIo // 4 // puvvasayasahassA, puci jAyassa jiNavariMdassa / to bharaha-baMbhi-sundari-bAhubalI ceva jAyAiM // 5 // jinacaritrA devI sumaMgalAe, bharaho baMbhIya mihuNayaM jAyaM / devIi sunaMdAe, bAhubalisundarI ceva // 6 // 'dhikAraH usame NaM arahA kosalie kAsavagutte NaM tassa NaM paMca nAmadhijjA evamAhijjati, taM jahAusame i vA 1 paDhamarAyA i vA 2 paDhamabhikkhAyare i vA 3 paDhamajiNe i vA 4 paDhamatitthaMkare ivA 5 // 209 // ghyAkhyA-'paDhama rAyA ivA' tti ikyiAlaGkAre prathamarAjatvaM caivaM-"kAlAnubhAvAt pracurakaSAyodayenA' nyo'nyaM kalahAyamAnAnAM yugalinAM daNDanItistAvadvimalavAhanacakSuSmatkulakarakAle 'hAkAra' evaa'siit| yazasvino'bhicandrasya ca kAle ca alpA'nalpAparAdhayoryathAkrama 'hAkAramAkArauM' / prasenajinmarudevanAbhikulakarakAle ca jaghanyamadhyotkRSTAparAdheSu "hAkAra-mAkAra-dhikkArA" evAsan / evamapica nIteratikramaNe bhagavato nyavedayan yuglinH| tatazca pradhAnAdikalito'nulajhyAjJazca rAjaiva daNDaM karotIti bhaNitavati / bhagavati asmAkamapi idRzo rAjA bhavatviti te jaguH, kulakarapArvAnnRpaM yAcadhvamiti ca svAminoktetaiH pArthito nAbhikulakaro bhavatAM 'RSabha eva rAjA' iti jagau, tIrthodakAdibhiH abhiSikto hi rAjA syAditi prabhuNokte yugalino'pi jalAdyartha jalAzayaM gatA, itazca // 130 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhoeuM sako, uvAgao tassa kuNai abhiseyaM / mauDAialaMkAra, nariMdajogaM ca se kuNai // 7 // te ca tathAvidhaM bhagavantaM dRSTvA svayameva vimRzya pAdayorabhiSekaM kRtavantastaduktaMbhisiNIpattehiare, udayaM pittaM chahanti pAemu / sAhu viNIA pArasA, viNIyanayarI aha nivittttaa||8|| ii AsA hatthI gAvo, gahIAI rajasaMgahanimittaM / cittaNa evamAi, caunvihaM saMggaraM kuNai // 9 // uggA-bhoga-rAyanna-khattiA saMgaho bhave cauhA / Arakkhi-guru-vayaMsA sesA je khattiA te u||10|| AsI kaMdAhArA, mUlAhArAya pattahArAya / puSphaphalabhoiNo vi a, jaiA kira kulagaro usbho||11|| omaM AharittA, ajIramANami te jite jiNasu biti / hatthehi ghaMsiUNa, 'AhAreha' tti te bhnniaa|| 12 // AsIa pANighasI, timia-taMdulapavAlapaDibhoI / hatthatalapuDAhArA, jaiA kira kulagaro usabho // 13 // agaNissao uhANaM, vaNaghaMsA daTTa bhIaparikahaNaM / pAsesu paricchaMdaha, gimhaha pAgaM ca to kuNaha // 14 // pakkheva-DahaNamohasi, kahaNaM niggamaNaM hathisIsaMmi / payaNAraMbhapavittI, tAhe kAsIa te maNuA // 15 // miTheNa hathisIse, maSTriapiNDaM gahAya kuDagaM tu / nivvattesiM taiA, jiNovaiTeNa maggeNa // 16 // nivvattie samANe, bhaNai rAyA tao bahujaNassa / eva me kubaha, payaDhiraM paDhamasippaM tu // 17 // paDhama jiNe i vatti prathamakevalI // 209 // / usabhe NaM arahA kosalie dakkhe dakkhapaiNNe paDirUve allINe bhaddae viNIe vIsaM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA jinacaritrA G'dhikAra // 131 // puvvasayasahassAI kumAravAsamajhe vasai, vasittA tevaSTiM puvvasayasahassAI rajjavAsamajjhe vasai, tevaDhiM ca puvvasayasahassAiM rajjavAsamajhe vasamANe lehAiyAo gaNiyappahANAo sauNasyapajjavasANAo bAvattari kalAo, causahi~ mahilAguNe, sippasayaM ca kammANaM, tinivi payAhiAe uvadisai, uvadisittA puttasayaM rajjasae abhisiMcai, abhisiMcittA puNaravi loaMtiehiM jiakappiehiM devehiM tAhiM iTThAhiM jAva vaggRhiM, sesaM taM ceva savaM bhANiyacaM, jAva dANaM dAiANaM paribhAittA je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe-cittabahule tassa NaM cittabahulassa aTThamIpakkhe NaM divasassa pacchime bhAge sudaMsaNAe siviyAe sadevamaNuAsurAe parisAe samaNugammamANamagge jAva viNIyaM rAyahANiM majhaM majjheNaM niggacchai, niggacchittA jeNave siddhatthavaNe ujjANe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA asogavarapAyavassa ahe jAva sayameva caumuTThiaMloaM karei, karittA chaTThaNaM bhatteNaM apANaeNaM AsADhAhiM naksatteNaM jogamuvAgaeNaM uggANaM bhogANaM rAiNNANaM khattiyANaM cauhi purisasahassehiMsaddhiM egaMdevadUsamAdAya muMDe bhavittA agArAo aNagAriya pavaie // 20 // // 13 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vyAkhyA-lehAiAo' ti lipyAdikAgaNitapradhAnAH zakunarutaparyavasAnAH dAsasati kalA tAstvimAH "likhitaM 1 gaNitaM 2 nRtyaM 3 gItaM 4 vAdyaM 5 ca paThita 6 zikSe ca 7 / jyoti 8 cchando'9 laGkati 10 vyAkaraNa 11 nirukti 12 kAvyAni 13 // 1 // kAtyAyanaM 14 nighaNTu 15 gaMja 16 turagArohaNaM 17 tayoH zikSA zAstrAbhyAso 19 rasa 20 mantra 21 yantra 22 viSaya 23 khanya 24 gandhavAdAzca // 25 // 2 // prAkRta 26 saMskRta 27 paizAcikA' 28 pabhraMzAH 29 smRtiH 30 purANa 31 vidhI 32 / siddhAMta 33 tarka 34 vaidyaka 35 vedA''36 gama 37 saMhite 38 tihAsAzca 39 // 3 // sAmudrika 40 vijJAnA'' 41 cAryakavidyA 42 rasAyanaM 43 kapaTa 44 vidyAnuvAda 45 darzanasaMskArau 46 dhUrtazambalakaM 47 // 4 // maNikarma 48 tarucikitsA 49 khecarya 50 marI 51 kilendrajAla 52 ca / pAtAlasiddhiyantraka 53 rasavatyaH 54 sarvakaraNI ca 55 // 5 // prAsAdalakSaNa 56 paNa 57-citro 58 pala 59 lepa 60 N| carma 61 karmANi / patracchedya 62 nakhacchedya 63-patraparIkSAzca 64 vazIkaraNa 65 // 6 // kASThaghaTana 66 dezagiro 19 67-gAruDa 68 yogAGga 69 dhAtukarmANi 70 / kevalividhi 71 zakunarute, 72 iti puruSakalAdvisaptatijJeyAH // 7 // ____ atra likhitaM haMsalipyAdyaSTAdazalipividhAnaM, tacca bhagavatA dakSiNakareNa brAhamyA upadiSTa,gaNitaM tu. aika dezaM zatamasmAt sahasra ( 2500) mayutaM tataH / paraM lakSaM prayutaM koTimArbudamai khairva nikharva ca // tasmAnmahAsaroja zek saritAM pti| tatastvantyaM madhyaM pairAya'mAhuryathottaraM dazaguNaM tajjJAH // 1 // ityAdi saMkhyAnaM, tacca sundA vAmakaraNa, kASTharupakarmAdi bharatasya, puruSAdilakSaNaM ca bAhubalinaH upadiSTavAn / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa pikA // 132 // adhikAra causaSTi mhilaagunnetti| jinacaritrA jJeyA nRtyau 1 citye 2 citra 3 vAdina 4 mantra 5 tAzca 6 / ghanadRSTi 7 phalAkRSTI 8 saMskRtajalpaH 9 kriyAkalpaH 10 // 1 // jJAna 11 vijJAna 12 dammA 13 bustambhA 14 gIta 15 tAlayo 16 nim / AkAragopamA / 17 5s rAmaropaNe 18 kAvyazakti 19 thaa||2|| vakrokti 20 ra 21 gaja 22 ipaparIkSaNA 23 vAstuzuddhilaghubuddhI 24 / zakuna vicAro 25 dharmAcAro 26 'Jjana 27 cUrNayoryogaH 28 // 3 // gRhidharma 29 suprasAdanakarma 30 kanakasiddhi 31 varNikAvRddhI 32 / vAkpATava 33 karalAghava 34 lalitacaraNa 35 tailasuramitAkaraNaM 36 // 4 // bhRtyopacAra 37 gehAcArau 38 vyAkaraNa 39 paranirAkaraNe 40 / vINAvAda 41 vitaNDAvAdA 42 'Gkasthiti 43 janAcArAH 44 // 5 // kumbhabhrama 45 sArizrama 46 suratnamaNibheda 47 lipiparicchedAH 48 vaidyakriyA ca 49 kAmAviSkaraNaM 50 randhanaM 51 cikurabandhaH 52 // 6 // zAlIkhaNDana 53 mukhamaNDane 54 kathAkathanaM 55 kusumasugrathane 56 / varaveSa 57 sarvabhASAvizeSa 58 vANijya 59 bhojyAni 60 // 7 // abhidhAnaparijJAnA 61 '' bharaNa yathAsthAnavividhaparidhAne 62 / antyAkSarikA 63 ca tathA prahelikA 64 strIkalAzcatuHSaSTiH // 8 // _ 'sippasayaMti zilpazataM kumbhakAra 1 lohakAra 2citrakAra 3 tantuvAya4 nApita 5 zilpAnAM pazcAnA vizati-bhedatvAt, tathA cArSapaMceva ya sippAI, ghaDalohe cittaNaM tkaasve| ikikarasya itto vIsaM vIsaM bhave bheyaa|| // 132 // 'kammANaM' ti karmaNAM kRSivANijyAdInAM madhye zilpazatamevopadiSTavAn, tata eva anAcAryopadeza Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM karma, AcAryopadezajaM zilpaM itikarmazilpayoH prativizeSamAmananti, karmANihi krameNa svayamutpannAni, etAni triNyapi dvAsasatikalA-catuHSaSTimahilAguNa-zilpazatAkhyAni vastUni prajAhitAya bhagabAnupAdizat / 'puttasayaMti putrazataM rAjyeSvabhiSiJcati tannAmAni tvevaM / bharataH 1 bAhubaliH 2 zaGkhaH 3 vizvakarmA 4 vimalaH 5 sulakSaNaH 6 amalaH 7 citrAGgaH 8 khyAtakIrtiH 9 varadattaH 10 sAgaraH 11 yazodharaH 12 amaraH 13 rathavaraH 14 kAmadevaH 15 dhruvaH 16 vatso 17 nandaH 18 sUraH 19 sunandaH 20 kuruH 21 aGgaH 22 vaGgaH 23 kozalaH 24 vIraH 25 kaliGga: 26 mAgadhaH 27 videhaH 28 saGgamaH 29 dazArNaH 30 gambhIraH 31 ksuvarmA 32 suvarmA 33 rASTraH 34 surASTraH 35 buddhikaraH 35 vividhakaraH 37 suyazAH 38 yaza kItiH 39 yazaskaraH 40 kIrtikaraH 41 sUraNaH 42 brahmasenaH 43 vikrAntaH 44 narottamaH 45 puruSottamaH 46 candrasenaH 47 mahAsenaH 48 nabhaHsenaH 49 bhAnuH 50 sukAntaH 51 puSyayutaH 52 zrIdharaH 53 durddharSaH 54 susumAraH 55 durjayaH 56 ajayamAnaH 57 sudharmA 58 dharmasenaH 59 AnandanaH 60 AnandaH 61 nandaH 62 aparAjitaH 63 vizvasenaH 64 hariSeNaH 65 jayaH 66 vijayaH 67 vijayantaH 68 prabhAkaraH 69 aridamanaH 7. mAnaH | 71 mahAbAhuH 72 dIrghabAhuH 73 meghaH 74 sughoSaH 75 vizvaH 76 varAhaH 77 susenaH 78 senApatiH 79 kapilaH 8.zailavicArI 81 ariJjayaH 82 kuJjarabalaH 83 jayadevaH 84 nAgadattaH 85 kAzyapaH 86 balaH 87 vIraH 88 zubhamatiH 89 samatiH 90 padmanAbhaH 91 siMhaH 91 sujAtiH 92 sabjayaH 94 sunAbhaH 95 naradevaH 96 cittaharaH 97 suravaraH 98 haDharathaH 99 prabhajanaH 100 iti // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa eSu bharatabAhubalI yathAkramaM sumaMgalAsunandAyoH sutau zeSAstvaSTanavatirapi sumaGgalAyA evaurasAH jinacaritrA dIpikA adhikAraH // 13 // 1 tayaikonapazcAzayugalaijanitatvAt / 'caumuTThiti ekAM kezamuSTiM avaziSyamANAM pavanAndolitA kalazoparinIlotpalamAlAmiva | skandhopari luThantIM vilokya soparodhaM zakreNa vijJapto bhagavAna rakSitavAn iti / 'cauhiM sahassehiM ti kacchamahAkacchAdibhizcatusahasrairyathA svAmI kariSyati tathA vayamapi kariSyAma iti kRtanirNayaiH saha dIkSAM gRhItavAn // 210 // usame NaM arahA kosalie egaM vAsasasahassaM nicaM vAsaTThakAe ciyattadehe je kei uvasaggAjAva appANaM bhAvamANassa pagaM vAsasahassaM viikataM, tao NaM je se hemaMtANaM cautthe mAse sattame pakkhe phagguNabahule, tassa NaM phagguNabahUlassa ekkArasIpakkhe NaM puvaNhakAlasamayaMsi purimAtAlassa nagarassa bahiyA sagaDamuhaMsi ujjANAMsi naggohavarapAyavassa ahe aTThamaNaM bhatteNaM apANaeNaM asADhAhiM naksatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMtariyAe vaTTamANassa aNaMte jAva jANamANe pAsamANe viharai // 211 // vyAkhyA-'nicaM posaTTakAe 'tti // 133 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usabho varavasabhagaI vittUNamabhiggaraM paramaghoraM / vosaTucattadeho, viharai gAmANugAmaM tu // 1 // tatazca na vibhAvajaNa jANai, kA bhikkhA kerisA bhikkhAyarA / te bhikkhamalabhamANA, vaNamajjhe tAvasA jAyA // 2 // atra te iti kacchAdayo ye prabhumanupravrajitAH, itazca kacchamahAkacchaputrau namivinaminAmAnau bhagavataH pAlakaputrau dIkSAsamaye dezavilokanArtha gatAvabhUtAM, tau ca vyAvRtau svapitRpArzvamAgatau, tAbhyAM visRSTa ca bharatamavagaNayya svAmisamIpamAgatya ca prabhuM paritaH pRthyAM jalavarSaNa surabhipuSpaprakaraM ca kRtvA pratidinamubhayasandhyaM rAjyaprado bhaveti vyajJapayatAM / anyadA ca dharaNendro jinavandanArthamAgatastau tathA | yAcamAnau dRSTvA jagAda mA bhagavantaM niSparigrahaM yAcethAm, kintu arhadbhaktyA'hameva yuvAbhyAM dAsyAmItyuktvA aSTacatvAriMzadidyAsahasrANi pAThasiddhAni dadau / tatastau dharaNendroktyA parijanAdiyuktau vimAnArUDha vaitADhyA gatvA dakSiNazreNyAM paJcAzannagarANi uttarazreNyAM SaSThirnagarANi nirvAsya tasthaturiti / atra ca kalpakiraNAvalI kA reNA'STacatvAriMzadvidyA dattA iti likhitamasti tadvicArya Avazyaka vRtti - cUrNi - RSabhacaritrAdisakalagrandhavirodhAditi / itazca bhayavaM adINamaNaso, saMvaccharamaNa (sao viharamANo / kannAhiM nimaMtijjara, vatthAbharaNAsaNehiM ca // 4 // atha gajapure bAhu-bale: somayazA sutaH / zreyAMsa (statsutaH) svapne, meruM sudhojjvalaM vyadhAt // 5 // kospi zreyAMsasAhAyyAt, zatrukrAnto mahAbhaTaH / jayI jAta iti svapne, pazyatsomayazA nRpaH // 6 // ravimaNDalataH bhastA, karaugho ghaTitaH punaH / zrIzreyAMsakumAreNa, svapnaM zreSThIti labdhavAn // 7 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA mAtarantAsabha mAvI, zreyAMsasyodayo mahAn / ko'pIti mantrayitvA te, svasvavezma yo'pyaguH // 8 // jinacaritrA lAti zrIRSabhaH kiJcinneti kolAhalaM nRNAm / zrutvA gavAkSato dhAvadhuvarAjaH prabhu prati // 9 // dhikAraH prabhordazanato jAti-smRti prApa sa bhAgyataH / tasyekSurasakumbhaugha, DhokayAmAsa ko'pyatha // 10 // tataH zreyAMsaH prAha-'bhagavan ! prasAraya karau,nistAraya mAM,gRhANa yogymmumikssursN| atra kavighaTanAsvAmyAha dakSiNaM hastaM, kathaM bhikSAM na lAsi bhoH / sa mAha dAtRhastasyA'dho bhavAmi kathaM yataH // 11 // pUjAbhojanadAnazAntikakalA-pANigrahasthApanA / cokSamekSaNahastakArpaNamukhavyApArabaddhastvaham / atha vAmo brUtevAmo'haM raNasaMmukhADugaNanA-vAmAGgazayyAdikRt / dhutAdivyasanI tvasau sa tu jagau, cokSo'smi na tvaM zuciH // 12 // rAjyazrIrbhavatArjitArthinivahastyAgaiH kRtaarthiikRtH| santuSTo'smi gRhANa dAnamadhunA tanvan dayAM daanissu|| ityabdaM pratibodhya dakSiNakara, zreyAMsataH kArayan / pratyagrekSurasena pUrNamRSabhaH, pAyAtsa vaH zrIjinaH // 13 // - tato bhagavatA karasaMpuTe prasArite bahubhirghaTaiH zreyAMsastamapUrayat, na ca tato vindumAtro'pi rasaH / / patati, yaduktaM___ mAija ghaTasahassaM, ahavA mAija sAgarA savve / eArisaladdhIo, so pANIpaDiggahI hoi // 14 // tti tadA ca tatra paJcadivyAni prAdurbabhuvustathAhi-vasudhArAvRSTiH 1 celotkSepaH 2vyogni devadandabhiH3 gandhodakapuSpavRSTiH 4 ahodAnamahodAnamityAkAze udghoSaNA ceti 5 / tadA ca devAgamanamAlokya bhUpAdayaH sarve'pi lokAstatrAgatAH zreyAMsavacanAt jJAtadAnavidhayaH 8 // 13 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhuvaNaM jaseNa bhayavaM raseNa bhavaNaM dhaNeNa parihattho / appA niruvamasukkhe, supattadANaM mahagghaviaM // 15 // risahesasamaM pattaM, niravajjaM ikkhurasasamaM dANaM / seaMsasamo bhAvo, havijja jai maggiaM hujjA // 16 // ityAdi vacobhiH zrIzreyAMsamabhinandya svaM svaM sthAnaM jagmuH / zrI RSabhasvAminA ca dIkSAmanu saMvatsareNekSurasena pAraNaM kRtaM / zeSaistu dvitIyadine pAyaseneti yadAhu: saMbacchareNa bhikkhA; laddhA usaNa loganAheNa / sesehiM bIadivase, laddhAo padamabhikkhAo // 17 // usabhassa ya pAraNae, ikkhuraso Asi loganAhassa / sesANaM paramanaM, amayara sarasovamaM AsI // 18 // ti ekadA viharana bhagavAn takSazilApurIbAhyopAne pratimayA sthito, vijJAtazca bAhubalinA, sarvadva prAtarahaM vandiSye iti vicintya prAtarbhagavati prasthite sa vandituM gataH, tatra svAminamadRSTvA jAtazoko mahatImadhRtiM vidhAya svAminaH pratimAsthAne'STayojanaparimaNDalaM ratnamayaM sahasrAraM dharmacakraM cakAra / egaM vAsasahassaM ti idaM prabhoH chAdmasthyakAlamAnaM, pramAdakAlazcAtrA'horAtramAtraH yaduktaMvAsasahassaM tavamAigarassa AyaraMtassa jo puNa pamAyakAlo AhorattaM tu saMkaliaM // 19 // purimatAlasati vinitA zAkhApurasya purimatAlanAmnaH jANamANe ityAdi prAgvat / tadA ca bharatasyA''yudhazAlAyAM cakraratnamutpede tato yamakazamakAkhyapuruSAbhyAM samakAlameva kevalacakrotpatibhyAM varddhApito bharatabhUpaH kiM prAk cakramahotsavaM karomyuta tAtakevalotsavamiti kSaNaM vyamRzyata yadAha Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 135 // pUAvasare sariso, diTTho cakkassa taMsi bharaheNa / visamA hu viSayataNhA, guruANAvi kuNai maimohaM // 20 // ti jinacaritrA adhikAraH tAyaMmi pUie cakaM pUiaM, pUaNAriho tAo / iha loiaM tu cakaM, paraloamuhAvaho tAo // 21 // iti vicintyocitacaturaH zrIbharatabhUdharaH svAmivirahotthazokAdajasrazravadazrupUrotpannapaTalachannacakSuSA pratidinaM bhagavatpravRttiM pracchantyA pitAmahyA zrImarudevyAsaha hastyArUDho vibhuM vandituM saparicchadazcacAla itazca bharatena samaM hastyA''rUDhA devajayadhvani / dundubhi dezanAM zrutvA, hRSTA zrImarudevyabhUta // 22 // harSAzrubhiH samaM nIla-paTalakSayataH kSaNAt / vaprachanatrayAdizrIdarzanAdityacintayat // 23 // dhik mohavikalAn jIvAn , svArtha snihyanti jantavaH / moho'yaM paramaM duHkhaM, mohAnme cakSuSI gate // 24 // vatso'yamIdRzImRddhiM, prApto mAM na smaratyapi / preSayatyapi sandezaM, netyamohA''pa kevalam // 25 // atra kaviH sUnuryugAdIzasamona vidhe, bhrAntvA kSitau yena zaratsahasram |ydrjitN kevalaratnamayyaM, snehAttadaivA'rthayat mAturAzu // 26 // | marudevA samA nA'mbA, yA'gAt pUrva kilekSitum / muktikanyAM tanujArtha, zaivamArga khilaM cirAt // 27 // tatA devairatra prathamasiddha iti tadvapuH kSIrAbdhau prakSipya mahAn mahimA cakre / tato bharatezvaraH samavasaraNavApyAM snAtvA prabhuM ca vande, dezanAM cA'zRNot, prabhoH prathamadezanayA bharataputrapautrANAM bAdazazatAni pravrajitAni uktaM ca / paJca ya puttasayAI bharahassa ya satta nattuasayAI / sayarAhaM panvaiA, tami kumArA samosaraNe // 28 // ti // 135 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itazca kacchamahAkacchavAstApasA api svAmino jJAnotpatti zrutvA bhagavadantikamAgatAH pravrajitAra M bharato'pIndra nivAritasvAmina nirvANazokaH prabhuM natvA svasthAnaM jagAmeti // 211 // ____ usamassa NaM arahao kosaliyassa caurAsII gaNA caurAsII gaNaharA hutthA // 212 // usabhassa NaM arahao kosaliyassa usabhaseNapAmukkhAo caurAsIo samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA husthA // 213 ||usbhss NaM arahao baMbhIsuMdaripAmokkhANaM ajiyANaM tini sayasAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hutthA / / 214|| usabhassa NaM arahao sijjasapAmokkhANaM samaNovAsagANaM tini sayasAhassIo paMcasahassA ukkosiyA samaNovAsagANaM saMpayA hutthA // 215 // usabhassa NaM arahao subhaddApAmokkhANaM samaNovAsiyANaM paMcasayasAhassIo cauppannaM ca sahassA ukosiyA samaNovAsiyANaM saMpayA hutthA // 216 // usabhassa NaM arahao / cattAri sahassA satta sayA pannAsA cauddasapuvvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM jAva ukkosiA cauddasapunvisaMpayA hutthA // 217 // usabhassa NaM arahao navasahassA ohinANINaM jAva ukosiyA ohinANisaMpayA hutthA // 28 // usabhassa NaM arahao vIsasahassA kevalanANINaM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 13 // jinacaritrA |'dhikAraH ukkosiyA kevalanANisaMpayA hutthA // 219 // usabhassa NaM arahao vIsasahassA chacca sayA veuviANaM ukkosiyA veuvisaMpayA hutthA // 220 // usabhassa NaM arahao bArasa sahassA chacca sayA pannAsA viulamaiNaM aDAijjesu dIvesu dosu ya samuddesu sannINaM paMciMdiyANaM pajjattagANaM maNogae bhAve jANamANANaM pAsamANANaM ukkosiyA viulamai saMpayA hutthaa||221|| usabhassa NaM arahao vArasa sahassA chacca sayA pannAsA vAINaM ukkosiyA vAisaMpayA hutthaa||222|| usabhassaNaM arahao vIsaM aMtevAsisahassA siddhA cattAlIsaM ajiyA sAhassIo siddhAo // 223 // usabhassa NaMarahao bAvIsa sahassA nava sayA aNuttarovavAiyANaM gaikallANANaM jAva bhadANaM ukkosiyA aNuttarovavAisaMpayA hutthA // 224 // vyAkhyA-usabhassaNaM arahao kosaliyassa caurAsIi gaNA ityAdito........jAva bhadANaM ukkosiyA saMpayA huttheti yAvat prayodazasUtrI spaSTA-212-213-214-215-216-217-218219-220-221-222-223-224 usabhassa NaM arahao kosalIassa duvihA aMtagaDabhUmI hutthA, taM jahA-jugaMtagaDabhUmI ya // 136 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariyAyataMgaDabhUmI ya jAva asakhijjAo purisajugAo jugaMtagaDabhUmI aMtomuhattapariyAe aMtamakAsI // 225 // vyAkhyA-duvihA aMtagaDabhUmItyAdi tatra yugAntakRbhUmirasaGkhyeyAni puruSayugAni bhagavato'nvaye siddhAni, paryAyAntakRbhUmistu bhagavataH kevale samutpanne'ntarmuhUrtena marudevA svAminI antakRtkevalitAM prApteti // 225 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame arahA kosalie vIsaM puvasayasahassAI kumAravAsamajhe vasittANaM tevahi~ puvasayasahassAiM rajavAsamajhe vasittA, tesIiM puvasayasahassAI agAravAsamajhe vasittA, egaM vAsasahassaM chaumatthapariyAgaM pAuNittA, egaM puSvasayasahassaM vAsasahassUNaM kevalipariyAyaM pAuNittA, saMpunnaM putvasayasahassaM sAmanapariyAyaM pAuNittA, caurAsIiM puvasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA, khINe veyaNijjAuyaNAmagutte imIse osappiNIe susamadussamAe samAe bahuviikatAe tihivAsehiM addhanavamehi ya mAsehiM sesehi je se hemaMtANaM tacce mAse paMcame pakkhe mAhabahule (aM. 900) tassa NaM mAhabahulassa terasI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 237 / jinacaritrA Lo'dhikAra pakkheNaM uppiM aTThAvayaselasiMharaMsi dasahiM aNagArasahassehiM saddhiM cauddasameNaM bhatteNaM apANaeNaM abhIiNA nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM puvvaNhakAlasamayaMsi sapaliyaMkanisanne kAlagae gae viikate jAva savvadukkhappahINe // 226 // vyAkhyA-caurAsI pucasayasahassAiMti caturazItipUrvalakSANi asmiMzca zrIvRSabhasvAmyAyuSi 1372000,000,000,000 etAvanti yugacatuSkAni yAnti kathamiti ceducyate dvAtriMzatsahasrANi kalau lakSacatuSTayaM, varSANAM tavAparAdau kramAdvitricaturguNaM // 1 // teAlIsaM lakkhA, vIsa sahassA havaMti varisANaM / duga cauga pamANAe, caukaDIe u mANamiNaM // 2 // egA koDi tesahi lakkha tittisa sahassa tinnisayA / tittIsA ya tibhAgo caukkaDI ekkapuvvaMmi // 3 // egA koDAkoDI, sagatIsA lakkha huMti koDINaM / vIsa sahassA koDI, caukaDI risaha savvAuM // 4 // varSANi ca zrIRSabhA''yuSi kiyantIti ceducyateauNahi sayasahassA sattAvIsameva sahassAiM / cattAri koDAkoDI, vAsANaM usbhjinnmaauN||5|| aMkataH 592704000000,000000,000 // 226 // usabhassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa tinni vAsA addhanavamAsA viikaMtA taovi // 137 // sAtaAvi Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraM egA sAgarovamakoDAkoDI tivAsaaddhanavamAsAhiyabAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyA viikaMtA eyaMmi samae samaNe bhagavaM mahAvIre parinivvue, taovi paraM navavAsasayA viikaMtA dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai ||227|| vyAkhyA -- satrvadukkhappahINe tti svAminirvANamahimA caivaM - zrIuttarAdhyayanavRttau kIrttitastathAhitao caliAsaNa ohiNA viNAyavahaaro nirANaMdo vimaNo aMsupuNanayaNo sogAurahiao samAgaosako jiNasarIraM payAhiNatigaM kAUNa naccAsanne nAidUre pajjuvAsito ciTThaha vayai apasarai micchattatamaM, gajjaMti kutitthakosiA ajja / dubhikkhaDamaraverAI, nisiarA huMti sappasarA // 1 // atthaM miya jayasUre, maulei tumaMmi saMghakamalavaNaM / ullasara kumayatArA, niaro vi hu ajjapaDhamajiNe // 2 // tamagasia sasiM ca nahaM, vijjAyapaIvayaM ca nisibhavaNaM / bharahamiNaM gayasohaM jAyamaNAhaM ca pahu ajja // 3 // evaM surA visamAgayA tao a sakko deviMdo devehiM gosIsadAruhiM tiNNiciAo kArer3a, khIroajaleNa bhagavao dehaM hAvittA gosIsacandaNeNANulippaMti, aNulippittA haMsalakkhaNapaDasADayaM ca NiyaMsati nivesittA savvalaMkAriaM kareMti, sesA devA gaNaharANagArasarIrAI evaM kariMti / tao sakko tinisiAo kare, tatthegAe jiNadehamArovia ciagAe Thaveha, sesA devA dohiM sIAhiM gaNaharANa Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA // 138 / / | gArasarIrAiM Arovia dosuvi ciAsu tthaayti|skaaesennN aggikumArAdevA ciAsu aggiM vidhavaMti, jinacaritrA M'dhikAraH / vAukumArA ya vAuM, sesA devA kAlAgurumAipavaradhUaM ghayaM mahuM ca kumbhaggaso pakkhivaMti, jhAmiesu amaMsAisu meghakumArA devA khIroajaleNa nivvaMti ciaao|sko uvarimadAhiNaM haNuaM, IsANo vAma, camaro heDillaM dAhiNaM, balI vAma, sesA aMgovaMgAI giNhaMti, ciagAsu a mahaMte thUbhe kuNaMti graM-2750 __nivvANamahimaM ca kAUNa sako naMdIsare gaMtUNa puratthimaM aMjaNagapaJcae aTThAhilaM mahAmahimaM karei tasseva cauro logapAlA tasseva aMjaNagapavyayassa pAsavattisu causudahimuhanagesu siddhAyaNe mahima kareMti / sakko savimANaM gantuNa suhammasamAe majjhaTiamANavagakhaMbhAo uAriUNa vasamuggayaM sIhAmaNe nivesittA jiNasakahAo pUei usahajiNahaNuaMpi tattheva samuggae pavikhavai / evaM savvadevAvi paMcasu jiNakallANagesu pUti tti zeSaM sugama / iti zrIRSabhasvAmicaritraM // // iti zrImadvimalaharSopAdhyAyaziSyapaNDitajayavijayaviracitAyAM kalpadIpikAyAM jincaaritraadhikaarH|| [iti saptamaM vyAkhyAnaM] // 138 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ athA'STamaM vyAkhyAnaM ] sAmprataM sthavirAvalI vaktukAmaH prakramateteNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa navagaNA ikArasa gaNaharA hutthA // 1 // vyAkhyA teNaM kAleNamityAdi // 1 // se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai ? samaNassa bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ikArasa gaNaharA hutthA ? // 2 // vyAkhyA-se keNatuNamityatra se zabdo'thazabdArthe praznayiturayamabhiprAyaH " kila jAvaiA jassa gaNA tAvaiyA gaNaharA tassa" tti vacanAdgaNadharamAnA eva gaNAH sarvajinAnAM, vIrasya tu kimartha naghagaNA ekAdaza gaNadharA iti // 2 // AcAryaH AisamaNassa bhagavao mahAvIrassa jiDhe iMdabhUI aNagAre goyamasagutte NaM paMcasamaNasayAI vAei 1 majjhimae aggibhUI aNagAre goyamasagutte NaM paMcasamaNasayAI vAei.2 kaNIyase a Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa sthavirA dIpikA valI NagAre vAubhUI nAmeNaM goyamasagutteNaM paMcasamaNasayAI vAei 3, there ajjaviyatte bhAradAe gutte NaM paMcasamaNasayAiM vAei, 4 there ajjasuhamme aggivasAyaNagutte NaM paMcasamaNasayAI vAei,5 there maMDiyaputte vAsiTThagutte NaM adbhuTThAI samaNasayAI vAei 6 there moriyaputte kAsavagutte NaM adbhuTThAI samaNasayAI vAei 7 there apie goyamagutte NaM, there ayalabhAyA hAriyAyaNagutteNaM patteyaM te dunni vitherA tinni tinni samaNasayAiM vAiMti,8-9 there meyajje, there ajjapabhAse ee dunni vitherA koDinnAgutteNaM tinni tini samaNasayAiM vAeMti 10-11 / se teNadveNaM ajjo? evaM vuccai samaNassa bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ikkArasa gaNaharA hotthA // 3 // vyAkhyA-samaNassetyAdi aSTamanavamayorakampitA'calabhrAtrorekarUpaiva vAcanA jAtA / evaM dazamaikArazayormetAryaprabhAsayorapIti yuktaM 'nava gaNA ekAdazagaNadharA iti' / maNDiyaputtetti maNDikazcA'sau nAnA putrazca dhanadevasyeti samAsaH / maNDikabhauryayorekamAtRkatvena bhrAtrorapi yadbhinnagotrA'bhidhAnaM tat pRthaga janakApekSayA, tatra maNDikasya pitA dhanadevo, moryaputrasya mauryo mAtA tu vijayadevyevaikA / bhavirodhazca tatra deze ekasmin patyau mRte dvitIyapativaraNasyeti vRddhAH ajjo tti Arya ! nodaka! // 3 // // 13 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savve ee samaNassa bhagavao mahAvIrassa ikArasa gaNaharA duvAlasaMgiNo caudasapuvviNo sammattagaNipiDagadhAragA rAyagihe nagare mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM kAlagayA jAva savvadukkhapaNA, there iMdabhUI ye ajjasuhumme ya siddhiM gae mahAvIre pacchA dunni vi therA pari nivvayA / je ime ajjatAe samaNA niggaMthA vihati, ee NaM save ajjasuhammassa aNagArassa AvaJcijjA avasesA gaNaharA niravaccA vucchinnA // 4 // vyAkhyA--savve ee ityAdi tatra dvAdazAGginaH - AcArAGgAdidRSTivAdAntazrutavantaH svayaM praNayanAt, 'caturddazapUrviNaH prAg vizeSaNenaiva caturddazapUrvitve siddhe yatpunaH pUrvA''dAnaM tadaGgeSveSAM prAdhAnyoktyai, prAdhAnyaM ca pUrvapraNayanAdaneka vidyAmantrAdyarthamayatvAt mahApramANAcca / dvAdazAGgitvaM caturdazapUrvitvaM ca sUtramAtragrahaNe'pi syAdata Aha- samastagaNipiTakadhArakAH- gaNo'syA'stIti gaNI - bhAvAcAryastasya piTakamiva ratnAdikaraNDakamiva gaNipiTaka - dvAdazAGgI tadapi na dezataH sthUlabhadrasyeva kintu samastaM - sarvAkSarasannipAtitvAt taddhArayanti sUtrato'rthatazca ye te tathA / eSu ca navagaNadharAH prabhau vijayamAne mokSaM gatAH, indrabhUtisudharmANau tu jine siddhe siddhAviti / AryatayA adyatana yuge vA, 'AvacijjA' apatyAni - tatsaMtatijA ityarthaH / nirapatyAH- ziSyasaMtAnarahitAH svasvamaraNakAle svasvagaNasya sudharmA - svAmini nisargAt / 1 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavirAcalo dIpikA // 14 // | * gaNadhara| grAmanAmAni pitRnAmAni mAtRnAmAni gotrANi || gRhastha-chAstha kevala |. nAmAni paryAya: paryAyaH paryAyaH savAyuH zrIgautamaH | gobaragrAma | vasubhUtiH pRthivI gautamaH agnibhUtiH / gobaragrAma pRthivI / gautamaH vAyubhUtiH / gobaragrAma vasubhUtiH | pRthivI gautamaH vyaktaH kullAga dharmamitra vAruNI bhAradvAja sudharmaH kullAga dhammillaH bhahillA AgnavaizyaH maNDitaH mauryagrAma | dhanadevaH vijayAdevI vAziSThaH mauryaputraH / mauryagrAma mauryaH vijayAdevI kAzyapaH akampitaH | mithilA jayantI gautamaH bhaghalabhrAtA | kozalaH vasuH nandA metArya: vacchapuri varuNadevI kauNDinyaH prabhAsaH rAjagRha atibhadrA kauNDinyaH / kamyopanyastam / *etadyannamasmin granthe nopanyastaM tathApyasmAbhireSA'tra sopakArakamiti matvA kalpapradIpikA'bhidhAnAvRttarA devaH Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagutte NaM, samaNassa bhagavao mahAvIrassa kAsavaguttassa ajj| suhamme there aMtevAsI aggivesAyaNagutte / therassa NaM ajasuhammassa aggivesAyaNaguttassa ajjajaMbunAme ghere aMtevAsI kAsavagutte 2 / / therassa NaM ajjajaMbunAmassa kAsavaguttassa ajjapabhave there aMtevAsI kaccAyaNasagutte 3 / therassa NaM ajjappabhavassa kaccAyaNasaguttassa ajjasijjaMbhave there aMtevAsI maNagapiyA vacchasagutte, 4 therassa NaM ajjasijjaMbhavassa maNagapiuNo vacchasagAttassa ajjajasabhadde there aMtevAsI tuMgiyAyaNasagotte 5 / saMkhittavAyaNAe // 5 // vyAkhyA-samaNe ityAdi tatra zrIvIrapaTTe zrIsudharmasvAmI paJcamagaNadharo babhUva tatsvarUpaM cedaM sajhepeNa-"kullAgasaniveze dhammillaviprasya bhaddilA bhAryA, tatputraH sudharmanAmA caturdazavidyAnidhAnaM, tasya ca paJcAzada 50 varSAnte dIkSA. triMzada 30 varSANi yAvatvIrasevA, vIramokSAta dvAdaza 12 varSANi chAnasthyaM / evaM dvinavati 92 varSAnte kevalotpattistato'STau varSANi kevalitvaM zataM sarvAyuzca paripAlya zrIjambUsvAminaM svapade saMsthApya siddhisaudhmdhyaast| zrIjambUsvAmisvarUpaM ghedam-rAjagRhe RSabhadattadhAriNyoH putraH paJcamadevalokAccyutvA'vatIrNo jambUnAmA / zaizavA'tikrame zrIsudharmasvAmimukhAddharmazravaNAtmatipannazIlavato'pi pitrAdidRDhA''grahava Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pikA sthavirAzAdaSTau kanyAH pariNIya rAtrau tAH pratyabodhayat , catuHzatanavanavaticauraparivRttaM prabhavaM caurarAjamapi pratya- valI bodhayat / prAptazca navanavatikAJcanakoTIH parihRtya svapitRmAtR-bhAryA'STaka-tanmAtRpitrAdiparikaritaH zrI sudharmasvAmipAce pravrajitaH / tadanu ca__"pitRnA''pRcchaya cA'nyedyuH prabhavo'pi samAgataH, jambUkumAramanuyAna parivrajyAmupAdade " // 1 // iti pariziSTaparvavacanAt kiyatA kAlena prabhavo'pi ekonapazcAzatacaurayuk pravrajitaH atra kaviHjambUsamastalArakSo, na bhUto na bhaviSyati / zivAdhvavAhakAn sAdhUna, caurAnapi cakAra yaH // 1 // prabhavo'pi prabhurjIyAccauryeNa haratA dhanam / lebhe'naya cauryaharaM ratnatritayamadbhutam // 2 // zrIjambUsvAmI ca zrIprabhavaM svapade nyasya vIrAcatuHSaSTivarSe siddhaH bArasa varisehiM goyamu, siddho bIrAu vIsahiM suhummo| causaThThIe jambU, vucchinnA tattha dasa TANA // 1 // maNa 1 paramohi 2 pulAe 3, AhAraga 4 khavaga 5 uvasame 6 kappe 7 / saMjamatia4 kevala 9 sijjhaNA 10 yajaMbUmi vucchinnA // 2 // atra kaviH-lokottaraM hi saubhAgyaM jambUnAma mhaamuneH| adyApi yaM pati prApya, zivazrI 'nyamicchati // 5 // navANavaikaMcaNakoDiAo, jeNujjhiA aTThaya baaliyaao|sojNbusaamii paDhamo muNINaM, apacchimo naMdau kevalINaM // 6 // anyadA zrIprabhavasvAmI svapaTTayogyaziSyA''bhAve gaNe zrIsaGgha copayogaM dattavAn / tatra ca tathA IA // 14 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhayAgyaziSyA'darzane paratIrtheSu tadugyAge zayyaMbhavaM bhaTTa yajJakarma kurvANaM rAjagRhe ddrsh| tatastatra gatyA / sAdhubhyAM 'aho kaSTamaho kaSTam' iti vacanaM zrAvitaH, tato rAjatejo darzanapUrva tena brAhmaNAnAM tattvaM pRSTaM, taizca bhItaiH pratimA darzitA tataH pratiyuddhaH, sagarbhastrAdhanAdi tyaktvA dIkSA jagrAha, krameNa zrIprabhavasvAmI svapade zrIzayyaMbhavaM nyasya devalokamalazcakAra / zrIzayyaMbhavasUreH sAdhAnamuktastriyA ca manakAkhyaH putraH prasUtaH, sa ca pitaraM draSTuM samAgatastaizca dIkSitastasya ca svalpamAyurAgamAdadhigamya tadvitAya zrIdazavaikAlikaM niyUDhaM, adhItaM ca tattena SaDbhirmAsairetAvatA ca tasyA''yurapi prApta, tataH svayaM guruNA niyAmitA, devatvaM prAptastato gurucakSuSi AnandAzrupAte zrIyazobhadrasUriNA tatkAraNaM pRSTena guruNA yathA''vasthaM proktaM / tataH saGkavijJaptyA zrIzayyaMbhavamUrirdazavakAlika sUtraM rakSitavAn, krameNa ca zrIyathobhadrasvAminaM svapade saMsthApya zrIvIrAdaSTAnavati 98 varSeH zrIzayyaMbhavasvAmI svarmalaJcakre / saMkhittavAyaNAe tti saMkSiptavAcanAyAM zrIyazobhadrasvAmI tu zrIbhadrabAhusaMbhUtavijayau paTTe nyasya svargataH / ajjajasabhadAo aggaoevaM therAvalI bhaNiyA, taMjahA-therassaNaMajjajasabhahassa tuMgiyAyaNasagottassa aMtevAsI duve therA, there ajjasaMbhUivijae mADharasagutte there ajjabhaddabAhu paaiinnsgutte| vyAkhyA-tatra zrIbhadrabAhuH saGghopasargazAntaye upasargaharaM stotraM cakre tacaivaMpratiSThAnapuravAsinau varAhamihirabhadrabAhunAmAnau sahodarau vijau, zrIyazobhadrasUripArzve prabajito, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 14 // guruNA ca bhadrabAhoH pade datte ruSTA varAho dijaveSaM vidhAya nimittairjIvati, vakti ca loke yadahamanyadA | sthavirAkvA'pi siMhalagnamamaNDayam svApasamaye tamArjanasmRtyA lagnabhaktyA ca tatra gatastatastallagnopari siMha dRSTvA'pi taddhaH karaM kSiptvA mayA lagnaM bhagnaM / tatastallagnasvAmI sUrya pratyakSIbhUya sarvagrahacAraM mamA'darzayat, tato'haM sarva jAnAmIti / anyadA rAjJaH puro'vak etatkuNDAlakamadhye dvipazcAzat palamAno matsyaH patiSyati, guruNA ca prAnte sADhekapazcAzatpalamAnaH patiSyatItyukte guruvacaH pramANIbhUtaM / tathaivA'nyadA nijaputrasya [kacinnRpaputrasya] zatAyurvarttane guruNA ca biDAlikAtaH saptame dine mRtyurasyeti pratipAdite tena sarvA viDAlikAH svagRhAnikAzitA gavAkSAdikamapi sthagitam / biDAlikA''kAravadanAlApAtena bAlasya mRtyau tasya nindA guroAnasya prazaMsA jAteti / kopAttathAvidhaM kaSTaM kRtvA vyantarIbhUya saGgha azivAdinA upasargayan guruNA ca upasargaharaM kRtvA tatkRtA mAriya'vAri uktaM cauvasaggaharaM thuttaM, kAUNaM jeNa saMghakallANaM / karuNApareNa vihiaM; sa bhaddabAhU gurU jyu||1|| therassa NaM ajasaMbhUivijayassa mADharasagottassa aMtevAsI there ajathUlabhadde goymsgutte|| vyAkhyA-ajjathulabhadde tti-pATalIpure nandarAjJaH zakaDAlamantrI lakSmIdevI kAntA tayoH putrau sthUlabhadrasirIyA'bhidhAnau sapta ca putryastatra sthUlabhadro dvAdazavarSANi kozAgRhe sthito, vararuciprayogApitari mRte nandarAjJA cA''kArya pradhAnamudrA''dAne pitRmRtyucetasi vicintya svayaM dIkSA jagrAha / pazcAt sambhUta // 142 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayAntike vratAni pratipadya tadAdezAt kozAgRhe caturmAsakamasthAt, tAM ca hAvabhAvaparAmapi pratiyodhya | gurupArzvamupAgato, gurubhistu 'duSkaraduSkarakAraka,' iti saGghasamakSaM prazaMsitastadvacasA ca pUrvA''yAtA siMhaguhA'hibilakUpakASThasthApimI munitrayI dUnA ! AgAmivarSAkAle sthUlabhadramatsareNa siMhagRhAsthAyI guruNA vAryamANo'pi kozAgRhe gataH, tAM ca divyarUpAM dRSTvA calacittastadvacasA varSAkAle nepAladeze gatvA taddezAdhipatessakAzAdratnakambalaM lAtvA tasyA Apayat, sA ca taM khAle kSitvA taM pratyabodhayat , tato'sau gurumupAgatya provAcasthUlabhadraH sthUlabhadraH sa eko'khilasAdhuSu / yuktaM duSkaraduSkara-kArako guruNA jage // 1 // sthUlabhadyodhitA kozA'pi svayANasaMdhAnA''kRSTA''mralumbIsamAnayanagarSitaM rathakAraM yodhayituM sarSaparAzisthasUcyagrapuSpopari nRtyamAnA prAhana dukkaraM aMbayalaMbitoDaNaM, na dukaraM siriskncciaae| taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM, jaM so muNI pamayavarNami vuccho // 1 // kavayo'pi| girau guhAyAM vijane vanAntare, vAsaM zrayanto vazinaH shsrshH| harye'tiramye yuvatijanA'ntike, vazI sa ekaH zakaDAlanandanaH2/4 | yo'nau praviSTo'pi hi naiva dagdhaH, chinnona khddgaagrgtpcaarH| kRSNAhirandhe'pyuSito nadaSTo, nAkto'JjanAgAranivAsyaho yH||3 vezyA rAgavatI sadA tadanagA SaDabhIrasaiojanama, zubhra dhAma manoharaM vapuraho navyo vyHsnggmH| Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavirA kalpa dopikA // 14 // kAlo'yaM jaladAvilastadapi yaH kAmaM jigAyA''darAta, taM vande yuvatiprabodhakuzalaM zrIsthUlabhadraM munim // 4 // | re? kAma ? vAmanayanA tava mukhyama. vIrA vasanta-pika-paJcama-candramakhyAH / N| tvatsevakA hari-virazci-mahezvarAdyAH, hA hA hatAza ! muninA'pi kathaM hatastvam // 5 // zrInandiSeNa-rathanemimunIzvarAI-buddhayA tvayA madana re ? munireSa dRSTaH / jJAtaM na nemi-munijambU-sudarzanAnAM, turyoM bhaviSyati nihatya raNAGgaNe mAm // 6 // zrInemito'pi zakaDAlasutaM vicArya, manyAmahe vayamamuM bhaTamekameva / / devo'dridurgamadhiruhya jigAya mohaM, yanmohanAlayamayaM tu vazI pravizya // 7 // strIvibhramaizcalati lolamanA na dhIraH, zrIsthUlabhadra iva tAdRzasaGkaTe'pi / cUrNIyate dRSadayo'pi jalAyate ca, vaiDUryameti vikRti jvalanAt punarna // 8 // zrIsthUlabhadrastu mahAgirisuhastyoH padaM datvA zrIvIrAt 215 varSe khrgtH| ete ca sarve'pi graM. 2800 zrutakevalinaH zrIhemacandrasUribhirnAmamAlAyAM tathoktatvAt [ kevalI caramo jambU-svAmyatha prabhavaprabhuH zayyaMbhavo yazobhadraH sambhUtivijayastathA // 1 // bhadrabAhuH sthUlabhadraH zrutakevalino hi SaT ] therassa NaM ajjathUlabhaddassa goyamasaguttassa aMtevAsI duve therA, there ajjamahAgirI elAvaccasagotte, there ajjasuhatyI vAsiTThasagotte // 8 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ajamahAgiriti-vucchinne jiNakappe, kAhI jiNakappatulaNamiha dhiiro| taM vande muNivasaI, mahAgiri paramacaraNadharaM // 1 // " "jiNakappaparIkammaM jo kAsI tassa sNthvmkaasii| sihigharaMmi suhatthI, ajjamahAgiriM vande // 2 // " annasuhatyitti-vande ajjamuhatthi, muNipavaraM jeNa saMpaI rAyA / riddhiM savapasiddhiM cArittA pAvio paramaM // 1 // tathAhi-durbhikSe kvA'pi ko'pi dramako mahebhyavezmani sAdhubhyo bhikSA dIyamAnAM dRSTvA zrIsuhastiziSyebhyo'nnamamArgayat, tairUce gurvAjJAmantareNa vayaM dAtumasamastato'sau gurUnapi tathaiva pAcamAnastairyogya iti pravrAjya kAmitA''hArairbhojito vizucikayA mRtvA cAritrAnumodanAt candraguptarAjasuta-vindusArabhUpasuta-azokazrInRpasuta-kuNAlakumAragRhe putro jAtaH, sa ca pitAmahAt samprAptarAjyaH sampratinAmA trikhaNDabhoktA zrIsuhastisUrIn dRSTvAsaJjAtajAtismRtigurUn prapaccha 'avyaktasAmAyikasya kiM phalaM' | tairUce 'rAjyAdi ' punaruktaM- svAmin mAmupalakSayatha tatazcopayogena tatsvarUpe jJAte gurubhiH pratibodhitaH san sapAdakoTIbimba-sapAdalakSanavInaprAsAda-patriMzatsahasrajIrNaprAsAdoddhAra-paJcanavatisahasrapittalamayapratimA'nekasahasrasatrasAlAdibhirSibhUSitAM trikhaNDAmapi vasudhAmakarot / anAryadezeSvapi sAdhuvihAraM | kAritavAn iti| theressa NaM ajjasuhatthissa vAsiTThasagottassa aMtevAsI duve therA suTThiyasuppaDibuddhA koDiyakAkaMdagA vagghAvaccasagottA / therANaM suTThiyasuppaDibuddhANaM koDiyakAkaMdagANaM vagyAvaccasaguttANaM Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 144 // sthavirAvalI doSikA / aMtevAsI there ajjaiMdadine kosiyagutte 1 / therassa NaM ajjaiMdadinnassa kosiyaguttassa aMte vAsI there ajjadine goamasagutte 2 / therassa Na ajjadiNNassa goyamasaguttassa aMtevAsI there ajjasIhagirI jAIsare kosiyayutte3 / / ___ vyAkhyA-suTia suppaDibuddhA ityAdi / susthitau-suvihitakriyAniSTau supratiyuddhau sujJAtatattvau 'tato vizeSaNa karmadhArayaH' kauTikakAndikAviti nAma, anyetvitthamAcakSate-sasthitasapratibadArI nAma, kauTikakAkandikAviti virudaprAyaM vizeSaNaM, koTizaH sUrimantrajApaparijJAnAt koTiko, kAkanyAM nagayA~ jAtatvAt kAkandako tato vishessnnkrmdhaaryH| ye tu susthitasupratibuddha ityakameva nAmA'mananti, tadAzayaM vRddhA vidanti yena dvitvavyAghAtaH syAt , yadi paraM madhukaiTabhanyAyena susthitena sahacaritaH suprati| buddha iti pakSAzrayaNaM tadA nu puujytvaadvhuvcnmiti| therassa NaM ajjasIhagirissa jAIsarassa kosiyaguttassa aMtevAsI there ajavaire goyamasagutte 4 / therassa NaM ajjavairassa goyamasaguttassa aMtavAsI there ajjavairaseNe ukkosiyagutte 5 / therassa NaM ajjavayaraseNassa ukkosiyaguttassaaMtevAsI cattAri therA-there ajjanAile 1, there ajjapomile 2, there ajjajayaMte 3, there ajjatAvase 4, therAo 144 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajjanAilAo ajjanAilI sAhA niggayA, therAo ajjapomilAo ajjapomilI sAhA niggayA, therAo ajjajayaMtAo ajajayaMtI sAhA niggayA, therAo ajjatAvasAo ajjatAvasI sAhA niggayA iti // 6 // vyAkhyA-ajavairetti-tumdhavanagrAme sAdhAnAM sunandA bhAryA muktvA zrIsiMhagirigurupAce dhagiriNA tapasyA jagRhe, sunandAnandanastu jAtamAtra eva pitRpravrajyAzravaNAtsaJjAtajAtismRtiH svamAturugAya rudnevaa'ste| tato'sau SaNmAsavayA eva jananyA tajjanakasyA'rpito vajraghanmahAbhAra iti gurusthApitavajanAmA sAvyAlaye zayAtarIbhiAlyamAno'varddhiSTa / pAlanastho'pi caikAdazAGgImapaThat , trivArSikaba mAtrA rAjasabhAyAmanekasukhabhakSikA-krIDanakailobhyamAno'pi pitRsAdhvarpitaM rajoharaNagrahaNapUrva dIkSAmevAGgIcakAra, tatA jananyapi dIkSAM jagrAha / saJjAtA'STavarSazca yaH pUrvabhavamitradevaiH kuSmANDabhikSAM dIyamAnAM animiSatvAddevapiNDo'yamakalpya iti nA'grahIta, tatastai(kriyalandhirdattA, tathaiva dvitIyavelaM ghRtapurA'grahaNe punarnabhogamanavidyA dattA, krameNa ca yaH zrIbhadraguptAcAryapArzve'dhItadazapUrvaH siMhagiriNA svapade sthApitaH |yshc pATalIputranagare dhanapatinA dIyamAnAM bahudhanakoTizatasanAthAM rUpalAvaNyA'nukRtarukmiNI rukmiNIkanI vajameva vRNomIti kRtA'bhigrahAM pratiboddhayA'dIkSayat / atra kaviH mohAbdhizcallukI cakre yena bAlena lIlayA / strInadIsnehapUrastaM varSi plAvayetkatham // 1 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaviga kalpa dIpikA // 145 / / ___ yazcaikadA durbhikSe saGgha paTe saMsthApya subhikSAM purikApurI nItavAn / tatra ca bauddharAjJA jinacaityeSu puSpapradAnaniSedhe kRte yaH paryuSaNAparvaNi zrAddhavijJaptyA vyomavidyayA mAhezvarIpuryA pitRmitramArAmikaM puSpapraguNIkaraNArthamAdizya himavadadrau zrIdevIgRhe gato, natazca zriyA, dattaM ca prAg devArcanakRte sajjIkRtaM padma, tatastadarpitaM padmaM hutAzanavanAviMzatilakSapuSpANi ca lAtvA jRmbhakAmaravikurvitavimAnasthaH samahAmahaM samAgasya jinazAsanaM prAbhAvayat rAjAnamapi zrAvakaM cakre / anyadA zrIvajrasvAmI kaphodreke bhojanAdanugrahaNAya karNe sthApitazuNThayAH pratikramaNavelAyAM pAte aho mamA'pyeSa pramAdo jAta iti cintayitvA dvAdazavarSIyadurbhikSapraveze svaziSyaMzrIvajrasenA'bhidhAnaM lakSamUlyaudanAd bhikSAM yatrA'hi tvamApnuyAH subhikSamavabudhyethAstaduttaradinoSasi // 1 // | ityaktvA anyatra vyahArayata, svayaM ca svAntikasodhubhissaha rathAvartagirI gRhItAnazano devatvaM praap| tato rathasthenendreNa pradakSiNAkaraNAdrathAvartta iti nAma tasya girerjAtamiti ayaM cA'pazcimaH zrutadharaH yataH jeNuddhariAvijA;AgAsagamA mhaaprinnaao| vaMdAmi ajavairaM apacchimo jo suahraann||2|| / vajrasvAmivRtaM / vittharavAyaNAe puNa ajjajasabhadAo purao therAvalI evaM paloijjai, taM jahA-therassa NaM ajjajasabhahassa tuMgiyAyaNasaguttassa ime do therA aMtevAsI ahAvacA abhinnAyA hutthA, // 145 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S taM jahA-there ajjabhadabAha pAINasagutte, 1 there ajjasaMbhUivijae mADharasagutte 2 / therasa NaM ajjabhaddavAhussa pAINasaguttassa ime cattAri therA aMtevAsI ahAvacA abhinnAyA hutthA, taM jahA--thaire godAse 1, there aggidatte 2, there jannadatte 3, there somadatte 4, kAsavagutte NaM therehiMto godAsehito kAsavaguttehiMto ittha NaM godAsagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo evamAhijjati, taM jahA-tAmalittiA 1, koDIvarisiyA 2, poMDavaddhaNiyA 3, dAsI khabaDiyA 4 / therassa NaM ajjasaMbhUivijayassa mADharasaguttassa ime duvAlasa therA aMtevAsI ahAvacA abhinnAyA hutthA, taM jahAnaMdaNabhadde there, uvaNaMde tIsabhadde a jasabhadde / dherai a sumiNabhade, gaNibhadde punnabhadde // 1 // dherai a thUlabhadde, ujjumaI jaMbunAmAdhijje a|dherai a dIhabhadde, thaire taha puDabhadde a // 2 // therassa NaM ajjasaMbhUivijayassa mADharasaguttassa imAo satta aMtevAsiNIo ahAvaccA abhinnAyA hutthA, taM jahAjakkhA ya jakkhadinnA, bhUA taha hoi bhUadinnA ya |sennaa veNA reNA,bhaiNIo thUlabhadassa // 1 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 146 / / vAsthavirA | valI therassa NaM ajjathUlabhaddassa goyamasaguttassa ime do therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hutthA, taM jahA-there ajjamahAgirI elAvaccasagutte, there ajjasuhatthI vAsiTThasagutte / therassa NaM ajjamahAgirimsa elAvaccasaguttassa ime aTTha thera aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutthA, taM jahA-there uttare 1, there valisahe 2, there dhaNaDDhe 3, there siriDDe, 4, there koDine 5, there nAge 6, there nAgamitte 7, there chalue rohagutte kosiyagutte NaM 8, therohato NaM chaluehito rohaguttehiMto kosiyaguttehiMto tattha NaM terAsiyA niggyaa| ___ vyAkhyA-vittharavAyaNAe ityAdi sugamaiva, navaraM atra bahavo vAcanAbhedA jAtA lekhakavaiguNyAt tattatsthavirANAM zAkhAH kulAni ca prAyaH sAMprataM nA'nuvartante nAmAntaratirohitAni vA bhaviSyanti ato nirNayaH kartu na paaryte| tasmAdiha bahuzrutAH pramANaM mA bhUduttramiti / tatra kulaM-ekAcAryasantatiH, zAkhAstu tasyAmeva santatau puruSavizeSANAM pRthag pRthaganvayAH,ekavAcanAcArayatigaNazca gaNaH, yahA vivakSitAcapuruSasyasantatiHzAkhA yathA vairanAmnAvairI zAkhA'asmAkaM,kulAni tu tacchiSyANAM pRthaganvayA yathA cAndra kulaM nAgendrakulamityAdi / ahAvaccA iti yathArthAni apatyAni yathApatyAni, na patanti yena jAtena / | ayazaHpale pUrvajAstadapatyaM suziSyAzca sadavRttAH pUrvajAn na pAtayanti pratyuta prabhAsayantIti ata eva abhijJAtA vikhyAtA seNA veNA ityatra kvacitseNAsthAne eNA iti paatthH| // 146 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chalUe rohaguttetti vivAdAvasare dravya 1 guNara karma3 sAmAnya vizeSaH samavAyada rUpa SaTpadArthaprarUpaMNAt SaT, ulUkagotrotpannatvena ulUkA, ulUkagotratvameva darzayati kosiyaguttaNa ti ulUkakauzikazabdayoNrthabheda iti / terAsitti trairAzikAH jIva1 ajIvara nojIvarUparAzitrayaprarUpakAstacchiSyapraziSyA stadutpattistvevaM____ "antaraJjikAnagaryA bhUtodyAne zrIguptAcAryAH prAptAstacchiSyazca rohaguptaH 'vidyayA me udaraM sphuTatIti' baddhapaTTena vAdArthamAgatena vRzcika 1 sarpa 2 mUSaka 3 mRgI 4 varAhI 5 kAkI 6 zakunikA 7 rUpasaptavidyAvatA pohalAbhidhaparivrAjakena vAdyamAnaM paTahaM pasparza / tadanu vAde samupasthite gurubhyaH tatsaptavidyApratipakSA mayUrI 1 nakulI 2 biDAlI 3 vyAdhI 4 siMhI 5 ulUkI 6 ulAvakI 7 rUpA vidyAH zeSopadravanAzakaM rajoharaNaM ca prApya rohagupto rAjasabhAyAM gto| ___ gurudattavidyAbhistadvidyAH pratihatya tena jIvA'jIva-lakSaNapakSavayasvIkAre kRte tabuddhiparAbhavArtha jIva 1 ajIva 2 nojIva 3 iti rAzitrayaM vyavasthApya taM ca vijitya mahatA''DambareNa gurupArzvamAgatya gurubhyaH sarvamacIkathat / zrI gurubhirUce 'vatsa! sAdhu kRtaM paraM nojIvavyavasthApanaM utsUtramiti tatra gatvA mithyAduSkRtaM dehi" iti, tena ca kathaM tathA prajJApya svayameva tatra gatvA mithyAduSkRtaM dadAmIti saJjAtA'haGkAreNa guruNA saha rAjasabhAyAM SaNmAsI yAvad bAdabakre, kutrikApaNAjIva 1 ajIva 2 nojIva 3 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpikA // 147 // dhalA vA mArgaNAdiyuktyA catuzcatvAriMzena pRcchAzatena nirloThitA'pi svAgrahamatyajan sa guruNA krudhA khelamAtra thiA sthavirAbhasmakSepapUrva saGghabAhyaH kRtaH / iti zrIvIrAt paJcazatacatuzcatvAriMzattame varSe SaSTho nihavo jAtatasmAd vaizeSikadarzanaM prakaTitamiti / therehito NaM uttarakhalissahehito tattha NaM uttarakhalissahe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo catvAri sAhAo evamAhijjati, taM jahA-kosaMviA 1, suttivattiA 2, koDaMbANI 3, caMdanAgarI 4 / therassa NaM ajjasuhatthissa vAsiTThasaguttassa ime duvAlasa therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutthA, taM jahA-there ajjarohaNe 1, bhaddajase 2 mehagaNI a 3 kAmiDDI 4 / suTThia 5 suppaDibuddhe 6, rakkhia 7 taha rohagutte ya 8 // 1 // isigutte 9 sirigutte 10, gaNI ya baMbhe 11 gaNI ya taha some 12 / dasa do ya gaNaharA khalu, ee sIsA suhatthissa // 2 // 4 therehito NaM ajjarohaNehito kAsavaguttehito tattha NaM uddehagaNe nAmaM gaNe niggae, tassimAo cattAri sAhAo niggayAo, chacca kulAI evamAhijjati,se kiM taM sAhAo ? sAhAo evamAhijjaMti taM jahA- uduMbarijjiA 1. mAsapUriA 2, maipattiA 3, punnapattiA 4, se // 147 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM sAhAo, se kiM taM kulAiM? kulAI evamAhijjaMti, taM jahA- . paDhamaM ca nAgabhUaM, bIaM puNa somabhUiaM hoi / aha ullagaccha taiaM, cautthayaM hatthalijjaM tu||1|| paMcamagaM naMdijjaM, chaTheM puNa pArihAsayaM hoi / uddehagaNassee, chacca kulA huMti nAyavvA // 2 // therohito NaM siriguttehito hAriyasaguttehiMto ittha NaM cAraNagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo, satta ya kulAI evamAhijjati, se kiM saM sAhAo ? sAhAo evamAhijjaMti, taM jahA-hAriamAlAgArI 1, saMkAsiA 2, gavedhuA 3, vijjanAgarI 4, se taM sAhAo, se kiMtaMkulAiM ? kulAiM evamAhijjati, taM jahApaDhamitya vatthalijjaM, bIaMpuNa pIidhammizra hoi| taiaMpuNa hAlijjaM,cautthagaMpUsamittijjaM // 1 // paMcamagaM mAlijjaM, chaTuM puNa ajjaveDayaM hoi / sattamagaM kanhasahaM, satta kulA cAraNagaNassAnA therehiMto bhaddajasehito bhAradAyasaguttehiMto ittha NaM uDavAliyagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo tinni a kulAiM evabhAhijjati, se kiM taM sAhAo? sAhAo / evamAhijjAMta, taM jahA-caMpijjiA 1, bhaddiAra, kAkaMdiA 3, mehalijjiA 4, se taM / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 148 // sthavirA valI sAhAo, se kiM taMkulAI ? kulAI evamAhijjaMti, taM jahAbhaddajasiaMtaha bhadda-guttiaMtaiaMca hoijsmdN| eyAiM uDavAlia-gaNassa tinneva ya kulaaiN||1|| therohito NaM kAmaDhIhito koDAlasaguttehiMto ittha NaM vesavADiagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo catvAri sAhAo cattAri kulAI evamAhijjaMti, se kiM taM sAhAA ? sAhAo evamAhijjaMti taM jahA-sAvatthiA 1, rajjapAliA 2, aMtarijjiA 3, khemalijjiA 4, se taM sAhAo, se kiM taM kulAI ? kulAI evamAhijjati, taM jahAgaNiaM maheliakAma-DhiaM ca taha hoi iMdapuragaM ca / eyAI vesavADia-gaNassacattAriu kulaaiN||1|| therehito NaM isiguttehiMto kAkadiehito vAsiTThasaguttehiMto ittha NaM mANavagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo tinniokulAI evamAhijjaMti, se kiMtaM sAhAo? sAhAo evamAhijjati, taMjahA-kAsavijjiyA 1, goamijjiA2, vAsidviA3, sorahiA 4, se taM sAhAo, se kiM taM kulAI ? kulAI evamAhijjaMti, taM jahAisigutti attha paDhama, biiaM ca isidatti muNeyavvaM / taiaMca abhijayaMtaM, tinni kulA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANavagaNassa // 1 // therehiMto suTThiasupaDibuddhehiMto koDi akAkaMdagehiMto vagyAvaccasagutterhito ittha NaM koDiagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo cattAri kulAI evamAhijjati, se kiM taM sAhAo ? sAhAo evamAhijjati, taM jahA - uccAnAgarivijjA-harI a irI a majjhimalA ya / koDiagaNassa eA, havaMti cattAri sAhAo ||1|| se taM sAhAo, se kiM taM kulAI ? kulAI evamAhijjaMti, taM jahA - paDhamittha baMbhalijjaM; biiaM nAmeNa vatthalijjaM tu / taiaM puNa vANijjaM, cautthayaM paNhavAhaNayaM // 2 // therANaM suTThiasupaDibuddhANaM koDiakAkaMdagANaM vagghAvaccasaguttANaM ime paMca therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hutthAtaM jahA - there ajjaiMdadine 1, there piyagaMthe 2, there vijjAharagovAle kAsava NaM 3, there isidatte 4, there arihadatte 5, therohito NaM piyagaMthehiMto ittha majjhimA sAhA niggayA / vyAkhyA -' pahavAhaNayaM ' ti praznavAhanakule maladhAriMgaccho'bhUdata evA'smAbhirnAmAntaragatAnIti prAguktam / 'piagaMthehiMto' si susthita supratiSuddhaziSyAH zrIpriyagranthasUrayo'jamervAsane jinamandira Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dIpikA // 149 // 300-laukikadevakula 400-brAhmaNagRha 1800-vaNiggRha 3600-ArAma 900-vApI 700-satrazAlA sthavirA700 zobhite subhaTapAlarAjapAlite zrIharSapure samAgatAstatra ca dvijairyajJe chAgo hantumArabdhastato / gurubhiH zrAddhahastena vAsakSepe kArite'mbikA samAgatya taM chAgamadhiSThitavatI / tato'sau chAgo nabhasi || bhUtvA uktavAn haniSyata tu mAM hutyai, badhnItAAyata mA hata / yuSmadvanirdayaH syAM cet, tadA hanmi kSaNena vaH // 1 // yatkRtaM rakSasAM drane, kupitena hanUmatA / tatkaromyeva vaH svasthaH, kRpA cennAntarA bhavet // 2 // kastvaM prakAzayAtmAnaM, tenoktaM pAvako'smyaham / mamainaM vAhanaM kasmAt , jighAMsatha pazuM vRthA // 3 // ihAsti zrIpriyagranthaH sUrIndraH samupAgataH / taM pRcchata zuciM dhammai, samAcarata zuddhitaH // 4 // yathA cakrI narendrANAM, dhAnuSkANAM dhanaJjayaH / tathA dhuri sthitaH sAdhuH, sa ekaH satyavAdinAm // 5 // tataste kRtavanta itithehito NaM vijjAharagovAlehiMto kAsavagottehiMto ittha NaM vijjAharI sAhA niggayA,therassa NaM ajjaiMdadinnassa kAsavaguttassa ajjadinne there aMtevAsI goyamasagutte 1 therassa NaM ajjadinnassa goyamasaguttassa ime do therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutthA, taM jahA-(graM0 1000) || // 149 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ there ajjasaMtiseNie mADharasagutte 1, there ajjasIhagirI jAisare kosiagutte 2, therehito NaM ajjasaMtiseNiehito mADharasayuttehiMto itha NaM uccanAgarI sAhA niggayA / therassa NaM ajjasaMtiseNiassa mADharasaguttassa ime cattAri therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hutthA, taM jahA there ajjaseNie, there ajjatAvase, there ajjakubere, there ajjisipaalie| therehito NaM ajjasaNiehito ittha NaM ajjaseNiyA sAhA niggayA, therahito NaM ajjatAvasehiMto ittha NaM ajjatAvasI sAhA niggayA, therohato NaM ajjakuberohito ajjakuberI sAhA niggayA, therehito NaM ajjaisipAliehito ajjaisipAliyA sAhA niggayA / therassa NaM ajjasIhagirissa jAIsarassa kosiyaguttassa ime cattAri therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hutthA taM jahA-there dhaNagirI, there ajjavaire, there ajjasamie, there arihadinne / therohito NaM ajjasamiehito goyamasaguttehiMto ittha NaM baMbhadIviA sAhA niggyaa| vyAkhyA-'babhadIvIA sAhA niggaya 'tti AbhIradeze'calapurAsannavennAkannAnadImadhyabrahmadrIyasthatApaseSvekastApasaH pAdalepaprayogato bennAjale'pi sthala iva viharan pure samAyAti, tato'sau lokebhyo mahatIM Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 15 // valI | pUjAM avApnuvan prasiddhi prApa, vadanti ca tadbhaktAH 'yathA'smadgurUNAM tapazaktirna tAdRzI jainAdidarzaneSu da sthavirA zaktiH' iti tadvacasA dharmiNo'pi zithIlIvabhUSustatra cazrIvajrasvAmimAtulA AryasamitisUrayaH AgatAH / | taizca zrAdvAnAmuktaM 'neyaM tapazaktiH kintu pAdalepaprabhAvaH' iti / tataH zrAddhastadbhaktavyapadezena te tApasA gRhaM nItAH, pAdakSAlanapUrva sAdaraM bhojitAstatastaiH saha zrAddhapramukho bhUyAn jano nadItaTamAgataH, sa tu tApaso dhASTaryamAlambya pUrvavandI praviSTo buDituM lagnastatasteSAM mahatyapabhrAjanA jAtA' tadAcAryasamitasUrayo'pi nadItaTamAyAtapUrvA jinazAsanaprabhAvanAM kattu cUrNacappaDikAM dattvA procuH 'he banne dehi mArga paraM pAraM yAmaH' iti te ubhe api kUle milite babhUva ca lokAnAmAzcarya tato guravo'pi taiH saha paraM taTa gatvA tApasAnpratibodhyA'dIkSayan , jAtA ca pravacanaprabhAvanA tatastebhyo brahmadIpikA zAkhA nirgatA // therehito NaM ajavayarohito goyamasaguttehiMto ittha NaM ajavairI sAhA niggayA / therassa NaM ajjavairassa goyamasaguttassa ime tinni therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hutthA, taM jahAthere ajjavairaseNie thereajjapaume, there ajjrhe| therehito NaM ajjavairaseNiehiMto ittha NaM ajanAilIsAhA niggayA, therehito NaM ajjapaumehaMto itthaNaM ajjapaumA sAhA niggayA, therohito NaM ajjarahahiMto ittha NaM ajjajayaMtI sAhA niggayA, therassa NaM ajjarahassa vaccha // 150 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saguttassa ajja sagirI there aMtevAsI kosiyagutte 1, therassa NaM ajjappUsagirissa ko siyagutasa ajjaphaggumitte the re aMtevAsI goyamasagute 2 thesssa NaM ajjapharagumittassa goyamasagutassa ajjadhaNagirI there aMtevAsI vAsiddhasagute 3, therassa NaM ajjadhaNagirissa vAsiTThasagutassa ajjavibhUI there aMtevAsI kucchasagutte 4, therassa NaM ajjasivabhUIssa kucchasaguttassa ajjabha there aMtevAsI kAsavagutte 5 vyAkhyA-'ajjavairaseNie 'tti yaH zrIvajrasvAminA 'yadA tvaM lakSamUlyaudanAdbhikSAM prApsyasi tadA dvitIyadine prAtaH subhikSaM bhAvI' ityuktvA tadAnIM visarjitaH / sa kramAdakSiNadeze sopAra ke jinadattazrAvakagRhaM gatastatra ca tadbhAryezvarIdattAm lakSamUlya bhojyAdvikSAM labdhvA tatra bhojye mumUrSayA viSaM prakSipantIM tAM zrAvikAM guruvacanoktipUrva nyaSedhayat / tataH prAtaryugandharIbhRtabahupravahaNAgamanena subhikSaM jAtaM, tato jinadattena IzvarIbhAryayA nAgendra-candra- nirvRtti-vidyAdharA'bhidhAnaiH putraizca saha dIkSA gRhItA / tato nAgendrAdibhyastebhyaJcatasraH zAkhAH jajJire 2900 nAgendra-candra- nirvRtti-vidyAdharAkhyA iti / therassaNaM ajjabhaddasa kAsavaguttassa ajjanakkhate there aMtevAsI kAsavagutte 6, therassa NaM ajjanakkhattassa kAsavaguttassa ajjarakkhe there aMtevAsI kAsavagutte, 7 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA vyAkhyA-'there ajaravakhetti atra kalpakiraNAvalIkAreNa AyarakSitasUrikathA likhitAsti paraM sA na yujyate, yataHzrIAyarakSitAstosaliputrAcAryaziSyAH zrIvajrasvAmIpArzva navapUrvAdhyetAro, nAmnA'pyAryaM rakSitAzca ete cArthanakSatraziSyAH zrIvajrasvAmibhyaH ziSyapraziSyAdigaNanayA navamasthAnabhAvino nAnAspyAryarakSA iti sphuTa evA'nayorbhedo'vasIyate iti // .. therassa NaM ajjarakkhassa kAsavaguttassa ajjanAge there aMtevAsI goamasagutte 8, therassa NaM ajjanAgassa goyamasaguttassa ajjajehile thaire aMtevAsI vAsiTThasagutte 9, therassa NaM ajjajehilassa vAsiTThasaguttassa ajjavinhU there aMtevAsI mADharasagutte 10, therassa NaM ajjavinhussa mADharasaguttassa ajjakAlae there aMtevAsI goyamasagutte 11, therassa NaM ajjakAlagassa goyamasaguttassa ime duve therA aMtevAsI goyamasaguttA dherai ajjasaMpalie 12, therai ajjabhadde, eeMsiM dunhavi therANaM goyamasaguttANaM ajjavur3e there aMtevAsI goyamasagutte 13, therassa NaM ajjavuDhassa goyamasaguttassa ajjasaMghapAlie there atevAsI goyamasagutte 14, therassa NaM ajjasaMghapAliyassa goyamasyuttassa ajjahatthI there aMtevAsI kAsavagutte 15, therassa NaM ajjahatthissa kAsavaguttassa ajjadhamme there aMtevAsI sAvayagutte 16, therassa NaM ajjadhammassa sAvayaguttassa ajjasIhe there aMtevAsI kAsavagutte 17, therassa NaM ajjasIhassa kAsavaguttassa / // 11 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajjadhamme there aMtevAsI kAsavagutte 18 therassa NaM ajjadhammassa kAsavaguttassa ajjasaMDille there aMtevAsI 19 / vaMdAmi phaggumittaM ca, goyamaM dhaNagiriM ca vaasiddheN| kucchaM sivabhUI pi ya, kosiadujjaMta kanhe a // 1 taM vaMdiUNa sirasA, bhadaM vaMdAmi kAsavaM guttaM / nakkhaM kAsavaguttaM, rakkhapi ya kAsavaM vaMde // 2 // vaMdAmi ajjanAgaM ca, goyamaM jehilaM ca vAsiTuM / vinDaM mADharaguttaM, kAlagamavi goyamaM vaMde // 3 // goyamaguttakumAraM, saMpaliyaM taha ya bhayaM vNde| theraM ca ajjavaI. goamagattaM namasAmi // 4 // taM vaMdiUNa sirasA, thirasattacarittanANasa- 17 pannaM / theraM ca saMghavAliya, kAsavaguttaM paNivayAmi // 5 // vaMdAmi ajjahatthiM ca, kAsavaguttaM ca sAgaraM dhIraM / gimhANa paDhamamAse, kAlagayaM ceva suddhassa // 6 // vaMdAmi ajjadhammaM ca, suvvayaM sIlaladdhisaMpannaM / jassa nikkhamaNe devo, chattaM varamuttamaM vahai // 7 // hatthiM kAsavaguttaM, dhammaM sivasAhagaM paNivayAmi / sIhaM kAsavaguttaM, dhammaM pi a kAsavaM vaMde // 8 // taM vaMdiUNa sirasA, thirsttcritnnaannsNpnnN| theraM ca ajjajaMbu, goamaguttaM namasAmi // 9 // miumaddavasaMpannaM, uvauttaM nANadaMsaNacaritte / theraM ca naMdiraM pi a, kAsavaguttaM paNivayAmi // 10 // tatto a thiracaritaM, uttamasammattasattasaMjuttaM / desigaNikhamAsamaNaM, mADha Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dopikA // 152 // guttaM namAmi // 11 // tatto aNuogadharaM, dhIraM maisAgaraM mahAsattaM / thiraguttakhamAsamaNaM, vacchasaguttaM paNivayAmi / / 12 / / tatto a nANadaMsaNa-caritatavasuTThi guNamahataM / theraM kumAradhammaM, vaMdAmi gANaM guNovayaM // 12 // sutattharayaNabharie, khamadamamaddavaguNehi saMpanne / devaDDikhamAsamaNe, kAsavagutte paNivayAmi // 14 // sthavirAvalI sampUrNA vyAkhyA-vaMdAmi phaggumittaM ityAdi caturdazagAthAbhirgayokto'rtha eva punaH payaiH saMgRhIta iti na paunaruktyaM, atra kucchaMti - kutsagotraM, gimhANaMti ArSe grISmazabdaH striliGgo bahuvacanaM tasya grISmasya prathamemAtre-caitre suddhassatti, zuklapakSe varamuttamaM tti-varA - zreSThA mA - lakSmIstayA uttamaM chatraM vahati yasya zirasi dhArayati devaH pUrvasaGgatikaH ko'pi / miumaddava sampannaM ti mRdunA - madhureNa mArdavena-mAnaparityAgena saMpannaM / iyaM sthavirAvalI maGgalArtha vyAkhyAtA / 0 [ iti zrImattapAgaNagagananabhomaNi--hIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyavimalaharSagaNiziSya paNDitajayavijayagaNi kRta kalpadIpikAyAM sthavirAvalI sampUrNA ] DIC [ iti aSTamaM vyAkhyAnaM ] [ atha navamaM vyAkhyAnaM 1 sthabirA valI // 152 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ___ sAmprataM paryuSaNAsamAcArI vivakSurAdau paryuSaNA kadA vidheyA ityAhateNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikate vAsAvAsaM pajjosavei, se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai samaNe magavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikate vAsAvAsaM pajjosavei ? // 1 // vyAkhyA teNaM kAleNamityAdi, vAsANaMti ASADhacaturmAsakadinAdArabhya saviMzatirAtre mAse 2 vyatikrAnte bhagavAn pajosavei tti paryuSaNAmakArSIt / se keNetyAdipraznavAkyam // 1 // jao NaM pAeNaM agArINaM agArAI kaDiyAI ukaMpiyAI channAI littAI guttAi ghaTThAI maTThAI saMpadhUmiAI khAodagAiM khAyaniddhamaNAI appaNo aTThAe kaDAiM paribhuttAiM pariNamiyAI bhavaMti, se teNaTeNaM ajjo evaM vuccai samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse viikate vAsAvAsaM pajjosavei // 2 // vyAkhyA-jao NamityAdi, nirvacanavAkyaM agAriNAM-gRhasthAnAmagArANi-gRhANi kaDiAI ti kaTayu Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa // 1 // tAni, ukkaMpiAI ti dhavalitAni, channAI ti ghRNAdibhiH, gutsAiM ti-guptAni vRttikaraNa dvArapidhAnAdibhi:, littAI ti chagaNAdibhiH, ghaTTAI ti viSana bhUmibhaJjanAt, maTThAI ti mRSTAni zlakSNIkRtAni, kacit saMmaTThAI ti samantAnmRSTAni - masRNA kRtAni, saMpadhUmiAI ti saugandhyApAdanArtha - dhUpanairvAsitAni, khAodagAI ti kRtapraNAlIrupajalamArgANi khAyaniddhamaNAti niddhamaNaM khAlaM yena gRhAtsalilaM nirgacchati, appaNo aTThAe ti AtmArtha - svArtha gRhasthaiH kRtAni - parikarmitAni karoteH kArDa karotItyAdAviva parikarmArthatvAt, paribhuktAni taiH svayaM paribhujyamAnatvAt, ata eva pariNAmitAni - acittIkRtAni bhavanti tataH saviMzatirAtre mAse vyatikrAnte amI adhikaraNa doSA na bhavantItyarthaH // 2 // jahA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse vikate vAsAvAsaM pajjosavei, tahA NaM gaNarAva vAsANaM savIsairAe mAse vikate vAsAvAsaM pajjosaviMti // 3 // jahA NaM gaNaharA vi vAsANaM jAva pajjosaviMti tahA NaM gaNaharasIsA vi vAsANaM jAva pajjosaviMti // 4 // jahA NaM gaNaharasIsA vAsANaM jAva pajjosaviMti tahA NaM therA vi vAsAvAsaM pajjosaviMti // 5 // [ vyAkhyA - jahA NamityAditaH....... therA vi vAsAvAsaM pajjosaviMtI yAvat, trINi sUtrANi spaSTAni ] // 3 // 4 // 5 // dIpikA // 1 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEE jahA NaM therA vAsANaM jAva pajjosaviMti tahA NaM je ime anjatAe samaNA niggaMthA viharaMti, te vi NaM vAsANaM jAva pajjosaviMti // 6 // vyAkhyA-ajjattAe tti acakAlInA AryatayA vA vratasthaviratvenetyanye, padi punaH prathamaM sthitAH | sma iti yustadA te gRhiNaH teSAM sthityA subhikSaM sambhAvya kSetrakarmagRhAcchAdanAdIni kuryuH ataH paJcAzat dinaiH sthitAH iti vAcyam // 6 // jahA NaM je ime ajjasAe samaNA niggaMthA vAsANaM savIsairAe mAse viikate vAsAvAsaM pajjosaviMti tahA NaM amhaM pi AyariyA uvajjhAyA vAsANaM jAva pajjosaviti // 7 // jahA NaM amhaM pi AyariyA uvajjhAyA vAsANaM jAva pajosaviMti tahA NaM amhe vi vAsANaM savIsairAe mAse viikaMte vAsAvAsaM pajjosavemo aMtarA vi a se kappai pajjosavittae no se kappai taM rayaNiM uvAyaNAvittae // 8 // vyAkhyA-antarA vi a se kappai ti-antarA'pi ca arvAgapi ca kalpate paryuSituM na kalpate tAM rajanI bhAdrapadazuklapaJcamI uvAyaNAvittae ti atikramituM 'uSa nivAse' ityAgamiko 'vasaM wwwww Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa | nivAse' iti gaNasambandhI vAdhAtuH, iha hi paryuSaNA dvividhA gRhijJAtA'jJAtabhedAt, tatra gRhiNAmajJAtA dIpikA | yasyAM varSAyogyapIThaphalakAdau prApte kalpoktadravyakSetrakAlabhAvasthApanA kriyate, sA cASADhapUrNimAsyAM / yogyakSetrA'bhAve tu pazcakapazcakadinavRddhadhA dazaparvatithikrameNa yAvat zrAvaNakRSNapaJcadazyAmeveti / - gRhijJAtA tubedhA sAMvatsarikakRtyaviziSTA gRhijJAtamAtrA ca tatra sAMvatsarikakRtyAni sAMvatsarika pratikramaNaM 1 luJcanaM 2 aSTamaM tapaH 3 caityaparipATI 4 saGghakSAmaNaM 5 etatkRtyaviziSTA ca bhAdrasitapazcabhyAM kAlakAcAryAdezAcca catuyA janaprakaTaM kAryA, dvitIyAtvabhivarddhitavarSe caturmAsakadinAdArabhya viMzatyA dinairvayamatra sthitAH sma iti pRcchatA gRhasthAnAM puro | vadanti tattu gRhijJAtamAtrameva, tadapi jainaTippanakAnusAreNa yatastatra yugamadhye poSo yugAnte cASADha eva varddhate nAnye mAsAH, taccAdhunA samyag na jJAyate, ataH pazcAzataiva dinaiH paryuSaNA saGgateti vRddhAH, atra kazcit zaGkate, nanu bhoH zrAvaNavRddhau zrAvaNasitacaturthyAmeva paryuSaNAparva yuktaM na punarbhAdrapadasitacaturthyA dinAnAmazItyApattyA, "samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsaha rAe mAse viikate vAsAvAsaMgha pajjosavei" tti zrIkalpasUtrAdipravacanabAdhA syAditi cet ? tarhi AzvinavRddhAvAzvinamAse eva caturdazyAM cAturmAsakakRtyaM krtvyN| kArtikasitacaturdazyAM hi zatadinApattyA, "samaNe bhagavaM mahAvIrevAsANaM savIsairAe mAse viikaMte sattarirAiMdiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajjosaveha" ti zrIsamavAyAGgAdipravacanabAdhA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdityapi kiM na bravISiAgamanyAyasyobhayatrApi samAnatvAt / nanu bhavedevaM yadi cAturmAsakAni ASADhAdipratibaddhAni na syuH, yasmAtkArtikacaturmAsakaM kArtikapratibaddhaM dinagaNanAyAM cAdhikamAsaH kAlacUletina gaNyate tena dinAnAM saptatireveti, kutaH pravacanabAdheti cet ? tadetatrApi samAna, paryuSaNAparvApi bhAdrapadapratibaddhamato bhAdrasitacaturthyAmeva yuktaM, dinagaNanAyAM tvadhikamAsaH kAlacUleti paJcAzadeva dinAH sampadyante kuto'zItivArtA'pi, na ca bhAdrapadapratibaddhatvaM paryuSaNAparvaNo'nAgamikaM bahuSvAgameSu tathopalabhbhAt , tathAhi-"aNNayA pajosavaNAdivase Agae anjakAlagaNaM sAlavAhaNo bhaNio bhaddavayajuNhapaMcamIe pajjosavaNA, bhaNiA" ityAdi zrIparyuSaNAcUau~ / "tattha ya sAlavAhaNo rAyA so a sAvago so akAlagajjaM iMtaM soUNa niggao abhimuho samaNasaMgho a mahAvibhUIe, paviThTho kAlagajjo, paviTehi a bhaNiaM bhaddavayasuddhapaMcamIe pajjosavijjai samaNasaMgheNa paDivannaM, tAhe raNNA bhaNiaM taddivasaM mama logANuvattIe iMdo aNujAeavvo hohi tti sAha ceie a Na pajjuvAsissaM, to chaTThIe pajjosavaNA kijjau, AyariehiM bhaNiNa vadRti atikkamiuM, tAhe raNNA bhaNiyaM tA aNAgayacautthIe pajjosavijjati, AyariehiM bhaNi 'evaM bhavau' tAhe cautthIe pajjosaviaM, evaM jugappahANehiM kAraNe cautthI pavattiA sA cevANumatAsavvasAhaNaM' ityAdi shriinishiithcuurnnidshmoddeshke| tathA tatrai va kaSAyaviSaye 'gaccho a dunnimAse ' ityAdigAthAvyAkhyAne "bhaddavayasuddhapaMcamIe Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa // 3 // ahiMgaraNe uppaNNe saMvaccharo bhavai, chaTThIe egadiNUNo saMkccharo bhavara evamitikadirNa pariharateNaM dIpikA | tAva ANeavaM jAva ThavaNadiNu" ti evamanyeSvapi grantheSu yatra kvA'pi paryuSaNA nirupaNaM tatra bhAdrapadavizeSitameva, nanu kvApyAgame 'bhadavayasuddhapaMcamIe pajjhosavijaI' ti pAThavat 'abhivahiavarise sAvaNasuddhapaMcamIe pajjhosavijai' tti pAThaH upalabhyate tasmAnnAdhikamAtA, pramANaM, na cA'dhikamAsaH / 'kiM kAkena bhakSitaH' ityAdyupahAsavAkyamapi vaktuM zakyaM, asmadbhavatA'pyadhikamAsasyA'naGgIkArAt kathamanyathA paJcasumAseSvatikrAntesvapi 'caumAsI vakaMtA ' iti / tathA ' cauNhaM mAsANaM aTThaNhaM pakkhAhamityAdi tathA trayodazasu mAsesu jAteSvapi 'bArasahaM mAsANaM cauvIsahaM pakkhANamityAdi, ca bhavatAM kathyate / atha caivaM satyapi cedadhikamAsamaGgIkaroSyeva tarhi 'paMcamAsI vaikaMtA' iti, tathA 'paJcaNhaM mAsANaM dasaNhaM pakkhANaM pazcAsuttarasayA rAiMdiyANaM' ityAdi, tathA 'terasaNhaM mAsANaM chavvIsahaM pakkhANaM tiNNisaya nauirAiMdiyANaM' ityAdi ca vaktuM yuktaM, yathA'dhikamAsaH / samyagaGgIkRto bhavati, na ca bruSe tato naiva nyAyyaH parvAdikRtyeSu napuMsakamAsasvIkAra iti / evamanyeSvapi sthaviranavakalpavihArAdilokottara kRtyevapi adhikamAso na vivazyate 'ASADhe mAse dupayA' ityAdi suryacAre'pi tathaiva tathAloke'pi zuddhavarSAtarabhAviSu niyatadinapratibaddhA'kSatatRtIyAdIpotsa vAdiSu parvatu adhikanAso nAvikriyate, mAsAniyatAnyapi kAnicit zobhanAni kRtyAni varddhitamAse napuMsaka iti kRtvA jyotiHzAstrajvapi niSidvAni, etacca tavA'pi pratItaM, tarhi niyateSu paryuSagAdikRtyeSu Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadanaGgIkAraH sutarAM siddha eva, ataevA'stAmanyo'bhivar3ito bhAdrapadadhRnau prathamabhAdrapado'pi paryupaNAkRtyeSu anadhikRta eva abhivatiprathamatithiriva tadIyakRtyeSviti / tathAhi-vivakSitaM hi pAkSikapratikramaNaM taca caturdazyAM niyataM sA ca yadyapi varddhitA tadA prathamAM parityajya dvitIyA'GgIkAryA dina | gaNanAyAM tvasyAH anyAsAM ca vRdvau sambhavanto'pi SoDaza dinAH paJcadazaiva gaNyante / evaM kSINAyAmapi caturdazyAditithau paJcadazaiveti bodhyaM / tadvavA'pi vivakSitaM sAMvatsarikapratikramaNAdikRtyaM tacca niyataM bhAdrapade sa ca yadyapi va te tadA prathamaM parityajya dvitIyo'dhikriyate dinagaNanAyAM tvasyA'nyasya vAma mAsasya vRddhau sambhavantopyazitidinAH pazcAzadeva gaNyante yathA tavA'pyabhimatA paJcamAsyapi cubhaasiiti| tathA sahakArAdayo'cetanA prazastavanaspatayo'pyadhikamAse prathamamAsaM parityajya dvitIyamAse puSpaphalAdikaM prayacchanti, yaduktam Avazyakaniyukto-"jai phullA kaNiArayA, cUaga ahimAsayaMmi ghuTami / taha na khamaM phulleu, jai paccaMtA kariti DamarAI // 1 // / tena vyavasthitamidaM yena gcchaavnnaadi| mAso niyataparyuSaNAparvAdikRtyedhvanAdhikArI kintu bhAdrapadAdireveti, na ca paryuSagAparvaNo bhAdrapadamAsanaiyatyavat paJcamIdinaniyatatvamapi cUyAdiSu dRzyate tatkathaM caturthyA kriyate iti zanIyam yugabadhAnazrIkAlakasUreH pUrva paJcamyeva idAnIM tu 'antarA vi ase kappai' ityAgamAnusAreNa tena pravartitA sakalasaGgha samnanA ca caturyeva saMvatsaraparvA'dhikAriNIti sthitaa| yattu kazcit 'abhivaDiaMmi vIsAiaresu savIsaimAso'tti akSarabalena viMzatyA dinAcAdipaJcakRtyaviziSTaM paryuSaNAparva karoti tadapyatyantA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa // 4 // dIpikA saGgatam , yatastadadhikaraNAdidoSAdyabhAvena gRhijJAtamAtrApekSayA paryuSaNAkaraNaM na tu sAMvatsarikapratikrama- dIpikA NAdiviziSTaM parvApi, anyathA "AsADhaipuNNimAe pajjosaviMti esa usaggo sesakAlaM pajjosavitANaM savvo avavAo"tti zrInizIthacUrNidazamoddezakavacanAdASADhapUrNimAyAmautsargikameva parva karaNIyaM syAt nApavAdikAnyaparANi, athavA 'ittha ya paNagaM paNagaM, kAraNiaM jA sviisimaaso| suddhadasamITThiANaM, AsADhIpuNNimosaraNaM // 1 // ' iti zrIparyuSaNAkalpaniyuktyAdivacanAdASADhazuddhadazamyA Arabhya paJcasu paJcasu dineSu gateSu paryuSaNA kRtA vilokyate, tathAvidhAne ca prvnno'nytyaat| "tattha NaM bahave bhavaNavaivANamaMtara-joisiA-vemANiA devA cAummAsia pADivaesu pajjosavaNAe aNNesu a bahasu jiNajammaNanikkhamaNanANuppAyaparinivvANamAiesu a devakajjesu a devasamudaesu a devasamitIsu a devasamavAesu a devapaoaNesuaegayAtosahiA samuvAgayA samANA pamuiapakkIliA aTThAhiyA rUvAo mahAmahimAo karemANA pAlemANA viharaMti"tti zrIjIvAbhigamoktAmaSTAhnikAM devAdayaH ka kuryuH ato bhAdrasitapaJcamyA arvAg ASADhapUrNimAyA Arabhya ye yeparyuSaNAprakArAste sarve'pi zrIparyuSaNAkalpakarSaNapUrvakavarSAsAmAcArIsthApanarUpA eva, na tu saaNvtsrikprtikrmnnaadivishissttaaH| nanvete paryuSaNAprakArAH samprati / kathaM na kriyante ? ucyate-vyavacchinnatvAt / tathA'bhivardritavarSe viMzatyAdidinai kriyamANagRhijJAtAvasthAnarupaparyuSaNAprakArasyA'pi vyavacchinnatvAt samprati tadapi kartumanucitaM, tarhi pratikramaNAdikRtyAni tu duuraapaastaanyveti| ato bhAdrapada eva paryuSaNAparva vidheyaM tatazca kAlAvagraho'pijaghanyato bhAdrapadasitapazca Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myAzcaturthyA vA''rabhya kArtikacaturmAsikAntaH saptatidinamAna evAkto na punaH zatadinamAnaH / kazcittu 'cAummAsukoso sattari rAiMdiyA jahanneNaM 'ti vacanAdekasasatidinAdArabhyaikadinonacAturmAsakaM yAvanma| dhyamamavagrahaM svIkRtya paryuSaNAnantaraM mAsavRddhau dinAnAM zatamapi na doSAyeti dhASTarthamavalambate, tadyuktam, madhyamatvamapi pazcAzadinalakSaNAniyatAvagraharupAt paJcapaJcadinavRddhyA hAnyA vA syAnna punaH paryuSaNAnantarakAmapi dinavRddhathA anyathA kArtikacaturmAsakAneyatyaM syAdityalaM prapazceneti / utkarSato varSAyogyakSe rA'bhAve ASADhamAsakalpena saha pAzcAtyavRSTisadbhAvAnmArgazIrSeNApi saha pANmAsika iti / dravya 1 | kSetra kAla3 bhAva4 sthApanA caivaM- dravyasthApanA-tRga-Dagala-chAra-mallakAdInAM paribhogaH sacittAdInAM ca parihAraH, tatra ca sacittadravyaM ziSyo na pravrAjyate atizraddhaM rAjAnaM rAjAmAtyaM ca vinA, acittadravyaM vastrAdi na gRhyate, mizradravyaM ca sopadhikaH zaikSaH, evamAhAravikRtisaMstArakAdidravyeSu paribhogaparihArau yojyau 1, kSetrasthApanA-sakroza yojana glAnavaidyauSadhAdau ca kAraNe catvAri paJca vA yojanAni 2 | kAlasthApanA-catvAro mAsA yaca tatra kalpante 3 bhAvasthApanA-krodhAdInAM vivekaH IryAbhASAdisamitiSu | copayoga 4 iti // 7 / 8 // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savao samaMtA sakosaM joaNaM oggahaM ogiNhitA NaM ciTThiu ahAlaMdamavi oggahe // 9 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa // 5 // ____ vyAkhyA-vAsavAsamityAdi, varSAvAsaM paryuSitAnA-nirgranthAnAM nirgranthInAM ca sarvataH- dIpikA catamRSu dikSu samantAd vidikSu ca sakrozaM yojanamavagrahamavagRhya yathAlandamapi stokakAlamapyavagrahe sthAtuM kalpate, na bahirlandakAlamapi sthAtuM kalpate, tatra udakAH karo yAvatA zuSyati tAvAna kAlo jaghanya landa,utkRSTaM pazcAhorAtrAstayorantaraM madhyaM, yathA-rephaprakRtirapyarephaprakRtirapIti, evaM landamapyavagrahe sthAtuM kalpate alandamapi SaDdinAdArabhya yAvat SaNmAsAnekanA'vagrahe sthAtuM kalpate, upAzrayAt sArddhako zavayaM catamRSu dikSu adhiomadhyagrAmAt vinA gajendrapadAdigirimekhalAgrAmasthitAnAM tu SaTsu dikSu gamAgamena paJcakrozAvagrahaH / yacca anantaraM vidikSu ityuktaM tad vyAvahArikavidigapekSayA, bhavanti hi grAmA mUlagrAmAdAgneyyAdividikSu naizcayikavidikSu caikapradezAtmakatvAnna gamAgama sambhavaH iti aTavIjalAdinA vyAghAte tu tridikko didikka ekadiko vA'vagraho bhAvanIyaH // 9 // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM kappai niggaMthANA vA niggaMthINa vA savvaosamaMtA sakosaM joaNaM bhikkhAyariyAe gaMtu paDiniyattae // 10 // jattha naI nicoyagA niccasaMdaNA no se kappai savao samaMtA sakosaM joaNaM bhikkhAyariyAe gaMtu paDiniyattae // 11 // vyAkhyA-jatthanaItyAdi, nadItyAdi nityodakA-nityamastokajalA nityasyandanA satatavAhinI // 10 // 11 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erAvaI kuNAlAe, jattha cakiA siA, egaM pAyaM jale kiccA, egaM pAyaM thale kiccA, evaM cakiA evanheM kappai savvao samaMtA sakosaM joyaNaM gaMtuM paDiniyattae // 12 // vyAkhyA-erAvaI tti, erAvatI nAma nadI kuNAlApuryA vikrozaM sadA vahati, tAdRzI nadI tu laMghayituM kalpate stokajalatvAt , ' jattha cakkima 'tti yatra zaknuyAt siA iti yadi eka pAdaM jale jalamadhye nikSipya ekaM ca pAdaM sthale-AkAze kRtvA dvAbhyAM pAdAbhyAmaviloDayan gantuM zaknuyAt tadA tatparataH | sthite grAmAdau bhikSAcaryA kalpate nAnyathA // 12 // evaM ca no cakiA evaM se no kappai savao samaMtA sakosaM joyaNaM gaMtuM paDiniattae // 13 // ___vyAkhyA evaM cetyAdi, evaM ca yatra na zaknuyAt gatvA pratyAgantuM tatra na gacchet / yatra hi jaGghArdha yAvadudakaM sa dakasaGghaH, nAbhiM yAvallepaH tatparatastu lepopari, tataH Rtubaddha kAle bhikSAcaryAyAM| yatra trayo dakasaGghadyAH varSAsu ca sapta bhaveyustatkSetraM nopahanyate caturAdyairaSTAdyaizcaH tairupahanyate, te ca Rtubaddhe gatAgate na SaTvarSAsu caturdaza, lepazcaiko'pi kSetraM hanti, lepopari tu kiM vAcyaM,[yadi caturo mAsAn ekavitryAdidinAn vA upoSitaH sthAtumazaktaH tadA jaghanyato'pi pUrva kriyamANanamaskArasahitAdeH pauruSyAditapovRddhiM kuryAditi] // 13 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa 17 dIpikA vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai, dAve bhaMte ! evaM se kappai dAvittae no se kappai paDigAhie // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai, paDigAhehi bhaMte ! evaM se kappai paDigAhittae no se kappai dAvittae // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atyaMgaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai, dAve bhaMte paDiggAhehi bhaMte ! evaM se kappai dAvittae vi paDiggAhittae vi // 14 15 16 // vyAkhyA-atthegaiANamityAdi, astyetadyadekeSAM sAdhUnAM purata evamuktapUrva bhavati gurubhiriti gamyante. cau~ ta atthegaDayA AyariyA' ityaktaM, tatra 'atthaM bhAsaha Ayario ityuktatvAda artha || eva anuyoge eva ekAyitA-ekAgracetAH arthaikAyitAsteSAmiti / athavA astyetadyadekeSAM AcAryANAM idaM uktaM pUrva bhavatIti vyAkhyeyam, tatra ca SaSThA tRtIyAthai tatazcAcAryairidamuktaM syAt yat dAve bhaMte tti | he bhadanta !-kalyANin ! sAdhA ! dAve iti-glAnAya dadyAH azanAdikamAnIyeti gamyate anena glA nadAnAdezena adya caturmAsAdau svayaM pratigRhaNIyA ityuktaM evamukte se tasya sAdhoH kalpate dAtuM | arthAd glAnAya na svayaM pratigRhItuM guruNA'nanujJAtatvAt // 14 // atha guruNoktaM svayaM pratigRNhIyAH | glAnAyAnyo dAsyati na vA'dya bhokSyate iti vA tataH pratigRhItuM kalpate na glAnAya dAtum // 15 // 8 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha guruNoktaM syAd bhadanta ! dadyAzca glAnAya pratigRNhIyAzca yadadya tvamakSamo'sIti tato dAnaM tasmai / pratigrahaNaM ca svayaM kalpate anukte cet glAyA''nayati svayaM vA gRhNAti tataH pariSThApanikAdoSo'jIrNAdidoSAd glAnatvaM vA mohodbhavo vA syAt // 14 // 15 // 16 // : vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA haTThANaM AruggANaM baliasarIrANaM imAo navarasavigaIo abhikkhaNaM abhikkhaNaM AhArittae taM jahA khIraM 1 dahiM 2 mA NavaNIaM3 sappiM 4 tilaM 5 guDaM 6 mahuM 7 majja 8 maMsaM 9 // 17 // vyAkhyA-haTThANamityAdi, hRSTAnAM-taruNatvena samarthAnAM yuvAno'pi kecitsarogAH syurityAha-AruggAti ArogyamastyeSAmiti abhrAditvAdapratyaye ArogyAstyeSAM, ubhaye'pi kecit kRzAGgAH syurityAhabalikazarIriNAM, rasapradhAnA vikRtayo rasavikRtayastA abhIkSNaM abhIkSNaM punaH puna AhArayituM na kalpante, Vaa rasagrahaNaM tAsAM mohodbhavahetutvakhyApanArtha, abhIkSNagrahaNaM puSTAlambane kadAcittAsAM paribhogA navagrahaNAtkadAcit pakvAnnaM / gRhyate / vikRtayazca dvidhA saJcayikA'saJcayikabhedAta, tatra dugdhadadhipakvAnnavikRtayo'saJcayikA glAnatve vA gurubAlatapasvIvRddhagacchopagrahAya vA zrAddhAgrahAdA grAhyAH ghRtaguDatailakhyAH saJcayikAstAH pratilAbhayan gRhI vAcyo mahAn kAlo'sti tato glAnAdikArye grahISyAmaH, sa ca vadet gRhIta caturmAsI yAvatprabhUtAH santi tatA grAhyAH, bAlAdInAM ca deyA na taruNAnAM niSkAraNaM / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA padyapi madyAdivarjanaM yAvajjIvamastyeva tathApyatyaMntApavAdadazAyAM zarIrAdiparibhogArtha grahaNe'pi kRta- samAcArI paryuSaNAnAM sarvathA niSedhaH // 17 // / vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthegaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai, aTTho bhaMte ! gilANassa, se a vaijjA aTTho, se a pucchiavve kevaieNaM aho ? se ya vaijA evaieNaM aTTho gilANassa, jaM se pamANaM vayai se pamANao cittavve, se a vinavijA, se a vinnavemANe labhejjA, se a pamANapatte hou alAhi ia vattavvaM siA, se kimAhu bhaMte ! evaieNaM aTTho gilANassa, siyA NaM evaM vayaMtaM paro vaijjA paDigAhehi ajjo tumaM pacchA bhukkhasi vA pAhisi vA, evaM se kappai paDigAhittae, no se kappai gilANanIsAe paDigAhittae // 18 // vyAkhyA atthegaiANamityAdi, astyetadakeSAM vaiyAvRttyakarAdInAM evamuktapUrva bhavati guruM pratIti zeSaH, he bhadanta ! bhagavan ! arthaH prayAjanaM glAnasya vikRtyeti kAkA cA'tra praznAvagamaH, evaM vaiyAvRttyakaraprazne se avaijjatti sa ca gururvadet aTo tti arthaH tataH se a pucchiavvetti sa glAnaH praSTavyaH | kimityAha-kevaiyeNaM kiyatA vikRtijAtena tavA'rtha iti, tena glAnena svamAne ukte sa vaiyAvRttyakaro / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurorane Agatya brUyAt , evaiyeNamityAdi-iyatA artho glAnasya, gururAha-jaM se pamANaM vayatti-yatsa glAnaH pramANaM vadati tatpramANena se iti tavikRtijAtaM grAhyaM / se a viSNavejatti sa vaiyAvRttyapharAdivijJapayet yAcet gRhasthapArthAt sa ca yAcamAno labhet tadvastu tacca pramANaprAptaM paryAptaM jAtaM tatazca hou alAhi ttisAdhuprasiddha itthamiti zabdasyA'rthe bhavatviti padaM alAhi tti sRtmityrthH| 'alAhi nivAraNe' iti vacanAt anyanmAdAH iti vaktavyaM syAt gRhasthaM prati, tato gRhI prAha se kimAhu bhaMtetti-atha kimAhurbhadantAH kimarthaM zritamiti bruvate bhavantaH ityarthaH, sAdhurAha-evaiyeNamityAdi etAvatA artho glAnasya sia tti syAt kadAcit Nati enaM sAdhu evaM vadantaM parodAtA vadet kimityAha-ajo ityAdi he Arya! pratigahANa tvaM pazcAdyadadhikaM bhavati tatvaM bhokSyase-bhuJjIthAH pakvAnnAdi, pAsyasi pibevaM kSIrAdi.pAhisi / sthAne dAhisi tti pAThe tu svayaM bhuJjIthAH anyasya vA dadyA ityarthaH, evamukta setasya sAdhoH kalpate pratigrahItuM na punarlAnaniyA gAdvaryAt svayaM grahItuM glAnArtha yAcitaM hi maNDalyAM nAneyamityAkUtam // 18 // | vAsAvAsaM pajjosaviyANaM atthi NaM therANaM tahappagArAI kulAI kaDAiM pattiyAI thijjAI vesAsiyAI saMmayAiM bahumayAiM aNumayAiM bhavaMti, tattha se no kappai adakkhuvaittae asthi te Auso ! imaM vA imaM vA se kimAhu bhaMte ! saDDhI gihI ginhai vA teNiaM pi kujjA // 19 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA tahappagArAiM ityAdi / tathAprakArANi ajugupsitAni gRhiNAM kulAni kaDAI ti kRtAni. samAcArI kalpa 12 tairanyairvA zrAddhatvaM grAhitAni, pattiAiMti pratyayitAni prItikarANi, thejAiMti sthairyANi prItau dAne ca | sthirANi, vesAsiAI ti dhruvaM lapsye'haM tatreti vizvAso yeSu tAni vaizvAsikAni, sammayAiM ti saMmatayatipravezAni, bahumayAiMti bahavo'pi sAdhavo matA yeSu bahUnAM vA gRhamAnuSANAM mataH sAdhupravezo yeSu tAni, tathA aNumayAIti dAtumanujJAtAni, aNurapi kSullo'pi mato yeSu sarvasAdhAraNatvAt na punarmukhaM NT dRSTvA tilakaM karSayantItyaNumatAni vA, teSu kuleSu se tasya sAdhoH adakkhu iti yAcyaM vastvadRSTvA vaktuM / na kalpate yathA'sti te AyuSman ! amukaM amukaM vastviti, kutA? yataH saDDhItti zraddhAvAn gRhI tatsAdhuyAcitaM vastu gRhaNIyAdvA-mUlyena krINIyAt , mUlyAbhAveyatyathai stainyaM cauryamapi kuryaat| kRpaNagRhe tvadR. STvA'pi yAcane na tathA doSa ityarthaH // 19 // vAsAvAsaM pajjosaviyassa niccabhattiassa bhikkhussa kappai egaM goyarakAlaM gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA / pavisittae vA, NaNNatthAyariAveAvacceNa vA evaM uvajjhAyaveyAvacceNa vA tavassiveAvacceNa vA gilANaveAvacceNa vA khuDDaeNa vA khuDDiAe vA avvaMjaNajAyaeNa vA // 20 // // 8 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyA-niccabhattiassatti, nityamekAzaninaH egaM goarakAlaM ti ekasmin gocaracaryAkAle sUtrArthapauruSyanantaramityarthaH, gAhAvaikulaM-gRhasthavezma bhattAe-bhaktArtha pANAe-pAnArtha / NaNNatthetyAdi NakAro vAkyAlaGkArArthaH anyatra AcAryavaiyAvRttyAt , ko'rthaH? AcAryavaiyAvRtyaM yadyekavArabhuktena kartu na pArayati tadA dvirapi bhaGkte, tapaso hi vaiyAvRtya garIyaH iti, evamupAdhyAyAdiSvapi avajaNajAeNaM ti na vyaJjanAni bastikUrcakakSAdiSu romANi jAtAni yasyA'sau avyaJjanajAtaH tataHsvArthe kaH avyaJjanajAtakAt kSallAdanyatra yAvattasya vyaJjanAni prakaTIbhavanti tAvad dirapi bhojanaM na doSAyetyarthaH, yahA vaiyAvRttyaM asyA'stIti abhrAditvAdapratyaye vaiyAvRttyo vaiyAvRttyakara ityarthaH / AcAryazca vaiyAvRttyazca AcAryavaiyAvRtyau tAbhyAmanyatra evamupAdhyAyAdiSvapi neyaM AcAryopAdhyAyatapakhiglAnakSullakAnAM dvibhaktasyA'pyanujJAtatvAt itthamapi vyAkhyA // 20 // vAsAvAsaM pajjosaviyassa cautthabhattiassa bhikkhussa ayaM evaie visese jaM se pAoniksamma puvAmeva viyaDagaM bhuccA picA paDiggahagaM saMlihia saMpamajjiya se ya saMtharijjA kappai se tadivasaM teNeva bhattaTThaNa pajjosavittae se a no saMtharijjA evaM se kappai ducaMpi gAhavaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 21 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA vyAkhyA-ayameghaie ityAdi ayametAvAna vizeSA yatsa uktAcAryAdibhyo'nyo'pi sAdhuzcaturthabhojI | samAcArI prAtarna tRtIyapauruSyAnniSkamyopAzrayAt pUrvameva vikaTamudgamAdizuddhaM bhuGktvA prAsukAhAraM, pItvA ca takrAdikaM, patadgraha-pAtraM saMlikhya-nirlepIkRtya saMpramRjya ca-prakSAlya seatti yadi saMstaret-nirvahet tatra dine tenaiva bhaktArthena bhojanena parivaset , atha na saMstaret stokatvAt tadA dvitIyavelAyAmapi bhikSetetyarthaH // 21 // vAsAvAsaM pajjosaviyassa chaTThabhattiyassa bhikkhussa kappaMti do goyarakAlA gAhAvai kulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 22 // vAsAvAsaM pa0 aTThamabhattiyassa bhikkhussa kappati taogoyarakAlA gAhA0bha0 paa0ni0p0||23|| vyAkhyA-na ca prAtargRhItameva dhArayet , saJcayasaMpsaktisAghrANAdidoSasaMsargAt SaSThabhaktikasya daugocarakAlAviti // 22 // tatra aSTamabhaktikasya trayaH gocarakAlAH // 23 // vAsAvAsaM pa0 vigiTThabhattiassa bhikkhussa kappaMti savve vi goyarakAlA gAhA0 bha0 pA ni0 p0|| 24 // vyAkhyA-vigiTThabhattiassatti aSTamAdUrdhva tapovikRSThabhaktaM savvegoarakAlatti sarve gAcarakAlAH caturo'pi praharAna // 24 // evamAhAravidhimuktvA'tha pAnakavidhimAha . // 9 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsAvAsaM pa0 niccabhattiassa bhikkhussa kampati savvAI pANagAiM paDigAhittae, vAsAvAsaM pa0 / cautthabhattiassa bhikkhussa kappati tao pANagAiM paDigAhittae, taM jahA-usseimaM saMseima cAulodagaM / vAsAvAsaM pa0 chaTThabhattiassa bhikhussa kappaMti tao pANagAiM paDigAhittae, taM jahA-tilodagaM tusodagaM jvodgN| vAsAvAsaM pa0 aTThamabhattiyassa bhikkhussa kappaMti tao pANagAiM paDigAhittae taM jahA-AyAmaM sovIraM suddhaviyaDaM / vAsAvAsaM pa0 vikiTThabhatiyassa bhikkhussa kappati ege usiNaviyaDe paDigAhittae, se vi aNaM asitthe no ceva NaM sasitthe, se vi ya NaM paripUe no ceva NaM aparipae, se vi ya NaM parimie no ceva NaM aparimie, se vi ya NaM bahusaMpunne no ceva NaM abahusaMpunne // 25 // vyAkhyA-savvAiM pANagAI ti sarvANi pAnakAni pAneSaNoktAni tAni tvevaM-"usseimaM 1 saMseimaM / 2-taMdala 3 tila 4tusa 5 javodagA 6 yAmaM 7 sovIra 8 suddhaviaDaM 9, aMbaya 10 aMbADaga 11 kaciTTha 12 // 1 // mAuliMga 13 dakkha 14 dADima 15 khajjura 16 nAliara 17 kayara 18 bora 19 jalaM / AmalagaM 20 caMcApANagAI 21, paDhamaMgabhaNiAI // 2 // " ana vA vakSyamANAni nacAtsvedimAdIni, Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 10 // samAcArI tatra utsvedima-piSTajalaM piSTabhUtahastAdikSAlanajalaM vA 1, saMsvedima saMsekima vA-yat parNAdyutkAlya zItodakena sicyate 2, cAulodagaM-taMduladhAvanaM 3, tilodakaM-mahArASTrAdiSu nistyAcitatiladhAvanaM jalaM 4, tuSodakaM-trIhyAdidhAvanaM 5, yavodakaM-yavadhAvanaM 6, AyAmako-'vazrAvaNaM 7, sauvIraMkAJjikaM 8 zuddhavikaTaM-uSNodakaM, 9 kecitu zuddhavikaTazabdena varNAntaraprAptamapi jalaM vyAkhyAnayanti tadvicArya, kalpacUAdiSu sthAnAGgavRttyAdiSu ca zuddhavikaTazabdena uSNodakasyaiva vyAkhyAtatvAt / usiNaviyaDe tti uSNajalaM tadapyasiktaM yataH prAyeNASTamordhva tapasvino dehaM devatA'dhitiSThati / bhattapaDiAikkhiassa tti pratyAkhyAtabhaktasyA'nazanina ityrthH| paripUetti vastragalitaM aparipute hi tRNakASThAdirgale lagatIti tadapi parimitaM anyathA'jIrNa syAt , bahu saMpuNNatti iSadaparisamAptaM sampUrNa bahu sampUrNa nAmnaH prAga bahurveti bahupratyayaH, atistoke hi tRNmAtrasyA'pi nopazama iti // 25 // vAsAvAsaM pa0 saMkhAdAttaassa bhikkhussa kappaMti paMcadattIo bhoaNassa paDigAhittae paMca pANagassa, ahavA cattAri bhoyaNassa paMca pANagassa, ahavA paMca bhoyaNassa cattAri pANagassa, tattha NaM egA dattI loNAsAyaNamittamavi paDigahiyA siyA kappai se tadivasaM teNeva bhattaTThaNaM pajjosavittae, no se kappai duccapi gA0 bha0 pA0ni0pa0 // 26 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-saMkhAdattiassatti-saGkhyayA upalakSitA dattayo yasya sa tathA tasya datti-parimANavata / ityrthH| lANAsAyaNa tti lavaNaM kila stokaM dIyate tAvanmAnaM bhaktapAnasya gRNhAti sA'pi dattirgaNyate ato lavaNAsvAdanamAtramapi dattiH syAt, paJcetyupalakSaNaM tena catasrastisro ve ekA SaT sapta vA yathA'bhigrahaM vAcyAH, kadAcittena bhojanasya paJcadattayo labdhAH pAnakasya tisraH tatA yA pAnakasaktA avaziSTAstA bhojane nikSipati bhojanasaktA vA pAnake ityevaM samAvezo na kalpate // 26 // vAsAvAsaM pajjosaviANaM no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva uvassayAo sattagharaMtaraM saMkhaDiM saMniyaTTacArissaittae, ege puNa evamAhaMsu no kappai jAva uvassayAo pareNaM saMkhaDiM sanniaTTacArissaittae, ege puNa evamAhaMsu no kappai jAva uvassayAo paraMpareNaM saMkhaDiM saMniyaTTacArissaittae // 27 // vyAkhyA-jAva uvassayAo, upAzrayAt-zayyAtaragRhAdArabhya yAvatsaptagRhAntaraM-saptagRhamadhye saMkhaDiM tti saMskriyate iti saMskRtiH-odanapAkastAM gantuM na kalpate-piNDapAtArtha tatra na gacchedityarthaH, teSAM / | gRhANAM sannihitatayA sAdhuguNahaSTahRdayatvenodmAdidoSasambhavAt etAvatA-zayyAtaragRhamanyAni ca SaT / / tadAsannAni varjayedityuktaM, kasya na kalpate ityAha-sanniadRcArissa tti niSiddhagRhebhyaH sannivRttazcarati Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA / 11 // viharatIti sannivRttacArI - pratiSiddhavarjakaH sAdhustasya bahavastvevaM vyAcakSate saptagRhAntaraM saMkhArDava janasaGkulajemanavAralakSaNAM gantuM na kalpate iti, dvitIyamate zayyAtaragRhamanyAni ca saMpta gRhANi varjayedityuktaM, tRtIyamate zayyAtaragRhaM anantaragRhaM sapta cAnyAni varjayedityuktam / uvassayAo paNa ti upazrayAt parataH saptagRhAntaraM paraMpareti paraMparayA vyavadhAnena saptagRhAntarametuM na kalpate / zayyAttara gRhAdanantaramekaM gRhaM tataH saptagRhA iti paraMparatA // 27 // www vAsAvAsaM Sa0 no kampai pANipaDiggahi assa bhikkhussa kaNagaphusi amittamavi vuTThikAryAMsa nivayamANaMsi gAhAvaikulaM bha0 pA0 ni0 pa0 // 28 // vyAkhyA - pANipaDiggahiassa tti jinakalpikAdeH kaNagaphusiA phusAramAtramavazyAyo - mihikA varSa vA vRSTikAyo - skAyavRSTiH // 28 // vAsAvAsaM pa0 pANipaDiggahiassa bhikkhussa no kappai agihaMsi piMDavAyaM paDigAhittA pajjosavittae, pajjosavemANassa sahasA vuTTikAe nivaijjA desaM bhuccA desamAdAya se pANiNA pANi paripihittA urAMsi vANaM nilijjijjA, kakkhAMsa vANaM samAhArDijjA, ahAchannANi vA leNANi samAcArI // 19 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA vAgacchijjA, rukkhamUlANi vA uvAgacchijjA, jahA se pANisi dae vA dagarae vA dagaphusiyA vA NoM pariyAvajjai // 29 // vyAkhyA -ahiMsi si anAcchAdite AkAze ityarthaH, piNDapAtaM - AhAraM pratigRhya pajjosavittae AhArayituM na kalpate, pajjosavemANassa tti AkAze bhuJjAnasya yadyarddhabhukte vRSTipAtaH syAttadA dezaM bhuktvA deza cAdAya pANimAhAraikadezayuktaM pANinA - dvitIyahastena paridhAya- AchAya urasi - hRdayA'gre nilIyeta - nikSipyet / vA Namiti taM sAhAraM pArNi kakSAyAM vA samAharet-antarhitaM kuryAt, evaM ca kRtvA yathAchannAni - gRhibhiH svanimittamAcchAditAni layanAni-gRhANi upAgacchet vRkSamUlAni vA, yathA se tasya pANau dakAdIni na virAdhyante na patanti vA, tatra dakaM - bahavo bindavaH, dakarajo-bindumAtraM, dgaphuMsiA phusAraM avazyAya ityarthaH / nanu jinakalpikAdayo dezonadazapUrvaratvenA'tizayajJAninastaizca prAgevopayoga to bhaviSyatIti kathamAbhukte'pi vRSTisambhavaH ? satyaM chAdmasthikopayogastathA vAM syAdanyathA veti na doSaH // 29 // uktamevArtha nigamayannAha-- vAsAvAsaM pa0 pANipaDiggAhiassa bhikkhussa jaM kiMci kaNagaphusiamittaM pi nivaDai no se kappara gAhA0 bha0 pA0 ni0 pa0 // 30 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 12 // vyAkhyA - kaNagaphusiamittaM pitta kaNo-lezastanmAtrakaM pAnIyaM tasya phusiA - phusAramAtram // 30 // uktaH pANipAtravidhiH / atha patadgrahadhAriNo vidhimAha - vAsAvAsaM pa0 paDiggahadhArissa bhikkhussa no kappai vagdhAriavuTThikAryAMsi gAhAvaikulaM bhattA0 pA0 ni0 pa0, kappara se apavuTThikAryaMsi gAhA0 bha0 pA0 ni0 pa0 // 31 // (graMthAgraM0 1100 ) vyAkhyA - paDiggahadhArissa tti patadgrahadhAriNaH sthavirakalpikasya vagghAria vuTTikAyaMsi tti acchi : nadhArA vRSTiH yasyAM varSA kalpa zrayotati tIvraM vA varSAkalpaM vA bhittvA'ntaH - kAya mArdrayati yA vRSTistatra vihartuM na kalpate, apavAde tvazivAdikAraNaiH pUrvapUrvA'bhAve ANikenauSTrikena jIrNena sautreNa vA kalpena tathA tAlapatreNa palAzapatreNa vA prAvRttA bhikSArthaM viharanti / api saMtauttaraMsi tti AntaraH sautrakalpaH uttaraH UrNikaH tAbhyAM prAvRttasyA'lpavRSTa gantuM kalpate // 31 // vAsAvAsaM pa0 niggaMthassa niggaMthIe vA gAhA * piMDavAyapaDiAe aNupaviTThassa niggijjhia niggijjhiya vuTTikAe nivaijjA kappai se ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vA ahe viyahiMsi vA ahe rukkhamUlaMsi vA uvAgacchittae // 32 // samAcArI // 12 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ vyAkhyA-piMDavAya paDiAe ti piNDapAto bhikSAlAbhastatpratijJayA'hamannamikSAM lapsye iti dhiyA / | nigijjhiya nigijjhiya tti sthitvA sthitvA varSati ahe uvassayaMsi tti AtmanaHsaMbhoginAmitareSAM / upAzrayasya'dhastAttadabhAve vikaTagRhe maNDikAyAM yatra grAmyapariSadupavizati tatra sthito hi velAM vRSTeH sthitAsthitasvarUpaM ca jAnAti, azaGkanIyazca syAt vRkSamUle vA nirgalakarIrAdau // 32 // tattha se puvvAgamaNe NaM puvvAutte cAulodaNe pacchAdatte miliMgasUve kappaise cAulodaNe paDigAhittae, no se kappai bhiliMgasUve paDigAhittae // 33 // tattha se puvvAgamaNe NaM puvAutte bhiliMgasUve pacchAutte cAulodaNe kappai se miliMgasUve paDigAhittae no se kappai cAulodaNe paDigAhittae // 34 // tattha se puvvAgamaNeNaM dovi puvvAuttAI kappaMti se dovi paDigAhittae, tattha se puvvAgamaNeNaM dovi pacchAuttAiM evaM no se kapaMti dovi paDigAhitae, je se tatthapuvvAgamaNaNaM puvvAutte se kappai paDigAhittae, je se tattha puvvAgamaNeNaM pacchAutte no se / kappai paDigAhittae // 35 // vyAkhyA-tattha tti tatra vikaTagRhAdau sthitasya se tasya sAdhoH puvvAgamaNeNaM AgamanAt pUrvakAlaM athavA pUrva sAdhurAgataH pazcAdAyako rArddha pravRtta iti pUrvAgamanena hetunA pUrvAyuktastandulodanaH kalpate, Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcAdAyuktA milispo na kalpate, tatra pUrvAyuktaH-sAdhvAgamanAt pUrvameva svAthai gRhasthaiH paktumArabdhaH, samAcArI sAdho vA''gate ca yaH paktumArabdhaH sa pazcAdAyuktaHsa ca na kalpate, udgamAdidoSasambhavAt, pUrvAyuktastu kalpate tadbhAvAt, niliMgasUpo masUradAliH udgamadAlirvA snehasUpo vA evaM zeSAlApakadvayamapi // vyAkhyeyam 33 // 34 // 35 // vAsavAsaM pa0 niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe aNupaviTThassa niggijhianiggijhia / buTTikAe nivaijjA kappai se ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vAahe viaDagihaMsi vAahe rukkhamUlaMsi vA uvAgacchittae no se kappai puvvagahieNaMbhattapANeNaM velaM uvAyaNAvittae,kappaise putvAmeva viyaDagaM bhuccA piccApaDiggahagaM saMlihia saMlihia saMpamajjia saMpamajjia egAyayaM | bhaMDagaM kaTTa sAvasase sUrie jeNeva uvassae teNeva uvAgacchittae, no se kappai taM rayaNiM tattheva uvAyaNAvittae // 36 // vyAkhyA-velaM uvAyaNAvittae tti velAmatikrAmayituM, tatra ca tiSThataH kadAcidvarSa noparamati tadA kA meretyAha viaDagaM ityAdi vikaTa-udgamAdizuddhaM bhuktvA pItvA ca ekataH ekatrA''yataM-subaddhaM bhANDakaM-pAtrAyupakaraNaM kRtvA vapuSA sahaprAvRtya varSatyapyanastamite sUrye ca vasatAvAgatavyameva, bahirvasato Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vahabo doSAH ekAkinastAvadAtmaparobhayasamutthAH sAdhavo vasatisthAH adhRtiM kuryuriti // 36 // vAsavAsaM pajjosaviyassa niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe aNupaviTThassa nigginjia niggijjia vuTTikAe nivaijjA kappai se ahe ArAmaMsi ahe uvassayaMsi vA jAva uvAgacchittae // 37 // vyAkhyA-vAsAvAsamityAdi prAgvat // 37 // tatra vikaTagRhAdau ca kathaM stheyamityAhatatya no kappai egassa niggaMthassa egAe niggaMthIe egao ciTThittae 1, tattha no kappai egassa niggaMthassa dunhaM niggaMthINaM egao ciTThittae 2, tattha no kappai duNhaM niggaMthANaM egAe niggaMthIe egao cidvittae 3, tattha no kappai dunhaM niggaMthANaM dunhaM niggaMthINaM egao cidvittae 4, asthi a ittha kei paMcame khuDDae vA khuDDiAe vA annasiM vA saMloe sapaDiduvAre evaM haM kappai egao ciTThittae // 38 // vAsAvAsaM pa0 niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe aNuppaviTThassa niggijjhaa niggijhia vuTTikAe nivaijjA kappai se Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcArI dIpikA / 14 // ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vA jAva uvAgacchittae, tattha no kappai egassa niggaMthassa ya egAe agArIe egao cihittae evaM caubhaMgo, asthi a ittha kei paMcame there vA theriyA vA annesiM vA saMloe sapaDiduvAre evaM kappai egao ciTThittae evaM ceva niggaMthIe agArissa ya bhANiyavvaM // 39 // vyAkhyA-tatya no kappai egassetyAdi zaGkAdidoSasadbhAvAt ekAkitvaM kathaM tasyeti ceducyate saGghATike upASite'sukhite vA kAraNiko vAsaH ekAkIti atthi a ittha kei tti asti cA'tra kazcitpazcamaH kSullakaH sAdhUnAM, sAdhvInAM tu kSulliketi sAdhurhi AtmanA dvitIyaH, utsargataH saMyatyastu tryAdayaH SaTkarNI bhidyate mantra' iti nyAyAt annesiM vA saMloe tti yatra kSullakAdirnasyAttadA'nyeSAM dhruvakarmikalohakArAdInAM varSatyapyamuktasvakarmaNAM saMloke dRSTipathe tatrApi sapratidvAre sarvato dvAre sarvagRhANAM vA dvAre evaM NhaM ti evaM kalpate sthAtuM ehamityalaGkAre // 38 // evaM nirgranthasyAgArIsUtre nirgranthyAzcAgArasUtre jJeyaM prAguktarItireva, agAramasyAstItyabhrAditvAdapratyaye'gAro-gRhI // 39 // vAsAvAsaM pa0 no kappai niggaMdhaNa vA niggaMdhINa vA aparinaeNaM aparinayassa 10 // 14 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTThAe asaNaM vA 1 pANaM vA 2 khAimaM vA 3 sAimaM vA 4 jAva paDiggAhittae // 40 ||se kimAhu bhaMte ! icchAparo aparinnae aeNjijjA icchAparo na bhuMjijjA // 41 // vyAkhyA-apariNNaeNamityAdi tvaM mama yogyamazanAdyAnayerityaparijJaptena-abhaNitena ahaM tava | yogyamazanAdyAnaye ityaparijJaptasyA'nuktasyArthAya-kRte'zanAdi pratigRhItuMna kalpate ||40||atr praznayatise kimAhu bhaMte atra kiM kAraNam bhadantA AhuH ! gururAha-icchetyAdi icchA cedasti tadAparo-'parijJapto yasmai AnItaM sa bhuJjIta, abhojanarucizcet tadA na bhuJjIta, yadi ca paro dAkSiNyAd bhuGkte tato glAnistasyA'jIrNAdinA na bhuGkte tadA jalaharitavAhulyena sthaNDiladaurlabhyAt pAriSThApanAdoSaH tasmAt pRSTvA''neyamiti // 40 // 41 // vAsAvAsaM0pa0no kappaI nigaMthANa vAniggaMthINavA udaulleNa vAsasiNidveNavAkAeNaM asaNaM vA 1pA0 2 khA0 3 sA0 4 AhArittae // 42 // se kimAhubhaMte ! satta siNehAyayaNA pannattA taM jahA pANI 1, pANilehA 2, nahA 3, nahasihA 4, bhamuhA 5, aharuTThA 6, uttaruTThA 7 / aha puNa evaM jANijjA vigaodae me kAe chinasiNehe evaM se kappai asaNaM vA 4 AhArittae // 43 // / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcArI dIpikA 15 // vAsAvAsaM pa0 iha khalu niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAiM aTTha suhumAI jAiM chaumattheNaM nigaMtheNa vA niggaMthie vA abhikkhaNaM abhikkhaNaM jANiyavAI pAsiyavvAiM paDilehiyavAI bhavaMti, taM jahA-pANasuhumaM 1, paNagasuhumaM 2, bIasuhumaM 3, hariyasuhumaM 4, puSphasuhumaM 5, aMDasuhumaM 6, leNasuhumaM 7, siNehasuhumaM 8 se kiM taM pANasuhame ? pANasuhume paMcavihe pannatte taM jahA kinhe 1, nIle 2, lohie 3, hAlidde 4, sukile 5, atthi kuMthU aNuddharI nAma samuppannA jA ThiA acalamANA chaumatthANaM niggaMthANa vA niggaMthINa vA no cakkhuphAsaM hatvamAgacchai, jA hiA calamANA chaumatthANaM niggaMthANa vA niggaMthINa vA cakkhuphAsaM havamAgacchai, jAva chaumattheNaM niggaMtheNa vA niggaMthIe vA abhikkhaNaM 2 jANiavvA pAsiavvA paDilehiyavvA bhavai, se taM pANasuhame 1 // 44 // se kiM taM paNagasuhume ? paNagasuhume paMcavihe pannatte taM jahA-kinhe jAva sukile| atthi paNagasuhume taddavasamANavannae nAmaM pannatte, je chaumattheNaM niggaMtheNa vA 2 jAva paDilehiyavve bhavai, se taM paNagasuhume 2 / se kiM taM bIasuhune ? bIasuhume paMcavihe pannatte taM jahA-kinhe jAva sukille, asthi bIasuhume Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNiyAsamANavannae nAmaM pannatte, je chaumattheNaM niggaMNa vA jAva paDilohiavve bhavai, se taM bIasuhume 3 / se kiM taM hariasuhune ? hariasuhume paMcavihe pannatte taMjahA kinhe jAva sukile, asthi hariasuhume puDhavIsamANavannae nAmaM pannatte, je niggaMtheNa vA 2 abhikkhaNaM 2 jANiavve pAsiavve jahA paDilehianve bhavai, se taM hariasuhume 4 / se kiM taM puSphasuhume ? pupphasuhume paMcavihe pannatte taM0 kinhe nIle lohie hAlidde sukille Atthi puSphasuhume rukkhasamANavannae nAmaM pannatte, je chaumattheNaM niggaMtheNa vA 2 abhikkhaNaM 2 jANiavve pAsiavve paDilehiavve bhavai, se taM puSphasuhume 5 / se kiM taM aMDasuhume ? aMDasuhume paMcavihe pannatte, taM jahA-uddasaMDe 1, ukkaliaMDe 2, pipIliaMDe 3, haliaMDe 4, hallohaliaMDe 6, je niggaMtheNa vA niggaMthIe vA jAva paDilehiavve bhavai, se taM aMDasuhume 6 / se kiM taM leNasuhame ? leNasuhuma paMcavihe pannatte taM0 uttiMgaleNe 1, bhiMguleNe 2, ujjue 3, tAlamUlae 4, saMbukAva? 6, nAmaM paMcame je niggaMtheNa vA 2 jAva paDilehiave bhavai, se taM leNahume 7 / se kiM taM siNehasuhune ? siNehasuhune Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA 16 // paMcavihe pannatte taM. jahA ussA 1, himae 2, mahiA 3, karae 4, harataNue 5, je nigrgayeNa chaumattheNaM vA jAva paDilehi bhavai, se taM siNehasuDume 8 // 45 // vyAkhyA - udaulleNetyAdi udakArdreNa-galadvinduyuktena sasnigdhena-ISadudakayuktena // 42 // se kimAhu bhaMte! sa bhagavAn tIrthaMkaraH kimAhA'tra kAraNaM gururAha-sattetyAdi sapta snehAyatanAni - jalAvasthAnAni yeSu jalaM cireNa zuSyati, tadyathA pANI - hastau, pANirekhA - AyUrekhAdayaH tAsu ciramudakaM tiSThati, nakhA-akhaNDAH, nakhazikhAH - tadagrabhAgAH, bhrUH netrordhvaromaNi, aharuTThA dADhikA, uttaruTThA zmazrUNi, vigatodako - bindurahitaH chinnasnehaH - sarvathA udvAnaH // 43 // aTTha suhumAI ityAdi, sUkSmatvAdalpAdhAratvAcca sUkSmANi abhIkSNaM abhIkSNaM punaH punaryatra yatra sthAnaniSIdanAdi karoti tatra tatra jJAtavyAni sUtropadezeneti draSTavyAni cakSuSA, dRSTvA pratilikhitavyAni pariharttavyatayA vicAraNIyAni tamiti tadyathA // prANasUkSmaM paJcavidhaM prajJaptaM tIrthaMkaragaNadharaiH, ekasmin varNe sahasrazo bhedA bahuprakArAzca saMyogAH te sarve'pi paJcasu kRSNAdiSvava taranti / prANasUkSmaM tu dvIndriyAdayaH prANA yathA-'nuddharI kunthuH sa hi calanneva vibhAvyate na sthitaH sUkSmatvAt // 1 // panakaH-ullIH sa ca prAyaH prAvRSi bhUkASTAdiSu jAyate, yatrotpadyate tadra vyasamavarNazca, nAmaM pannatte ityatra nAmeti prasiddhau // 2 // bIja sUkSmaM kaNikA - zAlyAdibIjAnAM mukhamUle nahIti rUDhA nakhikA // 3 // haritasUkSmaM navodbhinnaM pRthivIsamavarNa haritaM tacAlpasaMhananatvAt stAkenA'pi vina samAcArI // 16 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyati // 4 // puSpasUkSmaM vaTodumbarAdInAM tatsamavarNatvAdalakSyaM tacotsvA (cchyA) senA'pi virAdhyate // 5 // aNDasUkSmaM uddezA - madhumakSikamatkuNAdyAsteSAM aNDaM uddezANDaM, utkalikANDaM - lUtApuTANDaM, pipIlikANDa - kITikANDa, halikANDaM halikA gRhakokilA brAhmaNI vA tasyA aNDaM halikANDaM, hallohaliA ahi loDI saraDI kaNDittyekArthA tasyA aNDaM etAni hi sUkSmANi syuH // 6 // layanaM AzrayaH sattvAnAM yatra kITikAdyanekasUkSmasattvAH bhavanti tallayanasUkSmaM, yathA utiGgA-bhUakA gardabhAkRtayo jIvAsteSAM layanaM bhUmAvutkIrNa gRhaM uttiGgalayanaM, bhRguH - zuSkabhUrAjI jalazoSAnantaraM kedArAdiSu sphuTitA, ujjue si Rju bilaM, tAlamUlakaM- tAlamUlAkAraM adhaH pRthuH upari sUkSmavivaraM, zambukAvartta - bhramaragRhaM // 7 // snehasUkSmaM ussapti avazyAyo yo vyomnaH patatti, himaM - styAnodabinduH, mihikA - dhUmarI, karakA - ghanopalA, haratanuH-bhUminiHsRtatRRNAgrabindurupo yo yavAGkarAdau dRzyate // 8 // aSTAsvapi se taM iti tadetat AAAAA / / 42 / 43 / 44 / 45 // atha Rtubaddha varSAkAlayoH sAmAnyA samAcArI varSAsu vizeSeNocyate vAsAvAsaM pajjosavie bhikkhU icchijjA gAhAvaikulaM bhacAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittaevA, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA theraMvA pavattiMvA gaNi gaNaharaM vA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcArI gaNAvaccheyayaM vA jAvajaM vA purao kAuM viharai, kappaise ApucchiuMAyariyaM vAjAvajaM vA purao kAuMviharai,icchAmiNabhaMte! tumbhehiMabbhaNuNNAe samANe gA bhattapA0ni0pa0 teya se viyarijA, evaM se kappai gAhA0 bha0 pA0ni0 pa0, te ya se no viyarijjA evaM se no kappai gAhAvaikulaM bha0 pA0 ni0 pa0 / se kimAhu bhaMte ! AyariyA paJcavAyaM jANaMti // 46 // evaM vihArabhUmi vA viArabhUmiM vA annaM vA jaM kiMci paoyaNaM evaM gAmANugAmaM dUijjittae // 47 // ___vyAkhyA-AyariyaM ityAdi AcAryaH-sUtrArthavyAkhyAtA upAdhyAyaH-sUtrAdhyApakaH, sthaviro| jJAnAdiSu sIdatAM sthirIkartA udyatAnAM upabRhakazca, pravartako-jJAnAdiSu pravarttayitA, tatra jJAne 'paTha guNaya N| zRNu' ityAdi, darzane 'darzanaprabhAvakAna saMmatyAdigranthAna abhyasyetyAdi / cAritre 'aneSaNAdi mA kRthAH yathAzakti dvAdazadhA tapo vidhehItyAdi' gaNI-yasya pAve AcAryAH sUtrAdyabhyasyanti gaNino vA'nye AcAryAH patrAdyarthamupasampannAH, gaNadharaH-tIrthakracchiSyAdiH, gaNAvacchedako-yaH sAdhana gRhItvA bahiHkSetre Aste, gacchArtha kSetrApadhimArgaNAdau pradhAvanAdikartA sUtrArthobhayavit yaM vA sparddhakAdhipatitvena sAmAnyasAdhumapi vayAparyAyAnyAM hInamapi gItArthatayA gurutvena puraskRtya viharati, te a se viarijjA te AcAryAdayaH se tasya vitareyuH-anujJAM dadyuH, se kimAhu bhaMte tti prAgvat sUrirAha-AyariyA ityAdi | Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'bahuvacanAntA gaNasya saMsUcakA bhavantIti nyAyAt AcAryA iti AcAryAdayaH pratyapAdyaM apAyaM apAya parihAraM ca jAnanti, pratikUlo'pAyasya pratyapAya iti vigraheNa apAyaparihAre'pi pratyapAyazabdo vartate anApRcchaya gatAnAM vRSTi patet pratyanIkAH zaikSasvajanA vopadraveyuH kalaho vA kenacit AcAryabAlaglAnakSapakaprAyogyaM vA grAhyama'bhaviSyat te cAtizayavAlinastatsarva jJAtvA tasmai adApayiSyan // 46 // evaM vihArabhUmiH-caityAdigamanaM,vicArabhUmiH zarIracintAdyarthagamanaM,anyathA prayojanaM lepasIvanalikhanAdi utsva (cchvA) sAdivaje sarva pRSTvaiva karttavyamiti tattvaM, gurupAratantryasyaiva jJAnAdirUpatvAt gAmANugAmaM dUijjittae tti grAma hiNDituM bhikSAdyartha glAnAdi kAraNe vA'nyathA hi varSAsu grAmAnugrAmaM hinnddnmnucitmev||47|| vAsAvAsaM pa0 bhikkhU icchijjA annayariM vigaI AhArittae, no se kappai aNApucchittA | AyarizaMvA jAva gaNAvaccheayaM vA jaM vA purao kaTTaM viharai, kappai se ApucchittA NaM AyariyaM vA jAva AhArittae, icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM anbhaNuNNAe samANe aNNayariM vigaiM AhArittae, taM evaiaM vA evaikkhutto vA te ya se viyarijjA, evaM se kappai annayariM vigaiM AhArittae, te ya se no viyarijjA evaM se no kappai annayariM vigaiM AhArittae, se kimAhu bhaMte / AyariyA paJcavAyaM jANati // 48 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa samAcAra dIpikA / 18 // vyAkhyA-evai vA tti iyatI vA eva ikkhuttotti etAvato vArAn atra pratyapAyA asyA vikRte- grahaNe'syA'yamapAyo mohodbhavAdiH glAnatvAdasya guNo veti // 48 // vAsAvAsaM pajosavie bhikkhU icchijjA annayariM tegicchiaMAuTTittae taM ceva savaM bhANiyavaM // 49 // vAsAvAsaM pajjosavie bhikkhU icchijjA annayaraM urAlaM kallANaM sivaM dhanaM maMgalaM sassirIyaM mahANubhAvaM tavokammaM uvasaMpajjittA NaM vihirittae, taM ceva satvaM bhANiyavaM // 50 // vAsAvAsaM pa0 bhikkhU icchijjA apacchimamAraNaMtiasalehaNAjUsaNAjhasie bhattapANapaDiAikkhie pAovagaie kAlaM aNavakaMkhamANe vihirittae vA nikkhamittae vA pavisittae vA. asaNaM vA 4 AhArittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA pariThThAvittae; sajjhAyaM vA karittae; dhammajAgariyaM vA jAgarittae; no se kappai aNApucchittA; taM ceva // 51 // vyAkhyA-tigicchiaMtivAAtaka-paittika-zleSmika sannipAtika rogANAM Atura vaidya-praticAraka bhaiSajya rupAM catuHpAdAM cikitsAMtathA coktaM-bhiSag 1 dravyA 2 NyupasthAtA3, rogI 4 pAdavatuSTayaM,cikitsitasya nirdiSTa pratyeka taccaturguNaM // 1 // dakSo1 vijJAtazAstrArthora dRSTakarmA3 zucibhiSak4 bahukalpa 1 bahuguNaM 2 saMpannaM 3 yogyamauSadhaM 4 // 2 // anuraktaH 1 zuci 2 dakSo 3 buddhimAn 4 maticArakaH Aryo 1 rAgI 2 bhiSagvazyo 3 jJApakaH satvavAnapi 4 // 3 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | Auhittae ti kArayituM AuTTidhAturAgamikaH karaNArthe // 49 // tavokammaM ti mAsikAdi tapAkarma | atra pratyapAyAna-samartho'samarthAvA'yaM vaiyAvRttyakaroanyo'vAvaiyAvRttyakaro'sti nAsti vA pAraNakAdiyogyaM kSetramasti nAsti vetyAdikAn AcAryA eva vidanti // 50 // apazcimetyAdi apazcima-caramaM maraNaM apazcimamaraNaM na punaryatpratikSaNamAyurdalikAnubhavalakSaNAvIcikamaraNaM tadevAnto'pazcimamaraNAntastatrabhavAArSatvAdutarapadavRddhAvapazcimamAraNAntikI sAcAsau saMlekhanAca saMlikhyate-kRzIkriyate zarIrakaSAyAdyanayeti apazcimamaraNAntikasaMlekhanAsA ca dravyabhAvabhedabhinnA 'cattAri vicittAI'ityAdikA'pazcimamAraNAntikasaMle khanA] tasyA jUsaNe tti juSaNA-sevA tayAjhusie ttikSapitAGgo'ta eva pratyAkhyAtabhaktapAnaH pAdapopagataHkRtapAdapopagamo'taeva kAlaM-jIvitakAlaM maraNakAlaM vA'navakAGkSan-anabhilaSan vihA~ icchet , atra ca pratyapAyA nistArako'yaM navA samAdhipAnakaM niryAmakA vA santi na vetyAdayaH, kSapakasya hi udaramalazodhanArtha tvelAnAgakezaratamAlapatramizrasazarkarakvathitazItalakSIralakSaNaM samAdhipAnakaM pAyayitvA pugaphalAdidravyairmudhuravirecaH kAryate, niryAmakAstUdvartanAdyarthamaSTacatvAriMzat , pariThThAvittaetti vyutsraSTuM dharmajAgarikAM-AjJA 1 pAya 2 vipAka 3 saMsthAnavicaya 4 bhedadharmadhyAnavidhAnAdinA jAgaraNaM dharmajAgarikA tAM jAgarayituM-anuSThAtumiti // 51 // vAsAvAsaM pa0 bhikkhU icchijjA vatyaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA annayaraM vA Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA uvahiM AyAvittae vA payAvittae vA no se kappai egaMvA aNegaM vA appaDinnavittA gAhA- samAcArI vaikulaM bhattA pA0ni0pa0 asaNaM vA 4 AhArittae; bahiA vihArabhUmi vA viArabhUmi vA sajjhAyaM vA karittae, kAussaggaM vA ThANaM vA ThAittae; atthi a ittha kei abhisamaNNAgae ahAsaMnihie ege vA aNege vA, kappai se evaM vaittae imaM tA ajjo ! tuma muhuttagaM jANAhi jAva tAva ahaM gAhAvaikulaM jAva kAussaggaM vA ThANaM vA ThAittae, se ase paDisuNijA evaM se kappai gAhAvaikulaM taM ceva savaM bhANiyacaM, se ya se no paDisuNijjA evaM se no kappai gAhAvaikulaM jAva kAussaggaM vA ThANaM vA ThAittae // 52 // vyAkhyA-tatra pAdaproJchanaM-rajoharaNaM,AtApayituM-ekavAramAtape dAtuM, pratApayituM-punaH punaH anAtApane kutsApanakAdayo doSAH, vastrAyupadhAvAtape datte bahirgantuM yAvatkAyotsarge'pi sthAtuM na kalpate vRSTibhayAt, yadi sannihitasAdhustasya tamudhiM timyantaM cintayati tadA kalpate, cintakAbhAve tu jalakledacauraharaNAdayo doSAH / sthAnaM-UrdhvasthAnaM tacca kAyAtsargalakSaNaM imaM tA ityAdi idaM vastrAdi tAvat mUhUrtakaM muhartamAnaM jAnIhi-vibhAvaya jAvatAva tti bhASAmAtraM yAvadarthe sea tti sa ca sannihitasAdhuH se / | tasyopadhicintanecchAkArakartuH pratizRNuyAd-aGgIkuryAt vacanamiti shessH| zeSaM spaSTam // 52 // / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsAvAsaM pa0 no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA aNabhiggahiasijjAsaNieNaM huttae, AyANameyaM aNabhiggahiasijjAsaNiyassa aNuccAkuiassa aTThAvadhi assa amiAsaNiassa aNAtAviassa asamiyassa abhikkhaNaM abhikkhaNaM apaDilehaNAsIlassa apamajjaNAsIlassa tahA tahA NaM saMjame durArAhae bhavai // 53 // vyAkhyA--aNabhiggahia ityAdi anabhigRhItazayyAsana evA'nabhigRhitazayyAzanikaH svArthe ikatathAvidhena bhavituM na kalpate, na yuktaM varSAsu yatinA maNikuTTime'pi pAThaphalakAbhigrahavataiva bhAvyamityarthaH, anyathA zItalabhUmau zayane kundhvAdivirAdhanA'jIrNAdidoSAzcasyuH, Asane ca kuthvAdisaMghaTTaniSadyAmAlinyA'kAyavirAdhanAdayaH, AyANameaM ti karmmaNAM doSANAM vA AdAnaM-upAdAnakAraNaM etadnabhigRhItazayyAsanikatvaM, athavA'bhigraho nizcayaH svagRhItameva zayyAsanaM mayA bhoktavyaM nAnyaparigRhItamiti, AdAnatvameva hRdayati aNabhiggahia ityAdi prAgvat / anuccAkucikasya ' kuca parispande' akucA - 'parispandA nizcalA yasyAH kambikA na calanti, adRDhabandhane hi saGgharSAnmatkuNakundhvAdivadhaH syAt, uccA hastAdi yAvat yena pipIlikAdivadho na syAt sarpAdi ca na dazet, uccA cAsau akucAca uccAkucA kambAdimayI zayyA sA'sti yasyA'sAvuccAkucikaH, na uccAkuciko'nuccAkucikaH - nIcasaparispandazayyAkastasya anarthabandhinaH- pakSamadhye'narthakaM niHprayojanaM ekavA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA ropari dau trIzcaturo vA vArAn kaMbAsu bandhAna datte,caturupari vADakAni ca badhnAti,tathA ca svAdhyAyapalimanthAdayo doSAH, yadi caikAGgikaM campakAdipaTTa labhyate tadA tadeva grAhyam, [ bandhanAdiprakriyAparihArAt ] N| samAcArI amittAsanikasya-abaddhAsanasya sthAnAt sthAnAntaraM hi muhurmuhuH saGkrAman satvavadhe pravartite anekAni vA AsanAni sevamAnasya anAtApinaH-saMstArakapAtrAdInAmAtape'dAtuH tatra ca panakasaMsaktyAdayo doSAH, upabhoge ca jIvavadhaH, asamitasya IryAdiSu [tatrAdyaturyapazcamasamitiSvasamito jIvAn hanti, bhASA'samitaH sampAtimAna, eSaNA'samito hastamAtrAdAvapkAyaH pariNato navIta ], abhIkSNaM abhIkSNaM-punaH punarapratilekhanAzIlasya-cakSuSA'dRSTvA apramArjanAzIlasya-rajoharaNAdinA'pramRjya ca sthAnAdikartuH, atra duHpratilekhitaduHpramArjite api saMgRhIte 'natraH kutsArthatvAt' tathA tathA tena tena anabhigRhItazayyAzanikatvAdinA prakAreNa saMyamo durArAdhyA-duSpratipAlyo bhavati // 53 // ityAdAnamuktvA'nAdAnamAha aNAyANameaMabhiggahissa sijjAsaNiassa uccAkuiassa aTThAvaMdhiassa miyAsaNiassa AyAviassa samiyassa abhikkhaNaM abhikkhaNaM paDilehaNAsIlassa pamajjaNAsIlassa tahA tahA NaM saMjame suArAhae bhavai // 54 // ___ vyAkhyA-'aNAyANameaM' ti karmaNo'saMyamasya vA'nAdAnametat zayyAsanAyabhigrahavatA bhAvyam , uccAkucazayyA kAryA sA'pi pakSAntaH sakRt caturaDukavatI ca bandhanIyA, kAraNe evotthAnAdi kArya, // 20 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | saMstArakAdi AtApanIya, pratilekhanA-pramArjanAzIlena ca bhAvyaM yathA yathA caitAni karoti tathA tathA saMyamaH svArAdhitaH sukaro vA bhavati tatazca mokSaH // 54 // / vAsAvAsaM pa0 kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tao uccArapAsavaNabhUmIo paDilehittae, na tahA hemaMtagimhAsu jahA NaM vAsAsu, se kimAhu bhaMte ! vAsAsu NaM osannaM pANA ya taNA ya bIA ya paNagA ya hariANi ya bhavaMti // 55 // vAsAvAsaM pa0 kappai niggaMdhANa vA 2 tao mattagAiM ginhittae 1 taM jahA-uccAramattae 1, pAsavaNamattae 2; khelamattae 3 // 56 // vyAkhyA-tao uccAretyAdi anadhisahiSNostisro'ntaH adhisahiSNozca bahistisraH dUravyAghAte madhyA bhUmistavyAghAte AsannA ityAsannadUramadhyabhedAt tisraH gimhAsu tti prAgvat / osannaM ti prAyeNa bAhulyenetyarthaH, prANAzca zajanakendragopakRmyAdayaH, tRNAni-pratItAni, bIjAni-tattadvanaspatInAM navodbhinnakizalayAni, panakA-ullayaH, haritAni-bIjebhyo. jAtAni, athavA pANAyataNA ya tti prAgAnAM jIvAnAmAyatanAni sthAnabhUtAni bIjAdIni yojyam // 55 // tao matagAI ti trINi mAtrakANi tadabhAve hi velAtikramaNe vegadhAraNe AtmavirAdhanA varSati bahirgamane saMyamavirAdhaneti // 56 // vAsAvAsaM pa0 no kappai nigaMthANa vA 2 paraM pajjosavaNAo golomappamANamitte vi kese Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 21 // taM varNi uvAyaNAvittae, ajeNaM khuramuMDeNa vA lukAsaraeN vA hoyatvaM siyA; pakkhiyA samAcArI ArovaNA; mAsie khuramuMDe addhamAsie kattarimuMDe; chammAsie loe;saMvaccharie vA therkppe||57|| vyAkhyA-paraM pajjosavaNAo golomappamANamittetyAdi paryuSaNAtaH paraM ASADhacaturmAsA'nantaraM | golomamAtrA api zirasi mukhe ca kezA na sthApanIyAH 'dhuvaloou jiNANaM niccaM therANa vAsAsutti vacanAt yAvattAM rajanIM bhAdrazuklapaJcamIrAtri uvAyaNAvittae tti atikramayituM na kalpate, ayamAzayaH-yadi kSamastadA varSAsu nityaM locaM kArayet akSamo'pi tAM rAtri nollaGghayet, idAnIM tu bhAdrasitacaturthIrAtrimiti, tadrAberAgeva locaM kArayedityarthaH, akRte hi loce M paryuSaNApratikramaNamapi na kalpate iti, kezeSu hi apkAyo lagati sa ca virAdhyate tatsaMgAcca SaTpadikAH / samurcchanti tAzca kaNDUyamAnAH khaNDayatiato golomamAtrA api kezA sthApayituMna kalpante, yadi kSureNa muNDApayati kartA vA karttayati tadA''jJAbhaGgo'navasthAmithyAtvaM saMyamAtmanovirAdhanA SaTpadikA chidyante nApitazca pazcAtakarma karoti zAsanApabhrAjanA ceti loca eva zreyAna , atha yadi loce kRte jvarAdyupadravaH syAdasahiSNorbAlo vA rudyAt dharma vA tyajet tato na tasya locaH kArya, kitvasau kSureNa muNDanIyaH, ityetadevAha ajeNetyAdi AryeNa-sAdhunA lucitazirojena vA apavAdataH kSuramuNDena vA bhavitavyaM, tatra prAsukajalena ziraH prakSAlya nApitasyApi hastakSurakSAlanAya tadevodakaM deyaM, yastu vraNAdimacchirAHkSaurepya Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamastasya kartaryA kezAH kalpayitavyAH / 'pakkhiA ArovaNe'tti pAkSikaM bandhadAnaM saMstArakadavarakANAM pakSe pakSe bandhA moktavyAH pratilekhitavyAzca, athavA'ropaNAprAyazcittaM pakSe pakSe grAhyaM sadA varSAsu vizeSataH / mAsietti yadi muNDanaM tadA mAse mAse kArya, addhamAsietti yadi kartaryA kArayet tadA pakSe pakSe guptaM ceti prAyazcittaM vA anayorlaghugururUpaM deyam / chammAsietti SaNmAsiko loco jarAjarjaratvena sthavirANAM asAmarthyAd dRSTirakSArthaM ca arthAt taruNAnAM cAturmAsikaH, saMvaccharie tti saMvatsare varSAsu bhavaH sAMvatsariko vA locaH, sthavirakalpe sthavirakalpasthAnAM [ dhruvo loca iti ] // 7 // vAsAvAsaM pajjosaviyANaM no kappai niggaMdhANa vAra paraM majjosavaNAo ahigaraNaM vaittae,jeNaM niggaMtho vA 2 paraM pajjosavaNAo ahigaraNaM vayaise NaM akappeNaM ajjo vayasIti vattavvaM siyAH jeNaM niggaMthovA paraMpajjosavaNAoahigaraNaMvayai seNaM nijjUhiyave siyaa||5|| ___ vyAkhyA-'ahiMgaraNaM vaittae' ityAdi adhikaraNaM-rATistatkaraNaM vacanamapi adhikaraNaM [vaittae tti vadituM] akappeNaM ti akalpena-anAcAreNa vadasIti sa vaktavyaH, paryuSaNAparvadinAddhi prAk tatra dine vA yadi adhikaraNamutpannaM tatparyuSaNAyAM kSAmitaM, yattu tvaM paryuSaNAMtaH paramapyadhikaraNaM vadasi so'yamakalpya iti bhAvaH, nijjUhiyavve tti tAmdhulikapatravat gacchAhiH karttavyaH, tAmbulikena yathA vinaSTaM patramanyAni Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa samAcAro dIpikA 1 // 22 // vinAzayadvahiHkarNyate, tabadayamapyanantAnuSandhyA''viSTovinaSTa iti|tthaa'tr anyo'pi dRssttaantH|| sa caivaM- na muzcati krudhaM yo hi, shriimdvaarssikprvnni| apAGkteyaH sa saGke syAn mahAsthAne yathA dvijH||1|| | tathA hi kheDavAstavyo, rudro nAma dvijaH puraa| varSAkAle halaM lAtvA, kedArAn kssttumbhygaat||2|| balIvadoM galistasya, karSataH samupAvizat / totreNa tADayAmAsa, tatastaM nirdayo dvijaH // 3 // tathApyanutthite tasmistotrabhanne krudhA jvalan / kedAramRttikAkhaNDairAjadhAna samantataH // 4 // kedAratrayamRtkhaNDairAhatyA''hatya sarvathA / vidhAya mRttikAkUTaM, mukhazvAsaM rurodha saH // 5 // | tAvatkadarthayAmAsa, mRto yAvadayaM gliH| mRtaM matvA dvijaH pazcAt , pazcAttApaM bhRzaM vyadhAt // 6 // mahAsthAneSu gatvA'sau, nijavRttamacIkathat / anupazAntakopatvAdapAnteyaH kRtazca taiH // 7 // yathA sa vipraH kila tIvakopAt, kRcchraizodhyo bahireva ckre| kopaM na yaH parvadine'pi jahyAt, sa saGghabAhyo jinavAkyametad ||8||iti dvijadRSTAntaH upazAntopasthitasya ca mUlaM dAtavyamiti / / 58 // vAsAvAsaM paNaM iha khalu niggaMdhANa vA 2 ajjeva kakkhaDe kaDue viggahe samuppajjijjA; sehe Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N rAiNiya khAmijjA rAiNie vi sehaM khAmijjA; (graM0 1200 ) khamiyatvaM khamAviyavaM, uvasamiyatvaM uvasamAviyatvaM, sumaisaMpucchaNAbahulaNa hoyacaM; jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA; jo u na uvasamai tassa natthi ArAhaNA; tamhA appaNA ceva uvasamiyavaM; se kimAhu bhaMte ! uvasamasAraM khu sAmannaM // 59 // vyAkhyA-'iha khalu' ityAdi iha pravacane adyaiva paryuSaNAdine kakkhaDaH-uccaiH zabdaH kaTuko-jakAramakArAdirUpo vigrahaH-kalahaH samutpadyate, zaikSo'vamarAtnikaH rAtnika-ratnAdhikaM kSamayati, yadyapi rAlikA prathamasAmAcArIvitathakaraNena sAparAddhastathApi zaikSeNa rAtnikaH kSAmaNIyaH, atha zaikSo'puSTadharmA tadA rAtnikastaM prathamaMkSAmayati,tasmAt kSamitavyaM svayameva kSAmayitavyaH paraH, 'avyaktatvAnnapuMsakatvaM' kiM tasyA garbhe jAtamiti ca / tathA upazamayitavyaM-AtmanA upazamaH kAryaH upazAmayitavyaH paraH-sumaha tti zobhanA matiH rAgadveSarahitatA tatpUrva yA sampRcchanA sUtrArtheSu glAnAnAM vA tahahulena bhavitavyaM, rAgadveSau tyaktvA yena sahA'dhikaraNamAsIt tena saha sUtrAtheM praznaH kAryaH, nanu ekatarasya kSamayato yoko nopazAmyati tadA kA gatirityAha ?-jo uvasamai ityAdi yaH upazAmyati upazamayati vA kaSAyA dIn tasyA'styArAdhanA jJAnAdInAM, viparyaye viparyayaH, khu-nizcaye upazamasAraM-upazamapradhAnaM zrAmaNyaM zramaNabhAvaH, atra dRSTAnto yathA-sindhusauvIradezAdhipatiH dazamukuTabaddhabhUpasevyamAnaH zrIudayanarAjendro Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 23 // vidyunmAlisamarpitazrImahAvIradevAdhidevapratimArcakagAndhArazrAvaka samarpitaguTikA bhakSaNato jAtA'dbhUtarupAyAH suvarNaguTikAyA devAdhidevapratimAyutAyAH harttAraM mAlavadezabhUpaM caturdazabhUpasevyaM caNDapradyota - rAjAnaM zrIdevAdhidevapratimApratyAnayanotpannasaGgrAme baddhvA paJcAdAgacchan dazapure varSAsu tasthau, vArSikaparvaNi ca svayaM upavAsaM cakre, bhUpA''diSTasUpakAre bhojanArthaM pRSTena caNDapradyotena viSabhiyA zrAddhasya 'mamA'pyathopavAsa' iti prokte dhUrtasAdharmike'pyasmin kSamitena pratikramaNazuddhiriti tatsarvasvapradAnatastavAle mama dAsIpatirityakSarasthaganAya svamukuTapradAnataJca zrIudayanabhUpatinA caNDapradyotaH kSAmito'tra ca zrI udayanabhUpasyaivA''rAdhakatvaM tasyaivopazAntatvAt / kvacicco bhayorapi ArAdhakatvaM tadyathA anyadA zrImahAvIraH kauzAmbyAM samavAsarat / vandituM tatra candrArkau, savimAnau samIyatuH // 1 // tadA ca candanA jJAtvA, dakSA'stasamayaM tataH / nirgatyA'gAnnijasthAne, ttraivaa'sthaanmRgaavtii||2|| svasthAnaM gatayozcandrasUryayorathavistRte / tamasyagAd drutaM bhItA sA sAdhvInAM pratizraye // 3 // tatreryApathika sAtha, pratikramya pravartinIM / zayanasthAM praNamyoce, mantumeM kSamyatAmayam // 4 // candanA candanAbhAbhirvANIbhistAmathA'bhyadhAt / bhadre ! bhadrakulotpanne ! kiM te sAmpratamIdRzam // 5 // sApce makA pApaM kRtaM duSkRtametakam / kariSye nedRzaM bhUyaH ityuktvA nyapatatpadoH // 6 // 1 samAcArI // 23 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrA'thA'gAtpravarttinyA, mRgAvatyAstu bhAvataH / mithyAduSkRtakAriNyA, jajJe kevalamujjvalam // 7 // sarpavyatikareNA'tha, prabuddhA candanA tadA / avApa kevalajJAnaM, kSamayantI mRgAvatIm // 8 // atro bhayorapi upazAntatvenA''rAdhakatvaM, tasmAdevaM kSAmaNaM kArya, na punaH kumbhakArakSullakavat dravyakSAmaNaM kArya, taccaivaM kANIkurvan kulAlena, kSullo bhANDAni kakkaraiH / vArito vakti bho bhadra ! mithyAduSkRtamastu me // 19 // , punaH punastathAkAre, karNamoTanapUrvakam / sakarkarakarAbhyAM sa kumbhakAreNa zikSitaH // 2 // pIDayehamiti tenokte mithyAduSkRtadAyinA SaTpadI iti // 59 // vAsAvAsa pa0 kappai niggaMthANa vA 2 tao uvassayA ginhittae taM veudhiyA paDilehA sAijjiyA pamajaNA // 60 // vyAkhyA- ' tao uvassayA ' ityAdi varSAsu upAzrayAstrayo grAhyAH, jantusaMsaktyAdibhayAt, tamitipadaM tatretyarthe sambhAvyate, veubviyA punaH punaH paDilehAprekSaNaM tatra triSu upAzrayeSu dvau punaH punaH pratilekhyau prekSyAviti bhAvaH, sAijjhiA pamajjaNa tti ArSe 'sAijji dhAturAsvAdane' tataH upabhujyamAno ya upAzrayaH 'sa kayamANe kaDe'tti nyAyAt 'sAijio' tti bhavyate tatsambandhinI pramArjanA'pi sAijjhiyA Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 24 // samAcArI | pamajjaNA kAryeti zeSaH / yasmin upAzraye sthitA sAdhavastaM prAtaHpramArjayanti 1, punarbhikSAgateSu sAdhuSu 2 / pratilekhanAkAle tRtIyapraharAnte 3 ceti vAratrayaM pramArjayanti varSAsu, kazcittuvAracatuSTayaM manyate tadvicArya, cUrNau vAratrayasyoktatvAt , Rtubaddhe tu vAradayaM, asaMsakte cAyaM vidhiH, saMsakte tu punaH punaH pramArjayanti zeSopAzrayadvayaM tu pratidinaM pratilikhanti-pratyavekSante, mA ko'pi tatra sthAsyati iti tRtIyadine pAdapoJchanakena pramAjeyanti, ataevoktaM veuvviA paDileha tti // 60 // vAsAvAsaM pajjAsaviyANaM kappai niggaMthANaM vA 2 annayariM disiMvA aNudisiMvAavagijjhiyara bhattapANaM gavesittae; se kimAhu bhaMte ! osannaM samaNA bhagavaMto vAsAsu tavasaMpauttA bhavaMti tavassI dubbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA tAmeva disiM vA aNudisiM vA samaNA bhagavaMto paDijAgaraMti // 61 // __ vyAkhyA-'annayariM' ityAdi anyatarAM dizaM pUrvAdikAM anudizaM AgneyyAdikAM vidizaM avagRhya, uddizya ahamamukAM dizaM anudizaM vA yAmi iti anyasAdhubhyaH kathayitvA bhaktapAnaM gaveSayituM vihartta klpte| se kimAhu bhante-kimatra kAraNaM gururAha-osannaM prAyeNa zramaNA bhagavanto varSAsu tapaHsaMprayuktAH prAyazcitavahanArtha saMyamArthaM snigdhakAle mohajayAthai vA SaSThAditapazcAriNo bhavanti, te ca tapasvino durSalAstapasaiva kRzAnA ata eva klAntAH santaH kadAcit murchayeyurvA mUrchA-indriyamanovaikalyaM prapateyurvA | // 24 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prapatana-praskhalanaM tataH zramaNAstAn tatraiva digAdau pratijAmapti -gaveSayanti, akathayitvA tu gatAnAM digaparijJAnAt kathaM te teSAM sArAM kuryuriti // 61 // vAsAvAsaM pa0 kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA jAva cattAri paMca joyaNAI gaMtuM paDiniyattae aMtarA vi ase kappai vatthavae; no kappai taM rayaNiM tattheva uvAyaNAvittae // 62 // vyAkhyA-jAvacattAri paMcetyAdi varSAkalpauSadhavaidyArtha glAnasArAkaraNArtha vA yAvat catvAri paJca vA yojanAni gatvA pratinivarteta-tatprAptau ca tadaiva vyAghuTayeta, na tuyatra labdhaM tatraiva vaset, svasthAna prAptumakSamaH cAntarApi vaset ,evaM hi vIryAcAraHArAdhitaH syAt, taM rayaNiti yatra dine prastutalabdhAMtAM rAtri tatraiva nA'tikramayet kintu yadA tatprAptaM tadaiva nirgatya bahistiSThet, kAraNe tu tAdRze tatrApi vasediti hRdayaM // 12 // iti paryuSaNAsAmAcArImabhidhAya tatpAlanAyAH phalamAha iccaiyaM saMvacchariaM therakappaM ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacaM sammaM kAraNaM phAsittA pAlittA sobhittA tIrittA kihittA ArAhittA ANAe aNupAlittA atyaMgaiA samaNA nigaMthA teNeva bhavaggahaNeNaM sijhaMti bujhaMti muccaMti parinidhAiMti sadhadukkhANamaMtaM kareMti, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa dIpikA // 25 // samAcArI atthegaiA duceNaM bhavaggahaNeNaM sijhaMti bujjhaMti mucaMti pasinivvAyaMti sabadurakANamaMtaM karoMta, atthegaiyA tacceNaM bhavaggahaNeNaM sijhaMti bujhaMti mucaMti parinivvAiMti savvadukkhANamaM taM kareMti, sattaTThabhavaggahaNAI puNa nAikkamati // 63 // vyAkhyA icceiamityAdi itirupadarzane etaM-pUrvoktaM [3400] sAMvatsarikaM-ca varSArAtrikaM sthavirakalpaM yadyapi kizcijinakalpikAnAmapi sAmAnyaM tathApi bhUnA sthavirANAmevA'tra samAcArIti sthaviramaryAdA yathAsUtraM-yathA sUtreNa bhaNitaM na sUtravyapetaM tathA kurvataH kalpaH syAt nA'nyatheti yathAkalpaM, evaM kurvatazca jJAnAdinayalakSaNo mArga iti yathAmArga, yathAtathyaM yathaiva satyamupadiSTaM jinaistathaiveti yathAtathyaM, samyag yathAvasthitaM, kAraNaMti upalakSaNatvAt kAyavAGmanobhiHspRSTvA''sevya, pAlayitvA'ticArebhyoH rakSayitvA, zodhayitvA zobhayitvA vidhivatkaraNena, tIrayitvA yAvajjIvamArAdhya, kIrtayitvA'nyebhyaH upadizya, ArAdhya yathAvatkaraNena, AjJayA jinopadezenA'nupAlya, pUrva anyaiH pAlanAt pshcaatpaalneneti|atthegh atti santyeke ye uttamatamayA tat pAlanayA tasminneva bhavagrahaNe bhave siddhayanti, uttamayA'nupAlanayA dvitIye | bhave, madhyamayA tu tRtIye, jadhanyayA'pi saptA'STau vA bhavagrahaNAni nA'tikrAmantIti samudAyArthaH, sUtre ca | sidhyanti-niSThitArthA bhavanti, buddhayante-kevalajJAnena, mucyante karmAzebhyaH, prinirvaati-krmkRtskl-8|| 25 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ santApavirahAcchItIbhavanti kimuktaM bhavati?sarvaduHkhAnAM-zarIramAnasAnAmanta-vinAzaM kurvantIti // 6 // na caitatsvamanISayA ucyate kintu bhagavadupadezapAratantryeNetyAhateNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihe nagare guNasilae ceie, bahUNaM samaNANaM, bahUNaM samaNINaM,bahUNaM sAvayANaM, bahUNaM sAviyANaM, bahUNaM devANaM,bahUNaM devINaM, majjhagae ceva evamAikkhai, evaM bhAsai, evaM paNNavei, evaM parUvei, paJjosavaNA kappo nAmaM ajjhayaNaM saaTuM saheuaM sakAraNaM sasuttaM saatthaM saubhayaM savAgaraNaM bhujo bhujo uvadaMsei tti bemi||64|| pajjosavaNAkappo nAma dasAsuaksaMdhassa aTThamaM ajjhayaNaM samattaM (aM0 1216) vyAkhyA-teNaM kAleNamityAdi spaSTam , navaraM tasmin rAjagRhe nagare samavasaraNA'vasare zramaNadevAnAM madhyagata eva natvekAnte evamAkhyAti-yathoktaM kathayati, evaM bhASate vAgyogena, evaM prajJApayati-pAlitasya phalaM jJApayati, evaM prarupayati-darpaNatala iva pratirupazrotRhRdaye saMkramayati, yathA''khyeyasya nAmA''ha'palosavaNAkappo nAma ajjhayaNaM' ti paryuSaNA varSAsu ekatra nivAsastasyA kalpaH samAcArI sAdhUna | sAdhvIrAzritya vidhipratiSedharupA iti karttavyatA tadabhidheyayogAdhyayanamapi paryuSaNAkalpastaM 'saaTuM' ti sArtha prayojanayuktaM na punarnirarthakaM kaNTakazAkhAmaInavat, sahetukaM ananupAlane ye doSAsteSAM jJApaka, Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ li samAcArI dIpikA // 26 // sakAraNaM 'aMtarAvia se kappai pajjosavittae' ityAdi apavAdasahitaM, sasUtraM sArthasobhayamiti pratItaM,atha sArthatvaM kathaM adhyayanasya ?nahyatra TIkAdAvivA'rthaH pRthagavyAkhyAto'stIti cet ? satyaM sUtrasyArthAnAntarIyakatvAdadoSaH, savAgaraNaM ti vyAkaraNaM-pRSTA'pRSTArthakathanaM tatsahitaM, bhujo bhujo uvadaMsei tti bhUyo bhUyo | vismaraNazIlazrotrAnugrahArthamanekazaH pradarzayati iti bravImiti-zrIbhadrabAhusvAmIsvaziSyAn prati brUte, nedaM svaghuddhayA bravImi kintu ahadgaNadharopadezeneti, anena ca gurupAratantryamabhihitamiti / // 64 // | pajjosavaNA kappotti paryuSaNAkalpo dazAzrutaskandhasyA'STamaM adhyayanaM samarthitam / MEDIESIDESENSEESeeeeDEEEEEEEEEEN iti zrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvara-ziSyaratnamahopAdhyAyazrI* vimalaharSagaNiziSyapaNDitazrIjayavijayaviracitAyAM kalpadIpikAyAM samAcArI * vyAkhyAnaM sampUrNa, tatsampUtau ca sampUrNA zrIkalpadIpiketi shreyH|| KmeaSSSSSSSSSSSSSSSN // 26 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [atha prazastiH ] guNagaNamaNigehe zrItapAgacchasindhau, kumatatimirabhede jaagruukprbhaavaaH| vijayivijayadAnAH sarisUryA babhuvuH, tribhuvanajanapadollAsa kasvabhAvAH // 1 // tatpaTTodayasAnumAlizikhare bhAsvatprabhAbhAsurA, jAtA zrIguruhIrahIravijayA yadezanAraJjitaH / ApAthodhitaTaM jalasthalaviyatmANaspRzAM pAlanaM, pRthvyAM kAritavAna'kambaramahAbhUpAlacUDAmaNiH // 2 // tatpaTTAmbudhibhAsanaikazazinaH saMjajJire sUrayaH, zrImanto vijayAdisenaguruvaH moDhamAtaSThAspadam / yaiH zAheH purataH kuvAdinivahAnirjitya darpodurAn / kIrtistambha ica vyadhAyi girijAprANezacailacchalAt // 3 // suvihitamunindAH sevyamAnA'dhipayA, jinagurujanavAkyArAdhanodbhUtapamAH vijayivijayasena-zrIguroH prauDhapaTTe / vijayatilakasaMjJA jajJire mricndraaH||4|| teSAM paTTe'vadAtayutirucirarucijitvaraiH zobhamAnA, raNAdvairAgyamukhyaivimalataraguNairdattavizvapramodaiH / nizeSAcAryacakrAvaniramaNagaNe sArvabhaumAyamAnA, rAjante zrIsanAthAH savijayavijayAnandasUrIndramukhyAH // 5 // tribhuvanajanasevyAH sarvazAstrAmburAzau, jaladhizayanadezyAH shriitpaagcchdhuryaaH| vimalavimalaharSA rejire vAcakendrAH, sakalaguNagariSThAH prAptabhUripratiSThAH // 6 // tatpAdAmbhojabhaGgo budhajayavijayaH, svasya cittapramoda-mApyartha mugdhabuddhayAlikhadatisugamAM dIpikA kalpasatkAm / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcArI kalpa dIpikA // 27 // racanAkAla:varSe saptANavAGga dvijepaparimite1677 kArtike zvetaSaSThayAM / zrImatpArcaprabhAvAjjayatu muciraM vAcyamAneyamAH // 7 // kalpavRttimAnampratyakSaraM gaNanayA, granthe'smin zlokasaGkhyayA / catustriMzacchatI jajJe, dvAtriMzatkalitA kila [3432] // 8 // vRttisaMzodhakanirdezaHvidvadvandaziromaNipaNDitavarabhAvavijayagaNimukhyaiH / zrIkalpadIpikeyaM samazodhi jinAgame bhaktaiH // 9 // iti zrIkalpadIpikA likhitA ca prathamAdazaiM svayaM svaziSyavRddhivijayagaNiprArthanayA / [atha kSamApanA] anAbhogAtkiJcitkimapi mativaikalyavazataH, kimapyautsukyena smRtivirahato vA'pi kimapi / yadatmatraM sUtre kathamapi mayA khyAtamiha cet, kSamantAM dhiimntstdsmdyaapuurnnhRdyaaH||1|| nakSatrAkSatapUritaM marakata-sthAlaM vizAlaM namaH / pAyUSAtinAlikerakalitaM candraprabhAcandanaM / yAvanmerukare gabhastikaTake dhatte dharitrIvadhUstAvannandatu tIrtharAjavizrutaH zrIsaGghabhaTTArakaH // 2 // kalpamAnam zrI saGga prazastiH eka sahasrodvizatIsametaH zliSTastathA SoDazabhirvidantu(1216)kalpasya saGkhyA kathitA viziSTA, vizAradaiH pryussnnaa'bhidhsy||108 iti zrIkalpasUtrasya Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA taraphathI AjasudhI aprasiddha tarata bahAra paDelAM prakAzanA samavyasanakathAsamuccaya--taddana navIna ane Aja sudhI na chapAvela sAta vyasanA upara vistI, saraLa, padyabaddha, aDhI hajAra zlokapramANu, paMdaramA saikAnA soLa krmAMmAM taiyAra karavAmAM Avela A prAcIna graMtha che. jene saMskRtanA prAthamika abhyAsIe paNa bahu suMdara rIte vAMcI ane samajI zake tema che. kAgaLa glAkha lejara pepara ane TAipeA meTAvika rAkhavAmAM AvyA che. kiM. 2-00 kalpasUtra mUla--moTA navA TAIpamAM suMdara lejara peparamAM daza kurmAMmAM A graMthane chapAvavAmAM Avela che. kiM. -15-0 pramANanayatavAlAka--vAdidevasUriracita nyAyanA A apUrva TuMkA chatAM mahattvapUrNa graMtha che. jemAM mULa, gujarAtI- artha, vivecana, yaMtrA, TippaNA vigere ApI sa upayogI banAvavAmAM Avela che. kiM. 2-3-0 krama prakRti--malayagIriya ane upAdhyAya yavijayakRta TIkA, temaja mULane gujarAtI anuvAda ane yantro vigere ApI abhyAsayeAgya taiyAra karavAmAM Avela che. 70 krmAMnA patrAkAre daLadAra graMtha che. ki, cha-0 have pachI presamAM chapAtA prA. zailekayaprakAza---- kA~-zrImad devendrAcArya ziSya zrImad hemacandrasUrIzvarajI ] A apUrva jemAM Aja sudhI nahiM chagelA aneka viSayone chaNuvAmAM AvyA che. te granthane ame mULa, artha, jyAtiSazAstrane lagatI mAhitI puraHsara taiyAra karI chapAvIe chIe. jyotiSane aprasiddha graMtha che. vivecana ane prAthamika Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -00 00 Suc LIC iti zrIkalpasUtraM dIpikAvRttisahitam DI SISISISUSPICIISISS RIGARHOODAIEOMORPORDSMOREON