Book Title: Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 3
Author(s): Shrimad Rajchandra, Rakeshbhai Zaveri
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001136/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAMtid, /for "" ") aa #ka kara ra kAma - ra nAka +--- zrImad 2jIddha prANadilyo chaa evzva hi huM chu00 27 [29 --3 cUtha 2 kezAngAI jhave thI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta khA tane rihi ? vivecana bhAga-3 jaya zrImada kisi dharamapura pUjyazrI rAkezabhAI jhaverI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zrImad rAjacaMdra Azrama dharamapura (zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra saMcAlita) dharamapura-396050 jIllo valasADa, gujarAta caitra suda 13, mahAvIrajayaMtI vi.saM. 2017 6-4-2001 prathama AvRtti : prata 3000 paDatara kiMmata cAra bhAganA rU.900vecANa kiMmata cAra bhAganA rU.300/ mudraka : rAITa-prInTa-peka muMbaI-4OOO13 prApti sthAna : zrImad rAjacaMdra Azrama dharamapura dharamapura-396050 jIllo valasADa, gujarAta Te. naM. (02633) 42969 zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra 10-bI, IsTa viMga, bombe mArkeTa epArTamenTa, 78-tAradeva roDa, muMbaI-400034 Te. naM. (022) 491135253 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAstra vivecana Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho ! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva - aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIti karAvyo evA parama kRpALu sadgurudevaA vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta varto ! jayavaMta varto ! ! -zrImad rAjacaMdra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra janma kArataka suda pUnama 1924 dehavilaya caitra vada pAMcama 1957 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstranuM maMgaLa sarjana Aso vada 1 saM. 15ra naDiyAda. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhAtyazidhi. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma ki di. ------ lesTa35 samakyA divA, saramyo duH5 anaMta rUpakoM ne pahanI rudguI lagata **** vartamAna bhara chatyamA mokSa mArga bahu khoDa diyAzyA bhAramArthika lAgyo bhAga bhagojya ra chodha kiyA - 46 daI mAne mAraga mokSako * rahanA reDalaI zAnani hoI, duIpaTa sike leza 3 jArI kiyA mAM detA, aMtara bheTa nAI jhAna mArga nATayA, tera kriyA mth 7 kaMdha modara che haTanA, lAne vAlI mAMdi barne moTara darzamA, zuSDa dvArAna ne AMda bairaAdi kaIja geo le saba AlamarIna temaLa bhayAtma jhAvalI, prAhitAM nidhAna tyoga vibhAga na dittamA, bhAve na lenejhAna bhAraDe tyAga diyogamA to lUle jillAka 5 no k * * * * * * * * * * Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *************** ********** rani rniamo mi . . nage . . .. aura. 8 1521111 12, 4.00 0ni016, 5. Ran... -5o le aa. nani vibha6:52 n5 5 531020, 211.3 1c5. 1. pratyakSa 113 100, 0 11 &ore, bhayo 66 ho . ch/4 . " *Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai 1943. 6559, 10000035, ab5.5 / 65 // 120. aham 10535. 12 ************************************ Parena nahi, pra.5 11 206153 kora, 5 351 1.22 mA 2141. 13 55 2063 // 8110. se ni5 di||25, nointern ze 5257, 5 53 , 5. in no. Ofor 5. 1 aruh21913 mA 2.576 , min65051. pra. anct 14. 15 ************************* Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yue Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu Ran Mak, na ment a4 at ania sh, annisa mit, it a tun gdh.7) nates a net.ne of al, mat t32.eum, mt4h ml. 14 *Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Qin Ben Lai Jiu P1733 GEA.htm *nny bt pai4 kg,641 Tatter Mst moreAba, min andiat, m3 m norat, Ann Xin imth. 2 Max 23 wealt, Caum num iv htnins munnie. 11 hamehameha*AAAAAAAAAAAAAAAAAjjjjjjjjjjjj_ 393 Med, Qine mu Batt, bnalFan, mema Ka.la Ch on foun, an manch, at na aker, we'lock. 13 natak ubclotte Stang and a net, Must Cont do, 33 air hart.17 font Anitua, ahh nacut me. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Que Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Pi Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Duo Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai une 2063 mA 52 pari 655 an X135 46 3.wmn":44 15 wo oth mini, enho ann, hsnoon kit, mill am Altn. 1, (a- Anallight nion", D of tanixnet un. cc mt a Coll te, halkan, & alwaud, anten ann al. ttt nuk no Casat a S. tit Ass.com hite. Fen 46 nati, no ning , kb awan,mn willner, neigh Qt at and a mina ut, thatConnuala, what infj.. 32 ************************************* abu Sai noist, naona fir, ud menTal, muchat Anto. 33 | mt smax(u, mecn hua sai sakis a1.A.R. hen 30 x3 kmt, murnal ne m.3T hth antoshka, leang\ul adbut Asse ,ust me bl. 3 *Xue Jia Xin Xin Xin Xin Xin Xin Xin Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y= Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kuai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Mi } nut Sunniel neaknes, xin the sta.akxtclain. 35 MAR on: 33 . ( A ntone 3. on al nap. 30 Da Tai Tai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Bang nika 6thinas, na mk on at mes huent,shi pacnetGet 3. 3 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Mei nan c he teat, an outs , no ke mame ad, at awket." mkat up mont what Get sce, nentu hun, witte. Ts to m ment that, ruld at ? red mate\u ma n. 1 nt one mant, C62L ARE det mina tit n, an nect titut. rl Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu anbin Sa ********************Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi *** nt 3 64.A. my seat icbution, mat want, kujojong, All skadmin.re mat Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *************************** Shui amegaamaamaamaamaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa 18 . n , nd jaru, necheno-1 5 one. 23 16 1510vaNe, go . com 12 35 24ni, . . . 58,5. ma ore, Ana. ma, Meta 10, 17.1 2 5441e eni, te nance, 18 hole Mot, ko + on di. 15 5 li.5 5 5, kA 59i . drd n651. 17 Oneenen kare, meem a t ko 12 , m52 me . 18 *****************************Sheng Sheng Sheng ** anmantri A nants , im5 5.49 in 2003. On in hi, areant nintents 29o 15, 29 bho 2. . mk5. 524 &0000050, Mmn 576. mentori orent." amn. ************************* Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *** 33 ulaya ja mane ya che. vALa - 2 - cetana utpana leba, senA ane 2 vama? kaa ** jenA anubhava karama ne ujanamanuM phaLa, ne te ja vinA, e 1 u3 che ke ame che te juja-: ure nahi moma, rimekane 64 naLa se hI senana pama, evo ja ja chene, mire ke na thAya. 6 koI kamaLa tad, utsava che, 1 jene laine, teM ja, . 96 kayA 121 tA, sara nI , * 22-2 te, 11 - 6 kae tmi che, je rahe, baLI hama na che ne ke 68 18 rana kSa12, je ja haLa hAra, 111 ne 21, nira69 mi. I varUne, kevalama 2. sina ninaid, an, Ini min necar. .. *************Jiang **************Zhi ***Chong ********* ******** 3 jajajajaja baja Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *************************** ******* 7i562.5 1- 5 . , 3 1 33; 550 218 255i 344. 1 muche hit mi prala 6, M51 (15222, 6. 72 nit nia 6.4m, avdar, THoci fee initian 5.7 3 5 . preraNA, la .nt , Chu Tou Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu ************************ 10 12 1, 55i no . Anne-2.5ment, an aien54. 74 15 ne le ? min52 , 5 li . 75 InsranAR152215 5, 11. Tarel, VA25 // 1. 7 R ani, int 2- 25, 5 tami, min. 78 ** ************************** Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * * * * * * * * * * ** ** * * * * * * * * * * ** 4. 0 ziSya 95.5. Int set, 5 ife at sopa, 0 . ., 5viro5. . ******************************** Fun Sea xey ma.5 215.1 an V253i, 514-15. 80 Sea in marate 5 .mrai, R. 81 sama.. 1436555. masx Ren, nd 20135, ma . 212, nece . 82 29. and. 5. 351.5 in mum , manrej ruit. 83 kara jhA , le; 11298 8 ne za 5 . 8 settn d5219i 20 2, *********************************** ne Minaa 240114 En 0 vidhyarA , . 85 ******************* ****** * Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::::::::::::::45:::x::::::: Huo Che Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Du _ 23. ujAsa. - ja haze, A teje 1ra mAM , bIje ja anaMta bhAna che ja. 80 2 ja kare je , kara ne , pAna re daphaLa, phaM 11 ci. 88 21. a. na ja che ne ke, jemAM saraLa pramANa - bila vaLA, mo 101 8 3La ane tenuM pha La ja jAva, . 2 ja zana che, ube mokSa 80 deha16 varA, AtyaMtika hima, ra... 1 ,ni ane sukha bhoga, 1 tema kahI mela, nAre nahi ujave; La janana, za za che ja . 91 amadA mA paNa, ka upa mane, te mata to je , ne - e8 ki. 93 mI nimAM che jemAM moke, nidhana bane, bahaLa jene 2. ja ne ema ja che, tene 1 ; ja kare ja che, je urakA 111 98 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran Lai Lai Lai Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qiu test at n 15.11n.ko An-Fou hno mastloo881 621 ant mok.cs 12h.tn. 115:30acd. sty Gran sty, michu GX kens, as at givhn, neo xon Alm () in-me mnin, mams or th, sa antain, a131 103PS3. <<< Xiao Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi F it at hot ou Art th; qing $55 saw, his-ts mej. c 1", man c, ira 2.8, shows un,no nsr8. loe *********************************** Micht Ann heari, ansm in alm, m a thinks an in 11 if min kilot, int a nd, Shi | HEA, et a ttd. 1 station id, so agan, @sk sinaime, 64bb.193 Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Mi Mi Mi Mi Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************************* 1 4.0, eduR. prama10 am50ne, inian Rite? 1. *Da Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Jiu m d ram, Atinen 185, 6 nolar , run denner. 104 51 5 ! Find, 54 5 , 5. 2011, hranof RE 106 m, inte, scid nofoneti tA , aani le 1. 1.. 35.5-1 653innata M5, 2 95, ra ru. 108 lisa 5, 2012.36, to . Pon , 2 zo5. 100 zir name 1,52101301, tara 26 , ari le 56. 11. 2 - 25 , masm, 1t ormi, 53nnnn 56.aantes bi.m , 60444100, 11tna. 350 25.5, 05:5sA ra 15 rAte, 1845. 113 Sa Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi *********************Mi Mi Mi Mi * ******************* ****** Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * **** ************* ****** * ******* ************************** 2559, oni . . name mutan. 21.2.1.r Ent, sox. aura lo , watar. moMARTED535, Min j , onchik531. 116 2 , 2015 3 2 . 12 di.2 . 7 ni55 sAno, unman, 4 mit, 218 anmanit. 8 Des de crise caroselt. 211138 659 energumn (avranida,5217 rA.sa. 1 02-5352, 14 // 35, nat AmanAzane, 28535.12. 1t mish. mano,di.5 55, 1 Mini, 5.31 Mits bipari , 15 .35, mindei nA .52511. 122 ho nazAle 51 Panomera niamnnaffix. 123 ***SAAAAAAAAAAjjjjjjjjjjjjAAAAjjjjA* ************************** Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :::::::::::::::::::::::::: stoaho!I kare , ajara, nA mAjI praja, aho! u.1 ne je kaLe che, je 22Aja para 2, huM chuM. je bIje 11, 126 - 16 vAgabhArane, bIje , mana kI 12aa 211, ne ujakAle amada. 127 Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu Jiu 8 1 rAmane mALa, rAja kua * 1 jambara eka caturA, upasaMhAra hoTe rAmane che, jA , 1 mAM hi, riyA2 ka20, rarapa 2 1 phaLa 128 rAma jAMti rAma nara, nara che . 3 nA ratavAba "manAra, oNra visaraLa, 129 ne e pA . jo te ugaI. navani anAmalai che benara mA 130 * jaja Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::::::::: ::::::::: :: nima ja kI jALa, 1% ne, nipe vALa laka mAM, 1 ra ra 1. 131 ni 10, AmAM naLa kahe, jene nahi, ne 21, 132. cha mana e kalpanA, ne nahi rAvatana, 1 nI 03, 1ni nahIra. 133 pALa rAnI chAla, kAnamAM homa, 1 kALa naviSyama, narmada nAma, 13 21 jhava che rAma, ne temane je , vacchara nA niza, nA kara.13 upadhAnanuM nAma laI je che nimina, me jitvane, jyAM ja li. 136 ************************************* te kAma kahe ke, mAtra teno ka2.137 da, ti, ramata 2, 21, , verAba, hama kumula Tarika, ne 21 ke 21.138 to jAya , ke saeN, savA homa zAMta, te pharake rALa da2, basa kara jana 138 * * * Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Hao nin windudea, most thinan, Air unit, ant at Nin..... Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) * graMthamAM samAviSTa viSayo ? khaMDa - 1 : graMthaparicaya prakaraNa - 1 graMthasarjana prakaraNa - 2 graMthanAM vivecana ane bhASAMtara khaMDa - 2 : zrI Atmasiddhi zAstra'nI pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA prakaraNa - 1 upoddhAta.. ..... (gAthA 1- 23) prakaraNa - 2 matArthIlakSaNa.. (gAthA 24- 33) prakaraNa - 3 AtmArthIlakSaNa........ (gAthA 34- 42) prakaraNa - 4 SapadanAmakathana.......... ..... (gAthA 43- 44) prakaraNa - 5 prathama pada - 'AtmA che'...... .. (gAthA 45- 58) prakaraNa - 6 dvitIya pada - 'AtmA nitya che'..... (gAthA 59- 70) prakaraNa - 7 tRtIya pada - 'AtmA karmano kartA che'.... ... (gAthA 71- 78) prakaraNa - 8 caturtha pada - "AtmA karmano bhoktA che". prakaraNa - 9 paMcama pada - "mokSa che'....... .. (gAthA 87- 91) prakaraNa -10 SaSThama pada - "mokSano upAya che'... ........ (gAthA 92-118) prakaraNa -11 ziSyabodhabIjaprAptikathana.. ....... (gAthA 119-127) prakaraNa -12 upasaMhAra.... ......... (gAthA 128-142) khaMDa - 3 : "zrI Atmasiddhi zAstra' - eka mUlyAMkana prakaraNa - 1 sAhityika draSTie mUlyAMkana prakaraNa - 2 AdhyAtmika dRSTie mUlyAMkana khaMDa - 4 : pariziSTa pariziSTa-1 padarzanaparicaya pariziSTa-2 saMdarbhagraMthasUci pariziSTa-3 viSayasUci bhAga-1 bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 khaMDa-1 (prakaraNa 1-2), khaMDa-2 (prakaraNa 1-3) khaMDa-2 (prakaraNa 4-8) khaMDa-2 (prakaraNa 9-11) khaMDa-2 (prakaraNa 12), khaMDa-3 (prakaraNa 1-2), khaMDa-4 (pariziSTa 1-3) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) anukramaNikA *******. 25 khaMDa - 2 : "zrI Atmasiddhi zAstra'nI pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA prakaraNa- 9 paMcama pada - "mokSa che' * * * * * * * * * * * *** .. 1 gAthA - 87 kartA bhoktA jIva ho gAthA - 88 zubha kare phaLa bhogave gAthA - 89 jama zubhAzubha kamapada ********* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 35 gAthA - 90 vItyo kALa anaMta te ......................................... gAthA - 91 dehAdika saMyogano....................................... prakaraNa-10 aSThama pada - "mokSano upAya che... ...................................... gAthA - 92 hoya kadApi mokSapada... 141 gAthA - 93 athavA mata darzana ghaNAM ........ 149 gAthA - 94 kaI jAtimAM mokSa che 159 gAthA - 95 tethI ema jaNAya che 177 gAthA - 96 pAMce uttarathI thayuM .. 189 gAthA - 97 pAMce uttaranI thaI .................................... 199 gAthA - 98 karmabhAva ajJAna che ....................................... 211 gAthA - 99 je je kAraNa baMdhanAM .......................................... 233 gAthA - 100 rAga, dveSa, ajJAna e ............................... 259 gAthA - 101 AtmA sat caitanyamaya ............... ............. 281 gAthA - 102 karma anaMta prakAranAM .............. 303 gAthA - 103 karma mohanIya bheda be ............... ****. 323 gAthA - 104 karmabaMdha krodhAdithI............ ..... 345 gAthA - 105 choDI mata darzana taNo ..... ................ ......... 365 gAthA - 106 SapadanAM prazna teM ..... 387 gAthA - 107 jAti, veSano bheda nahi 399 gAthA - 108 kaSAyanI upazAMtatA ........... 421 gAthA - 109 te jijJAsu jIvane .................. 439 gAthA - 110 mata darzana Agraha tajI ................ ......... gAthA - 111 varte nijasvabhAvano ............ 483 gAthA - 112 vardhamAna samakita thaI............... ............. 501 459 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) 601 gAthA - 113 kevaLa nijasvabhAvanuM . 519 gAthA - 114 koTi varSanuM svapna paNa ................ - 539 gAthA - 115 chUTe dehAdhyAsa to .......... 555 gAthA - 116 e ja dharmathI mokSa che ............. pa77 gAthA - 117 zuddha buddha caitanyaghana ............ gAthA - 118 nizcaya sarve jJAnIno ..... .........623 prakaraNa-11 'ziSyabodhabIjaprAptikathana' ........... ....... 637 gAthA - 119 sagurunA upadezathI.. 639 gAthA - 120 bhAsya nijasvarUpa te ... .655 gAthA - 121 kartA bhoktA karmano .............. ..................671 gAthA - 122 athavA nijapariNAma je .. ........687 gAthA - 123 mokSa kahyo nijazuddhatA ................. 703 gAthA - 124 aho! aho! zrI sadguru.... 717 gAthA - 125 zuM prabhucaraNa kane dharuM 733 gAthA - 126 A dehAdi AjathI ... 749 gAthA - 127 paTuM sthAnaka samajAvIne 765 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 prakaraNa - 9 paMcama pada - "mokSa che" (gAthA 87 - 91) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 87 - jenA kava che, tene kare , kanyA keLa na ra jAna che ja. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA zrIgurunA pavitra satsaMga dvArA ziSyanA saMzayo TaLatA jAya che ane samyajJAnano udaya thato jAya che. zrIgurue karelA samartha samAdhAnathI ziSyane AtmAnA karmaphaLabhotRtva saMbaMdhI sarva zaMkAonuM sAMgopAMga nirAkaraNa thayuM ane 'AtmA karmaphaLano bhoktA che' evA samyaktvanA cothA sthAnakanI tene deDha pratIti thaI. have samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnakarUpa cha padomAMnuM pAMcamuM pada - 'mokSa che' e viSe ziSya potAnI mUMjhavaNa vyakta kare che. gAthA 87 atyAra sudhImAM zrIgurue sacoTa nyAya tathA dRSTAMta vaDe darzAvyuM ke AtmA che, te nitya che ane te karma bAMdhe che tathA tenAM phaLa bhogave che. AtmAnA astitva, nityatva, karmakartRtva ane karmaphaLabhotRtva saMbaMdhInA yuktiyukta pratipAdana dvArA ziSyanI sarva mUMjhavaNa TaLatI gaI ane tene samyak nirdhAra thato gayo. zrIgurunAM vacanAmRtanuM jijJAsApUrvaka zravaNa karIne, aMtaramAM te aMge vicAraNA karatAM ziSyane tenuM yathArthapaNuM lakSamAM AvatuM gayuM ane te mukta manathI teno svIkAra paNa karato gayo. jema jema ziSya zrIgurunAM vacanAmRta vAgoLato jAya che, tema tema tenI vivekazakti vadhatI jAya che ane pariNAme tene tattvanAM gUDha rahasyo samajAtAM jAya che. vicAraNA AgaLa vadhatAM ziSyanA aMtaramAM pharI eka navIna zaMkAno udbhava thAya che. suvicArazreNI upara ArUDha thatAM ziSyane karmabaMdhanathI mukta thavArUpa mokSa viSe zaMkA jAge che. jevI rIte jagata anAdi-anaMta che, tevI ja rIte zuM AtmA ane karmano saMbaMdha paNa anAdi-anaMta nathI? karma karavAM ane tenAM phaLa bhogavavAM evo vyavahAra anAdi kALathI cAlato Avyo che ane te anaMta kALa sudhI cAlato raheze ema tene bhAse che. AtmA karmabaMdhanathI sarvathA chUTIne mokSapada pAmI zake che e tathya ziSya niHzaMkapaNe svIkArI zakato nathI. te potAnI zaMkAo zrIguru samakSa rajU kare che ane samAdhAna mATe zrIgurune prArthanA kare che. mokSapadanI siddhi mATe zrImade pAMca gAthAo(87-91)nI racanA karI che. temAM prathama be gAthAo(87-88)mAM vinIta ziSya mokSapadarUpa pAMcamA pada viSe potAnI zaMkAo rajU kare che. ahIM ziSya 'AtmAno mokSa saMbhavato nathI' ema jaNAvavA mATe je dalIlo kare che, temAM pUrva mImAMsA darzananI chAyA spaSTapaNe jaNAya che. zrImade mokSapadane nahIM svIkAranAra darzananI pracalita dalIla te darzananuM nAma lIdhA vinA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ziSyanI jijJAsarUpe mUkI che ane te pachI zrIgurunA mukhe te dalIlonuM samAdhAna traNa gAthAo(89-91)mAM ApyuM che. temAM ziSyanI zaMkAnuM ayathArthapaNuM batAvI, AtmAnuM zreya thAya te mATe mokSapadane siddha karI ApyuM che. anya matanA prabhAvathI utpanna thayelI "mokSa che' e pAMcamA sthAnakanI zaMkAnA samarthanamAM dalIla rajU karatAM prathama gAthAmAM ziSya kahe che - "kartA bhoktA jIva ho, paNa teno nahi mokSa; gAthA vItyo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa.' (87) kartA bhoktA jIva ho, paNa tethI teno mokSa thavA yogya nathI, kemake anaMtakALa thayo topaNa karma karavArUpI doSa haju tene viSe vartamAna ja che. (87) A jIva karmano kartA tathA bhoktA che ema to uparanI carcAthI ziSyane bhAvArtha 1 barAbara samajAyuM che; paraMtu A AtmA karmonAM baMdhanamAMthI mukta thAya che, AtmAne karmo lAgatAM sarvathA baMdha thaI jAya che - A vAta tene yuktisaMgata lAgatI nathI, kAraNa ke Aja sudhI anaMta kALa vItI gayo che, chatAM paNa karmabaMdha thavAmAM kAraNabhUta evA rAga-dveSa Adi je doSa AtmAmAM che te haju TaLyA nathI. te doSa hajI paNa vidyamAna che, tethI ziSyane mokSanI saMbhAvanA jaNAtI nathI. zrIgurunI amRtavANI upara aMtarathI vicAra karatAM ziSyane AtmAnuM kartutva ane bhostRtva dRDhapaNe bhAse che, paraMtu sakaLa karmathI AtmAnI mukti thaI zake ema tene lAgatuM nathI. anaMta kALathI karma sahavAnuM ane tenAM phaLa bhogavavAnuM cakra aviratapaNe cAlyA kare che. Aja paryata e cakra aTakyuM nathI ane jIvano mokSa thayo nathI. jo jIvano mokSa thato hoya to anaMta kALa vItI gayo chatAM haju sudhI teno mokSa kema thayo nahIM? karma karavArUpa doSa anAdi kALathI thato Avyo che ane vartamAnamAM paNa hajI karma karavArUpa doSa varte che; ane tethI karma karavArUpa doSa sarvathA TaLI zake ema nathI evuM ziSya mAnato hovAthI, jIvane karmabaMdhanathI nivRtta thavArUpa mokSa nathI ema tene bhAse che. a mokSa e bhAratIya darzanonuM kendrabiMdu che. mokSa zabda muMd' dhAtuthI =] banelo che. teno artha 'svataMtra thavuM', "chuTakAro meLavavo" evo thAya che. cArvAka darzanane bAda karatAM sarva darzanoe mokSano artha janma-maraNanA pherAmAMthI chuTakAro meLavavo evo karyo che. vividha dArzanika graMthomAM mokSano nirdeza mukti, nirvANa, siddhi, siddhagatiprApti, anaMtanI prApti, paramAtmalInatA, bahma aikya, ahaMzUnyatA ityAdi vividha nAmothI karyo che. judA judA darzanomAM mokSa mATe mukti, nirvANa, nivRtti, vizeSArtha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 kevalya, apavarga ityAdi zabdo vaparAyelA che. A saghaLA zabdono mukhya artha thAya che - duHkhanivRtti. mokSa e AryasaMskRtinI adbhuta ane anupama zodha che. bhAratanA maharSioe sAdhanA ane ArAdhanAnA caramabiMdune mokSanA rUpamAM abhivyakta karela che. kaThora tapazcaryA karyA pachI teoe ema kahyuM che ke pharI pharI janma dhAraNa karavo e ja sarva duHkhanuM kAraNa che. janma prApta karavAnAM kAraNono AtyaMtika abhAva thavo e ja sarva sAdhanAnuM lakSya che. e ja mokSa che. mokSa, mukti, nirvANa e evI sthiti che ke jyAM pahoMcIne AtmAno punarjanma naSTa thAya che. bhAratamAM mokSaciMtanano itihAsa prAcIna che. vastutaH mokSaciMtana bhAratIya jIvanadarzananuM avibhAjya aMga che. tene jIvananAM itara aMgothI alaga karI zakAya tema nathI. mokSa e jIvanano aMta nahIM paNa jIvano AtyaMtika vikAsa che. mokSa e jIvananI zUnyAvasthA nathI, paNa jIvananI pUrNatA che. mokSa e AtmAnA paripUrNa vikAsanuM dhAma che, mATe jIvananuM aMtima dhyeya nirvANa ja che. mokSaprApti e ja sarva Astika darzanonuM dhyeya che. te sarvanA mata anusAra jIvananuM parama dhyeya mokSa meLavavAnuM hovuM joIe. jIvanuM lakSya AtmAnuM sAcuM svarUpa jANI mohanA baMdhanamAMthI mukti meLavavAnuM hovuM joIe. badhAM darzano eka ja uddeza laIne cAlyAM che ke jIvane karmathI mukta kaI rIte karavo? AtmA kaI rIte mokSa prApta karI zake e bhAratIya darzananI pratyeka zAkhAno parama uddeza che. bhAratIya darzananI koI paNa zAkhAe (cArvAka darzanane bAda karatAM) A saMsAranAM bhautika sukhane prAdhAnya ApyuM nathI. teo mAne che ke indriyasukha e to alpajIvI che, duHkhadAyI che; zAzvata sukha e ja sAcuM sukha che. artha ane kAma e bhautika sukha che ane te kSaNabhaMgura che; jyAre dharmamArgathI prApta kareluM mokSanuM sukha akSaya ane anaMta che. ekamAtra cArvAka darzana mokSano asvIkAra kare che. Astika darzanoe mokSane ekaavAje mAnya karyo che. mokSano siddhAMta cArvAka darzana sivAyanA sarva bhAratIya darzanakArone mAnya che. cArvAka darzanane choDIne badhA ja bhAratIya darzanomAM prAya: avidyA athavA ajJAnanA saMpUrNa nAzane mokSa kahyo che. bhAratIya darzano pramANe jIvano mokSa tenA vAstavika svarUpa viSenA jJAnamAM samAviSTa che. jIvanuM svataMtra astitva mAnanArAM badhAM bhAratIya darzanoe baMdha-mokSa mAnya karyA ja che. jIvane mAnanArAM badhAM darzanonA mata anusAra sAmAnya rIte baMdhanI vyAkhyA che - anAtmAmAM AtmAbhimAna hovuM e baMdha che. AnA uparathI ema phalita thAya che Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ke anAtmAmAM raheluM AtmAbhimAna TaLI jAya e ja mokSa che. A bAbatamAM badhA dArzaniko ekamata che, paNa mokSanuM svarUpa kevuM che athavA to muktanuM svarUpa kevuM che e bAbatamAM ekavAkyatA nathI. vaLI, bIjI eka bAbatamAM paNa badhA dArzaniko sammata che ke mokSa avasthA indriyagrAhya nathI, vacanagocara nathI, manogrAhya nathI ane tarkazAhya paNa nathI. 'kaThopaniSad'mAM spaSTa kahyuM che ke vANIthI, manathI ke cakSuthI enI prApti thaI zake tema nathI; paNa sUkSma buddhithI e grAhya che. tapa ane dhyAnathI ekAga thayela vizuddha sattva enuM grahaNa karI zake che. bauddhamata mujaba paNa zrI nAgasenanA kahevA pramANe nirvANa to che, paNa tenuM svarUpa, saMsthAna, uMmara, pramANa e badhuM upamAthI, kAraNathI, hetuthI athavA to nathI batAvI zakAya tema nathI; jema samudramAM keTaluM pANI che teno uttara ApI zakavA koI samartha nathI; te ja pramANe nirvANa viSe paNa uttara ApI zakAya tema nathI. laukika dRSTivALA manuSya pAse ene jANavA mATe koI sAdhana nathI. e AMkhano viSaya nathI, kAnano viSaya nathI, nAkano viSaya nathI, sparzano viSaya nathI, jIbhano viSaya nathI; chatAM paNa nirvANa che ja nahIM ema to na ja kahevAya, kAraNa ke te vizuddha manovijJAnano viSaya che. e manovijJAna vizuddha eTalA mATe che ke te nirAvaraNa che. * upaniSadamAM jene vizuddha sattva kahevAmAM AvyuM che ene ja zrI nAgasene vizuddha manovijJAna kahyuM che. bahmadazAne upaniSadanA RSio neti neti' kahIne varNave cheane e ja vastu pUrvokta prakAre zrI nAgasene paNa kahI che. je vastu mAtra anubhavI zakAya evI hoya, tenuM varNana karI zakAya ja nahIM ane jo karavAmAM Ave to te adhUruM ja rahe che. eTale zreSTha mArga e che ke nirvANanA svarUpanuM yathArtha jJAna karavuM ja hoya to teno sAkSAtkAra svayaM karavo joIe. bhagavAna mahAvIre paNa kahyuM che ke tyAM vANInI pahoMca nathI, tarkanI gati nathI ane buddhi paNa pahoMcI zakatI nathI. e dIrgha nathI, hrasva nathI, goLa nathI, trikoNa nathI, kRSNa nathI, nIla nathI, strI nathI, puruSa nathI. ene koI upamA ApI zakAya ema che ja nahIM, e nirvacanIya che. A prakAre bhagavAna mahAvIre paNa neti neti'no ja Azraya laIne muktAtmAne varNavyo che. e muktAtmAnA svarUpano yathArtha anubhava to tyAre ja thaI zake ke jyAre jIva svayaM muktilAbhane prApta kare. 1- juo : 'kaThopaniSad', 2-6-12, 1-3-12 2- juo : 'muMDakopaniSad', 3-1-8 3- juo : 'milinda-prazna', 4-8-66-67, pR.309 4- juo : 'milinda-prazna', 4-7-15, pR. 265 5- juo : "bRhadAraNyaka upaniSad', 4-pa-15 6- juo : "zrI AcArAMga sUtra', sUtra 170 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 vastusthiti AvI hovA chatAM paNa avarNanIyane varNavavAnA prayatno dArzanikoe karyA che; ane te varNanomAM paribhASAono bheda thaI gayo hovA chatAM paNa tattvamAM kazo ja bheda paDyo nathI evo abhiprAya AcAryazrI haribhadrasUrijIe uccAryo che. temaNe jaNAvyuM che ke saMsArAtIta tattva, jene nirvANa kahevAmAM Ave che te aneka nAme prasiddha hovA chatAM tattvataH eka ja vastu che. e tattvanA sadAziva, paramabrahma, siddhAtmA ityAdi nAmo bhale judAM hoya paNa te tattva to eka ja che.' Ama, dhyeyanI dRSTie bhale nirvANamAM bheda na hoya, paNa dArzanikoe jyAre tenuM varNana karyuM tyAre temAM bheda paDyo che. AtmAno mokSa che e bAbatamAM badhA dArzaniko (cArvAka sivAya) ekamata che, paNa mokSanA temaja mukta jIvanA svarUpa viSe temanI vacce matabheda che. mokSanuM svarUpa bhinna bhinna darzanomAM bhinna bhinna prakAre pratipAdita thayeluM che. te bhedanuM kAraNa te te dArzanikoe prarUpelI tattvavyavasthA che. tattvavyavasthAnA prakAramAM je bheda paDe che, te bheda mokSanA varNanamAM paNa paDe e svAbhAvika che. vibhinna darzanomAM mokSanuM svarUpa A pramANe che - (1) cArvAka darzananI dRSTie mokSa mokSano siddhAMta sarva bhAratIya darzanoe mAnya karyo che, paraMtu cArvAka darzana bhautikavAdI hovAthI A bAbata te mAnya karatuM nathI. te AtmA tarIke zarIrathI bhinna koI sattAne svIkAratuM nathI, tethI teno mokSa paNa mAnatuM nathI. te AtmAne zarIrathI bhinna svIkAratuM ja nathI, tethI tene AtmA aMgenI koI paNa mUMjhavaNa ja UbhI thatI nathI. deha e ja AtmA che, zarIrano vinAza e ja mokSa che' evI mokSa viSenI cAvaka darzananI kalpanA che. cArvAka darzana zarIranA vilayane ja mokSa mAne che. (2) jaina darzananI dRSTie mokSa AtmAnI svAbhAvika avasthAnI prAptine jaina darzana mokSa mAne che, arthAt mokSa e anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIryanI prAptinI avasthA che. jaina darzana anusAra jyAre jIvanAM badhAM karma khapI jAya tyAre te potAnI svAbhAvika avasthAne prApta kare che - mokSagatine pAme che. karmabaMdhanathI sarvathA chuTakAro meLavavo, 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadaSTi samuccaya', zloka 129, 130 'saMsArAtItatattvaM tu paraM nirvANasaMjJitam / taddhyekameva niyamAcchabdabhede'pi tattvataH / / sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathateti ca / zabdaistaducyate'nvadikamevaivamAdibhiH Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana janma-maraNarUpI mahAduHkhanAM cakranI gati rokavI ane paramAnaMdamaya avasthA prApta karavI e mokSa che. jIva ane karmayugalano je anAdikAlIna saMbaMdha che te ja baMdha che - saMsAra che ane teno viyoga te ja mokSa che. mokSa kAMI utpanna thanArI vastu nathI, mAtra karmabaMdhanathI chUTA thavuM e avasthA ja AtmAno mokSa che. karmanAM AvaraNo khasI javAthI AtmAnA sakaLa guNo saMpUrNapaNe prakAzita thAya che. AtmA tenA mULa jyotirmaya cisvarUpe pUrNapaNe prakAze che. AnuM nAma ja mokSa che. AtmA jyAre sarva karmonA baMdhanathI mukti meLave che tyAre te videhamukta banela AtmA svataH svabhAvataH Urdhvagati karI lokAkAzanA agrabhAge pahoMce che. sarvathA nirmaLa thayela muktAtmAne pharIthI kyAre paNa karmabaMdhana thatuM nathI ane tethI saMsAracakramAM tene pharI avatAra levApaNuM rahetuM nathI. bIja atyaMta baLI gayA pachI temAMthI aMkura utpanna thato nathI, te pramANe karmarUpI bIja sarvathA baLI gayA pachI saMsArarUpI aMkura utpanna thato nathI. (3) bauddha darzananI dRSTie mokSa bauddha darzana AtmAnA mokSane nirvANa kahe che. nirvANano artha che bujhAI javuM ke nAza pAmavuM. je bujhAya che te tRSNA, duHkha ane punarjanma che. nirvANanI mULa bauddha kalpanA evI che ke te eka avAcya, avarNanIya sthiti che. A azrutapada, ahIM A janmamAM ja tRSNA ane saMyojanonA saMpUrNa kSayathI prApta karI zakAya che. nirvANa sarva duHkhonA AtyaMtika ucchedanI avasthA che. sarva duHkhonAM kAraNono vinAza e nirvANa che. bhavasaMtApanI paraMparAno viccheda thavo e nirvANa che. punarjanmamAMthI chuTakAro e nirvANa che. kleza, rAga-dveSano kSaya e nirvANa che. bauddha darzanamAM nAma ane rUpano je anAdi saMbaMdha che, te ja saMsAra che - baMdha che ane teno viyoga te ja nirvANa che. rUpa, vedanA, saMjJA, saMskAra ane vijJAna e pAMca skaMdhonA nirodhane bauddho nirvANa kahe che. temanA mata anusAra jyAre Arya aSTAMga mArga dvArA nirvANanI prApti thAya che tyAre paMca skaMdhano niraMtara cAlato pravAha sadAne mATe vilIna thaI jAya che. jema tela khUTatAM dIvo olavAI jAya che, tema nirvANa e akSarazaH jIvanA vyaktitvanuM zamana che. dIpaka olavAya pachI tenI jyoti bhUmi tarapha jatI nathI ane AkAza tarapha paNa jatI nathI athavA dizA ane vidizAmAM paNa jatI nathI. tela khUTI jatAM jyota zAMta thaI jAya che, tevI ja rIte jIva jyAre nirvANa prApta kare che tyAre te paNa pRthvI, AkAza athavA koI paNa dizAmAM jato nathI, paraMtu klezano kSaya thavAthI zAMta thAya che. nirvANa eTale dIpakanI jema bujhAI javuM. nirvANanA be prakAra che - (1) vAsanAono nAza thavAthI, ahaMpaNAno bhAva jyAM taddana ja gaLI gayo hoya te avasthA upAdhizeSa kahevAya che. jeo mukta thayA hoya che temanI bhavasaMjJA taddana ja Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 11 parikSINa thaI gaI hoya che. A avasthA jIvanmuktine maLatI Ave che. A sthiti prApta karanArane "aha" athavA "suyogya' ke "pavitra' kahevAya che. ahata anAsakta thaIne kArya karatA hoya che, mATe teo karmabaMdhanamAM sapaDAtA nathI. (2) A anitya jagatamAMthI ahaMtanuM pUrepUruM adazya thaI javAne saMpUrNa nirvANa, parinirvANa ke anupAdhizeSa kahevAya che. (4) nyAya darzananI dRSTie mokSa nyAya darzana AtmAnA mokSane apavarga kahe che. duHkhathI sadAne mATe chUTI javuM tenuM nAma apavarga che. zarIra duHkhAdinuM sAdhana che, temAMthI haMmezane mATe chUTI javuM te mokSa che. duHkha, janma, pravRtti, doSa ane mithyA jJAna - A sarvano nAza thavAthI muktinI prApti thAya che. mithyA jJAnano nAza thavAthI doSono paNa nAza thAya che ane pachI koI paNa pravRtti thatI nathI ane tethI pharI janma paNa levo paDato nathI. jyAre 21 prakAranAM du:kho nAza pAme che tyAre AvI AtyaMtika duHkhanivRtti thAya che. duHkhanI AtyaMtika nivRtti ja mokSa che. nyAya darzananA mata pramANe mokSa eTale duHkhano evo samULago nAza ke pharI kadI paNa eno prAdurbhAva ja na thaI zake. zarIrathI mukta thayA pachI mAtra AtmAnAM duHkhano ja nahIM, sukhano paNa aMta Ave che. Ama, nyAya darzanamAM mukta AtmAnuM svarUpa sukha-duHkhathI para, taddana anubhUtihIna, bilakula acetana jevuM kalpela che. naiyAyikonA mata pramANe icchA, dveSa, prayatna, jJAna, sukha vagere AtmAnA guNa che. guNa guNInI sAthe samavAya saMbaMdhathI saMkaLAyelA rahe che, arthAt jJAnAdi guNo AtmAnI sAthe saMkaLAyelA kharApaNa svarUpe ane svabhAve AtmA nirguNa che. jJAna ke caitanya AtmAno svabhAva nathI. mukta avasthAmAM AtmA svabhAvamAM, arthAt nirguNa bhAvamAM rahe che. zarIra vagere sAtheno saMyoga haMmezane mATe chUTI jatAM AtmA mukta bane che. AvA mukta AtmAmAM jJAna vagere vizeSa guNo utpana thaI zake ja nahIM, kAraNa ke AtmAmAM vizeSa guNonI utpatti mATe zarIra sAthe teno saMyoga thavo atyaMta jarUrI che. AtmA jyAre baMdhanothI mukta thAya che tyAre dehano tyAga kare che, viSayo sAthe tene koI paNa jAtano saMbaMdha raheto nathI eTale tenAmAM sukha, duHkha, jJAna, dveSa, icchA, prayatna, dharma, adharma ane saMskAra e nava vizeSa guNo rahetA nathI; arthAt muktAtmA saMsArasaMgarahita, niSkriya ane vizeSa guNa vinAno hoya che (5) vaizeSika darzananI dRSTie mokSa vaizeSika darzana anusAra AtmAnA dharma-adharmarUpa adaSTano saMpUrNa nAza thatAM te AtmAno zarIra vagere sAtheno viziSTa saMyoga nAza pAme che ane navA zarIra vagere Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAthe te AtmAno vilakSaNa saMyoga pharI kadI paNa thato nathI; A ja mokSa che. adaSTano abhAva thavAthI, arthAt karmacakranI gatino aMta AvavAthI AtmAno zarIra sAthenA saMbaMdhano viccheda thAya che. janma-maraNanI paraMparA naSTa thavAthI badhA prakAranAM duHkhothI jIvAtmA haMmezane mATe chuTakAro meLave che. duHkhanA 21 bheda mAnela che - 1 zarIra + 6 indriyo + 6 viSayo + 6 buddhi + 1 sukha + 1 duHkha. A sarva du:khono AtyaMtika nAza te ja mokSa che. mokSa avasthAmAM AtmAno koI vizeSa ga joDe saMyoga thato nathI, paNa aupAdhika guNothI teno viccheda thAya che ane tyAre ja AtmA tenA zuddha svarUpe jaNAya che. (6) sAMkhya darzananI dRSTie mokSa puruSa prakRtithI bhinna che, chatAM potAne prakRti sAthe gUMcavI nAkhI prakRtinI kriyAone ahaMkAravaza e potAnI mAnI le che ane e rIte te svayaM potAnA mArgamAM duHkha UbhAM kare che. puruSa pote prakRtithI judo che ema mAnavuM tenuM nAma vivekajJAna che. A vivekajJAna prApta karI prakRtinA badhA vikArothI mukta thavuM e ja puruSanI mukti che. prakRti ane puruSano viyoga thavo - prakRtithI alaga evI puruSanI sthiti e ja tene mATe mokSa che. mokSadharma vastutaH prakRtino che - puruSano nahIM, kAraNa ke puruSa svayaM na to baddha che ke na to mukta che. prakRti ja baMdhAya che, te ja saMsArano anubhava kare che ane teno ja mokSa thAya che. puruSanA saMbaMdhamAM je mokSanI vAta che te mAtra pratibiMbarUpa thatAM mithyA duHkhano viyoga che. sAMkhya zAstramAMthI jIvanmukti tathA videhamukti - banne prakAranI muktine Teko maLe tevA vacano upalabdha thAya che. jIvanmukta vyakti kAryarata rahe che. tenAM prArabdhakarmo to cAlu ja rahe che, paraMtu navAM karmo tene baMdhanarUpa nIvaDatAM nathI. buddhirUpI bhUmimAM klezarUpI jaLanuM siMcana thavAthI karmabIja utpanna thAya che. tattvajJAnarUpI garamInA kAraNe klezarUpI jaLa sukAI javAthI te paDatara jamInamAM karmabIja UgatuM nathI. nirapekSa, draSTA, sAkSIsvarUpa puruSa jyAre prakRtine barAbara samajI le che tyAre prApta thayelA vivekajJAnanA kAraNe te pharIthI prakRtinA baMdhanamAM paDato nathI. A jIvanmuktinI avasthA che. samyaka jJAna prApta thatAM dharma Adi baMdhanAM kAraNa banatAM aTakI jAya che, tethI jJAnI pharatA cAkaDAnI jema saMskArane vaza, zarIra dhAraNa karatA rahe che. aMtima zarIrano nAza thayA pachI te videhamukti prApta kare che. dehano pAta thatAM ane prakRti kRtArtha thaI nivRtta thatI hovAthI puruSa aikAMtika ane AtyaMtika ema banne prakAranuM kaivalya prApta kare che. A videhamukti e ja vAstavika mukti che. duHkhatrayanI AtyaMtika nivRtti e ja mokSa che. mukta avasthAmAM AnaMdano anubhava thAya che ema sAMkhyamata svIkArato nathI. sAMkhyamata Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 pramANe duHkhanA abhAvamAM sukhanI hastI paNa rahetI nathI. (7) yoga darzananI dRSTie mokSa yogamata mujaba mAnavamAtranAM duHkhonuM mULa kAraNa prakRti tathA puruSano saMyoga che. puruSanAM baMdhananuM kAraNa cittavRtti sAtheno teno saMyoga che. A baMdhanamAMthI puruSe mukti meLavavI hoya to cittavRttino nirodha thavo joIe. cittavRttino nirodha thavAthI puruSane nijarUpanuM bhAna thAya che ane pariNAme duHkhanivRtti thAya che. mATe kaivalyaprApti arthe jIve deha, indriyo temaja mananI kriyAo upara niyaMtraNa mUkI cittavRttione aTakAvavAnI che. kAryacittano nAza thatAM citta zuddha kAraNAvasthA prApta kare che ane puruSane pote mana, buddhi, indriyo vagerethI judo zuddha, mukta, amara ane svayaMprakAzita che tevuM bhAna thAya che. yoga darzanamAM kaivalyane jIvananuM parama dhyeya mAnela che. kaivalya eTale puruSanA prayojana vinAnA guNo (indriyanAM kAryo)nuM pAchuM pharavuM athavA jJAnazaktinuM potAnA ja svarUpamAM sthira banavuM te. (8) pUrva mImAMsA darzananI dRSTie mokSa prAcIna pUrva mImAMsA darzana mokSane mAnatuM nathI. tenA mata pramANe svarga e saMpUrNa sukhaprAptinuM sthAna che. arvAcIna mImAMsA darzana pramANe mokSamAM AtmA zarIra, indriya, mana vagere badhAM baMdhanothI mukta thAya che ane eka vAra e baMdhanono nAza thavAthI pharI te saMsAracakramAM phasAto nathI. zarIra, indriya temaja manathI pRthaka thavAthI mukta AtmAmAM caitanyano vAsa raheto nathI ane pariNAme te sukha-duHkhanA anubhavathI para rahe che. pUrva mImAMsA darzanamAM mokSa avasthAne niSedhAtmaka rIte, tamAma sukha tathA duHkha ubhayathI rahita varNavavAmAM Avela che. pUrva mImAMsA pramANe mokSa avasthAmAM AnaMdanI prApti thatI nathI. mokSamAM AtmA sukha-duHkhathI para banI tenA yathArtha svarUpamAM rahe che. mokSa avasthAmAM jJAnazakti to rahe che, paNa jJAna nathI rahetuM. (9) vedAMta darzananI dRSTie mokSa zAMkara vedAMta jIvAtmA ane brahmanA aikyabhAvanI upalabdhine mokSa mAne che. paramArthathI AtmA bahma ja che. AtmA vizuddha sata, cit ane AnaMdasvarUpa che. baMdha mithyA che ane tenuM kAraNa avidyA che. mokSa AtmAnI svAbhAvika avasthA che. e na caitanyarahita avasthA che ane na mAtra duHkhanA abhAvanI avasthA che; paNa te vizuddha sata, cit ane AnaMdanI bAhmI avasthA che. 'nirvizeSa, nitya, zuddha, buddha, mukta, svaprakAza, cinmAtra, bahma huM ja chuM' evuM jIvane bhAna thatAM avidyA (ajJAna) dUra nAsI jAya che ane pote baddha che tevo jIvano bhrama dUra thAya che. e ja tenI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana mukta avasthA che. pAramArthika dRSTie zrI zaMkarAcArya baMdhana ke muktinA astitvano inkAra kare che, paNa vyAvahArika dRSTie jotAM baMdhana ane mokSano teo inkAra karatA nathI. temanA mata anusAra mukti e utpanna karavAno padArtha ke guNa nathI ke je karma ke upAsanA dvArA saMpAdana karI zakAya. zrI zaMkarAcArya muktine paramakalyANamaya mAne che, paraMtu maraNa pachI ja mukta thavAnI vAta temane mAnya nathI. temanA mata mujaba muktinA be prakAra che (1) jIvanmukti ane (2) videhamukti. ajJAnathI jIvane baMdhana thAya che ane jJAna vaDe tenAM baMdhana chUTe che. A jJAnamayI dRSTi te ja jIvanmukti che. A jagatamAM ajJAnanA kAraNe thatAM karmathI temaja tenAM baMdhanamAMthI mukta thayela manuSya pharI zarIra dhAraNa karato nathI tyAre te videhamukta bane che. jIvanmukta puruSa jyAre bhautika upAdhiothI vimukta thAya che, jyAre tenA prArabdhakarmano kSaya thAya che tyAre te pharI janma dhAraNa karato nathI, paNa brahmarUpe rahe che. A che videhamukti. A brAhmIbhAva prApta karanAranuM A mAyAmaya saMsAramAM punarAgamana thatuM nathI. mukta thayelo jIva nirguNa brahmarUpamAM lIna thaI jAya che ane jagatanA sAraasArathI para evI parama zAMti anubhave che. - mokSanA svarUpa aMge bhAratIya darzanonI A prakAranI mAnyatAo che. bhAratIya darzanomAM phakta cArvAka darzana ja evuM che ke jeNe AtmAno svIkAra karyo na hovAthI, AtmAnA baMdha-mokSano svIkAra karyo nathI. bAkI badhAM darzanoe baMdha-mokSano paNa svIkAra karelo che. mokSanA svarUpa viSe temanI vacce matabheda che, paNa te sarva eka vAtano to svIkAra kare che ke jIvane baMdhana che, kAraNa ke baMdhananAM kAraNo che ane jIva baMdhanathI mukta thaI zake che. A vicAra bhAratIya darzanono mULa prANa che. amokSavAdIo mokSano asvIkAra kare che ane potAnA matanA samarthanamAM aneka dalIlo rajU kare che. teo kahe che ke mokSa nathI tenuM kAraNa e che ke mokSa mAnanArAM darzanomAM keTalAMka darzano ene nirupama sukhanuM sthAna mAnIne upAdeya mAne che, to keTalAMka darzano duHkhanA abhAvanuM sthAna mAnIne ene upAdeya mAne che; paNa vicAra karatAM to jaNAya che ke A bannemAMthI eka paNa svarUpavALo mokSa mAnavAmAM mumukSunI pravRtti saMbhavI zakatI nathI. te A rIte mokSane nirupama sukhanuM sthAna mAnanArAo paNa mokSamAM indriyAdinA hovApaNAne mAnatA ja nathI; to pachI jyAM indriyavilAso nathI tyAM sukha maLaze e vAtanI koNa zraddhA karaze? kAraNa ke ahIM je kAMI thoDuM-ghaNuM paNa sukha anubhavavA maLe che te indriyonA vilAsathI maLatuM jaNAya che, e vinA nahIM. je daridrI vagerene indriyonA vilAso maLyA nathI teo to bicArA du:khI ja dekhAya che. je kAMI sukha anubhavAya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 15 che te gIta-vilAsAdirUpa ja che. have jo A badhuM mokSamAM na hoya to pachI tyAM sukha paNa kyAMthI hoya? jyAM gIta-saMgIta nathI, zabdAdi bhAvonA vilAso nathI, zRMgArarasa nathI, hAsyarasa nathI, kutUhala pedA kare evI vastuo nathI - tevI muktimAM kevuM sukha hoya? mATe tyAM nirupama sukha maLaze" e vAta to azraddheya banI jAya che, tethI te aMge prAjJajano pravRtti kare ja zA mATe? jeo AtmAnA jJAnAdi saghaLA vizeSa guNonA ucchedarUpa evI muktine mAne che, tyAM "duHkhano abhAva thaI jAya che' evo lAbha batAve che. temanA mata pramANe to koI paNa jIva jo mokSa mATe pravRtti kare to te du:khanA abhAvanI icchAthI ja kare e vAta to spaSTa che, kAraNa ke te saMsAramAM paNa duHkhathI ja kaMTALelo hoya che, jJAnAdithI nahIM. adharmathI paNa je kaMTALelo che, te paNa 'adharma duHkhanuM kAraNa che ane duHkhathI pote kaMTALelo che'; eTalA mATe ja tene adharmathI dUra thavuM hoya che, anyathA nahIM. A saMbaMdhI vicAra karatAM jaNAya che ke du:khano abhAva karavo te to puruSArtha ja nathI, kAraNa ke jo ene puruSArtha gaNavAmAM Ave to mUrchAvasthAmAM paNa je avedya duHkhano abhAva che, te paNa puruSArtha banI javAnI Apatti Ave ane te mATe paNa prAjJajanoe puruSArtha karavo paDe. paraMtu jema te mATe koI prAjJajana puruSArtha karato nathI, tema mokSa mATe paNa koI prAjJajana zA mATe koI pravRtti kare? avedya evo duHkhano abhAva puruSArtha tarIke mAnI zakAto nathI, kAraNa ke mUccha vagere avasthA mATe koI DAhyo mANasa mahenata karato hoya evuM kAMI dekhAtuM nathI ane mokSa mATe jo pravRtti karavA jevuM rahetuM na hoya to pachI mokSa hovAnuM mAnavuM kaI rIte? mokSa mAnavAmAM bIjI eka Apatti paNa Ave che. jo mokSa padArtha satya hoya to tyAM janAra koIe pAchA pharavAnuM to rahetuM ja nathI, eTale A saMsAramAMthI jIvo anaMta kALathI mokSamAM jatA hovAthI saghaLA jIvo tyAM cAlyA jAya ane tethI A saMsArano vilaya ja thaI jAya. mokSa bhale karoDomAMthI koIkano ja ane te paNa lAMbe gALe thato hoya topaNa anaMta kALamAM anaMta jIvo mukta thayA ja hovA joIe. Ama thavAthI saMsAramAMthI jIvasRSTi ochI thatAM saMsAra samApta thaI jAya. eka pachI eka jIva mukta thatA hoya to dhIre dhIre saMsAramAMthI jIvonI saMkhyA ochI thaI jAya ane aMte chello jIva mukta thaI jAya pachI saMsAranuM astitva ja rahe nahIM. eka eka yuge eka eka jIva mokSamAM jato hoya topaNa anaMta yuga vItI gayA hovAthI saMsAra khAlI thaI javAnI Apatti Ave. paraMtu saMsAra haju paNa pratyakSasiddha che, tethI ema jaNAya che ke saMsAra kyAre paNa khAlI thavAno nathI. jIva mokSe jatA hovA chatAM saMsAra khAlI na thAya evuM tyAre ja ghaTI zake ke jyAre kALanA anaMta parimANa karatAM jIvanuM anaMta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana parimANa adhika hoya. paraMtu A vAta to kalpanAmAtra lAge che, kAraNa ke A tathyanuM koI pramANa nathI. amokSavAdIo kahe che ke mokSa mAnavAmAM bIjA paNa keTalAka aNaUkalyA prazno UbhA thAya che. amokSavAdInI dalIlo rajU karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja samyakatva jasthAna caupaImAM kahe che - jima anaMta Ika ThAmi milai pahilo nahi to kuNasDa milo? pahilA bhava kaI pahilA mukti e to joto na milaI yukti. ahIM jaNAvyA pramANe siddhakSetrane to parimita ja mAnavAmAM Ave che ane tema chatAM anaMta kALamAM anaMtA siddha thayA che ema paNa mAnavAmAM Ave che; to eka parimita sthAnamAM anaMtA siddho kaI rIte rahI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave ke 'pachIthI siddha thanArA pUrve thaI gayelA siddha jIvamAM bhaLI jAya che, tethI anaMtA siddhane tyAM rahevAmAM koI Apatti nathI' to tenI sAme prazna e che ke eka paNa jIvane prathama anAdisiddha to mAnavAmAM Avato nathI, to bIjo siddha thato jIva kayA siddhamAM jaIne maLe? vaLI, jo pahelo anAdisiddha koI che nahIM to prathamanA badhA sAdhako kayA siddhane name? arthAt kyA siddhane potAnA ArAdhya deva tarIke svIkArI temanI bhakti vagerethI potAno saMsAra TALe? vaLI, duniyAmAM pahelo saMsAra mAno cho ke pahelI mukti? jo pahelo saMsAra mAnazo to pachI thayelI muktine sAdi mAnavAnI Apatti Avaze; ane jo prathama mukti kahezo to vadatovyAghAta thaze, arthAt bolatAMnI sAthe ja e vacana haNAI jaze - e vacana jUThuM siddha thaI jaze, kAraNa ke jo pahelAM saMsAra che ja nahIM - baMdhana ja nathI to mukti kaI rIte prApta thAya? AvA aneka prazno saMbaMdhI koI yukti maLatI na hovAthI mULathI mokSane ja na mAnavo yogya Thare che. yAjJikamatavAdIo mokSanuM khaMDana karatAM kahe che ke AtmAno mokSa thato ja nathI, kAraNa ke je baMdhAto hoya tene chUTavAnuM hoya. AtmA karmathI baMdhAto ja nathI to teno mokSa kaI rIte hoI zake? yAjJikamatavAdIo yuktithI baMdha-mokSano abhAva siddha kare che. baMdha-mokSanA virodhamAM temanI yuktio A pramANe che - jo AtmA karmathI baMdhAto hoya to traNa prazno pUchI zakAya - (1) zuM prathama jIva ane pachI karma utpanna thAya che? (2) zuM prathama karma ane pachI jIva utpanna thAya che? (3) zuM te banne sAthe ja utpanna thAya che? ukta traNe prakArathI baMdha ghaTI zakato nathI, kAraNa ke - 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIkuta, 'samyakatva sthAna upai", gAthA 99 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 17 (1) prathama vikalpa che ke zuM AtmA pahelAM utpanna thAya che ane pachI tene karma baMdhAya che? A vAta barAbara nathI, kema ke koI hetu vinA AtmA utpanna thAya ja kaI rIte? utpattinuM kAraNa to joIene? karmathI pahelAM AtmAnI utpatti ghaTI zakatI nathI, kAraNa ke kharazaMganI jema tenuM koI kAraNa nathI. jo AtmAnI utpatti nirdetuka mAnavAmAM Ave to teno vinAza paNa nihetuka mAnavo joIe. AmAM koI kahe ke jIva to anAdisiddha che, tethI te viSe utpattino vicAra ja asthAne che; to tenuM samAdhAna e che ke jIva jo anAdisiddha hoya to pachI teno karma sAtheno saMyoga thaI zake nahIM, kAraNa ke te saMyogo thavA mATe koI kAraNa che ja nahIM. jIvane pachIthI baMdha thavAmAM koI paNa hetu siddha thato nathI ane jo kAraNa vinA paNa jIvane karmasaMyoga mAnavAmAM Ave to pachI mukta jIvane paNa karmabaMdha pharI thavo joIe. jo AtmA prathama zuddha ja hato, paNa amuka vakhata pachI AtmAne karmanuM baMdhana thayuM ema mAnavAmAM Ave to teno artha e thayo ke mukta dazAne pAmelA zuddha AtmAo paNa AvA bhAvi karmabaMdhathI kharekhara to mukta nathI; ane jo mukta paNa pharI baMdhane prApta thatA hoya to loko evI muktimAM zA mATe zraddhA rAkhe? evI mukti mATe zA mATe puruSArtha kare? mATe jIvamAM ahetu baMdha mAnI zakAya nahIM. vaLI, jo jIvane baMdha ja na mAnavAmAM Ave to te nityamukta ja kahevAya athavA to jo tene baMdha ja na hoya to te mukta paNa kevI rIte kahevAya? kAraNa ke mokSavyavahAra baMdhasApekSa ja che. jema AkAzane baMdha nathI to teno mokSa paNa nathI, tema jIvane jo baMdha na hoya to teno mokSa paNa na ja hoya. vaLI, karmabaMdha pAchaLathI thayo ema mAnavAmAM Ave to prathama AtmA zuddha hovAthI ane zuddha AtmAne baMdhanA hetuno abhAva hovAthI, tene baMdha thaI zakato nathI ane tethI tene mokSano paNa abhAva thAya che. A prakAre jIvane karmathI pahelAM mAnavAmAM baMdha-mokSavyavasthA ghaTI zakatI nathI. (2) bIjo vikalpa che ke zuM AtmA utpana thAya te pUrve ja karma utpanna thAya che ane te karmathI AtmA baMdhAya che? Ama mAnI zakAya nahIM, kAraNa ke A to taddana asaMgata bInA che. jIvathI pahelAM karmanI utpatti saMbhavatI nathI, kAraNa ke jIvane ja karmano kartA mAnavAmAM Ave che. have jo kartA na hoya to karma kevI rIte thAya? AtmAnI pUrve jo karma mAnavAmAM Ave to te saMbhavita nathI, kAraNa ke te vakhate to kartAno abhAva che. vaLI, je karAya tenuM nAma karma evI vyutpattino paNa virodha Ave che. AtmAnA kartutvanA kAraNe ja karmamAM karmatva Ave che. have AtmA ja na hoya tyAre kartutva vinA karma jevI koI vastu hastI dharAvI zake ja nahIM; ane karma vinA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmAne baMdha na hoya. vaLI, baMdha vinA mokSa paNa na ja hoya. baMdhano abhAva thavAthI mokSano paNa abhAva ja thAya che. karmanI nirdetuka utpatti paNa saMbhavatI nathI. jo karmanI utpattimAM koI paNa kAraNa na hoya chatAM te utpanna thatuM hoya to teno vinAza paNa nihetuka ja mAnavo joIe. paraMtu utpatti ke vinAza bane nirdetuka to hoI zake nahIM, mATe karmane jIvathI pahelAM mAnI zakAya nahIM. prathama karma pachI jIve ema paNa saMbhavita nathI. (3) trIjo vikalpa che ke zuM AtmA ane karma ekIsAthe utpanna thAya che? A vAta paNa barAbara nathI. jIva tathA karma jo banne sAthe utpanna thatAM hoya to temAM jIvane kartA ane karmane tenuM kArya kahI zakAya nahIM. sAthe utpanna thayelI vastumAM eka kartA ane bIjuM tenuM kArya ema kartutva-kAryatva ghaTI zakatuM nathI. lokamAM eka ja sAthe utpana thanArAM gAyanAM ziMgaDAM ane pUchavAmAM jema ekane kartA ane bIjAne kArya kahevAtuM nathI, tema jIva ane karma paNa jo ekasAthe ja utpanna thatAM hoya to temAM paNa kartAkAryano vyavahAra ghaTI zakato nathI. jo AtmA ane karma ekI vakhate utpanna thAya to temAM kartA koNa? kArya koNa? ane baMdha kono? sAthe utpanna thayelA hovAthI te banne vacce baMdhaka ane baMdhyabhAva paNa ghaTI zakato nathI. jo AtmAne baMdha ja ghaTato na hoya, te abaddha hoya to tene mokSano abhAva hoya che. A pramANe prathama jIva pachI karma ema paNa hoI zakatuM nathI, prathama karma pachI jIva ema paNa banI zakatuM nathI ane jIva-karma ekasAthe utpanna thavAM paNa saMbhavita nathI. pAchaLathI, prathama athavA sAthe - ema koI paNa prakAre AtmA ane karma vacce saMbaMdha hoI zakato nathI. AtmAne karmabaMdha che ja nahIM. AtmAnI sAthe karmanA saMbaMdhanI avyavasthA - anutpatti che, tethI mokSa jevI koI vastu ja nathI. AtmAne karmano baMdha koI rIte ghaTI zakato nathI, mATe AtmAno mokSa thavAnI vAta paNa saMbhavatI nathI. karmarUpI baMdhana na hovAthI teno mokSa paNa nathI. AtmAne baMdha na hovAthI mokSa che ja nahIM. Ama, jIvane baMdha-mokSa nathI ema siddha thAya che. AnI sAme mokSavAdIo ema dalIla kare che ke AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi kALathI che. AtmA ane karma banne haMmezAM sAthe hoya che, baneno anAdi saMbaMdha che. AtmA-karmano saMyoga anAdi che; tethI pAchaLathI, pahelAM ke ekasAthe utpattino prazna ja saMbhavato nathI. A dalIlano pratyuttara ApatAM amokSavAdIo kahe che ke jo AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi hoya to e saMbaMdha anaMta paNa banI jAya che. jeno Adi na hoya teno aMta paNa na hoya, mATe jIva karmathI mukta thato nathI, tethI teno mokSa nathI. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 gAthA-87 AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi hovAthI AtmAno mokSa nathI e ja vikalpa ziSya prastuta gAthAmAM rajU kare che. ziSyane AtmAnuM karmakartutva ane karmaphaLabhostRtva siddha thayuM che, paNa hajI mokSanA astitva viSe tene zaMkA rahe che. tene aMtaramAM saMdeha che ke jIvano mokSa kharekhara haze ke nahIM. potAno A saMdeha vyakta karatAM pahelAM te AtmAnA karmakartutva ane karmaphaLophtatvano svIkAra kare che. zrIgurunA samAdhAnathI tene samajAyuM che ke karma paNa eka prakAranuM dravya che. karma pudgalasvabhAvI che. karma e vastutaH jaDa padArtha che. jIvathI karma taddana bhinna padArtha che. jIvana ane karmano svabhAva eka nathI, paNa vibhinna che. rAga-dveSa Adi vikArI bhAvonA kAraNe karmayugalo AtmAne vaLage che. karmano AtmAnI sAthe dUdha ane pANInI jema saMbaMdha thAya che, jene karmabaMdha kahe che. A baMdhanA kAraNe AtmA aneka prakAranAM duHkha bhogave che. baMdhananI avasthAmAM AtmAne sAMsArika saMyogone AdhIna rahevuM paDe che. e baMdha jIvane saMsAramAM janmamaraNarUpa vedanAno anubhava karAve che. baMdhananI avasthAmAM jIve janma-maraNanI ghaTamALamAM phasAvuM paDe che. baMdhananA kAraNe te janma-maraNanA cakramAM pharyA kare che. baMdhananA kAraNe te pharI pharI janma grahaNa karI coryAsI lAkha yoniomAM cakkara lagAvato rahe che. pote karelAM karmonAM phaLa teNe avazya bhogavavAM paDe che. karma AtmAnI sAthe kevI rIte saMbaMdhamAM Ave che ane te cokkasa prakAranuM phaLa kevI rIte Ape che te ziSyane samajAyuM che. karma adaSTa che, mUrta che, vicitra che, anAdi saMbaddha che; karmaprahaNanI prakriyA, baMdhanuM svarUpa, karmanA baMdhahetu, baMdha ane jIvanI parAdhInatA, karmanuM zubhAzubharUpe pariNamana, karmanA bhedo, karmAdhIna paralokaprApti ityAdi viSayo saMbaMdhI tene spaSTa samajaNa thaI che. tene pAko nirdhAra thayo che ke saMsArI jIvo anekavidha karmo karatA rahe che ane pote karelAM te karmo anusAra temaNe phaLa paNa bhogavavAM ja paDe che. sArAM karmonAM sArAM ane naThArAM karmonAM naThArAM phaLa prApta thAya che. AtmA karmano kartA tathA bhoktA che. Ama, zrIgurunA nyAyayukta samAdhAnathI ziSyane AtmAnAM prathama cAra padano yathArtha nirNaya tathA nizcaya thayo che. 'AtmA che', 'te nitya che' tathA 'te karmano kartAbhoktA che' e yathArthapaNe samajAyuM che. AtmAnuM astitva, nityatva, kartutva ane bhostRtva te svIkAre che. saMsAranA jIvo viSe vicAratAM tene jaNAya che ke jIva niraMtara karma kare che tathA tenAM phaLa bhogave che. te phaLa bhogavatAM vaLI navAM karmo upArjana kare che. dravyakarmanA udaya vakhate anukULa-pratikULa saMjogonI prApti thAya che ane jIva ajJAnadazAnA kAraNe temAM iSTa-aniSTapaNe mAnI, bIjAM navAM karmo upArjana Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kare che. dravyakarmanA nimitte bhAvakarma udita thAya che ane bhAvakarmanA nimitte dravyakarma baMdhAya che. jIva anaMta kALathI A ghaTamALamAM Avartana karI rahyo che. jIva sadA rAgadveSarUpa pariNAmo karyA ja kare che. A pramANe anAdi kALathI thatuM AvyuM che ane vartamAnamAM paNa haju karmo karavArUpa doSa cAlu che. jo A doSa na TaLe to mokSa thAya nahIM. anAdi kALathI A doSa pravarte che ane vartamAnamAM A doSa vidyamAna che, tethI ziSyane ema saMzaya thAya che ke A doSa TaLavArUpa mokSa thaI zake nahIM. jo jIvano mokSa thato hota to Aja sudhImAM thaI javo joIto hato. jIva anaMta kALathI karma karato-bhogavato Avyo che, paNa teno hajI sudhI mokSa thayo nathI; tethI ema lAge che ke mokSa jevuM kaMI che ja nahIM. jIva karma kare che ane bhogave che. AvuM anaMta kALathI thatuM AvyuM che to paNa jIva mukta thayo nathI, tethI sarva karmathI mukta thaI zakAya ema jaNAtuM nathI. anaMta kALamAM je nathI thayuM te have kaI rIte thaI zake? arthAt jIvano karmathI nivRtta thavArUpa mokSa ziSyane asaMbhavita bhAse che. anaMta kALa vItyo topaNa jIvano karma karavArUpa doSa haju ema ne ema ja che, mATe eno mokSa kaI rIte thAya? A jIva karmono kartA-bhoktA bhale hoya, paraMtu teno mokSa thAya che e vAta barAbara nathI, kAraNa ke anaMta kALa vItI gayo topaNa karmo bAMdhavAno je doSa che te to haju vidyamAna ja che. jIva kartA ane bhoktA che e kharuM, paNa teno mokSa nathI, kAraNa ke pAra vinAno vakhata pasAra thaI gayo che topaNa karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA vikAra hajI tenAmAM rahelA che. ziSyane jIvanuM kartA-bhoktApaNuM samajAyuM che ane vartamAnamAM paNa e doSa che. ema paNa samajAyuM che, tethI tene A zaMkA jAgI che. vicAraNA karatAM tene lAge che ke anaMta vAra munidIkSA lIdhI chatAM paNa doSa TaLyo nahIM, anaMta prayatno karyA chatAM te doSa dUra thayo nahIM; tethI ema siddha thAya che ke jIva rAgI che. tene rAga thayo che, thAya che ane thavAno che; ane tethI teNe karma bAMdhyAM hatAM, Aje paNa te karma bAMdhe che ane bhaviSyamAM paNa te karma bAMdhavAno che. vaLI, e bAMdhelAM karma bhogavatAM te pharI navAM karma bAMdhaze. karma karavAnuM ane bhogavavAnuM A cakra anAdithI cAlyA kare che ane cAlyA ja karavAnuM che. karma karavAM ane tenAM phaLa bhogavavAM evo vyavahAra anAdi kALathI cAlato Avyo che ane anaMta kALa pachI paNa cAlato raheze. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - anaMta evo bhUtakALa vItI gayo, anaMtA pudgalaparAvarta thaI gayA, dravyathI - kSetrathI - kALathI - bhavathI ane bhAvathI anaMta parAvarta thaI gayA, anaMtA utsarpiNI-avasarpiNIrUpa anaMtA kALacakra pharI gayAM, anaMta janmamaraNarUpa anaMtA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 2 1 bhavabhramaNanA AMTA-pherA thaI gayA, anaMtakALa thayAM jIvane paribhramaNa nivRtti nathI thaI, to paNa vartamAna che doSa' - te karma kAraNarUpa doSa haja - hamaNAM - adyApi te jIvane viSe vartamAna ja che. vartamAnakALane viSe vartamAna ja che, - vartI rahela ja che; ane ema cakrabhramaNanyAye - karma karatAM karatAM ane bhogavatAM bhogavatAM bhaviSyamAM anaMtakALa thavAyogya che, eTale karmanA baMdhanathI mUkAvArUpa - mukta thavArUpa mokSane jIva kema pAme? phUvAnA reMTanI jema araghaTTaghaTTInyAye pANIno ghaDo bharAya ane khAlI thAya, tema Ama ne Ama karmajalano ghaDo bharAyA kare ane khAlI thayA kare, to to te karmathI chuTakArArUpa mokSa - karmabaMdhana mocanarUpa mokSa anaMtakALe paNa kema thAya?'1 jIva sarvathA karmarahita thaI zake ke nahIM e vikalpa upara ciMtana karatAM ziSyane ema bhAse che ke pUrvakarmano udaya pUrNa thatAM jIvane lAgelAM amuka karmo ja akarmarUpa thaI chUTAM paDe che, tethI jIva sarva karmathI rahita thaI zakato nathI. jema karmarUpa pudgalo karmatvane choDIne akarmarUpa banI jAya che, tema te vakhate jIvanA vikAranuM nimitta pAmIne, akarmarUpe rahelAM pudgalo karmarUpe pariName che. amuka karmonuM chUTavuM ane tenuM ja athavA to anya akarmarUpa paramANuonuM navA karmarUpe pariNamavuM evI prakriyA saMsArI jIvane niraMtara cAlyA ja kare che. jIvanA vikArathI kAzmaNa vargaNAnAM pugalo karmarUpa thaIne tenI sAthe baMdhAyA kare che ane tenI karmazRMkhalA cAlu rahe che. Ama, jIva sadA amuka karmothI baMdhAyelo ja hoya che. jIva ane karmano saMbaMdha anAdithI che, tethI jIvano karmathI sarvathA mukAvArUpa mokSa che ja nahIM. jeno anAdi saMyoga hoya, teno viyoga kadI paNa na thAya; mATe jIva ane karmano viyoga kadI paNa thato nathI. jIva ane karmano saMyoga anAdi che, to te baneno viyoga koI kALe thavo saMbhava ja nathI. anAdi evA A saMyogano kyAre paNa viyoga nahIM thAya. jIva tathA karma kadI paNa sadaMtara chUTAM nahIM paDe. paraMtu jIvano mokSa to karmaviyogajanya che, arthAt mokSa to karmanA sadaMtara viyoganuM nAma che; to evo mokSa to kaI rIte thAya? mokSanI vAta ja saMbhavita nathI, eTale ke mokSa jevuM kaMI che ja nahIM. karmaviyoganA abhAve mokSano paNa abhAva siddha thAya che. jIva-karmano anAdi saMbaMdha hovAthI jIvano kadI mokSa saMbhave ja nahIM, kAraNa ke je anAdi che teno aMta nathI hoto. je vastu anAdi hoya che te anaMta paNa hoya che. jema jIva ane AkAzano saMbaMdha anAdi che to te saMbaMdha anaMta paNa che, tema jIva-karmano saMbaMdha anAdi che to te saMbaMdha anaMta hovo joIe; ane jo te saMbaMdha 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.303 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anaMta hoya to jIvano kadI mokSa thaze ja nahIM, kAraNa ke karmasaMyoga sadA raheze. jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che, tethI jIva ane AkAzanA saMbaMdhanI jema te saMbaMdha anaMta paNa siddha thAya che, eTale mokSa sAbita thato nathI. jIva ane karmano saMyoga jIva ane AkAzanA saMyoganI jema anAdi che, tethI jIva ane AkAzanA saMyoganI jema jIva ane karmano saMyogano paNa vinAza nathI thato. eTale saMsArano abhAva thaIne kyAre paNa mokSa thato nathI. AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi-anaMta che, tethI jIvano mokSa thavo asaMbhavita che. mokSanI asaMbhAvanA viSe amokSavAdIonI A dalIla rajU karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM kahe che ke jo jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che, arthAt zuddha caitanya evA jIve karelAM jJAnAvaraNIyAdi karmanuM paraspara maLI javuM anAdithI che, eTale ke te baMdhapravAhanI zarUAta kALathI kadApi thayelI nathI ema kahezo to AtmA ane AkAzanA saMbaMdhanI jema, arthAt AtmA ane AkAzano saMbaMdha jema anAdi hovAthI anaMta paNa che tema, AtmA ane karmano saMyoga paNa anaMta - aMtarahita thaze ane tema thavAthI karmano sarvathA abhAva (mokSa) nahIM thAya. jema AtmA ane AkAzano saMbaMdha anAdi hovAthI te sarva kALamAM sthira rahe che, tema jIva ane karmano saMbaMdha paNa anAdi hovAthI te sarva kALamAM sthira raheze. 1 - AcAryazrI amRtacaMdradeve paNa 'tattvArthasAra'mAM A prakAranI dalIla rajU karatAM kahyuM che ke je vastunI utpattino Adya samaya na hoya te anAdi kahevAya che ane anAdi hovAthI teno kadI paNa aMta Avato nathI. jo anAdi padArthano aMta thaI jAya to satno vinAza thAya che ema mAnavuM paDe; paraMtu satno nAza thavo te siddhAMtathI ane yuktithI viruddha che. A nyAyanA kAraNe ahIM evI zaMkA upasthita thaI zake ke anAdi karmabaMdhananI saMtatino nAza kaI rIte thaI zake? arthAt karmabaMdhanano koI AraMbha nathI, tethI te anAdi che ane je anAdi hoya teno aMta paNa thavo na joIe; mATe jema karmabaMdhana anAdithI cAlyuM Ave che, tema te anaMta kALa sudhI jIvanI sAthe cAlatuM rahevuM joIe. teno artha e thaze ke karmabaMdhanathI jIva kadI sarvathA mukta thaI zakaze nahIM. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 122 'anAdiryadi saMbandha iSyate jIva karmaNoH / tadAnantyAnna mokSaH syAttadAtmAkAzayogavat / / ' 2- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'tattvArthasAra', adhikAra 8, zloka 6 'AdyabhAvAnna bhAvasya karmabaMdhanasantateH / antAbhAvaH prasajyeta dRSTatvAdantabIjavat / / ' Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 23 ziSya jANe che ke AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi che. karmo AtmA sAthe anAdithI saMyukta che. anAdi kALathI e banneno saMsarga hovAthI anAdi kALathI saMsAracakra pravRtta rahyuM che. AtmAnuM zuddha caitanyasvarUpa anAdi kALathI karmanA AvaraNa vaDe DhaMkAyeluM che. anaMta kALa vItI gayo topaNa karmakatRtvarUpI doSa hajI jIvane viSe vidyamAna ja che, tethI ziSyane lAge che ke jIvano mokSa ghaTI zakato nathI. tene prazna udbhave che ke anaMta kALathI karma karavArUpa doSa vidyamAna hovAthI jIvano mokSa kaI rIte saMbhave? zuM AtmAnI kyAre paNa evA prakAranI avasthA thaI zake ke jenA kAraNe janmAMtara ja naSTa thAya? Ama, ziSya mokSapada viSe zaMkA karatAM prastuta gAthAmAM kahe che ke zrIgurunA samAdhAnathI tene jIvanuM karmakartutva ane karmaphaLabhostRtva siddha thayuM che. jIva bhale karmano kartA ane bhoktA hoya, paNa teno mokSa saMbhavita nathI. jIvano mokSa thavA yogya nathI, kAraNa ke anaMta kALathI karma karavArUpa doSa tenAmAM vidyamAna che. anaMta kALa vItavA chatAM paNa jIvano e doSa TaLyo nathI, mATe jIvano mokSa thaI zake nahIM. A pramANe ziSya potAnI zaMkA rajU karI, tenI nivRtti arthe saMtoSakAraka samAdhAnanI zrIgurune te vinaMtI kare che; arthAt jo jIvano mokSa hoya to te kaI rIte ghaTe che te samajAvavA zrIgurune prArthanA kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'kartA bhoktA jIva ho, Apa vacana supramANa; A saMsAra apAra che, duHkha sukhanI e khANa. temAM jIva bhramaNa kare, paNa teno nahi mokSa; kAraNa saMjJA cAranuM, jora ghaNuM aphasosa. janmo vividha prakAranA, daDha kIdhA saMskAra; vItyo kALa anaMta paNa, te nahi ghaTyA lagAra. anukULa viSaye rAgathI, pratikULathI asaMtoSa; jIva capaLatA bhaya vaDe, vartamAna che doSa.'' 1- "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 235-236 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 345-348) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 88 23 na kare che te che. tevA samaye, ana re dazaLa, kama 1111 ji. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 88 gAthA atha zubha karma . - gAthA 87mAM ziSya kahyuM hatuM ke jIva kartA-bhoktA che e vAta yathArtha [2] lAge che, paNa teno mokSa thAya che e vAta yathArtha lAgatI nathI; kAraNa ke bhUmikA anaMta kALa vItyo chatAM karma karavArUpa doSa jIvamAM haju sudhI vidyamAna che. A karma karavArUpa doSanA kAraNe anaMta kALa vItyo chatAM hajI jIva karmathI chUTI zakyo nathI, tethI evuM anumAna thAya che ke jIvanI mukti thavI azakya che. ziSyanI samajaNazaktinI vRddhi thaI che ane tenI vivekabuddhino paNa ughADa thayo che. saMsArI jIvonAM caturgatiparibhramaNa upara dRSTi karatAM tene tenI mokSa viSenI zaMkAnA samarthanamAM bIjI eka tarkayukta dalIla udbhave che, jenI rajUAta zrIguru samakSa karatAM te kahe che - "zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya.' (88) zubha karma kare to tethI devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhogave, ane azubha karma kare to narakAdi gatine viSe tenuM azubha phaLa bhogave; paNa jIva karmarahita koI sthaLe hoya nahIM. (88). - jIva anaMta kALathI zubhAzubha pariNAma karyA ja kare che ane tethI tene - tathA prakArano karmabaMdha thayA kare che. jIva sadA karma karyA ja kare che ane tene anurUpa phaLa paNa tene avazya saMprApta thAya che. jo te zubha karma kare to te devAdi gatimAM puNyarUpa zubha phaLa bhogave che ane jo azubha karma kare to te narakAdi gatimAM pAparUpa azubha phaLa bhogave che. Ama, jIva je prakAranuM karma kare che, tenuM tathAprakAranuM phaLa teNe avazya bhogavavuM paDe che. jIva jo zubha karmo bAMdhe to tenAM phaLa devAdi gatimAM bhogave che ane azubha karmo bAMdhe to tenAM phaLa narakAdi gatimAM bhogave che. A rIte banne prakAranAM karmone bhogavavA jIva te te gatimAM jAya che ane te te prakAranAM karmone bhogavatAM bhogavatAM vaLI navAM navAM karmo bAMdhe che. cAre gatimAM kaze paNa jIva karmarahita dekhAto nathI. koI paNa sthaLe jIva karma vinAno jaNAto nathI, tethI jIvano sarva karmanA saMgathI rahita evo mokSa thavo saMbhavita lAgato nathI. bhAvArtha , Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 7 jIva zuddhasvarUpI hovA chatAM ajJAna avasthAmAM tene zubhAzubharUpa azuddha vizeSArtha * bhAva thAya che. A zubhAzubha bhAva karmabaMdhanAM kAraNa che ane saMsArane vadhAranArA che. anaMta kALathI A jIve zubhAzubha pariNAma karyA che ane tethI tene te te prakAranA baMdha thayA kare che. bhinna bhinna adhyavasAya vaDe bhinna bhinna prakAranAM karma baMdhAya che. jIva zubha bhAva kare to zubha karma Upaje che ane azubha bhAva kare to azubha karma Upaje che. zubhAzubha bhAvathI zubhAzubha karma Upaje che. vaLI, te karmonA nimitte jIvane zubhAzubha bhAva thAya che. te bhAvathI vaLI pAchAM karma Upaje che. Ama, paraspara kAraNa-kAryabhAva vaDe paraMparA cAlyA kare che. jIva jevuM karma kare tevuM phaLa tene maLe che. karma tene tathA prakAranAM phaLa ApavA samartha che. jIvane potAnAM bAMdhelAM karmonuM phaLa maLyA vagara rahetuM nathI. A jIvanamAM nahIM to pachInA jIvanamAM paNa tene te karmanuM phaLa avazya maLe che. zubha karmanuM phaLa puNyarUpamAM ane azubha karmanuM phaLa pAparUpamAM maLe che. sArA karmanuM sAruM phaLa ane naThArA karmanuM naThAruM phaLa prApta thAya che. jIva zubha karma karIne tenuM phaLa devAdi gatimAM ane azubha karma karIne tenuM phaLa narakAdi gatimAM bhogave che. dayA, dAna, zIla, vrata, tapa Adi zubha pariNAma dvArA zubha kAryo karavAthI, karAvavAthI temaja anumodavAthI jIvane puNyabaMdha thAya che, tethI deva-manuSyarUpa zubha gatimAM tenuM zubha phaLa bhogave che ane sukha mANe che. hiMsA, corI, kapaTa Adi azubha pariNAma dvArA azubha kAryo karavAthI, karAvavAthI temaja anumodavAthI jIvane pApabaMdha thAya che, tethI naraka-tiryaMcarUpa azubha gatimAM tenuM azubha phaLa bhogave che ane duHkhathI ribAya che. zubha Ayu, zAtA vedanIya, zubha nAma, ucca gotra e cAra aghAtI karmanI puNya prakRtio che; tenA udayathI devAdi gati maLe che ane temAM zubha prakRtionA nimitte sukhano anubhava thAya che. azubha Ayu, azAtA vedanIya, azubha nAma, nIca gotra e cAra aghAtI karmanI pApa prakRtio che; tenA udayathI narakAdi gati maLe che ane temAM azubha pravRtionA nimitte duHkhano anubhava thAya che. ghAtI karmanI tamAma prakRtio kevaLa pAparUpa ja che. anaMta kALa vItI gayo topaNa zubhAzubha bhAva karavArUpa doSa jIvamAM vidyamAna hovAthI, zubhAzubha kAryo karI, zubhAzubha gatimAM paribhramaNa karato A jIva zubhAzubha phaLa bhogavato bhogavato janma-maraNanAM anaMta du:kha anubhavI rahyo che. te zubha karmo kare to tenAM phaLa devAdi zubha gatimAM bhogave che ane azubha karmo kare to tenAM phaLa narakAdi azubha gatimAM bhogave che. zubha ke azubha karma karavAthI te anusAra devamanuSyarUpa zubha gati ke naraka-tiryaMcarUpa azubha gatimAM te bhaTake che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-88 29 saMsArI jIvo potAnAM karmo anusAra eka gatimAMthI bIjI gatimAM ane bIjI gatimAMthI trIjI gatimAM, ema cAre gatimAM paribhramaNa karyA kare che. A paribhramaNanA paNa cokkasa niyamo che. deva gatino jIva tyAMthI cyavIne kAM manuSya gatimAM kAM tiryaMca gatimAM ja utpana thAya che. te rIte nArakIno jIva paNa A be gatimAMthI koI eka gatimAM ja deha dhArI zake che. deva gatimAMthI jIva sIdho deva ke naraka gatimAM jato nathI, tevI ja rIte naraka gatimAMthI jIva sIdho deva ke naraka gatimAM jato nathI. tiryaMca gatino jIva AyuSya pUrNa karIne deva, naraka, manuSya ane tiryaMca ema cAramAMthI koI paNa eka gatimAM jaI zake che. manuSya gatimAMthI paNa cAre gatiomAM javAno mArga khullo che. karma anusAra A cAra gatiomAM jIvanuM AvAgamana cAlu ja che. jIvamAtra karma sahita hovAthI potAnAM karmonuM phaLa bhogavavA cAre gatimAM paribhramaNa karyA kare che. eka paNa gatimAM jIva kamarahita najare paDato nathI. te zubha karmathI devAdi gati pAme che, azubha karmathI narakAdi gati pAme che, paNa koI gatimAM karmarahita hoto nathI. zubha karma kare to devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhogave che ane azubha karma kare to narakAdi gatimAM tenuM azubha phaLa bhogave che, paraMtu koI sthaLe AtmA karma vinAno jovA maLato nathI. evuM koI sthaLa jaNAtuM nathI ke jyAM jIvane karmano saMga na hoya. ziSya kahe che ke AtmA karma vinAno koI paNa kALe ane sthaLe hoto nathI, mATe te mokSa pAmI zakato nathI ane tethI jIvane saMsAramAMthI mukti maLI zake che e vAta svIkArI zakAtI nathI. saMsAramAM koI paNa kSetramAM, koI paNa kALe jIva karmarahita hoto nathI, tethI sarva karmathI rahita thavArUpa mokSa thaI zake e vAta yathArtha bhAsatI nathI. AtmA koI paNa gatimAM karmarahita na hovAthI zubhAzubha bhAvathI rahita temaja zubhAzubha karmathI rahita evo mokSa hoya ema lAgatuM nathI. ziSyanI A dalIla jotAM ema pratIta thAya che ke tene yathArtha nirNaya thayo che ke azubha bhAva to mokSane avarodhanArA che ja, paraMtu zubha bhAva paNa mokSane avarodhe che. zubha bhAvathI puNyabaMdha ja thAya che ane tenuM phaLa kyAre paNa mokSarUpa nathI. zubha bhAva e baMdhabhAva che ane tenuM phaLa devAdi gatirUpa saMsAra ja che. jyAM sudhI zubha bhAva vidyamAna che tyAM sudhI mokSa saMbhavita nathI. A gAthAmAM rahela A AdhyAtmika rahasya viSe DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI kahe che - ahIM "zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya' ema kahI ziSya bhramane toDyo che. potAnI satya samajaNane rajU karI che. samAjamAM bahu moTI bhrAmaka mAnyatA cAle che ke - puNya karavAthI mokSa maLe che. jema puNya karavAthI saMsArasukhanAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAdhano maLI rahe tema mokSa paNa koI zreSTha sthAna che. devalokathI paNa UMcuM sthAna che tethI ghaNAM puNya karanAro mokSamAM jAya che ane tyAMnAM sukho bhogave che. vaLI A mAnyatAnA anusaMdhAnamAM eka bIjo bhrama paNa sevAI rahyo che te e ke puNyakaraNI, te ja dharma che. tenAthI judo bIjo koI dharma nathI. dAna vagere karIne mANaso saMtoSa mAnatA hoya che ke ApaNe dharma karI lIdho. AvA dharmathI mokSa mAne che. ziSyane eTalo nirdhAra thayo che ke mokSa ane svarga e banne vastu bhinna bhinna che ane zubha karmathI devAdi gatirUpa zubha phaLa prApta thAya che, arthAt zubha karmathI mokSa prApta thato nathI. mokSa thavo eTale samasta zubhAzubha karmano aMta Avavo. paraMtu ziSyanI dRSTi mAtra zubhAzubha bhAva vaDe thatI pravRttio upara ja hovAthI tene mokSanA astitva viSe zaMkA jAgI che. tene ema lAge che ke zubhAzubha bhAvamAM pravRtta thayelo jIva zubhAzubha karma upArjana karato rahe che ane tenAM phaLarUpe svarga-naraka AdimAM pharyA kare che. vaLI, tyAM karmanA phaLane bhogavatAM bhogavatAM saMsAraparibhramaNane yogya evAM pariNAmo karavAnA kAraNe navIna karma upArjana kare che. jIva zubhAzubha bhAva dvArA navAM navAM karmo bAMdhato ja rahe che, tethI karmarahita jIva athavA karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA zubhAzubha bhAvathI rahita jIva kaze paNa dekhAto nathI. tAtparya ke sarva karmathI rahita avasthArUpa mokSa saMbhavato nathI. A rIte ziSya ema jaNAve che ke jIvano mokSa kyAre paNa thato nathI, arthAt mokSa nathI. mokSanA astitva viSenI ziSyanI prastuta zaMkA pUrva mImAMsA darzananA prabhAvathI thayelI jaNAya che. zrI jaimIni dvArA praNIta A darzana mokSano asvIkAra kare che. te svargaprApti ane tenAthI maLatAM sukhane aMtima lakSa mAne che. tethI yajJAdi karmone lagatAM vidhi-vidhAno, anuSThAnanuM vizada nirUpaNa A darzanamAM che; yajJAdi zubha karma karavAthI svarganI prApti thAya che, tethI teo vedavihita karmane vizeSa mahattva Ape che. temanA mata anusAra veda traNa prakAranAM karmo batAve che. (1) kAmya karma - koI vizeSa kAmanA prerita karyo. dA.ta. svarganI kAmanAvALAe yajJa-yAgAdi karmo karavAM vagere. (2) pratiSiddha ke niSiddha karmo - je anarthakAraka pariNAma nipajAve tevAM kAryo hoya te na karavAM. dA.ta. viSa lagADela zastrathI mArelAM pazunuM mAMsa na khAvuM. (3) nitya tathA naimittika karmo - nirdetuka thatAM nitya karavAM jevAM karmo. dA.ta. saMdhyAvaMdana Adi tathA amuka khAsa prasaMge karavAmAM AvatAM karmo jevAM ke zrAddha Adi. te kahe che ke pratyeka karmamAM puNya-pApa utpanna karavAnI zakti (apUrva) hoya che. karma 1- DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, 'huM AtmA chuM', bhAga-2, pR.163 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-88 dvArA apUrva ane apUrva dvArA karmaphaLa nIpaje che. te ema mAne che ke karma thAya tenuM adaSTa bane che ane adaSTa samaya AvatAM phaLa Ape che. phaLaniyAmaka IzvaranI temane jarUra lAgatI nathI. karmamImAMsAno mukhya uddeza e che ke manuSya veda dvArA pratipAdita karmomAM potAne joDIne potAnA AtmAnuM kalyANa sAdhe. mImAMsakonI dRSTi pramANe vedavihita karmo sukha Ape che ane vedaniSiddha karmo duHkha Ape che. sukha bhogavavAnA sthaLanuM nAma svarga che ane duHkha bhogavavAnuM sthaLa te naraka che. AnA paNa pAchA sAta prakAra pADavAmAM AvyA che. prAcIna mImAMsakonA mata mujaba A loka sivAya paNa svarga, naraka jevA paraloka che, paNa temanA mata anusAra mokSa jevI koI vastu ja nathI. prAcIna mImAMsakonA mata anusAra svarga ja jIvananuM aMtima lakSa hovAthI temaNe mokSane kAMI mahattva ApyuM na hatuM. zrI jaimIni tathA zrI zabare svargaprApti arthe dharmanAM anuSThAno batAvyAM che. sarva karmono aMtima uddeza svargaprAptino che. "svavAno neta' - svarganI kAmanA karanAre yajJa karavo joIe evo kriyAmArga pUrva mImAMsA darzana svIkAre che. vaidika karmakAMDa jIvana paryata karavAM Avazyaka che e mImAMsA darzananI mAnyatA che. 'zatapatha brAhmaNa'mAM kahyuM che ke agnihotra yAvajIvana kartavya che. agnihotra nAmano homa AkhI jiMdagI sudhI karavo joIe.' temanA mata pramANe jarA ane maraNa sudhI mAvajIva yajJakriyA karavI joIe. yajJa e zubha kriyA che ane tenAthI svarganI prApti thAya che. agnihotra karavAthI svarga maLe che. A agnihotranI homa-havananI kriyAthI svarga to maLI zake che, paraMtu apavarga - mokSa maLI zakato nathI. agnihotra svargarUpI sAdhyanuM sAdhana che, mATe te kriyAthI to mokSa maLe tema nathI. mImAMsako svarganuM phaLa ApanArI agnihotra kriyAne AkhI jiMdagI sudhI karatA rahevAnuM kahe che. mRtyu sudhI agnihotranI ja kriyA karavAnuM kahevAmAM AvyuM che, to pachI mokSa mATe puruSArtha kyAre karavAno? ane zuM karavAno? jo AkhI jiMdagI sudhI svargaprApti mATe agnihotranI kriyAmAM ja samaya jAya to evo samaya kyAre maLe ke jyAre mokSaprApti mATe koI kriyA karI zakAya? AkhA jIvana daramyAna agnihotra ja karanArane evo kayo kALa bAkI rahe ke jyAre te mokSane sAdhaka koI kriyA karI zake? jo mokSa hoya to mokSasAdhaka kriyAno ullekha temanAM zAstromAM hovo joIe, paNa 1- juo : 'zatapatha brAhmaNa', 12-4-1-1 _ 'dIrghasattraM ha vA'eta'upayanti / ye'gnihotraM juhvatyetadvai jarAmaryaM sattraM yadagnihotraM, jarayA vA hyevAsmAnmucyante mRtyunA vA / ' Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana evuM koI vidhAna maLatuM nathI. maratAM sudhI agnihotra ja karavAnuM kahyuM che, mATe mokSa hoya ema manAtuM nathI. jo teo mokSane mAnatA hota to ema jaNAvata ke amuka varSa sudhI athavA amuka yogyatAnI prApti paryata agnihotra karo ane tyArapachI mokSaprApti mATe sAdhanA karo. paraMtu temaNe mokSa saMbaMdhI ke mokSaprAptinA sAdhana saMbaMdhI kaMI kahyuM ja nathI ane phakta svargaprApti mATe AkhI jiMdagI sudhI agnihotra karavAnuM kahyuM che. agnihotra AkhA jIvana paryata karavAnuM che, to pachI mokSarUpI sAdhyanuM to koI sAdhana ja na rahyuM; ane jo mokSarUpI sAdhyanuM koI sAdhana ja na hoya to pachI mokSanA sAdhananA abhAvamAM mokSarUpI sAdhyano paNa abhAva thaze. jo mokSa sAdhya hota ane mokSaprAptinuM koI sAdhana hota ane te prApta thatuM hota to agnihotra mRtyu paryaMta, AkhI jiMdagI sudhI karavAnuM zA mATe kahevAmAM AvatI jenuM astitva che ane je prApya che, tenA mATe kriyA karavAnI AjJA karI che ane mokSanuM astitva ja nathI, mATe tenI prApti mATe koI kriyA karavAnI AjJA karI nathI. svargaprApti mATe AkhI jiMdagI sudhI agnihotra karavAnI AjJA karI che ane mokSaprAptino upAya vagere kaMI nathI batAvyuM. mokSa mATe to eka paNa kathana karavAmAM AvyuM ja nathI. tethI teno artha ema che ke mokSa jevI koI vastu ja nathI. mokSa nathI mATe ja tenA viSe kaMI kahyuM nathI. temanA mata anusAra AkhI jiMdagI sudhI agnihotra karavAthI svargaprApti thAya che, paraMtu mokSanI sAdhanA batAvI nathI. vaidika karmo karavAthI kevAM phaLa prApta thAya che e praznanA uttaramAM prAcIna mImAMsako kahe che ke e karmonuM phaLa svargaprApti che. niratizaya sukhanuM nAma ja svarga che. paraMtu jema anya darzanomAM jIvananuM aMtima dhyeya mokSa mAnavAmAM Avela che, tema pUrva mImAMsAmAM paNa pAchaLathI mokSano khyAla rajU thayela che. prAcIna mImAMsako svargaprAptine prAdhAnya ApatA, paraMtu pAchaLanA vicArakoe anya darzanonI asara taLe svargaprAptinA sthAne niHzreyasano khyAla rajU karela che. anya darzanonA prabhAvanA kAraNe pachInA kALamAM dhIme dhIme mImAMsako paNa anya bhAratIya darzanonI jema mokSane jIvananA carama lakSya tarIke svIkAravA lAgyA. zrI prabhAkara tathA zrI kumArile mokSano khyAla - tenAM svarUpa ane sAdhanano vicAra spaSTa karyo. sakAma karmonAM anuSThAna vaDe pApa-puNya saMbhave che, paraMtu niSkAma dharmAcaraNa vaDe AtmajJAnanI prApti thAya che ane AtmajJAnanA prabhAva vaDe pUrve karelAM karmo naSTa thAya che ane pariNAme manuSya bhavabaMdhanathI mukta thAya che. prastuta gAthAmAM ziSya upara prAcIna mImAMsAvAdIonI mAnyatAno prabhAva jaNAya Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-88 33 che. ziSya zubhAzubha karmanA phaLarUpa svarga-narakAdi gationA astitvano ja svIkAra kare che. te kahe che ke zubha karma ka2vAthI devAda gati maLe che ane azubha karma karavAthI narakAdi gati maLe che. jo jIva zubha karmo kare to devAdi gatimAM te zubha karmanuM phaLa bhogave che ane jo te azubha karmo kare to nakAdi gatimAM te azubha karmanuM phaLa bhogave che; paraMtu kaze paNa karmarahita dazA jaNAtI nathI. tethI sarva karmanA abhAvarUpa mokSa saMbhavita nathI. koI sthAna evuM nathI ke jyAM jIvane koI karmano saMga na hoya, mATe mokSa nathI. Ama, anaMta kALathI karmanA karavApaNArUpa doSa vidyamAna hovAthI tathA koI paNa sthaLe jIva karmarahita jaNAto na hovAthI ziSyane jIvano mokSa thavo zakya lAgato nathI. tene lAge che ke mokSa jevI koI sthiti jagatamAM astitva dharAvatI nathI. tene saMzaya thAya che ke mokSa jevuM kaMI che ke nahIM? te mokSa saMbaMdhI zaMkAmAM aTavAyo che. te vikalponI jALamAM phasAI gayo che. mokSa che ke nahIM evI dvidhA tenA aMta2mAM nirmANa thaI che ane te bAbatamAM te yathArtha nirNaya karI zakato nathI, tethI te zrIgurune vinaMtI kare che ke 'anugraha karI mArI A zaMkAne nivRtta karo. yathArtha samAdhAna dvArA mArA saMdehanuM nivAraNa karo.' zrIguru havenI traNa gAthAo (89-91) dvArA sacoTa samAdhAna ApI ziSyanI zaMkA dUra karaze. ziSyanI vicAradhArA kaI rIte satyathI vegaLI che, te je mAne che te kaI rIte ucita nathI te darzAvI zrIguru ziSyanI bhramaNA dUra karaze. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'zubha kare phaLa bhogave, puNyataNuM sukharUpa; anukULa bhoga viSaya maLe, maLe vaLI pada bhUpa. parabhavamAM paNa puNyathI, devAdi gati mAMya; divya sukhone anubhave, suratarunI jyAM chAMya. ane aDhAre pApanAM, asadAcaraNa kaThora; azubha kare narakAdi phaLa, jyAM anaMta du:kha ghora. covIsa daMDaka cAra gati, corAsI lakha mAMhI; kare karmaphaLa bhogave, karma rahita na kyAMya.'1 * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.236 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 349-352) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1kh - 22 - echn 3+ 3 vt, tyain khn 91 9 ohwn, +, ecchaa vie, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 89 bhUmikA - gAthA 88mAM ziSya kahyuM ke jo jIva zubha karma kare to devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhogave che ane jo te azubha karma kare to narakAdi gatimAM tenuM azubha phaLa bhogave che; paNa jIva karmarahita koI sthaLe hoto nathI. Ama, gAthA 87-88mAM ziSya mokSapada aMgenI zaMkAnA samarthanamAM be dalIlo karI. zrIguru tenuM nirasana gAthA 89 thI 91mAM kare che. gAthA 87mAM ziSya evI zaMkA karI hatI ke "kartA bhoktA jIva ho, paNa teno nahi mokSa; vItyo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa', arthAt anaMta kALathI jIva karma karavArUpa doSathI yukta che. anaMta kALa vItyo chatAM tenAthI te chUTI zakyo nathI, vartamAnamAM paNa te doSanuM vidyamAnapaNuM che; tethI ema anumAna thAya che ke jIvano mokSa thavo saMbhavita nathI, kAraNa ke jo jIvano mokSa thavo saMbhavita hota to anAdi kALa thaI gayo chatAM Aja paryata teno mokSa zA mATe thayo nahIM? A zaMkAnuM samAdhAna zrIgurue be gAthA dvArA ApyuM che. prastuta gAthAmAM zrIgurue mokSapadanI siddhi karI che tathA gAthA 90mAM anaMta kALa vItavA chatAM mokSa zA mATe thayo nathI ane te zuM karavAthI thAya tenuM saraLa paNa sacoTa zabdomAM nirUpaNa karyuM che. samyakatvanA mukhya nivAsabhUta evAM che padamAMthI pAMcamA padanI - mokSapadanI siddhi karatAM zrIguru kahe che - "jema zubhAzubha karmapada, jANyAM saphaLa pramANa; tema nivRtti saphaLatA, mATe mokSa sujANa." (89) jema zubhAzubha karmapada te jIvanA karavAthI teM thatAM jANyAM, ane tethI tenuM *| bhoktApaNuM jANyuM, tema nahIM karavAthI athavA te karmanivRtti karavAthI te nivRtti paNa thavA yogya che; mATe te nivRttinuM paNa saphaLapaNuM che; arthAt jema te zubhAzubha karma aphaLa jatAM nathI, tema tenI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI; mATe te nivRttirUpa mokSa che ema he vicakSaNa! tuM vicAra. (89) | koI paNa kAryanuM phaLa avazya hoya che, arthAt koI paNa kArya aphaLa jatuM 1] nathI. jema zubhAzubha karma karavAthI tenuM phaLa avazya prApta thAya che, tema zubhAzubha karmathI nivRtta thavAnuM phaLa paNa jIvane avazya maLe che. jema zubhAzubha gAthA | | arthI bhAvArthI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana bhAvamAM pravRtta thayelA jIvano puruSArtha niSphaLa jato nathI, tema zubhAzubha bhAvothI nivRtta thavAno jIvano puruSArtha paNa niSphaLa jato nathI. jema zubha ke azubha bhAvamAM pravRtta thayelo jIva sugati ke durgatimAM jaI sukha-duHkharUpa phaLane avazya pAme che, tema zubhAzubha banne prakAranA bhAvothI nivRtta thatAM jIva mokSaphaLane avazya pAme che. zrIguru ziSyane mokSaprAptinI bAMhedharI ApatAM kahe che ke "jema zubhAzubha karma aphaLa jatAM nathI, arthAt te saMsAraphaLa avazya Ape che; tema zubhAzubha karmanI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI, arthAt te mokSaphaLa avazya Ape che ema he sujANa! tuM samyaka prakAre vicAra karI nizcaya kara.' mithyAtvAdi bhAvo temaja rAgAdi kaSAyo e karmabaMdhanAM kAraNo che. jIva jema jema te kAraNone seve che, tema tema te navAM karmo bAMdhato jAya che. bAMdhelAM karmo kALa pAkatAM udayamAM AvIne tathA prakAranAM phaLa Ape che ane jIve te avazya bhogavavAM paDe che. potAnA doSanA kAraNe bAMdhelAM zubha ke azubha karmonuM phaLa jIve avazya bhogavavuM paDe che. ziSyanI zaMkAonA zrIgurue Apela samAdhAnathI ziSyane AtmAnA kartutvabhostRtvanI zraddhA thAya che. have mokSapadanI zraddhA karAvatAM zrIguru ziSyane kahe che ke 'pUrve jaNAveluM jIvanuM karma karavApaNuM ane karmaphaLa bhogavavApaNuM jema teM sapramANapaNe jANyuM che, tema karmathI nivartavApaNuM paNa sArI rIte samajI levuM jarUrI che. jema jema jIva karmabaMdhanAM kAraNothI nivRtta thAya che, tema tema te karmabaMdhanathI paNa virAma pAmato jAya che. te aMzataH virAma AgaLa vadhatAM sarvathA virAma pAme che ane jIvano mokSa thAya che ema he vicakSaNa! tuM sArI rIte jANa.' vizeSArtha .jaina darzananA karmasiddhAMtamAM kartA, karma ane karmaphaLanI daSTie kartAthI " karma, karmathI karmaphaLa ane karmaphaLathI kartAno sIdho saMbaMdha che. jyAre paNa koI jIva satu-asat kArya kare che, te kSaNe tenA AtmAmAM, potAnAM karelAM kArya anusAra karmano Asava thAya che ane karmanA Asava anusAra udaya thatAM jIva potAnAM karelAM karmonAM tathA prakAranAM phaLa bhogavavA mATe vibhinna rUpomAM - vibhinna yoniomAM janma le che. karmamalAcchAdita pratyeka AtmA janma, jarA, maraNanI anaMta yAtanAo ane agamya kaSTo sahana karato coryAsI lAkha yoniomAM bhaTake che. nityanigoda, itara nigoda, pRthvIkAya, apakAya, agnikAya ane vAyukAya darekanI sAta lAkha; pratyeka vanaspatikAyanI dasa lAkha; lIndriya, trIndriya, caturindriya darekanI be lAkha; deva, nArakI ane tiryaMca pratyekanI cAra lAkha ane manuSyanI cauda lAkha ema maLIne coryAsI lAkha yonio che. potAnAM zubhAzubha karmAnusAra jIva janma-maraNarUpI zRMkhalAmAM jakaDAyelo rahe che. karma ja jIvanAM punarjanmanuM kAraNa che. karelAM karmo anusAra punarjanma laI jIva Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 39 karmonuM phaLa bhogave che. ziSya AtmAnuM astitva, nityatva, kartRtva ane bhoknatva svIkAre che, paNa tene mokSapada viSe hajI saMzaya che. tene zaMkA che ke AtmAnI karmathI mukti haze ke nahIM? zuM karmano kSaya thaI zake? mokSanuM astitva mAnavuM ke nahIM evA vikalponI jALamAM te phasAI gayo che ane e bAbatamAM te kAMI nirNaya karI zakato nathI. potAno saMzaya chedavA te zrIgurune vinaMtI kare che ke "kRpA karI mArA saMzayanuM nivAraNa karo ane mane batAvo ke mArI yuktimAM zo doSa che, jIvano mokSa kevI rIte saMbhave che.' zrIguru have tenA saMzayanuM nivAraNa kare che. saMkSepamAM paNa samartha ane marmavedhaka uttara dvArA zrIguru tene mokSapadanI bAbatamAM nirNaya karAve che. AtmA potAnAM karmano kartA ane bhoktA che ema pratipAdana karyA pachI have AtmAno mokSa che ema zrIguru upadeze che. ziSyane nizcayapUrvaka lakSamAM AvyuM che ke zubhAzubha bhAvamAM pravRtta thayela jIvano puruSArtha aphaLa jato nathI, arthAt zubhAzubha bhAvamAM pravRtta thayelo jIva sukha-du:kharUpa phaLane avazya pAme che. ziSyane A siddhAMta pramANa sahita siddha thayo che, tethI A ja siddhAMta upara vadhu prakAza nAkhIne zrIguru mokSapadanI siddhi kare che. zrIguru kahe che ke "jIvamAM thatAM zubhAzubha pariNAmanAM kAraNe zubhAzubha karmabaMdhana thAya che ane karmanA karavApaNAthI tenuM bhoktApaNuM che ema tane yathArthapaNe samajAyuM che. have tuM e vAtano nirdhAra kara ke zubhAzubha bhAva, e doSarUpa che ane te karavA - na karavAmAM jIva svataMtra che; tethI jIva zubhAzubha bhAvathI nivRtta thaI zake che. jema pravRttinuM saphaLapaNuM che, tema nivRttinuM paNa saphaLapaNuM che. jema zubhAzubha karma aphaLa jatAM nathI, tema tenI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI; arthAt zubhAzubha karmanI nivRtti karavAthI mokSaphaLa prApta thAya che.' ajJAna avasthAmAM bAMdhelAM karmono jIva kartA ane bhoktA che. kaSAyathI anuraMjita thayelI yogapravRtti vaDe jIva dravyakarmane AkarSI, te vaDe baMdhAya che. te bAMdhelAM karma kALa pAkatAM phaLa Ape che ane tyAre jIva sukha-duHkhane vede che. vaLI, te vakhate te rAga-dveSarUpe pariNamI navAM karma bAMdhe che. A rIte anAdi kALathI jIva karmano vyavasAyI che. jIva rAga, dveSa, ajJAna vaDe satata karmo bAMdhyA kare che, paraMtu te karmo TALI zakAya che. zuddha bhAva karavAthI kamarahita thavAya che. karmano niHzeSa - bIja sahita nAza thatAM AtmA potAnuM svAbhAvika svarUpa prApta kare che. potAnA svabhAvamAM AtmA pariName te mokSa che. parabhAvamAM pariNamavuM te baMdha che ane parabhAvathI chUTavuM te mokSa che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana baMdha ane mokSa e bane AtmAnI avasthAvizeSa che. mithyAtvAdi vaDe bAMdhelo karma sAtheno je saMbaMdha, te baMdha kahevAya che. te karmabaMdhanA kAraNe jIva naraka, tiryaMca, manuSya ane devarUpa cAra gatimAM paribhramaNa karatAM karatAM atyaMta dAruNa duHkhano anubhava kare che. saMsAramAM janma, jarA, maraNa, roga, kSudhA, tRSA Adi anaMta duHkhono te anubhava kare che. Aja sudhI tene eka kSaNane mATe paNa nirAkuLa sukhanI prApti thaI nathI. karmano viyoga thatAM jIvano mokSa thAya che tyAre tene anaMta sukhanI prApti thAya che. jevI rIte baMdhanayukta prANInuM baMdhana choDatAM te svataMtra thaIne sukhI thAya che, tevI ja rIte karmabaMdhanamAMthI chUTo thatAM AtmA svAdhIna thaIne anupama sukhano anubhava kare che. jo vartamAnamAM AtmAne koI vaLagaNa na hota to te zuddha avasthAmAM hota ane anaMtAnaMta sukhano upabhoga karato hota; paraMtu te vartamAnamAM karmathI yukta che ane tethI te duHkhI che. te karmo bAMdhe che ane bAMdhelAM karmane bhogavavA mATe te navA janmo dhAraNa kare che. tene bAMdhelAM karmonuM phaLa bhogavavuM paDe che ane te vakhate temAM samabhAva na rahetAM te bIjAM navAM karmo bAMdhe che. A paraMparA cAlu ja rahe che ane teno saMsAra paNa cAlu ja rahe che. potAnA karma anusAra jIva eka janmamAMthI bIjA janmamAM ane bIjA janmamAMthI trIjA janmamAM cakkara lagAvato rahe che. saMsArI jIva karmane vaza thaIne sadA paribhramaNa karyA kare che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga dvArA jIva sadA karmabaMdha karyA kare che ane karmabaMdhanA kAraNe ja jIvane saMsAranAM duHkha bhogavavAM paDe che. mithyAtvAdinA kAraNe AtmA ane karma e be bhinna padArthono saMyoga thAya che. jeno saMyoga thAya che teno viyoga avazya thAya che. AtmAnI sAthe je karmano saMyoga thAya che, teno AtmAthI viyoga avazya thAya che. paraMtu karmanA viyoga samaye ajAgRtinA kAraNe jIva ane karmano navo saMyoga thAya che ane tethI karmano sarvathA viyoga hajI sudhI thayo nathI. jyAre sarva karmono viyoga thAya che tyAre jIvano mokSa thAya che. karma ane AtmAno saMyoga e ja saMsAra che ane banneno sadA mATe sadaMtara viyoga thavo tenuM ja nAma mokSa che. karmabaMdhanathI sarvathA mukta thavuM e ja mokSa che, e ja siddhatvanI prApti che. jyAre AtmA karmathI sarvathA mukta thAya che, tyAre tenuM aciMtya svAbhAvika jJAnAdi guNarUpa ane avyAbAdha sukharUpa svarUpa pragaTa thAya che, jene mokSa kahevAya che. A AtmAnI paramavizuddha avasthA che. raMgabhUmi upara bhajavavAmAM AvatAM nATakomAM nAyaka ane khalanAyaka ema bane prakAranAM pAtra hoya che. khalanAyakanuM kAma nAyakane judI judI rIte bAdhA pahoMcADavAnuM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 41 hoya che. A kAryamAM te ghaNI vAra saphaLa paNa thAya che, paNa aMtamAM tenI zakti kuMThita thaI jAya che ane te parAbhava pAme che. saMsArarUpI nATakamAM paNa barAbara AvuM. ja thAya che. temAM nAyakanI jagyAe AtmA che ane khalanAyakanI jagAe karma. karmanuM kArya AtmAne bAdhA pahoMcADavAnuM che. temAM te prAyaH saphaLa thAya che. paraMtu AtmAnI zakti jema jema vadhatI jAya che, tema tema karma nirbaLa thatAM jAya che ane aMtamAM te parAbhava pAme che. baLavAna AtmAo zubhAzubha karmane harSa-zoka karyA vinA svIkArI, navAM karma na baMdhAya te rIte udayaprApta karmane alpa kALamAM bhogavI le che. karmanA udaya vakhate sAvadhAna rahIne, tenAthI prApta saMga-prasaMgamAM calita na thatAM tene teo bhogave che ane bhAvakarmane udbhavavA detA nathI. nimittanI sattAne vaza thatA na hovAthI te vIryavAna AtmAo alpa kALamAM siddhapadanI prApti kare che. temanA puruSArthathI sarva karma vIkharAI jatAM teo parama siddhine vare che. sarva karmono Avo AtyaMtika uccheda te mokSa che. karmono samULa uccheda thavo, karmothI saMpUrNataH chuTakAro thavo te mokSa che. A mokSapadanuM nirUpaNa karatAM zrImad cha padanA patramAM lakhe che - je anupacarita vyavahArathI jIvane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhoktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che; kema ke pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya paNa tenA anabhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI, tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che." anupacarita vyavahAranayathI jIvane karmanuM kartApaNuM che ane koI paNa kriyA aphaLa hoya nahIM e nyAyathI kartApaNuM hovAthI bhoktApaNuM che; ane e ja nyAyathI karmanuM TaLavApaNuM paNa che. karmanuM kartA-bhoktApaNuM jyAre sarvathA TaLI jAya che tyAre sarva prakAranI karmamalinatAthI rahita thavAya che ane zuddha svabhAvarUpa mokSapada prApta thAya che. zuddha pAriNAmika parama bhAvane grahaNa karanAra evA zuddha nizcayanayathI jIva kyAre paNa baMdha-mokSane karato nathI. zuddha nizcayanayanA viSayamAM baMdha-mokSanI kalpanA nathI, paraMtu azuddha nizcayanayathI jIva bhAvabaMdhane temaja bhAvamokSane kare che. anupacarita vyavahAranayathI A jIva dravyabaMdhane temaja dravyamokSane kare che. jIvane thato dravyakarmabaMdha e anupacarita vyavahAranI apekSAe che. dravyakarma kevaLa bAhya saMyogo che. dravyakarma jIva sAthe kSIranIravat rahyA che. UkaLatA dUdhamAM lIMbu nAMkhavAthI dUdha-pANI chUTAM thaI jAya che, tema AtmA ane karma vacce bhedajJAna thatAM AtmA ane karma chUTAM paDe che. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 394-395 (patrAMka-493, cha padano patra') Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mokSapadanI prApti arthe ahIM kahyuM che ke kaSAyAdinuM tIvapaNuM tenA anabhyAsa AdithI maMda karI zakAya che, kSINa thaI zake che. jIvane anAdi kALathI kapAyAdino abhyAsa hovAthI nimitta maLatAM ja tenA pUrvasaMskAra jAgRta thAya che ane kaSAyano udaya thAya che. jIvane krodha, mAna Adi karavAno khUba abhyAsa che. jo te A abhyAsa choDI de, eTale ke tevAM nimitta prApta thAya tyAre AtmAnuM baLa vAparI kSamAdi dhAraNa kare to tenA krodhAdi maMdatAdine pAme che. koI vyaktino paricaya thaI gayA pachI teno aparicaya karavo hoya to te vyakti sAmI maLe tyAre tene oLakhato na hoya ema te varte, ajANyo rahe, AvakAra na Ape, dAda na Ape to te vyakti sAtheno saMbaMdha chUTI jAya che; tevI rIte jIva kaSAyAdino aparicaya keLave, tenI sAthe joDAya nahIM, tenAthI aLago rahe ane vartamAnamAM kaSAyAdirahita varte to kaSAyAdi maMdatAne pAme ane aMte kSINa thAya. jIva upazama dvArA kaSAyAdine maMda karI zake che. satata anabhyAsa AdithI kaSAyAdi maMda thatA jAya che. jo jIva anabhyAsa Adino puruSArtha kare to tenA kaSAyAdi moLA paDatAM paDatAM aMte kSaya pAme che. kaSAyAdinuM game tevuM tIvrapaNuM hoya topaNa, jema sApa phUMphADo mAre ane loko dUra bhAgI jAya, tema AtmA jAgRta thAya to te kaSAyAdi bhAva bhAgI jAya che. jema jema AtmAnuM baLa vadhatuM jAya che, tema tema kaSAyonuM baLa ghaTatuM jAya che. jyAre jIva apUrva baLa pragaTAvI sarva kaSAyono kSaya kare che, tyAre te paramazuddha avasthArUpa mokSane prApta kare che. ajJAnI jIvomAM krodhAdi vikArI bhAvonuM tIvrapaNuM hoya che, jyAre sAdhakomAM sapuruSArthanA phaLarUpe tevA bhAvonuM maMdapaNuM thAya che; tethI siddha thAya che ke krodhAdi vikArI bhAvo pratye jAgRta rahevAmAM Ave, teno anabhyAsa, aparicaya, upazama karavAmAM Ave to dhIme dhIme vikArI bhAvonI mAtrA ochI thatI jAya che ane A prakriyAne niraMtara anusaravAmAM Ave to aMte vikArono sarvathA abhAva thAya che ane AtmAno mULa zuddha svabhAva pragaTe che. caitanyanI AvI zuddha nirmaLa dazAne mokSa kahevAmAM Ave che. sarva azuddhithI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. A pramANe samyagdarzananA nivAsasthAnarUpa mokSapada che ema siddha thAya che. cha padanA patramAM zrImade mokSapada viSe pragaTa karelA bhAvone zrI sahajAnaMdaghanajIe eka padamAM suMdara rIte gUMthatAM lakhyuM che ke - je jIvano zuddha svabhAva, kaSAya abhAva, parama-guru-janathI; che mokSa citta-zodhanathI, naya-anupacAra kartA-bhoktA, jIva kaSAya-bhAve saMsatta; chUTI zakAya che te kaSAya vighanathI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 43 hoya krodhAdikanuM tIvrapaNuM, vairAgyabaLe thAya maMda ghaNuM; aparicaya ana-abhyAse upazama kSayathI. 1 keTalAka loko ema kahe che ke rAga ane dveSano sarvathA nAza thaI zakato nathI. jagatamAM sarva jIva ochAvattA aMze rAga ane dveSathI yukta ja jaNAya che, mATe rAga ane dveSa jenAmAM lezamAtra paNa na hoya evo koI puruSa A vizvamAM che ja nahIM. A vAta yathArtha nathI, kAraNa ke jema khANamAMthI jyAre sonuM kADhavAmAM Ave che tyAre te mATI jevuM ja lAge che, paNa tenA upara amuka prakAranI prakriyA karavAmAM Ave to tene lAgelo mela dhIme dhIme dUra thato jAya che ane aMte taddana nirmaLa sonuM bane che. tema puruSArtha dvArA AtmAnI azuddhi dUra karatAM karatAM AtmA saMpUrNa zuddha banI zake che. jema kaSAyAdinuM ochAvattApaNuM pratyakSa jaNAya che, tema AtmA kaSAyAdithI saMpUrNa rahita avazya thaI zake che. jo rAga-dveSanuM ochAvattApaNuM hoya to teno abhAva paNa hoI zake. tethI siddha thAya che ke rAga ane dveSano sarvathA nAza thaI zake che. pANIno svabhAva che ke je bAju tene mArga maLe tyAM te vahevAnuM zarU karI de. eka vakhata te je mArga upara vahe che, bIjI vAra paNa te e mArga upara ja vaheze. prathama vAra je mArga uparathI vahe che tyAM bhale pANI rahyuM na hoya to paNa tyAM eka sUkI rekhA aMkita thaI jAya che, jenA AdhAre bIjI vAra pANI tyAMthI ja vaheze, paraMtu evo niyama nathI ke pANIe pUrve sukAyelI sUkI rekhA uparathI ja vahevuM. kaMI paNa pheraphAra karavAmAM na Ave to pANI e rekhA uparathI ja vaheze, paNa jo te sUkI rekhA upara koI paNa prakAranI ceSTA karavAmAM Ave to te jUnI rekhA pANIne potA dvArA vahevA mATe majabUra nahIM karI zake. jo e mArgamAM avarodha mUkavAmAM Ave to pANI navA mArge vahI jaze, navI rekhA banAvI leze. tema jIva paNa svataMtra che. ene koI pharaja nathI pADatuM ke saMskAra pramANe ja vartana karavuM. aneka bhavanA aneka prakAranA saMskAro sAthe sarva jIva janme che, paraMtu jUnA saMskAra to mAtra eka AmaMtraNa che nyUnatama saMgharSanA mArge vahevAnuM. e kaMI jIvanI niyati nathI ke saMskAra jAgRta thAya te pramANe ja jIve vartavuM. tethI saMskArane vaza na thavAnA prayatna karavAmAM Ave, tenA mArgamAM vacce avarodha mUkavAmAM Ave, jUnA saMskAranA cIle nahIM cAlavAno nirNaya karavAmAM Ave, je thatuM rahyuM che enAthI anya karavAnI vRtti rAkhavAmAM Ave to te saMskArathI para thaI jIva potAno mArga badalI zake che. zrImad lakhe che - 'ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTako.2 1- zrI sahajAnaMdaghanajIracita, pada 72, kaDI 1, 2 ('sahajAnaMdasudhA', pR.98-99) 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.229 (patrAMka-143) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIva pUrvasaMskAronI jaMjIro vaDe potAne atIta sAthe baMdhAyelo hovA chatAM paNa bhaviSya prati te mukta ja che. vartamAnamAM kaI rIte pravartavuM e mATe te svataMtra ja che. atIta sAthenuM baMdhana paNa tenA potAnA bhAvanA kAraNe ja TakeluM che. jo te saMkalpa kare ke jUnI Adata pramANe nathI cAlavuM to te rasto badalI, navI rIte jIvavAnuM zarU karI zake che. jIva keTalI badhI kriyAo mAtra AdatathI ja karato hoya che. te Adatane toDavI kaThina che, paNa asaMbhavita to nathI ja. jo yathArtha paddhatino upayoga karavAmAM Ave to Adato badalI zakAya che. jevA jUnA saMskAra jAgRta thAya ke tarata jJAnInA bodhanuM smaraNa karavuM joIe ke jethI vicAra ane bhAva jUnI rekhAthI alaga thaI eka navI rekhA UbhI kare. A prayoga vAraMvAra karavAmAM Ave to jUnI rekhA bhUMsAI jAya che ane navI rekhA bane che. jIva navo DhaMga apanAve to krodha karavo kaThina paDaze ane zAMti rAkhavI saraLa banaze. thoDA samayamAM te eTalo zAMta thaI jaze ke pachI uttejita thavuM tene mATe agharuM banI jaze. mokSaprApti arthe A rIte navasaMskaraNa karavAnI jarUra che. Aja sudhI je saMskAra joDe sukha ane lAbha joDyAM hatAM, tenI sAthe duHkha ane nukasAna joDavAmAM Ave to enA cIle cAlavAnuM ja aTakI jaze. jUnA saMskArone sthAne navasaMskaraNa thatuM raheze ane jIvanayAtrA icchelA mArge pragati karaze. karmasiddhAMta to dharmanuM aMga che. tene keTalAka lokoe adharma mATenuM avalaMbana banAvI dIdhuM che. jema ke karmo che mATe thAya che', 'udaya che mATe bane che', potAnA hAthamAM koI vAta nathI', 'pUrvajanmanAM phaLa che' ityAdi. pUrvakarmanA kAraNe viparIta saMskAra jAgRta thAya e barAbara, paNa te ja pramANe pariNatie vahevuM evuM bilakula jarUrI nathI. ajJAnamaya saMskArathI prerita thayeluM jIvana jIvIne jIva Aja sudhI ghaNuM cUkyo che, have teNe jAgRtipUrvaka jIvavuM joIe. ajJAnanA ane viSayanA saMskAronI sAme navA jJAnasaMskAranuM nirmANa karavAmAM Ave to karmanA udaya niSphaLa thaI zake che. rAgapariNAma baMdhanuM kAraNa che ema jANIne rAgAdi vibhAvono tyAga karatAM ane vizuddha jJAna-darzana jeno svabhAva che evA potAnA AtmatattvanI niraMtara bhAvanA karatAM saMsAra kSaya thato jAya che. jeTalA aMze jIvanAM rAgAdi pariNAma ghaTatAM jAya che, teTalA aMze tene mokSano anubhava thato jAya che. gAMdhIjIe Darabana(AphrikA)thI pUchela 27 praznomAMthI cotho prazna - "mokSa maLaze ke nahIM te cokkasa rIte A dehamAM ja jANI zakAya?' - tenA uttaramAM zrImad lakhe che - 'eka doraDInA ghaNA baMdhathI hAtha bAMdhavAmAM Avyo hoya, temAMthI anukrame jema jema baMdha choDavAmAM Ave, tema tema te baMdhanA saMbaMdhanI nivRtti anubhavamAM Ave Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 45 che, ane te doraDI vaLa mUkI chUTI gayAnA pariNAmamAM varte che ema paNa jaNAya che, anubhavAya che. tema ja ajJAnabhAvanA aneka pariNAmarUpa baMdhano prasaMga AtmAne che, te jema jema chUTe che, tema tema mokSano anubhava thAya che; ane tenuM ghaNuM ja alApaNuM jyAre thAya che tyAre, sahaje AtmAmAM nijabhAva prakAzI nIkaLIne ajJAnabhAvarUpa baMdhathI chUTI zakavAno prasaMga che, evo spaSTa anubhava thAya che." Ama, zuddhasvabhAvI cetana potAnI ajJAnarUpa dazAmAM parapadArthano kartA-bhoktA thaI rAgAdi vibhAvamAM pariName che. jIvanAM rAgAdi pariNAma te baMdhabhAva che ane e baMdhabhAvathI nivRtta thavArUpa mokSabhAva che. mokSabhAva vibhAvabhAvanI nivRttirUpa che ane svabhAvanI pravRttirUpa che. potAnA jJAnasvabhAvamAM sthira thatAM jIva rAgAdi bhAvono kartA thato nathI ane bhAvakarmanA abhAve tene dravyakarmano baMdha paNa thato nathI. rAga'SanI paraMparA tUTatAM pUrve bAMdhelAM karmo kharatAM jAya che ane navIna karmabaMdha aTakI jAya che. skaMdhamAM rahelA paramANu jyAre jaghanya cIkAzarUpe pariNamavAnI sanmukha thAya che tyAre skaMdha sAthenA baMdhanathI te chUTo paDI jAya che, tema zuddha svabhAva tarapha jhUkelA jIvanA rAgAdi cIkAzavALA bhAvo atyaMta kSINa thatA hovAthI te pUrvabaMdhanathI chUTato jAya che ane tene navIna karmabaMdhana thatuM nathI. A krame jIva sarva karmathI rahita evI zuddha dazA prApta kare che. AtmAne lAgelAM ATha prakAranAM karmono kSaya thavo te mokSa che. saMvara ane nirjarAthI mokSa thAya che. saMvara eTale karma AvavAnAM dvAra baMdha karavA ane nirjarA eTale AtmA sAthe pUrve baMdhAyelAM karmono kSaya karavo. karmabaMdhanA hetuonA sevananA abhAvathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarAthI karmono AtyaMtika kSaya thAya che ane karmabaMdhanono sarvathA kSaya e ja mokSa che. baMdhanAM kAraNonA abhAva ane nirjarAthI thato sarva karmono AtyaMtika kSaya e ja mokSa che. saMvara eTale Asavano nirodha. jenAthI karmo baMdhAya tene rokavAM tenuM nAma saMvara. mithyAtvAdi Asavano nirodha thavAthI tenAthI AvavAvALA karmonuM aTakavuM te saMvara che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.426 (patrAMka-pa30) 2- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 10, sUtra 2,3 WdetramAva-nirjarAkhyAm | kRtsnakarmakSayo mokSaH / ' 3- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI akalaMkadevakRta TIkA, 'tattvArthavArtikam', adhyAya 9, sUtra 1-6 'mithyAdarzanAdipratyayakarmasaMvaraNaM sNvrH|' Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMvara pragaTatAM karmano praveza aTakI jAya che. saMvara AsavanA abhAvapUrvaka thanArI dazA che. Asava ane saMvara paraspara virodhI che. Asava apavitra che, saMvara pavitra che; Asava duHkhamaya che, saMvara sukhamaya che; Asava duHkhanuM kAraNa che, saMvara sukhanuM kAraNa che. - nirjarA eTale karmanuM nirjaraNa - kSaya thavuM te. jIvane vaLagelAM karmano kSaya thavo enuM nAma nirjarA che. pUrve baMdhAyelAM karmono kSaya thavAnI prakriyA te nirjarA che. AtmAno zuddhopayoga e bhAvanirjarA che ane e zuddhopayoganA prabhAvathI nIrasa thayela karmonuM Atmapradezo uparathI aMze kharI javuM e dravyanirjarA che. baMdhAyelAM karmonI nirjarA be rIte thAya che. nirjarAnA be prakAra che - 1) savipAka nirjarA ane 2) avipAka nirjarA. savipAka nirjarA eTale karma bhogavAI jaI ApoApa kharI paDe che. baMdhAyelAM karmo paripakva thaI bhogavAya che ane e rIte karmakSaya thAya che te savipAka nirjarA che. karma jIvanI sAthe baMdhAIne jIvane vividha phaLa bhogavAve ane enI cokkasa mudata pUrI thAya pachI te jIvano tyAga karI jAya - A savipAka nirjarA che. avipAka nirjarA eTale je karmo bhogavavAno bAkI hoya teno tapa vaDe kSaya karavo te. karmapudgala phaLa ApavA taiyAra thAya te pahelAM ja kaThora tapazcaryAdithI eno kSaya karI nAkhavo e avipAka nirjarA. jema AMbAnA jhADanI DALI upara rahelI kerI samaya Ave tyAre svayaM pAke che ane kyAreka tene ghAsamAM mUkIne samaya pahelAM paNa pakAvavAmAM Ave che; tema niyata thayelA samaya anusAra udayamAM AvIne karmonuM svayaM kharI javuM te savipAka nirjarA che ane udayakALa pAkatAM pahelAM karmonuM Atmapradezo uparathI kharI javuM te avipAka nirjarA che. AmAMthI savipAka nirjarA AtmahitamAM kAryakArI nathI. te to sarva saMsArI jIvane samaye samaye vinA udyame thatI hoya che. tenAthI AtmakalyANanuM kArya siddha thatuM nathI. avipAka nirjarA ja mokSamAM kAraNabhUta che, kAraNa ke te udyamapUrvaka thAya che. saMsAraparibhramaNa miTAvI mokSa prApta karAvanAra A avipAka nirjarA mAtra sAdhakone ja hoya che. 1- juo : zrI mAIlladhavalajIkRta, 'dravyasvabhAvaprakAzaka nyacakra', gAthA 157 'sayameva kammagalaNaM icchArahiyANa hoi sattANaM / savipakka NijjarA sA avipakkamuvAyakaraNAdo / / ' 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'bArasa aNuvembA', gAthA 67 'sA puNa duvihA NeyA sakAlapakkA taveNa kayamANA / cadgadiyANaM paDhamA vayajuttANaM have bidiyA / / ' Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 47 karmanI avipAka nirjarA samyakatva prAptithI zarU thaIne sarvajJa avasthAmAM pUrNa thAya che. AmAM pUrva avasthAnI apekSAe pariNAmonI vizuddhi kramazaH uttarottara savizeSa vRddhi pAmatI jAya che. pariNAmomAM jeTalI vizuddhi vadhAre, teTalI ja karmanirjarA paNa vizeSa thAya che; eTale ke pahelI avasthAmAM jeTalI karmanirjarA thAya che tenA karatAM tenI AgaLanI avasthAmAM pariNAmonI vizuddhi vadhAre hovAthI karmanirjarA paNa vipula pramANamAM thAya che. jyAre sarva karmanI sarvathA saMpUrNapaNe nirjarA thAya che tyAre mokSanI prApti thAya che. jema karmabaMdha anAdi che, tema nirjarA paNa anAdi che. te paNa sadAkALathI thatI AvI che. paraMtu te nirjarA AMzika hoya che, saMpUrNa nirjarA thatI nathI. AvI AMzika nirjarA to pratipaLa thAya che. thoDI thoDI nirjarA to samaye samaye thAya che ane sAthe sAthe bIjAM navAM karmono baMdha paNa thAya che. A krama satata, anAdi kALathI cAlu ja che. saMsArI jIvone navAM karmono baMdha ane pUrvabaddha karmonI nirjarA - e krama cAlyA ja kare che. gharamAMthI kacaro kADhyA pachI paNa navo kacaro AvyA ja kare che ane tethI ja roja kacaro kADhavo paDe che. Aje kacaro kADhyA chatAM kAle pAcho kacaro nIkaLe che. dhULa AdinAM rajakaNo gharamAM satata AvatAM ja hoya che. nirjarA vakhate paNa jIvane zubhAzubha adhyavasAyo hovAnA kAraNe bIjI bAju navo karmabaMdha paNa thato jAya che. jyAM sudhI karmabaMdhanA heturUpa mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoganuM sevana baMdha na thAya tyAM sudhI karmabaMdha satata cAlu rahe che. karmabaMdhanA hetuo kAryAnvita rahe, Asava dvAra khullAM rahe to karmanuM grahaNa cAlu rahe che. nirjarA thatI hoya, paraMtu tenI sAthe sAthe karmabaMdhanA hetuo aTakyA na hoya, AsavamArgono nirodha thayo na hoya to pharI navo karmabaMdha thaze ja. jema bArI-bAraNAM khullAM hovAthI, gharamAMthI kacaro kADhatI vakhate paNa navo kacaro AvavAnuM baMdha thatuM nathI, to pachI ghara haMmeza mATe cokhkhuM kaI rIte rahI zake? tema jIvane nirjarA to thAya che, paNa AsavarUpI bArI-bAraNAM khullAM che, karmabaMdhanA hetuo kAryAnvita che; to pachI karmabaMdhathI jIva kaI rIte bacI zake? jyAM sudhI AsavadvAra khullAM che tyAM sudhI karmabaMdhathI bacavuM saMbhavita ja nathI. navAM karma to baMdhAtAM ja jAya che. AtmA bahArathI AvatAM karmone aTakAvI de ane nirjarA kare to pUrvakarmono nAza thaI jAya ane navAM karmo na baMdhAya. A ja rIte AgaLa vadhatAM eka divasa AtmA sadaMtara sarvathA karmarahita thaI jAya. AnuM ja nAma mokSa che. karmathI saMpUrNapaNe chuTakAro thavo e ja mokSa che. A pramANe mithyAtvAdithI dUra rahI, navAM karmonuM baMdhana aTakAvI, pUrvakarmonuM nirjaraNa karI jIva karmabaMdhanathI sarvathA mukta thAya Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. sarva karmono saMpUrNa kSaya te ja mokSa che. sarva karmono prakRSTapaNe saMpUrNataH sarvathA nAza thavo tene ja mokSa kahyo che. ja mokSa kahyo che. dharmanI utpattine saMvara, vRddhine nirjarA ane pUrNatAne mokSa kahe che. vAstavamAM Atmazuddhi ja dharma che, tethI ema paNa kahI zakAya ke zuddhinI utpatti te saMvara, zuddhinI vRddhi te nirjarA ane zuddhinI pUrNatA te mokSa che. bhedajJAna thavuM ane AtmAnI anubhUtipUrvaka zuddhinI utpatti thavI te bhAvasaMvara che ane tenA nimitte karmo AvatAM rokAya te dravyasaMvara che. AtmadhyAnarUpa zuddhopayogathI zuddhinI vRddhi thavI te bhAvanirjarA che ane te nimitte pUrvabaddha karmonuM kharI javuM te dravyanirjarA che. AtmasvabhAvanI pUrNa zuddhinuM pragaTavuM te bhAvamokSa che ane tadanusAra saMpUrNa dravyakarmothI mukta thaI javuM te dravyamokSa che. jema vRkSanI utpatti vinA tenI vRddhi ane pUrNatA saMbhavatI nathI, tema AtmazuddhinI utpatti vinA tenI vRddhi ane pUrNatA saMbhavatI nathI. tethI nirjarA saMvarapUrvaka ja hoya che. saMvara ane nirjarA dvArA sarva karmo naSTa karI, potAnA zuddha svarUpane prApta karI levuM e mokSa che. AtmAnI sAthe jJAnAvaraNIyAdi ATha karma anAdithI lAgelAM che. A karmonA kAraNe AtmAnA svAbhAvika guNa pragaTa thaI zakatA nathI. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha, anaMta vIrya Adi AtmAnA guNo che. ATha karmono nAza thavAthI AtmA ukta guNo prApta kare che ane te sadAne mATe saMsAranA baMdhanathI chUTI jAya che. jIva rAgAdi vibhAva kare to tene karmabaMdha thAya che ane svabhAvanuM avalaMbana le to tene mokSanI prApti thAya che. jIva rAgAdi vibhAvabhAva kare to te zubhAzubha karmane grahaNa kare che ane e karmo potAnA udayakALe tene te prakAre phaLa Ape che. zubhAzubha karma jIvane sukha-duHkharUpa phaLa ApI tenAthI chUTAM paDe che. karmayukta evo jIva pote karelAM zubhAzubha karmanAM sukha-duHkhAdi phaLano bhoktA bane che. jema zubhAzubha karma saphaLa che, tema tenI nivRtti paNa saphaLa che. jIva svabhAvasammukhatAnA puruSArtha dvArA zubhAzubha karmanI nivRtti kare to tenuM phaLa avazya maLe che ane te phaLa mokSa che. jIva sarva karmathI nivRtta thAya to tene mokSanI prApti thAya che. AnA uparathI mokSa che ema siddha thAya che. keTalAka loko AtmAnA baMdha ane mokSano asvIkAra kare che. teo kahe che ke jIvadravya amUrta hovAthI AkAzanI jema abaddha ane amukta ja hovuM joIe. AkAza koI vastuthI baMdhAtuM nathI. jo AkAzamAM baMdha nathI to tenI mukti paNa nathI, kAraNa ke mukti baMdhasApekSa hoya che. mokSa thavA mATe pahelAM baMdha hovo jarUrI che. baMdha na Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 49 hoya to mokSa kono thAya? kevI rIte thAya? tethI jIva paNa AkAzanI jema amUrta dravya hovAthI temAM paNa baMdha-mokSa ghaTI zake nahIM. Avo mata dharAvanArAo karma paheluM, jIva pahelo ke banne sAthe utpanna thAya che evA vikalpo dvArA siddha kare che ke jIvakarmano saMbaMdha ghaTI zakato nathI. vicAra karatAM samajAya che ke A vAta asaMgata che. zarIra ane karmanI saMtati anAdi che, kAraNa ke te bannemAM paraspara kAraNa-kAryabhAva che, bIja-aMkuranI jema. bIja ane aMkuranI mAphaka te bannemAM paraspara kAraNa-kAryabhAva rahelo che. zarIrathI karma utpanna thAya che ane pUrvakarmanA phaLa svarUpe zarIranI utpatti thAya che. zarIrathI karma baMdhAya che ane e karmathI zarIra maLe che. prApta thayela e zarIrathI pharI karma baMdhAya che ane e karmathI pharI zarIra maLe che. zarIra e kAraNa che, karma e kArya che; ane vaLI, karma e kAraNa che ane zarIra e kArya che. Ama, banneno paraspara kAraNa-kAryabhAva che. zarIra ane karma paraspara kAraNa-kArya che. jema bIjathI aMkura ane aMkurathI bIja thAya che, A krama anAdi kALathI cAlyo Ave che mATe bIja ane aMkuranI saMtati anAdi che; te ja pramANe dehathI karmanI ane karmathI dehanI utpattino krama anAdi kALathI cAlyo Ave che, mATe te bannenI saMtati paNa anAdi che. jema bIja ane aMkurano kAraNa-kAryabhAva pravAhathI anAdi che, tema deha ane karmano kAraNa-kAryabhAva paNa anAdi saMtatirUpa che. A tathya sAme pUrvapakSano koI vikalpa TakI zakato nathI. teo je vikalpa kare che ke karma paheluM ke jIva pahelo - e vikalpane koI avakAza ja nathI, kAraNa ke tenI saMtati anAdi che. zarIrathI karma utpanna thAya che, eTale ke karma e zarIranuM kArya che; paNa je zarIre karmane utpanna karyuM, te zarIra paNa pUrvakarmanuM kArya che, arthAt te paNa karmathI ja utpanna thayeluM che; vaLI pAchuM je karma vaDe karmotpAdaka zarIra utpanna thayuM, te karma paNa pUrvazarIrathI utpanna thayela hoya che. A pramANe karma ane zarIra paraspara kAraNakAryabhAva hovAthI banenI saMtati anAdi che; tethI karmanI saMtati paNa anAdi ja che. je karma karAya che te ja to baMdha che, eTale jo karmasaMtAna anAdi hoya to baMdha paNa anAdi siddha thAya che. ahIM koIne prazna thAya ke karmasaMtAna anAdi siddha thavAthI baMdhano saMbhava kahyo, paNa atre to zarIra ane karmamAM paraspara kAraNa-kAryabhAva siddha karyo che, to temAM jIvane kaMI levA-devA rahetI nathI, tethI jIva-karmano saMyoga anAdi che ema kaI rIte kahI zakAya? zarIra ane karmano paraspara kArya-kAraNabhAva kharo, paNa jo koI kartA na hoya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana to zarIra ke karma bannemAMthI eka paNa utpana na thAya. eTale mAnavuM joIe ke jIva karma dvArA zarIrane utpanna kare che, tethI te jIva zarIrano kartA che ane jIva e zarIra dvArA karmane utpanna kare che, tethI te jIva karmano paNa kartA che; jema daMDa dvArA ghaTane utpanna karanAra kuMbhAra ghaTano kartA kahevAya che, tema karmayukta jIva zarIrano kartA bane che ane zarIrayukta e jIva karmano kartA bane che. AthI zarIra ane karmanI saMtati anAdi hovAthI jIvane paNa anAdi mAnavo joIe ane teno baMdha paNa anAdi mAnavo joIe. Ama, siddha thAya che ke jIva anAdi che ane karmano baMdha paNa anAdi che. jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che. cetananI kRSi Adi kriyA jema saphaLa che, tema dAnAdi kriyA paNa saphaLa che ane tenuM je phaLa te karma che, tethI karmano baMdha svIkAravo ja joIe. jIvamAM baMdha saMbhave che, kAraNa ke jIvanI dAna tathA hiMsAdi kriyA saphaLa che; ane e baMdhano viyoga paNa jIvamAM saMbhave che, kAraNa ke jIva ane karmano saMbaMdha saMyogarUpa che. tethI jIvamAM baMdha ane mokSa che. jo baMdha-mokSa na hoya to muktinA prarUpaka zAstro ane temAM kahelI sarva kriyAo niSphaLa jAya. vaLI, pratyakSa jaNAtA janma-maraNa, sukha-du:kha, puNya-pApa, dharma-adharma vagere asatya Thare. sthULa dRSTie jovAmAM Ave to AtmAno baMdha ane mokSa nahIM mAnanArA jIvo AtmAne mAne che ema jaNAya che, paNa sUkSma dRSTithI vicAratAM jaNAya che ke teo AtmAnI sattAne ja mAnatA nathI. jo teo AtmAno mokSa nathI mAnatA, to teo AtmAne karmano baMdha thAya che ema paNa nathI ja mAnatA ane tethI teo AtmAne (karmabaMdhanA hetubhUta) rAgAdimaya paNa nathI mAnatA. Ama mAnavAthI rAgAdimaya saMsArI AtmAonI sattAno lopa thAya che. vaLI, teo vItarAgasvarUpa AtmAne to nathI ja mAnatA, kema ke e to AtmAnI mokSa avasthA che ane AtmAno mokSa to teo mAnatA ja nathI. Ama, baMdha-mokSaniSedhathI to banne prakAranA AtmAnI sattAno niSedha phalita thAya che, eTale sUkSma dRSTithI to teo AtmAnuM astitva na mAnanAra ja che. keTalAka amokSavAdIo ema dalIla kare che ke je anAdi hoya te anaMta paNa hoya ja che. je padArthano Adi hoya teno aMta hoya ja che ane je anAdi hoya te anaMta ja hoya che. A nyAya anusAra anAdi karmabaMdhananI saMtatino nAza thaI zake nahIM. karmabaMdhanano koI Adya samaya nathI, tethI te anAdi che. jema karmabaMdha anAdithI cAlyo Ave che, tema anaMta kALa sudhI rahevo joIe, arthAt jIvano mokSa saMbhavita nathI. karmabaMdha anAdi hovAthI jIvano mokSa ghaTI zakato nathI. A dalIlanuM samAdhAna A pramANe che - karmano saMbaMdha jIva sAthe jo ke Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 anAdithI che, paraMtu te anAdi saMbaMdha che ne te ja kArmaNa vargaNAnAM pudgalaparamANuo sAtheno nathI. jIvane anAdi kALathI karmo lAgelAM che e vAta satya che, paNa je karmo anAdi kALathI hatAM, te ja karmo atyAre paNa jIvane lAgelAM nathI. jIva sAthe dareka karmanA saMbaMdhanI avadhi - maryAdA che, te amuka mudata sudhI ja jIva sAthe rahe che. eTaluM kharuM che ke anAdinI jIvanI vikArI avasthAmAM karmono saMyoga thayA kare che. saMsArI jIvane vikArI avasthA anAdithI che, tethI karmono saMbaMdha koI niyata kALathI thayo nathI, paNa te anAdi che. paraMtu A to samuccaya karmanI apekSAe vAta che. eno artha ema nathI ke amuka karmanAM pudgalo anAdi kALathI jIvanI sAthe lAgelAM ja che. dareka karmanI utpatti paNa hoya che ane teno nAza paNa hoya che. karmo baMdhAya che tema khape paNa che. eka paNa karma evuM nathI ke je khape ja nahIM. tenuM kAraNa e che ke je je karma baMdhAya che, jyAre jyAre baMdhAya che; tyAre tyAre te te karmanI sthiti paNa baMdhAya che. jaghanya, utkRSTa ke te banne vaccenI - ema game te sthiti baMdhAya, paNa baMdhAyelAM karmanI sthiti pUrI thatAM te karma khape ja che. dareka karmanI avadhi niyata hoya che ane e avadhi pUrI thatAM te karma khapI ja jAya che. kAM to te enA samaye udayamAM AvIne khape che ane kAM to udIraNA karIne jIva tene khapAve che. dareka karmano utkRSTa sthitibaMdha paNa nizcita kALamaryAdAvALo ja che. mohanIya karmano utkRSTa sthitibaMdha 70 koDAkoDI sAgaropamano che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane vedanIya - A cAra karmono utkRSTa sthitibaMdha 30 koDAkoDI sAgaropamano che. nAma ane gotra karmano utkRSTa sthitibaMdha 20 koDAkoDI sAgaropamano che ane AyuSya karmano utkRSTa sthitibaMdha 33 sAgaropamano che. tethI badhAM karmono ekasAthe vicAra karavAmAM Ave to koI paNa karma 70 koDAkoDI sAgaropama karatAM vizeSa sthitibaMdhanuM na hoI zake. jo A pramANe karmano utkRSTa sthitibaMdha che to pachI AtmAno koI paNa niyata karmanI sAthe anAdi saMyoga kevI rIte ghaTI zake? AtmA jyAre koI eka karma bAMdhe to vadhumAM vadhu tenI kALasthiti 70 koDAkoDI sAgaropamathI vizeSa hoI ja na zake ane A 70 koDAkoDI sAgaropamano kALa kaMI anAdi kALa to nathI ja. atre koIne prazna udbhave ke to pachI jIva-karmano saMyoga anAdi kevI rIte siddha thAya? to teno uttara ema che ke A utkRSTa kALasthiti to phakta eka vAra bAMdhelAM karmanI che ane dara samaye jIva sAta karma bAMdhe che ane AyuSya bAMdhe tyAre ATha karma bAMdhe che. jo ke dareka samaye baMdhAtAM karmo utkRSTa sthitimAM nathI baMdhAtAM, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 che. AtmA zAstra - vivecana paNa sAmAnya sthitinAM ja baMdhAya che. atyaMta tIvra adhyavasAyamAM ja utkRSTa sthitinAM karmo baMdhAya che. A rIte jIva pratyeka samaye karma bAMdhe che. dareka samayanuM dareka karma bhinna bhinna che, svataMtra che. jema eka pravAhabaddha nadInuM pANI gAme gAme judAM judAM nAmathI oLakhAya che. gAmanA nAma pramANe athavA to koI alaga nAmathI oLakhAya che, paraMtu mULamAM joIe to pravAhathI pANI eka ja che. je gaMgA samudramAM maLI rahI che ane je gaMgA gaMgotrImAMthI nIkaLI rahI che te pravAhathI eka ja che. ema eka karma atyAre bAMdhyuM, eka AgalA samaye bAMdhyuM, eka gaI kAle, eka enAthI paNa pahelAM, eka karma gata janmamAM, vaLI eka enAthI paNa pahelAMnA janmamAM, hajI enAthI paNa pahelAMnA janmamAM - ema anaMta janmomAM jIve anaMtAM karmo bAMdhyAM che. A anaMta karmomAM prathama kayA karmano baMdha kyAre thayo e zodhavuM saMbhavita nathI, kAraNa ke nigoda avasthAmAM ja anaMtA janma-maraNa thayAM che ane nigodamAMthI bahAra nIkaLyA pachI A cAra gatinI ghaTamALamAM paribhramaNa karatAM karatAM paNa anaMta janma-maraNa vItI gayAM che. have jo karmabaMdhanI paraMparAno vicAra karavAmAM Ave to teno aMta kaze paNa na maLI zake, mATe jIvAtmA sAthe karmano saMbaMdha paraMparAthI anAdi siddha thAya che. te chatAM atyAre jIva upara 70 koDAkoDI sAgaropama pahelAMnuM to eka paNa karma rahyuM nathI. te karmo potapotAnI sthiti pUrI thaI gayA pachI to kSaya thaI ja gayAM che. anAdi kALathI keTalAM badhAM karmo baMdhAyAM che ane te badhAM karmo kSaya paNa thayAM ja che. A pramANe karma paraMparAthI anAdi che, te chatAM vyaktigatarUpe anAdi nathI. karmano nAza nirjarA vaDe thato ja jAya che ane vaLI, bIjAM navAM karmo baMdhAtAM paNa jAya che. eTale ja jIva karmathI sadaMtara mukta thaI zakyo nathI. jUnAM karmo kSaya thatAM jAya che ane navAM karmo baMdhAtAM jAya che. jUnAM hajI pUrAM kSaya na thayAM hoya te pahelAM navAM karmo to baMdhAyAM ja hoya, kAraNa ke jIvanI mana-vacana-kAyAnI pravRtti to satata cAlu ja rahe che. jo e pravRtti na aTake to karmano baMdha kaI rIte aTakI zake? paraMtu A uparathI ema zaMkA na karavI ke jo baMdha satata cAlu ja che to pachI mokSa kaI rIte thaze? mokSa thaI na zake evo saMzaya karavA yogya nathI. jIvano mokSa avazya thaI zake che. jIva ane karmano saMyoga che. jyAM saMyoga hoya che tyAM viyoga paNa thAya ja che. jeno saMyoga thAya teno viyoga thAya ja che. AMzika nirjarAmAM amuka pramANamAM karmano viyoga thAya che, paNa saMvara na hovAthI pharI navAM karmano saMyoga thayA kare che. Ama hovA chatAM jIvAtmAno karmapudgalanI sAtheno saMyoga sarvathA naSTa paNa thaI zake che, arthAt sadaMtara viyoga thaI zake che. karmanA A saMpUrNa viyogane ja mokSa kahevAya che. jIva jo navIna karmonuM baMdhana na thavA de ane pUrvabaddha karmonI nirjarA karato jAya Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 gAthA-89 to anukrame karmano saMbaMdha sarvathA chUTI zake che. saMbaMdha be prakAranA che - samavAya saMbaMdha ane saMyoga saMbaMdha. AtmA ane teno jJAna guNa; suvarNa ane teno pItatva guNa e samavAya saMbaMdha kahevAya. samavAya saMbaMdha anAdi-anaMta saMbaMdha che. jIva ane karmano athavA suvarNa ane mATIno saMbaMdha saMyoga saMbaMdha che ane te anAdi-sAMta hoya che, arthAt anAdithI e saMbaMdha hovA chatAM paNa teno aMta thaI zake che. karma bAMdhavAM, choDavAM, vaLI bAMdhavAM vagere je prakriyA anAdi kALathI cAlatI Ave che, te prakriyA baMdha paDatAM AtmAno mokSa thAya che. anAdi kALanI karmazRMkhalA anaMta kALa sudhI cAlatI ja rahe che evuM lAge che, paraMtu zRMkhalAno evo niyama nathI ke je anAdikAlIna hoya te anaMta kALa paryata rahevI ja joIe; kema ke zRMkhalA saMyogathI bane che ane saMyogano viyoga thaI zake che. jo te viyoga aMzataH hoya to te zRMkhalA cAlu rahe che, paNa jyAre teno AtyaMtika viyoga thaI jAya che tyAre zuMkhalA tUTI jAya che. karmazRMkhalA baLavAna kAraNa dvArA tUTI zake che. jIvanA satya puruSArtha dvArA karmazRMkhalA mULamAMthI naSTa thaI zake che. Ama, jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che ema jyAre kahevAmAM Ave che tyAre teno artha e che ke paraMparAthI te anAdi che. Ama kahevAnuM tAtparya e che ke jIva navAM navAM karma grahaNa kare che, paraMtu kyAre paNa te karma vinAno hoto nathI. pUrvavAsanAnA nimitte navA karmanI utpatti thAya che ane karma baMdhAyA pachI pAchI navI vAsanA utpanna thAya che. e vAsanA vaLI navuM karma utpanna kare che. ema bIja-aMkuranI jema jIva sAthe karma anAdithI che. anAdi ajJAnanA kAraNe, anAtmamAM je Atmabuddhi che tenA kAraNe bAhya viSayonI tRSNA janme che ane tethI karma baMdhAtAM rahe che ane saMsAraparaMparA cAlu rahe che. ajJAnano nirodha thaI jAya to tRSNA mATe koI avakAza raheto nathI ane tethI navuM baMdhana thatuM nathI, jUnuM baMdhana kapAtuM jAya che ane saMsAranA mULamAM kuThArAghAta thavAthI saMsAra vinaSTa thaI jAya che. vaMzaparaMparA anAdi che, arthAt manuSyanA pitA, pitAmaha vagere peDhIo gaNatAM teno koI Adi hoto nathI. te chatAM jo koI manuSya bALabahmacArI rahe athavA nirvaza marI jAya to anAdi vaMzaparaMparA tUTI jAya che. aneka peDhIothI cAlI AvatI vaMzaparaMparAmAM koI manuSya dIkSA laI le, lagna na kare to te vaMzaparaMparA aTakI jAya che, tema AtmA karmone AvatAM aTakAvI de ane prabaLa nirjarA kare to badhAM karmono nAza thaI jAya che. jIva ane karmano paraspara anAdi saMyoga siddha che, paNa jema agnithI suvarNa Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane pASANa judAM paDI zake che, tema jJAnAdithI jIva ane karmano viyoga thaI zake che. suvarNa ane pASANano anAdi saMbaMdha che, paNa te saMyoga saMbaMdha hovAthI koI kAraNavizeSathI teno viyoga thaI ja zake che. kanakapASANamAMkanaka ane pASANano anAdi saMyoga chatAM kanakane pASANathI prayatna vaDe juduM pADI zakAya che, tevI ja rIte prayatna vaDe jIva-karmano anAdi saMyoga hovA chatAM paNa jIva jo satpuruSArtha kare to te potAthI karmane juduM pADI zake che. AtmAmAM baMdharUpa karmasaMyogano prayatna vaDe nAza thaI zake che ane te ja jIvano mokSa che. khANamAM jyAre sonuM hoya che tyAre mATInI sAthe mizrita hoya che, saMyukta hoya che. tene bahAra kADhIne, bhaThThImAM tapAvIne, banneno viyoga karAvavo paDe che. prayoga vaDe mATI judI ane sonuM juduM thAya che. A pramANe suvarNa ane mATIno khANamAM anAdino saMyoga hovA chatAM agninA yoga vaDe te saMyogano nAza thAya che. jevI rIte mATI ane suvarNano saMbaMdha anAdi kALano hovA chatAM agni, kSAra, suvarNakA2 vagereno yoga maLatAM te anAdi saMbaMdha chUTe che ane zuddha suvarNa prApta thAya che; tevI ja rIte manuSyabhava, sadguru vagereno yoga thatAM AtmA paNa satpuruSArtha vaDe anAdi karma saMbaMdhathI chUTI, zuddha banI mokSa prApta karI zake che. jIva ane karmano viyoga thatAM mokSa prApta thaI zake che. jema mATIthI chuTuM paDeluM zuddha sonuM 100 TacanuM hoya che, tema mukta avasthAmAM AtmA pUrNazuddha, saMpUrNa karmamalarahita hoya che. AtmA puruSArtha dvArA aSTa karmano kSaya karI, sadA mATe karmasaMbaMdhathI rahita thaI; zuddha, buddha, mukta, siddha banI jAya che. te AThe karmono kSaya karI, karmanAM baMdhanamAMthI sarvathA chUTIne sarvadA saMsArano tyAga karI lokAe birAje che. Ama, saMtAna anAdi che, tethI te anaMta paNa hovuM ja joIe ema kahI na zakAya, kAraNa ke jema bIja-aMkuranuM saMtAna anAdi hovA chatAM teno aMta thaI zake che, tema karmasaMtAna anAdi chatAM teno nAza thaI zake che. bIja ane aMkuramAMthI game te ekano potAnA kArya pahelAM ja jo nAza thaI jAya to bIja-aMkuranI paraMparAno aMta AvI jAya che. te ja pramANe jIva ane karmano saMyoga anAdino hovA chatAM satpuruSArtha dvArA teno aMta AvI zake che. jIva-karmanA anAdi saMyogano nAza thaI zake che ane baMdhamAM paDelo jIva mokSa prApta karI zake che. e spaSTa che ke jIva-karmano anAdi saMyoga hovA chatAM viyoga ghaTe che, tethI jIva ane karmano saMbaMdha naSTa thavAthI mokSa prApta thaI zake che te svIkAravuM joIe. je anAdi hoya te anaMta paNa hoya ja ema mAnavuM na joIe. - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 55 karmanI anAdi saMtatino aMta na Ave evo mata yathArtha nathI, kAraNa ke bIjaaMkuranI saMtati anAdi chatAM, maraghI-IDAnI saMtati anAdi chatAM, suvarNa ane mATIno saMbaMdha anAdi chatAM vibhinna upAyathI te nAza pAmI zake che; tema jIva ane karmano anAdi saMbaMdha upAyavizeSathI nAza pAmI zake che. A viSe AcAryazrI jinabhadrajI vizeSAvazyakabhASya'mAM lakhe che ke bIjA ane aMkuramAMthI game te ekano potAnA kAryane utpanna karyA pahelAM ja jo nAza thaI jAya to bIja-aMkuranA saMtAnano aMta AvI jAya che ane te ja pramANe maraghI ane IDA viSe paNa kahI zakAya ke maraghI ane IMDAnI saMtati paNa anAdi kALathI hovA chatAM jyAre te bannemAMthI eka potAnA kAryane utpanna karyA pahelAM ja jo naSTa thaI jAya to te bannenA saMtAnano paNa aMta Ave. vaLI, sonuM ane mATIno saMyoga anAdisaMtatigata hovA chatAM agnitApAdithI te saMyogano nAza thAya che, te ja prakAre jIva ane karmano saMyoga paNa anAdisaMtatigata hovA chatAM samyak zraddhAdi ratnatraya vaDe te saMyogano nAza karI zakAya che. sarva karmanA AtyaMtika viyogarUpa avasthA te ja mokSapada che.' Ama, karmonI saMtati anAdi hovA chatAM paNa puruSArtha dvArA karmono nAza karavAmAM Ave to tenI saMtati niHzeSa thaI naSTa thaI jAya che, tethI jIva ane karmano saMbaMdha anAdi hovA chatAM paNa AkAza ane AtmA jevo anAdi-anaMta saMbaMdha nathI, paNa suvarNa ane mATI jevo anAdi-sAMta saMbaMdha che. karmasaMtati anAdi hovA chatAM karmasaMtatino nAza thaI zake che. saMyoga saMbaMdhanI catuSTayI A pramANe che - (1) anAdi-anaMta - je saMyogano Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI. AtmA ane AkAzano saMbaMdha A prakArano che. AtmA saMsAra avasthAmAM hoya ke mokSa avasthAmAM hoya, avagAhanAnA kAraNe AtmAno AkAzanI sAthe saMbaMdha anAdi-anaMta, eTale ke Adi-aMta vinAno che. vaLI abhavI jIvane, arthAt je jIvano mokSa kyAre 1- juo : AcAryazrI jinabhadrajIkRta, 'vizeSAvazyakabhASya', gAthA 1818,1819 'aNNataramaNivvattitakajjaM bIyaMkurANa jaM vihitaM / tattha hato saMtANo kukkuDi-aNDAtiyANaM ca / / jadhaveha kaMcaNovalasaMjogo'NAtisaMtigato vi / vocchijjati sovAyaM tadha jogo jIvakammANaM / / ' sarakhAvo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 125 'anAdisaMtaternAzaH syAdvIjAMkurayoriva / kukkuTyaMDakayoH svarNamalayoriva vAnayoH / / ' Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrI Atmasiddhi zAstra" - vivecana paNa thaI zake ema nathI evA jIvane karmasaMyoga anAdi che ane te baMdhano aMta kyAre paNa Avato nathI. abhavI jIvo A saMsAramAM anAdi kALathI karmayukta che ane bhAvimAM paNa temano karmabaMdha anaMta ja rahevAno che. teo kadApi mukta nahIM thAya. (2) anAdi-sAMta - je saMyogano Adi nathI paNa aMta che. A bIjA bhedamAM Asana bhavya jIvono karma sAtheno saMyoga Ave che. Asana bhavya jIvono karmabaMdha bhUtakALanI daSTie anAdi jarUra che, paraMtu bhAvinI daSTie sAMta che, aMta sahita che. eka divasa A karmabaMdhano aMta jarUra Avaze. (3) sAdi-anaMta - je saMyogano Adi che paNa aMta nathI. mokSanI zarUAta che. karmakSaya pachI jyAre AtmA mokSamAM jAya che tyAre te mokSano Adi thayo kahevAya che ane eka vAra mokSa pAmyA pachI te anaMta che, sAMta nahIM. te jIvanA mokSano aMta kyAre paNa Avato ja nathI. (4) sAdi-sAMta - je saMyogano Adi paNa che ane aMta paNa che. jIvAtmA sAthe vyaktigata karmanA saMyogano Adi paNa che ane aMta paNa che. jIva sAthe jyAre eka karma baMdhAya che tyAre te karmano Adi - tenI zarUAta thAya che ane jyAre e karmano kSaya thAya che tyAre te karmano aMta thAya che. karmaparaMparAnI dRSTie sarva jIvonAM karma anAdi che, eka jIvanI karmaparaMparAno vicAra karatAM paNa te anAdi che, paraMtu paraMparAne na jotAM eka vyaktigata karmane jovAmAM Ave to te sAdi che ane eka divasa nirjarI jAya che mATe sAMta che. A pramANe saMyoga saMbaMdhanI caturbhagI thAya che. AtmA ane karmano saMbaMdha eka karmanI apekSAe cothA prakArano che, jyAre bhavya jIva ane karmano saMbaMdha pravAhanI apekSAe bIjA prakArano che. puruSArtha vaDe e saMbaMdhano aMta AvavAthI mokSanI siddhi thAya che. anAdi karmasaMyogano nAza thAya evI anAdi-sAta bhAMgAvALI vyavasthA bhavya jIvone mATe ja che. abhavI jIvano karmano saMga prathama prakArano che. abhavyonA anAdi karma saMbaMdhano kadI nAza thato nathI, eTale ke tyAM jIva-karma saMbaMdha AtmA ane AkAzanA anAdi-anaMta saMbaMdha jevo ja che. jIvarAzinI apekSAe joIe to jIva-karmano saMyoga anAdi-sAMta ane anAdianaMta ema banne prakArano che. jIvamAM bane jAtanA saMbaMdho ghaTI zake che, emAM kazo ja virodha Avato nathI. paraMtu jIvavizeSano vicAra karavAmAM Ave to e banne saMbaMdha eka jIvamAM saMbhave nahIM, kAraNa ke temAM virodha che. e banne saMbaMdha paraspara viruddha che, tethI je jIva ane karmono anAdi-anaMta saMbaMdha hoya che, tenAmAM anAdi-sAMta Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 pa7 saMbaMdha nathI hoto ane jenAmAM anAdi-sAMta saMbaMdha hoya che, tenAmAM anAdi-anaMta saMbaMdha nathI hoto. abhavya jIvomAM karmasaMyoga anAdi-anaMta che, kAraNa ke abhavya jIvono mokSa nathI. tevA jIvonA karmasaMyogano kadI nAza thato ja nathI. bhavya jIvomAM te saMyoga anAdi-sAMta che, kAraNa ke teo karmasaMyogano nAza karI mokSa prApta karavAnI yogyatA dharAve che. AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta 'paMcAstikAya'no anuvAda karatAM zrImad lakhe che saMsAracakravAlamAM te bhAve karIne paribhramaNa karatA jIvomAM koI jIvono saMsAra anAdisAMta che, ane koIno anAdianaMta che, ema bhagavAna sarvajJa kahyuM che." bhavya ane abhavya ema be prakAranA jIvo che. anAdi sahaja pariNAmathI jIva be prakAranA svabhAvavALA hovAthI be jAtinA che - eka bhavya ane bIjA abhavya. bhavya eTale mokSa pAmavAne yogya. mokSa pAmavAnI sAmagrI maLatAM je jIvo mokSa pAmI zake te bhavya. abhavya eTale mokSa pAmavAne ayogya. mokSa pAmavAnI sAmagrI maLavA chatAM abhavya jIvo kadI paNa mokSa na pAme. bhavya jIvamAM bhavyatva nAmano pAriNAmika bhAva che. abhavya jIvamAM abhavyatva nAmano pAriNAmika bhAva che. bhavyatva eTale mokSa pAmavAnI yogyatA. abhavyatva eTale mokSa pAmavAnI ayogyatA. bhavya jIvomAM mokSe javAnI yogyatArUpa svabhAvanI sattA anAdithI rahelI che, tethI temanI bhavapariNati badalAya che. abhavya jIvomAM mokSe javAnI yogyatA na hovAthI temanI bhavapariNati kyAre paNa badalAtI nathI - anAdithI jevI che tevI ne tevI ja rahe che. jemanAmAM mokSe javAnI yogyatAvALo pariNAmika bhAva che evA bhavya jIvone viSe karmano saMbaMdha naSTa thaI zake che, tethI mokSarUpa vastusvarUpane sthApana karavAnI maryAdA bhavya jIvone viSe che. bhavya jIvomAM paNa keTalAka jAtibhavya jIvo hoya che. jAtibhavya eTale mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM jemane kyAre paNa mokSa pAmavAnI sAmagrI maLavAnI ja nathI tevA jIvo. abhavya jIvo sAmagrI maLavA chatAM mokSa pAmatA nathI, jyAre jAtibhavya jIvone to mokSa pAmavAnI sAmagrI ja maLatI nathI. eka dRSTAMta vaDe jIvonA A bhedone samajIe. eka kanyA evI che ke je lagna pachI mAtA bane che. bIjI kanyA evI che ke je lagna pachI paNa jIvanabhara mAtA thatI nathI. te kyAre paNa bALakane janma ApatI nathI. tene vaMdhyA ke vAMjhaNI kahevAya che. trIjI kanyA evI che ke je bAlyAvasthAmAM ja dIkSA laI le che, tethI have te kyAre paNa mAtA nahIM bane. sAdhvI mAtA na ja bane e vAta sAva sAcI che, paraMtu mAtA banavAnI yogyatA to te dharAve che. te mAtRtvanI, arthAt mAtA thavAnI zakyatA to 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.594 (AMka-766, 130) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dharAve che. alabatta jIvanabharanA vatanA kAraNe te mAtA thavAnI nathI te vAta cokkasa che. AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa karanArI sAdhvI saMtAnane janma ApavAnI yogyatA dharAvatI hovA chatAM tevA prakAranA puruSasaMyogarUpa kAraNanA abhAvathI te saMtAnane janma ApatI nathI. A pramANe traNa kanyAnI yogyatA-ayogyatAnA dRSTAMtathI traNa prakAranA jIvo che te samajI zakAze - (1) pahelI kanyA ke je lagna pachI mAtA bane che, tenA jevA bhavya jIvo che ke je sapuruSArtha karIne mokSa pAme che. (2) bIjI vAMjhaNI kanyA jevA abhavya jIvo che. vAMjhaNI kanyA kyAre paNa mAtA banatI nathI, tema abhavya jIvo kyAre paNa mokSa pAmatA nathI. (3) sAdhvI thayelI kanyA jevA trIjI kakSAnA jAtibhavya jIvo che, je bhavyanI kakSAnA che, paraMtu kyAre paNa mokSe javAnA nathI. jema sAdhvI thayelI kanyA koI kALe mAtA banatI nathI, tema jAtibhavya jIvo koI kALe siddha thatA nathI, kAraNa ke temane mokSa pAmavAnI sAmagrI ja maLatI nathI. mULabhUta svabhAvamAM ja bhinnatA hovAthI jIvomAM A prakAranA bheda che. A bheda karmajanya nathI. jo A bheda karmajanya mAnavAmAM Ave to jyAre te karmono kSaya thAya tyAre jIvomAM rahelA bhavyatva-abhavyatvamAM parivartana AvI zake ane abhavya jIva paNa mokSe jaI zake. paraMtu Ama thavuM zakya nathI, kAraNa ke A bheda karmajanya nathI. jIvasvabhAvagata A bhedo che, mATe Ane pariNAmika bhAvajanya bheda kahevAya che. pAriNAmika bhAvanA kAraNe jIva kyAre paNa ajIva ane ajIva kyAre paNa jIva thato ja nathI; e ja pramANe bhavya kyAre paNa abhavya ane abhavya kyAre paNa bhavya banato ja nathI. ahIM koI zaMkA kare ke jIva to badhA sarakhA ja che, to temAM bhavya ane abhavya evo bheda zA mATe? jIva badhA sarakhA chatAM jema nAraka, tiryaMca Adi bhedo che, tema bhavya ane abhavya evo bheda paNa saMbhave che, temAM kazo ja virodha Avato nathI ema kahI zakAya nahIM, kAraNa ke jIvanA nArakAdi bhedo karmakRta che, svAbhAvika nathI; jyAre bhavya ane abhavya evA bheda karmakRta nahIM paNa svAbhAvika che. eTale ja prazna che ke jIvanA evA svAbhAvika bhedo mAnavAnuM zuM kAraNa? jIvatva to bane jIvamAM samAna hovA chatAM eka jIva bhavya kahevAya ane bIjo abhavya kahevAya enuM zuM kAraNa? jIvapaNuM samAna chatAM bhavya ane abhavyano bheda zI rIte thaI zake che e praznanuM samAdhAna karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM lakhe che ke Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 59 jema dravyapaNuM samAna chatAM paNa jIvatva ane ajIvatvano bheda che, tema jIvapaNuM samAna chatAM paNa bhavyatva tathA abhavyatvano bheda che.' jIva ane ajIva be dravya che, chatAM jema eka dravya jIva kahevAya che, bIjuM ajIva kahevAya che; tema badhA jIvo jIvatva dharmathI ekasarakhA hovA chatAM bhavyatvaabhavyatvanA kAraNe jIvomAM bhavya-abhavyanA bhedo mULathI ja che. keTalAka guNadharmo evA hoya che ke je bhinna bhinna padArthomAM samAnapaNe hoya che. dA.ta. AtmA ane AkAza e be dravyo che. jIva ane AkAza ane dravyatva, prameyatva, yatve Adi dharmonA kAraNe samAna che; chatAM jIvatva ane ajIvatva, cetanatva ane acetanatva Adi rUpe jIva ane AkAzamAM svabhAvabheda che. jIva ane AkAza bannemAM dravyapaNuM samAna chatAM jema jIvatva ane ajIvatvarUpe jIva ane AkAzamAM svabhAvabheda che, tema badhA jIvo jIvatvane kAraNe samAna hovA chatAM bhavyatva ane abhavyatvanA kAraNe bhavya ane abhavya evo jIvamAM svabhAvabheda rahelo che. A bheda svabhAvathI che. bhavyatvapaNuM, abhavyatvapaNuM e karmajanya bheda nathI. nArakIpaNuM, devapaNuM e karmajanya bhedo che. jIva pote karelAM karmanA kAraNe te kyAreka narakamAM jAya che, kyAreka svargamAM jAya che ane tyAMthI pachI bIjI gatimAM janma le che. te pachI nArakIpaNuM, devapaNuM nathI rahetuM, mATe A karmakRta bheda che. paraMtu bhavyaabhavyapaNuM e karmakRta bheda nathI paNa svabhAvajanya bheda che. vaLI, nArakIpaNuM, devapaNuM vagere karmajanya hovAthI eka ja jIva kyAreka nAraka bane che to kyAreka deva paNa bane che; paraMtu bhavya jIva kyAre paNa abhavya nathI banato ane abhavya jIva kyAre paNa bhavya nathI banato, kAraNa ke A bheda svAbhAvika che. jema eka ja choDamAM UgelA magamAM paNa be bheda hoya che. maga bAphavA mUkavAmAM Ave tyAre maganA amuka dANA sIjhe che, jyAre amuka dANA bilakula sIjhatA nathI. kalAko sudhI pANImAM UkaLatA ja rahe, chatAM paNa te nathI sIjhatA. tevA magane koraDu maga kahevAya che. A bheda svabhAvathI che. te maganI jAti ja evI che ke jethI te koraDu ja rahe che, te kyAre paNa sIjhatA ja nathI. tema bhavya ane abhavyanA bheda svabhAvanA kAraNe mULabhUta bhedo che. bhavya mokSe jaI zake che, jyAre abhavya kyAre paNa mokSe jato nathI, siddha thato nathI. koraDu maga kadI paNa sIjhatA ja nathI, tema abhavya jIva kyAre paNa siddha thato ja nathI. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 127 'dravyabhAve samAne'pi jIvAjIvatvabhedavat / jIvabhAve samAne'pi bhavyAbhavyatvayobhidA / / ' Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 | 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana gAyanuM ane AkaDAnuM dUdha dUdharUpe samAna hovA chatAM e bannemAM bheda che. gAyanA dUdhamAM dahIM-ghIrUpe banavAnI yogyatA che ane AkaDAnA dUdhamAMthI dahIM-ghI banatAM nathI. strIrUpe badhI strIo samAna hovA chatAM saMtAnotpattinI dRSTie mAtA banavAnI yogyatAvALI strI ane jenAmAM mAtA banavAnI yogyatA nathI evI vaMdhyA strI ema be bheda paDe che. e ja pramANe jIvarUpe badhA samAna hovA chatAM mokSagamananI yogyatA ane ayogyatAnA kAraNe bhavya ane abhivya evA bhedo paDe che. ahIM koI zaMkA kare ke bhavyapaNuM e jIvano svAbhAvika dharma hoya to pachI tene paNa jIvapaNAnI jema nitya mAnavo joIe ane bhavyapaNAne jo nitya mAnavAmAM Ave to jIvano mokSa kadI thaI ja na zake, kAraNa ke mukta jIvomAM bhavya-abhavyanA bheda ja nathI. jIvanuM bhavyatva svAbhAvika che to pachI jIvano mokSa thatAM tenA bhavyatvano nAza kaI rIte mAnI zakAya? svabhAvano nAza kaI rIte thAya? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che - ghaTano prAgabhAva hovAthI, eTale ke ghaTanI utpatti thayA pahelAM ghaTano abhAva hovAthI, ghaDAnA AkAre nahIM vidyamAna evI mATI e svAbhAvika dravya che; topaNa potAnA AkAranA nAzanA kAraNarUpa sAmagrInA sAmarthyathI, arthAt ghaTane utpanna karanAra kuMbhAra vagerenI prApti thavAnA kAraNe ghaTarUpa kArya utpanna thavAthI, te ghaTano prAgabhAva (mATIno AkAra) nAza pAme che. A vAtamAM kAMI virodha Avato nathI. tevI rIte AtmAnA pAriNAmika bhAvathI utpanna thayeluM bhavyatva, AtmA jyAre mukta dazA prApta kare che tyAre nAza pAme che. samyakatvanI prApti vagere sAmarthyavALA kAraNanuM saMpUrNapaNuM thavAthI bhavyatva nAza pAme che, chatAM paNa A vAtamAM koI paNa prakArano virodha Avato nathI. A pramANe ghaTano prAgabhAva (ghaTano abhAvavizeSa) svAbhAvika hovA chatAM paNa te abhAvano nAza thavAnAM kAraNo, jevAM ke kuMbhAra, daMDa vagere upasthita thAya to te abhAvano nAza thaI jAya che; tema jIvanA bhavyatvanA nAzamAM kAraNabhUta evI muktinI prApti thatAM tenA bhavyatvano nAza thavAmAM kazo virodha Avato nathI. jevI rIte ghaTano prAgabhAva anAdisvabhAvarUpa hovA chatAM paNa teno nAza, ghaTanI utpatti thavAthI thAya che; tevI ja rIte jIvano bhavyatvasvabhAva anAdi hovA chatAM paNa jJAna ane kriyAthI mukti prApta thatAM teno nAza thAya che. bIjI eka dalIla evI che ke bhale bhavyatvano nAza thaI jAya, paNa tema mAnavAmAM eka bIjo doSa che. te e ke saMsAramAMthI bhavyatvano kyAreka uccheda thaI jaze. jema dhAnyanA koThAramAMthI thoDuM thoDuM dhAnya kADhavAmAM Ave to koThAra khAlI thaI jAya che, tema bhavya jIvo kramazaH mokSamAM javAthI saMsAramAM bhavya jIvono abhAva thaI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 61 jaze ane tethI mokSano paNa abhAva thaze. mokSaprApta karavAnI yogyatA bhavya jIvomAM che ane te sarva bhavya jIvo ghaNA kALa pachI mokSe cAlyA ja jaze, tethI koI bhavya jIva bAkI raheze nahIM; eTale mokSano abhAva thaI jaze. bhavya jIvomAM mokSe javAnI yogyatA hovAthI ghaNA kALa pachI eka evo kALa Avaze jyAre A saMsAramAM eka paNa bhavya jIva raheze nahIM. saMsAramAM mAtra abhavya jIvo ja haze. A dalIlanuM samAdhAna ApatAM AcAryazrI jinabhadrajI 'vizeSAvazyakabhASya'mAM lakhe che ke anAgata kALa ane AkAzanI jema bhavyo paNa anaMta che, tethI saMsAra bhavyothI kadI khAlI thaI zakaze ja nahIM. anAgata kALanA samayarAzimAMthI pratyeka kSaNamAM eka eka samaya vartamAnarUpa banavAthI te rAzimAM pratyeka kSaNe hAni thavA chatAM, te rAzi anaMta samayapramANa hovAthI jema teno uccheda kadI saMbhavato nathI; athavA to kalpanA vaDe AkAzanA anaMta pradezomAMthI prati samaye eka eka pradeza alaga karavAmAM Ave topaNa AkAzapradezano jema uccheda thato nathI, tema bhavya jIvo paNa anaMta hovAthI pratyeka samaye temAMthI mokSe jAya topaNa bhavyarAzino kadI uccheda thato nathI. vaLI, atIta kALa ane anAgata kALanuM parimANa sarakhuM che, temaja atIta kALamAM bhavyono anaMtamo bhAga ja siddha thayo che, je nigodanA jIvono anaMtamo bhAga ja che; tethI anAgata kALamAM paNa teTalo ja bhAga siddha thaI zakaze, kAraNa ke tenuM parimANa atIta kALa jeTaluM ja che. tethI saMsAramAMthI kadI paNa bhavya jIvono uccheda saMbhavato nathI, saMpUrNa kALamAM paNa bhavya jIvonA ucchedano prasaMga Avaze ja nahIM. bhavyo anaMta che ane sarva kALa maLIne paNa temano anaMtamo bhAga ja mukta bane che e vastunI siddhi kevI rIte thAya che? A praznano uttara ema che ke jema kALa ane AkAza anaMta che, tema bhavya jIvo paNa anaMta che ane jema kALa ane AkAzano uccheda thato nathI, tema bhavya jIvono paNa uccheda thAya nahIM; mATe mAnavuM joIe ke bhavya jIvono anaMtamo bhAga ja mukta thAya che.' 1- juo : AcAryazrI jinabhadrajIkRta, 'vizeSAvazyakabhASya', gAthA 1827-1830 'evaM bhavbuccheto koTThAgArassa vAvacayato tti / taM NANaMtattaNato'NAgatakAlaMvarANaM va / / jaM cAtItANAgatakAlA tullA jato ya saMsiddho / ekko aNaMtabhAgo bhavvANamatItakAleNaM / / esseNa tattiyo cciya jutto jaM to vi savabhabvANaM / jutto Na samucchedo hojja matA kidha mataM siddhaM / / bhavvANamaNaMtattaNamaNaMtabhAgo va kidha va mukko siM / kAlAdao va maMDiya! maha vayaNAto va paDivajja / / ' Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana - bhavya jIvomAM mokSa prApta karavAnI yogyatA che, paNa jemanAmAM e yogyatA hoya te badhA mokSe jAya ja che ema paNa nathI. bhavyano mokSa thAya che, paraMtu badhA bhavya saMsAraparibhramaNathI chUTe ja che evuM nathI. badhA bhavya mukta thAya ja che evo ekAMta nathI. evA ghaNA bhavyo che jeo mokSe jaI zakatA nathI. temanAmAM bhavyatva hovA chatAM teo mokSe jaI zakatA nathI. je bhavya jIvone mukta thavAnI saMpUrNa sAmagrI maLe che te ja bhavya jIva mokSe jAya che. je bhavya jIvomAM yogyatAno abhAva nathI, paNa temane kAraNasAmagrIno abhAva hovAthI teo mokSe jaI zakatA nathI. atre prazna thAya ke keTalAka bhavyo mokSe jaze ja nahIM to pachI temanAmAM rahelA bhavyatvanuM phaLa zuM? to pachI temanuM bhavyatva niSphaLa ja jAyane? teo mokSe kadApi na jAya to temane abhavya ja kema na kahevAya? bhavya hovA chatAM paNa jo mokSe na jAya to temane bhavya kahevAno artha zuM? temane abhavya ja kahIe to zuM khoTuM che? bhavyono anaMtamo bhAga ja mukta thaI zake che, arthAt keTalAka bhavyo evA paNa che je kadI siddha nahIM thAya; to pachI temane abhavya ja kahevA joIe, bhavya zA mATe kahevA? A kathana barAbara nathI. bhavyano artha thAya che mokSagamanane yogya. mokSe javA yogya je jIva hoya che tene bhavya jIva kahevAya che. bhavya eTale mokSe jAya ja evo artha nathI thato, paraMtu mokSe javA yogya evo artha thAya che. mokSe javAnI yogyatA bhavyamAM che, abhavyamAM to che ja nahIM. abhavyane bAhya mokSasAmagrI maLe topaNa yogyatAnA abhAvanA kAraNe tene mokSa maLI zakato nathI. AnA uparathI khyAla Ave che ke bhavyamAM yogyatA che, paraMtu yogyatA hovA mAtrathI te mokSe jaze ja evo koI niyama nathI. jema bIjane UgavA mATe havA, pANI, tApa, jamIna Adi yogya sAmagrIo jarUrI che. A sahayogI kAraNo maLe to te bIja potAnI yogyatA pramANe phaLIbhUta thAya che. e ja pramANe bhavya jIvone mokSe javA yogya sahakArI kAraNo maLe to ja te mokSe jAya che. temanAmAM yogyatA paDelI hovA chatAM paNa jo sahakArI kAraNono abhAva hoya to temano mokSa nathI thato. AthI bhavya jIvono mokSa na thavAmAM kAraNabhUta yogyatAno abhAva nathI paNa sAmagrIno abhAva che. mokSe na jAya ethI kaMI teo abhavya nathI thaI jatA. jema eka kanyAmAM mAtA thavAnI yogyatA paDelI che, paraMtu tenuM lagna ja na thAya to te mAtA nathI thatI. mAtA na bane eTale kaMI tene vaMdhyA na kahI zakAya. je mAtA thavAnI yogyatA nathI dharAvatI tene ja vaMdhyA kahevAya. tema ja bhavya jIvo mokSe na jAya temane abhavya kahevAtA nathI. mokSe na javAthI bhavya jIvonuM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 bhavyatvapaNuM kaMI naSTa thatuM nathI. temanuM bhavyatvapaNuM sadA yathAvat rahe che. kanakapASANamAM kanaka ane pASANanA viyoganI yogyatA hovA chatAM, eTale ke kanakane kanakapASANathI juduM pADI zakAtuM hovA chatAM badhA ja kanakapASANathI kanaka juduM paDatuM nathI, paNa viyoga thaI zake evI sAmagrI jene maLe che te ja kanakapASANamAMthI kanaka juduM paDe che. vaLI, te sAmagrI anya prakAranA pASANane maLe to temAMthI kanaka prApta thatuM nathI, mAtra kanakapASANamAMthI ja prApta thAya che; eTale ke kanakapASANanI ja te vizeSa yogyatA che, sarva prakAranA pASANanI nahIM. te ja prakAre bhale badhA bhavyo mokSe na jAya chatAM je paNa jIva mokSe jAya che te bhavya ja hoya che, tethI mokSe javAnI yogyatA bhavyamAM ja manAya che ane koI paNa abhavya mokSe jato nathI, tethI abhavyamAM mokSe javAnI yogyatAno asvIkAra karavAmAM Avyo che. 63 suvarNa, maNi, pASANa, caMdanakASTha e badhAMmAM pratimA banavAnI yogyatA che, paraMtu jo koI zilpI ene ghaDe nahIM to emAMthI pratimA banatI nathI. jo zilpIno sahayoga maLe to temAMthI pratimA ghaDAya che. vaLI, suvarNa AdimAM pratimA thavAnI yogyatA hovA chatAM te badhAMmAMthI pratimA banaze ja evuM paNa nathI. eTale ukta dravyomAMthI pratimAnuM nirmANa na thayuM hoya ke na thavAnuM hoya topaNa te pratimA mATe ayogya che ema kahI zakAya nahIM. vaLI, jo zilpIne mUrtinuM nirmANa karavuM hoya to te emAMnI ja koI vastumAMthI mUrti banAvI zake che, anyamAMthI nahIM. svayaMbhUramaNa samudranA taLiye rahelA pASANamAM pratimA banavAnI yogyatA che, pachI bhale temAMthI kadI pratimA na bane, paNa tethI kaMI tenI te yogyatAno nAza na thaI jAya. te ja prakAre je bhavyo kadI mokSe javAnA nathI temane abhavya na ja kahI zakAya. sArAMza e che ke evo niyama banAvI zakAya ke je dravyo pratimAyogya che tenI ja pratimA bane che, anyanI nahIM ane je jIvo bhavya che teo ja mokSe jAya che, anya nahIM; paraMtu evo niyama na banAvI zakAya ke je dravyo pratimAyogya che tenI pratimA bane ja che ane je jIvo bhavya che teo mokSe jAya ja che. Ama, jeTalA bhavyo che teTalA mokSe jaze ja evo niyama sAco Tharato nathI, paraMtu jeTalA mokSe jaze teTalA to cokkasa bhavyo ja haze e niyama sAco Thare che. bhavya mokSe jAya paNa kharA ane na paNa jAya, paNa eka vAta sAcI che ke je je mokSe 1- juo : AcAryazrI vIrasenajIkRta, 'dhavalA', pustaka 4, khaMDa 1, bhAga 5, sUtra 310, pR.478 'Na ca sattimaMtANaM savvesi pi vattIe hodavvamidi Niyamo asthi savvassa vi hemapAsANassa hemapajjAeNa pariNamaNaSpasaMgA / Na ca evaM, gaLuvahaMA|' Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana gayA che, jAya che ane jaze te badhA bhavya ja hovAnA. abhavya kadI mokSe nahIM ja jAya. abhavya kadI paNa samyakatva pAmato ja nathI ane tethI te kyAre paNa mokSe jato nathI. abhavya ane jAtibhavya jIvo kyAre paNa mokSe jatA ja nathI. abhavya ane jAtibhavya jIvo kyAre paNa saMsAraparibhramaNamAMthI chUTatA nathI, temano mokSa kadApi thato nathI. anaMta kALa vItI jaze pachI paNa anaMtA bhavya jIvo saMsAramAM haze. tyAre paNa anaMtA bhavya jIvo mokSe nahIM gayA hoya. anaMta kALamAM anaMtA bhavya jIvo mokSe gayA hovA chatAM, anaMtA jIvothI bharelo nigodano eka goLo paNa hajI khAlI thayo nathI ane evA to nigodanA asaMkhya goLA lokamAM che. tethI anaMto kALa vItavA chatAM paNa saMsAramAM bhavya jIvo to rahevAnA ja che. anaMta kALe paNa evo divasa nathI AvavAno ke je divase A saMsAramAM koI bhavya jIva ja nahIM rahe. amokSavAdIo anya eka dalIla ema kare che ke vyApaka AtmAne muktigamana asaMbhavita che, mATe mokSa nathI. AnuM samAdhAna e che ke AtmAnI vyApakatA anumAnapramANathI bAdhita che, tethI jIvAtmAne vyApaka mAnI zakAya nahIM. te A pramANe - dehamAM ja AtmAnA guNo upalabdha thatA hovAthI AtmA dehAkAra ja mAnavo joIe. AtmAno koI paNa guNa, sukha-duHkhano anubhava dehathI bahAra koI paNa AkAzapradezamAM thato nathI. vaLI, evo niyama che ke jeno guNa jyAM hoya che tyAM ja tenuM dravya hoya che. jyAM guNa na hoya tyAM dravya paNa nathI hotuM. mATe AtmAne AkAzamAM sarvatra vyApaka mAnI na zakAya. zarIrathI bahAra AtmAnA guNo anupalabdha hovAthI AtmA zarIravyApI ja che, sakaLa AkAzamAM te vyApta nathI. e pramANe jo muktAtmAno vicAra karavAmAM Ave to muktAtmA AkAzapramANa vyApaka vistAravALA nathI, kAraNa ke mokSamAM jatI vakhate temaNe je zarIra choDyuM hoya tenA 2/3 bhAgapramANanI ja temanI avagAhanA hoya che ane eTalA ja AkAzapradezane te AtmA sparza kare che. te AtmA eTalI ja jagyAmAM rahe che, mATe muktAtmA paNa sarvavyApI nathI. AtmAne sarvavyApI mAnanAranA mata anusAra to jIvanuM parabhavamAM gamana azakya banavAthI teno saMsAra ja ghaTI zakato nathI, kema ke eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM saMsaraNa karavAnuM jemAM hoya te saMsAra che. vaLI, sarvavyApI mAnavAthI siddhakSetramAM paNa gamana asaMbhavita banavAthI mokSa paNa ghaTI zakato nathI. jaina darzana 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 130 'naitadvayaM vadAmo yadbhavyaH sarvo'pi sidhyati / yastu sidhyati so'vazyaM bhavya eveti no matam / / ' Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 65. AtmAne zarIrapramANa mAne che, tethI AtmAnI gamanAdi kriyA saMbhavita hovAthI saMsAra ane mukti bane ghaTe che. jIve jevuM AyuSya, gati, jAti Adi bAMdhyAM hoya, te karmono udaya thAya tyAre tene anusarIne jIva te kSetramAM jAya che. Ama, eka gatimAMthI bIjI gatimAM gamana ghaTatuM hovAthI saMsAra ghaTe che. tevI ja rIte mokSagAmI jIvanuM paNa pUrvaprayogAdi kAraNo anusAra siddhakSetramAM gamana thAya che. te siddhazilA upara jAya che ane tyAM zAzvata AnaMdaghanarUpe sthita thAya che. Ama, mokSapadanI siddhi thAya che, mATe ja bhamapUrNa jIvono mokSasattAno niSedha karato mata jarA paNa AvakAravA yogya nathI. jIvano mokSa thaI zake che, kAraNa ke baMdha svAbhAvika ke Akasmika nathI. jo baMdha jIvano svAbhAvika dharma hoya to te baMdha jIva sAthe sadA mATe rahevo joIe, paNa te to saMyoga-viyogarUpa che; tethI samaya pAkatAM jUno baMdha TaLe che ane jIva vikAra kare to ja navo baMdha thAya che. jo baMdha svAbhAvika hoya to sarva baddhAtmA ja hoya, koI muktAtmA hoI zake nahIM. vaLI, baMdha svAbhAvika hoya to baddha jIvomAM paraspara aMtara paNa na dekhAya, kAraNa ke bhinna kAraNa vinA eka jAtinA padArthomAM bheda hoI zake nahIM. paraMtu jIvomAM bheda dekhAya che, tethI baMdha svAbhAvika nathI. jema baMdha svAbhAvika nathI, tema te Akasmika paNa nathI, arthAt kAraNa vagara tenI utpatti nathI. dareka kArya potapotAnA kAraNa anusAra ja thAya che. sthaLa buddhithI tenuM kAraNa jANI zakAtuM na hovAthI tene keTalAka loko Akasmika kahe che. paraMtu baMdha Akasmika hoI zake nahIM. sadA niyamabaddha thanAra baMdhane Akasmika kaI rIte kahI zakAya? ane jo baMdha Akasmika na hoya to baMdhathI chUTavuM - mokSa paNa Akasmika hoI zake nahIM. baMdhanuM kAraNa jIvanA vikArI bhAva che. jIvanA vikArI bhAvomAM taratamatA dekhAya che, tethI te kSaNika che ane kSaNika vikArI bhAvanA kAraNe thato karmabaMdha paNa kSaNika che, kema ke jenuM kAraNa kSaNika hoya tenuM kArya zAzvata kaI rIte hoI zake? jenuM kAraNa zAzvata hoya tenuM ja kArya zAzvata hoya. zAzvatapaNuM ane taratamatA e banne zItaLatA ane uSNatAnI mAphaka paraspara virodhI che. karmano baMdha ane udaya taratamatA sahita ja thAya che, mATe baMdha zAzvata nathI. tethI baMdhanA hetuono abhAva thatAM mokSa thAya che ema svIkAravuM ja joIe. mokSa e to AtmAnuM pUrNazuddha ane cinmaya svarUpa che. jyAM sudhI karmono saMpUrNa rIte kSaya thato nathI, tyAM sudhI AtmAno zuddha svabhAva chupAyelo rahe che. je jIva sarva karmono nAza karIne potAnuM sAdhya prApta karI le che, te pUrNa AnaMda meLave che. karmabaMdhanathI mukti maLyA pachI janma-maraNarUpa duHkhanA cakranI gati rokAI jAya che Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane saccidAnaMda svarUpanI anaMta kALa mATe prApti thAya che. mokSamAM janma, maraNa, duHkha, saMtApa, roga, zoka, bhaya, jarA, rAga, dveSa Adi koI tattvo nathI ane tyAM, jenuM zabdomAM varNana na zake evuM anaMta avyAbAdha sukha che. A adbhuta mokSa avasthAnI prApti saraLa che, sugama che. mokSanI prApti vikaTa nathI. yathArtha dizAmAM pagalAM bharatAM saraLatAthI tenI prApti thaI zake che. paraMtu jo jIva aNasamajaNathI khoTI dizAmAM prayatno kare to tenI prApti thaI zakatI nathI. jIva jo potAno upayoga aMtarmukha kare to tene mokSanI prApti avazya thAya che. jIva aMtarmukha thAya to ja mokSanI prApti thAya che, bahirmukha rahetAM kadApi thatI nathI. mokSane yogya evo bhavya jIva zuddhAtmAnA avalaMbana vaDe AtmasvarUpamAM sthira thavAno puruSArtha kare to anAdinI bhUla sudhare ane svAdhIna jJAnadazA prApta thAya. zubhAzubha bhAva doSarUpa che. zubhAzubha bhAva karavAthI karmabaMdha thAya che ane te karmanuM saphaLapaNuM che, arthAt tenA vaDe saMsAraphaLa prApta thAya che. jIva zubhAzubha bhAvane TALI zake che. zubhAzubha bhAva karavArUpa doSa vaDe te baMdhAto hato, paraMtu te bhAvo choDI devAthI karmabaMdhana chUTatuM jAya che. karmabaMdhanI jema karmanivRttinuM paNa saphaLapaNuM che, arthAt tenA vaDe mokSaphaLa prApta thAya che. sarva karmathI nivRtta thatAM AtmA potAnA sahajAnaMda svarUpamAM akhaMDapaNe sthira rahe che ane A ja teno mokSa che. vastuvyavasthA ja evI che ke svabhAvano abhAva kyAre paNa na thaI zake, paraMtu yogya upacAra vaDe doSano abhAva jarUra thaI zake che. koI paNa doSano abhAva karatAM teno pratipakSI svAbhAvika guNa pragaTe che e anubhavasiddha tathya che. mATe karmacahaNano doSa TALatAM karmathI muktirUpa guNa pragaTe ja che. zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - cetana potAnI avasthAnA doSathI zubhAzubha bhAvo kare che, te bhAvo zubhAzubha karmapada che ane te jIvanA karavAthI thAya che, ema paNa teM jANyuM ane tethI tenuM phaLa saMsAra che, narakAdi gati che, arthAt tenuM bhoktApaNuM che e paNa te barAbara jANyuM che. have zubhAzubha bhAva e doSa che, te nahIM karavAthI athavA te karma nivRtta karavAthI nivRtti athavA mokSa thavA yogya che, e pramANe nivRttinuM paNa saphaLapaNuM che. jema zubhAzubha karma aphaLa jatAM nathI, tema tenI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI ane te nivRttirUpa mokSa che ema he vicakSaNa, tuM vicAra karIne nirdhAra kara.1 ziSyanI mokSapada viSenI zaMkAnA uttaramAM zrIguru kahe che ke "he vatsa! tane e 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, "Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR. 252 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-89 tathyano to barAbara nirNaya thayo che ke jIvane potAnAM karelAM zubhAzubha karmanuM phaLa avazya maLe che. zubha ane azubha karma saMsArarUpI phaLa ApanArAM che evuM te yathArthapaNe jANyuM che, tevI ja rIte he buddhimAna! zubhAzubha karmanI nivRttinuM phaLa paNa jIvane avazya prApta thAya che e tuM spaSTapaNe jANa. tuM e samaja ke jema jIva zubhAzubha karma kare to tenuM phaLa tene prApta thAya che, tema te zubhAzubha karmathI nivRtta thAya to tenuM phaLa paNa tene prApta thAya che ane te ja mokSa che. zubhAzubha karmanI nivRtti saphaLa che ane te nivRttinuM phaLa mokSa che. tethI mokSapada che ema he sujANa! tuM nizcaye jANa.' A pramANe zubhAzubha karmanI nivRttithI jIvane mokSaphaLa prApta thAya che ema zrIguru ziSyane samajAve che. ziSyane karelA "sujANa' saMbodhana dvArA, tenI pravardhamAna pAtratAne joIne potAne udbhavela AhUlAdane zrIguru vyakta kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - jema zubhAzubha karmapada, citta viSe samajAya; jIva karma jevA kare, te phaLa bhoktA thAya. e samajaNathI ThIka e, jANyAM saphaLa pramANa; have samajavA mokSane, apAya ThIka pramANa. jIva kare to bhogave, nahIM kare to nahIM; tema nivRtti saphaLatA, vicArI lyo manamAMhI. jIva samajI nija bhAvane, kare na karma vidhAna; saheje nivRtti lahe, mATe mokSa sujANa.' 1- "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 236 (zrI giradharabhAI racita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 3pa3-356) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11kht - go . 54+ hcchk , s 8.tering+ ecch 3, tng + w. See ain 64tecch. thii Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 90 bhUmikA - gAthA 89mAM zrIgurue kahyuM ke jema zubhAzubha karma karavAthI tenAM phaLa | bhogavAya che, tema karma nahIM karavAthI tenuM phaLa paNa prApta thAya che; arthAt zubhAzubha karma jema aphaLa jatAM nathI, tema tenI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI, te nivRttinuM paNa saphaLapaNuM che. tenuM phaLa mokSapada che. Ama, zrIgurue mokSapadanI siddhi karI. mokSa saMbhavita hovA chatAM hajI sudhI, anaMta kALa vItyo chatAM zA mATe thayo nahIM te zrIguru prastuta gAthAmAM samajAve che. gAthA 87mAM ziSya kahyuM hatuM ke "kartA bhoktA jIva ho, paNa teno nahi mokSa; vItyo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa', arthAt jIvanA kartA-bhoktApaNAno yathArthapaNe nizcaya thayo che, paraMtu kartA-bhoktApaNAnA cakranA nAzarUpa mokSapadano nirNaya thato nathI, kAraNa ke anaMta kALathI cAre gatimAM jIva rakhaDyA karyo che ane tenA paribhramaNano aMta Avyo nathI, tethI jIvano mokSa thavo saMbhavita nathI. jIvanA paribhramaNanuM kAraNa zuM che ane te paribhramaNano aMta kaI rIte AvI zake te samajAvatAM zrIguru kahe che - "vItyo kALa anaMta te, karma zubhAzubha bhAva; teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva.' (90) karmasahita anaMtakALa vItyo, te te zubhAzubha karma pratyenI jIvanI artha * Asaktine lIdhe vItyo, paNa tenA para udAsIna thavAthI te karmaphaLa chedAya, ane tethI mokSasvabhAva pragaTa thAya. (90) jIva jevA bhAva kare che tevuM phaLa tene prApta thAya che. jo te zubhAzubha ] bhAva kare to tene saMsAraphaLa prApta thAya che ane zubhAzubha bhAvanI nivRttirUpa zuddha bhAva kare to tene mokSaphaLa prApta thAya che. anaMta kALa vyatIta thavA chatAM mokSa thayo nahIM, kAraNa ke jIva zubhAzubha bhAva ja karato rahyo che. teNe zubhAzubha bhAvane dUra karavAno prayAsa ja karyo nathI. Aja sudhI te zubhAzubha bhAvathI nivRtta thayo ja nathI, mATe te cAre gatimAM paribhramaNa karato rahyo che ane tethI te hajI paNa mokSa pAmyo nathI. bhale anaMta kALathI zubhAzubha bhAva thatA hoya, anaMta kALathI zubhAzubha bhAvanuM gAthA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vizeSArtha 72 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karavApaNuM ane tenA phaLanuM bhogavavApaNuM cAlu hoya, paNa te TaLI zake che, kAraNa ke zubhAzubha bhAva e jIvano svabhAva nathI. zubhAzubha bhAva AtmAnA vikArI bhAvo che, vibhAva che. jyAre jIva A banne bhAvothI nivRtta thAya che tyAre tenAmAM svapariNatirUpa sahaja zuddha bhAva pragaTa thAya che. jo jIva zubhAzubha bhAvothI virAma pAme to anaMta kALathI tirohita evo mokSasvabhAva pragaTa thAya che. AtmAnI sahaja zuddha avasthA pragaTa thavI e ja mokSa che. anAdi kALathI je zubhAzubha bhAva thAya che, tene aTakAvIne jo jIva svasvabhAvamAM sthira thAya to bhAvakarma utpanna thatAM nathI ane te bhAvakarmanA nimitte AvatAM dravyakarma paNa rokAya che. navIna dravyakarma AvatAM rokAya che ane pUrvabaddha karmanI nirjarA thatI jAya che, tethI sarva karmathI rahita evI mokSadazA pragaTe che. zubhAzubha bhAva rokIne, upayoga AtmAmAM sthira karavAthI karmanAM saMvaranirjarA thatAM mokSa thAya che. Ama, zubhAzubha bhAvathI nivRtta thaI mokSasvabhAva pragaTa karanAra jIva mokSa pAmI zake che. 2 anaMta kALathI jIva karma sahita hovAthI cAre gatimAM rakhaDyo che. A * paribhramaNanA kAraNarUpa zubhAzubha bhAva nivRtta thayelAM Aja sudhI jaNAyA nathI, tethI ziSya saMsAraparibhramaNanI nivRttirUpa mokSa viSe zaMkita thAya che. baMdhanathI chUTavAnI sAcI jijJAsAvALA ziSyane mokSano nirNaya nyAyathI karavo che ane teno aviruddha upAya jANI te pramANe vartavuM che, tethI te potAnI vicAraNA zrIguru samakSa rajU karI tattva samajAvavA temane vinaMtI kare che. paribhramaNanuM kAraNa ane paribhramaNanI nivRttirUpa mokSa kaI rIte thAya tenI vicAraNA atyaMta Avazyaka tathA mahattvanI che. A vicAraNAnA gAMbhIrya viSe zrImad lakhe che - "anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI nivRtti kAM thatI nathI? ane te zuM karavAthI thAya?" A vAkyamAM anaMta artha samAyelo che; ane e vAkyamAM kahelI ciMtanA karyA vinA, tene mATe daDha thaI jhUryA vinA mArganI dizAnuM paNa alpa bhAna thatuM nathI." anaMta kALathI jIva saMsAramAM rakhaDyo che. tenuM kAraNa zubhAzubha karma pratyenI tenI Asakti che. jIva AsaktinA kAraNe jJAtApaNuM bhUlIne upAdhimAM aTakyo che ane tethI te saMsAramAM phasAyo che. 'huM zubhAzubha bhAvathI rahita chuM, zubhAzubha bhAva mArA nathI' evo bodha tene pragaTa thayo nathI, tethI zubhAzubha vikArI bhAvo sAthe tanmaya thaIne te bhavabhramaNa karI rahyo che. potAnA svarUpamAM sthira rahevAne badale, AtmabhAna vinA zubhAzubha bhAva karI te saMsAraparibhramaNa karI rahyo che. jIva potAnA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.260 (patrAMka-195) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 zuddha caitanyasvarUpane bhUlI, karmakRta avasthAmAM joDAIne zubhAzubha bhAvarUpe pariName che, tethI tenA paribhramaNano aMta Avato nathI. paraMtu jo te karmakRta avasthAone potAnA svarUpathI bhinna jANI, te sarvano mAtra jJAtA-draSTA rahe to zubhAzubha bhAva chedAtAM mokSasvabhAva pragaTa thAya che. gAthA-90 jIva anaMta kALathI zubhAzubha bhAvamAM pravRtti kare che, paNa jo jIva dhAre to tenAthI nivRtta thaI zake che ane jo te zubhAzubha bhAvathI nivRtta thAya to mokSasvabhAva pragaTa thAya che. zubhAzubha pariNAmamAM anaMta kALa vItyo che, paraMtu jyAre A zubhAzubha pariNAmo chedAya che tyAre avazya mokSasvabhAva Upaje che. zubhAzubha pariNAmone rokIne upayogane svasvarUpamAM sthira karatAM, saMvara ane nirjarA dvArA mokSanI prApti thAya che. zubhAzubha vikArI bhAvathI jIvanI baMdha avasthA thAya che. te zubhAzubha bhAvane TALI nijamAM vRtti sthira karavAthI AtmAnI zuddha, nirmaLa, karmakalaMkathI rahita avasthA pragaTe che. A sahaja, svAbhAvika, pavitra avasthA e ja mokSa che. jIva jevA jevA bhAva kare, tevAM tevAM phaLanI tene prApti thAya che. bhale anaMta kALathI zubhAzubha bhAva thatA AvyA che, anaMta kALathI zubhAzubha bhAvanuM karavApaNuM ane tenAM phaLanuM bhogavavApaNuM cAlu rahyuM che, paNa te TaLI zake che. potAnA zuddha caitanyasvabhAvano nizcaya karI, tenuM avalaMbana grahaNa karavAmAM Ave to te zubhAzubha bhAvane chedI samasta du:khathI mukta thavAya che. jIva svarUpAnusaMdhAnano zuddha bhAvano puruSArtha kare to avazya mokSasvabhAva pragaTa thAya che. AtmA mokSasvabhAvI che, trikALazuddha jJAnasvabhAvI che. vastunI avasthA badalAvA chatAM je kadI na badalAya ane kAyama rahe tene svabhAva kahe che. jema khAMDano svabhAva mIThAza che. te mATI sAthe meLavavAmAM Ave topaNa tenI mIThAzano nAza thato nathI. te pramANe AtmAno svabhAva jANavAno che, tethI AtmAnuM jANapaNuM to sadA traNe kALane viSe rahe ja che. prazna thAya ke jJAna jo AtmAno svabhAva che to zubhAzubha bhAva zuM che? eka udAharaNa vaDe A vAta saraLatAthI samajI zakAze. khAMDa sagaDI upara vAsaNamAM garama thaI rahI hoya to te vakhate temAM mIThAza ane garamI banne jaNAze; paNa mIThAza teno svabhAva che, jyAre garamI agni sAthe saMbaMdha thavAnA kAraNe AvI che. garamI agninA kAraNe che, tethI agnino saMyoga dUra thatAM te jatI raheze, paraMtu mIThAza kadI paNa jatI nathI. garamI AvI che, te hAjara che, chatAM garamI khAMDano svabhAva nathI. jema vAsaNa khAMDathI alaga che, tema garamI paNa khAMDanA astitvathI alaga ja che. khAMDanuM potAnuM astitva mAtra mIThAzamAM che. jo mIThAza haze to ja te khAMDa gaNAze ane jo mIThAza nahIM hoya to tenuM khAMDapaNuM paNa nahIM hoya. khAMDanI - - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mIThAza e AtmAno jJAtAsvabhAva che, khAMDanI garamI e AtmAmAM thatA zubhAzubha bhAva che, vAsaNa e zarIra che ane agni e pUrvakarma che. AtmAnuM jANapaNuM arthAt jJAtAsvabhAva ane zubhAzubha bhAva ekasAthe hovA chatAM jJAtApaNuM svayaM cetananuM che, jyAre zubhAzubha bhAva pUrvakarmanA nimitte thAya che. zubhAzubha bhAvano abhAva thatAM AtmAno abhAva thato nathI, tethI zubhAzubha bhAva AtmAnA che ane AtmAmAM che, chatAM te AtmAno svabhAva nathI. AtmAno svabhAva to mAtra jANapaNuM che, je AtmAmAM sarvadA vidyamAna rahe che. jANapaNuM kAyama rahe che, jyAre zubhAzubha bhAvo kAyama TakatA nathI. zubhAzubha bhAvonI utpatti, sthiti ane laya spaSTapaNe anubhavI zakAya che. paraMtu enI utpatti, sthiti ane kSINatA - A traNene jANanAra tattva satata vidyamAna che. A jJAyakapaNuM te ja AtmAno svabhAva che. A jJAyakasvabhAvanA avalaMbana vaDe zubhAzubha bhAvo chedAya che ane mokSasvabhAva pragaTe che. jema "meluM pANI' e ekavasturUpe bhAse che, paNa vAstavamAM tyAM be vastu che, mela ane pANI. pANI meluM dekhAya tyAre paNa pANI to svaccha ja che, kAraNa ke mela pANImAM hovA chatAM tenAthI alaga che. A tathyano khyAla rAkhIne jyAre mela ane pANIne chUTA karavAnI prakriyA karavAmAM Ave tyAre nirmaLa jaLanI prApti thAya che. vyavahArathI jaLa have nirmaLa banyuM, paNa nizcayathI to te meluM jaNAtuM hatuM tyAre paNa te nirmaLa ja hatuM. e ja rIte zeyane avalaMbIne pravartanArI jJAnazakti zuddha ja che. vikAra vakhate jJAna ane zubhAzubha bhAva ekatra thAya che, paraMtu tyAre paNa jJAna to zuddha ja che. te satata jANavAnuM kArya kare ja che. zubhAzubha bhAva vakhate A zuddha jJAnazakti jovAno prayatna karavo joIe. zubhAzubha bhAva vakhate paNa satata vidyamAna evA zuddha jJAnane pakaDavuM joIe. jeNe potAnA zuddha svabhAvano nizcaya karyo che evo AtmArthI jIva jANe che ke mArAmAM je zubhAzubha bhAvarUpI vikAra dekhAya che te mArA svabhAvabhUta nathI, paNa mArAmAM AropAyelA che.' je kSaNe zubhAzubha bhAva varte che, te kSaNe ja vivekajyotinA kAraNe te jANe che ke "mAro svabhAva to zuddha caitanyamAtra che, A zubhAzubha bhAva to upAdhirUpa che. A zubhAzubha bhAva mArA svabhAvanA Azraye thayA nathI, paNa karmanA Azraye thayelA che; paraMtu have huM mArA svabhAvanA Azraye nirmaLa paryAya pragaTAvIne A zubhAzubha bhAvane chedI nAMkhIza.' potAnA svabhAvano Avo nizcaya karIne te pramANe je jIva varte che, te jIva mukti pAme che. potAnA svabhAvane bhUlIne karma taraphanA jhukAvanA kAraNe jIvane anAdithI zubhAzubha bhAvanI paraMparA cAlI rahI che. zubhAzubha bhAvanI paraMparA anAdithI cAlatI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 75 rahI hovA chatAM paNa te svabhAvabhUta nathI. AtmArthI jIva potAnAmAM te upAdhine avaloke che, potAnI paryAyamAM thatAM vikArI bhAvone jANe che ane te ja kALe potAnA nirupAdhika zuddha svabhAvano nizcaya vartato hovAthI te svabhAva tarapha jhUkato jAya che tathA zubhAzubha bhAvanI paraMparAne toDato jAya che. zubhAzubha bhAvanI paraMparA tUTatAM karmabaMdhana paNa chUTatAM jAya che. zuddha svabhAva tarapha jhUkelA jIvane zubhAzubha bhAvo atyaMta kSINa thayA hovAthI te pUrvabaMdhanathI chUTato jAya che, tene navuM baMdhana thatuM nathI ane tethI te mukta thAya che. jo jIva svabhAvanI dRSTi kare to teno vikArarUpI roga maTe che. paraMtu jo jIva potAne vikAra jeTalo ja mAne ane potAnA vikArarahita svabhAvane oLakhe nahIM to teno vikAra TaLato nathI. tethI sUkSma vicAraNA karI daDha nirNaya karavo ghaTe che ke AtmAnA svarUpamAM vikAra che ja nahIM. AtmAno svabhAva zuddha che ane mAtra tenI avasthAmAM vikAra che. avasthAmAM thato vikAra te pote kare che. potAnA doSathI vikAra thAya che ane temAM tenAM potAnAM karmo nimitta bane che. Ama, potAnA zuddha svabhAvane ane avasthAnA vikArane yathArtha jANI, potAnA jJAnamAM zuddha svabhAvanI mukhyatA ane avasthAnI gauNatA karatAM jIvanI anAdinI bhUla TaLe che. jIva AtmAne mAne paNa enA pariNamanane na mAne to tenI bhUla TaLe nahIM. te AtmAne mAne ane enA pariNamanane paNa mAne, paNa pariNamanamAM bhUla che ema na mAne topaNa bhUla TaLe nahIM. te AtmAne mAne, enA pariNamanane mAne ane enA pariNamanamAM bhUla che ema paNa mAne, paraMtu bhUlarahita zuddha svarUpane na mAne topaNa bhUla TaLe nahIM. te AtmAne mAne, enA pariNamanane mAne, enA pariNamanamAM bhUla che ema mAne ane tenA trikALI zuddha svarUpamAM bhUla nathI ema jANIne trikALI zuddha svarUpanuM avalaMbana le to ja bhUla TaLe. jema eka pitA hoya, temane be putro hoya - eka kamAu ane eka uDAu tathA gharamAM eka nokara paNa hoya; te pitA darekane judA judA jANe che. pitA ema mAnatA nathI ke huM ja putra chuM, ane te banne putrone paNa samAna mAnatA nathI. teo kamAu putrane AdaraNIya (upAdeya) ane uDAu putrane choDavA yogya (heya) mAne che tathA nokarane na to teo heya mAne che ke na upAdeya, mAtra pararUpe mAne che. tema AtmAmAM je trikALI zuddha svabhAva che te pitArUpa che. AtmA eka paryAya jeTalo nathI paNa trikALI che. nirmaLa mokSadazA AdaraNIya che; vartamAna malina avasthA TALavA jevI che ane karma to mAtra pararUpa che, zeyamAtra che. jIvanI malina paryAya trikALI nathI. te eka samayanI mahemAna che; mATe te Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana malina paryAya to AtmAnuM svarUpa nathI ja; paraMtu jIvanI zuddha nirmaLa paryAyanI khatavaNI paNa AtmasvarUpamAM thatI nathI. tenuM kAraNa e che ke e paryAya zuddha hovA chatAM trikALI nathI, navIna utpanna thayela che. AtmasvarUpa e kSaNika sat nathI, paNa trikALI sat che. trikALI caitanyasvarUpa eka darpaNa jevuM che ke je badhuM ja pratibiMbita kare che. darpaNanI AgaLa je, jevA svarUpe Ave; tene, tevA svarUpe darpaNa pratibiMbita kare che. mANasa pITha karIne Ubho rahe ke sanmukha thaIne, emAM darpaNane zuM? eno dharma eTalo ja che ke dareka padArthane tathArUpa pratibiMbita karavo. tema jIvanI paryAya, trikALI dravyanI sanmukha hoya ke vimukha, emAM trikALIne zuM? e to darpaNarUpa che. e to jIvanI samagra vAstavikatAne pUrepUrI pratibiMbita karI de che. jJAyaka svarUpanI sAme zubhAzubha bhAvo, vicAro ke ghaTanAo ghaTavA chatAM jJAyakasvarUpamAM to kAMI ja ghaTatuM nathI. dRzya UThe che ane maTe che paNa draSTA eka ja bhAvamAM rahe che. AtmA sadA jJAyakarUpa ja che. caitanyasvarUpa to AkAza jevuM zuddha che, svaccha che, nirlepa che. AkAzamAM kALAM-dhoLAM vAdaLAMo phare che, vIjaLIo camake che, indradhanuSa racAya che, chatAM AkAzane tenAthI koI pharaka paDato nathI. te na kALuM thAya che, na dhoLuM thAya che, na bhInuM thAya che, na sUkuM thAya che, na camake che, na raMgaberaMgI thAya che. vAdaLAM, vIjaLI ke IndradhanuSanI koI rekhA AkAzamAM rahevA pAmatI nathI. e to aspaSTa ja rahe che. te ja pramANe AtmA paNa sarvathI aspaSTa ja rahe che. sphaTika ratna svaccha hovA chatAM tenI bAjumAM jo lAla phUla hoya to te ratna lAla dekhAya che, paNa je vivekI che te to spaSTa jANe che ke sphaTika svaccha che, lAla nathI. te sphaTikane sphaTikarUpe jANe che, phUlathI sphaTikane bhinna jANe che, lAla dekhAtA sphaTikanuM sAcuM svarUpa tene khabara hoya che. paraMtu sphaTika ane phUlanI bhinnatAno viveka jene nathI, te A bannenA saMyogamAM tAdAbhya kalpI le che. tema vivekI jIva dazyathI draSTAne bhinna jANe che, dazya jotI vakhate zuddha caitanyasvarUpanA bhAnamAM rahe che, tethI tenAmAM eka rUpAMtaraNa ghaTita thAya che, eka krAMti sarjAya che; jyAre deha tathA krodhAdinA saMge ajJAnI jIva potAnuM svaccha - abaddhaspaSTa svarUpa bhUlI, nikaTa thaI rahela ghaTanA sAthe tAdAmya sAdhe che, temAMthI potAnI eka khoTI oLakha UbhI kare che ane bhaTakI jAya che. karmakRta vyaktitva e AtmAnuM svarUpa nathI. AtmA to mokSasvarUpI che. tenuM svarUpa paramAtmA samAna pUrNazuddha ja che. paraMtu potAnA svarUpanI oLakhANa na hovAthI te potAne deharUpe, rAgarUpe mAne che. anAdi kALathI jIvano jJAnopayoga tenA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 paramAtmasvarUpa tarapha vaLyo nathI. sAMsArika pravRttio choDI jIva kyAreka dhArmika pravRttio tarapha vaLyo, paraMtu tyAre paNa te svarUpane to cUkI ja gayo. kyAreka pariNAmonA avalokanamAM paNa pravRtti karI, paraMtu tyAM paNa te kSaNika paryAyamAM ja aTakI gayo. paramAMthI paryAya sudhI Avyo paNa potAnA paramAtmasvarUpanI oLakhANa na karI. tethI te potAne dIna, hIna, aparAdhI ja mAnato rahyo. jIva potAne game tevo daridra, pApI, adhama mAne; tenuM svarUpa to paramAtmA samAna zuddha, buddha, pUrNa ja che. te bhale potAne kAmI, kapaTI, krodhI mAne; te paramAtmasvarUpa ja che. tenI e pAmara paryAya vakhate paNa trikALI prabhu to pUrNa svarUpe birAjamAna ja che. jIva behoza rahe tethI kaMI tenuM svarUpa naSTa thatuM nathI. tenuM paramAtmasvarUpa kadI paNa naSTa thayuM ja nathI. jIve potAnuM paramAtmasvarUpa kadI khoyuM ja nathI. paraMtu ajJAnIne ema lAge che ke jANe paramAtmasvarUpa khovAI gayuM che ane tenI zodha karavAnI che. sat tenAthI juduM nathI, dUra nathI; paraMtu jIvane juduM lAge che, dUra lAge che ane te ja teno moha che, tenI mUDhatA che. jIva bhrAMtimAM che. te ema mAnI beTho che ke 'sat khovAI gayuM che, hajI sudhI prApta thayuM nathI. te kaze dUra rahyuM che, tene prApta karavAnuM che. vAstavamAM A zodhanI bhAMti jyAre chUTe che tyAre ja satnI prApti thAya che. je khovAyuM hoya tene zodhI zakAya, paraMtu paramAtmasvarUpane zuM koI khoI zake kharuM ke jethI tene zodhavuM paDe? je khovAI zake te jIvanuM svarUpa na hoI zake. svarUpa te ja ke je trikALa Take, je satata sAthe hoya; tethI svarUpa khovAI to na ja zake. hA, jIvane svarUpanuM vismaraNa thaI gayuM hoya evuM banI zake che ane ema ja banyuM che. mATe jIve svasvarUpanuM jJAna karavAnuM che, smRti karavAnI che. koI manuSyanA gaLAmAM sonAno hAra che. te manuSya e hAra kyAM che e bhUlI jaI ahIM tahIM, bahAra zodhe che, paNa tene hAra maLato nathI. jyAre koI jANakAra vyaktinA kahevAthI tene khabara paDe che ke pote je hAra zodhI rahyo che te bIje kaze nahIM paNa tenA potAnA gaLAmAM ja che tyAre tenuM ajJAna dUra thavAthI te prasannatA anubhave che. jIva paramAtmasvarUpI ja che, paraMtu ajJAnavaza jIva e bhUlI jaI paramAtmAne bahAra zodhato phare che. sadgurunA upadeza vaDe vivekajJAna prApta thavAthI ane ajJAna dUra thavAthI paramAtmasvarUpamAM ekatA karI te prasanna thAya che. potAnuM je trikALa svarUpa che, paNa jenuM vismaraNa thaI gayuM che, tenuM smaraNa thavuM, anusaMdhAna thavuM e ja mokSano upAya che. jema bharavADane tyAM Ucharelo koI rAjakumAra potAne bharavADa mAnI le che, paraMtu satya hakIkatanuM bhAna thatAM te potAne Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rAjaputra ja mAne che; tema paramAtmasvarUpa evA AtmAne nijasvarUpa saMbaMdhI bhrama che, paraMtu jJAna dvArA te bhamanI nivRtti thatAM zubhAzubha bhAva chedAya che ane paramAtmasvarUpa AtmA paryAyamAM paramAtmA bane che. jIva ane paramAtmA be judA nathI, eka ja che. jIva ane paramAtmAmAM koI aMtara ja nathI. jIva paramAtmasvarUpa ja che. te svayaM ja potAnI maMjila che, eTale jo te koI paNa mArge bahAra prayANa karaze to te potAthI dUra ja jaze. maMdiramAM bhagavAna gabhArAmAM birAjamAna hoya che. jemAM temanAM darzana karavA mATe vyakti gabhArA tarapha jAya che, tema potAnA aMtaragabhArAmAM beThelA bhagavAnane maLavuM hoya to jIve aMtarmukha thavuM joIe. tene bahAra yAtrA karavAnI jarUra nathI, aMdara javAnI jarUra che. aMtaryAtrA karavI hoya to jIve sauthI pahelAM e nirNaya karavo paDaze ke potAnuM kharuM svarUpa zuM che. teNe potAnA caitanyasvabhAvane badhA padArthothI, saMbaMdhothI, zarIrathI, vicArothI, zubhAzubha vikArI bhAvothI bhinna jANavo paDaze. pahelAM sarva saMyogo ane saMbaMdhomAM sthApeluM mArApaNuM haTAvavuM joIe. tyArapachI ekakSetrAvagAhe rahela zarIra sAthe tAdAbhya toDavuM joIe. 'A jaDa zarIrarUpa saMyogI tattvathI bhinna huM to jJAnadhAraka, caitanya, asaMyogI, zAzvata padArtha chuM' evo dRDha nirNaya karavo joIe. e ja rIte vicArathI paNa tAdAbhya toDavuM joIe, tyArapachI palaTAtI bhAvadazAthI potAnuM bhinnapaNuM ciMtavavuM joIe. 'zubhAzubha bhAva to paLe paLe palaTAya che. huM to tenAthI bhinna trikALa dhuva tattva chuM' - AvuM bhAsatAM tene palaTAtI zubhAzubha dazAthI para evA bhagavAna AtmAnI prApti thAya che. tenA svAdhIna sukhAmRtanI rasadhAra UmaTe che. janmojanmathI jIva bhaTake che chatAM tene apUrvanI prApti thaI nathI. tenuM kAraNa e che ke teNe kadI svarUpanI samajaNa karI nathI, svarUpAnusaMdhAnano prayatna karyo nathI, svarUpano Azraya lIdho nathI. anAdithI svanuM vismaraNa thayuM hovAthI paramAM tAdAbhya thayuM che. svarUpanI jAgRti vaDe A anAdino tAdAbhya abhyAsa tUTe che. paramAM tanmaya na thatAM zuddha dravya upara dRSTi karatAM paramAtmA pragaTa thAya che. mATe satparuSonA bodhathI svarUpano nirNaya karavo joIe ane samasta paradravya ane parabhAva uparathI daSTi haTAvI tene zuddha svarUpamAM kendrita karavI joIe. A abhyAsa niyamitapaNe karatA rahevAthI saphaLatA nizcitapaNe maLe che. ajJAnIne lAge che ke A kArya atyaMta kaThina che. janmojanmathI thayuM nathI, tethI tene evo mithyA khyAla baMdhAI gayo che ke A kArya atyaMta kaThina che. satunI upalabdhi tene atyaMta duHsAdhya lAge che. AmAM mULa doSa samajaNano che, sat aMgenI mAnyatAno che. jIva ane satyanI vacce koI unnata pahADa ke agAdha khAI nathI ke je Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 79 oLaMgavAno pracaMDa puruSArtha karavo paDe. zuddha AtmasvarUpa ane tenI vartamAna paryAya vacce koI durbhedya dIvAla nathI, paraMtu dhumADAnI eka pAtaLI rekhA ja che. jo te icche to kSaNamAM miTAvI zakAya ema che, anyathA janmojanma paryaMta paNa te aMtara yathAvat ja rahe che. jo dhumADAnI e pAtaLI rekhAne phUMka mArIne miTAvavAmAM na Ave to e jIvane janmojanma sudhI rajhaLAve che. jo A rajhaLapATano hisAba lagAvavAmAM Ave to evuM ja lAgaze jANe potAnI ane satyanI vacce asaMkhya himAlaya UbhA che, paraMtu evuM nathI. mAtra dhumADAnI eka pAtaLI rekhA ja che. e dhUmarekhAne vikheravA mATe eka phUMka alabatta sAcI jagyAe mAravAmAM Ave to te paryApta che. tenA mATe kaze paNa javAnI jarUra nathI. svarUpa sAthe abhedatA sAdhavA mATe karoDo mAilanI yAtrA karavAnI nathI. eka ja pagalAnI jarUra che. eka ja jhaTako lAgaze ane tALuM khUlI jaze! cAvIne je tarapha pheravavAthI tALuM khUle, enI viparIta dizAmAM ja Aja sudhI puruSArtha thato rahyo che; tethI ema lAgavuM svAbhAvika che ke AtmaprApti mATe 'pracaMDa puruSArtha' karavo paDaze. paraMtu hakIkata judI ja che. sAcI dizAmAM cAvI pheravavAmAM Ave to sahajamAtramAM tALuM khUlI jAya che. AMkhamAM retIno eka kaNa paNa jAya to AMkha baMdha thaI jAya che ane kaMI ja dekhAtuM nathI. sAme game te hoya - moTo parvata hoya, topaNa te dekhAto baMdha thaI jAya che. AMkhamAM koI moTI vastu AvI jatI nathI, mAtra eka nAnakaDo kaNa Ave che, paNa tenAthI AMkha baMdha thaI jAya che. e kaNa kaMI moTI durghaTanA nathI, moTI samasyA nathI. ene kADhavo adharo paNa nathI ane chatAM e na nIkaLe tyAM sudhI kazuM joI zakAtuM nathI. e ja rIte aMtarcakSumAM paNa mAtra mithyA abhiprAya AvI gayo che. e haze tyAM sudhI satyanuM darzana thaI zakatuM nathI. e kaNa jyAM sudhI na nIkaLe, tyAM sudhI satyanAM darzana thaI zakatAM nathI. paraMtu jo e khyAlamAM AvI jAya ke bAdhA bahu nAnI che ane tene dUra karanAra pote khUba zaktizALI che, to e bAdhA tUTI jAya che. svarUpanI oLakhANa karI, paramAMthI dRSTi haTAvI, svamAM aikya karavAthI dhumADAnI e rekhA, retIno e kaNa nIkaLI jAya che ane satya tenI sAme udghATita thAya che. paramAM thayeluM tAdAtmya nidrA jevuM che. ekajhATake tUTI zake che. nidrA game teTalI gADha hoya paNa eka ja jhATake uDADI zakAya che. vyakti game teTalA kalAka nidrAdhIna rahe, jAgRta thavAnI prakriyA to kSaNanI ja che. koI tene uThADavA mATe halAve, bUma pADe ane UThavA mATe te taiyAra hoya to UThavAnI prakriyA kaMI varSo nahIM lagADe. tema anAdinI mUrchA TALI amUrchita avasthAmAM AvatAM vAra lAgatI nathI. jo mohanuM sAmrAjya jIvanI samajamAM AvI gayuM hoya ane koI mahApuruSa tene jagADe evI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tamannA tenAmAM jAgI cUkI hoya to te kArya karatAM kaMI ghaNo samaya lAgato nathI. kSaNamAtramAM parama jyoti pragaTa thaI jAya che. cakamakanA paththarone paraspara ghasavAmAM Ave to temAMthI Aga pragaTe che. evuM bane ke karoDo varSothI te paththaro bAju bAjumAM paDyA hoya, chatAM temAMthI Aga pragaTI na hoya. tenuM kAraNa e che ke tyAM gharSaNanI prakriyA ja thavA pAmI nathI. je vItI gayAM te karoDo varSoe kaMI temAM bAdhA nathI nAkhI. basa! mAtra ghasavAnI prakriyAno abhAva hato ane tethI agnino paNa abhAva rahyo. vaLI, evuM nathI ke Aga pragaTAvavA mATe karoDa varSo sudhI paththara ghasavA paDaze. jo ghasavAno puruSArtha karavAmAM Ave to Aga to eka kSaNamAM utpanna thaI jaze. tema jIva koI mahApuruSanA zaraNe jAya, temanI AjJA pALavA tatpara rahe to jAgRta thavAnI prakriyA ghaTita thAya che ane kSaNamAM pa2ma jyoti pragaTI UThe che. sadgurunA Azraye zubhAzubha bhAva chedAtAM mokSasvabhAva pragaTI UThe che. jJAnIo kahe che ke 'he jIva, samrATa thavAno avasara AvI gayo che. have to tuM bhikhArIpaNuM choDa.' jIvanI mAnyatAmAM besavuM joIe ke 'huM samrATa chuM', 'huM zuddha chuM', 'huM buddha chuM', 'huM paramAtmasvarUpa chuM'; hamaNAM ane ahIM ja te svarUpa pragaTa thaI zake che. jo mAnyatAmAM A grahaNa thaI jAya to janmojanmathI anupalabdha evA svarUpanI upalabdhi kSaNamAM thaI jaze. jyAre satya hRdaya sudhI pahoMcI jaze tyAre ghaTanA ghaTaze. mATe dehAdimAM sthApeluM tAdAtmya toDI potAnA zuddha svarUpa sAthe tAdAtmya sAdhavuM joIe. parama pavitra AtmatattvamAM tAdAtmya sAdhavuM joIe. tyAM nijatA sthApavI joIe. tyAM ja sthiratA karavAmAM Ave to AnaMda pAmI zakAya che. jJAnasvarUpI AtmAne oLakhIne temAM ekAgra thavAthI ja paramAnaMda prApta thAya che. jJAnasvarUpI AtmAmAM ekAgra thayA vinA bIjA game te upAya karavAmAM Ave to te badho baMdhabhAva che, temAM kaze paNa tRpti nathI, zAMti nathI; temAM mAtra AkuLatA che. dIvAsaLInA TopacAmAM agni pragaTAvavAno svabhAva che ema svIkArIne te TopacAvALA bhAgane ghasIe to agni pragaTe che. tema AtmAmAM mokSasvabhAva che, tenI paripUrNa zraddhA karIne temAM ekAgratArUpI ghasAro karatAM mokSasvabhAva pragaTe che. zarIrAdi padravya to dIvAsaLInA khokhA jevAM che. jema dIvAsaLInA khokhAmAM agni pragaTAvavAnI tAkAta nathI, tema zarIrAdimAM kevaLajJAna pragaTAvavAnI tAkAta nathI. zubhAzubha bhAvo te dIvAsaLInI saLI jevA che. jema dIvAsaLInI saLImAM agni pragaTAvavAnI tAkAta nathI, tema zubhAzubha bhAvomAM paNa mokSa pragaTAvavAnI tAkAta nathI. jema agni pragaTAvavAnI tAkAta mAtra dIvAsaLInA TopacAmAM che, tema mokSa pragaTAvavAnI tAkAta Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 81 mAtra caitanyasvabhAvamAM ja che. zarIra ane zubhAzubha vikAra vinAno je trikALI caitanyarUpa AtmasvabhAva che; tenI samajaNa, tenI pratIti ane temAM sthiratA karatAM samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritrarUpa dharma pragaTa thAya che. e sivAya bIjI koI rIte dharma thato nathI. Atmadharma pAmavo hoya to potAnI svabhAvagata kriyA sAthe ekarUpatA sAdhavI joIe. deha ane mananI sarva kriyAo uparathI lakSa haTAvI AtmAnI jANa nakriyA sAthe tAdAmya sAdhavuM joIe. A tathyane barAbara samajIe. kriyAno artha pariNati che. dareka dravyanI kriyA hoya che. dravyanI paryAya ja tenI kriyA che. dravyanI paryAyanuM badalAvuM te kriyA che. dareka dravyanI paryAya samaye samaye badalAyA ja kare che. dareka dravyanI paryAya tenA potAmAM ja thAya che. eka dravyanI paryAya bIjA dravyamAM thatI nathI, tethI eka dravyanI kriyA bIjA dravyamAM hotI nathI, temaja eka dravyanI kriyA bIjuM dravya karI zakatuM paNa nathI. A jagatamAM jaDa ane cetana ema be prakAranAM dravyo che. dravyanI paryAya te ja kriyA hovAthI kriyA paNa jaDa ane cetana ema be prakAranI che. jaDanI pariNati te jaDanI kriyA ane cetananI pariNati te cetananI kriyA che. cetananI kriyAnA be prakAra che - (1) zubhAzubha bhAvarUpa vikArI kriyA ane (2) jANavArUpa avikArI kriyA. Ama, kula traNa prakAranI kriyA che - (1) jaDanI kriyA, (2) cetananI vikArI kriyA, (3) cetananI jANavArUpa kriyA. zarIranI badhI avasthAone jANavAnI kriyA satata cAle che. zarIra rogI che to tyAM roga thavAnI kriyA ane roga thayo che tene jANavAnI kriyA - ema bane kriyA sAthe cAle che. roga thavo ane rogane jANavo; nIrogI thavuM ane nIrogitAne jANavI; hAtha UThavo ane hAthanA UThavAne jANavuM; zarIranI avasthAo badalAtI rahe che ane jANavAvALo te badhI avasthAne jANe che. zarIra rogiSTha thayuM, tene te jANe che. zarIra gharaDuM thayuM, tene paNa te jANe che. paraMtu je jANe che te rogiSTha thayo nathI - thato nathI, te gharaDo thayo nathI - thato nathI. e ja pramANe zubhAzubha vikArI kriyA te AtmAnI vartamAna dazA che ane jANavAnI kriyA te paNa AtmAnI vartamAna dazA che. pariNAmonuM badalAvuM ane tene jANavAnuM kArya ekasAthe thAya che. jema ke krodha thayo te eka kriyA thaI ane te thayo tene jANavuM te bIjI kriyA thaI. krodhAdi ochAvattA thatA rahe che. eka kaSAyamAMthI bIjA kaSAyamAM javAnuM paNa bane che. paraMtu je je pariNamano thatAM rahe che, te badhAne jANavAvALo to satata ane evo ne evo rahI te badhAne jANe che - jANato rahe che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana te krodhane jANe che, krodhanA abhAvane paNa jANe che; paNa krodhanA abhAvamAM teno abhAva thato nathI. tenuM jANavArUpa kArya to satata cAlu rahe che. AnA uparathI nakkI thAya che ke (1) zarIranI kriyA, (2) cetananI zubhAzubha pariNAmarUpa vikArI kriyA ane (3) cetananI jANavArUpa jJaptikriyA A traNe kAryo ekasAthe thaI rahyAM che. temAM prathamanAM be kAryo to kSaNika che nAzavAna che, jyAre trIjuM jANavApaNAnuM kArya trikALa rahe che. A trIjuM kArya ajJAnI jIvanA lakSamAM AvatuM nathI. jJaptikriyA tenI pakaDamAM AvatI nathI, mAtra zarIranI kriyA tathA zubhAzubha bhAvarUpa vikA2I kriyA tenI pakaDamAM Ave che. A be kriyA uparAMta koI trIjI kriyA jJaptikriyA paNa thaI rahI che ane eno stara te be kriyAonA starathI bhinna che. e tathya tenI samajamAM AvyuM nathI. te AtmAnI svAbhAvika kriyAne oLakhato nathI ane tethI zarIranI kriyAone tathA vikArI pariNAmone potAnAM mAnI le che. zarIranI kriyAone ane rAga-dveSarUpa pariNAmomAM te potApaNuM mAne che. A ja mithyAtva che. A ja saMsAra che. jyAM sudhI jIva potAnI svAbhAvika kriyAne oLakhato nathI tyAM sudhI teno saMsAra maTato nathI. - anAdi kALathI jIve zarIranI kriyAone tathA zubhAzubha pariNAmone ja jANyAM che, trIjI jANavAnI kriyAno tene khyAla ja Avyo nathI, pariNAme tene jyAre paNa dharma karavAnuM mana thayuM tyAre teNe kAM zarIrAzrita kriyAone badalI kAM pariNAmone pheravavAnI ceSTA karI. dharma karavA mATe jIva eka bAju zarIrAzrita azubha kriyAone zubhamAM badalavA mathyo ane bIjI bAju azubha pariNAmone zubhamAM badalavA mathyo. A be kriyAomAM je parivartana AvyuM ene ja teNe dharma mAnI lIdho. paraMtu A be kriyAo parAzrita hovAthI tenAthI dharma thato nathI. zarIranI kriyA ane zubhAzubha pariNAma, A banne kriyAo AtmAnI svAbhAvika kriyA na hovAthI te bannemAM pheraphAra thavAmAtrathI dharma thavAno saMbhava nathI. dharma to AtmAno svabhAva che ane teno saMbaMdha trIjI kriyA sAthe jJaptikriyA sAthe che. dharmano saMbaMdha para sAthe to nathI ane para taraphanA valaNathI je bhAva thAya tenI sAthe paNa nathI. dharmamAM pa2 upara ke vikAra upara dRSTi hotI nathI, paraMtu parathI ane vikArathI bhinna potAnA asaMyogI, avikArI, trikALI jJAyakasvabhAva upara dRSTi hoya che. - = paradravyanuM choDavA-mUkavAnuM to AtmAmAM nathI, tethI jaDakriyAthI mokSa thAya nahIM. je zubhAzubha bhAva thAya che te paNa paralakSe thatA hovAthI vikAra che, tenA lakSe paNa mokSa thAya nahIM. Ama, jaDanI kriyAthI ane vikArI kriyAthI mokSa thAya nahIM. bAhya saMyoga hovA chatAM ane paryAyamAM rAga-dveSa hovA chatAM 'huM A jaDathI bhinna chuM ane Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 83 mArA zuddha jJAnabhAvamAM rAga-dveSa nathI' evuM bhedajJAna te dharma che. bhedajJAna dvArA para sAthenuM tAdAbhya tUTe che ane sva sAthenuM aikya sadhAya che. jema jema svarUpamAM sthiratA thatI jAya che, tema tema rAga-dveSa TaLatA jAya che. A rIte dharmanI kriyAnA baLa vaDe vikArI kriyAno nAza thAya che. jJAnamAM sthira rahevArUpa kriyA vadhatAM vadhatAM te jJAnamAM ja pUrNasthiratA thAya che. A dazAne mokSapada kahe che. Ama, zarIranI jaDa kriyAothI ane zubhAzubha bhAvarUpa caitanyanI vikArI kriyAthI dharma thato nathI. A vAta eka daSTAMta vaDe samajI zakAze. satsaMgamAM javAnI bhAvanA thavAthI jIva gharethI satsaMgamAM gayo. tyAM nIce mujaba kriyAo thaI - 1) zubha bhAva thayo te cetananI vikArI kriyA che. 2) zarIranuM kSetramaMtara thayuM te jaDanI kriyA che. 3) AtmAnA pradezonuM kSetrAMtara thayuM te cetananI vikArI kriyA che. 4) satzravaNa pratyenuM lakSa te zubhabhAvarUpa cetananI vikArI kriyA che. A cAra kriyAo karavAmAM Ave tyAM sudhI dharma thato nathI. jaDanI kriyA, AtmapradezonI kSetramaMtararUpa kriyA ane zubhabhAvarUpa vikArI kriyA - A sarva kriyAthI dharmanI kriyA bhinna che. jIva zravaNanA lakSa uparathI khasIne svalakSa tarapha DhaLe ane potAnA zuddha jJAyakasvabhAvano mahimA lAvIne aMtarmukha thAya to te dharmanI kriyA che. anya eka dRSTAMta vaDe A vAta vadhu spaSTa thaze. upavAsa karavAnI bhAvanA thavAthI jIve AhAra grahaNa karyo nahIM. divasa daramyAna bhUkha lAgatAM tenA bhAva bagaDyA, vaLI bodhanI smRtinA kAraNe bhAva sudharyA ane AgaLa vadhatAM svalakSa paNa thayo. ahIM nIce mujaba kriyAo thaI - 1) peTamAM AhAra na paDyo te jaDanI kriyA che. 2) peTamAM AhAra na paDyo, tethI bhUkhanI pIDAthI tene jo aNagamo thAya ke upavAsa to karyo paNa kAla jevI Aje majA nathI', to A tenAM azubha pariNAma che, tethI vikArI kriyA che ane tene azubha (pApa) baMdha thAya che. 3) te vakhate jo mana vALI laI tapAdi satsAdhana saMbaMdhI zubha vicAra karavAmAM Ave to tene maMda kaSAyarUpa zubha pariNAma thAya che, tethI A paNa vikArI kriyA che, paraMtu ahIM tene zubha (puNya) baMdha thAya che. 4) te vakhate jo jIva AhAranuM, zarIranuM ane zubhAzubha bhAvanuM lakSa choDIne potAnA trikALI AtmasvabhAvanI oLakhANapUrvaka temAM sthira thAya to te dharma che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana AmAM prathama kriyA jaDanI che, bIjI ane trIjI anukrame cetananI azubha ane zubha vikA2I kriyA che ane cothI cetananI avikArI kriyA hovAthI dharmanI kriyA che. 84 dharmanI zarUAta karavA mATe jIve sadgurunAM vacanAmRtanA AdhAre prathama nirNaya karavo ghaTe che ke 'traNa prakAranI kriyA ekasAthe thaI rahI che. eka zarIranI kriyA, bIjI zubhAzubhavikArI pariNAmarUpa kriyA ane trIjI kSaptikriyA. zarIra tathA zubhAzubha pariNAmonI vividha avasthAothI bhinna evo huM tene satata jANavAvALo chuM. jJaptikriyA mArA jJAtAsvabhAvamAMthI utpanna thAya che, te mArI potAnI kriyA che; jyAre bIjI be kriyAo zarIranI tathA zubhAzubha kriyAo karmanA kAraNe thaI rahI che. atyAra sudhI A be karmakRta kriyAomAM ja meM mArApaNuM mAnyuM hatuM, te kriyAo mArI che ema mAnyuM hatuM, paraMtu te bhUla che. have mAruM potApaNuM mAtra jANanAramAM svabhAvamAM AvavuM joIe.' jJAyaka deha ane rAgAdi dazya che ane jIva draSTA che. te sarva jJeya che ane jIva jJAyaka che. paraMtu jIve potAnA mithyA abhiprAya vaDe dezya ane draSTA vacce, zeya ane jJAyaka vacce ekatA sthApI che. jo jIve dharmakriyA karavI hoya to teNe deha ane rAgAdithI potAnA jJAyakasvabhAvane bhinna jANavo joIe. mAtra jANanakriyAmAM potApaNuM tAdAtmya sthApavuM joIe. niraMtara jJAyakasvabhAvanI smRti rahevAthI upayoga sUkSma thato jAya che, aMtarmukha thato jAya che, dravyadaLamAM sarakato jAya che. jJAyakabhAvano abhyAsa niraMtara karatA rahevAthI jIvanI mUrchA TaLatI jAya che. sajAgatAthI ja sarva paDadA khasI jAya che, svarUpa anAvRta thaI jAya che ane e jIva eka gahana zAMti anubhave che. teno bhagavattAmAM praveza thAya che. eka vAra bhagavattAmAM DUbIne jIva jyAre bahAra nIkaLe che tyAre te koI anya ja vyakti hovAnuM anubhave che; jANe taddana navI vyaktino janma thayo hoya, eka jyotirmaya vyaktino janma thayo hoya evuM te anubhave che. dRSTi nirdoSa thatAM tenuM AkhuM vyaktitva badalAI jAya che. have tene potAnA trikALIzuddha svarUpanI pratIti niraMtara rahe che. te A jagatamAM ja hoya che, paNa jagatanA jIvothI sAva judo hoya che. te have eka judA ja dRSTikoNathI jIve che. darzana samyak thayA pachI parajJeya judA prakAre jaNAya che. parasaMyoga sAtheno vyavahAra paNa judA prakArano thAya che. jIvanamAM mAtra zAMti ane AnaMda rahe che. AvI adbhuta dazA pAmavA jIve jJAtA-draSTAbhAvano abhyAsa karavo joIe, kartRtva-bhotRtvabuddhithI virAma pAmI jJAtA-draSTAbhAva keLavavo joIe. jIvanuM svarUpa jJAtA-draSTA che, te paranuM kaMI karavA-bhogavavA samartha ja nathI; mATe paranA kartA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 85 bhoktApaNAnA vikalpomAM na UlajhAtAM jIve sAkSIbhAvano puruSArtha karavo joIe. je koI prasaMga udbhave temAM ISTa-aniSTa buddhi karyA vagara jJAyakabhAve rahevuM joIe. A puruSArthanA paripAkarUpe jIvane svarUpanI prApti thAya che ane kramazaH sarva zubhAzubha bhAvano nAza thatAM mokSadazA pragaTe che. jJAtAbhAvanA baLe zubhAzubha bhAva cheDAtAM jIvane mokSanI prApti thAya che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - "dehamAM ekakSetra jJAnano vyApAra ane te jJAnanI kSaNe-kSaNe thatI avasthA ane te ja kSaNe, te ja kSetre pUrva karmathI zubhAzubha avasthAnI pragaTadazA Upaje che. te rAga, harSa, zoka Adi malina pariNAma prakRtino aupAdhika bhAva che, temAM je prItithI aTakavuM thAya che te bhUla che; mATe te bhUla TALI zubhAzubha rAgathI bhinna jJAtA-draSTA jIva rahe to te saheje nivRtta thAya che. bhUlarUpa dazA A jIve karI che te bhUla nirmaLa jJAtApaNe TALa, to tAruM svarUpa mokSasvarUpa ja che. jJAtApaNAmAM TakI rahevArUpa puruSArthathI pragaTa mokSadazA - pUrNa pavitratA thaI zake che." Ama, zubhAzubha bhAvo chedatAM, AtmA potAnA zuddha svarUpamAM akhaMDapaNe sthira rahe che ane e ja mokSadazA che. mokSadazA zubha ane azubha banne prakAranA bhAvo chedAya tyAre ja pragaTe che, kAraNa ke te banne azuddha bhAva che. azubha bhAva tIvra kaSAya che ane zubha bhAva maMda kaSAya che, paNa bane kaSAyanI jAtinA ja che. bannethI karmabaMdha thAya ja che. zubha bhAva ane azubha bhAva banne kaSAya che, tethI tyAM karmabaMdha che ane te saMsAranuM kAraNa che. jaina darzana anusAra mokSano artha che - samasta karmothI mukti. emAM zubha ane azubha bane prakAranAM karmo Ave che. jevI rIte beDIo, pachI te sonAnI hoya ke lokhaMDanI, manuSyane bAMdhI rAkhe che, tevI ja rIte jIvanAM zubha ane azubha, banne prakAranAM karmo tene baMdhanamAM jakaDI rAkhe che. suvarNanI beDI ane lokhaMDanI beDInI jema puNya ane pApa bane AtmAnI svataMtratA haNavAmAM sarakho bhAga bhajave che. AtmAne parAdhIna karavAmAM puNya ane pApa bane samAna kAraNa che. 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.318 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 146 'sovaNiyaM pi NiyalaM baMdhadi kAlAyasaM pi jaha purisaM / baMdhadi evaM jIvaM suhamasuhaM vA kadaM kammaM / / ' sarakhAvo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, tattvArthasAra', adhikAra 4, zloka 104 'saMsArakAraNatvasya dvayorapyavizeSataH / na nAma nizcayenAsti vizeSaH puNyapApayoH / / ' Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana atre koI zaMkA kare ke pApathI to spaSTapaNe mokSa thato ja nathI, paraMtu vrata, tyAga, pUjA, dAna, bhakti, satsaMga Adi zubha kriyAne paNa zA mATe saMsAranuM kAraNa kahevAmAM Ave che? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che - zubha bhAva ane zubha karaNI e ja dharma che ane tenAthI jIvano mokSa thAya che ema mAnavuM te ajJAna che. zuddha bhAva ja mokSanuM kAraNa che ane zubha bhAva baMdhanuM kAraNa che. zuddha bhAvathI nirjarA thAya che, jyAre zubha bhAvathI puNyabaMdha thAya che, arthAt zubha karmano baMdha thAya che ane te sugatinuM kAraNa che. zubha karma hoya topaNa mokSa thato nathI. karmanA phaLarUpe mokSa hoI zake ja nahIM. Ama, puNya e dharma nathI, paNa baMdha hovAthI adharma che. saMvarapUrvaka nirjarA e ja dharma che ane tevI dharmakaraNIthI mokSa thAya che. 1 jyAM sudhI abhiprAyamAM aMzamAtra zubha rAganuM avalaMbana rahe tyAM sudhI saMsAravRkSanuM mULiyuM evuM ne evuM majabUta rahe che. jIva pApa choDIne ajJAnapUrvaka vrata, tapa, dayA, zIla, pUjA vagere zubha bhAvo bhUtakALamAM anaMta vAra karI cUkyo che, paNa tenAthI tenA bhavabhramaNano aMta Avyo nathI. rAganA AzrayanI buddhi chUTI na hovAthI te saMsAramAM ja rakhaDyo che. kSaNika puNyaphaLa mATe teNe potAnA mokSane vecI dIdho che. kSaNika puNyanI mIThAza mATe teNe mokSamArgane choDI dIdho che ane saMsAramArgane Adaryo che. rAganI mIThAza mATe teNe nija cidAnaMdatattvano Azraya choDI dIdho che ane parAdhIna puNyatattvano Azraya rahyo che. bhUtakALamAM aneka vAra teNe jyAre dIkSA lIdhI hatI, tyAre teNe zuddhAtmAnA anubhavarUpa sAmAyikanI pratijJA karI hatI; paNa teNe to mokSanA sAdhanarUpa sAcA sAmAyikane oLakhuM paNa na hatuM, rAgathI bhinna caitanyanI zraddhA paNa karI na hatI ane zubha rAgamAM ja te aTakI gayo hato. cidAnaMdasvabhAvanA anubhavarUpa sAmAyika e ja mokSanuM kAraNa che eno svIkAra na karI, rAganA anubhavane ja mokSanuM kAraNa mAnI temAM te aTakI gayo hato. aMtaramAM rAga ane caitanyanI bhinnatAnuM jJAna karyuM ja na hatuM, tethI te sthULa lakSa sahita zubha rAgamAM ja aTakI gayo hato. mokSa to ekamAtra caitanyasvabhAvanA avalaMbana vaDe pamAya che, puNya vaDe nahIM. je aMtarmukha thaIne jJAnasvabhAvano Azraya kare che teo ja mukti pAme che. jJAnasvabhAvano Azraya karI jJAyakapaNe pariNamavuM te ja mokSanuM kAraNa che. jJAnasvabhAvano Azraya karI jJAyakarUpe pariNamavuM te ja dharma che. Ama, vItarAgasvabhAvano Azraya te ja nirjarAnuM kAraNa che ane te ja dharma 1- juo : zrI kArtikeyasvAmIta, kArtikeyAnuprekSA', gAthA 410 'puNNaM pi jo samicchadi saMsAro teNa Ihido hodi / puNNaM saggai-heU puNNakhayeNeva NivANaM / / ' Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90 87 che. jenAthI AtmAne coMTelAM karmonI nirjarA thAya te dharma che ane jenAthI zubha ke azubha karmo baMdhAya te adharma che. puNya-pApanA kAraNe maLatI iSTa-aniSTa gati, jAti vagerenA bhedanuM jJAna karAvavA mATe temAM bheda kahyo che, eTale ke saMsAra apekSAe temAM bheda che; paraMtu dharma apekSAe bheda nathI, arthAt banne prakAranA bhAva adharma che. paMDita zrI banArasIdAsajIe AcAryazrI kuMdakuMdadevanA 'samayasAra graMtha upara AcAryazrI amRtacaMdradeva dvArA likhita "AtmakhyAti' TIkA ane kalazono AdhAra laI, 'samayasAranATaka' racyuM che, jemAM guru-ziSyanA saMvAdarUpe puNya-pApa saMbaMdhI heya-upAdeya vyavasthAnI vistArathI carcA karI che. ziSya zrIgurune kahe che ke pApa ane puNya bane samAna nathI, kAraNa ke enAM kAraNa, rasa, svabhAva ane phaLa judAM judAM che. pApa aniSTa jaNAya che ane puNya priya lAge che. saMkleza(azubha)pariNAmothI pApabaMdha thAya che ane vizuddha (zubha) pariNAmothI puNyabaMdha. A pramANe bannemAM kAraNabheda vidyamAna che. pApanA udayathI duHkha thAya che, jeno svAda kaDavo lAge che ane puNyanA udayathI sukha thAya che, jeno svAda madhura che; A pramANe banemAM rasabheda paNa rahelo che. pApapariNAma svayaM klezarUpa che ane puNyapariNAma vizuddharUpa che, tethI bannemAM svabhAvabheda paNa vidyamAna che. pApathI narakAdi kugatiomAM javuM paDe che ane puNyathI devAdi sugatinI prApti thAya che, A pramANe banemAM phaLabheda paNa pratyakSa jovAmAM Ave che. Avo spaSTa bheda hovA chatAM Apa bannene zA mATe samAna kaho cho? AnA uttaramAM zrIguru kahe che ke pApabaMdha ane puNyabaMdha bane muktimArgamAM bAdhaka che, tethI banne samAna ja che. pApa tIvra kaSAya che, puNya maMda kaSAya che. kaDavo ane madhura svAda banne pudgalajanya che. saMkleza(azubha)bhAva ane vizuddha (zubha) bhAva banne vibhAvabhAva che, tethI e paNa samAna ja che. kugati ane sugati bane caturgatirUpa saMsAramAM ja che, tethI temAM phaLabheda che ja nahIM. puNya-pApamAM kAraNa, rasa, svabhAva ane phaLano bheda vAstavikapaNe nathI; mithyAtvanA kAraNe ajJAnIne te dekhAya che, jJAnIne AvA bheda dRSTigata thatA nathI. puNya ane pApa bane aMdhakUpa che, bane karmabaMdharUpa che ane mokSamArgamAM banneno abhAva thato jovAmAM Ave che.' vItarAgadeve puNya-pApa banene baMdharUpa ane baMdhanAM kAraNa kahyAM che. puNyapApamAM aMtara jovAvALo vItarAgamArgano upAsaka nathI. hiMsA, corI, vyabhicArAdi azubha kriyAone to duniyA paNa aparAdha kahe che. vItarAgamArganI A eka alaukikatA che ke jyAM zubha kriyAone paNa aparAdha kahevAmAM Ave che. vItarAgadharmamAM 1- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, 'samayasAranATaka', puNyapApadvAra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 'zrI Atmasiddhi, zAstra' - vivecana to zubha karma paNa saMpUrNapaNe tyAgavA yogya che. zubha ane azubha bane chedAya tyAre mokSasvabhAva pragaTe che. dIvAsaLI peTAvIne AjubAjunuM badhuM bALI zakAya che, tema zubha bhAvothI azubha bhAvo bALI zakAya che. saMsAra saMbaMdhI vicAro toDavA mATe zubha vicArano ane te mATe zubha kriyAno Azraya levo Avazyaka che. jIva jo zubha bhAvamAM hoya to te svarUpano nirNaya karI zake che, svarUpanuM gholana karI zake che ane tethI svarUpano mahimA vadhe che, rasa jAme che; mATe tenI upayogitA che. paraMtu bIjAne bALavA uparAMta dIvAsaLI pote paNa bane che, baLIne khAkha thaI jAya che; tema svarUpalakSI puruSArthamAM zubha bhAvo prathama azubha bhAvone kSINa kare che ane pachI pote paNa kSaya pAme che; arthAt yathArtha puruSArtha thatAM zubha vicAra paNa kramazaH kSINa thatAM jAya che ane aMte nirvicAra sthiti Ave che, upayoga nirvikalpa thaI svarUpastha thAya che. nAvamAM besIne jIva sAmA kinAre jAya che tyAre nAva sAdhanarUpa bane che, paraMtu sAmA kinAre jaI jo nAvane choDavAmAM na Ave to te bAdhArUpa bane che. jo tyAM pahoMcIne nAvane choDavAmAM na Ave to gaMtavya sthaLe pahoMcAtuM nathI, AkhI yAtrA niSphaLa jAya che. jema nAvane pahelAM pakaDavAthI ane pachI choDavAthI gaMtavya sthaLe pahoMcAya che, tema zubha bhAva azubha bhAvathI nivRtta thavA mATe jarUrI che, paNa upayogane aMtarmukha karatI vakhate te paNa chUTI jAya che. maMdiranAM pagathiyAM caDhavAmAM Ave to devanAM darzana thAya. pagathiyAM upara paga mUkatAM paNa AvaDavuM joIe ane tenA uparathI paga letAM paNa AvaDavuM joIe. tene pakaDavuM jeTaluM anivArya che, teTaluM ja tene choDavAnuM paNa anivArya che. pagathiyAM pakaDatAM AvaDe paNa choDatAM na AvaDe to te cUkI jAya che. jIva maMdiranA dvAra sudhI pahoMcI jAya paNa jo chellA pagathiyAne choDatAM na AvaDe to te maMdiramAM praveza karI zakato nathI. jo tene pagathiyAM choDatAM na AvaDe to te maMdirathI hajAra mAila dUra hoya, hajAra IMca dUra hoya ke chellA pagathiyA upara hoya - kaMI ja pharaka paDato nathI; kAraNa ke devanAM darzana A badhI jagyAethI saMbhavita ja nathI. tyAM UbhA rahI javAthI maMdiramAM praveza thato nathI, bhItara javAtuM nathI. te bahAra ja rahI jAya che. AtmadevanA darzanathI te vaMcita ja rahe che. keLAnA rakSaNa mATe tenI chAla Avazyaka che, paNa jyAre keLAno upayoga karavo hoya tyAre chAla kADhI nAkhavI paDe che ane emAM ja tenI sArthakatA che. tevI ja rIte jema zubha bhAvanI AvazyakatA che, tema tenAthI pAra thavAnI paNa AvazyakatA che. zubha bhAva sahAyaka paNa che ane bAdhaka paNa che. tenAthI svarUpanI nikaTa avAya che, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 svarUpano paricaya thAya che; paNa jo tenuM atikramaNa na karavAmAM Ave to svarUpanI anubhUti thaI zakatI nathI. gAthA-90 sAMkaDI nAnI guphAmAM javuM hoya ane mAthe pANInuM beDuM hoya, beDuM bhale sonAnuM hoya, topaNa tene bahAra mUkIne javuM paDe che; tema caitanyaguphAmAM praveza karavA mATe, sUkSma svarUpapradezamAM javA mATe, zubha bhAvanA sthULa upayogarUpa sonAnuM beDuM bahAra mUkavuM ja paDe che. zubhAzubha bhAva chedAtAM ja mokSarUpI kArya nIpaje che. jIve zubhAzubha bhAva karyAM tethI anaMta kALathI rakhaDyo che, paNa jo te zubhAzubha bhAvane chede to mokSasvabhAva pragaTa thAya che. karmano baMdha zubha ane azubha pariNAmothI thAya che, zuddha pariNAmothI ja e banneno mULamAMthI kSaya thAya che.1 saMsArasamudrathI pAra utAravAvALo, mokSaprApti karAvavAvALo ekamAtra zuddhopayoga ja che, zubhAzubha upayoga nahIM. zuddha AtmasvabhAvamAM thatI ekAgratA te zuddhopayoga che. jevo zuddha svabhAva che tevo jANyA vagara, enI zraddhA karyA vagara temAM ekAgratA thaI zake ja nahIM. jIva zuddhAtmAne anubhavapUrvaka jANe ane zraddhe ane temAM ja saMpUrNa ekAgratA kare to kevaLajJAna ane atIndriya sukha pragaTe che. Ama, mokSaprApti mATe zuddhopayoga pragaTa karavo, arthAt avasthAne svadravyanA avalaMbanamAM TakAvavI e ja sAco puruSArtha che. cittane AtmabhAvamAM sthApI je je karmanA udaya bhogavavA paDe te sarva sAkSIbhAve vedAya, arthAt citta iSTa-aniSTa bhAvathI rahita zubhAzubha bhAvathI rahita thAya te ja satpuruSArtha che. cittane AtmabhAvamAM ekAgrapaNe sthApIne zubhAzubha vRttino nirodha karavo e ja satya puruSArtha che. karmanA udaya anusAra bhinna bhinna paristhitio sarjAyA kare che, parivartano AvyA kare che, tene jANavAnuM paNa cAlu ja hoya che; paraMtu temAM jIva jo iSTa-aniSTano bhAva na kare to mokSasvabhAva pragaTa thayA vagara rahe nahIM. Ama, ziSyanA saMzayanuM samAdhAna karatAM zrIguru prastuta gAthAmAM pharamAve che ke karma jenAthI baMdhAya che evA zubhAzubha bhAvamAM jIvanI pravRtti anaMta kALathI che, tethI ja anaMta kALa vItyo chatAM mokSa thayo nathI. atyAra sudhI je kALa vItyo che te zubhAzubha bhAvanA kAraNe che, paNa te bhAvano nAza thaI zake che. zubhAzubha bhAva chedavAthI mokSasvabhAva pragaTe che. zubhAzubha bhAva chedI zuddha bhAvamAM vartatAM mokSanI 1- juo : AcAryazrI vIrasenajIkRta, dhavalA', pustaka 12, khaMDa 4, bhAga 2, sUtra 8-3, pR.279 'kammabaMdho hi NAma suhAsuhapariNAmehiMto jAyade, suddhapariNAmehiMto tesiM doNNaM pi NimUlakkhao / ' Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana prApti thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - "vItyo kALa anaMta te, mithyAbhAva prasaMga; ahaMkAra mamakArano, khoTo lAgyo raMga. tethI kartA anyano, karma zubhAzubha bhAva; karI anaMtA bhava bhamyo, choDI Apa svabhAva. jo saddaguru zikSA nahI, sthira karI nija citta; teha zubhAzubha chedatAM, zivasukha anubhava nitya. puNyapApa kSaya je kare, AdaratAM samabhAva; rAgadveSa dUra thatAM, Upaje mokSa svabhAva.' 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.236 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 357-360) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 91 Reaets wngeng, eney hm, ( hn ae9 vf, 12 tukhaa 94 tiwe. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 90mAM zrIgurue kahyuM ke karma sahita anaMta kALa vItavAnuM kAraNa che, zubhAzubha karma pratyenI jIvanI Asakti. paraMtu zubhAzubha bhAvathI udAsIna thaI, jJAtA-draSTApaNe rahevAthI zubhAzubha bhAva chedAya che ane tethI mokSasvabhAva pragaTe che. gAthA - Ama, gAthA 89-90 dvArA zrIgurue mokSapadanI siddhi karI, temaja anaMta kALa vItyo chatAM mokSanI prApti zA mATe thaI nathI ane kaI rIte thAya tenuM nirUpaNa karyuM. zubhAzubha bhAvathI nivartavArUpa bhAvamokSanuM pratipAdana karyA pachI have teo mokSapada viSenI zaMkAnA samAdhAnanI A aMtima gAthAmAM dravyamokSanuM pratipAdana kare che. gAthA 88mAM ziSye kahyuM hatuM ke 'zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya', arthAt jIva zubha karma kare to devAdi gatimAM tenuM zubha La bhogave che ane azubha karma kare to narakAdi gatimAM tenuM azubha phaLa bhogave che, paNa jIva karmarahita koI paNa sthaLe hoto nathI. ziSyane evuM koI sthaLa jaNAtuM nathI ke jyAM jIva karmanA saMga vinAno hoya. tenI A zaMkAnA samAdhAna sAthe mokSanuM svarUpa darzAvatAM zrIguru kahe che 91 dehAdika saMyogo, AtyaMtika viyoga; siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukhabhoga.' (91) artha dehAdi saMyogano anukrame viyoga to thayA kare che, paNa te pAcho grahaNa na thAya te rIte viyoga karavAmAM Ave to siddhasvarUpa mokSabhAva pragaTe, ane zAzvatapade anaMta AtmAnaMda bhogavAya. (91) dehano saMyoga chUTe te maraNa che, paNa dehano saMyoga evA prakAre chUTe ke bhAvArtha jethI pharI pAcho kadI paNa te saMyoga na thAya; arthAt apunarbhAvathI sadAne mATe dehano AtyaMtika viyoga thAya te siddhAvasthArUpa mokSa che. dehAdino saMyoga dravyakarmanA kAraNe thAya che. dravyakarmanI utpatti bhAvakarmanA kAraNe, eTale ke rAga-dveSanA kAraNe thAya che. jyAre potAnA svabhAvano mahimA Ave che tyAre vRtti svabhAvamAM sthira thAya che ane tethI rAga-dveSarUpa bhAvakarma TaLe che, pariNAme te nimitte thato dravyakarmano baMdha paNa aTake che. svabhAvaSTinA baLa vaDe jUnAM karma kharatAM jAya ane aMte pUrNa karmarahita dazA pragaTa thAya che. A dazAne siddha avasthA ke mokSapada kahe che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, prabaLa puruSArtha vaDe jyAre jIva sarva karmano kSaya karI, siddhadazA prApta kare che tyAre dehAdi saMyoga tathA sAMsArika du:khano sadAne mATe nAza thAya che ane AtmAnAM anaMta sukhano anubhava thAya che. siddhasvarUpI evuM mokSapada zAzvata pada che, eTale te prApta karyA pachI jIvane pharIthI janma-maraNarUpa saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI. anaMta kALa sudhI te zuddha pUrNa AnaMda bhogave che. Ama, zrIgurue pUrvanI gAthAmAM zubhAzubha bhAvathI chUTavArUpa bhAvamokSanuM pratipAdana karyuM hatuM ane A gAthAmAM dehAdi saMyogathI chUTavArUpa dravyamokSanuM nirUpaNa karyuM che. ta jIvanA zubhAzubha bhAvanA nimittathI pudgalakarmano baMdha thAya che ane te vizeSArtha : karmanA phaLarUpa manuSyAdi gatiomAM tenuM paribhramaNa thAya che. jyAM jyAM jIva janma dhAraNa kare che, tyAM tyAM tene deha to maLe ja che. anaMta kALathI Aja sudhImAM, ekendriyapaNAthI laIne paMcendriyapaNuM prApta thayuM che, kyAreka mananI paNa prApti thaI che; paraMtu A sarva saMyogo AyuSya pUrNa thatAM niyamapUrvaka jIvathI chUTA paDI jAya che. jyAM sudhI jIvane dravyakarmano saMyoga rahe che, tyAM sudhI jIva pharI navo janma dhAraNa kare che ane potAnAM karma anusAra tene bhinna bhinna prakAranA dehAdino saMyoga thAya che. Ama, dehAdino saMyoga ane viyoga jIve anaMta vAra karyo che ane A rIte anAdi kALathI te saMsAramAM paribhramaNa karato rahyo che. dehAdi saMyogano viyoga to jIvane pUrve anaMtI vAra thayo che, paraMtu jyAre teno AtyaMtika viyoga thAya che, arthAt dehAdi pharI pAchA rahaNa na thAya evo apunarbhAvathI sadAne mATe viyoga thAya che, te sthitine mokSa kahevAya che. dehAdino pharIthI koI paNa kALe saMyoga na thAya evA zAzvata ane AnaMdamaya padanI prApti thavI te ja mokSa che. karmano saMpUrNa nAza thayA pachI zarIranI vartamAna sthiti TakavA mATe koI ja kAraNa bAkI rahetuM nathI ane navA zarIrane dhAraNa karavA mATe paNa koI ja kAraNa bAkI rahetuM nathI, mATe AyuSyanA aMte vartamAna zarIrano viyoga thAya che ane navuM zarIra prApta thatuM nathI. sadAkALa mATe janma-maraNarahita avasthA prApta thAya che. A rIte karmono kSaya thayA pachI mokSanI prApti thAya che. jIva vaDe dehAdino AtyaMtika tyAga karAya che tyAre tenA Atmapradezo aMzamAtra paNa ochA thatA nathI. saMsAranA bIjabhUta rAga-dveSAdine choDatAM nirmaLa jJAnaparyAya prApta thAya che, paNa asaMkhya AtmapradezomAMthI eka paNa pradeza chUTo paDato nathI. tAtparya e che ke AtmAno eka paNa pradeza ochovatto thato nathI, paNa rAgAdi paryAyono pUrve je AvirbhAva hato, te paryAyonI utpatti aTake che ane anaMta jJAnayukta Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 95 paryAyo pragaTa thAya che. e jIvanI zuddha avasthA che, mukta avasthA che. jema vAdaLAMono nAza thatAM sUrya-caMdra pragaTa thAya che; tema rAga, karma, deha Adi TaLatAM jIvanuM anaMta jJAnAdi tathA avyAbAdha sukharUpa zuddha svarUpe pragaTa thAya che.' azarIrI mukta jIvane mokSamAM tRSA, bhUkha vagere koI paNa prakAranA upadrava rahetA nathI. bhUmi, pANI, havA ityAdinI jarUriyAta rahetI nathI, kAraNa ke tyAM phakta jyotirmaya caitanya ja che, ekamAtra Atmadravya ja che, zarIra nathI. anaMta jJAna prApta thayuM hovAthI sUrya, caMdra ityAdi prakAzayukta padArthonI AvazyakatA paNa rahetI nathI. mokSamAM AtmAnI sthiti avyAbAdha che. mokSamAM sarva bAdhAono abhAva hoya che, kAraNa ke AtmAnA potAnA guNo tyAM pUrNapaNe pragaTa thAya che. mokSa e AtmAnI pUrNapaNe vikAsa pAmelI dazA che. mokSanuM nirUpaNa be prakAre karavAmAM Ave che - dravyamokSa ane bhAvamokSa. deha, karma Adi paradravyano AtyaMtika viyoga thavo te dravyamokSa che ane rAga-dveSa-ajJAnanAM pariNAmonI nivRtti thavI te bhAvamokSa che. rAga-dveSa-ajJAnanAM pariNAma karmabaMdhanAM mukhya kAraNo che. jyAre A traNe azuddha bhAvano saMpUrNa vinAza thAya che tyAre sarvajJapada pragaTa thAya che ane akhaMDa atIndriya AnaMdano anubhava thAya che. A bhAvamokSanI avasthA che. A bhAvamokSanA nimittathI jIva ane karmanAM paramANuonuM sarvathA pRthak thavuM te dravyamokSa che. Ama, je sarva karmonA nAzanuM kAraNa che evA AtmAnAM pariNAma tene bhAvamokSa kahe che ane sarva karmonuM AtmAthI sarvathA judAM thavuM tene dravyamokSa kahe che. je Ama, mokSa prApta karavA mATe sarva vikArothI tathA sarva karmothI rahita thavuM ghaTe che. jyAM sudhI AtmAmAM kAma, krodha, lobha, moha, mada, mAyA ityAdi vikAro hoya che; tyAM sudhI teno mokSa thato nathI. sakaLa karmone naSTa karyA vagara koI paNa AtmA mokSa pAmI zakato nathI. sakaLa karmono kSaya e ja mokSanuM ekamAtra kAraNa che. svabhAvanA avalaMbana vaDe sarva karmono kSaya thatAM AtmA potAnA vAstavika svarUpamAM 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI pUjyapAda svAmIkRta TIkA, 'sarvArthasiddhi', adhyAya 1, sUtra 1nI TIkA 'nirakhazeSanirAkRtakarmamalakalaMkasyAzarIrasyAtmano'cintyaskhAbhAvikajJAnAdiguNamavyAbAdhasukhamAtyantikamavasthAntaraM mokSa iti|' 2- juo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajI racita, 'dravyasaMgraha', gAthA 37 'sabbassa kammaNo jo khayahedU appaNo hu pariNAmo / Neyo sa bhAvamukkho dabavimukkho ya kammapuhabhAvo / / ' Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sthita thAya che ane parama zAMti prApta kare che. jIva pote potAno svabhAva pragaTa karIne, temAM ja ramamANa thaIne AtmAthI paramAtmA banI zake che, narathI nArAyaNa banI zake che, jIvathI ziva banI zake che. mATe jJAnasvabhAvI AtmAmAM ja upayoga joDavo kartavyarUpa che. 'AtmA jJAnasvabhAvI che, vikAra upAdhi che tathA prApta saMyogo para che' evo nirNaya karavo e mokSano puruSArtha che. nimitta ane vikAra uparathI dRSTi haTAvI svabhAva tarapha dRSTi karavI e sapuruSArtha che. bAhya valaNa choDavuM ane aMtaravalaNa karavuM e sapuruSArtha che. svabhAvano Azraya karavArUpa puruSArtha vaDe AtmAno kramazaH vikAsa thatAM dehAdi bAhya saMyogono sarvathA viyoga thAya che tathA aMta vinAnA Atmika sukhanI prApti thAya che. jainamata anusAra AtmAno pUrNa vikAsa thavo e ja mokSa che. AtmA ekAeka mokSa prApta karI zakato nathI, paraMtu kramazaH potAno vikAsa sAdhato jaI pUrNatvane prApta kare che. teno AdhyAtmika vikAsa kramazaH thAya che. jaina darzanamAM AdhyAtmika vikAsanuM pratipAdana atyaMta sUkSmatAthI ane spaSTapaNe karavAmAM AvyuM che. AtmavikAsamAM mithyAtva sauthI moTo avarodha che. AtmA jJAnasvabhAvI che, jANavuM-jovuM tenuM kArya che, paramAM pheraphAra karavA e tenuM kArya nathI evI yathArtha pratIti thatAM mithyAtva dUra thAya che ane samyagdazarghana pragaTa thAya che; darzanamohanIya karma TaLatAM jIva cothA guNasthAne Ave che. svabhAvanI khumArInA baLa vaDe AtmasthiratA vadhatAM jIva pAMcamAM guNasthAne Ave che. tenAthI vizeSa AtmasthiratA thatAM sarvaviratirUpa cAritradazA pragaTe che ane te chaThThA-sAtamA guNasthAne Ave che. chaThThAsAtamAM guNasthAne AtmasthiratAmAM vipnabhUta evA kaSAya-nokaSAyarUpa cAritramohano parAjaya karavAnA puruSArthamAM te pravarte che. AtmasthiratA niraMtara vadhatI rahe tema pravartatAM, cAritramohano sarvathA kSaya kare evAM baLavAna pariNAmanI zreNI maMDAya che, jemAM niraMtara adhikAdhika vadhatAM jAya evAM apUrva karaNa - pariNAma pragaTe che ane tyAre AThamuM apUrvakaraNa guNasthAna jIvane prApta thAya che. jIva jyAre sAtamA guNasthAnathI AgaLa vadhe che tyAre te Atma-anubhavanI gahanatAmAM vadhu ne vadhu UMDo Utare che ane dharmadhyAnathI AgaLa jaI zukladhyAnamAM praveza kare che. AThamA, navamA, dasamA guNasthAnomAM dharmadhyAnanuM mAdhyama hotuM nathI - rahetuM nathI. buddhipUrvakanA vikalpa to samApta thaI gayA hoya che. atyaMta alpa abuddhipUrvakanA vikalpa zeSa rahyA hoya che, jenA kAraNe jJAnopayogamAM abuddhipUrvaka ja zeya padArthonI ane mana-vacana-kAyAnI pravRttinI saMkrAMti eTale ke parivartana thatuM rahe che. A vikalpo sUkSma rAgajanya che. jeTalA pramANamAM rAga bacyo hoya che teTalA pramANamAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 97 vikalpa UThe che. ahIM saMsArano ke zarIrabhogano rAga nathI. rAgarUpI lAkaDAM to baLIne khAkha thaI gayAM che. tenI rAkha AtmadhyAnanI AMdhIthI UDIne vIkharAI gaI che. have sUkSma rAgano paNa abhAva thato jAya che ane svabhAvamAM sthiratA vadhatI jAya che. cetanAmAM sthiratA thavAnA kAraNe Atmika AnaMda vadhato jAya che. cetanAmAM vadhatI sthiratAnA kAraNe karmaprakRtionI sthiti ane anubhAga kSINa thatAM jAya che. sAtamA guNasthAnathI AgaLa vadhatI vakhate keTalAka jIva rAgAdinA pUrvasaMskAronuM upazamana kare che, jyAre keTalAka jIva rAgAdino kSaya kare che. pahelA prakAranA jIva dasamA guNasthAnane pAra karI agiyAramA upazAMtamoha guNasthAnamAM pahoMce che. dabAyela pUrvasaMskAra tene tyAM TakavA detA nathI ane te punaH nIcenA guNasthAnamAM AvI jAya che. jyAre bIjA prakAranA jIva AtmadhyAnanI gahanatA dvArA zukladhyAnanA prathama caraNa dvArA rAgasaMskArone miTAvatA AgaLa vadhe che ane mohanIya karmano sarvathA nAza karI kaSAyarahita evA bAramA kSINamoha guNasthAnamAM praveza kare che. mohanIya karmanA kSayanA mArge AgaLa vadhato jIva zukladhyAnamAM ekAgra thaIne mohanIya karmane kSaya karavA samartha evI kSapakazreNI mAMDI, satata vadhatI jatI pariNAmanI vizuddhinI akhaMDa dhArA vaDe mohano kSaya karI kSINamoha nAmanA bAramA guNasthAnane prApta kare che. kSapakazreNIe zukladhyAnamAM magna rahetAM vIrya, ullAsa ane pariNAmanI ujvaLatA eTalI badhI vRddhi pAme che ke aMtarmuhUrtamAM sarva mohanIya karmano kSaya thavAthI kSINamoha guNasthAna prApta thAya che. ahIM zukladhyAnanI adhika gahanatA prApta thAya che ane zukladhyAnanA bIjA pAyA vaDe zeSa traNa ghAtI karmo jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyano paNa nAza thAya che. ATha karmomAM jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmo mukhya che. AthI e cArano kSaya thayA pachI ja bAkInAM cAra aghAtI karmono sarvathA kSaya thaI zake che. cAra ghAtI karmomAM paNa mohanIya karma pradhAna che ane mohanIya karmano kSaya thayA pachI ja anya traNa ghAtI karmono sarvathA kSaya thaI zake che. mohanIyano kSaya thavAthI zuddha AtmAnA anubhavanI akhaMDa dhArAnA baLa vaDe aMtarmuhUrtamAM ja jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa ghAtI karmono ekasAthe kSaya thAya che. tenA phaLasvarUpe AtmAmAM vizuddha jJAnajyoti pragaTa thAya che. te ja samaye pradhAna, anaMta, paripUrNa, AvaraNarahita, ajJAnatimirarahita, vizuddha ane lokAlokaprakAzaka evA kevaLajJAnano AvirbhAva thAya che. mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karmonA kSayathI kevaLajJAna Adi anaMta catuSTaya prApta thAya che. jema meghapaTalathI AcchAdita sUrya potAnA pracaMDa prakAzarUpa sahaja svarUpathI rahita Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana jaNAto hoya, paNa jyAre meghapaTala dUra thaI jAya che tyAre te sahaja svarUpe prakAze che; tema mohanIyAdi cAra ghAtI karmono kSaya thatAM, potAnA anaMta jJAnAdi prakAzane rokanArAM e kAraNo dUra thatAM anaMta catuSTayasvarUpa, Atmika aizvaryarUpa nija sahaja svarUpaprakAza jhaLahaLI UThe che. teramA guNasthAnanA prathama samayamAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya AtmAnA A svAbhAvika guNo prApta thAya che. je zaktio chadmastha avasthAmAM nAmamAtra vyakta hatI te zaktio have pUrNapaNe prakAze che. A kevaLI avasthA che. ahIM jJAna svayaMmAM ja pratiSThita thAya che. jIva svarUpanA AnaMdamAM magna hoya che, anaMta zaktionA AvirbhAva sAthe anaMta AnaMdano upabhoga thaI rahyo hoya che. jo ke aghAtI karma haju bAkI che. jIvanAM jJAnAvaraNIya Adi cAra ghanaghAtI karmono nAza thayo che ane vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya A cAra aghAtI karmo bAkI che. AvI dazA te bhAvamokSa che, sadehamukti che. vizuddha jJAnI hovA chatAM paNa zArIrika pravRttithI yukta jIvane sayogI kevaLI kahevAya che. A teramA sayogIkevaLI guNasthAnanuM Alekhana karatAM zrImad lakhe che cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, bhavanAM bIjataNo AtyaMtika nAza jo; sarva bhAva jJAtA draSTA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza jo. vedanIyAdi cAra karma varta jahAM, baLI sIMdarIvat AkRti te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUrNa, maTiye daihika pAtra jo.1 mAtra jo; mohanIya Adi cAra ghanaghAtI karmono kSaya thatAM saMsAramAM janma-maraNAdirUpa paribhramaNa karavAnuM mULa kAraNa sarvathA TaLI gayuM hovAthI te AtmAne pharIthI kyAre paNa saMsAramAM pAchuM AvavAnuM thatuM nathI. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya; e anaMta catuSTayanI prApti thatAM temane zuddha AtmasvabhAvanI saMpUrNapaNe prApti thAya che. samasta lokanA jJAtA-draSTA, sarvajJa, sarvadarzI thaI, anaMta vIrya sahita anaMta kALa sudhI teo paramapade birAje che. kRtakRtya thayA hovAthI have temane koI kartavya bAkI rahetuM nathI. teramA guNasthAne vartatA A kevaLI bhagavAnane haju vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya e cAra aghAtI karma bAkI rahyAM che; paNa jema baLelI dorI bAMdhavAnA kAmamAM AvI zakatI nathI, tema ghAtI karma kSaya thatAM aghAtI karmanuM baLa 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.565 (AMka-738, 'apUrva avasara', kaDI 15,16) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 99 tUTI jAya che. AyuSya karma pUrNa thatAM bAkInA traNe aghAtI karmanI sthiti pUrI thAya che ane saMpUrNa karmarahita, deharahita siddhadazA prApta thAya che. 1 sayogI kevaLI bhagavaMta jyAre vizuddha dhyAnano Azraya laIne mAnasika, vAcika ane kAyika vyApArone choDe che, mana-vacana-kAyAnA yogane roke che tyAre te AdhyAtmika vikAsanI uccatama avasthAe pahoMce che. AtmAnI A avasthAne ayogI kevaLI guNasthAna kahe che. AyuSya karma aMta pAmavAnI taiyArImAM hoya tyAre sUkSma kAyayogamAM rahevAvALA sayogI kevaLI bhagavaMta zukladhyAnanA trIjA caraNamAM yoganirodha karI, caudamA ayogI kevaLI guNasthAnamAM Ave che. AyuSya pUrNa thavAne alpa samaya bAkI rahe che tyAre temane yoganA prakaMpathI rahita evuM caudamuM ayogI kevaLI guNasthAna prApta thAya che. pAMca hrasva svara(a, i, uM, , lu)no uccAra karavAmAM jeTalo samaya lAge, teTalA samaya mATe zukladhyAnamAM te ayogI, abaMdha AtmA sthita thAya che. tyAM sthita thatAM zeSa rahelAM vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya karmo ekasAthe nAza pAme che. sarva karmanA nAzanI sAthe ja audArika, kArmaNa, taijasa - e traNe zarIrathI kAyama mATe 1- koI jIva mokSa jatAM pahelAM kevaLI samudraghAta kare che. tyAre te jIva ATha samaya mATe samasta lokAkAzamAM vistarI jAya che. mULa zarIrane choDyA vagara AtmapradezonuM zarIranI bahAra nIkaLavuM tene samuddaghAta kahe che. samuddaghAta = sama + ut + ghAta = ekasAthe + prabaLatAthI + karmono ghAta = badhI bAjae atizaya ugatAthI vedanIya vagere karmono ghAta. samuddhAtanA sAta prakAra che. sayogI kevaLInA AyuSya karmanI sthiti alpa hoya ane bAkInAM traNa aghAtI karma - nAma, gotra ane vedanIya karmanI sthiti vadhAre hoya tyAre te kevaLI bhagavaMta kevaLI samudyAta kare che. te bhagavaMtanA Atmapradezo samasta lokamAM phelAtAM, AyuSya karmanI sthiti pramANa bAkInA traNa karmo thAya te rIte te traNa karmono ghAta thAya che. tyArapachI AyuSya karma Adi cAra aghAtI karmonI sthiti samAna thaI jAya che. kevaLI samughAtanI kriyA cAra vibhAgamAM thAya che - (1) daMDa (2) kapATa (3) prattara (4) lokapUraNa. kevaLI samudraghAta vakhate Atmapradezo cauda 2jUpramANa evA AkhA lokamAM phelAI jAya che. (1) daMDa - prathama Atmapradezo UbhA phelAya che. (2) kapATa - Atmapradezo pahoLA thaI pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara, nIce ema sarvatra phelAya che. (3) prattara - bAkInI dizAomAM tirjI, arthAt IzAna, agni, naiRtya ane vAyavya dizAmAM Atmapradezo phelAI jAya che. (4) lokapUraNa - lokamAM jyAM jyAM khAMcA-khUMcI hoya tyAM phelAya che. prathama vAra vAtavalayanA kSetramAM paNa temanI pravezavidhi thAya che. koI jagyA bAkI na rahe tema cauda rAjalokamAM Atmapradezo pUrepUrA phelAI jAya che. pachI pradezo pAchA pharatAM prathama lokapUraNa samughAta saMkelAI jAya che. pachI kramAnusAra prattara, kapATa, daMDa samudyAta saMkelAI jaI Atmapradezo mULa zarIramAM praveza pAmI jAya che. A samughAtamAM Atmapradezono phelAvo thatAM cAra samaya ane pradezo pAchA pharatAM bIjA cAra samaya ema kula ATha samaya lAge che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana chuTakAro thAya che. zukladhyAnanA cothA caraNa dvArA te ayogI kevaLI bhagavAna cAra aghAtI karmono nAza karI tathA traNa zarIrane choDI siddha avasthAne prApta thAya che. zarIra ane janma-maraNathI rahita thaI teo siddha, buddha, mukta thAya che. teo siddhazilA upara potAnA anaMta AnaMdadhAmamAM zAzvata pade birAje che. A pramANe jIvano AdhyAtmika vikAsa thAya che. tenAM sarva baMdhano chedAI jAya che ane te parama siddhine pAme che. dravyakarma, bhAvakarma ane nokarmano AtmAnI sAthe koI paNa prakArano saMbaMdha raheto nathI. sarva karmono sarvathA nAza thatAM, AtmA Urdhvagati karI lokanA aMta sudhI jAya che. te jyAre sarva karmamalathI rahita thAya che tyAre eka ja samayamAM Urdhvagamana karIne lokAMte siddhazilA upara sthita thaI jAya che. siddha thayela jIva tyAM sudhI ja jAya che. lokAMte jaIne aTakI jAya che. tenI AgaLa jatA nathI. tenAthI vadhu upara jaI zakatA nathI. ahIM evo prazna upasthita thaI zake ke jIva Urdhvagamana karI upara jAya che to pachI lokAMte zA mATe aTakI jAya che? hajI to tenI AgaLa anaMta AkAza AveluM che. AgaLa anaMta alokAkAza che. lokanuM AkAza hoya ke alokanuM AkAza hoya, bannemAM koI taphAvata nathI. AkAzadravya tarIke banne ekasarakhA che. to pachI jIva hajI AgaLa, alokamAM zA mATe jato nathI? lokanA agrabhAge kema aTakI jAya che? - A praznano uttara A pramANe che - anaMta alokanA kendramAM parimita kSetravALo loka che. lokanA AkAzane lokAkAza ane lokanI bahAranA AkAzane alokAkAza kahevAya che. alokamAM phakta AkAza ja che. temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva, pudgalaparamANu Adi eka paNa dravya nathI. e badhuM mAtra lokamAM ja che. lokAkAzamAM ja gatisahAyaka dharmAstikAyadravya che, sthitisahAyaka adharmAstikAyadravya che, Atmadravya che, pudgaladravya che ane kALa che. koI paNa manuSya jyAre ticchalokanA aDhI dvIpamAMthI karmakSaya karI mokSe jAya che tyAre te AtmAne dharmAstikAyadravya gatimAM sahAya kare che. jyAM sudhI dharmAstikAyadravya che tyAM sudhI ja jIva gati kare che ane aMte adharmAstikAyadravyanI sahAyathI tyAM sthita thaI jAya che, tenAthI AgaLa te AtmA jaI zakato nathI. AgaLa gati sahAyaka dharmAstikAyadravya ja nathI eTale e lokanA agrabhAge jaIne sthira thaI jAya che. AtmA lokArathI upara jato nathI, kAraNa ke tyAM anukULa nimittano abhAva che. te alokamAM gati karato nathI, kAraNa ke tyAM gatisahAyaka dharmAstikAyadravyano abhAva che. UrdhvagatithI AtmA lokAMte jaIne aTake che, kema ke AgaLa alokamAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 101 gatisahAyaka dharmAstikAyadravya nathI. lokanA agrabhAgathI AgaLa gati karavAmAM madadagAra evuM dharmAstikAyadravya na hovAthI Urdhvagamana karato AtmA lokanA agrabhAge pahoMcI aTakI jAya che ane tyAMthI AgaLa gamana karI zakato nathI. jema jaLamAM DUbelA tUMbaDA uparathI mATIno lepa dhovAI jatAM tUbaDuM jaLanI sapATI upara AvI jAya che, paraMtu upagrAhaka jaLanA abhAve jaLanA uparanA bhAgathI adhika upara te jaI zakatuM nathI; tema karmathI mukta thatAM AtmA lokAgra sudhI gamana kare che ane alokamAM gatisahAyaka dharmAstikAyadravyano abhAva hovAthI lokanI bahAra gati thaI zakatI nathI, tethI ja te lokAMte AvIne aTake che. muktAtmA lokAe siddhapadamAM birAjita thAya che. jo alokamAM paNa dharmAstikAyadravya hota to to jIva alokamAM paNa gamana karI zakata. paraMtu gatisahAyaka dravya alokamAM nathI, mATe jIva alokamAM gati karato nathI. alokAkAzamAM siddhAtmAnI gati thatI nathI. lokAkAza oLaMgIne teo alokAkAzamAM jaI zakatA nathI, paraMtu teo lokanA agrabhAga upara pratiSThita thAya che. siddha bhagavaMta lokanA agrabhAga sudhI jaIne tyAM rokAI jAya che. siddha gatine pAmato AtmA manuSyazarIrano tyAga kare che ane lokanA agrabhAga upara jaIne sthita thAya che. ahIM bIjA aneka prazno paNa UThe che. sarva karma kSaya thatAM AtmAnI gati Urdhva ja zA mATe thAya che? titi ke adhogati zA mATe thatI nathI? AtmAne gati karavAmAM yoga sahAyaka che. yoga vinA AtmA gati karI zakato nathI. sarva karmano kSaya thatAM AtmA yogarahita hovAthI te kaI rIte gati karI zake? karmarahita thayelA jIvanI Urdhvagati ja zA mATe hoya? Urdhvagamana ja zA mATe thAya che e praznano uttara ema che ke tema thavAmAM cAra hetu che. e cAra kAraNo A pramANe che (1) pUrvaprayoga, (2) saMgano abhAva, (3) baMdhaviccheda ane (4) tathAgatipariNAma. sarva karma kSaya thatAM mukta jIvanI Urdhvagati thavAnAM A kAraNo darzAvatAM AcAryazrI umAsvAtijI 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM kahe che ke pUrvaprayoga, asaMga, baMdhaviccheda ane tathAgatipariNAma e cAra hetuothI AtmA sarva karma kSaya thatAM Urdhvagati kare che.1 jIvanI UrdhvagatinA samarthanamAM uparokta pUrvaprayogAdi cAra kAraNanAM dRSTAMta zAstramAM nIce pramANe ApyAM che - 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 10, sUtra 6 'pUrvaprayogAvuM, gasaddhAr, va--vicchedrAt, tathA gatipUriAmA-- tavRttiH / / ' Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (1) pUrvaprayoga - kuMbhAracakra kuMbhAra cakrane daMDa vaDe gatimAna kare che, pachI te daMDa laI le che topaNa pUrvaprayoganA kAraNe keTaloka vakhata te cakra gatimAna rahe che ane pachI sthira thAya che; tema saMsAra avasthAmAM mokSaprApti mATe jIva je puruSArtha karato hato te chUTI jAya che, topaNa pahelAMnA abhyAsanA saMskArathI mukta jIvanuM Urdhvagamana thAya che. Atmadravya karmabaMdhanothI baMdhAyeluM hatuM, tene mukta karavA mATe - tenuM svAbhAvika, karmamukta, zuddha, sahajAtmasvarUpa siddha pada prApta karavA mATe bhAvollAsathI vIrya skurAyamAna karI, puruSArthamAM pravartavArUpa je je pUrvaprayoga karyA hatA, tenA pariNAme have svAbhAvikapaNe ja Urdhvagamana thAya che ane lokAge jaI AtmA sthita thAya che. (2) asaMgatA - leparahita lUMbaDuM zuSka tuMbaDAno svabhAva jaLamAM DUbavAno na hovA chatAM tene mATIno lepa lagADIne jo jaLamAM nAkhavAmAM Ave to te DUbI jAya che. thoDI vAra pachI pANIthI mATIno lepa dhovAI jatAM te tuMbaDuM jaLanI upara AvI jAya che. mATInA lepathI tUbaDuM pANImAM DUbe to che, paraMtu jyAre mATIno lepa nIkaLI jAya che tyAre te pANInI sapATI upara AvI jAya che. mATInA lepathI rahita thatAM tuMbaDAnI jaLamAM Urdhvagati thAya che. jema sUMbaDAne jyAM sudhI mATIno lepa rahe che tyAM sudhI te pANImAM DUbeluM rahe che ane jyAre lepa ogaLIne chUTo thAya che tyAre te pANInI upara AvI jAya che; tema jIva jyAM sudhI karmarUpa lepanA saMgavALo hoya tyAM sudhI saMsArasamudramAM DUbelo rahe che ane karmarUpa lepano nAza thatAM, asaMga thatAM, te zuddha AtmA Urdhvagamana karIne, lokAre jaI siddhazilA upara sthita thAya che. (3) baMdha cheda - eraMDabIja eraMDAnuM phaLa pAkatAM, tenI uparanuM paDa sukAI javAthI te phATI jAya che ane temAM rahela bIja ekadama upara UchaLe che. eraMDaphaLanuM baMdhana chedatAM bIjanI turaMta uparanI tarapha gati thAya che. jyAM sudhI paDanA be bhAga na thAya tyAM sudhI bIja e paDamAM ja rahe che, kAraNa ke paDanuM baMdhana tene upara jatAM aTakAve che. tema saMsArI jIvane karmanuM baMdhana che. karmanA baMdhanano viyoga thatAM jIva eraMDAnA bIjanI jema Urdhvagati kare che. je rIte uparanuM photaruM nIkaLatAM ja eraMDAnuM bI chUTIne upara jAya che, te rIte bhava prApta karAvanArAM karmanAM baMdhana dUra thatAM ja jIvanI Urdhvagati thAya che. jyAre jIvanAM karmabaMdhanano cheda thatAM te mukta thAya che tyAre te mukta jIva Urdhvagamana karIne siddhAlayamAM jAya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 103 (4) tathAgatipariNAma - agnizikhA agninI zikhAno svabhAva Urdhvagamana karavAno che, arthAt havAnA abhAvamAM agninI zikhA Urdhva dizAmAM jAya che. tirjI vahetI havAno abhAva hoya tyAre agnizikhA svAbhAvika rIte upara jAya che. jema agnino Urdhvagamana karavAno svabhAva che, tema AtmAno paNa Urdhvagamana karavAno svabhAva che. AtmAno mULa svabhAva Urdhvagati karavAno che ane tethI karmano nAza thatAM jIvanI potAnI svAbhAvika Urdhvagati thAya che. cha dravyomAM jIva ane pugala e ja be dravyono gati karavAno svabhAva che. pudgalano Urdhva, adho ane ticcha ema traNa tarapha gati karavAno svabhAva che. jema ke agnino Urdhvagati karavAno svabhAva che, paththarano adhogati karavAno svabhAva che, pavanano ticcha gati karavAno svabhAva che. agni UMce gati kare che, paththara nIce jAya che, vAyu viccha gati kare che; paraMtu AtmAno svabhAva kevaLa Urdhvagati karavAno che. AtmA mAtra upara javAnA ja svabhAvavALo che. AtmA svabhAvathI mAtra UrdhvagAmI che, paraMtu saMsArI jIvane karmono saMga che, tethI teNe potAnAM karma pramANe gati karavI paDe che. karmasaMga chUTatAM jIva potAnA svabhAva pramANe Urdhvagati karI eka samayamAM lokAro pahoMce che. 1 sarva karma kSaya thatAMnI sAthe ja AtmA Urdhvagamana kare che. te sAta rAjaloka jeTaluM aMtara eka samayamAtramAM kApe che ane lokAMte sthita thAya che. ATaluM aMtara kApatAM mAtra eka samaya ja lAge che. kyAre paNa samayAMtara thato nathI. e ja samaye jIva upara jaIne siddhazilA upara sthita thaI jAya che. je samaye saghaLAM karmono kSaya thAya che, te ja samaye dehano viyoga thAya che, Urdhvagamana thAya che ane lokanA aMta sudhI pahoMce che; arthAt sarvakarmakSaya, dehaviyoga, Urdhvagati ane lokAMtagamana e cAre eka ja samayamAM thAya che. eka ja samayamAM A cAra kAryo thAya che. ahIM evo prazna UThI zake ke mAtra eka samayamAM ja, ekasAthe A cAra kArya kevI rIte saMbhavI zake? teno uttara ema che ke jema prakAzanI utpatti ane aMdhakArano nAza A banne vacce pahelA-pachIno krama saMbhavato nathI, arthAt prakAzanI utpatti thatAMnI sAthe ja aMdhArAno nAza thAya che, ane ekIsAthe ja thAya che; te pramANe sarva karmano kSaya ane mokSanI utpatti bane ekIsAthe ja thAya che. mATe karmakSaya, dehaviyoga, Urdhvagati ane lokAMtagamana ekasAthe ja thAya che. emAM samayAMtara nathI. karmakSaya thatAMnI 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, paMcAstikAyanI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparya - vRtti', gAthA 73 'sarvato muktopi svAbhAvikAnaMtajJAnAdiguNairyuktaH sannekasamayalakSaNAvigrahagatyordhvaM gacchati / ' Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAthe ja jIva jyAM hoya tyAMthI ja sIdhI Urdhvagati kare che, paNa alokAkAzamAM gatimAM sahAyaka dharmAstikAyano abhAva hovAthI lokAkAzano aMtima pradeza AvatAM te aTakI jAya che ane tethI siddhAtmAnI avagAhanAno sauthI uparano bhAga lokanA aMtima pradezane aDIne rahe che. siddhalokamAM birAjatA siddha bhagavAnano AkAra aMtima tyajAyela manuSyadeha jevo hoya che, paraMtu siddha bhagavaMtanI avagAhanA aMtima zarIranA 2/3 bhAga jeTalI rahe che. avagAhanA eTale Atmapradezone rahevAnI jagyA. AtmA mokSe jAya tyAre chellA zarIranI je avagAhanA hoya che tenA karatAM avagAhanA 1/3 bhAga ghaTI jAya che. eTalA ja kSetramAM phelAyelo rahIne AtmA mokSamAM rahe che. AtmA siddhakSetramAM eTalI jagyA roke che, arthAt eTalA kSetramAM birAje che, sthira rahe che.1 siddhonI avagAhanA potAnA aMtima zarIranA 2/3 bhAganI rahe che, kAraNa ke manuSyazarIranA 1/3 jeTalA bhAgamAM polANa che. temAM mAtra vAyu bharAyelo hoya che. yoganirodha thatAM vAyu nIkaLI javAthI e polANano bhAga purAI jAya che, tethI zarIranI avagAhanA 1/3 bhAga jeTalI saMkocAI jAya che. nAka, AMkha, kAna, peTa vagerenAM polANo purAIne Atmapradezo ghana thaI jatAM temanI avagAhanA temanA aMtima dehathI 1/3 bhAga nyUna thAya che. tyajAyela chellA dehanA nakha-kezAdirUpa je aMzomAM AtmAnA pradezo na hatA; temaja mukha, kAna, nAka, peTa jevAM aMgonAM polANamAM Atmapradeza na hatA; te polANa muktAtmAmAM rahetuM nathI, kAraNa ke AtmAnA pradezo ghanavivaratA athavA nicchidra avasthAnA rUpamAM sthita thAya che. lokAe badhA siddha bhagavAnano uparano bhAga eka ja sapATIe hoya che, jyAre nIceno bhAga temanI laMbAI temaja dehasthiti anusAra ochovatto hovAthI eka ja sapATIe nathI hoto. lokanA uparanA aMtima eka gAunA aMtima chaThThA bhAga(3331/3 dhanuSya jeTalA bhAga)mAM siddho vase che, arthAt lokAkAzanA chellA pratarakSetrathI 3331/3 dhanuSyapramANa bhAga sudhImAM siddha jIvo vase che. vadhAremAM vadhAre 500 dhanuSyanI kAyAvALA manuSyo mokSe jaI zake che. 500 dhanuSyanI kAyAno 2/3 bhAga 3331/3 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, 'prazamarati', zloka 282 'caramabhave saMsthAnaM yAdRg yasyocchrayapramANaM ca 1 '' tasmAttribhAgahInAvagAhasaMsthAnapariNAhaH sarakhAvo : AcAryazrI yativRSabhajIkRta, 'tiloya-paNattI', adhikAra 9, gAthA 10 'dIhattaM bAhallaM carimabhave jassa jArisaM ThANaM / tatto tibhAgahINaM ogAhaNa sabasiddhANaM / / ' Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 105 dhanuSya thAya che. eTale lokAkAzanA uparanA aMtima pradezathI nIce 3331/3 dhanuSyapramANa bhAga sudhImAM siddha jIvo rahe che. Ama, eka gAuno chaThTho bhAga ane utkRSTa avagAhanAvALA zarIrano 2/3 bhAga samAna (3331/3 dhanuSya) thAya che. lokAkAzanA uparanA cheDAthI eka yojana nIce siddhazilA (ISAbhArA) nAmanI pRthvI AvelI che. jema lokamAM ratnaprabhA vagere sAta pRthvIo AvelI che, tema siddhazilA nAmanI AThamI pRthvI paNa AvelI che. A pRthvI sphaTika jevI sapheda che. A zilA uparathI sapATa ane nIcethI goLAkAra che. teno vistA2 45 lAkha yojana che. te madhyanA bhAgamAM ATha yojana jADI che. madhya bhAga pachI badhI bAju tenI jADAI kramazaH ghaTatI jAya che. te cheDAnA bhAgamAM mAkhInI pAMkha karatAM paNa pAtaLI che. tene ekabAjuthI jovAmAM Ave to te UMdhI rAkhelI chatrI jevI athavA AThamanA caMdra jevI ardhacaMdrAkAra jaNAya che. siddhazilA 45 lAkha yojanapramANa vistAravALI, eTale ke aDhI dvIpa jeTalA vistAravALI che. aDhI dvIpa 45 lAkha yojanapramANa che. mokSe janArA jIvo 45 lAkha yojanapramANa vistAravALA A aDhI dvIpamAMthI ja jAya che, kAraNa ke mAtra manuSya gatimAMthI ja mokSe jaI zakAya che ane manuSya mAtra aDhI dvIpamAM ja vaselA che, tethI aDhI dvIpamAMthI ja jIvo mokSa pAme che. enI bahAranA asaMkhya dvIpa-samudromAM to phakta tiryaMconI vasati che. aDhI dvIpanI bahAra manuSyanI utpatti nathI ane manuSya sivAya bIjI koI paNa gatimAMthI, koI paNa pazu, pakSI, deva, nA2ka to mokSe jaI zake ja nahIM; mATe mokSe jaI zakAya tevuM kSetra 45 lAkha yojanapramANa ja che. eTalA kSetramAMthI ja jIvo mokSe jAya che. vaLI, jIva je sthAnamAM sarva karmono kSaya kare che, te ja sthAnathI sIdhI lITImAM upara jAya che. AThe karmane sarvathA khapAvanAra AtmA Rju gatie sIdhA upara jAya che ane lokanA agrabhAge jaIne sthira thaI jAya che. muktAtmA 900 kATakoNanI UbhI lITInI jema sIdhA ja upara jAya che ane tethI je AtmA jyAMthI, je kSetramAMthI mokSe jAya che te barAbara te kSetranI upara sIdhA ja jaI lokAe sthira thAya che. 45 lAkha yojanapramANa aDhI dvIpathI bahAra mokSe janAra koI ja na hovAthI siddha jIvo siddhazilA upara 45 lAkha yojanapramANa bhAgamAM ja hoya che. = bhUtakALamAM anaMtA jIvo siddha thayA che ane bhAvimAM paNa anaMtA jIvo siddha thaze. anAdi kALathI Aja sudhImAM anaMta jIvo mokSe gayA che. siddhazilA upara pahoMcelA jIvo anaMtA che. aDhI dvIpanA eka sthAnethI eka ja jIva siddha thAya che evuM nathI, paraMtu eka sthAnethI anaMtA jIvo mokSamAM gayA che. eka sthAnethI eka AtmA siddha thayA, kALAMtare e ja sthAnethI bIjA AtmA paNa siddha thayA, pharI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kALAMtare trIjA, cothA, pAMcamA, chaThThA ema anaMta jIvo e ja kSetrathI karmarahita dazA pAmyA che ane badhA ja sarala Rju gatie upa2 jaIne lokAMte sthira thayA che. vaLI, amuka sthAnathI ja anaMtA jIvo mokSamAM gayA che evuM paNa nathI. aDhI dvIpamAM saghaLI jagyAethI anaMta kALa daramyAna anaMta jIvo mokSamAM gayA che. 45 lAkha yojanapramANa aDhI dvIpano tasu jeTalo paNa bhAga evo nathI ke jyAMthI anaMtA jIvo mokSamAM na gayA hoya. eTale mokSamAM dareka sthAne anaMtA siddha paramAtmAo rahelA che. je kSetramAM eka siddha rahelA che te ja kSetramAM anaMtA siddho rahelA che. je kSetra eka siddhathI rokAyeluM hoya temAM anya siddho kevI rIte rahI zake? e praznano uttara ema che ke je kSetrane rokIne dUdha rahyuM hoya, temAM ja sAkara maLIne rahI zake che; te pramANe siddho paNa rahI zake che. A dUdha-sAkaranuM dRSTAMta sarva aMze pramANabhUta nathI, paraMtu eka aMze lAgu paDe che; kAraNa ke rUpI padArtho eka kSetramAM maLatAM paraspara saMkaDAmaNa UbhI thAya che, jyAre arUpI padArthomAM ema thatuM nathI. arthAt jema samasta lokamAM arUpI evA dharmAstikAya, adharmAstikAya, kALa ane AkAza saMkaDAmaNa vinA ekatra rahyAM che; tema anaMtA siddho paNa arUpI hovAthI saMkaDAmaNa vinA ekatra rahI zake che. 45 lAkha yojanapramANa kSetranA dareke dareka bhAgamAM anaMtA siddho birAjamAna che, chatAM tyAM jarA paNa saMkaDAmaNa thatI nathI, kAraNa ke siddho arUpI che. badhA siddho ekabIjAne avagAhanA ApI zakatA hovAthI jyAM eka siddha birAje che tyAM te ja kSetramAM bIjA anaMta siddho paNa hoya che. eka ja oraDAmAM eka dIvo rAkhyo hoya ke so dIvA rAkhyA hoya ke baso dIvA, topaNa te badhA dIvAno prakAza eka ja oraDAmAM rahI zake che. e ja pramANe mokSamAM paNa azarIrI evA AtmAo prakAzapuMjanI jema rahI zake che. aneka siddho ekabIjAmAM samAIne rahI zake che. avyAbAdhapaNuM hovAthI kaze paNa, koIne paNa bAdhA thavAno saMbhava nathI. Ama, parimita kSetramAM paNa anaMtA siddho rahI zake che. parimita kSetravALI siddhazilA upara anaMtA siddho kaI rIte rahI zake e zaMkAnuM samAdhAna karatAM AcAryazrI jinabhadrajI 'vizeSAvazyakabhASya'mAM kahe che ke mukta jIvo amUrta che, tethI parimita kSetramAM paNa anaMta muktono samAveza thavAmAM kazI ja bAdhA nathI. jema pratyeka dravya anaMta siddhonAM anaMta jJAna ane anaMta darzanano viSaya bane che, arthAt eka ja dravyamAM anaMta jJAna ane anaMta darzana jo rahI zakatAM hoya ane jo eka ja nartakImAM hajAro prekSakonI dRSTi samAI zakatI hoya to parimita kSetramAM anaMta siddhonA samAvezamAM zuM bAdhA AvI zake? vaLI, nAnA evA o2DAmAM aneka dIpono mUrta prakAza samAI zake che, to amUrta anaMta siddhono parimita kSetramAM samAveza zA mATe Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 na thaI zake?1 muktAtmA je AkAzapradezamAM sthita thayA hoya te ane teTalA ja AkAzapradezamAM anaMta kALa sudhI sthita rahe che. anaMta kALamAM kyAre paNa hAlatA-cAlatA nathI. teo aMzamAtra paNa ahIMthI tyAM halana-calana Adi kaMI ja karatA nathI, sthira ja rahe che. temane sarva bhAvanuM jJAtApaNuM, svasvarUpanuM bhoktApaNuM tathA zAzvatI sthiratA prApta thaI hoya che. A pramANe mukta jIvane lokAMta kSetramAM zAzvata sthiti prApta thAya che. 107 je darzanoe AtmAne vyApaka mAnyo che, te darzanonA mata mujaba muktisthAnanI kalpanA anAvazyaka che. mukta AtmA jyAM che tyAM ja rahe che, mAtra temAM je mala hoya che te chUTI jAya che. tene anyatra javAnI koI jarUra ja nathI. vaLI, sarvavyApI hovAthI gamana karIne jAya paNa kyAM? paraMtu jaina ane bauddha darzana tathA jIvAtmAne aNu mAnanArAM bhaktimArgI vedAMta darzanonI sAme muktisthAnano prazna upasthita thAya te svAbhAvika che. bhaktimArgI vedAMtIo viSNu bhagavAnanA viSNulokamAM, je Urdhvaloka che tyAM mukta jIvAtmAnuM gamana svIkAre che ane parabrahmarUpa bhagavAna viSNunuM sadAkALa sAnnidhya muktAtmAne rahe che ema teo mAne che. bauddhoe A praznanuM judI ja rIte nirAkaraNa karyuM che. temanA mata anusAra jIva-pudgala e zAzvata dravya nathI, eTale punarjanma vakhate paNa temaNe eka jIvanuM anyatra gamana nahIM, paNa eka sthAnamAM eka cittano nirodha ane tenI apekSAe anyatra navA cittanI utpatti svIkArI che. e siddhAMta anusAra mukta cittano nirodha thAya che tyAre te sadAkALa mATe bujhAI jAya che, eTale tene kaze javAno ke rahevAno prazna ja Ubho thato nathI. jainamata pramANe bhaugolika dRSTie mokSanuM sthAna lokAge, siddhazilA upara che. mokSa samagra lokanI uparanA sthAne che. UrdhvalokanA agrabhAgamAM muktAtmAnuM gamana thAya che ane siddhazilAnI upara sadAne mATe sthita thAya che ema te mAne che. jaina AgamomAM ane jaina graMthomAM ThekaThekANe siddhasthAnanA svarUpanuM varNana che. nirvANa thayA pachI je sthAna AtmAne UrdhvagamanathI prApta thAya che tene jaina zAstramAM siddhazilAnA nAmathI saMbodhyuM che. jaina zAstro anusAra janma-maraNano aMta karanAra 1- juo : AcAryazrI jinabhadrajIkRta, 'vizeSAvazyakabhASya', gAthA 1860 'parimiyadese'NaMtA kidha mAtA muttivirahitattAto / Neyammi va NANAI diTTIo vegarUvammi / / ' sarakhAvo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIracita, 'dravyasaMgraha', gAthA 14nI TIkA 'ekadIpaprakAze nAnAdIpaprakAzavadekasiddhakSetre sAmarthyamavagAhanaguNo bhaNyate / ' saGkaravyatikaradoSaparihAreNAnantasiddhAvakAzadAna Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmA je sthAnane prApta thAya che te mokSasthAna lokoe, lokanA sauthI uparanA bhAgamAM AveluM che. lokAge AveluM A eka evuM dhruva sthAna che ke jyAM zarIra, indriya, mana nathI; janma, jarA, maraNa nathI; bhaya, zoka nathI; pIDA, roga nathI; Adhi, vyAdhi, upAdhi nathI; nidrA, svapna nathI; AhAra, vihAra, nihAra nathI; khAvuM, pIvuM nathI; oDhavuM, paheravuM nathI; hasavuM, ramavuM, pharavuM nathI; zatru, mitra nathI; rAjA, raMka nathI; zeTha, nokara nathI; guru, ziSya nathI; zIkhavuM, zIkhavavuM nathI; mAyA, mamatA nathI; Sa, kleza nathI, dhAMdhala, dhamAla nathI; vAda, vivAda nathI; vicAra, pracAra nathI; nyAya, anyAya nathI; artha, anartha nathI; divasa, rAta nathI; sUrya, caMdra, tArA nathI; vIja, varasAda nathI; agni, pANI nathI. mokSa sthAna eka evuM sthaLa che ke jyAM na udyAna hoya che, na jhADa hoya che, na phaLa hoya che, na phUla hoya che, na parvata hoya che, na nadI hoya che, na makAna hoya che, na gAma hoya che ke na mahAnagara hoya che. tyAM siddha, buddha, mukta, niraMjana padamAM pratiSThita muktAtmA hoya che. cauda rAjalokanA agrabhAge birAjamAna siddhAtmA satata kevaLajJAna-kevaLadarzana upayogavALA che. lokAMte sthira siddhAtmA kevaLajJAna-kevaLadarzana vaDe lokAkAza tathA alokAkAzane spaSTapaNe jANe-jue che. temane loka-alokanAM svarUpanuM samasta prakAre jJAna-darzana thAya che. je kevaLajJAna-kevaLadarzana sazarIrI avasthAmAM ja teramAM guNasthAne AvatAM prApta thayuM hatuM, te siddhAvasthAmAM paNa sadAkALa mATe rahe che. siddhAtmA tAdAbhyabhAve kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI paripUrNa hoya che. teo sakaLa kamarahita evI saMpUrNa jJAnamaya dazAmAM birAjamAna che. e anurAgahIna ane varNanAtIta zAMtinI avasthA che, vItarAgatAnI dazA che. lokanA agrabhAge birAjatA siddha bhagavAna jJAnAvaraNIya Adi sarva karmothI rahita, navIna karmabaMdhamAM kAraNabhUta evAM mithyAdarzana ityAdithI rahita, anaMta sukharUpI amRtano anubhava karAvanArI zAMti sahita, anaMta jJAnAdi ATha guNothI yukta hoya che.' siddha bhagavAnane ATha karmonA abhAvathI ATha mahAguNonI prApti thaI hoya che. jJAnAvaraNIya karmanA abhAvathI anaMta jJAna, darzanAvaraNIya karma dUra thavAthI anaMta darzana, mohanIya karmanA kSayathI anaMta (yathAkhyAta) cAritra, aMtarAya karmanA aMtathI anaMta vIrya, nAma karmanA nAzathI arUpIpaNuM, AyuSya karma naSTa thavAthI janma-maraNanA abhAvarUpa akSayasthiti, gotra karmano kSaya thavAthI ucca-nIca gotranA abhAvarUpa aguru1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 1143 'siddhatvaM kRtsnakarmabhyaH puMsovasthAntaraM pRthak / jJAnadarzana samyaktvavIryAdyaSTaguNAtmakam / / ' Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 109 ladhutva ane vedanIya karmanA vilayathI indriyajanya sukha-duHkhanA abhAvarUpa avyAbAdhatva - A ATha guNo siddha bhagavAnane saMpUrNapaNe pragaTa hoya che. karmanAM sarva AvaraNo khasI gayAM hovAthI A ATha guNo pUrNazuddha svarUpamAM pragaTa hoya che. siddhAtmAmAM nathI rAga ke nathI keSa, temanA jJAnAdi guNo pUrNatAne pAmyA che. teo sarva iSTa artha prApta thavAthI kRtakRtya thaI gayA che. temanAM sarva karavA yogya kArya pUrNa thayAM che. have koI paNa kArya karavAnuM bAkI nathI. jemanA kevaLajJAnAdi kArya saMpUrNa thayAM che evA siddha jIvane koI paNa pravRtti karavAnI bAkI rahI nathI. svabhAva pUrNapaNe pragaTa thatAM have kaMI thavA - banavAnuM zeSa rahyuM nathI. jene kadI paNa prApta karyo na hato, te nijasvabhAvane have meLavI lIdho che. je kaMI rahaNa karAyuM hatuM te saghaLuM alopa thaI gayuM che. have na kaMI grahaNa karavA jevuM bAkI rahyuM che ke na kaMI choDavA jevuM bAkI che. karmanA saMgathI mukta jIva pUrNazreSTha avasthAmAM vase che. A ja mokSa che. A ja nirvANa che. A ja paramAtmadazA che. A ja prabhupada che. jeo karmamaLathI mukta che, niraMjana che, nirdoSa che, nitya che, kRtakRtya che, ATha guNa sahita che; jemaNe samasta lokanA sarva padArthone jANyA che; jeo traNa lokanA mastakanA zikharasvarUpa che; jeo vajazilAnirmita agni pratimA samAna, abhedya AkArathI yukta che temane siddha kahe che. jemaNe ATha karmonAM baMdhana naSTa karyA che, jeo ATha mahAguNothI yukta che, jeo anaMta sukha ane anaMta jJAnamAM lIna che, jeo zarIrarahita che, jeo lokAgre sthita che, jeo paramaprabhutvane prApta thayA che evA AtmA siddha che, mukta che. zuddha cetanA, kevaLajJAna-darzanopayogarUpa lakSaNothI yukta evA jIva siddha che, mukta che. badhA siddha bhagavaMta AtmadazAnI dRSTie samAna che, temanA vacce koI paNa prakAranuM aMtara nathI. siddhAtmA zabdarUpa, varNarUpa, gaMdharUpa, rasarUpa ane sparzarUpa nathI. teo kALA nathI, sapheda nathI, lAla nathI, pILA nathI; goLa nathI, trikoNa nathI, corasa nathI; sugaMdhI nathI, durgadhI nathI; kaDavA nathI, tIkhA nathI, khATA nathI, gaLyA nathI, ThaMDA nathI, garama nathI, kaThora nathI, komaLa nathI, bhAre nathI, halakA nathI, snigdha nathI, rUkSa nathI; strI nathI, puruSa nathI, napuMsaka nathI. teo nirmaLa jJAnasvarUpa che. karma ane kAmanAthI mukta thayelI e avasthA che. mukta AtmA sarva karmabaMdhathI chUTelA hoya che. temane zarIra ane janma, mRtyu vagere zarIrajanya kriyA kAMI ja hotAM nathI. kevaLajJAna-kevaLadarzana jemaNe pragaTAvyuM che evA, rAga-dveSAdi AMtarika zatruo jemaNe naSTa karI nAkhyA che evA, janma-jarA-maraNAdi sarva prakAranAM du:khathI rahita thayA che evA, dehAdi saMyogano AtyaMtika viyoga jemaNe karyo che evA mukta jIvo anaMta Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 "zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana samAdhisukhamAM anaMta kALa sudhI sthira rahe che. A siddhapadano Adi che - tenI zarUAta che, paNa aMta nathI. A padanI anaMta kALa paryata zAzvata sthiti che. ahIM koIne saMzaya thAya ke je vastunI utpatti thAya che te vastuno nAza paNa thAya ja che evo eka sarvamAnya niyama che. e niyama pramANe mokSa paNa utpanna thato hovAthI teno paNa aMta Avavo joIe ane tethI mokSa zAzvata na kahevAya. mokSamAM rahevArUpa je sthiti che te janya che ane je janya hoya te vinAzI hoya ja evo niyama che. mATe mokSasthitino eka divasa jarUra vinAza thaze. jo mokSasthiti vinAzI hoya to mukta jIvane pharI saMsArI banavAnI Apatti Avaze. je janya hoya che te avazya nAzavaMta hoya che, mATe jIvane pharIthI saMsAramAM AvavuM ja paDaze. mokSanI utpatti upAyathI thatI hovAthI mokSane kRtakajanya mAnavo ghaTe che, arthAt te svAbhAvika nathI paNa utpanna thAya che; ane je kRtaka hoya che te nitya nahIM paNa anitya hoya che, tethI ghaTAdinI jema mokSane paNa anitya mAnavo joIe. je kRtaka hoya che te ghaDAnI jema kALAMtare vinaSTa thAya ja che, mATe mokSano paNa kyAreka to nAza thavo ja joIe. te kRtaka hovAthI teno kALAMtaramAM to nAza thavo ja joIe, mATe mokSa kAyama mATe nahIM paNa amuka kALa pUrato ja thAya che ane te kALAvadhi pUrNa thayA pachI muktAtmA paNa pharI janma le che. A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che - ghaTAdino dhvaMsa utpanna thanAro che chatAM te vinAzI nathI kiMtu nitya che, kAraNa ke e dhvaMsano nAza thaI zakato nathI. mATe tevo niyama nathI ke je koI janya hoya te vinAzI hoya. je kRtaka hoya te vinAzI hoya ja che evo ekAMtika niyama nathI. ghaTano praasAbhAva kRtaka chatAM nitya che, avinAzI che; eTale mokSa kRtaka hovAthI vinAzI hovo jarUrI nathI. mokSasthiti janya hovA chatAM pradhvasAbhAvanI jema avinAzI che, mATe muktAtmAne pharI saMsArIpaNAnI prApti saMbhavatI nathI. kRtaka hovA chatAM mokSano nAza nathI e vAta samajAvatAM AcAryazrI jinabhadrajI 'vizeSAvazyakabhASya'mAM kahe che ke kRtaka hoya te anitya ja hoya evo niyama vyabhicArI che, kAraNa ke ghaTAdino praasAbhAva kRtaka chatAM nitya che. pradhvasAbhAvane jo anitya mAnavAmAM Ave to praasAbhAvano abhAva thaI javAthI ghaTAdi padArthonI punaH upasthiti thaI jAya; mATe prakhvasAbhAva kRtaka chatAM nitya ja che; te ja prakAre mokSa paNa kRtaka chatAM nitya che. ' 1- juo : AcAryazrI jinabhadrajI kRta, 'vizeSAvazyakabhASya', gAthA 1837 'katakAdimattaNAto mokkho Nicco Na hoti kuMbho bva / No paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammA vi jaM Nicco / / ' Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 111 ahIM koI ema dalIla kare ke pradhvaMsAbhAva e kharazRMganI jema tuccha hovAthI udAharaNa na banI zake, evI koI vidyamAna vastune udAharaNarUpe batAvavI joIe je kRtaka chatAM avinAzI hoya; to tenuM samAdhAna ema che ke ghaTano prazcaMsAbhAva e kharazRMganI jema sarvathA abhAvarUpa nathI tuccharUpa nathI, kAraNa ke ghaTanA vinAzathI viziSTa evuM vidyamAna pudgaladravya ja ghaTapraUsAbhAva kahevAya che. - mokSa kRtaka hovAthI zAzvata nathI e zaMkAnuM samAdhAna bIjI rIte paNa thaI zake che. saMzayakartAe mokSane kRtaka kahyo che ane kRtaka hovAthI mokSa anitya hovo joIe evuM tenuM anumAna che; paNa mokSano artha eTalo ja che ke jIvathI karmonuM sarvathA chUTAM paDI javuM. karmapudgalanuM AtmapradezathI sarvathA kharI javuM, chUTA thavuM e ja jIvano mokSa che. eTale prazna e thAya che ke karmapudgalo jIvathI mAtra chUTAM paDI gayAM, tethI jIvamAM evuM zuM thaI gayuM ke jethI mokSane kRtaka kahevAmAM Ave che? atyAra sudhI mokSa kRtaka che e vAta sAcI che ema mAnIne teno khulAso karavAmAM Avyo, paNa kharekhara prazna to e che ke jIvamAMthI karmapudgalano saMyoga naSTa thaI javAthI evuM to zuM banyuM che ke jethI mokSane kRtaka kahevAmAM Avyo che? AkAzamAM saMyoga saMbaMdhe rahelA dhaDAno nAza thaI javAthI AkAzamAM kaMI paNa navuM utpanna thAya che? jema AkAzamAM rahelA ghaDAne mudgarathI phoDI nAkhavAmAM Ave to AkAzamAM kazI ja navI vizeSatA AvatI nathI, tema karmane tapasyAdi vaDe naSTa karavAmAM Ave to jIvamAM paNa kazuM ja navuM utpanna thatuM nathI; tethI mokSane ekAMte kRtaka kahevAya nahIM. karmanA saMyogano nAza thavAthI jIva potAnA zuddha svarUpane pAme che, paNa jIvamAM kazuM ja navuM utpanna thatuM nathI, eTale mokSane ekAMte kRtaka mAnI zakAya nahIM. AkAzamAM rahela ghaDAno nAza thAya chatAM svayaM AkAza to tevuM ne tevuM ja rahe che. mugarathI ghaDo bhAMgI nAkhavAmAM Ave to ghaTAtmaka AvaraNa khasI jatAM kAMI AkAza moTuM thaI jatuM nathI. tema jJAnAdithI karmano nAza thaI jatAM, karmanuM AvaraNa haTI jatAM AtmAmAM kAMI ja adhika thatuM nathI. enuM je anaMtasukhAdimaya svarUpa che te mAtra pragaTa thAya che. jema vAdaLAM khasI javAthI jhaLahaLato sUrya prakAze che, tema karmanAM AvaraNo khasI javAthI AtmAnA sakaLa guNo prakAze che, tethI mokSa ekAMta kRtaka che ja nahIM. mokSa e koI ekAMte utpanna thanArI vastu nathI. mAtra karmathI alaga thavuM e ja AtmAno mokSa che. AtmAmAM koI navIna vastu utpanna thatI nahIM hovAthI teno aMta AvavAnI zakyatA paNa rahetI nathI. atre koI ema dalIla kare ke karmanA vinAzane mokSa kahyo, paNa jema mudgarathI ghaTano vinAza thAya che tethI vinAza kRtaka kahevAya che; te ja pramANe tapasyAdithI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thato karmavinAza paNa kRtaka ja che ane tethI mokSa paNa kRtaka thayo ane anitya paNa thayo. A dalIlano uttara A pramANe che - ghaTavinAza ane karmavinAzane jeo kRtaka kahe che, teo ghaTavinAza ane karmavinAza zuM che e jANatA nathI, tethI tene kRtaka kahe che. vastutaH ghaTavinAza e bIjuM kAMI nathI, paNa ghaTarahita kevaLa AkAza e ja ghaTavinAza che. AmAM AkAza to sadA avasthita hovAthI nitya ja che, tethI tene kRtaka kaI rIte kahI zakAya? mudgare upasthita thaIne AkAzamAM to kazuM ja navuM karyuM nathI, pachI zA mATe ghaTavinAzarUpa evA AkAzane kRtaka kahevuM? te ja prakAre karmano vinAza thAya eTale bIjuM kAMI rahetuM nathI, paNa karmarahita evo kevaLa AtmA ja rahe che. ahIM tapasyAdithI AtmAmAM kazuM ja navuM utpanna thatuM nathI, kAraNa ke AkAzanI jema AtmA sadA avasthita hovAthI te nitya ja che. eTale mokSane ekAMte kRtaka ke anitya mAnI zakAya nahIM. paraMtu jo mokSane ekAMte nahIM paNa kathaMcit arthAt paryAyaSTithI anitya mAnavAmAM Ave to te yogya ja che, kAraNa ke mokSAdi samasta padArtho paryAyanayanI apekSAe anitya ja che. vizvanA sarva padArtho dravya ane paryAya ubhayanI apekSAe nitya ane anitya che, eTale e daSTie mokSa paNa nitya temaja anitya che. mokSa nityAnitya che, mATe mokSane ekAMte anitya mAnavAno Agraha rAkhI zakAya nahIM. jo badhI ja vastu utpAda-vinAza-sthitirUpa che to mokSa mATe ekAMta anityatAno Agraha kevI rIte rAkhI zakAya? . ahIM koI zaMkA kare ke jema ghaDo phUTI jAya chatAM tenAM ThIkarAM sAthe AkAzano saMyoga rahe che, tema jIve je karmanI nirjarA karI hoya, te karmo ane jIva e bane lokamAM ja rahe che; tethI temano saMyoga paNa kAyama ja rahe che, to pharI jIva-karmano baMdha zA mATe thato nathI? karmapudgala to cauda rAjalokamAM sarvatra ThAMsI ThAMsIne bharelAM che, tethI caudamA rAjalokanA uparanA bhAgamAM rahelA siddha jIvone paNa karmayugalano saMbaMdha thavAno ja. eTale teo paNa karmathI baddha thavAthI mukta to nahIM ja rahene? karmanAM pudgalo lokamAM sarvatra vyApI rahelAM che, mATe tenA saMbaMdhathI AtmA mukAyo hoya to paNa te amukta ja raheze. A zaMkAnI nivRtti A pramANe thaI zake - karmabaMdha thavAmAM hetu che rAgAdi bhAvo ane mana, vacana, kAyAnA yoga. temAMnuM kAMI paNa muktAtmAne prApta thavAno saMbhava che ja nahIM. mATe pharI karmathI baMdhAvAno temane koI avakAza nathI. teo karmarahita thayA pachI pharIthI karma sahita thatA nathI. mokSamAM gayelA jIva pharI karma sAthe baMdhAtA nathI. pharIthI karma na baMdhAya evI upadravarahita, kalyANakArI, acala, akSaya sthiti e ja mokSa che. karmapudgalanA sparzamAtrathI mukta jIvo amukta thaI jatA nathI. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 113 A viSe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM kahe che ke karmane yogya evAM paramANuonI sAthe muktano saMbaMdha - sparza karavApaNuM che, tethI siddhano paNa mokSa nathI evI zaMkA na karavI; kAraNa ke temane baMdhanAM kAraNarUpa mana, vacana ane kAyAnA yoganI pharI utpattino saMbhava nathI, tethI mukta jIvone kyAre paNa saMsAranI prApti thaze nahIM. 1 jema niraparAdhIne keda maLatI nathI, tema mukta AtmAmAM paNa baMdhakAraNano abhAva hovAthI teo pharI baddha thatA nathI. mukta jIva azarIrI che, tethI karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA mana, vacana ane kAyAnA yoga na hovAthI temane punaH karmabaMdhano prasaMga ja udbhavato nathI. mAtra kArmaNa vargaNAnAM pudgalono AtmA sAthe saMyoga hoya eTalAmAtrathI karmabaMdha mAnI zakAya nahIM, kAraNa ke tema mAnavA jatAM kArmaNa vargaNAnAM pudgalo sarvatra vidyamAna hovAthI badhA jIvone samAna bhAve karmabaMdha thavo joIe. A prakAre atiprasaMgAdi doSo AvatA hovAthI mAtra jIva ane pudgala eka kSetramAM rahe tene ja karmabaMdhanuM kAraNa mAnI zakAya nahIM, paNa jIvanA mithyAtvAdi doSo ane yoganA kAraNe ja karmabaMdha thAya che. jIvanA mithyAdarzanAdi vikArI bhAvono abhAva thavAthI karma sAtheno kAraNa-kArya saMbaMdha paNa chUTI jAya che. paravastuomAM AtmIyapaNAnI mithyA bhAvanA te karmabaMdhanuM mukhya kAraNa che, tene jANavuM te kAMI baMdhanuM kAraNa nathI. jIvamAM rahelI mithyA bhAvanAnA kAraNe jIvanA jJAnane mithyA jJAna kahevAya che. mithyA bhAvanA chUTI javAthI jJAna chUTI jatuM nathI, paNa jagatanI carAcara samasta vastuonuM jANavuM thAya che, kAraNa ke jJAna to jIvano svAbhAvika asAdhAraNa dharma che. vastunA svAbhAvika asAdhAraNa dharmono kadI nAza thato nathI. jo teno nAza thAya to vastuno paNa nAza thaI jAya. tethI mithyA vAsanAnA abhAvamAM paNa jANavAnuM hoya che; paNa mithyA vAsanAnA abhAvanI sAthe ja karma sAthenA kAraNa-kAryano abhAva thaI jAya che. karmane AvavAnAM kAraNono abhAva thayA pachI, jANavA chatAM paNa jIvane karmono baMdha thato nathI ane karmono baMdha nahIM thavAthI tenA phaLarUpe sthULa zarIrano saMyoga paNa maLato nathI. tethI jIvane navo janma hoto nathI. mukta jIva pharIne saMsAramAM janma letA nathI, kAraNa ke temanA punarjanma mATenuM kAraNa have rahyuM nathI. janmarahita thayelA mukta jIvane jarAvasthA hotI nathI. utpatti1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 133 'na ca karmANusaMbandhAnmuktasyApi na muktatA / yogAnAM bandhahetUnAmapunarbhavasaMbhavAt / / ' Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rahita evA jIvane uMmarano nAza thavArUpa jarAvasthA AvatI nathI. janma ane jarAno abhAva thatAM maraNa paNa rahetuM nathI, maraNano bhaya paNa raheto nathI. AcAryazrI haribhadrasUrijI "zAstravArtAsamuccaya'mAM kahe che ke mRtyu AdithI rahita evA mokSanI prApti karmono sarvathA nAza thavAthI thAya che, kAraNa ke karmothI rahita jIva kyAre paNa navo janma leto nathI. jema bIja sarvathA baLI javAthI tenA vaDe aMkuranI utpatti thatI nathI, tema karmarUpI bIja sarvathA baLI javAthI saMsArarUpI aMkuranI utpatti nathI thatI.1 janmAdinuM bIjakAraNa karmano vipAka che. A bIjanA abhAvathI janmAdino paNa abhAva thAya che. bIjA vinA jema aMkura na phUTe, tema karmarUpa bIja vinA janmAdi thatAM nathI. jema bIja baLI javAthI temAMthI aMkuranI utpatti thatI nathI, tema karmarUpa bIja baLI javAthI janmAdirUpa aMkuranI utpatti thatI nathI. bIja dagdha thayA pachI temAMthI aMkurano prAdurbhAva thato nathI, te ja rIte karmarUpI bIja dagdha thavAthI bhavarUpI aMkurano udaya thato nathI. karma sahita evA jIvane ja pharIthI janma-maraNAdi thAya che, kamarahita jIvane janmAdi thatAM nathI. A kAraNathI kamarahita evA siddhAtmAne pharIthI janmAdi thatAM nathI. nirvANagata jIva kamarahita hovAthI temane pharIthI janma-maraNAdi thatAM nathI. mokSa pAmyA pachI pharI vAra janma-maraNAdi thatAM nathI. ATha karmathI sarvathA mukta siddha jIvane janma-maraNanI jaMjALa nathI. temane janma-maraNa Adi duHkhono viccheda thayo hoya che, mATe ja mokSane sarvottama kahevAmAM Ave che. jyAM sudhI rAga-dveSa-moha che tyAM sudhI janma-maraNa che ane jyAM janma-maraNa che tyAM duHkha che, janma-maraNAdi sarva duHkhathI AtyaMtika mukti thatI hovAthI mokSa sarvottama kahevAya che. atre koI ema kahe ke dharmatIrthanA karanArA jJAnI puruSo mokSamAM jAya che, paNa jo tIrthano uccheda thayelo jue to teo pharIthI pAchA saMsAramAM Ave che. tethI karmarahita AtmAne janmAdinuM grahaNa pharIthI na thAya ema zA mATe kahevAmAM Ave che? A zaMkAno uttara ApatAM AcAryazrI haribhadrasUrijI 'dharmabiMdu mAM kahe che ke karmathI sarvathA mukta thayelA jIvane tevA prakAranA svabhAvanA kAraNe, temaja pUrvanA potAnAM prayojanane saMpUrNa karyA hovAthI evA mukta jIvane punarjanmAdi grahaNa karavA mATe koI 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'zAstravArtAsamuccaya', zloka 692,693 'mRtyAdivarjitA ceha muktiH karmaparikSayAt / nAkarmaNaH kvacijjanma yathoktaM pUrvasUribhiH / / dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH / / ' Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 115 nimitta rahyuM hotuM nathI, tethI teo janma dhAraNa karatA nathI.' ahIM jaNAvyA pramANe sarva karmothI mukAyela muktAtmAonuM tevA prakAranuM svarUpa che tethI, temaja temaNe sarva prayojana pUrNa karela che tethI te muktAtmAone janmAdi grahaNa karavAnuM koI paNa kAraNa che ja nahIM. jeo sarva karmothI sarvathA mukAyA che tathA jemanA sarva prayojananI samApti thaI che, temane janma grahaNa karavAnuM koI paNa nimitta rahyuM nathI. vaLI, temane janmAdine grahaNa karAvanAra svabhAvano abhAva hoya che. temane tIrthano uccheda karavArUpa hetu paNa ghaTato nathI, kAraNa ke te hetu kaSAyarUpa vikArathI utpanna thAya che. tAtparya e che ke jemane kaSAya rahI gayA hoya temane evo vicAra Ave ke "mAruM tIrtha uccheda thayuM che, tethI huM avatAra laIne pharIthI tenuM sthApana karuM', paraMtu jemane kaSAyano sarvathA kSaya thayela che, temane evo vicAra Ave ja nahIM. siddhAtmA kyAre paNa mokSamAMthI pAchA AvatA nathI, kAraNa ke saMsAraparibhramaNanA kAraNarUpa evA rAga-dveSAdi bhAvono temane sarvathA abhAva thaI gayo che. rAga-dveSanA abhAvamAM avatAra levAnuM kaMI kAraNa rahetuM nathI. game tevA nimitte - koI paNa prasaMge temane pAchA AvavAnuM koI ja prayojana rahetuM nathI. dharmanA abhyadaya mATe, koI upara anugraha karavA mATe ke koIne bacAvavA mATe ityAdi koI paNa hetuthI muktAtmA pharI saMsAramAM AvatA nathI. temane koI pratye zatru-mitrabhAva hoto ja nathI, eTale dAnavIrUpI zatrune mAravA ane devatArUpa mitrane bacAvavA janma levAno saMbhava ja nathI; mATe avatAravAda mAnavo ucita nathI. jaina darzananA mata anusAra mokSa eka evuM sthAna che ke jyAM gayA pachI pharIthI pAchA AvavAnuM nathI. tyAM nathI karmabaMdhanA hetuo, tyAM nathI mana-vacana-kAyAnA yoga ke nathI rAga-dveSAdi vibhAvabhAva; tethI tyAM gayA pachI pAchuM AvavAnuM thatuM nathI. jemane anaMta catuSka prApta thayuM che, jeo lokAMtane prApta thayA che, jemanAM jJAnAvaraNIyAdi ATha karmo sarvathA naSTa thayAM che; temanuM kyAre paNa punarAgamana thatuM nathI, arthAt teo pharI A saMsAramAM AvatA nathI. muktAtmA kyAre paNa, anaMtA kALa pachI paNa pAchA saMsAramAM AvatA nathI. mokSa avasthA kyAre paNa naSTa thatI nathI. te avinAzI arthAt trikALa che. te 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, dharmabiMdu', adhyAya 8, zloka 39 "sarvavipramuktasya tu tathA svabhAvatvA niSThitArthatvAnna tadgrahaNe nimittamiti / / ' 2- juo : AcAryazrI vIrasenajIkata, 'dhavalA', pustaka 4, khaMDa 1, bhAga 1, sUtra 5, pR. 310 'Na ca te saMsAre NivadaMti, NaTTAsavattAdo / ' Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana avyAbAdha, arthAt koIthI paNa bAdhA-parAbhava pAme tevI nathI. anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha tathA anaMta vIrya ekasamayamAtra mATe paNa nAza pAmatAM nathI, te sarva akhaMDapaNe niraMtara rahe che. AgAmI sarva kALamAM siddha bhagavaMtane te ja rUpe rahevApaNuM che. siddhapaNuM pAmavAnI kSaNe sarva prakAre sarva karma kSaya thayAM che. temanuM AgAmI sarva kSaNo mATe ekarUpapaNuM che, temAM koI bheda nathI; tethI siddha bhagavaMta sadAkALa te ja rUpe rahe che. siddha avasthAnA prathama samayamAM potAnA sarva karma kSaya karavArUpa arthane siddha karI, Urdhvagati karI, teo lokanA aMte potAnA svarUpamAM rahe che. e ja prakAre prathama samayathI AraMbhIne sadAkALa mATe teo svarUpamAM rahe che. siddha bhagavAna niraMtara potAnA svabhAvamAM ja rahe che. Ama, sarva karmano kSaya thavAthI dehAdi saMyogono AtyaMtika viyoga thAya che, arthAt dehAdi pharI kadI paNa prApta na thAya evo viyoga thAya che. vaLI, te mokSapada zAzvata pada che. tyAMthI kadI pharI janma-maraNarUpa saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI, tyAM AtmAnuM anaMta sukha bhogavAya che. sarva karmothI mukta thayela AtmA Urdhvagamana karI, lokAe jaI sthira thAya che ane tyAM siddhAlayamAM anaMta jJAna, anaMta darzana sahita anaMta samAdhisukha bhogavatAM te AtmA anaMta kALa sudhI svasvabhAvaramaNatAmAM ja sthira rahe che. ekAMta bhAve sarva klezo jemanA naSTa thayA che tevA mukta jIvo sarva kALa mATe saccidAnaMda dazAmAM rahe che.' tiryaMca, nAraka, deva ane manuSya; saMsAranI A cAra gati duHkhathI bharelI che, paNa siddha gati saMsAranI A cAra gatithI vilakSaNa che. temAM mAtra sukha hoya che ane sarva pIDAno AtyaMtika uccheda thayelo hoya che. A sthitimAM AtyaMtika duHkhanivRtti ane AtmAnA anaMta, avyAbAdha, alaukika sukhanI prApti hoya che. jyAM duHkhanuM nAma paNa nathI ane sukha ja sukha - anaMta sukha che, te siddhadazA che. duHkhanAM kAraNothI rahita siddha bhagavAnanuM sukha apUrva ane atIndriya che. siddha paramAtmAnuM sukha anaMta, aparimita, atIndriya, Atmotpana, avyAbAdha ane anupama che. te sukha saMsAranA viSayothI atIta, svAdhIna, avyaya, avinAzI che. je AtmAnI upAdAnazaktithI siddha che eTale ke AtmAthI ja utpanna thayela che, atizayavALuM che, bAdhArahita che, vizALa che, hAni ane vRddhithI rahita che, pAMca indriyanA viSayothI rahita che, nirdaka che, anya dravyanI apekSAthI rahita che, anupama che, anaMta che, apAra che, sarva kALa rahenAra che, uttama che tathA anaMta sArayukta che evuM parama sukha 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, "tattvArthasAra', adhikAra 8, zloka 49 'karmaklezavimokSAcca mokSe sukhamanuttamam / ' Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 siddha paramAtmAne varte che. siddha bhagavAnanuM sukha paravaza nahIM paNa svavaza che, kSaNika nahIM paNa nitya che, aMtavALuM nahIM paNa anaMta che; mohane AdhIna nahIM paNa jJAnamaya ane nijasvabhAvanI ramaNatAvALuM che. temanuM sukha kevaLajJAnamaya, rAga-dveSarahita vItarAgatAmaya che. te koI paNa prakAranA vighna vinAnuM avyAbAdha che. zarIra, indriya, manane AdhIna na hovAnA kAraNe dehAtIta, atIndriya tathA manAtIta che. 117 siddha bhagavAnane pragaTelI zItaLatAnI to vAta ja zuM karavI! temane to jANe zAMtino sAgara UchaLI rahyo hoya evI amApa zAMti hoya che, jANe AnaMdano samudra hiloLA laI rahyo hoya evo apAra AnaMda hoya che. temAM kyAre paNa oTa AvatI nathI. sarva karmathI mukta siddha paramAtmA potAnA saccidAnaMda svarUpamAM, AnaMdadhana svarUpamAM sadA masta hoya che. teo alaukika, akSaya, anaMta, avyAbAdha sukhamAM lIna hoya che. tyAM zarIra paNa nathI ane indriyo paNa nathI, mAtra AtmA ja svayaM anaMta sukha bhogave che. mokSadazA AvI AnaMdamaya avasthA che. AcAryazrI zubhacaMdrajIe 'jJAnArNava'mAM darzAvela siddhanI sahaja svAbhAvika nirmaLa nijAnaMdamaya dazAnuM varNana anuvAdita karatAM zrImad lakhe che 'prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAga rUpa samasta karmonA saMbaMdhanA sarvathA nAzarUpa lakSaNavALo tathA je saMsArano pratipakSI che te mokSa che. A vyatireka pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa che. darzana ane vIryAdi guNa sahita tathA saMsAranA klezo rahita cidAnaMdamayI AtyaMtika avasthAne sAkSAt mokSa kahe che. A anvaya pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa kahyuM che. jemAM atIdriya, iMdriyothI atikrAMta, viSayothI atIta, upamArahita ane svAbhAvika, vicchedarahita, pAramArthika sukha hoya tene mokSa kahyo jAya che. jemAM A AtmA nirmaLa, zarIrarahita, kSobharahita, zAMtasvarUpa, niSpanna (siddharUpa), atyaMta avinAzI sukharUpa, kRtakRtya tathA samIcIna samyajJAna svarUpa thaI jAya che te padane mokSa kahIe chIe.'1 sarva karmonI upAdhio chUTI javAnA kAraNe zarIra, indriya ane manano sarvathA abhAva thatAM je anaMta sukha mukta AtmAo anubhave che, te sukhanI AgaLa samagra trilokanuM sukha biMdumAtra paNa nathI. duniyAbharanA jeTalA paudgalika sukha che, te badhA sukhone ekaThA karavAmAM Ave, te sarva sukhonA piMDane trAjavAnA eka pallAmAM rAkhavAmAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.209 (patrAMka-102) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ave ane trAjavAnA bIjA pallAmAM mokSasukhane rAkhavAmAM Ave topaNa mokSanA sukhanuM palluM vajanadAra thaze, paugalika sukhanuM palluM uparanuM upara ja raheze. mokSanA sukhanI sAme saMsAranAM sukhanI koI gaNatarI ja nathI. lokamAM viSayothI prApta thatAM je je sukha che, te sarva sukha vItarAgasukhanA anaMtamA bhAganI paNa barAbarI karI zakatA nathI. traNa kALamAM manuSya, tiryaMca ane devone je sukha maLe che te badhAM sukha maLIne paNa siddhanA eka kSaNanA sukhanI barAbarI karI zakatAM nathI. saMsAramAM cakravartI, yugalika, dharaNendra, devendra ane ahamindranuM sukha kramazaH ekabIjAthI anaMtagaNuM caDiyAtuM che. A badhAnAM sarva sukhano saravALo karavAmAM Ave to paNa te siddha bhagavAnanA eka samayanA sukhanA anaMtamA bhAga jeTaluM paNa thaI zakatuM nathI. vAstavamAM to saMsAranA koI paNa sukhanI sAthe siddha bhagavAnanA vItarAga nirvikalpa samAdhithI samutpana, parama AphlAdaka, zAzvata, sahaja sukhanI sarakhAmaNI thaI ja zakatI nathI. siddha bhagavAnanA sukhanI jAta ja judI che. temanuM sukha sAMsArika sukhane TapI jAya evuM dharmAtararUpa atyaMta vilakSaNa sukha che. te sukha saMsArI jIvonAM sukha jevuM nathI, mATe te asAdhAraNa sukha che. siddha bhagavaMtanuM sukha sAmAnya jIvonAM sukhathI taddana bhinna prakAranuM che, tethI te asAmAnya che. temanuM sukha alaukika sukha che. jo koI ema mAnatuM hoya ke svarganAM sukha karatAM anaMtagaNuM sukha mokSamAM che, to te mAnyatA mithyA che, kema ke svarganAM sukhanI ane mokSanA sukhanI jAti eka nathI. svargamAM viSayAdi sAmagrIjanita indriyasukha hoya che, paNa mokSamAM to viSayAdi ke anya koI paNa prakAranI sAmagrI nathI, eTale tyAMnuM atIndriya sukha judA prakAranuM ane ucca koTInuM che. indra vagerene je sukha che te to kaSAyabhAvothI utpanna thanAra, AkuLatArUpa che, tethI paramArthe teo duHkhI che; jyAre mokSamAM to kaSAyarahita anAkuLa sukha che. muktAtmAnuM sukha sAdi anaMta kALa Take evuM avinAzI, koIthI paNa bAdhAparAbhava na pAme evuM avyAbAdha, jene jagatanA koI paNa padArthanI upamA ApI na zakAya evuM anupama che. samasta vizvamAM evo koI padArtha nathI ke jenI sAthe mokSasukhane sarakhAvI zakAya, mATe mokSasukha anupama che. je rUpI padArtho sukhanAM 1- juo : AcAryazrI vaTTakerajIkRta, mUlAcAra', gAthA 1146 'jaM ca kAmasuhaM loe jaM ca divvamahAsuhaM / vIdarAgasuhassede NaMtabhAgaMpi NagdhaMdi / / ' 2- juo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIta, 'trilokasAra', gAthA pa60 'cakkikuruphaNisureMdesahamiMde jaM suhaM tikAlabhavaM / tatto aNaMtaguNidaM siddhANaM khaNasuhaM hodi / / ' Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 119 sAdhano kahevAya che, tevA koI paNa padArthano tenI sAthe mukAbalo thaI zakato na hovAthI siddha jIvanuM sukha nirupama che. saMpUrNa saMsAramAM mukta jIvanA sukha jevuM anya sukha nathI, eTale te sukha nirupama che. mokSanA sukhane saMsAranA koI paNa sukhanI upamA ApI zakAya tema nathI, mATe te anupama che. koI paNa vastunI upamA ApIne tenI sarakhAmaNI karI zakAya tema na hovAthI mokSasukhanuM varNana karavA koI moTA vidvAna paNa samartha nathI. mokSasukha atIndriya hovAthI avarNanIya che. tenuM varNana karavuM azakya che. tenuM varNana karavA mATe koI paNa zabda samartha nathI. muktAtmAne je AnaMda anubhavAya che tenuM svarUpa yathArtha bhAve kahevA mATe jagatano zAbdika vyavahAra asamartha che. muktAtmAnuM sukha darzAvavA mATe eka paNa zabda che ja nahIM. tarka tyAM sudhI pahoMcI zakato nathI, kalpanA paNa tyAM sudhI jaI zakatI nathI. mokSasukha zabdathI para ja che, mATe te avAcya che. mokSamAM anirvacanIya AnaMda che. siddha bhagavAnanuM sukha anubhavagocara temaja vacana-agocara che. A jagatamAM keTalIka vastuo evI che ke jene jIva jANato hovA chatAM paNa te tene kahI zakato nathI, jema ke ghIno svAda. jo ke A bhautika vastuo saMpUrNa zAzvata ane anaMta bhedavALI nathI, topaNa te kahI zakAtI nathI; to pachI saMpUrNa zAzvata ane anaMta bhedavALA siddhanA sukhane kaI rIte kahI zakAya? mokSasukha jANI zakAya che, paNa kahI zakAtuM nathI. tene bhogavavAvALA anubhave to che, paNa kahI zakatA nathI. pAMtrIsa atizayasaMpanna vANI dharAvanAra khuda tIrthakara bhagavaMta paNa ene varNavI zakatA nathI. mokSasukha bhagavAnane pratyakSa anubhavAya che, chatAM paNa tene kahevA mATe tIrthakara bhagavAna vacanathI samartha nathI, te chatAM jagatanA jIvone tenA pratye ruci Upaje te mATe dizAsUcanarUpe kAMIka kahe che. mokSamAM bhogavAtA sukhane upamA ApavA yogya koI padArtha A jagatamAM che ja nahIM, tema chatAM vANI dvArA tenA pratye kAMIka saMketa karavAmAM Ave che. ahIM koI zaMkA kare ke muktane anaMta avarNanIya sukha che te vAta barAbara nathI. tenuM kAraNa e che ke puNyathI sukha ane pApathI duHkha thAya che. je sukha-duHkha che te puNya-pApakRta che. kAraNanA nAzathI kAryano paNa nAza thAya che. jema telano nAza thavAthI dIvo nAza pAme che, tema sarva karmathI rahita evA siddha jIvane kAraNarUpa puNyapApano nAza thayo hovAthI, tenA nimitte utpanna thatAM sukha-du:kha nAza pAme che. mATe muktAtmA sukha-duHkha banethI rahita sAbita thAya che. muktAtmAmAM to sarva karmano nAza thayo hovAthI puNya ke pApa banemAMthI kazuM ja nathI, tethI muktAtmAmAM AkAzanI jema sukha ke duHkha kazuM ja na hovuM joIe. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A zaMkAnuM samAdhAna ema che ke puNyanA phaLane sukha kahevAmAM Ave che e ja sauthI moTo bhrama che. vastutaH puNyanuM phaLa sukha nathI. puNyanuM phaLa paNa duHkha ja che, kAraNa ke te karmanA udayathI prApta thAya che, arthAt te karmajanya che. puNyanuM phaLa karmajanya hovAthI duHkharUpa ja che. je je karmajanya hoya te te pApanA phaLa jevuM ja hoya. temAM sukha hoI ja na zake, te mAtra du:kharUpa ja hoya. AnI sAme ema dalIla karavAmAM Ave ke to pachI pApanA phaLanI bAbatamAM paNa virodhI anumAna ApI zakAya ke pApanuM phaLa paNa vastutaH sukharUpa ja che, kAraNa ke te karmanA udayathI thAya che. je karmanA udayathI thAya che te puNyanA phaLanI jema sukharUpa ja hoya che. pApanuM phaLa paNa karmodayajanya che, tethI te paNa sukharUpa hovuM joIe. vaLI, puNyanA phaLanuM saMvedana jIvane anukULa bhAse che, tethI te sukharUpa che, chatAM tene duHkharUpa kahevuM e vAta to pratyakSaviruddha paNa che. dhana, pada AdinI prApti vagere svasaMvedya sukhane duHkha kahevuM te to pratyakSaviruddha che. je svasaMvedanapratyakSathI sukharUpe anubhavamAM Ave che tene duHkharUpa kahevuM e pratyakSathI viruddha hovAthI ayukta che. A dalIlano pratyuttara A pramANe che - saMsArI jIva jene sukhanuM pratyakSa kahe che te abhrAMta nathI, yathArtha pratyakSa nathI; paNa bhAMta che, ayathArtha pratyakSa che. tethI saMsArI jIve mAnI lIdhelA pratyakSa sukhane duHkharUpa kahevAmAM pratyakSa virodha nathI. vaLI, saMsArI jIva jene pratyakSa sukha kahe che te hakIkatamAM to sukha nathI paNa duHkha ja che. kharI vAta e che ke saMsAramAM racyApacyA rahenAra jIvane kaze paNa sAcuM sukha maLI zakatuM nathI. jene te sukha kahe che te to du:khano pratikAra che. mohavaza jIvane viSayabhoganI utsukatA jAge che, tethI jyAM sudhI viSayabhoga nathI thato tyAM sudhI manamAM arati rahyA kare che. jyAre viSaya bhogavAya che tyAre viSayabhoganI utsukatAnA kAraNe jAgelI aratino thoDA samaya mATe abhAva thAya che. Ama, zabdAdi sAdhano sukha nathI ApatAM, kiMtu jAgelI aratino mAtra pratikAra kare che. tethI jIvone aratirUpa duHkhano abhAva thAya che. A duHkhanA abhAvamAM sukhano upacAra karavAmAM Ave che. dA.ta. khujalIvALA manuSyane caLa Ave che tyAre tene zarIrane khaNavAnI icchA thAya che. jo e potAnA zarIrane khaNe nahIM to tenA manamAM arati - udvega utpana thAya che. AthI zarIrane khaNIne te aratino pratikAra kare che, chatAM te kahe che ke zarIrane khaNavAthI mane sukhano anubhava thAya che.' paraMtu eka nIrogI mANasa to zarIrane khaMjavALato nathI, jyAre khujalIvALo mANasa potAnA zarIrane khaMjavALIne du:kha Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 1 21 dUra karavA prayatna kare che, to e bemAM sukhI koNa? jo khaMjavALavAthI vAstavika sukha utpana thatuM hoya to je nathI khaMjavALato te duHkhI hovo joIe, paNa vAstavamAM tema nathI. nIrogI mANasa sukhI che, jyAre khujalIvALo duHkhI, khujalIvALAne khaMjavALavAthI utpanna thatuM sukha vAstavika sukha nathI, kiMtu aratino pratikAra hovAthI, temaja duHkhanA abhAvamAM sukhano upacAra karavAmAM Avato hovAthI te aupacArika sukha che. vaLI, te mANasane zarIra khaMjavALatAM je anubhava thAya che te vastutaH sukha nathI, paNa sukhAbhAsa che. khaMjavALavAthI to khaMjavALa vadhe ja che e sauno anubhava che, eTale jenA pariNAmamAM duHkha hoya te sukha nahIM paNa duHkha ja che.' te ja pramANe eka azakta mANasa puSTa thavA cyavanaprAza, kezariyA dUdha Adi vAparIne sukha meLave che, jyAre eka mANasa atyaMta nIrogI hovAthI kudaratI rIte ja hRSTapuSTa che, tethI cAlu khorAka vApare che. A bemAM sukhI koNa? ahIM azakta mANasane navuM sukha maLe che ke duHkha dUra thAya che? vAstavamAM tene navuM sukha maLatuM nathI, paNa nabaLAInuM upAdhijanya duHkha dUra thAya che. e ja pramANe viSayasukhanAM zabdAdi sAdhano vaDe viSayabhoganI utsukatAthI utpanna thayeluM aratirUpa duHkha dUra thAya che, tethI temAM sukhano upacAra karavAmAM Ave che. AthI zabdAdithI utpanna thatuM sukha e aupacArika sukha che, vAstavamAM to e du:kharUpa ja che. jema viSamizrita dUdhapAka mIThAzano ane sudhAzamanano kSaNika AnaMda Apato hovA chatAM mRtyurUpI moTA duHkhanuM mULa hovAthI sukharUpa nathI, tema viSayasukha vyAdhithI utpanna thayelAM duHkhanA pratikArarUpa che mATe sukharUpa nathI. bhUkhanuM du:kha UbhuM thayuM hoya to ja bhojana mIThuM lAge che, tRSAthI hoTha sukAtA hoya tyAre ja pANI pIvuM game che, hRdaya kAmAgnithI saMtapta thayuM hoya tyAre ja maithunasevananI icchA jAge che; A badhuM jaNAve che ke khAvA-pIvA AdinAM sukha te vyAdhinA pratikArarUpe che ane vyAdhinA pratikArarUpa auSadhane sukha mAnavuM e to bhrama ja che. viSayajanya sukha e duHkha ja che, kAraNa ke te duHkhanA pratikArarUpa che. je je duHkhanA pratikArarUpa hoya che, te te kuSThAdi roganA pratikArarUpa evI kvAthapAnAdi cikitsAnI jema duHkharUpa ja hoya che. mATe puNyanA phaLane tattvataH duHkha ja mAnavuM joIe. puNyanuM phaLa duHkharUpa ja che. puNyakarmanA udayanA kAraNe maLatAM vaiSayika - bhautika sukho vastutaH to duHkha ja che. puNyathI prApta thatuM sarva prakAranuM sukha karmodaya1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI pUjyapAda svAmIkRta TIkA, 'sarvArthasiddhi', adhyAya 7, sUtra 10nI TIkA 'na tatsukham ; vedanApratIkAratvAtkacchUkaNDUyanavata / ' Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana janita hovAthI paramArthathI duHkha ja che. te AbhAsI sukha duHkhanA pratikArarUpa hovA chatAM mUDha jIvo tene sukharUpa mAne che.' viSayasukha duHkhanA pratikArarUpa hovAthI duHkharUpa hovA chatAM paNa upacArathI sukharUpa kahevAya che. hakIkatamAM to te sukha nathI, sukhAbhAsa che, mAtra upacArathI tene sukha kahevAya che. sukha na hovA chatAM paNa upacArathI tene sukha kahevAya che ane sukhano upacAra paNa to ja ghaTI zake, jo kyAMka sAcA sukhanuM astitva hoya. eTale mukta jIvanA sukhane pAramArthika - sAcuM sukha mAnavuM joIe ane viSayajanya sukhane aupacArika sukha mAnavuM joIe. upacArarahita satya sukha ekamAtra mokSamAM ja che. mokSamAM muktAtmAnuM sukha sarva duHkhanA kSayathI utpanna thayeluM sukha che. muktAtmAnA sukhanI utpatti sarva duHkhanA kSayanA kAraNe thatI hovAthI te sukha svAbhAvika che, arthAt e sukhanI utpatti bAhya vastunA saMsargathI nirapekSa che, tethI mAtra vyAdhinA pratikArarUpe utpanna thanAra saMsAranAM sukhanI jema muktAtmAnuM sukha niSpatikArarUpe utpanna thAya che, mATe te mukhya - sAcuM sukha che ane sAMsArika sukha je pratikArarUpa che, te aupacArika sukha che; arthAt vastutaH te duHkha ja che. vaiSayika sukha kSaNika che. pudgalapadArthanA AdhAre maLatuM sukha nAzavaMta che, kRtrima che, karma baMdhAvanAra che. sukhasAmagrI, aizvarya, bhogavilAsa puNyajanya hovAthI te sarva AtmAne to baMdhanarUpa ja che. sAMsArika sukha, paugalika sukha puSyajanya hovA chatAM paNa du:khadAyaka che, kAraNa ke te du:kha-durgatinA kAraNarUpa che. sAMsArika sukha paNa duHkha ja che e darzAvatAM paMDita rAjamalajI 'paMcAdhyAyI'mAM lakhe che ke lokamAM jenI duHkhanA nAmathI prasiddhi che, te to duHkha che ja. e vAta to nakkI thaI ja gayelI che. te bAbatamAM vizeSa to kahevAnuM ja zuM hoya? paraMtu lokamAM je sukhanA nAmathI prasiddha che, te paNa vAstavamAM duHkha ja che. te du:kha paNa koI koI vAra thanAruM nahIM paNa niraMtara che. te indriya saMbaMdhI viSayomAM A jIvane tIvra lAlasArUpI roga lAgelo che, tethI ja tene te duHkha sadA TakI rahe che. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 63 "sarvapuSparTa Tu sarva zreSmadravRtatvataH | tatra duHkhapratIkAre vimUDhAnAM sukhatvadhIH / / ' 2- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 253, 254 'yadukhaM laukikI rUDhistatra kA kathA / yatsukhaM laukikI rUDhinirNItastatsukhaM duHkhamarthataH / / kAdAcitkaM na taddaHkhaM pratyutAcchinnadhArayA / sannikarSeSu teSUccaistRSNAtaGkasya darzanAt / / ' Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 123 indriyaviSayonA sevanamAM AturatA tathA AkuLatA rahelI che. pAMca indriyanA viSayo sukhanAM kAraNa nathI, paNa te AkuLatA utpanna karanAra hovAthI duHkhanAM kAraNa che. paMcendriyanA viSayonA sevanathI sukha nathI maLatuM, paNa tyAM AkuLatAnA abhAvarUpa sukha che; tethI te duHkha che. vAstavamAM nirAkuLapaNuM ja sukhanuM mULa che. sukhanuM kAraNa anAkuLatA che. anAkuLatAmAM je sukha che, te ekamAtra AtmAmAMthI ja utpanna thayeluM hoya che. sukha paudgalika padArthomAM nathI. sukhano AdhAra to ekamAtra jJAnamaya nija AtmA che. sukha e AtmAno svabhAva che. AtmAnuM sukha vAstavika sukha che. sAMsArika sukho, vaiSayika sukho, paugalika sukho e sAcAM sukha nathI. nirmaLa AtmajyotimAMthI prakAzato je svAbhAvika AnaMda che, te ja kharekhara paramArtha sukha che. AtmA svayaMmAM ekAgra thaI je sukha vede che, anubhave che te ja vAstavika sukha che, sAcuM sukha che. jemAM indriyavRtti nathI evuM dhyAnasamAdhijanya sukha ja upazamasukha che ane te ja mAtra nirupacarita sukha che. Atmika sukha kleza, kaSAya, karmavipAkarahita che. te vinAzI nathI paNa avinAzI che. te prazama rasanuM sukha nathI parAdhIna ke nathI vinAzI. viSayasukhanI sAmagrIo corAI zake che, paraMtu AtmAno AnaMda kadI paNa lUMTAI zakato nathI. te AnaMda siddha bhagavaMtamAM paripUrNa svarUpe vidyamAna che. sAcuM, zAzvata ane paripUrNa sukha siddha parameSThIne hoya che. Atmika sukha paripUrNapaNe siddha paramAtmAne hoya che, jyAre jJAnIone teno thoDo aMza upalabdha thayo hoya che. svarUpamAM sthita jIvone sAcA sukhanI prApti thAya che. jeo samasta vikalpothI rahita thaIne parama samAdhine prApta kare che, teo ja sAcA sukhanuM vedana kare che. jemaNe ahaMkAra, kAma, moha Adine jItI lIdhAM che; jemane koI paNa AzA ke icchA rahI nathI; jeo mana, vacana, kAyAthI rahita che; tevA jIvone saMpUrNapaNe sAcA sukhanI anubhUti hoya che. AvaraNarUpa karmonA sarvathA nAzathI AtmA paripUrNa sukha anubhave che. jyAre sarva karmano nAza thAya che tyAre sakala, paripUrNa, nirupacarita ane nirupama evuM svAbhAvika anaMta sukha siddhamAM pragaTa thAya che. ahIM koI dalIla kare ke saMsAranAM sukha puNyarUpa kAraNathI janya che, tethI te svAbhAvika nathI. molamAM to puNyakarma che ja nahIM, to kAraNano abhAva hovAthI kAryasukhano paNa siddha bhagavaMtamAM abhAva ja mAnavo joIe. Ano javAba A pramANe che - sukha svAbhAvika che, chatAM jo evo Agraha rAkhavAmAM Ave ke te kAraNajanya ja che ane siddhamAM kAraNano abhAva hovAthI sukhano paNa abhAva che, to emAM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dalIlakartA bhUla kare che. sakala karmano kSaya e siddha bhagavaMtanA sukhanuM kAraNa che, eTale kAraNano abhAva che ema to kahI zakAya ja nahIM. jIvamAM sakala karmano kSaya thavAthI te jema siddhatva pariNAmane pAme che, te ja pramANe saMsAramAM anupalabdha evuM ane viSayajanya sukhathI vilakSaNa evuM nirupama sukha paNa teo sakala karmanA kSayanA kAraNe pAme che. A pramANe puNyakarma na hovA chatAM mukta jIva sukhI che. atre koI ema dalIla kare ke bIjI rIte paNa muktAtmAmAM sukha-duHkhano abhAva siddha thAya che. te A pramANe - deha ja sukha ke duHkhanI upalabdhino AdhAra che ane muktane to deha ke indriyo kazuM ja hotuM nathI, tethI temAM paNa AkAzanI jema sukha ke duHkha na hovAM joIe. deha vinA sukhanI upalabdhi thatI nathI, deha e ja sukhano AdhAra che ane siddhane deha to che nahIM, tethI sukhano anubhava tene thaI zake nahIM. siddhane zarIra-indriyo nahIM hovAthI sukha paNa nathI. sukhano anubhava karavA mATe je zarIra, indriyo Adi sAdhana hatAM, te have mokSamAM - azarIrI avasthAmAM rahyAM nathI; to pachI siddhane anaMta sukha kaI rIte hoI zake? zarIra, indriyo vinA muktAtmAne sukha kevI rIte saMbhave? ane te paNa anaMta sukha to kevI rIte saMbhavI ja zake? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che. uparyukta carcA uparathI e siddha thaI gayuM che ke lokarUDhithI je puNyanA phaLane zAtA - sukha samajavAmAM Ave che te vastutaH duHkha ja che ane pApanuM phaLa to azAtA - duHkha che ja; eTale zarIra-indriyothI jenI upalabdhi thAya che te to kevaLa duHkha ja che. A duHkha saMsArano abhAva thayA pachI hotuM nathI, eTale kharuM sukha to ekamAtra siddha bhagavaMtane ja hoya che. AnA uparathI ema phalita thAya che ke zarIra-indriya vagere sAdhanothI jenI upalabdhi thAya che te mAtra duHkha ja che. je loko saMsArAbhinaMdI che, mohamUDha che, teo paramArtha samajI zakatA nathI ane tethI viSayajanya sukha, je temane zarIra-indriya vaDe upalabdha thAya che, tene ja teo sukha mAne che. paraMtu sAcuM sukha to AtmAmAM rahyuM che. AnaMda aMtaramAM che ane teno anubhava karavA mATe, sAMsArika sukhanI jema zarIra AdinI apekSA hotI ja nathI. icchAnA abhAvathI sanmukha prApta thAya che ane tenA mATe zarIrAdi koI bAhya sAmagrInI apekSA rahetI nathI. indriyonAM sahAya vinA ja A sukha maLI zake che. eka kSaNa mATe paNa jIva jo rAga-dveSarahita thaI AtmAmAM lIna thAya to A vAta pratyakSa anubhavathI siddha thAya che. muktAtmAne potAnA svarUpanuM akRtrima ane svAbhAvika sukha hoya che. temane indriyathI bhinna alaukika sukha vidyamAna hoya che. temanuM sukha indriyajanya nathI paNa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 125 atIndriya hoya che. temane indriyavilAsa nathI, chatAM nirupama sukha upalabdha che. koI paNa bhoga vinA teo parama sukhI che. jyAM khAvA-pIvAnuM nathI, haravA-pharavAnuM nathI, paheravA-oDhavAnuM nathI, ramata-gamata nathI, vepAra-dhaMdho nathI, viSaya-kaSAya vagere kAMI ja nathI; tevI sthitimAM paNa siddha parameSThI parama sukhI che. mokSamAM temaNe zarIra dhAraNa karIne khAI-pIne, harI-pharIne sukha bhogavavAnuM hotuM nathI. teo to zarIra vinA ja potAnA AtmAnuM svaccha, avinAzI ane aparimita sukha bhogave che. nijanA anaMta AnaMdamAM anaMta kALa mATe taraboLa rahe che. A pramANe koI paNa karmano udaya na hoya topaNa ane zarIra, indriya Adi na hovA chatAM paNa mokSamAM jIvane sarvazreSTha sukha prApta thAya che. sukha to AtmAno svAbhAvika guNa che, paraMtu modAdi karmonA udayakALamAM tenuM svAbhAvika pariNamana na thatAM duHkharUpa vaibhAvika pariNamana thAya che. mukta jIvone A mohAdi karmono sarvathA abhAva hoya che, mATe temanA sukha guNanuM svAbhAvika pariNamana thAya che ane teo anaMta sukhI hoya che. siddhanuM sukha parAdhIna nathI, paNa svAdhIna che. zarIra, indriyo ane mana vaDe bhogavAtAM sukho parAdhIna che, paugalika padArtho upara AdhArita che. saMpatti AdinA saMyogathI je sukha thAya che te parAdhIna che, tethI jyAM sudhI tene anurUpa evo puNyano udaya rahe che, tyAM sudhI te sukha rahI zake che. puNyodaya pUro thatAM sukha paNa naSTa ja thaI jAya che. viSayasukha parAdhIna ane asthira hovAthI duHkharUpa che. paraMtu siddhane je sukha che te svAdhIna che, avinAzI che, zAzvata che. siddha paramAtmAmAM svAdhIna sukha saMpUrNapaNe pragaTa che, tethI teo mahAsukhI che. parapadArthanI apekSA duHkharUpa che. AtmAthI anya koI paNa vastunI apekSA ja duHkharUpa che. mokSa pAmelA jIvane koI parapadArthanI apekSA rahetI nathI. muktAtmAne sarva parapadArtha saMbaMdhI abhilASA atyaMta nivRtta thaI hoya che. siddha jIvane anya padArtha prApta karavAnI icchAno prapaMca dUra thayo hoya che ane tethI nirabhilASapaNuM prApta thayuM hoya che, AtmAthI anya padArthamAM nirapekSapaNuM prApta thayuM hoya che; tethI ja temane sarvotkRSTa sukha hoya che. AtmAthI anya paugalika vastunI apekSAthI sarvathA rahita thavAthI teo paramAnaMdamAM hoya che. utsukapaNAnI atyaMta nivRtti thavAthI siddha jIvane nirupama sukhanI siddhi thaI hoya che. duHkha to tyAre ja hoya ke jyAre kaMIka icchA hoya. siddha bhagavAnane mithyAtvano abhAva hovAthI atattvanI zraddhAno abhAva che. atattvanI zraddhAno abhAva hovAthI icchAno abhAva che. temane icchA to bilakula che ja nahIM. icchA ane icchAnAM kAraNono sarvathA abhAva thavAthI teo sarva duHkhathI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rahita nirAkuLa anaMta sukha anubhave che. siddha bhagavAnane kaSAyono saMpUrNa abhAva che. temane krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda Adi vibhAvabhAvamAMthI kAMI ja hotuM nathI. bhagavAnane kaMI aniSTa lAgatuM ja nathI; to bhagavAna konA upara krodha kare? siddha bhagavAnathI utkRSTa koI che nahIM. indro paNa temane name che ane iSTa phaLa pAme che. bhagavAnane bIjAne nIcA batAvI potAne UMcA batAvavAnuM koI kAraNa ja nathI ane bhagavAnane sarva jIvo dravyasvabhAve potAnI samAna ja jaNAya che; to bhagavAna zA mATe abhimAna kare? bhagavAnane anya koI iSTa nathI ke anyanuM koI prayojana nathI; to bhagavAna zA mATe mAyA kare? bhagavAnane sarva padArtho pratyakSa bhAse che, sarva prayojana siddha thayAM che, karavA yogya koI kArya bAkI nathI rahyA; to saMpUrNa kRtakRtya bhagavAna koI vastuno parigraha karI zA mATe lobha kare? saMpUrNa jagatanA jANanAra bhagavAna mATe koI vastu AzcaryakAraka paNa nathI ane sohAmaNI paNa nathI; to bhagavAna zA mATe hAsya kare? bhagavAnane koI parapadArthamAM prIti nathI; to bhagavAnane rati zA mATe thAya? siddha bhagavAnane koI saMyoga duHkhadAyaka nathI; to bhagavAna arati zA mATe kare? koI koInuM bUruM karI zake ema nathI; to bhagavAnane bhaya zAno? koI iSTa viyoga ke aniSTa saMyoga nathI; to bhagavAna kono zoka kare? bhagavAnane sarva vastuo potapotAnA svabhAva sahita pratyakSa bhAse che, paraMtu bhagavAna mATe te koI sUga ke aNagamAnuM kAraNa nathI; to bhagavAnane jugupsA zA mATe hoya? avedI temaja azarIrI siddha bhagavAnane kAmavAsanAno abhAva hovAthI temane strI sAthe, puruSa sAthe ke strI-puruSa banne sAthe ramavAnuM koI prayojana nathI; to bhagavAnane puruSaveda, strIveda ke napuMsakavedarUpa bhAva kyAMthI hoya? A rIte badhA kaSAya ane kaSAyanAM kAraNono nAza thayo hovAthI, siddha paramAtmAne du:khano tathA duHkhanAM kAraNono sarvathA abhAva hovAthI teo anupama akhaMDita sarvotkRSTa AnaMda sahita anaMta kALa paryata siddhAlayamAM birAje che. bhagavAnane duHkha ane duHkhanAM kAraNono nAza thayo che, to pachI AvA bhagavAna saMpUrNa sukhI zA mATe na hoya? anya rIte paNa siddhAtmAmAM anaMta sukhanI siddhi thaI zake che. muktanA anaMta sukhanI siddhi mATe anumAnaprayoga A pramANe che - upazamasukhano kyAMka atyaMta prakarSa hovo joIe, kAraNa ke te sukhamAM taratamatA eTale nyUnAdhikapaNuM jovA maLe che. je taratamatAvALuM hoya che, tenI carama sImA - tenuM utkRSTapaNuM paNa hoya ja che. jema ke bora, lIMbu, sapharajanamAM parimANa taratamatAvALuM che ane uttarottara prakarSa pAmatuM che. to parimANano kyAMka - gaganamAM atyaMta prakarSa paNa rahelo ja che. tema upazamasukhanuM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 127 paNa taratamapaNuM jovA maLe che. judI judI vyaktionA upazamasukhamAM taratamatA - ochAvattApaNuM jovA maLe che. AnA uparathI jaNAya che ke koI sthaLa evuM paNa haze ke jyAM upazamasukhano atyaMta prakarSa - tenI atyaMta adhikatA hoya. upazamasukhano prakarSa - sarvathI adhikapaNuM kyAMka to hovuM ja joIe, upazamasukhanI parAkASThA kyAMka to hovI ja joIe. A sthiti te ja mokSa che. jyAM parAkASThAnA upazamasukhanuM saMvedana hoya te ja mokSa che. jyAM sauthI utkRSTa upazamasukha che ene ja mokSa kahevAya che. ' upazamasukhane AvaraNa karanArAM jIvanA rAgAdi doSo ane karmarUpa AvaraNonI hAni paNa judA judA jIvamAM taratamatAvALI jovA maLe che. jenI hAni taratamabhAve rahI hoya to kyAMka tenI sarvathA hAni paNa hoya ja che. jema ke sUrya upara vAdaLAMnA AvaraNanI athavA netradoSanI. tema jyAM rAgAdi doSo tathA karmarUpa AvaraNanI sarvathA hAni che; ane te hAnithI anaMta upazamasukhanuM pragaTavuM che te ja paramapada che, te ja mokSa che. eka deze - aMze viSayono tyAga karanArAone ekadeza Atmottha sukha prApta thAya che, to saMpUrNapaNe saMsAranA bhogo tyAga karanArA tathA vItarAga nirvikalpa svasaMvedana jJAnamAM niraMtara rakta rahenAra muktAtmAne saMpUrNa Atmottha atIndriya sukha hoya ja ema banavuM svAbhAvika che. mukta jIvane akRtrima, mithyAbhimAnathI rahita evuM svAbhAvika prakRSTa sukha hoya che, kAraNa ke teo sarvajJa che ane temane koI paNa jAtanI bAdhA nathI. muktAtmA prakRSTa sukhI che, kAraNa ke temane prakRSTa jJAna hovA uparAMta janma, jarA, vyAdhi, maraNa, iSTa viyoga, arati, zoka, sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, kAma, krodha, mada, tRSNA, rAga, dveSa, ciMtA, autsukya Adi sakala bAdhAno abhAva che. kASThAdi jaDa padArthomAM paNa janmAdi bAdhA hotI nathI chatAM tene sukhI na kahI zakAya, kAraNa ke tene jJAna nathI; paNa muktAtmAmAM to jJAna ane bAdhAviraha bane utkRSTa che, tethI temane sukha paNa utkRSTa hoya che. muktAtmA parama jJAnI che, kAraNa ke temane jJAnanAM AvaraNono sarvathA abhAva che. AvaraNano sarvathA abhAva eTalA mATe che ke jJAnAvaraNanA je hetuo che, teno temanAmAM sarvathA abhAva che. muktAtmAmAM janmajarAdi bAdhAno paNa abhAva che, kAraNa ke bAdhAnA hetubhUta evAM vedanIya Adi badhAM karmono muktAtmAmAM abhAva che. parama jJAnI evA mukta jIvane janma-maraNa ityAdi bAdhA hotI nathI, mATe siddha avasthAmAM teo parama sukhI hoya che. bAdhAno abhAva e ja jJAtAnuM parama sukha che. Ama, mokSamAM parama sukha che. siddha paramAtmAne parama AlAdarUpa, nirupAdhika, atIndriya, avinAzI sukha pragaTuM hoya che. sarva karmabaMdhanothI mukta thayelA teo Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sarvottama, anaMta, atIndriya sukhamAM birAjatAM sadA jayavaMta varte che. anaMta sukha Adi anaMta guNa sahita sarva siddhAtmAo mokSamAM sadAkALa rahe che. mokSa akhaMDa ane avinAzI AnaMda Ape che, mATe siddhAtmAo temAM niraMtara nivAsa kare che. jo mokSa sarvottama AnaMdakArI na hota to tyAM jIva siddha paramAtmA tarIke sadA rahe nahIM. mokSamAM jo paramAnaMda na hoya to siddha paramAtmAo tene sadAkALa zA mATe seve? tyAM anaMta apAra sukha che, tethI teo mokSane seve che. atIndriya jJAna ane atIndriya sukha e AtmAno svabhAva che. A svabhAvanuM pUrNa pragaTavuM te ja mokSa che. karmanAM AvaraNano abhAva thavAthI svAbhAvika jJAna ane sukha pUrNapaNe pragaTa thAya che. siddha bhagavAnanAM jJAna ane sukha bane anaMta ane avinAzI che. siddha bhagavAnanAM atIndriya jJAna ane sukha viSe AcAryazrI kuMdakuMdadeva lakhe che - jyama AbhamAM svayameva bhAskara uSNa, deva, prakAza che | svayameva loke siddha paNa tyama jJAna, sukha ne deva che !' jema sUryane AkAzamAM rahevA mATe koI thAMbhalAnA TekAnI jarUra paDatI nathI, tene uSNatA mATe athavA prakAza mATe koI kolasA ke telanI jarUra paDatI nathI, potAnA tevA svabhAvathI ja te nirAlaMbapaNe uSNatA ane prakAza sahita AkAzamAM rahelo che; tema sukha ane jJAna jeno svabhAva che evA AtmAne atIndriya jJAna ane AnaMdarUpa pariNamavA mATe koI indriyaviSayonI parAdhInatA nathI. te badhAnI apekSA vagara svabhAvathI ja pote svayameva divya jJAna-AnaMdanI zaktivALo che. siddha bhagavaMto koInA avalaMbana vagara svayameva pUrNa atIndriya jJAna ane sukharUpe pariNamanArA divya sAmarthyavALA AtmA che. ahIM koIne zaMkA thAya ke siddhanAM jJAna ane sukha cetanadharma hovAthI rAga AdinI jema anitya hovAM joIe. temanAM jJAna ane sukhane nitya mAnavAM asaMgata che. A zaMkAnuM samAdhAna e che ke jJAna ane sukhano jo siddhamAM nAza thato hoya to ja temanAM jJAna ane sukhane anitya mAnI zakAya. jJAnanI hAni jJAnAvaraNIyanA udayathI thAya che ane sukhano nAza azAtA vedanIyanA udayathI je bAdhA thAya che tenA kAraNe thAya che. paraMtu siddha bhagavaMtamAM sahaja jJAna ane sukhanA nAzanAM ukta bane kAraNono abhAva ja che, tethI temanAM jJAna ane sukhano nAza thato ja nathI; to tene anitya kema kahevAya? vaLI, je cetanadharma hoya te rAga AdinI jema anitya ja hovo joIe evo koI niyama nathI. dravyatva-amUrtatva Adi cetanadharmo che chatAM te nitya 1- AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra', gAthA 68no gurjarAnuvAda Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 129 che, mATe siddhanAM jJAna ane sukha nitya che. AnA uparathI ema siddha thAya che ke mokSa che, te kAyama rahe che tathA mokSamAM jIvane anaMta, avinAzI, atIndriya jJAna ane sukha hoya che. A anaMta jJAnasukhamaya zAzvata pada viSe anya darzanonA mata bhinna bhinna prakAranA che. siddhadazA anaMta jJAna-sukhamaya ane zAzvata che. anya darzano A abhiprAyathI viruddha mAnyatA dharAve che. teo mokSasvarUpanuM anyathA prarUpaNa kare che. te A pramANe - nyAya-vaizeSika darzana pramANe mukta avasthAmAM jIvAtmAmAM jJAnAdi guNa nathI hotA. tenA mata pramANe buddhi, sukha, duHkha, icchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma ane saMskAra - e AtmAnA nava vizeSa guNo che, jeno nAza thatAM muktinI prApti thAya che. yadyapi jJAna Adi AtmAnA guNa che, kiMtu e guNa AtmAthI bhinna che ane samavAya saMbaMdhathI AtmAmAM rahe che. jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI ja A guNono AtmAmAM sadbhAva che ane mokSamAM A guNono pUrNapaNe abhAva thaI jAya che. nyAya-vaizeSika darzana guNa ane guNImAM sarvathA bhedano svIkAra kare che. tenA mata pramANe guNImAM guNa samavAya saMbaMdhathI rahe che. te samavAya nitya, vyApaka ane eka che. naiyAyiko-vaizeSiko AtmAne tenA jJAna-sukhAdi guNothI bhinna mAne che ane AtmAmAM jJAnAdinI utpatti zarIrAzrita mAne che. tethI ja, temanA mata pramANe muktimAM zarIrano abhAva thaI jato hovAthI, muktAtmAmAM jJAna-sukhAdi guNono paNa abhAva mAnavo ja paDe che. nyAya-vaizeSika darzananA mata anusAra mokSamAM AtmA mana ane dehathI atyaMta vimukta thaI jAya che ane satumAtra rahe che. tenA mata mujaba mokSa e AtmAnI acetana avasthA che, kAraNa ke caitanya eno eka AgaMtuka dharma che, enuM svarUpa nahIM. AtmA potAnA tAttvika svarUpamAM cetana nathI, caitanya AtmAno AgaMtuka dharma che. cetanA tenuM svarUpa nathI, e teno Akasmika guNa che. jJAna e kaMI AtmAno svabhAva nathI, tethI AtmA acetana athavA jaDasvarUpI che. naiyAyiko-vaizeSikoe AtmAno jJAnAdi guNa sAthe samavAya saMbaMdha svIkAryA pachI paNa enuM jaDatvarUpe svataMtrapaNuM svIkAryuM che. teo mAne che ke AtmAmAM cetanAno saMcAra tyAre ja thAya che ke jyAre teno mana joDe, mananI indriyo joDe ane indriyono bAhya vastuo joDe saMparka thAya che. Avo saMparka jo na thAya to AtmAmAM caitanyano udaya ja thAya nahIM. tethI ja AtmA jyAre zarIrathI mukti meLave che tyAre temAM jJAnano abhAva thaI jAya che. naiyAyiko-vaizeSikonA mata pramANe mokSa e duHkhanA AtyaMtika ucchedanI avasthA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. mokSa avasthAmAM 21 prakAranAM duHkhono pUrNatayA vinAza thaI jAya che, jenA kAraNe punaH duHkha utpanna thavAnI saMbhAvanA ja rahetI nathI. duHkhanI AtyaMtika nivRtti sAthe ja sukhanI paNa AtyaMtika nivRtti thAya che. nyAya-vaizeSika darzanamAM mokSanI sthitine sukharahita zUnya jevI kalpI che. duHkhano abhAva hovAthI sukhano paNa abhAva kacyo che. temanA mata mujaba sukha ane duHkha, e bannethI para hovuM te mokSa avasthA che. AtmAne mukti maLe tyAre buddhi vagere guNono sarvathA uccheda thAya che, eTale muktine sukhamaya mAnI zakAya nahIM ema naiyAyiko-vaizeSiko kahe che. nyAya-vaizeSika darzananA ukta mata upara vicAra karatAM te asaMgata pratIta thAya che. temano mata yuktisaMgata nathI. te caitanyane AtmAno Akasmika dharma mAne che, paraMtu caitanya e AtmAno AnuSaMgika guNa hoI zake nahIM, AtmA caitanyasvarUpI ja hoI zake, kAraNa ke potAno AtmA jJAnasvarUpa che e to dareka jIva svAnubhavathI jANI zake ja che, eTale ke svAtmAnI jJAnasvarUpatA svasaMvedanapratyakSathI siddha che ja. sarvano anubhava che ke jo indriyono vyApAra baMdha paDI jAya to paNa AtmA indriyo dvArA upalabdha padArthanuM smaraNa karI zake che ane kyAreka indriyavyApAro hovA chatAM paNa anyamanaskatAnA kAraNe padArthanuM jJAna thaI zakatuM nathI. AnA uparathI AtmA jJAnasvabhAvI che ema siddha thAya che. nyAya-vaizeSika darzananuM kahevuM che ke buddhi Adi guNa AtmAthI bhinna che. AtmA nitya che eTale teno kyAre paNa utpAda ke nAza nathI thato, kiMtu guNa utpanna ane naSTa thAya che; mATe bannemAM svabhAvabheda che. paraMtu Ama mAnavAmAM Ave topaNa jJAnAdine AtmAthI sarvathA bhinna mAnI zakAtAM nathI. jJAnAdinI utpatti ane nAza paryAyanI apekSAe ja thAya che, sarvathA nahIM. jJAna AtmAno svabhAva che, eTale AtmA kadI paNa jJAnathI zUnya thaI zakato nathI. je prakAre agni kyAre paNa uSNatAne choDI zakato nathI, te ja prakAre AtmA paNa jJAnazUnya thaI zakato nathI. jJAna Adi guNone AtmAthI sarvathA bhinna mAnavAM paNa yogya nathI, kAraNa ke guNa ane guNImAM haMmezAM tAdAbhya hoya che. guNa ane guNImAM sarvathA bheda mAnavo yogya nathI, kAraNa ke tema mAnavAthI AtmA jJAnAdi guNa rahita hovAnA kAraNe svarUpathI jaDa (acetana) siddha thAya che, je kyAre paNa saMbhavatuM nathI; mATe AtmAne jJAnAdi guNothI abhinna mAnavo joIe. jo AtmA jJAnAdi guNothI abhinna hoya ane muktAvasthAmAM jJAnAdi guNono nAza svIkAravAmAM Ave to AtmAno paNa nAza svIkAravo paDe. paraMtu te paNa taiyAyiko-vaizeSikone mAnya nathI. jJAna ane sukha AtmAnA nijaguNo che. guNono kadI nAza thato nathI. AtmA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 131 jJAnAdi guNothI abhinna che, tethI jJAnAdi guNono nAza mAnavo te AtmAno - guNIno ja nAza mAnavA barAbara che. jo guNono ja nAza thaI jAya to dravyano paNa nAza thaI jAya ane dravyano nAza thavAthI zUnyatAno prasaMga Ave. tethI ema mAnavuM ghaTe che ke guNonA samUharUpa evuM dravya sadA TaMkotkIrNavatuM rahe che. AtmA mukta thAya che tyAre paNa guNono nAza thato nathI. nyAya-vaizeSika darzana mukta AtmAne jJAna, sukhAdi rahita jaDavat mAne che; paraMtu teno A siddhAMta ayathArtha che, kAraNa ke tenA mata anusAra to muktino artha che - svarUpano nAza thavo. saMsAramAM prANIo saMsAranAM duHkhothI chUTIne svarUpanI prApti karavA mATe ja muktine icche che. jo muktimAM potAnA svarUpane gumAvIne paththara samAna banI javAnuM hoya to evI muktine koNa icchaze? muktAvasthAmAM jo AtmA sukhasaMvedanathI rahita thaI jato hoya to enI ane jaDa paththaranI vacce koI taphAvata nahIM rahe. tethI mokSano A khyAla utsAhavardhaka nathI. nyAya-vaizeSika darzanano mokSa saMbaMdhI mata saMtoSaprada nathI. naiyAyiko-vaizeSiko mokSamAM jJAnano ja uccheda kahe che, temAM teo skUlanA kare che. mokSamAM indriyajanya jJAnano uccheda hoya che, paNa AtmasvabhAvabhUta atIndriya jJAnano uccheda asaMbhavita che, tethI temano abhiprAya barAbara nathI. muktimAM indriya vaDe temaja karmanA kSayopazamathI thavAvALAM jJAna, sukha AdinI ja nivRtti thAya che; kAMI karmonA kSayathI thavAvALAM atIndriya jJAna, sukha AdinI nivRtti thatI nathI. indriyothI thatuM jJAna ke viSayothI maLatuM sukha muktAtmAne na hoya ema mAnavA sAme koI ja virodha Avato nathI. muktimAM jJAna Adi guNono nAza thato nathI, UlaTuM anaMta jJAna AdinI prAptinuM nAma ja mokSa che. jJAnano anvaya-vyatireka AtmA sAthe che, indriyo sAthe nathI. mATe indriyo hoya to ja jJAna thAya ane muktAtmAne indriyo nathI mATe temane jJAnano abhAva che ema mAnI na zakAya. indriyAdi karaNothI bhinna evo AtmA ja jJAna kare che. jema gharanI bArImAMthI devadatta jue che, tema ajJAnI AtmA indriyorUpI bArImAMthI jJAna kare che. paraMtu jo gharano dhvaMsa thaI jAya to devadattanA jJAnano vistAra vadhI jAya che, tema AtmA upara rahelAM AvaraNono nAza thavAthI indriyo vinA ja mukta AtmA nibaMdhapaNe samasta vastuonuM jJAna karavA samartha bane che. jema prakAzamAna evA dIpakane chidravALA AvaraNathI DhAMkyo hoya to, potAno prakAza te chidro dvArA phelAvato hovAthI te kiMcitmAtra prakAza phelAvI zake che; tema prakAza svarUpa AtmA upara paNa AvaraNo kSayopazama svarUpe hovAthI indriyachidro dvArA te potAno bahu ja thoDo prakAza Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana phelAvI zake che. paraMtu jema dIpaka uparanuM te chidravALuM AvaraNa dUra karavAmAM Ave to te potAnA pUrNa rUpamAM prakAze che, tema AtmA paNa tenAM uparanAM sarva AvaraNo dUra thavAthI saMpUrNa svarUpe prakAze che. muktAtmAmAM AvaraNano sarvathA abhAva hovAthI te sarvajJa banI jAya che. niSkarSa e che ke jJAna ane sukha AtmAnA svataHsiddha guNo che. bhale te AtmA saMsAramAM hoya ke muktimAM hoya, guNonuM ullaMghana kaze paNa thaI zakatuM nathI. saMsAraparyAyamAM AtmAne sAdhAraNa indriyajanya jJAna ane sukha hoya che ane mukta thatAM ja te AtmAne nirAvaraNa jJAna ane sukha hoya che. muktimAM jJAna ane sukhanI pUrNatA che. jJAna ane sukha AtmAnA nitya guNa che. muktAtmA anaMta avyAbAdha jJAna, sukha AdithI yukta hoya che. jo Ama na mAnavAmAM Ave to muktAtmA ane jaDa padArthamAM koI ja pharaka rahe nahIM. mImAMsA darzananA AtmA tathA mokSa aMgenA vicAra nyAya-vaizeSikane maLatA Ave che. te paNa ema mAne che ke cetanA e AtmAno svabhAva nahIM paNa AgaMtuka guNa che. AtmA svabhAvathI acetana che, paraMtu mana ane indriyonA saMsargamAM AvavAthI temAM caitanya utpanna thAya che. suSupta avasthAmAM A saMyogano abhAva hovAthI te jJAnazUnya banI jAya che. e ja rIte mokSa avasthAmAM paNa AtmA A badhA vizeSa guNothI rahita thaI jAya che. muktAtmAne jJAna nathI ema mImAMsakonuM kahevuM nyAyayukta nathI, kAraNa ke jJAna e to AtmAnuM svarUpa che. jema paramANu kadI rUpAdithI rahita hoya nahIM, tema AtmA paNa jJAnarahita hoI zake ja nahIM. eTale "AtmA cheane 'te jJAnarahita che' ema kahevuM te paraspara viruddha vAta che. jo svarUpa na hoya to svarUpavAnanI sthiti ja na hoya. jIva jo jJAnarahita banI jAya to te jaDa banI jAya, paraMtu jIva ane jaDa e to paraspara atyaMta vilakSaNa jAtivALAM dravyo che ane koI paNa dravya kadI vilakSaNa jAtinA pariNAmane pAmatuM ja nathI; tethI jIva kadI jaDa banI zake nahIM, arthAt kadI paNa jJAnano abhAva jIvamAM thaI zake ja nahIM. mImAMsakamata pramANe AtmA svabhAvathI sukha ane duHkhathI atIta che ane mokSa AtmAnI svAbhAvika avasthAnI prApti che, jemAM sukha ane duHkhano atyaMta vinAza thaI jAya che. mokSa duHkhanA AtyaMtika abhAvanI avasthA che, paNa temAM AnaMdanI anubhUti hotI nathI. jyAM sudhI vAsanAdi sarva AtmaguNa uccheda thatA nathI, tyAM sudhI AtyaMtika duHkhanivRtti thatI nathI. sukha-duHkhano saMbhava dharma ane adharmanA nimittathI thAya che, dharma-adharmano uccheda thatAM tenA kAryarUpa zarIrano nAza thAya che Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 133 ane AtmAne sukha-du:kha rahetAM nathI ane tethI ja te jIva mukta kahevAya che ema mImAMsako kahe che. paraMtu AtmA pote ja sukhasvarUpa che ane padArthanuM je svarUpa hoya teno atyaMta uccheda saMbhavato nathI, kema ke e rIte to sarvatra avyavasthA thaI jAya. jo mokSamAM sukhano abhAva hoya to te prApta karavA mATe karavAmAM AvelA sarva prayatna paNa artha vagaranA thaI jAya. sAMkhya darzananA mata anusAra caitanyamAtra AtmAnuM svarUpa che ane temAM sthita thavuM te ja AtmAno mokSa che. prakRti tathA puruSamAM bhedajJAna na hovAthI baMdha thAya che ane prakRti tathA puruSamAM bhedajJAna thaI javAthI puruSa potAnA zuddha svarUpa caitanyamAtrane prApta karI le che. AnuM ja nAma mokSa che. sAMkhya darzana mokSamAM puruSanI cinmAtra-avasthiti mAne che. A avasthAmAM puruSa sukha ane duHkhathI sarvathA atIta hoya che, kAraNa ke sukha ane duHkha to mAtra buddhinI vRttio che. sAMkhyamata mujaba vizuddha caitanya ja muktAvasthAmAM zeSa rahe che. jJAna-sukhAdi e naiyAyikamata pramANe AtmAnA guNa hovA chatAM tenI utpatti zarIrAzrita hatI; tethI zarIranA abhAvamAM jema teNe te guNono abhAva mAnyo che, tema sAMkhyamata pramANe paNa jJAna, sukhAdi prAkRtika dharmo hovAthI prakRtino viyoga thatAM e guNo muktAtmAmAM rahetA nathI ane puruSa mAtra zuddha caitanyarUpa ja rahe che; eTale puruSane jyAre kaivalyalAbha thAya che tyAre te mAtra zuddha caitanyarUpa rahe che ema sAMkhyoe mAnyuM che. sAMkhyamata anusAra jJAna ane caitanyamAM bheda che. jJAna puruSano dharma ke guNa nathI, kiMtu prakRtinuM kArya che, arthAt jJAna acetana prakRtinuM kArya hovAthI te prakRtirUpa ja che. puruSanuM svarUpa to caitanyamAtra che. sAMkhyano A mata nyAyayukta nathI, kAraNa ke padArthone te ja jANI zake che ke je cetana hoya. eka ghaTane bIjo ghaTa jANI zakato nathI, kAraNa ke ghaTa acetana che; tethI jJAna acetana prakRtino dharma siddha thato nathI, kiMtu cetana AtmAno dharma siddha thAya che. jJAna, darzana Adi AtmAnA guNonuM saMvedana pratyakSa thAya che. tenAthI paNa ema siddha thAya che ke jJAna Adi acetana nathI, paNa cetana che. sAMkhyonuM kahevuM che ke yadyapi jJAna svayaM cetana nathI, paNa cetana AtmAnA saMsargathI cetana jevuM pratIta thAya che; jema agninA saMsargathI lokhaMDano goLo paNa agni jevo pratIta thavA lAge che. paraMtu jo cetananA saMsargathI acetana vastu paNa cetana thaI jatI hoya to zarIra paNa cetana thavuM joIe, kAraNa ke cetana AtmAno saMsarga zarIranI sAthe paNa che ja. tethI jJAna Adi acetana nathI, paNa AtmAno svabhAva ke dharma che. AtmA ane caitanya guNI-guNa hovAthI abheda ja che ane te caitanya jJAnathI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jarA paNa bhinna hoya ema koI paNa yuktithI siddha thaI zakatuM nathI. yathArthapaNe vicAravAmAM Ave to jaNAya che ke caitanya te ja jJAna che ane jJAna te ja caitanya che; ema bane abheda hovAthI ghAtI karmano kSaya thatAM tarata ja, je samasta dravyone tenAM sarva guNa-paryAya sahita sarvadA avagAhI raheluM che evuM kevaLajJAna pragaTe che. te AtmAne jo ke aghAtI karmono saMga rahe che. tethI dehayukta avasthA hoya che. chatAM paNa ghAtI karmonA kSayathI kevaLajJAna pragaTe che ane dehAdi saMyogono AtyaMtika viyoga thayA pachI siddha avasthAmAM paNa te anaMta jJAnAdi TakI rahe che. Ama, mokSamAM jJAna tathA sukha nathI ema nyAya-vaizeSika, mImAMsA, sAMkhya darzano kahe che; paraMtu A pUrNazuddha kRtakRtya dazAmAM anaMta jJAna ane atIndriya sukha avazya che. siddhadazAmAM pratyeka samaye anaMta sukhano bhogavaTo che. sadehadazAmAM paNa jJAnI nijAnaMdanI mastI mANatA hoya che, to pUrNapavitra zuddha nirAvaraNa siddha avasthA pragaTyA pachI jIva jo alaukika AnaMda anubhave nahIM to e siddhadazA zuM kAmanI? jo potAnA jJAna guNathI vikhUTA paDI jaDa banI javAnuM hoya to evo kayo DAhyo mANasa te mATe puruSArtha kare? jJAna ane AnaMdazUnya jIvana e to kharekhara durbhAgyamaya jIvana che. mukta AtmAnuM jIvana ja jJAnAnaMdamaya hoya che. A tathyane zrImade prastuta gAthAmAM "nija anaMta sukhabhoga' dvArA darzAvI atyaMta saraLa ane sugamapaNe muktAvasthAmAM jJAna, AnaMdAdino abhAva mAnanArA nyAya Adi darzanonI mAnyatAnuM nirasana karyuM hovAnuM jaNAya che. te ja pramANe zrImade "siddha mokSa zAzvata pade' dvArA AtmAnI zAzvata mokSasthitino nirdeza karI, adbhuta kauzalyathI mokSAvasthAmAM jIvano sarvathA abhAva mAnanArA bauddha darzananA matanuM nirasana karyuM hovAnuM jaNAya che. bauddha darzana anusAra nirvANa nirodharUpa avasthA che. tRSNAdi lezono nirodha thaI javo te ja nirvANa che. nirvANa pachI vyaktitvano sarvathA abhAva thaI jAya che. je prakAre AganI prajvalita jvALAo bujhAI gayA pachI AganuM astitva hotuM nathI, te ja prakAre nirvANa prApta thayA pachI jIvanuM astitva hotuM nathI. je prakAre dIpaka tyAM sudhI ja baLato rahe che, jyAM sudhI tenAmAM tela ane diveTanI sattA che ane teno nAza thatAM ja dIpaka zAMta thaI jAya che; te ja prakAre jIva tyAM sudhI ja rahe che, jyAM sudhI tRSNA ane klezo che ane teno nAza thatAM jIva zAMta thaI jAya che; ane A ja nirvANa che. Ama, bauddhamatamAM nirvANane dIpakanA bujhAvA samAna batAvavAmAM AvyuM che. jema dIpaka bujhAI javAthI kaMI zeSa rahetuM nathI, te ja prakAre nirvANa prApta thayA pachI paNa kaMI avaziSTa rahetuM nathI. bauddhoe Apela dIpanirvANanuM dRSTAMta nyAyayukta nathI, kAraNa ke dIpakano sarvathA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 135 uccheda thato nathI. bauddhoe mAnyuM che ke dIpanirvANanI jema mokSamAM jIvano nAza thaI jAya che, paraMtu vAstavamAM to dIpanA agnino paNa sarvathA nAza thato nathI. dIvo paNa prakAzapariNAmane choDIne aMdhakArapariNAmane dhAraNa kare che, jema dUdha dahIMrUpa pariNAmane dhAraNa kare che ane ghaDAnAM ThIkarAM ane ThIkarAMnI dhULa bane che. dUdha dahIMrUpe pariName che tyAre dUdhano sarvathA nAza thato nathI, mAtra dUdhanuM rUpAMtara thAya che. ghaDo phUTI jatAM te ThIkarAMrUpe ane pachI dhULarUpe pariName che, paraMtu ghaDAno sarvathA nAza thato nathI. A to kevaLa paryAyanuM parivartana che. tattvano sarvathA uccheda mAnavo e to avaijJAnika che. eTale dIpanI jema jIvano paNa sarvathA nAza mAnI zakAya nahIM. ahIM koIne prazna thAya ke dIpano jo sarvathA nAza na thato hoya to te bujhAI gayA pachI sAkSAt kema dekhAto nathI? teno uttara A pramANe che - bujhAI gayA pachI te aMdhakArapariNAmane pAme che ane te to pratyakSa che ja. aMdhakAra nathI dekhAto ema to na ja kahevAya, kAraNa ke A oraDAmAM to sAva aMdhAruM che' ema je kahevAmAM Ave che te zenA AdhAre kahevAya che? AMkha vaDe joIne ja kahevAmAM Ave che, eTale AMkha vaDe aMdhAruM dekhAya che e vAta sAcI che. chatAM paNa dIvo bujhAI gayA pachI te dIvArUpe kema nathI dekhAto? Ano khulAso e che ke dIvo uttarottara sUkSma-sUkSmatara pariNAmone dhAraNa kare che, tethI vidyamAna chatAM te dekhAto nathI. jema kALAM vAdaLAM jyAre vIkherAI jAya che tyAre tenAM sUkSma pariNAmanA kAraNe te vidyamAna chatAM AkAzamAM dekhAtAM nathI ane jema suramo DabImAM hoya tyAre dekhAya che, paraMtu jo havAnA kAraNe UDI jAya to te vidyamAna chatAM paNa tenI sUkSma rajanA kAraNe dekhAto nathI; tema dIpa paNa bujhAI gayA pachI sUkSma pariNAmanA kAraNe vidyamAna chatAM dekhAto nathI. te asatuM hovAnA kAraNe nahIM paNa sUma hovAnA kAraNe dekhAto nathI. AthI dIpano sarvathA nAza mAnI zakAya nahIM; to pachI tenA daSTAMtathI nirvANamAM jIvano sarvathA abhAva siddha thaI zake nahIM. - A rIte dIpa jyAre bujhAI jAya che tyAre te pariNAmAMtarane pAme che, paraMtu te sarvathA naSTa thato nathI; tema jIva paNa jyAre parinirvANane pAme che tyAre sarvathA naSTa thaI jato nathI, paNa te nirAbAdha sukharUpa pariNAmAMtarane pAme che. AthI duHkhanA kSayavALI evI jIvanI vizeSa avasthAne ja nirvANa mAnavuM joIe. dIpakanuM bujhAI javuM eTale tenI jyotanuM naSTa thavuM nahIM paNa tenuM rUpAMtara athavA pariNAmAMtara thavuM, kAraNa ke je astitva dharAve che te naSTa thaI zakatuM nathI. A rIte ja jIvanuM nirvANa pAmavuM eTale naSTa thavuM, astitvahIna thavuM ema nahIM paNa avyAbAdha sukharUpa svAbhAvika pariNati prApta karavI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bauddha darzana mAne che ke nirvANa thatAM AtmAno vilaya thaI jAya che, astitva samApta thaI jAya che. AtmAnuM potAnuM koI astitva rahetuM nathI. A prakAranA nirvANanI kalpanA asaMgata che. mukta thayA pachI astitva samApta thaI jAya che e vAta jaina darzana svIkAratuM nathI. te AvI mukti sAthe sammata nathI. karmano AtyaMtika nAza thavAnuM phaLa jo ajarAmara jJAnAnaMdamaya sthitinI prApti na hoya to tevuM phaLa jaina darzanane sammata nathI. jaina darzanane evo AtmavAda ja sammata che ke jemAM AtmAnuM nityAnitya svarUpa batAvI AtmAne ja vyavahArathI karmano kartA-bhoktA mAnyo che ane karmano nAza thavAthI AtmAnI trikALa mukti mAnI che tathA jemAM mukta AtmAnI AtmA tarIkenI vyaktatA nAza pAmatI nathI. AvuM svarUpa naya, nikSepa, saptabhaMgI Adi vaDe jaina darzane yuktipura:sara puravAra karyuM che. te kahe che ke jo mokSamAM AtmAnuM astitva rahetuM ja na hoya to pachI sarva kriyAo karI tene karma AdithI mukAvAnI vAtano koI ja artha sarato nathI. je karaNInuM phaLa AtmAnA astitvano ja nAza hoya te karaNI nirupayogI che. jenAthI potAnI ja sattA nAza thAya evA kAryane upAdeya kaI rIte mAnI zakAya? potAno ja abhAva koNa icche? dhAro ke koI vyakti ema jAhera kare ke A phAMsInA mAMcaDe je laTakI jaze tene eka lAkha rUpiyAnuM inAma ApavAmAM Avaze', to badhA loko to hasIne cAlatA ja thaze. paraMtu mAno ke koI eka mANasa evo nIkaLe ke je eka lAkha rUpiyAnuM inAma levA phAMsIne mAMcaDe laTake ane te marI jAya. Ama, e laTakIne marI paNa gayo, paraMtu have e inAma koNa leze? inAma lenAranuM astitva ja na rahyuM to inAmanuM prayojana zuM? zuM bauddhono mokSano khyAla paNa Avo ja nathI? mokSa mATe jeNe apAra sAdhanA karI, takalIpha uThAvI, te aMte potAnuM astitva ja khoI bese! mokSane mAnavo ane potAnI samAptine paNa mAnavI e eka navAIbharI vAta che. Ama, nyAya Adi keTalAMka darzano mokSane jJAna, sukha Adi guNonA abhAvarUpa kahe che, jeno atre nija anaMta sukhabhoga' dvArA niSedha karI zrImade jaNAvyuM che ke mokSamAM indriyajanita jJAna, sukha Adi guNono abhAva che; paNa kevaLajJAna, avyAbAdha sukha Adi anaMta guNono tyAM abhAva nathI. mokSa jJAna tathA sukhathI rahita nathI. mokSamAM anaMta jJAna ane anaMta sukha che. bauddha darzananI mAnyatA mujaba dIpanirvANa samAna jIvanA abhAvarUpa mokSa nathI; paraMtu jIvanI vizuddhirUpa mokSa che, je zAzvata ema zrImade "zAzvata pade' dvArA jaNAvyuM che. Ama, zrImade A gAthAnI bIjI paMkti siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukhabhoga' dvArA mokSa thayA pachI jIvanuM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-91 137 svataMtra astitva rahetuM nathI, eno jJAnavyApAra baMdha thaI jAya che, muktAtmAmAM sukhano abhAva che ityAdi mithyA mAnyatAonuM nirasana karyuM che. mokSano abhAva, mokSa, avasthAmAM jIvano sarvathA nAza ane mukta avasthAmAM sukhano sarvathA abhAva; A badhA abhAvo mAnavA mithyA che ema zrImade prastuta gAthAmAM dehAdi saMyogonA AtyaMtika viyogarUpa mokSa, mokSamAM zuddha jIvanI zAzvata sthiti ane muktAtmAne nirUpama anaMta sukhanI prAptinI vAta dvArA spaSTa karyuM che. A pramANe nyAya Adi darzano dvArA abhimata mokSanuM svarUpa yuktithI viruddha che ema batAvI, jaina darzana dvArA nirUpita mokSasvarUpa yathArtha che ema batAvyuM, kAraNa ke temAM koI pramANathI virodha Avato nathI. A viSe zrImad lakhe che - baMdha, mokSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArthapaNe kahevAmAM AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che; ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jogya jo koI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe to te zrI tIrthakaradeva che." jainamata mokSanuM svarUpa batAvatAM kahe che ke dehAdino AtyaMtika viyoga te mokSa che. sarva karmano sarvathA kSaya thAya che tyAre jIva siddha thAya che ane mokSarUpa zAzvata padamAM potAnAM anaMta sahajAtmasukhano anubhava kare che. siddhadazAmAM dehAdi saMyoga ane saMsAranAM duHkhono sadAne mATe aMta Ave che ane AtmAnAM anaMta sukhano sadAne mATe bhogavaTo thAya che. anAdi-sAMtanA bhAge saMsAraduHkhano kSaya thAya che ane sAdi-anaMtanA bhAge Atmasukha prApta thAya che. siddhadazA viSe zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - A siddhadazA e jIvanI chellAmAM chellI pUrNa zuddha, pavitra ane mukta avasthA che. A siddhapada, mokSapada zAzvata che, anaMta che ane traNe kALa TakI rahe evuM che ane e dazAmAM anaMta AtmAnaMda, avyAbAdha akhaMDasukha bhogavAya che; AtmAno potAno anaMta, akSaya ane avyAbAdha sukhaguNa, sahajAnaMda svarUpa, zuddha bhAva pUrNatAe pragaTyo hovAthI tene bhogavAya che. ahIM pUrNazuddha kRtakRtya dazA che, ethI kAMI karavApaNuM rahetuM nathI ane kaMI karavApaNuM bAkI rahetuM nahIM hovAthI akhaMDa nirAkuLatA che, nirvikalpatA che ane nirAkuLatA te ja sukha che. AthI siddhadazAmAM niraMtara dareka kSaNe anaMta sukhano bhogavaTo che." Ama, prastuta gAthAmAM zrIguru jaNAve che ke saMsAranI ghaTamALamAM vividha prakAre 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.314 (patrAMka-322) 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita), cothI AvRtti, pR. 256 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dehAdino saMyoga ane viyoga thayA kare che. dehAdinA AtyaMtika viyoga arthe, arthAt eka vAra viyoga thayA pachI pharI kadI saMyoga na thAya evI sthiti arthe jIva prabaLa puruSArtha kare to pharI navo deha dhAraNa karavAno raheto nathI ane AtmA mokSapada pAme che. dehAdi sarva paradravyathI AtmA sarvathA mukta thAya tyAre te mokSapadane pAme che, je zAzvata sukharUpa che. zarIrAdi saMyogano jyAre AtyaMtika viyoga thAya che tyAre, jyAM anaMta kALa sudhI jIvane nijasukhano bhogavaTo che evI zAzvata mukti prApta thAya che. A pramANe "zrI Atmasiddhi zAstra' nI A gAthAmAM zrIgurue dravyamokSanuM varNana karI, tenuM svarUpa spaSTa karyuM che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'dehAdika saMyogano, TaLe mULathI rAga; maLe tarata nija Atmano, anubhava sukhano lAga. dravya, bhAva, nokarmano, AtyaMtika viyoga; thatAM svarUpanI siddhino, maLe anupama bhoga. akhaMDa avyAbAdha jyAM, samAdhinuM sukha pUrNa; siddha mokSa zAzvata pade, kevaLajJAna prapUrNa. janma maraNa jene nathI, nathI roga ne yoga; azarIrI avicaLa lahe, nija anaMta sukhabhoga.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.236-237 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 361-364) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 prakaraNa - 10 SaSThama pada - "mokSano upAya che" (gAthA 92 - 118) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 92 1 14:40 Att, e ng $ $hlaa , r7 34 duuchn, pii Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 92 "mokSapada saMbaMdhI zrIguru dvArA thayelA samAdhAna upara vicAra karatAM ziSyanA [22] aMtaramAM te paratve koI zaMkA rahetI nathI ane tene mokSapadanI daDha pratIti bhUmikA thAya che. mokSapadano yathArtha nirNaya thayA pachI tenA aMtaramAM mokSane prApta karavAno upAya samajavAnI bhAvanA jAge che. mokSanA svarUpa viSenI yathArtha samajaNathI tathA mokSanI prAptithI thatA lAbhanI samajaNathI jIvane mokSa meLavavAnI icchA pragaTe che. mokSa meLavavAnI icchAthI tenA upAyane jANavAnI icchA thAya che. jene mokSanI yathArtha samajaNa na hoya tene mokSa meLavavAnI icchA na thavAthI mokSamArgane jANavAnI icchA paNa thatI nathI. jo jIva mokSane samaje to tenI prApti mATe te udyama karavA prerAya. ziSyane mokSano svIkAra thayo hovAthI mokSane prApta karavAno upAya jANavAnI tene tIvra jijJAsA thaI che. ziSya AtmArthI che, chUTavAno abhilASI che, vikaTI karavAnI bhAvanAvALo che. vividha gatiomAM dharelA anaMta bhavomAM sahana karavA paDelAM anaMta duHkhothI have tene nivartavuM che ane saMsArarUpI samudrathI pAra pAmI anaMta svAdhIna sukhamaya mokSanI prApti karavI che, tethI te tIvra jijJAsA ane adamya utsAha sahita mokSaprAptinI yathArtha vidhi samajavA mAge che. samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnakarUpa evAM AtmAnAM che padomAMnuM aMtima pada che - "mokSano upAya che', arthAt mokSamArganI siddhi. A pada mATe zrImade 27 gAthAo(92-118)nI racanA karI che. temAM pahelI pAMca gAthAo(92-96)mAM vinIta ziSya mokSanA upAyarUpa chaThThA pada viSe potAnI zaMkAo rajU kare che. mokSanA upAyano niSedha karanArA anupAyavAdIonI pracalita dalIlo ziSyanA mukhe jijJAsArUpe mUkI che ane te pachI zrIgurunA mukhe te zaMkAnuM samAdhAna 22 gAthAo (97-118) sudhImAM ApyuM che. temAM ziSyanI zaMkAnuM ayathArthapaNuM batAvI, AtmAnuM zreya thAya te mATe mokSano upAya siddha karI Apyo che. mokSanA upAya viSe potAnI mUMjhavaNa rajU karatAM ziSya kahe che - "hoya kadApi mokSapada, nahi avirodha upAya; gAthA | karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya?' (2) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mokSapada kadApi hoya topaNa te prApta thavAno koI avirodha eTale yathAtathya artha che e pratIta thAya evo upAya jaNAto nathI, kemake anaMta kALanAM karyo che, te AvA alpAyuSyavALA manuSyadehathI kema chedyAM jAya? (92) kadApi AtmAnI pUrNa zuddha avasthArUpa mokSa thato hoya to paNa te mokSaLjAlApadanI prApti mATeno koI avirodha upAya, arthAt koIno tarka ene bhAvArtha uthalAvI na zake, sarvane mAnya hoya evo yathAtathya upAya jaNAto nathI. jo upAya na hoya to anAdinAM karmo kaI rIte chedI zakAya? jIva niraMtara karma bAMdhe che. pratisamaye baMdhAtAM karmonA DhagaleDhagalA thayelA che. anaMta kALathI bAMdhelAM anaMta karmo alpa AyuSyavALA manuSyabhavamAM kaI rIte TALI zakAya e viSe ziSyane zaMkA rahe che. tethI mokSano svIkAra thayo hovA chatAM, sarva karmo alpa kALamAM kSaya thAya evA acUka upAya viSe te ajANa hovAthI, potAnI mUMjhavaNa rajU karI te zrIguru pAse samAdhAnanI yAcanA kare che. 2 mokSapadane mAnanArA keTalAka loko mokSanA upAyane nathI mAnatA. teo vizeSArtha : mokSano to svIkAra kare che, paraMtu mokSanA upAyano niSedha kare che. te anupAyavAdIonuM evuM maMtavya che ke upAya vinA ja mokSa prApta thAya che, kazA paNa hetu vinA akasmAta mokSa thaI jAya che, tethI mokSaprApti mATe koI buddhipUrvakano puruSArtha karavAnI AvazyakatA nathI. AcarI zakAya tevo mokSano koI upAya che evuM teo mAnatA nathI. mokSanA upAyanuM khaMDana karavA teo vividha dalIlo rajU kare che. temAMnI mukhya dalIlo A pramANe che - (1) koI kahe che ke mokSa mAtra niyatithI ja sAdhya che. jyAre mokSa thavAno haze tyAre ja thaze, e pahelAM lAkha upAyo karavAthI paNa nahIM thAya. 'niyati' eTale nizcita samaya. je dravyamAM jyAre, je samaye, je prakAre kArya thavAnuM hoya che; te dravyamAM tyAre, te samaye, te prakAre kArya nizcitarUpathI thAya ja che. niyativAdI niyati sivAya bIjA kazAne kAraNa na mAnatAM potAnA pakSanI puSTi mATe kahe che ke je thavAnuM hoya te thAya che; na thavAnuM thatuM nathI ane thavAnuM anyathA thatuM nathI. badhuM mAtra niyatine AbhArI che. game teTalA prayatna karIe topaNa je banavAnuM hoya te ja ane jyAre banavAnuM hoya tyAre ja bane che, tethI mokSa paNa thavAno haze tyAre ja thaze. mokSa thavAmAM nizcita kALanI maryAdA che. te kALanI maryAdA pUrNa thatAM ja mokSa thaze, tethI mokSa prApta karavA mATe koI buddhipUrvakano prayatna karavAnI jarUra nathI. evo koI upAya che ja nahIM ke je karavAthI avazya mokSa thAya. teo dharmAnuSThAno karanArAone kahe che, bhale game teTalAM tapa-tyAga karo, mokSa to jyAre sarjAyo haze Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-92 145 tyAre ja maLaze. mATe te upAyonAM kaSTa veThavAM vyartha che.' Ama, nizcita avadhie ja mokSa thAya che ema mAnatA hovAthI, mokSaprApti mATe yatna karavo anAvazyaka che ema teo kahe che. (2) mokSano koI upAya che ja nahIM evuM mAnanArAo ema paNa kahe che ke mokSano upAya mAnavAmAM anavasthA doSa Ave che. eka vastu bIjI vastunA AzrayanI apekSA rAkhe ane te bIjI vastu anya vastunA AzrayanI apekSA rAkhe ane te vaLI anyanA AzrayanI apekSA rAkhe - A prakAre jyAM uttarottara anya-anya AzrayanI apekSA rAkhavAmAM AvatI hoya tene anavasthA doSa kahevAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja samyakatva SaTrasthAna caupaImAM anupAyavAdIonI dalIla rajU karatAM kahe che ke jo samyagdarzana-jJAna-cAritrane mokSano upAya kahezo to prazna thAya ke e traNe guNonI prApti jIvane upAyapUrvaka thAya che ke upAya vinA ja? jo upAyapUrvaka kahezo to e upAyanI prApti paNa upAyapUrvaka ja thAya che ke anyathA? tene paNa upAyapUrvaka mAnazo to pAchA tenA upAyo, vaLI pAchA tenA upAyo - ema anavasthA cAlaze. A anavasthA aTakAvavA koI paNa sthAne aTakIne ema kahezo ke te upAyo to jIvanA potAnA upAyo vinA ja, bhavitavyatAnA baLe tene prApta thAya che; to ATalI lAMbI upAyonI paraMparA mAnyA pachI paNa aMte upAyo vinA ja, bhavitavyatAnA baLe ja te mAno cho, to enA karatAM pahelethI ja samyagdarzana Adi upAyo bhavitavyatAnA baLe ja svIkArone! jo A samyagdarzanAdi guNo paNa upAya vinA bhavitavyatAthI ja maLI jAya che to e rIte to mokSa paNa bhavitavyatAnA baLe maLI jaze, arthAt bhavitavyatAthI ja mokSanI prApti thaI jaze. tethI samyagdarzanAdine mokSanA upAya mAnavAnI jarUra nathI. Ama, A yuktithI anupAyavAdIo mokSa upAyazUnya che ema siddha kare che.' (3) mokSopAyano niSedha karanAra potAnA pakSanuM sthApana karavA dRSTAMto Ape che ke marudevI mAtA nigodamAMthI vanaspatikAyamAM AvyAM ane tyAMthI nIkaLIne sIdhAM manuSyabhavamAM AvyAM ane tapazcaryAdi koI paNa upAya karyA vinA kevaLI thayAM hatAM. bharata cakravartI paNa dIkSA lIdhA vinA ja arIsAbhavanamAM kevaLajJAna pAmyA hatA. jema mATI ghaDAnuM kAraNa che to mATInI vRddhithI ghaDAno vikAsa thAya che, tema jo kriyAkaSTa vagere upAyo mokSanuM kAraNa hoya to tenI vRddhithI mokSano vikAsa thavo joIe. paraMtu kriyAnI vRddhithI mokSano vikAsa thato hoya ema jovAmAM AvatuM nathI, kema ke bharata cakravartI vagere abhAvatulya kaSTa mokSe gayA, jyAre gajasukumAra vagere maraNAMta kaSTa 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, samyakatva SaTrasthAna cIpai, gAthA 99 darzana jJAna caraNa ziva heta kaho to stro pahalo saMketa | guNa viNa guNa jo pahilA lahyA to guNamAM suM jAo vahyA ? I' Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mokSe gayA. A kaSTonA prakAra, samayAvadhi vageremAM pharaka hovA chatAM temanA mokSamAM koI pharaka nathI. vaLI, keTalAka jIvo kriyAkaSTa karIne ghaNA kALanA prayAse mokSe jAya che, jyAre keTalAka jIvo alpa kALamAM jAya che. jema ke zrI mahAvIrasvAmIne sADAbAra varSa lAgyAM ane zrI mallinAtha bhagavAnane eka ahorAtri. mATe kriyAkaSTane mokSanA upAya tarIke mAnavuM yogya nathI. je jIvanI jevI bhavitavyatA hoya te pramANe tene mokSaprApti thAya che. Ama, kaSTa vinA mukti, alpa kaSTa mukti, ghaNAM kaSTo pachI mukti vagere vividhatA ane vicitratA puravAra kare che ke mokSa jyAre ane kevI rIte sarjAyo haze tyAre ane tevI rIte ja maLaze. (4) mokSanA upAyanA niSedhanA samarthanamAM dalIla karatAM keTalAka ema paNa kahe che ke sarvajJanA jJAnamAM jema pratibhAsyuM che te pramANe niyamathI tema ja thAya che, temAM kAMI hInAdhika thatuM nathI. je jIvane, je dezamAM, je kALamAM, je vidhAnathI; janma-maraNa, sukha-duHkha, mokSa Adi thavuM sarvajJadeve jANyuM che, e ja pramANe niyamathI thavAnuM che ane je pramANe thavA yogya che te prANIne, te ja dezamAM, te ja kALamAM, te ja vidhAnathI niyamathI thAya che; tene indra, nAgendra ke jinendra koI paNa aTakAvI zakatA nathI. anupAyavAdIo kahe che ke kevaLajJAnIe jevuM joyuM hoya tevuM thAya', arthAt kevaLajJAnIe je jIvanA jeTalA bhava joyA hoya temAM koI hAni-vRddhi thatI nathI. kevaLajJAnIe jeTalA bhava joyA che te bhavomAM bhogavilAsAdi pApakriyAo karavAthI adhika bhava thatA nathI ane tapAdi dharmakriyAo karavAthI ochA bhava thatA nathI, tethI tapa-tyAgAdi karavAM vyartha che. jeo tapAdine mokSanA upAya samajIne karaze tene ane jeo tapAdi nahIM kare tene paNa jJAnIe jeTalA bhavo joyA haze teTalA ja thavAnA che, ochAvattA nahIM. AcAryazrI siddhasena divAkarajIe niyabatrIsI'mAM A dalIla rajU karatAM kahyuM che ke konA keTalA bhava che e aMgenuM kevaLIonuM jJAna jo yathArtha hoya to tapAdi karI kaSTa karavuM vyartha che, kAraNa ke e karyA pachI paNa bhava to eTalA ja rahevAnA che. jo ema kahevAmAM Ave ke mokSanA upAyabhUta dharmakriyAo karavAmAM Ave to jJAnIe joyelA bhavamAM ghaTADo thAya che, arthAt ochA bhAvomAM mukti thAya che; to to kevaLInA jJAnamAM ayathArthatA Ave ane mokSanA upAyano niSedha karanAra yathArtha Thare, kema ke tapAdine mokSanA upAya tarIke siddha karavA je prayatna thAya che te paNa kevaLInA jJAnane pramANa tarIke svIkArIne ja thAya che ane te jJAna to mULathI ja uparyukta nyAya vaDe apramANa TharI jAya che. A rIte anupAyavAdIo kevaLajJAnIe je samaye mAro mokSa thaze ema jANyuM che te samaye ja mAro mokSa thaze' ema tarka karIne 1- juo : AcAryazrI siddhasena divAkarajIkRta, 'Atrizat kAtrizikA', SoDazI niyatavAtrizikA, pR.397-417 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-92 147 mokSanA upAyano niSedha kare che.' Ama, anupAyavAdIo mokSapadano svIkAra karavA chatAM mokSanA upAyano niSedha kare che. prastuta gAthAmAM jovA maLe che ke suziSyane pUrNa zuddha avasthArUpa mokSano yathArtha nirNaya thayo che, paraMtu mokSano avirodha upAya haju lakSamAM Avyo nathI. tethI te kahe che ke kadApi mokSanI prApti saMbhavatI hoya to paNa tene pAmavAno koI yathAtathya upAya jaNAto nathI. tenA aMtaramAM rahelI zaMkAnA samarthanamAM dalIla rajU karatAM te kahe che ke anaMta kALathI karmabaMdha thato Avyo hovAthI anaMta karmono puMja ekaTho thayo che. te puMja A manuSyabhavanA sImita AyuSyamAM koI upAyathI naSTa thaI zake che ema mAnI zakAtuM nathI. ziSyanA aMtaramAM rahelI zaMkAne samajAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - samaye samaye jIva anaMta karmabaMdhana karI rahyo che. ane tema karma karatAM karatAM anaMta kALa vyatIta thayo che. eTale anaMta karmono rAzi saMcita thato thato meru jevo mahArAzi mahAparvata banI gayo che. te anaMta karmarAzine anaMtakALanI apekSAe je kSaNa mAtra evA alpa AyuSyasthitivALA manuSyadehathI - "bahu puNyakerA puMjathI, zubhadeha mAnavano maLyo' - evA mAnavadehathI kema - kevA prakAre - zI rIte chedatAM chedatAM paNa chedyAM jAya?' ziSyanA manamAM evI zaMkA che ke jIve karma bAMdhavAmAM anaMta kALa kADhyo che, to eTalo ja kALa tene chedavA mATe paNa joIe. AtmA upara karmo to anAdi kALathI ja lAgelAM che. bhUtakALamAM A jIva anaMta karmo karato ja rahyo che ane A manuSyabhavanuM AyuSya to eTaluM alpa che ke ATalA alpa AyuSyamAM anAdi kALanAM ekaThA karelAM anaMtAnaMta karmono nAza zI rIte thaI zake? manuSya game teTalo puruSArtha kare topaNa anAdi kALanAM bAMdhelAM karmo alpa kALamAM saMpUrNapaNe nAza thaI zake evo koI acUka upAya hoya ema jaNAtuM nathI. ziSya mokSanA acUka upAyano nirNaya karI zakato nathI. tethI te potAnI A muzkelI rajU karI, jo mokSano koI avirodha upAya hoya to te samajAvavA zrIgurune vinaMtI kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'hoya kadApi mokSapada, siddhasvarUpI bhAva; ghaNuM parokSapaNe rahyuM, mane kema e dAva. 1- A cAra dalIlonuM samAdhAna gAthA 99nA vivecanamAM karavAmAM AvyuM che. 2- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.310 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vicAratAM bhAse mane, nahi avirodha upAya; rAga dveSa ajJAna e, kema karI kADhyAM jAya. anAdithI saMcaya karyo, tevI vividha prakAra; karmo kALa anaMtanAM, eno che nahIM pAra. pudgala anubhava rasabharI, karmanI kriyA karAya; tevAM karma anaMta te, zAthI chedyAM jAya?' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 237 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 365-368) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 3 m. nm ( An a 215o , 26.ds, ra divA. , Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 93 artha gAthA 92mAM ziSya kahyuM ke jo kadI mokSa avasthA prApta thaI zakatI hoya [21 topaNa teno koI avirodha upAya jaNAto nathI, kema ke anaMta kALanAM bhUmikA karmo AvA alpa AyuSyavALA manuSyadehathI kaI rIte chedI zakAya? Ama, mokSano koI avirodha upAya, arthAt acUka kArya kare evo yathAtathya upAya nathI evI potAnI zaMkAnA samarthanamAM ziSya potAnI dalIla rajU karI. te ja zaMkAnA samarthanamAM bIjI dalIla rajU karatAM te kahe che - "athavA mata darzana ghaNAM, kahe upAya aneka; gAthA temAM mata sAco kayo, bane na eha viveka." (93) a athavA kadApi manuSyadehanA alpAyuSya vagerenI zaMkA choDI daIe, topaNa mata ane darzana ghaNAM che, ane te mokSanA aneka upAyo kahe che, arthAta koI kaMI kahe che ane koI kaMI kahe che, temAM kayo mata sAco e viveka banI zake evo nathI. (93) - sarvane mAnya thAya evA mokSanA upAya saMbaMdhI nirNaya karavAmAM naDatI bhAvArtha | muzkelI darzAvatAM ziSya kahe che ke pUrve bAMdhelAM anaMta karmone toDavA mATe A manuSyabhavanI jiMdagI TUMkI paDe, arthAt ATalA alpa AyuSyakALamAM te na toDI zakAya - A dalIlane dhAro ke jatI karIe topaNa mokSanA upAya viSenI prarUpaNAmAM bhinnatA hovAthI kayo mArga sAco ane kalyANakArI che teno nirNaya thavo atyaMta muzkela che. A jagatamAM bhinna bhinna darzano pravarte che ane te darzano Atmatattva, mokSa vagerenAM svarUpa mATe judA judA abhiprAya dharAve che. tethI mokSanA upAya viSe temanI mAnyatA judI judI hoya e svAbhAvika che. mokSanA upAya saMbaMdhI judA judA abhiprAyothI ziSyanI mati mUMjhAI gaI che. koI darzana amuka upAyathI mokSa batAve che, jyAre bIjuM darzana anya upAyathI mokSa batAve che, tethI mokSano avirodha upAya kayo che teno nirNaya te karI zakato nathI. mokSanA yathArtha upAyano nirNaya karavAnI vivekazaktino potAnAmAM abhAva che eno ekarAra karI, suziSya zrIguru pAse mokSano avirodha upAya samajavAnI abhilASA seve che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana - tattvajJAnIoe jIva (AtmA), jagata (vizva) ane jagadIza (paramAtmA)nAM vizeSArtha *| svarUpa tathA te traNe vacceno saMbaMdha samajAvavAno prayatna karyo che. A tattvamImAMsAnA AdhAre temaNe AcAramImAMsAnuM caNatara karyuM che. tattvajJAnanA AdhAre temaNe jIvananAM gUDha rahasyo ukelavAno prayatna judI judI aneka rIte karyo che. pariNAme vividha darzano ane dharmamato astitvamAM AvyA. Ama, aneka sadIothI vividha darzano ane dharma to vikAsa pAmatA rahyA che. teo dareka mukti mATe judA judA upAyo batAve che. tattvajJAnIoe tAttvika siddhAMtanA AdhAre potapotAnI dRSTie mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che. bhAratamAM pracalita mukhya darzano tathA dharmamatonA mokSanA upAya saMbaMdhInA abhiprAya have saMkSepamAM joIe - jaina darzana anusAra rAga-dveSAdi samasta vikAro, jJAnAvaraNIyAdi jaDa karmo ane dehAdi no karmothI mukta thavAya tyAre mokSapada pragaTe che. te jIvAdi nava tattvanA bodhapUrvaka ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane parigraha e paMca mahAvata, anazanAdi bAra tapa tathA kSamAdi dasa dharmanA pAlanane mokSamArga mAne che. Ama, jJAna ane kriyAnA samanvayathI sukharUpa evA mokSapadanI prApti thAya che ema te kahe che. bauddha darzana duHkhonA aMtanI avasthAne, arthAt duHkhanirodhane nirvANa kahe che. tenA mata anusAra aSTAMga mArgathI nirvANanI prApti thaI zake che. samyak daSTi, samyaka saMkalpa, samyak vANI, samyak karma, samyak AjIvikA, samyak puruSArtha, samyak smRti ane samyaka samAdhi - A aSTAMga mArganA pAlanathI sakala vAsanAonI nivRtti tathA zUnyarUpa nirvANano AvirbhAva thAya che. nyAya-vaizeSika darzana AtyaMtika duHkhanivRttine apavarga athavA mokSa kahe che. tenA mata anusAra tattvajJAna thatAM duHkhanA pUrNa abhAvanI avasthA prApta thAya che. te mATe dharmagraMthomAM Apela AtmA viSenA upadezanuM zravaNa, manana ane nididhyAsana karavuM joIe. tattvaciMtana dvArA mithyAjJAnanuM nivAraNa thAya che. mithyAjJAna ke avidyA dUra thatAM doSo, pravRttio Adi ApoApa dUra thAya che ane jIva janma-maraNathI mukta thAya che. sAMkhya darzana anusAra puruSa ane prakRtino taphAvata samajAtAM vivekajJAna thAya che ane tethI puruSano prakRtithI viyoga thAya che. tenA mata pramANe vivekajJAnanA pariNAme avivekajJAnano nAza thatAM duHkhapariNAmarUpa cittavRttino nirodha thAya che ane chevaTe vivekajJAnarUpa cittavRttino paNa nirodha thAya che. tenA phaLasvarUpe puruSamAM cittanuM pratibiMba paDatuM baMdha thaI jAya che ane puruSa potAnA svarUpamAM pratiSThita thAya che. teno prakRti sAtheno saMyoga chUTI jAya che. A sthiti te mokSa che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-93 153 yoga darzana anusAra sarva cittavRttino nirodha thatAM bhoga samApta thaI jAya che ane mokSarUpa puruSArtha siddha thAya che. tenA mata mujaba mokSaprApti mATe yoganAM ATha aMganuM pAlana thavuM joIe. te ATha aMga che - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. A ATha aMganuM pAlana thatAM zarIra ane mana aMkuzamAM Ave che ane cittanI ekAgratA vadhatAM nirvikalpa avasthA prApta thAya che. pUrva mImAMsA darzana anusAra vedavAkyo mujaba yajJa tathA kriyAkAMDa karavAthI mokSanI prApti thAya che. tenA mata mujaba mokSaprAptinuM pradhAna kAraNa karma che. vaidika karmakAMDa e ja dharma che. vedanA Adezo pramANe jIvavuM e ja uttama jIvana che. Ama, tenA mata pramANe bhavabaMdhanathI chUTavA ane mokSa prApta karavA manuSya niSkAma bhAve vedavihita karmo karavAM joIe. uttara mImAMsA darzana, arthAt vedAMta darzanamAM aneka zAkhAono janma thayo che. bahma, jIva, jagata, mukti, muktinA upAya vagere viSayomAM AcAryoe "vedAMtasUtra'nA AdhAre je vyAkhyA karI temAM aikyamatatA nathI. "vedAMtasUtra'nA tAtparyArthane darzAvanAra AcAryo eka eka saMpradAyanA pravartaka banI gayA. AvA AcAryomAM zrI zaMkarAcArya, zrI rAmAnujAcArya, zrI madhvAcArya, zrI vallabhAcArya tathA zrI nibArkAcArya mukhya AcAryo tarIke gaNAvI zakAya. muktinA upAya saMbaMdhI temano mata saMkSepamAM joIe. zrI zaMkarAcAryanA mata anusAra AtmA ane bahmanA abhedano sAkSAtkAra thavo e ja mokSa che. temanA mata pramANe bhakti ane karmathI cittazuddhi thAya che, paNa mokSa meLavavAnuM sAkSAt sAdhana to jJAna ja che. cAra mahAvAkyanAM zravaNa, manana ane nididhyAsanathI avidyAno nAza thatAM bahmaaikya sadhAya che. zrI rAmAnujAcAryanA mata anusAra mokSanuM ekamAtra sAdhana bhakti che. bhaktinA kAraNe ja prabhunI kRpAnA pAtra banI zakAya che. prapatti (IzvaracaraNamAM jAtanuM saMpUrNa nivedana) sivAya bIjo koI mArga nathI. karma ane jJAnanuM prayojana paNa bhakti ja che. A matane anusaranArA lakSmI ane viSNunuM pUjana kare che. kapALamAM Urdhva muMjha kare che ane vacce kaMkunI UbhI lITI kare che. zrI madgAcAryanA mata anusAra mokSanI prApti viSNunA prasAdathI thAya che. teo ekama, nAmakaraNa ane bhajana e traNa prakAranI sevA batAve che. zarIra upara nArAyaNanAM Ayudho AMkavA te prathama sevA, putranuM prabhunAmasmaraNArthe kezavAdi nAma pADavuM te dvitIya sevA ane zarIra vaDe dAnAdi karavA, vANIthI satya bolavuM, mana vaDe bhajanabhaktinI spRhA rAkhavI e tRtIya sevA che. A pramANe viSNunI bhaktithI manuSya Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMsArathI mukta thAya che ane viSNunI samIpe AnaMdathI rahe che. A matanA anuyAyI gopIcaMdananuM Urdhva puMDa kare che, vacce bALelI sopArInI UbhI lITI kare che ane tenI nIce haLadarano cAMdalo kare che. zrI vallabhAcAryanA mata anusAra premabhakti e ja eka muktinuM kAraNa che. temaNe pravartAvela saMpradAyane puSTimArga kahevAmAM Ave che. pApanA kAraNe manuSyano AtmA kSINa ane durbaLa banyo che. ene AdhyAtmika poSaNanI jarUra che. A AdhyAtmika poSaNa IzvarakRpA ja ApI zake che. zrIkRSNaprIti jyAre utkRSTa bane che tyAre bhakta jyAM tyAM sarvatra zrIkRSNane ja jue che. pariNAme saunI sAthe te tAdAbhya sAdhe che. A matanA anuyAyIonuM aMtima lakSya mukti nahIM paNa satata zrIkRSNasevana ane vRMdAvanamAM cAlatI harinI lIlAnuM darzana karavuM te che. zrI nibArkAcAryanA mata anusAra paNa bhakti e muktinuM pradhAne kAraNa che. temanA mata mujaba avidyAprerita karma dvArA jIvAtmAnI vizuddhatA AcchAdita thAya che. IzvaranI kRpA vaDe A avidyAno nAza karI zakAya che ane IzvaranI kRpA bhakti dvArA pragaTa thAya che. teo vaitAdvaitanI carcAmAM UtaravAnI vAtane nirarthaka mAne che. ane rAdhAkRSNanAM bhajanakIrtanane ja prAdhAnya Ape che. zaiva saMpradAyamAM pAzupata, zaiva, pratyabhijJa ane rasezvara e cAra mukhya mata che. pAzupatamatavALA haThayogane aizvaryaprAptinuM kAraNa mAne che. teo lalATa, chAtI Adi jagyA upara zivalIMga kare che. kApAlika ane aghorIono mata ane A matamAM ghaNuM sAmyapaNuM che. zaivamatavALA zivatattvanI prApti mATe vidyA, kriyA ane yoga upara bhAra mUke che. pratyabhijJamatavALA pratipattipUrvaka jJAna vaDe zivatattvanI prApti mAne che. rasezvaramatamAM zarIrane Adya dharmasAdhana gaNavAmAM Ave che ane apamRtyu vagere dUra karavA mATe rasapAnanI prazaMsA kare che. rasa tarIke pArAnA pAnanuM vidhAna che. pArAnAM darzana, bhakSaNa, dAna ane pUjanathI aneka lAbha mAnavAmAM AvyA che. temanA mata mujaba rasa ane rasAyana vaDe dehanuM rakSaNa karavuM joIe. A zarIra para ane gaurIthI utpana thayeluM che. pArAnA pAnathI tenI sAthe tAdAbhya thAya che. divya zarIra na hoya tyAM sudhI mokSa maLavo asaMbhavita che, tethI pArAnuM pAna karavuM Avazyaka mAne che. pArAnuM vidhipUrvaka pAna karavAthI A zarIramAM ja ajara-amarapaNuM prApta karI zakAya che. Ama, A matavALA A lokamAM ja mokSaprApti thAya che ema mAne che ane tenA upAya tarIke vidhipUrvaka pArAnuM pAna karavAnuM vidhAna kare che. Ama, mokSanA upAya saMbaMdhI aneka matabheda che. bauddha, nyAya, vaizeSika, sAMkhya, zAMkaravedAMta Adi darzano jJAnane mokSanuM kAraNa mAne che. mImAMsA darzana karmane Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-93 155 mokSanuM kAraNa mAne che. bhaktisaMpradAyomAM mukhya evA rAmAnuja, madhva, vallabha ane nibArka e badhAnA mata pramANe bhakti e ja zreSTha upAya che. zaivo jJAna-karmane samuccayapaNe mokSanA kAraNa tarIke svIkAre che. jaina darzana paNa jJAna-karma, arthAt jJAna ane kriyAne samuccayapaNe ja mokSanA kAraNa tarIke mAne che. Ama, jagatamAM aneka mata-darzano pravarte che ane teo sahu mokSano bhinna bhinna upAya batAve che. zrImad lakhe che - A jagatItaLa para aneka prakArathI dharmanA mata paDelA che. tevA matabheda anAdikALathI che, e nyAyasiddha che. paNa e matabhedo kaMI kaMI rUpAMtara pAmyA jAya che. e saMbaMdhI keTaloka vicAra karIe. keTalAka paraspara maLatA ane keTalAka paraspara viruddha che; keTalAka kevaLa nAstikanA pAtharelA paNa che. keTalAka sAmAnya nItine dharma kahe che. keTalAka jJAnane ja dharma kahe che. keTalAka ajJAna e dharmamata kahe che. keTalAka bhaktine kahe che; keTalAka kriyAne kahe che; keTalAka vinayane kahe che ane keTalAka zarIra sAcavavuM ene dharmamata kahe che. e dharmamatasthApakoe ema bodha karyo jaNAya che ke, ame je kahIe chIe te sarvajJavANIrUpa ane satya che. bAkInA saghaLA mato asatya ane kutarkavAdI che; paraspara tethI te matavAdIoe yogya ke ayogya khaMDana karyuM che. vedAMtanA upadezaka A ja bodhe che; sAMkhyano paNa A ja bodha che. buddhano paNa A ja bodha che; nyAyamatavALAno paNa A ja bodha che; vaizeSikano A ja bodha che; zaktipaMthIno A ja bodha che; vaiSNavAdikano A ja bodha che; islAmIno A ja bodha che; ane krAisTano A ja bodha che ke A amAruM kathana tamane sarvasiddhi Apaze. tyAre ApaNe have zo vicAra karavo ?" Ama, mokSano svIkAra karanAra aneka darzano ane dharmamato pravarte che ane sahu potapotAnI mAnyatA anusAra teno upAya batAve che. jJAnamArgane mAnavAvALA kahe che ke jJAnamArga ja sAco mArga che, arthAt zAstronuM zravaNa, manana, nididhyAsana karavAthI ja mokSanI prApti thAya che. A matavALAo zAstrono abhyAsa tathA tenI carcA karatAM jovAmAM Ave che. kriyAmArgane mAnavAvALAonuM kahevuM che ke jJAnamArga kaThina mArga che, durArAdhya che, te mArge paDavAnAM ghaNAM sthAnako che. saMdeha, vikalpa, svacchaMdatA, atipariNAmIpaNuM e Adi kAraNo jIvane UrdhvabhUmikA prApta thavA detA nathI; tethI kriyAmArga ja sarvasulabha mArga che. temanA mata pramANe bAhya daihika kriyAorUpa tapano 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.99-100 (mokSamALA, zikSApATha-58) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana ja Azraya karavo yogya che, kAraNa ke tapathI karmanI nirjarA thatAM mokSanI prApti thAya che. A matavALAo dehadamana tathA cIvaTapUrvaka daihika kriyAo karatAM jovAmAM Ave che. bhaktimArgavALAo ema kahe che ke bhakti e mokSano saraLa mArga che. kriyAmArge asa-abhimAna, vyavahAra-Agraha, siddhimoha, pUjA-satkArAdi yoga ane daihika kriyAmAM AtmaniSThAdi doSono saMbhava rahe che tathA jJAnamArga atyaMta durArAdhya che, tethI bhakti e ja zreSTha mArga che. temanA mata mujaba prabhunA caraNomAM anurakta rahevuM, temanAM guNagAna karavA ane potAnuM sarvasva arpaNa karavuM e bhakti che. A matavALAo anya sarva mArganA niSedhapUrvaka prabhunuM pUjana, arcana, kIrtana, stavana karatAM jovAmAM Ave che. Ama, bhinna bhinna dharmamato mokSano bhinna bhinna upAya batAvatA hovAthI mokSanA yathAtathya upAyano nirNaya karI zakAto nathI. dharmamatonI anekatA ane temanA batAvelA upAyomAM bhinnatA to che, te uparAMta anya matanA niSedhapUrvaka potAnA mata anusAra pravartana karavAthI ja mokSaprApti che, anyathA nahIM - ema dareka mata AgrahapUrvaka kahe che, tethI avirodha upAyano nirNaya karavAmAM jijJAsune atyaMta muzkelI naDe che. adhyAtmayogI zrI AnaMdaghanajI mahArAja kahe che - abhinaMdanajina darizaNa tarasIe, darizaNa durlabha deva; mata mata bheda re jo jaI pUchIe, sahu thApe ahameva.1 ahIM jaNAvyuM che tema judA judA dharmamatanA anuyAyIone mokSanA upAya viSe pUchatAM teo kahe che ke "amArA mata pramANe vartavAthI ja mokSanI prApti thaze.' sahu potapotAnA matanI vizeSatAnuM sthApana karatAM kahe che ke "amAruM darzana, amAro mata te ja mokSaprAptino acUka mArga che.' potAnI mAnyatA sthApavA mATe teo potAnI vAtane ja sAcI kahe che ane bIjAnI vAta sAcI che ja nahIM ema kahe che. matAhathI temanI vicArazakti kuMThita thaI jAya che, pariNAme teo e svIkAravA taiyAra ja thatA nathI ke anya matamAM paNa satya hoI zake. teo potAnAM mata-darzana dvArA nirdiSTa kriyAkAMDa ke sAdhanApaddhatino Agraha sevI anyane paNa te mArge doravAno prayatna kare che. adhyAtmayogI zrI AnaMdaghanajI mahArAja eka padamAM kahe che - jogIe milIne jogaNa kIdhI, jatIoM kIdhI jataNI; bhagate pakaDI bhagatANI kIdhI, matavAsI kIdhI mataNI. rAma bhaNI rahemAna bhaNAvI, arihaMta pATha paThAI; ghara gharane huM dhaMdhe vilagI, alagI jIva sagAI. 1- zrI AnaMdaghanajIracita, zrI abhinaMdana bhagavAnanuM stavana, kaDI 1 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-93 1pa0 koIe muMDI koIe locI, koIe keza lapeTI; koI jagAvI koI sutI choDI, vedana kiNahI na meTI. koI thApI koI uthApI, koI calAvI koI rAkhI; ekamano meM koI na dIThI, koIno koI navi sAkhI.1 aneka jogIoe ekatra thaIne mane mahAmAyA banAvI, saMnyAsI parivrAjakoe mane parivArikA banAvI, bhaktimArganA upAsakoe mane bhagataDI banAvI ane mastAna yogIoe mane temanA matamAM Asakta banAvI. mane rAma nAma japAvyuM, rahemAnanI baMdagI karAvI temaja arihaMtano pATha bhaNAvyo ane A rIte aneka jAtanI rIta ajamAvI, paNa koIe AtmAnI oLakhANa karAvI nahIM. koIe mAruM mastaka mUMDAvyuM, koIe lonca karAvyo, koIe vALa vaDe mane vIMTI dIdhI, koIe jagADI, koIe UMghatI tyajI dIdhI, paNa koIe mArA aMtaranI vedanA maTADI nahIM. koIe mane sthApI, koIe utthApI, koIe rAkhI ane koIe ravAnA karI, paraMtu ekasarakhA abhiprAyavALA koI na maLyA. Ama, jagatamAM vidyamAna darzana ane dharmamato mokSanA upAya mATe je prarUpaNA kare che temAM ekatA ane aviruddhatA dekhAtI nathI. teo vacce vicAra-aikyatA jovA maLatI nathI. matAnuyAyIomAM satya samajavAnI taiyArIno abhAva, svamanasthApana mATe aneka prakAranA ayathArtha prayAsa, sahiSNutAnI khAmI ane kyAreka to paraspara vaimanasya jovA maLe che. AvI sthitimAM mokSano vAstavika upAya kyo che teno nirNaya karavo atyaMta kaThaNa thaI paDe che. prastuta gAthAmAM ziSya zrIguru samakSa A mUMjhavaNa rajU kare che. ziSya paramArthaprAptino Icchuka ane gaveSaka che, tethI te mokSanA upAya saMbaMdhI UMDI vicAraNA kare che. tattva samajavAnI tenI adamya icchA tathA judAM judAM mata-darzanono teno abhyAsa, pUrvanA pAMca pada saMbaMdhI teNe karelI dalIlo uparathI spaSTa jaNAya che. tethI jyAre te mokSanA upAya saMbaMdhI vicAraNA karavA bese che tyAre tenA manamAM bhinna bhinna matadarzananA abhiprAyonA vikalpo camakI UThe che. bhinna bhinna darzano ane dharmamatomAM mokSamArganI judI judI keDIo joI te mUMjhAI jAya che ane sAco mArga kyo che teno nirNaya karI zakato nathI. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI kahe che - ziSya badhAM ja darzanono abhyAsa karyo che. anekanI vAto sAMbhaLI che. tethI te mUMjhavaNamAM mukAI gayo che ke ATalA badhA mArgamAMthI kayo mArga sAco! vaLI ekAda mArgane sAco mAnI tenA para cAlavA mAMDIe ane jo e mArga khoTI maMjhile 1- zrI AnaMdaghanajIracita, pada 48, kaDI 2-5 ('zrI AnaMdaghanajInAM pado', bhAga-1, pR.4pa6-457) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pahoMcADe to tyAMthI pAchuM pharavuM bhAre ja paDe. mATe have kayA mArgane grahaNa karavo? sAcA ane khoTA mArgano viveka kema karavo? ane jo e viveka na thato hoya to pachI kayA mArgane ArAdhavo." aneka mata-darzano mokSano bhinna bhinna upAya batAve che, jemAM keTalAMka to paraspara virodhI paNa che. te sarvanI tulanA karI amuka mata, paMtha ke saMpradAya sAco che athavA amuka kriyAkAMDa ke sAdhanApaddhati sAcI che evo nirdhAra sAmAnya jIvathI thavo duSkara che, kAraNa ke te tulanA karavAnI kSayopazamazakti ane vivekazakti sarva jIvamAM hotI nathI. ahIM ziSya ekarAra kare che ke tenAmAM yathArtha viveka karavAnI zakti pragaTI nathI. eka bAju bhinna bhinna mata-darzanono abhyAsa che ane bIjI bAju vivekazaktino abhAva che. aneka mata-darzananA bhinna bhinna abhiprAyothI thatI mUMjhavaNa dUra karIne mokSanA avirodha mArgano nirNaya te karI zakato nathI. ziSyamAM vivekazakti pragaTI nathI, chatAM paNa te satya svarUpano khojaka che ane mokSaprAptino adamya utsAhI che. pUrvokta pAMca padanuM yathArtha samAdhAna tene zrIguru pAsethI prApta thayuM che, tethI satnA jANakAra ane upAsaka evA AtmAnubhavI zrIguru pAsethI mokSano avirodha, acUka, yathAtathya mArga samajavAnI te abhilASA rAkhe che; potAnI mUMjhavaNa rajU karI, samAdhAnanI vinaMtI kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'athavA mata darzana ghaNAM, bhinna bhinna kahe dharma; temAM paNa nAstika kahe, dharma badhAe bharma. je te dharmanA sthApako, kahe upAya aneka; judA judA paMthanI, judI judI Teka. bhinna bhinna kAne suNI, mUMjhavaNano nahIM pAra; temAM mata sAco kayo, jema karuM niradhAra. eka kahe jJAna ja vaDuM, eka kriyAnI Teka; rAkho emAM satya zuM? bane na eha viveka. 2 1- DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, 'huM AtmA chuM', bhAga-2, pR.182 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.237 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 369-372) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 - 23 saa ~orit hnaa 8 hk cch n e h n. 4ath: haicch he" 5 re Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 94 | gAthA gAthA 93mAM ziSya kahyuM ke jagatamAM aneka prakAranAM dharmamato ane darzano [25] pravarte che ane te dareka mokSanA vividha upAyo batAve che, temAM kayo bhUmikA upAya yathArtha che teno nirNaya te karI zakato nathI. vicAravaMta ziSya aneka dharma, mata, paMtha, saMpradAyano abhyAsI che. temanAM abhiprAyo tathA vividha matamatAMtarono tene khyAla che. teo dvArA upadiSTa mokSanA upAyomAM rahelI bhinnatAthI te mUMjhAyo che ane tethI mokSano koI avirodha upAya nathI ema tene bhAse che. potAnI A zaMkAnA samarthanamAM trIjI dalIla rajU karatAM te kahe che - kaI jAtimAM mokSa che, kayA veSamAM mokSa; | gAthA eno nizcaya nA bane, ghaNA bheda e doSa." (94) brAhmaNAdi kaI jAtimAM mokSa che, athavA kayA veSamAM mokSa che, eno artha nizcaya paNa na banI zake evo che, kemake tevA ghaNA bhedo che, ane e doSe paNa mokSano upAya prApta thavA yogya dekhAto nathI. (94) jagatamAM jAti-veSa aMge aneka matamatAMtara pravarte che, tethI kaI jAtithI bhAvArtha 12] mokSa pamAya che ane kayA veSathI mokSa pamAya che eno nizcaya thavo atyaMta vikaTa che. bAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e cAra jAtimAMthI koI mAtra bAhmaNane mokSa yogya mAne che, to koI cAre jAtine mokSa yogya mAne che, to koI zUdrane mokSa mATe sarvathA anadhikArI mAne che. ahIM jAtino artha puruSa, strI ane napuMsaka paNa karI zakAya, kAraNa ke koI strI tathA napuMsakano mokSa nathI svIkAratA, arthAt puruSane ja mokSa yogya mAne che. jema mokSa yogya jAti mATe aneka matabheda che, tema veSa mATe paNa aneka matabheda pravarte che. koI sAdhu veSa vinA gRhasthaveSamAM paNa mokSa svIkAre che, to koI sAdhuveSa vinA mokSane traNe kALa asaMbhavita gaNe che. vaLI, sAdhunA veSa viSe paNa aneka matabheda pravartI rahyA che. koI bhagavAM kapaDAM, to koI lAla kapaDAM, to koI dhoLAM kapaDAM, to koI nagnatArUpa bAhya liMga dvArA mokSane svIkAre che. pote pratipAdita karelI athavA svIkRta karelI dharmakriyA karatA hoya tathA potAne mAnya bAhya liMga dharAvatA hoya te ja mokSanA adhikArI che ema teo mAnatA hoya che. teo anya veSa dhAraNa karanAra dhArmika Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIvonI ane temanI dhArmika kriyAonI ThekaDI uDAve che athavA to dhRNAnI najarathI jue che. Ama, bhinna bhinna mata, paMtha ane saMpradAyo mokSano upAya bhinna bhinna prakAre batAve che. jo mokSano upAya kadApi hoya to badhAe tene ekarUpe ja batAvavo joIe, paraMtu jAti-veSa saMbaMdhI sau bhinna bhina vAta kare che ane potapotAnA abhiprAyane ja sAcA TheravavA mathe che. paraspara virodhI vAtothI ziSya mUMjhAI gayo che ane tethI mokSano koI avirodha upAya che ja nahIM ema tene lAge che. bhAratamAM purANakALathI jAtibhedanI vyavasthA cAlI Ave che. jIrNa ane vizeSArtha kaa] AthamatI gaNavyavasthAnA astakALe caturvarNa vyavasthAno udaya thayo hato. pahelAM to yajJanA maMtra-taMtranI aneka jaTila vidhi karanArA ane laDAImAM netRtva karanArA evA samAjanA be spaSTa vibhAga sAkAra thavA lAgyA. A be varga hatA bAhmaNa ane kSatriya. tenI sAthe pazupAlana ane khetI karanArA samAjano eka vibhAga paNa udbhavyo. e varga hato vaizyano. Aryoe je sthAnika lokone potAnA varcasvamAM lIdhA, te sthAnika loko upara brAhmaNa, kSatriya ane vaizyanI sevA karavAnI pharaja pADavAmAM AvI. tevA loko zUdra tarIke oLakhAyA ane AryasaMskRtinuM teo eka aMga banI gayA. keTalIka sadIo vItatAM, vepAranI vRddhi thatAM vaizya loko phakta vepAra karavA lAgyA, tethI zUdrone sevA karavAnI sAthe khetInuM ane pazupAlananuM kAma paNa soMpAyuM. Ama, caturvarNa vyavasthA nirmAI. gaNasamAjamAMthI caturvarNa vyavasthAnuM nirmANa thayuM e mULa to eka vargIya ghaTanA hatI. bAhmaNa dharmanA, kSatriya rAjasattAnA ane vaizya dhana-saMpattinA ijAradAra hatA. zUdro mahenata-majUrI karanArA hatA. vyavasthita sAmAjika jIvanapraNAlI arthe A vibhAjana thayuM hatuM, paNa kALanA parivartana sAthe dhIre dhIre te mUlyo ghasAtAM gayAM. vargIya samAjamAM viSamatA ane paraspara verabhAvanA vadhatI gaI. ArAmapriya zoSaka varga tathA anyAya ane kaSTa bhogavanArA zoSita varga vacce saMgharSanI zarUAta thaI. cAturvaryanA prasthApakono mULa uddeza to zramanuM eka Adarza vibhAjana karavAno hato, paraMtu tenA mULabhUta siddhAMto vIsarAI jatAM temAM vikRti pravezI gaI. prAcIna bhAratamAM sAmAjika tathA Arthika parivartanathI je viziSTa svarUpa udbhavyuM, tenI asara dhArmika kSetramAM paNa jovA maLe che. saraLatAthI vyavasthita jIvana jIvI zakAya te mATe caturvarNa vyavasthA thaI hatI, paraMtu maLela moTAIne pacAvavAnI tAkAta na rahI ane paraspara saMgharSa zarU thayo. brAhmaNo mATe haLa calAvavuM ke kArIgarInuM kAma karavuM e pratibaMdhita gaNAyuM ane bIjI bAju zUdro mATe jJAna meLavavuM pratibaMdhita Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-94 163 gaNAyuM. vedanuM adhyayana to dUra rahyuM, vedanuM paThana paNa teo sAMbhaLe to e gunA mATe temane dehAMtadaMDa sudhInI sajA ApavAmAM AvatI. zAMkarabhASyanA "apazUdrAdi' adhikaraNamAM to tyAM sudhI lakhavAmAM AvyuM che ke jo zUdra veda sAMbhaLe to tenA kAnamAM ukALeluM sIsuM reDavuM, bole to jIbha kApavI ane veda dhAraNa kare to hRdaya toDI nAkhavuM, kAraNa ke zUdra to sAkSAt smazAna ja che. zUdro mATe vedAbhyAsa e pApakArya gaNAvA lAgyuM. zUdro mATe puNyasaMcaya karavAno eka ja mArga hato - kazA paNa virodha vinA cUpacApa ucca varNonI sevA karavI. e puNyasaMcayathI AvatA janamamAM cAturvaNyanI sIDI caDIne upara javAya. evAM aneka pagathiyAM caDatAM caDatAM Akhare mokSaprApti thAya. te vakhatanA dharmAcAryo vaDe AvA prakAranI mAnyatAono pracAra karavAmAM Avato hato. te vakhatamAM racAyelAM zAstro paNa A ja vAtanI puSTi karatAM hatAM AnA pariNAme kaTTara brAhmaNavAda utpanna thayo. bAhmaNavAdano krUra paMjo bAkInI prajAnuM zoSaNa karato rahyo. badhA ja dhArmika adhikAro ekamAtra bAhmaNo pUratA ja sImita banAvI devAyA. zUdro pratye asahya upekSA tathA tiraskAra UbhA karavAmAM AvyAM. zUdro ane strIone haDadhUta karavAmAM AvyAM. Ama, bAhmaNo potAne mokSanA adhikArI mAnavA lAgyA ane anya jAtine mokSa nathI evI mAnyatAnuM pracalana thavA lAgyuM. vaLI, kSatriyo potAne zUravIra ane dharmarakSA karavAmAM samartha mAnIne potAne mokSamArganA sAcA adhikArI mAnavA lAgyA ane vaizyAdi jAtino mokSa nathI ema kahevA lAgyA. AgaLa kahyuM tema zUdrane mokSano adhikArI to gaNavAmAM na Avyo, paraMtu zAstrazravaNano haka paNa ApavAmAM na Avyo. vaLI, koI mata strIno mokSa nathI ema pratipAdana karavA lAgyA, jyAre anya mata strInA mokSano svIkAra karavA lAgyA. Ama, jAtine pradhAnatA apAtAM bhinna bhinna dharmamato bhinna bhinna mokSamArga batAvavA lAgyA. AthI ziSyanA manamAM prazna thayo che ke kaI jAtimAM janma levAthI mokSa maLe? vaLI, veSanA saMbaMdhamAM paNa evo ja kadAha jovAmAM Ave che. keTalAka dharmamato gRhasthaveSa tathA muniveSa banne dvArA mokSa saMbhavita mAne che, to keTalAka dharmamato mAtra muniveSe ja mokSa che ema jaNAve che. temanA abhiprAya mujaba rAgAdinA tyAga vinA mokSa saMbhave nahIM ane bAhya parigraha te aMtaraMga rAgAdi parigrahanuM ghotaka che. tethI saMsAranI pravRttino tyAga karI, sAdhuveSa grahaNa kare nahIM tyAM sudhI mukti thaI zake nahIM. vaLI, sAdhuveSe mokSa mAnanArAomAM paNa aneka bheda pravarte che. judA judA raMganAM kapaDAMo, jAtajAtanAM upakaraNo, vividha kriyAkAMDo vagereno teo Agraha rAkhe che. pote mAnela bAhya liMga sivAya anya veSe mukti nathI ema teo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana dRDhapaNe mAne che ane amAro veSa ja mokSasAdhaka che' evo pracAra paNa kare che. tethI kayA veSamAM mokSa che eno nirNaya ziSyathI thaI zakato nathI. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - "kayA veSamAM mokSa - dhoLA, pILA, lIlA, kALA, rAtA - kayA veSamAM mokSa che? zvetAMbara, pItAMbara, nIlAMbara, kRSNAmbara, raktAmbara, digaMbara evA kayA veSamAM - bAhya liMgamAM mokSa che? "eno nizcaya nA bane' - eno nizcaya - nirdhAra - nirNaya paNa na banI zake evo - saMbhavI na zake evo che. kema ke tevA tevA prakAranA - tathAprakAranA ghaNA bhedo, bhinna bhinna prakAro che.' Ama, mokSanA upAya saMbaMdhI aneka matabhedo jovAmAM Ave che ane tethI sAco ane kalyANakArI upAya kyo teno nirNaya thaI zakato nathI. badhA ja dharmamato eka ja prakArano mArga mAnatA nahIM hovAthI mokSane siddha karI ApanAra koI avirodha upAyano nirNaya karavAmAM ziSya muzkelI anubhave che, tethI mokSanI prAptimAM kAraNabhUta evAM jAti-veSano nirNaya te zrIguru dvArA karavA icche che. prakArAMtare A gAthAno artha mAtra jaina darzana saMbaMdhI paNa thaI zake che. te A pramANe - jagatamAM aneka darzano pravarte che. temAM mukhya cha darzana che. emAM kayA darzanano abhiprAya sAco che e nirNaya thavo kaThina che. pAMca padanI potAnI zaMkAnAM samAdhAna meLavatI vakhate jainetara pAMca darzananA abhiprAyomAM rahelI truTio samajAtAM ziSyane anya darzananI zraddhA rahI nathI. tene pavitra jaina darzana ja sarvAga pratIti yogya lAgyuM che ane temAM zraddhA thaI che. paraMtu jaina darzanamAM paNa jAti-veSa saMbaMdhI ghaNA matabhedo pravarte che. dareka matavALA mokSaprAptimAM kAraNabhUta evAM jAti-veSa mATe bhinna bhinna abhiprAya dharAve che. vaLI, 'ame kahIe chIe ema ja bhagavAna sarvaze kahyuM che ema teo kahe che. tethI temAM kayo mata sAco che te nakkI thaI zakatuM nathI, mATe ziSyane lAge che ke mokSano upAya hAtha Avavo kaThina che. jaina dharmamAM mukhya be mata che - digaMbara ane zvetAMbara. digaMbaramatamAM terApaMthI, vIsapaMthI, gumAnapaMthI, tAraNapaMthI vagere aneka bhedo che. zvetAMbaramatamAM mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, terApaMthI vagere aneka bhedo che. digaMbara ane zvetAMbaranA samanvayarUpa yApanIya saMpradAya paNa nIkaLyo hato. A badhA ja saMpradAyo AtmAnAM astitva, nityatva, kartRtva, bhostRtva ane mokSanI je vAta kare che temAM pharaka Avato nathI. 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.312 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-94 165 paraMtu mokSaprAptinA upAya saMbaMdhI temanI mAnyatAmAM pharaka Ave che. sahu potapotAnI mAnyatAno Agraha rAkhe che ane tethI pote batAvela jAti ane veSane ja muktisAdhaka mAne che. ahIM jAti eTale puruSa, strI Adi jAti. digaMbaramata strIno tathA napuMsakano mokSa svIkArato nathI, jyAre zvetAMbaramata temano mokSa svIkAre che. veSa eTale bAhya liMga. te viSe paNa banne vacce matabheda pravarte che. digaMbaramata vastrarahitatAne eTale ke nagnatAne ja sAdhupaNAnA mukhya aMga tarIke svIkAre che, jyAre zvetAMbaramata sapheda kapaDAM sAthe sAdhupaNuM svIkAre che. vaLI, zvetAMbaro gRhasthaveSe tathA anya liMge, arthAt anya darzananA anuyAyIno paNa mokSa mAne che. jyAre digaMbaro jaina digaMbara sAdhu sivAya bIjA koIno mokSa svIkAratA ja nathI. A banne saMpradAyonI jAti-veSa viSayanI mAnyatA tathA tenA samarthanamAM teo je dalIla kare che te have vistArathI vicArIe ke jethI ziSyanI mUMjhavaNa ane zrIgurunuM samAdhAna (gAthA 107) yathArthapaNe samajI zakAya. "kaI jAtimAM mokSa che' (strImukti viSe matAMtara) digaMbaronI evI mAnyatA che ke puruSano ja mokSa ghaTe che, strI tathA napuMsakano nahIM. zvetAMbaronI evI mAnyatA che ke puruSa, strI tathA napuMsaka traNenI te ja bhave mukti saMbhavita che. potAnA matanA samarthana arthe banne saMpradAyo tarkayukta dalIlo kare che. ahIM vicAraNA arthe traNa traNa dalIlo ApavAmAM AvI che. zvetAMbaramatanA vibhAgamAM digaMbaramatanI mAnyatA ApI zvetAMbaro te dalIlane kaI rIte ayathArtha ghaTAve che te darzAvyuM che. te ja pramANe digaMbaramatanA vibhAgamAM zvetAMbaramatanI mAnyatA ApI digaMbaro te dalIlane kaI rIte ayathArtha ghaTAve che te darzAvyuM che. zvetAMbaramata (1) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba strIne cAritra (saMyamavratarUpa dIkSA) hotuM ja nathI, kAraNa ke Acelakya(nirvastrapaNA)rUpa mULa guNa vinA cAritra na saMbhavI zake ane strI to acelaka thaI zake ja nahIM. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - jo ema kahIe ke strIne lajjA maTatI nathI, mATe te acelaka na thaI zake, tethI tene cAritra hoya nahIM, paraMtu ema kahevuM yogya nathI, kAraNa ke phakta nagnatA e ja cAritranuM aMga nathI. jo vidhipUrvaka dharmopakaraNone dhAraNa karavAmAM Ave to cAritrano bhaMga thato nathI.' jo ema kahIe ke strInA zarIramAM bahu sUkSma jIvonI utpatti thAya che, tenA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 163 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 * zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kAMkha, yoni, stana Adi avayavomAM bahu sUkSma jIvonI utpatti thatI hovAthI strInuM zarIra hiMsA thavAnuM sthAna che, mATe tene cAritra hoya nahIM; to ema bolavuM ayathArtha che, kAraNa ke pramAdayoge thatI hiMsAne hiMsA gaNavAmAM Ave che. jyAM hiMsA thatI aTakAvavI zakya na hoya te hiMsA gaNAya nahIM. jo strIne cAritra - saMyamavratarUpa dIkSA - sAdhvIpaNuM na mAnIe to sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e caturvidha saMgha kaI rIte saMbhave? ane jo veSadhAriNI zrAvikAne ja sAdhvI kahIe to cAritravata thayA vinA veSa dhAraNa karavo e to moTI viDaMbanA kahevAya.' Ama, strIne cAritra hoya nahIM ema kahevuM te mAtra kadAha ja che, kAraNa ke adhyavasAyavizeSathI puruSanI jema strIne paNa cAritrano utkarSa hoya che. emAM koI virodha nathI. (2) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba puruSa karatAM strI hIna che, mATe teno mokSa saMbhavato nathI. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - strIne puruSathI hIna kahI che te kaI apekSAe kahI che? jo viziSTa 'pUrva jJAnanI apekSAe strIne hIna kahIe topaNa teno mokSa saMbhave, kAraNa ke tathAvidha jJAna vinA paNa guruparataMtratAe zivabhUti (mASatuSa) muni Adi cAritra pALI mokSa gayA che. jo labdhinI apekSAe kahIe topaNa kaMI harakata nathI, kAraNa ke tathAvidha labdhi vinA paNa ghaNA jIvo kRtakRtya thayA che. jo RddhinI apekSAe kahIe topaNa e apekSA pratikULa nathI, paNa anukULa ja che, kAraNa ke tIrthaMkarAdinI apekSAe gaNadharAdine alpa Rddhi che chatAM teo mukta thayA che. jo zArIrika baLanI apekSAe kahIe to te vAta paNa vAMdhAjanaka banatI nathI, kAraNa ke strI karatAM nirbaLa evA je paMgu vagere adhyavasAyavizeSathI mukti pAme che. cAritra yathAzakti AcaraNArUpa che, mATe te strIne paNa saMbhave che. jo kriyAvizeSanI apekSAe strIne hIna kahI kriyAvizeSa vinA tene viziSTa nirjarA na thAya ema kahevuM te paNa barAbara nathI, kAraNa ke phaLano AdhAra bhAva upara hoya che ane kriyA vinA bhAva na hoya evuM ekAMte nathI. (3) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba jema strIne sAtamI narake javAyogya tIvra azubha 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'dikupaTa 84 bola', bola 44 (upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje "dikapaTa 84 bola'mAM digaMbaramatanA 84 bolonuM khaMDana karyuM che. temAM strIliMgasiddhi mATe cAra kaDI 44-47 lakhI che.) 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 164 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-94 167 pariNAma thatAM nathI, tema muktine pAmavA yogya tIvra vizuddha pariNAma paNa thatAM nathI. mATe strIne muktino saMbhava nathI. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - sAtamI narakamAM javA yogya azubha manovIrya strIne nathI, mATe bIjI bAju tene mukti meLavavA yogya tathAvidha manovIrya thAya nahIM - Ama kahevuM yathArtha nathI, kAraNa ke evo niyama nathI ke adhogatie javAno jeTalo adhyavasAya thAya teTalo ja adhyavasAya Urdhvagatie javAno thAya; tenA karatAM vizeSa adhyavasAya na thaI zake. bhujaparisarpa utkRSTathI bIjI naraka sudhI adhogatimAM jAya che, pakSI trIjI naraka sudhI jAya che, catuSpada cothI naraka sudhI jAya che, uraga pAMcamI naraka sudhI jAya che, strI chaThThI naraka sudhI jAya che ane puruSa tathA matsya sAtamI naraka sudhI jAya che. te chatAM strI tathA puruSa sivAyanA pUrvokta sarva prANIo utkarSathI AThamA sahastrAra devaloka sudhI ane strI tathA puruSa to tenA karatAM paNa AgaLa jaI zake che. AnA uparathI siddha thAya che ke adhogatine anurUpa ja paramotkarSa hovo jarUrI nathI. jevI kAraNanI utkarSatA hoya tevI ja kAryanI utkarSatA hoya evo niyama che, strI viSe paNa jo yuddhAdi mahAraMbharUpa kAraNano saMbhava hoya to te paNa sAtamI naraka sudhI jaI zake. paraMtu strIne tevuM kAraNa vidyamAna nathI hotuM, mATe strI sAtamI naraka sudhI jaI zakatI nathI, paNa chaThThI naraka sudhI jAya che. jyAre puruSa tathA matsyamAM sAtamI narake javAya tevAM kAraNa vidyamAna hovAthI teo sAtamI naraka sudhI jAya che. Ama, adhogatie javA mATe puruSa tathA strInAM kAraNonI vilakSaNatA hovAthI sarakhuM gamana thatuM nathI, paraMtu UrdhvagatimAM javA mATenA banenAM kAraNo sarakhAM hovAthI sarakhuM gamana thavAno saMbhava avazya che. jema puruSamAM zIlAdi guNarUpa UrdhvagamananAM kAraNa hoya che, tema strImAM paNa hoya che.' digaMbaramata (1) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba puruSanI jema strIomAM paNa cAritra (saMyamavratarUpa dIkSA) saMbhave che. ratnatrayarUpa mokSanuM avikala kAraNa strI prApta karI zakatI hovAthI teno paNa mokSa saMbhave che. eno uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - strIomAM nirgatha saMyama(munidIkSA)no abhAva hovAthI te avikala kAraNanI prApti karavAmAM samartha nathI. strI(ArTikA)no saMyama gRhasthanI jema parigrahayukta saMyama che. gRhasthasaMyamathI paNa jo mokSa prApta thato hoya to pachI dIkSA grahaNa vyartha sAbita 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 166 2- digaMbara saMpradAyamAM gRhavAsa tyajI, zveta vastra dhAraNa karI, pIMchI-kamaMDala sAthe vicaranArI bahmacAriNI strIone Arthika kahevAmAM Ave che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thAya che. strI(ArTikA)no saMyama nirmathasaMyama kahI zakAya nahIM, kAraNa ke te savastrasaMyama hovAthI parigrahayukta saMyama Thare che.' strI (AyikA) vastrAdi je bAhya parigraha grahaNa kare che, te tenA atyaMtara rAgAdi parigrahane darzAve che; vastrAdi parigraha hovAthI aMtaramAM mohavikAra che ema siddha thAya che. Ama, bAhya ane atyaMtara parigraha hovAthI strI (ArthikA) sagraMtha che, nigraMtha nathI. teno saMyama gRhastha samAna che. jema gRhasthasaMyamathI mokSa nathI, tema ArthikAsaMyamathI paNa mokSa nathI. (2) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba AgamapramANa che ke aneka vIrAMganAoe utkRSTa puruSArtha karIne mokSa prApta karyo che, jema ke mAtA marudevI, caMdanabALA, mRgAvatI Adi. ogaNIsamA tIrthaMkara zrI mallinAtha bhagavAna paNa strIparyAyamAM mokSa pAmyA che. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - zvetAMbara zAstra kalpita che, kAraNa ke jene kaSAya hoya teNe racela zAstra kalpita hoya che. vastrAdi hoya tene zrAvakadharma to kahyo ja che, chatAM zvetAMbaramAM tene munidharma kahe che, tethI teo nIcI kriyAmAM paNa ucca pada mAne che. te mAnyatA ja temanuM kaSAyIpaNuM chatuM kare che. vastrAdi rAkhavA chatAM paNa potAne muni mAnatA hovAthI temaNe mAna kaSAya popyo. Ama, kaSAyavAna thaIne vastrAdi hovA chatAM paNa munipaNuM kahyuM che, tethI te kalpita vacana che. sacela(savastra)saMyama hoya topaNa mukti saMbhave che evuM pratipAdana karanAra Agama asiddha Thare che. strIno savastrasaMyama mokSanA avikala kAraNarUpa nahIM hovAthI strImuktino niSedha karavAmAM Avyo che. strIparyAyamAM jIvane cakravartI AdinA mahA aizvarya prApta thatAM nathI. je strIne cakravartI Adi padanI prApti thatI nathI, tene indra, dharaNendra ane cakravartI jene pUjya mAne che tathA je mokSanA advitIya kAraNathI yukta che evuM tIrthaMkarapada prApta hoya che ema kahevuM nyAyasaMgata nathI. (3) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba puruSanI jema adhyavasAyavizeSathI strIne paNa cAritrano utkarSa hoya che. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - jenAthI sAtamI narakagamana yogya pApa na thaI zake, tenAthI mokSakAraNarUpa zuddha 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra'nI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparyavRtti', gAthA 225 2- juo : AcAryazrI narendrasenajIkRta, 'siddhAMtasArasaMha' , adhyAya 4, zloka 220 3- juo : ejana, zloka 240,241 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-94 169 bhAva na hoI zake, kAraNa ke jenA bhAva dRDha hoya te ja utkRSTa adharma ke dharma upajAvI zake che. svabhAvathI zithilapariNAmI hovAthI jema pApano prakarSa strImAM nathI thato, tema mokSanAM kAraNono parama prakarSa paNa strImAM nathI thato. zvetAMbaronuM kahevuM che ke strImAM mAyAprakarSa che, tethI strImAM pApano prakarSa che. digaMbarone A vAta mAnya nathI. teo kahe che ke strImAM mAyAnI bahulatA che, pracuratA che; eTale ke mAyA adhika che, paNa mAyAno prakarSa strImAM nathI hoto, puruSamAM ja te hoya che. Ama, pApaprakarSa strImAM na hovAthI ratnatrayarUpa avikala kAraNono prakarSa paNa hoto nathI, tethI jema sAtamI narakamAM strInI gati nathI, tema strIne mokSaprAptine yogya utkRSTa pariNAma paNa saMbhavatAM nathI. jJAnano prakarSa ke je mokSaprAptimAM kAraNabhUta che te strIomAM nathI. vaLI, pratyeka mAsamAM raktasrAva vidyamAna hovAnI zaMkA rahevAthI strIne dhyAna saMbhavatuM nathI, tethI strInI mukti saMbhavita nathI.' kayA veSamAM mokSa' (munipaNA viSe matAMtara) digaMbaronI evI mAnyatA che ke vastragrahaNa karavAnI icchA saMyamamAM bAdhArUpa hovAthI munine vastrano parigraha hoya nahIM. teo nagnatAne mokSano hetu kahe che. A viSe zvetAMbaronI evI mAnyatA che ke muni vastrAdi grahaNa karatA hovA chatAM teo sagraMtha nathI, kAraNa ke muni vastrAdine mAtra zarIranI rakSA mATe grahaNa kare che. vastrAdimAM temane lezamAtra mamatva ke mUccha nahIM hovAthI paramArthe teo vastrAdirahita ja kahevAya che. potAnA matanA samarthana arthe digaMbara temaja zvetAMbara ane tarkayukta dalIlo rajU kare che. ahIM vicAraNA arthe pAMca pAMca dalIlo ApavAmAM AvI che. zvetAMbaramatanA vibhAgamAM digaMbaronI mAnyatA ApI zvetAMbaro tene kaI rIte ayathArtha ghaTAve che te darzAvyuM che. te ja pramANe digaMbaramatanA vibhAgamAM zvetAMbaronI mAnyatA ApI digaMbaro tene kaI rIte ayathArtha ghaTAve che te darzAvyuM che. zvetAMbaramata (1) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba jevI dazAmAM bALakano janma thayo hoya evI naisargika dazA hoya, arthAt nagna dazA hoya to ja nirgatha munipaNuM kahevAya che. vastranI vidyamAnatA kevaLajJAnanI utpattine bAdha karanAra che. jyAM sudhI vastrarUpa upAdhi hoya tyAM sudhI adhyAtmanI sarvathA siddhi na thAya. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - jo vastrarUpa upAdhi kevaLajJAnane AvaraNa karanAra che, to jeNe vastra paheryA 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'sUtrapAhuDa', gAthA 26 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI evA mRgAdino mokSa thavo joIe, kAraNa ke tame vastrarahitatAne mokSanuM nizcita kAraNa mAnyuM che. paraMtu sarva nagna jIvono mokSa to tamane paNa mAnya nathI, mATe vastrarahitatA e mokSanuM nizcita kAraNa siddha thatuM nathI.' jo mAtra vastranI vidyamAnatA ja kevaLajJAnanI utpattine bAdha karanAra hoya to to vastrane kevaLajJAnane AvaraNa karanAra jJAnAvaraNIya karma jevuM gaNavuM joIe. A pramANe vastrAvaraNa siddha thAya to koI puruSa kevaLInA mastaka upara vastra mUke to tethI karIne paNa temanuM kevaLajJAna nAza pAmavuM joIe, kAraNa ke teo pharIne vastrAvaraNathI AvRta thAya che.* mAtra rAga ke dveSa vinA bIjuM kAMI paNa mokSane pratikULa nathI. A vAta jo aMgIkAra nahIM karo to lokamAM sarvatra dharmAstikAyAdi paradravyo bharyA che te badhAM dravyo pratikULa kahevAze. rAga-dveSa ja mokSane pratikULa che, e vinA bIjuM koI paNa paradravya pratikULa nathI.' (2) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba vastragrahaNa icchA vinA thAya nahIM, tethI jyAM sudhI zarIra upara vastra che tyAM sudhI icchAno sadbhAva che ane icchA mokSamAM bAdhaka che. vastrAdi bAhya parigraha aMtaraMga rAgAdi parigrahane siddha kare che, tethI jyAM sudhI jIva vastrAdi parigrahathI rahita thAya nahIM tyAM sudhI mokSa thAya nahIM. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - jo vastrAdine grahaNa karavAnI icchA ja mokSaprAptine bAdha karanArI hoya to hasta, pAda vagerenI jema, icchA vinA ja grahaNa karelA vastrAdinuM grahaNa zarIrAdine viSe mAtra AdhArarUpe rahetuM hovAthI munine koI paNa bAdha thato nathI.' jo ema kahezo ke parigRhIta pAradravya mokSanuM virodhI che ane aparigRhIta paradravya mokSanuM virodhI nathI, to zarIrarUpa dravya parigRhIta chatAM kevaLajJAna kema utpanna thAya che? jo ema kahezo ke zarIra dharmanuM kAraNa che, tethI mokSano virodha nathI, to pachI vastrAdi paNa dharmanAM sAdhana hovAthI - cAritradharmanA rakSaNArthe hovAthI mokSanAM virodhI nathI. (3) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba vastrAdi rAkhavAthI mUccha thAya che. tenAM grahaNa tathA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 184 2- juo : ejana, zloka 186, 187 3- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 4 4- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 185 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-94 171 tyAgathI AraMbha thAya che. tenA saMrakSaNa Adi vikalpathI raudradhyAna thAya che, tethI te mokSamAM bAdhaka nIvaDe che. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - jo ema kahezo ke dharmopakaraNathI paradravyamAM rati thatI hovAthI AtmAmAM rati thatI nathI', to pachI zarIra paNa paradravya hovAthI temAM avazya rati thavI ja joIe. jo ema kahezo ke vastrAdinA grahaNa-tyAgathI AraMbha thAya che, to zarIranA hAtha-paga AdinI kriyA karavAthI paNa AraMbha thAya che. jo hAtha, paga AdinI kriyA jayaNAthI thaI zake che to upakaraNane levA-mUkavAnI kriyA paNa jayaNAthI thaI zake che. jo vastrAdi upAdhinA saMrakSaNabhAvarUpa raudradhyAna thaI zake to zarIranA kAraNe paNa te saMbhave che, kema ke sarpa, cora, kaMTaka AdithI zarIranI rakSA karavAnAM pariNAma ghaNAne viSe jovAmAM Ave che, ene to tame raudradhyAna kahetA nathI. jo ema kahezo ke sAdhune zarIra upara rAga hoto nathI, chatAM sarpAdithI potAnI rakSA mAtra dharmasAdhanane mATe kare che, tethI temanAM pariNAma azubha hotAM nathI; tevI ja rIte zarIranI jema dharmopakaraNa upara sAdhune rAga hoto nathI, tema chatAM teo dharmasAdhanane arthe tenI rakSA kare che. Ama, zarIranA jevAM ja vastrAdi Thare che, tethI tenI utthApanA karavI yogya nathI.' (4) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba munine vastragrahaNa karavA yogya nathI, kAraNa ke te anAcAra che. munie sarva parigrahano tyAga karavo joIe. vastrAdi parigrahanuM grahaNa karavuM te utsarga mArga ke apavAda mArga nathI paNa anAcAra che, tethI muni tema AcarI zake nahIM. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - upakaraNo sAdhanAmAM sahAyakArI hovAthI te parigraha kahevAya nahIM. jema sudhAnI vedanAne maTADavA arthe, vaiyAvacca karavAne arthe, saMyama pALavAne arthe, prANa dhAravAne arthe tathA svAdhyAya pramukha dharmakAryane arthe sAdhu AhAra kare che; paNa baLa vadhAravA tathA rUpAdinA arthe teo AhAra karatA nathI. ziyALAnI RtumAM ThaMDI sahana na thavAthI agninA tApa vagerenI icchA thAya ane tethI ArtadhyAna utpanna thAya che. te maTADavA arthe teo vastra dhAraNa kare che. jo vastra grahaNa na kare to uparyukta paristhiti vakhate saMyamano nirvAha thaI zake nahIM. AhAra karavAmAM AjJAnuM atikramaNa na mAnavuM ane vastra grahaNa karavAmAM AjJAnuM atikramaNa mAnavuM te yuktiyukta nathI. utsarga ane apavAda e banne mArgamAM sApekSatAe bhojana karavuM e jo ayogya kahevAya nahIM, to pachI sApekSatAthI vastrAdi grahaNa karavAM e paNa kevI rIte ayogya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 7 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hoI zake? vaLI, vastrathI sacitta pRthvIkAya, osa, AdinI rakSA thAya che. jo vastra na hoya to ughADA zarIranI garamInI bAphathI te jIvone duHkha utpanna thAya che. Ama, vastrathI anya jIvonI paNa rakSA thatI hovAthI te dharmArAdhanamAM upakArI che. (5) digaMbaramatanI mAnyatA mujaba saMyamI hovAthI munine lajjA ane durgachAne dUra karavA mATe vastra grahaNa karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. lAdi pariSaha sahana karavAmAM muni to sAhasavaMta hovo joIe. jeNe lajjAdine jItyAM na hoya tene cAritrano adhikAra nathI. Ano uttara ApatAM zvetAMbaro kahe che ke - puruSavedanA udayAdi varjavAne mATe colapaTo rAkhavo jarUrI che. nagnatAthI potAne ke anyane lajjA utpanna thaI zake che, manamAM kSobha utpanna thaI zake che ane tethI pariNAmomAM asthiratA utpanna thaI zake che. mATe sva-para pariNAmonI rakSA mATe paNa vastra jarUrI che. je digaMbaramata (1) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba zarIranI sthiti arthe tathA saMyamanA nirvAha arthe muni vastrAdi rAkhe che, paNa temAM mamatva nathI, mATe tene parigraha kahevAto nathI. tethI sAdhu vastra sahita hovA chatAM paNa nirgatha che. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe zraddhAnamAM to jyArathI samyagdaSTi thayo tyArathI ja sarva padravyamAM mamatvano abhAva thayo che, eTale e apekSAe to cothA guNasthAne ja parijhaharahita thayo; tathA pariNAmamAM jo mamatva nathI to vastra grahaNa dhAraNa Adi pravRtti kevI rIte kare che? tethI vastrAdi grahaNa-dhAraNa chUTaze tyAre ja te niSparigrahI thaze. munipadanAM mahAvrata aMgIkAra karatI vakhate nava prakAranA parigrahano tyAga karavAmAM Ave che. nava prakAranA parigrahamAM vastrAdine paNa parigraha gaNavAmAM Ave che. jo sarva parigrahano tyAga karyo hoya to zA mATe vastrano tyAga nahIM? nahIM to mAtra suvarNAdine ja parigraha gaNavA yogya che! zvetAMbaronI dalIla che ke jo vastra mokSane bAdhArUpa hoya to nircatha muni upara 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrI adhyAtma mata-parIkSA', zloka 34,35 2- juo : ejana, zloka 30 3- juo : paMDita zrI ToDaramalajIkRta, mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 5, pR.148 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 gAthA-94 vastra nAkhavAthI tene AvaraNa thavuM ghaTe te yathArtha nathI, kAraNa ke tyAM temane buddhipUrvaka mamatvano abhAva che. 1 (2) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba koI paNa paradravyano saMga jIvane mokSa mATe bAdhArUpa thato nathI, paraMtu rAgAdi parabhAvo ja mokSaprAptine bAdhaka che. tethI mamatvarahita vastrAdi grahaNa mokSane bAdhaka nathI. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - je vastrAdi bAhya parigraha temaNe grahaNa karyo che te temanA atyaMtara rAgAdi parigrahano dyotaka che, arthAt icchArUpa vikAra vinA vastrAdinuM grahaNa saMbhavatuM nathI. 2 vastra sUkSma jaMtuonI utpattinuM kAraNa che tathA mUccha-mamatvanuM paNa kAraNa che. hiMsAnA kAraNa evAM vastra paMcamahAvratadhArI mahAtmAo dvArA kevI rIte grahaNa thAya? vaLI, vastra mATe yAcanA karavI, vastrane grahaNa karavuM, rAkhavuM, sIvavuM ane svaccha rAkhavA pANIthI dhovuM vagere doSa vastra dhAraNa karavAthI utpanna thAya che. A badhA doSa ahiMsAdi vAtone bAdhaka che. je mahAvratadhAraka che temane to vastra dhAraNa karavAnI icchAnA kAraNe sauthI pahelAM manamAM kSobha utpanna thAya che.? (3) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba vastrAdi koI laI jAya to krodha na kare, kSudhAdi lAgatAM tene vece nahIM ke tene paherI pramAda kare nahIM, paNa tenA vaDe pariNAmonI sthiratA karI dharma ja sAdhe che, tethI vastra mokSane bAdhaka nathI. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - bAhya krodha bhale karo ke na karo, paraMtu jenA prahaNamAM iSTa buddhi hoya tenA viyogamAM aniSTa buddhi thaI ja jAya. jo ijha buddhi na hoya to tenA arthe yAcanA zA mATe karavAmAM Ave che? vaLI, teo vastrane vecatA nathI, kAraNa ke te vecavAthI prApta thatuM dhana rAkhavAthI potAnI hInatA thaze ema jANI vecatA nathI. lokamAM jema dhanAdi rAkhavAmAM Ave che, tema vastrAdi paNa rAkhavAmAM Ave che. parigrahanA icchuka jIvone e bannenI icchA che, tethI corAdinA bhayAdi kAraNamAM e banne samAna che. vaLI, pariNAmonI sthiratA vaDe dharma sAdhavAthI ja parigrahapaNuM na thatuM hoya to koI ghaNI zIta lAgatAM rajAI rAkhIne pariNAmonI sthiratA kare ane dharma sAdhe, to tene paNa niSparigrahI kaho? ane ema karavAmAM Ave to gRhastha dharma karatAM munidharmamAM kyAM koI vizeSatA rahI? jene pariSaha sahevAnI zakti na hoya te parigraha rAkhI dharma sAdhe 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAranI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparyavRtti', mULa gAthA 414 2- juo : AcAryazrI narendrasenajIkRta, siddhAMtasArasaMha', adhyAya 4, zloka 221 3- juo : ejana, zloka 228 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana te gRhadharma ane jenAM pariNAma nirmaLa thayAM hoya tathA je pariSahathI vyAkuLa na thatA hoya te parigraha na rAkhI dharma sAdhe te munidharma. ATalo ja to A banne dharmano bheda che. 1 (4) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba jo vastra na hoya to ThaMDI ke garamI lAge ane tethI cAritrabhaMgarUpa ArtadhyAna utpanna thAya, tethI te maTADavA arthe vastra dhAraNa karavAM joIe. muni jema sudhA arthe AhAra prahaNa kare che, tema zIta-uSNAdi arthe vastra grahaNa kare che, tethI vastra saMyamanirvAha arthe hovAthI parigraha nathI. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - munipada aMgIkAra karatAM AhArano tyAga karyo nathI, paNa parigrahano tyAga karyo che. anAdino saMgraha karavo e to parigraha che, paraMtu bhojana karavA jAya e parigraha nathI. vastrAdino saMgraha karavo e parigraha ja che. zvetAMbaronuM kahevuM che ke digaMbara muni zAstra, pIMchI Adi rAkhe che, paraMtu te saMyamanirvAha arthe hovAthI parigraha nathI gaNAto, tema vastra paNa saMyama arthe hovAthI parigraha nathI; paNa zvetAMbaronuM Ama mAnavuM mithyA che, kAraNa ke jenAthI upakAra thAya tenuM nAma upakaraNa che. zItAdi vedanA dUra karanAra vastrane jo upakaraNa TheravavAmAM Ave to sarva paricayasAmagrI upakaraNa nAma pAme. kharekhara to dharmamAM tenuM kazuM prayojana nathI. e to pApanuM kAraNa che. dharmamAM to je dharmane upakArI thAya tenuM ja nAma upakaraNa che. zAstra jJAnanuM, pIMchI dayAnuM tathA kamaMDala zaucanuM kAraNa che; tethI e to dharmasAdhanAmAM upakArI thayAM, paNa vastrAdi kevI rIte dharmamAM upakArI thAya? e to kevaLa zarIranA sukhane arthe ja dhAravAmAM Ave che. hA, muni jo zAstra rAkhI mahaMtatA batAve, pIMchI vaDe vAsIduM kADhe tathA kamaMDala vaDe jalAdi pIve ke mela utAre to e sarva paNa parigraha ja che; paNa muni evAM kArya kare ja nahIM. dharmanA sAdhanane parisahasaMjJA hotI nathI, paNa bhoganA sAdhanane parisahasaMjJA hoya che. ahIM koI kahe ke "kamaMDalathI to zarIrano maLa ja dUra karavAmAM Ave che, to tenuM samAdhAna e che ke maLa dUra karavAnI icchAthI muni kamaMDala rAkhatA nathI. zAstravAMcanAdi kArya kare tyAre malalipta hoya to avinaya thAya, AzAtanA thAya ane lokaniMdya thAya, tethI teo kamaDala rAkhe che. e ja pramANe pIMchI Adine upakaraNa saMjJA saMbhave che, paraMtu vastrAdine upakaraNasaMjJA saMbhavatI nathI. kAma-arati Adi mohanA udayathI vikAra pragaTa thAya tathA zItAdi sahana thAya nahi, tethI vikArane DhAMkavA mATe ke zItAdi 1- juo : paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 5, pR.149 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAtho-94 175 maTADavA mATe vastrAdi rAkhI mAnanA udayathI potAnI mahaMtatA icche che, tethI kalpita yukti dvArA tene upakaraNa TharAvavAmAM Ave che.' jaMtuonA ghAta TALavA mATe vastra grahaNa karo cho ema kahezo to nirvastrasaMyama dhAraNa karanAra tIrthakarone hiMsAno doSa lAgato hato evuM mAnavuM paDaze. tIrthakaroe vastrono tyAga karyo hato, eTale temanA khullA avayavonI uSNatAthI jIvanAza thavAthI teo hiMsaka hatA evuM mAnavuM paDaze, je mAnavuM zvetAMbarone paNa aniSTa lAgaze. vaLI, zvetAMbaronA kathana anusAra vastra grahaNa karavAmAM Ave to paNa enAthI sarva avayava AcchAdita thatA nathI. hAtha, paga, AMkho, nAka, kAna, mastaka Adi avayavo khullA rahe ja che ane enI uSNatAthI prANIonI hiMsA thAya ja che.' (5) zvetAMbaramatanI mAnyatA mujaba nagnatAthI potAne tathA strIone lajjA utpanna thAya che ane manamAM kSobha utpanna thAya che, tethI munioe nagnatA dhAraNa karavA yogya nathI. Ano uttara ApatAM digaMbaro kahe che ke - munione potAne lajjA utpanna thatI nathI, kAraNa ke te vItarAga hoya che. anaMtAnubaMdhI Adi traNa cokaDIono udaya nahIM hovAthI anyanI jema vyAkuLatA hotI nathI. vaLI, jemanuM zarIra malina che tathA glAni utpanna karavAvALuM che, jemanuM mastaka kezalocathI yukta che evA kRza zarIravALA nagna sAdhune joIne strInA manamAM kSobha tathA lajjA utpanna thatAM nathI.' je muni lajjAdithI pIDita che temane nagnatA sukhadAyaka nathI lAgatI, paraMtu je muni lajjAdi sahana karI zake che, je strIpariSahathI bhagna nathI thatA, temane A nagnatAnI yogyatA jJAta hovAthI teo ene pUrNatAthI nibhAve che. jo nagnatA duHkhadAyaka hovAthI tyAjya hoya to je je padArtho vagara pIDA thAya che te padArtho grahaNa karavA joIe ane tema hoya to pachI sukha arthe madirAdi padArthone paNa grahaNa karavA joIe, kAraNa ke tenA vinA paNa duHkha thAya che. Ama, eka ja Apta puruSane anusaratA hovAno dAvo karanArA eka ja dharmanA judA judA saMpradAyo paraspara vibhinna mAnyatA dharAvatA hoya to mokSamArgano nirNaya 1- juo : paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjaranuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 5, pR.150 2- juo : AcAryazrI narendrasenajIkRta, 'siddhAMtasArasaMha', adhyAya 4, zloka 223 3- juo : ejana, zloka 225 4- juo : ejana, zloka 234 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karavo atyaMta vikaTa thaI paDe che. prabhu vIrane anusaranArA digaMbara ane zvetAMbara (mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, terApaMthI vagere) dareka ema ja mAnatA hoya che ke ame zrI mahAvIra prabhue batAvelA paMthe cAlI rahyA chIe. chatAM badhAnI mAnyatA ane pravRtti ekabIjAthI keTalI judI paDe che! eka zrI jinamUrtinAM darzana-pUjana karyA vinA anajaLa moDhAmAM na nAkhavAnI TekathI potAne dhArmika mAne che, to bIjo jinamUrtinuM avalaMbana levAnI ghasIne nA pADe che, to koI enAthI paNa AgaLa vadhIne dharmanA prathama sopAnatulya anukaMpAno paNa uccheda kare che! zrI jinamUrtinuM avalaMbana lenAramAMthI paNa eka zrI jinamUrtine AbhUSaNothI zaNagArIne rAjI thAya che, to bIjo nirvastra jinabiMbane ja vaMdanIya-pUjanIya mAne che ane deha sAthenA vastranA saMsarga-asaMsarga sAthe ja muktine joDI de che! paraspara virodhI A mAnyatAomAMthI kaI mAnyatA zrI jinAjJA anusAra samajavI? eno nizcaya karavo e alpajJa jIva mATe kharekhara atyaMta viMkaTa che. A pramANe mokSano upAya bhinna bhinna mata-paMthomAM bhinna bhinna batAvyo che. vaLI, eka ja dharmamatamAM paNa aneka bhedo paDI gayA che. A kAraNe sAco kAryakArI mArga kayo che teno nirNaya suziSya karI zakato nathI, tethI potAnI mUMjhavaNa zrIguru pAse rajU karI, kaI jAtimAM tathA kayA veSamAM mokSa prApta thaI zake ema che e samajAvavA te zrIgurune vinaMtI kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - kaI jAtimAM mokSa che, mokSa maLe kaye deza; kayo kALa che mokSano, e samajAvo vizeSa. kayA liMgamAM mokSa che, kayA veSamAM mokSa; zuM vrata karIe to maLe, mokSa sthAna aparokSa. jotAM vividha prakAranAM, bheda aneka vicitra; eno nizcaya nA bane, zuM che parama pavitra. gothA khAtuM citta A, pAme nahIM saMtoSa; vAdI prativAdI taNAM, ghaNAM bheda e doSa.1 * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 237 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 373-376) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 95 ja e be ja che, tene na je ka 14 navema, je u1 - 11 sex re Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 95 gAthA . (ba - gAthA 94mAM ziSya kahyuM ke kaI jAtimAM mokSa thAya ane kayA veSamAM mokSa | makA] thAya eno nirNaya tenAthI thaI zakato nathI, kema ke emAM ghaNA bhedo che, je alpa buddhithI samajavA muzkela paDe che. Ama, samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa cha sthAnakomAMnuM aMtima pada "mokSano upAya' aMge UThelI zaMkAnA samarthanamAM ziSya traNa dalIlo (gAthA 92-93-94) rajU karI. potAnI zaMkAnA kAraNe mokSanA upAya saMbaMdhI tene je nirNaya thayo che te jaNAvatAM kahe che - "tethI ema jaNAya che, maLe na mokSa upAya; jIvAdi jANyA taNo, zo upakAra ja thAya?' (5) tethI ema jaNAya che ke mokSano upAya prApta thaI zake evuM nathI, mATe jIvAdinuM svarUpa jANavAthI paNa zuM upakAra thAya? arthAt je padane arthe jANavAM joIe te padano upAya prApta thavo azakya dekhAya che. (5) jijJAsu ziSya zrIgurune jaNAve che ke pote agAu rajU karelI traNa dalIlo L A] upara vicAra karatAM tene ema lAge che ke mokSano koI avirodha upAya che nahIM. judA judA dharmamata, paMtha, saMpradAya mokSanA judA judA upAya batAve che, tethI mokSa upAyanA pratipAdanamAM aneka prakAranI vibhinnatA pravartatI hovAthI, mokSano koI eka yathAtathya upAya hoya ema jaNAtuM nathI ane jo mokSano koI sunizcita kalyANakArI tathA kAryakArI upAya na hoya to pachI AtmAnAM astitvAdi pAMca padanuM jJAna upakAraka thaI zake nahIM. jIvAdinuM svarUpa jANavAnuM prayojana mokSaprApti che ane mokSanA aviruddha upAyanA abhAve jo mokSa na thaI zake ema hoya to jIvAdinI carcA vyartha che. ziSya mokSaprAptinI rucivALo hovAthI teNe A carcA vAdavivAda ke vAkapaTutA vadhAravA mATe nathI karI, paNa mokSa prApta karavA mATe karI che. te daDhapaNe mAne che ke jo AtmAnI pUrNa zuddha avasthArUpa mokSa thavAno koI upAya na hoya to AtmAnAM astitvAdi pAMca pada jANavAno koI artha raheto nathI. potAnI mUMjhavaNa zrIguru pAse rajU karI te tenuM nirAkaraNa icche che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anaMta anaMta kALamAM manuSyapaNuM maLavuM moMghuM che. temAM AryakhaMDamAM, vizeSArtha susaMskArI zrAvakakuLamAM janma thavo e tenAthI paNa durlabha che. jJAnInAM vacanonuM zravaNa maLavuM mahAdurlabha che, sAMbhaLyA pachI buddhimAM tenuM grahaNa thavuM e to tenA karatAM durlabha che. grahaNa thayA pachI tenI dhAraNA thavI e to tenAthI paNa durlabha che. zravaNa-grahaNa-dhAraNA karIne, aMtaramAM maMthana karIne, tattvano nirNaya karavo e mahA mahA durlabha che. anaMta kALathI jIve kyAre paNa tattvanirNaya karyo nathI ane jyAM sudhI yathArtha samajaNa na Ave tyAM sudhI e taraphanI ruci paNa utpanna thatI nathI. mATe vastuvyavasthAne yathArthapaNe samajI, vastunuM svarUpa jevuM che tevuM yathArtha jANI, tenuM zraddhAna karavuM atyaMta Avazyaka che. tattvanirNaya karavo e AtmArthI jIvanuM mukhya kartavya che. AtmArthIe tattvanirNayamAM upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ghaTe che. kharI jijJAsAthI tattvavicAra karavAthI tattvanirNaya thAya che, tethI vAraMvAra vicAra ane gholana karI tattvanirNayanI dizAmAM ja prayatna karavA yogya che. nijakalyANano abhilASI evo mumukSu jIva prabaLa prayatnapUrvaka tattvanirNayano udyama kare che. tenuM lakSa potAnI AMtara prakRti upara vijaya meLavI, potAnAM vikAro, vAsanAo ane tRSNAmAMthI mukta thavAnuM hoya che. e lakSa siddha karavA mATe jarUrI mArgadarzanArthe ane preraNArthe te zravaNa, vAMcana, pRcchanA, carcA vagere kare che. 'mane AtmahitanAM sarva nimitto maLyAM che, mATe huM have tattva avadhArIne mArA AtmAno uddhAra karuM' ema vicArIne tattvanirNayano udyama kare che. satsamAgama ane svAdhyAya dvArA e nirNaya karavAmAM te potAnI saMpUrNa zakti lagAvI de che. jJAnI pAsethI tattvano yathArtha upadeza sAMbhaLatAM tene bahumAna Ave che ke "aho! A vAtanI to mane khabara ja nathI. AvI vAta to meM pUrve kadI sAMbhaLI ja nathI.' jJAnI pAsethI sAMbhaLelA upadezano te jAte udyama karIne nirNaya kare che. jAte vicAra karIne tattvanirNayamAM potAnI zakti lagAvavAmAM na Ave to yathArtha pratItino lAbha thAya nahIM. pote je upadeza sAMbhaLyo hoya teno mumukSu jIva ekAgratApUrvaka vicAra karI, yukti, anumAna, pratyakSa Adi pramANathI upadezAyelAM tattvono jema che tema ja nirNaya kare che. Ama, mumukSu jIva jJAnano upadeza sAMbhaLe che, yAda rAkhe che, vicAra kare che ane tenA AdhAre tattvano yathArtha nirNaya kare che. mumukSu jIvanI A sarva jJAnapravRttino lakSa ekamAtra mokSaprApti hoya che. tenAM zravaNa, vAMcanAdino uddeza svAtmakalyANa ja hoya che. te dArzanika mAnyatAonuM parizIlana vastuvyavasthAnA yathArtha nirNaya tathA tattvadRSTinI paripakvatA arthe kare che, nahIM ke vAdavivAda mATe ke khaMDana-maMDana arthe. te mAtra mAhitI mATe ke vAkapaTutA arthe Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-95 181 adhyayanAdi nathI karato, paraMtu potAnA AtmavikAsa mATe kare che. te bauddhika vikAsane jarUrI to gaNe che, paNa ene sarvoparI nathI mAnato, kAraNa ke tene samajAyuM che ke jyAM sudhI AdhyAtmika cetanAno vikAsa thato nathI, tyAM sudhI jIvananuM je parama sAdhya che te upalabdha thatuM nathI; tenI jhAMkhI paNa prApta thaI zakatI nathI. bauddhika vikAsano saMbaMdha magaja sAthe che. karmazAstranI paribhASAmAM kahevAmAM Ave to bauddhikatAno vikAsa jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. jJAnAvaraNIya karmanuM AvaraNa jeTaluM khase teTalI bauddhika kSamatA vikase che. AdhyAtmika cetanAnA vikAsano saMbaMdha mohanA vilaya sAthe che. karmazAstranI paribhASAmAM kahevAmAM Ave to mohanIya karma jyAre upazAMta thAya che athavA kSINa thAya che tyAre AdhyAtmika cetanAno vikAsa thAya che. buddhino vikAsa thavo e anucita kArya nathI. te vikAsano upayoga AdhyAtmika vikAsa arthe karavAmAM Ave to te AdhyAtmika vikAsamAM sahAyakArI banI zake che. paraMtu mAtra bauddhika vikAsane ja potAno vikAsa mAnavo athavA te bauddhika vikAsane ja sarvoparI mAnavo te khoTuM che. keTalAka mAtra bauddhika vikAsanI ciMtA kare che ane buddhine vikasAvavAno puruSArtha kare che. teo buddhino vikAsa to puSkaLa kare che, paraMtu potAnI AdhyAtmika cetanAno vikAsa sAdhavAnuM lakSya na hovAthI teo nijahita sAdhI zakatA nathI. AtmArthe prayAsa karatA na hovAthI temanI sarva vidvattA ADaMbaramAM pariNata thaI jAya che. AvA vidvAno ghaNuM bAhya jJAna dharAvatA hovA chatAM ane vidyAdimAM khUba pAraMgata hovA chatAM paNa azAMta ane duHkhI ja rahe che. zrImad prakAze che - sAcI vidvattA che ke je AtmArthe hoya, jethI AtmArtha sare, Atmatva samajAya, pamAya.'1 AtmArthano lakSa na hoya to bauddhika staranI mahAna vidvattA hAMsila karavA chatAM AdhyAtmika cetanAno vikAsa nathI thaI zakato. jIvamAM supAtratA pragaTe che tyAre ja tenAmAM AdhyAtmika cetanAno vikAsa thAya che. vairAgyAdi guNo dvArA cittazuddhi ane jIvanazuddhi thaI hoya to ja tenI jJAnapravRtti sArthaka thAya che. tattvanirNaya karavAmAM mAtra koro tarka asamartha che. ekalA tarkathI koI vAtanA taMtuno aMta AvI zakato nathI. cittazuddhi vinAnuM ekaluM tarkakauzalya tattvanirNayamAM viphaLa rahe che, eTaluM ja nahIM te mithyA abhimAnane paNa poSe che. pAMDitya arthe tattvajJAnano abhyAsa karavo 1- zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.670 (upadezanoMdha-20) 2- juo : (1) AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadRSTi samuccaya', zloka 147 'na caitadevaM yattasmAtzuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH / / ' Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana hoya to lAyakAta tarIke buddhinI kuzAgratA ane tarkanI nipuNatA. pUratI gaNAya, paraMtu AtmAnA vikAsa arthe ke mokSa mATe jJAnapravRtti karavI hoya tyAre kuzAgra buddhi ane tarkakauzalya uparAMta bIjI yogyatAo paNa apekSita che. jaina zAstro anusAra AdhyAtmika kSetre zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AsthAyukta tattvacarcA ke tattvaadhyayana ja upayogI manAya che tathA vedAMta graMtha anusAra sAdhanacatuSTaya eTale ke viveka, vairAgya, SaTsapatti (zama, dama, uparati, titikSA, zraddhA ane samAdhAna) ane mumukSutA Avazyaka manAya che. AvI pAtratA pragaTI na hoya to mArganI sUjha paDatI nathI, citta vikSubdha rahe che ane svaccheda-zithilatAdi doSone uttejana maLe che. jyAM sudhI saMsArI prasaMgo ane prakAromAM jIvane vahAlapa lAgatI hoya, tIvraviSayAsakti vartatI hoya, AraMbha-parigrahanuM alpatva thayuM na hoya, tyAM sudhI tene jJAnI puruSono Azaya pakaDAto nathI. mATe jIve tattvanirNaya karavAnI pAtratA keLavavA prathama asadvRttiono nirodha avazya karavA yogya che. te nirodha arthe dRDhatAthI ane pramAdarahitapaNe vairAgya-upazamanuM baLa vadhAravAno puruSArtha niraMtara kartavya che. vairAgya-upazama pragaTatAM jIvamAM jJAnIpuruSono bodha jhIlavAnI pAtratA pragaTe che. tene tattvanirNaya karavAnI AMtarika ruci tathA jijJAsA utpanna thAya che ane te utsAhapUrvaka mokSaprAptino puruSArtha kare che. te tattva saMbaMdhI jJAnIpuruSoe karelA nirNayanuM rahasya samajavA samartha bane che. Ama, vairAgya ane upazamanI bhUmikA AvyA pachI ja yathArtha pariNamana zakya bane che. mATe jIve vairAgya-upazamanAM dhAraNa-poSaNa dvArA potAnI pAtratA keLavavAno prayatna karavo zreyaskara che. pAtratA vinAno zAstrAbhyAsa keTalIka vAra bAdhaka ane ghAtaka paNa nIvaDe che. korI zAstracarcA saMsAravRddhimAM pariName e paNa saMbhavita che. AtmalakSanA abhAvamAM 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta, 'dhAtrizata kAtrizikA', dvAra 23, zloka 13 zIlavAna yogavAnatra zraddhAvAMstattvavidbhavet / ' sarakhAvo : 'zrImad bhagavadgItA', adhyAya 4, zloka 39 'zraddhAvA~llabhate jJAnaM tatparaH saMyatendriyaH / ' 2- juo : (1) upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmopaniSad', zAstrayogazuddhi adhikAra, zloka 72 'putravArIri-saMsAra , ghaninAM mUha-vetasAm paSTatAnAM tuM saMsAra, zAstramathyAtmavatam !' (2) upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 1, zloka 23 'dhaninAM putradArAdi yathA saMsAravRddhaye / tathA pAMDityadRptAnAM zAstramadhyAtmavarjitam / / ' Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-95 183 prApta thayelI zAstranI jANakArIne jJAna mAnI levAmAM Ave che. zAstranI jANakArI to mAtra udhAra lIdhelA zabdo che. zAstro satya tarapha mAtra izAro kare che. zAstro jANyA eTale satya jANyuM ema na kahevAya. te to kevaLa zabdo che. zAstrano izAro pakaDI laI potAmAM raheluM satya jANe to ja te zabdo sArthaka che. satyane jANavAne badale jyAre zAstrAbhyAsanA ja prayatno karI saMtoSa mAnI levAmAM Ave che, tyAre badhI bAjI avaLI maMDAya che. jo satyane jANavAnI icchA hoya to mAtra zabdothI ja saMtoSa na manAvo joIe. 'pANI' bolavAmAtrathI ke vAMcavAmAtrathI tarasa maTe evuM kadI jovA maLatuM nathI. jo ema tarasa maTI jAya to te sAcI tarasa hoya ja nahIM! AtmAnI vAtothI AtmajJAnanI pipAsA vadhavI joIe, kUraNA vadhavI joIe. zAstramAMthI AtmajJAna maLatuM nathI, AtmajJAna tarapha prayANa karavAno izAro ane preraNA maLe che. tethI zabdomAM aTakI na rahetAM te dvArA satyamAM padArpaNa thavuM joIe. zAstrAbhyAsathI tRpta na thatAM tenA vaDe AtmaprAptinI tRSA jAgavI joIe. paraMtu jIvanI pipAsA zAstra vAMcavA-sAMbhaLavAthI chipAI jAya che. jaDa zabdonI cAturyapUrNa abhivyaktine ja te jJAnanI ArAdhanA mAnI le che. jIva siddhAMto gokhI le che, AtmA viSe vAMcI le che ane pachI viziSTa jANakAranI adAthI, adhikArapUrNa rIte tenI vAta paNa kare che. siddhAMta Adi yAda rahI jAya eTale te potAnI jAtane kaMIka samajavA lAge che ane bhUlI jAya che ke vAstavamAM te AtmA viSe kAMI ja jANato nathI. teNe to udhAra meLavelA jJAnane potAnuM jJAna mAnI lIdhuM che. tenI AMkho hajI baMdha che ane te je satyanI carcA kare che te tenI potAnI AMkhe nahIM, paNa koI bIjAnI AMkhe jovAyeluM satya che. bIjAe joyeluM e satya bIjAe karelA bhojana jevuM ja che, je anyane kadI paNa tRpta karI zake nahIM. satyanI anubhUti atyaMta vyaktigata ane svasImita anubhUti che. tene corIthI prApta karavAno ke dAnamAM meLavavAno koI mArga che ja nahIM. te saMpatti nathI, svatva che, tethI te bIjAne ApI paNa nathI zakAtuM. satyane prApta karavAnI mAtra vidhi darzAvI zakAya che. paraMtu jIva A tathyane bhUlI, pote satyane jANe che ema mAnI tenI carcA karato rahe che. vaLI, temAM koI tenI prazaMsA kare ke tenI sAthe sahamata thAya to potAnI 'vAha! vAha!' sAMbhaLIne tene daDha vizvAsa thaI jAya che ke "huM satya viSe ghaNuM jANuM chuM, huM jJAnI chuM.' zAstranI bAhya jANakArIthI AvuM mithyAbhimAna pragaTe che, je ghaNuM ghAtaka nIvaDe che. kArya jANe pUruM thaI gayuM hoya evI bhrAMtijanya tRpti te anubhave che. jene sAcuM jJAna upalabdha karavuM che, samyajJAnI thavuM che, te to khaMtIlo ane vairyavaMta banI svayaMnI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zodha kare che, aMtaramAM UMDo Utare che; paraMtu popaTiyo jJAnI to cittaparivartana thayA pahelAM pote samyajJAnI che evI kalpanAmAM rAcavA mAMDe che. te zAstramAM ApelI mAhitI mukhapATha kare che, paraMtu vAstavamAM te kazuM ja jANato nathI. je svayaMne jANato na hoya te bIjuM zuM yathArthapaNe jANI zakavAno hato? te AtmAnI vAto kare che, paNa tenuM darzana tene thayuM hotuM nathI. te potAnI aMdara jarAka DokiyuM kare to tene samajAya ke potAmAM to kaMI jJAna che ja nahIM! badhuM khAlIkhama che! paraMtu pustakiyA jJAnane pakaDIne beTho hovAthI tene evo bhrama rahe che ke ghaNuM badhuM jANuM chuM.' A " jANuM chuM, huM samajuM chuM' evo bhrama dhULanI jema tenA mananA darpaNane DhAMkI de che. pachI emAM satyanuM darzana kyAMthI thAya? je tattvane te oLakhAto nathI, paNa jenA viSe mAtra sAMbhaLyuM che, vAMcyuM che, te aMgenI gokhelI mAhitIne ja te jJAna mAnI le che; paraMtu te vibhAvabhAvamAM rAcI rahyo hovAthI tenuM sarva jANapaNuM ajJAna ja che. zrImad lakhe che - je vAMcavAthI, samajavAthI tathA vicAravAthI AtmA vibhAvathI, vibhAvanAM kAryothI ane vibhAvanAM pariNAmathI udAsa na thayo, vibhAvano tyAgI na thayo, vibhAvanAM kAryono ane vibhAvanAM phaLano tyAgI na thayo, te vAMcavuM, te vicAravuM ane te samajavuM ajJAna che." dharma koI vaicArika zodha nathI paNa AtmacikitsA che, svayaMno upacAra che. dharma koI tattvajJAnanI zuSka vAto nathI paNa aMta:cakSune kholavAno mArga che. dharma AMkha ughADavAnI vidhi che. AMkha UghaDI jAya to je che tenuM saheje darzana thAya che. mAtra siddhAMtone raTavAthI AMkha nathI UghaDatI, te mATe cittanuM AmUla parivartana Avazyaka che. potAnA aMtaranA UMDANamAM jatAM jJAnano srota prApta thAya che. zAstra je dizA cIMdhe te tarapha mukha karIne, zabdo jenI preraNA Ape te tarapha prayANa karavAmAM Ave to ja dharma karyo kahevAya. Ama, satya uparachallA vicArathI nahIM paNa AtmaprAptinI prajvalita tRSAthI ja maLe che. pipAsAthI jyAre prANa vyAkuLa bane che tyAre ja satyanI prAptino avasara Ave che. jyAM UMDI tarasa che, utkaTa jhaMkhanA che, prabaLa abhIpsA che, tyAM ja prApti thAya che. kutUhalamAM satya prApta karAvavAnI zakti nathI. kautukamAM evuM joma nathI ke te prANane hoDamAM mUkI zake, paNa abhIpsA hoya to badhuM hoDamAM mUkI zake che. jyAM sudhI satyanI kiMmata prANathI adhika nathI aMkAtI, jyAM sudhI tene mATe potAnuM balidAna nathI apAtuM, tyAM sudhI teno dAvo paNa kaI rIte karI zakAya? jo satya 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.568-pa69 (patrAMka-749) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-95 185 karatAM koI paNa cIja adhika lAgatI hoya to hajI satyanI pyAsa ja nathI lAgI, hajI tenI zodhanuM zubha muhUrta paNa nathI AvyuM. tethI potAnA prANanI bAjI lagAvI zake eTalI tRSA utpanna karavI ghaTe che ane to ja parama tRptino AsvAda maLe che. kiMmata cUkavatI vakhate je acakAya che te prAptithI vaMcita rahI jAya che. jIva zAstro vAMce che, pravacano sAMbhaLe che, chatAM te satya tarapha vaLato nathI. tenuM vAMcavuM-sAMbhaLavuM e mAtra bauddhika dhAMdhala ja rahe che. abhIsAnA abhAvamAM te potAnI zaktione jagADI zakato nathI. bauddhika ghoMghATa eTalo uparachallo hoya che ke tenAthI aMtaranI suSupta zaktio jAgRta nathI thatI. tenI zakti ekatrita thaI sarjaka nathI banI zakatI. bauddhika dhAMdhalathI saMtoSAI javAthI huM je mAnuM chuM e ja satya che' ityAdi durAgrahAdi bhAvo poSAya che. tene potAnI samajaNanuM abhimAna rahe che. durAgrahanA kAraNe ekAMta pakaDAI jAya che tathA zuSkatA, atipariNAmIpaNuM, svacchedAdi doSo utpanna thaI ugratAne pAme che. dArzanika mAnyatAonAM khaMDana-maMDanamAM tenI zakti veDaphAI jAya che. vairAgyAdi guNo daDha thayA pahelAM darzanonI carcAmAM paDavAthI cittanuM samAdhAna thavAne badale vikSepa vadhe che ane tattvano yathArtha nirdhAra thaI zakato nathI. ghAMcInA baLadanI jema vAdavivAda tene kaze paNa laI jato nathI. khaMDana-maMDana Adi bauddhika kuzaLatAmAM jIvana vyartha vahI jAya che. A rIte jyAM sudhI jIvamAM abhIpsA nathI jAgatI tyAM sudhI kaMI ja sakriya nathI thatuM, koI gati nathI thatI; UlaTuM kyAreka aniSTa pariNAma paNa prApta thAya che. je mAtra vicArane ja sparze che, tenAthI satya aspRzya ja rahI jAya che. te zAbdika jJAna vaDe vidvAna ke vaktA banI zake che, paNa sAdhaka ke jJAnI banI zakato nathI. satya mATenI abhIpsA hoya to ja satyanI apUrva yAtrA zarU thAya che. prastuta gAthA uparathI ema jaNAya che ke ziSyamAM AvuM AtmArthIpaNuM che. te svAnubhavanI adamya ruci dharAve che. te tattvanI mAtra bauddhika samajathI saMtuSTa nathI thaI jato. te zrIguru sAthe je carcA kare che tenuM prayojana vAdavivAda ke mAhitI bhegI karavAnuM nathI, paraMtu te dvArA teNe Atmika lAbha meLavavo che, arthAt mokSa prApta karavo che. te mokSaprAptine ja lAbha gaNe che, mAtra bAhya jANakArIne lAbha gaNato nathI, kAraNa ke te jANe che ke jANakArI to sAdhana che, sAdhya nahIM. te mAne che ke mokSano upAya jANyA vinA mAtra pAMca padanuM svarUpa jANavAthI koI lAbha nathI. 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijI kRta, yogabindu', zloka 67 'vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavad gatau / / ' Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tene zrIgurunA nyAyayukta samAdhAnathI jIvanuM svarUpa arthAt jIvanuM hovApaNuM, trikALa TakavApaNuM, karmanuM karavApaNuM, karmaphaLanuM bhogavavApaNuM tathA karmathI mukta thavApaNuM - e pAMca padanuM svarUpa samyak prakAre jaNAyuM che. paraMtu mokSanA upAyano nirNaya karavAmAM hajI tene muzkelI paDe che. mokSanA upAyanA matabhedomAM gUMcavAI gayo hovAthI te koI sAcA kalyANakArI upAyano nirNaya karI zakato nathI, mATe te mUMjhAIne zrIgurune vinaMtIpUrvaka kahe che ke jIvAdinuM jJAna to mokSaprAptimAM upakAraka nIvaDatuM hoya to ja te kAryakArI che, tethI kRpA karIne mane mokSano upAya samajAvo. zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che ke - "A gAthAmAM bhavya jijJAsu ziSyanI mokSamArga samajavAnI utkaMThA keTalI prabaLa che, te sahajatAe pragaTa thAya che, kAraNa tenAmAM atyAre koI mana-roga nathI, temaja ihaloka, paraloka saMbaMdhI sukhano koI vikalpa nathI, paraMtu mAtra mokSaabhilASa varte che. ziSyanuM upAdAna vadhu ne vadhu baLavattara thatuM jAya che, te spaSTa dekhAya che ane jyAre jIvanI A prakAranI dazA hoya, utkRSTa mumukSatA hoya, tyAre ja zrIgurunI dezanArUpa amRtatulya vANIthI bodhabIjanI prAptino lAbha thAya che."1 Ama, ziSyane AtmakalyANanI utkaMThA che, svarUpa pratye prema che. tene mokSanI yAtrAmAM joDAvuM che, tethI te utsAhapUrvaka mokSanA upAyano nirNaya karavA prayatnazIla che. te AtmArthInA guNothI yukta che, arthAt tenAmAM je kaSAyanI upazAMtatA che te tenA matAjhaharahitatA, madhyasthatA, vinaya, saraLatA vagere guNo dvArA pragaTa thAya che. mokSaprAptinA upAya mATenI tenI tAlAvelI tathA saMsArathI chUTavAnI tenI kAmanA dvArA teno saMvega-nirveda pragaTa thAya che. zrIguru pAse potAnI mUMjhavaNa rajU karavI ane tenA sAcA samAdhAnanI zrIguru pAse yAcanA karavI e tenI zrIguru pratyenI AsthA pragaTa kare che. jema dIkarI moTI thatAM tenA mATe sArAM vara-ghara zodhavAnI vicAraNA ane ciMtAmAM mA-bApane UMgha na Ave, tema potAnI cittavRttine svarUparUpI vara-ghara prApta thayuM na hovAthI ziSyane ciMtA jAgI che. te ajJAna ane ajJAnajanya duHkhane sadaMtara nirmULa karavA mAMge che, tethI te daDha laganIthI tattvanA yathArtha nirNayanI dizAmAM prayatno karato rahe che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'tethI ema jaNAya che, A saMsAra apAra; tarI zakAe kema e? evo thAya vicAra. 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, "Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR. 263 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-95 187 yathAmati samajAya che, maLe na mokSa upAya; mahA vikaTa A kArya te, kyA prakAre thAya. ane kadI jo thAya nahIM, jIvanuM siddhasvarUpa; jIvAdi jANyA taNo, zAno mahimA anupa. kartA bhoktAdi badhAM, sthAnaka pAMca manAya; paNa upAya jANyA vinA, zo upakAra ja thAya?' 1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.238 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 377-380) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 96 e utaLa 6, 21nkAna 21, sAvyuM tela ume 1, upapa upa che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 96 artha - gAthA 95mAM ziSya kahyuM ke pUrve rajU karela traNa dalIlo vicAratAM ema [25] lAge che ke mokSano upAya maLe tevo nathI ane tethI jIvAdinuM svarUpa bhUmikA jANavAno koI lAbha nathI. Ama, gAthA 92 thI 94mAM mokSanA upAyanI potAnI zaMkAnA samarthanamAM traNa dalIla rajU karI, ziSya gAthA 9pamAM mokSano avirodha upAya samajavAnI agatyatA darzAvI. have A chaThThA padanI zaMkAnI aMtima gAthAmAM mokSano upAya samajavAnI tIvra utkaMThA darzAvatAM ziSya kahe che - pAMce uttarathI thayuM, samAdhAna sarvAga; gAthA samajuM mokSa upAya to, udaya udaya sadbhAgya.' (96) = Ape pAMce uttara kahyA tethI sarvAga eTale badhI rIte mArI zaMkAnuM samAdhAna thayuM che; paNa jo mokSano upAya samajuM to sadbhAgyano udayaudaya thAya. atre "udaya' "udaya' be vAra zabda che, te pAMca uttaranA samAdhAnathI thayelI mokSapadanI jijJAsAnuM tIvrapaNuM darzAve che. (6) te AtmalAbhanI tIvra jijJAsAvALA jIvano vyavahAra kevo hoya, arthAt pAtra jIvanAM lakSaNa kevAM hoya e A gAthA uparathI jaNAI Ave che. prathama pAMca pada samajAyAM che ema ziSya svIkAra kare che tathA mokSano upAya samajavAnI icchA darzAve che. te kahe che ke "AtmasvarUpa saMbaMdhI ghaNI zaMkAo hatI, paNa AtmAnAM pAMca padanI - astitvanI, nityatvanI, karmakartutvanI, karmaphaLabhostRtvanI tathA mokSatvanI zaMkAonuM Ape je sacoTa samAdhAna ApyuM te viSe aMtarathI vicAratAM pAMce pada sarva prakAre samajAya che ane tenI aMtaramAM daDha pratIti paNa thaI che. e pAMca padamAM have koI zaMkA rahI nathI.' pAMca padanA zrIgurue karelAM nyAyayukta samAdhAnanA kAraNe ziSyanA aMtaramAM evI pratIti thAya che ke mokSanA upAya saMbaMdhI zaMkAnuM samAdhAna paNa avazya thaze ane mokSano avirodha upAya avazya prApta thaze. eTale ziSya AnaMdamAM AvIne kahe che ke 'jo mokSano upAya samajIza to mArA sadbhAgyano udaya thayo che ema mAnIza.' gAthAmAM be vAra "udaya udaya' zabdano prayoga thayo che, je suziSyanI jijJAsAnI bhAvArtha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (vizeSArtha prabaLatA temaja aMtaramAM UchaLI rahelAM ullasita pariNAmo darzAve che. - jJAnaprAptinI bhinna bhinna bhUmikAo che. jJAnanI prathama bhUmikAmAM jIvane * saMsAranI niHsAratA tathA potAnI alpajJatA samajAya che ane saMsAranA nAzanA upAyonI jANakArI mATe jIva satzAstra tathA anubhavI guru tarapha vaLe che. Ama, A bhUmikA AgamapradhAna che. jJAnanI bIjI bhUmikAmAM jJAnI guruno satsaMga, sadAcAramAM pravRtti ane zravaNa-vAMcananI sAthe sAthe ciMtana-manana paNa hoya che. A bhUmikAmAM vicAranI mukhyatA che. A bhUmikAe rahelo sAdhaka satyanI vyApaka khoja kare che. jJAnanI trIjI bhUmikAmAM zravaNa ane manana sAthe yogAbhyAsa bhaLe che. nija adhikArIpaNuM vardhamAna karato karato sAdhaka prayoganI bhUmikA upara Ave che. jJAyakano abhyAsa, svarUpanuM anusaMdhAna, svabhAvanI jAgRti mATe prayogo karatAM karatAM samatvano vikAsa thAya che, cittamAM UThatAM vicAravamaLo zAMta thaI jAya che, saMkalpa-vikalpanI alpatA thAya che, azubha bhAva maMda paDe che ane karmakRta vyaktitva sAtheno potAno ekatArUpI "ahaM ogaLato jAya che. Ama, svAnubhava mATenI bhUmikA taiyAra thAya che. rucipUrvakanA zravaNanuM ciMtanamAM ane paripakva ciMtananuM bhAsanamAM parivartana thatAM sAdhanA jhaDapathI AgekUca kare che ane jIva anubhUtinAM dvAra sudhI AvI pahoMce che. jJAnanI cothI bhUmikAmAM AtmAnuM saMvedana thAya che. zubhAzubha bhAvathI upara UThI te dhanyAtmA zuddha bhAvamAM sthita thAya che. prAraMbhamAM alpakAlIna, kvacit ane kadAcituM prApta thato A anubhava aMtarmukhI vItarAgI sAdhanA dvArA vadhu sulabha ane vadhu sthAyI, dIrghajIvI banato jAya che. Ama, jJAnaprAptinA kramamAM prathama zravaNa tathA vAMcana dvArA AtmAnuM parokSa jJAna prApta thAya che, pachI enAM ciMtana-manana dvArA teno daDha nirNaya thAya che. zrIgurunA upadeza upara vicAra karavAthI sAdhakane jAta ane jagata saMbaMdhI aphara nirNaya thAya che. paraMtu A bhUmikA hajI bauddhika staranI che. kevaLa bauddhika nirNaya karavAthI kAryasiddhi thatI nathI. yathArtha ciMtanazreNI sAdhakane saMsArathI parAmukha karI svasammukha avazya kare che, paraMtu svanA sAkSAtkAra mATe tenA karatAM paNa AgaLa vadhavuM ghaTe che. siddhAMtane bauddhika stare yogya rIte samajIne, tene prayoga dvArA jIvanamAM vaNavA ghaTe che. dharmane jIvanamAM dhAraNa karavAthI ja saphaLatA prApta thAya che, mATe yathArtha abhyAsa karavo jarUrI che. yogAbhyAsa tathA aMtarmukhI vItarAgI sAdhanA dvArA prApta thatI cittanI nirmaLatA tathA ekAgratAnI keLavaNI dvArA AtmatattvanuM pratyakSa jJAna prApta thAya che. Ama, AgamathI arthAt anubhavIonAM vacana dvArA je jANavA maLe tene tarka dvArA vizadatAthI samajavA prayatna thAya tathA yogAbhyAsathI tenI pratIti meLavAya to Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-96 193 atIndriya tattva sudhI pahoMcI zakAya che. Agama, anumAna ane yogAbhyAsa e traNa vaDe potAnI buddhine meLavIne sAdhaka uttama tattva pAmI zake che.' prastuta gAthAmAM ziSya kahe che ke pote karelA praznonA zrIgurue ApelA javAba dvArA AtmAnA hovApaNA viSe, tenA trikALa TakavApaNA viSe, tenA karma karavApaNA viSe, tenA karmaphaLa bhogavavApaNA viSe tathA karmathI sarvathA chUTavApaNA viSe yathArtha samajaNa maLI che, jenAthI te pado saMbaMdhI sarva prakAranA saMzayanuM saMpUrNapaNe samAdhAna thayuM che ane pAMca padanI zraddhA daDha thaI che. te saMbaMdhI tene koI vikalpa rahyo nathI. AtmaviSayaka aneka zaMkAonAM samAdhAna arthe te namatAthI zrIgurune prazno pUche che. sadguru dvArA karAtA samAdhAnanuM utsAhathI ane rasapUrvaka zravaNa karI potAnA caMcaLa manane zAMta kare che ane ullAsapUrvaka sagurunA upadezanuM grahaNa kare che. avadhArita rahasyanuM te punaH punaH ciMtana kare che. zrIgurunA bodhanI UMDI vicAraNAthI tene praznArthacihna ke vikalpa vagaranI zraddhA pragaTe che. zrIgurue Apela pAMca padanAM yathArtha samAdhAnanAM zravaNa-manana dvArA ziSyanI te saMbaMdhI sarva zaMkAo samagrapaNe TaLI gaI hovAthI te zaMkA pharIthI udaya pAmatI nathI. jo zravaNa karelA viSayanI vicAraNA thAya nahIM, arthAt zrIgurunA uttara upara ciMtana-manana thAya nahIM to punaH punaH e ja prazno UDyA kare. paraMtu ziSya vicAravAnuM hovAthI prApta thayela samAdhAna upara ciMtana karIne enI pratIti kare che ane potAnuM hita sAdhe che. mokSapadanI zraddhA thatAM tene mokSapadanI prApti mATe parama kalyANanA paMthe prayANa karavAnI bhAvanA jAge che. mokSano upAya samajavo, teno udyama karavo te ja sukhano upAya che evI pratIti thaI hovAthI, mokSano acUka upAya jaNAvavA mATe ziSya zrIgurune vinaMtI kare che. mokSamAM ruci thaI hovAthI tene enA ja vicAra Ave che, mokSano mahimA jAgyA pachI eno ja rasa ghoLAyA kare che, tethI mokSano upAya samajavAnuM ja lakSa rahyA kare che. divasa-rAta upayoga emAM ne emAM ja joDAyelo rahe che. tene mokSanA upAyanI prApti mATe adamya tAlAvelI ane tIvra jhUraNA pragaTI che. tene mATe mokSanA upAyanI khoja eka samasyA ja nahIM paNa vedanA banI gaI che. jijJAsA jyAre samagrapaNe vyAkuLatAmAM palaTAI jAya che tyAre e vyAkuLatA eka navI ja yAtrAno prAraMbha karAve 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadaSTi samuccaya', zloka 101 'gAAmenAnumAnena yogAbhyAsarasena 2 | tridhA prakalpayanprajJAM labhate tattvamuttamam / / ' sarakhAvo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkata, 'zrIpAlarAjAno rAsa', khaMDa 4, DhALa 7, kaDI 13 Agama ne anumAnathI, valI dhyAna raseM guNa geha re; kare je tatva gaveSaNA, te pAme nahiM saMdeha re." Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che ke jenA phaLarUpe AtmasAkSAtkAra thAya che. mokSano upAya samajavAnI AvI utkaMThA ane taiyArI sahita te zrIgurunA bodhane vAraMvAra vAgoLatAM vicAre che ke "AtmA anaMta jJAnAdi guNono dariyo che. pote potAnA guNonI utkRSTa virAdhanA kare to nigodanI prApti thAya ane ArAdhanA kare to mokSanI prApti thAya. AtmAnuM hita karavA mATe atyAre ja A samaye ArAdhanAnuM svarUpa kevuM che te samajI levuM joIe. samajavAno avasara maLyo che. te vyatIta thaI gayo to pharI Avo avasara maLavo mahAdurlabha che. A manuSyadeha anaMta kALa pachI mane maLyo che. te ciMtAmaNi ratna jevo che. A bhavane paisA raLavAmAM ane bhogamAM ja veDaphI nAkhyuM ane mokSanA upAyanI samajaNa na karuM to mArI ceSTA kAgaDo uDADavA mATe ciMtAmaNi ratnano ghA karanAra mUrakha jevI gaNAya. mAruM atyAra sudhInuM jIvana to meM saMsAranAM kAryomAM veDayuM che, paNa saMsAranI asAratA have mane samajAI che. mAre have janma-maraNa joItAM nathI.' te zrIgurune vinayapUrvaka vinaMtI kare che ke "mArA aMtaramAM bhavabhramaNano trAsa lAgyo che. mukti meLavavAnI mane tIvra abhilASA che. pAMce pada saMbaMdhI zaMkAonA uttara ApavAno Ape lIdhelo zrama saphaLa thayo che, kAraNa ke te viSe mane niHzaMka pratIti thaI che, sarvAge samAdhAna thayuM che; paraMtu mokSanA upAya viSe hajI mane zaMkA rahe che, tethI kRpA karI mane evo sacoTa upAya batAvo ke zIdhra huM mArA zreyane sAdhI zakuM. Apa mane mokSamArganI ArAdhanA kaI rIte karavI te samajAvo ke jethI alpa samayamAM mAro beDo pAra thaI jAya. ApanAM mArgadarzana ane AzIrvAdathI huM dhanya thaI jaIza.' Atmahita karavAnI kharI laganI lAgI hovAthI ziSya bIjAM badhAM ja kAryonI prIti choDIne, saMsAranA motanI pravRtti choDIne, anAdinA virAdhaka bhAvane tajIne ArAdhanAnuM svarUpa samajavAno udyama kare che. mokSanI zraddhA thavAthI tene mokSa prApta karavAnI tAlAvelI jAgI che, paraMtu mokSanA upAya saMbaMdhI yathArtha nirNaya na thavAnA kAraNe te yathArtha puruSArtha karI zakato nathI. mokSanA upAyano vicAra karatAM, te saMbaMdhI bhinna bhinna mata joIne te mUMjhAI jAya che ane mokSano upAya kadApi prApta thaze nahIM evuM tene lAgyuM hatuM, paraMtu zrIgurue Apela pAMca padanAM samAdhAnathI utpanna thayelI zrIguru pratyenI AsthAnA kAraNe tene zrIguru dvArA mokSano upAya prApta thaze evI zraddhA janme che. ziSyanI zrIguru pratyenI zraddhA, mokSa prApta karavAnI tAlAvelI ane mokSano upAya samajavAnI tatparatA eTalI prabaLa thaI che ke te ullAsamAM AvI jaIne kahe che ke "jo zrIguru dvArA mane mokSano upAya yathArthapaNe samajAze ane tenI niHzaMka pratIti Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-96 195 aMtaramAM anubhavAze to huM mArA sadbhAgyano udaya thayo ema mAnIza.' potAnuM bhAgya UghaDaze tenI khuzAlIrUpe ziSya "udaya udaya" ema be vAra udaya zabdano prayoga kare che. A punaruccAraNa pAMca padanI zaMkAonAM sarvAga - saMpUrNa samAdhAnathI thayelI mokSaprAptinI jhaMkhanAnI tIvratA darzAve che tathA mokSano upAya samajavAnI dhagaza pragaTa kare che. AtmAnI pUrNa, zuddha dazA pragaTa karavAnA upAyanI prAptine ziSya parama saubhAgya samaje che. ziSyanA aMtaramAM rahelo mokSanA upAyano apUrva mahimA ahIM chato thAya che. saMsArI jIvo lakSmI ane adhikAra prApta karavAmAM potAnuM sadbhAgya mAne che, jyAre suziSya to mokSanA upAyanI samajaNa prApta thavAne potAnuM sadbhAgya mAne che. saMsArI jIvone potAnA atIndriya sukhanI pratIti na hovAthI, teo bAhya saMyogomAM sukha zodhe che. paradravyamAM mUrchA karI svAdhIna, zAzvata satsukhathI vimukha thAya che. teo bhogasAmagrIne sukhasAmagrI mAne che ane te prApta thatAM sukha maLyuM ema samaje che, tethI temano prayatna paNa te meLavavA pratye rahe che. temanI dRSTie 'sukha kaI rIte prApta karAya?' eno artha thAya che - 'bhogasAmagrI kaI rIte prApta karAya?' temanAM aMtaramAM "sAcuM sukha zuM che?' evo prazna ja UThato nathI, kema ke temanuM aMtarmana ema mAnI beThuM che ke bhogamaya jIvana eTale ja sukhI jIvana; arthAt bhogecchAnI pUrtivALuM jIvana ja sukhI jIvana che. AvI manovRtti hovAthI teo bAhya sAmagrIthI ja sadbhAgyanuM dhoraNa AMke che. teo kaMI ne kaMI meLavIne sukha prApta karavA icche che, tethI teo haMmeza vadhu ne vadhu meLavavA jhaMkhe che. vadhu meLavavAnI jhaMkhanAmAM potAnI pAse je hoya che ene mANavAnuM paNa teo cUkI jAya che. temane haMmezAM prApta paristhitimAM koI ne koI khAmI dekhAya che, tethI temane asaMtoSa rahe che ane anya paristhitinI icchA jAge che. anya pAse keTalAM prakAranAM sukha che eno teo hisAba rAkhe che ane potAnI pAse je nathI eno aphasosa kare che. teo dhArmika kriyAo karIne paNa anukULa saMyogonI kAmanA kare che. dhArmika kriyAonA phaLarUpe dhana-dhAnyanI prApti, rAjyAdi saMpadA, suMdara strI, AjJAkArI putra, sevako, korTa-kacerI tathA parIkSAmAM saphaLatA, zatru upara vijaya vagerenI teo AkAMkSA rAkhe che. vrata, pUjA, prabhAvanA pAchaLa paNa teo Avo Azaya rAkhe che. paisAnI relamachela hoya to teo potAne sukhI mAne che. rUpa, baLa, kuLa, sattAdinI adhikatA hoya to teo harakhanA hiloLe caDhe che ane potAnA sadbhAgyano udaya thayo che evuM mAne che. Ama, bahirdaSTi jIvo saMyogAzrita sukhathI potAne bhAgyazALI mAne che. AthI viparIta, AtmArthI jIvane potAnA avyAbAdha anaMta sukhadhAma Atma Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svarUpano nirNaya thayo hovAthI tene bhautika sukhanI mahattA hotI nathI. tene parigrahanuM koI prayojana hotuM nathI. te jANe che ke sukhI jIvananuM rahasya che - aparigraha. potAnI pAse zuM zuM che e samRddhinuM mApa nathI, paNa potAne zenA zenA vagara cAle che e kharI samRddhinuM mA5 che. saMsAramAM badhuM anitya hovAthI zAzvata sukhanA icchuka evA AtmArthIne te pratye moha thato nathI. tene saMsAranAM kAryomAM vaha nathI. tenI Asakti moLI paDatI jAya che. tenA rAga-dveSanA tAMtaNA lAMbA kheMcAtA nathI. viSayamAM lAbha nahIM paNa ekAMte nukasAna che evuM samajAyuM hovAthI paMca indriyanA viSayo pratyenuM AkarSaNa ghaTI jAya che. tene te pratye vairAgya jAge che, nIrasapaNuM lAge che. viSayonI asAratA ane saMyogonI nazvaratA daDha thaI hovAthI para pratye te udAsIna thAya che. durlabha paNa kSaNabhaMgura evA manuSyadehamAM ekamAtra AtmAno anubhava ja tene kartavyarUpa lAge che. teno pokAra hoya che ke "mane mokSa sivAya kaMI paNa joItuM nathI. dhana-dhAnya, ghara, strI, putra, mitra, viSayasAmagrI Adi kaMI joItuM nathI. traNa lokanA pralobhano paNa mArA aMtaramAMthI UThelA A avAjane dAbI zakaze nahIM.' tenuM manobaLa evuM to daDha hoya che ke tene vaibhava, saMpadAdi prApta thayAM hoya topaNa te pratye upekSA ja varte che. tene tenI prAptimAM sadbhAgya nathI lAgatuM. durlabha manuSyabhava pAmIne dhana-saMpatti meLavavAmAM ke pada-pratiSThA meLavavAmAM tene dhanyatA nathI lAgatI. ekAMta duHkhathI bharelA viSama saMsAramAM zrIgurunA bodhanuM zravaNa karavA maLe ene ja te potAnuM sadbhAgya mAne che. mokSanA upAyanI samajaNa maLatAM te dhanyatA anubhave che. te bIjI badhI ciMtA choDIne mokSanA upAyanA ciMtanamAM ja rata rahe che. bahirdaSTi jIvane pAMca indriyonA viSayomAM, kIrti AdimAM prema che, tethI te saghaLuM maLatAM potAne bhAgyazALI mAne che. saMsAramAM jenI kiMmata che tenI vAta karavAsAMbhaLavAmAM tene umaLako Ave che. tevI vAta te UchaLI UchaLIne kare che. potAnA zarIranA, lakSmInA, mAla-milakatanA, moTAInA, sattAnA koI vakhANa kare to tene premathI sAMbhaLe che. temAM ruci hovAthI potAnA vakhANa sAMbhaLatAM te kaMTALato nathI, paNa te hoMza sahita sAMbhaLe che ane temAM tene mIThAza lAge che. paraMtu AtmArthI ziSyane mokSamAM ruci hovAthI tene dhana, deha, strI, putrAdinI vAtomAM rasa paDato nathI. te mokSanA upAyanI samajaNa maLavAthI potAne bhAgyazALI mAne che, tethI mokSano upAya samajavA te vAraMvAra zrIgurunA bodhanuM zravaNa-manana kare che. te vicAre che ke 'AtmakalyANano mArga batAvanAra zrIguruno ati durlabha samAgama maLyo che ane temAM paNa jo mane bhavabaMdhanathI mukta thavAnA upAyanuM zravaNa karavA maLe to tenA jevuM saubhAgya zuM?' Ama, kalyANavAMchu ziSya mokSanA upAyanI samajaNathI potAnA sadbhAgyano udaya thaze ema mAne che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-96 197 sadbhAgya' zabdanuM arthaghaTana karatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - sabhAgya' - saubhAgano saddaguru bhagavAna zAstrakAranA paramArthasakhA kSAta paramaziSya mahAbhAgya subhAgyano udaya udaya thAya. athavA je koI AtmA ziSyabhAve A paramakRpALu zrImad parama saddaguru bhagavAnanI amRtavANI zravaNa kare - manana kare, te sadabhAga - sadabhAgyavAna AtmAno AtmakalyANarUpa AtmalAbhano udaya udaya - uttarottara caDhatI kaLArUpa parama AtmalAbha thAya, avazya pAme.' - zrImade prastuta gAthAmAM suziSyanI satpAtratA batAvI che. suziSyane mokSaprAptinI evI tarasa lAgI che ke tene mATe anya sarva gauNa thaI jAya che. tarasa be prakAre hoya che. eka tarasa ke je potAne aMdarathI anubhavAya che. tevI tarasa lAge tyAre AkhuM jagata gauNa banI jAya che. te ja sAcI tarasa che. bIjI tarasa tarasa nathI, mAtra tarasano AbhAsa che. te khoTI tarasa che. AvI khoTI tarasathI prerAyelI zodha paNa niSphaLa nIvaDe che. khoTI tarasamAM lakSmI-adhikArAdino mahimA gauNa thayo na hovAthI mokSanI zodha tarapha zaktino pravAha vahI zakato nathI. jIvane jyAM sudhI aMtarathI chUTavAnI tAlAvelI jAgatI nathI, tyAM sudhI te sAdhanApatha upara ArUDha ja thato nathI. jIva priyatamAnA milana mATe, dhana-kIrtinI prApti mATe AturatA batAve che, paNa AtmasAkSAtkAra mATe AturatA nathI batAvato. gharanA duHkha mATe, priyajananA viyoga mATe, saheja Apatti Ave to te mATe te raDI paDe che, AMsu sAre che, paNa AtmaprApti nathI thaI tenI vedanA paNa tene thatI nathI. je divase e vedanA thAya che e divasathI jIvanI sAdhanA zarU thAya che. pAtra jIva AtmAne evo jhaMkhe che ke jevI rIte kheDUta varasAdane ane bALaka mAne jhaMkhe. AvI adamya jhaMkhanAnA kAraNe AtmAmAM teno rasa vadhato jAya che. tene AtmAnI evI dhUna lAge che ke koI paNa prakAre mArA AtmAne anubhavI lauM. te sivAya bIje kaze paNa zAMti thavAnI che ja nahIM. atyAra sudhI huM pote potAne bhUlIne vyathita thayo, paNa have mokSa sAdhavAno A avasara hAtha Avyo che. mAre mukti joIe ja che. tenAthI ochuM tathA bIjuM kazuM mane khape nahIM. atyAre ja, A samaye paNa huM mokSasvarUpa ja chuM. zrIgurunI kRpAthI huM mAruM mokSasvarUpa paryAyamAM pragaTa karIne ja dekhADIza.' Avo daDha saMkalpa, Avo aphara vizvAsa, AvI aNanama khumArI hovAthI tenA kadama mokSaprAptinI dizAmAM maMDAya che. kaMTALyA vinA te satata uga puruSArtha kare che. dhyeyane ekaniSThAthI ane makkamatAthI vaLagI rahenAra avazya icchita siddhi prApta kare che. dhyeya game teTaluM ucca hoya, te pAra pADavAnuM kArya game 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.313 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana teTaluM muzkelIbharyuM hoya, paraMtu makkama nirNaya karIne AgaLa vadhanArane cokkasa saphaLatAnI prApti thAya che. mokSa prApta karavAnI dhagazavALA AtmAne mokSanI prApti avazya thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - pAMce uttarathI thayuM, nirAkaraNa manamAMhI; paNa te mokSa upAyane, jANavA che utsAha. pAMce zaMkA TaLI jatAM, samAdhAna sarvAga; thayuM hoya paNa eka A, upAya sAcuM aMga. yathArtha Apa batAvazo, to Ave vizvAsa; samajuM mokSa upAya to, thAya satya zivalAsa. aho prabhu karuNAnidhi, karo bhalo A lAga; sahaja maLe sadupAya to, udaya udaya sadbhAgya.'' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 238 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti, gAthA 381-384) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 97 e ujUrI thaI, vikatI, mAre to jamI, 250 grAma je ra1 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 97 mokSano upAya nathI' e zaMkAnA samarthanamAM gAthA 92 thI 94mAM ziSya bhUmikA ke traNa dalIlo rajU kare che. AvA vikalponA kAraNe te mokSanA upAya viSe niHzaMka thaI zakato nathI. jIvAdinuM yathArtha svarUpa samajAyuM hovA chatAM jo mokSaprAptino yathArtha upAya na maLe to A sarva jANavuM nirarthaka che ema te nama bhAve gAthA 95mAM jaNAve che. gAthA 96mAM te zrIgurune nivedana kare che ke "Ape ApelA pAMce padanAM samAdhAnathI mane AtmAnI sarvAge yathArtha pratIti thaI che. jo Apa mokSano upAya jaNAvazo to mArA upara mahad upakAra thaze ane e mAro mahad bhAgyodaya haze.' zrIguru dvArA thayela pAMce padanAM samAdhAnathI ziSyamAM mokSano upAya jANavAnI tAlAvelI jAgI che - mAtra samajavAnI ja nahIM, paNa yathArthapaNe samajI tene AcaraNamAM mUkavAnI paNa! tIvra mokSAbhilASA sahita te zrIguru samakSa hAjara thayo che. zrIguru paNa ziSyanI yogya bhAvanAno evo ja yogya pratisAda Ape che. mokSano upAya jANyA vagaranuM sarva jJAna nirarthaka TharatuM hovAthI chavuM pada atyaMta mahattvanuM che, jethI te aMgenA samAdhAnano vistAra 22 gAthA sudhI thayo che. ziSyanI dalIlonuM kramasara samAdhAna ApavAnuM zarU karatAM pahelAM tene haiyAdhAraNa ApatAM zrIguru kahe che gAthA | arthI "pAMce uttaranI thaI, AtmA viSe pratIta; thAze mokSopAyanI, sahaja pratIta e rIta.... (7) pAMce uttaranI tArA AtmAne viSe pratIti thaI che, to mokSanA upAyanI paNa e ja rIte tane sahajamAM pratIti thaze. atre "thaze' ane "sahaja' e be zabda saddagurue kahyA che te jene pAMce padanI zaMkA nivRtta thaI che tene mokSopAya samajAvo kaMI kaThaNa ja nathI ema darzAvavA, tathA ziSyanuM vizeSa jijJAsupaNuM jANI avazya tene mokSopAya pariNamaze ema bhAsavAthI (te vacana) kahyAM che; ema saddagurunAM vacanano Azaya che. (7) - ziSyanI vinaya bharelI vinaMtIno svIkAra karI, zrIguru AzIrvAda ApatAM bhAvArthI 1] kahe che ke "jema AtmAnAM pAMca padanAM samAdhAnathI pAMca pada saMbaMdhI tArI sarva zaMkA nivRtta thaI ane te pAMce pada sAcAM che, nyAyayukta che ane saMdeharahita che Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana evo nizcaya thayo che, arthAt AtmA che', 'te nitya che', 'che kartA nijakarma'; 'che bhoktA', vaLI "mokSa che', ema pAMca pada saMbaMdhI nizcayAtmaka pratIti thaI che tema "mokSa upAya che' evA chaThThA padanI paNa e ja sulabhatAthI tane pratIti thaze.' ahIM 'sahaja' zabdanA prayogathI zrIguru ema sUcave che ke jene AtmAnAM pAMca padano yathArtha nizcaya thayo che, tene chaThThA padanI pratIti thavI paNa sulabha ja che. AvA vicakSaNa ane vilakSaNa ziSya mATe mokSano upAya samajavo khUba sahelo che. tene temAM bahu zrama nahIM paDe. "thAze' zabdano prayoga karIne, zrIgurue ziSyane mokSanA upAyanI pratIti avazya thaze evI mahora mArI ziSyanA utsAhane vadhAryo che. temaNe ziSyane AzIrvAda ApyA che ke "tane mokSano upAya sahelAIthI samajAze ane tAruM parama kalyANa thaze.' - ziSyane AtmakalyANanI sAcI khevanA jAgI che. te zrIguruno samAgama vizeSArtha ** kare che ane potAnA aMtaramAM UThelA SapadaviSayaka praznonuM samAdhAna yAce che. te sAcI laganathI sadguruno bodha sAMbhaLe che ane ene samajavAno prayatna kare che. zrIgurue Apela pAMca padanAM samAdhAna upara vivekapUrvaka, zAMta bhAve vicAra karatAM tene AtmAnAM prathama pAMca padanI samajaNapUrvaka zraddhA thAya che, jeno ekarAra karatAM te gAthA 96mAM kahe che ke "pAMce uttarathI thayuM, samAdhAna sarvAga'. A vAtano pratisAda ApatAM zrIguru prastuta gAthAmAM kahe che ke "pAMce uttaranI thaI, AtmA viSe pratIta'. ahIM zrIgurue "pratIta' zabdano prayoga karyo che, je ema sUcave che ke ziSya zrIgurue ApelAM pAMca padanAM samAdhAna vicArapUrvaka samajIne zraddhAnamAM utAryA che. ziSya kevaLa tarkavAdI nathI, temaja aMdhazraddhALu paNa nathI. zravaNa karelA bodha upara vicAra karIne teNe te jJAnane sudaDha banAvyuM che. zrIgurue ApelAM samAdhAnano svIkAra potAnA aMtarAtmAmAM thayA pachI ja teNe kabUlAta karI che. AthI viparIta, keTalAka loko bahArathI 'hA hA' to kahI de che, paNa samajavA mAMgatA nathI. AMdhaLukiyAM karI mAnavAne badale, je kahevAmAM AvyuM hoya tene zAMtithI sAMbhaLI, vicArI, samajavAno prayatna karavo ghaTe che. AtmAnI prApti mATe vicArathI paNa upara UThavAnuM che, vicAranI bhUmikAthI AgaLa vadhI nirvicAra thavAnuM che. paraMtu teno artha ema nathI ke vicAra karavo ja nahIM athavA vicAra karavAnuM baMdha karI mAtra aMdhavizvAsa karI levo. aMdhavizvAsa to vicAranI bhUmikA karatAM paNa nIcI bhUmikA che. aMdhavizvAsa to vicAra ja pedA thavA deto nathI. aMdhavizvAsathI mUDhatA TaLatI nathI, mAtra tene chupAvavAmAM Ave che. mUDhatA TALavI hoya to vicArano Azraya e ja eka amogha upAya che, tethI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-97 203 vicAra karavA yogya che. paraMtu vicAramAM ja rokAI javAnuM nathI, vicAramAM ja khovAI javAnuM nathI. vicAranI sImA jANavAnI che. vicAranI bhUmikAnuM atikramaNa thAya tyAre ja satyanI prApti thAya che. je mAtra vicAramAM ja prayANa kare che, te vikalponI aMtahIna zRMkhalAmAM aTavAya che, tenI yAtrA kyAre paNa pUrI thatI nathI. paraMtu je vicAra karyA vinA ja aMdhavizvAsamAM rokAI jAya che, tenI to yAtrA haju zarU paNa thaI nathI. tethI jIve nirNaya vicArapUrvaka ja karavo ghaTe che. jJAnI puruSonA bodhane manana, ciMtana, bhAvana vaDe AtmasAt karavAmAM Ave to ja te lAbhanuM kAraNa bane che. sapuruSanAM vacano kaMThastha nahIM paNa hRdayastha karyA hoya, zAstravAMcana mAtra bauddhika jANakArIrUpa nahIM paNa aMtaranI mAnyatArUpa banyuM hoya to ja udayaprasaMge te upasthita rahe che. bhADAnuM mAhitIjJAna nahIM paNa samajaNapUrvakanI prajJA ja udayaprasaMge bacAve che. samajyA vinA mAnI levAthI, vicAryA vinA svIkArI levAthI siddhi thatI nathI. mAtra gatAnugatikatAthI svIkAryuM hoya ane vicArapUrvaka svIkAryuM na hoya to te mAnyatA tUTatAM vAra lAgatI nathI. vicArapUrvaka mokSanA upAyano svIkAra karyo hoya to ja lAbha thAya che. zrImad kahe che - mokSano upAya che. oghabhAve khabara haze, vicArabhAve pratIti Avaze.' ziSya mokSaprAptino icchuka hovAthI teNe zrIgurunAM vacanonuM ekAgratApUrvaka zravaNa karI, tenA upara ciMtana-manana karI, tenI daDhatApUrvaka pratIti karI che. pAMce uttarathI tene AtmA viSe pratIti thaI che. pAMca padanI samajaNapUrvakanI zraddhA pragaTI che. tene te saMbaMdhI koI vikalpa ke saMzaya rahyA nathI. A sthiti ziSyanI ucca pAtratAnI dyotaka che. ziSya adamya utsAhavALo, kaDaka vIryavALo ane tIvra dhagazavALo che. AtmakalyANa sAdhavA arthe te utsAhapUrvaka zrIguru samakSa potAnI zaMkAo rajU karI temanA bodha dvArA AtmasvarUpano nirNaya kare che. koI sAmethI badhuM batAve, samajAve, taiyAra karI Ape enI rAha jue evo maMda utsAha hoya to nijakArya sadhAtuM nathI. ziSya to umaMgasabhara cha padanI samajaNanA abhyAsamAM rata rahe che. tenI buddhi khIlelI che, grahaNazakti sArI che, tarka dvArA tattvavizleSaNa karavAnI ane madhyasthapaNe pRthakkaraNa karavAnI samarthatA tenAmAM che ane tethI te zrIgurue Apela samAdhAna anusAra yathArtha mAnyatA karI zakyo che. zrIgurunA uttarathI ziSyane pAMca padanI pUrNa pratIti thaI che. anaMta kALamAM je samajAyuM na hatuM te apUrva tattva tene samajAyuM che. A joIne zrIgurune pramoda Ave che. pAMca pada saMbaMdhI potAnA bodhane pratItirUpa thayelo joIne, potAnA udyamane sArthaka 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.699 (upadezachAyA-6) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thayelo nihALIne tathA ziSyanI satpAtratA joIne temanuM aMtaHkaraNa prasannatA anubhave che. temanA mukhamAMthI ziSya mATe AzIrvacana sarI paDe che ke "jevI rIte tane pAMca padanI pratIti thaI, tevI ja rIte mokSanA upAyanI pratIti paNa tane sulabhatAthI thaze. tArAmAM bhavyatAno tathA prakArano paripAka thayo hovAthI, bhadrika ane jijJAsu vRtti utpanna thaI hovAthI, mokSanI tamannA jAgI hovAthI, AdhyAtmika dRSTi khIlI hovAthI tene sahajapaNe mokSano upAya paNa samajAze.' ziSyanI tattvajijJAsA eTalI badhI prabaLa che ke tene mokSano upAya samajavAmAM jarA paNa kaThinatA nahIM anubhavAya, tethI 'tane mokSano upAya sahajatAthI avazya pratIta thaze' ema kahI zrIguru tene utsAhita kare che. zrIguru A rIte niSkAraNa karuNAthI ziSyane dhIraja baMdhAve che, preraNA Ape che. jyAM sudhI ziSyanuM kArya pUrNatAne na pAme tyAM sudhI zrIguru dareka prakAre sahAya karatA ja rahe che. teo ziSyane Dagale ne pagale amUlya mArgadarzana Ape che, thAkI jAya tyAre Teko Ape che, nirAzA gherI vaLe tyAre protsAhita kare che, paDI bhAMge tyAre hUMpha Ape che. A rIte ziSyane adhyAtmayAtrAmAM niraMtara AgaLa vadhavAnI preraNA ane zakti zrIguru ApatA ja rahe che. zrIguruno kevo upakAra! kevI asIma kRpAdhArA! teo ziSyane samajAve che ke "mokSamArga anAdithI anavyasta hovAthI vikaTa bhAse che, paraMtu tuM utsAhathI kArya karato rahe. utsAhane maMda na kara. tArI amApa zaktine kAme lagADa. utsAha ane dhairyathI mokSanA upAyanuM rahasya samajavA AgaLa vadha. anaMto utsAha ane anaMtI dhIraja, anaMto umaMga ane anaMtI pratIkSA sahita satata jAgRta rahI abhyAsa cAlu rAkhaze to avazya saphaLatA maLaze ja.' Ama, AtmAnAM prathama pAMca padonI zaMkAonAM samAdhAna thayA pachI ziSyanA aMtaramAM pragaTelI niHzaMkatA joIne zrIgurune khAtarI thAya che ke A bhavya jIva che, tenI kALalabdhi pAkI che, te maMdakaSAyI thayo che, tene mAtra mokSanI abhilASA hovAthI te lakSe ja te sarva samAdhAna sAMbhaLe che, tene dezanAlabdhi pragaTI che, tene karmanI laghutA paNa thaI che. A badhA samavAya bhegA thayA che, mATe ziSyane mokSanA upAyanI pratIti thavAnI nizcitatA che ema zrIgurune lAgyuM hovAthI temaNe ziSyane AzIrvAda ApatAM "thAze' ema kahyuM che. A zabdanA prayogathI ziSyanI paramArthamArga pAmavAnI tAlAvelI ane upAdAnanI yogyatA pragaTa thAya che. AvA rucipUrvakanA zravaNathI mAtra mokSanA upAyanI pratIti ja nahIM, sAkSAt mokSa thAya che. jIva rucipUrvaka zravaNa kare to te cokkasa mokSa prApta kare che. AcAryazrI padmanaMdisvAmI 'padmanaMdi paMcaviMzatiH'mAM jaNAve che ke - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-97 205 caitanyanI prIti thakI enI kathA je suNatA; te bhavya jIva cokkasa aho nirvANa zIdhra ja pAmatA.1 ahIM jaNAvyA pramANe jeNe caitanyasvarUpa AtmAnI vArtA prItipUrvaka, prasanna cittathI tathA parama ullAsabhAvathI sAMbhaLI che, te bhavya jIva bhAvinirvANanuM nizcayathI bhAjana thAya che. alpa kALamAM te avazya mokSa pAme che. ahIM zAstrakAre zarata mUkI che ke jIva caitanyanA prema sahita ullAsathI AtmAnI vAta sAMbhaLe to te cokkasa mokSane prApta kare. paraMtu jo jIva raci vinA zravaNa kare to tene game teTalo bodha prApta thAya chatAM tenI dazA badalAtI nathI. tene paribhramaNanI vedanA, muktinI jhaMkhanA jAgI ja nahIM hovAthI tene bodhanuM mAhAbhya bhAsatuM nathI. te anAdithI ajJAnarUpI aMdhakAramAM aTavAyelo hovAthI, saMsAranA baMdhanathI grasta hovAthI, dehAtmabuddhimAM rAcI rahyo hovAthI potAnA zuddha AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLe che chatAM tene enuM bhAna thatuM nathI. saMsAramAM ja rasa hovAthI jJAnI dvArA vacanAmRtanA je ghA paDe che te rUjhAI jAya che. puruSanA vacanano ghA evo lAgavo joIe ke te kadI paNa rUjhAya nahIM ane sadA tAjo ja rahe. kevaLajJAna thatAM sudhI te rUjhAvo na ja joIe. bIjA badhA saMsAranA ghA bhale rUjhAI jAya, paNa satparuSe mArelo vacanAmRtarUpI ghA hRdayamAM eTalo UMDo UtarI javo joIe ke kevaLajJAna thAya tyAM sudhI te bhulAya ja nahIM. vacanAmRtarUpI kalyANakArI cAbakhAthI je ghA lAgyA hoya te ghA dvArA AtmAnA svarUpano nirNaya kare to jIva bhavaduHkhathI mukta thAya. puruSanAM vacano vAcavA-sAMbhaLavA maLe te pUrvapuNyanuM phaLa che. vartamAna puruSArthathI te vacanothI paDelo ghA jarA paNa rUjhAvA devo nahIM, eTale ke tene tAjo rAkhIne samatva pAmavAno udyama karavo ghaTe che. kAma, bhoga ane baMdhananI kathA to sarva jIvoe pUrve anaMta vAra sAMbhaLI che, paricayamAM lIdhI che; paNa AtmAnI - mokSanA yathArtha upAyanI vAta pUrve kadI sAMbhaLI nathI, sAMbhaLI hoya topaNa paricayamAM lIdhI nathI. anaMta vAra jJAnInI vANInuM zravaNa karyuM hovA chatAM paNa mokSanI tAlAvelI vinA sAMbhaLyuM hovAthI tene yathArtha zravaNa kahevAtuM nathI. mAtra zabda kAne paDavA tene zravaNa nathI kahyuM, paNa rucipUrvaka sAMbhaLavAne ja yathArtha zravaNa kahyuM che. zrIgurunA bodhanuM parama preme zravaNa karI, upadezanuM cittamAM sthirIkaraNa karatAM 1- AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 4, zloka 23no gurjarAnuvAda (anuvAdaka : ba. vRjalAla giradharalAla zAha), juo : mULa zloka 'tatpratiprIticittena yena vArtApi hi zrutA / nizcitaM sa bhavedbhavyo bhAvinirvANabhAjanam / / ' Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tvarAthI ane sugamatAthI lakSyabheda thAya che. je jIvane svarUpano anubhava karavo che te viSaya-kaSAyo ane ghara-dhaMdhAno pAyarasa choDIne caitanyano rasIlo thAya che. te vikathA choDIne AtmAnI kathA sAMbhaLavA hoMze hoMze sadguruno saMga kare che. temanI pAse jaIne AtmAnA anubhavanI vArtA sAMbhaLe che. teno ja apAra mahimA hRdayamAM sthira kare che. satsaMgamAM ekanI eka vAta vAraMvAra kahevAmAM Ave to paNa tene jarA paNa kaMTALo nathI Avato. AtmasvabhAvanI vAta vAraMvAra sAMbhaLatAM jo kaMTALo Avato hoya to te AtmAnI aruci ane bhavabhramaNanI ruci darzAve che. mokSAbhilASI jIva jANe che ke vAraMvAra svarUpabhAvanA bhAvatAM ja svarUpa tarapha prayANa thAya che, tethI vAraMvAra AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLavAmAM tene jarA paNa aNagamo nathI thato, paraMtu svabhAvanI daDhatA ja thAya che. te thAkyA vinA, atyaMta rucipUrvaka sadguru je bodha prakAze che tenA zravaNamAM lAgelo rahe che. saddagurunAM anubhavAtmaka vacanAmRta sAMbhaLatAM tenA romeroma ullasI jAya che. AtmAnI apUrva vAta, gurugame karavA yogya abhyAsa, 1 levAnAM TANAM - eno mahimA sAMbhaLatAM ja te harSathI UchaLe che ane khumArIthI kahe che ke huM paNa be ghaDImAM kevaLajJAna lauM evA pUrNasAmarthyavALo chuM.' te sadgurunA bodhane zvAse zvAse sthAyI kare che. sUtAM ke jAgatAM prANa prANamAM ene ghoSita kare che. e bodhanA bANa cetanAnA atyaMta UMDANa sudhI pahoMcatAM hovAthI tene te bodhanI avicchinna smRti rahe che. AvuM rucipUrvakanuM zravaNa avazya kAryakArI thAya che. tene jarUra svAnubhava thAya che ane bhavasAgarano kinAro Ave che. Ama, je jIva tIvra utkaMThA sahita upayogane jJAnI puruSanA bodhamAM ekAgra karIne zravaNa kare che, te jIva jarUra AtmAnI pratIti tathA temAM lInatA karIne mukti pAme che. zrImad lakhe che - jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." mokSaprAptithI ja jIvane sarvottama sukha maLatuM hovAthI, paramAnaMdanI prApti thAya evA upAyanI vAta jJAnI pAse sAMbhaLatAM AtmArthIne aMtaramAM hoMza ane ullAsa Ave che. baMdhanathI chUTavAnA avasare to pazuo paNa hoMzathI nAce che. baMdhAyelA vAcharaDAne pANI pIvA mATe choDavAmAM Ave che tyAre te chUTavAnA harakhamAM kUdAkUda karavA mAMDe che. baMdhanathI chUTavAnI taka maLatAM jema vAcharaDAne pANI pIvAnI, khullI havAmAM pharavAnI ane muktinI moja mANavAnI hoMza Ave che; tema anAdi kALathI ajJAnabhAve saMsArabaMdhanamAM baMdhAyelA jIvane jyAre te baMdhanathI chUTavAnAM satsamAgamarUpa 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.642 (patrAMka-901) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-97 207 avasara maLe che tyAre AnaMda thAya che, baMdhanamukta thavAnI hoMza Ave che. te to AtmAnA AnaMdamAM lIna thavAnI, muktadazA pAmavAnI bhAvanA bhAve che. te bAhya saMyogAdinI sarva tRSNAnI Agane bujhAvIne AtmaprApti karavAno, kSaNika jIvanathI UThIne zAzvatanAM darzana karavAno saMkalpa kare che.' te Asanabhavya jIva potAnA AtmAne aharniza hitazikSA Ape che ke he cetana! tuM to jJAna, darzana, sukhathI bharelo che. te tarapha najara nathI karato ane bahAranA viSayomAM najara karIne kleza zA mATe bhogave che? bahAranA viSayo ke jyAM tAruM astitva ja nathI tyAM tuM sukha mAne che ane tAruM astitva ke jyAM anaMta sukha bhareluM che, tenI sAme paNa tuM joto nathI, to pachI tane sukha kyAMthI maLe? bAhya viSayomAM jyAM tuM sukha mAne che tyAM kharekhara sukha nathI, paNa duHkha che, kleza che. tArA svabhAvamAM najara kara to viSayonA kleza vagaranuM atIndriya sahaja zAMta sukha bhareluM che. pUrNa jJAna ane pUrNa sukhanuM aciMtya aizvarya tArAmAM bhareluM ja che. temAM paranA avalaMbananI koI jarUra nathI. paranI othanI ke paranA TekAnI koI AvazyakatA nathI. tArA svabhAvanI ja othe Atmasukhano anubhava thAya evuM tAruM astitva che. tethI tuM A viSaya-kaSAyAdinI duSTa pravRtti choDIne svarUpanA abhyAsamAM rasapUrvaka lIna thA. tana, dhana, strI, putra, parivAra AdimAM Asakti na rAkha. "A badhI vastuo mArI che ane huM teno kartA-bhoktA chuM' evuM mithyA abhimAna dhAraNa na kara. badhA prApta saMyogo kSaNika che. saMyogamAM ekatA karIne tuM tArA zuddha svarUpane vIsarI gayo che ane te zuddha svarUpanA vismaraNanA kAraNe janma-jarA-maraNAdinAM anaMta duHkhonI paraMparA tAre bhogavavI paDe che. mATe he jIva! have tuM zrIgurunA bodhAmRtanuM pAna karI rAga-dveSAdi vibhAvaviSane dUra kara ane tArA pUrNa zuddha svabhAvane pragaTa kara. A saMsAramAM anAdithI paribhramaNa karI rahelA jIvone manuSyapaNuM maLavuM durlabha che. A durlabha manuSya-avatAramAM caitanyatattvanI prApti e ja tAruM kartavya che. akhUTa rasapUrvaka enI pAchaLa lAgaze to jarUra tane AtmAno anubhava thaze. atyAra sudhI to bhUlyo, paNa have jAgI jA. gurukRpAthI vItarAgadharmano paricaya pAmyo che to saMsAranAM bIjAM kAmonI caturAI ane hoMza choDI eka AtmAne sAdhavAnA kAmamAM ja lAgI jA. niraMtara enuM ja zravaNa, smaraNa, raTaNa, manana ane bhAvana kara.' AtmArthI jIvane svarUpanI samajaNa prApta thaI hovAthI tene nijAtmasvarUpano 1- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, 'paramAtmaprakAza', adhikAra 2, gAthA 5 uttamu suvaravuM teDuM , uttamu mukavuM na ho || to kiM icchahiM baMdhaNahi baddhA pasuya vi soi / / ' Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana evo mahimA varte che ke paranI ruci tene rahetI nathI, saMyogonI kAmanA tene thatI nathI. sarovaramAM kamaLo khIlelAM hovA chatAM haMsalo potAnI haMsalInI prIti choDIne kamaLa upara prIti karato nathI, tema AtmArthI potAnA AtmAnI prIti choDIne lakSmI, adhikAra vagerenI prIti karato nathI. dhana, pratiSThA vagerenI prAptinA puruSArthamAM tene ruci rahetI nathI. AthI viparIta, bahirdaSTi jIvo AtmAno mahimA na hovAthI bahAra rakhaDe che. lakSmI hovA chatAM paNa AnaMda maLato nathI ema jANavA chatAM teo lakSmI meLavavA mATe jiMdagI veDaphI nAkhe che. sattA hovA chatAM paNa zAMti nathI maLatI ema anubhavavA chatAM sattA mATe phAMphAM mAre che. je khADAomAM bIjA paDyA, te ja khADA tarapha teo cAle che. saMsArano bhaya ke thAka lAgyo na hovAthI temane svarUpa samajavAmAM kaMTALo Ave che. svanI vAto sAMbhaLavAmAM rasa paDato nathI. paraMtu ziSya AtmArthI hovAthI tene svarUpanI vAtamAM harSa-utsAha-AnaMda UbharAya che. te atyaMta rucipUrvaka cha pada samajavA zrIguruno satsaMga kare che. satsaMga karatAM karatAM kSaNe kSaNe tene AtmA vizeSa ne vizeSa rucato jAya che. zabda zabda nijatattvanI ruci vadhatI jAya che ane zvAse zvAse tene AtmAnI ja mukhyatA rahe che. ziSyane AtmaprApti mATe utkaTa tRSA jAgI che. A tarasa jAgyA vinA AtmAnI prApti thavI asaMbhavita che. tarasa na lAgI hoya to pAsenuM sarovara paNa dekhAtuM nathI. tarasa na hoya to pANInI kiMmata thatI nathI. jo potAne AtmaprAptinI tarasa na lAgI hoya ane bIjAnA kahevAthI ke dekhAdekhIthI AtmAne zodhavA nIkaLe to AtmaprApti thavI saMbhavatI nathI. jene AtmaprAptinA rastAmAM vacce parvato dekhAya che, tene jvalaMta pipAsA ja jAgI nathI. rastAnI aDacaNo abhIpsAnA abhAvanI sUcaka che. jyAM pipAsA hoya tyAM virATa pahADa paNa dUra thaI jAya che. jyAre jIva pUrI tvarAthI, pUrI laganIthI prANapUrvaka potAnI jAtane, potAnA samagra astitvane dAva upara lagAvI de to kaI cIjanI tAkAta che tene aTakAvavAnI? samagratAthI jIvanane dAva upara lagADanAranI sAme na kadI kaMI AvyuM che, na kaMI AvI zake che. abhIpsA sarva aMtarAyono aMta lAve che. ziSyane AtmaprAptinI pipAsA eTalI tIvra jAgI che ke tenI badhI zakti kArya karavA mATe ekaThI thaI gaI che. prastuta gAthAmAM ziSyanI pAtratAno zrIgurue karelo svIkAra pragaTa thAya che. ziSyane zuddhAtmAnI prAptinI tAlAvelI lAgI che. tene paribhramaNathI chUTavAnI ciMtA jAgI che. tethI te potAno samagra puruSArtha tattvanirNaya karavAmAM lagADe che. te muktinI yukti jANavAno prayatna kare che. te zrIgurune pUche che ke yathArtha mokSamArga zuM che? tenuM svarUpa zuM che? saMsAranuM mULa kAraNa dUra karavAno upAya zuM che? sarvasammata mokSamArga Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 gAthA-97 jevuM kaMI che ke nahIM? AtmArthI ziSyanI mokSano upAya samajavAnI AvI hoMza ane dhagaza joIne zrIguru tene AzIrvAda Ape che ke pAMca padanI jema mokSanA upAyanI pratIti paNa tane sahajatAthI thaze." ziSyanI mokSanA upAya viSenI mUMjhavaNa dUra karavA teo tene dhIraja baMdhAvI kunehathI kAma le che. mokSanA avirodha upAyanI saMkSipta chatAM saMpUrNa dezanA grahaNa karavA mATe tene utsAhita kare che. niSkAraNa karuNALu zrIguru pAsethI AvuM haiyAdhAraNa prApta thatAM ziSyanI manodazA kevI thAya tenI kalpanA karatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che ke - "jema koI gADha, vikaTa ane nibiDa araNyamAM bhUlA paDelA manuSyane sadbhAgye puNyanA udayathI koI mArgano jANanAra bhomiyo maLI jatAM je AnaMda thAya athavA lAMbA kALanI daridratAthI atyaMta atyaMta pIDita evA janane prArabdhayoge koI ratnanidhi hAtha lAgI jAya, koI ratnaciMtAmaNinI prApti thAya ane AnaMdano anubhava thAya, tevo ja vacanAtIta AnaMda mokSano upAya jANavAne ati utsuka evA jijJAsu ziSyane zrIgurunAM uparyukta vacanAmRtathI thAya che ane tenuM hRdaya AbhAranAM azruthI chalakAI jAya che.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - pAMce uttaranI thaI, zraddhA pariNati satya; zaMkA maLa dUra jatAM, prakAzaze nija tattva. jo pAMce sthAnaka taNI, AtmA viSe pratIta; thaI have to saraLatA, thaye niHzaMka khacIta. je AtmArthe udyamI, citta nahi jo vyagra; thAze mokSopAyanI, zraddhA pariNati zIdhra. prathama avaMcaka yoga to, kriyA avaMcaka rIta; phaLa ziva upAyathI maLe, sahaja pratIta e rIta.' 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR. 268 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 238 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 385-388) Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 98 s-jAva skaMdha tAna che, phaLa 1 nizvAsa, na11 ma, nA zera zALajha . a Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 98 gAthA 97mAM zrIgurue ziSyane kahyuM ke jema pAMce padonA samAdhAnathI tArA bhUmikA AtmAmAM te padonI zraddhA thaI, evI rIte mokSanA upAyanI zraddhA paNa tane sahelAIthI thaze. Ama, mokSano upAya samajavAnI tIvra utkaMThAvALA suziSyane utsAhita karI, have zrIguru mokSanA upAya saMbaMdhI tenI zaMkAnA samarthanamAM teNe karelI dalIlonuM eka pachI eka sacoTa ane hRdayasparzI samAdhAna kare che. gAthA 92mAM ziSya evI dalIla karI hatI ke "hoya kadApi mokSapada, nahi avirodha upAya; karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya?', arthAt kadApi mokSa hoya to paNa teno virodha upAya jaNAto nathI ane vaLI, karmo paNa anaMta kALanAM che, to te A alpa AyumAM zI rIte chedI zakAya te samajAtuM nathI. A dalIlanuM sAMgopAMga samAdhAna zrIgurue gAthA 98 thI 104 sudhImAM karyuM che. temAM gAthA 98 thI 101 sudhImAM paramArtha mokSamArganuM saMkSipta kathana karI, gAthA 92nI prathama paMktinuM samAdhAna ApyuM che ane gAthA 102 thI 104 sudhImAM karmachedanano upAya batAvI, gAthA 9ranI dvitIya paMktinuM samAdhAna ApyuM che mokSanA avirodha upAya saMbaMdhI saMzayanA samAdhAnanuM udghATana karatI prathama gAthAmAM saMpUrNa mokSamArganuM darzana karAvatAM zrIguru kahe che - karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa; gAthA aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAnaprakAza. (98) ta karmabhAva che te jIvanuM ajJAna che ane mokSabhAva che te jIvanA potAnA svarUpane viSe sthiti thavI te che. ajJAnano svabhAva aMdhakAra jevo che. tethI jema prakAza thatAM ghaNA kALano aMdhakAra chatAM nAza pAme che, tema jJAnaprakAza thatAM ajJAna paNa nAza pAme che. (98) = anAdi kALathI jIvane potAnA svarUpa viSe bhAMti che ane tethI potAnA bhAvArtha 1 zuddha, cidAnaMda, akaSAyI, nirmaLa svarUpane bhUlI jaI karmanA udaye prApta thatI avasthAne potAnuM svarUpa mAne che. karmanA udaye pravartatI sthitine potAnuM svarUpa mAnavuM e karmabhAva che. karmakRta avasthAomAM "huM" ane "mArApaNAno bhrama e ja. ajJAna che ane 'dehAdi saMyogo tathA rAgAdi vikArothI huM bhinna chuM' evuM bhAna e artha Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja jJAna che. dhruva, nitya, zAzvata, nirmaLa evA nijasvabhAva sAthe ekatA karIne te bhAvone potArUpa jANavA te mokSabhAva che. potAnA karmakRta vyaktitva uparathI najara haTAvI laIne je jIva potA tarapha - AtmAnA zuddha, zAzvata svarUpa tarapha vaLe che, te jIva Atmika aizvarya - mokSane pAmI zake che ane je jIva audayika bhAvamAM racyopacyo rahe che, te jIva karmabaMdha karI saMsArabhramaNa kare che. karma sAthe ekatA karAvanAra ajJAnabhAvane aMdhakAra sAthe sarakhAvyo che. jema aMdhakAramAM ekane badale bIjuM dekhAya che, bhama thAya che, bhUla thAya che, bhaya lAge che; tema ajJAnanA kAraNe paramAM ekatA thavAthI jIvane padArthonuM mULa svarUpa viparIta jaNAya che, rAga-dveSa thAya che ane saMyoga-viyogano bhaya upasthita thAya che. jema prakAza thatAM aMdhakAra satvara vilIna thAya che ane vastu jema che tema dekhAtAM ja sarva bhrama bhAMgI jAya che, bhaya TaLI jAya che; tema jJAna thatAM ajJAna nAza pAme che, potAnA mULa svarUpanuM darzana thatAM deha ane rAga sAthenI ekatA TaLI jAya che. karmakRta avasthAothI bhinna thaI potAnA jJAnasvabhAvanA bhAnapUrvaka svarUpamAM TharavAno puruSArtha te mokSamArga che ane akhaMDapaNe svarUpamAM TharavuM te mokSa che. Ama, A gAthAmAM vibhAvapariNamana ane svabhAvapariNamanane samartha dRSTAMta dvArA samajAvI, bhedajJAnanI prakriyA dvArA sahaja svarUpamAM sthiti thavArUpa mokSano avirodha upAya saMkSepamAM batAvyo che. pachInI traNa gAthAo (99-101)mAM A viSayano vistAra karyo che. - Atmahita icchanArAoe AtmabhAvonI barAbara oLakha karavI joIe. vizeSArtha ' upazamAdi pAMca prakAranA bhAvo dvArA Atmavastune yathArthapaNe samajI zakAya che. 1 AtmAnuM sahaja trikALI dhruva svarUpa kevuM che? Atmavimukha pariNatirUpa jIvanI aparAdhI dazA kevI che? aparAdha TALavA AtmAbhimukha banI mokSamArgamAM pravartana karavAthI jIvane kevI kevI dazAo pragaTe che? A badhAnuM jJAna AtmAnA pAMca bhAvo samajavAthI thAya che. A pAMca bhAvone saMkSepamAM vicArIe - (1) pAriNAmika bhAva - AtmAno sahaja svabhAva. utpAdavyayanirapekSa, dhruva, ekarUpa rahevAvALo bhAva te pAriNAmika bhAva che. (2) audayika bhAva - puruSArthanI nabaLAInA kAraNe karmonA udayakALe AtmAmAM vibhAvarUpa pariNamana thavuM te audayika bhAva che, arthAt karmodayanA nimitte je vikArabhAva AtmA kare che te audayika bhAva che. A vyAkhyA AtmAnI mukhyatAe karavAmAM AvI che. karmanI mukhyatAe A pramANe karI zakAya - karmonA udayathI thatA 1- AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 2, sUtra 1 'aupazamika-kSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayikapAriNAmikau ca / ' Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 2 15 bhAvo audayika bhAva kahevAya che. (3) pathamika bhAva - AtmAnA svasammukha puruSArtharUpa zuddha pariNAmathI jIvanI azuddhatAnuM pragaTa na thavuM, arthAt tenA dabAI javArUpa upazAmaka bhAva hoya che tene aupathamika bhAva kahevAya che. karmonI mukhyatAe A pramANe samajAvI zakAya - karmonA upazamathI AtmAmAM pragaTa thatA bhAvo aupathamika bhAva kahevAya che. upazama eTale karmo vidyamAna hovA chatAM thoDA samaya mATe tenA udayano sarvathA abhAva. jema DahoLA pANImAM phaTakaDI nAkhavAthI kacaro nIce zamI jatAM jaLa nirmaLa dekhAya che, tema karmono upazama thavAthI AtmA nirmaLa bane che. kacarAvALA nirmaLa pANImAM kacarAno sarvathA abhAva nathI thayo, kiMtu kacaro nIce besI gayo che, tethI pANI nirmaLa dekhAya che; paNa pANIne halAvavAthI punaH pANI DahoLuM banI jAya che. e pramANe karmonA upazamamAM karmono sarvathA abhAva nathI thato, kiMtu thoDA samaya mATe teno udaya sthagita thaI jAya che. tatpazcAt punaH karmono udaya zarU thavAthI te nirmaLatA rahetI nathI. (4) kSAyika bhAva - AtmAnA svasammukha puruSArtha vaDe koI guNanI avasthAmAM azuddhatAno sarvathA kSaya thavo, arthAt pUrNa zuddha avasthA pragaTa thavI te kSAyika bhAva che. karmonI mukhyatAe A pramANe samajAvI zakAya - karmonA kSayathI pragaTa thatA bhAvo sAyika bhAva kahevAya che. kSaya eTale karmono sarvathA nAza. jema jaLamAMthI kacaro nIkaLI jatAM jaLa nirmaLa bane che, tema AtmAmAM rahelAM karmono sarvathA kSaya thatAM AtmA nirmaLa bane che. karmonA upazamathI pragaTa thatI nirmaLatA kSaNika che, jyAre kSayathI pragaTa thatI nirmaLatA sadAkALa rahe che. karmonA kSayathI pragaTa thatI nirmaLatA anaMta kALa sudhI rahe che. (5) kSAyopathamika bhAva - AtmAnA guNanI avasthAmAM AMzika zuddhatA athavA ughADa hoya tene kSAyopathamika bhAva kahevAya che. AtmAnAM jJAna, darzana, vIrya vagerenA AMzika vikAsa tathA AMzika avikAsane jJAna, darzana, vIrya vagereno kSAyopathamika bhAva kahevAya che. karmanI mukhyatAe A pramANe samajAvI zakAya - upazama ane kSaya e bannenA mizraNathI utpanna thatA bhAvo kSAyopathamika bhAva kahevAya che. kSayopazama eTale amuka bhAganAM karmono upazama ane amuka bhAganAM karmono kSaya, arthAt adhika rasavALAM karmonA udayanA abhAvarUpa upazama ane alpa rasavALAM karmono udaya dvArA kSaya te kSayopazama A kSayopazamathI je bhAvo pragaTa thAya te kSAyopathamika bhAva kahevAya che. jema kodravane pANIthI dhovAthI amuka aMze madazakti nAza pAme che ane amuka aMze rahe che, tethI kodravamAM zuddhi-azuddhinuM mizraNa hoya che; tema kSAyopathamika bhAvathI AtmAmAM zuddhi-azuddhinuM mizraNa hoya che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pAriNAmika bhAvanuM svarUpa jANavAthI ema samajAya che ke jIva anAdi-anaMta, zuddha, caitanyasvabhAvI che. audayika bhAvanuM svarUpa jANavAthI ema samajAya che ke anAdi-anaMta, zuddha, caitanyasvabhAva hovA chatAM paNa jIvanI avasthAmAM vikAra che. jaDa karmanI sAthe ene anAdi kALathI saMbaMdha che. karmanA kAraNe vikAra thato nathI, paraMtu jIva svayaM potAnA jJAtAsvabhAvane choDIne karmane vaza thAya che, tethI tenI avasthAmAM vikAra utpanna thAya che. jIva potAnuM svarUpa yathArthapaNe samajIne jyAre trikALI pAriNAmika bhAvano Azraya kare che tyAre audayika bhAva dUra thavAno prAraMbha thAya che ema aupathamika bhAva siddha kare che. avirata puruSArtha vaDe pAriNAmika bhAvano Azraya atizaya baLavAna thatAM vikArano saMpUrNa nAza thAya che ema kSAyika bhAva siddha kare che. kSAyopathamika bhAvathI ema jaNAya che ke jIva anAdi kALathI vikAra karato hovA chatAM paNa jaDa thaI jato nathI. enAM jJAna, darzana, vIryano AMzika ughADa to haMmezAM rahe che ane sAcI samajaNa maLyA pachI te jema jema satya puruSArtha vadhArato jAya che, tema tema teno kSayopazama vadhato jAya che. audayika bhAva vikAra che, tethI sAdhaka mATe te heya che, Azraya karavA yogya nathI. aupazamika bhAva tathA sAdhakadazAno kSAyopathamika bhAva sAdi-sAta che ane te eka samayanI paryAya che, kSAyika bhAva sAdi-anaMta che ane paryAyarUpa che, tethI te bhAvo upara lakSa karavAmAM Ave to tyAM ekAgratA thaI zakatI na hovAthI te Azraya karavA yogya nathI. bhAvo pragaTa karavAnI apekSAe te upAdeya che, paraMtu Azraya karavA yogya nathI. pariNAmika bhAva ke je anAdi-anaMta che, te eka ja Azraya karavA yogya che. Azraya karavAnI apekSAe te parama upAdeya che. sArAMza e che ke jeNe dharma karavo hoya teNe audayikAdi cAre bhAvo uparathI dRSTi uThAvI laIne mAtra parama pAriNAmika bhAvarUpa trikALI jJAyakasvabhAvano Azraya levo ghaTe che, kema ke tenA Azraya vaDe ja dharmanI utpatti, sthiti, vRddhi ane pUrNatA thAya che. je jIva potAnI vartamAna paryAyane potAnA trikALI pariNAmika bhAva tarapha vALe che, te jIvanI svarUpanA vismaraNathI thayelI karmayukta samaLadazA TaLatI jAya che ane kramazaH jIva saMpUrNapaNe vimaLa dazArUpa pariName che, arthAt te sahaja svarUpe sthiti thavArUpa mokSane pragaTAve che. zrImad lakhe che ke - 1. sahajasvarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga "mokSa' kahe che. 2. sahajasvarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahajasvarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thayuM te ja sahajasvarUpe sthiti che. 3. saMganA yoge A jIva sahajasthitine bhUlyo che; saMganI nivRttie sahaja Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 217 svarUpanuM aparokSa bhAna pragaTe che." ajJAnI jIva paranA saMge potAnA sahaja svabhAvarUpa pAriNAmika bhAvane bhUlI gayo che. tene potAnA mULa svarUpanuM bhAna nathI. anAdi kALathI jIva karmanA nimitte judA judA deha dhAraNa kare che. jJAnadhAraka evo AtmA ane anaMta pudgalaparamANuonuM baneluM zarIra - A bane tene eka piMDarUpa jaNAya che. hAthInI sAme lADavA ane ghAsane ekasAthe mUkavAmAM Ave to hAthI jema svAdano viveka karyA vagara te bannene bhegA khAI le che, tema ajJAnI jIva paNa AtmA ane zarIrano viveka karyA vagara te banene ekapaNe anubhave che. pote jJAnasvabhAvI hovA chatAM ane pudgalaparamANuono banelo deha varNAdi svabhAvavALo hovA chatAM, sva-paranA vivekanA abhAve te potAne deharUpa mAne che. vaLI, svarUpavismRtinA kAraNe tene potAnA trikALa zuddha svarUpa ane kSaNika vikArI avasthA vacce bheda paNa bhAsato nathI ane te krodhAdi vikArI bhAvo tathA jJAnAdinI adhikatA-hInatArUpa avasthA sAthe ekatva kare che. karmakRta avasthAone ane bhAvone potArUpa mAnavA te ja karmabhAva che, ajJAna che. jema ke manuSya gati nAma karmanA udayathI jIva manuSyadeha dhAraNa kare che. deha manuSyano che chatAM potAne manuSya samajavuM e ajJAna che, temaja kaSAyacAritramohanIyanA udayathI thatA krodhAdi vikArI bhAvone potAnA bhAvo samajavA te paNa svasvarUpanuM ajJAna ja che. Ama, svasvarUpanA ajANapaNAnA kAraNe jIva paradravyonI svasvarUpamAM bheLaseLa kare che, jaDanI cetanamAM khatavaNI kare che. A bhUlanA kAraNe tene paramAM ahaM-mamabuddhi varte che. parathI tene sukha maLe che ema te mAne che, tethI te parano kartA-bhoktA thAya che ane karma upArjana karI saMsAranI vRddhi kare che. jema UMdhA ghaDA upara bIjA ghaDA goThavIe to te bIjA badhA ghaDA paNa UMdhA ja goThavAya, tema jIvanI UMdhI mAnyatAnA kAraNe tenuM badhuM vartana UMdhuM thavAthI te jIvano saMsAra anaMta kALa sudhI laMbAya che. jo jIva potAno bhama TALIne sAcuM bhAna pragaTAve ke karmakRta vyaktitva tathA karmakRta bhAva te potAnuM - AtmAnuM mULa svarUpa nathI, AtmA to dehAdi parasaMyoga tathA rAgAdi parabhAvothI sarvathA bhinna zuddha caitanyasvabhAvI che; to ja tenuM saMsAraparibhramaNa aTake. cittavRttipravAha sAMyogika, kSaNika ane upAdhivALI avasthAmAM na joDAtAM asaMyogI, trikALI ane upAdhirahita AtmasattAmAM joDAya to mokSa thAya. jIvanI trikALI tAttvika sattAne te' ane karmata kSaNika vyAvahArika sattAne 'A' dvArA abhivyakta karI, eka pratIkAtmaka zailImAM vastusthiti samajavAno prayatna karIe. samyajJAna thavA mATe 'A' ane 'te' banenuM jJAna jarUrI che. bemAMthI ekane 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.469 (patrAMka-609) Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana ja jANe to te yathArtha jJAna nathI. jenI tarapha izAro karI zakAya, jene AMgaLIthI jaNAvI zakAya te 'A' che ane je joI-jaNAvI zakAtuM nathI, paNa jenI sattA che, je jANI zakAya che te "te' che. dehAdi avasthAo ke krodhAdi avasthAo "A' che ane AtmAnuM zuddha cetanatva 'te' che. 'A'nI sAthe mA, bApa, strI, putra, pada, saMpradAya, bhASA, deza ityAdi joDAyelAM che. A badhAM 'A'nA hissedAra che, 'te'nA nahIM. 'te' koInI sAthe joDAyela nathI. 'te' koIno ja saMbaMdhI ke sago nathI. 'te' ekalo che. "te kendra che ane 'A' parigha che. kendra eka biMdurUpa che ane parigha aMtahIna vartuLa che. jJAnI puruSo kahe che ke jo 'A'nuM atikramaNa karavAmAM Ave to te hAthaveMta che. kendra upara javuM hoya to parighane ullaMghavo paDe ja. anAdithI parigha upara doTa lagAvI che, paNa kendra sudhI pahoMcAyuM nathI. tyAM pahoMcavA mATe to kendra tarapha mukha karI eka chalAMga lagAvavI paDe che. jyAre jIva nirvikalpa avasthAmAM hoya che tyAre te te'mAM che ane jyAre vicArayukta che tyAre te 'A'mAM che, kAraNa ke jyAre jIva vicAramAM che tyAre te AtmAmAM nathI. jema jema vicAranI dizA 'te' tarapha vaLatI jAya che, tema tema jIva 'A' thI dUra thato jAya che ane tenI najIka Avato jAya che. "A' dUra ne dUra haDaselAto jAya che ane tenuM AkarSaNa vadhatuM jAya che. teno anubhava thatAM 'A'nuM AkarSaNa maTI jAya che ane sarvatra 'te'nAM ja darzana thAya che. 'A'thI dUra javuM che ane 'te' rUpa rahevuM che - AvI bhAvanAvALI vyakti mumukSu kahevAya che. jo jIva potAnuM sukha, salAmatI ane astitva 'A'mAM ja mAnato raheze to tenuM du:kha kyAre paNa nahIM TaLe ane jo te potAnuM sukha, salAmatI ane astitva 'te'mAM mAnaze to duHkhI hovAnuM ke thavAnuM koI kAraNa nathI. udAharaNa tarIke -- nATakamAM UtaranAra vyakti 'te' che ane je pAtrano te abhinaya kare che te 'A' che. abhinaya karatI vakhate paNa tene khabara che ke pote koNa che. 'A'ne nATakamAM je lAbha-hAni, yaza-apayaza, jIvana-maraNa thAya che, tenAthI tene koI lAbha-hAni ke sukha-duHkha nathI thatAM, kAraNa ke teNe potAnI jAtane 'te'mAM sthApita karI che. tene mATe te' najIka che ane 'A' dUra che. dhAro ke abhinetA abhinaya karatI vakhate potAnA mULa rUpane bhUlI jAya ane nATakamAM bhajavavAnA pAtrane potAnuM rUpa mAnI le to te cUkI jAya che. te duHkhI thavA lAge che. jo abhinaya karanArane tenA asalI rUpanI khAtarI karAvI devAmAM Ave to te abhinaya karato rahe chatAM aMdarathI du:khI thato aTakI jaze. A ja sAco ilAja che. nATakanA pATha badalavAthI tenuM duHkha maTaze nahIM, paraMtu potAnA mULa svarUpanI jo pAkI khAtarI haze to game te pATha bhajavaze Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 219 topaNa te duHkhI thaze nahIM. jIva niraMtara karmavipAka anusAra nATakonA pATha karI rahyo che. sArAM karmono saMcaya kare to tene deva, rAjA, dhanavAna AdinA pATha karavA maLe che ane kharAba karmo kare to tene nAraka, tiryaMca, garIba, rogI, mUrkha AdinA pATha karavA paDe che. huM zuddha caitanyasvarUpa AtmA chuM' evI samajanA abhAve A pAThone te potAnuM svarUpa mAnI sukhI-duHkhI thAya che. karmodayathI tenI icchAnusAra pATha maLI jAya to te potAne sukhI mAne che ane potAne gamato pATha na maLe to te potAne duHkhI mAne che. te prApta thayelAM sagAM, parivAra, saMpatti AdimAM mArApaNAno bhAva kare che. jyAre AvI cetana-acetana gamatI vastuono viyoga thAya che athavA aNagamatI vastuono saMyoga thAya che tyAre te duHkhI thAya che. du:khathI chUTavA tatkAlIna avasthA palaTAya evuM te icche che ane e badalavAno prayatna paNa kare che. pote icchelA saMyogo ane sAmagrI maLatAM te potAne sukhI mAne che ane tene sAcavavAnI ceSTA kare che. prApta avasthAo pUrvasaMcita karmonA kAraNe che. A tathyathI ajANa jIva saMyogonI anukULatA maLI jAya to ahaMkAra kare che ane pratikULatA maLatAM viSAda kare che. ahaMkAra ane viSAdayukta pariNAmo dvArA te navAM navAM karmonuM upArjana karI, pharI pharI navA navA deha dhAraNa kare che. A cakra anaMta kALathI cAlyA ja kare che. A cakra tUTe to zAzvata sukhanI prApti thAya evuM bhAna na hovAthI jIve A cakra toDavAno upAya kadI vicAryo nathI ane teno vicAra karyo haze to paNa tene amalamAM mUkavAno prayatna karyo nathI. pote koNa che te jANavAnI ceSTA paNa teNe karI nathI. jo te potAne jANI le to pachI karmanA kAraNe maLelI paryAyomAM tene ahaMbhAva ke mamatvabhAva thatA nathI, game tevI bAhya avasthA hoya paNa te du:khI thato nathI. nATakanA pAtrano jo abhinaya ja karavAno che, to pachI game te prakArano pATha bhajavavAno Ave temAM zuM pharaka paDe? bhikhArIno veza hoya ke zrImaMtano veza hoya, paNa e tene sukhI ke duHkhI karI zake nahIM, kAraNa ke te pote jANe che ke A to mAtra abhinaya ja che - veza ja che, pote e vezathI bhinna che; tethI tene sukha-duHkha, rAga-dveSa thatAM nathI ane pariNAme navAM karmono baMdha thato nathI, jUnAM karmo tenuM phaLa ApI kharI paDe che ane te AtmA potAnA asalI rUpamAM AvI jAya che. Ama, jyAM sudhI jIva potAnI sAcI oLakhANa karato nathI tyAM sudhI tRSNA nirmULa thaI zakatI nathI; bhaya, lobha, saMtApa AdithI citta prasta rahe che ane tethI samatA rahetI nathI. cittavRttinuM nirIkSaNa karatAM jaNAze ke jyAre avikArI, zuddha, jJAyakasvarUpa sAthe jIvanuM anusaMdhAna hoya che tyAre bahAranAM banAvo, paristhitio, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ghaTanAo vagerenA AghAta-pratyAghAta cittamAM gherA nathI paDatA; paraMtu jIva jyAre deha ane karmakRta vyaktitva sAthe aikya anubhave che tyAre cittamAM bhaya, ciMtA, dInatA, mada, tRSNA ramatAM hoya che. svarUpanI vismRti thatAM cittamAM mohajanita vRttio UmaTI Ave che ane ahaMkAra-mamakAranuM sAmrAjya vyApe che. jIva svarUpane vIsarI karmakRta vyaktitva upara ja potAnuM dhyAna kendrita kare che. je rUpAkRti upara te moha pAme che te to pudgalano ja eka vikAra che, nAzavaMta che. je kSaNabhaMgura che tenA uparathI dRSTi khaseDI laI, zuddha AtmasvarUpa ke je zAzvata tattva che tenuM anusaMdhAna rAkhe, arthAt zuddha jJAna ane pUrNa AnaMda e ja mAruM sAcuM svarUpa che ane atyAre prApta thayeluM samagra vyaktitva bhavanATakanA maMca upara karmanA nirdezana mujabano kSaNavAra pUrato eka abhinayamAtra che - ema jo zuddha svarUpanI jAgRti rAkhe to ja cittamAM samatvanuM avataraNa thaI zake. potAnA zuddha svarUpanI jAgRti jeTalI daDha, teTalo kleza ocho thAya che. potAnA caitanyasvarUpanA Azraye jIva sarva duHkhano abhAva karI zake che. manuSyAdi zarIrano saMbaMdha tathA krodhAdi vikAronI Upaja to mAtra caitanyatattvanI vaibhAvika avasthA che. tenAthI bhinna evA potAnA asalI rUpane oLakhe to jIva duHkhI thAya nahIM. paraMtu jIve potAne oLakhyo nathI ane karmakRta avasthAone potAnI avasthA mAnI hovAthI te duHkhI thAya che. Ama, sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya ekamAtra AtmajJAna ja che. jIva parathI virakta thaI sva tarapha vaLe to te AtmajJAna pAme, nijasvarUpamAM sthita thAya. karmakRta bhAvamAM vAsa karavo te ajJAnabhAva che, karmabhAva che; ane jJAnadarzana-cAritrasvarUpa AtmAmAM vAsa karavo te jJAnabhAva che, mokSabhAva che. jene nija ghara maLI gayuM che, arthAt upayoga trikALI jJAyakasvabhAvamAM sthira thayo che, tene apAra zAMti varte che, tene du:khano koI anubhava thato nathI. hoLInA divase gharanI bahAra nIkaLe to raMgAI jAya, paNa jo te gharanI bahAra ja na nIkaLe to kevI rIte raMgAya? tema jo upayoga nijajJAyakagharamAM rahe to du:khathI mukta thaI alaukika sukha bhogave che. potAnA svabhAvamAM Thare to apAra zAMti anubhave che. jyAre AtmA jaDamAM sukha mAnI te levA gharanI bahAra nIkaLe che tyAre mana "A sAruM, A naThAruM, A mAruM, A pArakuM, A joIe, A na joIe' ityAdi aneka rAga-dveSavALA vikalponI jALa UbhI karIne tene e jALamAM phasAve che. jJAtA-draSTApaNe rahevArUpa potAno dharma bhUlI, kartA-bhoktArUpe banelo AtmA vadhAre ne vadhAre gUMcavAto jAya 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 2 'jIvo carittadaMsaNaNANaTThiu taM hi sasamayaM jANa / puggalakammapadesaTriyaM ca taM jANa parasamayaM / / ' Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 221 che. Akhare zakti gumAvI, bhAna bhUlI, A vikalpavamaLamAM te gothAM khAdhA kare che. paNa jo AtmA potAnA svarUpamAM rahe to te potAnA svarUpamAM AnaMda kare che. Ama, karmakRta avasthAmAM upayoganuM joDANa te karmabhAva che, ajJAnabhAva che, paravAsa che ane teno pratipakSa - AtmAmAM upayoganuM joDANa te mokSabhAva che, jJAnabhAva che, nijavAsa che. bhedajJAnanA abhAve paradravya ane parabhAvamAM ekatA thavI te baMdhamArga che ane bhedajJAnanA baLa vaDe paradravya ane parabhAvathI vyAvRtta thavuM te mokSamArga che. "samasta paradravya ane parabhAvathI huM bhinna chuM' evuM gholana te bhedajJAna che. dehAdi nokarma, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma ane rAgAdi bhAvakarmarUpa upAdhino je jJAna vaDe bheda karAya che tene bhedajJAna kahevAya che. bhedajJAna anAdithI aprApya evA Atmika sukhanI prApti karAvanAra che, tethI AtmakalyANanI IcchAvALA jIve bhedajJAnano abhyAsa karavo Avazyaka che. je jIva AtmakalyANa karavA taiyAra thayo che, teNe 'huM kAMI jANato nathI' evo nirNaya karIne puruSanA caraNe javuM joIe ane temanA avalaMbanathI AtmasvarUpanI ruci vadhArI, svarUpAnusaMdhAna sAdhI Atmahita karavuM joIe. sagurunA bodha dvArA jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya thatAM sarva paradravyothI svadravyanI bhinnatA samajAya che ane paradravyo uparanuM lakSa chUTI, svadravyanA vicAramAM AvavuM thAya che. svadravyanAM be pAsAM che. eka pAsAmAM trikALI akhaMDa paripUrNa caitanyasvabhAva che ane bIjA pAsAmAM vartamAna avasthAnA doSa che, vikAra che. vikArI paryAya uparanuM lakSa choDI trikALI caitanyasvarUpa upara dRSTi karatAM samyagdarzana pragaTe che. jema hIrAnI 'rapha' (kAco hIro) ghATaghUTa vagaranI hovAthI suMdara ke mUlyavAna dekhAtI nathI, chatAM jhaverI to te 'rapha' joIne temAMthI bananAra hIrAne oLakhIne tenuM mUlya pArakhe che, kharIde che; tene vividha prakriyAomAMthI pasAra kare che ane tethI tene hIrAnuM teja, sauMdarya tathA mUlya prApta thAya che; tema je jIva vibhAvapariNati vakhate dravyadRSTi karI, AtmAnA zuddha jJAyakasvabhAvane pakaDI laI trikALI dhruva caitanyane pArakhe che, teno vizvAsa tathA mahimA lAvI temAM ekAgra thAya che, tene avazya zuddha jJAnasvabhAvanI prApti thAya che. tethI satparuSanA avalaMbane saMyogo ane vikAronI vacce paNa zuddha svabhAvano nirNaya ane nizcaya karI, upayogane parapadArthomAMthI kheMcIne Atmasanmukha karI, nijasvarUpanA nididhyAsanamAM rahevAno puruSArtha satata karavAno che. satparuSanA samAgamamAM niraMtara svarUpasmRti, bhedavijJAnanI jAgRti vadhAratAM javAnuM che. A jAgRtinuM sAtatya nIpajatAM AtmajJAnanI prApti sahajapaNe thAya che. yathArtha lakSya thatAM lakSyavAna lakSita thAya che. yathArtha mahimA AvatAM mahimAvAna anubhavAya che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jJAnI puruSo anaMtI karuNA karI jIvane vastusthitinuM darzana karAve che. teo jIvane svadravya ane paradravyanI bhinnatAnuM bhAna karAve che. jema pitA milakatanA be bhAgalA pADIne putrane samajAve ke "jo bhAI! A tAro bhAga. tAro bhAga tuM laI le ane rAjI thA." tema caitanyadravya ane pudgala dravya evA be bhAga pADIne jJAnIo jIvane samajAve che ke "caitanyadravya nitya upayogasvabhAvarUpa che ane e tAro bhAga che. nitya upayogasvabhAva sivAyanuM bIjuM badhuM ja pudgaladravyano bhAga che. he jIva! have tuM tAro bhAga laI le ane rAjI thA. upayogasvabhAva - jJAyakasvabhAva vinA bIjA badhAmAMthI Atmabuddhi choDIne eka jJAyakabhAvano ja tArA svarUpapaNe anubhava kara, temAM ja ekAgra thA. tuM anAdithI potAne zarIrarUpa mAnI rahyo che. je je sthaLe je je zarIra prApta thayuM, tyAM tyAM te mAnyuM ke "A zarIra te ja huM chuM, huM manuSya chuM, huM strI chuM, huM svarUpavAna chuM' ityAdi. AvI mAnyatAo karI tuM tAruM asalI svarUpa bhUlI gayo. svarUpanA ajJAnamAM te huM caitanya camatkAra mAtra chuM' evuM jANyuM nahIM, zraddhayuM nahIM, anubhavyuM nahIM. tethI sAvadhAna thaIne ema jANa ke "aho! huM to caitanyasvarUpa AtmA chuM. pUrve paNa huM caitanyasvarUpa ja hato. zarIra sadA mArAthI atyaMta bhinna ja che. AtmA ane dehanA guNadharmomAM AkAza-pAtALa jevo bheda che. AtmA avinAzI caitanyapadArtha che, jyAre deha jaDa pudgalaparamANuonA saMyogathI banela kSaNabhaMgura padArtha che. AtmAmAM jJAna guNanI mukhyatA che, dehamAM jaDatvanI mukhyatA che. jJAna e AtmAnuM lakSaNa che, pudgalamAM jaDatva hovAthI A guNa enAmAM nathI. enAmAM varNa, gaMdha, rasa, spardhAdi guNo che. saDavuM, paDavuM, vIkharavuM, maLavuM e eno svabhAva che. AtmA ane pudgala vacce sadaiva bhinnatA ja che. jIva kadI pugalarUpa thato nathI ane pudgala kadI jIvarUpa thatuM nathI. anAdithI ajJAnavaza pudgala sAthe ekakSetrAvagAI rahyo hovA chatAM tAruM caitanyasvarUpa sadaiva jaDathI bhina zuddha ja rahyuM che, ema jANIne AnaMdamAM Ava. huM caitanya paramezvara chuM' ema samajI tAruM citta ujvaLa kara. tArA caitanyasvarUpane oLakhatAM ja tane aMtaramAM apUrva prasannatA thaze. aMtaramAM UtarI caitanyasvarUpa tarapha tArI pariNatine vALa to tuM upayogasvarUpa jIvadravyane ja svadravyapaNe anubhavaze. tethI temAM ja tArI pariNatine ekAkAra kara ane paradravyamAM ekAkAra thavAnuM choDa.' AtmA ane paradravya vaccenI bhinnatAnuM bhAna karAvavAnI sAthe jJAnI puruSa svabhAva ane vibhAva vaccenI bhinnatA paNa samajAve che. jema caitanyasvarUpa AtmAne ane jaDane ekatA nathI paNa atyaMta judApaNuM che, tema caitanyasvarUpane rAgAdi vibhAva sAthe paNa ekatA nathI. caitanyasvabhAva vibhAvathI paNa judo che. svabhAva ane vibhAvane kyAre paNa ekamekapaNuM thayuM ja nathI. zubhAzubha malina vibhAva tathA sahaja zuddha svabhAva Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 223 vacce bhedajJAna karavAnI rIta samajAvatAM jJAnIpuruSo kahe che - AtmA trikALI, pUrNa, jJAna, AnaMdasvarUpe che. te rAgAdi upAdhirUpe nathI. jaDa karmanA nimittane AdhIna thatAM AtmAnI avasthAmAM rAgAdi thAya che, paNa tethI kAMI AtmAno svabhAva rAgAdirUpa thato nathI. te vikAra vartamAna avasthA pUrato ja che. te vikArano nAza karavAnI tAkAta dareka kSaNe AtmAmAM che. A tathya dRSTAMta vaDe spaSTa thaze. pANI svabhAve zItaLa che, chatAM potAnI yogyatAnA kAraNe agninuM nimitta maLatAM pANInI vartamAna avasthA uSNa bane che. A avasthA pANInI ja che, chatAM e teno svabhAva na hovAnA kAraNe A avasthA TaLI zake che. tema AtmA svabhAve zuddha che, chatAM potAmAM rahelI tathArUpa yogyatAnA kAraNe tathA karmodayanA nimitte AtmAnI vartamAna avasthA azuddha che. e azuddha avasthA AtmAnI ja che, chatAM e teno svabhAva na hovAnA kAraNe te TaLI zake che. jema pANInI uSNa avasthA vakhate paNa pANIno zItaLa svabhAva vidyamAna che, tema AtmAnI azuddha avasthA vakhate paNa AtmAno zuddha svabhAva vidyamAna che. A tathya be prakAre siddha thaI zake che - (1) agni game teTalo uga hoya chatAM tenA upara uSNa pANI nAkhavAmAM Ave to te pANI agni vaDe ja uSNa thayuM hovA chatAM agnine ja ThaMDo karI nAkhe che. tethI agnine olavI nAkhavAne samartha evo pANIno zItaLa svabhAva nAza pAmato nathI ema spaSTataH jANI zakAya che. tevI ja rIte AtmAno svabhAva vikArane puSTi ApavAno nathI, paNa vikArane nAza karavAno ja che. AtmasvabhAvamAM ekAgra thavAthI vikArano nAza thAya che. (2) pANInI uSNa avasthA svAbhAvika nathI, kAraNa ke agninA nimitte te uSNa thAya che. uSNa avasthA utpanna karavA mATe agnirUpa parasaMyoganI apekSA rahe che. uSNatAnuM nimitta dUra khaseDatAM pANI ApoApa ThaMDuM thaI jAya che. tevI ja rIte AtmAnI vikArI avasthA svAbhAvika nathI, kAraNa ke AtmA karmodayamAM joDAya tyAre ja vikAra thAya che. paranimittamAM joDANa karyA vinA vikAra utpanna thato nathI. vikAra utpanna karavA mATe paranA avalaMbananI apekSA rahe che. jo ke nimitta kAMI jIvane rAga, dveSa ke moha karAvatuM nathI, paNa AtmA pote nimittane AdhIna thaI vikAra kare che. jo te nimitta tarapha lakSa na Ape ane svalakSa kare to vikAra utpanna thAya nahIM. jema pANInI vartamAna avasthA uSNa hovA chatAM te pANIno vAstavika svabhAva nathI, tenA svabhAvamAM to trikALI zItaLatA ja che; tema vartamAna avasthAmAM AtmA azuddha hovA chatAM te azuddhi AtmAno vAstavika svabhAva nathI, tenA svabhAvamAM to trikALI zuddhatA ja che. pANInA svabhAvamAM kharekhara uSNatA pravezI nathI, mAtra tenI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana avasthA uSNa thaI che. te vakhate paNa teno svabhAva to ekAMta zItaLatArUpa ja che, kAraNa ke pANI jo kharekhara svabhAvathI ja uSNa hoya to te ThaMDuM thaI zake ja nahIM. pANInI uSNa avasthA agnirUpa parasaMyogathI thaI che ane te uSNatA TaLI zake che ema na mAnanArane pANInA vAstavika zItaLa svabhAvanuM bhAna nathI. pANIne uSNa ja mAnanAra tene ThaMDuM karavAno upAya paNa nahIM kare. tevI ja rIte AtmAnI azuddha avasthA karmodayanA nimitte thaI che ane te TaLI zake che ema na mAnanArane AtmAnA pUrNa zuddha svabhAvanuM bhAna nathI. AtmAne azuddha ja mAnanAra tene zuddha karavAno upAya paNa nahIM kare. jema pANIno zItaLa svabhAva uSNatA vakhate paNa TakI rahe che ema jANanAra agninA saMyoge thayela vartamAna uSNa avasthAnuM lakSa gauNa karIne, zItaLa svabhAva upara dRSTi karI uSNa pANIne ThAre che ane tyAre pANIno zItaLa svabhAva avasthAmAM pragaTa thAya che. tema vikArI avasthA vakhate paNa akhaMDa, jJAyaka, nirvikArI svabhAva TakI rahenAra che ema jANanAra karmodayanA nimitte thayela vartamAna azuddha avasthAnuM lakSa gauNa karIne, zuddha svabhAvane jANIne temAM ja Thare che ane sahajAnaMdanI prApti kare che. jJAnIo A prakAre caitanyasvarUpa AtmAnI paradravya ane parabhAvathI bhinnatA samajAve che. teo caitanyano mahimA gAIne jIvane te prApta karavAnI preraNA kare che ke - "caitanyasvabhAvanI prabhutA jo, AtmAnI anaMta zaktio jo. AtmA agAdha guNothI bharelo che. pANIno samudra to maryAdita che, jyAre AtmA to jJAna, darzana, cAritra, AnaMda Adi anaMta anaMta agAdha guNothI bharelo amaryAdita mahAna samudra che. tenuM kSetra bhale zarIrapramANa - asaMkhyAtapradezI che, to paNa tenI guNagaMbhIratA apAra che. te samasta vibhAvarahita tathA karmanA udaya ke kSaya AdinI apekSA vinAno nirapekSa, trikALa, pavitra, zuddha, parama pAriNAmika bhAva che. te kSaNika paryAya jeTalo nathI, paraMtu trikALa, nitya, dhruva, akhaMDa, jJAyaka, parama bhAva che. AvA jJAnasvabhAvane lakSamAM lIdhA vinA te anaMtI vAra bAhya kriyA ane zAstrAbhyAsa karyA, paNa tuM saMsArathI chUTyo nathI. jema gADAnuM dhoMsaruM upADavA TevAyelo baLada dhoMsaruM UMcuM thatAM ja tyAM potAnI Doka nAMkhe che, tema paranA kartApaNAthI TevAyelo ajJAnI karmodayanuM nimitta maLatAM ja paramAM ekatA karIne pariNamato hovAthI saMsArarUpI dhoMsarAmAM potAne satata joDelo rAkhe che. paranA kartApaNAno anAdi kALathI cAlyo Avato adhyAsa bhedajJAnanA vAraMvAranA abhyAsa vaDe chUTI zake che. bhedajJAna karavAthI para sAthenI ekatAbuddhi tUTaze ane paranI ruci paNa chUTaze. paradravya ane vibhAvathI bhinna evA caitanyasvarUpanuM jJAna karIne jo tuM svarUpalakSa ane sthiratA karaze to jarUra tArI dazAmAM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 225 samyagdarzana pAkaze, AnaMda pAkaze, anaMta nirmaLatAo hAlI nIkaLaze. tethI paramAM bhaTakavAnuM choDa ane bhedajJAna vaDe caitanyano anubhava kara." bhedajJAnanI prakriyAmAM sau prathama buddhipUrvaka prayAsa cAlu thAya che. ahIM prayAsano artha che - pote mAtra jANanAro che ema jJAyakano jJAyakapaNe abhyAsa. harSa-zokanA prasaMge AMtara nirIkSaNa karatAM spaSTa samajAya che ke potAnA jJAnamAM kharekhara kaMI vadhaghaTa thaI ja nathI, arthAt harSanA prasaMge potAne kaMI maLyuM nathI, temaja zokanA prasaMge potAmAMthI kaMI gayuM nathI. A prakAre bhedajJAnanA abhyAsathI samajAya che ke "dehAdi padravya ane rAgAdi parabhAva mArA upara kaMI asara pahoMcADI zakatAM nathI. anaMta kALathI rAgAdi bhAvonI asara taLe anekavidha vikArapariNAma vacce rahevA chatAM mAruM jJAnasvarUpa sadA nirlepa ja raheluM che.' kArya karyuM, prasaMge prasaMge, svahitamAM utsAhita vIryathI vartato sAdhaka potAnuM svarUpa paryAyadaSTithI na nIrakhatAM dravyadRSTithI nIrakhato hovAthI tene nijasvarUpa samasta paradravyathI bhinna paramezvara samAna bhAse che. paththaranI zilA paDI hoya to sAmAnya mANasane to e zilArUpa dekhAya, paNa zilpIne temAM mUrtinAM darzana thAya. potAnI kalAthI te pArakhI le che ke paththaranA kayA bhAgamAMthI mUrtinuM kayuM aMga nIkaLaze. potAnAM chINI-TAMkaNAthI paththaranA anAvazyaka bhAgane te kADhI nAkhe che ane pariNAme suMdara mUrtinuM nirmANa thAya che. tevI ja rIte sAdhakane vartamAna vibhAvadazAmAM paNa potAnAmAM bhagavAna AtmAnAM darzana thAya che. parabhAvAdi je anya aMzo che, tene te prajJAchINIthI kADhI nAMkhe che ane pariNAme svabhAvanA lakSe nijapadane pAme che. bhedajJAnano abhyAsa svasammukhatAnA sahaja puruSArthane utpanna kare che, je vRddhigata thatAM koI apUrva parAkramathI jIvane AtmAno atIndriya anubhava thAya che. paramArthaprAptinI tIvra abhilASAmAM vartatA mumukSune bhedajJAnano prayAsa sahajapaNe saphaLa thAya che. Ama, bhedajJAnanA baLa vaDe dehAdi saMyogo ane rAgAdi vikArothI potAnI bhinnatAno bhAva AsvAdyo hovAthI karmakRta avasthAne potAnI nahIM jANatAM, hitarUpa nahIM mAnatAM, potArUpa nahIM anubhavatAM, paradravya ane parabhAvathI atyaMta bhinna rahI bhedavijJAnI potAnA jJAnAnaMdasvarUpane ja potAnuM svarUpa jANe che, hitarUpa mAne che ane potArUpe anubhave che. bhedajJAnano Avo apUrva mahimA che. caMdananA jaMgalamAM ghaNA sApa hoya che. te badhA caMdananA jhADane vIMTaLAyelA ja rahe che, paNa garuDa Ave ke badhA bhAgamabhAga karavA mAMDe che. tevI rIte bhedajJAnarUpa garuDa Ave ke rAgAdi vibhAvarUpa sApomAM bhAgamabhAga macI jAya che! jema jema bhedajJAnanI jAgRti vadhatI jAya che, tema tema rAgAdi vibhAvono vilaya thato jAya che. bhedajJAnano mahimA gAtAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajI 'tattvajJAnataraMgiNI'mAM lakhe che ke "chINI jema lokhaMDanA goLAnA be judA judA TukaDA karI de che, soya jema kAMTAne kADhI nAMkhe che, karavata jema kASTane vaherIne be bhAgamAM vaheMcI de che, pavana jema dhULanA Dhagane uDADI mUke che, sIsuM jema sonA-cAMdImAMthI mela judo kare che, agni jema suvarNAdino mela dUra karI zuddha kare che, kAlu jema zeraDIno rasa ane kUcA judA karI de che, pANI jema vastra, vAsaNa AdinA melane dUra kare che, katakaphala (phaTakaDI) jema melA pANImAM nAkhavAthI kacaro ane nirmaLa jaLa judAM paDe che, haMsa pakSI jema jaLamizrita dUdhamAMthI jaLane choDI dUdhane grahaNa kare che, charI jema vastunA be bhAga kare che, parazu jema padArthanA bhinna TukaDA karI nAkhe che, TAMkaNuM jema paththaramAMthI suMdara pratimA ghaDI kADhe che, taravAra jema zatrunA zirane juduM karI de che tathA maMthanadaMDa (ravaiyo) jema chAzamAMthI mAkhaNa juduM pADI de che; tema prajJArUpa suvicAraNA - bhedajJAna jene pragaTe che tene dehAdithI bhinna potAnA zuddha svarUpanI upalabdhi thAya che.' 1 prajJAvaMta bhedajJAnI parathI bhinna potAnA zuddhAtmasvarUpane sAkSAt anubhave che. apUrva AtmajJAnane pAmI navIna karmo AvavAno mArga aTakAve che ane pUrvakRta karmone toDe che. saMvara-nirjarAnA phaLarUpe AtmAno sarva karmanA kSayarUpa mokSa thAya che. vaja jema parvatanA cUrecUrA karI nAkhe che, tema bhedajJAnarUpI vajanA baLa vaDe karmarUpa parvata bhedAI jAya che. mATe mumukSue mokSavRkSanA bIjarUpa bhedajJAnane sadA aMtaramAM bhAvavuM joIe. mokSanuM ananya kAraNa evA bhedajJAnane pAmI, tenA baLe nija aizvarya pragaTa karI, zuddha sahajAnmasvarUparUpa mokSane pAmI parama kRtArtha thavuM joIe. bhedajJAna vinA jIva dayA-dAna-bhakti Adi aneka sAdhano kare to paNa tenuM saMsAraparibhramaNa TaLI zake nahIM. bhedajJAnanA abhyAsa vinA jIvanuM jJAna paranA AzrayamAM ja rokAya che. tene para sAthe ekatAbuddhipUrvakanA rAga-dveSa thAya che. te paravastunuM kAMI karI zakato na hovA chatAM paranuM karavAnuM abhimAna kare che. paranI kartA buddhi hovAthI parano Azraya choDIne svabhAvano Azraya karato nathI ane tethI dharma thato nathI. bhedajJAna dvArA jJAnasvabhAvano Azraya karavo te ja dharma che. jIva jo bhedajJAnano abhyAsa kare to ja saMsAraparibhramaNa TaLe che. koI paNa kArya siddha karavuM hoya to temAM eka sAdhana mukhya hoya che ke jenA vinA cAlI zake ja nahIM, jyAre bIjA aneka sAdhano gauNatAe 1- juo : bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 8, zloka 1 'chetrIsUcikrakacapavanaiH sIsakAgnyUSayaMtrastulyA pAthaHkatakaphalavaddhaMsapakSisvabhAvA / zastrIjAyusvadhitisadRzA TaMkavaizAkhavatA prajJA yasyodbhavati hi bhide tasya cidrUpalabdhiH / / ' Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 gAthA-98 227 madadagAra hoya che. paramArthamArgamAM bIjAM aneka madadagAra sAdhano hovA chatAM mukhya sAdhana evA bhedajJAna vinA mokSaprApti na thAya. je koI siddha thayA che te kharekhara bhedavijJAnathI ja siddha thayA che ane je koI siddha thaze te paNa bhedavijJAnathI ja siddha thaze. tAtparya ke Aja sudhImAM je koI muktiramaNIne varyA che te sau bhedajJAna vaDe ja; ane je koI baMdhAya che, saMsArasamudramAM DUbe che te sarva bhedajJAnanA abhAve ja.1 Ama, bhedajJAna mokSanuM ananya kAraNa che. kolasAnI kALAza kADhavA koI sAbu samartha nathI. ene dhoLo banAvavo hoya to eka ja upAya che. ene agnimAM nAMkhIe to e rAkha banI dhoLo thaI jAya che. cittane rAgAdi vikAronI kALAzathI mukta karavAno ekamAtra upAya che - cittane bhedajJAnarUpI agnimAM homI devuM. bhedajJAna dvArA jIva vibhAvapariNamana vakhate ja pAradravya ane parabhAvathI bhinna evA svabhAvanI pakaDa karI zake che. AtmAnI sarva avasthAomAM jJAnapariNati vartatI ja hoya, paraMtu tene pakaDavA mATe upayoga sUkSma karavo paDe ane to ja AtmasvabhAvanuM grahaNa thaI AtmaramaNatA nIpaje. jema hAthIne jovA mATe sthULa daSTi cAle, paNa kaMthavAne jovA mATe daSTine sUkSma karavI paDe; tema vibhAvapariNamana daramyAnano rAga to dhULa upayogathI pakaDamAM AvI jAya, paraMtu te ja samaye vartatI jJAnapariNatine pakaDavA upayogane sUkSma karavo paDe. sadgurunA bodha dvArA bhedajJAnanA niraMtara abhyAsathI svabhAvanI pakaDa thAya che. jJAnasvarUpanI pakaDa karavAthI je jJAnasvarUpI nathI evA dehAdi saMyoga tathA rAgAdi vikArothI jJAna chUTuM paDI jAya che ane zuddha svabhAva pragaTa thAya che. karmakRta avasthAmAM tAdAbhyabuddhirUpa ajJAnabhAva dUra thAya che ane jJAnAnaMdasvarUpI AtmAmAM nivAsarUpa mokSabhAvanI prApti thAya che. zrImade prastuta gAthAmAM A ajJAnabhAvane aMdhakAranI ane jJAnabhAvane prakAzanI upamA ApI che. ajJAna aMdhakAra samAna che ane jJAna prakAza samAna che. aMdhakAra dUra karavAno upAya koI zastra ke lAkaDI nathI. te mATe to divasa hoya to bArIo kholo ane rAtri hoya to dIvo karo; arthAt jema prakAza vaDe ja aMdhakAra dUra thAya che, tema jJAna vaDe ja ajJAna dUra thAya che. aMdhArA oraDAmAM jaIne jotAM badhI cIjo eka jevI lAge che, temAM koI pharaka jaNAto nathI, paraMtu prakAza thatAM saghaLI cIjo je prakAre 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 131 'bhedavijJAnataH siddhAH siddhA ye kila kecana / asyaivAbhAvato baddhA baddhA ye kila kecana / / sarakhAvo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 4, kaDI 8 je pUrava ziva gaye, jAhiM aru Age jaihaiM; so saba mahimA jJAnatanI, muninAtha kaheM hai.' Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hatI te prakAre judI judI jaNAya che; tema ajJAna-aMdhakAranA kAraNe jaDa-cetananI bhinnatA jaNAtI nathI, paraMtu jJAnaprakAza pragaTatAM AtmA sarva parasaMyogathI ane vikArothI pragaTa bhinna bhAse che. nirmaLa jJAnajyoti utpanna thatAM ja ajJAnathI utpanna thayelI paramAM ekatArUpa bhAMti adRzya thaI jAya che. AtmajJAnarUpa anupama dIpakathI mahAmoharUpa aMdhakAra dUra thAya che ane zuddha citUpanAM darzana thAya che. aMdhakAra anAdithI hoya topaNa prakAzanuM eka kiraNa teno tarata nAza karI de che. eka oraDAmAM hajAro varSa jUnuM aMdhAruM hoya ane tyAM jo dIvo pragaTAvavAmAM Ave to te aMdhAruM tatpaNa naSTa thaI jAya che. prakAza mATe taratanA thayelA ke jUnA aMdhakAramAM koI pharaka nathI paDato. eka divasano aMdhakAra hoya ke koTI varSano aMdhakAra hoya to paNa prakAza tene tatkSaNa TALI de che. prakAzanuM eka kiraNa paNa aMdhakArane dUra karI de che. ajJAna paNa aMdhakAra jevuM ja che. te keTaluM paNa gADha hoya ane te game teTaluM jUnuM hoya topaNa jJAnanA eka kiraNa sAme te TakI zakatuM nathI. jJAnI puruSo kahe che ke "ajJAna game teTaluM gahana hoya paNa tenA gahanapaNAnI ciMtA na karo. tamArAmAM anaMta prakAzanI saMbhAvanA che, anaMta prakAza pragaTAvavAnI kSamatA che. amArAmAM paNa pUrve ajJAna hatuM. ame puruSonAM vacana upara zraddhA rAkhI temaNe darzAvelI vidhi anusAra prayatna karyo ane amAro ajJAnAMdhakAra dUra thayo. e ja saMbhAvanA tamArAmAM paNa che. je jJAnajyoti amArAmAM pragaTI che, te tamArAmAM paNa pragaTI zake ema che. sarva jIvanI virATatA to sarakhI ja che. tame hAla vaTavRkSanuM nAnakaDuM bI che, paNa vartamAna apUrNa avasthAnuM lakSa choDI vaTavRkSanA virATa svarUpanuM manana karo. tamArA AtyaMtika UMDANamAM A paLe paNa te ja che je tamArI AtyaMtika UMcAImAM koI divasa pragaTa thaze. tethI paryAyamUDhatA TALo, tamArI jJAnajyoti pragaTAvo. jJAnaprakAza dvArA ajJAna-aMdhakAra haTAvI pUrNatA prApta karo ane te mATe AtmavizvAsa keLavI utsAhathI svakAryamAM lAgI jAo.' sAdhaka svane jANavA potAnA vAstavika svarUpanI samajaNa meLavI, bhedajJAnanA prayoga vaDe te sva ane paranuM bhinapaNuM spaSTapaNe jANe che. te svarUpa sAthe anusaMdhAna joDato-vadhArato jAya che. je para che tenAthI te dUra thavA lAge che ane je sva che temAM krame krame te pratiSThita thato jAya che. pachI koI kSaNe jyAre sAdhanAnuM tApamAna varALabiMdu sudhI pahoMcI jAya che tyAre visphoTa thAya che ane karmakRta avasthAo ane bhAvo sAthenI ekatArUpa ajJAnano anAdino ghora aMdhakAra dUra thAya che ane apUrva jJAnaprakAzano anubhava thAya che. A prakAzamAM je jaNAya che te satya che. Ama, jJAnanA eka kSaNanA prakAzathI janmojanmano ajJAna-aMdhakAra ogaLI jAya che. upAdhyAya Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 229 zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che - nANa parama guNa jIvano, nANa bhavannava pota; mithyAmati tama bhedavA, nANa mahA udyota." jJAna e jIvano pradhAna guNa che, jJAna e bhavasAgara pAra karavA mATe vahANa samAna che, jJAna e mithyAtvarUpa mahA aMdhakArano nAza karavA mATe mahAna prakAza che. AtmasvarUpanuM abhAna, dehamAM "huM buddhi e ja tattvathI ajJAna che. e ajJAna TALI Ape te jJAna. A jJAna prApta karyA vinA badhuM jANeluM niSphaLa che. AtmajJAna vinA janmojanmanI doDa retI upara dorelI lITInI jema vyartha che. AtmAne jANyA vinA sukha, zAMti ane salAmatI nathI maLatAM. jJAnaprakAza vinA jIva duHkhI, bhayabhIta rahe che. jevI rIte rAtrinA aMdhakAramAM doraDuM sarpa jevuM lAgatAM e doraDuM cittamAM bhaya janmAve che. aneka prakAranA pratibhAva ekasAthe udbhave che. chAtImAM phaDaka pesI jAya che, nADI teja cAlavA mAMDe che, zvAsocchavAsa vadhI jAya che, parasevo relAvA mAMDe che, gaLAmAMthI cIsa nIkaLI paDe che. e vakhate 'A sarpa nathI, DaravAnI jarUra nathI' vagere samajAvaTathI e bhaya nirmaLa nathI thato, paNa dIpaka lAvIne e "sarpa' upara dharatAM jyAre doraDuM dekhAya che ane khabara paDe che ke e sarpa nathI, tyAre badho bhaya dUra thaI jAya che. tevI ja rIte mAtra buddhi vaDe tattvArthano svIkAra karavAthI anAtmamAM Atmabuddhi ke paramAM sukhabuddhi nAza thatI nathI, paraMtu anubhavanI nirmaLa jJAnajyotimAM AtmAnuM zuddha svarUpa pratyakSa anubhavatAM e bhrama bhAMgI jAya che ane tethI ja ekamAtra jJAnajyotine pragaTAvavAno puruSArtha karavo joIe. te vinA jIvanamAM aMdhAruM ja rahe che. zAstramAM anubhavIonuM je jJAna saMgRhIta che, te puruSArtha karIne svAnubhavanA stare utAryA vinA mAtra mukhapAThanA stare aTakAvI devAthI koI pAramArthika lAbha thato nathI. tevI zabdonI corIthI ajJAna-aMdhakAra dUra thato nathI. prakAza thAya to aMdhakAra Take nahIM, paNa prakAzano bhrama hoya to aMdhakAra na ja TaLe. koI vyakti olavAyelo dIvo laI aMdhArAmAM UbhI rahe to tethI kaMI aMdhakAra nAza na pAme. jIve daDha saMkalpa karI, potAnI badhI zakti ekatrita karIne AtmajJAna pragaTAvavAno puruSArtha karavo ghaTe che. AtmajJAna ja vizrAmanuM sAcuM sthaLa che. tRSNAtApathI tapelA ane ajJAnayAtrAthI thAkelA sAdhayAtrIne tyAM ja vizrAMti ane chAyA maLe che. te sthaLa meLavavuM ja joIe. tenI dizAmAM pagalAM UpaDavAM ja joIe. AnA uparathI e tathya spaSTa thAya che ke "jJAna' zabda dvArA ahIM anubhavAtmaka bodha, AtmAmAM vasavArUpa jJAnapariNamanarUpa dazA abhipreta che. AtmA saMbaMdhInI 1- upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta, 'dravya-guNa-paryAyano rAsa', DhALa 15, duho 8 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mAhitInI gaNanA jJAnamAM karI nathI. vAcAjJAnanI gaNanA to ajJAnamAM thAya che. jJAnasvabhAvarUpI AtmAmAM vAsa karavo te ja paramArthadaSTie jJAna che. jemAM nijavAsarUpa utkaTa AtmavRtti varte che evI jIvanmuktadazA te jJAnadazA che. zAstrathI meLaveluM jJAna parokSa che. mokSaprApti mATe to AtmAnuM aparokSa jJAna meLavavuM joIe. vyavahAramAM paNa DaoNkTare ke vakIle keTalAM pustaka vAMcyAM che e nathI jovAtuM, paraMtu roganuM sAcuM nidAna karanAra tathA yogya davA vaDe roga maTADI ApanAra DaoNkTara ke acUkapaNe kesa jItI ApanAra vakIla ja mAnya thAya che; tema AtmAnuM karNopakarNathI prApta thayeluM nahIM paNa potIkuM, nirmaLa, spaSTa jJAna ja karma sAme jIta apAve che. AvuM jJAna meLavavA AtmAnuM pratyakSa darzana' - svAnubhUti Avazyaka che. AtmatattvanuM AvuM aparokSa jJAna ja AdhyAtmika kSetre jJAna tarIke gaNanA pAme che. svAnubhUti sudhI pahoMcavA mATe prAraMbhamAM anubhavIonA vacanathI nibhAvavuM rahyuM. jema bhAratanI bahAra kadI paga na mUkyo hoya to paNa amerikA jaI AvelI vyaktinI vAto sAMbhaLatAM ke tenI pravAsanoMdha vAMcatAM amerikAnAM vAhanavyavahAra, loko, jIvanapaddhati, rItarivAja, raheNIkaraNI AdinuM jJAna meLavI zakAya che; tema zAstro dvArA jagatanAM jaDa-cetana dravyo, paristhitio ane bhAvo viSe jJAnIone prApta thayelAM darzanano ane sAdhanAmArganA temanA anubhavono lAbha meLavI zakAya che. prAraMbhamAM e jJAna sAdhake zAstro dvArA meLavavuM rahyuM ke jethI jIvAjIvanI sAcI oLakhANathI potAnA svarUpanuM yathArtha bhAna thAya. svabhAvadazAmAM athavA enI vadhumAM vadhu najIka rahevAmAM e jJAna avazya sahAyabhUta thAya che. vItarAgadhrutanA svAdhyAya dvArA jIve potAnAM pariNAmonuM avalokana karavuM joIe. avalokana thayA vinA potAnAM pariNAmamAM utpanna thatA vibhAvarasane jIva pote samajI zakato nathI. siddhAMtanA kevaLa bauddhika zikSaNathI aMtaranuM parivartana thaI zakatuM nathI. tattvanuM zravaNa-vAMcana kare, paNa AtmasvabhAvanI rucino abhAva hoya to pariNamana kyAMthI thAya? ruci vagara satya dharma thAya nahIM, vRtti sudhAraNA thAya nahIM. AtmakrAMti mATe to sAdhanAnI ja dizA pakaDavI rahI. dharmanI dizA te upacAranI dizA che. siddhAMtone mAtra mukhapATha karavAne dhArmikatA samajI levAmAM Ave che, paraMtu te dharma nathI, AMtarika parivartana lAvavuM e dharma che. jema pAThyapustakanI pAchaLa ApelA gaNitanA koyaDAonA uttaro moDhe karavAthI gaNitanI parIkSAmAM koI lAbha thato nathI, te mATe to dAkhalAnI vidhi zIkhavI paDe; tema siddhAMtone kevaLa kaMThastha karavAnI koI kiMmata nathI. je vidhithI AtmajJAna thAya e vidhine jANI, te pramANe vartI, aMtardaSTi keLavI jJAnaprakAzanI prApti karavI joIe. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 231 Ama, paralakSI zrutAbhyAsa AtmAne upayogI thaI zakato nathI. svalakSI zrutAbhyAsa ja svarUpa pratIti karAvI zake che. paralakSI zrutAbhyAsa viparIta zraddhAne sulaTAvavA samartha nathI. svalakSI zrutAbhyAsa bhAvanA UMDANamAM jAya che, jethI jIvamAM svabhAva ane vibhAvanI parakha karavAnI kSamatA Ave che; jyAre paralakSI zrutAbhyAsa pULapaNe upara upara pravartIne mAtra dhAraNArUpe rahe che. svalakSI zrutAbhyAsathI thayelo AtmasvarUpano nirNaya svarUpanI ananya ruci, svarUpano aciMtya mahimA ane aMtarmukhI puruSArthanuM jora utpanna kare che; jyAre paralakSI zrutAbhyAsathI thayelo nirNaya svarUpano mahimA, tenI ruci tathA teno puruSArtha jAgRta karI zakato nathI. A rIte svalakSI zrutAbhyAsa ja svarUpasthiratAnuM kAraNa thaI zake che. sAdhakanuM svalakSI jJAna zravaNa, vAMcana, manana ane nididhyAsananA krame AgaLa vadhatAM svAnubhava sudhI pahoMce che. A jJAnabhAvamAM ja paramArthajIvana che. potAnA nirmaLa jJAnAnaMdadhAmamAM vAsa karavArUpa pavitra jIvana te sAcuM jIvana che. AvA jIvananI prApti mATe sAdhaka svarUpanI ruci ane ullAsapUrvaka sarva parabhAvathI rahita evA zuddhAtmAmAM daSTi sthApe che. tenuM pariNamana vegathI svabhAvasammukha thAya che. cetanathI anya je parabhAva te badhAne bhedajJAna vaDe potAthI judA karI te potAnA sahaja svarUpamAM sthita thAya che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - 'AvI nijavAsarUpa - kevala jJAna pariNatirUpa jJAnamaya bhAvathI karmamaya ajJAnabhAva nAza pAme, takSaNa vilaya pAmI jAya, e spaSTa samajAya evI siddha hakIkata che, nizcaya siddhAMta che. jema prakAza thatAM "ghaNA kALano aMdhakAra tatpaNa nAza pAme che, tema mokSabhAvarUpa nivAsamaya jJAnajyotino prakAza thatAM karmabhAvarUpa ajJAna aMdhakAra tasaNa nAza pAme che. A samartha daSTAMta parathI anaMta kALanA karma paNa kevI sugamatAthI chedAya che - sarvanAza pAme che, te siddhAMta samajavo sugama paDe che." aMdhakAra bhale game teTalAM varSono hoya, paraMtu prakAza AvatAM te tatpaNa dUra thAya che; tema ajJAna bhale anAdi kALanuM hoya, paraMtu jJAna pragaTatAM te tatpaNa dUra thAya che. jeTalo kALa ajJAnamAM gayo teTalo kALa ajJAna dUra thavAmAM nathI lAgato, kema ke vikAra karatAM svabhAva taraphanuM vIrya anaMtuM che; tethI te alpa kALamAM ja jJAnabhAvane sAdhe che. bhogabhUmi, svargaloka, vidyAdharonI bhUmi, nAgalokanI bhUmi Adi prApta karavA jIvane khUba parizrama karavo paDe che ane tyAMnAM sukha to kSaNabhaMgura ane kharekhara duHkhanAM ja rUpAMtara che; jyAre zuddha caitanyasvarUpa AtmAnI prApti ati 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.315-316 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sugama che. manuSya, deva, vidyAdhara, nAgakumAradeva Adi to jIvanI vibhAva avasthA che. AvI vibhAva avasthA mATe aneka prayatna karavA paDe che, paraMtu svabhAvanI prApti svAdhIna hovAthI, AMtara lakSathI thatI hovAthI te sugama che. te mATe paravastunA avalaMbananI ke tenI parAdhInatA svIkAravAnI jarUra nathI. vRttine sarva paramAMthI pAchI vALI, zuddha AtmasvarUpamAM joDavAthI, parabhAvamaya azuddha dazA dUra thatAM svabhAvamaya saMpUrNa zuddha mokSadazA prApta thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che ke - 'karmabhAva ajJAna che, anAdino te asatya; jANI tyajavo teha te, Adaravo sat tattva. muktapaNuM AtmA taNuM, mokSabhAva nijavAsa; dhyAtAM karatAM pariName, nija pariNati abhyAsa. jaDa cetananA bhedanuM, jJAna ravi pragaTAya; aMdhakAra ajJAna sama, tarata vilaya thaI jAya. jethI nizcaya Atmano, nija svabhAva avinAza; karmabhAva ajJAna tama, nAze jJAnaprakAza." 1- juo : bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, 'tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 4, zloka 2 _ 'durgamA bhogabhUH svargabhUmirvidyAdharAvaniH / nAgalokadharA cAtisugamA zuddhaciddharA / / ' 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 238-239 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 389-392) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 99 che ne 2 ne 6ra che baMdhana , i beMkane . , madhara-2, jayaM. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 99 je 2 atha A gAthA 98mAM zrIgurue kahyuM ke karmabhAva ajJAna che ane potAnA svarUpamAM 251 rahevuM te mokSabhAva che. ajJAna aMdhakAra jevuM che, je sAcA jJAnanA prakAzathI bhUmikA TaLI jAya che. karmakRta avasthA ane bhAvomAM upayoganI saMdhi karavI te baMdhabhAva che ane jJAnasvabhAvamAM upayoganI saMdhi karavI te mokSabhAva che - ema sUtrAtmaka zailIthI bane bhAvonI bhinnatA batAvI, zrIgurue saMkSepamAM mokSano upAya darzAvyo. A ja tathyano vistAra karI have zrIguru mokSamArganuM sUkSmatAthI darzana karAvaze. mokSaprAptinI suvidhi batAvatI 'zrI Atmasiddhi zAstra' nI traNa gAthAomAMthI prathama 99mI gAthAmAM baMdhamArga ane mokSamArganuM sUcana karatAM zrIguru kahe che - "je je kAraNa baMdhanAM, teha baMdhano paMtha; gAthA te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhavaaMta.' (9) je je kAraNo karmabaMdhanAM che, te te karmabaMdhano mArga che; ane te te | kAraNone chede evI ja dazA che te mokSano mArga che, bhavano aMta che. (99) karmabaMdhanAM je je kAraNo che, te te kAraNonA sevanathI jIvane karmano baMdha thAya che ane e ja saMsAranuM kAraNa che; arthAt karmabaMdhanAM kAraNo te baMdhamArga che. jenA kAraNe saMsAraparibhramaNa thAya che. AthI spaSTa thAya che ke te baMdhanAM kAraNone chede evI je AtmAnI dazA te mokSamArga che, eTale ke te saMsAranivRttino mArga che, bhavano aMta lAvavAno upAya che. nyAyano sAmAnya niyama e che ke je kAryanuM je kAraNa hoya te kAraNanA sevanathI te kArya thAya ane tenAthI viparIta kAraNanA sevanathI viparIta kArya nIpaje. A niyamane anusarIne ahIM samajAvyuM che ke baMdharUpa kAryanAM je je kAraNa hoya, te te kAraNathI viparIta kAraNane sevavAthI mokSarUpa kArya thAya; arthAt je bhAvanA kAraNe baMdha thAya te bhAvathI mokSa na thAya, paNa tenAthI 1- "je je kAraNa baMdhanAM, teha baMdhano paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhavaaMta." ("zrI Atmasiddhi zAstra', gAthA-99) rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha." ('zrI Atmasiddhi zAstra', gAthA-100) AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita; jethI kevaLa pAmiye, mokSapaMtha te rIta." ("zrI Atmasiddhi zAstra', gAthA-101) bhAvArtha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana viparIta bhAvathI mokSa thAya. AtmA karma bAMdhI zake evAM AsavanAM pa7 dvAra che, je badhAM karmabaMdhanAM kAraNo che. temAM pAMca mithyAtva, bAra avirati, paccIsa kaSAya ane paMdara yoga Ave che. A pa7 kAraNonuM jIva jeTaluM vadhAre sevana kare teTalAM vadhAre karmo bAMdhe che. A baMdhano mArga che. jema jema te kAraNone jIva chedato jAya che, tema tema tenA saMsArano aMta nikaTa Avato jAya che. A pa7 kAraNo chedAtAM jatAM adhika adhika guNovALI dazA prApta thatI jAya che. karmabaMdhanAM A kAraNone rokIne AtmasvarUpamAM varte evI je dazA te saMvara athavA mokSano mArga che ane mokSamArgamAM vartatAM saMsArano kSaya thAya che. - gAthA 92mAM ziSya mokSanA aviruddha upAya viSe je dalIla karI hatI, vizeSArtha 1 tenuM samAdhAna zrIguru gAthA 99 thI 104 dvArA kare che. A gAthAomAM zrIguru mokSa prApta karavAnI suvidhi batAve che, arthAt mokSanA yathArtha upAyanuM nirUpaNa kare che. mokSano upAya zuM che tenI vicAraNA karatAM pahelAM mokSanA upAyanA astitvanI siddhi thavI joIe. prastuta gAthAnI vistRta vicAraNA karatAM pahelAM "mokSaupAya'nI siddhi viSe prAstAvika vicArIe. mokSanA anupAyavAdIo ema kahe che ke mokSasthAnaka kadApi saMbhavatuM hoya topaNa tene pAmavAno koI upAya siddha thato nathI. gAthA 92nA vivecanamAM mokSanA upAyano niSedha karanAra pakSanI amuka dalIlo darzAvI hatI. te dalIlonI kaI rIte nirarthakatA che te ahIM joIe - dalIla 1 - mokSanA upAyano niSedha karanAra pakSanI eka dalIla e che ke mokSa mAtra niyatithI ja sAdhya che. te jyAre thavAno haze tyAre ja thaze. te pahelAM aneka upAya karavAmAM Ave to paNa mokSa thaI zake nahIM. niyativAdIo mokSano svIkAra karatA hovA chatAM mokSano upAya svIkAratA nathI. samAdhAna 1 - anupAyavAdIo saMsAra TaLavAthI prApta thanAra mokSane kAryabhUta mAne che ane tenA kAraNane mAnatA nathI. A mAnyatA svapravRttino ja vyAghAta karanArI che. kArya svIkAravuM ane kAraNa na svIkAravuM te nyAyayukta nathI. sarva kAryo kAraNathI ja utpana thAya che, kema ke kAraNa vinA kAryanI utpattimAM virodha Ave che. dareka kAryanAM kAraNo hoya che ane tethI kAryArthI jIva kAraNamAM pravRtti karI te ja kAryane siddha kare 1- juo : AcAryazrI vIrasenajIkRta, dhavalA', pustaka 6, khaMDa 1, bhAga 9, sUtra 9, gAthA 6, pR.421 'uppajjamANaM savvaM hi kajjaM kAraNAdo ceva uppajjadi, kAraNeNa viNA kajjuSpattivirohAdo / ' Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 237 che. jo kAraNa vagara paNa kArya thaI jatuM hoya to sujJajana kAraNamAM pravRtti kare nahIM. jo ke teo cAritrAdine mokSanuM kAraNa mAnI te kAraNamAM pravRtta thAya che, tethI jaNAya che ke kAraNa-kAryabhAva e sAco bhAva che, arthAt dareka kAryanuM kAraNa hoya che. A viSe anupAyavAdIo ema kahe che ke cAritrAdi pAmelo jIva mokSa pAme che e to kAkatAlIya nyAya jevuM che, arthAt jema koI vRkSa upara beThelo kAgaDo UDe tyAre te vRkSanI koI DALI tUTe to te kAgaDAnA UDavAne DALanA tUTI paDavAnuM kAraNa kahevAtuM nathI; tema koI jIva cAritra laIne mokSa pAme eTalAmAtrathI kAMI cAritrane mokSanuM kAraNa kahevAya nahIM. A vAta yathArtha nathI, kema ke samyagdarzana-jJAna-cAritra ane mokSa vacce kAraNa-kAryanyAya che, kAkatAlIya nyAya nathI. vaLI, jevuM saryuM haze evuM thaze" evuM jo kahIe to saghaLI bAbatomAM saMdeha ja UDyA kare ke zuM saryuM haze?' "Ama karIza ane sarjAyuM kAMI bIjuM haze to?' Avo saMdeha UpajavAthI koI pravRtti ja thaI zakaze nahIM, paNa pravRtti to thAya che ane te paNa iSTa sAdhanatAnA nizcayathI thAya che; arthAt potAne je kArya iSTa che tenuM A sAdhI ApanAra kAraNa - sAdhana che evA nizcayathI ja te kAraNamAM pravRtti thAya che. 'je saryuM haze te thaze' evuM je jIva bolyA kare che, tene ghaTAdi kAryanA avyabhicArI kAraNabhUta daMDAdi aMge kema vAMdho paDe? te aMge paNa te "je saryuM haze te thaze' ema zA mATe bolato nathI? ane ghaTAdi banAvavA hoya tyAre evuM bolIne besI rahevAne badale daMDAdine zodhavA zA mATe nIkaLI paDe che? "saryuM haze te ja thAya che, ene mATe ApaNe kAMI karavAnI jarUra nathI' evuM jo mAne che to bhUkha lAge tyAre bhojana mATe zuM kAma doDadhAma kare che? 'bhojana jo saryuM haze to maLI jaze' ema vicArIne eka khUNAmAM chAnomAno kema besI raheto nathI? AvAM bhogakAryomAM mahenata karyA vagara to zI rIte maLe?' ema bolIne udyamane AgaLa kare che. saMsAranAM kAryo jevA ke paisA raLavA vagere AraMbha-samAraMbha karavAmAM "je saryuM haze te thaze' evA kutarko lagADato nathI ane dharmanI bAbatamAM ja gaLiyo baLada banI jAya che ane tyAM AvA kutarko lagADe che. jo te laukika kAryomAM puruSArtha karato hoya to tene 'niyati' upara zraddhA che ema kevI rIte kahI zakAya? niyati upara kharI zraddhA hoya tene to laukika ke alaukika bane dizAmAM kaMI paNa karavAno vikalpa na UThe. je laukika kAryomAM potAnI kalpanA anusAra parivartana karavAno puruSArtha karato hoya tene niyati upara vizvAsa ja nathI ane pAcho kahe che ke mokSamArga to niyatine AdhIna che. mokSamArgane niyati upara choDavo ane saMsAramArge puruSArtha karavo te spaSTapaNe saMsArano pakSapAta ane dharmano veSa sUcave che. te saMsArakSetre zatru, cora, vyabhicArI Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vagere pratye 'saryuM haze tema thaze' e siddhAMta choDIne gusso kare che ane mithyAtva tathA krodhAdi kaSAyorUpa AMtara zatruone haTAvavAne badale 'saryuM haze to mithyAtvAdi jaze ane samyakatvAdi maLaze' evI mAnyatA kare che. teNe evI mAnyatA choDI AMtara zatruono pratikAra karavA udyamazIla banavuM joIe. dainika bAbatomAM "je saryuM haze te thaze' ema bolavuM nathI ane tyAM kAraNatA mAnavI che, to pachI samyagdarzana AdimAM mokSakAraNatA zA mATe nathI mAnato? arthAt mAnavI joIe. dalIla 2 - mokSanA upAyano niSedha karanAra pakSanI anya eka dalIla e che ke mokSaprAptimAM kAraNa-kAryanyAya svIkAravAmAM Ave to anavasthA doSa upasthita thAya. mokSarUpI kAryanuM kAraNa samyagdarzana Adi hoya to samyagdarzana AdirUpa kAryanuM kAraNa zuM? ane vaLI te kAraNanuM kAraNa zuM? jo anavasthA doSa TALavA arthe ema kahevAmAM Ave ke samyagdarzana Adi guNo bhavitavyatAnA baLe ja prApta thAya che, to jema samyagdarzana Adi guNo bhavitavyatAthI ja maLI jAya che, tema mokSa paNa A samyagdarzanAdi vinA bhavitavyatAthI maLI javo joIe. mokSa pratye te samyagdarzanAdine kAraNa mAnavAnI jarUra nathI, arthAt mokSano upAya karavAnI AvazyakatA nathI. samAdhAna 2 - pAkA ghaDArUpI kAryanuM kAraNa kAco ghaDo che. kAcA ghaDAnuM kAraNa zuM? vaLI tenuM kAraNa zuM? jo ema kahevAmAM Ave ke tenuM kAraNa suyogya lakSaNavALI mATI che, to Ama kahevAthI kaMI bAkInA kAraNa-kAryabhAvono lopa thaI nathI jato. tevI ja rIte bhavitavyatAne samyagdarzanAdi guNonI prAptimAM kAraNabhUta gaNavAmAM AvatAM anya kAraNa-kAryabhAvono lopa thato nathI. bhavitavyatAthI samyagdarzanAdi guNo pragaTa thAya che ane samyagdarzanAdithI mokSa thAya che. A vastusthiti che tyAre mokSanI prAptimAM Avazyaka samyagdarzanAdinI apekSAne zI rIte TALI zakAya? bhavasthitiparipAkanA kAraNe jIva jyAre aMtima pugalaparAvartana kALamAM Ave che, 1- pudgalaparAvartana kALa : dravya-kSetra-kALa-bhAvathI mapAya che. ahIM kSetra pudgalaparAvartana kALano upayoga karavAno che, mATe teno ja vicAra karIzuM. cauda rAjalokamAM AvelA AkAzanA asaMkhyAta pradezone jIva kramapUrvaka mRtyu pAmavA dvArA sparze tyAre eka kSetra pudgalaparAvartana kALa thAya. arthAta koI eka jIva hamaNAM e vakhate je AkAzapradezamAM mRtyu pAme te pahelo AkAzapradeza gaNavo. have jyAre te jIva tenI taddana bAjunA ja AkAzapradezamAM mRtyu pAme tyAre te bIjo AkAzapradeza gaNavo. A banne vacce te jIva bIjA je je AkAzapradezamAM mRtyu pAmyo hoya te te gaNatarImAM levA nahIM, pachI bhale anaMta maraNa thayA hoya ke anaMta kALa vyatIta thayo hoya. te pachI bIjA AkAzapradezanI taddana bAjunA AkAzapradezamAM mRtyu pAme tyAre trIjo AkAzapradeza gaNavo. A rIte jIva sarva AkAzapradezane maraNasamaye sparze tyAre eka kSetra pudagalaparAvartanano kALa gaNAya. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 239 tyAre teno sahaja bhAvamala brAsa pAme che. A kALamAM pravezyA pachI tIvra mithyAtvabhAvamAM maMdatA AvatI jAya che. jema jema mithyAtva bhAva maMda thato jAya che, tema tema jIvano vikAsa thato jAya che. keTalIka vAra evuM bane che ke amuka hada sudhI mithyAtvabhAvamAM maMdatA AvyA pachI pAchI emAM tIvratA paNa AvI jAya che. vaLI pAchI maMdatA Ave che. Ama, anekAneka vAra maMdatA-tIvratA Ave che ane jAya che. jyAre jyAre mithyAtvabhAva tIvra banI jAya che, tyAre tyAre jIva evuM mohanIya karma bAMdhe che ke jenAM paramANu AtmA upara 70 koDAkoDI sAgaropama sudhI rahevAnI yogyatA dharAvatAM hoya che. AvI ugra sthitivALA mohanIya karmano e jIva punaH punaH baMdha karato hoya che. te pachI eka vAra evI sthiti Ave che ke e jIvane potAnA bhAvinA samagra saMsArakALamAM be ja vAra tIvra mithyAtvabhAva pAmavAnI zakyatA rahe che, tyAre te jIvA dvibaMdhaka kahevAya che. e jIva jyAre eka vAra evI ugra sthiti bAMdhI le che tyAre tene pharI eka ja vAra evI ugra sthitino baMdha thavAno bAkI rahe che, eTale tene sakRtabaMdhaka kahevAya che. vaLI, e eka vAranI mohanIya karmanI ugra sthiti paNa baMdhAI gayA pachI e jIva kyAre paNa 70 koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALuM mohanIya karma bAMdhI ja na zake evI yogyatA prApta kare che tyAre e jIva apunabaMdhaka kahevAya che. mohanIya karmanI utkRSTa sthiti na baMdhAya eTalo AtmavikAsa karanArA evA apunabaMdhaka jIvane saMsAra pratye tIvra Asakti rahetI nathI ane tenAM vicAra, vANI ane vartana aucityapUrNa hoya che. Avo jIva pApa kare che paNa temAM rAga-dveSanI tIvratA nathI hotI, saMsAra bhogave che paNa teno Adara nathI hoto. te laukika, kauTuMbika, dhArmika nyAyayukta maryAdAone pALe che. tenAM mithyAgraha, svacchaMda, viSayakaSAya, tRSNA Adi maMdatAne pAme che. dIna-duHkhI pratye tenA aMtaramAM dayA hoya che. yama, niyama, satsaMga, svAdhyAya, bhakti, tIrthayAtrA vageremAM tene prema hoya che. AvA nikaTa mokSagamanavALA (apunabaMdhaka) jIvanuM vimala mana mokSamArgamAM AgaLa vadhavA tatpara jaNAya che, kAraNa ke tenuM mana samakita vagere uttarottara caDhatA guNasthAnakanA nikaTapaNA vaDe yama-niyama vagere anuSThAnomAM daDha AsaktivALuM hoya che. Avo jIva ja samyagdarzananI prApti mATe yogya pAtra che. bhavasthitinA paripAkathI prApta thayela A apunabaMdhaka avasthA ane te avasthAvartI guNo - mArgAnusArInA guNo mokSaprAptinAM niyata pUrvavartI kAraNa thaI zakatAM nathI, 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, yogabindu', zloka 99 'muktimArgaparaM yuktyA, yujyate vimalaM manaH / savuMcAsatramAna, yamISAM mahAtmanAm !' Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana arthAt mokSaprApti mATe te guNo karatAM paNa vizeSa zaktizALI evA samyagdarzana Adi guNo prApta karavA Avazyaka che. pUrvasevA eTale ke evI kriyA je samyagdarzananI prApti thayA pahelAM samyagdarzananI prAptimAM heturUpa thAya. te kriyA mokSane sAdhanArI thaI zakatI nathI, kAraNa ke te mRdu che. sakaLa karmane nirmULa karavAmAM asamartha evI komaLa hovAthI te mokSanA sAdhanarUpa kriyA banI zakatI nathI. te sthULa lakSatAvALI hovAthI doSone kaMIka maMda karIne mAtra samyakatvAdine prApta karAvavA jeTalI ja samarthatA tenAmAM hoya che. jema baLavAna zatrunA sainyane nAza karavA sAmAnya yoddhAo samartha nathI hotA, tema samagra karmasamUhane nAza karavA mATe pUrvasevA samartha nathI. sUkSma karmone haNavAnI tIvra zakti dharAvanAra samyagdarzanAdi traNa ratnarUpa vyApAra ja mokSa sAdhavAmAM samartha che. mokSanI sAdhanAmAM to atyaMta baLavALI kriyA joIe, je mAtra ratnatrayanI ArAdhanA ja che. pUrvasevAdi kriyAothI ja mokSa prApta thaI zake ema che e vAta ucita nathI. mArgAnusArInI kriyA samyagdarzananI prAptimAM kAraNabhUta che, paNa mokSane sAdhavAmAM asamartha che; jyAre daDha evI samyaktvAdi kriyA mokSasAdhanane viSe samartha che, tethI samyagdarzana AdinI prAptino udyama kartavya che. 'tathAbhavyatvanA kAraNe athavA karmanA lAghava(hAni)thI samyagdarzanAdi guNo pragaTa thaIne vRddhi pAme che ane pachI mokSa thAya che, tethI samyagdarzanAdine mokSanA hetu mAnavAnI jarUra nathI, samyagdarzanAdi guNone kheMcI lAvanAra tathAbhavyatva ja mokSanuM kAraNa che, puruSArthanI jarUra nathI' ema mAnavuM mithyA che. tathAbhavyatA eTale tathA = potapotAnA pAkavA yogya kramAgata kALane pAmIne pAkavAnA svabhAvavALI + bhavyatA = mokSagamananI yogyatA. dareka jIvanI mokSa pAmavAnI vyaktigata yogyatA eTale ja te jIvanuM tathAbhavyatva. dareka bhavya jIvamAM mokSagamananI yogyatA to sarakhI che, paNa te yogyatA sarva jIvanI samakALe paripakva thatI nathI. bhavyatA kALa AdinA bhedathI judA judA jIvone viSe judA judA prakAre hoya che. dareka jIvanI mokSa pAmavAnI vyaktigata yogyatA judI judI hovAthI darekanuM tathAbhavyatva paNa juduM juduM hoya che. jema ke koI AMbAnA jhADamAM pa00 kerIo che. te dareka kerImAM pAkavAnI yogyatA che, chatAM te badhI kerIo ekasAthe pAkatI nathI. amuka kerIo pAMca divase pAke che, amuka kerIo cha divase pAke che, to koI kerIone pAkatAM tethI paNa vadhAre divaso lAge che. koI kerIo jhADa upara ja pAkI jAya che, to amuka kerIo ghAsamAM pAke che. te ja pramANe dareka jIvamAM tathAbhavyatva bhinna bhinna hoya che. koI jIva AdinAtha bhagavAnanA zAsanamAM mokSa pAme che, to koI jIva anya tIrthaMkaranA zAsanamAM mokSa pAme che. koI jIva utsarpiNI kALamAM, to koI jIva avasarpiNI kALamAM mokSa pAme che. koI tIrthakararUpe, koI gaNadhararUpe, koI sAmAnya kevaLIrUpe mokSa pAme che. Ama, bhinna Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 241 bhinna rIte mokSa pAmavAmAM kAraNarUpa evuM te te jIvanuM potAnuM AgavuM tathAbhavyatva che. je jIvanuM jevA prakAranuM tathAbhavyatva hoya te jIvane te rIte mokSanA sAdhanabhUta samyagdarzana Adi guNonI ane mokSanI prApti thAya che. jo yogyatAno bheda na svIkAravAmAM Ave ane sarva prakAre ekasarakhI ja yogyatA mAnavAmAM Ave to sarva bhavya jIvone ekI vakhate ja dharmAdi prApta thAya; ane tethI mokSaprApti paNa temane samakALe thAya. mAtra ekalI bhavyatAno ja jo mokSahetupaNe svIkAra karavAmAM Ave to tema thAya, paNa tevuM to banatuM nathI. mATe bIjAM sAdhanonI paNa apekSA hovI joIe. vIrya, utsAha vagere guNo paNa mokSanAM sAdhana che. tathAbhavyatA, vIrya, utsAha, samyagdarzana vagere ekatra thaIne ja kArya karatAM hovAthI e sarve mokSanAM sAdhaka che. jema ghaTakAryane utpana karavAmAM daMDa, cakra, cakranuM pharavuM vagere paraspara sahakArI kAraNo che; te ja prakAre tathAbhavyatA vagere kAraNo mokSakAryane utpanna karavAmAM anyonya sahakArI hovAthI te sarva mokSanA hetu che. jema ghaTa banAvavAmAM daMDathI utpanna thatA cAkaDAnA bhramaNanI kAraNatAno inkAra na karI zakAya, tema mokSa prApta karavAmAM tathAbhavyatvAdithI utpana thatAM samyagdarzanAdinI kAraNatAno inkAra karI zakAya nahIM. dalIla 3 - mokSanA upAyano niSedha karanAra pakSanI bIjI eka dalIla e che ke kriyAkaSTane mokSanuM kAraNa mAnavAmAM vyatireka vyabhicAra che, kema ke bharata cakravartI, marudevI mAtA vagere kriyAkaSTa vinA ja mokSe gayAM, jyAre gajasukumAra vagere maraNAMta kaSTa mokSe gayA. kaSTamAM pheraphAra hovA chatAM temanA mokSamAM pharaka nathI. vaLI, keTalAka jIvo kriyAkaSTa karIne ghaNA kALe mokSe jAya che, jyAre bIjA keTalAka jIvo alpa kALamAM jAya che; jema ke zrI mahAvIra svAmIne sADA bAra varSa lAgyA ane zrI mallinAtha bhagavAnane eka ahorAtri. mATe kriyAkaSTane mokSano upAya mAnavA yogya nathI. samAdhAna 3 - kriyAkaSTarUpa mokSanA upAyano niSedha karanAra anupAyavAdIo bharata AdinAM dRSTAMta TAMke che. paraMtu bharata vagere kriyAkaSTa vinA ja mukti pAmyA te dRSTAMta mokSanA upAyano niSedha nathI sUcavatAM, paNa eTaluM ja sUcave che ke teo apavAdamArge muktine pAmyA che, bAkI rAjamArga to nircatha kriyAno ja che. vyavahAramAM paNa koI sUmasAma mArge javA chatAM lUMTAyo na hoya to loko bhIDavALA rastAne choDIne sUmasAma mArga pakaDatA nathI. tAtparya e ke bharata vagerenuM avalaMbana laI mokSanA rAjamArgano uccheda karavo yogya nathI. guNonI vRddhi mATe tathA prApta guNothI skUlanA na thaI jAya te mATe kriyA karavI Avazyaka che. zrI vItarAgajinanuM saMyamasthAna evuM che ke tyAM saMpUrNa guNa pragaTa thayA che, tethI guNavRddhi ke skUlana dvArA guNapatanano saMbhava ja nathI, tethI tapa ke kriyAnI jarUra vItarAgajinane nathI, jyAre anya jIvone te bannenI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AvazyakatA rahe ja che.' vaLI, keTalAka jIvo kriyAkaSTa karIne ghaNA kALe mokSe jAya che, jyAre bIjA keTalAka jIvo alpa kALamAM jAya che. tenuM kAraNa e che ke jema ghaNuM pANI ukALavA mATe agni ghaNo samaya lagADe che, jyAre ochA pANI mATe ocho; tema mokSamAM kAraNabhUta evAM jJAnAdi aMge jANavuM. je jIvanAM karma krame karIne bahu kALe khape evAM hoya to te jIvanAM karmane khapAvatAM jJAnAdi sAdhanane bahu kALa lAge che ane jo alpa kALamAM khapI zake evAM karma hoya to tene khapAvatAM alpa kALa lAge che. ahIM koIne prazna thAya ke karmone bhogavyA vinA to chuTakAro thato nathI, to jJAnAdi vaDe navuM zuM thAya che ke tenAthI karmo khapI jAya che? jJAnAdi na hota topaNa karmo kramazaH bhogavAIne khapavAnAM hatAM ane e che topaNa karmane bhogavIne ja khapAvavAnAM che. AnuM samAdhAna A pramANe che - badhAM karmone bhogavIne ja khapAvavAnAM hoya to to koI jIva mokSe jaI zake ja nahIM. caramazarIrI jIva carama bhavamAM paNa apUrvakaraNa guNasthAnaka sudhI Ave te pahelAM aMtaHkoDAkoDI sAgaropama sthitivALA sAta karmo niraMtara bAMdhe che. A badhAMne jo kramazaH bhogavIne ja khapAvavAnAM hoya to A bhavamAM to badhAM karma khape nahIM ane tethI bIjA devAdi bhavo karavA paDe, jenA kAraNe pAchI bhavaparaMparA cAlu ja rahe. tethI siddha thAya che ke vipAkarUpa bhogavaTA vagara paNa karmo khapI zake che ane te khapAvavA mATe jJAnAdi traNa amogha sAdhana che. bAMdhelAM karmo bhogavyA vinA chUTakAro thato nathI evo je niyama che te pradezabhoga mATe che, vipAkabhoga mATe nahIM. karmanA udayanA samaye teno rasa, teno paDachAyo jIvanI pariNatimAM paDe, arthAt karmanI phladAnazakti anusAra jIvanI pariNati thAya tene vipAkabhoga kahevAya che. karmavipAkano cittavRtti upara koI prabhAva na paDe, arthAt potAno rasa (phaLa) ApyA vinA karma Atmapradeza uparathI kharI jAya tene pradezabhoga kahevAya che. jJAnAdi sAdhana vaDe vipAkabhoga pradezabhogamAM palaTAI jAya che ane jIva vipAkane bhogavyA vinA karmathI mukta thAya che ane tethI kRtanAzAdi doSo paNa rahetA nathI, arthAt je karyuM che te bhogavavuM ja paDe che e niyamane bAdhA AvatI nathI. mATe yathocita karmane jJAnAdi sAdhana vaDe yathAyogya alpa, madhyama ke adhika kALamAM khapAvIne jIva mokSe jAya che e vAtanI zraddhA karavI joIe. vaLI, keTalAka tIrthakara banIne siddha avasthA prApta kare che, jyAre keTalAka 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'jJAnasAra', kriyASTaka, zloka 7 'guNavRddhyai tataH kuryAt kriyAmaskhalanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate / / ' Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 243 tIrthakara banyA vagara siddha avasthA prApta kare che; paNa eTalAmAtrathI ema na kahI zakAya ke ratnatraya te mokSanuM vyabhicArI kAraNa che. koI ghaDo vajanamAM halako hoya, koI bhAre; koI pANIne vizeSa prakAre ThAranAro hoya, koI sAmAnya prakAre ityAdi ema judA judA ghaDAomAM judI judI vizeSatAo jovA maLe che, paNa eTalAmAtrathI amuka ghaDA daMDAdi kAraNothI pedA thayA che ane amuka te vinA ja - evuM hotuM nathI; ane tethI daMDAdi ghaTAdinAM avyabhicArI kAraNa kahevAya che. A je bheda, arthAt vizeSatAo judA judA ghaDAmAM UbhI thAya che te to tenA upAdAnakAraNabhUta mATInI vizeSatAonA kAraNe hoya che. A rIte siddha thayelA jIvomAM keTalAka tIrthakara banIne siddha thayA ane keTalAka tIrthaMkara banyA vagara siddha thayA ityAdi je vizeSatA UbhI thaI che te, siddha avasthAnA upAdAnakAraNabhUta evA te te jIvanA tathAbhavitavyatAnA bhedanA kAraNe thAya che. paNa eTalAmAtrathI ema na kahI zakAya ke ratnatrayI vyabhicArI kAraNa che. ratnatrayI vinA ja mokSaprApti thaI jAya evuM kyAre paNa banatuM nathI, dalIla 4 - mokSanA upAyano niSedha karanAra pakSanI anya eka dalIla e che ke 'jJAnIe jevuM dIThuM hoya tevuM thAya tethI jJAnIe je jIvano jeTalo saMsArakALa joyo hoya temAM hAni-vRddhi thatI nathI. jo tapAdi karavAthI saMsArakALa ghaTI jAya to kevaLInuM jJAna ayathArtha Thare ane jo kriyAkaSTa karavAthI saMsArakALamAM pheraphAra na thato hoya to kriyAkaSTa karavAM vyartha che. samAdhAna 4 - "kevaLajJAnI vaDe je jevuM jovAyuM hoya te rIte te vipariNAma pAme che, arthAt te pramANe kArya thAya che.' A zAstravacana kaMI mokSanA upAyano niSedha karatuM nathI. ahIM kevaLInA kevaLajJAnane te te kAryanA kAraNa tarIke nathI kahyuM, kema ke tevuM hoya to to bAhya saghaLAM kAraNo tenAthI anyathA siddha thaI jAya; paNa tene vyApaka kAraNa kahyuM che, arthAt ghaTAdi dareka kAryanuM kevaLajJAnIne jJAna hoya che. te te ghaTAdi kAryo daMDAdi kAraNapUrvaka ja thavAM sarjAyelAM che ane kevaLIe ghaTAdi kAryone daMDAdi kAraNapUrvaka ja sarjAtAM joyelAM che. tevI ja rIte mokSa jJAnAdi kAraNapUrvaka ja thavA sarjAyelo che ane kevaLIthI ema ja dekhAyelo che. vastunuM pariNamana kaMI bhagavAnanA jJAnane AdhIna nathI. je rUpe vastu svayaM pariNamI hatI, pariNamI rahI che ane pariNamaze; bhagavAne to tene te rUpe mAtra jANI che. vastunuM pariNamana to svataMtrapaNe potAnA ja kAraNe thAya che. jJAna to vastunA pariNamanamAM koI paNa prakArano hastakSepa karyA vinA mAtra tene jANe che, tethI jJAnAdine mokSanAM kAraNa tarIke sthApavAmAM Ave che. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'samyaktva SasthAna caupai', gAthA 105 sarayuM dIThuM sagharla kahe to daMDAdika kima saddahai? | kAraNa bhelI sarijIta dITha kahitAM vighaTai navi nija iTTa IT" Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vaLI, kevaLIe jIvano jeTalo saMsArakALa joyo che temAM pheraphAra thato nathI, tethI puruSArtha karavo vyartha che - A vAta yathArtha nathI, kAraNa ke niyata samayanI pahelAM koI kAma pUruM karavAmAM ja puruSArthanI sArthakatA nathI, paraMtu niyata samayamAM kAmanuM pUruM thavuM e ja puruSArthanI sArthakatAnuM sUcaka che. zuM pheraphAra karyA vinA kAMI karavAnuM hatuM ja nathI? zuM jevuM na thavAnuM hoya tevuM karavuM tene ja karavuM kahe che? je thavAnuM hoya tevuM karavuM te zuM karavuM nathI? jema kheDUta yogya samaye ghauM vAve che ane khUba zramapUrvaka khetI kare che ane tethI niyata samaye ghauM pAkIne taiyAra thAya che. to zuM kheDUtano puruSArtha vyartha kahevAze? mATe ja samaya niyata hovAthI puruSArtha vyartha javAnI zaMkA yathArtha nathI. bhaviSyamAM jIvanuM je thavAnuM che te ja thaze, arthAt jIva puruSArthapUrvaka te ja karaze. AmAM puruSArtha paNa nathI UDato ane krama paNa nathI tUTato. puruSArthanI kaze paNa upekSA nathI ke hInatA nathI. puruSArtha vinA koI paNa kArya saMpanna thatuM nathI. badhe ja puruSArthanuM sAmrAjya che. mokSanA upAyanI utpatti, sthiti, vRddhi ane pUrNatAmAM puruSArthanuM mahattvapUrNa sthAna che. Ama, mokSano upAya nathI evuM kahenAra anupAyavAdInI dalIlonuM nirAkaraNa thayuM. e vAta nizcita che ke mokSa che, teno upAya che; ane te upAya che darzana, jJAna ane cAritrarUpa ratnatraya. A upAya vaDe saMsArano nAza thAya che, mATe teno niSedha karanAruM vAkya mithyAtvanI vRddhi karanAra hovAthI tajavA lAyaka che. mokSanA sAdhanarUpa jJAnAdi guNomAM hetutAno saMzaya karavA yogya nathI. jemane ratnatrayI aMge mokSanA upAyatvano nizcaya varte che, teo ratnatrayImAM pravRtta thaI avazya mokSa prApta kare che. jeo Aja sudhI mokSe gayA che, vartamAnamAM jAya che ane bhaviSyamAM jaze; te badhA ratnatrayarUpa mokSamArganI ArAdhanAthI ja mokSe gayA che, jAya che ane jaze. zrImad mokSanA upAyanuM pratipAdana karatAM cha padanA patramAM lakhe che - jo kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya, to tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahIM; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhatyAdi sAdhana pratyakSa che; je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che." A jIva anAdi kALathI potAnA ajJAna tathA asaMyamanA bhAvane AdhIna thaIne 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 146 'jJAnadarzanacAritrANyupAyAstadbhavakSaye / / etanniSedhakaM vAkyaM tyAjyaM mithyAtvavRddhikRt / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 245 karmabaMdhanAM kAraNo seve che ane tethI tene navo karmabaMdha thayA ja kare che. jIvane je karmabaMdha thAya che te jo thayA ja kare to jIva nibaMdha thaI zake ja nahIM, arthAt mokSadazAne pAmI zake nahIM; paNa te te baMdhanAM kAraNothI viruddha prakAranA bhAvo sevavAthI te karmabaMdhano nirodha thaI zake che ane krame karIne jIva mokSadazAne pAmI zake che. je je bhAvo sevavAthI karmabaMdha maMda paDe, kSINa thAya te sarve mokSanAM sAdhana che. mokSapadanI prAptinA upAyarUpa mukhya pAMca bhAvo A pramANe che - (1) jJAna - samyajJAna. sva-parano viveka, bhedajJAna. sadguru tathA satzAstra dvArA AtmAne 'sva' rUpe jANavo ane dehAdi padArthone pararUpe jANavA te vyavahAra samyajJAna che ane nija AtmasvarUpane anubhavapUrvaka jANavuM te nizcaya samyajJAna che. tenAthI karma baMdhAtAM aTake che. (2) darzana - samyagdarzana. parapadArthothI bhinna evA svasvarUpanI zraddhA. jIvAdi padArthonuM svarUpa jema bhagavAne kahyuM che tema mAnavuM te vyavahAra samyagdarzana che ane AtmasvarUpanI anubhavapUrvakanI pratIti te nizcaya samyagdarzana che. AvI zraddhAyukta nirmaLa dRSTithI karma AvatAM rokAya che. (3) samAdhi - samyaphacAritra. AtmasvarUpamAM sthiratA. hiMsAdi pAMca pAponA tyAgapUrvaka jagatanA padArtho pratyenA viSama bhAvono abhAva thAya te vyavahAra sammacAritra che ane AtmasvarUpamAM sthiratA thavI te nizcaya sammacAritra che. tene samAdhi paNa kahe che. cAritrathI karmabaMdha thato aTake che. (4) vairAgya - AsaktirahitapaNuM. saMsAra, deha ane bhoganA padArtho pratye anAsakta buddhinuM UpajavuM te vairAgya, samyak bodhapUrvaka rAgano abhAva te vairAgya che. vairAgyathI citta laukika viSayothI vimukha thaI aMtaramAM nimagna thAya che. dehAdi pratye nIrasatA thavAthI navo karmabaMdha thato rokAya che. (5) bhakti - paramAtmA ane sadguru pratye temanA guNonI sAcI oLakhANapUrvakano anurAga karavo te bhakti che. satparuSanA anaMta upakAranuM ciMtana-bhAvana karatAM temanA pratye bhakti jAge te svAbhAvika che. tenA judA judA aneka prakAra che - nAmabhakti, AjJAbhakti, premabhakti, zrutabhakti, sevAbhakti, parAbhakti, abhedabhakti ityAdi. jJAnI puruSano Azraya karavArUpa bhaktimArga ArAdhavAthI jJAnadazA sulabhapaNe prApta thAya che ema jJAnIoe kahyuM che. puruSanI AjJAe vartatAM, utkRSTa bhAvomAM ramaNatA thavAthI karmabaMdha thato aTake che. baMdhanAM kAraNothI viparIta svabhAvavALA A mukhya pAMca bhAvo sevavAthI karmabaMdha Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aTake che ane krame karIne mokSa prApta thAya che. cha padanA patramAM mokSanA upAyanuM je sUcana che te prastuta gAthAmAM spaSTapaNe jovA maLe che. A be vacce raheluM sAmya A gAthAne UMDANathI vicAratAM spaSTa thaze. jema cha padanA patramAM jaNAvyuM che, tema A gAthAmAM paNa jaNAvyuM che ke je je kAraNathI, arthAt je je bhAvathI karmano baMdha thAya che te te baMdhamArga che ane baMdhabhAvathI viparIta bhAva, arthAt karmabaMdhanA kAraNane chedanArA bhAva - chedaka dazA te mokSano mArga che. tenAthI bhavano aMta thAya che. A tathyane daSTAMta dvArA samajAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - 'sUtranuM - dorAnuM kokaDuM gUMcavAyeluM hoya, tenAthI UlaTI rIte kare eTale sUtra UkhaLAya - sUtranI AMTI pADI tenAthI UlaTI rIte karavAthI AMTI chUTe - UkelAya. AMgaLInA AMkaDiyA vALyA hoya tenAthI UlaTI rIte kare to AMkaDiyA chUTe - AMgaLI sIdhI thAya. e ja prakAre je je kAraNathI jIva baMdhAyo hoya, te te kAraNathI viparItapaNe varte, te te kAraNo choDe, to jIva baMdhathI chUTe - baMdhanamocana - mokSa thAya A nyAyasiddha vastu che." Ama, kAraNayoge jIva baMdhAya che ane kAraNa choDavAthI te mukta thAya che. zAstraparibhASAmAM Ane anukrame Asava ane saMvara nAma apAyela che. je A gAthAne samajavA Asava-baMdhanuM svarUpa tathA Asava-baMdhane chedanArA saMvaranuM svarUpa samajavA yogya che. jevI rIte vahANamAM chidra paDavAthI temAM pANI AvavA lAge che, tevI rIte mithyAtvAdi chidro dvArA AtmAmAM karma AvavA lAge che. tene Asava kahe che. jevI rIte chidra dvArA pANI naukAmAM bharAI jAya che, tevI rIte karmaparamANu AtmAnA pradezo sAthe ekakSetrAvagAhe sthita thAya che. tene baMdha kahe che. jema aneka ratnothI bhareluM vahANa paNa jo chidravALuM hoya to temAM jaLa pravezIne bharAI jatAM te samudramAM DUbI jAya che, samudranA kinArA sudhI pahoMcI zakatuM nathI; tema samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa amUlya ratnothI bhareluM jIvarUpI vahANa, temAM mithyAtvAdi AsavarUpI chidro dvArA karmarUpI jaLa pravezIne bharAI jatAM te saMsArarUpI samudramAM DUbI jAya che, muktirUpI 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.322 2- juo : zrI AnaMdaghanajIracita, zrI padmaprabhu bhagavAnanuM stavana, kaDI 4 "kAraNajoge ho baMdhe baMdhane re, kAraNa mukti mukAya; Asrava saMvara nAma anukrame re, heya upAdeya suNAya." 3- ahIM koIne prazna thAya ke Asava ane baMdhamAM zuM taphAvata che? to tenuM samAdhAna e che ke prathama samayamAM kAmaNa vargaNAnuM je Agamana che te Asava che ane Agamana pachInA kALamAM jIvanA pradezomAM te skaMdhonuM rahevuM te baMdha che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 247 samudrakinArA sudhI pahoMcI zakatuM nathI. jevI rIte chidra baMdha karavAthI naukAmAM pANInuM AvavuM rokAI jAya che, tevI rIte zuddhabhAvarUpa gupti vagerenA kAraNe AtmAmAM karmonuM AvavuM rokAI jAya che. tene saMvara kahe che. Asavane rokavuM te saMvara che. jevI rIte chidra baMdha thaI javAthI, temAM pANIno praveza na thavAnA kAraNe vahANamAM nirvighna samudrakinArA sudhI pahoMcI jAya che; tevI rIte jIvarUpI vahANamAM AsavarUpI chidro baMdha thatAM, karmarUpI jaLano praveza temAM na thavAthI nirvighnapaNe muktirUpa samudrakinAre pahoMcI jAya che. saMvara dvArA jIva Asava-baMdhathI chUTI zake che. zrI jinezvaradeve baMdhanuM svarUpa be prakAre kahyuM che - bhAvabaMdha ane dravyabaMdha. jJAtA-draSTArUpa potAnA zuddha svabhAvathI smalita thaIne rAga, dveSa, ajJAna vagere vikArI bhAvomAM rokAI javuM te 'bhAvabaMdha' che ane te samaye jIvanA vikArI bhAvonA nimittathI karmayogya pudgalanuM jIvanI sAthe ekakSetrAvagAhe baMdhAvuM te 'dravyabaMdha' che. karmabaMdhanAM pAMca kAraNo che - mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga. (1) mithyAdarzana - UMdhI mAnyatA, viparIta zraddhA, viruddha abhiprAya. padArthasvarUpa jevuM che tevuM zraddhAna na hovuM, arthAt padArthasvarUpa jevuM na hoya tevuM mAnavuM tene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. jIvAdi tattvonA viparIta zraddhAnane mithyAtva kahe che. dehamAM tathA rAgAdi bhAvomAM huM buddhi ane dehathI saMbaMdha dharAvatA padArthomAM mamabuddhi te mithyAtva che. mithyAtvanA agRhIta ane gRhIta ema be prakAra che. nijAtmatattvanuM ajJAna te agRhIta mithyAtva che ane kudevane sudeva mAnavA, kudharmane sudharma mAnavo Adi gRhIta mithyAtva che. gRhIta mithyAtvanA ekAMta Adi pAMca prakAra che. sarva prakAranAM baMdhanuM mULa kAraNa mithyAtva che ane tethI ja te sauthI pahelAM TALavuM joIe. mithyAtva TaLyA vagara apariti Adi baMdhanAM anya kAraNo TaLI zakatAM nathI, mATe sauthI pahelAM mithyAtva TALavuM joIe. (2) avirati - avatapariNAma, hiMsAdi pApomAM tathA pAMca indriya ane mananA viSayomAM pravRtti karavI. potAnA zuddha caitanyasvabhAvamAM na TakatAM zarIra, indriyo tathA 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 9, sUtra 1 "mAsanoghaH saMvara: " 2- juo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIracita, 'dravyasaMgraha', gAthA 32 'bajjhadi kammaM jeNa du cedaNabhAveNa bhAvabaMdho so / kammAdapadesANaM aNNoNNapavesaNaM idarI / / ' 3- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 8, sUtra 1 'mithyAdarzanA-'virati-pramAda-kaSAya-yogA bandhahetavaH / ' Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tenA viSayo vagere paravastuomAM Asakti sahita TakavAthI pariNAmo aviramaNarUpa thavAM te avirati che. aviratine asaMyama paNa kahe che. pAMca indriya tathA mana ema chanA viSayo ane pAMca sthAvara tathA eka trasa ema chanI hiMsA - Ama, kula bAra prakAranA tyAgarUpa bhAva na thavA te bAra prakAranI avirati che. jene mithyAtva che tene avirati hoya ja che; paraMtu mithyAtva chUTI jAya pachI paNa avirati tarata chUTI ja jAya evo niyama nathI. mithyAtva chUTyA pachI paNa te hoI zake che. samyagdarzana pragaTyA pachI dezacAritranA baLa vaDe aNuvrata dhAraNa kare tene ekadezavirati kahe che ane sakaLa cAritranA baLa vaDe mahAvrata dhAraNa kare tene sarvadezavirati kahe che. mithyAtva chUTyA pachI tarata aviratino pUrNa abhAva karI, mahAvrata aMgIkAra karIne munidazA pragaTa kare evA jIvo to viralA ja hoya che. (3) pramAda - zuddha AtmAnA anubhavathI calita thavuM, vratamAM asAvadhAnI rAkhavI, uttama kSamAdi dasa dharmomAM utsAha na rAkhavo, anAdarabuddhi rAkhavI, asAvadhAnI rAkhavI, ALasa rAkhavI tene sarvajJadeva pramAda kahe che. cAra vikathA, cAra kaSAya, pAMca indriyanA viSayo, nidrA ane sneha - ema pramAdanA paMdara prakAro che. jene mithyAtva ane avirati hoya athavA mAtra avirati hoya, tene to pramAda hoya ja che; paraMtu mithyAtva ane avirati TaLyA pachI paNa pramAda tarata TaLI ja jAya evo niyama nathI. tethI avirati pachI pramAda kahyo che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja pramAda TALIne apramattadazA pragaTa kare evA jIvo viralA ja hoya che. (4) kaSAya - AtmadazAmAM kSobha utpanna karanAra krodhAdi vibhAvabhAvo. potAnA zuddha, pavitra, jJAnAnaMdasvabhAvamAM sthira na rahetAM karmanA udayano Azraya karI, malina upayogamAM rokAvuM te kaSAya che. kaSAyanA paccIsa prakAra che. krodha, mAna, mAyA, lobha; te darekanA anaMtAnubaMdhI Adi cAra prakAra - e rIte soLa tathA hAsya Adi nava nokaSAya maLIne kula paccIsa prakAranA kaSAya che ane te badhAmAM AtmAnA guNono ghAta karavAnuM sAmarthya che. mithyAtva, avirati ane pramAda e traNe, athavA avirati ane pramAda e be, athavA to pramAda jyAM hoya tyAM to kaSAya avazya hoya ja che; paNa e traNe TaLI javA chatAM paNa kaSAya hoI zake che. (5) yoga - mana, vacana, kAyAnA nimittathI AtmapradezanuM parispaMdana. zuddha caitanyabhAva niSkapa che. temAM sthira na thatAM kaMpana thavuM te yoga che. yoga te baMdhanuM gauNa kAraNa che. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya che. mana, vacana ane kAyA ema yoganA traNa prakAra che. tenA uttara bheda paMdara che. mithyAtvadazAthI teramAM guNasthAna sudhI yoga to rahe ja che. agiyAramA, bAramA ane teramA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 249 guNasthAne mithyAtvAdi cArano abhAva thayo hovA chatAM yogano sadbhAva che. yoga pratibaMdha tathA pradezabaMdhanuM kAraNa che. jIvanAM mithyAtvAdi pAMca prakAranAM vikArI pariNAmonuM nimitta pAmIne AtmAnA eka eka pradeze anaMtAnaMta kArmaNa vargaNAnAM pudgalaparamANuo karmarUpe ekakSetrAvagADe baMdhAya che. karmabaMdhanAM A kAraNo adhuva che, anitya che, azaraNa che, azucimaya che, apavitra che, AkuLatA upajAvanAra che. te vartamAnamAM duHkhamaya che ane bhAvimAM paNa duHkhanA ja heturUpa che. te vikArothI thatA karmabaMdhanA kAraNe jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. A baMdhadazA je dvArA cheDAya te ja mokSano mArga che. je caitanyapariNAmonAM nimittathI karmo AvatAM hatAM, te pariNAmone tenAM pratipakSI pariNAmo dvArA rokavAthI karmabaMdha rokAI jAya che. mithyAdarzana Adi pUrvokta AsavanA hetuono nirodha thavAthI nUtana karmonuM AvavuM rokAI jAya che, kema ke kAraNanA abhAvathI kAryano abhAva thAya che. 1 baMdhanA yathokta kAraNa chedAya evI baMdha chedakadazA pragaTAvavAthI mokSa thAya che. baMdha, baMdhanAM kAraNo ane tene chedanArAM kAraNonI mAtra vicAraNAthI mokSa thato nathI, paNa te baMdhane chedavAthI, baMdhanAM kAraNa chedavAthI, baMdhabhAvathI viparIta bhAva karavAthI mokSa pragaTe che. zrImad lakhe che - "baMdhAyelAne je prakAre bAMdhyo tethI UlaTI rIte vartI eTale chUTaze." baMdhanAM kAraNa mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga je kramathI ApyAM che; te ja kramathI te TaLe che. pUrvanuM kAraNa vidyamAna hoya ane tyArapachInuM kAraNa TaLI jAya e rIte kramabhaMga thato nathI. tenA TaLavAno krama A pramANe che - baMdhakAraNa guNasthAnaka chedakadazA cothuM mithyAtva avirati samyaktvadazA saMyamadazA pramAda pAMcamuM-chaThuM sAtamuM bAramuM caudamuM apramattadazA vItarAgadazA kaSAya yoga ayogIdA 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI akalaMkadevakRta TIkA, 'tattvArthavArtikam', adhyAya 10, sUtra 2 'mithyAdarzanAdInAM pUrvoktAnAM karmAsravahetUnAM nirodhe kAraNAbhAvAt kAryAbhAva itybhinv-krmaadaanaabhaavH|' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.12 (AMka-5, bodhavacana 98) Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AnA uparathI phalita thAya che ke mithyASTi(guNasthAna-1)ne mithyAtvAdi baMdhanAM pAMca kAraNa hoya che, sAsvAdana samyagdaSTi (guNasthAna-2), samya-mithyAdaSTi (guNasthAna3) ane asaMyata samyagdaSTi(guNasthAna-4)ne mithyAtva sivAyanA avirati Adi cAra kAraNo hoya che, dezasaMyamI(guNasthAna-5)ne aMze avirati tathA pramAdAdi traNa kAraNo hoya che, pramatta saMyamI(guNasthAna-6)ne mithyAtva ane avirati sivAyanA pramAdAdi traNa kAraNo hoya che, apramattasaMyamI(guNasthAna 7 thI 10 sudhI)ne kaSAya ane yoga e be ja kAraNo hoya che. agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAne ekamAtra yogano sadbhAva che ane caudamA guNasthAne yoga nahIM hovAthI eke prakAranA baMdhanuM kAraNa nathI. tyAM abaMdhadazA hovAthI saMpUrNa saMvara che. aMtamAM asiddhatva nAmano audayika bhAva jatAM siddhadazA pragaTe che. zrImad prakAze che - siddhamAM saMvara kahevAya nahIM, kemake tyAM karma AvatuM nathI, eTale pachI rokavAnuM paNa hoya nahIM. muktane viSe svabhAva saMbhave, eka guNathI, aMzathI te saMpUrNa sudhI. siddhadazAmAM svabhAvasukha pragaTyuM. karmanAM AvaraNo maTyAM eTale saMvara, nirjarA have kone rahe? traNa yoga paNa hoya nahIM. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya, yoga badhAthI mukANA tene karma AvatAM nathI; eTale tene karma rokavAnAM hoya nahIM. eka hajAranI rakama hoya; ane pachI thoDe thoDe pUrI karI dIdhI eTale khAtuM baMdha thayuM, tenI peThe. pAMca kAraNo karmanAM hatAM te saMvara, nirjarAthI pUrNa karyA eTale pAMca kAraNorUpI khAtuM baMdha thayuM eTale pachI pharI koI rIte prApta thAya ja nahIM.' saMvara-nirjarArUpa dharmanI zarUAta samyagdarzanathI thAya che, arthAt paMcAsaramAMthI sau prathama mithyAtvano saMvara thatAM dharma pragaTe che. karmabaMdhanuM sauthI mahattvanuM temaja prabaLa kAraNa to mithyAtva ja che. mithyAtva TALyA vinA avirati Adi baMdhanAM kAraNo TaLe ja nahIM evo abAdhita siddhAMta che. mithyAtvano saMvara karyA vinA aviratino ke kaSAyano saMvara karavAnA prayatnamAM AtmAe anaMta kALa gumAvyo, paNa te prayatna saphaLa thayo nahIM. AtmA ane baMdha vacce bheda jANyA vagara jIve anaMta vAra rAjapATa choDI, dravyaliMgI sAdhu thaIne, navamI raiveyake laI jAya tevAM cAritra pALyAM ane kaSAya evA to maMda karyA ke tene bALI mUke topaNa krodha na kare, chatAM nathI teno eka paNa guNa zuddha thayo ke nathI tenI eke baMdhadazAno cheda thayo; ane tethI teno karmabaMdha paNa aTakyo nathI. mithyAtvanA sarbhAvamAM tene kadI sAco saMvara pragaTato nahIM hovAthI tene vikArI bhAvo thayA ja kare che. mithyAtvanA AsavanuM avalaMbana eTale caturgatiparibhramaNarUpa saMsAranAM anaMta duHkhonuM avalaMbana. tethI ja sauthI pahelAM mithyAtvano 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.723-724 (upadezachAyA-11) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 251 saMvara karavAno lakSa rAkhavA yogya che. samyagdarzana pragaTa thatAM mithyAtvabhAva aTake che. samyagdarzana te ja prathama saMvaradazA che. mithyAtvanA saMvararUpa samakita pragaTyA pachI ja krame karIne avirati, pramAda, kaSAya ane yogano saMvara thaI zake che. AtmavikAsano A ja krama che. jIve sau prathama mithyAtvanA saMvarano puruSArtha karavo joIe. jIva sudevanI bhakti, sugurunI upAsanA, satuzAstrano svAdhyAya, tapa, japa, zIla, saMyama, dAnAdi aneka dhArmika pravRttio kare che; paNa mithyAtvanA saMvara vinA, dhArmika pravRtti karavA chatAM tene karmabaMdha thayA kare che. jo ke tene azubha baMdha alpa ane zubha baMdha vizeSa pramANamAM thAya che, topaNa te che to baMdhamArgamAM ja. te bAhyathI game teTalAM AkarAM vrata-tapAdi vidhi sahita pALato hoya, chakAya jIvanI rakSA karato hoya, pariSaha sthira rahI vedato hoya, upasarga karanAra tenA dehanI cAmaDI utArIne khAra chAMTe topaNa tenI AMkhano khUNo lAla na thAya evI rIte upasarga sahana karato hoya, paraMtu mithyAtvano sadbhAva hovAthI teno mokSamArgamAM praveza thato nathI. samyagdarzana vinA te sAkSAt mokSamArgamAM padArpaNa karI zakato nathI. bhavAMtakArI samyagdarzana mahAdurlabha che. sadgurunA anugraha dharmanuM sAcuM svarUpa samajI koIka mahAbhAgyazALI samyagdarzananI ArAdhanAmAM joDAya che. te dehAdi parapadArtho ane kSaNavartI paryAyathI bhedajJAna karI, nijabhagavAna dhruva AtmAmAM potApaNuM sthApI samyagdarzananI prApti kare che. A ja dharmano AraMbha che, bhagavAna banavA mATenuM prathama pagaluM che, samasta duHkhone dUra karI anaMta atIndriya AnaMdane prApta karavAno ekamAtra upAya che. samakita thatAM siddhasukhanI vAnagIno AMzika svAda Ave che. samyagdarzananuM AvuM adbhuta mAhAbhya hovAthI jinAgamamAM mithyAdaSTi dravyaliMgI sAdhunI tulanAmAM avirati samyagdaSTine viziSTa UMcI bhUmikAnA svAmI gaNyA che. paMca mahAvrata ane ugra kAyaklezAdi tapa paNa samyagdarzananA abhAvamAM bALavrata ane bALatAnI saMjJA pAme che, kAraNa ke tyAM AhArAdi chUTavA chatAM AhArAdimAM rahelI sukhabuddhi chUTI nathI. AcAramAM AhArAdino tyAga chatAM zraddhAmAM AhArAdinuM grahaNa che. AthI viparIta, avirati samyagdaSTine nijasvarUpamAM sukhanI pratIti thaI hovAthI temane bAhya padArthomAMthI sukhabuddhi nIkaLI gaI hoya che. temane potAnA nitya svAdhIna svarUpanuM yathArtha bhAna thayuM hovAnA kAraNe bAhya koI paNa prakArano tyAga na hovA chatAM zraddhAmAM sarva parano tyAga niraMtara vartI rahyo che. bahArathI bIjAone bhale tyAgI dekhAya, tapasvI dekhAya, paNa jevAM aMtaraMga pariNAma hoya tevuM ja phaLa maLe che. pariNAmazUnya zarIranI kriyA phaLadAyaka nathI. jo Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI Atmasiddhi zAstra' -- vivecana upavAsAdi ghaNI kriyA karatAM ghaNI nirjarA thatI hoya tathA thoDI kriyA karatAM thoDI nirjarA thatI hoya to be samasyA naDe. eka to nirjarAnuM mukhya kAraNa upavAsAdi kriyA ja Thare ane tethI zarIranI zakti upavAsAdi kriyAmAM jeTalI vadhu pravarte teTaluM mokSe jaladI javAya ema Thare, paraMtu kharekhara ema banatuM nathI. zarIranI kriyAthI AtmAno mokSa saMbhavita nathI. bIjuM, krodhAdithI azubha pariNAma thavA chatAM paNa upavAsAdi karavAthI nirjarA saMbhave, paraMtu ema to kyAre paNa bane nahIM. tiryaMcAdi paNa bhUkhatarasa Adi kaSTa sahana kare che ane kaSAya thavA chatAM, mAtra kaSTa sahana karavAthI nirjarA thatI hoya to sarva tiryaMcAdino mokSa thAya, paraMtu ema banatuM nathI. Ama, mAtra zarIranI kriyAthI jIvano mokSa thaI zake nahIM. zarIrAdi jaDamAMthI mokSamArga maLI zake nahIM. mokSamArganI pariNatimAM parasammukha thavAno avakAza hoto nathI. svadravyanI sanmukha thaIne mokSamArga prApta karavA mAMge to jarUra mokSamArge prayANa thAya. svadravyasanmukha thatAM AtmA pote ja mokSamArgarUpa pariNamIne mokSa Ape che. AtmAno svabhAva ja tenI sarvajJatAnuM sAdhana che, paraMtu caitanyanA bhAnarahita ajJAnI jIvane khabara nathI ke mokSanuM sAdhana aMtaramAM che, bahAra nahIM. tethI te aMtaramAM potAnA svabhAvanuM avalaMbana laIne tene mokSanuM kAraNa banAvavAnA badale bAhya kriyA karavAnI vyagratAmAM rahe che. mokSamArganuM sAdhana thavAnI zakti to AtmAmAM ja che. AvA AtmAne je jANe che te potAnuM sAdhana bahAra zodhe nahIM. potAnA svabhAvasammukha thaIne tene ja te potAnuM sAdhana banAve che. svadravyasanmukha thavuM te ja mokSamArge prayANa che. Ama, mokSamArganI prApti mATe anaMta jJAnIoe svabhAvasammukhatAnI AvazyakatA darzAvI che. je jIva svabhAvanA sAmarthyane bhUlIne mAtra zarIranI kriyAthI potAne lAbha thAya che ema mAne che, mAtra zarIranI kriyAthI mokSa mAne che tene mithyAtvarUpI moTo roga che. te to dharmanA nAme jaDa-cetananI ekatAbuddhinuM mithyAtva sevI rahyo che. mithyAtva te ja sauthI moTuM pApa che ane tenuM phaLa saMsAra che. tethI sau prathama teno tyAga karavo joIe. parapadArthamAM pheraphAra karavo te vastunA svabhAvamAM che ja nahIM, chatAM mithyASTi muni paravastune huM rahI zakuM ane choDI zakuM' ema mAne che. te paravastune tyAgavAnuM abhimAna kare che. khoTI mAnyatApUrvakanA tenA AvA pratyAkhyAnabhAvane du:pratyAkhyAna kahevAmAM Ave che. AvA duHpratyAkhyAnathI teno saMsAra chedAto nathI. tene samasta paradravyothI bhinna evA AtmAnuM bhAna nahIM hovAthI mithyAtvanuM pApa chUTatuM nathI. jyAre AtmAno svabhAva jANIne te zuddhajJAnapaNe pariNamaze tyAre ja baMdha aTakaze ane tyAre ja sAcI nirjarA paNa thaze. avirati samyagdaSTine parathI bhinna evA AtmAno Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 253 anubhava thayo hovAthI temane paramAM kartApaNAnI mithyA buddhi thatI nathI. Ama, "A paradravyane choDuM' e mAnyatAnA sabhAvamAM, mithyAdaSTine munipaNuM hovA chatAM paradravyanI kartAbuddhirUpa mahAna pApa paLe paLe baMdhAya che ane tenuM phaLa saMsAra ja che; jyAre avirati samyagdaSTi bahArathI tyAgI na hoya chatAM aMtaramAM sAcI samajaNa vidyamAna hovAnA kAraNe temane mithyAtvano tyAga varte che, jenuM phaLa mokSa ja che. zrIkRSNa tathA zreNika mahArAjAe jJAnIpuruSono upadeza sAMbhaLI, tattva vicArI samyagdarzana prApta karyuM hatuM. temaNe eka paNa vratanuM pAlana karyuM na hatuM chatAM paNa traNa bhavamAM ja mukti pAmaze, jyAre dravyaliMgI sAdhu puSkaLa vrata-tapa karIne paNa mAtra navamI raiveyaka prApta kare che. Ano artha evo nathI thato ke zubha choDI azubhamAM pravRtta thavuM joIe. sadgurunA bodha dvArA Atmatattvane barAbara samajI, mithyAtva gALI samyagdarzana pragaTa karavuM joIe. AtmArthI to AgaLa vadhavA mATe upadeza grahaNa kare che. jJAnInA jJAnamAM je satya bhAsyuM che teno svIkAra karI, tenuM ja anusaraNa kare che. te satyane samajI, te anusAra potAnA doSo ghaTADavAno puruSArtha kare che. te vratAdi choDI pApa nathI karavA lAgato, kema ke pApa to azubha bhAva che. te azubha bhAvane choDavA zubha kriyAmAM joDAya che, paNa te zubha kriyA karavAmAtrane dharma mAnato nathI. te jANe che ke samyagdarzana vinAnI zubha kriyA niSphaLa che, paNa teno artha e nathI ke zubha kriyA choDI pApa karavuM. lIMboLI kaDavI che ema kahevAmAM Ave teno artha evo nathI ke lIMboLI nA khAvI, paNa tAlakUTa jhera khAvuM. zubha kriyA karavAmAtrathI dharma nathI thato ema kahevAmAM Ave to teno artha ema nathI thato ke azubha kriyA karavI. pApa to tAlakUTa jhera che, mATe te to dareka jIve choDavuM ja joIe. AtmasvarUpa samajI, vratanuM svarUpa samajI vrata aMgIkAra karavA yogya che. vrata-tapa thatAM rahe paNa pariNAma svalakSI na bane to tyAM UlaTo krama sevAya che. 'gADuM AgaLa ne baLada pAchaLa' jevI hAlata thAya che. tethI jIvanuM paheluM kartavya e che ke te samyagdarzananI prAptino udyama kare, arthAt prathama teNe mithyAtvanA tyAgano udyama karavo joIe. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che ke - "jainadharmamAM to evI AmnAya che ke - pahelAM moTuM pApa choDAvI pachI nAnuM pApa choDAvavAmAM Ave che. tethI e mithyAtvane sAta vyasanAdithI paNa mahAna pApa jANI pahelAM choDAvyuM che. mATe je pApanA phaLathI Darato hoya, tathA potAnA AtmAne duHkhasamudramAM DubAvavA na icchato hoya, te jIva A mithyAtvapApane avazya choDe." 1- paMDita zrI ToDaramalajI kRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 6, pR.189 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIve mithyAtvane prathama choDavuM joIe. jema jema mithyAtva moLuM paDaze, tema tema mithyAtvanA kAraNe thato jIvanavyavahAra palaTAI jaze. mithyAtva jaze eTale hiMsAdi chUTI jaze. hiMsAdi sarva pAponuM mULa che mithyAtva, arthAt paramAM sukhabuddhi. mithyAtva rahe ane bIjAM badhAM pApo jAya e kadApi saMbhave nahIM. hiMsA, parigraha, IrSA, tRSNA e badhAM to roganAM bAhya lakSaNo che, mULa bImArI nathI. mULa bImArI to mithyAtva che. e TaLaze to A lakSaNo zUnyarUpa banI adRzya thaI jaze. prathama nidAna thavuM joIe, pachI cikitsA; paraMtu aNasamaju to mULa bImArIne bhUlI tenAM lakSaNonI ja sAravAra karavA lAgI jAya che, tethI tenI sAravAra rogamuktinuM phaLa pradAna karI zakatI nathI. hiMsAdi pariNAma to saMdeza che. tene vAMcavA joIe. A hiMsAdi pariNAma eka ja kAraNa tarapha izAro kare che ane te che mithyAtva. tethI samyagdarzananI prAptino puruSArtha e ja mULabhUta sAdhanA che. samyagdarzana pragaTaze to anAcAra samyak AcAramAM parivartita thaze ja. samyagdarzananA pariNAme aMtaranI samasta apavitratAno nAza thaI krame krame bAhyAMtara virati pragaTe ja che. samyaku AcAra samyagdarzananI pAchaLa pAchaLa anivAryapaNe Ave che. samyak AcAra samyagdarzananuM sahaja pariNAma che. samyagdarzana bIja che, samyak AcAra teno sahaja aMkura che. paraMtu samyagdarzananI prAptino puruSArtha karyA vinA jeo bAhya tyAgAdimAM pravarte che, teo potAnI A bhAMtipUrNa mAnyatAnA kAraNe AtmakalyANathI dUra rahe che. samyagdarzana vinA temanuM badhuM jJAna ajJAna ane samasta AcaraNa mithyAcAritrarUpe ja rahe che. tethI jIve samyagdarzana prApta karavA prayatna karavo joIe. jIvathI jo samyagdarzanapUrvaka cAritradazA pragaTa thaI zake to to uttama che ane e ja karavA yogya che; paNa jo tenAthI cAritradazA pragaTa na thaI zake to AtmasvabhAvanI yathArtha zraddhA to jarUra karavI ja joIe. AtmatattvanI zraddhAmAtrathI paNa tenuM kalyANa avazya thaze, samyagdarzanamAtrathI tenuM ArAdhakapaNuM cAlu raheze; paraMtu darzanane zuddha karyA vinA cAritrane zuddha karavAnI game teTalI koziza te kare to paNa tenuM kArya nahIM thAya. tenA badhA prayatna nirarthaka nIvaDaze. je jIvane mithyAtvano lopa thayo na hoya, tene anya avirati Adino lopa mAnavo ayogya che. zrImad kahe che - 'mithyAtvanI hAjarI hoya tyAM sudhI aviratipaNuM nirmULa thatuM nathI, eTale jatuM nathI, paraMtu jo mithyAtvapaNuM khase to aviratapaNAne javuM ja joIe e niHsaMdeha che; kAraNa ke mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mohabhAva jato nathI. mohabhAva kAyama che tyAM sudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI; ane pramukhapaNe rahelo evo je mohabhAva te nAza pAmavAthI atyaMtara aviratapaNuM rahetuM nathI, ane bAhya Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 255 jo viratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM hoya to paNa jo atyaMtara che to saheje bahAra Ave che."1 anAdi kALathI anaMtAnaMta jIvonI vaNajhAra baMdhamArge cAlI jAya che. kaDaka kriyAo pALanAra AtmalakSavihIna, mithyASTi sAdhuo paNa e baMdhamArge cAlatI vaNajhAramAM ja che. agiyAra aMga ane nava pUrvanA jANavAvALA AtmalakSavihIna, mithyAdaSTi sAdhuo paNa e vaNajhAramAM ja cAlyA jAya che. te badhAMnuM mukha baMdha tarapha ja che. koI virala jIva satya puruSArtha dvArA samyagdarzana prApta karI le che. te jIve anaMtAnaMta jIvonI baMdhamArge cAlI jatI vaNajhAramAMthI chUTA paDI, potAnuM mukha pheravI nAkhI mokSamArge prayANa AdaryuM che. temanI jAti mokSamArgInI che. samyagdaSTi jIvane sadA svarUpajAgRti vartatI ja hoya che. samyagdarzana thayA pachI game tevA prasaMgamAM pravartatA hovA chatAM temane svarUpanI anAkuLatAnuM aMze vaMdana to rahe ja che. koI paNa prasaMgamAM vibhAvapariNAmano vega evo nathI hoto ke jethI nirAkuLa svabhAvanA vedanane taddana DhAMkIne ekalI AkuLatAnuM ja vedana rahe. temane pratikSaNe nirAkuLa svabhAva ane AkuLatA vacce bhedajJAna varte che ane tenA phaLarUpe teo pratikSaNe nirAkuLa svarUpanuM aMze vaMdana kare che. bAhya kriyA uparathI A svarUpajAgRtinuM mApa kADhI zakAtuM nathI. bAhya kriyA sAthe svarUpajAgRtine sIdho saMbaMdha nathI. dhArmika kriyA karatI vakhate svarUpajAgRti hoya ja ane sAMsArika kriyA karatI vakhate svarUpajAgRti na ja hoI zake evuM nathI. bAhya kriyAonA AdhAre svarUpajAgRtinuM mApa kADhavAmAM Ave to te bALaceSTArUpa che. svarUpajAgRtino saMbaMdha zarIranI kriyA sAthe nathI. mithyAdaSTi jIva bahArathI zAMta dekhAya chatAM aMtaramAM to te vikAramAM ja tanmayapaNe vartato hovAthI tene svarUpajAgRti hotI nathI ane tethI te AkuLatA ja bhogave che. koI jIvane kaSAyonI pravRtti thoDI hoya, paNa jo tene aMtaraMga kaSAyazakti ghaNI hoya to te tIvrakaSAyI che tathA koI jIvane kaSAyonI pravRtti ghaNI hoya, paNa jo tenI aMtaraMga kaSAyazakti thoDI hoya to te maMdakaSAyI che. viparIta mAnyatA sahita karavAmAM AvelI pravRttine tIvrakaSAyapravRtti gaNI che, pachI bhale e pravRtti nAnI ke alpa doSavALI dekhAtI hoya. tethI UlaTuM, vyApAra Adi pravRtti daramyAna paNa jo svatattvanuM bhAna vartatuM hoya to te pravRttine maMdakaSAyapravRtti gaNI che, kAraNa ke tyAM mithyAtvano abhAva che. game te bAhya pravRttimAM paNa samyagdaSTi jIvanI vRtti te pravRtti tarapha nathI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.748 (vyAkhyAnasAra-1, 105) Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hotI, paraMtu svasaMvedyatattva tarapha ja hoya che. atIndriya AnaMdanA AsvAdI evA samyagdaSTi jIvane zarIranA nibhAva mATe bhojanano vikalpa UThe che to bhojana vAparI le che, paNa aMtaramAM te bhojana pratye sanmukhatA nathI hotI. sanmukhatA to eka nijajJAyaka tarapha ja hoya che. teo bole tyAre bolavA tarapha jhukAva nathI hoto, paNa svabhAva tarapha hoya che. temane vikalpa ke vANInI ruci nathI, paNa nirvikalpanI ruci hoya che. vikalpa vakhate paNa ruci to nirvikalpanI ja poSAya che. 'AtmAmAM anaMto AnaMda che' evI AtmadravyanI zraddhA thaI hovAthI temane viSayamAM sukhabuddhi rahetI nathI. AtmA sivAya kaze paNa sukha lAgatuM nahIM hovAthI paMca indriyanA viSayothI teo udAsa thaI jAya che. jema juvAna dIkaro marI gayo hoya to tenI mAtAne kaze paNa cena paDe nahIM, tene khAvuM-pIvuM paNa game nahIM, kema ke tene aMtaramAM ghA paDI gayo che; tema samyagdaSTi jIvane aMtaramAM ghA paDI gayo hovAthI viSayomAM gamatuM nathI. AtmAnaMdamAM teo evA lIna thaI jAya che ke tyAre teo bIjo koI paNa vikalpa karatA nathI. temane puNyodayanA kAraNe Indrapada ane indrANIno saMyoga ke cakravartIpada ane 96000 rANIono saMyoga maLe chatAM te vaibhavamAM teo kaze paNa AnaMda mAnatA nathI. teo tene viSTA samAna jANe che. jema viSTA choDavA lAyaka che, tema viSayabhogo taraphanuM lakSa choDavA jevuM che ema teo jANe che. samyagdaSTi jIvane zarIranI kAMti rAkha samAna lAge che, lagnAdi prasaMgo bANanI aNI samAna duHkhadAyI lAge che, kuTuMbanAM kArya kALa samAna lAge che, prazaMsA gALa samAna lAge che, AbarU-kIrti nAkanA mela samAna lAge che. AtmAnA AnaMdanidhAnanI dRSTi-ruci thaI hovAthI temane bahAra kaMI paNa AnaMdadAyaka lAgatuM nathI, temAM rAjIpo thato nathI. pudgala ane pugalanI koI paNa avasthAmAM sukha lAgatuM nathI. mithyAdRSTi jIvane anukULa sAmagrInI hoMzamAM "Ama karIzuM, tema karIzuM' evo bhAva Ave che. samyagdaSTi jIvane temAM ruci paNa thatI nathI. paudgalika padArtho sukhanA abhAvarUpa bhAsatA hovAthI temane evA padArthomAMthI sukha prApta karavAnI spRhA thatI nathI. samyagdaSTi jIvanuM bAhya jIvana, pUrvaprArabdhayoga anusAra aneka prakAranA citravicitra udayaprasaMgo vacce paNa vairAgya sahita ja hoya che. temane sarva bAhya prasaMgomAM sahaja virakti ja rahe che. karmanA udaya anusAra teo sAMsArika prasaMgo vacce dekhAtA hovA chatAM paNa te pratye teo nIrasa pariNAmathI pravartatA hoya che. teo viSayabhogamAM pravRtta hoya ke laDAInA medAnamAM hoya, paraMtu daSTi eka dhruva AtmasvabhAva uparathI khasatI nathI. potAnI paryAya upara paNa dRSTi jatI nathI to zarIrAdi bAhya padArthonI avasthA upara to dRSTi kyAMthI jAya? potAnI paryAyano paNa Adara nathI to Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99 257 paranI paryAyano Adara kyAMthI hoya? samyagdaSTi jIvane krodhAdi vikArano sadbhAva hoya te samaye paNa akrodhI svabhAvanI jAgRti varte che ke A samayavartI krodhavikArayukta paryAyanI nIce, atyAre paNa dravyadaLa to haMmezanI jema paripUrNa zuddha ja rahyuM che. A bhedavijJAnamAM ja temanI nirjarAnI cAvI che. trikALa zuddha svabhAvanI asti ane eka samayanA vikAranI svabhAvamAM nAstino svIkAra te dharma che. temane Avo svIkAra hovAthI mukhyapaNe nirjarA varte che. temane baMdhanAM pAMca kAraNomAMthI prathama kAraNa evA mithyAtvano lopa thayo hovAthI eTalA pramANamAM saMvara-nirjarA thAya che ane je asthiratAvaza krodha, hiMsAdi pariNAma thAya che tene anurUpa alpa baMdha paDe che. cAritra apekSAe temane hiMsAnAM pariNAma hovA chatAM zraddhA-jJAna apekSAe temane ahiMsA varte che. mithyAdRSTi muni vRtAdinAM pariNAmane potAnAM mAne che. paryAyamAM vidyamAna zubha bhAva jevo ane jeTalo AtmA che ema mAne che. tene zubhAzubha bhAvarahita zuddha AtmasvabhAvanuM bhAna nathI hotuM. te jIva bAhyamAM dayA pALato hoya, chatAM paNa tene potAnA nIrAgI caitanyasvabhAvano anAdara hovAthI te potAnI hiMsA kare che ane baMdhadazAne pAme che. AthI viparIta, laDAI daramyAna paNa samyagdaSTi jIva zraddhA-jJAnanI apekSAe ahiMsaka che. temanAM jJAna-darzana sadaiva chUTAM rahe che. jJAna-darzananI zuddhine cAritranI game tevI azuddhi paNa bhraSTa karI zakatI nathI. tenuM sukhada pariNAma e Ave che ke jJAna-darzana to mukta ane zuddha rahe che ane sAthe sAthe cAritra guNanI azuddhi paNa kramazaH ghaTatI jaI aMte parNata: kSaya pAme che. mithyAtvanA saMvaranuM AvuM mahatuM phaLa che. sAdhaka jyAre caitanyanuM anusaMdhAna kare tyAre mUDhatAnuM pragADha vartuLa tUTavA lAge che ane karmano prabhAva maMda paDavA lAge che, lupta thavA lAge che. tyArapachI krame karIne mithyAtvano saMvara (samyakatva) thAya che, aviratino saMvara (virati) thAya che, pramAdano saMvara (apramattatA) thAya che, kaSAyano saMvara (vItarAgatA) thAya che ane tyArapachI aMtima zikhara Ave che yoganA saMvaranuM (ayoga). yogano saMvara ghaTita thatAM AtmA sAthe baMdhAyelA sarva paugalika saMbaMdha ekIsAthe chUTI jAya che. jyAM jIvanA tamAma saMbaMdha kapAI jAya che tyAM pUrNa vikAsa thAya che. Ama, samyagdarzana thatAM mithyAtvano saMvara thAya che ane zuddhopayoganI kaNikA jAge che. bhedajJAnanI pariNati satata rahetI hovAthI baMdhabhAvathI viparIta abaMdhapariNAma rahe che. cAritranI kacAzathI jeTalo rAga rahe che teTalI baMdhadazA che, paraMtu mithyAtvanI apekSAe abaMdhadazA che. zuddhopayoganI kaNikA vadhatAM vadhatAM jyAre samagra azuddhi TaLI jAya che tyAre kevaLajJAna thAya che ane chevaTe AtmapradezanA kaMpanathI thato Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Asava paNa naSTa thatAM te jIva siddha thaI jAya che. je rastethI nIce javAyuM che te ja rastethI upara avAya che. javAno ane AvavAno mArga eka ja che, pharaka mAtra dizAno che. avaLI daSTi e baMdhamArga che ane savaLI daSTi e mokSamArga che. jema muMbaI-AgrA roDa eka ja che, paraMtu jo koIne pUchavAmAM Ave ke A rasto kyAM jAya che, to mukhanI dizA anusAra bhinna bhinna uttara maLe che. koI kahe che ke A rasto muMbaI jAya che, to koI kahe che ke A rasto tamane AgrA laI jaze. tema jIvano upayoga eka che, paNa tene je tarapha vALavAmAM Ave te anusAra jIvanI dazA thAya che. anAdithI upayoga bahirmukha rahyo che, have tene sva tarapha vALavAno che. AtmAnA upayogane aMdara vALavo te ja svAzrita mokSamArga che. aMtarmukha pariNati te ja vItarAgano mArga che. pariNati svasammukha karavAno prayatna karavo e ja vItarAgI puruSArtha che. pariNAmanI dizA gulAMTa khAI sva tarapha vaLe e ja dharma che, mokSane sAdhavAno rasto che, bhavano aMta karavAno upAya che. baMdhabhAvathI viparIta evA abaMdhapariNAmathI ja mokSa thAya che. baMdhakAraNone chedanArI dazA te saMvara che. saMvara thatAM je azuddhi TaLI ane zuddhi vadhI te nirjarA che. je samaye zuddha upayoga pragaTe te ja samaye navo azuddha upayoga aTake te saMvara che ane te ja samaye jUnI azuddhi aMze TaLe ane aMze zuddhatA vadhe te nirjarA che. pUrNa zuddhi te ja mokSa che. Ama, mokSamArga saMvara-nirjarArUpa che ema A gAthAmAM zrImade garbhitapaNe batAvyuM che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'je je kAraNa baMdhanAM, mithyAtvAdi aneka; jIva vibhAve pariName, e moTo aviveka. anya bhAvamAM AtmabhAva, teha baMdhano paMtha; anAtma vastu pArakI, mamatva te mahAgraMtha. bAhyAbhyatara bheda che, hetu ahaM mamakAra; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha niradhAra. dravya bhAva saMyama vaDe, bAhyAMtara nigraMtha; bhAva vaDe sthira Atmano, mokSapaMtha bhavaaMta....1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 239 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 393-396) Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 100 2.0, nita . 455 - 1, 51 yAta 81, or nihal 25. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 100 athI gAthA 99mAM zrIgurue kahyuM ke karmabaMdhanAM je je kAraNo che tenuM sevana bhUmikA karavAthI baMdha thAya che, tethI e baMdhano mArga che - saMsArano mArga che ane te te kAraNone chede evI je dazA che te mokSano mArga che. tenAthI bhavano nAza thAya che. have A gAthAmAM teo karmabaMdhanAM mukhya kAraNo kayAM che te batAvI, vizeSa spaSTatApUrvaka paramArtha mokSamArgane prakAze che. je kAraNonA sevanathI baMdhanA paMthe AgaLa vadhAya che tathA je kAraNonI nivRttithI mokSanA paMthe AgaLa vadhAya che te batAvatAM zrIguru kahe che - "rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; | gAthA | thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha." (100) - rAga, dveSa ane ajJAna enuM ekatva e karmanI mukhya gAMTha che; arthAt e. [vinA karmano baMdha na thAya; tenI jethI nivRtti thAya te ja mokSano mArga che. (100). - samasta saMsAra rAga ane dveSanA pravAhamAM vahe che. te pravAhanuM mULa kAraNa bhAvArtha -1 ajJAna che. svasvarUpanA ajJAnanA kAraNe jIvane paravastumAM ahaM-mamabuddhi Upaje che ane A paravastu sAtheno ekatva adhyAsa ja rAga-dveSa utpanna karavAnuM mULa ane mukhya kAraNa che. 'deha te huM' evI dehamAM ahaMbuddhi e ja saMsAranuM mULa kAraNa che. tenA kAraNe strI, putra, ghara AdimAM mamabuddhi Upaje che; temanAM rakSaNAdi arthe kaSAyo Upaje che ane tethI mana-vacana-kAyAnA yogarUpa garanALAmAMthI Avato karmarUpa pANIno dhodha Atmapradezane taraboLa karI AtmAne saMsArasamudramAM DubADe che. Ama, dehAtmabuddhirUpa mULa bhUlanA kAraNe bIjI bhUlonI paraMparA cAle che ane tethI saMsAracakra ghUmyA ja kare che. 'paranuM huM karI zakuM', 'parane huM bhogavI zakuM' evI bhramaNArUpa khoTuM jJAna, paravastuthI lAbha thAya evI mAnyatApUrvakanI prIti ane paravastuthI nukasAna thAya evI mAnyatApUrvakanI aprIti karmanI mULa gAMTha che. AtmajJAna thatAM nijanA nirupAdhika sahaja jJAnAnaMdanA sAmarthyanI jhalaka maLe che ane 'dehAdithI bhinna huM jJAna-AnaMdano piMDa chuM' evo anubhava thAya che. e apUrva anubhavathI jAta ane jagata pratyenI Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana daSTimAM akathya parivartana Ave che. tyArapachI pahelAM jevA tIvra rAga-dveSa thatA nathI. dehAtmabuddhirUpa ajJAnagraMthi dUra thatAM rAga-dveSanI AdhArazilA ja UthalI paDe che, arthAtu rAga-dveSanI nibiDa graMthi bhedAI jAya che. te pachI bAkI rahelA alpa rAgakeSarUpa baMdhanAM kAraNo paNa dUra thatAM jAya che. kAraNono abhAva thavAthI baMdha nAza pAme che ane baMdhano nAza thavAthI mokSanI prApti thAya che. Ama, rAga, dveSa ane ajJAnanI nivRtti thavI e ja mokSamArga che ane jenAthI tenI nivRtti thAya te ja mokSano upAya che. - sarva jIvo paramAtmasvarUpa hovA chatAM jagatamAM sarva jIvo duHkhathI pIDAtAM (vizeSArtha 1 ja najare paDe che. vizvamAM pratyeka prANI sukha cAhe che ane te mATe te prayatnazIla che, paNa sukhanA sAcA svarUpanI samaja vinA tenA te prayatno yathArtha hotA nathI ane tethI duHkha sivAya bIjuM kAMI maLatuM ja nathI. rAga-dveSa sAthe duHkhane sIdho saMbaMdha che. jyAM rAga-dveSa che tyAM cokkasa duHkha che; jyAM vizeSa rAga-dveSa che tyAM duHkhanA vedananI adhikatA jovAmAM Ave che; jyAM alpa rAga-dveSa che tyAM duHkhanA vedananI nyUnatA che ane jyAM rAga-dveSano lopa thAya che, arthAt svAbhAvika pariNati nIpaje che, tyAM jIvane duHkhanuM vedana bilakula thatuM nathI; mAtra sukha, sukha ane sukha ja anubhavAya che. tethI du:khanuM kAraNa rAga-dveSa che. je vyaktimAM krodha, mAna, mAyA, lobha vagerenI adhikatA hoya che, te bAhya anekavidha anukULa sAmagrI hovA chatAM rAga-dveSanI tIvratAnA kAraNe haMmezAM du:khI ja rahe che. jyAM rAga-dveSa ochA hoya che tyAM bAhya anukULatAnA abhAvamAM paNa sukha anubhavAya che. A uparathI ema siddha thAya che ke dareka vyakti rAga-dveSanA kAraNe duHkhI che, bahAranA saMjogonA kAraNe nahIM. ajJAnI sukha ane duHkha bannenAM kAraNa bahAramAM - paramAM ja jue che ane zodhe che, paraMtu paramAM jaNAtuM sukha ane duHkha bane mananI kalpanAmAtra che. sukha jIvanA svabhAvamAM paDeluM che ane duHkha to jIvanI vaibhAvika pariNati sivAya jagatamAM bIje kaze paNa astitva dharAvatuM nathI. vaibhAvika pariNati te ja duHkha che. svayaM svataMtrapaNe karela rAga-dveSarUpa vaibhAvika pariNamanathI utpanna thatI vyAkuLatAnuM vedana e ja duHkha che, tethI duHkha dUra karavA athavA sukha prApta karavA saMjogomAM pheraphAra karavAne badale rAga-dveSane ghaTADavAnI mahenata karavI joIe. anaMta kALathI A jIve sukhI thavA mATe bAhya anukULatAo ekatrita karavA AkAza-pAtALa eka karyA che, paNa sAcA sukhano upAya teNe jANyo ja na hovAthI atyAra sudhI teNe rAga-dveSano nAza karavAno puruSArtha karyo nathI; tethI puNyamaya kAryonAM phaLarUpe bAhya sAmagrI bharapUra maLavA chatAM paNa te sukhI thayo nathI. jo rAga-dveSano abhAva karavA mathyo hota to jeTalA rAga-dveSa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 263 ghaTata, teTalA pramANamAM AtmA sukha anubhavata. Ama, rAga-dveSa e ja du:kha che ane teno abhAva e sukha che. jeTalA pramANamAM rAga-dveSano abhAva thAya teTalA pramANamAM sukha pragaTe che. rAga-dveSanA abhAvano upAya te dharma che. dharmanI vyAkhyA mukhyatve cAra prakAre jovA maLe che - (1) samyagdarzana-jJAnacAritranI ekatA dharma che. (2) vastusvabhAva dharma che. (3) uttama kSamAdi dasa lakSaNa dharma che. (4) ahiMsA parama dharma che. A cAra vyAkhyAmAM rAga-dveSano abhAva, arthAt vItarAgatAnuM lakSa ja gUMthAyela che. juo - (1) rAga-dveSa AtmAnI azuddhi che. A azuddhine vikAra mAnI tenA abhAvarUpa svabhAvanI zraddhA karavI tene samyagdarzana kahe che. rAga-dveSathI bhinna caiitanyasvabhAva jANavo tene samyajJAna kahe che ane potAnA caitanyasvabhAvamAM sthiratA karavI tene samyakucAritra kahe che. svabhAvamAM jeTalI sthiratA teTalo rAga-dveSano abhAva ane teTalo dharma, svabhAvamAM pUrNapaNe sthira thatAM samasta rAga-dveSano abhAva thAya che. te samyaka cAritranI pUrNatA che ane te dharmanI paNa pUrNatA che. A prakAre rAga-dveSano abhAva e ja samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa dharma che. (2) vastuno svabhAva te dharma. AtmAne svabhAvamAM dhArI rAkhe, tene svabhAvamAMthI parabhAvamAM javA na de ene dharma kahyo che. jema jaLano svabhAva zItaLatA che, agnino svabhAva uSNatA che, tema jIvavastu jJAna-darzanamaya cetanA svarUpa che. te cetanA zuddha svarUpe pariName te dharma che. jyAM rAga-dveSanI puSTi thatI hoya ane zuddha bhAvanI puSTi thatI na hoya tyAM dharma nathI. jIva dharmasthAnakomAM ane dharmakriyAo karavAmAM kalAko gALato hoya, paNa jo parabhAvamAM ramaNatA hoya to tyAM dharma nathI. rAga-dveSarUpa saMklezapariNAmanA abhAvarUpa, vItarAgabhAvarUpa zuddha pariNAmane zrI jinezvaradeve dharma kahyo che. tAtparya ke AtmA rAga-dveSAdirUpa na pariName ane potAnA svabhAvamAM sthita rahe te dharma che. (3) krodha kaSAyano abhAva te kSamA che, mAnano abhAva te mArdava che, mAyAno abhAva te Arjava che ane lobhano abhAva te saMtoSa che. A rIte dharmanAM dasa lakSaNo dvArA kaSAyonA abhAvane, arthAt rAga-dveSanA abhAvane dharma kahyo che. (4) rAga-dveSa AtmAnA vItarAgasvabhAvanA ghAtaka che, rAga-dveSanI hayAtI ja AtmasvabhAvano ghAta kare che, tethI te AtmAnI hiMsA che. rAga-dveSanA abhAvamAM AtmasvabhAvano ghAta thato nathI, tethI tene ahiMsA kahe che. jIvaghAta e bAhya hiMsA che ane te paNa aMtaramAM rAga-dveSa hovAnA kAraNe thAya che. rAga-dveSanI tIvratAmAM asAvadhAnIthI - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pramAda sahita pravRtti thAya tyAre anya jIva mare ke na mare topaNa tyAM avazya hiMsA che ja. bahAranI kriyAo to tenAM pratiphaLa che. tAtparya e che ke rAga-dveSanuM thavuM te hiMsA che ane rAga-dveSanA maTavAne ahiMsA dharma kahevAmAM Ave che. Ama, vibhinna daSTikoNathI nirUpAyelI dharmanI vyAkhyAone sUkSma dRSTithI jotAM te sarva ekAryavAcaka jaNAya che. te sarva vyAkhyAo rAga-dveSanA abhAva pratye saMketa kare che. dharmanI vividha vyAkhyAomAM rAga-dveSano abhAva eTale ke vItarAgatAnuM lakSa ja dekhAya che. A rAga-dveSanA abhAvarUpa dharmathI ja jIva AtmakalyANa sAdhI zake che. rAga-dveSanA abhAvarUpa dharma parama amRtasvarUpa che. te dharma sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya kare che. niraMtara bhaya, kleza ane saMtApathI bharelA A saMsAramAM te eka ja sArarUpa che, sukharUpa che. te uttama zaraNarUpa dharma sarvatra chavAyelI anaMta azaraNatAno ekamAtra upAya che. enA vinA bhavATavIbhramaNamAM prANIne koI sahAyarUpa nathI. dharma jIvane saMsAraparibhramaNathI choDAvI uttama sukhanI prApti karAve che, mATe sukhI thavuM hoya - sarva klezathI chUTavuM hoya to sarva rAga-dveSanI kSINatArUpa dharma aMgIkAra karavo joIe, ArAdhavo joIe. zrI jUThAbhAI uparanA eka patramAM zrImad lakhe che - "jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja mAro dharma che." ahIM prazna thAya ke rAga-dveSanI utpattinuM kAraNa zuM che? to tenA uttaramAM jJAnIo kahe che ke paradravya ane parabhAvamAM tAdAbhyapaNuM bhAsavuM te rAga-dveSanI utpattinuM mULa kAraNa che. upayoga jo paravastunI tanmayatA choDI AtmAmAM sthira thAya, arthAt AtmA AtmArUpe pariName to saMpUrNa rAga-dveSano abhAva thatAM mokSa thAya. A viSe zrImad lakhe che - "anya saMbaMdhI je tAdAbhyapaNuM bhAsyuM che, te tAdAbhyapaNuM nivRtta thAya to sahajasvabhAve AtmA mukta ja che; ema zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSo kahI gayA che, yAvat tathArUpamAM samAyA che.2 jIva pote jJAyakasvabhAvI che, paraMtu ajJAnI svayaMne jJAnarUpa nathI jANato paNa zarIrarUpa jANe che. te zarIramAM huMpaNuM mAne che. tene dehamAM Atmabuddhi hovAthI dehamAM thatA pheraphArane te potAnA pheraphAra mAne che. dehanA dharmane potAno dharma mAnato hovAthI dehane anukULa sAmagrImAM te rAga kare che ane pratikULa sAmagrImAM dveSa kare che. zarIrane potArUpa mAnavAthI tathA zarIra saMbaMdhI aneka padArthone potAnA mAnavAthI te 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.170 (patrAMka-37) 2- ejana, pR.438 (patrAMka-543). Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 265 badhAmAM tene ahaMkArano bhAva utpanna thAya che. ahaMkArane thoDI paNa coTa lAgatAM krodha Upaje che. ahaMkAranI puSTi karavA aneka jaDa tathA cetana padArthono saMgraha karavAnI icchAthI lobha Upaje che. potAnI icchA mujaba upAyo phaLIbhUta na thatAM mAyArUpa - kapaTarUpa pariNAma jAge che ane te pramANe pravRtti thAya che. Ama, zarIrane potArUpa mAnavAthI sarva kaSAyo udbhave che. vaLI, te A audayika (karmakRta) bhAvone potAnA bhAva mAne che. zubhAzubha bhAvo ke je rAga-dveSarUpa che tene potAnA svabhAvarUpa mAne che. jema zarIranA eka bhAgamAM gUmaDuM thayuM hoya ane jo AkhA zarIrane gUmaDArUpe ja mAnI levAya to te mAnyatA khoTI che, tema anaMtaguNasvarUpa AtmA anaMta zaktithI trikALa TakanAro che, tene vartamAna ekeka samaya pUrato ke vikAra jeTalo mAnI levAmAM Ave to te bhUla che. zubhAzubha bhAva gUmaDAM jevAM che. AtmasvabhAva te rUpa nathI. AtmasvabhAva rAgAdi vikArarahita che, zuddha che, sukhathI bharapUra che, atIndriya guNonI behada mIThAzathI chalochala bharelo che. jema zakkarakaMda uparanI jhINI lAla chAla kaDavI che, paNa te to uparanuM stara che, aMdara to mIThAzano piMDa che; tema vinAzI zubhAzubha bhAva lAla chAla jevA che, te uparaTapake che, aMdara to jJAnAnaMdarUpa amutarasano piMDa che. svabhAvanA bhAna vaDe temAM ekAgra thavAthI te pragaTa anubhavamAM Ave che. paraMtu ajJAnI eka samayanI paryAyanA rAga-dveSamAM aTakI jAya che, tethI mAtra kaDavAza pAme che. te kaDavAzanI pAchaLa rahelA jJAnAnaMdasvabhAvano anubhava te cUkI jAya che. te rAgadveSane svabhAvarUpa mAnato hovAthI rAga-dveSano abhAva karavAnuM tene sUjhatuM nathI. Ama, karmakRta avasthAo ane karmakRta bhAvomAM ekatA e ja rAga-dveSarUpa vRkSanuM mULa che. jo jIva zarIra ane vikAra sAthenI ekAtmatAnI mithyA mAnyatA choDI de, potAnA svabhAvane samajIne tenuM gholana kare, vAraMvAra svabhAva pratye daSTi kare to avazya AtmAnuM darzana thAya ane AkhuM jIvana badalAI jAya. mATe AvazyakatA che paramAM potApaNAnI mAnyatA maTADavAnI. paramAM huMpaNuM naSTa karavA jIve potAnA AtmA pratye parama prema pragaTAvI, nija bhagavAna AtmAne jANavAno prayatna karavo joIe. je potAnA hitano vAMchaka hoya teNe sauthI pahelAM yathArtha tattvanirNaya karavo joIe ke huM zarIra nathI, zubhAzubha bhAvo mArA nathI, huM to sarvathI taddana bhinna evo zuddha jJAnano piMDa chuM. A kAyA-manavANI e mAruM svarUpa nathI ane enAthI bhogavAtA viSayo temaja sarva audayika bhAvo paNa mArA nathI. A prakAre paradravyo ane parabhAvomAMthI potApaNuM choDIne upayogasvarUpI zuddha bhagavAna AtmAmAM potApaNAnI dRDha bhAvanA karavI e ja AtmAnA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana anaMta, atIndriya AnaMdanI prAptino mArga che. zarIrAdi saMyogo aneka prakAranA che ane te sadA ekasarakhA rahetA nathI, mATe teno Azraya karavA jatAM jJAna sthira thaI zakatuM nathI, eTale tenA Azraye AtmAne sukha prApta thatuM nathI, paraMtu AtmAno je asaMyogI caitanyasvabhAva che te haMmezAM ekarUpa rahe che, tenI ruci ane vizvAsa karIne teno Azraya karavAmAM Ave to temAM jJAna sthira thAya che ane AnaMda pragaTe che. huM na to nAma chuM, na rUpa chuM, na dezya chuM. balka A traNethI pAra je anAmI che, arUpI che, draSTA che, zAzvata che te mArI sattA che' evI deDha zraddhA thatAM zarIrAdi paravastu pratyenA rAga-dveSa chUTatA jAya che ane jeTalA aMze rAga-dveSa ochA thatA jAya che teTalA aMze AtmA sthiratAno, zAMtino, prazama sukhano anubhava kare che. uparyukta vicAraNAthI phalita thAya che ke du:khanuM kAraNa rAga-dveSa che ane rAgavaiSanuM kAraNa ajJAna che. ahIM mithyAtva sahitanA jJAnane "ajJAna kahyuM che. ajJAna be prakAranuM che. eka, jJAnanA abhAvarUpa ajJAna arthAt jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thatuM ajJAna; ane bIjuM, viparIta jJAnarUpa ajJAna arthAt darzanamohanIya karmanA udayathI thatuM saMzaya-vibhama-vimoharUpa ajJAna. prastuta gAthAmAM bIjA prakAranuM ajJAna vivakSita che. A viSe zrImannA be patra mananIya che - "ajJAna' zabdano sAdhAraNa bhASAmAM "jJAnarahita' artha thAya che. jema jaDa jJAnathI rahita che tema; paNa nigraMtha paribhASAmAM to mithyAtvasahita jJAnanuM nAma ajJAna che; eTale te daSTithI ajJAnane arUpI kahyuM che. ema AzaMkA thAya ke jo ajJAna arUpI hoya to siddhamAM paNa hovuM joIe; tenuM samAdhAna A pramANe che :- mithyAtvasahita jJAnanuM nAma "ajJAna' kahyuM che, temAMthI mithyAtva jatAM bAkI jJAna rahe che, te jJAna saMpUrNa zuddhatAsahita siddha bhagavaMtamAM varte che. siddhanuM, kevaLajJAnInuM ane samyakdaSTinuM jJAna mithyAtvarahita che. mithyAtva jIvane bhrAMtirUpe che. te bhrAMti yathArtha samajAtAM nivRtta thaI zakavA yogya che. mithyAtva dizAbhramarUpa che." "jJAna jIvanuM rUpa che mATe te arUpI che, ne jJAna viparItapaNe jANavAnuM kArya kare che, tyAM sudhI tene ajJAna kahevuM evI nigraMtha paribhASA karI che, paNa e sthaLe jJAnanuM bIjuM nAma ja ajJAna che ema jANavuM. jJAnanuM bIjuM nAma ajJAna hoya to jema jJAnathI mokSa thAya ema kahyuM che, tema ajJAnathI paNa mokSa thavo joIe; tema ja mukta jIvamAM paNa jJAna kahyuM che, tema 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.597 (patrAMka-768) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1OO 267 ajJAna paNa kahevuM joIe; ema AzaMkA karI che, tenuM A pramANe samAdhAna che : AMTI paDavAthI gUMcAyeluM sUtra ane AMTI nIkaLI javAthI vagara gUMcAyeluM sUtra e banne sUtra ja che; chatAM AMTInI apekSAthI gUMcAyeluM sUtra, ane vagara gUMcAyeluM sUtra ema kahevAya che, tema mithyAtvajJAna te "ajJAna' ane "samyagajJAna' te "jJAna" ema paribhASA karI che, paNa mithyAtvajJAna te jaDa ane samyagRjJAna te cetana ema nathI. jema AMTIvALuM sUtra ane AMTI vagaranuM sUtra banne sUtra ja che, tema mithyAtvajJAnathI saMsAraparibhramaNa thAya ane samyagajJAnathI mokSa thAya. jema atrethI pUrva dizA tarapha daza gAu upara eka gAma che, tyAM javAne arthe nIkaLelo mANasa dizAbhramathI pUrvane badale pazcima tarapha cAlyo jAya, to te pUrva dizAvALuM gAma prApta na thAya, paNa tethI teNe cAlavArUpa kriyA karI nathI ema kahI na zakAya; tema ja deha ane AtmA judA chatAM deha ane AtmA eka jANyA che te jIva dehabuddhie karI saMsAraparibhramaNa kare che, paNa tethI teNe jANavArUpa kArya karyuM nathI ema kahI na zakAya."1 mithyAtva sahitanA jJAnarUpa ajJAnathI jIvane aneka mithyA mAnyatA thAya che, tattvanuM viparIta zraddhAna thAya che. jema ke karmakRta avasthAone - dehanI avasthAone potAnI mAnavI, arthAt ajIvatattvane jIvatattva mAnavuM; zubha bhAvane dharma mAnavo, arthAt Asavatattvane saMvaratattva mAnavuM ityAdi. - viparIta samajaNavALo jIva sukha zodhavA mATe bahAra doDe che. 'bahAramAM pheraphAra karIza to mane sukha maLaze' - AvI mAnyatAthI te paramAM pheraphAra karavAnI vRtti-pravRtti Adare che. dravyasvataMtratAnI samajaNa na hovAthI te paradravya potAne AdhIna che ema mAnI pravarte che. te ema mAne che ke mArA kAraNe ja paradravyamAM kArya thAya che. te potAne parano kartA mAne che. paraMtu A tenI ajJAnajanya bhAMti che. paramAM kartAbuddhinI AvI UMdhI mAnyatA e ja mahA adharma che. jIva potAno akartA-jJAyakasvabhAva oLakhe to tenI paradravya aMgenI kartAbuddhi TaLe ane jJAna potAnA svabhAvarUpa thAya. AnuM nAma dharma che. huM parano kartA chuM' evI mithyA mAnyatA choDI, rAgathI judo paDI, asaMyogI-avikArI svabhAvamAM ekAgra thAya to tene svAnubhava thaI samyagdarzananI prApti thAya. paravastuthI to sagavaDa paNa nathI ane agavaDa paNa nathI, paravastu mAtra jANavA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.597-598 (patrAMka-770) 2- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 2, kaDI 5 'tana upajata apanI upaja jAna, tana nazata Apako nAza mAna; rAgAdi pragaTa ye duHkhadena, tinahI ko sevata ginata cena." Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lAyaka zeyapadArtha che. chatAM ajJAnI jIva koI paravastuthI potAne sagavaDa maLe che ane koIthI agavaDa thAya che ema kalpanA kare che. anukULa vastunI prApti mATe te prayatna kare che ane te maLatAM te harSathI vibhora thaI jAya che. paravastuthI te sukha anubhave che, paraMtu A sukha kaMI paravastumAMthI nathI AvatuM. AtmA paravastune bhogavI zakato paNa nathI. paravastumAM ajJAnavaza sthApela iSTa buddhi ane tatsaMbaMdhI icchAnI pUrti pratyeno rAga ja ajJAnI bhogave che. jo lADumAMthI sukha maLatuM hoya to jema vadhAre lADu khAya tema vadhu sukha UpajavuM joIe, paraMtu ema to kyAre paNa banatuM nathI. dhanathI sukha maLatuM hoya to samAjamAM sadhanatA hoya tyAM sukha ane nirdhanatA hoya tyAM duHkha hovuM joIe, paraMtu evuM kaMI haMmeza jovAmAM AvatuM nathI. AkiMcanyavratadhArI munibhagavaMtane dhanano leza paNa yoga na hovA chatAM temane sukhanI adhikatA jovAmAM Ave che. e ja pramANe zarIranI sukhAkArIne paNa sukha sAthe sAMkaLI zakAtI nathI. saMsAramAM rogI-nIrogI sarva manuSyomAM du:khano sadbhAva jaNAya che. padArthano saMyoga ke anukULatAnI prApti thatAM paNa sukhanI prApti thatI nathI, tethI sukha bAhya padArthodimAM nathI. ajJAnI jIva para pratyenI mUrchAnA kAraNe parapadArthomAMthI sukha meLavavAnI mathAmaNa kare che. tene sagavaDamAM jarAka UNapa hoya to cAlatuM nathI. parAzrayanI pakaDa ADe te jarA paNa dhIraja rAkhI zakato nathI. prApta paristhitimAM niraMtara asaMtuSTa raheto hovAthI para aMge phariyAda tathA paramAM pheraphAra karavAnI vRtti-pravRttimAM te racyopacyo rahe che. karmanA vipAkamAM jJAtA-draSTA rahevAne badale tene phariyAda rahe che ane te paramAM pheraphAra karavAnA phAMphAM mAre che. vAraMvAra apekSA ane klezanI paraMparAmAMthI pasAra thavA chatAM te paramAM pheraphAra karavAnA prayatna choDato nathI. A kArya daramyAna te viSama rAgAtmaka-SAtmaka bhAvomAM tanmaya banI jAya che ane pArAvAra duHkhano anubhava kare che. AthI viparIta, je jIva paravastumAM sukha-duHkhanI kalpanA choDI, sukhasvarUpa AtmAmAM anusaMdhAna kare che, te sarva du:khathI mukta thAya che. potAnA jJAnasvabhAvano Azraya karI, paramAM ThIka-aThIkapaNAnA bhAvathI nivarte to duHkhanI utpatti thatI nathI. tattva-abhyAsanA baLa vaDe parapadArthomAMthI iSTa-aniSTabuddhi dUra thatAM svarUpanuM parama sukha pratyakSa anubhavamAM Ave che. tethI sukha mATe paristhiti badalavAnI ceSTA nahIM karatAM daSTi badalavAnA prayatna karavA joIe. sukha sAcI dRSTinuM pariNAma che. duHkha bhrAMtadaSTinuM pariNAma che. potAmAM rahela viparyAsa TaLatAM duHkha nAza pAme che. ajJAnI jIvane potAnI dRSTimAM rahelI bhUlanuM bhAna na hovAthI parapadArtho iSTa-aniSTa bhAsatA rahe che ane tethI duHkhanI utpatti thatI ja rahe che. te paravastumAM iSTa-aniSTa buddhi karI, teno Adara-anAdara karI, rAga-dveSI thaI, vipula karmopArjana karI anaMta duHkhonuM bhAjana bane che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 269 potAnAM A du:kho mATe jIva pote ja javAbadAra che, anya koI nahIM. koI anya padArtha jIvane rAga-dveSa karAvatuM nathI ke du:khI karatuM nathI. jIva svayaM rAga-dveSa karI du:khI thAya che. paraMtu te bIjA upara Aropa kare che ke bIjA mane krodha karAve che, bIjA mane duHkhI kare che.' potAnuM saMcAlana jIva pote ja kare che. te pote ja krodha karI potAne duHkhI kare che. je divase jIva potAnA kAryanA kartA tarIke potAne svIkAraze, te divase tenA sudharavAnI zarUAta thaze. 'mArI hoDInuM sukAna mArA hAthamAM ja che' ema nirNaya thatAM ja jIva potAnI hoDInI dizA ane gati badalI zake che. jIve pote ja kacaro ekaTho karyo che, mATe tene kADhavo paNa pote ja paDaze. bahu bahu kALa paryaMta jIva bahirmukha rahyo che. duHkhamAMthI mukta thavuM hoya to teNe svasakha thavuM ja paDaze ane tema karavAnuM sAmarthya jIvamAM che ja. bhUla ane vikAra TALavAnI tAkAta pratyeka samaye dareka AtmAmAM che. vartamAna UMdhI mAnyatAnI bhUla kSaNika avasthA pUratI che. svabhAve to te jJAna-AnaMdaghana paramAtmA che. te svAdhIna, svataMtra, pUrNa prabhutA dharAvanAra che. 'huM behada sAmarthyavaMta, cidAnaMdaghana, kRtakRtya, pUrNa jJAyakaparamAtmA chuM' evA bhAna vaDe bhUla TaLatAM sahaja mokSadazA pragaTa thAya che. Ama, mithyAdarzana ane mithyAjJAnanA kAraNe ajJAnIne parapadArtha pratye iSTaaniSTabuddhi thAya che. puNya-pApanAM phaLamAM potAne lAbha-nukasAna thAya che ema te mAne che. puNya-pApanAM phaLa anusAra padArthonA saMyoga-viyoga thatAM prApta saMyogone anukULapratikULa mAnIne tenAthI 'huM sukhI-duHkhI chuM' evI kalpanA vaDe rAga-dveSa kare che. dhana, sAnukULa strI, AjJAMkita putrAdinA saMyoga thatAM rAga kare che; nirdhanatA, karkazA strI, svacchaMdI putrono saMyoga thatAM dveSa kare che. A rAga-dveSa te ja mithyAcAritra che. mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra e ja mukhyapaNe karmanI gAMTha che. A saghaLA vikA2o mokSamArganA avarodhaka che. tenI sattA rahe tyAM sudhI koI paNa vyakti pUrNatA pAmI zake nahIM. e vikAronI nivRtti samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrathI thAya che. tattvapratItinA AdhAre upayogane jJAnAnaMdasvarUpI AtmAmAM joDavo e ja mokSano mArga che. svarUpano nirNaya-nizcaya karIne svarUpastha thavuM e ja muktino mArga che. zarIra Adi racanA paudgalika che. indriyothI je anubhavAya che te badhuM ja pudgala che, para che, AtmAthI bhinna che. pudgala jaDa che. temAM jANapaNuM nathI, sukha-du:khanI lAgaNI nathI. pudgala eTale jemAM pratisamaya vadha-ghaTa cAlI rahI che tevuM dravya. pudgalanI svataMtra zaktinI jene khabara nathI tene ema lAge che ke jIvanA karyA vinA jaDa pudgalanI kriyA thaI zake nahIM. A mAnyatA mithyA che, daSTinI bhUla che ane te Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27) 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana anAdithI cAlI AvI che. jo pudgalanI kriyA koI anya dravya dvArA thaI zake ema hoya to pudgala parAdhIna Thare. vastu sat che, te potAnI zakti vinAnI koI kALe hoya nahIM. pudgala koIne AdhIna vartatuM nathI, te svataMtrasvabhAvI che. tenuM kArya anya koI karI ApatuM nathI - karI zakatuM paNa nathI. pudgala pote potAnI avasthA svataMtrapaNe badale che. tenI paryAyomAM - kSaNe kSaNe palaTAtI avasthAomAM Asakti rAkhavI ane enA javA-AvavAthI harSa-zoka karavA, rAga-dveSa karavA e karmabaMdhanuM kAraNa che. mATe pugalanA parivartanathI ane javA-AvavAthI harSa-zoka na karatAM satata jAgRti rAkhavI ke e mArAthI bhinna che, emAM thaI rahela parivartanathI mane nathI koI lAbha ke nathI kazuM nukasAna. huM to eno mAtra jJAyaka chuM.' 1 bhedajJAnathI prApta thatI A jAgRti ja muktino parama upAya che. deha tathA mananI palaTAtI avasthAo sAthe tAdAmya na anubhavatAM sAdhaka jeTalA pramANamAM tene mAtra potAnA jJAnanA viSaya tarIke joyA kare, tana-manamAM thaI rahela parivartanane rAga-dveSa vinA, mAtra eka nirlepa prekSakanI jema sAkSIbhAve joyA kare, teTalA pramANamAM te ahIM ja muktino svAda pAmI zake che. indriyothI bhAyamAna thatuM satya, je para che, temAM huM ane mAruM evI buddhi karIne harSa-zokarUpa pratikriyA karavI e bhavanuM bIja che. bhAsyamAna dRzya jagatamAM thaI rahela parivartana prati uttarottara vadhu ne vadhu udAsIna temaja anAsakta thato jaI, tenI sAthenI tAdAbhyanI bhrAMtimAMthI bahAra AvavAmAM ja jIvananI sArthakatA che. jema jema svarUpanuM anusaMdhAna thAya che, tema tema paramAM rahelI lAbha-hAninI mAnyatA chUTatI jAya che ane pariNAme jIvana pratikriyArahita thatuM jAya che. game teTalo varasAda varase topaNa gharanA chAparAtaLe rahelo mANasa bhIMjAya nahIM, kema ke varasAda chAparAnI aMdara pesI zake nahIM, gharanI aMdaranA mANasane bhIMjavI zake nahIM; paNa jo te mANasa gharanI aMdara rahevAne badale bahAra nIkaLe to te bhIMjAI jAya. tema jIva jo svarUpanA bhAnamAM ja rahe to tene rAga-dveSa thatA nathI, paraMtu jo te svarUpamaryAdA ullaMghe to te rAgakeSathI bhIMjAI jAya che. jyAre mAtra draSTA rahevAno prayatna thAya che tyAre tyAM kartA-bhoktAbhAvano uccheda thato jAya che ane tethI bAhya saMjogomAM pheraphAra karavAne badale teno zAMta bhAve svIkAra thato jAya che. vartamAna kSaNe je sthiti hoya tene badalavAnI ke TALavAnI koI mathAmaNamAM paDyA vinA temAMthI pasAra thaI jAya, je kaMI bane tene AvakAryA vinA 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 4, kaDI 9 puNya-pApa phalamAhiM, harakha vilakhI mata bhAI; yaha pugala parajAya, upaji vinarsa phira thAI." Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1OO 271 ke teno tiraskAra karyA vinA, taTastha rahI tenA prati jAgRta rahe - AvI pratikAramukta kevaLa jAgRti, arthAt bAhya saMjogono svIkAra karI zAMta rahevuM, vikalpothI nivRtta thavuM, zuddha bhAvamAM TharavuM e ja muktipatha che. karmanA udaye je saMga-prasaMga prApta thAya che temAM iSTa-aniSTanI kalpanA karyA vinA, koI paNa prakAranI rAgAtmaka ke vaiSAtmaka pratikriyA vinA, dhruva svabhAvanA avalaMbane je Take che te ja sAco dharmAtmA che. padArthavijJAnano eka niyama che ke kriyAnI sAthe pratikriyA anivArya che. vizvamAM kriyA-pratikriyAnuM cakra haMmezAM cAlatuM ja rahe che, paraMtu temAM eka apavAda noMdhAyo che. padArthanI vibhinna avasthAonA nirIkSaNanA prayogomAM tApamAnane ghaTADatAM ghaTADatAM, tene parama zUnya - Absolute Zero' (-273-15degC) sudhI laI jatAM vaijJAnikoe eka adbhuta ghaTanA joI. temaNe joyuM ke parama zUnyanI najIka pahoMcatAM ekAeka padArthanI pratirodhakazakti adazya thaI jAya che! bhautika vijJAnanA A parama zUnyanA camatkAranI pratikRti AdhyAtmika jagatamAM paNa jovA maLe che. sAdhanA dvArA svarUpAnusaMdhAnano abhyAsa karI sAdhaka jema jema nirvikalpa avasthArUpa 'zUnya'nI najIka pahoMcato jAya che, tema tema te pratikriyAthI para thato jAya che. pachI karmanAM baMdhana enA upara pakaDa jamAvI zakatAM nathI ane enAM jJAna tathA AnaMdane maryAdita karanArI pAMkho paNa tUTI paDe che. Ama, jIvananI paristhiti je paNa hoya enA pratye nahIM rAga ke nahIM teSa, arthAtu anukULane vaLagI rahevAnI temaja pratikULane dUra haDaselavAnI anaMta janmothI poSAtI AvelI vRttine poSavAne badale prApta sthitino zAMta svIkAra karavAnA abhyAsa vaDe navAM karmonI utpattinuM bIja ja naSTa thaI jAya che. vartamAna paristhiti pratye samatvamaMDita sAkSIbhAva, zAMta svIkArano abhigama jIvane kSaNe kSaNe muktinI nikaTa laI jAya che. potAnI AjubAju AkAra letI sarva priya-apriya ghaTanAono zAMta svIkAra e ja sAdhanAno sAra che. pratipaLa pratikriyArahitanI jAgRti e ja dharma che. samagra kriyAo - vrata, tapa, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrAbhyAsa Adi A ja jAgRti keLavavA ane TakAvavA arthe che. zrI cidAnaMdajI mahArAja paNa paramAtma chatrIsI'mAM kahe che - kAheNuM bhaTakata phire, siddha honeke kAja; rAga dveSakuM tyAga de, vo hI sugama ilAja. tapa japa saMjama saba bhale, rAga-dveSa ja nahi; rAga-dveSake jAgate, e saba bhae vRthA hi." 1- zrI cidAnaMdajIracita, paramAtmA chatrIsI', gAthA 19, 22 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dharmanA paMthe caDhI AMtarika zAMti prApta karavI hoya to je azAMti ane duHkha priya nathI, tenA kAraNarUpa vikArano tyAga karavo ghaTe che. rAgAdi vikArabhAva TALI cittane vikArarahita svaccha banAvavuM ghaTe che. azAMtino janaka evo vikArabhAva janme che pratikAramAMthI. bahirmukhI jIva kevaLa sAkSI nathI rahI zakato. vastu, vyakti ane paristhitimAM mAnelA ISTa-aniSTa tattva pratye tenuM citta sadaiva pratikAra ApatuM rahe che. priya athavA apriya ghaTanAno pratikAra manamAMthI niraMtara UThato rahe che. avacetana manamAM saMgRhIta janma-janmAMtaranA saMskAro anusAra te jIva jagatanI ghaTanAo pratye pratikriyA darzAvato ja rahe che. pAMca indriyo tathA mana sAthe tenA saMbaMdhita viSayo saMparkamAM Ave che ke tarata ja tvarita gatie jANavAnuM, oLakhavAnuM, mUlyAMkana karavAnuM, saMvedanazIla thavAnuM ane pratikriyA ApavAnuM kArya thAya che. sukhada saMvedanA thatAM e priya lAge che, enA prati rAga jAge che. du:khada saMvedanA thatAM e apriya lAge che, enA prati veSa jAge che. anukULatA mATe tene pratikriyA thAya che - 'joIe che, vadhu joIe che.' pratikULatA mATe tene pratikriyA thAya che - "nahIM joIe, bilakula nahIM joIe.' te sadaiva Ama ja karato rahe che. tenI pratikriyAnI paraMparA satata cAlu rahe che. jIvanamAM je paNa prasaMgo Ave, tene jJAyakabhAve jovAne badale ajJAnI jIvane khuzAlInA (rAgAtmaka) ane vasavasAnA (dvaSAtmaka) bhAva rahe che. vAha vAha, bahu majhA AvI, pharIthI maLavuM joIe, pharIthI karavuM joIe, jethI pharIthI ATalI majhA Ave ane jIvanamAM AnaMda AnaMda rahe', evo khuzAlIno bhAva; athavA to "A thAya che te khoTuM thAya che, na thayuM hota to sAruM thAta; mAre Ama karavuM joItuM hatuM, Ama kahevuM joItuM hatuM' evo vasavasAno bhAva AvI jAya che. sukhanA prasaMganI khuzI ane duHkhanA prasaMgano aphasosa - bane jIvanamAM vikSepa nAkhe che, adhyAtmamArge AgaLa vadhavAmAM vacce naDe che ane karmabaMdhanuM kAraNa bane che. vizvavyavasthAnA kAraNe anya vastu, vyakti ke paristhitine jIva badalI zake ema ja nathI, paraMtu te pratyeno potAno dRSTikoNa badalavA te avazya svAdhIna che. jema varasAdane rokavAnI AzA rAkhavI ke tathArUpa ceSTA karavI te mUrkhatA che, jaLavRSTithI bacavA mATe chatrIno upayoga karavAmAM buddhimattA che; jema keDI upara puSkaLa kAMTALI vanaspati patharAyelI hoya to badhA kAMTAne sApha karavA karatAM caMpala paheravAM vadhu DahApaNabharyo upAya che; tema sukhI jIvana jIvavA mATe bAhya paristhitimAM parivartana lAvavAne badale jIve potAnI aMdara ja parivartana lAvavuM ghaTe che. teNe paranI sthiti badalavAnI nathI, paraMtu parathI potAnI bhinnatAnuM jJAna ane tathArUpa zraddhA karIne daSTine tenA uparathI haTAvI levAnI che. paranI je sthiti che, te sthitie te bhale rahe, paraMtu potAnI vRttine tenAthI chUTI pADavAnI che. te mATe 'parathI mane koI lAbha Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 273 nathI, nukasAna nathI' evuM aMtaramaMthana karIne nakkI karavuM ghaTe che. "padravyathI mane lAbha-nukasAna che' evuM je jIva mAne che tenI vRtti tenAthI judI paDI nathI zakatI. e mAnyatAne vaza thaI te paramAM pheraphAra karavAnI ja ceSTA kare che. kartA buddhinA mithyA abhimAnanA kAraNe te kahe che ke "anya dravyonuM mArI icchAnusAra pravartana karAvIza." paraMtu evuM kadApi thaI zakatuM ja nathI. paramAM kaMI paNa karavAnI icchA thAya eTale duHkha ja maLe che. je jIva jJAnInA bodhano Azraya karI potAnA svarUpano bharoso kare che ane taMbuddhino lopa kare che, te jJAyakanI TekarI upara caDhI surakSita rahe che. game tevA karmodayamAM te taNAI jato nathI, paNa sAkSIbhAve rahI surakSitatA ane sukha prApta kare che. jJAnAnaMdasvabhAvano jJAtA banatAM tenA aMtaramAM AnaMda UchaLe che. tethI jIve paramAM parivartana lAvavAnA vyartha prayatno karavAne badale dRSTimAM parivartana lAvavuM yogya che. sukha pAchaLa doDavAno ke duHkhathI dUra bhAgavAno prayAsa karavAne badale vikArano nAza karavo ghaTe che. ajJAna avasthAmAM niraMtara thatI rAga-dveSarUpa pratikriyAothI jIve vividha vastu, vyakti ane paristhiti mATe jAtajAtanI gaMthi bAMdhI lIdhI che. teNe AtmAne aMthionuM eka poTaluM (a bundle of knots) banAvI dIdhuM che. tattvazraddhAna dvArA A poTaluM kholavAnuM che, AtmAne nirgatha banAvavAno che. vastusvarUpanuM samyak jJAna karI jagata, deha tathA cittamAM thatAM parivartanone phariyAda ke pheraphAra karyA vagara joyA karavAnAM che. avacetana manamAM rahelI bhUtakALanI smRtionA AdhAre yAMtrikapaNe UThatI pratikriyAone AdhIna thaI vartavAnuM nathI paNa vartamAna kSaNa pratye sajAga banavAnuM che. bhUtakALanI smRtio ane bhaviSyanI kAmanAo jIvane vartamAna kSaNa prati sajAga rahevA detI nathI. bhUtakALanA samagra saMskArothI ane bhAvinI AkAMkSAothI mukta thayA vinA vartamAna kSaNanA mAtra jJAtA-draSTA rahevuM zakya nathI. bhUta-bhaviSyanI sukhada ke duHkhada AzaMkAo ane AzAo jIvane vartamAnathI dUra laI jAya che. vartamAnathI vimukha thayeluM AvuM sArahIna jIvana jozothI chavAI jAya che ane te kleza ja AkuLatA, vyathA ane pIDAne janma Ape che. jema jema jIva vartamAna kSaNanuM yathArtha darzana karavA lAge che, tema tema tene klezothI svAbhAvika rIte mukti maLavA lAge che. saghaLI sAdhanA vartamAna kSaNanI jAgRti mATe ja karavAnI che. pratyeka kSaNa bIja vAvavAnI kSaNa che. kevuM bIja ropavuM e jIve nakkI karavAnuM che. vartamAna kSaNe kyo saMskAra nAkhavo te jIvanA potAnA hAthanI vAta che. jo rAga ane dveSanuM bIja vAvaze to potA mATe du:khanI paraMparA utpanna karaze ane jAgRta raheze to muktipaMthe gamana karaze. je vyatIta thaI gayuM che tenA upara potAno koI adhikAra nathI, paraMtu je vartamAna kSaNe te jAgRta rahe che, te vartamAna kSaNano te mAlika bane che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jeNe potAnuM vartamAna sudhArI lIdhuM che tene bhaviSyanI ciMtA karavAnI jarUra rahetI nathI. tenuM bhaviSya ApoApa sudharI jAya che. tene surakSAno anubhava niraMtara thayA kare che. AvuM vartamAnamAM jIvavuM e ja yathArtha jIvavuM che, kAraNa ke vItelI kSaNa atyAre vidyamAna nathI. enuM mAtra smaraNa thaI zake, emAM jIvana jIvI na zakAya. e ja rIte AvanArI kSaNa hajI utpanna thaI nathI, tenI to kalpanA ke kAmanA ja thaI zake che, yathArtha darzana nahIM. tethI sAco sAdhaka vartamAnamAM ja jIvavA icche che. vartamAnamAM jIvavuM eTale A kSaNe je kaMI anubhava thaI rahyo che tenA pratye jAgRta thaIne jIvavuM - na phariyAda, na pheraphAra, pratikriyArahita kevaLa jAgRti. Ama, sAdhake pratikriyA karyA vinA prasaMgone jJAtA-draSTAbhAve jovAno abhyAsa karavo joIe. karmakRta saMga-prasaMgamAM iSTa-aniSTanA vikalpa UThe ke tarata ja teno nAza karavo ghaTe. karmanA vipAkane jJAtA-draSTAbhAve nihALavAnA A abhyAsathI navA saMskAra naMkhAtA nathI ane jUnA saMskArane poSaNa na maLavAthI, eno AdhAra tUTI javAthI e paNa kSINa thaI jAya che. tethI sAdhake prasaMgothI prabhAvita thayA vinA, tenAthI alipta rahevAno prayatna karavo joIe. teNe potAnI vRttine darpaNa jevI banAvavI joIe. vItarAgavRttino abhyAsa eTale darpaNa jevA banavAnI sAdhanA. darpaNano dharma che - 'svAgata badhAnuM paNa saMgraha koIno nahIM. tethI jo darpaNa jevA banavAnI sAdhanA karavI hoya to pratyeka vastu-vyakti-paristhiti jema che tema mAtra jovI-jANavI. tenA pratye sArA-kharAbanuM mUlyAMkana thavA na devuM. koI paNa prakAranI pratikriyA thavA na devI. darpaNanI sAme game te Ave, tenuM mAtra svAgata thAya che teno saMgraha nahIM. tema jJAtA-draSTAbhAve rahevAthI saMskArarUpe saMgraha thato nathI. kiMtu dhULa jema darpaNane DhAMkI de che, tenA sahaja dharmane Avarita karI de che; tema koI paNa vastuvyakti-paristhiti pratye pUrvanirdhArita vicAra ke tenA viSe bAMdhelA abhiprAyAdi dhULanI jema cittapaTa upara AvI tene Avarita karI de che. vicArono khUba parigraha hoya, citta graMthiothI baMdhAyeluM hoya to darzana zuddha thaI zakatuM nathI. tethI sAdhaka mATe atyaMta Avazyaka che ke iSTa-aniSTa kalpanAone tajavI ane vastu-vyakti-paristhitinAM svarUpa saMbaMdhI viveka pragaTAvavo. upara iSTa nathI ke aniSTa nathI, para to mArA jJAnano viSayamAtra che' - AvI jyAM jAgRti hoya che tyAM jIvane rAga-dveSa UpajatA nathI ane mAtra jJAyakabhAve raheva Ama, prApta paristhitine rAga-dveSa karyA vinA jJAyakabhAve vedI levAthI navA karmanuM bIja naSTa thAya che, arthAt saMvara sadhAya che ane sAthe sAthe jUnA karmanI nirjarA paNa thatI rahe che. agnino eka taNakho paDatAM jUnA ghAsanI gaMjI bhaDabhaDa Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 275 saLagI UThIne thoDI ja kSaNomAM rAkha banI jAya che, tema aneka janmothI saMcita thayelo karmarAzi samatAyukta adhyavasAyano saMparka thatAM paLavAramAM nirjarI jAya che. tethI ja jJAnI bhagavaMtoe vAraMvAra upadezya che ke "samatvabhAvano abhyAsa karo. vastu-vyaktiparisthiti pratye na rAga karo, na TreSa; na apekSA, na upekSA; mAtra taTasthatAthI tene jANo. vRttio aMge niraMtara jAgRta raho. potAnI vRttionuM avalokana karo. jevI azuddha vRtti jAge ke tarata ja tenuM pratikramaNa karI lo, tenuM pratyAkhyAna lo. jo tAtkAlika Ama nahIM thAya to te azuddha vRtti kAM to abhivyakta thaI jaze kAM to avacetana manamAM saMgRhIta thaI jaze. mATe jevI vRtti UThe ke tarata ja avalokanapratikramaNa-pratyAkhyAna karI levAM. svarUpanI jAgRti TakAvI rAkhavI. Ama karavAthI navIna karmonuM AvavuM aTake che tathA pUrvasaMcita karmapudgalono jaththo hAni pAmato jAya che.' A prakAre karmanA udayamAM upayoganI saMdhi na karatAM rAga-dveSarahita sAkSIbhAvamAM rahevuM e mAtra saMvaranuM ja nahIM, nirjarAnuM paNa prabaLa sAdhana che. prastuta gAthAnA vivecanamAM bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI A ja tathyane saraLa bhASAmAM samajAvatAM kahe che - 'karma to pUrve bAMdhelAM udaya Ave paraMtu AtmA che temAM tanmayapaNe na pariName, potAnA svarUpamAM sthira rahe, judo rahe, rAgadveSa na karatAM samabhAvamAM varte to jUnAM karmanI gAMTha chUTI jAya ne navA baMdha na paDe.' svarUpajAgRtithI karmanI navI gAMTho baMdhAtI nathI ane jUnI khUlavA lAge che. navAM karma baMdhAtAM nathI ane jUnAM kharI jAya che; paraMtu jeo ghora mithyAtvavaza para pratyenI a-mamabuddhimAM rAce che, teo niraMtara karmono Asava karatA rahe che, karmone AvavAnAM dvAra kholatA rahe che. jo mohanI vRttio zAMta thAya, ochI thAya, to karmonuM dabANa ApoApa ochuM thavA lAge; ane tethI vibhAvapariNAma dUra haTe, svarUpadRSTinuM baLa rahe-vadhe tathA ajJAnanI nivRtti thaI AtmajJAna pragaTe. AnaMdasvarUpa vyakta thatAM avidyAnI zRMkhalA, tRSNAnuM mULa, vyAkuLatAnuM kAraNa, du:khano pahADa cUrecUro thaI samApta thaI jAya. ajJAnanuM nivAraNa thavAthI AkhuM jIvana badalAI jAya ane saMsAra mRta:prAya banIne rahI jAya. AtmajJAnanA kAraNe vyakti eTalI badhI rUpAMtarita thaI jAya che ke pahelAMnI vyakti ane AtmajJAna prApta thayA pachInI vyakti eka nathI rahetI. tenA vyaktitvamAM AmUla parivartana AvI jAya che. pote kevaLa jJAyaka hovA chatAM pUrve bhAMtinA kAraNe deha, vANI vagere parapadArthomAM ane vikAromAM khovAI gayo hato; teNe zraddhAnamAM nijasvarUpamAM paranI ane vibhAvanI bheLaseLa karI lIdhI hatI, paraMtu have te potAnI 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, "Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.73 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jAtane deha ane mananI palaTAtI avasthAothI tathA samasta dazya jagatathI taddana bhinna anubhave che. pote nAmarUpAtmaka zarIrathI bhinna che, vicAro ane manathI paNa judo che, kSaNe kSaNe palaTAtA bhAvothI paNa pRthak che - ema pAradravya ane parabhAvathI bhinna evA potAnA sahajAtmasvarUpanI anubhava sahitanI pratIti pragaTI hovAthI jJAnI karmakRta vyaktitvathI upara UThe che. samasta paradravyathI bhinna, saMyogothI judA, karmanA udayavipAkothI judA, rAgAdi bhAvothI judA, eka jJAyakasvabhAvanuM ja temane satata bhAna varte che. temanA aMtaramAM jJAyakanI je pakaDa che te eka paLa paNa chUTatI nathI. bAhya parivartano vacce teo eka akhaMDa sattArUpe acaLa rahe che ane tethI tenAthI aprabhAvita rahe che. saMyogonI bhIDamAM temanuM jJAna bhIMsAI jatuM nathI, jJAna tenAthI juduM ne juduM ja rahe che. karmano vipAka te mAro svabhAva che ja nahIM' ema karmodayane potAthI bhinna anubhave che. evI sahaja jJAnadazA vaDe ja jJAnI oLakhAya che ane e jJAnadazA ja jJAnInI dazA mApavAnuM tharmomITara' che. bAhyamAM puNyano udaya hoya pApano, jJAnIparaSane e udaya sparzato ja nathI. jema pharatI ghaMTI upara beThelI mAkhI, saMjogadaSTie jonArane pharatI lAge, paNa mAkhI to sthira beThI che; tema jJAnIpuruSanA udayane lakSamAM rAkhIne koI temanI aMtaraMga dazA pArakhavA jAya to te gUMcavAI jAya che. te temanI dazA oLakhavAmAM bhUla karI bese che. bAhya dRSTi choDI temanuM aMtaHkaraNa nihALe to khabara paDe ke bAhyanA tIvra sArA-narasA udayamAM paNa teo to potAnA AtmasvarUpamAM sthira che. jJAnI puruSone to ekamAtra svarUpasthiratAnuM ja prayojana che. svarUpasthiratAne sAdhavAmAM ja temane lAbha dekhAya che. vItarAgatA vadhe tevI ja rIte teo varte che. svabhAvanI sanmukhatA kadI chUTe nahIM evI jAgRti temane sadA rahe che. asthiratAvaza kaMIka rAga AvI jAya to paNa tene bhalo na jANatAM eka AtmasvabhAvane ja hitarUpa jANe che. cAritramohanIya karmanA udayathI hajI asthiratA vartatI hovAthI je alpa rAgAdi thAya che tene paNa bhedavijJAnanI jAgRti vaDe dUra karI, teo aviratapaNe svarUpasthiratAnA puruSArthamAM lAgelA rahe che. pUrvakarmanA udaya anusAra pravRtti karavI paDe to te kare che, paNa temane rUci to svabhAvamAM sthira thavAnI ja rahe che. vAraMvAra nirvikalpa dhArAmAM rahevAnI - jJAyakasvabhAvamAM ramavAnI raTaNA varte che. huM pUrNa chuM' nI khumArI varte che ane sAthe sAthe te pUrNa svarUpamAM pUrNapaNe TharavAnI bhAvanA paNa varte che. temane eka svarUparamaNatA sivAya kazuM upAdeya lAgatuM nathI. zubha bhAva hoya ke azubha bhAva, puNyanuM phaLa bhogavAtuM hoya ke pApanuM - temanA AtmapratyayI valaNathI te sarva pratyenA valaNamAM dharakhama pheraphAra AvI jAya che. teo badhethI judA ne judA ja rahe che. AtmAnI pakaDa evI to thaI jAya che ke jANe zubhAzubha bhAva ane zubhAzubha Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 277 phaLanI pakaDa kyAre paNa hatI ja nahIM! jo ke jJAnInuM udayAnusAra vartana joIne ajJAnIne to ema lAge che ke "ame paNa zubha-azubha bhAva karIe chIe ane amArI jema A jJAnI paNa zubhAzubha bhAva karI rahyA che', paNa jJAnInI pariNati aMtaramAM rAgathI bhinna rahIne kaMIka juduM ja kAma karI rahI hoya che. jJAnIe potAnA jJAnasvabhAvane samasta zubhAzubha bhAvothI bhinna jANyo che, eTale temano prayatna rAgane maTADavAno che, rAgane vadhAravAno nahIM. temane 'rAgano rAga' kadApi hoya nahIM. 'rAgano rAga' anaMtAnubaMdhIno prakAra che ke je ajJAnI jIvane ja hoya che. ajJAnI rAgane potApaNe anubhave che. te rAgamAM potAnuM baLa mAne che. teNe rAgathI bhinnatAnuM bhAna karyuM na hovAthI te rAgane TALI zakato nathI. je rAgane potAnA svabhAvamAM khatave te tene kema TALI zake? jJAnIe rAgathI bhinna jJAnasvabhAvanA vItarAgI AnaMdano anubhava karyo che, eTale te AnaMda sAthe sarakhAvatAM rAga temane roga jevo lAge che - haLAhaLa jhera jevo lAge che ane tethI zuddhatAnA pariNamana vaDe te rAgane teo maTADavA mAMge che. ajJAnIne to rAga ane potAnI bhinnatAnuM bhAna nathI, vItarAgI AnaMdanI khabara nathI, to te rAgane konI sAthe sarakhAvaze? te to azubha karatAM zubha rAgane sAro mAne che, paraMtu zubha rAgamAM paNa AnaMda nathI, temAM paNa AkuLatA ja che enI tene khabara nathI. rAgAdi azuddha bhAvapaNe ja te potAne anubhave che. rAgAdi azuddha bhAvapaNe ja potAne je anubhave che teno mokSamArgamAM praveza thato nathI. anAdi kALathI jIva jJAnAnaMdasvabhAva tathA rAgAdi vibhAvonI ekatAmAM gUMcavAI gayo che. A ekatvanI AMTI Ukale nahIM tyAM sudhI jJAnAnaMdasvarUpanI prApti thatI nathI. A AMTI upara aMtaranA jorathI prajJAchINI paTakavAthI jJAnAnaMdasvarUpanI prApti thAya che. AtmAno sahaja jJAyakabhAva ane rAgAdi azuddha bhAvo kiMcit paNa ekameka nathI, paNa judA svabhAvavALA che. atyaMta jAgRtipUrvaka be vacce huM mAtra jJAyaka chuM. jJAyaka sivAyanuM bIjuM badhuM bhinna che' evuM bhedajJAna pragaTAvatAM zuddhAtmAno anubhava thAya che. jema pANI ane kAdava sarvathA eka nathI, tethI auSadhi vaDe tene judA pADI zakAya che; tema bhedajJAnarUpI parama auSadhi vaDe AtmAne ane rAgAdi azuddha bhAvone bhinna karIne zuddhAtmAne anubhava thaI zake che. bhedajJAna karIne zuddha AtmAno anubhava karanArA jIvo viralA che. jJAyakanuM sahaja astitva lakSamAM lIdhuM hovAthI, mAtra jJAyakabhAva ja rucato hovAthI jJAnIne vibhAvabhAva hoya to paNa te rucato nathI. rAga vakhate paNa 'rAga te huM nahIM' evI jAgRti vaDe teo rAgano nAza kare che. jema koI pADozInA chokarA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana potAnA gharanA AMgaNe ramavA mATe AvI gayA hoya, to paNa temane joIne mArApaNAnI mAnyatA thatI nathI, paraMtu A mArA chokarA nathI' ema jANI temane kADhI mUkavAmAM Ave che; tema jJAnIne caitanyamUrti AtmAmAM rAga-dveSanI je malina vRtti dekhAya che teno teo pUrNa svabhAva pratyenI daSTinA baLa vaDe abhAva kare che. Ama, jJAnIne rAga vakhate paNa te rAgano niSedha karanAra samyaka zraddhA-jJAna satata varte che. cAritranI kacAzathI je rAga utpanna thAya che te zraddhA jJAnane mithyA karI zakato nathI. jJAnInAM zraddhA-jJAna dravyasAmAnyane vaLagIne rahe che, bannenI svabhAva upara majabUta pakaDa hoya che. cAritranI pakaDa cukAI jAya to paNa zraddhA-jJAnathI daDhapaNe trikALI dhruva dravyane rahI rAkhela hovAthI jJAnIne UnI AMca paNa nathI AvatI. rAganI vidyamAnatAmAM paNa teno satata niSedha ja thato rahe che. rAgAdi bhAvo thAya che te jJAnamAM jaNAya che, paNa temanuM jJAna te udayabhAvathI levAI jatuM nathI. rAga vakhate ja rAgane rAga tarIke jANI lIdho hovAthI te rAgane jANanAruM jJAna rAgathI juduM rahe che ane AtmA sAthe ekatA kare che. jJAnI jJAnane potApaNe aMgIkAra kare che ane rAgane baMdhanapaNe jANIne tene choDI de che. rAga vakhate paNa 'A rAga jaNAya che te mArA jJAnanuM sAmarthya che, rAganuM sAmarthya nathI' ema rAgathI bhinna jJAnasAmarthyanuM bhAna hovAthI temane ekaluM jJAtApaNuM rahI jAya che ane pariNAme rAga TaLato jAya che. game tevA prasaMga vakhate paNa samaye samaye svabhAvamAM jJAnanI ekatA vadhatI jAya che ane rAga tUTato jAya che. Ama, AtmajJAnanA baLa vaDe badhA ja rAgAdino prAMte nAza thaI jAya che. zrImad lakhe che - "rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sarva jJAnI puruSone bhAsyuM che.' jaDa karmanA udaya vakhate thatAM rAgAdi bhAvo Asavatattva hovAthI jJAnatattvathI te bhinna che evA bhedajJAnapUrvaka jJAnI te udayabhAvone choDe che ane huM to ekamAtra jJAyakabhAva chuM' ema anubhave che. AvA anubhavanA kAraNe temane saMvara thAya che. navIna karmanuM baMdhana thatuM nathI ane sAthe sAthe nirjarA paNa thAya che. jema sonuM kAdavanA saMyogamAM hoya ke agninA saMyogamAM hoya, sonuM to sonuM ja rahe che, tema karmanA anekavidha saMyogamAM paNa jJAnInuM jJAna to jJAna ja rahe che. bhogapabhoganA kALa vakhate paNa AvuM bhedajJAna jJAnIne vartatuM hovAthI temane kSaNe kSaNe anaMta karmonI nirjarA thayA ja kare che. temane alpa rAgAdi bhAva ane alpa karmabaMdhana che, paNa te 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.331 (patrAMka-375) Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-100 279 rAga ane karma banethI bhinnapaNe ja, mAtra jJAyakabhAvarUpe jJAnI potAne anubhave che. teo potAne rAgapaNe karmapaNe anubhavatA nathI, mATe jJAnarUpe ja pariNamatA jJAnIne kharekhara baMdhana nathI. ajJAna jemanuM nivRtta thayuM che temane AvI abhuta AtmadazA pragaTe che. temanI pratyakSa dazA ja bodharUpa che. te mahatvapuruSone dhanya che. samyakatva pragaTAvyA pachI temane satata zuddha caitanyasvabhAvanuM anusaMdhAna hovAthI temane rAga-dveSanuM kartA-bhoktApaNuM nathI, paNa ekamAtra jJAtApaNuM che ane tethI temane baMdhana, duHkha ke saMsAra have rahetAM nathI. sattAmAM paDelAM zeSa karmo AtmasvarUpanAM yathArtha zraddhA-jJAna-ramaNatAnAM pariNAme kharavA lAge che, dUra thavA lAge che. AdhyAtmika vikAsa kramazaH paripUrNatAne pAmato jAya che ane aMte AtmA sAthe ekakSetrAvagAhe rahela sarva karmapudgalo jyAre nirjarI jAya che tyAre sarva prakAre pUrNatA-zuddhatA-zreSThatAne prApta thayela te paramAtmA Urdhvagamana karI siddhAlayamAM birAje che. Ama, karmanI mukhya gAMTha evAM rAga-dveSa-ajJAnanA nAzathI abaMdhadazA prApta thAya che tathA pUrvakarmanI vipula nirjarA thaI mokSanI prApti thAya che; mATe rAga-dveSaajJAnarahita thavuM te ja mokSano upAya che, dharma che. A dharmasAdhanAnuM yathArtha svarUpa jANI-samajI tenI samyak ArAdhanA karavI joIe. rAga-dveSano nAza karavA mATe sau prathama tenA AdhArarUpa ajJAnano nAza karavo joIe. dehAtmabuddhirUpa ajJAnamaMthi dUra thatAM rAga-dveSanAM mULa ja naSTa thaI jAya che. jIvanAM vikArI pariNAmane mithyA abhiprAyano baLavAna AdhAra raheto hovAthI te pariNAmane maTADavAM duSkara bane che. jo abhiprAya samyak thAya to vibhAvabhAva lAMbA samaya sudhI jIvita rahI zakato ja nathI, balka te alpa kALamAM vilaya pAme che. jema mULamAMthI ukhaDela vRkSanAM pAMdaDAM-DALa vagere thoDo vakhata sudhI jIvaMta jaNAya che, paNa poSaNanA abhAvathI te pAMdaDAM-DALakhAM vahelA-moDAM sukAI ja jAya che; tema jemanA saMsAravRkSanuM ajJAnarUpI mULa nAza pAmyuM che, temanAM rAga-dveSarUpa pAMdaDAM thoDA kALa sudhI to lIlAMchama jaNAya che, paNa tene poSaNa maLatuM na hovAthI sarva rAga-dveSa vahelA-moDA sameTAI jAya che. saMsArano mULa AdhAra evuM ajJAna nAza pAmyuM hovAthI anya doSo paNa naSTa thaI jAya che. svasvarUpa aMgenI ajJAnarUpa anAdi mULa bhUla bhAMgI hovAthI anya bhUlonAM paNa UThamaNAM thAya che. temanI svarUparamaNatA vadhatI jAya che ane rAga-dveSano pUrNa vilaya karI aMte teo zuddha svabhAvamAM pUrNapaNe sthita thaI jAya che. Ama, dehAtmabuddhirUpa ajJAnagaMthino cheda thatAM, arthAtu graMthibheda thatAM anaMtAnubaMdhI prakAranA tIvra rAga-dveSa thatA nathI ane tethI janma-maraNanI paraMparA nabhI zakatI nathI, bhava Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhramaNano kALa maryAdita banI jAya che. rAga-dveSarahita thavAnA puruSArtha vaDe teo mokSane banatI tvarAe prApta karI le che. zrImad kahe che - koI jIva prabaLa puruSArtha karI, nimitta kAraNano joga pAmI kareDiyAM karI graMthibheda karI, AgaLa vadhI Ave che, ane jyAre graMthibheda karI AgaLa vadhyo ke cothAmAM Ave che, ane cothAmAM Avyo ke vahelomoDo mokSa thaze, evI te jIvane chApa maLe che.1 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'rAga, dveSa, ajJAna e, karmagraMthi kaThora; ghaNI AkarI tehathI, jIvanuM cAle na jora. mahA mohanIrUpa e, mukhya karmanI graMtha; bhavasthiti pAkyA vinA, thAya ne teno aMta. bhavasthiti paripAkathI, sadguru sevA yoga; thAya nivRtti jehathI, jina darzana anuyoga. bhAvadayA nijabhAvathI, anaMta catuSTayavaMta; seve anubhava Atmano, te ja mokSano paMtha. 2 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.75ra (vyAkhyAnamAra-1, 140) 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.239 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 397-420) Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 101 (ch 21n dee 5, 2012 ee, * 5 55 % tooN vii Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 101 - gAthA 100mAM zrIgurue nAstirUpe mokSamArga prakAzatAM kahyuM ke rAga, dveSa bhUmikA -. ane ajJAna e AtmAnuM vaibhAvika pariNamana che, arthAt AtmAnI azuddha avasthA che; jenAthI AtmAnI A azuddha avasthAnI nivRtti thAya te ja mokSano paMtha che. tenA anusaMdhAnamAM A gAthAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI prAptirUpa svAbhAvika pariNamana je rIte thAya te mokSano paMtha che ema batAvI, zrIgurue sugamamAM sugama chatAM atyaMta paramArthagaMbhIra zabdomAM astirUpe mokSamArganuM prakAzana karyuM che. gAthA 100-101mAM atyaMta mahattvano marma pratipAdita karyo che. rAga, dveSa ane ajJAnanI jeTalA aMze nivRtti thAya tathA zuddha svarUpamAM jeTalA aMze sthiratA sadhAya teTaluM mokSamArge prayANa thayuM gaNAya. Ama, gAthA 100mAM zrIgurue vyatirekathI rAgAdinivRttilakSaNarUpa mokSamArga prakAzyo ane tenA phalitArtharUpe A gAthAmAM zuddhAtmapravRttilakSaNarUpa mokSamArganuM kathana karatAM teo kahe che - AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita; | gAthA jethI kevaLa pAmiye, mokSapaMtha te rIta." (101) sata" eTale "avinAzI', ane "caitanyamaya' eTale "sarvabhAvane prakAzavA rUpa svabhAvamaya' "anya sarva vibhAva ane dehAdi saMyoganA AbhAsathI rahita evo', "kevaLa' eTale "zuddha AtmA' pAmIe tema pravartAya te mokSamArga che. (101) A gAthAmAM zrIgurue AtmAnA zuddha svarUpano nizcaya karAvI, te svarUpa navAba] je mArge pAmI zakAya te mArgane mokSano paMtha kahyo che, arthAtu zuddhAtmAno anubhava ane temAM ja sthiratA je rIte thAya te ja mokSano upAya che ema jaNAvyuM che. AtmA "satuM' che, eTale ke te vidyamAna che. AtmA vAstavika padArtha che. te bhUtomAMthI pragaTelo padArtha nathI, paNa svataMtra padArtha che. te kadI nAza na pAme evo, traNe kALa rahevAvALo, avinAzI padArtha che. AtmAnuM lakSaNa "caitanyatA' che, arthAt te jJAnasvarUpa che. traNe kALa jANyA karavuM e ja teno svabhAva che. AtmA jJAyakasvabhAvI hovAthI jJAna sivAyanI anya koI kriyA tenI svAbhAvika kriyA nathI, arthAt rAgAdi bhAva e tenuM svAbhAvika pariNamana nahIM paNa vaibhAvika pariNamana che. bAhya daSTie jotAM AtmA dehAdirUpe ke rAgAdirUpe dekhAya che, paNa te mAtra AbhAsa che. te tenuM sAcuM svarUpa nathI. AtmA "sarva AbhAsathI rahita che, arthAt samasta prakAranA para artha Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMyoga tathA parabhAvathI rahita evuM zuddha caitanyadravya che. dehAdi saMyoga ane vibhAvapariNAmathI te sarva prakAre rahita che. potAnA ja AdhAre trikALa TakavAvALo, akhkhalita jANyA karavAnA svabhAvavALo ane karmakRta avasthAo tathA karmakRta bhAvothI bhinna evo zuddhAtmA je rIte pamAya te ja mokSamArga che. je vaDe AvA zuddha AtmasvarUpano lakSa thAya ane temAM sthiratA thAya te mokSano upAya che ema A gAthAmAM pratipAdita karyuM che. ta zuddha AtmasvarUpamAM akhaMDapaNe sthira thavuM te mokSa che. tethI zuddha AtmavizeSArtha) 1] svarUpanI prApti ane sthiratAno puruSArtha te ja mokSano upAya che, mokSamArganI vidhi che. muktino mArga samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa che. samyagdarzana eTale sAcI zraddhA, samyajJAna eTale sAco bodha ane samyaphacAritra eTale sAcuM AcaraNa. nizcayathI to traNe AtmArUpa ja che, arthAt AtmAnI zuddha paryAyo ja che. parapadArthothI bhinna evA potAnA AtmAnA vAstavika svarUpamAM potApaNAnI zraddhA karavI te samyagdarzana, parapadArthothI bhinna evA potAnA AtmAnI yathArtha oLakhANa karavI te samyajJAna ane parapadArtho temaja parabhAvothI bhinna evA potAnA jJAnasvabhAvI AtmAmAM lIna thavuM te sammacAritra che. A traNenI aviruddha ekatA e ja sAco mokSamArga che. AtmAnA zuddha svarUpanI yathArtha oLakhANa karI tenI prApti karavI te ja mokSamArganI ArAdhanA che. tethI zrImade prastuta gAthAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI oLakhANa karAvI, je rIte tenI prApti thaI zake evI mokSamArganI vidhi darzAvI che, aMrthAt mokSano upAya darzAvyo che. AtmasvarUpanI oLakhANa karAvatAM zrImade sau prathama AtmAne "sat' kahI, AtmA eka avinAzI dravya che, adravya ke kalpanA nathI ema tenA sAdhAraNa guNa dvArA tenI oLakhANa karAvI che; pachI AtmAne "caitanyamaya' kahI, te eka jJAnadhAraka padArtha che, jaDa ke ajIva nathI ema tenA asAdhAraNa guNa dvArA tenI oLakhANa karAvI che; pachI AtmAne "sarvAbhAsa rahita' kahI tenuM svarUpa sarva prakAranI azuddhiothI rahita che, arthAt dehAdi saMyogo ane rAgAdi vikArothI rahita che ema kahI tenA zuddha svarUpanI oLakhANa karAvI che. temaNe "sa" zabda dvArA AtmAnA dravyapaNAnuM, arthAt adravyathI bhinnatAnuM; "caitanyamaya' zabda dvArA AtmAnA caitanyapaNAnuM, arthAt jaDa dravyathI bhinnatAnuM ane "sarvAbhAsa rahita' zabda dvArA AtmAnA zuddha svarUpanuM, arthAt padravya-parabhAvathI bhinnatAnuM kathana karyuM che. Ama, mAtra traNa zabdomAM zrImade AtmasvarUpanuM yathArtha darzana karAvI temanI adbhuta zailIno paricaya Apyo che. AtmasvarUpa saMbaMdhI zrImade darzAvela traNa tathyone vizeSatAthI vicArIe - Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 285 (1) AtmA "sat' che. 'sat' eTale sattA, astitva, hovApaNuM. astitva guNanA kAraNe dravyano kadI nAza nathI thato. dareka dravyamAM astitva guNa hovAthI dareka dravya avinAzI che, sadAkALa sthAyI rahenAra zAzvata padArtha che. je vartamAnamAM vidyamAna che te traNe kALamAM vidyamAna che, kAraNa ke je vastu vidyamAna hoya te traNe kALa hoya ane je vidyamAna na hoya te traNe kALamAM kyAre paNa na hoya. jagatamAM je padArthonuM astitva nathI te padArtha kyAre paNa utpanna thaI zake nahIM ane je padArtha satuM che - astitvavAna che teno kadI nAza thaI zake nahIM. AtmA paNa dravya che, tethI te trikALI che. Atmadravya svataHsiddha che. te svAbhAvika padArtha che. koI saMyogothI tenI utpatti thatI nathI. teno kyAre paNa vinAza thato nathI. tenI vidyamAnatA tathA rakSA mATe anya koI dravyanI jarUra paDatI nathI. zarIrAdi tene TakAvatAM nathI, arthAt zarIra, AhAra, paisA, prANa ityAdinA AdhAre tenuM TakavApaNuM nathI. potAnI anaMta zakti vaDe te svayaMrakSita che. teNe anya koI paNa cetana ke jaDa dravya upara AdhAra rAkhavAnI jarUra nathI. Ama, anutpanna ane avinAzI evA AtmAnI svarUpa sattA sadAkALa svataMtrapaNe rahe che. AtmAnuM AvuM trikALIpaNuM zrImade "sat' zabda dvArA daDha karAvyuM che. 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM dravyanAM lakSaNa traNa prakAre batAvyAM che - (1) "sALam ' dravyanuM lakSaNa sat (astitva) che. (2) "utA-vyaya-dhrauvyayuvatta sat !" je utpAda-vyaya-dhrauvya sahita hoya te satu. (3) "jugaparyAyava dravyam !' guNa-paryAyavALuM dravya che. prathama sUtramAM dravyanuM lakSaNa 'satuM' batAvyuM, arthAt jenuM jenuM astitva che te te dravya che. A astitva guNanA kAraNe vizvamAM jIvadravya ane pugalAdi pAMca ajIvadravyo 1- AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 5, sUtra 29,30,38 noMdha : prathama sUtra mAtra digaMbara paraMparAnA 'tattvArtha sUtra'mAM jovA maLe che. bIjAM be sUtra zvetAMbara-digaMbara bane paraMparAnA 'tattvArtha sUtramAM jovA maLe che. zvetAMbara paraMparAnA 'tattvArtha sUtra'mAM teno AMka 30ne badale 29 ane 38ne badale 37 che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anAdi-anaMta svayaMsiddha che. A dravyone koIe utpanna karyA nathI, koI tenI rakSA karatuM nathI ke koI teno saMhAra karI zakatuM nathI. paranI sahAyathI te TakatAM nathI, te koIne TakAvatAM nathI ane para dvArA teno nAza paNa nathI temaja te parano nAza karI zakatAM nathI. potAnuM astitva TakAvavA mATe te koInI apekSA nahIM rAkhatAM hovAthI te svataMtra che. Ama, sarva dravyonuM trikALa hovApaNuM siddha thAya che. dravyamAM anaMta guNo, dharmo, zaktio hoya che. temAM amuka guNane sAmAnya guNa kahevAmAM Ave che, kAraNa ke te sarva dravyomAM jovAmAM Ave che ane amuka guNane vizeSa guNa kahevAmAM Ave che, kAraNa ke te sarva dravyomAM na vyApatAM amuka ja dravyamAM vyApe che. sAmAnya guNa mukhyataH cha che - astitva, vastutva, dravyatva, agurulaghutva, prameyatva ane pradezatva. astitva guNa A cha sAmAnya guNomAM mukhya guNa che, kAraNa ke tenA vaDe dravyanuM hovApaNuM nakkI thAya che. jo dravya hoya to bIjA guNo hoI zake; mATe sat te dravyanuM mukhya lakSaNa che. - sat utpAda, vyaya ane dhrauvyathI saMyukta hoya che. utpAda eTale mULa svabhAva naSTa thayA vagara dravyamAM navIna avasthAnuM pragaTa thavuM te. vyaya eTale mULa svabhAva naSTa thayA vagara dravyamAM pUrva avasthAno vinAza thavo te. dhrauvya eTale anAdi-anaMta kALa TakI rahevAno mULa svabhAva ke jemAM utpAda ke vyaya thato nathI te. A traNa jenAmAM na hoya te asat che, te A jagatamAM vidyamAna hoI na zake. 'sat vastumAM utpAda Adi traNe avazya hoya che. dareka vastu pratisamaya avasthArUpe utpanna thAya che ane nAza pAme che tathA dravyarUpe sthira paNa rahe che. pratyeka vastumAM navI avasthA utpanna thAya che ane utpanna thayelI avasthAno nAza thAya che, chatAM dravya evuM ne evuM trikALI dhruva rahe che. AvI samaya samayanI badalAtI avasthAo te dravyanI potAnI ja zaktithI thAya che, je sarva dravyonuM trikALa svAdhInapaNuM darzAve che. Ama, vastumAM be bhAva che - (1) trikALI bhAva (2) vartamAna badalAto avasthArUpa bhAva. dravyano svabhAva guNa-paryAyarUpa che. dravyanA pUrA bhAgamAM ane tenI badhI hAlatamAM je rahe, dravyathI kadI pRthak na thAya, niraMtara dravyanI sAthe rahe te guNa che ane guNanA ja vizeSa kAryane, avasthAne paryAya kahe che. guNa-paryAyano jyAM niraMtara vAsa che evI vastu nitya pariNamanazIla che. sarva dravyonI paryAya pratyeka samaye, aMtara paDyA vinA niraMtara badalAtI rahe che. paraMtu A badalavA sAthe dravyanuM kAyamapaNuM paNa che. dareka vastunuM svarUpa 'TakIne badalavuM' (permanency with a change) che. jema sonuM te tattva che. tenI pILAza, cIkAza ane vajana te tenA guNa che, je kAyama rahe che; ane tenAM kuMDala, kaDAM, vIMTI thAya te tenI avasthA - paryAya che je anitya Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 287 che. tema dravya guNanI apekSAe sthira, trikALI, nitya che ane pratisamaya UpajatI ane vyaya pAmatI paryAyanI apekSAe anitya che. tethI siddha thAya che ke dravya kadI nAza pAmatuM nathI, mAtra tenI avasthAno nAza thAya che. je sat che teno kadI nAza thato nathI. zrImad lakhe che - 'sattAsvarUpe sarva padArtha ekatvavALA che. te sattA anaMta prakAranA svabhAvavALI che; anaMta guNa ane paryAyAtmaka che. utpAdavyayadhuvatvavALI sAmAnya vizeSAtmaka che. potAnA sarbhAva paryAyane drave che, te te bhAve pariName che te mATe dravya kahIe chIe, je potAnI sattAthI ananya che. dravyanuM lakSaNa sat che, je utpAdavyayadhruvatArahita che; guNa paryAyanA AzrayarUpa che, ema sarvajJadeva kahe che. dravyanI utpatti ane vinAza thato nathI; teno "asti' svabhAva ja che. utpAda, vyaya ane dhRvatva paryAyane laIne che. paryAyathI rahita dravya na hoya, dravya vinA paryAya na hoya, banne ananyabhAvathI che ema mahAmunio kahe che. dravya vinA guNa na hoya, ane guNa vinA dravya na hoya; banneno - dravya ane guNano abhinna bhAva tethI che. (2) AtmA "caitanyamaya' che. dareka dravyamAM aneka guNo rahyA che. dravyamAM rahelA guNo be prakAranA che - sAdhAraNa ane asAdhAraNa. je guNo pratyeka dravyamAM hoya te sAdhAraNa guNo kahevAya che. je guNo amuka ja dravyamAM hoya, anya dravyamAM na hoya; te guNo je dravyanA hoya te dravyanA te asAdhAraNa guNo kahevAya che. dareka dravya tenA asAdhAraNa guNathI oLakhAya che. asAdhAraNa guNa dravyanuM lakSaNa kahevAya che. AtmadravyamAM eka viziSTa ane asAdhAraNa guNa che, jenA vaDe AtmA anya sarva paradravyothI judo paDI jAya che. A guNa prastuta gAthAmAM "caitanyamaya' zabdathI zrImade darzAvyo che. AtmA avinAzI astitvabhUta vastu che te "sat' zabda dvArA samajAvyuM ane A trikALI vastu kevI che te A "caitanyamaya' zabda dvArA samajAvyuM che. AtmA caitanyatAnA lakSaNe lakSita che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.587 (AMka-766, 8-13, AcAryazrI kuMdakuMdadevaracita 'paMcAstikAya'no anuvAda) Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmasvarUpanI yathArtha oLakhANa tenA jJAna guNa dvArA thaI zake che. A guNa AtmA sivAya anya dravyamAM nathI. bAkInAM pAMca ajIvadravya sat che, paNa caitanyamaya nathI. avadravya jaDatva svabhAvathI paripUrNa bhareluM che ane caitanyatvathI nitAMta zUnya che. Atmadravya caitanyatvathI paripUrNa bhareluM che ane jaDatvathI nitAMta zUnya che. AtmA citizaktivALo che, mATe jaDa nathI. citizakti eTale caitanyazakti. citizakti svayaM cetanarUpa pariName che, kyAre paNa jaDa bhAve pariNamatI nathI. caitanya zabda 'cit' dhAtu uparathI nirmANa thayela che. cit' eTale jANavuM ane enA uparathI cetanA, cetana, caitanyatA Adi zabdo banelA che. AtmA caitanyamaya - jJAnamaya vastu che. te caitanyamUrti che, arthAt jJAna guNathI paripUrNa bharela che. mIThAnA gAMgaDAmAM jema sarva pradeze kevaLa lavaNarasano ja anubhava thAya che, tema AtmAnA sarva pradeze kevaLa caitanyarasano ja anubhava thAya che. 1 jema suvarNa dhAtu sarva pradeze suvarNa, suvarNa ane suvarNamaya ja che, tema arUpI evuM Atmadravya sarva pradeze caitanya, caitanya ane caitanyamaya ja che. ahIM AtmAne "caitanyavALo' na kahetAM "caitanyamaya' kahIne guNa-guNInA bhedathI para evA akhaMDa AtmAnI vAta karI che. guNa ane guNI eka ja che. guNano samudAya te 'guNI' che; eTale guNa ane guNI eka ja che, judI judI vastu nathI. guNIthI guNa judo paDI zakato nathI. jema sAkarano gAMgaDo che te guNI' che ane mIThAza che te guNa che. 'guNI' evI sAkara ane 'guNa'rU5 mIThAza te banne sAthe ja rahe che, mIThAza kaMI sAkarathI alaga paDatI nathI. caitanyamaya eTale jagatanAM samasta dravyo ane tenA bhAvone je sadA prakAze che evo jeno svabhAva che te. jJAna guNanA vartamAna pariNamana (paryAya)mAM hInatA ke adhikatA hoI zake, arthAt jJAna guNa jeTalo khUlyo hoya teTaluM jJAna thAya, adhika khUlyo hoya to adhika ane ocho khUlyo hoya to ochuM jJAna thAya; tema chatAM trikALI dravyadaLamAM je jJAna guNa rahelo che te paripUrNa che, temAM vadha-ghaTa thatI nathI. te anAdi kALathI jevo che tevo ne tevo ja rahyo che, temAM kAMI vadhyuM nathI ke ghaTyuM nathI. navo koI aMza temAM pravezyo nathI ke koI aMza chUTo paDyo nathI. AtmA AvA jJAna guNathI bharelo che. 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 14 'akhaMDitamanAkulaM jvaladanaMtamaMtarbahimahaH paramastu naH sahajamudvilAsaM sadA / ciducchalananirbharaM sakalakAlamAlaMbate yadekarasamullasallavaNakhilyalIlAyitam / / ' Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 289 jenI eka samayanI avasthAmAM anaMta padArthone jANavAnI tAkAta che evA jJAna guNanA apAra sAmarthyanuM zuM kahevuM? cAre bAju amApa, jeno koI aMta nathI evuM anaMta behada AkAza, tene paNa eka samayamAM je pratyakSa karI le che ane enA karatAM paNa anaMtagaNuM jANavAnuM jenuM sAmarthya che evI jJAnanI zakti che, to eno mahimA keTalo? jenA eka aMzamAM ATalI zakti che evA anaMta aMzanA samUharUpa jJAna guNa che. AtmA AvA jJAnasAmarthyathI trikALa bharapUra che. Ama, zrImade AtmAne "caitanyamaya' kahI AtmA svaparaprakAzaka che, jJAnasvarUpa che, jJAyakasvabhAvI che ema deDha karAvyuM che. AtmAnA caitanya lakSaNanuM vivaraNa karatAM zrImad lakhe che - spaSTa prakAzapaNuM, anaMta anaMta koTI tejasvI dIpaka, maNi, caMdra, sUryAdinI kAMti jenA prakAza vinA pragaTavA samartha nathI, arthAt te sarva pote potAne jaNAvA athavA jANavA yogya nathI. je padArthanA prakAzane viSe caitanyapaNAthI te padArtho jANyA jAya che, te padArtho prakAza pAme che, spaSTa bhAse che, te padArtha je koI che te jIva che. arthAt te lakSaNa pragaTapaNe spaSTa prakAzamAna, acaLa evuM nirAbAdha prakAzyamAna caitanya, te jIvanuM te jIvapratye upayoga vALatAM pragaTa dekhAya che." (3) AtmA "sarvAbhAsa rahita che. vastusvarUpanuM yathArtha oLakhANa thavA mATe tene asti-nAstirUpe samajAvavAnI pUrvAcAryonI zailIne anusaratAM zrImade ahIM banne apekSAe AtmasvarUpanI oLakhANa karAvI che. AtmA "caitanyamaya' che ema astithI nirUpaNa karyA pachI have tene "sarvAbhAsa rahita' kahI, tenuM nAstirUpa kathana karyuM che. A vizvanA sarva padArtho anekAMtayukta che, vibhinna guNadharmo sahita che. jema svanI apekSAe bhAva (sadbhAva) te padArthanuM svarUpa che, tema paranI apekSAe abhAva te paNa padArthano dharma che. dareka dravyamAM svanI asti che, paranI nAsti che. banne rIte padArthanuM svarUpa samajavA yogya che. mAtra bhAva ja vastuno dharma nathI, abhAva paNa teno dharma hovAthI tene mAnyA sivAya vastuvyavasthAnuM yathArtha jJAna thatuM nathI. tethI abhAvanuM svarUpa paNa samajavA yogya che. astithI nirUpaNa karatAM zrImade AtmA caitanyamaya che - jJAnamaya che ema kahyuM. AtmA jJAnasvarUpa che. have nAstithI nirUpaNa karatAM kahe che ke zarIrAdi athavA rAgAdi AtmAnuM svarUpa nathI. AtmA pararUpe nathI. jaDa ane rAgAdinI AtmAmAM nAsti che. AtmasvarUpa tenAthI taddana juduM che. teno koI guNa jaDarUpe ke rAgarUpe nathI. nAstithI samajaNa thatAM sva-paranA bhinnapaNAno khyAla rahe che. AtmAmAM paranI nAsti samajAtAM zAMti rahe che. zarIra, paisA vagere cAlyA javAthI AtmAmAMthI kAMI cAlyuM jatuM nathI, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.368-369 (patrAMka-438) Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kema ke AtmAmAM zarIra, paisA vagerenI nAsti che. AtmA to jJAnano puMja che, arthAt jeTaluM jJAna teTalo AtmA che. jema sAkara keTalI to ke jeTaluM gaLapaNa che teTalI, kacaro ke mela te sAkara nathI; tema AtmA keTalo to ke jeTaluM jJAna teTalo AtmA che, jaDano saMyoga ke rAgAdi mela te AtmA nathI. AtmAne saMyogarUpa ke rAgAdirUpa mAnavo te mAtra AbhAsa che. AbhAsa eTale je yathArtha na hoya te. jyAM AbhAsa che tyAM yathArthatA nathI hatI. raNamAM dekhAtAM jhAMjhavAnAM jaLa te yathArtha nathI paNa AbhAsa che, tethI te kadI tRSA chipAvI zake nahIM, tema AtmA sarva dehAdi saMyoga ane vibhAvanA AbhAsathI rahita che. karmakRta avasthA ane karmakRta bhAvo te AtmAnuM yathArtha svarUpa nathI, AbhAsa che. tene jo AtmAnuM svarUpa mAnI levAmAM Ave to AtmAnuM satya svarUpa lakSagata thAya nahIM ane tethI mokSaprApti saMbhave nahIM. A viSe sphaTikanuM prasiddha dRSTAMta ApatAM zrImade lakhyuM che 'zuddha evA sphaTikane viSe anya raMganuM pratibhAsavuM thavAthI tenuM jema mULa svarUpa lakSagata thatuM nathI, tema zuddha nirmaLa evuM A cetana anya saMyoganA tAdAbhyavat adhyAse potAnA svarUpano lakSa pAmatuM nathI.' sphaTika ratnano svabhAva nirmaLa hovA chatAM jevo saMyoga hoya tevo temAM AbhAsa thAya che. lAla phUlano saMyoga thAya to te lAla jaNAya che, paNa te kharekhara lAla thaI jatuM nathI. lAlapaNuM te mAtra AbhAsa che, kAraNa ke teno sphaTikanI aMdara praveza thato nathI, mAtra bahArathI tevo AbhAsa thAya che, aMtaranirmaLatA jevI hatI tevI ja rahe che. AtmA paNa sphaTika maNi samAna nirmaLa ane ujvaLa che. nokarma, dravyakarma ane bhAvakarmarUpa upAdhinA kAraNe AtmA tevo bhAse che, paNa te tenuM sAcuM svarUpa nathI. dehAdi saMyoga ane rAgAdi vibhAvano AtmasvabhAvamAM praveza thato nathI, mAtra bahArathI evo bhAsa thAya che. 2 AtmAnI darzana-jJAnanI aMtarazakti jevI ne tevI ja 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.789 (hAthanoMdha-1, 1) 2- juo : (1) AcAryazrI yogIndradevakata, 'paramAtmaprakAza' , adhikAra 2, gAthA 177 'jema sahAviM Nimmalau kalihau tema sahAu / bhaMtie mailuma maNNi jiya mailau dekkhavi kAu / / ' (2) upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 2, kaDI 17, 18 jima niramalatA re ratanasphaTikataNI, tima e jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzIo, prabala kaSAya-abhAva. jima te rAte re phUle rAtaDuM, zyAma phUlathI re zyAma; pApa puNyathI re tima agi jIvane, rAgadveSa-pariNAma." Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 291 rahe che. phUlanA kAraNe sphaTikanI nirmaLatA bhale jaNAya nahIM, paNa te potAnI nirmaLatAne khoI besatuM nathI. te lAla phUlanA saMyoge lAla jaNAya che tyAre paNa tenI nirmaLatA naSTa thaI jatI nathI. sAmarthya apekSAe te nirmaLa ja rahe che. lAla jaNAya tyAre paNa sAmarthyarUpa nirmaLatA mojUda che. tevI rIte pAradravyanA saMyoga ane parabhAvarUpa pariNamanathI AtmAnI nirmaLatA bhale avarAya, paNa AtmA svabhAve nirmaLa ane zuddha ja rahe che. AtmA zubha bhAvarUpa ke azubha bhAvarUpa thAya che tyAre paNa tenI zuddhatA naSTa thaI jatI nathI. sAmarthya apekSAe te zuddha ja rahe che. zubhAzubha dazA vakhate paNa sAmarthyarUpa zuddhatA mojUda che. AtmAne azuddha bhAva thavA chatAM svabhAvamAM azuddhatA nathI AvatI. AtmAnuM svarUpa potAno svabhAva choDIne vikArarUpe thAya evuM kyAre paNa banatuM nathI. nirmaLa sphaTikamAM lAla phUlanI jhAMkhI dekhAya che te kharekhara to tenI svacchatAnuM pariNamana che. tema nirmaLa, caitanyasvarUpa AtmAnA jJAnamAM parapadArtho ke parabhAvo jaNAya che, tyAM kharekhara jJAnacetanA te rUpe thaI nathI jatI, jJAnacetanA to tenAthI judI, nirmaLarUpa pariName che. sphaTika maNine lAla thayelo joIne bALaka raDavA mAMDe che ke "arere! mAro sphaTika maNi sarvathA melo thaI gayo', paraMtu jhaverI lAlAza samaye ja temAM mojUda rahelI nirmaLatAne jANato hovAthI te nirbhaya rahe che; tevI rIte dehAdi saMyoga ane rAgAdi vibhAvane joIne ajJAnI AtmAne sarvathA melo thaI gayelo mAnIne duHkhI duHkhI thaI jAya che, paraMtu jJAnI zubhAzubha bhAva samaye ja mojUda rahelI zuddhatAne jANatA hovAthI teo nirbhaya rahe che. svabhAvanI zuddhatAnA bhAna vinA zuddha pariNati pragaTatI nathI. sphaTika maNi samAna nirmaLa AtmasvabhAva upara dRSTi karavAthI paryAyamAM paNa nirmaLatA pragaTe che. bAhya upAdhithI rahita, arthAt nAma karmanA udayathI maLela manuSyadehAdi tathA cAritramohanIya karmanA udayamAM thatAM rAgAdi pariNamanathI potAnuM svarUpa bhinna che evuM bhAna thavAthI samyagdarzana prApta thAya che ane e ja bhAnamAM sthira rahevAthI mokSaprApti thAya che. upayoga lakSaNa vaDe lakSita tathA zarIrAdi saMyogo ane rAgAdi vikArothI bhinna evA caitanyasvarUpamAM ja kelI karatAM jIva mahA AnaMdita thAya che. tethI prathama zarIrathI ane rAgathI bhinna evA AtmAne zodhavAno che. atyAra sudhI upayogasvarUpane bhUlIne deharUpe, rAgarUpe ja jIve potAne mAnI potAnI hiMsA karI che, tethI cAra gatimAM bhaTakI bhaTakIne te duHkhI thayo che. te zarIrathI ane rAgathI bhinna evA caitanyamaya Atmatattvane jANato nathI ane deharUpe, rAgarUpe ja potAne anubhave che. teNe deha tathA rAgathI atyaMta bhinna AtmasvarUpanI oLakhANa avazya karavA yogya che. je nitya upayogasvarUpa che te jIva che. upayoga e ja AtmAnuM lakSaNa che. upayoga sivAya bIjA badhA saMyogalakSaNarUpa bhAvo svabhAvanI bahAra che. te svabhAvalakSaNa nathI. rAga Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jo AtmAnuM svalakSaNa hoya to te rAganA nAzathI AtmA paNa nAza pAme, paNa rAgano nAza thavA chatAM siddha jIvo sAdi-anaMta kALa samAdhisukha bhogave che, mATe rAga AtmAnuM lakSaNa nathI. upayoga e AtmAnuM lakSaNa che, kAraNa ke te AtmAthI kadI juduM paDatuM nathI. upayoganA abhAvamAM AtmAno abhAva hoya che, arthAt AtmA upayoga lakSaNa vagarano kadI hoto nathI. AtmAne potAnA upayogasvarUpamAM sadA tanmayapaNuM che. zarIrAdimAM ke rAgAdimAM tene tanmayapaNuM nathI. te upayoga koIthI racAyelo nathI, potAnI hayAtI TakAvavA te koI indriyanI ke rAganI apekSA rAkhato nathI. AtmAnuM svarUpa indriyo ke rAgAdi vagara svayaMsiddha che. potAnuM upayogapaNuM choDIne AtmA kadI pudgalarUpa thaI jato nathI. jema aMdhakArane ane prakAzane ekapaNuM kadI nathI, paNa sadA judApaNuM ja che; tema rAgAdi bhAvone ane cetanaprakAzarUpa upayogane kadI ekapaNuM nathI, paNa sadA judApaNuM ja che. AtmA sadA upayogasvarUpa ja rahyo che, tenuM upayogasvarUpa kyAre paNa haNAyuM ja nathI. AtmA ane anAtmA bane judA hatA, che ane raheze. e kadApi ekAkAra thayA nathI, paNa bhrAMtinA kAraNe zraddhAnamAM ekarUpa bhAse che. mithyAtvanA kAraNe huM dehadhArI chuM'ne badale huM deharUpa chuM' ema bhAsavAthI teno dehAdhyAsa puSTa thayo che. huM dehane jANanAramAtra chuM' ema zraddhavAne badale 'huM deha chuM' evuM mAnI beTho hovAthI zraddhAna viparIta thatAM AtmA-anAtmA ekAkAra thaI gayA che. vAstavamAM bane judA che. jIva judo che ane deha judo che. te potAne deharUpe mAne che, paNa te eka, zAzvata, jJAna-darzana lakSaNayukta AtmA che. jIve satsaMganA yoge AvA svatattvanuM bhAna karavA yogya che. jo te AtmA-anAtmAnuM bhinnapaNe jANe to ja te zuddha upayogarUpa dharmane sAdhI zake. nokarma, dravyakarma ane bhAvakarmathI vimukta upayogasvarUpano anubhava, zuddhopayoga te ja dharma che. upayoga lakSaNa vaDe potAne samasta jaDathI ane rAgathI judo jANI, upayogasvarUpe potAne anubhavamAM letAM atyaMta AnaMda pragaTe che. rAgAdi bhAvo upayogathI viparIta che. temAM AnaMda nathI, paNa bhAvamaraNa che. cetanAnuM rAgarahita nirmaLa pariNamana te ja sAco dharma che, kema ke temAM potAno ghAta thato nathI, paNa AnaMdamaya svabhAvanI upalabdhi thAya che. upayoganI zuddha avasthA hoya tyAre tenI sAthe zAMti, AnaMda vagere sarva guNothI AtmA zobhI UThe che. Ama, zrImade sUtrAtmaka zailIthI A gAthAmAM batAvyuM ke AtmAnuM svarUpa nokarma, dravyakarma, bhAvakarma AdinA AbhAsathI rahita che. jema telanAM TIpAM game teTalo vakhata pANI sAthe rahe topaNa pANInA daLamAM pravezatAM nathI, upara ne upara ja rahe che; tema paradravya ane parabhAva anaMta kALe paNa AtmasvabhAvamAM pravezI zakatAM nathI, dhuvataLamAM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 293 pravezI zakatAM nathI. AvA pUrNa AnaMda ane pUrNa jJAnasvarUpa nija dhruva AtmA tarapha daSTi lakSagata thatAM paryAyadaSTi TaLe che. nija zuddha svabhAvanuM lakSa karavAthI anAdinI bhAMti maTI AtmajJAna thAya che. calacitranA paDadA upara jema judAM judAM citro eka pachI eka kSaNabhara mATe jhaLakI jAya che, paraMtu enI koI asara paDadAne thatI nathI, citro palaTAtAM jAya paNa paDado to jevo hato tevo ja rahe che; tema jIvanI mana-vANI-kAyAnI paryAyo kALanA pravAha sAthe dekhAIne vilIna thaI jAya che, jyAre ene nIrakhanAra cetanA, paDadAnI jema e pravAhathI askRSTa ane adRzya rahe che. e ja jIvanuM asalI svarUpa che. paraMtu jIva e bhUlI gayo che ane zarIrAdi parasaMyoga sAthe teNe tAdAbhya sthApI dIdhuM che. jo calacitra jonAra bhUlI jAya ke paDado aspRSTa che ane calacitranAM dazyo vAstavika nathI, to te calacitranAM dazyo ane prasaMgo sAthe tanmaya thaIne rAga-dveSanI cagaDoLe caDe che; tema pasaMyogonI kSaNabhaMgura ramatamAM tanmaya thaI jIva bhUlI jAya che ke "A pasaMyoga zAzvata satya nathI, jyAre huM to zAzvata tattva chuM, jJAtA-draSTA chuM'; ane pariNAme te harSa-zokanA hiloLe caDIne du:khonI paraMparAmAM gUMcavAI jAya che. sukhanI prApti karavI hoya to jIve je sva nathI tenI sAthenuM tAdAbhya choDavuM paDaze. zarIra sAthe, vicAra sAthe, bhAva sAthe, jenI jenI sAthe tAdAbhya hoya te badhA sAthenA tAdAbhyanA saMbaMdho toDI nAkhavA paDaze. anAtma sAthenuM tamAma tAdAbhya choDavAno abhyAsa aviratapaNe karavo paDaze. anAtma sAthenA atAdAbhyamAMthI je pragaTaze te ja AtmA che. parivartanazIlane choDIne aparivartanazIla tarapha javuM e ja sAdhanAnI dizA che. je kAMI parivartanazIla che te 'huM' nathI ema jANavuM. jJAnI puruSonA A bodhane kendrIbhUta karavo ke palaTAtA dazyaparyAya nahIM paNa e parivartanazIla paryAyadhArAne jonAra sthira adaSTa tattva e ja huM chuM' - ema jJAnasvarUpa zAzvata astitva sAthe tAdAbhya sthApavuM ghaTe che. kALa sAthe saMbaMdha dharAvanAra AbhAsika paryAyane mahattva na ApavuM joIe. zarIra ane vicAra banne mATe evuM bhAna rahe ke "te sarva mArI sattA nathI.' savArathI sAMja, sAMjathI savAra, A vAta gholana karyA karavAnI che. zarIrane jyAre jANo tyAre ema mAnavuM joIe ke "A zarIra te huM nathI.' rAgane jyAre jANo tyAre jANavuM joIe ke 'A rAga te huM nathI.' samyaka smRtinI A sAdhanAthI kramaza: tAdAbhyanI mohanidrA tUTatI jAya che ane jAgRti AvatI jAya che. potAnI karmakRta avasthAo sAthenuM tAdAbhya tUTatAM ane saghaLAM parivartanone sAkSIbhAve jovAnuM sAmarthya keLavavAthI karmakRta avasthAothI para potAnI tAttvika sattAnI jAgRti satata rahetAM zuddha AtmasvarUpanI prApti thAya che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 'zrI Atmasiddhi zAstrI - vivecana koI ghora nidrAmAM sUtuM hoya ane tene kRtanizcayI thaI uThADavAmAM Ave to jevI rIte tenI UMgha UDI jAya che, tevI ja rIte jIve potAnI UMgha paNa kRtanizcayI thaIne uDADavAnI che. niraMtara A ja abhyAsa thAya ke "huM para ane paryAyathI bhinna evo zuddha AtmA chuM', to eka divasa avazya mohanidrA TaLaze. jAgIne jotAM badhuM juduM ane pArakuM lAgaze. karmakRta vyaktitva ane karmakRta bhAvo pRthaka anubhavAze. para ane paryAyathI AvuM judApaNAnuM jJAna pragaTavuM ane te jJAnamAM TakI rahevuM te mokSamArga che. bahu puNyanA puMjathI manuSyajanma maLyo che, to sarva siddhinuM mULa kAraNa evo je tattvanirNaya che te avazya karI levA yogya che. samyagdarzana mokSamArganuM prathama pagathiyuM che ane samyagdarzana pragaTa karavAno ekamAtra upAya tattvanirNaya ja che. tattvanirNayamAM upayoga lagAvavAthI samyakatvAdirUpa mokSanA upAyano puruSArtha UpaDe che. tattvanirNaya karIne ja jIva samyakatvano adhikArI thAya che. mumukSu jIve sau prathama tattvanirNayanI dizAmAM prayatna karavA yogya che. teNe tattvajJAnano abhyAsa karavo joIe. teNe heya-upAdeya tattvonI parIkSA karavI ghaTe che, tyAgavA yogya evAM mithyAtva ane rAgAdi tathA grahaNa karavA yogya samyagdarzanAdinAM svarUpa jema che tema pichANavAM ghaTe che. je jANavAthI mokSamArgamAM pravRtti thAya te avazya jANavA ghaTe che. vairAgyapUrvaka Atmaruci sahita svatattvanuM ciMtana Adi karavA yogya che. svatattvane oLakhatAM te pratye prema jAge che, rasa Ave che, mahimA jAge che, jhaMkhanA lAge che ane te tarapha puruSArtha vaLe che. tethI sauthI prathama jJAnI puruSonAM vacanonA AdhAre jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo joIe. jyAM sudhI potAnI sattAno nirNaya na thAya tyAM sudhI dharma karavAno prayatna e muSTithI aMdhakArano nAza karavAnA prayatna jevI mUrkhatA che. AtmAnuM yathArtha jJAna meLavavA mATe mumukSu jIva sadaguruno yoga sAdhe che. potAnuM kalyANa sAdhavA mATe, jemaNe potAnuM kalyANa sAdhyuM che evA sadgurunA Azraye te AtmasvarUpanI oLakhANa karavA mAMge che. AtmasvarUpano nirNaya karavA mATe te satsamAgama kare che. AtmAno svabhAva kevo che? te kevI rIte pragaTa thAya? jJAna-darzanacAritra Adi zuddharUpe kevI rIte pariName? je anAdithI vibhAvaparyAya thaI rahI che te palaTAIne svabhAvarUpa paryAya kevI rIte thAya? vagere samajavA te jJAnIno samAgama kare che. te samajavA pAchaLa eka AtmaprAptinuM ja dhyeya rAkhe che. svarUpanI rucipUrvaka satsamAgame AtmasvarUpanuM zravaNa karatAM tene svarUpano evo to raMga lAge che ke aho! paripUrNa Atmavastu! A ja utkRSTa mahimAvaMta che!' Ama jANIne te potAnA jJAnasvarUpa AtmA tarapha vaLe che, teno ja abhyAsa kare che. upayogane sUkSma karIne Atmadravyane pakaDavAno udyama kare che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 295 Atmadravya sUkSma che, tethI upayogane sUkSma karavAthI, eTale ke jJAnane aMtaramAM vALavAthI te pakaDAya che. jJAnane sUkSma karI, aMtarmukha karatAM Atmadravya pakaDAya che. bahirmukha vartatuM jJAna dhULa che. AtmasvarUpa anaMta guNothI bharapUra hovA chatAM paNa te sUkSma che. evI nijajJAyakavastune, upayogane sUkSma karIne lakSamAM levAmAM Ave to te anubhavamAM Ave. jema hIrA-motI sANasAthI pakaDI na zakAya, tenA mATe khAsa prakArano cIpiyo joIe; tema AtmA sUkSma che, upayoga sUkSma karIne lakSagata kare to te pakaDamAM Ave che. je bhavya chUTavAno kAmI che, tene svakArya karavAnI tIvra ruci hovAthI tenA upayogamAM sUkSmatA Ave che. puruSArtha ugra thatAM Atma-AzrayanuM baLa vadhatuM jAya che. A rIte jJAnasvabhAvI AtmAno je nirNaya kare che, tenuM pariNamana jJAyakasvabhAva tarapha DhaLe che ane tene alpa kALamAM AtmajJAna thAya che. uparathI judo huM svAdhIna jJAnasvabhAvI AtmA chuM' ema jeNe nakkI karyuM, te svabhAvano lakSa karI alpa kALamAM Atma-anubhava kare ja che. te jJAnasvarUpane pratyakSapaNe vede che. jJAnasvabhAvano bodha ApanAra sadguru to pavitra ja che, temanA avalaMbane jJAnasvabhAvano nirNaya karanAra paNa pavitra thayA vagara raheto nathI. niraMtara abhyAsathI te samyagdarzananI prApti kare ja che. Ama, AtmAnuM jevuM svarUpa che tevuM sadgurunA bodha anusAra yathArtha jANI, aMtarmukha thavAthI samyagdarzana pragaTa thAya che. svarUpanI AtmalakSI yathArtha vicAraNA karavAthI para pratyenA rasamAM kSati Ave che ane svarUparasa ghUMTAya che. kadAcit kaze paNa pararasa tIvra thaI jAya to paNa tyAM tatkSaNa kSobha utpana thaI AvatAM te rasa vRddhi pAmato nathI ane tevI sthitimAM dizA badalavAno avakAza prApta thAya che. svabhAvanA nirNayanA AdhAre jIva aMtara tarapha vaLe che. para taraphathI pAcho pharIne potAnA jJAnasvabhAva tarapha vaLe che. je svabhAvano nirNaya karyo che te svabhAva tarapha tenuM jJAna vaLe che. huM to dhruva jJAnasvabhAva chuM' ema aMtastattva upara jora jatAM ja paryAya te tarapha vaLe che. AtmA jJAnasvabhAvI ja che. jJAnasvabhAvamAM rAgAdi na Ave, jJAnasvabhAvamAM indriya ke mananuM avalaMbana paNa na Ave; eTale jyAM huM jJAnasvabhAvI chuM' ema Atmatattvano nirNaya karyo tyAM jJAna indriyothI tathA rAgathI pAchuM vaLIne jJAnasvabhAva tarapha jhUke che. nirNayanI bhUmikAmAM jo ke hajI vikalpa che, hajI AtmA pragaTa prasiddha thayo nathI; avyaktapaNe nirNayamAM Avyo che, paNa sAkSAt anubhavamAM Avyo nathI. tene anubhavamAM levA mATe nirNaya sAthe je vikalpa hoya che, te vikalpamAM na aTakatAM AgaLa vadhavAnuM che. jJAnane vikalpathI khaseDIne svabhAvamAM vALavAnuM che. indriyo ke mana tarapha aTakeluM jJAna AtmAne prasiddha karI zakatuM nathI, anubhavI zakatuM nathI, paNa te para taraphano jhukAva choDIne jJAnane Atmasanmukha karavuM te Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja AtmAnI prasiddhinI rIta che, e ja anubhavano upAya che. badhA vikalpothI pAra thaIne AtmasvabhAva tarapha jJAnano jhukAva thavo te ja samyakapaNe AtmAne anubhavavAnI rIta che. jJAnasvabhAva taraphanA baLa sahita AgaLa vadhIne jJAnane aMtaramAM vALatAM vikalpa chUTI jAya che ane svasaMvedana thAya che. A prakAre samyagdarzananI prApti mATe prathama jemanAthI yathArtha upadeza maLe che evA sadguru dvArA tattvanI samajaNa prApta karI, potAnA zuddha svabhAvano nizcaya karavAmAM pravRtta thavuM joIe. anAdithI caitanyadorAmAM gUMca paDI che. nityAnaMdarUpa jJAyakaprabhu evo caitanyadoro svabhAve zuddha temaja saraLa hovA chatAM, anAdithI tenI paryAyamAM rAganA ekatvanI gUMca paDI gaI che. 'zubha ane azubha rAga te mAruM svarUpa che' evI anAdithI je gUMcagAMTha paDI gaI che te ukelavAnI che. aMtaramAM nityaprakAzamAna, zuddha caitanyaprabhu zAzvata birAje che; paNa anAdithI paryAyamAM je zubhAzubha rAganA ekatvanI gAMTha paDI gaI che, tene caitanyasvabhAvanuM bhAna karIne dhIrajapUrvaka aMtarmukha puruSArtha vaDe ukelavAnI che. jJAnanI paryAya anAdithI je bahAra tarapha DhaLI gaI che, tene maryAdAmAM lAvIne svabhAva tarapha laI jAya to aMdara je caitanyajJAyakaprabhu che te dRSTigata thAya ane rAga sAthenA ekatvanI anAdi gUMca UkalI jAya. anAdi kALathI jIva saMyoga ane rAga sAme joI rahyo che, have najara aMtaramAM vALIne trikALI, dhruva satva sAme dRSTi karavI Avazyaka che. vartamAna je paryAya che tenI samIpe, taLamAM UMDe, vastunuM je sAmarthyabharapUra daLa paDyuM che te vastuno dhruva svabhAva che. vastumAM je upara tarato kSaNika bhAva te paryAya che. te taraphanuM lakSa choDI daI, dhruva parama bhAvane khyAlamAM laI teno Azraya karavo joIe. dhruva, akhaMDa, jJAyakatattva tarapha paryAyane DhALavI joIe. parasammukha rahelI vRtti svasammukha thatAM paryAyamAM je anAdithI vibhAvanI gUMca paDI gaI che te nIkaLI jAya che ane saraLa svabhAvanI, jJAyakanA anubhavanI prApti thAya che. mATe tattvanirNaya karIne dhruva tattvano Azraya karavo te ja jIvanuM kartavya che. tattvanirNaya karavAno A ati durlabha avasara che. cAra gatinAM duHkhothI chUTavAno ane parama AnaMdarUpa siddhapadanI prAptino A avasara che. sarva prakAranI jogavAIvALo avasara Avyo che. Avo durlabha avasara pAmavo kaThaNa che. AvA avasarane vRthA na gumAvavo joIe. jIve potAnuM bhaluM karavuM hoya to atyAre ja sarvaze kahelAM tattvano yathArtha nirNaya karavo joIe. tattvanirNaya te sarva manorathanI siddhino upAya che. tattvanirNaya te ja sarva sukhanuM mULa kAraNa che. jema prANa vagara jIvana hotuM nathI, tema tattvanA nirNaya vagara dharma hoto nathI. Avo durlabha avasara pAmIne jIvanI buddhi bIjI taddana nakAmI vAtono nirNaya karavAmAM pravarte che ane AtmahitanA mULa AdhAra Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 297 evA tattvanirNayamAM pravartatI nathI e moTuM Azcarya che. teNe mithyA mAnyatA, pramAda vagere choDIne buddhine tattvanirNayamAM lagAvavI joIe. Atmahita mATe tattvanirNaya karavA jeTalI jJAnazakti to tene prApta thayelI che. zrIguru paNa atyaMta karuNAthI tattvono upadeza kare che. te upadezanA AdhAre tattvanirNaya karavAmAM jIve pravRtti karavI joIe. pote koNa che? AtmAnuM svarUpa zuM che? heya-upAdeya tattvo kayAM che? Atma-anubhUti kevI rIte thAya? ityAdinuM yathArtha jJAna karavuM joIe. saMyogo ane vikArothI bhinna potAnuM svarUpa jJAnAnaMdathI bharapUra che teno nirNaya karavo joIe. upayogane aMtaramAM vALIne svatattvanuM avalokana karavuM joIe. jene nijajJAyakatattvanI khabara nathI, te to parane jANavAmAM ja aTakI jAya che. potAnA nirNayanA abhAvamAM jIvanuM jJAna paramAM evuM to coMTI jAya che ke tyAMthI ukheDI svamAM lagAvavuM duSkara che. ajJAnIne jJAnasvarUpa AtmAnI prIti nathI, mATe te parane jANatI vakhate jJAtA-draSTA rahevAne badale iSTa-aniSTa buddhi kare che ane tethI tenI jJAnazakti tyAM sImita thaI jAya che. anaMtAnaMta dravyonI anaMtAnaMta paryAyone jANavAnI jJAnazakti jIvamAM che, paraMtu paradravyanA rAgamAM te potAnI anaMta zaktine kuMThita karI de che. tene potAnI vartamAnamAM pravartatI zaktino pUro upayoga karavAnI svataMtratA che. jo te parane jANavAmAM aTake nahIM, jANanArane jANe to tenI kuMThita thayelI zakti asIma tathA anaMta rUpamAM pragaTa thAya ane te sarvajJa bane. paraMtu te potAnI zakti svarUpamAM vALavAne badale paramAM vALe che, tethI tenI vizALa zakti sImita thaI jAya che. ajJAnI jIva svayaMnI samRddhine bhUlI bahAra phAMphAM mAre che, duHkhI thAya che. svayaMthI ajANa hovAthI potAne khAlI anubhave che ane potAne parathI bharavAnI ceSTA kare che. potAmAM anubhavAto ane kheMcI rahelo khAlIpo te dhana vaDe, kIrti vaDe, strI vaDe bharavA prayatna kare che. kiMtu A badhuM hovA chatAM paNa khAlIpo to rahe ja che. UlaTuM te khAlIpo vizeSa pramANamAM anubhave che, kAraNa ke te svayaMthI vadhu dUra gayo che. Ano upAya eka ja che - potAnI samRddhinuM bhAna thavuM. pote pUrNa, zuddha, jJAnAnaMdano piMDa che ema jaNAya to bahAra bhaTakavAnuM baMdha thAya. huM svayaMmAM pUrNa chuM, AnaMdamaya chuM. mArAmAM koI UNapa ke khoTa nathI ke jene mAre bahArathI pUrI karavI paDe.' - AvuM bhAna thatAM bAdazAhInI zarUAta thAya che ane parapadArthonI gulAmI aTake che. aMtaranI pUrNatA upara vajana jatAM pUrNatAnI khumArI pragaTe che ane te potAnA caitanyanidhAnanI mAlikI bhogave che. jema garIba kanyA karoDapatinA gharanI vahu banIne jAya che tyAre nathI eNe e Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karoDa rUpiyA gaNyA ke nathI enAM darzana karyA, topaNa rAtorAta eno ruAba pharI jAya che; tema potAnA pUrNa, zuddha caitanyadravyanI oLakhANa thatAM jIvanI khumArI, mastI karI jAya che. ghare parsa bhUlI gaI hoya topaNa eno rUvAba jotAM ja khyAla AvI jAya che ke e karoDapatinA gharanI vahu che; tema sAdhakane parapadArthanuM dInapaNuM na thatAM trikALI, zuddha, cidAnaMdasvabhAva pratye ja daSTi jAya che. teNe AtmA jAte joyo nathI tethI zuM? jema garbhavatI banelI strIne nava mahinA pachI saMtAnanAM darzana thAya che, paraMtu enuM mAtRtva to prAraMbhathI ja jAgRta thaI jAya che; tema bhale sAdhake AtmAnAM darzana na karyA hoya, paNa jJAnI bhagavaMta pAse caitanyanidhinI apUrva vAto sAMbhaLI hovAthI tene AtmAno sAco mahimA jAge che ane khumArI pragaTe che. paraMtu jema te garIba kanyA karoDapatinI vahu thavA chatAM paNa jo enA aizvaryamAM ekatA na kare to e badhe bhikhArIveDA karatI phare che; tema potAnA pUrNa, zuddha jJAnAnaMdasvabhAvamAM ekatA na karatAM, potAnAM sukha-zAMti bahArathI Ave che ema mAnanAra jIva jaDa viSayo pAse bhIkha mAMgavA jAya che. jIve anaMta kALa A rIte bhikhArIveDAmAM ja kADhyo che ane duHkhI thayo che. potAnA jJAnAnaMdasvabhAvane bhUlIne paNa sAme daSTi karatAM duHkha ja thAya che. para tarapha lakSa karavAthI duHkhano anubhava thAya che, paraMtu potAnA jJAnAnaMdasvabhAvano Azraya karatAM svAbhAvika sukha pragaTe che. potAnA caitanyapadamAM jIve sthira thavAnuM che. AtmAmAM ja pariNati joDavAnI che ane para sAthenI tanmayatA toDavAnI che. anAdithI jIvano upayoga paramAM ja aTakelo che. jIva anAdithI pratyeka samaye paramAM joDANa karI rAgAdi karato rahyo che. te svalakSa cUkIne paramAM ThIka-aThIkapaNAnI, levA-mUkavAnI vRtti kare che; paraMtu teno svabhAva mAtra parane jANavAno che, paramAM kAMI karavAno nathI. 'paranuM karI zakuM' ema mAnavuM te ajJAnatA che. caitanyanuM svAmitva caitanyamAM che, chatAM ajJAna avasthA hovAthI jIve paranuM svAmitva mAnyuM che. te paranuM karI zakato nathI, chatAM paranuM karavA mathI rahyo che. pote caitanya tarapha dRSTi kare to pote potAnuM karI zake che. potAnI paryAya zuddharUpe pariNamAvI zake che. pote svabhAvanuM lakSa kare to zuddha paryAya pragaTa thAya che. AvuM nirmaLa pariNamana pragaTAvavA jIva svAdhIna che. jIva jo paralakSa choDI svabhAvamAM rahevA icche to koI tene bAdhArUpa thaI zakatuM nathI evo teno avyAbAdha svabhAva che. tethI teNe upayogane paramAM veDaphavAnuM baMdha karavuM joIe. parane jANavAmAMthI upayogane pAcho kheMcI svane jANavAmAM lagADavo joIe. upayogane paramAMthI choDAvI, svarUpamAM lagAvatAM svAnubhavanI prApti thAya che. svAnubhavano icchuka vibhAvanI pravRttithI nivRtta thaI AtmAmAM ja pariNati joDavAno abhyAsa kare che. te potAnA jJAnamAM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 299 samasta pasaMyogono niSedha karI, jJAna-upayoga je bahAra bhaTake che tene tyAMthI haTAvI, eTale ke potAnI Atmazaktine zarIra, indriya, vicAra-vikalpothI haTAvI, tene jJAnanA akhaMDa piMDanI sanmukha kare che, temAM abhedatA sthApe che ane potAnI sattAno anubhava kare che. te svarUpagRhamAM praveza kare che ane apAra AnaMda anubhave che. Ama, AtmasvarUpanI samajaNa karI, temAM upayoga joDI zuddhAtmAnI prApti karavI e ja muktino mArga che. zrImad A prakAre gAthAnI prathama paMktimAM AtmasvarUpano nizcaya karAvI, gAthAnI bIjI paMktimAM kahe che ke je rItathI AvA sat, caitanyamaya ane sarva AbhAsathI rahita zuddha caitanyasvarUpanI prApti thAya te rIta e ja mokSano mArga che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA A paMktinuM vivecana karatAM lakhe che ke - atre A sUtramAM jethI kevaLa pAmIe' ema trIjI vibhaktino zabdaprayoga karyo, teno garbhArtha ema thayo ke je sAdhana thakI tathArUpa zuddha AtmA prApta thAya, te sAdhana paNa mokSamArganI rIti che, vidhAna che." "jethI' arthAt je vaDe zuddhAtmAnI prApti thAya ane temAM ja sthiratA thAya te ja mokSano upAya che - mokSamArganI ArAdhanA che. game te sAdhana - japa, tapa, zAstravAMcana, pUjA, sAmAyika, bhakti karIne paNa jIve samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA karavI Avazyaka che. zuddha svarUpanI ruci, zuddha svarUpanuM jJAna ane zuddha svarUpanuM valaNa - temAM ja TakI rahevuM te ja mokSano yathArtha mArga che. jJAnAnaMdasvabhAvI AtmA taraphano puruSArtha karyA vinA kadI paNa koI paNa jIvanA bhavano aMta Avato nathI. svasammukhatAno A abhyAsa nitya, niyamita, roja thavo Avazyaka che. jo svasammukhatAno A abhyAsa sIdho thaI zakato na hoya to koI bAhya avalaMbana (satsAdhana) sAthe ene joDI devo joIe, arthAt svAdhyAya, bhakti, game te karIne paNa svasammukha thavAno prayatna sadaiva karatA rahevuM joIe. jeTalo svarUpano abhyAsa thAya teTalo ja yathArtha puruSArtha thayo kahevAya. jaDa ane cetana tathA jaDabhAva ane cetanabhAva vacce bhedajJAna karIne huM zuddha, paramAtmasvarUpa, caitanyaghana AtmA chuM, AnaMdasvabhAvathI pUrNa bharelo chuM' evI AtmabhAvanAnuM niraMtara raTaNa karI, svarUpamAM tanmaya thatAM svarUpa pragaTa thAya che. AtmAmAM hAla apragaTa evA anaMta jJAna, anaMta AnaMda vagere guNonI zraddhA karI, temAM ekAgra thavAthI te pragaTe che. svarUpane pragaTa karavAnI A paddhati che. mokSamArganI pravRttimAM avalaMbanarUpa satudeva-sataguru-satudharmanI zraddhA karIne, potAnA svarUpano nirNaya tathA nizcaya karI, tenuM ja satata anusaMdhAna 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.340 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3OO 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karatAM upayoga svarUpamAM sthira thAya che ane svarUpa Avirbhata thAya che. Ama, alpa zabdomAM zrImade mokSamArganI saMpUrNa vidhi gUMthI lIdhI che. satudeva-satuguru-satudharma e traNa tattvonI parama bhaktithI upAsanA te vyavahAra mokSamArga che ane te upAsanA zuddhAtmAnI prAptirUpa nizcaya mokSamArganuM kAraNa che. je jIva sudeva-suguru-sudharmathI vimukha vartato hoya, tevA jIvanI vRtti AtmAnI sanmukha thatI nathI. sudeva-suguru-sudharmanI upAsanAthI jIvanA mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyonI tIvratA ochI thAya che, vizuddhatA vadhe che ane tenAmAM AtmAno yathArtha nirNaya ane aMtarmukha upayoga mATenI kSamatA Ave che. jemaNe zuddhAtmasvarUpa prApta karyuM che tevA sagurunA guNonuM ciMtana, temanAM vacanonuM manana ane temanI pratyeka ceSTAnAM pharI pharI nididhyAsana dvArA sAdhake cittanI ekAgratA sAdhavI joIe. sadgurunA svarUpanI yathArtha oLakhANapUrvaka temanI bhakti karavAthI, te bhakti dvArA potAnA svarUpano mahimA vadhe che. jema dhananI prItivALo dhanavAnanA guNagAna kare che, paraMtu te kharekhara dhanavAnanA nahIM paNa dhananA ja guNagAna che; tema jene anaMta guNamaya AtmAnI ruci thaI che, te sadgurunA guNagAna dvArA paNa AtmAno ja mahimA gAya che. A rIte vyavahAramokSamArgarUpa sAdhana nizcayamokSamArgarUpa sAdhya prati laI jAya che. 1 Ama, sadguru dvArA potAnuM svarUpa barAbara jANI, paradravyane pRthaka samajI, parabhAvane kSaNika vikAra gaNI zuddha jJAnasvabhAva tarapha jhUkavuM joIe. sarva uparathI dRSTi uThAvIne 'huM bhagavAna dhruva jJAyaka AtmA chuM' ema dhruva jJAyakamAM ahaMpaNe pariNamIne jJAyakamAM dRSTine sthApavI joIe. bIjI sarva jagyAethI daSTine saMkelI laIne, aMtaramAM je jJAnAnaMdasvarUpa, anAdi-anaMta guNasAgara nijajJAyaka AtmA birAje che tene dRSTimAM laI anubhavagata karavo joIe. svabhAvano Azraya karIne evuM navuM pariNamana - navuM sarjana karavuM joIe ke jethI paryAyamAM zuddhatA pragaTe ane zubhAzubha bhAvarUpa azuddhatAno vyaya thAya. A je zuddhatA pragaTe te mokSamArgarUpa che. sadA anutpanna ane avyaya evA nija trikALI jJAyakasvabhAvanA pUrNa avalaMbanathI ja mokSaparyAya pragaTe che. mokSa eTale nija pUrNAnaMdanI prApti. mokSa eTale saMsAranAM sarva duHkhothI saMpUrNapaNe chuTakAro. paripUrNa, atIndriya sukha ane zAMtisvarUpa je AtmalAbha tenuM nAma mokSa che. 1- juo : (1) paMDita zrI dIpacaMdajI kAsalIvAlakRta, anubhavaprakAza', pR.42 'e nizcayaratnatraya, prathama vyavahAraratnatraya thatAM thAya che; mATe vyavahAraratnatraya sAdhaka che, nizcayaratnatraya sAdhya che.' (2) bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, 'tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 12, zloka 5 'nizcayavyavahArAbhyAM dvidhA tatparikIrtitaM / satyasmina vyavahAre tannizcayaM prakaTIbhaveta / / ' Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-101 301 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - AtmA sat caitanyamaya, asaMkhyAta pradeza; sahaja anaMtA nityaguNa, zuddha akhaMDa svadeza. mukta sarva parabhAvathI, sarvAbhAsa rahita; nija paryAya ramaNa sadA, vIrya anaMta sahita. sadA sahaja nijabhAvano, zuddha svasamaya vilAsa; jethI kevaLa pAmiye, e che zivapaMtha khAsa. pudgala racanA kAramI, tyAM nahIM joDe citta; AtmabhAvamAM sthira kare, mokSapaMtha te rIta....1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.239 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 401-404). Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 102 que nin saziani, ani zlezianis, ini yuznice caz, curin u is 4.8. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 102 bhUmikA gAthA - gAthA 101mAM zrIgurue jaNAvyuM ke AtmA trikALI che, caitanyasvarUpa che 1 tathA badhA prakAranA vikArI bhAvo ane dehAdi saMyogothI rahita che. A trikALI svarUpanuM lakSa karavAthI zuddhAtmA pragaTe che. A ja mokSano upAya che. Ama, vikAronI malinatAthI mukta thavuM te ja mokSapaMtha che ema zrImade zrIgurumukhe judI judI rIte gAthA 98-101 sudhImAM batAvI, gAthA 92nA pUrvArdhamAM ziSya rajU karela zaMkA "nahIM avirodha upAya"nuM sacoTa samAdhAna ApyuM. atyAra sudhI bhAvakarma TALavAnI mukhyatAe mokSapaMthanI rIta samajAvI hatI. have gAthA 92nA uttarArdhamAM rajU thayela ziSyanI dalIla "karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya?'no pratyuttara traNa gAthAo (102-104) dvArA Ape che, jemAM dravyakarma TALavAnI mukhyatAe kathana karyuM che. dravya karma saMbaMdhI kathana karatI A prathama gAthAmAM zrIguru kahe che - "karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha." (102) ta karma anaMta prakAranAM che, paNa tenA mukhya jJAnAvaraNAdi ATha prakAra thAya che. temAM paNa mukhya mohanIya karma che. te mohanIya karma haNAya teno pATha kahuM chuM. (12) - saMsAramAM dareka jIva sAthe anaMtAM karmarUpa pagalaparamANu anAdi kALathI L111baMdhAyelAM che. dareka samaye temAMthI keTalAMka pudgalaparamANu chUTAM paDe che to keTalAMka navAM AvI maLe che. AtmAnA rAgAdi bhAvonA kAraNe kAzmaNa vargaNAnAM pudgala AtmA sAthe baMdhAya che. jIva jyAre svabhAvamAM na rahetAM vibhAvarUpe pravarte che tyAre karmabaMdha thAya che. jIvane thatA vibhAvo anaMta prakAranA che ane vibhAva pramANe karmabaMdha thato hovAthI karmanA prakAra paNa anaMta che. A anaMta prakAranAM karmonA mukhya ATha vibhAga che - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya. jJAnAvaraNIya karmathI jJAnane AvaraNa Ave che. darzanAvaraNIya karmathI darzanane AvaraNa Ave che. vedanIya karmathI zAtA-azAtArUpa saMjoga prApta thAya che. mohanIya karmathI mithyA zraddhA ane kaSAya thAya che. AyuSya karmathI jIvane zarIramAM rokAI rahevuM paDe che. nAma karmathI jIvane judAM judAM prakAranAM zarIra, saMsthAna, rUpa vagere maLe che. gotra karmathI jIvane ucca ke nIca gotramAM janma levo paDe che. aMtarAya artha Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana karmathI jIvane dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane puruSArthamAM bAdhA Ave che. A ATha karmamAM mohanIya karma mukhya che. jJAnAvaraNIya Adi traNa ghAtI karmo AtmAnA guNone mAtra AvaraNa kare che athavA te guNonA baLane rodhe che, jyAre mohanIya karma to te guNomAM vikAra utpanna kare che. mithyAtvane vaza evo AtmA svasvarUpane bhUlIne paramAM Atmabuddhi, sukhabuddhi, AdhArabuddhi, kartutvabuddhi, bhostRtvabuddhi vagere aneka viparIta mAnyatAo kare che. A bhamaNAnA kAraNe te kaSAya sahita vatI navIna kamarajane grahaNa kare che. A grahaNa karelo navIna kamarajano jaththo sAta ke ATha karmaprakRtimAM vaheMcAI jAya che. Ama, mohanIya karma navIna karmabaMdhamAM kAraNabhUta thAya che, tethI mohanIya karma AThe karmanuM mULa che. sarva karmomAM sauthI vadhAre baLavAna hovAthI te karmano rAjA kahevAya che. tenA baLa upara bIjAM karmanuM baLa nabhe che ane tenuM baLa kSINa thatAM anya karmanuM baLa paNa kSINa thAya che. mohanIya karma haNatAM bAkInAM badhAM karmo upara vijaya meLavI zakAya che. Ama, mohanIya karmane haNavuM atyaMta agatyanuM hovAthI zrIguru kahe che, "temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha", arthAt AThe karmamAM mukhya evuM mohanIya karma kaI rIte haNI zakAya teno upAya have samajAvuM chuM. te AtmAnA anaMta guNo che. te anaMta guNo karmanA kAraNe Avarita thayelA vizeSArtha 1 che. jema vAdaLAM sUryane AvaraNa kare che, tema karma AtmAnA guNone AvaraNa kare che. AtmAnA pradezo upara karmarUpI mela caDhakyo hovAthI AtmA melo banI gayo che. Atmapradezo upara kArmaNa vargaNAnI sUkSma rajakaNo AvIne rahetI hovAthI AtmAnuM vAstavika svarUpa DhaMkAI jAya che. Ama, karma AtmaguNone AvaraNa kare che. zrImad kahe che - 'AtmAnA svabhAvane je AvaraNa tene jJAnIo 'karma' kahe che." AtmAnA anaMta guNomAM mukhya ATha guNa che. te ATha guNo che - anaMta jJAna, anaMta darzana, avyAbAdha sukha, anaMta cAritra, arUpI, agurulaghu, akSaya sthiti ane anaMta vIrya. A mukhya ATha guNane AvaraNa karanArAM ATha prakAranAM karmo anukrame A pramANe che - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra, AyuSya ane aMtarAya. A ATha karmo AtmA upara zuM asara kare che te viSe zrIma mokSamALA'mAM lakhe che - 'jJAnAvaraNIya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana kare che. darzanAvaraNIya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.709 (upadezachAyA-8) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 307 AcchAdana kare che. vedanIya eTale dehanimitte zAtA, azAtA be prakAranAM vedanIyakarmathI avyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti jenAthI rokAI rahe te. mohanIyakarmathI AtmacAritrarUpa zakti rokAI rahI che. nAmakarmathI amUrtirUpa divya zakti rokAI rahI che. gotrakarmathI aTala avagAhanArUpa Atmazakti rokAI rahI che. AyukarmathI akSaya sthiti guNa rokAI rahyo che. aMtarAya karmathI anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhoga, upabhogazakti rokAI rahI che.' A ATha karmaprakRtionI AtmAnA guNo upara asara thavAthI AtmAnI sthiti kevI bane che te vistArathI joIe. AtmAmAM rahelA jJAna ane darzana guNane samajavA mATe e samajavAnI jarUra che ke dareka vastuno bodha sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre thAya che. vastuno sAmAnyarUpe bodha te darzana ane vastuno vizeSarUpe bodha te jJAna. jJAna ane darzana e banne bodhasvarUpa ja che. A jJAna ane darzana guNa dvArA AtmAmAM bhUta, vartamAna ane bhAvi e traNe kALanI samasta vastuono sAmAnyarUpe ane vizeSarUpe bodha karavAnI zakti che. paraMtu jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanI prakRtionA kAraNe jIvane atyAre bhUta ane bhAvI kALanI vastuonI vAta to dUra rahI, vartamAna kALanI vastuomAM paNa amuka ja vastuono bodha thAya che ane te paNa indriyonI ane mananI sahAyathI, jJAnAvaraNIya karmanA kAraNe jIvanI jJAnazakti pUrNa vyakta thatI nathI ane darzanAvaraNIya karmanA kAraNe jIvana darzanazakti pUrNa vyakta thatI nathI. A banne karmaprakRtioe AtmAnI jJAna-darzananI zaktine dabAvI dIdhI che, chatAM paNa e prakRtio AtmAnA jJAna-darzana guNane sarvathA nathI dabAvI zakatI. e karmonA layopazama anusAra jJAna-darzananI kiMcit vyaktatA haMmezAM rahe che. AtmAno trIjo guNa avyAbAdha sukha che. A guNanA prabhAvathI dareka AtmAmAM svAbhAvika - sahaja sukha raheluM che. sukhI thavA mATe tene bhautika vastunI apekSA rahetI nathI, chatAM saMsArI jIva duHkhI thAya che. je yahUkiMcit sukha anubhave che te paNa bhautika vastuo dvArA thAya che. AmAM vedanIya karma kAraNabhUta che. vedanIya karma vaDe (zarIramAM athavA zarIrathI) bAhya aneka prakAranAM sukha-du:khanA kAraNarUpa parasaMyoga prApta thAya che ane te dvArA te zAtA ke azAtA bhogave che. AtmAmAM cotho guNa svabhAvaramaNatArUpa anaMta cAritra che. AtmAmAM kevaLa potAnA ja bhAvamAM ramaNatA karavAno guNa che, chatAM mohanIya karmanA kAraNe A guNano abhibhava thaI gayo che; eTale AtmA bhautika vastu meLavavI, sAcavavI, tenA pratye rAga-dveSa karavA vagere parabhAvamAM rame che. A karma vaDe je jIvanA svabhAvarUpa 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.129 (mokSamALA, zikSApATha-102) Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI evAM mithyA zraddhAna tathA krodhAdi kaSAyonI vyastatA thAya che. AtmAno pAMcamo guNa akSaya sthiti che. A guNanA prabhAve AtmAne nathI janma ke nathI maraNa, chatAM AyuSya karmanA kAraNe AtmAne janma-maraNa karavAM paDe che. jyAM sudhI Ayu karmano udaya rahe che tyAM sudhI prApta thayela zarIrano saMbaMdha chUTI zakato nathI. jyAre te Ayu karmano udaya pUrNa thAya che tyAre aneka upAya karavA chatAM paNa prApta thayela zarIra sAthe saMbaMdha rahI zakato nathI. AtmAno chaThTho guNa arUpIpaNuM che, arthAt AtmAmAM mUrtatAno abhAva che. A guNanA prabhAve AtmAne nathI rUpa, nathI gaMdha, nathI rasa ke nathI sparza; chatAM nAma karmanI prakRtionA kAraNe jIva zarIra dhAraNa kare che, zyAma, zveta vagere rUpa tathA manuSyAdi gati vagere prApta thAya che. nAma karma vaDe gati, jAti, zarIrAdi nIpaje che. AtmAno sAtamo guNa agurulaghu che. A guNathI AtmA nathI ucca ke nathI nIca, chatAM amuka jIva ucca kuLamAM janme che ane amuka jIva nIca kuLamAM janme che. ucca-nIca kuLano je vyavahAra thAya che te sAtamA gotra karmanI prakRtinA kAraNe che. gotra karma vaDe ucca-nIca kuLanI prApti thAya che. AtmAno AThamo guNa anaMta vIrya che. A guNathI AtmAmAM atula anaMta zakti che, chatAM jIvane e sAmarthyano anubhava thato nathI. aMtarAya karmanI prakRtithI A zaktino abhibhava thaI gayo che. A karmanA kAraNe jIvanI saMpUrNa zakti vyakta nathI thatI, paNa tenA kSayopazama anusAra kiMcit zakti vyakta thAya che. A pramANe ATha karmono anukrame AtmAnA ATha guNone dabAvIne AtmAmAM vikRti karavAno svabhAva che. 1- ahIM je karma vikRti kare che ema kahyuM te vyavahArathI che. nizcayathI to jIva-pudgalano nimitta-naimittika saMbaMdha che, kartA-karma saMbaMdha nahIM. AtmA ane paradravyo taddana judAM che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. baMdha thavAthI jIva ane pudgalakarmano ekatrAvagAharUpa saMbaMdha thAya che, te chatAM jIva ane karma kyAre paNa ekavannurUpa thaI jatAM nathI. jIva ane karma banne bhegAM thaIne AtmAmAM vikAra karatAM nathI, temaja pudgalamAM paNa vikAra karatAM nathI. karma jIvane vikArI karI zake nahIM ane jIva pugalane karma tarIke pariNamAvI zake nahIM. banne svataMtrapaNe potapotAnI paryAyanA kartA che. jIvamAM thatA vikArabhAva jIva pote potAnI puruSArthanI nabaLAInA kAraNe kare che, temaja jIva vikAra kare tyAre kAzmaNa vargaNAnAM pudgala svayaM karmarUpe pariName che. zAstromAM dravyakarmo jIvanA guNono ghAta kare che evAM kathano Ave che, te kathano nimittanuM jJAna karAvavA mATe vyavahAranayathI kahevAmAM Ave che. jyAre padArtha svayaM kAryarUpe pariName tyAre kAryanI utpattimAM kartA hovAno Aropa jenA upara AvI zake tene nimittakAraNa kahe che. eno artha e thayo ke jyAre AtmA pote, potAnI bhUlathI, potAnI paryAyamAM vikAra Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 309 AtmAmAM vikRti karavAno ATha prakAranAM karmono svabhAva upamA dvArA saraLatAthI samajI zakAze - (1) jJAnAvaraNIya karma AMkhe bAMdhelA pATA samAna che. AMkhe pATo bAMdhavAthI jema koI cIja dekhAtI nathI, tema AtmAnA jJAnarUpa netra upara jJAnAvaraNIya karmarUpa pATo AvI javAthI AtmA jJAna karI zakato nathI. jema jema pATo vadhu ne vadhu jADo thato jAya, tema tema ochuM ne ochuM dekhAya; tevI rIte jJAnAvaraNIyanuM AvaraNa jema jema vadhe, tema tema jJAna ochuM ne ochuM thAya ane jema jema AvaraNa ghaTe, tema tema jJAna vadhu ne vadhu thAya. AtmA sarvathA jJAnarahita banato nathI. game teTalAM gADha karma hoya topaNa jIvane alpa jJAna to avazya hoya ja che. (2) darzanAvaraNIya karma pratihAra (dvArapALa) samAna che. pratihAra rAjyadarabAramAM AvatI vyaktine jo rokI rAkhe to tenA kAraNe vyaktine jema rAjAnAM darzana thatAM nathI, tema darzanAvaraNIya karmanA kAraNe jIva vastunuM darzana karI zakato nathI; arthAt A karmanA kAraNe jIvane vastunuM sAmAnya bodharUpa jJAna thaI zakatuM nathI. (3) vedanIya karma madha vaDe lepAyelI talavAranI tIkSNa dhAra samAna che, kema ke tene cATatAM svAda to lAge che, paNa dhAranA kAraNe jIbha kapAtAM pIDA thAya che; tema A vedanIya karmathI thato sukhano anubhava paNa pariNAme to du:kha ApanAro ja thAya che. kare che; tyAre temAM anukULa thatuM je dravyakarma AtmapradezothI kharavA taiyAra thayuM hoya che te karma upara nimittano Aropa Ave che. jIva potAnA puruSArthanA doSa vaDe potAnI vikArI avasthA kare tyAre pUrve baMdhAyelAM karmonA vipAkane 'udaya' kahevAmAM Ave che. tethI ema kahevuM yathArtha che ke jyAre AtmA pote potAnA jJAnabhAvano ghAta kare tyAre AtmAnA jJAna guNanA ghAtamAM je karmano udaya nimitta thAya tene jJAnAvaraNIya karma kahe che. jIva potAnA svarUpane bhUlIne anyane potAnA samaje athavA svarUpAcaraNamAM asAvadhAnI kare tyAre je karmano udaya nimitta hoya tene mohanIya karma kahe che. jyAre jIva potAnA mohabhAva vaDe AkuLatA kare che tyAre anukULatApratikULatArUpa saMyoga prApta thavAmAM je karmano udaya nimitta hoya tene vedanIya karma kahe che. evI ja rIte dareka karma mATe samajavuM. jIva pote potAnA satya puruSArtha vaDe jo vikAra kare nahIM tyAre dravyakarmonA te ja samUhane 'nirjarA' nAma ApavAmAM Ave che. AtmAnuM svabhAvarUpa ke vibhAvarUpa pariNamana ane karmanuM pariNamana, banne pariNamana svataMtra ja che. karma jIvane vikArarUpe pariNAve che evAM zAstrIya kathano nimittanI mukhyatAthI, nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna karAvavA pUratAM karAyelAM vyavahAra kathano che. nizcayanayathI to dravyakarmo jIvane kadI nukasAna karI zake nahIM. eka dravya bIjA dravyanA kAryano kartA thaI zake nahIM evI vastusthitinI maryAdA che. 1- juo : (1) zrI navatattva prakaraNa', gAthA 38 (2) siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIta, 'gommasAra', adhikAra 1, gAthA 21 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana (4) mohanIya karma madirA samAna che. jema madirAnuM pAna karavAthI mANasa vivekarahita banI jAya che, hitAhitano vicAra paNa karI zakato nathI ane ayogya ceSTA kare che; tema mohanIya karmanA yoge jIva vivekarahita bane che ane potAnA AtmA mATe heya zuM che? upAdeya zuM che? ityAdi vicAra karI zakato nathI. pariNAme jIva AtmAnuM ahita karanArI ayogya pravRtti kare che. (5) AyuSya karma beDI samAna che. beDImAM baMdhAyela jIva anyatra jaI zakato nathI, tema AyuSyarUpa beDIthI baMdhAyela jIva vartamAna gatinuM AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI bIjI gatimAM jaI zakato nathI. (6) nAma karma citrakAra samAna che. jema citrakAra mANasa, hAthI, vAgha, siMha AdinI judI judI AkRtio cItare che; tema nAma karma arUpI evA AtmAnAM gati, jAti anusAra zarIra vagerenAM rUpo taiyAra kare che. (7) gotra karma kuMbhAra samAna che. kuMbhAra sArA ane kharAba ema be prakAranA ghaDA banAve che. temAM sArA ghaDAnI kaLazarUpe sthApanA thAya che ane e caMdana, akSata, mALA AdithI pUjAya che. kharAba ghaDAomAM madya Adi bharavAmAM Ave che, tethI te ghaDA lokamAM nidya gaNAya che; tema gotra karmanA yoge ucca ane nIca kuLamAM janma pAmI jIvanI uccarUpe ane nIcarUpe gaNatarI thAya che. (8) aMtarAya karma bhaMDArI samAna che. jema dAna karavAnI icchAvALA rAjAne teno lobhI bhaMDArI dAna karavAmAM vighna kare che, tema aMtarAya karma dAna AdimAM vina kare che. guNa ! karma | upamA anaMta jJAna jJAnAvaraNIya AMkhe pATA vizeSa bodha na thAya. anaMta darzana darzanAvaraNIya pratihAra sAmAnya bodha na thAya. madhathI lepAyelI avyAbAdha sukha vedanIya sukha-du:khano anubhava. asinI tIkSNadhAra anaMta cAritra mohanIya madirA sAcuM zraddhAna ane AcaraNa nahIM. akSaya sthiti AyuSya beDI manuSya Adi dehamAM rahevuM paDe. arUpIpaNuM nAma citrakAra | gati, jAti, rUpAkRti vagere vikAra agurulaghu kuMbhAra ucca-nIcano vyavahAra. anaMta vIrya aMtarAya bhaMDArI dAna AdimAM aMtarAya. gotra Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 311 karma ATha prakAranAM che. e enI mULa prakRti che. A ATha mULa prakRtinI uttara prakRtionI kula saMkhyA 158 che. tenuM vivaraNa A pramANe che - jJAnAvaraNIya karmanI pAMca uttara pravRtio che - (1) matijJAnAvaraNIya, (2) zrutajJAnAvaraNIya, (3) avadhijJAnAvaraNIya, (4) mana:paryavajJAnAvaraNIya ane (5) kevaLajJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya karmanI nava uttara pravRtio che - (1) cakSudarzanAvaraNIya, (2) acakSudarzanAvaraNIya, (3) avadhidarzanAvaraNIya, (4) kevaLadarzanAvaraNIya, (5) nidrA, (6) nidrAnidrA, (7) pracalA, (8) pracalApracalA ane (9) thiNaddhi athavA syAnaddhi vedanIya karmanI be uttara pravRtio che - (1) zAtAvedanIya ane (2) azAtAvedanIya mohanIya karmanI aThyAvIsa uttara pravRtio che - (1) mithyAtva mohanIya, (2) mizra mohanIya, (3) samyakatva mohanIya e traNa darzanamohanIya; (4-7) anaMtAnubaMdhIya krodha-mAna-mAyA-lobha, (8-11) apratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha, (12-15) pratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha, (16-19) saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha e soLa kaSAya; (20-22) strI-puruSa-napuMsaka e traNa veda ane (23-28) hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA e hAsyAdi Saka e nava nokaSAya. Ama, kula maLIne mohanIya karmanI aThyAvIsa uttara pravRtio che. AyuSya karmanI cAra uttara pravRtio che - (1) deva, (2) manuSya, (3) tiryaMca ane (4) naraka nAma karmanI uttara pravRtio 103 che. te A pramANe che - gati (4) naraka, tiryaMca, manuSya, deva jAti (5) ekendriya, hIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya zarIra (5) audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa, kArpaNa aMgopAMga (3) dArika, vaikriya, AhAraka e traNanAM aMgopAMga baMdhana (15) audArika audArika, vaikriya vaikriya, AhAraka AhAraka, audArika tejasa, vaikriya taijasa, AhAraka taijasa, audArika kArmaNa, vaikriya kArmaNa, AhAraka kArmaNa, dArika taijasa kArmaNa, vaikriya taijasa kArmaNa, AhAraka taijasa kArmaNa, taijasa taijasa, kArpaNa kArmaNa, taijasa kArpaNa Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana varNa gaMdha saMghAtana audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArpaNa saMhanana (6) vajaRSabhanArA, RSabhanArAca, nArAca, ardhanArA, kilikA, sevArta saMsthAna (6) samacaturasa, codhaparimaMDaLa, sAdi, kunja, vAmana, huDaka (5) lAla, pILo, kALo, lIlo, dhoLo (2) sugaMdha, durgadha rasa (5) gaLyo, khAro, tUro, kaDavo, tIkho sparza (8) suMvALo-kharabacaDo, ThaMDo-garama, halako-bhAre, cIkaNo-lUkho AnupUrvI (4) naraka, deva, manuSya, tiryaMca vihAyogati (2) zubha, azubha upara jaNAvelI 75 prakRti tathA agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, nirmANa, jina e ATha pratyeka prakRti; trasa, bAdara, paryApti, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazaH e trasadazaka ane tethI viparIta sthAvara, sUkSma, aparyApti, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza e sthAvaradazaka - Ama nAma karmanI 103 uttara pravRtio che. gotra karmanI be uttara pravRtio che - (1) ucca gotra ane (2) nIca gotra aMtarAya karmanI pAMca uttara pravRtio che - (1) dAnAMtarAya, (2) lAbhAMtarAya, (3) bhogAMtarAya, (4) upabhogavaMtarAya ane (5) vIryAtarAya upara darzAvelI ATha karmonI uttara pravRtio sattA, udaya, udIraNA, baMdha vagerenI dRSTie keTalI che tenI zAstrakAroe bahu jhINavaTabharI mImAMsA karI che. sattAnI apekSAe karmaprakRtio 158 che. (jo nAma karmanI upara gaNAvela 103 prakRtiomAMthI 15 baMdhanane badale pAMca baMdhana gaNavAmAM Ave to karmanI sattAnI apekSAe karmanI 148 prakRtio thAya che.) udaya ane udIraNAnI apekSAe 122 prakRti che. nAma karmanA 103 uttara bhedomAMthI paMdara baMdhana, pAMca saMghAtana ane varNacatuSkanA 20 upabhedo na gaNatAM mAtra cAra gaNavAmAM Ave to soLa ema 103mAMthI kula 36 (15+5+16) prakRtio bAda karatAM nAma karmanI 67 prakRtio thAya che ane e pramANe udaya ane udIraNAnI apekSAe 122 prakRtio che. baMdhanI apekSAe 122ne badale 120 prakRti che. mithyAtvamoha, mizramoha ane samyakatvamohanA traNa bhedane badale Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 313 mithyAtvamohano eka bheda ja gaNatAM baMdhanI apekSAe 120 prakRti thAya che. AnuM kAraNa e che ke baMdha to eka mithyAtvano ja thAya che, paNa jIva potAnA adhyavasAyo vaDe tenA traNa puMja kare che - azuddha, ardhavizuddha ane zuddha; jene anukrame mithyAtvamoha, mizramoha ane samyakatvamoha kahevAya che. Ama, udaya tathA udIraNAnI apekSAe traNa chatAM baMdhanI apekSAe eka prakRti gaNAya che, tethI baMdhanI apekSAe kula 120 prakRti che. Ama, karma anaMta prakAranAM che. temAM mukhya ATha prakAra che ane tenI uttara prakRtio 158 che. ATha mukhya karmamAMthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karma kahevAya che, kAraNa ke te AtmAnA svabhAvabhUta guNono ghAta kare che; tathA nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya e cAra aghAtI karma kahevAya che, kAraNa ke te AtmAnA svabhAvabhUta guNono ghAta nathI karatAM paNa potapotAnI viziSTa zakti jarUra batAve che, arthAt potapotAnI viziSTa asara jarUra upajAve che. ghAtI karma - aghAtI karma aMge zrImade vizada mImAMsA karI che te joIe - karmanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra aghAtinI kahevAya che. cAra ghAtinIno dharma AtmAnA guNanI ghAta karavAno, arthAt (1) te guNane AvaraNa karavAno, athavA (2) te guNanuM baLavIrya rodhavAno, athavA (3) tene vikaLa karavAno che ane te mATe ghAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNa jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (2) darzanAvaraNIya evuM nAma ApyuM. aMtarAya prakRti e guNane AvaratI nathI, paNa tenA bhogaupabhoga Adine, tenAM vIryabaLane roke che. A ThekANe AtmA bhogAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNa nathI; paNa samajatAM chatAM bhogAdimAM vipna, aMtarAya kare che mATe tene AvaraNa nahIM paNa aMtarAya prakRti kahI. 1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 1002-1003 'tatra ghAtIni catvAri karmANyanvarthasaMjJayA / ghAtakatvAdguNAnAM hi jIvasyaiveti vAksmRtiH / / 'tataH zeSacatuSkaM syAt karmAghAti vivakSayA / guNAnAM ghAtakA bhAvazakterapyAtmazaktimat / / ' noMdha : karmanI vistRta jANakArI mATe jijJAsuoe 'karmagraMtha', 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', 'SakhaMDAgama', 'gommasAra' vagere graMtho avalokavA. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thaI. cothI ghAtinI prakRti mohanIya che. A prakati AvaratI nathI, paNa AtmAne mUrzita karI, mohita karI vikaLa kare che. jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahIM chatAM paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA baMdhAve che, mujhave che mATe ene mohanIya kahI. Ama A cAre sarvajJAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti joke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyA kare che, ane udaya anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNane AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI mATe tene aghAtinI kahI che.' AtmAnA mULa guNane dAbI devAnI zakti dharAvatAM hovAthI ghAtI karmo baLavAna che ane e cAra ghAtI karmomAMthI paNa mohanIya karma sauthI vadhAre jorAvara che, kAraNa ke te AtmAne mUrzita karI vikaLa kare che. mohanIya karma AtmAnA kSAyika samakita ane kSAyika cAritra guNane dabAvIne temAM mithyAtva tathA rAga-dveSarUpa vikRtio utpanna kare che. mohanIya karmanA udayamAM jIvano upayoga joDAtAM jIva sva-paranI bheLaseLa karI bese che. je pote nathI temAM huMpaNAno Aropa kare che. parasaMyogamAM "A huM chuM' ane "A mAruM che' vagere aneka prakAranI mithyA mAnyatAo kare che. huM zuddhAtmA chuM' ema mAnavAne badale zarIrane 'huM' mAne che. nija zuddhAtmAnuM bhAna na hovAthI viparIta mAnyatA ane AcaraNamAM sarI paDI karma bAMdhe che. Ama, mohanIyanA kAraNe svarUpabhAMti tathA rAgAdi vibhAva thatAM hovAthI te saMsAraparibhramaNanuM mukhya kAraNa thAya che. navIna karmano baMdha mohanIya karmanA kAraNe thAya che. bIjAM sAta karma navIna karmabaMdhanuM kAraNa thatAM nathI. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanA kAraNe UpajelA bhAvothI navo karmabaMdha thato nathI. jJAna-darzana-vIrya jIvano svabhAva che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya karmonA kSayopazamathI te jeTalo pragaTa varte che te jIvanA svabhAvano ja aMza che, karmodayajanya aupAdhika bhAva nathI ane e karmonA kAraNe jeTalo jJAna-darzana-vIrya svabhAva pragaTa nathI, teTalAno to te kALamAM abhAva hoya che. have svabhAva vaDe navIna karmono baMdha thato nathI, kAraNa ke nijasvabhAva jo baMdhanuM kAraNa hoya to baMdhathI chUTavuM kaI rIte thaI zake? vaLI, e karmanA udayathI jeTalAM jJAna-darzana-vIrya abhAvarUpa che, te vaDe paNa baMdha thato nathI, kema ke jyAM pote ja abhAvarUpa che, tyAM te abhAva anyanuM kAraNa kevI rIte thAya? tethI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma navIna karmabaMdhanAM kAraNe thatAM nathI. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.680-681 (upadezanoMdha-39) Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 315 mohanIya karmanA udaya vaDe jIvane ayathArtha zraddhAnarUpa mithyAtvabhAva thAya che tathA krodhAdi kaSAyabhAva thAya che. te bhAvo jIvanA astitvamAM che, jIvathI judA nathI, jIva ja teno kartA che ane jIvanA pariNamanarUpa ja e kArya thAya che; paraMtu te bhAvonuM hovuM mohanIya karmanA kAraNe ja che. mohanIya karma dUra thatAM teno abhAva thAya che, mATe e jIvano svabhAva nathI, paNa aupAdhika bhAva che ane tethI e bhAvo vaDe navIna karmabaMdha thAya che. Ama, mohanIya karmanA udayathI utpanna thayelA bhAvo baMdhamAM kAraNabhUta che. aghAtI karmanA udayathI AtmAne bAhya sAmagrIno saMyoga thAya che. temAM zarIrAdi to jIvanA pradezo sAthe ekakSetrAvagAhI thaI, ekabaMdhanarUpa hoya che tathA ghara, dhana, kuTuMbAdi AtmAthI bhinna pradezamAM hoya che. te badhAM baMdhanAM kAraNe thatAM nathI, kAraNa ke paradravya baMdhanuM kAraNa hoI zake nahIM. AtmAne je mithyAtvAdi bhAva thAya che, te ja baMdhananA kAraNarUpa che. jIva mohanIya karmanA kAraNe potAne bhUlI, paramAM iSTa-aniSTa kalpanA karI vibhAvarUpe pariNamana kare che ane te ja karmabaMdhanuM kAraNa che. jIvanA vikArI bhAvanA nimitte kArmaNa vargaNA (karmaraja) karmarUpe pariNamIne AtmAnA pradezo sAthe joDAI jAya che. jIvanA eka samayanA vikArI bhAvamAM AyuSya sivAyanAM sAta karmanA baMdhamAM ane dareka bhavamAM koI eka vakhate AyuSya sahita AThe karmanA baMdhamAM kAraNabhUta thavAnI tAkAta hoya che. AyuSya karmano baMdha jIvanamAM eka ja vakhata paDe che, jyAre bAkInAM sAta karmono baMdha satata cAlyA kare che. e kevI rIte te joIe - (1) jIva potAnA svarUpanI asAvadhAnI rAkhe che, te mohanIya karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (2) svarUpanI asAvadhAnI hovAthI jIva te samaye potAnuM jJAna potA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che, te bhAva jJAnAvaraNIya karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (3) te ja samaye, svarUpanI asAvadhAnInA kAraNe jIva potAnuM darzana potA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che, te bhAva darzanAvaraNIya karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (4) te ja samaye, svarUpanI asAvadhAnI hovAthI jIva potAnuM vIrya potA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che, te bhAva aMtarAya karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (5) svarUpanI asAvadhAnInA samaye para tarapha lakSa hovAthI parano saMyoga thAya che, tethI te samayano bhAva zarIra vagere nAma karmanuM nimitta thAya che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (6) jyAM zarIra hoya tyAM UMca-nIca AcAravALA kuLamAM utpatti hoya, tethI te samayano vikArI bhAva gotra karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (7) jyAM zarIra hoya tyAM zAtA-azAtA, anukULatA-pratikULatA vagere hoya, tethI te samayano bhAva vedanIya karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (8) zarIra saMyogI vastu che. jyAM saMyoga hoya tyAM viyoga paNa hoya ja, tethI zarIrano paNa viyoga thAya che. zarIra sAthenA saMyoganI kALamaryAdAne AyuSya kahe che. AyuSya karma baMdhAvAnA samaye jIvane jevA bhAva thAya tevI gatinA AyuSyano baMdha (pachInA bhavano) paDe che. Ama, ATha karmamAM mukhya mohanIya karma che, je jIvane bhUla karAve che ane AtmAnA AThe guNane vinna karanAra evA karmabaMdhamAM kAraNabhUta thAya che. baLavAnamAM baLavAna karma mohanIya hovAthI jyAM mohanIyanuM baLa hoya che tyAM bIjAM karmo paNa baLa kare che. jyAM mohanIyanuM baLa maMda paDe che tyAM bIjAM karmonuM baLa paNa maMda paDe che. bIjAM karmo mohanIyane AdhIna che. mohanIya vinA bAkInAM karma potapotAnA kAryanI utpatti nathI karI zakatAM, mATe jIvano sAco zatru to mohanIya ja che. mohanIya karmarUpa zatruno nAza thavAthI, janma-maraNanI paraMparArUpa saMsAranI utpattinuM sAmarthya zeSa karmomAM nahIM rahevAthI te karmo satvahIna thaI jAya che. mohanIya karmano kSaya thatAM sarva karmano nAza avazya thAya che. zrImad kahe che - "karma anaMta prakAranAM che. temAM mukhya 158 che. temAM mukhya ATha karmaprakRti varNavavAmAM AvI che. A badhAM karmamAM mukhya, prAdhAnya evuM mohanIya che; jenuM sAmarthya bIjA karatAM atyaMta che; ane tenI sthiti paNa sarva karatAM vadhAre che. ATha karmamAM cAra ghanaghAtI che. te cAramAM paNa mohanIya atyaMta prabaLapaNe ghanaghAtI che. mohanIyakarma sivAya sAta karma che, te mohanIyakarmanA pratApathI prabaLapaNe thAya che. jo mohanIya khase to bIjAM nirbaLa thaI jAya che. mohanIya khasavAthI bIjAMono paga TakI zakato nathI." jema rAjAne jItatAM daLa, pura ane adhikAra jitAya che, tema moha jItavAthI sarva karma jitAya che; tethI sau prathama mohanIya karmano nAza karavo joIe. mohanIya karma svarUpa pratIti ane svarUpasthiratAne vigna karanAra hovAthI, navIna karmabaMdhanuM mukhya kAraNa hovAthI tathA anya karmono AdhAra - AzrayadAtA hovAthI mohazaktino nAza karavo atyaMta agatyanuM che. kAraNanA nAzathI kArya paNa naSTa thaI jAya che, tethI jIve 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.743 (vyAkhyAnamAra-1, 63,64) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 317 moharUpa zatrune jItavA satata prayatnazIla rahevuM joIe. mohanIya karmane haNavAthI mokSanI prApti thAya che. zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - jJAnano ghaNo ughADa hoya to ja AtmajJAna thAya, ane ochuM jJAna hoya to na thAya ema nathI. jJAnAvaraNIya karma kaMI jJAnane viparIta karatuM nathI. jJAnane ughADa hIna-adhika hoya te guNa-doSanuM kAraNa nathI. jJAnAvaraNIyano ughADa te nirjarAnuM ke mokSanuM kAraNa nathI, paNa darzanamohanIyakarmano upazama ke kSayopazama puruSArtha vaDe karyuM guNa pragaTe che. tethI mithyAjJAna palaTI sujJAna thAya che ane mokSasvabhAva pragaTa thAya che.' jIve mohanIya karmane haNavA puruSArtha karavo joIe ane te tema karI zake ema che. koI manuSyamAM game teTalI zakti hoya paNa jo e parataMtra hoya to tenI zakti potAnI rIte vAparI zakato nathI, paraMtu jIva parataMtra nathI. potAnI asAvadhAnIthI paNa svataMtrapaNe te karmodayathI prabhAvita thAya che, mATe te jAgRta thaI baLa kare to avazya karmanA prabhAvathI mukta thaI zake che. karmanA prabhAvathI jIvane rAga-dveSAdi thAya che e satya che, tathApi tenA karatAM paNa moTuM satya e che ke jIva upara karmanuM atyaMta prabaLa sAmrAjya sthapAI jAya topaNa te karma Atmazaktine toDavA kyAre paNa samartha thaI zakatuM nathI. te karmasAmrAjya AtmazaktinA akhUTa nidhAnane miTAvI zakatuM nathI. jema AkAzamAM vAdaLonuM gADha AvaraNa patharAI jAya, dharatI upara rAta jevuM vAtAvaraNa chavAI jAya, topaNa vAdaLomAM evI tAkAta nathI ke sUryane naSTa karI zake; tema karmonuM pragADha AvaraNa hoya, AtmA jaDavatu banelo dekhAya, topaNa karmamAM evuM sAmarthya nathI ke AtmAnA caitanyasvabhAvane naSTa karI zake. karmanA game teTalA prabaLa vaMToLathI paNa caitanyanI jyoti bujhAtI nathI. jIvanI svataMtratAnI dhArA satata pravAhita rahe che. jo caitanyasvabhAva svataMtra astitva na dharAvato hota to karma ja sarvesarvA hota, paraMtu AtmAno svabhAva kyAre paNa nAza pAmato nathI ane tethI karma AtmA upara potAno ekAdhikAra jamAvI zakatuM nathI. karma AtmA upara aneka prakAre potAno prabhAva pADe che, paraMtu AtmAnA A trikALI svAdhIna svabhAvanA kAraNe karma AtmA upara ekacakrI zAsana karI zakatuM nathI. jyAre caitanya jAgRta thAya che tyAre karmanI sattA hacamacI UThe che. 1- juo : bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, 'tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 9, zloka 19 'moha eva paraM vairI nAnyaH kopi vicAraNAt / tataH sa eva jetavyo balavAn dhImatA''darAt / / ' 2- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.343 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana koI paNa rASTramAM videzIonuM zAsana tyAM sudhI ja rahe che ke jyAM sudhI tyAMnI prajA jAgI na hoya, tyAMnI prajAne jagADanAra koI netA maLyo na hoya. jyAre prajA jAgI jAya che, tene jagADanAra samartha vyakti maLI jAya che, tyArapachI videzI zAsana tyAM TakI nathI zakatuM. teNe potAnI sattA vahelI-moDI choDavI ja paDe che. tema AtmA upara mohanuM sAmrAjya tyAM sudhI ja rahe che ke jyAM sudhI te potAnI zakti pratye jAgRta thato nathI, svarUpa pratye jAgRta karAvanAra koI siddha saMta tene maLatA nathI. AtmajAgRti AvatAM, sadguru dvArA jAgRta thatAM ja karma kharavA lAge che. caitanyano Avo vikAsa thaI zake che, kAraNa ke te svataMtra che. jo te svataMtra na hota to teno vikAsa kyAre paNa zakya na banata. pramAdI jIvane AvA dravyasvataMtratAnA siddhAMto karatAM karmanA siddhAMto khUba game che. karmasiddhAMtonuM avaLuM arthaghaTana karI te potAnI adhArmikatA poSe che. te karmanI ADamAM potAno pramAda chupAve che. te kahe che ke jyAM sudhI karmo che tyAM sudhI chuTakAro na thaI zake.' "janmojanmanAM karyo che, te Aje ne Aje to pUrAM nahIM thAya." "svAbhAvika che ke jeTalAM karmo bAMdhyAM che teTalAM bhogavavAM to paDaze.' (karma mArga Apaze tyAre dharma thaze." "ekadama koI krAMti na thaI zake." "tatkSaNa to kaMI moha ghaTaze nahIM.' kramazaH AtmavikAsa thaze.' 'kramika vikAsa thatAM thatAM eka samaya Avaze tyAre kaMIka mahAna ghaTanA banaze." Ama, tene puruSArtha karavAnAM pariNAma ja utpanna thatAM nathI. vaLI, te dalIla kare che ke jIvane jevo jevo karmano udaya Ave, tevA tevA bhAva tene thAya. te potAnA rAga-dveSanI javAbadArI karma upara mUke che. karma AgaLa pote lAcAra che ema phariyAda kare che. te ema darzAve che ke tenA bhAva karmanA hAthamAM che. karma ja rAga-dveSa jagADe che ane maTADe che. karma jyAre. je rIte, jeTalA rAga-dveSa karAve; tyAre, te rIte, teTalA rAga-dveSa karavA paDe che. teNe to phakta karmane AdhIna vartavAnuM che. jema sUraja tapAve tyAre tapI javuM, varasAda paDe eTale bhIMjAI javuM; tema karma rAga-dveSa karAve tyAre rAga-dveSa karavA. pramAdI jIva karmano doSa kADhe che, paraMtu kharekhara e karmano doSa nathI, jIvanA potAnA puruSArthano doSa che. jIva puruSArtha karavAmAM svataMtra che. potAnAM pariNAma karavAmAM pote svataMtra che. bahAramAM je paNa udayo Ave; jema ke zarIramAM roga Ave, koIne dhana maLe, koIne na maLe; te badhA udayone jIva pheravI nathI zakato, paNa te vakhate potAnAM pariNAma kevAM rAkhavAM temAM te svAdhIna che. bahAranA saMyogo maLavA, paisA maLavA vageremAM puNya-pApa kAraNa che, paNa aMtaramAM je rAga-dveSa, saMkalpa-vikalpa thAya che te karmo nathI karAvatAM. karma temAM mAtra nimitta ja che. karma jabaradastIthI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 319 AtmAne vikAra nathI karAvatAM, jIva svayaM potAne bhUlIne rAga-dveSa-ajJAnarUpa vikArI pariNamana kare che. jo karma rAga-dveSa karAve to AtmA parAdhIna thaI jAya, paraMtu AtmA svataMtra che, svAdhIna che. rAga-dveSamAM joDAvuM ke na joDAvuM e jIvanA potAnA hAthamAM che. game tevA saMyogo Ave to paNa AkuLatA na karavI, kheda na karavo e tenA potAnA hAthanI vAta che. jIva pote ja svataMtra rIte doSa kare che ane te doSathI pote ja pAcho vaLe che. game te saMjogomAM paNa rAga-dveSa na karavAno ane zAMti rAkhavAno bhagavAnano upadeza che. jo jIva pote kaMI na karI zakato hoya to bhagavAnano A upadeza vyartha jAya. jo karma ja badhuM karAvatuM hoya to teo jIvane doSa na karavAno upadeza zA mATe Ape? jIvane bIka che ke jo rAga-dveSanI javAbadArI mArA upara laIza to koI kaheze ke to pachI tame rAga-dveSane zA mATe dUra karatA nathI? rAga-dveSane jIva dUra karI ja zake che ema svIkAratAM doSa potAnI jAtane ja devo paDe che. svIkAravuM paDe che ke kalyANaprAptine TALanAra pote ja che. tethI te javAbadArI potAnA mAthethI utArI karma upara nAkhe che. tene rAga-dveSa sAme laDavuM nathI, temAMthI chUTavA pagalAM levAM nathI te mATeno A mAtra eka bacAva che. te batAve che ke pote kazuM karato nathI, kAraNa ke pote kazuM karI zakato nathI, paraMtu vAstaviktA e che ke te kazuM karI zakato nathI, kAraNa ke tene kazuM karavuM nathI. tenAmAM kArya upADavAno utsAha nathI, kAryane aMta sudhI laI javAnI dhagaza nathI, tethI te badhI javAbadArI karma upara DhoLI nAkhe che. karmasiddhAMtanuM AvuM avaLuM arthaghaTana karI jIva A rIte puruSArtha karavAnuM TALe che. te karmasiddhAMtanI ADa laI potAnA pramAdane poSavAnI suvidhA UbhI kare che. Ama karavAthI tene ghaNI sagavaDa rahe che! te jevo che tevo rahI zake che. te kaSAya kare che, pramAda kare che ane batAve che ke koI upAya nathI. svayaM rAga-dveSa kare che ane karmone doSa Ape che ke 'karmoe mane pakaDyo che', 'karmo mane taMga karI rahyAM che; paraMtu temAM karmono to koI doSa che ja nahIM. jIva svaye rAga-dveSane AmaMtraNa Ape che. tenA upara koInI jabaradastI ke dabANa nathI. te pote svataMtrapaNe rAga-dveSamAM tatpara rahe che ane pachI karmone badanAma kare che. jIva puruSArtha kare to karmoe sAtha choDavo ja paDe che. be ghaDImAM anaMtAM karmo nAza pAme che. AnA uparathI siddha thAya che ke kharekhara to AtmAnI avasthAmAM bhUla che. e bhUlamAM karma nimitta che, paNa karma bhUla karAvatuM nathI. jIva bhUla karavAnuM choDI de to karma bhUla karAvI zakatuM nathI. bhUla TaLatAM karmano saMyoga paNa svayaM TaLI jAya che. A bhUla TALavA jIva pUrNapaNe samartha che. te svayaM zaktino pUMja che. tethI jIve karmabaMdhanane Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana toDavuM hoya to AtmAnI zaktine samajavI joIe, ene pragaTAvavI joIe, eno upayoga karavo joIe. karmanI kaMI tAkAta nathI ke jIvanuM kAMI bagADI zake. tethI jIve karma AgaLa lAcAra na thatAM zUravIratAthI karmanI sAme paDavuM joIe. draupadInuM apaharaNa thayA pachI, pAMca pAMDava ane chaThThA zrIkRSNa ema cha jaNa ghAtakI khaMDa gayA tyAre zrIkRSNa pUchyuM ke "have laDavA koNa jAya che?' tyAre pAMDavoe kahyuM ke "ame jaIe chIe, kAM to Aje padmanAbha rAjAno jaya ane kAM to amAro jaya.' teo yuddhamAM hAryA. zrIkRSNe kahyuM, 'tame prathama zatrune - parane sthApelA eTale hAryA. have huM laDavA jAuM chuM. Aje huM jItIza, padmanAbha nahIM.' Ama kahI zrIkRSNa zaMkha phUMkyo, yuddha thayuM ane vijaya meLavyo. A ja pramANe keTalAka kahe che ke "amane karma naDe che, nahIM to ame kaMInuM kaMI karI nAkhIe.' Ama, prathamathI ja karmanA nAmanI poka mUke che. pahelethI ja pudgalane sthApe che, pachI to hAravAnuM ja rahene! jyAM potAnA anaMta sAmarthyano svIkAra nathI tyAM dharmano prAraMbha paNa kaI rIte thaI zake? jIva anaMta vIrya - anaMta zaktino dhaNI che, tenA moDhe karma ane pAmaratAnI vAta na zobhe. AtmAnI zakti asImita che. karma bAMdhanAra paNa AtmA ja che ane karmane toDanAra paNa AtmA ja che. jIve baMdhanane jAte utpanna kareluM hovAthI te tene toDI zake ema che. anaMta jIvoe AtmasAdhanA dvArA te baMdhanane pote naSTa karI paramAtmapada prApta karyuM che. tethI jIve karmanA baMdhanane chedavAnuM lakSa rAkhavuM joIe. mohanIya karma ja sarva karmomAM mukhya hovAthI tene haNatAM anya karmo paNa haNAI jAya che ane jIvane mokSanI prApti thAya che. mohanIya karmanA nAza viSe zrImad kahe che - "mohanIyakarma je mahA jorAvara tema bhoLuM paNa che, te tarata khapAvI zakAya che. jema tenI AvaNI, vega AvavAmAM jabara che, tema te jaladIthI khasI paNa zake che. mohanIyakarmano tIvra baMdha hoya che, topaNa te pradezabaMdha na hovAthI tarata khapAvI zakAya che." mohanIyano nAza e ja mokSano upAya hovAthI zrIguru have pachInI gAthAmAM tene haNavAnI vidhi kaheze. zrIguru mohanIya karma haNavAno pATha Ape tyAre te pATha ekAgra citte grahaNa karI sAdhanAnuM svarUpa yathArthapaNe samajI levuM joIe. zrIguru pAsethI maLelo pATha pAko karavo joIe. mAtra pAThanuM zravaNa-vAMcana karyA kare ane maLelo pATha pAko na kare to na cAle. maLelo pATha pAko kare to ja mokSamArge AgaLa vadhI zakAya. mohanIya karmane haNavAno pATha aMgIkAra karavAthI ja pUrNa siddhi prApta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.758 (vyAkhyAnasAra-1, 201) Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 321 thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'karma anaMta prakAranAM, jIva anaMta prakAra; thayo jehathI bhAvane, gati jAti AdhAra. karmarUpa saMsAra che, temAM mukhya ATha; jJAnAvaraNAdi kahyAM, karmagraMthamAM pATha. prakRti sthiti anubhAgano, pradeza baMdha sahita; temAM mukhya mohanIya, ghora bhavAbdhi nimitta. madirA pAne matta che, te DahApaNano dATa; vALe tevuM mohanIya, haNAya te kahuM pATha.'1 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.239-240 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 405-408) Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 103 " ema je be, darzana , che , von2 1. anya upaja nAma. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 103 | gAthA artha ... gAthA 102mAM zrIgurue jaNAvyuM ke jaDa karmo anaMta prakAranAM che ane bhUmikA [2] tenA jJAnAvaraNIyAdi mukhya ATha prakAra che. te ATha prakAramAM paNa mohanIya karma mukhya che, kAraNa ke sarva karmanA baMdhanuM kAraNa ekamAtra mohanIya karma che. mohanIya karmanA udayamAM joDANa karavAthI jIva svasvarUpamAM asAvadha thAya che ane tethI tene navIna karmano baMdha thAya che. Ama, jJAnAvaraNIyAdi sarva karmanA baMdhamAM mohanIya karma nimitta banatuM hovAthI, sarva karmanA kSayarUpa mokSanI prApti mATe mohanIya karmane haNavAno upAya jANavo atyaMta Avazyaka che. mohanIya karmanA nAzano acUka upAya batAvatAM prastuta gAthAmAM zrIguru kahe che - "karma mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma; haNe bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama." (103) - te mohanIya karma be bhede che - eka "darzanamohanIya' eTale "paramArthane [] viSe aparamArthabuddhi ane aparamArthane viSe paramArthabuddhirUpa'; bIjI cAritramohanIya'; "tathArUpa paramArthane paramArtha jANIne AtmasvabhAvamAM je sthiratA thAya, te sthiratAne rodhaka evA pUrvasaMskArarUpa kaSAya ane nokaSAya' te cAritramohanIya. darzanamohanIyane Atmabodha, ane cAritramohanIyane vItarAgapaNe nAza kare che. Ama tenA acUka upAya che, kemake miththAbodha te darzanamohanIya che; teno pratipakSa satyAtmabodha che. ane cAritramohanIya rAgAdika pariNAmarUpa che, teno pratipakSa vItarAgabhAva che. eTale aMdhakAra jema prakAza thavAthI nAza pAme che, - te teno acUka upAya che, - tema bodha ane vItarAgatA darzanamohanIya ane cAritramohanIyarUpa aMdhakAra TALavAmAM prakAzasvarUpa che; mATe te teno acUka upAya che. (103) - sarva karmomAM rAjA samAna evA mohanIya karmanA kAryane be prakAre vibhakta bhAvArtha 1 karI zakAya che - zraddhAnI vimukhatA ane cAritranI vimukhatA. bannemAM vimukhatA sAmAnya che, mATe te bannene abhedapaNe eka mohanIya karma tarIke gaNI, te Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana be peTA vibhAgane 'darzanamoha ane "cAritramoha' kahevAmAM Ave che. paramArthane viSe aparamArthabuddhi ane aparamArthane viSe paramArthabuddhi - evI viparIta mAnyatA te darzanamoha che ane AtmAmAM sthira na thavA de tevA kaSAya-nokaSAyamAM pravartana te cAritramoha che. darzanamohanIya te saMsAranI jaDa che. viparIta samajaNanA kAraNe rAgadveSarUpa viparIta pravartana thAya che ane bhavacakra gatimAna rahe che. ajJAnanA kAraNe jIva rAga ane dveSanI cakkImAM pisAto rahe che. pAMca indriyono tenA viSayabhUta padArtho sAthe saMsparza thatAM tathA mananI kalpanAo sAthe saMsarga thatAM tarata ja cittamAM saMvedanA utpanna thAya che. iSTa-aniSTa manAtA viSayo paratve rAga-dveSa utpanna thAya che ane tethI bhavacakra cAlu rahe che. A bhavacakrane rokavA mATe aMtaramAM dharmacakra jAgRta thavuM jarUrI che. dharmacakra gatimAna karavA arthe darzanamohanIya ane cAritramohanIyano nAza karavAno acUka upAya jANavo atyaMta Avazyaka che. prakAza thavAthI aMdhakAra nAza pAme che, arthAt prakAza aMdhakArano nAza karavAno amogha upAya che; tema darzanamohanIya je ajJAnarUpa che, tene haNavA mATe bodha ane cAritramohanIya je rAga-dveSarUpa che, tene haNavA mATe vItarAgatA e amogha upAya che. jemaNe darzanamohane haNyo che evA sadgurunA ajJAnatArI bodha upara samyaka vicAraNA karatAM jIvane potAnI bhUlo samajAya che ane temaNe ApelI samajaNane aMtaraMga utsAha sahita prayogamAM mUkatAM svasvarUpanI anubhUti thAya che. satyAtmabodha thatAM darzanamohanIya karma haNAya che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja mithyA darzana(mithyAtva)no abhAva thAya che. mithyAtva ja badhA doSomAM adhika baLavAna doSa che ane te ja dIrgha saMsAranI sthApanA kare che, tethI teno nAza thatAM saMsArano kinAro AvI jAya che. jevo mithyAtvano nAza thAya che ke mULa kAraNa rahetuM na hovAthI cAritramohanIya paNa adhika Takato nathI. jema jema jIva AtmasvarUpano ugra Azraya kare che, tema tema vItarAgatA vadhatI jAya che, rAgAdi ochA thatA jAya che ane cAritramohanIya tUTatA jAya che. Ama, zuddhAtmasvarUpanI yathArtha samajaNa ane sthiratA e ja mohanIya karmanA kSayano acUka upAya che. sAcI zraddhA ane sAcuM pravartana thatAM, arthAt samyajJAna, samyagdarzana ane samyakacAritrarUpa ratnatrayanI prApti thatAM jIva anaMta kALa mATe muktadazAmAM anaMta aizvarya ane sukhamAM birAjamAna thaI kRtakRtya thAya che. - tADavRkSa ghaNuM moTuM hovA chatAM paNa tenI Toca upara AvelA tenA vizeSArtha) | marmasthAnamAM eka soI bhoMkavAmAM Ave to AkhuM tADavRkSa sukAI jAya che, kAraNa ke te chedathI te vRkSane poSaNa maLavAno mArga khaMDita thavAthI poSaka rasa maLato aTakI jAya che; tema A saMsAravRkSanI dhorI nasarUpa mohanIya karmane samyaka Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 327 puruSArtharUpI soI bhoMkavAmAM Ave to saMsAravRkSane poSaNa maLatuM aTakI jAya che ane te zIdhra nAza pAme che.* mohanIya eTale mUMjhavanAra. je karma zraddhAmAM ke cAritramAM mUMjhave, arthAt tattvAnusArI mAnyatA na thavA de athavA tattvAnusArI pravRtti na karavA de te mohanIya karma che. te AtmAne mUrzita karI vikala kare che, vyAkuLa kare che. A mohanIya karmanA be prakAra che - darzanamohanIya ane cAritramohanIya. darzanamohanIya karmanA nimitte jIvano zraddhA guNa vikRta bane che ane cAritramohanIya karmanA nimitte jIvano cAritra guNa vikRta thAya che. mohanIya karmanA A be mukhya bheda che. tenA uttara bhedo aThyAvIsa che. te A pramANe - mohanIya darzanamohanIya cAritramohanIya (3) kaSAya nokaSAya (16) jIvAdi tattvonI zraddhAmAM mUMjhavaNa UbhI kare eTale ke utpanna thayelI zraddhA (samyatva)mAM dUSaNa lagADe athavA mULathI ja zraddhA utpana na thavA de te darzanamohanIya. darzanamohanIyanA traNa prakAra che - (1) mithyAtva mohanIya - je karmanA udayathI jIvAdi tattva viSe yathArtha zraddhA na thAya ane viparIta mAnyatA thAya te mithyAtva mohanIya. (2) mizra mohanIya - je karmanA udayathI jIvAdi tattva viSe A ja satya che evI zraddhA na thAya tathA A asatya che evI azraddhA paNa na thAya, kiMtu mizra bhAva rahe te mizra mohanIya. (3) samyakatva mohanIya - je karmanA udayathI utpanna thayelA samyakatvamAM - zraddhAmAM dUSaNa lAge te samyakatva mohanIya. A karmanA udayathI samyakatva naSTa thatuM nathI paNa dUSita thAya che. AtmasthiratAmAM mUMjhavaNa UbhI kare, eTale ke utpanna thayelI sthiratAmAM dUSaNa 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, prazamarati', zloka 267 'mastakasUcivinAzAttAlasya yathA dhruvo bhavati nAzaH / tadvat karmavinAzo hi mohanIyakSaye nityam / / ' Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lagADe ke aticAra lagADe athavA to mULathI ja sthiratA thavA na de te cAritramohanIya. cAritramohanIyanA mukhya be prakAra che - krodhAdi kaSAya tathA hAsyAdi nokaSAya. te A pramANe - (i) kaSAya cAritramohanIya - kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya, saMsAranI vRddhi thAya, saMsAranuM paribhramaNa prApta thAya te kaSAya cAritramohanIya che. kaSAyanA cAra bheda che - krodha, mAna, mAyA, lobha. krodha eTale gusso, akSamA; mAna eTale ahaMkAra, garva; mAyA eTale daMbha, kapaTa ane lobha eTale tRSNA, asaMtoSa. caMDALa cokaDIrUpa A cAre kaSAyanI cAra sthitio che - tIvratama, tIvratara, maMda ane maMdatara. zAstrIya paribhASAmAM tenA cAra nAma A pramANe che - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjvalana. Ama, kaSAyanA soLa prakAra thAya che. (1 thI 4) je kaSAyanA udayathI jIvanA samyagdarzanano ghAta thAya te anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya kahevAya che. A kaSAya anaMta saMsArano anubaMdha karAvatA hovAthI anaMtAnubaMdhI kahevAya che. (5 thI 8) je kaSAyanA udayathI jIvane dezacAritra(aNuvratarUpa cAritra)no saMbhava na rahe te apratyAkhyAnI krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya kahevAya che. jIva pratyAkhyAnanuM mahattva samajato hovA chatAM A kaSAyanA udayathI jIva koI paNa prakAranuM pratyAkhyAna grahaNa karI zakato nathI. (9 thI 12) je kaSAyanA udayathI AtmAnA sakala cAritra(mahAvratarUpa cAritra)no ghAta thAya te pratyAkhyAnI krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya kahevAya che. A kaSAyanA udayathI jIva sarvavirati grahaNa karI zakato nathI. (13 thI 16) je kaSAyanA udayathI AtmAnA yathAkhyAta cAritrano ghAta thAya te saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya kahevAya che. A kaSAyanA udayathI cAritramAM aticAra lAge che, tethI jinezvare jevuM kahyuM che tevuM niraticAra cAritra - yathAkhyAta cAritra prApta thatuM nathI, arthAt alpa kaSAyanA kAraNe AtmasthiratA akhaMDapaNe rahetI nathI. Ama, anaMtAnubaMdhI Adi cAra prakAranA kaSAyo anukrame samyagdarzana, dezavirati, sarvavirati ane yathAkhyAta cAritrane roke che. A cAre kaSAyonI taratamatA sugamapaNe samajAya te arthe karmagraMthamAM kaSAyanA cAra prakArone upamA dvArA varNavyA che.1 1- juo : AcAryazrI devendrasUrIzvarajIviracita, karmagraMtha', bhAga-1, gAthA 19, 20 gasTa-reNu-guDhavI-va-ra-sariso-3-vyio phoTo | tiNisa-layA-kaTria-sela-tthaMbhovamo mA II mAyAgavadi-na-kutti-miMDha-siM-vaLa-vesa-mU-rasama | coro divaMgana-265-ni-rA-sAmALo (sArio ) II" Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 329 te A pramANe che - kaSAya krodha | mAna ! mAyA lobha paththaramAM paDelI | paththaranA thAMbhalA kiramajInA raMga anaMtAnubaMdhI vAMsanA mULa samAna tirADa samAna samAna samAna jamInamAM paDelI gADAnA cakranI kIla apratyAkhyAnAvaraNa hADakA samAna gheTAnAM zIMgaDAM samAna tirADa samAna samAna retImAM paDelI rekhA pratyAkhyAnAvaraNa kASTha samAna | gomUtranI dhAra samAna kAjaLa samAna | samAna jaLamAM paDelI rekhA netaranI soTI saMjvalana lAkaDAnI chAla samAna haLadara samAna samAna samAna koSTakamAM jaNAvyA pramANe anaMtAnubaMdhI krodha paththaramAM paDelI taDa samAna che je koI kALe paNa na maTe, apratyAkhyAnAvaraNa krodha jamInamAM paDelI rekhA samAna che je mahAkaSTa maTe, pratyAkhyAnAvaraNa krodha retImAM paDelI rekhA samAna che je thoDA prayatnathI maTe ane saMjvalana krodha jaLamAM paDelI rekhA samAna che je tarata ja vilaya pAme. anaMtAnubaMdhI mAna paththaranA thAMbhalA samAna che je koI rIte paNa name nahIM, apratyAkhyAnAvaraNa mAna hADakA samAna che je mahAkaSTa name, pratyAkhyAnAvaraNa mAna kASTa samAna che je thoDA prayatnathI name ane saMjvalana mAna netaranI soTI samAna che je jema namAvIe tema name. anaMtAnubaMdhI mAyA vAMsanA mULa samAna vakra che je potAnI kuTilatA kyAre paNa choDe nahIM, apratyAkhyAnAvaraNa mAyA gheTAnA zIMgaDA samAna vakra che je mahAkaSTa sIdhI thAya, pratyAkhyAnAvaraNa mAyA gomUtranI dhArA samAna che je thoDA prayatnathI potAnI vakratA choDe ane saMjvalana mAyA lAkaDAnI chAla samAna che je sahajatAthI potAnI vakratA choDe. anaMtAnubaMdhI lobha kapaDAne karelA kiramajInA raMga samAna che jeno raMga kyAre paNa TaLe nahIM, apratyAkhyAnAvaraNa lobha gADAnA cakranI kIla samAna che je mahAkaSTa TaLe, pratyAkhyAnAvaraNa lobha kapaDAne lAgelA kAjaLa samAna che je thoDA prayatnathI TaLe ane saMjvalana lobha haLadaranA raMga samAna che je tarata TaLI zake. A pramANe kaSAya cAritramohanIyanA soLa prakAra che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330. 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (ii) nokaSAya cAritramohanIya - ahIM no' zabdanA traNa artha thAya che - (1) no' eTale alpa. ugatA vagaranA kaSAya te noSAya. (2) 'no' eTale sAhacarya. kaSAyonI sAthe rahI je potAnuM phaLa batAve te nokaSAya. nokaSAyonA vipAka kaSAyonA AdhAre hoya che. jo kaSAyano vipAka maMda hoya to nokaSAyano vipAka paNa maMda hoya che ane kaSAyano vipAka tIvra hoya to nokaSAyano vipAka paNa tIvra hoya che. Ama, kaSAyonA AdhAre phaLa ApatA hovAthI nokaSAyanI pradhAnatA nathI. (3) "no' eTale preraNA. je kaSAyone preraNA kare, kaSAyonA udayamAM nimitta bane te nokaSAya. hAsyAdi nava nokaSAya akaSAya vedanIya paNa kahevAya che. nokaSAyanA nava prakAra A pramANe che - (1) hAsya nokaSAya - jenA udayathI jIvane hAsyabhAva udbhave. (2) rati nokaSAya - jenA udayathI jIvane parapadArthamAM Asakti thAya. (3) arati nokaSAya - jenA udayathI jIvane parapadArthamAM aNagamo thAya. (4) zoka nokaSAya - jenA udayathI jIvane zoka thAya. (5) bhaya nokaSAya - jenA udayathI jIvane bIka lAge. (6) jugupsA nokaSAya - jenA udayathI jIvane jugupsA thAya athavA sUga caDe. (7) puruSaveda nokaSAya - jenA udayathI strI sevananI lAlasA thAya. (8) strIveda nokaSAya - jenA udayathI puruSasevananI lAlasA thAya. (9) napuMsakaveda nokaSAya - jenA udayathI strI-puruSa bannenA sevananI icchA thAya. A pramANe darzanamohanIyanA traNa, kaSAya cAritramohanIyanA soLa ane nokaSAya cAritramohanIyanA nava prakAra maLIne mohanIyanA aThyAvIsa bheda thAya che. darzanamohanIyanA nimittathI mithyAtvabhAva, arthAt ajJAna ane cAritramohanIyanA nimittathI kaSAya-nokaSAyabhAva, arthAt rAga-dveSa thAya che. mAyA, lobha e be kaSAya tathA hAsya, rati, traNa veda e pAMca nokaSAyano samAveza rAgamAM ane krodha, mAna e be kaSAya tathA arati, zoka, bhaya, jugupsA e cAra nokaSAyano samAveza vaiSamAM thAya che. Ama, gAthA 100mAM zrImade kahyuM hatuM ke rAga, dveSa ane ajJAnathI jIvane karmabaMdha thAya che, te ja vAta A gAthAnI pahelI paMktimAM zrImade karmasiddhAMta anusAra jaNAvI che, jethI pAThakanA hRdayamAM sugamatAthI siddhAMtatattvano praveza thAya. tyArapachI bIjI paMktimAM A baMdhabhAvono nAza karavAno acUka upAya darzAvyo che. darzanamohanIya ane cAritra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 331 mohanIyanA kSayano acUka upAya A gAthAnA saMdarbhamAM have samajIe. darzanamoha jIva anAdithI saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. te paribhramaNanuM mULa kAraNa mithyAtva che. samyagdarzana pragaTa thavAthI teno nAza thAya che ane tethI paribhramaNano aMta Ave che, arthAt mokSa thAya che; tethI ja samyagdarzanane mokSanuM mULa kahyuM che. samyagdarzananA pratibaMdhaka bhAva evA darzanamoha(mithyAtva)ne puSTa karanArAM pariNAmo kevAM hoya che? temaja te mithyAtvabhAvamAM rahelI zaktine toDavArUpa pariNAmo kevAM hoya che? te AtmArthI jIve avazya samajavA yogya che. darzana = AtmAnI yathAtathya pratIti. darzanamoha = svarUpanI bhrAMti. (viparIta mAnyatA, mithyAtva) darzanamohanA nAzano upAya = Atmabodha. (samyagdarzana tathA samyajJAna) darzanamohanIya karmanA udayamAM joDAvAthI jIvane mithyAtvabhAva thAya che, jethI jIva tattvanuM viparIta zraddhAna kare che. te vastusvarUpanI yathArtha pratIti na karatAM anyathA pratIti kare che. te jema che tema mAnato nathI, paNa jema nathI tema mAne che. abhiprAyanI A bhUlanA kAraNe tene paramArthane viSe aparamArthabuddhi ane aparamArthane viSe paramArtha buddhi; dharmane viSe adharmabuddhi ane adharmane viSe dharmabuddhi; kalyANane viSe akalyANabuddhi ane akalyANane viSe kalyANabuddhi thAya che. viparIta abhiprAyanA kAraNe tene dehamAM Atmabuddhi, anityamAM nityabuddhi ane paramAM sukhabuddhi thAya che. mithyAtvanA kAraNe jIva sva-paranuM bhedajJAna karI zakato nathI. pote eka AtmA tathA anaMtapudgalaparamANamaya zarIra - e bannenA saMyogarUpa je manuSyAdi paryAya nIpaje che, e paryAyane ja te potAnuM svarUpa mAne che. amUrta pradezono puMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka, anAdi nidhAna dravya pote che tathA mUrta pudgala dravyono piMDa, prasiddha jJAnAdithI rahita evuM zarIra ke je potAnAthI sarvathA para che; te chatAM e bannenA saMyogarUpe udbhavelI aneka prakAranI paryAyomAM te ahaMbuddhi kare che. zarIramAM varNAdinuM tathA paramANuonuM palaTAvuM aneka prakAre thayA kare che. e sarva pudgalanI avasthAo che, paNa te badhAne jIva potAnI avasthAo mAne che. jJAna-darzananI tenI pravRttio indriya ane mana dvArA thAya che, tethI te ema mAne che ke 'tvacA, jIbha, nAsikA, netra, kAna ane mana e badhAM mArAM aMga che, e vaDe huM jouM-jANuM chuM.' Ama, te svabhAva-parabhAvano viveka karI zakato nathI. jJAnAdi potAnA guNo ane rAgAdi aupAdhika bhAva vacceno bheda te jANato nathI. vaLI, potAnAthI pratyakSa bhinna Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana evAM dhana-kuTuMbAdimAM te mamatva kare che ke A badhAM mArAM che'; paNa e sarve koI paNa prakArathI tenAM thatAM nathI. svarUpanI bhAMti jIvane anAdithI che. anAdi kALanA paribhramaNamAM teNe kyAre paNa svano pakSa lIdho nathI, satnI ananya preme avicchinna bhakti sevI nathI. pariNAme tenI vRtti anAdi kALathI pararUpe pariName che. tenI cetanA potAnA zuddha svarUpane choDI saMsArI vastuomAM ane te vastuo pratyenA rAgAdi bhAvomAM tanmaya thAya che. daSTinI viparItatAnA kAraNe jIva bahAra ja aTavAI jAya che. aMtardaSTinI UNapanA kAraNe je mahattvapUrNa tattva che tene te joI zakato nathI. je mahAna tattva aMdara che, tene jovAthI-anubhavavAthI vaMcita rahI jAya che. prApta karavA jevo ekamAtra AtmA che tene te prApta nathI karato ane lakSmI, adhikArAdi pAchaLa paDI khuvAra thato jAya che. teNe saMsArakSetre game teTaluM prApta karyuM hoya topaNa te asaphaLatA ja che, kAraNa ke tenAthI teNe behozI ja vadhArI che, aMzamAtra jAgRti keLavI nathI. mithyA mAnyatAnA kAraNe tenI vyAkuLatAmAM vadhAro thato ja rahyo che ane te ene koI rIte aTakAvI zakato nathI. emAM tene niSphaLatA ja maLe che. A pramANe darzanamohanA udayathI jIvane viparIta tattvazraddhAnarUpa mithyA bhAva thAya che. te tattvonuM jevuM yathArtha svarUpa che tevI pratIti nathI karato, paNa anyathA pratIti kare che. A mithyA darzanarUpa UMdho abhiprAya te ja mithyA bodha che, je samyaku bodha vaDe haNAya che. darzanamohano nAza samyak bodhathI thAya che ema zrIgurue kahyuM, tyAM "bodha' zabdano atyaMta sUcaka artha che ane tethI teno paramArtha samajavA yogya che. ahIM samyak bodha AtmatattvanA saMbaMdhamAM kahevAmAM Avyo che. zrI jinezvaradeve pratipAdita kareluM AtmAnuM zuddha jJAnAnaMdasvarUpa gurugame samajI, cittamAM avadhArI, saMzaya-viSama-vimohathI utpanna thatI aneka viparIta mAnyatAo TALI; zuddha, nirmaLa, nirvikArI, akhaMDa, nizcala, jyoti svarUpa AtmA je prakAre che te prakAre yathArtha jANavozraddhavo ane te rUpe teno anubhava karavo e samyak bodha che ane te bodha mithyA bodhane, arthAt darzanamohane haNe che. anAdithI cAra gatimAM rakhaDato jIva kaSAyathI duHkhI thaI rahyo che. du:khamAM rakhaDatAM rakhaDatAM tene thAka lAge che ane tene bhogothI para evA parama tattvanI jhaMkhanA jAge che. te sukha-zAMtinI zodhamAM UpaDe che, tyAM mahApuNyodaye tene sAcA deva-guruno bheTo thAya che. te zrIgurunA caraNomAM sarvasva arpaNa kare che, temanI AjJA ziromAnya kare che. AtmahitanI jijJAsAthI zrIgurune vinayapUrvaka pUche che, "he prabhu! cAre gatinI rajhaLapATamAM mane kaze jarA paNa zAMti na maLI. have A rajhaLapATathI huM thAkyo chuM. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 333 mane zAMti joIe che. to te zAMti kyAM chupAyelI che e mane batAvo. Apano AtmA te zAMtine pAmyo che, tethI Apa ja mane teno sAco rasto batAvI zako ema cho.' A pramANe ziSya zrIgurune vizvAsa sahita pUche che, tyAre zrIguru te kharA jijJAsune tattvano bodha kare che. zrIguru tattvano upadeza ApIne suziSyane tattvanI samajaNa Ape che, dravyonI bhinnatA tathA svataMtratAno bodha Ape che, caitanyasvabhAvI AtmAno mahimA darzAve che tathA anAdi kALathI parapadArthone viSaya karI, parapaNe pariNamatI cetanA te ja du:khanuM kAraNa che ane potAnA zuddha guNone viSaya karI, svarUpAkAra thatI cetanA e ja sukhano upAya che ema samajAve che. sukhaprApti mATe upayogane nijasvarUpamAM ekAgra karavAnI preraNA ApatAM teo tene kahe che ke "jagatanI jaDa vastuo jaDapaNe rahI che. te kyAre paNa tArI thaI nathI, tArAmAM AvatI nathI. chatAM tene huM rAkhuM, tene huM karuM, temAMthI huM sukha lauM ema tuM mAne che e tArI mUDhatA che. sukha to AtmAmAM che. anaMta jJAna-darzana-sukha-vIryanA svAmI evA nirmaLa caitanyaprabhune parapadArtha pAchaLa bhaTakAvavo te ja to moTI viDaMbanA che. je anaMta sukha bhogavI zake ema che, tene sukhAbhAsa pAchaLa bhaTakAvavo e to khoTano vepAra che. kolasA kharIdavA mATe tuM hIro vecI de che! tArA UMdhA bhAvanuM tane ja nukasAna thaze, mATe e khoTano dhaMdho choDa. tArA upayogane zuddhAtmAmAM joDa to tAro vepAra saphaLa thAya. tArA jJAnopayogane svabhAvamAM lagAva. A vepAra evo che ke jemAM kyAre paNa khoTa AvatI ja nathI, napho ja napho thAya che. dhuvacaitanyanidhinA lakSe vepAra karatAM samyagdarzanAdi zuddha paryAyarUpI napho thAya che, tethI tArA svabhAvane jANIne svasammukha thA. jema bilorI kAca vaDe sUryanAM kiraNone eka jagyAe kendrita karavAmAM Ave to agni utpanna thaI zake che, tema tAro upayoga je paradravyo ane parabhAvamAM veDaphAI rahyo che, tene sameTIne nija svabhAvamAM lagAve to sukhanuM vedana paryAyamAM pragaTaze.' zrIguru dvArA prApta thayela tattvabodha upara suziSya ciMtana karI tattvanirNaya kare che. te potAnA svarUpano nizcaya kare che ke huM AnaMdano piMDa chuM, zAMtinuM dhAma chuM, svayaMrakSita chuM, tethI mArAM sukha-zAMti-salAmatI parathI nirapekSa evA svatatvamAM che. sukhI, zAMta ane salAmata thavA mATe mane paranI AvazyakatA nathI. mArAmAM koI apUrNatA che ja nahIM ke mAre paranI sahAya levI paDe. huM to pUrNAnaMdano nAtha chuM. mArI prabhutAno upayoga karuM to paryAyamAM paNa AnaMdanuM pariNamana thaze. mAre para pAse dInatA karavAnI jarUra nathI. paramAM pheraphAra karavAnI vRtti ja ajJAna che ane te ja duHkhanuM kAraNa che. jagatanAM badhAM dravyo sat che ane darekane palaTavApaNuM potAnA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svabhAvathI ja che. mArA utpAda-vyaya-dhruva mArI sattAmAM ja che ane paranA utpAda-vyayadhruva paranI sattAmAM ja che. bannenI sattA bhinna bhinna che. ekanA utpAda-vyaya-dhruvamAM bIjo koI hastakSepa karI zakato nathI, tethI paramAM pheraphAra karavAnI vRtti choDI, tene iSTa-aniSTapaNe mAnavAnI vRtti choDI mAre svamAM lAgI javuM joIe. parasattAne mArAthI bhinna jema che tema jANI, mArI zuddhacaitanyasattAne zraddhA-jJAna-cAritramAM aMgIkAra karavI joIe.' AtmArthI jIva zrIgurunAM vacananA avalaMbane Avo tattvanirNaya kare che. AtmAnuM svarUpa zrIguru pAsethI jANIne, samajIne, vAraMvAra teno abhyAsa karIne AtmAno mahimA daDha karato jAya che, jenA kAraNe tene AtmAmAM lIna thavAnI talapa lAge che. anya niprayojana vicArothI dUra khasIne sarva paradravya ane parabhAvathI bhinna evA zuddha sphaTika samAna caitanyasvarUpa AtmA saMbaMdhI ja ciMtana karavAthI pariNati nirmaLa thAya che. pariNati nirmaLa thatAM aMtaraMga utsAha ane AtmavIryanI jAgRtithI AtmArthI svasvarUpasanmukha thato jAya che. te AtmAne avyaktapaNe lakSamAM le che ane svabhAva tarapha jhUke che. sva-paranI bhinnatA tathA svabhAva-vibhAvanI bhinnatAno nirNaya thayo hovAthI tenuM bahirmukha valaNa chUTe che ane te aMtarmukha thAya che. jJAnamAM aneka yAkAro svAbhAvikapaNe UpajavAthI, temAM potApaNuM kalpI jIva vibhAvabhAva vaDe zeya pratye kheMcAIne bahirmukha bhAve pariName che. Ama, bahirmukha thavAnuM mAdhyama paNa jJAna che ane aMtarmukha thavAnuM mAdhyama paNa jJAna ja che. zeyAkAranuM durlakSa karI, jJAna dvArA jJAnasvarUpa svayaMnuM avalaMbana levuM e ja aMtarmukha thavAnI prakriyA che. mahA AzcaryakArI svabhAvavaMta temaja adbhuta sAmarthyavAna nijaparamAtmA svayaM ja pariNAmane aMtarmukha thavAmAM sarvotkRSTa AkarSaNarUpa che. 'huM to dhruva parama svabhAva chuM' ema aMtastattva upara jora jatAM paryAya aMtarmukha vaLI jAya che ane upayoga aMtaramAM UMDo Utarato jAya che. vAraMvAra puruSArtha karatAM caitanyarasano mahimA jyAre parAkASThAe pahoMce che tyAre koI parama dhanya paLe tene AtmAno anubhava thAya che. upayoga sUkSma vikalpathI paNa judo paDIne, indriyAtIta AMtara svabhAvamAM abheda thAya che, nirvikalpa thaI jAya che. jJAna svayaMnuM vedana kare che ane te vedana dvArA nija astitvanuM grahaNa thAya che. nirvikalpa anubhUtimAM AtmA prasiddha thAya che. A pramANe sadgurunA upadeza dvArA jIva AtmAnA svarUpanI oLakhANa kare che, tenI pratIti kare che ane upayogane aMtarmukha karI svarUpano sAkSAtkAra kare che. te ja samyak bodha che, samyagdarzana che ane tenAthI ja darzanamoha nAza pAme che. samyaka bodha - samyagdarzana te sarvotkRSTa sukhanuM kAraNa che, muktinuM mULa che. te pragaTa thatAM ja Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 335 anaMta saMsAranuM mULa chedAI jAya che. zrImad lakhe che - jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye jaIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bodha pAmyo che te jIvane samyaphadarzana thAya che.'1 Ama, je jIvanA aMtaramAM sAcI mumukSatA jAge che, te jIva AtmAnuM svarUpa tathA teno agAdha mahimA jJAnI pAsethI jANIne lakSagata kare che ane pachI vAraMvAranA abhyAsa vaDe pariNAmane temAM joDIne, aMtarmukha upayoga vaDe anubhava sahita tenuM sAkSAt darzana kare che. upayoga AtmAmAM joDAtAM atIndriya sukhanI prApti thAya che. goLanA ravAmAM charI mAre to teno namUno bahAra Ave che, tevI ja rIte AtmA trikALI AnaMdano ravo che. temAM jo upayoganI charI mAravAmAM Ave to jarUra temAMthI trikALI AnaMdano namUno bahAra Ave, siddhadazAnA sukhano aMza anubhava thAya. A pramANe zrIgurunA bodhano vAraMvAra vicAra karavAthI, te bodhanuM bhAvabhAsana thavAthI, upayoga aMtarmukha thatAM viparIta abhiprAyarahita, zuddha AtmAnI anubhava sahitanI je pratIti thAya che tenuM nAma samyagdarzana che. anAdi kALathI jIve kevaLa bAhya kriyA ane bAhya sAdhananA sevana dvArA samyagdarzana prApta karavAnI kalpanA karI che. bAhyadRSTivALA ajJAnI jIve anAdithI dehanI bAhya kriyAomAM dharma mAnyo che. te tapAdi dvArA svarUpanI nikaTa AvavAne badale, AhAra na khAIne dharma karyAnI mAnyatA karI, tenAthI saMtoSAI jAya che. jema eka bAI kamoda khAMDatI hatI. dANA kasadAra hovAthI upara dekhAtA na hatA, upara to phakta photarAM dekhAtAM hatAM. te joIne, cokhA meLavavA mATe 'A bAI photarAM khAMDe che' ema samajIne bIjI eka bAI ghare jaIne photarAMno Dhagalo khAMDavA beThI. paraMtu photarAM khAMDavAthI kAMI cokhA maLe? tema bhagavAne munidazAmAM AtmAnubhavanI dazAnA AnaMdanuM vedana karatAM karatAM caitanyanA pratapanarUpa tapa karyuM hatuM, temane AhAranI icchA saheje chUTI gaI hatI. bhagavAnanI aMtaradazA nahIM samajanArA jIvo to AhAra na vAparyo tene ja tapa mAnI le che ane e rIte pote paNa AhAra na karIne tapa karyuM ema mAnI le che. teo photarAM khAMDavA jevuM kare che. aMtaranI kasadAra zuddha pariNatine teo jotA nathI, bhagavAnane atIndriya AnaMdanuM je vedana hatuM tene teo jotA nathI ane AhAra na karIne "ame paNa bhagavAna jevuM tapa karIe chIe' ema mAne che. A moTI bhramaNA che. jJAnIo kahe che ke koI jIva ghaNI tapasyA kare, ghaNA pariSaha sahana kare, ghaNA zAstra bhaNe; paNa jo tenI dehAtmabuddhi TaLe nahIM to te 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.325 (patrAMka-358) Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana kriyAo mAtra puNyabaMdhanuM kAraNa thAya che. te kriyAo samyagdarzananuM kAraNa thaI zakatI nathI. zrImad kahe che - jyAM sudhI dehAtmabuddhi TaLe nahIM tyAM sudhI samyaktva thAya nahIM. jIvane sAca kyAreya AvyuM ja nathI; AvyuM hota to mokSa thAta. bhale sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM athavA to game te lo, paNa sAca vagara sAdhana te vRthA che. je dehAtmabuddhi maTADavA mATe sAdhano batAvyAM che te dehAtmabuddhi mATe tyAre sAca AvyuM samajAya. dehAtmabuddhi thaI che te maTADavA, mArApaNuM mukAvavA sAdhano karavAnAM che. te na maTe to sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM, zAstrazravaNa ke upadeza te vagaDAmAM poka mUkyA jevuM che. jene e bhrama bhAMgI gayo che, te ja sAdhu, te ja AcArya, te ja jJAnI. jema amRtabhojana jame te kAMI chAnuM rahe nahIM, tema bhrAMti, bhramabuddhi mATe te kAMI chAnuM rahe nahIM." dehAtmabuddhirUpa darzanamohano nAza karavA mATe sva ane paranA bhedanI anubhavAtmaka pratIti joIe. zravaNa-vAMcana dvArA maLeluM sva ane paranA bhedanuM jJAna game teTaluM UMDuM hoya topaNa te jJAna bauddhika staranuM hovAthI te evI daDha pratIti janmAvI zakatuM nathI ke jenA vaDe darzanamohanIya haNAI zake. sAMbhaLelI-vAMcelI vAta, najare dIThelI ghaTanA jeTalI pratItikara thoDI ja bane? vicArathI je pratIti thAya e vAta judI che ane vedanathI je pratIti thAya e vAta judI che. tethI deha ane AtmAnI bhinnatAno sAkSAtkAra karAvatA anubhavane mokSamArgano pAyo kahyo che. e anubhavanI upalabdhi te ja nizcaya samyagdarzana. AptavacananA AdhAre, arthAtu zAstronA AdhAre vicAravimarza karyA pachI buddhi vaDe thayelA tattvanA svIkArane nizcaya samyagdarzana na kahI zakAya. zraddhA Aptavacana AdinA AdhAre pAMgarI zake, paNa 'darzana' to jAte joyA vinA kaI rIte saMbhave? pratIti mAtra vicAraNAthI nahIM paNa vedanapUrvaka thavI Avazyaka che. potAnA zuddha jJAnAnaMdasvarUpanA vedana sahitanI pratIti te ja samyagdarzana che. Ama, AtmAnA anubhava sahitano bodha te samyak bodha che ane te darzanamohanIyanA nAzano acUka upAya che. cAritramoha darzanamoha haNAtAM dehAdi paramAM potApaNAnI mAnyatArUpa viparIta zraddhA TaLI jAya che. myAnathI talavAra jema judI che, tema dehathI bhinna, svaparaprakAzaka evuM potAnuM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.732 (upadezachAyA-14) sarakhAvo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 4, kaDI 5 "munivrata dhAra anaMta vAra grIvaka upajAyo; pe nija AtamajJAna vinA, sukha leza na pAyo." Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 337 AtmasvarUpa spaSTa juduM bhAse che. darzanamoha vyatIta thatAM ja AtmAno anubhava thAya che, paraMtu te ja samaye pUrNa svarUpasthiratA pragaTatI nathI. potAnI zithilatAnA kAraNe cAritramohanIyamAM joDAI javAthI asthiratArUpa doSa thAya che. pUrNa sthiratA pragaTe tyAM sudhIno kALa sAdhakadazA che, je kALamAM pUrNa sthiratA pragaTAvavA mATeno puruSArtha thAya che. zuddha AtmasvarUpamAM ekAgratA akhaMDapaNe pravarte te mATe temAM vidanakartA evA kaSAya-nokaSAyarUpa cAritramohanIya ke jenuM baLa samyagdarzananA prabhAve maMda to paDI ja gayuM che, tene pUrNata: kSINa karavuM rahyuM. jene aMtarAtmadazA pragaTe che, te paramAtmadazA pragaTAvavA mATe cAritramohane kSINa karavA udyamI rahe che. zrImad lakhe che - 'darzanamoha vyatIta thavAthI jJAnInA mArgamAM paramabhakti samutpanna thAya che, tattvapratIti samyakapaNe utpanna thAya che. tattvapratIti vaDe zuddha caitanya pratye vRttino pravAha vaLe che. zuddha caitanyanA anubhava arthe cAritramoha vyatIta karavA yogya che. cAritramoha, caitanyanA - jJAnI puruSanA sanmArganA naiSThikapaNAthI pralaya thAya che.1 mokSaprApti arthe cAritramohanIyanuM svarUpa ane tenA nAzano upAya samajavA yogya che. cAritra = AtmasthiratA. cAritramoha = rAgAdi bhAvarUpa vikArI avasthA. cAritramohanA nAzano upAya = vItarAgatA. (sammacAritra) jIvano svabhAva akaSAyI jJAtA-draSTArUpa che. potAnA zuddha svabhAvamAM sthiratA thavI te cAritra che. zuddha nirvikArI svabhAvamAM sthira rahevuM te cAritra che. jeTalA aMze svabhAvamAM sthiratA che, teTalA aMze vItarAgatA che. jeTalA aMze cAritramohanIya karmanA udayamAM joDAvAthI asthiratA che, teTalA aMze cAritramoha che. cAritramoha e AtmAnA cAritra guNanI vikArI avasthA che. cAritramohanIya karmamAM joDAvAthI jIva potAnA akaSAyI, jJAtA-draSTArUpa sahaja svAbhAvika svarUpamAM sthira na rahetAM rAgI-dveSI thAya che. A tenI vikArI avasthA che. krodhAdi kaSAyarUpa ane hAsyAdi nokaSAyarUpa pariNamana te cAritra guNanI vikRti che. A je mithyA pravartanarUpa cAritramohanAM rAgAdi pariNAma che, te tenA pratipakSI evAM zuddha vItarAgapariNAmathI haNAya che. svarUpanA avalaMbane jJAtA-draSTAbhAvamAM jeTalI sthiratA rahe teTalI vItarAgatA pragaTe che. jema jema vItarAga1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.642 (patrAMka-901) Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhAva vardhamAna thato jAya che, tema tema AtmasthiratAne rodhaka evA sattAgata kaSAyanokaSAyarUpa cAritramohanIya karmano nAza thato jAya che. jemaNe darzanamohanIyano nAza karI AtmAno anubhava karyo che evA samyagdaSTi jIvane zubhAzubha upayoga vakhate paNa zuddhAtmAnuM zraddhAna tathA sva-paranuM bhedajJAna satata vatI rahyuM hoya che. zubhAzubhamAM upayoga vartato hoya tyAre paNa temanI AMtara pratIti jatI nathI. zuddha upayoga vakhate temane jevI pratIti vartatI hatI, tevI ja pratIti zubhAzubha upayoga vakhate paNa varte che, eTale zubhAzubha upayoga vakhate paNa samyakatvamAM bAdhA AvatI nathI. paradravya tathA parabhAvathI pote bhinna che evI pratIti temane niraMtara rahe che. jema munima zeThanAM kArya saMbhALe che, chatAM aMtaramAM bhAna che ke 'naphA-nukasAnano svAmI huM nathI." jo zeThanI milakata te potAnI mAnIne laI le to te cora kahevAya. tema samyagdaSTi jIvano upayoga zubhAzubhamAM jAya che, zubhAzubharUpe pariName paNa che, topaNa aMtaramAM te ja vakhate temane zraddhAna che ke "A zubhAzubha bhAva mArA nathI, huM teno svAmI nathI.' zuddhAtmAnuM aMtaraMga zraddhAna to temane evuM ne evuM varte che. sva-paranuM bhedavijJAna to te vakhate paNa temane vartI ja rahyuM hoya che. 'A zubhAzubha mAro svabhAva nathI, huM to caitanyabhAva ja chuM' evI anubhavapUrvakanI aMtaraMga pratIti temane zubhAzubha vakhate paNa khasatI nathI. rAga hovA chatAM rAgathI pAra evA jJAnasvabhAvane jANavo e kaMI sAdhAraNa vAta nathI! bhedajJAnanI apUrva vAta che. samyagdaSTi jIva rAga sahita hovA chatAM potAne rAgarahitapaNe anubhave che. tethI temane ekasAthe be dhArA hoya che - eka jJAnadhArA ane bIjI rAgadhArA. temAMthI jJAnadhArA svabhAvamAM ekarUpa thaIne mokSane sAdhe che, jyAre rAgadhArA judI paDI jaI nAza pAme che. jJAnadhArA ane rAgadhArA chUTI paDI hovAthI jJAnI rAgane mAtra jANe che, temAM joDAI jatA nathI. jemane zuddha svarUpanuM jJAna pragaTe che temane jJAnAnaMdasvabhAvathI taddana viparIta bhAvomAM tanmayapaNuM thatuM nathI, tevA bhAvonI ruci thatI nathI, tevA bhAvo cittamAM rAkhavA gamatA nathI. ajJAnAvasthAmAM saMyogabuddhinA kAraNe parabhAvamAM AnaMda mAnyo hato, paraMtu jyArathI jJAna thayuM ke 'zubhAzubha bhAva te mAro svabhAva nathI. tenAthI mArA AtmAnI zobhA nathI. huM to anaMta AnaMdano piMDa jJAyaka AtmA chuM', tyArathI temane vibhAvano umaMga hoto nathI. temane anya bhAvomAM aMtaraMga ruci thatI nathI. teo te bhAvone rUDA mAnatA nathI. pUrve jemAM svAmitva mAnyuM hatuM, tene pakaDavAnI have temane jarA paNa hoMza rahetI nathI. teo to potAnA aciMtya Atmavaibhavane joIne parama tRpti anubhave che. AtmAno vaibhava hAthamAM Avyo hovAthI tenA mAhAsyavAna Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 339 vaibhava pAse jagatanA badhA vaibhava temane tuccha lAge che. potAnA cidAnaMdasvabhAvamAM ja atIndriya sukha che ema anubhavathI jANyuM hovAthI ane te sukha cAkhyuM hovAthI temane bahAramAM kaze paNa sukhabuddhi thatI nathI. aMdarano rasa cAkhatAM bahArano badho mahimA kharI paDe che. A pramANe sva ane paranuM yathArtha bhAsana thatAM jagatanA samasta padArtho ane bhAvo pratye temane sAcI udAsInatA Upaje che. te udAsInatA vikAsa pAmatI pAmatI pUrNapadanI prAptimAM sahAyakArI thatI jAya che. je padArthonuM mAhAbhya daSTimAM nathI ane je prasaMgonI agatyatA jIvanamAM nathI, tevA padArtho ke prasaMgono paricaya pUrvakarmodayanA kAraNe rahe topaNa te padArtho ane prasaMgomAM temane hitabuddhi thatI nathI. te sarva temane anitya ane asAra, asthira ane asuMdara ja bhAse che. teo temAM levAtA nathI. zrImad kahe che - samyagdaSTi harSazokAdi prasaMgamAM taddana ekAkAra thAya nahIM. temanA nirdhvasa pariNAma thAya nahIM; ajJAna UbhuM thAya ke jANavAmAM AvyuM tarata ja dAbI de; bahu ja jAgRti hoya. jema koro kAgaLa vAMcatA hoya tema temane harSazoka thAya nahIM. bhaya ajJAnano che. jema siMhaNane siMha cAlyo Avato hoya ane bhaya lAgato nathI paNa manuSya bhaya pAmI bhAgI jAya che; jANe te kUtaro cAlyo Avato hoya tema siMhaNane lAge che, tevI rIte jJAnI padgalika saMyoga samaje che. rAjya maLe AnaMda thAya to te ajJAna. jJAnInI dazA bahu ja addabhuta che." jemane AtmajJAna thAya temane sAMsArika kriyA te samayathI na ja hoya evo koI niyama nathI. samyakatva utpanna thayA pachI sAMsArika kriyA saMbhave che, paNa teo te rasarahitapaNe karatA hoya che. temane mAtra AtmasvarUpamAM ja rasa hoya che, temAM ja TharavAnI prabaLa abhilASA hoya che. karmavazAt dehanI prApti thaI hovAthI dehavyavahAra calAve che, paraMtu huM dehAdi svarUpa nathI ane dehAdi koI paNa mArAM nathI' ema nizcaya zraddhA thaI hovAthI jJAna, vIrya, ullAsa, rasa badhuM nijAtmatattva tarapha ja vahe che. dehavyavahAra calAvavA chatAM teo AtmAnI kALajI levAnuM cUkatA nathI. jema potAno agatyano kesa korTamAM cAlato hoya tyAre asIla vakIlane tyAM mIThAI-ramakaDAM vagere aneka bheTasogAdo mokalato rahe che. vakIlanI patnI tathA tenAM saMtAnone lAge ke "A bhAIne amArA upara keTalo prema che, amAruM keTaluM dhyAna rAkhe che', paraMtu te vakIla jANato hoya che ke A kesa cAle che tyAM sudhI ja A bAhya snehasaMbaMdhanI ceSTAo che. tema jJAnI puruSo paNa jyAM sudhI karmano udaya hoya tyAM sudhI pravRtti kare che, paNa te karatAM chatAM aMtaramAM to aMzamAtra paNa ahaM-mamabhAva nathI. temanuM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.687-688 (upadezachAyA-4) Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ekamAtra dhyeya che potAnA svarUpamAM sthiratA. A dhyeyanA kAraNe ja temanuM dareka kArya sAdhanA banI jAya che. pAramArthika pravRtti hoya ke vyAvahArika pravRtti, teo je kare te sAdhanA banI jAya che. vyAvahArika pravRtti karavA chatAM teo te pravRttithI alipta rahe che. jema pANImAM raheluM kamaLa, pANIthI alipta rahe che, tema bAhya saMyogo vacce jJAnI alipta rahe che.' pratItine bAdhA nahIM AvatI hovAthI sAMsArika kAryamAM pravartatA chatAM jJAnIne pratibaMdha thato nathI. Ama hovA chatAM A vAta ekAMte nathI. jyAM sudhI viziSTa abhyAsanA baLathI jJAnanuM susthitapaNuM ane niSkapapaNuM thayuM hotuM nathI, tyAM sudhI jJAnIne paNa zubhAzubha upayoganA kAraNe vibhAvano paricaya karavAthI jJAnamAM zithilatA AvI zake che, kAraNa ke jJAnanA saMskAra to navIna ane alpa che, jyAre vibhAvanA saMskAra to anAdikAlIna ane ati daDha che. tethI vizeSa vizeSa jAgRti sahita vAraMvAra abhyAsa ane anuprekSA karavAnI zrI jine jJAnIne paNa AjJA karI che ane pramAdane jarA paNa AdhIna thayA vinA satata sAvadhAna rahevAno upadeza karyo che. jJAnIne paNa viSaya-kaSAyarUpa ahitakArI ane azuddha bhAvono anabhyAsa, aparicaya ane upazama karavAnI zrI jeine AjJA karI che. zrImad lakhe che - 'pratibaMdha thato nathI e vAta ekAMta nathI, kemake jJAnanuM vizeSa baLavAnapaNuM jyAM hoya nahIM, tyAM parabhAvano vizeSa paricaya te pratibaMdharUpa thaI Avavo paNa saMbhave che; ane teTalA mATe paNa jJAnI puruSane paNa zrI jine nijajJAnanA paricaya-puruSArthane vakhANyo che; tene paNa pramAda kartavya nathI, athavA parabhAvano paricaya karavA yogya nathI, kemake koI aMze paNa AtmadhArAne te pratibaMdharUpa kahevA yogya che.2 jema jema jIva puruSArthanA baLe vItarAgatA vadhArato jAya che, tema tema tenA rAga-dveSa maMda thatA jAya che ane cAritramohanIya kSINa thatA jAya che. pUrNa vItarAgatA pragaTatAM, arthAt jIva potAnA saccidAnaMdamaya, avikArI, akaSAyI svarUpamAM akhaMDapaNe sthira thatAM rAga-dveSano saMpUrNa kSaya thAya che, cAritramohanIyano saMpUrNa kSaya thAya che. Ama, krame krame vikasita thatI vItarAga dazAne guNasthAnaka ArohaNa kramathI paNa samajAvI 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 3, kaDI 15 doSa rahita guNa sahita sudhI je, samyagdaraza sarai hai; caritamohavaza leza na saMjama, 5 suranAtha jajai hai. gehI pai gRhameM na ramaiM, jyAM jalateM bhinna kamala he; nagaranAriko pyAra yathA, kAdemeM hema amala hai.' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.4ra1 (patrAMka-para5) Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 341 zakAya che. te A pramANe - anaMtAnubaMdhI kaSAyono vilaya thatAM jIva avirati samyagdaSTi (caturthI guNasthAnake Ave che. A bhUmikAmAM satya satyasvarUpe jaNAya che. ajJAnanI avasthA vilIna thaI satyanI upalabdhi thAya che. daSTikoNa samyak thAya che. vastu-vyaktiparisthiti jevI che tevI jaNAya che. A bhUmikAmAM jIvane satya mArganuM darzana thAya che, paraMtu kaSAyanA prabhAvamAM prApta darzana pramANe teo haju vartI zakatA nathI. svanI anubhUtipUrvakanI aMtarasUjhathI - divya prajJAthI temane samajAya che ke zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe; paraMtu kaSAyano je vartamAna Avega che, te haju eTalo maMda nathI thayo ke je pramANe temane samajAyuM che te pramANe teo pUrNapaNe AcarI zake. AnuM kAraNa che kaSAyanI bIjI cokaDI - apratyAkhyAnAvaraNamAM joDANa. jema jema AdhyAtmika cetanAno vikAsa thato jAya che, tema tema jIvanAM pariNAmamAMthI apratyAkhyAna kaSAya ogaLato jAya che. bodha ane abhyAsanA niraMtara Azraye jyAre A apratyAkhyAna kaSAya upazAMta ke kSINa thAya che tyAre jIva viratinA raste AgaLa vadhe che. AdhyAtmika vikAsamAM temane dezavirati (paMcama) guNasthAnaka upalabdha thayuM gaNAya che. A bhUmikAe temaNe aNuvratAdi bAra vrato dhAraNa karelA hoya che ane agiyAra pratimAone anurUpa kramapUrvaka AcaraNa zarU thAya che. vikAsakramamAM jyAre AgaLa vadhAya che, abhyAsa karatAM karatAM mohanuM vartuLa jema jema tUTatuM jAya che, arthAt teno prabhAva jema jema pAtaLo thato jAya che, tema tema trIjI gAMTha paNa chUTatI jAya che. A graMthinuM nAma che. pratyAkhyAnAvaraNa. kaSAyanI A trIjI cokaDI che. tenA tUTavAthI sAdhaka virati pratye pUrNapaNe samarpita thaI jAya che. teo sarvasaMgaparityAga kare che, sAdhu bane che. AdhyAtmika vikAsanI A bhUmikAne pramattavirati (chaThTha) guNasthAnaka kahe che. aMtaramAM jema jema rAgano ghaTADo thAya che, tema tema bAhyamAM parigrahano tyAga saheje thato jAya che. vastunuM AkarSaNa tUTe, pachI te vastu hoya to chUTI jAya che ane na hoya to tenuM grahaNa thatuM nathI. pAMcamuM guNasthAnaka gRhastha sAdhaka jIvonuM che ane chaThTha guNasthAnaka gRhatyAgI sAdhaka jIvonuM che. banne sAdhanApathanA pathika che. potAnI kalyANayAtrA paratve teo samarpita thaI cUkyA che. eka sAdhaka gRhasthajIvanamAM sAdhanA kare che ane eka sAdhaka munijIvanamAM sAdhanA kare che. gRhasthajIvanamAMthI munijIvanamAM javuM e koI Akasmika ghaTanA nathI ke anAyojita chalAMga nathI, temAM nizcita kramanI vyavasthA che. te pAchaLa mohanA AvegonA kSayano siddhAMta kAma kare che. je vyaktimAM amuka cokkasa mAtrAmAM moha kSINa thayo che, te vratonuM aMzata: grahaNa karI zrAvaka bane che. je vyaktino moha Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vadhu pramANamAM chUTI gayo che, te vyakti vratonuM pUrNataH grahaNa karI muni bane che ane anukrame mohano Aveza ghaTatAM, te vyakti pUrNa vItarAga bane che. Ama, jema jema cAritramohanIya karmanuM prabhutva ghaTatuM jAya che, tema tema jIva guNasthAnaka ArohaNa kramamAM AgaLa vadhatA jAya che. dareka guNasthAnake AtmasthiratAmAM pharaka hoya che. cothA guNasthAnake anaMtAnubaMdhI kaSAyarUpa cAritramohanIya kSINa thatAM vItarAgatAno AMzika svAda prApta thAya che. A bhUmikAmAM AvyA pachI cha mahinAnI aMdara ochAmAM ocho eka vakhata AtmAnubhava avazya thAya che. jo cha mahinAnI aMdara AtmAnubhava na thAya to te jIva cothA guNasthAnake TakI zake nahIM ane pariNAmomAM paDatI AvavAthI cothA guNasthAnakathI pahelA guNasthAnake pahoMcI jAya che. jo teo jAgRta thaIne potAnAM pariNAmone Urdhva gatie laI jAya to punaH upara caDe che. cothA guNasthAnakamAM rahelA sAdhaka jyAre AtmAnubhava jaldI jaldI prApta karavA puruSArtha kare che tyAre dezasaMyamarUpa pariNAmonA virodhI apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo maMda thavA lAge che. jyAre teo paMdara divasamAM ochAmAM ocho eka vAra AtmAnubhava thavAnI yogyatAvALA bane che tyAre teo pAMcamA guNasthAnake Ave che. AtmabaLa vadhatAM AtmAnubhavanI kSaNo vadhatI jAya che, saMyamavirodhI pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya maMda bane che ane chevaTe teno abhAva thAya che tyAre teo chaTTa guNasthAnake Ave che. have mAtra saMjavalana kaSAya bAkI rahe che. A guNasthAnake teo aMtarmuhUrte aMtarmuhUrta AtmAno anubhava karavAnI yogyatAvALA hoya che. muni nirvikalpa upayogamAM lIna rahe che tyAre sAtame guNasthAnake hoya che ane savikalpa avasthAmAM Ave che tyAre chaThThA guNasthAnake hoya che. AtmAmAM vadhatI sthiratAnA kAraNe karmaprakRtionAM sthiti tathA anubhAga kSINa thatAM jAya che ane sAdhaka sAtamA guNasthAnakathI AgaLa vadhe che. temAM keTalAka sAdhaka rAgAdinA pUrvasaMskAronuM upazamana karatA jAya che, jyAre keTalAka pUrNa kSaya karatA jAya che. pahelA prakAranA sAdhaka kaSAyonuM upazamana karatAM karatAM dasamA guNasthAnakane pAra karI agiyAramA upazAMtamoha guNasthAnake Ave che. A bhUmikAmAM moha upazAMta thaI jAya che, paraMtu dabAyelA pUrvasaMskAra temane tyAM TakavA detA nathI. te dabAyelA kaSAyo Uthalo mAratAM evo dhakko lAge che ke agiyAramA guNasthAnake pahoMcelA sAdhaka nIcalA guNasthAnakomAM AvI jAya che. bIjA prakAranA sAdhaka vilayanA mArgamAM che, upazamananA nahIM. teo zukladhyAna dvArA saMjvalana kaSAyone kSaya karatAM karatAM AgaLa vadhe che ane dasamA guNasthAnakanA aMte mohanIyakarmano sarvathA nAza karI kaSAyarahita - moharahita evA bAramAM kSINamoha guNasthAnakamAM praveza kare che. A pramANe mohanIya karmano kSaya karavA mATe Atmabodha tathA vItarAgatA e acUka upAya che. viparIta abhiprAyarUpa darzanamoha ane svarUpamAM asthiratArUpa cAritramoha anukrame Atmabodha tathA vItarAgatA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 343 dvArA naSTa thAya che. Atmabodha ane vItarAgatAmAM ja mokSamArganuM saMpUrNa rahasya AvI jAya che. svarUpanA saMbaMdhamAM thatI bhUla te mithyA darzana che, bhUtapUrvaka jANavuM te mithyA jJAna che ane te bhUlamAM TakavuM te mithyA cAritra che. jevo AtmapadArtha che tevo tene mAnavo te samyagdarzana che, tevo tene jANavo te samyajJAna che ane temAM TakavuM-TharavuM te samyakucAritra che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te ja mokSamArga che ane te ja saMsArathI mukta thavAno upAya che. darzanamohanIyano abhAva thatAM samyagdarzana pragaTe che ane te dvArA jJAna paNa samyapaNuM pAme che tathA cAritramohano abhAva thatAM pUrNa samyakracAritra pragaTe che; mATe darzanamohanIya ane cAritramohanIyanA nAzano upAya te ja mokSano upAya che, arthAt Atmabodha ane vItarAgatA e ja mokSano upAya che. bodha ane vItarAgatAnI ekatA che te ja mokSamArga che ane te bannenA pUrNapaNAthI mokSa thAya che. Ama, svarUpanI pratItirUpa Atmabodha ane svarUpamAM TharavArUpa - sthiratArUpa vItarAgatA e ja mokSano acUka upAya che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - A mokSanA upAyanI rIta che; A bhAve ja aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pragaTe che. A acUka upAya che. AmAM traNe kALa bIjA mata ke paMtha nathI. AmAM amuka veza, saMpradAya ke kriyA karavAnuM na AvyuM; paNa samajavAnuM ane samajaNanI sthiratA e be upAya kahyA. bahAranuM kaMI karavuM ema na AvyuM. AtmA Ama ja che evI sAcA anubhava sahita pratIti te darzanamohane TALe che ane rAga, dveSa, rati, arati, bhaya, zoka, krodha, mAna, mAyA, lobha vagere asthiratAne eTale cAritramohane TALanAra vItarAgabhAvanI sthiratA che." ahIM zrIgurue mohanIya karmane dUra karavA acUka upAya, arthAt cUke nahIM evo acUka upAya batAvyo che, jene AcaravAthI mohanIya karma avazya dUra thAya che. mithyA bodha te darzanamoha che ane teno pratipakSa satyAtmabodha che tathA rAgAdi pariNAma te cAritramoha che ane teno pratipakSa vItarAgatA che. aMdhakAra jema prakAza thavAthI nAza pAme che - prakAza jema aMdhakArano nAza karavAno acUka upAya che, tema bodha ane 1- juo : (1) zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 592 (AMka-766, 107) "tattvArthanI pratIti te "samyakatva', tattvArthanuM jJAna te "jJAna', ane viSayanA vimUDha mArga pratye zAMtabhAva te "cAritra'." (2) ejana, pR.740 (vyAkhyAnasAra-1, 37) prayojanabhUta padArthanuM jANapaNuM te "jJAna", tene laIne supratIti te "darzana', ane tethI thatI kriyA te "cAritra' che." 2- zrI kAnajIsvAmI, "zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.346 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vItarAgatArUpa prakAza darzanamohanIya ane cAritramohanIyarUpa aMdhakArane nAza karavAnA acUka upAya che. vaLI, A upAya evo sacoTa che ke eka vAra mohanIya karmanA sarvathA kSayarUpa pUrNa vItarAgatA pragaTe che, pachI pharI kyAre paNa vikalatA thatI nathI. karmanAzano A upAya AcaravA mATe anaMta kALanI jarUra paDatI nathI. jo AtmA be ghaDI potAnA zuddha svarUpamAM sthira rahe to sarva ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAnAdi utpanna karI zake che. tethI ema siddha thAya che ke anaMta kALanAM karmo kSaya karavA mATe anaMta kALanI AvazyakatA nathI. Ama, gAthA 92nA uttarArdhamAM ziSya karelI zaMkA ka kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya?'nuM samAdhAna paNa zrIgurue ahIM karyuM. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'karma mohanIya bheda be, bhAkhyA jinavara deva; satya kare jo mAnyatA, to tasa karIe seva. guNamAM mUMjhave moha te, darzana cAritra nAma; zraddhA bagaDethI badhI, bagaDe kriyA tamAma. tene paNa anukrama thakI, AtmavIrya ullAsAya; haNe bodha vItarAgatA, amogha che ja upAya. AtmabodhathI parataNo, sahaje rAga tamAma; nAza thatAM nija guNa Thare, acUka upAya Ama.'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.240 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 409-412) Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 104 nibaMdha Rti, va la Dika tee. kane pUjA karIne. e ja vedanA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 104 'atha - gAthA 103mAM zrIgurue mohanIya karmane darzanamohanIya ane cAritramohanIya, bhUmikA ema be prakAramAM vibhakta karIne tenA nAzanA acUka upAya tarIke bodha ane vItarAgatA batAvyAM. mohanIya karma je raste nAza thAya te ja mokSapaMtha che ema AgalI gAthAo dvArA spaSTa karyA pachI, have A gAthAmAM mokSanA sacoTa upAyarUpe jIve prayogAtmaka dhoraNe zuM karavuM joIe te samajAvyuM che. svarUpanI pratIti ane svarUpamAM sthiratA vaDe karmabaMdhanuM aTakavuM thAya che. A tathyane sAmAnya jano paNa samajI zake evA daSTAMta dvArA samajAvyuM che, jethI mokSamArga saMbaMdhIno nizcaya daDha thAya. mokSamArga saMbaMdhI saMdeharahita nizcaya karAvatAM zrIguru kahe che - "karmabaMdha krodhAdithI, haNe kSamAdika teha; (gAthA pratyakSa anubhava sarvane, emAM zo saMdeha?' (194) te krodhAdi bhAvathI karmabaMdha thAya che, ane kSamAdika bhAvathI te haNAya che; *| arthAt kSamAM rAkhavAthI krodha rokI zakAya che, saraLatAthI mAyA rokI zakAya che, saMtoSathI lobha rokI zakAya che; ema rati, arati AdinA pratipakSathI te te doSo rokI zakAya che, te ja karmabaMdhano nirodha che; ane te ja tenI nivRtti che. vaLI sarvane A vAtano pratyakSa anubhava che, athavA sarvane pratyakSa anubhava thaI zake evuM che. krodhAdi rokyAM rokAya che, ane je karmabaMdhane roke che, te akarmadazAno mArga che. e mArga paraloke nahIM, paNa atre anubhavamAM Ave che, to emAM saMdeha zo karavo? (104) karmabaMdhano cheda karavA mATe prathama karmabaMdha thavAnAM kAraNo samajavAM joIe. 1] je kAraNothI baMdha thAya, enAM pratipakSI kAraNothI baMdha cheDAya e vAta nirvivAda che. krodhAdi baMdhabhAva hovAthI tenAthI karmabaMdha thAya che ane kSamAdi abaMdhabhAva hovAthI tenAthI karmabaMdhano nirodha thAya che. kSamAdi vItarAgabhAvamAM rahevAthI krodhAdi vikArI bhAva haNAya che te pratyakSa anubhavanI vAta che, arthAtu krodhAdi kaSAya karavAthI utpanna thatI vyAkuLatA ane kSamAdi akaSAyI bhAvathI thatI nirAkuLatAno anubhava sarvane thAya che. game te saMjogomAM kSamAdi akaSAyI bhAva rAkhavAthI krodhAdi kaSAyabhAva haNAya che. kSamAM rAkhavAthI krodha rokI zakAya che. laghutA rAkhavAthI mAna rokI bhAvArtha Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zakAya che. saraLatA rAkhavAthI mAyA rokI zakAya che ane saMtoSathI lobha rokI zakAya che. evI rIte rati, arati AdinA pratipakSI bhAvothI te te doSo rokI zakAya che. Ama, jIva svabhAvanI nikaTa jaI vibhAvamAMthI pAcho khase, svarUpapariNati pragaTAvI paravRtti TALe te dharma che. AtmA AtmabhAve pariName te dharma che, tenAthI anya je bhAva che te adharma che. samyaka bhAva vinA dharma saMbhavI zakato nathI. samyaku bhAvothI karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA vikArI bhAvo rokI zakAya che evo anubhava sarvane thAya che athavA thaI zakavA yogya che, tethI mokSanA upAyano saMdeha karavo asthAne che. kSamAdi bhAvothI krodhAdi bhAvo niSphaLa thAya che e vAta anubhavasiddha che, temAM koI paNa prakAre saMdeha rAkhavA yogya nathI. mokSamArga saMbaMdhI niHsaMdehapaNuM lAvI samyak puruSArtha karavA yogya che, arthAt jIve sAco mArga samajI, yathAyogya puruSArtha karavo joIe. A prakAre prastuta gAthAmAM zrIgurue vikAranA sarvanAzanI rahasyacAvI saMkSepamAM temaja saraLatAthI batAvI che. AtmA jJAnano ghanapiMDa ane AnaMdano rasakaMda che. te svayaM paripUrNa che, (vizeSArtha topaNa anAdithI ja te keTalIka vikRtio ane nabaLAIothI yukta che. te nabaLAIone vibhAva kahevAmAM Ave che. vibhAva bahArathI nathI AvatA, te jIvanAM potAnAM ja pariNAma che, paraMtu te jIvanI eka samayanI kSaNika avasthA pUratA ja thAya che. dareka samaye jIva UMdho puruSArtha karI vikAra kare che. e pramANe paraMparAthI jIva anAdi kALathI dareka samaye judo judo vikAra karato rahyo che. anAdi kALathI jIvanI avasthAmAM vikAra thavA chatAM paNa te vibhAvabhAvono praveza dravyadaLamAM kyAre paNa thato nathI ane jyAre jIvanI savaLI pariNati thAya che tyAre te avasthAmAMthI paNa vilaya thaI jAya che. Ama, vibhAva kSaNika hovAthI, temaja nAza thaI zakavA yogya hovAthI te jIvano svabhAva nathI. je padArthano je svabhAva hoya che te sadA te padArthanI sAthe rahe che, kyAre paNa alaga thaI zakato nathI. jo thoDI vAra mATe sAthe rahe ane pachI alaga thaI jAya to te teno svabhAva na hoI zake. vikAra kSaNabhara rahIne dUra thato hovAthI te jIvano svabhAva nathI. koInI koI vastu ApaNI pAse hoya ane thoDA divasa pachI te pAchI laI jAya to te vastune ApaNI kevI rIte kahevAya? kadAca te vastu AkhI jiMdagI ApaNI pAse rahe topaNa te ApaNI kahI zakAya nahIM. te pramANe eka vikAra Avyo ane cAlyo gayo. bIjo vikAra Avyo ane cAlyo gayo. Ama, vikAranI saMtati bhale anAdi kALathI cAlI AvatI hoya, to paNa tene jIvano svabhAva kahI zakAto nathI. jema beMkamAM aneka vyaktionAM nANAM Ave che ane jAya che, chatAM te nANAM Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 348 beMkanA nathI, upacAramAtrathI te beMkanA kahevAya che; tema vikArI bhAva AtmAnI paryAyamAM thatA hovAthI apekSAe tene AtmAnA bhAva kahI zakAya, paNa te AtmAno svabhAva nathI. svabhAvamAM to te vikArI bhAvono traNe kALamAM abhAva ja che. jIva trikALI, zuddha, caitanyadravya che. te utpatti tathA nAzanA svabhAvavALI kSaNika avasthArUpa nathI. jIvanI vikArarUpa malina avasthA sthAyI rahetI nathI. AtmAmAM ja thatI hovA chatAM te avasthA trikALI nathI. jIva jo te rUpa hoya to tenA nAza sAthe jIvano paNa nAza thaI javo joIe, paNa tema thatuM nathI. je Take te ja jIvano svabhAva hoya. vikArI bhAva to paranA Azraye utpanna thayelA mahemAnarUpa bhAva che. tene potAnA gaNavA e mUrkhatA che. jema eka ja mAtAnI kUkhe putra ane putrI bane janme che, paraMtu putrIne janmatAveMta 'parAyuM dhana' ke 'pArakI thApaNa' gaNavAmAM Ave che. tenI sAthe thato vyavahAra paNa jadA prakArano joI zakAya che tathA patrIne AjIvana potAnA ghare rAkhavAno vicAra to koI mUrkha ja kare; tema jJAna ane vikAra bane AtmapradezamAMthI janme che, paraMtu vikAra parAzrita bhAva che, vinAzI che, asAra che. tene potAnA gaNavAnI ceSTA to koI mUDha ja kare! ajJAnI jIvane bhAna nathI ke pote vikArathI alaga che. te krodhAdi vikAro sAthe tadAkAra thaI jAya che. koI tene gALa Ape che to tene krodha Ave che ane e kSaNe te krodha sAthe tadAkAra thaI jAya che. te bhUlI jAya che ke kSaNabhara pahelAM krodha na hato tyAre paNa pote to hato, kSaNabhara pachI krodha cAlyo jaze tyAre paNa pote to haze ja; to krodha vacamAM Avelo vikArI bhAva che. krodhe potAne game teTalo gherI lIdho hoya chatAM e potAno svabhAva nathI. jema zarIramAM tAva bharAyo hoya tyAre zarIranuM eka eka aNu tAvathI abhina lAge che. paNa tAva kAyama mATe raheto nathI ane tAva UtarI gayA pachI paNa zarIra rahe che. e jotAM samajAya che ke banne bhinna ja hatA. tema ghora mithyAtvanA paDaLanA kAraNe bhale ema lAge ke pote ane vikAra abhinna che, paraMtu vikAra zamI gayA pachI paNa pote to rahe ja che. e jotAM samajAya che ke je Ave che ane je jAya che te potAno svabhAva nathI, paNa je traNe kALa potAnI sAthe rahe che te ja potAno svabhAva che. AthI nirNata thAya che ke parabhAva jIvamAM thavA chatAM te jIvano svabhAva nathI. zuddha AtmA anAdi, anaMta, nitya ane spaSTa prakAzamAna jyoti svarUpa che. tenI paryAyamAM zubhAzubha bhAva karavAnI yogyatA che, topaNa e zubhAzubharUpa AtmasvabhAva nathI. jJAyakavastu zubha ane azubha bhAvarUpe thatI nathI. jJAyakabhAva prakAzasvarUpa che, jyAre zubhAzubha bhAva che te aMdhakArasvarUpa che. zubhAzubha bhAva AtmAnA vaibhAvika Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhAva hovA chatAM te jaDane prasiddha karatAM hovAthI tene jaDabhAva paNa kahevAya che. vastu jene prasiddha kare, te vastu tenI saMjJA pAme. jema saMtAna mAtAmAMthI janme che, paraMtu tene gotra maLe che pitAnuM; tema vikArI bhAva AtmAmAMthI janme che, paraMtu paranA avalaMbane thato hovAthI ane parane prasiddha karato hovAthI apekSAe te jaDabhAva che. dA.ta. krodhano bhAva cetanamAM janme che, paraMtu te jJAyakabhAvane prasiddha nathI karato; krodha cAritramohanIya jaDa karmane prasiddha kare che, tethI apekSAe te jaDabhAva che. vikArI bhAvano jhukAva jaDa pratye hovAthI paNa te jaDabhAva kahevAya che. putranA lagna pachI mAtA phariyAda kare che ke dIkaro patnIno thaI gayo che. mAtAe janma Apyo, lAlanapAlanathI moTo karyo, chatAM patnI pratye jhukAva hovAnA kAraNe tene patnIno kahyo. te pramANe vikArI bhAva AtmAmAM utpanna thAya che, chatAM teno jhukAva jJAyakabhAvathI vimukha ane parasammukha hovAnA kAraNe paNa te jaDabhAva kahevAya che. A pramANe vikAra koI jaDanI avasthA nahIM, paNa cetananI ja eka avasthA che; paraMtu te jaDane prasiddha karato hovAthI tathA teno jhukAva jaDa pratye hovAthI tene jaDabhAva kahevAya che. krodhAdi bhAva te jaDabhAvo che ane jaDabhAvothI potAnI oLakhANa thAya te atyaMta apamAnajanaka che. jIva potAne nirmaLa saccidAnaMda jJAnapiMDa mAnato nathI ane 'krodhI chuM', 'huM kAmI chuM, pApI chuM' ema vikArI bhAvathI potAnI oLakhANa Ape che. A yogya nathI. laukika vyavahAramAM ema kahevAya che ke sasarAnA nAme jamAI oLakhAya te zaramabhareluM che, apamAnajanaka che; tema jaDabhAvathI cetananI oLakhANa apAya te kharekhara zaramajanaka che, kalaMkabhareluM che. jIve pUrNa chuM', 'zuddha chuM', 'huM paramAtmA ja chuM' evI potAnA svabhAvanI oLakhANa karavI joIe ane vikArI bhAvone TALavA joIe. vartamAnamAM vikArI bhAvoe tenA svarUpane Avarita karyuM che, paraMtu vikAra e jIvano svabhAva na hovAthI tene TALI zakAya che. jyAM sudhI agni dhumADAvALo hoya che tyAM sudhI agninI ujvaLatAmAM UNapa jaNAya che, paNa agnino svabhAva kaMI dhumADAvALo nathI, lIlAM lAkaDAMnA nimitte vartamAna avasthAmAM dhumADo dekhAya che, paNa te agninuM svarUpa nathI. agni uga thatAM dhumADo TaLI jAya che. tema vikArI bhAvanA kAraNe AtmAnuM zuddha ujvaLa svarUpa prasiddha thatuM nathI, paNa caitanyasvabhAva to rAga-dveSarUpI dhumADAthI rahita che. vartamAna avasthAmAM paranA nimitte zubha ke azubha vRttino dhumADo UThe che, paNa te AtmAnuM svarUpa nathI. zuddha caitanyasvabhAvamAM ekAgra thatAM, zubhAzubha bhAvarUpa dhumADo TaLI jAya che. zubhAzubha vRtti UThe tyAre svabhAvanA baLathI vibhAvano niSedha karatAM jIva vibhAvathI haTe che. vItarAgI caitanyasvabhAvanuM ugra avalaMbana letAM vikAra nAza pAme che. avikArI nitya svabhAvanA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 351 lakSe savaLo puruSArtha thatAM vikAra TaLe che. Ama, koI paNa prakArano vikAra e caitanyAtmAno trikALI svabhAva nathI. vikAra e to AtmAnI paryAyamAM utpanna thayela mUDhatA che. jenI utpatti hoya che, teno nAza avazya hoya che. tethI prathamamAM prathama e nakkI karavuM ke vibhAva kSaNika che, TaLI zake che. vibhAvane pote ja utpanna karyo che, tethI tenA kSayano upAya paNa pote ja karavAno che. jIva e vibhAvano kSaya karI zake ema che ane teNe te avazya karavA yogya che. mokSaprApti mATe teNe vibhAvano tyAga ane svarUpanuM pUrNa prAgaTya karavuM jarUrI che. karmabaMdhamAM kAraNabhUta thatA krodhAdi kaSAyo kSamAdi nijaguNa pragaTavAthI haNAyA che, mATe karmabaMdhanathI mukta thavAno e ja paMtha che. zrImad prakAze che - 'jIva vibhAvapariNAmamAM varte te vakhate karma bAMdhe; ane svabhAva pariNAmamAM pravarte te vakhate karma bAMdhe nahIM. ema saMkSepamAM paramArtha kahyo." game tevo karmano udaya hoya, paraMtu te vakhate kaI rIte vartavuM emAM jIva svataMtra che. jIva dhAre te rIte vartI zake che. udayaprasaMge jo jIva vItarAgasvabhAvamAM na rahe ane vibhAvamAM sarI paDe to te karma vaDe baMdhAI jAya che ane tenuM pariNAma kALAMtare teNe bhogavavuM ja paDe che. tethI jIve jo karmabaMdhanathI chUTavuM hoya to teNe svabhAvanA avalaMbanapUrvaka vikArano tyAga karavo joIe. vikAranA nAzano upAya krodhanA dRSTAMta dvArA samajIe. kSamA AtmAno svabhAva che. kSamAsvabhAvI AtmAmAM krodhanA abhAvarUpa je zAMtisvarUpa paryAya pragaTa thAya che ene paNa kSamA kahe che. AtmA kSamAsvabhAvI che, topaNa anAdithI AtmAmAM kSamAnA abhAvarUpa evI krodhakaSAyarUpa paryAya pragaTapaNe vidyamAna che. je aMtaramAM kSamAdi anaMta zaktinA piMDarUpa dravya sadA vidyamAna che, paNa jIve te 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.688 (upadezachAyA-4) 2- kSamAnI jema mArdava paNa AtmAno svabhAva che. mArdavasvabhAvI AtmAnA Azraye mAnanA abhAvarUpa je zAMtisvarUpa paryAya pragaTa thAya che tene paNa mArdava kahe che. AtmA mAIvasvabhAvI che, topaNa anAdithI mArdavanA abhAvarUpa mAnakaSAyarUpa paryAya pragaTarUpe vidyamAna che. AIva paNa AtmAno svabhAva che. ArjavasvabhAvI AtmAnA Azraye kapaTa-mAyAnA abhAvarUpa je zAMtisvarUpa paryAya pragaTa thAya che tene paNa Arjava kahe che. AtmA svayaM ArjavasvabhAvI hovA chatAM anAdithI AtmAmAM ArjavanA abhAvarUpa mAyAkaSAyarUpa paryAya pragaTapaNe vidyamAna che. kSamA, mArdava ane ArjavanI jema zauca (saMtoSa) paNa AtmAno svabhAva che. zauca(saMtoSa)svabhAvI AtmAnA Azraye lobhanA abhAvarUpa je zAMtisvarUpa paryAya pragaTa thAya che tene paNa zauca (saMtoSa) kahe che. AtmA svayaM zauca(saMtoSa)svabhAvI hovA chatAM anAdithI AtmAmAM zauca (saMtoSa)nA abhAvarUpa lobhakaSAyarUpa paryAya pragaTapaNe vidyamAna che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dravyanI sAme kadI daSTi karI nathI. te potAnA svabhAvasAmarthyane dhyAnamAM leto nathI ane krodhAdi kSaNika paryAya jeTalo ja potAne mAne che. A paryAyabuddhinA kAraNe ja anAdithI teno saMsAra Ubho rahyo che. trikALI kSamAsvabhAvanA avalokananI ALase ja tenI mukti aTakI che. jema bhagavAna sAme birAjelA hoya, paNa jo pote AMkha ughADavAnI ALasa kare to bhagavAna na dekhAya; tema AtmA pote bhagavAna che. te potAnI pAse ja che, paNa aMtaranayananI ALase jIva tene joI zakato nathI, tethI saMsAramAM rakhaDe che. jIva jo potAnA kSamAsvabhAvane lakSamAM laIne temAM ekAgra thAya to paryAyamAM tene te kSamAsvabhAvarUpa nirmaLa pariNamana UchaLe. kSamA AtmAno svabhAva che, tethI te dharma che ane kSamAsvabhAvI AtmAnA Azraye utpanna thavAvALI kSamAbhAvarUpa svabhAvaparyAya paNa dharma che. paraMtu kSamAsvabhAvI AtmA jyAre kSamAsvabhAvarUpa pariNamana na karatAM vibhAvarUpa pariNamana kare che, tyAre tenA e vibhAvarUpa pariNamanane krodha kahevAmAM Ave che, je adharma che. Ama, krodha AtmAno vibhAva che ane kSamAnA abhAvasvarUpe pragaTa thAya che. pratyeka samaye krodha navo navo utpanna thato hovA chatAM pravAhanI apekSAe anAdithI che. cAre kaSAyomAM krodhano krama pahelo che, kAraNa ke cAre kaSAyomAM sauthI pahelo tathA jaldI khullo paDI janAra kaSAya krodha che ane sauthI pahelo jItI zakAya tevo kaSAya paNa krodha ja che. potAnA dhAryA pramANe na thAya tyAre mANasane krodha Ave che, tenI icchA pramANe ke tenA kahyA pramANe na thAya ke tarata krodha darzana Ape che. tenI anukULatA pramANe na thAya ke gusso caDe che. potAnA kAryamAM niSphaLatA maLavAthI te gusso kare che. ahaMne ghA vAgavAthI te gusse thaI jAya che. svabacAva mATe gusse thaI Akramaka bane che. avacetana manamAM dveSa hovAthI te gusso kare che. koInA upara Adhipatya jamAvavA paNa te krodha kare che. jyAre krodha utpanna thAya che tyAre jIva sAraasArano viveka bhUlI jAya che ane game tevuM ayogya vartana karI bese che. krodha utpanna thAya che tyAre zarIramAM aneka vikriyAo utpanna thAya che. hRdayanA dhabakArA vadhI jAya che, bhammara caDI jAya che, moTuM lAlacoLa banI jAya che, parasevo chUTavA mAMDe che, aneka prakAranA apazabdo moDhAmAMthI nIkaLavA lAge che, hAtha-paga dhrUjavA lAge che ane jenA upara krodha caDyo hoya tenA upara te krodhI vyakti hAthathI, muThThIthI, lAtothI athavA lAkaDI, charI, talavAra, baMdUka Adi zastrothI prahAra karavA lAge che. Ama, krodha tarata ja khullo paDI jAya che. tene chupAvI zakAto nathI. krodhanAM pariNAma ghaNAM bhayAnaka che. krodha e zAMtino bhaMga karanAra vikAra che. krodhI vyakti sAmAnya rIte krodha aMgenA vicAranA sAtatyamAM sapaDAyelo hoya che. krodha Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 353 aMgeno eka vicAra Avyo ke tarata ja tenA anusaMdhAnamAM tene bIjo vicAra Ave che. temAMthI trIjA vicAranI utpatti thAya che, temAMthI cothA vicAramAM te sarakI jAya che. krodha aMgenI tenI vicAradhArA satata cAlyA ja kare che. tenuM citta niraMtara AkuLavyAkuLa rahe che. krodhanA vikalpo jIvane azAMta ane vihvaLa banAve che. azAMta cittavALI vyakti koI paNa kArya yathArtha rIte ane saphaLatApUrvaka karI zakatI nathI, to pachI dharmasAdhanA ane Atma-ArAdhanA karavAnI vAta to khUba dUranI vAto che. krodha mAnasika zAMtino to bhaMga karI ja de che, uparAMta vAtAvaraNa paNa azAMta, kaluSita ane praduSita karI de che. jenA pratye krodha karavAmAM Ave che, te apamAnano anubhava kare che ane tethI te paNa duHkhI thAya che. krodhathI sagAne dubhAvAya che, svajanane ribAvAya che, sAthIone pajavAvAya che, mitro gumAvAya che, kaDavAza pedA thAya che, duzmanAvaTa UbhI thAya che. krodhanAM AvAM hAnikAraka pariNAma hovAthI jIve teno abhAva karavo joIe. krodhane jItavA mATe sAdhake krodharUpa vibhAva tathA kSamArUpa svabhAvanuM jJAna karI, potAnA dainika jIvanamAM kSamAno abhyAsa karavo ghaTe che. krodhanI utpatti kayA kAraNathI thAya che te yathArthapaNe jaNAya nahIM tyAM sudhI tenA nAzano yathArtha upAya thaI zake nahIM. tethI krodhanI utpattinuM kAraNa zuM che ane eno abhAva kevI rIte karavo e samajavuM Avazyaka che. jJAnIo kahe che ke potAnAM pariNAmonuM taTasthapaNe avalokana karatAM jaNAze ke krodhabhAva mATe jIva svayaM ja javAbadAra che. krodha e jIvano svabhAva nathI, parabhAva che; paraMtu parabhAvanI saMjJAthI ema na mAnavuM ke krodhano kartA koI anya che. para kaMI krodha karAvatuM nathI. jIva paramAM joDAya che tyAre ja ane teTalA ja samaya pUrato krodhano bhAva utpanna thAya che. jIva icche to te tene avazya TALI zake che. jIva temAM pUrepUro svataMtra che. potAnI pariNatine svabhAvarUpa ke vibhAvarUpa pariNamAvavA jIva svataMtra che. saMsAranA vividha prasaMgomAM jo te svarUpanuM anusaMdhAna rAkhe to pariNati svamAM rahe che ane jo te sAvaceta na rahe to paramAM tanmaya thaI svayaM vikArarUpa pariName che. AtmA Avo svataMtrasvabhAvI che. jo te sAvadha rahe to te paranuM joDANa TALI zake che. kSaNe kSaNe jIvane aneka prakAranA saMyogo maLe che, paNa jo te eka vAra nakkI karI le ke "mAre azuddhithI bacavuM che ane zuddhinA ja prayatna karavA che', to te azuddhithI bacI zake che. jo te parathI prabhAvita na thAya to krodha utpana thato nathI. para kAMI tene krodha karAvI zakatuM nathI. eka dravya bIjA dravyanuM kaMI kare nahIM tathA eka dravyathI bIjA dravyane koI lAbha-nukasAna thAya nahIM e pAyAno siddhAMta che. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tAtparya e che ke potAnA krodha mATe anyane doSa ApavAne badale jIve svayaM saghaLI javAbadArI svIkAravI joIe. niMdako jIvanI niMdA karI zake, paNa tene krodha na karAvI zake. virodha karanAra apazabda bolI zake, viparIta saMjogo sarjI zake, paNa tene guse to na ja karAvI zake. koI tenI pAsethI paisA corI jaI zake, paNa tenI svasthatA na chInavI zake. viparIta saMyogo hoya, muzkelIo hoya, herAna karanAra' vyakti hoya, paNa krodha to jIva potAnA viparIta vicAro ane mithyA valaNathI ja kare che. tethI sAdhake nirNaya karavo joIe ke "mArA krodha mATe anya nahIM mAtra huM ja javAbadAra chuM. huM ja krodha karuM chuM ane huM ja ene TALI zakuM chuM. huM mArI avasthAmAM guNa-doSa karavA svataMtra chuM, pachI zA mATe anya upara jUTho Aropa lagAvuM?' potAnI javAbadArImAMthI chaTakavA keTalAka kahe che ke mArAthI gusso thaI jAya che', "mane gusso AvI jAya che eTale ke pote gusso karato nathI, gusse thaI javAya che'. pote krodha lAvato nathI, krodha AvI jAya che. A kathanamAM kaze paNa kartA nathI, kaze paNa karelI pravRttinI javAbadArI nathI. 'thaI jAya che eTale e mAruM kAma nathI, mATe eno upAya paNa mArA hAthamAM nathI. 'AvI jAya che' eno artha e thayo ke krodha jANe AkAzamAMthI ApoApa Ave che, AkramaNa kare che, manamAM ghUsI jAya che. Ama, jIva krodha to kare che ane sAthe sAthe javAbadArImAMthI chaTakavA mATe sagavaDa paNa zodhI rAkhe che. jIve A jUThanI jALane visarjita karI devI ghaTe che. teNe potAnI jAtane jevI che tevI svIkAravI ghaTe che. potAnA doSane DhAMkavAne badale ughADI nAkhavA joIe. tenA bacAva mATe koI tarka zodhavA na joIe. potAnI javAbadArImAMthI chaTakavAnI koziza na karavI joIe. jo burAIo mATe sArA-suMdara dekhAtA tarko ApavAmAM Ave to te burAIone kadI paNa kADhI zakAtI nathI. cAre tarapha phUla sajAvIne kArAgRhane ghara jevuM banAvI dIdhuM hoya, bImArIne paNa taMdurastI samajI beThA hoya to chuTakAro thaI zake nahIM; tema tarkathI krodhano bacAva karavAmAM Ave to tenAthI kyAre paNa nivRtta thaI zakAtuM nathI. tenAthI to krodhane sahAro temaja sahAya maLe che. pachI te kevI rIte nAza thaze? krodhano avaguNa svIkArI lIdho hoya to teno IlAja karavo khUba saraLa che, paNa jo tarka dvArA teno bacAva karavAmAM Ave to tenAthI chUTavAno koI ilAja ja nathI. mArAmAM krodha che, e moTo avaguNa che' ema nikhAlasapaNe svIkArI levAmAM Ave to jaNAze ke tenA upara kevo saraLatAthI ane zIghratAthI vijaya meLavI zakAya che. mATe jIve potAnA krodhanuM kAraNa anyamAM na zodhavuM joIe. potAnA krodha mATe bIjAne javAbadAra na gaNavo joIe. potAnA avaguNa mATe je bIjAne Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 355 javAbadAra gaNe te dhArmika nathI. adhArmikatAno artha che "javAbadArI bIjA koInI che, huM to sAro mANasa chuM, bIjA loko mane kharAba banAvI rahyA che.' dhArmikatAno artha che pUrepUrI javAbadArI mArI ja che.' kSaNe kSaNe AvI dhArmikatAnuM sevana karanArane dhArmika kahevAya. te ema mAne che ke "krodha thAya che e mArI ja nirbaLatA che.' te potAnI javAbadArI svIkAre che ane krodhamAMthI upAdeyabuddhi choDe che. jIva krodhane Avazyaka ane hitakArI mAnato hato, paraMtu saddagurunA bodhanA AdhAre teno mithyA dRSTikoNa badalAya che ane krodhamAMthI upAdeyabuddhi dUra thAya che. te prApta paristhitino zAMta svIkAra karI, krodhanA udayane jItI tenI kuasarothI potAne bacAvavAno saMkalpa kare che. klezano avasara udbhave tyAre temAM samabhAve rahevuM che ema daDhatApUrvaka nakkI karI rAkhe che. jIvanamAM samaye samaye navI navI paristhiti to udbhavyA ja kare che, tyAM jo yathArtha samajaNapUrvaka jAgRti na keLavI hoya to Dagale ne pagale bhayaMkara athaDAmaNa thayA ja kare che ane jIvana klezamaya banI jAya che. tethI sAdhaka tattvanirNayanA baLa vaDe dareka samasyAnuM nirAkaraNa lAve che ke jethI jIvanamAM sukha-zAMti sthapAya ane karmabaMdhathI bacAya. te jANe che ke 'pUrve meM pote ja karma bAMdhyAM hatAM, tenuM phaLa huM atyAre bhogavI rahyo chuM. pUrvano hisAba cUkate thaI rahyo che, temAM kleza ke saMtApanuM koI kAraNa nathI. samatA rAkhIza to saMvara-nirjarA thaze ane karmabaMdhanathI mukta thavAze.' tethI jyAre, je sthaLe, je rIte kasoTI thAya; temAM te dhIrajathI, niSThAthI, utsAhathI sthira rahe che ane samabhAvanI vRddhi kare che. kleza TALavAnA potAnA nirNayamAM aTala rahe che, nizcaLa rahe che. krodhabhAva utpanna thAya to te tarata potAnA kSamAsvarUpa AtmAnuM avalaMbana laI sajAga thaI jAya che ke 'kSamA e mAro mULa svabhAva che. krodhabhAva mULa svarUpamAM nathI. mAtra paranA avalaMbanathI te Upaje che, to tevA bhADUtI bhAvane AtmAmAM zA mATe jagyA ApuM? pUrvanA krodhanA gADha saMskAro uttejita thayA che to atyAre mAruM kartavya che jAgRta rahevuM. jo huM jAgRti cUkIza to krodhano A saMskAra phATaze ane tenuM bhayaMkara rUpa batAvaze. krodhanA kAraNe ghaNuM nukasAna thaze. krodha atyAre paNa vyAkuLatA tathA du:kha ApanAro che ane krodha karavAthI je karma baMdhAze te pAchuM udayamAM AvatAM bhaviSyamAM paNa duHkharUpa banaze. Ama, krodha to sarva rIte mane hAnikAraka che, te atyaMta apavitra che, mArA svabhAvano verI che; tethI AvA krodhabhAvane choDIne huM have kSamAbhAvamAM - samatAbhAvamAM - jJAyakabhAvamAM ja rahuM.' A pramANe sAdhaka krodhane jItavA mATe kSamAsvabhAvI AtmAnuM avalaMbana le che. kSamAsvabhAva ane krodhavikAranA bhedajJAnanA puruSArtha vaDe tenAmAM mahAna AtmabaLa Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana utpanna thAya che. A AtmabaLa vaDe paramakSamAbhAvarUpa samAdhibhAvamAM te TakI zake che. karmabaMdhathI na lapAto evo te sAdhaka parama zAMti ane parama zItaLatAno anubhava kare che. kSamAthI navo karmabaMdha thato aTake che ane pUrve bAMdhelAM karmo kharI javAthI AtmAnI vizuddhi thaIne zAMta dazA pragaTe che. tethI jIve kSamA guNane dhAraNa karavAno udyama karavo ghaTe che. teNe kSamAsvabhAvanuM avalaMbana laI jAgRtipUrvaka krodhane niSphaLa banAvavAno abhyAsa karavo ghaTe che. kSamAsvabhAvanA avalaMbane krodhano nAza thaI kSamA guNa pragaTe che. jema kerI kAcI hoya te vakhate ja temAM khaTAzano nAza karanAra mITho svAda zaktipaNe rahelo hoya che, tethI khaTAzano abhAva thaI mIThAza pragaTI zake che; tema krodha AtmAnA kSamA guNanI vikArI paryAya che. krodharUpa vikArI avasthA vakhate ja te vikArano nAza karanAra zakti dravyadaLamAM hovAthI, tenuM avalaMbana letAM krodhavikArano nAza thaI zake che ane avikArI evo kSamA guNa pragaTe che. kSamAsvabhAvI AtmAnA Azraye paryAyamAM krodharUpa vikAranI utpatti ja na thavI e sAcI kSamA che. AtmasvarUpanuM avalaMbana levAthI koI paNa padArtha iSTa ke aniSTa bhAsato nathI, tethI krodha Upajato nathI ane te ja sAco kSamAbhAva che. nimittonI pratikULatAomAM paNa je zAMta rahI zake te kharekhara kSamAno dhAraka che. gALa sAMbhaLI je thappaDa mAre te kAyAnI vikRtivALo che, gALa sAMbhaLI je gALa Ape te vacananI vikRtivALo che, gALa sAMbhaLI ne manamAM krodha lAve te mananI vikRtivALo che ane gALa sAMbhaLI je pratikriyA na kare te kSamAdhArI che. bAhya nimittonI pratikULatA hovA chatAM krodhanI pravRtti na dekhAya teTalAmAtrathI kSamA kahI nathI. bahAramAM krodhAdinI pravRtti na dekhAya ane aMtaramAM krodha vidyamAna hoya ema paNa banI zake. sAcI kSamA to tene kahevAya ke jyAre krodhAdinuM nimitta maLe tyAre paNa te uttejita na thAya, tene pratikAranI vRtti ja na thAya. krodhanI abhivyakti na karanArane vyavahAradaSTie kSamAno dhAraka kahevAmAM Ave che, paraMtu paramArthadaSTie vicAra karavAmAM Ave to ema paNa hoI zake ke te bahArathI bilakula zAMta dekhAto hovA chatAM paNa tenA aMtaramAM tIvra krodha hoya. krodha abhivyakta na thayo hovAthI 'krodha nathI' evo bhrama utpanna thAya che. krodha nathI' ema je jovA maLe che e to krodhanuM pradarzana na thayAnI vAta che. paraMtu krodhanA pradarzanano abhAva te kaMI vAstavika kSamA nathI. AtmAnA samyak svarUpane jANyA-mAnyA vinA vAstavika kSamA dharma pragaTa karI zakAto nathI. ajJAnI jIva upara uparathI kSamA rAkhavAno prayatna bhale kare, paNa svarUpano nirNaya aMtaramAM susthita thayo na hovAthI tene nAmamAtra kSamA - dekhAvanI kSamA hoya che, sAcI kSamA hotI nathI. Ama bane tyAre abhivyaktinA stare Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 357 virodha thato nathI, paraMtu avacetana manamAM virodha noMdhAya che. krodhano prasaMga bane tyAre mAre bolavuM nathI, mAre krodha karavo nathI' evA nirNaya karavAmAM Ave, paraMtu A nirNaya pAchaLa svarUpaciMtanano AdhAra na hovAthI tatkAlIna to upalaka kSamA Take che, paraMtu avacetana manamAM te prasaMga potAnI viparIta asara choDato jAya che. kusaMskAra dabAIne paDyo rahe che, je bhaviSyamAM sAnukULa saMjogo maLatAM anekagaNo thaI bahAra Ave che. cetana manane prayatnapUrvaka haTAvI lIdhuM hovA chatAM avacetana mana sakriya rahI gAMTho bAMdhatuM rahe che, jethI bhaviSyamAM nukasAnanI saMbhAvanA rahe che. AtmAno Azraya na hovAthI abhiprAya to viparIta ja rahe che. ajJAnI jIvano abhiprAya samyaka na thayo hovAthI tenI kSamA kAryakArI nIvaDatI nathI, tene krodhano abhAva thato nathI. chatAM te krodhanA pradarzananA abhAvane krodhano abhAva samajI besI potAne uttama kSamAno dhAraka mAne che. navamI raiveyaka sudhI pahoMcavAvALA mithyAdaSTi muni bahArathI to eTalA zAMta dekhAya ke koI temanI cAmaDI utArIne mIThuM bhabharAve to paNa temanI AMkhano khUNo lAla na thAya. bAhyathI ATalA zAMta hovA chatAM paNa teo uttama kSamAnA dhAraka nathI, kAraNa ke anaMtAnubaMdhI krodha temanAmAM vidyamAna che. bahAra je krodhano abhAva dekhAI rahyo che te kAMI AtmAnA Azraye utpanna thayelI zAMti nathI, paraMtu bhaya, pralobhana AdinAM kAraNe thayelo krodhano abhAva che. dA.ta. teo vicAre ke huM sAdhu thayelo chuM, tethI jo zAMta nahIM rahuM to loko zuM kaheze athavA zAMta rahIza to loko prazaMsA karaze ane puNyabaMdha thaze." apayaza Adino bhaya ke yazAdinuM pralobhana jIvanI kSamAnuM kAraNa banI rahe che, jethI tenI kSamA laukika hoya che ane paramArthathI te krodhano tyAgI gaNAto nathI. jema rAjAdinA bhayathI ke mahaMtapaNAnA lobhathI koI parastrI seve nahIM to paramArthathI tene parastrIgamanano tyAgI kahI zakAya nahIM, tema mithyAdaSTi bhayathI ke lobhathI krodha karato nathI, mATe te krodhano tyAgI nathI. tene krodha karavAno abhiprAya maTyo na hovAthI bAhyamAM krodha na karato hovA chatAM te uttama kSamAno dhAraka nathI. Ama, uttama kSamA te akaSAyI bhAvarUpa che, vItarAgabhAvasvarUpa che, zuddha bhAvarUpa che. te kaSAyarUpa nathI, rAgabhAvarUpa nathI, zubhAzubha bhAvarUpa nathI; paNa te sahunA abhAvarUpa che. tethI ja pUrvAcAryoe AbhAsika (laukika) kSamA ane mokSasAdhaka (lokottara) kSamA, ema be prakAre kSamAnuM svarUpa batAvyuM che. yatidharma batrIsI', 'viMzati vizikA' vagere graMthomAM zAstrakAroe kSamAne pAMca prakAre batAvI che - (1) upakAra kSamA - "A vyaktie mArA upara upakAra karyo che, mAre mAthe enuM RNa che, mATe enA pratye krodha na karavo ke enI sAme na bolavuM.' ema vicArIne Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kRtajJatApUrvaka kSamA rAkhavI te upakAra kSamA. (2) apakAra kSamA - "A prasaMge jo khamI nahIM khAuM to mane nukasAna thaze, kAraNa ke sAmI vyakti sattA, dhana ke baLa AdimAM mArAthI caDiyAtI hovAthI mArA koI vartanathI te krodhita thaze to mane ghaNuM nukasAna thaze; tethI mAre sahana karavuM joIe? ema vicArIne kSamA rAkhavI te apakAra kSamA. (3) vipAka kSamA - "kSamA na rAkhuM to krodhAdithI thatAM azubha karmabaMdhathI narakAdi bhavomAM mAre enAM kaDavAM phaLa bhogavavA paDaze.' AvA bhayathI, athavA to A manuSya bhavamAM paNa krodhathI utpanna thayela karmonA udayathI AvanAra anarthonA bhayathI rakhAtI kSamA te vipAka kSamA. (4) pravacana kSamA - jJAnIoe mumukSune kSamA rAkhavAnuM kahyuM che mATe kSamA rAkhavI joIe' ema vicArIne, zAstravacanane AgaLa karIne kSamA rAkhavI te pravacana kSamA. (5) dharma kSamA - "kSamA e ja mAro dharma che. caMdanane kApo, bALo ke ghaso topaNa sugaMdha ja Ape che; tema mane koI kApe, mAre ke bole topaNa sahajapaNe enA upara prema ane vAtsalyanI varSA ja varasAvavI joIe. e ja mAro svabhAva che.' AvI samajaNapUrvaka kSamA rAkhavI te dharma kSamA. pravacana kSamAnA cirakALanA abhyAsathI svabhAvarUpa banI gayela kSamA te dharma kSamA che. AcAryazrI haribhadrasUrijI 'viMzati viMzikA' graMthamAM kSamAnA pRththakaraNanI carcA karatAM spaSTa kahe che ke upakAra kSamA, apakAra kSamA, vipAka kSamA, vacana kSamA ane dharmottara kSamA - A pAMcamAMnI prathama traNa sApekSa che, laukika che; chellI be nirapekSa ane lokottara che. prathama traNa kSamAmAM phaLa upara daSTi che, te bhaya ke lobha prerita che, mATe tene sApekSa ane laukika kahI. A traNa kSamA AtmAnA Azraye nathI, paNa tyAM rAgano sadubhAva che. tethI te kharI kSamA nathI. chellI be kSamA nirapekSa ane niSkAma che. temAM phaLa upara najara nathI. kSamAnI jema namatA, saraLatA, saMtoSa AdinuM paNa upara mujaba pRththakaraNa karIne te laukika, arthAt sAmAjika che ke lokottara, arthAt mokSasAdhaka saguNa che te pArakhavuM Avazyaka che. 2 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'viMzati viMzikA', yatidharma viMzikA, gAthA 3 'uvagAravagArivivAgavayaNadhammuttarA bhave khaMtI / sAvikkhaM AditigaM logigamiyaraM dugaM jaiNo / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'yatidharma batrIsI', gAthA 7 madava, ajjava, mutti, tava, paMca bheda Ima jANa; tihAM paNa bhAva-niyaMThane, carama bheda pramANa." Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 3pa9 upara kaheluM laukika ane lokottara viSayaka pRththakaraNa mumukSu jIvane uddezIne che. mumukSu potAnI vyaktigata sAdhanAnuM sAcuM mUlyAMkana karI zake ane tenI cittavRttimAM rahela sUkama azuddhine paNa samajI-pArakhIne tene dUra karavAnI jAgRti rAkhI zake te arthe jJAnIoe dharmapravRttinuM A vizleSaNa karI batAvyuM che. kiMtu samaSTinI dRSTie to laukika sadAcAra paNa vAMchanIya ja che. hiMsA, corI, jUTha, anAcAra vagere pApothI jIvone pAchA vALavA mATe zAstromAM ThekANe ThekANe tenA kAraNe thatAM azubha karmabaMdhano ane tenA phaLarUpa prApya narakAdi du:khono bhaya batAvyo ja che. tIvraaMkalezavALA jIvone maMdasaMkalezavALA karavA mATeno e prAraMbhika prayAsa che. svArthamAM ja rata rahenAra atizaya malina AzayavALA jIvo pApapravRtti choDI, sadAcAramAM pravRtta thAya te mATe prAraMbhamAM to sampravRttithI prApya puNyanuM pralobhana ane asa-vRttinAM kaDavA phaLano Dara AgaLa karavAmAM Ave che. atizaya malina AzayavALA jIvonuM mana mAtra vRttinI zuddhinA abhyAsamAM tarata lAgI zakatuM nathI, tethI jevI rIte bALakane davA sAthe sAkara ApavAmAM Ave che athavA koI vyakti ke paristhitino bhaya batAvavAmAM Ave che, tevI rIte svargAdinA pralobhanathI ke narakAdinA bhayathI temane dharmamAM ruci karAvavAmAM Ave che. prAraMbhika bhUmikAe jIvo lobhathI ke bhayathI paNa nItimaya jIvana tarapha vaLe ane vrata-niyama Adi dhArmika pravRttio karatA thAya to enA dvArA jIvanamAMthI vicAravartananI dhULa azuddhio dUra thavAthI, vRttinI zuddhi-azuddhi samajatA thAya ane teo laghukama bane; A saMbhAvanA lakSamAM rAkhI jJAnIo puNyabaMdhanuM pralobhana ke pApabaMdhano Dara batAvIne paNa tIvasaMklezavALA jIvone dharmapravRttimAM joDe che. paraMtu jyAM mumukSu jIvane mArgadarzana ApavAnI vAta Ave che tyAM tenI sAme jJAnIoe spaSTa cetavaNI uccArI che ke pralobhanathI ke DarathI thatI dharmapravRttio muktisAdhaka nathI, laukika che. laukika dharmanuM phakta samaSTigata mahattva che. lobhathI, bhayathI, gatAnugatikatAthI, kuTuMbanA saMskArathI, lokalAjathI - koI paNa prakAre sadAcAranI jALavaNI thAya e ISTa che, paraMtu tenA mULamAM svArtha hovAthI te dvArA svArthamukti na lAdhI zake. prAraMbhika bhUmikAe bhaya ke pralobhanathI krodhAdine aTakAvavAmAM Ave te yogya che, paNa te vAstavika dharmapatha nathI. bAhya lakSe kSamAdi rAkhe, paNa potAnA zuddha svarUpano lakSa hoya nahIM to te sAcA kSamAdi bhAva nathI. tenA bhAvo zubha che ane tethI te puNyabaMdharUpa che. jo zubha bhAvathI lAbha mAne to kadI zubha bhAva chUTI zake nahIM. zubha bhAva choDavAno upAya eka ja che ke svabhAvasammukha thaI zuddhajJAnarUpe pariNamavuM. keTalAka jIvo zubhAzubha bhAvane taDakA-chAyAnuM rUpaka ApatAM kahe ke azubha te taDako che ane zubha te chAMyo che, paNa A vAta yogya nathI. pAramArthika dRSTie rUpaka ApavuM hoya to ema kahI Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zakAya ke zubha te maMda taDako che ane azubha te tIvra taDako che; paraMtu bane taDakA ja che, bannemAM AkuLatA che. zAMtinI chAMyaDI to rAga vagaranA jJAnamAM che. zuddha jJAnamAM ja sAco chAMyo ane sAco visAmo che. zuddhajJAnapariNamanamAM ja sAcI zAMti che, rAgamAM to azAMti ja che. zubhabhAvarUpa je kSamAnA bhAva che, te bhAvakarma che. te karmanirjarAnuM kAraNa thaI zakatA nathI. paraMtu potAnA svabhAvanuM bhAna thAya ke "kSamA mAro svabhAva che. mArA ja doSonA kAraNe te Avarita thayo che, paraMtu te mArAthI alaga nathI; kSamAsvabhAvamAM rahevuM te mAro dharma che.' to AvA sAcA abhiprAya dvArA svabhAvamAM sthiratAnA puruSArthathI krodhAdi bhAva haNAya che ane karmabaMdha TaLe che. sadgurunA bodhane grahaNa karI, AtmasvarUpano nirNaya karI, prayogAtmaka abhyAsa karavAthI yathArtha kSamAbhAva pragaTe che. jyAM sudhI jIvane sAco Atmabodha thato nathI, potAnA zuddha svarUpanuM jJAna thatuM nathI, tyAM sudhI vAstavika kSamA guNa pragaTato nathI. svarUpanA bodha vinA kSamAdi nijaguNa UghaDatA nathI. "svabhAvathI huM akrodhI chuM, amAnI chuM, amArI chuM, alobhI chuM, arAgI chuM, aSI ; akhaMDa kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa vagere mArA nitya guNo che ane te guNomAM ja ramaNatA karavI e mAro dharma che. paramAM kaMI paNa karavAno mAro dharma nathI. Avo AtmalakSa jAgRta thatAM AtmAnA kSamAdi guNo pragaTe che ane te ja bhAvo mokSasAdhaka bane che, arthAt te ja bhAvo karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA krodhAdi kaSAyone haNI mokSa prApta karAve che. kSamAthI krodhano nAza thAya che, mArdavathI mAnano nAza thAya che, saraLatAthI mAyAno nAza thAya che ane saMtoSathI lobhano nAza thAya che. "zrI dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che ke sAdhaka upazamathI krodhane haNe, mRdutAthI abhimAnane jIte, saraLa svabhAvathI mAyAno ane saMtoSa dvArA lobhano vijaya kare. 1 pUrvanA pragADha saMskAronuM nirmULa karavA pratipakSI saMskAronuM ropaNa e saphaLa upAya che. krodhAdino prabhAva vilaya karavA pratipakSanA saMskAra puSTa karavA joIe. 1- juo : 'zrI dazavaikAlika sUtra', adhyAya 8, gAthA 38 "uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca'jjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe / / ' sarakhAvo : gaNizrI devacaMdrajIkRta, 'adhyAtmagItA', kaDI 32 saheja kSamA guNa zaktithI chedyo krodha subhaTTa | mArdava bhAva prabhAvathI bhedyo mAna maraNya || mAyA Arjava coge lobha te ni:spRha bhAva | moha mahA bhaTa dhvase dhvasyo sarva vibhAva I' Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 361 rAjanItijJa vyakti potAnA zatruno vinAza karavA mATe, tenI sAme thavA koI anya zatrune uttejita karIne, tene yuddhamAM utArI potAno hetu siddha karI le che. te prakAre jIve kusaMskArono vinAza karavA mATe tenI sAme tenA virodhI saMskArone hAjara karI levA joIe, arthAt vartamAnamAM vidyamAna krodhAdi saMskAronI sAme kSamAdine keLavavAM joIe. krodhane dUra karavo hoya to kSamA, upazama, maitrI AdinA saMskArone jagADavA joIe. mAnane naSTa karavA mRdutA, namatA, laghutA Adine puSTa karavAM joIe. mAyAne dUra karavA RjutA, saraLatA AdinA saMskArane puSTa karavAM joIe. lobhane khatama karavA saMtoSa AdinA saMskArane vikasita karavA joIe. kSamAdi saMskAra jeTalA saghana thaze, teTalA ja krodhAdi kSINa thatA jaze. te susaMskAro jIvane mokSamArge AgaLa vadhavAmAM sahAya karaze. anAdithI je mithyA pakSanA saMskAro paDyA che, tene haTAvavA tenAthI viparIta evA samyak pakSanA saMskAronuM sudaDhapaNe gholana karatA rahevuM joIe. jyAM sudhI pratipakSanA saMskAra puSTa nathI thatA, tyAM sudhI krodhAdi pAtaLA nathI paDatA, tUTatA nathI. pratipakSanA saMskAro saghana karavAthI krodhAdi zAMta thAya che, naSTa thAya che, tethI karmabaMdha thAya evA saMskArothI mukta thavA pratipakSanA saMskArone saghana banAvavAno abhyAsa atyaMta tanmayapaNe, ullAsapUrvaka, jAgRtipUrvaka ane aviratapaNe karavo joIe. kusaMskAronA nAza mATe daDhatApUrvaka pUrI zakti lagAvIne adhikAdhika puruSArtha karatA rahevuM ghaTe. kusaMskArothI mukta thavA puruSArtha vardhamAna karatA rahI dhIrajapUrvaka abhyAsa karavo jarUrI che. niraMtara abhyAsa karavAthI prakRti ane ruci parivartana pAme che ane dhIre dhIre anubhava thAya che ke A abhyAsa roja ne roja saraLa banato jAya che. janmajanmAMtarothI jIva ajAgRtimAM ja rAcyo hovAthI behozI toDatA tene vAra lAge che, anAdinA saMskAra tene pArAvAra pajave che; paraMtu makkamatAthI, niSThAthI abhyAsa karatAM saphaLatA maLe che. sAdhanAkramane niraMtara anusarI, dhIrajapUrvaka abhyAsa karatA rahevAthI Azcaryajanaka phaLanI prApti thAya che. avirata abhyAsathI jIva aNadhArI siddhione vare che, mATe jIve dhIraja rAkhIne abhyAsa karatA rahevuM joIe, to ja pUrvasaMskArono nAza thAya. pUrvasaMskAromAMthI mukta thavAnuM kArya kaSTasAdhya jarUra che, paNa asAdhya nathI ja. A duHsAdhya abhyAsamAM niSThApUrvaka vartavAnuM sAcA sAdhakane ja sUjhe che. vItarAgamArgano jijJAsu doSa jatAM vilaMba thAya topaNa dhIrajapUrvaka tenuM mULa zodhI tene kADhavAnA puruSArthamAM lAgelo rahe che. te potAnAM sAmarthya, bhUmikA, pUrvasaMskAronI prabaLatA Adine gaNatarImAM le che. udayonI sabhAnatA rAkhe che. potAnI sarva gati-vidhio pratye te sabhAna hovAthI potAnI kaI zakti kyAre kAme lagADavI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tenuM Ayojana kare che. zarUAtamAM maLatI vAraMvAranI niSphaLatA pachI paNa dhairya ane ullAsa TakAvI rAkhe che. nathI te bAhya saMyogono vAMka kADhato ke nathI potAnA utsAhane maMda thavA deto. te zUravIratApUrvaka potAnA kusaMskAro upara vijaya meLave che. yuddhamAM kayuM sainya jIte; zastro sArAM hoya che ke jenA yoddhA sArA hoya te? zastronI guNavattA karatAM zastro koNa calAve che enuM mahattva vadhAre che. zauryano savAla che, tAlImano savAla che, kuzaLatAno savAla che; eTale ke yoddhAno savAla che. sAdhakanuM jIvana paNa eka saMgrAma che, eTale emAM paNa yoddhAnuM mahattva che. sAdhakavRttinuM mahattva che. zastro to jAtajAtanAM maLe. eTale ke sagavaDo. paisA. vAtAvaraNa judAM judAM maLe ane tenI asara paNa thAya, paNa kharI vAta aMtaranI che, mahattA zauryanI che. sAdhakamAM bharapUra zUravIratA hovAthI te dRDhatApUrvaka navA susaMskAra nAkhI, jUnA kusaMskArothI mukta thAya che. satata puruSArtha karatAM karatAM pratipakSanA saMskAra cittamAM ropAya che ane paristhiti palaTAI jAya che. prathama nimitta maLatAM kusaMskAra jAgRta thatA hatA, have tenI sAthe susaMskAra paNa jAge che ane te susaMskAra kusaMskAra sAthe spardhAmAM Utare che. kusaMskArono prabhAva uttarottara hAni pAmato jAya che, susaMskAronI jIta thatI jAya che ane eka samaya evo Ave che ke kusaMskAro pUrNapaNe kSaya thaI jAya che. kSamAdi dvArA A prakAre krodhAdino nAza thAya che. kSamAdi ane krodhAdi bane AtmAnA ja puruSArtha che. savaLI ke avaLI A caitanyanI ja ramata che ane te caitanyamAM ja ramAya che. banne ramatamAM caitanyano ja puruSArtha vaparAya che. jema gADIne AgaLa javA mATe peTrola joIe che, tema pAchaLa javA mATe paNa peTrolanI AvazyakatA rahe che; jema liphaTane upara javA mATe vIjaLInI jarUra paDe che, tema nIce AvavA mATe paNa vIjaLInI AvazyakatA rahe che; tema savaLI ke avaLI bane ramata mATe AtmAe puruSArtha to karavo ja paDe che. puruSArtha to pratisamaya karavAno ja che, tethI have jIve ja nakkI karavAnuM che ke kone avalaMbIne puruSArtha karavo che - svane ke parane? upayoga jyAM joDAya che, tyAMno AkAra te laI le che. jevuM avalaMbana levAya tevo anubhava thAya. eka mArga mohanI durbaLatAno che ane bIjo mArga mohanI prabaLatAno che. pahelA mArge cAlatAM AdhyAtmika cetanA vikasatI jAya che ane bIjA mArge cAlavAmAM Ave to AdhyAtmika cetanA mUchita thatI jAya che. sAdhake je mArga levo hoya te levA te svAdhIna che. krodhAdi jIve pote ja utpanna karyA che, tethI tene pote ja TALI zake ema che. kSamAdi dvArA te krodhAdine TALI zake che. kSamAdi dvArA krodhAdine haNavA e ja tenI sAdhanAnuM kendrabiMdu che. Ama, zrImade A gALAmAM sUkSma nyAyathI mokSano upAya kahyo che. Atma Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 363 lakSapUrvaka kSamAdi bhAva rAkhavAthI krodhAdi vibhAvo nivRtta thAya che evo anubhava sahune thaI zakavA yogya che ema batAvI, mokSanA upAya viSe niHsaMdehapaNuM sthApita karyuM che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - 'loko kahe che ke e agama, agocara, atIndriya tattva che, te hamaNAM kAMI samajAya nahi, terame guNasthAne jJAnIne khabara paDe, ApaNe hamaNAM kaMIka karIe to tenuM phaLa parabhavamAM kaMI thAya; paNa loDhAnI karIne sarANa upara ghasanAro kArIgara kSaNe kSaNe pratyakSa jue che, ke A zastra keTaluM UjaLuM thayuM, keTalo kATa UkhaDyo ane keTalo bAkI rahyo. ema tenI traNe avasthAne eka kSaNamAM jANe che; tema Atmadharma che te rokaDiyo che. atyAre saMtoSa na thayo to pachI parakSetranI parAdhInatAmAM lAbha kyAMthI thaze?'1 AtmAno dharma rokaDiyo che. dharma e rokaDAno vepAra che, udhArano nahIM. udhAramAM zeSa che, eTale satAmaNI che, duHkha che. rokaDAmAM sukha che. dharma karo ane AvatA bhavamAM tenuM phaLa maLe ema nahIM. karavuM ane maLavuM banne sAthe ja hoya che. yathArthapaNe AtmasAdhanA karavAmAM Ave to e ja samaye sukha-zAMtinuM vadana thAya che. yathArtha AtmasAdhanA karatAM sukha-zAMtino anubhava thAya che. A phaLadAyI paMthe pratyeka Daga bharatAM jIva anubhave che ke te du:kha ane azAMtimAMthI bahAra AvI rahyo che. jeTalo abhyAsa karaze eTalo mela ghaTI rahyo hovAnuM anubhavAze. sAdhakano A anubhava ja bAMhedharI Ape che ke te yathArtha mokSamArge prasthAna karI rahyo che. tene bIjI koI bAhya khAtarInI jarUra paDatI nathI. vastuno svabhAva ja che ke je kALe, je bhAvarUpa jIva thAya che; te kALe ja tenuM phaLa (duHkha athavA sukha) te bhogave che. jIva je je bhAva kare che, kaSAyabhAva ke akaSAyabhAva; tenuM vedana te tarata ja kare che, tatkSaNa ja kare che. AkuLatArUpa ke zAMtirUpa potAnA bhAvanuM vedana jIvane te kALe ja thAya che. krodha kare to krodhanI azAMtinuM vedana paNa tatpaNa kare che ane svarUpamAM sthira thAya to zAMtinuM vedana paNa tatkSaNa kare che. Ama, jIvanA dareka bhAvanuM phaLa rokaDiyuM che. adharma ke dharma ane rokaDiyA che. jema krodhAdi bhAvarUpa adharma rokaDiyo che, tema kSamAdi bhAvarUpa dharma paNa rokaDiyo che. krodhAdi bhAva thatAM azAMti, vyAkuLatA, du:khano anubhava pratyakSa che ane kSamAdi bhAvo thatAM zAMti, nirAkuLatA, sukhano anubhava paNa pratyakSa che. pratyakSa anubhavamAM Ave che ke koInA upara krodha AvI jatAM jo kSamAno bhAva dhAraNa karavAmAM Ave to 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.35ra Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana krodha zAMta thaI jAya che, tethI krodhAdi bhAvono nAza kSamAdi bhAvo dvArA thAya che e vAtamAM koI saMdehane sthAna nathI. mokSamArga saMbaMdhI ni:saMdeha nizcaya thavA mATe A gAthA ati baLavAna che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'karmabaMdha krodhAdithI, AtmA kaluSita thAya; agni saMge tApathI, jema tape A kAya. jaLathI maTe jema tApa e, haNe kSamAdika teha; svabhAvathI zItaLa bhalo, dharma tattva guNa geha. krodhAgnine jaLa samI, kSamA zAMta karanAra; pratyakSa anubhava sarvane, anubhavI vicAranAra. mArdava guNa haNe mAnane, Arjave daMbhano che; haNAya lobha saMtoSathI, emAM zo saMdeha?'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 24) (zrI giradharabhAIracita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 413-416) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 105 DI maLI che, ane dila, I , " kedana, aba Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 105 gAthA 104mAM kahyuM ke krodhAdi bhAvothI karmabaMdha thAya che ane kSamAdi [28] bhAvothI krodhAdi bhAva haNAya che. Ano pratyakSa anubhava sarvane che ane bhUmikA emAM koIne paNa saMdeha paDe tevuM nathI. Ama, gAthA 92mAM ziSya karelI zaMkA, "hoya kadApi mokSapada, nahi avirodha upAya; karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya?'nuM sacoTa samAdhAna zrIgurue gAthA 98 thI 104 sudhImAM karI, avirodha mokSamArganI pratiSThA karI. have gAthA 93mAM mokSanA upAyanI zaMkAnA saMbaMdhamAM ziSya je bIjI dalIla karI hatI tenuM samAdhAna prastuta gAthAmAM zrIguru karaze. gAthA 93mAM ziSya kahyuM hatuM ke "athavA mata darzana ghaNAM, kahe upAya aneka; temAM mata sAco kayo, bane na eha viveka', arthAt jagatamAM ghaNAM mata ane darzana pravarte che, je judA judA mokSamArga batAve che; temAMthI kayo mArga letAM mokSa maLaze teno nirNaya karavo kaThina che. vibhinna vicArazreNIvALA aneka dharma-mata-paMthanI mAnyatAo sAMbhaLI ziSyanI mati mUMjhAI gaI che ane kyA dharma-mata-paMtha dvArA nirdiSTa kriyAkAMDosAdhanApaddhati apanAvavAthI mokSanI prApti thAya teno nirNaya te karI zakato nathI. tenI A mUMjhavaNanuM samAdhAna karatAM zrIguru kahe che - choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa; kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa." (105) A mAro mata che, mATe mAre vaLagI ja rahevuM, athavA A mAruM darzana che, artha) mATe game tema mAre te siddha karavuM evo Agraha athavA evA vikalpane choDIne A je mArga kahyo che, te sAdhaze, tenA alpa janma jANavA. ahIM "janma' zabda bahuvacanamAM vAparyo che, te eTaluM ja darzAvavAne ke kvacit te sAdhana adhUrAM rahyAM tethI, athavA jaghanya ke madhyama pariNAmanI dhArAthI ArAdhanA thayAM hoya, tethI sarva karma kSaya thaI na zakavAthI bIjo janma thavAno saMbhava che; paNa te bahu nahIM; bahu ja alpa. "samakita AvyA pachI je vame nahIM, to ghaNAmAM ghaNA paMdara bhava thAya', ema jine kahyuM che, ane "je utkRSTapaNe ArAdhe teno te bhave paNa mokSa thAya'; atre te vAtano virodha nathI. (105) gAthA Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana | karmabaMdhanA kAraNarUpa evAM rAga, dveSa ane ajJAnanI jenAthI nivRtti thAya bhAvArtha, -1 tathA satu, caitanyamaya, sarvAbhAsarahita evA AtmAnI prApti je rIte thAya te ja yathArtha mokSamArga che. darzanamoha ane cAritramohano satyAtmabodha tathA vItarAgatA vaDe dhvaMsa karanAro je sakaLa karmakSayarUpa mArga che te ja mokSamArga che. A upara kahyo, arthAt gAthA 98 thI 104mAM kahyo te paramArtha mokSamArgane je jIva anusare che, te avazya mokSanI prApti kare che. A paramArtha mokSamArgane prere te vyavahAra, sAdhanApaddhati, upAya sevavA yogya che. bhinna bhinna mata-darzano bhinna bhinna upAyo batAve che, tethI vyavahAra mokSamArga bhinna bhinna prakAranA che. ajJAnI jIva paramArthamArgane bhUlI, potAnAM mata-darzane batAvela kriyAkAMDa, sAdhanApaddhatino Agraha kare che. potAnAM matadarzana dvArA batAvela upAyathI ja mokSa thAya ema siddha karavA marI mathe che. potAno mata hovAthI tene vaLagI rahevuM athavA potAnuM darzana hovAthI tene yukti-prayuktithI, dAkhalA ane dalIlothI, game tema karIne paNa siddha karavuM evA AgrahamAM ja te rAce che. Agrahane ja upAdeya ane upayogI mAnI lIdho hovAthI tenuM saMsAraparibhramaNa ghaTavAne badale vadhe che. A graha chUTyA vinA dharmano prAraMbha thato nathI, tethI jIve potAnAM mata-darzanano Agraha choDavo joIe. mata-darzana pratyenA Agraha tathA vikalpa mUkIne je jIva paramArtha mokSamArgane ArAdhe che, te jIva alpa bhavamAM mokSa pAme che. A graha tathA vikalpa tajIne zuddhAtmasvarUpane sAdhatAM samyagdarzana pragaTe che. jo ke samyagdarzana thAya tyAre tarata ja pUrNa vItarAgatA pragaTatI nathI ane pUrNa vItarAgatA pragaTI na hoya tyAM sudhI mokSa thato nathI. samyagdarzana thatAM rAga-dveSa aMze tUTI jAya che ane kramika vikAsa dvArA rAga-dveSano pUrNa nAza thAya che tyAre cAritranI pUrNatA thatAM mokSanI prApti thAya che. samyagdarzana prApta thayA pachI jIva jo utkRSTa puruSArtha kare to te ja bhave rAga-dveSAdi vikArono pUrNa nAza thatAM mokSanI prApti thAya che ane maMda puruSArtha kare to alpa bhavomAM mokSanI prApti thAya che. Ama, A gAthAmAM zrIgurue amuka mata ke darzanane mAnavAthI ja mokSa maLe evA Agraha ane vikalpa choDI paramArtha mokSamArga sAdhavAnI bhalAmaNa karI che. mokSa eTale AtmAnuM atyaMta zuddhapaNuM. rAga-dveSa-ajJAnathI chUTI javuM vizeSArtha 1 athavA sarva karmathI mukta thavuM te mokSa che. sarvathA svabhAvapariNAmarUpa mokSane je prApta karAve te mokSamArga che - dharma che. svabhAva prApta karAvanAra nirupama dharma bAhya saMzodhanathI maLato nathI, paraMtu apUrva aMtarasaMzodhanathI ja te prApta thaI zake che. koI mahAbhAgyazALI jIva ja saddagurunA anugraha tathArUpa aMtarasaMzodhananA mArge prayANa karI zake che. tethI mokSArthInuM kartavya che ke sagurunA bodhanA Azraye dharmanA Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 369 sAcA svarUpanI samajaNa prApta karI tadanusAra sapuruSArtha karavo joIe. sadgurunA bodhanA Azraye dharmano yathArtha nirNaya karavAmAM na Ave to mokSaprApti arthe karelA sarva prayatna niSphaLa nIvaDe che, mATe sau prathama saddagurunA avalaMbane dharmanA svarUpanI samyaka samaja meLavI dharmanI sanmukha thavuM joIe. dharmanuM sAcuM svarUpa jemaNe prApta karyuM che evA saddaguru jIvane jJAnanI prajvalita mazAla Ape che. mazAlamAM nIce dAMDo hoya che ane upara prajvalita agni. dAMDo che te sadgurue ApelI sAdhanApaddhati, temaNe sUcavela kriyAonuM pratIka che ane tenI uparanI agni te temaNe pragaTAvela jJAnaprakAza che. ajJAna-aMdhakArano nAza karavAvALI A mazAlano lAbha aneka AtmAo le che. sadgurunA jJAnaprakAzathI Alokita thayela paMtha upara temanI AjJAnuM ArAdhana karatAM karatAM AgaLa vadhe che ane potAnI jJAna jyoti pragaTAvI le che. kvacit A mazAla bujhAI jAya che, arthAt teo jyAre sadaguruno Azaya samajatA nathI tyAre teo jJAnaprakAzano lAbha levAnuM cUkI jAya che. temanA hAthamAM olavAyelI mazAla, arthAt dAMDo ja rahI jAya che ane tethI teo potAno ajJAna-aMdhakAra TALI zakatA nathI. teo Azaya samajyA vinA kriyAonuM AMdhaLuM anusaraNa karatA rahe che. teo khoTA mUlyAMkananA AdhAre rUDhiomAM phasAI jAya che ane teno Agraha karavA lAge che, pariNAme teo ucca avasthAo prApta karI zakatA nathI. mokSa amuka cokkasa prakAranAM kriyAkAMDa, sAdhanApaddhati, veSabhUSAthI ja prApta thAya evA mithyA AgraharUpa viSanuM vamana karAvI, mokSamArganA bAhya vyavahAra pratye nirAgrahI vRtti rAkhI, paramArthamArgane anusaravA pratye daSTi kendrita karAvatI A gAthA khUba vicAraNIya che. mata-darzananA AgrahanuM svarUpa, tenI nirarthakatA, tene TALavAnI agatyatA viSe A gAthAnA saMdarbhamAM have vicAraNA karIe. dareka darzana-mata-paMtha-saMpradAya AtmA, paramAtmA, mokSa, mokSamArga Adi aMge potapotAnAM vicAro ane vyAkhyAo Ape che. tenA AdhAre je nirNaya baMdhAya te ja mAtra satya che ema te darzana-mata-paMtha-saMpradAyanA aNasamaju anuyAyIo mAnI bese che ane daDhatAnA nAme Agrahane uttejana Ape che. te sarva potapotAnA abhiprAyanI sthApanA kare che ane anyanA abhiprAyano virodha kare che. dhArmika pravRttio karanAra vyaktio paNa jyAre mata-darzananI vAtacIta ke carcAmAM Utare che tyAre viveka bhUlI jAya che ane matAgrahano moraco jamAvavA maMDI paDe che. sau potAnI vAtane ja AgaLa kare che. pote ja mAtra satya samajyA che ane potA sivAya anya saMpradAyavALAne satya to zuM, satyanI jhAMkhI paNa thaI zake ema nathI evo dAvo kare che. satyanI cAvI temanI pAse ja che ane teo je mAne che ke samajAve che te ja sAcI vAta che ema Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana teo mAne-manAve che. temanAM mAthA upara sAMpradAyikatAnuM bhUta savAra thayuM hovAthI teo dharmanA bAhya svarUpane ja mahattva Ape che, dharmane jIvanamAM utAravuM teo mATe gauNa banI jAya che. teo dharma mATe vivAda kare che, dharma mATe jhagaDe che, dharma mATe maravA paNa taiyAra thAya che, dharma mATe badhuM karI chUTavA tatpara thAya che; paraMtu dharmamaya jIvana jIvavA teo taiyAra thatA nathI. mata-darzanano Agraha te adharma che, chatAM potAnAM mata-darzanane anusaravAthI ja dharma thAya ema mAnatA hovAthI teo potAno Agraha choDatA nathI. potAnAM mata-darzananI vAtane AgrahapUrvaka pakaDI rAkhavAmAM teo gaurava mAne che. jIva potAnAM mata-darzananI mAnyatAono pakSapAtI banIne, te mAnyatAone game te prakAre sAcI sAbita karavA mATe dareka rIte parizrama kare che. potAnI mAnyatAne dalIlo karIne bacAvavAnI vRtti thatI hovAthI potAnI kuvRttine poSavA mATe te dharmazAstromAMthI avanavAM pramANo zodhI kADhe che. te potAnAM mata-darzana sarvoparI che ema siddha karavA maMDI paDe che. te anya mata-darzana sAthe sarakhAmaNI karI potAnAM mata-darzana caDiyAtAM che ema batAvavAnA prayatno kare che. te A mATe aneka upAya vicAre che. te potAnuM prayojana siddha karavA aneka prakAranAM kapaTabharyA vacano kahe che, jUTha ane chetarapiMDIno Azaro le che. AthI koI suvicArane mATe avakAza ja raheto nathI. te badhAne potAnAM mata-darzananA vADAmAM bAMdhavA icche che. potAnA vADAnuM eka paNa jaNa te vADo toDIne koI bIjA vADAmAM jatuM na rahe te arthe te temanA upara potAnAM matadarzananI mAnyatAono UMDo kepha caDhAvato rahe che. potAnI mAnyatAo mAnavA mATe temane vivaza banAve che, na mAne to narakanAM duHkhono bhaya batAve che ane mAne to muktinuM pralobhana paNa Apato rahe che! potAno mata ke paMtha ja sAco che, bIjAno khoTo - AvuM valaNa dharAvanAra jIva zAstrono abhyAsa kare to paNa te AtmadharmanA tAtparyathI ajANa ja rahI jAya che. tenI vicAradhArA mithyA AgrahanA kAdavamAM khUMpI jAya che. jeNe zAstronuM kevaLa zravaNa-vAMcana ja nahIM paNa ciMtana-manana karyuM hoya tene svapakSano AMdhaLo moha raheto nathI. zratanI sAthe ciMtana-manana ane anubhUtinuM tattva bhaLatAM dRSTi taTastha, nyAyayukta ane sAragrAhI bane che. je dRSTirAgathI AvRtta hoya, te potAnA dharmanA graMthone samajyA-vicAryA vinA satya mAnI le che ane bIjA dharmanA graMthone asatya mAne che. te 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmopaniSad', zAstrayogazuddhi adhikAra, zloka 68 'Aye jJAne manAkapusa-stadrAgAddarzanagrahaH / dvitIye na bhavatyeSa, cintAyogAtkadAcana / / ' Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 371 sAMpradAyikatAnA vamaLamAM aTavAI jaI tattvathI vimukha rahe che. AcAryazrI ciraMtanajIe 'yogasAra'mAM kahyuM che ke 'dRSTirAgathI mohita thayelA loko ema kahetA phare che ke amAruM ja darzana zreSTha che, anya darzano to pAkhaMDa che; amArA zAstragraMtho ja tattvajJAnayukta che, bIjAnA niHsAra che; ame ja tattvajJa chIe, bIjA badhA bhAta che. AvA matsarI mAnavIone ane tattvane hajAro gAunuM cheTuM che.' AvA AgrahI jIvane nirbheLa satya sAMpaDavuM azakya che. jyAM Agraha che tyAM satya nathI. AganA kAraNe jIva satyathI vegaLo thato jAya che. jyAM Agraha baMdhAI jAya che tyAM ekAMtavAdano praveza thAya che. ekAMtavAda hoya tyAM AMkha UghaDatI ja nathI, tenA jJAnacakSu ADe AvaraNa AvI jAya che ane satyazodhananuM kAma cukAI jAya che. potAnI mAnyatAonI jIdanA kAraNe jIvanI buddhi saMkucita thaI jAya che ane satyanA saMzodhananA kSetramAM tenI pragati thatI nathI. Agraha hoya tyAM satyanuM saMzodhana saMbhavI zakatuM nathI ane jyAM satyazodhaka dazA ja na hoya tyAM mokSamArganuM mULa evuM samyagdarzana kevI rIte saMbhave? zrImad kahe che - 'TuMDhiyApaNuM ke tapApaNuM karyA karo tethI samakita thavAnuM nathI; kharekharuM sAcuM svarUpa samajAya, mAMhIthI dazA phare to samakita thAya." mata-darzananI mAnyatAnA AgrahathI jIva jAye-ajANye satno droha kare che. "mAruM te ja sAcuM' evA daSTirAganA kAraNe jIva satyanuM darzana pAmI zakato nathI. satyanI samajaNa to jIvanamAM zAMti, AnaMda, prema, karuNA, sahiSNutA lAve; tene paramAtmAnI samIpa laI jAya; paraMtu mithyA AgrahonA kAraNe jIva paramAtmA sAthe to zuM pADozI sAthe paNa saMbaMdha joDavAmAM samartha nathI thato. mithyA Agraha to pADozIne pADozIthI vikhUTA kare che ane je jIvane tenA pADozIthI alaga kare, te paramAtmA sAthe tenuM milana karAvI zake e saMpUrNapaNe asaMbhavita che. AgrahanI vRtti virAma pAme to jIvano abhigama savaLo thAya ane te satyanuM darzana karI zake. tenAmAM madhyasthatA pragaTatAM sarva mata-darzana pratyenuM tenuM valaNa badalAI jAya che. ArahavaMta jIva AMzika satyane pUrNa satya mAnI abhinivezarUpa kheMcatANa kare che, jyAre madhyastha jIva anya 1- juo : AcAryazrI ciraMtanajIkRta, 'yogasAra', prastAva 2, zloka 9,10 'madIyaM darzanaM mukhyaM pAkhaNDAnyaparANi tu / madIya AgamaH sAraH parakIyAstvasArakAH / / tAttvikA vayamevAnye bhrAntAH sarve'pyatAttvikAH / iti matsariNo dUrotsAritAstattvavasArataH / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.734 (upadezachAyA-14) Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pakSanA satyAMzane svIkAravAnI udAra manovRtti rAkhe che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmopaniSad' mAM vinodapUrNa zailIthI kahe che ke madhyasthanuM manarUpI vAcharaDuM yuktirUpa gAyane anusare che, tenI pAchaLa pAchaLa jAya che ane tuccha AgrahavaMtanuM manarUpI vAMdaruM te yuktigAyane pUMchaDethI kheMce che. jeNe sAdhanAmAM pragati karavI hoya teNe prathama Agrahane visarjita karavo paDe che. AgraharUpI sAMkaLa kholI nAkhe to ja jIva caitanyasaritAmAM naukAvihAra karI zake che. AgrahanI sAMkaLa choDyA vinA te dhArmika pravRttinAM game teTalAM halesAM mAre topaNa tenI pragati thatI nathI. satsAdhanAdi viSe bAMdhI rAkhelA Agraho choDyA vinA sAdhanAmArge AgaLa vadhavuM asaMbhavita che. satyanA nAma upara cAlI rahelI paraMparAgata kSullaka vAtonA kAraNe ja dharma naSTaprAya thato gayo che. dharmanI samajaNanA abhAve dharmanA nAme aneka viparItatAo cAlI rahI che. AgrahanA kAraNe dharmakriyAo. dharmasthAnako. dharmaguruo manuSyane dhArmika banAvavAne badale dharmathI dUra laI janArAM nIvaDe che. jJAnIo kahe che ke je jIvanapaddhatithI ke je dharmakriyAthI kaSAyanivRtti tathA viSayavirakti thatI hoya, te jIvanapaddhati ke te dhArmika kriyA mokSasAdhaka dharmapatha che. kaSAyo ane indriyone jItI laI, vikAro ane vAsanAthI upara UThI, zuddha jJAyakabhAvamAM sthita thanAra AtmA mukta thAya che. kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI yogazAstra'mAM lakhe che ke kaSAyothI grasta citta e ja saMsAra che ane kaSAyano jaya e ja mokSa che ema manISIo kahe che. 2 kaSAyanA kAraNe karmaparamANuono AtmA sAtheno saMbaMdha ghanISTha bane che. karmanI dIrghakAlIna ke alpakAlIna sthiti kaSAya upara AdhArita che. karmanA phaLanI tIvratA ke maMdatAno AdhAra kaSAya upara rahe che. karmanI sthiti ane phaLadAnanI zakti ane kaSAya upara nirbhara che. kaSAya ja karmasthitine vadhAre che ke ghaTADe che. kaSAya ja phaLadAnanI zaktimAM tIvratA ke maMdatA lAve che. tethI je vRttimAM kaSAyarasa che, te vRttiothI mukta thavuM joIe. kaSAyathI mukta thayA pachI je karmaparamANu AkarSita thAya te lAMbA samaya sudhI TakatAM nathI ane potAno gADha prabhAva jIva upara pADI zakatA nathI. tethI jIva kramazaH karmathI mukta thato jAya che. Ama, kaSAyothI mukta thavuM e ja mukti che. mokSa e kaMI evuM sthaLavizeSa nathI ke jyAM 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmopaniSad', zAstrayogazuddhi adhikAra, zloka 6 'manovatso yuktigavIM, madhyasthasyA'nadhAvati / tAmAkarSati pucchena tucchAgrahamanaH-kapiH / / ' 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, 'yogazAstra', prakAza 4, zloka 5 'ayamAtmaiva saMsAraH, kaSAyendriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM, mokSamAhurmanISiNaH / / ' Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 373 amuka mata-paMthanI dhajAvALAne ja praveza maLe ane anyane jAkAro maLe. game te matapaMthamAM rahIne paNa jo jIva kaSAyarahita bane to te acUka mukti prApta kare. je jIva jaina dharmanAM kriyAkAMDa karato hoya ke anya mata-paMthanAM kriyAkAMDa karato hoya ke koI paNa kriyAkAMDa na Acarato hoya, paNa jo te svArtha, dveSa, IrSA, mada, mAna, krodha, tRSNA Adi doSothI upara UThI saraLatA, kSamA, prema, karuNA, namatA vagere Atmika guNavaibhavathI saMpana AtmatRpta bane to te avazya mokSane prApta kare che. sAdhaka zvetAMbara hoya ke digaMbara, jaina hoya ke bauddha, zaiva hoya ke vaiSNava; tene jo uparokta AMtarika guNo prApta thAya to tenI mukti nizcita che ema jJAnIo kahe che. sAdhanAnA be aMza che - eka AMtarika ane bIjo bAhya. kSamA, saraLatA, namatA, nirIhatA vagere guNorUpe vyakta thatI bhAvavizuddhi te sAdhanAno AMtarika aMza che ane enI prApti arthe vidhi-niSedha, vrata, niyama, anuSThAnAdi upadezAyAM che te sAdhanAno bAhya aMza che. sAdhanAnA banne aMzanuM vivekapUrNa samucita mUlyAMkana thavuM jarUrI che. sAdhanAnA bAhya aMzane aMtima lakSya mAnIne temAM ja jIva rokAI jAya to sAdhanAnA mArga upara AgaLa vadhavAnuM zakya banatuM nathI. sAdhanAno mahattvano atyaMtara aMza aspaSTa ane kamajora rahI jAya che. teno abhyAsa karavo to dUra rahyo, tene puSTa karavAnI vAta upara vicAraNA paNa thatI nathI. sAdhanAnA aMzonAM sAcAM mUlyAMkananA abhAve sAdhanAno sarvAgINa ane samucita vikAsa thato nathI. sAdhanAnA atyaMtara aMganI avahelanA karIne bAhya aMganI atizayokti karavAmAM Ave tathA teno Agraha karavAmAM Ave to te jIva mATe bhayaMkara roga sAbita thAya che. tenAthI bacavA mATe sAdhanAnAM banne aMgono samucita vikAsa thavo Avazyaka che. te arthe dareka aMganuM sAcesAcuM ane yogya mUlyAMkana thatuM rahe e jarUrI che. | kriyAkAMDa e sAdhanAnuM bAhya aMga che. tenuM atyaMtara aMga kSamA, dayA, prema, karuNA vagere che. sAdhanAnuM bAhya mALakhuM kevuM ghaDAya che teno AdhAra che sAdhakanI bAhya-aMtara paristhiti. sAdhakone prApta judA judA deza-kALa-saMyogo anusAra temanI sAdhanAno bAhya deha ghaDAya che. deza-kALa-saMyoga badalAtA rahe che tema sAdhakano bAhya vyavahAra paNa badalAto jAya che, tethI sAdhanAnuM bAhya svarUpa sadA saune mATe ekasarakhuM nathI hotuM. sAdhanAmAM amuka ja kriyAkAMDa karavA evuM anivArya nathI hotuM. sAdhanA e to vivekano mArga che. je kSetre, je samaye, je yogya hoya te; te pramANe jAgRta rahI svalakSe satsAdhana karavuM e che sAdhanAmArganuM rahasya. Ama, sAdhanAnuM bAhya kalevara deza, kALa ane paristhiti anusAra badalAyA kare che. te saMyogo upara AdhArita hovAthI nitya nathI, parivartanazIla che temaja te bhinna Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u74 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana bhinna prakAre che; paraMtu atyaMtara aMga bAhya paribaLo upara avalaMbita na hovAthI zAzvata ane ekarUpa che, arthAt sAdhanAnuM AMtara tattva sarva deza, kALa, saMpradAyamAM samAna rahe che. dareka darzana, mata, paMtha, saMpradAyanAM kriyAkAMDa alaga alaga hoya che. eka ja dharmamatanA anuyAyIo paNa te dharmatanA aneka peTAbhedomAM vaheMcAyelA hoya che ane te darekanAM kriyAkAMDa amuka amuka bAbatamAM ekabIjAthI judAM paDatAM hoya che, paraMtu jo te AMtarika vikAsanuM kAraNa thatAM hoya to tattvadaSTie temAM koI bheda nathI hoto. sAdhanAnuM bAhya svarUpa - kriyAkAMDo, anuSThAno, sAdhanApaddhatio e AtmavRtti jAgRta karavAmAM sahAyaka hovAthI tenuM sAdhanAmAM mUlya che. kriyAkAMDo vagere bhinna bhinna hovA chatAM jo tenA dvArA mokSarUpa sAdhya sadhAtuM hoya to te tattvadaSTie eka ja prakAranuM gaNAya. kriyAbheda ke bhASAbheda hovA chatAM sAdhyabheda na hovAthI jJAnIoe tenuM svarUpa eka ja prakAranuM mAnyuM che. jema devarAjanA indra, puraMdara, zakra, vaja, zacipati vagere alaga alaga nAmo hovA chatAM, temaja te zabdonA arthamAM paNa bheda hovA chatAM vyaktibheda nahIM hovAthI te abheda ja che; tema bhinna bhinna mata-paMthanirdiSTa sAdhanApaddhatiomAM bhinapaNuM hovA chatAM sAdhyabheda na hoya to tattvadaSTie te abheda ja che. tethI koI paNa mata-paMthanA pakSakAra na banatAM satyanA samarthaka ane prabodhaka evA tattvadarzI puruSoe te sarvane mokSamAM kAraNabhUta gaNI, te sarva sAdhanApaddhatione mAnya karI che. kriyAkAMDa vibhinna hovA chatAM dayA, zAMti, kSamA Adi sAdhanAnA AMtarika prakAra sarva dharmapaMthane mAnya che. sahu mata-paMthanA AtmArthI sAdhako A saguNone prApta karI tene pUrNapaNe pragaTAvavA mathe che, tethI teo sahu eka ja kalyANa mArga upara viharanArA hoya che. temanI dArzanika mAnyatAo ane kriyAkAMDanI paddhatio ekabIjAthI judI judI hovA chatAM badhA kSamA, samatA, saMtoSa Adi AMtarika bhAvarUpa eka dharmamAM ja mAnanAra hovAthI teo eka ja dharmanA gaNAvA yogya che. temanA mata-paMthanI praNAlIo judI judI hovA chatAM paNa te judAInA kAraNe dharma'mAM judAI nathI hotI. Ama, dharma e sAdhanAno AMtarika aMza che ane mata-paMtha e sAdhanAno bAhya aMza che. paMDita sukhalAlajI lakhe che - "dharma e guNajIvI ane guNAvalaMbI hovAthI te AtmAnA guNo upara ja 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, yogabindu', zloka 3 "mokAturyato yogo, mite na tataH vat | sAdhyAbhedAt tathAbhAve, tUktibhedo na kAraNam / / ' Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 375 rahelo hoya che, jyAre paMtha e rUpajIvI ane rUpAvalaMbI hovAthI teno badho AdhAra bahAranA rUparaMga ane DAkaDamALa upara hoya che. pahelAmAM ekatA ane abhedanA bhAvo UThe che ane samAnatAnI Urmio UchaLe che, jyAre bIjAmAM bheda ane viSamatAnI tarADo paDatI ane vadhatI jAya che..... dharmamAM cAritra upara ja pasaMdagInuM dhoraNa hovAthI temAM jAti, liMga, uMmara, bhekha, cihano, bhASA ane bIjI tevI bahAranI vastuone sthAna ja nathI, jyAre paMthamAM e ja bAhya vastuone sthAna hoya che. ane enI mukhyatAmAM cAritra dabAI jAya che.1 A uparathI phalita thAya che ke "dharma' zabdathI AMtarika guNasamRddhi ja abhipreta che, nahIM ke amuka prakAranA kriyAkAMDa. paraMtu dharmanI vAta jyAre thatI hoya tyAre ghaNuM karIne mata-darzana, kriyAkAMDa vagere bAbato tarapha dhyAna ApavAmAM Ave che. mAnyatAo ane kriyAkAMDone dharma gaNI levAmAM Ave che ane tethI teno Agraha thAya che. dharma eTale mata-paMtha nahIM, paNa Atmika guNasamRddhi - A tathya bhaNI lokonuM dhyAna jatuM nathI. Atmika guNasamRddhine badale kevaLa bAhya caryA, liMga, veSamAM ja dhArmikatA mAnI laI, temAM rokAI javAthI jIva paramArthathI vimukha rahI jAya che. jyAM saMgha ane samAja hoya che, jyAM saMgaThana hoya che tyAM vyavahAranI pradhAnatA dRSTigocara thAya che. sAdhanA aMtaraMga ane bahiraMga ane prakAre thatI hoya che, paraMtu aMtaraMga sAdhanA carmacakSuthI grAhya thatI na hovAthI ane bahiraMga sAdhanA tatvakAre grAhya thatI hovAthI dharmanI vyAkhyA bahiraMga dhoraNa anusAra nakkI karI levAmAM Ave che. dharmanI yathArtha samaja na hovAnA kAraNe jIvane potAnA mata-paMthanI kriyA vaDe ja dharma thAya evI mAnyatA hoya che. te dharma ane adharmane potAnA mata-paMthanA kriyAkAMDa vaDe ja mApe che. koI potAnA mata-paMthanAM kriyAkAMDa karato hoya to te dharmI ane na karato hoya to te adharmI, ema te mAne che. te potAnA mata-paMthanI kriyA vaDe ja dharmanI niSpatti thAya che ema mAnato hovAthI, kriyAnA abhAvamAM paNa dharma hoya ema te mAnI zakato nathI. kharekhara to potAnA mata-paMthanI kriyAmAtrathI dharma ane enA abhAvathI adharma mAnanArA na to dharmane samajyA che, na to adharmane. amuka kriyA karavAmAtrathI koI dharmI banI jato nathI ane te nahIM karavAthI koI adharmI banI jato nathI. potAnA mata-paMthanI kriyA karato hoya topaNa te dharmI na hoya ema banI zake ane te tevI koI kriyA na karato hoya topaNa te dharmI hoya ema banI zake. jIvanamAM 1- paMDita sukhalAlajI, jaina dharmano prANa', pR.19, 21 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pariNAma anusAra dharma-adharma che. kriyAkAMDano kyAre paNa niSedha hoya nahIM, paNa tene ja dharma mAnI levAnI ane teno Agraha rAkhavAnI bhUla sAme ahIM lAlabattI dharI che. koI paNa paddhatinAM kriyAkAMDa sAdhakane tenI aMtaraMga sAdhanAmAM ullAsa pUranAra bane, vega ApanAra bane to te kriyAkAMDa zreyaskara kahI zakAya. dharma mukhya vastu che, jyAre kriyAkAMDa dharmapAlanamAM upayogI athavA sahAyaka hovAthI gauNa che. jyAre gauNa vastune mukhya vastu gaNavAmAM Ave che athavA to tenuM ekAMte grahaNa thAya che tyAre evI pravRtti thAya che ke jenA phaLasvarUpe jIva mokSamArgathI dUra pheMkAI jAya che. sAMpradAyikatAnA jhanUnanA kAraNe te kyAreka to aghaTita kRtyo paNa karI bese che. potAnA mata-paMtha-saMpradAyanAM kriyAkAMDa, cihno AdimAM ja dhArmikatA ke saMtapaNuM jonAra saMkucita manovRttivALA, kahevAtA dhArmika jano anya mata-paMtha-saMpradAyanA guNIjano ke saMtapuruSomAM sAcA AdhyAtmika guNo vidyamAna hovA chatAM mAtra emanAM kriyAkAMDa, cihno Adi potAnA mata-paMtha-saMpradAyathI bhinna hovAnA kAraNe emane oLakhI zakatA nathI ane keTalIka vAra to emano anAdara ke avahelanA paNa karI bese che. teo potAnA mata-paMthamAM kadAca koI kuguru hoya topaNa emane suguru mAnI bhaje che ane anya dharmamatanA sAcA saMtone kuguru ke mithyAdaSTi kahI emano anAdara, apamAna kare che. teo potAnA saMpradAyanA saMtone zreSTha mAnavA lAge che tathA pArakA saMpradAyanA saMtone dhRNAnI dRSTithI jovA lAge che. emanA doSo kADhavAmAM temanI 'pravINatA' kAme lAgI jAya che. temane potAnA doSa jovAnAM pariNAma jAgatAM nathI ane anya matanA saMtonA doSo jovAmAM temane kutsita AnaMda maLe che. emanI niMdA karavI temane sukhada lAge che. AvA jIvone mATe cetavaNI uccAratAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che ke dRSTirAganA ghenamAM jANe-ajANe thato anya mata-paMthamAM rahela sAcA saMtono upahAsa mithyAtvarUpa mahApApane nimaMtraNa Ape che; ' bhalene e bhUla ajJAnathI thatI hoya to paNa eno daMDa avazya maLe che. kAyadAnuM jJAna na hatuM' evo bacAva adAlatamAM cAlato nathI. karmanI adAlata paNa Avo bacAva svIkAratI nathI. sAMpradAyikatAnA kAraNe jIva potAnA saMpradAyanI vyaktione mitra samaje che ane anya saMpradAyanI vyaktione zatru samaje che. kharAbamAM kharAba vyakti paNa jo potAnA saMpradAyanI hoya to te tene sArI lAge che ane pArakA saMpradAyanI sArAmAM sArI 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, kAtrizata kAtrizikA', dvAra 23, zloka 29nI TIkA 'tasya sarvajJasya pratikSepaH / bhAvaM tattaddezanAnayAbhiprAyamajAnato'yuktaH / AryApavAdasyAnAbhogajasyApi mahApApanibandhanatvAta / / ' Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 377 vyakti tene jovI paNa gamatI nathI. AvA jIvane dharma sAthe levA-devA nathI. tene mATe saMpradAya ja mukhya che. sAMpradAyika AsaktinA kAraNe potAnA saMpradAyanI dareka vyaktine sajjana ane pArakA saMpradAyanI dareka vyaktine durjana mAnavA lAge che. paraMtu koI paNa saMpradAyanA badhA ja loko sArA ke badhA ja loko kharAba hoI zakatA nathI. jaina saMpradAyanA badhA ja jitAtmA hotA nathI, bauddha saMpradAyanA badhA ja loko bodhisaMpanna hotA nathI, bAhmaNa saMpradAyanA badhA ja bahmavihArI hotA nathI ane islAmanA badhA ja zAMta hotA nathI. jaina, bauddha, bAhmaNa ke musalamAna kahevaDAvavAmAtrathI koI sajjana ke durjana banI jatuM nathI. sAMpradAyikatAnA raMgIna cazmAM utArIne jue to dharmanuM zuddha svarUpa samajAya, nahIM to potAnA saMpradAya sivAya tene bIje kaze paNa dharma jaNAto nathI, bIjo koI guNiyala lAgato nathI. koI jIvanI dhArmikatAnI kasoTI karavI hoya to e na jovuM joIe ke te kayA saMpradAyano che? athavA to te kaI dArzanika mAnyatAne apanAve che? athavA kaI kaI rUDhionuM AcaraNa kare che? balka e jovuM joIe ke tenAmAM AMtarika guNasamRddhi che ke nahIM? teno jIvanavyavahAra pavitra che ke nahIM? jo guNa pragaTyA hoya, AcaraNa pavitra hoya to te dharmavAna che. jeTalA pramANamAM guNo pragaTyA hoya teTalA pramANamAM te jIva dharmavAna gaNAya. jo ema na hoya to te jIvane dharma sAthe koI saMbaMdha nathI, bhale te potAne game te nAmathI oLakhAve, pachI bhale game te saMpradAyano AkarSaka billo lagAve. dharmane nAma sAthe ke sAMpradAyika billAo sAthe koI saMbaMdha nathI. dharma nathI potAno ke nathI pArako, nathI jUno ke nathI navo, nathI hindu ke nathI musalamAna, nathI bhAratIya ke nathI videzI, dharma dharma che - sadaiva ekasarakho, sarvatra ekasarakho. dharmane varga, samudAya, saMpradAya, deza, rASTranI sImAomAM bAMdhI zakAto nathI. mAnavasamAjamAM koI paNa vargamAM dharmavAna vyakti hoI zake che. dharma upara koI eka khAsa vargano ijAro hoto nathI. paraMtu jyAre jIva korI kapoLakalpita mAnyatAonA AdhAre pote je kare, svIkAre tene dharma mAnavA lAge che tyAre Agraha Upaje che. potAnA saMpradAyanI kriyA ke veSathI ja mokSa thAya evo Agraha tenAmAM bharAya che. jyAM Agraha hoya che tyAM vAdavivAda paNa pravezI jAya che. dharmanA bAhya AkAra-prakAra, kriyAkAMDa aMge vibhinna mata-darzanamAM vivAda rahe che. eka ja dharmamatanA peTAbhedomAM paNa vivAda rahe che. jema ke - eka ja prabhu vIranA anuyAyI digambara ane zvetAmbara, zvetAmbaramAMye mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI, ane te darekamAMnA paNa bhinna bhinna gaccho, samudAyo ane saMghADAo vacce paNa paraspara A sthiti jovA maLe che! eTaluM ja nahIM, tithi Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jevI koI ekAda bAbatamAM paNa rahela vicArabheda ke caryAbhedanAM prasaMge, daSTirAgavivaza, potAthI judI chAvaNImAM rahela janonI avahelanA, anAdara, upahAsa thatAM rahe e zuM hakIkata nathI? AnA mULamAM dharmanA pUrvokta be aMzanuM ajJAna raheluM che. mAtra jainomAM ja nahi paNa jaina, hiMdu, bauddha, zIkha, khristI, muslima vagere koI paNa dharmanA anuyAyIo tarapha daSTi karatAM tyAM AvI saMkIrNa manodazA jovA maLe che. udAharaNa tarIke hiMdu dharmanA traNa mukhya saMpradAyo : vaiSNava, zaiva ane zAktanI vAta laIe to ApaNane dekhAze ke e traNamAMnA pratyekanA anuyAyIono moTo bhAga potAnA saMpradAya ke peTA saMpradAyane ane temAM vikasela karmakAMDa, vidhiniSedha tathA AcAra-vicAranI praNAlIne ja sAco dharma mAne che ane anya saMpradAyamAM pracalita ane mAnya rahela je rItarasama, vicAra-vartana ke mAnyatAone tenA saMpradAye amAnya ke varya gaNAvela hoya tenA pratye te pUrvagraha, tiraskAra ane ugra virodha suddhAM seve che. jema ke ADuM TIluM ke, geruA vastrane vaiSNavo varjya gaNe che, jyAre zaivo geruA raMgane vAsanA uparanA vijayanuM pratIka gaNI saMnyAsIo mATe e raMganA vastraparidhAnano Agraha rAkhe che. vaiSNavo sAdhu mATe sapheda ane te bALabrahmacArI hoya to pILA raMganA vastraparidhAnane mAnyatA Ape che, ane tilaka UbhI lITIonI bhUmikA para race che; jyAre zaiva saMpradAyo tilaka mATe ADI lITInI bhUmikAno Agraha rAkhe che..... e ja rIte, zIkhadharmanA akAlI ane niraMkArI jUtho vacce temaja islAma dharmanA ziyA-sUnnI paMtho ane tenA avAMtara saMpradAyo vacce paNa khUnarejIbharI athaDAmaNono ItihAsa che. khristI dharmanA pramukha saMpradAyo - romana ketholika, proTesTanTa, yuriTana, prITeriyana ane tenA seMkaDo peTA saMpradAyo - jUthomAM paNa AvAM bhAva-valaNo pracalita rahyAM che, enI sAkSI ItihAsa pUre che.' vivekadraSTisaMpanna sAdhako vibhinna mata-paMthanA kriyAkAMDomAM vibhinnatA joIne mUMjhAtA nathI. temano lakSa paramArthamArga pratye hoya che. sAdhanAnA AMtarika aMzanuM mahattva hovAthI teo bAhya aMzanI vibhinnatAmAM aTakI jatA nathI. paraMtu saMkucita manovRttivALA ane sAMpradAyikatAne ja mahattva ApanArA jIvo kriyAkAMDonI vibhinnatAthI mUMjhAya che. temane sAdhanAnA bAhya aMzanuM ja mahattva hovAthI potAnA saMpradAyanAM kriyAkAMDano Agraha rAkhe che tathA anya mata-paMthanA kriyAkAMDono asvIkAra ke niMdA kare che ane tethI teo mokSamArganA paramArthatattvathI ajANa rahI jAya che. dharmArAdhakone bALa ane budha ema be vibhAgamAM vibhAjita karI zakAya che. 1- munizrI amarendravijayajI, 'ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM?', bIjI AvRtti, pR. 27-29 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 378 mAtra bAhya veSa ane kriyAkAMDamAM ja dharma jonAra bALaka samAna che ane kAyAnI pravRtti vaDe dharma-adharmano tola nahIM karanAra, paNa e pravRtti pAchaLanuM preraka tattva jonAra budhajano che. A budhajano jyAM sAdhanAnuM AMtara tattva hoya che tyAM AkarSAya che, teno Adara karavA prerAya che, paraMtu bALa jIvo sAMpradAyikatAmAM aTavAI anyatra rahela sAcI dhArmikatAne pArakhI zakatA nathI ane tethI tenI avahelanA kare che. AvA bALa jIvo potAnA mata-paMthanirdiSTa kriyAkAMDono Agraha tathA vikalpa karI mokSamArganI yathArtha upAsanAthI vaMcita rahI jAya che. zrImad kahe che - vADAmAM kalyANa nathI; ajJAnInA vADA hoya. TuMDhiyA zuM? tapA zuM? mUrti mAne nahIM ne mumati bAMdhe te TuMDhiyA; mUrti mAne ne mumati na bAMdhe te tapA; ema te kaMI dharma hoya! e to loDhuM pote tare nahIM, ane bIjAne tAre nahIM tema. ..... mumati Adino Agraha mUkI devo." mokSane sAdhavA mATe jIve Agraha mUkIne te ja sAdhanApaddhati, te ja dharmAnuSThAna, te ja kriyAkAMDa svIkAravAM joIe ke je rAga, dveSa ane ajJAnanI nivRttimAM ane zuddhAtmAnI prAptimAM sahAyaka nIvaDe. doSakSaya ane guNavRddhimAM je upakAraka jaNAya, tene 'potAnuM' ane 'parAyuM' evA vibhAga pADyA vinA, guNavattAnA dhoraNe ja apanAvavAno upadeza sarva deza-kALanA ane mata-paMthanA AtmajJa saMtoe karyo che. mokSaprAptinI tIvra utkaMThA dharAvatA sAdhake koI paNa sAdhanApaddhati apanAvatAM pahelAM e paddhati potAnA mata-paMtha-saMpradAya dvArA nirdiSTa che ke anya mata-paMtha-saMpradAya dvArA nirdiSTa che ema jovuM joIe nahIM, paraMtu te potAnA aMtaraMga doSone kSINa karavAmAM ane Atmika guNavRddhimAM sahAyaka nIvaDe ema che ke nahIM e mApadaMDa apanAvavo joIe. "adhyAtmakalpadruma'mAM AcAryazrI munisuMdarasUrijIe to zreyArthIone bhArapUrvaka anurodha karyo che ke iSTa sthAne pahoMcavA icchato mANasa, te sthAne laI janAra vAhanane AvakAre che - te potAnuM ho ke na ho; tema potAnuM zreya icchatA mumukSue mokSaprAptimAM hetubhUta deva, guru ane sAdhanA - A traNanI pasaMdagI vakhate daSTirAgano parityAga karIne, arthAt "potAnAM ane 'parAyAM'no vicAra bAjue mUkIne temane guNavattAnA dhoraNe apanAvavAM joIe. Ama, sAdhanApaddhatinI pasaMdagI karatI vakhate dArzanika vivAdomAM ke sAMpradAyika 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.730 (upadezachAyA-13) 2- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijI kRta, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 12, zloka 4 nAzvapotAkSarathAnuM yatherapataye bhadra! ninAm parAk vA | bhajanti vijJAH suguNAn bhajaivaM, zivAya zuddhAn gurudevadharmAn / / ' Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mAnyatAomAM na gUMcavAtAM te sAdhanApaddhatithI rAga-dveSa ghaTe che ke nahIM tenI yogya cakAsaNI karavI joIe. koI pUrvanirdhArita mAnyatA ke Agraha vinA te sAdhanApaddhatinuM yathArtha mUlyAMkana karavuM joIe. rAga-dveSano nAza thAya che ke nahIM e mApadaMDathI "A sAdhanApaddhati yogya che ke ayogya che' te nakkI karavuM joIe. mokSamAM kAraNabhUta evA rAga-dveSano nAza je dvArA thAya te sAdhanApaddhati apanAvavI joIe. pradarzananuM ane naya-nikSepanuM UMDuM jJAna dharAvanAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje 'upadezarahasya' graMthanA upasaMhAramAM samagra jinAjJAno niSkarSa ApatAM kahyuM che ke 'vadhAre zuM kahIe? jinAjJA ATalI ja che ke je je dvArA jIva rAga-dveSamAMthI chuTakAro meLavI zakato hoya emAM emAM teNe pravartavuM.' 1 zrI AnaMdaghanajI mahArAja munisuvratasvAmI bhagavAnanA stavanamAM lakhe che - vaLatuM jagaguru iNipere bhAkhe, pakSapAta saba ThaMDI; rAgadveSa moha pakha vajita, AtamazuM raDha maMDI. Atama dhyAna kare jo kou, so phira IsameM nAve; vAgajAla bIjuM sahu jANe, eha tattva citta lAve." ahIM teo pharamAve che ke matano saghaLo Agraha choDIne, rAga-dveSa-mohano pakSa choDIne, AtmAnI sAthe prIti mAMDIne eTale ke AtmAmAM laya lagADIne AtmadhyAna karavuM. je koI AtmadhyAna kare che te pharIthI saMsAramAM Avato nathI. AtmadhyAna sivAya bIjuM kaMI upayogI nathI, mATe prayojanabhUta tattvone manamAM ciMtavavAM joIe ane bIjAM saghaLAMne mAtra vAjALarUpe jANI tajavAM joIe. Ama, temaNe rAga, dveSa ane mohane tajavAnI tathA AtmAnuM dhyAna karavAnI bhalAmaNa karI che. AtmAnI oLakhANa karIne tenA dhyAnamAM ekAgra thavuM te dharma che ane AnaMdamUrti AtmAne bhUlI rAga-dveSa-mohamAM ekAgra thavuM te adharma che. huM zarIrathI judo chuM, zubhAzubha lAgaNI paNa mArAthI bhinna che, te mAro svabhAva nathI, huM tene jANanArajonAra jJAnasvarUpa trikALI paramAtmA chuM' ema AtmAnA mahinAmAM ekAgra thavuM te dharma che ane AtmAno mahimA bhUlIne rAga-dveSa-mohamAM ekAgra thavuM te adharma che. svamAM rahevuM e ja dharma che ane rAga-dveSa-moha karavo e ja adharma che. ekamAM AnaMdano dhodha che, bIjAmAM klezanAM vamaLo che; ekamAM naryuM sukha che, bIjAmAM naryuM du:kha che. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, upadezarahasya', gAthA 201 ___'kiM bahuNA iha jaha jaha rAgaddosA lahaM vilijjati / taha taha payaTTiavvaM esA ANA jiNiMdANaM / / ' 2- zrI AnaMdaghanajIracita, zrI munisuvrata bhagavAnanuM stavana, kaDI 8,9 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 381 rAga-dveSa-mohanA nAzathI ja sarva duHkha ane klezathI mukta thavAya che. tethI aMtaramAM paDelI rAga, dveSa ane mohanI graMthio dUra karIne cittane zuddha banAvavuM joIe. te je dvArA thAya te sarva mokSanA upAya che. jenAthI doSa naSTa thatA hoya, mohajanya saMskAro laya pAmatA hoya ane pUrvakarmanI nirjarA thatI hoya te sarve muktinA upAya che. te anuSThAna, te sAdhanApaddhati anya mata-paMthomAM pracalita hoya to paNa te sarvajJasammata ja che. je dharmanA anuSThAnanuM bAhya kalevara zrI jinezvaradeva kathita hoya eTalAmAtrathI te dharmapravRtti muktiprada nathI banI jatI. enuM AMtara tattva - eno bhAva jo zrI jinezvaradevanI AjJAne anukULa hoya to ja te pravRtti muktisAdhaka bane che. jo bhAva zrI jinezvaranirdiSTa hoya to pravRttinuM bAhya svarUpa bhale anya darzana dvArA nirdiSTa hoya to paNa te mokSasAdhaka bane che. je sAdhanApaddhati jIvane rAga-dveSathI mukta karAvanArI hoya, arthAt jinezvaradevanI AjJAne anurUpa hoya, to te sAdhanA karanAra sAdhaka game te mata-paMthano hoya topaNa bhAvathI te zrI jinano ja anuyAyI che. jinAjJA sAthe zuM saMgata che tathA koI paNa kriyA-sAdhanA-anuSThAna karIne paNa mokSArthIe zuM karavuM joIe te vAtane A gAthAmAM zrImade atyaMta saraLatAthI ane atyaMta saMkSepamAM batAvI che. mumukSuone pathadarzana karAvatAM temaNe kahyuM che ke dharmanI prApti mATe mata-darzananA Agraha tathA vikalpa choDavA joIe. Agraha tathA vikalpamAM heyabuddhi thavI joIe. heyabuddhi thayA vinA teno abhAva thavo saMbhavita nathI. mohavaza jIva potAnAM mata-darzananAM kriyAkAMDathI ja dharma mAnIne Agraha tathA vikalpamAM sapaDAya che. dharmanA samyaka svarUpanI oLakhANa nahIM hovAthI te Agraha tathA vikalpa karato rahe che. te Atmika guNo vikasAvavAno puruSArtha karato nathI ane amuka prakAranAM kriyAkAMDathI ja dharma thAya che ema mAnIne Agraha ane vikalpanI moTI beDIo jAte ja paherI rAkhe che. A beDIo tene niraMtara asita rAkhe che. kriyAkAMDa karavA chatAM 1- juo H AcAryazrI bhadrabAhusvAmIkRta, 'zrI bRhat kalpa sUtra' (u. 2, sUtra 2), niryukti gAthA 3331 'dosA jeNa nirubhaMti jeNa khijjati pubakammAiM / so so mokkhovAo, rogAvatthAsu samaNaM vA / / ' 2- juo : zrI siddharSigaNijIkRta, 'upamiti bhavaprapaMcA kathA', prastAva 8, zloka 817,818 'tathA sarvamanuSThAnaM, yadbhavennAzakAraNam / sarAgadveSamohAnAM, cittAkhilamalAtmanAm / / talloke sarvatIrtheSu, sAkSAjjaine'pi vA mate / yathA tathA kRtaM hanta, jJeyaM sarvajJasammatam / / ' Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paNa Agraha ane vikalpanA kAraNe tene dharmanI prApti thatI nathI. koTi upAya karavA chatAM paNa Agraha ane vikalpa choDe nahIM tyAM sudhI tene dharmanI prApti thatI nathI. dharmanI prApti mATe to potAnAM mata-darzananI kriyAthI ja dharma thAya' evI bhrAMti choDIne samyak puruSArtha karavo joIe. potAnA mata-paMtha-saMpradAya dvArA nirdiSTa kriyAkAMDadharmAnuSThAnano Agraha tathA te saMbaMdhI rAga-dveSarUpa vikalpano tyAga karI vItarAgI puruSArtha ja kartavya che. zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - 'darzanamohanuM lakSaNa che svaccheda athavA Agraha. A mAro mata che mATe mAre tene vaLagI rahevuM athavA A mAruM darzana che mATe game tema mAre siddha karavuM ane je svabhAva che tenA lakSa na rahevuM e Adi mata darzanano Agraha che. tevA AgrahathI koI kalyANa nathI, paNa ahitanuM kAraNa jANI choDavA yogya che. cAritramohanuM lakSaNa che zubhAzubha rAgAdi vikalpa. Agrahane daDha karanAra tevA prakAranA aneka vikalpo hoya che, te paNa hitakAryamAM pratibaMdhaka che ethI choDavA yogya che." vItarAgasvabhAvanuM anusaMdhAna karI, rAga-dveSa karyA vinA samabhAvamAM rahevAno puruSArtha kartavyarUpa che. jIva AgrahabharelI sthitimAM game teTalI dharmakriyAo karaze topaNa tenA rAga-dveSa ghaTI zakaze nahIM. tethI dharmanA mArge janAra jIve Agrahano tyAga karavo e atyaMta Avazyaka pUrvabhUmikA che. Agrahane sAthe laIne jIva satya sudhI pahoMcavA icche to te kadApi zakya nathI. jIva jyAM sudhI AgrahanA pravAhamAM taNAto rahe che tyAM sudhI tene AgrahanI vyarthatAno khyAla nathI Avato, paNa te aTakIne vicAre to tene Agrahajanya azAMti pratyakSa thAya. AgrahathI thatA nukasAnanuM jo tene bhAna thAya to te A hanivRttinI dizAmAM pagalAM mAMDI zake che. sAdhaka AtmanirIkSaNa dvArA potAnI kriyAo pAchaLa rahelA Agrahane pakaDavAno prayAsa kare che. potAnAM vicAromAM, mAnyatAomAM, lAgaNIomAM rahelA Agrahane zodhavAno prayatna kare che. jIva potAno Agraha jema che, jeTalI mAtrAmAM che ane jevA svarUpe che tema na oLakhe to lAkha prayatna paNa te Agraha TaLI zakato nathI. khokhalI dIvAla upara raMgarogAna kareluM hoya to tenI marAmatano vicAra Avato nathI, paraMtu aMdarathI to e jIrNa thayelI ja che. khoTA raMgarogAna ukhADI nAkhavAmAM Ave to paristhiti jevI che tevI spaSTa dekhAya ane sAco upAya thaI zake. tevI ja rIte Agrahane daDhatA mAnI lIdhI hoya to tenA nAzano vicAra to Avato ja nathI, paraMtu te vadhu ne vadhu puSTa thato jAya che. jAgRtipUrvaka AtmanirIkSaNa karavAmAM Ave to Agraha jaDI Ave che ane teno sAco ilAja thaI zake che. jema jema jIva jAge che, 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, "Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR. 296 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 383 tema tema tene potAno Agraha dekhAya che, teno svIkAra thAya che ane tene choDI devAnA prayatna thAya che. potAnA Agraho ane vikalpothI tene khUba pIDA thAya che. te zalyanI jema khUMcatA hovAthI tene kADhavA te khUba zrama uThAve che. Agraha ane vikalpa choDIne niraMtara nijatattva upara dRSTi karavI e ja sAcI ArAdhanA che. mata-darzananA Agraha tathA vikalpathI kyAre paNa dharma thato nathI. dharma to potAnA svabhAvanA AzrayathI ja thAya che. huM jJAnamAtra ' e ja bhAva upAdeya che. Agraha tathA vikalpanA bhAva heya che. heya-upAdeyano viveka karI, heyane choDI, upAdeyane grahaNa karavAmAM Ave tatpara rahevuM ghaTe che. mata-darzananA Agraha tathA vikalpa choDIne karavAmAM AvatA vItarAgI puruSArthanuM phaLa batAvatAM zrImad prastuta gAthAmAM kahe che ke "kaho mArga A sAdhaze, janma tehanA atya', paramArthamArgane sAdhatAM jIvane AtmajJAna thAya che. AtmajJAna thayA pachI jIva vadhu kALa saMsAramAM raheto nathI. jo ugra puruSArtha vaDe AtmasthiratA ArAdhavAmAM Ave to te ja bhave AtmacAritranI pUrNatA thaI mokSa thAya che. paraMtu jo ujha puruSArtha na hoya to teNe bIjA janma levA paDe, paNa bahu ja alpa. samakita AvyA pachI jo vame nahIM to vadhAremAM vadhAre paMdara bhava thAya. tAtparya e che ke - (1) samyagdarzana na thAya tyAM sudhI jIvane amaryAdita saMsAra che, arthAt anaMtAnaMta bhava che. (2) samyagdarzana thayA pachI jo vamI jAya to vadhAremAM vadhAre ardhapudgalaparAvartana kALa sudhI saMsArabhramaNa karIne jIva mokSe jAya, arthAt teno amaryAdita saMsAra samyagdarzananA prabhAvathI maryAdita thAya che. (3) samyagdarzana thayA pachI jo vame nahIM ane sammacAritrano abhAva hoya athavA to temAM taratamatA hoya, arthAtuM cAritra akhaMDa na hoya to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave mokSe jAya. kSAyika samyagdarzana hoya to vadhAremAM vadhAre traNa ke cAra bhave mokSe jAya. (4) akhaMDa samyagdarzanapUrvaka akhaMDa samyaphacAritra hoya to te ja bhave mokSa pAme. 'te ja bhave mokSa pAme' ema je kahyuM te 'A kALamAM mokSaprApti na thaI zake evI jaina mAnyatAne jarA paNa pratikULa nathI; kema ke ahIM to mAtra utkRSTa ArAdhanAnuM mAhAbhya gAyuM che. utkRSTa ArAdhanA je sthaLe thAya te sthaLe mokSa paNa thavo joIe. A kALe, A kSetre akhaMDa utkRSTa cAritranI - yathAkhyAta cAritranI saMbhAvanA na hovAnA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kAraNe zrImade janma' zabda bahuvacanamAM vAparyo hoya ema lAge che. te ema sUcave che ke jaghanya ke madhyama pariNAmanI dhArAthI ArAdhanA thaI hoya tethI sarva karma kSaya thaI na zakavAthI alpa janma dhAraNa karavA paDe che. te alpa janmo paNa prAyaH deva ke manuSya gatinA ja hoya che. paMDita zrI daulatarAmajI 'cha DhALA'mAM lakhe che - prathama naraka vina paTuM bhU jyotiSa vAna bhavana paMDha nArI; thAvara vikalatraya pazumeM nAhiM, upajata samyakadhArI. samyagdaSTi jIva Ayu pUrNa thatAM jyAre deha choDe che tyAre bIjIthI sAtamI narakanA nArakI, jyotiSI, vyaMtara, bhavanavAsI, napuMsaka, sarva prakAranI strI, ekendriya, beindriya, treindriya, caturindriya ane karmabhUminA tiryaMca thatA nathI; (nIca phaLavALA, ochA aMgavALA, alpAyuSavALA ane daridrI thatA nathI;) vimAnavAsI deva, bhogabhUminA manuSya athavA tiryaMca ja thAya che. kadAca narakamAM jAya to pahelI narakathI nIce jatA nathI. tethI ja kahyuM che ke samyagdarzana traNa lokamAM sukhakArI che. A gAthAmAM zrImadano je jhoka che te temanI sarva mata-darzana taraphanI sahiSNutA batAve che. zrImannI madhyasthatA, vizALa aMtaravRttinuM varNana karI zake evA zabdo duniyAnI koI bhASAmAM astitva dharAvatA nathI. temanI parama udAra AtmadazA zabdomAM samAI zakatI nathI. svabhAvadaSTinA kAraNe jeo deha ane rAgathI paNa bhinna rahetA hoya, teo mata-darzananA Agrahane AdhIna to thAya ja kyAMthI? jemane nirvikalpa thavAnI ja hoMza vartatI hoya temane mata-darzananA vikalpamAM rasa kyAMthI hoya? bahirdaSTi jIvane bAhya saMyogonI ja mahattA hovAthI tene mata-darzananA bhedabhAvanI vAta khUba mahattvanI lAge che, paraMtu zrImad jevA jJAnI puruSone svabhAvanI ja mahattA hovAthI teo matadarzananA bhedabhAvanI vAtone gaNakAratA nathI. teo mata-darzananA bhedabhAvathI para thaI gayA che. zrImad anyatra prakAze che - 'koI gacchamAM nathI; paNa AtmAmAM chuM; e bhUlazo nahIM." jainanA AgrahathI ja mokSa che; ema AtmA ghaNA vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. muktabhAvamAM (!) mokSa che ema dhAraNA che.' 'choTama jJAnI puruSa hatA. padanI racanA bahu zreSTha che." 1- paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 3, gAthA 16 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 170 (patrAMka-37) 3- ejana, pR. 218 (patrAMka-120) 4- ejana, pR. 287 (patrAMka-250) Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 385 'Atmadarzana pAmyA chatAM paNa vyAsajI AnaMdasaMpanna thayA nahotA; kAraNa ke harirasa akhaMDapaNe gAyo nahoto." 'amane to brAhmaNa, vaiSNava game te samAna che. jaina kahevAtA hoya, ane matavALA hoya to te ahitakArI che; matarahita hitakArI che." zrImade Thera Thera AtmakalyANa mATe mathatA jIvone svAdhIna atIndriya sukhanI prApti thAya te arthe mokSamArganA yathArtha svarUpanuM bhAna karAvyuM che ane potAnA mata-paMthasaMpradAya dvArA nirdiSTa kriyAkAMDa, dharmAnuSThAna vagereno Agraha choDavAno upadeza karyo che. prastuta gAthAmAM paNa temaNe mata-darzanano Agraha tathA vikalpa choDavAnI ja vAta karI che. samasta rAga-dveSAdi vikArone nAza karI eka AtmAmAM sthira thavuM e ja mokSamArga che ema garbhitapaNe darzAvyuM che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'choDI mata darzana taNo, pakSapAta ahaMkAra; jethI krodhAdika vadhe, doSataNo bhaMDAra. mATe tyajI prayatnathI, Agraha tema vikalpa; pachI saralatAdi guNe, maLe salphaLa je analpa. sapuruSe paramArthanI, AjJA tathA prakAra; kahyo mArga A sAdhaze, te pAme bhavapAra. satnI sAcI sevanA, AjJA nirvikalpa; ArAdhe sabhAvathI, janma tehanA alpa.' 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.301 (patrAMka-282) 2- ejana, pR.702 (upadezachAyA-6) 3- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.240 (zrI giradharabhAIracita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 417-420) Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 106 az eraias Sahara, yehi & natis, a usodarainini, hikinus inhia. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA sAdhaze, gAthA potAno matAgraha choDIne mokSane sAdhavA tatpara thayelA maMdakaSAyI supAtra samIpamuktigAmI jIvane tattvajijJAsA thAya che. tene aneka prakAranA prayojanabhUta prazno jAge che ane tenA samAdhAna arthe te anubhavI gurune sevI potAnA praznonuM yathArtha samAdhAna meLave che. ahIM paNa sAcI jijJAsApUrvaka prazno pUchI suziSya zrIguru pAse tenuM yathArtha samAdhAna meLave che. te saMbaMdhI zrIguru kahe che gAthA 105mAM zrIgurue jaNAvyuM ke potAnAM mata-darzananI mAnyatAno Agraha temaja vikalpa choDIne je jIva AgaLanI gAthAomAM batAvelo paramArthamArga jIva thoDA bhavamAM mokSa pAmaze. gAthA - 106 'SatpadanAM SaTkazna teM, pUchyAM karI te padanI sarvAMgatA, mokSamArga artha he ziSya! teM cha padanAM cha prazno vicAra karIne pUchyAM che, ane te padanI sarvAMgatAmAM mokSamArga che, ema nizcaya kara. arthAt emAMnuM koI paNa pada ekAMte ke avicArathI utthApatAM mokSamArga siddha thato nathI. (106) vicAra; nirdhAra.' (106) bhAvArtha jenA hRdayamAM zuddhAtmA prApta karavAnI prabaLa icchA thaI che evo satjijJAsu ziSya, jemane sattnI prApti thaI che evA anubhavI guru pAse potAnI zaMkAo namra bhAve rajU kare che. tenI satpAtratA joIne zrIguru tenI zaMkAonuM samAdhAna kare che. cha pada saMbaMdhI pUchAyelA praznonA saMtoSakAraka uttaro ApI zrIguru vAtsalyabharyA saMbodhanathI ziSyane kahe che ke he ziSya! teM cha padanA cha prazno bahu vicArIne pUchyA che. A cha padanI sarvAMgatAmAM ja mokSamArga che ema nakkI mAna. chae padanAM sarva paDakhAM jANavAM, samajavAM ane temAM niHzaMka thavuM te mokSamArga che. 'AtmA che', 'AtmA nitya che', 'AtmA kartA che', 'AtmA bhoktA che', 'mokSa che' ane 'mokSano upAya che' A chae padone saMpUrNapaNe vicArIne je svIkAre che te avazya mokSamArgane pAme che. cha padanI yathArtha pratIti te samyagdarzana che, yathArtha bodha te samyajJAna che ane te anurUpa AcaraNa te samyakcAritra che. chae pada ekabIjA sAthe atUTa saMbaMdha dharAve che. temAMthI eka paNa padane ochuM AMkavAthI mokSamArganI pratItine kSati pahoMce che. ekAda padamAM paNa zaMkA rahe athavA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana tene ekAMte utthApavAmAM Ave to mokSamArga pAmI zakAto nathI. chae padane alaga alaga samajI, cha padane ekarUpa karIne potAnuM svarUpa jANatAM, eTale ke 'huM chuM, huM nitya chuM, huM kartA chuM, huM bhoktA chuM, mAro mokSa che ane zrIguru batAve che e mArI muktino upAya che.' ema e cha padamAM svapaNuM lAvatAM mokSamArga pAmI zakAya che; tethI jIve ekAMta mAnyatAono tyAga karI chae padanI yathArtha zraddhA karavI joIe. Ama, mokSanA upAyanI samajaNanI prAptine je potAnA sadbhAgyano udaya mAne che tevA vivekavaMta suziSyane zrIguru A gAthAmAM kahe che ke 'chae padanA prazno teM uttama vicAra karIne pUchyA che. te cha padanAM samAdhAnane samajavAM ane anekAMtadRSTithI chae pada sarvAMge mAnya karavAM e mokSamArga che ema nirdhAra kara.' mokSarUpI mahelanuM prathama pagathiyuM te samyagdarzana che. samyagdarzana eTale vizeSArtha samyak pratIti. samyagdarzana vinA jJAna ane cAritra samyapaNuM pAmatAM nathI.1 samyagdarzana thatAM ja jJAna samyak thAya che ane kramazaH cAritra samyak thAya che. A traNanI pUrNatA ane akhaMDatA te ja mokSa che. samyagdarzana jIvanAM potAnAM ja vizuddha pariNAmo vaDe pragaTe che. gurvAdano upadeza temAM nimittakAraNa che. pariNAmone nirmaLa karavAno puruSArtha to jIve jAte ja karavAno che. potAnA kalyANanI javAbadArI jIvanI potAnI ja che. sadguru to mokSamArga darzAve che. te mArga grahaNa karavAno tathA tenA upara cAlavAnuM to jIve pote ja karavAnuM che. A kArya potAnA ja puruSArthathI potAnA ja dravyamAM thAya che. svarUpanI yathArtha samajaNa dvArA upayogane svamAM ekAgra karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. sadgurunA upadeza dvArA nava tattvanI, cha padanI yathArtha zraddhA karI, upayoga aMtarmukha karatAM, vikalparahita avasthAmAM samyagdarzana thAya che. samyagdarzananI utpatti be prakAre thAya che (1) nisarga bAhya nimitta vinA, pUrvasaMskAranA baLa vaDe je samyagdarzana utpanna thAya che. tene nisargaja samyagdarzana kahe che. samyagdarzana pragaTavAnA samaye upadezAdi bAhya nimitta pratyakSa hAjara na hoya, paNa karmanA upazamAdinA nimitte pUrvasaMskAranA baLa vaDe jIva samyagdarzana prApta kare tene nisargaja samyagdarzana kahevAya che. - (2) adhigama guru-upadeza, sattzAstra, mUrti Adi bAhya nimittathI je samyagdarzana thAya che tene adhigamaja samyagdarzana kahe che. pratyakSa upadezAdi bAhya nimittapUrvaka 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 3, kaDI 17 'mokSamahalakI parathama sIDhI, yA vina jJAna caritrA; sabhyatA na lahe, so darzana dhAro bhavya pavitrA' - Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 391 pragaTa thAya te adhigamaja samyagdarzana kahevAya che. temAM AtmajJAnI gurvAdinA upadezanuM pratyakSa nimitta hoya che. gAthA-106 jIvane anAdithI potAnA svarUpanI bhramaNA che. jyAre te bhramaNA TaLe che tyAre samyagdarzana utpanna thAya che. jIva potAnuM sAcuM svarUpa samajavAnI jijJAsA kare, AtmajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLI potAnA svarUpano yathArtha nirNaya kare to tene samyagdarzana prApta thAya che. AtmajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLIne utpanna thayelA samyagdarzanane adhigamaja samyagdarzana kahe che. koI vAra evuM bane ke je bhavamAM sadguruno yoga thayo hoya te bhavamAM tene samyagdarzana pragaTatuM nathI, paraMtu pachInA koI bhavamAM, sadguruno yoga thayA vinA, pUrvanA saMskAranA baLathI samyagdarzana pragaTe che. A rIte utpanna thayela samyagdarzanane nisargaja samyagdarzana kahe che. Ama, nisargaja samyagdarzana karmanA upazamAdinA nimitta dvArA pUrvasaMskAranA baLe utpanna thAya che, jyAre adhigamaja samyagdarzana tattvanirNayanI nakkara bhUmikAnI apekSA rAkhe che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM ziSya samyagdarzana arthe zrIgurunA avalaMbane cha padano nirNaya karavA icche che. AtmAnAM cha pada viSe te mUMjhAyelo che. AvI paristhitimAM te zrIguru pAsethI cha padanuM samAdhAna meLave che. tattvanirNaya arthe te cha padanI vicAraNA kare che. cha padanI vicAraNAnuM mAhAtmya tathA tenAM phaLano nirdeza karatAM zrImad lakhe che -- "AtmA che', 'AtmA nitya che', 'AtmA karmano kartA che', 'AtmA karmano bhoktA che', 'tethI te nivRtta thaI zake che', ane 'nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che, e cha kAraNo jene vicAre karIne siddha thAya, tene vivekajJAna athavA samyakdarzananI prApti gaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jIve vizeSa karI abhyAsa karavA yogya che. pUrvanA koI vizeSa abhyAsabaLathI e cha kAraNono vicAra utpanna thAya che; athavA satsaMganA AzrayathI te vicAra utpanna thavAno yoga bane che.'1 AtmArthI jIvane tenI supAtratAnA kAraNe paribhramaNanI ciMtanA jAge che ke anaMta kALanA paribhramaNamAM pote coryAsI lAkha yoniomAM niraMtara janma-maraNa karyAM che. A klezamaya saMsAramAM paribhramaNa karatAM karatAM teNe anaMta duHkha bhogavyAM che. tethI anAdi kALanuM paribhramaNa have samAptatAne pAme evI abhilASA tene have jAge che. 'jyAM aneka prakAranA akathya duHkhanA prasaMgo utpanna thAya che, te kSaNabhaMgura ane 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.452-453 (patrAMka-570) Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana azaraNa saMsArasamudramAM huM hajI DUbI rahyo chuM' evuM bhAna thatAM tene vairAgya pragaTe che, tenA aMtaramAM AtmahitanI darakAra jAge che. tene saMsAraprasaMgomAM sArabhUtapaNuM lAgatuM nathI. te mohAsaktithI mUMjhAya che ane tene mokSanuM lakSa baMdhAya che. te jIvane samajAya che ke AtmajJAna vagaranuM badhuM nirarthaka che. game teTalAM zAstrono abhyAsa thayo hoya, te mukhapATha paNa hoya, paraMtu jyAM sudhI AtmA jANyo nathI tyAM sudhI meM kaMI ja jANyuM nathI' evuM tenA lakSamAM rahe che. jenAmAM AtmarthitA pragaTI che te jIva, 'AtmA jANyo nathI eTale kazuM ja jANyuM nathI' evuM sahajatAthI svIkArI zake che. tenAmAM evI saraLatA pragaTI hoya che. potAnA ajJAnano svIkAra thayo hovAthI AtmArthI jIvane potAnA jJAnasvabhAvI AtmAne jANavAnI jijJAsA thAya che. tene potAnA aMtaraMga svarUpane oLakhavAnI AkAMkSA jAge che. upalaka vAMcana ke kriyAo tene have saMtoSa ApI zakatAM nathI. svarUpanA jJAna vinA te becena rahe che. anya kAryomAM tene rasa paDato nathI. vikathA AdimAM tene nIrasapaNuM lAge che. satkathA pratye tene khUba prema jAge che. te AtmAnI samajaNamAM rasa laIne tene sAdhavAno prayatna kare che. tenAmAM AtmAne meLavavAnI adamya abhIpsA udbhave che. A abhIpsA ja tene svarUpanA UMDA staromAM praveza karAve che. jemane satyanI abhIpsA jAgI nathI, temane satyano upadeza ApavAmAM Ave to te bhIMta sAthe vAta karavA barAbara che. satya mATe jemanA prANa tarasatA hoya, temanA tarapha ja satya moM kare che. satya kevaLa temane mATe ja vAra khole che, jeo potAnI pUrI zakti ane saMkalpathI tene pokAre che. AtmArthI jIva satyanI prApti mATe potAnuM badhuM ja - potAnI jiMdagI, potAnuM astitva dAva upara lagAvI de che. A abhIpsA, A samarpaNabhAva e ja enI satpAtratA che. potAne dAva upara mUkavAnI hiMmata tathA taiyArI hoya ethI vizeSa pAtratA bIjI zuM hoI zake? AtmasvarUpanI prAptinA abhilASI jIvane jJAnI gurunI AvazyakatA samajAya che. tene ema bhAse che ke "jIvane mokSamArganI prApti thavI ati ati durlabha che ane tethI ja anaMta kALa saMsAraparibhramaNamAM vItyo che. huM to mArgathI ajANa chuM. koI mArgano sujANa mane bheTI jAya to ja A aMtahIna cakkara maTe. A aphATa saMsArasAgaramAM huM DUbI rahyo chuM. zrIgurunA mArgadarzana vinA A saMsArasamudra tarI zakAya tema nathI. zrIgurunA AzrayathI ja saMsAra nAza pAmaze. bIjo koI upAya nathI.' AtmArthIne saddagurunuM zaraNa-zaraNa maLe te mATe tIvra zodhaka vRtti rahe che. te satsaMgano yoga maLe te mATe niraMtara puruSArtha karato rahe che. tene jyAre pratyakSa sadgurunA satsaMganI taka maLe che tyAre te tene tarata jhaDapI le che. te svarUpanI samajaNa mATe sadguruno Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-106 393 samAgama kare che, temanuM sAnidhya seve che. prastuta zAstramAM paNa ziSya AtmasvarUpanI samajaNa arthe zrIguruno samAgama seve che. te svacchaMda, mahAgraha vagere pariharIne satsaMga kare che. te zrIgurune potAnA praznonuM samAdhAna ApavA vinaMtI kare che. te AtmAnA astitvathI mAMDIne mokSanA upAya aMgenA prazno pUche che. A praznaparaMparAmAM savicArapUrvakanI krayukta zreNI jaNAI Ave che. ziSyanA prazno uparathI spaSTa mAlUma paDe che ke teNe vicAra karIne prazno pUkyA che, pUchavA khAtara nathI pUchyA. te praznomAM ziSyano mAtra paramArthalakSa rahelo che ema jaNAI Ave che. ziSya cha padanI zaMkAnA samAdhAna arthe prazno kare che ane zrIguru tenuM sacoTa samAdhAna Ape che. ziSya bodha sAMbhaLyA pachI te bodhanuM maMthana kare che. zrIguru dvArA samAdhAna maLyA pachI vicArapUrvaka, kasoTI karIne cha padamAM te pUrNa zraddhA kare che. ziSya samajavAno yathArtha kAmI che. tenuM vajana sat samajavA upara che, potAnA matanA Aha upara nahIM. te potAnA abhiprAyano Agraha nathI karato. te potAnA haThAgraha tathA mahAgraha choDIne zrIgurue Apela samAdhAna upara vicAra kare che ane potAnI mAnyatAmAM kyAM bhUla hatI te pratye tenuM citta vaLe che. potAnA matanA bacAva pratye nahIM, paraMtu pote kyAM bhUla karI hatI te pratye tenuM lakSa jAya che. tene potAnI bhUla samajAvanAra zrIguru parama upakArI lAge che. tene cha padanA nirNayamAM khUba utsAha Ave che. teno umaMga vadhato jAya che. zrIgurune AvA satpAtra suziSyane joIne pramoda thAya che. ziSyanA vicArapUrvakanA praznothI temane pramoda thAya che. prastuta gAthAnI prathama paMktimAM ziSyanI vicArazaktino svIkAra karyA pachI cha pada saMbaMdhI zrIguru kahe che ke "A cha padanI sarvAgatAmAM ja mokSamArga che ema tuM nirNaya kara. emAMnuM koI paNa pada ekAMte athavA avicArathI utthApavAmAM Ave to mokSamArga siddha thAya nahIM.' A cha pada sAcAM che, atyaMta sAcAM che, niHsaMdeharUpa che. A chae pada vicArIne, samajIne, sarvAge mAnya thAya to ja mokSamArga siddha thAya che. mATe A che padano sarvAga nirNaya karavo e mumukSu jIvanuM parama kartavya che. chae padamAM kaze paNa zaMkA na rahevI joIe. jo jIva Agraha karI koI paNa padano asvIkAra kare, niSedha kare to tene mokSamArganI prApti thatI nathI. AgrahI jIva vastutattvane ekAMte grahaNa kare che. potAnI mAnyatA pramANe ja vastusthiti che evo teno Agraha hoya che. tene haMmezAM potAnA matano Agraha hoya Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. tenI dareka vAtamAM Agrahano ja sUra hoya che. tene potAnA matanI puSTi ApatI vAto bahu game che. tenAthI juduM koI kaMI kahe te tene gamatuM nathI. te anyanA matano svIkAra karI zakato nathI. te potAnI bAMdhelI ekAMtika mAnyatA choDato nathI. vaLI, te potAnI mAnyatAnA Agrahane dharma samaje che, paNa AvA Agraha vaDe to jIva chUTavAne badale baMdhAI jAya che ane je dharma mATe Agraha karavAmAM Avyo hoya che e dharma to tenAthI dUra ne dUra ja rahe che. AgrahathI mukta thayA vinA dharma kyAre paNa prApta thaI zakato nathI. ekAMtadRSTiyukta jIvane vastusvarUpanuM sAcuM jJAna thaI zakatuM nathI. ekAMtadRSTinA kAraNe te sattnuM utthApana karIne ghora anartha karI bese che. zrImad kahe che. 'ekAMtikapaNuM grahavAno svacchaMda jIvane vizeSapaNe hoya che, ane ekAMtikapaNuM grahavAthI nAstikapaNuM thAya che. te na thavA mATe A nayanuM svarUpa kahevAmAM AvyuM che, je samajavAthI jIva ekAMtikapaNuM grahato aTakI madhyastha rahe che, ane madhyastha rahevAthI nAstikatA avakAza pAmI zakatI nathI.'1 jIvane ekAMtadRSTithI thatA nukasAnanuM yathArtha bhAna thAya to te tenAthI chUTavAnA upAya kare. jo jIvane eka vAra khabara paDe ke te eka ati nukasAnakArI bhAva sAthe jIvI rahyo che, to tene ukheDIne pheMkavAno te avazya udyama kare. tene ukhADIne pheMkavAmAM eTalI ja saraLatA lAge, jeTalI pagamAMthI kAMTo kADhavAmAM lAge. ekAMtaSTine phagAvI devAmAM eTalI ja sugamatA lAge, jeTalI zarIra uparathI melane judo pADavAmAM lAge. paraMtu koI mANasa jo zarIranA melane sonuM samajI rahyo hoya to takalIpha UbhI thAya. koI mANasa zarIra uparanA melane AbhUSaNa samajI rahyo hoya to ghaNI muzkelI thaI jAya. je vastu TALavA yogya na lAge paNa rAkhavA yogya lAge to vastune TALavAno prayAsa kaI rIte thAya? tethI jIve ekAMtadaeNSTinuM ahitakArIpaNuM vicAravA yogya che. pote ekAMtardaSTimAM phasAI na jAya te arthe aMtaratapAsa karavA yogya che. ekAMtadaeNSTi eka prakArano viparyAsa che. jyAM sudhI A viparyAsa TaLe nahIM tyAM sudhI AtmasAdhanA zarU thatI nathI, mArga mATenI saraLatA thatI nathI. jIva anaMta aMzAtmaka vastunA mAtra amuka aMzane ja svIkAre to paramArthamArga hAthamAM Avato nathI. syAdvAdazailIthI nirUpita thayelA SaDthAnaviSayaka tattvaprakAzaka jJAna dvArA satya mArga maLe che. tethI ja zrImade cha padanI sarvAMgatAmAM mokSamArga che ema nizcaya karAvyo che. cha padano samyak nirNaya atyaMta Avazyaka che. cha pada jo yathArthapaNe samajAya to mokSamArganuM svarUpa samajAya che. tethI jIve zrIgurunA bodhanA AdhAre prathama cha padano 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.750 (vyAkhyAnasAra-1, 123) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-106 395 aphara nirNaya karavo joIe. evo daDha nirNaya karavo joIe ke jethI vIryano vega te tarapha DhaLyA vinA rahe nahIM. anaMta kALamAM nahIM karela evI apUrva rIte, apUrva puruSArthathI cha padano nirNaya karavo joIe. cha padathI siddha che evA AtmAno apUrva nirNaya karavo e prathama bhUmikA che. zrImad kahe che - 'eTaluM to cokkasapaNe zraddhavuM ke jIvathI mAMDI mokSa sudhInA je pAMca pada (jIva che, te nitya che, te karmano kartA che, te karmano bhoktA che, mokSa che,) te che; ane mokSano upAya paNa che; temAM kAMI paNa asatya nathI. Avo nirNaya karyA pachI temAM to koI divasa zaMkA karavI nahIM; ane e pramANe nirNaya thayA pachI ghaNuM karIne zaMkA thatI nathI.' mokSaprApti arthe cha padanuM satya jJAna atyaMta prayojanabhUta che. cha padanuM svarUpa sarvAge jANyA vinA svarUpano bodha thato nathI. svarUpanA bodha vinA mAtra bAhya kriyAo karavAthI dharma thato nathI. dharmanI zarUAta yathArtha tattvanirNaya vinA thatI nathI. prayojanabhUta tattvonI spaSTa samajaNa vinA dharmano yathArtha prAraMbha thaI zakato nathI. tattvanirNayanA abhAvamAM jIvathI kAMI paNa samyaka thavuM saMbhavatuM nathI. teNe sAdhelA AcAranI paramArthe kAMI kiMmata nathI. mohanidrAnI avasthAmAM te satya mATe je kAMI prayatna kare che te sarva nirarthaka jAya che. gharathI dUra gayelI vyakti svapnamAM ghara tarapha game teTaluM cAle topaNa te ghare na pahoMce! tema mohanidrA dUra karyA vinA te game teTalo puruSArtha kare topaNa te satya sudhI pahoMcI zakato nathI. vastusvarUpanuM zraddhAna na hovAnA kAraNe tenA sarva prayAsa niSphaLa jAya che. yathArtha samajaNa vinA tenA sarva puruSArtha eLe jAya che. AtmatattvanI oLakhANa na hovAnA kAraNe teno AtmavikAsa thato nathI, kAryasiddhi thatI nathI. tethI kAryasiddhi mATe sau prathama AtmatattvanI oLakhANa karavI Avazyaka che. zrIgurunA bodha dvArA yathArtha tattvanirNaya thAya che tyAre mokSamArge prayANa zarU thAya che. nirNaya vagara puruSArthanI sAcI dizA khUlatI nathI. nirNaya e dharmanI nakkara bhUmikA che. vicArapUrvakano nirNaya AtmAnubhavanuM - samyagdarzananuM kAraNa thAya che. je sAdhaka cha padane seve che te samyakatvane seve che, kAraNa ke samyakatvanI prAptimAM cha padano bodha mULabhUta che. je koI madhyastha thaIne A cha padano vicAra kare che tene te padonuM aMtarbhata zAzvata satya samajAtuM jAya che, tenA aMtaramAM vastusvarUpano niHzaMka nirdhAra thato jAya che ane tenA hRdayamAM vivekajJAnanI jyoti jAgRta thatI jAya che. cha padanA yathArtha bodha dvArA suvicAraNAnI zreNIe caDatAM tene potAnA AtmAnA sAcA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.741 (vyAkhyAnasAra-1, 51) Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svarUpanuM yathArtha bhAna pragaTe che. Avo sAdhaka krame karIne mokSadazAne prApta thAya che. zrImad cha padanA patramAM cha padano bodha ApyA pachI prakAze che - 'e cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema jo jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyakdarzanane prApta thAya; samyakdarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mokSane pAme." ahIM e prazna thAya ke samyagdarzana to tiryaMcane paNa hoya che, to zuM deDakAM vagere tiryaMcane paNa cha padanI samajaNa hoya? teno uttara A pramANe che - samyagdaSTi tiryaMcane paNa cha padanAM zraddhA-jJAna hoya che. zabdothI bhale temane A vAta na AvaDe, paNa temane cha padanuM bhAvabhAsana avazya hoya che. tattvanuM jJAna kAMI zabdanI apekSA rAkhatuM nathI. samyagdaSTi tiryaMca paNa yathArtha tattvazraddhA dharAve che. jIvaajIvanI viparIta mAnyatA temane hotI nathI. temane evI pratIti hoya che ke 'A je AnaMdanuM vedana che, te AnaMdasvarUpa ja huM chuM.' teo zarIrathI potAne sarvathA bhinna jANe-mAne che. Ama, jIva ane ajIvanuM bhAvabhAsanarUpa jJAna temane varte che. AnaMdasvarUpa AtmAnuM je vedana thayuM che, enAthI viruddha bhAvo te AtmA nathI e paNa teo niHzaMkapaNe jANe-mAne che. zubha ke azubha vRtti UThe e temane du:kharUpa lAge che, tethI ene teo choDavA mAMge che, eTale ke teo Asava tathA baMdhane choDavA mAMge che. teo AnaMdanA vedanarUpa saMvara ane nirjarAne sevavA mAMge che, arthAt teo saMvara-nirjarA-mokSane upAdeya mAne che. A rIte heya-upAdeyano viveka temanA vedanamAM hoya che. temanA vedanamAM - bhAvamAM tattvanI yathArtha zraddhA hoya che. teo kAMI ema nathI mAnatA ke 'zarIra te huM chuM athavA rAga sukharUpa che.' teo to zarIrathI bhinna, rAgathI bhinna evA AnaMdasvarUpe ja potAne anubhave che ane zraddhe che. tiryaMcanA dehamAM rahelA te samyagdaSTi jIva aMtaramAM potAnA atIndriya AnaMdanA bhAvane pakaDIne jANe che ke "Avo AnaMdasvarUpa huM chuM ane rAgAdi kaSAyabhAva te mAruM svarUpa nathI. tenAthI mane zAMti maLe ema nathI.' AvA vedanamAM temane nava tattvano svIkAra AvI jAya che. A rIte prayojanabhUta tattvone samyagdaSTi jIva barAbara jANe che, zraddhe che. jIva ane ajIvanI bhinnatA tathA sukha-du:khanAM kAraNonuM jJAna hovuM prayojanabhUta che ane nava tattvamAM e badhuM jJAna AvI jAya che. nava tattvanI yathArtha zraddhA che padanI zraddhAne siddha kare che ane cha padanI yathArtha 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-106 397 zraddhA nava tattvanI zraddhAne siddha kare che. cha padamAM paheluM pada che "AtmA che' ane bIjuM pada che te nitya che'. zuddha, buddha, jJAyaka, vedakasvabhAvI, cetana, trikALI sat, svayaMbhU, anutpana, avinAzI AtmA te jIva che ane AtmAthI bhinna dehAdi sarva dravyo, jemAM jJAyakatA-vedakatAno abhAva che - caitanyano abhAva che te jaDa che, ajIva che. Ama, prathama be padamAM 'jIva' ane 'ajIva' tattvonI siddhi thAya che. trIjuM pada 'AtmA kartA che', arthAt te karmano kartA che. jIva zubhAzubha bhAva vaDe karmone kheMce che. je samaye kheMce che te ja samaye bAMdhe che. banne eka samaye ja thAya che. karmone kheMcavA te Asava ane AtmA sAthe karmonuM baMdhAvuM te baMdha. Ama, kartApadamAM 'Asava' ane 'baMdha' tattvano samAveza thAya che. cothuM pada AtmA bhoktA che', arthAt karelAM zubhAzubha karmanA phaLane AtmA bhogave che. zubha karmanuM phaLa puNyarUpe bhogavAya, azubha karmanuM phaLa pAparUpe bhogavAya, tethI bhoktApadathI 'puNya' ane 'pApa' tattvanI siddhi thAya che. pAMcamuM pada 'mokSa che', arthAt zubhAzubha karmonuM sarvathA TaLavApaNuM paNa che. pAMcamA padamAM 'mokSa' tattvano samAveza thAya che. chaThTha pada "mokSano upAya che'. jenAthI te baMdhAya che, tenAthI viparIta pravartana karavuM te mokSano upAya che. Asava ane baMdhathI jIva baMdhAya che. saMvara kare to Asava aTakI jAya che ane nirjarAnA baLa vaDe baMdhAyelAM karmo kharI jAya che. sarva karmathI mukta thavuM te mokSa che. saMvara ane nirjarA jIvane karmathI sarvathA mukta kare che. Ama, chaThThA padathI 'saMvara' ane 'nirjarA' tattvanI siddhi thAya che. AtmA che, nitya che - jIva, ajIva kartA che - Asava, baMdha bhoktA che - puNya, pApa mokSa che - mokSa mokSano upAya che - saMvara, nirjarA tiryaMca dehadhArI evA samyagdaSTi jIvane cha padanuM - nava tattvanuM zabdajJAna nahIM hovA chatAM tenuM bhAvabhAsanarUpa jJAna avazya hoya che. temane cha pada - nava tattvanA nAmanI khabara na hoya, paNa svarUpanI sparzanAnA kAraNe tenI pratIti avazya hoya che. vedanamAM temane cha pada - nava tattvano svIkAra thayo hoya che. temane vastusvarUpanuM yathArtha zraddhAna hoya che. dharma mATe vastusvarUpanuM zraddhAna atyaMta agatyanuM che. zrI vItarAgadeve kahelI padArthanI vAstavika vyavasthA jANyA vagara dharma thato nathI, tethI ja zrIgurue prastuta gAthAmAM cha padanI sarvAgatAmAM mokSamArga che ema nirdhAra karAvyo che. A gAthA viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA abhiprAya darzAve che - Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'A sUtramAM sAdAmAM sAdA zabdomAM sadguru bhagavAne kevI arthagauravabharI tattvavArtA bharI dIdhI che? "he ziSya" "teM" ema vAtsalya bhAvabharyA saMbodhanathI kevo tAdAbhya Atma-saMbaMdha bAMdhyo che? "cha padanA cha prazno te vicAra karIne pUchaDyAM, tenA pratye saddaguru bhagavAne kevI prasannatA dAkhavI che? A cha padanA nizcayanI sarvAgatAmAM ja mokSamArgano - AtmasiddhimArgano kevo ananya nizcaya karAvyo che? "ekAMta' badale "anekAMtathI" ane "avicAra' badale "suvicArathI' kevuM mokSamArganuM samyagadarzana karAvyuM che?' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che -- 'SapadanAM Saprazna teM, mana rAkhI sadbhAva; saralapaNe mAdhyasthatA, buddhine anusAra. AtmArthe te samajavA, pUkyAM karI vicAra; evI jo che yogyatA, te sukRtyanuM sAra. puNyodayathI pAma tuM, AtmAdi SasthAna; te padanI sarvAgatA, samajI kArya kalyANa. pada paMcamanA sAdhyathI, chake sadvyavahAra; anusaMdhAna svarUpanuM, mokSamArga nirdhAra.' 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "rAjajyoti mahAbhASya', pR.376 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 240-241 (zrI giradharabhAI racita 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 421-424). Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 107 jali, vedane ke nahi. mAne , ja . emAM je pa. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 106mAM kahyuM ke vicArapUrvaka pUchAyelA cha pada viSenA cha praznonA uttara saMpUrNapaNe svIkAravAmAM ja mokSamArga che, arthAt chae padane saMpUrNapaNe samajI-vicArIne je svIkAre che te ja sAco mokSamArga pAme che. bhUmikA Ama, mokSaprAptinI tIvra utkaMThAvALA mumukSune mokSaprAptino yathArtha upAya batAvI, have gAthA 94mAM 'kaI jAtimAM mokSa che, kayA veSamAM mokSa' evI mokSanA upAya saMbaMdhI je chellI zaMkA ziSye karI hatI, tenuM samAdhAna ApatAM zrIguru kahe che gAthA gAthA 107 jAti, veSano bheda nahi, kahyo mArga jo hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na koya.' (107) je mokSano mArga kahyo te hoya to game te jAti ke veSathI mokSa thAya, emAM artha kaMI bheda nathI. je sAdhe te muktipada pAme; ane te mokSamAM paNa bIjA kazA prakArano UMcanIcatvAdi bheda nathI, athavA A vacana kahyAM temAM bIjo kaMI bheda eTale phera nathI. (107) -- bhAvArtha je rIte AtmAnI azuddha avasthA dUra thAya ane zuddha avasthA pragaTa thAya te mokSamArga che. traNe kALamAM mokSamArga eka ja prakAre che. samyagdarzanajJAna-cAritranuM ekatvarUpa pariNamana e ja mokSamArga che. zuddhAtmAnuM bhAna thavuM te samyajJAna, tenI pratIti thavI te samyagdarzana ane temAM ramaNatA thavI te samyakcAritra. A ratnatrayarUpa mokSamArganI ArAdhanA je jIva karaze te avazya avyAbAdha sukhasvarUpa evA mokSane pAmaze. je jIva sakala mohane haNI, pUrNa vItarAgadazA prApta kare che te mokSane sAdhe che. zuddha AtmasvarUpane pAmyA evA jJAnIpuruSoe pratipAdita karelAM cha pada upara sarvAMgatAe vicAra karI, temAM niHzaMka thaI je koI bhavya jIva darzanamohane haNe che tathA zuddha AtmasvarUpamAM ekAgra thaI cAritramohane haNe che, te jIva game te jAtino hoya ke game te veSamAM hoya, te avazya mokSane sAdhe che. gAthA 97 thI 104 sudhImAM mokSano je mArga kahyo che, tenA ArAdhanamAM strI-puruSa brAhmaNAdi jAtino athavA bAhya veSano koI bheda hoto nathI, arthAt puruSajAti ke brAhmaNajAtimAM athavA amuka prakAranA veSathI ja mokSanI prApti thAya che evo koI niyama nathI. paramArthamArgamAM zarIrAzrita jAti ke sAMpradAyika veSane Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana koI sthAna nathI. paramArthamArgamAM to vItarAgabhAvanI ja mukhyatA che. jJAnAnaMdarUpa AtmAmAM rAgarahitapaNe TakI rahevAnI sAdhanA e ja vItarAgamArga che. vItarAgadazAvAna AtmAo ja mokSe jaI zake che. je jIva zuddha bhAva pragaTa kare che te mukti meLave che, pachI te game te jAti ke veSamAM hoya. jAti ke veSanA Agrahane vaLagI rahevuM e mokSamArganI yathArtha samajaNano abhAva darzAve che. mokSamArganI yathArtha samajaNa AvatAM jAti tathA veSa saMbaMdhInA vikalpo vilIna thaI jAya che. zrIgurue A gAthAmAM bhalAmaNa karI che ke game te jAtimAM ke veSamAM vItarAgI puruSArtha pragaTatAM mokSanI prApti thAya che, tethI jAti-veSanuM AMdhaLuM mamatva choDI vItarAgatA pragaTAvavA prayatnazIla thavuM ghaTe che. - traNe kALamAM paramArtha mokSamArga eka ja che, be nathI. jevo AtmAno vizeSArtha | svabhAva che tevo ja jANavo, tevo ja mAnavo ane temAM ja tanmaya banI pariNamI javuM te ja vAstavika mokSamArga che. parapadArthothI trikALa judA evA nijAtmAnI aTala pratIti te samyagdarzana, paravastuothI AtmAne judo jANavo te samyajJAna tathA padravyonuM AlaMbana choDIne AtmasvarUpamAM sthira thavuM te samyaphacAritra che. samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra koI saMyogonA avalaMbanathI pragaTa thatAM nathI, paNa trikALa zuddha nijaparamAtmatattvanA avalaMbanathI ja pragaTa thAya che. tethI 'anAdi kALathI vaibhAvika pariNamanamAM badhuM ekameka thaI gayuM che, temAMthI paradravya ane parabhAva te huM nathI, temAM huM nathI, mArI caitanyacIjamAM te nathI, huM mAtra jJAnasvarUpa ja chuM', ema potAnA jJAyakasvarUpane jANI, mAnI, temAM ja sthira thavuM ghaTe che. je jIva A ratnatrayanI ArAdhanA kare che, te anAdi kALathI aprApya evA akhaMDa AnaMdarUpa mokSapadane prApta kare che. mokSaprAptinA icchuka jIve potAnA aMtaramAM deDha karavuM joIe ke jema AtmAnuM mokSarUpI kArya AtmAthI juduM nathI, tema mokSanuM sAdhana paNa AtmAthI juduM nathI. mArA mokSanuM sAdhana mArAmAM ja che. mArA jJAnane jeTaluM aMtarmukha karuM teTaluM ja mokSanuM sAdhana che.' AvA samyak nirNayanA baLa vaDe aMtarmukha pariNamana thAya che. svabhAvanA mahimA vaDe jIva svadravyamAM jeTalI ekAgratA kare teTalI zuddhatA pragaTe che. zuddha dazAnuM paheluM pagathiyuM zuddha svabhAvanI pratIti che. samyak pratItipUrvaka puruSArtha karatAM krame krame sthiratA vadhe che. aMte pUrNa sthiratA vaDe pUrNa zuddhatA pragaTa thatAM mukta thavAya che ane 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajI racita, cha DhALA', DhALa 3, kaDI 2 'padravyanateM bhinna ApameM ruci, samyakatva bhalA he; AparUpako jAnapanoM so, samyajJAna kalA hai. AparUpameM lIna rahe cira, samyakracArita soI;' Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 siddhadazAmAM akSaya, anaMta Atmasukhano anubhava thAya che. Ama, mokSa AtmAmAM che, mokSano mArga AtmAmAM che ane mokSanuM sAdhana paNa AtmAmAM ja che. potAnA AtmAmAM ja potAno dharma che, pote ja Atmadharmano kartA che, AtmadharmamAM pariNamavuM e ja potAnuM kArya che. AtmA pote ja, potAne, potA vaDe, potAne mATe, potAnAmAMthI, potAnAmAM, potAnuM kArya siddha karavAmAM samartha che. bhedajJAnarUpI chINI vaDe potAnA AtmAne zarIrAdi nokarmathI, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmathI ane rAga-dveSAdi bhAvakarmathI bhinna karIne; potAnA AtmAmAM, AtmA mATe, AtmA vaDe, AtmAne svayaM jANe che ane temAM ja Thare che tyAre tene mokSanI prApti thAya che. AtmAne parathI bhinnarUpe oLakhI, temAM ja ekAgra thaI jeo rAga-dveSAdi bhAvono nAza kare che temane mokSanI prApti thAya che. mokSano AdhAra potAno AtmA ja che. mokSa AtmAzrita che. parAzrita nahIM. mokSano upAya dehAzrita nathI. tethI ja zrImad kahe che - 'paMdara bhede siddha kahyA tenuM kAraNa rAga, dveSa ane ajJAna jenA gayA tenuM game te veSe, game te jagoe, game te liMge kalyANa thAya te che.'1 zAstramAM batAvela siddhanA 15 prakAra A pramANe che. (1) jinasiddha tIrthaMkarapadavI pAmIne je mokSe jAya te jinasiddha. udAharaNa RSabhadevAdi arihaMta paramAtmA. - 403 (2) ajinasiddha tIrthaMka25davI pAmyA vinA sAmAnya kevaLI thaIne je mokSe jAya te ajinasiddha. udAharaNa zrI jaMbusvAmI Adi sAmAnya kevaLI. - (3) tIrthasiddha zrI tIrthaMkara bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayA pachI dezanA arthe tarata maLatI pahelI parSadAmAM zrI tIrthaMkara bhagavaMta gaNadharanI tathA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMghanI sthApanA kare che, te zrI gaNadhara tathA caturvidha saMgha tIrtha kahevAya che. A tIrthanI sthApanA thayA pachI e tIrthanA pravartana daramyAna je zrI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.729 (upadezachAyA-13) A paMdara bhedonI gaNatarIno ullekha 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.766, vyAkhyAnasAra2mAM jovA maLe che. 2- juo : 'zrI navatattva prakaraNa', gAthA 55 'jiNa ajiNa tittha'titthA, gihi anna saliMga thI nara napuMsA / patteya sayaMbuddhA, buddhabo ikkaNikkA ya !' (noMdha : paMdara bhede siddhanI mAnyatA zvetAMbara AmnAya anusAra che. digaMbara AmnAyamAM badhA bhedono svIkAra nathI.) Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jIva mokSe jAya te tIrthasiddha. udAharaNa zrI puMDarIka svAmI Adi. (4) atIrthasiddha AgaLa kahyA pramANenI tIrthasthApanA thayA pahelAM je mokSe jAya te atIrthasiddha. udAharaNa marudevI mAtA Adi. (5) gRhasthaliMga siddha udAharaNa - bharata mahArAjA Adi. (6) anyaliMga siddha anya darzanIonA sAdhuveSamAM eTale tApasa, parivrAjaka Adi veSamAM rahyA chatAM je mokSe jAya te anyaliMga siddha. udAharaNa valkalacIrI Adi. - (10) napuMsakaliMga siddha gAMgeya muni Adi. - -- (7) svaliMga siddha zrI jinezvara bhagavaMte je sAdhuveSa kahyo che te svaliMga kahevAya, tevA sAdhuveSamAM mokSe jAya te svaliMga siddha. udAharaNa sthUlibhadra Adi jaina munio. (8) strIliMga siddha strIo mokSe jAya te strIliMga siddha. udAharaNa caMdanabALA Adi. (9) puruSaliMga siddha puruSo mokSe jAya te puruSaliMga siddha. udAharaNa prasannacaMdra rAjarSi, IlAcIkumAra Adi. (11) pratyekabuddha siddha nimittathI vairAgya pAmI 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana -- - (13) buddhabodhita siddha buddhabodhita siddha. udAharaNa - gRhasthanA veSamAM je mokSe jAya te gRhasthaliMga siddha. - saMdhyAnA palaTAtA kSaNika raMga Adi koIka vastu jovAmAtranA mokSe jAya te pratyekabuddha siddha. udAharaNa rAjarSi karakaMDu Adi. (12) svayaMbuddha siddha saMdhyAcaMga Adi nimitta vinA tathA guru AdinA upadeza vinA potAnI jAte vairAgya pAmIne je mokSe jAya te svayaMbuddha siddha. udAharaNa kapila kevaLI Adi. buddha(guru)nA upadezathI bodha pAmIne je mokSe jAya te zrI gajasukumAra Adi. (14) esiddha eka samayamAM eka ja jIva mokSe jAya te ekasiddha. udAharaNa mahAvIrasvAmI bhagavAna Adi. - kRtrima napuMsako mokSe jAya te napuMsakaliMga siddha, udAharaNa (15) anekasiddha eka samayamAM ekasAthe aneka jIva mokSe jAya te anekasiddha. jadhanyathI eka samayamAM eka jIva mokSe jAya ane utkRSTathI eka samayamAM 108 jIva mokSe jAya. udAharaNa zrI RSabhadevasvAmI temanA putro vagere ekasAthe mokSe gayA hatA. zrI uparyukta prakAro uparathI phalita thAya che ke jAti-veSa mokSaprAptimAM bAdhaka nathI. svAtmabodharUpa samyajJAna, svAtmapratItirUpa samyagdarzana ane svAbharamaNatArUpa samyak Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 405 cAritranI ekatArUpa ratnatrayanI ArAdhanAthI mokSapada acUka prApta thAya che. emAM koI paNa prakArano bheda nathI. A tathyane A gAthAnA saMdarbhamAM vicArIe. "jAti, veSano bheda nahi (1) "jAti' jAtivyavasthA e sAmAjika vyavasthA che. bAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra jAti e samAjane sughaTita rAkhavA mATe karavAmAM AvelI vyavasthA che. mAnavarUpe janma lenArane AmAMnI koI ne koI jAtithI oLakhAvuM paDe che. je jAtimAM jIvano janma thayo hoya te jAtithI te oLakhAya che. jAti zarIrAzrita che, tethI jAtinI uttamatAthI AtmAnI uttamatA siddha thatI nathI. amuka jAtimAM amuka Atmika guNo hoya ja evo koI niyama nathI, mATe jAtine mokSamArgamAM kAraNabhUta gaNavI yogya nathI. laukika dharmomAM brAhmaNa jAtine mukhya gaNI che ane tenAthI laukika prabhAva sacavAya che, paNa lokottara mokSamArga to bhAva anusAra pravartato hovAthI temAM deha, jAti vagerenI mukhyatA nathI. mokSamArgane jAtivyavasthA sAthe saMbaMdha nathI. game teTalI uttama gaNAtI jAtimAM janma thayo hoya, paraMtu nijasvabhAvanuM bhAna na kare to teno mokSa thato nathI; ane game teTalI nIcI gaNAtI jAtimAM janma thayo hoya, paraMtu nijasvabhAvanuM bhAna kare to teno mokSa aTakato nathI. jAti mokSamArgamAM sAdhaka ke bAdhaka thaI zakatI nathI. amuka jAti hoya to ja mokSa thAya evuM che ja nahIM. bahAramAM koI paNa jAtino saMyoga thayo hoya, paNa jo aMtarasvabhAvamAM ekAgra thAya to mokSa avazya thAya che. AtmAnA behada sAmarthyarUpa svabhAvabhAvane rokavA jagatanI koI jAti samartha nathI. mokSapuruSArthamAM jAti kyAre paNa nukasAnakartA nIvaDI zakatI nathI. koI paNa jAtinA saMyoga vakhate AtmAnuM bhAna karI zakAya che. jenA aMtaranAM paDaLa UghaDI jAya, e pachI sAmAjika dRSTie halakI gaNAtI jAtimAM hoya topaNa te jIva AtmAne sAdhI le che. AcAryazrI samaMtabhadrasUrijIe "ratnakaraMDa zrAvakAcAra'mAM samyagdarzanasaMpanna caMDAlane deva samAna kahyo che. bhasmamAM chupAyela agninI cinagArInI jema te AtmA cAMDAladehamAM rahelo hovA chatAM samyagdarzananA pratApathI pavitra thaI gayo che, tethI te deva che.' ajJAnI jIve potAnA zuddha svabhAvano mahimA jANyo na hovAthI te jAtithI 1- juo : AcAryazrI samatabhadrasUrijIkRta, 'ratnakaraMDa zrAvakAcAra', zloka 28 'samyagdarzanasampannAmapi mAtaGgadehajam / devA devaM vidurbhasmagUDhAMgArAntaraujasam / / ' Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mahimA mAne che, jAtine mokSamAM kAraNabhUta mAne che. tene potAno zuddha svabhAva upAdeyarUpa bhAsato nathI. tene dehanI ja mukhyatA rahetI hovAthI mokSa mATe dehane Azrita evI jAtino tene Agraha rahe che. AcAryazrI pUjyapAdasvAmIe samAdhitaMtra'mAM prakANyuM che ke "jAti zarIrane Azrita jovAmAM Ave che ane deha ja AtmAno bhava (saMsAra) che, tethI jemane muktinI prApti mATe jAtino haThAgraha che teo saMsArathI mukta thatA nathI.' 1 dehAdhyAsanA kAraNe jIvane 'huM deha chuM' evI UMdhI mAnyatA gADha thAya che, jemAMthI bIjI aneka UMdhI mAnyatAo utpanna thAya che, puSTa thAya che. huM kSatriya chuM', 'huM brAhmaNa chuM' vagere aneka UMdhI mAnyatAo daDha thatI jAya che ane tenA AdhAre pravartana paNa khoTuM thatuM rahe che. AtmasvarUpanI samajaNa ane mahimAnA abhAve, ajJAnI jIva dharmane paNa dehAzrita mAnavA lAge che. AtmAnI mukhyatA na hovAthI dehAzrita jAtine mokSamAM kAraNabhUta gaNI jAtino Agraha karavAmAM dhArmikatA mAne che ane temAM ja rata rahe che. jo rathamAM eka ghoDo ane eka gadheDo joDavAmAM Ave to te ratha cAlI zakato nathI. evI ja rIte koI icche ke "mane mokSa maLe', 'zAMti maLe', 'samAdhisukha maLe'; ane sAthe te jAtino Agraha kare to tene mokSa kaI rIte maLe? mokSa mATe to dehanuM mamatva choDavuM joIe, tene badale te to dehAzrita jAtino Agraha karI dehanuM mamatva vadhAre che. jenI daSTi jAti upara che ane je jAtino Agraha kare che te svabhAvanI dRSTi karI zakato nathI. jyAM sudhI sAcI mAnyatAno svIkAra kare nahIM, jAtithI bhinna nija asaMyogI svabhAvano Adara kare nahIM, tyAM sudhI samyagdarzana pAmavAnI yogyatA prApta thaI zakatI nathI. AgrahanA kAraNe tenuM jIvana tenA ja hAthe gADha aMdhakAramAM DUbe che. trikALI dravyasvabhAva upara daSTi te ja sukhano mArga che. mumukSu jIve potAnA zuddha AtmasvabhAvane jAti Adi sarvathI judo jANI, tenuM anusaMdhAna karavuM joIe. je jIva potAnI caitanyajAtine oLakhe che tathA dehAzrita jAti ane kuLanA vikalpo choDIne potAnA caitanyasvarUpanI ArAdhanA kare che, te jIva avazya mokSane pAme che. zarIra ane AtmAnuM bhedajJAna pragaTAvanAra jIva game te jAtimAM hoya chatAM mokSe jAya che, pachI te zrI gautamasvAmI jevA bAhmaNa hoya, zrI abhayakumAra jevA 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 88 'jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAtte ye jAtikRtAgrahAH / / ' Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 407 kSatriya hoya, zrI jaMbukumAra jevA vaizya hoya ke zrI harikezI jevA cAMDAla hoya. Ama, dehanI apekSAe jAtinA bAhmaNa Adi cAra bheda paDe che, paraMtu AtmAnI apekSAe to sarva jIva eka caitanyajAtinA ja che ane te caitanyajAtine oLakhavAthI ja mokSa prApta thAya che. paramArthathI to bahma (AtmA) jANe te brAhmaNa che, rAgAdi AMtara zatruono nAza kare te kSatriya che, AtmahAni tyajI AtmalAbhano vyApAra kare te vaizya che ane aMtaramalanuM zodhana kare te zUdra che. A ja pramANe strI, puruSa, napuMsaka vagere bhedo paNa zarIrAzrita che ane mokSa to AtmAne Azrita hovAthI strI-puruSa-napuMsaka jAtino Agraha rAkhavA yogya nathI. yathArtha ArAdhanA thAya to strI-puruSa-napuMsaka game te jAtimAM mokSa saMbhave che, keTalAka A tathyano svIkAra nathI karatA. teo strI tathA napuMsakanI muktino niSedha kare che. teo mAne che ke strI jAtimAM ke napuMsaka jAtimAM mokSa na thAya, uttama puruSa jAtimAM ja mokSa thAya. paraMtu jAti upara daSTi e to deha upara dRSTi che. dehAzrita jAtine mokSaprApti sAthe joDanAra to dehadRSTivALo che. tene svasvarUpano mahimA nathI. AtmArthInI dRSTi zarIra upara hotI nathI. teo zarIrathI bhinna potAnA astitvane jANe che, tethI teo zarIrAzrita jAtino Agraha karatA nathI. strI-napuMsakano mokSa na thAya evAM kathano aneka jaina graMthomAM maLe che. teno paramArtha samajAvatAM zrI sahajAnaMdaghanajI (pU. bhadramuni) lakhe che ke - AdhyAtmika nyAyamAM bahirAbhA napuMsaka che, aMtarAtmA strI, ane paramAtmA parama puruSa che. aMtarAtmAnI sAvaraNa chadmastha avasthA potAnA asalI rUpane chupAvIne rAkhe che. ataHsakapaTa (ka = kharAba, paTa = paDado) che te strIsvabhAva che. tevI avasthAmAM Ayu pUrNa jo thAya to tene mokSa kaI rIte zakya che? mATe tenI nA kahI. to pachI napuMsakanI to vAta ja zI ? mATe parama puruSano ja mokSa saMbhAvya che." Ama, mokSanuM sAcuM sAdhana to ratnatrayarUpa dharma che, dehAzrita evI bAhmaNAdi ke puruSAdi jAtinA AgrahathI mokSa nathI. dehAzrita jAti e kaMI mokSanuM kAraNa nathI, paNa dehadRSTi choDIne samyak zraddhA, jJAna, cAritrane je ArAdhe che te dehAtIta muktine pAme che. jeo mukti mATe jAtino Agraha rAkhe che, jAtine muktinuM kAraNa mAne che, teo saMsArathI chUTatA nathI. jAtino Agraha mokSanuM kAraNa nathI, paNa saMsAraparibhramaNano hetu che. tethI jIve jAti saMbaMdhI Agraha choDIne mokSanI yathArtha ArAdhanA karavI joIe. 1- zrI sahajAnaMdaghanajI, 'patrasudhA', pR.16 (patrAMka-13) Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' 408 (2) 'veSa' veSa e bAhya cihna che, vyavasthA jALavavA mATe te jarUrI che. tenA vaDe sAMpradAyika oLakhANa thaI zake che, jyAre cAritra to AtmasvarUpamAM sthiratArUpa che. cAritramAM veSano bheda nathI. vItarAgamArga bAhya veSane Azrita nathI. sAmAnyapaNe jyAre dharmanI carcA-vicAraNA karavAmAM Ave che tyAre ghaNuM karIne bAhya veSane ja cAritra samajI levAmAM Ave che, paraMtu cAritrano saMbaMdha koI evA mahattvapUrNa tattva sAthe che ke je upAsya hoya, Azraya karavA yogya hoya, jenA Azraye dharma pragaTa thAya. je anaMta sukha-zAMtino Azraya banI zake te koI mahAna cetanatattva ja hoI zake, jaDatattva nahIM. cAritrane bAhya veSa pUrato maryAdita karI zakAya nahIM. tene bAhya veSa pUrato maryAdita karavo e moTI bhrAMti che. - vivecana vAstavika dharma AtmAzrita che, bAhya veSane Azrita nahIM. bAhya veSa jIvane nimitta-naimittika saMbaMdhe pariNAmavizuddhi mATe sahAyakArI che, paraMtu bAhya veSa ane dharmane kAraNa-kArya saMbaMdha nathI. bAhya veSa grahaNa karavAmAtrathI dharma thaI jato nathI. dharmano saMbaMdha pariNAmavizuddhi sAthe hovAthI game te veSamAM mokSa thaI zake che, tethI bAhya veSano Agraha rAkhavo yogya nathI. bAhya veSa saMbaMdhI Agraha choDIne jIva jyAre svarUpamAM Thare che tyAre ja tenI mukti thAya che. AtmArthA jIvane mokSamArgano yathArtha nirNaya thayo hovAthI te sAMpradAyika veSano Agraha karato nathI. te jANe che ke bAhya veSa e mokSanuM kAraNa nathI. mokSanuM kAraNa to mAtra samyagdarzana-jJAna-cAritra che, mATe bAhya veSano Agraha choDIne te ratnatrayanI upAsanAmAM ja tatpara rahe che. paraMtu je jIvane mokSamArganI samajaNa nathI, te dharmane veSa-Azrita mAnI bese che. te veSane mokSanuM kAraNa mAne che. te aMtaramAM caitanyatattvanI ArAdhanA to karato nathI ane amuka prakArano veSa hoya to ja mokSa thAya ema mAnI teno Agraha kare che. AvI deuSTi saMsAranuM kAraNa bane che. veSamAM Agraha karanArane dehabhAvanA rahyA kare che, tethI pharI pharI deha dhAraNa karI saMsAraparibhramaNa karyA kare che. A aMge AcAryazrI pUjyapAdasvAmI 'samAdhitaMtra'mAM lakhe che ke 'liMga dehane Azrita jovAmAM Ave che. deha ja AtmAno bhava (saMsAra) che. tethI jeo liMganA AgrahI che teo saMsArathI mukta thatA nathI.'1 jaTA, zveta vastra, nagnapaNuM Adi amuka cihna zarIra upara dhAraNa karavAM te 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 87 'liGga dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH 1 na mucyante bhavAttasmAtte ye liGgakRtAgrahAH / / ' Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 409 bAhya liMga che. te sarva dehAzrita che. tethI jene bAhya liMganI mukhyatA che te to dehadaSTivALA che. dehadaSTivALAonI daSTi bAhya liMga upara ja hoya che. teo veSa Adi bAhya liMgane ja muktinuM kAraNa mAne che. amuka veSa vinA mukti thatI ja nathI evo ekAMta abhiprAya sevI, teo kadAgrahI banI jAya che. tevA jIvo mukti pAmI zakatA nathI. veSa e caitanyavatu nathI, tema chatAM temAM ja ekAMta nirapekSapaNe dharma mAnanAra AgrahI jIvonI mukti thaI zakatI nathI. mukti to AMtarika liMgathI, arthAt bhAvavizuddhithI pamAya che. muktino saMbaMdha koI paNa bAhya liMga sAthe nathI, teno saMbaMdha AMtarika liMga sAthe che. bAhya liMga ja muktinuM kAraNa che evo jeno pakSa che tathA ratnatrayanI sAdhanArUpa bhAvaliMga upara jenuM lakSa nathI te kadApi saMsArathI mukta thaI zakato nathI. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM lakhe che ke "bhAvaliMga e ja mokSanuM kAraNa che, kAraNa ke dravyaliMga e apradhAna (gauNa) sAdhana che; tethI tene AtyaMtika iLyuM nathI, eTale ke atyaMta kAraNapaNe icchavuM ja nathI; temaja aikAMtika paNa ichyuM nathI, kema ke koIne te kAraNa vinA paNa thAya che, tethI te vyabhicArI kAraNa che.' jemane bhAvaliMganI prApti thaI hoya che, jeo AtmAmAM vizeSapaNe TharyA hoya che, teo para pratye udAsIna rahe che. teo phakta AtmaramaNatAmAM ja magna rahe che, tethI temanuM dhyAna bAhya liMga upara hotuM ja nathI, temane veSa saMbaMdhI vikalpa paNa rahetA nathI. jemano mUcchabhAva saMpUrNa rIte nAza thayo hoya athavA ghaNI maMdatAne pAmyo hoya, temaNe vastra dhAraNa karela hoya to paNa temane aparigrahI mAnavAmAM koI bAdha nathI. jyAM sudhI muni ucca koTie pahoMcyA na hoya, nagnatvanA pariSaha sahana karavAnI dehanI zakti na hoya, tyAM sudhI temane mATe bhagavAne ekathI traNa vastra rAkhavAnI chUTa ApelI che ema 'zrI AcArAMga sUtramAM jaNAvyuM che. A viSe zrI nagInadAsa gi. zeTha 'paramapada prAptinI bhAvanA'mAM zrImade racela 'apUrva avasara' kAvyanI navamI kaDInA nagnabhAva zabdanI vicAraNA karatAM lakhe che - 'bhagavAna mahAvIranA vakhatamAM vizeSa karIne munio nagna ja rahetA e vAta kharI che. paNa tenI sAthe e paNa dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke te kALamAM paNa je pahelA bIjA saMghayaNavALA hatA te ja nagna rahI zakatA. ane Aje to tevuM saMghayaNa che ja nahi. Aje to chelluM saMghayaNa che tyAre chellA saMghayaNavALA pahelA saMghayaNavALAnuM 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkata, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 183 'bhAvaliMga hi mokSAMga dravyaliMgamakAraNam / dravyaM nAtyantikaM yasmAnnApyaikAntikamiSyate / / ' Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anusaraNa karI zake nahi tema ja temanI spardhA paNa karI zake nahi e samajI zakAya tevI vAta che." nagnatvanA AgrahI keTalAka digaMbara munio paNa yathArtha nagnatva pALI zakatA nathI e vAta saMghayaNanI nirbaLatA siddha kare che. jema ke acelaka munine jaMgalamAM rahevAnuM vidhAna che, paraMtu vartamAna kALe zarIrasaMghayaNa majabUta nahIM hovAthI keTalAka munio jaMgalamAM rahI zakatA nathI, tethI teo maMdiramAM rahe che ane tema karavA chatAM paNa ThaMDI sahana thatI nathI tyAre oraDAnAM bArI-bAraNAM baMdha karIne besavAnuM rAkhe che. tema karatAM paNa sahana na thAya tyAre oraDAnI aMdara bIjI nAnI maDhulI banAvavAmAM Ave che. te maTUlI eTalI nAnI hoya ke aMdara phakta besI zakAya eTalI ja jagyA hoya; eTale ke te maDhulI vastrAcchAdAna jevuM ja kAma Ape. Ama, zarIrAdi baLa ghaTavAthI mULa vidhAna pramANe vartI zakAtuM nathI tethI AvA kRtrima upAyo ajamAvavAmAM Ave che. zarIrAdi baLanI hInatAne lakSamAM rAkhIne jJAnIoe maryAdita vastro rAkhavAnI chUTa ApI che. A viSe zrImad lakhe che - zarIrAdi baLa ghaTavAthI sarva manuSyothI mAtra digaMbaravRttie vartIne cAritrano nirvAha na thaI zake, tethI jJAnIe upadezelI maryAdApUrvaka zvetAMbarapaNethI vartamAna kALa jevA kALamAM cAritrano nirvAha karavAne arthe pravRtti che, te niSedha karavA yogya nathI. tema ja vastrano Agraha karI digaMbaravRttino ekAMta niSedha karI vastra mUrchAdi kAraNothI cAritramAM zithilapaNuM paNa kartavya nathI. digaMbara ane zvetAMbarapaNuM deza, kALa, adhikArIyoge upakArano hetu che. eTale jyAM jJAnIe jema upadezya tema pravartatAM AtmArtha ja che." liMga (bAhya veSa) ane vratanA je bhedo che te dravya-kSetra-kALa Adi pramANe hoya che, paNa jJAna-darzana-cAritranI zuddhatA te to traNe kALe abheda che. game te dezamAM, game te kALamAM e ja eka akhaMDa trikALAbAdhita mokSamArga che. A ratnatrayarUpa sAdhana vaDe zuddha AtmadravyanI siddhi karavI te ja paramArtha mokSamArga che. zrImad lakhe che - liMga ane bhedo je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda, paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda. Ama, samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA te ja mokSamArga che. vItarAgamArgamAM 1- zrI nagInadAsa gi. zeTha, 'paramapada prAptinI bhAvanA', pR.97 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.612 (patrAMka-807) 3- ejana, pR.para3 (AMka-715, kaDI 4). Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 411 bAhya veSanA vikalpane sthAna nathI. tenA AgrahathI mokSa nathI. je jIva kevaLa bAhya veSane ja mokSanuM kAraNa mAne che te mokSa pAmI zakato nathI, kAraNa ke veSa dehAzrita che ane mokSa to AtmAzrita che. je veSane ja muktinuM kAraNa samaje che te kadI saMsArathI chUTI zakato nathI. je veSano AgrahI che te saMsArano ja AgrahI che. je veSanA Agrahano tyAga karI mokSanI yathArtha ArAdhanA kare che, teno game te veSe, game te liMge mokSa thAya che. have gRhasthaliMga ane anyaliMge mokSaprAptinuM je vidhAna karavAmAM Ave che teno vicAra karIe. gRhasthaliMga bhAvanircathatAne dravyaliMgatAnI sAthe - amuka cokkasa veSabhUSA ane kriyAkAMDa sAthe koI ekAMtika ke anivArya saMbaMdha nathI ema jaina paraMparAnAM zAstro kahe che, arthAt samyakUcAritra amuka liMga-kriyA sAthe baMdhAyeluM nathI ema jaina zAstro zAkha pUre che. jo oghA-muhapatti ke kamaMDala-morapIMchI ja vaMdanIya hota to tenA meru jeTalA DhagalA vyartha kema batAvAyA che? AcAryazrI kuMdakuMdadeva 'samayasAra' graMthamAM samajAve che ke sAdhusvAMga ke gRhasthasvAMga e mokSamArga nathI, kema ke te zarIrAzrita hovAthI paradravya che; paraMtu darzana-jJAna-cAritra ja mokSamArga che, kema ke te AtmAzrita hovAthI svadravya che. A kAraNathI he AtmArthIo! AgAra ke aNagAranI veSabhUSAnA Agraho tajI potAnA AtmAne darzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArgamAM joDo.1 upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM lakhe che ke bhAvaliMgane viSe jeo Asakta - prItimaya cittavALA hoya che, teo sarva vastudharmanA sArane eTale ke rahasyane jANe che; tethI teo sAdhunA veSamAM rahyA hoya ke gRhasthavAsane viSe rahyA hoya topaNa teo pApamaLano nAza karIne siddha thAya che - kRtArtha thAya che.? vaLI 'paMdara bhede siddha' A Agama kathana suprasiddha che. paMdara bhedomAM jyAM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 410-411 'Na vi esa mokkhamaggo pAsaMDIgihimayANi liMgANi / daMsaNaNANacarittANi mokkhamaggaM jiNA viti / / tamhA jahittu liMge sAgAraNagAraehiM vA gahie / daMsaNaNANacaritte appANaM juMja mokkhapahe / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 182 'bhAvaliMgaratA ye syuH sarvasAravido hi te / liMgasthA vA gRhasthA vA sidhyanti dhutakalmaSAH / / ' Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana gRhasthaliMga paNa svIkAryuM che, tyAM svaliMgamAtrano ja ekAMtika Agraha kema thaI zake? nATaka karatAM karatAM, zRMgAra sajatAM sajatAM, lagnanA pherA pharatAM pharatAM - ema aneka prakAranI bAhya pravRttio hovA chatAM kevaLajJAna thayAnAM aneka dRSTAMto zvetAMbara sAhityamAM jovA maLe che. kevaLajJAnanI upalabdhi thayA pachI paNa kurmAputra cha mAsa sudhI gRhavAsamAM rahyA che, arthAt dekhItI bAhya caryA gRhasthanI hovA chatAM AMtarika stare kurmA putra teramAM guNaThANe hatA enI zAkha zvetAMbara zAstromAM maLe che. ahIM e spaSTa karavuM Avazyaka che ke keTalAka jIvo yogya samajaNa vinA ema kahe che ke "gRhasthaveSamAM paNa mokSa che, mATe saMsAra choDIne sAdhu banavAthI ja mokSa maLe evo nizcaya siddhAMta nathI. gharamAM rahyA chatAM mokSa maLI zake che. mokSa sAthe veSano saMbaMdha nathI. veSathI dharma thato nathI, tethI sAdhuveSa grahaNa karavAnI jarUra nathI.' A kahevuM ayogya che, kAraNa ke AvuM mAnanArA to kadI mokSe jaI nahIM zake. sAdhuveSa grahaNa karavAnI bhAvanA vagara gharamAM rahIne mokSa meLavavA icchanAra gRhastha veSavALA mokSe jAya evuM to zAstramAM kaze paNa kahyuM nathI. kadAcit sAdhuveSa grahaNa karavAnI utkRSTa bhAvanAvALA gRhasthane tIvra vairAgya utpanna thatAM teo kevaLajJAna paNa pAme; ane pachI jo temanA AyuSyano kALa alpa rahyo hoya to teo muniveza dhAraNa karyA vinA mokSe jAya ane kALa pUrato hoya to avazya muniveza dhAraNa kare evo zAstrapATha che. cakravartI rAjA bharatane mahelanA arIsAbhuvanamAM kevaLajJAna thayuM hatuM, ATha ATha strIo sAthe hastamilApanI kriyA cAlatI hatI te vakhate lagnanI corImAM zreSThIputra guNasAgarane kevaLajJAna thayuM hatuM, rAjasiMhAsana upara beThAM beThAM rAjA pRthvIcaMdrane kevaLajJAna thayuM hatuM e vAta saMpUrNa rIte zAstrIya che; paraMtu evuM to kvacit kadAcituM koIkane ja bane, tethI kAMI ene rAjamArga na kahevAya. jo e ja rAjamArga hoya to zA mATe bhagavAna AdinAtha vagere tamAma tIrthakaro gRhatyAgano mArga svIkAre che? tyAgamArga e mokSano rAjamArga che. vAsanAyukta cittane nirmaLa banAvavAno rAjamArga to vAsanAjanaka sAmagrIothI dUra rahevAmAM ja che. bAhya tyAgamAM dhyeyane prApta karavAnI anukULatAo vizeSa rahelI che. bAhya tyAgathI vikalpo maMda karI zakAya che, tenI mAtrA ghaTADI zakAya che ane vikalpane pele pAra jyAM zAMti che tyAM pahoMcavA samartha thavAya che. AtmavikAsanI dareka bhUmikAe jIvane bAhya tyAganA bhAva thAya ja che. jo bhUmikAnusAra tyAganA bhAva na thAya to e bhUmikAmAM haju pahoMcAyuM ja nathI ema kahI zakAya. parigrahavAMchA, tRSNAdinAM tIvra pariNAmanA kAraNe jIvane tyAganI bhAvanA UThI zakatI nathI, tethI jIve bAhya tyAganI Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 413 AvazyakatA samajavI ane svIkAravI rahI. je vyakti sAdhuveSathI ja mokSa mAnI teno Agraha kare che teo to bhUla kare ja che, sAthe sAthe teo paNa bhUla kare che ke jeo bAhya tyAganI AvazyakatAno svIkAra nathI karatA. jo ke jIve e dhyAna rAkhavuM joIe ke bAhya tyAga karavAmAtrathI dharma thaI jato nathI. aMtaryAga vagara prayojananI siddhi zakya nathI. mukhyatA to aMtaryAganI ja che. jemanA lakSya rAgAdi bhAvo thAya che evA strI-putrAdi cetana ane dhana-makAnAdi acetana padArthono tyAga karavo yogya che, paraMtu mukhya vAta to rAgAdinA tyAganI ja che. koI paNa vastune pariharavI te kharekhara tyAga nathI, paraMtu te vastu pratyenI Asaktino, te vastumAM anubhavAtI mIThAzano tyAga thavo te ja sAco tyAga che. parane para jANIne, tenA pratyenA rAgano tyAga karavo e ja vAstavika tyAga che. mokSArthIe kadApi bhUlavuM na joIe ke vastuno tyAga karavA mAtrathI ema nizcita nathI thaI jatuM ke modAdi vikArI bhAvo chUTI ja jaze. teNe bAhya tyAga karatAM karatAM aMtaryAgano lakSa rAkhavo ghaTe che. aMtaryAga ja mokSanuM mULa che, bAhya tyAga tene sahAya kare che. rAgAdi bhAva parigrahAdinAM nimitte thatA hovAthI pariNAmonI zuddhi mATe parigrahAdine choDavAM joIe. tethI ja zrImade kahyuM ke "tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna AvI vastusthiti hovA chatAM bhogarasika jIvo zAstranI ADa laIne kahe che ke mokSa mATe sAdhujIvananI koI jarUra nathI, tapa-tyAganI kAMI jarUra nathI, mAtra bhAva zuddha rAkhavAthI mokSa maLI jaze. je dRSTAMto AgaLa rAkhI teo A mAnyatAne puSTa kare che te viSe temane pUchavuM joIe - zuM bharata cakravartI vagere gharamAM rahIne kevaLajJAna thaI zake evI mAnyatAvALA hatA? bharata cakravartIne 96,000 rANIo hatI, cha khaMDanuM vaibhava-vilAsayukta sAmrAjya hatuM ane svarganA 16,000 devo emanI sevAmAM niraMtara hAjara rahetA hatA. AvA anukULa saMyogomAM paNa temane to vairAgya ja vartato hato. teo roja zrAvako pAse bolAvatA hatA ke he rAjana! tame moharAjAthI jitAyelA cho. tamArA mAthe bhaya vadhI rahyo che. ceta bharata ceta, kALa jhapATA deta!' AvI bhAvanAvALA ghara beThAM kevaLajJAnanI kalpanAmAM rAce kharAM? zreSThIputra guNasAgarane lagnanI corImAM kevaLajJAna thayuM paNa e vakhate temane kevI bhAvanA hatI? bIjA divase gharabAra tyAgavAnI! rAjA pRthvIcaMdra paNa gRhavAsathI keTalA pIDAtA hatA e emanA caritranuM vAMcana karavAthI spaSTa jaNAI Ave che. bhogarasika jIvane potAnI malinatA DhAMkavI che, potAnA doSo saMtADavA che, 1- 'zrI Atmasiddhi zAstra'gAthA 7no pUrvArdha Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tethI te zAstranI ADa le che. tene saMsAramAM rahevA badala vasavaso, kheda ke AtmaglAni nathI, to tenAthI chUTavAnA bhAva to hoya ja kyAMthI? AthI viparIta, mahApuruSone pUrvakarmavazAt gRhavAsamAM rahevuM paDe to te mATe teo Atmagaha kare che. viSayasukha bhogavavAnA dareka prasaMga vakhate temane pArAvAra pazcAttApa thAya che. temane te pravRtti bojArUpa lAge che ane temanuM citta tyAgamArga tarapha kheMcAyA kare che. tyAgamArge Daga bharavA mATe temane tIvra tAlAvelI hoya che. bAhya pravRtti TALavAno saMniSTha puruSArtha teo karatA rahe che. temanA ane bhogarasika jIvanA bhAvamAM Avo jamIna-AsamAnano pharaka hoya che. prArabdhavaza vyApAra-vyavahAranI upAdhimAMthI chUTI zakAya evuM na hoya tyAM samyagdaSTi puruSo AtmajAgRtipUrvaka te pravRtti kare che ane potAnuM kalyANa sAdhe che. kahevAnuM tAtparya e che ke mokSano rAjamArga to sarvasaMgaparityAgano ja che, paraMtu apavAda(kaDI)mArge gRhastha avasthAmAM paNa tIvra vairAgyAdi pariNAmathI kaivalyanI prApti thaI zake che, arthAt te vakhate bAhyamAM gRhasthaliMga hoya to e mokSaprAptimAM bAdhaka thatuM nathI, tethI dehAzrita bAhya liMgano Agraha choDI upayogane AtmAmAM sthira rAkhavAno puruSArtha ja kartavya che. anyaliMga zrI jinezvara bhagavaMtoe kevaLa jainadarzananirdiSTa veSavALA sAdhuono ja mokSa thAya evo pakSapAta ke Agraha rAkhyo nathI. anya dharmamatanA veSamAM paNa mokSaprApti svIkArI che. anyaliMga dharAvatA jIvo jo samatAyukta hoya to temane ratnatrayanI prApti thavAthI bhAvathI jainapaNuM utpanna thayuM che ane jaina liMga dharAvatA jIvo paNa jo parapariNatimAM rAcatA hoya to teo bhAvathI jaina nathI, ema jaina darzana kahe che. tethI ja AcAryazrI jayazekharasUrijI "saMbohasattarI'mAM pharamAve che ke "zvetAMbara jaina hoya athavA AzAMbara (digaMbara) jaina hoya, bauddha darzanano hoya ke bIjA koI darzanano hoya, paNa jo te samabhAva vaDe bhAvita thayelo hoya to te jIva avazya mokSa pAme 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 3, zloka 50 'kacariMgAvasiddhAnAmadhAra: samalaiva ri | ratnatrayaphalaprApteryayAsyAdbhAvajainatA / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, pada 3, kaDI 5 (gurjara sAhitya saMgraha, bhAga-1, pR. 153) 'para parinati apanI kara mAne, kiriyA garve gahilo; unakuM jaina kaho kyuM kahiyeM, so mUrakhameM pahilo; parama guru! jaina kaho kyoM hove?' Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 415 emAM koI saMdeha nathI. anyaliMge siddha thavAya che ema svIkArIe to enI sAthe e svIkAravuM ja rahyuM ke anyaliMgamAM paNa samyakucAritra hoI zake. prazna thAya ke anyaliMgamAM samyakyAritra kaI rIte saMbhave? tenA javAba mATe cAritra ane sAdhupaNAnI zAstrakAroe ApelI vyAkhyA yathArtha samajavI rahI. upAdhyAya zrI padmavijayajI mahArAja 'siddhacakra stavana'mAM kahe che - nivRtti ne pravRtti bhede, cAritra che vyavahAra jI; nija guNa sthiratA caraNa te praNamo, nizcaya zuddha prakAra." zrI cidAnaMdajI mahArAja 'adhyAtma bAvanI'mAM kahe che - "cetanakuM paracyo nahi, kyA huvA vrata dhAra; zALa-vihuNA khetameM, vRthA banAI vADa. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'zrIpAlarAjAno rAsa'mAM pharamAve che - "apramatta je nitya rahe, navi harakhe navi zoce re; sAdhu sUdhA te AtamA, zuM mUMDe zuM loce re." jemaNe potAnI vRtti nijasvabhAvamAM kendrita karI hoya, jeo zuddha draSTAbhAvamAM ja sthira hoya, mohavaza UThatI bhUtakALanI smRtio tathA bhAvInI kalpanAomAM na phasAtAM jeo harSa-zokanA jhUle caDyA vinA potAnI vartamAna paryAyane jJAyakabhAve vedI rahyA hoya; evA sahu saMto samyaphacAritrayukta che - pachI te jaina hoya ke jainetara. samyakracAritrayukta saMtone svarUpano satya bodha thayo hovAthI teo samasta dRzya jagatathI potAne svataMtra anubhave che. bAhya sarva parivartano, prAptio, saMyogo ke viyogothI potAne koI lAbha ke hAni nathI ema samajAtAM, teo rAga-dveSanA vamaLamAM aTavAyA vinA samabhAvamAM rahe che. koI paNa prakAranI icchA-apekSAothI mukta rahI vartamAna kSaNe je bane tene samabhAve nIrakhe che. vartamAna saMyoganA zAMta svIkAranA 1- juo : AcAryazrI jayazekharasUrijI, "saMbohasattarI', gAthA 2 _ 'seyaMbaro ya AsaMbaro ya baddho a ahava annovA / samabhAvamAvisaNA, deDu murabravuM na saMvedo T' 2- upAdhyAya zrI padmavijayajIracita, 'siddhacakra stavana', gAthA 9 3- zrI cidAnaMdajIracita, 'adhyAtma bAvanI', doho 9 4- upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrIpAlarAjAno rAsa', khaMDa 4, DhALa 12, kaDI 6 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kAraNe temane bhUta ke bhaviSyanuM joDANa thatuM nathI. teo nathI bhUtakALane yAda karatA ke nathI bhaviSyanI yojanA ghaDatA. nathI bhUtakALanI smRtio vAgoLatA ke nathI bhaviSyanI kalpanAo karatA. pUrvabaddha karmanA udaya pramANe prApta sukha-du:kha, lAbha-hAni, mAnaapamAna, zAtA-azAtA, jaya-parAjayane nirjhandrabhAve vedI laI, saMkalpa-vikalpa karyA vinA mAtra jJAyakabhAve rahe che. prArabdhaprApta vastu, vyakti ke paristhiti pratye rAga ke vaiSa karyA vinA zAMta svIkAra karI, ghaTanApravAhane bhItI ke prIti vinA joyA kare che. temane ekamAtra AtmAno ja mahimA hovAthI temanI dRSTi trikALI svabhAva tarapha ja jhUkelI rahe che. samyaphacAritrayukta saMtonuM dhyeya to trikALI dhruva svarUpa ja hoya che. temanI daSTi te trikALI dhruva svabhAva uparathI jarA paNa khasatI nathI. jema khIlA sAthe bAMdhelAM baLada ke gAya tyAM ne tyAM rahe, tyAMthI khasI zake nahIM; tema saMtoe dhUvakhIlA sAthe potAnI dRSTi bAMdhI che, te tyAMthI jarA paNa khasatI nathI. AnaMdamUrti vijJAnaghana nijAtmadravyanA Azraye paryAyamAM nirmaLatA pragaTe che. zAMtinI paryAya, AnaMdanI paryAya pragaTavA chatAM paNa saMto e paryAyamAM rokAtA nathI. temanI dRSTi to trikALI, dhruva vastu upara che. paripUrNa nija jJAyaka AtmAnuM ja teo avalaMbana le che. temanI daSTi to sadA dhrauvyasvabhAva upara ja paDI hoya che. jema dariyAmAM vahANa dhruva tArAnA AdhAre cAle che, tema temane nijasvabhAvanA lakSe paryAyamAM zuddhatA pragaTe che, vadhe che ane aMte pUrNatAne prApta thAya che. jeo AvuM caitanyalakSI jIvana jIve che teo ja prazaMsanIya che, bAkI jeo caitanyanA lakSa vagaranuM jIvana jIve che teo to maDadAM samAna ja che. rAga-dveSarahita AtmAmAM samAdhistha rahevuM e saMtonuM lakSaNa hovAthI jJAnIoe e vAta pratipAdita karI che ke sAcA sAdhunI oLakha mATe liMga-kriyAno mApadaMDa kAma lAgato nathI. AMtarika guNonA AdhAre thatI sAdhunI oLakhANa e ja yathArtha oLakhANa che. bAhya liMga-veSa-kriyAdinA Azraye thatI oLakhANa ayathArtha che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che - liMga veSa kiriyANuM sabahI, dekhe loka tamAsI ho; cina mUrati cetana guna citne, sAco sou saMnyAsI ho." A tathya najara sAme rahe to anyaliMgI mahAtmAomAM sammacAritranI saMbhAvanA svIkArya thAya che ane samyakucAritra samyagdarzana vinA to hoI zake nahIM; tethI amuka dharmapaMthanA anuyAyIo badhA ja mithyAdaSTi ke amuka darzananI chAvaNImAM 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, pada 39, kaDI 3 (gurjara sAhitya saMgraha, bhAga-1, pR.15) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107 417 beThelA badhA ja samyagdaSTi hoya evuM nathI. vyakti jaina hoya ke ajaina, muni hoya ke gRhastha, zvetAMbara hoya ke digaMbara dehabhAvamAM jIvato hoya to te mithyArdaSTi che ane dehAda samagra jaDa dravyothI ane karmakRta sarva avasthAothI para evo huM vizuddha caitanya chuM' e bhAvamAM jIvanAra vyakti samyagdaSTi che. - mumukSu jIva sAdhunI oLakhANa mATe aMtaraMga pariNitane ja mahattva Ape che. jema bhojana vakhate thALamAM kacuMbara, athANuM, zAka, pharasANa, miSTAnna vagere aneka cIjo pIrasAI hoya, paNa jene bhUkha lAgI hoya tenI dRSTi to sIdhI miSTAnnAdirUpa pauSTika cIjo upara paDe che, tene kacuMbarAdinuM lakSa gauNa thaI jAya che; tema bAhya liMga-veSa-kriyAdi hoya ane aMtaraMga pariNita hoya, temAM mokSanI jene bhUkha che te mumukSunI dRSTi sIdhI aMtaraMga pariNati upara paDe che, tene liMga-veSa-kriyAdinuM lakSa gauNa thaI jAya che. Ama, muktipathamAM liMga-veSAdinuM nahIM paNa guNanuM, AMtarika nirmaLatAnuM mahattva che. je bhAvazramaNa che te ja zramaNa che, bAkInA nAmazramaNone sugati prApta thatI nathI. mukti bhAvaliMganA AdhAre, arthAt AMtarika guNasaMpattinA AdhAre maLe che. dravyaliMganI, arthAt nAma, veSa Adi bAhya oLakhanI mokSamArgamAM koI gaNanA nathI. tethI ja AcAryazrI haribhadrasUrijI kahe che ke bAhya liMga, veSa, kathanapaddhati ke paribhASA judAM hoya eTalAmAtrathI mahAna saMtonI avahelanA karavI nahIM. bhinna bhinna deza, kALa ane paristhitivaza temanI bAhya caryA, veSa ane dezanAnI paribhASA bhinna bhinna hovA chatAM te badhA mokSamArganA pravAsI hoya che. mATe temano apalApa karavAnI utAvaLa na karatAM temano Azaya samajavA prayatna karavo joIe. 'bhavavyAdhinA samartha cikitsaka' evA e mahAtmAono Azaya samajyA vinA temano apalApa karavo e mahA anarthane apAyeluM nimaMtraNa che. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmopaniSad', jJAnayogazuddhi adhikAra, zloka 26 'ye paryAyeSu niratAste hyanyasamayasthitAH I AtmasvabhAvaniSThAnAM dhruvA svasamayasthitiH ' > 2- juo : AcAryazrI vaTTakerajIkRta, 'mUlAcAra', gAthA 1004 'bhAvasamaNA hu samaNA Na sesasamaNANa suggaI jamhA / ' 3- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadRSTi samuccaya', zloka 134,139 'citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH / / tadabhiprAyamajJAtvA na tato'rvAgdRzAM satAm I yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH 1H / / ' Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana potAnA mata-veSAdinA abhinivezanA kAraNe jIva anya matanA veSadhArI saMtone potAnA dharmamatanA virodhI samaje che. te temano vinaya to karato nathI, paNa UlaTuM temanI niMdA kare che. dharmanI samajaNanA abhAvanA kAraNe anya matanA vaiSadhArI saMtono vinaya na karavAmAM, temano apalApa karavAmAM tene utsAha Ave che. AvI ceSTA jIvanI yogyatAno vinAza kare che ane tema karIne te potAnuM bhavabhramaNa vadhAre che. tethI jIve potAnA ke pArakA veSano abhiniveza mUkIne sAcA saMtono vinaya karavo joIe. jIva jo Agrahano tyAga karaze to ja tenuM kalyANa thaze. zrImad kahe che 418 'je jIva kadAgraharahita hoya te zuddha mArga Adare. jema vepAra ghaNA prakAranA hoya paNa lAbha eka ja prakArano hoya. vicAravAnono to kalyANano mArga eka ja hoya. ajJAnamArganA anaMta prakAra che. vaiSNava, bauddha, zvetAMbara, DhuMDhiyA, digaMbara jainAdi game te hoya paNa je kadAgraharahitapaNe zuddha samatAthI potAnAM AvaraNo ghaTADaze tenuM ja kalyANa thaze.'1 'amane to brAhmaNa, vaiSNava game te samAna che. jaina kahevAtA hoya, ane matavALA hoya to te ahitakArI che; matarahita hitakArI che.'2 Ama, A gAthAmAM zrImad kahe che ke jAti ane veSa banne dehAzrita che. tenA Azraye mokSa prApta thato nathI. vaLI, tenA AgrahathI to saMsAraparibhramaNa ja che. tethI bAhya jAti, veSa, upakaraNo Adino Agraha na rAkhavo, paNa aMtaranA kharA sAdhanarUpa samyagdarzana-jJAna-cAritrane oLakhIne tenI upAsanAmAM tatpara rahevuM joIe. jJAnIoe batAvelA mArge prayatna karavAnI dhagaza rAkhI, jyAM Agraha ane klezanI vAta Ave tyAMthI khasIne svakalyANamAM lAgavuM joIe. A gAthAnI yojanA pAchaLa zrImadgo Azaya batAvatAM zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA lakhe che cha 'graMthakAranI yojanA evA prakAranI paNa saMbhave che ke, jeo A padapUrvaka vastune pAmyA che teone veSAdi vyavahAramAM durAgrahabuddhi rahevI na joIe.'3 jIvane jyAre dharmanA satya svarUpanuM jJAna thAya che tyAre ja tene sAcI ane sthAyI pakSapAtarahitatA pragaTe che. dharmanuM svarUpa na samajAyuM hoya to tene bAhya jAtiveSa Adi pratye pakSapAta rahe che. te amuka prakAranAM jAti-veSane ja mokSanuM kAraNa mAne che ane teno Agraha kare che. te anya jAti-veSano niSedha kare che. te anya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.709 (upadezachAyA-8) 2- ejana, pR.702 (upadezachAyA-6) 3- zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA, 'Atmasiddhi', prastAvanA, pR.24 ..... Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 jAti-veSavALA sAthe kleza kare che. dharmanI yathArtha samajaNa karavI, Agraha na karavo, klezita na thavuM vagere tathyo tevA matA jIvane agatyanAM bhAsyAM ja nathI. te potAnI viparIta mAnyatAmAM, matanA AgrahamAM ja rAce che. gAthA-107 anAdi kALathI A pramANe jIva AtmAne bhUlIne bhrAMti vaDe bAhya jAti-veSano Agraha karato Avyo che. anaMta kALanA paribhramaNamAM jIve jAti-veSa upara dRSTi karI, paNa potAnA AtmA upara dRSTi karI nathI. bAhya jAti-veSamAM dharma che ema mAnyatA karI hovAthI tene anaMta AnaMdanA kaMda evA Atmatattva upara prema Avyo nathI. aMtaramAM paDelA caitanyanA tejanA pUrano anAdara karI teNe potAnA AtmAnI hiMsA karI che. aMtaranA AnaMdanA sAgarane bhUlIne, teno nakAra karIne bahAramAM dharma hovAno hakAra karyo che. AvuM karI teNe anaMta jJAnIono avizvAsa karavAno mahA aparAdha Acaryo che. jJAnIo kahe che ke mukti amuka ja jAti-veSathI thAya evuM che ja nahIM. game te jAti-veSamAM mukti thaI zake che. bAhya jAti-veSa e kaMI muktinuM kAraNa nathI. AtmAno dharma AtmAmAM che, te bahAra kaze paNa nathI ke jethI te bahArathI maLe. dharmanI prApti bAhya jAti-veSamAMthI thAya nahIM. dharma AtmAzrita che, bAhya jAti-veSane Azrita nathI. tethI dharma karavAnI icchAvALA jIvoe AtmonmukhI thavAno prayatna ka2vo joIe. parasanmukha najara karavAvALAne dharmanI prApti thatI nathI. jo jAti-veSanA Azraye dharma thato nathI, paNa dharma AtmAnA Azraye thAya che; to pachI jAti-veSanA AgrahanI to vAta ja kyAM rahe che? amuka jAti-veSathI ja dharma thAya evA Agrahane sthAna ja rahetuM nathI. paraMtu jIvane dharma zuM che e samajAyuM na hovAthI te Agraha kare che. mATe mokSanI sAdhanAmAM dharmanA yathArtha svarUpano nirdhAra karavo atyaMta Avazyaka che. yathArtha tattvanirNayane pAmelA jIvane svadravyano parama mahimA Ave che. tene zuddhAtmA pratye AtyaMtika prema pragaTe che, svarUpanuM bhAvabhAsana thAya che ane koI dhanya paLe tenI anubhUti kare che. Ama, je jIvane zuddha AtmasvarUpa pragaTAvavuM hoya teNe jAtiveSanA Agrahano tyAga karavo joIe ane potAnA trikALI jJAnasvabhAvano Azraya ka2vo joIe. trikALI jJAnasvabhAvanI zuddhatA upara dRSTi kendrita na karatAM jo jIva bAhya jAti-veSane mahattva Ape to mohajALamAM phasAI mokSasukhathI vaMcita rahe che. 1 jo te potAnA acaLa, akhaMDa, avinAzI AtmasvabhAvane grahaNa kare che to te avazya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'samAdhizataka', duho 73 'jAti liMgake pakSameM, jinakUM hai dRDharAga; moha jAlameM so parai, na lahe zivasukha bhAga.' Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 paramapadane vare che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'jAti, veSano bheda nahi, dravyAdika saMyoga; vicArapUrvaka hoya paNa, heya hoya. jaDabhoga. je AtmAnA bhAvamAM, kahyo anukrame ArAdhanA kare, askhalita Adara vaDe, sAthe te mukti lahe, mokSamArga be che nahi, mokSa zuddha samabhAva che, mArga jo hoya; te viralA joya. mokSapaMtha uparokta; kaSAyathI thaI mukta. asaMga anubhava joya; emAM bheda na koya.'1 *** 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.241 (zrI giradharabhAIracita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 425-428) Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 108 15.5.. 653in a 15, mat 0265, sara (. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 108 - gAthA 107mAM kahyuM ke mokSano je mArga AgalI gAthAomAM darzAvyo che, bhUmikA 2] te jo hoya to game te jAti ke veSathI mokSa thAya, emAM kaMI bheda nathI. je jIva zuddha bhAva pragaTa kare te jIva muktipadane pAme. A vAtamAM koI paNa pharaka Avato nathI. Ama, gAthA 98 thI 107 sudhImAM zrIgurue ziSyanI mokSanA upAya saMbaMdhI sarva zaMkAonuM sacoTa samAdhAna ApI, sarvasammata avirodha mokSamArgano nizcaya karAvyo. tenA aMtaramAM paramArthamArganI ArAdhanA karavAnI tAlAvelI jAge te arthe zrIguru have gAthA 108 thI 113 sudhImAM mokSaprAptinA mArgano krama anupama zailIthI prakAze che. pUrvokta gAthAomAM mokSamArganI pratiSThA karyA pachI have mokSamArgano saMpUrNa sAdhanAkrama mAtra cha ja gAthAomAM darzAvavAmAM Avyo che. temAM guNasthAnano ArohaNakrama paNa garbhitapaNe samAveza pAme che. prastuta gAthAmAM paramArthamArgano adhikArI jIva kevo hoya, tenAmAM kayA guNo pragaTyA hoya to te mokSamArgano jijJAsu kahevAya te darzAvatAM zrIguru kahe che - gAthA 'ka "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSaabhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahIe jijJAsa." (108) krodhAdi kaSAya jenA pAtaLA paDyA che, mAtra AtmAne viSe mokSa thavA sivAya bIjI koI icchA nathI, ane saMsAranA bhoga pratye udAsInatA varte che; tema ja prANI para aMtarathI dayA varte che, te jIvane mokSamArgano jijJAsu kahIe, arthAt te mArga pAmavA yogya kahIe. (108) koI paNa vicAravAna jIva potAnuM jIvana zAMta ane nirAkuLa bane evuM bhAvAtha] icche che ane te arthe jIvanazuddhi icche che, kAraNa ke pAramArthika dRSTie jotAM jIvanamAM zuddhi ane sukha-zAMti avinAbhAve rahelAM che. jenuM jIvana malinabhAvamaya che, te jIva sarva bhautika vaibhavothI saMpanna hoya topaNa duHkhI che. klezamaya pariNAmone kAraNe jIva azAMti bhogave che, tethI zAMti mATe jIvanazuddhi Avazyaka che. A kAraNe jIve potAnAmAM saddaguNo keLavI jIvanazuddhi karavI ghaTe che. jIva sadguNo pragaTAve to ja te mokSamArgamAM praveza karI zake che. mokSamArganI ArAdhanA arthe jIvamAM prathama artha Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana adhikArIpaNuM prApta thavuM joIe. zrImade mokSamArganA adhikArI jIvanAM cAra lakSaNa darzAvyAM che. je jIva A cAra lakSaNathI saMpanna hoya te ja jIva mokSamArga pAmavAno adhikArI che. e cAra lakSaNa A pramANe che - (1) "kaSAyanI upazAMtatA' - krodhAdi kaSAyonuM maMdapaNuM, pAtaLA paDavApaNuM. udaya AvelA kaSAyone deDhatApUrvaka, samajaNa sahita zAMta pADI devArUpa kaSAyanI upazAMtatA e prathama lakSaNa che. mokSamArgano adhikArI te che ke je kaSAyone moLA pADato hoya, ghaTADato hoya. (2) "mAtra mokSaabhilASa' - kevaLa mokSanI ja icchA. avinAzI satsukhanI prApti pUrNa zuddha dazA pragaTavAthI thatI hovAthI, ekamAtra mokSanI ja abhilASA hovI e bIjuM lakSaNa che. mokSamArgano adhikArI te che ke je nija zuddhatAnI prApti sivAya anya koI paNa prakAranI icchA dharAvato na hoya. (3) "bhave kheda' - bhavano thAka, arthAt saMsAra pratye vairAgya. saMsAranA viSayomAM Asakti rAkhavAthI je saMsAraparibhramaNa thayuM che, teno thAka lAgavo e trIjuM lakSaNa che. mokSamArgano adhikArI te jIva ja che ke je jIva viSayabhogothI virakta thavAnI bhAvanA karato hoya. (4) "aMtara dayA' - duHkhathI chUTe evI lAgaNI. saMsAraparibhramaNanAM duHkhathI potAne choDAvavAnI bhAvanA te svadayA ane bIjA jIvo duHkhathI mukta thAya evI bhAvanA te paradayA. prANImAtra pratye aMtarathI AvI dayA varte e cothuM lakSaNa che. mokSamArgano adhikArI te che jene baMdhanayukta svAtmAnI anukaMpA vartatI hoya ane anya prANIo pratye paNa tevI ja dayAno jharo vaheto hoya. uparyukta lakSaNothI mokSamArgano adhikArI evo jijJAsu jIva oLakhAya che, arthAt mokSamArganA khojaka evA jijJAsu jIvamAM A cAra lakSaNo avazya vidyamAna hoya che. kaSAyanI upazAMtatA Adi cAra lakSaNonA abhAve paramArthamArgano prAraMbha azakya che. e cAra guNonI prApti thavAthI mokSamArgano maMgaLa prAraMbha thAya che. mokSamArganA icchuka jIvo tene prApta karavAmAM vizeSa udyamI thAya te arthe zrImade bhArapUrvaka tenuM 'zrI Atmasiddhi zAstramAM be vakhata (gAthA 38mAM temaja prastuta gAthAmAM) vivaraNa karyuM che. pratyeka jIva anaMta zaktino dhAraka che, paraMtu karmonuM AvaraNa hovAthI te vizeSArtha). 11] zakti pUrNapaNe vyakta nathI thatI. te zakti vIAMtarAya karmanA kSayopazama anusAra vyakta thAya che. pratyeka jIva vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI prApta thayelI Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 425 zaktino upayoga to kare ja che, paraMtu ajJAnAvasthAmAM teno upayoga viparItarUpe thAya che. zaktinuM A viparIta pariNamana jIvane AtmavikAsamAM bAdhaka bane che. jo jIva icche to te A zaktinA pravartananI dizAne pheravIne bAdhaka banatI zaktine sAdhakarUpe pariNamAvI zake che. jIva zaktine je dizAmAM vega Ape te dizAmAM tenI zakti gati kare che. kaI dizAmAM zaktine vega Apavo temAM jIva svataMtra che. jyAM sudhI jIva paugalika vastuone potAnI mAne, temAM Asakta bane, temAM ja kartA-bhoktApaNAno bhAva rAkhe tyAM sudhI tenI zakti viparIta dizAmAM ja gati karatI hovAthI AtmavikAsamAM bAdhaka bane che. jyAre tene zuddha svasattA pragaTa karavAnI ruci jAgRta thAya che tyAre tenI zakti dizAparivartana kare che. viparIta dizAmAM pravRtta thayela zaktinI dizA badalAtAM jIvano AdhyAtmika vikAsa vega pakaDe che. anAdithI jIvanI zakti bAdhaka bhAve pariNamI rahI che. jIvane jyAre viveka jAge che tyAre te ja zaktinuM savaLuM pravartana thAya che ane te sAdhakarUpa bane che. jema ukaLatA pANInI varALa dAhaka hovA chatAM jo tene yogya rIte saMcita ane kendrita karavAmAM Ave to te ja varALa dvArA virATa kAryanuM sarjana karI zakAya che. te rIte anAdithI bAdhaka bhAve pariNamelI zaktinuM svarUpa anuyAyI banAvavAmAM Ave to te sAdhakarUpa bane che ane mokSarUpa svakAryanI siddhi thAya che. mokSarUpa svakAryanI siddhi thaI zake te mATe jIve sau prathama to mokSaprAptinI vidhinuM svarUpa samajI levuM joIe. mokSaprApti arthe kAryapaddhatine yathArtha rIte tene samajIne aMgIkAra karavI Avazyaka che. kAryapaddhatinuM sauthI mahattvapUrNa aMga che kAryapaddhatino krama. kAryapaddhatino krama jo sAcavavAmAM na Ave to kAryamAM saphaLatA prApta na thAya, balka tevI pravRttimAM samaya ane zaktino apavyaya thAya. mokSamArga mATe prayatna karanArAonI niSphaLatAnuM mukhya kAraNa prAyaH kramabhaMga hoya che. dhyeyaprAptino yathArtha krama samajyA vinA, matikalpanAe pravartavAthI kAryasiddhi thatI nathI, tethI atyaMta sAvadhAnIpUrvaka A bAbatamAM nirNaya thavo ghaTe che. te arthe zrImade chaThThA padanI pUrNAhuti karatAM pahelAM mokSamArgano krama darzAvyo che. mokSamArganA kramamAM zrImade prathama pAtratAnuM pratipAdana karyuM che. mokSamArge prayANa zarU karanAra jIvanAM pariNAma kevAM hovAM joIe te ahIM batAvavAmAM AvyuM che. Atmahita karavAnI jenI sAcI kAmanA che tevA jIvanI prAthamika dazA kevI hovI joIe, AtmAnI jijJAsAvALo jIva kevA bhAvo dharAvato hovo joIe, tenuM zrImade prastuta gAthAmAM kareluM vivaraNa avalokIe - Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (1) "kaSAyanI upazAMtatA" jijJAsu jIvane kaSAyanI upazAMtatA hoya che. kaSAya karavAthI Aja paryata jIve aneka duHkho sahana karyA che. krodhathI tAtkAlika magajano ukaLATa, mAnabhaMga vakhate magajanI badalAtI sthiti, mAyAthI dararoja khoTo dekhAva karavAnI pIDA ane lobhathI AkhI jiMdagI sudhInI veTha Adi aneka duHkho prApta thAya che. jyAM sudhI mana klezita hoya che tyAM sudhI mana koI paNa prakAre satya ane taTastha nirIkSaNa karI zakatuM nathI. te vakhate sva-paranuM je kAMI nirIkSaNa thAya che te malina hoya che ane cittanI sthiratA mATe te avarodharUpa bane che. temAMthI aneka pratikriyAo UThatI rahe che. pratikriyAo vaDe te jIva koI paNa paristhitimAM uttejanA anubhave che ane AkuLa-vyAkuLa thayA kare che. je duHkharUpa che, duHkhakArI che ane AtmAnuM ahita karavAvALA che - evA A kapAyabhAvo heya che, tyAgavA yogya che. kaSAyanI UpajathI sarvane sarva kALe duHkha ane kaSAyanA abhAvathI sarvane sarva kALe sukha thAya che. chatAM ajJAnAvasthAmAM jIva kaSAyasevanathI sukha mAne che. AcAryazrI munisuMdarasUrijI "adhyAtmakalpadruma'mAM pharamAve che ke 'he jIva! kaSAyasevanathI tane je sukha thAya ane kaSAyanA kSayathI tane je sukha thAya, temAM vadhAre sukha kayuM che athavA to kaSAyanuM ane tenA tyAganuM pariNAma kevuM Ave che teno vicAra karIne, te bannemAMthI sAruM hoya te AdarI le.' jijJAsu jIva kaSAyanuM ane kaSAyatyAganuM pariNAma vicArIne kaSAyano tyAga karavAno daDha nizcaya kare che. game te saMyogomAM paNa mAre kaSAya nathI karavo' evA nizcayabaLa sahita te kaSAyane TALavAno udyama kare che. anarthakArI kaSAyo kayAM kAraNothI utpanna thAya che ane tene zAMta karavAnA upAyo kayA che? te saMbaMdhI vicAra karIne te potAnAM mana, vacana ane kAyAthI kaSAya utpanna thavAnA hetuono tyAga kare che ane tene upazamAvavAnA hetuonuM sevana kare che. te kaSAyanI vRtti UThe tyAre tyAMthI pAcho phare che. punaH kaSAyabhAva na jAge te saMbaMdhI vicAra karI deDha saMkalpapUrvaka zAMta bhAvamAM rahevAno prayatna kare che. te potAnI bhAvadazA pratye jAgRta rahe che. te niraMtara kaSAyane niyaMtrita karavAno prayAsa karato rahe che. jijJAsu jIva kaSAya mATenI potAnI javAbadArI svIkAre che. pahelAM te ema mAnato hato ke kaSAya bIjAnA kAraNe thAya che, mATe te vastu, vyakti ke paristhitine doSa Apato hato, paraMtu have te samaje che ke kaSAya thavAmAM pote ja javAbadAra che. 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkRta, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 7, zloka 6 'yatkaSAyajanitaM tava saukhyaM, yatkaSAyaparihAnibhavaM ca / tadvizeSamathavaitadarka, saMvibhAvya bhaja dhIra viziSTam / / ' Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 427 para potAne kaSAya karAvatuM nathI, paraMtu jyAre paranuM avalaMbana laI pote svayaM rAgadveSarUpa pariNamana kare che tyAre kaSAya thAya che. potAnA kaSAyanuM kAraNa pote ja che, anya nathI. jijJAsu nijadoSa upara dRSTi kendrita kare che. kaSAya utpanna thatAM jijJAsu jIva kapAyanA bAhya nimitta upara lakSa nathI Apato, paraMtu potAmAM utpana thayela doSanuM nirIkSaNa kare che. jijJAsu jIva potAnA doSano svIkAra karIne potAnA kapAya ochA karavAno prayatna kare che. te jANe che ke zAMta thavuM te ja dvAdazAMgIno sAra che, mATe te sadeva zAMta bhAvamAM rahevAno puruSArtha kare che. zrImad lakhe che - "sanAtana Atmadharma te zAMta thavuM, virAma pAmavuM te che; AkhI dvAdazAMgIno sAra paNa te ja che. te SaDradarzanamAM samAya che, ane te SaDradarzana jainamAM samAya che." jijJAsu jIva kaSAyanA abhAva mATe prApta paristhitino zAMta svIkAra kare che. prApta paristhitimAM te jAgRta rahe che ke jethI te vicalita thavA na pAme. abhyAsa karIne te evI sthitimAM praveza kare che ke prApta prasaMgamAM tenA mana upara tanAva thato nathI. zAMta svIkArapUrvaka hasate mukhe te temAMthI pasAra thaI jAya che. te krodha, mAna, mAyA ane lobhanA prasaMgomAM kSamA, mAdeva, Arjava ane saMtoSanuM sevana karI udayane niSphaLa banAve che. A prakAre tenA kaSAyanA saMskAro chUTatA jAya che. Ama, zrImade kaSAyanI upazAMtatA'rU5 jijJAsunuM prathama lakSaNa batAvyuM. (2) "mAtra mokSaabhilASa" jijJAsu jIvane ekamAtra mokSanI abhilASA hoya che. tenA aMtaramAM satata mokSa prApta karavAnuM lakSa hoya che. tenuM jIvana AtmalakSI hoya che. tenuM dhyeya potAnA zAMta svarUpamAM sthira thavAnuM ja hoya che. te pUrNa zuddha AtmadazA pragaTa karavA mAMge che. tene nizcaya thayo hoya che ke pUrNa cidAnaMdasvarUpa mAro AtmA che, paraMtu saMsAramAM rakhaDatAM anaMta vAra manuSyadeha pAmIne paNa meM mArA AtmAne oLakhyo nathI. anaMta kALamAM kadI AtmAnuM dhyAna karyuM nathI. AtmAne bhUlIne bAhya padArthonI icchAmAM ja rakhaDyo chuM. atyAra sudhIno anaMta kALa AtmAnA bhAna vagara bhAMtimAM ja gayo che. anaMta janmomAM AtmAnuM kalyANa karyuM nathI. have mAruM AtmakalyANa sAdhI A janmAro huM saphaLa karIza. have AtmaprAptinA puruSArtha vagara eka kSaNa paNa gumAvavI nathI. pUrNa svarUpanI sAdhanA karIne huM paramAtmadazA pragaTa karIza, siddhapadane avazya prApta karIza.' Ama, tene mAtra mokSaprApti ja kartavyarUpa lAge che. zrImad lakhe che - anaMta vAra dehane arthe AtmA gAvyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.765 (vyAkhyAnasAra-2, 4-18) Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehArthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo, evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe." jijJAsu jIvanA aMtaramAM aharniza mokSanI bhAvanAnuM raTaNa cAlatuM hoya che. 'aho! mAruM mokSarUpI kArya kaI rIte thAya? mane mArA AtmAno anubhava kevI rIte thAya?' evI bhAvanA te niraMtara bhAve che. A bhAvanAmAM paNa tene khUba AnaMda vedAya che. te mokSanI yAtrAnI taiyArImAM ja dhanyatA anubhave che. yAtrAdhAma ghaNuM dUra che, yAtrA lAMbI che, haju ghaNuM cAlavAnuM che; paNa atyArathI ja aMtaramAM AnaMda che, utsAha che. te vicAre che ke "atyAre ATalo AnaMda che to mokSadhAmamAM pahoMcatAM to keTalo haze! pratIkSAmAM ATalo AnaMda che to prAptimAM keTalo haze! sAdhanAmAM ATalo umaMga che to siddhimAM keTalo haze! mokSanI bhAvanAmAM jo aMtara jhUmI UThe che to mokSa maLaze tyAre kevuM mahAsukha prApta thaze!' jijJAsune mokSa kyAre prApta thaze enI khabara nathI, paNa e prApta thaze e vicAramAtrathI tenuM hRdaya nAcI UThe che. tene mokSaprApti mATe atyaMta AturatA thAya che. mokSa kyAre maLaze enI jhaMkhanA thAya che. tene mokSa vinA cAle ema nathI. jijJAsunA hRdayamAM mokSa mATe Avo umaMga hoya che. ekamAtra mokSanI ja abhilASA hovAthI jijJAsu jIvane bIjA kazAnI abhilASA hotI nathI. jijJAsu jIvane mokSaprAptinI icchA hoya che, paNa koI paNa prakAranA bhogonI abhilASA nathI hotI. tene sAMsArika phaLanI AkAMkSA nathI hotI. tene saMsAranI koI paNa siddhinI kAmanA rahetI nathI. koI UMcA hoddA AdinI tene khevanA rahetI nathI. te samRddhi, sAmAjya Adi sAdhavA nathI mAMgato, paNa svarUpane sAdhIne zivapura sAdhavA mAMge che. tene dhanAdi iSTa saMyogonI prApti prayojanabhUta nathI lAgatI. lakSmI-adhikAra vagere jagatanI jaMjALathI te dUra rahevA icche che. jagatanI jaMjALanI ciMtA ADe jene AtmAnA vicArano paNa avakAza nathI tenuM jIvana nakAmuM cAlyuM jAya che; paraMtu jijJAsu jIvane jagatanI jaMjALanI ciMtAno vaLagADa chUTIne, lakSmI vagere parigrahanI tRSNA chUTIne mAtra mokSanI abhilASA vartatI hoya che. te jagatanI badhI icchAo, tRSNAo choDI mokSanI abhilASAmAM ja sadA rata rahe che. | vizvamAM zuM sAruM che, sAcuM che, upAdeya che te jijJAsune samajAI gayuM hovAthI tenI prAptinA mArge cAlIne potAnuM kalyANa sAdhavAnI utkaTa abhilASA seve che. mokSaprApti ja tenuM ekamAtra dhyeya che ane svAbhAvika rIte ja tene te dhyeyane varelA evA mokSaprApta AtmAo temaja mokSaprAptinA prayatnamAM udyamavaMta AtmAo pratye prIti-bhakti hoya che. mokSa temaja mokSaprApta ane mokSakAmI AtmAo pratyenA A 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.558 (patrAMka-719) Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 429 vege doDatA premapravAhane zAstrIya paribhASAmAM saMvega kahevAya che. paMDita zrI rAjamalajI kahe che ke dharmamAM tathA dharmanA phaLamAM AtmAnA parama utsAhane saMvega kahevAya che athavA dhArmika puruSomAM anurAga tathA paMca parameSThImAM prIti rAkhavAne paNa saMvega kahevAya che. Ama, mokSa pratye gamana karavAnA adamya utsAharUpa "mAtra mokSaabhilASa' te jijJAsunuM bIjuM lakSaNa che. (3) "bhave kheda' jijJAsu jIvane bhavano kheda hoya che. jIva anAdi kALathI saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. anaMta kALanuM ajJAna, anaMta jIvanano vyAghAta, anaMta maraNa, anaMta zoka sahita jIva bhavacakramAM bhamyA kare che. janma, jarA, maraNa, saMyoga, viyoga vagere aneka prakAranAM duHkhonI bahulatA joIne jijJAsu jIvanA aMtaramAM bhavano udvega jAgI cUkyo hoya che. svarUpanA bhAna vinA kSaNe kSaNe parabhAvamAM rAcavArUpa bhavabhramaNano tene thAka lAge che ane A bhavabhramaNano aMta lAvavAnI tene tIvra icchA rahe che. zrImad lakhe che - 'A AtmAe saMsArasamudramAM paryaTana karatAM karatAM sarva bhava kIdhA che. e saMsArI jaMjIrathI huM kyAre chUTIza? e saMsAra mAro nathI; huM mokSamayI chuM; jijJAsu jIvane bhautika jIvananI pokaLatA ane niHsAratA samajAI hovAthI saMsAra, deha ane bhoga pratyenA tenA abhigamamAM palaTo Ave che. tene saMsAra pratye vairAgya jAge che. tene sat tarapha ruci thavAthI samasta saMsAra taraphanI ruci UDI jAya che. saMsAranA svarUpanuM vicArapUrvaka nirIkSaNa karatAM tene emAM jarA paNa sukha-samAdhi Adi lAbha nathI dekhAto, paNa janma, jarA, maraNa, roga, zoka vagerethI tathA AdhivyAdhi-upAdhithI saMpUrNapaNe vyApaka hovAthI du:khanA dhAmarUpa evo saMsAra asAra jaNAya che. tene saMsAra anaMta du:khamaya, anaMta khedamaya, avyavasthita, caLa-vicaLa tathA anitya bhAse che. tene saMsAravAsa bhAlAnI aNI samAna lAge che. te jANe che ke zaraNa ane nirbhayapaNAthI niraMtara rahita evA A saMsArane viSe eka pachI eka prANI maratAM ja jAya che. maraNa pAse prANIne koI zaraNarUpa nathI. tethI te je bhAvathI janma-maraNa maLe che te bhAvane ja TALI devA mAMge che. te svabhAvanuM zaraNa svIkArI vibhAvane TALavA mAMge che. te potAnA avinAzI AtmAnuM zaraNa aMgIkAra kare che. te azaraNa 1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, 'paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 431 'saMvegaH paramotsAho dharme dharmephale citaH / sadharmeSvanurAgo vA prItirvA parameSTiSu / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.35 (bhAvanAbodha, upodaghAta) Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMsAramAM eka kSaNa paNa rahevA icchato nathI. dehanA svarUpanuM ciMtana karatAM jijJAsu jIvane dehamAMthI Asakti ghaTe che. AtmA sAthe deha saMyoga saMbaMdhe joDAyelo che ane te saMyoga kSaNabhaMgura hovAthI jijJAsune dehamAM mamatva karavA jevuM kAMI lAgatuM nathI. te jANe che ke deha rogano bhaMDAra che. tenA sADA traNa karoDa romamAM, pratyeka rome poNA be roga vaselA che. cAmaDInA kAraNe te uparathI rUpALo lAge che, paNa tenuM baMdhAraNa to maLa, mUtra, hADa, mAMsa, lohI, paru ane zlekhathI baneluM che. niMdanIya vastuono samudAya hovAthI jijJAsu jIvane te apavitra ane aramaNIya bhAse che. te vicAre che ke "A deha to kRtaghna che. A dehanI game teTalI sevA karIe topaNa te roga-duHkha vagere upajAvanAra che. deha vinAzI che, huM avinAzI chuM. bannemAM atyaMta vilakSaNatA che. huM eno nathI ane e mAro nathI. AvA dehamAM zuM mamatA karavI? have to mane kadI paNa deha na maLo evI ja mArI icchA che.' jijJAsu jIva zarIranI apAvana kedamAMthI AjhAda thaI azarIrI thavA mAMge che. tene to bIjuM zarIra dhAraNa karavuM ja hotuM nathI. jijJAsu jIvanuM valaNa bhogAbhimukha na rahetAM AtmAbhimukha bane che. bhogasaMpatti to vIjaLI ane indradhanuSa samAna caMcaLa che. AvuM kSaNika sukha meLavavA jatAM anaMta Atmika sukha prApta karavAnuM rahI jAya che. bhogasAmagrIthI prApta thatuM sukha indriyajanya, parAdhIna, AkuLatAyukta, atRptikAraka, asthira ane nAzavaMta che; jyAre Atmika sukha to atIndriya, svAdhIna, nirAkuLa, saMtoSakAraka, sthira ane avinAzI che. lakSmI, kuTuMba, parivAra, adhikAra vadhavAthI AtmAnAM sukhamAM koI paNa prakAre vRddhi thatI nathI; paraMtu A sarva pratyenA mohathI coryAsI lAkha yonimAM janma-maraNanA pherAnI vRddhi thAya che, mATe jijJAsu jIvane bhogasAmagrI pratye ruci rahetI nathI. tene vaibhava AdimAM sukha bhAsatuM nathI. tene nizcaya thaI gayo che ke sukha paramAMthI AvatuM nathI. sukha to potAnA AtmAmAM ja che. A pramANe, jijJAsu jIvane saMsAra, deha ane bhoga pratye vairAgya pragaTe che. tene bhavano kheda varte che. tene bhavabhramaNano thAka lAge che. bhavanA duHkhathI udvigna thavAthI tene bhavano aMta kevI rIte AvI zake e mATe jijJAsA thAya che. AtmAthI jIva samasta saMsArapravRttionI pAra pahoMcIne nirvikAra ane paramAnaMdasvarUpa nija paramAtmAmAM sthita thavAnI icchA kare che. Ane zAstrIya paribhASAmAM nirveda kahevAya 1- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, 'padmanaMdi paMcavizatiH', adhikAra 9, zloka 17 'saMpratyetadazeSajanmajanakavyApAra paristhita sthAtaM vAJchati nirvikAraparamAnande tvayi brahmaNi / / ' Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 431 che. 1 Ama, zrImade "bhave kheda'rU5 jijJAsunuM trIjuM lakSaNa batAvyuM. (4) "aMtara dayA" jijJAsu jIvane aMtarayA hoya che. kaSAyonA upazamananA kAraNe pariNAma komaLa thavAthI jijJAsu jIvane ekendriyathI mAMDIne paMcendriya paryaMtanA sarva jIvo mATe aMtarathI dayA pragaTe che. tene sarva jIvo pratye anukaMpA jAge che. te potAnAM mana-vacana-kAyAthI koI paNa prANIne duHkha na thAya evI kALajI rAkhe che. du:khathI pIDita jIvone joIne tenA aMtaramAM emanA pratye sahAnubhUti pragaTe che ane emane duHkhathI mukta karavAnI bhAvanA jAge che tathA te mATe te yathAzakti prayatna paNa kare che. pAtratAnI khIlavaNI mATe dayAnA AvA bhAva thavA Avazyaka che. mokSamArge prayANa AdaravA mATe jIvamAM dayAnAM pariNAma jAgavAM jarUrI che. jijJAsu jIvane svadayA ane paradayA bane hoya che. svadayA eTale anAdi kALathI baMdhanagrasta rahelA svAtmAnI dayA. anaMta kALathI ajJAna ane ajAgRtinA kAraNe AtmAe anaMta prakAranAM duHkho sahana karyA che, tyAre gatimAM anaMta vAra janmamaraNa karI anaMta duHkha bhogavyAM che. potAnuM AtmasvarUpa bhUlI paramAM aha-mamabuddhi karI, paranI ciMtA karI, rAgAdi parabhAvomAM nimagna rahI, svarUpa sukhano niraMtara viyoga rahe tevAM bhayaMkara bhAvamaraNamAM pratyeka paLe te rAcI rahyo che ane tethI AtmAnA anaMta jJAna, darzana, cAritra Adi guNono ghAta thaI rahyo che. jyAM caitanyaprANano ghAta che tyAM cokkasa hiMsA che. jyAM rAgAdi kaSAyavaza pramAdavRtti che, tyAM anya jIva mare ke na mare topaNa cokkasa hiMsA che; kema ke kaSAya vaDe prathama pote potAnA caitanyaprANane to haNe ja che, pachI bhale bIjA jIvonI hiMsA thAya ke na thAya. potAnA kapAyabhAvathI ja hiMsA thAya che. paramArthadaSTie to jIvamAM rAgAdi bhAvonI utpatti na thavI te ja ahiMsA che ane rAgAdi bhAvonI utpatti thavI te ja hiMsA che. A jinAgamano sAra che. jIva jo potAne jANe to ja tenuM jIvana sArthaka che. svano paricaya na kare, svane prApta karavAno puruSArtha na kare ane parane jANavA, badalavA, jItavAmAM lAgelo rahe to e potAne mATe khADo ja khodI rahyo che. eno zrama ja saMsAra banIne Ubho rahI jAya che. A to narI AtmahatyA ja che. jijJAsu jIva svAtmAno ghAta rokavA mATe sUkSma vicAromAM udyamavaMta thAya che. tene ane bhAvamaraNathI bacAvavAnI bhAvanA jAge che. te sva mATe apAra duHkha 1- "mAtra mokSAbhilASa'rUpa saMvega ane "bhave kheda rUpa nirveda e bannemAM mAtra vivakSAbheda ja che. saMvega vidheyAtmaka che ane nirveda niSedhAtmaka che. saMvegamAM mokSanI prAptino bhAva che ane nirvedamAM bhavabhramaNathI nivRttino bhAva che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anubhave che ke "aho! meM mArA AtmAne ATalo badho duHkhI karyo che. mArA AtmAne meM ja anAdi kALathI viSaya-kaSAyanI AgamAM dajhADyo che; naraka, nigoda AdimAM rajhaLAvI tene besumAra trAsa Apyo che ane anaMta kALa paryata anaMtuM duHkha ApyuM che.' potAnA AtmAnI dayA pragaTatAM te potAnA AtmAno bhISaNa ane bhayaMkara bhavAbdhithI uddhAra karavAnA prayatnamAM lAge che. te samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTAvI potAnA AtmAnuM rakSaNa karavAno puruSArtha kare che. jijJAsu jIvane AvI svadayA vartatI hoya che. zrImad lakhe che - A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema ciMtavI dharmamAM praveza karavo te "svadayA'."1 jijJAsu jIvane jema potAnA AtmAne baMdhanamAMthI choDAvavAnAM pariNAma hoya che, tema tene anya AtmA paNa karmabaMdhanathI mukta thaI potAnuM kalyANa kare evI bhAvanA hoya che. zArIrika, mAnasika vagere aneka prakAranI duHkharAzi jIvone satAvI rahI che. mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane azubha yogathI je utpana karyuM hatuM te karma udayamAM AvIne jIvone duHkha Ape che. teo karmavaza duHkha bhogavI rahyA che. temanAM duHkhathI duHkhI thavuM te karuNA che. 2 saMsArI jIvoe upArjana karelAM karmonA kAraNe temane aneka prakAranAM duHkho bhogavatAM joIne jijJAsu jIvane teo pratye dayA jAge che. teo mithyAtvAdithI mukta thaI, dharmasanmukha thAya evI saMbhAvanApUrvaka te yathAzakti ane yathAmati e dizAmAM prayAsa kare che. tenA aMtaramAM evA bhAva jAge che ke "aho! badhA jIvo AtmasvarUpane anubhavo. badhA jIvo AtmAnA zAMta rasamAM magna thAo. badhA jIvo AtmAnA AnaMdarasanA samudramAM taraboLa thAo.' A prakAre tene potAnI ane paranI sAcI dayA hoya che. Ama, zrImade "aMtara dayArUpa jijJAsunuM cothuM lakSaNa batAvyuM. mokSamArganA adhikArI mATe je saguNonI mUDI joIe, teno khyAla zrImade uparyukta cAra lakSaNo dvArA Apyo che. mumukSutA mATe A cAra sadguNo Avazyaka che. jIvamAM A cAra sadguNo jeTalA pramANamAM khIlyA hoya teTalA pramANamAM tenI mumukSutA khIlI gaNAya. je jIvamAM A saguNo bilakula pragaTa thayA nathI te jIvamAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.64 (mokSamALA, zikSApATha-9) 2- juo : AcAryazrI zivakoTijIkata, 'bhagavatI ArAdhanA', gAthA 1696nI TIkA _ 'zArIraM, mAnasaM, svAbhAvikaM ca duHkhamasahyamApnuvato dRSTvA hA barAkA mithyAdarzananAviratyA kaSAyeNAzubhena yogena ca samupArjiMtAzubhakarmaparyAyapudgalaskaMdhatadudayodbhavA vipado vivazAH prApnuvanti iti karuNA anukaMpA / ' Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 433 jarA paNa mumukSutA nathI. mumukSutA zAstravAMcana, bhakti, pUjA, dAna, vrata, tapa karavA mAtrathI utpanna thaI jatI nathI. jo uparokta cAra guNo pragaTa thAya to mumukSutA utpanna thaI gaNAya. e prakAranI aMtarapravRtti thAya to ja mumukSutA utpanna thAya ane to ja kAryasiddhi thAya. muktipathano yAtrika uparokta bhAvothI ochAvattA aMze vAsita hovo ja joIe. A bhAvothI je aparicita che, jenA jIvanamAM A bhAvo vaNAyA nathI, tene dharmanI prApti thavI saMbhavita nathI. uparyukta guNo AvyA vinA paramArthamArga yathArthapaNe samajI zakAto nathI. zrImad lakhe che - mumukSa jIvamAM samAdi kahyA te guNo avazya saMbhave che; athavA te guNo vinA mumukSatA na kahI zakAya. nitya tevo paricaya rAkhatAM, te te vAta zravaNa karatAM, vicAratAM, pharI pharIne puruSArtha karatAM, te mumukSutA utpanna thAya che. te mumukSatA utpanna thaye jIvane paramArthamArga avazya samajAya che." jIva anAdi kALathI potAnA svarUpane bhUlI saMsAramAM rakhaDI rahyo che. jIvane dharma pAmavAno mukhya avasara manuSyapaNAmAM maLe che. manuSyabhava e samyagdarzana pAmIne bhavabhramaNanAM du:khothI chUTavAno eka mahAna avasara che. jIva jo manuSyabhavamAM utkRSTa puruSArtha kare to pharIthI zarIra prApta na thAya, karmonI parAdhInatA dUra thAya ane AtmA svAdhIna thAya. manuSya zarIra malina ane kSaNabhaMgura hovA chatAM jo potAnA AtmAnuM hita karavAmAM Ave to manuSya zarIramAM rahelo AtmA potAnI bahu unnati karI zake che. manuSyajIvanane dharmasAdhanAmAM joDavAmAM Ave to enAthI ghaNAM uttama phaLonI prApti thaI zake che ane jo ene bhogomAM lagADavAmAM Ave to badhuM vyartha jAya che. manuSyaavatArane veDaphI nAMkhavAmAM Ave to tiryaMca-naraka gatimAM javuM paDe che, tethI jIve sarva prakAre jAgRta thaIne atyaMta durlabha evA manuSyadehano AtmahitArthe pUrepUro sadupayoga karavo joIe. tenI paLe paLano pUrNa lAbha uThAvavo joIe. mahAdurlabha mAnavajIvananI kiMmata samajI, sAvadhAna thaI jIve AtmahitanuM kArya karavuM joIe; paraMtu manuSyabhava pAmIne paNa ghaNA jIvo dharmanI ArAdhanA karatA nathI. teo maLela mAnavabhavane pramAdAdimAM veDaphI nAkhe che. teo manuSyabhavano amUlo avasara ema ne ema cAlyo javA de che ane bhavanI vRddhi thAya evA prapaMcomAM rAce che. manuSyabhavanI dareke dareka kSaNamAM bhavanA abhAvanuM kArya karavAne badale teo pApanAM kAryo karI bhava vadhAre che. teo dharma karavA icchatA nathI, dharmanI ruci paNa karatA nathI. kadAca dharma karavA jAya topaNa aneka prakAranI mithyA mAnyatAthI dharmanA nAme adharma ja seve che. kudeva-kuguru-kudharmamAM ja phasAyelA rahe che. kyAreka mahAbhAgyathI 1- zrImad rAjacaMdra', chakI AvRtti, pR.361 (patrAMka-422) Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana temane sudeva-suguru-sudharma maLe che, paraMtu potAnI pAtratA nahIM hovAnA kAraNe te yoga paNa niSphaLa jAya che. mumukSutAnA abhAvanA kAraNe suyoga sAMpaDyA pachI paNa temane samyagdarzana thatuM nathI ane tethI saMsAracakramAM rakhaDe che. mumukSutAnA abhAvanA kAraNe aneka sAdhano karavA chatAM paNa jIvanAM janma-maraNa TaLyAM nathI. jIvanI aneka bhUlomAMthI mumukSutAno abhAva e ja eka mukhya bhUla che. jIvane mohanuM poSaNa karavAmAM mUMjhavaNa nathI anubhavAtI, balka mIThAza lAge che. jyAre vairAgya-upazama pragaTe, viSaya-kaSAya maMda thAya, sudeva-suguru pratye atyaMta premabahumAna Ave tyAre ja dharma pAmavAnI bhUmikA taiyAra thaI gaNAya. mumukSutA pragaTatAM utsAhapUrvaka saMniSTha ane prAmANika puruSArtha zarU thAya che. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSanI abhilASA, bhavano kheda ane aMtara dayA e cAra saguNo prApta thatAM dhana, saMpatti, aizvarya, vaibhavavilAsa pAchaLanI AMdhaLI doDa aTakI jAya che; temaja samAjamAM pratiSThA ke padaprApti arthenI lAlasA, yazakIrti vistAravAnI kAmanA ke jagatamAM potAnuM nAma mUkI javAnI khevanA Adi tRSNAo aMtaramAMthI osarI jAya che. Ama, nirarthaka ane azubha saMkalpa-vikalpanI jALathI mumukSunuM citta bahudhA mukta rahetuM hovAthI vikSepa vinA te ekAgratApUrvaka satsAdhanamAM pravRtta rahe che. kaSAyanI upazAMtatAdi cAra lakSaNothI saMpanna evA mumukSune svarUpajijJAsA utpanna thAya che. 'mAruM mULa svarUpa kevuM che e oLakhavuM mAre jarUrI che' evI svarUpanI aMtarajijJAsA utpanna thAya che. te svatattvano vicAra kare che ke huM koNa chuM? huM mArI jAtane zuM samajuM chuM? je huM dekhAuM chuM te zuM kharekhara huM chuM? mArAmAM zuM thaI rahyuM che? mArI dazAmAM du:kha ane azAMti kema che? te TALIne sukha-zAMti prApta karavA mATe mAre zuM karavuM joIe? du:khamAMthI to kAMI sukha na Ave, to du:kha vagaranuM evuM kayuM tattva che ke jemAMthI mane sukha maLe? mArAmAM evuM zuM che ke jenI sanmukha jotAM duHkha TaLe ane sukha pragaTe? mArA AtmasvabhAvamAM evuM zuM che ke jenA eka kSaNanA avalokanathI anaMta kALanuM du:kha ane anaMta kALano thAka maTI jAya che? svarUpamAM evuM to zuM che ke jethI kevaLI bhagavAnano upayoga eka vAra aMdara jAya che pachI te bahAra Avato ja nathI? kayA upAyathI svarUpanI prApti thAya? zuM karavAthI A prApta thayela moMgho mAnavabhava sArthaka thAya? anaMta kALanA paribhramaNathI kaI rIte mukta thavAya?' jijJAsA pragaTI hovAthI AvA aneka prazno tene saheje UThe che. A prazno tenA UMDANamAM pratidhvanita thAya che. A jijJAsAnA pariNAme tenAmAM eka apUrva jAgRti Ave che ane tethI AtmAnubhUtinI purogAmI evI tattvamaMthananI vaicArika prakriyAmAM Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 jijJAsu jIvano praveza thAya che. te prazno aMtaranI vedanA sAthe UThatA hovAthI tene tenA samAdhAna mATe tAlAvelI jAge che. tene bIjuM kAMI sUjhatuM nathI. te koI paNa hisAbe potAne uThelA praznonA uttara meLavavA mAMge che. enA mATe tene ghaNI utkaMThA ane jhUraNA hoya che. e javAba mATe te potAnuM sarvasva dAva upara lagAvavA taiyAra thaI jAya che. AvI jenI tAlAvelI hoya te avazya svarUpanI oLakhANa karI svarUpanI prApti kare che. jema koI cora eka oraDImAM beTho che. rAtano samaya che ane te ekalo che. bAjunI oraDImAM sonAnA dAgInAno Dabbo paDelo che e te jANe che. vacce phakta eka pAtaLI divAla che. to zuM corane UMgha Avaze? nirAMte lAMbo thaIne UMghI jaze? nA. tenuM mana e sonAnA dAgInAmAM che, mATe te eno ja vicAra karaze, ene corI javAnI yojanA ghaDaze, divAlamAM kyAM khAtara pADI zakAya enI tapAsa karaze ane koIne khabara na paDe e rIte kema chaTakI javAya eno rasto zodhaze. coranuM dila sonAmAM che ane sonuM pAse ja che, pachI corane UMgha Ave kaI rIte? tevI ja rIte AtmA pAse ja che. jJAnIpuruSo svAnubhavanA AdhAre vAraMvAra bodha Ape che ke tArI aMdara anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya paDyAM che. tenA bhogavaTA ADe ajJAnanI eka pAtaLI divAla ja naDe che.' Avo bodha maLyA pachI sAdhakane UMgha Ave ja kaI rIte? ane UMgha Ave to e sAco sAdhaka nathI. corane sonAnI prApti mATe jevI tAlAvelI lAge che, tevI tAlAvelI dharmanI nidhi mATe sAdhakane lAge che. te graMthino bheda karI nijasvarUpamAM sthira thavA taDapato hoya che. gAthA-108 svarUpane jANavA mATe tIvra jijJAsA joIe. jo jijJAsA na hoya to sAdhanAmAM pragati thavI saMbhavatI nathI. eka dhyeyapUrNa yAtrAthI, eka dizA tarapha samagra jIvanadhArAne laIne cAlavAnA zramathI maMjila prApta thAya che. jo jIvane daDha jijJAsA utpanna thAya to tene satyanI maMjila avazya prApta thAya che. daDha jijJAsA badhI zaktione jAgRta kare che. jijJAsA dvArA zaktio pragaTa thatAM jIva saMsAramAMthI nIkaLI satya tarapha vihAra kare che. jijJAsA vaDe saMsAramAMthI nIkaLI satya tarapha javAya che ane kArya zIghrameva siddha thAya che. sAdhakanI jijJAsA eTalI tIvra hoya che ke game te thAya, mAre kArya sAdhavuM ja che. mAre game te bhoge svarUpasukha joIe ja che.' jyAM AvI tIvra ruci hoya tyAM koI pratikULatA Ave topaNa naDatararUpa banatI nathI. vyavahAramAM paNa jovA maLe che ke jene kharekhara UMdha AvatI hoya te bahAranI koI anukULatA-pratikULatA jovA-vicAravA aTakato nathI, game te sthaLe game tevA saMjogomAM paNa te sUI zake che; paraMtu jene - Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana UMgha na AvatI hoya tene hajAra nakharAM sUjhe che. jema sAcI UMghavALAne bahAranI pratikULatA naDatI nathI, tema AtmahitanI sAcI rucivALA jIvane bAhyanI pratikULatA aTakAvI zakatI nathI. te jANe che ke "mAre je kaMI kArya karavAnuM che te aMtaramAM karavAnuM che ane A tamAma pratikULatAo to bahAra rahelI che. svarUpa prAptinA kAryamAM to rucino abhAva e ja ekamAtra pratikULatA che, mATe huM pratikULatAnI ciMtA choDI svaprayojananI siddhimAM maMDI paDuM.' AtmAne meLavavA mATe koI saMyoganI jarUra nathI, jarUra che rucinI. AtmAne meLavavA mATe sthAnanI jarUra nathI, jarUra che saMkalpanI. saMkalpathI sAdhanAnuM sAtatya jaLavAI rahe che. saMkalpanI daDhatA jeTalI vadhu, sAdhanAnuM sAtatya eTaluM vadhAre. sAdhanA niraMtara hovI joIe. jema parvata uparathI satata paDato pANIno dhodha taLeTInA paththarane paNa toDI nAkhe che, tema sAdhaka ajJAnarUpI paththara toDavAno prayatna kare to eka divasa te paththara retI banIne rasto ApI de che. rasto to cokkasa maLe che, paNa e rasto taiyAra nathI hoto. tene puruSArthanA sAtatya vaDe taiyAra karavo paDe che; ane te mATe daDha saMkalpanI, tIvra jijJAsAnI AvazyakatA rahe che. jijJAsA hoya to ja jIva svarUpamAM pravezI zake che. jIve bAhya padArthonI jhaMkhanA choDI, bahAra bhaTakavuM choDI potAnA AtmAnI jijJAsA karavI joIe. teNe nijAtmAnI zodha karavI joIe ke je meLavyA pachI kaMI paNa meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. tenA aMtarAtmAmAMthI evo avAja UThavo joIe ke 'huM e prApta karavA icchuM chuM ke je prApta thayA pachI kAMI ja prApta karavAnuM bAkI rahetuM nathI.' AvI sarvotkRSTa Atmavastu pAchaLa ja jIvana lagAvI devAno aMtaramAM bhAva jAgavo joIe. jo AtmAne pAmavo hoya to nAnA nAnA prayAsa kAma nahIM Ave. te mATe to samagra jIvana ja prayAsa banI javuM joIe, ratIe ratI dAva upara lagAvI devI joIe. saMpUrNa dAva upara lagAvavAmAM Ave to ja saphaLa thavAya che. mahAna kArya karavuM hoya to mahAna udyama karavo paDaze. dhagazapUrvaka zrama karavo paDaze. jIva jAgRta thaI kamara kasaze ane potAnI pUrI zakti lagAvaze to tene vijaya maLaze ja. jIva jo pAtratA pragaTAvI puruSArtha karaze to te avazya siddhi meLavaze. Ama, jene AtmakalyANanI bhAvanA hoya teNe kaSAyanI upazAMtatAdi cAra guNorUpa pAtratA avazya keLavavI joIe. mokSamArganI ruDI ArAdhanA arthe A cAra guNo ati upayogI hovAthI zrImade punaruktinA bhoge paNa A pavitra 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM tenuM traNa vAra Alekhana karyuM che. gAthA 32mAM tenuM nAstithI Alekhana karavAmAM AvyuM hatuM. gAthA 38mAM AtmArthInAM lakSaNo darzAvatAM je guNo Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 437 kahevAmAM AvyA hatA, te ja guNo mAtra thoDA zAbdika pheraphAra sAthe ahIM pharIthI kahevAmAM AvyA che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - mumukSatAnI yogyatA mATe cAra yathokta mumukSulakSaNa atre spaSTa upadezyAM che. A ja vastu mumukSu mATe atIva upayogI hovAthI atra AtmasiddhizAstramAM kiMDima nAdathI traNa vAra udghoSI che; ..... A cAra lakSaNa saMpanna mumukSane mokSamArgano kharo jijJAsu kahyo che.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'kaSAyanI upazAMtatA, thAya jJAna baLayoga; maTe anAdi kALano, rAjasa, tAmasa roga. sura nara sukha vAMchA tajI, mAtra mokSaabhilASa, viSaya vAsanA sarvathA, javA zreSTha abhyAsa. ghaNuM karyuM thAkyo have, virAma levA heta; bhave kheda aMtara dayA, sAcI AtmasaMketa. sadguru vacanAmRta taNo, pAko pUrNa vizvAsa; paDe nahIM moha pAsamAM, te kahIe jijJAsa.' 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.388 2- "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.241 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 429-432) Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 109 telirAla5 to . nan, ra 2014305, 2zo5. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 109 | gAthA athI. - gAthA 108mAM zrIgurue sAcA jijJAsu jIvanI pAtratA kevI hoya te 1 jAmakA darzAvatAM kahyuM ke krodhAdi kaSAyo jenA maMda paDyA che, jene eka mokSapadanI prApti sivAya bIjI koI abhilASA nathI, saMsAra upara udAsInabhAva varte che tathA sarve jIvo mATe aMtaramAM dayA varte che te jijJAsu jIva kahevAya, arthAt AvA guNavALo je jIva che te ja mokSamArga pAmavA lAyaka che. Ama, mokSamArgano sAco adhikArI evI jijJAsu jIva kyA guNothI yathArthapaNe oLakhI zakAya te sacoTapaNe darzAvI, AvA dazAvAna jIvane saddaguruno yoga thayA pachI mArganA kramamAM te kevI rIte AgaLa vadhe che e batAvatAM zrIguru kahe che - "te jijJAsu jIvane, thAya sadagurubodha; to pAme samakitane, varte aMtarazodha." (109) te jijJAsu jIvane jo sadguruno upadeza prApta thAya to te samakitane pAme, ane aMtaranI zodhamAM varte. (109) kaSAyanI upazAMtatAdi cAra lakSaNathI saMpanna evA mumukSu jIvane 'tattvabhAvArtha *| jijJAsA' guNa pragaTyo hovAthI tenA aMtaramAM tattva saMbaMdhI niraMtara maMthana cAlyA kare che. huM koNa chuM?', pUrNa sukha zemAM che?', 'huM sukha kevI rIte prApta karuM?', 'zAMta dazA kevI rIte prApta thAya?' ityAdi tAttvika mULabhUta praznonI vaicArika prakriyA tenA aMtaramAM UDyA kare che ane tene tenA samAdhAnanI tIvra utkaMThA rahe che. potAnI tattvajijJAsA saMtoSavAnI khUba AturatA hovAthI te tattvagaveSaNA kare che ane satya samajavA mATe vyApaka khoja Adare che. A khoja daramyAna tene zAstra ane buddhinI maryAdAnuM bhAna thAya che ane tethI potAnA sAdhanAmArgamAM AtmajJa saMtonA mArgadarzanane te svIkArya ane Adeya gaNe che. zAstra ghaNA mati thoDalI, ziSTa kahe te pramANa' evI samaja tenA aMtaramAM pragaTI hovAthI te ziSTajanane paramapramANarUpa svIkArI, temanA bodhane mananIya ane mAnanIya gaNe che. zama, saMvega, nirveda, anukaMpA Adi guNo jenAmAM pragaTyA che evA jijJAsu jIvane AtmajJAnanI prApti arthe jJAnIpuruSanA paramopakArI samAgamanI tIvra icchA rahyA kare che. pUrvanA paramArthapuNyano udaya thavAthI, koI dhanya paLe tene zubhaRNAnubaMdhI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jJAnIpuruSanA samAgamano suyoga thAya che. samAgamanI jhaMkhanA prabaLa hovAthI te jIva jJAnIpuruSane guNa-lakSaNathI oLakhI le che ane temanA pavitra caraNakamaLano Azraya svIkAre che. zrIguru ziSyanI satpAtratA joI, chUTavAno kAmI jANI niSkAraNa karuNAthI tene satpathadarzana karAve che, tattvabodha Ape che, temaja tattva pAmavA mATe sAdhanApaddhati ane tenuM rahasyamaya svarUpa samajAve che. sagurunA bodha dvArA tene tattva saMbaMdhI daDha nirNaya thAya che tathA sukhadAyaka evI suvicAradazA pragaTe che ane tethI tattvArthanuM zraddhAna, sva-paranuM zraddhAna, AtmazraddhAna thavAthI tene vyavahAra samakitanI prApti thAya che. ekamAtra AtmahitanA lakSe tattvanI samajaNa karanAra jijJAsu potAnI samajaNane prayogamAM mUkI aMtaranI zodhamAM pravarte che. anaMta kALathI niraMtara bahirbhAvamAM vartatA jIvanuM valaNa aMtarazodha dvArA aMtarmukhI thAya che. aMtarazodhamAM potAnI pariNatinuM avalokana, bhedajJAna ane svarUpasanmukhatAno abhyAsa samAveza pAme che. aMtarazodhamAM vartatA jijJAsu jIvane parasaMyoganI ruci ghaTatI jAya che ane svarUpanI ruci vadhatI jAya che. dina dina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRttie pravRttie sarunA bodhano vicAra karatAM tenA anAdinA adhyAsanuM baLa ghaTe che, darzanamohano anubhAga maMda paDe che, svarUpanA abhyAsamAM tIvra ruci jAge che ane svAnubhUti (nizcaya samakita) mATenI yogyatA prApta thAya che. nijasvabhAvajJAnamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpavizeSAthI jaa] paNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. tathArUpa pratItipaNe pariName te samyakatva che. sudeva-suguru-suzAstra(sudharma)nI zraddhA thatAM tattvanI zraddhA thAya che ane jIva potAnA trikALI akhaMDa caitanyasvarUpa tarapha vaLe che, tyAre vikalpono saMbaMdha TaLatAM tene samyagdarzana pragaTe che. vikalpAtmaka avasthAmAM sudeva-suguru-suzAstra(sudharmamAM zraddhA hovI, te dvArA cha dravya, nava tattvane jANI tenuM zraddhAna karavuM te vyavahAra samyagdarzana che ane nirvikalpa avasthAmAM svasaMvedana karavuM, arthAt vikalpono abhAva karI, potAnA zuddhAtmAnI anubhUti karavI te nizcaya samyagdarzana che. Ama, svAnubhUti mATe akhaMDa, trikALI, dhruva caitanyatattvanI zraddhA karavI Avazyaka che. svamAM svapaNuM mAnavArUpa AtmazraddhAna mATe paranuM pararUpa zraddhAna paNa thavuM ghaTe che. svanI oLakhANa mATe parane pararUpe jANavuM jarUrI che, kema ke parane pararUpe na jANe to temAM svapaNuM sthapAI javAno saMbhava che. parathI vibhakta thavA ane svamAM ekatra thavA mATe sva-paranI bhinnatAnuM zraddhAna karavuM Avazyaka che. sva-paranI samajamAM jIva-ajIvanA saMyogAdithI thatI AsavAdinI paryAyonuM svarUpa samajAya to ja sva-para 1- juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.720 (upadezachAyA-10) Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 443 yathArthapaNe samajAya. AsavAdinI samajaNa vinA AtmAnI zuddha-azuddha avasthA samajAtI nathI. Asava-baMdhanA zraddhAna vinA te pUrva avasthAne zA mATe choDe? saMvara-nirjarAnuM zraddhAna thayA vinA, rAgAdithI rahita thaI potAnA svarUpamAM upayoga lagAvavAno udyama kevI rIte thAya? jo AsavAdinuM zraddhAna hoya to Asava-baMdhano abhAva karI, saMvaranirjarArUpa upAyathI mokSapadane pAme. A rIte AsravAdinA yathArtha zraddhAna sahita svaparanuM jANavuM kAryakArI che. sAta ke nava tattvane tenA yathArtha svarUpe jANavAthI ane pratIti karavAthI mULa bhUla TaLe che, tethI parathI AtmAnA atyaMta bhinnapaNAnuM zraddhAna thAya che tathA ekarUpa, trikALI, dhruva, zuddha caitanyamAM ahaMpaNuM sthapAya che. mATe ja pUrvAcAryoe tattvArthanA zraddhAnane samyagdarzana kahyuM che. A tattvArthanuM zraddhAna sadguru ane satzAstranA zraddhAnathI thAya che. zrImad kahe che 1 "sAta tattva athavA nava padArthanA zraddhAnane zAstramAM samyagdarzana kahyuM che. paraMtu doSarahita zAstranA upadeza vinA sAta tattvanuM zraddhAna kevI rIte thAya? nirdoSa Apta vinA satyArtha Agama zI rIte pragaTa thAya? tethI samyakdarzananuM mULa kAraNa satyArtha Apta ja che.'2 AptapuruSa tattvonuM svarUpa jema che tema yathArthapaNe samajAve che. teo jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta (athavA puNya tathA pApa umeratAM nava) tattvonA arthanuM jJAna karAve che. teo jIva-ajIva tattvonI yathAsvarUpe oLakhANa karAve che. Asava-baMdha AtmAnuM ahita karanAra che, mATe tyAgavA yogya che tathA Asava-baMdhano nAza saMva-nirjarA dvArA thavAthI parama hitarUpa mokSa pragaTa thAya che, mATe saMvara-nirjarA-mokSa AdaravA yogya che ema teo heya-upAdeyano viveka karAve che ane te tattvo saMbaMdhI rahelI viparIta mAnyatAne TALI tattvonuM samyak zraddhAna karAve che. Ama, sAcA deva-guru-zAstra dvArA nava tattvanuM hArda samajAya che, mATe AptapuruSa pratyenI zraddhAne paNa jJAnIoe samyagdarzana kahyuM che. zrImad lakhe che 'AptapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svacchaMdanirodhapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che.'3 AptapuruSanI tathA temanAM vacananI pratIti thatAM, eTale ke sadeva-sadgurusatzAstranuM zraddhAna thatAM jIvanuM gRhIta mithyAtva TaLe che. AptapuruSanA bodha dvArA te 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 1, sUtra 2 'tattvArthazraddhAnuM samya varzanam / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.761 (vyAkhyAnasAra-1, 222) 3- ejana, pR.570 (patrAMka-751) -- Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tattvanuM zraddhAna kare che, sva-paranuM bhedajJAna kare che, caitanyabhAva ane rAgabhAvanI bhinnatAno UMDo vicAra kare che, nokarma-dravyakarma-bhAvakarmathI rahita evA zuddha caitanya svarUpa AtmAne lakSamAM le che ane tenI niraMtara bhAvanA karatAM koI dhanya paLe AtmAmAM upayoga sthira thatAM tene svAnubhava thAya che. A prakAre AptapuruSanI zraddhA tathA temanA upadeza dvArA thatI tattvazraddhA te svAnubhUtinuM kAraNa che. AcAryazrI jayasenajIe kahyuM che ke nava padArthanuM viSayabhUta vyavahAra samyakatva zuddha jIvAstikAyanI rucirUpa che. te nizcaya samyakatvanuM tathA chabastha avasthAmAM AtmaviSayaka svasaMvedanajJAnanuM paraMparAe bIja che. Ama, tattvazraddhA e svAnubhUtirUpa samyagdarzananuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne tene paNa samakita kahevAmAM Ave che. prastuta gAthAmAM A kAraNa (vyavahAra) samakitano ullekha che. jijJAsu jIva vyavahAra samakitanI prApti kaI rIte kare che tathA paramArtha samakita (svAnubhava) tarapha kaI rIte AgaLa vadhe che te have joIe. mokSamArganA adhikArI supAtra jIvanA kaSAyo maMda thayA hoya che, tene potAnA trikALI, zuddha caitanyatattvanI prAptinI ja abhilASA hoya che ane puNya Adi koI paNa paravastunI icchArUpa parAdhInatA nathI hotI. saMsAranAM sukho anitya ane asAra jaNAvAthI tene tenA pratye vairAgya hoya che ane tenA aMtaramAM svaparAyA varte che. mohAsaktithI mUMjhAyo hovAthI temAMthI mukta thavA mATe ja have jIvavuM che evuM lakSa tene baMdhAyuM hoya che. bahAramAM kaMI paNa pheraphAra karyA vinA aMtaramAM daSTi palaTAvavAnI ja vRtti thAya che. tene AtmAnI jijJAsA jAge che. jijJAsA jAgavI e mokSamArgamAM khUba mahattvapUrNa che. AtmaprApti mATe daDha jijJAsAnI jarUra che. jijJAsu jIvane ja satyanI upalabdhi thaI zake che. jijJAsu jIvane AtmasvarUpane jANavAnI abhilASA jAge che ane te arthe tene sagurunI AvazyakatA samajAya che. tene samajAya che ke potAnuM sAcuM svarUpa, je anaMta kALathI jIvane nathI samajAyuM, te potAnI matikalpanAe samajI zakAze paNa nahIM. jIva anAdi kALathI potAnA DahApaNe ane potAnI icchAe cAlyo che. sadgurunI upAsanA vinA nijakalpanAe AtmasvarUpano nirdhAra karIne teNe potAnA svacchaMdane ja gADha karyo che. saguru pratye Azrayabhakti jAgyA vagara, arpaNatA AvyA vagara AtmasvarUpa 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, paMcAstikAya'nI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparya vRtti', gAthA 107 'idaM tu navapadArthaviSayabhUtaM vyavahArasamyaktvaM / kiMviziSTaM / zuddhajIvAstikAyarucirUpasya nizcayasamyaktvasya chadmasthAvasthAyAM AtmaviSayasvasaMvedanajJAnasya paraMparayA bIjaM / ' Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 445 yathArthapaNe samajAtuM nathI. jIvane saguru pratye prema ane zraddhA jAge, temanA bodhanuM grahaNa kare, temanA bodhanuM satata gholana kare, temanI sarva AjJAne pUrNapaNe mAnya kare, tana-mana-dhananI Asaktino tyAga karI temanI bhaktimAM ekalayapaNe joDAya tyAre kArya thAya. tethI AtmasvarUpa samajavA sagurunuM avalaMbana levuM ghaTe che. sadgurunA Azraye nijasvarUpa saraLatAthI samajAya che. zrImad lakhe che - 'have evo nizcaya karavo ghaTe che, ke jene AtmasvarUpa prApta che, pragaTa che, te puruSa vinA bIjo koI te AtmasvarUpa yathArtha kahevA yogya nathI; ane te puruSathI AtmA jANyA vinA bIjA koI kalyANano upAya nathI. te puruSathI AtmA jANyA vinA AtmA jANyo che, evI kalpanA mumukSu jIve sarvathA tyAga karavI ghaTe che." nijakalpanAe zAstravAMcana, upavAsa, japa, tapAdi anaMta kALa paryata karIne paNa jIva je dhyeyanI prApti karI zakato nathI, te dhyeyanI prApti pratyakSa sadgurunA ekAda mahimAvaMta zabdathI jIva kSaNavAramAM karI zake che. sadgurunA satsaMganI pratyeka kSaNa atyaMta prabhAvazALI hoya che. jJAnI gurunA pratyakSa samAgamathI mumukSu jIvane aneka paDakhAMthI AtmArthanuM poSaNa maLe che. svarUpamaryAdAmAM kelI karanAra bAhyabhAvanirapekSa sadgurunA guNAtizayapaNAthI, samyak caraNathI, parama jJAnathI, parama zAMtithI, parama nivRttithI jIvanI AdhyAtmika cetanAno vikAsa thAya che. sadgurunA sAnidhyathI saMsAranA prasaMgo ane prakAromAMthI jIvanI vRtti pAchI vaLe che. kadI kuvRttionuM jora vadhI jAya ane ziSyanI sAdhanAnI bhUmimAM jabaradasta dharatIkaMpa thAya tyAre sadguru tenI paDakhe UbhA rahI, tenAmAM AtmavizvAsa jagADe che ane vRttio sAmeno saMgrAma jItavA mATe preraNA kare che. temanA bodhanA Azraye jIvanI azubha vRttio parivartana pAmI, zubha banI, svarUpa pratye vaLatI jAya che ane prAMte svarUpasthiti thAya che. zrImad kahe che - jenAM vacana sAMbhaLavAthI AtmA sthira thAya, vRtti nirmaLa thAya te puruSanAM vacana zravaNa thAya to pachI samyakatva thAya." jijJAsu jIvane sadgurunuM AvuM mahattva samajAyuM hoya che. tenA aMtaramAM evo nirNaya varte che ke zAzvata, svAdhIna sukhane prApta karavA mATe, jemanA AzramamAM e prApta thaI zake evA yogya puruSanI khoja karavI joIe. mahatuM puNyanA yoge jyAre tene sadguruno yoga thAya che tyAre tenA jIvanamAM apUrva utsAha jAge che. saMsAra1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.372 (patrAMka-449) 2- ejana, pR.718 (upadezachAyA-10) Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samudramAM pote DUbI rahyo che evuM bhAna thayuM hovAthI, ApameLe bacI zakAya ema nathI evI pratIti thaI hovAthI, sadguru maLatAM ane potAnA AtmA upara temano prabhAva anubhavAtAM tene sadguru sAkSAt bhagavAna ja lAge che. jijJAsu suziSya sadgurunA samAgamamAM adhyAtmavAta sAMbhaLavAnI AkAMkSA rAkhe che. tenI pAtratA joIne saguru tene tattvabodhanuM dAna karatAM jaNAve che ke - jagatamAM sarva dravyonuM trikALa bhinnapaNuM che. koI eka dravyanI sattA bIjA dravyamAM nathI. sarva dravyo potapotAnI svarUpamaryAdAmAM vartI rahyAM che. koI paNa dravya potAnI svarUpamaryAdAne ullaMghIne paramAM jatuM nathI. potAnA svarUpanI maryAdA oLaMgIne jIva paramAM jato nathI ane paradravyo jIvanI svarUpamaryAdAmAM AvatAM nathI. jIvAdi chae dravyo anAdithI potapotAnAM guNa-paryAya sahita potapotAnA svabhAvamAM ja rahelAM che. chae dravyo ekabIjAthI nirapekSa rahelAM che. koI dravya anya dravyanI apekSA rAkhatuM nathI. anAdi-anaMta evA potAnA astitvane TakAvI rAkhI, dareka dravya pratyeka samaye potAnI avasthAo palaTAvatuM rahe che. koI dravya eka samaya mATe paNa nivRtta thatuM nathI. cetana-acetana sarva dravyo niraMtara pariName che. cetana cetanarUpe pariName che, acetana acetanarUpe pariName che. anaMtAnaMta dravyo eka ja sAthe, eka ja samaye potapotAnuM pariNamana karyA ja kare che, chatAM kyAre paNa koI dravya bIjA dravyanA pariNamanamAM hastakSepa karatuM nathI. dareka dravya ekabIjAnA pariNamanamAM koI paNa prakAre sahAyarUpa ke bAdhArUpa nahIM thatAM, niraMtara potapotAnuM pariNamana karatAM rahe che. potAmAM, potAthI, potAnuM pariNamana svataMtrapaNe thAya che. vizvanuM pratyeka dravya samaye samaye svataMtratAthI potapotAmAM pariNamana karatuM ja rahe che. paranAM guNa-paryAyomAM pariNamana karavAnuM azakya hovAthI koI paNa dravya paranA pariNamanamAM kAMI karatuM nathI. na te paranI kriyA kare che, na para pAse potAnI kriyA karAve che. dareka dravya potAnI prayojanabhUta kriyA anyanI sahAya vinA pote ja kare che. A ja dravyano nijadharma che. A ja vizvanI vyavasthA che. badhAM ja dravyo potapotAnA svabhAvamAM ja pariNamana karatAM rahI, anAdi-anaMta vizvanI vyavasthA banAvI rAkhe che. zrIguru kahe che ke "paramAM tuM kaMI paNa karavA samartha nathI. teno artha ema nathI ke tuM lAcAra che. vAstavamAM tane paranI koI jarUra ja nathI. tuM tArAmAM paripUrNa che. tAre paranI gulAmI karavI paDe ke paramAM pheraphAra karIne ja tuM sukhI thaI zake evuM tAruM svarUpa nathI. mAtra eka tArA svarUpanuM avalaMbana letAM anaMta sukha pragaTe evo tAro svabhAva che. aMtarasvabhAva to zAMta rasano samudra che. tuM yathArtha nirdhAra kara ke sukha, zAMti ane salAmatI svabhAvamAM che, bahAra nathI. jagatanA bAhya padArthonAM pariNamanathI Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 447 tane koI lAbha-nukasAna nathI, kAraNa ke svadravya ane 52dravya banne svataMtra che. svabhAvanA avalaMbana vinA bIjethI sukha-zAMti AvavAnA nathI ane svabhAvanA avalaMbane je sukha-zAMti pragaTe che te bIjA koI paribaLathI hAni pAmavAnAM nathI.' 'he jIva! A jagatamAM tuM ja sarvotkRSTa padArtha che. tuM AnaMdasvarUpa che, zAMtinuM dhAma che, jJAnano piMDa che, kRtArtha che, tArAmAM adhUrApaNuM nathI. tuM badhAM ja dravyothI vilakSaNa, asAdhAraNa caitanyasvabhAvavALo, arthAt sva ane parane jANavArUpa aciMtya sAmarthyavAna svabhAvano dhAraka che. tuM tArA arcitya sAmarthyavAna sukha, zAMti Adi anaMta guNonI mahAna saMpadA sahita, anAdi-anaMta jagatanAM badhAM ja dravyothI mahAna che. tuM tArA trikALI svabhAvanuM lakSa karaze to paryAyamAM svabhAvanuM vedana thayA vinA raheze nahIM. dravyanI pUrNatA ane zuddhatA paryAyamAM vyakta thaze. trikALI svabhAvanA lakSe paryAyamAM vikAra utpanna thaze nahIM. zuddha cidAnaMdasvabhAvanI sanmukha thatAM tuM vikArathI vimukha thato jaze. rAgAdi parabhAvarUpa upAdhi chUTatAM karmabaMdhanI anAdinI paraMparA tUTI jaze. rAgapariNatithI karmanuM baMdhana, karmanA udaya vakhate pharI rAgapariNati, tenAthI pharI karmabaMdhana AvI paraMparA anAdithI atUTa che; paNa svabhAva tarapha tArI pariNati vaLatAM pUrvanI te rAgAdi pariNati chUTI jaze, karmabaMdhanI paraMparA paNa tUTI jaze ane chevaTe samasta karmothI tuM mukta thaze.' ziSyanuM vIrya jAgRta karavA zrIguru niSkAraNa karuNAvaza kahe che ke 'huM zuddha chuM, pUrNa chuM, dhruva chuM, nitya chuM ema tArA azarIrI, avikArI, anAdi-anaMta, pUrNa, cidAnaMdaghana svabhAvanI hA pADa. tArA svarUpanA ame je guNagAna karIe chIe, guNagAnamAM utsAhathI hakAra lAva; hA bolI teno svIkAra kara, hA bolavAnI lata lagAva to jarUra jaladIthI ja tArI hAlata badalAI jaze. ame tane tAro AnaMdasvabhAva batAvIe chIe. tene jANIne tuM prasanna thA, AnaMdita thA. anaMto kALa ajJAnanAM duHkhamAM vItAvyo chatAM svabhAvamAM AnaMdano sAgara bharelo che. aMtarmukha thatAM tenuM saMvedana pragaTe che. AnaMdasAgaramAM najara karatAM eka kSaNamAM ja anaMta kALanAM duHkha dUra thAya che ane apUrva AnaMdanuM vedana thAya che. cAre gatinAM du:khothI chUTavAno ane parama AnaMdarUpa siddhinI prAptino A avasara che, mATe upayogane aMtaramAM vALIne tArA caitanyane nihALa. tuM aMtarmukha thaIne tArA AnaMdane tArA aMtaramAM ja zodha. AnaMdasvabhAvano vizvAsa karI, temAM ekAgratA karavAthI anupama, avarNanIya, atIndriya AnaMda avazya pragaTaze.' jijJAsu jIva sadgurunA bodhanuM zravaNa atyaMta rucipUrvaka, vinayapUrvaka ahobhAva sAthe kare che. te satpAtratAyukta hovAthI tene sadguruno bodha pariName che. te sadgurunAM Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vacanAmRta premathI sAMbhaLe che, zraddhAthI smRtimAM dhAraNa kare che, suvicAraNAthI hArda samajI ene aMtarathI aMgIkAra kare che. sadguru jJAyakasvabhAvanI khumArInAM gANAM gAya, AtmAnAM sukha-zAMti-sAmarthyano bodha varasAve ane jo jIva svabhAva tarapha doTa na mUke to saddagurunAM vacanonuM zravaNa phaLadAyI na thAya. jijJAsu jIva to, tarasyAne zItaLa jaLano ghaDo batAvavAmAM Ave ane te jevI rIte te tarapha dhase, tevI rIte sadguruno bodha sAMbhaLIne svabhAva tarapha doTa mUke che. jema makAna upara trAMbAno tAra goThavIne te tAra jamInamAM utAryo hoya to, jyAre uparathI vIjaLI paDe che tyAre vIjaLI te tAra dvArA sIdhI jamInamAM UtarI jAya che; tema jijJAsu jIvane caitanyanI rucirUpa tAra AtmA sAthe joDAyo che, tethI tenA upara jyAre sadagurunA bodharUpI vIjaLI paDe che tyAre te bodha rucirUpa tAra dvArA tarata ja AtmAmAM UtarI jAya che. Avo satpAtradazAvAna jIva sadguruzaraNamAM alpa prayAse siddhine vare che. aparaMpAra karuNAmAMthI pravahela saguruno bodha zravaNa karatAM jijJAsu jIvane potAnA AtmasvarUpanI samaja prApta thAya che. aMtaranI sAcI laganIpUrvaka te sadgurunA bodhanI yathArtha vicAraNA kare che. te potAnA mithyA abhiprAyone savaLA kare che. mumukSunI bhUmikA, abhiprAyane badalavAnI bhUmikA che. jeTalA paNa viparIta abhiprAyo che te mumukSunI bhUmikAmAM badalAya che ane yathArthatAne pAme che. jijJAsu jIvanA viparIta abhiprAyo sadgurunA bodhanI vicAraNAthI moLA paDe che, DhIlA paDe che. jijJAsu jIva abhiprAyamAM eka dravyane bIjA dravya sAthe bheLavato nathI. jIvAdi cha dravyanI bhinnatA ane svataMtratA tenA nirNayamAM daDha thAya che. tene daDha nirdhAra thAya che ke "huM zuddha jJAyaka chuM. A zarIrAdi kaMI ja mAruM nathI. huM sarvathI bhinna chuM. nokarma-dravyakarma-bhAvakarmathI sarvathA prakAre huM mukta chuM. huM mArAM dravya-kSetra-kALa-bhAvathI pUrNa chuM ane paravastunAM dravya-kSetra-kALa-bhAva sAthe mAre koI saMbaMdha nathI. mArI sattA mArA svacatuSTayamAM che. mArI sattAmAM koIno praveza ke hastakSepa nathI, thaI zake ema paNa nathI. huM tathA sarva padravya svataMtra chIe. paradravyanuM huM kAMI karI zakuM ema nathI, temaja paradravya mane koI lAbha-nukasAna karI zake ema nathI. parathI mane sukha-duHkha nathI. para mArA mATe zeyamAtra che. jagatanAM sarva dravyo sAthe mAro koI saMbaMdha na hovAnA kAraNe mArA mATe badhAM ja paradravyo upekSaNIya che, zeyamAtra che. para mArAthI bhinna che ane huM temAM pheraphAra karI zakavA samartha nathI, to pachI zA mATe mAre tenA kartApaNAnA khoTA bhAva karI karIne duHkhI thayA karavuM? mATe e ja yogya che ke huM kartAbhAva choDI daI mAtra jJAtA-draSTA rahuM. huM kevaLa jJAyaka chuM. huM to jJAnamAtra chuM. huM nirvikAra, nirmaLa, jJAnAnaMdasvarUpa chuM. malina paryAya jevo ane jeTalo huM nathI. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 449 paryAyamAM viSamatA hovA chatAM mArA dravyadaLamAM koI azuddhi ke apUrNatA nathI. mAruM Atmatattva anaMta zaktisaMpanna che. je sakaLa nirAvaraNa, akhaMDa, eka, pratyakSa, avinazvara, zuddha, paramAtmadravya te huM chuM. huM mArA A sAmarthyavAna svatattva sAthe tAdAbhya sthApuM ane zrI sadgurudeve bodhela nijasiddhapadane sAdhuM.' jijJAsu jIva A prakAre sadgurunA bodhanA AdhAre potAnA akartAjJAnasvabhAvanI zraddhA kare che. tene parathI bhinnatAnA bhAva dRDha thatA jAya che ane caitanya pratyeno prema vadhato jAya che. tenuM tattvanuM jJAna eTaluM badhuM spaSTa ane dRDha thayeluM hoya che ke temAM have bhUla thatI nathI. tene cha dravya, nava tattvano yathArtha nirNaya thAya che. te potAnA mULa Atmatattva saMbaMdhI ciMtana-manana karI tattvazraddhAna kare che. mithyAtvodayajanita viparIta abhinivezarahita paMcAstikAya, padravya, jIvAdi sAta padArthonuM je zraddhAna te vyavahAra samyakatva che.' parathI potAne koI lAbha-nukasAna nathI evI dravyasvataMtratA aMtaramAM spaSTapaNe pratIta thAya che tyAre jIvane vyavahAra samyagdarzana thAya che. hajI je ema mAnato hoya ke parane kAraNe mane lAbha-nukasAna thAya che, to tene AtmAnI yathArtha vicAraNA ja thaI nathI ane tethI tene to vyavahAra samyagdarzana paNa nathI. paradravyathI mane sukha-duHkha thAya che evI mAnyatA hoya tyAM mithyAtva maMda paDyuM nathI. parathI potAnI svataMtratAnI zraddhAne zrI vItarAgadeve vyavahAra zraddhA kahela che. jijJAsu jIvane sadgurunA bodha dvArA atUTa zraddhA thaI hovAthI tene vyavahAra samyagdarzananI prApti thAya che. svarUpano yathArtha nirNaya thayo hovA chatAM, svAnubhava thayo na hovAthI tene tenI khaTaka rahyA kare che. svabhAvano mahimA lAgyo hovAthI AtmAnA anubhava mATe te vyAkuLa rahe che. AtmA prApta karyA vinA tene cena paDatuM nathI. AtmAnA viyogamAM tene potAnuM AyuSya bhogavavuM kaparuM thaI paDe che. svarUpa prApti vinAnI eka kSaNa paNa vyatIta karavI tene AkarI thaI paDe che. tenA hRdayamAM AtmaprApti mATe jabaradasta tAlAvelI jAge che. saddagurunA bodhanA AdhAre AtmAno mahimA aMtaramAM yathArthapaNe avadhArI, "mAre A saMsAramAMthI kaMI ja joItuM nathI. mAre to basa eka nijadravya ja joIe che' evo nizcaya karyo hovAthI tene AtmAnI prApti ADe koI vighna naDatAM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, paMcAstikAya'nI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparya vRtti', gAthA 107 'mithyAtvodayajanitaviparItAbhinivezarahitaM zraddhAnaM / keSAM saMbandhi / bhAvANAM paMcAstikAyaSar3adravyavikalparUpaM jIvAjIvadvayaM jIvapadgalasaMyogapariNAmotpannAsravAdipadArthasaptakaM cetyuktalakSaNAnAM bhAvAnAM jIvAdinavapadArthAnAM / idaM tu navapadArthaviSayabhUtaM vyavahArasamyaktvaM / ' Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI. upara caDI rahela velAnA mArgamAM je avarodha Ave che tenA upara vIMTaLAIne te AgaLa vadhe che; vahetA pANInA mArgamAM avarodha Ave che tyAre te tene toDIne athavA to rasto badalIne AgaLa vadhe che; UDI rahelo garuDa tophAnI pavana phUMkAvA mAMDe tyAre gaDatholuM khAI javAne badale vadhAre UMce jaIne UDavAnuM cAlu rAkhe che; tema jijJAsu jIva sadA utsAhavaMta rahI, dareka samasyAno sAmano karI AtmaprAptinA mahAna kAryamAM AgaLa dhape che. teno puruSArtha ugrapaNe UpaDe che. tene evI dhUna caDe che ke AtmA sivAya anya badhuM gauNa thaI jAya che. tene eka AtmA mATe ja sneha Ave che. mAthuM pANImAM hoya tyAre zvAsa mATe jevI utkaMThA hoya, evI utkaMThA jijJAsu jIvane AtmAne pAmavA mATe jAge che. AvI dazA jyAre Ave che tyAre AtmaprApti bahu nikaTa hoya che. AvI tAlAvelI jAge tyAre AtmaprApti jarUra thAya che. koI pa2padArthanI mane lAlasA nathI, mAre mAtra AtmA ja joIe che', evI jene tIkhI tamannA jAge tene mArga maLe ja che. jagatanI tamAma spRhA choDI, 'mAre mAruM astitva ja joIe' evI aMdara javAnI tIkhI tamannA jAge to AtmA prApta thAya ja, pragaTa thAya ja. pANI vagara mAchalIne jevo taraphaDATa thAya, evo taraphaDATa jyAre saMsAramAM thAya tyAre AtmajJAnanI upalabdhi satvare thAya che, sattnuM anAvaraNa thaIne ja rahe che. sattnI ADe rahelAM sarva paDaLa haTI jAya che. sarva dvAra tenA mATe khUlI jAya che. jijJAsu jIvane svarUpa prApta karavAnI tIvra jhaMkhanA hovAthI te sadguru dvArA prApta thayela bodhane mAtra vicAranI maryAdAmAM bAMdhI na rAkhatAM zIghratAthI prayoganI sarANe caDAve che. svarUpaprAptinI tIvra bhAvanAnA kAraNe sadguruno bodha mAtra bauddhika stara pUrato sImita na rAkhatAM have te prayogapaddhati apanAve che. A ja yathArtha kAryapaddhati che. vicArathI AgaLa vadhIne prayoga karatAM puruSArtha UpaDe to jJAnadazA prApta thAya tevo krama che. mAtra vicAramAM rokAvAthI kArya sadhAtuM nathI, prayoga paNa thavo joIe. jijJAsu jIvane svakArya karavAno utsAha hovAthI sadguruno bodha mAtra vicAranI maryAdAmAM na rahetAM prayogamAM Ave che. AtmarucinA kAraNe svarUpa pratyenuM AkarSaNa rahyA kare che, pariNAme prayoganI pradhAnatA pravarte che. nirNayamAM vastu parokSa rahe che, paraMtu vedanamAM pratyakSapaNe svarUpanuM grahaNa thAya che, tethI jijJAsu jIva nija astitvane vedavA, arthAt svarUpane vedana dvArA grahaNa karavA aMtarazodha kare che. have aMtarajAgRtipUrvaka te nija avalokana karato rahe che ane bhedajJAnanA puruSArthapUrvaka jJAnamAtramAM sAvadhAnI rAkhe che. jijJAsu jIva prayogAtmaka abhyAsanI rucivALo hovAthI te nijabhAvonuM sUkSmapaNe Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 451 avalokana kare che. te jANe che ke mAtra zAstra-adhyayana karavAthI kAryasiddhi thatI nathI. zabdo vaMcAya paNa potAnA bhAvo na vaMcAya to yathArtha lAbha thato nathI. nija avalokana dvArA potAnA bhAvo vAMcavAnA che. te zAstrAdhyayana kare che tyAre tene zabdo ukelavA sAthe potAnA bhAvo ukelavAnuM lakSa paNa mojUda hoya che. te tapAse che ke vartamAna udayamAM sukha vedAya tevA ahitakArI bhAvomAM pariNamavuM zA mATe thAya che? svarUpaprAptinI bhAvanAne e bhAvo pratikULa hovA chatAM tenuM zamana zA mATe thatuM nathI? te vakhate jAgRtino abhAva zA mATe rahe che? pote jJAna-sukhAdi aciMtya zaktinuM nidhAna che te jANavA chatAM anya sukhanI vAMchA zA mATe rahe che? sukha AtmAmAM che ema samajavuM te eka vAta che ane potAmAM sukha bhAsavuM e judI vAta che. nijasvarUpanuM bhAvabhAsana thAya to ja potAmAM sukha bhAse che. dareka jIvane sukhanuM ja prayojana hovAthI jyAM sukha bhAse tyAM ja tenI vRtti jAya che. jIvA jyAre aMtarazodha kare che tyAre paugalika sukha pratyenI vRttinuM valaNa badalAya che, arthAt vRttinuM valaNa Atmika sukha pratye thAya che. have tenI vRtti sukha mATe para tarapha na vaLatAM sva tarapha vaLe che. mAtra uparachallI samaja dvArA anAdinI vRttinA valaNamAM koI ja pharaka paDato nathI. upalaka samajathI viSayonAM sukhanuM AkarSaNa maTatuM nathI ane tethI te AtmaghAtI jhera hovA chatAM paNa udayakALe teno rasa levAI jAya che. AtmazAMtinI tIvra jarUra na lAge tyAM sudhI vartamAna jANapaNAmAM mAnasika zAMti prApta thAya che, temAM ThIkapaNuM lAge che ane temAM jANye-ajANe saMtoSa varte che. paraMtu jijJAsune mAtra jANapaNAno saMtoSa ke ThIkapaNuM na hovAthI tenuM jANapaNuM kAryagata thaI pariNamanarUpa thAya che. prayogano prAraMbha tattvajJAnanI samajaNane udayakALe lAgu karavAthI thAya che. te udayagata kAryomAM jarA paNa rasa na levAI jAya evI jAgRti sahita temAM pravarte che. paranI mIThAza caitanyarasa UpajavAmAM atyaMta vijJarUpa thAya che evuM te gaMbhIrapaNe lakSamAM rAkhe che. jo eka caitanyasvabhAva sivAya bIje kaze paNa mIThAza-rasa-mahimA rahe to caitanyarasa utpanna thaI zake nahIM. paramAM rahI gayelI mIThAza eka evI pariNati che ke je udaya vakhate hAjara thaI jAya che ane tethI te mIThAza vadhu puSTa thatI jAya che. aMtarazodhanA prayogamAM A prakAra khAsa bAdhaka che. jijJAsu Ane moTuM nukasAna samajato hovAthI jAgRta rahe che. vyavasAya AdimAM joDAvuM paDatuM hoya tyAre temAM utsAha-rasa na vadhe tevI jAgRti te rAkhe che, jethI tene te udayabhAvano rasa naDe nahIM. jyAM jyAM udayamAM potAne mamatva vartatuM hoya, tyAM potAnAM mamatvapariNAmone tapAsI moLAM pADe che. udayakALa tIvra rasa utpanna na thAya tenuM khAsa dhyAna rAkhe che. tene Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4para 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jyAre tIvra rasa sahita paramAM svapaNuM thaI jAya tyAre aMtaramAM evI arerATI thAya che ke jANe bahu moTo guno thaI gayo hoya. koI paNa udayaprasaMgamAM tIvra rasa sahita pravartana na karavuM te jJAnInA mArgamAM pravezavAnuM dvAra che. e kAramAM praveza tyAre ja thaI zake ke jyAre sarva udayaprasaMgo AtmAthI hIna temaja bhinna nizcita thayA hoya ane paranI kiMmata abhiprAyamAMthI nIkaLI gaI hoya; nahIM to udayabhAvano rasa UpajyA vinA raheto nathI ke je Atmarasano pratibaMdhaka che. vibhAvarasanI tIvratAnA kAraNe jIvanI satya samajavAnI yogyatA hAni pAme che ane jJAna tenI sUkSmatA, zAMti, gaMbhIratA gumAve che. nija avalokananA kAraNe vibhAvarasanI mAtrA alpa paNa vadhI to zakatI ja nathI, sAthe sAthe te ghaTatI paNa jAya che. teno rasa maMda paDato jAya che. jyAre AtmalakSe vibhAvarasa gaLe che tyAre AtmAnubhUtinI pUrvabhUmikA taiyAra thAya che. AMtara avalokananA kAraNe rAgarasa phikko paDatAM svabhAvanI jAgRti rahe che, tenAM rasa-ruci vRddhi pAme che ane pariNAme svadravyanA grahaNanI taka sulabha thAya che. tethI jijJAsu jIva vibhAvarasane tIvra banato aTakAvavA AMtara avalokana kare che. AMtara avalokana karatAM jijJAsu jIva tapAse che ke potAne anukULa saMyogonI apekSA keTalI rahe che? tenI prApti thatAM prIti, utsAha, rasa varte che ke nahIM? temAM pahelAM karatAM kaMI pharaka paDyo che ke nahIM? pratikULa saMyogonI saMbhAvanAthI keTaluM bhayabhIta ane ciMtita thavAya che? tenI prApti thatAM manamAM AkuLatA-vyAkuLatA thAya che ke nahIM? pahelAM karatAM tenuM kaMI alpatyu thayuM che ke nahIM? Ama, udaya sAthenA potAnA joDANanuM tathA e doSa kayA viparIta abhiprAyanA kAraNe thayo che tenuM te avalokana kare che. potAnA dhyeyamAM naDatararUpa banatA potAnA doSonuM sUkSmatAthI avalokana kare che. nija avalokanathI jijJAsu jIvamAM potAnA doSo pratye eka navIna jAgRti Ave che. jema koI chAparAnA kANAmAMthI prakAzanuM kiraNa baMdha oraDAmAM praveze che tyAre e tejarekhAmAM hajAro dhULanAM kaNa UDatAM dekhAya che. e dhULanAM kaNa aMdhArAnA kAraNe pahelAM dekhAtAM na hatAM ane have tejomaya prakAzanA kiraNamAM te dekhAvA lAge che. tema doSonA astitva pratye ajAgRti hovAthI te dekhAtA nathI. nija avalokana e tejarekhA che. te tejarekhAmAM pahelAM na dekhAtA doSo dekhAya che. nija avalokanathI doSonI oLakha eTalI badhI spaSTa thAya che ke te doSonI badhI sUkSma vigato tathA tenI pAchaLa rahela abhiprAyanuM baLa pakaDAvA lAge che, vibhAvanI zakti moLI paDe che ane kramazaH AtmavikAsa sadhAtAM sadhAtAM aMte pUrNaprakAzamaya evA nijapadanI prApti Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 453 thAya che. nija avalokanathI puSkaLa lAbha thato hovA chatAM paNa bahirdaSTi jIva potAnA aMtaranuM avalokana karato nathI. evuM nathI ke tenI pAse avalokana karavAnI zaktino abhAva che ane tethI nija avalokana thaI zakatuM nathI. avalokana karavAnI zakti to sarva jIvamAM che, paNa bahirdaSTi jIva teno upayoga viparIta dizAmAM kare che. dUrabIna to tenI pAse che ja, paraMtu tenI dizA te UlaTI rAkhe che. dUrabInane para tarapha tAkIne rAkheluM che, tethI te dvArA tene paranuM ja darzana thAya che. teno upayoga bahAranI tarapha kendrita che, paramAM lAgelo che. avalokananI zakti Ave che to bhItaramAMthI ja, paraMtu dhyAna bahAranI vastuo para che, eTale bhItaramAM aMdhAruM che. bhItaranuM bhAna nathI ane jagatano jANakAra thaIne phare che. jIve bIjAnI phikara choDIne potAnI bhItaramAM javuM joIe. dRSTi sva tarapha kendrita karavI joIe. avalokananA dUrabInane aMtara tarapha vALavuM joIe ke jethI bhItaramAM zuM che te jovAnuM zarU thAya. jema jema potAnA doSone jovAno prayAsa vadhato jAya che, tema tema te prayAsamAM sUkSmatA AvatI jAya che. tenI daSTi saMjogo pratye na jatAM potAnI bhUla pratye jAya che. te AtmanirIkSaNa dvArA svadoSane pakaDe che, teno svIkAra kare che. doSano apakSapAtapaNe svIkAra thatAM tene te doSathI chUTavAnI tAlAvelI jAge che. te vicAre che ke "meM AvuM kArya kema karyuM? have zuddhi kevI rIte karuM? kaI rIte te doSone dUra karuM? mAre have te doSo punaH karavA nathI.' te potAnAM virAdhaka pariNAmono kharA aMtaHkaraNathI pazcAttApa karI, punaH na karavAnI pratijJA kare che. 'doSano eka kaNa paNa kalaMkarUpa che, te mane na joIe' evo daDha nizcaya kare che. potAnI vartamAna avasthAmAM rahelA doSo tene atyaMta kheMce che ane e doSone dUra karavAno ugra puruSArtha te Adare che. apakSapAtapUrvakanA nija avalokananA AvA abhyAsathI jIvanI yogyatA vadhatI jAya che, kAraNa ke darzanamohano rasa moLo paDe che. cAritramohanA doSa atyaMta sthaLa hovAnA kAraNe badhAne samajAya che, dekhAya che; jyAre darzanamohano doSa moTo hovA chatAM paNa sUkSma hovAnA kAraNe bIjAnI samajamAM Avato nathI. sAmAnya rIte loko darzanamoha ghaTADavAno prayatna karatA nathI ane cAritramohano doSa ghaTADavAnA prayatnamAM lAgelA rahe che, tethI temano darzanamoha baLavAna thato jAya che ane tethI teo mokSamArge eka DagaluM paNa bharI zakatA nathI. mokSamArganI yAtrAnuM maMDANa darzanamohane TALavAthI thAya che. nija avalokanathI kramazaH darzanamohanI baLavattaratA ghaTe che ane jIva AtmadazAnI UMcI ne UMcI pAyarIe caDhato jAya che. jema jema nija avalokana Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vadhe che, tema tema jAgRti vizeSa thatI jAya che. AtmasvarUpanI apUrva jijJAsA tathA svakAryanI laganInA kAraNe sarva udayapariNAmomAM nIrasatA vadhatI jAya che ane aMtaraMga nirmaLatA paNa vRddhigata thatI jAya che. tene aMtarathI vibhAvarasa pratye jugupsA bhAva jAge che ane tethI vibhAvarasa tUTato jAya che. je vibhAvabhAvo pUrve vicArapaddhatie samajAyA hatA, te have nija avalokanathI anubhavapaddhatie samajAya che. satsaMga dvArA ene daSTAMta, takadithI siddha thayuM hatuM ke krodhAdi pariNAma apavitra ane duHkhadAyaka che, paraMtu krodhAdi bhAvamAM du:khano anubhava thayo na hato. doSabhAvamAM duHkha bhAsavuM te anubhavano viSaya che, vicArano nahIM. tarka, yukti ane nyAyanA vikalpamAM rahIne duHkhanI je samajaNa nathI AvatI, te anubhava dvArA Ave che. avalokana dvArA doSanA kAraNe vyAkuLatAnuM vadana thAya che, vibhAvanuM UMDANa jaNAya che tathA te pAchaLanA abhiprAyanuM baLa pakaDAya che ane tethI anubhavapUrvaka nakkI thAya che ke kSaNe kSaNe palaTAtA-pajavatA A sarva vibhAvabhAva kharekhara apavitra ane ekAMta duHkharUpa ja che. have to tenAthI chUTavuM ja che. satata aMtara-avalokanano prayoga karatAM potAnA sUkSma bhAvono paricaya thavA lAge che. prathama potAnAM vibhAvapariNAma sAthe tAdAbhya adhyAsa hato, paNa teno paricaya na hato. te vibhAvano sAco paricaya nija avalokanathI thAya che. jema jema paricaya vadhe che, tema tema te bhAvanI jAtinI oLakha thAya che. potAthI viruddha jAtinA evA vijAtIya bhAvothI potAnA nirmaLa jJAnasvabhAvanI pRthakatA tene spaSTapaNe samajAya che. huM jJAnasvarUpa chuM' e bhAva avalokana sAthe joDAya che. tene rAgAdi vibhAvabhAvo duHkharUpe, AkuLatArUpe, malinatArUpe ane potAthI viparItarUpe anubhavAya che ane jJAna sukharUpe, nirAkuLatArUpe, pavitra bhAve ane svapaNe jaNAya che. nija doSanuM apakSapAtapaNe avalokana thatAM thatAM "A vibhAvarasa che ane huM to trikALI zuddha, jANanAra padArtha chuM' evuM bhedajJAna sahajapaNe nIpaje che. nija avalokananA yathArtha abhyAsa vinA bhedajJAna sudhI pahoMcI zakAtuM nathI. bhedajJAnanI prakriyA, rAga temaja parathI bhinna evA jJAnasvabhAvI AtmAne grahaNa karavAnI sUkSma aMtaraMga kAryapaddhati che. anAdithI bhAsatuM svabhAva ane vibhAva vaccenuM ekatva zA kAraNe che te zarUAtamAM samajI zakAtuM nathI, tethI bhedajJAna durgama lAge che, paraMtu avalokanano abhyAsa thavAthI sUkSamatA AvatI jAya che. tene vibhAva tathA jJAnasvabhAva vaccenI sUkSma saMdhi jaNAya che ane tethI tenAmAM bhedajJAna karavAnI kSamatA Ave che. Ama, nija avalokanathI bhedajJAnanuM kArya sadhAya che. potAnA bhAvonuM avalokana Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 455 karatAM jJAna ane rAga vacceno bheda samajAya che ane bhedajJAnano puruSArtha zarU thAya che. bhedajJAna e vartatA vibhAvanA niSedhapUrvaka pragaTa svabhAvano Adara che. vAMcana Adi bAhya kriyA che, bhedajJAna aMtarakriyA che ane koI paNa prakAranA bAhya avalaMbana vinA te satata thaI zake che. tethI bhedajJAnanA prayoga mATe utsuka evo jijJAsu jIva dareka kArya vakhate potAnA upayogamAM rahelI jJAnanI vyApakatAne avaloke che, tapAse che, jethI rAgAdithI bhinna evA jJAnarUpe pote potAne anubhave che. huM krodhAdi kaSAya nathI, rAgAdi vibhAva te huM nathI, huM mAtra jJAyaka svabhAvI chuM' ema bhedajJAna thavAthI vibhAva atyaMta maMda paDato jAya che. zeraDImAM rasa che, paNa kUcAnA saMyoganA kAraNe rasa pratyakSa judo dekhAto nathI; chatAM 'rasa ane kUcA judAM che' evA jJAnanA AdhAre rasa ane kUcA judA pADavAmAM Ave che; tema pudgalakarmanA saMyogathI je vikArabhAva thAya che te AtmAnuM svarUpa nathI. AtmA to pUrNa, avikArI, dhruva, akhaMDasvabhAvI che. vartamAna avasthAmAM kSaNika rAgAdi vikAra thatA hovA chatAM AtmA to tyAre paNa avikArI ja che' evA bhedajJAnanA baLa vaDe rAgAdi vikAra TaLatA jAya che. svarUpanI apUrva jijJAsA sAthe nIkaLelo mumukSu jIva sadgurunA bodhane vAraMvAra smRtimAM lAvIne svabhAva-vibhAva vacce bhedajJAna karatAM karatAM svabhAva taraphanuM valaNa vadhArato jAya che. have te svarUpasanmukhatAnI bhUmikAmAM Ave che, svasammukha puruSArthanA apUrva tabakkAmAM praveza kare che. udayaprasaMge lakSa pUrve parapadArtha pratye jatuM hatuM, te have yathArtha nija avalokananA baLathI potAnA bhAvo upara javA mAMDe che ane bhedajJAnanA baLa vaDe upayoga aMtara tarapha - trikALI AtmasvabhAva tarapha vaLe che. nija avalokanathI bhedajJAna ane bhedajJAnathI svarUpasanmukhatA sadhAya che. bahirmukha upayoga mAtra parano abhyAsa karato hato, te upayoga nija avalokana thatAM paryAyano abhyAsa kare che, doSanuM vedana thAya che ane svarUpasanmukhatAnA tabakkAmAM upayoga pUrNa nirdoSa svabhAva tarapha vaLe che ke jyAM pUrNa zuci ja che, jyAM azucino praveza kyAre paNa thayo ja nathI. jijJAsu jIva cAre bAjuthI potAnA upayogane saMkelI laIne svarUpasanmukha thAya che. sarvanuM lakSa choDI, te eka nirapekSa trikALI caitanyasvarUpano Azraya kare che. te kevaLa zuddhAtmAnuM avalaMbana le che. te potAnAM viSaya, Azraya ane AlaMbana tarIke - jemAM koI bheda nathI, jemAM koI pariNamana nathI evA abheda, ekarUpa, nirvikArI, dhruva jJAyakaprabhune grahaNa kare che. te potAnA cidAnaMdasvabhAvanuM anusaMdhAna kare che, svarUpajAgRti keLave che. te jijJAsu jIvane svabhAvano aciMtya mahimA Ave che. svabhAvamAM ja tene rasa lAge che. anya sarva tene nIrasa lAge che. AtmasAdhanAnA paMthe teno vikAsa have vega Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana pakaDe che. te koI puNyodayamAM lepAto nathI ane jagatanI koI paNa pratikULatAthI bhaya pAmato nathI. te anukULatAmAM lIna thato nathI ane pratikULatAmAM dIna thato nathI. tene anukULatAmAM ThIkapaNAnI ane pratikULatAmAM aThIkapaNAnI lAgaNI thatI nathI. svanA abhyAsamAM dakSatA AvatAM koI paNa paristhiti tene anukULa-pratikULa lAgatI nathI. bahAranA saMyogo tene sukhI ke du:khI karI zakatA nathI. koI paNa paristhitimAM te sukha-duHkha anubhavato nathI. tenAthI te aprabhAvita ja rahe che. je paNa paristhiti Ave tene jIvananI svAbhAvika ghaTamALa gaNIne te svIkArI le che. te parano mAtra jJAtA rahevAno abhyAsa kare che. potAnA AvA viziSTa abhigamanA kAraNe te game tevA saMjogomAM paNa potAno AtmavikAsa sAdhe che. te saMjogo pratye lakSa na karatAM rAta-divasa caitanyapadane ja cAhe che. jema jema svarUpadRSTinuM baLa vadhatuM jAya che, tema tema AnaMdanuM dhAma tene potAnI aMdara ja vadhu ne vadhu najIka dekhAtuM jAya che. svasanmukha puruSArtha AgaLa vadhIne svAnubhavamAM pariName che ane tene svAdhIna AnaMdanI upalabdhi thAya che. aMtarasaMzodhananA abhyAsathI nizcaya samyagdarzananI prApti thaI anaMta paribhramaNano cheda UDI jAya che. Ama, jijJAsu jIva sadgurunA niraMtara tathA vizeSa samAgamanA Azraye bodha prApta karI svarUpanI samajaNa kare che. sadgurunA sadupadezane anusarI tattvanirNaya karI te vyavahAra samakitanI prApti kare che. sadgurunA bodhano Azraya karI te aMtarazodhananI kaLAmAM pAraMgata thAya che. AdhyAtmika cetanAnA vikAsamAM A mahattvano tabakko che. anAdithI je vikArabhAva kSINa thato na hato te nija avalokanathI pakaDAya che, svabhAva-vibhAva vacce bhedajJAna thAya che; pariNAme upayoganuM joDANa caitanyasattAmAM thaI vikArano nAza thAya che. jijJAsu jIva A prakAre apUrva aMtarasaMzodhanathI krame karIne nizcaya samakitanI prApti kare che. jema pAtALakUvo khodatAM, jyAre paththaranuM chelluM paDa tUTIne temAM kANuM paDe che tyAre temAMthI UDelA pANInI seranI UMcAI jotAM, pAtALamAM rahelA pANInA jorano aMdAja Ave che; tema sUkSma upayoga vaDe UMDANamAM caitanyatattvanA taLiyA sudhI pahoMcI jatAM, nizcaya samakita pragaTatAM je AMzika zuddha paryAya phUTe che, te paryAya vedatAM AtmatattvanuM anaMta dhruva sAmarthya anubhavamAM - spaSTa khyAlamAM Ave che. zrI kAnajIsvAmI kahe che ke 'AgaLa kahyA tevA AtmArthI sulakSaNavAna jIvane, sadguruno je upadeza prApta thAya che tene sat zravaNa kahevAya che, te sadguruno upadeza thatAM potAne aMtaramAM bese ke AtmAnuM vAstavika svarUpa Ama ja che, evo niHsaMdeha bhaNakAra Ave che, tene avyaktapaNe kAraNa pragaTa thAya che, ane dRDha ruci vadhe che, tene "varte Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 457 aMtarazodha" evA AtmasvarUpano Adara thAya che. pUrNa pavitra svAdhIna sat zuM, evA eka ja lakSane vaLagIne te aMtaranI zodhamAM varte che, ane tethI A caitanyamUrti pavitra jJAnasvarUpa je nirupAdhika tattva che, tenuM bhAna te mumukSu avazya pAme che." A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'te jijJAsu jIvane, lAgI lagana je eka; choDAve chUTe nahIM, evI sAcI Teka. evA saraLa svabhAvIne, thAya sadgurubodha; tela biMdu jaLa vistare, tema Atma avirodha. tattAtattva vicArathI, Upaje sahaja viveka; to pAme samakitane, jenA bheda aneka. bhavabhayanA uddezathI, trAsI tyajI abodha; e aMtara AtmA pachI, varte aMtarazodha. 2 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.362 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.241 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 433-436) Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tadarzana kada 16,9 lo budha marIvaLe, mAM ne gAthA - 110 3 lI, 12ii. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 109mAM kahyuM ke jijJAsu jIvane jo AtmajJAnI guru dvArA upadezanI prApti thAya to te samyaktvane prApta kare che ane pachI te aMtaranI zodhamAM varte che. bhUmikA gAthA zuddhAtmAnubhavarUpa samyagdarzananI prApti pUrve zubhoSayoga ja pravartato hoya che, azubhopayoga kyAre paNa hoto nathI. vizuddha pariNAmo pachI ja nizcaya samyagdarzananI prApti thAya che. sadguru pratyenI zraddhA-bhaktirUpa, tattvanA mananarUpa, zuddhAtmAnA ciMtanarUpa vizuddha pariNAmo ane svAnubhavanI tIvra bhAvanA e nizcaya samyagdarzananA hetu bane che. samyagdarzananA hetubhUta A vizuddha pariNAma te vyavahAra samakita che. jijJAsu jIva sadgurunA bodhanA nimittathI vyavahAra samikita pAme che ane pachI zuddha jJAnAnaMdasvarUpa nijAtmAnI zodhamAM lAgI jAya che. tattva tathA tattvopadeSTAnI zraddhArUpa (vyavahAra) samakitanI prApti thaI cUkI che evA supAtra jIvane svAnubhavarUpa (nizcaya) zuddha samakitanI prApti kaI rIte thAya che te batAvatAM zrIguru have kahe che artha gAthA 110 mata darzana Agraha tajI, varte sadgurulakSa; lahe zuddha samakita te, jemAM bheda na pakSa.' (110) mata ane darzanano Agraha choDI daI je sadgurune lakSe varte, te zuddha samakitane pAme ke jemAM bheda tathA pakSa nathI. (110) jIva anAdi kALathI moha ane ajJAnane vaza vartI rahyo che ane tethI ja bhAvArtha te potAnAM mata ane darzanano AgrahI bane che. asadguru dvArA prerita ke potAnI matikalpanAe karelI mAnyatAone ja satya mAnI, tene yenakena prakAre siddha karavAno te Agraha rAkhe che. AtmArthA jIva AvA khoTA Agrahano tyAga karI, potAnI sarva samajaNa sadgurunA bodha anusAra pherave che. amuka veSathI ke amuka kriyAthI ja mokSa thAya che, amuka divase ane amuka paddhatie karelAM dharmAnuSThAnothI ja sAcI ArAdhanA thAya che, satpuruSo Ama ja varte ityAdi mokSamArga saMbaMdhI, satpuruSanA vartana saMbaMdhI, sattnA nirNaya saMbaMdhI je je abhinivezo teNe grahyAM hoya teno tyAga karI, sadguru je batAve te ja lakSyamAM paripUrNapaNe pravarte che. mata-darzanano Agraha AtmaprAptimAM bAdhaka hovAthI supAtra jIva potAnA Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pUrvagRhIta abhiprAyo ane mAnyatAono tyAga karI, sagurue sammata kareluM sarva sammata karI, temanI pavitra AjJAno ArAdhaka bane che ane sadgurunA mArgadarzana anusAra AtmasAdhanA kare che. te sagurunA bodhanuM ciMtana-manana karI, AtmasvarUpano daDha nirNaya karI, tenA ajoDa mahimA sahita zuddhAtmAnI bhAvanAmAM rata rahe che. AtmabhAvanA bhAvatAM bhAvatAM AtmasvarUpamAM evI to ramaNatA thaI jAya che ke samasta vikalpo asta pAme che ane upayoga nijasvarUpamAM sthira thAya che. Ama, jIva jyAre sadgurunA lakSe svasammukha puruSArthamAM varte che tyAre koI parama dhanya paLe te nirmaLa, nirAkuLa, aparimita AnaMdamaya zuddhAtmAnubhavarUpa nizcaya samyagdarzananI prApti kare che. A nizcaya samyagdarzana ke zuddha samakita game te mata, paMtha ke saMpradAyamAM, game te kSetra ke kALamAM, game te saguru ke satsAdhana dvArA thAya; paNa tyAM AtmAnubhava to eka ja prakArano hoya che, arthAt temAM koI bheda ke pakSa hoto nathI. - je jIvanA aMtaramAM sAcI mumukSatA jAge che, tene sadgurunA caraNavizeSArtha kamaLanI upAsanAthI AtmAnI prIti-pratIti pragaTe che. te sadguru pAsethI jJAnAnaMdasvarUpa AtmAno agAdha mahimA jANIne lakSagata kare che ane pachI vAraMvAra abhyAsa vaDe potAnAM pariNAmane temAM joDe che. te bahAra bhaTakatA upayogane pheravIne potAnA AtmAmAM sthira karavAno puruSArtha kare che. pariNAmonI vizuddhi thatAM ane karmanI sthiti ghaTatAM koI evo apUrva avasara AvIne Ubho rahe che ke tene AtmAnuM darzana thAya che. aMtarmukha upayoga vaDe tene AtmAno aparokSa anubhava thAya che. A nizcaya samyagdarzana che. pAtratAthI laIne prApti parvatanI A samagra prakriyAne jJAnIoe pAMca labdhio dvArA spaSTa rIte samajAvI che. samyagdarzananI prAptimAM pAMca labdhi kAraNabhUta che, arthAt samyagdarzana prakAze che tenI pUrve pAMca labdhio prApta thAya che. labdhi eTale siddhi. te labdhio A pramANe che - kSayopazamalabdhi, vizuddhilabdhi, dezanAlabdhi, prAyogyalabdhi ane karaNalabdhi.1 karaNalabdhinA traNa tabakkA che - adhaHkaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa. A pAMca labdhionI prApti jIvane kramapUrvaka thAya che. A pAMca labdhimAMthI pahelI cAra sAdhAraNa labdhi che, eTale ke te bhavya ane abhavya banne prakAranA jIvane hoI zake che. prAyogyalabdhi sudhI bhavya ane abhavya banne prakAranA jIvo pahoMcI zake che, arthAt graMthipradeza sudhI banne prakAranA jIva pahoMcI zake che. pAMcamI karaNalabdhi 1- juo : AcAryazrI vIrasenajIkRta, dhavalA', pustaka 6, khaMDa 1, bhAga 9-8, sUtra 3, gAthA 1, pR. 205 'khayauvasamiya-visohI desaNa-pAogga-karaNaladdhI ya / cattAri vi sAmaNNA karaNaM paNa hoi sammatte / / ' Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 463 mAtra bhavya jIvane ja prApta thAya che. jene pUrvanI cAra labdhi pragaTI cUkI che tevA bhavya jIvane ja karaNalabdhi prApta thAya che.1 A labdhi cAre gatinAM maMdakaSAyarUpa vizuddhapaNAnA dhAraka ane samyaktva tarapha jhUkelA evA saMjJI paMcendriya, jAgRta, sAkAra upayogayukta bhavya jIvane ja hoya che. A labdhi prApta thayA pachI samyagdarzana niyamathI pragaTe che. karaNalabdhinA aMta samayamAM samyaktva prApta thAya che. je bhavya jIva samyagdarzana prApta kare che teno AtmavikAsa pAMca labdhinA anusaMdhAnamAM joIe (1) kSayopazamalabdhi jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazamanI evI sthiti ke jemAM tattvavicAra thaI zake te kSayopazamalabdhi che. udayakALane prApta sarvaghAtI spardhakonA niSekonA udayano abhAva te kSaya tathA bhAvi kALamAM udaya AvavA yogya karmonuM sattArUpa rahevuM te upazama. dezadhAtI spardhakonA udaya sahita karmonI evI avasthA thavI tenuM nAma kSayopazama. tenI prApti te kSayopazamalabdhi che. saMjJI paryApta jIvane A labdhi vaDe tattvavicAra karavAnI kSamatA prApta thAya che. A labdhi vaDe jIva potAnAM hita-ahita, kalyANa-akalyANa tathA sukha-du:khanuM yathArtha jJAna karI zake che. sadgurunA upadezane yathArthapaNe grahaNa karI zake tathA te upadezane jema che tema barAbara samajI zake evo kSayopazama tenI paryAyamAM pragaTa thAya che. (2) vizuddhilabdhi - kSayopazamalabdhiyukta jIvanAM saMkaleza pariNAmonI hAni thavI tathA zubha pariNAmonI prApti tathA vRddhi thavI te vizuddhilabdhi che. zubha pariNAma zAtAvedanIya vagere zubha prakRtionA baMdhanuM kAraNa che. tevAM zubha pariNAmanI prApti thavI te vizuddhilabdhi che. ahIM mohanIya karmano udaya maMda hoya che, kaSAyabhAva moLA hoya che ane pariNAme tattva pratye prema jAge che, tattvavicAranI ruci pragaTe che. A bhUmikAe jIvanA kaSAyo zAMta paDavA lAge che. tene muktinI tIvra jhaMkhanA hoya che, anya icchAo hotI nathI. avinAzI, svAdhIna sukhano bhoktA thavA mATe te utsAhita bane che. tenA manamAM janma-maraNanAM duHkhothI bharelA saMsA2thI chUTavAno dRDha nirdhAra thAya che. bhavabhramaNathI tene thAka lAge che. jagatanA badhA jIvo pratye aMtarathI dayAno bhAva pragaTe che. tenuM jIvana zAMta, nirmaLa, saMyamita thavA lAge che. 1- juo siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIkRta, 'labdhisAra', gAthA 33 ' tatto abhavvajoggaM pariNAmaM voliUNa bhavvo hu / karaNaM karedi kamaso adhApavattaM apuvvamaNiyahiM / ' Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jyAM joDAvAthI rAga-dveSanAM pariNAma thAya evAM nimittothI te sahaje dUra rahe che. pAMce indriyanA viSayavyApAra zithila thatAM jAya che. te AtmakalyANanA prayatnomAM lAgI jAya che. AtmavikAsa ane Atmazuddhi upara tenuM lakSa kendrita thAya che. (3) dezanAlabdhi jene kSayopazamalabdhi pragaTI che ane jenAM pariNAma vizuddha thayAM che e dezanAlabdhine yathArthapaNe grahaNa karI zake che. dezanA eTale upadeza. AptapuruSoe upadezelAM tattvonuM grahaNa tathA tenA upara vicAra thavo te dezanAlabdhi che. pratyakSa sadguru AdinA yoga dvArA tattvArthanAM grahaNa, dhAraNa tathA vicAraNAnI prApti thavI tene dezanAlabdhi kahevAmAM Ave che. narakAdi gatimAM jyAM upadeza ApanAra koI nathI, tyAM pUrvabhavamAM rahaNa karelA tattvArthanA saMskArabaLathI A labdhi prApta thAya che. sadguru dezanA dvArA AtmakalyANano mArga batAve che. teo vizvavyavasthA, vastuvyavasthA, cha dravya, nava tattva, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra AdinuM yathArtha svarUpa samajAve che. saddagurue bodheluM tattvajJAna supAtra jIvanA aMtarane suvAsita kare che. te sagurunI dezanA sAMbhaLe che ane lakSamAM le che. dezanAno ane dezanAdAtAno punaH punaH paricaya, temanA pratye apAra prIti, pramoda ane pratItinuM prAgaTya te ja dezanAlabdhinI sArthakatA che. te sagurunA tattvopadezano vAraMvAra abhyAsa kare che. te tattvano vicAra kare che ane tenuM ja vAraMvAra gholana kare che. A rIte pravartatAM "mAruM svarUpa AvuM ja che' evI buddhipUrvakanI daDha pratIti tene thAya che. tene svarUpa prAptinI tIvra tAlAvelI jAge che. dezanAlabdhi e jIvanI mokSayAtrAnuM ati mahattvanuM sopAna che, kAraNa ke kalyANa svarUpa sadgurunAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamanA parama AdhArabhUta avalaMbane te potAnA kalyANa mahelano makkama pAyo ahIM race che. (4) prAyogyalabdhi sattAgata karmonI sthiti svayaM ghaTIne mAtra aMtaHkoDAkoDI sAgarapramANa rahI jAya evAM AtmAnAM pariNAma thavAnI yogyatA prApta thavI te prAyogyalabdhi che. uparokta traNa labdhione prApta thayela jIva vizuddhatAnI vRddhi kare ane tenA Ayukarma sivAyanAM sAte karmonI sthiti ghaTIne mAtra aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI nyUna kALa thaI jAya temaja te karmonI phaLa ApavAnI zakti nirbaLa banI jAya, navo karmabaMdha paNa Ayukarma choDIne aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanA saMkhyAmA bhAga jeTalo thAya ane te paNa A labdhikALathI mAMDIne kramathI ghaTato jAya tathA keTalIka pApa prakRtiono baMdha kramathI maTato jAya ityAdi avasthA thavI tenuM nAma prAyogyalabdhi che. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 465 prAyogyalabdhimAM rahelo AtmA tattvanirNayanA AdhAre prayogAtmaka abhyAsa zarU kare che. te bhedajJAnano abhyAsa kare che. gurue prabodhela AtmAnA svAdhIna guNonuM gaurava, paramAtmAnA prakRSTa sukhanI yazogAthA, svarUpasthiratAnA anaMta AnaMdano ahobhAva - A sarva aMtaramAM jIvaMta rAkhI bhedajJAna dvArA te AgaLa vadhato jAya che. bhedajJAnanA puruSArthathI te vicAranI bhUmikAmAMthI bhAvabhAsananI bhUmikAmAM praveze che. AtmasvarUpa tathA tenA yathArtha bhAva te supAtra jIvanI dRSTi samakSa punaH punaH nRtya kare che. jo ke tene haju svasaMvedana pragaTyuM nathI, AtmAnA akhaMDa AnaMdano AsvAda haju teNe lIdho nathI, tathApi tenI bhAvanAmAM huM jJAnAnaMdasvarUpI, trikALI zuddha, siddha samAna svAdhIna Atmatattva chuM' evA bhAva niraMtara ghUMTAya che. teno upayoga zuddha svabhAva upara kendrita thAya che. tenI dRSTi ekamAtra Atmatattva upara coMTe che. "mAre mArA jJAnAnaMdasvarUpanuM vedana karavuM ja che' evI tenI bhAvanA satata jAgRta rahe che. 'koI paNa prakAre puruSArtha karI, mArA zuddhAtmAno anubhava huM zIdhrAtizIdhra karuM' evI yathArtha abhiruci tenI dhyeyaprApti ADe AvatAM vidgone dUra karavAmAM parama sahAyabhUta thAya che. teno udyama satata cAlu ja rahe che. eka akhaMDa trikALI zuddha jJAnAnaMdasvarUpano pipAsu evo te bhavyAtmA sarva kalpanAo ane kalpanAone choDIne AtmasAdhanAmAM tallIna thAya che. saMsArano rasa ghaTato jaI atIndriya AnaMdanA mahinAmAM tenuM hRdaya ekatAna thAya che. tenA mithyAtvarasanI mAtrA atyaMta alpa rahe che. sadgurunA puSTa avalaMbane ane nijapariNAmonI ujvaLatAnA sathavAre bhAvonI unnata zreNI upara caDI te have karaNalabdhimAM praveza kare che. (5) karaNalabdhi karaNa eTale pariNAma, bhAva. karaNano bIjo artha viziSTa sAdhana paNa thAya che. A tabakkAmAM pravezelA jIvanAM pariNAmone karaNa eTalA mATe kahe che ke e dvArA niyamathI te jIvanA mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza thAya che ane samyagdarzanarUpI sUryano udaya thAya che. AtmAne samyakatva prApta karAve evA bhAvonI prApti thavI te karaNalabdhi che. jenAthI karmonI sthitinuM ane enA rasanuM khaMDana karavAnI zakti Upaje evuM AtmasAmarthyavizeSa te karaNalabdhi che. jene aMtarmuhUrtamAM samyagdarzana thavAnuM hoya evA bhAgyazALI jIvane ja A karaNalabdhi prApta thAya che. A karaNalabdhivALA jIvanAM pariNAma samaye samaye nirmaLa ne nirmaLa thatAM jAya che. kramazaH vadhatI jatI nirmaLatAthI tenA AtmA upara caDela mithyAtvanAM paDaLa kharI paDe che ane aMtarmuhUrtamAM tene samyatva pragaTe che. prAyogyalabdhimAM pragaTAvela bhAvonI ujvaLatA karaNalabdhimAM vizeSa ne vizeSa Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana vRddhi pAmatI jAya che. karaNalabdhimAM samaye samaye pariNAmonI ujvaLatA anaMtagaNI vadhatI jAya che. tenA aMtaramAM bhAvonI evI utkRSTa bhUmikA racAya che ke jenA prabhAva vaDe te zIghrameva samyaktvamahelamAM pahoMcI jAya che. tenAM pariNAmonI tIkSNa asi samyaktvane bAdhakarUpa evAM karmonI senAne haNe che. mithyAtvamahArAjAe anAdi kALathI jIvane ajJAnamAM DubADI rAkhyo hato, te mithyAtva have A pracaMDapuruSArthI AgaLa baLahIna thaI jAya che, anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI tenAM ugna bhAvabANo vaDe vIMdhAI jAya che ane saMsAra saMbaMdhI saMkalpa-vikalpa raNa choDI bhAgI chUTe che. te vIra jIva parama puruSArtha dvArA potAnA anAdi aMtaraMga zatruo upara gauravavaMto vijaya meLavIne samyagdarzana prApta kare che. te nijAnaMdarUpa amRtano svAda laIne parama tRpta thAya che. ka2NalabdhinA traNa bheda che - (1) adhaHkaraNa (yathApravRttikaraNa), (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa. dareka bhedanI kALasthiti aMtarmuhUrtanI che, chatAM anivRttikaraNano kALa A traNemAM sauthI alpa hoya che. tenA karatAM apUrvakaraNano kALa saMkhyAtaguNo vadhu hoya che ane adhaHkaraNano kALa tenA karatAM paNa saMkhyAtaguNo vadhu hoya che. sau prathama adhaHkaraNa aMtarmuhUrta kALa paryaMta thAya che, jyAM jIvanAM pariNAmonAM nimitte cAra kArya thAya che - (i) samaye samaye tenAM pariNAmonI vizuddhi thAya che. (ii) navIna karmabaMdhanI sthiti eka eka aMtarmuhUrtathI ghaTatI jAya che. (iii) prazasta prakRtiono anubhAga samaye samaye anaMtaguNo vadhe che. (iv) samaye samaye aprazasta prakRtiono anubhAga ghaTIne anaMtamo bhAga thAya che. yathApravRttikaraNa pachI apUrvakaraNa thAya che. jemAM pratyeka samaye navAM navAM apUrva pariNAma thAya che tene apUrvakaraNa kahevAya che. apUrvakaraNane prApta thayelo te puruSArthI vIryavaMta jIva AtmatattvanA rasamAM taraboLa hoya che. utkRSTa pariNAmonI dhArAmAM killola cAle che. A apUrvakaraNamAM traNa kArya avazya thAya che (i) sattAmAM sthita pUrvakarmonI sthitine pratyeka aMtarmuhUrtamAM uttarottara ghaTADe evo sthitikAMDaghAta (sthitikhaMDana) thAya che, arthAt karmonI sthiti ghaTI jAya che. (ii) pratyeka aMtarmuhUrtamAM pUrvakarmonA anubhAgane uttarottara ghaTADe evo anubhAgakAMDaghAta (anubhAgakhaMDana athavA rasaghAta) thAya che. dA.ta. azAtA vedanIyAdi pApa prakRtiomAM rasa halako thaI jAya ke sukAI jAya. (iii) guNazreNInA kALamAM kramathI asaMkhyAtaguNA pramANamAM karma nirbharatAM hovAthI tyAM guNazreNInirjarA thAya che. A guNazreNInirjarAmAM, asaMkhyAta samayamAM thatI nirjarA eka samayamAM thaI jAya che. apUrvakaraNanAM pariNAmonA pratApe te jIvamAM vizuddhatAnI mAtrA adhika ne adhika vadhatI ja rahe che. - Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 467 have te jIva anivRttikaraNamAM praveza kare che. AtmAnAM ujvaLa pariNAmanA nimittathI, anivRttikaraNanA kALa pachI udayamAM AvavA yogya evA mithyAtva karmanA muhUrta mAtra niSekano aMtarmuhUrta paryata abhAva thAya che ane te paramANuo anya sthitirUpe pariName che, jene aMtarakaraNa kahevAya che. aMtarakaraNa pachI upazAmakaraNa thAya che. temAM aMtarakaraNa vaDe abhAvarUpa karelA niSekonI upara je mithyAtvanA niSeka che tene udayamAM AvavAne ayogya kare che. te sAthe ja anaMtAnubaMdhI catuSkane paNa udayamAM AvavAne ayogya kare che. anivRttikaraNanA aMtasamayanA anaMtara je mithyAtvanA nikono abhAva thayo hato teno udayakALa AvatAM te kALe niSeko na hovAthI mithyAtva mohanIyano udaya thato nathI ane tethI te jIvane samyakatvanI prApti thAya che. anivRttikaraNanA caramasamaya pachI udaya AvavA yogya karmaprakRtiono abhAva hovAthI, arthAt mithyAtvano udaya na hovAthI te samayamAM jIvane samakitanI prApti thAya che. anAdi kALathI bAhyamAM bhaTakato upayoga aMtarmukha thaI nijatattvamAM sthita thatAM, nizcayanaya ane vyavahAranayanA bhedabheda saMbaMdhI koI paNa vikalpa UThato nathI ane AtmAnI nirvikalpa anubhUti thAya che. je AtmasvarUpanI prasiddhi vinA anaMta kALathI rakhaDato hato, te AtmasvarUpane nijapuruSArthathI prasiddha karanAra Atmazodhaka vIra puruSane dhanya che. sarva parabhAvothI rahita potAnA zuddha AtmAne je eka samaya mATe paNa anubhavI le che tene koTizaH abhivaMdana che. uparokta pAMca labdhionI prAptithI mAMDIne zuddha samakitanI prAptinA kramane zrImade traNa gAthAo(100-110)mAM garbhitapaNe gUMthI lIdho che. kSayopazamalabdhine prApta thayela jIva jJAnAvaraNIya Adi karmanA kSayopazamathI satya puruSArtha mATe prayatnazIla thavAnI kSamatA dharAve che. jyAre kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mokSa sivAya bIjI koI abhilASA hoya nahIM, saMsAra pratye kheda hoya ane aMtaramAM dayA varte tyAre A jIva vizuddhilabdhine pAme che ane tyAre te jIva mokSamArgano jijJAsu kahevAya che. te prazasta bhAva bhaNI vaLyo hovAthI saddaguru Adi puSTa nimittano potAne yoga thAya evAM puNya bAMdhe che. AvA vizuddhilabdhivALA supAtra jijJAsu jIvane jo sadguruno yoga thAya, temano bodha prApta thAya tathA te bodhanI vicAraNA jAge to te dezanAlabdhine pAme che. sadguru dvArA prApta thayela bodhathI sAcI tattvazraddhA thatAM tene vyavahAra samakitanI prApti thAya che. Avo dezanAlabdhine prApta thayelo vyavahArasamakitI jIva aMtarmukha banI aMtarazodha karavA lAge che. dehanI aMdara rahelA tattvanI, eTale ke AtmAnI zodha mATe te pravRtta thAya che. enAM karmanI sthitimAM ghaTADo thatAM te prAyogyalabdhine prApta kare che. jema jema te aMtarazuddhi pAmato jAya che, tema tema tenuM AtmabaLa vadhatuM jAya che ane AgaLa vadhatAM vadhatAM te karaNalabdhine prApta kare che tathA Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana graMthibheda karI zuddha samakitane prApta kare che. jyAM sudhI jIva apUrva AtmapariNAmarUpa bhAvollAsa pAmI, apUrva AtmapuruSArtha skurAvI, asAdhAraNa prayatna dvArA potAnA sarva sAmarthyathI graMthirUpa durbhedya durgano bheda karavAmAM pravartato nathI; tyAM sudhI te svAnubhavarUpa kAryamAM saphaLa thato nathI. A apUrva puruSArtha hurAvavA arthe jIvane mUrtimAna mokSarUpa sadgurunAM vacanAmRta, mudrA, satsamAgama ane AjJAnuM avalaMbana parama upakArI che. potAnAM mata ane darzanano Agraha choDI daI je jIva sadgurunA lakSe AtmasAdhanA kare che, te krame krame aMtarazuddhi pAmI, apUrva AtmapariNAmarUpa bhAvollAsa pragaTAvI, apUrvakaraNa vaDe graMthibheda karI zuddha samakita pAme che. anaMta janma-maraNane chedavAvALuM koI hoya to te ekamAtra samakita ja che. samyagdarzana svarUpanI bhrAMti utpanna thavA detuM nathI. samyagdarzana eka evo baLavAna yoddho che ke jenA prabhAvathI karmarUpI sarva yoddhA dUrathI ja pITha dekhADIne bhAgavA lAge che. samyagdarzana ja anaMta guNonA prAgaTyanuM mULa che. dharmanuM mULa samyagdarzana che. anaMta kALamAM, anaMta vAra, aneka prakAre sAdhanA karavA chatAM tenI prApti thaI nathI e ja tenI durlabhatA siddha kare che. tethI vicAravAna jIve samyakatvanI prApti kaI rIte thAya teno UMDANathI vicAra karavo joIe. anAdi kALathI Aja paryata yama, niyama, saMyama, zAstrAdhyayana Adi sAdhano anaMta vAra karavA chatAM samyagdarzana to thayuM nahIM, UlaTAM te sarva sAdhano baMdhanarUpa nIvaDyAM, kAraNa ke te sAdhano sadgurunI AjJAe thayAM na hatAM. je jIva pratyakSa sadgurunuM avalaMbana leto nathI, te jIvanI badhI ja karaNI niSphaLa jAya che ane te saMsAramAM anaMta kALa paryata paribhramaNa kare che. paramArthasvarUpane yathArtha rIte nahIM samajanAro ajJAnI jIva potAnI rIte dharma karavA icche che ane te potAnI matikalpanAthI mokSamArgane kalpI vividha upAyomAM pravartana kare che. te bAhya dharmapravRttiomAM svacchedathI varte che ane bahirbhAve pravartato hovA chatAM temAM paramArtha-ArAdhananI kalpanA kare che. A tenI moTI bhrAMti che. jIva jenAthI anAdithI ajANa che tevA paramArthanA viSayamAM matikalpanAthI AgaLa vadhI zakAtuM nathI. nijakalpanAthI aMtarmukha pariNamana thatuM nathI. sadgurunI AjJA vinA svacchede kareluM koI paNa sAdhana kAryakArI thatuM nathI. zrImad prakAze che - svacchede, svamatikalpanAe, sadgurunI AjJA vinA dhyAna karavuM e taraMgarUpa che ane upadeza, vyAkhyAna karavuM e abhimAnarUpa che.' 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.677 (upadezanoMdha-35) Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 469 sadgurunI AjJAmAM ekatAna thayA vinA paramArthamArganI prApti saMbhavita nathI. jIvane sadguruno mahimA jAge, temanI AjJAnuM mAhAtmya samajAya, temanI bhaktimAM lInatA Ave to tene sarva sAMsArika prasaMgo ane prakAromAM udAsInatA varSe ane A pariNAmonA baLa vaDe te mokSamArgano adhikArI bane. AptapuruSanA vacananI pratIti, AjJAnI apUrva ruci, svacchaMdanirodhapaNe AptapuruSanI bhakti e nirvikalpa paramArtha anubhavarUpa zuddha samakitanuM kAraNa che. zuddha samakitamAM kAraNabhUta sadgurunI bhaktirUpa prathama samakitanuM mULabhUta kAraNa che sadgurunI yathArtha oLakhANa. sadgurunI oLakhANa vinA prathama samakitanuM udbhavavuM saMbhavita nathI. sadgurunI oLakhANa thavI e zuddha samakitanA kAraNanuM bIja che, tema chatAM anAdi kALathI vartamAna sudhI anaMta kALamAM jIve sadgurunI oLakhANa karI nathI. jIvane aneka vAra sadguruno yoga thayo che, paraMtu temanI yathArtha oLakhANa kadApi thaI nathI, anyathA tenI sthiti AvI na hota. tethI sadgurunI oLakhANa thavAmAM kayA prakAranA bhAvo pratibaMdhaka hoya che te samajI, teno abhAva karavo ghaTe che. sadgurunI oLakhANa karyA sivAya AtmasvarUpanI oLakhANa thaI zakatI nathI. potAnuM AtmasvarUpa zaktirUpa apragaTa tattva che, jyAre sadgurumAM AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTapaNe vyakta thayuM che. vyaktanI oLakhANa thayA vinA avyaktanI oLakhANa thavI asaMbhavita che, mATe AtmaprApti mATe AtmAnI zuddhatA jyAM pragaTelI che tevA sadgurunI yathArtha oLakhANa anivArya che. sadgurunI jJAnadazAnI oLakhANa jIvane dRDha mumukSutA AvyA pachI thAya che. jJAnadazA e AtmAnI dazA che. te kaMI daihika svarUpa tathA daihika ceSTAno viSaya nathI ke indriyothI pakaDI athavA anubhavI zakAya. te AMtarika dazA maMdadazAvAna jIvanA anubhava ke anumAnano viSaya na hovAthI tene sadgurunI oLakhANa thatI nathI. deDha mumukSu jIvane satsamAgamanA yogathI temanI oLakhANa thAya che. sadgurunI oLakhANathI mumukSu jIvane tenAM potAnAM pariNAmomAM pheraphAra anubhavAya che ane tethI tenA kAraNarUpa evA sadgurumAM paramezvarabuddhi jAge che. jyAre mumukSu jIvane sajIvanamUrtinI oLakha thAya che tyAre tenAM pariNAmamAM aneka prakAranA pheraphAra thAya che. vAstavikatAno eka aTaLa ane sarvane anubhavagocara thAya evo siddhAMta che ke jevuM pariNamana pote jue che tevuM pariNamana sahajapaNe pariNamana jonAramAM AvirbhAva thAya che. jema bIjAnAM harSa-zokanAM pariNAmone jovAthI, jonArane paNa harSa-zokanA bhAvo sahaja AvI jAya che, koInI zAMti jovAthI potAnI aMdara paNa zAMta pariNAma thAya che; tema sadgurunI oLakhANa thatAM, temanA Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMtaramAM rahelAM ujvaLa pariNAma pakaDAtAM te mumukSu jIvanAM potAnAM pariNAma paNa ujvaLa thAya che. tenAM anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha moLAM paDatAM jAya che. kaSAyanI vidyamAnatA hovA chatAM emAM pUrva jevI tanmayatA nathI rahetI, anaMta saMsAra vadhAranArI tIvratA nathI rahetI. have tene sadguru pratye virodha, svacchaMda, mAyAcAra ke sAMsArika kAmanAnAM malina pariNAma thatAM nathI. potAnA doSa jovA tarapha tenuM citta vaLyA kare che. vikathA AdimAM tene nIrasapaNuM lAge che. anityAdi bhAvanA ciMtavavA pratye, baLavIrya skUravA viSe je prakAre jJAnI puruSa samIpe sAMbhaLyuM hoya ke zAstramAM vAMcyuM hoya, tenA karatAM paNa vizeSa baLavAna pariNAma dvArA te saMyogo pratye anityatA, azaraNatA ane asAratAnA bhAvane daDha kare che. have te saMsArane spaSTa prItithI sevato nathI. sagurune oLakhyA pahelAM prApta saMyoga ane paMca viSayAdi pratye je prakAre rasavALAM pariNAma hatAM, tevAM pariNAma have tene rahetAM nathI ane tene yathArtha vairAgya jAge che. saddaguruno apUrva prabhAva tenA aMtaramAM jhaLake che. tene sadguru pratye apUrva sneha jAge che. apUrva snehanA kAraNe teozrIno alpa viyoga paNa tene mRtyuthI vadhu pIDA ApI jAya che. teno ananya bhaktibhAva tene saddaguruthI eka paLa paNa aLago thavA deto nathI. sadguru pratye avicaLa zraddhA jAgatAM jIvane temanA pratye paramezvarabuddhi jAge che. sadgurunAM aMtara pariNAmonuM avalokana karatAM temanI jJAnadazAnA apUrva bhAvo tene pakaDAya che. temaNe alaukika puruSArtha dvArA nijaparamAtmAnuM avalaMbana lIdhuM hovAthI A avalaMbanathI pragaTatA sarva bhAva paramAtmabhAva kahevAya che. jIvane A bhAvanuM grahaNa thatAM sadgurumAM paramAtmatattvanAM darzana thAya che ane tenA kAraNe tene sadgurumAM paramezvarabuddhi utpanna thAya che. te buddhi te mumukSu jIvane sarva prakAranA pratibaMdhathI mukta kare che. Ama, krame karIne te mumukSu, jemanAM caraNAraviMda teNe sevyAM che temanI dazAne pAme che. saguru pratyenAM acaLa prema ane samyak pratItinA baLa vaDe mumukSatAnI vRddhi thAya che. sadgurunA sAnidhyamAM tene AtmahitanI niHzaMkatA Upaje che. te sarvArpaNabuddhie satsaMgane ArAdhe che. paramapremArpaNabhAva rahevAthI pariNAmonI nirmaLatA AvatI jAya che. tene svakAryamAM evI tAlAvelI ane laganI jAge che ke paripUrNa nirdoSa thavAno nirdhAra saheje daDha thAya che. niSpakSapaNe nijAvalokanano prayoga cAlu thAya che ane A prayoga daramyAna tenA viparIta abhiprAya maTatA jAya che ane samyak abhiprAya ghaDAtA jAya che. A prakAre sarva paDakhethI yathArthatA utpanna thAya che. A prakAranA yathArtha pariNamanamAM mAtra vicArapaddhatie nahIM paNa bhAvabhAsana Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 471 pUrvaka svarUpano nirNaya spaSTapaNe thAya che. tene AtmAno aciMtya mahimA Ave che. anaMta mahimAvaMta parama padArtha evA nijaparamAtmatattvanuM utkRSTa mAhAbhya pragaTa thatAM upayoga svasammukha thAya che. Ama, te jIva samyakatvasammukha thAya che ane koIka dhanya paLe Atmatattvano sAkSAtkAra thAya che. sadguru pratye, temanA agaNita upakAro pratye tene aMtarathI vAraMvAra ahobhAva UThe che, kAraNa ke tene anubhavathI samajAyuM che ke sagurunA divya satsamAgama ane apUrva preraNA vinA pote kaMI ja karI zakavA samartha na hato. samyakatvanI prApti pachI te jIvanI dazA jagatathI nirALI hoya che. koI koI vAra teo svarUpamAM nirvikalpapaNe TharI jAya che. svarUpamAM lIna thAya tyAre AtmAnA aciMtya anaMta guNapariNamananAM taraMgone vede che. ema thatAM thatAM, sAdhakadhArA vadhatAM vadhatAM munipaNuM Ave che ane krame karI zreNI mAMDIne kevaLajJAna pragaTAve che. Ama, sadgurunI prIti ane pratIti e mokSamArganuM bIjabhUta kAraNa che. te AvyA pachI jIvane AtmasvarUpanI oLakhANa ane lakSa thAya che ane te dvArA paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti thAya che. AnAthI nirvikalpa paramArtha-anubhavarUpa samyagdarzananI prApti alpa kALamAM thAya che ane tyAre jIvanamAM anaMta paribhramaNano aMta Ave che. saddagurunI upAsanAnuM AvuM mahatuM phaLa che, chatAM jIva jo potAnAM mata-darzanano mithyA Agraha choDe nahIM to saddaguruno yoga thavA chatAM te AtmakalyANa sAdhI zakato nathI. anAdi adhyAsanA kAraNe jIva jenA pratye mamatva hoya teno pakSa le che. sAmAnya vAtamAM paNa potAne je vyakti mATe mArApaNAno bhAva hoya teno pakSa kheMcyA vagara jIva rahI zakato nathI; to pachI potAnAM mata-darzana ke jenA mATe jIvane khUba mamatva che, jemAM jIvane dharmabuddhi che, eno pakSa to te saheje levAno ja, eno Agraha to te karavAno ja. AvA AgrahathI tenI mithyA mAnyatAo dRDha thAya che. jema rezamanA dorAnI gAMTha telavALI thayA pachI evI majabUta thaI jAya che ke te kholavI agharI paDe che, tema mithyA mAnyatAnI gAMTha AgraharUpI telathI evI dRDha thaI jAya che ke te AtmakalyANa sAdhI zakato nathI. mata-darzananA AgrahathI jIvane aneka prakAre nukasAna thAya che. AgrahathI siddhAMta mATenI prIti, vidyA, viveka, vinaya, vizuddhi, udAratA, saraLatA, madhyasthatA Adi guNo nAza pAme che. AgrahathI jIvanA manamAM khoTA taraMgo Upaje che. tenA cittanI zAMti DahoLAya che. te vibhamadazAmAM paDe che. A graha sAcI samajaNano upaghAta karato hovAthI bodhanuM grahaNa thaI zakatuM nathI. jema rogathI zarIranI zakti kSINa thAya che tathA bhAre khorAka pacI zakato nathI, tema AgrahathI jIvanI ciMtanazakti kuMThita thaI Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jAya che ane te uttama bodharUpa paramAna pacAvI zakato nathI. jema khorAka pacato na hovAthI ajIrNa thAya che, tema AgrahathI saguru ane Agama uparanI zraddhAmAM bhaMgANa paDe che. A grahanA kAraNe sadguru tathA satzAstranAM AzAtanA, anAdara, avinayAdi thAya che. mata-darzananA AgraharUpI zalyanA kAraNe tene sadgurunI vAtano svIkAra nathI thato tathA temanI AjJAnuM yathArtha pAlana thatuM nathI. te guru pAse jANatAM-ajANatAM potAnA AgrahonuM samarthana meLavavA ja jato hoya che. tene potAnI Agrahayukta samajaNanuM mithyAbhimAna hoya che. Agraha jIvanA paramArthamArgano moTo ripu che. zatru jema sarvanAza karavA sadA tatpara hoya che, tema jIvano A AgraharUpa bhAvazatru cittazuddhino dvArA karI sarvanAza karavA sadA tatpara rahe che. A grahanA bhAvamAM mumukSutA TakI zakatI nathI. Agraha ane mumukSutAmAM aMdhakAra ane prakAza jevo bheda che. jema aMdhakAra hoya tyAM prakAza hoI ja na zake, tema Agraha hoya tyAM mumukSatA saMbhavI zake ja nahIM. jyAM Agraha hoya tyAM mumukSutA AvI zakatI ja nathI. Agraha jIvanuM pArAvAra akalyANa kare che. AgrahanA kAraNe jIva AtmaprAptine yogya evAM zubha nimitto maLavA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAraparibhramaNa ja karato rahe che. anAdi kALanA saMsAraparibhramaNa daramyAna jIve anaMta vAra tIrthaMkara bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI che, chatAM paNa potAnA AgrahanA kAraNe tyAMthI korIdhAkoDa pAcho Avyo che. tIrthakara bhagavAna pAse paNa teNe potAnI mithyA mAnyatA akabaMdha jALavI rAkhI che. traNa lokanA nAthanI divya dhvani vahe tyAre svarUpAnaMdI muni bhagavaMto emano paDyo bola jhIlI le, tevA sthaLe paNa te potAnI mithyA mAnyatA TakAvI rAkhe che. zrImad lakhe che - matano Agraha mUkI devo. AtmAno dharma AtmAmAM che. AtmatRprAptapuruSano bodhelo dharma AtmatAmArgarUpa hoya che. bAkInA mArganA matamAM paDavuM nahIM. ATaluM thatAM chatAM jo jIvathI satsaMga thayA pachI kadAgraha, matamatAMtarAdi doSa na mUkI zakAto hoya to pachI teNe chUTavAnI AzA karavI nahIM.' ajJAnI jIvane Agraha lAbhadAyaka lAgato hovAthI, Agrahane dharmanI dRDhatA mAnato hovAthI te Agraha TALavAno upacAra to karato nathI ane uparathI tene poSe che. AgrahathI lAbha thAya che, dharma sadhAya che evI bhrAMtinA kAraNe te AgraharUpa doSane poSe che. jyAre jIvane AgrahanI kurUpatA oLakhAI jAya che tyAre te ene 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.382 (patrAMka-466) Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 473 tatkSaNa choDI de che. paNa jIvane Agraha duHkhadAyaka lAgyo ja nathI, tenA kAraNe utpanna thatI azuddhi samajAI ja nathI, tethI ja Agraha TakI zakyo che. te jema jema Agrahane vaLagato jAya che, tema tema te vadhAre ne vadhAre baMdhAto jAya che. jo jIve Atmahita sAdhavuM hoya to teNe AgrahanuM hAnikAraka svarUpa oLakhIne Agraha sarvathA choDI devo joIe. teNe Agrahane TALI, siddhapadanA sarvazreSTha upAyarUpa sazuruAjJAnuM ArAdhana karavuM joIe. Agrahano tyAga karI sadgurunA caraNanI samupAsanA karatAM zuddha samakitanI prApti thAya che. satyano sAkSAtkAra karyo che evA jJAnI puruSonAM mArgadarzanano, jema kahyuM tema amala karatAM jIvane satyanI upalabdhi thAya che ane AnaMdamaya dazAnI prApti thAya che. jijJAsu jIva satyano Icchuka hovAthI sadgurunI AjJAnA ArAdhanamAM AtmArthano uccheda karanArA mata-darzananA kadAhone vacce lAvato nathI. te Agrahane AtmArthano virodhI ane mokSamArgano pratipakSI jANI teno tvarAthI tRNanI jema tyAga kare che. te potAnA iSTa prayojananI siddhimAM vighnakartA evA AgrahathI dUra ja rahe che ane sadgurulaze pravarte che. jijJAsu jIva AjJAnA daDha ArAdhanamAM prItivaMta ane udyamI hoya che. te jANe che ke potAnI icchAe pravartatAM jIva anAdi kALathI rakhaDyo che. sagurunI AjJA anusAra puruSArtha karanArane ja svarUpaprApti thAya che, tethI jijJAsu potAnA sarva abhiprAyano tyAga kare che ane nitya sadgurunI AjJA upAsavAno nirNaya kare che. bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI AjJAne pALIne mAre sarva doSathI chUTavuM ja che' evuM apUrva nizcayabaLa tene pragaTe che. game tevI pratikULatA AvavA chatAM AjJApAlanamAM DhIlAza nahIM AvavA dauM' evo aphara nizcaya te kare che. AjJApAlana mATe AvI aDagatA hoya to ja mokSa maLe che. AjJArAdhana vaDe AtmA uparanAM AvaraNano kSaya thatAM siddhasukha prApta thAya che. zrImad lakhe che - AtmAne puruSano nitya AjJAMkita rahevAmAM ja kalyANa che..... sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene ja jJAna samyakrapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che." 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 169 'idaM vidastattvamudArabuddhirasadgRhaM yastRNavajjahAti / jahAti nainaM kulajeva yoSidguNAnuraktA dayitaM yazaHzrIH / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.558 (patrAMka-719) Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sadgurue sammata kareluM hoya te sarva satyasvarUpa ja hoya che ane tethI te mAnya karavAthI tathA temanI AjJA ArAdhavAthI guNa pragaTe che ane AtmadazA vardhamAna thatI jAya che. sanmArganA anubhavI pratyakSa sadgurunI AjJA sevatAM jIva potAnA aneka doSomAMthI chUTI zake che. ajJAna, mAna, lobhAdi sarva doSo TALavA mATe AjJApAlana eka prabaLa kAraNa che. pratyakSa sadgurunI AjJAmAM ja badhAM sAdhano samAI jAya che. Akho mokSamArga temanI AjJAmAM samAya che. temanI pratyeka AjJA kalyANakArI che. sagurunI AjJAno Avo mahimA hRdayagata thayo hovAthI jijJAsu jIva potAnA sarva bhAva arpaNa karI daI, ekaniSThAthI AjJArAdhana karato hoya che. tene jIvanamAM e ja ekamAtra karavA jevuM lAge che. te mohanI mUcchamAM eka kSaNa paNa gumAvavA icchato nathI. caitanyasvarUpI AtmAno anubhava karavA mATe te potAnI vRttine sadgurunI AjJAmAM ekatAna kare che. bodha ane AjJA dvArA sadguru jijJAsu jIvane svarUpa pratye jAgRta kare che. jema daramAM rahelI IyaLa AgaLa bhamarI guMjArava karI tene potAnA jevI banAve che, tema sadguru jijJAsune tenA svarUpanuM bhAna karAvI, te svarUpa prApta karavA mATe tene jAgRta kare che. svarUpaprApti mATe utsuka jijJAsu ekaniSThAe AjJAnuM ArAdhana karato hovAthI te sadgurunAM vacanomAM rahelAM pAramArthika rahasyone samajI zake che. te uttama koTInI mumukSutAmAM vartato hovAthI sagurunI vANIno Azaya samajI zake che ane tethI tene tattvano daDha nirNaya thAya che. sadgurunI dazAnA niraMtara avalokana dvArA jijJAsu jIva temanI aMtarapariNati pakaDe che. te sadgurunI parama vItarAga prazamarasamaya mudrAnA avalokana dvArA vicAra kare che ke 'zAMtimAM nitya snAna karI rahelA saddagurunI mukhamudrA kevI suMdara lAge che! temanI vItarAgI AkRti kevI zAMta ane saumya che! teo kevA parama zAMta, prasana, nirAkuLa dekhAya che. teo aMtaranA anaMta vaibhavano kevo suMdara paricaya ApI rahyA che! jJAnopayoganI bheTa maLatAM temane kevuM sahaja sukha pragaTyuM che! mAre temanI jema zAMti ane sukhano anubhava karavo ja che.' jijJAsu jIva sadgurunI mudrAnuM avalokana karI zAMta ane sthira thavAnA prayatna kare che. sadgurunA karmodayane te joto nathI, balka tenI dRSTi udaya vakhatanA temanA aMtaraMga puruSArtha pratye rahe che. tene sadgurunA netromAM vItarAgatA, aMtarmukhatA, nirlepatA Adi bhAvo vaMcAya che. saddagurunI dazAno nirdhAra thavAthI ane udayaprasaMge tenuM smaraNa thavAthI tenAM pariNAmomAM rahela rasa ane cIkAza ghaTe che. potAnI bhAvadazA upara te sagurunI dazAno prabhAva spaSTapaNe anubhave che. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 475 sadgurunA bodhano vicAra ane sadgurunI dazAnuM avalokana karatAM tenuM jIvana Atmamaya banatuM jAya ane te potAnA AtmasvarUpamAM lIna thavA tatpara bane che. jJAnAnaMdasvarUpanI upAsanA karI samyagdarzanarUpI aNamola ratna pAmuM evI bhAvanAnuM te niraMtara gholana kare che ane potAnA jJAnasvabhAvano agAdha mahimA ciMtave che. tene AtmAnI ja icchA tathA jhaMkhanA varte che. AtmAnI ruci evI tIvra thaI jAya che ke saMsAra tarapha tenI dRSTi jatI nathI. paranI ruci ghaTatAM ane AtmAno mahimA aMtaramAM vadhatAM tenuM vIrya UchaLe che. svarUpanI AvI khumArI sahita AtmasvarUpane sAdhavA nIkaLelo jijJAsu jIva AtmasAdhanAnA paMthe jhaDapathI AgaLa vadhe che. karmanA udaya anusAra je saMga-prasaMga Ave, vastu, vyakti ke paristhitino je paNa saMyoga prApta thAya, temAM te AtmasmaraNapUrvaka rahevAno - TakavAno yathArtha abhyAsa kare che. AtmasvabhAvane lagatA aneka prakAranA vicAro vaDe te svabhAvanA mahimAne vadhAre ne vadhAre puSTa karato jAya che. kyAreka pote jJAnasvarUpa che evA vicAra hoya, to kyAreka siddha jevuM potAnuM AtmasvarUpa che evA vicAra hoya, to kyAreka AtmAnI anaMta zaktinA vicAra hoya, to kyAreka sadgurunI AtmadazAnA vicAra hoya. koI paNa prakAre potAnA svabhAva tarapha vaLavAnA vicAra jijJAsu jIvane hoya che. niraMtara AtamabhAvanA bhAvatAM parano rasa tUTIne caitanyano rasa ghUMTAya che, eTale ke tenI pariNati svabhAva tarapha ullasatI jAya che. pratyeka prasaMgamAM bhedajJAna pragaTAvI paradravya-parabhAvathI AtmasvabhAvanI bhinnatAnA saMskAra te siMce che. e saMskArathI anAdinA mithyAtva upara hathoDA paDatA jAya che. 'huM anaMta guNonA piMDarUpa eka caitanyatattva chuM, pudgalapiMDa ane rAgAdi bhAvo sAthe mAro meLa nathI. huM tenAthI bhinna nitya zAzvata zAyaka AtmA chuM. pudgalAdi to pragaTa jaDa che ane huM to gupta cetana chuM. jaDa to pragaTa indriyagocara che ane huM to atIndriya cetana chuM. tela ane pANInI jema tenI ane mArI vacce sarvathA bhinnatA che. mArI cetanAmAM AnaMda vagere anaMta guNo samAya che, paNa rAgAdi koI parabhAvo temAM samAtA nathI. te to cetanAthI judA ja svarUpavALA che.' AvA vicAro vaDe bhedajJAnanI daDhatA vadhatI jAya che. svarUpAnusaMdhAnanI sAdhanAmAM prathama 'huM zarIravALo, karmavALo, rAgavALo nathI' ema nAstithI AtmasvarUpanI te bhAvanA kare che. sarva saMyoga ane saMyogI bhAvathI bhinnatAnA vicArathI pariNAmane sthira karyA pachI tene paranA vicAra chUTIne nija svarUpanA vicAra rahe che. nAstinA vicAro gauNa thaIne 'huM eka, abheda, asaMga, nirvikalpa, parama zuddha, ciddhAtu chuM; jJAna ane AnaMda jeno svabhAva che evo huM Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476, 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zuddha caitanya chuM; niraMjana vItarAga sahajAnaMdarUpa sukhanI huM anubhUtimAtra chuM; huM svasaMvedana jJAna vaDe svasaMvedya chuM, jANavA yogya chuM, prApta thavA yogya chuM' - AvA astisvabhAvanA vicAranI mukhyatA varte che. jijJAsu jIva svarUpanA ciMtanamAM tallIna thato jAya che. jema jema tenI vicAradhArA laMbAtI jAya che, tema tema jJAnasvabhAva taraphanuM tenuM baLa vadhatuM jAya che. te svabhAvanA atyaMta mahimApUrvaka svasammukha thato jAya che. te bahirmukhatA TALI aMtara tarapha vaLe che. parasaMyoga ane parasaMyoganA lakSe thatA bhAvonI apekSA chUTatI jAya che. svabhAvanuM sAkSAt vaMdana karavA mATe te evo otaprota banI jAya che ke koI paNa saMyogomAM ke parabhAvomAM tene cena paDatuM nathI. AtmAnI anubhUti sivAya bahAra bIje kaze paNa tenuM lakSa coMTatuM nathI. svAnubhava karavA te saMyogo uparathI lakSa haTAvIne, kSaNika avasthAo uparathI lakSa haTAvIne trikALI dhruva caitanya upara dRSTino dora lagAvI de che, potAnI dRSTino dora caitanya sAthe bAMdhI de che. saMyogo, vikalpo vagere badhuM kSaNika che ane pote trikALI, zuddha caitanyatattva che - AvA dhruva tattvamAM te potAnI daSTino dora bAMdhe che. palaTAtI vastumAM joDAI jatI potAnI pariNatine A dRSTinA baLa vaDe te chUTI pADe che. potAnI dRSTi dhruva jJAyaka svabhAvamAM Take evI AtmajAgRti rAkhe che. tenI daSTi dhruva jJAyaka sivAya koIne svIkAratI nathI. jJAyaka sivAya koIne gaNakAratI nathI. te jyAM juo tyAM nijajJAyakadeva ja dekhAya che. prathama to huM jJAyaka chuM' ema upalakapaNe abhyAsa zarU thayo hato, paNa pachI emAM UMDANa vadhatAM jJAyaka sivAya bIjuM kaMI rahe nahIM evI dazA thAya che. teno puruSArtha ugrapaNe UpaDe che. ugra puruSArthamAM sAtatya ane sahajatA rahe che. tene jJAyakano bodha niraMtara jAgRta rahe che. dareka kArya karatAM huM jJAyaka chuM' evuM lakSa satata rahe che. khAtAM, pItAM, cAlatAM, bolatAM, vicAratAM tene satata jJAyakanuM lakSa rahe che. koI kALa ke kSetranI maryAdA tene naDatI nathI. tene samaya ke sthaLa bAdhA pahoMcADI zakatAM nathI. tene jJAyakanuM jora eka kSaNa paNa khasatuM nathI. aMtaramAM jJAyakadravya upara jora AvatAM, AzrayamAM nijajJAyakadravyanI ja adhikatA rahetAM nirmaLatA vadhatI jAya che. AtmAnA ciMtanamAM teno upayoga evo sUma thato jAya che ke bIjI koI vastumAM to tene rasa nathI paDato, paraMtu sUkSma vikalpo rahe temAM paNa cena nathI paDatuM; te vikalpothI chUTIne svabhAvamAM ja ekameka thavA mATe upayogane pharI pharIne aMtaramAM utAravA mathe che. AtmAnubhUti mATe sarva vikalpono tyAga karavo Avazyaka che. AtmasvarUpa vikalparahita che. vikalpa sahita tyAM praveza nathI. nirvikalpa svarUpamAM praveza karavA mATe Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 477 upayoge paNa evuM ja sUkSma svarUpa dhAraNa karavuM paDe che. pariNati jyAre sajAtIya bane che tyAre ja te nijAramAM pravezI zake che. jeNe potAnI buddhi vaDe AtmAne jANI lIdho te jIva svabhAvane AMgaNe AvI gayo che, paraMtu AMgaNe AvyA pachI paNa svagharamAM pravezIne svabhAvano anubhava karavA mATe apUrva puruSArtha apekSita rahe che. AtmasvarUpano nirNaya karavo te samyagdarzananI prAptinuM kAraNa che, paraMtu jyAM sudhI jIva vikalpomAM aTake tyAM sudhI abheda anubhUti thatI nathI. melA kapaDAne cokhkhuM karavA tene sAbu lagADavAmAM Ave che, pachI te sAbune dhovAmAM Ave che. jo sAbu dhovAmAM na Ave to kAryasiddhi thAya nahIM. tema vikalpa dvArA AtmAno nirNaya karavAmAM Ave, mahimA jagADavAmAM Ave ane pachI tamAma vikalpone zamAvavAmAM Ave to ja caitanyano svAda laI zakAya che. vikalpa cAlu rahe to caitanyano svAda laI zakAto nathI. je jIva vikalpamAM ja aTakI rahe che tene anubhava thato nathI. vikalpo chUTe tyAre ja anubhUti thAya che. svAnubhUti prApta karavAno mArga e niraMtara tattvamaMthananI prakriyA che, paraMtu mAtra tattvamaMthanarUpa vikalpothI paNa AtmAnubhUti prApta thatI nathI, kAraNa ke koI paNa vikalpa evo nathI ke je AtmAnubhUti prApta karAvI zake. vikalpanA Azraye nirvikalpa svAnubhUti thatI nathI. vikalpa vagaranuM AtmasvarUpa vikalpa vaDe anubhavamAM AvatuM nathI, tethI jijJAsu AtmasvarUpanA vikalpamAM paNa na aTakatAM nirvikalpa thaIne abheda caitanyano anubhava karavAno apUrva puruSArtha kare che. aMtaranI koI adbhuta dhArA uapaNe UpaDe che tyAre sarva prakAranA vikalpo zAMta thatA jAya che ane caitanyarasa ghUMTAto jAya che. te vakhate vizuddhinAM ati sUkSma pariNAmonI dhArA vaDe aMtaramAM traNa karaNa thAya che. e traNa karaNa daramyAna jIvanAM pariNAma svarUpamAM vadhu ne vadhu magna thatAM jAya che. sarva vikalpo chUTatAM chUTatAM aMte huM jJAyaka chuM' evo vikalpa paNa saheje thaMbhI jAya che ane nirvikalpa dazA pragaTe che. vikalpane oLaMgIne upayoga zuddha svarUpamAM lIna thaI jAya che. vikalpothI atyaMta rikta thaI, jJAnasvabhAvamAM tanmayapaNe pariNamI te potAne paramAtmApaNe anubhave che ane zuddha samakitanI prApti kare che. svAnubhavamAM AtmA jevo che tevo samyaka svarUpe khIlI UThe che. svAnubhavanI e dhanya paLe jIva atIndriya AnaMda ane nirAkuLa zAMtinuM vedana kare che. AtmAnI anubhUti thatAM potAne AtmAnA abhuta AnaMdarasano anubhava thAya che. anaMta kALamAM nahIM anubhavelo evo rAga vagarano apUrva Atmika AnaMda temAM anubhavAya che. pahelAM te du:khanA bhaDakAmAM baLato hato. have duHkhanA e bhaDakAmAMthI chUTIne apAra zAMti anubhave che. tene caitanyano parama AnaMda maLe che. e AnaMdanA kAraNe Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana duHkhanA dAvAnaLathI dAjhavApaNuM rahetuM nathI. tene anaMta guNanA svAdathI garbhita evI apUrva caitanyazAMti svasaMvedanamAM Ave che. jenI gaMbhIratA anaMtA svayaMbhUramaNa samudrathI adhika che, jenI gaMbhIratA ekamAtra atIndriya jJAnamAM ja samAI zake che, evo amApa-agAdha zAMta caitanyarasano samudra te anubhUtimAM ullase che. AtmA potAnA zAMta rasanA dariyAmAM evo DUbI jAya che ke jyAM AkuLatAnuM nAmanizAna paNa nathI rahetuM. zAMtasvarUpa AtmAmAM ekatvarUpe pariNamana thatAM te zAMta thaI jAya che. Ama, mAre mAro AtmA pAmavo ja che' evuM je jJAne nakkI karyuM hatuM, te jJAna aMtaramAM vaLIne svasaMvedanamAM apUrva AnaMda ane zAMtinI prApti kare che. AtmAnA nirvikalpa svasaMvedana sAthe zraddhA guNanI je nirmaLa paryAya pragaTe che te nizcaya samyagdarzana che. svAnubhUti vinA zuddha samakita, arthAt nizcaya samyagdarzana hotuM nathI. zuddha samakita thavAthI ekasAthe anaMta guNonuM nirmaLa pariNamana zarU thAya che. arihaMta bhagavAna je anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya ane anaMta sukhanI pUrNatAne anubhave che te sarva guNo tenAmAM aMze pragaTe che. anubhavamAM AtmA potAnA svarUpanA AnaMdane aMze vede che ane te AnaMdanA aMzanA prAgaTyanI sAthe ja saMpUrNa AnaMda pragaTavAnAM bI vavAI jAya che. jJAna-AnaMdarUpa bIjano caMdramA Uge che ane tenI kaLA vadhatAM vadhatAM anaMta AnaMdarUpa pUrNimA thaze kevaLajJAna thaze te nizcita thaI jAya che. A zuddhAtmAnubhUtirUpa nizcaya samyagdarzana eka ja prakAranuM hoya che. temAM koI paNa prakArano bheda hoto nathI. jyAre samakitane AvaraNa karanArI sAta prakRtiono (mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samyaktva mohanIya traNano tathA anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha e cArano) upazama, kSayopazama ke kSaya thAya tyAre AtmAno pratyakSa anubhava thAya che ane tene nizcaya samyagdarzana thayuM kahevAya che. sattAmAM karma ochAMvattAM hoya te apekSAe samakitanA aupazamika, kSAyopamika ane kSAyika e traNa bheda pADavAmAM Ave che, paraMtu samyagdarzanamAM koI bheda hoto nathI. kSAyika samakitamAM samyagdarzana guNa pragaTyA pachI pAchuM AvaraNa AvI zakatuM nathI, kAraNa ke mithyAtva mohanIyAdi sAta prakRtionA saMpUrNa kSayathI te pragaTa thayuM hoya che, tethI tene avagADha samyaktva kahyuM che. te ja kSAyika samakitane temA guNasthAnake paramAvagADha kahyuM che, kAraNa ke tyAM bIjA traNa guNo (anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya) paNa pragaTelA che. jo cothAthI teramA guNasthAna paryaMtanA kSAyika samyagdarzanamAM koI bheda hoto nathI. AtmAnA anubhavamAM koI pharaka hoto nathI. zrImad kahe che 'cothA guNasthAnakathI teramA guNasthAnaka sudhI Atmaanubhava ekasarakho che; Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 478 paraMtu jJAnAvaraNIya karmanI nirAvaraNatAnusAra jJAnanI vizuddhatA ochI adakI hoya che, tenA pramANamAM anubhavanuM prakAzavuM kahI zake che." cothA guNasthAnake zuddhAtmAnubhUtirUpa nizcaya samyagdarzana pragaTe che tyAre jIva parama upAdeya evA nija saccidAnaMdI tattvamAM lIna thAya che. AtmAnA anubhavamAM nathI nizcayanayano pakSa ke vicAra, ke nathI vyavahAranayano pakSa ke vicAra; AtmAnubhUti to nayAtIta ane pakSAtIta che; temAM koI bheda ke pakSa hoto nathI, tyAM to mAtra nirvikalpa svasaMvedana hoya che. brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che ke - 'vyavahAra samakitamAM bheda hoya che kemake judA judA jJAnInuM avalaMbana hoya, temanAM vacano paNa bhinna bhinna hoya, temaNe karelI AjJA paNa vyaktigata bhinna hoya, bhaktinA bheda paNa judA judA hoya ema apekSAe bheda hoya che. paraMtu nizcaya samakitamAM to AtmAno anubhava karavAno hoya che eTale temAM bheda paDato nathI. zvetAMbara, digaMbara game te tIrthamAM ke kALamAM je AtmAno yathArtha anubhava thAya to te sarakho ja che. tethI nizcaya samakitamAM bheda nathI. AtmAno anubhava thavArUpa je dharma che tyAM kaMI bheda nathI.' jemAM koI bheda ke pakSa nathI evA zuddha samakitano mahimA aparaMpAra che. samyagdarzanathI ja mokSamArgano prAraMbha thAya che. samyagdarzana prApta thatAM jJAna ane cAritra paNa samyak thAya che. samyagdarzana e mokSarUpI vRkSanuM advitIya bIja che. samyagdarzana ja mokSapurInuM pravezadvAra che, siddhaprAsAdanuM prathama sopAna che. jema zarIranAM sarva aMgomAM mastaka pradhAna che ane mastakamAM netra pradhAna che; tema mokSane prApta karavA mATe sarva dharmomAM samyagdarzana ja mukhya che. anaMta kALathI jIva samyagdarzananA abhAve saMsAramAM rakhaDe che. anAdi kALathI jIva samyagdarzana vagara anaMta janma-maraNa kare che. teNe eka vAra paNa samyagdarzana prApta nathI karyuM. jo te samyagdarzananI prAptino puruSArtha kare to janma-maraNanI avirata ghaTamALamAMthI chUTe. jo te yathArtha ArAdhanA karI samyagdarzana pragaTa kare to tenuM saMsAraparibhramaNa avazya aTake. je jIva samyagdarzana vaDe potAnA svarUpano anubhava kare che te avazya mokSane pAme che. A aMge zrImad temanI viziSTa zailIthI prakAze che ke - 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.736 (vyAkhyAnasAra-1, 2) 2- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.83-84 3- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIta, 'padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 1, zloka 77 'jayati sukhanidhAnaM mokSavRkSakabIjaM sakalamalavimuktaM darzanaM yadvinA syAt / matirapi kumatirnu duzcaritraM caritraM bhavati manujajanma prAptamaprAptameva / / ' Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samyaktva anvokta rIte potAnuM dUSaNa batAve che - "mane grahaNa karavAthI grahaNa karanAranI icchA na thAya to paNa mAre tene parANe mokSe laI javo paDe che; mATe mane grahaNa karavA pahelAM e vicAra karavo ke mokSe javAnI icchA pheravavI haze topaNa kAma AvavAnI nathI; mane grahaNa karavA pachI navame samaye to mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. grahaNa karanAra kadAca zithila thaI jAya topaNa bane to te ja bhave, ane na bane to vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. kadAca mane choDI daI mArAthI viruddha AcaraNa kare athavA prabaLamAM prabaLa evA mohane dhAraNa kare to paNa ardhapudgalaparAvartananI aMdara mAre tene mokSe pahoMcADavo e mArI pratijJA che'! arthAt ahIM samyakatvanI mahattA batAvI che." samyagdarzana thatAM anaMta saMsArano aMta AvI jAya che ane anaMta mokSasukhano prAraMbha thAya che. saMsArarUpI moTI velane samyagdarzana mULamAMthI ukheDI nAkhe che ane durgatinAM dvAra baMdha kare che. jagatamAM je dAnAdi kare tene dhanya kahe che, yuddhamAMthI pAcho na phare tene zUravIra kahe che, ghaNAM zAstro bhaNe tene paMDita kahe che; paNa jJAnIonA mata pramANe to mokSamAM kAraNabhUta evuM samyagdarzana jenA hRdayamAM prakAze che ane jeNe svapnAvasthAmAM paNa tene malina nathI karyuM; te ja dhanya che, te ja kRtArtha che, te ja zUravIra che, te ja paMDita che, te ja manuSya che. traNe lokamAM traNe kALamAM samyaktva samAna jIvanuM koI zreya nathI ane mithyAtva samAna koI azreya nathI. mithyAtvanA doSathI parAzraya vaDe jIva potAnuM amaryAdita akalyANa kare che. samyagdarzana mithyAtvano nAza kare che. sarva kalyANanuM te mULa kAraNa hovAthI te kalyANamUrti che. A kalyANamUrti samyagdarzananI prAptithI samyagdaSTi puruSone parama AnaMdollAsa UpajavAthI temaNe teno aparaMpAra mahimA gAyo che. zrImade paNa harSollAsathI samyagdarzanane namaskAra karatAM lakhyuM che ke - anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra.' he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyakdarzana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.743 (vyAkhyAnasAra-1, 66) 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, "mokSapAhuDa', gAthA 89 'te dhaNNA sukayatthA te sUrA te vi paMDiyA maNuyA / sammatvaM siddhiyaraM siviNe vi Na mailiyaM jehiM / / ' 3- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.625 (patrAMka-839) Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM ruci thaI. parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo.'1 saMsArathI thAkelAne ja A samyagdarzananI prApti thAya che. jIvamAM jijJAsunAM lakSaNo pragaTe, sadguruno yoga thAya, bodha maLe ane sadgurunA lakSe varte to jIvane zuddha samakitanI prApti thAya. sadgurunI nizrAmAM svarUpano bodha thayA pachI, yathArtha tattvanirNaya ane upayoganI aMtarmukhatAnA abhyAsathI svAnubhUti thAya che. sadgurunA lakSe mithyAtvanAM daLiyAM khase che ane AtmasAkSAtkAra thAya che. eka kSaNa paNa AtmAnuM svasaMvedana thAya to jIvano amaryAdita saMsAra maryAdita thaI jAya che. gAyanA ziMgaDAnI aNI upara rAIno dANo jeTalo kALa rahI zake, eTalA alpa kALa mATe paNa jo AtmAno anubhava thAya to pachI mokSa vizeSa dUra nathI. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'mata darzana Agraha tajI, je asadAgraha sthAna; aMdha paraMpara jyAM rahe, mAyA zalya nidAna. varta sadgurulakSa; zuddha AtmAno pakSa. maitryAdika zubha bhAvathI, jenuM nirmaLa citta; lahe zuddha samakita te, sAcI Atma pratIta. dazamAM navano AMka jema, abheda che pratyakSa; lakSa zuddha guNa Atmano, jemAM bheda na pakSa. *2 * * * 481 tyajI, mithyApakSa dUre bhAva avaMcaka yogathI, 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.824 (hAthanoMdha-2, 20) 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.241-242 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti, gAthA 437-440) Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 111 * + + +eyud, thaangdaaw, ~epg kha t~ : ** ecchhmaa Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 111 (gAthA (atho A gAthA 110mAM zrIgurue kahyuM ke mata ane darzanano Agraha choDI daI je bhUmikA sagurunA lakSe varte che te zuddha samakita pAme che, jemAM koI bheda tathA pakSa nathI. Ama, jijJAsu jIva sadgurunA Azraye samyagdarzananI prAptino puruSArtha upADe che. te trikALI, abheda, jJAyakasvarUpa, caitanyamUrti AtmAno Azraya kare che. svabhAvamAM ekAgra thatAM nirvikalpatA thavAthI te jijJAsune zuddhAtmAnubhava thAya che, zuddha samakitanI prApti thAya che. svAnubhUtino AsvAda jeNe mANyo che evA sAdhakanI dazA kevI hoya te batAvatAM zrIguru have A gAthAmAM kahe che - "varta nijasvabhAvano, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nijabhAvamAM, paramArthe samakita." (111) AtmasvabhAvano jyAM anubhava, lakSa, ane pratIta varte che, tathA vRtti AtmAnA svabhAvamAM vahe che, tyAM paramArthe samakita che. (111) pUrNajJAnaghana AtmAne paradravyothI ane parabhAvothI pratyakSa judo anubhava[12] pUrvaka zraddhavo te nizcaya samyagdarzana che. ene paramArtha samakita paNa kahe che. jyAre pUrNAnaMdasvarUpa evA nijAtmAnuM bhAna thAya che, tenuM pratyakSa vedana thAya che tyAre paramArtha samakita pragaTe che. AtmasvarUpane pratyakSa vedatAM svarUpanI nizcaya pratIti thAya che. svasaMvedanamAM atIndriya AnaMda hoya che, zAMta vizrAma hoya che, AtmasthiratA hoya che, nirAkuLatA hoya che, AtmatRpti hoya che, samabhAva hoya che. AtmAnubhavano mahimA ja evo che ke ekAMta sukhasvarUpa anubhavakALa vItyA pachI paNa tenuM vismaraNa thatuM nathI. te divya anubhUtinuM smaraNa satata rahyA kare che. pharIthI te AnaMdAnubhavamAM lIna thavAnI ja vRtti sadA rahyA kare che. pUrvabaddha karmanA udaya anusAra sAdhakane saMsAranAM kAryo karavAM paDe che ane tenA kAraNe AnaMdanI avicchinna dhArAmAM TakI zakAtuM nathI, tyAre paNa temano lakSa to Atmatattva tarapha ja rahe che. anya kAryomAM pravartavA chatAM temanI vRtti to svarUpamAM sthita thavAnI ja rahe che. game tevA udayamAM paNa temanI najara nizAna upara ja hoya che, pachI te lagnaprasaMga hoya ke yuddha hoya. pUrvabaddha karmanA udaya vakhate teo saMsArakAryomAM joDAya tyAre paNa temanuM lakSa, temanuM dhyeya, temanI bhAvanA evI hoya che ke huM mArA AtmAmAM saMpUrNapaNe sthira thaI jAuM, rAga-dveSarUpa Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana vibhAvabhAvothI dUra thaI jAuM, mArA akaSAyI AtmasvarUpamAM samAI jAuM. mAtra AtmasvarUpa ja mArI vastu che ane temAM sthira thavuM e ja mAruM kArya che. anya sarva bhAvo viDaMbanArUpa che.' AvI temanI bhAvanA hovAthI, saMsAramAM rahyA chatAM paNa teo potAnuM AtmalakSa cUkatA nathI. kadAcit saMsAranA koI kAryamAM ekAgra thaI jatAM AtmAno lakSa vIsarI javAya topaNa potAne je zuddhAtmAnubhUti thaI che tenI pratIti to temane sadA rahe ja che. UMghamAM ke koI anya prasaMge kadAca buddhipUrvaka AtmAno lakSa na rahe topaNa AtmAnI pratIti to sadA rahe ja che. 486 - Ama, samyagdaSTi jIvane potAnA svarUpano anubhava, tenuM lakSa ane tenI pratIti rahe che tathA temanI vRttino pravAha, eTale ke temanI pariNati ane ruci AtmAmAM sthira thavAnA ja valaNavALI hoya che. cAritramohanIyanA udayanA nimittathI cAritra guNanuM vikArI pariNamana hoya che, tethI akhaMDapaNe nirvikalpa anubhavadhArAmAM rahI zakAtuM nathI; arthAt udayanA nimittathI AtmasthiratAno bhaMga thAya che, topaNa temanI vRtti to svasvarUpamAM TharavAnI ja hoya che. temane AtmasvabhAva sivAya bIjuM kAMI rucatuM nathI. jyAM AtmasvabhAvamAM ja vRtti varte che tyAM ja kharekhara 5ramArthathI samita hoya che. vizeSArtha duHkhathI chUTavA ane sAcuM sukha pAmavA jijJAsu jIva AtmaprApti karavAnuM dhyeya bAMdhe che. A dhyeyapUrtino mArga batAvanArA jJAnIno tene yoga thAya che tyAre te temano oLakhANapUrvaka samAgama kare che. temanA apUrva bodhanI prApti thatAM, bodhano vAraMvAra vicAra karI te tattvanirNaya kare che. tattvanI yathArtha samajaNa dvArA 'A deha ane karmanAM rajakaNothI bhinna; puNya ane pApanA bhAvothI bhinna; huM zuddha chuM, abheda chuM ane akhaMDa chuM evA vikalpathI paNa bhinna; sahaja, zAMta, paripUrNa jJAyakatattva huM chuM' ema potAnA jJAyakasvabhAvano dRDha nizcaya kare che. svarUpaviSayaka sUkSma, UMDI ane rucipUrvakanI vicAraNAno vAraMvAra abhyAsa thatAM tenI AtmabhAvanA puSTa bane che. tenI dRSTi AtmasvabhAva upara rahe che, te dravyadaLanuM ja avalaMbana le che; ane jyAre paryAyanI koI azuddhi pakaDAya che tyAre tene evuM jabaradasta zaurya UpaDe che ke 'A azuddhi utpanna thaI ja kevI rIte? teno tatkALa kSaya karuM!' ema aDagatAthI teno nAza karIne ja jaMpe che. te vadhu ne vadhu aMtarmukha thato jAya che. upayoga aMtaramAM vaLatAM, sarva vikalpo TaLI jatAM, zuddha svabhAvamAM lInatA thatAM svAnubhava thAya che ane tene samyagdarzananI prApti thAya che. ema thatAM kadI nahIM anubhavAyelI evI apUrva AtmazAMti te pAme che ane nirAkuLatAnuM vedana kare che. Ama, sadgurunAM bodha-AjJAnA baLa vaDe je svatattvano Azraya karI svasaMvedana vaDe Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 487 potAnA jJAyakasvabhAvane vede che, tene paramArtha samakita saMprApta thAya che. paramArtha samakitanI vyAkhyA karatAM zrImad lakhe che - "AtmA' je padArthane tIrthaMkare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse tyAre tene paramArthasamyaktva che, evo zrI tIrthaMkarano abhiprAya che.'1 AtmAnA svabhAvanI aMtaramAM zraddhA karIne teno Azraya karatAM pUrNAnaMda Atmaprabhu paryAyamAM vartamAna avasthAmAM pragaTa thAya che. anaMta nidhAnavALo jJAnasvarUpa AtmA anubhavamAM Ave che. jenA sevanathI samyagdarzanathI mAMDIne siddhapada paryaMtanAM sarva prayojana siddha thAya che evo siddhisaMpanna caitanyadeva potAmAM ja dekhAya che. anaMta zaktinI paramezvaratA potAmAM ja che evI nijaprabhutAnI tene khAtarI thAya che. 'huM anaMta anaMta aparimita zaktiothI bharapUra svAdhIna padArtha chuM. paradravya ke parabhAva aMzamAtra mArAM nathI, tenAthI bhinna evA mArA svarUpanA anubhavathI ja huM pratApavaMta chuM' - caitanyanA AvA agAdha camatkArano tene sAkSAtkAra thAya che ane te potAnA zAMta rasamAM nimagna thAya che. te avarNanIya zItaLatAnuM vedana kare che. AtmAmAM aMdara avikArI, atIndriya, zItaLa svabhAvanI barapha jevI zItaLa pATa paDI che, je vedanamAM pratyakSa thAya che. AtmAnA anubhavano mahimA apAra che. te anubhUtimAM anaMta guNanI gaMbhIratA bharelI che, temAM anaMta guNono svAda ekIsAthe vedAya che. AtmA anaMta zaktisaMpanna jJAyakasvabhAvarUpe prasiddha thAya che. 'huM jJAnasvabhAvI chuM' ema pratyakSa anubhUtipUrvaka tenuM jJAna niHzaMka thaI jAya che. te anubhavapUrvaka jANe che ke tenuM jJAna rAgAdithI meluM nathI, parAdhIna nathI, du:khI nathI; paraMtu te to vizvanA ziratAja samAna che, vItarAgarasathI dhovAyeluM ujjvaLa che, adbhuta che, svAdhIna che, mahA AnaMdarUpa che, mokSane sAdhanAruM che. paramArthatattvane pAmIne, teno Azraya karIne, temAM tadrupa thaIne jJAna pote ja paramArtharUpa banI jAya che. jJAna jyAre aMtarmukha thaIne pariName che tyAre jJAna sAthe sukhazakti paNa UchaLe che. Atmadravya to trikALa sukharUpa che ane teno svIkAra karIne tenI sanmukha thatAM paryAya paNa sukharUpa thaI jAya che. A rIte samyagdarzana sarvotkRSTa sukhamAM kAraNabhUta ane te pragaTa thatAM ja saMsAranuM anaMta duHkha chedAI jAya che.ra 1-'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.364 (patrAMka-431) 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'rayaNasAra', gAthA 153 'sammaddaMsaNasuddhaM, jAva du labhade hi tAva suhI / sammaddaMsaNa suddhaM, jAva Na labhade hi tAva duhI / / ' Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jyAre svasaMvedana pragaTe che tyAre nirvikalpa dazA ja hoya che, upayoga aMtaramAM thaMbhI gayo hoya che; paNa evI nirvikalpa dazA lAMbo kALa TakatI nathI, eTale pharIthI savikalpa dazA Ave che. samyagdaSTinAM pariNAma nirvikalpa ane savikalpa ema bane dazArUpa thaIne pravarte che. savikalpa dazAmAM Ave tyAre aneka udayaprasaMgomAM gherAyelA hovA chatAM temane svarUpanuM lakSa to rahe ja che. teo jyAM jAya tyAM temane potAnA trikALI svarUpanI saMdhi tUTatI nathI, akhaMDa ja rahe che. jIva jo koI vastumAM ati mamatvathI vaLagyo hoya to te jIvanAM pariNAmamAM te vastu pratye rahelo sarvasvapaNAno bhAva pradarzita thAya che, tevI rIte nija astitvamAM rahela anaMta jJAna, darzana Adi guNasaMpattirUpa potAnuM sarvasva eka vAra bhAsyamAna thatAM AtmA tyAMthI khasI zakato nathI. jema najarabaMdhI karI hoya to tenI najara bIje jaI zakatI nathI, tema nija astitva najarAya che, arthAt lakSamAMthI lakSya khasatuM nathI. tethI ja zrImad kahe che ke - Aja sudhI astitva bhAsyuM nathI. astitva bhAsa thavAthI samyakatva prApta thAya che. astitva e samyakatvanuM aMga che. astitva jo eka vakhata paNa bhAse to te daSTinI mAphaka najarAya che, ane najarAyAthI AtmA tyAMthI khasI zakato nathI.' samyagdarzana thatAM je apUrva AnaMda anubhavamAM Avyo, aMdara abhuta AtmazAMtinuM je vedana thayuM, tenuM temane vismaraNa thatuM nathI ane temAM ja pharI pharI lIna thavAnI bhAvanA rahe che. temane AtmAnubhavanA virahanI vedanA thAya che, tethI temane svarUpamAM pAchA javAno utsAha temaja tAlAvelI hoya che. jema koI manuSya jaMgalamAM gayo hoya ane pAMca karoDano caru maLI Ave, paraMtu upADIne laI javAnI zakti ke anukULatA na hoya to koI joI na jAya ema carune DhAMkIne te pAcho gAmamAM Ave, paNa tenuM lakSa to tyAM ja hoya ke kyAre huM e caru kADhIne laI AvuM'; tema jJAnIe anaMta guNono nidhAna evo potAno svabhAva joI lIdho che ane huM ja anaMta guNono rAzi chuM' evI zraddhA ane jJAna vartatAM hovAthI jJAnInuM lakSa to eka ja che ke huM kyAre mArA svabhAvamAM ekAgra thaIne nidhAna kholI nAkhuM." Ama, teo Atmasanmukha rahe che. jJAnIne kyAreka AtmAno lakSa na hoya to paNa temane svarUpa pratIti to satata varte ja che. udaya anusAra sarva banatuM rahe che, paraMtu aMtaramAM nija paramAtmasvarUpanI pratIti satata rahe che. huM A sarvathI nirALo, eka caitanyasvarUpI chuM' evI pratIti niraMtara rahe che. lokone potAnA nAmanI pratIti sadA rahe che. game teTalA kolAhalanI vacamAM paNa jo koI tenA nAmanI bUma mAre to tarata tenuM dhyAna tyAM jAya che. bAhya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.760 (vyAkhyAnamAra-1, 220) Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 488 pravRttimAM game teTalo racyopacyo hoya, potAnA nAmanuM raTaNa paNa na karato hoya, potAnA nAmano vikalpa paNa na karato hoya, chatAM paNa potAnA nAmanI pratIti sadA hoya che. evI rIte jJAnIne dareka kArya vakhate huM AtmA chuM' evo vicAra na paNa hoya, chatAM paNa AtmAnI pratIti to temane niraMtara rahe ja che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che ke - jema koI rogI puruSane evI pratIti che ke - "huM manuSya chuM, tiryaMcAdi nathI, mane A kAraNathI roga thayo che, ane have e kAraNa maTADI rogane ghaTADI nIrogI thavuM joIe;' have te ja manuSya jyAre anya vicArAdirUpa pravarte che, tyAre tene evo vicAra hoto nathI, paraMtu zraddhAna to ema ja rahyA kare che; tema A AtmAne evI pratIti che ke - "huM AtmA chuM - pudgalAdi nathI, mane AjhavathI baMdha thayo che paNa have saMvara vaDe nirjarA karI mokSarUpa thavuM." have te ja AtmA anya vicArAdirUpa pravarte che tyAre tene evo vicAra hoto nathI, paraMtu zraddhAna to evuM ja rahyA kare che.' jema meghalI ghanaghora rAte mA sUtI hoya, bALaka tenA paDakhAmAM sUtuM hoya, vAdaLano gaDagaDATa thato hoya, topaNa te gaDagaDATathI mA jAgatI nathI, paraMtu bALaka jarAka paNa saLavaLa, jarA amathuM raDe to mA jAgI jAya che. jene vIjaLIno kaDakaDATa jagADI zakato nathI, tene bALakanuM AchuM halana-calana paNa jAgRta karI de che, kAraNa ke nidrA avasthAmAM paNa mAnA astitvano eka aMza bALakane yAda rAkhe che. UMghamAM paNa mAnuM hRdaya saMtAna tarapha DhaLeluM hoya che. bALaka pratyenI A premadhArAmAM koI paNa kAraNa alpa paNa vicchinnatA lAvI zakatuM nathI. tevI ja rIte jJAnIne nidrAmAM paNa svarUpanI pratIti rahe che. huM jJAyaka chuM' evI pratIti nidrAmAM paNa satata rahe che. nidrAmAM paNa teo mUrzita thatA nathI. teo suSuptimAM paNa jAgRta hoya che, tethI ja jyAre badhA sUI jAya che tyAre paNa jJAnI to jAgatA ja rahe che. teo nidrAmAM paNa jAgRta' hoya che. teo ujAgara avasthAmAM sthira hoya che. teo AtmAnI pratItimAMthI bahAra nIkaLatA ja nathI. Ama, je jIva sadgurunA upadezathI jAge che, svasammukha thaIne samyagdarzana pAme che, tenuM AkhuM jIvana badalAI jAya che. pUrve kyAre paNa anubhavyo na hoya tevo apUrva AnaMda pragaTe che. eka vAra nirvikalpa zuddhopayogI thaIne mahA AnaMdano anubhava karyo hovAthI vikalpamAM AvavA chatAM paNa AtmAnuM lakSa rahe che. vikalpathI bhinna jJAna-AnaMdanI pariNatimAM ja teo rame che. "ahAhA! Avo akhaMDa AnaMdamaya 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, pR.309 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmA huM chuM'nuM eka kSaNa mATe paNa temane vismaraNa thatuM nathI. bhedajJAnanI apUrva kaLAthI teo potAne ane parane barAbara judA jANe che. dehabhAva chUTI gayo hovAthI temane apUrva AtmabhAva jAge che ane tethI sarva parathI judApaNAnI pratIti temane covIse kalAka rahe che. potAnA svarUpano anubhava Upajyo hovAthI jJAnI niHzaMka ane nirbhaya hoya che. potAnI caitanyalakSmI AtmAmAM evI abheda che ke koI tene lUMTI zake nahIM, koI teno nAza karI zake nahIM ema anubhavatA hovAthI teo niHzaMka ane nirbhaya hoya che. potAnI svAdhIna zAMtino anubhava karyo hovAthI temane koI bhaya nathI. temane anubhavapUrvakano nirNaya thayo hoya che ke 'mArAM sukha-zAMti-salAmatI to mArI pAse ja che. mArI zAMti mArI aMtaraguphAmAM surakSita che, pachI te corAI ke lUMTAI javAno bhaya zA mATe? koI akasmAtAdino bhaya paNa zA mATe? mArI rakSA mATe anyanI zI AvazyakatA che? laukika koI paNa zakti kadAcit koIka apekSAe A zarIrane bAdhA pahoMcADI zake, paraMtu mArI zAMtine bAdhA pahoMcADI zake tema nathI. mane bAdhA pahoMcADI zake tevuM sAmarthya mArA potAnA sivAya koImAM nathI. bAhya kaSTathI zuM gabharAvuM? e to bAhya padArthonuM pariNamana che, mArAmAM koI kaSTa che ja nahIM. amUrta jJAnamAtra AtmAmAM kyAMthI kaSTa Ave? temAM koI kaSTa che ja nahIM. kaSTa to svathI calita thAuM to ja che. huM kaSTothI rahita mArA AnaMdadhAma svarUpamAM sthita chuM.' Avo nirNaya temane sarva saMyogomAM nirAkuLatAno anubhava karAve che. jJAnIpuruSa eTalA jJAnabalI che ke azubha karmodaya vakhate kvacit rogAdinI tIvra vedanA AvavA chatAM kAyara thayA vinA tene ghaNA dhairyathI ane samatApUrvaka vede che. temane rogAdi janita kaSTa ke vedanAnI ciMtA thatI nathI. dehane je AtmasvarUpa mAne che teo vyAdhithI bhayabhIta thAya che, paNa dehathI nirALI amUrta cetanAne je AtmArUpa mAne che. teo kadI vyAdhithI bhayabhIta thatA nathI. potAne dehathI nirALo jotA hovAthI dehanI pIDA teo sugamatAthI vedI zake che. jyAM bhedavijJAna prabaLa che ane AtmasvarUpa tarapha abhimukhatA che, tyAM pIDA vedavAnuM ghaNuM saraLa bane che. jema pArakA chokarAne koI dhamakAve, mAre, satAve; to te joIne eTalI badhI vihvaLatA nathI thatI, kAraNa ke tenA mATe potApaNAno bhAva nathI hoto; tema dehamAM rogAdi thAya to jJAnIne deha mATe potApaNAno bhAva na hovAthI teo vihvaLa nathI thatA. teo ema jANe che ke 'je kaMI thaI rahyuM che te mArAthI bhinna evA dehane bIjAne thaI rahyuM che.' jema chApAmAM koI trAhitanA akasmAta ke maraNAdinA samAcAra vAMcatAM kAMI thatuM nathI, tema jJAnI bhagavaMta upara paNa zarIranI rogI avasthAno koI prabhAva paDato Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 491. nathI. teo jANe che ke dehamAM pariNamana thaI rahyuM che, AtmAmAM nahIM. 'dehanI je paNa avasthA thAya che te dehanA potAnA kAraNe thAya che. tenAthI mane koI ja lAbhahAni thatAM nathI. jo prArabdhavazAt A zarIramAM cha karoDa rogono prakopa ekIsAthe jvAlArUpe bhabhUkI UThe to paNa mane tenI sAthe kAMI levA-devA nathI. mArI jJAnasamRddhimAM koI bAdhA pahoMcI zake ema nathI. mAre deha sAthe kazI nisbata nathI, hitAhita saMbaMdha nathI. zarIra mAtra mAruM zeya ane huM teno jJAtA - phakta ATalo ja saMbaMdha che. te sivAya mAro tenI sAthe koI saMbaMdha nathI. jJAnIpuruSane AvI jAgRti satata rahe che. prathama dehamAM ekatvabuddhi hatI, paraMtu have bhedajJAnano abhyAsa paripakva thayo hovAthI potAnI ane dehanI vacce mAtra jJAtA-zaiya saMbaMdha ja pratIta thAya che. vedanAkALe paNa teo dehathI dUra ane svarUpanI samIpa rahe che. - avinAzI AtmAne anubhavyA pachI jJAnIne maraNano bhaya nathI raheto. ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI ajJAnIne mRtyunI brAMti hoya che. te ja bhrAMti nivRtta karI, zuddha caitanyasvarUpamAM parama jAgRta thaI jJAnI puruSa sadA nirbhaya ja hoya che. teo bhayabhIta nathI thatA, kAraNa ke teo jANe che ke huM to jJAnazarIrI chuM. mAruM zarIra to jJAnamaya che. mAruM jJAnazarIra avinAzI che. koI paNa bhaMjaka vaDe bhedI na zakAya evo mAro caitanyadeha che. vajapAta thAya to paNa teno nAza thato nathI. huM ajara, amara ane avinAzI chuM. huM jJAnAnaMdasvarUpe zAzvata chuM. huM paripUrNa zAzvata dravya chuM, pachI mRtyuno Dara zA mATe? pudgalamaya A zarIra mAruM nathI. pudgalathI baneluM A zarIra to vinAzI, saMyogI svabhAvavALuM ja che, teno nAza thAya temAM mAre zuM? jaDa zarIranI mAre zI ciMtA? jaDa zarIranA vinAzathI mAro vinAza nathI. jema vastra jADuM hoya ke pAtaLuM hoya; teno raMga badalAya, meluM thAya, jIrNa thAya ke phATI jAya; topaNa tenA kAraNe zarIrane kAMI ja thatuM nathI; tema deha ane mArA saMbaMdhamAM che. dehanI avasthA game tevI viparIta thAya to paNa tenI mane paravA nathI. A dehano saMbaMdha chUTI jAya, mArAthI alaga thaI jAya, to temAM mane kAMI harSa ke zoka nathI, kAraNa ke pratyeka padArthanI kriyA svataMtra che ane te kriyA te padArthano svabhAva che. deha rahe to tenA kAraNe ane chUTI jAya to paNa tenA kAraNe. huM to tenI badhI avasthAno mAtra jANanArajonAra chuM.' Ama jANIne teo nirbhayapaNe potAnA jJAnasvarUpanI ArAdhanAmAM nimagna rahe che. AtmajJAna thayA pahelAM je dRSTie paraNeyone jotA hatA, tenA karatAM judI ja - apUrva dRSTie jJAnI paraNeyone jue che, kema ke parane kharekhara pararUpe pahelAM kadI jANyuM na hatuM. have teo paradravyamAM ahaMbuddhi karatA nathI, potAnA jJAnAdi svabhAvane Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja potAno mAne che. paramAM rahelI mamatvabuddhinI bhrAMti temane TaLI gaI che. vaLI, temane have paramAM kartA buddhi ke AdhArabuddhi thatI nathI. temane parapadArtho jevA che te rUpe yathArthapaNe jaNAya che. paradravyone iSTa-aniSTa mAnI temAM rAga-dveSa karatA nathI. parane jANatA chatAM tenAthI virakta rahe che. teo tenAthI prabhAvita thatA nathI. paravastuo Ave che, cAlI jAya che, tene teo jANe che, paNa temAM maya thatA nathI. je kaMI paNa bane che tenA jJAnI to draSTA rahe che. temane haMmezAM zAMta svIkArano bhAva rahe che. koI phariyAda nahIM ke pheraphAra karavAnI vRtti nahIM. temanA eka zvAsamAM paNa phariyAdano sUra hoto nathI. temanA eka romamAM paNa pheraphAra karavAnI vRtti jAgatI nathI. pUrNa svIkRtino bhAva hoya che. bhUta-bhaviSyanI smRti ke kalpanA nahIM, harSa paNa nahIM ane zoka paNa nahIM. bahAranuM mAtra jovAnuM ane aMdaramAM AnaMdita rahevAnuM, sAme mAna Ave ke apamAna, zatru Ave ke mitra - badhA kaMkothI para thaIne jJAyakabhAve jovAnuM-jANavAnuM. koI mANasa temanA upara phUla pheMkI jAya ke koI temanA upara paththara pheMkI jAya, banne vAto temane ekasarakhI rIte ja svIkRta banatI hoya che, koI ja bheda nathI raheto. je kaMI paNa bane, jJAnI to potAmAM masta rahe che - AnaMdamAM ja rahe che. parathI lAbha-nukasAna thaze evI UMdhI mAnyatA na hovAthI koI paristhiti temane du:kha ApI zakatI nathI. temane koI paristhiti duHkharUpa lAgatI ja nathI. koI mANasanA gharamAM game teTaluM aMdhAruM hoya, paNa jo tyAM dIvo laIne javAmAM Ave to aMdhAruM TakI zakatuM nathI. te mANasa aMdhAruM batAvavA icche topaNa batAvI zakato nathI. jyAM prakAza che tyAM aMdhAruM nathI ane jyAM aMdhAruM che tyAM prakAza nathI. tema jJAnI pAse samyajJAnarUpI prakAza hovAthI tyAM ajJAnarUpI aMdhakAra TakI zakato nathI, tethI je paristhiti saMsArI janane duHkharUpa, samasyArUpa, saMkaTarUpa bhAse che, te paristhitine teo samyaka dRSTithI nihALatA hovAthI temane te du:kharUpa nathI lAgatI. temane kaze paNa duHkha anubhavAtuM nathI. jagatamAM je kaMI paNa banI rahyuM hoya, enAthI anya kaMI paNa thAya evI koI AkAMkSA temanA manamAM nathI hotI. AvI paripUrNa svIkRti to mAtra pUrNa sajAgatAmAM ja thaI zake che. AvI svIkRtino bhAva temanA aMtaramAM pragaTyo hovAthI temanA jIvanamAM AnaMdanuM nRtya zarU thaI jAya che. tRpti ane AnaMdamAM niraMtara temano vAsa hoya che. jJAnIno upayoga parane jANavAmAM rokAyo hoya topaNa kAMI temanI zraddhA ke jJAna mithyA thaI jatAM nathI. hajI pUrNa vItarAga thayA nathI tyAM sudhI potAnA puruSArthanI nabaLAInA kAraNe teo aMtaramAM vizeSa TakI zakatA nathI, tethI temano Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 493 upayoga bahAra Ave che ane zubhAzubha pariNAma paNa thAya che; paraMtu temanAM samyagdarzana ane samyajJAna dUSita thatAM nathI. jJAnIne koI koI vAra zuddhopayoga hoya che ane bhUmikAnusAra viSaya-kaSAyAdi azubha pariNAma temaja bhakti, svAdhyAya, tIrthayAtrA Adi zubha pariNAma hoya che, paNa zubhAzubha pariNAma vakhate paNa temanA aMtaramAM eka zuddhAtmA ja vasyo hoya che. samyagdaSTi mahAtmAe dhruva jJAyakabhAva upara potAnI dRSTino dora lagAvI dIdho hovAthI vikalpa UThe tyAre paNa temanI dRSTi to temanA dhruva svabhAva upara ja hoya che. te tyAMthI khasatI ja nathI. jema koI pataMga uDADe tyAre teno dora potAnA hAthamAM rAkhe che, tema zubhAzubha vikalpo vakhate paNa potAnI dRSTino dora temaNe dhruva jJAyakamAM bAMdhI dIdho hoya che, tethI zubha-azubha pariNAma vartatAM hoya che tyAre paNa temano jhukAva udaya tarapha nathI hoto, svarUpa pratye ja hoya che. jJAnIne rAgabhAva pUrNataH maTyo nathI, kAraNa ke hajI pUrNa svarUpAcaraNa nathI; paraMtu samyagdarzana pragaTyuM hovAthI te rAgabhAva abhiprAyamAMthI to TaLI ja gayo che. rAgabhAva asthiratArUpe Ave to che, paraMtu abhiprAyamAM to rAga jhera che ema ja teo mAne che. jema koI manuSya hAthamAM pakaDAI gayelA sarpane pheMkI devA jevo ja samaje che, tema asaMyamanA je rAgAdi bhAva samyagdaSTine thAya che, te bhAvane teo sarpa jevA - choDavA jevA ja mAne che, tethI tene poSatA nathI. rAgane svarUpanI dRSTinA AdhAre jherI nAga jevo mAnatA hovAthI rAga Ave topaNa te rAgathI teo nyArA rahe che. temane rAga thAya che, chatAM tenAthI teo judA rahe che, tenA upara temanuM lakSa hotuM nathI. temanI rucimAM rAgano Adara hoto nathI. jJAnI rAganuM ekatva ke svAmitva karatA nathI. dravyadRSTinA sAmarthyathI rAgathI judA rahe che. teo jJAna ane rAganI saMdhi karatA nathI, paraMtu bhedajJAnarUpI chINIthI te bannene chedIne judAM judAM anubhave che. jJAna ane rAganI bhinnatAnuM bhAna rAga vakhate paNa khasatuM nathI. jJAnapariNAma ane rAgAdi pariNAma judAM judAM ja rahe che; bannenI dhArA judI rahe che. temane jJAnadhArA ane rAgadhArA sAthe sAthe cAle che. teo rAganI dhArAne paraya tarIke jANe che. teo rAgane potAthI bhinnapaNe jANe che. teo potAnI jJAnadhArAmAM ja tanmaya rahe che. AtmAnubhUtiyukta jJAnapariNatane dhruva svabhAvanuM jJAna thayuM hovAthI jJAnadhArA haMmezAM pravarte che. temanI pariNatimAM haju rAgAdi hoya che, paraMtu rAgathI bhinna evo jJAnabhAva paNa temane kAyama varte che. Ama, samyagdaSTi jIvane paryAyamAM kaMIka azuddhi hoya che, paraMtu samyagdaSTino jJAnabhAva te azuddhithI judo ja rahyo hoya che. jJAna ane rAganuM ekatva hotuM nathI. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rAga vakhate paNa rAga sAthe ekatA thatI nathI. rAga sAthe teo ekarUpa thatA nathI. temanI bhedajJAnadhArA rAgane aDatI nathI. AvuM bhedajJAna thayuM hovAthI je rAga chUTo paDyo che te have bahu samaya sudhI sAthe rahI zakato nathI. te rAga kSaNavata paryAyamAMthI paNa cAlyo ja jAya che. jJAnabhAve pariNamatA samyagdaSTi dharmAtmA potAnA puruSArtha vaDe rAgadhArAne toDatA ane jJAnadhArAne vadhAratA cAle che ane aMte temanI rAgadhArA naSTa thaI jAya che ane ekalI jJAnadhArA rahI jAya che. rAga vakhate paNa jJAnInI jJAnadhArA to evI ne evI ja varte che ane tethI ja te vakhate paNa mokSa sAdhavAnuM temanuM kArya cAlu ja rahe che. jJAnadhArA kAyama rahetI hovAthI jJAnIno rAgano rasa tUTI gayo hoya che. sAmAnyapaNe rasanuM svarUpa evuM che ke jJAnamAM je zeya Ave temAM jJAna tadAkAra thAya, arthAt temAM lIna thaI jAya ane anya zeyanI icchA paNa na rahe. jJAnIne dAnamAM ekAkAra thaI javArUpa rasa hoya che. ane ajJAnIne zeyamAM ekAkAra thaI javArUpa rasa hoya che. rAga ane paramAM ekAkAra thaIne rasa levAnuM jJAnIne goThatuM nathI. jJAnano upayoga bahAra jAya che, paNa e upayoga rasa vinAno hoya che. svarUpamAM sthira na rahI zakAtuM hovAthI upayoga bahAra Ave topaNa badhuM photarAM jevuM, arthAtu rasakasa vinAnuM lAge che. jJAnAnaMda e potAnuM svarUpa che, A rAgAdi to photarAM samAna niHsAra che - evI jAgRti temane kAyama varte che. sakkarakaMda aMdarathI mIThAzano piMDa che, je eno kasa che ane uparanI chAla to kasa vinAnI niHsAra che; tema jJAnIne nijAtmAnAM jJAna, AnaMda ane dhruva svabhAvamAM ja rasa lAge che ane rAgAdi temaja bahAranA saMyoga kasa vinAnAM, niHsAra lAge che. temane bahAra kasa dekhAto nathI, mATe temAM rasa raheto nathI. rasakasa to mAtra AtmAmAM che. jema eka myAnamAM be talavAra rahI zake nahIM, tema jene AtmAno rasa hoya tene rAgAdino rasa UDI jAya ane rAgAdino rasa hoya tene AtmAno rasa AvI zake nahIM. jJAnIne AtmAno rasa hovAthI rAgano tathA bAhya viSayono rasa chUTI jAya che. AtmAnA aparimita AnaMdano svAda jemane anubhavamAM Avyo che evA jJAnIne to te AnaMdadazA choDIne bahAra kaze paNa gamatuM nathI. caitanyasukhano anubhava karyA pachI viSayasukha tuccha lAge che. aMtaranA caitanyasukha pAse viSayasukha AkuLatArUpa lAge che. caitanyasukhano svAda cAkhI lIdho hovAthI svapnamAM paNa paramAM sukhabuddhi thatI nathI. AtmAnA prema sivAya bIje kaze paNa prema Avato nathI. AtmAnA aciMtya mahimA AgaLa jagatanI koI vastuno mahimA lAgato nathI. potAnA anubhavajJAna vaDe zuddha svarUpano aparaMpAra mahimA jANyo hovAthI temanuM citta have jagatanA koI padArtha Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 495 pratye lalacAtuM nathI. sarvotkRSTa puNyarUpa saMyogo Ave to paNa temAM temane AkarSaNa thatuM nathI. potAnA aciMtya AtmavaibhavanA anubhavathI teo have parama tRpti anubhave che. svatattvanuM adbhutapaNuM anya koI padArthanI apekSA rAkhatuM nahIM hovAthI teo pote potAmAM tRptapaNe varte che. zrImad lakhe che - jene bodhabIjanI utpatti hoya che, tene svarUpasukhathI karIne paritRptapaNuM varte che, ane viSaya pratye aprayatna dazA varte che. * jo jIvane paritRptapaNe varyA karatuM na hoya to akhaMDa evo Atmabodha tene samajavo nahIM." jJAnIe potAno svabhAva jAmyo che. AtmAno svabhAva saMpUrNa svataMtra, potAthI ja potAmAM paripUrNa sukharUpa che, tene koI paNa saMyogonI apekSA nathI ema jJAnI jANatA hovAthI, teo kadI paNa potAnA sukha mATe parAzrayanI jarUra mAnatA nathI. ajJAnI pote potAnA svabhAvane jANato na hovAthI UMdhI mAnyatA karIne paranI gulAmI svIkAre che, paraMtu jJAnI svabhAvanA jore parAzrayarUpa gulAmInA baMdhanane sarvathA chedIne, saMpUrNa svataMtra dazAmAM birAje che. svatattvanuM baLa ja evuM hoya che ke bIjI badhI bAbatomAM temane udAsInatA ja varte che, teo udAsIna thaI nizcala vRttine dhAraNa kare che. teo viSayonI pravRttimAM pravarte che tyAre paNa viSayAkAMkSAthI nathI pravartatA, paraMtu pUrvakarmanA udayAnusAra pravarte che. jJAnIne to AtmasvarUpamAM sthira rahevAmAM ja rasa hoya che, paraMtu pUrvabaddha karmanA udayanA yogamAM temane upAdhinA prasaMgo AvI paDe che. jo ke udayAdhInapaNe vartatAM paNa temane AtmapratIti to varte ja che. saMsArakAryomAM paNa temane potAnA zuddha svarUpanI pratIti temaja jJAna varte che. teo gRhasthapaNAmAM rahyA hoya athavA game tevA upAdhiprasaMgamAM pravartatA hoya, to paNa temanAM zraddhA-jJAna gherAI jatAM nathI. teo pUrvabaddha karmanA udayarUpI mojAMthI AghApAchA thatA jaNAya, paNa potAnA laMgara nAkhelA sthAnathI teo jarA paNa haTatA nathI, arthAt svarUpalakSa cUkatA nathI. temane udayaprasaMgomAM kaze paNa gamatuM nathI, udayabhAvamAM baLa ke utsAha Avato nathI. temane udayakAryo bojArUpa lAge che, pravRtti karavI paDe temAM trAsa tathA thAka lAge che ane tethI udayajanita pariNAmanuM baLa paNa ghaTatuM jAya che. temanI pravRtti tapelA lokhaMDa upara paga mUkavA jevI hoya che. jema tapelA lokhaMDa upara paga mUkatAM tarata ja AMcako anubhavAya che, paga tyAM bahu samaya sudhI TakI zakato nathI, tarata ja 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.326 (patrAMka-360) Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paga pAcho kheMcI levAya che; tema pUrvakarmanA nimitte saMsArapravRtti karavI paDe to teo ekadama AMcako anubhave che, temAM lAMbo vakhata sthiti karatA nathI, tyAMthI tarata pAchA vaLI jAya che. je pravRtti karavI paDe te paNa teo atyaMta nIrasapaNe - aMtaraMga kheda sahita kare che. teo AtmajJAnathI bhinna koI kAryane lAMbA samaya sudhI potAnI buddhimAM dhAraNa karatA nathI. jo prayojanavazAt vacana-kAyAthI kaMI paNa karavAno vikalpa kare to paNa te anAsakta thaIne kare che. 2 ajJAnInI mithyA abhiprAyapUrvakanI kriyA-vartanA hoya che, jyAre jJAnInI mithyA abhiprAyathI rahita, kevaLa udayAdhIna kriyA-vartanA hoya che. prathama prakAramAM sAMsArika kriyAne sArI mAnIne kArya karavAmAM Ave che, jyAre bIjA prakAramAM AtmaglAni sahita kArya karavAmAM Ave che. jJAnI gRhasthadazAmAM hoya tyAre icchA na hovA chatAM karmodayavaza je kriyA karavI paDe che, te vItarAga zraddhAnapUrvaka kare che ane te mATe niMdAnA bhAva hoya che. nirupAya prasaMgamAM teo kaMpatA citte, pazcAttApapUrvaka, na chUTake pravarte che. teo aMtaramAM to sarva sAMsArika prasaMgothI nivartavAnI ja bhAvanA rAkhe che ane je kArya karavuM paDe te upalaka rIte kare che, tanmaya thaIne nathI karatA. zrImad kahe che - samyagdaSTi puruSo, karyA vinA cAle nahIM evA udayane lIdhe lokavyavahAra nirdoSapaNe lakjhAyamAnapaNe kare che. pravRtti karavI joIe tethI zubhAzubha jema banavAnuM haze tema banaze evI daDha mAnyatAnI sAthe upalaka pravRtti kare che.' saMsArapravRtti karatAM karatAM paNa jJAnIne apUrva jAgRti rahe che. potAnA svarUpa pratye jAgRta rahI teo udayathI upayogane chUTo pADe che. teo mana-vacana-kAyAnI pravRttiomAM upayoganuM tanmayapaNe joDANa nathI karatA. temano upayoga Atmamaya rahe che. teo jAgRta hovAthI niraMtara upayogapariNAmI rahIne pravRtti kare che ane abaMdhapariNAme udayane bhogavI le che. teo koI paNa prasaMgamAM svarUpajAgRti nathI cUkatA. bhojana karatAM, dukAna upara besatAM huM mAtra draSTA chuM' evI jAgRti rAkhe che. potAne je saMga-prasaMga prApta thAya tenI sAthe teo ekatva nathI karI besatA, temAM khovAI 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadaSTi samuccaya', zloka 70 'ato'nyaduttarAsvasmAta pApe karmAgaso'pi hi / taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacidyadi / / ' 2- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, samAdhitaMtra', zloka 50 'AtmajJAnAtparaM kAryaM na buddhau dhArayecciram / kuryAdarthavazAtkiMcid vAkkAyAbhyAmatatparaH / / ' 3- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.785 (vyAkhyAnamAra-2, 30-15) Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 497 nathI jatA. pati hovuM, patnI hovuM, pitA hovuM, dukAnadAra hovuM, grAhaka hovuM - karmanA udaye je pharaja AvI paDe tene sArI rIte sAkSIbhAve nibhAve che. teo saMsAranI pharajonuM pAlana karavA chatAM temAM levAtA nathI. viSaya-kaSAyanI pravRttimAM hovA chatAM teo jaLakamaLavat rahe che. 1 jemaNe samyagdarzana prApta karyuM che teo A rIte sAMsArika pravRttimAM paNa anAsakta rahe che. teo bAhyathI saMsArane bhajatA dekhAya topaNa te pravRttimAM AtmabhAva, Adara, Asaktino abhAva hoya che. temanI dRSTi to nijAtmA upara ja rahe che. matsyavedha vakhate arjunanI AMkha nIce pANImAM sthira thaI hatI. mAtra vicakSaNa jana ja pakaDI zake ke arjunanI AMkha nIce maMDAI hovA chatAM enI dRSTi to mAthA upara pharI rahela mAchalI upara ja coMTelI hatI. tevI ja rIte jJAnI sAMsArika kriyAo karatA dekhAya, paraMtu temanI dRSTi to zuddhAtmArUpI mAchalI upara ja sthira hoya che. saMsAramAM rahevA chatAM temanI dRSTi zuddhAtmAmAM ja sthira thaI hoya che. svarUpanA bhAnamAM rahetA hovAthI sAMsArika prasaMgamAM temane kevaLa ajAgRtatAne pAmavA yogya harSa-zoka thatA nathI, paNa jJAnanA tAratamyamAM nyUnapaNuM hoya to kaMIka harSa-zoka thAya che. udaya anusAra tevA bhAva thavA chatAM bhedajJAnanI prakriyAnA kAraNe te udayabhAva kSINa karavA pratye jJAnInAM pariNAma varte che. zuddhAtmA pratye jAgRta hovAthI teo audayika bhAvane niSphaLa banAve che ane nijabhAvamAM sthita thavAno puruSArtha kare che. zrImad lakhe che - "vAyuphera hovAthI vahANanuM bIjI tarapha kheMcAvuM thAya che, tathApi vahANa calAvanAra jema pahoMcavA yogya mArga bhaNI te vahANane rAkhavAnA prayatnamAM ja varte che, tema jJAnI puruSa mana, vacanAdi yogane nijabhAvamAM sthiti thavA bhaNI ja pravartAve che; tathApi udayavAyuyoge yatkiMcit dazAphera thAya che, topaNa pariNAma, prayatna svadharmane viSe che." A prakAre pUrvakarmodayanA kAraNe saMsAranI aneka pravRttio karatAM karatAM paNa jJAnIpuruSanI vRtti to nijabhAvamAM ja rahe che. jema pativratA strInuM mana ghara saMbaMdhI kAma karatAM karatAM paNa patine viSe ja lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe varte che; tema udayakAryo vakhate paNa samyagdaSTinI vRtti to anubhavamAM Avela 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, "bhAvapAhuDa', gAthA 154 'jaha salileNa Na lippai kamaliNipattaM sahAvapayaDIe / taha bhAveNa Na lippai kasAyavisaehiM sappuriso / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.467 (patrAMka-603) Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aciMtya nija caitanyatattvamAM ja hoya che. teo potAnA jJAyakasvabhAvane ja svatantapaNe anabhavatAM teno vistAra kare che ane tene paryAyamAM akhaMDapaNe prasiddha karavA prayatnazIla rahe che. jIvamAMthI ajJAna TaLI jatAM jIvanamAM AvuM parivartana Ave che. uparathI jotAM jIvanamAM koI pharaka na lAge topaNa aMdarathI te samagrapaNe badalAI jAya che. eka rIte joIe to badhuM te ja hoya che je pahelAM hatuM, paraMtu bIjA arthamAM pUrva avasthAmAMnuM kazuM ja rahetuM nathI. dorIne jamIna upara goThavIne bALavAmAM AvatAM dorI to baLI jAya che, paNa tenI AkRti pahelAM jevI ja rahe che. AkRtinI dRSTie koI parivartana AvyuM na hovA chatAM dorIpaNuM to samULaguM nAza pAmyuM hoya che. je dorI pahelAM bAMdhavAnA kAmamAM AvatI hatI, te baLI gayA pachI, dorInI AkRtie rahelI rAkha bAMdhavAnA kAmamAM AvatI nathI. jJAnIpuruSanuM jIvana AvuM hoya che. jJAnAgnimAM jyAre ajJAna baLI jAya che tyAre mAtra saMsAranI AkRti ja bAkI rahe che. temanI saMsArapravRtti baMdhananuM kAraNa thaI zakatI nathI. bAhyamAM temanI pravRtti udayAdhIna hoya che, paNa darzanamoharUpI dorI banI gaI hovAthI bhAvanI apekSAe saghaLuM badalAI cUkyuM che. eka sAdhAraNa mANasanI jema ja teo jIve che, bahArathI koI vizeSatA temaNe dhAraNa karI nathI hotI, paNa temanA jevuM asAdhAraNa jIvana zodhyuM nathI maLatuM. teo khAya che, pIe che, hase che, cAle che; paNa kharekhara to khAtA nathI, pItA nathI, hasatA nathI, cAlatA nathI. A kazAmAM teo jANe che ja nahIM. temanI vRtti nijabhAvamAM ja vahe che. game te avasthAmAM temanuM samyagdarzana akhaMDa rahe che. samyakatva bhAva jIvaMta hovAthI jJAnIpuruSanuM mokSamArge thatuM prayANa, game tevA viSama karmodayamAM paNa aTakatuM nathI. zuddha AtmatattvamAM ekatvabuddhirUpa nirvikalpa zraddhA varte che ane caitanyanA vedananuM parama sukha paNa AtmAnI akhaMDa ArAdhanAmAM vartI rahyuM hoya che. anaMta guNonA nirmaLa aMzathI bharelI anubhUti upayogarUpe ke labdhirUpe niraMtara varte che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - ..... svarUpanuM bhAna thaI gayuM tene, tenuM jJAna aMdaramAM labdharUpe TakI rahe che. jevuM pUrNa svarUpa mAnyuM che, jANyuM che, ane je AnaMdanuM bhAna thayuM che, tenuM lakSa ane pratIta akhaMDa rahe che. potAnuM valaNa, utsAha, ruci te zuddha AtmAnA akhaMDa jJAyakasvabhAvamAM avicchinna dhArAthI vahe che. tyAM paramArthe samakita che. je vakhate AtmAno AnaMda pratyakSa nathI te vakhate, bhAvazrutajJAnanA ughADamAM labdharUpe eTale prAptipaNe che, tathA svAnubhava vakhate AnaMda pratyakSa paNa che." 1- zrI kAnajIsvAmI, "zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.363 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 499 AtmAnubhUtinI sAthe ja nizcaya (paramArtha) samakita pragaTe che. nirvikalpa dazAno sparza karyA vinA nizcaya samyagdarzana hotuM nathI. paraMtu A nirvikalpa dazA, arthAt upayogAtmaka AtmAnubhUti satata rahe ja evo niyama nathI. samyagdarzana to rahe ja, paNa tyAre upayogAtmaka svAnubhUti na paNa hoya, eTale ke punaH savikalpadazA pravarte; kAraNa ke upayogAtmaka AtmAnubhUti chabI avasthAmAM akhaMDa hotI nathI, eTale ke je upayoga AtmAmAM sthira thayo hato te pharIthI anyatra na jAya evo koI niyama nathI. mAtra sarvajJa bhagavaMtonI upayogAtmaka AtmAnubhUti akhaMDa che. chadmastha avasthAmAM dareka paLe upayogAtmaka svAnubhUti na hoya, paraMtu je paramArtha samakita prakAzya hatuM tenuM sAtatya jaLavAI rahe che. jyAM sudhI samyagdarzana prakAzI rahyuM che tyAM sudhI ladhyAtmaka svAnubhUti avazya rahe che.1 chabastha samyagdaSTi dharmAtmAne upayogAtmaka svAnubhUti kvacit hoya ane kvacit na hoya, paNa ladhyAtmaka AtmAnubhUti (lakSa ane pratItirUpe) niraMtara varyA kare che. jJAnI puruSanI AvI adbhuta dazA sahitanI ja badhI raheNIkaraNI hoya che. parathI nirALA zuddha caitanyasvarUpa evA potAnA AtmAno anubhava jemane thayo che, te jJAnIpuruSa potAnA zuddha citUpamAM magna rahe che. tenA ja anubhavamAM ekAga hoya che. pUrvakarmano udaya vedatA hovAthI anubhavamAM sthira nathI rahI zaktA, paraMtu lakSa to niraMtara anubhavano ja rahe che. AtmAmAM kyAre lIna thAuM evI ja bhAvanA cUMTAyA kare che. pUrvakarmanuM baLa vizeSa hoya to tyAM anubhava ke lakSa na paNa hoya, chatAM te zuddha citUpanI aMtaraMga pratIti temane niraMtara varte ja che. lakSa temaja pratItinI avasthAmAM, kAraNamAM kAryano Aropa gaNIne temane tyAM paNa svarUpamagna kahyA che. AtmAnI oLakhANa sahita AtmAno upayoga ghAta na pAme tevI svarUpamannatAmAM jJAnIpuruSa niraMtara jhUlatA hoya che. jo ke pUrvakarmanuM baLa vizeSa hoya tyAre teo AtmasmaraNamAM pramAdI jaNAya, chatAM teo tyAre paNa svarUpamagna ja che. | svarUpamagnatA jevI bIjI koI magnatA nathI. svarUpamagnatAnA kAraNe jIvanamAM adbhuta mastI Ave che. A mastI atyaMta alaga prakAranI hoya che. te mastI zAMti, tRpti ane AlAdano apUrva AsvAda karAve che. badhAnI vacce chatAM bIjI duniyAmAM 1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 407 "hetustatrApi samyaktvotpattikAlestyavazyataH / tajjJAnAvaraNasyoccairastyavasthAntaraM svataH / / ' 2- juo : bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 2, zloka 24 'magnA ye zuddhacidrUpe jJAnino jJAnino'pi ye / pramAdinaH smRtau tasya te'pi magnA vidhervazAt / / ' Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5OO 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hoya evI jJAnInI mastI hoya che. svarUpamannatAno rasa kadI sukAto nathI. te dinapratidina vadhato jAya che. te rasadhArA zAzvata che. jeo temAM khovAI gayA, jeo tenAthI chalakAI gayA, jemanA roma romamAM svarUpamannatA samAI gaI, teo ja sukhI che, saphaLa che, jJAnI che. lakSa ane pratItirUpa svarUpamagnatAmAM cAritrAvaraNarUpa pUrvakarmodaya uttarottara maMda thatAM, kSINa thatAM, pharIthI AtmAnubhavarUpa AtmamagnatA pragaTe che ane A prakArano abhyAsa vAraMvAra thatAM, cAritrAvaraNa karmano pUrNa kSaya thaI vItarAgadazA pragaTe che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'varte nijasvabhAvano, viza vasA vizvAsa; jethI tattva padArthano, viparyAsano nAza. thatAM nija zuddha Atmano, anubhava lakSa pratIta; aMze avinAzIpaNuM, hoya samAdhi sahita. AtmabhAvanI svasthatA, hoya jethI mana sthira; vRtti vahe nijabhAvamAM, ahaMbhAva na zarIra. laya lAgI avicchinapaNe, akhaMDa zivapada sthita; nirvikalpa paramArthamAM, paramArthe samakita.' 1 1 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 242 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 441-444) Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALa na kIta thaI,TALe majA je, uDana te Ano thI15921, gAthA 112 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA samakita che. Ama, zrIgurue gAthA 109 thI 111 sudhImAM vyavahAra samakita ane nizcaya samakitanAM svarUpanuM varNana karyuM ane sAthe sAthe samyagdaSTi jIvanI aMtaraMga dazA kevI hoya paNa darzAvyuM. paramArtha samakitanuM je vItarAgadazArUpa phaLa che te kevI rIte prApta thAya te samajAvatAM zrIguru have A gAthAmAM kahe che gAthA - 112 gAthA 111mAM zrIgurue kahyuM ke jyAM AtmasvabhAvano anubhava, lakSa ane pratIti varte che tathA jyAM vRtti AtmasvabhAvamAM vahe che tyAM paramArtha vardhamAna samakita thaI, TALe mithyAbhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAgapada vAsa.' (112) artha te samakita vadhatI jatI dhArAthI hAsya zokAdithI je kaMI AtmAne viSe mithyAbhAsa bhAsyA che tene TALe, ane svabhAva samAdhirUpa cAritrano udaya thAya, jethI sarva rAgadveSanA kSayarUpa vItarAgapadamAM sthiti thAya. (112) A saMsAramAMthI mane kAMI paNa joItuM nathI, mAre to mAtra svasvarUpamAM bhAvArtha ja TharavuM che' evo dRDha nizcaya karanAra jijJAsu jIva yathArtha puruSArtha karI samyagdarzana prApta kare che. samyagdarzana pragaTa thatAM te jijJAsu jIvane potAnA zuddha svarUpanI anubhavAtmaka pratIti thAya che, zarIra tathA rAgamAM rahelI ekatvabuddhi chUTe che ane potAnA svabhAvano anubhava thAya che. AtmA jJAnamAtra che, paranuM kaMI karavAno AtmAno svabhAva nathI, rAga-dveSa karavAno paNa AtmAno svabhAva nathI' evI AtmapratIti temane niraMtara rahe che. rAga vakhate paNa temanA samyaktvAdi bhAva jIvaMta rahe che. samakitanI uttarottara vRddhi thatAM, arthAt AtmAnubhavanI vadhatI jatI dhArAthI cAritranA ghAtaka evA apratyAkhyAnI tathA pratyAkhyAnI kaSAyorUpa mithyAbhAsa TaLe che ane svabhAvasamAdhirUpa cAritrano udaya thAya che. jeo samyagdarzana-jJAnapUrvaka, zuddhopayoganA sAmarthyathI cAritradazA pragaTa karIne muni thayA che, temano AnaMda akathya che, vacanAtIta che. jeo avirati samyagdaSTi che, temaNe te AnaMda cAkhyo che, paraMtu sarvaviratidhara munivaro jeTalo pracura AnaMda temane nathI hoto. cothA guNasthAnake nirvikalpa zuddhopayogarUpa dhyAnadazA lAMbA kALe Ave che ane te paNa pAchI vizeSa TakatI nathI, pAMcamA guNasthAnake te thoDA thoDA kALe Ave che ane te cothA guNasthAnaka Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana karatAM vizeSa Take che, paNa munivaro to vAraMvAra, aMtarmuhUrtamAM ja zuddhopayogamAM cAlyA jAya che ane temane sthiratA paNa vizeSa rahe che. teo AnaMdamAM atizaya ekAgratA vaDe svarUpamAM ja sthira rahe che. zuddhopayoga vaDe svarUpanA dhyAnamAM lIna evA munirAja jyAre zukladhyAna vaDe zuddhatAnI zreNIe caDe che tyAre temanA AnaMdanA vedananuM pramANa samaye samaye vadhatuM jAya che ane aMtarmuhUrtamAM to teo mohano kSaya karIne vItarAga thAya che ane kevaLajJAnanA daravAjA kholI nAMkhe che. - Ama, samyagdaSTi jIva zAnamAM satata ekatvano vItarAgI puruSArtha karatA hovAthI zubhAzubha bhAvono vizeSa ne vizeSa abhAva thatAM temano vItarAgabhAva vardhamAna thAya ane eka samaya evo Ave che ke jyAre samasta rAga-dveSano abhAva thatAM temano AtmApUrNa vItarAga-pariNatirUpa pariNamI jAya che. cidAnaMdasvarUpa AtmAnuM uca puruSArthathI avalaMbana letAM upayoga AtmAmAM saMpUrNapaNe ekAkAra thaI jAya che ane teo 52majAgRtasvabhAvane bhaje che. pachI upayoga pharI bahAra Avato nathI ane sadAkALa mATe AtmAmAM ja sthira thaI jAya che. A prakAre paramArthasamakitasaMpanna evA jJAnInA sakitanI vadhatI akhaMDa dhArAthI harSa-zoka Adi mithyAbhAsa AtmAmAMthI dUra thAya che, svabhAvaramaNatArUpa cAritranuM pragaTavuM thAya che ane krame krame AgaLa vadhIne te jIva vItarAgadazAne prApta kare che. vizeSArtha jIva jyAre aMtarmukha thaI pariName che tyAre mokSamArga pragaTa thAya che. bahirmukha pariNAma tyAgIne jIva jyAre aMtarmukha thAya che tyAre dharma pragaTa thAya che. aMtarmukhatA bAhya kriyAo sAthe nahIM paNa aMta2valaNa sAthe saMkaLAyela che. lakSyapUrvaka karavAmAM Avato bAhya vyavahAra lAbhakArI thAya che, paraMtu sAcI krAMti to tyAre ja thaI gaNAya ke jyAre aMtaramAM kaMika parivartana sarjAyuM hoya, aMtara palaTAyuM hoya. jyAre aMdarathI AvI krAMti utpanna thAya che, arthAt pariNAma aMtarmukha thAya che tyAre vAstavika dharmArAdhanA thaI gaNAya che. sAdhaka potAnI bahirmukhatAne oLakhIne, tene nirmULa karIne aMtarmukha thavA mAMge che. bahAranA padArtho sAthenuM anusaMdhAna toDI te potAnA zuddha svarUpanuM anusaMdhAna karavA icche che. jIva anAdi kALathI potAnA upayogane bahAra ja bhamAvato rahyo che. bahirmukha jIvanI cetanA bahAramAM ja bhame che. saMyogomAM pheraphAra karavAthI paramAMthI sukha prApta thaze evI vRtti-pravRttimAM ja te rAce che. dharmanI ruci jAgatAM te zubha nimittonI sanmukha thAya che. sadgurunA upadezathI dharmanuM svarUpa samajAtAM te deva-guru-dharmanA Azraye potAnA aciMtya sAmarthyavaMta Atmatattvano nirNaya kare che. AtmAnI yathArtha samaja AvatAM svarUpano mahimA atyaMta vadhe che ane tyAre aMtarmukhatA sahaja bane che. tenAM Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 pa05 pariNAma svarUpane avalaMbIne - trikALI dravyanA AzrayapUrvaka aMtarmukha thAya che ane te jIva samyakatvane yogya bane che. aMtarmukhI jIvane svAnubhava sivAya koI paNa icchA nathI hotI. paMcendriyanA viSayomAM Asakti ane rasanAM tenAM pariNAma phikkA paDI gayAM hoya che. 'aNumAtra paNa jagatano koI padArtha mAro nathI. jagatanA padArthonuM jema banavAnuM hoya tema bano, mAre to mArA Atmahitano ja prayatna karavo che. mAre eka zuddhAtmAnubhUti ja karavI che' - AvI daDha vRtti tene pragaTI hoya che. je jIvane svarUpanI prAptinI apUrva bhAvanA aMtaranA UMDANamAMthI jAgI hoya che, te jIva saMvegapUrvaka potAnA dhyeya pratye pUrI laganIthI lAgelo rahe che. tenI A laganI ja kAryane siddha karI Ape che. tenI paryAyadRSTi chUTatI jAya che ane dravyadRSTi ghuMTAtI jAya che. paryAya dravya tarapha jhUkavA lAge che, dravyane bheTavA Atura bane che. potAne nihALavAno rasa vadhe che ane anukrame svamAM lInatA sadhAtAM svAnubhUti thAya che. svAnubhava thatAM jIva potAnA akhUTa vaibhavane bhogave che. AtmA jJAna, darzana, vIrya vagere anaMta guNono piMDa che. svAnubhUtimAM sarva guNonuM aMze nirmaLa pariNamana thAya che. svAnubhavamAM te anupama zAMtinuM vedana kare che. atyAra sudhI rAga-dveSane vedI rahelo AtmA have atIndriya AnaMdane vede che. jJAna jyAre svane jANyA vinA mAtra parane jANe che tyAre AnaMda guNanI viparIta avasthA thavAthI vyAkuLatA vedAya che, paraMtu jJAna jyAre svane eTale ke potAnA AtmAne jANe che tyAre AkuLatAno abhAva thaI atIndriya AnaMdanuM vedanA thAya che. te AnaMda svAdhIna, nirapekSa, bAdhArahita hoya che. AtmAno svabhAva AvA trikALI, zAzvata sukhathI bharelo che, temAM du:khano eka aMza paNa nathI. AtmA sukha vaDe racAyelo che. te pUrNa sukhamaya che, te svayaM sukhasvarUpa che. tethI AtmAnI anubhUti thatAM ja sukhanI anubhUti thAya che. atIndriya AnaMdano kaMda, jJAnAdi guNonuM godAma evA AtmAmAM te evo UMDo UtarI jAya che ke tyAMthI bahAra nIkaLavuM gamatuM ja nathI. svAnubhava thatAM abhuta aMtaraMga dazA pragaTe che. samyagdarzana thatAM te jIvane pAkI khAtarI thAya che ke have huM mokSanA mArgamAM chuM, mArA bhavano cheDo AvI gayo che. siddha bhagavAnanI nAtamAM huM bhaLI gayo chuM.' zuddha AtmadravyanI zraddhA thavA chatAM temane hajI sAMyogika avasthA rahe che, arthAt dehAdi saMyogo samyagdarzana thatAM tarata chUTA paDI jatA nathI. jema sagapaNa thayA pachI piyaramAM rahetI dIkarIne pitAnA ghara mATe "A mAruM ghara che' evI bhAvanA rahetI nathI, tema jIvane samakita thayA pachI dehAdi saMyogo pratye mArApaNuM rahetuM nathI. temane sva-paranI anubhavapUrvakanI oLakhANa Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thaI hovAthI, 'paranI A badhI paryAyo te huM nathI' ema manAtAM para sAthenI ekatvabuddhino nAza thAya che. "paranI paryAyo mArI nathI' ema anubhUtipUrvaka samajAtAM mamatvabuddhi jatI rahe che. paranI paryAyono kartA para svayaM che, huM nathI, huM to nimittamAtra chuM' evo svAnubhavapUrvakano nirNaya thatAM kartutvabuddhino aMta Ave che. 'paranI A paryAyono huM kevaLa jANanAro chuM, bhogavavAvALo nathI. te paryAyo mArAM sukha-duHkhanuM kAraNa nathI, meM pote ja temAM sukha-duHkhanI kalpanA karI hatI. AvI rIte svAnubhUtipUrvaka jaNAtAM bhoitvabuddhino abhAva thAya che. Ama, samyagdarzana thatAM parapadArtho pratye sevelI ekatvabuddhi, mamatvabuddhi, kartutvabuddhi, bhostRtvabuddhi Adi bhAMtio tUTI jAya che. saMyukta kuTuMbamAM rahetI vyakti jyAre judA thavAnuM nakkI kare che, potAnuM navuM ghara levAI jAya chatAM, rahevA javAne vAra hoya to te jUnA ja gharamAM rahe che, paNa have tene temAM potApaNAnI bhAvanA thatI nathI. tema samyagdaSTi jIvane zarIramAM have potApaNuM eTale ekatvabuddhi rahetI nathI. jema navuM ghara pUrNapaNe sajAveluM hoya to svAbhAvika che ke jUnA gharamAMthI kaMI laI javAnuM mana paNa na thAya, tema svamAM ja sukha, zAMti, salAmatI, zuddhatA, saMpUrNatA Adi anubhavAyAM hovAthI samyagdaSTi jIvane jaDa ke jagata pAse koI apekSA rahetI nathI. AtmAno vaibhava have anubhavamAM AvI gayo hovAthI te vaibhava pAse jagatanA badhA vaibhava temane tuccha lAge che. jJAnI sadA potAmAM tRpta, prasanna ane prazAMta rahe che. jJAnanA pratApe have temanuM citta caMdana samAna zItaLa rahe che. teo gRhasthAvAsamAM hoya, parivAra sahita hoya, chatAM teo temAM levAtA nathI. teo te badhAMthI anAsakta rahe che ane tethI karmabaMdhathI chUTatA jAya che. saMsAra taraphanuM pariNamana chUTIne mokSa taraphanuM pariNamana thAya che. nijasvabhAva pratyenuM temanuM pariNamana vadhatuM jAya che. mokSamArgamAM AnaMda sahita kelI karatAM karatAM teo AgaLa vadhe che. temanA AtmAmAMthI karmo "jAuM jAuM' thaI rahyAM hoya che ane kSaNe kSaNe temanI AtmadazA vardhamAna thatI jAya che. samyagdaSTi jIvane AtmAnI evI pratIti hoya che ke teo alpa kALamAM karmathI mukta thaI jAya che. 1 samyagdarzanano evo prabhAva che ke je jIva tene dhAraNa kare te jIva krame krame zuddhatA vadhArIne, cAritradazA pragaTAvIne mukta dazA pAme che. AcAryazrI guNabhadrajI lakhe che ke vyavahAramAM mAla kharIdavAno sodo karatI vakhate, amuka samayamAM mAla ApavAnI 1- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, 'paramAtmaprakAza', adhikAra 1, gAthA 76 'apiM appu muNaMtu jiu sammAdiTThI havei / sammAiTThiu jIvaDau lahu kammai~ muccei / / ' Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 507 zarata karI, e sodA peTe vecanAra vepArIne pahelA bAnAnI rakama (DIpojhITa) ApavAmAM Ave che. tyArapachI mAlanI bAkInI rakama bharapAI karavAthI, vecanAra vepArI nizcita karelA samayamAM, nizcita karelo mAla suprata kare che. e rIte je bhavya jIva mokSarUpI mAla meLavavA icche che, te jIve pahelAM bAnArUpI samyakatva prApta karI levuM jarUrI hoya che. samyakatva prApta thayA pachI vadhumAM vadhu ardhapudgalaparAvartana kALamAM jIvane mokSa suprata karavAnI zarata che. A ardhapudgalaparAvartana kALa daramyAna jIve mokSarUpI mAlanI bAkInI kiMmata, eTale ke pUrNa samyajJAna ane samyaphacAritra prApta karI dekhADavAthI tene mokSa suprata karavAmAM Ave che.' samyagdaSTi jIvana darzanamohano abhAva hovAthI temane satya zraddhAna, satya jJAna pragaTa hoya che ane mithyAtvanI sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAyano paNa abhAva hovAthI, svarUpAcaraNarUpa cAritra paNa aMze hoya che. caturtha guNasthAnake temane apratyAkhyAnAvaraNIya tathA pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayanA kAraNe hajI saMyamAcaraNa pragaTyuM nathI, paraMtu 'dehAdi tathA rAgAdino eka aMza paNa mAro nathI, huM jJAtA-draSTA ja chuM' evI jAgRti temane kAyama rahe che. teo potAne sadA dehAdi tathA rAgAdithI bhinnapaNe ja anubhave che, vikArapaNe ke vikAranA phaLapaNe kadI anubhavatA nathI. jemane svabhAvanuM bhAna ke lakSa nathI evA ajJAnI mUDhAtmAo potAne rAganA ane jaDanA svAmI mAne che, tethI teo potAne sadA vikArapaNe tathA dehapaNe ja anubhave che, potAne svabhAvapaNe kyAre paNa anubhavatA nathI, paraMtu jJAnI potAne jJAnasvabhAvapaNe ja anubhave che. jJAnIne samasta dehAdi saMyogo ane rAgAdi vikArothI bhinna evA potAnA zuddha, pUrNa, nitya, dhruva svabhAvano Adara hoya che. temane dehAdi paradravya tathA rAga-dveSAdi karmajanita parabhAvathI daDha bhedajJAna thayuM hovAthI temanI Atmabuddhi potAnA jJAna svabhAvamAM ja rahe che. temane svapnamAM paNa paramAM Atmabuddhi thatI nathI. parabhAvothI vimukha thaI teo svasammukha rahe che. teo paradravya temaja parabhAvathI bhinna evA cetanasvabhAvamAM ja lIna thavA icche che. satya zraddhA ane satya jJAnanA baLathI samyagdaSTi jIva AtmasvarUpamAM sthira thavAno satata prayatna kare che. potAne je zAMta svabhAvanuM vedana thayuM che, temAM ja sthira thavAno teo puruSArtha kare che. temane zuddhopayogIpUrvaka svarUpanuM vedana thayuM che te bhulAtuM nathI. pharI pharI tevA nirvikalpa upayoga mATe temane bhAvanA rahyA kare 1- juo : AcAryazrI guNabhadrajIviracita, 'AtmAnuzAsana', zloka 234 'makSu mokSaM susamyaktvasatyaMkArasvasAtkRtam / jJAnacAritrasAkalyamUlyena svakare kuru / / ' Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. "mAre mArA AtmAmAM ja lIna thavuM che. AtmAmAM lIna thaIne, sarvasaMgaparityAga karIne mAre nirgathatAne AtmasAt karavI che. munidharmanI sAdhanA kevaLa A manuSyazarIrathI ja thaI zake che. pazu vadhumAM vadhu zrAvakadharmanI sAdhanA karI zake che, deva ane nArakI to zrAvakanA saMyamane paNa pALI zakatA nathI, teo kevaLa vatarahita samyagdaSTi ja thaI zake che; to AvA upakArI manuSyajanmamAM saMyama dhAraNa karIne, AtmasAdhanA karIne, sarva karmone bALIne mArA AtmAne mukta karuM, janma-maraNarahita thAuM tathA mArA AtmAne siddhapadamAM pahoMcADuM. A durlabha bhavanI saphaLatA temAM ja che tethI kyAre huM bAhyAMtara sarva baMdhanothI mukta thaI, cAritradazA pragaTAvI muni thAuM ane svarUpamAM ekAgra thaI, pUrNavItarAgI thaI anaMta anaMta sukha bhogavuM.' - AvI aMtaraMga bhAvanA temanAmAM niraMtara hoya che. samyakakyAritra aMgIkAra karavAnI icchA temane atyaMta tIvrapaNe hoya che. zrImad lakhe che ke - he samyakdarzanI! samyaphacAritra ja samyakdarzananuM phaLa ghaTe che, mATe temAM apramatta thA.1 samyagdaSTi jIva zraddhAmAM potAne pUrNa zuddha vItarAga ja mAne che ane jagatanA koI paNa zeyane jANatI vakhate A zraddhA temanI sAthe ne sAthe ja rahe che. teo rAgarahita svabhAvanI zraddhApUrvaka rAgarahita cAritradazA pragaTa karIne svarUpamAM TharavA icche che. samyagdarzana thayA pachI temane be prakAranA bhAva hoya che - eka rAga vagaranA ane bIjA rAgavALA. samyagdarzana rAga vagarano bhAva che ane samyajJAna paNa rAga vagaranuM hoya che. cAritrapariNatimAM hajI keTaloka rAga bAkI che, paNa jJAnano upayoga jyAre svamAM joDAya tyAre buddhipUrvaka rAganuM vedana te upayogamAM hotuM nathI. te upayoga svarUpAnaMda vedavAmAM ja magna che, eTale te vakhate abuddhipUrvakano ja rAga hoya che; ane jyAre upayoga bahAra hoya tyAre te savikalpadazAmAM je rAga hoya che te buddhipUrvakano che, chatAM te vakhate paNa samyagdarzana to rAga vagaranuM ja hoya che. te kAMI rAgavALuM thaI jatuM nathI. Ama, samyagdarzananAM pariNAma judAM che ane rAganAM pariNAma judAM che. banne spaSTa bhinna hoya che. eka ja bhUmikAmAM rAga ane samyakatva banne sAthe hovAthI tene 'sarAga samyakatva' kahyuM che. cothA guNasthAnanuM samyagdarzana kharekhara to vItarAgabhAvavALuM ja che ane te vItarAgabhAva ja mokSanuM sAdhana thAya che. rAgabhAva kaMI mokSanuM sAdhana thatuM nathI. sarAgadazAmAM paNa zraddhA guNanI apekSAe samyagdaSTi jIva vItarAgI ja che ane cAritrapariNatimAM pUrNa zuddha vItarAgadhArA pragaTAvavA pratye ja temano puruSArtha hoya che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.819 (hAthanoMdha-2, 7) Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 509 cAritradazA pragaTAvavA mATe jJAnI samyagdarzananA baLa vaDe mithyAbhAsa TALavAno pUrNa prayatna kare che, arthAt bAkI rahelAM cAritramohanIyanA nAzano puruSArtha kare che. teo cAritramohano vilaya karavAno, Avegone pUrepUrA kSINa karI devAno prabaLa prayAsa kare che. teo baMdhavRttione naSTa karI, tenAthI nivartavAno jAgRtipUrNa udyama kare che. temanA abhiprAyamAM vikArano niSedha vartato hoya che. teo potAne je vikAra UThe che tenAthI jJAnane juduM ja jANe che, te bannenI ekatA karI ekabIjAmAM bheLavatA nathI. rAga ane jJAna vacce evI moTI tirADa paDI gaI hoya che, evo jabaradasta bheda paDI gayo hoya che ke te banne eka thatA nathI. temanuM jJAna rAgAdi parabhAvothI chUTuM ne chUTuM ja rahe che, kadI rAgAdirUpa thatuM nathI. temanuM jJAna svabhAvane sparzatuM hovAthI te jJAna rAgathI bhinna rahe che. samyagdaSTi jIve jJAna ane rAgane judAM anubhavyAM hovAthI teo rAgamAM maya na thatAM tenA jJAtA-draSTA rahe che. temaNe rAgane choDI jJAna sAthe ekatA sAdhI hovAthI rAgAdi vikArabhAvane satata potAnAthI bhinna rAkhI teo svarUpamAM ekatAna rahe che. AtmA sivAya bIje kaze paNa temanuM mana TharatuM nathI. temane zubha ke azubha bhAvo Ave che, paraMtu AtmazAMti to jJAnabhAvamAM ja che evo temane akhaMDa nizcaya rahe ja che. caitanyanI zAMti pAse kaSAyanuM baLa tUTI jAya che. caitanyanI akaSAyI zAMtinA vedanapUrvaka anaMtAnubaMdhI kaSAyabhAvano abhAva thaI gayo hovAthI temane koI prasaMge kaSAyabhAvanI tIvratA to hotI nathI, paraMtu kapAyabhAva niraMtara ghaTatA jAya che. zuddhopayoganI prApti thaI hovAthI, tenA baLa vaDe teo cAritramohanA bhUkkA karI nAkhe che. zrImad lakhe che ke - zuddha upayoganI jo prApti thaI to pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che.' cAritramohana sabhAva anusAra jJAnIne je udayabhAva thAya che, tenA nAzanA udyamamAM teo pravarte che. trikALI vItarAgasvarUpa nijacaitanyasvabhAvano Azraya karatAM vikArano kSaya thato jAya che. paryAye paryAye temanuM jJAna rAgathI juduM rahIne mokSane sAthe che. AtmAne viSe je mithyA AbhAsa che te TaLato jAya che. temanI bhedajJAnanI nirmaLa dhArA AgaLa vadhatAM, apratyAkhyAnAvaraNIya ane pratyAkhyAnAvaraNIya karma haTatAM zuddha cAritrano udaya thAya che. samakitanI vadhatI jatI dazAthI vibhAva TaLatAM svasvarUpamAM sthiratArUpa cAritranI prApti thAya che. samyagdaSTi jIva samyagdarzana-samyajJAnanA baLa vaDe AgaLa ne AgaLa vadhatA jAya che ane parabhAvane tajIne zuddha bhAvamAM ramaNatArUpa 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.196 (AMka-78, 1) Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana cAritradazA hAMsila kare che.' rAgabhAvamAM ghaTADo thayo hovAthI temane paravastuno saMyoga paNa TaLato jAya che. jIvanA bhAvane ane paravastune nimitta-naimittika saMbaMdha che. rAgabhAvamAM ghaTADo thatAM e prakAranA bAhya saMyogo paNa saheje chUTatA jAya che ane rAgabhAvamAM vadhAro thatAM tatsaMbaMdhI saMyogo pratye bAhyamAM ceSTA thAya che evo nimitta-naimittika saMbaMdha che. kharI rIte AtmA paravastune ahI ke choDI zakato nathI. paravastu kAMI AtmAmAM pesI gaI nathI ke teno tyAga thaI zake, paNa paravastu uparanAM rAga ane avalaMbana jIva jyAre toDe che tyAre paravastuno saMyoga saheje TaLe che. jIvano rAgabhAva ghaTatAM tenuM phaLa bahAramAM paNa dekhAya che. cAritradazA pragaTAvanAra mahAtmA bAhyAbhyatara saMgathI virAma pAmI eka asaMgabhAvane ja bhaje che ane parama svabhAvasamAdhi anubhave che. UMcA cidAkAzane viSe UDatA vihaga jevA A apratibaddha mahAtmA paradravya-kSetra-kALa-bhAvathI kaze paNa pratibaMdha pAmatA nathI. teo to svadravya-kSetra-kALa-bhAvamAM sthita hoya che. teo paramAnaMdasukharasanA AsvAdathI tRpta thaI, nija sahajatmasvarUpamAM ja vAraMvAra sthira thavA prayatna kare che. A prakAre jeo cAritradazA pragaTAvI svarUpanI ramaNatAmAM vAraMvAra lIna thAya che, teo muni che. vAraMvAra nijasvarUpamAM ramaNatA karatA hovAthI samyagdaSTi gRhastha karatAM temanI mokSa taraphanI gati tIvra vegavALI hoya che. gRhastha ane muni vacce zuddhAtmAnI zraddhAmAM koI bheda nathI. samyagdarzana vaDe gRhastha paNa mokSano daravAjo kholI nAkhyo che, paraMtu sthiratArUpa cAritramAM pharaka hovAthI gRhasthane muni jeTaluM ugra mokSasAdhana nathI hotuM. samyagdaSTi gRhastha samyak samajaNanA baLa vaDe krame krame svarUpanI ekAgratAne sAdhavAno prayatna kare che, jyAre munidazAmAM to upayogane vAraMvAra svamAM ekAgra thavAno ghaNo avakAza rahe che. ekIsAthe aMtarmuhUrta karatAM vadhAre lAMbo kALa temano upayoga paramAM raheto nathI. cothA-pAMcamA guNasthAne rahelA samakitI jIvane nirvikalpa AnaMdanI anubhUti kyAreka kyAreka thAya che, jyAre munidazAmAM to upayoga bahu TUMkA samayAMtare sva tarapha vaLato hovAthI nirvikalpa AnaMdano anubhava vAraMvAra thayA kare che. muni svarUpamAM zIdhra DUbakI mArI zake che. temaNe svarUpano Azraya laIne ugra puruSArthathI aMtaramAM cAritra pragaTAvyuM che. temanA aMtaramAM paLe paLe zuddhi kare che. 1- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, paramAtmaprakAza', adhikAra 2, gAthA 30 'jANavi maNNavi appu paru jo parabhAu caei / so Niu suddhau bhAvaDau NANihiM caraNu havei / / ' Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 511 teo potAnA jJAnasvabhAvamAM ja caryA karatA hoya che. teo potAnA svarUpamAM ja tanmaya hoya che. temane bIjA kazAnuM lakSa hotuM nathI. teo indriyothI pAra, dehathI pAra, rAgathI pAra, atIndriya caitanyaprANarUpa jIvana jIve che. temane atIndriya caitanyajIvananI jyota pragaTI che, tethI teo dehAtIta evuM caitanyajIvana - jJAnAnaMdathI bhareluM AtmajIvana jIve che. muninI dazA videhI hoya che. temane dehanuM vedana nathI hotuM, paraMtu svabhAvanuM vedana vartI rahyuM hoya che. AnaMdadhAma jJAyakanA ugra avalaMbananA baLe temane pracura svasaMvedana pragaTe che. dravyasAmAnya upara dRSTi karatAM atIndriya AnaMdanuM pracura vedana, vItarAgI AnaMdanuM atizaya saMvedana thAya che. nijAtmAnuM pracura saMvedana, atIndriya AnaMdamAM ramaNatA, atIndriya AnaMda je svabhAvamAM che tenI adhikAdhika vyaktatA te muninuM aMtaralakSaNa che. munirAjane nijAnaMdamAM vihArapUrvakanuM cAritra varte che. teo guNanA agAdha dariyAnA taLiye pahoMcI gayA che. teo aMtarmuhUrte aMtarmuhUrta AnaMdapUrNa svabhAvamAM DUbakI mAre che ane atizaya AnaMdano anubhava kare che. vasavATa mATe temane aMtarano mahela maLI gayo hovAthI, tyAMthI temane bahAra AvavuM gamatuM nathI. teo nija svarUpamAM pUrNapaNe sthira thavA talase che. svarUpamAM pUrNapaNe TharavA sivAya temane bIjuM kAMI joItuM nathI. jJAnane svarUpamAM sthira karIne, vItarAgabhAva pragaTAvIne, svabhAva sAthe saMpUrNa ekatA karavA sivAya temane bIjuM kAMI karavA jevuM lAgatuM nathI. rAgamAM AvavuM e temane paradeza javA jevuM lAge che. jJAna, darzana, cAritra, AnaMda, vIrya Adi anaMta guNanuM dhAma e temano deza che. tyAM temanA sarva guNono parivAra vase che. teo vibhAva tajI svadeza javA talase che. vahelI take nijavatanamAM jaI tyAM kAyama mATe vasavAnI temane tAlAvelI jAgI che. bahArathI jotAM munirAja AtmasAdhanA mATe nirjana vanamAM ekalA vase che, paNa temanA aMtara tarapha dRSTi karIe to teo ekalA paNa nathI ane vanamAM paNa nathI. sahaja jJAna ane sahaja AnaMda Adi guNothI bharelA nijasvarUpanagaramAM munirAja vase che. bahArathI jotAM temane bhUkha-tarasa hoya ke upavAsa hoya, paNa aMtaramAM teo AtmAnA AnaMdAmRtane AsvAdI rahyA che, atIndriya AnaMdanA bhojanathI tRpta ane puSTa che. ajJAnIne ema lAge ke ghanaghora meghalI rAte munirAja bhayaMkara aMdhakAramAM vase che, paraMtu temane to aMdara AtmajJAnanAM ajavALAM patharAI gayAM che. bahAra bhale aMdhakAra hoya, paNa temanI dRSTi jyAM che tyAM anupama teja che, tethI temane sarvatra prakAza che. ajJAnIne ema lAge ke sUryanA pracaMDa tApamAM munirAja baLI rahyA che, paNa Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vAstavamAM teo svarUparamasatArUpa kalpavRkSanI zItaLa chAyAmAM birAjI rahyA che. ahA! munirAjanI aMtaraMga dazA kharekhara adbhuta che! aMtaraMga pariNatinI dhArAmAM to sukha ane zAMtinAM pUra umaTyAM che ane sAthe sAthe bAhya zArIrika avasthA upara paNa upazamarasano DhoLa caDyo che. zarIrano dekhAva paNa zAMta, atyaMta zAMta, jinapratimA samAna jaNAya che. munirAje jJAnane svabhAvamaya pariNamAvyuM che, tethI teo sadA jAgRta rahe che. AtmadravyanA ugra Azraye pragaTelI cAritradazAnI zuddhi, temanA svasammukhatAnA puruSArthathI samaye samaye vadhatI jAya che. game tevA anukULa ke pratikULa saMyogo Ave, tenAthI potAne bhinna jANIne, svabhAvamAM niHzaMka ane nirbhaya rahIne teo kSaNe kSaNe AtmazAMtinI vRddhipUrvaka vItarAgamArge pragati kare che. anukULa ke pratikULa saMyogo temane svarUpa sAdhavAmAM naDatA nathI. anukULa ke pratikULa saMyogonI prApti thavI te to pUrvanAM puNya-pApa anusAra che. teno kartA AtmA nathI, paNa saMyoganI ane vikAranI rucino nAza karIne potAnA svabhAvamAM vaLavuM te to puruSArthane AdhIna che. puruSArtha karavAmAM koI nimitta ke saMyoga naDatA nathI. koI bAhya saMyogo svarUpa sAdhavAmAM rokatA nathI. munine anukULa ke pratikULa, game te saMyogomAM svabhAvanI sAdhanA to niraMtara sadhAtI ja hoya che. munine puNyanI ke anukULa saMyogonI ruci nathI hotI, paraMtu AtmAnI ruci hoya che. jene puNyanI ruci che, anukULa saMyogonI ruci che, tene AtmAnA svabhAvanI ruci nathI. jene devapadanI hoMza che, tene dharmanI ruci nathI. muni devapadathI AtmAnI moTapa nathI mAnatA. devapada to zubharAgarUpa vikAranuM phaLa che ane devapadanuM zarIra - devapadano vaibhava to jaDa che. vikArathI ane jaDathI AtmAnI zobhA nathI. munine to potAnI moTapa potAnA svabhAvathI ja lAge che. temane svabhAvanI ruci hoya che ane devapada Adi pratye udAsInatA pravarte che. muni pratikULatAmAM AkuLa-vyAkuLa thaI jatA nathI, koI paNa pratikULa prasaMgamAM vikSubdha thatA nathI. jaMgalamAM muni AtmadhyAnamAM beThA hoya ane tyAM vAghanuM ToLuM AvIne temane gherI vaLe topaNa muni manamAM kSobha nathI pAmatA ke "A vAghanuM ToLuM mAro nAza karaze.' 'to arUpI jJAnasvarUpa chuM, jJAnathI bhinna bIjuM kAMI mAruM nathI. mAruM jJAnatattva, je meM pratItamAM lIdhuM che te kadI anyathA thavAnuM nathI. jagatamAM evI koI vastu nathI ke je mArA jJAnasvarUpane anyathA karI zake. mAruM jJAna avadhya che, koIthI haNAya tema nathI, eTale A vAghanuM ToLuM mAro nAza karavA samartha nathI.' Ama niHzaMkapaNe vartatA hovAthI teo potAnA jJAnasvarUpamAM sthira rahe che. koI deva Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 513 dhyAna dharatA muninA paga pakaDI, jema dhobI kapaDAM pachADe tema parvata upara temane pachADe topaNa teo svarUpamAM ekAgra rahe che. teo AvI AvI ugra pratikULatA vakhate paNa vicalita thatA nathI. dehane parvata sAthe pachADe topaNa munine tenuM kAMI paNa du:kha thatuM nathI. jene zarIra upara moha che, te potAnA rAganA kAraNe zarIramAM kAMIka thatAM du:khI thAya che. zarIra e duHkhanuM kAraNa nathI, paNa zarIra pratyeno potAno rAga e ja duHkhanuM kAraNa che. munine zarIra upara dRSTi na hovAthI za2I2ne hAni pahoMcatAM temane du:kha thatuM nathI. temanA aMtaramAM anubhavAtA AnaMdane koI pratikULatA sparzI zakatI nathI. puNya ke anukULatAnI mIThAzamAM, pApa ke pratikULatAnI kaTUtAmAM aTavAyA vagara teo to zUravIratA sahita udyamI thaIne AtmAnA AnaMdanA anubhavamAM ramaNatA kare che. aMtaramAM ekAgra thaIne trikALI caitanyapravAharUpa AtmAmAM magna thAya che. svabhAvanI lInatA vaDe pragaTAvelI zAMtine jagatanA game tevA prabaLa vAyarA paNa DagAvI zakatA nathI. vItarAgatAnA paMthe viharatA munirAjane jagatanI koI anukULatA ke pratikULatA leza paNa halAvI zake tema nathI. satsvarUpanA mahimA pAse saMsAranI koI anukULatA ke pratikULatA TakatI nathI. caitanyatattva paramAnaMdanuM dhAma che, tyAM sadA anukULatA ja che. aMtarmukha thaIne caitanyaguphAmAM praveza thAya pachI bAhya anukULatA zuM ke pratikULatA zuM? caitanyasiMharUpI jJAyakavIranI zUravIratA sAme anukULatA ke pratikULatA to TakI zakatI ja nathI, paraMtu parabhAvo paNa nathI TakI zakatA. caitanyasiMharUpI jJAyakavIra potAnA parAkramathI jyAM jAgyo tyAM tenA vikAsane koI rokI zakatuM nathI. munirAjanI AtmasthiratA eTalI badhI saghana hoya che ke cAritramohanA sUkSmAtisUkSma aMzanuM baLa paNa nathI cAlatuM. cAritramohano have saMpUrNa nAza karavA mATe teo ugna puruSArtha kare che, pariNAme vItarAgacAritra pratye temanuM vIrya adhika ne adhika ullasatuM jAya che ane saMpUrNa zuddha dazA pAmavAnA paMthe teo vegapUrvaka AgaLa dhapatA jAya che. teo chaThThA 'pramatta saMyata' guNasthAnakathI AgaLa vadhe che. chaThThA guNasthAnake kaSAyanI trIjI cokaDI evA pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyono abhAva thayo hovAthI AtmaguNanI nirmaLatA ghaNI vRddhi pAmI hoya che, aMtaraMga sthiratAnI vRddhi thaI hoya che. svarUpasAdhanAmAM saMjvalana cAritramohanA udayathI pramAda thAya che, tethI A guNasthAnakane 'pramatta saMyata' kahe che. jyAre te saMyata mahAtmA pramAdane vaza thAya che tyAre teo potAnI zAMtimAM bAdhA thaI hovAno anubhava kare che, tethI AvA pramAdane naSTa karavAno teo ugna puruSArtha kare che ane temAM saphaLa thatAM sAtamA 'apramatta saMyata' guNasthAnanI avasthAne pAme che. chaThThA pramatta saMyata' guNasthAna ane Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana sAtamA 'apramatta saMyata' guNasthAnamAM A muni mahAtmA aneka vAra jhUlatA hoya che, arthAtu chathI sAtame ane sAmethI chaTTe AvAgamana karatA hoya che. koI vAra maMda rAgamAM joDAI chaThThI pramatta guNasthAne hoya che, to paNa aMtarmuhUrtamAM pharIthI sthira thatAM - apramatta thatAM sAtamA guNasthAne Ave evI abhuta temanI cAritradazA hoya che. A sthitine 'svasthAna apramatta saMyata' athavA 'niratizaya apramatta' kahe che. sAtamA guNasthAne saMjvalana kaSAya temaja nokaSAyano udaya maMda hovAthI saMpUrNa saMyamayukta A munirAjane vyakta temaja avyakta pAMca prakAranA pramAdano abhAva hoya che. jyAre te apramatta saMta mahAtmA - chaThThA guNasthAne nahIM UtaratAM aMtarmuhUrta paryata sAtamA guNasthAne ja sthira thAya che, tyAre teo zreNIsabhukha thAya che. A sthitine 'sAtizaya apramatta saMyata' kahevAya che. 1 jyAre sAtamA guNasthAnavartI apramattasaMta mahAtmA pratyeka samaye pariNAmonI anaMtaguNI vizuddhi karIne apUrvakaraNa jAtinAM pariNAmone kare che, tyAre te zramaNa mahAtmAne 'apUrvakaraNa' nAmanA AThamAM guNasthAnavartI kahe che. 'apUrva' eTale pUrve nahIM thayelA evAM ane 'karaNa' eTale pariNAma. A AThamA guNasthAne kaSAya ane nokaSAyano atyaMta maMda udaya thatAM, pUrve je pariNAmone kadI anubhavyAM na hatAM evAM apUrva, parama AhalAdamaya ane AnaMdamaya AtmapariNAmone teo dhAraNa kare che. A guNasthAne pratisamaya bhAvonI anaMtaguNI vizuddhi, pUrvabaddha karmasthitimAM asaMkhyAtaguNa ghAta, asaMkhyAtaguNa nyUna sthitino navo karmabaMdha, pUrve baMdhAyelAM pApakarmanA rasa(anubhAga)nuM asaMkhyAtaguNa khaMDana, arthAt rasaghAta tathA asaMkhyAtaguNa karmavargaNAnI nirjarA ane pApaprakRtionuM puNyaprakRtiomAM saMkramaNa thAya che. AThamA guNasthAnathI A muni mahAtmA zreNI upara ArUDha thaI adhika vikAsa tarapha prayANa karavA samartha bane che. teo ghAtI karmono saMpUrNa kSaya karavA udyamavaMta thAya che ane kramazaH mohanIya vagere karmaprakRtiono kSaya kare che tethI zreNI utpanna thAya che. zreNI be prakAranI che - kSapakazreNI ane upazamazreNI. kSapakazreNIthI caDhanAra jIva mohano kSaya kare che ane upazamazreNIthI caDhanAra jIva mohano upazama kare che. kaSAyone nirmULa karanAra kSepakamuni mahAtmA dazamA guNasthAnakathI sIdhA bAramA guNasthAnake jAya che, jyAre kaSAyone upazamAvanAra jIva dazamA guNasthAnakathI agiyAramA upazAMtakaSAya vItarAga chabastha' guNasthAnaka sudhI caDhe che ane pachI kaSAya UchaLI AvatAM avazya patana pAme che. te patana kALakSayathI, eTale ke guNasthAnano kALa pUrNa thavAthI athavA 1- juo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIkRta, 'gommadasAra'nI AcAryazrI abhayacaMdradevakRta TIkA, 'maMdaprabodhikA', jIvakAMDa, gAthA 45 'svasthAnApramattaH sAtizayApramattazceti dvau bhedau / ' Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-112 515 bhavakSayathI, eTale ke AyuSyano kSaya thavAthI ema be rIte thAya che. kSapakazreNI upara ArUDha thayelA zramaNa mahAtmA A zreNI caDhyA pachI kadI paNa pAchA vaLatA nathI ke apUrNa zreNIe temanuM AyuSya paNa pUruM thatuM nathI. kSapakazreNI upara ArUDha zramaNa mahAtmA mahA ujhapuruSArthI banI mohanIya karmanI prakRtiono jaDamULathI kSaya karatA jAya che ane A rIte potAnAM pariNAmo vizuddha karatAM karatAM navamAM 'anivRtti bAdara saMparAya' guNasthAnake pahoMce che. A guNasthAne rahelA dareka jIvanA adhyavasAyo ekasarakhA ja hoya che, arthAt adhyavasAyonI zuddhimAM nivRttitaratamatA hotI nathI. 'bAdara' eTale sthaLa ane 'saMparAya' eTale kaSAya. A guNasthAne sthULa kaSAyono kSaya thAya che ane jIva dazamA 'sUkSma saMparAya' guNasthAnake Ave che. A guNasthAnakavartI zramaNa mahAtmA sUkSma lobha kaSAyathI yukta hovAthI temane yathAkhyAta cAritra pragaTavAmAM thoDIka nyUnatA rahe che. aMte mohanIyanI chellI prakRti sUkSma lobha kaSAyano paNa kSaya karI A zramaNa mahAtmA sIdhA bAramA "kSINakaSAya vItarAga chadmastha' guNasthAne Ave che. A guNasthAnane 'kSINamoha' guNasthAna paNa kahe che, kAraNa ke mohano saMpUrNa kSaya thayo hoya che. jemanA kaSAyo kSINa thaI gayA che, arthAt saMpUrNataH kSaya pAmI gayA che te AtmA 'kSINakaSAyI' che. temanAmAM mohakarmarUpI kAlimAno aMza paNa rahyo nathI. temanA kaSAyono sarvathA kSaya thayelo hovAthI, eTale ke temanA rAga-dveSabhAva sarvathA naSTa thaI gayA hovAthI, have teo 'vItarAga' kahevAya che. haju jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya tathA aMtarAyano udaya hovAthI teo chadmastha che. A guNasthAnamAM samakita ane cAritra bane kSAyika bhAve rahe che ane ahIM kSapakazreNI pUrNa thAya che. vItarAgatAnA avarodhaka evA mohanIya karmano kSaya thatAM teo vItarAgapadamAM vAsa kare che. mohanIya karma naSTa thatAM aMtarmuhUrtamAM bAkInAM traNa ghAtI karmo - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmo ekasAthe bAramA guNasthAnanA aMta samaye nAza pAme che ane kevaLajJAna pragaTa thAya che. bAkInAM cAra aghAtI karmo paNa te ja bhavamAM haNAI jatAM AtmA sarva duHkhathI mukta thaI siddhapada saMprApta kare che. zrImad lakhe che ke - jema jema samyakdarzana zuddha thatuM jAya che, tema tema samyaphacAritra pratye vIrya ullasatuM jAya che; ane krame karIne samyakracAritranI prApti thavAno vakhata Ave che, jethI AtmAmAM sthira svabhAva siddha thato jAya che, ane krame karIne pUrNa sthira svabhAva pragaTe che; ane AtmA nijapadamAM lIna thaI sarva karmakalaMkathI rahita thavAthI eka zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSamAM parama avyAbAdha sukhanA anubhavasamudramAM sthita thAya che.' 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.577 (patrAMka-755) Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samyagdarzana pragaTa karanAra dhanyAtmA potAne potAnA zarIrathI sadaiva bhinna jANe che, anubhave che ane AtmAmAM vadhu ne vadhu sthira thavAno vAraMvAra prayatna kare che. vadhatI jatI AtmasthiratAnA kAraNe teo kramazaH zrAvaka ane muni avasthAne prApta kare che. vadhu lInatA thatAM, kaSAyono abhAva thatAM vItarAga bane che. tyAre cAra ghAtI karmono pUrNa abhAva thAya che ane pUrNa zuddha AtmAno anubhava satata rahe che. zeSa cAra aghAtI karmonI sthiti pUrNa thatAM te dhanyAtmA zarIrarahita evA siddha bhagavAna thAya che. Ama, jeo sAdhanArUpI naukAmAM besIne, aMtarmukha thaIne pUrNa, zuddha caitanyasvabhAvI jJAyaka AtmAnI daSTi ane ekAgratA kare che, teo cAritradazA pragaTa karI, vItarAgadazA pragaTa karI, bhavasAgara tarI jAya che ane nirvANane pAme che. tethI jIve mukti prApta karavA jJAyaka AtmAnI dRSTi tathA ekAgratA karavI ghaTe che. huM caitanyamUrti AtmA chuM. vAtavalayamAM birAjelA siddha prabhu jevo ja huM chuM, paNa atyAre zarIrapramANa chuM. zarIramAM rahelo hovA chatAM huM zarIrathI judo chuM. mArA AtmasvabhAvamAM rAgavaiSano aMza paNa nathI.' Ama, potAnA zuddha svabhAvanI oLakhANa karI, upayogane aMtarmukha karatAM, mithyAtvano nAza thaI, AtmatatvanI anubhavapUrvakanI zraddhA pragaTe che. AtmAnuM samyak zraddhAna thayA pachI jJAnI upayogane svadravyamAM ja ekAgra karavAno puruSArtha kare che. teo upayogane paramAMthI choDAvI svadravyamAM lIna kare che. teo svabhAvamAM sthira thAya che. teo zuddhopayoga vaDe paryAyamAMthI rAga-dveSane aMze choDe che ane kramazaH rAga-dveSano pUrNa abhAva karI mukti pAme che. svabhAvanI dRSTi ane ekAgratAthI teo rAga-dveSa-ajJAnathI sarvathA chUTI jAya che ane mokSa prApta kare che. A ja sAco dharma che. A ja sAcuM satsAdhana che. A ja karmabaMdhananA nAzano ane muktino upAya che. mokSano mArga eka ja che ane te e ke potAnA sahaja svarUpane jANavuM ane emAM ja sthira rahevuM. AtmasvarUpano ugra Azraya letAM karmo kharavA lAge che, vizuddhi vadhe che ane vItarAgatA pragaTa thAya che. be ghaDI sudhI AtmAmAM sthiratA thatAM yathAkhyAta cAritradazA pragaTe che. bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che ke - 'AtmAnuM baLa vadhatAM eka sAthe be ghaDI sudhI AtmAmAM sthira rahI zake ane zreNI mAMDe temAM sattAmAM rahelAM ghAtiyAM karma khapI jAya. cAritramAM sthiratA karatAM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, mokSapAhuDa', gAthA 83 "NicchayaNayassa eva appA appammi appaNe surado / so hodi hu sucaritto joI so lahai NibyANaM / / ' Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 karatAM, vibhAvamAMthI svabhAvamAM AvatAM AvatAM pharI vibhAvamAM javAnuM na rahe. sadAne mATe AtmAmAM sthiratA thAya te yathAkhyAta cAritra athavA vItarAga dazA che.'1 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che gAthA-112 'vardhamAna samakita thaI, yoga capaLatA tyAga; thatAM sahaja sthiratA thakI, TaLe vibhAvika rAga. saMsAranuM mULa te, TALe mithyAbhAsa; bhrAMti maTe zAMti maLe, AtmabhAva suvilAsa. samyak ratnatraya abheda, nija guNa sthiratA rUpa; udaya thAya cAritrano, zrI sahajAtmasvarUpa. parama puruSane sahajathI, ArAdhana nirmaLapaNe, parama bhAva ullAsa; vItarAgapada vAsa. * * * 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.86 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.242 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI AtmasiddhizAstranI pAdapUrti', gAthA 445-448) ra Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 113 355 82- 554, 055 sAka, 1.25 155 , 18 ki . Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 113 gAthA 112mAM zrIgurue kahyuM ke samakitanI vadhatI jatI dhArA hAsyabhUmikA ] zokAdirUpa mithyAbhAsane - cAritranA doSone TALe che ane svabhAvasamAdhirUpa cAritranuM pragaTavuM thAya che, jethI sarva rAga-dveSanA kSayarUpa vItarAgapadamAM sthiti thAya che. sAdhakadazAnA prAraMbhathI laIne pUrNatA sudhInI AtmadazAno kaI rIte vikAsa thAya che tenuM kramabaddha nirUpaNa gAthA 108thI zrIguru karI rahyA che. gAthA 108mAM zrIgurue jijJAsu jIvanuM nirUpaNa karyuM. gAthA 109 thI 111 sudhImAM temaNe vyavahAra temaja nizcaya samakitanuM svarUpa darzAvI samyakatvadazAnuM nirUpaNa karyuM. samakita vardhamAna thatAM, cAritradazAno udaya thaI sAdhaka vItarAgapadamAM nivAsa kare che ema gAthA 112mAM kahyuM. have A gAthAmAM vItarAgadazAnA phaLarUpa evI kaivalyadazAnuM nirUpaNa karyuM che. nirmaLa, pavitra, akhaMDa, pUrNa dazAnuM eTale ke kevaLajJAnanA svarUpanuM apUrva rahasya prakAzatAM zrIguru kahe che - "kevaLa nijasvabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa." (113) = sarva AbhArahita AtmasvabhAvanuM jyAM akhaMDa eTale kyAre paNa khaMDita na thAya, maMda na thAya, nAza na pAme evuM jJAna varte tene kevaLajJAna kahIe chIe. je kevaLajJAna pAmyAthI utkRSTa jIvanmuktadazArUpa nirvANa, deha chatAM ja atre anubhavAya che. (113) potAnA zuddha svabhAvanuM akhaMDapaNe jJAna varte te kevaLajJAna che. jJAyaka paNa bhAvArtha | AtmA hoya ane joya paNa AtmA rahe, vacamAM zeya badalAya nahIM te kevaLajJAna che. samyakatva prApta thatAM vRtti zuddha svabhAvamAM vahetI thaI hoya che, paraMtu hajI ya badalAtuM rahe che. sAdhakane nirvikalpa dazAmAM temaja savikalpa dazAmAM matizrutajJAna kAma kare che. mati-zrutajJAna tyAM kSayopazama bhAve che, eTale ekavakhate eka zeyane jANavAmAM te pravarte che - kAM to svane jANavAmAM upayoga hoya, kAM parane jANavAmAM upayoga hoya. kSayopazama jJAnanI zakti ja eTalI maMda hoya che ke eka vakhate eka zeya tarapha ja tenI pravRtti hoya che. kevaLajJAnamAM to traNe kALanA sva-parane gAthA | artha) Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ekasAthe jANavAnuM sAmarthya pragaTe che, paNa kSayopazama jJAnamAM evuM sAmarthya hotuM nathI; eTale jyAre svane jANavAmAM upayoga hoya tyAre parane jANavAmAM upayoga na hoya; ane jyAre parane jANavAmAM upayoga hoya tyAre svane jANavAmAM upayoga na hoya. jo ke jJAnIne jyAre svane jANavAmAM upayoga hoto nathI tyAre jJAna kaMI ajJAna thaI jatuM nathI, kema ke svasaMvedana vakhate je jJAna thayuM hatuM, te jJAna labdhirUpe to parane jANatI vakhate paNa varte ja che. Ama, dhyeya to AtmA ja hoya che, paNa zeya badalAya che. jo be ghaDI sudhI zeya paNa AtmA ja rahe to kevaLajJAna pragaTe che. asthiratA ane rAga-dveSanI vRtti saMpUrNapaNe TaLavAthI nijasvabhAvanuM akhaMDa jJAna pragaTe che, jene kevaLajJAna kahevAya che. jyAre krodhAdi kaSAya tathA hAsyAdi nokaSAyarUpI mithyA AbhAso AtmAmAMthI saMpUrNapaNe nIkaLI jAya che tyAre mAtra zuddha AtmasvabhAvamAM ja ramaNatAsvarUpa akhaMDa jJAna pragaTe che. A jJAna traNe kALamAM kadApi naSTa thatuM nathI, cAlyuM jatuM nathI, khaMDita thatuM nathI, maMda thatuM nathI, ochuM thatuM nathI. AvuM zAzvata sthitirUpa zuddha nirmaLa kSAyika bhAvanuM je jJAna pragaTa thAya che tene kevaLajJAna kahevAya che. jyAre A kevaLajJAna pragaTa thAya che tyAre AtmA haju dehanA saMyogamAM hoya che, te chatAM paNa te potAnA zuddha svarUpanA anubhavAtmaka nirvANapadane bhogave che. zeSa rahela cAra aghAtI karmanA nimitte hajI dehadhArIpaNuM che, paraMtu svabhAvanuM sAmarthya pUrNapaNe UghaDI gayuM hovAthI deha chatAM utkRSTa jIvanmuktadazArUpa nirvANa anubhavAya che, tethI A sthitine bhAvamokSa paNa kahevAya che. = kevaLajJAnanI paralakSI vyAkhyAne gauNa karI, svalakSI vyAkhyAne pradhAna karI SArtha 1) zrImade kevaLajJAnanA tAttvika - pAramArthika svarUpanuM rahasya A gAthAmAM pragaTa karyuM che. sarva kALanA sarva mumukSuone A rahasya parama upakArI, apUrva mArgadarzana ApanAruM thAya evuM che. kevaLajJAnanA pAramArthika svarUpa aMge prazno karI zrImad zrI saubhAgyabhAI, zrI DuMgarazIbhAI Adi mumukSuone UMDI vicAraNA arthe maMthana karavA preratA ane tenuM yathAyogya samAdhAna paNa ApatA. kevaLajJAnanA svarUpa aMge apAtA samAdhAnanI vizeSatA e che ke tenI vyAkhyA evA prakAre apAI che ke jethI zAstramaryAdAne bAdha AvyA vinA, tenI AtmahitakArI vyAkhyA pratye mumukSuonuM lakSa kendrita thAya. zrImade kevaLajJAnanI vyAkhyA evA prakAranI karI che ke jethI zAstrIya vyAkhyAno paramArtha Azaya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, patrAMka 615, 617, 628, 629 ityAdi. 2- ejana, patrAMka 679, 694 ityAdi. vize Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 523 sugamapaNe samajAya. A paramArtha Azaya samajyA vagara, AzayAMtarathI ruDhigatapaNe kevaLajJAnanI je vyAkhyA karavAmAM Ave che temAM ane yathArtha paramArtha Azaya samajIne je vyAkhyA karavAmAM Ave che temAM ghaNuM aMtara che. vartamAna ruDhi-arthamAM kevaLajJAnanI mukhya vyAkhyAne gauNa ane gauNa vyAkhyAne mukhya karavAmAM AvI che. zrImade kevaLajJAnanI rUDhigata vyAkhyApraNAlikAthI judI ja tarI Ave evI mULabhUta ane maulika paramArthavicAraNAthI zAstrIya vyAkhyAno apUrva paramArtha Azaya batAvI, kevaLajJAnanA svarUpa upara alaukika prakAza nAkhyo che. A gAthAmAM zrImade prakAzelA kevaLajJAnanA svarUpa aMge vicAraNA karIe. AtmArthIe kevaLajJAna pragaTa karavA arthe pahelAM rAgathI AtmAnI bhinnatAnI tathA jJAna sAthe AtmAnI ekatAnI zraddhA karavI joIe ane pachI jJAnane svarUpamAM sthira karI, vItarAgabhAva pragaTa karI, saMpUrNa ekatA karavI joIe. potAnA rAgarahita zuddha jJAyakasvabhAvanA lakSe rAga-dveSa chUTe che ane kevaLajJAnanI utpatti thAya che. potAnA rAgarahita caitanyasvabhAvano vizvAsa karatAM paryAyamAMthI paNa rAga TaLavA mAMDe che. jIvane potAnA doSathI paralakSe rAga rahe che, svalakSe kadI rAga-dveSa thatA nathI. dRSTi para taraphathI haTAvI sva tarapha vALatAM ja navIna rAga UpajatA aTakI jAya che. A ja mokSano mArga che. A ja duHkha TALavAno yathArtha upAya che. jIve kadI paNa potA tarapha jovAnI darakAra ja karI nathI. te vicArato nathI ke rAga svabhAvamAM che ke tenAthI judo che? A rAga pratyeka samaye navo thAya che ke eka ne eka ja anAdi kALathI cAlyo Ave che? jJAnI puruSo kahe che ke AtmAno svabhAva trikALI zuddha che, temAM kaze paNa rAga nathI. AtmAnA svabhAvamAM rAga che ja nahIM. rAgAdi pariNAma sadAkALa TakI rahetAM nathI. te anitya che. rAga paryAyamAM thAya che, tethI teno kALa mAtra eka samayano ja che. eka paryAyano rAga laMbAIne bIjI paryAyamAM AvI zakato nathI. eka samayanI bhUla pachI bIjA samaye jIva svataMtra che ke teNe svabhAvamAM rahevuM ke vibhAvamAM javuM. rAgarahita AtmasvabhAva pratye dRSTi nahIM hovAthI ajJAnI jIva bIjA samaye maLelI A svataMtratAne parabhAvanA jozamAM khoI bese che. pratyeka samaye te UMdho puruSArtha karI, navIna navIna rAga utpanna karato rahe che ane A rIte rAga laMbAto rahe che. rAgamAM ekatvabuddhi thaI hovAthI ajJAnI jIva rAgane potAnuM svarUpa mAne che. te eka samayanI lAgaNI jeTaluM ja potAnuM svarUpa mAne che. rAga to eka samayanI vikRta avasthA che. te vakhate zuddha jJAnasvabhAva paNa vidyamAna che ja; paraMtu mithyASTi jIvane ekalo rAga ja bhAse che, potAno jJAyakasvabhAva nathI bhAsato. jene svabhAvanuM Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana baLana bhAsatAM vikAranuM baLa bhAse che, tene svabhAvano mahimA ane vizvAsa nathI hotA. tene svabhAvano anAdara tathA vikArano Adara che ane te ja tenAM duHkhanuM mULa che. jyAM sudhI jIva mithyA mAnyatA seve che, tyAM sudhI kleza ane duHkha rahyA ja kare che, mATe teNe potAnI UMdhI mAnyatA palaTAvavI joIe. teNe nakkI karavuM ghaTe ke 'rAga to mArA UMdhA puruSArthathI paryAyamAM eka samaya pUratI navIna Upaja che. mArA svabhAvamAM rAga che ja nahIM. mAruM svarUpa to trikALa zuddha che.' potAnA svabhAvanI AvI oLakhANa karI jo te svabhAva tarapha DhaLe to avazya rAgathI bhinna svabhAvano tene anubhava thAya. Ama, rAgamAM kareluM ekatva choDI, jJAnasvabhAvamAM ekatvabuddhi sthApe to kArya thAya. jJAna ane rAgane nikaTatA che, paNa ekatA nathI. bannenAM lakSaNa judAM che. jJAna ane rAga banne eka ja paryAyamAM vartatA hovA chatAM banne kadI eka thayAM nathI, banne potapotAnAM svalakSaNamAM bhinna bhinna che. A lakSaNabheda vaDe tene judAM oLakhIne, tenI sUkSma aMtaHsaMdhimAM prajJArUpI chINIne paTakavAthI te avazya judAM paDe che. AtmA ane rAgabhAva bannenAM lakSaNone bhinna bhinna jANIne, prajJAchINI vaDe te bannenI saMdhi toDI nAkhatAM AtmA ane rAga judA thaI jAya che.1 AtmA ane rAgabhAvanI dareka saMdhi chedavA mATe bhedajJAnarUpI prajJAchINI ja sarvottama sAdhana che. prajJA eTale vizeSa jJAna tIkSNa jJAna - sUkSma jJAna. tenA vaDe AtmA ane rAga bannenAM lakSaNo bhinna bhinna jANIne tene judA pADI zakAya che. jema paththaranI sAMdhane lakSamAM laIne te sAMdhamAM suraMga phoDatAM tenA kaTakA thaI jAya che, tema AtmA ane rAga vaccenI sUkSma sAMdhane lakSamAM laIne, sAvadhAna paNe temAM bhagavatI prasArUpI suraMga phoDatAM AtmA rAgathI judo thaI jAya che. te bannene judA karIne bhagavatI prajJA AtmA sAthe ekarUpa thaI jAya che ane rAgane potAthI judo ja rAkhe che. rAga judo thaI jatAM AtmA rAgathI chUTo thaI jAya che. A rIte bhagavatI prajJA rAgane chedIne AtmAne mukti pamADe che. AvuM bhedajJAna karanArI bhagavatI prajJA 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', laza 181 'prajJAchetrI ziteyaM kathamapi nipuNaiH pAtitA sAvadhAnaiH sUkSme'ntaHsaMdhibaMdhe nipatati rabhasAdAtmakarmobhayasya / AtmAnaM magnamaMtaH sthiravizadalasaddhAmni caitanyapUre baMdhaM cAjJAnabhAve niyamitamabhitaH kurvatI bhinnabhinnau / / ' sarakhAvo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 6, kaDI 8 'jina parama painI subudhi jainI, DAri aMtara bhediyA; varaNAdi aru rAgAdita, nija bhAvako nyArA kiyA.' Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 ja mokSanuM sAdhana che. AtmArthA jIva atyaMta sAvadhAnIpUrvaka prajJAchINI vaDe jJAna ane rAgane bhinna bhinna karI nAMkhe che. potAnA sarva prayatna vaDe AkhA jagatathI pAchA vaLIne, caitanya tarapha vaLavAnA udyama vaDe, atyaMta jAgRtipUrvaka jJAna ane rAganI saMdhinI vacce prajJAchINI calAve che ane bannene judAM kare che. prajJA AtmA tarapha vaLIne ekAgra thatAM rAgathI judI paDI jAya che. jJAna ane rAgane bhinna jANyAM pachI tenI sAtheno ekatAno bhrama raheto nathI, eTale ke jJAna rAgamAM ekatvabhAve pariNamatuM nathI, paNa rAgathI bhinna evA mokSabhAve pariName che. nirmaLa bhedajJAna vRttione toDatuM toDatuM, svarUpanI ekAgratA vadhAratuM vadhAratuM, mokSamArga pUrNa karIne mokSarUpe pariNamI jAya che. rAgathI juduM rahenAra jJAna mokSa pAme che ane rAgamAM aTakI janAruM jJAna baMdhAya che. ajJAnIne rAga ane jJAna vacce abhedabuddhi - ekatvabuddhi hoya che, jyAre jJAnIe rAga ane jJAnane judAM oLakhyAM hoya che. jJAnIne game tevA prasaMgamAM paNa samaye samaye svabhAvamAM jJAnanI ekatA vadhatI jAya che ane rAga tUTato jAya che. jJAnInAM pariNAmano pravAha caitanyasvabhAva tarapha ja vahe che, rAga tarapha vaheto nathI. nirmaLa pariNAmarUpe pariNamelA jJAnI rAgamAM tanmayapaNe pariNamatA nathI, paNa rAgane potAthI bhinnapaNe jANe che. bhedajJAna vaDe temaNe rAgane jJAnathI atyaMta bhinna karI nAkhyo che. jema haMsa dUdha ane pANIne alaga kare che, tenI cAMcamAM evo guNa che ke jevI te dUdha-pANInA mizraNane aDe ke tarata ja dUdha ane pANI alaga thaI jAya; tema potAnA zraddhAnamAM rAga ane jJAnanI ekatA thaI gaI hatI, te ekatA bhedajJAnanA baLa vaDe chUTI jatAM jJAnIne have jJAna ane rAga judAM jaNAya che. teo jyAre zuddhopayogamAM na hoya tyAre temane rAga thAya che, paNa rAganA svAmIpaNAnA nakAra vaDe, dRDhatApUrvaka teo rAgane toDI nAkhe che. je rAgAdi vRtti Ave tene jAgRtipUrvaka pakaDIne puruSArtha vaDe teno nAza kare che. jyAre sarvathA sarva prakAre rAgano kSaya thAya tyAre kevaLajJAna pragaTe che. jyAM kevaLajJAna che tyAM rAga nathI athavA jyAM rAga che tyAM kevaLajJAna nathI. kevaLajJAna eTale mAtra jJAna ja ane te sivAya bIjuM kaMI ja nahIM. kevaLajJAnanI vyAkhyA karatAM zrImad lakhe che - 525 'AtmA jyAre atyaMta zuddha jJAnasthiti bhaje, tenuM nAma 'kevaLajJAna' mukhyapaNe che, sarva prakAranA rAgadveSano abhAva thaye atyaMta zuddha jJAnasthiti pragaTavA yogya che, te sthitimAM je kaMI jANI zakAya te kevaLajJAna' che; ane te saMdeha yogya nathI.'1 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.498 (patrAMka-679) Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa26 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kevaLajJAna prApta thatAM AtmAmAM akhaMDapaNe tanmayatA hovAthI tathA kaSAyarahitapaNuM hovAthI jJAna evuM to nirmaLa thAya che ke jethI temAM alokAkAza sahita traNa loka ane traNa kALanA sarva padArtho tenI sarva paryAyo sahita ekIsAthe jhaLake che. kevaLajJAnanI zakti sarva dravya ane sarva paryAyone jANe che. jagatamAM rahelAM samasta dravyo tathA pratyeka dravyanI trikALavartI anaMtAnaMta paryAyo kevaLajJAnamAM eka ja samayamAM indriyonI sahAyatA vagara paripUrNarUpe jaNAya che. samasta jagatamAM je kAMI sarjAyuM hatuM, sarjAI rahyuM che ane bhaviSyamAM sarjAvAnuM che, e badhuM kevaLajJAnamAM vartamAna kSaNe, vartamAnanI jema ja spaSTa jaNAya che. jagatamAM evI koI vastu ke evo koI bhAva nathI ke je kevaLajJAnathI jANI na zakAya. AthI ja kevaLajJAnIne sarvajJa kahevAmAM Ave che. sarvajJa eTale saghaLuM jANanAra. je sarvane jANe te sarvajJa. jema arIsAmAM vastunuM pratibiMba paDe che, tema kevaLajJAnamAM traNa kALanI sarva vastuonuM ane tenI sarva paryAyonuM pratibiMba paDe che ane tethI kevaLajJAnI bhagavaMta jagatanAM sarva dravyone ane tenI traNe kALanI sarva paryAyone jANI zake che. bhIMta sAme rahelI vastunuM pratibiMba bhIMtamAM paDatuM nathI, paNa te vastu arIsA sAme hoya to tenuM pratibiMba paDe che, kAraNa ke padArthone pratibiMbita karavAno guNa bhIMtamAM nathI, arIsAmAM che; tethI arIsAnI sAme AvatI vastu temAM pratibiMbita thAya che. jo ke arIsAmAM kevaLa rUpa-raMga ja pratibiMbita thAya che, paNa kevaLajJAnarUpI darpaNa to evuM vilakSaNa che ke temAM rUpI padArthonAM sparza, rasa, gaMdha, varNa to jhaLake ja che, paNa arUpI ane sUkSma bAbato temaja samIpavartI ke dUravartI badhAM dravyonI bhUta, vartamAna ane bhaviSyakAlIna paryAyo tathA kevaLI bhagavAnanAM potAnAM paNa anaMta guNa-paryAyo temAM jaNAya che. kevaLajJAnanuM sAmarthya adbhuta che. vizvamAM anaMtAnaMta jIvo che, tenA karatAM anaMtAnaMtaguNA pudgalo che, tenA karatAM anaMtaguNA traNa kALanA samayo che ane tenA karatAM anaMtaguNA lokAlokanA AkAzapradezo che. A badhuM kevaLajJAnanI eka samayanI paryAyamAM ekasAthe jhaLake che. kevaLajJAnanuM AvuM aciMtya sAmarthya che. kevaLajJAnanuM sAmarthya darzAvatAM anya rIte kahevAya che ke vizvamAM anaMtAnaMta jIvo che. eka eka jIvanA anaMta guNo che. tenI samaya samayanI anaMta paryAyo che. eka eka guNanA 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 1, sUtra 30 "sarvadravyApu vevasTaca ' sarakhAvo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 4, kaDI 4 sakala dravyake guna anaMta, parajAya anaMtA; jAnai eke kAla, pragaTa phevali bhagavattA." Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 pa27 asaMkhyAta pradezo che. evA eka eka pradeze anaMta kArmaNa vargaNA che. eka eka kArpaNa vargaNA maLe anaMta anaMta pugalaparamANuo che. eka eka pudgalaparamANu anaMta guNa ane anaMta paryAya sahita che. A sarva eka ja samayamAM kevaLajJAnamAM pratyakSa yugapad jhaLake che. kevaLajJAnanA sUkSmatama svarUpanI mImAMsA karatAM zrImad lakhe che - kALano sUkSmamAM sUkSma vibhAga "samaya" che, rUpI padArthano sUkSmamAM sUkSma vibhAga "paramANu' che, ane arUpI padArthano sUkSmamAM sUkSma vibhAga "pradeza che. e traNe evA sUkSma che ke atyaMta nirmaLa jJAnanI sthiti tenAM svarUpane grahaNa karI zake; sAmAnyapaNe saMsArI jIvono upayoga asaMkhyAta samayavartI che, te upayogamAM sAkSAtpaNe eka samayanuM jJAna saMbhave nahIM; je te upayoga eka samayavartI ane zuddha hoya to tene viSe sAkSAtpaNe samayanuM jJAna thAya. te upayoganuM ekasamayavartIpaNuM kaSAyAdinA abhAve thAya che, kemake kaSAyAdi yoge upayoga mUDhatAdi dhAraNa kare che, tema ja asaMkhyAta samayavartIpaNuM bhaje che; te kaSAyAdine abhAve ekasamayavartIpaNuM thAya che; arthAt kaSAyAdinA yoge tene asaMkhyAta samayamAMthI eka samaya judo pADavAnuM sAmarthya nahotuM te kaSAyAdine abhAve eka samaya judo pADIne avagAhe che. upayoganuM ekasamayavartIpaNuM, kaSAyarahitapaNuM thayA pachI thAya che; mATe eka samayanuM, eka paramANunuM, ane eka pradezanuM jene jJAna thAya tene "kevaLajJAna' pragaTe ema kahyuM che, te satya che. kaSAyarahitapaNA vinA kevaLajJAnano saMbhava nathI, ane kaSAyarahitapaNA vinA upayoga eka samayane sAkSAtpaNe grahaNa karI zakato nathI. mATe eka samayane grahaNa kare te samaye atyaMta kaSAyarahitapaNuM joIe, ane jyAM atyaMta kaSAyano abhAva hoya tyAM "kevaLajJAna hoya che, mATe e prakAre kahyuM ke : eka samaya, eka paramANu ane eka pradezano jene anubhava thAya tene "kevaLajJAna' pragaTe. jIvane vizeSa puruSArthane arthe A eka sugama sAdhanano jJAnIpuruSe upadeza karyo che. samayanI peThe paramANu ane pradezanuM sUkSmapaNuM hovAthI traNe sAthe grahaNa karyA che. aMtarvicAramAM vartavAne arthe jJAnI puruSoe asaMkhyAta yoga kahyA che. te madhyeno eka A "vicArayoga' kahyo che ema samajavA yogya che." samaya, paramANu, pradeza e sarva sUkSmatama bhAvone pUrNa zuddha upayoga ja grahaNa karI zake che. upayoganuM ekasamayavartIpaNuM kaSAyAdinA pUrNa abhAve ja rahaNa thAya che ane kaSAyAdinA saMpUrNa abhAve ja kevaLajJAnanuM pragaTavApaNuM thAya che. tethI ja zAstromAM kevaLajJAnanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke je jJAna traNa kALa ane lokAlokavartI sarva padArtha(anaMta dharmAtmaka sarva dravya-guNa-paryAyo)ne pratyeka samayamAM yathAsthita, paripUrNa 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.497 (patrAMka-679) Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rUpathI spaSTa ane ekasAthe jANe che tene kevaLajJAna kahevAya che. ahIM e samajavuM atyaMta agatyanuM che ke sarvajJanA jJAnanuM AvuM sAmarthya hovA chatAM sarvajJane parane jANavAnI icchA, vikalpa ke lakSa hotAM nathI, paraMtu AtmAno svabhAva samasta zeyone eka ja samayamAM jANavAno hovAthI, jyAre AtmAnA jJAna guNanI pUrNa vikasita zuddha paryAya - kevaLajJAna pragaTa thAya che tyAre emAM samasta lokAloka sahajapaNe pratibiMbita thAya che. AtmA vizvanAM badhAM tattvothI bhinna to che ja, temaja badhAthI zreSTha paNa che, kAraNa ke e tamAmane eka samayamAM jANavAnI zakti ekamAtra AtmAmAM che. tenAmAM potAnA astitvane tathA anya padArthonAM astitvane jANavAnuM sAmarthya hovAthI AtmA ja eka utkRSTa mahimAvAna padArtha che. A jagatamAM jANavAvALo padArtha na hota to lokamAM rahelAM dravyonAM astitvanI prasiddhi koNa karata? mUlyavAna ane mahattAvAna padArtha e ja che ke je sarvanAM astitvanI prasiddhi kare. je prakAza vaDe A vizva jaNAya che, te prakAza phakta caitanyaratnano ja che. AtmA svayaM svaparaprakAzaka che eTale kevaLajJAnamAM lokAlokavartI samasta dravyo samasta paryAya sahita eka samayamAM spaSTa jaNAya che. sva-parane jANanArA caitanyaprakAzathI samagra vizvanuM darzana thAya che. kevaLajJAnathI sarva parapadArthanuM je prakAzakapaNuM che te samajAvatAM eka patramAM zrImad lakhe che - jema dIvo jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM prakAzakapaNe hoya che, tema jJAna jyAM jyAM hoya che tyAM tyAM prakAzakapaNe hoya che. dIvAno sahaja svabhAva ja jema padArthaprakAzaka hoya che, tema jJAnano sahaja svabhAva paNa padArthaprakAzaka che. dIvo dravyaprakAzaka che, ane jJAna dravya, bhAva bannene prakAzaka che. dIvAnA pragaTavAthI tenA prakAzanI sImAmAM je koI padArtha hoya che te sahaje dekhAI rahe che; tema jJAnanA vidyamAnapaNAthI padArthanuM saheje dekhAvuM thAya che. jemAM yathAtathya ane saMpUrNa padArthanuM saheje dekhAI rahevuM thAya che, tene kevaLajJAna" kahyuM che." sarvajJa bhagavAna vizvanA samasta padArtho ane tenA trikALI bhAvone jANe che, tenuM kAraNa che AtmAnI svaparaprakAzaka zaktinI nirmaLatA. sarvane jANavAnA sAmarthyarUpe pariNamelo sarvajJano AtmA pote potAne jANato hovA uparAMta sarva yone paNa jANe che. oraDAmAM rahelI koI eka vastune zodhavA mATe dIvo karyo hoya to dIvAnI prakAzaka zaktithI anya vastu paNa prakAzita thAya che, arthAt tyAM rahelI bIjI vastuo paNa dekhAya che. tevI ja rIte AtmAno puruSArtha mAtra nijasvarUpanI saMpUrNa anubhUti mATe ja hoya che ane e ja lakSe puruSArtha karavAthI kevaLajJAnanI prApti thAya che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.460 (patrAMka-587) Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 529 sarvane jANavAnI icchA karavAthI athavA to te arthe prayatna karavAthI koIne kevaLajJAna prApta thaI zakatuM nathI. anya sarvathI lakSa haTAvI laI je ekamAtra zuddhAtmAno Azraya le che, te ja kevaLajJAna pAme che. kevaLajJAnamAM sva AtmA to jhaLake ja che ane sAthe sAthe parapadArtho paNa jhaLake che. je AtmAne jANe che te sarvane jANI le che. nija caitanyadravya zeyapaNe satata ane sahaja Take che tyAre lokAlokanAM samasta dravyanI sarva trikALavatI paryAyonuM yugapad jJAna sahajapaNe thAya che. lokAlokane jANavA chatAM sarvajJanuM jJAna parasammukha thatuM nathI. temanA upayogane para-upayoga kahevAto nathI, kAraNa ke sarvajJane para viSe kiMcitmAtra rati-aratipaNuM nathI. kevaLI bhagavaMtane vizvanA sarva padArtho jaNAya che ane sarva jaNAvA chatAM tyAM rAgAtmaka ke 'SAtmaka pratikriyAno abhAva che. teo kevaLa jJAtA che. teo pUrNavItarAgI che. kevaLI bhagavaMta ane ajJAnI bane parane jANe che, paraMtu bannenA jANavAmAM moTo pharaka che. sarvajJa bhagavAnane saMpUrNapaNe para jaNAtuM hovA chatAM rAga-dveSa-mohano chAMTo paNa nathI, paraMtu ajJAnI jIva paravastune jANe che tyAre tenuM jJAna rAga-dveSa-mohathI mizrita-kaluSita-duSita hoya che. ajJAnIno jJAnopayoga pAMca indriya dvArA parapadArthane jANe che tyAre parane jANavAnA A kAryamAM, pUrvasaMskAravaza iSTa-aniSTanI kalpanA bhaLI javAthI rAgAtmaka ane vaiSAtmaka pratikriyAo thAya che. parane jANatI vakhate ajJAnI jIva pote mAtra jANanAro che ema dhyAnamAM na letAM, te zeya vastu eTale huM, te zeya vastu mArI, te ya vastuno huM kartA, te zeya vastumAM huM pheraphAra karanAro, te zeya vastuone huM bhogavanAro' - evI bhUlabharelI mAnyatA kare che ane tethI joyo saMbaMdhInuM tenuM jJAna duSita thAya che. jema ke zarIra e zeya che, paraMtu "zarIra eTale huM' evuM ajJAnI mAne che e ekatvabuddhi che. strI-putra, dhana-saMpatti ityAdi zeya che, paraMtu "A badhAM mArAM che' evuM te mAne che e mamatvabuddhi che. chokarAo moTA thAya athavA dhanano saMyoga thAya, te sarva jJeya hovA chatAM 'meM chokarAone moTA karyA, huM dhana kamAyo' evuM te mAne che e kartutvabuddhi che. temaja parapadArthono saMyoga thatAM te emAM sukha mAne che ane viyogamAM duHkha mAne che e bhostRtvabuddhi che. te ekatva, mamatva, kartRtva ane bhostRtvanI mAnyatAothI yukta hovAthI zeyo saMbaMdhInuM tenuM jJAna viparIta hoya che. te potAnA jJAnasvarUpane bhUlIne, paranA lakSe vikArarUpe pariNamI, duHkhI thAya che. ajJAnI jIva paranA AzrayathI duHkhI thAya che, paraMtu jJAnI potAnI svabhAvadRSTithI paranA jJAtA rahetA hovAthI sukhI hoya che. jJAnI puruSe jJAyaka AtmAnuM svasaMvedana karyuM hoya che. temane potAnA svarUpa ane paraya vacce bhedajJAna thayuM hoya Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. teo pa2padArthone jANe che tyAre paNa temanuM huMpaNuM mAtra sva AtmAmAM ja rahe che. pa2padArthomAM temane a M-mamano bhAva raheto nathI. parapadArthone jANavAmAtrathI doSa thato nathI, paraMtu tene potAnA jANavAthI, nijarUpa jANavAthI, temAM nijabuddhi karavAthI ja mithyAtvano doSa lAge che. jJAnIne mithyAtvanI nivRtti thaI hovAthI teo potAne nijarUpe jANe che ane pajJeyane pararUpe jANe che. temane paramAM pheraphAra karavAno abhiprAya tUTI gayo hoya che. AtmAne parathI bhinna jANyo hovAthI paradravyone bhogavavAnI ruci temane thatI nathI. svAdhIna caitanyano anubhava karyo hovAthI temane daDha nirNaya thayo hoya che ke 'para mArA jJAnanuM mAtra jJeya che. te sivAya tenI sAthe mAre koI saMbaMdha nathI. bhale jagata AkhAnuM game te thAo, tene ane mAre koI saMbaMdha nathI. huM kevaLa jJAtA chuM. je kAMI thaI rahyuM che te mArAmAM nathI thaI rahyuM, kevaLa mArI sAme thaI rahyuM che. huM jagatano sAkSImAtra, jagatathI bhinna, mArAmAM acaLa, ekarUpa, zAzvata jJAtA chuM.' AvI daDha zraddhA thaI hovAthI temane pajJeyo pratye utsAha nathI hoto. parazeyanuM pariNamana je prakAre thAya che, teno teo jJAnamAM svIkAra kare che. paravastunA pariNamanamAM 'A Ama kema?' evo vikalpa temane thato nathI. temane sahaja, zAMta svIkAra thAya che. AnA phaLasvarUpa te saMbaMdhI AkuLatA UbhI thavAno avakAza nathI raheto ane pariNAmamAM atyaMta zAMti hoya che. ajJAnI jIvane Avo svIkAra na hovAthI te paramAM pheraphAra karIne sukhI thavA jAya che, paNa aMte maLe che to duHkha ja. jJAnIne potAnA svarUpanA Azraye jJAtA-draSTArUpa avasthA UpajI hoya che, te chatAM temane kiMcit asthiratA hoya che; jyAre kevaLIne parane jANatAM alpa paNa asthiratA thatI nathI. teo rAga-dveSaajJAnanA saMpUrNa abhAva sahita parane jANe che. kevaLajJAnI bhagavaMta paranAM parivartanonA mAtra jANanAra che; ka2nA2, pheravanAra ke aTakAvanAra nathI. teo parane mAtra jANe che, pariNamAvatA nathI. vastunuM pariNamana temanA jJAnane AdhIna nathI hotuM. je vastu svayaM pariNamI hatI, pariNamI rahI hoya che ane pariNamaze; tene bhagavAne to te svarUpe mAtra jANI che. jJAne to vastunA pariNamanamAM koI paNa prakArano hastakSepa karyA vagara ja mAtra tene jANyuM che. kevaLI bhagavAna paNa vastunA kAryamAM koI paNa prakArano hastakSepa, pheraphAra ke vadha-ghaTAdi karavA samartha nathI. temane je kSAyika jJAna pragaTyuM che teno aciMtya mahimA che, paraMtu te badho mahimA potAne pUrNapaNe jANavA-vedavAnA kAraNe che, kaMI paranA kAraNe nathI. jJAna to sthirasvabhAvI che. te potAmAM Thare che ane nijAnaMdane bhogave che. kevaLajJAna sAthe temane anaMta vIrya pragaTyuM che, paNa te anaMta svabaLa kAMI paranuM koI kArya nathI Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 531 karatuM. potAnI sarva zakti potAmAM kAma kare che, paramAM te jarA paNa kAma nathI karatI. eka paramANumAM paNa pheraphAra karavAnuM koI sAmarthya AtmAmAM nathI, chatAM AtmAno svabhAva svayaMmAM pUrNa che. dareka dravyanuM svataMtra pariNamana potapotAne kAraNe thAya che. dareka dravya potapotAnuM kArya sahaja rIte, potAnA krama pramANe karatAM rahe che ane emAM ja badhAMnI suMdaratA che ane e ja A vizvanI vyavasthA che. vizva ane kevaLI bhagavAna vacce mAtra jJeya-jJAtArUpa saMbaMdha che. kevaLI bhagavAna paranA pariNamanamAM kAMI karatA nathI. para temanA jJAnanuM jJeyamAtra che. Ama, kevaLI bhagavaMtane AtmAnuM akhaMDa jJAna varte che ane tenI sAthe samasta padArthonuM jJAna paNa varte che, paraMtu teo parajJeyamAM lubdha nathI thatA ke paranA pariNamanamAM kAMI hastakSepa nathI karatA. kevaLI bhagavAna potAnA nijasvabhAvanA vedanamAM magna hoya che. mAtra nijasvabhAvanuM akhaMDa jJAna varte che tene kevaLajJAna kahevA yogya hovA chatAM, 'anaMta jJeya padArthone jANe te kevaLajJAna' athavA 'bhUta, bhaviSya tathA vartamAna kALanA vyavasthita bhAva jemAM pragaTa thAya te kevaLajJAna' evI kevaLajJAnanI paralakSI vyAkhyA ja lokasamUhane viSe pracalita che; ane tenuM kAraNa e che ke jagatanA bahirdaSTi jIvone lokAloka jANavAmAM ja kevaLajJAnano mahimA bhAse che. lokAlokane jANavuM te kevaLajJAna athavA bhUta-bhaviSyane jANavuM te kevaLajJAna e kathana vyavahArathI che, upacArathI che, nimittathI che. mULa vastune batAvanAra nizcayanaya che, vyavahAranaya to paranA AdhAre vastune batAve che. svarUpamAM niraMtara rahevArUpa je kevaLajJAnanI vyAkhyA che emAM svavastu upara lakSa karavAmAM Ave che, jyAre lokAlokane jANavArUpa je kevaLajJAnanI vyAkhyA che temAM paravastu upara lakSa karavAmAM Ave che. sarva AbhAsathI rahita AtmasvabhAvanuM jyAM akhaMDa jJAna varte te kevaLajJAnanI mukhya, yathArtha, nizcayanayathI karelI vyAkhyA che. jJAnanI nirmaLatA thatAM tenI svaparaprakAzaka zaktinA kAraNe paravastu saheje jaNAya che. kevaLIbhagavaMtane traNa kALa ane traNa lokavartI samasta padArtho jaNAya' te kevaLajJAnanI gauNa, upacArathI, vyavahAranayathI karelI vyAkhyA che. nizcaya-vyavahAranI vAtamAM nizcayanI vAta mukhya hovA chatAM vartamAnamAM te lagabhaga bhulAI gayA jevI thaI gaI che. sAmAnya jano to prAyaH lokAlokanA jJAnane ja kevaLajJAna samaje che. kevaLajJAnanA nAme lokAlokanA jJAnane ja mahattva ApavAmAM Ave che, tenAM ja gIta gavAya che. sAmAnyapaNe vartamAna prarUpaNAmAM zeya evA jagatane anulakSIne ja kevaLajJAnanI vyAkhyA karavAmAM Ave che. A zeyalakSI vyAkhyA to paralakSI che, te satya hovA chatAM AtmalakSane puSTi ApatI nathI; jyAre jJAyakalakSI vyAkhyA, je svalakSanuM nirUpaNa kare che, te ja AtmahitakArI che ane tethI te pradhAna Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 gaNavA yogya che. A viSe zrImad lakhe che jema bane tema jagatanA jJAna pratyeno vicAra choDI svarUpajJAna thAya tema kevaLajJAnano vicAra thavA arthe puruSArtha kartavya che. jagatanuM jJAna thavuM tenuM nAma 'kevaLajJAna' mukhyArthapaNe gaNavA yogya nathI. jagatanA jIvone vizeSa lakSa thavA arthe vAraMvAra jagatanuM jJAna sAthe lIdhuM che; ane te kaMI kalpita che ema nahIM, paNa te pratye abhiniveza karavA yogya nathI. AtmAne viSethI sarva prakArano anya adhyAsa TaLI sphaTikanI peThe AtmA atyaMta zuddhatA bhaje te 'kevaLajJAna' che, ane jagatajJAnapaNe tene vAraMvAra jinAgamamAM kahyuM che, te mAhAtmyathI karI bAhyadRSTi jIvo puruSArthamAM pravarte te hetu che.''1 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana zrImad ahIM kahe che ke kevaLajJAnanuM mAhAtmya bAhya vastuothI nahIM paNa nija svabhAvanI akhaMDa jAgRtinA kAraNe che; ane A paramArthavyAkhyA ja puruSArthapreraka che. jo ke te apUrva viSayanuM grahaNa sAmAnya jIvothI thavuM azakya che ema jANIne zAstramAM A jagatalakSI vyAkhyAnuM kathana karavAmAM AvyuM che, jethI jagatanA jJAna upara vicAra karatAM karatAM AtmasAmarthya samajAya. jinAgamamAM kevaLajJAnanI je vyavahAra vyAkhyA karavAmAM Avela che, tenI potAnI paNa eka upayogitA che, tenuM paNa eka mahattva che. jevI rIte mlecchane mleccha bhASA vinA samajAvI na zakAya, tema jagatanA jIvone vyavahAra vinA paramArthano upadeza ApI zakAto nathI ane tethI jinavANImAM vyavahAranuM kathana Ave che. bahirdaSTi jIvone kevaLajJAnano mahimA jagADavA arthe A vyavahAra vyAkhyAnuM mUlya che, paNa jyAM AtmasAkSAtkAranuM prayojana tyAM paralakSI vyAkhyA gauNa banI jAya che. zuddhAtmasvarUpanI prApti mATe tene gauNa karavA yogya che. davAnI bATalI upara davAnuM nAma chApavAmAM Ave che, paNa e to mAtra davAno saMketa kare che, kharI davA to bATalInI aMdara hoya che. jema davAnI bATalInI bahAra lagAvelI nAmanI kApalIne cATavAthI davAno lAbha maLato nathI, tema vyavahAranAM kathanano Azraya karavAthI paramArtha sadhAto nathI. gaMgA nadInI laMbAI, pahoLAI, UMDAI vagere saMbaMdhI bhaugolika mAhitI to nakazAmAMthI maLI jAya che, paNa tenAthI koInI tarasa chipAtI nathI. vyavahAranAM kathano paNa nakazAnI nadI jevAM che. te dvArA vastusthitine samajI to zakAya che, paNa tenA AzrayathI AtmAnubhava karI zakAto nathI. zuddhAtmAnI prApti mATe zuddha svabhAvano lakSa Avazyaka bane che. bahAra jatI vRttione aMtarmukha karavAnuM prayojana hoya tyAM nizcayane mukhya karavAno hoya che. jyAM zuddhAtmAnI prasiddhinuM prayojana hoya tyAM zuddhAtmAnuM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.498 (patrAMka-679) Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 533 nirUpaNa karanAra nizcayano Azraya karavAnuM jJAnIpuruSoe kahyuM che. nizcayane mukhya rAkhI nirUpaNa karanAra kathanapaddhati te adhyAtmapaddhati che. prayojana anusAra kathanapaddhatino upayoga thAya to prayojana siddha thAya. mokSamArganuM jene prayojana hoya te adhyAtmapaddhatine anusare to te mokSapada prApta karI zake che. jene svanI prAptinuM prayojana siddha karavuM che, teNe yathArtha samajaNanA AdhAre potAnA mATe adhyAtmalakSI vyAkhyAne mukhya karI sAdhanA karavI ghaTe che. A vAta kevaLajJAna uparAMta samyagdarzana, zrAvakadazA, munidazA vagerene paNa lAgu paDe che. sAmAnyapaNe jIvAdi nava tattvonI bauddhika samajaNane samyajJAna mAnI levAmAM Ave che. zrAvakanA bAra vrato svIkAravAmAM Ave eTale zrAvakatva - dezaviratinI prApti thaI ema manAya che. pAMca mahAvrata svIkAra karavAmAM Ave eTale munidazA - sarvaviratinI prApti thaI ema manAya che. paraMtu vAstavamAM to mAtra jIvAdi tattvonA jJAnathI nahIM paNa AtmAno nirvikalpa anubhava thavAthI ja samyajJAna upalabdha thAya che. AtmAmAM thoDI sthiratA thAya tyAre zrAvakadazAnI prApti thAya che. jyAre aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta AtmAno anubhava thAya tyAre munipadanI prApti thAya che. AtmArthI A adhyAtmalakSI vyAkhyAone ja mahattva Ape che. tenuM dhyeya AtmAmAM akhaMDa sthiratA karavAnuM hovAthI, nijasvabhAvanuM akhaMDa jJAna varte te kevaLajJAna - e vyAkhyAne ja te mukhya kare che. samyagdarzana thayA pachI AtmA dhyeyarUpe to satata hoya che, paNa zeyarUpe satata nathI hoto. nijasvabhAvanuM vadana hoya che, paNa te satata - niraMtara - akhaMDapaNe nathI hotuM. guNasthAna anusAra svarUpasthiratAmAM taratamatA rahe che. akhaMDa ane ekasarakhI AtmadazA rahetI nathI. temAM caDatI-paDatI thayA karatI hovAthI akhaMDitatA jaLavAtI nathI. kevaLajJAnanI prAptirUpa teramuM guNasthAna prApta thatAM akhaMDa ane ekasarakhI jJAnadazA rahe che. upayoga nijasvarUpamAM pUro pravezI jAya che ane pachI anaMta kALamAM paNa te kadI bahAra Avato nathI. te anaMta kALa sudhI svarUpamAM ja lIna rahe che. zrImad lakhe che - kevaLa ane sahaja aMtarmukha upayoga to mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che." vaLI anyatra lakhe che - AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte, arthAt AtmA potAnA svarUpane viSe kevaLa jAgrata hoya tyAre tene kevaLajJAna varte che ema kahevuM yogya che, evo zrI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.596 (patrAMka-767) Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana tIrthakarano Azaya che." Ama, kevaLajJAnanI mukhya vyAkhyA svalakSI che, AtmalakSI che, jJAyakalakSI che; ane gauNa vyAkhyA paralakSI che, jagatalakSI che, zeyalakSI che. bahirdaSTi jIvo zAstranA mukhya paramArtha Azayane nahIM samajatA hovAthI temaNe mukhya vyAkhyAne gauNa ane gauNa vyAkhyAne mukhya karI che. dazya padArthanI apekSAe A kALamAM kevaLajJAnanI je vyAkhyA pracalita che te apUrNa che. tenI sAthe svanI apekSAe vyAkhyA meLavIe tyAre ja te saMpUrNa thaI gaNAya. kevaLajJAnanI pracalita vyAkhyAomAM khUTatI kaDIne joDavA mATe zrImade A gAthAmAM svanI - nijasvabhAvanI apekSAe kevaLajJAnanI vyAkhyA ApI che. zrImade A gAthA dvArA zeyalakSI thayelA lokonuM lakSa jJAyakalakSI evI mukhya paramArthavyAkhyA upara kendrita karyuM che. A gAthAmAM kevaLajJAna saMbaMdhI ati sUkSma mImAMsA joI, AnaMda ane Azcarya thavA sAthe zrImaddI unnata prajJAno tathA paripakva AdhyAtmikatAno vAcakane paricaya thAya che. zrImade vartamAnamAM bhulAI gayelI paramArthavyAkhyAne punaH prakAzita karI sAdhaka jIvo pratye amApa upakAra karyo che. A kALamAM, A kSetre kevaLajJAnanuM mULa svarUpa spaSTapaNe prakAzI temaNe apUrva upakAra karyo che. kevaLajJAnanA marma darzAvanArAM temanAM vacanAmRta jIvane kevaLajJAnanA stara sudhI pahoMcADavA mATe atyaMta samartha che. temanAM svAnubhavarasa jharatAM vacanAmRta anaMta mahimAvaMta che. temanAM vacanAmRta aneka atizayothI bharelAM che, AtmAmAM apUrva svarUpapariNati pragaTAvanArAM che. anaMta bhAvothI bharelAM, jJAnanA anaMta bheda prakAzanArAM ane anaMta naya-nikSepo sahitanAM temanAM vacanAmRta jagatanA jIvonA mohane nirmULa karanArAM che. temanAM amogha ane anupama vacanAmRta bhavasAgara taravAnuM kAraNa che tathA mokSa prApta karAvanArAM che. divya vacanAmRta vaDe kevaLajJAnanuM gUDha rahasya prakAzI temaNe jagatanA jIvo upara apAra karuNA varasAvI che. kevaLajJAnanI AvI jJAyakalakSI vyAkhyAne mukhya karavAthI je paramArthalAbha thAya che te samajAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'A vyAkhyAno paramArthaAzaya ghaNo ghaNo mahAna che. te to jema jema UMDA UtarI avagAhana karAya tema tema samajAya che, paNa A vyAkhyA lakSamAM rAkhavAthI sAmAnyapaNe eTaluM to avazya thAya ja che ke - ApaNA parama ArAdhya kevaLajJAnI bhagavAna pote mukhyapaNe to jJAyakabhAvamAM ja susthita satA sakala zeyane dekhe che, mATe amAre DreyalakSI daSTi pratye na jatAM mukhyapaNe jJAyakalakSI daSTi ja karavA yogya che, jJAyaka evA AtmA pratye ja daSTi kendrita karavA yogya che, ke jethI sarva jJeya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.364 (patrAMka-431) Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 535 ApoApa emAM jaNAze. zeyalakSI daSTimAM buddhi bahirmukha thaI vhAra doDe che, jJAyakalakSI dRSTimAM buddhi aMtarmukha thaI aMtarAtmAmAM joDe che. mATe parama AtmadraSTA zrImade darzAvelI A ArAdhya devanI zuddha AtmadazA darzAvatI kevaLajJAna vyAkhyA parama parama parama upakArI che ema koIpaNa sabuddhi mumukSu AtmArthIno aMtarAtmA pokArI UThe che.1 paramArthalAbha icchatA jIve potAnI dRSTi zeya uparathI haTAvIne jJAyaka upara kendrita karavI joIe. AtmA jJAyaka che. te jJAna-darzanamaya che. tenuM kArya che jANavuM, jANavuM ne jANavuM. dareka samaye, rAta-divasa te jANavAnuM kAma karato ja hoya che. A jANavAnuM kAma te potAnA jJAna guNa dvArA kare che. jo ke ajJAnI jIvanuM saMpUrNa lakSa jANavAmAM AvanAra vAta tarapha, eTale ke zeya padArtho tarapha vaLeluM hoya che. tenuM lakSa te zeyane jANanAra jJAyaka upara hotuM nathI. tenuM jJAna kSeya padArtho tarapha ja kendrita thayeluM hoya che. tene padArtha dekhAya che, pavana vAya to teno sparza jaNAya che, avAjanuM jJAna thAya che, phUlanI gaMdha Ave che - A badhI bAbato tenA jJAnamAM Ave che, eTale ke zeya tenA jJAnamAM Ave che; paraMtu A badhAne jANanAro huM jJAyaka chuM, huM mArA jJAna dvArA A badhI vAto jANuM chuM' ema jJAyaka tarapha te kadI dhyAna ja nathI Apato. zeya upara dRSTi hovAthI tene jJAyakano khyAla ja nathI Avato. jIva parazeyane jANavAmAM hoMziyAra che, paNa jarUra che svakSeyane, arthAt jJAyakane jANavAnI. jIvanI jANavAnI kriyA mAtra zeyane ja prasiddha nathI karatI, paraMtu jJAyakanI paNa prasiddhi karatI hoya che. jema ajaMTA-IlorAnI guphAomAM aMdhAruM hovAthI temAM kareluM kotarakAma, mUrtio dekhAtAM nathI, paNa gAIDa jyAre Torca dvArA tenA upara prakAza pheMke che tyAre te dekhAya che. te mUrtio to pahelethI tyAM ja che, paNa prakAza paDatAMnI sAthe ja te dekhAvA mAMDe che. jo ke tyAre mAtra te mUrtio ja prasiddha thatI nathI, te sAthe prakAza - Torca paNa prasiddha thAya che. mUrtio sAthe prakAzanuM - TorcanuM astitva paNa siddha thAya che. tema zeyane jANatAM mAtra zeya prasiddha thatuM nathI, ene jANanAra - jJAna-jJAyaka paNa prasiddha thAya che; paraMtu te tarapha ajJAnI jIvano lakSa na hovAthI te mAtra zeyane ja prAdhAnya Ape che. je jaNAya che te joya, je jANe che te jJAyaka, je dvArA jaNAya che te jJAna ane jANavAnI kriyA - A cAre bAbato dareka prasaMgamAM upasthita hoya che. jema ke citra joyuM tyAM citra te ya, jeNe jANyuM te jJAyaka, jenA dvArA jANyuM te jJAna ane jANavuM te kriyA ema cAra bAbato vidyamAna hoya che. jyAM jyAM jANavAnuM kArya thAya che, 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "rAjajyoti mahAbhASya', pR.449 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tyAM tyAM zeya, jJAtA, jJAna ane jANavAnI kriyA e cAra bAbato hAjara hoya che. jJAyaka jJAna dvArA zeyane jANe che. A cAre bAbato hAjara hovA chatAM jIvanuM saMpUrNa dhyAna mAtra zeya upara ja hoya che. jIve tenuM dhyAna zeya uparathI haTAvI jJAyaka tarapha vALavuM joIe. dareka kArya vakhate huM jJAyaka chuM, zeya mArAthI bhinna che, huM mArA jJAna dvArA tene jANuM chuM' evI jAgRti keLavavI joIe. vAraMvAra Avo abhyAsa karavAthI sva tarapha jhUkavAnI - sva tarapha dhyAna laI javAnI Teva paDavA lAge che. zeyanI lubdhatA maTI jJAyakamAM ekatra thavA lAge che. jJAyakabhAva keLavAto jAya che, puSTa thato jAya che. jIva jyAre paraNeyane mAtra jJAyakabhAvathI jue che tyAre te parazeyamAMthI rasa leto nathI, temAM Asakta thato nathI. teno A jJAyakabhAva parazeyanI Asaktine jhAMkhI karato jAya che ane evI eka kSaNa Ave che jyAre cetanA parazeya vagaranI rahI jAya che. koI paragneya, koI viSaya nathI hoto. A jJAyakanuM svasaMvedana che. jeo potAnA svabhAvane A rIte oLakhI le che, aMtarmukha avalokIne jeo anubhava karI le che, teo pAra pAmI jAya che. temanI cetanAnuM agAdha UMDANa sapATI upara pratibiMbita thAya che. tethI have jyAre teo bahAranA jagatamAM pAchA phare che tyAre teo e ja nathI hotA ke je bahArathI aMdara jatI vakhate hatA. have temaNe jJAyakano anubhava karI lIdho che, tethI jagatavyavahAra karavA chatAM paNa teo jJAyakanI mastImAM ja hoya che. temanI AtmasthiratA vadhatI jAya che. cothA guNasthAna karatAM pAMcamA guNasthAne vizeSa AtmasthiratA hoya che. chaThThA-sAtamA guNasthAne tethI vizeSa hoya che ane teramA guNasthAne akhaMDa AtmasthiratA hoya che. akhaMDa AtmasthiratA ja kevaLajJAna tarIke oLakhAya che. kevaLI bhagavaMtane satata ane sahaja nirvikalpa samAdhinI siddhi hoya che tathA dehano saMyoga hovA chatAM saMpUrNa dehAtIta dazAnI saMprApti hoya che. A gAthAnA aMtima caraNamAM deha chatAM nirvANa' ema kahI zrImad jaNAve che ke AvI pUrNa vItarAgadazA prApta thavAthI, nijasvabhAvanuM akhaMDa jJAna varte evuM kevaLajJAna pAmavAthI, deha hovA chatAM atre ja nirvANa anubhavAya che. nijasvabhAvamAM AtmA tanmayAkAre, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe pariName evA AtmaguNane vipna karanAra ghAtI karmano sarvathA abhAva thatAM kevaLajJAnadazA varte che. A sthitine bhAvamokSa paNa kahevAya che. aghAtI karmano abhAva thayo nahIM hovAthI deha ane AyuSyanI sthiti bAkI rahI hoya che, tema chatAM kevaLI bhagavaMta deha sahita ja muktadazA anubhave che. jIvanA darzana-jJAna-cAritra guNonI taratamatAnA AdhAre tenA AdhyAtmika Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113 pa37 vikAsane cauda guNasthAnakamAM vibhAjita karavAmAM Ave che. A cauda guNasthAnakomAMthI 'sayogI kevalI' nAmanA teramA guNasthAnake jyAre jIva pahoMce che tyAre te kevaLI bhagavaMtane mana, vacana ane kAyAno yoga hoya che; tathApi temaNe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karmone vyavaccheda karI nAMkhelAM hovAthI bhavabIjano AtyaMtika nAza thayo hoya che. vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAra aghAtI karmo baLelI sIMdarI jevA sattvarahita thaI gayAM hoya che. have te mAtra AkAravat rahyAM hoya che. AvA teramAM guNasthAnake vartatA kevaLI bhagavaMta mana, vacana ane kAyAnA yoga hovA chatAM muktadazA anubhave che. jyAM kevaLajJAna che tyAM rAgavaiSano sarvathA kSaya thayo hoya che ane dehano saMyoga hovA chatAM, rAga-dveSathI AtmAnI mukti thaI hovAthI temane deha chatAM muktadazA siddha thaI hoya che. A avasthAne anya darzanamAM jIvanmuktadazA kahevAya che. jIvanmuktatA tene kahevAya che ke jemAM deha chatAM muktisadazapaNuM hoya che. jyAre dehAdino sarvathA viyoga thAya che tyAre videhamuktadazA kahevAya che. A banne dazAmAM bheda mAtra deha sahita ane deharahitapaNAno che, paNa jJAnamAM bheda nathI. temAM guNasthAne mana, vacana ane kAyAnA yoga hoya che, jyAre siddhadazAmAM e yoga paNa hotA nathI; paraMtu temA guNasthAne ane siddhadazAmAM jJAna saMbaMdhI samAnatA che, temanI zaktinA saMbaMdhamAM paNa kAMI bheda nathI, samAnatA che. dehadhArI kevaLI ane siddha bhagavAna bannenI AtmadazA samAna che, tethI teramAM guNasthAnake vartatA dehadhArI kevaLIne deha chatAM paNa nirvANa ja che. AvI utkRSTa jIvanmuktadazArUpa nirvANa pAmavA arthe potAnA avinAzI, pUrNa, zuddha caitanyasvabhAvano Azraya karavo joIe. sadgurunI AjJA anusAra jIva trikALI, pUrNajJAnaghana svabhAvamAM ekAkAra thAya che tyAre kevaLajJAnarUpI pAka taiyAra thAya che. potAnA AtmasvabhAvanI bhAvanA karatAM karatAM AtmA pote kevaLajJAnarUpa thaI jAya che. aMtaramAM dhruva jJAyakadravyanuM bhAna thatAM, "aho mAro AtmA to pUrNAnaMdathI sadA bharapUra ja che!' evI AtmAnA pUrNa sAmarthyanI anubhavapUrvakanI pratIti AvI jatAM muktinI paryAya saheje maLI jAya che. dhruva tattva dRSTigata thatAM, trikALI mukta svarUpa nijajJAyakadravyadaLamAM TharavAthI, pUrNa paramAnaMdadazA pragaTa thAya che, mATe jIve aMtarmukha thaI nijajJAyakadravyane sUkSma upayoga dvArA oLakhI levuM joIe. jeTalI kSaNo potAnA sahaja jJAnasvarUpa bAju jhukAva thAya che, eTalI ja kSaNo saphaLa che ane jeTalI kSaNo upayoga bAhyamAM jAya che te badhI kSaNo vyartha che. jIva jo cetaze nahIM to jema tenA anaMta bhava niSphaLa gayA che, tema vartamAna bhava paNa vyartha vItI jaze. paraMtu jIva jo Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pramAdane tilAMjali ApI, jAgRta thaI, sadgurunA bodhane AtmasAt karI, paradravya tathA parabhAvathI rahita potAnA jJAnasvarUpamAM ekAgra thaze to te zIdhra rAgAdi parabhAvathI ane paraMparAe sarva padravyathI mukta thaze. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - kevaLa nijasvabhAvanuM, sarva vibhAva rahita; sahaja zuddha upayogathI, tanmayatAe sahita. nirAvaraNa zuddhAtmanuM, akhaMDa varte jJAna; AtmAkAra alipta je, advitIya je bhAna. niratizayI zAzvata sadA, apratipAtI anaMta; kahIe kevaLajJAna te, nirUpama parama mahaMta. nirvikalpa upayogamAM, pariName AtamajJAna, kRtakRtya e mahAprabhu, deha chatAM nirvANa.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.242 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 449-452) Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 114 je varSa 2017, baLa . tema vijaya dine. hAla 622. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 113mAM zrIgurue kevaLajJAnanuM rahasya pragaTa karatAM kahyuM ke mAtra nijasvabhAvanuM jJAna jyAM akhaMDapaNe varte che tene kevaLajJAna kahevAya che ane te jJAna thayA pachI deha hovA chatAM muktadazA anubhavAya che. AnA uparathI phalita thAya che ke jo jIva svabhAvamAM rahe to mukti che ane jo te vibhAvamAM rahe to saMsAra che. artha gAthA jIva anAdithI vibhAvamAM pravartI rahyo che. anAdi kALano vibhAva zuM karavAthI dUra thAya ane te dUra karavAmAM keTalo kALa vyatIta karavo paDe, eno uttara saMkSepamAM eka saraLa dRSTAMta prayojI zrIguru kahe che -- 114 koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM zamAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya.' (114) karoDo varSanuM svapna hoya topaNa jAgrata thatAM tarata zamAya che, tema anAdino vibhAva che te AtmajJAna thatAM dUra thAya che. (114) bhAvArtha jIvanI vaibhAvika avasthA anAdi kALathI cAlI Ave che, chatAM te avasthAne TALavA mATe kAMI eTalA ja kALanI jarUra paDatI nathI. jema karoDa varSanuM svapna paNa UMghamAMthI jAgatAM tarata zamI jAya che, tema anAdino vibhAva paNa AtmajJAna thatAM tarata dUra thAya che. dIrghakAlIna nidrAmAM sUtelA mAnavIne dIrgha kALanuM svapna AvyuM hoya, svapnakALamAM anekavidha taraMgo racAyA hoya, paraMtu jyAre te jAgRta thAya che tyAre e svapna ekadama vilaya pAme che. Ama, game teTaluM lAMbuM svapna paNa jAgRta thatAM paLavAramAM aMta pAme che, tema svasvarUpa pratye jAgRta thatAM ja anAdinI vibhAva avasthA dUra thAya che. anAdi kALathI jIva vibhAvarUpI svapna joI rahyo che. te potAnA svarUpane bhUlI gayo che. te dekhatabhUlImAM aTavAI gayo che. te parane joIne potAne bhUlI jAya che. parane jotAM te AtmAne visarI jAya che, tethI rAgadveSarUpa vikAro karI karmabaMdha kare che ane duHkhI thAya che. A vibhAvarUpI svapnamAMthI mukta thavuM e ja kharI sAdhanA che. vibhAvarUpI svapnamAMthI mukti jAgRta thavAthI ja prApta thAya che, arthAt AtmajJAnanI prApti thavAthI thAya che. anAdi kALathI ajJAnarUpI nidrAmAM sUtelA jIvanuM Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana vibhAvarUpa svapna AtmajJAnarUpI jAgRti AvatAM vilIna thAya che. jema jAgRta thatAM svapnamALAno eka paLamAM aMta AvI jAya che, tema AtmajJAnanuM Agamana deha ane karmakRta vyaktitva sAthenA anAdinA tAdAtmyane eka kSaNamAM cIrI nAMkhe che. deha ane zubhAzubha bhAva sAthe je tAdAtmya thaI gayuM hatuM te AtmajJAna thatAM dUra thaI jAya che. zubhAzubha chedatAM mokSasvabhAva Upaje che ema je prathama kahyuM hatuM, tenA anusaMdhAnamAM ahIM zrIguru kahe che ke zubhAzubha chedavA mATe anaMta kALa nathI joIto. jema karoDa varSanuM svapna paNa jAgRta thatAM satvara vilIna thAya che, tema anAdino vibhAva paNa jJAna thatAM satvara dUra thAya che. vizeSArtha sAmAnyapaNe jAgRti ane UMdha e be avasthAothI jIva paricita che. jAgRta avasthAmAM mana ane indriyo sakriya hoya che, tethI bahAranA jagatano bodha thAya che. jyAre jIva jAgRta hoya che tyAre mana ane indriyo bAhya jagata sAthenA saMparkamAM rahI tenuM jJAna karAve che. UMghamAM athavA suSupta avasthAmAM mana ane indriyo sakriya hotAM nathI, tethI bahAranA jagatanuM jJAna thatuM nathI. nidrAmAM indriyo ane mana potapotAnuM kAma baMdha kare che, bAhya jagata sAtheno saMparka kapAI jAya ane jIva zUnyatAmAM khovAI jAya che. keTalIka vAra zUnyatAmAM khovAI javAne badale jIva svapna jue che. svapna avasthAmAM pUrNa jAgRti paNa nathI ane pUrNa nidrA paNa nathI. svapna avasthAmAM indriyo sakriya hotI nathI, paNa mana sakriya hoya che. svapnAvasthAmAM indriyo bAhya jagatanI noMdha letI nathI, zarIra nizceSTa paDyuM hoya che, paraMtu mana gatizIla rahe che. svapnamAM bahAranA jagata sAtheno saMparka tUTI jAya che, paraMtu potAmAM paDelAM jagatanA padArthonAM pratibiMbanuM tene jJAna thAya che. nidrA jyAre gADha na hoya ane te taMdrAmAM paDyo hoya tyAre tenuM avacetana mana jAgRta thAya che ane aMdara paDelA janma-janmAMtaranA vibhinna saMskAro, ekatrita thayelI vAsanAo cittapaTa upara vyakta thAya che. Ama, dabAyelI icchAo, vAsanAonuM nidrAvasthAmAM je vistaraNa thAya che tene svapnAvasthA kahevAya che. svapnAvasthAmAM jIva jAgRtasaMsAra jevo ja eka svapnasaMsAra race che. A svapnasRSTi te asatkalpanArUpa mithyA AbhAsa mAtra che, arthAt te asatya che, bhrAmaka che, kSaNika che. svapnAvasthAmAM je dekhAtuM hoya che te, svapna cAlu hoya tyAM sudhI sAcuM bhAse che. A svapnAvasthA kyAreka lAMbo samaya cAle che to kyAreka thoDo samaya cAle che, paraMtu jyAre jIva nidrAmAMthI jAgRta thAya che tyAre te svapna tarata vilIna thaI jAya che. svapna game teTaluM lAMbuM hoya topaNa tene laya thatAM vAra lAgatI nathI. AkhI rAta cAleluM svapna paNa jAgRta thatAM kSaNavAramAM vilIna thaI jAya Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 543 che. svapnasRSTinI bhrAmakatA tathA jAgRta thatAM thayelI tenI tatpaNa vilInatA - A be pAsAMne mukhya karIne, A gAthAmAM zrImade e siddhAMtane puSTa karyo che ke anAdi kALathI je vibhAva cAlyo Ave che te Atmabodha thavAthI satvara vilIna thAya che. anAdi kALano vibhAva, jJAna thatAM satvara dUra thAya che. A gUDha siddhAMtane temaNe atyaMta saraLa dRSTAMta dvArA samarthita karyo che. ajJAnamAM paDelo jIva paravastumAM ahaM-mamabhAvanI kalpanAne satya mAne che, tethI tene harSa, zoka, bhaya vagere utpanna thAya che. tene AtmAnI pratIti hotI nathI. potAnA AtmasvarUpano tene koI bodha hoto nathI. AtmAnuM astitva deha karatAM bhinna hovA chatAM AtmAne bhUlIne te dehamAM huM buddhi kare che, potAne deharUpa samaje che. parano saMyoga thatAM te anAdi saMskAranA prabhAvavaza temAM lipta thaI, parapadArtha Adi jema che tema jovA-mAnavA-svIkAravAne badale tatsaMbaMdhI khoTA nirNayo bAMdhe che. svanA aparimita aizvaryanuM bhAna nathI tathA teno bharoso nathI, tethI tene paramAM kutUhala rahyA kare che. vinAzI padArthanA saMyogAdimAM tene iSTa-aniSTapaNuM lAge che. bAhyamAMthI sukha maLaze evI abhilASAmAM te rAce che. parapadArthamAMthI sukha meLavavA te athAka prayatna kare che, paraMtu kyAre paNa vicArato nathI ke A vRttithI mane keTaluM nukasAna thaze. tene AkAMkSAnA cagaDoLamAMthI UtaravAno vicAra sudhdhAM Avato nathI ane emAM ne emAM ja AkhI jiMdagI veDaphI nAkhe che. svarUpanuM bhAna pragaTAvyuM na hovAnA kAraNe ajJAnI jIva saMsAramAM rajhaLI rajhaLIne janmAro vitAve che, ahIMthI tahIM phaMgoLAto rahe che ane apAra duHkhano anubhava kare che. jo te potAnI vibhAvarUpa svapnadazAno nAza kare to te duHkhI na thAya, paNa sukhI thAya. vibhAvarUpa svapnadazAno aMta AtmajJAna pragaTAvavAthI thAya che. dehAdi avasthAmAMthI potAnuM tAdAbhya toDavuM ghaTe che ane pote mAtra jJAyaka che, te sivAya kAMI paNa nahIM - evuM dehAdithI potAnI bhinnatAnuM bhAna pragaTAvavuM ghaTe che. anaMta avyAbAdha sukhanI upalabdhi arthe svasvarUpa pratye jAgRta thavAnI jarUra che. ajJAnarUpa svapna avasthAmAM jagatanuM je bhrAmaka darzana thAya che te jJAnarUpa jAgRta avasthAmAM vilIna thAya che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgRta avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che; tema ajJAnarUpa svapnadazAmAM dekhAtI dehAdimAM ahaMmamabuddhirUpa asatkalpanA, AtmajAgRtirUpa jJAnadazAmAM vAstavika dekhAtI nathI, mithyAbhAsarUpa jaNAya che. UMghamAMthI jAgRta thatAM karoDa varSanuM - dIrgha kALanuM svapna paNa tarata ja UDI jAya che ane bAhya jagatanuM yathArtha darzana thAya che, tema ajJAnarUpI nidrAmAMthI UThatAM, jJAnarUpa jAgRtadazA thatAM anAdinuM ajJAnadazAnuM svapna tarata ja Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana UDI jAya che ane vastusvarUpanuM yathArtha darzana thAya che. AtmA jAgRta thatAM divya jIvana jIvavAnI yathArtha dRSTinI samyagdarzananI tene prApti thAya ane te kramazaH mokSane pAme che. zrImade cha padanA patramAM lakhyuM che ke - 'anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnIpuruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema jo jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyagdarzanane prApta thAya; samyakdarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mokSane pAme.'1 anAdi svapnadazAnA arthAt bhAMtadazAnA kAraNe karmakRta avasthA ane bhAvomAM tAdAtmyapaNuM cAlyuM Ave che ane tethI ahaM-mamabhAvo utpanna thayA kare che. jema koI bhikhArIne svapnamAM moTuM rAjapATa maLe ane te potAne moTo rAjA mAne, paNa jAgRta thatAM ja svapna pUruM thAya che ane tene potAnI sAcI sthitino khyAla AvI jAya che; tema ajJAnarUpa svapnadazAne AdhIna thavAthI ajJAnI jIva potAnA nahIM evA vividha padArthomAM huMpaNAnI ane mArApaNAnI kalpanA kare che. AvI bhrAMtirUpa je svapnadazA, teno nAza thavA mATe jJAnIpuruSo zAzvata siddhAMtarUpa cha padano bodha Ape che. jema jema tenA upara vicAra karavAmAM Ave che, tema tema potAnA mULa zuddha svarUpanuM bhAna pragaTa thAya che. svapnadazAthI rahita evuM potAnuM svarUpa jJAnInAM vacana dvArA jANI, jIva karmakRta avasthAne badale potAnA svarUpamAM tAdAtmya kare to samyagdarzana thAya che. te potAnA svarUpamAM ahaMbhAva sthApe to jAgRta thaI samyagdarzanane prApta kare che ane svarUpamAM sthiratAnI vRddhi thatAM mokSane pAme che. je sAdhaka yathArtha bodhathI pragaTelI suvicAranI zreNIe caDIne ajJAnarUpI svapnadazAno nAza kare che, tene potAnA AtmAnA sAcA svarUpanuM bhAna pragaTe che ane Avo prabuddha sAdhaka krame karIne pUrNa zuddha dazAne mokSane prApta thAya che. je jIvane svasvarUpano yathArtha bodha pragaTa thAya che, svarUpanI sAvadhAnI hoya che, svarUpasmRti-svarUpajAgRti hoya che, te jIvanI dazA varNavatAM zrImad cha padanA patramAM lakhe che ke 'koI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka, saMyoga, utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAvaparyAyamAM mAtra potAne adhyAsathI aikyatA thaI che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa - pratyakSa - atyaMta pratyakSa - aparokSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyogane viSe tene iSTa-aniSTapaNuM prApta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA114 545 thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, rogAdi bAdhArahita saMpUrNa mAhAbhyanuM ThekANuM evuM nijasvarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che." samyagdaSTi jIvane svasvarUpano yathArtha bodha thayo hovAthI temanA aMtaramAMthI jagatanA padArthonuM mAhAtma UDI jAya che. temane jagatanA sarva padArtho nIrasa ane phikkA lAge che, tRNavatuM lAge che. kSaNika sukha ApanArA, apavitra ane potAnA svabhAvathI viparIta lakSaNovALA parapadArthone prApta karIne temane harSa thato nathI athavA ISTa padArthono viyoga thavAthI temane zoka paNa Upajato nathI. jagatanA padArthonI prAptiaprAptimAM temane haMmezAM samabhAva ja rahe che, viSama bhAvanI utpatti thatI nathI. Avo samatAbhAva jene aMgIkAra karavAthI pragaTe che, tevA AtmasvarUpanuM nirmaLapaNuM, paripUrNapaNuM, nityapaNuM ane atyaMta AhUlAdakapaNuM temane bhedarahitapaNe anubhavamAM Ave che. nirvikalpa dazAmAM thatA AvA anubhavathI temane potAnuM svarUpa zuddha bhAse che. parathI bhinna evuM zuddhapaNuM anubhavamAM Ave che. te svarUpa sarva guNathI saMpanna hovAthI paripUrNa che ane paripUrNa hovAthI koI anya dravyanI tene apekSA hotI nathI. AvuM saMpUrNapaNuM anubhavAtAM bAhya UNapathI teo dInatA anubhavatA nathI. parathI nirapekSa evA potAnA AMtara vaibhavano anubhava thatAM temane paranI apekSAvRtti, AdhArabuddhi chUTe che. pudgalakRta kSaNabhaMgura avasthAothI, bAhya paristhitiothI ane saMyogomAM AvatAM parivartanothI have teo ciMtita ke vicalita thatA nathI. svarUpanuM avinAzIpaNuM anubhavamAM AvatAM badho ja bhaya, asurakSA tathA asalAmatInAM badhAM pariNAma vilaya pAme che. AtmAnA zAzvata astitvanI pratIti thatAM temane mRtyuno bhaya kadI sparzato nathI. koI nAza karI zake nahIM evuM AnaMdapaNuM anubhavavAthI paramAM sukhabuddhi, kartabuddhi vagere TaLI jAya che. AtmAno nirupAdhika AnaMda anubhavamAM Avyo hovAthI viSayasukhano, bhautika sukhano bhrama bhAMgI jAya che. aMtararahita - abhedabhAve uparokta guNo temanA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAvaparyAyamAM adhyAsathI je aikya anubhavAtuM hatuM, arthAt anAdi kALathI rAgAdi vikAro sAthe je ekatA hatI, anAdi mithyA adhyAsathI "A huM' evo je anubhava thato hato; te sarvathI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che evo temane anubhava thAya che. svarUpa sAthe aikyabhAva thayo hovAthI vibhAva sAthenuM bhinnapaNuM spaSTa, pratyakSa, atyaMta pratyakSa, aparokSapaNe teo anubhave che. temane svabhAvamAM tAdAbhya ane vibhAvathI bhinnatA satata varte che. jema samudra nitya che, teno utpAda paNa nathI ane vyaya paNa nathI; paraMtu temAM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, "cha padano patra'). Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paLe paLe je lahera utpanna thAya che teno utpAda paNa che ane vyaya paNa che. jo lahera potA sAthe tAdAmya kare to utpAda-vyayanA vedanathI duHkhI ja rahe, paNa jo te samudra sAthe tAdAmya sAdhI le to utpAda-vyaya thatA hovA chatAM nitya svabhAvanI khumArIthI te sabhara banI UThe che. tema AtmAno je trikALI svabhAva che temAM utpAda paNa nathI ane vyaya paNa nathI, paraMtu AtmAmAM samaye samaye je paryAya utpanna thAya che teno utpAda paNa che ane vyaya paNa che. jo paryAyamAM aikyabhAva kare to AtmA duHkhI ja rahe che ane trikALI dhruva svabhAvamAM aikyabhAva kare to samaye samaye utpAda-vyaya thatA hovA chatAM paNa dhruva svabhAvanI khumArIthI te sabhara banI UThe che ane janmamaraNanAM ke anya saMyogajanya duHkhothI upara UThI te potAnA svAdhIna sukhane bhogave che. sadgurunA bodha ane samAgamanA baLa vaDe vibhAvabhAva sAthenuM anAdi aikya miTAvI, tenI sAthe bhinnatA sadhAtAM tathA nijasvarUpamAM aikya sadhAtAM paryAya paNa potAne dhruva mAnavA lAge che, arthAt trikALI svabhAvanA anaMta guNanidhAna paryAyamAM pragaTI UThe che. jJAnIne vibhAva sAthenuM aikya tUTI gayuM hovAthI, cAritramohanIyanA udayanA nimitte je vibhAvabhAvo Upaje che, tene teo potAnuM mULa svarUpa mAnatA nathI. temane vibhAvabhAva ane svabhAvabhAvanuM bhinapaNuM spaSTa rahetuM hoya che. svabhAvanI pratIti evI pratyakSa rahe che ke kALAMtare ke bhavAMtare paNa te bhUMsAtI nathI. game tevA udayamAM temanI A pratIti kAyama rahe che, udayaprasaMgamAM temanAM zraddhA-jJAna gherAI jatAM nathI. zubhAzubha bhAvo udbhavatA hovA chatAM paNa te zubhAzubha bhAvonI temane ruci nathI ane potAnI sarva zaktithI teo vibhAvabhAvothI pAchA pharavAno puruSArtha karyA ja kare che. zuddha bhAvanI pakaDanA kAraNe svarUpamAM sthira thavAnA prayatno niraMtara cAlu rahe che. samyagdaSTi jIvane cidAnaMdatattvanuM bhAna satata rahevAthI, svarUpamAM ja prIti rahevAthI, temAM ja tanmayatA thavAthI, jagatanA koI paNa kSaNabhaMgura ane tuccha padArtho maLavAthI ke vikhUTA paDavAthI aMtaramAM harSa-zokanA bhAvo thatA nathI. parapadArtha pratye iSTa-aniSTapaNuM thatuM nathI. teo niraMtara samapariNAme rahe che. parapadArthanA mAtra jJAtA-draSTA rahe che. janma, jarA, mRtyu, roga Adi sarvathI abAdhita, anaMta anaMta aizvaryanA sotarUpa ane saMpUrNa kRtakRtyatArUpa jeno svabhAva che tevA nija zuddhAtmapadane svAnubhavathI jANI-vedI teo kRtArtha thAya che, arthAt bhavano aMta lAvIne teo kRtArtha thAya che. eka vAra AtmAno anubhava thAya che pachI tenuM kheMcANa vadhatuM jAya che. svarUpamAM sthira thavAnuM adamya AkarSaNa jAge che. temane AtmasthiratAnI bhAvanA upa thatI jAya che. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 547 bahAra badhuM lakhyuM lAge che. bahAramAM pariNAma tanmaya thatAM nathI ane vAraMvAra aMtaramAM DUbakI mAryA kare che. anukrame zrAvakadazA, munidazA, kaivalyadazA, siddhadazA pAmI teo kRtArtha thAya che. A pramANe jemane jJAnI puruSanA yogamAM svasvarUpano daDha nizcaya thAya che temane AnaMdadAyaka evuM nijapada pragaTe che. teo avazya apAra zokasvarUpa evA A saMsArasamudrane tarIne sarva mAnasika ciMtAothI, zArIrika rogothI ane sAMsArika upAdhiothI upara UThe che. krame karIne temane sarva prakAranA bAhyAMtara saMgathI rahita ane paripUrNa jJAnAnaMdanA rasathI chalochala bhareluM evuM paramAtmapada pragaTa thAya che. A vAta traNe kALane mATe parama satya che. eka kSaNa paNa svarUpanI jhAMkhI thatAM jIvamAM AvuM AmUla parivartana AvI jAya che. jema koI eka khaMDamAM rahelA khajAnAnI vAta koI jANakAra pAsethI sAMbhaLI, potAnuM dAritrya dUra karavAnI icchAthI te khajAnAne prApta karavA prayatna karatA koI mANasane, acAnaka pavananA jhapATAthI thoDI kSaNo mATe te khaMDano paDado khamyo hoya tyAre paDadA pAchaLa rahela khajAnAno khyAla AvatAM tenA puruSArthamAM AmUla parivartana AvI jAya che; tema sadguru dvArA AtmasvarUpanI oLakhANa karI puruSArtha karanAra sAdhakane eka kSaNa mATe paNa jo svarUpanuM darzana thAya to, tyArapachI tenuM AkhuM jIvanavaheNa badalAI jAya che. jema aMdhArI rAte taddana ajANyA sthAne UbhA rahelA musApharane vIjaLInA jhabakArAmAM potAnI AjubAjunuM dRzya dekhAI jAya che, tema svAnubhavathI sAdhakane eka palakArAmAM potAnA svarUpanuM darzana lAdhe che. eka kSaNa mATe potAnA akaLa, zAzvata, zuddha svarUpano anubhava thAya che ane pUrvanA ajJAnanuM sthAna AtmAnuM nirmAta jJAna laI le che. varSonA zAstrAbhyAsathI je prApta na thaI zake enAthI paNa adhika spaSTa, nizcita ane UMDANavALuM jJAna A thoDI ja kSaNomAM temane thaI jAya che. nirvikalpa anubhava vakhate temane e paNa vikalpa nathI Avato ke huM anubhava karanAro ane A mArI anubhavanI paryAya che', to anya vikalpanI to vAta ja kyAM rahI? A anubhava atyaMta sukhada hoya che ane tenAthI temane vacanAtIta zAMti lAdhe che. zuddhAtmAnI anubhUti thatAM badhA lezo dUra bhAgI jAya che. karmakRta vyaktitvanA paDanI othe rahela potAnA tAtvika, avinAzI, jJAnamaya AnaMdasvarUpanI anubhUtinA pariNAme temanA hRdayamAM zAMta rasanuM jharaNuM vahevA lAge che. teo zAMti, svasthatA ane prasannatAthI sabhara bane che. temanuM jIvana divya bane che. teo je kAMI jANe-samaje che te badhuM divyatAthI vyApta hoya che. temane paramAM rahelAM ahaM-mamatvano nAza thAya Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che ane kartA-bhoktApaNAne vedavAne badale have teo jJAtA-draSTApaNe rahevA lAge che. sarva dvaMdvonuM ane viSamatAonuM niSphaLapaNuM temanA AtmAmAM aparokSAnubhUtithI vidita thAya che. temanI dRSTimAM sukha-duHkha, lAbha-hAni vagere sarva bhedo gaLI jAya ane temanA jIvanamAM sarvatra ekarUpa, alaukika darzananI ja mukhyatA thaI jAya che. vizvanA samasta jIvomAM potAnA jevI ja divya vibhUtinAM darzana temane thavA lAge che. temaNe potAne jANyo hovAthI teo jANI le che ke Avo dIvo badhAmAM baLI rahyo che. dareka jIvanI aMdara eka Atmajyoti che, je guNonI dRSTie samAna che. jyAM sudhI jIva potAne nathI jANato, tyAM sudhI tene anya jIva zatrurUpe ke mitrarUpe bhAse che, paNa potAne jANI levAthI jIva samadarzanane upalabdha thAya che. pachI nathI koI zatru ke nathI koI mitra. nathI koI potAnuM ane nathI koI parAyuM. temane sarva pratye samadarzitA sarvAtmamAM samadraSTi rahe che. temane koI pratye rAga-dveSa thatA nathI. teo niHspRhI hovAthI, temano sarva vyavahAra apekSAvihIna hovAthI, koIno paNa game tevo kaTu vyavahAra hoya topaNa teo koI pratikriyA karatA nathI. ajJAnamadirAmAM masta thaIne cAlI rahelo koI jIva temanI sAthe athaDAmaNamAM Utare topaNa teo krodhAdi karatA nathI. nukasAna karanAranuM paNa hita sAdhavAmAM teo pravRtta hoya che ane te paNa sahaja rIte. dIpa jAte baLe che, paNa badalAmAM vizvane prakAza ja Ape che. dhUpa jAte saLage che, paNa badalAmAM sarvatra sugaMdha ja phelAve che. vRkSa pote paththarano mAra sahana kare che, paNa badalAmAM mAranArane phaLa ja Ape che. A badhuM jema sahaja bhAvathI bane che, tema jJAnIne samatA sahaja banI gaI hovAthI sva-paranA kalyANano srota khullo thaI jAya che. teo samasta jIvonA parama hitakArI mitra banI jAya che. AtmabhAna thayA pachI svarUpamAM ja tatpara evA jJAnInuM citta niraMtara caitanyasvabhAvanA bhAnamAM ja rahe che. temane zarIranuM lakSa paNa rahetuM nathI. temane nizadina potAnA zuddhAtmAnuM lakSa varte che. temane satata jJAnasvarUpa AnaMdamUrti AtmAno lakSa hoya che. eno dora temaNe bAMdhI lIdho hoya che. jema karoLiyo pANImAM cAlI na zake, eTale potAnI lALathI lALano dora bAMdhIne tenA upara saDasaDATa cAlyo jAya che; tema samyagdaSTie caitanyanI rucino dora bAMdhI lIdho hovAthI mokSamArge temano AtmA saDasaDATa cAlyo jAya che. pUrNapadanI prAptinA mArgamAM niHzaMka thaI, svasthatA ane nizciMtatAthI teo AgaLa vadhe che. teo nija parama upAdeyatattvanI ArAdhanAmAM magna rahe che. AtmAnubhavano Avo apAra mahimA che. koI bhayAnaka svapnathI bhayabhIta banela vyaktinI mAnasika avasthA ane temAMthI jAgI jaI haLavAza anubhavatI Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 549 vyaktinI mAnasika avasthA vaccenA aMtara jevuM aMtara AtmAnubhava prApta karanAra vyaktinI anubhava pUrvenI ane pachInI mAnasika avasthA vacce hoya che. UMghamAMthI jAgI janArane svapnanI sRSTi mAtra mAnasika bhramaNA hatI evuM jJAna thatAM tenA mATe svapnanA banAvonuM koI mahattva rahetuM nathI, tema AtmAnA jJAna-AnaMdamaya zAzvata svarUpanI anubhavasiddha pratIti thatAM temanI bhavabhramaNA bhAMgI jAya che ane temane bAhya jagata svapna jevuM niHsAra lAge che. Ama, svarUpajAgaraNanI sAthe ja jAta ane jagata judAM lAgavA mAMDe che. potAnA svarUpa pratye jAgRta thatAM ja svapnadazA samApta thaI jAya che. jIva ema mAne che ke AtmajJAnanI prApti e eka kaThina upalabdhi che, paNa A mAnyatA sAcI nathI. na e kaThina che ane na to e upalabdhi che. jIvanA astitvamAM nathI kAMI joDavAnuM ke nathI emAMthI kAMI kADhI nAkhavAnuM. jIva je prApta karavA icche che, e to te atyAre ja che. te atyAre e ja che, je thavA cAhe che. te eTalo pUrNa che jeTalo pUrNa hoI zake che. AtmajJAna mATe teNe kaze paNa javAnuM nathI. teNe kazethI kaMI paNa lAvavAnuM nathI. e to haMmezAM hAjara ja che. jo teNe kaMI lAvavAnuM hoya to mAtra potAnI jAgRti lAvavAnI che. AtmAne kaze paNa meLavavA javAnuM nathI, kevaLa jAgRta thavAnuM che. jene jIva bhUlI gayo che, enuM phakta smaraNa ja karavAnuM che. potAnA svarUpa pratye mAtra daSTi karavAnI che. AtmAne prApta nathI karavAno, kevaLa anAvRta karavAno che. jIve je kAMI puruSArtha karavAno che e upalabdhi mATe nahIM paNa anAvaraNa mATe karavAno che. koI bhikhArI hoya, tenI pAse eka khajAno hoya jene te bhUlI gayo hoya athavA tene hajI sudhI khabara paNa na hoya ke tenI pAse koI khajAno che. te rastA upara bhIkha mAMgI rahyo hoya, tyAre koI sajjana AvIne tene kahe ke "tArA gharanI aMdara jo. tAre bhIkha mAMgavAnI jarUra nathI. tuM to A ja kSaNe samATa thaI zake ema che.' to bhikhArI ene kaheze, "kevI mUrakha jevI vAto karo cho? huM A ja kSaNe samrATa kaI rIte banI zakuM? varSothI bhIkha mAMguM chuM ane hajI sudhI bhikhArIno bhikhArI ja chuM. jo aneka janmo sudhI bhIkha mAMguM topaNa huM samrATa banI zakuM nahIM.' bhikhArIne bharoso ja nathI Avato. bhIkha mAMgatAM je thoDuM-ghaNuM maLe, temAM calAvI leto hovAthI samATanAM svapna jovAnuM paNa chUTI gayuM che. paraMtu jo gharamAM daTAyelo khajAno mAmUlI khodakAmathI, thoDI mATI haTAvavAthI meLave to te bhikhArI nahIM rahe, te tarata ja samrATa thaI jaze. A ja vAta adhyAtmanI bAbatamAM che. AtmA chupAyelo khajAno che. jIve hajI sudhI e khajAnAne jANyo nathI, paraMtu e tenI aMdara mojUda ja Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. pote ja khajAno che ane chatAM kevI viDaMbanA che ke te bhIkha mAMge che. svasvarUpamAM aikyarUpa khADo banAvatAM ane zarIranI sAthe je tAdAtma karI lIdhuM che te tAdAbhyarUpa mATIne haTAvatAM khajAnAno patto maLI jAya che. bhAre prayatna vinA jIva samrATa thaI zake che. svasvarUpanA anusaMdhAnathI jIvane AtmajJAna pragaTI zake che. bhikhArI ane samATanI vacce ghaNuM ja aMtara che. tevI ja rIte ajJAnI ane jJAnI vacce anaMta dUratA che. jJAnIne svarUpanuM anusaMdhAna niraMtara hoya che, jyAre ajJAnIne phakta e ja karavAnuM bAkI che. jo te svarUpAnusaMdhAna kare to te paNa zIgha jJAnI thaI jAya che. jJAnI paNa ajJAnInI jema kyAreka bhikhArI hatA. svarUpAnusaMdhAnathI bhikhArIpaNuM maTI gayuM, samATapaNuM anAvarita thayuM ane teo svAmI thaI gayA. jJAnI potAnA AMtarika khajAnAne prApta karI le che pachI teo bhikhArI nathI rahetA, samATa bane che. dareka jIve mAtra potAnA khajAnA upara najara karavAnI che. jo bahAra kaze pahoMcavAnuM hota, bahArathI kaMIka aMdara lAvavAnuM hota to jarUra e kArya kaThina hota; paraMtu tevuM kaMI karavAnuM nathI, mAtra AvaraNa ja dUra karavAnuM che. be vyakti bAju bAjumAM beThI che. AMkhanI koI moTI kSatinA kAraNe eka vyakti aMdha che. bIjI vyakti aMdha nathI, te joI zake che, paNa atyAre AMkha mIMcIne beThI che. jo vartamAna kSaNamAM te bannene AsapAsanuM dRzya dekhADavuM hoya to aMdha vyaktinA kissAmAM e kArya atyaMta kaThina bane che, kema ke te mATe zastrakriyA karavI paDe che; jyAre dekhatI vyaktie to mAtra AMkha ja ughADavAnI che, mAtra anAvaraNa ja karavAnuM che ane tethI enA kissAmAM e kArya atyaMta saraLa bane che. tevI ja rIte sat prApta karavA sat tarapha najara karavAnI che ane tethI ja sat saraLatAthI prApta thaI zake che. agatyanuM che mAtra anAvaraNa. tethI ja jJAnIoe kahyuM che ke sat saraLa che, sugama che, sarvatra tenI prApti hoya che. jIvane AtmajJAnarUpa jAgRti pragaTatAM paribhramaNanuM mULa kAraNa evuM vibhAvabhAvamAM kareluM tAdAbhya chedAI jAya che. jIva zubhAzubha bhAva karIne anaMta vAra svargamAM gayo ane anaMta vAra narakamAM paNa gayo. zubhAzubha bhAva sAthe abhedabhAvanI mAnyatAthI cAre gatimAM anaMta kALa rakhaDyo, paNa jyAM AtmajJAnarUpI jyoti pragaTa thaI tyAM paribhramaNa TaLI gayuM ane muktinI paryAya aMze pragaTa thaI. "mAro AtmA jJAtA-draSTA che, vItarAgasvabhAvI che' ema svIkAratI jJAnajyoti evI to sajja thaI ke have to pUrNa svarUpamAM pragaTa thaIne kevaLajJAna lIdhe chUTako! jJAnajyotinA phelAvAne kevaLajJAnamAM pariNamatAM koI rokI zake ema ja nathI. te pragaTI te pragaTI, have kevaLajJAna sudhI pahoMcI ja javAnI! Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 551 AvI jJAnajyoti pragaTAvavAnI preraNA karatAM AcAryazrI amRtacaMdradeva kahe che ke 'he bhavya! jagatanA bIjA vRthA vivAda karavAthI tuM aTaka. zAMta thaIne, cupacApa, gupta rIte, keLavaNI pAmIne, vinIta thaIne, vizvAsu thaIne, dRDha thaIne, nizcaLa thaIne, sthira thaIne, ekAgra thaIne aMtaramAM caitanyane anubhavavAno cha mahinA sudhI abhyAsa kara ane khAtarI karI jo ke Ama karavAthI tArA hRdayasarovaramAM pudgalathI bhinna evA caitanyaprakAzanI prApti thAya che ke nahIM? cha mahinAmAM to jarUra tenI prApti thaze.'1 jIve anaMta kALathI mithyA buddhinA kAraNe deha ane rAgAdine potAnA mAnIne teno abhyAsa karyo hovAthI tene caitanyavidyA prApta na thaI, potAno AtmA anubhavamAM na Avyo. caitanyano anubhava sahaja ane saraLa hovA chatAM, te pote duniyAnA nakAmA kolAhalamAM rokAI gayo hovAthI tene caitanyano anubhava na thayo. A kolAhalathI tene kaMI AtmalAbha na thayo. have teNe duniyAnA kolAhalathI virAma pAmavuM joIe. bAhya kolAhalane choDIne aMtaramAM caitanyane anubhavavAno abhyAsa karavo joIe. AkhA jagatanI darakAra choDIne caitanyasvarUpane anubhavavA mATe taiyAra thavuM joIe. eka caitanyatattva sivAya badhuM ja bhUlI javuM joIe. mAtra caitanyano ja abhilASI thaIne aMtaramAM caitanyane pakaDavAno abhyAsa karatAM jIva aMtaramAM UMDo ne UMDo Utarato jAya che, kSaNe kSaNe caitanyasvabhAvanI najIka ne najIka thato jAya che. Avo ne Avo dhArAvAhI abhyAsa cAlu rahetAM jarUra caitanyano anubhava thAya che. laganIpUrvaka abhyAsa karatAM cha mahinAmAM jarUra AtmAno anubhava thAya che. cha mahinA to vadhumAM vadhu che. jo utkRSTa laganIpUrvaka jIva prayatna kare to to mAtra be ghaDImAM ja jIvane AtmAnI prApti thAya che. AtmAmAM paranuM kAMI karavAnuM kiMcit paNa sAmarthya nathI, paraMtu te ja AtmAmAM evuM behada svAdhIna sAmarthya che ke te be ghaDImAM AtmAnI prApti karI zake che. paravastu AtmAne tAbe nathI, paraMtu AtmA svayaM cidAnaMdamUrti che' ema samajI-svIkArI svabhAvamAM Thare tene be DImAM pUrNa nirmaLa kevaLajJAnadazA prApta thAya che. AtmAno anubhava karavAnI jene tAlAvelI jAgI che evo mumukSu jIva to utsAhathI ane ullAsathI A kAryamAM maMDI paDe che. jyAM bAra mahine pAMca lAkha rUpiyA maLe tema hoya, tyAM jo eka divasamAM te maLI jAya to 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 34 kimapareNAkAryako lAhalena vima svayamapi nibhRtaH san pazya SaNmAsamekam / hRdayasarasi puMsaH pudgalAdbhinnadhAmno nanu kimanupalabdhirbhAti jiyopaddhiH / / ' Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana harakhanA uchALA Ave che. rucikara vastu alpa kALamAM maLI jAya to kevo AnaMda thAya che! paNa A to saMsAranA anukULa saMyogo che. tenuM phaLa paramArthadRSTie zUnya che, kAraNa ke tenAthI koI paNa prakArano AtmalAbha thato nathI. paraMtu kevaLajJAnathI to anaMta AtmalAbha che ane te be ghaDImAM pragaTI zake che. tema chatAM bahirdaSTi jIva 'hamaNAM nahIM' evA vAyadAo karI zithila thaI jato hoya che ane tethI te AtmajJAna pragaTAvI zakato nathI. AtmAnI zuddha, pavitra, nirmaLa dazA pragaTAvavAmAM keTalo samaya lAge te jIvanI tvarA-tIvratA tathA saghana AkAMkSA-abhIpsA upara AdhAra rAkhe che. jIva kIDInI cAle cAlyA kare to janmonA janmo nIkaLI jAya. sAmAnyapaNe paramArthamA loko jAnaiyAnI jema dhImI gatie cAle che. jo jIva dhAre to te vimAna karatAM paNa teja gatie AgaLa vadhI zake ema che. jo te samagra bhAvathI, pUrA jozathI ne pUrA hozathI aMdara jhukAvI de, kaMI paNa bacAvyA vinA jo samagra astitva dAva upara lagAvI de to atyAre ja pahoMcI zake, kAraNa ke te arthe teNe koI bahAranI yAtrA karavAnI nathI. A yAtrA to aMdaranI che ke jyAM te che ja, kevaLa najara pheravavAnI vAta che. te bhaTakato aTake to jarA paNa aMtara che ja nahIM, paNa jo najara pheravavAmAM te vAra lagADe, yAtrAne sthagita kare ane kahe ke kAle karIza, parama divase karIza; to pachI jevI rIte AvA anaMta janmo veDaphAI cUkyA che tevI rIte haju bIjA anaMta bhavo veDaphAI javAno saMbhava che. jIvanI kevaLajJAnanI taiyArI tenA hAthamAM che. teno vartamAna samaya tenA hAthamAM che. te svataMtra che. vartamAna samayane, vartamAna vartatI paryAyane potAnA paripUrNa svabhAva tarapha vALavA te svataMtra che. svabhAvamAM jyAre paNa javuM hoya tyAre tene koI saMjoga rokI zake ema nathI. AtmAmAM saMjogono trikALa abhAva che. tenuM svarUpa avyAbAdha che. bahAranA koI saMjogamAM evI tAkAta nathI ke jIvane potAnA svarUpamAM jatAM rokI zake. jIvane aTakAve che teno pramAda, pramAda mahAripu che. je A pramAdano jaya kare che, te paramapadane prApta kare che. "atyAre ja krAMti karI anaMta karmono be ghaDImAM kSaya karI zakuM evuM mAruM sAmarthya che' - AvI zraddhA sahitanI kevaLajJAnanI taiyArImAM kevaLajJAna pragaTe che. je jIva AtmAnI dhagazapUrvaka AgaLa vadhI, AtmajJAna pragaTAvI, vibhAvabhAvono sarvathA aMta lAvI kevaLajJAna pragaTAve che; te jIva siddha avasthAmAM sAdianaMta kALa sudhI samAdhisukhamAM birAje che. saMsAranA bhUtakALa karatAM siddhapadano bhaviSya kALa anaMtagaNo vadhu che. caitanyasvabhAvanI asaMkhya samayanI sAdhanAnA phaLamAM Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 553 AvuM anaMta kALanuM anaMta sukha pragaTe che. mokSamArge prayANa zarU thayA pachI mokSane sAdhatAM anaMta kALa nathI lAgato. mokSamArgano samagna kALa asaMkhya samayano ja hoya che. te asaMkhya samayanI sAdhanAnA phaLamAM je mahAna siddhasukha pragaTe che te anaMta kALa rahenAruM hoya che. Ama, anAdi kALano vibhAva maTADavA mATe ane anaMta kALanuM mokSasukha sAdhavA mATe anaMta kALa nathI lAgato. potAnA svabhAvanI tAkAtathI asaMkhyAta samayamAM ja AtmA siddhapadane sAdhI le che. AnA uparathI phalita thAya che ke jIva sAdhakakALa vibhAva mokSa - anAdi-anaMta kALa sAdi-sAMta kALa anAdi-sAMta kALa sAdi-anaMta kALa jIva anAdi-anaMta che, paNa vibhAva anAdi-sAMta che. anAdino vibhAva jJAna thatAM dUra thAya che. vibhAva traNa prakAre che zraddhAno vibhAva, jJAnano vibhAva ane cAritrano vibhAva. zAstramAM ene anukrame mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra kahyAM che; ane e traNe vibhAva dUra karavA mATe samyagdarzana, samyajJAna ane sabhyazcAritrarUpa ratnatrayanI ArAdhanA e ja eka upAya che. yathArtha bodha thayA vinA yathArtha pratIti jAgatI nathI ane yathArtha pratIti pragaTyA vinA jJAna samyak thatuM nathI ane e banne samyak prakArane pAmyA pachI ja AcaraNano vibhAva dUra thAya che. sarva zubha-azubhathI rahita thaIne svarUpamAM jAgRta thatAM vibhAva vilIna thAya che. A ja vibhAvane TALavAnI rIta che. A viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che 'ahIM 'vibhAva' zabdathI mukhyapaNe darzanamohano nAza kahyo che, ane gauNamAM cAritramohano nAza kahyo che.'1 Ama, zrImade anAdino vibhAva TALavAno upAya ane te TALavAno kALa svapnanA dRSTAMta vaDe samajAvI, mumukSuone AtmajJAnanA puruSArtha mATe preraNA ApI che. svabhAvanA pratipakSa evA vibhAvanuM AtmAmAMthI visarjana karavAno sadupadeza karyo che. sarva jJAnIono bodha vibhAvano vilaya karanAra AtmajJAnarUpI jAgRti keLavavA arthe ja hoya che. jJAnIo jIvane jAgRta karavA mATe preraNA kare che ke 'he jIva! tuM kyAre jAgaze? tuM kyAre A svapnadazAmAMthI bahAra nIkaLaze? anAdi kALathI tuM tArA svapadane bhUlyo che. have tArA AnaMdamaya svapadane saMbhArIne jAgI jA. mAtra bAhya 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.367 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana kriyA ke koro zAstrAbhyAsa karavAthI jAgRti nahIM AvI zake. AtmAnA bhAna vinA te paNa badhuM behozImAM ja thaze. jyAre aMdarathI evo bhaNakAra thaze, pokAra jAgaze ke have pachInuM jIvana behozImAM gALavuM nathI, mAre jAgRta thavuM che; tyAre adhyAtmanI yAtrAno prAraMbha thaze. sadgurunA Azraye potAnA svarUpanI sAcI oLakhANa thaze, teno mahimA jAgaze, teno anubhava thaze tyAre AtmajJAnarUpI jAgRti pragaTaze. AvI jAgRti tuM zIghra pragaTAvI le. tuM durlabha manuSyajIvana pAmyo che, mahAdurlabha evo vItarAgano upadeza tane maLyo che; to have jAgRta thatAM vAra kema? badhAM sAdhana taiyAra che. tArI ja vAre vAra che. have vAra na lagADa. satvare AtmajJAnathI AtmAne prakAzita kara.' jAgRtimaya jIvana ja sAcuM jIvana che. jIva bhale game teTalI bAhya kriyA ke carcA karato hoya, paNa jo vRttimAM rUpAMtaraNa na hoya, svarUpanuM bhAna na hoya, AtmavikAsa thato na hoya to te nidrAmAM ja che. nidrAnI AraMbhanI kSaNe te jyAM hoya che tyAM ja aMtima kSaNe paNa hoya che. teno koI ja vikAsa thato nathI. mATe jyAM vikAsa nathI tyAM hajI nidrA che. A mUrcchamAMthI jAgavuM ja paDaze. A mUrcchamAMthI jAgyA vinA pote je che, te hovA chatAM te potAne jANI nahIM zake. potAnI ja sattAne te jANI nahIM zake. jAgRti lAvaze to ja jJAnInA mArge AgaLa vadhI zakaze, tethI jAgRta thavAnI jarUra che. jAgRta jIvana ja vAstavika jIvana che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che paNa, jAge AvyuM bhAna; kAraNa e ajJAna. 'koTi varSanuM svapna bhikhArIne khedanuM, svapna te, jAgrata sahaje svapnadazAnA zALibhadrane dhanya g thatAM mArga zamAya; pamAya. dIpa pragaTa thatAM tarata, maTI jAya aMdhakAra; tema vibhAva anAdino, maTe svabhAva pracAra. sUrya udayamAM rAtrithI, leza na rahI zakAya; kSamA dharma hAjara thatAM, krodhathI nAzI javAya; tema anya parabhAva te, jJAna thatAM dUra thAya.' * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.242-243 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 453-456) Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 115 re je re ja phaLa che , nari 6 , ka . dhamo mI. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 115 gAthA 114mAM zrIgurue jaNAvyuM ke karoDa varSanuM svapna jema jAgRta thatAM [2] tatkALa vilaya pAme che, tema vibhAvadazA paNa jJAna thatAM satvara vilIna thAya che. Ama, vibhAvadazA je prakAre - je mArge nAza thAya te ja mokSano upAya che, te ja mokSano mArga che. zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI bhagavaMtoe samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka evAM je cha pada kahyAM che, temAMnA aMtima padane zrIguru samajAvI rahyA che. temaNe janma-jarA-maraNano nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavArUpa mokSano upAya samajAvyo che. mokSano upAya tathA teno krama sacoTa ane saraLa zailIthI samajAvyA pachI have "zrI Atmasiddhi zAstra'nA nicoDarUpa gaNI zakAya evI rahasyapUrNa tathA kaLazarUpa traNa gAthAo (115-117) prakAzIne zrIguru mokSanA upAyarUpa aMtima padanI pUrNAhuti karaze. A traNa rahasyapUrNa gAthAomAMnI prathama gAthAmAM dharmano marma prakAzatAM zrIguru kahe che - chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma; nahi bhoktA tuM tehano, e ja dharmano marma." (115) he ziSya! dehamAM je AtmatA manAI che, ane tene lIdhe strIputrAdi sarvamAM ahaMmamatvapaNuM varte che, te AtmatA jo AtmAmAM ja manAya, ane te dehAdhyAsa eTale dehamAM Atmabuddhi tathA AtmAmAM dehabuddhi che te chUTe, to tuM karmano kartA paNa nathI, ane bhoktA paNa nathI; ane e ja dharmano marma che. (115) A A paramArthagaMbhIra gAthAmAM dharmano marma, arthAt mokSamArganuM rahasya bhavya 11] jIvonAM AtmakalyANArthe pragaTa karavAmAM AvyuM che. marma eTale jemAM gupta bheda rahyo hoya, je sarvasAmAnyajIvathI apragaTa hoya ane je evI uttama cAvIrUpa hoya ke jenA vaDe AtmanidhAnanAM sarva tALAM khUlI jAya. sAMprata samAjamAM dharmanA nAme aneka mAnyatAo, kriyAo, anuSThAno, sAdhanApaddhatio cAle che; paNa mUDha ajJAnI jIvone dharma zuM che, dharmanuM svarUpa zuM che te khabara nathI ane tethI aneka sAdhano karavA chatAM temanI bhavanivRtti thatI nathI. tethI dharmanuM svarUpa samajAvatAM zrIguru kahe gAthA arthI Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana che ke deha sAtheno ekatArUpa dehAdhyAsa chUTe to jIvanuM kartA-bhoktApaNuM TaLe ane krame krame sarva karmabaMdhanathI rahita thavAya. jJAnIoe sarva sAdhano dehAdhyAsa dUra karavA mATe ja batAvyAM che. sarva duHkhanuM mULa evo dehAdhyAsa, arthAt dehamAM AtmabuddhirUpa mithyA mAnyatA jIvamAM anAdi kALathI pravAhapaNe cAlI Ave che. svarUpavismaraNanA kAraNe te paramAM kartRtvabuddhi tathA bhoktRtvabuddhi kare che. 'huM paranuM karI zakuM, parane bhogavI zakuM' evuM te mAne che ane tethI tevI vRtti-pravRttimAM te asta rahe che; pariNAme karmabaMdha karI te saMsAranI vRddhi kare che. bhedajJAnanA baLa vaDe jyAre A dehAtmamano nirAsa thAya che tyAre deha sAthenI tAdAtmyavRtti chUTI jatAM potAnA zuddha, pUrNa, nitya, dhruva tattva sAthe tAdAtmya sthapAya che. 'sarva paradravya ane parabhAvathI bhinna evo huM jJAnasvabhAvI AtmA chuM' evI vivekajyoti jAgRta thatAM pariNati svabhAva tarapha vaLe che. have te jIva svabhAva tarapha vaLelA jJAnapariNAmane ja kare che. jJAnapariNAma sivAya anya koI bhAvanA teo kartA ane bhoktA thatA nathI. teo sarva parane potAthI bhinna jANIne tenA jJAtA ja rahe che. temano lakSarUpa pravAha AtmasattAmAM ja niraMtara vaheto hovAthI teo svabhAvanA kartA-bhoktA bane che ane tethI teo karmanA kartAbhoktA thatA nathI. - Agamapaddhatie jotAM to pUrNapaNe karmanuM akartA-abhoktApaNuM caudamA guNasthAnake prApta thAya che, paraMtu adhyAMtmapaddhatie vicAratAM karmanA udayamAM kevaLa tanmayapaNe AtmA jyAre pariName nahIM tyAre tene akartA-abhoktA kahevAya che. AvI dazA cothA guNasthAnakathI prApta thAya che. mithyAtva nivRtta thatAM dehAdhyAsa chUTe che, tethI samyagdaSTi jIva karmanA udayamAM kevaLa tanmayapaNe pravartatA nathI. jJAnIne samyak abhiprAya vartato hovAthI udayamAM ekatvabuddhi - abhedabuddhi thatI nathI. abhiprAyamAM ekatA thatI nahIM hovAthI rAga TakI zakato nathI. A pramANe cothA guNasthAnake vartatA jIvane adhyAtmapaddhatie karmanA akartA-abhoktA kahevAya che, kAraNa ke dRSTimAMthI rAganuM kartAbhoktApaNuM sarvathA TaLI gayuM che. A ja dharmanuM rahasya che. Ama, adhyAtmazailIthI racAyela A gAthA atyaMta rahasyapUrNa che. ajJAnI jIva mAtra sapATI upara jIvana jIve che. te sAva kinAre kinAre vizeSArtha jIvana jIvI rahyo che. te parigha upara ja rahe che, kendramAM kyAre paNa pravezato nathI. indriyo paridha upara che ane zuddha caitanyasvarUpa kendra upara che. ajJAnI jIvano upayoga kendra tarapha nathI hoto, paNa indriyomAM aTakelo rahe che. indriyo jIvanA astitvanI sImA upara che, jyAre indriyaviSayo to sImA upara paNa nathI. te sImAnI paNa pAra rahelA che. tenuM jJAna ane vIrya indriyonA viSayomAM rokAyelAM Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 559 rahetAM hovAthI, te indriyonA taLa upara jIvana jIvato hovAthI tene jIvananuM parama phaLa nIpajatuM nathI. jIve traNa tathya samajI levAM ghaTe che. eka e ke zuddha caitanyasvarUpa kendra upara che. bIjuM e ke jenA dvArA cetanA bahAra jAya che e indriyo parigha upara che ane trIjuM e ke saMsAranA viSaya, jenA tarapha cetanA indriyonA mAdhyamathI gatimAna thAya che te parighanI paNa pAra che. A vAtane bIjI rIte paNa samajI zakAya che. indriyonI eka tarapha zuddha caitanyasvarUpa che ane bIjI tarapha viSayono saMsAra che. indriyo barAbara vacamAM che. indriyo dvArA banne tarapha yAtrA karI zakAya che. tyAMthI viSayo tarapha paNa jaI zakAya che ane kendranI yAtrA paNa karI zakAya che. indriyonI banne bAju dvAra khUle che. tyAMthI jIva icche to viSayanI tarapha jaI zake ane icche to kendranI tarapha jaI zake. tene pUrI svataMtratA che. teNe nakkI karavAnuM che ke kayA dvArano upayoga karI kyAM pahoMcavuM che. banne taraphanuM aMtara sarakhuM che. saMsAra ane mokSa banne samAna aMtare che. bhale dizA judI che, paNa bannenuM aMtara ekasarakhuM che. mokSa mATe bhItara javuM paDe che, jyAre saMsAra mATe bahAra javuM paDe che; paraMtu aMtara samAna che. jo ke A paNa eka kathanazailI ja che. nizcayathI joIe to AtmasvabhAvathI saMsAra atyaMta dUra che. te alaMdhya aMtare che, jyAre mokSa to nikaTa ja che. jIva pote ja mokSasvarUpI che. mokSa jIvanA kSetramAM che, jyAre viSayo to bhinna kSetramAM che; paraMtu bhrAMtivaza jIvane mokSa khUba dUra lAge che. te mAne che ke saMsAra khUba nikaTa che, ahIM ja che ane mokSa to bahu dUra che. saMsAra ane mokSa bane samAna aMtare che evuM svIkAravAmAM tene ghaNI takalIpha paDe che. jo saMsAra ane mokSa bane samAna aMtare che to upayoga kema saMsAra tarapha arthAt indriyaviSayo pratye vaLe che? enuM kAraNa tapAsatAM jaNAya che ke jIvanI icchAomAMnI eka paNa icchA evI nathI ke jenI pUrti mATe teNe aMdara javuM paDe. ajJAnI jIvanI jarUriyAtanI dareka cIja bahArathI ja maLe che. zarIra ane mananI jarUriyAto evI che ke tenI pUrti mATe cetanA bahAra tarapha pravAhita thatI rahe che. bhojana-pANI-ghara joIe che, ahaMnI pUrti karavI che, vAsanA tRpta karavI che; A badhI mahattvapUrNa lAgatI jIvanI AvazyakatAo mAtra saMsAramAMthI - bahArathI maLI zake che. e pUrNa karavA saMsAra tarapha ja javuM paDe che ane tethI cetanA indriyonAM dvAra vaDe saMsAra tarapha pravAhita thAya che. jIvanI jarUriyAto bahAra javAthI ja pUrI thaI zakatI hovAthI te bahAranI dizAmAM ja yAtrA karato rahe che. bAhya taraphanI A gati aTakAvavAno eka ja upAya che - evI koI jarUriyAta Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pedA karavI ke je pUrI karavA mATe jIve potAnI aMdara - potAnA kendra tarapha javuM paDe. jyAM sudhI te evI jarUriyAta pedA nathI karato ke je jarUriyAta mAtra bhItara javAthI ja tRpta thaI zake ema hoya, tyAM sudhI te kadI bhItara jaze nahIM, jaI zakaze nahIM. Aja sudhI jIve bhItara javAnI jarUriyAta ja utpanna nathI karI. eka vAra jarUriyAta utpanna thaI jAya to bahAra javuM jeTaluM saheluM che, bhItara javuM paNa eTaluM ja, balka tenA karatAM paNa ghaNuM vadhu saheluM thaI jAya che. A jarUriyAta dharma sAthe saMbaMdha dharAve che. A jarUriyAta utpanna karavI ane e pUrI karavA aMdara javuM e che dharmanI ArAdhanA, kendra upara pahoMcIne tyAM sthira thaI javuM te che mokSa ane bhItaramAM laI janArI prakriyAnuM nAma che dharma. dharmanI ArAdhanA karavI eTale parigha uparathI kendra tarapha javuM. najara kendra tarapha karavAnI che, daSTi aMtaramAM rAkhavAnI che. jo dRSTi aMtara tarapha na vaLI to parivartana mAtra bAhyamAM thAya che, temaja AMtarika rUpAMtaraNa thaI zakatuM nathI. dharmano saMbaMdha AMtarika rUpAMtaraNa sAthe che. bAhya rUpAMtaraNa karavAno niSedha nathI, paraMtu eTalI samaja spaSTa karavI jarUrI che ke bAhya rUpAMtaraNa e AMtarika rUpAMtaraNa nathI ane dharmano saMbaMdha to AMtarika rUpAMtaraNa sAthe che. vAstavamAM AMtarika rUpAMtaraNa mahattvapUrNa che, arthapUrNa che; jyAre bAhya to mAtra sahayogI che. jyAM sudhI jIvanI vRtti pUrNapaNe svarUpamAM sthApita nathI thaI, tyAM sudhI jIva bAhya paristhitithI prabhAvita thAya che ane tethI jo bAhya rUpAMtaraNa karavAmAM Ave to AMtarika rUpAMtaraNa karavAmAM sahAyaka thAya che. jo ke bAhya kaMI aMtarane badalI zakatuM nathI, paNa nimittAdhIna jIvane te dvArA sahayoga athavA bAdhAno anubhava thato hovAthI anukULa bAhya rUpAMtaraNanI madada laI zakAya che. jJAnIo bAhya rUpAMtaraNanI viruddhamAM nathI, paNa teo ema kahe che ke bAhya gauNa che, AMtarika mukhya che. mAtra bAhya rUpAMtaraNamAM ja aTakI rahevAthI AMtarika rUpAMtaraNa sthagita thaI jAya che. je loko bAhyane mukhya gaNe che - bAhyamAM ja aTakI rahe che, teo kaMI ja pAmI zakatA nathI. teo potAnuM jIvana vyartha gumAvI de che. AMtarika rUpAMtaraNanA lakSa vinA bAhyamAM game teTalA pheraphAra karavAthI jIvane kadI sukha prApta nahIM thaI zake. bAhyane game teTaluM badale, raMgarogAna kare, paraMtu tene zAMtino anubhava nahIM thaI zake. sapATI upara te game teTaluM paNa badalaze, paraMtu AMtarika jarUriyAtanI pUrti nahIM thaI zake ane tenAthI evo bhrama poSAze ke "meM to badhuM badalI nAkhyuM'; paNa mULa vAta bAkI rahI javAthI - AMtarika rUpAMtaraNa nahIM thavAthI mokSa aTakelo raheze. alabatta bAhya rUpAMtaraNanI upekSA karavAnI jarUra nathI, paNa mAtra Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 pa61 sapATI upara pheraphAra karIne saMtoSa mAnavAno nathI. bAhya pAsethI je sahAyatA laI zakAya te levA yogya che. Ama, dharmArAdhanAmAM bAhya rUpAMtaraNanuM paNa sthAna che. AMtarika rUpAMtaraNa mATe samyak AhAra, nivRttikSetra Adi bAhya rUpAMtaraNa sahAyaka che. jIva dharmArAdhanA mATe bAhyane badale che, paraMtu bAhya rUpAMtaraNa ja sarva nathI. jIva zuM khAya che, zuM pahere che e tenI maMjila nathI. kharI maMjila to aMtaranuM kendra che. samyak bhojana sAruM che, paraMtu bhojanathI grasta thavuM e mUDhatA che. jo bhojananI Tevo AtmAnA uddaghATanamAM sahAyaka thatI hoya to te kevo sArI che, paraMtu jIva jo vidhi-niSedhanI ADamAM niraMtara bhojanano ja vicAra karato rahe to te maMjila cUkI jAya che. bhAra e vAta upara che ke jIvano bAhya prayatna AMtarika rUpAMtaraNanI paryAya na banavo joIe. bAhya eTaluM mahattvapUrNa na banavuM joIe ke aMtara bhulAI jAya. parighane eTaluM ja mahattva ApavuM joIe jeTaluM jarUrI che. bAhya mAtra sahayogI thaI zake che ema nirNaya karIne te dvArA madada levAnI che, paraMtu e sadA smaraNamAM rAkhavAnuM che ke ekamAtra aMtarane AviSkRta karavAnuM che ane tethI aMtaranA parivartanane ja kendrasthAne rAkhavAnuM che. bAhya parivartana aMtarane ughADavA mATe madadarUpa thaI zake che, paraMtu bAhyamAM aTakI nathI javAnuM ke bAhyathI grasta nathI thavAnuM. jyAM sudhI mULamAMthI sAravAra karavAmAM nathI AvatI tyAM sudhI bAhyamAM game teTalA vrata-niyamonuM pAlana karavAmAM Ave topaNa dharmanI ArAdhanA thatI nathI. dharma viSe upalaka mAhitI meLavIne jo dharma sAdhavA phakta bAhyamAM pheraphAra karavAmAM Ave to tenAthI kAMI AtmabhrAMti nivRtta thatI nathI. avinAzI sukhanI prApti mATe dharmanuM svarUpa zuM che, tenuM ArAdhana kaI rIte karavAnuM che tenI spaSTa samajaNa hovI Avazyaka che. anyathA tadarthe karela tamAma prayAsa niSphaLa jAya che. dharmano yathArtha artha darzAvatAM zrImad prakAze che - AtmAne svabhAvamAM dhAre te dharma. AtmAno svabhAva te dharma. svabhAvamAMthI parabhAvamAM na javA de te dharma. parabhAva vaDe karIne AtmAne durgatie javuM paDe te na javA detAM svabhAvamAM dharI rAkhe te dharma. samyak zraddhAna, jJAna ane svarUpAcaraNa te dharma; tyAM baMdhano abhAva che. samyakajJAna, samyakadarzana, samyakracAritra e ratnatrayIne zrI tIrthakaradeva dharma Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 kahe che.'1 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana dharmanuM zuddha ane yathArtha svarUpa batAvatAM ahIM kahyuM che ke AtmAno svabhAva te dharma che athavA AtmAne svabhAvamAM dhAre te dharma che, arthAt zuddha jJAyakabhAva e ja AtmAno svabhAva che ane temAM vartavuM, temAM sthiti karavI, temAM TharavuM te dharma che. karmakRta vyaktitva ane bhAva upara rahetI najara haTAvIne potA tarapha AtmAnA zuddha, zAzvata svarUpa tarapha vaLavuM te ja dharma che. upayogane pa2thI pAcho vALI svamAM joDavo te dharma che. potAnA upayogane para tarapha vALIne jIva tyAM lIna thayelo che, te upayogane have svabhAva tarapha vALIne svamAM ja lIna rAkhavo te dharma che. upayoga parane choDI sva tarapha na Ave tyAM sudhI bAhyanI koI paNa ceSTAne 'dharma'nuM nAma maLatuM nathI. Aja sudhI jIve potAnA upayogane paramAM rokI rAkhyo che, A ja adharma che. te upayogane svabhAvamAM lAvavo te dharma che. AtmAnI avasthAmAMthI e adharmabhAvane TALIne dharmabhAva pragaTa karI zakAya che. AtmAno dharma AtmAmAM ja, arthAt AtmAnI svayaMnI paryAyamAM ja thAya che. jyAM sudhI jIvane potAnA svabhAvano mahimA na Ave tyAM sudhI parano mahimA TaLI zakaze nahIM ane parathI nivRtta thaI zakAze nahIM. zarIrathI bhinna evA AtmAnI oLakhANa karavI joIe, tenI zraddhA karavI joIe, tenuM mAhAtmya pragaTAvavuM joIe. potAno AtmasvabhAva amUlya che, arcitya che, jJAnasvarUpa che, AnaMdasvarUpa che. te parathI nirapekSa che, eTale ke tene para sAthe koI saMbaMdha nathI. te potAmAM ja pUrNa che. svarUpanA AvA bhAna vinA saMsArano aMta Avato nathI. AtmAnA bhAna vinA dhArmika kriyAo karatA rahevAthI kadI paNa saMsArano niveDo Avato nathI. potAnA AtmAnuM pavitra svarUpa jANe to apavitra bhAvono nAza thaI pavitra dazA pragaTe. pavitra svabhAvane jANe to pavitratA pragaTe. jo AtmAne vikAravALo mAne, zarIrarUpe mAne, jaDano kartA mAne to vikAra sAtheno ke jaDa zarIra sAtheno saMbaMdha tUTe nahIM. jaDanA saMyogathI rahita ane vikArI bhAvothI paNa rahita evA potAnA pavitra jJAnasvabhAvane jANavo te ja pavitra thavAno upAya che. - dharmane mATe AtmAnI yathArtha samajaNa atyaMta Avazyaka che. jeo AtmAnI yathArtha vAta samajavAnI darakAra karatA nathI ane zarIranI kriyAmAM ja dharma mAnI rahyA che, teo sAcI dharmakriyAno anAdara kare che. teo AtmAne nahIM paNa jaDane mAnanArA che, tethI teo jaDa zarIranI kriyAne jANe che, paNa temane AtmAnI caitanyakriyA bhAsatI ja nathI. caitanya paratve jemane dRSTi ke ruci thaI nathI evA jIvone dharma 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.761 (vyAkhyAnasAra-1, 222) Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 563 kyAMthI thAya? jyAM sudhI AtmA oLakhAya nahIM, tenI ane pugala vacceno taphAvata samajAya nahIM, tyAM sudhI potAne dharmI mAnavo nirarthaka che. jyAM sudhI AtmA dehAdi saMyogothI judo che ema samajAya nahIM tyAM sudhI sAco dharma thato nathI. AtmAnI oLakhANa na thAya tyAM sudhI mokSamArge prayANa thatuM nathI. AtmAne oLakhIne tene pudgalathI judo jANavo bahu ja Avazyaka che. jo jIva pUjA, vrata, dayA, dAna, tapa, yAtrA, zAstrAbhyAsa vagere kare paNa tene svarUpanI samajaNa na hoya to te sAdhana sArthaka thatAM nathI. svarUpanA bhAra vinAnI japa-tapAdi kriyA niSphaLa jAya che. jIva game teTalI kriyAo kare, muni thaIne paMca mahAvrata pALe, paraMtu jo te sarva AtmAnA bhAna vinA kare to tene kiMcit dharma thato nathI. ahIM koIne prazna thAya ke ATaluM badhuM kaSTa sahana kare to paNa zuM AtmAne lAbha nahIM thAya? dharma nahIM thAya? dharmabhAvanA vinA ATaluM kaSTa kaI rIte sahana thaI zake? A praznanuM samAdhAna e che ke jagatamAM aneka strIo satItvanI bhAvanAthI, svamAna khAtara baLI mare che ane jarA paNa UMhakAro paNa karatI nathI; tevI ja rIte dravyaliMgI muni paNa AtmAnA bhAna vinA, abhimAna Adi lakSe kAyaklezAdi sahana kare che, paNa tethI temane mokSArthe koI lAbha thato nathI. svamAna khAtara agnisnAna sahana karanAra strI ane abhimAnAdi khAtara kAyaklezAdi sahana karanAra dravyaliMgI muni - e bannenuM 'sahana karavuM' paramArthe eka ja jAtanuM che. bemAMthI ekanuM paNa kalyANa thatuM nathI. ajJAnIne lAge ke eNe keTaluM sahana karyuM. keTalo badho dharma thayo! paNa svarUpanA bhAna vinA tene koI dharma thato nathI. jo mAtra pUjA karavAthI, bhajano gAvAthI ke kaMdamULAdinA tyAgathI dharma thato hota to abhavyane paNa dharma thAta, kema ke te paNa A badhuM kare che. paraMtu e badhuM karavA chatAM abhavya jIvane dharmanI prApti thatI nathI. dharmano saMbaMdha potAnA svabhAva sAthe che. AtmAnI samyak pratIti thatAM yathArtha dharma thAya che. AtmAnA lakSa vinA je paNa bhAvo thAya che te badhA saMsAranuM ja kAraNa thAya che, tethI jIve sAcA prayatna vaDe potAnA caitanyasvabhAvane samajavo joIe. svarUpanI sAcI samajaNa thatAM AtmAno mahimA pragaTe che ane jIva parathI udAsIna thAya che. svarUpanI samajaNa, smRti, khumArI, jAgRti rahe to parano kinAro saheje chUTato jAya che ane svamAM prasthApita thavAtuM jAya che. - mithyAtvanuM mahApApa to sAcI samajaNathI ja TaLe che. jema koI AMdhaLo doraDuM vaNato hoya ane bAjumAM Ubhelo vAcharaDo te cAvI jato hoya to tenI badhI mahenata vyartha jAya che, tema samajaNa vinA jIva game teTalI zubha kriyAo kare paNa tenI badhI Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana zubha kriyAone mithyAtvarUpI vAcharaDo cAvI jAya che. mithyAtvano tyAga thayA vinA ke tenA tyAganA lakSa vinA tapAdi bAhya kriyAonuM ArAdhana vyartha jAya che. jIva bAhya tyAga kare, aneka vrata-niyamo le, kAyaklezAdi tapa Adare; paraMtu mithyAtvanuM je mULa svarUpa abhiprAyanI UMdhAI, mAnyatAnI viparItatA, mithyAgraha, abhinivezAdi oLakhyA-choDyA vagara tenI dhArmika gaNAtI tamAma ceSTA mokSArthe niSphaLa nIvaDe che. anAdithI jIvane e bhrAMti rahI che ke 'huM paranuM karI zakuM chuM, parathI mane lAbhanukasAna che, tethI lAbhane prApta karavA ane nukasAnane TALavA mATe paramAM pheraphAra karavo ja rahyo.' te potAnAM sukha, zAMti ane salAmatI mATe paravastu, vyakti ke paristhitimAM iSTa-aniSTanI kalpanA kare che. jyAM sudhI parathI bAhya saMyogothI lAbha-nukasAnanI mithyA dhAraNA TaLe nahIM, te TALavAno sabhAnatApUrvaka prayatna thAya nahIM; tyAM sudhI dharmanA nAme je koI pagaluM bharAya che te abhiprAyanI sudhAraNAnuM nahIM, paNa AcaraNanI sudhAraNAnuM ja hoya che. samyagdarzana vinAnAM jJAna ane cAritranuM paramArthe koI mUlya nathI. samyagdarzananI sAdhanA eTale abhiprAyanI sudhAraNA. mithyAtvamAM je UlaTuM pakaDAyuM che, je viparItapaNe dhArI levAmAM AvyuM che te saghaLuM savaLuM karavuM e che samyagdarzananI sAdhanA. samyagdarzananI sAcI sAdhanA vinAnI cAritranI sAdhanA mAtra gatino AbhAsa ja Ape che, te dvArA koI pragati sAdhI zakAtI ja nathI. dharmanA AvA vAstavika svarUpanuM jagatanA mUDha jIvone bhAna nahIM hovAthI kriyAnI cIlAcAlu ghareDamAM teo ghUmyA kare che ane tethI temane AtmatRpti thatI nathI. bAhya pravRtti dhArmika hovA chatAM temanAM aMtaramAM bhautikatAnI prIti rahe che, tethI ja zrI AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM che ke - dharama dharama karato jaga sahu phire, dharama na jANe ho marma; jinesara.1 ahIM teozrI kahe che ke duniyA dharma, dharma' ema pokAra karatI cAle che, paNa dharmano kharo marma jANatI nathI. e to dharmanI vAto karavAmAM ane dharma dekhAvAmAM AnaMda le che, paNa dharma zuM che ane tenI ArAdhanA kevI rIte thAya te jANatI nathI. dharmanuM rahasya jANyA vinA dharmI thaI zakAtuM nathI. sAmAnyajana vrata, niyama, 1- zrI AnaMdaghanajIracita, zrI dharmanAtha bhagavAnanuM stavana, kaDI 2 sarakhAvo : 'samAdhivicAra', duho 256 dharama dharama jaga sahu kare, paNa tasa na lahe marama; zuddha dharama samajyA vinA, navi mITe tasa bharama.' Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 565 kriyAkAMDanA AcaraNa sAthe dhArmikatAne sAMkaLe che. vyakti kayA dhArmika anuSThAno kare che, keTalI mAtrAmAM kare che ane kevI rIte kare che; tenA uparathI teo tenI dhArmikatAno AMka mUke che. temanI AvI bhrAMtinA kAraNe, varSothI vrata-niyama, tapatyAga, zAstrAbhyAsa karatA hovA chatAM teo ciMtA, bhaya, dveSa, viSAdathI vyAkuLa ja rahetA hoya che. sahiSNutA, zAMti, samatA Adi temanAM jIvanamAM pravezelAM dekhAtAM nathI. dIrgha kALanI dharma-ArAdhanA karavA chatAM temanAM jIvana dharmanA maMgala sparzathI aspaSTa rahI jAya che. teo japa, tapa, pUjA, vAMcana, bhakti, satsaMga badhuM kare che, paNa AtmajAgRti ja rahI jAya che. jema koI mANasanA saMbaMdhamAM ema kahevAmAM Ave ke enA dehamAM bIjuM badhuM to taddana barAbara che, mAtra prANa ja nathI; tema bahirdaSTi jIvono dharma' paNa evuM zarIra che, jemAM jAgRtirUpa prANa nathI hoto. potAnA akriya svarUpamAM sthira thavAnA prayatna karavAne badale bahirdaSTi jIva kriyAmAM ja aTavAI jAya che. dharmasAdhana vaDe sva sAthe saMbaMdhita thavAne badale te bAhya kriyAomAM aTakI, bahAranA jagata sAthe joDAyelo rahe che. muktinA patha upara Daga bharavA te kriyA Adare che, paNa pachI tenA AMdhaLA mamatvamAM e kriyAnuM mULa prayojana ja bhUlI jAya che. potAnI AdarelI kriyAonI bhIDamAMthI bahAra AvavuM-UgaravuM khUba kaThina che. kriyAothI satata gherAyelo rahevAnA kAraNe jIva potAne ja bhUlI jAya che. te kriyAomAM evo racyopacyo rahe che ke te potAno ja paricaya karavAnuM cUkI jAya che. AvA prakAranI ajAgRtithI tene potAnA astitvanuM bhAna thatuM nathI. jIva bAhyanuM badhuM jANe paNa jo te potAnA astitvathI ja aparicita rahe to tene kAMI lAbha thato nathI. te jANavuM hakIkatamAM jANavuM nathI. potAnI aMdara ja aMdhAruM hoya to AkhA jagatane prakAzita karanAra prakAzanI koI kiMmata nathI. jenA kendramAM svajJAna na hoya evA jJAnanuM koI mUlya nathI. zAstrAbhyAsa ke game tevI dharmakriyA jIva karI rahyo hoya, paNa jenA vaDe svano paricaya thato na hoya, te dharmakriyA kadApi dharma na banI zake. svajJAnanI dizAmAM ja UpaDeluM pagaluM e dharmanuM pagaluM che. te jeTalA pramANamAM svajJAnane upalabdha kare che, eTalA pramANamAM teno AtmavikAsa thAya che. AtmajJAna meLavavuM e ja manuSyajIvananI sArthakatA che. zubha pravRtti karIne AtmajJAnanI dizAmAM AgaLa vadhavuM, AtmAnI nikaTa AvavuM e ja dharma che. ahIM e tathya dhyAna bahAra na rahevuM joIe ke dhArmikatA mATe tapa, tyAga, saMyama vagere jarUrI che ja, kAraNa ke temAM sahAyaka thAya che; paNa jyAM bAhya tapa, tyAga, saMyama hoya tyAM dhArmikatA haMmezAM hoya ja evo niyama nathI. tapatyAgayukta kaThora jIvana haMmezAM Atmonmukha ja hoya evuM jarUrI nathI. zubha pravRttinI Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAthe AtmajAgRti rahe to ja dharma sadhAya che. Atmonmukha thayelA jIvanI daSTi bhautika jIvananAM lAbha-nukasAnanA vikalpothI mukta rahe che ane zuddha jJAyaka svarUpa sAthe joDAyelI rahe che. AvI aMtaravRtti, svamAM samAI javAno puruSArtha e ja dharma che. A zuddha dharmathI saMsArano aMta thAya che. jIva jo dharmanI yathArtha ArAdhanA kare to saMsAra TakI zakato nathI. jIve pUrvakALe aneka sAdhana karyA che, paNa jo te yathArtha rIte thayAM hota to jIvane kadApi saMsAraparibhramaNa rahyuM na hota; paraMtu jIvane dharmanuM svarUpa samajAyuM na hovAthI te bhavasamudrathI pAra thayo nathI. jenAthI bhavanA pherA TaLe evuM karavAne badale kaMIka juduM ja karIne ajJAnI jIvo 'ame dharmArAdhana karI rahyA chIe' e bhramamAM rAce che, tethI AvA jIvo muktisAdhanAno durlabha avasara khoI na bese te arthe jJAnIo karuNAbuddhithI mAtra korI bauddhika mAnyatAo ane bAhya kriyAone dharma na mAnI besavAnI temane cetavaNI Ape che. teo A cetavaNI yuge yuge uccAratAM hoya che. A ja kArya zrImade A gAthA dvArA karyuM che. zrImad A gAthAmAM bulaMda svare dharmanuM rahasya uccAratAM kahe che ke dehAdhyAsa choDavo te ja dharmano marma che, arthAt AtmasvarUpano - nijasvarUpano nirNaya karI dehAdhyAsa choDavAmAM ja dharmaprAptinuM rahasya samAyeluM che. AkhI dvAdazAMgIno sAra A ja che. vizvanA vAstavika svarUpanA draSTA temaja zuddha mokSamArganA dAtA evA nigraMtha ArSadraSTAoe jIvanI bhUmikA AdinA AdhAre dharmanuM svarUpa vibhinna upadeza zailIthI varNavyuM che, paraMtu te sarvanuM mULabhUta prayojana dehAdhyAsanA tyAga dvArA anaMta apAra svAdhIna sukha meLavavAno upAya cIMdhavAnuM ja rahyuM che. temaNe ApelI dharmanI anekavidha vyAkhyAono sAra che dehAdhyAsano tyAga. sarva kALanA jJAnIoe e ja tathyane AgaLa karyuM che ke dehAtmabuddhi moLI pADavI tathA AtmajAgRti vadhAravI. A ja dharmano marma che. jIve dehAdi padArthomAM rahelI aha-mamabuddhi choDavA yogya che. huM jJAnasvabhAvI AtmA chuM, zarIrAdino sAkSImAtra chuM' evI AtmabhAvanA karavA yogya che. huM zarIrAdi paradravyothI bhinna zuddha caitanyasvarUpa AtmA chuM' evI oLakhANa kartavyarUpa che. 'zarIrAdi saMyogothI bhinna evo pUrNAnaMdI caitanyasvarUpI AtmA chuM' evuM bhAna thatAM dehAdhyAsa chUTato jAya che. "A zarIranA janma pahelAM paNa huM hato ane A zarIranA mRtyu pachI paNa huM hoIza' ema trikALI tattvanuM bhAna thatAM zarIranI pakaDa chUTatI jAya che. A dehanI pakaDa choDavI e ja dharma che. te deha bhinna ja hato ane bhinna ja raheze. teNe to mAtra aMtaramAM sthita thayelI deha sAthenI ekatvabuddhi choDavAnI che. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 pa67 japa-tapAdi badhI kriyAo dehAdhyAsa dUra karavA mATe ja che. jeTalo dehAdhyAsa ghaTyo teTalo dharma pariNamyo kahevAya. tethI jIve tapa-tyAgAdi kaI rIte, kyA lakSe karavAM e prathama samajavAnI jarUra che. tapa-tyAgAdi dvArA dehAdhyAsa nahIM chUTe to badhuM nirarthaka nIvaDaze. anAdithI jIva dehathI ja paricita che, svabhAvano tene paricaya nathI, tethI teNe dhArmika pravRttio dvArA svabhAvano paricaya karI dehAdhyAsa choDavA yogya che. dharma vAstavamAM zuM che enI sAcI ane spaSTa samajaNa jo jIvane prApta thAya to tenI anAdinI gUMca svayaM UkalI jAya. tethI ja zrImade niSkAraNa karuNAthI prastuta gAthAmAM dharmanuM rahasya jema che tema saMkSepamAM chatAM saMpUrNapaNe pragaTa karatAM kahyuM che ke mithyA bodhathI utpanna thatI dehAtmabuddhi chUTI jAya ane sva-parano bheda yathArthapaNe samajAya to pachI jIvane karmanA kartA-bhoktApaNAno bhAva raheto nathI. dehAdhyAsarUpa mULa doSa hayAta che tyAM sudhI bIjA doSo UbhA che ane deha sAthenI ekatA tUTe tyAM anya sarva doSa javA mAMDe che. huM deha chuM' mAnyuM tyAMthI bhUlonuM UgamaNuM thAya che ane huM zuddhAtmA chuM' e bhAna thatAM bhUlonuM UThamaNuM thavA mAMDe che. huM koNa chuM' - mAtra ATaluM ja nahIM samajAyAthI jAtajAtanI khoTI mAnyatAo UbhI thaI che. potAnA zuddha, AnaMdaghana, jJAyaka svarUpane bhUlI javAnA kAraNe huM deha chuM' evI dehAtmabuddhirUpa mithyA mAnyatA anAdithI pravAhapaNe cAlI AvI che. anAdi kALanA viparyAsanA kAraNe tene jaDa-cetana vacceno bheda bhAsato nathI. indriyajJAna upara te AdhAra rAkhato hovAthI tene mAtra zarIrAdi jaDa saMyogo ja jJAnamAM jaNAya che. zarIrAdi pugaladravyonI paryAyo indriyo dvArA tene satata jaNAtI rahe che, tethI 'dRzyamAna zarIra te ja huM' evI bhrAmaka kalpanA thAya che. "zarIra goruM, UMcuM, pAtaLuM to huM goro, UMco, pAtaLo'; "zarIra rogI to huM rogI' - evI viparIta mAnyatAo baMdhAya che. zarIranA viyogathI huM mRtyu pAmIza' ema mAnIne te atyaMta bhayamAM rahe che. jIva mithyA zraddhAnathI zarIranA nAzane potAno ja nAza samajIne saMklezabhAvathI anaMtI vAra kumaraNa Acare che. jema sva saMbaMdhI tene mithyA zraddhAna pravarte che, tema para saMbaMdhI paNa tene mithyA zraddhAna pravarte che. te paramAM sukha-du:khanI kalpanA kare che, parathI sukha-duHkhanI prApti thAya che ema mAne che, tethI tene paramAM anukULatA-pratikULatAnI UMdhI mAnyatA pravarte che. A UMdhI mAnyatAnA ja kAraNe ajJAnIno upayoga paramAM pheraphAra karavA mATe temaja parane bhogavavA mATe doDe che. samasta dravyonI paryAyo koIne paNa mATe anukULatA athavA pratikULatA utpanna karyA vagara potapotAnA krama anusAra anAdi-anaMta kALa nibaMdhagatipaNe svataMtra pariNamana karatI ja rahe che. pudgala dravyanAM e anukULa athavA Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pratikULa dekhAtAM pariNamanane khabara paNa nathI hotI ke huM koIne anukULa-pratikULa thAuM chuM.' vastusthiti Ama hovA chatAM badhAM dravyanAM pariNamana ekasAthe thatAM hovAthI ajJAnI jIvane anya dravyanuM pariNamana anukULa athavA pratikULa dekhAvA lAge che. paramAM anukULa-pratikULapaNAnI mAnyatA rAga-dveSane protsAhana ApI jIvane tenA svabhAvarUpa dharmamAMthI zruta kare che. jyAM mithyAtva varte che tyAM jIva potAne parano kartA-bhoktA mAne che. jyAM sudhI jIva dehane potAnuM svarUpa samaje che, rAgAdi vinAzI vibhAvone potAnA samaje che, tyAM sudhI parano kartA-bhoktA banI te baMdhAyA kare che. jaDa pratyenA valaNavALA bhAvathI jIva parano kartA-bhoktA thAya che ane karmabaMdha upArjana karI saMsAranI vRddhi kare che, paraMtu jyAre jIva dehAdhyAsanuM vamana kare che tyAre te parano akartA-abhoktA bane che. jema koI puruSa dhobInA gharathI bhamathI bIjAnuM vastra lAvI, tene potAnuM jANI, oDhIne sUI jAya che ane potAnI meLe ja ajJAnI (A vastra pArakuM che evA jJAna vinAno) thAya che; paraMtu jyAre bIjo koI te vastrano cheDo kheMcIne ene kahe che, "tuM zIdhra jAga, sAvadhAna thA. A mAruM vastra badalAmAM AvI gayuM che. mane mAruM vastra ApI de.' tyAre vAraMvAra kaheluM te vAkya sAMbhaLatAM te e vastranAM sarva cihnonI sArI rIte parIkSA karIne, "jarUra A vastra pArakuM ja che' ema jANIne vastrane tyAgI de che. tevI rIte jIva paNa mathI dehane potAno jANI, dehamAM ekarUpa thaI sUto che ane potAnI jAte ajJAnI thayo che. jyAre sadguru sva-parano viveka karAvI kahe che ke "tuM zIdhra jAga, sAvadhAna thA. A tAro AtmA kharekhara eka jJAnamAtra ja che.' tyAre vAraMvAra kaheluM e vAkya sAMbhaLatAM te samasta sva-paranAM cihno vaDe sArI rIte parIkSA karIne, "jarUra A para ja che, mAruM nathI' ema jANIne dehanuM mamatva choDI de che. tethI jIve sadgurunA bodha dvArA "A zarIra ke zarIranI koI paNa avasthA sAthe mArA AtmAne koI saMbaMdha nathI' ema daDha karavuM joIe. deha ane AtmAnA dharmo jANI laI, tenI vaccenI bhinnatAnuM spaSTa bhAna pragaTAvavuM joIe. cha dravyonA samudAyarUpa A lokamAM anaMtAnaMta dravyonI bhIDamAM khovAyelA nijAtmAnI bhinnatAne oLakhIne, anya padArthonI sAthe kalpanAthI mAnI lIdhelA saMbaMdhone toDIne, potAnI svataMtra sattAno svIkAra karavo joIe. jIva dareka paLe svataMtra che. paranuM pariNamana parane AdhIna che, jIvanuM pariNAmana jIvane AdhIna che. jIvanA pariNamana ane paranA pariNamanane koI saMbaMdha nathI. be prakriyA taddana bhinna che. para jIvanuM kAMI karatuM nathI ane jIva paranuM kAMI karato nathI. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 569 para jIvane bhogavato nathI ane jIva parane bhogavato nathI. jIve dRDha nizcaya karavo joIe ke 'banne dravyo judAM che, bannenuM pariNamana svataMtra che, paranuM pariNamana te mAtra mArA jJAnanuM jJeya che.' teNe paradravyomAM kAMI paNa pheraphAra karavAnI, tene bhogavavAnI vyartha mAnyatA zIghra choDavI joIe, kema ke tenI e mAnyatAthI tene potAne ja duHkha thAya che. paranAM kartA-bhoktApaNAnI buddhi chUTatAM ja anaMta paradravyanA svAmitvano tyAga thAya che. paramAM kartA-bhoktApaNAnI mAnyatAno tyAga karyA pachI rAgabhAvano tyAga thAya che. abhiprAya savaLo thatAM rAgAtmaka-dveSAtmaka pariNAma ghaTatAM jAya che ane jIva zAMti-nirAkuLatA-AnaMda anubhave che. mATe jIve yathArtha samajaNa dvArA potAnI mAnyatA savaLI karavI joIe. AtmArthI jIva dehamAM karelI AtmabuddhinA saMskAra maTADavA ugna puruSArtha kare che. te niraMtara bhedajJAnano abhyAsa kare che. dehAdhyAsa choDavA mATe bhedajJAnano abhyAsa atyaMta Avazyaka che. je jJAna vaDe dehAdino caitanyasvarUpa AtmAthI bheda paDe ane zuddhAtmAno anubhava pragaTe te bhedajJAna che. bhedajJAnanA baLa vaDe jaDa ane cetananI bhinnatA karI, banne dravyane yathArthapaNe oLakhI zakAya che. aMtaramAM bhedajJAna pariNAma pAmatAM jaDa ane caitanya bannene sAva judAM ja jANavArUpa AtmabhAnanI jAgRti satata rahI zake che. yathArtha bhedajJAna karI, 'huM atIndriya, dehAtIta, arAgI, jJAyakatattva chuM' ema sarva padravya ane parabhAvathI bhinna evA potAnA svarUpanAM yathArtha zraddhA-jJAna karatAM dehAdhyAsa TaLI jAya che. jema caMdanavRkSane vIMTaLAI rahelA sarpo garuDane Avelo jotAM ja caMdana vRkSane tajI daI satvara bhAgI jAya che, tema bhedajJAnanI prApti thatAM ja karmakRta bhAvo satvara dUra thaI jAya che.1 dehAdi saMyogothI bhinna evA potAnA AtmAnuM jJAna te ja sAcuM jJAna che. nijasvarUpamAM ekatA karIne parathI juduM paDyuM te ja jJAna sujJAna che. AvA bhedajJAna vaDe ja AtmAne anubhavIne Aja sudhI anaMta jIvo siddha thayA che, thAya che ane thaze; tethI bhedajJAna ja traNe kALamAM mokSano upAya che ane bhedajJAnI ja muktino paMthI che. bhedajJAna vaDe viSayonI icchArUpa bhayaMkara dAvAnaLa bujhAya che ane parama AtmazAMti pamAya che. bhedajJAnI caitanyasvabhAvamAM pravezIne, dehAdithI bhinna evA AtmAne grahaNa kare che ane parama sukhane anubhave che. tethI ja jJAnIoe kahyuM che ke je jIva sukhane icchato hoya teNe karoDa upAyathI, eTale ke aMtaramAM mahAna apUrva 1- juo : bhaTTAraka zrI jJAnabhUSaNajIracita, 'tattvajJAnataraMgiNI', adhyAya 8, zloka 21 'AtmAnaM dehakarmANi bhedajJAne samAgate / muktvA yAMti yathA sarpA garuDe caMdanadrumaM / / ' Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana udyamathI sva-paranuM bhedajJAna karIne samyajJAna prApta karavuM joIe.' AtmArthI jIva bhedajJAnanA deDha abhyAsa dvArA, anAdithI potAne paranA kartAbhoktA mAnavAnI Teva pADI hatI te choDe che. "paravastu upara mArI sattA cAlatI nathI, parane huM bhogavato nathI, huM to mAtra parano jANanAra-jonAra ja chuM' evo bhAva dRDha kare che, huM parano akartA-abhoktA chuM' evo nirdhAra kare che. udayaprasaMgamAM kartApaNA-bhoktApaNAnA je vikalpo thAya tene avarodhe che. vidhavidha prasaMgo vakhate udbhavatI kartA-bhoktApaNAnI kalpanAne rokIne upayogane paramAM tanmaya thavA deto nathI. sarva ghaTanAmAM, sarva kriyAmAM huM mAtra jJAyaka chuM' ema abhyAsa kare che. pratyeka banAvamAM potAnA jJAyakasvarUpanI jAgRti rAkhe che. parano kartA-bhoktA na banatAM tene jJAyaka-bhAve jue che. 'huM paramAM kaMI karI-bhogavI zakuM nahIM, huM kevaLa teno jANanAra chuM' evI jAgRtinA baLa vaDe, dareka kSaNe svataMtrapaNe parivartanazIla evI vizvavyavasthAne potAne AdhIna parivartita karavAno prayatna, jIvananI satata vahetI dhArAne rokI rAkhavAno ke nijecchA anusAra vALavAno prayatna chUTato jAya che. pANInA parapoTAne muThThImAM jorathI pakaDIne potAno banAvavAno vAMjhiyo prayAsa have karavAmAM Avato nathI. paristhitinI badalAtI lahero upara taratAM AvaDI jAya che. jIvanamAM kuTilatA, viSamatA, taNAva dUra thavA lAge che. jJAyakabhAve jIvana jivAtuM hovAthI jIvanamAM viSAda nathI raheto. jIvana eka abhinaya thaI gayuM hovAthI jIvanamAMthI pIDA cAlI jAya che. sAdhaka jIvanane mAtra eka abhinaya tarIke jue che. tenI jiMdagI abhinaya thaI jAya che, eka khela banI jAya che. te have kartA-bhoktA nathI banato, abhinetA banI jAya che. te sabhAnatA rAkhe che ke "A je kaMI huM karuM chuM te badhuM nATaka ja karuM chuM, temAM huM kartA-bhoktA nathI.' te jANe che ke "je yogya che, je nizcita che te anusAra badhuM barAbara thaI rahyuM che. te aMge mAre rAgAtmaka ke dveSAtmaka pariNAma karavAnAM nathI. mAre mAtra abhinaya karavAno che." abhinetA jevI rIte alipta rahIne abhinaya kare che, tevI rIte alipta rahIne te potAnAM kAryo kare che. pratyeka samaye potAnuM je kartavya hoya, tene abhinetAnI jema temAM tanmaya thayA vinA te kare che. te udayAnusAra karavo paDato vyavahAra kare che, paNa temAM potApaNuM karato nathI. je pharaja bajAvavI paDe te abhinayarUpe kare che. te pitAno abhinaya kare che, dIkarAno abhinaya kare che, 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 4, kaDI 7 tAsa jJAnako kArana, sva-para viveka bakhAnI; koTi upAya banAya bhavya, tAko ura AnI.' , Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 571 patino abhinaya kare che, mitrano abhinaya kare che; paraMtu te temAM tanmaya thato na hovAthI bahAra udayAnusAra abhinaya thato hoya che ane aMdara te judA ja bhAvamAM hoya che. jema abhinetAne du:khanA prasaMgamAM AMsu kharatAM hoya to paNa tenA aMtaramAM duHkha hotuM nathI, tema sAdhaka paNa je abhinaya thaI rahyo hoya tenAthI prabhAvita na thatAM potAnA jJAyakasvarUpanuM smaraNa rAkhe che. sAdhaka jema jema sAdhanAmAM paripakva thato jAya che, tema tema teno jJAtA-draSTAbhAvano abhyAsa puSTa thato jAya che. - jJAyakanI ananya rucipUrvakanA A abhyAsathI tenI AtmadazA uttarottara vikAsa pAmatI jAya che. A abhyAsanI gahanatAthI karmakRta vyaktitvamAM rahelI ekatvabuddhi vilaya pAmatI jAya che ane vAstavika svasattA pakaDAtI jAya che. atAdAbhyanA abhyAsanA phaLasvarUpe te akartA-abhoktA banato jAya che. jJAnadazA pragaTa thayA pachI A jJAtAdraSTAbhAva sahaja banI jAya che. jJAnI samasta bAhya dezya jagatathI, eTale ke dehanI paryAyo ane mananI paryAyothI potAne bhinna anubhavI, karmakRta vyaktitva tathA bhAvathI upara UThe che. teo dazyanI sAthe tAdAbhya na anubhavatAM mAtra tenA draSTA banI rahe che, arthAt potAnA deha ane manane dezyanA eka bhAga tarIke ja jue che. dehanI pravRttio ane mananAM parivartanothI harSa ke zoka na anubhavatAM tenA mAtra taTastha prekSaka ja rahe che. pahelAM teo potAne paranA kartA-bhoktA mAnatA hatA, te mAnyatA chUTI gaI hovAthI have potAnA sahaja, zAMta, zuddha jJAnasvarUpa tarapha temanI mITa maMDAya che. 'mAro AtmA jJAyakasvabhAvI che' ema jJAnIe dRSTimAM lIdhuM hovAthI temane kSaNika vikArabhAvo potAnA svabhAvapaNe nathI bhAsatA, paNa svabhAvathI bhinnapaNe ja bhAse che; tethI temane te vikArabhAvonuM kartutva-bhoknatva paNa rahetuM nathI. jJAnI jJAnasvarUpane ja svapaNe grahaNa karIne temAM ekatArUpe pariName che. teo jJAnamAM ja ekatArUpe pariName che, rAgamAM ekatArUpe pariNamatA nathI. teo rAga sAthe ekatA karatA nathI ane tethI tenA teo kartA thatA nathI. teo rAgAdimAM kyAre paNa ahaM-mamabhAva sthApatA na hovAthI te bAhyathI temanA hovA chatAM temanA gaNAtA nathI; eTale ja rAganA sadbhAvamAM paNa jJAnIpuruSo ema kahI zake che ke rAganA ane svAmI nathI, tenA ame kartA nathI. eka mANasa zAhukAra pAse gayo ane pUchyuM ke "mAre tIrthayAtrAe javuM che, tamArI tijorImAM mArA dAgInA mUkazo?' zAhukAre hA pADI. tenI pAsethI dAgInAnI peTI lIdhI ane potAnA hAthe tijorImAM mUkI. cAra mahinA pachI te mANase pAchA AvI dAgInA mAMgyA. tenI dAgInAnI peTI zAhukAre potAnA hAthe tijorImAMthI bahAra kADhI tene ApI ane kahyuM ke "barAbara joI lejo. meM ene hAtha paNa lagADyo nathI.' potAnA hAthe zAhukAre dAgInA lIdhA hatA ane ApyA Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hatA, chatAM teNe je kahyuM te paNa eTaluM ja sAcuM gaNAya, kAraNa ke zAhukAre kyAre paNa temAM potApaNuM mAnyuM na hatuM, teno svAmI banyo na hato. tema jJAnIpuruSo paNa rAgAdino sadbhAva hovA chatAM potAne tenA svAmI mAnatA nathI. vibhAvamAM temane tAdAtmya thatuM nathI ane teo tenAthI aprabhAvitapaNe rahI zake che. tethI ema kahevAya che ke jJAnIne rAgAdi aDatA ja nathI. jJAnI potAnA AtmAne upayogasvarUpa ja jANe che, rAgasvarUpa nathI jANatA. temaNe bhedajJAna vaDe rAgane jJAnathI atyaMta bhinna karI nAkhyo hoya che. jema thAMbhalA vagere paradravyane jJAnI potAnA jJAnathI bhinna jANe che, tema rAgAdi parabhAvone paNa jJAnI potAnA jJAnathI bhinna jANe che. teo rAgane jANatI vakhate rAgathI bhinnapaNe ja pariName che. rAgathI judA jJAnapaNe ja rahe che. A rIte jJAnapaNe ja UpajatA te jJAnIne rAgAdi sAthe kartA-karmapaNuM rahetuM nathI, mAtra jJAtA-zeyapaNuM ja rahe che. jJAnI jJAtApaNe ja pariName che. jJAnapariNAma aMtarmukha valaNanA kAraNe thatAM hovAthI svabhAvanA Azraye thAya che, jyAre rAgapariNAma bahirmukha valaNanA kAraNe thatAM hovAthI pudgalanA Azraye thAya che. AtmAnA Azraye thAya tene ja AtmAnAM pariNAma kahevAmAM Ave che ane pudgalanA Azraye thAya tene pudgalanAM pariNAma kahevAmAM Ave che. AtmAnA Azraye utpanna thatA samyagdarzana-jJAnarUpa je nirmaLa bhAvo che te ja AtmAnAM pariNAma che. rAganI utpatti AtmAnA Azraye thatI nathI. AtmAnI avasthAmAM jyAre rAga thAya che tyAre te rAga mATe paranuM avalaMbana Avazyaka che. jo paranA avalaMbana vinA rAga saMbhave to rAga AtmAno svabhAva banI jAya ane svabhAva kadI TaLI zake nahIM, mATe rAga paNa zAzvata banI jAya. rAga to TaLI zake che, mATe te AtmAno svabhAva nathI. tenI utpatti AtmAnA Azraye thatI nahIM hovAthI rAga karavo e AtmAnuM kArya nathI. AvA AtmAne jJAnI jANatA hovAthI teo potAnAM nirmaLa pariNAmane ja kare che. teo bhedajJAna vaDe sva ane parane bhinna bhinna jANatA hovAthI svadravyamAM ekatA karIne samyagdarzanAdi nirmaLa paryAyapaNe pariName che. svarUpanA Azraye pragaTelI nirmaLa pariNati sukharUpa che, nirvikAra che, temAM duHkha nathI, vikAranuM kartRtva nathI ke harSa-zokanuM bhoktRtva nathI. nirmaLa pariNatimAM to svAbhAvika AnaMdanuM ja vedana che. nirmaLa pariNatimAM karmaphaLano abhAva che. harSa-zokanuM vedana svabhAvamAMthI AvatuM na hovAthI svabhAvadRSTiyukta jJAnI tenA bhoktA nathI. harSa-zokAdi lAgaNIo sAthe jJAnIno bhoktA-bhogya saMbaMdha nathI, paNa jJAyaka-jJeya saMbaMdha ja che. jJAnI ema jANe che ke 'A harSa-zokane bhogavavAno mAro trikALI dharma nathI, paNa kSaNika paryAyano dharma che. mAro svabhAva to caitanya che.' AvA bhAnamAM Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-115 573 harSa-zokanA bhAva sAthe temane tenuM sAkSIpaNuM paNa sAthe ne sAthe ja varte che. jJAnIne paNa harSa-zoka thAya, paraMtu temane jJAtAsvabhAvanA atIndriya AnaMdano anubhava thayo hovAthI harSa-zokanA bhogavaTAnI kSaNe ja temane te harSa-zokanA sAkSIpaNArUpa pariNamana paNa varte che. jJAnIne potAnA zuddha jJAnasvabhAvamAM tAdAtmyavRtti thaI hovAthI teo karmanA kartA ke bhoktA thatA nathI, paraMtu cidAnaMdasvabhAvane bhUlelo, krodhAdi AsavabhAvomAM tanmayapaNe vartato evo ajJAnI jIva krodhAdino kartA-bhoktA thAya che. tenA krodhAdi bhAvo navIna karmabaMdhanamAM nimitta bane che. potAnA svabhAvane bhUlelo tathA karma tarapha jhukelo ajJAnI jIva anAdithI rAga-dveSa kare che ane A rAga-dveSathI tene navIna karmabaMdha thAya che. jo ke rAga-dveSa ane karmabaMdhanI paraMparA anAdithI cAlatI hovA chatAM te svabhAvabhUta nathI, paNa vibhAvarUpa upAdhi che. AtmArthI jIva potAmAM te upAdhine avaloke che. potAnI paryAyamAM vikArI bhAvo che ema te jANe che. te potAnA zuddha svabhAvano nizcaya kare che ke mArAmAM je rAga-dveSAdi vikAro dekhAya che te mArA svabhAvabhUta nathI paNa Aropita bhAva che. A rAga-dveSa to upAdhirUpa che, jyAre mAro svabhAva to zuddha caitanyamAtra che. A rAga-dveSanI paraMparA mArA svabhAvanA Azraye nathI thaI paNa paranA Azraye thayelI che, tethI huM mArA svabhAvanA Azraye nirmaLa paryAyanI paraMparA pragaTa karIne A rAga-dveSanI paraMparAne toDI nAkhuM.' je kSaNe rAga-dveSa varte che te kSaNe ja A vivekajyotinA kAraNe te potAnA nirupAdhika zuddha svabhAva tarapha jhukato jAya che. te rAga-dveSanI paraMparAne toDato jAya che. rAga-dveSanI paraMparA tUTatAM karmabaMdha paNa chUTatA jAya che. krame karIne te karmathI mukta thAya che. jema skaMdhamAM rahelo paramANu jyAre jaghanya cIkAzarUpe pariNamavAnI sanmukha thAya che tyAre skaMdha sAthenA baMdhanathI te chUTo paDI jAya che, tema zuddha svabhAva tarapha jhUkelA jIvane rAgAdi cIkAzavALA bhAvo atyaMta kSINa thatA jatA hovAthI te karmabaMdhathI chUTato jAya che ane aMte te sarva baMdhanathI mukta thaI jAya che. Ama, jemano dehAdhyAsa chUTI gayo che ane jemane AtmajJAnanI prApti thaI che evA jJAnI potAnAM nirmaLa pariNAmane ja kare tathA bhogave che, te sivAya temane rAgAdi bhAva sAthe ke karmo sAthe kartA-karmapaNuM ke bhoktA-bhogyapaNuM nathI. jyAM sudhI bhedajJAnajyoti pragaTI nathI, tyAM sudhI ja bhramanA kAraNe jIvane pudgala sAthe kartAkarmapaNuM tathA bhoktA-bhogyapaNuM bhAse che, jJAna tathA rAga vacce paNa kartA-karmapaNuM tathA bhoktA-bhogyapaNuM bhAse che. jJAnabhAvamAM te kartA-karma tathA bhoktA-bhogyapravRttino atyaMta abhAva che. bhedajJAna thatAM jIva sakaLa vikAranA kartRtva-bhoktatvarahita thaIne Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jJAyakapaNe zobhe che. vikAranA kartutva-bhostRtvamAM to jIvanI zobhA haNAya che, jyAre bhedajJAna vaDe paranuM kartutva-bhostRtva chUTatAM AnaMdamaya jJAnapariNamanathI jIva zobhI UThe che. jJAnasvabhAvI AtmA potAnA jJAnamaya kAryathI zobhe che. A ja dharma che ane A ja mokSamArga che. dharmano marma prakAzatI A adbhuta ane rahasyapUrNa gAthA viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che - "..... evuM ni:saMdeha tattva zrImade jAhera karyuM che te samajo. potAnA sarvajJA svabhAvano mahimA Ave tyAre, caitanya bhagavAna potAnI rakSA kare che; ane potAnA nityanirbhaya-ni:zaMka svabhAvane ja jue che. parathI judApaNAnuM bhAna thatAM AtmA parano kartA-bhoktA nathI, paNa mokSasvabhAvamAM ja nitya sthiti che, temAM upAdhino aMza paNa nathI ema ni:saMdehapaNe bhAvabhAsana thAya che. evI svarUpasthiti te vItarAgatattvano marma che. ema traNe kALanA jJAnInuM rahasya che. te anAdinuM sat jema che tema ahIM kahyuM che.' zrImade prastuta gAthAmAM dehAdhyAsa chUTe "to' jIva kartA-bhoktA thato nathI ema kahyuM. ahIM "to' zabda arthagaMbhIra che. "to' zabda dvArA je tathya abhipreta che te saMkSepamAM vicArIe. AtmAno svabhAva jJAtApaNAno che. AtmasvabhAvamAM paradravyanuM kartutva ke bhostRtva to che ja nahIM. tenAM guNa ane paryAyamAM paNa paradravyanuM kartutva ke bhostRtva nathI, tethI paradravyanuM kartutva tathA bhomtatva AtmadravyamAM ke tenI paryAyamAM nathI. jyAre paryAya svarUpanuM jJAna choDI, karmanA udayane vaza banI ajJAnabhAve pariName che tyAre jIva potAne paradravyano kartA-bhoktA mAne che. paryAya jo svabhAvasabhukha thAya to dehAdhyAsa chUTatAM paryAyanuM jJAnabhAve pariNamana thAya che ane tyArapachI jIva potAne kyAre paNa paradravyano kartA-bhoktA nathI mAnato. A prakAre zrImade "to' zabda jJAnabhAve pariNamatI paryAya mATe prayojyo che. vaLI, AtmAnA dravyasvabhAvamAM parabhAvanA kartutvano ke bhoknatvano nitAMta abhAva varte che. AtmAno svabhAva jJAtApaNAno che. parabhAva jJAtAbhAvathI bhinna che. Atmadravyano svabhAva parabhAva karavAno nathI, tethI AtmA parabhAvano kartA thato nathI; temaja AtmAno svabhAva parabhAva bhogavavAno nathI, tethI AtmA parabhAvano bhoktA thato nathI. AtmadravyamAM ane tenA guNomAM vikArI bhAvonuM akartutva tathA abhoknatva che chatAM paryAyamAM vikArI bhAvo thAya che, arthAt paryAya ajJAnabhAvavaza vikArabhAvanA kartApaNe tathA bhoktApaNe pariName che. paryAya dhruvanuM lakSa choDI de, dhruva svabhAvanA bhAnamAM na rahe ane karmodaya sAthe joDAI tene avalaMbe to paryAya ajJAnatAthI rAgAdi 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.369 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 575 vikArI bhAvonA kartRtva ane bhoktatvamAM rokAya che. paraMtu paryAya jo svabhAvane avalaMbe to tene jJAnabhAvanuM ja kartRtva tathA bhoktatva che ane vikArI bhAvonuM akartRtva tathA abhotRtva che. svAzrita paryAya potAnA jJAnanI kartA-bhoktA che ane parabhAvanI akartA-abhoktA che. AtmAno zuddha jJAnasvabhAva che, tethI te rAgAdi parabhAvono kartA ke bhoktA nathI ane evA TaMkotkIrNa zuddhasvabhAvI Atmadravyane avalaMbatI paryAyane jJAnanuM kartRtva-bhoktatva che ane rAgAdinuM akartRtva-abhoktatva che. ajJAnabhAve pariNamatI paryAya rAgAdinI kartA-bhoktA che ane jJAnabhAve pariNamatI paryAya rAgAdinI kartA-bhoktA nathI, paNa potAnA svarUpanI kartA-bhoktA che. tethI 'to' zabda zuddhajJAnasvabhAvI Atmadravyane avalaMbatI paryAya mATe vaparAyo che. A gAthAmAM 'to' zabda dvArA jJAnabhAve pariNamatI paryAyanI vAta mukhya karIne jIvane karmano akartA-abhoktA kahyo che. ahIM zrImadnI lAkSaNika zailI ane zabdagUMthaNInA cAturyano paricaya maLe che. temaNe saMkSepamAM kiMtu ghaNI arthagaMbhIra vAta karI che. jo A gAthAnI sUkSma vicAraNA karavAmAM Ave to temAM keTaluM gAMbhIrya bharyuM che te samajAya ane jo Azaya samajAya to tenI asara ghaNI UMDI paDe. gAthA-115 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'chUTe dehAdhyAsa to, bhAse Atmatattva sAra; nAse sarva vikAra te, sahaja thAya avikAra. anya dravya paryAyano, nahi kartA tuM karma; tane kadI tyajI zake, tArA je guNadharma. A dehAdi viTaMbanA, rUpa karmaphaLa jeha; nahi bhoktA tuM tehano, tuM nija guNa maNi geha. jJAnAmRta bhoktA sadA, vastu svabhAva svadharma; e AtmA ArAdhavo, e ja dharmano marma.'1 * * * na 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.243 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 457-460) Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 116 marte. Qot534, 1 j,nchn531. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthI - 116 | gAthA mokSanA upAyanuM svarUpa saMkSiptamAM batAvatI traNa rahasyapUrNa kaLazarUpa bhUmikA gAthAomAMnI prathama gAthA 11pamAM anaMta jJAnIonA aMtaramAM raheluM dharmanuM rahasya batAvatAM zrIgurue kahyuM ke anAdi kALano dehAdhyAsa chUTI, zuddha jJAyakasvabhAvamAM sthiti thatAM karmanuM kartApaNuM tathA bhoktApaNuM maTI jAya che ane e ja dharmano marma che. vibhAvabhAvamAMthI svabhAvamAM AvavAno puruSArtha e ja dharma che - mokSamArga che ane te puruSArtha dvArA akhaMDapaNe AtmasvabhAvamAM sthiratA thavAthI mokSa prApta thAya che. Ama, AtmasvarUpanA avalaMbane dharma che ema garbhitapaNe batAvI, AtmasvarUpa kevuM che tenuM varNana have pachInI be kaLazarUpa gAthAmAM zrIguru kare che. temAMnI prathama gAthAmAM kahe che - "e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarUpa; (gAthA) anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa." (116). e ja dharmathI mokSa che, ane tuM ja mokSasvarUpa cho; arthAt zuddha Atmapada e ja mokSa che. te anaMta jJAna darzana tathA avyAbAdha sukhasvarUpa cho. (116) pUrvanI gAthAnA anusaMdhAnamAM ahIM zrIguru kahe che ke "e ja dharmathI [11] mokSa che', arthAt dehAdhyAsano nAza karavArUpa dharmathI mokSanI prApti thAya che, kAraNa ke dehAdhyAsa chUTatAM jIvane potAnA svarUpanI prApti thAya che ane tethI te parabhAvathI osarato jAya che ane svabhAvamAM sthita thato jAya che. parabhAvamAMthI khasI svabhAvamAM vasavuM e ja dharma che. paradravya tathA parabhAvamAM ekatvabuddhie pariNamavuM e ja adharma che ane nijasvabhAvamAM ekatArUpe pariNamavuM e ja dharma che. AtmasvarUpamAM sthita thavArUpa dharmathI mokSa thAya che. A pramANe zrIgurue ahIM dharmanI kalpita mAnyatArUpa bhUlano parihAra karIne kahyuM ke jeo potAnA AtmasvarUpane zraddhe che, samaje che ane temAM sthita thAya che teo mokSa prApta kare che; arthAt samyagdarzana-jJAnacAritranI ekatArUpa dharmathI mokSa thAya che. Ama, svabhAvadazAnI prApti e ja yathArtha dharma che ema kahyuM. AtmasvarUpano yathArtha nirNaya karI, temAM vRttinuM gholana thatAM dehAdhyAsa chUTe che ane svabhAvadazAnI Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana prApti thAya che. AtmasvarUpa kevuM che te batAvatAM kahe che ke AtmA mokSasvarUpa che, kevaLajJAnasvabhAvI che. te Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita che. te anaMta darzana, anaMta jJAnano dhAraka che ane tenuM svarUpa avyAbAdha che. avyAbAdha zabda dvArA anaMta sukha ane anaMta vIrya abhipreta che. Ama, prastuta gAthAnI bIjI paMktimAM anaMta catuSTaya gUMthAI jAya che. AvA svabhAvanuM zraddhAna karI, teno aciMtya mahimA lAvI, temAM ekAgra thavuM e ja dharma che ane e ja dharmathI mokSa che. anaMta darzana, anaMta jJAna tathA koIthI bAdhA ke nukasAna na thAya evuM avyAbAdha svarUpa pragaTa karavAno A eka ja mArga che. A gAthAmAM AtmapuruSArthamAM utsAhita karatuM paramabhAvapreraka udbodhana 'tuM'kArano prayoga karI zrIgurue paramArthapremathI ziSya sAthe AtmIya saMbaMdha bAMdhyo che. A jIva zuddha jJAyakasvabhAvI che, chatAM azuddha avasthAmAM teno karma sAthe vizeSArtha saMbaMdha che. A karmasaMbaMdhanA nimitte jIvane bAhyamAM zarIra maLyuM che ane aMtaramAM rAgAdi vikArI bhAvonI prApti thaI che. jIvane potAnuM mULa svarUpa zuM che tenI khabara nathI, eTale te potAne jANato-oLakhato nathI ane zarIramAM ja ahaMbuddhi karI rahyo che tathA rAgAdi bhAvone potAno svabhAva mAnI rahyo che. te zarIranA janmathI potAnI utpatti ane zarIranA nAzathI potAno nAza mAne che. zarIramAM roga thavAthI potAne bImAra ane te roga maTI jatAM potAne nIrogI mAne che, paNa vastusvarUpa A mAnyatAthI taddana juduM che. jIvAtmAnuM astitva alaga che ane zarIranuM astitva alaga che. karmanA saMyogonA nimitte jIvanI vividha ane vicitra dazAo thaI rahI che, chatAM jIvano mULa svabhAva A badhAM parivartano ane vikArothI alipta ja che. jema kaMcanane kATa lAgato nathI, agnine UdhaI lAgatI nathI; tema AtmasvabhAvamAM AvaraNa, UNapa ke azuddhi AvatI nathI. mULa tattvamAM za2I2, karma ke vikAra pravezI zakatAM nathI. jIva potAnA mULa svarUpano Azraya kare to teno dehAdhyAsa chUTe ane teno mokSa thAya. potAnA dhruva svarUpano Azraya karavo e ja dharma che ane e ja dharmathI mokSa che. caitanyasAmAnyane oLakhyA vinA dharmanI zarUAta saMbhavatI nathI. caitanyasAmAnyane oLakhavA vastusvarUpane samajavuM ghaTe che. dareka vastu cetana ke acetana sAmAnya-vizeSAtmaka che. sAmAnya ane vizeSa banne vastunA guNadharma che. vastunI avasthAo badalAtI rahe che, te tenA vizeSa guNanA kAraNe che; chatAM 'na badalAvuM'nI maulikatA paNa vastumAM che, jene sAmAnya guNa kahe che. dAkhalA tarIke (1) sonAnA mugaTane toDI baMgaDI banAvI ane baMgaDIne toDI hAra banAvyo. AmAM avasthAo badalAI, paNa badhI avasthAomAM sonuM to kAyama rahyuM. mugaTa, baMgaDI Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 581 Adi avasthAo(paryAyo)ne vizeSa' ane suvarNatva(dravya)ne "sAmAnya' kahe che. (2) bALapaNuM, kizorapaNuM, prauDhapaNuM ane vRddhapaNuM e paryAyo che, tene vizeSa' kahe che; jyAre te badhAmAM kAyama rahenAra manuSyatva jevuM ne tevuM ja che, tene sAmAnya' kahe che. (3) dUdha, dahIM, mAkhaNa ane chevaTe ghI - A badhI avasthAone vizeSa' kahe che ane te sarvamAM rahelA gorasapaNAne 'sAmAnya' kahe che. (4) vRkSane kApyuM, lAkaDAM thayAM, te bALyAM to kolasA thayA, te saLagAvatAM rAkha thaI; paNa te sarvamAM rahela pudgalatva to kAyama ja che. A badhI avasthA 'vizeSa' che ane pudgalatva "sAmAnya' che. 'sAmAnya' ane 'vizeSa' banne eka ja vastunA guNadharma hovA chatAM te bane parasparathI bhinna che. "sAmAnya' eka che ane 'vizeSa' anekAneka che. sAmAnya avinAzI che, dhuva che; vizeSa' nAzavaMta che, parivartanazIla che. A bannemAM bheda che chatAM banne abhinna che. e bannene ekabIjAthI judAM karI zakAtAM nathI. te chatAM jJAna vaDe bannenuM alaga alaga astitva jANI zakAya che, kAraNa ke bannenAM svarUpa-lakSaNa judAM judAM che. mAtra sAmAnya athavA mAtra vizeSa ekalAM kadI hoI zakatAM nathI. vastutaH eka pachI eka thanAra vizeSo(parivartano)mAM je sAtatya - ekatA - samAnatA che te ja sAmAnya (mULa svarUpa) che. mATIpaNuM sAmAnya che ane mATInuM DheruM, ghaDo, ThIkarAM vagere tenAM vizeSo che. mATIpaNuM te sarvemAM sAmAnyarUpe vyApta che. vizeSo badalAyA kare che, paNa sAmAnya kAyamI - ekarUpa ja rahe che. te pramANe AtmA caitanyarUpe kAyama che, paNa tenI avasthAo (paryAyo) bAhya ane AMtarika ema be rIte badalAtI rahe che. mAnava, pazu, deva, nArakI - e badhI bahAranI avasthAo che; jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobharUpI vikAro aMtaramAM thatI avasthAo che. te badhA vikArothI para eka vItarAgatArUpa zuddha pariNAma paNa eka AMtarika avasthA che. paraMtu A badhI pariNatiomAM Atmadravya to caitanyarUpe ja sadA sarvadA dhruva che. te avinAzI, sadAkALa, ekarUpa ja rahe che. dareka vastumAM parivartana satata thatAM ja rahe che, kAraNa ke parivartana thavuM te vastuno svabhAva che. saMsAra parivartanazIla che, zarIra parivartanazIla che, mana parivartanazIla che - sarva parivartanazIla che. dareka cIja badalAtI rahe che. temAM pratikSaNa pheraphAra cAlu che. koI suMdara pustakanAM pAnAM 30-40 varSa pachI jhAMkhAM ane jUnAM lAge che. te pheraphAra ekadama ke acAnaka nathI thato. niraMtara parivartana thatuM rahevAnA kAraNe Ama thAya che. satata pariNamanazIla svabhAvanA kAraNe AjanuM bALaka 50-60 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana varSa pachI vRddha dekhAya che. A pheraphAra eTalo dhImo ane sUkSma che ke te narI AMkhe dekhAto nathI. khAssA samaya pachI vastumAM thayela pheraphAra jovA-samajavAmAM Ave che. sthULa parivartana pakaDI zakAya che, paraMtu samaye samaye thatA sUkSma pheraphAra pakaDanI bahAra che. niraMtara parivartana thatuM hovA chatAM eka vAta nakkI che ke pudgala (acetana) kadI jIva thanAra nathI ane jIva kadI pudgala thanAra nathI. pudgalanuM pariNamana mugalarUpa ja thAya che ane jIvanuM pariNamana jIvarUpa ja thAya che. A zAzvata niyama che. dareka vastu satata parivartanazIla che ane tenI sAthe aparivartanazIla paNa che. dareka dravyanAM be pAsAM che - eka adhuva pAsuM ane bIjuM dhruva pAsuM. AtmAmAM paNa be aMza che - eka parivartanazIla che je sadA badalAto rahe che ane bIjo aparivartanazIla che je sadA parivartanothI aSTa parivartanarahita ja rahe che. A bIjo aMza te jIvanuM yathArtha 'sva' che. AtmA sAmAnya-vizeSayukta che, dravya-paryAyAtmaka che; paraMtu AtmavastunA sAmAnya svarUpanuM, tenA dravyasvabhAvanuM jJAna na hovAnA kAraNe jIve anAdi kALathI AtmavastunA mAtra vizeSarUpane - paryAyarUpane ja jANyuM che, mAnyuM che, anubhavyuM che; pariNAme zarIrAdi saMyoga ane rAgAdi vikAromAM potApaNuM, ekatvapaNuM, svAmitva thAya che ane tethI karma temaja karmaphaLamAM vRddhi thatI rahI che. vizeSomAM - paryAyomAM phasAI rahevAthI tathA te badhAmAM potApaNAnA bhAva rAkhavAthI sarva saMsArI jIvone mATe caitanyasAmAnyane pakaDavuM duSkara banI gayuM che. jIva pudgalonAM suvarNatva, gorasatva, mATItva vagere sAmAnyo to pakaDI zake che; paNa deva, mAnavAdi bAhya paryAyothI tathA krodhAdi aMtaraMga pariNAmothI bhinna evA vilakSaNa caitanyasAmAnyane pakaDavAnuM tene mATe muzkela che. jIva cAre taraphanA jagatamAM eTalo tallIna thaI jAya che, zarIra ane mananA vyApAramAM eTalo prasta thaI jAya che ke caitanyasAmAnyane bilakula bhUlI jAya che. te pheraphAronI noMdha le che, paNa pheraphAronAM vAdaLAMothI AcchAdita thayelA evA caitanyasAmAnyanI noMdha nathI leto. parivartananI noMdha to te le che, paNa parivartano vacce je aparivartanazIla dhruva tattva chupAyeluM che, te pratye tenI dRSTi jatI nathI. A nitya tattva - zuddha caitanya sadaiva jIvanI sAthe ne sAthe ja che. jIva svayaM te ja che, anAdithI che ane anaMta kALa paryata tema ja raheze; paNa jIva tene cUkI gayo che. te zarIranI saMbhALa le che, mananI khabara rAkhe che, kema ke e badalAtAM rahe che. zarIrAdi upara lakSa ApavAnA kAraNe te ema samajavA lAge che ke huM zarIra chuM, huM mana chuM' ityAdi. te mAtra zarIrAdine ja jANe che ane tethI enI ja sAthe Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 583 tAdAtma karI le che. jJAnanI viparIta avasthAmAM te potAnA aparivartanazIla tattva sAthe tAdAmya sAdhato nathI ane parivartanazIla aMza sAthe tAdAbhya sAdhe che. viparIta samajaNanA kAraNe te amuka parivartanathI lAbha ane amuka parivartanathI nukasAna mAne che. 'A mane iSTa che' athavA "A mane aniSTa che' ema te mAne che. amuka parivartana tene khataranAka lAge che, tethI tene potAnI surakSAnI phikara thAya che. te managamatI sthitinI tajavIja karavAmAM lAgelo rahe che. teno puruSArtha aparivartanazIla tattva tarapha vahevAne badale bAhyamAM parivartana karavAmAM lAgelo rahe che. kvacituM puNyodaye iSTa parivartana thayuM topaNa emAMthI tene sukha, zAMti ane salAmatI prApta thatAM nathI; kAraNa ke je parivartanazIla che, je niraMtara palaTAyAM kare che; te sukha, zAMti ane salAmatI ApavA samartha nathI. jyAM sudhI bAhyamAM pheraphAra karavAnI vRtti che tyAM sudhI azAMti ja rahe che. tRSNA che tyAM sudhI zAMti nathI maLI zakatI. sthira tattvanA vismaraNanA kAraNe sukha, zAMti AdinI prApti dUra ne dUra ja rahe che. jIva sthira tattvanuM anusaMdhAna kare tyAre ja te sthira-zAMta thaI zake che. je azAMti, samasyA ke upadrava utpana thAya che te parivartanonA kAraNe nathI, paNa temAM rahelI tAdAbhyabuddhinA kAraNe che. zarIrane roga lAgu paDyo hoya te chatAM bImArI jarA paNa upadravarUpa nathI. upadrava to e tyAre bane ke jyAre jIva parivartana sAthe aikya karI vicAravA lAge ke "huM bImAra thaI gayo chuM." jo te dhruva tattvanuM anusaMdhAna karI bImArIno sAkSI thaI jAya, jo te pratIta karI le ke bImArI koI bIjAne thaI rahI che mane nahIM, huM to eno sAkSImAtra chuM'; to e bImArI jIvanuM kaMI bagADI zakatI nathI. e ja rIte jo jIva dhruva tattvanuM anusaMdhAna kare to jyAre karmakRta 'huM'nuM mRtyu ghaTe che tyAre jIva teno sAkSImAtra banI rahe che. deha sAthenI tAdAbhyabuddhi ja jIvane maraNazIla banAve che. je deha sAthe tAdAbhya kare che, tene ja maraNanuM bhophtatva hoya che. je maraNazIla tattvane potAthI chUTuM karI nAkhe che, te mRtyuthI para thaI jAya che. te jANe che ke pote te ja che ke je sadAthI che ane raheze. ajara amara avinAzI zuddha caitanya! jIvane dravyasAmAnyanI zraddhA thAya to paryAyavizeSamAM je ekatva-mamatva che te maTe. dravyasAmAnyanuM bhAna thatAM zarIra to raheze, paNa te vinAzI che, saMyogI che evuM bhAsaze. rAga vagere thaze, paNa te potAnA svarUpa jevA na dekhAtAM vikArarUpa ane nAzavaMta dekhAze. rAgAdi tathA zarIrAdino abhAva thavA chatAM AtmAno abhAva athavA nAza thato nathI ema spaSTapaNe jaNAze. jyAre jIva svayaMne paryAyarUpa, eTale ke zarIrAdi tathA rAgAdirUpa anubhavato hato tyAre teno rAga vadhato hato. have jo te Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana potAne dravyasAmAnyarUpa mAnavA lAge to rAgAdi ochA thavA lAge che ane AtmAnI paryAya kramazaH rAgAdithI rahita zuddha thatI jAya che, sAthe sAthe zarIrAdinI utpattinAM nimittarUpa karmono paNa abhAva thato jAya che. jJAnInI dRSTi dravyasAmAnya upara, dhruva upara ja rahe che. jJAnI trikALI, dhruva, ekarUpa evo je jJAyakabhAva che; tenA upara najara bAMdhe che - tyAM najarabaMdhI kare che. jyAM sudhI teo pUrNavItarAgI na thAya tyAM sudhI rAgano vikalpa to Ave che, te chatAM samasta rAgathI bhinna evA zuddha caitanya upara satata temanI dRSTi rahe che. rAga ane AtmAnI ekatArUpa mAnyatA hatI tyAM sudhI mithyAtva hatuM. have rAgathI bhinna nijadravyasAmAnya upara dRSTi karavAthI rAgathI bhedajJAna thaI jAya che. A bhedajJAnanI dhArA atUTa vahetI rahe che. trikALI dravyasvabhAva upara temanI dRSTi sthira thaI hovAthI, temano upayoga bahAra game te ThekANe jAya to paNa temane nijAtmAno Azraya to rahe ja che. rucinuM jora paripUrNa vastu upara ja rahe che tathA rAgAdino niSedha karatuM bhedajJAna satata rahe che, tethI te rAgAdi kramazaH kSaya pAme che. rAgAdi parabhAvo pratyenI vimukhatA e ja rAgAdine nAza karanAruM amogha zastra che. samyagdaSTi jIvane saMsArakriyA karatI vakhate paNa zubhAzubha bhAvano niSedha karanAruM darzana-jJAna satata hAjara hoya che ane tethI ja teo sarva rAgAdi bhAvono kSaya karI pUrNa vItarAgapada - mokSapada prApta karI zake che. Ama, mokSaprApti karavA icchanAra jIve dravyadRSTino abhyAsa niraMtara karavAno che. bhUmikA pramANe rAga thAya topaNa daSTi dravya upara rAkhavAnI che. vikAro thAya chatAM paNa dRSTinuM - zraddhAnuM jora eka nijajJAyakadravya upara ja rAkhavAnuM che. zubhAzubha bhAva UThe chatAM dareke dareka prasaMga vakhate dRSTi jJAyakavastu upara ja rAkhavAnI che. jema AkAzamAM UDato pataMga game tyAM jAya paNa dora hAthamAM rAkhavAmAM Ave che, tema huM dhruva jJAyaka chuM' e dora hAthamAM rAkhavAno che. "caitanyamaya kAyamI vastu, TakatI vastu te huM chuM; trikALa TakatuM tattva, jJAyakacaitanya te huM chuM' e dora hAthamAM rAkhavAno che. e dora lakSamAMthI khasavo joIe nahIM. jyAM koI parivartana thatuM nathI, paNa je samasta parivartanonuM jJAna kare che tyAM daSTinuM sthApana karavAnuM che. te aMzanuM sadA smaraNa rAkhavAnuM che ke je eno e ja rahe che, parivartanarahita che, avicaLa che, dhruva che, zAzvata che. potAnA acaLa kendramAM pratiSThita thavAnuM che. te acaLa kendra pratye bodhapUrNa banavAnuM che ane bAhyamAM je thatuM hoya te thavA devAnuM che. parivartanomAM aTakavAnuM nathI ke tene acaLa banAvavAnI koziza karavAnI nathI. parivartanane aTakAvavuM saMbhavita nathI. parivartana e vastuno svabhAva ja Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 585 che, jIva tene acaLa nahIM banAvI zake; tethI parivartanone acaLa banAvavAmAM potAnA samaya ane jIvana-avasarane gumAvavA na joIe. mAtra jANavuM ke te parivartanazIla che. tenA sAkSI banI javuM joIe. aparivartanazIla evA aMtarastha kendranI pratIti karavI joIe. kendra sAthe anusaMdhAna karatAM, temAM ja sthira thaI jatAM te bhinna vyakti banI jAya che. parivartananI vacce huM acaLa kendra chuM' - A bhAva ja muktidAyI banI jAya che. dharma eTale anitya vacce nityanI khoja, parivartananI vacce zAzvatanI zodha. je jIvanuM kendra che, je sadA sarvadA enuM e ja rahe che, teno AviSkAra karavo e che dharma. niraMtara thaI rahela parivartano pratye to jIva sabhAna hoya che, paraMtu aparivartanazIla zAzvata tattva pratye sajAgatA Ave, te pratye bodhapUrNa rahevAya tyAre ja dharma thayo lekhAya che. jIva je koI paNa dharmakriyA kare, tenuM lakSa dhuva tattvanI smRti hovuM ghaTe che. japa-tapAdi kriyAono hetu spaSTa thavo jarUrI che. japa-tapAdi dharmakriyAo jAgRti vadhAravA mATe karavAnI che. satu pratye jAgRta thavA ane parivartanomAM thatI tanmayatA toDavA mATe A kriyAo che. potAnI divya sattA pratye te kriyAo jIvane jAgRta kare che. svarUpabodha jeTalo tIvra hoya teTaluM bhaTakavAnuM virAma pAme che ane tyAre jIva satyanA saMbaMdhamAM vadhAre ne vadhAre sajAga thaI jAya che; paraMtu jyAre svarUpabodha maMdatAne pAme che tyAre jIva bhaTakavA lAge che, tethI svayaM pratye bodhapUrNa banavAmAM upayogI japa-tapAdi sAdhano sevavA yogya che. jema eNlArma ghaDiyALa jIvane dravyanidrAmAMthI jAgRta thavAmAM sahayogI thaI zake che, ghaDiyALanI ghaMTaDI jIvane nidrAmAMthI bahAra AvavAmAM madadarUpa thaI zake che; tema jIvanI bhAvanidrAnI avasthAno aMta lAvavA japa, tapa, zAstravAMcanAdi eNlArma ghaDiyALa samAna che. A sAdhano jIvane jAgRta thavAmAM sahayogI bane che. Ama, jIve satsAdhana dvArA jAgRta thavAnuM che, aMtaramAM UMDA UtaravAnuM che. UMDANamAM je dravyasAmAnya che teno Azraya karavAno che. 'eka samayanI paryAyamAM huM hovA chatAM huM kAMI paryAyamAtra nathI. jyAM paryAya che tyAM ja UMDe - aMdara anaMta jJAna, anaMta AnaMda evA pUrNa svabhAvanA samUhathI bhareluM dravyadaLa te huM chuM' - AvA vizvAsapUrvaka Atmadravyane grahaNa karavAnuM che. anaMta zaktiothI paripUrNa evA dravyasAmAnyanuM vizvAsapUrvaka grahaNa karavAnuM che. Atmadravyane yathArtha vizvAsapUrvaka grahaNa karavAthI nirmaLa paryAyo pragaTe che. caitanyataLiye jaIne ekAgratA sAdhatAM kevaLajJAna pragaTa thAya che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, dharmanI yathArtha ArAdhanA dvArA ja jIva mokSa prApta kare che. jIvamAM mokSa pAmavAnI zakti che, tethI ja potAnA svarUpanI zraddhA-ekAgratA karavAthI mokSadazA pragaTe che. jIvanuM svarUpa kevuM che te viSe zrIguru AgaLa kahe che ke - 'tuM cho mokSa svarUpa' jIva mokSasvarUpa che. dharma dvArA te mokSa pAme che. atre koIne prazna thAya ke mokSasvarUpa che' ane "mokSa pAme che' e paraspara viruddha vAta che. jo vartamAnamAM paNa mokSasvarUpa che ja, to mokSa pAmavAnI vAta asthAne che ane dharma dvArA mokSa pAmavAno che to atyAre mokSasvarUpa che' ema kaI rIte kahI zakAya? A samasyAnuM samAdhAna eka dRSTAMta vaDe saraLatAthI thaze. eka dhanavAna zeThanI patnI gujarI gaI hatI. tenA pAMca varSanA putra sivAya tenuM koI kuTuMbIjana hayAta na hatuM. evAmAM zeThane hRdayarogano humalo Avyo. tene thayuM ke "have huM keTalo vakhata kADhuM eno koI bharoso nathI. A karoDonI milakata putra A uMmare saMbhALI zakaze nahIM ane jo putranI aNasamajaNano lAbha laI e saMpattine koI AMcakI jaze to putranuM bhaviSya bagaDaze.' Ama vicArI teNe sarva milakata vecI, tenAM rokaDa nANAM putranA nAme beMkamAM 20 varSanI phikasDa DipojhITamAM mUkI dIdhAM. A vAtanI teNe koIne khabara na paDavA dIdhI. potAnA eka mitrane A rahasya jaNAvI vacana lIdhuM ke 20 varSa pachI ja putrane sAcI vigatathI vAkepha karavo. thoDA vakhatamAM zeThano dehAMta thaI gayo. gharamAM rahelI vastuo vecI vecIne putranuM bALapaNa to vItI gayuM, paNa jyAre badhuM khalAsa thaI gayuM tyAre teNe rikSA calAvavAnuM zIkhI lIdhuM. potAnI rikSA vasAvI zake ema to hatuM nahIM, tethI bIjAnI rikSA bhADe laI Avato. savArathI sAMja bajAra ane sTezana vacce 2-2 rUpiyAnI bUma pADI teNe gharAkI zodhavI paDatI. rAtre mAlikane rikSA pAchI ApavA jato, bhADuM ApyA pachI je bace temAMthI jema tema potAnuM gujarAna calAvato. A rikSAvALo karoDapati che ke teNe karoDapati thavAnuM che? che ane thavAnuM che! bane javAba apekSAe sAcA che. hAla tenA nAme beMkamAM karoDo rUpiyA paDyA che tethI te karoDapati ja che, paraMtu A dazAmAM tene karoDapati manAya paNa kema? karoDapati bolatAM AMkha sAme kevuM dazya Ave? hRSTapuSTa zarIra, suMdara vastrono ThAThamATha, AlIzAna baMgalo, nokaracAkaranI jAhojalAlI, avanavI gADIonI jhAkajhamALa ityAdi badhAMno ahIM toTo che! ahIM to dekhAya che dUbaLuM zarIra ane parasevAnA relA, phATelAM kapaDAM ane jhUMpaDI jevuM nAnuM, tUTyaphUTyuM makAna! te karoDapati Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 587 to che ja, chatAM teNe yogya vidhi dvArA te dazA pragaTa karavAnI bAkI che. te ja pramANe jIva paramAtmA che ja ane teNe paramAtmA thavAnuM paNa che. tenI vartamAna dIna-hIna dazAmAM te potAne paramAtmA tarIke svIkArI zakato nathI. paramAtmA' bolatAM AMkha samakSa kevuM dRzya khaDuM thAya che? ArasapahANanA vizALa maMdiramAM vItarAgI bhagavAna padmAsanamAM birAjamAna hoya ane temanI pUjA-stavanA thatI hoya! jJAnI puruSo samajAve che ke paramAtmA be prakAre che - eka kArya paramAtmA, bIjA kAraNa paramAtmA. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA dvArA jemaNe potAnuM paramAtmasvarUpa pragaTa karyuM che te che kArya paramAtmA. jemaNe potAnuM paramAtmasvarUpa pragaTAvyuM nathI, paNa AvA paramAtmA thavAnI kSamatA jeo dharAve che te che kAraNa paramAtmA. arihaMta-siddha bhagavAna kArya paramAtmA che ane nijabhagavAna kAraNa paramAtmA che. te sarva jIvomAM che ane dehadevaLamAM vyApta che. vaLI, bane paramAtmAne samAna mAnI jIva vyavahAramUDhatAmAM sarI na paDe te mATe jJAnI bhagavaMto cetave paNa che ke bane paramAtmAmAM bheLaseLa karazo to lakSyasiddhi thaze nahIM. kArya paramAtmA pUjya che, tethI temanuM aSTa prakAre ke aSTa dravyathI pUjana karavuM joIe; tathA kAraNa paramAtmA dhyeya che, mATe temanuM ekalaze dhyAna karavuM joIe. kArya paramAtmAno yathArtha Azraya grahatAM vyavahAra ratnatraya pragaTe che tathA kAraNa paramAtmAno Azraya hatAM nizcaya ratnatraya pragaTe che. mArgano krama Ama ja che ane teno yathArtha svIkAra karI, vidhivat abhyAsa karavAthI ja kAryasiddhi thAya che. jema rikSAvALo karoDapati che, chatAM paNa duHkhI che; tema sarva jIva mokSasvarUpI paramAtmA samAna che, chatAM paNa duHkhaparaMparAmAM sabaDI rahyA che. tenuM kAraNa che ajJAna. rikSAvALAne khabara nathI ke potAnA nAme beMkamAM karoDo rUpiyA paDyA che, tethI te duHkhI che. jo tene potAnA karoDapati hovAnI jANa thAya to tenuM du:kha maTe. tema jIvane potAnA paramAtmasvarUpanuM bhAna nathI. potAnA sukhasvabhAvathI ajANa hovAnA kAraNe bhikhArI thaIne phare che ane duHkhI thAya che. jo svarUpanuM yathArtha jJAna karI, temAM ramaNatA kare to avazya sukhI thAya. A uparathI siddha thAya che ke "hovuM' karatAM jANavuM' vizeSa mahattvanuM che. mAtra 'karoDapati hovuM' te mahattvanuM nathI, 'huM karoDapati chuM ema jANavuM' e vadhu mahattvanuM che. rikSAvALo garbhazrImaMta che, paNa te potAnI zrImaMtAI jANato na hovAthI du:khI che; tema jIva paramAtmasvarUpI che, paNa te potAnuM svarUpa jANato na hovAthI duHkhI che. tene potAnuM paramAtmasvarUpa jANavAnI AvazyakatA che. jinAgamomAM AnA karatAM paNa vizeSa sUkSmatAthI A vAta pratipAdita karI che. tyAM jANavA karatAM mAnavAnI agatyatA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vadhu darzAvI che. 'hovuM' karatAM 'jANavuM' to vadhu mahattvanuM che ja, paNa 'jANavuM karatAM mAnavuM' tethI paNa vadhAre mahattvanuM che. kharo mahimA to samyagdarzanano che. have pachInI vAtathI A tathyanI puSTi thaze. phiksDa DipojhITanAM vIsa varSa pUrAM thatAM beMkavALA jUnA saranAme patra mokale che, paNa te patra pAcho AvatAM te chApAmAM pitA-putranAM nAmo chapAvI jAherakhabara Ape che ke jo teo dvArA eka mahinAnA samayagALAmAM A thApaNanA nANAMno dAvo rajU karavAmAM nahIM Ave to te rakama sarakArI tijorImAM jamA karAvavAmAM Avaze. rikSAvALo A jAherakhabara vAMce che. temAM jaNAvela nAma sAthe potAnuM nAma, pitAnuM nAma, aTaka vagere badhuM maLatuM Ave che, tethI eka kSaNa mATe to tenA manamAM atyaMta harSa vyApI jAya che, paNa vaLatI ja paLe potAnI daridradazAno khyAla AvatAM harSanuM sthAna zaMkA le che ke "are! huM kyAM karoDo rUpiyA kamAyo chuM ke beMkamAM mArA nAme te mukavAnI vAta Ave? A to mArA nAma sAthe maLatA nAmavALI koI anya vyaktinA paisA haze!' te potAnA mitrone chApuM to batAve che, paNa mazkarIrUpe ke "juo, huM karoDapati thaI gayo!' Ama, rikSAvALAe jANyuM paNa kharuM ke potAnA ja nAme beMkamAM karoDonI thApaNa che, paraMtu e hakIkata teNe mAnI nahIM to te duHkhI ja rahyo. karoDapatinuM sukha to ThIka, tenI khumArIthI paNa te vegaLo ja rahyo. e rIte jIva paNa akAma nirjarA karato karato manuSyabhava pAme che ane mahatpaSyanA yoge tenA hAthamAM satuzAstra Ave che. zAstramAM te vAMce che ke AtmA paramAtmA ja che. tyAre prathama to tenA AnaMdanI sImA rahetI nathI ke "vAha! huM paNa paramAtmA chuM!' paraMtu tarata ja potAnI pAmara AtmadazAno vicAra AvatAM te zAstravacanamAM saMzaya kare che ke "A vAta to mahAna AtmAone lAgu paDe, mArA jevA adhamane nahIM. AvI dIna-hIna dazAvALo huM paramAtmA kaI rIte hoI zakuM?' te potAnA AtmArthI mitro sAthe AtmasvarUpanI carcA kare che, satsaMgamAM bauddhika vyAyAma paNa Adare che, paraMtu tenA aMtaratamamAM te e vAtano svIkAra karato nathI. Ama, jIva jANe che ke potAnuM svarUpa ane paramAtmAnuM svarUpa sarakhuM ja che, paraMtu jyAM sudhI te A vAtane mAnato nathI, tyAM sudhI tenAmAM paramAtmasvarUpanI khumArI AvatI nathI ane te duHkhI ja rahe che. eka divasa rikSAvALo tenA pitAnA mitrane maLe che. teo tenAmAM vizvAsa pedA kare che ke "chApAnI jAherakhabara tArA mATe ja che, e karoDapati tuM ja che. tArA pitAnI zarata mujaba vIsa varSanI muddata sudhI tane paisA maLavAnA na hatA, tethI jo huM tane A hakIkatanI jANa pahelAM karata to tane paisA to na maLata, paNa enA Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 189 gumAnamAM teM rikSA calAvavAnuM paNa zIkhyuM na hota ane e saMjogomAM tAruM duHkha ghaNuM vadhI jAta. have samaya pAkI gayo che. tane paisA paNa maLaze ane yogya vahIvaTa dvArA teno lAbha paNa tuM uThAvI zakaze.' rikSAvALAne potAnI garbhazrImaMtatAno vizvAsa bese che, pariNAme tenuM aMtara utsAha tathA khumArIthI nAcI UThe che. ema jIvano anaMta puNyarAzi LatAM tene sadguruno suyoga sAMpaDe che. teozrI tene samajAve che ke 'zAstramAM jenAM gANAM gAyAM e paramAtmasvarUpa tAruM ja che. bhale atyAre tuM avasthAmAM duHkhI che, paNa tAro svabhAva to pUrNa ane zuddha ja che. nijazuddhAtmAnI vAta jo tane A pUrve karavAmAM AvI hota to tuM svacchaMdI thaI vikAromAM ja ramata; paraMtu have tArAmAM AtmArthIpaNuM pragaTyuM che; zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA tArAmAM pragaTyAM che; tArI pAtratA taiyAra thaI che; tethI tane kahIe chIe ke je tuM zodhI rahyo che te tArI aMdara ja che. paramAtmAnuM sarva aizvarya tArAmAM vidyamAna che. teno bhogavaTo karIne tuM tRpta thA.' supAtratAsaMpanna jIvane sadgurunA bodha dvArA potAnA paramAtmasvarUpanI zraddhA jAge che. tenA manamAMthI hakAra UThe che, aMtaramAMthI bhaNakArA vAge che ke 'huM AnaMdano rasakaMda chuM, jJAna, darzana, vIrya Adi anaMta guNono piMDa chuM; mArA svabhAvamAM koI vikAra nathI; ahoho! huM ja paramAtmA chuM.'; ane tenA AtmapradezomAM ullAsa tathA khumArI vyApI jAya che. pote karoDapati che evI rikSAvALAne khumArI pragaTe che. tyAM to koI gharAka tenI pAse Ave che ane tene sTezane laI javAnuM kahe che. gharAkane utAvaLa hatI, vadhAre paisA ApavAnuM kahe che, chatAM rikSAvALo nA pADe che. 'have huM zA mATe rikSA calAvuM? huM to karoDapati chuM!' gharAka A sAMbhaLI tenAM milana ane jIrNa vastro upara najara nAkhatAM kaTAkSayukta hAsya kare che. pitAno mitra tene samajAve che ke 'hAthamAM nANAM na Ave tyAM sudhI karoDapati hovAnuM bolAya nahIM. tuM je hAlatamAM atyAre Ubho che te badalavA mATe karoDapati hovAnI mAtra jANa ke khAtarI pUratI nathI, te mATe tArA kabajAmAM ane bhogavaTAmAM paisAnuM hovuM paNa jarUranuM che.' karoDapati hovAnI jANa ane te aMgeno vizvAsa to kSaNamAM thaI zake, paraMtu karoDapati jevAM veSa, raheNIkaraNI ane mAna-maratabo meLavavAmAM thoDo samaya lAge. bhale paramAtmasvarUpanuM jJAna ane zraddhAna yathArthapaNe thaI cUkyAM hoya, paNa jyAM sudhI pariNAmamAM vItarAgatA jhaLahaLe nahIM tyAM sudhI kArya saMpanna na thAya. vartamAna azuddha ane apUrNa dazA TALavA mATe nijaparamAtmapadanuM mAtra jJAna ke tenI zraddhA paryApta nathI, te mATe nijapadamAM niraMtara ramaNatA joIe. samyagdarzana ane samyajJAna hoya paNa jo samyakcAritranI ArAdhanA pUrNa na thaI hoya to paramAtmasvarUpa pragaTatuM Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana nathI, tethI samyaphacAritranI paNa AvazyakatA che. rikSAvALo have khuza che, karoDapati hovAnI khumArImAM che, potAnI saMpatti meLavavAnI tene hoMza che. jo ke paisA mATe beMkanI vidhi patAvavAnI che, paNa have te duHkhI nathI. vacce koI vighna naDe topaNa tene vizvAsa rahe che ke huM karoDapati ja chuM ane TUMka samayamAM mAruM karoDapatipaNuM avazya pragaTa thaze.' tema sadgurunA bodha dvArA samyaka dharmanI upalabdhi karanAra dhanyAtmAnA AtmAnaMdanI koI avadhi rahetI nathI, teo nija svarUpanI khumArImAM masta rahe che. nijanidhAna meLavavAnA temane koDa che, umaMga che. pUrNa padanI prApti mATenI sarva vidhi pAra pADavAnI temane tvarA che, paNa adhIraja nathI, kheda nathI, dInapaNuM nathI. pUrNa padanI prApti ADe kaMI paNa aMtarAya naDe topaNa temane e zraddhA to akhaMDa rahe che ke huM paramAtmA ja chuM ane alpa samayamAM - eka, traNa ke vadhumAM vadhu paMdara bhavamAM to mArI paryAyamAM pUrNa paramAtmapaNuM avazya pragaTa thaze.' dharmano mArga Avo adbhuta che! samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArganI sUkSmatA kevI vilakSaNa che! darzana, jJAna ke cAritra - traNamAMthI eka paNa ochuM hoya to na cAle. jIva mokSasvarUpI ja che, paNa potAnuM svarUpa jANato na hovAthI vartamAnamAM tenI azuddha avasthA che. parasammukhatA sevIne jIve paryAyamAM azuddhatA utpanna karI che. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArga vaDe A azuddha avasthA TALI svabhAvarUpa mokSa-avasthA pragaTa karI zakAya che. saddagurunAM ananya zaraNa ane akhaMDa AjJA-ArAdhanathI nijamokSasvarUpane jANatAM, temAM potApaNuM sthApatAM ane temAM lInatA karatAM jIva paryAyamAM mokSarUpa thAya che. AtmAmAM mokSasvabhAva zaktirUpe anAdi-anaMta hovAthI mokSadazAne jJAna, zraddhA ane ekAgratArUpa puruSArtha vaDe pragaTa karI zakAya che. caNAmAM svAda zaktirUpe hovAthI caNA zekAyA pachI te svAda pragaTa thAya che. kAcA caNA mIThA lAgatA nathI, paNa e ja caNA zekAvAthI mIThA bane che. jo agni, vAsaNa vageremAMthI mIThAza caNAmAM pravezI hota to retIne zekavAthI tenAmAM paNa mIThAza AvavI joIe. caNAmAM je mIThAza zaktirUpe che, te prakriyA dvArA pragaTe che; tema mokSasvabhAva zaktirUpe anAdi-anaMta che ane te ratnatrayanA puruSArtha vaDe pragaTa thAya che. jIvanA dravyadaLamAM je zuddhatA zaktirUpe paDI che, te zuddhatA dhruva svabhAvanuM avalaMbana letAM paryAyamAM pragaTe che. Ama, mokSasvarUpI AtmAno Azraya karavo e ja mokSano upAya che. "tuM cho mokSasvarUpa' e labdhivAkya dvArA zrImade AvA mokSasvabhAvI AtmA pratye jagatanA jIvonuM dhyAna kheMcyuM che. A labdhivAkyanuM mAhAbhya samajAvatAM zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 591 "tuM cho mokSasvarUpa' te padamAM "tuM cho' e zabda upara vajana che. potAnuM anaMta sukha svAdhInapaNe che, te sukha zaktisvarUpa che, jIva sukhano nidhi che, svabhAvamAM duHkha ke upAdhino aMza mAtra nathI. e samajano svIkAra karyo anaMta AnaMdane pragaTa karavAnuM baLa sAthe ja Ave che, nitya jJAnamaya vastu sukharUpa ja che, chatAM vartamAna dazAmAM potAne bhUlI duHkhanI kalpanA karI che. vikArI avasthApaNe jIva UMdho paDyo che, te savaLo thaI potAnI svAdhInatAno svIkAra kare to zuddha thaI zake che. samyagdarzana-jJAna-cAritramaya sAdhakabhAva ane mokSarUpa sAdhya jema che tema ahIM batAvyAM che, kaMI gopavyuM nathI." anaMta darzana jJAna tuM' jema AtmA mokSasvarUpI che, tema AtmA svabhAvathI ja anaMta darzana ane anaMta jJAnanA sAmarthyathI siddha che. trikALI svabhAvanI dRSTithI jIva anaMta darzanajJAnayukta che. dareka jIva anaMta darzana-jJAnazakti sahita che. darzana-jJAnazaktionI parama zuddha paryAyo pragaTatAM AtmA sarvadarzI ane sarvajJa thAya che. upayoga e jIvanuM lakSaNa che. vastune grahaNa karanAra upayoganA be prakAra che - darzanopayoga ane jJAnopayoga. darzanopayoga te nirAkAra upayoga che ane jJAnopayoga te sAkAra upayoga che. dareka kSeya vastuno sAmAnyarUpe ane vizeSarUpe bodha thAya che. sAmAnya eTale bhedarahita batAvanAra ane vizeSa eTale bheda pADIne batAvanAra. zeya vastuno sAmAnyarUpe bodha te nirAkAra bodha che, jyAre vizeSarUpe bodha te sAkAra bodha che. darzana eka padArthathI bIjA padArthane judA pADatuM nathI, tethI tene nirAkAra upayoga kahevAya che, jyAre jJAna padArthane bhedayukta jANe che, tethI tene sAkAra upayoga kahevAya che. darzana abhedayukta svarUpane grahaNa karanAra nirAkAra upayoga che ane jJAna bhedayukta svarUpane grahaNa karanAra sAkAra upayoga che. darzanazakti potAnA viSayane sAmAnyapaNe grahaNa kare che, jyAre jJAnazakti potAnA viSayane vizeSapaNe grahaNa kare che. vastunuM je sAmAnya grahaNa thAya che tene darzana kahe che. padArthano bheda karyA vinA darzana vastunuM grahaNa kare che. darzana pratyeka padArthane bhedarUpathI grahaNa na karatAM sAmAnyarUpathI grahaNa kare che. "A amuka padArtha che, A amuka padArtha che' ityAdirUpe padArthonI vizeSatA karyA vinA darzana padArthone grahaNa kare che. AtmAnI anaMta darzanazakti lokAlokane dekhatI hovA chatAM te bhedarahita sarvene mAtra sattArUpe ja jue che. darzana bheda vagara sAmAnya sattAno pratibhAsa kare che. jaDa ke cetana, siddha ke saMsArI, bhavya ke abhavya - evA vizeSa bhedo te darzanano nahIM paNa 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.371-372 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jJAnano viSaya che. darzana to badhuM che' ema mAtra sAmAnya sattAne dekhe che, paraMtu jagatanA badhA padArtho sattApaNe samAna hovA chatAM temanAM svarUpamAM vizeSatA che. koI jIva che, koI ajIva che; koI siddha che, koI sAdhaka che, koI ajJAnI che; ema anaMta prakAranA judA judA bhAvo che; te badhAne vizeSapaNe jANe evI AtmAnI je zakti che te anaMta jJAnazakti che. A zakti dUranA ke najIkanA, vartamAnanA ke bhUtabhaviSyanA samasta padArthone vizeSapaNe jANe che. AtmAnI anaMta darzana-jJAnazaktio paripUrNa sAmarthyavAna che. te zaktione kSetra ke kALanI koI maryAdA nathI. amuka kSetra sudhI ja joI-jANI zakAya ke amuka kALanI hada sudhI darzana-zAna thaI zake, tethI AgaLanuM ke pAchaLanuM darzana-jJAna na thaI zake evI maryAdA AtmAnI zaktimAM nathI. lokAlokanA sarva padArtho tenI traNe kALanI paryAya sahita joI-jANI zakavAnI samarthatA A zaktiomAM rahelI che. lokAkAza asaMkhya pradezI che, tenAthI anaMtagaNuM vistareluM anaMtapradezI alokAkAza che. darzanajJAnazakti samasta lokAkAza ane anaMta alokAkAzane saMpUrNapaNe jovA-jANavA samartha che. sarva padArthonI bhUta-vartamAna-bhaviSya kALanI paryAyone yugapad jovA-jANavAnuM asIma sAmarthya darzana-jJAnazaktimAM che. lokamAM anaMta jIvo che. pratyeka jIvamAM anaMta guNo che. te pratyeka guNanI dareka samaye eka paryAya utpanna thAya che ane laya pAme che. pratyeka jIvanA anaMta guNo hovAthI ane pratyeka guNanI paryAya pratyeka samaye pragaTatI hovAthI pratyeka jIvanI anaMta paryAyo dareka samaye pragaTe che. evA anaMta jIvone, temanA anaMta guNone ane tenI traNe kALanI sarva paryAyone eka samayamAM jovA-jANavAnI zakti dareka AtmAmAM che. dareke dareka AtmAmAM AvuM mahAna sAmarthya bhareluM che. sUkSma nigodanuM zarIra atyaMta nAnuM hoya che. eTaluM nAnuM ke soyanA agra bhAga upara nigodanAM asaMkhya zarIra rahI jAya. evA sUkSma zarIramAM anaMtAnaMta jIvo ekasAthe rahelA hoya che. te jIvonA pradezo saMkocAI jaIne atyaMta nAnA kSetramAM rahI jAya che, chatAM tenA svabhAvanuM sAmarthya kAMI ochuM thatuM nathI. e dareka AtmA svabhAvathI to saMpUrNa sAmarthyavAna che. mAtra te sAmarthya paryAyamAM vyakta nathI. darzana-jJAnazaktinuM sAmarthya to aciMtya, aparimita ane amaryAdita che. darzana-jJAnazaktinuM kevuM mAhAtma! AtmAmAM kevI kevI zaktio rahelI che! AtmAnA guNono kevo aciMtya vaibhava! AvI caitanyasaMpadA caitanyacamatkAramAM bharelI che teno jIva vicAra kare, te caitanyasaMpadAne lakSamAM le to saMsAranI saMpadA jevI ke lakSmI, sattA, adhikAra, rAjyapada ke cakravartInI Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 593 saMpadA - e badhuM tuccha bhAsavA lAge che. jagatanA sarve padArtho AtmAnI saMpadA AgaLa nirmulya bhAse che. darzana-jJAnazakti dravyadaLamAM paramazuddharUpe ja sthita che ane trikALI dhruva che. te parama pariNAmika bhAve rahelI che tathA traNe kALa upAdhirahita che. te zaktimAMthI ja sarvane jonAra-jANanAra evo kevaLadarzanopayoga ane kevaLajJAnopayoga paryAyamAM pragaTe che. darzana-jJAnazaktinI parama zuddha paryAya pragaTatAM AtmA sarvadarzI-sarvajJa thAya che. darzana-jJAnazakti ja saMpUrNapaNe pariNamIne sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM thAya evo teno svabhAva che. anaMta darzana-jJAnazaktine saMpUrNapaNe pragaTAvavAnuM sAmarthya AtmAmAM paDeluM ja che. jo teno mahimA aMtaramAM vase to paryAyamAM anaMta darzana-jJAna pragaTe. anaMta darzana-jJAnazakti Atmadarzana-jJAnamayI che, eTale ke AtmAne jotAMjANatAM temAM traNa kALa ane traNa loka jovAI-jaNAI jAya evI anaMta darzanajJAnazakti che. lokAlokane jovA-jANavA mATe lokAlokanI sanmukha thavuM nathI paDatuM, paNa Atmasanmukha rahIne AtmAne jotAM-jANatAM lokAlokane joI-jANI zake evI AtmAnI tAkAta che. sAme lokAloka che mATe ahIM sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM che ema nathI. lokAlokanA kAraNe kaMI sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM nathI. lokAlokanA kAraNe kaMI AtmAnuM sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM khIlatuM nathI. jo lokAlokathI te khIlatuM hoya to lokAloka to anAdithI che, tethI sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM paNa anAdithI khIlavuM joIe. AtmAnA avalaMbane sarvadazapaNuM-sarvajJapaNuM khIle che, mATe lokAlokane jovA-jANavA chatAM anaMta darzana-jJAnazakti to Atmadarzana-jJAnamayI ja che. je anaMta darzana-jJAnayukta nijAtmAne jue-jANe che te samasta vizvane paNa joI-jANI le che. svane jotAMjANatAM ja parane joI-jANI le che. anaMta darzana-jJAnazakti paranA kAraNe pariNamatI nathI, parapadArthanA Azraye te pragaTatI nathI, paNa AtmAnA Azraye ja pariName che. anaMta kALa para sAme joyA kare topaNa tyAMthI sarvadarzitA-sarvajJatA na pragaTe, paNa nijasvabhAva sAme joIne temAM sthira thatAM kSaNavAramAM sarvadarzitA-sarvajJatA pragaTI jAya che. AtmAnuM sarvadazIpaNuM-sarvajJapaNuM koI nimittanuM avalaMbana levAthI vikAsa pAmatuM nathI. koI nimittanA kAraNe te darzana-jJAnasAmarthya khIlatuM nathI. jo nimittanA kAraNe khIlatuM hoya to anaMta darzanajJAnazakti nimittamayI thaI jAya, te AtmajJAnamayI na rahe. te zakti koI nimitta vaDe ke nimittanI sanmukhatAthI vikAsa pAmatI nathI, teno vikAsa svarUpasanmukhatAthI ja thAya che. anaMta darzana-jJAnasAmarthya jenAmAM trikALa paDyuM che evA abheda paripUrNa dravyanA lakSe ja sarvadarzI-sarvajJapaNAno paripUrNa vikAsa thAya che. koI nimittamAM ke Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa94 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rAgamAM evI tAkAta nathI ke sarvadarzitA-sarvajJatA Ape. te ApavAnI tAkAta mAtra trikALI dravyamAM ja che, mATe dravyano Azraya karIne pariNamavuM te ja sarvadarzI-sarvajJa thavAno upAya che. potAne sarvadarzIpaNuM-sarvajJapaNuM pragaTyA pahelAM "mAro AtmA traNe kALe sarvadarzitApaNe-sarvajJatApaNe pariNamavAnI tAkAtavALo che' ema jeNe svasammukha thaIne nakkI karyuM te jIva alpadarzitA ke alpajJatAne, rAgane ke parane potAnuM svarUpa nathI mAnato. alpadarza-alpajJa paryAya vakhate paNa sarvadarzItva-sarvajJatvazakti hovAno jeNe nirNaya ryo tenI rucinuM baLa alpadarzI-alpajJa paryAya uparathI khasIne akhaMDa svabhAvasanmukha thaI jAya che. trikALI svabhAvanA Azraye sarvadarzitA-sarvajJatAnI pratIti thAya che. pratIti karanAra to paryAya che, paNa teNe dravyano Azraya lIdho che. dravyanA Azraye sarvadarzitA-sarvajJatAnI pratIta karanAra jIvane sarvadarzitA-sarvajJatArUpe pariNamana thayA vagara rahe ja nahIM. zuddhAtmAmAM jyAre jovA-jANavAnI anaMta zakti pragaTa thAya che tyAre koInI sahAya vinA te triloka ane trikALanA samasta padArtho ane tenI anaMta paryAyo ekasAthe jue-jANe che, paraMtu vartamAnanI tenI azuddha avasthAmAM tenI zakti eTalI badhI ghaTI gaI che ke netrAdi indriyonI madadathI tathA prakAzAdi bahAranAM sAdhanonI sahAyatAthI te mAtra amuka ja daSTa padArthone joI-jANI zake che. jIvanuM darzana-jJAna indriyone AdhIna che. A doSa - aparAdha jIvano potAno ja che, kAraNa ke teNe potAnI zaktino upayoga yogya jagyAe karyo nathI. khoTI jagyAe te zaktine vAparavI te darzana-jJAnano durupayoga che, jenA phaLarUpe karma-AsavamAM vadhAro thAya che ane darzana-jJAnamAM UNapa Ave che. jIve potAnI zaktino durupayoga karyo hovAthI tenI jovA-jANavAnI zaktimAM UNapa AvI che. teNe te zaktine svasvabhAvamAM - svamAM na lagAvatAM karmamAM ane karmaphaLamAM - rAgAdi bhAva tathA zarIrAdi padArthomAM lagAvI che. jo AtmasvarUpane jovA-jANavA arthe e zaktino sadupayoga thAya to te vadhatI vadhatI utkRSTa kakSAe pahoMce. te potAnI jovA-jANavAnI zaktine potAnA jJAtAsvabhAvamAM lagAve to te ja zakti vadhatAM vadhatAM caramotkarSa upara pahoMcIne kevaLadarzana-kevaLajJAna bane che. paraMtu khedanI vAta che ke jIva potAnI badhI zakti viSayo ane kaSAyomAM lagAvI rahyo che ane pariNAme tenI jJAtA-draSTArUpa anupama zakita drAsa pAmI rahI che. A durupayoga jema jema vadhato jAya che, tema tema te ghaTatI ghaTatI tenA chellA aMza sudhI pahoMcI jAya che ane te akSaranA anaMtamA bhAgapramANa ja rahe che. Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 195 svane jovuM-jANavuM te ja AtmAnI darzana-jJAnazaktino sadupayoga che, paraMtu svanA lakSa vinA parapadArthane jovA-jANavAmAM te zaktino vyaya thAya che. svaprakAzakapaNA vinA paraprakAzakapaNAnI koI kiMmata nathI. putra jo pADozIne tyAM ja savAra-sAMja jame to aMte e pADozIno ja thaI jaze. svagRha karatAM pADozInA gharanI bAbata ja ene vadhu sparzavA mAMDaze. tema darzana-jJAna jo haMmezAM parane ja jotAM-jANatAM raheze to svane jovA-jANavAnI jIvane kyAre paNa icchA ja nahIM thAya. tethI parano aparicaya keLavI, aMtarmukha thaI, svAdhIna atIndriya svabhAva taraphanuM prayANa zarU karI devuM joIe. zaktinA vaparAza mATenI sAcI ane kharI jagyA jIvano potAno svabhAva ja che. kadAca anabhyAsanA kAraNe jIva temAM zakti na lagAvI zake to je sAdhano vaDe potAnA svabhAvanI puSTi thatI hoya temAM tene lagAvavI joIe. darzana-jJAnazaktine svabhAvalakSI banAvatAM teno vikAsa thAya che ane vikArono bhAre hrAsa thAya che. A banne kriyA ekasAthe thAya che. jyAre vikArono saMpUrNa abhAva thAya che tyAre vikAsa pAmatI darzana-jJAnazakti pUrNatA tarapha dhase che ane mokSapadanI prApti thAya che. potAnA akhaMDa, avinazvara, zuddha svabhAvanuM avalaMbana ja anaMta darzana-jJAnazaktinA anAdikAlIna mokSabAdhaka pravartanane aTakAvI daI tene mokSasAdhaka pravartanamAM gatimAna karavAno upAya che. jIva potAnuM svarUpa samajIne potAnA avinazvara, zuddha pAriNAmika bhAvano Azraya kare tyAre zuddha paryAya pragaTe che. jyAre jIva trikALI, dhruvarUpa, akhaMDa, eka, zudgha pAriNAmika bhAva tarapha potAnuM valaNa-lakSa sthira kare tyAre samyagdarzana pragaTe che. vartamAna paryAyane AtmasvabhAvanI sanmukha vALatAM, parama pAriNAmika bhAvane lakSamAM letAM ane temAM ekAgratA karatAM samyagdarzananI prApti thAya che ane mokSamArga khUlI jAya che. samyagdarzananI prApti thAya che tyAre cothA guNasthAnakathI AraMbhIne bAramA guNasthAnaka sudhI jIvanI zakti sAdhakabhAve pravRtti kare che. sAdhakabhAvane prApta thayela jIvanI zakti karmazatrune vidAraNa karavAmAM saMpUrNa samartha hoya che. kramazaH te zaktionI pUrNatA thatAM jIva zuddha pAriNAmika bhAve pariName che. mokSamArgamAM cAlatAM, arthAt darzana-jJAna-cAritranI samyak prakAre utkRSTa ArAdhanA karatAM anaMta darzanazakti tathA anaMta jJAnazakti sahita AtmAnI anaMta zaktio zuddha svarUpe paryAyamAM vyakta thAya che. anaMta darzanazakti ane anaMta jJAnazakti paryAyamAM pragaTa thatAM ja jIva sarvadarzI-sarvajJa thAya che. AtmAnI A be zakti saMpUrNapaNe khIlI UThatAM jIva samasta lokAlokane jue-jANe che ane tyAre te para sAthe tanmaya thaIne 52ne nathI jANato, paNa svamAM tanmaya rahIne parane jANe che. AtmAnI zaktionuM AvuM aciMtya sAmarthya che. je AvI zaktionuM jJAna kare che, zaktinA dhAraka AtmAne dRSTimAM le che, tenI bhAvanA bhAve che, tenuM mokSarUpI nirmaLa kArya avazya pragaTe che. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana avyAbAdha svarUpa jIvanuM mULa svarUpa avyAbAdha che, arthAt koI tene bAdhA pahoMcADI zake nahIM evA sAmarthyathI svataHsiddha che. jyAM sudhI tenuM svarUpa pUrNataH pragaTa thayuM nathI tyAM sudhI tenAmAM bAdhya-bAdhakabhAva paDyo che, paNa svabhAvathI to te avyAbAdha svarUpa ja che. jIva jJAnAnaMdasvarUpI che. tenAmAM bAhya padArthono praveza nathI ane te anya dravyomAM pravezI zakato nathI. koI anya dravya tene bAdhA pahoMcADI zake ema nathI. AtmA ane vizvanAM tamAma dravyo vacce jANe eka vajamaya dIvAla che, tethI AtmadravyanI dravyatA kAyama rahe che. Atmadravya bIjA dravyarUpe nathI pariNamatuM. eka guNa bIjA guNarUpe nathI pariNamato. AtmadravyanuM dravyapaNuM tathA guNapaNuM jevA prakAre hoya che, tevA ja prakAre kAyama TakIne pariName che. AtmadravyanA anaMta guNa vikharAIne judA judA nathI thaI jatA. AtmAnA anaMta guNo svadravyane choDIne, potAnA kSetrane choDIne anya kSetramAM jatA nathI. dravyadaLamAM jeTalI zakti che te bahAra jatI nathI, paraMtu potAnI maryAdAmAM ja rahe che. guNanA pariNamanamAM adhikatA ke hInatA thAya che, paraMtu guNamAM vadha-ghaTa thatI nathI. siddhadazAmAM guNo vadhI jatA nathI ke nigodamAM guNo ghaTI jatA nathI. banne dazAmAM je pharaka che te mAtra paryAyano che, kAMI guNo vadha-ghaTa thatA nathI. jJAyakasvabhAvI nijAtmadravya svathI atirUpa ane parathI nAstirUpa che. te bIjA anaMta parapadArthothI bhinna che, tethI koI parapadArtha jIvane lAbha-nukasAna karI zakato nathI. bAhya padArtho jIvamAM koI kArya bajAvI zakatA nathI. dehamAM vyAdhi thAya ke pratikULa lAgatuM koI parivartana tenI avasthAmAM thAya, tyAre paNa dehanuM pariNamana AtmAnA svarUpa upara prabhAva pADI zakatuM nathI. deha acetana che, parazeya che. dehanA pariNamanathI AtmA sarvathA bhinna ane svataMtra che. dehamAM vedanA Ave to AtmasvarUpane hAni pahoMcatI nathI. dehatyAgano prasaMga bane topaNa potAnA zAzvata, avyAbAdha svarUpamAMthI kAMI ja jatuM nathI. te vakhate paNa pote jJAyakapaNe akhaMDa svarUpe vidyamAna ja rahe che. pudgala pudgalamAM ane jIva jIvamAM rahe che. pratyeka dravyanAM pariNamanano prabhAva te dravya pUrato ja sImita rahe che. pratyeka cetana-acetana padArthanuM pariNamana potapotAnI yogyatA anusAra svataMtrapaNe thAya che. jIva potAmAM potAnI yogyatAthI pariNamana kare che. jIvano puruSArtha svataMtra che. koI koInA pariNamanamAM sAdhaka ke bAdhaka thaI zakatuM ja nathI. koI eka vastu bIjI vastumAM hastakSepa karI zake athavA bIjI vastu te vastunA pariNamanamAM hastakSepa karI zake - evI rIte vastunA hastakSepa karavAnA sAmarthyane jo svIkAravAmAM Ave to vastuvyavasthAnI akhaMDitatA samApta thaI jAya. vastuvyavasthA to ema che ke dareka vastu Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-116 597 potAnA svabhAva anusAra niraMtara nibaMdharUpathI pariNamana karatI ja rahe che. A ja dareka vastunI vyavasthA che, svataMtratA che. jIva jagatanAM sarva dravyothI bhinna che, svataMtra che, pUrNa che. te potAnA zuddha svarUpamAM anaMta jJAnarUpa che, paraMtu zuddha svarUpa jyAM sudhI na pragaTe tyAM sudhI avasthAmAM te azuddha ane alpajJa che. te karmone vaza thaI, vikAra utpanna karI, azuddhatArUpe tathA alpajJatArUpe pariName che tyAre vyavahArathI jJAnAvaraNIya Adi karmoe jIvana anaMta jJAnanA pariNamananI zaktimAM bAdhA pahoMcADI ema kahevAya che. zAstramAM nimitta-naimittika saMbaMdha darzAvavA mATe jJAnAvaraNIyAdi karma tathA AtmAnA vikArI bhAvo vacce bAdhaka-bAdhyabhAva samajAvavAmAM Avyo che, paraMtu nizcayathI pratyeka dravyanI pratyeka paryAya potapotAmAM ja varte che, tethI AtmA ane pudgala - bhale te zuddha dazAmAM hoya ke azuddha dazAmAM - pote svataMtra rIte ja pariNamana kare che, anyanI apekSA rAkhatAM nathI. jIva pote svataMtrapaNe ja pariName che, anya koI dravyanI apekSA rAkhato nathI. te ja pramANe dravyakarma pote ja svataMtrapaNe pariName che, anya koI dravyanI apekSA rAkhatuM nathI. banne ekabIjAthI taddana bhinna ane nirapekSa che, mATe nizcayathI jIvano kartA karma nathI ane karmano kartA jIva nathI. be vacce kartA-karma saMbaMdha nathI, mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha che. kartA-karma be bhinna bhinna dravyomAM saMbhavI zake nahIM. AtmA pote svarUpabhrAMtivaza vibhAvabhAvamAM joDAya che ane kArmaNa vargaNAnAM pugala paNa potAnI svataMtra zaktithI pariName che. jIvanI azuddha avasthAmAM vyavahArathI bAdhya-bAdhaka bhAva che, paNa tenI azuddha avasthA vakhate paNa svabhAvamAM jarA paNa azuddhi, malinatA, vikRti nathI hotI. aneka vAra karmonuM AkramaNa thAya, aneka vAra karmanAM pudgalonI prakriyAonuM punarAvartana thAya, topaNa nathI AtmasvabhAvane vikRta karI zakAto ke nathI zaktihIna karI zakAto. karmanA prabhAvanA ghora aMdhakAra vacce paNa jIvanA svataMtra astitvane, anaMta zaktivALA caitanyasvabhAvane leza paNa hAni pahoMcI zakatI nathI. paramAM vartavAthI avarAyo hovA chatAM anAdithI akhaMDasvarUpI, cidAnaMdaghana yathAvat ja rahyo che. svarUpa avyAbAdha ja che. karmaghaTAmAM AtmasUrya chupAI gayo che, paNa AtmasUryano prakAza karmaghaTAthI jarA paNa haNAyo nathI. game teTaluM e karmaghaTAnuM jora vadhI jAya to paNa te AtmasUryane haNI zake nahIM. cetanane acetana karI zake nahIM. A tenuM avyAbAdha svarUpa siddha kare che. anAdithI parano saMyoga thayo hovA chatAM paNa AtmA jevo ne tevo che. paranA kAraNe gupta thayo che, to paNa teno jovAno svabhAva gayo nathI, jJAnabhAva gayo nathI. jema eka ratna upara rezamI kapaDuM lapeTavAmAM Ave, tene dorAthI bAMdhI eka nAnI Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana DabbImAM mUkavAmAM Ave, DabbI nAnI peTImAM mUkavAmAM Ave, nAnI peTI tijorImAM mUkavAmAM Ave, tijorI kabATamAM mUkavAmAM Ave, kabATane tALuM mAravAmAM Ave, kabATa oraDAmAM mUkavAmAM Ave, oraDo baMdha karavAmAM Ave, gharane tALuM mAravAmAM Ave ratna upara ATaATalAM AvaraNo Ave chatAM ratna jyAM che tyAM, jema che tema ja che. nathI temAM ghaTADo thato ke nathI temAM pheraphAra thato. game teTalA lAMbA samaya sudhI ratnane A rIte rAkhavAmAM Ave topaNa ratna bagaDatuM ja nathI. AvaraNamAM raheluM ratna gupta che, AvaraNa dUra karavAmAM Ave to te vyakta thAya che. AvaraNanA kAraNe ratnamAM koI paNa jAtano pheraphAra thato nathI. pharaka eTalo ja che ke jyAM sudhI ratna upara AvaraNo che tyAM sudhI te gupta che ane te Ava2No dUra thatAM te pragaTa thAya che. tema AtmA anAdithI karmathI AvarAyelo che, chupAyelo che, topaNa tenuM kAMI bagaDyuM nathI. karmanA saMgathI AtmAnA svarUpamAM koI pheraphAra thato nathI. karma sahita hovAthI te gupta che, karmarahita thatAM te pragaTa thAya che. 'gupta ane pragaTa' mAtra avasthAbheda che. e banne avasthAmAM AtmasvarUpa to jevuM ne tevuM ja che. karmanI sAthe AtmA joDAyelo hato tyAre te azuddha hato ane karmathI mukta thatAM te zuddha thayo ema nathI. baMdhanamAM ke muktimAM AtmA jevo che tevo asaMga, abaddha, mukta, zuddha ja rahe che. mukta thatAM AtmA sattAgata jevo che tevo ja paryAyamAM pragaTa thAya che. parathI avAyelo hoya tyAre paNa AtmA zuddha ja che, paripUrNa ja che, avyAbAdha ja che evo zraddhAbhAva e ja anaMta sukhanuM mULa che. sAdhaka jANe che ke potAnuM svarUpa avyAbAdha che, trikALI paripUrNa che, te svarUpamAM paravastuno praveza nathI. tethI te bhaya pAmato nathI ane cittane svasanmukha kare che. potAnI svataMtratAnI AsthA karI te para sAtheno saMbaMdha toDavAno ane AtmasvabhAva sAthe ekatA karavAno puruSArtha kare che. trikALI zuddha svarUpa pratye dRSTine sthira kare che. te ema bhAve che ke 'huM abAdhaka chuM. koI mane bAdhA pahoMcADI zake ema che ja nahIM. karmanuM baMdhana ke rAgAdi bAdhakabhAva mArA zuddha svarUpamAM nathI. karma ane karmanuM phaLa mArA caitanyasvabhAvamAM che ja nahIM. caitanyasvabhAvamAM mAtra AnaMdamaya jJAnacetanA che. karmacetanA tathA karmaphaLacetanA e bannethI bhinna evo huM jJAnacetanArUpa abAdhya chuM, zarI2 ane mohakalaMkathI rahita caitanyapiMDa chuM. caitanyabhaMDAra jJAna-darzanasvarUpa, nirmaLa aizvaryavAna, uttama suguNono khajAno chuM.'1 AvA anaMta guNothI bharapUra svabhAvano atyaMta mahimA lAvI, te pragaTa karavAnA atyaMta puruSArthathI zraddhA1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 6, kaDI 10 -- meM sAdhya sAdhaka maiM abAdhaka, karma aru tasu phalanid; citrapiMDa caMDa akhaMDa suguNakadaMDa cyuta puni kalania.' Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 599 gAthA-116 jJAna-vIrya temAM ja ekAgra thatAM vikalpo vilIna thaI jAya che ane nirvikalpa AtmasthiratA pragaTe che, svarUpAcaraNa cAritra pragaTe che. nirvikalpa anubhUtimAM anaMta guNonA rasano svAda Ave che, mahA AnaMdanuM vedana thAya che. mokSasvarUpI, anaMta darzana-jJAnayukta, avyAbAdhasvarUpI evA AtmAnA Azraye ja vItarAgI dharma pragaTe che, enA Azraye ja dharma vadhe che ane enA Azraye ja dharma pUrNatA pAme che. AtmAnI samyak zraddhA, jJAna ane temAM lInatArUpa vItarAgI dharmanI ArAdhanAmAM zarUAtathI mAMDIne pUrNatA sudhI potAnA zuddha AtmadravyanuM ja avalaMbana che. sauthI pahelAM AtmasvabhAvano jevo aciMtya mahimA che tevo oLakhIne, te svabhAvanA ja avalaMbane nirvikalpa anubhava thatAM samyagdarzanarUpa cothuM guNasthAna pragaTe che. tyAMthI nizcayadharmanI zarUAta thAya che, eTale ke sAco sAdhakabhAva zarU thAya che. tyArapachInI AgaLa AgaLanI sAdhakadazA paNa te nirvikalpa anubhavanI sthiratAthI ja pragaTe che. AtmAnA zuddha svabhAvanuM ugna avalaMbana levAthI ja guNasthAnamAM vRddhi thAya che. guNasthAnanI vRddhi kaho, sAdhakabhAvanI vRddhi kaho ke dharmanI vRddhi kaho te sarva mATe eka ja upAya che ane te upAya che akhaMDa AtmasvabhAvanuM avalaMbana levuM. mATe jyAM sudhI saghaLA rAgAdi maTIne kevaLajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI zuddha svabhAvano Azraya levAno upadeza jJAnIoe karyo che. mokSaprApti mATe prathama sadgurunA bodha dvArA buddhinA stare, potAno cetanasvabhAva zarIrathI tathA zubhAzubha vikArI bhAvothI judo che evo nirNaya karavAno che. para ane paryAyathI bhedajJAna karI je bAkI rahe temAM tAdAtmya sthApavAnuM che. jema koI vepArI potAnI khAtAvahI jue che, temAM silaka keTalI che te jANe che khyAlamAM le che, paNa te silakane potAnI pUMjI mAnato nathI; paNa bIjA sAthe je levaDa-devaDa bAkI hoya tenI gaNatarI karyA pachI je zeSa bace tene potAnI pUMjI mAne che. te mujaba mokSano sAdhaka zarIrAdi samasta parasaMyogo tathA rAgAdi vaibhAvika bhAvone bAda karatAM mAtra jJAna-darzanano je piMDa bace temAM potApaNuM nijatA sthApe che. te svarUpano nirNaya karatAM vicAre che ke paMca bhUtonuM baneluM zarIra te huM nahIM; sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdane grahaNa karanArI indriyo te huM nahIM; zvAsocchvAsa ke prANa tathA vicAra karatuM mana te huM nahIM; hara paLe anubhavAtA vikAra paNa huM nahIM. sarva upAdhione bAda karatAM karatAM je tattva rahe che huM chuM. huM sat, cit ane AnaMdasvarUpI AtmA chuM.' buddhinA stare A nirNaya dRDha thayA pachI, je jJAna-upayoga bahAra bhaTake che tene tyAMthI haTAvIne, eTale ke potAnI Atmazaktine zarIra, indriya, vicAra ane vikalpothI haTAvIne tene te jJAnanA akhaMDa piMDanI sanmukha karato rahe che ane - - Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana ema karatAM karatAM je dhanya paLe tenI sAthe abhedatA sthapAya che tyAre AtmAnubhUti thAya che. jema cAlu karelI TorcanA baTanane aMdaranI tarapha dabAvatAM balbamAMno prakAza haTIne selamAM samAI jAya che, tema manarUpI baTanane aMtarmukha dabAvatAM caitanyaprakAza caitanyamAM samAI jAya che. te jeTalo samaya aMdara Take teTalo samaya anubhavadhArAno gaNAya. caitanyasattAmAM cittavRtti zamAI jatAM ja AnaMdanI anubhUti thAya che. jema jema AtmasvarUpamAM sthiratA thAya che, tema tema karmanI vipula nirjarA thAya che. dhyAnAgni dvArA karmanA goTegoTA UDI jatAM AtmA mukta thaI jAya che. - Ama, AtmasvabhAvanuM avalaMbana te ja mokSano upAya che. potAmAMthI dehAdi saMyoga ane rAgAdi vikArone bAda karatAM je bAkI rahe te che AtmasvabhAva. zarIrAdi saMyoga ane rAgAdi vibhAva, te badhAne AtmAmAMthI bAda karIne ekalo svabhAva bAkI rAkhavo, te ja kharI bAdabAkI che. jevo potAno guNa che tevo oLakhIne, guNanA AkAre potAnI pariNati karavI te sAco guNAkAra che. jeNe AtmAnA guNa-doSa oLakhyA nathI, tene to AtmA sAthe konA guNAkAra karavA ane kone bAda karavuM enuM ja bhAna nathI. je jIva bhedajJAna vaDe AtmAnA guNa-doSane oLakhe che, te jIva guNanI vRddhi ane doSanI hAni karato jaI aMte pUrNatA pragaTa kare che. guNanI vRddhi ane doSanI hAni karatAM karatAM jevo che tevo svabhAva rahI jAya che ane vikArano saMpUrNataH nAza thaI jAya che. A avasthAnuM nAma mokSa che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'e ja dharmathI mokSa che, ethI nathI tuja bheda; tuM kevaLa zivarUpa cho, nirmama ne nirveda. paramAnaMda svarUpa tuM, tuM cho mokSa svarUpa; akSaya abhaya anupa. anaMta sukha avikAra; anaMta guNa bhaMDAra. parama pUjya paramAtmA, anaMta vIrya tujamAM bharyuM, anaMta darzana jJAna tuM, anaMta sahaja samAdhi tuM, nijAdhAra nijarUpa; parama nidhAna amAna tuM, avyAbAdha svarUpa. * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.243 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 461-464) ,1 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 117 ane sainakana, 21 nirarUma: pharime che. 2 vicAre che kema. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 116mAM zrIgurue kahyuM ke dehAdhyAsa choDI, jJAyakabhAvamAM sthiratA karavArUpa dharmathI pUrNa zuddha dazArUpa mokSa pragaTe che. AtmasvarUpane samajavAthI tathA aMtarmukha thaI temAM lIna thavAthI tenI prApti thAya che. AtmasvabhAvanuM varNana karatAM kahyuM ke AtmA mokSasvarUpa che tathA anaMta jJAna, anaMta darzana ane avyAbAdhasvarUpI che. have A gAthAmAM zrIguru AtmanA guNonuM varNana kare che. pAMca adbhuta bola dvArA AtmasvarUpanI vyAkhyA karatAM teo kahe che - 'zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti bIjuM kahIe keTaluM? kara vicAra gAthA -- 117 sukhadhAma; to pAma.' (117) artha tuM dehAdika sarva padArthathI judo che. koImAM Atmadravya bhaLatuM nathI, koI temAM bhaLatuM nathI, dravya dravya paramArthathI sadAya bhinna che, mATe tuM zuddha cho, bodhasvarUpa cho, caitanyapradezAtmaka cho; svayaMjyoti eTale koI paNa tane prakAzatuM nathI, svabhAve ja tuM prakAzasvarUpa cho; ane avyAbAdha sukhanuM dhAma cho. bIjuM keTaluM kahIe? athavA ghaNuM zuM kahevuM? TUMkAmAM eTaluM ja kahIe chIe, jo vicAra kara to te padane pAmIza. (117) bhAvArtha AtmAnA guNo saMkhyA apekSAe anaMta che. AkAzanA pradezonI saMkhyA karatAM anaMtagaNA guNo pratyeka AtmAmAM che. lokAkAza ane alokAkAza ema bannenA maLIne anaMta AkAzapradeza che. tenAthI anaMtagaNA guNa pratyeka AtmAmAM che. AkAzamAM jema kSetrathI anaMtatA che, tema guNa apekSAe AtmAmAM anaMtatA che. AtmA anaMta guNonA abheda piMDasvarUpa che. tenuM svarUpa samajAvatAM zrIguru kahe che ke AtmA sarva padravya ane parabhAvathI rahita hovAthI zuddha che, bodhasvarUpa hovAthI buddha che, te pradeze pradeze caitanyathI vyApta hovAthI tathA teno eka paNa pradeza chUTo paDato nahIM hovAthI caitanyaghana che, svayaM pragaTa tathA svaparaprakAzaka hovAthI svayaMjyoti che, anaMta avyAbAdha sukhamaya hovAthI sukhadhAma che. AvA AtmasvarUpanI pratIti thatAM, teno ja pakSa grahaNa karatAM, tenuM ja satata lakSa karatAM ane tenA ja abhyAsamAM dakSa thatAM AtmasvarUpanI prApti thAya che. AtmAnI vibhUtio ane guNo anaMta che. tenuM varNana karavAmAM Ave topaNa Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pAra Ave tema nathI. jJAnI pAsethI AtmasvarUpano nirNaya karI, teno agAdha mahimA jANI, AtmAne lakSagata karavo joIe ane vAraMvAra teno abhyAsa karI, pariNAma aMtarmukha karavAM joIe. vRttine Atmasanmukha karavAnA niraMtara abhyAsathI caitanyarasa jyAre parAkASThAe pahoMce che tyAre upayoga nirvikalpa thaI jAya che ane svasaMvedana thAya che. lIMDIpIpara bahArathI raMge kALI ane svAdamAM tUrI hoya che, paNa tenI aMdara lIlAza ane cosaThapahorI tIkhAza hoya che. tene ghUMTavAthI zaktipaNe rahelI tIkhAza pragaTa thAya che. tema jJAyakasvabhAvI AtmAne dRSTimAM laIne tene ghUMTavAthI, temAM magna thavAthI, jJAna-AnaMda Adi anaMta guNo paryAyamAM pUrNapaNe pragaTa thAya che; arthAt zaktipaNe rahelA jJAnAnaMdasvabhAva upara dRSTi karIne sthiratA karavAthI pUrNa paramAtmapada pragaTe che. Ama, mokSa pAmavAno paMtha AtmavicAraNAthI zarU thAya che. AtmasvarUpanA vicAra vinA AtmajJAna thavuM zakya nathI. mATe ja A gAthAnA aMtamAM kahyuM ke "kara vicAra to pAma', arthAt "AnAthI vadhAre tane zuM kahIe? tuM AtmasvarUpano vicAra kara to tuM tArI zuddhatA prApta karI zakIza.' mokSanA upAya jevA gahana viSayane saraLa bhASAmAM, saMkSepamAM, sAmAnya janane bhogya thaI zake ane sAdhakavargane mArgadarzakarUpa thaI paDe evI rIte mahAprajJAvaMta zrImade A gAthAmAM rajU karyo che. A gAthAnuM aMtima caraNa - "kara vicAra to pAma' to mumukSuvargamAM kahevata jevuM thaI paDyuM che. te eka bAju siddhapaNuM che, bIjI bAju saMsArIpaNuM che. siddhapaNuM e AtmAnI vizeSArtha). 1 pUrNa zuddha avasthA che, saMpUrNa nirmaLa paryAya che; jyAre saMsArIpaNuM e AtmAnI vikArI avasthA che, malina paryAya che. A banne avasthAnI vaccenI avasthA che sAdhakapaNuM. vartamAna azuddha avasthAmAM paNa zuddha Atmadravya upara dRSTi rAkhI, tenI prAptino puruSArtha karavo te sAdhakapaNuM che. sAdhaka anaMtaguNavaibhavayukta evA zuddha Atmadravya upara potAnI daSTi sthApe che. AtmA anaMta guNono piMDa che. AtmA jJAna, AnaMda Adi anaMta anaMta guNonuM saMgrahAlaya che. madhyalokamAM asaMkhya dvIpa-samudra che. temAM chello svayaMbhUramaNa samudra asaMkhya yojanAnA vistAravALo che. badhA dIpa-samudronI pahoLAInA saravALA karatAM A chellA samudranI pahoLAI traNa yojana vadhAre che. tenA taLiye retI nathI paNa ratno paDelAM che. AtmA paNa anaMta guNothI bharelo caitanyaratnAkara che. jIva aMdara UMDo UtarIne jue to tene anaMtAM ratno maLe. anaMta guNonA nidhAna evA AtmadravyanI jIve kadI oLakhANa karI nathI. saMyogo ane vikAro vagaranA zuddha cidAnaMdasvabhAvane lakSamAM le, temAM ja vRtti tanmaya kare to samyagdarzana pragaTe che. zuddha svabhAvanI niraMtara bhAvanA karavAthI paramapadanI prApti thAya che. zrImade A gAthAmAM Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 pAMca bola vaDe AtmasvarUpane samajAvyuM che te have joIe . (1) 'zuddha' AtmA sarva karmamalathI rahita pavitra vastu che. te nokarma, dravyakarma ane bhAvakarmathI rahita zuddha dravya che; arthAt te sarva paradravya ane parabhAvathI rahita trikALa zuddhasvabhAvI che. (i) koI paNa padArtha bIjA padArtha sAthe bheLaseLa thayo hoya to te padArtha azuddha gaNAya ane jo te padArtha koI bIjA padArtha sAthe bheLaseLa thayA vagarano hoya to te zuddha gaNAya che. anAdi kALathI AtmA paradravyanA deha tathA karma Adi pudgalonI sAthe ekakSetrAvagAhe rahevA chatAM te pudgaladravyarUpa thayo nathI, paraMtu tenAthI kevaLa bhinna ja rahyo che. anaMta kALathI pudgala sAthe ekapradezAvagAhe rahyo che, tethI saMyogadRSTivaMta jIvane te malina azuddha dekhAya che; paraMtu svabhAvadRSTie jotAM AtmA sarva paradravyathI kevaLa bhinna jaNAya che. - - 605 - jaLamAM DUbelA kamaLane jaLanA saMyoga taraphanI nimittAdhIna dRSTithI jotAM, vartamAna avasthAmAM kamaLa jaLane aDeluM che ema jaNAya che, paNa tenI samIpa jaIne jotAM jaNAya che ke jaLathI jarA paNa nahIM sparzAvA yogya evA kamaLanA nirlepa svabhAvanA kAraNe te jaLane jarA paNa aDyuM nathI. kamaLane pANInA saMyoga taraphanI sthULa bAhya dRSTithI jotAM pANInuM sparzavuM sAcuM lAge che, paNa sUkSma dRSTithI jotAM teno asparzI svabhAva jaNAya che. taLAvamAM rahelI mAchalIne kamaLa pANImAM hoya ema lAge che, paNa kamaLanI aMdara beThelA bhamarAne kamaLa pANIthI bhinna jaNAya che. te pramANe AtmAne vartamAna saMyogAdhIna dRSTithI jotAM te baMdhanayukta parAdhIna jaNAya che, paNa svabhAvadRSTithI jotAM te mukta, svAdhIna ja pratIta thAya che. vyavahAradRSTie jotAM te deha, karma Adi parasaMgathI azuddha bhAse che ane nizcayadRSTithI jotAM AtmasvarUpa atyaMta nirmaLa ane zuddha lAge che. nija trikALI Atmavastu svabhAva apekSAe sadA nirlepa ja che, asaMga ja che. trikALI AtmasvabhAvamAM zarIrano, karmano koI lepa nathI. AtmA sarva kALa mATe asaMyogI tattva che. tenA svabhAvane kyAre paNa pudgalAdi paradravyano jarA jeTalo paNa sparza thayo nathI. temAM AvaraNa, azuddhi kadI pravezyAM nathI. yathArtha dRSTie jotAM AtmA sadA nirlepa, niHsaMga, nirmaLa, zuddha che. 1- juo : gaNizrI devacaMdrajIracita, zrI abhinaMdana bhagavAnanuM stavana, kaDI 2,3 'paramAtama paramezvaru, vastugate te alipta ho mitta; dravye dravya mile nahIM, bhAve te anya avyApta ho mitta. ni:saMga ho zuddha svarUpa sanAtano, nirmala je mitta; AtmavibhUti pariNamyo, kare te parasaMga ho mitta.' na Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (ii) jema AtmAnuM svarUpa sarva paradravyathI bhinna, atyaMta nirmaLa ane pavitra che, parano sparza paNa te zuddha svarUpane thayo nathI; tema AtmA rAga-dveSarUpa vikArabhAvathI paNa kevaLa bhinna ja che. rAga-dveSa AtmAmAM thatA hovA chatAM te svabhAvabhUta nathI, paraMtu Aropita bhAva che. jIvanA astitvanAM be paDakhAM che - dravya ane paryAya, arthAt trikALI bhAva ane vartamAna badalAto bhAva. jIvamAtranuM dravya trikALa zuddha ja hoya che. paryAyanI apekSAe saMsArI jIva azuddha che. zuddha dravyArthika nayathI samasta jIvo zuddha ja che, paraMtu saMsArI avasthAmAM jIvonI vartamAna paryAya dravyakarmanA udayamAM joDAvAthI rAgAdirUpa azuddha che. Ama, AtmA svabhAve trikALI zuddha che ane vartamAna avasthAmAM azuddha che. azuddhatA paranA avalaMbane thAya che, tethI te TaLI zake ema che. svarUpano Azraya karavAthI paryAyamAM rahelI azuddhi TALI zakAya che. kSaNika avasthAnI azuddhatA vakhate jo Akho AtmA taddana azuddha thaI jAya, svabhAve paNa zuddha na rahe to azuddhatA TaLIne zuddhatA Avaze kyAMthI? zaktirUpe zuddhatA hoya to ja te paryAyamAM vyakta thaI zake che. jema samudramAM koI mojuM meluM hoya to tenAthI kAMI Akho samudra melo thaI jato nathI. kSaNika meluM mojuM AkhA samudrane melo karavA samartha paNa nathI. melA mojA vakhate paNa samudra to nirmaLa che. tema A AtmA zuddhatAno samudra che. tenI vartamAna dazAmAM je malinatA dekhAya che te kSaNika che. AkhuM AtmasvarUpa meluM nathI, AtmasvarUpa zuddha ekarUpa che. je kSaNika vikArabhAva thAya che, te bhAva AkhA zuddha svarUpane malina karavA samartha nathI. kSaNika vikAra vakhate paNa AtmasvabhAva to zuddha ja che. nirmaLa jaLathI bharelA samudranA kinAre AvatuM malina mojuM e kAMI Akho samudra nathI. mULa svarUpe samudrane juo to te samudra ane tenuM pANI ekarUpa, cokhkhAM che. mojAnI malinatA to bahAranI upAdhi che. tema A AtmAmAM vartamAna je vikArabhAvarUpa malina taraMga dekhAya che teTalo ja kAMI AtmA nathI. jo AtmAne mULa svarUpe juo to temAM vikAra nathI. AtmAnuM mULa svarUpa zuddha che. jema samudrano svabhAva che ke melane potAmAM rahevA na de paNa bahAra pheMkI de, tema AtmasvarUpamAM vikArabhAvono praveza thaI zakato nathI. AtmA aMtastattva che ane vikAra bahistattva che. aMtastattvamAM bahistattvano praveza nathI. Ama, je rAga-dveSAdi bhAvo thAya che te AtmAnA mULa svarUpamAM nathI, paNa paryAyamAM uparaTapake thanArA vikArI bhAvo che. te uparaTapake thanArA bhAvo jeTalo ja AtmAne na mAnIne, tenA mULa svarUpa pratye daSTi karavI joIe. vikAra jeTalo ja AtmAne mAnavo te ajJAna che ane vikArathI bhinna zuddha AtmasvarUpane jANavuM te Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 607 samyajJAna che. je rAgAdi vibhAvane huMpaNe mAne che te jIva paryAyadaSTivALo che. tene trikALI, jJAyaka, dhruva svabhAvanI dRSTi ke ruci na hovAthI tene paryAyamUDha kahyo che. A paryAyabuddhi choDavI ane dravyasvabhAvamAM upAdeyabuddhi karavI e ja mokSano upAya che. ahIM prazna thAya ke jo paryAya vastuno svabhAva che. jo paryAyane na mAnavAmAM Ave to te mAnyatA mithyA che. to pachI paryAyano svIkAra karanArane paryAyamUDha kema kahyo? paryAya uparanI daSTi choDI devAne mokSano upAya zA mATe kahyo? tenuM samAdhAna - paryAyanuM astitva AtmAmAM che, paNa te mAtra vartamAna kSaNika aMza che. paryAyanI mudata eka samayanI che ane kAyamI rahenAra dhruva svabhAvanI mudata trikALI che. badalAtA kSaNika aMzamAM AkhuM trikALI tattva AvI jatuM nathI. vartamAna aMza upara daSTi rAkhatAM trikALI Atmatattvano anAdara thAya che. je bhAva kSaNika che, uparaTapake che, teTalo ja potAne mAnavo; arthAt trikALI AtmasvabhAvane na svIkAratAM mAtra paryAyarUpa potAne mAnavo te mithyA che, mUDhatA che. paryAyaSTithI vikAranI utpatti thAya che ane vikArano saMbaMdha paradravyo sAthe hovAthI paryAyadaSTivALo jIva paradravyo sAthenI ekatvabuddhinA kAraNe potAne paradravyono kartA mAne che. AnuM ja nAma mithyAtva che. A ja adharma che. tethI daSTine trikALI dravya tarapha DhALavI joIe. paryAyabuddhine choDI trikALI dhruva tattva tarapha dRSTi karavI joIe. vastumAM paryAya che, paraMtu tenA upara dRSTi nathI rAkhavAnI, tenA upara vajana nathI ApavAnuM. zraddhA, jJAna, cAritra, AnaMda vagere trikALI guNo ane tenI vartamAna paryAyo AtmAmAM che, paNa te guNabheda upara ke vartamAna badalAtI paryAya upara je dRSTi rAkhI che, tene choDavAnI che. rucinuM vajana mAtra nija zuddha, dhruva dravyasvabhAva upara ja rAkhavAnuM che. pUrNa, zuddha, dhruva AtmasvabhAva ja amRtarUpa che. enI oLakhANa sivAya bIjA jeTalA bhAvo kare te badhA ja jherarUpa che, saMsArarUpa che. potAnA AtmasvabhAvanI oLakhANa karI, tenI zraddhA karavI te dharma che. AtmasvabhAva trikALa zuddha che. jema nALiyeranI chAlathI ane kAcalIthI ToparuM juduM che, temaja ToparA uparanI rAtapa - te paNa kAcalI taraphano bhAga che, vAstavika ToparuM nathI. mAtra aMdara dhoLo, mITho goLo te ja ToparuM che. tema zarIra che te nALiyeranI chAlarUpa che, kArmaNa zarIra che te nALiyeranI kAcalIrUpa che. te banne AtmA nathI. rAgarUpI rAtapa te paNa para taraphanI che, AtmAnI nathI. ToparArUpa AtmA to trikALI zuddha che. enI zraddhA karavI te dharma che. zrImad ahIM garbhitapaNe kahe che ke - "tAro zuddha svabhAva ja upAdeya che. teno ja tuM svIkAra kara. e sivAya bIjuM kAMI grahaNa karavA jevuM nathI. paryAyamAM rAgAdi hovA chatAM te rahaNa karavA jevA nathI. ekamAtra zuddha svabhAva ja grahaNa karavA yogya che.' Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (2) "buddha' - AtmA bodhasvarUpa - jJAnasvarUpa che. te lokAlokamAM rahelA sarva rUpIarUpI padArtho, tenA samasta guNo tathA bhUta, vartamAna ane bhaviSya ema traNe kALanI tenI paryAyo yugapatu pratyakSa jANI zake evI pUrNa, pavitra ane svAdhIna jJAnazaktino dhAraka che. AtmA indriya ane mananI sahAya vinA sarvane jANavA samartha evA anaMta jJAnano dhAraka che. AtmAnA trikALI dhruva dravyadaLamAM anaMta zaktio rahelI che. amUrtika AtmAnI anaMta zaktiomAMnI eka zakti che jJAnazakti. AtmAnI jJAnazaktinI evI nirmaLatA che ke temAM lokAlokanA sarva padArtho tenI traNe kALanI paryAyo sahita pratibiMbita thaI zake che. svanuM ane parapadArthanuM svarUpa jevuM che tevuM ja jANI zake evI jJAnanI samarthatA che. jJAna potAnA asaMkhyAta pradezamAM rahIne parapadArthane jANe che, arthAt jJAna svakSetrathI - AtmapradezothI bhinna paDIne, padArthane jANavA mATe parapadArthamAM jatuM nathI ke parapadArtha jJAnamAM pesI jatA nathI. jema netra dazyamAna padArthothI atyaMta bhinna rahIne tene jue che, tema jJAna paNa zeya padArthathI atyaMta bhinna rahIne jANavAnuM kArya kare che. vizvamAM anaMtAnaMta joya padArtho che ane te ja vizvamAM rahelo A AtmA samasta jJayone, arthAtu lokAlokane potAnI jJAnaprabhA vaDe jANI zake che; tethI ema kahevAya che ke AtmA ane AtmAnuM jJAna ane sarvavyApI che. A to vyavahArabhASA ja che. nizcayathI to AtmA ane tenuM jJAna potAnA asaMkhyAta pradezarUpa svakSetramAM ja rahelAM che, te zeya padArthomAM pesI gayAM ja nathI. jJAnamAM jaNAtuM parapadArthanuM pariNamana te jJAnanI avasthA che. darpaNamAM mayUranuM pratibiMba paDe che. raMgaberaMgI mayUranuM pratibiMba evuM ja raMgaberaMgI dekhAya che. to zuM A pratibiMba mayUranI avasthA thaI? nA, e mayUranI avasthA nathI. mayUranI avasthA mayUramAM che, tenuM je pratibiMba che te darpaNanI avasthA che. te avasthA darpaNamAM ja thaI che. mayUra to tenAthI bhinna che. paraMtu kAryamAM kAraNano upacAra karIne vyavahAramAM ema kahevAya che ke mayUra darpaNamAM che. mayUra nimittakAraNa che ane tenuM pratibiMba naimittika kArya che. te ja pramANe jJAnanI nirmaLatAnA kAraNe, padArthonA zeyAkAronA nimitte, jJAnamAM jJAnanI avasthArUpa naimittika kArya thAya che. te jJAnanI ja avasthA che. padArthonA zeyAkAro kAMI jJAnamAM pesI gayA nathI, paNa kAryamAM kAraNano upacAra karIne ema kahevAya che ke padArtho jJAnamAM che. A vyavahAranayanuM kathana che. nizcayathI to ya ane jJAna bhinna bhinna kSetramAM rahelAM che. zeya padArtho jJAnamAM pesatA ja nathI. jJAna guNanI paryAya potAnI yogyatAthI ane svataMtratAthI pariName che. jemanI jJAnazakti paryAyamAM soLe kaLAe, saMpUrNapaNe khIlI UThI che evA Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 609 sarvajJadeva, samasta zeya padArthonuM jJAna karavA chatAM eka paNa parapadArthane grahaNa karatA nathI, tene choDatA nathI ke te rUpe pariNamatA nathI. vaLI, paryAyamAM jJAnanI saMpUrNa nirmaLatA pragaTe che, tyArapachI jJAna eka zeyamAMthI bIjAmAM ke bIjAmAMthI trIjAmAM palaTAtuM nathI. sarvajJanuM jJAna samasta joyone ekasAthe jANe che. sarva zeyo temanA jJAnamAM ekasAthe jhaLake che. samasta padArthonuM yathArtha svarUpa temanA jJAnamAM jaNAya che. jJAnanuM saMpUrNa sAmarthya jyAre paryAyamAM pragaTe che tyAre te sUkSmamAM sUkSma vastu ane tenA ati sUkSma bhAvone jANI zakavAnuM sAmarthya dharAve che. jema ke eka samayanuM jJAna karavuM, eka pugalaparamANunuM jJAna karavuM, eka pradezanuM jJAna karavuM tathA samasta jIvarAzinA adhyavasAya je ati sUkSma hoya che te badhAne ekasAthe jANI levA evI jJAnanI svacchatA che. karmanA udayamAM ekarUpa thavAthI rAga-dveSanI malinatAnA kAraNe paryAyamAM svacchatA pragaTI zakatI nathI. jIva jo zAkabhAve na rahe to te udayathI prabhAvita thaI rAgAtmaka ke 'SAtmaka pratikriyA kare che, jethI paryAyamAM svacchatA pragaTatI nathI. paraMtu jo te udayane mAtra jJAyakabhAve nihALe to rAgAtmaka ke dveSAtmaka pratikriyA utpanna thAya nahIM. te ghaTanAthI te jIva aprabhAvita rahe che. je karma udayamAM AvyAM che te bhogavavAM to paDaze. jo temAM maya thaI bhogavaze to paryAyamAM malinatA Avaze ane jJAyakabhAve bhogavaze to paryAyamAM svacchatA pragaTaze. viveka to emAM che ke jIva potAnA jJAnasvarUpa aMtastattvanuM avalaMbana laI, rAgAtmaka-dveSAtmaka pratikriyAothI mukta thAya ane paryAyamAM svacchatA pragaTAve. jIve udayAnusAra banatI ghaTanAnA nimitte utpanna thatA rAga-dveSane rokavA joIe tathA bAhyamAM je kaMI ghaTanA bane temAM potAnA bhAvonuM joDANa na karavuM joIe. vartamAna udayane vaza na banatAM, temAM ekatA na karatAM jIva tene potAnA jJAnanuM ya ja mAne ane potAnA svarUpano Azraya kare to paryAyamAM svacchatA pragaTyA vinA rahe nahIM. jIvamAM anaMta padArthonAM dravya-guNa-paryAyane jANavAnI yogyatA hovA chatAM, paryAyamAM svacchatA na hovAnA kAraNe teNe padArthanuM jJAna karavA mATe indriyo ane mananI madada levI paDe che. je jJAna indriya tathA manane avalaMbIne pravarte che te parokSa ane parAdhIna che. jJAna ja svarUpa tarapha vaLe to te atIndriya bane. atIndriya thayA vinA jJAna potAnA svabhAvane pakaDI zakatuM nathI. svarUpasanmukha thayeluM jJAna indriyonA saMbaMdhathI juduM paDI, atIndriya banI aMtaramAM doDe che. jyAM sudhI jJAna indriyonA avalaMbane baMdhAyeluM hatuM, tyAM sudhI te aMtarmukha thaI zakatuM na hatuM, paraMtu jyAre indriyonuM baMdhana tUTI jAya che tyAre jJAna atIndriya thaI svarUpamAM ramatuM thAya che, svabhAvamAM Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana Utare che ane svasaMvedanamAM te jJAna atIndriya thaI potAnA svabhAvane pakaDI le che. AtmAno Azraya karatAM jJAna atIndriya thaI potAnA parama zuddha jJAnasvabhAvano anubhava kare che. jyAre nijasvabhAvanuM jJAna akhaMDapaNe varte che tyAre traNa kALa, traNa loka jJAnamAM jhaLake che. Atmadravya AvA anaMta jJAnanuM dhaNI che, te bodhasvarUpa che. (3) "caitanyaghana' - AtmA caitanyapradezAtmaka che. tenA pradeza pradeze kevaLa caitanya ja che. jema nakkara vastumAM paravastunA pravezano avakAza nathI, tema AtmA paNa caitanyano ghana che, nakkara piMDa che, jemAM paradravyanA pravezano avakAza nathI. te vajanA killA samAna che. AtmA caitanyazaktivALo che, mATe te jaDa nathI. 'cit' eTale jANavuM. A dhAtu uparathI cetanA, caitanya Adi zabdo banelA che. je caitanyamAtra che ane caitanyaprANa vaDe je jIve che evuM Atmadravya cetanatvathI paripUrNa bhareluM che ane jaDatvathI nitAMta zUnya che, jyAre ajIvatattva jaDatva svabhAvathI bhareluM che ane cetanatvathI nitAMta zUnya che. ajIvatattvanA pratyeka aMzamAM jaDatva che. tenA guNo jaDa che. tenI paryAyo jaDa che. A jaDatvathI viruddha bhAva te cetanatva che. cetanatva jenuM svarUpa che te ja Atmadravya che, jIvatattva che. AtmA kevaLa caitanyasvarUpa ja che. temAM jaDatvano aMzamAtra nathI. te pUrNapaNe caitanyamaya - jJAna-darzanamaya che. AtmA asaMkhyapradezAtmaka che. tenA asaMkhya pradeze caitanya, caitanya ne caitanya che. cAre tarapha caitanya che. jema sAkaranA gAMgaDAnA dareke dareka kaNamAM mIThAza che, tema AtmAnA dareke dareka pradezamAM caitanya che. jema sAkaranA gAMgaDAmAM sarvAge mIThAza che, tema AtmAmAM sarvAge caitanya che. sAkaramAM upara, madhye ke taLamAM jyAM juo tyAM sarvatra mIThAza che, tema AtmAmAM sarvatra caitanya che. jema sAkarano gAMgaDo mIThAzano piMDa che, tema AtmA caitanyano piMDa che. AtmAnI caitanyazakti cetanarUpe pariNamatI hovAthI, arthAt ajaDabhAve pariNamatI hovAthI AtmAnI anya anaMta zaktio paNa cetanarUpe pariName che. AtmA anaMtI vibhUtiothI bharelo che. te anaMta zaktiono rAzi che. A sarva zaktio ekamAtra caitanyazaktinA kAraNe cetanarUpe pariName che. AtmA caitanyamaya hovAthI AtmAne caitanyamUrti kahevAmAM Ave che. sphaTikanI pratimAne cAre tarapha dhULa lAgelI hovA chatAM te dhULa sphaTikamAM pesI jatI nathI, tema zarIra ane karmarUpI dhULanI vacce caitanyamUrti AtmA rahyo hovA chatAM AtmAmAM te pravezI zakatAM nathI. sphaTikanI pratimA jaDa hovAthI AMkhathI dekhAya che, hAthathI sparzAya che, arthAt indriyo dvArA te jaNAya che; paNa AtmA arUpI caitanyamUrti hovAthI Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 611 indriyo dvArA jaNAto nathI, ekamAtra atIndriya jJAnacakSuthI jaNAya che. mati-zrutarUpI jJAnamUDI atIndriya tathA nirvikalpa thatAM ja AtmA jaNAya che, anubhavAya che, saMvedAya che. Atmadravya te caitanyanuM akhaMDa svakSetra che. AtmAnuM kSetra anya dravyanA kSetrathI pRthaka che, bhinna che. tenI sattA anya dravyonI sattAthI saMpUrNapaNe svataMtra che. zarIrAkAre rahelI A caitanyamUrtinA asaMkhya pradezomAMthI eka pradeza paNa chUTo paDato nathI. AtmA saMkoca-vistAranA svabhAvavALo che. je zarIra dhAraNa kare te zarIramAM te samAIne rahe che. hAthI jevaDuM zarIra hoya to AtmA te zarIrapramANa vyApIne rahe ane kIDI jevaDuM zarIra hoya to teTalA kSetramAM vyApIne rahe. tenA asaMkhya pradezo phelAya ke saMkocAya chatAM paNa tenA pradezo sadA joDAyelA ja rahe che. tenA pradezo kadI chUTA paDe nahIM evo te ghanapiMDa che. asaMkhyapradezI caitanyaghana AtmA kyAre paNa khaMDita thato nathI. naraka gatimAM teno deha aneka vAra chedAyo-bhedAyo, chatAM teno eka paNa pradeza ocho thayo nathI ke alaga paDI gayo nathI. te evo ghana svarUpa ja che. AtmA jyAre aMtima dehamAMthI nIkaLe che tyAre Atmapradezo e ja dehanA pramANanA 2/3 jeTalA bhAgamAM dehAkAre ghanarUpa thAya che. sarva Atmapradezo saghana avasthAmAM rahe che. mukta avasthAmAM paNa te caitanyaghana ja rahe che. Ama, asaMkhyapradezI caitanyaghana AtmAmAM acetanano aMzamAtra nathI ane teno eka paNa pradeza kyAre paNa chUTo paDato nathI. (4) "svayaMjyoti - AtmA svabhAve ja svaparaprakAzaka jJAnajyoti che. tene koI prakAzatuM nathI. A jJAnajyotine pragaTa thavAmAM koInI paNa madadanI jarUra nathI. te svayaM caitanyajyotirUpa che. jema agni jyotisvarUpa che, tema AtmA paNa jJAnajyoti che. agni jema vastune prakAzita kare che, tema AtmAnI jJAnazakti paNa vastusvarUpane prakAzita kare che. prakAzakapaNAno samAna dharma joIne AtmAne jyotinI upamA ApavAmAM AvI che.' 1- AtmAnI jJAnazaktinI jyoti sAthenI sarakhAmaNIno ullekha pUrvAcAryonA graMthomAM jovA maLe che. AcAryazrI amRtacaMdradeve 'samayasArakalaza'mAM Thera Thera caitanyajyotinI stuti karI che. juo : 'jJAnajyotirkhalitamacalaM vyktmNtstthoccaiziSThavastInAM niramatotyaMta mItatu !' kalaza-99 'helonmIlatparamakalayA sAInAtha 4i jJAnaLyotiH titama pronjhajhUme merA !' kalaza-112 'vyAvRttaM pararUpato niyamitaM samyaksvarUpe sphura LyotizcinmayanuSyarva nigarAmArakunRttei !' kalaza-125 Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana jo ke dIpakane to koI pragaTAve to pragaTe che, jyAre AtmAnI jJAnajyoti svayaM prakAze che, arthAt svabhAve karIne ja te jJAnajyotisvarUpa che. jema sUryane AkAzamAM rahevA mATe thAMbhalA vagere koI paNa AdhAranI jarUra paDatI nathI, tene prakAzita thavA mATe koI kolasA, tela vagere baLataNanI jarUra paDatI nathI, potAnA svabhAvathI ja te AkAzamAM nirAlaMba che, svayaMprakAzita che; tema AtmAnI jJAnajyoti svabhAvathI ja pragaTa che. indriyo vagerenuM avalaMbana levuM paDe evI te parAdhIna nathI, arthAt bIjAnI apekSA vagara svabhAvathI ja pote svayameva jJAnajyoti che.1 vaLI, jema sUryano prakAza potAne ane parane prakAzita kare che, tema AtmA traNe kALa svaparaprakAzaka hovAthI potAne tathA parapadArthone prakAzita kare che. potAthI potAne jANe te svaprakAzaka zakti che ane potAthI anya jIva-ajIva, cara-acara padArthone jANe te AtmAnI paraprakAzaka zakti che. AtmAmAM rahelI svaprakAzaka zaktithI AtmA pote potAne prakAze che, eTale ke jANe che, svAnubhava karI zake che. temAM paradravyanI sahAyatA, indriyo vagerenA avalaMbananI AvazyakatA nathI. AtmA sparza-rasa-gaMdha-varNa guNanA abhAvarUpa svabhAvavALo hovAthI, temaja zabdaparyAyanA abhAvarUpa svabhAvavALo hovAthI aliMgagrAhya che; arthAt indriyAdi koI paNa liMga vaDe te grahaNa thaI zakato nathI. te svasaMvedanapratyakSa che, tethI te svaprakAzaka zaktinA kAraNe svAnubhavamAM Ave evo che. ahIM prazna thAya ke AtmAmAM AvI svaprakAzaka zakti hovA chatAM badhA jIvone e zaktinA sAmarthya vaDe svAnubhava kema thato nathI? AtmA kema anubhavamAM Avato nathI? jJAnIo tenA rahasyanuM udghATana karatAM samajAve che ke sarva jIvone sadAkALa anubhavamAM Ave evo svaparaprakAzaka svabhAvavALo AtmA che. jJAnI anubhavathI tene jANe che, jyAre ajJAnI paNa jJAnanI paryAyamAM to potAno AtmA sadAkALa jANI zake che, paraMtu tenI dRSTi zarIrAdi paradravyo ane rAgAdi parabhAvomAM ja jatI hovAthI te dRSTi potAnA svarUpa tarapha jatI nathI. potAne pote jANato hovA chatAM dRSTi anyatra parazeya pratye rahelI hovAthI 'A jANanAro anubhavamAM Ave che huM chuM' evuM jJAna udita thatuM nathI, tethI te potAne jANato nathI. - AtmA to AbAlagopAla saune niraMtara anubhavamAM Ave che. caitanyajyoti AtmA prakAzamAna che ane te nitya ughotarUpa che, tethI niraMtara sarvanA anubhavamAM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra', gAthA 68no gurjarAnuvAda jyama AbhamAM svayameva bhAskara uSNa, deva, prakAza che; svayameva loke siddha paNa tyama jJAna, sukha ne deva che.' Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 613 Ave che. anubhUtisvarUpa AtmA pote niraMtara anubhavamAM Ave ja che. khAmI mAtra e ja vAtanI che ke "A je jJAyakarUpe jJAnamAM Ave che te ja huM chuM' evuM AtmajJAna udita thatuM nathI. AtmAno anubhava satata thato hovA chatAM anAdi ajJAnane vaza thaIne para sAthenA ekatvanA kAraNe mUDha ajJAnI jIvane 'A anubhUti te ja huM chuM' evuM AtmajJAna udaya pAmatuM nathI. potAne jANavArUpa jJAnanA abhAvanA kAraNe, nahIM jANelA evA AtmAnuM zraddhAna paNa thatuM nathI. jIvane AtmAnI siddhi kevaLa e mATe ja aTakI che ke AtmA niraMtara jANamAM Avato hovA chatAM te tene nijarUpe jANato nathI, temAM potApaNuM sthApita karato nathI; ane te ja samaye jANamAM AvatA parapadArthomAM ane parabhAvomAM potApaNuM kare che. jIva paramAM rokAyelo rahe che, tethI te svane bhUlI jAya che. te dUranI vastuomAM gUMcavAyelo rahe che, tethI pAsenI vastu tenI najara bahAra ja rahI jAya che. jema ghare vevAI jamavA AvyA hoya tyAre emanI sarabharA karavAmAM bAjumAM beThela pati visarAI jato hoya che. parajanane pIrasavAnI doDadhAmamAM svajananI upekSA thaI jAya che. tema dazya bahu dUra che, draSTA atyaMta nikaTa che ane chatAM dRzyamAM tanmaya thayelo jIva draSTAne bhUlI beTho che. teNe paranI tallInatAmAM svanuM vismaraNa karyuM che. nATakamAM keTalAka prekSaka dRzyomAM eTalA tallIna thaI jAya che ke potAne paNa bhUlI jAya che. evuM ja ajJAnI jIva mATe banyuM che. jIvana paNa eka moTI nATakazALA che ane ajJAnI jIve dRzyonI tallInatAmAM draSTAne - svayaMne gumAvI dIdho che. svane meLavavA bIjuM kAMI ja karavAnuM nathI. draSTAnI jAgRti keLavavAnI che. jIva potAne vIsarI gayo che e ja tenI bhUla che. A bhUla sudhAratAM tenuM kalyANa thaI jAya che. AtmA pragaTa ja che, paNa jIve tenI sAthenI ekatA nathI karI eTale AtmAno anubhava thato nathI; te jo AtmA sAthe ekatvabuddhi kare to tarata AnaMdanI sera UDe. jo jIva AtmAnI oLakhANa karI tenA upara daSTi sthApe, tenI sAthe ekatvabuddhi kare to ajJAnano nAza thAya ane jyotisvarUpa AtmA pratyakSa anubhavI zakAya. anAdithI svaparaprakAzaka svabhAvavALo hovA chatAM upayoga indriyo dvArA parane prakAzavAmAM ja rokAyelo che. paralakSI jJAnane svalakSI banAvavAthI svaparaprakAzakapaNuM pragaTI zake che. chabInA kSayopazamajJAnamAM evI zakti nathI hotI ke eka samaye te be zeyane prakAzI zake. parane jANe tyAre svane nathI jANatuM ane svane jANe tyAre parane nathI jANatuM. ekamAtra kevaLajJAnamAM ja evuM sAmarthya che ke te sva ane para bannene ekasAthe prakAzI zake che. Ama, AtmA tenI svaparaprakAzaka zakti vaDe potAne prakAzita kare che ane lokAlokane paNa prakAzita kare che. AtmAnI A jJAnajyoti svayaM pragaTa Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. tene pragaTAvavI paDatI nathI, mATe te svayaMjyoti che. (5) "sukhadhAma' - AtmA anaMta sukhanuM dhAma che. sukha e AtmAno svabhAva che. te koI bAhya nimittane AdhIna nathI. svAdhIna ane zAzvata sukharUpa AtmA che. AtmA pote ja sukharUpa che, svayaM ja sukhanuM dhAma che. tenA ekeka pradeze anaMta sukha raheluM che. AtmA sarvAge sahajAnaMdanI mUrti che. AtmA sarva prakAre sukhathI bharelo che. AtmAmAM akhaMDa, amaryAdita paripUrNa sukhano sAgara bharelo che. baraphanI pATamAM jema ekalI zItaLatA bharI che, tema AtmasvabhAvamAM ekaluM sukha bharyuM che, temAM duHkhano chAMTo paNa nathI. nirAkuLatA e AtmAnI sukhazaktinuM lakSaNa che. AtmAmAM Avo sukhasvabhAva rahelo hovA chatAM jIvane potAnA sukhasvarUpanuM bhAna na hovAthI paryAyamAM te sukha pragaTatuM nathI. sukhasvarUpanuM lakSa karyA vinA paryAyamAM sukha pragaTatuM nathI. sukhasvabhAvanuM jJAna thAya to paryAyamAM sukha pragaTe che. potAnA svarUpamAM ja sukha paDeluM che, paNa svarUpanA ajJAnanA kAraNe jIva paradravyamAM sukhanI kalpanA kare che; paraMtu koI paNa bAhya vastuthI sukha UpajatuM nathI, kAraNa ke pudgaladravyamAM sukha guNa rahelo nathI. zarIra, indriyo ane indriyonA viSayabhUta padArtho e badhAM ja paugalika padArtho che, paradravyo che ane jJAyakanA zeyamAtra che. paNa svarUpanuM lakSa nahIM hovAthI jIva bAhya sAmagrIomAMthI sukha meLavavAno prayatna kare che. jema kasturI mRga potAnI nAbhimAM ja kasturI hovA chatAM sugaMdha mATe bahAra doDe che, tema potAnA svarUpamAM ja sukhano sAgara bharelo hovA chatAM, samajaNa na hovAnA kAraNe jIva bAhya viSayamAMthI sukha prApta karavA mathe che, sukha meLavavA bAhyamAM jhAMpA mAre che, paraMtu tene maLe che sukhane badale duHkha. bAhya padArthomAM sukhanI kalpanA karavI, icchA rAkhavI te ja AkuLatA che. potAnA sukha mATe bAhya sAmagrIno saMyoga meLavavAno prayAsa karavo te ja AkuLatA che, vyagratA che, parAdhInatA che ane tyAM du:kha ja che. je AtmA potAnuM svAdhIna sukhasvarUpa bhUlIne, paramAM Asakta thaIne, paramAM sukha zodhe, tene sukha kyAMthI prApta thAya? mATe parazeyamAMthI sukha prApta karavAnA sarva upAyo jUThA che, AkAzakusumavat che. bhautika sukha te sukha nathI, sukhAbhAsa che. khArI jamInamAM kSAra hovAnA kAraNe, tenA upara paDatAM sUryanAM kiraNo parAvartana pAme eTale tyAM pANI jevuM lAge che. e jhAMjhavAnA jaLa dekhI haraNa tyAM pANI pIvA jAya, paNa pANI maLe nahIM; tema jIva deha, strI, putra, parivAra, lakSmI, adhikAra vageremAMthI sukha meLavavA valakhAM mAre che, paNa te kazAmAM sukha ApavAno guNa che ja nahIM to jIvane sukha kaI rIte maLe? jhAMjhavAmAMthI kadI koIne jaLa maLyuM ja nathI, tema Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 615 bahAra phAMphAM mAravAthI kadI koIne sukha maLyuM ja nathI. jIvane puNyodaye kaMIka anukULatA prApta thAya che, jene te sukha mAne che. A kahevAtA sukhanA AlAda pachI pariNAme anaMta du:khanI prApti thAya che. viSayasukhanA kSaNika AnaMda pachI pariNAme du:kha ja maLe che, kAraNa ke - 1) jema jema bhautika sukhanAM sAdhanono bhoga-upabhoga thAya che, tema tema tRSNA vadhatI jAya che. vadhatI tRSNAne saMtoSavA mATenAM sukhanAM sAdhano puNyanA abhAve na maLavAthI du:kha vadhatuM ja jAya che. 2) bhoga-upabhoga samaye rAgAdi thavAthI azubha karmono baMdha thAya che. e azubha karmonAM udayakALe atyaMta duHkhano anubhava thAya che. 3) bhogya vastune meLavavA hiMsAdi pApanAM kAryo karavA paDe che. e pApanAM kAryothI azubha karmono baMdha thAya che. e karmonAM vipAkakALe du:kha bhogavavuM paDe che. 4) lobhapUrvaka adhika bhoga karavAthI vyAdhi, apakIrti AdinuM duHkha Ave che. 5) bhogamaya jIvana jIvavAthI Atmika sAdhanA na thaI zake ane tethI pariNAme paralokamAM duHkha bhogavavuM paDe che. viSayasukhano anubhava to tenAM sAdhano maLe tyAre thAya, paraMtu te pahelAM ja e viSayasukhanI jhaMkhanAnA kAraNe paNa keTaluM duHkha che? viSayasukhanAM sAdhano meLavavAmAM apAra mAnasika ane zArIrika tApa hoya che. A pramANe viSayasukha pAmyA pahelAM ane pachI tApa-duHkha rahyA ja kare che. viSayasukhanA anubhava vakhate paNa tApa cAlu ja hoya che, kAraNa ke - 1) bhoga-upabhogakALe iSTa sukhanA virodhI pratye dveSabhAva rahevAthI manamAM dveSarUpI tApa rahyA kare che. 2) bhogaupabhogakALe bhautika sAdhanono viyoga na thAya te mATe apAra ciMtA rahe che tathA rogAdinA bhayarUpI tApa rahyA kare che. 3) game teTaluM viSayasukha prApta thavA chatAM indriyo tRpta nahIM thavAthI viSayone meLavavA indriya sadA utsuka rahe che, tRSNA rahyA ja kare che. A pramANe aneka prakAre bhautika vastuothI pragaTa thatuM sukha duHkharUpa ja che ema jJAnIonuM kahevuM che. anAdi kALathI jIva bahAranA padArthanI hoMzamAM haNAI rahyo che. para taraphanA Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana valaNathI vRttinuM utthAna thAya che, kleza thAya che. temAM mAtra duHkha che. zarIra, strI, baMgalA vagere parapadArthane AtmA kyAre paNa bhogavI zakato ja nathI, paNa te taraphanI tenI vRtti ke "A mane ThIka che, A mane aThIka che', tene te bhogave che. jaDa vastuthI AtmAne sukha maLatuM ja nathI, paraMtu jaDa vastumAM jIva Asakta thAya che ane te vastu potAne iSTa che tathA tenAthI potAne sukha maLe che evo je rAga jIva kare che, te rAgano ja tene svAda Ave che. AtmA ajJAnavaza rAganA svAdane sukhano svAda mAne che. rAga to vikAra che, para taraphanA valaNavALo bhAva che, duHkharUpa che. sukha to svabhAvasa--khatAmAM che. jIvanI sAme bane che, svabhAva ane parapadArtha. jyAMthI sukha maLe tyAM anusaMdhAna karavuM joIe ane jyAMthI du:kha maLe tyAMthI vRttine kheMcI levI joIe. svabhAvamAM sukha che to tyAM dRSTinuM sthApana karavuM joIe ane parasanmukhatAthI duHkha che to para taraphathI najara haTAvI levI joIe. sva taraphanA valaNamAM - aMtarmukha avalokanamAM ja sukha che, kAraNa ke AtmA ja sukhanuM dhAma che. tethI jJAnIo kahe che ke he jIva! tuM siddha che, svataMtra che, paripUrNa che, sukhadhAma che; paNa tane tArA svarUpanI khabara nathI, tethI tuM duHkhI che. tuM svaghara bhUlyo che. pArakA gharane tuM tAruM ghara mAnI beTho che, tethI ja tuM duHkhI che. sukha tArA svagharamAM ja che. eka vAra bAhya lakSa choDIne tArA svagharamAM to jo. paramAM lakSa karI karIne anAdithI tuM bhramaNa karI rahyo che. have tArA aMtarasvarUpa tarapha najara kara. eka vAra aMdara jo. aMdara parama AnaMdanA khajAnA bharyA che. eka vAra aMdara DokiyuM kara. tane tArA svabhAvanA koI apUrva, parama, sahaja sukhano anubhava thaze.' jIvane AtmAnubhava thatAM atIndriya AnaMdanAM vAjAM vAge che. AtmAnuM AnaMdasvarUpe pariNamana thaI jatAM huM pote sukhadhAma chuM' ema te anubhavavA lAge che. svayaM potAne sukhasvabhAvI anubhavIne te potAmAM tRpta thAya che. tene thAya che ke "aho! huM je kAMI icchuM chuM te to mArAmAM ja che. mane je kAMI joIe che, je mane iSTa che, je sukha-zAMti che e badhuM huM ja chuM.' Ama, tene parama tRpti thAya che. AtmAnubhava pachI tene koI atRpta bhAva raheto nathI. tene koI asaMtoSa nathI raheto ke hajI mAre bahArathI kAMI prApta karavAnuM bAkI che. tene bIjA koInI koI AdhInatA karavAnI jarUra rahetI nathI. potAnuM parama adbhuta svatattva anubhUtimAM prApta thayuM hovAthI te bhAve che ke "jagatanA bAhya kSetramAM paNa mAruM rahevAnuM sthAna to mAro caitanyAtmA ja che. mAruM ATaluM suMdara caitanyatattva e ja AnaMdathI khIlelo bagIco che, e ja anaMta guNonA bhAvothI bhareluM vizrAmanuM sthAna che. emAM ja huM have sadAkALa Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 617 rahIza. enAthI bahAra jagatamAM kaze paNa bIjuM koI kSetra, bIjuM koI vizrAmanuM sthAna mArA mATe nathI.' te potAnA sukhadhAmamAM ja sadAkALa mATe sthita thaI jAya evI bhAvanA bhAve che.1 Ama, AtmAnuM adbhuta svarUpa ahIM pAMca bolo dvArA prakAzI, zrImad kahe che 'bIjuM kahIe keTaluM?'; arthAt mukhyapaNe je kahevAnuM hatuM kahI dIdhuM. vizeSa zuM kahIe? A pAMca bolo dvArA je kahevAyuM che temAM mukhyatve AtmasvarUpa aMgenI badhI vAta AvI jAya che, mATe have vizeSa zuM kahevuM? have AtmasvarUpano yathArtha nirNaya karI, teno agAdha mahimA lAvI, tenI prAptino puruSArtha kara. 'kara vicAra to pAma' ema kahI te zuddhAtmAnI prApti kaI rIte thAya te zrImade saMkSepamAM samajAvyuM che. A paMktinuM prayojana ane rahasya samajAvatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che ke 'AtmAnuM AvuM adbhuta svarUpa che; tenI vibhUtio ane guNo anaMta che. tethI tenuM varNana karye pAra Ave tema nathI. mukhyatAe kahevAnuM hatuM te badhuM kahI dIdhuM che, kaMI paNa gopavyuM nathI, gupta rAkhyuM nathI, to pachI adhika zuM kahevuM ? chatAM saMkSepamAM kahuM to deha e ja AtmA che evo aviveka to sadAkALa sulabha che. paraMtu karoDo bhavane viSe AtmA ane deha taravAra ane myAnanI mAphaka kevaLa bhinna che evo ati upayogI nirmaLa viveka prApta thavo atyaMta durlabha che. e viveka jAgRta thavAnuM baLavAna kAraNa vicAra che. guNathI, lakSaNathI ane vedanathI jJAnIoe AtmatvanuM svarUpa jema batAvyuM che tema kahyuM. have te para vicAra karavo, tattvaparIkSA karI zraddhA lAvavI ane pachI anubhava karavo. divya aMtaraMga vicAra vinA AtmajJAna thavuM zakya nathI.' prathama jIvamAM mumukSutA utpanna thavAthI bIjabhUmikA taiyAra thAya che ane pachI te satpAtratArUpa bIjabhUmikAmAM satpuruSanAM paramArthavacananuM pariNamana thAya che tyAre 1- zrImade temanA aMtima saMdezAmAM A ja bhAvanA bhAvI hatI. juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.660 (AMka-954) 'sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dina rAtra rahe tathyAnamahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te.' evuM e anaMta sukhanuM dhAma, zuddha, sahaja, AtmasvarUpa jene susaMta, mahAtmA puruSo niraMtara icche che ane rAtri-divasa tenA ja dhyAnamAM nimagna rahe che; tathA je pada sarvotkRSTa zAMtirUpa anaMta, akSaya, zAzvata sudhA amRtarasathI bhareluM che, te jagata ziromaNi sarvazreSTha padane parama utkRSTa bhaktibhAve huM praNAma karuM chuM. te sarvotkRSTa parama pada trikALa jayavaMta varto! 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.343-344 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana suvicAradazAnuM pragaTavuM thAya che. A suvicAradazAnuM phaLa AtmajJAnanI prApti che. AtmajJAna thayA pachI mohadazAnI kramazaH kSINatA thatAM udAsInatA vardhamAna thayA kare che ane aMtamAM mohano saMpUrNa kSaya thatAM anya traNa ghAtI karmono nAza thaI kevaLajJAna pragaTe che. tyArapachI aghAtI karmo kSaya thatAM nirvANapadanI prApti thAya che. sAdhanAmAM vicAranuM AvuM mahattvapUrNa sthAna hovA chatAM moTAbhAganA jIvo vicArahIna sthitimAM pravarte che. vicArahInatA eTale kaMI vicArono sarvathA abhAva nahIM. ekendriyathI laIne asaMjJI paMcendriya sudhInI gatiomAM jyAM mananI aprAptinA kAraNe vicArahInatA varte che, enI ahIM vAta nathI. saMjJI paMcendriyamAM vicAronI upasthiti hovA chatAM ajJAna sahita ane ajAgRtirUpa je pravartana che tenI vAta atre abhipreta che. vicAra karavAnI yogyatA maLI hovA chatAM teno anupayoga athavA durupayoga jyAM thAya che, tenI vicAraNA atre karavI che. eka moTA killAmAM eka mANasa purAI gayo hoya ane tene bahAra nIkaLavAnA dvAranI jANa na hoya, bahAra nIkaLavAnuM lakSa paNa na hoya to te aMdara pharyA to karaze paNa tenuM pharavuM nirarthaka raheze, arthAt tenA A pharavAthI te killAnI bahAra nIkaLI nahIM zake. have jo tene dvAra batAvavAmAM Ave ane jo te bahAra nIkaLavAnuM lakSa karI e hAra tarapha cAlavA lAge to te killAnI bahAra nIkaLI zake. banne vakhate cAlavAnI kriyA thaI rahI hovA chatAM bannenuM pariNAma juduM Ave che. eka aMtahIna cakkara che, bIjuM muktinuM kAraNa che. evuM ja vicAraprakriyAnuM che. vicAra to dareka saMjJI paMcendriya kare che, paNa e vicAro muktinuM kAraNa nathI banatA. vicAraprakriyAmAM paramArthalakSa joDavAmAM Ave to te muktinuM kAraNa bane che. vicArane jyAM tyAM bhaTakavA na detAM Atmasanmukha karavAmAM Ave to te AtmajJAnanuM kAraNa bane che. 'AtmavicAramAM ciMtana, manana, nididhyAsana, anuprekSA, bhAvanA, bhedajJAnano abhyAsa, dhyAna vagere sarva samAveza pAme che, kAraNa ke A badhI kriyAo AtmatattvanA anusaMdhAnanI prakriyAono ochAvattA aMze nirdeza kare che. game te prakAre AtmavicAra karavAthI svarUpajAgRti sadhAya che. manane vAraMvAra svarUpa sAthe joDatAM rahevAthI zarIra sAthenuM tAdAbhya ghaTatuM jAya che, dehAdhyAsa moLo paDato jAya che. kAyAthI bhogavAtA viSayo temaja sarva audayika bhAvothI bhinnatAnI buddhi daDha thAya che. sva-paranA bhinnatvanA vicAra dvArA pariNAmane sthira karatAM paranA vicAra chUTIne kevaLa nijasvarUpanA ja vicAra rahe che. vicArahInatAnI bhUmikAmAMthI jIva upara UThe che tyAre te AtmavicAraNAnI - vicArazIlatAnI bhUmikA upara Ave che. paraMtu vicArazIlatAthI paNa tene lakSyanI Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 619 prApti thaI jatI nathI. jeNe AtmaprAptinI aMtima UMcAI sudhI pahoMcavuM che, teNe nirvikalpatAnI parAkASThAe pahoMcavuM ja joIe. adhyAtmanA zikhara upara caDhatAM caDhatAM aMte jagyA eTalI sAMkaDI thaI jAya che ke tyAM AtmA saMbaMdhI vicAra paNa UbhA nathI rahI zaktA. tyAM to mAtra ekalI nirvikalpatA ja UbhI rahI zake che. kevaLa eka akhaMDa abheda upayoga mAtra! jJAnIo vicArone ullaMghIne ja tyAM pahoMcyA che, jyAre ajJAnI vicAramAM ja aTakI rahyo che. vicAradhArAmAMthI nirvicAradhArAmAM kUdako mAravAno che. zabdamAMthI zUnyamAM kUdako mAravAno che. evI jagyAe chalAMga lagAvavAnI che ke jyAM kevaLa mauna che. jIva jyAre sarva vikalpono tyAga kare che, arthAt AtmasaMbaMdhInA vicAro paNa jyAre virAma pAme che, tyAre ja tene sAco ArAma - AtmAnaMda prApta thAya che. mokSarUpI kAryanI siddhi mATe jJAnIo je upadeza Ape che, temAM banne prakAranAM vacano Ave che. jJAnIo prAraMbhamAM vicAra karavAno zrama levAno bodha Ape che ane amuka aMze pragati thayA pachI te zrama choDavAnuM paNa teo kahe che. prathama dRSTie te paraspara viruddha lAge che, paNa vAstavamAM te virodhI nathI. jema agAzImAM javA mATe sIDInI sahAya laIne upara caDhatAM sIDInA chellA pagathiye pahoMcAya che tyAre paNa hajI agAzImAM pahoMcAtuM nathI, chelluM pagathiyuM choDatAM ja agAzImAM paga mUkI zakAya che. agAzImAM javA icchanAra ema nathI kaheto ke chelle jo sIDI choDavAnI ja che to tene pakaDavAnI ja zI jarUra che? kAraNa ke te samaje che ke sIDI pakaDavAthI kAmano prAraMbha thAya che ane tene choDavAthI kAryanI pUrNatA thAya che. tema dharmanI paNa be bhUmikAo che ane te samajavI jarUrI che. kAryapaddhati ATalI saraLa ane sIdhI hovA chatAM tenI samajaNanA abhAve, svanI prApti arthe puruSArtha karanArA jIvomAMthI bahu ochA jIvo saphaLatAne vare che. Ama, svarUpano anubhava karavA mATe AtmavicArane paNa choDavAnA che, te chatAM zarUAta to AtmavicArathI ja thAya che. AtmavicAra dvArA ja svarUpanA abhyAsanI zarUAta thAya che. cittane AtmavicAramAM gUMtheluM rAkhatAM te parabhAvamAM kheMcAtuM nathI. 'huM cidAnaMda chuM', huM zuddha chuM', 'huM sahaja sukha svarUpa chuM', 'huM anaMta zaktino nidhAna chuM', 'huM sarvajJa svabhAvI chuM' ityAdi prakAre potAnA nijasvarUpamAM ja ahaMbuddhi karI, nijAtmAnA anusaMdhAnamAM rahevAthI caitanyano rasa ghUMTAya che. pharI pharIne e ja bodhanuM daDhIkaraNa karavAthI caitanyano rasa vadhato jAya che. jema kerIno svAda jANyA pachI jIva pharI pharI kerI khAya che ane tenI ruci ochI thatI nathI paNa vadhe ja che; tema vAraMvAra e ja vicAraNAthI sAdhakano caitanya taraphano rasa ocho thato nathI, balka Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vadhe ja che. jema jema caitanyano rasa ghUMTAya che, tema tema AnaMdataraMga UThe che. A AnaMdataraMga hajI savikalpadazAno che. nirvikalpa anubhUtino AnaMda kaMI ora hoya che. svabhAva taraphano AnaMda sAttvika AnaMda che ane svabhAvamAM sthira thatAM je AnaMda thAya che te tAttvika AnaMda che. zuddhAtmasvarUpanuM gholana karI, tenuM dhyAna karI, temAM ja sthira thatAM AtmAnA AnaMdAmRtano rasAsvAda prApta thAya che. je sAdhaka aMtaramAM UtarI zuddha svarUpano vicAra kare che, tenuM dhyAna kare che, temAM ja lInatA kare che, temAM ja sthiratA kare che te zuddha svarUpane avazya pAme che.1 AtmajJAnanI siddhi divya AtmavicAramAM samAyelI che. AtmavicArano Avo mahimA hovAthI zrImadde A gAthAmAM teno bodha karyo che. jIve A adbhuta bodha dvArA AtmavicAraNA khIlavIne Atmatattvano Azraya karavo joIe. Atmatattvano Azraya ja sukha, zAMti ane salAmatI bakSe che. AtmasvarUpanI dRSTi ja zaraNarUpa che. jIva potAnA upayogane bahAra bhaTakAve che, tethI to te zaraNahIna bane che. tenuM zaraNa che tenuM zAzvata svarUpa. suvicAraNA dvArA potAnA adbhuta AtmasvabhAvanuM zaraNa levuM joIe. AtmA badhAthI nirALo che, svataMtra che. potAnA ja pariNamanathI pariNamato potAnuM kArya karI rahyo che. tenI vicAraNA dvArA aMtaramAM AtmazraddhAnarUpa AtmadvIpa taiyAra thAya che, jyAM cittavRttinI DolAyamAna thatI nAva susthita thaI sAcuM saMrakSaNa meLave che. A AtmadvIpa ane AtmazaraNa ja sAcA arthamAM dharmadvIpa ane dharmazaraNa che. AtmAno Avo adbhuta mahimA che. jagatamAM je kaMI paNa suMdaratA che, je kaMI paNa pavitratA che te badhI AtmAmAM rahelI che. AtmavastumAM anaMta anaMta gaMbhIra bhAvo bharelA che. carcA dvArA aMta na Ave eTalAM anaMtAM rahasyo ane anaMtA bhAvo AtmasvabhAvamAM bharelAM che. sarvArthasiddha vimAnanA devo 33 sAgaropama kALa sudhInA temanA AyuSya daramyAna AtmasvabhAvanI apunarukta carcA kare topaNa aMta na Ave evA anaMta anaMta gUDha bhAvo AtmAmAM bharelA che. eka sAgaropama kALa eTale 10 koDAkoDI palyopama kALa ane eka palyopamano kALa eTale asaMkhya abajo varSano kALa. evA 33 sAgaropama AyuSyavALA sarvArthasiddha vimAnanA ekAvatArI samyagdaSTi devo temanA samagra AyuSya daramyAna AtmAnI carcA karyA kare topaNa teno aMta Ave tema nathI. AtmAnA guNone eka pachI eka, vacce kyAre paNa aTakyA vagara kahyA ja kare topaNa teo temanA saMpUrNa jIvanamAM AtmAnA asaMkhyAta guNone ja kahI zake 1- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, 'samayasAranATaka', sarvavizuddhi dvAra, savaiyA 116 'zuddhatA vicAre dhyAve zuddhatA meM keli kare, zuddhatA meM thira vhai amRtadhArA barase / ' Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-117 621 ane anaMta guNo bAkI rahI jAya. AtmA Avo mahAna guNabhaMDAra che. AtmA anaMta guNothI ThasoThasa bharelo che. tenA anaMta guNo vANImAM nathI AvI zakatA, paraMtu svAnubhUtinI eka jhalakamAM sarva guNo samAyelA hoya che. AtmAnA anubhavamAM sarva guNonuM nirmaLa pariNamana thAya che, anaMtA guNono svAda temAM AvI jAya che. anubhavanI samaya samayanI dareka paryAyamAM anaMta guNono svAda Ave che. anaMtaguNasaMpanna AtmAno Avo agAdha mahimA citavI evo ullAsa pragaTAvavo joIe ke bIjA badhA pratyeno prema UDI jAya, badhethI pariNati haTI jAya ane upayoga caitanyaguNadhAmamAM pravezI jAya. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'zuddha buddha caitanyaghana, siddhabhAva sAkSAt, sarva prakAzaka parama deva, parama punita vikhyAta. pote potAmAM rahyo, svayaMjyoti sukhadhAma; tuM svayaMbhU zaMbhu vibhu, anaMta nAma anAma. parama puruSa uttama mahA, tuM tribhuvana ziratAja; bIjuM kahIe keTaluM? pAra kadI na pamAya. jo jijJAsA satya che, levA e nija dhAma; sadguru vacanAmRta taNo, kara vicAra to pAma.... 1 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.243 (zrI giradharabhAI racita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 465-468) Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 118 ni5 saya , mannmat. 6unne anse, 2180 2amanit. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 118 | gAthA. - gAthA 117mAM zrIgurue kahyuM ke AtmA zuddha che, bodhasvarUpa che, caitanyano L"2"| nibiDa piMDa che, jJAnajyoti che ane sukhano bhaMDAra che. AnAthI vadhAre bhUmikA keTaluM kahevuM? jo jIva potAnA svarUpano vicAra kare to te avazya mokSapadane pAme. mokSapadanI prAptinA upAya saMbaMdhI ziSya je zaMkA karI hatI tenuM adbhuta, hRdayasparzI ane nyAyayukta samAdhAna zrIgurue gAthA 97thI zarU karyuM hatuM, te ahIM samApta thAya che. saMkalanAbaddha 21 gAthAomAM zrImad zrIgurumukhe mokSamArganuM tAttvika svarUpa, mArgaprAptino sAMgopAMga avikala krama ane rahasyapUrNa kaLazarUpa traNa gAthAo prakAzI, have prastuta gAthAmAM, gAthA 45thI zarU karelo guru-ziSya vacceno saMvAda pUrNa kare che. ziSyane uddhodhana karatI A chellI gAthAmAM zrIguru kahe che - nizcaya sarve jJAnIno, AvI atra samAya; dharI maunatA ema kahI, sahajasamAdhi mAMya." (118) - sarve jJAnIono nizcaya atre AvIne samAya che; ema kahIne sadguru artha) 1 mInatA dharIne sahaja samAdhimAM sthita thayA, arthAt vANIyoganI apravRtti karI. (118) 2 mokSanA upAya saMbaMdhI agatyanA muddAonI samajaNa zrIguru ziSyane Ape bhAvArtha LjavAnuM che. zrIgurune mokSamArga mATe vizeSa kAMI kahevAnuM have rahetuM nathI, kema ke AtmajJAnano sarva sAra temAM AvI jAya che. vaLI, zrIguru kahe che ke ahIM je kaMI kahevAyuM che, samajAvAyuM che, te saghaLuM sarva jJAnIone sammata che; temanA upadezathI viruddha eka paNa vacana prakAzavAmAM AvyuM nathI. sarva jJAnIono nizcaya ahIM AvIne samAya che. je vAta sarva jJAnIoe svIkArela che tenuM nirUpaNa ahIM karyuM che ema jaNAvI, zrIguru vANIyoganI pravRtti pUrI karI sahaja samAdhimAM sthita thAya che. puruSo mukhyapaNe to nirvikalpa svarUpAcaraNa viSe ja nimagna hoya che, paNa kyAreka vikalpa UThatAM dharmopadeza Ape che. temanuM mukhya kArya to svarUpamAM lIna thaI paramAnaMdane sAdhavAnuM che, paraMtu koI supAtra jIvane joIne temane karuNA utpanna thatAM tene upadeza Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paNa Ape che. ziSyanI mokSamArga saMbaMdhI zaMkAonuM sacoTa samAdhAna saraLapaNe saMkSepamAM karI, tenI UMDI vicAraNA karavAnI bhalAmaNa karI zrIguru potAnuM vaktavya pUruM kare che ane teo sahaja samAdhimAM sthita thAya che. bhASAsamiti vacanaguptimAM pariNamatAM, zrIguru mauna thaI AtmasamAdhimAM lIna thAya che. jeNe dharma karavo hoya teNe potAnA AtmAne oLakhavo joIe. AtmAne oLakhavo hoya to jemaNe AtmAne oLakhyo che temanuM paDakhuM sevavuM joIe. sadgurunA niraMtara ane nikaTa samAgamathI AtmAnI samajaNa prApta thAya che, teno aciMtya mahimA jAge che, tene prApta karavAnI tIkhI tamannA jAge che. sadgurune yathArthapaNe oLakhI, temanI dRDha zraddhA karI, temanAM vacano dvArA tattvonuM yathArtha svarUpa jANI, temAM heya-jJeya-upAdeya tattva oLakhI, tattvonI yathArtha pratIti karI, viparIta mAnyatAo choDI, yathArtha bhedajJAna AdarI, aMtarmukhatAno abhyAsa karatAM svAnubhUti pragaTe che, nijavaibhavanA bhoktA thavAya che. sadgurunAM vacanonA avalaMbanathI kalyANanuM mULa evuM samyagdarzana pamAya che. vizeSArtha sadgurunAM parama zAMtarasamULa vItarAgavacano aMtaroga TALavA mATe amRta samAna che. potAnA zAMta svabhAvane bhUlIne paramAM sukha mAnavuM te roga che. te roga sadgurunAM vacanAmRtathI dUra thAya che. sadgurunAM vacano vaDe AtmasvabhAva oLakhAya che. AtmasvabhAva oLakhAtAM svaviSayamAM ruci jAge che ane indriyaviSayo pratye vairAgya Ave che. indriyaviSayamAM rahelI sukhabuddhinuM virecana thAya che. viSayomAMthI sukhabuddhi TaLatAM mithyAtvarUpI roga maTe che. sAcI dhagazapUrvaka jIva jo sadgurunA vacananA avalaMbane zarIra vagere sarvane zraddhAmAMthI jatAM kare, arthAt AtmA sivAya sarva paramAMthI ahaMmamatva choDI de ane paramAM sukhabuddhi vagere saghaLA viparIta abhiprAyone tajI de to alpa kALamAM te mukta thAya che. jema vaidya kahe ke AMgaLI kapAvI nAkhazo to ja zarIra bacaze, to tyAM AMgaLI kapAvI nakhAvatAM zarIra Takaze evo vizvAsa AvavAthI AMgaLI kapAvI nAkhe che. tema sadguru kahe che ke 'jo tAre samAdhisukhamAM sthira thavuM hoya to zarIra ane rAgAdinI zraddhA choDa. huM zarIra chuM, vikArI chuM evI mAnyatA choDa. rAga ane zarIra jAya topaNa tuM rahIza. tAro nAza nahIM thAya. siddha bhagavaMta zarIra ane rAga vinA ja jIve che. e ja sAcuM jIvana che. potAnA AtmAne zarIrarUpa-vikArarUpa mAnavAthI AtmAnuM bhAvamaraNa thAya che. tuM tArA svabhAvane zarIrathI ane vikArathI judo oLakha. mAro AtmA jJAna-darzananI mUrti che, zarIrAdi huM nathI ane rAgAdi mAruM svarUpa nathI ema zraddhA karI tArA AtmasvabhAvanI dRDhatA kara ane zarIrAdino mahimA TALa Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-118 AtmAnA mahimA vaDe zarIrAdine gauNa kara. tArA zuddha svabhAvane oLakhI, vikArathI judo jANI, vikArane jatA kara.' zarIre jhera caDyuM hoya to vaidya vamana karAvIne te kaDhAvI nAkhe che, tema AtmA upara je mithyAtvanuM jhera caDyuM che te sadguru kaDhAve che. temanA bodhanA avalaMbane mithyAtvarUpI jheranuM vamana thAya che, eTale ke AtmAnI oLakhANa vaDe UMdhI zraddhAnuM vamana karatAM samyak zraddhA thAya che. 'huM zarIra chuM ke vartamAna vikAra jeTalo chuM' ema na mAnatAM, 'huM zarIra ane vikArathI rahita zuddha paramAtmA chuM' ema potAnA AtmAne oLakhIne, mithyA zraddhAnuM vamana karatAM zuddha zraddhA thAya che. huM paranuM karI zakuM, para mAruM karI zake, parathI mane lAbha-nukasAna che', e Adi sarva UMdhI mAnyatA chUTIne, 'to jJAtAsvabhAvI chuM' evI zraddhA thAya che. potAnA zuddha AtmasvarUpanI zraddhA karyA pachI jIva krame krame sthira thAya ane rAgAdino tyAga kare to AtmasiddhirUpa kArya pUrNa thAya. sAcI zraddhA thayA pachI paNa je rAgAdi thAya, te rAgAdi potAnA svarUpamAM nathI ema sAdhaka mAne che. sAcI samajaNa AvatAM je rAga thAya tene te AdaraNIya nahIM mAnatAM, potAnA zuddha svarUpane ja AdaraNIya mAnIne te temAM lIna thato jAya che ane krame krame saMpUrNa sthiratA karIne mukta thAya che. potAnA AtmAne oLakhyA pachI je rAga thAya tene svarUpasthiratA vaDe krame krame TALatAM ekalo zuddha AtmA rahI jAya che. je potAne vikArI ane zarIravALo mAne che, tene rAga vadhe che ane navAM navAM zarIrono saMyoga thayA kare che, paraMtu je potAnA AtmAne sarva paradravya ane parabhAvathI rahita zuddha mAne che te mukta thAya che. mukti arthe pahelAM to potAnA AtmAnI darakAra thavI joIe ke meM mArA AtmA mATe vItI cUkelA anaMta kALamAM kAMI nathI karyuM. Aja sudhI zarIrAdinI mamatA mATe AtmAne jato karyo che, paNa AtmA mATe kadI zarIrAdine jatAM karyA nathI. AtmAne bhUlIne bahAranA padArthono mahimA karyo hato, jenA phaLarUpe huM A saMsAraduHkhano bhogavaTo karI rahyo chuM.' jIve saMsAranI tamAma AzAone, bhaviSyanI saghaLI yojanAone, saghaLAM sapanAMone abharAI upara caDAvI devA joIe. teNe parigha taraphathI kendra pratye javAnuM zarU karavuM joIe. parigha uparanI pravRtti gauNa karI kendra pratye sajAga thavuM joIe. saghanapaNe jAgRta thavuM joIe. kendra pratye tIvrapaNe bodhapUrNa thAya to jIva atyAre ane ahIM ja tene pratyakSa anubhavI zake che. A kArya atyAre paNa ghaTI ja zake che. jIva icche to cokkasa hamaNAM ja thaI zake che, paraMtu tene mATe saghana jAgarUkatAnI, tIvra bodhanI jarUra che. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIvane kendrastha thavAmAM japa, tapa, dhyAnAdi vidhio sahAyakArI nIvaDe che. jIvane tenA kendra upara pahoMcavA mATe satsAdhano upayogI che. AtmavikAsa mATe A badhI vidhio Avazyaka tathA upakArI che. A vidhio dvArA AtmA sudhI pahoMcavAnuM lakSa hoya to ja tenuM sevana sArthaka thAya che. sasAdhano dvArA nijAtmAnI oLakhANa, tenI pratIti ane temAM ramaNatA e ja dharmanI yathArtha ArAdhanA che. potAnA AtmAnuM avalaMbana levuM te dharma che ane te dharma AcaratAM avazya mokSanI prApti thAya che. mAtra nijabhagavAna AtmAno Azraya Ahavo e ja eka karavA yogya kArya che. bhagavAna thavAnI e ja vidhi che. mokSanA anaMta atIndriya AnaMdane pAmavAno e ja upAya che. mokSanA upAya saMbaMdhI sarva jJAnIpuruSono A ja mata che ke je zrIgurue atyaMta karuNApUrvaka suziSya samakSa prakAzyo che. sarva deza-kALa ane mata-paMthanA jJAnIpuruSono mokSanA tAtvika upAya saMbaMdhI eka ja mata hoya che. sarva jJAnI puruSo paramArthamArga ekasarakho ja batAve che. tethI ja zrImade ahIM "nizcaya' zabdano prayoga karIne ema batAvyuM che ke sarva jJAnIonA upadezanI paddhati ane paribhASA bhinna bhinna hovA chatAM paNa svAnubhavanA AdhAre thayelo nizcaya eka ja prakArano hoya che, temAM bhinnatA hotI nathI. A viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che - A nyAyamAM (bhAvamAM) anaMta jJAnIno nizcaya saMkSepamAM saMkelAyo che, sarva jJAnIono avirodha nirNaya atre AvIne samAya che, je je nirNaya kahyA te badhA Atmadharmane anulakSIne kahyA che. anaMta jJAnIno ekamata (abhiprAya) che ane eka ajJAnI jIvanA anaMta mata che." - ajJAnIone AtmAnubhava na hovAnA kAraNe eka ja viSayamAM aneka abhiprAyo hoya che, jyAre AtmAnubhavanA kAraNe aneka jJAnIono eka ja abhiprAya hoya che. svAnubhavanA AdhAre, paribhASAnA bhedane oLaMgIne jJAnIo ekabIjAnA maMtavyomAM rahela sAmya pArakhI zake che. deza-kALa ke mata-paMthanA bhedone vIMdhIne ekabIjAnA anubhavonI bhASA teo oLakhI le che. game te rIte anubhava thayo hoya, paNa badhA anubhavIonI nyAta eka ja che. ucca zikhara upara pahoMcavA mATe bhinna bhinna mArgo upara jatA yAtriko jema jema upara jAya che, tema tema ekabIjAnI najIka AvatA jAya che ane Toca upara pahoMcatAM to sau eka ja sthaLe AvIne maLe che; tema jemane jemane Atmatattvano aparokSa anubhava thAya che, temanAmAM eka mULabhUta sAdharme AvI jAya che. te chatAM temanI abhivyaktimAM bheda hoI zake che, kAraNa ke te abhivyakti 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.376 Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-118 nIcenI bAbato upara AdhAra rAkhe che - (1) abhivyakti karanAra vyaktinuM anubhavanI ghaTanA pahelAnuM mAnasika ghaDatara. (2) abhivyakti karanAra vyaktinI AjubAjunI paristhiti, deza, kALa Adi. (3) abhivyakti karanAra vyakti potAnA anubhavanI vAta jenI AgaLa vyakta karI rahI hoya tenI bauddhika ane AdhyAtmika bhUmikA. (4) abhivyakti karanAra vyaktinI zabdamAM abhivyakta karavAnI potAnI zakti. abhivyakti bhale bhinna bhinna prakAre, bhinna bhinna paddhatie, bhinna bhinna zabdomAM thaI hoya; paNa AtmAnI tAttvika sattA dehathI para che ane e sattAmAM TharavuM e ja mukti che - e vAta dareka anubhavI puruSanA, dareka jJAnInA aMtaramAM vasI gaI hoya che. vacanabheda hovA chatAM sarva mata-darzananA jJAnIoe eka ja vAta karI che, temanuM prayojana ekamAtra mokSanuM ja hoya che. temaNe judAM judAM nAmoe eka satune ja prarUpyuM che. zrImad lakhe che - mahAtmAoe game te nAme ane game te AkAre eka "sat'ne ja prakAzya che. tenuM ja jJAna karavA yogya che. te ja pratIta karavA yogya che, te ja anubhavarUpa che. ane te ja parama preme bhajavA yogya che. te "paramasat'nI ja amo ananya preme avicchinna bhakti icchIe chIe. te "paramasata'ne 'paramajJAna' kaho, game to "paramaprema' kaho, ane game to sat-ci-AnaMda svarUpa' kaho, game to "AtmA' kaho, game to "sarvAtmA' kaho, game to eka kaho, game to aneka kaho, game to ekarUpa kaho, game to sarvarUpa kaho, paNa sat te sat ja che. ane te ja e badhA prakAre kahevA yogya che, kahevAya che. sarva e ja che, anya nahIM. evuM te paramatatva, puruSottama, hari, siddha, Izvara, niraMjana, alakha, parabrahma, paramAtmA, paramezvara ane bhagavata Adi anaMta nAmoe kahevAyuM che.' abhivyaktimAM bhale bheda hoya, paNa sarva jJAnI puruSonuM prayojana eka ja hoya che. anaMtA jJAnIono nizcaya eka ja prakArano hoya che, temAM koI bheda paDato nathI 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIta, 'yogabindu', zloka 3 'mokSaheturyato yogo, bhidyate na tataH kvacit / sAdhyAbhedAt tathAbhAve, tUktibhedo na kAraNam / / ' ra- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.267 (patrAMka-209) Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 zrI Atmasiddhi, zAstra' - vivecana ane e ja rahasya ahIM gopavyA vinA pragaTa karavAmAM AvyuM che. zrImad A gAthAmAM kahe che ke anaMta jJAnIoe nijapadanI prAptinA upAyanuM je rahasya prakAzya che te ja atre kahevAmAM AvyuM che. jemaNe potAnuM zuddha svarUpa prApta karyuM che evA sarva jJAnIoe zuddhAtmAnI prApti mATe je sadupAya batAvyo che te ja atre kahevAmAM Avyo che. sarva jJAnIoe pratipAdita karelA satyano sAra ahIM prastuta karavAmAM Avyo che ema zrImada ghoSita karyuM che. potAne anubhavasiddha thayelo mokSano upAya sarva jJAnIone sammata che ema kahI zrImade tenI pramANabhUtatA tathA temanI potAnI laghutAno paricaya Apyo che. zrImade sarvatra potAnI anubhavavANI uccAratAM tIrthakaronI ane pUrvAcAryonI sAkSI ApI che, jema ke - "pAMcamA abhyAsa sivAyano, tenI prApti sivAyano bIjo koI nirvANamArga mane sUjhato nathI; ane badhAya mahAtmAone paNa ema ja sUchyuM haze - (sUkyuM che).1 ..... vAkyo pratyeka mumukSuone meM asaMkhya puruSonI sammatithI maMgaLarUpa mAnyAM che, mokSanAM sarvottama kAraNarUpa mAnyAM che.' e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che.' "sarva sthaLe e ja moTA puruSono kahevAno lakSa che, e lakSa jIvane samajAyo nathI." 'AmAM kahelI vAta sarva zAstrane mAnya che." emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SaTadarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che; tIrthakare paNa ema ja kahyuM che; ane te tenA AgamamAM paNa hAla che, ema jANavAmAM che."7 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.229 (patrAMka-143) 2- ejana, pR.246 (patrAMka-166) 3- ejana, pR. 251 (patrAMka-172) 4- ejana, pR.260 (patrAMka-194) pa- ejana, pR. 263 (patrAMka-200) 6- ejana, pR.268 (patrAMka-211) 7- ejana, pR.34pa (patrAMka-397) Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-118 631 zrImanI A paddhati pUrvAcAryonI paddhatinuM smaraNa karAve che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva "samayasAra' zAstranI prathama gAthAmAM lakhe che ke - dhruva, acaLa ane anupama gatine prApta evA sarva siddha bhagavaMtone namaskAra karIne he bhavyo! anAdi-anaMta evuM je zrutajJAna zrutakevaLIo dvArA upadezAyeluM che, 2 A samayasAra graMthamAM sva-paranA anAdi mohane nAza karavA mATe kahuM chuM.' e ja pramANe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja paNa 'adhyAtmasAra'mAM kahe che ke - A graMthane viSe zAstra(jinAgama)thI tathA paMDitonA saMpradAya(utkRSTa buddhimAna evA haribhadrAdi pUrvasUrionA saMpradAyathI, avicchinna cAlI AvatI paraMparAthI thayelA guruonA AmnAya)thI ane anubhavanA yogathI sArI rIte paricita thayelI koI anirvacanIya evI prakriyAne huM kahuM chuM (kahIza). 2 ziSyane AtmAnAM cha pada saMbaMdhI rahelI tenI zaMkAonuM sacoTa samAdhAna ApI, tene niHzaMka karI, tenAM aMtarthakSu kholI zrIguru mauna thAya che. zrIgurunuM vANIyogamAM pravartana thayuM hatuM, temAMthI sahaja aTakavuM thAya che ane upayoga sahaja bhAve svarUpamAM lIna thaI jAya che. zrIgara sahaja bhAve traNe yoga sthira karI AtmasamAdhimAM lIna thaI jAya che. ziSyanA aMtaramAM divya prakAzane pragaTavAmAM nimitta thavAnuM kArya pUrNa karI zrIguru sahaja samAdhimAM magna thAya che. sahaja samAdhi viSe zrImad prakAze che - zarIra ThIka rahe te paNa eka jAtanI samAdhi. mana ThIka rahe te paNa eka jAtanI samAdhi. sahajasamAdhi eTale bAhya kAraNo vagaranI samAdhi..... samakitadaSTi jIvane sahajasamAdhi che. sattAmAM karma rahyAM hoya, paNa potAne sahajasamAdhi che. bahAranAM kAraNothI tene samAdhi nathI, AtmAmAMthI moha gayo te ja samAdhi che..... samakita AvyA vagara koIne sahajasamAdhi thAya nahIM. samakita thavAthI saheje samAdhi thAya.'3 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, samayasAra', gAthA 1 'vaMdittu savvasiddhe dhuvamacalamaNovamaM gaI patte / vocchAmi samayapAhuDamiNamo suyakevalIbhaNiyaM / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmasAra', prabaMdha 1, zloka 7 'zAstrAtparicitAM samyak saMpradAyAcca dhImatAm / ihAnubhavayogAcca prakriyAM kAmapi bruve / / ' 3- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.721 (upadezachAyA-11) Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAdhakane jyAre samyagdarzana thAya che tyAre nirvikalpa zuddhopayoga thAya che, paraMtu tyArapachI zuddhopayogarUpa dhyAna temane kyAreka ja Ave che. samyagdarzana niraMtara Take che, paNa upayoganI ekAgratA TakatI nathI. temanAM zraddhA-jJAnamAMthI nijaviSaya chUTato nathI ane cAritranI AMzika pariNati paNa tyAM rahe che. AtmAnA zuddha svarUpanuM jJAna thAya che tyArathI aMze svarUpasthiratAnuM maMDANa thAya che. tyArapachI jema jema puruSArtha vadhato jAya che, tema tema sthiratA paNa vRddhi pAmatI jAya che ane ucca ne ucca guNasthAnaka prApta thatuM jAya che. munidazAmAM mukhyapaNe svarUpAcaraNamAM ja lInatA rahe che. temano upayoga vAraMvAra aMtaramAM sthira thAya che, vAraMvAra nirvikalpa dhyAna thAya che, vAraMvAra AtmasvabhAvamAM DUbakI mArIne nirvikalpa anubhUtine prApta thAya che. temane aMtarmuhUrta kALa sudhI svAnubhava rahe che ane vAraMvAra thoDA thoDA kALa pachI pharI pAchI svAnubhavadazA prApta thayA ja kare che. zubhAzubha bhAvane TALavA mATe munidazAmAM svarUpanI sthiratArUpa zuddha upayoga (sAtamuM guNasthAnaka) hoya che, paNa jyAre teo svarUpamAM nirvikalpapaNe sthira na rahI zake tyAre zubha upayogamAM (chaThThA guNasthAnake) Ave che ane tyAre zAstranuM zravaNa vAMcana, deva-gurunI bhakti, ziSyane upadeza Adi zubha kriyA temane hoya che. tIvra viSaya-kaSAyanAM pariNAma temane hotAM nathI, paNa zubha bhAva hovAnA kAraNe teo zubha kriyA karatAM dekhAya che. zubha bhAva hovAnA kAraNe jyAre temane sahaja karuNA jAge che tyAre ziSyanA AtmakalyANa arthe dharmopadeza, mArgadarzana Adi kAryomAM teo pravRtta thAya che. teo niSkAraNa karuNAne vaza thaIne ziSyane bodha Ape che, mArgadarzana Ape che, preraNA Ape che. teo ziSya mATe je mahenata kare che te karuNAne vaza thaIne kare che, AnaMda mATe nahIM. AnaMda to temane kevaLa AtmAmAM ja bhAse che. temane evI karuNAbuddhi hoya che ke "je mane maLyuM che te ene paNa kahI dauM, ene paNa te maLI jAya.' ajJAnI koIne mArgadarzana Ape che to te AnaMdane vaza thaIne Ape che, koI mATe kaMI kare te AnaMda mATe kare che; jyAre jJAnI niSkAraNa karuNAthI bodhadAna kare che. bodhadAna karatI vakhate paNa temanI svarUpa pratIti chUTatI nathI evI temanI svarUpamagnatA ane svarUpakhumArI hoya che. jJAnInI dazA atyaMta pavitra hoya che. kadI maMda rAgamAM joDAya tyAre chaThThA pramatta guNasthAnake hoya, to vaLI sthira thatAM sAtamA apramatta guNasthAnake Ave che. puruSArthanI nabaLAInA kAraNe alpa asthiratA AvI jAya che ane prazasta rAganI vRtti UpajatAM teo chatte guNasthAnake Ave che, paraMtu e alpa asthiratA AtmajJAnane rodhaka paNa Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-118 633 nathI ane svarUpasthiratAmAM atyaMtapaNe bAdhaka paNa nathI. pharI pAcho zuddha upayoga sadhAtAM teo sAtamA guNasthAnake Ave che. Ama, teo chaThThA-sAtamA guNasthAnake jhUle che. jyAre teo zuddha upayogamAM hoya che tyAre kAyAnI ceSTA - halana-calana, gamanAgamana, UThavuM-besavuM Adi aTakI jAya che. e vakhate aDola kASThapratimA jevI nizcala kAyasthiti hoya che. vacananuM pravartana sahaja rokAI jAya che ane teo kevaLa AtmAnaMdamAM lIna hoya che. huM A AnaMda bhogavI rahyo chuM', "mArA AtmAnA sahaja AnaMdane veduM chuM' evA vikalpa paNa temane hotA nathI, kAraNa ke teo nirvikalpa dazAmAM sthita hoya che. caitanyasvarUpamAM ekAgratA thatAM cAlavAnI vRtti na UThe, bolavAnI vRtti na UThe ke manamAM bIjA vicAro na Ave e zarIranI, vacananI tathA mananI gupti che. jJAnI potAnA AtmAmAM ja upayogane sAvadhAna karIne svadravyamAM ekAgra thAya che tyAre temane trigupti hoya che, eTale ke mana-vacana-kAyA saMbaMdhI pravRttino upayoga chUTatAM upayoga svarUpamAM ja gupta thaI jAya che. svadravyamAM upayoga ekAgra thatAM, paradravya (mana-vacana-kAyA)mAM pravRtti na rahetAM mana-vacana-kAyAno samyak prakAre nirodha thAya che ane svarUpamAM ja upayoga gupta rahe che. ajJAnI jIva pApaciMtana na karavAne, mauna dhAravAne tathA gamanAdi na karavAne gupti mAne che; paNa prazasta rAga vaDe vividha prakAranA je vikalpo thAya che tenA tarapha tenuM lakSa nathI hotuM. svarUpamAM lInatA thatAM mana-vacana-kAyAnI ceSTA thAya nahIM e ja sAcI gupti che. AvI sahajasamAdhidazA jJAnIne vAraMvAra AvatI hoya che. samAdhidazA vakhatanI sthiratA viSe paMDita zrI daulatarAmajIe cha DhALA'mAM kahyuM che - samyak prakAra nirodha mana-vaca-kAya, Atama dhyAvate; tina suthira mudrA dekhi mRgagaNa upala khAja khujAvatuM.' ahIM jaNAvyA pramANe muni jyAre guptimAM hoya che tyAre teo evA sthira hoya che ke khaMjavALa AvatAM haraNa jema paththara sAthe potAnA zarIrane khaMjavALe che, tema muninI sthira mudrA joIne, temane pASANavat jANIne, temanA zarIra sAthe te potAnA zarIrane ghase che. 1- paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 6, kaDI 4 sarakhAvo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.627 (patrAMka-850) mAruM citta, mArI cittavRttio eTalI zAMta thaI jAo ke koI mRga paNa A zarIrane joI ja rahe, bhaya pAmI nAsI na jAya! mArI cittavRtti eTalI zAMta thaI jAo ke koI vRddha mRga jenA mAthAmAM khUjalI AvatI hoya te A zarIrane jaDapadArtha jANI potAnuM mAthuM khUjalI maTADavA A zarIrane ghase!" Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana muninI zAMtatA ajaba hoya che. temanI mudrAmAM raudrabhAva, rAgabhAva ke hAsyAdi bhAva nathI hotA, paraMtu atyaMta zAMta bhAva hoya che. temanI mudrAmAMthI adbhuta zAMti pravahetI hoya che. temanI mudrAnAM darzanathI jIvane zAMtino evo anubhava thAya che ke te temanI sAthenuM anusaMdhAna toDI zakato nathI. te temane joto ja rahI jAya che. te evo prabhAvita thaI jAya che ke tene bIje kaze paNa javAnuM mana thatuM nathI, temanI pAse ja besI rahevAnuM mana thAya che. supAtra jIvane temanA sAnidhyamAM dhanyatAno anubhava thAya che, ahobhAva phure che. sahaja AtmasvarUpamAM gupta thanArA asaMga mahAtmAo AvA pratyakSa zAMtimUrti hoya che. gupti vakhate svarUpamAM ja temano upayoga lIna hoya che ane sthira biMba thaIne atIndriya AnaMdano svAda mANe che. cAritramohanIyanA udayanA kAraNe guptirUpe sthira na rahevAya tyAre teo samitipUrvaka, saMyamahetue, jinaAjJA anusAra svarUpalakSe bAhya pravRttimAM pravarte che. zrImad 'apUrva avasara'nA kAvyamAM lakhe che - AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe to varte dehaparyata jo; ghora parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahIM te sthiratAno aMta jo. saMyamanA hetuthI yogapravarnanA, svarUpalakSe jinaAjJA AdhIna jo; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM, aMte thAye nijasvarUpamAM lIna jo.1 cAritramohanIyanA udayanA kAraNe jyAre jJAnI AtmAmAM ekAgra nathI thaI zakatA tyAre teo samitipUrvaka pravarte che. niriccha jJAnIpuruSano sarva yogavyApAra bhAvapratibaMdha vinAno, anAsakta bhAvavALo hoya che, eTale sneharUpa - AsaktirUpa cIkAzanA abhAve te korAdhAkaDa evA jJAnIne kamaraja vaLagatI nathI. teo yogapravRtti karavA chatAM baMdhAtA nathI. je yoga pravRtti karatAM ajJAnI jIvo rAgathI bharelA hoya che, te pravRtti karatAM jJAnI vairAgyayukta hovAthI, ajJAnI janone baMdhanuM kAraNa thatI yogapravRtti jJAnI puruSane nirjarAnuM kAraNa thAya che. A vilakSaNa vAta jJAnInA apUrva jJAnanuM tathA ananya vairAgyanuM adbhuta sAmarthya sUcave che. parama virakta jJAnadazAvALA mahAtmA puruSanI vAta nyArI che. teo khAya che, pIe che, bole che, cAle che tyAre paNa temanI aMtaraMga ceSTA to kaMIka judI ja hoya 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.pa64 (AMka-738, 'apUrva avasara', kaDI 4, 5) Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-118 635 che. temanI aMtarmukha puruSArthasabhara ceSTA Atmika pariNatiyukta hoya che. bAhya yogaceSTA vakhate paNa aMtaramAM AtmasvAsthya evuM ne evuM ja rahe che. teo yogakriyAmAM vartatI vakhate paNa niraMtara asaMgapaNAne ja bhaje che. 'huM jJAtA-draSTA chuM, asaMga chuM' evI dRSTie vartavAno puruSArtha to te vakhate paNa cAlu rahe che. traNe yoganI pravRtti karatA hovA chatAM najara nizAna upara ja hoya che, citta Atmasanmukha ja hoya che. cittavRttipravAha svarUpanI sanmukha ja rahe che. temanuM zarIra saMsAramAM ane citta mokSamAM hoya che. temanI pakaDamAMthI zuddhAtmA khasato nathI. game tevA karmodayamAM paNa teo zuddhAtmAnI pakaDa jALavI rAkhe che. jJAnI AvI anubhavadhArAmAM na rahI zake tyAre lakSadhArAmAM rahe che. lakSadhArAmAM hoya tyAre thatI dharmopadeza Adi pravRtti ziSyane AtmavikAsamAM khUba sahAyaka nIvaDe che. svarUpamAM punaH ekAgratA sadhAtAM teo samAdhimAM nimagna thAya che, arthAt lakSadhArAmAMthI anubhavadhArAmAM susthita thAya che. zrIgurue supAtra ziSyanA nimitte je vANIyoga pravartAvyo hato, temAMthI upayoga pAcho vALIne teo svarUpamAM sthira thAya che. zrIgurunI vANI je sahajatAthI pragaTI hatI, te sahajatAthI aTakI jAya che. suziSyanA puNyayoganA nimitte bhASA vargaNAno jeTalo yoga hato, teTalAM vacana nIkaLyAM. have je pariNAmo vacanaviSayamAM pravartatAM hatAM, te pariNAmo svavastusvabhAvanA vedanamAM pravartavAM lAgyAM. je bhAvamana vikalpasamUhanA kAraNe calAyamAna thaI pravartatuM hatuM, te bhAvamana sarva vikalpothI virAma pAmyuM ane svavastusvabhAvanA anubhavarUpe pravartye. AvI adbhuta samAdhidazA zrIgurune vAraMvAra sahaja vartatI hoya che. mokSano aparicita mArga batAvI ananya upakAra karanAra zrIgurunI to dazA ja kaMIka nirALI che! zrIguru saMsAranA kinArA upara hovA chatAM paNa saMsAranA kinAre nathI. A kinArA upara hovA chatAM jANe bIjA kinArA upara che! teo A vizvamAM che, paNa A vizvanA nathI! teo jagatajIvo jevA dekhAya che paNa temanA jevA nathI! dehAdi yoganI pravRttimAM hoya athavA ziSyanI samasyAnuM samAdhAna karatA hoya tyAre carmacakSue jovAmAM Ave to teo A kinArAnA lAge, jagatajIvo jevA lAge; paraMtu jyAre aMtaraMga dRSTithI jovAmAM Ave to temanI videhI dazAnuM bhAna thAya. tyAre samajAya che ke temane jagatajIvo jevA ja mAnavA ethI vizeSa mUrkhatA bIjI koI hoI na zake. teo dehAdinI pravRttimAM hoya ke ziSyane sarva jJAnIono nizcaya samajAvatA hoya, temanI vRtti Atmasanmukha ja hoya che ane AtmalInatA sadhAtAM teo sahaja samAdhimAM sthita thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana 'nizcaya sarve jJAnIno, eka prakAre abheda; temAM matabheda ja nathI, abheda e ja akheda. nizcaLa bhAva sau jJAnIno, AvI atra samAya; pUrNapaNe suprakAzathI, tattva dRSTie jaNAya. guhyanuM guhya tane kahyuM, sAra taNo e sAra; dharI maunatA ema kahI, vRtti AtmAkAra. bhASA pudgala kheravyAM, udaya avyApaka tyAMya; lIna AtmabhAve thayA, sahajasamAdhi mAMya,'1 * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.244 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 469-472) Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 prakaraNa 11 ziSyabodhabIjaprAptikathana (gAthA 119 - 127) - Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26531 ude%0, tuM rane 6 nimAMthI la2, 62 13 gAthA - 119 krva jaLa 1 Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 119 kevaLajJAnanA bIjasvarUpa evA kalyANaprada samyagdarzananA nivAsanAM sthAnaka | bhUmikA| 21 evAM AtmAnAM cha padanuM vistRta kathana zrImade abhuta zailIthI guruziSyanA saMvAda dvArA gAthA 45 thI 118 sudhI karyuM. gAthA 118mAM zrImad jaNAve che ke zrIguru potAnuM vaktavya pUruM karI sahaja samAdhimAM magna thAya che. zrIguru dvArA prApta thayela cha padanI adbhuta dezanA pAmIne suziSyanuM aMtaHkaraNa parama saMtoSa anubhave che. cha padanI A dezanAne jhIlIne suziSyane alaukika vicAradazA jAge che. zrIgurue Apela pratyeka uttara upara ziSya UMDANathI vicAra kare che ane tethI tene cha padanI niHzaMka pratIti thAya che. 'kara vicAra to pAma' evI zrIgurunI AjJA upAsatAM suziSyanA aMtaramAM dRDha tattvanirNaya tathA tattvanizcaya thAya che. tattvanuM svarUpa dareka paDakhAthI, jema che tema avirodhapaNe samajAyAthI tathA saMpUrNapaNe saMdeharahita thavAthI tenuM hRdaya anupama bhAvothI sabhara thaI jAya che. teno AnaMda atyaMta vadhI jAya che ane tevI sthitimAM zrIgurunI zAMta-vItarAgI mudrA ane samAdhistha dazAnuM darzana thatAM tenuM citta aMtarmukha bane che. suziSyane zrIgurunI zAMta mukhAkRtinuM avalokana karatAM, temanAM mana-vacana-kAyAnI adbhuta ceSTAnAM rahasyo nihALatAM, temanA adbhuta guNo dRSTigocara thAya che ane te upara vicAra karatAM tenA aMtaramAM zrIguru pratye atyaMta ahobhAva jAgRta thAya che. teno zrIguru pratyeno prema atyaMta vadhI jAya che. tenA premabhAvamAM vadhu UMDANa AvatAM tene premasamAdhi prApta thAya che. premasamAdhi eTale satparuSanAM sukharUpa smaraNa-darzanathI sahajapaNe utpanna thatI sthiratA athavA ekAgratA. zrIgurunA saMzayahArI vacanAmRta, upakArI samAgama ane AtmasamAdhidazAvALI mudrAnuM anusaMdhAna thavAthI tenA bhAvo atyaMta vRddhi pAme che ane tene AnaMdarUpa, uttama phaLane ApanArI temaja sugamatAe AtmasamAdhi prApta karAvanArI evI premasamAdhi prApta thAya che. suziSyanA aMtaramAM zrIguru pratye prema pravaheto hovAthI zrIgurue Apela svarUpalakSI bodhanuM gholana sahajatAthI thAya che. jIva jyAre potAnA AtmasvarUpane darzAvanArAM vacanonuM gholana kare che, tyAre te vacanomAM rahela divya bhAva tene sparzatA jAya che ane "deha te huM' evI pakaDavALI mAnyatA chUTatI jAya che. saMkalpa-vikalpa ati maMda thAya che ane paMca indriyano saMga choDI teno upayoga Atmasanmukha thato jAya che. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana upayoga zAMta ane sthira thatAM suziSya vizeSa vizeSa aMtarmukha thaI, aMte atIndriya ane nirvikalpa banI svasaMvedana kare che - AtmAno anubhava kare che. zrIgurunI cha padanI adbhuta dezanAthI, temanI AtmasamAdhidazA vakhatanI alaukika mudrAnAM darzanathI ane temanA pAvanakArI satsamAgamanA nimittathI suziSyane bodhabIjanI prApti thAya che. zrIgurue AtmAnAM cha padano upadeza jevA prakAre karyo hato, tevA prakAre tenuM svarUpa have tene anubhavathI samajAya che. tene potAnuM zuddha caitanyasvarUpa dehathI spaSTapaNe bhinna bhAse che. AtmA saMbaMdhIno anubhava sahitano Avo vAstavika bodha thAya tyAre bodhabIjanI prApti thaI kahevAya. bodhabIjanuM bIjuM nAma samyagdarzana che. samyagdarzana thatAM dehAtmabuddhirUpa ajJAna dUra thAya che ane nirvikalpa svasaMvedana thAya che. svasaMvedana thatAM kevaLajJAnarUpI vRkSanuM bIja pragaTa thAya che. jema bIjamAMthI vRkSa thAya che, tema samyagdarzana akhaMDa AtmasthiratArUpa kevaLajJAnamAM pariName che. A viSe zrImad kahe che - je aviratisamyaphadaSTinAmAM cothuM guNasthAnaka che; jyAM mokSamArganI supratIti thAya che. AnuM bIjuM nAma "bodhabIja' che. ahIM AtmAnA anubhavanI zarUAta thAya che, arthAt mokSa thavAnuM bIja ahIM ropAya che." suziSyane AtmAnubhUti - bodhabIjanI prApti thAya che. prathama vAra thayelI A nirvikalpa dazA alpa kSaNonI hoya che, paraMtu A alpa kALanI anubhUti vakhate tene avarNanIya zAMti ane anupama AnaMdanuM vadana thAya che. A dazA alpa kSaNo mATe mANIne jyAre te vikalpAtmaka dazAmAM Ave che tyAre te zrIguru pratyenA bhaktibhAvathI atyaMta chalakAI jAya che. zrIgurunI kRpAthI thayela anubhUtinuM varNana karavA, potAne ullAsa pradarzita karavA ane zrIgurunA upakAra pratyeno potAno ahobhAva vyakta karavA te Atura thaI jAya che. AtmAno anubhava thayA pachI ziSyanA aMtaramAM pragaTelI dazAnuM tathA kalyANadAtA zrIgurunA upakAra pratyenA ziSyanA bhaktibhAvanuM adbhuta hRdayasparzI varNana zrImade suziSyanA mukhe 'ziSyabodhabIjaprAptikathana' zIrSaka heThaLa nava gAthA(119 thI 127)mAM rajU karyuM che. gAthA 119 thI 123 sudhImAM suziSya teno svAnubhava zrIguru samakSa vyakta kare che tathA gAthA 124 thI 127 sudhImAM potAnA svAnubhavamAM kAraNabhUta evA zrI 1- juo : AcAryazrI guNadharajIkRta, kasAya pAhuDa'nI AcAryazrI vIrasenajIkRta TIkA, 'jayadhavalA', pustaka 1, bhAga 1, prakaraNa 31, pR.44-45 'kevalaNANaMsassa sasaveyaNapaccakkheNa NibbAheNuvalaMbhAdo / ' 2- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.736 (vyAkhyAnasAra-1, 1) Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-119 643 sadgurudevanA RNano svIkAra kare che. zrImade A gAthAomAM ziSyano abhuta samarpaNa bhAva darzAvyo che. gAthA 119 thI 123mAM zrImade cha padanI saMkSipta vyAkhyA karI che. temAM zrImanno gaMbhIra zubhAzaya be prakAre jovAmAM Ave che - (1) koI bhavya jijJAsu jIva 'zrI Atmasiddhi zAstrano abhyAsa karI AgaLa vadhatAM cha padanI yathArtha vyAkhyA bhUlI jAya athavA tenI samajaNamAM ayathArthatA AvI jAya athavA kaMI saMdeha utpanna thAya to tenA samAdhAna arthe te padonI saMkSipta vyAkhyA pharIthI kahI che, jethI nyAyayukta siddhAMto tenA aMtaramAM daDha thAya ane samajaNamAM koI paNa prakAranI bhUla thavA na pAme. kadApi AtmArthI jIva vicakSaNa ane subuddhivAna hoya ane tethI jo uparokta doSano udbhava thavAnI zakyatA na hoya to tyAM paNa A vyAkhyAthI te jIvanA nirmaLa bhAvonI vRddhi thAya e zubhAzaya che. (2) zrI jJAnI puruSoe A cha padane samyagdarzananAM mukhya nivAsabhUta kahyAM che, je atyaMta saMdeharahita che, sahaja vicAramAM sapramANa thavA yogya che, parama nizcayarUpa jaNAvA yogya che ema kahyuM che. tenI pratItirUpe ziSyanuM dRSTAMta ahIM mojUda che. zrIgurunA upadeza pachI suziSyane vicArabaLa vaDe cha padanA bhAvono nizcaya thAya che, AtmajJAna pragaTe che ane te pote potAnA anubhavanuM zrIguru samakSa nivedana kare che. te anubhavasvarUpa kathananI sacoTa asara vAMcanAra athavA zravaNa karanAra jijJAsu jIva upara thayA vinA rahetI nathI. tethI A vAMcIne ke sAMbhaLIne jijJAsu jIvanA aMtaramAM jAgRti Ave, cha padanA nyAya sapramANa jaNAya ane pariNAme svAnubhavano puruSArtha upADavA aMtaramAM vRtti UchaLe evo zubha Azaya paNa ahIM jaNAya che. kRtajJatAnA bhAvathI bhAvita thayelo suziSya, potAne thayelI bodhabIjaprAptine vANI dvArA pradarzita karatAM kahe che - "sadagurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; (gAthA nijapada nijamAMhI lahyuM, dUra thayuM ajJAna." (119) ziSyane saddagurunA upadezathI apUrva eTale pUrve koI divasa nahIM AveluM evuM bhAna AvyuM, ane tene potAnuM svarUpa potAne viSe yathAtathya bhAsyuM, ane dehAtmabuddhirUpa ajJAna dUra thayuM. (119) zrI sadgurunA upadezathI ziSyane apUrva bhAna AvyuM ane tenuM anAdinuM bhAvArtha LnA ajJAna dUra thaI jJAnaprakAza thayo. sadgurunA sarvottama sadupadezathI tenI AtmabhrAMti dUra thaI. saddagurunI dezanAnA nimitte dezanAlabdhi, prAyogyalabdhi ane artha evuM bhAna A Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 'zrI Atmasiddhi, zAstra' - vivecana karaNalabdhi pragaTa thatAM potAnuM svarUpa potAnA viSe yathAtathya bhAsyuM. anAdi kALathI deha, indriya, prANa Adine te potAnuM svarUpa samajato hato, te ajJAna dUra thayuM ane AtmAmAM nijabuddhirUpa anubhavasiddha nizcaya thayo. traNa loka ane traNa kALamAM utkRSTamAM utkRSTa padArtha AtmA che ane te ja potAnuM svarUpa che evo pragaTa anubhava suziSyane zrIgurunA bodhathI thayo che. sadgurunA caraNasevana vinA nija cidAtmatattvano lakSa thavo durlabha che. AtmajJAnI gurunAM darzana, samAgama, bodha, AjJA, sevA AdithI svarUpanI prApti thAya che. jema jema jIva sadgurunAM bodha ane AjJAmAM ekatAna thato jAya che, tema tema te AtmAvalaMbI thato jAya che ane koI dhanya paLe cittavRtti svarUpamAM laya pAmatAM svarUpano sAkSAtkAra thAya che. Ama, puSTanimittarUpa saddagurunA upadezanuM avalaMbana AtmAne svarUpArohaNa karavAno sugama ane zreSTha upAya che ema ahIM siddha thAya che. - sadgurunI vANIno mahimA aparaMpAra che. temanA eka eka zabdamAM naryuM vizeSArtha 'bApA, mAdhurya bharyuM hoya che, amRta bharyuM hoya che, AtmahitanI preraNA bharI hoya che. temano paramArthapreraka upadeza jIvane anAdinI mohanidrAmAMthI jagADe che. sadgurunA parama zAMta rasamULa vacanAmRta jIvane deha ane rAgathI bhinna karIne svarUpamAM sthira thavAmAM parama avalaMbanarUpa che. cakravartIne cha khaMDanuM rAja, 96,000 strI, 96 karoDa pAyadaLa, 96 karoDa gAma, 72,000 nagara, 48,000 pATaNa hoya che; paraMtu e sarvanA avalaMbane aMtarmukha thaI zakAtuM nathI, Atmasanmukha thaI zakAtuM nathI; paNa sadgurunI vItarAgavANInA avalaMbane aMtarmukha thavAya che. vItarAgavANInA AdhAre upayoganI dizA palaTAtAM AtmAnaMdanI prApti thAya che. sadgurune aMtaramAM ekamAtra caitanyarasa ja ghUMTAya che, tethI temanI vANImAM paNa caitanya ja nItare che. Ama hovAthI sadgurunA dareka zabdamAM evuM sAmarthya bharyuM hoya che ke jo te yathArtha rucipUrvaka sAMbhaLavAmAM Ave to jAta ane jagata pratyenI jIvanI dRSTimAM parivartana Ave che; paraMtu jo saguruno upadeza mAtra karNendriyanA manoraMjananuM sAdhana banI rahe to jIvanA uddhAranI koI zakyatA nathI rahetI. AtmahitanI ruci vinAnuM zravaNa to jIve A caturgatiparibhramaNamAM bhamatAM bhamatAM aneka vAra karyuM che, paNa tethI kAMI kAraja saryuM nathI. have to evI rIte zravaNa karavuM joIe ke sIdhAM paribhramaNanAM pratyAkhyAna ja levAI jAya. jIva upara zravaNano Avo prabhAva na paDe to teno koI Aro ke ovAro nathI. jIvamAM supAtratA pragaTI hoya to sadgurunA bodhanuM rucipUrvaka zravaNa thAya che. supAtra jIvane anaMta kALanA paribhramaNathI thAka lAgyo hoya che. tene samajAyuM hoya che Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-119 645 ke mAro paramAM potApaNAno je bhAva che te ja paribhramaNa karAve che. e mithyA bhAvanA kAraNe huM atyAra sudhI paranI ciMtAthI gherAyelo rahyo chuM ane tethI ja paribhramaNanI samasyAnuM mane bhAna paNa nathI rahyuM, tenuM vismaraNa ja thayA karyuM che. A ghaNI moTI akSamya bhUla huM karato rahyo chuM.' tene evI jhUraNA jAge che ke have game te thAo, paNa mAre A paribhramaNa ane tenAM kAraNothI chUTavuM ja che. tene paribhramaNathI mukta thavAnI jijJAsA vedanA sahita utpanna thaI hoya che. A vedanAnA kAraNe paMcendriyanA viSayomAM rahelI Asakti moLI paDe che. saMsArane spaSTa prItithI sevavAno abhiprAya zithila thAya che. jagatamAM rahelI tenI sukhabuddhi maMda paDe che. je jagatamAMthI sukha meLavavA te niraMtara jhAvA mArato hato, te jagata tene anitya, asAra, aramaNIya lAge che. Akho saMsAra tene duHkhamaya lAge che. A vairAgya tenAmAM muktino makkama nirdhAra jagADe che. pUrNa sukha pUrNa nirdoSatAmAM lAgyuM hovAthI paripUrNa nirdoSa dazA prApta karavAnuM dhyeya baMdhAya che. te bhAve che ke huM vItarAga bhagavAna ane vItarAga saMtono upAsaka chuM. mArA jIvanamAM paNa temanA jevo vItarAgI rasa Avavo ja joIe. vItarAgarasanA svAda vagara jIvanamAM saMtoSa nathI. bhale duniyAnI game teTalI vibhUti maLe, ajJAnamaya jIvana to sAva rasa vagaranuM che, phakyuM che. caitanyanuM jJAnamaya jIvana ja sarasa che. bhale te mATe duniyAnI game tevI pratikULatA sahana karavI paDe, mAre e meLavavuM ja che. saddagurunA bodhanA Azraye mAre mArI jIvanadazA palaTAvI nAkhavI che.' AvA supAtra jIvane jyAre mahatpaSyanA udayathI sadguruno upadeza prApta thAya che tyAre te e upadezathI raMgAI jAya che. saddagurunI AtmalakSI, Atmahita karanArI vItarAgavANIne jhIlIne satpAtra jIva tene potAnA aMtaramAM pariNamAvI de che. jema korA ghaDA upara pANInuM TIpuM paDatAM ja ghaDo te TIpAne cUsI le che, tema jene tIvra AtmajijJAsA jAgI che ane bhavabaMdhananA duHkhathI je ati saMtapta che evo AtmArthI jIva, sadguru pAsethI AtmazAMtino upadeza maLatAM ja tene cUsI le che, eTale ke e upadezane tarata ja potAnA AtmAmAM pariNamAvI de che jema tRSAturane zItaLa pANI maLatAM te tene premapUrvaka pIe che, tema AtmAnA athane caitanyanA zAMta rasathI bharapUra sadgurunI vANI maLatAM te tene atyaMta rucipUrvaka jhIlIne aMtaramAM pariNamAvI de che. koI dhakhadhakhatA taDakAmAM retInA raNa vacce AvI paDyo hoya, tarasathI taraphaDatAM prANa kaMThagata thaI gayo hoya, "pANI, pANI' no pokAra karato hoya ane AvA saMjogomAM jo tene zItaLa, madhura pANI maLe to te kevI talapathI pIe; tema vikAranI AkuLatArUpa dhoma dhakhatA taDakAmAM, bhavaraNanI vacce bhamatAM je jIvane AtmazAMtinI khUba tRSA lAge che, te AtmazAMtino pokAra kare che; Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AvA samaye jJAnInI zItaLa madhurI vANI maLatAM te AtmazAMtinI atizaya talapathI caitanyanA zAMta rasathI bharapUra vANInuM pAna kare che ane tene te bodha aMtaramAM pariNamI jAya che. AtmArthI jIvane sadguruno upadeza zravaNa karavAmAM atyaMta ullAsa Ave che. AtmAno mahimA vadhAravA saddaguru ekanI eka vAta pharI pharI kahe to tenAthI tene kaMTALo nathI Avato. jIvane deha upara rAga hovAthI tathA khAdya padArtho ArogavAthI dehanI puSTi thAya che evo vizvAsa hovAthI, roTalA vagere vAraMvAra khAvAmAM kaMTALo nathI Avato; tema supAtra jIvane AtmAnI ruci thaI hovAthI ane sadgurunA upadezathI AtmArthanuM poSaNa thAya che evo vizvAsa hovAthI, sadguruno bodha vAraMvAra zravaNa karatAM paNa te kaMTALato nathI. AtmArthI jIva jagatanI mamatA ghaTADIne, satsamAgame AtmAnuM svarUpa sAMbhaLI, te bodhanuM ciMtana kare che. supAtra jIvane sadguru dvArA AtmAno bodha prApta thatAM suvicAraNA jAge che. bIjA badhA vikalpo dUra karIne te pharI pharI e bodhanuM ja smaraNa kare che. bodhanuM avalaMbana letAM tenI zaktionI dizA badalAI jAya che. bodhanA AzrayathI tenAmAM rUpAMtaraNa ghaTita thAya che. bodha evo kImiyo che ke jenAthI badhuM ja badalAI jAya che. jyAre jIva koI vRttinI pAse - koI bhAvanI pAse bodhane laI jAya che, to e bodhathI te vRttinA - te bhAvanA guNadharma badalAI jAya che ane tenI zaktio evI ne evI ja nathI rahetI jevI te pahelAM hatI. zaktio mATe eka navo mArga khUlI jAya che. have e zaktio bahiryAtrA nathI karatI, paNa tenI aMtarmukha yAtrA zarU thAya che. e AtmA tarapha gati kare che. anAdithI je AtmasvarUpa ekadama aparicita bhAsatuM hatuM, te have paricita lAgavA mAMDe che. anaMta kALathI parapadArthomAM tIvra mamatA karIne je AtmAno paricaya karavAnI teNe darakAra karI na hatI, te AtmAno vAraMvAra paricaya karavAnuM tene mana thAya che. zarIrathI bhinna evA AtmAnA astitvano paricaya karavAno te vAraMvAra prayatna kare che. A puruSArtha karatAM bahAranA koI paNa aMtarAyothI te mUMjhAto nathI. te tarapha tenuM lakSa paNa jatuM nathI. tenA lakSamAM to ekamAtra caitanya ghoLAyA kare che. jIvananI bAhya pratikULatAothI gabharAIne te potAnI sAdhanA choDI deto nathI. nAnI-moTI Aphato pasAra karIne te AgaLa vadhato rahe che. dareka Aphata pAra karIne te mokSamArge pragati karato rahe che. Aphatane ekabAju phagAvI te potAnuM kAma cAlu rAkhe che. tene to svabhAvanI prApti na thAya tyAM sudhI cena nathI paDatuM. AvI dazA Ave tyAre AtmAnI kharI dhagaza jAgI kahevAya. AvI dazAvALo jIva AtmAne prApta karIne ja Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 647 jaMpe che. jyAM sudhI AvuM aMtarapariNamana na thAya tyAM sudhI potAnA AtmArthanI kacAza samajIne, sUkSma nijAvalokana karIne te AtmArthanI ugratA kare che. gAthA-119 AtmArthI jIvane saMsAranAM kAryomAMthI rasa UDI jAya che. tene AtmA sivAya bIje badhe nIrasatA lAge che. tene rUMvADe rUMvADe svabhAva pratyeno utsAha jAge che. tene to mAtra Atmasanmukha thavAnuM ja game che. te dehAdithI bhinna evA AtmAnuM astitva lakSamAM laIne potAnAM pariNAmane vAraMvAra Atmasanmukha kare che. tenI vicAradhArA Atmavastu tarapha ja pravAhita thAya che. tenI raheNIkaraNI Atmavastune anurUpa thAya che. koI paNa pravRtti karatI vakhate te satata AtmajAgRti seve che. tenI pariNita vegapUrvaka svadhara tarapha vadhatI jAya che ane upayoganI vadhu ne vadhu sUkSmatA vaDe te badhI sUkSma viparItatAone paNa toDato jAya che. tene bhedajJAnanA baLathI aMtaramAM zAMti AvatI jAya che. satata gholananA pratApe eka evI kSaNa Ave che ke cittavRttipravAha caitanyasattAmAM laya pAme che ane tene AtmAno anubhava thAya che. AtmA viSaya-kaSAyothI chUTIne caitanyanA parama gaMbhIra zAMta rasamAM TharI jAya che. tene potAnuM atyaMta suMdara mahAna adbhuta AnaMdamaya astitva svasaMvedanapUrvaka pratItimAM AvI jAya che. upayoga svAnubhavamAM pravartatAM nirvikalpa AnaMdadazA anubhavAya che. tyAM darzana-jJAna-cAritra saMbaMdhI, naya-pramANa vagere saMbaMdhI koI paNa vicAra hoto nathI, sarva vikalpo vilaya pAmyA hoya che. svAnubhava thatAM dRSTimAM guMlATa mArI te ajJAnImAMthI jJAnI thAya che, bebhAnamAMthI sabhAna thAya che. tene AtmAnuM apUrva bhAna pragaTe che. zrImad lakhe che 'paribhramaNa karato jIva anAdikALathI atyAra sudhImAM apUrvane pAmyo nathI. je pAmyo che, badhuM pUrvAnupUrva che. e saghaLAnI vAsanAno tyAga karavAno abhyAsa karazo. dRDha premathI ane paramollAsathI e abhyAsa jayavaMta thaze, ane te kALe karIne mahApuruSanA yoge apUrvanI prApti karAvaze.'1 sadgurunA upadezanA avalaMbane jIvano upayoga jyAre svarUpamAM ekAgra thAya che tyAre tene nijapadanI prApti thAya che. anAdithI jIva pudgala sAthe ekatA mAnato hovAthI, potAnA svatattvane jANato nahIM hovAthI du:khI thAya che. paraMtu tenuM svatattva to pudgalathI atyaMta juduM che. tenuM caitanyatattva zarIrAdi sAthe jarA paNa ekameka thayuM nathI, rAgarUpa azuddha paNa thayuM nathI. evuM ne evuM jJAnAnaMdathI bharapUra zuddha caitanyatattva zAzvatapaNe birAje che. paradravya-parabhAvathI bhinna evA svatattvane dekhatAM ja parama AnaMdanI, prasannatAnI prApti thAya che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.256 (patrAMka-183) Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jo koI mANasane potAnuM makAna jovuM hoya ane jo te makAnane pITha daIne Ubho rahe to te makAna joI zake nahIM. paraMtu jo te mANasa makAnasanmukha mukha rAkhe ane pachI potAnI dRSTi makAna tarapha kare to te mANasa te makAna ane tenI aMdaranI gharavakharI vagere badhuM joI zake. tema jo AtmA jovo hoya to aMtardaSTi vaDe ja dekhAya, nijaghara tarapha dRSTi karIne jue to ja dekhAya. sva tarapha dRSTi kare to anaMta jJAna, darzana, cAritrAdi guNono bhaMDAra evo AtmA dekhAya. trikALI zuddha nijAtmaprabhu tarapha dRSTi karavI e ja tAttvika mokSamArga che. nijapada to satata aMtaramAM hAjara che ja, paNa jIve tenA upara dRSTi mAMDI nathI. jIvano saMbaMdha tenI sAthe thayo nathI, arthAt saMbaMdha hovA chatAM paNa te saMbaMdhanuM tene bhAna nathI. jema ke nAka upara cazmA hovA chatAM enuM bhAna jo na rahe to te vyakti anyatra camA zodhavAno prayatna kare che. cazmAnuM nAka upara hovuM, te sAthe enuM bhAna hovuM te paNa eTaluM ja agatyanuM che. te rIte svatattva hAjara che ja. svatattvathI jIva jarA paNa vegaLo nathI. mAtra vimakha ja thayo che. teNe tene koI divasa gumAvyuM ja nathI, kAraNa ke te tenuM astitva che. e eka ja saMpatti evI che ke je khoI zakAtI nathI, kAraNa ke jIva pote ja te che. chatAM jIva tene zodhe che ke je kyAre paNa khovAyuM nathI, jenuM mAtra vismaraNa ja thayuM che. svatattvanI prApti mATe jAgavuM' e ja eka upAya che. jAgRta thavA sivAya bIjo koI mArga nathI. Atma-ajJAna e nidrA che, temAMthI jAgavuM jarUrI che. UMghamAMthI jAgavuM e ja satyane meLavavuM che. jIva UMghamAM hovAthI AtmA pAse che chatAM te tene joto nathI. jJAnIo pokAra karIne jIvane jagADe che. teo jIvanI UMgha uDADe che, ghAtaka evI svapnadazAmAMthI jagADe che. temano bodha jIvanI nidrAne ane svapnonA aMdhakArane toDI nAkhe che. temanA upadezathI jIva bhAnamAM Ave che, jAgRta thAya che. jIva jAgRta thatAM huM zarIra nathI, huM rAga-dveSa nathI, huM to mAtra caitanya chuM, jJAyaka chuM, jANanAro chuM. rAga-dveSa to para che, paranA nimitte Upaje che, e mAro svabhAva nathI. huM rAga-dveSathI bhinna, siddha samAna zuddha, jJAtA-draSTA, sahaja, AnaMdathI paripUrNa, anaMta guNaratnono samudra, citUpa AtmA chuM' evuM nijapada svasaMvedanamAM Ave che. AvuM nijapada jeNe nijamAM prApta karyuM, AtmabhAvanuM ane anya bhAvanuM bhinnapaNuM svasaMvedanathI jene samajAyuM, tene bodhabIja utpanna thayuM ema kahevAya che. zrImad lakhe che - A AtmabhAva che, ane A anyabhAva che, evuM bodhabIja AtmAne viSe pariNamita thavAthI anyabhAvane viSe saheje udAsInatA utpanna thAya che, ane te Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-119 udAsInatA anukrame te anyabhAvathI sarvathA muktapaNuM kare che.'1 sva ane paranI bhinnatAno anubhavAtmaka bodha thatAM AtmAmAM caitanyanA zAMta rasanI varSA thAya che ane anAdinA viSaya-kaSAyanI bhayaMkara Aga kSaNamAtramAM TharI jAya che. zrAvaNa mAsamAM ghanaghora varSA thatAM jema grISma Rtuno ukaLATa zamI jAya che, tema AtmabhAna thatAM caitanyamAM AnaMdanA phuvArA UDe che, zAMtinI amIdhArA varase che ane te zAMtinI zItaLa dhArA viSaya-kaSAyanA agnine bujhAvI de che. jJAna thatAM ja AtmA caitanyanA parama zAMta rasamAM magna thAya che ane te viSaya-kaSAyothI judo paDI jAya che. 649 eka bAju vItarAgI zAMta rasano dariyo ane bIjI bAju saMsArano rAgarUpI dAvAnaLa, te bannene bhinna jANanAruM samyagnAna rAganA dAvAnaLane bujhAvI nAMkhe che ane jIva zAMtimAM TharI jAya che. jema barapha ane agnino sparza taddana bhinna jAtino che. barapha ThaMDo che ane agni uSNa che. tema caitanya ane rAgano anubhava taddana judI jAtino che. caitanya zAMtarasarUpa che ane rAga AkuLatArUpa che. potAnA svarUpanuM bhAna thatAM ja jIva caitanyanA zAMta rasanuM pAna kare che ane tene koI AkuLatA duHkha rahetAM nathI. AtmA to avikArI, jJAnasvabhAvI che, paNa jIva tenAthI ajANa hovAnA kAraNe zarIramAM Atmabuddhi kare che. AtmasvarUpanuM ajJAna hovAthI jIva potAne deha, indriya, prANa, buddhirUpa mAne che ane paramAM ahaM-mamabuddhi karI dehAtmabhAvane poSato rahe che. dehamAM AtmabuddhirUpa mULa bhUlanA kAraNe strI-putrAdimAM mamabuddhinI kalpanA thAya che, rAgAdi parabhAvane viSe AtmabhAvanI kalpanA thAya che ane jIva mUDha bane che. zarIramAM Atmabuddhi karI hovAthI zarIrane anukULa evI vastuomAM tene sukha-salAmatI dekhAya che ane tethI te temAM iSTa-aniSTanI kalpanAo karyA kare che. te anukULa sAmagrImAM rAga kare che ane pratikULa sAmagrImAM dveSa kare che. zarIramAM ahaMbuddhi, zarIrAzrita vastuomAM mamabuddhi ane iSTa-aniSTabuddhi karavAthI aneka prakAranI AkuLatA utpanna thAya che, vividha prakAranA saMkalpa-vikalpa thAya che. te satata klezamaya rahe che. Ama, ajJAnI jIvanuM AkhuM jIvana behozImAM ja vyatIta thAya che. jIva mohane vaza thaI, AtmabhAna bhUlI, anAdithI AvI bebhAna dazAmAM DUbelo hato; te have sadgurunA upadeza dvArA jAgyo, arthAt tene have apUrva bhAna 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.421 (patrAMka-525) 2- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 11 'svaparAdhyavasAyena deheSvaviditAtmanAm / vartate vibhramaH puMsAM putrabhAryAdigocaraH / / ' Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pa0 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pragaTyuM. ahIM "AvyuM apUrva bhAna' dvArA mAtra AtmAnI bauddhika samajaNa ke zAstrokta mAhitI abhipreta nathI, paraMtu svAnubhavathI utpanna thayelI pratIti ane jAgRti abhipreta che. je svarUpa samajyA vinA jIva anaMta du:kha pAmyo hato, te svarUpanuM bhAna - pUrve koI divasa nahIM thayeluM evuM bhAna, sadgurunA upadeza dvArA lAdhyuM ane potAnuM svarUpa potAne viSe jema che tema yathAtathya bhAsyuM. jema pavana vAdaLAMne dUra karI sUryanuM darzana karAve che, tema sagurunA bodha dvArA ajJAna dUra thaI svarUpasUryanuM darzana thAya che. anAdinuM dehAtmabuddhirUpa ajJAna dUra thAya che. je sagurunA upadeza dvArA potAne apUrva bhAna pragaTe che, temanA pratye ziSyane ahobhAva thAya che ane aMtaramAM te UMDI kRtajJatAno bhAva vede che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'te kRtajJa ziSyane saddaguruno ananya upakAra kevo vedAya? jema bezuddha karatA auSadhathI (dhatUrA, madIrA, chloroform) jIva zarIranuM bhAna bhUlI jAya che, behoza banI jAya che, tema AtmA darzanamohanA udayathI AtmabhAna bhUlI bebhAna thaI gayo hato, te AtmabhAna jeNe jagADyuM te sadguru bhagavAnano kevo ananya parama upakAra? jeNe anaMta guNanidhAna aciMtya cittAmaNi svarUpa evA AtmAnuM bhAna pragaTAvI samyagadarzana karAvyuM evA saddaguru bhagavAnano kevo anaMta apAra aciMtya upakAra?' jJAnarUpI aMjanazalAkA(AMjavAnI saLI)thI ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha evA potAnAM netra kholanAra sadguruno ziSyane atyaMta mahimA varte che. mithyAtvanA tALAnA kAraNe je caitanyakhajAno baMdha hato, te zrI sadguru bhagavAne anaMta kRpA karIne batAvyo ane jJAnAnaMdarUpI nidhAnano svAmI banAvyo; tethI ziSya zrIguruno upakAra mAne che. potAnA aMtaramAM zrIguruno adbhuta prabhAva vedAtAM ziSyane zrIguru pratye apUrva bhakti utpanna thAya che. Ama, A gAthAmAM suziSya potAne thayelA apUrva bhAnano svIkAra kare che. 2 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "rAjajyoti mahAbhASya', pR.478 2- A prakAranuM kathana 'zrImad bhagavadgItA'mAM paNa jovA maLe che. zrIkRSNa dvArA sadupadezanuM pAna karyA pachI arjuna 'zrImad bhagavadgItA'nA agiyAramAM adhyAyamAM zrIkRSNane saMbodhIne kahe che : 'madanugrahAya paramaM guhyamadhyAtmasaMjJitam / yattvayottkaM vacastena moho'yaM vigato mama / / ' artha - he bhagavAna! mArA upara anugraha karavA Ape je parama gopya-gopanIya adhyAtmaviSayaka vacanonuM kathana karyuM che, tenAthI mAruM ajJAna naSTa thaI gayuM che, arthAt mArI avivekabuddhi naSTa thaI gaI che. - "zrImad bhagavadgItA', adhyAya 11, zloka 1 Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-119 651 suziSyane dezanAlabdhi pragaTyA pachI bAkI rahelI be labdhi paNa pragaTe che ane vikalpa TharI jatAM nirvikalpa svasaMvedanano abhuta AnaMda pragaTe che. A kAryamAM zrIguruno upadeza nimittakAraNa che ane ziSyanI satpAtratA te upAdAnakAraNa che. sadgurunA upadezanuM uttama nimitta pAmIne supAtra ziSya potAnA svarUpane pAme che. A rIte ahIM nimitta ane upAdAnanI saMdhi garbhitapaNe batAvI che. madha banAvavA mATe madhamAkhI phUla upara bese che. phUlanI parAgaraja le che. e parAgaraja enA peTamAM pahoMce che tyAre enI sAthe amuka prakAranA rasa maLe che. e rasa maLe tyAre ja pelI parAgarajamAMthI madha taiyAra thAya che. tyArapachI madhamAkhI e madhano madhapUDAmAM saMgraha kare che. parAgaraja phUlamAM rahelI hoya che, paraMtu e madha nathI. madhamAkhInA peTamAM je rasa hoya che e paNa madha nathI. e bannenA saMyojanathI madha taiyAra thAya che. tema nimitta ane upAdAna bannenA saMyojanathI kArya nIpaje che. parAgaraja eTale sadgurubodha, madhamAkhI eTale jIva ane peTanA rasa eTale jIvanI upAdAnazakti. sadgurunAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama dvArA Aja paryata suSupta rahelI jIvanI upAdAnazakti jAgRta thAya che. jIvamAM eka navIna prakAranuM AdhyAtmika valaNa pragaTe che. paramArthanA lakSe AtmAthI jIva jema jema sagururUpI phUla tarapha vadhu AkarSAto jAya che, jema jema bodharUpI parAgaraja vadhu ne vadhu grahaNa karato jAya che; tema tema tenI upAdAnazakti vadhu ne vadhu jAgRta thatI jAya che. e puruSArthanA pariNAme AtmajJAnarUpI madhanI utpatti thAya che. AtmaprAptinA kAryamAM ziSyanI AtmaprAptinI jhUraNA - vedanA kevI hoya che ane A kAryamAM sadguru kaI rIte madadarUpa bane che te eka udAharaNa dvArA samajIe - eka pAMca varSanA bALakanI mA meLAmAM khovAI gaI. meLAnI apAra bhIDamAM teo banne chUTA paDI gayA. dIkaro polIsacokIe pahoMcyo. te mA khovAyAnI phariyAda lakhAvavA icchato hato. tethI tene ispekTara pAse laI javAmAM Avyo. bALake te inspekTarane kahyuM ke "mArI mA meLAmAM khovAI gaI che.' teNe bALakane evI jagyAe Ubho karyo ke jyAMthI meLAmAM AvanArI badhI strIo nIkaLatI hatI. teNe bALakane kahyuM ke "ahIMthI nIkaLatI badhI strIone dhyAnathI jo ane tArI mAne tuM zodhI le." jema bALake potAnI mAne svayaM zodhavI paDaze, koI tenI mA zodhI Apaze nahIM, inspekTara paNa nahIM; tema AtmArthIe AtmAnI prApti svayaM ja karavI paDaze. sadguru mAtra sahAyaka che. potAnA puruSArtha vinA anya dvArA te maLI jaze evI AzA jIve rAkhavI vyartha che. bALaka jANato hato ke sAMja sudhI jo mA nahIM maLe to mA vinA aMdhArAmAM Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane te paNa ekalA ekalA AkhI rAta kADhavI paDaze. A sabhAnatAthI te sarva kAryone bhUlIne mAtra tenI mAne zodhavAnA kAryamAM ja lIna rahyo. sAdhakane paNa khyAla hoya che ke jIvananI saMdhyA sudhImAM jo AtmA nahIM maLe to cAra gatimAM ane coryAsI lAkha yoniomAM anaMta kALa sudhI bhaTakavuM paDaze. potAne anaMta du:kha bhogavavuM paDaze evI khabara hovAthI te manuSyabhavano amUlya samaya viSaya-kaSAyamAM barabAda nathI karato. jo e bALakane koI kahe ke taDakAmAM UbhA rahIne bahu thAkI gayo haze. jarA khA-pI, ramato rama, pachI mAne zodhaje. hajI to Akho divasa bAkI che, jaladI zuM che?.....' to te tenuM sAMbhaLe? nA. evuM nathI ke bALaka bhUkhyo ja raheze. te khAze paNa kharo, paNa tene emAM rasa nahIM paDe. taDako sahana nahIM thAya to chAyaDAmAM besaze paNa kharo, paNa tenuM dhyAna to mAne zodhavAmAM ja lAgeluM raheze. eka paNa strI tenA dhyAnanI bahAra nahIM jAya. tema sAdhaka bhojanAdi kare paNa tenuM dhyAna sadA AtmA upara hoya che. puNyodaye anukULa suvidhAo maLe to temAM ajAgRta thaI lipta nathI banato. te potAnuM dhyAna sadA AtmA upara rAkhe che. vyavahAramAM joDAvuM paDe to joDAya che, paNa dRSTi lakSa uparathI haTatI nathI. jema bALakane sAMja paDyA pahelAM mAne zodhavI ja che evI tAlAvelI hatI, tema A deha chUTe te pahelAM dehadevaLano deva prApta karavo ja che. evI sAdhakane tIvra tAlAvelI rahe che. jema bALake potAnI mAnI khoja mATe meLAnI samasta strIone be bhAgamAM vibhAjita karI hatI, ekamAM mAtra potAnI mA ane bIjAmAM sarva anya strIo; tema AtmArthI paNa svarUpa prApti mATe vizvanAM samasta dravyone be bhAgamAM vibhAjita kare che. ekamAM mAtra svadravya, arthAt nija zuddhAtmA ane bIjAmAM tamAma pAradravya, arthAt potAnA AtmA sivAyanA anya sarva jaDa-cetana padArtho. jevI rIte bALakane potAnI mAne zodhavA mATe anya sarva strIone jovI to paDatI hatI, te chatAM maLavA-AdaravA-bheTavAyogya strI to tene mAtra potAnI mA ja lAgatI hatI; tema AtmArthIne AtmaprAptinA paMthe vicaratAM bIjA padArtho jovAjANavA to paDe che, paNa tanmaya thavA jevo padArtha to tene eka sva-AtmA ja lAge che. traNa kALa - traNa lokamAM potApaNuM sthApita karavA jevo padArtha to eka potAno AtmA ja pratIta thAya che. bALaka mAne zodhavAnI prakriyAmAM aneka strIone joto hato, paNa tenI daSTi koI paNa strI upara jAmatI na hatI. jevuM nakkI thatuM ke A tenI mA nathI ke tarata te najara pheravI deto. tenI najara sAme seMkaDo strIo AvatI, paNa A mArI mA nathI te jaNAtAM ja daSTi tarata ja te strI uparathI haTI jatI. bALaka te anya strIne Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-119 653 joyA ja karato na hato, paraMtu tenA uparathI dRSTi khaseDI tarata potAnI mAne zodhavA lAgato. mAnI bAthamAM javAnI tene talapa lAgI hatI. suMdara strI dekhAya topaNa tenuM citta to mAne zodhavAmAM ja lAgeluM rahetuM. tene suMdaratAmAM rasa paDato na hato. strInI suMdaratA AdimAM te aTakato na hato. konI mA haze evA vicAramAM paNa te aTakato na hato. tema sAdhaka paNa vikalpomAM ulajhAto nathI, vikalpone vyartha laMbAvato nathI. je parapravRtti karavI paDe te patAvI tatkALa te saMbaMdhI vikalpothI te nivRtta thaI jAya che. sAdhaka parapadArthane jANatI vakhate te saMbaMdhInA vikalpo laMbAvato nathI. je prayojanathI tene jANavAnuM thAya che, te prayojana siddha thatAM te saMbaMdhI vikalpone virAma Ape che. jema bIjI strIonI suMdaratAdinuM prayojana na hovAthI bALaka tyAMthI najara haTAvI leto hato, tema AtmaprAptinAM kAryamAM sAdhaka parapadArthanA avalokanane lAbhaprada mAnato nathI ane lakSyasiddhinA nikakArya pratye pUrNapaNe samarpita rahe che. jema te bALaka bIjI strIone jANavA chatAM tene bheTato na hato, paNa jevI tenI mA maLI ke tarata ja tene bheTI paDyo; tema AtmArthI sAdhaka paradravyone jANe to che, paNa te temAM tanmaya nathI thato; paraMtu jyAre AtmA tenA jJAnanuM zeya bane che tyAre te temAM ja tanmaya thaI jAya che. te atyaMta AnaMdavibhora banI jAya che. A AnaMdamaya nijAnubhUtinI dazA e ja samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritranI aviruddha ekatA che ane e ja muktino ekamAtra mArga, dharmano dhorI rasto, karmakSayano sacoTa upAya che. bALakane potAnI mAnI khoja karavAnI jevI tIvra laganI ane adamya utkaMThA jAgI hatI, tevI jo jIvane nijAtmA mATe jAge to avazya tenI prApti thAya ja che. AtmAnI prApti mATe jevo ane jeTalo prayatna karavo joIe, tevo ane teTalo prayatna kare to avazya tenI prApti thAya che. sadgurunA bodhanuM zravaNa karI, jIva jo te bodha AtmAmAM pariNamAve to avazya AtmAnI prApti thAya che. apUrva puruSArthathI pAmavA yogya mokSamArga anAyAse prApta thato nathI. te to puruSArtha pramANe prApta thAya che, mATe apAra jhUraNA ane athAka puruSArthathI maMDI paDavuM joIe. saddagurunA Azraye yathArtha puruSArtha karatAM jIvane AtmAnuM nirvikalpa svasaMvedana thAya che ane avarNanIya sukhano anubhava thAya che. bALakane to mA maLI jatAM badhuM maLI gayuM, paNa teNe evuM nakkI karyuM hatuM ke mA maLI jAya to zodha karavAmAM madada karanAra ispekTarane rUA. 500/- bheTa ApavA. bALake tenI mAnI zodha inspekTaranI surakSAmAM rahIne karI hatI, inspekTaranA mArgadarzanamAM karI hatI, tethI inspekTara A bheTano adhikArI hato. jo ispekTaranI Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana surakSA maLI na hota to te Ama tema bhaTakato hota ane koI paNa tene upADI jAta. inspekTare tene surakSA ApI ane vadhumAM evuM sthAna batAvyuM ke jyAMthI te pratyeka strIne joI potAnI mAnI zodha karI zake, mATe te bheTano adhikArI inspekTara hato. te ja pramANe sadgurunA saMrakSaNa ane mArgadarzana heThaLa AtmaprAptinA puruSArthano prAraMbha thAya che. puruSArtha saphaLa thatAM upayogane to nijasattA maLI jAya che, tethI have tene anya kaMI ja joItuM nathI. to kAryasiddhino yaza kone Apavo? jo sadgurunI zItaLa kRpAmaya chAyA na hota to matikalpanAmAM ke asagurunA cakkaramAM phasAIne tenuM jIvana barabAda thaI gayuM hota. sagurue ziSyane sahAya karI, tethI nijapadaprAptinuM samagra zreya te zrIgurune Ape che. suziSya saghaLAno yaza saddagurunI ananya kRpAne ja Ape che, kAraNa ke te jANe che ke A badho prabhAva sadguruno ja che. teo jiddhAthI upadeza Ape che ane potAnA jIvanathI dekhADe che ke te upadezanuM pAlana karavAthI kevuM suMdara phaLa Avaze. zrIgurunAM vacana ane vartana e bannemAMthI bodha grahaNa karI suziSya potAne Atmasiddhi arthe taiyAra kare che. te nijapadaprAptinA mArge daDha puruSArthathI AgaLa vadhato jAya che. svasaMvedana thatAM tene apUrva bhAna pragaTe che ane ajJAna naSTa thaI jAya che. te anAdinA dehAtmabuddhinA saMskAro sAmenA jaMgamAM jIta meLave che. Ama, ziSyanI samasta kalyANayAtrAmAM saddaguruno prakRSTa prabhAva ajoDa bhAga bhajavI jAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'sadagurunA upadezathI, thayo sadya sadgodha; vivekanI suvicAraNA, pragaTe Atma prabodha. sahaje sthiti nijabhAvathI, AvyuM apUrva bhAna; bhAMti TaLI zAMti maLI, nirakhya nijapada sthAna. bahirAtmatA dUra thaI, aMtara AtamabhAva; nijapada nijamAMhI lahyuM, saheje banyo banAva. mohabhAvanI mAnyatA, putrAdika dhanadhAna; sagurubodhe e badhuM, dUra thayuM ajJAna.1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 244 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 473-476) Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 120 100-2-5352,141 03 Ana . . . 14. 11, 53.. Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 120 bhUmikA gAthA - gAthA 119mAM suziSya kahe che ke AtmajJAnI guruno upadeza sAMbhaLI, pUrve "] kadI nahIM thayeluM evuM AtmabhAna pragaTyuM che. potAnuM svarUpa potAne viSe yathAtathya bhAsyuM che ane dehAtmabuddhirUpa ajJAna TaLyuM che, arthAt jJAnadazA pragaTI ane anAdinI ajJAnadazA TaLI. zrIgurunA sacoTa samAdhAna dvArA suziSyane suvicAradazA pragaTI ane tethI tene atyaMta saMdeharahitapaNe cha padano nirNaya tathA nizcaya pragaTyA, jenA pariNAme tene AtmAnubhUti thaI. A tathya teNe gAthA 119mAM "AvyuM apUrva bhAna' tathA 'nijapada nijamAMhI lahyuM' ema kahIne darzAvyuM che. Aja sudhI je jJAna mithyAjJAnarUpe pravartatuM hatuM te samyak thayuM. samyajJAna thatAM tene potAnuM svarUpa kevuM bhAsyuM che te jaNAvatAM suziSya kahe che - bhAsyuM nijasvarUpa che, zuddha cetanArUpa; (gAthA) ajara, amara, avinAzI ne, dehAtIta svarUpa." (120) potAnuM svarUpa zuddha caitanyasvarUpa, ajara, amara, avinAzI ane dehathI artha spaSTa juduM bhAsyuM. (120) - nijapada jyAre nijamAM prApta thayuM tyAre suziSyane potAnuM svarUpa zuddha [1] caitanyamaya bhAsyuM. nirmaLa jJAnarUpa ane nirmaLa darzanarUpa potAnuM svarUpa bhAvArtha tene pratIta thayuM. pote mAtra jANavA-jovAnA svabhAvarUpa che ema tene bhAsa thayo. nijatattva zuddha caitanyamaya bhAsatAM suziSyane potAnI trikALI sattAnuM bhAna thayuM. tene anubhava thayo ke tenuM svarUpa dehathI sarvathA bhinna che ane tethI potAnuM svarUpa na kare che, na mare che, na teno nAza thAya che. deha paugalika che, vinAzI che, paNa pote to dehathI bhinna, zuddha caitanyamaya, ajara, amara ane avinAzI che ema tene potAnuM svarUpa spaSTapaNe bhAsyuM. pUrve ajJAnadazAnA kAraNe je tattva samajAyuM na hatuM, te tattva jJAnadazA pragaTatAM spaSTapaNe samajAyuM che, bhAsyuM che. Ama, zrIgurue ApelAM samAdhAnathI 'AtmA che' evuM prathama pada ane 'AtmA nitya che' evA bIjA padanI je pratIti suziSyane vicArapUrvaka thaI hatI, te have anubhavathI thaI che e vAta "bhAsyuM' zabda dvArA sUcita thAya che. prathama be padanI Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tene anubhavapUrvaka je pratIti thaI che, te kevI che te "zuddha cetanArUpa', "ajara', amara', "avinAzI' ane "dehAtIta svarUpa' zabdo dvArA suziSya prastuta gAthAmAM jaNAve che. -- cetana ane cetanAne paraspara AdhAra-Adheya saMbaMdha che. cetana AdhAra che rAjA ane cetanA Adheya che. Adheya cetanAne jyAre potAnA udgamasthaLa cetanano AdhAra maLe tyAre ja te sthira rahI zake che. cetanA (cittavRttipravAha) jyAre cetana (AtmasattA)mAM sthita thAya che tyAre jJAna ane AnaMda pragaTe che. Aja sudhI jIva potAnI cetanAne tenA AdhArasvarUpa cetana upara AdhArita na karatAM para pratye lagAvato rahyo che ane te ja tenI mULa bhUla che. ajJAna ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI jIvano upayoga kendramAMthI - svamAMthI khasIne karmakRta vyaktitva tathA bhAvomAM joDAya che. dizAmUDhatAnA kAraNe jIva paMca indriyanA viSayomAM bhaTake che. paramAM sukhAdinI kalpanAnA pariNAme te vyAkuLa rahe che, vikalpomAM gUMcavAyelo rahe che. sagurunA bodhano Azraya karatAM tenI A paradaSTi maTe che, tenI mithyA mAnyatAo naSTa thAya che ane cetanA cetanamAM sthira thAya che. sadgurunA bodhanA vicArathI cittavRttipravAha tenA udgamasthaLa AtmasattAmAM sthiratA pAme che. saddagurunA upadeza dvArA svarUpanI pratIti thAya che ane anukrame avyAbAdha svarUpamAM sthiti thAya che. bALapaNathI ja bakarInA ToLAmAM rahelA siMhanA baccAne sajAtIya siMhanA darzanathI potAnA bhulAyelA mULa svarUpanuM - siMhapaNAnuM bhAna thAya che, e daSTAMta suprasiddha che. pote siMhanuM bacyuM che evI pratIti thatAM jema tenAmAM zakti skurAyamAna thAya che, tema sadgurunA bodha dvArA jIvane nijasvarUpanuM bhAna thatAM tenuM vIrya skurAyamAna thAya che.1 siMha jevo, eTale ke siddha bhagavAna jevo jIva potAnA sAcA svarUpane bhUlIne potAne bakarInA baccA jevo, eTale ke dIna-hIna-rAgI-pAmara mAnI rahyo che. sadguru upadezarUpI siMhanAdathI tene tenuM paramAtmapaNuM batAve che, 'he jIva! jevA ame paramAtmasvarUpa chIe evo ja tuM paramAtmasvarUpa che. amArA jevuM ja tAruM svarUpa che. ApaNI bannenI eka ja jAta che. tArI avasthAmAM nabaLAI che to zuM thayuM? zakti apekSAe to ApaNe banne samAna chIe. bhamathI teM tane pAmara mAnyo che ane tArA paramAtmapaNAne tuM bhUlyo che. amArI mudrA sAthe tArI mudrA (lakSaNa) meLavIne jo to tane khAtarI thaze ke tuM paNa amArA jevo ja che. tArA svaccha jJAnasarovaramAM jo to tane tArI prabhutA tArAmAM spaSTa dekhAze. svasammukha 1- juo : gaNizrI devacaMdrajIracita, zrI ajitanAtha bhagavAnanuM stavana, kaDI 4 ajakulagata kezarI lahe re, nijapada siMha nihALa; tima prabhubhakta bhavi lahe re, Atamazakti saMbhALa." Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 659 vIrya ullasAvIne eka vAra zraddhArUpI siMhanAda kara to tane khAtarI thaze ke tuM paNa siddha paramAtmA jevo ja che. tArAmAM paNa siddha bhagavAna jevuM ja parAkrama bharyuM che. tAro AtmA paNa prabhutAthI bharelo che.' Ama, paripUrNa zuddha jJAyakasvabhAvano mahimA zrIguru ziSyane jaNAve che. AvA caitanyatattvanuM bhAna thatAM ja suziSyanI suSupta zaktio jAgRta thAya che. teno AtmA jAgI UThe che ane te potAnA cidAnaMdasvabhAvanI sanmukha thAya che. zrIguruno upadeza sAMbhaLI suziSya anuprekSaNa kare che ke 'jJAnIoe bhedajJAnanA satata abhyAsathI tattvadaeNSTi prApta karIne AtmAnA yathArtha svarUpane joyuM, jANyuM, anubhavyuM ane temAM ja samAI gayA che. anubhavarUpa amRtarasanA AhlAdamAM nimagna evA jJAnIoe potAno AtmA jevA prakAre jANyo che, tevA prakAre bodhyo che. temanA jevuM ja mAruM svarUpa che. zarIra te huM nathI. zarIra mAruM svarUpa nathI. mana, vacana paNa mArAM nathI. to pachI tenAthI taddana bhinna evAM dhana, svajana Adi kAMI paNa mArAM thaI ja kema zake? zarIrAdi mArAthI bhinna che, te mAruM svarUpa nathI; paNa siddha samAna, sadA upayoga lakSaNavALo, zuddha, buddha, caitanyaghana, svayaMjyoti, sukhadhAma jevuM jJAnInA jJAnamAM bhAsyamAna che tevo huM sahajasvarUpI AtmA chuM. AvA svarUpamAM ja mAro upayoga ramaNa kare emAM ja mAruM kalyANa che. sarva mahApuruSoe potAnA upayogane AtmasvarUpamAM ja joDI rAkhyo ane bhAre bhAre upasargo AvavA chatAM teo potAnA dhyAnathI vicalita thayA nathI. huM paNa bAhya padArthonuM lakSa choDI mArA svarUpa tarapha abhimukha thAuM.' Ama, AtmAnA trikALI zukra svabhAva tarapha vaLatAM, tenI ruci karI tyAM ja ekatAna thatAM azuddhatA TaLe che ane nijapadanI prApti thAya che. dhruva tattvanI niraMtara bhAvanA karatAM AtmajJAna pragaTe che. AtmajJAnI gurunI kRpAthI aMtarmukha STi pAmI, satata abhyAsathI te sAkSAt anubhava-amRtane pAmI dhanya bane che. - jyAre suziSyane nijapadanuM darzana thAya che tyAre tene potAnuM svarUpa zuddha cetanArUpe jaNAya che. svamAM pahoMcatAM karmakRtamAM kareluM tenuM huMpaNuM maTI jAya che, vilIna thaI jAya che ane potAnuM AtmasvarUpa zuddha cetanArUpa bhAse che. Atmatattva caitanyamaya che. AtmasvarUpa caitanyathI pUrNapaNe racAyeluM che. cetanA e ja AtmAnuM svarUpa che. ghaDAmAM bora bharelAM hoya, tyAM ghaDo judo che ane bora judAM che; evI rIte cetanA kaMI AtmAmAM nathI, paNa je cetanA che te ja AtmA che. jema buMdInA lADavAmAM buMdI ja buMdI che, buMdI ja tenuM svarUpa che; tema AtmAmAM cetanA ja che, cetanA e ja AtmAnuM svarUpa che. AtmA jJAnamaya che. te jJAnamAtra che. dareka dazAmAM, Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svabhAvadazAmAM ke vibhAvadazAmAM tenI jJAnakriyA to cAlu ja rahe che. AtmA sarva parathI bhinna, paripUrNa jJAnasvabhAvI che; arthAt AtmA paranI apekSA vagara potAnA jJAnasvabhAvathI paripUrNa che. jema sonAne trAMbAnA saMyoganI apekSAe jovAmAM Ave to jeTalA pramANamAM trAMbAno saMyoga hoya, te anusAra 14 kereTa, 22 kereTa vagere bhedathI sonAnI oLakha thAya che, paNa trAMbAnA saMyoganuM lakSa choDIne ekalA sonAne jovAmAM Ave to te ekaluM 24 kereTa sonuM ja che. sonuM ane trAMbAno bheda jANanAra mAtra sonAnI ja kiMmata kare che, trAMbAnI nahIM. tema AtmA potAnA jJAnasvabhAvathI pUrNa che. parasaMyogathI ane parasaMyoganA lakSe thatA bhAvonI dRSTithI jotAM jJAnamAM apUrNatA dekhAya che, paNa parasaMyoga ane rAgAdi bhAvonI apekSA choDIne ekalA jJAnasvabhAvane jovAmAM Ave to te haMmezAM pUrNa ja che. jJAnasvabhAvamAM koI apUrNatA ke vikAra nathI. jIvanI cetanA zuddha ja che. 660 jIvanI cetanA AkAza jevI zuddha che. AkAzanI svacchatA aMtahIna che. vAdaLAM Ave che, jAya che; paraMtu AkAza upara eno koI DAgha ke prabhAva paDato nathI. AkAza vAdaLAMthI aspartha rahe che, svaccha rahe che. AkAzamAM vAdaLAMnAM koI padicahna paDatAM nathI. vAdaLAMnI koI nizAnI, rekhA ke smRti rahetI nathI. zeSa kaMI ja rahetuM nathI. AkAza vAdaLAMthI bharAI gayuM hoya tyAre evuM jaNAya che ke AkAza milana thaI gayuM che, paraMtu hakIkatamAM AkAzano khUNo paMcamAtra paNa bhIMjAyo nathI. vAdaLAM AvatAMjatAM rahe che, chatAM paNa AkAza to svaccha ane zuddha ja rahe che. cetanAnI bAbatamAM paNa A ja vAta che. vicAro Ave che ane jAya che, paNa jIvanI zuddha cetanAne te sparzI zakatA nathI. tene dUSita ke kaluSita karI zakatA nathI. cetanA svaccha ane zuddha ja rahe che. ajJAnI jIvo rAganI sAthe cetanAne ekameka kare che, tethI temane rAganI ja prasiddhi thayA kare che, potAnA AtmAnI prasiddhi thatI nathI. AnuM nAma adharma che. cetanAne rAgathI judI oLakhe, rAga sAthe ekatA choDIne trikALI svabhAva sAthe ja ekatA pragaTa kare to AtmAnI prasiddhi thAya. jyAre aMdara AvI prasiddhi thAya tyAre jIvane samyagdarzana pragaTa thayuM ema zrI vItarAgadeva kahe che. atre ziSyane nijAtmAnI prasiddhi thaI che, samyagdarzana pragaTa thayuM che. pahelAM te parane potAnuM svarUpa mAnI rAgAdimAM aTakato hato, paNa have pote dehAdi paradravya ane rAgAdi parabhAvothI atyaMta bhinna, eka, zuddha, darzana-jJAnamaya, arUpI tattva che ema tene anubhUti thaI che. ahIM 'samayasAra' graMthanI 38mI gAthA ullekhanIya che. zAstrakAra AcAryazrI kuMdakuMdadeva kahe che Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 661 huM eka, zuddha, sadA arUpI, jJAnadarzanamaya khare; kaMI anya te mAruM jarI paramANumAtra nathI are! pratyakSa evo caitanyajyotirUpa AtmA te huM chuM. huM eka chuM, sarva azuddha paryAyothI judo, jJAnasvarUpe anubhavAto huM sadA zuddha ja chuM. upayogalakSaNe sanAtana skurita evo huM jJAna-darzanamaya chuM, sadA arUpI chuM. tenAthI bhinna anya koI paNa, paramANumAtra paNa mAruM nathI. pahelAM jIva anAdi mohanI unmattatAthI atyaMta apratibuddha hato tene jJAnI gurue vAraMvAra upadeza ApIne jAgRta karyo tyAre paramezvararUpa evA potAnA AtmAne jANIne, tenI zraddhA karIne tathA tene anubhavIne samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpe pariNamelo ziSya potAne je rIte anubhave che, tenuM varNana karatAM AcAryazrI kahe che ke - "mArA ja anubhavathI pratyakSa jaNAuM evo huM caitanyamAtra jyoti svarUpa AtmA chuM. mArAM mati-zrutajJAnane aMtaramAM ekAgra karIne huM mAruM svasaMvedana pratyakSa karuM chuM, arthAt mArAM mati-zrutajJAnane indriyo ane vikalpothI bhinna karIne svasaMvedanapratyakSa vaDe huM mAro anubhava karuM chuM. anaMta guNa-paryAyathI niraMtara pariNamavA chatAM mAruM caitanyasvarUpa sadA ekarUpe ja rahe che, tethI huM eka chuM. bhedarUpa vyavahAra bhAvo vaDe huM bhadAI jato nathI. mArA anubhavamAM to jJAyaka ekAkAra svabhAva ja Ave che, mATe huM eka chuM. khaMDa khaMDa bhedarUpa nahIM anubhavato huM mArA AtmAne eka jJAyakabhAvarUpa ja anubhavuM chuM. dehAdi paradravyo tathA zubhAzubha parabhAvothI judo jJAnasvarUpe anubhavato huM sadA zuddha chuM. bhedanA vikalpone huM nathI anubhavato, paNa jJAyakasvabhAva tarapha vaLIne nirvikalpa thatAM aMtaramAM AnaMdasvarUpa AtmAne huM zuddhapaNe anubhavuM chuM. mArA vedanamAM zuddhAtmA ja che. huM caitanyamAtra hovAthI sAmAnya-vizeSa upayoga lakSaNane kadI paNa ullaMghato nathI, tethI huM sadA darzana-jJAnamaya chuM. huM darzana-jJAna vaDe paripUrNa 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 38 'ahamikko khala suddho daMsaNaNANamaio sadArUvI / Navi asthi majjha kiMcidi aNNaM paramANumittaMpi / / ' sarakhAvo : (1) AcArya zrI kuMdakuMdadevakRta, 'bhAvapAhuDa', gAthA 59 'ego me sassado appA NANadaMsaNalakkhaNo / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA / / ' (2) AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkata, ibdopadeza', zloka 27 'eko'haM nirmamaH zuddho, jJAnI yogIndragocaraH / bAhyAH saMyogajA bhAvA mattaH sarve'pi sarvathA / / ' Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vastu chuM. huM mArA AtmAne darzana-jJAna-upayogarUpe - zuddha cetanArUpe ja anubhavuM chuM. pudgalanA sparzAdi guNone jANavA chatAM huM sparzAdipaNe kyAre paNa pariNamato nathI. rUpI padArthone jANavA chatAM huM te rUpI sAthe tanmaya thato nathI. huM to jJAna sAthe ja tanmaya chuM, mATe huM sadA arUpI chuM. Ama, eka, zuddha, jJAna-darzanamaya, sadA arUpI AtmAne huM anubhavuM chuM ane AvA mArA svarUpane anubhavato huM pratApavaMta vartu chuM. svasaMvedanapratyakSa AtmAnA anubhavathI pratApavaMta vartatA evA mane, mArAthI bAhya samasta padArthomAM koI paNa paradravya - paramANumAtra paNa mArApaNe bhAsatuM nathI ke jemAM huM eka thaIne moha utpanna karuM.' zrIguru dvArA parama anugrahapUrvaka zuddhAtmAnuM svarUpa samajAvavAmAM AvatAM, niraMtara udyama vaDe te svarUpane samajIne, ziSya potAnA AtmAne Avo anubhave che ema AcAryazrI kuMdakuMdadeva 'samayasAra' graMthanA jIva adhikArano upasaMhAra karatI gAthA 38mAM kahe che. tevI ja rIte zrImade A gAthAnI prathama paMktimAM, ziSyanA anubhavasiddha kathana vaDe prathama pada 'AtmA che' tenuM saMkSipta varNana upasaMhArarUpe karyuM che. prathama paMktimAM ziSya kahe che ke tene nijasvarUpa - AtmasvarUpa zuddha cetanArUpa "bhAsyuM. prathama padamAM gAthA 49-50mAM kahyuM hatuM ke "bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna', arthAt anAdi ajJAnanA kAraNe ziSya deha, indriya, prANa vagerene nijasvarUpa mAnato hato. tenA anusaMdhAnamAM have ziSya kahe che ke te anAdi ajJAna dUra thatAM, dehAdhyAsa chUTI jatAM, tene nijasvarUpa zuddha cetanArUpa "bhAsyuM che. A viSe zrImade anyatra kahyuM che ke - 'Aja sudhI astitva bhAsyuM nathI. astitva bhAsa thavAthI samyakatva prApta thAya che. astitva e samyakatvanuM aMga che. astitva jo eka vakhata paNa bhAse to te daSTinI mAphaka najarAya che, ane najarAyAthI AtmA tyAMthI khasI zakato nathI. jo AgaLa vadhe topaNa paga pAchA paDe che, arthAt prakRti jora ApatI nathI. eka vakhata samyaktva AvyA pachI te paDe to pAcho ThekANe Ave che. ema thavAnuM mULa kAraNa astitva bhAsyuM che te che. jo kadAca astitvanI vAta kahevAmAM AvatI hoya topaNa te bolavA mAtra che, kANa ke kharekhara astitva bhAsyuM nathI." ziSyane potAnuM astitva bhAsyuM che ema gAthAnI prathama paMkti dvArA spaSTa thAya che. tene prathama pada 'AtmA che' nI anubhava sahitanI pratIti thaI che. vaLI, ziSyane 1- 'zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.760 (vyAkhyAnamAra-1, 220) aA thAya (vAkhAnAnI pratIti thaI che. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 663 bIjuM pada "AtmA nitya che' nI anubhava sahitanI pratIti thaI che te A gAthAnI bIjI paMkti dvArA spaSTa thAya che. ziSya kahe che ke nijapada dehAdithI bhinna, ajara, amara ane avinAzI che ema anubhUti thaI che. ziSyanI A anubhUti viSe bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - "vRddhAvasthA, maraNa ane nAza e dehanA dharma che ane AtmA ajara, amara, avinAzI, caitanyasvarUpa, nitya padArtha che evI zraddhA thaI che. deha ne AtmAnA dharma bhinna samajAyA tethI jema nAriyeLamAM goLo judo khakhaDe tema dehathI AtmA para che, taddana bhinna che ema anubhava thayo che." nAriyeLamAM kAcalI (Topo) ane koparuM parasparathI bhinna che, paraMtu jyAM sudhI aMdara pANI (rasa) raheluM che, tyAM sudhI e banne bhinna vastu ekarUpe lAge che. pANI sukAtAM te banne pratyakSa bhinna jaNAya che. tema deha ane AtmA parasparathI bhinna che, paraMtu dehAtmabuddhirUpa rasanA kAraNe be bhinna dravyo zraddhAmAM ekapaNe bhAse che. AtmabhAna thatAM bannenuM bhinnapaNuM anubhavAya che. huM A dehathI bhinna evo ajara, amara, avinAzI AtmA chuM' evo anubhava thAya che. AtmA deha sAthe ekakSetre raheto hovA chatAM te deha ane dehanA dharmothI sarvathA bhinna che. AtmA cetanadravya che. sukha-duHkhanuM saMvedana karanAra jJAnadhAraka padArtha che. anaMta pugalaparamANuono banelo deha acetana che. dehamAM jJAna nathI. deha sukha-du:kha anubhavI zakato nathI. AtmA potAnA ja anaMta guNa-paryAyarUpa dharmamAM sadA rahe che, potAmAM ja vyApe che, tanmayapaNe rahe che. jJAna, AnaMda vagere dharmo vyApya che ane AtmA vyApaka che; rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere guNo vyApya che ane pudgala vyApaka che. rUpAdi guNomAM AtmA vyApaka nathI, arthAt vyApya-vyApaka bhAva eka ja dravyamAM hoya, bIjA dravyamAM na hoya. eka dravya bIjA dravyamAM vyApe nahIM, paraMtu potAnA ja guNa-paryAyamAM vyApe. AtmA zarIramAM vyApato nathI, paraMtu tenAthI bhinna ja rahe che. zarIramAM AtmA kadI tanmaya thayo nathI, thato nathI ane thaze paNa nahIM. AtmA zarIra sAthe ekakSetrAvagAhe rahelo hovA chatAM te zarIrarUpa kadI paNa thato nathI. dUdha ane pANInI jema AtmA ane zarIrano ekakSetrAvagAha saMbaMdha hovA chatAM AtmA ane zarIra taddana judAM che. AtmAe anaMta zarIro dhAraNa karyA chatAM AtmA ane zarIra bane sarvathA bhinna ja che. anAdi mithyAtvanA kAraNe jIvane sva-parano viveka hoto nathI, tenI bhinnatA lakSamAM AvatI nathI. caitanyasvarUpa AtmA ane pudgalaparamANuonA banelA jaDa zarIrano 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.94 Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAMyogika saMbaMdha thatAM deva, manuSya Adi paryAyo nIpaje che, jemAM mithyAdRSTi jIva potApaNuM mAne che. zarIra sAthe thayelA saMyoga saMbaMdhamAM te AtmabuddhinI sthApanA kare che. te mithyA dehAdhyAsathI manuSyAdi paryAyane potAnI mAne che. gADha dehAsaktinA kAraNe te potAne devasvarUpa ja mAne che. te zarIranI utpattithI potAnI utpatti ane zarIrano viyoga thatAM potAnuM maraNa mAne che. te dehanA pariNamanane potAnuM pariNamana mAne che. tene AtmAnA pariNamana ane dehanA pariNamanano bheda samajAto nathI. A AtmAnuM pariNamana che ane A dehanuM pariNamana che ema bhinna bhinna bhAva bhAsato nathI. te dehanA parivartanomAM iSTa-aniSTa kalpanA karI duHkhI thAya che. AvA ajJAnI jIva viSe zrImad lakhe che - deha jIva ekarUpe bhAse che ajJAna vaDe, kriyAnI pravRtti paNa tethI tema thAya che; jIvanI utpatti ane roga, zoka, dukha, mRtyu, dehano svabhAva jIva padamAM jaNAya che." ahIM jaNAvyA pramANe ajJAnanA kAraNe zarIra ane AtmA ekarUpa bhAse che. te banne dravya bhinna hovA chatAM jIva bhAMtivaza bannemAM tadrupa saMbaMdha mAne che. jyAM sudhI AtmA ane zarIranuM bhinnapaNuM jANavAmAM AvyuM nathI, tyAM sudhI kriyAnI pravRtti tadanusAra thatI rahe che. AtmA sadA zAzvata, trikALavatI ane svayaMsiddha hovAthI anutpanna che. jyAre jIva navo deha dhAraNa kare che tyAre te dehanI utpatti thAya che, arthAt nAma karmanA udayanimitte audArika vargaNAnuM zarIrarUpe pariNamana thAya che; chatAM ajJAnadazAnA kAraNe dehanI utpattine jIva potAnI utpatti mAne che. dehamAM roga Adi thAya che te dehano svabhAva che, pudgalanuM tathA prakAranuM pariNamana che; chatAM ajJAnanA kAraNe jIva tene potAno svabhAva gaNe che. jIva dehane potAno mAnato hovAthI te dehanI sevA karavAmAM lAgI jAya che ane tene ja svanI sevA gaNI te Atmatattvane bhUlI jAya che. dehanA saMyogamAM rahelo AtmA jANavAnA svabhAvavALo che. jIva potAnuM bhinna astitva ane bhinna guNadharma oLakhyA vagara saMyoganA astitvane ja potAnuM astitva mAne che. A bhUlabharelI mAnyatAnA kAraNe tenuM jANavuM paNa bhUlabhareluM hoya che ane tenuM AcaraNa paNa bhUlabhareluM hoya che. Ane ja zAstrIya bhASAmAM mithyAdarzana, mithyAjJAna tathA mithyAcAritra kahevAya che ane A ja saMsArano mArga che. deha tarapha dRSTi karatAM, te tarapha upayoga lagADatAM, para-upayoganA kAraNe anaMta kArmaNa vargaNAnuM AvavuM thAya che ane te karmarUpe AtmA sAthe baMdhAya che. tenAthI jJAnasvarUpa AtmAne 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.64ra (AMka-902, kaDI 2) Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 665. saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe che. jIva potAnA avikArI jJAnasvarUpane ja jue, e svarUpamAM ja tenI dRSTi rahe to tenuM saMsAraparibhramaNa aTake. tethI sarunA upadezanA Azraye AtmA ane dehanI pRthakatAno nirdhAra karavo joIe. hAIDrojana ane oNksijananA saMyojanathI pANIno aNu (H2O) bane che. hAIDrojananA guNadharmo judA che, oNksijananA guNadharmo judA che. have jo pANImAMthI oNksijanane chUTo karavo hoya to sau prathama te judA guNadharmono che ane tene chUTo pADI zakAya che evI zraddhA hovI joIe. rasAyaNazAstranA zikSaka pAsethI tenA guNadharmo zIkhI, zuddha oNksijana meLavavA mATe kaI prakriyA karavI joIe teno abhyAsa karI, temanA mArgadarzana heThaLa prayoga karavAmAM Ave to zuddha oNksijana meLavavo sahaja sAdhya che. te ja pramANe AtmA tathA pudgalanA saMyoganA kAraNe AtmA manuSya Adi rUpe dekhAya che. zuddha AtmadravyanA guNadharmo pudgalanA guNadharmothI sarvathA judA che. te saMyogamAMthI zuddha AtmadravyanI prApti karavI hoya to te aMgenI yathArtha vidhi anusaravI joIe. jeo zuddha banyA che, temanA mArgadarzanamAM sau prathama zuddha jIvadravyanA guNadharmo zarIranA guNadharmothI judA che, arthAt te banne bhinna che evI zraddhA karavI joIe, zuddha AtmadravyanI prAptinI prakriyAno abhyAsa karavo joIe tathA tadanusAra prayoga karatAM dehathI bhinna evA zuddha AtmAno anubhava thAya che; tene ja samyagdarzana (yathArtha zraddhA), samyajJAna (yathArtha bodha) ane samyakyAritra (yathArtha AcaraNa - lInatA) kahevAya che ane e ja mokSamArga che. 'huM dehAdithI bhinna evo kevaLa jJAnasvarUpa zuddha AtmA chuM' evuM niraMtara bhAvana karatAM anaMta AtmAo mukti pAmyA che. 'A deha te huM' evI dehamAM AtmabhAvanA e anya deha dhAraNa karavAnuM bIja che ane 'A AtmA te huM ema AtmAmAM ja AtmabhAvanA te videhaprAptinuM bIja che. jo ke anAdi dehAdhyAsanA saMskAranA kAraNe dehamAMthI Atmabuddhi tyAgavI jIvane duSkara lAge che, tathApi tema karavAno jene nizcaya thAya che te temAM avazya saphaLa thAya che. te saddagurunA upadezathI potAnA svarUpanI jANakArI meLave che ane jevuM svarUpa che tevI ja zraddhA kare che. te suvicAraNAthI daDha nirNaya kare che ke huM deha nathI. deha mArAthI sarvathA bhinna che. deha parapadArtha che. tenA pariNamanathI mane koI lAbha-nukasAna nathI. dehane game te thAya tenAthI mane koI pharaka nathI paDato.' bhedajJAnanA abhyAsathI koI dhanya paLe tene svAnubhava thAya che ane potAnuM astitva tene dehAdithI bhinna spaSTapaNe anubhavamAM Ave che. te dehAzi parivartanothI bhinna potAne eka akhaMDa sattArUpe anubhave che. Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana teno dehAdhyAsano bhrama maTe che, dehane potAnuM svarUpa mAnI levArUpa virATa bhUla naSTa thAya che. dehAtIta svarUpamAM e-buddhi sthapAya che ane dehamAMthI ekatvabuddhi tUTe che. AtmAnI pakaDa thatAM dehanI pakaDa chUTe che. zrImad lakhe che - prathama deha dRSTi hatI, tethI bhAsyo deha; have daSTi thaI AtmamAM, gayo dehathI neha.1 anAdithI potAnA svarUpanuM bhAna na hovAthI deha te ja huM ema mAnyuM hatuM, dehane ja sarvasva mAnyo hato, tenI ja sArasaMbhALa mATe sarva pravartana karyuM hatuM. potAnA zuddha sahajAnmasvarUpanI prApti thaI, tethI have AtmAmAM dRSTi sthira thatAM deha uparathI mamatva naSTa thaI gayuM. potAnuM dehAtIta svarUpa lakSagata thatAM dehanuM moha-mamatva naSTa thaI jAya che. ajJAnadazAmAM carmanetrathI jotAM manuSyadeha jIvaMta bhAse che ane mRtyu pazcAt agnidAha pachI te rAkhanA DhagalArUpe jaNAya che, jyAre sagurue bakSela jJAnanetrathI to vartamAna paryAyamAM paNa saMyogarUpa maLela te deha rAkhanA DhagalArUpe ja jaNAya che. jJAnanetranA pratApe te potAne dehathI bhinapaNe ja jue che. tene potAnA dehAtIta svarUpanI jAgRti satata rahe che. te potAne ajara, amara, avinAzIrUpe jANe che. (1) AtmA ajara che - AtmA kyAre paNa jarato nathI, arthAt jIrNa thato nathI. zarIra jIrNa thAya che, paNa AtmA jIrNa thato nathI. kALanA vyatIta thavA sAthe zarIra vRddha thAya che, AtmA vRddha thato nathI. vastra jIrNa thatAM deha jIrNa thato nathI, tema deha jIrNa thatAM AtmA jIrNa thato nathI. pratisamaya zarIranAM anaMta paramANuo jaratAM jAya che ane pratisamaya navAM paramANuo grahaNa thatAM rahe che. deha parivartanazIla che. temAM niraMtara parivartana cAlyA ja kare che. zarIra pratikSaNa badalAtuM jAya che. eka kSaNa mATe paNa te sthira nathI rahevAnuM. je rUpa kAle hatuM, te Aje nathI hotuM ane Aje che te kAle nathI rahevAnuM. zarIra jIrNa thAya che, paNa AtmA ajara rahe che. AtmA asaMkhyAtapradezI che, chatAM tenA pradezo khaMDa khaMDarUpe thaIne kadI paNa judA paDatA nathI. te akhaMDa ja rahe che. zarIramAMthI paramANuo chUTAM paDe che, paraMtu AtmAnA pradezo chUTA paDatA nathI. Ama, jarA avasthA AtmAnI nahIM paNa dehanI thAya che ane AtmA dehathI sarvathA prakAre 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.297 (AMka-266, kaDI 7) 2- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkata, 'samAdhitaMtra', zloka 64 'jIrNe vastre yathA''tmAnaM na jIrNaM manyate tathA / jIrNe svadehe'pyAtmAnaM na jIrNaM manyate badhaH / / ' Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 bhinna che, tethI te ajara che. (2) AtmA amara che - AtmA marato nathI, arthAt amara che. dehano saMyoga maTI jAya pachI paNa AtmA rahe che. dehanA hovA pahelAM paNa AtmA hato, atyAre che ane dehanA nAza pachI paNa rahe che. AtmA trikALa zAzvata hovAthI te anutpanna che. jIvAtmA karmanA nimittathI eka zarIra choDe che ane bIjuM zarIra dhAraNa kare che. pudgaladravya zarIrarUpe pariName che. AvA zarIranI utpattine ajJAnI jIvo potAnI utpatti mAne che. pudgala rUpI che, tethI tenA pariNamanarUpe banelI rUpI paryAyane ajJAnI jIvo potAnI paryAya mAne che, arthAt zarIrarUpa banelI paryAyane potAnI paryAya mAne che. jenI utpatti hoya tenuM mRtyu avazya thAya che. AtmA anutpanna che, tethI AtmAnuM mRtyu thatuM nathI. mRtyu zarIranuM thAya che, jIvanuM nahIM. mUrta indriyovALA zarIrano vinAza thavo tene ja mRtyu kahevAmAM Ave che. zarIranA vinAza vakhate paNa amUrta AtmA to aspRzya ja rahe che. jevI rIte agnithI jhUMpaDI saLage che, enI vacce rahela AkAza saLagatuM nathI; tevI ja rIte rogarUpI agnithI zarIranuM ja mRtyu thAya che, paraMtu tenI vacce rahela AtmAnuM mRtyu thatuM nathI. vaLI, zarIrano vinAza thAya eTale teno saMpUrNa abhAva thayo ema nathI. zarIranAM pudgalaparamANuno kadI paNa nAza thato nathI, paraMtu pudgalanI je zarIrarUpI paryAya banI hatI te paryAyano laya thAya che. zarIranAM pudgalo anyarUpe pariNamI jAya che, yugalano nAza thato nathI. pudgaladravya to zAzvata ja rahe che. Ama, zarIra je pudgala dravyanI paryAya che te mare che. AtmA to te zarIrano saMga choDI cAlyo jAya che. AtmAnuM maraNa nathI. (3) AtmA avinAzI che - AtmA nAzarahita che. te trikALI sat che. te trikALa Adi-aMtarahita che. te anAdi-anaMta nitya che. Atmadravya svataMtra rIte svayaMsiddha che. parathI na to tenI utpatti che, na to teno nAza che, na tenuM rakSaNa thAya che. te potAnI anaMta zakti vaDe svayaMrakSita che. te traNe kALa AtmArUpe ja rahe tevo zAzvata padArtha che. teno kadI nAza thato nathI. AtmAnI je utpAda-vyaya-dhruvatvazakti che te AtmAno svAdhIna svabhAva che. dravya-guNa dhruva rahIne paryAyamAM krame krame pariNamana thayA kare che. paryAyonAM utpatti-nAza hovA chatAM paNa dravya trikALI, avinAzI, sthira che. gADAnuM paiDuM dharInA AdhAre satata phare che. te paiDuM Akho divasa pharavA chatAM paNa dharI to ema ne ema UbhI rahe che. te to aMdara sthira rahe che - acaLa rahe che. tevI ja rIte AtmAmAM pariNamana thAya che, paNa dravya to sadA sthira - sadA nitya che. ajJAnI jIva asthiratAne jue che, Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paNa je sthira che, dhruva che, acaLa che; te tattva pratye tenI najara paNa jatI nathI. paryAya upara tenI dRSTi hovAthI tene dhruva dravyano kaMI paNa khyAla ja Avato nathI. jIva A aparivartanazIla tattvane oLakhI le - dhruvanI pakaDa karI le to jIvananI dizA badalAya ane aMdhakArane badale prakAzamAM AgaLa vadhAya. te jIvanano hetu ane dharmano paricaya pAme tathA AtmasvarUpamAM tenI pratiSThA thAya. potAnuM ajara, amara, avinAzI, dehAtIta svarUpa anubhavyuM hovAthI jJAnIne dehanI game tevI pratikULa avasthA paNa calita karI zakatI nathI. temane maraNAdino bhaya nathI lAgato. jJAnI puruSo maraNa vakhate maraNapIDAnI anaMtI anaMtI bhIMsamAM paNa bhIsAtA nathI, jyAre ajJAnIne saMyogadaSTi hovAthI aMtakALe te maraNanAM anaMta duHkhamAM bhIMsAI jAya che. ajJAnInI vRtti niraMtara bahirmukha rahI hovAthI AvA prasaMge ajJAnI tIvra khedamAM sarI paDe che. ajJAnI maraNa vakhate dAruNa rIte mare che, paNa jJAnI to nijAnaMdanI laheramAM jhUlatAM jhUlatAM deha choDe che. jema pahelAnA jamAnAmAM satI strIo patinI pAchaLa harSa ane ullAsa sAthe, zUrAtanathI saLagatI citAmAM potAnA prANane homI detI hatI; jarA paNa bhaya ke khacakATa vagara jema saLagatA dIvA upara pataMgiyuM kUdI paDe che; jema koI rAjapUtane yuddhanA Dhola ane buMgiyo vAge tyAre evuM zUrAtana caDI jAya ke loDhAnI jADI kozane paNa hAtha vaDe bevaDI vALI nAMkhe; tema mokSane prApta karavA saMsAme caDelA jJAnI puruSo dehaviyoga vakhate evA zUrAtanamAM AvI jAya che ke AtmAnaMdamAM jhUlatAM jhUlatAM teo niHspRha bhAve kalevara pheMkIne cAlyA jAya che, jANe ke deha sAthe temane kyAre paNa koI saMbaMdha ja hato nahIM! jemane potAnI tAttvika sattAno anubhava thAya che, teo paradravyanI sAthe tAdAbhya na anubhavatAM tenA mAtra draSTA thaIne rahe che. teo mana, vANI ane kAyAthI potAnI bhinnatA jANe che temaja mana, vANI ane kAyAnI kriyAne taTasthabhAve jue che. 2 "mAtra jJAnadhAraka padArtha chuM ane jJAna e ja mArI kriyA che' evuM bhAna temane satata rahe che. A ja samyajJAna che ema zrImad temanA mULa mArganuM rahasya 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, IsTopadeza', zloka 29 'na me mRtyuH kuto bhItirna me vyAdhiH kuto vyathA / nAhaM bAlo na vRddhohaM, na yuvaitAni pudgale / / ' 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra', gAthA 160 'NAhaM deho Na maNo Na ceva vANI Na kAraNaM tesiM / kattA Na Na kArayidA aNamaMtA va kattINaM / / ' Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-120 669 padamAM jaNAve che. juo - che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza, ema jANe saddaguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa.* ahIM jaNAvyuM tema dehAdithI bhinna, arthAt nokarma-dravyakarma-bhAvakarmathI bhinna evo sadA upayogalakSaNavALo caitanyasvarUpa avinAzI AtmA pote che ema sadgurunA upadezathI jANavuM tenuM nAma yathArtha jJAna che. AtmAnA astitva tathA nityatvanI ziSyane thayelI anubhUtinuM A gAthAmAM saraLa, spaSTa ane saMkSipta varNana che, je uparathI siddha thAya che ke ziSyane samyajJAna prApta thayuM che. nirmAta jJAnarUpI kArya zrIgurunA jJAnadAnanI balihArI che. zrIgurue Apela asIma lAbhadAyaka upadezanA pariNAme ziSyane samyajJAna pragaTya. zuddhAtmasvarUpamAM birAjamAna thavAno zrIguruno upadeza aMgIkAra karI, ziSya samyajJAna pragaTAvI saMsAranAM janma-jarA-maraNAdi sarva duHkhothI ane sarva klezothI virAma pAmyo. jagatamAM ghaNAM prakAranAM parAkrama thAya che, paraMtu janma-jarA-maraNano nAza ane te paNa sarva kALa mATe thaI jAya, tenA jevI siddhi A jagatamAM bIjI koI nathI. zrIgurunA kalyANakArI upadezathI ziSyane AtmajJAna pragaTyuM ane janma-maraNanA mULa evA mithyAtvano cheda uDAvavArUpa sarvotkRSTa siddhi teNe meLavI. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'bhAsyuM nijasvarUpa te, jJAnaguNa saMyukta; dehAdi jaDa yogathI, sarva prakAre mukta. kevaLa samavasthita che, zuddha cetanArUpa; sahaja svataMtra nivRttimaya, paramAnaMda svarUpa. anutpana avicaLa sadA, aMta rahita azarIra; ajara, amara, avinAzI ne, atizaya guNa gaMbhIra. udAsIna sahu jagatathI, kevaLajJAna svarUpa; vIrya anaMta nija AtmanuM, dehAtIta svarUpa.' * * * 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.523 (AMka-715, kaDI 6) 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.244 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 477-480) Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 121 6 jAna 6ne riA 1 25 me, vAta kahI , . Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 1 21 - gAthA 120mAM suziSya kahe che ke AtmAnubhUti thatAM tene potAnuM svarUpa bhUimikA [22] zuddha caitanyamaya, ajara, amara, avinAzI ane dehAtIta spaSTapaNe bhADuM che. sadgurunA upadezathI anAdi ajJAna TaLI jatAM AtmadaSTi prApta thaI che ane potAnuM svarUpa jema che tema tene spaSTapaNe pratIta thayuM che evI jAherAta A gAthAmAM suziSya karI che. Ama, AtmAnAM prathama be padanI - astitva tathA nityatvanI pratIti thaI che ema kahI, have trIjA ane cothA padanI, arthAt kartutva ane bhoknatva padanI yathArtha pratIti kyA prakAre thaI che te viSe ziSya gAthA 121 tathA 122mAM jaNAve che. svAnubhava thatAM AtmAnAM kartutva tathA bhophtatvanuM pariNamana kevA prakAre thAya che te viSe ziSya jaNAve che - "kartA bhoktA karmano, vibhAva varte jyAMya; gAthA vRtti vahI nijabhAvamAM, thayo akartA tyAMya." (121) - jyAM vibhAva eTale mithyAtva varte che, tyAM mukhya nayathI karmanuM kartApaNuM artha - ane bhoktApaNuM che; AtmasvabhAvamAM vRtti vahI tethI akartA thayo. (121) = anAdithI potAnA nirmaLa, nirAkuLa, sukhamaya caitanyasvabhAvane bhUlI jaI LA] ziSya vibhAvarUpe pariNamato hato, arthAt rAgAdi bhAvakarmanA kartA-bhoktA rUpe pariNamato hato. te vikArI bhAvonuM nimitta pAmI, kArmaNa vargaNAnAM pudgalaparamANuo kheMcAIne jJAnAvaraNIyAdi karmarUpe svayaM pariNamI, AtmapradezonI sAthe ekakSetrAvagAhe sthita thatAM hatAM ane yogya samaye tathArUpa rasa ApI chUTAM paDI jatAM hatAM. Ama, ajJAnanA kAraNe te dravyakarmanA kartA-bhoktArUpe pariNamato hato. sadgurunA upadeza dvArA samyaka abhiprAya thavAthI tathA bhedajJAnanA abhyAsathI upayoga trikALI zuddha Atmadravya tarapha vaLatAM te karmano kartA-bhoktA raheto nathI. aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha vaDe AtmasvabhAvamAM ekAgra thavAthI, tenuM caitanyabaLa vRddhigata thAya che ane tethI rAgAdi vikArI bhAvonA ke tenA nimitte baMdhAtAM zubhAzubha dravyakarmanA kartA-bhoktArUpe te pariNamato nathI. upayoga zuddha svarUpamAM lIna thatAM te parano akartA-abhoktA thAya che. mokSanA upAya saMbaMdhI bodha ApatAM 'bhAvArtha Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrIgurue ziSyane kahyuM hatuM ke "jo dehAdhyAsa chUTe to tuM karmano akartA-abhoktA thaze.' te anusAra jyAre suziSyanI vRtti nijabhAvamAM vahetI thaI, arthAt dehAdhyAsa chUTyo ane svAnubhava thayo tyAre te potAne paranA akartA-abhoktArUpe anubhave che. - AtmAmAM anaMta zaktio che. nijasvabhAvanA akhaMDa jJAnapariNamanamAM vizeSArtha rAjaa] ekasAthe anaMta zaktio UchaLe che, je svaparaprakAzaka jJAnamAM svayaM jhaLake che. temAMthI je vacanagocara che, mAtra tenuM ja jinavANImAM nirUpaNa thaI zakyuM che. AtmAnI anaMta zaktiomAMthI bahu thoDI zaktio satzAstromAM kahevAmAM AvI che. vacanagocara zaktiomAMthI eka zakti che akartutvazakti. jJAnasvarUpa AtmAmAM vikAranA akartApaNArUpa zakti vidyamAna che. jJAtRtvapariNAma sivAyanAM sarva karma vaDe karAtAM pariNAmothI viramelI A akartRtvazakti che. te zakti vikArathI to sadA uparamasvarUpa ja che. jJAyakasvabhAvI AtmAnI akartRtvazakti evI che ke teno svabhAva kadI paNa rAganA kartApaNe pariNamato ja nathI ane AvA svabhAva tarapha jhUkelI paryAya paNa rAganA kartApaNe pariNamatI nathI. vRtti jyAre nijabhAvamAM vahe che tyAre paryAyamAMthI vikArI bhAvonuM kartApaNuM chUTI jAya che ane te ja A akartRtvazaktinuM nirmaLa pariNamana che. AtmAmAM akartutvasvabhAva anAdi-anaMta che. svabhAvanI apekSAe AtmA vikArano kartA che ja nahIM. trikALI caitanyasvarUpI AtmAno svabhAva jJAna-darzana-AnaMdarUpa che. vikArI bhAvo karavAno AtmAno svabhAva nathI. vikAranA kartA thavAno AtmAno svabhAva nathI, paNa vikAranA akartArUpa jJAtRtvapariNAma thayA kare evo AtmAno trikALa svabhAva che. trikALI AtmadravyamAM to vikAranuM akartApaNuM che ane tenI mukhyatA karavAmAM Ave to alpa kALamAM paryAyamAMthI paNa vikAranuM kartApaNuM TaLI jAya che. vikAra karavAno AtmAno svabhAva nathI, tethI samasta vikArI bhAvo karmathI karavAmAM AvelA che ema kahevAmAM Ave che; paraMtu teno Azaya ema nathI ke karma AtmAne vikAra karAve che. jIva je vikArI bhAva kare che te kaMI karma nathI karAvatuM. vikAranuM pariNamana paranA kAraNe thatuM nathI, paNa AtmAnA kartRtvadharmanA kAraNe thAya che. AtmAnA kartutva nAmanA dharmanA kAraNe AtmA vikAranA kartApaNe pariName che, koI paradravya tene vikAra karAve che evuM nathI. vikArano kartA karma nathI. AtmA pote 1- zrI 'samayasAra' graMthanA pariziSTamAM AtmAnI 47 zaktionuM varNana che, temAM ra1mI akartRtvazakti ane 42mI kartutvazakti batAvI che. vikAranA akartApaNAnI apekSAe akartutvazakti batAvI che ane nirmaLa paryAyanA kartApaNAnI apekSAe kartatvazakti batAvI che. zrImade ahIM gAthA 121mAM akatvazakti ane gAthA 122mAM kartatvazaktinI apekSAe kathana karyuM che. Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-121 675 paryAyamAM vikA2paNe pariName che, tethI te AtmAno ja dharma che. jo ke vikAranuM kartApaNuM e kAMI AtmAno trikALI svabhAvarUpa dharma nathI, paNa eka kSaNa pUratI paryAyano dharma che. te paryAya AtmAnI che, tethI tene AtmAno dharma kahevAmAM Ave che. svarUpamAM sthira nahIM rahevAthI tathA karmanA udayamAM joDAvAnA kAraNe jIva vikArarUpe pariName che. vikAra karanAra jIva pote ja che, paraMtu tenA trikALI svabhAvamAM vikAranuM kartApaNuM nathI. A akartA jJAyakasvabhAvane mukhya karIne vikArI bhAvo jJAnathI karAyelA nathI, paNa karmathI karAyelA che' ema kahevAmAM Ave che. jJAnathI vikArI bhAvo bhinna che, tethI tene karmathI karAyelA kahyA che. vikArI bhAvone karmakRta kahIne jJAnasvabhAva vikArathI bhinna che ema batAvyuM che. karmanA udayamAM joDAvAthI vikAra utpanna thAya che, mATe svaparabhedajJAna karatI vakhate vikArane karmanA khAte jamA karI tene karmakRta bhAva kahevAmAM Ave che. caitanyano dharma hovA chatAM tene karmakRta kahyA che, kAraNa ke zuddha svarUpano anubhava levAno hovAthI, vikAra karmakRta che ema kahI, tenA upara jIve sthApeluM svAmitva choDAvavAnuM prayojana che. vikArI bhAva trikALI dravyasvabhAvane avalaMbIne nahIM paNa karmane avalaMbIne utpanna thAya che enuM bhAna karAvavA tene karmakRta kahyA che. svasanmukhatAno abhAva tathA karma pratyeno jhukAva batAvavA vikArane karmakRta kahyA che. Ama, rAgAdi vikArI bhAva AtmAnI paryAyamAM thatA hovA chatAM tene AtmAnA bhAva na kahetAM karmakRta bhAva kahyA che. vikAra AtmA ja kare che, te AtmAnI ja avasthA che ane tenAM mAThAM phaLa paNa AtmAe ja bhogavavAM paDe che; chatAM te karmakRta bhAvanI saMjJA pAme che. ajJAnadazAmAM jIva potAnA akartAsvabhAvane bhUlIne, paryAyanI UMdhAIthI vikAranA kartApaNe pariName che. paradravyanuM kartApaNuM to koI paNa jIvane nathI, kAraNa ke paradravyathI to AtmA atyaMta bhinna che, paNa ajJAnIne vikAranuM kartApaNuM che. vikArathI judo potAno jJAyakasvabhAva, je anaMta zaktiothI bharelo che, tene te jaNAto nathI; tethI vikArano kartA thaI te saMsAramAM rakhaDe che. vikArano kartRtvarUpa pravRttipravAha anAdi hovA chatAM te AtmAnA svabhAvathI utpanna thayelo nathI, tethI tenI nivRtti thaI zake che. jaDa-cetananuM ane svabhAva-vibhAvanuM bhedajJAna karavAthI abheda, akhaMDa jJAna utpanna thavAthI vikAranA kartRtvarUpa pravRtti nivRtta thAya che ane tethI paulika karmano, eTale ke navAM dravyakarmano baMdha paNa nivRtta thAya che. 1 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 47 'parapariNatimujjhat khaMDayad bhedavAdAnidamuditamakhaMDaM jJAnamuccaMDamuccaiH / nanu kathamavakAzaH kartRkarmapravRtteriha bhavati kathaM vA paudgalaH karmabaMdhaH / / ' Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana potAnA trikALI akartAdharmanI sanmukha thatAM vikAranuM kartApaNuM chUTe che. jJAyakasvabhAvano Azraya karatAM jIva vikArano akartA thAya che. zubha ke azubha samasta pariNAmo AtmAnA jJAyakabhAvathI judAM che, tethI paryAyanuM valaNa jyAM jJAyakasvabhAva tarapha vaLe che, tyAM jJAtApaNuM ja rahe che ane zubhAzubha pariNAmanuM kartApaNuM chUTI jAya che. jJAnInI dRSTi potAnA jJAtAsvabhAva upara hoya che. teo jJAtAsvabhAvanI dRSTinA baLa vaDe nirdoSatArUpe ja pariName che, eTale temane mithyAtvapariNAma to thatAM ja nathI. je alpa rAgAdi bhAva thAya che, tene jJAyakabhAvathI bhinna jANyA hovAthI tenI mukhyatA nathI, tethI tenuM paNa akartApaNuM ja che. je alpa vikAra thAya che tenA teo jJAtApaNe pariName che, kartApaNe pariNamatA nathI. svabhAvadaSTimAM rahetA jJAnI sadA jJAtApaNe pariNamatA hovAthI nirAsava hoya che.' jJAnIne potAnA akartAsvabhAvanI dRSTi thaI hovAthI teo paryAyamAM paNa akartApaNe pariName che. teo potAnI akartRtvazaktine nirmaLapaNe ullAsAve che. vikArathI uparama pAmIne teo upazAMta thayA hoya che. svabhAva taraphanA vedananI mukhyatAmAM temane samatA ane zAMti hoya che. temane anubhavapUrvakanI pratIti thaI hoya che. aho, huM to jJAnasvabhAvI AtmA chuM. mArA jJAnamAM paranuM ke vikAranuM kartutva nathI. mArA kartutva vinA ja jagatanAM kAryo thaI rahyAM che. mArAM jJAtA pariNAma rAganAM paNa kartA nathI. mArA jJAyakabhAva sivAya sarvatra mAre akartApaNuM ja che.' Ama, teo pUrvakarmanA udaya vakhate kartA na thatAM mAtra jJAtA rahe che. potAnA jJAyakasvabhAvane oLakhatAM ja vartamAna paryAyanuM jora te tarapha vaLI jAya che. pachI svabhAva taraphanA valaNathI paryAye paryAye jIvane akartArUpa pariNAma thatAM jAya che ane vikAranuM kartutva chUTatuM jAya che. ema karatAM karatAM vikArano sarvathA abhAva thaI sAkSAt siddhadazA pragaTe che. AtmA ane tenI zaktio anAdi-anaMta che, tenA Azraye vikAranA kartutvano abhAva thaIne je siddhadazA pragaTe che, teno kadI aMta Avato nathI. sAdi-anaMta kALa sudhI svabhAvamAMthI akartutvapariNAmano pravAha vahyA ja kare che. jJAyakasvabhAva tarapha vaLatAM vikArano to aMta AvI jAya che, kema ke te AtmAnA svarUpamAM nathI, paNa jJAyakasvabhAvanA Azraye je akartutvapariNAma pragaTe che, 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 115 'bhAvAsravAbhAvamayaM prapanno dravyAsravebhyaH svata eva bhinnaH / jJAnI sadA jJAnamayaikabhAvo nirAsravo jJAyaka eka eva / / ' 2- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, samayasAranATaka', kartAkarmakriyA dvAra, savaiyA 15 'pUraba karama udai Aike dikhAI dei, karatA na hoi tinhako tamAsagIra hai / / ' Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-121 677 teno kadI aMta Avato nathI, kema ke te to AtmAnuM svarUpa ja che. jema AtmAno aMta nathI, tema tenA Azraye pragaTelAM nirmaLa pariNAmano paNa aMta nathI. Ama, vRtti nijabhAvamAM - AtmasvabhAvamAM vahe tyAre AtmA akartA thAya che. kartApaNAne sApekSa bhoktApaNuM hovAthI kartApaNuM maTatAM bhoktApaNuM paNa rahetuM nathI. te viSe have vicArIe - jJAyakasvarUpa AtmAmAM jema krodhAdi vikAranA akartApaNArUpa zakti che, tema tenAmAM harSa-zokAdi vikAranA abhoktApaNArUpa zakti paNa che. samasta karmathI karavAmAM AvelAM ane AtmAnA jJAtRtvamAtrathI judAM evAM pariNAmonA anubhavanA uparamasvarUpa A abhostRtvazakti che. AtmAno svabhAva vikAranA bhogavaTAthI rahita che. harSa-zoka AtmAnA jJAtAbhAvathI judA che. A jJAtAbhAvanA lakSe paryAyamAMthI harSa-zokanuM bhoktApaNuM TaLI jAya che ane te ja abhAtRtvazaktinuM nirmaLa pariNamana che. zarIra kapAya to paNa tenuM vedana AtmAne thatuM nathI ane te taraphanA aNagamAnuM vedana karavAno paNa AtmAno svabhAva nathI. jJAyaka svabhAvanuM vedana karavAno AtmAno svabhAva che. paralakSe thatA harSa-zokanA bhAvone anubhavavAnI yogyatA ekasamayavartI paryAyamAM che, paNa AtmAno trikALI svabhAva to te anubhavathI rahita ja che. jo trikALI svabhAva ja evo hoya to vikAranuM vedana chUTIne nirvikAra AnaMdanuM vedana thaI zake nahIM. AtmAno trikALI svabhAva harSa-zokanA bhogavaTA vagarano, jJAyaka rahevAno che. A jJAyakasvabhAvane mukhya karIne harSa-zokAdi vikArI bhAvone karmathI karavAmAM AvelA kahevAya che. karma taraphanA valaNavALo jIva ja harSa-zokano bhoktA thAya che, mATe tene AtmAnuM kArya na kahetAM karmanuM kArya kahevAmAM Ave che. AtmAthI bhinna evA zarIra, dhana, strI, anna, vastra vagere parapadArthane bhogavavAnuM to AtmAnA svarUpamAM kadI che ja nahIM. paradravyano bhogavaTo karuM chuM' ema ajJAnI mAne che, paNa te to mAtra tenI bhramaNA che. te kadI parane bhogavI zakato nathI, paNa para taraphanA valaNathI harSa-zokanA bhAva karIne, ajJAnabhAvathI mAtra te harSAdi vikArI bhAvone bhogave che. te paravastune nathI bhogavato, paNa paramAM sukha-duHkhanI kalpanA karIne mAtra vikArI bhAvone ja bhogave che. jo ke A harSa-zokanA bhAvo paNa AtmAnA jJAyakabhAvathI judA che, tethI tene bhogavavAno paNa AtmAno svabhAva nathI. AtmAno svabhAva to jJAyakasvabhAvamAM ekAgra thaIne potAnA vItarAgI AnaMdane bhogavavAno che. A rIte AtmAnAM dravya, guNa ke paryAyamAM kaze paNa paradravyano to bhogavaTo che Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja nahIM. harSa-zokano bhogavaTo AtmAnAM dravya ke guNamAM nathI, mAtra paryAyamAM eka samayapUrato che. vikAranA abhoktAsvarUpa evA trikALI dravya-guNa tarapha vaLatAM, paryAyamAMthI harSa-zokanuM kSaNika bhoktApaNuM paNa chUTI jAya che ane tethI dravya-guNa-paryAya traNethI AtmA abhoktA thaI jAya che. abhoktAsvabhAvane bhUlIne bahAranI vastune ThIka-aThIka mAnavI, tenAthI potAne sukha-duHkha thAya ema mAnavuM te saMsAranuM mULa che. AtmArthI jIva jANe che ke "jaDamAM to kaze paNa sukha nathI ane jaDa taraphanA valaNathI harSAdinI lAgaNI thAya temAM paNa sukha nathI. sukha to mAtra potAnA svabhAvamAM che ane aMtarmukha thaI te svabhAvamAM sthira thavAthI ja potAne potAnA sukhanuM vedana thAya che. saMyoga taraphanuM potAnuM valaNa saMkocavAthI, aMtarmukha thaI svabhAvamAM sthira rahetAM atIndriya sukhanuM vadana thAya che.' jJAnane aMtaramAM vALatAM je atIndriya AnaMdano bhogavaTo thAya che, temAM harSazokanA bhogavaTAno abhAva che. jJAyakasvabhAva tarapha vaLIne tenuM vedana je nathI karato, te ja vikArano bhoktA thaIne cAra gatimAM rakhaDe che. jo nijajJAyakasvabhAva tarapha vaLe to vikAranuM vedana rahe nahIM, paNa AnaMdanuM vedana thAya. AtmAno lakSa karavAmAM Ave to harSa-zokanuM vadana thatuM nathI. je abhoktAsvabhAvane lakSamAM le che, tene game te saMyogamAM paNa potAnI zAMtinuM vedana chUTatuM nathI. jJAnIne abhoktAzaktinuM nirmaLa pariNamana zarU thaI gayuM hoya che. temane alpa harSAdi vakhate paNa, tenAthI bhinna jJAyakasvabhAvanI dRSTi vartatI hovAthI temane harSAdinuM vedana nathI, paNa jJAyakasvabhAvanuM vedana varte che. jJAnI zuddha dravya upara dRSTi rAkhatA hovAthI teo harSa-zokanA bhoktA nathI thatA, paNa jJAtA rahe che. ajJAnI paryAyadaSTithI ekalA harSa-zokanA bhogavaTAne ja jue che, eTale tene jJAtApaNuM nathI rahetuM; paraMtu jJAnI to AtmasvabhAva upara dRSTi rAkhatA hovAthI, atIndriya AnaMdanA bhogavaTA sahita, paryAyamAM thatA harSa-zokano huM bhoktA nathI' ema harSa-zokanA teo jJAtA rahe che. jJAnIne harSa-zokanAM je alpa pariNAma thAya che temAM teo tanmaya thatA nathI. jo temAM tanmaya thaI jAya to temane abhoktApaNuM rahetuM nathI. ajJAnI harSa-zoka vageremAM tanmaya thaIne tene ja bhogave che, tenAthI judA jJAnasvabhAvanuM jarA paNa vedana tene hotuM nathI. harSa-zokanAM pariNAma jJAtA pariNAmathI judAM ja che ema anubhavathI jANatA hovAthI jJAnI harSa-zokanA bhoktA nathI thatA, paNa jJAtA ja rahe che. vikAranA bhogavaTArahitano AtmAno jJAna-AnaMdasvabhAva oLakhe to abhoktA Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-121 679 svabhAvanI zraddhAthI samyagdarzana thatAM abhoktApaNuM pragaTe che ane pachI to svabhAvamAM jema jema lInatA thatI jAya, tema tema vikAra chUTatA jAya che ane kevaLajJAna pragaTe che. AtmAnA jJAyaka svabhAvamAM vikAranuM bhoktApaNuM jarA paNa nathI ema jANI jIva svabhAvadaSTinA AdhAre vikArano kSaNe kSaNe abhAva karato jAya che ane chevaTe vikArano sarvathA abhAva karIne pUrNa AnaMdano bhoktA thaI jAya che. Ama, jJAnasvabhAva je sadA nirlepa ja che, teno aMtaramAM Azraya karavAthI paryAyamAM paNa nirlepatA pragaTe che. nija trikALI zuddha jJAyakasvabhAvano pakSa letAM paryAyamAM paNa asaMgatAno anubhava thAya che. caitanyano Avo lakSa karanAra baDabhAgIno saMsArasamudra zIghrameva sukAI jAya che. ajJAnI jIva sadA nirlepa rahelA vastusvabhAvanA yathArtha bhAna vinA samayavartI paryAyamAM rahelA rAga sAthe tathA nimitta sAthe saMbaMdha joDe che. jJAnIe dhruva, zuddha jJAyakasvabhAvanA Azraye te saMbaMdha toDyo hoya che ane tethI temane paryAyamAM rAgAdi vibhAvano ke nimittano saMbaMdha raheto nathI. ajJAnI-jJAnInAM pariNamana viSe zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - ajJAnI jIva bhUlathI AtmAne rAgAdi vibhAva bhAvono kartA, bhalAMbUrAM kAryono kartA, makAna nagara Adino kartA mAnIne abhimAna kare che. je potAnA sahaja svAbhAvika karma nathI tene kubuddhithI potAnAM karma mAnIne rAgadveSa karI saMsArabaMdha kare che. jJAnI dharmAtmA zuddha jJAna pariNatino ja pote kartA che ema mAne che, ane sarva parabhAvothI sarvathA bhinna chuM ema samaje che. jo zubhAzubha bhAvo thAya che, to te tene maMda tIvra kaSAyano udaya jANI potAno svabhAva mAnatA nathI, paNa naimittika, audayika, aupAdhika bhAvo che ema zraddhA rAkhe che ane tyAM paNa evI bhAvanA rAkhe che ke A vibhAva na hoya to ThIka; mAtra svasaMvedanarUpa vItarAgabhAvamAM pariNamanA hoya to sAruM. Ama pavitrAtmA jJAnI puruSa paramAM kartApaNuM nahIM mAnatA hovAthI navIna karmathI baMdhAtA nathI, udayagata karmone vedI nirjarA kare che ane svarUpasthiratAthI karmono ekIsAthe sAmaTo nAza kare che." jIva anAdithI potAnI kartabuddhi-bhoktA buddhi poSato rahyo che. uparanuM pariNamana paranA AdhAre ja thAya che. temAM meM kaMI ja karyuM nathI. temAM huM kaMI ja karI zakato nathI. parane huM bhogavI zakato nathI.' A satyane te samajato nathI, svIkArato nathI ane mithyA kartA-bhoktApaNuM sevI potAnuM bagADe che. "huM chuM to A kArya thaI zake, mArA sivAya koI A kArya karI zake nahIM' evA mithyA abhimAnamAM te aharniza 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.356-357 Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rAce che. jIve potAnI dRSTinuM parivartana karavAnI jarUra che. svabhAva tarapha daSTi jatAM te jJAtA bane che ane kartA-bhoktAbuddhi TaLI jAya che. daSTi badalavAnI jarUra che. tenuM vIrya jo UMdhI dizAmAM vaparAya to anaMta duHkha ane zokanI paraMparA sarjAya che, paraMtu e ja vIrya jo savaLI dizAmAM vaLe che to te vIrya nija anaMta avyAbAdha sukhanI prApti karAve che. kartA-bhoktAbuddhi toDavA mATe potAnI vRtti jJAyakatattvanI sanmukha karavI joIe. dareka prasaMga vakhate dareka kArya karatI vakhate jJAyakatattvanuM smaraNa karavuM ke karanAro nathI, bhogavanAro nathI, kevaLa jonAro chuM.' draSTAne alaga karavo joIe. anaMta janmothI paramAM tAdAbhya karavAnuM ja jIva zIkhyo che, toDavAnuM nathI zIkhyo. have teNe A tAdAbhya toDavAno abhyAsa karavAno che. potAnI jAtane DhaMDhoLIne jagADavAnI che ke "mAre kartutva-bhostRtvabhAva karavAno nathI. cAre tarapha A je kaMI huM joI rahyo chuM te eka nATaka che ane huM eka prekSakathI vadhAre kaMI ja nathI. huM kartA-bhoktA nathI, huM phakta jJAtA-draSTA chuM.' dareka ghaTanAmAM kartA-bhoktAbhAva sthApyA vinA jJAyakabhAve tene jovI joIe. tene evI rIte jovI ghaTe ke jANe te ghaTanA raMgamaMca upara bhajavAI rahI hoya. te ghaTanA nATakarUpe jovI joIe, tenAthI alaga, eka taTastha prekSakanI jema. je ghaTanAo nATakamAM ghaTita thaI rahI che, tenA mAtra darzaka banI javuM joIe. tene evI rIte jovI joIe ke jANe e ghaTanA koI bIjAnA jIvanamAM banI rahI che. tene pRthapaNe jovI joIe. tenI sAthe ekAtma banIne nahIM. jIve satata yAda rAkhavuM joIe ke samagra ghaTanAthI pote pRthaka che, aspRzya che. rAgAtmaka-dveSAtmaka pratikriyA vinA jJAtA-draSTAbhAve tene jovI joIe. koI apamAna kare to te apamAnane taTasthapaNe jovuM joIe. te ghaTanAmAM kartA-bhoktA banIne krodha na karavo joIe. jo apamAnanI ghaTanAmAM tAdAtma sthapAze to krodhanAM pariNAma avazya jAgaze, paraMtu jo tene jJAtA-draSTAbhAve nihALavAmAM Ave to krodhanAM pariNAma nahIM thAya. koI apamAna karI rahyuM hoya tyAre AkhI ghaTanAnA taTastha prekSaka thaI javAthI krodha nahIM Ave. e rIte ja jyAre prazaMsAnuM dazya hoya tyAre AlAdita na thavuM joIe, udAsIna thaIne tene paNa nATakanI jema jovuM joIe. rastA upara cAlatI vakhate dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke pote nathI cAlato, mAtra zarIra cAle che. dhIre dhIre eka AlAdaka anubhava thaze ke rastA upara cAlatI vakhate aMdara be bhAga paDI gayA che. eka cAlI rahyo che ane eka sthirapaNe jANI rahyo che. e ja pramANe bhojana karatAM lAgaze ke eka bhojana karI rahyo che ane eka jJAtAbhAve Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-121 681 jANI rahyo che. bhojana karo tyAre smaraNamAM e sAdhI rAkhavuM joIe ke bhUkha zarIrane lAge che, potAne nahIM. AtmA bhojana ane bhojana karanAra zarIra banethI bhinna che. bhojana ane zarIranI pAra je jJAyakatattva che te huM chuM evo bhAva rahevo joIe. bhojana tathA bhojana karanAra zarIrane jJAyakabhAve jANavAM joIe. bhojananI kriyAmAM ekAtma na thavuM joIe. jema zarIra ane tenI kriyAnA kartA-bhoktA nathI banavAnuM, paNa jJAtA banavAnuM che, tema teNe potAnI bhAvadazAnA paNa jJAtA banavAnuM che. jema bahAranAM parivartanone potAthI bhinna jovAmAM Ave che, zarIrane potAthI bhinna jovAmAM Ave che; tema potAnA bhAvone paNa potAthI bhinna jovAnA che. A abhyAsa pULa cIjone jovAthI zarU karavo joIe, kAraNa ke e saraLa che. tyArapachI sUkSma bhAvo tarapha javAnuM che. potAnA bhAvonuM avalokana karavAthI jJAtA-draSTAbhAva sarvAdhika puSTa thAya che ane svanI nikaTatA vadhu ne vadhu sadhAtI jAya che. potAnA bhAvonuM mAtra hozapUrNa avalokana karavuM joIe ke krodhAdi mArAmAMthI pasAra thaI rahyA che. krodhane bhinnapaNe jovo joIe. krodha jAge, dhumADAnI jema tamane cAre taraphathI gherI le tyAre jAgRti rAkhavI joIe ke huM krodha nathI. mAre krodhane mAtra jovo-jANavo che. krodhanI sAthe eka thavAnuM nathI.' anAdinI mithyA mAnyatAnA kAraNe jIva potAne krodhathI abhina mAne che, paraMtu jyAre e krodhanuM avalokana karavA lAge che tyAre tene tenI bhinnatAno bodha spaSTa thato jAya che. jo ke Avo bodha jaladIthI nahIM Ave, kAraNa ke krodha sAthe janmojanmanI ekatA che. te aikya eka divasamAM tUTI nahIM jAya, paraMtu jIva jo prayatna kare to te avazya tUTI zake. jIve potAnA vibhAva sAthe atAdAbhya sAdhavAnuM che. enI sAtheno ekatvano saMbaMdha toDI nAkhavAno che. krodhAdithI dUra haTI taTasthapaNe ene jANavo joIe. jJAyaka bhAve tene mAtra jANyA karavAnuM che. jJAtA-draSTAbhAvanI sAdhanAnA pariNAme jIvane potAnA svarUpanI upalabdhi thAya che. jJAyakabhAva eka sanAtana prakriyA che. jAta ane jagatanuM jJAtAbhAve darzana karavAnuM che. vikAro, zarIra ke dazyone kartA-bhoktAbhAva vinA jovAnAM che. sva ane paranAM kSetromAM thatAM tamAma parivartanonA taTastha prekSaka banI javAnuM che. jJAtA-draSTAbhAvanI prakriyAno abhyAsa karatAM jIva gahanathI gahanatara thato jAya che. draSTAbhAvanA vAraMvAra abhyAsathI te aMdaranI tarapha vaLe che ane jeTalo aMdara jAya che teTalo sukhI hovAno anubhava kare che. te aMdara ne aMdara Utarato jAya che ane vadhAre zAMta, vadhAre mauna, vadhAre ekatvavALo, vadhAre svataMtra, vadhAre mahimAvAna, vadhAre prasanna thato jAya che. jJAtA-draSTAbhAvanA niraMtara abhyAsathI te svamAM sthira thato jAya che ane apUrva Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zAMtino anubhava kare che. koI paNa parasaMyoga vinAnA sukhanI prathama jhalaka te meLave che. te atyaMta AnaMdathI bharAI jAya che. svarUpano anubhavAtmaka bodha thAya che ke "je cAle che, te huM nathI; je sthira che, te huM chuM. je vAsanAthI bharelo che, te huM nathI; je sadA vAsanArahita che, te huM chuM. je maraNazIla che, te huM nathI; je amRtano sota che, ajara-amara che, zAzvata caitanya che, te huM chuM.' potAnA svarUpanI bhALa lAgI javAthI caitanya mahelanAM dvAra khUlI jAya che ane avarNanIya zAMti, AnaMda, tRptino svAda cAkhyo hovAthI AgaLanI yAtrA khUba ja saraLa bane che. svarUpanA spaSTa, pratyakSa bodhathI tenuM samagra jIvana pheravAI jAya che. tenuM adbhuta rUpAMtaraNa thaI jAya che. kartA-bhoktAmAMthI te akartA-abhoktA bane che. te have bhojana kare che chatAM upavAsI che, bhIDamAM hovA chatAM ekalo che, sUto che chatAM jAgRta che. A sarva jJAyakabhAvanI sAdhanAno pratApa che. satata jJAyakabhAvamAM rahevuM joIe. eka paNa kSaNane behozImAM na javA devI joIe. jevI kartA-bhoktAnI vRtti UThe ke tarata jJAyakane saMbhAravo joIe. kartAbhoktAbhAvano nAza karavA jJAtAbhAvarUpa zastrane dhAradAra karavuM joIe. e ja mULa dharma che. dareka prasaMgamAM vRttine jJAyakatattvanI sanmukha karatA rahevuM joIe. parigha uparathI daSTi haTAvI kendramAM dRSTi sthApavI joIe. saMjogo niraMtara badalAyA ja karaze, paraMtu daSTi kendra upara ja rAkhavI joIe. svabhAva upara dRSTi rAkhI aprabhAvita rahevuM joIe. akSubdha ane aspRzya rahIne mana-vacana-kAyAnI pravRtti karavI joIe. parazeyamAM kartA-bhoktAbhAva na karatAM upayogane aprabhAvita rAkhavo joIe. jIva upayogasvarUpa che. teno upayoga parayone jANavAmAM pravarte che. parane jANatI vakhate teno upayoga kartA-bhoktAbhAvamAM sarI paDe che. teNe evo puruSArtha karavo joIe ke parane jANatI vakhate kartA-bhoktAbhAva na UThe. jo te parane mAtra jJAtAbhAvathI ja jANe, to teno bhAva parathI prabhAvita thayA vinA, paramAM joDAya nahIM, eTale ke kuMvAro ja rahe. jyAre te kartA-bhoktAbhAve parane jANe che tyAre te para sAthe sagAI kare che. teNe evI jAgRti rAkhavAnI che ke parane jANatI vakhate temAM joDANa na thaI jAya, arthAt teno upayoga kuMvAro rahe, aprabhAvita rahe, aspRzya rahe. upayoga jyAre aprabhAvita rahe che tyAre te upayogamAM eTalI svacchatA, eTalo prakAza jhaLakI UThe che ke te prakAzamAM svayaMno bodha thAya che, svanI anubhUti - svasaMvedana thaI jAya che. jJAnIo jyAre nirvikalpa avasthAmAM hoya che tyAre temano upayoga svarzayamAM rame che ane jyAre savikalpa avasthAmAM hoya che tyAre temano upayoga bahAra jAya che Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 21 683 kharo, paNa aprabhAvita ja rahe che. A ja kAraNathI jJAnIono upayoga sadaiva zuddha kahevAmAM Ave che. jeo A pramANe parathI aprabhAvita rahe che, teo saMsAramAMthI pasAra thAya che; paraMtu saMsAra temanAmAMthI pasAra thato nathI. - jJAnIo parazeyane jANe che, paNa temAM ISTa-aniSTanI, kartA-bhoktAnI kalpanA karatA nathI. teo karmadhArAno tyAga karI jJAnadhArAmAM sthita rahe che. jANavAnA be prakAra che - eka jJAnadhArA ane bIjI karmadhArA. ekamAM vastune jema che tema jANavAnuM thAya che. A jJAnadhArA che. bIjAmAM vastune iSTa-aniSTa buddhipUrvaka jANavAnuM thAya che. A karmadhArA che. jJAnadhArA jJAnanA pAriNAmika bhAva-svabhAva sAthe tanmaya che, tene anurUpa che; ane karmadhArA parapadArthonAM rahaNa-tyAganA vikalpo sahita hovAnA kAraNe jJAnanA pAriNAmika bhAva-svabhAva sAthe tanmaya nathI, tene anurUpa nathI. jJAnadhArAyukta cetana 'jJAtA' kahevAya che, jyAre karmadhArAyukta cetana 'kartA-bhoktA' kahevAya che. jJAtA rahevuM e dharma che, jyAre kartA-bhoktA thavuM e adharma che. jJAnadhArA ane karmadhArAne thoDA dRSTAMta vaDe samajIe - (1) jJAnasvabhAvI, zuddha caitanya chuM ane vartamAnamAM strIzarIrano saMyoga hovAthI paryAyadharma huM strI chuM', evuM jANavuM te jJAnadhArArUpa che. aneka avasthAomAM gUMthAyelI eka akhaMDa sattAnuM darzana thAya che te jJAnadhArA; ane strIzarIra sAthe potAno saMbaMdha joDIne temAM iSTa-aniSTa kalpanA karavI ke "strI thavAthI huM duHkhI chuM. te mane aMtarAyabhUta nIvaDe che. A na ho to ThIka.' A sarva karmadhArA che. (2) A viSTA nAmano eka pILA raMgano, koI vizeSa prakAranI gaMdhavALo padArtha che. te pahelAM anarUpe hato, have viSTA thavAthI khetaromAM khAtararUpe nAkhavAmAM Avaze." A prakAranuM jJAna te jJAnadhArA che. paraMtu A vastu dhRNAjanaka che. tene mArAthI dUra karo.' A prakAranuM jJAna te karmadhArA che. (3) Ajano divasa bahu ja garama che' te jJAnadhArA che. paraMtu garamIthI mane bahu pIDA thAya che. garamI ochI thAya to sAruM.' A karmadhArA che. koI padArtha ke viSayanuM jANavuM te aniSTa nathI, paraMtu tenI sAthe thatA taMdrAtmaka vikalpo ke je aMtastalane kSubdha kare che, azAMtinA agAdha sAgaramAM dhakelI de che te aniSTa che. jJAna to darpaNa che. tenI samakSa je Ave tene te jANe che, temAM kaMI aniSTa nathI. temAM bhale dhana, strI, kuTuMba jaNAtuM hoya; te jANavuM kAMI aniSTa nathI, paraMtu te saMbaMdhI laMkAtmaka vikalpo, kartA-bhoktAnI dhAraNA te aniSTa che. karmadhArArUpa pravartana to prANImAtra sadAkALathI karato Avyo che. jJAnIne A Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anAdi kALano adhyAsa dUra thayo hoya che. temaNe cittamAM UThatA iSTa-aniSTanA anAdigata saMskArono nAza karyo hoya che. temaNe karmadhArAno tyAga karIne jJAnadhArArUpa puruSArthano Azraya lIdho hoya che. temane potAnA akartA-abhoktAsvabhAvanI anubhavapUrvakanI khAtarI hoya che. teo paranA ke rAganA kartA-bhoktApaNAnI kalpanA nathI karatA. jo kartutva-bhostRtvabuddhi dUra na thAya to teo jJAnI kevI rIte kahevAya? teo jo ajJAnI jIvonI jema kartA-bhoktAbuddhi kare to temanA ane ajJAnI jIvo vacce zuM pharaka rahe? jJAnIonuM bAhya jIvana bhale ajJAnI jevuM lAge, bhale teo sAMsArika kriyA karatA hoya, paraMtu temano aMtaraMga abhiprAya jJAnadhArAyukta ja hoya che. jJAnI kartA-bhoktAnI kalpanA vinA sarvane jANe che. teo sarvathI alipta rahe che. jema koI bekAbU ghoDAne anekavidha upAyo dvArA keLavyA pachI te koI khAsa vizeSa prayatna vagara kevaLa mAlikanA izAre barAbara cAle che; e pramANe cittane jJAtA-draSTA rahevAnA abhyAsa dvArA sAdhyA pachI te koI khAsa vizeSa prayatna vagara jJAnadhArAmAM sthira rahe che. ajJAnAvasthAmAM koI bAhya viSaya pratye unmukha thavAthI je rIte citta karmadhArAmAM vahI jatuM hatuM te rIte have vahI jatuM nathI. jJAnI have kartA-bhoktAnI vyartha kalpanA karatA nathI ane tethI akartA-abhoktA rahe che. teo viSayane jJAtAdraSTAbhAve jANe che ane svarUpasthiratA tarapha AgaLa vadhatA jAya che. jIva potAnA upayogane parazeyonA prabhAvamAMthI mukta kare to anaMta sukhazAMti-AnaMdanAM dvAra tenA mATe khullAM ja che. teNe dazyanuM tAdAbhya toDI draSTAmAM tAdAbhya sAdhavuM joIe. jJAnane to mAtra nijaparamAtmasvarUpamAM ja vizrAma prApta thAya evuM che. potAnA upayogane saMsAranI tuccha ramatomAMthI choDAvI, nijakAryamAM ughukta thavuM joIe. jIvana saphaLa karavA adhyAtma-abhiyAnamAM jhukAvI devuM joIe. jIva anAdithI sva-paranA bhedajJAnanA abhAve parano grAhaka banelo che, para upara potAnuM svAmIpaNuM rAkhIne beTho che. potAnA ane paranA bhinna bhinna nizcita svalakSaNonuM jJAna na hovAthI, bIjAnA ane potAnA ekatvano adhyAsa hovAthI te kartA-bhoktA thAya che. jyAre te ja AtmA potAnA ane paranA bhinna bhinna nizcita svalakSaNonA jJAnanA kAraNe sva-paranA ekatvano adhyAsa nathI karato tyAre te akartA-abhoktA thAya che. suziSya pote karmano akartA-abhoktA thayo evI jAherAta A gAthAmAM karI che. jyAre tene mithyAtva vartatuM hatuM tyAre te karmano kartA-bhoktA thato hato. zrIgurunA upadezathI saMsAranI tamAma vaLagaNAo toDIne, saMkalpa-vikalpathI rahita thaIne te svarUpamAM Tharyo che. vRtti nijabhAvamAM jatAM tenuM parabhAvanuM kartutva-bhoknatva chUTI gayuM che. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-121 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'kartA bhoktA karmano, jyAM lage nahIM nijabhAna; mithyAbhAva ajJAnano, bhUlyo nija guNasthAna. leto deto anyane, vibhAva varte jyAMya; iSTa aniSTa padArthamAM, rati ati che jyAMhi. paNa sat jJAna prabhAvathI, TaLI gayo parabhAva; vRtti vahI nijabhAvamAM, je che bhavodhi nAva. je upayoge AtmamAM, AtmabhAva che jyAMhi; dehAdika trika yogano, thayo akartA tyAMya.'1 * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.244 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 481-484) 685 Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhidara vindariNAma ke zuddha yetanA 35, inta lAla tela ko nidi052-535. gAthA 122 Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 122 gAthA 121mAM suziSya kahyuM ke jyAM sudhI vibhAva varte che tyAM sudhI jIva [2] karmano kartA ane bhoktA che, paraMtu jyAre vRtti Atmasanmukha thAya che bhUmikA tyAre te karmano kartA-bhoktA raheto nathI, arthAt karmano akartA-abhoktA bane che. vRtti AtmasvabhAvamAM vahetAM AtmA akartA-abhoktA thAya che, paraMtu te vakhate AtmA kAMI apariNAmI thaI jato nathI, eTale ke paryAya naSTa thaI jatI nathI. AtmA akartA-abhoktA banavA chatAM paNa pariNAmanuM astitva rahe che, paryAya rahe che, kAraNa ke dravya ane paryAya kyAre paNa chUTAM na paDI zake evuM vastunuM baMdhAraNa che. AtmA akartA-abhoktA thayo ema kahevAno artha ema thAya che ke pariNAma nijabhAvamAM vahetAM, paranA kartA-bhoktApaNAnI jagyAe jJAtA-draSTApaNuM AvyuM ane potAnA nija nirmaLa pariNAmano te kartA-bhoktA thayo. Ama, vRtti nijabhAvamAM vahetAM AtmA vikArano ane jaDa karmano akartA-abhoktA thayo, te chatAM paNa te nirmaLa paryAyarUpa kAryano kartA-bhoktA avazya che. A ja vAta prastuta gAthAmAM batAvavAmAM AvI che - athavA nijapariNAma je, zuddha cetanArUpa; (gAthA kartA bhoktA tehano, nirvikalpa svarUpa.' (1922) athavA AtmapariNAma je zuddha caitanyasvarUpa che, teno nirvikalpasvarUpe kartAbhoktA thayo. (122) athavA' zabda prayojI AgalI gAthAmAM karelI vAta bIjI rIte varNavatAM bhAvArtha suziSya kahe che ke jeno vibhAva nivRtta thayo che ane jenI vRtti nijabhAvamAM vahI che, te jIva nirmaLa pariNAmano kartA ane tenA AnaMdano bhoktA bane che. svAnubhavadazAmAM jJAnopayoga AtmAmAM sthira thavAthI nirvikalpa svarUpanI anubhUti thAya che. tyAM mAre karavuM che', "huM karuM chuM', huM bhogavuM chuM', "meM kahyuM, " bhogavyuM' evA paradravya ke svadravya saMbaMdhInA vikalpo rahetA nathI. zuddha caitanyasvabhAvamAM ja sahaja pariNamana thAya che, tethI te potAnA zuddha caitanyabhAvono kartA ane bhoktA thAya che. pariNati nijabhAvamAM vahetAM paranA kartA-bhoktApaNAnI jagyAe jJAtA-draSTApaNuM Ave che ane te ja cetananuM zuddha svarUpa che. zuddha caitanyarUpa pariNamatAM jyAre e nirmaLa paryAya potAne trikALI dravyapaNe anubhave che tyAre vaitapaNAnA abhAvamAM eka artha Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paNa vikalpa utpanna thato nathI ane e nirvikalpa dazAmAM je nirmaLa pariNAma pragaTe che eno te kartA ane bhoktA bane che. Ama, zuddha caitanyasvarUpI AtmA jyAre zuddha cetanArUpe pariName che tyAre tenI nirvikalpa dazA hoya che. pUrNa nirupAdhika svarUpa sAthe ekAkAra thatAM te vibhAvano akartA-abhoktA bane che ane sAthe sAthe svabhAvano nitya, navIna, atIndriya AnaMda mANI rahyo hovAthI te svabhAvano kartA-bhoktA bane che. zrIgurue je upadeza karyo hato ke "cetana je nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva, tene anusarIne suziSya kahe che ke AtmAno upayoga svarUpamAM lIna thavAthI nirvikalpa dazAmAM zuddha caitanyarUpa nija pariNAmono te kartA-bhoktA thayo. zrIguruno bodha tene anubhava sahita pratItimAM Avyo che tenI jAherAta A gAthA dvArA karavAmAM AvI che. paradravyathI kyAre paNa AtmAnuM kArya saratuM nathI temaja rAgAdi parabhAvathI bajAjapaNa svanI prApti thavI zakya nathI. vaLI, 'huM saccidAnaMda zuddha paramAtmA chuM' ityAdi vikalpa dvArA paNa caitanyanA anubhavanuM prayojana siddha thatuM nathI. jIva nirvikalpa thAya tyAre ja tene AtmAnuM saMvedana thAya che. dharmanI yAtrAno prAraMbha vicAranI bhUmikAe thAya che ane teno aMta nirvicAranI bhUmikAmAM Ave che. dharmayAtrAno aMta vicAranA atikramaNamAM che. tyAM badhA vicAra vilIna thaI jAya che. vicAra dvArA vizvanI sarva vastunI vyarthatA pakaDAya che tathA yathArtha vicAraNA cAlu rahetAM aMte vicAranI vyarthatA paNa pakaDAya che ane tethI sAdhaka nirvicAra thaI jAya che. jIvanI cetanA vicAronA gherAmAMthI mukta thAya che tyAre astitvano prakAza jhaLahaLI UThe che. jIve vicArothI mukti meLavavA mATe daDha nirNaya karavo joIe ke " vicAra nathI, vicAra mArA nathI, vicAra sAthe mAre koI saMbaMdha nathI.' teNe vicArathI judA rahevAno prayatna karavo joIe. vicAronI prakriyA paratve paNa mAtra darzakapaNAno bhAva keLavavo joIe. vicArone potApaNe mAnavA athavA potAnA mAnavA e moTI bhUla che. te bhUla jIvane vicAromAMthI mukta thavA detI nathI. tene potAnA mAnavAthI je tAdAbhya UbhuM thAya che. te tAdAbhya jIvane vicArathI alaga thavA detuM nathI. vicArone draSTAbhAve jotA rahevAthI tenI sAthe saMbaMdhita evA sarva mithyA bhAva chUTI jAya che ane vicAronI hAramALAno paNa aMta AvI jAya che. vicArothI mukta thavA jIve taTasthapaNe vicArone jovAno abhyAsa karavo joIe. vicAronI sAthe koI paNa prakAranuM tAdAbhya sthApavuM na joIe. tenA viSe koI zubha-azubha nirNaya karavo na joIe. tenA tarapha sAro ke kharAba koI bhAva rAkhavo na joIe. A vicAra sAro che ke A vicAra kharAba che - evuM mUlyAMkana na karavuM Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122 691 joIe, kema ke ekane sAro ane bIjAne kharAba mAnatAM ja sAruM grahaNa karavAnI ane kharAbane choDavAnI vRtti UbhI thAya che, jenA pariNAme sAkSIbhAve rahI zakAtuM nathI. sArA-kharAbano bheda karanAro kadApi sAkSI banI zakato nathI. vicArone pakaDavAnI ke bhagADavAnI ceSTA karavA jatAM sAkSI khovAI jAya che, kaMIka karavAno bhAva pragaTatAM taTastha darzana karanAro jJAyaka chupAI jAya che. vicAra pratyeno koI paNa bhAva jIvane vicAra sAthe bAMdhI de che. vicArane pakaDavAnI ke dhakko mAravAnI pratikriyA e jIvanI sahaja Teva che. jo vItarAgatA sAdhavI hoya to jIve A Tevano aMta lAvavo paDaze. pratikriyArahita nirIkSaNa karavAnuM che. vicArane pakaDavAnA paNa nathI ane dhakko paNa mAravAno nathI. tene mAtra jovAnA che. emAM khUba jAgRtinI jarUra paDe che, kAraNa ke sArA vicAra Avaze ane Teva pramANe tene pakaDavAnuM mana paNa thaze tathA kharAba vicAra paNa Avaze ane Adata mujaba tene dhakko mAravAnuM mana paNa thaze. jo jAgRti rAkhavAmAM Ave to ja A vRtti dhIre dhIre zithila thatI jAya che ane jIva vicArone taTasthapaNe jovA samartha bane che. A rIte vicArone jovAmAM je samartha bane che, te vastutaH vicAramAMthI mukta thavAmAM samartha bane che ane eka vakhata evo Ave che ke jyAre koI vicAra ja nathI raheto. vicAronI pasaMdagI nAza pAmatAM vicAronA Agamana mATenuM temaja tene TakavA mATenuM mULa kAraNa ja naSTa thaI jAya che, paNa jyAM sudhI vicAro mATe zubhaazubhanA nirNayanI vRtti hoya che tyAM sudhI ema banatuM nathI. A vRtti cittane mauna ane zAMta banavAmAM bAdhaka che. sArA-narasAnA AdhAre thayelI vaicArika pasaMdagI vicAronI pele pAra laI jaI zakatI nathI, tethI zubha ke azubha bannenI pasaMdagI na karavI joIe. jema bArImAMthI raste cAlyA jatA rAhadArIone koI jue che, tevI ja rIte potAnI aMdara mananA rastA upara cAlatA vicArorUpI rAhadArIo jovAnA che - mAtra jovAnA che. parigha upara zuM cAlI rahyuM che tene kevaLa jovAnuM che. rastA uparanI avarajavara jotAM sajjanane joIne tene pakaDavAnI ke durjanane joIne tene bhagADavAnI ceSTA koI karatuM nathI; tema vicAronI avarajavara jotA rahevAnuM hoya che, temAM ekanI paNa pasaMdagI karavAnI hotI nathI. koI nirNaya levAno hoto nathI. koI azubha nahIM, koI zubha nahIM. sArA-narasAnuM mUlyAMkana karavAnuM hotuM nathI, kevaLa darzana karavAnuM hoya che. jema rastA upara cAlatA loko pratye udAsIna rahevAmAM Ave che, ema vicAravAmAM nathI AvatuM ke koNa jaI rahyuM che, kyAM jaI rahyuM che; tema cAlI rahelA vicAro pratye udAsIna thavAnuM hoya che. Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana je potAnI samasta vicAradhArA pratye jAgRti keLave che, vicArono sAkSImAtra banI jAya che, te eka adbhuta anubhavamAMthI pasAra thAya che. te anubhave che ke je je vicArano te sAkSI bane che, te te vicAra tirohita thavA mAMDe che, AvatAM baMdha thAya che. vicAronA sahaja ane saraLa nirIkSaNamAM vicAra tirohita thavA mAMDe che. pasaMdagI vinAnuM nirIkSaNa karavAthI vicAra kSINa thavA mAMDe che. jyAM vicAronuM mAtra darzana thAya che, tyAM tene poSaNa maLatuM nathI ane tethI te TakI zakatA nathI. vicAronuM taTastha darzana karavAthI vicAronI gati kSINa thAya che ane aMte nirvicAra sthiti udbhave che. taTastha, pasaMdagIrahita nirIkSaNathI nirvicAra dazA Ave che. vicArone sAkSIbhAve jovAno abhyAsa karatA rahevAthI vicAra zUnya thavAya che. eka avarNanIya mauna, eka apUrva zAMti rahI jAya che ane mAtra jJAyaka ja bAkI bace che. vicAronuM taTasthapaNe pasaMdagIrahita nirIkSaNa karavAthI upayoga vikalpathI chUTo paDI jAya che ane tyAre te upayoga nija cidAnaMdatattvane ja tanmayapaNe jANe che. upayoga sUkSmAtisUkSma thato jaI, je samaye indriyonA ane mananA vyApArano saMga choDI de che; te ja samaye svAdhIna, svAzrayI, atIndriya, pratyakSa jJAna nija zuddhAtmasvarUpane spaSTapaNe jANe che. upayogamAM e kALe koI vikalpanuM grahaNa thatuM nathI. sAdhaka atyAra sudhI to AtmAne guNa ane lakSaNathI jANato hato, paNa jyAre naya saMbaMdhI samasta vikalponA pakSane oLaMgI jaI te vikalpAtIta bane che tyAre te caitanyane svasaMvedanathI jANe che - anubhave che. svasaMvedanajJAna dvArA indriyo tathA vikalpothI agocara evA AtmAne te anubhave che. anaMta guNothI zobhita, anaMtazaktidhAraka, cetanAyukta evA Atmapadano te anubhava kare che. tene sarva upAdhithI bhinna, zuddha, buddha, anaMta jJAnAdi guNono piMDa AtmA pratyakSa anubhavamAM Ave che. dehAdithI bhinna evuM potAnuM svarUpa spaSTa anubhavAya che. AtmAnubhUtinI kSaNomAM te svabhAvamAM TharI gayo hovAthI e kSaNomAM te svabhAvarUpa banI jAya che. tyAre te, teno svabhAva jevo che tevo - asaMga, abaddha, aspaSTa hoya che. te paradravyathI ke parabhAvathI lapAto nathI. AtmAmAM kaze paradravya paNa nathI ane tenA UMDANamAM kaze parabhAva paNa nathI. dravyasvabhAve jIvamAtra zuddha che. anubhava vakhate jIvanI paryAya paNa svabhAva samAna zuddha thaI jAya che. nirvikalpa anubhUtimAM paramAnaMdano anubhava thAya che. AtmAnI zaktimAM je AnaMda che, temAM ekAgratA thatAM svAnubhavadazAmAM AnaMdano pragaTa anubhava thAya che. svamAM sthiratA thatAM nijAnaMdano svAda Ave che. anubhava e zAzvata citAmaNi che. jIva emAM jeTalo lIna thAya che, teTalo tene AnaMdano svAda Ave che. ciMtAmaNi Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122. 693 ratna puNya hoya to maLe ane puNya khUTatAM cAlyo jAya che, jyAre anubhava parane ke rAgane anusarIne nahIM paNa potAnA dhruva, zAzvata svabhAvane anusarIne thAya che, tethI te zAzvata ciMtAmaNi che. anubhava avinAzI rasano kUpa che. anubhavamAM aMtaranA avinAzI AnaMdano rasa chalakAya che. anubhava AnaMdarasano moTo kUvo che. anubhavadazA sukharUpa che, vizrAmarUpa che, sthiratArUpa che. temAM nijakalyANa che, te ja mokSapaMtha che. vikalpa ane rAga to du:kharUpa che, avizrAmarUpa che, asthiratArUpa che. temAM kalyANa nathI, te saMsArano paMtha che. anubhavamAM samabhAva che, tRpti che. caitanyanA anubhavamAM ja zAMti che, temAM ja sukha che ane temAM ja dharma che. anubhavamAM dharmanAM badhAM vidhi-vidhAna samAI jAya che. anubhavathI ja caitanyadhAma pamAya che. caitanyajyoti anubhavathI ja pamAya che. rAgarahita amala pada anubhavathI ja prApta thAya che. nizcaya mokSamArganI zarUAta anubhavathI ja thAya che ane pUrNa mukta dazA paNa anubhavathI ja prApta thAya che. zrAvakadazA, munidazA, vItarAgadazA, kevaLajJAnadazA - A pUjya dazAo AtmAnA anubhavathI ja prApta thAya che. AtmAnA anubhavathI ja kevaLajJAnarUpa amita teja pragaTa thAya che. anubhavathI ja abAdhita dazA pamAya che. tenAthI ja siddhadazA pamAya che. atula paramAtmadazA anubhavathI ja pamAya che. AtmAnA anubhavathI ja anaMta mahimAvALuM paramezvarapada pamAya che. anubhava sivAya bahAranA koI kAraNathI paramezvarapada pamAtuM nathI. anubhava vinA sAdhyanI siddhi thatI nathI. bhavavAsarUpI moTuM ghanaghora vAdaLa vikherI nAkhavA mATe svAnubhava e pracaMDa pavana samAna che. A svAnubhava ja bhagavAsa maTADavAno parama upAya che. vItarAgI saMto AtmAnA anubhavane ja bhavanA nAzano upAya kahe che. saMto svAnubhavarUpI sudhAnuM pAna karIne ajara-amara mokSapadane sAdhe che. atyAra sudhI anaMtA saMto anubhavarasanA pyAlA pIne ajara-amara thayA che. sarva graMthono sAra anubhava che. cAre anuyoganA badhA graMthono sAra anubhava che. nava tattvono sAra paNa anubhavamAM ja samAya che. badhAM vidhAnono sAra e ja che ke aMtaramAM jaI AtmAno anubhava karavo. graMthomAM vAraMvAra te ja kahyuM che. sarva satuzAstromAM vAraMvAra anubhavanI prazaMsA karavAmAM AvI che. AtmAno anubhava te ja uttamamAM uttama vastu che. anubhavathI UMcuM anya koI pada nathI. tenI sAme indranuM indrAsana paNa tuccha taraNA samAna che. munijana vagere anubhavI jIvonA caraNane indrAdi seve che. anubhava jagata-uddhAraka che. anubhava mokSanuM nidhAna che ane sukhanuM nidhAna che. anubhavanI paryAyamAM anaMta guNano svAda samAI jAya che. anaMta guNano Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana rasa anubhavamAM samAI jAya che. aho! AtmAnA anubhavano zuM mahimA! svAnubhava thatAM sAdhaka zuddha cetanArUpa pariNata thaI jAya che. te zuddha cetanArUpa nijapariNAmono kartA-bhoktA bane che. zuddha cetanAnuM svarUpa samajavA mATe prathama cetanAnuM svarUpa samajavuM Avazyaka che. cetanA eTale caitanyazakti. je cete te cetanA. je jANe, vede te cetanA. je svarUpathI sadA prakAzamAna che, avinAzI che te cetanA che. - AtmAnuM svarUpa cetanA che. cetanA te ja AtmA che. AtmAnI pratyeka paryAyamAM cetanA vyApelI che. saMsArI jIvonI dareka samayanI paryAyamAM rAga-dveSa to vyApelA hoya ja che ane te sAthe cetanA paNa vyApelI hoya che, jyAre siddha bhagavaMtonI dareka paryAyamAM mAtra cetanA vyApelI hoya che. rAgAdi saghaLA AtmAnI sarva paryAyomAM vyApIne pravartatA nathI. rAgAdi sarva AtmAmAM sarva kALe hotA nathI. AtmAnI paryAya rAgAdi rahita hoI zake che, paNa cetanArahita hoI zakatI ja nathI. ajJAnAvasthAnI tAratamyatAmAM paNa cetanA to satata prakAzamAna hoya che. nigodavAsI jIvamAM paNa cetanA saMpUrNapaNe Arita thatI nathI. Ama, cetanA AtmAnI dareka paryAyamAM hoya ja che. evuM nathI ke koImAM hoya ane koImAM na hoya. tethI nakkI thAya che ke rAga-dveSa te AtmA nathI, cetanA te AtmA che. rAga-dveSAdi vikAro te AtmAno aMtaHsvabhAva nathI. cetanA ja AtmAno aMtarasvabhAva che. jyAM jyAM jIva che tyAM tyAM cetanA che ane jyAM jyAM cetanA che tyAM tyAM jIva che. guNa vinA dravya ekaluM rahI zake nahIM tathA dravya vinA guNa ekalo rahI zake nahIM. jema pANI vinA zItaLatA ekalI na rahe, tema AtmA vinA cetanA ekalI na rahe. cetanA AtmAmAM ja prasare che. cetanA traNe kALe AtmAthI bhinna evA paradravyamAM pragaTatI nathI. saMvedanazakti, anubhavazakti AtmAmAM ja che, jaDamAM nathI. jJAnano anubhava, kartAbhAvano anubhava ke bhoktAbhAvano anubhava e traNe anubhava cetanA dvArA ja thAya che.1 AtmAnA cetanA guNanI pariNatine upayoga kahe che. AtmAno upayoga svamAM lIna che ke anyatra, te anusAra cetanAnA be bheda paDe che.ra 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI akalaMkadevakRta TIkA, 'tattvArthavArtikam', adhyAya 1, sUtra 4-14 'jIvasvabhAvazcetanA, yatsannidhAnAdAtmA jJAtA draSTA kartA bhoktA ca bhavati tallakSaNo jIvaH / ' 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra'nI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparyavRtti', mULa gAthA 387nI TIkA 'jJAnAjJAnabhedena cetanA tAvadvividhA bhavati I ajJAnacetanA / sA dvidhA karmacetanA karmaphalacetanA ca / ' Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacetanA (zuddha cetanA) gAthA-122 cetanA ajJAnacetanA (azuddha cetanA) karmacetanA emuue`y karmaphaLacetanA (1) jJAnacetanA athavA zuddha cetanA AtmAthI abhinna svataH svAbhAvika sahaja sukhanA vedanane, jJAnamAtra anubhavane jJAnacetanA kahe che. zuddhAtmAne anubhavanArI cetanA te jJAnacetanA che. jenA dvArA AtmA zuddha jANavAmAM Ave tenuM nAma jJAnacetanA che.1 jJAnacetanAnuM kArya to aMtaranI anubhUti che. jJAnacetanA aMtarmukha thaI AtmAnA sAkSAtkAranuM kArya kare che. jJAnacetanAmAM AtmA nijAnaMdane anubhavato, atyaMta zuddhapaNe prakAzato hovAthI tene zuddha cetanA paNa kahe che. zuddhatAnI upalabdhi thatI hovAthI jJAnacetanAne zuddha cetanA paNa kahevAmAM Ave che. zuddha cetanA eka ja prakAranI hoya che, kema ke zuddhatA eka ja prakAranI hoI zake che. AtmAmAM je bheda jaNAya che te karmonA nimitte thatA bheda che. AtmAnuM nijarUpa zuddha svarUpa to eka ja prakAranuM che, temAM koI bheda nathI; tethI zuddha cetanAno eka ja prakAra che. zuddha svabhAvanI sanmukha thatAM ja zuddha cetanA pragaTe che. jJAnane aMtaramAM vALIne jemaNe deha ane rAgathI bhinna zuddha svarUpane anubhavyuM che temane aMtaramAM apUrva zuddha cetanA khIlI che ema kahevAya che. samyagdarzana thatAM cothA guNasthAnakathI zuddha cetanAnI zarUAta thAya che ane tenA baLa vaDe jJAnI alpa kALamAM ja kevaLajJAnane prApta kare che. 695 zuddha cetanA kAraNarUpe sarva jIvone hoya che. nigodathI mAMDIne siddha sudhInA badhA jIvone kAraNa zuddha cetanA hoya che. nigodanA jIvo, mithyAdaSTi jIvo, temaja abhavI jIvomAM paNa kAraNa zuddha cetanA sadA hoya ja che. svabhAvadRSTithI jovAmAM Ave to dareka jIvamAM zuddha cetanA che. badhA jIvone utpAda-vyaya vinAnI ekarUpa zuddha cetanA hoya che. A trikALI kAraNa zuddha cetanAne sevavAthI kArya zuddha cetanA pragaTe che. mithyArdaSTi jIvone kAraNa zuddha cetanAnuM bhAna nathI hotuM, teo teno Azraya nathI karatA, tethI temane kAryarUpa phaLa AvatuM nathI. jJAnIe potAnI trikALI zaktinA avalaMbane zuddha cetanAne kAryarUpe pragaTAvI hoya che. jJAnIne jJAnacetanA hoya che, paNa 1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, 'paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 196 ' atrAtmA jJAnazabdena vAcyastanmAtrataH svayam / sa cetyate'nayA zuddhaH zuddhA sA jJAnacetanA / / ' - Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hajI aMze vikAra ane adhUrAza che, tethI tyAM paripUrNa jJAnacetanA hotI nathI. temane aMze jJAnacetanA pragaTI hoya che. kevaLI tathA siddha bhagavAne potAnA zuddha AtmAnA avalaMbane paripUrNa zuddha cetanA pragaTa karI hoya che. temane anAdi-anaMta kAraNa zuddha cetanAnA Azraye sAdi-anaMta kArya zuddha cetanA pragaTI hoya che, tethI teo nirAkuLa AnaMdane akhaMDapaNe anubhave che. (2) ajJAnacetanA athavA azuddha cetanA AtmajJAnarahita mithyASTi jIvane sva-paranuM bhedajJAna hotuM nathI, tethI karmakRta bhAvo ane karmakRta avasthAone te ajJAnathI potAnAM mAne che, mATe tene ajJAnacetanA athavA azuddha cetanA hoya che. rAga-dveSAdi parabhAvomAM tanmayapaNe pravartavuM, arthAt jJAnadhArA ane rAgadhArAnuM bhedajJAna na thavuM te ajJAnacetanAnuM lakSaNa che. ajJAnIne jJAna ane rAga vacce ekatvabuddhi varte che. te potAnA zuddha caitanyasvabhAvanuM bhAna cUkelo hovAthI zuddha svabhAvane anubhavato nathI ane rAgAdi parabhAvane potAnA svabhAvabhUta mAne che. AvI je ajJAnInI cetanA te ajJAnacetanA che. jJAna sivAya anya bhAvomAM "A huM chuM' evo anubhava karavo te ajJAnacetanA che. te be prakAre che - karmacetanA ane karmaphaLacetanA.1 1) karmacetanA - jJAna sivAya anya anAtmIya bhAvonA kartA thavuM, 'huM karuM, huM karuM? evA bhAvo karavA tene karmacetanA kahe che; athavA pravRtti karavAnI pradhAnatAthI sukhaduHkharUpa pariNAmonA anubhavane karmacetanA kahe che. jIva paramAM kazuM ja karI zakato nathI, chatAM ema mAne che ke meM karyuM, huM karuM to ja thAya' - AvI paramAM karavApaNArUpa kartutvabuddhi te karmacetanA che. 2) karmaphaLacetanA - jJAna sivAya anya anAtmIya bhAvonA bhoktA thavuM, temAM tallIna thaIne tenA pariNAmarUpa anubhava karavo, arthAt huM bhogavuM chuM, huM bhogavuM chuM' evA bhAvo karavA tene karmaphaLacetanA kahe che; athavA sukha-duHkharUpa karmaphaLanA anubhavane karmaphaLacetanA kahe che. jIva paradravyane bhogavI zakato nathI, chatAM ema mAne che ke "A bhogavuM to ThIka, A bhogavuM to aThIka' - AvI parane bhogavavAnI buddhi te karmaphaLacetanA che. huM parano kartA chuM' e karmacetanA che ane huM parano bhoktA chuM' e karma1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAranI AcAryazrI amRtacaMdradevakRta TIkA, Atma khyAti', mULa gAthA 387nI TIkA 'jJAnAdanyatredamahamiti cetanam ajJAnacetanA / sA dvidhA - karmacetanA karmaphalacetanA ca / ' Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122 697 phaLacetanA che. jJAna sivAya anya sarva paradravyo tathA parabhAvonA kartA-bhoktApaNAno bhAva thavo te ajJAnacetanA athavA azuddha cetanAnuM lakSaNa che. karma ane karmaphaLa tarapha ja ekAgra thaI teno ja anubhava karavo te ajJAnacetanA che. zuddhAtmAnubhUtirUpa je pariNAma che te jJAnacetanA che. A rIte cetanAnA traNa bheda kahevAmAM AvyA che - jJAnacetanA, karmacetanA ane karmaphaLacetanA.1 jJAnacetanA mAtra samyagdaSTine ja hoya che, kAraNa ke temane zuddha Atmika bhAvonI pradhAnatA che; jyAre karmacetanA ane karmaphaLacetanA mithyASTine hoya che, kAraNa ke te paranA tathA vikAsanA karavA-bhogavavAnA bhAvomAM rokAyelo hoya che. mokSArthI jIve AvI anAdi sthita azuddha cetanAno tyAga karI jJAnacetanAne pragaTAvavI joIe. teNe ajJAnacetanAno pralaya karI jJAnacetanAne ja aMgIkAra karavI joIe. potAnA trikALI dhruva svabhAva tarapha vaLavuM joIe. dRSTine strI, putra, makAna, parigraha temaja rAga-dveSa uparathI khaseDI jJAnasvabhAvamAM sthApavI joIe. daSTinuM jora trikALI jJAnasvabhAva tarapha vALavuM joIe. teNe potAnA jANavA-jovAnA svabhAvanuM ja avalaMbana levuM joIe. parabhAvo huM nathI, paNa temAM sarvatra je cetanabhAva vasI rahyo che te mAruM svarUpa che, cetanabhAva anAdi-anaMta ekarasamaya che, bIjA kaluSita rasane emAM na bheLavuM to cetanarasa ekalo atyaMta madhura vItarAgasvAdavALo che' - AvI jAgRti keLavavI joIe. karmacetanA ane karmaphaLacetanA te banne azuddha hovA chatAM temAM paNa cetanA to rahelI ja che. te cetanAnuM cetanapaNuM oLakhatAM rAgAdi parabhAvothI nijabhAvanuM bhedajJAna thAya che ane jIvane jJAtA-draSTAsvabhAva anubhavamAM Ave che. bhedajJAnanA baLa vaDe nijAtmaprabhumAM ekatra thatAM svAtmAnubhUtirUpa nirvikalpa dazA pragaTe che. pariNati zuddhAtmadravyamAM sthira thavAthI svarUpanI anubhUti thAya che ane zuddha cetanA pragaTe che. te have parabhAvano kartA-bhoktA raheto nathI, paraMtu nijapariNAmono kartA-bhoktA bane che. 'dravyakarma, bhAvakarma ane nokarmathI bhinna huM to eka kevaLa jJAyakasvabhAvI padArtha chuM' evo bodha te jIvane satata varte che ane jJAnacetanA vaDe niraMtara potAne zuddha svarUpe anubhave che. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra', gAthA 123 'pariNamadi cedaNAe AdA puNa cedaNA tidhAbhimadA / sA puNa NANe kamme phalammi vA kammaNo bhaNidA / / ' 2- juo : gaNizrI devacaMdrajIracita, 'viharamAna jina stavana', zrI suraprabha bhagavAnanuM stavana, . kaDI 3 "vAri parabhAvanI kartatA mUlathI, AtmapariNAma kartutva dhArI." Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jJAnacetanA e jJAnInuM cihna che. te potAnA zuddha svabhAvane sparzanArI che. jJAnacetanAno saMbaMdha zAstranA bhaNatara sAthe nathI. amuka zAstra AvaDe to jJAnacetanA kahevAya ema nathI, paNa potAnA zuddha svabhAvane sparze - anubhave enuM nAma jJAnacetanA che. aMtaramAM jJAnasvabhAvane sparyA vinAnuM zAstrAdinuM game teTaluM jANapaNuM hoya to paNa tene jJAnacetanA kahevAtI nathI. jIvane nava pUrvanuM jJAna hoya, paNa jo AtmAne jANe nahIM to tenI cetanA jJAnacetanAnI saMjJA pAmatI nathI. eka AtmasvarUpane jANyA vinA badhuM jANeluM nakAmuM che. - jJAnacetanAnuM kArya vikalpa ke vANI nathI. koIne prazna thAya ke jJAnacetanA pragaTe eTale zuM badhAM zAstronA artha ukelatAM AvaDI jAya? bIjAne upadeza ApIne samajAvatAM AvaDI jAya? to eno uttara ema che ke Ama thAya ja evuM anivArya nathI. kAraNa ke ahIM 'jJAna' zabda AtmAnI anubhUtinA arthamAM vaparAyo che. jJAnacetanAnA phaLamAM zAstranA artha ukelatAM AvaDe ja evuM kAMI anivArya nathI, paNa AtmAnA anubhavano ukela avazya pAmI javAya evI jJAnacetanA che. je jIva potAnA AtmAne cetI le che, jANI le che, AtmAne svasaMvedana pratyakSa karI le che; tene zAstronA artha ukelatAM na paNa AvaDe evuM banI zake che. keTalAka jIva evA paNa hoya che ke jemane jJAnacetanA pragaTI hoya che ane sAthe sAthe zAstronAM arthane pAmavAnI ane ukelavAnI zakti paNa pragaTI hoya che. jJAnacetanA hoya tyAM zAstronAM artha pAmavAnI zakti na ja hoya evuM paNa nathI. paraMtu zAstrajJAna e kAMI jJAnacetanAno mApadaMDa nathI. koI jIva zAstronA arthonI jhapaTa bolAvato hoya eTalAmAtrathI tene jJAnacetanA UghaDI gaI ema kahI zakAya nahIM. bIjI bAju koI jIvane bhASAno yoga na hoya ke zAstra taraphano vizeSa ughADa na hoya, chatAM aMdara jJAnacetanA hoya evuM bane ane koIne jJAnacetanAnI sAthe tevo vizeSa ughADa hoya evuM paNa bane. jo ke te ughADa kAMI jJAnacetanAnI nizAnI nathI. jJAnacetanAnuM kArya aMtaramAM thAya che, bahAramAM nahIM. jJAnacetanA aMtaramAM potAnA AnaMdasvarUpI AtmAne cete che. potAne dehapaNe-rAgapaNe ja cete - anubhave te ajJAnacetanA. aMdaramAM jJAnasvabhAvane cete - anubhave enuM nAma jJAnacetanA. AvI jJAnacetanA te jJAnI dharmAtmAnuM lakSaNa che. temanI cetanA AtmAnI prasiddhi kare che. sarva avasthAmAM temanI cetanA AtmAne prasiddha kare che. jJAnInI cetanA hAlatAM, cAlatAM, UThatAM, besatAM, khAtAM, pItAM anaMta guNonA puMja evA AtmAnI prasiddhi kare che. AthI viparIta, ajJAnI jIva potAnA svabhAvane bhUlIne cetanA vaDe paranI prasiddhi kare che. ajJAnInI cetanA vikAranI prasiddhi kare che. ajJAnI Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122 699 rAgAdi azuddhatAne ja anubhave che. tene bhedajJAnano abhAva hovAthI te rAgAdi parabhAvane potAnuM svarUpa mAne che. jJAnIe rAga ane jJAnane judAM judAM oLakhI lIdhAM che. teo rAgane potAno svabhAva nathI mAnatA, jJAnane ja potAno svabhAva mAne che. rAga vakhate paNa 'huM rAgapaNe thaI gayo chuM' ema mAnatA nathI. rAganAM pariNAma vakhate paNa huM to jJAnapaNe ja chuM' ema mAne che. koI moTA gharanI zeThANI, nokara kAma upara na Avyo hoya tyAre gharanuM kAma kare che, paNa tene e vAta lakSamAM rahe ja che ke huM zeThANI chuM, nokara nathI.' gharanI saphAInuM kAma karatI vakhate paNa lakSa to che ja ke "zeThANI chuM.' mAtra gharanI saphAInuM kAma karavAthI koI nokara thaI jatuM nathI. e ja rIte badhI vikArI avasthAomAM paNa jJAnI to jANe ja che ke huM enAthI judo, zuddha, buddha, caitanyasvarUpa chuM, vikArabhAva e mAruM svarUpa nathI.' potAnI paryAyamAM vikAra dekhAya che tyAre paNa te vikArI bhAvono praveza potAnA trikALI zuddha AtmadravyamAM nathI, AtmasvabhAvamAM teno abhAva che ema jANatA hovAthI temano upayoga rAgAdimAM joDAvAne badale svarUpa tarapha DhaLe che. paryAya eka kSaNa pUratI che ane rAgAdi kSaNika paryAyamAM thatA vibhAva che, huM tenAthI judo chuM' evI pratIti jJAnIne kAyama rahe che. temane jJAnopayoganI jAgRti satata rahe che. teo rAgAdine para jANe che. "mAruM svarUpa jJAna che, rAgAdi vikAra para che' ema jANI teo rAgamAM tanmaya thatA nathI. temanuM svaparaprakAzaka jJAna rAgane jANe che kharuM, paNa rAga sAthe tanmaya nathI thatuM. temane rAgAdinI vRtti UThe che te vakhate paNa jJAna rAganI sAthe tanmaya thayA vinA rAgane jANe che. rAgamAM tanmaya thaIne jJAna kAma karatuM nathI. - jJAnIne rAga sarvathA maTI gayo hoto nathI. jo rAga sarvathA maTI gayo hoya to sarvajJadazA hoya. jJAnIne saMpUrNa svarUpasthiratA pragaTI na hovAthI teo asthira thAya che ane rAga Upaje che, paNa rAgane teo paraNeya tarIke jANe che. teo rAganA mAtra jJAtA-draSTA rahe che. sAdhakanI bhUmikAmAM rAga hoya che, paNa te vakhate temanI cetanA to rAgathI judI ja pariName che. rAgAdi hovA chatAM temanI jJAnacetanA rAgathI alipta rahe che. jJAnacetanA rAgathI bhinna rahIne aMtarmukha thayelI hoya che. jJAnacetanA rAgAdi parabhAvane sparzatI nathI, paNa svabhAvane sparze che. te zuddha svabhAvane sparze che ane rAgathI judI ja rahe che. jJAnacetanA rAgathI judI rahIne samaye samaye potAnuM kArya kare che. rAgathI judI paDIne zuddha svabhAvamAM eka thayelI jJAnacetanA zuddha pariNatirUpa vItarAgavaibhava sahita hoya che. jJAnacetanAmAM vItarAgatA hoya che. jJAnacetanA zuddha Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmAne anubhavanArI cetanA che. zuddha cetana vastu rAga vagaranI che, tethI teno anubhava paNa rAga vagarano ja hoya che. vasta rAgarUpa nathI. tethI tenI nubhavarUpa paryAya paNa rAgarUpa nathI. jJAnacetanAmAM ekalI vItarAgatA bharI hoya che, AnaMda bharelo che. nirvikalpa svasaMvedana pachI paNa jJAnapariNati ane zraddhApariNati vItarAgasvabhAve ja rahe che. jJAnInuM jJAna-darzana zuddha ja hoya che. temanAM jJAna-zraddhA yathArtha hoya che. cAritrapariNatimAM keTalIka zuddhi thaI hoya che ane keTalAka vikAra paNa hoya che. tethI sAdhakadazAnA kALa daramyAna vItarAgI dazA temaja rAgI dazA sAthe sAthe varte che. temane mizrabhAvanI dhArA hoya che. temane rAga thAya che, paNa te vakhate temanAM zraddhA-jJAnamAM nirmaLatA hoya che. rAga temanI jJAnacetanAne malina nathI karI zakato. jJAnacetanAnuM aciMtya sAmarthya che. anaMtAnubaMdhI sivAya bAkInA traNa prakAranA kaSAyanA udaya paNa zuddha jJAnacetanAne malina karI zakatA nathI. krodha AvatAM bharata cakravartIe potAnA bhAI bAhubaline mAravA mATe cakra choDyuM hatuM. te vakhatano krodha paNa temanA samyaktvane ke jJAnacetanAne DagAvI zakyo nahIM - naSTa karI zakyo nahIM. krodha sAme aDagapaNe TakI rahevAnuM apAra sAmarthya jJAnacetanAmAM che. krodhAdinA sAmarthya karatAM jJAnacetanA ghaNI ja baLavAna che. tenAmAM apAra tAkAta che. jema sAMkaDA rastA uparathI jAna jatI hoya, vararAjA gADAmAM beThA hoya ane sAmethI bIjuM gADuM Ave to bemAMthI sAmenA gADAvALAe gADuM khaseDavuM paDe, vararAjAnuM gADuM khase nahIM. evI ja rIte jJAnacetanA ane rAgAdi sAmasAmA bheTe che, temAMthI rAgAdine ja khasI javuM paDe che, jJAnacetanA TaLatI nathI. rAgAdine zuddha jJAnacetanA namatI ja nathI. rAgane jANIne tenAthI judI rahenAra, svasvarUpamAM DhaLanAra evI jJAnacetanAnA baLa vaDe jIva jarUra mokSa pAme che. jJAnacetanAnA baLa vaDe tamAma rAga-dveSa TaLI jAya che ane jIvanI mukti thAya che. te siddhapadane pAme che. jJAnacetanAno mahimA apAra che. zuddhAtmasvarUpane anubhavanArI A samya cetanA te ja muktino upAya che. te ja AnaMdano upAya che. te ja zAMtino upAya che. jene jJAnacetanA pragaTe che te jIva sarva parabhAvothI chUTo paDI jAya che ane nijAnaMdane anubhavavAmAM lIna thaI jAya che. atyAra sudhI te rAga, dveSa ane duHkhane vedato hato, paNa have te AnaMdane vede che. zuddhAtmasvarUpa bhAsyuM hovAthI paranuM kartAbhoktApaNuM chUTIne nijapariNAmonuM ja karavA-bhogavavApaNuM rahe che. A viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che - jyAre "bhAsyuM nijasvarUpa te zuddha cetanArUpa" eTale ke AtmAnI yathArtha pratIti (samyagdarzana) ane samyajJAna thatAM pUrNa kRtakRtya, nirapAdhika potAnuM svarUpa Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122 701 jevuM hatuM tevuM ja jANyuM. te abheda svarUpamAM paranuM kAMI karavAnuM ane bhogavavAnuM nathI, je kaMI karavA ke bhogavavAnuM che te svajAtinuM ja che. te nirAlaMbana sahaja svabhAvanuM kArya che. jJAnamAM (jJAtAzaktinI) nirmaLatAmAM thavuM, karavuM, ramavuM, TakavuM, TharavuM, te jJAnakriyAnuM karavuM che. te avasthA (paryAya) pUrNa thatAM avyAbAdha anaMta sukhane bhogavavApaNuM che."1 jJAnasvabhAva tarapha vaLatAM ja ziSyanI pariNati svabhAvamAM pravezI jAya che. potAnA zuddha svarUpanA anubhavathI tenuM jJAna atyaMta zuddha thaI prakAze che. te zuddha cetanArUpa nijapariNAmono kartA-bhoktA thAya che. tene zuddha caitanyarUpa AtmapariNAmonI amRtarasadhArA vahe che. Atmika rasathI bharapUra, atIndriya AnaMdathI bharapUra zuddha cetanArUpa pariNAmone te mANe che. te caitanyanA prazama rasamAM taraboLa thaI jAya che. AnaMdane anubhavato te mokSa tarapha doDe che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'athavA nijapariNAma je, vastu dharmano bhAva; sahajapaNe je pariName, zuddha hRdaya samabhAva. zAMtapaNuM aMtara bharyuM, zuddha cetanArUpa; sumati sahelI sAthamAM, anupama prema svarUpa. nija anubhava amRtamahA, akSaya sukha bhaMDAra; kartA bhoktA tehano, nitya acaLa avikAra. pUrNAnaMde tRpta je, tRSNA rahita anupa; nirmohI vItarAga je, nirvikalpa svarUpa. 2 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.378-379 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.245 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 485-488). Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 123 raneraa aela e`ng od edin aicchth~ cch `cch (suhi , 6 th - 4, M huuekodn Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 123 gAthA) - gAthA 122mAM suziSya kahyuM ke AtmAnuM zuddha trikALI cetanA svarUpa jevuM bhUmikA *] che, tevI ja zuddha avasthA te pAmyo che ane teno nirvikalpasvarUpe te kartA-bhoktA banyo che. gAthA 120mAM 'AtmA che ane te nitya che' e be pada potAne yathArtha samajAyAM che ema suziSya kahyuM hatuM. temAM tene thayelA AtmAnA anubhavano raNako spaSTa jaNAya che. gAthA 121-122mAM AtmAnuM kartutva tathA bhostRtva je prakAre tene anubhavathI samajAyuM che te teNe darzAvyuM. trIjuM ane cothuM pada samajAvavA zrImade AgaLa upara 16 gAthA racI hatI, jemAM zrIgurue 10 gAthAmAM AtmAnuM kartutva ane bhoknatva samajAvyuM hatuM. te ja vAtane sArarUpe be gAthAmAM suziSyanI anubhavakathanIrUpe zrImade atre punaH samajAvI che. have AtmAnAM aMtima be pada - "mokSa che' ane 'teno upAya che', suziSyane je prakAre zrIgurue samajAvyAM hatAM ane te je prakAre tene samajAyAM che e darzAvatAM te kahe che - "mokSa kahyo nijazuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha.' (1923) te AtmAnuM zuddhapada che te mokSa che ane jethI te pamAya te teno mArga che; zrI saddagurue kRpA karIne nircathano sarva mArga samajAvyo. (123) a mokSa eTale AtmAnuM atyaMta zuddhapaNuM. rAga-dveSa-ajJAnathI chUTI javuM athavA sarva karmathI mukta thavuM te mokSa che. mokSa e to AtmAnI paripUrNa zuddha avasthAnuM nAma che. jo mokSano saMbaMdha cauda raktAtmaka lokanA agra bhAgamAM Avela koI kSetra sAthe ekAMte joDavAmAM Ave to e kSetramAM rahelA sarva jIva zuddha hovA ghaTe, sukhI hovA ghaTe, paraMtu ema to che nahIM. jyAM anaMtA siddha bhagavaMto birAje che, tyAM anaMtA nigodanA jIvo paNa che, je azuddha che, duHkhI che. tethI ja ahIM mokSanuM pAramArthika svarUpa spaSTa karatAM kahyuM ke mokSa e AtmAnI zuddha dazAnI prAptinuM nAma che. sarvakarmarahita, sarvavikArarahita evuM parama pavitra, avinAzI, anaMta sukhamaya mokSapada je upAya vaDe prApta thAya te ja mokSano paMtha, arthAt mokSamArga che. mokSano ekamAtra upAya ratnatrayanI ArAdhanA che, mATe samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayanuM sevana e ja sAco mokSamArga che. bhAvArtha sarva karmathI mAM Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana gAthAnI bIjI paMktimAM suziSya atyaMta kRtajJabhAve kahe che ke nircathoe prarUpela evo mokSano paMtha zrI sadgurue jema che tema yathAtathya samajAvyo che, je tene anubhavathI samajAyo che. zubhAzubha bhAvonI paraMparAthI TakI rahetI azuddha avasthAno cheda uDADavA, zuddhAtmasvarUpanAM zraddhA-jJAna-sthiratA karavArUpa satya paMtha saMkSepamAM chatAM paripUrNapaNe samajAvI zrIgurue tenA upara parama upakAra karyo che; ema te vinamabhAve kahe che. khANamAMthI nIkaLatuM sonuM azuddha hoya che. pahelAM zuddha hatuM ane pachI vizeSArtha 1 azuddha banyuM ema nathI, paNa sadAthI te azuddha ja hatuM. sAthe sAthe temAM zuddha thavAnI lAyakAta paNa samAyelI hatI. dhAtuvijJAnanI viziSTa prakriyA dvArA tenI zuddhi karI zakAya che. A ja vAta saMsArI jIvane lAgu paDe che. tenAmAM rAgadveSarUpI azuddhatA hovAthI te azuddha che. anAdi kALathI azuddha hovA chatAM zuddha thavAnI yogyatA paNa temAM sadAthI che. te azuddha AtmAne zuddha karavAno viziSTa upAya paNa che. A udAharaNamAM samAnatAnI sAthe temAM rahelo taphAvata paNa samajI levo ghaTe che. sonuM khanija dhAtu che, eTale ke jaDa padArtha che. tene zuddha karavA bIjI koI vastunI jarUra rahe che. jyAre jIva to cetana che, potAnI zuddhi karavA svayaM samartha che. potAnI azuddhatAnuM sAcuM kAraNa samajIne, tenA abhAva mATe yogya upAya yojIne jIve potAnI zuddhi karavAnI che. potAnA AtmAne anya koI zuddha karI zake ema nathI, temaja tene zuddha karavAnI javAbadArI paNa koI bIjA upara nathI. jemaNe potAmAM rahelI azuddhatA dUra karI che, teo zuddhatAnA mArganI jANakArI anya jIvone ApI zake che; ane evA zuddha jIvone joI, jIva potAnAmAM temanA jevA thavAno utsAha utpanna karI zake che; tathApi zuddha thavAno satya puruSArtha to jIve pote ja karavo paDe che. viziSTa upAya vaDe jyAre AtmA saMpUrNa zuddha thAya che tyAre te avasthAne mokSa kahevAya che. dareka jIva eka caitanyadravya che. mokSa e jIvanI pUrNapavitra avasthA che. mokSa eTale vikArI avasthAthI mukta thavuM. vikAranuM kAraNa jIva pote ja che, tethI te pote ja e vikArane dUra karI zake che. tenAM baMdhanano ane muktino AdhAra te pote ja che, temaja mokSa prApta karavAnI javAbadArI paNa tenI potAnI ja che. jIvano mokSa tenA potAnA ja hAthamAM che. te puruSArtha kare tyAre ja mokSa thAya che. koI bIjAnA puruSArthathI tenI mokSa avasthA pragaTatI nathI. sarva dravyo ekabIjAthI sarvathA bhinna hovAnA kAraNe tenAM guNo ane paryAyo paNa trikALa judAM ja che ane dareka dravyanAM guNa-paryAya potapotAnA dravyanA ja AdhAre Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-123 707 che. koI paNa dravyanAM guNa-paryAya kadI paNa koI anya dravyanA AdhAre nathI hotAM. dareke dareka dravya pote potAthI astirUpa che ane parathI nAstirUpa che. paranI potAmAM nAsti hovAthI paratattva AtmAmAM kAMI karI zakatuM nathI. koI paNa paratattva AtmAmAM kaMI paNa karavA, kadI paNa samartha nathI. jIva pote, potA vaDe, potAmAM vikAra kare che ane pote, potA vaDe, potAmAMthI vikAra TALI kevaLajJAna prApta karI zake che. AtmA pote ja SakArakarUpa thaIne potAnuM kArya nipajAvavAne samartha che. koI paNa kAryanI siddhimAM pakArakanI pravRtti bane che. vizvanA pratyeka kAryamAM SakArakanI pravRtti avazya hoya che. pakArakanI pravRtti vinA koI paNa kAryasiddhi thatI nathI. jyAM kartA kriyA kare che, tyAM sahajapaNe pakArakanI hAjarI avazya hoya che. te che kArako nIce pramANe che - 1) kartA - je svataMtrapaNe kArya kare te kartA che. 2) karma - kartA jene prApta kare te karma che. 3) karaNa - jenA vaDe karma thAya te sAdhanane karaNa kahe che. 4) saMpradAna - jenA mATe karma karavAmAM Ave te saMpradAna che. 5) apAdAna - jemAMthI karma karavAmAM Ave te vastu apAdAna che. 6) adhikaraNa - jemAM, arthAt jenA AdhAre karma karavAmAM Ave te adhikaraNa che. nizcayathI chae kArako eka ja dravyamAM che. dravya pote ja, potAne, potA vaDe, potA mATe, potAmAMthI, potAmAM kAryasiddhi karatuM hovAthI nizcayathI chae kArako eka ja dravyamAM che. A vAta AtmA upara ghaTe che. AtmA pote ja cha kArakarUpa thaIne kevaLajJAna prApta kare che. te A pramANe - 1) AtmA pote anaMta zaktivALA jJAyakasvabhAva vaDe svataMtra che ane tethI pote ja kartA che. 2) pote anaMta zaktivALA kevaLajJAnane prApta karato hovAthI kevaLajJAna karma che athavA kevaLajJAnathI pote abhinna hovAthI AtmA pote ja karma che. 3) potAnA anaMta zaktivALA pariNamanasvabhAvarUpa utkRSTa sAdhana vaDe kevaLajJAna pragaTa karato hovAthI AtmA pote ja kAraNa che. 4) potAne ja kevaLajJAna arpaNa kare che, tethI AtmA pote ja saMpradAna che. 5) potAnAmAMthI mati-zrutAdi apUrNa jJAna dUra karIne kevaLajJAna pragaTa kare che ane pote sahaja jJAnasvabhAva vaDe dhruva rahe che, tethI pote ja apAdAna che. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 6) potAnAmAM ja, arthAt potAnA ja AdhAre kevaLajJAna pragaTa kare che, tethI pote ja adhikaraNa che. A rIte AtmA pote ja, potAne, potA vaDe, potAne mATe, potAnAmAMthI, potAnAmAM kevaLajJAnarUpI kArya siddha kare che. paramArthe koI dravya AtmAnuM kartA-hartA thaI zakatuM nathI. paramArthe koI dravya AtmAne sahAya karI zakatuM nathI. AtmA svaya potAnA svabhAvanA avalaMbane nizuddhi kare che. AtmAnI avasthAmAM je vikArabhAva thAya che te upAdhibhAva che. zarIrAdi paradravyanI upAdhi AtmAmAM nathI, paNa potAnI paryAyamAM je vikAra thAya che te vikAranI upAdhivALo AtmA che. upAdhibhAva paramAM nathI, temaja paranA kAraNe paNa nathI. upAdhibhAvanuM kAraNa koI paradravya nathI, paNa AtmA pote ja che. jIvamAM vikAra karavAnI zakti che. zubhAzubha karmanA udaya vakhate svarUpanuM bhAna cUkI jatAM te udayanI sAthe joDAI jAya che ane vikArarUpe pariName che. vikAra paranA avalaMbane thato AtmAnI paryAyano dharma che. upAdhibhAva thAya tevo dharma jo AtmAno potAno na hoya to bIjAM anaMtA paradravyo bhegAM thaIne paNa tenAmAM upAdhibhAvanI utpatti karAvI zake nahIM. vikAra karavo te kharekhara to doSa che, paNa te AtmAnI paryAyamAM thAya che tethI tene AtmAno dharma kahevAmAM Ave che. rAgAdi upAdhibhAva AtmAnI paryAyamAM thatA hovAthI tene AtmAno dharma kahevAya che. AtmA rAgAdine jyAM sudhI potAnI paryAyamAM dhArI rAkhe che tyAM sudhI te AtmAno potAno dharma che ane teno kartA AtmA pote che. te upAdhibhAvane AtmA ekasamayavartI paryAyamAM dhAraNa karato hovAthI te upAdhibhAva paNa AtmAno eka dharma che. e dharmanI apekSAe AtmA sopAdhika che. upAdhibhAva ekasamayavartI azuddha paryAyamAM thato hovAthI sopAdhika dharma AtmAno trikALI svabhAva nathI, paNa kSaNika che. anaMta kALathI je vikArabhAva thato Avyo che tene paryAyamAM AtmA pote dhArI rAkhe che, tethI te paNa AtmAno dharma che, paNa te trikALI svabhAva nathI. AtmAnI avasthAmAM je azuddhatA utpanna thAya che te haMmeza mATe thatI nathI, azuddhatA teno svabhAva nathI, te AtmAno trikALI svabhAvarUpa dharma nathI, temaja te mokSamArganI prAptino dharma paNa nathI; te mAtra kSaNika paryAya pUrato kSaNika dharma che. vikAra paryAyamAM thato hovAthI te eka samayanI upAdhi che, paNa AtmA trikALa kevaLa nirupAdhika svabhAvavALo che. upAdhi vakhate paNa nirupAdhika svabhAva AtmAmAM vidyamAna che. trikALI nirupAdhika evuM zuddha dravya ane kSaNika upAdhirUpa azuddhatA e Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-123 709 bannenI yathArtha oLakhANa thatAM zuddha dravyanI dRSTithI paryAyano upAdhibhAva TaLato jAya che ane AtmAnI zuddhatA vadhatI jAya che, mokSasvabhAva pragaTato jAya che. A tathyane eka daSTAMta vaDe samajIe. phAnasanA kAca upara mesa lAgelI hoya to aMdara rahelI jyotino prakAza bahAra dekhAto nathI, paNa tethI kAMI jyoti nathI ema mAnI zakAya nahIM. kAca upara lAgelI mesane lUchavAthI te jyoti pragaTa thAya che ane prakAza bahAra relAya che. jyoti to banne avasthAmAM vidyamAna che, paNa kAcane sApha karavAthI te pragaTa thaI. tema Atmadravya to mokSasvabhAvI ja che, paNa paryAyanI azuddhinA kAraNe te mokSasvabhAva pragaTa thato nathI. zuddha dravyanA lakSe paryAyane zuddha karatAM mokSasvabhAva pragaTa thAya che. mokSasvabhAva to azuddha ane zuddha bane avasthAmAM vidyamAna che, paNa paryAyane zuddha karavAthI te pragaTa thAya che. nija zuddha svabhAvamAM akhaMDapaNe ramaNatA thavAthI zubhAzubha bhAva chedAya che ane AtmAnuM je zuddha svarUpa che te pUrNapaNe pragaTa thAya che. sarva baMdhabhAvathI rahita evA AtmAnuM zuddha svabhAvarUpe pariNamavuM te ja mokSa. potAnA zuddha svabhAvamAM akhaMDapaNe sthiratA karavI te ja mokSa. AtmAnI pUrNa zuddha avasthA te mokSa che ane AtmAne zuddha karavAnI je rIta, te mokSano mArga che; arthAt AtmAnI azuddha avasthA je rIte dUra thAya ane AtmA je prakAre zuddha thAya te ja mokSano mArga che - mokSano paMtha che - mokSano upAya che. AtmAmAM anAdi kALathI rAga-dveSarUpa azuddhi utpanna thayA kare che, zubhAzubha bhAvonI pariNatimAM ja te phasAI rahyo che. jyAM sudhI te mokSanA upAyanuM sevana na kare tyAM sudhI rAga-dveSanI utpatti thayA ja kare che. A utpatti rokavAno ekamAtra upAya che ratnatrayanI ArAdhanA. zrI bhogIlAla gi zeTha lakhe che - 'AtmAne zuddha karavAno ane sahaja sukha prApta karavAno ekamAtra upAya ratnatrayanI ArAdhanA che, AtmadhyAna che. nirmaLa ane zuddha caitanyasvabhAvI AtmAnI zraddhA te samyagdarzana, samasta paradravyathI bhinna, arUpI, avinAzI, svAdhIna evA AtmAnuM jJAna te samyajJAna ane te jJAnamAM sthira thavuM, TakavuM, TharavuM te samyaphacAritra. A ratnatrayIrUpa samyagdarzana, samyajJAna ane samyaccAritra e traNanI ekatA te mokSamArga che, arthAt AtmAnA jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA thAya te ja mokSamArga che."2 darzana-jJAna-cAritrane samyak svarUpe pragaTa karavAthI ja mokSa thAya che. samyagdarzana, 1- juo : AcAryazrI malliSeNasUrijIkRta, 'syAvAda maMjarI', zloka 8nI TIkA "svAvasthAnaM hi mokSa: ' 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.363-364 Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samyajJAna ane samyaphacAritrano artha che AtmAnI pratIti, tenuM jJAna ane temAM sthiratA. AtmapadArthanI je svarUpe sattA che tene tevo ja mAnavo e samyagdarzana che, tevo ja jANavo e samyajJAna che ane temAM ja lIna thavuM e samyakyAritra che. zuddhAtmasvarUpano nizcaya karavo te samyagdarzana, zuddhAtmasvarUpanuM parijJAna karavuM te samyajJAna ane zuddhAtmasvarUpamAM lIna thavuM te samyaphacAritra che. zuddha AtmasvabhAvanI zraddhA karavI, te svabhAvane jANavo ane temAM ramavuM te ja satya darzana, satya jJAna ane satya AcaraNa che - ratnatraya dharma che - mokSano paMtha che. AcAryazrI umAsvAtijI 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM lakhe che - "sagarzana-jJAna-caritrALa mokSamA: 2 ahIM mokSamArga zabda ekavacanamAM prayojavAmAM Avyo che, bahuvacanamAM nahIM. muktinA mArga traNa nathI paNa eka che ane te traNenI ekatArUpa ja che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakucAritra e traNenI ekatArUpa muktino mArga che. jema Arogya meLavavA mATe auSadhanuM jJAna, auSadha viSe zraddhA ane auSadhanuM vidhipUrvaka sevana e traNenI jarUra che. A traNamAMthI ekanA paNa abhAve ArogyanI prApti thatI nathI; tema AtmAnA Arogya mATe - mokSa meLavavA mATe samyagdarzana Adi traNenI jarUra che. A traNamAMthI ekano paNa abhAva hoya to mokSanI prApti thatI nathI. samyagdarzana-jJAnacAritranI ekatAthI mokSanI prApti thAya che. AtmAnA satya svarUpanuM jJAna-zraddhAna tathA te pramANenAM AcaraNa dvArA AtmAnI zuddhi thatI jAya che ane mokSa pragaTe che. jema agnimAM pAcaka, prakAzaka ane dAhaka ema traNa guNa che; tema AtmAmAM darzana, jJAna ane cAritra ema traNa guNa che. jema agni pAcaka guNa vaDe anAjane pakave che, tema AtmA darzana (zraddhA) guNa vaDe potAnA zuddha svabhAvane pakave che. jema agni prakAzaka guNa vaDe vastune prakAze che, tema AtmA jJAna guNa vaDe sva-parane prakAze che. jema agni potAnA dAhaka guNa vaDe dAhya padArthone bALe che, tema AtmA potAnA cAritra guNa vaDe vikArI bhAvone bALI niHzeSa kare che. ratnatraya e AtmAno dharma che. AtmAno dharma AtmAmAM rahe che, nahIM ke zarIramAM. tethI zarIranI kriyAthI mokSa thAya e mAnavuM bhUla bhareluM che. jIvamAM pudgala vyApatuM nathI, pudgalamAM jIva vyApato nathI; bane vacce vyApya-vyApaka saMbaMdha nathI. je 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, puruSArthasiddhi-upAya', zloka 216 'darzanamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate bodhaH / sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati bandhaH / / ' 2- AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 1, sUtra 1 Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-123 711 potAmAM vyApe che ane jIvamAM vyApatAM nathI evAM anaMtA pudgalo potAnI kriyAthI AtmAne kaI rIte mokSamAM laI jaI zake? jo zarIra jIvanuM kArya kare to zarIrarUpe pariNamelAM anaMtA pudgala anaMta dravyo maTI eka caitanyadravya banI jAya; ane Ama jo dravyono lopa thavA lAge to jIvano paNa lopa thaI jAya. eTale zarIranI kriyA vaDe mokSa thAya ema mAnavuM te mAtra bhramaNA che. zarIranI kriyA e pudgalano dharma che ane ratnatraya e AtmAno dharma che. AtmAno dharma AtmAmAM che ane te mAtra AtmAnA Azraye pragaTe che. jema moranA IMDAmAM mora thavAnI tAkAta che, tema caitanyazaktimAM kevaLajJAna pragaTa karavAnI tAkAta che. sarvajJa paramAtmAne kevaLajJAna thayuM te kAMI zarIranA majabUta saMghayaNamAMthI, rAgamAMthI ke kALamAMthI AvyuM nathI. Atmadravya paripUrNa zaktino piMDa che, jemAM ekAgra thavAthI tenA avalaMbane ja kevaLajJAna pragaTe che. dravyamAM sAmarthyarUpe hatuM te ja paryAyamAM vyakta thAya che. nAnakaDuM IDuM krame karIne sADA traNa hAthano mora bane che. nAnA IMDAmAM tevI zakti hatI, tethI teno vikAsa thaIne temAMthI mora thAya che; tema AtmAnI caitanyazaktinI pratIti karatAM, temAM ramaNatA karatAM teno vikAsa thatAM mokSa thAya che. samyagdarzana-jJAna-cAritra vaDe AtmAnI upAsanA karavI e mokSArthI jIvanuM prayojana che. mokSanA bhaNakArA jene vAge che, te maMgala abhiprAyavALo mokSArthI jIva AtmAne jANI, zraddhI, AtmaniSTha thavAno abhyAsa kare che. caitanyanI prApti karavI e ja jeno maMgala abhiprAya che evo mokSArthI jIva muktine mATe jJAnasvarUpa AtmAnI oLakhANa kare che, zraddhA kare che ane temAM sthira thavAno puruSArtha kare che. dhananI prAptino abhilASI, jema rAjAne oLakhIne ane zraddhA karIne ghaNA udyamapUrvaka tenI sevA karIne tene prasanna kare che; tema jene ekamAtra caitanyanI prAptinI ja maMgala abhilASA che, baMdhanathI chUTavAnI ja abhilASA che, saMsAranI koI abhilASA nathI te mokSArthI jIva sarva prakAranA prayatna vaDe AtmAne jANe che, tenI zraddhA kare che ane pachI temAM TharavAno udyama kare che. mokSArthI jIva AtmAno nirNaya kare che ane pachI aMtarmukha prayatna karatAM karatAM tene AtmAnI apUrva anubhUti thAya che. anubhUtimAM je atIndriya svarUpa jaNAya che te ja potAnuM svarUpa che ema tene daDha zraddhAna thAya che. tyArapachI te AtmasvarUpamAM 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 51 'yatpazyAmIndriyaistanme nAsti yanniyatendriyaH / antaH pazyAmi sAnandaM tadastu jyotiruttamam / / ' Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja vAraMvAra lIna thavAno prayatna kare che. "A zuddha caitanyasvarUpa AtmA te ja huM chuM ane tenA sevanathI pUrNa sukharUpa mokSanI prApti thAya che' evI niHzaMka zraddhA sahita te temAM lIna thavAno puruSArtha karI mokSane sAdhe che. mokSane sAdhavAnI A ja rIta che. A ja vItarAga sanmArga che. svarUpano nirNaya ane upayoganI aMtarmukhatA e ja sarva nircathono maMgala upadeza che ane temAM paNa sauthI pahelI vAta che AtmasvarUpanA nirNayanI. jyAM sudhI svarUpanI yathArtha pratIti thatI nathI, zuddha svarUpano vajabhIMta jevo nirNaya thato nathI; tyAM sudhI dharmanI zarUAta saMbhavatI nathI. jIva zuddha svarUparUpe potAne na jANe, na mAne, na vicAre, na bhAve tyAM sudhI mokSamArge zarUAta thaI zakatI nathI. tethI potAnA zuddha caitanyasvarUpanI pratIti atyaMta Avazyaka che. huM zuddha, buddha, caitanyaghana chuM' ema vizvAsa karIne 'hA' pADe, pUrNa svarUpanI pratIti kare tyAre ja mokSamArganI vAstavika zarUAta thAya che. pitAe copaDAmAM lakhyuM hoya ke pAMca lAkhanuM sonuM amuka jagyAe rAkhyuM che, to sonuM hajI joyuM paNa na hoya, topaNa pitAno vizvAsa karI putra te vAta mAnI le che; tema trilokanAtha sarvajJa sAkSAt jJAnathI AtmAnuM zuddha, pUrNa, mukta svarUpa je rIte anubhavyuM ane kahyuM te pramANe vartamAnamAM potAne pratyakSa na hovA chatAM vizvAsapUrvaka mAnavuM ghaTe che. trilokanAtharUpI sAkSAt mahAvaidya kahe che ke "tuM amArA jevo pUrNa che, pavitra che, avinAzI che, nIrogI che. tAruM svarUpa kAMI saMyogAdhIna nathI, vartamAna avasthA pUrato tuM nathI. tArA svarUpano te nirNaya karaze to anAdithI potAne bhUlI javArUpa mahAkSayaroga lAgu paDyo che te maTI jaze. vartamAnamAM zuddha pUrNa svabhAvano nirNaya kara to tuM AtmaArogya saMpanna karI zakIza.' je jIva huM pAmara chuM, UNo chuM' ema mAne to mokSamArga tarapha tenuM vIrya UpaDatuM nathI. potAne hINo mAnatAM mokSapaMthe pragati sadhAtI nathI. aLasiyuM ane nAganuM baccuM bane dekhAvamAM sarakhAM hoya che, paraMtu mArgamAM pratibaMdha AvatAM aLasiyuM pAchaLa khase che, jyAre nAganuM baccuM huMphADo mAre che, kAraNa ke nAnuM hovA chatAM te phaNIdhara nAga che. tema AtmA vartamAna paryAyamAM nirbaLa ane pAmara che, chatAM svabhAve to siddha paramAtmA jevo pUrNasAmarthyavaMta che. potAne aLasiyA jevo hINo mAnatAM puruSArtha UpaDato nathI, paraMtu nAganA baccAnI jema kaDaka vIryavaMta thavAthI mArganA sarva pratibaMdha sahajamAM jitAI jAya che. pUrNatAnA lakSe UpaDelo sAdhaka pUrNa thayA vinA raheto nathI. Ama, vartamAna avasthAmAM duHkha hovA chatAM trikALI svabhAvamAM AnaMda che, Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-123 713 vartamAna avasthAmAM upAdhi hovA chatAM trikALI svabhAva nirupAdhika che, vartamAna avasthAmAM azuddhatA hovA chatAM trikALI svabhAva paripUrNa zuddha che. svatattvanI AvI yathArtha oLakhANa karIne zuddha svabhAvamAM ramaNatA karavAthI avasthAmAMthI vikAra ghaTato jAya che ane aMte vItarAgatA - kevaLajJAna - mokSa thAya che. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke jIva zuddha svarUpanA lakSe paryAyanI zuddhi kare to mokSa pragaTe che. mAtra zuddha svarUpanI vAto karavAthI kaMI vaLatuM nathI. keTalAka loko zuddha svarUpanI mAtra vAto kare che ane paryAyanI zuddhi pratye durlakSa seve che. teo ema kahe che ke huM svabhAvathI to zuddha, buddha, caitanyaghana, saccidAnaMdasvarUpI AtmA chuM. A je doSa thAya che te to eka samayanI paryAyamAM thAya che, tethI tenA upara lakSa zA mATe ApavuM?' paraMtu teNe vicAravuM ghaTe ke AvI eka samayanI paryAyano pravAha anAdithI cAlyo Ave che. potAnuM svarUpa jo pUrNa zuddha che to te teno Azraya levAne badale bahAra phAMphAM mArIne potAnI paryAyane zA mATe malina kare che? je potAnA doSo upara dhyAna Apato nathI ane pUrNajJAnAnaMdI svabhAvanI kevaLa vAto kare che, teNe potAnI jAtane pUchavuM ghaTe che ke "jo tuM zuddha jJAyakasvabhAvI che to tane rAga-dveSa kema thAya che? svabhAva ane saMyogano bheda jANato hoya to paristhitimAM AvatA aniSTa palaTAo pratye gauNatA kema AvatI nathI? adhyAtmanAM graMtho vAMcavA chatAM paranAM kartA-bhoktApaNAmAM zA mATe rAce che? temAM kema nyUnatA AvatI nathI? prasaMga Ave tyAre jAgRti kema rahetI nathI? nAnakaDAM pIchAM jeTalAM nimittathI to tuM haju vikSubdha thaI UThe che ane AvI avasthAmAM tuM zuddhAtmAnI vAto kare che e keTalA aMze vyAjabI che?' 'AtmA zuddha che, buddha che, paramAtmA che; mATe bIjuM kAMI karavApaNuM rahetuM nathI' AvI tattvajJAnanI vAtono marma samajyA vinA aneka jIvo bhramita thayA che. jIva potAnI pazutAne TALaze, utthAnano mArga haze tyAre ja zuddha thaze. tethI jIve zuddhAtmAnI vAtono upayoga doSone bhUlavA mATe nahIM paNa tene TALavA mATe karavo joIe. jIvanI adhamatA to evI che ke te sArAmAM sArA, UMcAmAM UMcA satyano paNa durupayoga kare che. potAnAM nikRSTa jUThANAMone DhAMkavA mATe sAcA siddhAMtono upayoga karavAmAM te jarA paNa khacakATa anubhavato nathI. teNe siddhAMtone potAnI pApasthiti bhUlavAnuM eka sAdhana banAvI dIdhuM che. pApa karavuM che, paNa pApane svIkAravAnI taiyArI nathI, pApa TALavAnI hiMmata nathI, tethI te AvI tarakIba kare che. aMdara adhama vicAro che, paNa zuddhAtmAnI korI vAto karI bahArathI sArA dekhAvAno DoLa kare che. zuddhAtmAnI vAtonI ADamAM te UMDI ane bhayaMkara chetarapiMDI kare che. Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zuddhAtmAnI vAto gamavAnAM be kAraNa hoI zake che. kAM enI ADa laIne potAnI pApasthiti visArI devI che, kAM zuddhAtmasvarUpane dazAmAM pragaTAvavuM che. je jIva zuddhAtmAnI vAto karIne potAnI pApasthiti visAre che, teno uddhAra muzkela bane che. korA tattvajJAnathI UgaravuM bahu ja kaThaNa che. bImAra mANasa jo ema mAnI le ke mane koI roga ja nathI to teno roga maTaze to nahIM, paraMtu roga vadhu vakarI jaze ane te taMdurasta nahIM thaI zake; pariNAme tenuM mRtyu ja nIpajaze. zuddhAtmAnI vAto mAtra zabdamAM ja rahe to te ghaNI ghAtaka banI zake che, prakAza sudhI pahoMcavAmAM te bAdhaka banI zake che, kAraNa ke jo aMdhakArano svIkAra ja nathI to tene dUra karavAno prayAsa ja kaI rIte thAya? aMdhakArathI - pApathI bhAgavuM e sAdhanA nathI, e to palAyanavRtti che. te puruSArthano mArga nathI, puruSArthahIna prANInI mithyA tRpti che. aMdhakAranAM starone vaTAvI prakAza sudhI pahoMcavAnuM che. pApanAM starone ukheDIne zuddha svabhAva sudhI pahoMcavAnuM che. azuddhatAno vinAza karIne zuddhatAnI upalabdhi karavAnI che. sAdhanAno e ja sAco mArga che. jo pote zuddha che, paramAtmA che evI ekAMta mAnyatA seve to te potAnuM mahA anartha kare che. - jJAnIo kahe che ke potAnI vAstavika sthiti pratye jAgRta thAo. koI prakArano bhama na levo. tenAthI pIDA to jarUra thaze, kAraNa ke huM samATa chuM' evuM svapna tUTI jaze ane mahArAjApaNuM maTIne bhikSukapaNuM jaNAze. nizcayasiddhAMtonI ADa lIdhI hatI, have jAgRta thavAthI e pazu ke je jIvamAM saMtAyelo hato te tenI samakSa khaDo thaze. jAgavAthI pIDA avazya thaze topaNa jAgavuM jarUrI che. jAgavAthI ja e pazutAnuM bhAna thaze. pazutAnuM jene bhAna thAya che tene ja tenAthI bhinnatAno bodha pragaTe che. potAnI pazutAnuM avalokana thavAthI ja tenI sAthenuM tAdAbhya dUra thAya che. pakSapAtarahita thayeluM nirIkSaNa doSothI nirIkSakane judo pADe che. jIvamAM te evuM eka biMdu janmAve che, jenI pUrNatAe AtmAnubhavano siMdhu hiloLA leto thAya che. Ama, AMtarika pazutAnAM darzana vinA zuddhAtmAnubhUti thavI zakya nathI, arthAt vartamAna doSone oLakhyA-TALyA sivAya trikALI zuddha svarUpanI prApti saMbhavatI nathI. tethI jIve kevaLa zuddhatAnI vAto karI saMtoSAI na jatAM potAnI paryAyanI zuddhi karavI joIe. teNe zuddha dravyanA lakSe paryAyamAM zuddhatA pragaTAvavI joIe. zuddha jJAnAnaMdasvarUpI AtmAnI pratIti, oLakhANa ane ramaNatA dvArA nija zuddhatA pAmavAthI mukta dazA pragaTe che. e sivAya bIjI koI rIte mokSa thato nathI. anaMta kALanuM anaMta duHkha TALavAno A ja eka upAya che. A ja sarva nirgatha puruSonA upadezano sAra che. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpe pariNamelA evA nirgatha puruSonA mArganI udghoSaNA karatAM Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-123 715 zrImad lakhe che - kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA, nigraMthano paMtha bhavaaMtano upAya che." apUrva AtmajAgRti vaDe jeo kAyAnI mAyA arthAt dehAdhyAsa TALI de che, te mahApuruSo dehAtmabuddhi dUra thavAthI AtmAnA zuddha caitanyasvarUpamAM samAya che. bAhya bhAvothI temanI vRtti virAma pAmI, aMtarmukha thaI, potAnA zuddha sahajAtmasvarUpamAM lIna thatAM teo samAdhistha thAya che. dehAtmabuddhirUpa darzanamoha ke je mukhya atyaMtara parigrahanI graMthi - gAMTha che, tene chedIne te jJAnI puruSa anya bAhya ane aMtaraMga sarva parigraharUpa graMthine chedavA samartha bane che. darzanamoha ane cAritramoharUpa vikaTa graMthino cheda karIne te mahApuruSa vItarAgasarvajJapade virAjita thAya che. nirgatha mahAtmAo mohagraMthine chedavAno je upAya - je mArga darzAve che, te ja saMsAranA aMtano, arthAt mokSaprAptino upAya che. - Avo nircathano mArga pUrNa rIte saMkSepamAM zrIgurue samajAvyo che ema suziSya dvArA A gAthAnI bIjI paMktimAM jAhera thAya che. janmojanmanA paribhramaNa daramyAna suziSyane pUrve kyAre paNa nirgathamArganuM bhAna thayuM na hatuM. zrIguru dvArA tene nirmathanA mArganI samajaNa maLI ane aMtarmukha thavAnI preraNA maLI. anAdi kALathI teno jJAnopayoga je parasanna thato hato, tenI dizA badalAI svasammukha thayo. parane jANavAvALo upayoga svasammukha thatAM teNe svane jANyo. tene svAnubhava thayo ane tenuM anAdinuM ajJAna dUra thayuM. AvA kalyANakArI nirgathamArga viSe zrImad kahe che - nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka romamAM kiMcita paNa ajJAna, moha, ke asamAdhi rahI nathI te puruSanAM vacana ane bodha mATe kaMI paNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che." | sarvottama zreya karanAro nirmathano mArga zrIgurue ziSyane saMkSepamAM samajAvyo che. jema chAzamAMthI navanIta juduM karavAmAM Ave che, tema nirgathamArgano sAra kADhI saMkSepamAM samajAvyo che. saMkSepamAM eTale apUrNa nahIM paNa TUMkAmAM chatAM saMpUrNapaNe. jema koI puruSanI chabI (portrait) te puruSapramANa (life size), arthAt puruSanA kada jeTalI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.642 (AMka-902) 2- ejana, pR.181 (patrAMka-pa2) Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana moTI paNa hoya athavA aMgulinI mudrikAmAM samAya eTalI (locket size) nAnI paNa hoya; chatAM te nAnI chabI paNa moTI chabInI jema te puruSanI saMpUrNa AkRti rajU kare che. tema vistRta nigraMtha pravacanane TUMkAmAM chatAM saMpUrNapaNe ahIM rajU karavAmAM AvyuM che, jenI sahAyathI svasammukha thatAM nirgathamArga prApta thAya che. atyaMta mahAna graMtharAzimAMthI sArabhUta kathana karavuM e kAMI saheluM kArya nathI. saMkSepano vistAra karavo sahelo che, paNa vistArano saMkSepa karavo sahelo nathI; kAraNa ke vistArano TUMkAmAM chatAM saMpUrNapaNe saMkSepa karavAmAM ghaNI vizeSa kuzaLatAnI jarUra paDe che. zrI Atmasiddhi zAstramAM zrImamAM rahelI A kuzaLatA pragaTa dekhAya che, je atyaMta prazaMsanIya che. temaNe ahIM samagra zAstrono sAra saMkSepamAM darzAvyo che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - mokSa kahyo nijazuddhatA, varjita sarva vibhAva; parama jyoti nija AtmanI, pragaTa sahaja svabhAva. evo je zivasvarUpa che, te pAme te paMtha; samyaka ratnatraya vaDo, bAhyAMtara nirmatha. saralapaNe sadguru prabhu, yathArtha nyAya pramANa; samajAvyo saMkSepamAM, kharo mArga nirvANa. nizcaya ne vyavahAra be, maLI thayo che paMtha; saraLa mArga nirvANano, sakaLa mArga nigraMtha.1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.245 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 489-492) Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 124 ! he La va ra , rAka ara, A ba02 praja, aho! nahotuM . Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 124 A gAthA 123mAM suziSya jaNAvyuM ke jIvanI pUrNa zuddha dazAne mokSa kahe che [25] ane te zuddhatA je rIte pamAya te mokSano upAya che, mokSamArga che; nirmathano A saMpUrNa mArga zrIgurue kRpA karIne saMkSepamAM samajAvyo che. Ama, gAthA 123mAM suziSya, "mokSa che' ane mokSano upAya cheevAM AtmAnA aMtima be padanI potAne thayelI pratIti, potAno anubhavayukta abhiprAya darzAvyo che. Ama, samyagdarzanane prApta karAvanAra evAM AtmAnAM cha padanI saMkSipta vyAkhyA zrImade ziSyanA mukhe gAthA 119 thI 123mAM ApI che. A gAthAomAM cha padanI samajaNano sAra, ziSya potAno svAnubhava vyakta karato hoya tevA svarUpe zrImade Apyo che. have gAthA 124 thI 127mAM zrIgurue mokSamArga batAvavArUpa je karuNA karI te arthe teo prati atyaMta ullAsapUrvaka kRtajJatAno bhAva suziSya darzAvyo che. A cAra gAthAomAM potAne upakArI zrIguru pratyeno ahobhAva tathA bhaktirasano akhkhalita pravAha pUrNa vegathI vaheto hoya ema spaSTa dekhAya che. svAnubhavathI thayela AnaMdano suMdara AvirbhAva tathA zrIgurunA caraNe potAnuM sarvasva samarpaNa karI, temanI ja AjJAe vartavAnI tIvra utkaMThA temaja yathArtha puruSArtha upADI pUrNa zuddha dazA prApta karavAno ucca manoratha paNa temAM dekhAya che. uparyukta bhAvone vyakta karavA je zabdaracanA zrImade karI che, tenuM arthagAMbhIrya khUba UMDuM che. samarpaNabhAva vyakta karatI A cAra gAthAo vizeSatAthI samajavA yogya che. temAMnI prathama gAthAmAM suziSya kahe che - "aho! aho! zrI sadguru, karuNAsiMdhu apAra; | gAthA, A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra.' (1924) nA aho! aho! karuNAnA apAra samudrasvarUpa AtmalakSmIe yukta sadguru, Apa prabhue A pAmara jIva para AzcaryakAraka evo upakAra karyo. (124) 1- jema prakRtimAM nimagna evA kokilanA AnaMdanI abhivyakti karato TahukAra anya janone paNa prasannatAnuM nimitta bane che, tema ahIM suziSya zrIgurunA guNomAM nimagna banI samarpaNabhAvathI raboLa banyo che ane tenI A abhivyakti anya janone samarpaNabhAvanuM nimitta bane che. mATe ja samarpaNabhAva vyakta karatI A cAra gAthAonuM zrImannA bhaktomAM viziSTa mahattva che ane A cAra gAthAo praNipAta stuti tarIke temanA dainika nityakramamAM sthAna dharAve che. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 2 zrIguru sAkSAt karuNAnA samudra che. jema samudranI gahanatA ane vizALatA bhAvArtha R] mApI zakAya nahIM, tema zrIgurunI karuNA paNa mApI na zakAya evI che. niSkAraNa karuNAnI mUrti evA zrIguru pAmara jIvano hAtha jhAlI, dharmopadeza ApI, sapuruSArtha mATe utsAha vadhArI, AtmajJAna pamADI tene ucca dazAe pahoMcADe che. A temano amApa-asIma upakAra che. zrIguruno upakAra paramArtharUpa hovAthI anaMta kALanuM saMsAraparibhramaNa ane tenA kAraNe utpanna thanAra anaMta prakAranAM duHkho TaLI jAya che ane jIva svAdhIna evA avyAbAdha sukhano svAmI bane che. suziSya A alaukika upakAranI mahattA samajato hovAthI guru karyo upakAra' ema kahevAne badale ahIM "prabhu karyo upakAra' ema kahe che, kAraNa ke guru ane prabhumAM have ziSyane bheda lAgato nathI. gurunuM kRpAmRta eka vAra paNa jeNe cAkhyuM che te ziSya to ema ja kaheze ke guru ane paramAtmA ema be bhinna pada che ja nahIM, guru e ja paramAtmA che. zrIgurumAM AvI paramezvarabuddhi thaI hovAthI suziSya temanI bhaktimAM lIna thaI jAya che. - potAne sAcA nirgathamArga upara lAvanAra karuNAsiMdhu saddagurunA apAra upakAra pratye ziSyane aMtaramAM ahobhAva varte che. zrIgurunA upakArane stavamAM te kahe che ke 'pUrve kadI nahIM pratIta karelo, nahIM jANelo, nahIM Adarelo evo svarUpaprAptino mArga, Apa karuNAsiMdhu prabhunI aparaMpAra kRpAthI A abudha jIvane atyaMta saraLatAthI prApta thayo. anAdi kALathI huM saMsAra-aTavImAM mArA potAnA svacchaMdathI rakhaDyo hato. viparIta bhAvo karI meM karmano asahya bhAra mArA nirmaLa jyoti svarUpa zuddhAtmAnA pradeza pradeza lAdyo hato ane pariNAme huM khUba dIna mUDha pAmara banyo hato. mArA sadbhAgye Apa maLyA. ApanI kRpAthI mane samajAyuM ke Ape viSama udayakALanI sAme paDI, parama AzcaryakAraka svavIrya vaDe karmone bALI-prajALI, rAga-dveSanI zRMkhalAne toDIphoDI, parapariNatine bhasma karI che; temaja svarUpanI anaMta zAMti, avyAbAdha sukha ane apUrva zItaLatA pragaTa karyA che. ApanA jJAna sAmarthya ane vItarAgatAe mane ApanuM zaraNa levA preryo che. Ape mArA ciMtanane nUtana dizA ApI mArI cAlamAM vega pUryo che. ApanA dhairya ane vIratAnA guNonuM dAna meLavI, mAro puruSArtha akathya rIte vRddhimAna thato gayo che. ApanI asIma kRpAe mArA ajJAnanA aMdha paDadAne saLagAvI dIdho che. mArA svacchaMda ane pramAdanA kocalAne toDI mane mukta karyo che. A pAmaramAM ApanI divya karuNAnA sAmarthyathI prabhutA pragaTI che. mArI pratyeka paryAyamAM ApazrIno asIma upakAra vecAI rahyo che. anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM, te jJAnane jAtyAMtara karI Ape bhavanivRttirUpa karyuM che. tethI he maMgalamUrti! he kalyANamUrti! he sadgurudeva! Ape karelo upakAra amApa che.' Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 721 = AtmArthI jIvane saMsAranuM svarUpa yathArthapaNe samajAyuM hovAthI asaMsAragata vizeSArtha 1] bhAva pratye tene avyaktapaNe prema vahe che; jyAM e asaMsAragata bhAvo pragaTapaNe vidyamAna che, tyAM teno upayoga rokAya che. tene teno mahimA jAge che. saMsAranuM ekAMta duHkhamaya svarUpa nakkI thayuM hovAthI ane emAMthI chUTavAnI jijJAsA bulaMda banI hovAthI, je dvArA emAMthI chuTAya e upakArI baLa pratye tene prema jAge che. satparuSane joIne tenA aMtaramAM zaMkhanAda thAya che ke "A ja mArA upakArI guru che.' temanI AMkhomAM tene potAnA uddhAranI yojanA dekhAya che ane tethI te temanA zrIcaraNomAM arpita thaI jAya che. supAtradazAvALa jIva saMsArathI vimukha thaI, sadgurunI vadhu ne vadhu sanmukha thavAno prayatna kare che. te sadgurunI jIvanacaryAnuM, temanI mukhamudrAnuM, temanI ceSTAnuM avalokana kare che ane temAMthI tene Atmahita sAdhavAno mArga maLe che. AtmArtha sAdhavA mATe jIvanI kevI ane keTalI taiyArI hovI joIe e tene samajAya che. tene temanA nikaTa paricayathI jaNAya che ke sadguru samatvazreNIe Daga mAMDI abaMdhapariNAmI rahevAnI kaLAmAM pAraMgata thayA che. teo parama zAMta dazAmAM birAjamAna che. teo to caMdanathI paNa vadhu zItaLa che, kAraNa ke caMdana bhale zItaLa gaNAya, paNa tene jo bahu ghasavAmAM Ave to temAMthI agni pragaTe che ke je tenA svabhAvathI taddana UlaTuM che. jyAre parama zItaLa evA sadguru to upasarga-pariSadanA game tevA pratikULa saMjogomAM paNa sama, zAMta, vairyavaMta ja rahe che. svabhAvasammukhatAnA baLa vaDe AvI paDelA upasarga, pariSaha, aMtarAya Adine teo samatvabhAve vedI le che. temane svAdhIna AtmatattvanI anubhUti thaI hovAthI, 'parathI mane koI lAbha-nukasAna nathI' evo temano daDha nirNaya pratyeka paLe jaNAI Ave che. temane jagatanA koI paNa padArtha ke saMyoga iSTa lAgatA nathI. 'paramAMthI mAre kazuM prApta karavAnuM che' evI buddhi temane chUTI gaI che. Atmasukha ane AtmazAMtinA amRtarasathI paritRpta evA mahAna saddagurune nathI koI dunyavI vastunI AvazyakatA ke nathI duniyAmAM koI mAnapAnanI mahattA. AtmAmAM ja saMtuSTa hovAthI teo niHspRha che. temane koI paNa prakAranI AkAMkSA nathI. temane koI cAhanA rahI nahIM hovAthI ciMtA, vyagratA vilIna thaI gaI che. temane sadA zAMta dazA varte che. sadgurunI dazA ane ceSTAnAM rahasyonuM pharI pharI nididhyAsana karavAthI suziSyane samajAya che ke teo kevA manonigrahI che. temane mauna rahevuM, amauna rahevuM bane sulabha che. teo mauna hoya ke vacanayoga dvArA kaMIka prakAzI rahyA hoya, temanI AjubAju zuddhAtmAnuM teja sadA vilasatuM rahe che. temane kaMI paNa kartavyarUpa nahIM Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hovAthI je kaMI paNa udayamAM Ave che teTaluM ja teo kare che. teo sahajapariNAmI che, sahajasvarUpI che, sahajapaNe prApta udaya bhogave che. teo sahaja bhAve vicaratA hovAthI koI paNa udaya vakhate temanuM citta anAsakta rahe che, temanA aMtaramAM koI paNa cIjanI rekhA nathI dorAtI. jyAre koI cIjane jorathI pakaDavAmAM Ave che tyAre citta upara tenI rekhA dorAya che, temaja koI cIjane jorathI choDavAmAM Ave che topaNa citta upara tenI rekhA dorAya che; paraMtu jo na pakaDavAmAM Ave ke na choDavAmAM Ave to koI paNa rekhA nathI dorAtI. sadagurunuM citta rekhAMkita nathI hotuM, kAraNa ke teo anAsakta hoya che. aciMtya sukhasvarUpa AtmA temane sarva dravyathI pratyakSa judo bhAsyo che, tethI teo asaMga thayA che, apratibaddha thayA che, mukta thayA che, nirvikalpa thayA che, paramotkRSTa svAnubhavagocara padamAM lIna thayA che. teo aMtaramAM TharI, nijAnaMdamAM taraboLa thayA che. teo caitanyanA AnaMdamAM jhUle che. sadgurunI A utkRSTa dazA pratye suziSyanuM zira saheja jhUkI jAya che. guNagaNanA bhaMDAra evA sagurune joIne tenuM mastaka ApoApa temanA caraNomAM jhUkI jAya che. azaraNa evA A saMsAramAM uttama zaraNarUpa sadgurunAM darzana thatAM tene apAra AnaMda thAya che. sadgurunA AtmapradezomAM viziSTa ghaTanA banelI hovAthI jyAre temanAM darzana thAya che tyAre suziSyanA asaMkhya pradezo parama harSathI ane parama bhaktithI ullasI jAya che. sadgurunAM darzana karatAM romAMca ullase che, harSAzru saravA mAMDe che, kaMTha gaddagada thaI jAya che, samasta zarIra pulakita thaI jAya che ane dehabhAna kathaMcit vismRta thaI jAya che. tene atyaMta ullAsa Ave che. te sAttvika AnaMdane anubhave che ane saMsAranAM sarva duHkho bhUlI jAya che. saddaguru bhagavaMtamAM pragaTa thayelA zAMti, AnaMda, niHspRhatA, aMtarmukhatA, nirlepatA Adi divya guNo dRSTigocara thAya che tyAre suziSyane potAnI kSatio jaNAyA vinA rahetI nathI. temanI mahAnatA samajAya tyAre potAnI pAmaratA pratIta thAya che. asaMga, udAsIna, aMtaramagna, bodhisamAdhimaya, alaukika, aciMtya evI sadgurunI AtmadazAnI jhAMkhI thatAM suziSyane sadguru pratye bahumAna jAge che ane potAnI mohAdhIna, pAmara dazA atyaMta kheMce che. tenuM samasta mAna gaLI jAya che. "aho! sadguru prabhu kyAM ane huM kyAM?' evo bhAva jAgatAM svacchaMda, mithyA Agraha, ahaMkArAdi tamAma bhAva kharI paDe che, ogaLI jAya che. cittamAM ema ja rahe che ke prabhu kevA mahAna che! huM to temanI caraNaraja thaIne rahuM topaNa basa che!' te potAnAM doSo ane nabaLAIo dUra karavA mATe ane te maMgaLakArI mUrtimAM darzita thatA guNonI prApti mATe vividha prakAre prArthanA, vinayAdi kare che. te sadgurunA svarUpano yathArtha Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 723 paricaya karI, temanuM avalaMbana laI te rU5 thavAnI bhAvanA bhAve che. jema draupadInA cIraharaNanuM citra jotAM sahAnubhUtino, jhAMsInI rANInuM citra jotAM zauryano, duzmanane jotAM zatrutAno, kAminIne jotAM kAmano, nirdoSa bALakane jotAM vAtsalyano bhAva vinA prayAse phurI Ave che; tema sadgurunI zAMta mUrtine nIrakhatAM aMtaramAM zAMta bhAvanuM saheje phuraNa thAya che. Ama, jIva zAMtatAnI mUrti evA saddaguruno paricaya karI, temanAmAMthI preraNA meLavI, prabaLa puruSArthathI potAnuM zAMta svarUpa pragaTAvI zake che. sadgurunI adbhuta dazAnuM avalaMbana letAM tene uttamottama phaLa prApta thAya che. jeo sarva ajJAnano nAza karI sarva bhayathI mukta thayA che, jeo jIvanmukta banI vicArI rahyA che, jemanI videhI dazA temanI vItarAgI mukhamudrAmAM jhaLahaLI rahI che, jemaNe dehadhArIpaNuM visArI azarIrI bhAvapaNe Atmasthiti pragaTAvI che evA paramapremamUrti, AnaMdamUrti, caitanyamUrti evA zrIgurunI dazA avarNanIya che. pracura AnaMdanI sAkSAt amImaya mUrtinI zobhA varNavavA sarva bhASA apUrNa nIvaDe che. zrIgurunI zAMta, vItarAgasvarUpa, jJAnasthiratArUpa adbhuta dazAnuM varNana zabdAtIta hovAthI ziSyanA mukhamAMthI mAtra "aho! aho!' nA AzcaryodgAra sarI paDe che. sadgurunI dazAnI prazaMsA karatAM te "aho! aho!' bolI UThe che. zrImad jJAnIno mahimA gAtAM lakhe che - aho cetanA aho tenuM sAmarthya! aho jJAnI! aho tenI gavaSeNA! aho temanuM dhyAna! aho temanI samAdhi! aho temano saMyama! aho temano apramattA svabhAva! aho temanI parama jAgRti! aho temano vItarAga svabhAva! aho temanuM nirAvaraNa jJAna! aho temanA yoganI zAMti! aho temanA vacanAdi yogano udaya!' 'zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM paNa Ave che ke vRkSa nIce dhyAnamudrAmAM virAjatA zrI anAthI munine joIne, temanAthI atyaMta prabhAvita thayelA rAjA zreNika bolI UThe che - "aho varNa! aho rUpa! aho AryanI saumyatA! aho kSamA! aho nirlobhatA! aho bhoganI asaMgatA!' muninI AvI mudrA joIne rAjA zreNikanA mukhethI "aho! aho!' evA udgAro svataH sarI paDe che. 2 1- zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.821 (hAthanoMdha-2, 11) 2- juo : 'zrI uttarAdhyayana sUtra', adhyayana 20, gAthA 6 '3o! vaLo! 3No! !, gaNo! mannasa somavA! | 3o! yaMtI! go! muttI!, garo! mo saMyA! I' noMdha : zrI anAthI muninA caritra mATe juo - 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.60-63 (mokSamALA, zikSApATha-5,6,7) Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana - jyAre manuSya koI asAdhAraNa rUpa, jJAna, zakti joI enAthI prabhAvita thaI jAya che ane tenA mATe enuM varNana karavuM azakya banI jAya che, tyAre tenA mukhamAMthI AzcaryakAraka ugAro sarI paDe che. prastuta gAthAmAM "aho' zabda be benA joDakAmAM cAra vAra prayojavAmAM Avyo che. paheluM joDakuM zrIgurunI dazA mATe prayojavAmAM AvyuM che ane bIjuM joDakuM zrIgurunA upakAra mATe prayojavAmAM AvyuM che. saMsArathI tAranAra evA saddharmano niSkAraNa karuNAthI jemaNe upadeza karyo che te saddaguruno upakAra amApa che. jIvane saMsAramAM aTakI rahelo joIne sadgurune karuNA Ave che ane teo tene anaMta ane apAra saMsArathI pAra pAmavA puruSArtha karavA protsAhita kare che. teo ekAMta ane anaMta zokarUpa - duHkhaprada saMsAramAM mohinI na ANatAM ajJAnathI nivRtta thavAnI preraNA kare che. teo jIvane vAtsalyathI Atmahitano mArga darzAve che, svAnubhUtinI zIkha Ape che. karuNAsAgara sadguru bodhadAna karI ziSyane kRtArtha kare che. varasAda to varSA RtumAM ja ane te paNa nyUnAdhika mAtrAmAM Ave che, paraMtu sadgurunI karuNAnI amRtavarSA to pratyeka RtumAM - bAre mAsa ane vipula mAtrAmAM varase che. sauthI virala vAta to e che ke karuNAnI ammalita dhArA varasAvatA hovA chatAM teo to atyaMta niSkAma - niHsvArtha ja hoya che. karuNAnA badalAmAM temane jagatasukhanI ke mAnapAnanI koI icchA hotI nathI. temane kyAre paNa koI apekSA nathI hotI. temanI karuNA asIma, binazaratI ane apekSAvihIna hoya che. temanI vItarAgatAmaMDita karuNA eka tarapha temane sarvathI aspaSTa rAkhe che, to bIjI tarapha te jIvane tenA doSonuM bhAna karAvI, e doSothI mukta thavAnI divya preraNA tathA mArgadarzana ApI tenuM kalyANa kare che. koI jIva AtmasvarUpa pAme, mAtra e ja hetuthI temanI upadezarUpa vANI vahe che. niHsvArtha paropakAranA vaTavRkSa, niSkAma snehanA dAtAra, nirlepatAnI jIvaMta mUrti evA sadagurunA guNono mahimA apAra che. zrImad lakhe che - je puruSoe janma, jarA, maraNano nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAno upadeza kahyo che, te sapuruSone atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNa karuNAne nitya pratye niraMtara stavavAmAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che, evA sarva puruSo, tenA caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho! jemanI divya vANI janma, jarA ane mRtyunI pele pAra laI jaI potAnA sahajAnaMdasvarUpamAM sthira karAvanArI che, te satparuSone trikaraNa yoge namaskAra che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 725 anaMtaduHkharUpa saMsAramAMthI anaMtasukharUpa mokSa prApta karAvanAro bodha ApIne mahAna upakAra karanArA sapuruSone parama bhaktibhAve namaskAra che. parama kRpA karI, amRta vacano prakAzI, parama zAMtino mArga samajAvI, anaMta kALathI bhiDAyelAM aMtaranAM dvArA ughADanArA parama upakArI, kRpAsAgara puruSone parama preme namaskAra che. vaLI, A amApa upakAra sapuruSo koI paNa badalAnI spRhA vinA, niSkAraNa karuNAthI prerita thaIne kare che ke je upakArane saMbhAratAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che. janma-jarA-maraNano nAza karavAvALA ane svasvarUpamAM sthira karAvanAra upadeza ApanArA sapuruSo svaparakalyANaka jIvana vyatIta karatA hovAthI sarva jIvo tarapha kevaLa niSkAraNa karuNAbhAvavALA hoya che. temanI niSkAraNa karuNA pratye niraMtara stavana, kIrtana, pUjana, Adara, satkAra, bahumAna Adi vividha bhAvo sahita vartavAthI jIvane vizuddha bhAvonI prApti thAya che ane anukrame zuddha svabhAva pragaTa thAya che. AvA niSkAraNa karuNAnA dhAraka sarva satparuSonA caraNAraviMda sadA hRdayane viSe sthApana raho. sadguru niSkAraNa karuNAthI icche che ke jIva vibhAvane choDI zAzvata sukhamaya svabhAvamAM ramaNatA kare. teo akhUTa dhIrajapUrvaka jIvamAM mULagata parivartana lAvavAnI prakriyA zarU kare che. teo tene apUrva samajaNa tathA mArgadarzana Ape che. sadguru ziSyanI dazAne kendramAM rAkhIne mArgadarzana Ape che. teo bodha ApatI vakhate ziSyane kendramAM rAkhe che. tenI dazA ane tenA utsAhane najaramAM rAkhIne teo bole che. jo teo potAne kendramAM rAkhIne bole to ziSyane te samajAya nahIM ane tethI ziSya sAthe temano koI paNa prakArano saMbaMdha baMdhAya nahIM. jyAM sudhI ziSyanI sAthe saMbaMdha na joDAya, tyAM sudhI tenuM kalyANa thaI zake nahIM. tethI ziSya jyAM che tyAMthI teo teno hAtha pakaDe che ane tyAMthI ja badhI samasyAone ukelavAnI zarUAta kare che. sadgurunuM mAhAbhya evuM che ke teo ziSyanI bhUmikA upara AvatA nathI, paNa pote e bhUmikA sudhI jhUkIne, ziSyanI sAthe rahIne, tenI sAthe saMbaMdha bAMdhIne tene dhIme dhIme upara caDhAvatA jAya che. eka bAju teo potAnI UMcAI to jALavI ja rAkhe che ane bIjI bAju ziSyanI bhUmikA sudhI pahoMcIne tene upara caDhAve che. ziSyane ghaDavA mATe sadguru apAra zrama le che. ziSyane ghaDavo e kaMI mUrti sarjavA jevuM saheluM kArya nathI. ziSyane ghaDavA mATe to abhuta vairya joIe. mUrtikAra mUrti banAve to paththara vacce jhaMjhaTa UbhI karato nathI. te samarpita rahe che. paNa sadgurue jaDa paththaramAMthI nahIM paNa jIvaMta vyaktimAMthI pratimA sarjavAnI hovAthI temanuM kArya atyaMta vikaTa che, akhUTa dhairya mAMgI le che. teo jyAre ziSyane ghaDe che tyAre ziSya aneka samasyAo UbhI kare che. tenA svacchaMda, kaSAya, pramAda, indriya Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lolupatA vagere doSo khUba dakhalagIrI kare che. kyAreka to zrIguru kaMIka kahe ane ziSya kaMIka juduM samaje evuM paNa bane che. bannenAM dRSTibiMdu ja judAM hovAthI Ama bane che, tethI ziSya potAno Azaya samajI zake e bhUmikA sudhI tene lAvatAM zrIgurue khUba dhIraja rAkhavI paDe che. zrIguru atyaMta vairyavaMta hoya che. saddagurunuM bIjuM nAma ja che 'anaMta dhIraja'! rUpAMtaraNa lAvavA mATe zrIguru ziSyamAM moTI toDaphoDa kare che. zrIguru ahaMkAra nirmULa karavAnuM kArya zarU kare che tyAre ziSyane khUba pIDA thAya che, kAraNa ke ziSyano ahaM potAnuM mRtyu sahana karI nathI zakato. jeTalo ahaM vadhu, teTalI pIDA vadhu. ziSya A toDaphoDa ane tenAthI thatI pIDA mATe taiyAra nathI hoto. tene khabara nathI hotI ke tenA abhiprAyo toDI nAMkhavAmAM Avaze, tenA siddhAMto badalI devAmAM Avaze, tenA Agraho jhUMTavI levAmAM Avaze, tenA svacchaMda-pramAda bALI mUkavAmAM Avaze. tethI te ATalI badhI toDaphoDa thAya tyAre phariyAda kare che ke huM to guru pAse kaMIka banavA Avyo hato, tUTavA nahIM. temaNe to toDaphoDa zarU karI. huM sukhI thavA Avyo hato, paNa temaNe to duHkhI karI mUkyo!' te samajato nathI ke jenI tUTavAnI taiyArI nathI hotI, te ziSya nathI banI zakato. sarjananI yathArtha prakriyA te jANato nathI. sarjananI prakriyAmAM tUTavuM e eka Avazyaka aMga che. mUrti sarjavAnI prakriyAmAM tUTavuM arthAt anAvazyaka bhAganuM dUra thavuM e anivArya che. pIDA to thaze, paraMtu navasarjanano camatkAra paNa tyAre ja thazene? saddaguru to bahmA che. brahmA eTale sarjanahAra. teo ziSyamAM navasarjananuM kArya kare che. ziSya upara kAma karatAM ziSya game teTalAM tophAna kare to paNa teo akaMpa rahe che. anaMtaguNanidhAna sadguru ziSyanI game tevI avaLacaMDAIthI paNa kaMpAyamAna nathI thatA, kopAyamAna nathI thatA ane ziSyanA kalyANanuM kArya cAlu ja rAkhe che. ziSya game te kare to paNa teo tene pAcho pakaDI lAvI, jhAlI rAkhI, ziSyamAM navasarjananuM kArya pUruM karIne ja rahe che. ziSya sadguru pAse jAya pachI te je avasthAmAM jIvato hoya te avasthA badalAyA vinA rahe ja nahIM. ziSya sadguru pAse jAya che tyAre te jevo hato tevo ja te kadApi rahI zakato nathI. tenAmAM AmUla parivartana avazya thAya che. saddaguru pAse javuM eTale parivartana - navanirmANa mATe taiyAra thavuM. potAnI jAtane toDavI paDaze, navI banAvavI paDaze. ghATa kharAba che tethI potAnI jAtane gALI nAkhavI paDaze. potAne navesarathI DhALI, eka navA ghATanuM nirmANa karavuM paDaze. pote beDoLa che to hathoDo khamavo paDaze. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 727 ziSyanI beDoLatA dUra karI suMdara ghATa ApanAra sadgurune A bAbatamAM kuMbhAra sAthe sarakhAvI zakAya. mATImAMthI pAtra banAvatI vakhate kuMbhAra potAno eka hAtha aMdaranI tarapha dharI rAkhI AdhAra Ape che ane bahAramAM bIjA hAthathI TapalAM paNa mArato rahe che. A rIte sadguru paNa bane kArya sAthe kare che. alpa samajavALAne kuMbhArano aMdara rahelo hAtha dekhAto nathI, tethI tene ema lAge che ke kuMbhAra mAtra TapalAM mArIne ja ghATa ghaDI rahyo che. kAcA ziSyane mAtra sadgurunI Takora ja dekhAya che ane tethI te nArAja thaI jAya che. sAcA ziSyane jyAre sadguru Takora kare che tyAre temanAmAM tene tAraNahAranAM darzana thAya che. te A TakorathI nArAja thato nathI. jene AtmakalyANa karavuM ja che, te to sadgurunI Takorane AvakAre che. jene sadguru upara sAco prema che te Takora maLatAM vicAre che ke "teo mAruM keTaluM dhyAna rAkhe che! jema kuMbhAranAM TapalAM te mATInuM apamAna nathI, paNa tenuM sanmAna ja che; tema sadgurudevanI Takora paNa mArA mATe to khuzInuM kAraNa che ke temaNe mane ghATa ghaDavAne pAtra to samajyo!' Ama, suziSyane sadgurunA mAramAM paNa maherano anubhava thAya che. sadguru yuktithI, lAgaNIthI, premathI ziSyanA doSo kaDhAve che. temano prema ziSyane jJAnanA paMthe caDhAvI, tene kucAritramAMthI mukti apAve che. teo ziSyanI saMbhALa le che paNa ziSyane potAnA upara khoTI rIte nirbhara thavA detA nathI. teo jANe che ke vadhu paDatI saMbhALa ahitakArI che. jema nAnI nAnI vAtamAM bALakanuM vadhu paDatuM dhyAna rAkhanAra mA-bApa potAnA saMtAnano vikAsa rUMdhe che, tema Dagale ne pagale apAtA nirAkaraNathI prAraMbhamAM bhale saraLatA anubhavAya, paNa AgaLa jatAM to tenA kAraNe ziSyano vikAsa rUMdhAI jAya che. jevI rIte koIne taratA AvaDatuM na hoya ane te taratAM zIkhavanAra zikSaka pAse zIkhavA jAya to sau prathama to zikSaka tene pANImAM ekalo ja dhakelI de che ke jethI te jAte ja hAtha-paga halAvIne taratAM zIkhI zake. koI samasyA AvI paDe to tenA nirasana mATe teo taiyAra ja rahe che, temaja hAtha-paganA halana-calanamAM je bhUla hoya te teo sudhArI Ape che. Ama, jAte puruSArtha karIne te taraNakaLAmAM pAraMgata bane che. saguru paNa kaMIka AvuM ja kare che. sAdhanApatha upara ziSyane jAte ja mathAmaNa karI AgaLa dhapavA de che. kaMI paNa samasyA udbhave to teo tene mArgadarzana Ape che. guru to ziSyanI tvarita pragati ane svataMtra asmitA jovA icche che, tethI teo kadApi tene taiyAra sAdhanApatha cIMdhatA nathI. sAdhanAno mArga aMdarathI khUlavo joIe, bahArathI nahIM. potAnI sAdhanAnI keDI ziSya pote ja kaMDAravI paDe che. sadguru sAdhanApatha upara tene niraMtara vidhavidha prakAre preraNA, utsAha, baLa ApatA rahe che. A rIte ziSyanI yAtrA zUnyathI zarU thaI, saddagurunA pratApe saraLatAthI pUrNatAne pAme che. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, sadguru jIvane aMdhakAramAMthI bahAra lAve che. aMdhakArano abhAva karI potAnA prakAzanuM sarjana karavAmAM jIvane teo sarva rIte sahAyabhUta bane che. sadguru to anaMta guNanA nidhAna hoya che, premasvarUpa hoya che, jJAnAvatAra hoya che, niSkAraNa karuNAnA sAgara hoya che; to sAco ziSya kevo hovo joIe? suziSya thavA mATe kevI pAtratA joIe? suziSya banavA mATe joIe mAtra potAnI pAmaratAno svIkAra ane cittazuddhino daDha saMkalpa. jyAM potAnI pAmaratAno pUrI namatAthI, jema che tema svIkAra thAya che tyAM ziSyatva pragaTI UThe che. game te bhoge mAre sudharavuM ja che' evo dRDha saMkalpa thatAM ziSyatvano prAraMbha thAya che. saMkalpa jIvanI zaktione ekatrita kare che, eka ucca lakSyabiMdu tarapha kendrita kare che ane jIvane saphaLatAnA paMthe dorI jAya che. suziSya banavA mATe amuka zAstrajJAna ke amuka kriyAniSThA ityAdinI koI AvazyakatA nathI. zAstronAM jJAna ke tapazcaryArUpI dhananI yAdI dvArA jeo potAne ziSya banavAne yogya gaNe che, teo potAnA ahaMkArane ja poSaNa Ape che ane ahaMkArathI moTI apAtratA bIjI koI ja nathI. ahaMkArathI bharelo jIva siddhatvanI yAtrA upara nIkaLI nathI zakato, jyAre potAne pAmara samajanAra jIvano mArga saraLa thaI jAya che. potAnI pAmaratAno svIkAra karanAra ane sudharavAno saMkalpa karanAra jIvanA ziSyatvano zubhAraMbha thaI jAya che. te potAnI jAtane satyanI zodha mATe samarpita kare che. AtmArtha sAdhavA sivAya jenA aMtaramAM bIjI koI kAmanA nathI, je ekAkI thaIne paNa AtmAne sAdhavA mAMge che, jagatamAM bIjAno saMbaMdha rahe ke na rahe tenI jene paravA nathI, duniyA tene mAna Ape ke nahIM tenI jene darakAra nathI evo AtmArthI jIva atizaya bhaktipUrvaka sadgurunI vAta jhIle che. te parama sabodhane potAnA AtmapradezomAM avadhArI, tadanusAra vartavAno nizcaya kare che. sadguru pAse sAdhanAnI rUparekhA jANI laI te maMDI paDe che. sAdhanAnI aMtima saphaLatA bAbata tene pUrI niHzaMkatA to che ja; ane sAthe sAthe sAdhanAnA dareka Dagale tathA hareka vaLAMke saMzayAtmakatA ke adhIraja paNa tene satAvatI nathI. tene vAre vAre sAdhanAprakriyA aMge sadguru pAse mArgadarzana mATe doDavuM paDatuM nathI. saguru pratyenI daDha AzrayabhaktirUpa bhUmino makkama AdhAra pAmI te sAdhanApatha upara AvatAM vipnone saraLatAthI ullaMghI jAya che ane potAnI AtmadazAne Urdhva ne Urdhva karato jAya che. jemanA kalyANamaya upadezathI potAne svasvarUpanI upalabdhi thaI che evA sadguruno abhUtapUrva upakAra te supAtra ziSya mAthe caDAve che. tene AtmAnubhUtino yathArtha mArga darzAvanAra sadguru pratye asIma pramoda, bahumAna, bhakti, ullAsabhAva Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 729 UmaTe che. te AtmA samajAvanAra vItarAgI sadgurunA upakArane sadaiva potAnA smaraNamAM rAkhe che. potAnA Adarzane - preraNAmUrtine te potAnA jJAnamAM hAjara rAkhI niraMtara temanI pUjA kare che. tene sadagurunA anugrahanuM satata vedana rahe che. kyAreka te vedana stutirUpe pragaTa thAya che, kyAreka kIrtanarUpe prastuTita thAya che, to kyAreka azruorUpe vahevA mAMDe che. ziSyanA samagra vyaktitvamAM sadgurunA upakArano ja svara guMje che. tenA vyaktitvanA dareke dareka aMzamAM A guMjana vyApI jAya che, vistarI jAya che. zarIranA e keka kaNamAM sadguruno upakAra vedAya che. nasomAM vahetI lohInI dhArAmAM saguruno upakAra vedAya che. sadgurunA upakAranA vedana vinA enI nasomAM lohInuM bhramaNa thatuM nathI. AvatA-jatA zvAsamAM saddaguruno upakAra vedAya che. eka paNa zvAsa sadgurunA upakAranA smaraNa vinA aMdara Avato nathI ane eka paNa uDDavAsa saddagurunA upakAranA smaraNa vagara bahAra nIkaLato nathI. hRdayanA dareka dhabakArAmAM sadgurunA upakAranuM smaraNa hoya che. hRdayano eka paNa dhabakAro sagurunA upakAranA smaraNa vinA dhabakato nathI. mAtra eka ja vAta, eka ja taMta - "A pAmara upara Apa prabhue anaMta upakAra karyo che.' bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - "saMsAramAM koI dhaMdhe lagADI Ape to teno upakAra jidaMgI sudhI yAda kare che ke mane ANe AjIvikAnuM sAdhana karI ApyuM; to anaMta kALathI saMsAramAM paribhramaNa karato Avyo che te bhramaNa karato aTakAvyo, sadgurunA yogathI dizA pharI gaI, karmabaMdha karato hato tethI aTakyo, bahirmukha hato tethI pharIne aMtarmukha thayo, te upakAra, buddhithI mApI na zakAya tevo che. A kyAre manAya? potAnI pAmaratAnuM bhAna thAya tyAre te puruSano upakAra samajAya.' koI jIva sarpanA DaMkhathI duHkhamAM taraphaDato hoya, te vakhate koI sajjana gAruDImaMtra vaDe tenuM jhera utArI Ape to e duHkhamAMthI mukta karavA badala te sajjana pratye te jIva jema atyaMta upakAravaza thaI jAya; tema rAgAdi kaSAyorUpI phUMphADA mAratA mithyAtvarUpI sarpanA DaMkhathI saMsArabhramaNarUpI duHkhamAM taraphaDatA jIvane koI sadguru jJAnarUpI gAruDImaMtra vaDe saMsArabhramaNanAM duHkhathI mukta kare to te jIva temanA pratye keTalo upakAravaza thaI jAya! AvA upakArane vaza thayelo ziSya sadgurune bahumAnapUrvaka kahe che, "he prabhu! anAdithI mArA caitanyatattvane bhUlIne, paramAM ane vikAramAM ja mArApaNuM mAnIne huM AkuLa-vyAkuLa thaI rahyo hato. ApazrIe karuNA varasAvIne vAraMvAra mane pratibodhI, paradravya ane vikArathI atyaMta bhinna jJAnAnaMdathI paripUrNa 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.98 Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana evuM mAruM svadravya samajAvIne Ape mane ugAryo che. parama mahimAvaMta evuM mAruM astitva samajAvIne, mAro utsAha nijasvarUpa tarapha vALIne Ape mArA upara ananya upakAra karyo che. paramAM ane vikAramAM cUMTAyelI mArI ekatvabuddhi TaLatAM have huM caiitanyasvarUpamAM sthira thayo chuM. huM mane nitya upayogasvarUpe ja anubhavuM chuM. have padravya ke rAgAdi bhAvo mArA svarUpamAM ekapaNe bhAsatA nathI. Ape bhedavijJAnanA divya maMtro vaDe mane sajIvana karyo che. te kalyANakArI prabhu! huM Apano jeTalo upakAra mAnuM teTalo ocho che." suziSyane samyagdarzananI prApti thavAthI tene supratIti thaI che ke tenA saMsArano aMta have samIpa ja che ane anaMta sukhano kinAro hAthaveMtamAM ja che. A dazA prApta karavAmAM zrIguruno ja parama upakAra hovAthI temanA pratye aMtaHkaraNapUrvakanI bhakti ane pUjyabhAvathI "aho! aho! upakAra' evA udgAra svataH nIkaLI Ave che. zrImad bhAvapUrNa zabdomAM sadgurunA mAhAbhyanI stuti karatAM kahe che - aho! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga - aho! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva :aho! te sarvotkRSTa zAMta rasa supratIti karAvyo evA paramakRpALu sagurudeva - A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta vartA.1 sadguruno anaMto upakAra ane te paNa kevo niHspRhatAsabhara! sadguru ja jIvanane sArthakatA bakSe che. janmathI mRtyu paryatanI jIvanayAtrA e mAtra karmanI ghaTanA che. jIvanayAtrAmAM koI artha hoto nathI, paNa temAM artha nirmita karavo paDe che. A arthahIna jIvanane sadguru parama artha bakSe che. jIvana aNaghaDa rahe to tenuM mUlya be koDInuM paNa nathI, paraMtu sadguruno divya sparza mUlyahIna astitvane amUlya banAve che. teo TAMkaNA vaDe jIvanane ghaDe che ane amUlya mUrtinuM sarjana kare che. sadgururUpI samartha zilpIne jIvana soMpatAM beDo pAra thaI jAya che. sadguru ziSyanA aMtaranA anAdi dAritryane miTAvI zAzvata nidhAnanAM dvAra kholI Ape che. anAdi paribhramaNamAM anaMta duHkhone pAmelA ziSyane saddaguru potAnAM alaukika vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamano samartha AdhAra ApI saMsArasamudranI pAra UtAre che. AvA anaMta upakArI sadgurune atyaMta bhaktithI namaskAra karatAM ziSya prArthanA kare che - he paramakRpALu sagurudeva! mAyAnA duraMta prasaMgamAM paNa kevaLa jemanI udAsa avasthA che, saMsAranA sarva 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.830 (hAthanoMdha-3, 23) Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-124 731 harSa-zokajanya prasaMgamAM paNa jemanA samabhAvanI abhUtapUrva dhArA akhkhalitapaNe vahetI rahe che evA Apane hRdayanI bhAvabhInI bhaktithI vaMdanA ho! he prabhu! Apa to asaMga cho, caitanyamAM lIna cho; chatAM paNa parama kAruNyavRttithI mAruM kalyANa karavA, mAro uddhAra karavA Ape anaMta kRpA karI ApanI aMtaraMga dazAnuM mane darzana karAvyuM. mArA AtmavikAsano paMtha mane surekhapaNe dorI batAvyo. Ape mane premathI, vAtsalyathI, mRdutAthI, dhairyathI amUlya bodha Apyo. dUrasudUra bhAgatI mArI cetanAnuM Apa samartha prabhue samIpIkaraNa karyuM. ApanA apratima caitanyanA prabaLa dhakkAthI, Ape prerela utsAha ane zUravIratAthI bahirmukha evo huM aMtarmukha thayo. gagana jevA asIma svarUpamAM viharanAra, bAhyabhAvanirapekSa evA ApanA guNAtizayapaNAthI, samyaphacAritrathI, parama jJAnathI, parama zAMtithI, parama nivRttithI mArI azubha vRttio parAvartita thaI, zubha bhAvane pAmI aMte svarUpa tarapha vaLI. Ape mane AtmajJAna pamADI, ucca dazAe lAvI mArA upara alaukika, AzcaryakAraka, adbhuta upakAra karyo che. aho! paDavAnA bhayaMkara sthAnake mane sAvaceta karI, tathArUpa sAmarthya bakSI, A dAsano Atmamahela racavAmAM Apa aciMtya, akathya, avarNanIya AlaMbanarUpa banyA cho. ApanI A aparaMpAra kRpA yAda AvatAM romAMcita thaI javAya che. aho! aho! zuM e upakAra!! aho! aho! dhanya e upakAra!!! A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - aho! aho! zrI sadguru, A apUrva zubha jJAna; zobhA aparaMpAra che! jotAM AvyuM bhAna. acarijakArI Apa cho, karuNAsiMdhu apAra; svayaMbhUramaNa samudrathI, adhika dayA bhaMDAra. niSkAraNa paramArthane, samajAvI sAkSAt, A pAmara para prabhu karyo, bhAvakRpA varasAta. patita huM pAvana thayo, Azraya pAmI sAra; paththara navapallava karyo, aho! aho! upakAra.'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.245 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 493-496) Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 125 2 ka ane . tama ra ii, ne je ka nAma, 2 a2e . Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 125 gAthA arthI - gAthA 124mAM suziSya karuNAsiMdhu evA sadagurunA amApa upakAra pratye bhUmikA, 4 kRtajJapaNe ahobhAva darzAvyo che. sadgurunI ucca AtmadazA tathA temanA parama upakArane vAcA dvArA kahI zakAya tevAM nahIM hovAthI ziSya "aho! aho!' zabda kahIne Azcaryayukta addabhutatAnA bhAva pradarzita karyA. zrIgurunA parama upakArano pratyupakAra vALavAno bhAva supAtra ziSyane thatAM, te have upakArano badalo vALI zakavAnI zakyatA upara vicAra kare che. zrIgurunA pAvana caraNamAM Atmanivedana karatAM te kahe che - "zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, vatuM caraNAdhIna." (125) huM prabhunA caraNa AgaLa zuM dharuM? (sadguru to parama niSkAma che; eka niSkAma karuNAthI mAtra upadezanA dAtA che, paNa ziSyadharme ziSya A vacana kahyuM che.) je je jagatamAM padArtha che, te sau AtmAnI apekSAe nirmulya jevA che, te AtmA to jeNe Apyo tenA caraNasamIpe huM bIjuM zuM dharuM? eka prabhunA caraNane AdhIna vatuM eTale mAtra upacArathI karavAne huM samartha chuM. (125) upakArano badalo vALavo e eka kartavyakrama che. vyavahAramAM sajjana puruSa bhAvArtha 1 potAnA upara karelA alpa upakArane paNa bhUlatA nathI ane yathAzakti pratyupakAra vALavAnA bhAva seve che tathA te bhAvane kAryAnvita karavA tatpara rahe che. ahIM ziSya vinayI che, vivekI che, supAtra che, uccadazAvAna che; tethI zrIgurue karelA amApa upakArano pratyupakAra vALavAno bhAva tene saheje thAya che. te vicAre che ke 'zrIgurue niSkAraNa karuNAthI mArA upara anaMta upakAra karyA che. mane jJAnadAna ApI kRtArtha karyo che. ajJAnathI aMdha evA mane upadezarUpa aMjana AMjI dekhato karyo che. mArA amaryAdita saMsArane maryAdita karyo che. AvA parama upakArI zrIgurunA caraNasamIpe dakSiNArUpe huM zuM mUhuM to upakArano badalo vALI zakAya? huM zrIgurunA caraNakamaLamAM zuM dharuM?' vyavahAramAM koIe koIne kaMI paNa vastu ApavI hoya to te tenA hAthamAM ApavAmAM Ave che, paNa ahIM ziSya zrIgurune paramezvararUpa mAnato hovAthI bhaktithI temanA caraNamAM kaMIka dharavAno bhAva kare che. A bhAva zrIguru pratyeno teno pUjyabhAva darzAve che. "zrIgurunA caraNakamaLamAM huM zuM arpaNa karI zakuM?' teno vicAra karatAM ziSyane Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lAge che ke jagatanA sarva padArtho AtmA karatAM hIna che, sarva vastuo AtmAthI UtaratI che, tethI zrIgurune AtmA sivAya anya koI paNa vastu arpaNa thaI zake tema nathI. bIjI ja kSaNe jAgRta ziSya zrIgurune kahe che ke 'ApanA caraNe dharavA yogya vastu eka AtmA sivAya bIjuM kaMI paNa nathI, paNa A AtmA to Ape ja Apyo che, AtmasvarUpanI oLakhANa Ape ja karAvI che. mane to AtmAnA hovApaNAnuM bhAna paNa na hatuM. Ape ja mArI dehAtmabuddhi dUra karI AtmadaSTi karAvI hovAthI Ape ja mane AtmA Apyo che. mArA jIvanamAM je adbhutatA pragaTI che te ApanI ja prasAdI che. jeNe je ApyuM hoya tene e ja pAchuM ApavuM ayogya che, temAM paNa prasAdInuM pAchuM vALavuM to bahu moTo avinaya che.' vyavahAramAM koIe koI cIja ApI hoya to badalAmAM te ja cIja tene pAchI ApavAmAM AvatI nathI, kAraNa ke tema karavAmAM vizeSatA zI? A kAraNe badalAmAM yathAzakti bIjI koI cIja ApavAmAM Ave che. tema ahIM suziSya kahe che ke "mArI pAse sarvazreSTha mAtra eka AtmA che ke je Apane arpaNa karI zakAya, paraMtu te paNa Ape Apelo che, tethI ApanA caraNe AtmA dharavA icche to te ThIka nathI lAgatuM. have to eka ja upAya che ke ApanA caraNane AdhIna vatuM. mana-vacana-kAyAthI pUrNa rIte ApanI AjJAmAM rahuM. mArI have pachInI sarva vartanA ApanI icchA anusAra - ApanI AjJA anusAra thAo evI bhAvanA bhAvuM chuM.' Ama, pratyupakAramAM koI paNa vastu dharavAne badale, paramopakArI zrIgurunA caraNomAM te AtmasamarpaNa kare che. ajJAnI jIva niraMtara duHkhI hoya che. te janma le che tyAre duHkhI thAya vizagAthA che, bImAra paDe to duHkhI thAya che, vRddhAvasthA Ave to duHkhI thAya che, mRtyu dekhAya to duHkhI thAya che. te jIvanamAM duHkha ja duHkha anubhave che. je priya che eno viyoga thato rahe che, je apriya che eno saMyoga thato rahe che; icchita thatuM nathI ane anicchita thatuM rahe che; priyane najIka lAvavAnI ke apriyane dUra karavAnI icchA tene vyAkuLa kare che; te je potAnI pAse che enAthI tRpta nathI thato ane je nathI ene prApta karavA vyAkuLa thAya che; tenI jarUriyAtonI koI sImA nathI; tethI jyArathI te janma le che tyArathI aneka AvazyakatAonI pUrti mATe te vyAkuLa rahe che. paradravyo pratyenI AsaktinA kAraNe te vyAkuLatAthI pIDAya che. camarI gAyanuM pUchaDuM khUba suMvALuM hoya che. tenA vALa jhADa-jhAMkharAmAM bharAI jatAM vALa pratyenA premanA kAraNe te gAya tyAM ne tyAM UbhI rahI jAya che ane pariNAme zikArInA bANathI vIMdhAIne maraNa pAme che. tema ajJAnI jIva duniyAnA padArtho pratyenI AsaktinA kAraNe saMsAranA prasaMgomAM aTakI jAya che ane pote haNAI rahyo che, Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 737 lUMTAI rahyo che ane tene bhAna paNa paDatuM nathI. ajJAnI jIvanuM citta, tenuM vartana, tenI dazA UMdhA paDelA vAMdA jevI che. UMdho paDelo vAMdo sIdho thavA paga kevA halAve, AmathI tema Dole, taraphaDiyAM mAre. kevI parAdhIna, lAcAra dazA! ene paga che paNa cAlI zakato nathI, zakti che paNa kazuM karI zakato nathI. enI AsapAsanI duniyAne UMdhI ja jue che, kAraNa ke pote UMdho paDelo che; tema ajJAnIne paNa duniyA UMdhI dekhAya che, kAraNa ke tenI dRSTi UMdhI che. te mUMjhAyelo rahe che. jema UMdhA vAMdAnI pravRtti satata cAlu rahe che, te zAMta raheto ja nathI, jorathI paga halAve che, dhamapachADA mAre che; tema ajJAnI jIva paNa zAMta rahI zakato nathI. satata pravRtti, hilacAla, dhamAla karato rahe che; paNa tenuM kaMI vaLatuM nathI. vAMdAnI jema tenI paNa badhI mahenata nirarthaka jAya che. atyaMta karuNa paristhiti che. tyAM koI jIvadayAnA pariNAmavALo sajjana e vAMdAne sIdho kare che ane ene evI rIte mUke che ke jethI koInA paga nIce e kacaDAI na jAya. e ja rIte niSkAma karuNAvaMta saddaguru jIvanI viparIta dazAne savaLI kare che. tenI dRSTi savaLI karI, tene yogya mArgadarzana Ape che ke jethI te anaMta duHkhamAMthI mukta thAya. have tenI saghaLI zaktio sanmArge - mokSamArge yojAya che. vastu, vyakti, paristhiti saMbaMdhI viparIta mAnyatAonA kAraNe jIva duHkhI thAya che. sadgurue ApelA tattvabodhathI pUrve baMdhAyelI mAnyatAo badalAya che. temanA bodhanA AdhAre viparIta mAnyatAo parivartana pAme che. sadgurunA bodhanA AdhAre jAta ane jagata saMbaMdhI yathArtha zraddhA thAya che. tene jAta ane jagatanuM yathArtha darzana thAya che. sadgurunA anubhavasiddha tattvabodhanA Azraye puruSArtha UpaDatAM tene samyagdarzana thAya che. saddaguru jIvamAM krAMti sarjI de che. sadgurumAM jIvane paramAtmAnI jhalaka maLe che, virATanuM darzana thAya che. sadguru pratye dUrathI daSTi karatAM jIvane ema lAge che ke 'teo mArA jevA ja che, mArI jema ja badhuM karI rahyA che', paNa pAse jaIne jotAM to jANe mArI ane temanI vacce alaMdhya khADI che' evuM lAge che. sadgurune bAhya dRSTithI jotAM teo sAmAnya mAnavI lAge che, paNa jyAre temanI oLakhANa thAya che tyAre paramAtmarUpa jaNAya che. sadgurune jotAM ja jANe zuddhAtmAnuM AmaMtraNa maLavA lAge che. te AmaMtraNa jIvane AkarSe che. saddaguruno pokAra jIvane mokSamArga tarapha kheMce che. tene aMdarathI mokSanAM bhaNakArA UThe che. te muktinAM sapanAM jue che. te Atmahitane sAdhavA tatpara thAya che. te saMsAranI Asakti choDIne dharmano mArga grahaNa kare che. asatsaMga-asa...saMgamAMthI, AraMbha-parigrahamAMthI tenI ruci TaLe che ane tene svAdhyAya, japa, tapa vagere gamavA mAMDe che. potAnA aMtaravizvamAM paDela sthULa-sUkSma Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana doSothI te akaLAI UThe che. bhayaprasaMge mAtAnA pAlavane vadhu jorathI pakaDI letA bALakanI jema te mohAsaktithI mUMjhAIne sadguruno Azraya vadhu dRDhatAthI rahe che. sagurunA kRpAbaLa dvArA jIva potAnA astitvane sArthaka karavA bhaNI Daga mAMDe che. sadguru tene dharmanI kaLA zIkhavADe che. sadguru ziSyane je kahe che, te vAta ziSyanI dazAne dhyAnamAM rAkhIne, tenA aMtararogane pArakhIne kahe che. teo ziSyanA aMtaHkaraNa sAthe anusaMdhAna karI tene satsAdhana sUcave che. teno lAbha zemAM che te joIne tene bodha Ape che. ziSyanA avacetana manamAM paDelI graMthionuM kAraNa tathA mAraNa zodhI, tene sAdhanadazA ane jJAnadazAnAM sopAna upara AgaLa dhapAve che. ziSya jyAM che tyAMthI teNe prathama pagaluM kaI tarapha, kevI rIte bharavuM te aMgeno izAro kare che. temanA mArgadarzanamAM vItarAgatA sAthe karuNAno, jJAnadAna sAthe viziSTa prajJAno akathya sumeLa hoya che. saddaguru ziSyane mArga saMbaMdhI samajaNa Ape che tathA tenA saMzayo dUra kare che. teo satata preraNA ane baLa pradAna kare che. saddagurunuM jIvana avalokatAM ziSyane evo vizvAsa Ave che ane evo anubhava thAya che ke "mane ahIM zAMti avazya prApta thaze.' haju tene tAttvika sukhanI anubhUti to thaI nathI, paNa sadgurunA samAgamamAM tene sAtvika AnaMdanI je zItaLa laherI anubhavAya che, enAthI tene svarUpasamudranI nikaTatAno bharoso bese che. - sadguru ziSyanuM ghaDatara kare che. ziSyane kaMI paNa takalIpha Ave, muzkelI paDe to teo tarata ja madade doDI Ave che, paNa teo ziSyane parAdhIna - parAvalaMbI nathI banAvatA. teo ziSyane samasyAno ukela jAte zodhavA utsAha Ape che. teo tene svAvalaMbI banAve che. ziSya paDe tyAre sadaguru premathI tenI sAme jue che, netrathI sahAro ane sadhyAro Ape che ke huM ahIM ja chuM, tuM UThavAno puruSArtha kara.' suziSya potAnI alpa zaktione kAme lagADe che. sagurunA bodhathI maLelI yukti anusAra puruSArtha kare che, saphaLa thAya che ane sadguru tarapha vijayanuM smita kare che. saddaguru tene bamaNA vAtsalyathI smita Ape che. suziSya AgaLa dhapato rahe che. sadguru potAnuM kArya cAlu rAkhe che. temane khAtarI che ke AgaLa jatAM bhayaMkara udaya vakhate paNa potAno mArga jAte zodhI te saphaLa thaI zakaze. Ama, sadguru mAtra izAro kare che, jJAnaprakAza Ape che. teo nakazo nathI ApatA, prakAza Ape che. jIvana jharaNA jevuM asthira che. te bAMdhela kinArAo vacce vahI rahelo pravAha nathI. teno nakazo roja badalAya che, tethI ja saguru nakazAne badale prakAza Ape che ke jethI jIva jAte rasto joI zake, nakkI karI zake. paraMtu jene Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 739 sAdhanAno utsAha nathI, puruSArtha karavo nathI; tene prakAza nahIM nakazo joIe che. tene taiyAra sUcano joIe che. te svayaM vicAraNA karI, viveka pragaTAvI AgaLa vadhavA mAMgato nathI. Avo nirmAlya jIva dhyeya sudhI pahoMcI zakato nathI. jIve saddagurue Apela samajaNane aMgIkAra karI viveka pragaTAvavo joIe, jethI te sAdhanAmArge AgaLa vadhI zake. sadguru jIvane sAcI dRSTi ApIne, sAdhanAnA dareka vipnane oLaMgavA mATe - jIvananA dareka paDakArane jhIlavA mATe tene baLiyo banAve che. teo aMdhanI lAkaDI samAna nathI, paNa aMdhane maLatI daSTi samAna che. lAkaDI to kyAreka bhUlI javAya ke khovAI paNa jAya. sadguru to aMdhane maLelI dRSTi che, je niraMtara Dagale ne pagale sAthe rahIne mArga dekhADe che. sadgurue Apela dRSTi e ja sAdhakajIvananI kharI mUDI che. ziSyane AvuM zreyaskArI mArgadarzana ApanAra mahA upakArI, niSkAraNa karUNAzIla saddaguruno mahimA aparaMpAra che. samyagdaSTi baLadanI kharI je viSTA upara paDe te viSTAne paNa dhanya kahI che. samyagdaSTi tiryaMca ke jemanAthI koI jIva upara upakAra thaI zakato nathI, temanI kharI nIcenI mAtra dhULa nahIM paNa viSTA paNa dhanya che! samyagdaSTi jIvanuM kevuM mAhAbhya che! samyagdaSTi jIvanuM ATaluM mAhAtma che to pachI apAra saMsArasAgara tarI javAno upAya batAvanAra evA upakArI samyagdaSTi gurunA mAhAbhyanI to vAta ja zuM karavI? apAra evA saMsArasAgaramAMthI taravAno sAco mArga batAvanAra sadgurunuM mAhAbhya amApa che, ajoDa che, avarNanIya che. potAne satpathanuM bhAna karAvI apAra bhavasamudramAMthI ugAranAra zrIguru pratye ziSyane atyaMta ahobhAva varte che. koI mANasa madhadariye tophAnamAM phasAyelo hoya, badhe pANI ja pANI dekhAtuM hoya, kaze paNa kAMTho dekhAto na hoya, pote kyAM paDyo che, kinAro kaI bAjue che e samajAtuM na hoya, DUbI ja javAze ema lAgatuM hoya, UgaravAno ja mAtra lakSa hoya, tevAmAM helIkopTaramAM koI vyakti Ave ane sIDI mokalIne kahe ke 'pakaDI le bhAI! huM tane upara laI lauM chuM'; ane tene bacAvI le, to te DUbatA mANasane te vyakti paramezvara samAna lAge che. te temano jeTalo AbhAra mAne teTalo ocho che! tema bhavasamudramAM bhramaNa karatA suziSyanuM paNa eka ja lakSa hoya che ke te A bhavabhramaNamAMthI kaI rIte bahAra nIkaLe? tyAM bhavasamudramAM phasAyelA suziSyane zrIguru bahAra nIkaLavA mATeno upAya batAve che, jene suziSya ugna puruSArtha sahita grahaNa karIne bacI jAya che; ane te saguruno AbhAra mAne che. te upakAravaza gaddagada thaI jAya che. Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrIgurunA upakAranuM raTaNa karatAM bhAvavibhora thaI suziSya kahe che ke he sahajAnaMdI nAtha! ApanA upakAranuM kaI rIte varNana karuM? Ape ApanI camatkArika zailIthI mAruM haiyuM jhaMkRta karyuM. koI ajabagajabanI jAduI lIlAthI mAro saMsArano pAyo hacamacAvI nAMkhyo. ApanI niHsvArtha snehavarSothI A saMsArarUpI raNapradezanI baLabaLatI lAyamAM zItaLatAno anubhava karAvyo. mAro hRdayapalaTo karAvI dharmanuM sAmrAjya sthApyuM. mArA aMdhakArarUpa jIvanamAM satusUryarUpa evA ApanA kAraNe dharmanuM suprabhAta thayuM. ApanI e asIma kRpA mATe huM sadaiva Apano RNI rahIza.' suziSya bhAve che ke "AtmAne anaMta jamaNAmAMthI svarUpamaya pavitra zreNImAM lAvavo te evuM kevuM nirupama sukha che ke teno anubhava karAvanAra he prabhu! ApanA caraNe huM zuM dharuM? Ape mArA mATe je je parizrama uThAvyo che te kevI rIte visArI zakAya? e badhuM to mArA hRdayapaTa upara zAzvata kotarAI gayuM che. ApanuM A anaMta RNa huM kevI rIte cUkavI zakIza? zenAthI cUkavI zakIza? aho nAtha! A ati amUlya upakArano badalo huM kaI rIte vALI zakIza? ApanA mATe huM zuM karuM?' suziSyane zrIgurunA anahada upakAranuM vadana thatAM temanA caraNomAM kaMIka samarpaNa karavAnI zubha bhAvanA jAge che. 'caraNe zuM dharuM?' evuM manomaMthana zarU thAya che. bhAratamAM gurudakSiNAnI A paraMparA prAcIna kALathI cAlI Ave che. rAjA-mahArAjAnAM, zeTha-zrImaMtonAM ane sAmAnya prajAjanonAM saMtAno varSo sudhI RSimunionA AzramamAM rahI vidyAsaMpAdana karatAM ane jyAre vidyAbhyAsa pUrNa thAya tyAre guruAjJA laI ghare pAchA pharatAM pahelAM zrIgurunA caraNe gurudakSiNA Apa guruRNa cUkavavAno prayatna karatA. te rIte ahIM paNa zrIgurunA amApa upakArano vicAra thatAM suziSyane paNa gurudakSiNA arpavAno bhaktibhAva UbharAI Ave che ane tethI pUche che ke "he prabhu! upakArano pratyupakAra vALavA ApanA caraNa AgaLa huM zuM dharuM? ziSya vicAre che ke sadgurune kaMI paNa dharavuM hoya to te sauthI zreSTha vastu ja hovI joIe. A jagatamAM sarva vastuomAM je zreSTha hoya te ja zrIgurune arpaNa karavA yogya che ane jagatanA samasta padArtho jotAM AtmAthI caDiyAtuM kaMI ja nathI. ziSyanI daSTi pUrNAnaMda trikALI tattva upara hovAthI tene have AtmA ja sarvazreSTha lAge che ane AtmA AgaLa badhuM ja hIna jaNAya che. AtmAnI oLakhANa thaI hovAthI tene jagatanI badhI vastuo tuccha lAge che, hIna lAge che. AtmAnuM anaMta sukhasvarUpa tene amUlya bhAse che. AtmA pAse saMsAranA samasta padArtho nirmAlya bhAse che. ziSya ajJAnadazAmAM to viSayone sukharUpa mAnato hato, ene tallIna thaIne bhogavato hato, paNa AtmAnubhava thatAM viSayomAM rahela tenI sukhabuddhino nAza thAya Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 741 che, viSayomAM rahelI Adarabuddhi vilIna thAya che. AtmAnA mahimAvaMta rasa AgaLa bAhya viSayono rasa chUTI jAya che. AtmAnA aciMtya mahimA AgaLa koI vastu suMdara lAgatI nathI. AtmAnA aparimita AnaMdano svAda mANyo hovAthI tene have bahAra kaze paNa gamatuM nathI. AnaMdasvarUpa evA AtmAnA atIndriya AnaMdano svAda cAkhyo hovAthI tene A jagatanI koI vastu sArI lAgatI nathI. AtmA samAna sukhasvarUpa anya koI vastu jagatamAM hatI nahIM, che nahIM ane haze nahIM evuM tenA lakSamAM Ave che. jagatanA samasta padArtho Atmaratna AgaLa jhAMkhA che, sarvotkRSTa padArtha to kevaLa AtmA ja che ema tene anubhavathI samajAya che. ziSyane jagatanI sarva vastuo AtmAthI hIna jaNAya che, tethI zrIgurune kaMI paNa dharavuM hoya to AtmA sivAya koI paNa vastu yogya lAgatI nathI. paraMtu tene tarata ja vicAra Ave che ke "AtmA to mArA prabhue ja mane Apyo che. temaNe ja mane AtmAnI samajaNa ApI che. temaNe ja mane nijatattvanuM bhAna karAvyuM che. zAzvata AtmatattvanI oLakhANa karAvI temaNe ja mane AtmatattvamAM sthira karyo che. mArI dehAtmabuddhi dUra karI temaNe mane AtmAno anubhava karAvyo che. Ama, temaNe ja mane AtmA Apyo che.' zrIgurue ziSyane zuddhAtmAnI oLakhANa karAvI. temaNe ziSyane tenuM svarUpa samajAvyuM ke "tuM to zuddha caitanya AtmA che, asaMyogI padArtha che, nirapekSa vastu che. je paNa indriyo ane manathI grAhya thAya che te badhuM tArAthI para che. paravastu tArAmAM nathI. kharekhara je tAruM hoya te tArAthI kadI juduM na paDe ane tArAthI juduM paDe te kadI paNa tAruM hoya nahIM.' jJAna AtmAthI kadI juduM nahIM paDe, kema ke te AtmAthI juduM nathI, paNa te ja AtmA che. zarIrAdi AtmAnAM nathI, eTale te AtmAthI chUTAM paDI jAya che. pahelethI ja chUTAM hatAM tethI chUTAM paDyAM; ekameka thaI gayAM hota to chUTAM na paDI zakata. e ja rIte jJAna ane rAga paNa ekameka thaI gayAM nathI, bhinna svarUpe ja rahyAM che, tethI bhinna paDI jAya che. zrIgurue AtmAno mahimA gAIne ziSyane AtmaprApti mATe protsAhita karyo. temaNe ziSyane utsAhita karatAM kahyuM ke "he bhavya! tuM pote ja caitanyaparamAtmA che, paraMtu pAradravya ane parabhAvanI rucimAM ghasaDAI javAthI tuM nijaprabhutAne jANI zakto nathI. tArI prabhutAno svIkAra kara. tuM mokSasvarUpa cho. anaMta jJAna-darzana-sukha AdithI paripUrNa tAruM avyAbAdha svarUpa che. tuM zuddha, buddha, caitanyaghana, svayaMjyoti svarUpa ane sukhanuM dhAma cho. Ano tuM vicAra karIza to tuM paramapada pAmIza. pUrNa zuddha svabhAvano Azraya karatAM paryAyamAM paNa pUrNa zuddhi pragaTaze. mATe he jIva! nijasvabhAvAkAra vRttimAM Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja tuM abhimukha thA. he zArdUla! tArA puruSArthane akhaMDapaNe jAgRta rAkha. deha mATe anaMta bhava vyatIta karyA, have AtmArtha mATe A jIvana arpaNa karI de.' je jIva AtmAnI oLakhANa kare che te ja potAnA jIvanane saphaLa kare che, bAkInA jIvonuM jIvana niSphaLa jAya che. jIva AtmAnI oLakhANa karato nathI ane potAnuM jIvana veDaphI nAkhe che. jIvana daramyAna AtmAnI samajaNa karI levAnI te darakAra paNa nathI karato. te hIrA-motI vagere pArakhavAmAM jIvana gALe che, paNa AtmAne pArakhavAnI darakAra nathI karato. tene parapadArthane pArakhatAM AvaDe che, paNa te nija caitanyaciMtAmaNine nathI pArakhato. te paranI parIkSA karavAmAM ghaNI hoMziyArI batAve che, paNa AtmA viSe tene kaMI ja khabara nathI hotI. potAnI tene kiMmata nathI ane bIjAnI kiMmata karavA jAya che. te AtmAmAM prIti karato nathI ane paramAM prIti kare che. dharmI jIva parapadArthanI prIti choDIne AtmAnI prIti kare che, jyAre bahirdaSTi jIva AtmAnI prIti karato nathI. te paranI ciMtA potAne gaLe vaLagADe che. bahAranI cIjo jIvanI che ja nahIM ane te jIvanI sAthe Avaze paNa nahIM, mATe jIve te sarvathI bhinna evA nijAtmAnI prIti karavI joIe, parano mahimA choDI AtmAne jANavAmAM potAnI vRttine lagAvavI joIe. ziSyane potAnA AtmAnA aizvaryanuM bhAna na hatuM. zrIgurue tene tenA AtmaguNaratnAkaranuM bhAna karAvyuM. ratnadvIpanA eka rahevAsIne ratnonI oLakha na hatI. te bIjA dvIpamAM gayo. tenA zarIra upara ratnadvIpanA nIlamaNinI raja coMTI hatI. te sarovaramAM snAna karato hato tyAre tenA te nIlamaNinI rajanA prabhAvathI sarovaranuM pANI lIlA prakAzathI jhagajhagATa karavA lAgyuM. A joIne tene acaMbo thayo ke vAha! A pANImAM Avo suMdara jhagajhagATa kyAMthI Avyo? evAmAM eka jhaverI tyAM Avyo. te nIlamaNine oLakhI gayo. jhaverIe tene kahyuM ke "are bhAI! tamArA zarIre je nIlamaNinI raja coMTI che te ghaNI kiMmatI che. jo tenA prakAzanA kAraNe ja A sarovaranuM pANI kevuM zobhI rahyuM che! A rajakaNa pAse ahIMnA rAjAnI samasta saMpatti paNa tuccha che.' tyAre te mANasa Azcarya pAmyo ke "are, AvAM ratnothI bharelA dvIpamAM to huM rahuM chuM. atyAra sudhI ratno vacce rahIne meM ratnone oLakhyAM nahIM ane dIna rahyo! have dInatA kevI?' tevI ja rIte zrIgurue ziSyane kahyuM ke "he caitanyapuruSa! tuM jAgRta thaIne tArI vastuno nirNaya kara. tArAmAM mahAna ratnonI khANa bharelI che." paramotkRSTa karuNAthI karI rahelAM sadgurunAM sudhAmaya vacanone jhIlI laI, ziSya te vacano potAnA hRdayasiMhAsana upara padharAvyAM. te rAjI thayo, prasanna thayo ke "ahA! huM Avo AtmA! mane dInatA kema zobhe? mArAM nidhAnane huM bhUlyo hato. have Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 743 zrIgurue mArAM nidhAna mane batAvyAM che." ziSyane potAnI zaktimAM vizvAsa beTho, potAmAM zraddhA thaI ane svarUpanI prApti thaI. potAne AtmAno anubhava karAvanAra zrIgurune ziSya parama ullasita bhAve harSogArapUrvaka kahe che ke he prabhu! Ape ja mane AtmA Apyo che. Apa sivAya mane koNa kahenAra hatuM ke tuM aMtaramAM jA. Ape ja mane AtmAmAM javA preraNA karI. Ape to AtmA sivAya anya koI paNa vastu mATe mArI pasaMdagIno avakAza ja rahevA na dIdho! aMtaramAM svabhAvano evo mahimA ghUMTAvyo, rucinuM poSaNa ane svarUpanuM gholana evuM prabaLa karAvyuM ke AtmA prApta thaye ja chUTako! svarUpa prAptino mArga Ape atyaMta sugama karI dIdho ane tethI ja ApanA prasAdathI huM nijasvarUpane pAmyo chuM.' zrIgurunI aparaMpAra kRpAnA sAmarthyathI ja ziSyane Atmaprabhuno bheTo thayo zrIgurue adhyAtmanI baMsarI vagADI, aMdhakAramAM DUbI rahelA sane prakAzamAM lAvI, prANavaMto banAvyo. zrIgurunA parama pratApe ziSya jaDamAMthI caitanyavaMta banyo. zrI kAnajIsvAmI kahe che - namoththaraM stutimAM Ave che ke he prabhu! Apa "jIvadayANa' cho. Ape ja mane jIva Apyo, ema potAnA guNano Aropa karIne, sadgurune anaMta upakAranA karavAvALA kahe che..... anaMta kALamAM AtmapaNAnuM bhAna na hatuM te Ape ja yathAtathya batAvyuM, huM jaDa ja hato te jaDatA palaTAvIne Ape ja mane jIvatva - AtmA" Apyo. huM mane bhUlIne puNya-pApa-rAgAdimAM mArApaNAnI kalpanA karIne paravastumAM cetanadharma mAnato hato, te bhUla TALIne AtmAne evo jAyo ke huM to zuddha, buddha, caitanyaghana chuM, svAdhIna chuM, ema samyajJAna thayuM, te ApanI karuNAnA pratApe che. huM" AtmA banyo mATe Apa ja "jIvadayANaM' cho." zrIgurue AtmabhAna karAvyuM - AtmA Apyo. teno pratyupakAra vALavA mATe ApI zakAya evo koI padArtha vizvamAM che ja nahIM, tethI zrIgurune zuM ApavuM enI ziSya vicAraNA kare che ane e vicAraNAnA aMte, badhuM zodhatAM jaDI Ave che ke jemaNe AtmA Apyo temanI ja AjJAe traNe yoganA ekatvathI vartavuM e ja eka ucita upAya che. mana-vacana-kAyAnI ekatAthI zrIgurunI AjJAbhaktimAM akhaMDapaNe rahI, temanI ja icchAne sarva prakAre anusarI, ratnatrayanI ArAdhanAmAM anurakta rahevuM ema 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.384 Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nakkI karI ziSya kahe che ke "vatuM caraNAdhIna'. ziSya AtmA ApanAra zrIguru pratye vinayathI arjAI jAya che. te parama upakArI zrIgurunA caraNomAM potAnuM sarvasva nyocchAvara karI de che. zrIgurunA caraNamAM sarva samarpaNa karIne ziSya bhAvanA bhAve che ke "he prabhu! huM ApanA caraNe praNata chuM. A dharatI upara badhuM ja nazvara che, anitya che, kSaNabhaMgura che, nirmAlya che. jIvana, svajana, dhana - saMsAranuM sarva asAra che, azaraNarUpa che. ApanI kRpAdRSTi ja sArarUpa che. ApanuM zaraNa mAruM saubhAgya che. pArAnI jema sarI jatuM, sarakI jatuM, verAI jatuM, vIkharAI jatuM mAruM mana ApanA bodha vaDe sthira thayuM che. ApanI icchA ja mArA mATe sarvasva che. he nAtha! mArI badhI icchAo ane yojanAo choDI daI mArA jIvana mATe ApanI je icchA hoya te huM svIkAruM chuM. huM mArI jAtane apuM chuM. mAruM jIvana, mAruM badhuM ja Apane samarpa chuM. mane ApanI sAthenI sarvakAlIna abhedatA Apo. mAruM potAnuM astitva ja na raho. Apane rAjI karavAmAM, ApanI sarva icchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM mAro pratyeka samaya vIte evA AzIrvAda Apo.' Ama, "zuM prabhucaraNa kane dharuM?' evI mUMjhavaNanA ukelarUpe suziSya "vatuM caraNAdhIna'no nizcaya kare che, arthAt zrIgurunA zaraNe AjJAMkitapaNe vartavAnI pratijJA kare che. jo ke sadgurune ziSyanA badalAnI kiMcitmAtra icchA hotI nathI. sadguru to parama niSkAma hoya che. mAtra niSkAraNa karuNAthI ja teo upadezanA ApanAra che. A to ziSya zrIgurunuM RNa cUkavavAno potAno dharma bajAve che. jemano AtmArthabodhaka divya upadeza mukhakamalamAMthI nIkaLatAM ja supAtra jIvane hRdaya soMsaravo UtarIne tene Atmadarzana pamADe che, zAzvata-atIndriya AnaMdarasano bhoktA banAve che; evA upakArI paramakRpALu zrIguru to niHspRha ane niSkAma che. zrIguru to niSkAraNa karuNAnA akhUTa bhaMDAra che ane nAta-jAta, saMpradAya, deza, veza, uMmara, liMga ke evA koI paNa laukika prakArane lakSamAM rAkhyA vagara kevaLa ziSyanA kalyANa mATe temanI amRtavANIrUpa gaMgA temanA alaukika divya himagirirUpa vyaktitvamAMthI sahajapaNe pravahe che. temanA niSkAraNa guNAtizayane vaMdana karatAM zrImad lakhe che - "je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa te jenAM vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI, nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA puruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che; kema ke jeno pratyupakAra na thaI zake evo paramAtmabhAva te jANe kaMI paNa icchayA vinA mAtra niSkAraNa karuNAzIlatAthI Apyo, ema chatAM paNa Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 745 jeNe anya jIvane viSe A mAro ziSya che, athavA bhaktino kartA che, mATe mAro che, ema kadI joyuM nathI, evA je sapuruSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra ho!"1 zrImad kahe che ke che padathI siddha che evuM AtmasvarUpa sarva kALane mATe vidyamAna che; paraMtu e mULa AtmasvarUpa ajJAnI jIvane viSe anAdithI apragaTa che. saddagurue Apela samajaNane AtmAmAM pariNamAvatAM te AtmasvarUpa sahajatAthI pragaTe che. zrI sadgurunAM vacanAmRtathI jyAre svarUpano niHzaMka nirNaya thAya che tyAre sarva saMkalpa-vikalpa naSTa thaI jatAM caMcaLatA vilIna thAya che, cittamAM mokaLAza rahe che, jAgRti rahe che ane svasaMvedana pragaTe che. A AtmasvarUpa pragaTavAthI anaMta samAdhisukhathI yukta evI dazA prApta thAya che. jIva anAdi kALathI du:khI hato. tenAM e tamAma duHkhano aMta AvatAM te paramAnaMdamaya thAya che. tenA saghaLA bhayano aMta Ave che ane te nirbhaya thAya che. bhayapariNAmane sthAne tenAmAM koI alaukika sAhasa jAgRta thaI jAya che. potAnuM ane paranuM svarUpa samyaka prakAre jANyuM hovAthI te sAta bhayathI rahita nirbhaya thaI jAya che. te sAta bhaya A pramANe che - (1) A lokano bhaya - dasa prakAranA parigrahano nAza thavAno bhaya, (2) paralokano bhaya - paralokamAM mArI kaI gati thaze? kayA kSetre javuM paDaze? e Adi durgatimAM janma levAno bhaya, (3) maraNa bhaya - prANa chUTI javAno, nAza pAmavAno bhaya, (4) vedanA bhaya - rogAdi duHkha AvI paDavAno bhaya, (5) arakSA bhaya - potAnI rakSA karanAra koI nathI ema jANI thato bhaya, (6) agupti bhaya - potAnI vastu sAcavavAnuM sthaLa nathI, tethI te corAI javAno bhaya ane (7) akasmAta bhaya - acAnaka vipatti AvavAno bhaya. jemanA upadezathI zuddha svarUpa pragaTe che evA satparuSano mahimA aciMtya che, avarNanIya che. zrImad kahe che ke satparuSanA guNonI zI vyAkhyA karuM? zuM mahimA karuM? te vANImAM samAya ema nathI. temanA mahimAno alpAMza ja vacanamAM AvI zake che. satparuSano mahimA kahevAmAM pote asamartha che ema zrImad jaNAve che. AtmAnuM sAmarthya ane bhASA paranuM prabhutva bane hovA chatAM zrImad potAnI azakti darzAve che, kema ke kaMI paNa levAnI spRhA vinA paramAtmabhAva ApanAra puruSano upakAra anaMto che; to A anaMta upakAra mATe zabdo lAvavA kyAMthI? upakAra anaMta che, zabda saMkhyAta che; upakAra amaryAdita che, zabdo maryAdita che; upakAra cetanavaMto che, 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.35 (patrAMka-493, cha padano patra') Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zabda jaDa che; mATe e upakAranuM varNana karavA koI zabda zaktimAna nathI. sadguru niSkAraNa karUNAzIlatAthI jIvane paramAtmabhAva Ape che. tenI aMdara paramAtmA hato, paNa te khovAyelo hato. anaMta kALathI jIva potAnI guNasaMpatti khoI beTho hato, tenuM tene bhAna paNa na hatuM. jemaNe potAnA e paramAtmatattvanuM bhAna karAvyuM ke jethI AtmA svabhAvapariNAmI thayo, temanA mATe jIva atyaMta bhaktithI kahe che ke temaNe mane paramAtmabhAva Apyo.' koI paNa jIvane jyAre potAnA sadguru dvArA AtmaprApti thAya che tyAre tene evo apUrva ahobhAva UchaLe che ke temaNe ja mane mAro paramAtmA Apyo.' meM puruSArtha vaDe prApta karyuM evo bhAva satpAtra jIvane kadI paNa nathI Avato. tene aMdara-bahAra badhe namatA ane laghutA ja varte che. sadgurunI karuNAnI niSkAraNatAnI parAkASThA che ke pote ziSya upara mahAna upakAra karavA chatAM temane kadI evuM lAgatuM nathI ke "A mAro ziSya che. te mAro Adara-satkAra kare che, te mArI bhakti-stuti-sevA kare che mATe mAro che.' pote ziSya mATe ATaluM virATa kArya kare che chatAM temanA aMtaramAM kadI 'A mAro ziSya che, teNe mane AdhIna thaIne vartavuM joIe' ityAdi koI paNa prakArano mArApaNAno bhAva ziSya mATe hoto nathI. saddagurune "A ziSya mAro che' evo bhAva sapanAmAM paNa udbhavato nathI. "A mArI pAse Ave che mATe mAro che ane A mArI pAse nathI Avato mATe mAro nathI' evo potAnA-parAyAno bhAva temane kadApi thato nathI. potAnA zuddha caitanyasvarUpane pAmyA hovAthI temane koI paNa vakhate potAnA-parAyAno bhAva thato nathI. je jJAnajyoti potAmAM jvalaMtapaNe anubhavI che, tenuM ja darzana teo sarva jIvamAM kare che, tethI sarva jIva pratye eka ja prakArano bhAva rahe che. koI jIvanI viSama dazA joIne temane thAya che ke karmane vaza thaI karma jema nAca karAve tema te nAce che, paNa te jIva to rUDo ja che, te zuddhasvarUpI ja che. Ama, sadguru sarva jIvamAM zuddhAtmA jue che. tethI koI paNa jIvane viSe temane mamatvabhAva UThato nathI. ziSyamAM mArApaNAno bhAva temane kyAre paNa thato nathI. AvA sapuruSane atyaMta bhaktithI pharI pharI namaskAra ho! 'AvA niSkAraNa karuNAmUrti zrIguru pratye mAre kevI rIte vartavuM?' eno vicAra karatAM ziSyane aMtaramAMthI eka ja javAba maLe che ke zrIgurunA caraNane AdhIna vartavuM, arthAt zrIgurunI AjJAe vartavuM. ziSyano AtmA daDha bhAve sAkSI pUre che ke zrIgurunA caraNomAM AjJAMkitapaNe vartavAmAM ja parama kalyANa che. tene daDha nizcaya varte che ke zrIgurunA upadezanA baLe have game tevA viSama karmodaya sAme hiMmatathI jhajhUmavuM ja che. zrIgurunI AjJAmAM sthira thatAM ja sarva karma nimrabhAvI thaI cAlyAM jaze. zrIgurunA Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125 747 parama upazamarUpa caraNakamaLa samIpamAM vasIne, temanI sarva AjJAnuM pAlana karIne cokkasa mukti pAmIza. suziSyanI A manodazAnuM pratibiMba nIcenI prArthanAmAM spaSTapaNe jhIlAya che - "he paramakRpALu saddagurudeva! ApanI anaMta kRpA ane anaMta anugrahathI A dAsa AtmAnI vAtanuM zravaNa paNa karI zakyo che. ApanI kRpA vinA mAro saMsArano rasa ocho na thaI zakata. haju mArA doSo apAra che. ApanI divya dezanA maLyA pachI paNa huM to haju rAganAM ane keSanAM kAryomAM taNAI jAuM chuM, paNa tyAre Apa mane tAravA tyAM hAjara raho cho. A dAsanA jIvanamAM je kaMI paNa ThIka thaI rahyuM che te badhuM mAtra ApanI kRpAnuM - ApanA AzIrvAdanuM ja phaLa che ane je kaMI paNa ayogya che e badhuM mArA maMda puruSArthanA kAraNe ja thAya che. anaMta janmono aMta lAvavA A janma maLyo che ane ApanI vaja jevI vANInA pratApe have huM pAchAM pagalAM karavAno nathI. Apa mArA mATe athAka zrama lo cho, paNa enA badalAmAM ApavA mATe mArI pAse to kaMI paNa nathI. jo ke Apa ni:spRhI hovAthI kaMI levA paNa taiyAra na thAo. chatAM huM Apane vacana ApuM chuM ke ApanI AjJAbhaktimAM akhaMDapaNe rahI, ApanI icchAne sarva prakAre anusarI pUrNa padane prApta avazya thaIza, avazya thaIza, avazya thaIza.' gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - zuM prabhucaraNa kane dharuM, joyuM karI vicAra; kyAMhi najara pahoMce nahi, jotAM A saMsAra. sAra sAra paNa vastu je, AtmAthI sau hIna; AtmA vinA sau zUnya che, zuM ApuM huM dIna. kALa anAdithI bhUlyo, AtmA e huM ajANa; te to prabhue Apiyo, je che sukhanI khANa. te nibhapaNe karI, citta prasanna adIna; sadAkALa huM Apano, vatuM caraNAdhIna....1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.245 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 497-5OO) Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 126 {ctk dngbth, 40 94 khnaid ecchw, eriw : engin , qng chd. Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 126 gAthA 125mAM suziSya zrIgurucaraNe sarvotkRSTa vastu dharavAno bhAva karyo. (rAga jo ke vicAra karatAM tene jaNAyuM ke AtmA ja sarvotkRSTa padArtha che ane e to zrIgurue ja Apyo hovAthI e pAcho ApavAmAM koI vizeSatA nathI, tethI teNe zrIgurucaraNAdhIna vartavAnI samyak bhAvanA karI. vinayavaMta ziSya zrIgurunA caraNamAM potAnuM sarvasva dharI, temanI AdhInatA svIkAravAnI bhAvanA sevI hatI. prastuta gAthAmAM prabhune AdhIna vartavAnI bhAvanAne daDha karatAM ziSya kahe che - "A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna; | gAthA dAsa, dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna.' (1926). 7 A deha, "Adi' zabdathI je kaMI mAruM gaNAya che te, AjathI karIne sadguru prabhune AdhIna vartA, huM teha prabhuno dAsa chuM, dAsa chuM, dIna dAsa chuM. (126) - zrIgurunA upadezathI AtmAnuM apUrva bhAna AvyuM, arthAt potAnA zuddha bhAvArtha A svarUpanuM bhAna thayuM te zrIguruno tenA pratyeno amApa upakAra che. je svarUpa samajyA vinA A jIva anaMta duHkha pAmyo hato, te pada samajAtAM saMsArasamudrano kinAro samIpa thayo; ane te zrIgurunI anaMta kRpAnuM ja phaLa che. zrIgurunA upakAronuM vadana thatAM samarpaNabhAvathI prerAIne ziSya kahe che ke "AjathI A dehAdi je kaMI mAruM gaNAya che te ApanA caraNamAM arpaNa karuM chuM, arthAt mana-vacana-kAyAnA yoga ane jagatamAM je kaMI parigrahAdi mAruM gaNAya che te sarva ApanI AjJA mujaba varto. huM to Apa prabhuno dIna dAsa chuM. A dehAdi have ApanI AjJA ArAdhavA baMdhAyelAM che, arthAt ApanI AjJA anusAra bhAva karIza, vacana uccArIza ane kAyA pravartAvIza. mAruM pravartana pUrNapaNe Apane AdhIna ho. ApanI AjJA ekaniSThAe upAsavAnI A jIvanI pUrNa taiyArI che. A dIna pAse AnAthI vizeSa Apane caraNe 1- zrImanA anuyAyIo jyAre A gAthA praNipAta stuti tathA devavaMdanamAM bole che tyAre teo 'teha prabhuno dIna"nA badale zrImadune uddezIne "Apa prabhuno dIna' ema uccAraNa kare che. (juo : zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa dvArA prakAzita 'nityakrama', AThamI AvRtti, pR. 37 tathA 64 - praNipAta stuti ane saMdhyAkALanuM devavaMdana.) Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dharavA kaMI nathI.' ziSyanI taiyArI kevI che te "AjathI' zabda dvArA sUcita thAya che. ziSyanA aMtaramAM pUrNa pada sAdhavAnI tIvra laya lAgI che ane tethI alpa samayano paNa vyaya na karatAM AjathI ja prabhunI AjJAe vartavAno nizcaya kare che ane te arthe deha tathA dhana-vADI vagere je kaMI potAnAM gaNAya che te zrIgurune arpaNa kare che. te zrIgurunI AjJAmAM dAsabhAve vartavAno nirNaya kare che. A gAthAnI bIjI paMktimAM "dAsa' zabda traNa vakhata vaparAyo che. tenuM prayojana ema jaNAya che ke ziSya mana, vacana ane kAyA ema traNe prakAre dAsatva svIkAre che. vaLI, teno artha ema paNa karI zakAya ke zrIgurunA aneka dAsamAMthI huM to sauthI nimna koTino dAsa chuM, arthAt zrIgurunA dAsanA dAsano dAsa chuM; ane Ama te potAnI dInatAno svIkAra karI abhimAnano tyAga kare che. ahIM je dainyatvano bhAva pradarzita karyo che te lAcArIno ke majabUrIno bhAva nathI, paraMtu zrIgurunI virATatA ane potAnI vAmanatAnA bhAnathI utpanna thayelo laghutAno bhAva che. 2 vartamAna hINA kALamAM niSkAraNa karUNAzIla sadguruno yoga thavo atyaMta vizeSArtha [kAvAva, durlabha che. pUrvanA mahApuNyanA kAraNe jo tevo yoga saMprApta thAya to tenI kiMmata koI paNa prakAre thaI zake ema nathI. vidyamAna sanduruSano yoga thavo e AtmArthI jIva mATe, jenuM koI prakAre mUlya na thaI zake tevo upakArI prasaMga che, kema ke niHspRhatAdhArI sadguru jIvane AtmakalyANano mArga darzAvI tenA upara mahAna upakAra kare che. jIve parapadArthamAM nijabuddhi karI hovAthI te paribhramaNadazA pAmyo che, paNa jo nijane viSe nijabuddhi kare to tenI paribhramaNadazA TaLe che. jenA cittamAM nijamAM nijabuddhi karavAno vicAra Uge che, teNe te jJAna jemanA AtmAmAM prakAza pAmyuM che evA saddagurunI dAsAnudAsapaNe bhakti karavI e parama zreya che. sadguru pratyenI bhaktithI ja jIva maMgaLa siddhine vare che. sadguru pratyenI niSkAma bhakti jIvane tenA aMtaranA prabhuno bheTo karAve che. AtmA prApta karavA mATe bhakti e uttama sAdhana che. bhakti eTale puruSanA divya svarUpanI oLakhANa. bhakti eTale sadgurunI AtmadazAnI sAcI rIte oLakhANa ane tenA pratye hRdayathI prIti. bhakti eTale sadgurunA lokottara guNonuM darzana ane te guNonI prApti arthe temanI sAthe divya prema saMbaMdha joDavAnI ceSTA. bhakti eTale prItinA baLathI hRdaya jhaLahaLI UThatAM prazasta rAgayukta bhAvorminuM UchaLavuM ane te bhAvorminuM anupama zabda dvArA prakAzita thavuM. bhakti eTale bhAvavibhora dazAmAM koI Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 753 vAra zAMta thaI jatAM tathA aMtaranA UMDANamAM UtaratAM vikalpo vilIna thaI javAthI Atmaprabhuno bheTo thavo. bhakti zabda 'mana' dhAtu uparathI banelo che. 'mana' eTale joDAvuM. je niyata samayamaryAdA ke sAnukULa kSetranI apekSA vagara niraMtara sadguru sAthe aMtarathI joDAyelo rahe e ja sAco bhakta che. bhakta dukAnamAM, rasoDAmAM ke game tyAM hoya ane game te pravRtti karI rahyo hoya, te sadguru sAthe aMtarathI joDAyelo rahe che. prabhu samIpamAM ja che ema te anubhave che ane te pramANe ja jIve che. bhakti to AvA aMtaraMga saMbaMdhanI niSpatti che. jo aMtaraMga joDANa na hoya to saddaguruno bAhya samAgama maLavA chatAM bhakti pragaTatI nathI. AMbAnA jhADa uparanI kerIono saMbaMdha AMbAnI DALa mAraphate ja ekabIjA sAthe baMdhAyelo hoya che. jo be kerIne jhADa uparathI toDIne TopalAmAM bAjubAjumAM - atyaMta nikaTa mUkavAmAM Ave to paNa te banne vacce koI saMbaMdha hoto nathI, kAraNa ke AMbAmAM je jIvanarasa DALIe DALIe pharIne eka kerIno saMbaMdha bIjI kerI sAthe joDato hato te saMbaMdha have tUTI gayo che. TopalIomAM paDelI te kerIo have ekalI che, alaga che; sAthe hovA chatAM, najIka hovA chatAM, are! bAhyathI sparzatI hovA chatAM paNa te ekabIjAthI alaga che, ajANI che, pArakI che. bhale bAhyathI te ekabIjAne sparzatI paNa hoya, chatAM tenAM aMtara have sparzatAM nathI. tema sadguru sAthe bAhyathI game teTalI nikaTatA hoya, paNa jo sadguru sAtheno aMtarasparza vikasyo na hoya athavA aMtarasparzane avarodha kare evA doSane poSavAmAM Ave to temano yoga aphaLa jAya che. anaMta kALa paryata te jIve saMsAra-ukaraDAmAM saDyA karavuM paDe che. sAco sAdhaka bAhya samAgama to icche ja che, paNa tene vizeSa bhAvanA to aMtarasparzanI ja hoya che. mAtra bAhya nikaTatAthI nahIM, paNa yathArtha aMtarasparzathI ja bhakti jAge che. jIva sadguruno Azraya aMtarathI rahe to yathArtha dharmArAdhanA thAya che. dharmanI sAcI samaja ApanAra, AtmasAdhanAnI amUlya preraNA denAra saddaguruno Azraya ja uttama zaraNa che. sadguru sivAya traNe jagatamAM koI zaraNabhUta nathI, mATe ja sadguruno Azraya AhavArUpa bhaktimArga zrI jine nirUpaNa karyo che ke je mArga sarva azaraNane nizcaLa zaraNarUpa banI sulabhapaNe jJAnadazA utpanna karAvanAra che. sadgurunI bhakti sarva doSane sulabhatAthI kSaya kare che. zrImad lakhe che - ghaNA ghaNA prakArathI manana karatAM amAro daDha nizcaya che ke bhakti e sarvoparI mArga che, ane te puruSanA caraNa samIpa rahIne thAya to kSaNa vAramAM Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 "zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana mokSa karI de tevo padArtha che.'' bhaktimArga sarvoparI che, sarvotkRSTa che. bhaktimArganI ArAdhanA atyaMta saraLa che. bhaktimArgamAM divya premanI sAdhanA karavI e mukhya lakSya che. sAmAnya manuSya vyavahAra jIvanamAM prema karavA eTalo badho TevAI gayo che ke prema karavo tenA mATe jANe ke sahaja - svAbhAvika banI gayuM che. Avo manuSya jyAre bhaktimArganI ArAdhanA tarapha pravRtta thAya che tyAre teNe to mAtra jagatanA padArtho pratye vahetI potAnA premanI dhArAne sadguru tarapha vALavAnI hoya che ane tethI to A prakriyAne samajaNapUrvaka apanAvavAmAM AvatAM temAM kaThinatA anubhavAtI nathI. A prakriyAmAM mAtra premanI dizAne badalavAnA puruSArtha sivAya koI anya parizrama karavo paDato nahIM hovAthI temAM kaThinatA nathI, tethI bIjI sAdhanApaddhati karatAM bhaktimArga saraLa che. anya sAdhanApaddhatio sAmAnya jIva mATe durgama che, kaThina che. bhaktimArganI sAdhanA bIjA mArga karatAM pramANamAM saraLa che ane paDavAnAM sthAnako nahIMvat che. A kAraNone lIdhe zrImade A kALamAM bhaktimArgane sarvoparI kahI, tenuM avalaMbana aMgIkAra karavA preraNA karI che. ghaNA mahAtmAoe mukhyapaNe bhaktimArgano Azraya karyo che ane potAnA Azritone paNa bhaktimArganuM avalaMbana levAnI mukhyatAe preraNA karI che, kAraNa ke te pramANe vartavAthI svaparakalyANano mArga zIdhra prazasta thaze evA nirNaya upara teo AvelA che. temane evo nizcaya che ke zrI sadagurudevanI bhakti pratye lIna thavuM e AtmakalyANano saraLatama ane sarvoparI upAya che, mokSano dhuraMdhara mArga che. zrImad lakhe che - prabhubhaktimAM jema bane tema tatpara rahevuM. mokSano e dhuraMdhara mArga ane lAgyo che."2 'A kALanI apekSAe mana, vacana, kAyA AtmabhAve tenA khoLAmAM arpaNa karo, e ja mokSano mArga che."3 ahIM koIne prazna thAya ke zrI jinezvaradevapraNIta pavitra jainadarzanamAM samyagdarzanajJAna-cAritrane mokSamArga kahyo che, jyAre ahIM bhaktine mokSamArga kahyo che; to zuM A pratipAdana paraspara virodhI nathI? tenuM samAdhAna A rIte vicAravAthI thaI jaze. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 264 (patrAMka-201) 2- ejana, pR.335 (patrAMka-380) 3- ejana, pR.169-170 (patrAMka-37) Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 755 bhakti zabdamAM traNa bhAvo aMtargata rahyA che - (1) prema (hRdayanI soMpaNI), (2) zraddhA (buddhinI soMpaNI) ane (3) arpaNatA (icchAnI soMpaNI). jyAM prema che tyAM zraddhA che. zraddhA premanI sAthe rahe che, premane ujvaLa rAkhe che, TakAve che. prema ane zraddhA eka ja sikkAnI be bAjuo che. prema ane zraddhA vadhatAM arpaNatA AvatI jAya che ane vikase che. A traNanI ekatA eTale bhakti. A guNono triveNI saMgama eTale agocara ane agama evA alaukika padArthano anubhava. sapuruSamAM prema eTale temanA deha pratye prema nahIM paNa dehathI bhinna evA anaMta aizvaryayukta vaibhava ane guNothI zobhita jyoti svarUpa, svaparaprakAzaka AtmA pratye prema ane Adara. sapuruSa pratyenA premanA kAraNe jaDa ane cetana vaccenI vaheMcaNI, deha ane AtmA vaccenI sAcI ane yathArtha khatavaNI sahaja thAya che ane tene samyajJAna kahe che. vaLI, puruSanA upadezamAM te ja vAta Ave che tyAre te jJAnanI dRDhatA thAya che. Ane vyavahArathI samyajJAna kahyuM che. puruSanAM svarUpa ane vacanomAM zraddhAne vyavahArathI samyagdarzana kahyuM che. bhaktimAM samAveza pAmelo trIjo bhAva che arpaNatA. arpaNatA eTale mana, vacana ane kAyAnI sarva pravRtti puruSane AdhIna hovI. sarva bhAva sapuruSanA pavitra caraNakamaLamAM soMpI devA. arpaNatA eTale ahaM-mamatvabhAvano Atmabuddhie tyAga karavo ane zrI sadgurunI AjJAnusAra vartavuM. jema jema sadguru pratye ziSyanA bhAvo prema ane zraddhArUpI guphAnA UMDANamAM jAya che ane arpaNatAno prakAza te bhAvone ajavALe che, sahAyabhUta thAya che; tema tema te banne guNonI vizuddhatA vadhe che, sthULa doSonuM javuM thAya che, sUkSma doSo dekhAvA zarU thAya che ane AjJAmAM rahIne doSonA kSaya mATeno puruSArtha thAya che. icchAo, tRSNAo kSINa thatI jAya che. A pramANe rAgavaiSanuM, icchAonuM kSINa thavuM, teno saMyama thavo tene vyavahArathI sammacAritra kahyuM che. jyAre prema, zraddhA ane arpaNatA krame karIne vadhI zuddhatA pratye jAya che tyAre premasamAdhi Ave che. premasamAdhi eTale bhagavAnarUpa satparuSanA satata sukharUpa smaraNathI utpanna thatI ekAgratA ane A ekAgratAnA pariNAme janma pAmatI AnaMdaprada zAMti. A anubhava abhutatA sarjavA samartha thAya che. koI atIva zubha ane subhaga paLe svAnubhUti pragaTe che. Ama, sasvarUpanA ananya ciMtanathI AjJAnA ArAdhananA phaLarUpe potAnA zuddhasvarUpI caitanyAtmAno zuddha anubhava thAya che ane nizcaya samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa ratnatraya pragaTe che. A ja puruSArthathI AtmA Akhare kaivalyapadane prApta kare che. A uparathI e samajAze ke bhaktimAM rahelA prema-zraddhA-arpaNatA tathA zrI jinanA siddhAMtamAM prarUpela samyagdarzana-jJAna-cAritra vacce koI tAttvika bheda nathI. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jyAre bhaktanuM AtmavIrya skurAyamAna thaI satparuSane prema karavA pratye vaLe che tyAre tene satya jJAnano lAbha thAya che. te ja pramANe bhaktanuM AtmavIrya jyAre sapuruSamAM zraddhA karavA tarapha kAryazIla thAya che tyAre tene satya darzanano lAbha thAya che. e ja rIte bhaktanuM AtmavIrya jyAre puruSanA pavitra caraNomAM potAnuM mAneluM sarvasva arpaNa karavA taiyAra thAya che tyAre tene satya cAritrano lAbha thAya che. Ama, vIrya jyAre prema, zraddhA ane arpaNatAnI ekatA ane pUrNatA mATe kAryAnvita thAya che tyAre mokSamArganI ArAdhanA thAya che ane traNenI pUrNatA thatAM mokSa thAya che. A uparathI bhakti mokSano hetu che e kathana spaSTa thAya che.' Ama, bhakti te mokSasAdhanAnuM eka anivArya ane anupama aMga che. sadgurunuM smaraNa, citavana, dhyAna jIvanA mAnAdi bhayaMkara doSa harI le che, viSayothI virakti Ape che, cittanI nirmaLatA nipajAve che, vikalpono kolAhala maTADI sthiratA tathA zAMti bakSe che. sadgurunI bhaktithI ziSyane pAtratAnI vRddhithI mAMDIne kalyANaparaMparAnI prApti thAya che. ihaloka temaja paralokamAM sukha ane zAMtinI prApti thAya che. saddagurunI bhakti karavAthI ziSyane nirvikalpa samAdhinuM sukha pragaTe che, tethI sadgurunI bhaktinA parama avalaMbanapUrvaka AtmapuruSArtha jAgRta rAkhavA mATe zAstromAM aneka sthaLe bhalAmaNa karavAmAM AvI che. saddagurunA prabaLa nimittanA avalaMbana vinA sIdhesIdhuM svarUpazreNIe caDhavuM atyaMta duSkara che. jemane AtmasvarUpa pragaTyuM che evA sadgurunA avalaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. saguru pratyenI pAramArthika bhaktinA paramotkRSTa phaLanuM svarUpa pratipAdana karatAM zrImad lakhe che - je satparuSoe sagurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je vyaktine prApta thavAthI saddagurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa daSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho!" ahIM zrImade bhaktimArganA ati mahAna siddhAMtanuM, parama rahasyanuM vilakSaNa zailIthI uddaghATana karyuM che. jJAnI puruSo dvArA sadgurunI bhaktinuM nirUpaNa karavA pAchaLano hetu mAtra eTalo ja hoya che ke te dvArA ziSyanuM kalyANa thAya. saddagurunI bhaktithI ziSyanuM kalyANa thatuM hovAthI puruSoe sadgurunI bhakti karavAnuM ThekANe 1- uparyukta vicAraNA zrI bhogIlAla gi. zeTharacita nirvANamArganuM rahasya', pR.36-38nA AdhAre karavAmAM AvI che. 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 757 ThekANe sUcavyuM che. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke sadgurune evI icchA nathI hotI ke jIva temanI bhakti kare, paraMtu AtmakalyANa karavA icchanAra jIve temanI bhakti avazya karavI ghaTe che. zrImad lakhe che - joke jJAnI bhakti icchatA nathI, paraMtu mokSAbhilASIne te karyA vinA upadeza pariNamato nathI, ane manana tathA nididhyAsanAdino hetu thato nathI, mATe mumukSue jJAnInI bhakti avazya kartavya che ema puruSoe kahyuM che.' sadagurunI bhakti karavAthI mAtra ziSyane ja lAbha thAya che, sadgurune koI ja prakArano lAbha thato nathI. zrI dhanaMjaya kavi 'viSApahAra stotra'mAM kahe che ke he prabhu! indra ApanI sevA-bhakti kare che, paraMtu ApanI sevA karIne te ApanA upara koI paNa prakArano upakAra karato nathI. jema koI manuSya sUryanI sAme chatra rAkhe to chatra rAkhavAthI te kAMI sUrya upara upakAra karato nathI, paraMtu chatra rAkhIne te manuSya tApathI bace che ane tene chAyAnuM sukha prApta thAya che; tema indra prasaMge prasaMge ApanI sevAmAM hAjara thAya che, temAM te ApanA upara koI upakAra karato nathI, paraMtu ApanI sevA-bhakti karavAthI indrane ja lAbha thAya che. indrane ApanI sevAthI zubhAsa thAya che ane te azubha AsavarUpa AtApathI bacI jAya che. Apane potAnA hRdayamAM padharAvavAthI Atmika sukharUpa zItaLatAno lAbha thAya che. AthI indra ApanI je bhaktijanya sevA kare che temAM tenuM ja hita thaI rahyuM che. sadguru pratye AtmakalyANakArI bhakti jAgavAthI jIvane sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe che. temanuM bAhyAcaraNa gauNa thaI jAya che ane aMdaranA alaukika svarUpa pratye vRtti rahe che. temanI zAMtatA, prasannatA, niSkAraNa karuNA, niHspRhatA, asaMgatA, vItarAgatAdithI yukta aMtaraMga pariNati pratye vRtti rahe che. sadgurunuM zubhAzubha bhAvo temaja te bhAvonAM phaLa pratyenuM valaNa, temano tIvra aMtarmukhI puruSArtha, dareka prasaMge aDaga rahetI temanI zraddhA, dareka udaya vakhate paNa zuddhAtmAnI pakaDa ane avirata jAgRti - A sarva adbhuta ceSTAo pratye bhaktanI vRtti kendrita rahe che. bhaktane sadgurunI divyatAthI vyApta ceSTAo vAraMvAra smaraNamAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 263 (patrAMka-200) 2- juo : zrI dhanaMjaya kavi, 'viSApahAra stotra', 17 'prabhu kI sevA karake surapati, bIja svasukha ke botA hai, ho agamya ajJeya na isa se, tumheM lAbha kachu hotA hai; jaise chatra sUrya ke sammukha, karane se dayAlu jinadeva, karanevAle hI ko hotA, sukhakara AtApahara svymev|' Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ave che. teozrInAM viziSTa jJAna, vairAgya Adi aneka adbhuta guNonI smRti tene rahyA kare che. jene bhakti pragaTe che tene nijachaMde cAlavAnI vRtti rahetI nathI. tene sadgurunA apUrva guNa dRSTigocara thayA hovAthI svacchaMdano nirodha thAya che. svacchaMdanA kAraNe jIvane huM jANuM chuM', 'huM samajuM chuM' evA prakAranuM abhimAna rahyA kare che, thoDuM paNa zAstrajJAna hoya te darzAvavAnI icchA rahyA kare che. te potAnI kalpanA pramANe jJAnInAM vacananuM tolana kare che. jJAnIne viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che. bhakti jAgatAM A sarva bhAvo nAza pAme che. bhakti pragaTa thatAM svaccheda haTI jAya che. jIvA upara pahelAM svacchaMdanuM calaNa cAlatuM hatuM, tene badale have bhakti pragaTavAthI sadgurunI AjJAnuM calaNa cAle che. AtmasvabhAva pragaTa karI zake evuM sAmarthya bhaktimAM che. bhaktithI darzanamohano rasa ghaTe che ane tethI svabhAvane pragaTavA yogya bhUmikA taiyAra thAya che. jemaNe darzanamohano abhAva karyo che evA nirmohI sadguruno mahimA ciMtavavAthI, temanA guNono mahimA karavAthI darzanamohano rasa ghaTato jAya che. nirmohI puruSa pratye bhakti jAgavAthI darzanamohano abhAva karavA tarapha bhaktanuM prayANa zarU thAya che. yathArtha bhaktithI darzanamoha nAza pAme che ane Atmabodha thAya che. zrImade sarva prakAranI bhaktine yogya evA jJAnI bhagavaMtone to vaMdana karyA ja che, paNa Atmika phaLa devAvALI AvI utkRSTa bhaktine paNa zrImade namaskAra karyA che ke "te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho!" | ziSyane zrIguru pratyenI bhaktithI zrIgurunI ceSTAne viSe vRtti rahe che, temanA apUrva guNa dRSTigocara thavAthI svacchaMda maTe che ane saheje Atmabodha thAya che. AtmA pragaTa thatAM te sukha, zAMti ane salAmatIno anubhava kare che. ziSya jANe che ke AvI bhUmikA AvavI e zrIgurunI apAra kRpAnuM ja phaLa che. zrIgurunI koI paNa spRhA vinAnI karuNAnA pratApe ja potAno uddhAra thayo che. zrIgurunA parama sAmarthyavaMta zaraNa dvArA ja potAne AtmAnI upalabdhi thaI che. zrI guru dvArA AtmaprApti thaI hovAthI tene sadguru pratye atyaMta AbhAranI lAgaNI thaI Ave che, te kRtajJatAno anubhava kare che. Ama, tene sAdhanAmArganI yathArtha samaja ApanAra zrIguruno anugraha aMtaramAM satata vedAya che. zrIguruno amApa upakAra vedAyo hovAthI ziSyane pratyupakArarUpe temanA caraNamAM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395 (patrAMka-493, cha padano patra') Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 7pa9 kaMIka dharavAnA vikalpo thAya che, paraMtu sAthe sAthe tene e paNa bhAna hoya che ke pratyupakAranI mArI koI lAyakAta ja nathI. tene spaSTapaNe bhAse che ke zrIgurue je ApyuM che eno anaMtamo bhAga paNa badalAmAM pote ApI zake ema nathI. niSkAraNa karuNAnA sAgara evA niHspRhI zrIgurune A deha, dhana, vaibhavanI zI mahattA che? Ama, potAnI pAse ApavA jevuM kaMI na hovAthI te niraMtara zrIgurunI caraNasevA icche che. te potAne AtmajJAna pamADanAra zrIgurunA caraNane AdhIna vartavAno nirNaya kare che. atyaMta ahobhAvathI, paripakva prema-zraddhA-arpaNatAnA niSkarSarUpe te nizcaya kare che ke "A dehAdi sarva AjathI Apane AdhIna pravarte.' ziSya saMkalpa kare che ke "AjathI huM zrIgurune AdhIna pravartIza." "AjathI zabda ziSyano adamya utsAha darzAve che. ziSya jANe che ke have mane eka divasa paNa gumAvavo paravaDe tema nathI. atyAra sudhI meM ghaNo kALa vyartha gumAvyo, paNa AjathI huM zrIgurune samarpita rahI mAro pratyeka divasa sArthaka karIza. have huM zrIgurunA AzrayanA baLa vaDe pratyeka divase AgaLa ne AgaLa vadhIza.' ziSya navA utsAha ane zraddhAthI AgaLa vadhavAno bhAva kare che. ziSya AjathI navuM jIvana zarU karavAno daDha nirNaya kare che. tenA A saMkalpathI tenI pragati avazya thaze. tene siddhi avazya maLaze. AjathI prayatna zarU karatAM te eka divasa jarUra pUrNatAne pAmaze. zrIguruno asIma upakAra vedAto hovAthI ziSya zarIra ane anya tamAma vastuo je vyavahArathI potAnI mAlikInI gaNAya che te zrIgurune samarpita kare che. te tana, mana, dhanAdi badhuM zrIgurune arpita karI de che. te zrIgurune potAnuM gaNAtuM sarva parama premabhAvathI arpaNa kare che. te potAnI gaNAtI vastuo uparano mamatvabhAva, mAlikIbhAva choDI de che ane te vastuo zrIgurunI che evI rIte tenI sAthe vyavahAra kare che. te vastuo pratye te TrasTIpaNAno bhAva rAkhI teno upayoga kare che. ziSya te vastuono TrasTI rahI teno zrIgurunI AjJA pramANe upayoga kare che. ziSyane zrIguru upara evo prema jAge che ke te potAnuM samasta mAlikIpaNuM temane ApI de che ane svecchAe samarpita thaI jAya che. "A jagatamAM adbhuta guNonA nidhi ane sarvathA sevavA yogya A mArA zrIguru ja che' evo tene nizcaya rahe che ane te nizcayane anusaravAno te sarva zaktithI puruSArtha kare che. zrIgurune AdhIna vartavAnA dRDha nizcayapUrvaka te zrIgurunI nizrAmAM temanI AjJAnA ArAdhanamAM lAgI jAya che. te aMtaratamamAM saddagurunA upakAranA smaraNane sadaiva jIvaMta rAkhI, satata zrIgurunI AjJA prati jhUkelo rahe che. zrIgurunI icchA te ja temanI AjJA che. zrIgurue AzA vyakta karavI paDe Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana eTalo parizrama paNa suziSya temane nathI Apato. e to sAme caDhIne potA mATenI zrIgurunI icchA zodhe che ane tene AjJArUpa samajIne tenuM ArAdhana zarU kare che. te zrIgurunI icchA jANI zIghrameva tene anurUpa vartavAno puruSArtha kare che. jemane potAne paramAMthI kaMI ja levuM nathI evA zrIgurunI icchA to ziSya svarUpamAM Thare e mATenI ja hoya. deha tyAgavAno prasaMga Ave to paNa zrIgurunI AjJAne gauNa na karavI evI khumArIpUrvaka ziSya zrIgurunI AjJAnuM pAlana kare che. pUrNa samarpaNabhAva hoya to ja jIva AjJAnuM ekaniSThAe ArAdhana karI zake che. samarpaNa eTale potAnI icchAno tyAga karI, sadgurunI icchAne svIkAravI. samarpaNamAM potAnI icchA pUrNa karAvavAnA bhAvane koI sthAna nathI. sadguru potAnI icchA anusAra varte tevA bhAvane samarpaNamAM kadApi sthAna maLatuM nathI. samarpaNamAM koI haThAgrahane avakAza nathI. samarpaNa e to sadgurunI marajIno AnaMdathI karelo svIkAra che, jemAM saMgharSano koI prazna ja nathI. samarpaNano artha che 'ApanI icchAnusAra ja thAo.' "jevI ApanI marajI.' "mAre je joIe che te kevI rIte pAmavuM ema nahIM, paNa Apa je iccho cho teno svIkAra kaI rIte karavo; ApanI marajI mane anukULa thAo ema nahIM, paNa mAruM mana ane mArAM valaNa ApanI marajI anusAra badaluM' e samarpaNanuM sAcuM svarUpa che. potAnI pakaDa choDI saguru je kare te karavA devAnI pUrNa taiyArI te ja sAcuM samarpaNa che. jIve sarvArpaNapaNe sadgurunI upAsanA karavI joIe. teNe sadgurunI AjJAnuM pUrNataH pAlana karavuM joIe. kevaLa sagurunI caraNacaMpI karavAthI ke prazaMsA karavAthI prayojana siddha thatuM nathI. saddagurunI AjJAnuM pAlana e ja sadgurunI sAcI upAsanA che, jenA pratApe ziSya saraLatAthI tathA zIghratAthI potAnA lakSya sudhI pahoMcI zake che. sadgurunI AjJAnusAra jIvana jivAya to ja te jIvana sArthaka che. AyuSya alpa che, buddhi maMda che, kaSAyonI tIvratA che, viSayomAM lubdhatA che, mATe sadgurunI AjJAne mAthe caDhAvI vItarAgI abhyAsamAM pravRtta thavuM. anAdi kALathI AtmA mohanidrAne AdhIna che, tene sadgurunI AjJAthI jagADavo, kalyANamArge preravo. sadgurunI AjJAne aMgIkAra karavI e ja kalyANano upAya che. AtmakalyANa mATe sadaguru-AjJA e moTAmAM moTuM sAdhana che. saddagurunI AjJAnA avicaLa ArAdhana vinA saMsAra chUTato nathI. sadgurunI AjJAmAM haMmezAM pravRtta rahevAno bodha jJAnIo niraMtara Ape che. gacchAdinA matamatAMtara, saMpradAyanA haThAgraha, zAstrIya abhiniveza Adi kAraNe jIvanuM vicArabaLa kuMThita thaI jAya che; tethI matA hAdino tyAga karI, satyanI jijJAsA rAkhI, sadgurunI AjJAmAM pravRtta rahevA yogya che. AjJApAlanathI Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 761 vRttinuM niyaMtraNa thAya che, mananI manasvitA kAbUmAM Ave che, saMyama puSTa thAya che, mAnAdi bhayaMkara zatruo haNAtA jAya che, dehAdhyAsano prabhAva ocho thAya che, na kalpalAM kAryo karavAnI zakti pragaTe che, zAMti anubhavAya che. AjJApAlanamAM cittane sthira rAkhatAM tene anyatra javAno avakAza nathI maLato, tethI sAMsArika vikalpo aTakI jAya che. AjJApAlanathI saMsAra saMbaMdhInA vikalpo dUra thatAM jIva aMtara prati AgaLa dhape che. kRpAsiMdhu evA gurunI AjJAnA pAlana dvArA satpAtratAvAna ziSyanI vRttio samasta saMsAramAMthI sameTAI jaI bhItara tarapha vaLe che. sadgurunI AjJAno Avo mahimA hovAthI supAtra jIva sadgurunI AjJAnuM akhinnapaNe ArAdhana kare che. te zrIgurunI AjJAne dhyAnamAM rAkhI potAnAM pariNAma tapAsato rahe che. dareka kAryamAM huM kema varte to zrIgurune ruce?' ema vicArI AtmAnI pariNati te mujaba kare che. te vicAre che ke "AvI paristhitimAM huM kaI rIte vartIza to zrIgurune gamaze?' "A samaye mAruM kartavya zuM che?' "A samaye zrIgurunI mArA mATe zuM icchA haze?' zrIgurunI icchA aMgenI vicAraNA thatAM tenI manosthiti tarata badalAI jAya che. "je huM hAla karI rahyo chuM te zrIgurunI icchA anusAra haze ke kema?' eTalo vicAra thatAveMta vartamAna kAryAdimAM viveka ane saMyama umerAI jAya che. AthI viparIta, je AcaraNa vakhate zrIgurunI icchA - AjJAnI vicAraNA nathI, te AcaraNathI tenI dazA adhogAmI bane che. supAtra ziSya haMmezAM zrIgurunI icchA anusAra vartavAnI ruci, jAgRti rAkhe che. te zrIgurunI icchA anusAra jIvI potAnA AtmAnuM dina-pratidina kalyANa karato jAya che. zrIgurunI AjJAnuM sevana karI te potAnI dazA vardhamAna karato jAya che. dehAdi zrIgurune AdhIna pravartAvI te AgaLa vadhato jAya che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - "mana-vacana-kAyAnA yoga ane jagatamAM je kaMI parigrahAdi mhAruM gaNAya che, te sarva sadguru prabhune AdhIna vatte! huM Apa saguru prabhuno dAsAnudAsa chuM, dIna dAsa chuM, caraNareNuM chuM - Ama Atmanivedana karato ziSya kevI AtmasamarpaNa bhAvanA bhAve, tenuM darzana karAvatuM A mahAna AtmasamarpaNa sUtra AtmasiddhizAstramAM ApyuM che. sadgurunA ananya upakAranI adbhuta bhAvanA vyakta karatA A parama bhAvavAhI amara sUtranI bhAvamAM barobarI karI zake evuM (tevuM) samasta vADamayamAM bIjuM sUtra prAye maLavuM durlabha che.' ziSya zrIgurune kahe che ke he prabhu! huM Apano dAsa chuM, dAsa chuM, dAsa chuM. huM Apano dIna dAsa chuM.' ziSyane saguru pratye apUrva ahobhAva varte che. tene sadguru 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.488-489 Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pratye parama vinaya varte che. te mana, vacana, kAyA sarva dvArA temano vinaya kare che. sadguru prati manamAM bahumAna jAgRta thavuM te saguruno mAnasika vinaya che. zabdo dvArA bahumAna pragaTa karavuM, teo vAta karatA hoya tyAre vacce bolavuM nahIM, pUchavuM hoya to vinamratAthI pUchavuM vagere vAcika vinaya che. sadgurune vaMdana karavAM, Agamana samaye UbhA thavuM, uccAsana ApavuM, temanI pAchaLa cAlavuM, pAdaprakSAlana karI tene mastake dharavuM vagere kAyika vinaya che. ziSyane sadguru pratye atyaMta mahimA varte che. tene sadgurumAM prabhutulya bhAva Ave che ane A parama dainyapaNuM sUcave che. A viSe zrImad eka patramAM lakhe che - sapuruSamAM ja paramezvara buddhi, ene jJAnIoe parama dharma kahyo che; ane e buddhi parama dainyatva sUcave che; jethI sarva prANI viSe potAnuM dAsatva manAya che ane parama jogyatAnI prApti hoya che. e "parama dainyatva' jyAM sudhI Avarita rahyuM che tyAM sudhI jIvanI jogyatA pratibaMdhayukta hoya che." jIvane jyAM sudhI sadguru pratye paramezvarabuddhi nathI AvatI tyAM sudhI atyaMta bhakti pragaTatI nathI. paramezvarabuddhi AvyA vinA, sadgurunA yogathI AtmAne je lAbha thavo joIe te thato nathI. paramezvarabuddhi nathI AvatI tyAM sudhI jIvamAM yathArtha laghutA paNa nathI AvatI. e banne sAthe ja hoya che. sadguru pratye parama mAhAbhya Ave to jIvane parama laghutva AvyA vinA rahe nahIM. jo tenAmAM parama vinayanI ochapa hoya to teNe vinayamAM vRddhi karI te ochapane TALavI joIe. teNe parama vinayamAM vartavuM joIe. je parama vinayAnvitapaNe sadgurune AdhIna varte che te avazya zAzvata mokSamArgane ArAdhe che ane tenA jIvanamAM sahajAnmasvarUpa pragaTa thatAM te kRtakRtya thaI jAya che. jene parama dainyatva guNa pragaTe che tene mAtra zreSThajano pratye Adara nathI hoto, paraMtu sarva jIvo pratye Adara hoya che. parama dainyatva guNa pragaTatAM te sarvane Adara Ape che. sarva jIva pratye, astitvamAtra pratye tene Adara hoya che. jyAre parama dainyatva pragaTe che tyAre sarva prANI viSe potAnuM dAsatva manAya che. sadguru pratye parama vinaya pragaTavAnA phaLarUpe jIvano bIjA sAtheno vyavahAra paNa atyaMta madhura thaI jAya che. sarvane viSe te potAnuM dAsatva mAne che. Ama, sadguru pratye vinaya jAgavAthI e lAbha thAya che ke sarva jIva pratye potAnuM dAsatva manAya evI vinamratA paNa sAthosAtha utpanna thAya che. sadgurunI oLakhANa thatAM potAnA svarUpanI oLakhANa thAya che, karmakRta vyaktitvanuM abhimAna 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.289 (patrAMka-254) Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-126 763 ogaLI jAya che ane prANImAtramAM potAnA jevo ja AtmA dekhAvAthI saunI sevAno bhAva Upaje che. A pariNAma vicAra ke tarkathI samajI zakAya evAM nathI, vedanathI ja samajI zakAya che. sadgurunI vizeSa nikaTa rahevA maLe, sevAmAM rahevA maLe, paNa jo saunuM dAsatva svIkAravA jeTalAM komaLa pariNAma na thAya to te darzAve che ke sadagurunI sAcI oLakhANa thaI nathI, temanA pratye paramezvarabuddhi pragaTI nathI, temanA pratye parama vinaya jAgyo nathI, kema ke jo yathArtha oLakhANa thaI hoya to tenuM uparokta phaLa avazya dekhAvuM joIe. ziSyane zrIgurumAM paramezvarabuddhi varte che ane te parama dInabhAve sadgurunA caraNomAM potAnuM gaNAtuM sarva samarpaNa kare che. samarpaNa karatAM ja badhuM palaTAI jAya che ane tenA jIvanamAM krAMti ghaTita thAya che. potAnAM gaNAtAM dehAdi sarva zrIgurune AdhIna pravartAvavAno te nizcaya kare che. suziSya bhAvanA kare che ke - he paramakRpALu sadgurudeva! ApanI anupama bhaktinA pratApe mArAmAM zAMti, saMyama, dhairya, samatA ane daDhatAnA umadA guNo pragaTI rahyA che; jenA suMdara phaLarUpe niHzaMkatA, nirbhayatA ane niHsaMgatAnA nUtana vizvamAM huM Daga mAMDI zakyo chuM. he nAtha! ApanI bhaktinuM phaLa AvaDuM moTuM che tenI yathArtha pratIti A dAsanA aMtaramAM nizcaye prakAzita thaI che. have eka kSaNa paNa mAre aTakavuM nathI. ApanI kRpAthI adbhuta puruSArtha phoravI, samasta parabhAvothI rahita thavuM che. mAre samaye samaye Apa prabhuno sAtha pAmavo che ane ApanA pavitra caraNathI cira abhedatA sAdhavI che. te arthe mArI vRtti ane pravRttino dora huM ApanA samartha hAthamAM soMpuM chuM. mAruM saghaLuM pravartana mArI alpa ane maMda mati vaDe nahIM paNa ApanI mahAprajJA dvArA saMcAlita thAo. sadgurunI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tenuM ja jJAna samyakUpariNAmI thAya che - A vAta sadaiva mArA lakSamAM raho. he prabhu! have to evA bhAva rahe che ke game te saMjogomAM paNa A viSama saMsArayAtrAnuM zIghratAthI samApana karavuM che. te mATe he karuNAsAgara bhagavaMta! ApanA pAvanakArI caraNakamaLamAM huM ane mAruM' kahevAtuM-gaNAtuM sarvasva Apane arpaNa karI, ApanuM ananya zaraNa aMtaranA nirmaLa bhAvathI svIkAruM chuM. mana, vacana, kAyAthI huM ApanuM dAsatva svIkAruM chuM. kRta, kArita, anumodanathI sarva prakAre sarva kALa ApanI AjJAbhaktimAM ja mAre rahevuM che. mAruM alAyaduM astitva ogALI mAre ApanA sarva dAsanA dAsano paNa dAsa thaI jIvana sArthaka karavuM che. ApanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamanA abhUtapUrva AzrayatrayathI saMsAraparibhramaNanA mULa kAraNarUpa rAga-dveSa Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ajJAnano nAza karavA huM kaTibaddha thayo chuM ane mane zraddhA che ke A dAsa upara niraMtara varasatI ApanI mahat kRpAnA phaLarUpe samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayane pUrNapaNe ArAdhI, traNa lokanA nAtha samAna mAruM avyAbAdha sahajAtmasvarUpa huM zIghrameva pragaTAvI zakIza. he kRpAmRtasiMdhu! ApanI sAthe kevaLa ekarUpatA thatAM sudhI huM Apano parama vinayavaMta dIna pUjaka rahuM tevA A dAsane AzIrvAda ApazojI. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'A dehAdi AjathI, sadAkALa thaI zuddha; sarvArpaNa sad vRttithI, vartI rahI aviruddha. AtmAno pariNAma je, (te) varte prabhu AdhIna; te mahAlakSa vilokatAM, thAvuM kadI na dIna. sevaka je tuja caraNano, kiMkara bALaka bApa; dAsa, dAsa huM dAsa chuM, sadguNa Apa amApa. parama iSTa vallabha mane, ApathI karo abhinna; dAsa dAsa huM dAsa chuM, teha-Apa prabhuno dIna.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 246 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 201-504) Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 127 552-5.16 aante A v ani A00 125.250, 652 Ant. Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 127 'artha gAthA 126mAM suziSya kahyuM ke 'deha Adi tamAma vastuo jenA upara bhUmikA | mArI mAlikI gaNAya che te huM AjathI Apane samarpita karuM chuM, kAraNa ke Ape mArA upara asIma upakAra karyo che. pote zrIguruno dAsAnudAsa che, tethI tenA dehAdi AjathI zrIgurunI AjJA pramANe pravartaze ema suziSya bhaktibhAvathI Atmanivedana karyuM che. potAnuM sarvasva arpaNa karyA pachI paNa suziSyanA cittamAMthI zrIgurunA mahAna upakAranuM smaraNa khasatuM nathI. zrIgurue karela apAra, adbhuta, alaukika upakAra vAraMvAra yAda AvatAM tenuM hRdaya ahobhAvathI ubharAya che. zrIgurue tenA upara kevo upakAra karyo che te darzAvatAM A vibhAganI aMtima gAthAmAM te kahe che - SaTuM sthAnaka samajAvIne, bhinna batAvyo Apa; gAthA myAna thakI taravAravat, e upakAra amApa." (127) - - chaye sthAnaka samajAvIne he sadguru deva! Ape dehAdithI AtmAne, jema myAnathI taravAra judI kADhIne batAvIe tema spaSTa judo batAvyo; Ape apAI zake nahIM evo upakAra karyo. (127). zrIgurue samyagdarzananA nivAsabhUta evAM AtmAnAM cha pada jema che tema bhAvArtha 1] samajAvyAM. 'AtmA che', "AtmA nitya che', 'AtmA kartA che', 'AtmA bhoktA che', "mokSa che' ane "mokSano upAya che' - e che sthAnako viSenI badhI zaMkAo dUra karI te cha pada yathAtathya samajAvyAM, temaja prayojanabhUta ane upAdeyatattva evo AtmA supratIti karAvyo. jema myAnathI talavAra bhinna che, tema AtmA zarIrathI bhinna che ema spaSTapaNe samajAvI teno anubhava karAvyo. dehAdithI spaSTa judo evo jJAyaka AtmA batAvI, anubhava karAvI zrIgurue suziSya upara parama upakAra karyo che. zrIgurunA apUrva bodhathI anAdi ajJAnarUpI 1- 'ziSyabodhabIjaprAptikathana' vibhAganI A navamI ane aMtima gAthA che. A gAthA pachI ziSya kaMI paNa kaheto nathI ane zrIgurunuM vaktavya to pahelethI ja samApta thaI gayuM che. Ama, gAthA 45thI zarU thayelo guruziSyasaMvAda ahIM pUrNatA pAme che. tyArapachI upasaMhArarUpe zrImad 15 gAthA dvArA agatyanA mudAo ane salAharUpa vacano kahI 'zrI Atmasiddhi zAstra'no viSaya pUrNa kare che. Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMdhakAramAMthI suziSyanuM alaukika prakAzamaya caitanyalokamAM padArpaNa thayuM, temanI kRpAthI jhaLahaLato samakitasUraja Ugyo ane svAdhIna, akhaMDa, sukhamaya nija sahajAtmasvarUpanI tene pratIti thaI. zrIgurue yathArtha mArgadarzanathI, bodhathI, preraNAthI pavitra paramArthamArgamAM praveza karAvI; apUrva Atmika guNo pragaTAvavAnuM sAmarthya ApI tene sahajAnaMdano svAmI banAvyo. kharekhara aciMtya ciMtAmaNisvarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra, parama amRtasvarUpa sarvotkRSTa samyatvanA dAtA evA zrIguruno upakAra asIma ane aparaMpAra che. - A loka trividha tApathI AkuLa-vyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANI vaDe tRSA [vazapAya chipAvavA icche evo dIna che. ajJAnanA kAraNe svarUpanuM vismaraNa thaI vizeSArtha javAthI bhayaMkara du:khadAyaka paribhramaNa jagatanA jIvone prApta thayuM che. te samaye samaye saMyogajanya kheda, varAdi roga, maraNAdi bhaya, viyogAdi duHkha anubhave che. kevaLa azAtAmaya evA A saMsAramAM sarva jIva sukhane icche che. duHkha sarvane apriya hovAthI duHkhathI mukta thavA sarva jIva icche che, chatAM paNa teo duHkhathI chUTI sukha pAmI zakatA nathI. prANImAtrane duHkha aNagamatuM hovA chatAM tathA te TALavA arthe sarva koI prayatna karatA hovA chatAM te duHkha maTatuM nathI. azaraNatAvALA A jagatane eka gara ja zaraNarUpa che. sadagaranI vANI vinA koI e tApa ane taSA chedI zake nahIM ema sarva budhajanano nirdhAra che. AtmavikAsa mATe sadguruno samAgama khUba Avazyaka che. duniyAnI cAla to UMdhI che. saddagurunA samAgama dvArA sAcI dizA pakaDAya che. jIva sadgurunA sAnidhyamAM Ave tyAre tenuM hRdaya pAvana thAya che, mana sthira thAya che, dharma sAco che ane dunyavI lAbha kharekhara lAbha nathI enI ApoApa khAtarI thAya che. gurunA saMgathI Aja sudhI aparicita rahelI nijAtmAnI aizvaryatA ane virATatAno paricaya thAya che. saddagurunI AtmAnaMdI mudrA, samatAmaya daSTi ane vItarAgatAsabhara caryA nihALatAM potAnA AtmAnA aparaMpAra guNonuM lakSa thAya che, jJAyakatAnuM bhAna jAgRta thAya che. sadgurunA saMgamAM temanI nirAlaMbadazAnA avalokanathI dravyasvataMtratA upara bharoso bese che. svarUpastha sadgurunA darzana mAtrathI kartutvabhAva choDI draSTAsvabhAvamAM TharavAnI preraNA maLe che, utsAha sAMpaDe che, upAya jaDe che. mATe je jIve AtmAnuM kalyANa karavuM hoya teNe durlabha evo saddaguruno satsaMga sevavo joIe, kema ke te ja Atmahitano sarvotkRSTa upAya che. AtmAne vibhAvathI mukta karavAne arthe ane svabhAvathI yukta rahevAne arthe jo koI paNa mukhya upAya hoya to te AtmArAma evA saguruno niSkAma buddhithI Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 769 bhaktiyogarUpa saMga che. AvA AtmArAma puruSa to sadA AtmAmAM lIna rahe che, paraMtu niSkAraNa karuNAthI anya jIvanuM kalyANa karavA ja teo tene satsamAgama bakSe che. svavihArI sadguru pote to niHspRha puruSa che, paraMtu parama kAruNyavRttithI ja teo vacanayogamAM pravRtta thAya che ane vANImAM jeTaluM AvI zake teTaluM kahI mauna thaI jAya che. sadguru jIvanuM duHkha nAza karavA divya vANI dvArA tene svarUpanuM bhAna karAve che. teo amadaSTi varasAvI preraNA kare che ke he jIva! bhrAMtijanya sarva duHkhono aMta tyAre ja zakya che jyAre tuM tArA trikALI svarUpamAM dakSa bane. te arthe tAre mAtra aMtardaSTi karavAnI che. aMtarmukha thatAM du:kha svayameva nAza pAme che. tuM jiMdagIbhara lakSmI ane adhikAra pAchaLa doDato rahyo che, paraMtu te maLavA chatAM tane sukha-zAMti prApta nathI thayAM. tuM Aja sudhI duHkha ane azAMti ja bhogavato rahyo che, mATe pramAda choDI have svasvarUpane bhaja. A jIvanamAM AtmAno lakSa sauthI prathama kartavya che. dehathI bhinna, svaparaprakAzaka, paramajyoti svarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thavA yogya che. aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja rahevAthI anaMta apAra AnaMda anubhavAze. trikALI jJAyakanA Azraye anaMta sukhamaya svapariNati pragaTaze.' sadguruno upadeza anubhava sahita hovAthI e upadeza anya jIvane jAgRta kare che. sagurunI vItarAgavANI jIvane nizadina mokSamArgamAM prere che. paramakRpALu sadgurunI vANI jIvane mokSamArge dizA Ape che, vega Ape che, saMvega Ape che, saMkalpabaLa Ape che. enA prakAzamAM jIva potAnA caitanyadevano camatkAra tarata pakaDI zake che. sadgurunAM amogha rAmabANa jevAM vacanAmRtane je satpAtra jIva ullasita bhAvathI sAMbhaLe che, te jIva jaDa-cetanane yathArthapaNe bhinna svarUpe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che. jIvane nijasvarUpanuM bhAna karAvI, zuddha svarUpamAM sthiti karAvanAra koI hoya to te ekamAtra saguru ane temanI bodhavANI che. e vANI mRtane sajIvana kare che. saMjIvanI auSadhirUpa e vacananAM UMDANa, raNakAra ane paDakAra kAMIka judA ja che. prabaLa puruSArtha jagAvI mithyAtvanA to e bhUkA karI nAMkhe che. sadaiva svarUpano mahimA gAnAra A vacanonuM zravaNa, manana ane nididhyAsana AtmAne ujvaLatA arpa bhavasAgara pAra karAve che. apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra paramazAMtarasapratipAdaka temano bodha sadaiva pUrvApara avirodha hoya che ane e ekamAtra AtmArthane ja upadeze che. emAM koI naya kyAre paNa dubhAto nathI. aho! sadgurunI AzagaMbhIratA, dhIraja, upazama ane acaLa AtmasAmarthya! aho! aho! vAraMvAra aho! Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrIgurue suziSyane AtmAnuM hovApaNuM, trikALI TakavApaNuM, kartApaNuM, bhoktApaNuM, mokSanuM hovApaNuM ane mokSano upAya evAM cha pado yuktiyukta dalIlothI samajAvyAM. vaLI, syAdvAdasiddhAMtane lakSamAM rAkhI nizcaya ane vyavahAra ema banne paDakhAMthI tattvane samajAvI, tenA sarva saMzayonuM sacoTa samAdhAna ApI, aviruddha nizcaya karAvyo. A cha pada samyagdarzanane rahevAnAM ThekANAM che ema jJAnIpuruSoe kahyuM che, kAraNa ke jema che tema AtmAnuM svarUpa samyakapaNe pratIta thavuM e samyagdarzana che ane A cha padanA nizcayathI AtmAnuM samyak svarUpa samajAya che. A cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo hovAthI zrIgurue A papadanI dezanAmAM AtmAne parathI bhinna siddha karI, AtmAne prasiddha karavAnuM protsAhana ApyuM che. zrIgurue pasthAnaka samajAvI dehAdithI, arthAt deha, karma ane rAgathI bhinna evA trikALI zuddha jJAnAnaMdasvabhAvI AtmAnI oLakhANa karAvI che. myAnathI bhinna talavAranI jema dehathI AtmAnuM svarUpa bhinna che ema batAvyuM che. jema myAnamAM rahelI talavAra myAnathI bhinna che, tema A dehadevaLamAM birAjamAna AtmA dehathI bhinna che. bahArathI jotAM mAtra myAna dekhAya che, paNa mAnathI talavAra judI che; tema abudha jIvone mAtra deha ja dRSTimAM Ave che. AtmA nahIM, paNa AtmA dehathI sarvathA bhinna ja che. AtmA ane zarIra A banne padArtha sarvathA bhinna hovA chatAM paNa eka ja kSetramAM sAthe vaselAM che. ekasAthe rahelAM be tattva saMyojana(compound)rUpe paNa hoI zake ane mizraNamixture)rUpe paNa sAthe hoI zake. AtmA ane deha jo saMyojanarUpe hoya to koI trIjo navo ja padArtha utpanna thaI jAya ane tenA guNadharmo paNa sAva judA ja hoya. jo AtmA ane anAtmA (deha) potAnA guNadharmo khoI bese to to koI AtmA pAcho potAnA mULa svarUpamAM AvI ja na zake ane kyAre paNa mukta na thaI zake. paraMtu evuM nathI. jema tela ane pANIne game teTalAM bhegAM karavAmAM Ave topaNa te ekAkAra thatAM nathI, tema AtmA ane pudgala ekAkAra thatAM nathI. AtmA ane pudgala game teTalAM sAthe rahe topaNa koI divasa te saMyojanarUpa thatAM nathI, eTale ke ekAkAra thaI jatAM nathI, haMmezAM mizraNarUpe ja rahe che. AtmA ane deha mizraNarUpe rahelA che, potapotAnA guNadharma jALavIne eka ja kSetramAM sAthe rahelA che ane tethI te chUTA pADI zakAya che. jema sonAmAM tAMbu, pittaLa, rUpuM Adi dhAtuonuM mizraNa thaI gayuM hoya to paNa te bhinna bhinna ghaTakonA bhinna bhinna guNadharmone jANanAra mANasa tene chUTAM pADI zake che, tevI ja rIte Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 771 AtmA-anAtmAnA guNadharmo je jANe che te tene chUTA pADI zake che. AtmA-anAtmA saMyoga saMbaMdhe bhegA thAya che, paNa ekAkAra thatA nathI, kAraNa ke bane saMkotkIrNa svabhAvavALA che. eka dravya bIjA dravyanuM kaMI karI zakatuM nathI, e tenA TaMkotkIrNa svabhAvanA kAraNe che. TaMkotkIrNa svabhAva hovAthI banne potapotAnA guNadharmo jALavI rAkhe che. bannenA guNadharmo kyAre paNa badalAtA nathI. pudgala sAthe dIrgha kALa rahevA chatAM zuddha cetana TaMkotkIrNa svabhAvanA kAraNe kyAre paNa pudgala sAthe tanmayAkAra thatuM nathI, ekatvabhAvane pAmatuM nathI, sarvathA juduM ja rahe che. ajJAnI jIvane bhAMtinA kAraNe te tanmayAkAra bhAse che. jemane AtmA-anAtmAnI bhinnatAno yathArtha bodha thayo che, teo zarIra sAthe potAne joDatA nathI. 'zarIra sAthe mAro kiMcitmAtra paNa saMbaMdha nathI. zarIranI aMdara rahIne paNa zarIrathI judo evo huM svaparaprakAzaka, paramajyoti svarUpa, cidAnaMdaghana padArtha chuM' evo temano sva aMgeno daDha nirdhAra hoya che. jene A bhinnatAno bodha nathI, te AtmA-anAtmAmAM bheLaseLa karI nAkhe che. zarIranA stara upara jIvanArane e vAtano ahesAsa paNa nathI hoto ke zarIrathI bhinna evuM potAnuM koI svataMtra astitva che. A zarIranI aMdara, chatAM zarIrathI juduM evuM eka tattva paNa tyAM vaseluM che, je pratye te sabhAna hoto nathI. ajJAnI jIvane zarIra sAthe evo tAdAbhya saMbaMdha hoya che ke tene ema lAge che ke 'zarIra e ja huM chuM.' te zarIrane potAnuM astitva mAnato hovAthI zarIra thAkI jAya to pote thAkI gayo ema mAne che; zarIrane bhUkha lAge to potAne bhUkha lAgI ema mAne che. je pIDA zarIra upara Ave che te potAne Ave che ema mAne che. Ama, zarIranAM badhAM duHkha tenAM duHkha banI jAya che. zarIrano janma, zarIranuM ghaDapaNa, zarIranuM mRtyu badhuM tenuM banI jAya che. ajJAnI haMmezAM bahArathI badhuM jovAne TevAyelo che, tethI te zarIrane ja oLakhe che, zarIrane ja potAnuM svarUpa mAne che. enA jevI anya koI bhAMti nathI. vastu potAnI na hoya, paraMtu teno mAtra kSaNika saMyoga thayo hoya, topaNa eTalAmAtrathI tenA upara mAlikIbhAva karavo e to mahA anIti che. zarIra to pudgala dravya che, tene jIva "mAruM' kaI rIte kahI zake? jIva zarIramAM mAlikIbhAva seve e to mahA anAcAra che. jIva jo zarIra pratyeno mAlikIbhAva poSato hoya to jJAnInI dRSTie te bhayaMkara anIti AcarI rahyo che. jIva je vastu upara potAnuM mAlikIpaNuM mAne che, te vastu tene AvaraNarUpa Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana banI jAya che. jIva caitanyajyoti che ane zarIra tenAthI bhinna dravya che, chatAM teNe zarIramAM mAlikIbhAva karIne zarIrane potAnuM AvaraNa banAvI dIdhuM che. te jarA paNa viveka rAkhyA vinA, bebhAna banIne potAnA mAlikIpaNAnuM kSetra vadhArato ja jAya che. mAlikIbhAvano vistAra jeTalo vadhe che, eTaluM duHkha vadhe che. jIva mAlikIbhAva kyAM kyAM vistArIne beTho che e teNe cakAsavuM joIe. anyano mAlika thavA je jato nathI, te ja potAnA svAdhIna zAzvata AnaMdano svAmI bane che. dharmanI zarUAta e bodhanI prAptimAM che ke "pote mAtra jJAtA-draSTA che, zuddha cetanA che." jeTalo te potAnI zuddha cetanA sAthe paricita thato jAya che, eTalo zarIrAdi jaDa padArtho sAtheno teno saMbaMdha tUTato jAya che. Ama thAya che tyAre eka evI ghaDI Ave che ke jyAre tene dehathI pRthak jJAnanI jyotino anubhava thAya che. cetanA ane zarIra jo eka kSaNa mATe paNa alaga jaNAI jAya to tenuM phaLa bahu moTuM Ave che. mRtyu bAbatano tamAma bhaya e ja kSaNathI samApta thaI jAya che, kAraNa ke have teNe jANI lIdhuM che ke te zarIra nathI, paNa zarIrathI para evuM zAzvata dravya che. zarIra naSTa thaI jAya to paNa te naSTa thanAra nathI. A pratIti, amaratvano A anubhava, mRtyuthI para evA jagatamAM praveza e ja sAdhanAno sAra che. zarIrathI huM bhinna chuM' e tathyane anubhavanA stare jANI levuM e ja dharmano marma che. Avo dehathI bhinna AtmAno anubhava sadgurunI ananya kRpA dvArA pragaTe che. sadgurunI kRpAdRSTithI jIvanA dehAtmabuddhinA anAdi gADha paDaLa chedAI jAya che. sagurunI AjJAnA ekaniSTha ArAdhanathI dehAdhyAsanA saMskArono avazya nAza thAya che. koI jIvane chIMkaNI suMghavAnI Teva hoya, divasamAM 50-100 vAra chIMkaNI suMghato hoya; te jIva A Teva choDavAno saMkalpa kare to paNa tene ekadama choDavI atyaMta kaSTarUpa che; paNa jo te attara suMghavAnI Teva pADe to tenI chIMkaNI suMghavAnI Teva ApoApa chUTI jAya che. e pramANe jIva jo sadgurunA bodhanA gholana vaDe AtmabhAvanA kare to tenA dehAdhyAsanA kusaMskAra jhaDapathI tUTI jAya che. zrIgurue ziSyane dehathI bhinna AtmA batAvyo. temaNe ziSyane anubhavapUrvakano nizcaya karAvyo. tene anubhava sahitanI pratIti thaI ke 'huM dehathI bhinna chuM. huM acaLa AtmA, mArA sahaja paramAtmasvarUpamAM ja nivAsa karI rahyo chuM. calamAM rahyo hovA chatAM paNa huM to acaLa chuM. A deha cala che, paNa tenI bhItara rahelo huM acaLa chuM. dehano mArI sAthe koI saMbaMdha nathI. huM to amUrta jJAnamAtra chuM. kyAre paNa mAro vinAza thato nathI. jema vastra naSTa thatAM deha naSTa nathI thato, tema deha naSTa thatAM huM naSTa nathI thato. huM jJAyaka AtmA chuM, paripUrNa chuM, avinAzI chuM, AnaMdasvabhAvI chuM. Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 27 77 bhale dehanI game tevI asahya sthiti thAya, vyAdhi Ave, kapha vadhI jAya, zarIra kaMpavA lAge, teno nAza thaI jAya paNa emAM mane koI du:kha nathI. dehanuM je kaMI paNa thAya, eno huM to mAtra jJAtA chuM.' sarvathI nirALuM evuM je jJAnamAtra svarUpa che te svarUpanuM ja akhaMDa dhyAna rahe evI tene bhAvanA rahe che. zrIgurue ziSyane jaDa-cetananAM bhinna lakSaNo batAvI sva-paranuM bhedajJAna karAvyuM. bhedajJAna e mokSano mArga che. bhedajJAna vinA mokSapadanI prApti thavI zakya ja nathI. jIvAjIvanI pratIti te samyagdarzana che ane te mATenuM sasAdhana che bhedajJAna. bhedajJAna dvArA jIvAjIvanI, arthAt sva-paranI yathArtha pratIti thAya che. bhedajJAna eTale zuM? bhedajJAna eTale bhinnatAno bodha. paraMtu mAtra ATalA arthathI mokSamArganuM prayojana sAdhI zakAtuM nathI. koI paNa be dravya vaccenI bhinnatAno bodha kAryakArI nathI thato. koI paNa be dravya vacce bhinnatAno bodha athavA koI paNa be pakSa ke bAbato vacce bheda pADavAthI yathArtha phaLa AvatuM nathI. bhedajJAna eTale evA be pakSa vacce bheda pADavo ke jemAM eka pakSa "huM' hoya. je be pakSa vacce bhinnatA karavAmAM Ave te bemAMthI eka pakSamAM pote hovuM jarUrI che. eka tarapha huM pote ane bIjI tarapha anya sarva bAbato - ema bannenAM lakSaNo jANI bheda karavo e che bhedajJAna. dA.ta. raziyA ane cInano tulanAtmaka abhyAsa koI bhAratIya kare ene bhedajJAna na kahevAya, paraMtu e ja vyakti jo bhArata ane cIna vaccenA saMbaMdhanI aneka prakAre samIkSA kare to e bhedajJAna gaNAya. jema iMglenDa ane nyUjhIlenDa vacce krikeTa meca ramAtI hoya tyAre temAM koNa jIta-hAre teno bhAratIyane khAsa pharaka paDato nathI, paNa meca jo bhArata ane pAkistAna vacce ramAtI hoya to karoDo bhAratIonI AMkho TI.vI. upara maMDAI rahe che ane koNa jIte che tenI utkaMThA rahe che, kAraNa ke te bemAMthI eka pakSa pote che. tethI koI paNa be pakSa vacce nahIM paNa sva ane para vacce bhedajJAna karavAnuM che. zrIguru dvArA bhedajJAnanI kaLA zIkhIne svaparabhedajJAna karatAM sva ane paranI oLakhANa thAya che. huM koNa chuM' te samajAtAM ja potAnA pakSano khyAla Ave che ane AgaLanI vAto saraLa ane sahaja banI jAya che. mULamAM bhUla che. 'huM samajavAmAM ja bhUla thaI 1- juo : (1) AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, cAritrapAhuDa', gAthA 39 'jIvAjIvavibhattI jo jANai so havei saNNANI / rAyAdidosarahio jiNasAsaNa mokkhamaggagutti / / ' (2) AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkata, 'samAdhitaMtra', zloka 79 'AtmAnamantare dRSTvA dRSTvA dehAdikaM bahiH / tayorantaravijJAnAdabhyAsAdacyuto bhavet / / ' Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che, tethI virodha pakSane ja potAno pakSa samajI tenI ja phikara karavAmAM Aja sudhI samaya gumAvyo che. trAjavAmAM jema be ja pallAM hoya che, tema bhedavijJAnanI prakriyAmAM paNa be ja pakSa che. bhedavijJAnamAM trIjA pakSanuM astitva ja nathI. trAjavAnA eka pallAmAM huM Ave che ane bIjA pallAmAM 'anya', arthAt 'huM' sivAyanI vizvanI tamAma vastuo Ave che. huM eTale nihAtmA ane anya eTale nijathI bhinna je kAMI che te badhuM ja. anyamAM pudgalAdi pAMca acetana padArtha, arthAt pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa e pAMca ajIva dravyo; te uparAMta anya sarva jIvonI paNa gaNanA thAya che. para eTale mAtra jaDa nahIM paNa nijAtmAthI bhinna evA sarva jaDa ane cetana padArtha te para. je kaMI svasImAnI bahAra che te badhuM para. parathI bhinna svanI oLakhANa karavA mATe parane jANavuM Avazyaka che. parane jANavuM e paNa svanI oLakhANa mATe che, kema ke parathI bhinna evA nijAtmAne anubhavavo che. parane na jANe to temAM Atmabuddhi thaI javAno saMbhava che, tethI AtmAne jenAthI bhinna anubhavavo che ene paNa jANavuM eTaluM ja jarUrI che. AtmAne jANavAmAM bhUla na thaI jAya te mATe ja parane jANavAnuM che. svanI pratIti, jJAna ane lInatA karavAthI ja mokSanI prApti che, paraMtu svane oLakhavA mATe parane jANavAnI jarUra che. zAstromAM paranuM - pudgalanuM varNana ApavAnuM prayojana e che ke jIva samajI zake ke "A badhI paryAyo paranI - pudgalanI che, mArI nathI.' jIva anaMta kALathI paramAM potApaNuM sthApIne beTho che. have jo teNe parathI chUTA thavuM hoya to paranAM lakSaNonuM yathArtha jJAna karI levuM jarUrI che. A badhI paryAyo paranI - pudgalanI che ema samajAtAM ja manamAM prazna Ubho thAya che ke "to pachI mArI paryAyo kaI che?' 'A paranI - pudgalanI paryAyo che, mArI paryAyo nathI' ema samajAtAM ja dRSTi tenA upara TakatI nathI ane potAnuM svarUpa kevuM che te jANavAnI tene utsukatA thAya che. indriyo dvArA paranI - pudgalanI paryAyo jANavAmAM rasa nathI raheto ane tethI te potAnA svarUpane jANavAne utsAhI thAya che. potAnuM svarUpa jANavAthI 'e ja huM' ema lakSaNo dvArA khAtarI thatAM citta tyAM ja ramamANa rahe che ane svanI anubhUti thAya che. Ama, parane jANavuM jarUrI to che, paraMtu bhedavijJAnanI prakriyAmAM para gauNa che, sva mukhya che. parane mAtra jANavAnuM che, jyAre svane jANIne temAM jAmI javAnuM che, temAM ramavAnuM che. parane choDavA mATe ene jANavAnuM che, jyAre svane rahaNa karavA mATe ene jANavAnuM che. zrImade sattara varSanI uMmara pahelAM je 125 bodhavacano lakhyAM che, Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 775 temAM sva-52 viSe dasa bola lakhyA che, jemAM prathama bolamAM sva ane parane bhinna bhinna juo ema jaNAvyuM che ane pachI te bannene bhinna bhinna jANIne zuM karavuM te mATe bIjA nava bola lakhyA che. juo - 'svadravya anya dravya bhinna bhinna juo. svadravyanA rakSaka tvarAthI thAo. svadravyanA vyApaka tvarAthI thAo. svadravyanA dhAraka tvarAthI thAo. svadravyanA ramaka tvarAthI thAo. svadravyanA grAhaka tvarAthI thAo. svadravyanI rakSakatA upara lakSa rAkho (do). paradravyanI dhArakatA tvarAthI to. paradravyanI ramaNatA tvarAthI to. paradravyanI grAhakatA tvarAthI tajo." ahIM zrImad jaNAve che ke te jIvo! tIvra jijJAsA vaDe svadravyane jANIne tvarAthI tenA rakSaka thAo, tenA vyApaka thAo, tenA dhAraka thAo, temAM ramaNatA karo, tenA grAhaka bano. svadravyanI rakSakatA upara lakSa rAkho. paradravya Azrita jeTalA bhAvo che te bhAvo AtmAmAM dhAraNa karavA jevA nathI, tenI dhArakatA tvarAthI choDavA jevI che, tenI ramaNatA tathA grAhakatA choDI tenAthI virakta thAo. jo jIva potAne bhUlIne, potAnA sivAya koI paNa bIjA padArthanA Azraye sukha prApta thaze ema mAne to tyAM mithyAtvanuM sevana thAya che ane tethI te du:khI thAya che. mAruM sukha mArA AtmAmAM che, koI paNa saMyogane AdhIna mAruM sukha nathI, mAruM jJAna ja svayameva sukha-zAMtirUpa che' ema jene potAnA jJAnasvabhAvanI oLakhANa thaI nathI tevo ajJAnI jIva "mAruM sukha paravastunA AdhAre che ane parasaMyogo anukULa hoya to ja mAruM sukha TakI zake' ema mAne che. tenuM mana haMmezAM ema icchatuM hoya che ke parapadArtho bhegA karIne huM sukha mANuM.' tenI tRSNAno koI aMta nathI hoto. paradravyonA saMgrahamAM tene potAnI adhikatA bhAse che. paramAMthI sukha levAno abhiprAya vartato hovAthI te nitanavIna vikalpo karyA ja kare che. te sukha meLavavA mATe valakhAM mAre che. te sadAya saMyogomAMthI sukha icche che. svAdhIna 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.13 (AMka-5, bodhavacana 108-117) Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sukhasvabhAvane nahIM jANato hovAthI te svataMtra thaI zakato nathI ane te saMyogono gulAma banI jAya che. potAnA sukha mATe parAzraya levo te ja mahAna gulAmI che ane te ja anaMta du:kha che. A gulAmI jIva anAdithI ajJAnavaza karato Avyo che. anAdithI parAzrayanI - gulAmInI Teva hovAthI ajJAnI jIva sukhanI prApti mATe paramAM pheraphAra karavArUpa kartutvabuddhi niraMtara sevI rahyo che. A mithyAtvane TALavA mATe, UMdhI mAnyatAne savaLI karavA mATe zrIguru samajAve che ke "he jIva! tAro svabhAva paripUrNa che, tArA ja Azraye tane sukha thAya che. koI bIjAno Azraya karavA jatAM to duHkha ane baMdhana ja thAya che; sukhano mArga parane AdhIna nathI, paNa svadravyane Azrita che. tuM jo tAruM hita karavA cAhato hoya to svadravyane jANa, kema ke tAruM hita svadravyanA Azraye ja che; paradravyanA Azraye tAruM hita nathI.' zrIgurunAM AvAM puruSArthapreraka vacanoe suziSyanI suSupta cetanAne jAgRta karI. suziSya potAnA amaryAdita sAmarthyavAna AtmAno Azraya karyo. tene samasta parathI svAtmAnI bhinnatAno ane jJAnamAM ekattAno nirNaya thayo. zrIgurunAM vItarAgavacanAmRtanA avalaMbane tene deha ane jJAyaka AtmAnuM bhedajJAna thayuM. caitanyasvarUpamAM UMDA UtaratAM tene nirvikalpa AtmAnubhava pragaTyo, samyakatvanI prabhutA pragaTI. teNe caitanyasvarUpa AtmAne dehathI pragaTa judo anubhavyo. zrIgurunA anahada upakArano ja A pratApa che. zrIgurue ja suziSyane tenA svarUpano nizcaya karAvyo, jenA pariNAme svasvarUpa pragaTa thayuM. zrImad lakhe che - "je aciMtya dravyanI zuddhacitisvarUpa kAMti parama pragaTa thaI aciMtya kare che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nijasvarUpa che evo nizcaya je parama kRpALu puruSe prakAzyo teno apAra upakAra che.' zrIgurunA agaNita upakAronI smRti ane temanuM aciMtya mAhAbhya ziSyanA aMtaramAM sadaiva jAgRta rahe che. zrIgurunA A amApa upakAranuM smaraNa karatAM suziSya kahe che ke vItarAgadhrutanAM parama rahasyane AtmasAt karI, anyane tenuM dAna ApanAra parama niHspRha ane karuNAzIla mahAtmAno yoga prApta thavo atizaya kaThaNa che. Apano Avo mahAdurlabha yoga prApta thavAthI huM bhAgyazALI banyo chuM. Apano apratima AdhAra mane maLyo che. he tAraNahAra svAmI! Ape mAruM kAMDuM pakaDyuM ane mane ApanA paDakhAmAM rAkhyo. ApanI karuNAnAM amIchAMTaNAM thayAM. ApanA AzIrvAda mArA upara varasyA. ApanI kRpAnA baLe mArA abhiprAyanI tamAma viparItatAo vilIna thaI. svarUpajAgRti prerato Apano alaukika bodha mane sAMpaDyo ane mane sva-paranI yathArtha 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.620 (patrAMka-833) Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 777 samajaNa thaI. Ape karAvela tattvazraddhAthI aMtarmukhI puruSArtha pragaTyo ane dehathI bhinna evA nijAtmAno anubhava thayo. ApanA asIma anugrahathI Ape darzAvela svabhAva mArI paryAyamAM sAkAra thayo. Ape jevo ekatva-vibhakta AtmA batAvyo, tevo zuddhAtmA ApanA pratApe mane prApta thayo, tethI pharI pharI huM Apano upakAra mAnuM chuM. ApanA A upakAranuM smaraNa karIne huM Apane pharI pharI namaskAra karuM chuM.' zrIguruno e aciMtya parama adbhuta upakAra che ke temaNe anubhavela zuddhAtmasvarUpanA jJAna, AnaMda Adi anaMta guNo ziSyamAM paNa pragaTe evA karuNAmaMDita zubhAzayathI e pragaTAvavAnAM gUDha rahasyo sahajamAtramAM temaNe suziSyane batAvyAM. temaNe suziSyane jasthAnaka samajAvIne myAnathI talavAra jema bhinna che, tema dehAdithI bhinna AtmA batAvyo. A temano amApa upakAra che. zrIgurunA A anahada upakAra viSe DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI kahe che - jIvane dharmanI zarUAta saMvarathI thAya che. temAM prathama saMvara te samyagadarzana - bodhibIja, samyagadarzana Ave to ja anAdinA AdmavarUpa mithyAtva jAya. jyAM sudhI mithyAtva paDyuM che tyAM sudhI dharmayAtrA zarU thatI nathI....... chaye padanI vizada vyAkhyA karavAnI sAthe ziSyane AMgaLI pakaDI dharmapatha para mUkI dIdho ke jethI teno vikAsa have vadhato cAlaze. mithyAtva Asrava jeno rokAya ane samakita saMvara jene thAya tenA AtmapariNAmomAM evI jabaradasta tAkAta pedA thAya ke e bhave ja mukti laI le. ane kadAca pariNAmonI hAni-vRddhi thayA karatI hoya to paNa e jIvano mokSa to nizcita ja.1 paramopakArI zrIgurue AtmAnuM je samyak svarUpa batAvyuM hatuM te anubhavamAM letAM suziSya jagatanI sauthI mahattvapUrNa amUlya vastu prApta karI lIdhI. suziSyanA AtmAmAM AnaMdarasanI apUrva dhArA ullatI. tene nirapekSa, nirbheLa, niSkAraNa AnaMdanI prApti thaI. potAnA zuddha svarUpa sAthe joDAtAM te koI apekSA vinA, koInA AdhAra vinA, koInI sahAyatA vinA, koI upara nirbhara rahyA vinA AnaMdita thayo. pUrve kadI nahIM anubhavAyelI evI gaMbhIra zAMti pragaTI, kaSAyabhAva chUTatAM akaSAyI zAMti pragaTI, AtmAno anubhava thatAM du:kha gayuM ane sukha prApta thayuM, azAMti zamI ane zAMti maLI, saMsArabhAva vilIna thayo ane mokSabhAva pragaTyo. AtmAnI pariNati saMsArathI chUTIne jhaDapathI mokSapurI tarapha cAlavA mAMDI. have te bhavavanamAM bhUlo nahIM paDe. samyagdarzana pAmIne tenuM jIvana dhanya banI gayuM. samyagdarzanane zrAvaNa mAsanI - varSARtunI upamA ApIne kavi bhUdharadAsajI 1- DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, huM AtmA chuM', bhAga-3, pR.52 Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tenuM nIce pramANe bhAvavAhI varNana kare che - "aba mere samakita sAvana Ayo, bIti kurIti mithyAmati grISama, pAvasa sahaja suhAyo. guru dhuni garaja sunata sukha upaje, mora sumana vihasAyo; sAdhaka bhAva aMkura uThe bahu, jita tita haraSa savAyo." samyakatvarUpI zrAvaNa AvatAM ajJAnadazArUpa grISma kALanA tIvra AtApo zamI jAya che ane AtmAmAM caitanyarasanI dhArA varase che. zrIgurunI dhvanirUpa meghagarjanA sAMbhaLIne sukha Upaje che ane cittarUpI mayUra nAcI UThe che. AtmabhUmimAM sAdhakabhAvarUpI aMkurA Uge che ane asaMkhya Atmapradeze sarvatra AnaMda AnaMda chavAI jAya che. zrIgurunI kRpAthI dehathI bhina caitanyanuM apUrva vedanA thatAM je zAMti ane AnaMdano anubhava thayo te vANIthI varNavI zakAya ema nathI. te to vikalpathI pAra, vacanathI pAra, svasaMvedanagamya che. AvI avarNanIya anubhUti karAvanAra zrIguruno mahimA paNa avarNanIya che. vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama dvArA AtmA tarapha laI janAra zrIgurunA upakAronuM zuM varNana thAya? suziSya AtmAnI avarNanIya anubhUtithI parama tRpti anubhave che ane A dizAmAM kAraNabhUta evA zrIguruno avarNanIya amApa upakAra vede che. cha padanA patranA upasaMhArarUpe zrIgurunA bodhane aMgIkAra karavAthI potAnA jIvanamAM kevo mahAlAbha thayo che tenuM smaraNa karatAM zrImad lakhe che - 'jo kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArayoga zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyuM che, zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, icchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che, te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA yoge sahaja mAtramAM jIva pAmavA yogya thayo, te puruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra ho! namaskAra ho!!" ahIM zrImade jaNAvyuM che ke bharata kSetre A kaLiyugamAM manuSyadeha dhAraNa karyo che ane tethI pUrNa paramAtmapadanI yogyatA A bhavamAM dravya-kSetra-kALa-bhAva jotAM saMbhavita jaNAtI nathI, chatAM paNa sadgurunA apUrva alaukika upadezane grahaNa karavAthI amArA 1- kavi bhUdharadAsajI, adhyAtma bhajana gaMgA', pada 1, kaDI 2 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.395-396 (patrAMka-493, 'cha padano patra') Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 779 vartamAna jIvanamAM kevaLajJAnanI zaktirUpe spaSTapaNe pratIti thaI gaI che. svAnubhUtithI paramAtmapadano amane niHzaMkapaNe je nizcaya thayo che, te zrI sadgurudevanI niSkAraNa karuNAnuM phaLa che. amArA AtmAmAM kevaLajJAnanI spaSTa pratIti thaI hovAthI amane zraddhA apekSAe kevaLajJAna thayuM che. ekamAtra zuddha AtmAno ja amane lakSa rahe che, tethI vicAradazAe amane kevaLajJAna pragaTyuM che. traNa kALa - traNa lokanA sarvotkRSTa dunyavI vaibhavane taraNAtulya tuccha zraddhIe chIe ane aMtaramAM tene jarA paNa nathI icchatA, eka kevaLajJAnane ja icchIe chIe, tethI icchAdazAe amane kevaLajJAna thayuM che. zuddhAtmadravya kevaLajJAnamaya hovAthI mukhya evo je dravyArthika naya tenI apekSAe paNa amane kevaLajJAna che. A pramANe amArA AtmAmAM utpanna thayeluM svasaMvedanapratyakSa je samyakatva che te krame karIne vadhatuM vadhatuM sarva mohanIya karmano nAza karI, anaMta avyAbAdha sukhane pragaTa karavAvALuM che. AvI viziSTa nirvikalpa samAdhi sudhI pahoMcavAmAM jemanAM vacano, mudrA ane samAgama amane parama upakArabhUta thayAM che, jemanA yogathI amArA AtmAmAM UMcI UMcI adhyAtmadazA pragaTa karavAnI yogyatA prApta thaI che, tevA mUrtimAna mokSasvarUpa zrI satparuSanA upakArane ame pharI pharI praNAma karIe chIe. anaMta upakArI, AtmadAtA evA satparuSanA caraNomAM vAraMvAra bhaktithI, atyaMta atyaMta bhaktithI, sarvotkRSTa bhaktithI namaskAra ho! namaskAra ho! jo ke temanA apUrva upakArano badalo ame koI paNa rIte vALI zakavAne samartha nathI, chatAM temanA pratye amArI kRtajJatA yahUkiMcit pragaTa karavA mATe ane amArA AtmAne vizeSa vizeSa nirmaLa banAvavA mATe ame amArA cittamAM te mahApuruSanuM vAraMvAra smaraNa karIe chIe. suziSyane zrIgurunA amApa upakAra pratye atyaMta ahobhAva varte che. te vicAre che ke "A dAsa upara prabhunA anekavidha anaMta upakAra che. mArA parama upakArI prabhune huM kaI vidhithI pUjuM? jemanuM jIvana ane upadeza niraMtara jJAnaprakAza phelAvI rahyAM che, temanI lAkho dIvAthI AratI utAruM topaNa e upakArabhAnu AgaLa e dIvAo atyaMta jhAMkhA lAge che. jemaNe mane Atmika sudhArasamAM taraboLa karyo che, temano kSIrasAgaranA nIrathI abhiSeka karuM topaNa e abhiSeka e upakArasAgara AgaLa eka biMdumAtra paNa lAgato nathI. jemaNe muktidAyaka mokSamArga darzAvyo che, temanuM kalpavRkSanAM phaLathI pUjana karuM topaNa e upakArameru AgaLa tuccha lAge che. A rIte daivI sAmagrIothI pUjana karatAM paNa temane pUjavAnI bhAvanA tRpta thAya ema nathI. paramopakArI prabhu pratyenI bhaktibhAvanA tyAre tRpta thaze ke jyAre Atmika sAmagrIthI Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana temanuM pUjana karIza. jyAre AtmAnA asaMkhya pradeze kevaLajJAnanA dIvaDA pragaTAvI prabhunI AratI utArIza, AtmAnA pradeza pradeza anaMta avyAbAdha sukhasiMdhu uchaLAvI prabhuno abhiSeka karIza, AtmAnA sarva pradezone sarvathA mukta karIne e muktiphaLathI prabhunuM pUjana karIza. tyAre ja temanuM yathArtha pUjana thaze. kRpAsiMdhu prabhunA AzIrvAdathI AvuM divya pUjana karavAnuM sAmarthya jarUra prApta thaze." ziSya atyaMta ahobhAvathI zrIgurune prArthe che - he paramakRpALu sadgurudeva! Apa maLatAM mArA sarva saMzayo TaLI gayA che. have mane mArA astitvapaNAno koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. huM jJAyakamAtra chuM evA mArA caitanyapaNAmAM koI kALe paNa saMzayane avakAza nathI. mArA nityapaNAno - trikALa hovApaNAno kyAre paNa saMzaya nahIM thAya. kartutva-bhoknatvanA kAraNe vartamAnamAM baMdhadazA che e vAtamAM saMzaya nathI; ane A baMdhadazA niHsaMzaya, zIghrameva TaLavAnI che e vAtamAM paNa kiMcitmAtra saMzaya nathI. pUrNa sukhadhAma evuM mokSapada che emAM leza paNa saMzaya nathI. he karuNAnA akhUTa bhaMDAra! e mokSapadano saraLa ane sarvottama upAya batAvI Ape mane niHzaMkatA ApI che, nirbhaya banAvI niHsaMgatAnA paMthe caDAvyo che te Apano anaMta upakAra che. he prabhu! bAra aMga ane cauda pUrvanA sArarUpa ApanI amRtamaya vANInI anupama dhArAthI mane AtmasvarUpa yathAtathya samajAyuM che. enA yathArtha AzrayathI mane avyAbAdha nijasvarUpano atyaMta AlAdaka anubhava thayo che. anAdi kALathI ajJAnanA kAraNe huM dehane ja mAruM svarUpa mAnato hato. koI myAnamAMthI talavAra judI kADhIne batAve tema Ape dehAdithI AtmAne spaSTa judo - be phADa bhinna karI batAvyo che. Ape mane batAvyuM ke je sarva avasthAmAM pragaTa caitanyamaya ja rahe che, je ajanma-ajara-amara che ane je samasta paradravya ane parabhAvathI atyaMta bhinna ane sarvoparI che te huM chuM. aho! Apano amApa upakAra! he nAtha! huM Apano sadeva RNI rahIza. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'SasthAnaka samajAvIne, UMDI chApI chApa; bhUMse bhUMsAye nahIM, jethI nAve pApa. sarva padArthothI mane, bhinna batAvyo Apa; jaDathI cetana huM judo, kaMcUkIthI jema sApa. Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-127 781 zrIphaLamAM goLo judo, tusathI jema taMdula; myAna thakI taravAravata, jema zarIra dukULa. je ajJAna anAdinuM, TALyuM daI javAba; AtmasvarUpa oLakhAvIyuM, e upakAra amApa.1 "zrI subhAgya ne zrI acaLa, Adi mumukSu kAja; tathA bhavyatita kAraNe, kaho bodha sukhasAja." zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA karI tyAre temaNe 'ziSyabodhabIjaprAptikathana' pachI A gAthA mUkI hatI. A gAthAmAM zrImade A zAstranI racanA konA nimitte thaI te darzAvyuM che. temaNe A gAthA pachIthI kADhI nAkhI hatI. A uparathI anumAna karI zakAya che ke temaNe prathama ziSyabodhabIjaprAptikathana' pachI A zAstranI pUrNAhuti karavAno vicAra karI A gAthAnI racanA karI haze, paNa pachIthI 'upasaMhAra'nI racanA karatAM A gAthA rada karI haze. A gAthAmAM zrImad jaNAve che ke temaNe temanA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAI ane zrI acaLa, arthAt zrI DuMgarazIbhAI Adi mumukSujanane arthe tathA bhavya jIvonA kalyANa mATe paramAnaMdamaya mokSanI samagra sAmagrIrUpa bodha 'zrI Atmasiddhi zAstramAM kahyo che. Ama, A zAstranI racanA konA arthe ane kema karI hatI te ahIM jaNAvyuM che. 1 "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 246 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 505-508) Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________