Book Title: Agam Kathanuyoga Gujarati Part 01
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrut Prakashan Nidhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005008/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'namo namo nimpaladesANasmA Agama kathAnuyoga -: saMkalana ane anuvAda kartA : - muni dIpatnasAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya nama: namo namo nimmaladaMsaNassa pU. zrI AnaMda--kSamA--lalita--suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH Agama kathAnuyoga-1 (bhAga-1-kulakara kathA, tIrthaMkara caritro) -: saMkalana ane anuvAdakartA : niI dIparatnagara tA. 23/6/04 budhavAra 1/1 2060aSADha suda-5 Agama kathAnuyoga-saMpuTa mUlya rUA. 1500/ zrI zruta prakAzana nidhi saMparka sthaLa Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI, vibhAga-1, phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 -: Agama kathAnuyoga bhAga 1 thI 6 -' 0 kayA bhAgamAM kaI kathA maLaze ? bhAga-1 ) (1) kulakara kathA (2) tIrthakara kathA bhAga-2 (1) cakravartI kathA (2) baladeva kathA (3) vAsudeva kathA (4) prativAsudeva kathA (5) gaNadhara kathA (6) pratyekabuddha kathA (7) nilava kathA (8) goAlakanI kathA bhAga-3 ) 0 zramaNa kathA - (mULa Agama AdhArita) ( bhAga-4) (1) zramaNa kathA (Agama saTIkanI) (2) zramaNI kathA bhAga-5 ) (1) zrAvaka kathA (2) zrAvikA kathA bhAga-6 ) (1) deva kathA (2) devI kathA (3) prANI kathA (4) anyatIrthIka kathA (5) dukhavipAkI kathA (6) prakIrNa kathA (7) daSTAMta-upanaya kathA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahAyako bhAga-1-nI saMpUrNa dravyasahAyanA preraNAdAtA (1) vAtsalyavAridhi, parama gItArtha, saMyamamUrti pUjya sva. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadda devendrasAgara sUrIzvarajI ma.sA.nA paTTaprabhAvaka, gurupAdacArI, bhagavatIjIsUtradezanAdala, zrutAnurAgI pU.AcAryadeva zrI naradevasAgara sUrIzvarajI ma.sA. tathA teozrInA ziSya-praziSya ratno pU. pravacanapaTu, tapasvIratna gaNivarya zrI caMdrakIrtisAgarajI ma.sA. temaja vaiyAvacca parAyaNa pUjya munirAja zrI padyakIrtisAgarajI ma.nI preraNAthI zrI saMghamAM thayela aitihAsika cAturmAsa, anekavidhaabhUtapUrva ArAdhanAo, zrI bhagavatIjIsUtra tathA zrI malayasuMdarIcaritranA mananIya ane tAttvika pravacano temaja zrI upadhAna tapanI ArAdhanA nimitte - (1) zrI zAhapurI jaina che.mU.pU. saMgha - kolApura (2) zrI lakSmIpurI jaina zre.mU.pU. saMgha - kolApura (3) zrI rAjasthAnI jaina zve.mU.pU. saMgha - sIkaMdarAbAda Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 'bhAga-2 thI 6nA anya dravyasahAyako pa.pUjya gacchAdhipati, AgamavizArada AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI zutaanurAgajanya preraNAthI (1) zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara upAzraya saMgha, navarojI lena, ghATakopara vesTa, muMbaI-86--taraphathI - (2) zrI subhAnapurA jaina saMgha, vaDodarA taraphathI - | 3 | saMyamaikalakSI pUAdeva zrI vijaya RcakacaMdrasUrijI ma.sA.nI preraNAthI (1) jaina zve.mUrti. saMgha, maMgaLa pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (2) zrI AdinAtha jaina zve.mUrti. saMgha, girirAja sosAyaTI, boTAda. pa.pU. saccAritra cUDAmaNI pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrI devendrasAgara sUrizvarajI ma.sA.nA ziSyaratna zAsanaprabhAvaka pU.paMnyAsa zrI harSasAgarajI ma.sA.nI preraNAthI - (1) "ArAdhaka suzrAvaka bhAIo taraphathI' malADa(2) zrI bhAdaraNanagara .mU.pU.jaina saMgha, malADa, muMbaI. pa.pU. vyAkhyAna vAcaspati AcArya deva zrI mahAyazasAgara sUrijI ma.sA.nI preraNAthI "zrI goDIjI devasura saMgha" muMbaI. pa.pU. zrutavatsala AcAryadeva zrI vijaya municaMdrasUrijI ma.sA.nI preraNAthI - "bharaDavA jaina saMghanA jJAna khAtAmAMthI pa.pU. suvizAla gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdra sUrizvarajI ma.sA.nA parivAravartI saraLahRdayI - bhakti parAyaNa pU.paM.zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI - "zrI hAlAra tIrtha, ArAdhanA dhAma" vaDAlIA, siMhaNanA jJAna khAtAmAMthI pa.pU. Agama vizArada gurudeva paMnyAsa zrI abhayasAgarajI ma.sA.nA parivAravartI tAtvika vyAkhyAnadAtA pU.gaNivarya zrI akSayacaMdrasAgarajI ma.sA.nI preraNAthI - "zrI kalyANakArI siddhArthanagara hai.pU.pU.saMgha." goregAMva-vesTa, muMbaI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahAyako 12 pa.pU. tapasvIratnA, zramaNIvaryA zrI zazIprabhAzrIjI ma.nI samyakuMjJAnAnurAgINI preraNAthI (1) zrI suMdarabAI jaina pauSadhazALA, zAMtinagara kolonI, indaura. (2) zrI kolonI nagara zrI jaina saMgha, indaura. pU mAlavadezadIpikA sAdhvIzrI manoharazrIjI - izrIjI manA ziSyaratnA pU zramaNIvaryA zrI hemejazrIjI tathA pUsA. zrI cAradarzAzrIjI manI pAvana preraNAthI - zrI jaina zremUpUsaMgha, karnala taraphathI pU.guruvaryA, vaiyAvaccaparAyaNA zrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA guNAnurAgI sAdhvI zrI hitajJAzrIjI ma.nI preraNAthI - "jaina ArAdhanA maMdira, khAnapuranA jJAnakhAtAmAMthI, amadAvAda taraphathI pU.vAtsalyavAridhi sAdhvIzrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA viduSI sAdhvIjI pU.praguNAzrIjI ma. tathA pU.narendrazrIjI ma.nI smRtiarthe suvizAla parivAra parivRttA pU.zramaNIvaryA prazamazIlAzrIjI ma.nI preraNAthI - "gurukRpA TrasTa" amadAvAda taraphathI. 13 pa.pU. vaiyAvaccaratA sAdhvIzrI malayAzrIjInA praziSyA pU.guruvaryA sA. zrI bhavyAnaMdazrIjI ma.nA paTTaprabhAvikA mRdubhASI sA.zrI pUrNaprajJAzrIjI ma.nA tapasvIratnA ziSyA sA.zrI pUrNadarzitAzrIjInI preraNAthI- anitAbena mAMgIlAlajI rAMkA, hasta-akSata, yazvI, pratIkSATAvara, muMbaI taraphathI pa.pU.zatAvadhAnI zramaNIvaryA zrI zubhodayAzrIjI ma. tathA sA.surakumAzrIjInI preraNAthI- jaina zve.mU.pU.saMgha, dAhoda taraphathI papU. zatAvadhAnI zramaNIvaryA zrI amitaguNAzrIjI ma. tathA pU. | tapasvIratnA sAdhvI zrI vinItajJAzrIjI ma.nI punita preraNAthI- "zrI luNAvADA zve.mU.pU.jaina saMgha, jJAnakhAtuM, luNAvADA taraphathI. | papU. sAdhvIzrI gharmajJAzrIjI tathA pa.pU. sAdhvI zrI pratijJAzrIjInI preraNAthI "zrI kAlAvADa roDa che.mU.pU.jaina tapagaccha saMgha", rAjakoTa taraphathI tathA - pa.pU. vaiyAvaccaparAyaNA sAdavIzrI amitaguNAzrIjInI preraNAthI zrI nAthIzrI zrAvikA upAzraya, patAsApoLa, amadAvAda taraphathI. - - - - - - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 17 pa.pU. sAgarAnaMda sUrizvarajI ma.sA.nA samudAyanA sva. sAdhvIzrI ratnatrayAzrIjI ma.sA.nI navamI punyatithi nimitte teonA paTTaprabhAvikA zramaNIvaryA zrI saumyaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI - "zrI jodhapura seTelAITa che.mU.pU. saMgha - jJAnakhAtuM, amadAvAda taraphathI. pa.pU gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdra sUrizvarajI ma.nA AjJAnuvartI - pU.samAdhimaraNaArAdhikA sva. sAdhvIzrI devendrazrIjInI smRti nimitte pUvaiyAvaccI sAdhvIzrI anaMtaguNAzrIjInI preraNAthI "sakhyam darzana ArAdhanA TrasTa" amadAvAda taraphathI. { 19 papU saMyama anurAgI sA. zrI nirujAzrIjI ma.nA ziSyA jJAnarucivaMtA sA.zrI viDitaratnAzrIjInI preraNAthI - "zrI jaina saMgha, maDhI taraphathI pa.pU.AgamodvArakazrInA samudAyavartI sAdhvI zrI zIlarekhAzrIjI ma.sA.nA ziSyA paThana-pAThanaratA sAdhvIzrI muktirekhAzrIjI ma. tathA sA.zrI asmitAzrIjInA varSitapa nimitte - "zrutapremI bhakto" taraphathI. pa.pU. vardhamAna taponidhi A.deva zrImad vijaya bhakti sUrizvarajInA samudAyanA pU.gacchAdhipati A.deva zrI premasUrizvarajI ma.sA.nA samudAyavartI punyavatI zramaNIvaryA zrI lAvaNyazrIjI ma.nA parama vineyA-ziSyA sA.zrI hitajJAzrIjI ma.nI preraNAthI - "zrI dharmabhakti-jaina che.mU.pU.saMgha, rAjagArDana, amadAvAda taraphathI. zeTha zrI ratanacaMda gulAbacaMda jaina upAzraya TrasTa - jJAnakhAtu, nAgajI bhudharanI poLa, mAMDavInI poLa, amadAvAda. 23. zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti, jaina pAThazALA, jAmanagara taraphathI samyam zrutAnurAgI zrAvikA zrImatI nayanAbena ramezacaMdra zAha, | gautamanagara, vaDodarA - taraphathI. prabhAbena zAMtilAla vorA, jAmanagara taphathI. - 4 - 4 - -: TAIpa seTIMga : "phoraevara DijhAIna" mAdhavapurA mArkeTa, amadAvAda. phona naM. 25631080 -: mudraka :"navaprabhAta pranTIMga presa" ghIkAMTA roDa, amadAvAda phona naM. 25508631 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga - bhAga-1 thI 6 a-na-ka-ma-NikA 11 113 115 037 117) 119 121 o8o 15 127 04o | 1ra9 131 041 133 041 135) -: Agama kathAnuyoga - bhAga-1 :- uttamapuruSa caritra - bhUmikA 033] 3. bha.saMbhava kathA kulakara vaktavyatA 036/ 4. bha.abhinaMdana - kathA bharatakSetranA vartamAna kulakara 037) 5. bha. sumati kathA - sAta kulakara paraMparA 6. bha.padmaprabha kathA - paMdara kulakara paraMparA 039) che. bha.supArzva kathA 1. sumatikulakara 0408. bha.caMdraprabha kathA 2. pratikRti kulakara | 9 bhasuvidhi kathA 3. sImaMkara kulakara 040 10, bha.zItala kathA 4. sImaMdhara kulakara 040 11. bha.zreyAMsa kathA pa. kSemaMkara kulakara | 12. bha.vAsupUjya kathA 6. kSemaMdhara kulakara 041 | 13. bha.vimala kathA 7. vimalavAhana kulakara 14. bha.anaMta kathA 8. cakSuSmAna kulakara 15. bha.dharma kathA 9 yazasvI kulakara 16. bha.zAMti kathA 10. abhicaMda kulakara 17. bhAkuMtha kathA 11. caMdrAbha kulakara 042 | 18. bha.ara kathA 12. prasenajita kulakara 19. bhImali kathA 13. marudeva kulakara 20. bhamunisuvrata kathA 14. nAbhi kulakara 21. bha.nami kathA 15. RSabha kulakara | 22. bha. ariSTanemi kathA kulakaronI daMDanIti | 23. bha.pArtha kathA kulakara kALe kalpavRkSa 24. bha.mahAvIra kathA yugalika puruSa-strI varNana 047 bharatakSetranI AgAmI covIsI bharatakSetranA pUrva kulakaro 049| bha.mahApadma caritra bharatakSetranA AgAmI kulakaro 050 airavata kSetranI covIsIo airavata kSetranA kulakaro 050| tIrthaka-sAmAnya. adhyayana-1 tIrthakara caritra 051 tIrthakaranA 34 atizayo 1. bha.RSabha kathA 05ra|tIrthakara vastra ane liMga 2, bha,ajita kathA 109 vrata-cAra ke pAMca, rAjavIpaNuM 041 137] 042 143 146 042 14 042 042 043 043 044 ] 205 371 374 380, 381} 381 382 382 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa-1-uttamapuruSa caritra--cAlu aDhIdvIpamAM arahaMtAdi vaMza aDhIdvIpamAM arahaMtAdi utpatti aDhIdvIpamAM uttama puruSo adhyayana-2-cakravartI caritra 0 cakravartI svarUpa 0 bharatakSetranA vartamAna cakravartI 1. bharatacakrI kathA 2. sagaracakrI kathA 3. madhavacakrI kathA 4. sanatkumAracakrI kathA 5. zAMticakrI kathA 6. kuMthucakrI kathA 7. aracakrI kathA Agama kathAnuyoga - bhAga-2 033 (2) dvipRSTha vAsudeva 033 (3) svayaMbhU vAsudeva 033 (4) puruSottama vAsudeva 034 (5) puruSasiMha vAsudeva 035 (6) puruSapuMDarIka vAsudeva 035 (7) datta vAsudeva 035 (8) nArAyaNa vAsudeva 036 (9) kRSNa vAsudeva 0 baladeva svarUpa 090 (1) acaLa baLadeva 091 (2) vijaya baLadeva 087 8. subhUmacakrI kathA 9. mahApadmacakrI kathA 10. hariSaNacakrI kathA 11. jayacakrI kathA 12. brahmadattacakrI kathA - - cakravartI sAmAnya aDhIdvIpamAM cakravartI vijaya AgAmI kALe thanAra cakravartI - cakravartInI saMkhyA ---- O cakravartInI Rddhi cakravartIno sarva vaibhava adhyayana-3 baladeva-vAsudeva--pratizatru bhUmikA - traNe sAthe kema ? - - dazAra/dazAramaMDalano artha 0 vAsudeva svarUpa vAsudeva parIcayAtmaka kathA (1) tripRSTha vAsudeva 101 (3) bhadra baLadeva 102 (4) suprabha baLadeva 103 (5) sudarzana baLadeva 103 (6) AnaMda baLadeva 106 (7) naMdana baLadeva 113 (8) padma baLadeva 114 (9) rAma baLadeva 1150 prativAsudeva svarUpa 135 (1) azrugrIva pratizatru 135 (2) tAraka pratizatru 136 (3) meraka pratizatru 136 (4) madhukaitabha pratizatru 136 (5) nizuMbha pratizatru 137 (6) bali pratizatru (7) prahlAda pratizatru 139(8) rAvaNa pratizatru 139 (9) jarAsaMgha pratizatru 139 | kRSNa-rAma-jarAsaMgha kathA 140 bharatakSetranA bhAvi--baladevAdi airAvata kSetranA baladeva-Adi 0 acala ane vibhiSaNa X Agama kathAnuyoga-1 - 141 - X 141 142 142 143 144 144 144 145 145 146 146 146 147 148 148 148 149 149 150 151 151 151 151 151 151 151 151 152 152 172 172 173 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA | rapa8 314 m 339 342 | bhAga-2aMgartatu khaMDa-2-zramaNa kathAnaka adhyayana-1-gaNadhara kathA 174 adhyayana-3-gozAlaka kathA gaNano artha 174/gozALAno pUrvabhava, Abhava, gaNadharano artha 174/- bhAvibhavothI mokSa sudhI bha.mahAvIranA gaNagaNadhara 175 - 4 - 4 - 0 gaNadhara kathAnaka : 175) adhyayana-4-pratyekabuddha kathA 1. indrabhUti gautama kathA 1750 pratyekabuddhanuM svarUpa - 2. agribhUti gaNadhara kathA 188 (1) karakaMDu pratyekabuddha kathA 316 3. vAyubhUti gaNadhara kathA 192(2) dvimukha pratyekabuddha kathA 320 4. vyakta gaNadhara kathA 194(3) nami pratyekabuddha kathA 322 5. sudharmA gaNadhara kathA 196(4) naggati pratyekabuddha katha 331 6. maMDitaputra gaNadhara kathA 199- karakaMDu Adi cAreno mokSa 337 7. mauryaputra gaNadhara kathA 202 0 RSibhASita payatrA mujaba 8. akaMpita gaNadhara kathA 205| pIstALIza pratyekabuddho 9. acalabhrAtA gaNadhara kathA 2071. bha.ariSTaneminA zAsananA 10. metArya gaNadhara kathA 209 - vIza pratyekabuddho 11. prabhAsa gaNadhara kathA 211 [2. bha.pArzanA zAsananA 0 covIsa jinanA gaNadharo 213 - paMdara pratyekabuddho - - - | 3. bha. mahAvIranA zAsananA adhyayana-2-nibhava kathA : - - daza pratyeka buddho 0 nilavano artha 214(5) indranAga pratyekabuddha kathA (1) jamAla nibhava kathA 214 (6) gharmaruci pratyekabuddha kathA 344 (2) tiSyagupta nilava kathA 231 (7) rudraka pratyekabuddha kathA 346 (3) aSADha nilava kathA 233/(8) valkalaciri pratyekabuddha 348 (4) azcamitra nilava kathA (9) vAratraka pratyekabuddha kathA 254 (5) gaMgAcArya nilava kathA 240 (10) nArada pratyekabuddha kathA | 358 (6) rohagupta nilava kathA 244|(11) nAgadatta pratyekabuddha kathA 361 | (7) goSThAmAhila nilava kathA 249T(12) bAhuka pratyekabuddha kathA, 366 (8) zivabhUti nilava kathA 254|(13) kaipAyana pratyekabuddha kathA 367 Agama kathAnuyoga bhAga-3 khaMDa-2 - aMtargat - adhyayana--mULa Agama AdhArita zramaNa kathAo 0 zramaNa zabda-artha ane svarU5 033) 2. udaka peDhAla putra kathA ! 045 | 1. ArdrakumAra kathA 034 [3. mahAbalI sudarzana kathA 059 342 343 237 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 | bhAga-3 (khaMDa-2) adhyayana-5 mULa AgamanI zramaNa kathA-(cAlu) | 216 220 233 ra5ra 252 252 252 253 253 253 255 126 | papa 257 4. kArtika zreSThI kathA 5. gaMgadatta kathA 6. RSabhadatta kathA 7. atimukta kathA 8. skaMdaka kathA 9. gaMgeya kathA 10. pudgala parivrAjaka kathA 11. kurudatta putra kathA 12. tiSyaka kathA 13. kAlAcaSiputra kathA 14. zivarAjarSi kathA 15. udAyana kathA 16. roha kathA 17. kAlodAyI kathA 18. AnaMda kathA 19. sarvAnubhUti kathA 20. sunakSatra-1 kathA 21. siMha aNagAra kathA 22. sumaMgala kathA 23. kAlikaputra kathA + mehila sthavira + AnaMdarakSita sthavira + kAzyapa sthavira 24. thAvaggAputra kathA + zelakarAjarSi + zukraparivrAjaka + paMthakamuni 25. jitazatru-subuddhi kathA 26. dharmaruci-1 kathA 27. dharmaruci-ra kathA 28. dharmaruci-3 kathA 29. meghakumAra kathA 30. jinapAlita kathA 072|31. dhanya sArthavA-1 kathA 077 32. dhanya sArthavAha-ra kathA 080333. cilAtiputra kathA 083/+ dhanya sArthavAha kathA 086 | 34. paMDarIka-kaMDarIka kathA 099 [35. pratibuddhi kathA 099 | 36. caMdracchAya kathA 103|37. zaMkha kathA 38. rukima kathA | 39. adInazatru kathA 106 40. jitazatru-2 kathA 113. 41. pAMDavonI kathA 42. tetaliputra kathA 12743. gautama muni kathA 131|44. samudra-1 kathA 131|45. sAgara-1 kathA 131 46. gaMbhIra kathA 132 47. timita kathA 32/48. acala-1 kathA 32 49. kAMDilya kathA 50. akSobha-1 kathA 3251. prasenajita kathA 132/para. viSNukumAra kathA 133/pa3. akSobha-ra kathA 13954. sAgara-ra kathA 140 papa. samudra-ra kathA 147pa6. haimavaMta kathA 153pa7. acala-2 kathA 58. dharaNa kathA 60pa9. pUraNa kathA 60. abhicaMdra kathA 162 61. anIyasa kathA 205 [ 62. anaMtasena kathA 258 258 258 258 259 259 259 260 260 260 260 www 261 261 261 261 26 2 263 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA bhAga-3 (khaMDa-2) adhyayana-5 mULa AgamanI zramaNa kathA (cAlu) | 296 296 296 297 298 299 299 299 299 300 300 300 314 63. anita kathA 64. vidvat kathA 65. devayaza kathA 66. zatrusena kathA 67. sAraNa kathA 68. gajasukumAla-1 kathA 69. gajasukumAla-ra kathA 70. sumukha kathA 71. durmukha kathA 72. phUpadAraka kathA 73. dAruka kathA 74. anAdRSTi kathA 75. jAli-1 kathA 76. mayAli-1 kathA 77. uvayAli-1 kathA 78. puruSasena-1 kathA 79. vAriSaNa-1 kathA 80, pradyumna kathA 81. zAMba kathA 82. aniruddha kathA 83. satyanemi kathA 84. dRDhanemi kathA 85. maMkAI kathA 86. kiMkama kathA 87. arjunamALI kathA 88. kAzyapa kathA 89. kSemaka kathA 90. dhRtidhara kathA 91. kailAza kathA 92. haricaMdana kathA 93. vArata kathA 94. sudarzana kathA 95. pUrNabhadra-1 kathA 263/96. sumanabhadra kathA 26397. supratiSTha kathA 263/98. megha kathA 26399. alakSya kathA 263] 100. jAli-2 kathA 264] 101. mayAli-2 kathA. 283102. uvayAli-ra kathA 284 103. puruSasena-ra kathA 284|104. vAriSaNa-2 kathA 284105. dIrghadaMta kathA 284106. laSTadaMta kathA 285107. vehala-1 kathA 285108, veDAyasa kathA 285109. abhaya kathA 285) 110. dIrdhasena kathA ( 111. mahAsena kathA 285 [112. dhanya aNagAra kathA 285113. sunakSatra-2 kathA 286114. RSidAsa kathA 288] 115. pelaka kathA 289 [116. rAmaputra kathA 289) 117. caMdrima kathA 289118. pRSTimAtRka kathA 289 [119, peDhAlaputra kathA 290| 120. poTTila kathA 296 [121. vehala-2 kathA 296/122. subAhu kathA 296 123. bhadranaMdI-1 kathA 296T124. sujAta kathA 2965125. suvAsava kathA 296 126. jinadAsa kathA 296 127. dhanapati kathA 296]128. mahAbala kathA 314 314 323 324 324 3ra4 324 324 324 324 324 324 329 330 330 330 331 331 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 Agama kathAnuyoga-1 bhAga-3 (khaMDa-2) adhyayana-pa mULa AgamanI zramaNa kathA (cAlu) | 129. bhadranaMdI-2 kathA 331/157. pagata (prakRta) kathA | 348 130. mahacaMdra kathA 332,158, yukti (jutti) kathA 348 131. varadatta kathA 332 | 159. dazaratha kathA 348 132. dRDhapratijJa-1 kathA 332160. dRDharatha kathA 348 133. kezI (kumAra) kathA 333 161. mahAdhanuM kathA 348 134. daDhapratijJa-ra kathA 335 162. saptadhanu kathA 348 135. padma kathA 336/163. dazadhanuM kathA 348 136. mahApadma kathA 337/164. zatadhanuM kathA 348 137. bhadra kathA 337/165. nAgIla kathA 349 138. subhadra kathA 337/166. vaja AcArya kathA 359 139. padmabhadra kathA 338/167. zrIprabha kathA 363 140. padhasena kathA 338/168. sAvadyAcArya (kuvalayaprabha)/ 364 141. padmagulma kathA 338169. naMdISeNa-1 kathA 372 142. nalinagulma kathA 338/170. AsaDa kathA 275 143. AnaMda-ra kathA 339 [171. anAmI (muni) kathA 377 144. naMdana kathA 339172. susaDha kathA 377 145. aMgati kathA 339 + goviMdabrAhmaNa, + kumAravara 378 146. supratiSTha kathA 341173. citra(muni) kathA 398 147. pUrNabhadra-2 kathA 341174. rathanemi kathA 398 148. maNibhadra kathA 342 [175. harikezabala kathA 401 149. datta kathA 343/176. jayaghoSa + vijayaghoSa 407 150. ziva kathA 343177. anAthI (muni) kathA | 410 151. bala kathA 343 [178, samudrapAla kathA 414 15ra. anAdhRta kathA 343179. mRgAputra (balazrI) kathA 416 153. niSadha + vIraMgada kathA 344|180. gardabhAli kathA 422 154. mAyanI kathA 348+ saMjayarAjA + kSatriyamuni 422 155. vaha kathA 348181. iSakAra kathA 425 | 156. veDa (veDala) kathA 348 + bhUgu purohita kathA 425 Agama kathAnuyoga bhAga-4 -: (khaMDa-2 adhyayana-5) Agama saTIkaMnI zramaNa kathA :182. atimukta muni kathA 033/184. aMbarSi kathA 034 183. aMgArSi kathA 033185. acala-3 kathA 035 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA bhAga-4 (khaMDa-2 aghya.5) Agama saTIkaMnI zramaNa kathA (cAlu) 035 219. kAzIrAja dRSTAMta 036 | 220. kuNAla kathA 044 221. kumAraputrika kathA 045 222. kumAra maharSi kathA 186. acala-4 kathA 187. AryarakSita kathA 188. arjuna (pAMDava) kathA 189. arNikAputra kathA 190. aparAjita kathA 191. abhicaMdra kathA 192. abhicIkumAra kathA 193. amRtaghoSa kathA 194. ajApAlaka vAcaka kathA 195. annaka kathA 196. arham mitra kathA 197. avaMtisukumAla kathA 198. akaTAtIta kathA 199. aSADhAbhUti kathA 200. aSADhAcArya kathA 201. aMgAramardaka kathA 202. indradatta (aMtargata) sAdhu 203. ilAciputra kathA 204. RSabhasena gaNadhara 205. RSabhasena + siMhasena 206. utsAra vAcaka kathA 207. eNeyaka kathA 208. kASTha muni kathA 209. kaThiyArAnI kathA 210. kRSNa AcArya kathA 211. kRtapuNya kathA 212. kArtikArya kathA 213. kapilamuni kathA 214. kAlaka--1 kathA 215. kAlakara kathA 216. kAlaka--3 kathA 217. kAlaka--4 kathA 218. kAlavaizika kathA 13 099 048 223. kurudatta suta kathA 049 224. phUlavAlaka kathA 049|225. kauDinyAdi tApasa kathA 050 226. khapuTAcArya kathA 050 227. skaMdaka--2 kathA 050 228.skaMdilAcArya kathA 052 229. kSullakakumAra kathA 053 230. gArgAcArya kathA 054 231. gAgali kathA 056 232. guNaMdhara kathA 059 233. guNacaMdra-1 + municaMdra 101 063|+ sAgaracaMdra + caMdrAvataMsaka 064 234. guNacaMdra-2+sAgaracaMdra 065 235. goviMda vAcaka kathA 067 236. dhRtapuSyamitra kathA 068 237. caMdrAcArya + sAdhu 100 101 068 238. cANakya kathA 070 239. cilAta-ra kathA 088 088 08 089 089 089 092 093 094 096 103 105 106 107 108 114 071 | 240. jamunarAjarSi + daMDamuni 115 116 116 118 118 120 072 241. jaMghAparijita kathA 072 242. jaMbusvAmI kathA 073 243. jagANaMda kathA 077 244. java muni kathA 077 245. yazobhadra (jasabha6) 081-246. jinadeva kathA 083 247. yudhiSThira (juhiNThila) 120 084 248. jvalana Adi kathA 086|+ dahanamuni + hutAzanamuni 087 249. DhaMDhaNakumAra kathA 120 121 090 121 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 bhAga-4 (khaMDa-2 aghya.--5) Agama saTIkaMnI zramaNa kathA (cAlu) 163 166 250. tosaliputra kathA 251. sthUlabhadra + zrIyaka kathA 252. dRDhaprahArI-1 kathA 253. saMgamasthavira kathA 123 282. prasannacaMdra kathA 123 283. pAdaliptasUri kathA 133 284. piDhara kathA 134 | 285. puSpapsyUla kathA 167 167 169 169 286. puSpabhUti + puSyamitra 168 136 287. ''puSyamitra'' kathA 136 288. potapuSyamitra kathA 137 289. piMgalaka kathA 144 290. phalgurakSita kathA 145 | 291. balabhAnu kathA 145 292. bAhubali kathA 170 170 170 170 173 173 174 175 14 + dattamuni kathA 254. dadhivAhana kathA 255. damadaMta kathA 256. dazArNabhadra kathA 257. datta + sevAlAdi kathA 258. duSprabha thA 259. durbalikA puSyamitra kathA 260. devardrigaNi kathA 261. devalAsuta kathA 262. devazramaNaka kathA 263. dhanagiri kathA 264. dhanamitra + dhanazarma 265. dhanyanI kathA 266. dharmaghoSa-1 kathA 267. dharmaghoSa-2 kathA 268. dharmaghoSa-rU kathA 269. dharmaghoSa-4 + sujAta 270. dharmasiMha kathA 271. nakula pAMDava kathA 272. naMda (suMdarInaMda) 273. naMdiSaNa-2 kathA 274. naMdiSaNa-3 kathA 275. naMdiSaNa-4 kathA 276. nAgila-2 kathA 277. nAgArjuna kathA 278. nAgadatta--1 kathA 279. nAgadatta 2 kathA 280. paMthaka kathA 281. prabhava (cora) kathA 1462293. bhadra--1 kathA 146 294. bhadra~2 (jitazatruputra) 147 295. bhadraguptAcArya kathA 148 296. bhadrabAhusvAmI kathA 148 297. bhazakamuni kathA 149 298. bhIma (pAMDava) kathA 150 299. dharmaghoSa--5 kathA 150 + dharmayaza+avaMtivardhana 150 300. manaka kathA 151301. mahAgiri kathA 153|302. mahAzAla + zAla kathA 153 303. municaMdra kathA 154 304, metArya kathA 155 305. raMDAputra kathA 155 306. rohiNika kathA 156 307. lohArya kathA 158 308. vajrasvAmI kathA 159 309. vajrabhUti kathA 159 | 310. vajrasena AcArya kathA 161 311. vastrapuSyamitra kathA 162 312. viMdhyamuni kathA 162 313. viSNukumAramuni kathA 177 178 178 -- 180 181 182 183 183 187 187 188 189 198 199 199 199 200 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA bhAga-4 (khaMDa-ra, aghya.--5) Agama saTIkaMnI zramaNa kathA (cAlu) 201 322. sunaMda kathA 201 323. sumanabhadra kathA 314. saMbhUtivijaya kathA 315. (Arya) samita kathA 316. zazaka (muni) kathA 317. sahadeva (pAMDava) kathA 318. zAlibhadra kathA 319. zItalAcArya kathA 320. siMhagiri kathA 321. sukozala kathA 203 324. suvrata kathA 204 325. suhasti kathA 204 326. zaZbhava kathA 209|327. somadeva-1 kathA 210 328. somadeva-2 kathA 211 329. hastibhUti+hastimitra bhAga-4 - (cAlu) khaMDa-3 zramaNI kathAnaka - mULa AgamanI zramaNI kathAo 1. anavadyA kathA 2. caMdanA kathA 3. jayaMtI kathA 4. devAnaMdA kathA 5. prabhAvatI kathA 6. mRgAvatI kathA 7. draupadI kathA 8. poTilA kathA 9. kAlI--1 kathA 10. rAjI kathA 11. rajanI kathA 12. vidyut kathA 13. medhA kathA 14. zuMbhA kathA 15. nizuMbhA kathA 16. raMbhA kathA 17. niraMbhA kathA 18. madanA kathA 19. ilA kathA 20. saterA kathA 21. saudAminI kathA 220622. indrA kathA 221 23. dhanA kathA 225 -24. vidyutA kathA 228 25. rUpA kathA 231 | 26. surUpA kathA 233 27. rUpAMzA kathA 240 28. rUpakAvatI kathA 286 29. rUpakAMtA kathA 299 | 30 rUpaprabhA kathA 305 31. kamalA kathA 306|32. kamalaprabhA kathA 306 | 33. utpalA kathA 306 34. sudarzanA kathA 307 35. rUpavatI kathA 307 36. bahurUpA kathA 307 37. surUpA kathA 307 38. subhagA kathA 307 39. pUrNAM kathA 307 40. bahuputrikA kathA 308 41, uttamA kathA 308 42. bhArikA kathA 15 211 211 212 212 215 218 218 219 308 308 308 308 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 309 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 Agama kathAnuyoga-1 bhAga-4 (khaMDa-3) mULa AgamanI zramaNI kathA (cAlu) 312 313 31 2 313 313 313 313 313 313 313 313 43. padmA kathA 44. vasumatI kathA 45. kanakA kathA 46. kanakaprabhA kathA 47. avataMsA kathA 48. ketumatI kathA 49. vajasenA kathA 50. ratipriyA kathA 51. rohiNI kathA para. navamikA-1 kathA 53. hI kathA 54. puSpavatI kathA 55. bhujagA kathA 56. bhujagAvatI kathA 57. mahAkacchA kathA 58. aparAjitA kathA 59. sughoSA kathA 60. vimalA kathA 61. susvarA kathA 62. sarasvatI kathA 63. sUryaprabhA kathA 64. AtapA kathA 65. arcimAlI-1 kathA 66. prabhaMkarA-1 kathA 67. caMdraprabhA kathA 68. jyotsanAbhA kathA 69. arcimAlI-ra kathA 70. prabhaMkarA-ra kathA 71. padmAvatI kathA 72. zivA kathA 73. zaci kathA 74. aMjU kathA 75. rohiNI kathA 30976. navamikA-ra kathA 309 77. acalA kathA 309|78. apsarA kathA 309 79. kRSNA kathA 309,80. kRSNarAjI kathA 309 81. rAmA kathA 309T82. rAmarakSitA kathA 309 83. vasu kathA 309 84. vasuguptA kathA 309/85. vasumitrA kathA 309 86. vasuMdharA kathA 309 [87. gopAlikA kathA 309 88. puSpacUlA kathA 309 89. suvratA-1 kathA 309 |90. suvratA-ra kathA 309 [91. padmAvatI kathA 309 92. gaurI kathA 309 93. gAMdhArI kathA 309 94. lakSmaNA kathA 309 5. suzImA kathA 310 9i6. jAMbavatI kathA 311 | 97. satyabhAmA kathA T98. rukmiNI kathA 311 9. mUlazrI kathA 311] | 100. mUladattA kathA | 101. naMdA kathA 102. naMdavatI kathA 311 103. naMdottarA kathA 104. naMdazreNikA kathA 105. marutA kathA 312/106. sumarutA kathA 312 107. mahAmarutA kathA 312/108. marUdevA kathA 314 314 314 315 315 320 320 320 320 311 320 320 320 221 321 321 322 3rara 322 322 322 322 : Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA bhAga-4 (khaMDa-3) mULa AgamanI zramaNI kathA (cAlu) 346/ 349 349 348 349 349 349 349 349 109. bhadrA kathA 110. subhadrA kathA 111. sujAtA kathA 112. sumanA kathA 113. bhUtadattA kathA 114. kAlI-2 kathA 115. sukAlI kathA 116. mahAkAlI kathA 117. kRSNA kathA 118, sukRNA kathA 119. mahAkRSNA kathA 120. vIrakRSNA kathA 121. rAmakRSNA kathA 122. pitRsenakRSNA kathA 123. mahAsenakRSNA kathA 124. yakSiNI kathA 125. brAhmI kathA 126. suMdarI kathA 127. subhadrA kathA + somA kathA 322/128. zrIdevI (bhUtA) kathA 322/129. hIdevI kathA 322/130. ghutidevI kathA 322131. kIrtidevI kathA 322132. buddhidevI kathA 322/133. lakSmIdevI kathA 325134. ilAdevI kathA 326/135. surAdevI kathA 327136, rasadevI kathA 327] 137. gaMdhadevI kathA 329138. pAMDuAryA kathA 330 139. kamalAmelA kathA 330/140. bhaTidArikA (?) kathA 331141. meghamAlA kathA 332142. rajUAryA kathA 333]143. lakSmaNAAryA kathA 333 144. viSNuzrI kathA 335]15. kamalAvatI kathA 337/146. jasA kathA - 147. rAjImatI kathA 351 353 353 354 356 362 362 363 363 | bhAga-4 (khaMDa-3) Agama-saTIkenI zramaNI kathA | 368 368 369 369 148. aMgAravatI kathA 149. ardhasaMkAzA kathA, 150. uttarA kathA 151. kIrtimati kathA 15ra, yakSA kathA 153. cakSadinnA kathA 154. bhUtA kathA 155. bhUtadinA kathA 156. seNA kathA 1pa7. veNA kathA 158. reNA kathA 364|159. jayaMti + somA kathA 365 160. yazobhadrA kathA 366/161. yazomatI kathA 366] 162. dhanazrI (savAMgasuMdarI) 367/163. dhAriNI kathA 367164. padmAvatI kathA 367165. pragabhA + vijayA 367/166. puSpacUlA + puSpavatI 367]167. puSpacUlA-ra kathA 367168. puraMdarayA kathA 367169. bhadrA kathA 372 393 393 374 375 375 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 Agama kathAnuyoga-1 - - bhAga-4 (khaMDa-3) Agama saTIkanI zramaNI kathA (cAlu) 170. manoharI kathA 376 | 174. zivA kathA 171. vigatabhayA + vinayavatI, 376 175. sukumAlikA-ra kathA 172. naMdazrI/zrIdevI kathA 377/ 176. sujyeSThA kathA 173. zrIkA kathA 377 177. sunaMdA kathA 378 379 380 383 1rapo 136 m m 144 051 145. m 145 146 Agama kathAnuyoga-5 | khaMDa-4-zrAvaka kathA , bhAga-5 (khaMDa-4) mULa AgamanI zrAvaka kathA 1. lepa kathA 034 ! 20. saddAlaputra kathA 2. RSibhadraputra kathA 035 | 21. mahAzataka kathA 3. zaMkha + puSkalI kathA 038 | 22. naMdinIpitA kathA 4. nAgapautra varuNa + bAlamitra 043|23. letikA/sAlidI pitA 5. somila kathA 047 24. sudarzana-2 kathA 6. maCka kathA | 25. sumukha kathA. 7. udayana kathA 053 |26. vijayakumAra kathA 8. abhIci kathA 27. RSabhadatta kathA 9. tuMgIyAnagarInA zrAvako 28. dhanapAla kathA 10. kanakadhvaja kathA 061) 29. megharatha kathA 11. naMdamaNiyAra kathA 30. nAgadeva kathA 12. sudarzana-1 kathA 069 [31. dharmaghoSa kathA 13. arvatraka kathA 32. jitazatru kathA 14. AnaMda kathA | 33. vimalavAhana kathA 15. kAmadeva kathA 088) 34. koNika kathA 16. culanIpitA kathA 101] 35. aMbaizrAvaka-700 ziSyo 17. surAdeva kathA 108 | 36. pradeza rAjA kathA | 18. yuddhazataka kathA 115] 37. somila kathA 19. kuMDakolika kathA 120| 38. zreNika kathA bhAga-5 (khaMDa-4) Agama saTIkaMnI zrAvaka kathA ou, 146 146 m m jas 071 146 ochara m 147 182 188 254 260 - - 282 39. aMbaDa kathA 40. AnaMda-2 kathA 41. udAI kathA ra79 [42. kSamazrAvaka kathA 280/43. gaMdhAra zrAvaka kathA 28044. ceTaka kathA 282 282 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA bhAga-5 (khaMDa-4) Agama saTIkaMnI zrAvaka kathA (cAlu) 283 57. mitrazrI kathA 284 58. muMDikrAmaka kathA 284 | 59. muDa kathA 45. janaka kathA 46. jinadAsa-1 kathA 47. jinadAsa-ra kathA 48. jinadAsa-3 kathA 49. jinadeva-1 kathA 50. jinadeva-2 kathA 51. TUMka zrAvaka kathA para. Gra kathA 53. dhanaMjaya kathA 54. padmaratha + vaizvAnara kathA 55. prasenajita kathA 56. balabhadrakathA 1. subhadrA--1 kathA 2. sulasA kathA 3. agnimitrA kathA 4. anudharI kathA 5. azvinI kathA 6. utpalA kathA 7. upakozA kathA 8. kosAgaNikA kathA 9. ceghaNA kathA 10. devakI kathA 11. devadattA kathA 12. dhanyA kathA 13. naMdA kathA 14. pUSA kathA bhAga--5 (khaMDa-5) - - 1. vijayadeva kathA 2. zakrendra kathA 285| 60. valgara kathA 286 61. vasubhUti kathA 286 62. saMpratirAjAnI kathA 287|63. sAgaracaMdra kathA 287 64. sudarzana kathA 287 65. sunaMda kathA 288 66. sulasa kathA 288 67. zreyAMsa kathA 289 68. bha.vIrane pAraNuM karAvanArA zrAvikA kathA 302 15. phAlgunI kathA 304 16. phalguzrI kathA 306 | 17. bahulA kathA 306 18. bhadrA--1 kathA 307 19. bhadrA 2 kathA 30720. bhadrA--3 kathA 30721. mitravatI kathA 308 22. revatI kathA 308 23. rudrasomA kathA 309 24. sAdhudAsI kathA 310 25. zyAmA kathA 311|26. zivAnaMdA kathA 311 27. subhadrA-ra kathA 312 28. subhadrA--3 kathA Agama kathAnuyoga bhAga-6 bhAga-6 (khaMDa-6) deva--devInI kathAo 034 3. izAnendra kathA 044 4. camarendra kathA 19 289 290 290 290 291 291 296 296 298 298 299 299 312 313 313 313 314 314 314 315 316 316 317 317 318 319 049 058 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 - - - - 072 074 074 075 075 075 bhAga-2 khaMDa- deva-devI kathAo (cAlu) pa. haribhegameSI kathA 065] 22. bala yakSa kathA 6. trAyazciMzaka deva kathA 066/23. saMgama deva kathA 072 7. caMdra deva kathA 067|24. vidyummAlI deva kathA 072 8. sUrya deva kathA 067|25. nAgIla deva kathA 072 9. zukra deva kathA 06826. prabhAvatI deva kathA 073 10. pUrNabhadra deva kathA 068) 27. heMDIka deva kathA 073 11. maNibhadra deva kathA 068) 28. zailaka yakSa kathA 12. datta Adi deva kathA 068 29. tiSyaka deva kathA 13. sUryAbhadeva kathA 069|20. javalana + dahana deva kathA | 074 14. dura deva kathA 069 | 31. sAgaracaMdra deva kathA 15. mahAzaka deva kathA 069) 32. mudagarapANI yakSa kathA 075 16. mAgadha deva kathA 070 |33. kamaladala yakSa kathA 17. varadAma deva kathA 071 | 34. puSpavatI deva kathA 18. prabhAsa deva kathA 07135. lalitAMga deva kathA 19. kRtamAla deva kathA 07136. hiMduka yakSa kathA 20. meghamukha deva kathA 071|devakathA vize kaMIka 21. zUlapANI yakSa kathA . 071 0 cosaTha indronA nAma - 4 - 8 - 8 - 8 - 8 - 4 1. amarendranI agamahiSIo [ 07810. caMdranI agamahiSIo 2. balIndranI agramaDiSIo 079 ) 11. zakranI agramaDiSIo 3. dharaNendranI agramaDiSIo | 079 12. izAnendranI agramahiSIo 082 4. veNudeva AdinI agramahiSI 079 13. baputrikA devI kathA | 083 5. bhUtAnaMdanI agra mahiSIo 080 14. zrI-hI Adi daza devIo 083 6. veNudAlI AdinI agamahiSIo 15. hAsA + prahAsA devI 083 7. pizAca Adi ATha 16. kaTaputanA vyaMtarI kathA 084 - vyaMtarendronI agamaDiSIo 17. zAlAryA vyaMtarI kathA 8. mahAkAla Adi ATha 18. svayaMprabhA devI kathA 085 - vyaMtarendronI agamahiSIo 081/19. zrI devI kathA 085 9. sUryanI agramahiSIo 081 20. siMdhudevI kathA 076 076 076 Ou 082 080 084 085 bhAga-6 (khaMDa-7) prANI kathAo 1. udAyI hAthInI kathA 0863. secanaka hAthInI kathA 2. bhUtAnaMda hAthInI kathA 087/4. vAMdarAnI kathA '08s Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA 21 093 094 094 094 095 104 105 106 107 bhAga-6 (khaMDa-7) prANI kathAo (cAlu) 5. sumeraprabha hAthInI kathA 090 10. baLadanI kathA 6. meruprabha hAthInI kathA 091 11. sarpanI kathA 7. deDakAnI kathA 091|12. hAthInI kathA 8. kaMbala-saMbala baLadonI kathA | 092 13. pADAnI kathA | 9, caMDakauzikanI kathA 093 14. bakarAnI kathA bhAga-6 (khaMDa-8) anyatIrthika kathAo 1. marIcI kathA 096 12. indranAga kathA 2. kAlodAyI Adi daza 097 13. pUraNa tApasa kathA, 3. dvaipAyana RSi kathA 098/14. kauDinya, datta ane 4. rAmagupta Adi mithyAmati 099) zevAla Adi tApasonI kathA 5. tAmali tApasa kathA 099 [15. goviMda bhikSu kathA 6. jamadagni kathA 16. poTTazAla kathA - + parasurAma kathA 17. buddhAzAjya kathA 7. kuMdaka parivrAjaka kathA 18. airika tApasa kathA 8. pudgala parivrAjaka kathA | 19. dharmaruci tApasa kathA 9. mudgala parivrAjaka kathA 102 20. ziva tApasa kathA 10. nArada(kacchalanArada kathA 103|21. zukra parivrAjaka kathA ( 11. vaizyAyana bAlatapasvI kathA 104 22. kapilanI kathA bhAga-6 (khaMDa-9) anya kathAo ( khaMDa-9 anyakathA - adhyayana-1 dukhavipAkI kathAo 1. mRgAputranI kathA 111/6. naMdivardhana kathA 2. urjAitakanI kathA 1187. UMbaradatta kathA 3. agnisena kathA 1238. zauryadatta kathA 4. zakaTanI kathA 1289. devadattA kathA 5. bRhaspatidatta kathA 131 10. aMjUnI kathA | khaMDa-9 anyakathA - adhyayana-2 pakIrNa-kathAo | 1. kAlakumAra kathA 148| 5. sukRSNakumAra kathA 2. sukAlakumAra kathA 150 6. mahAkRSNakumAra kathA 3. mahAkAlakumAra kathA 150,7. vIrakRSNakumAra kathA 4. kRSNakumAra kathA 150 8. rAmakRSNakumAra kathA 107 108 108 109 110 133 135 138 141 146 . ... 1pa0 150 150 150 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara. Agama kathAnuyoga-1 31 162 bhAga-6 (khaMDa-9) anyakathA - adhya-2 - prakirNa kathA (cAlu) 9. pitRsenakRSNa kathA 150 | 19. apratiSThAna narake janAra 10. mahAsenakRSNa kathA 150 | 20. kuruvaMda kathA 160 11. mahezvara-utpatti kathA 151 | 21. pradyotanI kathA 12. elASADha kathA 153 | 22. asaMyationI pUjA 162 13. kesa kathA 153 | 23. maMDitacoranI kathA 165 14. kalkI kathA 155 24. pAlaka kathA 15. kaccha, mahAkaccha, 25. mUladeva kathA - nami, vinami kathA 155 26. mammaNa kathA 166 16. kalpaka kathA 156 | 27. sumati kathA 171 17. kokAsa + jitazatru kathA 158[28. sujJazrI kathA 18. kAlasauriya kathA 159 | 29. tulasA kathA 164 167 171 171 - 184 189 189 18e. 189 189 190 bhAga-6 (khaMDa-10) dRSTAMta-upanaya 0 dRSTAMta upanaya bhUmikA 173 7. azva 1. mayUrI aMDa 173]8. saMghATa 2. kAcabo 176 9. zailaka 3. tuMbaDu 178 10. mAkaMdIputra 4. akSata-zAlI 179 [11. naMdIphaLa 5. caMdramAM 182 12. suMsumAM 6. dAvadrava 183/13. puMDarIka bhAga-6 (khaMDa-10) vivigha piMDadoSanA daSTAMto 14. hAthI 190 |26. govatsa 15. lADupriyakumAra 190| ra7, maNibhadra yakSAyatana 16. cora 191 28. devazarmA paMkha 17. rAjaputra | 29. bhaginI 18. pallI 30. modakabhojana 19. rAjaduSTa 31. bhikSu 20, zAlI-1 | 32. modakadAna 21. bilADAnuM mAMsa 195 33. govALa 22. zAlI-2 195] 34. modaka 23. saMghabhojana 196 35. svagrAmadUti 24. khIrabhojana 196 | 36. grAmanAyaka | 25. udyAnagamana 197] 37. brAhmaNa putra 198 199 200 201 202 203 204 20pa 206 207 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA 23 210 211 -- - . 212 212 212 bhAga-6 (khaMDa-10) vividha piMDadoSa daSTAMta (cAlu) 38. mRta mAsika bhojana 20740. siMkesarA lADu 39. kSullaka sAdhu 208 41. bhilUpAsaka bhAga-6 (khaMDa-10) "bhaktaparijJA'mAMnA daSTAMto 42. mRgAvatI 211 51. vasurAjA 43. datta 211 para. kIDhI DozI 44. kRSNa + zreNika 211 53. kAmAsakta puruSo 45. naMda maNiyAra 212 / 54. devarati 46. kamalayakSa 212 pa5. niyANazalya yukto 47. sudarzana 212 56. indriya rAgathI hAni 48. yuvarAjarSi 212/57. kaSAya pariNAma 49, cilAtiputra 212/58. avaMtisukumAla | 50. caMDAla 212/ 59. sukozala + cANakya | bhAga-6 (khaMDa-10) "saMskAraka payatrA'mAMnA daSTAMto | 60. arNikAputra AcArya 213 68. amRtaghoSa 61. skaMdakasUri-pa00 ziSyo 21369. lalitaghaTA puruSo 62. daMDa + yuvarAjarSi 214/70. siMhasena upAdhyAya 63. sukozala RSi 21471. kurudatta zreSThIputra 64. avaMtisukumAla 21472. cilAtiputra 65. kArtikArya RSi 21473. gajasukumAla 66. dharmasiMha 21474. sunakSatra muni 67. cANakya 214) + sarvAnubhUti muni | bhAga-6 (khaMDa-10) "maraNasamAdhimAMnA dRSTAMto 212 212 213 213 213 213 215 215 215 215. 215 216 ------- 217 75. jinadharma zrAvaka 76. metArya muni 77. cilAti putra 78. gajasukumAla 79. sAgaracaMdra 80. avaMtisukumAla 81. caMdrAvataMsaka 82. damadaMta RSi 83. kuMdakaRSinA - ziSyo 216 84. dhanya + zAlibhadra 21685. hAthI 21686. pAMDava 216/87, daMDa aNagAra | 88. sukozala 21789. kSullaka muni 21790. vajasvAmI 217|1. avaMtisena 217/92. arvatraka 217 217 217 217 218 218 218 218 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Agama kathAnuyoga-1 - - - - -- - -- - - -- -- - - 218 218 bhAga-6 (khaMDa-10) "maraNasamAdhimAMnA daSTAMto (cAlu) 93. cANakya 21898. municaMdra Adi 94. batrIzaghaTA puruSo 218 | 99. uSNAdi parISaho 5. ilAputra 218] 100. siMhacaMdra + siMhasena 96. hastimitra 218101. be sarpo 97. dhanamitra 218/102. puMDarIka-kaMDarIka | bhAga-6 (khaMDa10) "Agama-saTIkaM"nA dRSTAMto 219 219 219 230 230 231 231 231 232 232 232 2 33 233 234 2 35 103. agada 104. agaDadatta 105. agArI 106. acaMkAriyabhaTTA 107. ajitasena 108. arjunacora 109. artana 110. anaMga 111. asaMgha 112. arhadatta 113. strIjanita saMgrAmo 114. indra 115. indradatta 116. surendradatta 117. utkarTa | 118. uditodaya 119. kapila 120. kapilabaTuka 121. kapilA 122. kAlodAyI 123. kuvikarNa 124. koMkaNaka-1 125. koMkaNakadAraka 126. kucita 127. kulaputra 128. kezI 219 | 129. koMkaNaka-2 220 [130. koMkaNaka-3 221131. koMkaNaka sAdhu 221132. koMkaNaka-4 222 133. bhAravAhI puruSa 223134. koDIsara 223] 135. kolaginI 223/136. khaMDakarNa 224137. gaMdhapriya 224 138. cArudatta 224 139. jinadAsa + dAmannagI 225 140. jitazatru-1 225141, DoDiNI 2251 142. taMDika 226 /143. tosali 226 144. tosalika 227145. devadattA 227146. dharmaghoSa-1 228147. dhanasArthavAha 228148. dharmaghoSa-2 228 149. dharmaruci 228150. dharmila 229 /151. dhUryAkhyAna 229 15ra. naMdinI 230|153. navakaputrI + ceTI 230 154. padmAvatI + vajabhUti 235 ra 36 236 2 36 237 237 237 238 239 239 241 241 26 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 1 thI 6nI anukramaNikA 25 - = 2500 251 251 251 252 bhAga-6 (khaMDa-10) "Agama-saTIkanA daSTAMto (cAlu) 155. puSpazAla + bhadrA ra4ra173. sukumAlikA 156. puSpazAla suta 242] 174. sodAsa 157. pRthvI 242 / 175. somila 158. bhadragamahiSI 243/176. saumilika 159. mati + sumati 243177. 500 subhaTa 160. maMgu AcArya 243] . mAnavabhavanI durlabhatA161. maMDukkalita 244| daza daSTAMto 162. magadhazrI + magadhasuMdarI 245) 178. (1) colaka 163. magadhasenA 245179. (2) pAsaga 164. mayuraMka 246 /180. (3) dhAnya 165. muruMDa 246 181. (4) dyuta 166. mUka 246] 182. (5) ratna 167. roga 2471 183. (6) svapna 168. vijayA 248 184. (7) cakra/rAdhAvedha 169. vimala 249 185. (8) kAcabo 170. vIraka 249186. (9) yuga 171. vIraghoSa 249 187. (10) staMbha 172. sarajaska 250/188. kUvAno deDako pariziSTa-1 akArAdikrame kathAnA nAmo 2para 252 253 253 253 254 254 254 2papa 2papa 255 256 - AgamakathA kamakathAnuyogabhAga1 saMkSipta-vivaraNa bhAga kula pRSTha 384. 368 3. samAviSTa kathAnako kulakara kathAo, tIrthaMkara kathAo. cakravartI, baladeva, vAsudeva, prativAsudeva, - gaNadhara, nilava, gozAlaka, pratyekabuddhanI kathAo. zramaNa kathAo - mULa Agamo AdhArita zramaNa kathAo - Agama paMcAMgI AdhArita zrAvaka kathAo, zrAvikA kathAo. deva, devI, prANI, anyatIrthika, duHkhavipAkI ane prakIrNa kathA | vividha daSTAMtamALA 43ra 384 320 | 272 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 Agama kathAnuyoga-1 -- - - - ..... . - - - sUya. gacchA. aMda anutta. oha. panna saMkSepa-sUci AyA. AcArAMga puSka. puphacUliyA sUyagaDAMga vahi . viSThidasA ThANAMga bhatta. bharapariNA sama, samavAyAMga saMthA. saMthAraga bhaga. bhagavatI gacchAcAra nAyA. nAyAdhammakahA maraNa. maraNasamAdhi uvA. uvAsagadasA nisI. nizItha aMtagaDadasA buha. buhatyappa anuttaropapAtika dasA viva. vivAra pahA. pahAvAgaraNa dasA. dasAsuyakhaMdha vivA. vipAkasUtra jaya. jayakampa uva. uvavAI mahAni mahAnizItha rAya. rAyapUseNiya Ava. Avazyaka jIvA. jIvAjIvAbhigama ohanistuti pannavaNA piMDa. piMDanijutti sUrapannatti dasa. dasayAliya caMdapannatti utta. uttarAdhyayana jaMbU, jaMbUdIvapannatti naMdI. nirayAvaliyA anugadhAra kapUvaDiMsiyA tilyo. tirathodgAliyA puSphi. | puphiyA RSi RSibhASita vR. - vRtti cU. - cUrNi bhA. - bhASya ni. - niryukti mU. - mUla sU. - sUtrAMka ha. - hAribhadriya | mA - malayagiri a. - adhyayana pR. - pRSThaka 1 - (Ava.yU.) bhAga-1 2 - (Ava.yU.) bhAga-2 0. - sthavirAvali TI. - TIppaNaka ava. - avacUrI kampa-vR-kalpasUtra--vinayavijaya-vRtti|utta.bhAva--uttarAdhyayana-bhAvavijaya-vRtti saMdarbha sAhitya (1) ame saMpAdana karela namuttAi - mUrta ane samajuttA-saTI A kathAsAhityano mULa strota che. tenAja kramAMko AgamasaMdarbhamAM ApelA che. (2) cUrNimAM pUjya sAgaranaMdasUrIjI saMpAdita cUrNinA pRSThAMka ApelA che. (3) jItakalpa, RSibhASita pUjya punyavijayajI saMpAdita che. naMdIsUtra RS anuo. kapa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sAhitya prakAzana 27 | amAruM prakAzita Agama-sAhitya - eka jhalaka 1-AgamasuttANi-mUlaM A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMda sUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka adhyayanavakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtragAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmano , kAnamAz2ono, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rU. 1500/- darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. - 4 - 4 - 4 - 4 - 2. agama-gujarAtI anuvAda ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ityAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakayA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rU. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa sana-2003ne aMte tenI mAtra be nakalo bacelI che. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karela che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 : - 3. AgamasuttANi-saTIkaM jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,500 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ityAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rU. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI mAtra be nakalo sana-2003ne aMte sTokamAM rahI che. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. - 8 - 8 - 8 - x -- 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakU-pRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke Agama-saTIkaMmAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rU. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sAhitya prakAzana 29 5. Agamasaddakoso A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA ,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - 3 thI 4 payaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM kAmasuttaLi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo temAM mULa Agama ke Agama-saTIkaMmAM maLI ja javAnA. - 8 - 8 - 4 - 4 - 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana Agama saTIkaMmAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti. bhASya. cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM te-te nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM kAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 7. AgamasUtra hindI anuvAda mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300 thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. to paNa AgamanA gujarAtI anuvAdanI gerahAjarImAM te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A kAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane gAma saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. - 8 - 8 - 8 - - 8. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe sAthe pati zrI rUpavijayajI d 5Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. - - 4 -- 4 - 4 - ka anya sAhitya prakAzana : AgamanA ukta virATa kAryonI uparAMta vyAkaraNa, vidhi, pUjana, vyAkhyAna, tatvArtha, jinabhakti, pAThazALA abhyAsa, ArAdhanA Adi vividha viSayone sparzatA amArA bhinna-bhinna prakAzano ane prastuta AgamakathAnuyoga bhAga-1 thI 6 sahita munidIparatnasAgaranI kalame 247 prakAzano pragaTa thaI cUkyA che. jemAMnA ghaNAM badhAM prakAzano hAla aprApya banyA che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya sarjana - huM - ane kathAnuyoga ... AraMbhe ATaluM jarUra vAMco abhinava hema laghuprakriyAne sarjanayAtrAnuM AraMbha biMdu gaNIe to mArI A yAtrA bAvIza varasanI thaI ATa ATalA varasothI lakhuM chuM. chatAM graMthastha kRtionI saMkhyAthI koIne AMjI zakuM tema nathI. varaso ke gaNitano meLa besADavA prayatna paNa karyo nathI. mArAthI thAya e rIte zabdanI sAdhanA karI rahyo chuM. zabdanI AMgaLI jhAlI jyAM-jyAM huM gayo chuM e mukAmono hisAba have 247 prakAzano pahoce che. AyuSya karma ane dehanAma karma Adino sathavAro rahe to hajI zabdonA saMgAthe vadhune vadhu paMtha kApavAnI bhAvanA bhAvuM chuM. je kaMI lakhyuM che e pharI vAMcavAno samaya na maLe evI tANa vacce jIvavAnuM thayuM che. zvAsa lauM chuM ke vicaruM chuM tyAre nahIM, paNa kaMIka lakhI zakuM chuM tyAre ja jIvuM chuM. chatAMye lakhavAmAM samagra jIvanano vyApa AvI jAya che, evA bhramamAM paNa nathI. hA, A sarjane e prANavAyuM sama jarUra banI rahe che. Agama sAdhanAmAM ATheka varSa pasAra thayA che ane Agama saMbaMdhI A navamuM virATa prakAzana Apa saunA karakamalono sparza pAmI rahyuM che. Agama zratanA cAra mukhya anuyogamAM A kathAnuyoga saMbaMdhI sarjana che jemAM mULa AgamonI sAthe tenI niryukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avacUrI e tamAma aMgono samAveza karI kathAonuM saMkalana, goThavaNI ane (prAkta tathA saMta bhASAmAMthI) gujarAtI anuvAda karela che. jene mukhya daza vibhAgo dvArA cha pustakomAM 2200 jeTalA pRSThomAM rajU karuM chuM. vartamAna kALe svIkRta pIstALIza Agamo ane tenA nRtyAdino AdhAra laIne saMkalita karAyela A Agama kathAnuyogamAM jo kathAne dhyAnathI vAMcavAmAM Ave to temAM dravyAnuyoga tathA caraNakaraNAnuyoga paNa guMthAelo najare paDe che. jo kathAne manana karI tenA niSkarSone ciMtavavAmAM puruSArtha thAya to adbhuta satyo ane tattvothI AtmA vairAgya vAsita thato rahe ane cittataMtrane coMTa Ape tevo samartha che. Agama sAhityamAM ja - nAyAdhammakahA, uvAsagadasA, aMtagaDadasA, anuttaropapAtikadasA, vipAkasUtra. nirayAvalikA, kalpavataMsikA, puSphiyA, puSphayUliyA ane vahidasA eTalA AgamasUtro to pratyakSatayA kathAnuyoganuM prAdhAnya dharAve ja che. jyAre uvavAI ane rAyauseNiya e baMne AgamomAM dravyAnuyoga ane caraNAnuyoganI gUMthaNI hovA chatAM pradhAnatA to kathAnuyoganI ja che. vaLI vizALakAya rUpa dharAvatA bhagavatIjI aMga sUtromAM aneka kathAo vaNI levAmAM AvI che. to uttarAdhyayana sUtra paNa kathAthI samRddha banela che. samavAya aMgasUtra uttamapuraSonA caritromAM aneka pUraka mAhitI pUrI pADe che. to AcArAMgane joyA vinA bhagavaMta mahAvIranA kathA aNasparzI ja rahe. dravyAnuyoga Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra prAdhAnya chatAM ArdrakumAra Adi mATe sUyagaDAMga jovuM ja rahyuM ane padArthonI ekathI darzanI gaNanA chatAM ThANAMga sUtranI vRttimAM kathA to maLe ja che. gaNitAnuyoga prAdhAnya chatAM jaMbUddIvapannatti sUtra vinA bhagavaMta RSabhanuM caritra ane bharatacakravartI kathA adhUrI ja rahI hota. to jIva-ajIva Adi padArthonI prajJApanA karatA jIvAjIvAbhigamanI vRtti paNa kyAMka kyAMka kathAonuM darzana karAvavAnuM cUkyuM nathI. Agama kathAnuyoga-1 cAra mULasUtromAM Avazyaka sUtranI paMcAMgI to lakhalUMTa khajAnA jevuM che. AgamomAM sauthI vipula sAhitya jo kyAMya prApta thatuM hoya to te che AvazyakasUtranA cUrNi--vRtti bhASya ane niryukti tenI sAthe sAthe ogha ane piMDaniyukti paNa AcAranI samaja ApatI veLA vividha doSono nirdeza karatA aneka dRSTAMto pUrA pADe ja che. paNa jo dRSTAMtamALAnI guMthaNI ja karavI hoya to nizItha, bRhatkalpa, vyavahAra ane jItakalpa sUtranA bhASya, cUrNi, vRtti jeTalI vipula mAhitI to aMgasUtra ane upAMgasUtro paNa pUrI pADatA nathI. mahAnizItha sUtra to sacoTa kathAnA vaibhavarUpa che ja. to dasAsuyakabaMdha chedasUtra e zreNika--cennaNA dvArA bhagavaMta vaMdanArthe jatA zrAvakonI RddhinuM uttama dRSTAMta pUruM pADela che. naMdI Adi cUlikA sUtra paNa kathAnakathI aNaspardhA nathI ja to payatrA sUtra paNa kathAno aMgulinirdeza to kare ja che. ATalA badhAM AgamomAM kathAonA varNanathI ApaNe saheje evo vicAra sphure ke, adhadha ! ATaluM kathAsAhitya che ApaNI pAse ? to tamane bhagavaMtanA zAsanakALa vakhatanA eka mAtra nAyAdhammakahA sUtra sudhI avazya dorI javA paDaze. jyAre nAyAdhammakahA sUtranuM kada 5,76,000 zloka pramANa hatuM tyAre temAM nAnI--moTI thaIne sADA traNa karoDa kathAo hatI. A to thaI mAtra eka ja aMgasUtranI vAta. bIjA sUtromAM AvatI kathAo to alaga. tenI sAme ame vartamAnakAlIna AgamomAM pIstALIze Agama, tenI prApta niryukti, bhASya, cUrNi, vRtti Adi badhuM ja sAhitya ekaThuM karIne eka-eka pAtranI mAhitIne eka ja sthAne saMgRhita karI to paNa maLyA mAtra 852 kathAnaka ane 187 dRSTAMto khera ! chedasUtro ane Avazyaka sUtranuM vivecana sAhitya phaMphosatA dRSTAMtonI saMkhyA hajI vadhI zake che. paNa kyAM sADA traNa karoDanuM kathA sAhitya ane kyAM Aje maLatI mAMDa-mAMDa hajAra-bAraso kathAo !!! to paNa mane saMtoSa che ke, pUjyapAd AgamoddhAraka zrI AnaMdasAgara sUrizvarajInA adhUrA rahI gayelA svapnone paripUrNa karavAnuM sadbhAgya mane sAMpaDyuM ane anekAneka pUjya zrI, zramaNIvRMda ane zrutapremIonA dravyabhAvayukta sahakAra, preraNA, bhAvanA, AzIrvAda ane prArthanAonA prerakabaLothI gaNadhara kRt zabdone punaH zabdadeha arpI kiMcit cetanA pUrI zakyo chuM. - muni dIparatnasAgara Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimpaladesaNasa zrI AnaMda kSamA lalita suzIla sudharmasAgara gurUbhyo namaH ArA-kathAnuyora khaMDa-1 uttama puruSa caritra saMsAramAM je pUjya, zreSTha athavA viziSTa sanmAnanIya che teone uttamapuruSa kahevAya che. A uttamapuruSone zalAkApuruSa paNa kahe cheAvA zalAkApuruSanI saMkhyA tresaThanI gaNAvela che tIrthaMkara-24, cakravartI-12, baLadeva-9, vAsudeva-9 ane prativAsudeva9 e rIte trezaTha zalAkA puruSa batAvela che. jenA caritra varNanane Azrine trizaSThI zalAkA puruSa caritra" nAmano graMtha paNa che. koI AcArya bhagavaMta prativAsudevanI gaNanA A utama puruSomAM nathI karatA teo copana uttama puruSo gaNAve che. tene Azrine "cauppana mahApuruSa cariya" nAmano graMtha paNa upalabdha che. (* samavAya-14, sUtra-13ramAM capana uttama puruSa kahyA che. temAM prativAsudevone gaNyA nathI) Agama graMthomAM vartamAna kALe upalabdha sAhityamAM prApta mAhitI AdhAre ahIM tIrthakara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva, prativAsudevanA caritra-kathAnaka ke kathAMzanA varNano karela che. jemAM atita, anAgatanA temaja airAvata kSetranA uttama puruSonA kathAMza paNa samAvI lIdhela che. pUrve jyAre dRSTivAda nAmanuM bAramuM aMga astitvamAM hatuM tyAre to tIrthakara gaMDikA, cakravartI maMDikA, baLadeva caMDikA, vAsudeva caMDikA Adi gaMDikAo "gaMDikAnuyoga" vibhAgamAM upalabdha hatI ja. te kALe dharmakathAnuyogamAM tIrthakara Adi uttama puruSonA caritronuM kathana ane paThana sulabha ja hatuM paNa vartamAna kALe dharmakathAnuyoga ati kRza thato gayo, pariNAme AgAmika kathAomAM jeTalI mAhitI hAla maLe che teno ja A uttamapuruSa caritromAM samAveza thaI zakela che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 Agama kathAnuyoga-1 'khaMDa1 uttama puruSa caritra -: adhyayana-1-tIrthakara caritra :bhUmikA-tIrthakara tIrthakara eTale je tIrthanI sthApanA kare che. sAdhu, sAdhvI, zrAvakazrAvikArUpa caturvidha saMghanI athavA prathama gaNadharanI sthApanA karanArane tIrthakara kahe che. AcAra, sUtrakRtu Adi bAra aMgarUpa pravacananI teo dezanA Ape che. A arthasabhara dezanAne gaNadharo (tIrthakaranA mukhya ziSyo) sUtrarUpe guMthe che. tIrthakaranI vANInI eka vizeSatA hoya che ke te pratyeka sAMbhaLanAra prANI te dezanAne pota-potAnI bhASAmAM samajI zake che kemake pravacana sAMbhaLanAra prANInI je bhASA hoya te bhASAmAM Apo Apa ja tIrthakara bhagavaMtonI vANI parAvartana pAme che. je uttama manuSyo pUrvanA manuSyabhave tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karIne AvelA hoya te tIrthakara bane che. teo haMmezAM uttama kULomAM ja janme che. temanA jAti ane vaMza uttama ja hoya che. teo kadApI aMtya, prAMta, aghama, tuccha, daridra, kRpaNa, bhikSu Adi kuLamAM janmatA nathI. teo mAtAnA garbhamAM Ave tyAre haMmezA teonI mAtA cauda mahAnuM svapnone jue che. teone janmathI ja mati, kRta, avadhi e traNa jJAna hoya che ane jyAre dIkSA le tyAre mana:paryava nAmanuM cothuM jJAna utpanna thAya che. teo svayaMbhuddha hoya che arthAt ApameLe ja bodha pAmanArA hoya che. teo temanA dekhAva, rUpa, buddhi, zakti, jJAna Adi sarva bAbatomAM cakravartI, baLadeva, vAsudeva AdithI caDhIyAtA hoya che. teo cotrIza atizayothI yukta hoya che. tIrthakaronA jIvananI pAMca ghaTanA ati mahattvanI che. cyavana-mAtAnA garbhamAM AvavuM, janma, dIkSA, kevaLajJAna prApti ane nirvANa A pAMca ghaTanAne kalyANaka zabdathI oLakhavAmAM Ave che. A pAMce kalyANakonI ujvaNI indra Adi devo ApaNI A pRthvI upara AvI kare che. teo paramAtmAnI stuti stavanA Adi kare che. paramAtmAne kevaLajJAna thayA pachI devo samavasaraNanI racanA kare che. puSpavRSTi ityAdi anekavidha pravRtti kare che, je tIrthakara paramAtmAnA atizayone AbhArI hoya che. tIrthakarone Adikara, arahaMta, buddha, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhUmikA 35 dharmavacAturaMta cakravartI, bhagavaMta Adi anekavidha saMbodhanothI saMbodhAtA hoya che. pratyeka utsarpiNI ke avasarpiNInA kALacakra daramiyAna bhArata ane airAvata kSetramAM covIza-covIza tIrthaMkaro thAya che. jemAMnA eka tIrthakara suSamaduSamA kALamAM ane trevIsa tIrthakaro duHSamasuSamAM kALamAM thatA hoya che. samagra manuSya kSetramAM ochAmAM ochA vIsa ane vadhumAM vadhu ekaso sItera tIrthakaronuM astitva hoya che. phakta jaMbUtIpamAM ja ochAmAM ochA cAra tIrthakara ane vadhumAM vadhu cotrIza tIrthakara hoya che. covIza tIrthakaromAM pahelA ane chellA tIrthakaramAM sarvavirati dharmanI prarUpaNA pAMca mahAvrata tathA acalakatvarUpe ane madhyanA bAvIza tIrthakaro tathA mahAvideha kSetranA sarva tIrthakaro sarvavirati dharma caturyAma tathA sacelakatvarUpe prarUpe che. jo ke dezavirati arthAt gRhasthadharma to sarvemAM bAra vrata rUpe ja hoya che. tIrthaMkara paramAtmA saMbaMdhi A ati saMkSipta oLakha ahIM rajU karI che. vizeSa kathana temanA-temanA caritra kathAnakomAM jovuM. (tIrthaMkara paramAtmA viSayaka mAhitI srotanA Agama saMdarbha) AyA. mU. 510 thI 513; AyA.mU. 1- AyA.ni. 1-gna sUya cUy.3; sUya.mU.18-4; sUya ni- ThA. mU.280, 3ra1; ThAmU. 116-vR. sama. mU. 54, 110, 271, 346, 354, 374; bhaga. mU. 5, 420, 518, 19, 601, 7-5, 799, 800; bhagamU.4-vR; nAyA. 5, 46, 23, 76 thI 79, 81, 96 thI 108; pA . 34, 44; uva 34; deviMda. 239; bu. bhA. 6369, bu.bhA. 1-vuM; viva.bhA. 4350, 4683; jIta.bhA. 469; Ava. ni. 75, 90 thI 92, 212 thI 220, 236, 25, 291, 292, 540, 541, pa71, 577, 74ra; Ava.bhA. 100; Ava yU. 1-. 85, 131, 135 thI 151, 181, 235, 239, 250 thI 325, 330, 331; -ra-pU. 62, 258; utta. 858, 859, 1156, naMdI 18, 19, mU.1-pR. kalpa.mU. 15 thI 17-vR. -- - - - - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 Agama kathAnuyoga-1 - kulakara-vaktavyatA 0 prathama tIrthakara RSabha paMdaramAM kulakara thayA. - jaMbU. 41; 0 RSabha kulakaranA zAsanamAM dhikkAra daMDanIti hatI - jaMbU. 42; 0 zreNika rAjA AgAmI covIsInA prathama tIrthaMkara "mahApagha' thaze teno janma "saMmati' kulakaranI bhadrA' bhAryAnI kutithI thaze. ThA. 871; A vacano tIrthakara kathAnakanI bhUmikAmAM kulakaranA sthAnane pratipAdita karanArA che, kemake pUrva kulakara vyavasthA hoya che pachI tIrthakara vaMza, cakravartI vaMza Adino AraMbha thAya che. - samavAyamAM paNa pahelA kulakara ane pachI tIrthakaranA nAmano ullekha che. dvAdazAMgInA bAramAM daSTivAda nAmaka aMgamAM gaMDikAnuyogamAM paNa tIrthakara caMDikAnI pahelA kulakara caMDikAno ullekha che - naMdI.yU.5. 112, naMdI. hA. 115, naMdI mU.154-q. A sarve hakIkatone dhyAnamAM laIne atre sarva prathama kulakara viSayaka vaktavyatA noMdhela che. taduparAMta "RSabha" kulakara vaMzamAM thayA hovAthI prathama tIrthakaranI aitihAsika bhUmikArUpe paNa kulakara vaktavyatA jarUrI che. 0 kulakara'no artha :- mAnavasamUha rUpa kULanI vyavasthA Adi karavAmAM samartha tathA viziSTa buddhisaMpanna puruSane kulakara kahe che. tene mAnava kULano netA, rAjyapAla ke nyAyapAlaka paNa kahe che ke je zAsananItino amala karAve che ane zAMti tathA vyavasthAne jALave che. 0 kulakara utpatti - suSama duHSama nAmanA trIjA ArAmAM chellA tribhAgane pUrNa thavAmAM palyopamano AThamo bhAga jeTalo samaya bAkI rahe tyAre dakSiNArka bharatamAM gaMgA ane siMdhu nadInA madhyakhaMDamAM dareka utsarpiNI, avasarpiNImAM kulakaronI utpatti thAya che. sama. 225; jaMbU41,53, jaMbU.mU. 41-pR. Ava. ni.150,151; 0 kulakara saMkhyA saMbaMdhi traNa paraMparA 1. kulakaronI saMkhyA sAta batAve che - ThA. sama bhaga. Ava. 2. kulakaronI saMkhyA daza batAve che - ThAsama. 3. kulakaronI saMkhyA paMdara batAve che - jaMbU. AgamanI vAMcanAonI bhinnatA ane vibhinna paraMparAne kAraNe A saMkhyAbheda dRSTigocara thato hoya tevuM lAge che. vaLI Avazyaka sUtra sAta kulakaranI prarUpaNA batAve che to paNa Avazyaka bhASyamAM 'RSabhano kulakara tarIke ullekha to thayo ja che. juo sAvarakka-mASya 5 ane 8; Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara-kathA 37 4 kulakara - (uttamapuruSa caritra-bhUmikA) thI 1. bharatakSetra - vartamAna avasarpiNI kALa : 0 sAta kulakara paraMparA :- jaMbUdvIpanI A avasarpiNImAM sAta kulakara thayA. vimalavAhana, cakSuSmAna, yazasvI, abhicaMdra, prasenajita, marUdeva ane nAbhi. 1-vimalavAhana - jaMbUDhIpanA bharata kSetranI vartamAna avasarpiNImAM pahelA kulakara thayA. temano janma suSamaduHSamA kALanA aMtima bhAgamAM thayelo. temanI UMcAI 900 dhanuSa hatI. vajasSabha saMghayaNa ane samacaturastra saMsthAna hatu, temanA dehano varNa nirmala suvarNanI prabhA samAna hato. palyopamanA dazamAM bhAganuM AyuSya hatu. kula AyuSyano pahelo dazamo bhAga kumAraavasthAmAM vItAvelo, chelo dazamo bhAga vRddhAvasthAmAM pasAra thayo. madhyamanA ATha bhAga jeTalA AyuSyamAM teo kulakarapaNe rahyA. svAbhAvika pAtaLA eTale ke alpa rAgadveSayuktavALA vimalavAhana kulakara mRtyu pAmIne suvarNakumAra devapaNe utpanna thayA. temano putra cakuSmAna bIjo kulakara thayo. vimalavAhana kulakaranA patnInuM nAma caMdrayazA hatu. te strInuM Ayu, saMghayaNa ane saMsthAna vimalavAhana kulakara pramANe ja hatA. UMcAImAM teNI thoDI ochI UMcAI vALI hatI. teNIno deha nIlavarNano hato. teNI mRtyu bAda nAgakumAra devamAM utpanna thayela. vimalavAhana kulakaranA hAthInuM AyuSya kulakara samAna ja hatuM. te hAthI paNa mRtyu pAmIne nAgakumAra devamAM utpanna thayo. vimalavAhana kulakara tathA hAthI baMne pUrvabhavamAM avaravidehanA vaNika hatA. saraLa hato te kulakara thayo mAyAvI hato te hAthI thayo. traNa prakAranI daMDanItimAM vimalavAhananA zAsanamAM hakkAra nAmanI daMDanIti vartatI hatI. sAta prakAranA vRkSo te vakhate upabhogamAM AvatA hatA - mattAMgaka, bhaMga, citrAMga, citrarasAMga, mayaMga, anaJ, kalpavRkSa. jaMbudvIpa prajJapti anusAra paMdara kulakaromAM vimalavAhana kulakarano krama sAtamo hato (temanI vizeSa kathA tyAM ApelI che) 2 cakSuSmAna :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM te bIjA kulakara thayA. temanI UMcAI 800 dhanuSa hatI. dehano varNa nIlavarNa prabhA samAna hato, AyuSya asaMkhya pUrva varSo hatuM, mRtyu pAmIne teo suvarNakumAra devapaNe utpanna thayA tenI patnInuM nAma caMdrakAMtA hatuM. trIjA yazasvI kulakara tenA putra hatA. temanA zAsanamAM hakkAra nAmaka daMDanIti hatI. - pUrvajanma, utpatti, saMghayaNa, saMsthAna, kulakarakALa, hAthI, strIno varNa vagere sarve kathana vimalavAhana kulakara mujaba jANavuM. - paMdara kulakaranI gaNanAmAM cakSuSmAnano krama AThamo che. 3cazasvI (jasama) :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM te trIjA kulakara thayA. temanI UMcAI 700 dhanuSa hatI. dehano varNa nIlavarNa prabhA samAna hato. AyuSya asaMkhya pUrva varSonuM hatuM. paNa bIjA kulakara karatA ochuM hatuM. mRtyu pAmIne te udadhikumAra deva thayA. tenI patnInuM nAma surUpa hatu. kulakara abhicaMdra teno putra thayo. temanA zAsanakALamAM svalpa aparAdha karanAra mATe hakkAra nAmaka daMDanIti hatI ane mahAaparAdha karanAra mATe Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 Agama kathAnuyoga-1 makkAra nAmaka daMDanIti hatI. - pUrvajanma, utpatti, saMghaya, saMsthAna, kulakarakALa, strIno varNa, gati, hAthI vagere sarve kathana vimalavAhana kulakara pramANe jANavuM. - paMdara kulakaranI gaNanAmAM temano krama navamo che. 4-abhicaMdra :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM te cothA kulakara thayA. temanI UMcAI 650 dhanuSa hatI. teno dehano varNa caMdra samAna gauravarNano hato. AyuSya asaMkhyapUrva varSonuM hatuM paNa trIjA kulakara karatA ochuM hatuM. mRtyu pAmIne te udadhikumAra deva paNe utpanna thayA tenI patnInuM nAma pratirUpA hatuM. temanA zAsanakALamAM svalpa aparAdha mATe hakkAra daMDanIti ane mahAaparAdha mATe makkAra daMDanIti hatI. - pUrvajanma, utpatti, saMghayaNa, saMsthAna, kulakarakALa, strIno varNa, gati, hAthI vagere sarve kathana vimalavAhana kulakara pramANe jANavuM. - paMdara kulakaranI gaNanAmAM temano krama dazamo che. - sAta kulakara paraMparAmAM abhicaMdra pachI prasenajitano krama Ave che. jyAre paMdara kulakaramAM abhicaMdra pachInA kulakara caMdrAbha che. kulakaravaMza saMbaMdhi vAcanA bhedane kAraNe Ama hovAno saMbhava che. pa-prasenajita :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM te pAMcamAM kulakara thayA. temanI UMcAI 600 dhanuSa hatI. tenA dehano varNa nIlavarNa prabhA samAna hato. AyuSya asaMkhya pUrva varSonuM hatuM, paNa te cothA kulakara karatAM ochuM hatuM. mRtyu pAmIne te dvIpakumAra devapaNe utpanna thayA. tenI patnInuM nAma cakSuSkAMtA hatu. marUdeva kulakara tenA putra hatA. temanA zAsanakALamAM jaghanya aparAdha mATe hakkAra daMDanIti, madhyama aparAdha mATe makkAra daMDanIti ane utkRSTa aparAdha mATe dhikkAra daMDanIti hatI. - pUrvajanma, utpatti, saMghayaNa, saMsthAna, kulakarakALa, strIno varNa, gati, hAthI vagere sarve kathana vimalavAhana kulakara pramANe jANavuM. - paMdara kulakaranI gaNanAmAM temano krama bAramo che. 6marUdeva :- bharatakSetranI A avasarpiNInA te chaThA kulakara thayA. temanI UMcAI 550 dhanuSa hatI. temanA dehano varNa nirmaLasuvarNa prabhA samAna hato. AyuSya asaMkhyapUrva varSonuM hatuM, paNa te pAMcamAM kulakara karatA ochuM hatuM. mRtyu pAmIne te dvIpakumAra devapaNe utpanna thayA. tenI patnInuM nAma zrIkAMtA hatu. nAbhi kulakara tenA putra hatA. temanA zAsanakALanI daMDanIti prasenajita kulakara samAna hatI. - pUrvajanma, utpatti, saMghayaNa, saMsthAna, kulakara kALa, strIno varNa gati, hAthI vagere sarve kathana vimalavAhana kulakara samAna jANavA. - paMdara kulakaranI gaNanAmAM temano krama teramo che. 7nAbhi :- avaravidehamAM be vaNika hatA. eka saraLa svabhAvI ane bIjo mAyAvI. baMnenuM mRtyu thayuM. saraLa vaNika nAbhi kulakararUpe jamyA. tenA pitAnuM nAma marUdeva ane mAtAnuM nAma zrIkAMtA hatuM. nAbhi kulakaranI sAthe tenI yugalInI evI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara kathA 39 marUdevAno janma thayo, je tenI patnI hatI. A nAbhi A bharatakSetranI vartamAna avasarpiNImAM sAtamAM ane chellA kulakara thayA (jaMbUkIpa prajJapti anusAra te caudamAM kulakara thayA) bhagavAn RSabha tenA putrarUpe janmyA. nAbhi kulakarano janma thayo tyAre A avasarpiNI kALanA suSamaduHSama nAmaka ArAno aMtya bhAgano kALa vartato hato. temanA kula AyuSyano pahelo dazamo bhAga kumArarUpe pasAra thayo. madhyanA ATha bhAga kulakara avasthA bhogavI ane chello dazamo bhAga vRddhAvasthAmAM rahyA. nAbhikulakara ane marUdevAe je yugalane janma Apyo tenuM nAma RSabha ane sumaMgalA hatuM. nAbhi kulakaranI UMcAI pa25 dhanuSa hatI. (bIjA mate para0 dhanuSa hatI). vajaRSabha saMghayaNa ane samacaturastra saMsthAnathI yukta hatA. temanA dehano varNa nirmala suvarNa prabhA samAna hato. temanuM AyuSya saMkhyAta varSanuM hatuM. (jo ke bIjA mate asaMkhyAta varSa hatu. paNa marUdevAmAtA kevaLI thayA, asaMkhyAta varSanA AyuSyavALAne kevaLa jJAna thAya nahIM, tethI marUdevAnuM AyuSya saMkhyAta varSanuM ja hoya te nAbhi kulakaranA yugalInI hovAthI nAbhinuM AyuSya paNa saMkhyAta varSanuM hovuM joIe te mata vadhAre yogya lAge che) teo AyuSya pUrNa karIne nAgakumAra devapaNe utpanna thayA. nAbhi kulakaranA patnI marUdevAnuM saMghayaNa ane saMsthAna nAbhi pramANe ja hatuM. UMcAI thoDI alpa hatI. teNInA dehano varNa nIlavarNaprabhA samAna hato. marUdevAne te ja bhave kevaLajJAna thayuM ane aMtakRt kevalI thaI mokSe gayA (tatsambandhI vizeSa kathA RSabha caritramAM jovI.) pUrvabhavano mAyAvI vaNika je nAbhi kulakaranI sAthe tyAM hAthI rUpe janmyo hato. jenuM AyuSya vagere nAbhi kulakara samAna ja hatuM. te hAthI mRtyu pAmIne nAgakumAra bhavanapatimAM utpanna thayo. nAbhi kulakaranA kALamAM mukhyatve dhikkAra daMDanIti hatI. paNa kavi niryukti. abhiprAya anusAra alpa aparAdhe hakkAra daMDanIti, madhyama aparAdhe makkAra daMDanIti ane utkRSTa aparAdhe dhikkAra daMDanItithI zAsana calAvAtuM hatuM. (sAta kulakara paraMparA ane kathAnaka saMbaMdhi Agama saMdarbha) :ThA. 648 thI 651, 654; sama. 191, 260 thI ra62; jaMbU. 41, 4ra Ava ni 154 thI 168; Ava.yU. 1-pR. 128, 1299 kalpa 194-vR; 0 paMdara kulakara paraMparA :- te samaye - suSama-duHSama nAmanA trIjA ArAnA chellA tribhAganI samApti thavAmAM palyopamano AThamo bhAga bAkI rahyo tyAre paMdara kulakara thayA. 1. sumati, 2. pratikRti, 3. sImaMkara, 4. sImaMdhara, 5. kSemaMkara, 6. kSemaMdhara, 7. vimalavAhana, 8. cakSuSmAna, 9. kasama, 10. abhicaMda, 11. caMdrAbha, 12. prasenajituM 13. marUdeva, 14. nAbhi 15. RSabha. - jaMbU. 41 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 Agama kathAnuyoga-1 1. sumati :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM paMdara kulakaramAMnA prathama kulakara hatA. tenA zAsanamAM hakkAra daMDanIti hatI. sarvaprathama manuSyoe anaMta AkAzamAM jyAre caMdra ane sUryane joyA tyAre bhayathI kaMpI uThayA. teo vicAravA lAgyA ke ApattionI ghanaghora ghaTA chavAvAnI che. te bhayabhIta mAnavone prathama kulakare AzvAsana ApI samajAvyuM ke A sUrya-caMdra navA nathI ugyA paNa te to rojeroja uge che ane Athame che. paraMtu tejAMga jAtinA atyaMta prakAzapUrNa kalpavRkSone kAraNe ApaNe tene joI zakatA na hatA. have te jAMga kalpavRkSano divya prakAza maMda thaI rahyo che tethI ApaNane sUrya-caMdra dekhAI rahyA che, tethI bhayabhIta thavAnI AvazyakatA nathI. jana mAnasano bhaya naSTa karavAthI te kulakara kahevAyA. (tiloyAnnattimAM ahIM pratikRta kulakaranuM nAma jaNAvela che.) - 2. pratikRti :- bharatakSetranI vartamAna avasarpiNInA bIjA kulakara hatA. tenA zAsanamAM hakkAra deDa nIti hatI, pahelA kulakaranA avasAna pachI tejAMga nAmaka kalpavRkSa saMpUrNa nAza pAmyA. jenAthI gahero aMdhakAra chavAI gayo. aMdhakAra thavAthI AkAzamAM asaMkhya tArA jhagamagavA lAgyA. lokoe prathama vakhata tArAo joyA. temanuM hRdaya bhayathI AzaMkita thaI gayuM. bIjA kulakare lokone samajAvyuM ke tejAMga kalpavRkSanA nAza thavAthI rAtrinA aMdhakAramAM tArAno prakAza dekhAI rahyo che, tArAmaMDala to A pahelAM paNa hatuM ja. lokone A vAta samajAvAthI teo bhayamukta banyA ane te bIjA kulakara tarIke oLakhAyA. (tiloyAnnattimAM ahIM sumati/sampatti kulakaranuM nAma Ave che.) 3. sImaMkara :- bharatakSetranI vartamAna avasarpiNImAM paMdara kulakaramAMnA trIjA kulakara thayA. tenA zAsanamAM hakkAra daMDanIti hatI. sImaMkara kulakaranA samayamAM kalpavRkSonI phaLa devAnI mAtrA ghaTavA lAgI, jenAthI badhAM manuSyonI AvazyakatA pUrNa thatI na hatI. teo ekabIjAnA vRkSo paratve potAno mAlikI bhAva sthApavAno prayAsa karavA lAgyA. sImaMkare kahyuM ke A rIte saMgharSa karavAthI samAdhAna nahIM thAya. tame sImA-maryAdA nirdhAraNa karo, sImA nirdhAraNa karavAthI saMgharSa zAMta thayo ane te kulakara kahevAyA. (tiloyAnnattimAM sImaMkarane pAMcamAM kulakara tarIke jaNAvela che.) 4. sImaMdhara :- bharatakSetranI vartamAna avasarpiNInA paMdara kulakaramAMnA cothA kulakara thayA. tenA zAsanamAM hakkAra daMDanIti hatI jyAre kalpavRkSanI mAlikInA saMdarbhamAM paraspara saMgharSa thavA lAgyo tyAre vRkSo upara nizAnI karI saMgharSano aMta lAvavAthI te kulakara kahevAyA. (tiloyAnnattimAM sImaMdharane chaThA kulakara kahyA che. temanA mate hakkAra ane makkAra baMne daMDanIti temanA zAsanamAM hatI.) 5. kSemaMkara :- jaMgalomAM pahelAM paNa vAgha vagere pazu hatA, paNa teo svabhAve saumya hatA. kALakrame A pazuomAM krUratA pravezI, teo manuSyone saMtApavA lAgyA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara-kathA 41 kSemaMkare lokone kahyuM ke tame samUha banAvIne raho jethI pazuo tamane kaSTa na ApI zake. A rIte te kulakara nAme prasiddha thayA. (tiloyAnnattimAM hemaMkarane trIjA kulakara kahyAM che.) 6. kSemaMdhara :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAMnA chaThA kulakara thayA. temanA zAsanamAM makkAra daMDanIti hatI. jyAre pazuomAM adhika krUratA pravezI, teo mAnavasamUha upara humalA karavA lAgyA, tyAre kSemaMdhare kahyuM ke pazuothI bacavA mATe tame sAthe daMDa rAkho jethI pazu jaldIthI AkramaNa na kare. e rIte teo paNa kulakara tarIke prasiddha thayA. (tiloyapattimAM lemaMdharane cothA kulakara kahyA che. tenA mate lemaMdharanA zAsanamAM hakkAra daMDanIti hatI.) 7, vimalavAhana :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAMnA sAtamA kulakara thayA. temanA zAsanamAM makkara daMDanIti hatI. eka vakhata eka yugala vanamAM ahIM-tahIM paribhramaNa karI raheluM. eka virATakAya sapheda hAthI sAme Avyo. te yugale te hAthIne ghaNAM khehathI paMpALyo. te hAthIne jAtismaraNa jJAna thayuM ke ame baMne to pUrvabhavamAM pazcima mahAvidehamAM ghaniSTha mitra hatA. A saraLa prakRttivALo hovAthI manuSya thayo ane huM mAyAvI hovAthI tiryaMca-pazu thayo. te hAthIe potAnI suMDha vaDe te yugala daMpattine AliMgana karyuM ane potAnI pITha upara besADyuM. bIjA yugaloe jyAre tene vAhana para beThelA joyA tyAre temane ghaNuM Azcarya thayuM kema ke tenI pahelA koIne vAhana upara besela joyA na hatA. te yugalo vicAravA lAgyA ke A manuSya amArA badhAthI vadhu zaktizALI che tethI tene ApaNo mukhI banAvIe. e rIte vimalavAhana kulakara rUpe prasiddha thayA. ujjavala krAMtivALA hAthI para beThela hovAthI te vimalavAhananA nAme oLakhAvA lAgyA. tenuM anukaraNa karI bIjA manuSyoe paNa pazuone pAlatu banAvavAno prayAsa zarU karyo (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "vimalavAhana" juo). 8. cakSuSmAna :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAMnA AThamAM kulakara thayA, tenA zAsanamAM makkAra daMDanIti hatI. "tiloyapannatti" graMthakAranA jaNAvyA mujaba A kulakaranA samayamAM yugaloe potAnA saMtAnane joyA, teo bhayabhIta thaI gayA. cakSuSmAne samajAvyuM ke tame bhayabhIta na thazo A tamArA ja saMtAna che. te yugalo potAnA saMtAnanuM mukha jovA lAgyA ane mukha jotA-jotA ja paraloka vAsI banI gayA. (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "cakuSmAnuM" juo). 9. yazasvI (garama) :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdaramAMnA navamAM kulakara thayA. tenA zAsanamAM makkAra daMDanIti hatI. A kulakare yugalone potAnA saMtAnanA nAmakaraNa mATenuM jJAna ApyuM. kemake te kALamAM saMtAnane jotA ja yugalo mRtyu pAmatA na hatA. e rIte nAmasaMskaraNano AraMbha thayo. (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "yazasvI" juo.) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 Agama kathAnuyoga-1 10. abhicaMdra :- bharatakSetranI A arpiNInA paMdara kulakaramAMnA dazamAM kulakara thayA. tenA zAsanamAM makkAra daMDanIti hatI. A kulakare kuLanI suvyavasthAnI sAthe bALakonA raDavAne rokavA mATe tene khavaDAvavA - pIvaDAvavAnI vidhi batAvI. te rIte yugalo potAnA bALakonuM pAlana-poSaNa karavA lAgyA. keTalAMka divasa pAlana-poSaNa karI te yugalanuM mRtyu thatuM hatuM. (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "abhicaMdra" - juo) 11. caMdrAbha :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAM agiyAramAM kulakara thayA. tenA zAsanamAM dhikkAra daMDanIti hatI. A kulakaranA kALa vakhate RtumAM parivartana zarU thayuM. pahelAM Rtuo samazItoSNa hatI. vizeSa ThaMDI nahIM, vizeSa garamI nahIM, vizeSa varSA nahIM. paraMtu A kALamAM ThaMDI ane garamImAM vRddhi thaI. dhummasa chavAvAthI sUryano pUrato tApa manuSyone na maLavAthI teo kyAreka tharatharatA hatA. caMdrAbha kulakare temane samajAvyuM ke sUryanA kiraNothI A ThaMDI sAme rakSaNa maLI zake che. lokone te rIte zAMtino anubhava thayo. 12. prasenajita :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAM bAramA kulakara thayA. tenA zAsanamAM dhikkAra daMDanIti hatI. A kulakaranA kALamAM bALakono janma jarAyuthI viMTAyelA hoya te rIte thato joI yugalo bhayabhIta thatA hatA. prasenajite samajAvyuM ke jarAyunuM paDala khaseDI do ane bALakonuM yogya rIte pAlana karo. (- vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "prasenajita" - juo) (- tiloyapatrati graMthakAra prasenajitane teramAM kulakara rUpe jaNAve che.) 13. marUdeva :- bharatakSetranI A avasarpiNInA paMdara kulakaramAM teramAM kulakara thayA. temanA zAsanamAM dhikkAra daMDanIti hatI. A kulakaranA kALamAM AkAzamAM vAdaLo gherAvA lAgyA, vIjaLIo camakavA lAgI. muzaLadhAra varSAno AraMbha thayo. nadIo vahevA lAgI. A dRzya joIne yugalo bhayabhIta thavA lAgyA. marUdeve kahyuM ke have karmayugano turaMtamAM AraMbha thaze. tame bhayabhIta na thazo, naukA banAvI nadI pAra karavI. chatrI jevA AvaraNothI ThaMDI-garamI sAme rakSaNa meLavavuM. sIDhI jevA sAdhanothI parvata upara caDhI javuM, AvA upAyo batAvavAthI te kulakara kahevAyA. (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "marUdeva" jovuM) 14. nAbhi :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM paMdaramAMnA caudamAM kulakara thayA. temanA zAsanamAM dhikkAra daMDanIti hatI. A kulakaranA kALamAM yugalika bALakonI nAbhinI nALa moTI thavA mAMDI. nAbhi kulakare samajAvyuM ke A nALanuM chedana karavuM. te samaya sudhImAM kalpavRkSo naSTaprAyaH thavA lAgyA. vividha dhAnya ane madhura phaLo jaMgalomAM utpanna thavA lAgyA. nAbhie te phaLa ane dhAnyAdi khAvAnI salAha ApI jenAthI yugalikonI zAMti prApta thaI. (vizeSa vigata mATe sAta kulakara paraMparAmAM "nAbhi" jovuM.) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara--kathA 15. RSabha :- bharatakSetranI A avasarpiNImAM paMdaramAMnA paMdaramAM ane aMtima kulakara RSabha thayA. te kulakara nAbhi ane marUdevAnA putra hatA. RSabhanI yugalInI - patnI sumaMgalA hatI. tenA zAsana samaye dhikkAra daMDanIti hatI. teo bharatakSetranI A covIsInA prathama tIrthaMkara thayA. (- bhagavaMta RSabha mATe "RSabhacaritra' jovuM. juo tIrthaMkara caritra) - tIrthaMkara caritranI pUrvabhUmikArUpa kulakaravaMzanI prApya vigatonuM atre nirUpaNa karyuM kemake RSabhane paMdaramAM kulakara kahyA che. (kulakara paraMparA ane kathAnaka saMbaMdhi Agama saMdarbha) jaMbU - 41, 42; (kathAnaka mAhitI -- tiloyapannatti, uddharaNakartA - devendra muni) kulakaronI daMDanIti :- sAta kulakara ane paMdara kulakara baMne paraMparAmAM daMDanItino ullekha maLe che. paraMparA ane vAcanA bhedanI bhinnatA hovA chatAM traNa daMDanIti to baMne paraMparAmAM astitva dharAvatI ja hatI. A daMDanIti zuM hatI ?- aparAdhInA anuzAsana mATenI nIti te daMDanIti. Ava.yU. 1-5.129; ThA. 656-1 kALa doSathI kramazaH kalpavRkSo kSINa thavA lAgyA. pahelA yugaliko saraLa hatA, temanAmAM vivAda thato na hato. kalpavRkSonA kSINa thavAthI temanI jarUriyAto saMtuSTa thatI na hatI. kALanA prabhAve yugalikomAM kaSAya vadhavA lAgyo. yugalikomAM mamatvabhAva utpanna thayo. 'A' mAruM che bIjA koInuM nathI evuM kahetA thaI gayA. bIjAnuM chInavavA lAgyA. svAmItvabhAva karIne paraspara vivAda karavA lAgyA. te vakhate teone thayuM ke ApaNe koIne adhipatirUpe nImIe je zAsanavyavasthAnuM sthApana kare. kulakare temanA vRkSonI vyavasthA goThavI kahyuM ke tamArAmAMthI je A maryAdAnuM ullaMghana kare, tenI vAta mane jaNAvavI, huM teno daMDa karIza. tyAMthI daMDanItino AraMbha thayo. Agama saMdarbha : - ThA. 656%0. 0 daMDanIta - traNa ane sAta H 43 kalpa. 210-vR jaMbU. 42-vR kalpa. 210-pR. Ava.ni. 154-pR. (1) traNa daMDanIti - hakkAra, makkAra, dhikkAra jaMbU. 42; A.ni. 167; kalpa. 210%0; (2) sAta daMDanIti - hakkAra, makkAra, dhikkAra, paribhASaNa, maMDalabaMdha, cAraka ane chaviccheda. Ava.ni. 169; Ava.bhA. 3; ThA. 656; jaMbU. 42-pR. 1. hakkAra daMDanIti :- je koI manuSya nItinuM ullaMghana kare te aparAdha karanAra aparAdhIne eTaluM ja kahevAmAM AvatuM ke hA ! tame A zuM karyuM ? ATalI ja zabda pratADanA te yugano moTAmAM moTo daMDa hato. tene sAMbhaLatA ja aparAdhI pANI-pANI thaI jato, tene potAnI bhUla samajAI jatI. jema samudranI bharatInuM jaLa maryAdA oLaMge nahIM tema 'hA kAra' zabdathI zIkSA pAmela yugalika tenI maryAdA oLaMgatA nahIM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 Agama kathAnuyoga-1 te kALamAM "hAkAra' daMDanItithI zAsita thayela yugala lajjA pAmI, vizeSa lajjita thaI, kaMpita ane bhayabhIta thaI cUpa thaI jatA tathA vinaya vaDe nIcuM moDhuM karI UbhA rahI jatA hatA. 2. makkAra daMDanIti :- je koI vyakti nItinuM ullaMghana kare te doSI yugalane mata karo - "AvuM karo nahIM" evI niSedhAtmaka AjJA karAtI. te "mA-kAra" zabda ja moTo daMDa gAto hato, je te yugalane AghAta samAna lAgato hato. ATalA daMDathI te yugala lajjita, vizeSarUpe lajjita thaI kAMpatA-bhayabhIta thatA ane vinayapUrvaka mauna dhAraNa karI nIce moDhe UbhA rahI jatA hatA. 3. dhikkAra daMDanIti :- je koI vyakti nItinuM ullaMghana kare te doSI yugalane (hA! tame A zuM karyuM?, AvuM nahIM karavuM joIe ema hA-kAra ane mA-kAra baMne daMDa ne na gaNakAre tyAre tene) dhikkAra nItithI daMDa karAto "dhikkAra che ke tame AvuM kArya karyuM" AvA tiraskAra sUcaka zabdo sAMbhaLIne teo mRtyudaMDa karatAM paNa vizeSa potAnI jAtane daMDita samajatA. ATalA daMDathI te yugala lajjita thaI yAvat nIce mukhe UbhA rahI jatA. te samayanI prajA svabhAvathI saraLa, mAnasathI komaLa, svayaM zAsita ane maryAdA priya hovAthI A daMDanIti vaDe zAsana cAlatuM hatuM. nAbhi kulakara sudhI A traNe daMDanItio cAlI. (RSabha kulakaranA AraMbha kALa paryanta A daMDanIti cAlI) pachI vadhAre paDato kALa Avyo. yugalonA kaSAyo vadhavA lAgyA teo traNe daMDanItionuM ullaMghana karavA lAgyA. 4. paribhASaNa :- aparAdhIne Thapako Apavo. nItino bhaMga karanArane krodhaAvezapUrvaka upAlaMbha Apavo. 5. maMDalabaMdha :- nItibhaMga karanAra aparAdhIne kSetra maryAdAnI bahAra na javAnI AjJA ApavI. 6. cAraka :- nItino bhaMga karanArane kaidamAM nAMkhavo, baMdhanamAM bAMdhavo. 7. chaviccheda :- aparAdhI vyaktinA hAtha-paga nAsikA Adino cheda karIne tene daMDa Apavo te. A chellI cAra daMDanItino amala bharata cakravartInA kALamAM zarU thayelo, keTalAMka kahe che ke, kulakarakALanA aMte RSabhadevanA zAsanamAM paribhASaNa ane maMDalabaMdha nItino AraMbha thayo ane cAraka tathA chaviccheda daMDanItino AraMbha bharata cakrInA kALe thayo. kulakara kALe kalpavRkSa :- vimalavAhana kulakaranA kALamAM sAta prakAranA vRkSo upabhogamAM AvatA hatA... nAbhi kulakaranA kALamAM kalpavRkSo prAyaH naSTa thaI rahyA hatA. Avo itihAsa pahelAthI chellA kulakara sudhIno kahyo. A kalpavRkSonI saMkhyA sthAnAMga, samavAyAMga, jIvAjIvAbhigama, jaMbUtIpaprajJapti AdimAM dazanI batAvelI che. yugalika yugamAM manuSyonI IcchA alpa hatI. temanA bhUkha, tarasa, vastra, pAtra, makAna AdinI AvazyakatA kalpavRkSothI thatI hatI. A pratyeka vRkSanI potapotAnI phaLa devAnI vibhinna zakti hatI. "koIpaNa kalpavRkSa kaMIpaNa mAMgo to Ape" - e mAnyatA bhrAmaka che. daze kalpavRkSa alaga-alaga Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara kALe kalpavRkSa 45 AvazyakatAnI pUrti karanArA hatA. vimalavAhana kulakaranA kALa pUrve tayAga, dIpAMga ane jyotiraMga traNa kalpavRkSonA naSTaprAyaH thavAnI saMbhAvanAthI temanA kALamAM e traNa sivAyanA bIjA sAta kalpavRkSono ullekha najare paDe che. suSamasuSamA ArAmAM daza prakAranA vRkSo upayogamAM hatA te A pramANe - mattAMgaka, bhUttAMga, tUryAga, dIpAMga, jyotiraMga, citrAMga, citrarasAMga, maryaMga, gRhAkAra ane anagra. ThA986, 987 akarmabhUminA manuSyone daza prakAranA vRkSo upabhoga mATe upasthita hatA. mattAMgaka, bhUttAMga yathAvat anagna. sama 16, 17; te samaye bharatavarSa (kSetromAM tyAM tyAM mataMga nAmanA vRkSasamUho jaNAvelA che.. thAvat anagna nAmanA vRkSasamUho jaNAvelA che. jaMbU. 33; 1. mattAMga :- A vRkSo peya padArtha pUrA pADatA. caMdraprabhA, maNizalAkA Adi jAtivaMta phaLa, patra, puSpa ke sugaMdhita dravyothI nIkaLela sArabhUta rasa ane vividha dravyothI yukta ane yogya kALe saMyojana karI banAvAyela Asava, madhu Adi svAdavALI, prasanna, zatAyu, khajUra AdinA madha jevA varNa, rasa, gaMdha, sparza tathA baLa-vIrya utpanna kare tevA prakAre A vRkSo vividha svAbhAvika pariNAmavALI madyavidhithI yukta ane phaLothI paripUrNa temaja vikasita hatA. te vRkSo, ghAsa vagerethI rahita mULavALA hoya che. 2. bhUtAMga :- A vRkSathI sahaja rUpe pAtra, vAsaNa maLI jatA hatA. jema ghaDo, kaLaza, bhaMgAraka, pAtrI, thALI vagere vAsaNa hoya, je sonA ane maNi ratnonA banelA hoya, tenA para suMdara citrAmaNa karAyela hoya te rIte A vRkSo bhAjanavidhimAM vividha prakAranA vistrasApariNata vAsaNovALA hoya che. phaLothI paripUrNa ane vikasita tathA ghAsa Adi rahita mULavALA hoya che. 3. tUryAga :- A vRkSo vAdya-saMgIta ApatA. jema mRdaMga, Dhola, bhaMbhA, vINA, kAMcatAla vagere vAjiMtra sArI rIte vagADAya che. vAdyakalAmAM nipuNa vyakti je rIte tenuM saMgIta pIrase che. je vAdyo sAyaMta zuddha hoya che, te rIte A sUryAga vRkSa vividha prakAranA svAbhAvika pariNAmathI pariNata thaIne vitatatata-ghana-zuSira e cAra prakAranI vAdyavidhithI yukta hoya che. 4. dIpAMga :- A vRkSo udyota karatA hatA. je rIte sadhyA pachInA samaye navanidhipati cakravartIne tyAM dIpikA hoya che. jenuM prakAzamaMDala cAre tarapha phelAyela hoya che temaja jemAM ghaNI badhI vATa ane bharapura tela hoya che ke je potAnA saghana prakAzathI aMdhakArano nAza kare che, jeno prakAza suvarNakasama yukta pArijAtanA vananA prakAza jevo hoya che. ati pradIpta tejomaya temaja nirmaLa gragaNonI jema prabhAsita ane aMdhakArane nivAranAra evI sUryanI phelAyelI prabhA jevI camakatI hoya che tevI ja rIte A dIpAMga vRkSa paNa anekavidha visasA pariNAmavALI udyotavidhithI yukta hoya che. 5. jyotiraMga :- A vRkSo prakAza ApatA hatA. je rIte tatkALa udaya pAmela zaradakAlIna saryamaMDaLa paDatI evI ulkA, camakatI vijaLI nirdhama pradIpta agri. tapanIya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 suvarNa, azokAdi puSpasamUha, maNiratnonA kiraNo ityAdi potapotAnA varNa ane AbhAthI tejasvI lAge che te ja rIte A vRkSa aneka visrasA pariNAmathI prakAzavidhi yukta hatA. te sukhakArI ane maMda chatAM tejasvI prakAza ApatA hatA. teno AtApa tIvra na hato. parvata jevA A sthira vRkSo AsapAsanA sarva pradezane tathA tyAM rahelA saghaLA padArthone prakAzita karatA hatA. 6. citrAMga :- A vRkSo, phUla, mALA vagere ApatA hatA. jemAM koI prekSAgRha vividha raMgI, ramya, zreSThapuSponI mALAthI sajAvela hoya, vikasita, prakAzita, vikharAyelA puSpaguMjothI suMdara ane vividha prakAranI guMthAyelI mALAthI zobhAyamAna hoya, kuzaLa mAlAkAra dvArA taiyAra thayela mALAo vaDe jenuM saudarya vadhI gayuM hoya, paMcavarNI puSpamALA sthAne sthAne laTakatI hoya, agrabhAge laTakAvelI vanamALAthI je dIptimAna lAgatuM hoya evA prekSAgRha samAna te citrAMga vRkSo anekavidha visasA pariNAmavALI mAlyavidhithI yukta hatA. 7. citrarasAMga :- A vRkSo paramAnna-khAdya padArtho ApatA hatA. je rIte sugaMdhI ane zreSTha jAtinA cokhA ane viziSTa kakSAnI gAyanA zuddha dUdhathI pakAvela, zaradaRtunA ghI, goLa, sAkara Adi bheLavela ati svAdiSTa ane uttama varNa tathA gaMdhayukta dUdhapAka-khIra taiyAra karAya che. je rIte cakravartInA kuzaLa rasoIyA dvArA taiyAra thayela uttama jAtinA cokhA ke jemAM aneka mevA-masAlA Adi nAMkhIne sugaMdhita dravyothI je saMskArita karAyela hoya - ke je zreSTha varNa, gaMdha, rasa, sparzathI yukta thaI baLa-vIrya rUpe pariNata thatA hoya, indriyonI zakti vadhAratA hoya, bhUkha-tarasa zAMta karatA hoya ityAdi guNayukta ane ati priyakArI dravyayukta hoya evA parama AnaMdadAyaka te paramAnna-khIra sadaza A kalpavRkSa hoya che ke jemAM A sAmagrI viDhasA pariNAmathI pariNata thAya che. 8. mayaMga :- A vRkSo AbhUSaNa ApatA hatA. je rIte hAra, mugaTa, kuMDala, mudrikA, bAjubaMdha, kaMdoro Adi AbhUSaNa hoya, vaLI te sUrya, vRSabha, cakramALA Adi AkAravALA hoya, sonA, maNi, ratna AdinI racanAvALA ane ati suMdara hoya te ja rIte A maryAgavRkSo viaisA pariNAmathI AbhUSaNa vidhithI yukta hatA. 9. gehAkAra :- A vRkSo raheThANa-nivAsasthAna ApatA hatA. je rIte prAsAda, aTTAlikA, hAra, gokha, maMDapa, garbhagRha, mohanagRha, citrazALA AdithI sajja evA ghara hoya, goLa, corasa, naMdAvarta Adi AkAravALA hoya, vividha prakAranA bhavano hoya, anekavidha sagavaDo yukta ghara hoya tevI ja rIte A gehAkAra vRkSo paNa vividha prakAranA ati svAbhAvika pariNAmothI pariNata bhavana ane gRhothI yukta hatA. te bhavanomAM sukhe karI caDhI-utarI zakAtuM. tenA pagathIyA paNa najIka-najIka ane vizALa hatAM. temAM sukhe karI Ava-jA thaI zakatI hatI. manane ati priya lAge tevA hatA. 10. anagna :- A vRkSo vastra ApatA hatA. je rIte vividha prakAranA carmavastra, kapAsa ke unanA vastra, mUlAyama vastra, rezamI vastra Adi hoya. A vastro raMgaberaMgI tathA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara-yugalika varNana 47 suMdara citrovALA hoya, sonA-cAMdInA tArothI te guMthAyelA hoya, judA judA dezamAM nirmANa pAmelA hoya, zreSTha nagaronA kuzaLa kArIgaroe banAvelA hoya tevA ja prakAre A anagra vRkSo paNa anekavidha prakAranA, svAbhAvika pariNAmathI pariNata vividha vastrothI yukta yAvat ati zobhAyamAna hatA. 0 daza prakAranA kalpavRkSa - jIvA. 145 0 yugalika varNana - - yugalika puraSa :- anupama, saumya ane suMdara rUpavALA hoya che, uttama bhogasUcaka lakSaNavALA, bhogajanya zobhAyukta, janmathI zreSTha aMgavALA ane sarvAga suMdara hoya che. tenA paga supratiSThita ane kAcabA jevA suMdara, lAlAza yukta taLIyAvALA, mRdu mulAyama ane komaLa, parvata, nagara, samudra, magara, cakra, caMdramA Adi cinhavALA hoya che. paganI AMgaLIo kramazaH moTInAnI ane ekamekanI nikaTa tathA unnata pAtaLA tAmravarNI snigdha nakhovALI hoya che. tenA ghUMTaNa saMsthita ghana ane gUDha hoya che. piMDI kramazaH sthaLa-sthULatara ane goLa hoya che. jAMgha hAthInI sUMDha jevI suMdara, goLa ane puSTa hoya che. zreSTha madonmata hAthI jevI cAla, guhya bhAga ghoDAnI jevo sugupta, AkarNika, azvanI jema maLa mUtrAdi lepathI rahita hoya che. tenI kamara yauvana prApta zreSTha ghoDA ane siMhanI kamara jevI pAtaLI ane goLa hoya che. tenI romarAjI saraLa, sama, saghana, suMdara, zreSTha, pAtaLI, kALI, snigdha, lAvaNyamaya, sukumAra ane ramaNIya hoya che. tenI nAbhi gaMgAnA Avarta samAna dakSiNAvarta taraMga jevI vakra ane sUryanA ugatA kiraNothI khIlelA kamaLa jevI gaMbhIra ane vizALa hoya che. temanI kukSi matsya ane pakSI jevI suMdara tathA puSTa hoya che. peTa mAchalI jevuM kRza hoya che. temanI indriyo pavitra, nAbhikamaLa jevI vizALa, paDakhAM nIcA namelA pramANopeta ane suMdara hoya che. pIThanI haphI mAMsala hovAthI dekhAtI nathI. zarIra suvarNa samAna kAMtivALuM nirmaLa, suMdara ane nirUpahata hoya che. te zubha lakSaNothI yukta hoya che. vakSa:sthaLa suvarNanA zilAtala jevuM ujvaLa, prazasta, samatala, puSTa, vistIrNa ane vizALa hoya che. chAtI para zrIvatsanuM cinha hoya che. tenI bhujA nagaranA AgaLIyA jevI lAMbI, bAha vizALa, hAthonI kalAI daDha, AnaMdadAyaka, puSTa, susthita, suzliSTa, ghana, sthira, subaddha ane gUDha parva saMdhivALI hoya che. tenI hatheLI lAla varNanI, puSTa, komaLa, mAMsala, prazasta lakSaNovALI, suMdara ane paraspara maLela AMgaLIyo vALI hoya che. A AMgaLIyo puSTa, goLa, sujAta ane komaLa hoya che. tenA nakha tAmravarNa, pAtaLA, svaccha, manohara ane snigdha hoya che. hAthomAM caMdra, sUrya, zaMkha, cakra, dakSiNAvarta svastikanI rekhAo hoya che. je rekhAo zreSTha lakSaNa yukta, uttama, prazasta, svaccha ane AnaMdaprada hoya che. khabhAo ati suMdara, pratipUrNa, vipula ane unnata hoya che. Doka cAra AMgaLa pramANa ane zreSTha zaMkha jevI, dADhI avasthita, suvibhakta vALavALI, mAMsala, suMdara saMsthAnavALI ane prazasta hoya che. hoTha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 Agama kathAnuyoga-1 biMbaphaLa jevA lAla, dAMta caMdramAM jevA ujvaLa ane akhaMDita temaja pAse pAse rahelA, jIbha tathA tALavuM tapanIya suvarNa samAna hoya che. - tenuM nAmaka garUDanA nAka jevuM dIrdha sIdhuM ane UMcu hoya che. AMkho sUryavikAsI kamaLa jevI, jenA khUNA lAla, madhyabhAga kALo ane bAkI zveta dhavala samAna hoya che. tenI bhramara paNacha caDhAvela dhanuSya jevI, ramaNIya, kALI, saMgata, dIrgha, sujAta, pAtaLI ane nigdha hoya che. tenA kAna mastakanA bhAga sudhI kaMIka joDAyelA ane pramANopeta hoya che. kapALa mAMsala, lalATa prazasta vistIrNa ane samatala tathA mukha pUnamanA caMdra jevuM saumya hoya che. tenuM mastaka uttama ane chatrAkAra, zIrSa ghana subaddha ane prazasta lakSaNoyukta temaja goLa, majabUta ane unnatta hoya che. khopaDInI cAmaDI dADamanA phUla jevI lAla ane nirmaLa suvarNa samAna suMdara hoya che. mastakanA vALa ghana, nibiDa, mRdu, nirmaLa, prazasta, sUkSma lakSaNovALA, sugaMdhI, kALA, snigdha, ghuMgharALA tathA dakSiNAvarta hoya che. te manuSyo lakSaNa, vyaMjana, guNothI yukta, suMdara svarUpavALA, prasannatAdAyI, darzanIya, abhirUpa hoya che. te suMdara svaravALA, siMha samAna garjanA karanArA, madhura svara, madhura ghoSa, susvara, sughoSavALA, kAMtimaya zarIravALA, vajaRSabhanArAca saMghayaNa ane samacaturastra saMsthAnavALA, snigdha, rogAdirahita, prazasta zarIrI, nirUpamazarIrI, parasevomela AdithI rahita, anukUla vAyuvegavALA, nirlepa gudAvALA, kabUtaranI jema badhuM pacAvanArA ane sugaMdhI zvAsocchavAsa vALA hoya che. tene cosaTha pAMsaLIo hoya che. te manuSyo svabhAvathI bhadra, vinIta, zAMta, alpakaSAyI, mArdava, alpa IcchAvALA, alpa parigrahI, akrUra, vRkSomAM rahenArA, svaira vihArI ane eka divasane AMtare AhAranI abhilASAvALA hoya che. - yugalika strI :- A strIo zreSTha avayavo dvArA sarvAga suMdara hoya che. tenA paga ati vikasita paghakamaLa jevA sukomaLa ane kAcabAnA jevA unnata hoya che. paganI AMgaLIyo sIdhI, komaLa, dhULa, aMtararahita, puSTa ane paraspara nikaTa hoya che. nakha unnata, AnaMdadAyI, pAtaLA, tAMbA jevA lAla, svaccha ane snigdha hoya che. pIMDI romarahita, goLa, suMdara, saMsthita, utkRSTa zubha lakSaNavALI ane prItikara hoya che. ghuMTaNa sunirmita, gUDha, subaddha sAMdhAvALA hoya che. tenI jaMghA kadalInA staMbhathI paNa vadhu suMdara, vraNAdi rahita, sukomaLa, mRdu, komaLa, paraspara nikaTa, samAna pramANavALI, sujAta, goLa, moTI ane AMtarArahita hoya che. teno nitaMba bhAga aSTApada vratanA paTTanA AkArano, zubha, vistIrNa ane moTo hoya che. mukhapramANathI bamaNo, vizALa, mAMsala ane subaddha teno jaghana pradeza hoya che. udara vaja jevuM suzobhita, zubha lakSaNayukta ane pAtaLuM hoya che. teNInI kamarano bhAga traNa vaLa paDato hoya tevo, pAtaLo ane lacIlo hoya che. tenI romarAji saraLa, sama, maLelI, janmajAta pAtaLI, kALI, snigdha, suhAvanI, suMdara, suvibhakta, sujAta, kAMta, zobhAyukta ane ramaNIya hoya che. nAbhi gaMgAnA AvartanI jema dakSiNAvarta sUryavikAsI kamaLa jevI gaMbhIra ane vizALa hoya che. kukSi ugratArahita, prazasta ane sthaLa hoya che paDakhAM akelA saMdara pamANopeta parimita mAtrAvALA sthaLa ane Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakara-yugalika varNana 49 AnaMdadAyaka hoya che. pIThanI haDDI ane pAMsaLI na dekhAya tevA mAMsala zarIravALI hoya che. teNInuM zarIra suvarNa kAMtiyukta, nirmaLa, suMdara, javarAdi upadrava rahita hoya che. teNInA stano sonAnA kaLaza jevA, pramANayukta, baMne barAbara maLelA, sujAta ane suMdara hoya che. tenA stananI DIMTaDI te stano para mugaTa jevI zobhe che. baMne stano goLa, unnata ane AkAramAM prItikArI hoya che. tenI baMne bAhu sarpanI mAphaka kramaza: nIce tarapha pAtaLI, goLa, paraspara samAna, potapotAnA sAMdhA sAthe joDAyelI, namra, ati Adeya. ane suMdara hoya che. nakha tAmravarNanA hoya che. paMjA mAMsala, AMgaLIyo puSTa komaLa ane zreSTha hoya che. hAthanI rekhAo snigdha, suviracita, zubha cinhothI yukta hoya che. tenI kakSa ane vasti pIna ane unnata hoya che. tenA gAla bharAvadAra, gardana cAra AMgaLa pramANa ane zreSTha zaMkha jevI hoya che. DADhI mAMsala, suMdara AkAravALI tathA zubha hoya che. nIcalo hoTha dADamanA phUla jevo lAla, dIptimAna, puSTa, kaMIka vaLAMkavALo, uparano hoTha paNa ghaNo ja suMdara hoya che. dAMta caMdra Adi samAna zveta ane AMtarArahita hoya che. tALavuM ane jIbha raktakamaLa jevA lAla, mRdu ane komaLa hoya che. nAka kaNeranI kaLI jevuM sIdhuM, unnata, Rju ane tikSNa hoya che. netro zaradaRtunA kamaLa ane caMdravikAsI kamaLa jevA kaMIka zreta, lAla ane kRSNa varNanA hoya che. vacce kALI putaLI jevI kIkIothI ghaNAM ja suMdara lAge che. locana caMcaLa, kAna sudhI kheMcAyelA ane kaMIka rakta hoya che. bhramara kaMIka namelI, dhanuSa jevI vakra, suMdara, kALI, pramANopeta, lAMbI, sujAta ane snigdha hoya che. teNInA kAna mastaka sAthe kaMIka nikaTa ane pramANayukta hoya che. kapALa mAMsala, snigdha ane ramaNIya hoya che. lalATa corasa, prazasta ane samataLa hoya che. mukha kArtika pUrNimAnA caMdra jevuM nirmaLa ane paripUrNa hoya che. mastaka chatra samAna unnata hoya che. vALa snigdha ane lAMbA hoya che. te chatra, dhvaja, yuga, stUpa Adi batrIsa lakSaNone dhAraNa karanArI hoya che. haMsa jevI cAlavALI, koyala jevI madhura svara vALI, kamanIya ane priya lAge tevI hoya che. tenA zarIramAM kaDacalI nathI paDatI, vALa sapheda nathI thatA, varNavikAra vyAdhi daubhAgya ane zokathI rahita hoya che. tenI UMcAI tenA yugalika puruSa karatA kaMIka ochI hoya che. teNI svAbhAvika zrRMgAra ane zreSTha vezabhUSAvALI, cAla, hAsya, vANI, ceSTA, vilAsa, saMlApa AdimAM catura tathA vyavahAra kuzaLa hoya che. teNInA stana, jaghana, mukha, hAtha, paga, netra ghaNAM ja suMdara hoya che. te suMdara varNavALI, yauvanA ane vilAsayukta hoya che. naMdanavanamAM vicaratI apsarAo jevI ramaNIya ane darzanIya temaja abhirUpa ane pratirUpa hoya che. eka divasane AMtare tene AhAranI abhilASA thAya che. te pRthvI-puSpa ane phaLonA AhAra kare che. Agama saMdarbha - pahA. 19 jIva. 145; - x - x --kulakara-bharatakSetra - atIta utsarpiNI kALa - 0 sAta kulakara paraMparA - jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM atIta utsarpiNI kALamAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 Agama kathAnuyoga-1 sAta kulakara thayA - 1. mitradAma, 2. sudAma, 3. supA, 4. svayaMprabha, 5. vimalaghoSa, 6. sughoSa ane 7. mahAghoSa. Agama saMdarbha :- , ThA. 646, 647; sama. ra55, 256; 0 daza kulakara paraMparA - jaMbUdvIpanA bharata varSamAM atIta utsarpiNI kALamAM daza kulakara thayA :- 1. zataMjala, 2. zatAyu, 3. amitasena, 4. anaMtasena, 5. kakkasena, 6. bhImasena, 7. mahAbhImasena, 8. daDharatha, 9. dazaratha ane 10. zataratha. (mULa sthAnAMgamAM ajitasenano krama cotho ane anaMtasenano trIjo che. pAMcamA kulakarane " kajasena' ane 'tarkasena baMne nAme jaNAvela che.) - AgamasaMdarbha : ThA. 988, 989; sama. 257 thI 259, - 4 - 4 - kulakara-bharatakSetra AgAmI utsarpiNI kALa - 0 sAta kulakara paraMparA - jaMbUDhIpanA bharatavarSamAM AgAmI utsarpiNIkALamAM sAta kulakara thaze :- 1. mitravAhana, 2. subhUma, 3. suprabha, 4. svayaMprabha5. datta, 6. sUkSma, 7. sUbaMdhu. - AgamasaMdarbha : ThA. 65ra; sama 35ra, 353; bIjA kulakara "subhUma' mATe sthAnAMgamAM 'subhoma' nAma che. 0 daza kulakara paraMparA - jaMbUdvIpanA bharatavarSamAM AgAmI utsarpiNIkALamAM daza kulakara thaze :- 1. sImaMkara, 2. sImaMdhara, 3. kSemakara, 4. kSemaMdhara, 5. vimalavAhana, 6. saMmati, 7. pratikRti, 8. dRDhadhanu, 9. dazadhanu, 10. zatadhanu. (samavAyAMgamAM A paraMparAnI noMdha jovA maLatI nathI.) AgamasaMdarbha : ThA. 990; kulakara - airavata kSetra - jaMbUDhIpanA airavata kSetramAM AgAmI utsarpiNImAM daza kulakaro thaze :- 1. vimalavAhana, 2. sImaMkara, 3. sImaMdhara, 4. kSemakara, 5. kSemaMghara, 6. dRDhadhanuM 7. dazadhanuM 8. zatadhana, 9. pratikRti, 10. saMmati. (A nAmo bharata kSetranA AgAmI kulakaranA hovA joIe. airAvatanA nahIM tema lAge che) AgamasaMdarbha :- sama. 354; (noMdha :- sthAnAMga, samavAyAMga ane tIrthogAli payatrAmAM jaNAvAyela kulakaronA nAmomAM bhinnatA jovA maLe che. 0 airAvatanA bhAvi kulakaranA nAma e vAcanA ke paraMparAbheda athavA to laDIyA bhUla jaNAya che. kemake kulakara saMbaMdhi atIta ke vartamAna airavata kSetranA nAmo che nahIM. vaLI samavAyAMganI sUtra krama paripATI jotA paNa evuM lAge che ke jo vartamAna kulakara pachI vartamAna tIrthaMkara Adi hoya to, bhAvi tIrthakarAdi pUrve bharatanA bhAvi kulakaranA nAma ja hovA joIe - airavatanA nahIM) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra - - - 'adhyayana-1 (JtIrthakara caritra -- tIrthakara caritra pUrve "bhUmikA" aMtargata kulakara viSayaka vistRta varNana karyuM kemake bhagavaMta RSabhane paMdaramAM kulakara kahyA che. -0- daSTivAdamAM AvatA gaMDikAnuyogamAM tIrthakara gaMDikAmAM tIrthakaronA caritro upalabdha hatA, paNa kALakrame daSTivAda viccheda pADuM, upalabdha AgamonuM sAhitya paNa ghaNuM ja alpa pramANamAM rahyuM che. - - hAla muLa AgamomAM kaMIka vistArathI kahI zakAya tevA tIrthaMkara caritromAM vartamAna covIsInA mAtra traNa tIrthakaranA kathAnaka upalabdha che. 1. RSabha, 2. mali ane 3. mahAvIra. AgAmI covIsInA prathama tIrthaMkara mahApavanuM kathAnaka kaMIka vistArathI maLe che. - neminAtha ane pAzvanAthanuM kiMcit kathAnaka kalpasUtramAM maLe che. - anya tIrthakaronI to vividha mAhitI mAtra "bolasaMgraha" rUpe che. -0- uttarAdhyayana bhAvavijaya kRt vRttine AdhAre zAMti-kuMthu-ara e traNa kathAnako cakravartI kathAnakomAM prApta thAya che. -0- nemi ane pArtha viSayaka thoDo vistAra kalpasUtravRttimAM maLe che. -0- Avazyaka sUtranI niryukti, cUrNi ane vRttimAM tIrthakaro saMbaMdhi ghaNI ja mAhitI upalabdha che. kathAnakomAM to ukta tIrthakaranA caritrothI vizeSa anya koI tIrthakara viSayaka vizeSa kathAnaka jovA maLela nathI. graMthomAM triSaSThI zalAkA puruSa caritra, cauuna mahApuruSa cariyuM ke tIrthaMkara paramAtmAnA svataMtra caritromAM jarUra covIse tIrthaMkaranI kathA maLe) jo ke pUrvabhavanA nAma, kalyANaka nakSatra, parivAra saMkhyA AdimAM Agama ane kathAgraMthomAM aneka sthAne taphAvata jovA maLela che. amAruM kSetra "Agama" hovAthI ame Agamane ja prAdhAnya Apela che.) -0- ahIM vartamAna covIsInA tIrthaMkaranA kramamAM ja ame kathAnaka rajU karyA che, temAM je varNanAtmaka kathA maLe che te varNana rUpe ane bolasaMgraha rUpa mAhitI peregrApha rUpe rajU karela che. che je 4 tharm groN ra aa, - muni dIparatnasAgara Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 1. bha RSabha kathAnaka 0 Agama saMdarbha - kathAnakano mukhya srota jaMbU. 41 thI 46; Ava cU. 1-pR. 131 thI 182; - tIrthaMkara saMbaMdhi vividha bola Ava.ni. 208 thI 387 madhye; Agama kathAnuyoga-1 Avani. 170 thI 197; 204 thI 228 + rR. 195. sama. 263 thI 309 madhye, Ava cU.1--pR. upara mujaba - 0 cyavana : jaMbudvIpamAM A avasarpiNImAM bharatakSetramAM prathama tIrthaMkara RSabhadeva thayA. je pUrvabhavamAM vrajanAbha nAme cakravartI rAjA hatA. pachI vajranAbha rAjAe dIkSA lIdhI. tIrthaMkara nAma gotra karma bAMdhyu. mRtyu pAmIne sarvArthasiddha vimAne gayA. tyAMthI vinItAnagarImAM nAbhi kulakaranI patnI marUdevAnI kukSimAM putrarUpe garbhapaNe utpanna thayA. 0 kalyANaka nakSatra :- te kALa ane te samaye kauzalika (kauzala - ayodhyA dezamAM janmelA) adbhuta RSabhanA cAra kalyANaka uttarASADhA nakSatramAM thayA ane pAMcamuM kalyANaka abhijit nakSatramAM thayuM. - kauzalika arhat RSabhadevanA jIvananI pAMca ghaTanA uttarASADhA nakSatramAM ane chaThThI abhijitU nakSatramAM banI. 1. uttarASADhA nakSatramAM cyavyA ane cyavIne garbhamAM AvyA. 2. uttarASADhA nakSatramAM RSabhadevano janma thayo, 3. uttarASADhA nakSatramAM muMDita thaI, gRhavAsano tyAga karI dIkSA lIdhI. (uttarASADhA nakSatramAM rAjyAbhiSeka thayo), 4. uttarASADhA nakSatramAM anaMta, anutara, avyAbAdha, nirAvaraNa, samagra, pratipUrNa zreSTha kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thayA ane 5. abhijit nakSatramAM nirvANa pAmyA arthAt mokSe gayA. cyavana kalyANaka :- te kALa ane te samaye kauzalika arhat RSabhadeva je te grISmakALano cotho mahino, sAtamo pakSa eTale ke aSADha mAsanA kRSNa pakhavADIyA (aSADha vada) cothanA divase (gujarAtI jeTha vada cothe) sarvArthasiddha nAmanA mahAvimAnamAM tetrIza sAgaropamanuM AyuSya vagere pUrNa karIne AMtarA vinA cyavana karIne A ja jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bharatakSetranI ikSvAku nAmaka bhUmimAM nAbhi kulakaranI marUdevA nAmanI patnInI kukSimAM, madhyarAtrie devasaMbaMdhi AhArano, devanA bhavano, divya zarIrano tyAga karIne, uttarASADhA nakSatramAM caMdrano yoga prApta thayo tyAre garbharUpe utpanna thayA. 0 RSabhadevanA pUrvabhava H- A RSabha koNa hatA ? bhagavaMta zrI RSabhadevanA jIvane sarvaprathama dhanya sArthavAhanA bhavamAM samyagdarzana prApta thayuM te vakhate teo mithyAtvathI mukta thayA. terame bhave te A bharatakSetranI vartamAna avasarpiNInA covIsa tIrthaMkaromAM prathama tIrthaMkara thayA. (1) dhanya sArthavAha :- bhagavaMta RSabhadevano jIva te kALe ane te samaye avaravidehamAM dhanya nAmano sArthavAha hato. tenI pAse vipula saMpatti hatI. te kSitipratiSThita nagarIthI vasaMtapura vyApAra arthe javAno hato. teNe evI udaghoSaNA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 53 karAvI ke jene mArI sAthe vepAra karavA AvavuM hoya te cAle, tenA khAvA-pIvAnI, vastrapAtranI davA vagerenI badhAM ja prakAranI sagavaDo huM ApIza. ghaNAM badhAM loko tenI sAthe javA ravAnA thayA. ' dharmaghoSa AcAryane ziSyo sahita vasaMtapura padhAravAnuM hatuM. vikaTa saMkaTamaya rasto hovAthI sArtha vinA javuM muzkela hatuM. unALAno kALa hato. teoe paNa zreSThI sAthe javA bhAvanA vyakta karI. zreSThIe paNa potAnA bhAgyanI prazaMsA karatA teone anumati ApI. sAdhu bhagavaMto temanI sAthe cAlyA. mArgamAM jaMgala AvyuM. varSARtu zarU thaI. sArthavAhe paNa ati durgama paMtha jANI tyAMja paDAva nAMkhyo. AkhuM comAsu tyAMja pasAra karavA vicAryuM. Akho sAthe paNa tyAM rokAI gayo. sArthanI khAdyasAmagrI samApta thaI gaI. bhUkhanI pIDAthI sArthanA loko kaMdamULa AdinuM bhojana karavA lAgyA. tyAre sAdhuo AhAranA abhAve duHkhI thavA lAgyA. kadAca kaMI yathAyogya maLI rahe to teo grahaNa karatA hatA. e rIte samaya vItavA lAgyo, comAsAno thoDo kALa bAkI rahyo. tyAre dhanya sArthavAhane vicAra Avyo ke A sArthamAM koNa duHkhI che ? tyAre tene yAda AvyuM ke mArA sArthamAM sAdhu bhagavaMto che tene kaMdamULa khapatA nathI. te tapasvIo ghaNAM duHkhI che. kAle savAre jaIne temane vinaMtI karIza ke amAruM AmAMthI kaMI laI zako to Apa AhAra grahaNa karo. AcArya mahArAje te sArthavAhane kapya-akathya AhAranI samajaNa ApI kahyuM ke, amArA nimitte kaMI karavuMkarAvavuM amane na kalpe. jo koI rnigdha padArtha ke kaMI taiyAra vastu hoya to ame grahaNa karI zakIe. dhanya sArthavAhe tyAre vipula pramANamAM ane nirdoSa evuM ghI nuM dAna karyuM. zuddha bhAvanAnA phaLa rUpe tene tyAM samyaktvanI prApti thaI. A hato RSabhadevano (samyakatva prAptithI) pahelo bhava. (2) yugalika manuSya :- dhanya sArthavAhano jIva AyuSya pUrNa karIne dAnanA prabhAve uttara kurukSetramAM yugalika-manuSya thayo. (3) saugharmadevaloka :- (RSabhadevano jIva) devakurumAM yugalika manuSyanuM Ayu pUrNa karIne saudharma kalpamAM devapaNe utpanna thayo. (4) mahAbala :- tyAMthI cyavIne (RSabhadevano jIva) A ja jaMbUdvIpamAM pazcima mahAvidehanI gaMdhilAvatI vijayamAM vaitADhaya parvata gAMdhAra janapadamAM gaMdhasamRddha vidyAdhara nagaramAM atibala rAjAnA dohitra zatabalarAjAno putra mahAbala thayo. te rAjA banyo. mahAbala rAjA potAnA mahelamAM nATaka-prekSaNa AdimAM vizeSa rata raheto hato. te vakhate tenA paramamitra ane zrAvaka evA subuddhi amAtyae rAjAne dharma samajAvyo. (rAjAe dIkSA grahaNa karI) zeSa Ayu bAkI rahyuM tyAre bAvIsa divasanuM bhakta pratyAkhyAna karI samAdhi mRtyu pAmI, Ayu pUrNa karyuM. (5) lalitAMga deva :- (RSabhadevano jIva) tyAMthI izAna kalpamAM zrIprabha vimAnamAM lalitAMga devapaNe utpanna thayo. tyAM svayaMprabhA devImAM atyaMta Asakta banyo. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 Agama kathAnuyoga-1 svayaMprabhA devInuM cyavana thavAthI lalitAMgadeva tenA virahamAM AkuLa-vyAkuLa banI gayo. tyAre mahAbalanA bhavano teno subuddhi amAtyano jIva je te ja kalpamAM deva thayo hato teNe AvIne temane sAMtvanA ApI. svayaMprabhA devI tyAMthI cyavIne je nirnAmikA nAmanI bAlikA rUpe janmelI te kevalInA upadezathI zrAvikA banI. tyAM manuSyanuM Ayu pUrNa karI pharI te ja devalokamAM svayaMprabhA devI banI. te lalitAMga deva pharI tenAmAM Asakta thaI gayo. aMte namaskAra mahAmaMtranA jApa sAthe devabhavanuM Ayu pUrNa karyuM. (6) vajajaMgha :- (RSabhadevano jIva chaThA bhavamAM) jaMbudvIpanI puSkalAvatI vijayamAM lohArgala nagaranA svAmI svarNagaMdha samrATanI patnI lakSmIdevInI kukSimAM utpanna thayo. tenuM vajajaMgha nAma paDAyuM. te rAjA banyo. svayaMprabhAdevI paNa devabhavanuM Ayu pUrNa karI puMDarIgiNI nagarImAM vajasena rAjAnI zrImatI nAme putrI thaI. zrImatI eka vakhata mahelanI chata upara UbhI hatI. te samaye pAsenA udyAnamAM munine kevaLajJAna thayuM. tenA mahotsava nimitte devagaNa AkAza mArge jaI rahela hato.te joIne zrImatIne pUrvabhavanI smRti thaI. A smRti eka citrapaTa para aMkita karI. tenI paricArikAne rAjamArga upara mokalI. vajasena rAjAno mahotsava manAvavA AvatA-jatA aneka rAjakumAro tene jotA hatA. vajajaMgha rAjakumAre jevuM A citra joyuM ke tene pUrvabhavanI smRti thaI. zrImatInA kahevAthI vajasena rAjAe vajajegha sAthe zrImatIno vivAha karAvyo. vajasena rAjAe saMyama grahaNa karyo. eka vakhata laDAI jItIne pAchA pharatA hatA tyAre tene jANa thaI ke A araNyamAM be munione kevaLa jJAna utpanna thayuM che, temanA divya prabhAvathI daSTiviSa sarpa nirviSa thaI gayo. tethI vajajaMgha muni darzanArthe gayA. upadeza sAMbhaLI vairAgye thayo. dIkSA grahaNa karavAnI bhAvanA sAthe potAnI rAjadhAnImAM pahoMcyA. tenA putrane thayuM ke pitAjI mane rAjya Apaze nahIM tethI rAjyalobhamAM vajajaMghanA mahelamAM jherI dhumADo phelAvyo. jenI gaMdhathI vajajaMgharAjA ane zrImatI rANI baMne mRtyu pAmyA. (7) yugalika :- (RSabhadevano jIva) sAtame bhave uttarakuramAM yugala banyo ane zrImati tenI yugalinI banI. (8) saudharmakalpa :- yugalikanuM Ayu pUrNa karI te saudharmakalpa deva thayA. (9) vaidyaputra :- devAyu pUrNa karIne (RSabhadevano jIva) vaidya putra thayo. (tenuM nAma jIvAnaMda hatuM.) te vakhate tyAM pAMca anya jIvo paNa utpanna thayA. (1) rAjaputra-mahIdhara, (2) maMtrIputrasubuddhi, (3) sArthavAhaputra-pUrNacaMdra, (4) zreSThIputraguNAkara, (5) Izvaradatta putra kezava (je zrImatIno jIva hato.) A cha e mitrone paraspara atIva kheha hato. (Hvazya vRoif ane vRttimAM cArano ullekha che. Izvaradatta putrano ullekha nathI) jIvAnaMda vaidya vaidyaka zAstramAM niSNAta hatA. eka vakhata kRmikuSThanI bhayaMkara vyAdhithI pIDAtA munine joyA. jIvAnaMda vaidyane tenI cikitsA to AvaDatI hatI paNa tenI pAse phakta lakSapAka tela hatuM. cikitsA mATe ratnakaMbala ane gozISacaMdananI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 55 AvazyakatA hatI. badhAMe bhegA thaI traNe vastu ekaThI karI, vecanAra vaNike tenuM mUlya na lIdhuM. te badhAM pahoMcyA muninI samIpe. | muninI anujJA lIdhA vagara ja (bIjA mate anujJA mAMgIne) cikitsA zarU karI. telanA mardanathI kRmio bahAra nIkaLavA lAgI. ratnakaMbalamAM badhI kRmi ekaThI karI laIne gocarmamAM mUkI dIdhI jethI kRmi paNa na mare. bIjI vakhatanA mardanathI mAMsamAM rahelI kRmi nIkaLI gaI. trIjI vakhatanA mardanathI asthimAM vyApelI kRmio nIkaLI gaI. kRmi rahita zarIra para gozISa caMdanano lepa karyo. muni pUrNatayA svastha ane nirogI banyA. chae mitroe pachI dIkSA lIdhI, tapa-sAdhanA karI. (10) acuta kalpe :- (RSabhadevano jIva tathA rAjA, zreSThI, amAtya ane sArthavAha e cArenA putro) badhAM ja manuSyabhava pUrNa karI bAramA adhyeta kalpe devapaNe utpanna thayA. (kesa paNa devapaNe utpanna thayo) (11) vajanAbha :-- ayyatakalpathI cyavI A ja jaMbUdvIpamAM pUrvavidehamAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM manuSyarUpe janmyA. (RSabhadevano jIva ke ja) vaidyaputra hato te vajasena rAjAnI dhAriNI rANInI kukSimAM putra rUpe utpanna thayo. te vaidyaputra A bhavamAM cakravartI thayo. tenuM nAma vajanAbha pADyuM. anya cAra (rAjaputra-mahIdhara, amAtyaputra-subuddhi, sArthavAhaputra-pUrNacaMdra, zreSThI putra-guNAkara) anukrame te vajanAbhanA bhAIo rUpe jamyA jemanA nAma bAhu, subA, pITha ane mahApITha hatA. (chaTho temano sArathI thayo ke je pUrva kezavano jIva hato) vajanAbhane rAjya ApIne vajana rAjAe dIkSA grahaNa karI, teo tIrthakara thayA. vajanAbha cakravartI thayA. vajanAbha Adi sarve pAMca prakAranA kAmabhogone bhogavatA jIvana jIvavA lAgyA. je divase vajasena prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM te ja divase vajanAbhane cakraratna utpanna thayeluM. kemake vaidyaputranA bhavamAM sAdhunI vizuddha vaiyAvaccathI teNe cakravartInuM bhogakarma bAMdhela hatuM. bAkInA cAra mAMDalika rAjA thayA. vajanAbha cakravartIe coryAzI lAkha pUrva sarvAyu pALyuM. temAM trIza lAkha pUrva kumAra avasthAmAM, soLa lAkha pUrva mAMDalika rAjA rUpe, covIsa lAkha pUrva cakravartIpaNe ane cauda lAkha pUrva sAdhupaNAmAM vyatIta karyA. jyAre tIrthaMkara paramAtmAnuM samavasaraNa thayuM tyAre te pitA tIrthaMkara pAse cAre bhAIo sahita dIkSA lIdhI. temAM vajanAbha cauda pUrve bhaNyA, bAkInA agiyAra aMgo bhaNyA. te sAdhu bhagavaMtomAM bAhumuni sAdhuonI vaiyAvacca karatA hatA, subAhumuni parizrAMta munione vizrAmaNA ApatA hatA. te baMne muninI sevAbhakti joIne vajanAbha bhagavad ghaNAM ja prasanna thayA. teoe kahyuM ke kharekhara A baMne munine dhanya che je AvI bhakti ane vaiyAvacca karI rahyA che. A prazaMsA sAMbhaLIne pITha ane mahApIThane aprIti thatI. ame baMne svAdhyAyAdimAM rata rahIe chIe to amArI prazaMsA thatI nathI paNa A bhakti vaiyAvacca karanArAnI prazaMsA thAya che. kharekhara lokavyavahAra ja satya hoya tevuM jaNAya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 Agama kathAnuyoga-1 vajanAbha munine vizuddha pariNAmathI tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thayo. temaNe vIza sthAnakanI ArAdhanA paNa karelI (pITha ane mahApIThe irSyA ane mAyA vaDe strIvedano baMdha karyo. bAhane sAdhunI bhaktithI cakravartInuM bhogakarma baMdhAyuM ane subAhune sAdhunI vizrAmaNAthI atyaMta bAhubaLa utpanna thayuM. -0- viza sthAnaka kayA kayA? arihaMta - azokavRkSa Adi ATha mahAprAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya te arihaMta. siddha - saghaLA karmothI rahita thayelA, parama sukhI ane jenA sarva kAryo saMpanna thaI gayA che tevA kRtakRtya te siddha. 3. pravacana :- zrutajJAnanA upayogavALA athavA saMgha te pravacana. guru :- zAstrArthane guMthanAra arthAt dharmopadezAdine denArA te guru (A padane AcArya paNa kahe che.) sthavira :- sthavira traNa prakAre kahyA. jAtithI, zratathI ane paryAyathI. jAti eTale ke vayathI sAITha varSanA hoya te, jAti vira. samavAyAMgane dhAraNa karanAra te zruta sthavira. vIsa varSanA dIkSA paryAyavALA te paryAya sthavira. bahuzruta :- jene ghaNuM zrutajJAna che te. apekSAe bIjA karatA vadhu zrutajJAnavALA, ema samajavuM. jo ke sUtradhara karatA arthadharanuM mahattva vadhAre che. tenA karatA paNa sUtra ane artha ubhayane dhAraNa karanArAnI pradhAnatA che. 7. tapasvI - anazana Adi lakSaNavALA (bAre prakAranA) vividha tapane AdaratA evA athavA sAmAnya sAdhu. A arihaMta, siddha, pravacana, guru, sthavira, bahuzruta ane tapasvI e sAte pratye vatsalabhAva hovo te. arihaMtAdi sAte paratve hadayano anurAgabhAva, temanA guNonI stuti ane prazaMsA, yathAnurUpa bhakti ane ati bahumAna Adi arthAt arihaMta vatsalatA, siddha vatsalatA Adi pado samajavA ke je tIrthakara nAma karma baMdhAve che. 8. abhISmajJAnopayoga - anavarata ke niraMtarapaNe jJAnano upayoga hovo te athavA anuprekSAdimAM niHzaMkitatA Adi hovA te. 9. darzana :- samyakatva (jIvAdi tattvonI atuTa zraddhA) tenI vizuddhi rAkhavI. 10. vinaya - jJAna Adi bheda oLakhAvAya che te. temAM saMpanna rahevuM te. Avazyaka :- saMyama Adi kriyA ne niraticArapaNe avazya karavI te. 12. zIlavata :- zIla arthAt aDhAra hajAra zIlAMgaratharUpa uttaraguNa ane vrata arthAt mULaguNa. A mULaguNa ane uttaraguNonuM niraticArapaNe pAlana karavuM te. 13. kSaNalava :- kALane Azrine A eka mApa che. kSaNalavamAM saMvegabhAvanA 11. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaRSabhakathA 57 ane dhyAnanuM sevana karavuM. satata saMvegabhAva ane dhyAnAsevana karavuM te. 14. tapa :- yathAzakti bAre prakArano tapa karavo, tapamAM satata rati hovI te. 15. tyAga :- vidhipUrvaka choDavuM te. (kAMtapriya evA bhoga prApta thAya tyAre tenA taraphathI mukha pheravI levuM te). tyAgamAM ati prIti hovI te. dravyathI AhAra-upadhinzayyA Adino ane bhAvathI krodha Adino tyAga karavo. 16. vaiyAvacca :- vaiyAvacca, sevAbhaktimAM ati prIti hovI te. AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna, zaikSa, sAdharmika, kuLa, gaNa ane saMgha A dazenI pratyekanI anna, pAna, Asana Adi vaDe bhakti karavI te. 17. samAdhi :- gurU bhagavaMto AdinuM kArya karavA dvArA temane svasthatA ane samAdhi pahoMcADavI te. 18. apUrva jJAnagrahaNa :-- apUrva utsAhapUrvaka jJAnAbhyAsa karavo te. 19. zrutabhakti - kRtanuM bahumAna hovuM te. 20. pravacana prabhAvanA :- yathAzakti mArganI dezanA ApavI. pravacananA vividha arthone prakAzavA te. | (ukta vIza sthAnaka vyAkhyA ame Avazyaka niryukti tathA nAyAdhammakA-abhayadevasUri kRta vRtti AdhAre lIdhI che.) A vIza sthAno (ke temAMnuM koI paNa sthAna) ArAdhavAthI tIrthakara nAmakarmano baMdha thaI zake che. vajanAbha munie A vIze sthAnakonI ArAdhanA karelI hatI. vajanAbha Adi pAMce pota-potAnuM AyuSya pUrNa karI kALa karyo. 12. sarvArthasiddha :- (bArame bhave zrI RSabhadevano jIva) vajanAbha tathA bAhu, subAhu, pITha, mahApITha e pAMce sarvArthasiddha vimAnamAM tetrIza sAgaropamanI sthiti (AyuSya)vALA devarUpe utpanna thayA. 13. RSabhadeva :- sarvArthasiddha vimAnethI sarva prathama RSabhadevano jIva devAyuM pUrNa karIne tyAMthI eNvyo. A avasarpiNIno suSamasuSamA ane suSamA Aro pUrNa thayo hato. trIjo suSamaduSamA Aro, te paNa ghaNo kharo pUro thayo hato. te pUro thavAmAM coryAzI lAkha pUrva ane nevyAsI pakSa bAkI rahyA hatA. tyAre aSADha vada cothanA (gujarAtI jeTha vada-4) divase, caMdranA uttarASADhA nakSatranA yogamAM madhyarAtrie nAbhi kulakaranI marUdevA patnInI kRSimAM garbhapaNe utpanna thayA. kALakrame bahu munino jIva vaiyAvaccanA prabhAve RSabhadevanA putra bharata cakravartI rUpe jamyo. subAhumuni vizrAmaNAnA prabhAvathI viziSTa bAhubaLathI yukta evA bAhubalI nAme RSabhadevanA putra thayA. pITha-mahApIThe mAyAdoSathI bAMdhela strIvedane lIdhe RSabhadevanA putrI brAhmI ane suMdarI thayA. (sArathIno jIva RSabhadevanA pautra zreyAMsakumAra nAme utpanna thayo.) bhagavaMta RSabhadeva jyAre marUdevA mAtAnI kRSimAM garbhapaNe avataryA tyAre te mati-mRta-avadhi traNa jJAnothI yukta hatA. temanuM devavimAnathI cyavana thavAnuM hatuM tyAre Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 Agama kathAnuyoga-1 huM cyavIza e pramANe jANatA hatA, huM cyavyo e pramANe paNa jANyuM, paraMtu jyAre AMtarA vinA tenuM cyavana thayuM tyAre eka ja samayamAM cyavana thavAno kALa ati sUkSma hovAthI huM eNvuM chuM e pramANe teo jANatA na hatA. je rAtrie RSabhadeva prabhuno jIva marUdevA mAtAnI kukSimAM Avyo tyAre marUdevA mAtA cauda svapnone joIne jAgyA. te cauda svapno A pramANe hatA :- 1. hAthI, 2. vRSabha, 3. siMha, 4. lakSmIdevI, 5. phUlanI mALA, 6. caMdra, 7. sUrya, 8. dhvajA, 9. pUrNa kaLaza, 10. padma sarovara, 11. samudra, 12. devavimAna, 13. ratnano Dhagalo ane 14. nidhUma agri. (svakha varNane bha, mahAvIra caritramAM jovuM) (A cauda svapna sarvasAdhAraNa jinamAtAne Azrine che. marUdevAmAtAe pahelA svapna vRSabha joyo hato. juo sAva niryAvara-184nI vRtti tathA cUrNi) A svapnano sarva vRttAMta marUdevA mAtAe nAbhi kulakarane kahyo. te kALe svapnanA phaLa batAvanAra svapna lakSaNa pAThako na hatA. nAbhikulakare pote ja te svapnanA phaLane jaNAvatAM kahyuM ke tAro A putra mahAn kulakara thaze. te samaye zakra indranuM Asana calita thayuM. te zIdhra AvyA ane marUdevA mAtAne kahyuM ke, he devAnupriyA ! tamAro putra sakalabhuvanamAM maMgalarUpa evo prathama rAjA ane prathama dharmacakravartI thaze. keTalAMka AcAryo kahe che ke batrIze indroe AvIne svapnonuM phaLa varNaveluM hatuM. marUdevA mAtA te sAMbhaLIne prasanna tathA saMtuSTa thaIne garbhanuM vahana karavA lAgyA. janma kalyANaka - te kALe ane te samaye grISmaRtuno prathama mAsa ane prathama pakSa arthAt caitramAsano kRSNa pakSa Avyo tyAre caitravedI (gujarAtI phAgaNa vadI) AThamanA divase marUdevA mAtAne garbhavahananA nava mAsa ane sADAsAta rAtri vyatIta thayA tyAre-madhya rAtrinA samaye uttarASADhA nakSatrano caMdramAmAM yoga thayo tyAre ArogyavAnuM mAtAe ArogyavAnuM evA putra kauzalika ahaMtu RSabhane janma Apyo. tIrthakarano janma thAya tyAre sarvalokamAM udyota thAya che. tIrthaMkaranI mAtA pracchannagarbhA hoya che. tIrthakara janme tyAre jarAAvaraNapas, lohI, kalimala Adi hotA nathI. (marUdevA mAtAne paNa AmAMnuM kaMI na hatuM.) ke janma mahotsava - jaMbUDhIpaprajJati vakSaskAra-pAMca mujaba A varNana ahIM vistArathI che. bha mahAvIranA kathAnakamAM Aja varNana kalpasUtranI vRtti anusAra saMkSepathI ApeluM che. -0- adholokavAsI dikukamArIonuM Agamana : tIrthakara RSabhano janma thayo tyAre adholoka nivAsI ATha dikakumArI potAnA phUTa upara pota-potAnA bhavanamAM pota-potAnA prAsAdavataMtromAM pratyeka cAra hajAra sAmAnika devo, cAra saparivAra mahattarikAo, sAta senAo, sAta senAdhipatiyo, soLa hajAra AtmarakSaka devo tathA bIjA aneka bhavanapati ane vANavyaMtara deva-devIthI gherAyelI sumadhura nATya gIta-vAdya AdinA karNapriya dhvani vaDe cAva--bhogopabhogamAM rata hatI. adholokavAsI A ATha dikakumArIkAo nAma :- 1. bhogaMkarA, 2. bhogavatI, 3. subhogA, 4. bhogamAlinI. 5. toyadhArA. 6. vicitrA. 7. papamAlA ane Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaRSabhakathA 8. aniMditA hatA. (sthAnAMga sUtramAM chellI cAranA nAma suvatsA, vatsamitrA, vAriyeNA ane balAhakA jaNAvelA che.) (Avazyaka niyukti 187 vRtti tathA kalpasUtra vRttimAM suvatsA, vatsamitrA puSpamAlA ane aniMditA che) te samaye adholokavAsinI te AThe dikkumArikAonA Asana calAyamAna thayA. pota-potAnA Asana calAyamAna thayelA joIne teNe avadhijJAnano upayoga mUkI joyuM to avadhijJAna vaDe tIrthaMkarane joyA. te joIne paraspara eka-bIjI dikumArIne bolAvIne kahyuM ke jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM tIrthaMkara bhagavAn utpanna thayA che. bhUta-bhaviSya ane vartamAnakAlina dikumArIono evo AcAra che ke teo tIrthaMkara bhagavAno janmamahotsava kare. to cAlo, ApaNe paNa bhagavAno janma mahotsava karIe. - ATaluM kahIne pratyeka dikumArIe pota-potAnA Abhiyogika devone bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriyo ! tame zIghra eka devavimAna taiyAra karo. je vimAnamAM seMkaDo staMbha hoya, tenA para krIDA karatI evI aneka putaLIo hoya vagere - yAvat - je eka yojana vistAravALuM hoya evA divyavimAnanI vikurvaNA karI, amArI AjJA pramANe kArya thayAnuM amane jaNAvo, tyAre te Abhiyogika devoe seMkaDo staMbhothI racAyela evuM pUrve kahyA mujabanuM vimAna taiyAra karyuM. - - tyAre te adholokavAsinI AThe dikkumArikAo harSita ane saMtuSTa thaI, AnaMdita cittavALI thayelI te - yAvatu - pAdapIThikAthI upara caDhIne, te dareka potapotAnA cAra hajAra sAmAnika devo, cAra mahattarikAo - yAvat - bIjA aneka devadevIo sahita te vimAnamAM beThI. sarvaRddhi, sarvadyuti sahita Dhola-mRdaMga Adi vAdyone vagADatI, gIto gAtI potAnI utkRSTa gatiyAvat devagati vaDe jyAM tIrthaMkara bhagavaMtanI janma nagarI hatI, temAM jyAM tIrthaMkaranuM janma bhavana hatuM tyAM AvI. tyAM AvIne tIrthaMkara bhagavAnanA janmabhavananI cAre tarapha te divya vimAna sahita traNa vakhata jamaNethI DAbI bAju pradakSiNA karIne izAna khUNAmAM pRthvIthI cAra AMgaLa UMce divya vimAnane UbhuM rAkhe che. tyAra pachI potAnA cAra hajAra sAmAnika deva Adi sarva parivArathI gherAyelI evI te divya vimAnathI nIce utare che. sarvaRddhi sahita yAvat - duMdubhinA nAda sahita jyAM tIrthaMkara bhagavAn ane tIrthaMkaranI mAtA che tyAM AvIne teone traNa pradakSiNA Ape che. pachI te pratyeka pota-potAnA hAthanI aMjali karIne mastake lagADI namaskAra karI A pramANe kahevA lAgI-- he ratnakukSidhAriNI ! jagatane pradIpa denArI ! tamane namaskAra thAo, samasta jagane maMgalarUpa, mukti-abhilASIone netra samAna, samasta jagatanA jIvonA vatsala, hitakArI, mArgadazaka, vAgRddhivibhu, prabhu, jina, jJAnI, nAyaka, buddha, bodhaka, traNa jaganA nAtha, samasta vizva mATe maMgalarUpa, nirmala, uttamakuLamAM utpanna, jAtithI kSatriya ane lokottama putranI mAtA-tame dhanya cho. puNyazAlinI cho, kRtArtha cho. he devAnupriye ! ame adholokavAsinI ATha pradhAnadikumArIo tIrthaMkara bhagavaMtano janma mahotsava karIzuM. tethI Apa bhayabhIta na thazo. evuM kahIne teo izAna khUNAmAM 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 gaI. tyAM jaI vaikriya samudughAta karyo. samudaghAta karIne saMkhyAta yojana lAMbo daMDa banAvyo. te daMDa ratnono hato - yAvat - saMvartaka vAyunI vidurvaNA karI. te vAyu kalyANakara, mRdu, nIce tarapha vahenAro, bhUmitaLane nirmaLa karanAro, manohara, sarva RtuonA phUlonI sugaMdhathI yukta, ghanIbhUta gaMdha vaDe sarvatra sugaMdha phelAvanAro ane tirtho vaheto tIrthakara bhagavaMtanA janma bhavananI cAre tarapha yojana paryanta saphAI karavAvALo hato. je rIte koI sevakaputra hoya - yAvat - te ja rIte te vAyue tyAM je tRNa, pAMdaDA, DALI, kacaro, azuddhi, apavitra saDelA evA padArtha hatA te badhuM ja uDAvIne ekAMta sthaLe pheMkI dIdhuM. tyAra pachI te dikukamArIo jyAM tIrthakara bhagavaMta ane tenI mAtA hatA tyAM AvyA. AvIne tIrthakara bhagavaMta karatA bahu dUra nahIM ane bahu najIka nahIM evA yogya sthaLe gIta gAtI evI tyAM UbhI rahI. -0- urdhvalokavAsI dikakumArIonuM Agamana :- te kALe ane te samaye urdhvalokamAM rahenArI ATha pradhAna dikakumArIo potapotAnA kUTa para potapotAnA bhavanamAM potapotAnA prAsAdavataMsakomAM te pratyeka potapotAnA cAra - hajAra sAmAnika devo ityAdi pUrve varNavyA pramANe rahetI hatI. tenA nAma A pramANe che- 1. meghaMkarA, 2. meghavatI, 3. sumedhA, 4. meghamAlinI, 5. suvatsA, 6. vatsamitrA, 7. vAriSeNA ane 8. balAhakA (sthAnAMga AThamAM pahelA cAra nAmo A ja che. pachInA cAra nAmo anukrame - toyadhArA, vicitrA, puSpamAlA ane aniMditA che. jyAre Avazyaka vRttimAM tathA kalpasUtra vRttimAM pAMcamAM ane chaThA nAmamAM pheraphAra che. pAMcamuM nAma toyadhArA ane chaThuM nAma vicitrA che. bAkI nAmo upara mujaba che.) te samaye te urdhvalokavAsinI ATha mukhya dikakumArIonA Asana calAyamAna thayA. A badhI devIo paNa adholokavAsI devIonI mAphaka AvI - yAvat - he devAnupriye! ame urdhvalokavAsinI ATha mukhya dikakumArIe chIe. ame tIrthakara bhagavaMtano janma mahotsava karIzuM tethI tame bhayabhIta thazo nahIM. ema kahIne te izAnakhUNAmAM cAlI gaI. tyAM jaIne - yAvat - AkAzamAM vAdaLA vidurgA, varasAda dvArA - yAvat - eka yojana bhUmimAM raja-dhULane zAMta karI dIdhI, dhULano nAsa karyo - dhULa besADI dIdhI - prazAMta upazAMta karI dIdhI. A rIte karavAthI dhULa zIdhra zAMta thaI arthAt besI gaI. tyAra pachI puSpanA vAdaLo vikurlA ane puSponI varSA karI. e ja rIte - yAvat - kALA agarunI uttama dhUpa dvArA sugaMdha phelAvI - yAvat uttama devonA Agamanane yogya banAvI. pachI jyAM tIrthakara bhagavaMta ane tenA mAtA hatA tyAM AvI - yAvat - maMda ane madhura svaramAM gIta gAtI tyAM UbhI rahI. -0- pUrvarUcakavAsinI dikukamArIonuM Agamana : te kALa ane te samaye pUrva dizAvartI rucakaparvatavAsI ATha mukhya dikakumArIo potapotAnA kUTa upara - yAvatuM - rahetI hatI. temanA nAma A pramANe che :- 1. naMdottara, 2. naMdA, 3. AnaMdA, 4. naMdivardhanA, 5. vijayA, 6. vaijayaMtI, 7. jayaMtI ane Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 8. aparAjitA. adholokavAsI dikakumArInI mAphaka AvI - yAvat - kahyuM ke tame bhayabhIta na thazo. evuM kahIne tIrthakara bhagavaMta tathA temanI mAtAnI sAme tIrthakara tathA temanI mAtAnA zRMgAra, zobhA, sajjA Adi vilokanamAM upayogI darpaNa hAthamAM laIne paramAtmA tathA tenI mAtAnI pUrva dizAmAM maMdamaMda svare gIto gAtI UbhI rahI. -0- dakSiNa rUcakavAsI dikakumArIonuM Agamana : te kALe ane te samaye dakSiNa rUcakavAsI ATha dikakumArIo pUrva varNanAnusAra - thAvat - rahetI hatI. temanA nAma A pramANe che :- 1. samAhArA, 2. supratijJA, 3. suprabuddhA, 4. yazodharA, 5. lakSmImatI, 6. zeSavatI, 7. citraguptA ane 8. vasuMdharA. (AvazyakavRttimAM chaThI dikakumArInuM nAma zeSavatIne sthAne bhogavatI noMdhela che). zeSa varNana pUrvavat - yAvat - kahyuM ke tame bhayabhIta thazo nahIM. ema kahIne tIrthakara bhagavaMta tathA temanI mAtAnI dakSiNa tarapha hAthamAM jhArI laIne gIta gAtI UbhI rahI. -0- pazcima rUcakavAsI dikakumArIonuM Agamana : te kALa ane te samaye pazcima dizAvartI rUcakaparvata para rahenArI ATha mukhya dikakumArIo potapotAnA kUTa para - yAvat - rahetI hatI. teonA nAmo A pramANe che :1. ilAdevI, 2. surAdevI, 3. pRthvI, 4. padmAvatI, 5. ekanAsA, 6. navamikA, 7, bhadrA ane 8. sItA. (ThANAMga sUtra 772 ane Avazyaka vRttimAM sAtama-AThamI dikakumArInA kramamAM pheraphAra che tyAM 7-sItA ane 8-bhadrA jaNAvela che). zeSa kathana pUrvavat - yAvatu - tIrthakara bhagavaMta ane tIrthakara mAtAnI pazcime hAthamAM paMkho laI gIta gAtI evI te UbhI rahI. -0- uttara rUcakavAsI dikakumArIonuM Agamana : te kALa ane te samaye uttara dizAvartI rUcaka parvata para rahenArI ATha mukhya dikumArIo potapotAnA kUTa upara vicaratI hatI - yAvat - teonA nAma A pramANe :- 1. alabusA, 2. mizrakezI, 3. paMDarIkA, 4, vAraNI, pa. hAsA, 6. sarvaprabhA, 7. hI ane 8, zrI (Avazyaka vRttimAM sAtamI ane AThamI dikakumArIno krama AgaLa-pAchaLa che. 7-zrI ane 8-ThThI. sthAnAMga sUtramAM dikakumAriyomAM bIjuM nAma 'mitakazI' che. trIjuM 'poMDari', cothuM gItavAruNI', chaThuM 'sarvagA', sAtamuM "zrI' ane AThamuM 'hI che) zeSa kathana pUrvavat - yAvat - tIrthakara bhagavaMta ane tIrthaMkaranI mAtAnI nikaTa uttara dizAmAM cAmara laI maMda ane madhura svare gIta gAtI UbhI rahI. -0- vidizAnI dikumArIonuM Agamana : te kALe ane te samaye vidizA khUNAomAM rUcaka parvata upara rahetI cAra mukhya dikakumArI potapotAnA kUTa upara vicaratI hatI. tenA nAma A pramANe che :- 1. citrA, 2. citrakanakA, 3. zaherA ane 4. saudAminI. zeSa varNana pUrvavat - yAvat - tIrthaMkara bhagavaMta ane tIrthakaranI mAtAnI nikaTa cAre khUNAomAM dIpaka hAthamAM laIne maMda ane madhura svare gIta gAtI UbhI rahI. -0- madhyavartI rUcakavAsI dikakumArIonuM Agamana :te kALa ane te samaye madhyaracaka parvata para rahenArI cAra mukhya dikakumArI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 Agama kathAnuyoga-1 potapotAnA kUTa upara pUrvavat rahetI hatI. tenA nAma A pramANe :- 1. rUpA, 2. rUpAzritA, 3. surUpA ane 4. rUpakAvatI. zeSa kathana pUrvavat - yAvat - tame bhayabhIta na thazo. evuM kahIne tIrthakara bhagavaMtanI nAbhinALane cAra AMgaLa choDIne kApe che. pachI khADo khodIne khADAmAM nAbhinALane DATI de che. pachI te khADAne ratna ane vajaratnothI pUrI de che. pachI lIlA ghAsa vaDe tenA upara pIThikA banAve che. pIThikAnI traNa dizAomAM eka-eka kadalIvUDanI vikRrvaNA kare che. (tIrthakara bhagavaMtanA janma bhavanathI pUrva-dakSiNa ane uttara e traNe dizAomAM eka-eka kadalIgRhanI vikurvaNA kare che). tyAra pachI te pratyeka kadalIgRhanI madhye eka-eka caMdrazALA vikurte che te caMdrazALAnI barAbara madhyamAM eka-eka siMhAsananI racanA kare che. (siMhAsana varNana anya sUtramAM jaNAvyA mujaba samajI levuM.) tyAra pachI te cAre mukhya dikakumArI jyAM tIrthaMkara bhagavaMta ane tenI mAtA che tyAM Ave che. AvIne tIrthakara bhagavaMtane potAnI hatheLIomAM grahaNa kare che. tIrthaMkaranI mAtAne hAthano Teko ApI uThADe che. pachI tene dakSiNa dizAvartI kadalI maMDapanI caMdrazALAnA siMhAsana pAse lAve che. tIrthakara bhagavaMta ane tenI mAtAne siMhAsana para besADe che. zatapAka sahastrapAka tela vaDe temane mAlIza kare che. pachI sugaMdhita pIThI-ubaTana vaDe ubaTana kare che. pachI tIrthakara bhagavaMtane baMne hathelImAM grahaNa kare che ane tenI mAtAne Teko Ape che. tyAra pachI mAtA ane putrane pUrva dizAnA kadalI maMDapa tarapha laI jAya che. tyAMnI caMdrazAlAnA siMhAsana upara besADe che. temane gaMdhoka, puSpodaka ane zuddha jaLa vaDe snAna karAve che. pachI sarva prakAranA AbhuSaNa ane alaMkAro vaDe vibhUSita kare che. pachI tIrthakara bhagavaMtane baMne hathelImAM grahaNa kare che ane tIrthakaranI mAtAnI bAhAne pakaDe che. tyAMthI uttara dizAvartI kadalIgRhanI caMdrazAlAnA siMhAsana para lAve che. tyAM tIrthakara bhagavaMta ane tenI mAtAne e siMhAsana upara besADe che. tyAra pachI Abhiyogika devone bolAvIne A pramANe kahe che - he devAnupriyo! tame jaldIthI laghu himavaMta parvata jaIne gozISa caMdananuM kASTha laIne Avo. tyAre te Abhiyogika devo te madhyama rUcaka parvatavAsI cAra mukhya dikakumArIonI AjJA anusAra harSita ane saMtuSTa thaIne - yAvat - vinayapUrvaka temanI AjJA svIkArIne laghuhimavaMta parvatathI gozISa caMdana kASTha laIne Ave che. tyAra pachI te cAre dikakumArI agni utpanna karanAra zarakane taiyAra kare che. zarakane araNi sAthe ghase che. saMyojita kare che. zaraka ane araNine ghasIne AganI cinagArI utpanna kare che. cinagArI peTAvIne temAM gozISacaMdananA lAkaDAM nAMkhe che. pachI agni prajvalita kare che. pachI temAM samidhAkASThane nAMkhIne agrihoma kare che. agriDomathI rAkha (bhUtikarma) kare che. pachI te rAkhanI poTalI banAve che. poTalI bAMdhe che. pachI aneka prakAranA maNiratnothI suMdara evA be goLAne hAthamAM laI tIrthakara bhagavaMtanA kAna pAse Tika Tika evo dhvani kare che ane AzIrvAda Ape che ke he bhagavan! Apa parvata samAna AyuSyavALA thAo. parvatanI jema sudIrghajIvI bano. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 6 3 te pachI te cAre mahattara dikakumArI tIrthakara bhagavaMtane baMne hathelImAM grahaNa karI, tIrthakaranI mAtAne bAjuothI pakaDIne tIrthakara bhagavaMtanA janmabhavanamAM Ave che. tyAM AvIne tIrthakara bhagavaMtanI mAtAne besADe che. tIrthakara bhagavaMtane mAtA pAse suvaDAvI maMgala gIto gAtI tyAM UbhI rahe che. A rIte adholoka, urdhvaloka, rUcaka parvatanI cAre dizA e cha nI ATha-ATha tathA rUcakalIpanI cAra, vidizAnI cAra ane madhyarUcaka paranI cAra ema kula chappana dikakumArIoe tIrthakara bhagavaMtano janma mahotsava karyo. devendro dvArA tIrthakarano janma mahotsava :-0- devendra zukranuM Agamana : te kALe - te samaye vajapANi, puraMdara, zatakratu, sahasrAkSa, madhavA, pAkazAsana cakra nAmano devendra devarAja ke je dakSiNArdhalokano adhipati che. batrIsa lAkha vimAnono svAmI che. airAvaNa hAthI jenuM vAhana che. surono indra che. AkAza jevA nirmaLa zveta vastrone jeNe dhAraNa karelA che. jhumakhAvALA mugaTathI jenuM mastaka zobhI raheluM che. temasuvarNathI banela evA suMdara cittanI jevA caMcaLa ane gAlone sparza karatA kuMDaLa jenA kAnamAM zobhI rahelA che. jenuM zarIra kAMtimAna che. gaLAmAM mALAo laTakI rahI che. je atizaya vaibhavazALI, kAMtimAna, baliSTha, yazasvI, saubhAgyazALI, sukhasaMpanna che. je saudharmakalpanA saudharmAvalaMsaka vimAnamAM sudharmA nAmanI sabhAmAM zakra nAmanA siMhAsana para beTho che. Avo te zakrendra batrIsa lAkha vimAnavAsI, coryAzI hajAra sAmAnikadevo, tetrIza trAyazciMzaka devo, cAra lokapAlo, ATha saparivAra paTTarANIo, traNa parSada, sAta senA, sAta senAdhipatIo, coryAzI hajAra AtmarakSaka devo tathA bIjA aneka vaimAnika devadevIonA adhipati, agresara, svAmI, bhartA, mahattara, AjJAdAtA, nAyaka che. tenuM bharaNapoSaNa ane zAsanakartA che. sumadhura nRtya, gIta, vAdya, vINA, tala, tAla, truTita, mRdaMga, Dhola, nagArA AdinA dhvanipUrvaka divya bhogopabhoga bhogavato tyAM rahyo hato. te samaye te devendra devarAja zakranuM vividha prakAranA maNiyukta Asana kaMpAyamAna thAya che. te joIne zakra avadhijJAnano upayoga kare che. avadhijJAna vaDe tIrthakara bhagavaMtane jue che. joIne hRSTa, tuSTa, AnaMdita, prasanna manavALo thAya che. harSAtirekathI tenuM hRdaya uchaLavA lAge che. je rIte meghavarSAthI kadaMbapuSpa vikasvara thAya te rIte tenA romaroma vikasvara thayA. suMdara kamaLa samAna netra ane mukha vikasita thaI gayA. zarIranA spaMdanothI teNe paherelA zreSTha kaTaka keyura bAjubaMdha mugaTa caMcaLa thaI gayA, jenA vakSasthaLa upara hAra, kAnomAM kuMDala zobhI rahyA che. laTakatA jhumakhAthI gaLAmAM paherela AbhUSaNahAra Adi TakarAI rahyA che evo te devendra devarAja zakra utsukatApUrvaka capaLatAthI potAnA siMhAsanathI Ubho thAya che. - pachI te pAdapIThathI nIce utare che. utarIne te tenI vaiDUrya variSTa-riSTa-aMjana ratna vizeSathI banelI pAdukA utAre che. pachI eka zATika uttarAsaMga kare che. (khesa oDhe che) baMne hAtho vaDe aMjali karIne tIrthakaranI dizAmAM sAta-ATha DagalAM bhare che. pachI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 DAbo ghUMTaNa vALIne UMco kare che ane jamaNo ghUMTaNa vALIne jamIna para sthApita kare che. traNa vakhata mastakane namAvIne dharatI para muke che. pachI thoDo UMco thAya che. kaTaka ane truTitathI staMbhita potAnI bhujAone saMbhALIne baMne hAtha vaDe aMjali banAvI mastaka para ghumAvIne A pramANe kahyuM dharmanI Adine karanAra, tIrthaMkara, svayaMsaMbuddha; puraSottama, puruSasiMha, puruSomAM uttama kamaLa samAna, uttama gaMdhahasti sama puruSa, lokamAM uttama, lokanA nAtha, loka hitakArI, loka pradIpa, loka pradyotaka, abhayadAtA, cakSudAtA, mArgadAtA, zaraNadAtA, jIvanadAtA, bodhiSThAtA, dharmadAtA, dharmopadezaka, dharmanAyaka, dharmasArathI, cAturaMga dharmacakravartI evA arihaMta paramAtmAne mArA namaskAra thAo. 64 je dvIpa / dIvA rUpa che, trANa rUpa che, zaraNAgata mATe AzrayarUpa che. apratihata zreSTha jJAnadarzanane dhAraNa karavAvALA che. jenuM chadmasthapaNuM cAlI gayuM che. pote jina che ane bIjAne jina banavAno upAya dekhADe che, svayaM saMsArasAgara tarI gayA che ane bIjAne tAranArA che. pote buddha che ane bIjAne bodha pamADanArA che. pote mukta che. bIjAne mukta karAvanArA che. sarvajJa che, sarvadarzI che. je kalyANakArI, acala, aruja, anaMta, akSaya, avyAbAdha, apunarAvRttivALI siddhigati nAmanA sthAnane prApta karavAvALA che evA bhavijetA jinane namaskAra thAo. dharmanA Adikara - yAvat - mokSa prApta karavAnI AkAMkSAvALA tIrthaMkara bhagavaMtane mArA namaskAra thAo. ahIM rahelo evo huM tyAM rahelA tIrthaMkara bhagavaMtane vaMdanA karuM chuM. tyAM rahelA evA he bhagavaMta ! ahIM rahelA evA mane juo. A pramANe te zakra vaMdana ane namaskAra kare che. pachI siMhAsana para pUrva dizA tarapha mukha karIne beTho. tyAra pachI te devendra devarAja zakranA manamAM A prakArano - yAvat - saMkalpa utpanna thayo. kharekhara ! jaMbUdvIpamAM tIrthaMkara bhagavaMta utpanna thayA che. bhUta-bhAvi ane vartamAnakALanA devendra devarAja zakrano evo paraMparAgata AcAra che ke tIrthaMkarano janma mahotsava kare to huM paNa tIrthaMkara bhagavaMtano janma mahimA karuM. e pramANe vicArIne padAtisenAnA adhikArI hariegameSI devane bolAvI A pramANe kahyuM - he devAnupriya ! sudharmasabhAmAM je meghasamUhanI garjanA jevI gaMbhIra ane sumadhura dhvani karanArI, eka yojana paridhivALI suMdara svaravALI sughoSA nAmaka ghaMTA che. tene traNa vakhata vagADIne ucca svara mAM ghoSaNA karatA tame A prakAre AjJA prasArita karo devendra devarAja zakra A AjJA Ape che ke devendra devarAja zakra jaMbudvIpamAM tIrthaMkara bhagavaMtano janma mahotsava karavA jaI rahyA che. tethI he devAnupriya ! tame badhAM ja potAnI samasta Rddhi, kAMti, baLa, samudAya, sanmAna, vibhUti, vibhUSA, nartako, nATakothI sajja thaI aMtaHpura sahita, sarva prakAranA puSpa, gaMdha, mALA, alaMkArothI vibhUSita thaI sarva divya truTita, kaTaka, keyura Adi vAdyonA tumula dhvani sAthe yAvat - potapotAnA parivAra sAthe potapotAnA yAnavimAno, vAhano para ArUDha thaIne, kSaNa mAtranA vilaMbarahita zakranI samIpe upasthita thAo. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaRSabhakathA A prakAre devendra devarAja zakra dvArA AjJA apAyela padAti-anikAdhipati harizaigamelI deva harSita-saMtoSita thaI zakranI AjJAne vinayapUrvaka svIkAra kare che. pachI zakrendra pAsethI vidAya laI sudharmA sabhAmAM (pUrvavarNita evI) eka yojana vistAra vALI sughoSA nAmaka ghaMTA pAse AvIne traNa vakhata sughoSA ghaMTA vagADe che. tyAre (pUrvavarNita e ghaMTAnA vagADavAthI) saudharmakalpanA eka sivAyanA badhAM ja evA batrIsa lAkha vimAnAvAsomAM eka sivAyanI batrIza lAkha ghaMTA khaNakhaNATa karatI vAgavA lAgI. e rIte prAsAda-vimAnonA niSphaTa pradezomAM thatA ghaMTAravothI lAkho pratidhvanIothI Akho saudharmakalpa vyApta thaI gayo. te samaye A saudharmalpavAsI aneka vaimAnika deva-devIo jeo phakta viSaya sukhamAM Asakta, nitya pramatta ane mUrNita rahetA hatA. teo A ghaMTAonA madhura raNakArathI utpanna kolAhala dvArA ekAeka jAgRta thaI gayA. teo ghoSaNA sAMbhaLavA ekAgra cittavALA thayA. teonA ekAgra citta thayA bAda temaja ghaMTArava zAMta thayA pachI padAti adhikArIe dhIragaMbhIra svaramAM ghoSaNA karatA zakrendrae kahela AjJAne saMbhaLAvI zakra pAse zIghra upasthita thavA jaNAvyuM. tyAre A ghoSaNA sAMbhaLIne te deva-devIo harSita, saMtuSTa - yAvat - prasanna hRdayavALA thayA. temAMnA keTalAMka vaMdananA hetuthI, keTalAMka namaskAranA hetuthI, keTalAMka pUjAnA, satkAranA, sanmAnanA, darzananA, jinabhaktinA evA pratyeka bhinna bhinna hetuthI, to koI zakranI AjJAnA pAlana mATe ane koI ekabIjAne anusarIne, to aneka potAno paraMparAgata AcAra samajIne zakra samakSa upasthita thayA. devendra devarAja zakra kSaNa mAtrano vilaMba karyA vinA potAnI samakSa hAjara thayelA deva-devIone joIne harSita thaI pAlaka nAmanA Abhiyogika devane bolAve che. pachI kahe che ke, he devAnupriya ! tuM jaladIthI seMkaDo staMbhavALuM eka vimAna viku. jemAM lIlA karatI putaLIo hoya, ihAmRga, vRSabha, ghoDA, manuSya, magara, pakSI, sarpa, kinnara, rUra, sarabha, amara, kuMjara, vanalatA, padmalatA AdinA citronI racanA hoya, pratyeka staMbhanI vajaya vedikA hoya jenA para yaMtrothI joDAyelI evI dekhAtI vidyAdhara yugalanI putaLIo hoya, sahasrarazmi sUryanI mAphaka camakatI hoya, je hajAro rUpakavALA hoya, atizaya dedIpyamAna ane AMkhone jovA game tevA tathA AkarSaka hoya, jeno sparza sukhada hoya, zobhAsaMpanna hoya, jenI ghaMTaDIno svara madhura ane manohara hoya, je zubha, kAMta, darzanIya niyamopeta hoya, jenI cAre tarapha camakatA maNiratnothI jaDelI ghaMTaDIonI mALA guMthelI hoya, je 1000 yojana lAMbu, pa00 yojana UMcu hoya, zIdhra tvarita gativALuM hoya evA divyavimAnanI vikurvaNA karI, mArI AjJAnuM pAlana thayAnuM mane jaNAvI tyAre devarAja devendra zukranI AjJA sAMbhaLI te pAlakadeva harSita, saMtuSTa thaI - thAvat - vaikriya samudughAtathI tevA prakAranuM vimAna banAve che. te divya yAna-vimAnanI traNa dizAomAM traNa sopAna pratirUpaka hatA. te pratirUpakonI sAme eka eka toraNa hatuM - Adi samajI levuM. (juo sUryAbhadeva kathA) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 Agama kathAnuyoga-1 te vimAnanI aMdarano bhUmipradeza ati samatala, ramaNIya hato. te mRdaMga athavA DholakanA mukha bhAga jevo - yAvatu - cIttAnI khAla jevo hato. tenA taLIyAmAM hajAro zaMku ane khIlIo jaDelI hatI. temAM sughaDatAthI jaDela raMgaberaMgI vividha prakAranA maNi- mANikamAMthI keTalAMye Avarta-pratyAvartavALA, zreNI prazreNIvALA, surekha svastika, zarAvasaMpuTa, maMgalapAThaka, macchI-magaranA iMDA jevA hatA. keTalAMkamAM puSpavela, kamalavela, sAgarataraMga, vasaMtalatA, paghalatA Adi jevA ghaNA bIjA suMdara citro aMkita thayelA hatA. e rIte te bhU-bhAgamAM jaDela camakatA utkRSTa prabhAvazALI maNiyo vaDe te zobhatuM hatuM. te maNinA varNasparza AdinuM varNana rAjapazriyasUtra (sUryAbhadeva mujaba) jANavuM. te bhUmibhAganA madhyamAM seMkaDo staMbhothI yukta prekSAgRhamaMDapa hato - yAvat - pratirUpa pada sudhInuM varNana pUrvavat samajI levuM. te prekSAgRha maMDapamAM bAMdhelA caMdaravAmAM paghalatA AdinA citro hatA - yAvat - suMdara rIte camakatA sonerI tArothI guMthela hatA - yAvat - pratirUpa ati suMdara hatA. te maMDapanA ati samatala ane ramaNIya bhUmi pradezanI madhyamAM ATha yojana lAMbI-pahoLI ane cAra yojana UMcI sarvAtmanA maNimaya pIThikA hatI. tenA para eka vizAla siMhAsana hatuM. tenA para eka ratnajaDita vijayakUSya hatuM. tenI barAbara madhyamAM vamaNinuM banela aMkuza hatuM. temAM ghaDA jeTaluM moTuM eka muktAdAma hatuM. tenI AsapAsa cAre tarapha aDadhI UMcAIvALA ardha kuMbha pramANa bIjA mukRtAdAma hatA. te mukRtAdAma, motInI mALA suvarNa nirmita daDA jevA AbharaNothI yukta, sonAnA patarAthI banela, vividha maNiratnonA aneka hAra ane ardhapArothI zobhita evI suMdara rIte ghaDAyelI hatI. je eka mekanI ghaNI nIkaTa hatI. paravAI havAthI te maMdamaMda halatI hatI - yAvat - te mALAnA paraspara TakarAvAthI utpanna thato avAja karNapriya hato - yAvat - te ghaNI ja zobhAyamAna lAgatI hatI. te siMhAsananA vAyavya khUNAmAM, uttaramAM ane izAna khUNAmAM devendra devarAja zakranA coryAzI hajAra sAmAnika devonA coryAzI hajAra bhadrAsano hatA. pUrva dizAmAM ATha paTTarANIonA bhadrAsana hatA. agni khUNAmAM atyaMtara parSadAnA cauda hajAra devonA, dakSiNa dizAmAM madhyama parSadAnA cauda hajAra devonA, naiRtya khUNAmAM bAhA parSadAnA soLa hajAra devonA ane pazcima dizAmAM sAta senApatIonA bhadrAsana hatA. taduparAMta te siMhAsananI cAre dizAomAM coryAzI-coryAzI hajAra AtmarakSaka devonA bhadrAsana hatA. ityAdi badhuM varNana "sUryAbhadevanA Agamana" prasaMga anusAra jANavuM. tyAre te zakra harSita ane saMtuSTa Adi thaIne jinendra bhagavaMta sanmukha javA mATenA yogya sarva alaMkArothI vibhUSita divya uttaravaikriyarUpanI vikRrvaNA kare che. pachI potAnI ATha saparivAra paTTarANIo sAthe nartaka ane gaMdharvavaMda sahita te vimAnanI pradakSiNA karatA karatA pUrva dizAnA traNa sopAnothI thaIne temAM caDhe che - yAvat - pUrva dizA sAme mukha karIne siMhAsana upara bese che. e ja rIte sAmAnika devo paNa uttara dizAnA traNa sopAno caDhIne pratyeka deva pUrve racelA pota-potAnA bhadrAsana para bese che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhatraRSabhakathA 67 bAkInA deva-devIo dakSiNa dizAvartI traNa sopAnothI caDhI - yAvat - pUrvavat beThA. tyAre te zakranA te vimAnamAM caDhavAnI sAthe ATha-ATha maMgalama yathAkrame AgaLa cAlyA. tyAra pachI pUrNa kalaza, bhUgAraka, cAmara sahita divya chatra patAkA ane pharakavAne AraNe darzanIya tathA mohaka, AkAzanI UMcAIne sparzatI (ati UMcI) ane vAyuthI laherAtI evI vijaya vaijayaMtI patAkA anukrame AgaLa cAlI, pachI chatra ane jhArI cAlyA. pachI anukrame vajaratnathI banela goLa, suMdara, susthita, suzliSTa, parimArjita, ramaNIya, supratiSThita, viziSTa hajAro paMcaraMgI nAnI-nAnI dhvajAothI sajAvAyela nayanaramya, havAthI pharakatI vijaya vaijayaMtIvALI patAkAothI yukta chatrAtichatroyukta gaganatalanA zikharane sparze tevo UMco, hajAra yojanano mahAna iMdradhvaja AgaLa cAlyo. tenI pAchaLa potapotAno anurUpa veza paherelA susajjita ane sarva alaMkArothI vibhUSita pAMca senA ane pAMca senApati cAlyA. pachI aneka Abhiyogika deva-devIo potapotAnA rUpa - yAvat - niyogothI devendra devarAja zakranI AgaLa-pAchaLa AjubAju cAlavA lAgyA. pachI saudharmakalpavAsI aneka deva-devIo potapotAnI samasta Rddhi vaibhava Adi sAthe vimAnomAM ArUDha thaIne AgaLa-pAchaLa ityAdi cAlyA. tyAre te zakra pAMca prakAranI senAothI gherAyelo - yAvat - jenI AgaLa AgaLa indradhvaja cAlato hato, je coryAzI hajAra sAmAnika devothI parivRtta hato; samagra Rddhi - kAvat - dhvani sAthe saudharmakalpanI barAbara madhyamAM thaIne potAnI te divyaRddhinuM pradarzana karato, saudharmakalpanI bahAra javAnA uttara dizAvartI mArga pAse Avyo. tyAM AvI eka lAkha yojana pramANavALI utkRSTa devagatithI gamana karato tichaloka saMbaMdhi asaMkhyAta dvIpasamudranI madhyamAM thaIne naMdIzvara dvIpanA agnikhUNAmAM ratikara parvata pAse Avyo. AgaLanuM varNana sUryAbhadeva anusAra jANavuM. - pharka mAtra e ke sUryAbhadevane sthAne zakrendra nAma samajavuM. divya devaddhi - thAvat - divyayAna vimAnanuM pratisaMharaNa-saMkocana karIne - yAvat - jyAM tIrthaMkara bhagavaMtanuM janmanagara che, temAM jyAM janmabhavana che, tyAM AvIne te divya yAnavimAna dvArA tIrthakara bhagavaMtanA janmabhavanane traNa vakhata pradakSiNA karI, pradakSiNA karIne tIrthakara bhagavaMtanA janmabhavanathI izAna khUNAmAM jamInathI cAra AMgaLa UMce te divya cAnavimAnane UbhuM rAkhe che. pachI ATha paTTarANIo, be senA, nartakavaMda, gaMdharvavaMdanI sAthe te divya yAnavimAnamAMthI pUrva dizAvartI traNa sopAnothI nIce utare che. pachI tenA coryAzI hajAra sAmAnika devo te divya vimAnanA uttara dizAvartI traNa sopAnothI nIce utare che. bAkInA deva-devIo tenA dakSiNa dizAvartI traNa sopAnothI nIce utare che. tyAra pachI devendra devarAja zaka coryAzI hajAra sAmAnika devo AdithI saMparivRtta ane sarvaddhithI sajja thaIne - yAvat - daMdubhi ghoSanA dhvani saha jyAM tIrthakara bhagavaMta ane tenI mAtA che tyAM Ave che. praNAma kare che. tIrthakara bhagavaMta ane tenI mAtAne traNa pradakSiNA daI, mastake aMjali karI A pramANe kahyuM, he ratnakUlidhAriNI ! tamane mArA namaskAra thAo. ityAdi dikakumArIvata jANavuM - yAvata - Apa dhanya cho, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 Agama kathAnuyoga-1 puNyazALI cho, kRtArtha cho. he devAnupriye ! huM zakra nAmano devendra devarAja tIrthakara bhagavaMtano janma mahimA karIza, to Apa bhayabhIta na thazo. ema kahIne avasthApinI vidyAno prayoga kare che. mAtAne gADha nidrAmAM mUkI de che. pachI tIrthaMkara samAna pratirUpakanI vidurvaNA karIne tIrthaMkaranI mAtA pAse te bALakane goThavI de che. - tyAra pachI te zakra pAMca zakronI vikRrvaNA kare che. vikarvita zakramAMthI eka, tIrthakara bhagavaMtane be hatheLImAM le che, eka zakra pAchaLa chatra dhAraNa kare che. be zakro baMne bAjue UbhA rahI cAmara DhALe che. eka zaka hAthamAM vaja laI AgaLa cAle che. tyAre te devendra devarAja zakra anya aneka bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devadevIonI sAthe sarva Rddhi - yAvat - duMdubhinAda sAthe potAnI utkRSTa devagatithI - thAvat - gamana karato karato meru parvatanA paMDakavananI jamaNI bAjunI atipaDakaMbala abhiSeka zilAnA abhiSeka siMhAsana pAse Ave che. tyAM pUrva dizA tarapha mukha rAkhIne te siMhAsana upara bese che. -0- izAnendranuM Agamana : te kALa te samaye zUlapANI vRSabhavAhana devendra devarAja izAna nAmanA surendra je uttara lokArdhanA adhipati che, aThAvIsa lAkha vimAnonA svAmI che, AkAza jevA nirmaLa vastrone dhAraNa kare che ityAdi varNana zakra indra anusAra samajI levuM. pharka mAtra e che ke ghaMTAnuM nAma mahAghoSA che. padAti senApatinuM nAma laghuparAkrama che. puSpaka vimAna che. bahAra nIkaLavAno mArga dakSiNa dizAno che. izAna khUNAnA ratikara parvate Ave che. meru parvata Ave che - yAvat - paryapAsanA kare che. -0- bAkI surendronuM Agamana : zakra ane izAna indronI jema ayyatendra sudhInA badhAM ja indro tyAM AvyA. vizeSa e ke sAmAnika devonI saMkhyAmAM pheraphAra che te A pramANe - pahelA kalpa nA 84000 sAmAnika deva hatA, bIjAnA 80,000, trIjAnA 72,000, cothAnA 70,000, pAMcamAMnA 60,000, chaThAnA 50,000, sAtamAMnA 40,000, AThamAMnA 30,000, navamAM-dazamAM kalpanA 20,000 ane agIyAramA-bAramAM kalpanA 10,000 sAmAnika devo hatA. A indro jenuM Adhipatya kare che te vimAnonI saMkhyAmAM paNa pheraphAra che. pahelA kalpanA 32 lAkha, bIjA kalpanA 28 lAkha, trIjA kalpanA 12 lAkha, cothA kalpanA 8 lAkha, pAMcamAM kalpanA 4 lAkha, chaTThA kalpanA 50,000, sAtamAM kalpanA 40,000, AThamA kalpanA 6000, Anata-prANata (navadazamA) kalpanA 400 ane AraNa-arcyuta kalpanA 300 vimAno jANavA. ' yAna vimAnanA nirmANa kartA devonA nAmomAM paNa pheraphAra che te A pramANe :(1) pAlaka, (2) puSpaka, (3) saumanasa, (4) zrIvatsa, (5) naMdAvarta, (6) kAmagama, (7) prItigama, (8) manorama, (9-10) vimala ane (11-12mAM kahyuM vimAna nirmANa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhasSabhakathA 69 kartA deva) sarvatobhadra hatA. (1) saudharma, (3) sanaskumAra, (5) brahmaloka, (7) mahAzukra ane (9-10) Anata-prANatanA indrone tyAM sughoSA nAmanI ghaMTA hatI, padAti senApati harizaigameSI hatA, bahAra nIkaLavAno mArga uttara dizA hato, ratikara parvatanA agni khUNAmAM vimAna laI gayelA. jyAre (2) izAna, (4) mAhendra, (6) lAMtaka, (8) sahastrAra, (11-12). AraNa ayyata kalpanA indrone tyAM mahAghoSA nAmanI ghaMTA hatI, padAti senApati laghu parAkrama nAme hatA, bahAra nikaLavAno mArga dakSiNa dizA hato. ratikara parvatanA izAna khUNAmAM vimAna laI gayelA. A sivAya parSadAmAM AtmarakSaka devonI saMkhyA temanA-temanA sAmAnika devonI saMkhyA karatA cAra gaNI samajavI. badhAM ja indronA yAnavimAnono vistAra eka lAkha yojanano ane UMcAI potapotAnA vimAna pramANa jANavI. badhAMno indradhvaja 1000 yojana UMco hato. zakrendra sivAyanA bAkInA indro meru parvata para utarIne - yAvat - paryupAsanA kare che. -0- asurendra camaranuM Agamana : te kALa te samaye asurendra asurarAja camara potAnI camacaMcA nAmaka rAjadhAnImAM sudharmA nAmaka sabhAmAM camaranAmaka siMhAsana para 64,000 sAmAnika devo, cAra lokapAla, saparivAra pAMca paTTarANI, traNa parSadA, sAta senA, sAta senAdhipati, 2,56,000 AtmarakSaka devo - yAvat - zakranI jema birAjamAna hato. pharka mAtra eTalo ke tenA padAti senAdhipatinuM nAma Drama, ghaMTAnuM nAma oghasvarA, vimAnano vistAra 50,000 yojana, indradhvajanI UMcAI 500 yojana, vimAnanirmAtA Abhiyogika deva. zeSa varNana zakrendra mujaba jANavuM - yAvat - meru parvata upara AvIne paryapAsanA kare che. -0- balI Adi anya asurendranuM Agamana : te kALa te samaye balI nAmaka asurendra asurarAja paNa camarendranI mAphaka ja Avyo. pharka mAtra eTalo ke tenA 60,000 sAmAnika deva hatA. 2,40,000 tenA AtmarakSaka devo hatA. padAti senAdhipatinuM nAma mahAdruma hatuM. ghaMTAnuM nAma mahA oghasvarA hatuM. zeSa varNana pUrvavat jANavuM. te kALa te samaye gharaNa nAmaka asurendra paNa Avyo. zeSa varNana pUrvavat jANavuM. vizeSa eTale ke tenA sAmAnika deva 6000, cha paTTarANI, 24,000 sAmAnika deva, meghasvarA nAmaka ghaMTA, padAti senAdhipati bhadrasena, vimAnano vistAra 25,000 yojana, indradhvaja 250 yojana UMco hato. A prakAre asurendra sivAyanA badhAM bhavanavAsI indro vize samajavuM. vizeSa eTaluM ke, 1. asurakumAronI ghaMTA oghasvara, 2. nAgakumAronI ghaMTA meghasvarA, 3. suvarNakumAronI ghaMTA haMsasvarA, 4. vidyutakumAronI ghaMTA krauMcasvarA, 5. agrikumAronI maMjusvarA, 6. dikakumAronI maMjughoSA, 7. udadhikumAronI susvarA, 8. dvIpakumAronI madhurasvarA, 9. vAyukamAronI naMdi svarA ane 10. svanitakumAronA indranI ghaMTA naMdighoSA nAmanI hatI. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 sAmAnika devonI saMkhyA asurakumAra Adi bhavanavAsI indronI kramazaH 64,000, 60,000 bAkInA navenI cha-cha hajAra hatI. AtmarakSaka devonI saMkhyA anukrame potapotAnA sAmAnika devonI saMkhyA karatA cAragaNI jANavI. e ja rIte dakSiNa dizAvartI indronA padAti senAdhipatinA nAma bhadrasena ane uttaradizAvartI indronA padAti senApatinA nAma dakSa che. -0- vANavyaMtara ane jyotiSka devonuM Agamana : vANavyaMtara ane jyotiSka devo saMbaMdhi vaktavyatA e ja pramANe jANavI. vizeSa eTale ke vANavyaMtaranA 4000 sAmAnika deva, cAra pANI, 16,000 AtmarakSaka devo, 1000 vimAna hoya che. indradhvajanI UMcAI 125 yojana, dakSiNa dizAvartI indronI ghaMTAnuM nAma maMjusvarA, uttara dizAvartI indronI ghaMTAnuM nAma maMjughoSA che. temanA padAti senAdhipati ane vimAna nirmAtA Abhiyogika deva hoya che. jyotiSka devonuM zeSa varNana e ja pramANe jANavuM. vizeSa eTale ke jyotirmendra caMdranI ghaMTAnuM nAma susvarA ane sUryanI ghaMTAnuM nAma susvaranirdoSA che. A badhAM ja merU parvata para Ave che. e rIte batrIza indro bhagavaMtanI samIpa AvyA. (ahIM kalpasUtranI sUtra-97nI vinaya vijayajI kRt TIkAmAM cosaTha indro Ave che tevo ullekha karyo che. Avazyaka bhASya-64mAM paNa bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vimAnavAsInA devonA Agamanano ullekha che. * noMdha :- bhavanapatinA-20, vyaMtaranA-3ra, jyotiSkanA-2, vaimAnikanA-10 ema kula 64 indro thAya che. jenA nAmo sthAnAMga sUtranA 98mAM sUtramAM ame noMdhela che. paNa samavAya-3ranA sUtra 108mAM 32-indro jaNAvyA che tenI vRttimAM zrI abhayadevasUri spaSTatA kare che ke vyaMtaranA surUpa Adi-16 tathA aNapatrika Adi-16 e- 3ra-alpaRddhivALA hovAthI tenI vivakSA karI nathI. sUrya-caMdra paNa aneka che. tene mAtra jAtithI grahaNa karI be indro ja gaNela che. anyathA mAtra jaMbUdvIpamAM ja be sUrya-be caMdrano che) # indro dvArA karAyela janmAbhiSeka - -0- ayyata indra karela bhagavaMtano janmAbhiSeka : tyAre badhA devendromAM mahAt evA devendra devarAja ayyata inDe Abhiyogika devone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! tame ati sArthaka, mahAmUlyavAnuM, mahotsavane yogya vizALa evA tIrthakarAbhiSekanI zIgha taiyArI karo. tyAre te Abhiyogika devo svAmInI AjJA sAMbhaLIne harSita, saMtuSTa thaIne izAna khUNAmAM jAya che tyAM jaI vaikriya samudUghAta - yAvat - karIne teoe 1008 suvarNa kaLazonI vipharvaNA karI. e ja rIte rUpyamaya, maNimaya, suvarNarUpyamaya, suvarNa maNimaya, rUdhyamaNimaya, suvarNapyamaNimaya, mATInA ane caMdananA ema pratyekanA 1008-1008 kaLazonI vikuvaNA karI. e ja pramANe jhArI, darpaNa, thALA, pAtrI, supratiSThaka, citro, ratnakaraMDaka, kaLaza jevA jaLapAtra, puSpa caMgerIonI vipharvaNA karI. sUryAbhadevanI vaktavyatAmAM jaNAvyA mujaba samasta caMgerikA, samasta puSpa paTalo AdinI vikurvaNA karI. e ja pramANe siMhAsana, chatra, cAmara, telasamudgaka - yAvat - sarasavanA DabbA, paMkhA - yAvat - 1008 dhUpadAnonI vipharvaNA karI. pachI svAbhAvika temaja vikarvela kaLazothI laIne Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA dhUpadAna parvatanI badhI vastuo laIne zIrodaka samudra jaI zIrodaka le che. tyAMnA utpala, pA - yAvat - sahastrapatrone paNa grahaNa karyA. e ja rIte puSkarodaka - cAvatuM - bharata airAvatanA, mAgadha Adi tIrthonA jaLa ane mATIne grahaNa karyA. e ja rIte gaMgA Adi mahAnadIo - yAvatu - laghu himavaMta parvatathI samasta kalailA padArtha, badhAM phUla, sugaMdhita dravya, badhAM mAlya yAvat badhI auSadhio ane sapheda sarasavane lIdhA pachI paddhahanA jaLa ane utpala lIdhA. e rIte badhAM ja kula parvato, vRtta vaitAdyo, mahAkaho, samasta varSahtro, badhI ja cakravartI vijayo, vakSaskAra parvato, aMtaranadIomAMthI jaLa vagere laI - yAvat - uttara kara Adi kSetro - yAvatu - sudarzana - bhadrazAla vanamAMthI badhAM kalailA padArtha - yAvat - sarasavane grahaNa karyA. e ja rIte naMdanavanamAMthI badhAM ja karthalA padArtha - yAvat - sarasa gozISa caMdana ane divya puSpamALAo lIdhI. saumanasa ane paMDaka vanamAMthI paNa e badhuM grahaNa karyuM. te devo eka sthAne ekaThA thayA. potAnA svAmI pAse AvyA. AvIne mahA arthavAnuM - yAvat - tIrthakaranA abhiSekanI taiyArI kare che. te pachI te azruta devendra daza hajAra sAmAnika devo, tetrIza trAyazciMzaka devo, cAra lokapAla, traNa parSadA, sAta senA, sAta senApatIo, cAlIza hajAra AtmarakSaka devothI parivarelo evo te svAbhAvika ane vikRrvita, uttama kamaLo para sthApita zreSTha sugaMdhI jaLathI bharelA caMdanathI carcita, kAMThAmAM paMcaraMgI sUtarathI bAMdhelA, pakSa ane utpalathI DhAMkelA, sukumALa hathelImAM lIdhelA 1008 suvarNa kaLaza yAvat 1008 mATInA kaLazo dvArA - yAvat - badhAM prakAranA jaLa, mATI, kalailA dravya dvArA - yAvat - mATI tathA sarasavo dvArA potAnI samasta Rddhi - yAvat - vAdya dhvaniyo ane kolAhala pUrvaka ghaNAM ja ThAThamAThathI tIrthakarano abhiSeka kare che. - jyAre acyatendra mahAt zobhA sahita abhiSeka karI rahela hato, tyAre bIjA indrAdi devo harSita, saMtuSTa ane AnaMdavibhora thaIne hAthomAM chatra, cAmara, dhUpadAna, puSpa, sugaMdha dravya, vaja, phUla vagere laIne aMjalipUrvaka bhagavaMta sanmukha UbhA hatA. vijayadevanA varNanAnusAra ahIM paNa RSabhadevanuM abhiSeka kathana samajI levuM - yAvat - keTalAMye devoe rAjamArga, galiyo, pagadaMDIone sAphasUpha karI, abhiSeka jaLano chaMTakAva karyo, chANa vaDe lepana karyuM. dhUpa pragaTAvI sugaMdhita karyuM. keTalAMka devoe cAMdInI varSA karI, e ja rIte suvarNa, ratna, vajamaNi, AbhUSaNa, patra, puSpa, phaLa, bIja, mALA, sugaMdhita padArtha - yAvat - sugaMdhita cUrNanI varSA karI. keTalAye devoe sonA-cAMdIthI - yAvat - sugaMdhita cUrNathI mArgane zRMgArita karyo keTalAMka devo tata-vitataghana-zuSira cAra prakAranA vAjiMtrone vagADatA hatA. keTalAMka devo ullita, pAdAMta, maMdAyita, rocitAvasAna cAra prakAranA gIto gAtA hatA. keTalAMka devo aMcita, dvata, ArabhaTa-bhasola cAra prakAranA nRtyo karatA hatA. keTalAMka devo dRSTAMtika-pratikRtaka, sAmAnya vinipAtika, lokamadhyAvasAnika cAra prakAranA abhinaya karatA hatA. keTalAMka devo batrIza prakAranI nATyavidhionuM pradarzana karatA hatA. keTalAMka Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 Agama kathAnuyoga-1 devo utpatana-nipatana, nipatana-utpatana, saMkucita-prasArita - yAvat - bhrAMta-saMbhrAMta nAmaka nATyavidhIonuM pradarzana karatA hatA. keTalAMka deva tAMDava nRtya karatA hatA. keTalAMka lIlA karatA hatA. keTalAMke harSollAsa saha garjanA karI, keTalAke tAla bajAvI phaTu phaTTa dhvani karyo, keTalAMka paraspara gaLe maLyA - siMhanAda karyo, keTalAMke A badhuM karyuM. keTalAMka devo ghoDAnI jema haNahaNatA hatA. e ja rIte - hAthInI jema ciMghADatA hatA, ratha jevI ghanaghanAhaTa karatA hatA. keTalAMka A traNe karatA hatA. keTalAMka sAme ke pAchaLathI uchaLatA hatA. keTalAMka capaTI vagADatA hatA, koI jamIna para paga pachADatA hatA. koI jorajorathI avAjo karatA hatA. e pramANe badhuM samajI levuM. keTalAMka deva hA- hu karatA hatA. e pramANe phUtkAra, thA-thA avAja, nIce AvavuM - upara uchaLavuM, ghumavuM, jalavuM, tapavuM, dhagadhagavuM, garjavuM, vijaLInI jema camakavuM vagere karatA hatA. keTalAMka devone eka lAInamAM UbhA karatA hatA - kahakATa ke duhaduhATa karatA hatA. keTalAMka aneka rUponI vidurvaNA karatA nAcatA hatA. e pramANe zeSa varNana "vijayadeva" anusAra samajI levuM - thAvat - cAre tarapha sarvatra bhAga-dauDa macelI hatI. te samaye saparivAra acyatendra mahAnuM abhiSeka dvArA prabhune abhiSeka kare che. pachI be hAtha vaDe aMjali karIne - yAvat - natamastaka thaI namaskAra karIne jaya-vijaya zabdothI prabhune vadhAve che. pachI iSTa Adi vANI vaDe jaya jayakAra karIne - yAvatuM - kamaLa jevA sukomaLa, sugaMdhita, gaMdha kASAyika vastrathI paramAtmAnuM zarIra luche che. pachI zarIrane kalpavRkSa saMdeza alaMkRta ane vibhUSita kare che - yAvatu - nATya prayoga dekhADe che. pachI svaccha, snigdha, rajatamaya sarasa suMdara akSata vaDe bhagavaMta sanmukha ATha-ATha maMgalonuM Alekhana kare che. A maMgalaka che - 1. darpaNa, 2. bhadrAsana, 3. vardhamAna, 4. kaLaza, 5. matsya yugala, 6. zrIvatsa, 7. svastika ane 8. naMdAvarta. ' aSTamaMgalanuM Alekhana karIne te bhagavaMtanI pUjA (upacAra) kare che. kaI rIte ? pATala, malika, caMpaka, azoka, putrAga, AmramaMjarI, navalikA, bakula, tilaka, kaNera, kuMda, kubbaka, ToraMTaka patra, damanaka puSponI zreSTha sugaMdhathI vAsita ane hAthamAMthI nIce paDatA puSpono tyAga karIne, te raMgaberaMgI evA paMcaraMgI puSpothI ghuMTaNa pramANa DhagalAnI racanA kare che pachI caMdrakAMta karyetanAdi ratna, vaja-vaiDuryamaNithI nirmita vimaladaMDa vALI suvarNa maNiratna AdithI racita vividha citrothI yukta, kRSNAgarU, kaMdaraka, turaSka jevI uttama sugaMdhavALI dhUponI sugaMdhanI laherane phelAvanArI dhUpadAnIthI dhUpakSepa kare che. pachI RSabhajinendrathI sAta-ATha DagalAM dUra jaIne daze AMgaLI paraspara bhegI karI mastake aMjali karI vizuddha pAThavALI-uttama chaMdothI racita arthasamRddha ane apunarukta evI 108 stuti kare che. - stuti karyA bAda DAbA ghUMTaNane vALIne UMco kare che. jamaNo ghUMTaNa jamIna upara sthApe che - yAvat - baMne hAtha joDI mastake aMjali karI kahyuM ke, he siddha, buddha, nIraja, zramaNa, samAdhiyukta, samatta (avisaMvAdi vacanavALA) samayogI, zalya rahita, nirbhaya, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 73 rAgadveSa rahita, mamatvarahita, nisTaMga, niHzalya, mAnamardhaka, guNaratnonA bhaMDAra, zIlasAgara, anaMta aprameya bhavya dharmarAjyanA sArvabhauma cakravartI ! Apane mArA namaskAra thAo. "arihaMtone namaskAra thAo' ema kahI teNe (RSabhaprabhune) vaMdanA-namaskAra karyA, pachI ati nikaTa ke ati dUra nahIM tevA yathocita sthAne UbhA rahIne suzruSA - yAvat - paryapAsanA kare che. -0- izAna Adi indro kRtu janmAbhiSeka : je rIte acyatendrae abhiSeka karyo te ja rIte prANata Adi indoe paNa (RSabha prabhuno) janmAbhiSeka karyo. vizeSa e ke jeno je parivAra hoya te parivAra tenA-tenA indra sAthe samajI levo - yAvat - izAnendrae karela janmAbhiSeka paryata sarva indro dvArA prabhuno janmAbhiSeka thayo. e ja rIte bhavanapati, vyaMtara ane sUryaindra paryaMta zakra sivAyanA pratyeke - pratyeke saparivAra janmAbhiSeka karyo. te samaye te devendra devarAja izAnendrae pAMca izAnendronI vikurvaNA karI, eka izAnendrae tIrthakara bhagavaMtane potAnI baMne hathelImAM grahaNa karyA, laIne pUrva dizA prati mukha rAkhIne siMhAsana para beTho. eka izAnendra pAchaLa chatra laIne Ubho. be izAnendra cAmara DhoLatA baMne paDakhe UbhA rahyA. eka izAnendra hAthamAM zULa laI sAme Ubho. -0- zakra indra dvArA karAyela janmAbhiSeka : pachI devendra devarAja zakra e Abhiyogika devone bolAvyA. bolAvI ayyatendranI mAphaka abhiSeka sAmagrI lAvavAnI AjJA ApI. te devo paNa pUrva varNita rIte badhI sAmagrI lAvyA. pachI devendra devarAja zakra tIrthakara bhagavaMtanI cAre dizAomAM cAra zveta vRSabhonI vidurvaNA kare che. te vRSabho zaMkhadaLa sarkaza vimaLa, dahIM samAna nirmaLa, gAyanI dUdhanA phINa ane cAMdInA Dhera jevA prakAzamAna zveta, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa ane suMdara hatA. e cAre zveta vRSabhonA ATha sIMgaDAmAMthI jaladhArAo nIkaLatI hatI. A AThe jaladhArA UMce AkAzamAM uchaLatI hatI. tyAM ekatrita thaIne te tIrthakara bhagavaMtanA mastaka para paDatI hatI. te samaye te devendra devarAja zakra potAnA coryAzI hajAra sAmAnika devo sAthe (ayyatendranI peThe) abhiSeka kArya saMpanna karI - yAvat - vaMdanA namaskAra karI - thAvat - paUpAsanA kare che. pachI devendra devarAja zakra pAMca zakronI vikurvaNA karIne, eka zakra tIrthakara bhagavaMtane potAnA karasaMpuTamAM grahaNa kare che, eka zakra pAchaLa Ubho rahI chatrane dhAraNa kare che, be zakro AsapAsa UbhA rahI cAmara DhoLe che. eka zakra hAthamAM vaja laI AgaLa Ubho rahe che. tyAra pachI te zakra coryAzI hajAra sAmAnika devo - yAvat - bIjA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnika deva-devIothI gherAyelo potAnI pUrNa Rddhi sAthe - thAvat - vAdyonA nirdoSapUrvaka potAnI utkRSTa divya devagatithI cAlatA-cAlato jyAM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 Agama kathAnuyoga-1 tIrthakara bhagavaMtanuM janmanagara hatuM, jyAM janmabhavana hatuM, jyAM tIrthaMkaranA mAtA hatA tyAM pahoMce che. pachI tIrthakara bhagavaMtane mAtAnI pAse rAkhe che, tIrthaMkaranI pratikRtinuM pratisaMharaNa kare che, mAtAne Apela avasthApinI nidrA pAchI laI le che. pachI eka mahAmUlyavAnuM saumayugala (eka prakAranA vastro ane be kuMDalane tIrthakara bhagavaMtanA ozIkA pAse rAkhe che. tapanIya suvarNanA jhUmakhAMvALuM, sonAnA patarAnuM banela, aneka prakAranA maNiratno ane nAnI-nAnI mALAothI suzobhita suMdara kuMbha sadaza eka zrIdAmacaMDa tIrthakara bhagavaMtanI upara caMdaravAmAM laTakAve che. sukhapUrvaka evA ane AnaMdathI ramatA tIrthakara bhagavaMtane animeSa dRSTie jotA-jotA te Ubho rahyo. - tyAra pachI te devendra devarAja zake vaizramaNa devone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriya! batrIsa karoDa hiraNya, batrIsa karoDa suvarNa, subhaga, suMdara rUpa ane lAvaNya yukta batrIza naMdAsaNa, batrIsa bhadrAsana bhagavaMtanA janmabhavanamAM yathAsthAne jaladIthI sajAvaTa sAthe sthApita karo. ema karyA pachI mane turaMta jaNAvo. te vaizramaNa deve zakranA AjJA vacanone savinaya svIkArI jaMbhaka devone bolAvyA. teone kahyuM ke, he devAnupriya! tame jaldIthI batrIza koDI hiraNya Adine tIrthakara bhagavaMtanA janmabhavanamAM sthApana karo ane mane te kArya thayAnI jANa karo. tyAre te vaizramaNadevanI AjJA sAMbhaLI harSita ane saMtuSTa thayelA te jaMbhaka deve batrIza koDI hiraNya Adi bhagavaMtanA janmabhavanamAM mUkyA. kArya thayAnI sUcanA ApI. vaizramaNadeve te vAta zakrendrane jaNAvI. - tyAra pachI devendra devarAja zakra e Abhiyogika devone bolAvIne kahyuM, he devAnupriyo ! jaldIthI tame tIrthakara bhagavaMtanA janmanagaranA zRMgATaka - yAvat - rAjamArgamAM jaIne ucca svare ghoSaNA karo ke, he anekAneka bhavanapati, vANavaMtara, jyotiSka, vaimAnika deva-devIo ! sAMbhaLo, he devAnupriyo ! je koI tIrthaMkara ke tIrthaMkaranI mAtAne mATe manamAM azubha ciMtavaze tenA mastakanA arjaka vRkSanI maMjarInI peThe so-so TukaDA thaI jaze. A pramANe ghoSaNA karI mane te samAcAra jaNAvo. tyAre te Abhiyogika devoe - "jevI ApanI AjJA" ema vinayapUrvaka te AjJAne svIkArI, devendra devarAja zakra pAsethI nIkaLI, turaMta ja bhagavaMtanA janmanagaranA zRMgATaka AdimAM "tuM" ghoSaNA karI. ghoSaNA karyA bAda zakrendrane te vAta jaNAvI. tyAra pachI te anekAneka bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnika devo tIrthakara bhagavaMtano janma mahotsava kare che. karIne naMdIzvara hIpe Ave che. tyAM paNa aSTAlikA mahotsava kare che. pachI teo je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM pAchA phare che. vizeSa eTale ke devendra zukra naMdIzvaravIpanA pUrvIya aMjanaka parvata aSTAlikA mahotsava kare che. tenA cAra lokapAlo, cAra dadhimukha parvata para, izAnendra uttarIya aMjanaga parvata para, tenA lokapAlo cAra aMjanaka parvata para, amarendra dakSiNIya aMjanaka parvata para, balIndra pazcimanA aMjanaka parvata para, teonA lokapAlo dadhimukha parvata para aSTAlikA mahotsava kare che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 75 0 paramAtmAnA nAmo : kauzalika at RSabha kAzyapagotrIya hatA. temanA pAMca nAma A pramANe che :1. RSabha, 2. prathama rAjA, 3. prathama bhikSAcara, 4. prathama jina, . prathama tIrthaMkara athavA (marUdevA mAtAnI kulimAM) prathama rAjA, prathama jina, prathama kevalI, prathama tIrthakara, prathama dharmavara cAturaMta cakravartI evA kauzalika ahaMtu samutpanna thayA. (A badhAM ja nAmo kema paDyA ? tenuM rahasya A kathAnakamAM kramazaH Apela che). 1. jhaDaSabha-(usabha) :- (1) temanI baMne jAMghamAM vRSabha (usabha) laMchana hovAthI te RSabha kahevAyA athavA (2) temanI mAtAe joyelA cauda svapnamAM prathama vRSabha joyela hovAthI temanuM 'RSabha' evuM nAma paDAyuM. (RSabha ane vRSabhane bAvaLA niti 1080nI vRttimAM ekArthaka zabda kahyA che) (3) saMyamano bhAra vahana karavAmAM RSabha samAna hovAthI paNa RSabha kahevAyA. (4) vRSabho vA iti saMskAraH tatra vRSabha iva vRSabha iti vA (5) vRve mati rUti vA vRkSamaH | 2. kauzalika :- kozala (ayodhyAnuM bIjuM nAma) dezamAM utpanna thayA hovAthI tene kauzalika nAme paNa bolAvAyA. 3. prathama rAjA :- A avasarpiNImAM nAbhi kulakaranA AdezathI yugalikonI vyavasthA ane zAsana mATe tathA zakra dvArA prathama abhiSeka thayo hovAthI te prathama rAjA kahevAyA. 4. prathama jina :- (A avasarpiNImAM A bharatakSetramAM) rAgadveSane sarva prathama jitanAra hovAthI prathama jina kahevAyA (athavA) sthAnAMga sUtra abhiprAya anusAra jinatva traNa prakAre che. avadhi, mana:paryava ane kevalI te rIte RSabhadeva prathama mana:paryavajJAnI hovAthI prathama jina kahevAyA. 5. prathama kevalI :- RSabhadeva A kALamAM pahelA kevalI-sarvajJa thayA tethI tenuM eka nAma prathama kevalI paDela. 6. prathama tIrthakara :- tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI temaNe A kALamAM sarvaprathama caturvarNa saMghanI sthApanA karI tethI prathama tIrthakara kahevAyA. 7. prathama dharmavara cAturaMta cakravartI :- dharma vaDe cAra gatinA aMtane karanArA (dekhADanArA) evA hovAthI prathama dharmavara cAturaMta cakravartI nAma thayuM. 8. prathama bhikSAcara :- yugalikomAM bhikSAno prazna na hato. RSabhadeve A kALamAM sarvaprathama bhikSA grahaNa karI, bhikSAvidhi pratipAdita karI mATe prathama bhikSAcara kahyA. 0 prabhuno AhAra : RSabhadeva prabhu abhuta svarUpavALA hatA. aneka devadevIthI parivarelA ane sakalaguNo vaDe anya yugalika manuSyothI parama utkRSTa evA prabhu anukrame moTA thavA lAgyA. temanA gRhAvAsamAM AhAra saMskAra vidhi hatI nahIM. vaLI sarva tirthaMkarane Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76. Agama kathAnuyoga-1 bALabhAvamAM jyAre bhUkha ke tarasa lAge che tyAre stanano upayoga karatA nathI arthAt mAtAnuM dUdha pItA nathI, paraMtu potAnA ja aMguThAne mukhamAM nAkhe che. te aMguThAmAM devoe vividha rasayukta ane manane anukULa evA amRtane saMkramAvela hoya che, jenA vaDe tenI bhUkha-tarasa zAMta thAya che. jyAre te bAlyAvasthAne pAra kare che tyAre anya tIrthakaro rAMdhela (agnithI pakAvAyela) AhAra kare che. paNa RSabhadeva bhagavaMte to dIkSA lIdhI tyAM sudhI devo dvArA levAyela uttara kurukSetranA kalpavRkSonA phaLonuM ja bhojana karela hatuM. 0 vaMza sthApanA : have iSabhadeva prabhunI uMmara eka varSathI kaMIka ochI hatI tyAre zakrane vicAra thayo ke - atIta vartamAna ane bhAvi devendra zukrano evo AcAra che ke prathama tIrthaMkaranA vaMzanI sthApanA karavI joIe. tyAre lokothI parivarela evA zakra tyAM Ave che. paNa svAmI pAse khAlI hAthe kema javAya ?" ema vicArI eka moTI ikSayaSTi (zeraDIno sAMTho) laIne Avyo. nAbhi kulakaranA khoLAmAM beThelA prabhue ikSayaSTi para dRSTipAta karyo (harSita vadanavALA prabhue hAtha laMbAvyA) tyAre zakra inDe prabhunA bhAvane jANIne praNAma karavA pUrvaka pUchayuM ke, Apa izu-zeraDI khAzo ? tyAre svAmIe harSita thaI hAtha laMbAvyo, tyAre "prabhune izu-zeraDIno abhilASa thavAthI" temano vaMza ittvAku thAo. temanA pUrvajo paNa ilurasa pItA hatA. tethI temanuM gotra "kAzyapa" nAmanuM thAo, e rIte zakraindra vaMzanI sthApanA karIne gayo. 0 vivAha paraMparA : (RSabhadevanA kALe yugalika paraMparA hatI. eka mAtAnA udaramAMthI eka sAthe bALaka-bAlikAno janma thato hato. te nara-nArInuM yugala ja pati-patnIrUpe jIvana pasAra karatuM hatuM) ahIM bhagavaMta RSabha paNa sumaMgalA sAthe sukhapUrvaka vicAratA hatA ane vRddhi pAmatA hatA. te kALe - te samaye koI eka yugale eka yugala (joDalA)ne janma Apela. te mAtA-pitA yugala e bALa yugalane tADavRkSa nIce mUkI krIDA karavAne koI kadalIgRhamAM gayelA hatA. te samaye tAlavRkSathI pAkI gayela koI tAlaphaLa vAyunA prahArathI te bALaka upara paDyuM. te bALaka akALe ja mRtyu pAmyo. A akALamaraNa pahelI ja vAra thayuM. tyAre te mAtA-pitArUpa yugala te bAlikAne ekalIne ucheravA lAgyA. tenuM nAma sunaMdA pADela. thoDA kALa pachI te yugala maraNa pAmyuM. sunaMdA ati svarUpavAnuM devakanyA jevI thaI. vanadevInI mAphaka teNI vanamAM ekalI bhamyA karatI hatI. teNIne ekalI joIne keTalAMka puruSo tene nAbhi kulakara pAse lAvyA. tyAre nAbhi kulakare te kanyAne potAnI pAse rAkhIne kahyuM ke A suMdara kanyA RSabhanI patnI thaze. sunaMdA ane sumaMgalA baMne kanyAnI sAthe moTA thatAM RSabha paNa yauvanavayane pAmyA. pUrvanA jAtismaraNavALA ane traNa jJAnayukta prabhu bALabhAva choDIne yuvAna thayA tyAre zakane AvA prakArano vicAra Avyo atIta, vartamAna, anAgata zakrano evo AcAra che ke prathama tIrthaMkarano vivAha mahotsava karavo joIe. zIgha te zakra karoDo deva-devIothI parivarelo evo prabhu pAse Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritrabhaRSabhakathA Avyo. prabhuno vivAha AraMbhyo. vara-pakSa saMbaMdhi sarva kArya indrae pote ane devoe karyuM. kanyApakSa saMbaMdhi badhAM kArya devIoe karyA. pachI deva-devIo potAnA sthAnamAM gayA. e rIte sunaMdAsumaMgalA sAthe vivAha karela prabhune paNa bhoga bhogavatA cha lAkha pUrva vyatIta thayA. tyAre anuttara vimAnathI cyavIne Avela bAhu ane pIThanA jIva sumaMgalAnI kulimAM utpanna thayA tenuM bhArata ane brAhmI nAma pADyuM. subAhu ane mahApIThanA jIva sunaMdAnI kuzImAM utpanna thayA. tenuM bAhubalI ane suMdarI nAma pADyuM. pachI sumaMgalAe kramazaH ogaNapacAza (49) putra yugalone janma Apyo. e rIte ekaso bhAIo ane be baheno kALakramathI moTA thavA lAgyA. 0 DaSabhadevanuM prathama rAjApaNuM : (kulakara vaktavyatAmAM jaNAvyA mujaba nAbhi kulakara sudhImAM hakkAra, makkAra ane dhikkAra e traNa daMDanIti pravartatI hatI) kALakrame yugalikonA krodhAdi kaSAya vadhavA lAgyA. teo traNe daMDanItinuM ullaMghana karavA lAgyA. aparAdho vadhavA lAgyA. yugalikoe ekaThA thaI prabhune jJAnAdi guNo vaDe adhika jANIne temane badhI hakIkata jaNAvI. bhagavaMte kahyuM ke nItinuM ullaMghana karanArano rAjA daMDa kare che. Avo rAjA amAtyarakSaka AdithI sahita hoya, teno rAjyAbhiSeka karAyelo hoya, daMDanIti kaThora hoya ke jethI lokone yogya zikSA thaI zake. tyAre te yugalikoe kahyuM ke tame ja amArA rAjA thAo. prabhue uttara Apyo ke tame nAbhi kulakara pAse jaIne rAjAnI mAgaNI karI. teoe nAbhi kulakarane nivedana karyuM. nAbhie kahyuM ke A RSabha tamAro rAjA thAo. yugalikoe RSabhaprabhu pAse jaIne te hakIkata jaNAvI. pachI prabhuno rAjyAbhiSeka karavA mATe pANI levA nIkaLyA. padminI sarovare gayA. te vakhate zakrendranuM siMhAsana kaMpyuM. avadhijJAnanA upayogathI zakrendrae prabhunA rAjyAbhiSekanI vAta jANI. prathama tIrthaMkaranA rAjyAbhiSekano potAno zAzvata AcAra jANIne zakrendra parivAra sahita tyAM Avyo. pachI saudharmendra zukrae suvarNanI vedikA banAvI. tenA upara siMhAsana sthApyuM. devoe lAvelA tIrthajaLa vaDe prabhune snAna karAvyuM. pachI prabhune divya vastro paherAvyA. yathAyogya aMgo para ratnanA alaMkAro paherAvI prabhune vibhUSita karyA, mastake mugaTa paherAvI prabhuno rAjyAbhiSeka karyo. te samaye yugaliko kamaLanA patramAM jaLa laIne AvyA. teoe prabhune divya vastro ane alaMkArothI zobhatA ane siMhAsana para beThelA joI vismaya pAmyA. divya vastro ane AbhuSaNothI alaMkRt thayelA svAmInA mastaka para jaLa nAMkhavuM yogya nathI ema vicAratA vyAkuLa cittavALA thaI kSaNavAra mATe UbhA rahI gayA. pachI prabhunA caraNamAM te jaLano kSepa karyo. te joI saMtuSTa thayelA indra vicAryuM ke kharekhara ! A manuSyo. vinIta che. evuM vicArI zakra e vaizramaNa yakSarAjane AjJA karI ke ahIM bAra yojana lAMbI ane nava yojana pahoLI evI vinItA nAmanI nagarI banAvo. te devoe zakrendranI AjJA anusAra bAra yojana lAMbI ane navayojana pahoLI evI ratna ane suvarNamaya havelIonI paMktithI tathA pharatA killAvALI evI suzobhita vinItA nagarI vasAvI. te nagarInuM bIjuM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 Agama kathAnuyoga-1 nAma ayodhyA paNa che. te prAntanuM nAma vinita bhUmi athavA ikUnAga bhUmi paDyuM. je pachIthI madhya deza nAme paNa vikhyAta thayuM. 0 ruSabhadevanI rAjya vyavasthA : RSabha deva rAjA banatA bAkInA loko prajA banI gayA. kulakara vyavasthAno aMta Avyo. navIna rAjya vyavasthAno prAraMbha thayo. prathama rAjA evA RSabhadeva prabhu potAnA saMtAnanI mAphaka prajAnuM pAlana karavA lAgyA. UMcI jAtinA ghoDA, hAthI, baLada, gAyo vagereno saMgraha karyo. rAjyanI suvyavasthAnA hetuthI ArakSaka daLanI sthApanA karI, jenA adhikArI "Uga' kahevAyA. maMtrImaMDaLa banAvyuM. jenA adhikArI "bhoga' kahevAyA. samrATanA pAsenA mANaso ke je parAmarza dAtA hatA. teo "rAjanya' nAme oLakhAyA. anya rAjakarmacArI kSatriya' nAme jANItA thayA. 0 AhAra samasyAnuM nivAraNa : kALanI uttarottara hAnithI RSabhadeva prabhunA vakhatamAM kalpavRkSanA phaLo maLatA na hatA. tethI jeo ikvAku vaMzanA hatA. teo zeraDI khAtA hatA, bIjA prAyaH vRkSonA patra, puSpa, phaLAdi khAtA, te vakhate agni na hovAthI cokhA vagere kAcuM dhAnya khAtA. paNa kALanA prabhAvathI te pacatuM na hatuM. prabhunA kahevA pramANe dhAnyane hAthathI masaLI tenA photarA kADhI khAvA lAgyA. te paNa na pacavAthI prabhunA kahevA pramANe dhAnyane hAthathI masaLI photarA kADhI pAMdaDAnA paDIyAmAM jaLathI bhIMjAvIne khAvA lAgyA. pachI te paNa pacatuM baMdha thayuM tyAra pachI bhiMjAvelA dhAnyane keTaloka vakhata mUThImAM garamI lAge tema rAkhI pachI khAvA lAgyA. te paNa na pacavAthI bhijAvelA dhAnyane kAMkhamAM garamI lAge tema rAkhI pachI khAvA lAgyA. A pramANe dhAnyane pacAvavAnA vividha upAyo karavA lAgyA. te kALe vRkSonA gharSaNathI agni utpanna thayo. tRNakASTha Adine bALatA evA te navIna agninI vALAo vadhavA lAgI. yugalikoe agni kyAreya joyelo nahIM. vismita thayelA yugalikoe tene navIna ratna samajI grahaNa karavA hAtha laMbAvyA. tenA vaDe teo paNa baLavA lAgyA. prabhu pAse AvI temaNe A vAta jaNAvI. prabhue jANyuM ke agni utpanna thayo che. tyAre temaNe yugalikone jaNAvyuM ke e agni utpanna thayo che mATe tame cokhA vagere dhAnyane agrimAM sthApana karIne khAo. jethI te ghAnya tamane sukhethI pacaze. ajIrNathI kaMTALelA teo prabhunA vacane harSa pAmyA. paNa pakAvavAno abhyAsa na hovAthI cokhA vagere dhAnyone sIdhuM ja agnimAM nAMkhavA lAgyA. te dhAnya badhuM baLIne bhasma thaI jatuM hatuM. bhoLA evA te yugalikoe agnine pApAtmA samajI zikSA karAvavA vicAryuM. prabhu te vakhate hAthI upara besI AvI rahyA hatA. teoe prabhu pAse phariyAda karI. prabhue teone samajAvyuM ke tamAre vAsaNa vagerenI madadathI dhAnyane agni upara rAkhI pakAvavuM joIe. ema kahI prabhue yugaliko pAse bhInI mATIno piMDa maMgAvyo. hAthInA kuMbha sthaLa para mATIno piMDa mUkI mahAvata pAse vAsaNa banAvaDAvyuM. e rIte AhAranI khAdya samasyAnuM nivAraNa karyuM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 0 zilpa dvAra : AhAra dvArA pUrNa karI Avazyaka niryuktikAra zilpa hArane jaNAve che. prabhue pAMca prakAranA mULa zilponI kaLAnuM zikSaNa ApyuM :- 1. kuMbhAranuM, 2. luhAranuM, 3. citArAnuM, 4. vaNakaranuM ane 5. nApitanuM. A pAMca mULa zilpa kaLAnA pratyekanA vIsa-vIsa bhedo thavAthI kula eka so zilpa pragaTa karyA. (ahIM zilpa ane karmano mahattvano bheda jaNAve che-) AcAryanA upadeza vinA utpanna thAya te karma. AcAryanA upadezathI thAya te zilpa. paramAtmAe ghaDA vagere vAsaNa banAvavA zIkhavyuM te kuMbhAranuM zilpa, vastro banAvavA mATe zIkhavyuM te vaNakara zilpa ityAdi pAMca mukhya bhede zilpanuM jJAna ApyuM. taduparAMta kaLAnuM vijJAna paNa prajAnA hita mATe zIkhavyuM. 0 kaLAno upadeza : RSabhadeva prabhue prajAnA hita mATe puruSonI boMtera kaLA, strIonI cosaTha kaLA, ukta zilpo tathA asi, maNi, kRSi rUpa karmonuM parISnAna karAvyuM. -0- puruSonI boMtera kaLA :- 1. lekhana, 2. gaNita, 3. gIta, 4. nRtya, 5. vAdya, 6. paThana, 7. zikSA, 8. jyotiSa, 9. chaMda, 10. alaMkAra, 11. vyAkaraNa, 12. nirukti, 13. kAvya, 14. kAtyAyana, 15. nighaMTuM, 16. gajArohaNa, 17. azvArohaNa, 18. hAthIghoDA keLavavA, 19. zastrAbhyAsa, 20. rasa, 21. maMtra, 22. yaMtra, 23. viSa, 24. khaNya, 25. gaMdhavAda, 26. prAkRta, 27. saMskRta, 28. paizAcika, 29, apabhraMza, 30. smRti, 31. purANa, 32. vidhi-anuSThAna, 33. siddhAMta, 34, tarka, 35. vaidyaka, 36. veda, 37. Agama, 38. saMhitA, 39. itihAsa, 40. sAmudrika, 41. vijJAna, 4ra. AcArya vidyA, 43. rasAyaNa, 44. kapaTa, 45. vidyAnuvAda, 46. darzana saMskAra, 47. dhUrtazaMbalaka, 48. maNikarma, 49. taru cikitsA, 50. khecarI kalA, 51. amarIkalA, 52. indrajALa, 53. pAtAla siddhi, 54. yaMtraka, papa. rasavatI, 56. sarvakaraNI, 57. prAsAda lakSaNa, 58. jugAra, 59. citropala, 60. lepa, 61. carmakarma, 62. patraccheda, 63. nakhaccheda, 64. patra parIkSA, 65. vazIkaraNa, 66. kASTha dhana, 67. dezabhASA, 68. gAruDa, 69. yogAMga, 70. dhAtukarma, 71. kevalividhi 72. zakunaruta. (samavAyAMga-72 (sUtra-150)mAM kaLAonA nAmamAM thoDo bheda che. 1-lekha, gaNita, rUpa, nATya, gIta, vAdya, svagata, puSkagata, samatAla, 10-duta, janavAda surakSA aSTApada dakamRtikA annavidhi, pAnavidhi, vastravidhi, zayanavidhi, Aryavidhi 20-prahelikA mAgadhikA, gAthA, zloka, gaMdhayuti, madhumikatha, AbharaNavidhi, taruNI, pratikarma, strIlakSaNa, puruSalakSaNa, 30-azvalakSaNa, gajalakSaNa, balokela lakSaNa, kukarkaTa lakSaNa, meDhalakSaNa, cakralakSaNa, chatralakSaNa, daMDalakSaNa, asilakSaNa, maNilakSaNa, 40-kAkaNIlakSaNa, carmalakSaNa, caMdracaryA sUryacaryA, rASya grahacaryA, saubhAgya karaNa, daubhaththakaraNa, vidyAgata, maMtragata, 50-rahasyagata, samAsa, cAra, praticAra, bRha pratibRha, skaMdhAvAramAna, nagaramAna, vAstumAna, saMdhAvAra niveza, 60-vAsturiveza, nagaraniveza, astravidyA, asividyA, azvazikSA, hastizikSA, ghanurveda, hiraNyapAka, bAhulDa-muSTi Adi yuddha, sUtra--nAlikA-varta Adi kheDa, 70-patraccheda, saMjIvanI vidyA ane 7ra-pakSInI bolI Adi jANavA) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 Agama kathAnuyoga-1 ukta 72-kaLAomAM lekhana eTale haMsalipi vagere aDhAra jAtanI lipi. te kaLA bhagavaMte jamaNA hAthe brAhmIne zIkhavI suMdarIne eka, so, hajAra, daza hajAra, lAkha, daza lAkha ityAdi daza-daza gaNI saMkhyAvALuM gaNita DAbe hAthe zIkhaveluM. kASTha karmAdirUpa karma bharatane zIkhavyuM. puruSAdinA lakSaNa bAhubaline zIkhavyA. -0- strIonI cosaTha kaLA :- 1. nRtya, aucitya, citra, vAritra, 5. maMtra, taMtra, dhanavRSTi, phalAkRSTi, saMskRtajalpa, 10. kriyAkalpa, 11. jJAna, vijJAna, daMbha, aMbustaMbha, 15. gItamAna, tAlamAna, AkAragopana, ArAmaropaNa, kAvyazakti, 20. vakrokita, naralakSaNa, hAthI-ghoDAnI parIkSA, vAstusiddhi, laghubuddhi, 25. zakuna vicAra, dharmAcAra, aMjanayoga, cUrNayoga, gRhidharma, 30. suprasAdana karma, kanaka siddhi, varNikA vRddhi, vAkpaTutA, kAlAghava, 35. lalitacaraNa, taila surabhitAkaraNa, nRtyopacAra, gehAcAra, vyAkaraNa, 40. paranirAkaraNa, vINAnAda, vitaMDAvAda, aMkasthiti, janAcAra, 45. kuMbhabhrama, sArizrama, ratnamaNibheda, lipi pariccheda, vaidyaka, 50. kAmAviSkaraNa, raMdhana, cikurabaMdha, zAlIkhaMDana, mukhamaMDana, papa. kathAkathana, kusumasugrathana, varaveza, sarvabhASA vizeSa, vANijya, 60. bhojya, abhidhAna parijJAna, AbhUSaNa paridhAna, aMtyAkSarI ane 64. prazna pahelikA. 0 putrono rAjyAbhiSeka - zilpa, kaLA ane asi Adi karmone zIkhavI, lokonA jIvanane sarasa-ziSTa tathA vyavahAra yogya banAvI potAnA so putrone so rAjya upara abhiSeka karI alaga-alaga rAjyo soMpI dIdhA. prabhue bharatane vinItA nagarInuM mukhya rAjya ApyuM. bAhubaline takSazilA nagarInuM rAjya ApyuM ane bAkInA aThANu putrone judA judA deza ApyA. -0- prabhunA 100 putronA nAma:- 1. bharata, bAhubali, zaMkha, vizvakarmA, vimala, sulakSaNa, amala, citrAMga, racAtakIrti, varadatta, 11. sAgara, yazodhara, amara, rathavara, kAmadeva, dhruva, vatsa, naMda, sUra, sunaMda, 21. kuru, aMga, baMga, kozala, vIra, kaliMga, mAgadha, videha, saMgama, dazANa, 31. gaMbhIra, vasuvarmA, suvarmA, rASTra, surASTra, buddhikara, vividhakara, suyazA, yazakIrti, yazaskara, 41. kIrtikara, sUraNa, brahmasena, vikrAMta, narottama, puruSottama, caMdrasena, mahAsena, nabhasena, bhAnu, 51. sukAMta, puSpayuta, zrIdhara, durdharSa, susumAra, durjaya, arjayamAna, sudharmA, dharmasana, AnaMdana, 61. AnaMda, naMda, aparAjita, vizvasena, hariSaNa, jaya, vijaya, vijayaMta, prabhAkara, aridamana, 71. mAna, mahAbAhu, dIrghabAhu, megha, sughoSa vizva, vijayaMta, prabhAkara, aridamana, 71. mAna, mahAbAhu, dIrghabAhu, megha, sughoSa, vizva, varAha, susena, senApati, kapila, 81. zailavicArI, arijaya, kuMjarabala, jayadeva, nAgadatta, kAzyapa, bala, dhIra, zubhamati, sumati, 91. padmanAbha, siMha, sujAti, saMjaya, sunAbha, naradeva, cittahara, suravara, daDha ratha ane 100. prabhaMjana. 0 RSabhadevanuM dIkSA kalyANaka : kauzalika at RSabha vIza lAkha pUrva kumAra avasthAmAM rahyA. pachInA tresaTha Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaRSabhakathA lAkha pUrva mahArAjA rUpe rahyA. te mahArAjA-paNAmAM kaLA-zilpa-karmAdino upade lokahitArthe Apyo. chelle potAnAM so putrone so rAjyo para abhiSeka karyo. e rI. vyAsI lAkha pUrva gRhasthapaNe pUrNa karyA. dIkSA levAne tatpara thayA. (chellA pUrvanuM) e varSa bAkI rahyuM tyAre lokAMtika devoe potAno zAzvata AcAra jANI prabhune dIkSA avasara jaNAvavA vinaMtI karI. tIrthaMkara paramAtmAne dIkSAno avasara jaNAvavAno temane kalpa hovAthI brahmaloka nivAsI lokAMtika devoe tevA prakAranI viziSTa guNavALI, chA thAvat priya vANI vaDe prabhune abhinaMdavA pUrvaka stuti karatA kahyuM ke, he prabhu! Apa ja pAmo - jaya pAmo. he bhagavan! Apa bodha pAmo. he lokanAtha ! sakaLa jagatanA jIvo hitakara evuM dharmatIrtha pravartAvo. (* lokAMtika deva saMbaMdhi vizad carcA bhamalli-kathAnakamAM jovI) RSabhadeve avadhijJAna ane avadhidarzana vaDe potAno dIkSAkALa jANI varSidA ApyuM - yAvat - potAnA gotrIyone suvarNAdika dhana bhAge paDatuM vaheMcI ApI grAmyadharma (indriya viSayo) ane rAjyano tyAga karIne prabhu dIkSA levA nIkaLyA. je A grISma Rtuno pahelo mAsa, pahelo pakSa arthAt caitra mAsanuM kR pakhavADIyuM, tenI AThamI tithi arthAt caitra vada AThama (gujarAtI phAgaNa vadI AThama) divase, divasanA pAchalA prahare dIkSA levA nIkaLyA. (ahIM jaMbUtIpa prajJaptimAM 'citta bahula navamI pakakheNe lakhyuM che. vRttikAre paNa "navakhyAsmithe' lakhyuM che. pachI AgaLa spaSTIkaraNamAM navA pale' nomane divase evuM arthaghaTana karI pachI AThamanA divasano cotho prahara evo khulAso paNa Apela 9 te vAMcAnAMtara athavA athAtara jANavuM) prabhu dIkSA levA nIkaLyA tyAre suvarNano tyAga karIne, hiraNya, koza koThAgArano tyAga karIne, senA-vAhananagara-aMtaHpurano tyAga karIne, vipula dhasuvarNa, ratna, maNi, motI, zaMkha, zilA, pravAla, mANeka tathA uttama sArarUpa dravya tyAga karIne temaja A badhuM svajano ane saMbaMdhIomAM vaheMcI daI dIkSA levA nIkaLela (* tIrthakara abhiSeka mATe bhamali tathA bha0 mahAvIra kathAnaka khAsa jovuM). te samaye (caitra vadI AThamanA cothA prahare) sudarzanA nAmanI pAlakhImAM ratnajaDi siMhAsana para pUrvadizA sanmukha besIne nIkaLyA. tenI pAchaLa-pAchaLa deva, manuSyo A asuronI pariSada cAlI rahI hatI. zaMkhavAdaka, cakradhArI, haLadhArI, maMgalavacana bolanAra maMgalapAThaka, vadhAIgAnArA, kathaka, doraDA para nAcanArA, citrapaTa dekhADanArA, ghaMTa vagADanArA Adi tenI sAthe cAlI rahyA hatA. potAnI iSTa, kAMta, priya, manojJa, manahara udAra, kalyANakara, zivaMkara, dhanya, mAMgalika, sazrIka, hRdayaMgama, gaMbhIra, karNa ane mana sukhada-apunarukta suMdara vANI vaDe avicchinnarUpathI abhinaMdana ane stuti karAtA hatA kulanA vaDilo-svajano ityAdi prabhune kahe che ke - he kalyANakAraka ! he bhadrakAraka ! tame jaya pAmo - jaya pAmo. saMyamarUpa dharma tame nirvijanatA pAmo. pariSaho-upasargothI bhayabhIta na thanArA tame bhISaNa bhayone la bhAve sahana karanArA tame ! tamArI dharmArAdhanA nirveidanapaNe saMpanna thAo. e prakA Jain nternational Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 bhagavaMtane abhinaMde che - stave che. te samaye kauzalika arhat RSabha hajAro netro vaDe animiSa paNe jovAtA . yAvat - (uvavAI sUtranA varNana anusAra) nIkaLe che. jyAM gaganamaMDaLa janasamUhanA kolAhala vaDe vyApta hatuM te vinItAnI rAjadhAnInA madhya bhAga thakI nIkaLI, siddhArtha nAmanA udyAnamAM azoka nAmaka vRkSa nIce Ave che. te samaye siddhArthavana nAmaka udyAna tarapha jato mArga pANIthI sIMcelo hato. sAphasvaccha karAyela hato. punaH sugaMdhita jaLano chaMTakAva karAyelo hato. puSpothI sajAvelo hato. jenA para hAthI, ghoDA, ratha ane pagethI cAlanArA lokone kAraNe maMda maMda raja uDI rahI hatI. AvA prakAranA mArgethI thaIne jyAM siddhArtha vana hatuM. azoka nAme vRkSa hatuM tyAM Ave che. pachI azokavRkSanI nIce pAlakhI (zibikA) sthApana karAve che. zibikAmAMthI nIce utare che. pachI potAnI ja meLe prabhu AbharaNa-alaMkAra Adi utAre che. pachI potAnI ja meLe cAra muSTi loca kare che. prabhue jyAre cAra muSTi loca karyo ane eka muSTi kezano loca bAkI hato tyAre te eka muSTi kezalatA prabhunA suvarNa samAna kAMtivALA khabhA upara laTakatI hatI tyAre suvarNakaLaza para zobhatI nIlakamalanI mALA jevI manohara dekhAtI hatI. A eka muSTi kezalatAne joIne harSita cittavALA indrae prabhune vinaMtI karI ke, he svAmI ! kRpA karI ATalA keza rahevA do. zakranA prAgrahathI prabhue teTalA keza rahevA dIdhA. juo- kalpasUtra.mU.211-vRtti Agama kathAnuyoga-1 cAra muSTi loca karyA bAda ane nirjala evA chaTTha tapa pUrvaka uttarASADhA nakSatramAM caMdrano yoga prApta thayo tyAre ugra-bhogarAjanya ane kSatriya kuLanA cAra hajAra puruSo (jemAM kaccha ane mahAkaccha paNa hatA) sahita, phakta eka devadUSya grahaNa karIne, keza loca karavArUpa dravyathI ane krodhAdi nigraharUpa bhAvathI maMDita thaIne gRhavAsano tyAga karIne anagArika pravajyA lIdhI arthAt sAdhupaNAne pAmyA. ahIM cAra hajAra puruSa sAthe dIkSA lIdhI tema kahyuM. bhagavaMte kharekhara teone dIkSA ApI nathI. cAre hajAra puruSoe potAnI ja meLe paMcamuSTika keza loca karyo. svayaM pratijJA karI ke je rIte bhagavaMta karaze tema ame paNa karIzuM arthAt bhagavaMtane anusarIzuM. 0 prathama bhikSAcara ane acelakatva : kauzalika arhat RSabhadeva eka varSathI kaMIka adhika samaya sudhI vastradhArI rahyA bAdamAM teo acelaka thaI gayA. arhat kauzalika RSabhadeva dIkSA lIdhA pachI eka hajAra varSa sudhI haMmezAM kAyAnI zuzrUSAno tyAga karI, dehanA mamatvathI rahita, parISahone sahana karatA rahyA. paramaghora abhigrahone dhAraNa karI, zarIranI mAyA choDI daIne, AMkhanI paNa pramArjanA na karatA ke zarIrane paNa na khaMjavALatA prabhue deva AdinA karelA upasargone sahana kare che. e rIte eka gAmathI bIje gAma vicaraNa karI rahyA che. te vakhate loko samRddha hatA. bhikSA zuM ? bhikSAcara kevA hoya ? te hakIkata jANatA na hatA. jeoe prabhunI sAthe dIkSA lIdhI hatI teo bhikSA na maLavAthI bhUkha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaSabhakathA 83 vagerethI pIDita thaIne prabhune AhArano upAya pUchavA lAgyA. paNa maunadhArI prabhue kaMI uttara na Apyo. tyAre te puruSoe kaccha mahAkaccha pAse jaI temane vinaMtI karI. teoe kahyuM ke, tamArI jema ame paNa AhArano koI vidhi jANatA nathI. ApaNe dIkSA lIdhA pahelA prabhune kaMI pUchayuM nahIM. hAla to prabhu mauna dharIne rahyA che. teo kaMI uttara ApatA nathI. ApaNe AhAra vinA rahI zakatA nathI. bhAratanI lajjAthI ghera javuM paNa ThIka nathI. ApaNe mATe vanavAsa ja kalyANakArI che. teo e rIte eka saMmata thaIne prabhunuM ja dhyAna dharatA gaMgAnadIne kAMThe vanamAM rahyA, tyAM phaLa, phUla, pAMdaDA vagere khAnArA tathA mastaka ane dADhImUchanA vALane sApha nahIM karanArA evA jaTAdhArI tApasa thayA. kaccha ane mahAkacchanA putra nami ane vinami pitAnA anurAgathI temanI sAthe ja vicaratA hatA. vanavAsI thayA tyAre kaccha-mahAkacche tenA putrone kahyuM ane A rIte vanavAsavidhi svIkArI che. tame ghera pAchA pharo athavA bhagavaMta pAse jAo. teo anukaMpA vaDe tamane icchita phaLane denArA thaze. teo paNa temanA pitAne praNAma karIne pitAnI AjJAnusAra bhagavaMta pAse gayA. pratimA sthita bhagavaMta mATe jaLAzayamAMthI nalinIpatromAM jaLa bharIne prabhunI AsapAsa sarvatra jaLa chaMTakAva karyo. bhagavaMtane jAnu pramANa sugaMdhI phUlono Dhera karyo. mastaka namAvI paMcAMga praNipAta karavA pUrvaka he prabho ! amone rAjya Apo." ema vinaMtI karavA lAgyA. eka vakhata bhaktithI dharaNendra prabhune vaMdana karavA Avyo. teNe prabhunI sevA karatA ane prabhunI pAse rAjyanI mAMgaNI karatA nami ane vinamine joyA. teNe saMtuSTa thaIne kahyuM ke he bhadro! prabhu to niHsaMga che. tame temanI pAse rAjya nA mAMgo. prabhunI bhaktithI huM ja tamane rAjya ApIza. prabhunI sevA niSphaLa na thAo. evuM kahIne dharaNendrae temane 48,000 vidyAo ApI. temAM gaurI, gAMdhArI, rohiNI ane prajJaptie cAra vidyA pATha siddha ApI. pachI dharaNendrae kahyuM ke A vidyA vaDe vidyAdharanI kRddhi pAmelA tame svajana parivArane laIne vaitADhaya parvata upara jAo. tyAM dakSiNazreNimAM gaureya gAMdhAra vagere ATha nikAyo ane rathanUpura cakravAlAdi pacAza nagara vasAvo. tathA uttara zreNimAM paMDaka vaMzAlaya vagere ATha nikAyo ane gaganavallabha Adi sAITha nagaro vasAvo. tyAre te baMnee icchitane pAmIne puSpaka vimAna banAvyuM. tIrthakara bhagavaMta tathA nAgarAjane vaMdIne, pachI pota-potAnA pitAne jaNAvIne, vinItAnagarI gayA. bharata rAjAne badhI vAta jaNAvI, potAnA svajana-parivArane laIne vaitAya parvata gayA. namie dakSiNavidyAdhara zreNI ane vinamie uttarIya vidyAdhara zreNImAM nagara vasAvyA. RSabhadeva prabhue dIkSA lIdhI tyAre loko anna-pAna Adi ApavAnuM jANatA na hatA, tethI bhikSA mATe padhArelA prabhune pahelAMnI mAphaka rAjA samajI vastra, AbharaNa, kanyA vagere grahaNa karavA nimaMtraNA karatA hatA. A pramANe yogya bhikSA na maLavA chatAM dInatArahita manavALA ane grAmAnugrAma vicaratA prabhue kuru dezanA hastinAgapura nagaramAM praveza karyo. tyAM bAhubalino putra somaprabha nAmano rAjA rAjya karato hato. somaprabhano Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Agama kathAnuyoga-1 putra zreyAMsa yuvarAja hato. te zreyAMsakumAre rAtrinA evuM svapna joyuM ke zyAmavarNa vALo dekhAto merU parvata teNe amRtathI bharelA kaLazo vaDe siMcana karyo. tethI te ghaNo ja zobhavA lAgyo. te ja nagaranA subuddhi nAmanA nagarazeThane svapna AvyuM ke sUryamaMDaLathI kharI paDelA hajAra kiraNone zreyAMsakumAre pAchA temAM sthApana karyA. tethI te sUryamaMDaLa ati prakAzamAna thayuM. rAjAne evuM svapna AvyuM ke zatrunI sAthe laDato koI puruSa zreyAMsanI sahAyathI vijaya pAmyo. savAre rAjyasabhAmAM ekaThAM thayelA traNee potapotAnA svapna paraspara jaNAvyA. rAjAe kahyuM ke, zreyAMsane koI mahAnuM lAbha thaze. zreyAsa potAnA mahelanA jharUkhAmAM beTho hato. "svAmI kaMIpaNa letA nathI" e pramANe manuSyono kolAhala sAMbhaLyo. "meM pahelAM Avo veza kyAMka joyo che" evuM vicAratA tene jAti smaraNa jJAna thayuM. zreyAMse jAti smaraNa jJAnathI jANyuM ke pUrve A bhagavaMta vajanAbha nAme cakravartI hatA. te vakhate huM temano sArathI hato. te ja bhavamAM svAmInA pitA vajasena nAme hatA. temane meM AvA tIrthakara cinhavALA joyA hatA. vajasena tIrthaMkara pAse vajanAbe dIkSA lIdhI tyAre meM paNa temanI sAthe ja dIkSA lIdhI hatI. te vakhate tIrthakara vajasena prabhunA mukhe sAMbhaLela ke A vajanAbha bharatakSetramAM prathama tIrthakara thaze. te ja A tIrthakara bhagavaMta che. evAmAM eka manuSya uttama zeraDInA rasathI saMpUrNa bharelA ghaDAo harSapUrvaka zreyAMsakumArane bheTa karyA. nirdoSa bhikSAnI vidhine jANatA evA zreyAMsakumAre prabhune vinaMtI karI ke, he bhagavan! A kalpanIya bhikSA grahaNa karo. prabhue paNa baMne hAthanI pasalI (khobo) karI te hastarUpI pAtra AgaLa dharyuM. zreyAMsakumAre rasathI bharelA ghaDAo laIne temAM khAlI karavA mAMDyA. badhAM ja ghaDAno rasa temAM reDI dIdho. bhagavaMta "achidrapANi" hoya che. tethI eka paNa biMdu nIce na paDyuM. te rasanI zikhA upara vadhavA lAgI. bhagavaMtanI evI labdhi hoya che. A rIte bhagavaMtane sAMvatsarika tapanuM pAraNuM thayuM. te vakhate paMca divyo pragaTa thayA :- 1. vasudhArA vRSTi - sADAbAra karoDa sonaiyAnI varSA, 2. vastranI vRSTi, 3. devaduMdubhino nAda, 4. sugaMdhI jala ane puSponI vRSTi, 5. "ahodAnam ahodAnam" e pramANe AkAzamAM devoe karelI udghoSaNA. A pramANe pragaTa thayelA divyothI Azcarya pAmelA loko tathA te tApaso zreyAMsanA ghera ekaThA thayA. zreyAMse teone jaNAvyuM ke sadgati meLavavAnI IcchAthI sAdhuone A pramANe nirdoSa AhAranI bhikSA ApavI joIe. A rIte zreyAMse prathama bhikSA ApI ane prabhu prathama bhikSAcara kahevAyA. 0 bhagavaMta RSabhadeva ane zreyAMsanA saMbaMdho : tyAM ekatrita thayelA lokoe zreyAMsakumArane pUchayuM ke, "tama kema jANyuM ke A dAna kaI rIte devAya? zreyAMse kahyuM ke jAtismaraNa jJAnathI. kutUhalavALA lokone zreyAMse bhagavaMta sAtheno ATha bhavano saMbaMdha jaNAvyo. (1) jyAre svAmI IzAna devalokamAM lalitAMga nAme deva hatA tyAre huM temanI svayaMprabhA nAme devI hato. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaRSabhakathA (2) pUrva videhamAM puSkalAvatI vijayamAM lohArgala nagaramAM vajaMgha nAme rAjA hatA tyAre huM temanI zrImatI nAme rANI hatI. (3) uttarakurumAM prabhu yugalika hatA tyAre huM temanI yugalinI hatI. (4) pachI ame baMne saudharma devalokamAM mitra deva hatA. (5) prabhu avaravidehamAM vaidyanA putra hatA tyAre huM jIrNazeThano putra kezava hato. (6) pachI ame baMne acyuta devalokamAM deva hatA. 85 (7) prabhu puMDarIkiNI nagarImAM vajranAbha cakravartI hatA. huM temano sArathI hato. (8) ame baMne sarvArthasiddha vimAne deva thayA. 0 bhagavaMta RSabhadeva ane zreyAMsanA bhavo : (jhAvazyaka niyukti-322nI dhULi. vR-i9- pR. 162 thI 180 mujaba-) RSabhadeva bhagavaMta dIkSA lIdhA pachI chadmasthAvasthAmAM vihAra karatA, eka varSa gayuM tyAre bahalI dezathI vicaratA gajapura gayA. tyAM bharatano putra zreyAMsa hato. bIjA (AcArya) ema kahe che ke, bAhubalinA putra somaprabha ane zreyAMsa hatA (vaLI vyavahAra prasiddha vAta mujaba bAhubalinA putra somaprabha ane teno putra zreyAMsa hato) somaprabha ane zreyAMsa baMne tathA nagara zreSThIe te rAtre svapna joyuM. traNe bhegA thaIne somanI pAse AvIne kahyuM- zreyAMsahe Arya ! sAMbhaLo meM je svapna joyuM te - merU parvata cAlato ahIM Avyo. te mlAna thayo hato. meM amRta kaLaza vaDe te merUne abhisikta karyo. eTale te (melarahita) svAbhAvika thaI gayo. A svapna joIne huM jAgyo. some kahyuM - meM je svapna joyuM te he zreyAMsa ! tuM sAMbhaLa. sUryanA kiraNo kharI paDyA. teM badhAM kiraNo bhegA karI dIdhA. tyAre te pharI pUrNa prakAzita thaI gayo. zreSThI bolyo meM je svapna joyuM te sAMbhaLo, koI puruSa moTA pramANavALA mahA sainya sAthe yuddha karato meM joyo. tyAre zreyAMsa tenI sahAya karavA gayo. tyAre tenI sahAya vaDe teNe parasainyane parAjita karyuM, te joIne huM jAgyo. tyAre teo A svapnanA phaLanI vicAraNA karavA lAgyA. te vakhate bhagavaMta RSabhadeva paNa eka varSathI bhikSA mATe yAvatuM bhramaNa karatA zreyAMsanA bhavane gayA. tyAre zreyAMsa prAsAdatala parathI potAnA pitAmaha (dAdA)ne AvatA joyA. te vicAravA lAgyo ke AvI koI AkRti meM pUrve kyAMka joyelI che. te viSaye mArgaNA-vicAraNA karatA karatA tenA Avaraka karmanA kSayopazamathI zreyAMsane jAtismaraNa jJAna thayuM. te pUrvabhave RSabhadeva bhagavaMtano (bhagavaMtanA pUrvabhavanA jIvano cakravartIno) sArathI hato. tyAre teNe bhagavaMtanI sAthe dIkSA lIdhelI. te vakhate teNe sAMbhaLeluM ke, bharata kSetramAM A (RSabhano jIva) prathama tIrthaMkara thaze. A e ja bhagavaMta che, tema khyAla AvatA te saMbhrAMta thaI, Ubho thayo. A sarva saMganA tyAgIne bhojana-pAna ApavA joIe. te vakhate tenA bhavananA AMgaNamAM zeraDInA rasanA kaLazo bharIne jato puruSa Avyo. tyAre parama harSita thaI, mahArda vastra ratnathI susaMvRtta, sarasa-surabhi-gozIrSa Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 caMdananuM vilepana karelo, sUtra, mALA, varNaka, vilepana, maNi suvarNAdithI yukta, hAra, ardhavAra, trisaro hAra, laMbAyamAna jhumakhA-kaTisUtrathI zobhato, raiveyaka, mudrikA, laliyaMka, lalita abharaNathI zobhato, uttama kaTaka ane truTitathI khaMbhita bhujAvALo, adhika rUpazobhA saMpanna, kuMDala vaLe udyotita mukhavALo, mugaTa vaDe dipta mastakavALo, hAra vaDe zobhita vakSasthaLa yukta, mudrikA vaDe pILI lAgatI AMgaLIvALo, laMbAyamAna thayelA uttarIya yukta, vividha maNi, kanaka, ratnanA vimalamahArNa, udyovALA, khaNakhaNatA, suzliSTa evA vIra valaya dhAraNa karelo evo te zreyAMsa tenuM keTaluM varNana karIe ? kalpavRkSanI peThe alaMkRt vibhUSita evo narendra (sama), chatra dhAraNa karelo, uttama cAmara vaDe viMjhAto, jayajaya zabdanA nAda pUrvaka, aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAIsara, talavara, mADaMbika, kauTubiMka, maMtrI, mahAmaMtrI gaNa, dvArapALa, amAtya, ceDa, pIThamardaka, nigama zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAlathI parivarelo evo te jaladIthI Ubho thayo. Ubho thaIne paga vaDe cAlato, cAlIne ekazATika uttarAsaMga karyuM, karIne be hAtha joDI, mastake aMjali karI, bhagavaMta RSabhadeva sanmukha sAta-ATha kadama gayo. tyAM jaIne traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA karI, karIne vaMdana namaskAra karyA, namaskAra karIne pote ja zeraDInA rasane grahaNa karIne dravyazuddhi, dAyakazuddhi, pratigAhaka zuddhi vaDe trividha prakAre trikaraNa yoga zuddhithI dAna vaDe huM pratilAlIza ema vicArI saMtuSTa thaIne bhagavaMtanI pAse gayo. bhagavaMtane pUchayuM ke, A Apane kalpa che ? tyAre bhagavaMte potAnA be hAtha pasAryA. badho ja rasa bhagavaMtanA hAthamAM ThAlavavA mAMDyo. bhagavaMta to "achidrapANI" che arthAt temanA hAthamAMthI eka biMdu paNa paDatuM nathI. upara-upara rasanI zikhA thatI gaI. to paNa eka TIpuM chalakAtuM nathI. bhagavaMtanI AvI labdhi hoya che. e pramANe bhagavaMte varSItapanuM pAraNuM karyuM. bhagavaMtane pratilAbhita karatAM paNa zreyAMsa saMtuSTa thayo ane pratilAbhita karyA pachI paNa te saMtuSTa thayo. tyAre tyAM pAMca divyo prAdurbhata thayA. te A pramANe :- (1) vasudhArAnI vRtti, (2) paMcavarNA puSponI racanA, (3) vastrano ullepa (varSA), (4) devaduMdubhino gagananAda ane (5) AkAzamAM "ahodAnaahodAna' udghoSaNA. zreyAMsa dvArA devapUjanAdi sAMbhaLIne rAjA, somaprabha Adi loko parama kutUhalathI pUchavA lAgyo ke, he zreyAMsa ! tame A kaI rIte jANyuM arthAt bhagavaMtane bhikSAdAnanI vAta tame kaI rIte jANI ? tyAre zreyAMse jaNAvyuM ke, A pramANe bhikSA apAya che. AvA prakAranI bhikSA - AvI rIte ApavI joIe. A rIte supAtra dAnathI sadgati prApta thAya che. tyAre teoe pUchayuM ke, A badhuM tame kaI rIte jANyuM? paramaguru evA bhagavaMtane AvI bhikSA apAya. tame Ano paramArtha jaNAvo. tyAre zreyAMse temane kahyuM ke, jyAre meM mArA pitAmaha-dAdAnuM dikSita (sAdhu)nuM rUpa joyuM tyAre mane manamAM vicAra Avyo ke, meM AvuM rUpa pUrve kayAM joyuM che ? vicAratA-vicAratA ghaNAM bhavanuM jAti smaraNa jJAna ane satpanna thayuM, tyAre meM jANyuM ke, bhagavaMtane bhikSAdAna kaI rIte thAya ? tyAre sarvajano parama vismita thayA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA ane pUchayuM ke, kyA kayA bhavamAM tame zuM zuM hatA ? tyAre zreyAMse potAnA ane bhagavaMta RSabhadevanA ATha pUrva bhavono saMbaMdha jaNAvyo, je pramANe "vasudevaDiMDImAM jaNAvela che, te huM saMkSepathI kahuM chuM - zreyAMse kahyuM, AjathI sAtamA bhave gaMdhamAdana ke je nIlavaMta ane mAlyavaMtanI maLe che, sItA mahAnadIne madhyethI vibhinna kare che, uttarakurumAM che, tyAM huM yugalinI (strI) hato tyAre mArA A pitAmaha bhagavaMta yugalika puruSa hatA. tyAMthI ame baMne te devalokabhUta dazavidha kalpatarunA bhavyabhogano samudAya karI koI vakhate uttarakuru dahanA kinArAnA pradeze azokavRkSanI chAyAmAM vaiDUryamaNinI zilA tala, navanIta samAna sparza yukta bhUmi para sArI rIte rahetA hatA. pachI deva te dahara madhye gagana deze upajyA. tyAre teNe potAnA prabhAvathI daza dizAne prabhAsita karI. tyAre te mithuna puruSe te joIne teNe kaMIka vicAryuM. te moha pAmyA. thoDA vakhata pachI saMjJA prApta thatA bolyA, hA ! svayaMprabhA kyAM che ? mane prativacana ApyA. tyAre te vacana sAMbhaLIne meM strIpaNe svayaMprabhA zabda kayAMka sAMbhaLela che, tevA pUrva anubhUtane vicAratA mane paNa moha utpanna thayo. jyAre mane saMjJA utpanna thaI tyAre meM kahyuM ke, huM ja svayaMprabhA chuM. jenuM tame nAma laI rahyA cho. tyAre te puruSe parama saMtuSTithI kahyuM, he AryA ! tuM mane jaNAva ke, tuM kaI rIte svayaMprabhA che ? tyAre te strI bolI, meM je anubhavyuM che, te tame mane kaho - izAna nAme kalpa (devaloka) che, tenA madhya bhAgamAM, izAna khUNAmAM zrIprabha nAme vimAna che. tyAM lalitAgaka nAme deva che, tene svayaMprabhA nAme agamahiSI che. tyAre (devanI vAta sAMbhaLI) te strI paNa temAM saMmata thaI. te deve teNInI sAthe divya viSayasukha sAgarathI ghaNo kALa divasanI jema vitAvyo. koI vakhate phUlanI mALAne alpa teja vALI joIne mane parSadAmAM vijJapti karatA kahyuM, he deva ! kema vimanaska dekhAo cho ? Apane konAthI saMtApa che ? tyAre kahyuM ke, meM pUrvabhave thoDo tapa karyo che. tethI huM tArAthI alaga paDI jaIza, teno mane saMtApa che. tyAre meM paNa pharI tene pUchyuM, tame kevo tapa karelo te mane kaho - A devabhava kaI rIte prApta thayo ? tyAre kahyuM ke - jaMbUvIpanA avaravidehamAM gaMdhilAvatI vijaye, gaMdhamAdana vakSaskAra parvatanI najIka vaitADhaya parvata gaMdhAra nAme janapada che. tyAM samRddha jana sevita gaMdha samRddha nagara che. rAjAnI mAphaka vibuddha nayanayukta, janapada hitecchu zatabala rAjAno pautra ane atibalano putra mahAbala nAme hato. tethI huM pitA ane dAdAnI mahAn paraMparAmAM rAjyazrIne anubhavato hato. mAro bALasakhya kSatriyakumAra svayaMbuddha nAme thayo. te jinavacana bhAvitamatI hato. bIjo saMbhinnazrota mAro maMtrI hato. ghaNAM kAryomAM te baMne pUchavA yogya hatA. te kALe koI divase ghaNAM gItagAnamAM anurakta evA mane nRtyanATaka joto joyo. tyAre svayaMbaddha maMtrIe vinaMtI karI ke, he deva ! gIta gAnamAM magna puruSane nRtyarUpa viDaMbanA che, AbharaNa bhAra rU5 che, kAmabhoga durlabha che. tame paralokanA hitamAM cittane Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 Agama kathAnuyoga-1 parovo. viSayabhoga Asakti ahitakArI che. jIvita azAzvata che. tyAre meM tene kahyuM, A gItanA zravaNano vilApa zA mATe ? nRtyathI nayanane viDaMbaNA kema ? kaI rIte dehanI vibhuSArUpa AbhuSaNano bhAra lAge che ? loka sArabhUta. kAmamAM ratikarI duHkhane vahana karavAnuM kaI rIte che ? tyAre asaMbhrAMta thaIne svayaMbuddha vinavaNI karI. he deva ! sAMbhaLo. jyAre pavasitapatikA patine smaraNa karatI, teno samAgama IcchatI potAnA bhartAne IcchatI baMne rIte dUhita thaI vilApa kare, nokaro paNa svAmInI kRpA nimitte je vacano bolatA, namanapUrvaka potAne dAsyabhAve sthApita kare te vilApa, te ja rIte strI ke paraSa anyonya samAgama abhilASathI je kAMI mana-vacanathI kriyAo kare, tyAre kuzalajana - vividha yoninibaddha - tene gIta kahe che. to vicAro ke, he svAmI! tame kema vilApa pakSe varto cho ? have nRtya saMbaMdhI viDaMbaNA sAMbhaLo, jo koI puruSa ke strI yakSAviSTa thaIne paravaza thAya ke madyapAna karato thAya. kAya vikSepa Adi kriyA karavA lAge. game tevA vacano bolavA lAge te viDaMbaNA te ja pramANe je koI paNa strI ke puruSa ghaNAM ja paritoSa nimitte niyojita thaI dhanapatine ke viduSakajana nibaddha vidhine anusare ane je rIte hAtha, paga, mastaka, nayana, hoTha vagerenuM saMcAlana kare te viDaMbaNA kahevAya. paramArthathI AbharaNa paNa bhArarUpa ja jANavA je svAmInA niyogathI mugaTa Adi AbharaNone vahana kare che te avazya tene mATe pIDAjanaka bhAra che. vaLI je paravismaya nimitte tevA ja yogathI zarIra sthAnane saMnivesita karIne vahana kare che, te tene rAgane kAraNe bhArarUpa samajatA nathI. te ja rIte je paritoSanimitte raMgabhUminA nepathyathI sArI rIte bhAranuM vahana kare che, te "mane koI parizrama thato nathI" tema vicArato te bhArane paNa bhAra mAnato nathI. paramArthathI kAmabhoga paNa be prakAranA che - zabda ane rUpa. temAM zabdamAM mUrzita evA mRga zabdane sukharUpa mAnI mUDhatAthI aparigaNita vinipAta rUpa vadha, baMdha, maraNane pAme che. te ja rIte strI ke puruSa zrotrendriyane vaza thaIne zabdanA anupAtarUpa sAdhAraNa zabdamAM mamatva buddhithI tenA saMrakSaNa hetuthI paraspara kaluSita hRdayathI duSita thAya che. e rIte rAgadveSathI pratita thaI temAM rata banIne tenA nimitte saMsAramAM duHkhanuM bhAjana bane che. te ja pramANe rUpamAM Asakta, rUpamAM mUrNita sAdhAraNa viSayomAM mamatva buddhithI rUpanA rakSaNamAM paraspara prahasita thaI saMkliSTa citte te pApakarmane saMcita kare che. tenA prabhAvathI saMsaramANa evA saMsAramAM duHkhanuM bhAjana thAya che. A ja pramANe bhogomAM paNa gaMdha, rasa, sparzamAM mUDha banelo evo te bIjAthI prahasita thaIne mUDhatApUrvaka karmo ekaThA kare che. tyAra pachI jAti, jarA, maraNanI bahulatAvALA saMsAramAM bhame che. tethI kAmabhogane duHkharUpa ciMtavavA, zreyaskara che. A pramANe kahetA svayaMbuddha maMtrIe mane jaNAvyuM. mArA hitane joto hato tyAre ahitamAM matinuM vahana kartA evAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 89 eka mane paralokanA sukha vaDe vilobhita thato, sAMprata sukhanI niMdA karato duHkhamAM pADavA Icche che. tema jANI saMbhinnazrotra evA maMtrIe mane kahyuM, he svAmI ! A svayaMbuddha to zIyALanI jema masyakAMkSI, matsapezI choDIne nirAza thayo che. tethI dRSThasukha choDIne sukhanA AzayathI A sukhano tyAga karavAnuM jaNAve che. tyAre svayaMbuddha maMtrIe kahyuM, tame je tuccha sukhamAM mohita thaIne kaho cho, tenuM koNa pramANa karI zake ? nipuNa loko ratnane choDIne kAkaNImAM Asakta thavAnuM Icche to tene kaI rIte samajAvavA ? tethI zarIra ane vaibhavanI anityatAne jANIne vIra puruSo bhogono tyAga karIne tapa ane saMyama dvArA nirvANa ane divya sukha mATe prayatna kare. tyAre saMbhinnazrotre kahyuM, he svayaMbuddhazuM maraNanI AzaMkAthI koI zmazAna jaIne bese che ? je rIte TIMToDI AkAzathI paDavAnA bhayathI zaMkita thaIne, UMcA paga karIne suve che. te rIte tuM paNa kyAMka mRtyu AvI jAya to evuM vicArIne sAMprata sukhano parityAga karIne akAlika (bhAvi sukhanI) prazaMsA kare che. maraNa samaya prApta thAya tyAre paralokanA hitane AdaravuM joIe. tyAre svayaMbuddhe kahyuM, he mugdha! hAthI jyAre ghoDAnuM damana karavA lAge tyAre yuddha na thAya, nagara raMdhAyuM hoya tyAre dhAnya ekaThuM karavA na javAya, gharamAM Aga lAge tyAre kUvo khodavA na javAya. paraMtu jo pahelethI damana, bharaNa, khanana kArya karI rAkhyuM hoya to para sainya, sudhA, agrinuM nivAraNa sukhethI thaI zake. te ja rIte jo bhaviSya saMbaMdhI paralokanA hitane mATe je udyama karato nathI te mamatva sthAnAdimAM visaMvAdita thaI parama duHkhathI abhibhUta thaI kaI rIte paralokanA hitamAM sthira thavAno ? - have tame vicakSaNa puruSoe kahelA upadezane sAMbhaLo-koI eka hAthI hato, te vRddhAvasthAne pAmelo hato. grISmakALamAM koI parvatIya nadIne utaratA viSama kinAre paDI gayo. te zarIranA bhArepaNAne kAraNe ane durbaLatAne lIdhe tyAMthI Ubho thavAne mATe azakta hato. tethI tyAM ja mRtyu pAmyo. bagalA vaDe apAna pradezathI khavAI gayo. te ja mArgethI kAgaDAo AvyA. mAMsAdi para jIvatA teo tyAMja rahyA. uSNatAne kAraNe tenI zarIra baLavAthI teno apAnapradeza saMkocAI gayo. tyAre kAgaLA khuza thayA. temane thayuM ke A to ahIM rahevAnuM bAdhA rahita thaI gayuM. prAvRSa (varSa) kALe parvatIya nadInuM pUra vega vaDe vahetuM vahetuM ati moTA strotamAM paDavA lAgyuM. pachI te kalevara temAM DhasaDAtuM samudramAM pahoMcyuM. matsya ane magaroe te zarIrane chedI nAMkhyuM. tyAra pachI te hAthInuM kalevara pANI vaDe pUrAvA lAgyuM. tyAre te kAgaDA tyAMthI nIkaLI gayA. tyAre kAgaDAone kyAMya kinAro dekhAyo nahIM. tyAM ne tyAM ja nidhana pAmyA. jo teo bhaviSyano vicAra karI pahelA nIkaLyA hota to dIrdhakALa svacchaMdapaNe vividha prakAranA mAMsa ane udakano AhAra karyo hota. A dRSTAMtano upasaMhAra e ke, je A kAgaDA hatA tevA saMsArI jIvo jANavA. je hAthInA kalevaramAM pravezyA tene manuSyanA zarIrano lAbha jANavo. je hAthInA zarIramAM rahela mAMsa ane udaka hatuM tene viSaya saMpatti jANavI. je mArgano saMnirodha kahyo tene te-te bhavano pratibaMdha jANavo. je Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 Agama kathAnuyoga-1 pANInA strotano vikSobha kahyo tene maraNakALa samajavo. je nirgamanI viSamatA kahI tene parabhavanuM saMkramaNa jANavuM. e pramANe he saMbhinnasrota ! tuM samaja, jo tuccha ane asAra evA alpakAlIna kAmabhogano tyAga karIne tapa ane saMyamamAM udyama kare che, te sugatimAM jAya che, temAM koI saMzaya nathI ane je viSayabhogamAM gRddha banI maraNa samayanI upekSA kare che, te zarIrano bheda thatAM durgati pAmIne dIrghakALa paryanta duHkhI thAya che. tethI zIyALanI peThe tuccha viSayamAM sukhanI bhrAMti vaDe pratibaddha banI vipula dIrghakAlika sukhanI avajJA na kara. tyAre saMbhinnazrote kahyuM, kaI rIte ? svayaMbudde jaNAvyuM sAMbhaLI koI eka vanacara vanamAM pharato hato. teNe vayastha hAthIne joyo. te viSama pradezamAM rahyo. te koI vakhate hAthInA dAMtane grahaNa karavAnA hetuthI parazu laIne gayo. te vakhate hAthInA paDavAthI tene mahAkAya sarpa vaDe khavAtA tyAM ja paDyo. tyAre koI ziyALe bhamatA bhamatA te hAthIne joyo. bIkaNapaNAne lIdhe tyAMthI sarakI gayo. paNa mAMsanI lolupatAthI pharI pharI tyAM AvavA-javA lAgyo. nizaMkapaNe saMtuSTa thaI te hAthIne jotA-jotA te vicAravA lAgyo ke A hAthI e mAruM jAvajIvanuM bhojana che. ahIM rahelA mANasa ane sarpa keTaloka kALa raheze, pachI teo cAlyA jaze tyAre huM hAthInA kalevarane khAvAnuM zarU karIza. te maMdabuddhi ema vicArato hato, teTalAmAM koI kAraNe tAlupradezathI bhUdAIne mRtyu pAmyo. jo alpasArabhUta evA hAthInA, manuSyanA, sarpanA kalevaramAM te mohAyo na hota to bIjI dIrdhakALa sudhI bhojana karata. e pramANe te paNa jANa ke, manuSya saMbaMdhI sukhamAM Asakta banI je paralokanA sAdhanabhUta kAryonI upekSA kare che, te jaMbUka-zIyALa mAphaka vinAzane pAme che ane parabhavanuM sukha paNa maLatuM nathI. he svAmI ! tame kumArakALe mArI sAthe naMdanavananA devaudyAne AvelA tyAM devo avataryA. huM te joIne aTakI gayo. devo paNa divyagatithI kSaNavAramAM mArI najIka AvyA. temaNe kaheluM ke huM zatabala chuM, he mahabala ! tAro dAdo chuM. rAjyazrIno tyAga karIne lAtaka kalpano adhipati thayo chuM. te pramANe tuM paNa mahApramAdI na thaIne tArA AtmAne jinavacana vaDe bhAvita kara, to tuM sugatine pAmIza. e pramANe kahIne te deva cAlyo gayelo. he svAmI ! jo tamane A vAta yAda Ave to paraloka che tevI zraddhA rAkhajo. tyAre meM kaheluM ke, huM svayaMbhuddha mane yAda che ke pitAmaha-dAdAne joyA hatA. avakAza prApta thayo tyAre kahyuM ke, sAMbhaLa pUrve kuracaMda nAme rAjA hato. te karamatI nAme rANI hatI. teone haricaMda nAme kumAra hato. te rAjA nAstikavAdI hato. te mAnato hato ke, parabhava saMkrama jevuM kaMI nathI, sukRta ke duSkRtanuM koI phaLa nathI te ghaNAM jIvono ghAta karato, charAnI jema ekAMta dhAranI jema vartato, zIlarahita ane vratarahita raheto hato. tene A rIte jIvatA ghaNo kALa gayo. maraNa kALe azAtA vedanIyanI bahulatAthI narakapratirUpaka pudgala pariNAmo thayA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhaRSabhakathA tyAre tene ati madhura gIto Akroza jevA lAgatA hatA, manohararUpo vikRta jaNAtA hatA. khIra, khAMDa, sAkara mizrita khIra tene parU samAna lAgatI hatI. caMdanano lepa murkhara agni jevo lAgato hato. haMsatulya ane mRdu zayyA kAMTALI lAgatI hatI. tenA tevA prakAranA viparita bhAvone jANIne kurumatI devI sahita haricaMda pracchanna chupAIne rahyA. te kurucaMda rAjA A rIte parama du:khI thaIne kALadharma pAmyo. tenI nIharaNa kriyA karIne haricaMda janapada sahita gaMdhasamRddhanuM pAlana karavA lAgyo. tyAre te pitAnA tevA prakAranA maraNane vicArato hato. tyAre tene evA prakAranI matI utpanna thaI ke, kharekhara ! sukRta-duSkRt phaLa denArA thAya che. tene eka kSatriyakumAra bAla mitra hato. tene kahyuM, he bhadramukha ! tuM mane paMDitajana upadiSTa dharmazruti kahe, pachI te temanI sAthe jeje dharmasaMzrita vacano sAMbhaLato te-te rAjAne kaheto. tyAre haricaMda paNa tenI zraddhA karato zIlapUrvaka te pramANe ja aMgIkAra karato. koI divase te nagarathI nIkaTa tathArUpa sAdhune kevaLajJAna utpatti thatA mahimA karavA mATe devo AvyA. te samAcAra kSatriyakumAre haricaMda rAjAne jaNAvyA. te paNa deva AgamanathI vismIta thaIne javAne mATe ghoDA para beTho. sAdhunI pAse gayo. tyAM vaMdana karIne vinayapUrvaka besI kevalInA mukhethI vacanAmRta sAMbhaLavA lAgyo. temaNe saMsAra ane mokSanI kathA kahI. parabhava-janma Adi sAMbhaLIne te niHzaMkita thayo. tyAre haricaMda rAjAe pUchayuM, he bhagavan ! mArA pitAnI kaI gati thaI che ? tyAre te kevalI bhagavaMte kahyuM, viparita viSayane prApta thaIne te sAtamI nArakIne pAmyA che. he haricaMda ! tArA pitA anivArita pApAzravathI, ghaNA jIvone pIDA pahoMcADIne pApakarmanA bhArathI narake gayA che. tyAM parama duHsaha, nirupama, nipratikAra, niraMtara ane jene sAMbhaLatA paNa jIvane bhaya lAge tevA duHkho anubhave che. tyAre tevA prakAre kevali dvArA kathita pitAnA karmavipAkane sAMbhaLIne saMsAra ane maraNathI bhayabhIta haricaMda rAjA temane vaMdana karIne potAnA nagare gayo. putrane rAjyazrI samarpita karIne subuddhine kahyuM, tuM mArA putrane upadeza Apaje. teNe vinavaNI karI ke, he svAmI ! jo huM kevalInA vacana sAMbhaLIne tamArI sAthe tapa na karuM, to meM te vacana na sAMbhaLyA barAbara che. pachI rAjAe potAnA putrane AjJA karI ke tAre subuddhinA putra pAse dharmAdhikAra sAMbhaLavo. 91 pachI te tvaritapaNe siMhanI jema nIkaLI gayo. subuddhinI sAthe haricaMdra rAjAe paNa kevalInI pAse dIkSA lIdhI. parama saMvegapUrvaka prazasta svAdhyAyamAM ciMtana karato phlezanI jALane chedIne pachI utpanna jJAnavALA te parinirvANa pAmyA. te haricaMda rAjarSinA vaMzamAM saMkhyAtIta narapati dharmaparAyaNa thaI temAM ja matI rAkhI vartyA, tevA vaMzamAM he svAmI ! tame utpanna thayA cho ane huM subuddhinA vaMzamAM janmyo chuM. tethI A ApaNo saMyoga dharmadezanA adhikAra viSayamAM ghaNI puruSa paraMparAthI prApta thayo che. meM je tamane vinavaNI karI tenuM kAraNa paNa sAMbhaLo Aje huM naMdanavanamAM gayelo. tyAM meM be cAraNa zramaNa munine joyA--AdityayazA ane amitateja. temane vaMdana Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 Agama kathAnuyoga-1 karIne meM pUchayuM, bhagavan! mahAbala rAjAnuM keTaluM AyuSya che ? temaNe jaNAvyuM ke, eka mAsanuM Ayu bAkI che. tethI saMbhrAnta thaIne huM Avyo. A paramArtha che, have tamane je zreyakArI lAge te tame karo. tyAre meM te upadeza sAMbhaLI ke je svayaMbuDhe kahelo, pachI huM dharmAbhimukha thayo. Ayuno kSaya sAMbhaLIne, bhayathI jaldI uThIne, aMjali joDIne svayaMbuddhanA zaraNe gayo. he mitra! A bAkI rahelA eka mAsanA AyuSyamAM paralokanA hitane mATe zuM karuM? pachI teNe mane AzvAsita karatA kahyuM ke, he svAmI ! sarva sAvadyano tyAga karavA mATe divasa paNa pUrato che, to pachI mahinAmAM to kahevuM ja zuM ? tyAra pachI tenA vacanathI putrane prajAnA pAlanane mATe rAjya para sthApIne huM siddhAyatane gayo. bhakta parityAga karyo. saMthAro svIkAryo. svayaMbuddha upadiSTa jinamahimA saMpAdane zubha manathI anitya evA saMsAranI dugaMchAthI pAdopagamana karyuM. vairAgya janita evo kALa karIne ahIM Avyo. e pramANe meM thoDo ja tapa karyo. A pramANe Aje mane lalitAMga deve saparivAra kahyuM. izAna devarAja samIpano eka dRDhadharma nAmano deva Avyo ane kahyuM, he lalitAMga! devarAja indra naMdIzvaratIpe jinamahimA karavA mATe jAya che, huM paNa sAthe javAno chuM. te tane jANa karuM chuM, ema kahI te gayo. tethI huM Aje deva sahita avazya gamana karIza, mane ATaluM kahIne turaMta naMdIzvara kIpe gayo. jinAyatanamAM mahotsava karyo. pachI tichalokamAM tirthaMkarane vaMdana karI zAzvata caityanI pUjA karI. lalitAMga devanuM cyavana thayuM. parama zokAgnithI baLatA hRdaye ciMtAsAgaramAM DUbI. badhAM saparivAra zrIprabha vimAnamAM gayA. mane bodhilAbha thaze tema kahyAnuM yAda rAkhI huM paNa tyAMthI cyavI. jaMbUDhIpanA videhamAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarikiNI nagarIe vajasenA cakravartInI guNavatI rANInI putrI zrImatI nAme mAro janma thayo. tyAM pitAnA bhavanamAM rAjahaMsI jevI ane dhAtrIjana dvArA parigRhita yamaka parvata saMzrita latA sukhe vRddhi pAmI. ramata-ramatamAM badhI kaLA zIkhI lIdhI. koI divase pradoSe sarvatobhadraprasAde meM tene nagara bahAra devakule joyela. tyAre mane devajAtinuM smaraNa thayuM. te yAda AvatA duHkha vaDe Ahata thaIne mUcha AvI. paricArikAe jalakaNa vaDe siMcita karI. tyAra pachI mane bhAna AvatA vicArya, mAro priya lalitAMga deva kyAMthI ? tyAre huM koIpaNa kAraNa vinA mUkatvane pAmI. tyAre parijano kahevA lAgyA, koI pakSa dvArA te AviSTa thaI che. koI cikitsake bali, homa, maMtra, rakSAdi vidhAna vaDe upacAra zarU karyo. huM paNa mULa lakSane choDatI na hatI. mArI aMbedhAtrI paMDitikA mArA hRdayagata arthane jANavA bolI ke, je banyuM che te mane kaho.' tyAre meM kahyuM, he aMbA ! kAraNa hovAthI ja meM mUkatva dhAraNa karyuM che. tyAre teNI saMtuSTa thaI bolI, he putrI ! tuM mane kAraNa jaNAva. sAMbhaLIne tuM jema kahIza tevuM karIzuM. tyAre meM kahyuM - dhAtakIkhaMDahIpanA pUrva videhamAM maMgalAvatI vijaye naMdIgrAma nAmaka saMniveza hatuM. tyAM huM AjathI trIjA bhave daridrakuLamAM cha putrI upara sAtamI putrI rUpe janmI mArA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaRSabhakathA 93 mAtApitAe mAruM koI nAma pADyuM nahIM. nirnAmikA evuM ja nAma thaI gayuM. karmane vaza teonuM avasAna thayuM, huM jIvatI rahI. koI divase utsave ATha bALako potAnA gherathI vividha bhakSya hAthamAM laI nIkaLyA. temane joIne meM mAtAne kahyuM, he mAtA ! mane lADuM ke bIjuM kaMI khAvAnuM Apo to A bALako sAthe ramavA jau. teNe roSapUrvaka mane gharamAMthI kADhI mUkI. tyAre huM raDatI raDatI nIkaLI. mArgane na jANatI jatI hatI. meM koI jaNane aMbaratilaka parvata tarapha jato joyo. huM paNa tenI sAthe gaI. tyAM meM pRthvInA tilakabhUta vividha phaLanA bhArathI namela evuM jhADanuM saMkula joyuM. tyAM meM paNa jhADa parathI paDelA svAdiSTa phaLo khAdhA. girivaranI ramaNIyatA jotI cAlatI hatI tyAre lokonI sAthe meM paNa ati manohara zabdone sAMbhaLyA. tene anusaratI huM loko sAthe te pradezamAM gaI. tyAM meM yugaMdhara AcAryane joyA. teo vividha niyamanA dhAraka ane caudapUrvanA jJAtA hatA. tyAM deva-manuSya Adi AvelA hatA. teo jIvone karmanA baMdha ane mokSa vize kahetA hatA. saMzayanuM nivAraNa karatA hatA. tyAre huM te jaNanI sAthe tyAM beThI. temanA parama madhura vacano sAMbhaLyA. dharmakathA madhye meM pUchayuM, bhagavan! zuM mArA samAna duHkhI evo koI jIva A jIvalokamAM haze kharo ? tyAre teoe kahyuM, he nirnAmikA ! tane zubhAzubha zabdo sArI rIte saMbhaLAya che, rUpone paNa tuM sArI rIte joI zake che, zubhAzubha gaMdha suMghI zake che. manojJa-amanojJa rasane paNa AsvAdI zake che. iSTa aniSTa sparza paNa anubhave che. vaLI zIta, uSNa, tRSNA, sudhAdino tuM pratikAra karI zake che. nidrA paNa tuM sukhapUrvaka laI zake che. aMdhakAramAM jyotinA prakAzamAM tuM tArA kAryo karI zake che. jyAre jeo dAsa-cAkara Adi che. teo paravaza che, vividha prakAre dehapIDAkulezAdi anubhave che. kSaNavAra paNa temane nikAsukha maLatuM nathI. nArakInA jIvo paNa vividha prakAre bhayaMkara-dAruNa du:khone sahana kare che ane vedanA vede che. (ityAdi naraka Adi gatinA duHkhanuM varNana jANavuM). te dharma sAMbhaLIne keTalAke pravajyA grahaNa karI, keTalAMka gRhavAsa yogya (zrAvakane yogya) zIla ane vrata grahaNa karyA. meM vinavaNI karI ke, huM je niyamanuM pAlana karI zakuM tema hoya tevA niyamono mane upadeza Apo. tyAre meM temanI pAse pAMca aNuvrata svIkAryA. vaMdana karI, saMtoSa pAmI, te jaNa (vyakti)nI sAthe naMdigrAme AvI. vratanuM pAlana karatA paNa huM saMtoSa pAmI. kuTuMba saMvibhAgathI pariNata thaIne upavAsa-chaThaaThama meM karyA. e pramANe kALa vItato hato, tyAre kyAreka bhakta parityAga karelo tyAre rAtre eka devane meM joyo. te paramadarzanIya hato. teNe kahyuM, he nirnAmikA ! mane jo ane manamAM ciMtava ke huM A devanI patnI thauM. to tuM mArI devI thaIza ane mArI sAthe divya bhogone bhogavIza. ATaluM kahI te deva adRzya thaI gayo. huM paNa te devanA darzanathI hRdayapUrvaka saMtRpta thaI. pachI samAdhIpUrvaka kALa karI izAnakalpamAM zrIprabha vimAnamAM lalitAMga devanI agramaDiSI svayaMprabhA thaI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 Agama kathAnuyoga-1 tyAra pachI avadhijJAnanA upayoga vaDe meM devabhava prAptinuM kAraNa jANyuM. pachI lalitAMga devanI sAthe yugaMdhara gurune vaMdana karavAne mATe nIce AvI. te samaye te ja aMbaratilakanA manorama udyAnamAM svagaNa sAthe te samavasarelA hatA. tyAre huM saMtuSTa vadane tyAM gaI. traNa pradakSiNApUrvaka temane vaMdana karyuM. nivedana karyuM. pachI deva sAthe nirUpasarga evA kAmabhogane ghaNAM kALa sudhI meM anubhavyA. he mAtA ! te deva paNa AyuSyano kSaya thavAthI ovyo. paNa te jyAM utpanna thayo te huM jANatI nathI. huM paNa tenA viyoganA duHkhathI pIDAtI eNvIne ahIM utpanna thaI. devaudyota joIne mane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te devane manamAM avadhArIne meM mUkatva dhAraNa karyuM che. huM temanA vinA koI sAthe vAta karavA icchatI nathI. te vAta sAMbhaLIne aMbadhAtrIe mane kahyuM, he putrI ! sAruM thayuM teM mane A vAta kahI. have tArA pUrvabhavanuM caritra AlekhIne huM bhramaNa karIza. te lalitAMga deva jo manuSyapaNe Avela haze to te potAnuM caritra joIne jAti smaraNane pAmaze. to tuM tenI sAthe pharI viSayasukhane anubhavI zakIza. tyAra pachI eka citrapaTa taiyAra karyo. temAM pahelA naMdigrAma AlekhyuM, aMbaratilaka parvata saMzrita azokatala para birAjita gurune AlekhyA. devayugalane vaMdana karavA Avela dekhADyuM. izAna kalpa, zrIprabha vimAna doryuM. pachI mahAbala rAjA sAthe svayaMbuddha ane saMbhinnasrotane dekhADyA. tapa vaDe zoSita kAyAvALI nimikA, lalitAMgadeva ane svayaMprabhAne nAma sahita batAvyA. pachI te dhAtrI dhAtakIkhaMDa kIpe javA mATe nIkaLyA. pachI thoDA kALamAM prasanna mukhe pAchA pharyA. teNIe AvIne kahyuM, he putrI ! tuM ciMtA choDI de. meM lalitAMgane joI lIdho che. meM kahyuM ke mAtA ! barAbara kaho. teNI bolyA, meM rAjamArga paTTaka phelAvelo. AlekhanakaLAkuzalo tenI prazaMsA karatA hatA. dumaSarAjAno putra durdItakumAra parivAra sahita Avyo. muhUrta mAtra A paTTa joIne te mUrNita thaI paDI gayo. kSaNavAra pachI Azvasta thayo. tenA mANaso pUchavA lAgyA, he svAmI ! tame kema mUrzita thayA ? te bolyo ke A paTTamAM lakhela caritra joIne mane jAtismaraNa jJAna thayuM. huM ja lalitAMga deva hato, svayaMprabhA mArI devI hatI. meM paNa pUchayuM, he putra ! A saMniveza kuyuM che ? teNe kahyuM, A puMDarikiNI nagarI che. A aNagAra koNa che ? te mane yAda nathI. saudharma kahyuM che. A koI rAjA che, je maMtrI sahita che. A tapasvInI koNa che ? tenuM nAma jANato nathI. teM janmAMtaramAM A badhuM bhogavyuM che, to kema bhUlAya? meM teNInA kahevAthI ja tArI mArgaNAgaveSaNA karI che. teTalAmAM lohArzala dhana nAmano kumAra Avyo. teNe kahyuM ke, A mAruM caritra che. huM lalitAMga nAme deva hato. svayaMprabhA mArI devI hatI. tyAre meM tene pUchayuM ke, A saMniveza kayuM che ? teme kahyuM, naMdigrAma. A aMbaratilaka parvata che. A yugaMdhara AcArya che. A zramaNe nirnAmikAne bodha Apelo. A mahAbala rAjA che, tenI sAthe sayaMbuddha ane saMbhinnazrota maMtrIo che. A izAnakalpa che. zrIprabha vimAna che. e pramANe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 95 teNe badhuM ja jema hatuM tema kahI dIdhuM. tyAre meM paNa saMtuSTa thaIne tene jaNAvyuM ke, A zrImatI kumArI che. te ja svayaMprabhA che. tyAre te zubha manavALo thaIne gayo. huM paNa pAchI AvI. have huM rAjA pAse jaIne A badho vRttAMta kahIza. tyAre mane priyano samAgama thaze ema kahyuM. e samaye avara videhamAM salilAvatI vijayamAM vItazokA nAme nagarI che. tyAM jitazatru nAme rAjA che. tene manoharI ane kekathI nAme be rANI che. temane acala ane vibhiSaNa nAme anukrame putro che. pitAnA mRtyu bAda te (acala) baLadeva ane (vibhiSaNa) vAsudeva bane ardha bharatanuM rAjya bhogavI rahyA che. tyAra pachI keTalAMka kALa bAda manoharI ke je baLadevanI mAtA hatI, teNIe pravajyA mATe rajA mAMgI. pachI baLadeve tene kahyuM ke, jo tame devaloka jAo to mane pratibodha karavo, e vAta kabUla hoya to dIkSA levAnI rajA ApuM. teNIe e vAta kabUla karI - yAvat -teNI kALadharma pAmIne lAtaka kalpe indra thaI - yAvat - manoharI devanA pratibodhathI acala baLadeve dIkSA lIdhI. (ityAdi kathA acalanI kathAthI zramaNa vibhAgamAMthI jANI levI.), A acala baLadeva putrane rAjyalakSmI soMpI, kAmabhogathI udvigna thaI pravrajita thayo. tapa vagere AdarIne lalitAMga deva thayelo. te lalitAMga sAgaropamanA sAta navamAMza bhAge devasukha bhogavIne cyavyo. tyAM bIjo deva utpanna thayo. te lalitAMga e A mAro putra che. evI rIte badhAM zrImatI pAse pahoMcyA. paNa temAM vrajajaMgha ja evo lalitAMga deva hato ke jene joIne zrImatIne sneha UbharAyo. bIjAne visarjita karyA. teoe nirvidhe bhogo bhogavyA. vajasena rAjA paNa lokAMtika devanA pratibodhathI sAMvatsarika dAna ApIne nIkaLyA. dIkSA lIdhI. kevaLajJAna thayuM, dharmadezanA ApI. vajajaMgha ane zrImatI paNa gayA - yAvat - he Arya ! je nirnAmikA hatI te, je svayaMprabhA hatI te, je zrImatI hatI te huM ja chuM tema jANavuM ane je mahAbala rAjA hatA, je lalitAMga deva hatA, je vajajaMgha hatA te tame cho ane tame jenuM nAma grahaNa karyuM te svayaMprabhA huM ja chuM. tyAre svAmIe kahyuM, he AryA ! jAtismaraNa jJAnathI devaudyota darzana vaDe meM vicAryuM - devabhavamAM vartatI mArI svayaMprabhA meM khoI. pUrvabhavanA smaraNathI utpanna thayela snehathI sukhe Avela viSayasukha traNa palyopama paryata bhogavI kALadharma pAmI saudharmakalpa deva thayA. tyAM paNa paraspara prIti rahI. palyopamanI sthiti bhogavI, tyAMthI cyavI vacchakAvatI vijaye prabhaMkarA nagarIe tyAM dAdA (bhagavaMta RSabhano jIva) suvidhi vaidyano putra kezava nAme thayA. huM zreSThIputra abhayaghoSa thayo. tyAM paNa amane paraspara sneha maitrI rahyA. te ja nagaramAM rAjaputra, purohitaputra, maMtrIputra, sArthavAha putra hatA. te badhA sAthe maitrI thaI (ityAdi kathA tIrthakara RSabhadevamAM, bharata cakravartImAM, bAhubalImAM AvI gayela che.) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 tyAM badhAMe pahelA zrAvaka dharma svIkAryo - yAvat - kALadharma pAmIne acyutakalpe indranA sAmAnika deva thayA. tyAMthI cyavIne kezava (tIrthaMkara RSabhano jIva je pUrve lalitAMga deva hato te) vajrasena rAjAno putra thayo tenuM vajranAbha nAma hatuM - yAvat - huM te ja nagaramAM rAjaputra thayo. bALapaNathI ja vajranAbha sAthe rahyo. pachI huM temano sArathI thayo. mAruM nAma suyaza hatuM - yAvat - (tIrthaMkara RSabhanI kathAmAM jaNAvyA pramANe) badhAM sarvArthasiddha vimAne deva thayA. - sauthI pahelAM vajranAbha sarvArthasiddha vimAnathI vyavyA. jo ke meM paNa pUrvabhavanA snehathI vajranAbhanI pAchaLa pravrajyA grahaNa karelI. te bhavamAM vajrasena bhagavaMte nirdiSTa karela ke A vajranAbha AvatI covIsImAM bharata kSetramAM RSabha nAme prathama tIrthaMkara thaze. kanakanAbha (bIjuM nAma bAhu che) te prathama cakravartI bharata thaze. rUpyanAbha (bIjuM nAma subAhu che te) bAhubali thaze ityAdi badhAM manuSya bhava pAmI saMsArano aMta karanArA thaze. tyAMthI (sarvArthasiddhathI) ame cha e cyavIne ahIM AvyA. meM vajrasena tIrthaMkarane AvI AkRtithI tyAM joyelA. atyAre pitAmahane paNa te ja rIte joIne jAtismaraNa jJAna thayuM. meM jANyuM ke tapasvIne anna-pAnAdi ApavA. tyAre zreyAMsa pAsethI A vRttAMta sAMbhaLIne pra-harSita mAnasa vaDe narapati AdithI pUjita thayA. tyArathI lokone bhikSAdAnanuM jJAna thayuM. zreyAMse paNa ahIM mArA bhagavaMta trilokaguru UbhA hatA. te sthAna koInA paga vaDe Akramita na thAya tema jANIne tyAM rayaNapIThikA racAvI. ityAdi (bhagavaMta ane zreyAMsa bhavasaMbaMdha jANavo.) (jo ke Avazyaka vRtti, kalpasUtra vRtti, Avazyaka cUrNi, triSaSThIzalAkA AdimAM A kathAmAM thoDo--thoDo bheda spaSTa jaNAya che.) 96 A bhave huM bhagavaMtano prapautra zreyAMsa thayo. A pramANenI vAta zreyAMsa pAsethI sAMbhaLI tene abhinaMdatA potapotAnA sthAne gayA. zreyAMse paNa je sthAne bhagavaMtane paDilAbhyA hatA. te sthaLe bhaktipUrvaka ratnamaya pIThikA banAvI. tyAM trikALa pUjA karavA lAgyA. parvadezakALe tenI vizeSathI pUjA karIne ja te bhojana leto hato. loko pUchatA ke A zuM che ? tyAre zreyAMsa uttara Apato ke, A ''AdikaramaMDala'' che. tyAre lokoe paNa jyAM jyAM bhagavaMta rahyA tyAM tyAM pIThikA banAvI. bhagavaMta tyAMthI vihAra karI takSazilA nagarI samIpe padhAryA. bhagavaMta nagarInI bahAra udyAnamAM kAyotsarga dhyAne rahyA. tatkALa udyAnapAlake AvI bAhubalIne vadhAmaNI ApI. prabhunA AgamananA samAcAra sAMbhaLI harSita thayelA bAhubalie vicAryuM ke kAle savAramAM sarva Rddhi sahita jaIne prabhune vaMdanA karIza. prabhu to prAtaHkALe pratimAsthiti samApta karI tyAMthI vihAra karyAM. bAhubali savAra thatAM sarva Rddhi sAthe ADaMbarapUrvaka prabhune vaMdana karavA gayA. prabhune vihAra karI gayA jANI tene ghaNo ja kheda thayo. pachI prabhunA caraNabiMbane koI ullaMghe nahIM ema vicArI bAhubalie tyAM ratnamaya dharmacakranI sthApanA karI. bhaktipUrvaka vaMdanA karI bAhubali potAnI nagarImAM gayA. bhagavaMta paNa nirUpasarga vihAra karatAkaratA vinitA nagarInA purimatAla udyAnamAM pahoMcyA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA 97 0 RSabhadeva prabhunuM kevaLajJAna kalyANaka : jyArathI kauzalika at RSabha muMDita thaIne gRhavAsa choDI anagArIka pravajyAthI pravrajita thayA hatA tyArathI temaNe zarIra zuzruSA choDI dIdhI hatI, dehanA mamatvano tyAga karelo. devakRt - yAvat anukULa ke pratikULa je koI upasargo thayA tene sahana karyA. ahIM pratikULa arthAt veMta - yAvat - zarIra para cAbukathI prahAra ityAdi ane anukULa upasargomAM vaMdana - yAvatu - paryApAsanA Adi samutpanna evA A sarve upasargone prabhue samabhAvapUrvaka, kaluSita manavALA thayA sivAya, duHkha rahitapaNe, alubdhabhAvathI, mana, vacana, kAyAne saMyamita rAkhIne, zAMtipUrvaka sArI rIte sahana karyA - yAvat - avicala rahyA. -0- bha. RSabhanuM anagAra svarUpa : jyArathI bhagavaMta RSabha zramaNa thayA tyArathI te iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhaMDamatta nikSepaNA samiti, pAriSThApanikA samiti, manaH samiti, vacana samiti, kAya samiti e AThe samitithI samita hatA. manogupti, vacanagupti ane kAyavuti vaDe gupta hatA - yAvat - gupta brahmacArI hatA. krodha, mAna, mAyA, lobha Adi bhAvothI rahita hatA. teo zAMta, prazAMta, upazAMta, parinivRtta, zokarahita, alipta hatA. (bhagavaMtanA anagAra svarUpa mATe apAyelI upamAomAM ekarUpatA jovA nathI maLI - juo Agama saMdarbha :- (1) ThA. 872-875, (2) pahA 45; (3) uva 17, (4) jaMbU 44, (5) kalpamU 118) bhagavaMta - jema ati nirmaLa kAMsAnAM vAsaNa pANInA saMparkathI mukta rahe che tevA Asakti pUrNa saMbaMdhothI mukta hatA. zaMkhanI jema rAgAdi aMjananI kAlimAthI rahita tathA rAga-dveSa mohathI virakta hatA. kAcabAnI jema gupta indriya hatA. zuddha suvarNanI jema zuddhAtma svarUpanI zobhAne prApta karanArA hatA. kamaLanA pAnanI jema nirlepa hatA. caMdranI samAna saumya svabhAvavALA ane sUryanI jema dedIpyamAna hatA. parvatomAM pradhAna merUparvata jevA acaLa, samudranI mAphaka kSobharahita tathA sthira ane pRthvInI mAphaka badhAM ja prakAranA sparzIne sahana karanArA hatA. tapane kAraNe rAkhathI DhAMkelA agni jevA, prajvalita agni samAna tejathI jAjavalyamAna ane gozISacaMdananI peThe zItaLa tathA sugaMdhita hatA. sarovaranI jema zAMta svabhAvI, sArI rIte ghasIne camakAvela nirmaLa darpaNamaMDaLanA taLIyA samAna sahaja svabhAvathI zuddha pariNAmavALA hatA. hAthI samAna zUravIra, vRSabha samAna baliSTha ane mRgAdhipati siMha samAna ajeya hatA. zaradaRtunA jaLa jevA zuddha hRdayI, bhAkhaMDa pakSInI jema apramatta, geMDAnI siMga samAna ekAkI, sthANu jevA udghakAya ane zUnyagRha samAna zRMgAra zobhAthI rahita hatA. zUnyagRhanI aMdara vAyurahita sthAnamAM rakhAyelA dIpakanI jyoti samAna niSkapa hatA. churAnI dhAranI jema dhyAnanI ekAgradhArAvALA, sarpanI jema sthira dRSTivALA ane AkAzanI jema AlaMbana rahita hatA. pakSInI jema sarvatra mukta vihArI athavA pakSI jevA parigraha rahita, sarpanI jema bIjAnA banAvelA sthAnamAM nivAsa karanArA (sva nivAsa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 sthAna rahita), vAyunI jema pratibaMdha rahita ane jIvanI jema apratihata gativALA hatA. (kevaLa jJAna prApti pUrve sarve tIrthaMkara AvA svarUpanA anagAra hoya che.) bhagavaMta RSabhano pratibaMdha abhAva : 98 te bhagavaMtane koI ja prakArano pratibaMdha-Asakti na hatI. (A mAruM che athavA huM Ano che evA hetupUrvakano koI baMdha na hato) Avo pratibaMdha cAra prakArano hoya che. 1. dravyathI, 2. kSetrathI, 3. kALathI ane 4. bhAvathI. - dravyathI :- A mArI mAtA che, A mArA pitA che, A mAro bhAI che, A mArI bahena che - yAvat - A mArA svajana, saMbaMdhi, paricita che. A mAruM hiraNya che, A mAruM suvarNa che yAvat A mArA upakaraNa che athavA saMkSepamAM kahIe to A sacitta-acitta ke mizra dravya mArA che. evA saMkalpa temane hotA nathI. kSetrathI : gAma ke nagara ke araNya athavA khetara ke khaLA athavA ghara ke AMgaNuM ke evA koIpaNa kSetra-pradezamAM A mAruM che evuM koI mamattva temane na hatuM. kALa :- samaya, AvalikA, zvAsocchavAsa, sToka, lava, muhUrta, ahorAtri, pakSa, mAsa, ayana, saMvatsara ke evA koIpaNa prakAranA dIrghakAla athavA kAlakhaMDa (koIpaNa prakAranA samayamAM) bhagavaMtane mamattvabhAva na hato. bhAva :- krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, zoka, rati-arati, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, paraparivAda ityAdi koIpaNa bhAvomAM temane pratibaMdha na hato. - bhagavaMta RSabhanI vihAra-caryA : te bhagavaMta varSAvAsa (comAsA) sivAya hemaMta ane grISmaRtumAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri rahetA hatA. teo hAsya, zoka, rati-arati, bhaya, trAsa AdithI mukta thaIne, mamatva ane ahaMkAra rahitapaNe, laghubhUta (nirlobhI) thaIne, parigraha rahita vicaratA hatA. teone koI lAkaDAnI mAphaka chole to dveSa thato nahoto ane koI caMdanathI vilepana kare to rAga thato na hato. mATInA DhephA ke suvarNamAM samasRSTi hatA. A loka ane paralokanA baMdhanathI rahita ane jIvana ke mRtyu prati niHspRhapaNe vicaratA hatA. saMsArathI pAra thanArA ane karmasaMbaMdhano nAza karavA mATe puruSArthayukta thaI vicaratA hatA. -0- bhagavaMta RSabhane kevaLa jJAna - (prathama kevalI) :-- AvA uttama anagAra svarUpane dhAraNa karanAra, pratibaMdha rahita ane prazasya vihAracaryA karatA bhagavaMtane eka hajAra varSa vItI gayA, purimatAla nagaranI bahAra zakaTamukha udyAnamAM zreSTha nyagrodha vRkSanI nIce dhyAnAntarikAmAM lIna rahelA tyAre jJAnadarzana-cAritrAdi asAdhAraNa guNo vaDe potAnA AtmAne bhAvita karIne rahelA hatA te kALe je A zItakALano cotho mahino, zItakALano sAtamo pakSa eTale ke phAgaNa mAsanuM kRSNa pakhavADIyuM tenA agIyAramAM divase eTale phAgaNa vada-11nA divase (gujarAtI mahAvada-11) pUrvA kAla samaye - prAtaHkALe, jyAre temaNe nirjaLa evo aThThama tapa karelo hato tyAre uttarASADhA nakSatramAM caMdrano yoga prApta thatA zukladhyAnanA madhya bhAgamAM vartatA evA bhagavaMtane-- - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA sarvotkRSTa saMyama, tapa, baLa, vIrya, nirdoSa vasatimAM vihAra karatA, sarvotkRSTa bhAvanA, kSamA, guti, indriyanigraha, mukti (nispRhatA), tuSTi (saMtoSa) saha vartatA, sarvotkRSTa Arjava, mArdava, lAghava yukta evA, sucarita ane supuSTa phaLavALA nirvANa mArganI sAdhanA karatA karatA AtmadhyAnamAM lIna banelA hatA tyAre anaMta vastunA viSayavALuM, anuttara, anupama, AvaraNa rahita, akhaMDa, pratipUrNa evuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayA (e rIte teo A kALanA prathama kevalI banyA) bhagavaMta RSabha jina, kevalI, sarvajJa ane sarvadarzI thayA. teo narakaloka, tiryaloka, manuSyaloka ane devalokanA samasta padArthonA svarUpane jovA-jANavA lAgyA. jemake--koInI paNa Agati, gati, sthiti, cyavana, utpatti, bhojana, kriyA, sevana, pragaTakarma, guptakarma, sarva kALanA mana, vacana, kAyAnA vyApAra (pravRtti) ityAdi tathA jIvanA sarva bhAvo, ajIvonA sarvabhAvo (paryAyo)ne bhagavaMta jovA-jANavA lAgyA. temaja A mokSamArga mArA mATe, anya jIvone mATe hitakara, sukhakara, kalyANakara, sarva duHkhothI muktine ApanAra ane parama sukharUpa thaze. (tema jANavA lAgyA.) -0- bharata cakrInuM prabhu - vaMdanArthe marUdevA mAtA sAthe gamana : RSabhadevaprabhune vinItAnagarInA purimatAlanA zakaTamukha udyAnamAM jyAre kevaLajJAna thayuM tyAre bharatarAjAne eka dUte AvIne vadhAmaNI ApI ke, ApanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM che ane bIjA eka dUte te pUrve bharatane jaNAvyuM ke, ApanA pitA- tIrthakara RSabhadeva prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM che. A rIte bharatane eka sAthe be vadhAmaNI maLI, eka jJAnaratnanI utpattinI ane bIjI cakraratnanI utpattinI. baMne vadhAmaNI sAMbhaLI kSaNavAra bharata vicAramAM paDyA ke mAre pahelA pitAjI (tIrthakara)nI pUjA karavI ke cakraratnanI ? turaMta temaNe nirNaya karyo ke A loka ane paralokanuM sukha ApanArA pitAjI (tIrthakara)nI pUjA karavA mAtrathI A lokanuM sukha ApanArA cakranI pUjA thaI ja javAnI. e rIte vicArI prabhune vaMdana karavA javAnI taiyArI karI. prabhue jyArathI dIkSA lIdhI tyArathI marUdevA mAtA putra virahane lIdhe vyathita hatA. bhAratanI rAjyalakSmI joIne haMmezAM phariyAda karatA ke, he bharata ! mAro putra A badhI rAjyalakSmIne choDIne cAlyo gayo. atyAre te bhukha-tarasathI kevA pIDAto haze ! vastrarahita pharato haze ! tene kevA kevA duHkho paDatA haze ? e pramANe udvega karyA kare. bhArate tenI pAse tIrthakaranA vaibhavanuM varNana karyuM to paNa marUdevAmAtAne pratIti na thaI. putranA zokamAM avirata rUdana karatA avizrAMta amRtalathI temanAM netromAM paDala bAjhI gayA. bharate prabhunA kevaLajJAnanA samAcAra sAMbhaLyA tyAre sarva Rddhi sahita vaMdana karavA jatI vakhate marUdevA mAtAne kahyuM ke, mAtA! mArI sAthe cAlo, huM tamane tamArA putrano vaibhava dekhADuM, marUdevA mAtAne hAthI upara besADI bharata rAjA prabhune vAMdavA nIkaLyo. -0- prathama gharma cakravartI - bhaRSabhanuM samavasaraNa : phAgaNa vada-11nA divase jayAre bhagavaMtane kevaLajJAna thayuM tyAre arthAt ghAtikarma catuSTayano kSaya thavAthI anaMtajJAnAdi (kevaLajJAnAdi), utpanna thayA tyAre jarAmaraNathI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 Agama kathAnuyoga-1 vipramukta evA temano devadAnavendroe (vaimAnika, jyotiSTha, bhavanapati ane vyaMtaranA indroe - devo sahita) jJAna mahotsava karyo-kevaLajJAna mahimA karyo. badhAM ja tIrthakarone kevaLajJAna utpanna thAya tyAre zakra AvIne avasthita keza, roma, dADhI, mUcha, nakha vagerenuM saMmArjana kare che. te kRtya karyuM. vizeSa e ke RSabha svAmInI je jaTA (eka muSTi pramANa vALa) merU parvata para aMjanarekhA jevA zobhatA hatA tenuM chedana na karyuM. pachI devoe samavasaraNanI racanA karI (samavasaraNa varNana bhagavaMta mahAvIranA kathAnakamAM have pachI Avaze. savaracakra nizcitta AdimAM paNa temaja che) bhagavaMta RSabha devatA racita samavasaraNamAM birAjamAna hatA. cotrIza atizayothI zobhatA evA te suvarNanA siMhAsana para birAjelA, surendrothI pUjAtA ane suranara Adi samudAyathI parivarelA hatA. bharate marUdevA mAtAne kahyuM ke, mAtAjI juo ApanA putrano A vaibhava kevo che. AkAza maMDalathI devono samUha vimAnathI utarI rahyo che. devaduMdubhinA nAdathI cAre dizA maMDalo dhvanita thayelA che. mArI Rddhi to bhagavaMtanA lAkha-karoDamAM bhAge paNa nathI. juo ApanA putra kevI amRtamaya dezanA ApI rahyA che. bhAratanuM AvuM kathana sAMbhaLI (prabhuno divya vaibhava tathA dharmakathA sAMbhaLatA) romAMcita thayelA aMgavALA marUdevA mAtAne AnaMdanA azruo AvI gayA. netramAM bAjhelA paDala dhovAI gayA. prabhunI chatracAmarAdika lakSmI joI, marUdevA mAtAne thayuM ke mohathI vihaLa banelA prANIne dhikkAra che. kharekhara ! snehane dhikkAra che. temanA dhyAnano pravAha palaTAyo. zukla dhyAnanI dhArAe te ja kSaNe marUdevA mAtAne kevaLa jJAna prApta thayuM. AyuSyano laya paNa e ja vakhate thatA marUdevA mAtAnA cAra aghAtI karmo paNa kSaya pAmyA. hAthI para ArUDha thayelA teo siMddha, buddha, mukta thaI gayA arthAt mokSe sidhAvyA. A rIte A bharatakSetramAM, A avasarpiNI kALamAM marUdevA mAtA prathama siddha thayA. devoe paNa temanI pUjA karI teNInA zarIrane kSIra samudramAM padharAvyuM. 0 RSabha deva dvArA tIrtha pravartana : kevaLajJAna thatAM ja devatAkRtu samavasaraNamAM RSabhadeva bhagavaMte prathama dezanA ApI. samavasaraNamAM deva-manuSyo ane asuronI sabhAmAM dharma kahyo tyAre pUrvabaddha gaNadhara nAmagotra (karma)nA udayathI saMvega utpanna thatAM bhAratanA putra RSabhasene dIkSA lIdhI. te prathama gaNadhara thayA. brAhmIe paNa dIkSA lIdhI, te mukhya sAdhvI thayA. bharatarAjA mukhya zrAvaka thayA, suMdarI paNa dIkSA levAnI IcchA dharAvatI hatI paNa teNIne atyaMta svarUpavAnuM jANIne strIratna rUpe sthApavAnI IcchAthI bhArate dIkSA levAnI AjJA na ApatA te zrAvikA thaI e rIte caturvidha evo zramaNapradhAna saMgha sthapAyo. zramaNazramaNI, zrAvaka-zrAvikA rUpa saMgha arthAt dharmatIrthanuM pravartana thayuM. bharatanA RSabhasena sahita pa00 putro ane 700 pautroe paNa dIkSA lIdhI. bhagavaMtanA kevaLajJAna thayAnI vAta sAMbhaLI kaccha-mahAkaccha sivAyanA badhAM tApasoe AvIne bhavanapati vyaMtara jyotiSka vaimAniko devo sahitanI parSadA joIne bhagavaMta pAse dIkSA grahaNa karI. samavasaraNamAM rahelA marIci Adi aneka kumAroe paNa dIkSA lIdhI. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaRSabhakathA bhagavaMta zramaNa nigraMtha ane niJthIone bhAvanAsahita pAMca mahAvratono ane che jIvanikAyanI rakSArUpa dharmano upadeza ApavA pUrvaka vicaravA lAgyA. A pRvIkAyAdika che jIvanikAya ane bhAvanA sahita pAMca mahAvratonuM svarUpa AcArAMga sUtrathI jANI levuM. kauzalika arhat RSabhadeve A avasarpiNI kALanA nava sAgaropama koTAkoTi varSa vItyA bAda tIrtha pravartana karyuM. -0- bharate paNa bhagavaMtanI pUjA karyA bAda cakraratnano aThAI mahotsava karyo. kramazaH teNe cha khaMDane sAdhavA mATe tenI digvIjaya yAtrAno AraMbha karyo. (tenuM samagra varNana bharata cakravartInA kathAnakamAM karAyela che.) 60,000 varSe te bharata kSetranA cha khaMDa sAdhI potAne ghera AvyA. vinItA nagarI AvyA bAda bAra varSa sudhI teno mahArAjA abhiSeka mahotsava prarvatyo. -0-- suMdarInI dIkSA :- mahArAjA abhiSeka mahotsava bAda bharata cakravartIe potAnA svajana vargane yAda karavo zarU karyo. sarve svajanone jotA-jotA teNe suMdarIne paNa joI. teNIne atyaMta kRzakAya joI. saudaryarahita evI suMdarIne joIne teNe pUchyuM ke, A suMdarI AvI kRza kema thaI gaI che ? zuM mArA gayA pachI tenI koI sArasaMbhALa paNa letuM na hatuM ? tyAre khabara paDI ke rAjA bharata je divase digvIjaya yAtrA karavA nIkaLyA te ja divasathI suMdarIe AyaMbilano tapa AraMbha karyo hato. bharate jyAre roSapUrvaka kuTuMbIjanone pUchayuM ke, zuM mAre tyAM bhojana na hatuM ? vaidyo na hatA ke teNI AvI saudaryahIna thaI gaI. kuTuMbIjanoe kahyuM ke, teNI (saMyama ane vairAgyathI uchaLatA sAgarathI pravajyA paMthe javA mATe) 60,000 varSathI AyaMbila karI rahI che. tethI bharatano tenA parano rAga ghaTI gayo. suMdarIe paNa kahyuM ke, jo tamane yogya lAge to mArI sAthe bhoga bhogavo athavA mane dIkSA levA anumati Apo. tyAre bharata tenA pagamAM paDI gayo. dIkSA levAnI anumati ApI. suMdarIe dIkSA grahaNa karI. -0- aThANa bhAIonI dIkSA : bharatakSetranA cha e khaMDanI sAdhanA karI pAchA AvelA bharata cakravartIe potAnA aThANuM bhAIone dUta mokalIne saMdezo Apyo ke mArI AjJAno tame svIkAra karo. teoe uttara Apyo ke tane paNa pitAe rAjya ApyuM che ane amane paNa pitAe rAjya ApyuM che. ame pitAne pUchIzuM. teo jema kaheze tema karIzuM. te samaye bhagavaMta RSabha aSTApada tarapha vicarI rahyA hatA. badhAM bhAIo bhegA thaIne bhagavaMta pAse gayA, bhagavaMtane pUchayuM ke, tame amane rAjya Apela che. moTA bhAI amAruM rAjya laI levA mAMge che. to amAre zuM karavuM? ame tenI sAthe yuddha karIe ke tenI AjJA mAnIe ? tyAre bhagavaMte teone bhogathI nivartavA mATe dharma upadeza kahyo. mukti samAna koI sukha nathI. pachI teone aMgAradAhakanuM daSTAMta ApyuM eka aMgAradahaka hato. pANInuM eka vAsaNa bharIne gayo. pANIne eka sthAne rAkhI dIdhuM, eka to upara baLabaLato sUrya, bIjuM cAre tarapha (teNe lAkaDA saLagAvIne kolasA banAvavA mATe pragaTAvelo) agri. vaLI lAkaDA kApavAno teno sakhata parizrama. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 Agama kathAnuyoga-1 pANInI tarasa lAgI. ghare jaI pANI pIdhuM. mUcchita thaIne paDI gayo. tene svapna AvyuM. svapnamAM khUbaja tarasa lAgavAthI te pANI pIvA lAgyo. tenI tarasa chIpI nahIM te badhAMja kuvA, taLAva, nadI, kaha, samudranA pANI pI gaya. to paNa tenI tarasa chIpAI nahIM. tyAre koI jIrNa kUvAmAM ghAsano pUDo nAMkhI pANI siMcavA lAgyo. je kaMI biMduo paDe te jaLabiMdune jIbhathI cAMTavA lAgyo. zuM bhInA thayelA te ghAsanA pUDAthI tenI tarasa chIpe kharI ? e ja pramANe tame paNa sarvalokanA anuttara evA zabda-sparza Adi anubhavyA. sarvArthasiddhanA sukhane paNa pAmyA, to paNa tamArI tRSNA na gaI to pachI A manuSyalokanA azucimaya, tuccha, alpakAlika, virasa evA kAmabhoganI abhilASA zA mATe rAkho cho ? e pramANe vaitAlika (vaidArika) adhyayananI prarUpaNA karI. "sakhya bodha pAmAM kema bodha pAmatA nathI ?" e pramANe te aThANu bhAIo bodha pAmyA ane te badhAMe dIkSA grahaNa karI. -0- bAhubalI sAthe yuddha ane bAhubalInI dIkSA : tyAra pachI bharata mahArAjAe bAhubalI pAse dUta mokalyo. aThANuM bhAInI dIkSAnI vAta sAMbhaLI te ghaNo krodhita thayo. teNe dUtane kahyuM ke, te bhAIo to bALaka hatA te dIkSA laI lIdhI paNa huM to yuddha karavA mATe samartha chuM. zuM te mane jItI zakaze? kAM to huM rAjA thaIza athavA te rAjA thaze. tyAre te baMne pota-potAnA dezanI sarahade sarvabaLa-sainyAdi sahita yuddha karavA mATe ekaThA thayA. (bharata bAhubalInuM yuddha bAra varSa cAlyuM. baMnenA sainyamAM puSkaLa manuSyono saMhAra thayo, paNa baMnemAM koI hAryuM nahIM) bAhubalIe tene kahyuM ke, niraparAdhI lokone zA mATe mAravA joIe ? ApaNe be ja paraspara yuddha karIe. tyAre prathama dRSTiyuddha thayuM. bharata temAM hArI gayo. tyAra pachI baMne vacce anukrame vAyuddha, bAyuddha, muSTiyuddha ane daMDayuddha thayuM. te sarvemAM bharata hArI gayo. (kalpasUtranI vRttimAM ahIM ema kahyuM che ke, zakrendrae yuddha aTakAvI baMnene paraspara laDavA kaheluM. zakrae daSTiyuddha, vAyu, muSTiyuddha ane daMDyuddha ema cAra prakAre baMne bhAIoe paraspara laDavAno TharAva karyo hato. e cAre yuddhamAM bAhubalIno vijaya thayelo) tyAre bhAratane thayuM ke, kharekhara ! A cakravartI che ke, huM durbala chuM. tyAre tenI ciMtA joI devatAe tene cakraratna nAmanuM Ayudha ApyuM. bAhubalIne haNavA mATe te krodhathI dhamadhamato doDyo ane tenA para cakraratna pheMkyuM. A tarapha bAhubalIe bharatane divyacakraratna grahaNa karIne Avato joyo. teNe sagarva vicAryuM ke bhAratane have A cakra sahita cUrNa karI nAMkhu. (kalpasUtra-vRttimAM ahIM jaNAve che ke samAna gotrI upara cakraratna kAMI karI zakatuM nathI mATe cakra pAchuM pharyuM. tyAre bAhubalIne thayuM ke atyAra sudhI meM bhrAtRbhAvathI Ane kaMI karyuM nahIM, chatAM te potAno duSTa svabhAva choDato nathI. have eka ja muThInA prahArathI bharatanA cUrecUrA karI daIza) turaMta bAhubalIne thayuM ke, tuccha evA kAmabhoga mATe huM pratijJAbhraSTa thaIza. bharatane mArI nAMkhavo yogya nathI. mArI pahelAM aThThANuM bhAIoe je karyuM. te ja yogya Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaSabhakathA 103 che. huM paNa teone ja anusarIza. evuM vicArI te bolyo ke, A puruSatvane dhikkAra che je adharma yuddha mATe pravRtta thayuM, mAre yuddha na karavuM joIe chatAM meM yuddha karyuM. have mAre bhoganuM prayojana nathI. teNe bharatane kahyuM ke, le A tAruM rAjya, tuM ja bhogava tene. huM to have pravrajyA grahaNa karIza. (ahIM kalpasUtra vRttikAra kahe che ke, bharatane mAravA ugAmelI muThI niSphaLa na javI joIe tema vicArI te ja vakhate potAnA mastaka para muThI calAvI loca karyo. sarva sAvadyano tyAga karI kAyotsargamAM sthira thaI gayA) bharata paNa tene vaMdana karI, kSamA yAcI svasthAne gayo. bAhubalInA putrane rAjArUpe sthApyo. bAhubalIne thayuM ke, mArA nAnA bhAIo samutpanna jJAnAtizayA (kevalajJAnI) che. huM niratizaya (a-kevalI) tyAM kema jauM ? kevaLajJAna utpanna thAya tyAM sudhI huM ahIM ja kAyotsargamAM lIna rahIza. e rIte te kAyotsarga pratimAe sthira rahyA. paNa abhimAnarUpI parvatanA zikhare caDhIne. RSabhadeva A vAta jANatA hatA chatAM tIrthakaro amUDhalakSyA hovAthI kaMI na bolyA. eka varSa paryanta bAhubalI e rIte kAyotsarga sthira rahyA. tenA zarIrane velaDIo viMTAI vaLI, pagamAM sApe rAphaDA banAvyA. eka varSa puruM thayuM tyAre bhagavaMte brAhmI ane suMdarIne mokalyA. te pahelAM na mokalyA kemake te pahelAM bAhubalIne samyak bodha na thAta. brAhmI ane suMdarI mArga zodhatAM tyAM pahoMcyAM, velaDI AdithI vIMTAyelA bAhubalIne joyA. temane joIne vaMdana karyuM. A pramANe kahyuM ke, pitAjIe (bhagavaMte) AjJA karI che ke, hAthI upara caDhIne kevaLajJAna na thAya. ATaluM kahI te baMne cAlI gayA. bAhubalIe vicAryuM ke, ahIM hAthI kyAM che ? te baMne juThuM to bole nahIM. ema ciMtavatA jANyuM ke, huM mAnarUpI hAthI para savAra chuM. mArA mAnane choDIne huM jAuM, bhagavaMtane vaMdana karuM, te sAdhu bhagavaMtone vAMdu ema vicArI jevo paga upADyo ke tene kevaLajJAna thayuM. pachI te kevalInI parSadAmAM jaIne rahyA. bharata cakravartI paNa rAjyane bhogavavA lAgyA. marIcI paNa svAmI pAse ugra tapa saMyamapUrvaka vicAratA hatA. te sAmAyika Adi agiyAra aMga bhaNyA - cAvaMt - kriyAmAM udyata hatA (ahIMthI marIcInuM kathAnaka zarU thAya che. ame tene bhagavaMta mahAvIranA kathAnakamAM noMdhela che.) bharata cakravartIne paNa aMte anityapaNAnI bhAvanA bhAvatA kevaLajJAna thayuM. devatAe Apela muniveza grahaNa karI chelle molamAM gayA. (bharatanA kathAnakanI vizeSa mAhitI bharata cakravartInI kathAmAM noMdhI che) 0 RSabhadevanuM nirvANa kalyANaka : kauzalika arhat RSabha vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA hatA. temanuM saMsthAnA samacaturastra hatuM. temanI UMcAI 500 dhanuSa hatI. teo vIsa lAkha pUrva kumArAvasthAmAM rahyA. tresaTha lAkha pUrva mahArAjA rUpe rahyA. e rIte vyAzI lAkha pUrva varSa gRhavAsamAM rahyA. pachI muMDita thaI gRhavAsa tyAga karI anArika pravajyAthI pravrajita thayA. teo eka hajAra varSa chadmasthAvasthAmAM rahyA. eka hajAra varSa jUnA eka lAkha pUrva varSa sudhI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 Agama kathAnuyoga-1 kevalI paryAyamAM rahyA. e rIte eka lAkha pUrva sudhI zrAmaNya paryAya pALIne, kula coryAzI lAkha pUrva sudhI sarvAyu pALIne vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAra bhavopagrAhI karmo kSINa thayA tyAre A avasarpiNI kALamAM suSamaduHSamA nAmano trIjo Aro ghaNokharo gayA bAda, trIjA ArAnA traNa varSa ane sADA ATha mAsa bAkI rahyA tyAre je A hemaMta Rtuno triIjo mAsa, pAMcamo pakSa eTale ke mahA mAsanA kRSNa pakSanI terasane divase eTale ke, mahAvada terazane divase (gujarAtI poSavada-13) aSTApada nAmanA parvatanA zikhara para, caudaza bhakta tapa karatA (cha upavAsa vaDe yukta) abhijita nakSatra sAthe caMdramAno yoga thayo. tyAre 10,000 sAdhuo sahita, pUrvAkALe samyak prakAre palthaka Asane beThA beThA kALadharma pAmyA, saMsAra samudrano pAra pAmyA - yAvat - sarva duHkhathI mukta thayA. -0- zakrAdi devendra kRt nirvANa mahotsava : je samaye kauzalika at RSabha kALadharma pAmyA, temanA janma jarA baMdhana naSTa thayA. teo siddhabuddha thayA - yAvat - sarva duHkhothI mukta thayA, tyAre arthAt RSabhadeva bhagavaMtanuM nirvANa thayuM tyAre zakranuM siMhAsana calAyamAna thayuM. devendra devarAja zakrae potAnuM Asana calAyamAna thayuM jANI, avadhijJAnano upayoga karyo. avadhijJAna vaDe tIrthakara bhagavaMta RSabhanuM nirvANa thayuM jANIne A pramANe kahyuM jaMbUdIpa nAmaka dvIpamAM bharata varSamAM kauzalika RSabha at nirvANane prApta thayA che. atIta-vartamAna ane anAgata devendra devarAja zakano evo AcAra che ke, tIrthakaranA nirvANano mahotsava kare. to huM paNa tIrthakara bhagavaMtano nirvANa mahotsava karavA jAuM. ema vicArI te vaMdanA ane namaskAra kare che. vaMdanA-namaskAra karIne 84,000 sAmAnika devo, tetrIza trAyaDhizaka devo, cAra lokapAlo - yAvat - 3,36,000 AtmarakSaka devo tathA bIjA anekAneka saudharmalokavAsI vaimAnika deva-devIo vagere sarva parivAra yukta thaI utkRSTa gatithI - yAvat - tiryalokanA asaMkhya dvIpasamudronA barAbara madhyabhAgamAM thaIne aSTApada parvata para Ave che. jyAM bhagavaMta RSabhanuM zarIra che, tyAM AvIne viSAda yukta manavALo, AnaMda rahita, azrusabhara netravALo te tIrthaMkaranA zarIranI traNa pradakSiNA Ape che. pachI bahu dUra nahIM, bahu nikaTa nahIM e rIte Ubho rahI zuzruSA - kAvat - paryupAsanA karavA lAgyo. te kALa, te samaye devendra devarAja IzAnendra je uttarArdha lokano adhipati ane aThAvIsa lAkha vimAnano svAmI hato. jenA hAthamAM phUla hatuM. vRSabha vAhana hatuM. rajarahita AkAza jevA nirmaLa vastro paheryA hatA - yAvat - vipula bhoga bhogavato hato. tenuM Asana paNa calAyamAna thayuM. teNe paNa potAnA avadhijJAnanA upayoga dvArA tIrthakara bhagavaMtanuM nirvANa jANyuM. te paNa zakendranI jema potAnA parivAra sAthe te ja rIte aSTApada parvata para Avyo - yAvat - paryapAsanA karavA lAgyo. e ja rIte badhAM ja indro - yAvat - ayyatendra potAnA parivAra sAthe tyAM AvyA. e ja rIte bhavanavAsInA vIsa indro, vANavyaMtaranA soLa (batrIza) indro, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhaRSabhakathA jyotiSka devonA be indro potapotAnA parivAra sAthe AvyA. badhAM ja prabhunA zarIra pAse vidhipUrvaka paryApAsanA karatA UbhA rahyA. te samaye devendra devarAja zakrae te aneka bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devone A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! tame jaldIthI naMdanavana jaI, sarasa, zreSTha, gozIrSa caMdananA lAkaDAM lAvo. lAvIne traNa prakAranI citAo banAvo :1. tIrthaMkara bhagavaMtanI, 2. gaNadharonI ane 3. bAkInA sAdhuo mATenI. tIrthaMkara mATenI cittA vartuLAkAra banAvI, je pUrva dizAmAM hatI. bIjI gaNadhara mATenI (aAvazyanA mate ikSvAku kuLamAM utpanna thayela mATenI) citA trikoNAkAra banAvI, je dakSiNa dizAmAM hatI ane trIjI zeSa aNagAro mATenI ciMtA catuSkoNa hatI, je pazcima dizAmAM hatI. tyAra pachI devendra devarAja zake Abhiyogika devone bolAvI jaldIthI kSIroka samudrathI kSIrodaka lAvavA kahyuM. te devo jyAre kSIrasamudranuM jaLa lAvyA. tyAre devendra devarAja zakrae tIrthaMkaranA zarIrane kSIrodaka vaDe snAna karAvyuM. tAjA gozIrSa caMdana vaDe vilepana karyuM, haMsa lakSaNavALuM vastra oDhADyuM ane sarva alaMkArothI vibhUSita karyuM. te vakhate bhavanapati yAvatu vaimAnika devoe gaNadhara ane anya aNagAronA zarIrane kSIrodakathI snAna karAvyuM, tAjA gozIrSa caMdanano lepa karyo. saMpUrNa devadRSya yugala vastra paherAvyA. sarva alaMkArothI vibhUSita karyA. pachI te devendra devarAja zake te aneka bhavanapati yAvat - vaimAnika devone bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriyo ! jaldIthI IhAmRga, vRSabha, turaMga - yAvat - vanalatA Adi citrovALI traNa zibikAo banAvo. eka tIrthaMkara bhagavaMta mATe, bIjI gaNadharo mATe, trIjI bAkI aNagAro mATenI. tyAre te aneka bhavanapati - yAvat - vaimAnika devoe traNa zibikAo vikurtI. pachI AnaMda rahita, dIna manavALA ane azrupUrNa netravALA zakra indre prabhunA zarIrane eka zibikAmAM padharAvyuM. anya devoe gaNadharonA zarIrane bIjI zibikAmAM ane bAkInA muninA zarIrone trIjI zibikAmAM padharAvyA. pachI prabhunA zarIravALI zibikAne zakrendrae ane gaNadharo tathA anya munivaronA zarIrovALI zibikAne anya devo upADIne citA pAse lAvyA. pachI indrae tIrthaMkaranA zarIrane zibikAmAMthI dhIme dhIme utArI citAmAM sthApana karyuM. bIjA devoe gaNadharo tathA munivaronA zarIrane zibikAmAMthI utArI citAmAM sthApana karyA. tyAra pachI te devendra devarAja zakrae agnikumAra devone bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriyo ! jaldIthI tIrthaMkara, gaNadhara ane munivaronI citAomAM agninI vikurvaNA karIne mane jaNAvo. tyAre agrikumAra devoe viSAdayukta citte, AnaMdarahitapaNe, azrupUrNa nayanovALA thaIne tIrthaMkara yAvat munionI citAmAM agni vikurtI potAnA mukha vaDe prakSepa karyo. = tyAra pachI te devendra devarAja zakrae vAyukumAra devone bolAvIne kahyuM ke, tame jaldIthI tIrthaMkara yAvat munivaronI citAmAM vAyukAyanI vikurvaNA karo, agnine prajvalita karo ane tIrthaMkara-gaNadhara tathA munivaronA zarIrone jalAo. tyAre te vAyukumAra devoe 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 Agama kathAnuyoga-1 khinna manathI, AnaMdarahitapaNe, azrubharI AMkhovALA thaIne tIrthakara yAvat gaNadharanI citAomAM vAyune vikurtI agni prajvalita karyo. mAMsa ane lohIne jalAvyA - yAvat - dhyAmita karyA. tyAra pachI te devendra devarAja zakrae aneka bhavanapati - yAvat - vaimAnika devone kahyuM ke, he devAnupriyo ! jaladIthI tame tIrthakara yAvat munivaronI citAomAM agaru, tuSka, ghI, madhune aneka kuMbha pramANa ane bhAra pramANa laIne nAMkho arthAt siMcana karo. tyAre te devoe paNa zakrendranI AjJAnuM pAlana karyuM. tyAra pachI te devendra devarAja zakrae tIrthaMkara AdinA zarIramAMthI hADakAM sivAyanI badhI dhAtuo dagdha thaI gaI tyAre meghakumAra devAne bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriya! tame jaldIthI tIrthaMkara yAvat munivaronI citAne lIrodaka vaDe bujhAvI do - zAMta karI do. tyAre meghakumAra devoe tIrthakara yAvat munivaronI citAne bujhAvI. tyAra pachI te devendra devarAja zakrae tIrthakara bhagavaMtanI jamaNI taraphanI uparanI dADhA (santhi) grahaNa karI, devendra devarAja izAne DAbI bAjunI uparanI dADhA (sakTri) grahaNa karI. asurendra asurarAja camare nIcenI jamaNI dADhA lIdhI ane vairocanendra vairarAja balie nIcenI DAbI dADhA lIdhI. zeSa bhavanapati - yAvat - vaimAnika devomAMthI koIe jinabhaktithI to koIe potAno paraMparAgata AcAra samajIne, vaLI koIe temano dharma che tevuM vicArIne yathAyogya avaziSTa aMgopAMgonI asthione grahaNa karI. narezvara Adie tenI bhasma grahaNa karI. bAkInA lokoe te bhasma vaDe tilaka Adi karyA. koI te rAkhanA chAra vaDe DoMgarA banAvI zraddhApUrvaka ghera laI gayA. tyAra pachI te devendra devarAja zakrae aneka bhavanapati - yAvat - vaimAnika devone kahyuM ke, he devAnupriyo ! tame jaladIthI samagrarUpe ratnamaya darzanIya mahA AlayavALA traNa caityastUpo banAvo. eka tIrthakaranI citA para, bIjo gaNadharanI citA para ane trIjo bAkInA munivaronI citA para. tyAre te anekAneka devoe caityastUponuM nirmANa karyuM. tyAra pachI te anekAneka bhavanapati - yAvat - vaimAnika devoe tIrthakarano parinirvANa mahotsava karyo mahotsava karIne naMdIzvara dvIpa AvyA. devendra devarAja zakrae pUrva dizAnA aMjanaka parvata para ATha divasano mahotsava karyo. devendra devarAja izAne uttara dizAnA aMjanaka parvata para ATha divasano mahotsava karyo. camaree dakSiNa dizAnA aMjanaka parvata para ane vairocanendra bali e pazcima dizAnA aMjanaka parvata para ATha divasano mahotsava karyo. te cAre indronA pratyekanA cAra-cAra lokapAloe dadhimukha parvato para aSTAlikA mahotsava karyo. tyAra pachI zakra Adi devo ane anekAneka bhavanapati, vANavyaMtara Adi devo ke je devoe paNa aSTAlikA mahotsava karelo te sarve pota-potAnA vimAnamAM pAchA pharyA. teo pota-potAnA vimAnanA pota-potAnA bhavanamAM pota-potAnI sudharmAsabhAmAM gayA. mANavaka caityastaMbha pAse gayA. tyAM vajaratnamaya goLa DabbAomAM jyAM bhagavaMtanA asthio padharAve che, temAM RSabhadeva prabhunA asthine padharAvyA. pachI uttama ane utkRSTa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaSabhakathA 107 sugaMdhita padArtho ane puSpa mALA vaDe tenI pUjA karavA lAgyA. -0- bharata cakrI dvArA jinAlaya nirmANa : - jyAre bhagavaMta RSabhanuM nirvANa thayuM tyAre bharata cakrI paNa duHkha saMtapta mane, page cAlato ja aSTApada parvata gayo hato. devo paNa tyAM AvelA hatA. bharate bhagavaMtane uddezIne vardhakIratnane eka yojana lAMbu, traNa gAu UMyu. siMniSadyA AkAranuM eka jinAlayanuM nirmANa karavA kahyuM. jemAM ekaso staMbha mukAvyA. pachI jaMbudvIpa prajJaptimAM je rIte vaitAya parvata paranA siddhAyatana (jinAlaya)nuM varNana Ave che athavA jIvAjIvAbhigamamAM je rIte jinapratimAnuM varNana Ave che te rIte eka suMdara jinAlayanuM nirmANa karyuM. pUrve jyAre bhArate samavasaraNamAM pUcheluM tyAre bhagavaMte tene jaNAvela hatuM ke, A avasarpiNIkALamAM A bharatakSetramAM mArA pachI bIjA trevIza tIrthaMkaro thaze (Avara nirvavitta 370-371) ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, paprabhu, supArzva, caMdraprabhu, suvidhi, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu, ara, mati, munisuvrata, nami, nemi, pArtha ane chellA vardhamAna. bharate te - te tIrthakaranA sva-sva varNa - pramANa yukta evA covIza tIrthakara bhagavaMtanI pratimAne (jIvAjIvAbhigamamAM ukta evA parivAra sahitanI) sthApavAnuM nakkI karyuM. - jinAlayanI cAre dizAmAM eka-eka hAra mUkAvyuM. tyAMnA caityastUpa, maNIpIThikA, aSTamaMgala, caMdana kaLazo, mukhamaMDapa, vanamAlA, prekSAghara maMDapa, aphATaka, siMhAsana, ityAdi sarva varNana zAzvata caitya ane zAzvatI jinapratimAonA varNana anusAra jANI levuM. covIze jinavaronI pratimAne temanA zarIranA varNa (mAna) pramANe tyAM sthApana karI. jemAM dakSiNa dizAmAM cAra, pazcima dizAmAM ATha, uttara dizAmAM daza ane pUrva dizAmAM be, e pramANe covIza jinapratimAnuM sthApana karyuM. te tIrthanI rakSA mATe daMDaratna vaDe aSTApada parvatane chedIne eka-eka yojanAnuM eka evA ATha pagathIyA banAvyA. loDhAnA yaMtra puruSano dvArapAla banAvyo. tyAM pUjA mahimAdi karI svasthAne pAcho pharyo. (nAvaya nizcita mate bhagavaMta ane navANuM bhAI munionA stUpa paNa banAvyA, sAvaracava HSyamAM paNa jaNAvyuM che ke, so bhAIonA stUpa ane covIza jinavaranA varNa pramANenI covIza pratimAyukta jinaprAsAda karAvyo hato - vyavahAramAM jinapratimA covIze jinavaranA deha pramANa banAvyAnI vAta prasiddha thaI che. paNa ahIM "varNa-pramANa" zabda ja mukela che.) bhagavaMta RSabha kathAnakanA mukhya Agama saMdarbha : (1) jaMbU. 41 thI 46, 212 thI 244 + vR. (2) Avani 170 thI 197 + vR. 209 thI 390 madhye, 1079; (3) Ava.bhA. 3 thI 37 + vR. (4) Ava yU.1-pR. 131 thI 182; (5) kalpa. 204 thI 228; anya saMdarbha - (1) AyA.ni. 19 nI vR. (2) AyA.yU.pR. 4; (3) sUya. yU.pU. 65; (4) ThA. 116, ra73, 473 + vR. 763, 768, 772, 776, 778, 780; (5) sama. 53, 162, 163, 263, 309; (6) jI.bhA.ra1rapa, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 Agama kathAnuyoga-1 (7) utta.mU. 978-. (8) utta.cUM.. 207; 0 bhaRSabhanI gaNaghara - Adi saMkhyA : -0- kauzalika arhat RSabhadevane gaNadhara Adi A pramANe thayA- coryAzI gaNa ane coryAzI gaNadhara hatA. -RSabhasena pramukha 84,000 zramaNonI utkRSTa saMpadA thaI. -brAhmI suMdarI Adi traNa lAkha zramaNIonI utkRSTa saMpadA thaI. - zreyAMsa vagere traNa lAkha pAMca hajAra zrAvakonI utkRSTa saMpadA thaI. - subhadrA vagere 5,54,000 zrAvikAonI utkRSTa saMpadA thaI. (tIrtha pravartana samaye mukhya zrAvikAmAM suMdarInuM nAma hatuM. juo sAvaracakra nirvatti 343nI vRtti) - jina na hovA chatAM jina samAna sarvAsara, saMyogavedI jina-bhagavaMtanI mAphaka yathArtha pratipAdana karanArA caudapUrvInI utkRSTa 4750nI saMpadA thaI - avadhijJAnI muniyonI utkRSTa saMpadA navajAra nI thaI. -vIsa hajAra jina (kevaLajJAnI) ane 20,600 vaikriya labdhidhArI ziSyonI saMpadA thaI. - vipulamati mana:paryavajJAniyonI utkRSTa saMpadA 12,650nI thaI. - vAdakalA nipuNa ziSyonI utkRSTa saMpadA paNa 12,650nI thaI - kalyANakArI gati ane sthitivALA tathA pachInA AgAmI bhave siddha thanArA evA anuttara vimAne utpanna thayelA ziSyonI utkRSTa saMpadA 22,900 hatI. -bhagavaMtanA 20,000 zramaNo ane 40,000 zramaNIo ema kula 60,000 aMtevAsIo siddha thayA - yAvat - sarvaduHkhathI mukta thayA. -bhagavaMta RSabhane be prakAranI aMtakara bhUmi thaI :- 1. yugAntara ane 2. paryAyAnta kara. yugAMtakara bhUmi (mokSamArga) asaMkhya puruSa sudhI cAlu rahI ane paryAyAMtakara bhUmi to aMtamuhUrtamAM cAlu thayelI. kemake marUdevAmAtAe prabhune kevala jJAna utpanna thayAnA aMtamuhUrtamAM ja aMtakRt kevalipaNuM prApta karela. -Sabha arpanA anekAneka anagAra ziSyomAM keTalAMka eka mAsanA dIkSA paryAya vALA hatA - yAvat - (uvavAI sUtranA varNana anusAra) te badhAM ziSyo urdhvajAnuM, mastaka namAvelA, dhyAnarUpI koThAmAM praveza karIne saMyama ane tapathI potAnA AtmAne bhAvita karatA vicarI rahyA hatA. uparokta bola saMgrahanA Agama saMdarbha :mukhyatve - (1) je 44 (2) kalpa.mU. 213 thI 226, - 4 -- >> - bhagavaMta RSabhanuM vistRta kathAnaka pUrNa thayuM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhaajita--(mAhitI) (2) bha ajita kathAnaka - (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM bIjA tIrthaMkara zrI ajitanAtha thayA. teo pUrvanA manuSya bhavamAM vimala nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI - agiyAra aMgano abhyAsa karyo - te bhave tIrthaMkara nAma karma bAMdhyu. tyAMthI kALadharma pAmIne vijaya nAme anuttara vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAM ekatrIza sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. (triSaSThI zalAkA.mAM 33 sAgaropama Ayu kahe che.) devatAnA bhavathI cyavIne teo ayodhyA nagarImAM jitazatru rAjAnI bhAryA vijayA rANInI kukSimAM vaizAkha suda-13nA divase rohiNI nakSatramAM caMdramAMno yoga prApta thayo tyAre putra rUpe utpanna thayA. te vakhate vijayA mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. 109 mahAsudI AThamanA divase rohiNI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre ayodhyA nagarImAM bhaajitano janma thayo. bhagavaMtanA mAtA-pitAe kahyuM ke, pahelA ame dyUta ramatA hatA tyAre haMmezA jitazatru rAjA jitatA hatA. paNa jyArathI A bALaka kukSimAM Avyo tyArathI dyutamAM vijyArANI jItavA lAgyA. tethI A bALaka koIthI na jItAya tevo hovAthI amo temanuM ajita evuM guNa saMpanna nAma rAkhIzuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNanI prabhA samAna hato. tenuM lAMchana gaja(hAthI) hatuM. bhaajita bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo aDhAra lAkha pUrva rAjakumAra avasthAmAM rahyA. trepana lAkha pUrva ane eka pUrvAMga mAMDalika rAjA rUpe rAjyAvasthA bhogavI e rIte ekotera lAkha pUrva ane eka pUrvAMga varSa sudhI gRhasthAvasthAmAM rahyA. A mata Avazyakano che. samavAya sUtra149 pramANe temano gRhastha paryAya 71 lAkha pUrvano hato. 450 dhanuSanI UMcAIvALA e prabhu tyAra pachI dIkSA levA mATe udyata thayA. mahAsudI nomanA divase viSayo (grAmyAcAra) tathA rAjyano parityAga karI ajitanAtha svAmI ayodhyA nagarIthI nIkaLyA. temaNe chaTTha bhakta tapa karelo hato. uMmaranI pAchalI avasthA hatI. tyAre suprabhA nAmanI zibikAmAM besIne divasanA pAchalA bhAgamAM dikSA levA mATe nIkaLelA. sahasrApravana udyAnamAM eka hajAra puruSo sAthe jyAre rohiNI nakSatrano caMdramA sAthe yoga prApta thayo tyAre dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI ajitanAtha bhagavaMtane prathama bhikSA prApta thayelI. ayodhyA nagarImAM ja brahmadatta nAmanA gRhasthe amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI prathama bhikSA dAna karyuM. temaNe magadha, rAjagRhI Adi Arya bhUmimAM vicaraNa karela. bAra varSa paryanta chadmastha rUpe rahyA. tyAre bIjA jIvo vicArI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. poSa sudI agiyArasanA divase chaThano tapa karelA evA ajitanAtha prabhune zrAvastI nagarI bahAra sahasrAmavana udyAnamAM ekarAtrikI pratimA vahana karIne (prAtaH) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110. Agama kathAnuyoga-1 kALe rohiNI nakSatrano caMdramAM sAthe yoga prApta thayo tyAre saptaparNa nAmanA vRkSa nIce kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta thayA. samavasaraNa madhye racAyela caityavRkSanI UMcAI be gAu ane 1400 dhanuSanI hatI. prabhunA kevaLajJAnane divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa saMgharUpa tIrtha prarvartana thayuM hatuM. ajitanAtha prabhue caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM sukheyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe prabhuno upadeza teo mATe sugama hato. - ajitanAtha prabhune lpa gaNa thayA, 5 gaNadharo thayA. A mata Avazyakano che. samavAya ane tIrthodgAritanA mate 90 gaNa ane 90 gaNadharo thayA che. temanA prathama ziSya siMhasena hatA. prathama ziSyA phalga hatA. temanI utkRSTa saMpadA - zramaNonI eka lAkhanI, zramaNIonI 3,30,000 zrAvakonI 2,98,000 ane zrAvikAonI 5,45,000nI hatI. ajitanAtha prabhunA ziSyomAM 9,400 avadhijJAnI, 12,550 mana:paryavajJAnI, 22,000 ke valI, 3, 720 caudapUrvI, 12,400 vAdImuni ane 20,400 vaikriyalabdhidhara muninI utkRSTa saMpadA thaI. prabhu eka pUrvAga nyUna eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. A mata Avazyakano che. samavAyanA mate temano zramaNa payaya eka lAkha pUrvano hato. (pUvagano artha Avazyaka niryukti avayUrImAM 84 lAkha varSa karyo che.) temAM 12 varSano chadmastha kALa hato. zeSakALa kevalI paryAyamAM rahyA. 72 lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavIne caitra suda pAMcamanA divase mRgazIrSa nakSatrano caMdramAM sAthe yoga prApta thayo tyAre prabhu eka hajAra munivara sAthe sameta zikhara parvata para nirvANa pAmyA. prabhue nirvANa pUrve eka mAsano anazana tapa (mAsika upavAsa) karela hato. ajitanAtha prabhu nirvANa pachI trIza lAkha karoDa sAgaropamanA kALa vItyA bAda trIjA tIrthakara zrI saMbhavanAtha thayA. ajitanAtha bhagavaMtanA samayamAM sauthI vadhu 170 tIrthakaro vartatA hatA. tenA zAsanamAM aneka putra-pautrAdi vizALa parivAravALA manuSyo thayA hatA. manuSyonI utkRSTa saMkhyA paNa temanA kALamAM ja thayelI. -o- Agama saMdarbha :ThA. 116, 514; sama. 49, 53, 24, 71, 107, 149, 169, 173, - 186, 211, 263 thI 311 madhye, bhaga. 794; Ava. mU. 4 thI 6, 41 thI 43; Ava.ni. 209 thI 311, 319, 323 thI 329, 376 thI 390 madhye, 1080 Ava. yU.pU. 1, 39, 40; Ava.ma.graM.pR. 205-207; naMdI 18; tilyo. 2, 336, 361, 443, 457, 464; kalpa. 189; Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhasaMbhava-(mAhitI) (3) bha saMbhava kathAnaka :- (bola saMgraha rUpe). A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM trIjA tIrthakara bhagavaMta zrI saMbhavanAtha thayA. teo pUrvanA manuSya bhavamAM vimalavAhana nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhavamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne sAtamAM caiveyaka vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM 29 sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. (trISaSThI zalAkAtamAM Anata nAme navamo devaloka kahyo che.) devatAnA bhAvathI eNvIne teo zrAvastI nagarImAM jitArI rAjAnI patnI senA rANInI kulimAM phAgaNa suda AThamanA divase mRgazirSa nakSatramAM caMdramAMno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate senAmAtAe gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joyA. mRgazIrSa suda caudazane divase mRgazIrSa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre zrAvastI nagarImAM bhasaMbhavano janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre zasya (eka dhAnya)nI atyadhika utpatti (saMbhavI) thaI. tethI temanuM saMbhava evuM nAma paDAyuM. bIjo artha e ke - temanAmAM cotrIza atizaya guNo prakarSathI saMbhavatA hatA. mATe tenuM saMbhava nAma rAkhyuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNaprabhA samAna hato. temanuM lAMchana azva (ghoDo) hatuM. bhasaMbhava bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo paMdara lAkha pUrva kumAraavasthAmAM rahyA. 44 lAkha pUrva ane cAra pUrvAga varSa temaNe mAMDalika rAjArUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 59 lAkha pUrva ane cAra pUrvAga varSa sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. A mata Avazyakano che. samavAya sUtra. 137mAM 59 lAkha pUrvano gRhastha paryAya jaNAvela che. 400 dhanuSanI UMcAIvALA e prabhu pachI dIkSA levAne udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI, mAgasara sudI pUnamane divase siddhArthI nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM saMbhavanAtha bhagavaMta zrAvastInagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase mRgazIrSa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahastrApra vana-udyAnamAM prabhue eka hajAra puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI saMbhavanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. zrAvastI nagarImAM ja surendradatta nAmanA gRhastha amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI. bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. saMbhavanAtha prabhu cauda varSa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe saMbhavanAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrinI pratimA vahana karelI. tyAre kArataka vada paMcamI (gujarAtI Aso vada-5)nA prAtaH kALe sUryodaya samaye mRgazIrSa nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre zrAvastInA, sahastrApravana, udyAnamAM zAlavRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. saMbhavanAtha prabhunA caityavRkSanI UMcAI be koza ane 800 dhanuSa hatI. kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgha rUpa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 Agama kathAnuyoga-1 tIrtha pravartana thayela. saMbhavanAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe dharmopadeza pAmavo teone mATe sugama hato. saMbhavanAtha prabhune 102 gaNa thayA, 102 gaNadhara thayA. temanA prathama ziSyanuM nAma cAru hatu ane prathama ziSyA "zyAmA' hatA. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI be lAkha, zramaNIonI 3,36,000, zrAvakonI 2,93,000 ane zrAvikAonI 6,36,000nI hatI. saMbhavanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 9,600 avadhijJAnI, 12,150 mana:paryava jJAnI, 15,000 kevalI muni, 2,150 cauda pUrvadhara, 12,000 vAdImuni ane 19,800 vaikriya labdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu cAra pUvaga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. A vAta Avazyaka mate che samavAya-sUtra 137 mujaba te eka lAkha pUrvano che. temAM 14 varSano chamasyakALa hato. zeSa kALa kevalI paryAyarUpe vyatIta karyo. sAITha lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA saMbhavanAtha bhagavaMta caitrasuda-pAMcamanA divase mRgazIrSa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre eka hajAra munivaro sahita, sametazikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. saMbhavanAtha prabhunA nirvANa bAda daza lAkha karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda cothA tIrthakara abhinaMdana svAmI thayA. airAvata kSetramAM tIrthakara 'agrisena' bha0 saMbhavanAthanA samakAlIna hatA. Agama saMdarbha:ThA. 116, 114, 921; sama. 49, 53, 24, 185, 263 thI 311 maLe, bhaL 794; AvayU 4 thI 6, 41 thI 43; Ava.ni. 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390 madhye 10801081; AvayU. 1-pR. 39, 217, 248; Ava.ma.. 206, 208 thI 214, 237 thI, naMdI 18; tisthA. 316, 361, 391, 405, 444, 457, 466 (mU. 444mAM te gaNadhara saMkhyA 95 nodhe che) kalpa. 188; Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 tIrthakara caritra-abhinaMdana (mAhitI) (4) bha.abhinaMdana kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM cothA tIrthakara bhagavaMta zrI abhinaMdana svAmI thayA. teo pUrvanA manuSya bhavamAM dharmasIMha nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te ja bhavamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne jayaMta nAmanA anuttara vimAne devarUpe utpanna thayA. (triSaSThI salAkAmAM vijaya vimAna kahyuM che.) tyAM batrIza sAgaropamanuM deva Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cavIne teo vinitA nagarImAM saMvara rAjAnI patnI siddhArthI rANInI kukSimAM vaizAkha suda cothanA divase abhijita nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate siddhArthA mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. mahAsuda bIjanA divase abhijita nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre vinitA nagarImAM bhaabhinaMdanano janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyArathI zakrendrae vAraMvAra tene abhinaMdita karyA. tethI tenuM nAma abhinaMdana rakhAyuM. bIjo e artha paNa che ke, devendra Adi dvArA abhinaMdAtA hovAthI tenuM nAma abhinaMdana paDyuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNaprabhA samAna hato. temanuM lAMchana kapi (vAMdaro) hatuM. bhaabhinaMdana bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo sADA bAra lAkha pUrva kumAraavasthAmAM rahyA. sADA chatrIsa lAkha pUrva ane ATha pUrvAga temaNe mAMDalika rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte ogaNapacAsa lAkha pUrva ane ATha pUrvAga sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 350 dhanuSanI UMcAIvALA te prabhu tyAra pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma ane rAjyano parityAga karI, mahAsuda-bArasane divase suprasiddha nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM abhinaMdana svAmI vinitA nagarathI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase abhijita nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre sahastrApravana udyAnamAM prabhue eka hajAra puruSo sahita dIkSA lIdhI dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI abhinaMdana prabhune prathama bhikSA prApta thaI sAketanagaranA indradatta nAmanA gRhastha amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjadhAnI Adi Arya bhUmimAM vicaraNa kareluM abhinaMdana svAmI aDhAra varSa chaghavasthAvasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe abhinaMdana svAmIe chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre poSasuda-caudazanA prAtaHkALe sUryodaya samaye abhijita nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo, tyAre vinitA nagarIthI bahAra sahastrApravana-udyAnamAM priyaka vRkSanI nIce prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM. temanA samavasaraNa madhye racela caityavRkSanI UMcAI be gAu ane baso dhanuSanI hatI. prabhunA kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa International Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 Agama kathAnuyoga-1 saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. abhinaMdana svAmIe cAturyAma-dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (dopasthApanIya cAritra na hatuM.) temanA zAsananA sAdhu-sAdhvIjIomAM suAoNyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNA hovAne lIdhe teone mATe dharmopadeza sugama thato hato. abhinaMdana svAmIne 116 gaNa thayA, 116 gaNadhara thayA. temanA prathama ziSyanuM nAma vajanAbha hatuM. prathama ziSyAnuM nAma ajitA hatuM. teonI utkRSTa saMpadAzramaNonI traNa lAkha, zramaNIonI 6,30,000, zrAvakonI 2,88,000 ane zrAvikAonI 5,27,000nI hatI. abhinaMdana svAmInA ziSyomAM 9,800 avadhijJAnI, 11,650 mana:paryavajJAnI, 14,000 kevalajJAnI muni, 1,500 cauda pUrvadhara, 11,000 vAdImuni ane 19,000 vaikriyalabdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu ATha pUrvAga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM 18 varSano chagharthIkALa hato. te sivAyano kALa kevalI paryAya rUpe vyatIta karyo. pacAsa lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA abhinaMdana svAmI vaizAkha suda AThamanA divase puSya nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre eka hajAra munivaro sahita sametazikhara parvata nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. abhinaMdana svAmInA nirvANa bAda nava lAkha karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda pAMcamAM tIrthakara zrI sumatinAtha svAmI thayA. Agama saMdarbha :ThA. 116, 514, 803, 921, sama 49, 53, 24, 184, 263 thI 311 madhye, bhaga. 794; AvayU 4 thI 6, 41 thI 43; Ava.ni 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390, 1080; Ava yU. 1-pR. 157 thI, ra17, naMdI. 18; tilyo. 336, 391, 405, 444, 445, 457, 467; (* titho 444mAM gaNadhara saMkhyA 103 noMdhI che) kalpa. 187; - 8 - - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritrabhasumati (mAhitI) 115 (5) bha. sumati kathAnaka (bola saMgraha rUpe). A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM pAMcamAM tIrthakara bhagavaMta zrI sumatinAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM sumitra nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te ja bhavamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne vaijayaMta nAmanA anuttara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM batrIza sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. (triSaSThImAM pUrvabhavanuM nAma puruSasiMha jaNAvela che.) devatAnA bhavathI cyavIne teo kauzalyA (kauzalapura-ayodhyA) nagarImAM megharAjAnI patnI maMgalArANInI kulimAM zrAvaNa suda bIjanA divase maghA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate maMgalA mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. vaizAkha suda AThamane divase maghA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre kauzalyA nagarImAM bhasumatino janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre mAtA sarva prakAre vinizcaya yukta ati mati saMpanna thayA. be zaukyamAM putra kono teno yogya nirNaya maMgalAmAtAe garbha prabhAve karyo. tenI AvI samyak mati joIne putranuM nAma sumati rakhAyuM. bIjo artha e ke tenI zobhana evI mati hovAthI sumati nAma rakhAyuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNa prabhA samAna hato. tenuM lAMchana krauMca pakSI hatuM. bhasumati bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo daza lAkha pUrva kumArAvasthAmAM rahyA. ogaNatrIsa lAkha pUrva ane bAra pUrvaga varSa sudhI temaNe mAMDalika rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte ogaNacAlIza lAkha pUrva ane bAra pUrvAga sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. tyAra pachI 300 dhanuSanI UMcAIvALA te prabhu dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI, vaizAkha suda nomane divase vijayA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pahelA praharamAM sumatinAtha bhagavaMta kauzalyA nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. teo nitya bhojanathI (anavarata bhartana) nIkaLelA. te ja divase maghA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahastrApravana-udyAnamAM prabhue eka hajAra puraSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI sumatinAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. vijayapura nagaramAM padma nAmanA gRhapatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. sumatinAtha prabhu vIsa varSa chaghaDavasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo.. te kALe sumatinAtha prabhue chaThano tapa karelo. ekarAtrinI pratimA vahana karelI. tyAre caitra suda-agiyArasanA prAtaHkALe sUryodaya samaye maghA nakSatramAM caMdramAMno yoga prApta thayo, tyAre kauzalyA nagarI bahAra sahastrApravana udyAnamAM priyaMgu nAmanA vRkSanI nIce temane kevaLajJAna utpanna thayuM. temanA samavasaraNa madhye racela caityavRkSanI UMcAI eka gAu Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 ane 1,600 dhanuSa hatI. prabhunA kevaLa jJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. 116 sumatinAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyika rUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhu- sAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe te sAdhu-sAdhvIjIone dharmopadeza sugama hato. sumatinAtha prabhune 100 gaNa thayA. 100 gaNadhara thayA. tirthogAlitamAM 116 gaNa--gaNadhara kahyA che. temanA prathama ziSyanuM nAma camara hatuM. prathama ziSyAnuM nAma kAzyapI hatuM. teone utkRSTa saMpadAzramaNonI 3,20,000, zramaNIonI 5,30,000, zrAvakonI 2,81,000 ane zrAvikAonI 5,16,000nI hatI. sumatinAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 11,000 avadhijJAnI, 10,450 manaHparyavajJAnI, 13,000 kevalI muni, 2,400 cauda pUrvadhara, 10,450 vAdImuni ane 18,400 vaikriyalabdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu bAra pUrvAMga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM vIsa varSano chadmasthakALa hato. zeSakALa kevalI paryAyarUpe vyatIta karyo. cAlIza lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA sumatinAtha bhagavaMta caitrasuda--nomanA divase punarvasu nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre eka hajAra munivaro sahita sammetazikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. sumatinAtha prabhunA nirvANa bAda nevuM hajAra karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda chaThThA tIrthaMkara padmaprabha svAmI thayA. airavata kSetramAM tIrthaMkara "isidatta' bhasumatinAthanA samakAlIna hatA. Agama saMdarbha : = ThA. 116, 514, 803; bhaga 794; Ava.mU 4 thI 6, 41 thI 43, Ava.ni. 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390, 1081; AvayU. 1-5 157 thI 217; naMdI. 18; sama. 49, 53, 54, 183, 263 thI 311 madhye; jita.bhA. 318; titvo 361, 405, 443, 445, 457, 468; Avama! 204-214, 237-243; kalpa 186; - -- * - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhapAprabha (mAhitI) (6) bha, padmaprabha kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM cothA tIrthaMkara bhagavaMta padmaprabha thayA. teo pUrvanA manuSyabhave dharmamitra nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhave dIkSA lIdhI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne navamA saiveyaka vimAne devarUpe utpanna thayA. tyAM 31 sAgaropama deva Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI eNvIne teo kauzAMbI nagarImAM dhara rAjAnI patnI suzImA rANInI kukSimAM mahAvada chaTha (gujarAtI poSavada-6)nA divase citrA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate suzImAM mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. - kArataka vada bAraza (gujarAtI Asovada-12)ne divase citrA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre kauzAMbInagarImAM bhapadmaprabhuno janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre mAtAne padma (kamaLa)nI zayyAmAM zayana karavAnI IcchA thayelI. devatAe tene mATe pAnI zayyA banAvI. bhagavaMta paNa padma varNanA hatA. tethI temanuM nAma padmaprabha rakhAyuM. sAmAnyathI bIjo artha karyo ke niSpakatAne Azrine padmanA jevI prabhA temanI hovAthI paprabha nAma pADela hatuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa lAla (rAta) hato. temanuM lAMchana kamaLa hatuM. bha0paprabha bAlyabhAva choDIne yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo sADA sAta lAkha pUrva kumAra avasthAmAM rahyA. sADA ekavIza lAkha pUrva ane soLa pUrvAga mAMDalIka rAjA rUpe temaNe rAjya bhogavyuM. e rIte ogaNatrIsa lAkha pUrva ane soLa pUrvAga sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 250 dhanuSanI UMcAIvALA te prabhu pachI dIkSA levAne udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI, kArataka vada teraza (gujarAtI Asovada-13)nA divase vaijayaMtI nAmanI zibikAmAM besIne divasanA pAchalA praharamAM pattaprabha svAmI kauzAMbI nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase citrA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre sahastrApravana udyAnamAM 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI saMbhavanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. baMsthala nagarImAM somadeva nAmanA gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. pAprabhu svAmI cha mAsa chaghastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe padmaprabhusvAmIe chaTThano tapa karelo. ekarAtrinI pratimA vahana karelI. tyAre caitrasuda pUnamanA prAtaHkALe sUryodaya samaye citrA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo. tyAre kauzAMbI nagarIthI bahAra sahastrApravana-udyAnamAM chatrAbhavRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. samavasaraNa madhye racelA caityavRkSanI UMcAI doDha gAunI hatI. prabhunA kevaLajJAnanA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 Agama kathAnuyoga-1 divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. padmaprabhusvAmIe caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM. temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe jinakathita dharmopadeza teone mATe sugama hato. - pAprabha svAmIne 107 gaNa thayA, 107 gaNadhara thayA. temanA prathama ziSyanuM nAma suvrata hatuM ane prathama ziSyAnuM nAma rati hatuM. teonI utkRSTa saMpadA-zramaNonI 3,30,000, zramaNIonI 4, 20,000, zrAvakonI 2,76,000 ane zrAvikAonI 5,05,000nI hatI. paprabha svAmInA ziSyomAM 10,000 avadhijJAnI, 10,300 mana:paryavajJAnI. 12,000 kevalajJAnI muni, 2,300 cauda pUrvadhara, 9,600 vAdImuni ane 16,108 vaikriya labdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 16 pUvaga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM phakta cha mAsano chaghastha kALa hato. bAkIno zramaNaparyAya kevalIrUpe vyatIta karyo. 30 lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA padmaprabhusvAmI mAgasara vada agIyArasa (gujarAtI kArataka vada-11)nA divase citrA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 324 munivaro sAthe nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. paprabhasvAmInA nirvANa bAda nava hajAra karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda sAtamA tIrthaMkara supArzvanAtha thayA. padmaprabha bhagavaMtano "padmAbha" ane suprabha nAme paNa ullekha jovA maLela che. (juo Avazyaka niryukti 243 ane 370) Agama saMdarbha :ThA 116, 445, 446 514; sama. 49, 53, 54, 182, 263 thI 311 maLe; bhaga 794; Ava.mU. 4 thI 6, 41 thI 43; Ava.ni 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390, 1082; Ava yU. 1-157 thI 217; AvAma.. 206 thI, nadI. 18; tilyo. 319, 341, 392, 391, 405, 445, 446, 469, 1150 (mU. 446mAM 101 gaNadhara noMdhyA che. kalpa. 185; - 4 -- -- -- Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhasupArzva kathAnaka (mAhitI) (7) bha supArzva kathAnaka :- (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM sAtamA tIrthaMkara bhagavaMta supArzvanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM suMdarabAhu nAme mAMDalika rAjA hatA. (triSaSThImAM naMdISeNa nAma che.) te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te ja bhave tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyu. tyAMthI kALadharma pAmIne chaTThA traiveyaka vimAne devarUpe utpanna thayA. tyAM 28 sAgaropama devaAyu bhogavyuM. 119 devatAnA bhavathI cyavIne teo vANArasI nagarImAM pratiSTha rAjAnI patnI pRthvI rANInI kukSimAM bhAdaravA vada AThama (gujarAtI zrAvaNa vada-8)nA divase anurAdhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA, te vakhate pRthvI mAtA gaja vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. jeTha suda-12nA divase vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre vANArasI nagarImAM bhasupArzvano janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA. tyAre tIrthaMkaranA anubhAvathI teNInA pArzva (paDakhAM) zobhana - sohAmaNA thayA. tethI prabhunuM supArzva nAma paDAyuM. bIjo sAmAnya artha e che ke, jenA pArTsa (paDakhAM) zobhana-sohAmaNA che te evA prabhu' e arthamAM supArzva nAma rakhAyuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNanI prabhA samAna hato. temanuM lAMchana svastika hatuM. bhasupArzva bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA. tyAre tenA lagna thayA. teo pAMca lAkha pUrva kumAraavasthAmAM rahyA. cauda lAkha pUrva ane vIsa pUrvAMga temaNe mAMDalikarAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 19 lAkha pUrva ane vIsa pUrvAMga varSa sudhI teo gRhastha avasthAmAM rahyA. 200 dhanuSanI UMcAIvALA A prabhu pachI dIkSA levA mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI. jeTha suda-13ne divase jayaMtI nAmanI zibikAmAM besIne (triSaSThimAM manoharA zibikA lakhyuM che) divasanA pAchalA praharamAM supArzvanAtha bhagavaMta vANArasI nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase anurAdhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahasrAmavana udyAnamAM prabhue eka hajAra puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI supArzvanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. pAlisaMDa nagarImAM mahendra nAmaka gRhapatie (rAjAe) amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha-rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. supArzvanAtha prabhu nava mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugratapa karyo. te kALe supArzvanAtha prabhue chaTThano tapa karelo. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre phAgaNa vada AThama (gujarAtI mahAvada-8)nA prAtaHkALe sUryodaya samaye vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre vANArasI nagarI bahAra sahasrAmavana udyAnamAM zirISa nAmanA vRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. temanA samavasaraNa madhye racelA caityavRkSanI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 Agama kathAnuyoga-1 UMcAI eka gAu ane 400 dhanuSa hatI. prabhunA kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgha rUpa tIrtha pravartana thayela. supArzvanAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsanamAM sAdhusAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe dharmaupadeza teone mATe sugama hato. supArzvanAtha prabhune 5 gaNa thayA. 95 gaNadhara thayA. temanA prathama ziSyanuM nAma vidarbha hatuM. prathama ziSyAnuM nAma somA hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI traNa lAkha, zramaNIonI 4,30,000, zrAvakonI 2,57,000 ane zrAvikAonI 4,93,000nI hatI. supArzvanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 9,000 avadhijJAnI 9,150 mana:paryavajJAnI, 11,000 kevalajJAnI muni, 2,030 cauda pUrvadhara, 8,600 (bIjA mate 8,400) vAdI muni, 15,300 vaikriya labdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu vIsa pUvaga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM mAtra nava mAsa chaghaWkALa hato. bAkIno zramaNa paryAya kevalIrUpe vyatIta karyo. vIsa lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA supArzvanAtha bhagavaMta phAgaNa vada sAtama (gujarAtI mahAvada-7)nA divase mUla nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre pa00 munivaro sahita, sameta zikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. supArzvanAtha prabhunA nirvANa bAda 900 karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda AThamA tIrthaMkara caMdraprabha svAmI thayA. airavata kSetramAM tIrthakara "somacaMda" bhasupArzvanAthanA samakAlIna hatA. Agama saMdarbha :ThA 116, 514; sama. 49, 53, 24, 195, 174, 181, 263 thI 311 maLe; bhaga 794; Ava 4 thI 6; Ava ni 209 thI 311, 319, 20, 323 thI 329, 376 thI 390 madhye, 1083; AvayU.1-5 157 thI 217; Ava.ma.pR. 206, 208-214, 237-243; naMdI. 18; tilyo. 320, 340, 362, 405, 446, 420, 470; kalpa 184; - 4 - 4 - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 tIrthaMkara caritra-bhacaMdraprabha (mAhitI) (8) bha.caMdraprabha kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharata kSetramAM AThamA tIrthaMkara bhagavaMta zrI caMdraprabha thayA. teo pUnA manuSyabhavamAM dIrghabAhu nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. te bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne vijaya nAmanA vimAnamAM devarUpe utpanna thayA (triSaSThI mAM vaijayaMtano ullekha che) tyAM 31 sAgaropamanuM deva Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne teo caMdrapura nagarImAM mahusena rAjAnI patnI lakSmaNA rANInI kukSimAM caitra vada pAMcama (gujarAtI phAgaNa vada-5)nA divase anurAdhA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate lakSmaNA mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. poSa vada bArasa (gujarAtI mAgasara vada-12)nA divase anurAdhA nakSatramAM caMdrano yoga prApta thayo. tyAre caMdrapura nagarImAM bhacaMdraprabhAno janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre mAtAne caMdranuM pAna karavAnI IcchA thayelI, vaLI prabhuno varNa paNa caMdranI prabhA samAna hato. tethI temanuM caMdraprabha evuM nAma paDAyuM. bIjo artha e ke, "caMdranA jevI jemanI prabhA arthAt saumya jyotsA che te" - e arthamAM caMdraprabha nAma rakhAyuM. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa zveta (gaura-caMdra samAna) hato. tenuM lAMchana caMdra hatuM. bhacaMdraprabha bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo aDhI lAkha pUrva kumAraavasthAmAM rahyA. sADA cha lAkha pUrva ane covIza pUvaga varSa temaNe mAMDalika rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte nava lAkha pUrva ane covIza pUvaga varSa sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 150 dhanuSanI UMcAIvALA e prabhu tyAra pachI dIkSA levA mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI, poSa vada terasa (gujarAtI mAgasara vada-13)ne divase aparAjitA nAmanI zibikAmAM besIne divasanA pAchalA praharamAM caMdraprabha svAmI caMdrapura nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI vaya hatI. chaTha tapa karela. te ja divase anurAdhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahastrApravana udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI caMdraprabhasvAmIne prathama bhikSA prApta thayelI. padmakhaMDa nagaranA somadatte amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI - bhikSAdAna kareluM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. caMdraprabhasvAmI traNa mahinA chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo te kALe caMdraprabhasvAmIe chaThano tapa karela hato. ekarAtrinI pratimA vahana karelI. tyAre phAgaNa vada sAtama (gujarAtI mahAvada-7)nA prAta:kALe sUryodaya samaye anurAdhA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre caMdrapura nagarI bahAra sahastrApravana udyAnamAM nAga (putrAga) nAmanA vRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. temanA samavasaraNa madhye racela Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 Agama kathAnuyoga-1 caityavRkSanI UMcAI 1,800 dhanuSa hatI. kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrthapravartana thayela. caMdraprabhasvAmIe caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhu sAdhvIjIomAM suAkheyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe dharmopadeza pAmavo teono mATe sugama hato. caMdraprabhasvAmIne 93 gaNa thayA, 93 gaNadhara thayA. temanA prathama ziSyanuM nAma dinna hatuM. prathama ziSyAnuM nAma sumanA hatuM. teonI utkRSTa saMpadAzramaNonI aDhI lAkha, zramaNIonI 3,80,000, zrAvakonI 2,50,000, zrAvikAonI 4,91,000nI hatI. caMdraprabhasvAmInA ziSyomAM 8,000 avadhijJAnI, 8,000 mana:paryavajJAnI, 10,000 kevalajJAnI muni, 2,000 cauda pUrvadhara, 7,600 vAdImuni ane 14,000 vaikriya labdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 24 pUrvAga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM phakta traNa mahinAno chaghaWkALa hato. te sivAyano kALa kevalI paryAyarUpe vyatIta karyo. daza lAkha pUrvanuM kula Aya bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA caMdraprabhasvAmI bhAdaravA vada sAtama (gujarAtI zrAvaNa vada-7)nA divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre eka hajAra munivaro sahita sameta zikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. caMdraprabhasvAmInA nirvANa bAda nevuM karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda navamAM tIrthakara suvidhinAtha thayA. - caMdraprabhasvAmI"zazi" nAme paNa oLakhAya che. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 114, 930; sama 49, 53, 24, 172, 180, 263 thI 311 madhye, bhaga. 794; Ava.mU. 4 thI 6; Ava.ni. 209 thI 311, 319, 323, 323 thI 329, 376 thI 390, 1083, Ava.yU.1- 157 thI 217; naMdI. 18; titvo. 321, 342, 362, 391, 405, 447, 458; kalpa 183; Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha suvidhi (mAhitI) 123 (9) bha, suvidhi kathAnaka (bola saMgraha rUpe). A avasarpiNImAM jaMbUlIpanA bharatakSetramAM navamA tIrthaMkara bhagavaMta zrI suvidhinAtha thayA. (je puSpadaMta nAme paNa oLakhAya che.) teo pUrvanA manuSyabhavamAM jugabAhu nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALa karIne Anata nAmanA devalokamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM 19 sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. (triSaSThImAM mahApA nAma che. vaijayaMta vimAne deva thayAnuM kahela che.) devatAnA bhavathI cyavIne teo kAkaMdI nagarImAM sugrIva rAjAnI patnI rAmA rANInI kulimAM phAgaNa vada noma (gujarAtI mahAvada-9)nA divase mUla nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate rAmA mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. (kAvaya nizcitta 385mAM mAtAnuM nAma "sAmA" lakhyuM che.) mAgasara vada pAMcama (gujarAtI kArataka vada-5)nA divase mUla nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre kAkaMdI nagarImAM bhasuvidhi (puSpadaMta)no janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre rAmA mAtA sarva vidhiomAM vizeSa kazaLa thayA hovAthI temanuM suvidhi' evuM nAma pADyuM. (puSpanA dohadathI prabhune dAMta AvyA tethI puSpadaMta paNa kahevAyA). bIjo artha e ke jemanI vidhi zobhana che, suMdara kauzalyavALA che mATe paNa tenuM suvidhi nAma rakhAyuM che. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa zveta-gaura caMdra samAna hato. temanuM lAMchana magara hatuM. bhasuvidhi bAlyabhAva choDIne yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo 50,000 pUrva varSa kumArAvasthAmAM rahyA. 50,000 pUrva ane 28 pUrvAga varSa temaNe mAMDalika rAjArUpe rAjya bhogavyuM. e rIte eka lAkha pUrva ane 28 pUrvaga varSa sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 100 dhanuSanI UMcAIvALA e prabhu tyAra pachI dIkSA levAne udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI mAgasara vada chaTha (gujarAtI kArataka vada-6)ne divase arUNaprabhA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM suvidhinAtha prabhu kAkaMdI nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate tenI umaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaTha tapa karelo. te ja divase mUla nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahastrApravana udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI suvidhinAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. zvetapura nagaramAM puSya gRhapatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. suvidhinAtha prabhu cAra mahinA chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe suvidhinAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre kArataka suda trIjanA prAtaHkALe sUryodaya samaye mUla nakSatramAM caMdramAno yoga E Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 prApta thayo tyAre kAkaMdI nagarI bahAra sahasrAmavanamAM mAlI nAmanA vRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. suvidhinAtha prabhunA samavasaraNa madhye caitya vRkSanI UMcAI 1,200 dhanuSanI hatI. kevaLa jJAnanA divase prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. suvidhinAtha prabhue caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyika rUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM). temanA zAsananA sAdhu- sAghvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. 124 suvidhinAtha prabhune 88 gaNa thayA, 88 gaNadhara thayA. samavAyAMgamAM 86 gaNa-86 gaNadhara kahyA che. temanA prathama ziSyanuM nAma varAha hatuM. prathama ziSyAnuM nAma vANi hatuM. teonI utkRSTa saMpadAzramaNonI be lAkha, zramaNIonI traNa lAkha (hAribhadrIyavRtti TIppaNaka, triSaSThI tathA pravacana sAroddhAramAM 1,20,000 zramaNI saMkhyA noMdhela che ?) zrAvakonI 2,29,000, zrAvikAonI 4,71,000nI hatI. suvidhinAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 8,400 avadhijJAnI, 7,500 mana:paryavajJAnI, 7,500 kevalajJAnI, 1,500 cauda pUrvadhara, 6,000 vAdImuni, 13,000 vaikriya labdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu aThThAvIsa pUrvAMga nyUna evA eka lAkha pUrva zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM phakta cAra mAsano chadmastha kALa hato. bAkIno zramaNa paryAya kevalIrUpe vyatIta karyo. be lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA suvidhinAtha bhagavaMta kArataka vada noma (gujarAtI Asovada-9)nA divase mUla nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre 1,000 munivaro sahita sammetazikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. suvidhinAtha prabhunA nirvANa bAda nava karoDa sAgaropamano kALa vItyA bAda dazamA tIrthaMkara zItalanAtha prabhu thayA. 0 Agama saMdarbha :-- sama. 49, 53, 54, 153, 165, 179, 260 thI 311; ThA 116, 446, 514; bhaga. 794; Ava.mU. 4 thI 6; Ava.ni. 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390, 1084; Ava.cU.1-5 157 thI 217; Ava.ma..pR. 206 thI 214, 237 thI 243; titvo. 322, 342, 362, 391, 406, 447, naMdI. 18; kalpa. 182; 448, 450, 458, 472; (450mAM 84 gaNaghara lakhe che); X X = Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhazItala (mAhitI) (10) bhazItala kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharata kSetramAM dazamA tIrthaMkara bhagavaMta zrI zItalanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM laThabAhu nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM, te bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANata kalpe devarUpe utpanna thayA. tyAM vIza sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. 125 devatAnA bhavathI cyavIne teo bhaddilapura nagarImAM dRDharatharAjAnI patnI naMdA rANInI kukSimAM vaizAkha vada chaTha (gujarAtI caitravada-6)nA divase pUrvASADhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate naMdAmAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. mahA vada bAraza (gujarAtI poSavada-12)nA divase pUrvASADhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre bhaddilapura nagarImAM bhazItalano janma thayo. mAtAnA garbhamAM AvyA tyAra pahelA rAjALDharatha (bhanA pitA)ne pittadAha utpanna thayelo, je auSadha vaDe zAMta thato na hato. garbhanA prabhAve naMdAmAtAnA sparzathI te pittadAha zAMta thayo. rAjA dRDharathe zItaLatA anubhavI tethI prabhunuM zItala nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke sarva jIvone saMtApakAraka evA virahAgnine zItalakartA temaja sarva zatru--mitra paratve zItalatAne dhAraNa karanArA hovAthI te zItala nAme oLakhAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNaprabhA samAna hato. temanuM lAMchana zrIvatsa hatuM. bhazItala bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo 25,000 pUrva varSa kumAraavasthAmAM rahyA. 50,000 pUrva varSa sudhI gRhasthAvasthAmAM rahyA. nevuM dhanuSanI UMcAIvALAe prabhu pachI dIkSA levAne udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI mahAvada bArasa (gujarAtI poSavada-12)nA divase pAchalA praharamAM caMdraprabhA nAmanI zibikAmAM besIne zItalanAtha bhagavaMta ddilapura nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI avasthA hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase pUrvASADhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre sahasrAmravana-udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI zItalanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thaI. riSTapura nagaranA pUnarvasu nAmaka gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvIbhikSAdAna karyuM. prabhue magadha-rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. zItalanAtha prabhu traNa mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe zItalanAtha prabhue chaTThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre poSa vada caudaza (gujarAtI mAgasara vada-14)nA divase prAtaHkALe sUryodaya samaye pUrvASADhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre bhaddilapura nagarathI bahAra sahasrAmavana udyAnamAM pIlaMkhu vRkSanI nIce kevaLa jJAna utpanna thayuM. zItalanAtha prabhunA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 Agama kathAnuyoga-1 samavasaraNa madhye racAyela caityavRkSa 1080 dhanuSa UMcu hatuM kevaLa jJAnanA divase prathama samavasaraNamAM caturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. zItalanAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyIka rUpa cAritra ja hatuM. (edIpasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone mATe dharmopadeza pAmavo sugama hato. zItalanAtha prabhune 81-gaNa thayA, 81-gaNadhara thayA. (samavAyamAM 83 gaNa ane 83 gaNadhara kahyA che, temanA prathama ziSyanuM nAma AnaMda hatuM. prathama ziSyAnuM nAma sulatA hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI eka lAkha, zramaNIonI 1,20,000 (hAribhadrIya vRtti TIppaNaka pravacana sArodvAra tathA triSaSThImAM 1,60,000 kahe che) zrAvakonI 2,89,000, zrAvikAonI 4,58,000nI hatI. zItalanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 7,200 avadhijJAnI, 7,500 mana:paryavajJAnI, 7,000 kevalajJAnI muni, 1,400 caudapUrvadhara, 5,800 vAdImuni, 12,000 vaikriyalabdhidhara munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 25,000 pUrva varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM phakta traNa mAsano chaghastha paryAya hato. te sivAyano kALa kevalIrUpe vyatIta karyo. eka lAkha pUrvanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA evA zItalanAtha bhagavaMta vaizAkha vada bIja (gujarAtI caitra vadI-2)nA divase pUrvASADhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre eka hajAra munivaro sahita sammatazikhara parvata upara nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. -zItalanAtha prabhunA nirvANa bAda eka karoDa sAgaropamamAM ekaso sAgaropama ane 66,26,000 varSa bAda karatA je samaya prApta thAya teTalA kALe agIyAramAM tIrthaMkara zrI zreyAMsanAtha prabhu thayA. - airAvata kSetramAM tIrthakara "satyakI" bha...zItalanAthanA samakAlIna hatA. 0 Agama saMdarbha :ThA. 116, 446, 514; sama 49, 53, 24, 153, 162, 169, 260 thI 311; bhaga. 794; AvayU 4 thI 6; Ava.ni 209 thI 311, 319, 320, 3ra3 thI 329, 376 thI 390, 1084; Ava yU. 1-pR. 157 thI 217 Avama 206-214, 237-243; naMdI. 18; tilyo. 323, 342, 362, 392, 406, 447, 448, 459, 473; kalpa 181; -- -- -- -- -- Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhazreyAMsa (mAhitI) 127 (11) bha. zreyAMsa kathAnaka :- (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbUDhIpanA bharatakSetramAM agIyAramAM tIrthakara bhagavaMta zrI zreyAMsanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM dinna nAme mAMDalika rAjA hato. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne amruta kalpe devarUpe utpanna thayA. (triSaSThImAM mahAzukra kalpa gayAnuM noMdhe che.) tyAM 21 sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne prabhu siMhapura nagarImAM viSNurAjAnI patnI viSNu rANInI kukSimAM jeTha vada chaTha (gujarAtI vaizAkha vada-6)nA divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo, tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate viSNu mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. phAgaNa vada bArasa (gujarAtI mahAvada-12)ne divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo, tyAre siMhapuranagarImAM bha0zreyAMsano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAra pahelA viSNu rAjA paraMparAthI devatA parigRhita evI zayyAnI pUjA karatA hatA. je tenuM ullaMghana kare tene devatA upasarga karatA hatA. bhagavaMta garbhamAM AvyA. tyAre viSNumAtAne evI IcchA thaI ke te zayyAmAM besI atikramaNa karavuM. devatAoe paNa bhagavaMtanA prabhAve tema thavA dIdhuM. garbhanA prabhAvathI ja zreya prApta thayo. tethI prabhunuM zreyAMsa evuM nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke - sarva trilokamAM zreyanA karanArA hovAthI teo zreyAMsa nAme oLakhAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNaprabhA samAna hato. temanuM lAMchana khaga hatuM. bhazreyAMsa bAlyabhAva choDIne yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo 21 lAkha varSa kumAraavasthAmAM rahyA. 42 lAkha varSa mAMDalika rAjArUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 63 lAkha varSa prabhu gRhasthAvasthAmAM rahyA. eMzI dhanuSanI UMcAIvALA A prabhu tyAra pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI, phAgaNa vada terasa (gujarAtI mahAvada-13)nA divase sUraprabhA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pahelA praharamAM (pUrvAhnakALa) zreyAMsanAtha bhagavaMta siMhapura nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI avasthA hatI. prabhue chaThano tapa karelo. te ja divase zravaNanakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre sahastrApravana udyAnamAM 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI zreyAMsanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayela. siddhArthapura nagaramAM pUrNanaMda (naMda) gRhapatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI-bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi Arya bhUmimAM vicaraNa kareluM. zreyAMsanAtha prabhu be mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI na zake tevo. ugra tapa karyo. te kALe zrI zreyAMsanAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAMtrikI pratimA vahana Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Agama kathAnuyoga-1 karelI. tyAre mahAvada amAsa (gujarAtI poSavada amAsa)nA prAta:kALe sUryodaya samaye zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre siMhapuranagarI bahAra sahastrApravana udyAnamAM hiMduka nAmanA vRkSanI nIce kevalajJAna utpanna thayuM. zreyAMsanAtha prabhunA samavasaraNa, madhye racAyela caityavRta 96 dhanuSa UMcu hatuM. kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayuM. zreyAMsanAtha prabhue cAturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM). prabhunA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAkheyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone mATe dhamapadeza sugama hato. zreyAMsanAtha prabhune 72 gaNa thayA. 7ra gaNadhara thayA. (samavAyAMga anusAra 66 gaNa ane 66 gaNadhara, tirtholgArita mujaba te 77-77 thayA pravacana sArodvAra samavAyAMgavRtti tathA triSaSThImAM A saMkhyA 76 che) temanA prathama ziSyanuM nAma gaustubha hatu. prathama ziSyAnuM nAma dhAriNI hatuM. prabhunI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 84,000, zramaNIonI 1,06,000, (hAribhakIyavRtti TIppaNakamAM 1,03,000 saMkhyA batAve che) zrAvakonI 2,79,000 ane zrAvikAonI 4,48,000nI hatI. zreyAMsanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 6,000 avadhijJAnI, 6,000 mana:paryavajJAnI, 6,500 kevalajJAnI muni, 1,300 cauda pUrvadhara, 11,000 vaikriyalabdhidhara ane 5,000 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 21 lAkha varSa zramaNa paryAyamAM rahyAM. temAM phakta be mAsa chadmasthapaNe rahyA. te sivAyano kALa kevalIrUpe vyatIta karyo. 84 lAkha varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karela evA zreyAMsanAtha bhagavaMta zrAvaNa vada-trIja (gujarAtI aSADha vada-3)nA divase dhaniSThA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 1000 munivaro sahita sametazikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. zreyAMsanAtha prabhunA nirvANa bAda 54 sAgaropamano kALa vItyA bAda bAramA tIrthakara vAsupUjya svAmI thayA. - airavata kSetramAM tIrthakara "juttisena" bhazreyAMsanAthanA samakAlIna hatA. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 114 sama 49, 53, 24, 144, 159, 163, 260 thI 311; samAM 66 nI vR. Ava.mU. 4 thI 6; bhaga794; Ava.ni 209 thI 311, 319, 320, 3ra3 thI 329, 376 thI 390, 1085; Ava.yU. 1-pR. 157 thI 217, Ava.ma. 208-214, 237-239, ra67; naMdI. 18; tilyo. 3ra4, 344, 394, 406, 448, 449, 458, 474; kalpa 180; - 4 - 4 - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhavAsupUjya (mAhitI) 129 (12) bhavAsupUjya kathAnaka :- (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM bAramA tIrthaMkara bhagavaMta zrI vAsupUjyasvAmI thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM indradatta nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhave dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM, te bhave ja tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANata kalpe devatA rUpe utpanna thayA. tyAM vasa sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne teo caMpApurI nagarImAM vapUjyarAjAnI patnI jayArANInI kulimAM jeTha suda nomanA divase zatabhiSA nakSatrano caMdramA sAthe yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate jayA mAtA gaja vRSabha Adi cauda svapno joIne jAgyA. phAgaNa vada caudaza (gujarAtI mahAvada-14)ne divase zatabhiSA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre caMpApurI nagarImAM bhavAsupUjyano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA. tyAre vAsava nAmaka devarAja jayAmAtAnI vAraMvAra pUjA karatA hatA mATe tenuM nAma vAsupUjya rakhAyuM athavA vaizramaNa deva te rAjakULane garbhanA prabhAve vAraMvAra vasU arthAt ratno vaDe pUrato hato tethI vAsupUjya nAma pADyuM. bIjo artha e ke - vasU arthAt deva. badhAM tIrthakaro indrAdi devo mATe pUjya hovAthI te vAsupUjya kahevA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa rAto (lAla) hato. temanuM lAMchana mahiSa (pADo) hatuM. bhavAsupUjya bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre teoe lagna na karyA. (Avazyaka niryukti rara1, rararamAM lagna na karyAnuM jaNAvela che. triSaSThI zalAkA. graMthano paNa A ja abhiprAya che. sAsati zatasthAnaka Adi anya graMthomAM lagna thayAnI vAta paNa Ave che.) prabhue rAjApaNuM paNa bhogavela na hatuM. (tethI ja Avazyaka niryuktimAM paNa bIjA tIrthakara mATe kumAravAsa ane raja zabda vAparyA paNa ahIM gihavAsa zabda lakhyo. tethI bhavAsupUjyanI kumAra ane rAjyAvasthAne badale phakta gRhavAsano kALa ja noMdhAyo che.) prabhu aDhAra lAkha varSa gRhasthapaNe rahyA pachI dIkSA levAne udyata thayA. temanI UMcAI 70 dhanuSa hatI. viSaya ane rAjyane bhogavyA vinA ja phAgaNa vada amAsa (gujarAtI mahAvada amAsa)ne divase agriprabhA nAmaka zibikAmAM besIne divasanA pAchalA praharamAM vAsupUjya bhagavaMta caMpApurInagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI yauvana vaya hatI. temaNe cothabhakta (eka upavAsa)no tapa karyo hato. te ja divase zatabhiSA nakSatrano caMdramA sAthe yoga prApta thayo. tyAre vihAragraha nAmanA udyAnamAM prabhue 600 puruSa sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI vAsupUjya svAmIne prathama bhikSA prApta thayelI. mahApuranagarImAM sunaMda gAthApatie paramAtra vahorAvI-bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. vAsupUjya svAmI eka mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugratapa karyo. te kALe vAsupUjya svAmIe cothabhakta (eka upavAsa) tapa karyo hato. eka International Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130. Agama kathAnuyoga-1 rAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre mahAsuda bIjane divase prAtaHkAle sUryodaya samaye zatabhiSA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre caMpAnagarIthI bahAra vihAragraha-udyAnamAM pAlavRkSanI nIce prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM. vAsupUjya svAmInA samavasaraNa madhye racAyela caityavRkSa 840 dhanuSa UMyu hatuM. kevalajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgha rUpa tIrtha pravartana thayela. 1 vAsupUjya svAmIe caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyika rUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) prabhunA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. vAsupUjya svAmIne 66 gaNa thayA. 66 gaNadhara thayA. (samavAyAMga ane tirthoddagAlita anusAra 6ra gaNa ane 6ra gaNadharano ullekha che) prabhunA prathama ziSyanuM nAma suhama hatuM. prathama ziSyAnuM nAma dharaNI hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 72,000, zramaNIonI 1,03,000 (hAribhakIyavRtti TIppaNaka AdimAM eka lAkha saMkhyA che.) zrAvakonI 2,15,000, zrAvikAonI 4,36,000nI hatI. vAsupUjya svAmInA ziSyomAM 5,400 avadhijJAnI, 6,000 mana:paryavajJAnI, 6,000 kevalajJAnI muni, 1,200 cauda pUrvadhara, 10,000 vaikriya labdhidhara ane 4,700 vAdamunionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu copana lAkha varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM phakta eka mAsa chaggastha rUpe rahyA. te sivAyano kALa kevalIrUpe vyatIta karyo. boMtera lAkha varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karyuM. aSADha suda caudazanA divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre 600 munivaro sahita caMpAnagarIe nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. vAsupUjya svAmInA nirvANa bAda 30 sAgaropamano kALa vItyA bAda teramA tIrthakara zrI vimalanAtha thayA. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 114, 571; sama. 49, 53, 54, 147, 148, 260 thI 311 madhye. bhaga 794; Ava mU4 thI 6 Avani 209 thI 311, 319, 3ra0, 323 thI 329, 376 thI 390, 1085, AvayU.1-pU. 157 thI ra17; Ava.ma.pR. 204 thI 214; naMdI. 18; | titvo. 325, 342, 362, 392, 449, 459, 475; kalpa 179; Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhavimala (mAhitI) 131 (13) bhavimala kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbUtIpanA bharatakSetramAM teramA tIrthaMkara bhagavaMta zrI vimalanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM suMdara nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhave dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne sahastrAra devaloke utpanna thayA. tyAM 18 sAgaropamanuM deva Ayu bhogavyuM. devatAnA bhAvathI eNvIne teo kaMpillapura-nagarImAM kRtavarmA rAjAnI patnI zyAmA rANInI kulimAM vaizAkha suda bArasanA divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate zyAmAmAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. (Avazyaka niryukti-385mAM mAtAnuM nAma "mA" lakhyuM che). mahAsuda trIjane divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre kaMpilapura-nagaramAM bhavimalano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre zyAmAmAtAnI buddhi ane zarIra atIva vimala (nirmala) thayA. tethI prabhunuM "vimala" nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke, "jemanAmAMthI maLa cAlyo gayo che tevA athavA jenA jJAnAdi vimala che tevA athavA jJAna, darzana, zarIranA vimalapaNAthI teo vimala kahevAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNaprabhA samAna hato. temanuM lAMchana varAha (suvara) hatuM. bha, vimala bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo paMdara lAkha varSa kumAra avasthAmAM rahyA. trIsa lAkha varSa mAMDalIka rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 45 lAkha varSa teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 60 dhanuSanI UMcAIvALA A prabhu tyAra pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma ane rAjyano parityAga karI, mahAsuda cothanA divase suprabhA (vimalA) zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM vimalanAtha bhagavaMta kaMpilapura nagarathI dIkSA levAne mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI vaya hatI. prabhue chaThano tapa karelo. te ja divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre sahastrApravana udyAnamAM 1,000 puraSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIjA ja divase zrI vimalanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. dhAnyakUTa nagarImAM jaya nAmanA gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI, bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha, rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. vimalanAtha prabhu be mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugratapa karyo. te kALe vimalanAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre poSasuda chaThanA divase prAtaHkALe sUryodaya samaye uttarAbhAdrapada nakSatrano caMdramA sAthe yoga thayo tyAre kaMpillapura nagarathI bahAra sahastrApravana udyAnamAM jaMbU nAmanA vRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. vimalanAtha prabhunA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSa 720 dhanuSu UMcu hatuM. kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayela. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 Agama kathAnuyoga-1 vimalanAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (dopasthApanIya cAritra na hatuM. temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. vimalanAtha prabhune pa7 gaNa thayA, pa7 gaNadhara thayA. (samavAyAMgamAM 56 gaNa ane pa6 gaNadharano ullekha che.) prabhunA prathama ziSyanuM nAma maMdira hatuM. prathama ziSyAnuM nAma dharaNidharA hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 68,000, zramaNIonI eka lAkha, (hAribhadrIyavRtti TIppaNaka, pravacana sAroddhAra Adi pramANe 1,00,000) zrAvakonI 2,08,000, zrAvikAonI 4,24,000nI hatI. vimalanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 4,800 avadhijJAnI, 5,500 mana:paryavajJAnI, 5,500 kevalajJAnI muni, 1,100 cauda pUrvadhara, 9,000 vaikriya labdhidhara ane 3,600 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 15 lAkha varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM phakta be mAsa chaghastharUpe rahyA, te sivAyano kALa kevalIrUpe vyatIta karyo. 60 lAkha varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karelA evA vimaLanAtha bhagavaMta aSADha vada sAtama (gujarAtI jeThavada7)ne divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 6,000 munivaro sahita sametazikhara parvata nirvANa pAmyA. yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. vimalanAtha prabhunA nirvANa bAda nava sAgaropamano kALa vItyA bAda caudamA tIrthakara anaMtanAtha prabhu thayA. - airAvata kSetramAM tIrthakara "siMhasena bhavimalanAthanA samakAlIna hatA. 0 Agama saMdarbha :ThA. 116, 446, 514; sama 49, 53, 24, 134, 138, 260 thI 311 madhye. bhaga. 794; Ava mU. 4 thI 6; Avani 209 thI 311, 319, 323, 323 thI 329, 376 thI 30, 1086; AvayU 1-pR. 157, 217; Ava.ma. 208 thI 214, 237 thI- naMdI. 18; tilyo. 325, 326, 340, 363, 392, 406, 476; kalpa. 178; Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha anaMta (mAhitI) 13 3. (14) bha.anaMta-kathAnaka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM caudamA tIrthaMkara bhagavaMta zrI anaMtanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM mAhid nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhave dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANata kalpe devapaNe utpanna thayA. tyAM vIza sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI eNvIne teo ayodhyA nagarImAM siMhasena rAjAnI patnI sujasA rANInI kukSimAM zrAvaNavada-sAtama (gujarAtI aSADha vada-7)nA divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre putra rUpe utpanna thayA. te vakhate sujasA mAtA gajavRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. vaizAkha vada-terasa (gujarAtI-caitra vada-13)ne divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre ayodhyAnagarImAM bha anaMtano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre sujasA mAtAe anaMta (ati moTA pramANamAM) ratnonuM banela dAma (kuMbha) svapnamAM joyela. tethI prabhunuM anaMta nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke - anaMtA karmone jItyA hovAthI athavA anaMta jJAnAdine lIdhe prabhu anaMta kahevAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNa prabhA samAna hato. temanuM lAMchana yena (sIMcANo) pakSI hatuM. (prabhu garbhamAM hatA tyAre rAjA siMhasene zatrunA anaMta balane jItela tethI prabhu anaMtajitu nAme paNa oLakhAtA hatA). bha0 anaMta bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. prabhu sADA sAta lAkha varSa kumAra avasthAmAM rahyA. 15 lAkha varSa temaNe mAMDalIka rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte sADA bAvIza lAkha varSa teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. pa0 dhanuSanI UMcAIvALA A prabhu pachI dIkSA levAne udyata thayA. viSayo (indriya dharma ane rAjyano parityAga karI, vaizAkha vada caudaza (gujarAtI caitravada-14)ne divase paMcavarNA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM anaMtanAtha bhagavaMta ayodhyAnagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaTha tapa karyo hato. te ja divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre sahastrApravana-udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI anaMtanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. vartamAna nagarImAM vijaya nAmaka gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. anaMtanAtha prabhu traNa varSa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe anaMtanAtha prabhue chaThano tapa karela hato. eka rAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre vaizAkha vada-caudaza (gujarAtI caitra vada-14)ne divase prAtaHkALe sUryodaya Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Agama kathAnuyoga-1 samaye revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre ayodhyA nagarI bahAra sahastrApravana-udyAnamAM azvattha vRkSanI nIce prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM. anaMtanAtha prabhunA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSa 600 dhanuSa UMcuM hatuM. kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvarNa saMgha rU5 tIrtha pravartana thayuM. anaMtanAtha prabhue caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) temanA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. anaMtanAtha prabhune 50 gaNa thayA. pa0 gaNadhara thayA. (samavAyAMga gaNa ane gaNadharanI saMkhyA 54-54 jaNAvela che) prabhunA prathama ziSyanuM nAma "jaza" hatuM. prathama ziSyAnuM nAma "pA" hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 66,000, zramaNIonI 1,00,000 (hAribhadrIyavRtti TIppaNaka, pravacana sArodvAra Adi mate 62,000 zramaNI hatA), zrAvakonI 2,06,000 ane zrAvikAonI 4,14,000nI hatI. anaMtanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 4,300 avadhijJAnI, 5,000 mana:paryavajJAnI, 5,000 kevaLajJAnI muni, 1,000 caudapUrvI, 8,000 vaikriyalabdhidhara ane 3,200 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. (triSaSThImAM caudapUrvI, mana:paryavajJAnI.. saMkhyAmAM bhinnatA che) prabhu sADAsAta lAkha varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM traNa varSa chadmastharUpe rahyA, te sivAyano kALa kevalIrUpe nirgamana karyo. trIsa lAkha varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karyuM. evA anaMtanAtha bhagavaMta caitrasuda pAMcamane divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 7,000 munivaro sahita sameta zikhara parvata nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. anaMtanAtha prabhunA nirvANa bAda cAra sAgaropamano kALa vyatIta thayA bAda paMdaramAM tIrthakara dharmanAtha svAmI thayA. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 447, 214; sama 49, 53, 54,128,132, ra60 thI 311 madhye, bhaga. 794; Ava.mU. 4 thI 6; Ava.ni 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 390, 1086 Ava.yU1-5157, 217; naMdI. 18; titvo. 327, 345, 362, 392, 450, 468, 477; kalpa. 177; Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0dharma (mAhitI) 135 (15) bha,dharma-kathAnaka (bola saMgraha rUpe). A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharatakSetramAM paMdaramAM tIrthakara bhagavaMta zrI dharmanAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM siMduratha nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhavamAM dIkSAgrahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthaMkara nAma karma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne vijaya nAmaka anuttara vimAne devarUpe utpanna thayA. tyAM 32 sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne teo ratnapurInagarImAM bhAnu rAjAnI patnI suvatA rANInI kukSimAM vaizAkha suda sAtamane divase puSya nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate suvratAmAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. mahAsuda trIjane divase puSya nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre ratnapurI nagarImAM bha0dharmano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre suvratAmAtA dAna-dayA Adi adhikAra rUpa vizeSa dharmavatI thayA tethI prabhunuM nAma dharma rakhAyuM. bIjo artha e ke, durgatimAM paDatA sarva jIva samUhane dhArI rAkhe che. (durgatimAM paDatA aTakAvavA samartha che) mATe te "dharma" nAme oLakhAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNa prabhA samAna hato. temanuM laMchana vaja hatuM. bha0dharma bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo aDhI lAkha varSa kumAra avasthAmAM rahyA. pAMca lAkha varSa temaNe mAMDalIka rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte sADA sAta lAkha varSa sudhI teo gRhasthAvasthAmAM rahyA. 45 dhanuSanI UMcAI vALA A prabhu pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriyadharma) ane rAjyano parityAga karI, mahAsuda terasanA divase sAgaradattA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM dharmanAtha bhagavaMta ratnapurInagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI umaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase puSya nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre vapragA nAmaka udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI dharmanAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. somanasa nagaramAM dharmasiMha nAmaka gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. dharmanAtha prabhu be varSa chaghastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe dharmanAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre poSasuda-pUrNimAnA prAta:kALe sUryodaya samaye puSya nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre ratnapurI nagarI bahAra vapragA nAmaka udyAnamAM dadhiparNa vRkSanI nIce kevalajJAna utpanna thayuM. dharmanAtha prabhunA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSa 540 dhanuSu UMcu hatuM. kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa saMgha rUpa tIrtha pravartana karela. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 Agama kathAnuyoga-1 dharmanAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (dopasthApanIya cAritra na hatuM) prabhunA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane AcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. dharmanAtha bhagavaMtane 43 gaNa thayA, 43 gaNadhara thayA. (samavAyAMgamAM 48 gaNa, 48 gaNadharano ullekha che) prabhunA prathama ziSyanuM nAma "ariSTa' hatuM. prathama ziSyAnuM nAma zivA" hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 64,000, zramaNIonI 62,400, zrAvakonI 2,04,000 (triSaSThI. AdimAM 2,40,000 jaNAvela che), zrAvikAonI 4,13,000nI hatI. dharmanAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 3,600 avadhijJAnI, 4,500 mana:paryavajJAnI, 4,500 kevalajJAnI muni, 900 cauda pUrvadhara, 7,000 vaikriyalabdhidhara ane 2,800 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu aDhI lAkha varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM be varSa chaghastha rUpe hatA. te sivAyano sarva kALa kevalIpaNe vicaraNa karyuM. daza lAkha varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karelA evA dharmanAtha prabhu jeTha suda-pAMcamanA divase puSya nakSatramAM caMdramAno - yoga prApta thayo tyAre 108 munivaro sAthe sameta zikhara parvata para nirvANa pAkhyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. dharmanAtha prabhunA nirvANa bAda traNa caturthAza palyopama nyUna evo traNa sAgaropama kALa vItyA bAda soLamAM tIrthakara zAMtinAtha prabhu thayA. 0 Agama saMdarbha :ThA. 116, 242, 447, 114, 930; sama. 49, 53, 24, 121, 126, 260 thI 311 maLe, bhaga. 794; Ava mU 4 thI 6; Ava.ni. 209 thI 311, 319, 320, 323 thI 329, 376 thI 30, 1086, Ava.yU.1-pR. 157, 217; niMdI. 19; tilyo. 341, 363, 392, 406, 450, 468, 478; kalpa. 176; - 4 - 4 - Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhazAMti-kathA 137 (16) bhazAMti-kathAnaka (pAMcamAM cakravartIrUpe tathA bolasaMgrahayukta) A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM soLamA tIrthaMkara bhagavaMta zrI zAMtinAtha thayA, je bAra cakravartImAMnA pAMcamAM cakravartI paNa hatA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM megharatha nAme mAMDalIka rAjA hatA. -0- megharatha rAjAno bhava :- A jaMbUdvIpanA pUrva mahAvideha kSetramAM puSkalAvatI nAmanI vijayamAM paMDarIkiNI nAme eka nagarI hatI. tyAM dhanaratha nAme rAjA hato. tene prItimatI ane manoramA nAme patnIo hatI. raiveyaka vimAnathI cyavIne eka deva prItimatInI kukSimAM utpanna thayo, te vakhate prItimatI rANIe svapnamAM amRta samAna jaLa varasAvatA meghane joyo. rANIe savAre rAjAne jyAre svapnanI vAta karI tyAre rAjAe kahyuM ke, hRdayamAM udbhavelA saMtApane haranAra megha samAna putrane tuM janma ApIza. garbhakALa pUrNa thatA prItimatI rANIe putrane janma Apyo. svapnadarzana anusAra tenuM megharatha evuM nAma pADyuM. potAnI rANIo sAthe bhoga bhogavatA dhanaratha rAjAe ghaNo kALa nigarmana karyo. temanA putro paNa yuvAna thayA. te vakhate lokAMtika devoe AvIne dhanaratha rAjAne bodha pamADyA. (dIkSAnA avasaranI jANa karI). dhanaratha rAjAe vArSika dAna ApyuM. megharathakumArane rAjya soMpyuM. manoramA rANInA putra daDharathane yuvarAja pade sthApI, dIkSA lIdhI, kevalajJAna pAmI, bhavya jIvone pratibodha karyA. eka vakhata rAjA megharatha pauSadha (vrata) dhAraNa karIne rahelA hatA. te vakhate bhayathI vyAkuLa banela eka pArApata (kabUtara) tenA khoLAmAM (zaraNamAM AvIne paDyuM. manuSyanI bhASAmAM te pakSIe rAjA pAse zaraNuM mAMgyuM. rAjAe kahyuM ke tuM bhayabhIta na thaIza. mArA khoLAmAM sukhethI rahI zakI. tyAM eka yena (bAja pakSI) AvyuM. rAjAne kahyuM ke, he deva ! A mAruM bhalya (khorAka) che, tame tene choDI do. rAjAe kahyuM ke, te yena ! huM koIpaNa saMjogomAM A pakSI tane nahIM ApuM kemake kSatriyo potAnA zaraNe AvelAnuM prANAnta paNa rakSaNa kare che. te vivekI (zyana) ! tArA prANane poSavA mATe bIjAnA prANa levA, te tArA mATe paNa yogya nathI. jema tane tAruM jIvana priya che, tema bIjA jIvane paNa potAnuM jIvana priya hoya che. tethI jema tuM tAruM rakSaNa kare che tema bIjAnuM paNa tAre rakSaNa karavuM joIe. - kadAca A pakSInuM bhakSaNa karavAthI kSaNavArane mATe tuM tRpti pAmIza, paNa A pakSInA to sarva prANono nAza thaze. bIjAno AhAra karavAthI tane utpanna thayela bhukhanuM duHkha to kSaNavAra mATe ja nAza pAmaze, paNa jIvahiMsAthI prApta narakanI vedanA lAMbAgALe paNa nAza nahIM pAme. mATe tuM prANinI hiMsAno tyAga karI dharmano Azraya kara. je tane A bhava-parabhavamAM uttama sukha Apaze. tyAre te zyane paNa manuSya bhASAmAM te megharatha rAjAne kahyuM ke, A kabUtare mArAthI bhayabhIta thaIne ApanuM zaraNa svIkAryuM che. paNa bhukhanA duHkhathI vyathita evo huM konuM zaraNa lauM ? jo tame A kabUtaranuM rakSaNa karo cho to mAruM paNa rakSaNa karo. dharma-adharmanA vicAro to zarIra svastha (bharelA peTe) hoya Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 Agama kathAnuyoga-1 tyAre Ave. paNa bhukhyo jIva kayu pApa karato nathI? he rAjanuM! bIjuM kaMIpaNa bhakSaNa karavAthI mane tRpti thaze nahIM, huM to turaMta ja Ane mArIne bhakSaNa karIza. huM bhukhathI taraphaDI rahyo chuM mATe tame jaladI mArA bhakSyane ApI do. tyAre megharatha rAjAe te yena pakSIne kahyuM, huM tane A kabUtaranA pramANa jeTaluM mAruM mAMsa kApIne ApuM, jethI tAre bhUkhathI taDapavuM na paDe. yena pakSIe te vAta kabUla karI, rAjAe trAjavAnA eka pallAmAM te kabUtarane mUkyuM, bIjA pallAmAM potAnA zarIramAMthI mAMsa kApIne mUkyuM. jema jema rAjA potAnA zarIranuM mAMsa kApIkApIne pallAmAM mukato gayo tema tema kabUtaravALA pallAno bhAra vadhato gayo. tethI rAjAe pote ja eka pallAmAM potAnA zarIrane mUkI dIdhuM. te joIne tenA mukhyamaMtrI gadgadIta thaI bolyA, he rAjan ! eka pakSInA rakSaNa mATe tame jAtane homI dIdhI. he rAjan kadApI A pakSIno ATalo bhAra hoI na zake, nakkI A koI mAyAvI deva ke asura jaNAya che. ATalo saMvAda sAMbhaLI divya alaMkAra yukta evo deva pragaTa thayo. te deve be hAtha joDI rAjAne kahyuM ke, jyAre IzAna ane zakra indrae tamArI stuti karatA kahyuM ke, rAjA megharathane calAyamAna karavA deva paNa samartha nathI, tyAre mArAthI te prazaMsA sahana na thaI, tethI huM tamArI parIkSA karavA Avela. he rAjan ! kharekhara tame mahAsatvazALI cho, tamane dhanyavAda che ke tame eka jIvanA rakSaNa mATe tamArA potAnA prANane tRNa samAna paNa gaNatA nathI. e pramANe rAjAnI stuti karI te deva svargamAM gayo. maMtrI vagere paNa te joIne vismaya pAmyA. izAnendra e paNa megharatha rAjAnA satvanI prazaMsA karI. te vakhate mahiSi deve te prazaMsA sAMbhaLI rAjAne calAyamAna karavA kAmavRkSa sardazA kAminIo (suMdara strIo) vikurtI, anukULa upasargano AraMbha karyo. koI nayanonA tIra calAvatI, koI kamara lacakAvatI, koI bhramara vibhrama karatI, koI suvarNaghaTa samAna unnata payodharavALI pIna stanI, koI mAthAnA vALane bAMdhatI-choDatI. koI traNa valaya yukta pAtaLI kamarane dekhADatI, koI suMdara vAvaDI samAna nAbhine vAraMvAra khullI karatI, koI vastrone vAraMvAra UMcA karIne sAthaLa-jAMghanA mULane dekhADatI, koI stanone pradarzita karatI, koI vRMgArayukta smita karatI, koI vikAra utpAdaka gIto gAtI, koI priyajana viyoganI vAto karatI, koI pote anubhavela ratikrIDAnA varNana karatI hatI. teNI prArthanA karatI hatI ke, he rAjanuM! tame amArI sAthe mIThI vAta karo, saumya dRSTie amane juo, baMne hAtha vaDe amane gaLe lagADo, koI temane kSobhAyamAn karavA kuceSTA paNa karatI hatI. AvA aneka prayatno pachI thAkIne te devIo namaskAra karI svarga pAchI gaI. te megharatha rAjAe paNa virakta rahI potAnI kAyotsarga pratijJA pUrNa karI. pachI dhanaratha bhagavaMta tyAM padhAryAnA samAcAra jANyA tyAre megharatha rAjA parivAra sahita temanA vaMdanArthe gayA. prabhunI vairAgya sabhara vANI sAMbhaLI pAcho pharyo. pachI megharatha rAjAe aneka rANI, putrAdi parivAra sahita tIrthakara samIpe jaI dIkSA grahaNa karI. megharatha rAjarSie dIkSA laI agiyAra aMga sUtronuM adhyayana karyuM. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhazAMti-kathA 139 vividha kSetramAM vicaraNa karyuM. arihaMta-siddha AdinI bhakti pUrvaka viza sthAnakanI ArAdhanA karavA pUrvaka saraLa-zubha bhAvo sahita tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM, siMniSkrIDita nAmano mahAna tapa karyo. eka lAkha pUrva temaNe ugra saMyamanuM pAlana karyuM. aMbaratilaka giri para anazana karI kALadharma pAmIne sarvArtha siddha vimAne devatA thayA. tyAM 33 sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. bha0 zAMtino janma :- devatAnA bhavathI cyavIne te megharatha rAjAno jIva, A ja bharata kSetramAM vipula RddhimAna, evA hastinApura (jenuM bIjuM nAma gajapura paNa che.) nagaranA pRthvI para indranI jema zobhatA mahAn rAjA "vizvasana"nI patnI indrANI sadazA evA "acirA' rANInI kukSimAM bhAdaravA vada sAtama (gujarAtI zrAvaNa vada-)ne divase bharaNI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate sukhethI sutelA evA acirA mAtAe prazasta AkArane dhAraNa karelA evA gaja-vRSabha Adi cauda mahAsvapnone potAnA mukha pravezatA joyA. rAjAne svapnano artha pUchatA jANyuM ke, acirA mAtA bhAvimAM tIrthakara athavA cakravartI thanArA uttama putrane janma Apaze. jyAre acirA mAtAno garbhakALa pUrNa thayo tyAre jeThavada teraza (gujarAtI vaizAkha vada-13)nA divase bharaNI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre gajapura nagaramAM rAtrinA samaye acirA rANIe sukhapUrvaka bhazAMtine janma Apyo. prabhu garbhamAM AvyA te pUrve te dezamAM udvega - mahAmArI vagere aneka roga Adi pravartatA hatA, zAMti mATe pUjA Adi aneka upAyo karavA chatAM te upadravo zAMta thatA na hatA. prabhu garbhamAM AvyA pachI tenA prabhAve rogaaziva ityAdi sarve upadravo zAMta thaI gayA. prabhuno janma thayo tyAre traNe lokamAM mahAn udyota thayo. nArakInA jIvone paNa kSaNavAra mATe sukhazAMtino anubhava thayo. bhazAMtinAthano janma thayAnuM jANI chappana dikakumarI jaldIthI tyAM AvI sUtikarma Adi karyuM. zakra indra paNa avadhijJAna vaDe prabhunA janmanI hakIkata jANIne parivAra sahita tyAM AvyA. prabhuno janmAbhiSeka mahotsava karyo. (A sarva varNana bhagavaMta RSabhanA kathAnaka pramANe jANI levuM) yAvat sarva indro - deva Adi aSTAlikA mahotsava karI pota-potAnA kalpa (devaloka Adi sthAnomAM) pAchA gayA. vizvasena rAjAne dAsIe putrajanmanI vadhAmaNI ApI. rAjAe teNIne vipula pramANamAM dAna ApI vidAya karI. rAjyamAM putrajanma mahotsava karyo. 0 "zAMti" nAma kema? bhagavaMtanA janma pUrve ghaNo ja upadrava ane aziva hatA, paNa bhagavaMtanA garbhamAM AvyA bAda te badhuM zAMta thaI gayu mATe "zAMti" nAma rakhAyu. bIjo artha e ke, zAMtine karanArA hovAthI athavA zAMti arpanArA hovAthI bhagavaMta "zAMti" nAme oLakhAya che. 0 bhazAMtino gRhasthakALa :- indrae prabhunA aMguThAmAM saMkramAvela amRtane pItA-pItA prabhu potAnI sudhAne zAMta karatA evA jagatpati zAMtinAtha advitIya rUpa ane tejathI vRddhi pAmavA lAgyA. azvasena rAjAnA gRharUpI AMgaNamAM svAmI jaMgama kalpa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 Agama kathAnuyoga-1 vRkSa jevA zobhI rahyA hatA. prabhunI sAthe rajakrIDA karI potAnA AtmAne mahAmUlya karavAne IcchatA devatA AzAtanAthI bItA bItA prabhune ramADatA hatA. kALakrame prabhu yauvanane pAmyA. temanuM varNa suvarNaprabhA samAna hato. prabhu cAlIza dhanuSanI UMcAIvALA thayA. temanuM lAMchana mRga (haraNa) hatuM. pitAnI AjJAne svIkArIne zAMtinAtha prabhue yauvana vaye lagna karyA. yazomati (samavAyAMga mujaba vijayA) Adi kanyAo paNa AvA patine prApta karIne potAne dhanya mAnatI hatI. 0 bhazAMtinuM rAjavIpaNuM - jyAre zAMtinAtha prabhunI umara 25,000 varSanI thaI tyAre vizvasena rAjAe temano rAjyAbhiSeka karyA. rAjAe potAnuM Atmahita sAdhavuM zarU karyuM ane zAMtinAtha prabhu mAMDalika rAjA banyA. arvat prabhune paNa nikAcIta bhoganIya karma avazya bhogavavuM paDe che. sarvArthasiddha vimAnathI daDharatha (megharathanA bhavano teno bhAI)no jIva cyavIne zAMtinAtha prabhunI paTTarANI yazomatInI kRSimAM putra rUpe avataryo. te vakhate yazomatI rANIe mukhamAM praveza karatA cakrane svapnamAM joyuM. jyAre teNe A vAta (zAMtinAtha) rAjAne jaNAvI tyAre prabhue jaNAvyuM ke, tuM vizvamAM AbhuSaNarUpa evA eka putrane janma ApIzayazomatI rANIe paNa pUrNa samaye eka sulakSaNA putrane janma Apyo. tenuM nAma cakrAyudha pADyuM. 0 bha. zAMtinuM cakravartIpaNuM :- zAMtinAtha rAjAne mAMDalika rAjArUpe rAjya bhogavatA 25,000 varSa purA thayA tyAre (temanI uMmara 50,000 varSa thaI tyAre) temanI zastrazALAmAM eka cakra utpanna thayuM. cakrapUjA karIne prabhu tene anusaratA lIlA mAtramAM bhAratanA cha khaMDane jItI lIdhA. (khaMDa sAdhanAnuM vistRta varNana bharata cakravartI kathAnakamAM Ave che.) batrIsa hajAra rAjAo jenI sevA karI rahyA che tevA zAMtinAtha SaTu (cha) ari varganI jema SaTu khaMDa bhAratane sAdhI gajapura (hastinApura) nagare pAchA pharyA. tyAM devatAoe ane bIjA rAjAoe zAMtinAthano cakravartI rUpe abhiSeka karyo. tyAMnA loko khUba ja harSita thayA. cakravartInI lakSmI tathA aMtaHpuranI rANIo sAthe bhoga bhogavatA (AThaso varSa jUna) 25,000 varSa purA thayA. 0 bhazAMtinAthanI dIkSA :- zAMtinAtha prabhu 25,000 varSa kumAra avasthAmAM rahyA, 25,000 varSa mAMDalika rAjArUpe rahyA, 25,000 varSa cakravartIpaNe rahyA. e rIte 75,000 varSa gRhasthapaNAmAM vyatIta karyA. tyAre lokAMtika devoe AvI prabhune tIrtha pravartAvavA mATe vinaMtI karI, prabhue nidAna rahitapaNe eka varSa paryata dAna ApyuM (vArSika dAna ApyuM) potAnA putra cakrAyudhane rAjya soMpI dIkSA levA mATe udyata thayA. viSayo ane cha khaMDa bhArata rAjyano parityAga karI, jeThavada-caudaza (gujarAtIvaizAkha vada-14)ne divase nAgadattA nAmanI zibikAmAM besIne (uttarAdhyayana-bhAva vijaya kRta vRttimAM zibikAnuM nAma "sarvAtha" jaNAvela che. triSaSThI zalAkA caritramAM paNa A ja nAma che.) divasanA pAchalA praharamAM zAMtinAtha prabhu gajapura nagarathI dIkSA levAne mATe nIkaLyA. sura asura ane anya rAjAoe prabhunA niSkramaNano mahotsava karyo. te vakhate prabhunI umaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase bharaNI nakSatramAM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : tIrthakara caritra-bhazAMtikathA 141 caMdramAno yoga prApta thayo tyAre sahastrApravana-udyAnamAM prabhue 1000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. bhagavaMtane cothu mana:paryavajJAna prApta thayuM (pratyeka tIrthakarane janmathI ja traNa jJAna hoya che) dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI zAMtinAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. maMdira nAmaka nagarImAM sumitra e amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvIbhikSAdAna karyuM. prabhue magadharAjadhAnI Adi Arya bhUmimAM apratibaddha vAyu peThe vicaraNa karyuM. eka varSa e rIte ugra tapasyApUrvaka chapasthapaNAmAM vicaratA-vicaratA pharI hastinApuranA sahastrApravanamAM padhAryA. te kALe zAMtinAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI, poSa suda nomane divase prAtaHkALe sUryodaya veLAe bharaNI nakSatramAM caMdramAMno yoga prApta thayo tyAre, gajapura nagaranI bahAra sahassAmravana udyAnamAM naMdIvRkSanI nIce zukladhyAnanI dhArAe caDhelA prabhune kevaLajJAna prApta thayuM. indrAdi devoe AvI samavasaraNanI racanA karI. tenI madhyamAM racAyela caityavRkSa 480 dhanuSu UMcu hatuM. samavasaraNanA pUrva dhArethI tribhuvana prabhu zAMtinAthe temAM praveza karyo. siMhAsana upara pUrva tarapha mukha rAkhIne prabhu beThA. dharma kathanano (dezanAno) AraMbha karyo. vyaMtaroe paNa bAkInI traNa dizAmAM zAMtinAtha prabhunA jevI ja traNa pratimA banAvI. prabhunA prabhAva thakI traNe pratimA sAkSAt zAMtinAtha prabhu tyAM birAjamAna hoya tevI zobhavA lAgI. udyAnapAlake paNa cakrAyudha rAjA pAse jaladIthI jaIne prabhunA kevaLajJAna thayAnI vAta jaNAvI. rAjAe paNa tene prItidAna karyuM. rAjA prabhunI pAse javA, vaMdana karavA, paramAtmAnI stavanA karavA ane samIhita dharmane zravaNa karavA ati utsuka banyo. dezanA sAMbhaLI jinezvarane namana karI cakrAyudha rAjAe kahyuM, he nAtha ! tame karuNA rUpI amRtanA sAgara cho, Apa amArI sAme dRSTi karo, huM bhayathI chaLAyelo chuM. bhavarUpI rAkSasathI mane bIka lAge che. te vibhu ! dIkSA rUpI rakSAthI Apa mane anugrahita karo. zAMtinAtha prabhunI anumati pAmI, rAjAe potAnA putrane rAjya bhAra soMpIne tyAMne tyAM ja turaMta 35 anya rAjA sahita dIkSA grahaNa karI. bhagavaMta pAsethI tripadI pAmIne dvAdazAMgIne dhAraNa karanArA evA chatrIza gaNadharo thayA. (Avazyaka niryukti, uttarAdhyayana - bhAva vijaya-vRtti, triSTIcaritra, pravacana sAroddhAra AdimAM gaNadhara saMkhyA 36 batAve che. jyAre samavAyAMga gaNadharonI saMkhyA 90 batAve che. tirthaMgArita payatrAmAM A saMkhyA 40nI batAvela che) bIjA paNa ghaNAM naranArIoe dIkSA grahaNa karI. keTalAke zrAvakadharma paNa svIkAryo. e rIte prabhunA kevaLajJAnanA divase ja prathama samavasaraNamAM cAturvaNa saMgharUpa tIrtha pravartana thayuM. zAMtinAtha prabhue caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM). temanA sAdhu-sAdhvIjIo suAgeyatA Adi guNavALA hovAthI teone mATe dharmopadeza pAmavo sugama hato. zAMtinAtha prabhune 36 gaNa ane 36 gaNadhara thayA (samavAyAMga mate 90-90 ane tirthodugArita payatrAnA mate 40-40 thayA) temanA prathama ziSyanuM nAma cakrAha (cakAyudha) hatuM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 zramaNonI 62,000, prathama ziSyAnuM nAma suci hatuM. prabhunI utkRSTa saMpadA zramaNIonI 61,600, (samavAyAMgamAM zramaNI saMkhyA 89,000 kahI che.) zrAvakonI 2,90,000, zrAvikAonI 3,93,000 hatI. 142 zAMtinAtha prabhunA ziSyomAM 3,000 avadhijJAnI, 4,000 mana:paryavajJAnI, 4,300 kevaLajJAnI muni, 9,300 cauda pUdhara, 6,000 vaikriya labdhidhara ane 2,800 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 25,000 varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. temAM eka varSa chadmastharUpe rahyA. 24,999 varSa kevIrUpe vicaraNa karyuM. eka lAkha varSanuM kula AyuSya bhogavyuM. nirvANa samaya najIka jANI prabhu vicaratA sammeta zikhara parvate AvyA. tyAM navaso munio sAthe anazana svIkAryuM. eka mAsanuM anazana thayuM tyAre jeTha vada teraza (gujarAtI vaizAkha vada- 13)nA divase bharaNI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre prabhu tyAM nirvANa pAmyA yAvat sarva du:khathI mukta thayA. traNa lokanA prANIone zAMtidAtA evA zAMtinAtha bhagavaMtano vimukti mahotsava sura ane asuroe karyo. zAMtinAtha prabhunA nirvANa pachI aDadhA palyopamano kALa vyatIta thayA bAda sattaramAM tIrthaMkara zrI kuMthunAtha thayA. - prabhunA pUrvajo kuruvaMzanA hatA. (ThA. 542nI vRtti) 0 Agama saMdarbha : ThA. 116, 242, 447, 514, 907; ThA. (mu) 542nI vR Ava.mU. 5, 42; sama. 49, 53, 54, 116, 153, 168, 169, 172, 265, 270, 271, 274, 278, 284, 286, 288, 289, 291, 294, 295, 297, 299, 302, 304, 306, 308, 310, 312, 313, 315, 317, 320; bhaga. 794; Ava.ni. 182, 209 thI 214, 226 thI 229, 231 thI 237, 239, 248, 254, 255, 258, 262, 264, 265, 267, 270, 271, 274, 294, 302, 304, 306, 311, 319, 321, 324, 328, 371, 374, 377, 379, 381, 383, 386, 398, 390 thI 392, 394, 395, 397 thI 399, 401, 1087; Ava.2.15 157, 215, 217, 20, 228; Ava..pR.pR. 206 thI 214, 237 thI; uttabhAva.pR.pR. 349 thI 367; naMdI. 19; tittho. 329, 342, 363, 392, 406, 450, 451, 460, 479, 559; X -- x Ani. 415nI rR. uttamU 597 + kalpa. 175; Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhakuM-kathA 143 (17) bha kuMthu-kathAnaka : (chaThA cakravartIrUpe tathA bola saMgraha yukta) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharata kSetramAM sattaramA tIrthaMkara bhagavaMta zrI kuMthunAtha svAmI thayA, teo bharata kSetramAM thayelA bAra cakravartImAnA chaThA cakravartI paNa hatA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM "rUppI" nAme mAMDalIka rAjA hatA. (uttarAdhyayana-bhAvavijaya vRttimAM temanuM siMhAvaha nAma jaNAvela che. triSaSThI-caritramAM paNa A ja nAma che.) 0 rUppI (athavA siMhAvaha) rAjAno bhava :- A ja jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM Avarta nAme vijaya hatI. temAM khagI nAmaka nagarImAM A rAjA thayo. teNe eka vakhata saMvara nAmanA AcArya pAse vrata grahaNa karyA (dIkSA lIdhI). arihaMta bhakti Adi sthAnakonI ArAdhanA karIne A rAjAe tIrthaMkara nAmakarma upArjana karela. dIkSA laIne uttama kakSAno saMyama pAlana karatA ane tIvra tapa tapatA e rAjarSie agiyAra aMgonuM zrutajJAna paNa prApta karyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne te sarvArthasiddha nAmaka anuttara vimAne devarUpe utpanna thayA. tyAM tetrIza sAgaropamanuM deva-Ayu bhogavyuM. 0 bhaTakuMthuno janma :- devatAnA bhavathI eNvIne teo A ja bharata kSetranA gajapura (bIjuM nAma - hastinApura) nagarImAM sUra rAjAnI patnI siri (zrI) rANInI kukSimAM zrAvaNa vada noma (gujarAtI aSADha vada-9)nA divase kRtikA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate siri mAtA gaja-vRSabha Adi cauda mahAsvapnone joIne jAgyA. kALakrame vaizAkha vada-caudaza (gujarAtI caitravada-14)ne divase kRtikA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre gajapura nagaramAM bhakuMthuno janma thayo. chAga (bakaro)nA laMchana (cinha)vALA prabhunuM zarIra suvarNaprabhA samAna varNavALuM hatuM. pa6-dikakumArIkAoe AvIne sUtikAkarma karyuM. sarve indro paNa tyAM padhAryA ane mera giri upara kuMthunAtha prabhuno janmAbhiSeka mahotsava karyo. sUra rAjA paNa khUba ja khuza thayo ane teNe putrajanma nimitte mahA mahotsava karyo. bhagavaMta jyAre mAtAnA garbhamAM hatA tyAre sirimAtAe kuMthu nAmanA ratnano stUpa joyela hato. tethI mAtA-pitAe vicArela ke A bALakano jyAre janma thaze tyAre utsava karavA pUrvaka tenuM kuMthu evuM nAma rAkhIzuM. viyava niktimAM paNa jaNAve che ke, bhAkuMthu jyAre garbhamAM AvyA tyAre siri mAtAe ati unnata, manohara evA mahApradezamAM AzcaryakArI ratnono eka sUpa joIne jAgyA, tethI tenuM kuMthu evuM nAma rakhAyuM. bIjo artha e - "ku'no artha pRthvI thAya che. tyAM rahelA hovAthI prabhu kuMthu kahevAya che. 0 bha0 kuMthunuM gRhastha jIvana ane rAjavIpaNuM : kAzyapa gotrIya prabhu kuMthunAtha kALakrame vRddhi pAmavA lAgyA. lokottara guNanA AdhArarUpa evA A prabhu bAlyabhAva pUrNa karI yauvanane pAmyA. pAtrIza dhanuSanI UMcI kAyAvALA thayA. aneka rAjakanyAo sAthe tenA vivAha karAyA kemake bhogakarma phaLa bIjI koI rIte chedI zakAtuM nathI. kuMthunAtha svAmIne janmathI 23,750 varSa pUrNa thayA tyAre Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 Agama kathAnuyoga-1 temanA pitA sUra rAjAe temane rAjya bhAra soMpI pote potAnuM Atmahita sAdhyuM. kuMthunAtha svAmI mAMDalika rAjA thayA. prabhue mAMDalika rAjApaNe rAjyanuM pAlana karatA karatA bIjA 23,750 varSa pasAra karyA tyAre temanI Ayudha zALAmAM cakraratnanI utpatti thaI. cakraratnanI pUjA karI. cakraratnane anusaratA (bharata cakravartI kathAnaka pramANe) digvIjaya karatA karatA 600 varSamAM AkhA bharata kSetrane cha khaMDa sahita jItI lIdhuM. sarva rANIomAM mukhya evI strIratna rUpe "kRSNa zrI''nI paNa prApti thaI. dIrdhakALa sudhI teNe strIratna (Adi aMtaHpura) tathA cakravartIne prApta evI sarva samRddhine bhogavI. e rIte cakravartIpaNAmAM paNa 23,750 varSano kALa nirgamana karyo. kula 47,500 varSa prabhu rAjyAvasthAmAM rahyA. 0 bhakuMthunAthanI dIkSA :- kuMthunAtha prabhu 71,250 varSa gRhasthapaNe rahyA. tyAre bhagavaMtano dIkSA avasara jANI (chellA varSa) lokAMtika devoe svayaMbuddha evA prabhune tIrtha pravartAvavA vinaMtI karI. prabhu paNa avadhijJAnathI jANatA ja hatA. tethI putrane rAjya ane arthajanone vArSika dAna ApI prabhu dIkSA levA mATe udyata thayA. tyAre devendra ane narendrae prabhuno niSkramaNa mahotsava karyo. viSayo (indriya dharma) ane cha khaMDa evA samagra bharata kSetranA rAjyano parityAga karIne, vaizAkha vada pAMcama (gujarAtI caitravada-5)nA divase abhayakarA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM kuMthunAtha bhagavaMta gajapura (hastinApura) nagarIthI dIkSA levAne mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. prabhue chaThano tapa karyo hato. te divase kRtikA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre sahassAmravanamAM prabhue 1,000, puruSo sahita dIkSA grahaNa karI. janmathI traNa jJAnanA dhAraka evA prabhune vrata grahaNa karatAnI sAthe ja cothuM mana:paryava nAmanuM jJAna utpanna thayuM. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI kuMthunAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. cakrapura nagaramAM vyAghasiMha nAmaka gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI -- bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha-rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. prabhue bhAkhaMDa pakSInI jema apramattapaNe pRthvI para vicaraNa karyuM. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karatA, kuMthunAtha prabhu soLa varSa chadmastha avasthAmAM rahyA. te kALe kuMthunAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrinI pratimA vahana karelI. tyAre caitrasuda-trIjane divase prAtaHkALe sUryodaya samaye kRtikA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre gajapura nagaranI bahAra jyAM prabhue dIkSA grahaNa karelI te sahastrApravanamAM padhArela prabhune tilaka vRkSanI nIce kevaLajJAna utpanna thayuM. sarva indrAdi devatA tyAM padhAryA. traNa prakArathI maMDita evA samavasaraNanI racanA karI. devatA racita suvarNa kamaLa upara caraNa mUkatA prabhue pUrva dhArathI samavasaraNamAM praveza karyo. dharmacakrI ane jagadgara evA kuMthunAtha svAmIe cAraso vIza dhanuSa UMcA caityavakSane pradakSiNA karI. samavasaraNamAM rahelA siMhAsana para pUrvAbhimukha karIne beThA. dharma siMhAsane beselA 35-dhanuSu UMcA kuMthunAtha bhagavaMte vANInA pAtrIza Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhakuMthu-kathA 145 atizayothI samRddha evI dezanAno AraMbha karyo. tyAM birAjamAna prabhunI pAse dezanA zravaNa karavA AvelA aneka lokoe dIkSA grahaNa karI. kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja caturvidha saMgha rUpa tIrthanI sthApanA karI. prabhue caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyika rUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM). prabhunA zAsananA sAdhu-sAdhvIjIomAM suAkheyatA Adi guNone lIdhe teone dhamapadeza sugama hato. kuMthunAtha bhagavaMtane rU5 gaNa ane 35 gaNadharo thayA. (samavAya ane tirthodgArita pannAmAM gaNa ane gaNadhara saMkhyA 37 batAve che. uttarAdhyayana - bhAva vijayajI kRta vRttimAM A saMkhyA 30nI batAve che.) prabhunA prathama ziSyanuM nAma "svayaMbhU" hatuM. prathama ziSyAnuM nAma "aMjU (aMjUkA)" hatuM. prabhunI utkRSTa saMpadAzramaNonI 60,000, zramaNIonI 60,600, zrAvakonI 1,79,000 ane zrAvikAonI 3,81,000nI hatI. A prakAranA caturvidha saMghayukta prabhue vihAra karyo. kuMthunAtha prabhunA ziSyomAM 9,100 avadhijJAnI, 8, 100 mana:paryavajJAnI, 3, 232 kevaLajJAnI muni, 670 cauda pUrvI, 5,100 vaikriya labdhira ane 2,000 vAdI munionI utkRSTa saMpadA thaI. bIjA mate 2,500 avadhijJAnI, 3,340 mana:paryavajJAnI, ,200 kevaLajJAnInI saMpadA hatI. prabhu 23,750 varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM 16 varSa chaghastha rUpe pasAra karyA. 23,734 varSa kevaLajJAnI rUpe vicaraNa karyuM. kula 95,000 varSanuM pUrNa Ayu kuMthunAtha prabhue bhogavyuM. prabhu AyuSya pUrNa thavAmAM eka mAsa bAkI hato tyAre 1,000 munivaro sAthe sameta zikhara parvata para gayA. tyAM anazana svIkAryuM. eka mAsanuM anazana tapa pUrNa thayuM tyAre vaizAkha vada ekama (gujarAtI caitravada-1)no divasa hato. te divase kRtikA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre tatra sthita sarva munivaro sAthe kuMthunAtha prabhu mokSe sidhAvyA. devendroe prabhunA nirvANano mahotsava karyo. kuMthunAtha prabhunA nirvANa bAda eka caturtheza palyopamamAM eka hajAra karoDa varSa bAkI hatA. tyAre aDhAramAM tIrthakara aranAtha prabhu thayA. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 447, 114, 907, sama 49, 53, 24, 108, 111, 113, 190, 170, 174, 263, 366, 268, 270, 271, 274, 276, 279, 284 thI 286, 288, 289, 291, 294 thI 297, 299, 302, 304, 306, 308, 310, 31ra, 313, 315 thI 317, 319, 3ra0; - bhaga. 794; Ava.mU. 5, 42; Ava.ni. 182, 209 thI 236, 239, 249, 254, 255, 258, 262, 264, 265, 267, 270, 271, 293, 305 thI 307, 311, 319, 320, 325, 328, 371, 374, 377, 379, 381, 383, 386, 389 thI 401, 415 (nI vRtti), 417, 1088; Ava yU. 157, 215, 217, 220, 228; Ava.ma.vR- 208 thI utta.mU. 518 + . utta.bhAva... 367 thI 368; tityo. 330, 348, 363, 406, 451, 40, 480, 259 kalpa. 174; naMda. 19; - -- >> - Jain international Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 Agama kathAnuyoga-1 (18) bha ara_kathAnaka (sAtamA cakravartIrUpe tathA bola saMgraha yukata) A avasarpiNImAM jaMbUDhIpanA bharatakSetramAM aDhAramAM tIrthakara zrI aranAtha bhagavaMta thayA. teo bharata kSetramAM thayelA bAra cakravartImAMnA sAtamAM cakravartI paNa hatA. temaNe pUrvanA manuSyabhavamAM "sudarzana" nAme mAMDalika rAjA hatA. (uttarAdhyayana bhAva vijayajI kRt. vRtti, triSaSThI zalAkA puruSa caritra AdimAM temanuM "dhanapati" nAma che.) 0 sudarzana (athavA dhanapati) rAjAno bhava : A ja jaMbUDhIpanA pUrvavideha kSetramAM sItA nadInA kAMThe vatsa nAmaka vijaya che. temAM susImA nAmanI moTI nagarImAM saMpattinI sImArUpa ane sArA darzanavALo evo sudarzana nAme eka mAMDalika rAjA hato. teNe A asAra saMsArathI virakta thaIne koI vakhate saMvara nAmanA muninI pAse dIkSA lIdhI. ahaMdubhaktirUpa mukhya evA keTalAMka sthAnonI ArAdhanA karatA karatA te rAjarSie tIrthaMkara nAma karmanuM upArjana karyuM. lAMbA samaya sudhI te rAjarSie tIvra tapazcaryAo karI, uttama evA vratanI paripAlanA karI, vividha sthaLe vicaraNa karyuM. kALadharma pAmIne navamAM maiyeyakamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM 31 sAgaropamanuM deva Ayu bhogavyuM. 0 bhaarano janma : devatAnA bhavathI cyavIne teo A ja bharatakSetranA gajapura (bIjuM nAma hastinApura) nagarImAM jenuM darzana paNa lokone AnaMda ane harSane denAruM hatuM. tevA sudarzana rAjA hatA. tene devakanyA jevI suMdara evI devI nAmanI eka patnI hatI. phAgaNa suda bIjane divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre devalokanuM AyuSya pUrNa karI, tyAMthI cyavIne A devI rANInI kukSimAM bhagavaMta aranAtha putra rUpe utpanna thayA. traNa jJAnanA dhAraka evA A prabhu cyavana pAmyA tyAre devI mAtA gaja-vRSabha Adi cauda mahAsvapnone joIne jAgyA. dhIre dhIre sukhapUrvaka garbha paNa vRddhine pAmyo. garbhAvasthA pUrNa thaI tyAre - mAgasara suda dazamanA divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre gajapura nagaramAM bhoaranAthano janma thayo. naMdAvartanA lAMchana (cinha)vALA ane suvarNanI prabhA samAna deDavALA putrane jyAre "devI mAtAe janma Apyo tyAre chappana dikakumArIoe AvIne tenuM sUtikarma Adi karyA, sarve indroe AvIne prabhuno janmAbhiSeka mahotsava karyo saudharmendrae prabhunI stuti karI. rAjAe paNa putranA janmano mahA mahotsava karyo. prabhu jyAre mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre devI" mAtAe svapnamAM saMpUrNa ratnanuM banela, ati suMdara, khUba ja moTA pramANavALuM Araka (ArAvALuM cakra) joyela. tethI prabhunuM nAma "ara" rakhAyuM bIjo artha e ke, sarvottama ane mahAsatvazALI kuLamAM tenI abhivRddhi (vaMzAdinI vRddhi) karanArA hovAthI teo "ara" kahevAya che. 0 bhaaranAthanuM gRhasthajIvana ane rAjavIpaNuM : kAzyapa gotrIya prabhu aranAtha kALakrame vRddhi pAmavA lAgyA. trIza dhanuSanI kAyA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha-ara-kathA 147 (UMcAI)vALA prabhu jyAre yauvana vayane pAmyA tyAre sudarzana rAjA evA pitAnI AjJAthI aneka kanyA sAthe temanA vivAha thayA. aranAtha prabhune janmathI 21,000 varSa purA thayA tyAre pitAnA AdezathI rAjyanI dhurA saMbhALI. e rIte 21,000 varSanI kumAra avasthA pUrNa thayA bAda teo mAMDalika rAjA banyA. mAMDalika rAjA rUpe aranAtha prabhu 21,000 varSa rahyA tyAre temanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. gaganacArI cakraratnane anusaratA prabhue cha khaMDane jItI lIdhA. teo cakravartI rAjA banyA. sUryazrI nAmanA strIratna sahita bIjA tera ratnonA svAmIpaNAMne pAmelA evA bhAaranAtha caudaratna ane navanidhinuM Adhipatya bhogavatA 21,000 varSa cakravartIpaNe rAjyAvasthAmAM rahyA. e rIte prabhue kula 42,000 varSa sudhI rAjyAvasthAmAM pasAra karyA. abhukta yogI jema bhojana grahaNa kare tema anAsaktapaNe temaNe cakravartInI lakSmI ane vaibhavano anAsakta bhAve upabhoga karyo. 0 bha0 aranAthanI dIkSA : aranAtha prabhu 63,000 varSa gRhasthapaNAmAM rahyA. eka varSa bAkI rahyuM tyAre lokAMtika devoe AvIne kahyuM ke, he nAtha ! Apa tIrthanuM pravartana karo. traNa jJAnanA dhAraka prabhue avadhijJAna vaDe potAnA dIkSAno avasara jANyo. eka varSa paryata dAna ApI, potAnA putra araviMdane rAjya soMpI "nivRttikarA" nAmanI zibikAmAM besIne suraasura rAjA AdithI parivarelA prabhu gajapuranagara bahAranA sassAmravanamAM pahoMcyA. mAgasara suda agiyArasanA divase, chaTha tapa yukta evA prabhue divasanA pAchalA praharamAM potAnI vayanI pAchalI avasthAmAM temaja revatI nakSatramAM caMdramAMno yoga prApta thayo tyAre 1,000 puraSo sahita dIkSA grahaNa karI. viSayo (indriya dharma) ane SakhaMDa bhAratanA samagra sAmrAjyano parityAga karIne nIkaLelA evA prabhue jevuM vrata uccAraNa karyuM (dIkSA grahaNa karI ke turaMta ja tene cothuM mana:paryava jJAna utpanna thayuM. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase aranAtha bhagavaMtane prathama bhikSA prApta thayelI. rAjapura nagaramAM aparAjIta nAmanA gRhapatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI-bhikSAdAna karyuM. prabhue magadha rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa tapatA traNa varSa sudhI prabhu chadmasthapaNe rahyA. traNa varSa bAda prabhu pharI pAchA gajapura nagaranI bahAranA sahastrApra vanamAM padhAryA (ke je vanamAM prabhue dIkSA grahaNa karelI) tyAM ekarAtrikI pratimA dhAraNa karIne rahyA. prabhue tyAre chaTThano tapa karelo hato. kArataka suda bArasane divase, prAtaHkALe sUryodaya samaye revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre aMbaka (Amra) vRkSanI nIce prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM. devatAoe AvIne prabhunA nANa kalyANakano mahotsava unco. paramAtmAne mATe samavasaraNanI racanA karI. prabhue pUrva dhArethI praveza karI 360 dhanuSu UMcA caityavRkSanI pradakSiNA karI, pachI dharma siMhAsana para beThA. pUrvAbhimukha beThelA prabhue ekayojanamAM saMbhaLAtI evI vANI vaDe, sarva jIvo Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 Agama kathAnuyoga-1 potapotAnI bhASAmAM samajI zake te rIte dharmadezanA devAno AraMbha karyo. te dharmadezanA sAMbhaLIne aneka lokoe dIkSA grahaNa karI. kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja caturvidha saMgharUpa tIrthanI sthApanA karI. caturyAma dharmarUpa zramaNa dharmanI prarUpaNA karI. sAmAyikarUpa cAritra pravartAvyuM. prabhunA zAsananA sAdhu-sAdhvIjIo suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAvALA hovAthI teone mATe dharmopadeza pAmavo ati sugama hato. aranAthasvAmIne 33 gaNa ane 33 gaNadhara thayA. prabhunA prathama ziSyanuM nAma "kuMbha" hatuM. "rakSitA" prabhunA prathama ziSyA hatA. prabhunA caturvidha saMghanI utkRSTa saMpadA A pramANe hatI pa0,000 zramaNo, 70,000 zramaNIo, 1,84,000 zrAvako ane 3,72,000 zrAvikAo. aranAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 2,600 avadhijJAnI, 2,551 mana:paryavajJAnI 2,800 kevaLajJAnI muni, 610 cauda pUrvI, 7,300 vaikriya labdhidhara ane 1,600 vAdI munionI utkRSTa saMpadA thaI. A rIte prabhu 21,000 varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM traNa varSa teoe chaghastha rUpe pasAra karyA ane 20,997 varSa prabhue kevaLajJAnI avasthAmAM vicaraNa karyuM. kumAra avasthA, rAjyAvasthA ane zramaNa paryAya ema badhuM maLIne 84,000 varSanuM pUrNa Ayu paramAtmAe bhogaveluM. jyAre prabhue potAno nirvANakALa nikaTa che. tema jANyuM tyAre prabhu sameta zikhara nAmanA parvata para padhAryA. tyAM 1,000 munio sahita anazana svIkAryuM. eka mAsanA nirjaLa - upavAsa bAda, mAgasara suda dazamane divase revatI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre mahAnaMda pada rUpa mokSe sidhAvyA. e rIte aranAtha svAmI kula 84,000 varSanuM Ayu pUrNa karI nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. indro sahita devoe AvIne prabhuno nirvANa mahotsava karyo. aranAtha prabhunA nirvANa bAda eka hajAra karoDa varSe ogaNIsamAM tIrthakara zrI mallinAtha svAmI thayA. 0 Agama saMdarbha :ThA. 116, 447, 114, 907; sama 49, 5, 54, 99, 263, 266, 268, 270, 271, 274, 276, 279, 284 thI 286, 288, 289, 22, 294, 25, 297, 299, 302, 304, 306, 308, 310, 312, thI 317, 320; bhaga 794; Ava ma 5, 43; Avani 182, 209 thI 236, 239, 249, 254, 255, 258, 263, ra65, 268 thI ra71, 275, 294, 30ra, 305 thI 307, 311, 319 thI 321, 325, 329, 341, 371, 374, 377, 379, 381, 383, 386, 389 thI 399, 401, 415 (nI vRtti), 1088; Ava.cU.1-pR. 157, 215, 217, 218, 220; Ava mA 237 thI 243; utta. 119 + vR. utta.bhAva. 368; naMdI. 19; kalpa. 173; titvo. 330, 331, 341, 363, 393, 406, 45ra, 481, papa9; - 4 - 4 - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA 149 (19) bhamallikathAnaka : - kathAno mukhya Agama saMdarbha :- nAyAdhammakahA - kathAnA bola saMgraha - saMdarbha :- 1. samavAya 2. Avazyaka 3. tirthogAlita A avasarpiNImAM A jaMbUlIpanA bharata kSetramAM ogaNIsamAM tIrthakara bhagavaMta zrI mallinAtha thayA. teo pUrvabhavamAM mahAbala nAme mAMDalika rAjA hatA. 0 bha0 mallino pUrvabhava : te kALe ane te samaye A ja jaMbUdvIpanA mahAvideha kSetramAM merU parvatanI pazcima dizAmAM niSadha nAmaka varSadhara parvatanI uttara dizAmAM, sItodA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM, sukhAvaha vakSaskAra parvatanI pazcima dizAmAM ane pazcima lavaNa samudranI pUrva dizAmAM salilAvatI nAmanI vijaya hatI. te salilAvatI vijayamAM nava yojana vistAravALI thAvat pratyakSa devaloka samAna lAgatI vItazokA nAmanI rAjadhAnI hatI. te vItazokA rAjadhAnInA izAna khUNAmAM indrakuMbha nAmaka eka udyAna hatuM. te vItazokA rAjadhAnImAM bala nAmano rAjA hato. tene dhAriNI vagere 1,000 rANIonuM aMtaHpura hatuM. koI samaye siMhanuM svapna joIne te dhAriNI rANI nidrAmAMthI jAgyA - yAvat - mahAbala nAmanA putrane janma Apyo. (samavAya - sUtra ra74 mujaba bha mallinA pUrvabhavanuM nAma naMdana hatuM.) - yAvat - te bALaka bAlyAvasthA pUrNa karIne - yAvat - te bhoga bhogavavAmAM samartha thayo. tyAra pachI mAtA-pitAe te mahAbalanA eka ja divase samAna kuLa ane vaya vALI kamalazrI Adi pa00 rAjakanyAo sAthe pANigrahaNa karAvyuM. 500 prAsAda, 500 pramANa dAya prApta thayo - yAvat - manuSyabhava saMbaMdhi kAmabhogono bhogopabhoga karatA samaya vyatIta karavA lAgyA. te kALa ane te samayamAM indrakuMbha udyAnamAM sthaviro padhAryA. parSadA dharma zravaNa mATe nIkaLI. bala rAjA paNa nIkaLyo. dharmanuM zravaNa ane grahaNa karI haSTa-tuSTa thaIne Wvirone traNa vakhata pradakSiNA karI, vaMdanA-namaskAra karyA. vaMdanA-namaskAra karIne A pramANe kahyuM ke, "huM bhagavan! huM nigraMtha pravacananI zraddhA karuM chuM -- yAvat - ahIM eTaluM vizeSa ke mahAbala kumArano rAjyAbhiSeka karIza. tyAra pachI Apa devAnupriyAnI pAse muMDita thaI, gRhavAsano tyAga karI anagAratva svIkArIza. he devAnupriya ! jema anukULa lAge tema karo - yAvat - agiyAra aMgonA jJAtA thayA. ghaNAM varSo sudhI zramaNa paryAyanuM pAlana karIne cAra parvata para AvIne eka mAsanuM bhakta pratyAkhyAna karIne balarAjA siddha thayA. tyAra pachI koI samaye mahAbala rAjAnI patnI rANI kamala zrI svapnamAM siMha joIne jAgI - yAvat - teNIe balabhadra nAmanA kumArane janma Apyo. je kALakrame yuvarAja thaI gayo. 0 mahAbala rAjA ane tenA mitro : te mahAbala rAjAne cha priya bALamitro ke je rAjA hatA - te A pramANe :- 1. acala, 2. dharaNa, 3. pUraNa, 4. vasu, 5. vaizramaNa ane 6. abhicaMdra. A mitronA janma paNa mahAbalanA janmanI sAthe sAthe thayo. moTA paNa sAthe-sAthe thayA. dhULamAM paNa sAthe Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 Agama kathAnuyoga-1 rakhyA. lagna paNa badhAMnA eka samaye thayA. bALabaccAvALA thayA. te badhAM paraspara anurakta hatA. ekabIjAne anusaravAvALA hatA. samAna icchA-vRttivALA hatA. ekabIjAnA hitAkAMkSI hatA, ekabIjA pratye prItivALA hatA. potapotAnA kartavya-cogya kAryo karatA karatA samaya vyatIta karatA hatA. A prakAre samaya vyatIta karatA, te badhAM rAjA koI eka samaye eka sthAne bhegA thayA. tyAre paraspara teoe evo vicAra karyo ke, he devAnupriyo ! ApaNA sukhanuM kAma hoya ke duHkhanuM ApaNe pravajyA levI hoya ke paradezagamana karavuM hoya. AvA prakAranuM koIpaNa kArya hoya to ApaNe badhAM eka sAthe maLIne te kAryane karIzuM. Avo nirNaya karI teo paraspara vacanabaddha thayA. 0 mahAbala ane tenA mitronI dIkSA : te kALa ane te samaye indra kuMbha udyAnamAM sthaviro padhAryA. parSadA nIkaLI. mahAbalarAjA paNa dharmane zravaNagrahaNa karIne hRSTa-tuSTa thayo. vizeSa eTale ke, che bALamitrone pUchI lauM ane baLabhadrakumArano rAjyAbhiSeka karI dauM - yAvat - te cha bALa mitrone pUche che. tyAre te cha e bALamitroe mahAbala rAjAne evuM kahyuM ke, huM devAnupriya ! jo tame dIkSA levA icchatA ho to amAre bIjuM koNa AdhAra ke avalaMbana che ? ame paNa dIkSA grahaNa karIzuM. tyAre te mahAbala rAjAo te cha bAlamitrone A rIte kahyuM ke, jo tame paNa mArA sAthe dIkSita thavA icchatA ho, to potapotAnA rAjyamAM jaI, tamArA rAjyone potapotAnA jayeSTha putrone soMpIne, tyAra pachI puruSa sahastravAhinI zibikAomAM besIne mArI pAse Avyo. te badhAM paNa mahAbale kahyA pramANe kArya niSpanna karIne AvyA. mahAbala rAjA mitrone joIne khuza thayo. saMtuSTa thayo. pachI kauTuMbika puruSone bolAvIne - yAvat - balabhadrakumArano rAjyAbhiSeka kare che - yAvat - balabhadra rAjAne pUchayuM. tyAra pachI te mahAbala rAjA potAnA cha e bAlamitro sAthe maDAnuM ddhiyukta utsava Adi samArohapUrvaka dIkSita thayo. teNe agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. aneka upavAsa, chaTha, aThama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa, ardha mAsakSamaNa Adi vividha prakAranI tapasyAo dvArA potAnA AtmAne bhAvita karato vicaravA lAgyA. 0 mahAbala rAjarSino mAyAyukta tapa : - tyAra pachI eka sthAne ekaThA thayelA te mahAbala Adi sAte sAdhu bhagavaMtone koI vakhate paraspara vAta karatA evo vicAra Avyo, he devAnupriyo ! ApaNAmAMno je koI eka tapa vizeSane svIkAraze, ApaNe badhAM te ja tapa vizeSane AdarIzuM A prakArano nizcaya karIne paraspara ekabIjAe A saMkalpano svIkAra karyo. svIkAra karIne teo sarve upavAsa, chaTha, aThama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa, ardha mAsa kSamaNa, mAsakSamaNa Adi vividha tapasyA vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. tyAra pachI mahAbala aNagAra sivAyanA bAkInA cha aNagAra jyAre upavAsa karatA tyAre mahAbala aNagAra chaThano tapa karatA hatA. jo bAkInA cha aNagAra Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA 151 chaThano tapa karato to te vakhate mahAbala aNagAra aThama tapa karatA hatA. A rIte jyAre bIjA aThama tapa kare tyAre mahAbala aNagAra cAra upavAsa kare ityAdi pariNAme A prakArano (mAyAyukta) tapa karavAne kAraNe mahAbala rAjarSie strI nAma gotrakarmanuM upArjana karyuM. 0 mahAbala rAjarSi dvArA tIrthakara nAmakarma upArjana : (vizuddha tapa ArAdhanAne lIdhe) nimnokta vIza sthAnonI vAraMvAra ArAdhanA- AsevanA karavAne kAraNe mahAbala rAjarSie tIrthaMkara nAma gotra, karmanuM paNa upArjana karyuM. 1. arihaMta vatsalatA, 2. siddha vatsalatA, 3. pravacana vatsalatA, 4. guru vatsalatA, 5. sthavira vatsalatA, 6. bahuzruta vatsalatA, 7. tapasvI vatsalatA, 8. niraMtara jJAnopayoga 9. darzana vizuddhi, 10. vinayasaMpannatA, 11. Avazyaka (kriyAo vidhi - bahumAna sahita karavI), 12. zIla-uttara guNa, vrata-mULaguNa (A zIla ane vratanuM niraticAra pAlana karavuM te) 13. kSaNalava, 14. tapa, 15. tyAga, 16. vaiyAvacca, 17. samAdhi, 18. apUrva jJAna grahaNa, 19. zruta bhakti, 20. pravacana prabhAvanA. (vIze sthAnakanI vyAkhyA nAyAdhamakahA sUtra 77 thI 79nI vRttimAM che, Avazyaka niryukti 179, 180, 181nI vRttimAM ane niyukti avamUrNimAM paNa che. je ame RSabhadevanA kathAnakamAM ApelI che) -(A vIza sthAnakamAM Avazyaka cUrNi AdimAM zIla ane vrata sthAnaka 12ne jUdA gaNe che ane 17mAM samAdhi sthAnakane kSaNalava, tapa, tyAga ane vaiyAvacca sAthe joDe che. jemake tapa samAdhi, tyAga samAdhi e pramANe). - (vartamAna kALe A vIza nAmomAM ghaNA parivartana jovA maLe che.) - (triSaSThI zalAkA puruSa caritramAM 1. arihaMta, 2. siddha, 3. pravacana, 4. guru/AcArya, 5. sthavira, 6. bahuzruta/upAdhyAya, 7. tapasvI/sAdhu, 8. jJAna, 9. darzana, 10. vinaya, 11. cAritra Avazyaka, 12. zIla + vrata, 13. sasalava/samAdhi 14. tapa, 15. dAna, 16, vaiyAvacca 17. saMyama, 18. abhinava jJAna, 19. zrata ane 20. tIrtha/prabhAvanA e rIte vIza sthAnako jaNAvyA che) A vIza sthAnakonI ArAdhanA vaDe (A - A vizamAMnA koIpaNa kAraNa vaDe) jIva tIrthakara nAma, gotra, karmanuM upArjana kare che. 0 mahAbala Adi rAjarSionI tapazcaryA : tyAra pachI te mahAbala Adi sAte aNagAre eka mAsika bhikSu pratimA - yAvata. - eka rAtrikI bhikSu pratimAnI upAsanA pUrvaka vicaraNa karyuM. tyAra pachI te mahAbala Adi sAte aNagAre kSullaka siMha niSkrIDita tapa karma svIkAryuM. tyAra pachI te mahAbala vagere sAte aNagAre be varSa ane aThAvIza divasamAM puro thato evA laghusiMhaniSThItatapanI yathAsUtra - yAvat - AjJAnusAra ArAdhanA karIne jyA sthavira bhagavaMto birAjamAna hatA tyAM AvyA. AvIne sthavira bhagavaMtone vaMdanA-namaskAra karIne nivedana karyuM ke, he bhagavaMta! ame mahAsiMhaniSkrIDita tapokarma karavAnI icchA rAkhIe chIe. tyAra pachI te mahAbala Adi sAte aNagAra mahAsiMhaniSkrIDita tapane sUtrAnusAra - yAvat - ArAdhanA karIne jyAM sthavira bhagavaMta che tyAM AvyA, AvIne sthavira bhagavaMtone vaMdana-namaskAra karyo. pachI ghaNAM ja upavAsa, chaTTha, aThama yAvat Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 mAsakSamaNano tapa karavA vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. AvA prakAranI ugra tapazcaryAnA phaLa svarUpa mahAbala Adi sAte aNagAro zarIrathI zuSka, kRza thaI gayA. teonA zarIra mAMsa rahita, kaDakaDa karatA hoya tevA, hADakAM ane cAmaDAnA AvaraNa mAtra, kRza, dhamanI jevA thaI gayA. skaMdaka RSinA varNana anusAra jANavA (juo skaMdaka kathAnaka) pharka mAtra eTalo ke, sthavironI AjJA prApta karIne dhIme dhIme cAru nAmanA parvata para caDhe che. caDhIne - yAvat - be mAsanI saMlekhanA dvArA AtmAne tapAvatA (jhosaNA karatA) 120 bhaktanA anazana pUrvaka coryAzI lAkha varSano zramaNa paryAya pALIne, coryAzI lAkha pUrva varSanuM samasta Ayu bhogavIne jayaMta vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. jayaMta vimAnamAM keTalAMka devonI batrIza sAgaropamanI sthiti (AyuSya) hoya che. tyAM mahAbala rAjarSi sivAyanA cha (rAjarSi) devonI sthiti batrIza sAgaropamathI kaMIka nyUna hatI. mahAbala (rAjarSi) devanI sthiti paripUrNa batrIza sAgaropamanI hatI. 0 mahAbala devanA cha mitra devono manuSya bhava :- tyAra pachI mahAbala deva sivAyanA cha devonA devaAyu - devabhava ane devasthitino kSaya thavAthI aMtara rahitapaNe devalokathI cyavIne A ja jaMbudvIpanA bharatakSetramAM vizuddha mAtA-pitAnA vaMzavALA rAjakULomAM pratyeka pRthak-pRthak putrarUpe utpanna thayA 1. ikSvAkurAjapratibuddhi, 2. aMgarAjacaMdracchAya, 3. kAzIrAja-zaMkha, 4. kuNAlAdhipatirUpI (rukamI), 5. kururAjaadInazatru ane 6. paMcAlAdhipati-jitazatru. 0 bhamallinuM cyavana (garbhAvataraNa) :- tyAra pachI jyAre sUryAdi graho potAnA uccasthAnamAM hatA, dizAo saumya, aMdhakAra rahita vizuddha hatI, pakSIo dvArA jayasUcaka zabdArava thaI rahyo hato, vAyu pRthvIno sparza karato evo anukULa vahI rahyo hato, UbhA pAkathI pRthvI harIbharI thayelI hatI, jenA kAraNe prajAjana AnaMdamagna thaIne vividha prakAranI krIDAomAM rata hatA, tyAre (te kALuM) ardharAtri (madhyarAtri) samaye azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre hemaMta Rtuno cotho mAsa, AThamo pakSa arthAt phAgaNa suda cothanA divase, jayaMta vimAne saMpUrNa batrIza sAgaropamanuM AyuSya bhogavyA bAda A ja jaMbudvIpanA bharata kSetramAM mithilA rAjadhAnImAM kuMbhaka (kuMbha) rAjAnI patnI prabhAvatI rANInI kukSimAM te mahAbala rAjA (deva)no jIva deva saMbaMdhi AhAra-bhava ane zarIranI sthitino aMta karIne putrIrUpa garbhapaNe utpanna thayA. prabhune garbhotpatithI traNa jJAna hatA. 152 - je rAtrie bhamalli prabhAvatI mAtAnI kukSimAM utpanna thayA, te rAtri e te prabhAvatI rANI gaja-vRSabha Adi cauda mahAsvapnone joIne jAgyA. potAnA pati kuMbharAjAne svapnanI vAta karI, svapna pAThakone pUchayuM - yAvat - prabhAvatI rANI vipula bhogopabhogane bhogavatI samaya vyatIta kare che. tyAra pachI te prabhAvatI devIne garbhAvasthAnA traNa mahinA purA thayA tyAre AvA prakArano dohada (icchA) utpanna thaI - te mAtAo dhanya che, je jala ke sthalamAM utpanna, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamalli-- kathA vikasita, raMgaberaMgI aneka puSpo ane tenI mALAo vaDe sArI rIte AcchAdita, sajAvelI zayyA para bese che, sukhapUrvaka suve che, temaja parama sukhadAka sparzavALA, darzanIya, tRptikAraka, mahAsurabhigaMdha guNavALA pudgalorna phelAvanAro gulAba, mallikA, caMpaka, azoka, punnAga, nAga, maravo, damanaka ane suMdara anavadya nirmaLa kubjaka puSpo dvArA nirmita eka advitIya zrIdAmakAMDane sUMghatI evI potAnA dohadanI pUrti kare che. tyAra pachI te prabhAvatI devInA AvA prakAranA utpanna dohadane jANIne najIkamAM rahenArA vANavyaMtara devoe turaMta ja jala ane sthalamAM utpanna paMcavarSI puSpa kuMbha pramANa ane bhArapramANa arthAt ghaNA adhika parimANamAM lAvIne kuMbha rAjAnA bhavanamAM rAkhyA. tenI sAthe ja eka khUba moTo bhAre - yAvat - surabhigaMdhathI yukta zrI dAmakAMDane paNa rAkhe che. tyAre te prabhAvatI devIe jaLa ane sthaLanA vikasita paMcavarNI prabhUta puSpo dvArA potAnA dohadanI pUrti karI ane tyAra pachI te prazasta dohadavALI, saMmAnanIya dohadavALA, saMpanna dohadavALA, saMpUrNa dohadavALA, saMprApta dohadavALA prabhAvatI devI manuSya yogya vipula bhogone bhogavatI samaya vitAvavA lAgI. 0 bha mahino janma : 153 tyAra pachI sukhapUrvaka navamAsa ane sADA sAta rAtri-dinano samaya vyatIta thayo, hemaMta Rtuno pahelo mahino, bIjuM pakhavADIyuM arthAt mAgasarano zukala pakSa Avyo tyAre te mAgasara suda agiyArasane divase madhyarAtrimAM azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre badhAM graho potAnA ucca sthAnamAM sthita hatA yAvat prajAjano pramudita thaIne Amoda pramodamAM nimagna hatA tyAre ArogyavatI te prabhAvatI devIe ArogyapUrvaka nirogI evA ogaNIsamAM tIrthaMkarano mithilA nagarImAM janma Apyo. te kALa te samayamAM adholokavAsinI ATha pradhAna dikkumArikAo vagere e RSabhadeva prabhunA janmotsavanI mAphaka janmotsava karyo. tenuM samasta varNana (jaMbudvIpa prajJatithI) bhaRSabha kathAnaka anusAra jANI levuM. pharka mAtra eTalo che ke, ahIM nagarI mithilA, rAjA kuMbhaka ane rANI prabhAvatInA nAmono ullekha karavo - yAvat - naMdIzvara dvIpamAM mahotsava karyo (tyAM sudhI jANavuM) aneka bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo dvArA janmotsava saMpanna thaI gayA pachI kuMbhaka rAjAe prAtaHkALa thatA nagara rakSakone bolAvyA. jAta karma karyuM - yAvat nAmakaraNa karyuM. 0 bha 'malli" nAma kema paDyuM ? bhagavaMta jyAre mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre te putrInI mAtAne puSpothI AcchAdita zayyA para besavA - sUvA AdinI IcchA utpanna thayelI. tethI amArI A putrInuM nAma malli thAo. (Avazyaka niyukti 1089mAM paNa jaNAve che ke-) bhagavaMta mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre sarvaRtuonA uttama sugaMdhI phUlonI mALA para suvAno mAtAne dohada thayo, devatA dvArA te pUrNa karAyo, tethI tenuM 'malli" nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke, pariSaha Adi malane jItavAthI prAkRtazailI anusAra tathA chaMdAnusAra 'malli'" kahevAya che athavA sarve pariSaha malla ane rAgadveSane haNyA hovAthI 'malli' kahevAyA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 Agama kathAnuyoga-1 0 bhamaNinuM yuvAna thavuM : kAzyapa gotranA A bhagavaMta mallino varNa nIla hato. temanuM lAMchana (cinha) kuMbha (kaLaza) hatuM. evA e bhamalli pAMca dhAyamAtAo dvArA pAlanapoSaNa pAmIne - yAvat - sukhapUrvaka vRddhi pAmavA lAgyA. devalokathI AvelI, uttama zobhAvALI te bhagavatI mali dAsa-dAsI ane pIThamaIka AdithI gherAyelI evI vRddhine prApta thaI rahI hatI. teNInA vALa kALA, AMkho suMdara, hoTha biMba phaLa samAna lAla ane dAMtonI paMkti ujvaLa hatI. kamaLanA puSpanI sadaza teNInuM zarIra atyaMta komaLa hatuM. tenA zvAsocchavAsa puSpa gaMdha samAna sugaMdhI hatA. tyAre te videhavara rAjakanyA malli bAlyAvasthAne pAra karIne yogya kaLAothI suzikSita thayA. yuvAvasthAne prApta karIne kramazaH yauvana ane lAvaNyathI yukta sarvotkRSTa zarIra saMpadAvALA thayA. teNInI UMcAI (kAyA) pacIza dhanuSu hatI. 0 malli dvArA mohanagRha nirmANa : - 100 varSanA AyuSyamAM thoDo samaya bAkI hato tyAre rAjakanyA malie avadhijJAna vaDe jANyuM ke teNInA pUrvabhavanA cha bALamitro (atyAre) 1. ikvAku rAjapratibuddhi, 2. aMgarAja caMdracchAya, 3. kAzIrAja zaMkha, 4. kuNAlAdhipati rukima, 5. kururAja adInazatru ane 6. paMcAlAdhipati-jitazatru rUpe utpanna thayA che. tyAre bhamalie kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriyo ! tame azokavATikAmAM seMkaDo staMbhothI zobhAyamAna eka bhavya mohanagRhanuM nirmANa karo. te mohanagRhanA barAbara madhyamAM cha garbhagRha banAvo. te garbhagRhanI vaccovacca eka jAlagRha banAvo. te jAlagRhanA ati madhya bhAgamAM maNimaya pIThikA banAvo ane A kArya pUrNa karIne pachI mane sUcanA Apo. te kauTuMbika puruSoe paNa AjJA anusAra kArya pUrNa thayAnI jANa karI. tyAra pachI te maNimaya pIThikA para bhagavatI malie potAnA jevI ja samavayaska, svazarIra sadaza lAvaNyarUpa cauvana Adi guNopeta padma ane utpalothI AcchAdita sacchidra mastakavALI eka suvarNamayI pratimA banAvaDAvI, pratimA taiyAra thaI gayA pachI vipula manojJa azana, pAna, khAdima, svAdima taiyAra karAvI, te manojJa azanAdi AhAramAMthI rojeroja eka eka koLIyo laIne te padma tathA utpala AcchAdita sacchidra mastakavALI suvarNamayI pratimAnA te mastakanA uparanA bhAgamAM rahela chidramAM kSepa karatAkaratA samaya pasAra karI rahyA hatA. A prakAre padma-utpala AcchAdita sacchidra mastakavALI suvarNamayI pratimAmAM eka-eka kavala nAMkhavAthI temAMthI durgadha utpanna thatI hatI. te durgadha kevI hatI? marelA sApa jevI athavA marelI gAya jevI athavA marelA kutarA jevI, marelI bilADI jevI athavA marelA manuSya jevI, marela bheMsa jevI athavA marela udara jevI, marelA ghoDA, hAthI, siMha, vAgha ke cittA jevI. te durgadha hatI. marela, saDela, gaLela kIDAthI vyApta ane jAnavaro dvArA khavAyela koI mRta kalevara samAna durgadhavALI hatI. kRmionA samUhathI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamali-kathA 155 paripUrNa hatI. azuci, vikRta, virasa ane jovAmAM zuM te pratimA bIbhatsa ane DarAmaNI hatI? zuM te pratimAnI durgadha evA prakAranI hatI ? nA, te artha barAbara nathI. te dUrgadha ethI paNa vadhAre aniSThatara, aramaNiya, apriya, amanojJa ane amanAmatara hatI. 0-1 isyAkurAja-pratibuddhi adhikAra :pratibuddhi rAjAnI padmAvatI rANIno nAga mahotsava : te kALe te samaye kauzala nAmaka janapada hatuM. tyAM sAketa nAme nagara hatuM. tenA izAna khUNAmAM divya, kAmanApUrNa karanAra atizaya yukta eka vizALa nAgagRha hatuM. te sAketa nagaramAM pratibuddhi nAmaka ittvAku rAja raheto hato. tenI patnInuM nAma padmAvatI hatuM. sAma, daMDa, bheda Adi rAjanItiomAM kuzaLa ane niyavijJa subuddhi amAtya hato. koI vakhate te padmAvatI rANIno nAga mahotsava hato. nAga mahotsavano divasa Avyo tyAre te padmAvatI devI pratibuddhi rAjA pAse AvI, baMne hAtha joDI, mastake aMjali karI, daza nakha bhegA karI namaskAra karyo, jayavijaya zabdo vaDe vadhAvI A pramANe bolI, he svAmin ! kAle mAre nAgamahotsava che. huM te manAvavA mAMgu chuM. jo Apa AjJA Apo to huM te manAvavA jauM. Apa paNa A nAga mahotsavamAM padhAro. pratibuddhi rAjAe padmAvatI rANInI vAta sAMbhaLI, tyAra pachI pratibuddhi rAjA dvArA potAnI prArthanAno svIkAra thayo jANIne padmAvatI rANI khuza thaI saMtuSTa thaI. pachI padmAvatI devIe kauTuMbika paraSone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! kAle mAre nAga mahotsava che. to tame mAlAkArane bolAvIne ema kaho ke, kAle padmAvatI devIne nAga mahotsava che, to he devAnupriyo ! jaLasthaLamAM utpanna vikasita paMcavarNA puSpo ane tenI mALAo nAgagRhamAM pahoMcADo. sAthe eka mahAzobhA saMpanna zrIdAmakAMDa lAvavuM. tyAra pachI jala thala utpanna suvikasita paMcaraMgI puSpomAMthI banAvela haMsa, mRga, mayUra, krauMca, sArasa, cakravAka, madanalAla, kokila, IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, magara, viDaga, vyAla, kinnara, sasa, sarabha, amara, kuMjara, vanalatA, padmalatA vagerenA Azcaryajanaka citrothI zobhita, vaibhavazALI, mahApuruSone yogya vizALa puSpamaMDapa banAvo. tenI barAbara madhyamAM caMdaravAmAM eka mahAn (moTuM) - yAvat - potAnI surabhigaMdhathI vAtAvaraNane sugaMdhamaya banAvatuM evuM zrIdAmakAMDa laTakAvo. pachI padmAvatI rANInI pratikSA karatA tyAM beso. tyAre te kauTuMbika puruSoe e pramANe karyuM - yAvat - padmAvatI devInI pratikSA karatA tyAM beThA. tyAra pachI rAtrinA aMdhakArathI AcchAdita prabhAvALA - yAvat - sahasrarazmi dinakara tejathI dItimAnuM sUrya udita thayo tyAre te padmAvatI devIe kauTuMbika puruSone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! tame jaladIthI aMdarabahAra sugaMdhI jaLane siMcIne, sApha karIne, lIMpIne sAketa nagarane - yAvat - sugaMdhanI DabbI athavA vATikA jevuM karI do - bIjA pAse karAvo. A kArya karI-karAvIne pachI AjJApUrti thayAnI mane sUcanA Apo. teoe paNa tema karIne sUcanA ApI. tyAra pachI padmAvatI devIe pharI - bIjI vakhata kauTuMbika puruSone bolAvyA. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 Agama kathAnuyoga-1 bolAvIne teone A pramANe kahyuM, "he devAnupriyo ! tame jaldIthI teja cAlanAro - thAvat - yogya zreSTha ratha lAvo. teo paNa evo ja ratha lAvyA. * tyAra pachI padmAvatI devIe aMtaHpuramAM jaIne snAna karyuM - yAvat - dhArmika ratha para beThI. pachI potAnA parivAranI sAthe te padmAvatI devI sAketa nagaranA ati madhya bhAgathI nIkaLI. jyAM puSkariNI (vAva) hatI tyAM AvI, puSkariNImAM jaI snAna karyuM - vAva - parama cibhUta thaIne bhInI sADI paherIne puSkariNImAM utpanna kamaLone cUMTyA. pachI nAgagRha tarapha cAlI. - tyAra pachI padmAvatI devInI dAsa-cUDIo ghaNA puSpakaraMDaka, dhUpadhANA Adi hAthamAM laIne tenI pAchaLa-pAchaLa gaI. pachI te padmAvatI devI ghaNI RddhipUrvaka nAgagRhe AvI. nAgagRhamAM praveza karyo, mayUrapaMkhanI banelI mArjanI vaDe parimArjana karyuM - yAvat - dhUpa pragaTAvyo. pachI pratibuddhi rAjAnI pratikSA karatI tyAM beThI. pachI pratibuddhi rAjAe snAna karyuM. zreSTha hAthI para beTho, tyAre chatradhArIoe koraMTa puSponI mALAothI zobhita chatra rAjAnA mastaka para dhAraNa karyuM. cAmaradhArIoe zveta dhavala zreSTha cAmarothI viMjhavAno prAraMbha karyo. azva, gaja, ratha ane zUravIra yoddhAthI yukta caturaMgiNI senA tathA ghaNAM subhaTa, vidUSaka, ratha, page cAlanArA AdinA samUhanI sAthe sAketa nagaranA ThIka madhya bhAgathI nIkaLyo. nIkaLIne nAgagRhe pahoMcyo. tyAM pahoMcI hAthI parathI nIce utaryo. utarIne praNAma karyA. pachI te puSpamaMDapamAM pravezyo. pravezIne te mahAn (moTA) zrI dAmakAMDane jue che. 0 mallinA zrI dAmakAMDanI prazaMsA : te vakhate pratibuddhi rAjA te zrIdAmakAMDanuM ghaNAM samaya sudhI sUkSma dRSTithI nirIkSaNa kare che. tene nirakhIne te zrIdAmakAMDathI Azcaryacakita thaI subuddhi amAtyane kahyuM, he devAnupriya ! tame mArA dUta banIne ghaNAM gAma, Akara - yAvat - sannivezomAM jAo cho, aneka rAjA Izvara - yAvat - sArthavAho vagerenA gharomAM paNa jAo cho to A pahelA tame kyAMya AvuM zrI dAmakAMDa joyuM che evuM padmAvatI devInuM zrIdAmakAMDa che ? tyAre subuddhi maMtrIe pratibuddhi rAjAne kahyuM, hAM svAmI ! joyuM che. koI vakhate huM tamAro dUta banIne mithilA rAjadhAnImAM gayelo. tyAM meM kuMbha rAjAnI ane prabhAvatI devInI putrI mallinA varSagAMTha avasare divya evA zrI dAmakAMDane pahelA joyuM hatuM. te zrI dAmakAMDanI tulanAe A padmAvatI devInuM zrIdAmakAMDa lAkhamAM bhAga tulya paNa nathI. 0 mallinA rUpanI prazaMsA :- subuddhi amAtyanI A vAta sAMbhaLIne pratibuddhi rAjAe tene A pramANe kahyuM he devAnupriya ! te videhavara rAjakanyA mali (dekhAvamAM) kevI che? jenI varSagAMTha para banAvAyela zrI dAmakAMDanI tulanA padmAvatI devInuM zrIdAmakAMDa lAkhame bhAge paNa karI zake tema nathI. tyAre subuddhi maMtrIe ikvAkurAja pratibuddhine A pramANe kahyuM, he svAmI ! videhavara rAjakanyA mali supratiSThita kUrmapRSTha sadaza ramaNIya caraNavALI - yAvat - pratirUpa saMpanna che. (ityAdi varNana samajI levuM) 0 malli kanyA mATe pratibuddhinI lagnecchA :- subuddhi amAtyanI A vAta Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamaddhi-kathA 157 sAMbhaLIne zrIdAmakAMDa janita zobhAthI harSita thayela pratibuddhi rAjAe dUtane bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! tuM mithilA rAjadhAnI jA ane jene mATe rAjya paNa, cauchAvara karI zakAya, evI kuMbharAjA ane prabhAvatI rANInI putrI "rAjakanyA mallinI mArI patnI rUpe mAMgaNI karo. tyAre dUte pratibuddhi rAjAnI e vAta harSita ane saMtuSTa thaIne sAMbhaLI. pachI potAnA ghera Avyo. jyAM cAturghaTavALo ratha hato tyAM AvIne te rathane susajjita karAvyo. susajjita karAvyA bAda hAthI, ghoDA, ratha AdithI yukta senAne sAthe laIne, ghaNAM ja bhAMDa, viduSaka Adi sAthe nIkaLyo. nIkaLIne jyAM videha rAjya hatuM - mithilA rAjadhAnI hatI te tarapha cAlyo. 0-2 aMgarAjacaMdracchAya adhikAra : te kALe te samaye aMga nAmaka janapada hatuM. temAM caMpA nAmanI nagarI hatI. te caMpAnagarImAM caMdragjhAya nAmano aMgarAja hato. te nagarImAM annaka Adi samudrayAtrA karanAra potavaNika rahetA hatA. teo RddhimAnuM - yAvat - bIjA aneka lokothI parAbhava na pAme tevA hatA. temAM annaka zramaNopAsaka hato. je jIvAjIva svarUpano jJAtA hato. 0-annakanI samudayAtrA : te kALe (koI vakhate) ekaThA thayelA atraka Adi pota vaNikone paraspara vAta karatA evo vicAra utpanna thayo ke, (amArA mATe e) zreyakArI che ke ame gaNima, dharima, meya ane paricchedya Adi vastuo laIne potavAhanothI lavaNa samudranuM avagAhana karIe. e vAta badhAe sAMbhaLI ane svIkAra karyo. svIkAra karI gaNima, dharima, meya ane paricchedya vastuone lIdhI. laIne gADAM gADI sajAvyA. sajAvIne gaNima Adi vastuothI gADAM-gADI bharyA tyAra pachI zubha tithI, karaNa, nakSatra, muhurta Adi joIne vipula azana, pAna, khAdima, svAdima padArtho taiyAra karAvyA. taiyAra karAvIne mitra, jJAtijana, nijI-saMbaMdhi, parijana Adine AmaMtrita karI bhojana karAvyuM. pachI mitro, jJAtijana, nijI-saMbaMdhi, parijana Adine pUche che. pachI gADAgADI joDyA. joDIne caMpAnagarInI barAbara madhyamAMthI nIkaLyA. nIkaLIne jyAM gaMbhIraka potapaTTana (baMdara) che tyAM AvyA. AvIne gADAM gADI choDyA, potavahana sajAvyA. sajAvIne gaNima, dharima, meya ane paricchedya padArtho bharyA. sAthe sAthe cokhA, ghauM, tela, ghI, goLa, gorasa, pANI, vAsaNa, auSadhi, davA, ghAsa, kASTha, AvaraNa, paheravAnA vastra Adi bIjA aneka upayogI padArtho tathA potavAhanane yogya padArthothI potavAhana bharyuM. zubha tithI, karaNa, nakSatra, muhUrtane joIne, vipula azana, pAna, khAdima-svAdimane banAvyA. banAvIne mitra, jJAtijana, svajana, saMbaMdhi, parijana Adine bhojana karAvyuM. tyAra pachI te mitra-jJAtijana AdinI vidAya laI jyAM potasthAna (baMdara) hatuM. tyAM AvyA. te vakhate annaka Adi potavaNikonA mitro-jJAtijana Adie paNa teonuM iSTa, kAMta, priya, manojJa, manohara, udAra zabdothI abhinaMdana ane abhivAdana karatA zubha kAmanA vyakta karatA kahyuM, he Arya !, tAta !, bhAI !, mAmA !, bhANeja ! tame A samudra ' Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 Agama kathAnuyoga-1 bhagavAn thI surakSita thaIne dIrdhakALa jIvo, tamAruM kalyANa thAo, tamane arthano lAbha thAo. kRtakRtya thaI, roga-bAdhAdi rahita tamane ghera pAchA AvelA ame joIe. A pramANe kahIne teo tyAM saumya, snigdha-premabharI dRSTithI yukta, darzananI utsukatApUrvaka azrapUrNa nayanothI jotA. tyAM eka mUharta paryata beThA. - tyAra pachI puSpa arcana, balikarma pUjA, yAcakone dAna Adi kArya karyA bAda sarasa, rakta, caMdana, darTara vaDe (hAthanA) thApA mArIne, dhUpa-lepa Adi dvArA samudravAyu (devatA)nI pUjA karIne lAMbA kASTha-valayanA patavAra yathAsthAne goThavI, zIrSasthAna para zveta dhvajA pharakAvIne, mAMgalika vAdyonA dhvanipUrvaka, jayavijaya sUcaka pakSIonA zabda zakuna thatA, rAjAnI AjJA laI, mahAnuM utkRSTa siMhanAdanA dhvani ghoSamAM prakSubdha mahAsAgaranI dhvani samAna AkAza maMDalane vyApta karIne te annaka Adi potavaNika eka ja dizAmAM mukha rAkhIne naukAomAM ArUDha thayA. tyAre puSpamANavako (maMgala pAThako)e maMgala vacanonA uccAraNa karatA kahyuM ke, he potavaNiko ! tamane arthanI siddhi thAo, kalyANa sadA ApanI samakSa upasthita raho, tamArI yAtrAmAM sarva prakAranA vinono vinAza thAo. evuM A puSya nakSatra che, vijaya muhUrta che. prasthAna yogya dezakALa che. te vakhate maMgalapAThakonA e svastivacano sAMbhaLIne harSita-saMtuSTa thayela karNadhAra, kucchidhAra, garbhagRhamAM kAma karanAra sAyaMtriko sAthe te potavaNiko potapotAnA kAryomAM joDAI gayA. pachI vividha prakAranI vastu vaDe bharela ane pUrNa mukha naukAnA laMgara uThAvI, naukAne baMdhanamukta karI. tyAra pachI te baMdhanamukta naukA, vAyunA vegathI prerAIne jaLapravAhanA vegathI vAraMvAra ahIM-tahIM uchaLatI hoya tema tenA upara vAyunA saMgraha mATe bAMdhela zveta patavArane phelAvatI AkAzamAM uDatA garUDa sadaza, hajAro taraMga mAlArUpa urmi-mojAone pAra karatI evI keTalAMye divaso sudhI cAlatI lavaNa samudramAM aneka yojano gaI. 0-arvatraka Adine tAlapizAcano upadrava : te vakhate - jyAre annaka Adi sAMyAtrika potavaNikoe lavaNa samudramAM seMkaDo yojana sudhI avagAhana karyuM. tyAre ghaNAMbadhAM - seMkaDo utpAto utpanna thavA lAgyA. jema ke akALe meghagarjanA, akALe vijaLI thavI, akALe vAdaLAono gaDagaDATa, vAraMvAra AkAzamAM devatAo nAcatA dekhAvA ityAdi. tyAre (annakane choDIne bAkInA) sAMyAtrika potavaNika eka vizALakAya tAlapizAcane jue che. te pizAcanI jaMghA tADanI jevI lAMbI hatI, tenI baMne bhUjA AkAzane aDakI rahyA hatA. vikharAyelavALovALuM tenuM beDoLa mAthuM hatuM. bhamarAono samUha, atikRSNa varNavALo kAjaLanA DhagalA jevA, bheMsanA varNa sadaza, megha ghaTAothI paNa adhika kALA evA zarIravALo hato. tenA nakha sUpaDA jevA lAMbA hatA. jIbha paNa phALa jevI lAMbI hatI. hoTha lAMbA ane dAMta bahAra nIkaLelA hatA. moTuM goLamaToLa hatuM. talavAra jevI dhAradAra, majabUta, moTI ane vAMkI-cUkI dADhI hatI. tenI jIbhano agrabhAga khyAnathI nIkaLela talavAra samAna tINa, dhAradAra, pAtaLo ane caMcaLa hato. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamalli--kathA tenI jIbhamAMthI lALa TapakatI hatI. te jIbha lapalapAyamAna thatI hatI. eka jevI lAgatI tenI be jIbho moDhAnI bahAra labaDatI hatI. - vAraMvAra moDhuM phADato hovAthI tenuM tALavuM mahAvikarAla, DarAmaNuM lAgatuM hatuM. te lAla varNanuM hatuM ane temAMthI lALa TapakatI hatI. tenuM moDhuM aMjanagiri jevuM kALA parvata samAna ane temAM hiMgalokathI bharelI guphA jevA bila saza hatuM. aMjanagirimAMthI agninI jvALA nIkaLatI hoya tevuM tenuM mukha lAgatuM hatuM. tenA baMne gAla sukAyelA cAmaDAnA pAtra (carasa)nI jema aMdaranI bAju dabAyelA hatA. tenuM nAka nAnuM-vAkuMcUkuM ane capaTuM hatuM. tenA nasakorAmAMthI nIkaLato zvAsocchavAsa evo lAgato hato ke jANe te krodhathI phutkAra karI rahyo hoya. te zvAsa leto hato tyAre dhamadhama jevo avAja thato hato. te zabdadhvani ati tIvra karkaza, kaThora ane duHsaha hato. - tenA baMne kAna zakulInA samAna UMcA phUlelA hatA. tenA para lAMbAlAMbA vALa ugelA hatA. mahAvikarALa hatA. AMkho sudhI phelAyelA ane caMcaLa hatA. AMkho bilADInA jevI mAMjarI ane AgIyAnI jema lAla camakIlI hatI. je jonArane bhayapreraka hatI. lalATanI bhramara vijaLI jevI vakra hatI. gaLAmAM paricaya cinharUpa naramuMDonI mALA paherI hatI. kavacarUpe aneka varNavALA mahAviSadhara sarpa zarIra sAthe lapeTelA hatA. khaMbhA upara ahIM-tahIM sarakatA, phutkAra karatA sarpo, viMchIo, godhA, uMdaro, nakulo, saraTonI raMgaberaMgI mALA dhAraNa karelI hatI. kuMDalone sthAne mahAbhayaMkara pheNavALA ane phUtkAra karatA kALA nAgo paheryA hatA. 159 - tenA khaMbhA para bilADI ane ziyALa uchaLa kUda karI rahyA hatA. jorajorathI ghUghU karanArA ulluone mugaTarUpe mastaka para dhAraNa karela hatA. vAraMvAra mahAbhayaMkara ghaMTArava karato hato. kAyarajanonA hRdayane hacamacAvanAra mahAbhayaMkara aTTahAsya karato hato. jenuM zarIra carbI, lohI, paru, mAMsa ane maLathI lapeTAyela hatuM. jenA dabAvathI paMca-paca jevo zabda nIkaLato hato. jenA jotAM ja kamakamATI chUTatI hatI. tenuM vakSasthaLa (chAtI) vizALa hatI. peTa vizALa ane lAMbu hatuM. te hase ke cAle tyAre tenA zarIranA avayavo labaDatA hatA. teNe je poSAka paherela hato, temAM spaSTarUpe vAghanA cheThelA nakha, vALa, mukha, nayana ane kAna dekhAtA hatA. teNe UMcA uThAvelA baMne hAthomAM khUnathI lathabatha evA eka vizALa hasticarmane pakaDela hatuM. AvA tAlapizAcane bhayaMkara, atyaMta karkaza, asnigdha, aniSTa, azubha, apriya, amanojJa vANIthI trAsa Apato ane potAnI tarapha Avato jue che. te pizAca nAcato evo jANe AkAza phoDI devuM hoya te rIte AvI rahyo hato. te garjanA karato hato, aTTahAsya karato bheMsanI zIMga jevI kALI ane tIkSNa talavAra laIne Avato hato. tene joIne badhAM DarI gayA. trAsa pAmyA, udvigna thaI gayA ane bhayabhIta thayelA te ekabIjAne coMTIne besI gayA. te sAMyAtrika potavAhako ghaNAM indranI, skaMdanI, rudranI, zivanI, vaizramaNanI, nAganI, bhUtanI, yakSanI ane keTalIye prazAMta svabhAvavALI devIonI mAnatA karavA lAgyA. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 Agama kathAnuyoga-1 0-arDatraka dvArA sAgArI pratyAkhyAna : tyAra pachI atraka zramaNopAsake te divya pizAcarUpane potAnI tarapha AvatA joyo, joIne te Daryo nahIM, udvigna na thayo, tenA mukha ane AMkhano raMga pILo (phIkko) na paDyo. tenA manamAM dInatA ane udAsInatA na AvI. paraMtu potavAhana (nAva)nA eka yogya sthAna para vastranA cheDA vaDe bhUminuM pramArjana karyuM. pramArjana karI tyAM beTho, besIne baMne hAtha joDI mastake aMjali karI, namaskAra karI A pramANe kahyuM arahaMta bhagavaMtone mArA namaskAra thAo - yAvat - siddhigati nAmaka sthAnane prApta karanArane (namaskAra thAo) huM A upasargathI mukta na thAuM tyAM sudhI huM bhakta pratyAkhyAna (anazana) svIkAra karuM chuM. jo huM A upasargathI mukta thAuM to mane A paccakkhANa pAravuM kalpa ane jyAM sudhI mukta thAuM tyAM sudhI mAre A paccakkhANa thAo. ema pratijJA karI teNe sAgArIbhakta pratyAkhyAna karyuM. 0-atrakane pizAca dvArA upasarga ane arvatrakanI dharmadaDhatA : tyAre te pizAcarUpa jyAM atraka zramaNopAsaka hato tyAM Avyo. AvIne teNe A pramANe kahyuM, o arpatraka ! aprArthita (motanI) prArthanA karanArA ! turaMta paMta lakSaNavALA ! hIna punya caudazIyA ! zrI hrIdhRti-kIrti vagaranA ! jo tuM zIlavata, guNa vrata, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa AdithI calita nahIM thA, bhita nahIM thA; tuM tenuM khaMDana nahIM kare, bhaMga nahIM kare, tuM tene choDIza nahIM, teno parityAga nahIM kara, to A vahANane be AMgaLI vaDe pakaDIne sAtaATha tAla pramANa UMce AkAzamAM laI jaIza ane pachI UMDA pANImAM DUbADI daIza. jenAthI tuM Arta, raudra dhyAnane vaza thaI, asamAdhi pAmI akALe jIvanarahita thaI jaIza tyAre te atraka zramaNopAsake potAnA manamAM ja te devane A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! jIva-ajIva Adi tattvone jANato (zraddhA karato) evo huM annaka zramaNopAsaka chuM. koI deva, dAnava, cala, rAkSasa, kinara, jhiMpuruSa, mahoraga ke gaMdharva mane nigraMtha pravacanathI calita karavA, yubhita karavA ke viparita pariNAmavALo karavA mATe zaktimAna nathI. tane jema ThIka lAge tema kara. A pramANe kahIne nirbhaya - yAvat - mukha ane netranI kAMtimAM kiMcit paNa parivartana karyA vinA, adIna ane nirapekSa manavALo thaIne nizcala, niSkapa ane niHzabda thaI zAMtipUrvaka dharmadhyAnamAM sthira rahyo. tyAra pachI te divya pizAcarUpe annaka zramaNopAsakane bIjI vakhata, trIjI vakhata paNa A prakAre pUrvavat kahyuM. (to paNa te annaka) dharmadhyAnamAM sthira rahyo. te vakhate te divya pizAcarUpe jyAre annakane dharmadhyAnamAM sthira rahelo joyo tyAre te atyaMta krodhita thayo. teNe potAnI be AMgaLI vaDe te vahANane pakaDIne sAta-ATha tAla pramANa AkAzamAM uThAvyuM. uThAvIne annakane kahyuM, he aprArthitane prArthanAra ! e mArA mATe yogya nahIM thAya ke huM tane tapa, zIla, vrata, guNa, virati, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa AdithI calita karuM, zobhita karuM, khaMDita karuM, bhaMjita karuM athavA parityAga karavA. -- tethI sAruM e che ke, tuM tArI jAte ja zIla, vrata, guNa, viramaNa, pratyAkhyAna, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA 161 pauSadhopavAsa AdithI calita nahIM thAya, yubhita nahIM thAya, tene khaMDita nahIM kare, teno bhaMga nahIM kare, tene choDIza nahIM, tenAthI vicalita nahIM thAya to huM A vahANane agAdha jaLamAM DUbADI daIza. jenAthI tane asamAdhi thaze, tuM ArtaraudradhyAnane vaza thaI akALe maraNa pAmIza. tyAre te atraka zramaNopAsake manamAM ja te devane e pramANe kahyuM, he devAnupriya ! huM jIvAjIva tattvonA jJAtA atraka zramaNopAsaka chuM. koI deva - yAvatuM - gaMdharva mane nirgastha pravacanathI calita karavAmAM, yubhita karavAmAM ke vipariNamita karavAmAM samartha nathI. tamArI IcchA hoya tema karo. ema kahIne nirbhaya - yAvat - zAMta thaIne dharmadhyAnamAM sthira rahyo. pizAca rUpanuM saMharaNa ane devanuM svavRttAMta : tyAra pachI jyAre te pizAcarUpa deva, te arvatrakane nirgastha pravacanathI calita karavAmAM, subhita karavAmAM ke vipariNAmita karavAmAM samartha na thayo tyAre te upazAMta, zAMta, prazAMta evuM manomana khedita thaI gayo, te vahANane dhIme dhIme nIce utArI pharI pANI upara mUkI dIdhuM. pachI potAnuM daivika pizAcarUpa saMharI lIdhuM, pachI divya devarUpanI vikurvaNA karI. AkAzamAM UMce rahIne ghuMgharunI chamachama dhvanithI yukta ane raMgaberaMgI zreSTha zuddha vastrAbhUSaNone dhAraNa karIne annaka zramaNopAsakane A pramANe kahyuM - he atraka ! he devAnupriya! tuM dhanya che, he devAnupriyatuM puNyazALI che tuM kRtArtha che - kRtalakSaNa che. te manuSyabhavanuM phaLa sArI rIte prApta karela che. kemake te nirgastha pravacanamAM AvI pratipatti, dRDha zraddhA prApta karI che - upArjita karI che - saMpUrNarUpe ArAdhanA karI che. he devAnupriya ! devendra devarAja zakrae saudharmakalpa, saudhamavataMsaka vimAnamAM, sudharmAsabhAmAM ghaNAM devonI madhye uccasvaramAM A pramANe kahyuM, prajJApanA karI, prarUpaNA karI ke, kharekhara he devAnupriyo ! jaMbUlIpanA bhArata varSamAM caMpAnagarImAM jIvaajIvano jJAtA (zraddhAvAnuM) annaka zramaNopAsaka che. tene koI paNa deva, dAnava, yakSa, rAkSasa, kiMmara, liMpuruSa, mahoraga ke gaMdharva nirga pravacanathI calita karavAmAM, yubhita karavAmAM ke vipariNAmita karavAmAM samartha nathI. tyAre te devAnupriya! devendra devarAja zakranI e vAta para mane zraddhA na thaI, pratIti na thaI, ruci na thaI. tyAre mane evA prakArano vicAramanogata saMkalpa, ciMtana utpanna thayA ke - huM arvatrakanI pAse jAuM ane jANe ke atraka dharmapriya che athavA dharmapriya nathI. zIla, vrata, guNa, viramaNa, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsathI calita thAya che ke calita thato nathI. subhita thAya che ke mubhita thato nathI. zIla-vratAdine khaMDita kare che ke nathI karato, bhaMga kare che ke nathI karato, (thoDo paNa) tyAga kare che ke nathI karato, (pUrNa) parityAga kare che ke nathI karato ? Avo vicAra karyo. karIne avadhijJAnano upayoga mUkyo. pachI Apa devAnupriyane joyA. joIne izAna khUNAmAM AvI uttara vaikriya zarIranI vidurvaNA karI, pachI jyAM lavaNa samudra hato, jyAM Apa hatA tyAM AvIne Apane upasarga karyo, paraMtu Apa te upasargathI DaryA nahIM, trasta, calita, saMbhrAMta, vyagra, udvigna na thayA. bhinna Jain ternational Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 Agama kathAnuyoga-1 mukharAga nayana varNavALA, dIna ke vimanaska na thayA. tethI je devendra devarAja zakre kahyuM hatuM. te sarva kathana satya siddha thayuM. meM joyuM ke Apa devAnupriyane Rddhi, dhRti, yaza, baLa, vIrya, puruSArtha, parAkrama prApta thayA che, pAmyA cho, te sarve ApanI sanmukha Avela che. he devAnupriya ! huM ApanI kSamA yAcuM chuM. Apa devAnupriya ! mane kSamA karo. he devAnupriya ! Apa kSamA ApavAne samartha cho. have huM punaH punaH AvuM karIza nahIM. e pramANe kahIne aMjali karIne caraNomAM namaskAra karIne savinaya potAnA aparAdhanI punaH punaH kSamAyAcanA karI, pachI annakane bheTa svarUpe divya kuMDalanI joDI arpaNa karI. arpaNa karIne je dizAmAMthI pragaTa thayo hato te dizAmAM pAcho cAlyo gayo. tyAre arvatrake paNa nirupasarga sthiti jANIne potAnI pratijJA pArI. annakanuM mithilAmAM Agamana kuMbharAjAne bheTamuM : tyAra pachI te annaka Adi sAMyAtrika nAvavaNiko dakSiNa dizAnA anukULa pavanane lIdhe gaMbhIra nAmaka baMdare AvyA. tyAM AvI vahANane lAMgaryuM. pachI gADAM-gADI taiyAra karyA. taiyAra karIne temAM gaNima, dharima, meya ane paricchedya vyApAra yogya vastuonA vAsaNo rAkhyA. pachI gADAgADI joDIne mithilA nagarI AvyA. tyAM AvI mithilA rAjadhAnInI bahAra agra udyAnamAM gADAM-gADI choDyA. pachI mahAIka, mahAmUlyavAnuM ane mahApuruSone yogya, vipula parimANamAM rAjAne yogya bheTa ane kuMDala yugala lIdhA. laIne mithilA rAjadhAnImAM praveza karyo. praveza karIne jyAM kuMbha rAjA hatA. tyAM AvyA. baMne hAtha joDI mastake aMjali karI, namaskAra karI mahArthaka, mahAmUlyavAnuM, mahApuruSone yogya, rAjAne yogya vipula bheTa ane kuMDala yugala rAkhyA. tyAre kuMbharAjA te sAMyAtrika nAva vaNikonI te mahArthaka, mUlyavAna, mahAyogya, vipula, rAjAne yogya bheMTa ane divyakuMDala yugalano svIkAra karyo. svIkAra karIne videhavara rAjakanyA malline bolAvI. te divya kuMDala yugala videhavara rAjakanyA paline paherAvyA. paherAvIne vidAya karI, pachI kuMbha rAjAe te atraka Adi sAMyAtrika nAvavaNikonuM vipula vastra, mAlA, alaMkarAdithI satkAra ane sanmAna karyuM. karIne tenuM zulka mApha karyuM. pachI rAjamArga para temanA rahevAno prabaMdha karyo, pachI vidAya ApI. 0-annakanuM caMpAmAM AgamanacaMdracchAya rAjA pAse gamana :- tyAra pachI te annaka Adi sAMyAtrika nAvavaNika jyAM rAjamArga para AvAsa hato tyAM AvyA. AvIne vAsaNa Adino vyApAra karyo. badalAmAM bIjA vecANa yogya padArthonI kharIdI karI, kharIdIne gADAgADI bharyA. bharIne gaMbhIra nAmanA baMdare AvyA. pachI vahANone taiyAra karIne badhAM vAsaNa Adi bharyA. dakSiNa dizAno anukULa pavana joIne caMpA nAmaka baMdare AvyA. tyAM vahANa rokyA. pachI gADAgADI taiyAra karyA. taiyAra karIne gaNima, gharima, meya ane paricchedya padArthothI gADAM-gADI bharyA. bharIne gADAM-gADI joDyA. joDIne caMpAnagarI AvyA. pachI caMpA rAjadhAnInI bahAra agra udyAnamAM gADAgADI choDyA. choDIne mahArthaka, mahAmUlyavAnuM mahAyogya ane rAjAne yogya vipula bheTa tathA divya kuMDala yugala laIne aMgarAja, caMdracchAya pAse AvyA. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamali-kathA 163 AvIne te vipula bheTa tathA divya kuMDala yugala rAjAnI pAse mUkayA. tyAre te aMgarAja caMdracchAye te mahAna bheTa ane divyakuMDala yugalano svIkAra karyo. svIkArIne te atraka Adine A pramANe kahyuM, tame loko ghaNAM gAma, nagara - thAvat - saMniveza AdimAM paribhramaNa karo cho. vAraMvAra vahANa laIne lavaNa samudramAM paNa jAo cho. to tame koI sthAne kaMI Azcarya joyuM-jANyuM hoya to kaho. 0-bhamatinI rUpa prazaMsA - caMdracchAya rAjAnI malli mATe mAMgaNI : tyAre annaka Adie aMgarAja caMdracchAyane A pramANe kahyuM, he svAmI! ame annaka Adi ghaNAM sAMyAtrika nAvavaNika A caMpAnagarImAM vasIe chIe. ame loko koI vakhate gaNima Adi padArtho laIne pUrvavatu ahInAdhika - yAvatu - kuMbharAjA pAse pahoMcyA, tyAre te kuMbha rAjAe videhavara rAjakanyAne te divyakuMDala yugala paherAvI, vidAya karela. he svAmI! ame kuMbharAjAnA bhavanamAM videhavara rAjakanyA malline AzcaryarUpe joI. tenI pahelAM kyAreya evI bIjI kanyA, asura kanyA, nAga kanyA, yakSa kanyA, gaMdharva kanyA ke rAja kanyA joI nathI, jevI te videhavara rAjakanyA malli hatI. tyAre caMdracchAya rAjAe annaka AdinA satkAra sanmAna karyA. temanI jakAta mApha karIne vidAya karyA. tyAre vaNikonA kathanathI AnaMdita thayela caMdragjhAya rAjAe dUtane bolAvIne A prakAre kahyuM, he devAnupriya ! tame jAo - yAvat - videhavara rAjakanyA malinI mArI patnInA rUpe mAMgaNI karo tamArI sAthe lagna kare tema kaho) te mATe AkhuM rAjya ApavuM paDe to paNa kabUla karajo. tyAre te dUta caMdracchAya rAjAnI A vAta sAMbhaLI harSita, saMtuSTa thaI - yAvat - javA mATe taiyAra thayo. 0-3 kuNAlAdhipati rakrima rAjAno adhikAra : te kALe te samaye kuNAla nAmaka janapada hatuM. temAM zrAvati nAmanI nagarI hatI. tyAM kuNAlAdhipati rukima nAmano rAjA hato. te rukima rAjA ane dhAriNI rANInI putrI evI subAhu nAmanI kanyA hatI. jenA hAtha-paga Adi sarvAga sukomaLa hatA tathA te rUpa-lAvaNya ane yauvanamAM utkRSTa hatI. temaja utkRSTa zarIravALI hatI. 0 subAhu kanyAno snAna mahotsava : koI vakhate te subAhukanyAno cAturmAsika snAna utsava Avyo. tyAre te kuNAlAdhipati rukimae subAhukanyAno cAturmAsika snAna mahotsava Avyo jANI kauTuMbika puruSone bolAvyA. bolAvIne kahyuM ke, he devAnupriyo ! kAle subAhu bAlikAno cAturmAsika snAna mahotsava thaze. tethI tame kAle rAjamArganA madhyacokamAM jaLa ane sthaLamAM utpanna paMcavarNA puSpone lAvI - yAvat - eka vizALa ane sugaMdha pracUra zrI dAmakAMDane laTakAvo. teoe paNa te kArya karyuM. pachI te kuNAlAdhipati rakimae sonIonA samUhane bolAvIne A prakAre kahyuM, he devAnupriyo ! jaladIthI rAjamArga madhye puSpamaMDapamAM aneka prakAranA paMcaraMgI cokhAthI nagaranuM Alekhana karo. tenI barAbara madhyamAM eka pATa rAkho ane mArI A AjJAnuM pAlana karIne mane jaNAvo. teoe paNa rAjAnI AjJA mujaba kArya saMpanna karyuM. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 Agama kathAnuyoga-1 pachI te kuNAlAdhipati rukima zreSTha hAthI para besI, caturaMgiNI senA, mahAnuM yoddhA ane rathanA samUhathI gherAyelo, subAhu bAlikAne AgaLa rAkhIne rAjamArga ane jyAM puSpamaMDapa hato tyAM Avyo. tyAM AvI hasti parathI nIce utaryo. pachI puSpamaMDapamAM pravezyo. pravezIne pUrva dizA tarapha moDhuM rAkhI uttama siMhAsana para beTho. pachI aMtaHpuranI strIoe subAhukumArIne pATa para besADI. besADIne zveta ane pIta (cAMdI ane sonAnA) kaLazothI snAna karAvyuM. snAna karAvI sarva alaMkAro vaDe vibhUSita karI. pachI pitAne page lAgavA mATe lAvyA. tyAre te subAhukumArI jyAM rukima rAjA hatA tyAM AvI. AvIne pitAnA caraNasparza karyA. 0-bha0malino snAna mahotsava ane rukima rAjA dvArA vivAha mATe mAMgaNI : tyAra pachI te krima rAjA subAhu bAlikAne potAnA khoLAmAM besADe che. pachI subAhu bAlikAnA rUpa, yauvana ane lAvaNyane joIne vismita thaIne aMtaHpura rakSakane bolAve che. bolAvI A prakAre kahyuM, he devAnupriya ! tuM mArA dUta rUpe aneka gAma, Akara, nagara - yAvat - sannivezomAM paribhramaNa kare che. ghaNAM rAjA, Izvara - yAvatuM - sArthavAha vagerenA gharomAM paNa jAya che. te kyAreya koI rAjA ke Izvarane tyAM pUrve Avo snAna mahotsava joyo che, jevo A subAhu bAlikAno khAna mahotsava thayo ? tyAre te aMtaHpura rakSake baMne hAtha joDI, mastake aMjali karI natamastake A pramANe kahyuM, ke he svAmI ! huM kyAreka tamArA dUtarUpe mithilAnagarI gayela. tyAM meM kuMbha rAjA ane prabhAvatInI putrI videhavara rAjakanyA mallino nAna-mahotsava joyelo. te snAna mahotsavanA lAkhamAM bhAge paNa A subAhukumArIno khAna mahotsava nathI. tyAre te aMtaHpura rAkanI A vAta sAMbhaLIne, vicAra karIne tathA A snAna mahotsavanA vRttAMtathI harSita thayelA kima rAjAe dUtane bolAvI A prakAre kahyuM, he devAnupriya ! tame jAo - yAvat - videhavara rAjakanyA malinI mArI patnInA rUpe mAMgaNI karo tamArI sAthenA lagnanuM kaheNa jaNAvo) tenA mATe jo A rAjya paNa ApavuM paDe to paNa te vAtano svIkAra karajo. tyAre te dUta rukima rAjAnI e vAta sAMbhaLIne harSita thayo - saMtuSTa thayo - yAvat - jyAM mithilA nagarI che te dizAmAM cAlyo. 0-4 kAzIrAja-zaMkhano adhikAra : te kALe ane te samaye kAzI nAmaka janapada hatuM. temAM vArANasI nAmaka eka nagarI hatI. tyAM zaMkha nAmano kAzIrAjA hato. 0-bhamalinuM kuMDala yugala khUlI javuM - sonInI niSphaLatA : tyAra pachI koI eka samaye videhavara rAjakanyA mallinA te (atrake bheTa Apela) divya kuMDala yugalanI saMdhi khulI gaI. tyAre kuMbha rAjAe sonIonA samUhane bolAvyo. bolAvIne A pramANe kahyuM ke, he devAnupriyo ! A divya kuMDala yugalanA sAMdhAne tame pharI joDI do. tyAre te sonIonA samUhe tathAstu (sAru) ema kahIne kuMDala yugalanA sAMdhAne joDavAnI rAjAjJA svIkArI. te kuMDala yugalane grahaNa karyA. laIne jyAM sonIonI besavAnI (-kAma karavAnI) jagyA hatI tyAM AvyA. potAnA sthAne beThA. pachI aneka Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mali-kathA 165 sAdhano, aneka upAyo ne autpAtikI, vainayikI, karmacA tathA pAriNAmikI buddhi vaDe te divya kuMDalanI joDane sAMdhavAno prayatna karyo paNa teo te saMdhine joDI zakyA nahIM tyAre te sonIo kuMbharAjA pAse AvyA. AvIne be hAtha joDI mastake aMjali karI, natamastake rAjAne jaya-vijaya zabdo vaDe vadhAvyA. vadhAvIne A pramANe kahyuM ke, Aje Ape amane bolAvyA - yAvat - AjJA karI ke kuMDala yugalanI saMdhi joDIne ApanI AjJAnuM pAlana karavuM. tyAre ame te divya yugala laI gayA. sonIone besavAne sthAne paNa gayA - yAvat - saMdhine joDavAmAM ame saphaLa thaI zakyA nathI. he svAmI! jo Apa AjJA Apo to ame A divyakuMDala yugala samAna bIjA kuMDala banAvIe. 0-sonIono deza nikAla - teonuM vANArasImAM gamana : tyAre sonIonI A vAta sAMbhaLIne ane vicArIne kuMbha rAjA turaMta ja krodhita, raSTa, kopitA ane caMDikAvat thaI gayA. krodhathI dhamadhamatA evA temanA lalATamAM traNa saLa paDI ane bhUkuTi caDhAvIne A pramANe bolyA, tame kevA suvarNakAra cho, je tame A divya kuMDala yugalanI saMdhi joDI zakyA nahIM? ema kahIne te sonIone dezanikAlanI AjJA ApI. tyAre kuMbharAjA dvArA apAyelI dezanikAlanI AjJA sAMbhaLIne te sonIo jyAM potapotAnA ghara hatA tyAM AvyA, AvIne pota-potAnA bhAMDa-upakaraNa Adi laIne mithilA rAjadhAnInI vaccovacca thaIne nIkaLyA. nIkaLIne videha-janapadanI madhyamAMthI thaI jyAM kAzI janapada hatuM, jyAM vANArasI nagarI hatI, tyAM AvyA. AvIne agraudyAnamAM potapotAnA gADAM-gADIne rokyA. rokIne mahArthaka - yAvat - upahArane lIdhAM. laIne vANArasI nagarInI ThIka madhyamAM thaIne kAzIrAja zaMkha pAse AvyA. tyAM AvIne baMne hAtha joDI, natamastaka thaI aMjali karavA pUrvaka rAjAne jaya-vijaya zabdo vaDe vadhAvyA. vadhAI daI upahAra Adi bheTa karyA, bheTa ApIne A pramANe kahyuM - he svAmI ! kuMbha rAjA dvArA karAyela dezanikAlanI AjJAne lIdhe ame mithilA choDIne ahIM AvyA chIe. tethI he svAmI! ame ApanI bhujAnI chAyAmAM Azraya laIne nirbhaya, nidvigna thaI sukhapUrvaka ahIM rahevA icchie chIe. tyAre kAzIrAja zaMkhe te suvarNakArone ema pUchayuM ke, he devAnupriyo ! kuMbha rAjAe zA mATe tamane dezanikAlanI AjJA ApI ? tyAre te sonIoe kAzIrAja zaMkhane A pramANe kahyuM - he svAmI ! kuMbha rAjA ane prabhAvatI devInI putrI videhavara rAjakanyA malinA kuMDala yugalanI saMdhi khulI gayelI. tyAre kuMbharAjAe suvarNakAronA samUhane bolAvyA - thAvat - dezanikAlanI AjJA karI. basa A ja kAraNe kuMbharAjAe AjJA karI amane dezanikAla karyA. tyAre kAzIrAja zaMkhe suvarNakArone A pramANe kahyuM (pUchayuM) - he devAnupriyo ! kuMbharAjA ane prabhAvatI devInI putrI videhavara rAjakanyA malli kevI che ? 0-bha0mallinA rUpanI prazaMsA - zaMkharAjA dvArA tenI mAMgaNI : tyAre sonIoe kAzIrAja zaMkhane A pramANe kahyuM, he svAmI! jevI videhavara rAjakanyA malli che tevI na to koI devakanyA che ke asurakanyA, nathI koI nAga kanyA ke Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 Agama kathAnuyoga-1 yakSa kanyA, koI gaMdharva kanyA ke rAjakanyA paNa tevI nathI. tyAre kaMDalanI vAtathI harSita thayela kAzIrAma zaMkhe dUtane bolAvyo. tene A pramANe kahyuM ke, he devAnupriya! tame jAo - yAvat - videhavara rAjakanyA mallinI mArI patnInA rUpe mAMgaNI karo. jo tenA badalAmAM zulka rUpe rAjya paNa ApavuM paDe to ApI devuM. tyAre zaMkharAjAnI e vAta sAMbhaLI te dUta harSita, saMtuSTa thato - yAvat - mithilA nagarI tarapha javA nIkaLyo. 0-5 kururAja adInazatruno adhikAra : te kALe, te samaye kuru nAmaka janapada hatuM. tyAM hastinApura nAmaka nagara hatuM. tyAM adInazatru nAmaka rAjA hato - yAvat - rAjyanuM prazAsana karato hato. 0malladinakumAra dvArA citrasabhA nirmANa : te mithilA nagarImAM kuMbha rAjA ane prabhAvatI devIno putra malino anuja sukumAla hAtha-pagavALo malladinna nAmaka kumAra - yAvat - yuvarAja hato. te vakhate koI eka divase malladinna kumAre kauTuMbika puruSone bolAvyA, bolAvIne A prakAre kahyuM, tame loko jAo ane mArA pramAdavanamAM aneka staMbhothI yukta eka vizALa citrasabhAnuM nirmANa karo. mArI A AjJAnuM pAlana thayAnI sUcanA Apo. teoe paNa yuvarAjanI AjJA pramANe kArya karI sUcanA ApI. tyAra pachI te malladinnakumAre citrakAronA samUhane bolAvIne kahyuM, he devAnupriyo ! tame citrasabhAne hAva, bhAva, vilAsa, biblokathI yukta rUpothI citrita karo, citrita karIne mArI AjJAnuM pAlana karIne mane jaNAvo. tyAre te citrakAroe tathAstu (sAru) ema kahIne yuvarAjanI AjJA svIkArI. pachI potAne ghera AvyA. tyAM AvIne raMga-pIMchI vagere lIdhA. laIne jyAM citrasabhA hatI tyAM AvyA. citrasabhAmAM praveza karIne citra racanA sthAnane rekhAo vagerethI aMkita karyA pachI te sthAnane sajja karyuM. citrasabhAne sajAvIne hAva, bhAva, vilAsa, biblokathI yukta citro banAvavAmAM pravRtta thayA. 0-eka citrakAra dvArA bha0mahinA sadaza rUpanuM citraNa : te citrakAromAM eka citrakArane evA prakAranI labdhi prApta hatI, labdha hatI, samyak prakAre sanmukha AvelI hatI ke je koI dvipada, catuSpada ke apadanA koI eka mAtra aMzane joI le, to te eka aMza mAtrane AdhAre tenuM pUrA rUpane-citrane te banAvI zakato hato. te citrakAre paDadAnI pAchaLa beThela malikuMvarInA paganA aMgUThAne jALanA chidramAMthI joyo. tyAre te citrakAranA manamAM AvA prakArano vicAra utpanna thayo ke mArA mATe e zreyaskara che ke huM videhavara rAjakanyA mallinA paganA aMguThA anusAra teNInuM sada, samAna, sadazavaya, sadaza lAvaNya, rUpa, yauvana ane guNopeta citra banAvuM. e pramANe saMkalpa karI, bhUmibhAgane sajja karyo, sajja karIne videhavara rAjakanyA mallinA paganA aMguThA anusAra teNInuM sadaza - yAvat - guNopeta citra banAvyuM. 0-madhyadinakumAranuM citrasamAgamana : tyAra pachI te citrakAroe citrasabhAnA hAva, bhAva, vilAsa, bibloka yukta rUpo citrita karyA, citrita karIne jyAM malladinakumAra hatA tyAM AvyA. AjJAnusAra kArya thaI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA 167 gayAnI jANa karI. tyAre te malladinnakumAre citrakAra zreNIno satkAra ane sanmAna karyuM. satkAra sanmAna karIne jIvikAne yogya vipula prItidAna ApI, vidAya karyA. pachI maladinna kumAre snAna karyuM. pachI antaHpura ane parivAra sahita dhAyamAtAne sAthe laIne citrasabhA pAse AvyA. citrasabhAmAM praveza karyo. praveza karI hAva bhAva, vilAsa, bibloka yukta citrone joto joto jyAM videhavara rAjakanyA malinuM tadanurUpa citra baneluM hatuM, te tarapha javA udyata thayo. tyAre te malladinakumAra videhavara rAjakanyA mallinuM Abehuba citra jue che. citrane joIne tenA manamAM evo vicAra utpanna thayo ke A to videhavara rAjakanyA malli pote ja che. evuM vicArI (-samajI)ne te lajjA pAmyo, vilakho paDI gayo, vyagra thaIne dhIme dhIme tyAMthI sarakI gayo. te vakhate malladitra kumArane e rIte dhIme dhIme sarakato joIne dhAyamAtAe A pramANe kahyuM, he putra zA kAraNe tuM lajjita, pIDita ane vyathita thaIne dhIre-dhIre pAcho jaI rahyo che? tyAre malladinakumAre dhAyamAtAne kahyuM ke, he mAtA ! zuM mAre mATe e yogya che ke jyAM guru ane devatA samAna ane jenI sAme javAthI mAre lajjita thavuM paDe e rIte mArI moTI bahena jyAM beThI hoya tevI citrasabhAmAM huM jau ? tyAre dhAyamAtAe malladinnakumArane e pramANe kahyuM ke, he putra ! nizcayathI A sAkSAtu videhavara rAjakanyA malli nathI. A to citrakAra dvArA videhavara rAjakanyA mallinuM banAvela tadanurUpa (-Abehuba) evuM tenuM citra che. tyAre dhAyamAtAnI A vAtane sAMbhaLI ane vicAra karIne mAladinnakumAra krodhita thaI A pramANe bolyA, koNa che A aprArthita (mota)nI prArthanA karanAra evo duraMtapaMta lakSaNa, punyahIna, causiyo ane zrIhI-dhRtikIrti vagarano citrakAra ? jeNe gurudeva svarUpa ane jenI sAme jatA paNa mane lajjA anubhavavI paDe evI mArI moTI bahenanuM A citrasabhAmAM tadanurUpa citra banAvyuM che ? eTaluM bolIne teNe citrakArano vadha karavAnI AjJA karI. 0-citrakArane dezanikAlanI AjJA : tyAre citrakAronA samUhane A kathananA samAcAra jANavAmAM AvyA, tyAre jyAM malladinnakumAra hatA tyAM AvyA. AvIne baMne hAtha joDI, natamastake, aMjali karavA pUrvaka (yuvarAjane) jaya vijaya zabdothI vadhAvyA. vadhAvIne A pramANe kahyuM, he svAmI ! kharekhara A citrakArane evA prakAranI citrakAra labdhi prApta thaI che yAvat adhigata thaI che ke te je koIpaNa dvipada, catuSpada ke apadano ekAda aMza paNa joI le, tenA te eka aMza parathI AkhuM citra Abehuba-tadanurUpa citrita karI de che. tethI he svAmI! Apa te citrakAranA vadhanI AjJA na Apo. paNa he svAmI! Apa te citrakArane bIjo koI paNa daMDa Apo. tyAre malladinnakumAre te citrakAranA sAMdhA (bIjA mate - jamaNA hAthano aMguTho ane pahelI AMgaLI) chedAvI nAMkhyA. chedana karAvIne te citrakArane dezanikAlanI AjJA karI. 0 citrakAranuM hastinApure Agamana : tyAra pachI malladinakumAra dvArA dezanikAlanI AjJA pAmela te citrakAra potAnA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 Agama kathAnuyoga-1 bhAMDa-upakaraNa (sarasAmAna) Adi laIne mithilA nagarIthI nIkaLyo, nIkaLIne videha janapadanI barAbara madhyamAMthI thaIne jyAM kuru janapada hatuM. jyAM hastinApura nagara hatuM, tyAM Avyo. AvIne potAnA bhAMDa-upakaraNa Adi rAkhyA. pachI citraphalakane sajAvyuM. sajAvIne videhavara rAjakanyA mallinA paganA aMguThA anusAra teNInuM citra banAvyuM. pachI te citrane potAnI kAMkhamAM dabAvI mahArthaka - yAvat - bheTa-upahAra lIdhA. laIne hastinApura nagaranI vaccovacca thaIne adInazatru rAjA pAse Avyo. AvIne be hAtha joDI, mastaka namAvI, mastake aMjali karI jaya-vijaya zabdothI vadhAvI rAjA samakSa bheTa dharI A pramANe kahyuM - he svAmI ! kuMbha rAjA ane prabhAvatI devInA putra maladinakumAra dvArA mane dezanikAlanI AjJA thaI, mATe mithilA nagarIthI huM ahIM Avela chuM. have te svAmI ! ApanA bAhunI chAyAmAM (ApanA zAsanamAM) Azraya laIne nirbhaya ane udvega rahitapaNe sukhazAMtipUrvaka huM ahIM rahevA IcchuM chuM. tyAre te adInazatru rAjAe te citrakArane A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! malladinnakumAre tane kayA kAraNathI dezanikAla karyo ? tyAre te citrakAre adInazatru rAjAne A pramANe kahyuM (uttara Apyo) ke, he svAmI ! koI eka divase malladitrakumAre badhAM citrakArone bolAvyA. pachI kahyuM ke, he devAnupriyo ! tame loko mArI citrasabhAne - yAvat - citrita karo. (pachI svavRttAMta kahI te citrakAre jaNAvyuM ke) - yAvat - mArA sAMdhA chedAvI nAMkhIne mane dezanikAlanI AjJA ApI. A pramANe mane malladinna kumAre dezanikAla karyo. 0-adInazatru dvArA malinA citranuM darzana-mallikuMvarInI mAMgaNI :- tyAre adInazatru rAjAe citrakArane kahyuM ke, he devAnupriya! te videharAjanI zreSTha kanyA malinuM Abehuba citra kevuM banAvela che ? tyAre citrakAre potAnI kAMkhamAMthI citraphalaka kAryuM, te citra adInazatranI sAme rAkhIne A pramANe kahyuM, he svAmI ! meM to videhavara rAjakanyA malinuM teNInA jevuM ja anurUpa citra, kiMcit mAtra AkAra bhAvathI citrita karyuM che. paNa te videharAjanI zreSTha kanyA malinuM tadanurUpa sarvAgINa citra banAvavA mATe to koI deva, dAnava, yakSa, rAkSasa, kiMmara, kiMguruSa, mahoraza ke gaMdharva paNa samartha thaI zakato nathI. tyAre te pratirUpa citrajanita anurAgathI harSita thayelA adInazatrae dUtane bolAvyo. bolAvIne e pramANe kahyuM, he devAnupriya ! tuM jA - yAvat - videharAjanI zreSTha kanyA malinI mArI patnIrUpe mAMgaNI karo. jo tenA zulka rUpe rAjya mAMge to paNa te vAta svIkArI levI. tyAre adInazatru rAjAnI A vAta sAMbhaLIne te dUta harSita ane saMtuSTa thaIne - vAva - mithilA nagarI javAne mATe pravRtta thayo. 0-6 paMcAlAdhipati - jitazatru rAjAno adhikAra : te kALe - te samaye pAMcAla nAmaka janapada hatuM. temAM kaMpilapura nagara hatuM. temAM paMcAlAdhipati jitazatru nAme rAjA hato. te jitazatrunA aMtaHpuramAM dhAriNI Adi 1,000 rANIo hatI. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA 169 0cokakhA parivArikA : te mithilA nagarImAM veda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, itihAsa, nighaMTu AdinA aMga-upAMganA rahasyonA jJAtA - yAvat - brAhmaNa zAstromAM supariNata (jANakAra) cokhA nAmaka parivArikA rahetI hatI. te cokhA parivAjika mithilA nagarImAM aneka rAjezvara - yAvat - sArthavAha Adi pAse dAnadharma, zaucadharma ane tirdhAbhiSekanuM kathana karatI, prajJApanA karatI, prarUpaNA karatI, upadeza detI hatI. koI eka samaye te cokhA parivrAjikA tridaMDa ane kamaMDala - yAvatu - geru vastra sahita parivArikAone laIne nIkaLI nIkaLIne keTalIka parivrAjikAo sAthe mithilA rAjadhAnInI madhyamAM thaIne jyAM kuMbharAjAnuM bhavana hatuM, jyAM kanyAonuM aMtaHpura hatuM, jyAM videharAjanI zreSTha kanyA malli hatI, tyAM AvI. AvIne jaLa vaDe bhUmine siMcI. ghAsa bichAvyuM ane Asana rAkhIne tyAM beThI. besIne videharAjanI zreSTha kanyA mali samakSa dAnadharma, zaucadharma ane tithabhiSekanuM kathana karyuM - yAvat - upadeza Apyo. 0-bhamalli dvArA cokakhA parivrAjikAnA matanuM khaMDana : tyAra pachI videharAjanI zreSTha kanyA maline cokkhA parivAjikAne A pramANe kahyuM, he cokkhA tamAre tyAM dharmanuM mULa zuM batAvela che? tyAre te cokhA parivArikAe videharAja varakanyA malline kahyuM ke, he devAnupriye ! dharma zaucamUlaka kahyo che. tethI jyAre amArI koI vastu azuddha thaI jAya che tyAre ame tene jaLa ke mATI vaDe zuddha karI laIe chIe. e rIte jalAbhiSekathI pavitra thaI ame nirvidane svarge jaIe chIe. tyAre videharAja, zreSTha kanyA maNie cokkhA parivAdhikAne kahyuM, he cokkhA ! jema koI (amuka) nAmano puruSa lohI vaDe lepAyela vastrane lohI vaDe ja dhuve, to he cokhA ! zuM te lohI vaDe lipta vastranI lohInA dhovAthI koI zuddhi thaI zake ? A artha samartha (barAbara) nathI. e ja rIte he cokhA ! jema lohI vaDe lipta vastranI lohI vaDe dhovAthI zuddhi thatI nathI, tema prANAtipAta - yAvat - mithyAdarzanazalyathI tamArI zuddhi thaI zakatI nathI. videharAja zreSTha kanyA malinA A kathanane sAMbhaLIne te cokkhA parivArikA potAnA manamAM zaMkAyukta, kAMkSAvALI, vicikitsAyukta ane bhayathI AkrAMta thaI gaI. videharAja zreSTha kanyA mallinA praznano koI ja uttara na ApI zakI ane te cupacApa mauna thaI gaI. tyAra pachI maNikuMvarInI aneka dAsIoe cokhAnI e hAlata joI, tyAre temAMnI keTalIka dAsI tenI hIlanA karavA lAgI, niMdavA lAgI, khisA karavA lAgI, ga karavA lAgI, keTalIka tene ciDhAvavA lAgI, keTalIka muha macakoDavA lAgI, keTalIka upahAsajanaka zabdo uccAravA lAgI keTalIka tarjanA karavA lAgI, keTalIke tALIo pADIne tene aMtaHpuranI bahAra kADhI mUkI. 0cokUkhAnuM kaMpilapure Agamanajitazatru rAjA sAthe saMvAda : tyAra pachI videharAjanI zreSTha kanyA malinI dAsaceTikA dvArA apamAnita, niMdita, khrisita, garpita thayelI cokkhA krodhAbhibhUta - yAvat - krodhane lIdhe dAMta kacakacAvatI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 Agama kathAnuyoga-1 videharAjanI zreSTha kanyA malli paratve parama TheSa vALI thaI. UbhI thaIne teNe Asana lIdhuM. Asana laIne teNI kanyAnA aMtaHpurathI nIkaLI. nIkaLIne mithilAthI cAlI nIkaLI. pachI parivrAjikAnI sAthe jyAM paMcAla janapada hatuM. jyAM kaMpilapura hatuM tyAM AvI. AvIne aneka rAjezvara - yAvat - sArthavAha Adi samakSa dAnadharma, zaucadharma ane tIthabhiSekanuM AkhyAna, prajJApanA, prarUpaNA, upadeza karatI vicaravA lAgI. tyAra pachI koI eka vakhate jitazatru rAjA potAnA aMtaHpuranA parivAranI sAthe siMhAsana para beTho hato. te samaye parivArikA sAthe cokhA jitazatru rAjAnA bhavanamAM AvI. jitazatru rAjA pAse AvI. AvIne rAjAne jaya-vijaya zabdo vaDe vadhAvyA. tyAre jitazatrue cokhA parivArikAne AvatA joI, siMhAsana parathI Ubho thayo. Ubho thaI cokhAno satkAra ane sanmAna karyA pachI Asana para besavA mATe nimaMtraNa ApyuM. tyAre cokakhAe jaLa vaDe bhUminI siMcI, darbha bichAvI pachI tyAM beThI. pachI jitazatra rAjAnA rAjya, rASTra, koza, koThAgAra, senA, vAhana, nagara ane aMtaHpuranA kSemakuzaLa pUchayA. pachI cokhAe jitazatru rAjAne dAnadharma, zaucadharma, tIrthAbhiSekanuM kathana karyuM. prajJApanA karI, prarUpaNA karI ane upadeza Apyo. tyAre potAnA aMtaHpurathI harSonmatta thayela jitazatrue cokhA ne A pramANe kahyuM, he devAnupriye ! tame ghaNAM gAma - yAvat - sannivezomAM paribhramaNa karo cho. to koI rAjA ke Izvara ke anya koInuM evuM aMtaHpura pUrve joyuM che ke jevuM mAruM A aMtaHpura che. tyAre te cokkhA parivrAjikA jitazatru rAjAnI A vAta sAMbhaLI thoDI hasI. (maMda hAsya karyuM) pachI A pramANe bolI - ' he devAnupriya ! kuvAno deDako kevo hoya ? he jitazatru ! koI eka kuvAno deDako hato. je temAM ja utpanna thayo hato. temAM ja moTo thayelo. tene potAnA kuvA sivAya bIjA koI kuvA, taLAva, sarovara, draha ke samudra Adine joyA na hatA. tethI te evuM mAnato hato ke mAro A ja kuvo e kuvo ke taLAva ke draha ke sarovara ke samudra che. (tenA sivAya bIjuM kazuM nathI) tyAra pachI te kuvAmAM samudravAsI deDako Avyo. tyAre te kuvAnA deDakAe samudranA deDakAne pUchayuM ke tuM koNa che ? ane kyAMthI Avyo che ? tyAre te samudranA deDakAe kuvAnA deDakAne kahyuM ke, he devAnupriya ! huM samudrano deDako chuM. tyAre te kuvAnA deDakAe samudranA deDakAne pUchayuM ke, te samudra keTalo moTo che? tyAre te samudranA deDakAe kuvAnA deDakAne kahyuM ke, he devAnupriya! te samudra to ghaNo moTo che. tyAre te kuvAnA deDakAe pagathI eka lITI dorIne pUchyuM ke, he devAnupriya! zuM samudra ATalo moTo che ? tyAre samudranA deDakAe kahyuM, tArI vAta barAbara nathI. samudra to AnAthI paNa moTo che. tyAre te kuvAno deDako uchaLIne pUrvathI pazcimanA kinAre pahoMcyo. pahoMcIne bolyo ke, he devAnupriya ! zuM te samudra ATalo moTo che ? tyAre samudranA deDakAe kahyuM, nA! tArI vAta barobara nathI. e ja rIte he jitazatru! te paNa kyAreya bIjA aneka rAjAo, Izvaro - thAvat - sArthavAho AdinI patnIne, bahenane putrIne ke putravadhUne joI nathI, tethI tuM mAnI rahyo che ke, jevuM mAruM A aMtaHpura che tevuM bIjA koInuM nathI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0maddhi-kathA 171 0-bhamallinA rUpanI prazaMsA - jitazatra dvArA teNI mATe mAMgaNI : kharekhara he jitazatru ! mithilA nagarInA kuMbha rAjA ane prabhAvatI devInI putrI videharAjanI zreSTha kanyA mali rUpa-lAvaNya ke yauvanamAM ane zarIrathI (dekhAvathI) jevI utkRSTa che, tevI utkRSTa koI deva ke asura ke nAga ke yakSa ke gaMdharva ke rAjAnI kanyAnI paNa nathI. te videharAja zreSTha kanyAnA paganA aMguThAnA lAkhame bhAge paNa tAruM A aMtaHpura nathI. ATaluM kahI cokhA je dizAmAMthI AvI hatI te dizAmAM pAchI gaI. tyAra pachI te parivrAjikAnI vAtathI utpanna thayela harSavALA jitazatru rAjAe dUtane bolAvyo, bolAvI tene A pramANe kahyuM - yAvat - videharAja zreSTha kanyAnI mArI patnInA rUpamAM mAMgaNI karo, tenA badalAmAM zulka rUpe rAjya paNa ApavuM paDe to paNa te vAtane svIkArI levI. tyAre te dUta jitazatrunI A vAtane sAMbhaLI harSita ane saMtuSTa thayo - yAvat - mithilA nagarI tarapha javA mATe pravRtta thayo. dUto dvArA saMdeza nivedana - kuMbharAjA dvArA teno tiraskAra : tyArabAda jitazatru Adi cha e rAjAnA dUta, jyAM mithilA nagarI hatI. tyAM javA ravAnA thayelA, te cha e dUto mithilA nagarI AvyA. AvIne mithilA nagarInA agra udyAnamAM dareke pota-potAnI (rahevA mATenI) chAvaNI banAvI banAvIne mithilA rAjadhAnImAM praveza karyo. praveza karIne jyAM kuMbharAjA hato tyAM AvyA. pachI badhAMe be hAtha joDI mastake aMjali karI, namaskAra karavA pUrvaka potapotAnA rAjAnA saMdezAnuM nivedana karyuM. tyAre kuMbha rAjA te dUtono saMdezo sAMbhaLI krodhita, roSita, kupita ane caMDikA svarUpa thaI gayo. krodhathI dhamadhamatA evA tenA kapALamAM traNa saLa paDI ane te bhUkuTine kheMcIne A pramANe bolyo - huM tamArAmAMthI koIne paNa videharAja zreSTha kanyA maline ApIza nahIM. ema kahIne te cha e dUtono asatkAra karI, asanmAna karI pAchaLanA dvArethI kADhI mUkyA. kuMbharAjA dvArA e rIte asatkArita kAvat kADhI mukAyelA cha e dUto jyAM jyAM potAnuM janapada hatuM - potapotAnuM nagara hatuM, potapotAnA rAjA hatA tyAM AvyA, AvIne baMne hAtha joDI, aMjali karI, namaskAra karI A pramANe bolyA, he svAmI! ame jitazatru Adi cha e rAjAonA dUta eka ja samaye mithilA nagarI pahoMcyA - yAvat - pAchalA dvArethI (tiraskAra pUrvaka) kADhI mUkAyA. to he svAmI ! rAjA kuMbha videharAja zreSTha kanyA maline Apaze nahIM. potapotAnA rAjAne A vRttAMta nivedana karyuM. 0-jitazatru Adi rAjAnuM kuMbharAjA para AkramaNa : tyAra pachI te jitazatru Adi cha e rAjA te dUtonA vRttAMtane sAMbhaLIne ane vicArIne ati krodhita, raNa, kupita ane caMDikArUpa thaI gayA. krodhAbhibhUta thaI dhamadhamatA evA teoe ekabIjAnI pAse potAnA dUtane mokalyA ane saMdezo mokalyo ke, he devAnupriya ! ApaNA cha e rAjAonA dUta eka sAthe jyAM mithilA nagarI hatI, tyAM pahoMcyA - yAvat - pAchalA dvArethI kADhI mUkAyA. tethI he devAnupriya ! have ApaNe kuMbharAjA sAthe yuddha karavuM joIe. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 Agama kathAnuyoga-1 A prakAre ekabIjAnA vicArane sAMbhaLIne nizcaya karyo. pachI snAna karyuM. zastra sajja thaI hAthInA skaMdha para ArUDha thayA. koraMTa puSpanI mALAvALuM chatra dhAraNa karyuM. zreSTha zveta cAmara teonI baMne bAju viMjhAtA hatA. moTA moTA hAthI, ghoDA, ratha ane pravara yoddhAothI zobhita caturaMgiNI senAthI parivRtta thaIne sarva Rddhi sahita - yAvat iMdubhinAdanA dhvani sahita pota-potAnA nagarothI nIkaLyA. nIkaLIne eka sthAne ekaThA thayA. pachI jyAM mithilA nagarI hatI. tyAM javAne mATe tatpara thayA. te vakhate kuMbharAjAe A samAcAra sAMbhaLyA tyAre potAnA senAnAyakane bolAvIne A prakAre kahyuM, he devAnupriya ! jaladIthI ghoDA, hAthI, ratha ane uttama yoddhAthI yukta caturaMgiNI senA taiyAra karo. pachI mane sUcanA Apo. teoe paNa rAjAjJAnuM pAlana karIne sUcanA ApI. pachI kuMbharAjAe snAna karyuM, zastra sajja thaI hAthInA skaMdha para beThA. koTa puSpanI mALAthI yukta chatra dhAraNa karyuM. tenI baMne bAju zreSTha zveta cAmara viMjhAvA lAgyA. ghoDA, hAthI, ratha ane uttama yoddhAthI zobhita vizALa caturaMgiNI senAthI parivRtta thaIne, sarvaRddhi sAthe - yAvat - dUbhinAdanA dhvanipUrvaka mithilAnI vaccovaccethI nIkaLyA. nIkaLIne videha janapadanI madhyamAMthI thaIne jyAM rAjyanI sImA hatI, tyAM AvyA. AvIne rUMdhAvAra niveza karyo (chAvaNI banAvI). pachI jitazatru Adi cha e rAjAnI pratikSA karatA, yuddhane mATe sajja thaI tyAM rokAyA. tyAra pachI te jitazatru Adi cha e rAjA jyAM kuMbharAjA hatA tyAM AvyA, AvIne kuMbharAjA sAthe yuddha karavAmAM pravRtta thayA. tyAra pachI jitazatru vagere cha e rAjAoe kuMbharAjAnA keTalAMye vIrone mArI nAMkhyA, keTalAMyane ghAyala karI dIdhA, viDaMbita karyA, cinharUpa dhvajA-patAkAone chinnabhinna karI dIdhI. prANone saMkaTamAM paDelA joIne kuMbha rAjAnI senA cAre dizAomAM bhAgavA lAgI. tyAre jitazatru vagere cha e rAjAo dvArA potAnA zreSTha yoddhAone haNAyelA, mAnamardita ane ghAyala thayelA, temaja cinharUpa dhajA-patAkAone chinna bhinna thayela tathA senAonI cAre dizAomAM nAzabhAga joIne kuMbha rAjA sAmarthyahIna, balahIna, nirvIrya, parAkramahIna thaIne ane zatruone ajeya mAnI jaladIthI tvarita, capaLa ane caMDagatithI jyAM mithilA nagarI hatI tyAM Avyo. AvIne mithilAmAM praveza karyo. pachI mithilAnA dvAra baMdha karI dIdhA. baMdha karIne svarakSaNa karato tyAM rahyo. tyAra pachI jitazatru Adi cha rAjA jyAM mithilA hatI, tyAM AvyA. AvIne mithilA rAjadhAnIne manuSyonA AvAgamanathI rahita ane zabdavihIna karI dIdhI. nagarIne cAre taraphathI gherIne teo tyAM rahyA. tyAra pachI jyAre kuMbha rAjAe mithilA rAjadhAnIne gherAyelI joI tyAre killAnI aMdara banelA sabhAmaMDapamAM sthita siMhAsana para besIne vicAra karavA chatAM te cha e rAjAonA aMtarone, chidrone, vivarone ke marmasthAnone jyAre jANI na zakyA tyAre aneka yuktiothI, upAyothI autpAtikI, vainayikI, karmajA ane pAriNAmikI buddhi vaDe vicAra karatA paNa koI upAya na dekhAyo, tethI nirAza vadane, mAthe hatheLI TekavIne ArtadhyAnamAM DUbI gayA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamati-kathA 173. 0-bhamati dvArA kuMbharAjAnI ciMtAno hetu jANIne - nivAraNa karavuM : A tarapha videharAja zreSTha kanyA malie snAna karyuM. pUjA Adi karyA, kautuka-maMgala prAyazcita Adi karyA sarvAlaMkAra vaDe vibhUSita thaIne ghaNI kunjA-dAsIothI saMparivRtta thaIne kuMbha rAjA pAse AvIne rAjAnA caraNasparza karyA, paraMtu tyAre kuMbha rAjAe teNIno Adara na karyo, teNInI sAme dhyAna na ApyuM. paNa cupacApa zAMtithI besI rahyo. tyAre videharAja zreSTha kanyA malline A prakAre kahyuM, he tAta ! pahelA jyAre tame mane AvatI jotA hatA, tyAre tame mAro Adara karatA hatA, mArI tarapha dhyAna ApatA hatA, khoLAmAM besADatA hatA. paraMtu Aja zuM kAraNa che ke, tame mAro Adara na karyo, mArA Agamana tarapha dhyAna na ApyuM, godamAM na besADI. paNa Aja Apa nirAza vadane, moDhA para hAtha TekavI ArtadhyAna karatA beThA cho ? tyAre kuMbhe videharAja zreSTha kanyA malline A pramANe kahyuM, he putrI tArI sAthe lagna karavAnI IcchAthI jitazatru Adi cha e rAjAoe dUta mokalela. teone meM asatkAra, asanmAna karI pAchalA dvArethI kADhI mUkyA. potapotAnA dUto pAsethI A vRttAMta sAMbhaLIne te jitazatra Adi cha e rAjA kopAyamAna thayA ane (hAla teoe) mithilA rAjadhAnIne AvAgamana rahita ane niHzabda karI dIdhI che temaja cAre taraphathI ghero ghAlIne rahyA che. he putrI ! huM te jitazatru Adi cha e rAjAonA aMtara, chidra, vivara ane marmasthAnone jANI zakyo nathI - yAvat - ArtadhyAnamAM DUbelo chuM. tyAre videharAja zreSTha kanyA malie kuMbharAjAne A pramANe kahyuM, he tAta! Apa nirAza vadanavALA thaI, mukhane hathelI para TekavIne, ArtadhyAnayukta thaIne beThA cho te (ciMtAne) choDI do. Apa te jitazatru Adi cha e rAjAone pratyekanI pAse guptarUpe dUta mokalIne evuM kahevaDAvI do ke videharAja zreSTha kanyA malli huM tamane ApI. (tamArI sAthe vivAha karAvIza) Avo saMdezo mokalIne jyAre saMdhyAkALe manuSyonuM AvAgamana lagabhaga baMdha thaI jAya, temano kolAhala pUrI rIte zAMta thaI gayo hoya tyAre te rAjAone eka-eka karIne mithilA rAjadhAnImAM bolAvo, bolAvIne garbhagRhamAM laI jaIne besADo. pachI mithilAnA dvAra baMdha karAvI yuddhanI taiyArI karo. tyAre kuMbharAjAe paNa te jitazatru Adi cha e rAjAonI pAse pratyeka rAjAne alaga alaga eka dUta ekAMtamAM mokalyo - yAvat - yuddhanI taiyArI karI. 0-bha0malino jitazatrarAjA Adine pratibodha : - tyAra pachI jitazatru Adi cha e rAjA bIje divase arthAt rAtri vItavAnA anaMtara divase - kAvat - jyAre sahasrarazmi dinakara sUrya potAnA jAjvalyamAna tejathI yukta thaI udaya pAmyo. tyAre (te rAjAo) jharUkhA (jALI)mAMthI sacchidra mastakavALI ane je chidra padma-utpalothI DhAMkela hatuM evI suvarNamayI pratimAne jue che. A ja videharAja zreSTha kanyA malli che evuM samajIne videharAja zreSTha kanyA mallinA rUpa, yauvana, lAvaNya para mUrzita, gRha, mugdha ane adhyApanna thaIne animeSa dRSTithI vAraMvAra jotA evA UbhA rahyA. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 Agama kathAnuyoga-1 tyAra pachI videharAja zreSTha kanyA malie snAna karyuM. pUjA, kautuka, maMgala, prAyazcittAdi karyA, sarvAlaMkArathI vibhUSita thaI, aneka kunjA-dAsIo sAthe - yAvat - parivRtta thaIne jyAM jAgRha hatuM, jyAM suvarNamayI, mastakamAM chidravALI, padma kamaLothI AcchAdita mastakavALI pratimA hatI. tyAM AvI, AvIne te suvarNamayI sacchidra mastakavALI - yAvat - pratimAnA mastaka uparathI pau-kamaLanuM AvaraNa kholI nAMkhyuM. AvaraNa kholatAnI sAthe ja temAMthI durgadha nIkaLI. te durgadha evI hatI jevI marelA sApanI durgadha hoya - yAvat - tenAthI paNa azubhatara durgadha hatI. tyAre te jitazatru Adi cha e rAjAoe te azubha gaMdhathI abhibhUta thaIne potapotAnA uttarIya vastra vaDe mukha ane nAka DhAMkI dIdhA. DhAMkIne potAnuM mukha pheravIne UbhA rahyA. tyAre videharAja zreSTha kanyA malie jitazatru Adi rAjAne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! tame potapotAnA uttarIya vastra vaDe tamArA moDhAne DhAMkIne mukha pheravIne kema UbhA rahI gayA cho? ( beThA cho ?) tyAre te jitazatru Adi rAjAe videharAja zreSTha kanyA mahine A pramANe kahyuM, he devAnupriye ! A azubha gaMdhathI abhibhUta thaIne gabharAIne ame amArA uttarIya-vastra vaDe mukha DhAMkIne vimukha thaIne rahyA chIe. teonI A vAta sAMbhaLIne videharAja zreSTha kanyA malie te jitazatra Adi rAjAne A pramANe kahyuM, jo ema ja che, to he devAnupriyo ! jyAre sacchidra mastakavALI ane padma-utpalathI DhaMkAyelI suvarNamayI pratimAmAM pratidina manojJa azana, pAna, khAdima, svAdima AhArano mAtra eka eka kavala nAMkhavAmAM Avyo to paNa AvA prakAranuM azubha pula pariNAma svarUpa thaI gayo. to pachI kapha, vamana, pitta, zukra, zoNita, parUnA AzrayabhUta ane jenA zvAsa-ucchavAsa kurUpa aniSTatara gaMdhavALA che tathA je haMmezA dhRNAjanaka mUtra, parU, viSThA, maLa AdithI bhareluM rahe che. sadana, galaNa, chedana ane vidhvaMsa dharmavALA A audArika zarIranuM pariNamana kevuM thaze ? he devAnupriyo! tame A manuSya saMbaMdhi kAmabhogomAM phasAo nahIM, temAM rAga na karo, gRddhi na karo, mohita na thAo, teno vicAra paNa na karo. he devAnupriyo ! tame sau ane huM AnI pUrvenA trIjA bhavamAM pazcima videha kSetramAM salilAvatI nAmaka vijayamAM vItazokA nAmanI rAjadhAnImAM mahAbala Adi sAta bAlavayaska mitra rAjAo hatA, je samAna kALe janmyA hatA - yAvatuM - dIkSA lIdhI hatI. tyAra pachI hai devAnupriyAM! te bhavamAM meM strI gotra nAma karma upArjana kareluM. kemake jyAre tame upavAsa karatA hatA to huM chaTha tapanI ArAdhanA karato vicarato hato. ityAdi pUrvabhava anusAra jANavuM, tyArabAda he devAnupriyo ! Apa sau kALadharma pAmIne jayaMta vimAnamAM utpanna thayA. tyAM tamArI sthiti (AyuSya) batrIza sAgaropamathI kaMIka ochI hatI. tyAra pachI tame sau te devalokathI eNvIne A jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM - thAvat - potapotAnA rAjyanuM zAsana karatAM vicarI rahyA cho. he devAnupriyo ! tyAra pachI huM paNa te devalokathI Ayuno kSaya pAmI - yAvatu - ahIM kanyArUpe utpanna thaI. zuM tame te pUrvabhavane bhUlI gayA cho ? jyAre ApaNe sau Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamalli-kathA jayaMta vimAnamAM (devarUpe) hatA. samaya Avye ApaNe ekabIjAne pratibodhita karIzuM evA prakAranI paraspara pratijJA karelI hatI ? to have tame te devabhavanuM smaraNa karo. jitazatru Adi rAjAne jAtismaraNa - te badhAMno pravrajyA saMkalpa : . tyAra pachI videharAja zreSTha kanyA mahli pAsethI potAno pUrvabhavanA vRttAMtane sAMbhaLI ane samajIne zubha pariNAmothI, prazasta adhyavasAyothI, vizuddha lezyAothI tathA tadAvaraka karmonA kSayopazamathI ihA-apoha-mArgaNA ane gaveSaNA karavAthI te jitazatru Adi cha e rAjAone saMjJI jIvone utpanna thatuM evuM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. jethI teone (bhamallinI)e vAta samyak prakAre samajamAM AvI. tyAra pachI jyAre bhamalli arhantu e jANyuM ke jitazatru Adi rAjAone jAti smaraNa jJAna thayuM che tyAre teNIe garbhagRhanA dvAra kholAvI dIdhA. tyAre jitazatru Adi cha e rAjAoe A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! huM saMsAranA bhayathI udvigna thayela chuM - yAvat - pravrajyA aMgIkAra karavA IcchuM chuM. to tame zuM karazo ? kaI rIte rahezo ? zuM tame tamAruM hita sAdhavA samartha cho ? tyAre jitazatru Adi cha e rAjAoe bhamalli arjuntane A pramANe kahyuM - 175 he devAnupriyo ! jo tame saMsAranA bhayathI udvigna thaIne - yAvat - pravrajyA aMgIkAra karavA IcchatA ho to, he devAnupriya ! to amAre mATe bIjuM kayuM AlaMbana ke AdhAra ke pratibaMdha che ? he devAnupriya ! jema AjathI pUrvanA trIjA bhavamAM aneka kAryomAM Apa meDhIbhUta, pramANabhUta - yAvat - dharmadhurA rUpa hatA, te ja rIte he devAnupriya ! A bhavamAM paNa Apa - yAvat - amArA dharmadhurA thAo. he devAnupriya ! saMsAranA bhayathI udvigna - yAvat - janma maraNathI bhayabhIta evA ame paNa Apa devAnupriyanI sAthe muMDita thaIne gRhavAsa tyAgIne anagArika pravrajyA (dIkSA) grahaNa karIzuM. - tyAra pachI bhamalli antane jitazatru Adi cha e rAjAne A pramANe kahyuM, jo tame paNa saMsAranA bhayathI udvigna ho - yAvat - mArI sAthe dIkSA levA icchatA ho, to he devAnupriyo ! tame potapotAnA rAjyomAM jaI, tamArA moTA putrane rAjya para pratiSThita karo. pachI hajAra puruSa dvArA vahana karAtI zibikAomAM ArUDha thaIne mArI pAse Avo. tyAre te jitazatru Adi cha e rAjAoe bhamalli arhantanI A vAtano svIkAra karyo. pachI bhamalli arhanta te jitazatru Adi cha e rAjAone sAthe laIne, jyAM kuMbha rAjA hatA tyAM AvyA. AvIne kuMbharAjAne page paDyA. tyAre kuMbha rAjAe te jitazatru Adino vipula azana, pAna, khAdima, svAdima vaDe bhojanathI tathA puSpa, vastra, gaMdha, mALA, alaMkAro AdithI satkAra karyo, sanmAna karyuM. pachI vidAya ApI. tyAra pachI kuMbharAjA dvArA vidAya apAyela te jitazatru Adi cha e rAjA potapotAnA rAjyamAM, potapotAnA nagaramAM AvyA. tyAM AvI potapotAnA rAjyonuM zAsana karatA vicaravA lAgyA. 0bhamallino dIkSA saMkalpa ane kalyANaka mahotsava : malli bhagavatI A pramANe apariNita ja rahyA. (temaNe lagna karyA na hatA) teo Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 Agama kathAnuyoga-1 phakta 100 varSa kumArI avasthAmAM rahyA. temaNe rAjya paNa bhogavyuM nahIM, arthAt teo 100 varSa gRhasthAvasthAmAM rahyA. temAM jyAre eka varSa bAkI hatuM tyAre eka varSa bAda huM niSkramaNa karIza arthAt dIkSA laIza e pramANe bha0mali arTo nirdhAra karyo. te kALa, te samaye zakranuM Asana calita thayuM jANyuM. zakke avadhijJAnano upayoga mUkayo. te dvArA teNe bhamali arpAne joyA. joIne tenA manamAM AvA prakArano adhyavasAya, ciMtana ane prazasta manogata saMkalpa utpanna thayo. jebUdvIpa nAmanA dvIpamAM bharata kSetramAM mithilA nagarImAM kuMbha rAjA ane prabhAvatI devInA putrI malli arvanta manamAM A prakAre vicAra kare che ke te dIkSA leze. atIta, vartamAna ane anAgata devendra devarAja zakrano A paraMparAgata AcAra che ke dIkSA levAne mATe samudyata ahaMta bhagavaMtone tyAM ATalA pramANamAM artha saMpatti pradAna kare. jemake - indra traNaso aThAsI karoDa eMsI lAkha suvarNa mudrA altane (tyAM) Ape che. e pramANe vicArI, vaizramaNa devane bolAvyo. bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriya! jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM mithilA rAjadhAnImAM kuMbharAjA ane prabhAvatI devInI putrI bhagavatI mali arDanta dIkSA levAno manamAM saMkalpa karyo che - yAvat - indra tene arthasaMpatti pradAna kare che. to he devAnupriya ! tame jAo ane jaMbUDhIpanA bharata kSetramAM mithilA rAjadhAnImAM, kuMbharAjAnA bhavanamAM A pramANe arthasaMpattinuM saMkaraNa karo. tema karIne mArI AjJA pAlana thayAnI sUcanA Apo. tyAre te vaizramaNa deva devendra devarAja zakranI e vAtane sAMbhaLI, harSita - saMtuSTa thaI, be hAtha joDI-daza nakha bhegA karI mastake aMjali karI, natamastake he vra ! "tathAstu" ema kahI vinayapUrvaka AjJA vacanano svIkAra karyo. svIkArIne jaMbhaka devone bolAvyA, pachI A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! tame jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM mithilA rAjadhAnImAM jaIne kuMbharAjAnA bhavanamAM 388 karoDa ane 80 lAkha e pramANe arthasaMpatti (suvarNamudrA)nuM saMharaNa karo. ema karIne mane jaNAvo. tyAre vaizramaNa devanI A vAta sAMbhaLIne te jaMbhaka devo - yAvat - izAna khUNAmAM gayA, jaIne vaikriya samudughAta karyo karIne saMkhyAta yojana pramANano daMDa banAvyo - yAvat - uttara vaikriyarUpanI vikuNA karI, karIne teo utkRSTa - yAvat - devagatithI cAlatA jaMbUdIpanA bharatakSetranI mithilA rAjadhAnImAM jyAM kuMbharAjAnuM bhavana hatuM tyAM AvyA. AvIne kuMbharAjAnA bhavanamAM 388 karoDa ane 80 lAkha suvarNamudrAnuM saMharaNa karyuM. pachI pAchA AvIne vaizramaNa devane AjJAnuM pAlana thayAnI sUcanA ApI. vaizramaNa deve devendra devarAja zakrane temanI AjJAnuM pAlana thayAnI sUcanA ApI. ' tyAra pachI bhamali arDanta pratidina - yAvat - mAgadhika prAtarAza (arthAt magadha dezanA prAtaHthI laIne baporanA bhojanakALa)nA samaya sudhI ghaNAM sanAthone, anAthone, pathiko (-bhikSAcara)ne, pathikone, karoTiko ane kAryATikone (roja) eka karoDa ane ATha lAkha (suvarNamudrA) artha saMpattinuM dAna karatA hatA. (ahIM 360 divasanuM eka varSa abhipreta che. kemake to ja rojanA eka karoDa ATha lAkha dravya pramANe 388 karoDa-80 lAkha dravya thAya). Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mali-kathA 177 tyAra pachI kuMbharAjAe mithilA rAjadhAnImAM jyAM tyAM (aneka sthAne) bhojanazALAo kholAvI. te bhojana zALAomAM jemane bhojana ane vetana maLatuM hatuM tevA ghaNAM manuSyo tyAM rojeroja vipula parimANamAM azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa bhojana banAvatA hatA. e bhojana tyAM AvanAra pathika, pathika, karoTika, kAryATika, pAkhaMDI athavA gRhastha (je Ave tene) AzvAsana ApI, vizrAma ApI, sukhad Asane besADIne te vipula azana Adi bhojana pIrasavAmAM AvatuM hatuM. tyAre mithilA nagarImAM zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, rAjamArga, rastA Adi sthAno para jyAM aneka loko ekabIjAne kahevA lAgyA, he devAnupriya ! kuMbharAjAnA bhavanamAM sarvakAmaguNita evA vipula azana, pAna, khAdima, svAdima bhojana ghaNAM zramaNo, mAhaNo, sanAtho, anAtho, pathiko, pathiko, karoTiko, kAryATikone pIrasAya che - apAyA che. sura, asura, deva, dAnava ane narendra dvArA pUjita tIrthakaronA niSkramaNa avasare vAraMvAra A ghoSaNA karAya che ke mAMgo, jenI je IcchA hoya te mAMgo e pramANe IcchAnusAra dAna devAya che. te vakhate bha, malli anta paNa varSIdAna (eka saMvatsara arthAt varSamAM) 388 karoDa ane 80 lAkhanI artha saMpatti (suvarNamudrA)nuM dAna daIne huM dIkSA mATe nIkaLe evo manamAM nizcaya karyo. te kALe, te samaye brahmaloka kalpanA riSTa vimAna prataramAM nivAsa karatA lokAMtika deva potapotAnA vimAnamAM, potapotAnA prAsAdAvataMsakomAM pratyeka potapotAnA 4,000 sAmAnika devo, traNa parSadA, sAta senA, sAta senAdhipati, 16,000 AtmarakSaka devo ane bIjA paNa aneka lokAMtika devothI parivRtta thaIne mahAn evA (moTAmoTA avAjothI) nRtya, gIta, vAdya, taMtrI, tala, truTita, ghana, mRdaMga, paha, nagArA AdinA dhvani pUrvaka divya bhogone anubhavatA vicaratA hatA. te lokAMtika devonA nAma A pramANe che. 1. sArasvata, 2. Aditya, 3. vahi, 4. varuNa, 5. gaItoya, 6. tuSita, 7. avyAbAdha ane 8. Agneya. e AThe lokAMtika riSTa nAmanA prataramAM rahetA hatA. (* lokAMtika deva - AcArAMga sUtra 518-519 tathA vRttimAM sthAnAMga sUtra 734-735 tathA tenI vRttimAM, bhagavatI sUtra ra95-19mAM, nAyAdhammakA sUtra 102 tathA tenI vRttimAM, kalpasUtra (mULa)nA sUtra 110mAM, tatvArtha sUtra svapajJa bhAgamAM adhyAya-4nA sUtra 24 ane 25nuM bhASya, Adi sthAnomAM ATha lokAMtikano pATha ja jovA maLela che. jyAre sthAnAMga sUtra 841-84ra tathA tenI vRtti, bhagavatI sUtra 297, Avazyaka niryukti 214 tathA tenI vRtti, kalpasUtra mU110nI vinayavijayajInI TIkA AdimAM navA lokAMtikano pATha che. taduparAMta nAyAdhammakahAnI abhayadevasUri kRta vRtti (sUtra 102) tathA tattvArtha bhASya TIppaNakamAM "anyatra-daza lokAMtika kahyA che" tevo sAkSI pATha paNa maLe che. A viSayamAM ane vistRta carcA mArA tattvArthasUtra abhinava TIkA bhAga-4-adhyAya-4-102, 103 upara paNa karelI ja che. ahIM kathAnuyoga hovAthI te carcAnI noMdha rajU karela nathI. paNa jyAM navano ullekha che tyAM riSTa (ke ariSTa)ne navamAM lokAMtika kahyA che. ame to uparokta anuvAda nAyAdhamakahAnA bhamali adhyayanane AdhAre ja karela che.) tyAra pachI te lokAMtika devonA pratyekanA Asana calAyamAna thayA ityAdi pUrvavatu air n international Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 Agama kathAnuyoga-1 - yAvatu - abhiniSkramaNa karavA IcchatA arihaMta bhagavaMtone saMbodhita karavA e lokAMtika devono paraMparAgata AcAra che. tethI ApaNe jaIe ane bhamali arvatane saMbodhita karIe. e pramANe vicAra karyo. vicAra karIne izAna khUNAmAM gayA. jaIne vaikriya samughAta karyo. samudUghAta karIne saMkhyAta yojana pramANanA daMDanuM nissaraNa karyuM ane zeSa kathana jaMbhaka devonI mAphaka jANavuM - yAvat - jyAM mithilA rAjadhAnI, kuMbharAjAnuM bhavana ane malli arvanta hatA tyAM AvyA. - AvIne ghuMgharUothI yukta paMcaraMgI vastrAbhUSaNone dhAraNa karIne aMtarikSamAM UMce UbhA rahIne baMne hAtha joDI - daza nakha bhegA karI - mastake aMjali karI, Avarta karI iSTa, kAMta, priya, manojJa, manohara svarothI A pramANe kahyuM, he bhagavan! lokanA nAtha! bodha pAmo, dharmatIrthanuM pravartana karo, je jIvone hita sukha ane niHzreyaskara thaze. e pramANe kahIne bIjI vakhata, trIjI vakhata paNa e pramANe kahyuM. pachI bhamali arpatane vaMdanA karI, namaskAra karyo. karIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM pAchA gayA. tyAra pachI lokAMtika devo dvArA saMbodhita thayela bhagavatI mali arvanta teNInA mAtA-pitA pAse AvyA, AvIne baMne hAtha joDI - daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, aMjali karI A pramANe bolyA - he mAtApitA ! huM ApanI AjJA laIne, muMDita thaIne gRhavAsano tyAga karI anagAratva ravIkAra karavA utsuka chuM (dIkSA levA IcchuM chuM). e vAta sAMbhaLI teoe kahyuM, jema sukha upaje tema karo. he devAnupriyA ! vilaMba karazo nahIM. tyAra pachI kuMbharAjAe kauTuMbika puruSone bolAvyA, bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! tame 1,008 suvarNa kaLazo - yAvat - 1,008 mATInA kaLazonI tathA anya mahArthaka, mahArdU, mahA-cogya ane vipula evI tIrthaMkaranA abhiSekane yogya sAmagrIne zIgha upasthita karo. teoe paNa - yAvat - te pramANe karyuM. te kALe, te samaye camarendra asurendra yAvat aTyutakalpa sudhInA indro abhiSeka mahotsava karavAne mATe AvyA. tyAre te devendra devarAja zake Abhiyogika devone bolAvyA, bolAvIne e prakAre kahyuM, he devAnupriyo ! tame jaladIthI 1,008 suvarNa kaLazo - yAvat - 1,008 mATInA kaLazone tathA tIrthakaranA abhiSekane yogya evI anya mahArthaka, mahAmUlyavAnuM, mahA-cogya ane vipula sAmagrI upasthita karo. teoe paNa - yAvat - upasthita karI, pachI te (divya kaLazono kuMbharAjAnA kaLazomAM) praveza thaI gayo (baMne kaLazone ekamAM bhegA karI dIdhAM). tyAra pachI devendra devarAja zakra ane kuMbha rAjAe bha0mali arpattane pUrvAbhimukha karIne siMhAsana para besADyA, besADIne 1,008 suvarNa kaLazo vaDe - yAvat - tIrthaMkara abhiSeka vaDe abhisiMcita karyA. A prakAre jyAre bha0 malli antano abhiSeka thaI rahyo hato. tyAre keTalAMye devo mithilAnI aMdarabahAra - yAvat - cAre tarapha ahIM tahIM doDavA lAgyA, uchaLakUda karavA lAgyA. tyAra pachI kuMbha rAjAe bIjI vakhata uttarAbhimukha karIne bhamali antine siMhAsana para besADyA - yAvat - sarva Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mali-kathA 179 alaMkArothI vibhUSita karyA. vibhUSita karIne kauTuMbika puruSone bolAvyA. bolAvIne A prakAre kahyuM. he devAnupriyo ! tame jaladIthI manoramA zibikA lAvo. teo paNa lAvyA. tyAre devendra devarAja zake Abhiyogika devone bolAvyA. bolAvIne A prakAre kahyuM, he devAnupriyo ! tame jaladIthI aneka seMkaDo staMbhonI banelI - yAvat - manoramA zibikA lAvo. teo paNa - yAvat - lAvyA. e (deva) zibikA paNa pelI (kuMbharAjAnI) zibikAmAM samAI gaI. - tyAra pachI bhamali anta siMhAsanathI UbhA thayA. uThIne jyAM manoramA zibikA hatI tyAM AvyA. AvIne manoramA zibikAnI pradakSiNA karI. karIne manoramA zibikA para ArUDha thayA, pachI pUrva dizA tarapha mukha karIne zreSTha siMhAsana para birAjamAna thayA. (jeNe grAmyacAra dharmanuM pAlana nathI karyuM arthAt jeoe lagna nathI karyA temaja rAjya paNa bhogavyuM nathI tevA bhagavatI mAi pUrvAbhakALe (-prAtaHkALe) potAnI prathama vayamAM arthAt yauvananA AraMbhe ja mithilA nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA - prasthAna mATe pravRtta thayA) tyAre kuMbha rAjAe aDhAra zreNi-prazreNiyone bolAvyA. bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! tame snAna karIne - yAvat - sarva alaMkArothI vibhUSita thaIne mallikuMvarInI zibikA vahana karo. teo paNa - yAvat - vahana kare che. tyAra pachI devendra devarAja zakrane manoramA zibikAnI dakSiNa taraphanI uparanI bAhA grahaNa karI, izAnendrae uttara taraphanI uparanI bAhA grahaNa karI, amarendrae dakSiNa taraphanI nIcalI valI ane uttara taraphanI nicalI bAhA grahaNa karI. zeSa devoe yathAyogya zibikA vahana karI. (harSane kAraNe jenA roma kUpa vikasvara thaI rahyA che. tevA manuSyoe sarvaprathama zibikA upADI, tyAra pachI asurendra, surendra ane nAgendroe zibikAnuM vahana karyuM. calAyamAna capaLa kuMDalone dhAraNa karavAvALA, svecchAnusAra vikurvita AbhuSaNone dhAraNa karavAvALA devendra ane dAnavendro jinendra bhagavAnanI zibikA vahana kare che. pUrvamAM devo (surendro) - dakSiNamAM nAgendra, pazcimamAM asurendro ane uttaramAM garuDendro zibikAne vahana kare che - jinezvaronI zibikAne vahana karavAnA saMdarbhamAM sarvasAdhAraNa vyAkhyA sUcavatI A traNa gAthAo samavAya 281 thI 283mAM jaNAvela che. prathama be gAthA nAyAdhammakahA 104-10pamAM paNa jaNAvelI ja che.) tyAra pachI bhagavatI mali arvanta manoramA zibikAmAM ArUDha thaI gayA. tyAre temanI sAme anukrame ATha-ATha maMgala dravya cAlavA lAgyA. jamAlinA nirgamananI mAphaka ahIM paNa varNana karavuM joIe. tyAra pachI jyAre bhamali arpattanuM niSkramaNa thaI rahyuM hatuM tyAre keTalAMye devoe mithilA nagarIne aMdara ane bahAra jaLa vaDe siMcita karI, sApha karI, cUnA. AdithI ghoLI - yAvat - teo ahIMtahIM bhAgadoDa ane uchaLakUda karavA lAgyA. tyAra pachI bhamali arvanta jyAM uttama azoka vRkSa hatuM tyAM AvyA, AvIne zibikAthI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 nIce utaryA, AbharaNa alaMkArono tyAga karyo. tyAre prabhAvatI mAtAe haMsa jevA zveta vastramAM AbharaNa alaMkArone grahaNa karyA. 180 tyAra pachI malli arjunne svayameva paMcamuSTika loca karyo. tyAre devendra devarAja zakrae bhagavatI mallinA vALane grahaNa karyA, grahaNa karIne kSIrodaka samudramAM padharAvyA. pachI bhamalli arho 'siddhone namaskAra thAo'' ema kahIne sAmAyika cAritra svIkAra karyuM. je samaye bhamalli arhante sAmAyika cAritra svIkAryuM te samaye zakranA Adeza vacanathI devo ane manuSyono kolAhala, vArtAno ninAda, gIta vAjiMtrono nirdoSa ekadama baMdha thaI gayo. je samaye bhamalli arhate sAmAyika cAritra aMgIkAra karyuM te samaye bhagavatI malli arhantane manuSyone ja prApta thanAruM evuM uttama manaHparyavajJAna utpanna thayuM. bhagavatI malli arhate hemaMtaRtuno bIjo mAsa, cotho pakSa arthAt poSa suda agiyArasane divase (nAyAdhammakahA AgamamAM sUtra-106mAM 'posa suddhasta pArasI paaLa'' evo vyavahAramAM bhagavatI mallinuM dIkSA kalyANaka mAgasara suda-11 prasiddha thayela che. Avazyaka sUtra niyukti 250 no kevaLajJAna divasano saMbaMdha joDatA mAgasara suda-10no pATha baMdha bese che. kemake tene bIje divase kevaLajJAna thayAnuM svIkAratA kevaLajJAna divasa, mAgasara suda-11 thAya che. triSaSThI zalAkA tathA saptati zata sthAnakamAM to mAgasara suda-11 che ja. zrI abhayadeva sUrijI lakhe che ke A nirNaya bahuzruto ja karI zake.) spaSTa pATha che pUrvAhna kALa samaye nirjaLa aThThama tapa pUrvaka ane azvinI nakSatra sAthe caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 300 atyaMtara parSadAnI strIo ane 300 bAhya parSadAnA puruSo sAthe muMDita thaIne dIkSA lIdhI. (samavAya sUtra-286 ane Avazyaka niyukti 224mAM 300 puruSo sAthe dIkSA lIdhI tema lakhela che. zakya che ke tyAM atyaMtara padAnI 300 strIonI vivakSA na karI hoya, paNa nAyAdhammakahAo mAM svataMtra kathAnaka hovAthI sUtra-106mAM to baMne parSadAno spaSTa pATha che ja.) sthAnAMga sUtra-243 mULamAM 300 puruSo sAthe dIkSAno pATha che, paNa tenI abhayadeva sUri kRtu vRttimAM "300 strIo sAthe paNa'' e vAtano ullekha che.) bhagavatI mahni arhantane anusarIne A ATha jJAtakumAro paNa dIkSita thayA. jenA nAma A pramANe che :- 1. naMda, 2. naMdamitra, 3. sumitra, 4. balamitra 5. bhAnumitra, 6. amarapati, 7. amarasena ane 8. mahAsena. - tyAra pachI te bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika deva malli arhantano abhiniSkramaNa mahotsava karIne naMdIzvara dvIpa gayA. tyAM jaIne aSTAhnikA mahotsava karyo. mahotsava karIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te dizAmAM pAchA gayA. 0 bhUmalline kevaLajJAna : tyAra pachI bhamalli arhanta je divase prajita thayA te ja divasa aparAhna kALa samaye divasanA pazcima bhAge azoka vRkSa nIce pRthvI zilA paTTaka para (beThA hatA tyAre) uttama sukhAsane zubha pariNAma ane prazasta adhyavasAyo tathA prazasta lezyAe vartatA, Atma vizuddhi thatAM, tadAvaraNa karmarajane dUra karanAra apUrvakaraNa guNasthAnane prApta thayA. temane anaMta, anuttara, nirAbAdha, nirAvaraNa, pUrNa, pratipUrNa, sarvottama kevaLajJAna - kevaLa darzana utpanna thayA. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamaddhi-kathA 181 - ahIM kevaLajJAna Adi saMbaMdhi be bhinna mato rajU karavA jarUrI che. - baMne vAto Agamika sAkSIpATha dharAve che. tubhamaline dIkSA grahaNa karyA bAda bIje divase prathama bhikSA prApta thayelI. juo-samavAya-294, Avazyaka niryukti-319, 0bha0maline prathama bhikSA mithilA nagarImAM prApta thayelI juo-Avazyaka niryukti-325; 0 bha0malline vizvasena gRhapatie amRtanA rasa jevI khIra (-paramAtra) vahorAvI prathama bhikSAdAna karela. - juo samavAya-295, Avazyaka niryukti-329 0 chadmastha kALa : - nAyAdhammakAo sUtra-108 - mujaba dIkSAne divase ja kevaLajJAna thayeluM te mujaba eka prahara jeTalo chadmastha kALa thAya. Avazyaka niryukti-239 mujaba - bhagavaMta malline eka ahorAtrano chadmastha kALa hato. 0 kevaLajJAna : - nAyAdhammakahA-sUtra-108 mujaba - dIkSAne divase ja arthAt poSa suda-11nA divase aparALa kALa samaye arthAt divasanA pAchalA bhAge kevaLajJAna thayuM. teno nANa tapa-dIkSAtapa anusAra aThamano hato. eka prahara paryaMta zubhadhyAnamAM rahyA. mithilA nagarI bahAra sahastrApravanamAM azokavRkSa nIce ane azvinI nakSatramAM bhagavatI mali kevaLajJAna pAmyA. - samavAya-pa3 mujaba tathA Avazyaka niryukti-253 mujaba - paramAtmA mahAvIra sivAyanA trevIsa tIrthaMkara bhagavaMtone pUrvA kALe sUrya udayamuhUrta veLAe kevaLajJAna (darzana) utpanna thayela che. - Avazyaka 250, 253, 254, 255 mujaba - bhagavatI mallinAthane te kALe aThamano tapa hato, ekarAtrikI pratimAnuM prabhue vahana kareluM tyAre mithilA nagarInI bahAra sahastrApravana udyAnamAM azokavRkSanI nIce mAgasara suda ekAdazInA divase prAta:kALe sUrya udaya muhurta veLAe azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre kevaLajJAna utpanna thayuM. (mAgasara suda-11 evo ahIM spaSTa pATha che. titvogAliyamAM paNa mA.su.11 che. eka ahorAtrano chaghaWkALa paNa Ava.ni.23bhAM jaNAvyo che A vidhAnano niSkarSa kADhIe to dIkSA mAgasara suda-10nI mAnavI paDe). samAdhAna : Avazyaka cUrNi 1 - pRSTha-157 mujaba - baMne mato TAMkela che. 1. bha0 mahAvIra sivAyanA trevIsa tIrthakarane sUryodaya veLAe kevaLajJAna thayuM. 2. bIjA mate bhamallinAtha ane bhamahAvIrane pazcimakALe (-cothA prahare) ane bAkInA bAvIza tIrthakarane pUrvAbhakALe kevaLajJAna thayuM. nAyAdhamakahA-sUtra-106nI abhayadeva sUri kRt vRtti 1. poSa suda-11nA dIkSAnA divase ja pazcimakALe kevaLajJAna thayuM. 2. mAgasara suda-11nA pUrvAbhakALe (savAre) kevaLajJAna thayuM tevo uparokta Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 Agama kathAnuyoga-1 Avazyaka niryuktino mata paNa temaNe noMdhyo che ane eka ahorAtranA chadmastha paNAnI vAta paNa noMdhI che. chelle pUjya vRttikAra lakhe che ke, "tavatrAmitrAyaM vahuzrutA vivantIti'' arthAt A abhiprAyane bahuzruto ja jANe che (-jaNAvI zake che.) - te kALe, te samaye (prabhune kevaLajJAna * kevaLa darzana utpanna thayuM tyAre) badhAM devonuM Asana calAyamAna thayuM. dharma zravaNa karavAne mATe samavarita thayA. paramAtmA mallie paNa 300 dhanuSu UMcA caityavRkSane pradakSiNA karIne devo racita samavasaraNamAM dharmadezanA ApI. devo dharmadezanA zravaNa karIne naMdIzvara dvIpe gayA, tyAM jaIne aSTAhnikA mahotsava karyo. karIne je dizAmAM AvyA hatA te ja dizAmAM pAchA gayA. kuMbha rAjA paNa nIkaLyA. jitazatru Adi cha rAjAnI pravrajyA : . tyArabAda te jitazatru Adi cha e rAjA pota-potAnA moTA putrone rAjya para sthApita karI hajAra puruSa vaDe vahana karAtI zibikAomAM ArUDha thaIne sarvaRddhi sAthe jyAM mahni arhanta hatA, tyAM AvyA - yAvat - paryupAsanA karavA lAgyA. tyAra pachI bhamalli arjunte te moTI parSadAna, kuMbharAjAne tathA jitazatru Adi cha e rAjAone dharmopadeza Apyo. temaNe caturyAma dharmarUpa zramaNa dharmanI prarUpaNA karelI. bhamallinA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) dharmadezanA bAda parSadA je dizAmAMthI AvI hatI, te dizAmAM pAchI gaI. bhamallie kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa saMgharUpe tIrtha pravartana karela. kuMbha zramaNopAsaka thayA - yAvat - pAchA gayA. prabhAvatI zramaNopAsikA thayA, te paNa pAchA gayA. tyAre jitazatru Adi chae rAjAe dharmanuM zravaNa karI ane samajIne A pramANe kahyuM, he bhagavan ! A loka Alipta che, pralipta che, Alisa pralipta che. jarAmaraNathI vyApta che - yAvat - teo dIkSita thayA. (kALakrame) cauda pUrvanA jJAtA paNa thayA. zreSTha evA anaMta kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karIne pachI teo siddha paNa thayA. bhamallinA zAsananA sAdhu-sAdhvIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susatva ane suAcaraNAne lIdhe dharmopadeza pAmavo sugama hato. tyAra pachI bhamalli arhanta sahasrAmavana udyAnathI bahAra nIkaLyA. nIkaLIne magadha, rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa karavA lAgyA. bhamalline aTThAvIza gaNa ane aTThAvIza gaNadhara thayA. prabhunA prathama ziSyanuM nAma (nAyAdhammakahA pramANe) bhiSaka hatuM. (samavAyAMganA mate) indra hatuM. (pravacana sAroddhAra ane triSaSThI zalAkAmAM tenuM bhiSaka nAma ja che). bhamallinA prathama ziSyAnuM nAma baMdhumatI hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 4,000, zramaNIonI 55,000, zrAvakonI 1,84,000 ane zrAvikAonI 3,65,000nI hatI. (bIjA mate - triSaSThI zalAkA, pravacana sAroddhAra, saptati zata sthAnaka AdimAM bhamalinA zrAvakanI saMkhyA 1,83,000 ane zrAvikAnI saMkhyA 3,70,000 batAvela che.) bhamalli arjuntanA ziSyomAM 2,000 avadhijJAnI, 800 mana:paryavajJAnI, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamadhi-kathA (mAhitI) 183 3,200 kevaLajJAnI, 600 cauda pUrvadhara, 3,500 vaikriya labdhidhara, 1,400 vAdI muni ane 2,000 anuttara vimAne utpanna thanAra munionI utkRSTa saMpadA hatI. (samavAyAMga sUtra-137 mujaba 5,900 avadhijJAnI ane samavAyAMga sUtra-135 mujaba 5,700 mana:paryavajJAnI hatA. pravacana sArodvAramAM 2,200 avadhijJAnI, 1,750 mana:paryavajJAnI, 2,200 kevaLajJAnI, 668 cauda pUrvadhara, 2,900 vaikriya labdhidharanI utkRSTa muni saMpadA jaNAvI che) bhamallinA zarIrano varNa priyaMgusamAna arthAt nIla varNa hato. temanuM saMsthAna samacaturastra ane saMghayaNa vajasSabhanArAya hatuM. madhyadezamAM sukhapUrvaka vicaraNa karIne jyAM sameta zikhara parvata hato tyAM AvyA. AvIne temaNe sameta zikhara parvata pAdapopagamana saMthAro aMgIkAra karyo. malli arpata 100 varSa gRhasthapaNe rahyA. 54,900 varSa zramaNa paryAyamAM rahyA. jemAM teno chagharthIkALa (nAyAdhammakA mujaba) eka prahara athavA (Avazyaka niryukti tathA samavAya anusAra) eka ahorAtra mAtra rahyo. zeSa sarvakALa kevalI paryAyamAM vicaraNa karyuM. chelle eka mAsanuM nirjaLa anazana karyuM. e rIte papa,000 varSanuM pUrNa Ayu bhogavyuM. - tyAra pachI grISma Rtuno prathama mAsa, bIjo pakSa arthAt caitrasudanI cothanI tithie bharaNI nakSatra sAthe caMdramAno yoga thayo tyAre ardharAtrinA samaye pa00 sAdhvIo atyaMtara parSadAnI ane pa00 sAdhuo bAhya parSadAnA sahita temanA vedanIya, Ayu, nAma ane gotrakarma kSINa thayA tyAre siddha thayA. yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. je rIte jaMbUdvIpa prajJaptimAM RSabhadeva-prathama tIrthaMkaranA viSayamAM parinirvANa mahotsavanuM varNana che te rIte ahIM paNa parinirvANa mahotsava samajI levo - yAvatuM - naMdIzvaravIpamAM aSTAlikA mahotsava karyo ane pachI te devo potapotAnA sthAne gayA. mallinAtha prabhunA nirvANa bAda copana lAkha varSano kALa vItyA bAda vIzamAM tIrthakara munisuvrata svAmI thayA. bhamalinuM strIrUpe tIrthaMkara thavuM te daza AzcaryomAMnuM eka Azcarya hatuM. 0 Agama saMdarbha :- (mULa kathAstrota - nAyA. 76 thI 109 tathA tenI ) AyA... 13; AyA.mU. 6nI , ThA 116, 243, 114, 664, 734, 735, 84ra ThaL 664, 100ranI samA 47, 49, 53, 24, 25, 133, 135, 137, ra66, ra70, ra71, 274, 276, 279 thI 286, 288, 289, 292, 294 thI 297, 299, 302, 304, 306, 308, 310, 350; bhaga. 794; buha.bhA. 269ranI vR; Ava.mU. 6, 44; Ava.yU.1-. 89, 157, 217; Avani 181, 182, 209 thI 222, 224, 226 thI 229, 231 thI 237, 239, 250, 253 thI 255, 258, 263, 468, 269, 275, 25, 305 thI 309, 319 thI 321, 325, 329, 341, 371, 376, 379, 381, 383, 386, 389, 30, 1088, 1089; naMdI. 19; kalpa 100, 110, 172 tathA . tilyo. 331, 332, 353, 364, 393, 407, 453, 465, 465, 482, 532, 540; - -- >> - Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 Agama kathAnuyoga-1 (16) bhamunisuvrata kathAnaka : (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbudvIpanA bharata kSetramAM vIsamAM tIrthaMkara bhagavaMta zrI munisuvrata svAmI thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM siMhagiri nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta kayuM. te bhave ja tIrthaMkara nAma karma bAMdhyu. tyAMthI kALadharma pAmIne aparAjita vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM 32 sAgaropamanuM deva Ayu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne teo rAjagRhI nagarImAM sumitrarAjAnI patnI padmAvatI rANInI kukSimAM zrAvaNa suda-15nA divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. tyAre padmAvatI mAtA gajavRSabha Adi cauda svapno joIne jAgyA. jeTha vada-AThama (gujarAtI vaizAkha vada-8)nA divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre rAjagRhI nagarImAM bhamunisuvratano janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre padmAvatI mAtA atIva suvratA thayA. tethI prabhunuM nAma munisuvrata rakhAyuM. bIjo artha e ke, jagat trikAla avasthAmAM mAne che tethI te muni che ane jenA vrato zobhana hoya che tethI suvrata. suvratavALA evA muni hovAthI munisuvrata kahevAyA athavA sarvabhAvone sArI rIte jANatA ane samyak vratavALA hovAthI te munisuvrata kahevAyA. gautama gotranA evA A prabhuno varNa kRSNa hato. laMchana kAcabo hatuM. bhamunisuvrata bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre tenA lagna thayA. teo 7,500 varSa kumAra avasthAmAM rahyA. 15,000 varSa temaNe mAMDalika rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 22,500 varSa sudhI prabhu gRhasthAvasthAmAM rahyA. vIza dhanunI UMcAIvALA A prabhu pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma) ane rAjyano parityAga karI. phAgaNa suda bArasanA divase manoharA nAmanI zibikAmAM besIne, divasanA pAchalA praharamAM, munisuvrata svAmI rAjagRhI nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. prabhue chaTThano tapa karyo hato. te ja divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre nilaguhA nAmaka udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI munisuvrata svAmIne prathama bhikSA prApta thayelI. rAjagRhI nagarImAM ja Avazyakamate brahmadatta ane samavAyAMga mate RSabhasena gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvIbhikSAdAna karyuM. prabhue magadha, rAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. munisuvratasvAmI agiyAra mAsa chadmastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe munisuvrata svAmIe chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre phAgaNa vada-bArasa (gujarAtI mahAvada-12)nA prAtaHkALe sUryodaya veLAe zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre rAjagRhI nagarI bahAra sahasrAmavana udyAnamAM caMpakavRkSanI nIce prabhune kevaLajJAna utpanna thayuM. munisuvratasvAmInA samavasaraNamAM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamunisuvrata-kathA (mAhitI) 185 racAyela caityavRkSa 240 dhanuSya UMcu hatuM. kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa saMgharUpa tIrtha pravartana karela. | munisuvrata svAmIe caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) prabhunA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjayatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone mATe dharmopadeza pAmavo sugama hato. munisuvratasvAmIne 18 gaNa thayA. 18 gaNadhara thayA. prabhunA prathama ziSyanuM nAma kuMbha" hatuM. prathama ziSyAnuM nAma "puSpavatI" hatuM. teonI utkRSTa saMpadAzramaNonI 30,000, zramaNIonI 50,000, zrAvakonI 1,72,000, zrAvikAonI 3,50,000nI hatI. munisuvratasvAmInA ziSyomAM 1,800 avadhijJAnI, 1,500 mana:paryavajJAnI, 1,800 kevaLajJAnI muni, 500 caudapUrvI, 2,000 vaikriyalabdhidhara ane 1,200 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhu 7,500 varSa zramaNaparyAyamAM rahyA. jemAM 11 mahinA chaghastha rUpe hatA. te sivAya sarva kALa kevalIpaNe vicaraNa karyuM. 30,000 varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karelA evA prabhu muni suvratasvAmI jeTha vadanoma (gujarAtI vaizAkha vada-9)nA divase zravaNa nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 1,000 munivaro sAthe sameta zikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. munisuvratasvAmInA nirvANa bAda cha lAkha varSano kALa vItyA bAda ekavIsamAM tIrthakara zrI neminAtha prabhu thayA. - skaMdaka, khattiya, gaMgadatta Adi temanAthI pratibodhita thayelAM. 0 Agama saMdarbha :ThA 116, 448, 214; sama. 49, 50, 23, 24, 128, 135, 137, 266, 270, 271, 274, 279, 284, 287, 288, 29ra, 294, 295, 300, 302, 306, 310; bhaga. 676, 726, 794; vava.bhA. 4414 + vR. jIya.bhA. pa28, 2498; Ava. mU. 6, 43; Avani 209 thI 211, 221, 225, 226, 228, 231 thI 236, 239, 250, 254; 255, 258, 263, 265, 468, 269, 276, 296, 305, 311, 319, 320, 325, 329; 371, 379, 381, 383, 386, 389, 1089; Ava.1-pR. 157, 21-ra-pR. 277; utta.cUpR. 73, naMdI 19; kalpa. 177 titvo. 303, 349, 407, 453, 461, 483; - x -- 4 - Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 Agama kathAnuyoga-1 (17) bhami -kathAlaMka (bola saMgraha rUpe) A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM ekavIsamAM tIrthakara bhagavaMta zrI naminAtha thayA. teo pUrvanA manuSyabhavamAM adInazatru nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhave dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANatakalpa devarUpe utpanna thayA. tyAM vIza sAgaropamanuM devaAyu bhogavyuM. devatAnA bhavathI cyavIne teo mithilA nagarImAM vijaya rAjAnI patnI vaprArANInI kukSimAM Aso suda-15nA divase azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe utpanna thayA. te vakhate vaprAmAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. zrAvaNa vada AThama (gujarAtI aSADha vada-8nA divase azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre mithilA nagarImAM bha0namino janma thayo. prabhu mAtAnA garbhamAM AvyA tyAra pahelA durlalita evA zatru rAjAoe mithilA nagarIne ghero ghAlyo hato. paNa garbhanA prabhAve tenI punyazaktithI prerAIne vaprA mAtAne mahelanI aTTAlikAe caDhavAnI IcchA thaI. anya zatrurAjAe tene caDhelA joyA. garbhanA prabhAvathI te rAjAo nami gayA. tethI prabhunuM "nami" nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke, sarve upasarga, parISaha ane kaSAyone namAvI dIdhA hovAthI prabhu nami kahevAyA. kAzyapa gotranA evA A prabhuno varNa suvarNa prabhA samAna hato. temanuM laMchana nIlakamala hatuM. bha0nami bAlyabhAva choDI yauvanane pAmyA tyAre temanA lagna thayA. teo 2,500 varSa kumAraavasthAmAM rahyA. 5,000 varSa temaNe mAMDalIka rAjA rUpe rAjya bhogavyuM. e rIte 7,500 varSa sudhI prabhu gRhasthAvasthAmAM rahyA. 15-dhanunI UMcAIvALA A prabhu pachI dIkSA levAne mATe udyata thayA. viSayo (indriya dharma ane rAjyano parityAga karIne, aSADha vada noma (gujarAtI jeTha vada-9nA divase devakurA nAmanI zibikAmAM besIne divasanA pAchalA praharamAM naminAtha bhagavaMta mithilA nagarIthI dIkSA levA mATe nIkaLyA. te vakhate temanI uMmaranI pAchalI vaya hatI. temaNe chaThano tapa karyo hato. te ja divase azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo. tyAre sahastrApravana udyAnamAM prabhue 1,000 puruSo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI naminAtha prabhune prathama bhikSA prApta thayelI. vIrapura nagaramAM dinna (datta) nAmaka gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. prabhue magadharAjagRhI Adi AryabhUmimAM vicaraNa kareluM. naminAtha prabhu nava mAsa chaghastha avasthAmAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karyo. te kALe naminAtha prabhue chaThano tapa karela hato. ekarAtrikI pratimA vahana karelI. tyAre mAgasara suda agiyArasane divase prAtaHkALe sUryodaya veLAe azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre mithilAnagarInI bahAra sahastrApravanamAM bakula vRkSanI nIce Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhanami-kathA (mAhitI) 187 kevaLajJAna utpanna thayuM. prabhunA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSa 180 dhanuSa UMcu hatuM. kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa tIrtha pravartAvela. naminAtha bhagavaMte caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyikarUpa cAritra ja hatuM. (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) prabhunA zAsananA sAdhusAdhvIjIomAM suAgeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. naminAtha prabhune 17 gaNa thayA. 17 gaNadhara thayA (jo ke titvogAliyamAM 11 gaNagaNadhara kahyA che.) prabhunA prathama ziSyanuM nAma "zuMbha" hatuM. prathama ziSyAnuM nAma "anilA" ke amalA hatuM. teonI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 20,000, zramaNIonI 41,000, zrAvakonI 1,70,000 ane zrAvikAonI 3,48,000nI hatI. naminAtha bhagavaMtanA ziSyomAM 1,600 avadhijJAnI, 1,250 mana:paryavajJAnI, 1,600 kevaLajJAnI muni, 450 caudapUrvI, 5,000 vaikriya labdhidhara ane 1,000 vAdI munionI utkRSTa saMpadA hatI. (samavAyAMgamAM 3,900 avadhijJAnI kahyA che) prabhu 2,500 varSa zramaNa paryAyamAM rahyAM. jemAM phakta nava mAsa chadmastharUpe rahyAM. te sivAyano sarvakALa kevalIpaNe vicaraNa karyuM. 10,000 varSanuM kula Ayu bhogavyuM. chelle eka mAsanuM anazana karelA evA naminAtha prabhu vaizAkha vada-dazama (gujarAtI caitra vada-10)nA divase azvinI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre 1,000 munivaro sAthe sameta zikhara parvata para nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. naminAtha prabhunA nirvANa bAda pAMca lAkha varSano kALa vItyA bAda bAvIzamAM tIrthakara zrI neminAtha (ariSTa nemi) prabhu thayA. airAvata kSetramAM tIrthakara zyAmakoSTha bha0naminAthanA samakAlina hatA. 0 Agama saMdarbha :ThA. 116, 448, 214, 930; sama 35, 42, 49, 50, 53, 24, 115, 117, 266, 270, 271, 275, 279, 284, 288, 292, 294, 295, 300, 302, 306, 310; bhaga. 794; Ava.mU. 6, 4ra; Ava.ni. 209 thI 211, 221, 225, thI 234, 236, 239, 250, 254, 255, 258, 263, 265, 468, 269, 276, 297, 305, 311, 319, 320, 3ra3, 329, 371, 377, 380, 381, 384, 386, 389, 1089, 1090; Ava2.1-pR. 157, 217, naMdI, 19, kalpa 176; titvo. 332, 353, 364, 393, 407, 454, 465, 483; - 4 - 4 - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 Agama kathAnuyoga-1 (22) bhaariSTaneminemi-kathAnaka A avasarpiNImAM jaMbUDhIpanA bharatakSetramAM bAvIsamAM tIrthakara bhagavaMta zrI "ariSTanemi" thayA. te "nemi" nAme paNa oLakhAya che. teo pUrvanA manuSya bhavamAM "zaMkha' nAme mAMDalIka rAjA hatA. te bhavamAM dIkSA grahaNa karI, agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. te bhave ja tIrthakara nAma-karma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne aparAjita nAmanA cothA anuttara vimAne devarUpe utpanna thayA. 0 pAMca kalyANaka nakSatra :- te kALe te samaye arhat ariSTanemi pAMca citrA yukta hatA. (pAMca kalyANaka citrA nakSatramAM thayA) bhagavaMta ariSTanemi citrA nakSatramAM devalokathI cyavyA. cyavIne garbhamAM utpanna thayA - yAvat - citrA nakSatramAM teo parinirvANa pAmyA. (citrA nakSatramAM cyavyA, citrA nakSatramAM janmyA, citrA nakSatramAM dIkSA lIdhI, citrA nakSatramAM kevaLajJAna pAmyA. citrA nakSatramAM nirvANa pAmyA) 0 bhaariSTaneminuM cyavana :- te kALe, te samaye ahaMta ariSTanemi jyAre varSARtuno cotho mAsa, sAtamo pakSa arthAt kArataka vada bArasa (gujarAtI Aso vada12)nA divase batrIza sAgaropamanI AyuSya maryAdAvALA aparAjita nAmanA mahAvimAnathI cyavIne A jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM soriyapura nagaramAM samudravijaya rAjAnI patnI zivAdevI rANInI kukSimAM madhyarAtrie citrA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe garbhamAM utpanna thayA. tyAra pachInuM samagra varNana (bhagavaMta mahAvIramAM karAze te mujaba) svapna darzana, dhanadhAnyanI vRddhi ityAdi jANavuM - yAvat zivAdevI mAtA gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA. 0 bha. ariSTanemino janma : te kALe ane te samaye varSARtuno prathama mAsa ane bIjo pakSa arthAt zrAvaNa suda pAMcamanA divase nava mAsa (sADA) sAta divasa pUrA thatA - yAvat - citrA nakSatrano caMdramA sAthe yoga thatA (madhya rAtrie) ArogyavALI mAtAe ArogyavALA putrane janma Apyo. janmanuM vRttAMta (bha,mahAvIramAM kahevAze te pramANe) varNana karI levuM. mAtra pitAnA sthAne ahIM ("siddhArthane badala) samudravijaya kahevuM. 0 "ariSTanemi" nAma kema paDyuM ? nAma Adi varNana : prabhu mAtAnA garbhamAM hatA tyAre mAtAe svapnamAM mahA moTI evI ariSTa ratnanI banela nemi (arthAt cakranI dhAra) joI hatI. tethI A bALakanuM nAma ariSTanemi thAo ema kahI "ariSTanemi" nAma rakhAyuM. (koI kahe che ke rijha ratnanI nemi hatI paNa riSTa zabda amaMgala sUcaka che tethI amaMgalanA parivAra mATe "a" akSara AgaLa mUkI "ariSTa" karyuM) bIjo artha e ke, prabhu dharmacakranA nemibhUta hovAthI athavA ariSTano dhvaMza karavAmAM nemi samAna hovAthI (sarve paNa tIrthaMkara) ariSTanemi kahevAya che. ariSTanemi ahaMtanuM gotra gautama hatuM. temanA zarIrano varNa zyAma hato. temanuM kuLa harivaMza vRSNi hatuM. 1,008 zubha lakSaNonA dhAraka hatA. vajaRSabhanArI saMghayaNa ane samacaturastrasaMsthAna vALA temaja manamohaka mukhAkRtivALA hatA. temanA traNa bhAIo Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha,ariSTanemi-kathA 189 rathanemi, satyanemi ane daDhanemi paNa AgamomAM vizeSa prasiddha thayA che. 0 bha0ariSTaneminuM parAkrama darzana : - jyAre kumAra ariSTanemi anukrame moTA thayA. bAlyabhAva choDIne yauvanane pAmyA. daza dhanuSanI UMcAIvALo deha thayo. kautuka rahita evA prabhu mitro vaDe prerAIne eka vakhata pharatA pharatA zrI kRSNa vAsudevanI AyudhazALAmAM pahoMcyA. tyAM kautuka jovAne utsuka thayelA mitronI vinaMtIthI nemikumAre zrI kRSNanA sudarzana cakrane AMgaLI upara rAkhI kuMbhAranA cAkaDAnI mAphaka pheravyuM. zA dhanuSyane kamaLanA nALacAnI mAphaka vALI dIdhuM. kaumudI gadAne lAkaDAnI mAphaka uThAvIne potAnA khabhe rAkhI dIdhI ane pAMcajanya zaMkhane paNa jorathI vagADyo. te vakhate nemikumAre potAnA mukhethI eTalo pavana bharIne zaMkha vagADelo ke jenA avAjathI hAthIo baMdhanataMbha ukheDI sAMkaLo toDIne bhAgavA lAgyA. kRSNa vAsudevanA ghoDAo azvazALAmAMthI bhAgI nIkaLyA. nagarajano bhayabhIta thaI gayA, AkhuM zahera jANe baheruM banI gayuM. zastrazALAnA rakSako mRta thayA hoya tema paDI gayA. e dhvani sAMbhaLIne koI zatru utpanna thayAnuM vicAratA zrI kRSNa paNa AkuLa-vyAkuLa thaIne turaMta Ayudha zALAmAM AvyA. ariSTanemie zaMkha vagADyAnI vAta jANIne Azcarya pAmyA. - tyAra pachI potAnI bhujAnA baLanI tulanA karavA mATe zrI kRSNa ariSTanemine kahyuM ke, "he baMdhu ApaNe baLanI parIkSA karIe" ariSTanemie te vAta svIkAratA baMne vyAyAma zALAmAM AvyA. ariSTanemie kRNa vAsudevane kahyuM ke, ApaNe bhujA baLanI kasoTI karIe. kRSNa te vAta svIkArI bhujAne lAMbI karI. ariSTanemie netaranI latAnI mAphaka athavA kamaLanA nALacAnI mAphaka paLavAramAM te bhujAne namAvI dIdhI. pachI ariSTanemie potAnI bhujA laMbAvI. kRSNa prabaLa prayatno karyA to paNa tene namAvI na zakyA. tyAre kRSNa ariSTaneminI bhujAne choDI daIne kahyuM ke, jema baLabhadra mArA baLathI jagane tRNa samAna mAne che, tema huM tamArA baLathI jagane tRNa sama gaNuM chuM. pachI khinna manavALA kRSNa ciMtAtura banI vicAravA lAgyA ke, A mahAbaliSTha ariSTanemi mArA rAjyane lIlAmAtramAM laI leze. ghaNAM kaSTa meLavelA mArA rAjyano bhoktA e ja thaze. pachI te balabhadra sAthe vicAraNA karavA lAgyA ke huM vAsudeva hovA chatAM ariSTaneminI bhujA namAvI na zakyo ! AvA mahAbaliSTha ariSTanemi ApaNuM rAjya laI leze, to have zuM karavuM? AvuM vicAratA hatA, tevAmAM AkAzamAM devavANI thaI ke, "A ariSTanemi kumAra avasthAmAM ja dIkSA leze." pUrve naminAtha tIrthakare paNa A vAta kahI che. AvI devavANI sAMbhaLI kRSNa nizcita thaI gayA. 0 bha, ariSTanemine vivAha mATe taiyAra karavA : yuvAvasthAna pAmelA ariSTanemine eka vakhata zivAdevI mAtAe kahyuM ke, "he putra! have tuM lagna karavAnI anumati Apa ane amArA manoratha purA kara ! prabhu bolyA ke, "he mAtA ! yogya kanyA prApta thatAM paraNIza" bhaariSTanemi vairAgyarasathI bhiMjAyelA hatA. kRSNa paNa AkAzavANI sAMbhaLI naciMta hatA chatAM nizcaya karavA mATe eka vakhata Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 aMtaHpurathI parivarelA kRSNa ariSTanemine jaLakrIDA karavA raivatAcala udyAnamAM laI gayA. tyAM kRSNa premathI hAtha jhAlIne prabhune sarovaramAM laI gayA. suvarNanI pIcakArImAM kesara mizrita jaLa bharI prabhune siMcavA lAgyA. kRSNa IcchatA hatA ke ariSTanemi vivAhita thaI jAya tenuM atulabala kSINa thAya to temanA taraphathI bhaya ke AzaMkA rahe nahIM. 190 kRSNa rukmiNI Adi rANIone paNa kahI rAkhyuM ke, tamAre ariSTanemi sAthe niHzaMkapaNe krIDA karavI, temane koIpaNa rIte vivAhanI IcchAvALA karavA. patinI AjJAthI te rANIo paNa ariSTanemi sAthe krIDA karavA lAgI. koI sugaMdhI jaLa chAMTatI, koI puSponA daDA mAratI, koI hRdayabhedI tIkSNa kaTAkSa pheMkatI, kAmakaLA catura strI mazkarI vaDe vismaya pamADavA lAgI. e rIte badhI ramatamAM tanmaya banI gaI. tyAre AkAzamAM devavANI thaI, A prabhune janma samaye cosaTha indroe yojana pramANa mukhavALA kaLazothI merUparvata abhiSeka karyo, to paNa prabhu vyAkuLa thayA nahIM. tame zuM karazo ? pachI ariSTanemi paNa kRSNa tathA sarva rANIne jaLa chAMTavA lAgyA. e rIte vistArapUrvaka jaLakrIDA karI, sarovarane kAMThe AvI ariSTanemi kumArane suvarNanA siMhAsana para besADI badhI rANIo cAre tarapha viMTaLAIne UbhI rahI. vividha zabdo ane saMvAdothI ariSTanemine vivAha mATe samajAvA lAgI. satyabhAmAe paNa kahyuM ke, "pUrve RSabha Adi tIrthaMkaroe paNa vivAha karyo hato, rAjya paNa bhogaveluM, aMte mokSe gayA, tame koI navA mokSagAmI thavAnA cho. tame paNa lagna karI saunA manane svastha karo. jAMbavatIe paNa kahyuM, pahelA tamArA ja vaMzanA vibhuSaNa samAna evA munisuvrata tIrthaMkara thayA. teo paNa gRhasthAvAsa bhogavI pachI mokSe gayelA. to tame paNa vivAha karo. A rIte rukmiNI, satyabhAmA, jAMbavatI, padmAvatI, gAMdhArI, lakSmaNA Adi aneka rANIoe vividha yukti-prayuktithI samajAvyA. te vakhate mauna rahelA prabhune saheja hasatAM mukhavALA joIne, rANIoe harSita thaI UMce svare udghoSaNA karI ke ariSTanemikumAre lagna karavAnI anumati ApI che. dvArikAmAM badhe A vAta phelAI gaI. badhAM nagarajano kahevA lAgyA ke, "nemikumAra vivAha mATe taiyAra thayA che.' 0 rAjImati kanyA sAthe vivAhanI vAta : tyAra pachI kRSNa vAsudeve ugrasena rAjA pAse jaI ariSTanemikumAra mATe ugrasena rAjAnI rUpavatI kanyA rAjImatinI mAMgaNI karI. rAjImati sarva lakSaNothI saMpanna, vidyut samAna prabhAvALI rAjakanyA hatI. ugrasene vivAhanI vAta saharSa svIkArI. kRSNa mahArAje turaMta samudravijaya rAjAne A samAcAra ApyA. samudravijaya paNa te sAMbhaLI harSita ane saMtuSTa thayA. pachI jyotiSIne bolAvIne lagnano zubha divasa pUchayo. jyotiSIe kahyuM, "he rAjana ! varSAkALamAM AvuM zubha kArya karavuM yogya nathI. samudravijayanA ati AgrahathI zrAvaNa suda-chaTThano divasa kahyo. e vAtanI ugrasena rAjAne paNa jANa karI. baMne bAju vivAhanI taiyArI thavA lAgI. kRSNe samagra nagarIne suzobhita karAvI. vivAhanA divase prabhune sauSadhi vaDe snAna karAvyuM, kautuka maMgala karAyA, divya vastrAbhUSaNothI zrRMgAra yukta karyAM. zveta azvavALA ratha para prabhu ArUDha thayA. mastake chatra Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha-ariSTanemi-kathA 191 dharAyuM, baMne bAju cAmara viMjhAvA lAgyA. rAjakumAro azvArUDha thaI prabhunI AgaLa cAlyA. baMne bAju hAthI para besIne rAjA cAlavA lAgyA. pAchaLa samudravijayAdi dazA, kRSNa-baLabhadra Adi parivAra cAlyo. tyAre kRSNa paNa mastaka para cUDAmaNI jevA zobhatA hatA. pachI mahAmUlyavALI zibikAomAM besIne zivAdevI mAtA sahita aMtaHpuranI anya rANIo cAlI. vAjiMtro vAgavA lAgyA, maMgala gIto gavAvA lAgyA. caturaMgiNI senA sahita samRddhipUrvaka jatA ariSTanemie ugrasena rAjAno bhavya mahela joyo. tyAM rAjImati potAnI sakhI sAthe vArtAlApa karI rahI hatI. 0 ariSTanemino karuNAbhAva : rAjA ugrasene jAnaiyAonA bhojanane mATe seMkaDo pazu-pakSIone ekaThAM karyA hatA. ariSTanemi jyAre vivAha arthe tyAM pahoMcyA tyAre temane eka vADAmAM baMdha karelA pazuonA karuNa rudana sAMbhaLavAmAM AvyA. temanuM hRdaya karuNAthI dravI uThyuM. bhagavaMte sArathIne pachayuM, "he mahAbhAga! A badhAM sukhArthI jIvone pAMjarAmAM zA mATe pUravAmAM AvyA che? sArathIe kahyuM ke, A badhAM bhadra ane mUka prANIo ApanA vivAha kAryamAM Avela vyaktionA bhojanane mATe che. karuNAmUrti ariSTanemie vicAryuM ke mArA kAraNe A ghaNAM jIvono saMhAra thAya te mArA mATe kalyANaprada nahIM bane. are ! A vivAhotsavane dhikkAra che, jemAM A jIvo maraNabhayathI zokagrasta che. tema kahIne potAnAM kuMDala, kaMdoro vagere AbhuSaNo utArIne sArathIne ApI dIdhA. 0 lagnanI anicchA-rAjImatI Adino vilApa : ariSTanemi prabhue sArathIne ratha pAcho vALavA kahI dIdhuM. he sArathI ! mAre A hiMsAkArI vivAha nathI karavA. te vakhate rAjImati paNa apazukananA bhayathI ane manamAM saMtApa thavAthI azru vahAvavA lAgI. tenI sakhIoe tene zAMta pADavA ghaNAM prayatno karyA. paraMtu rAjImatinA caherA para chavAyela khuzI prabhunA pAchA pharavAthI vilIna thaI gaI. ariSTanemikumArane pAchA pharatA joI samudravijaya zivAdevI pramukha svajanoe turata rathane aTakAvyo. zivAdevI mAtA athupUrNa nayane bolyA ke, he vatsa ! tuM vivAha karI mane putravadhUnuM mukha dekhADa. tyAre ariSTanemie kahyuM ke, mane manuSya strImAM koI rAga nathI have huM muktirUpI strInA saMgama mATe utsuka chuM. he mAtA ! tame A Agraha choDI do. teo vivAha karyA vinA ja cAlI nIkaLyA. rAjImati paNa A sAMbhaLI mUchita thaI gayA. sakhIoe mahAmuzkelIthI teNIne zuddhimAM lAvyA. rAjImati codhAra AMsue vilApa karavA lAgyA. bhaariSTanemine upAlaMbha devA lAgyA. sakhIo paNa ariSTanemi vize niMdita vacano bolavA lAgI. mAtA-pitA, sakhIe teNIne ghaNuM samajAvyuM, "ariSTanemi cAlyA gayA to zuM thayuM - ghaNAMe sArA vara prApta thaI jaze. rAjImati potAnA bhAgyane doSa devA lAgyA. teNI ghaNI vyathita thaI, ariSTanemi ja teNInA hRdayamAM vasela hatA. teNIe daDhatAthI bIjA koI paNa sAthenA vivAhanI vAtano virodha karyo. sakhIone kahyuM ke, huM mana ane vacanathI ariSTanemine varI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 Agama kathAnuyoga-1 cUkI chuM. mAro hastameLApa na thayo to zuM? teo je mArge jaze, tene huM anusarIza. samudravijaye paNa saMta hRdaye ariSTanemine lagna mATe samajAvyA. zrI kRSNa Adie paNa ghaNI vinavaNI karI paNa anaMtA prANIonA saMhAraka ane saMsAramAM duHkharUpa evA strI saMgrahavALA vivAha ariSTanemine maMjura na hatA. ariSTanemie kahyuM, he mAtA! pitA ! baMdhujano ! je rIte meM A prANIone baMdhanathI mukta karyA te rIte huM paNa karmanA baMdhanathI mukta thavA IcchuM chuM. advaita sukhanA kAraNarUpa dIkSA grahaNa karavAnI mArI IcchA che. karmano uccheda dIkSA vinA sAdhya nathI, mATe huM tene ja grahaNa karIza. 0 bha, ariSTaneminI dIkSA :- (ane chaghastha kALa) e rIte bhaariSTanemie lagna karyA nahIM. rAjya paNa bhogavyuM nahIM. kumAra avasthAmAM ja rahyA. grAmyAcAra ane rAjyanA parityAgano temane prazna ja na hato. evA bhaariSTanemi dakSa hatA -- yAvat - 300 varSa sudhI kumArAvasthAmAM gRhasthAvAsamAM rahyA. tyAra pachI jemano jitAcAra che, evA lokAMtika devoe AvIne prabhune prArthanA karI. ityAdi kathana (bha,mahAvIranA kathAnakamAM kahevAze te pramANe ahIM paNa) samajI levuM. -- yAvat - abhiniSkramaNa pUrve eka varSa sudhI dAna ApyuM. | (vyavahAramAM evI bhrAmaka mAnyatA pravarte che ke vivAha karyA vinA bhaariSTanemi pAchA pharyA ane sIdhI ja dIkSA grahaNa karI. A vAta ayogya che. kalpasUtra mULamAM zrI bhadrabAhusvAmI sUtra-172mAM prabhue varSidAna ApyAnuM jaNAve ja che. lokAMtika devo vinaMtI karavA paNa prabhunA pAchA pharyA pachI ja AvyA che. triSaSThI zalAkA puruSa caritramAM zrI hemacaMdrAcAryajI paNa A vAtanI puSTi karatA jaNAve che ke, pachI prabhu dararoja (varSi)dAna ApavA lAgyA. rAjImati paNa ariSTaneminuM dhyAna dharatA kALa nirgamana kare che. prabhue eka varSaparyata dAna dIdhuM. pachI zakrAdie AvIne prabhuno dIkSA saMbaMdhi abhiSeka karyo) je A varSARtuno prathama mAsa, dvitIya pakSa arthAt zrAvaNa mAsano suda pakSa Avyo te zrAvaNa suda chaThanA divase purvA samaye, jenI pAchaLa deva, mAnava ane asuronI parSadA cAlI rahI hatI. evA bhaariSTanemi at potAnI yauvanavayamAM uttarakurA nAmanI zibikAmAM besIne - yAvat - dvArikA nagarInA ThIka madhya bhAgamAM thaIne nIkaLyA. nIkaLIne je tarapha raivata udyAna hatuM tyAM AvyA. AvIne azoka vRkSa nIce zibikA UbhI rAkhI (ahIM kalpasUtra tathA uttarAdhyayana sutra-818 raivata udyAna lakhe che. Avazyaka niyukti 231mAM "sahastrApravana"no ullekha che.) zibikA UbhI rAkhIne nIce utaryA. utarIne potAnA ja hAthe AbharaNa, mALA, alaMkArone utAryA. pachI potAnI ja meLe paMcamuSTi loca karyo. loca karyA pachI nirjaLa evo chaThano tapa karelA prabhue citrA nakSatrano caMdramA sAthe yoga thayo tyAre eka devaduSya vastra laIne 1,000 puruSa sAthe muMDita thaIne gRhavAsano tyAga karI anagAratvane svIkAryuM arthAt dIkSA grahaNa karI, jitendriya ane loca karelA bhaariSTanemie kRSNa vAsudevane kahyuM. he damIzvara ! tame tamArA abhiSTa manorathone jaladI pAmo, jJAna, darzana, cAritra, kSamA, nilabhatAmAM khUba khUba AgaLa vadho. tyAra pachI te balarAma, kezava (vAsudeva), dazArDa Adi aneka loko ariSTanemine vaMdana karIne dvArikApurI pAchA pharyA. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhaariSTanemi kathA bhaariSTaneminI pravrajyA (no vRttAMta) sAMbhaLIne rAjakanyA rAjImatino AnaMda, hAsya naSTa thaI gayA. te zokathI mUrchita thaI gaI. rAjImatie vicAryuM ke, dhikkAra che mArA jIvanane ! mane ariSTanemie tyajI dIdhI eTale mAre pravrajyA levI ja zreyaskara che. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase arhat ariSTanemine prathama bhikSA prApta thayelI. dvArAvatI nagarInA varadatte amRtanA rasa jevI khIra (paramAtra) vahorAvI bhikSAdAna karyuM. prabhue tyArapachI Arya ane anArya baMne prakAranI bhUmimAM vicaraNa kareluM. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugra tapa karelo. arhat ariSTanemi copana rAtridivasa chadmastha avasthAmAM rahyAM. kAyAne vosirAvI dIdhelI, dehanA mamattvabhAvane choDI dIdhela ityAdi varNana (pUrve paNa karAyuM che ane bhagavaMta mahAvIramAM paNa karAze, te rIte) samajI levuM. 0 bha ariSTaneminuM kevaLajJAna ane tirthapravartana : e rIte jyAre paMcAvanamo divasa Avyo tyAre varSARtuno trIjo mAsa, pAMcamo pakSa arthAt Asovada amAsa (gujarAtI bhAdaravA vada-amAsa)nA divase (aparANa kALe) divasanA pAchalA bhAge (A pramANe bhadrabAhusvAmI racita kalpasUtra-174mAM lakhyuM che. Avazyaka niyukti 253 ane samavAyAMga sUtra-53 mujaba "sUryodaya veLAe arthAt divasanA pUrvANa kALe' ema jaNAve che. Avazyaka cUrNimAM pRSTha--158 upara to tyAM sudhI lakhyuM che ke, "ekarAtrikI pratimA vahana karelA evA prabhune--sUryodaya veLAe") ujjayaMta parvatanA zikhara para (* Avazyaka niyukti-254 mujaba sahasrApravanamAM) veMtasa vRkSanI nIce, nirjala evA aThThama tapane karelA prabhune citrA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre dhyAnAMtarikAmAM vartatA prabhune anaMta anuttara evA kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thayA yAvat - samasta loka ane sarva jIvonA bhAvone jotA ane jANatA evA vicaravA lAgyA. - 193 (* Avazyaka sUtra--mULa--pa6--ariSTaneminA dIkSA, nANa, nirvANa traNa kalyANako ujjayaMta parvatanA zikhara para thayAnuM jaNAve che.) arhat ariSTanemie caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSanI UMcAI 120 dhanunI hatI. kevaLajJAna pAmyAnA divase prathama samavasaraNamAM ja prabhue tirtha pravartana karela. temanA zAsanamAM cheopasthApanA na hatI. kevaLa sAmAyika cAritra ja hatuM. temanA sAdhu-sAdhvIomAM suAbhyeyatA Adi guNone lIdhe teone mATe dharmopadeza pAmavo sugama hato. uyaMta (giranAra) parvata para sahasrAmavanamAM ariSTanemi arjune kevaLajJAna utpanna thayAnA samAcAra udyAnapAlake tatkALa kRSNa vAsudevane ApyA. A vRttAMta sAMbhaLI harSita thayelA kRSNe tene sADAbAra karoDa dravya ApyuM. tatkALa moTI samRddhi sAthe prabhune vaMdana karavA gayA. te vakhate rAjImatI paNa prabhune vaMdana karavA AvyA. e vakhate prabhunI amRtamaya dezanA sAMbhaLI pratibodha pAmelA varadatta Adi 2,000 rAjAoe dIkSA lIdhI. ariSTanemi prabhunA prathama ziSya varadatta thayA, prathama ziSyA yakSiNI thayA. naMda prathama zrAvaka ane mahAsuvratA prathama zrAvikA thayA. e rIte cAturvarNa saMgha thayo. 0 rAjImati sAthenA pUrvabhavonA saMbaMdhanuM kathana : Jain 1/13 |nternational Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 tIrtha pravartana avasare kRSNe mastake aMjali karIne pUchayuM ke, he svAmI ! ApanA upara rAjImatinA ATalA badhAM snehanuM kAraNa zuM che ? tyAre prabhue potAnA pUrvabhavono teNI sAtheno saMbaMdha kahI saMbhaLAvyo. te A pramANe 194 pahelA bhavamAM huM dhana nAme rAjaputra hato. te vakhate rAjImatIno jIva dhanavatI nAme mArI patnI hatI. bIjA bhavamAM ame baMne pahelA devalokamAM deva ane devI hatA. trIjA bhavamAM huM citragati nAme vidyAdhara hato, e ratnavatI nAme mArI patnI hatI. cothA bhavamAM ame baMne cothA devalokamAM deva hatA. pAMcamAM bhavamAM huM aparAjita nAme rAjA hato ane e priyatamA nAme mArI rANI hatI. chaTThA bhavamAM ame baMne agiyAramAM devalokamAM deva thayA. sAtamA bhavamAM huM zaMkha nAme rAjA hato ane e yazomatI nAme mArI rANI hatI. AThamA bhave ame baMne aparAjita devalokamAM deva thayA. A bhavamAM huM ariSTanemi nAme tIrthaMkara chuM ane e rAjImati che. he kRSNa ! A kAraNe teNIno mArI sAthe cira sneha che. 0 rAjImatinI dIkSA - rathanemine pratibodha : - (zramaNa/zramaNI vibhAganI A avAMtara kathA che.) atu ariSTanemi tyAMthI vihAra karyo. bhinna bhinna sthaLe vicarI aneka bhavyone pratibodhI anukrame pharI raivatagirie padhAryA. samavasaraNanI racanA thaI. rAjImati vicAre che ke bhagavaMtane dhanya che ke, jemaNe mohane jItI lIdho che. dhikkAra che mane ke, je huM mohanA kAdavamAM phasAyelI chuM mAre mATe e ja zreyaskara che ke have huM dIkSA laI lauM. dRDha saMkalpa karIne rAjImatie kAMsakI vagerethI sajAvelA bhamarA jevA kALA kezane ukheDI nAMkhyA. sarva indriyone jItIne dIkSAne mATe taiyAra thaI. zrIkRSNe paNa te kezavihina ane jitendriyA rAjImatine kahyuM, he kanyA ! tu A ghora saMsArasAgarane jaldIthI tarI jA. zIlavatI temaja bahuzrutA rAjImatie pravrujita thaIne potAnI sAthe ghaNAM svajanaparijanone paNa dIkSAnA mArge vALyA. dIkSA lIdhA pachI eka vakhata rAjImati sAdhvI raivatakagiri tarapha jaI rahyA hatA. tyAM ja vacce muzaLadhAra varasAda paDyo. teNI AkhA palaLI gayA. varasAdane lIdhe aMdhakAra patharAI gayo. sahavartI sAdhvIo vikharAI gayA. A sthitimAM teNI eka guphAmAM pahoMcyA. ekAMta sthAna jANIne badhAM bhInA vastro utArIne pahoLAM karyA. tyAM rathanemi paNa dIkSita thaIne ekAMta sthAnamAM dhyAnamagra hatA. (je teNIne khabara nahIM) vijaLInA camakArAmAM rAjImatine ekalA ane nirvastra joIne rathanemi muninuM mana vicalita thaI gayuM. ekAeka rAjImatinI dRSTi paNa tenAM upara paDI. tyAM ekAMtamAM te rathanemi saMyatane joIne bhayabhIta thaI gayA. bhayathI dhrujatA te potAnA baMne hAtho vaDe zarIrane DhAMkIne besI gayA. tyAre samudravijayanA rAjaputra rathanemie rAjImatine bhayabhIta joIne Ama kahyuM- he bhadre ! he surUpA ! he madhurabhASiNI ! huM rathanemi chuM. tuM mAro svIkAra kara. he sutanu ! tuM jarA paNa saMkoca na kara. mArA taraphathI tane koI duHkha nahIM thAya. manuSya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha-ariSTanemi-kathA 195 janmamAM ati durlabha evA kAmabhogone cAla ApaNe bhogavIe. sAMsArika bhogono AnaMda laI - bhUktabhogI banIne pharI ApaNe jinamArge jaIzuM. saMyama prati bhagra manobaLavALA ane bhoga vAsanAthI parAjita banelA rathanemine joIne te saMbhrAnta na thaI. potAne saMvarI lIdhI - vastro punaH dhAraNa karI lIdhA. niyama ane vratamAM avicaLa rahenAra zreSTha rAjakanyA rAjImatie jAtikuLa ane zIlanI rakSA karavA pUrvaka rathanemine kahyuM tame rUpamAM vaizramaNa jevA ho, lalitakaLAmAM naLakubera jevA ho bIjuM to zuM? sAkSAtu. indra samAna ho to paNa huM tamArI IcchA karatI nathI. he ayazanI eSaNAvALA! dhikkAra che tamane ke je te bhogI jIvana mATe tyakta bhogone pharI bhogavavAnI IcchA kare che. AnA karatA to marI javuM zreyaskara che. huM bhojarAjAnI pautrI ane tame aMdhakavRSNinA pautra che. are ! agaMdhana kuLamAM utpanna thayela sarva prajvalita agnimAM baLIne maravAnuM pasaMda kare che paNa vamelA viSane pharI pIvAnI IcchA karatA nathI neminAthe vamelI evI mane - tame zA mATe Iccho cho? tame svastha, sthira, nibRta thaIne saMyama pALo. anyathA je je strIne joIne rAga karazo to vAyukaMpita haS, vanaspati mAphaka asthira banI jazo. he rathanemi ! tame indriyone vazamAM rAkhI, anAcArathI tamArI jAtane dUra rAkho, AtmAno saMvara karo. rAjImatinA subhASita vacano sAMbhaLIne, je rIte aMkuzathI hAthI vaza thAya tema rathanemi dharmamAM samyak prakAre sthira thayA. mana, vacana, kAyAthI gupta, jitendriya ane vratI banyA. jAvajIva paryata nizalabhAve zrAmaNyanuM pAlana karyuM. ugratAnA AcaraNa dvArA temaja rathanemi arhat ariSTanemi pAse prAyazcit grahaNa karIne ane rAjImati vizuddha bhAvathI dIkSA ArAdhI baMne kevaLI banyA. sarva karmano kSaya karI baMne mokSe padhAryA. 0 bha0ariSTaneminI gaNadharAdi saMpadA : arhat ariSTanemine aDhAra gaNa ane aDhAra gaNadhara thayA. (Avazyaka niryukti 268 mujaba 11 gaNa, 11 gaNadhara hatA.) arhat ariSTaneminI utkRSTa saMpadA - zramaNonI 18,000, zramaNIonI 40,000, zrAvakonI 1,69,000 ane zrAvikAonI 3,36,000nI hatI. ahaMtu ariSTaneminA ziSyomAM 1,500 avadhijJAnI, 1,000 vipula mati mana:paryavajJAnI, 1,500 kevaLajJAnI, pote jina na hovA chatAM saghaLAM akSaronA saMyoganA yathArthane jANanArA evA 400 caudapUrvI, deva-manuSya ke asuranI sabhAmAM parAjita na thAya tevA vAdakaLA nipuNa 800 vAdI, 1,500 vaikriya labdhidhara ane anuttara vimAne utpanna thanArA 1,600 munionI utkRSTa saMpadA hatI. prabhunA 1,500 zramaNo ane 3,000 zramaNIo siddha thayA. 0 bha, ariSTaneminI aMtakRt bhUmi : at ariSTanemine be prakAranI aMtakRt bhUmi thaI. 1. yugAMtakara ane 2. paryAyAMtakara - yAvat - AThamAM puruSa sudhI (arthAt pATa paraMparA sudhI) mokSa mArga cAlu rahyo. bIjI paryAyAMtakara bhUmi - prabhunA kevaLajJAna pachI be varSa pachI koI kevalIe saMsArano aMta karyo arthAt prabhunA kevaLajJAna bAda be varSa pachI nirvANa mArga cAlu thayo. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 Agama kathAnuyoga-1 0 bha, ariSTaneminuM nirvANa : te kALa, te samaye ahaMtu ariSTanemi 300 varSa sudhI kumAra avasthAmAM, gRhasthAvasthAmAM rahyA. copana rAtri-divasa temano chaghastha paryAya rahyo. copana divasa sivAyano 700 varSano kALa prabhu kevalirUpe vicaryA. e rIte 700 varSa paryata prabhu zramaNa avasthAmAM rahyA. prabhue 1,000 varSa pUrNAyu bhogavyuM. tyAre vedanIya, Ayu, nAma ane gotrakarma kSINa thayA. A avasarpiNImAM duHSama-suSamA Aro ghaNo badho vyatIta thayo tyAre je A grISma Rtuno cotho mAsa-AThamo pakSa arthAt aSADha mAsanA zukla pakSa Avyo. aSADha suda AThame utyaMta parvatanA zikhara para, bIjA pa36 sAdhuo sAthe jemaNe chelle eka mAsanA nirjaLa upavAsa karelA hatA. tevA ariSTanemi prabhu citrA nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre, madhyarAtrie niSadyAmAM rahelA arthAtu paryakAsane beThA beThA nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. - arhat ariSTaneminA nirvANa bAda 83,750 varSa vItyA pachI tevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAtha prabhu thayA. -0- bha0ariSTanemi sAthe saMkaLAyela viziSTa zramaNakathA : at ariSTaneminA kevalI paryAyamAM aneka zramaNonA kathAnako temanI sAthe joDAyelA AgamomAM najare paDe che. jemAM gajasukumAla ane thAvastrAputranI dIkSA e be caritro tathA DhaDhaNa muninuM tapasvIpaNuM e vistArathI ane jagaprasiddha che. te sivAya gautama, samudra, sAgara, gaMbhIra, timita, acala, kAMDilya, akSobha, prasenajita, viSNukumAra, sAgara, samudra, himavaMta, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMdra, aniyasa, anaMtasena, anihata, vihaMtu, devayaza, zatrusena, sAraNa, gajasukumAla, sumukha, durmukha, phUpaka, dArUka, anAdRSTi, sulasA dvArA ucherAyela evA devakInA cha putro, jAli, mayAli, uvayAli, puruSasena, vAriNa, pradyumna, zAMba, aniruddha, satyanemi, dRDhanemi ityAdi kumAra ahaMtu ariSTanemi pAse dIkSA laI aMtakRt kevalI thaI mokSe gayA. rathanemi kathAnaka paNa pUrve noMdhela che. niSadha, aniyasa, vaha, vehala, pragati, jutti, dazaratha, mahAdhana, saptadhana, dazadhanuM ane zatadhanuM bhoariSTanemi pAse dIkSA laI sarvArthasiddha vimAne gayA. pAMca pAMDavo paNa temanA zAsanamAM samarpita thaI. temanuM ja dhyAna dharatA mokSane pAmyA. -0- bhaariSTanemi sAthe saMkaLAyela viziSTa zramaNI-kathA : rAjImatino prasaMga to suvidita che ja. te sivAya padmAvatI, gaurI, gAMdhArI, lakSmaNA, suzImAM, jAMbavatI, satyabhAmA, rUkSmaNI (e ATha kRSNa vAsudevanA paTTarANI) tathA mUlazrI ane mUladattA bhoariSTanemi pAse dIkSita thaIne aMtakRt kevalI thaI mokSa gayA. draupadInuM pAtra paNa zramaNIrUpe ariSTaneminA zAsanamAM prasiddha che. -0- bhaariSTaneminA viziSTa zrAvaka-zrAvikA kathAnaka : kRSNa vAsudeva ane rAma-baLadeva be to prasiddha ja che. te sivAya samudradatta, vasudeva, sAgaracaMdra ityAdi zrAvako tathA mukhyatayA devakI-tI rohiNI Adi zrAvikAo Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhaariSTanemi-kathA 197 bha-ariSTaneminA zAsanamAM AgamanA pAne prasiddha thayA. 0 bhaariSTanemi ane kRSNa vAsudeva : kRSNa vAsudeva bha0ariSTaneminA mukhya bhakta rAjA ane pitarAI bhAI rUpe to prasiddha che ja. taduparAMta temanA keTalAMka viziSTa prasaMgo paNa bhinna bhinna AgamomAM noMdhAyA che - jemAM bhaariSTaneminA vaMdana, darzana, zravaNa arthe kRSNa vAsudevanA javAnA to aneka prasaMgo noMdhAyA ja che. taduparAMta zrI kRSNa vAsudevanI dvArikAno vinAza, kRSNanuM mRtyu kaI rIte ane kyAM thaze, mRtyu bAda tenI narakagatinuM vidhAna, bhAvi covIsImAM kRSNa "amama" nAme tIrthara thaze ityAdi bhAvi kathana AgamonA pAne noMdhAyA ja che. te sivAya gajasukumArane mAranAra somila vizenuM spaSTIkaraNa, zAMba ane pAlakanA bhAva tathA dravya vaMdananI vAta ityAdi anekAneka prasaMgakathA bhaariSTanemi ane kRSNa vAsudeva vacce AkAra lIdhAnI Agamika noMdha che. -0- bhaariSTaneminA zAsanamAM bhAvi tIrthakaranA jIvo : samavAyAMga, saptatizata sthAnaka ityAdimAM jaNAvyA anusAra -- devakI, kRSNa vAsudeva, baLadeva, rohiNI, kaipAyanaSi AgAmI covIsImAM bharata kSetramAM thanAra bhAvi tIrthakaronA jIvo che. - - bhaariSTaneminA dvArikAmAM AvAgamananA ghaNAM prasaMgo noMdhAyA che. 0 Agama saMdarbha :AyA. 5 220; AyAmU. 345 nI ; ThA 116, 415, 448, 449, 514, 689, 731, 738, 788, 930; sama 14, 43, 49, 53, 54, 116, 132, 183, 189, 10, 192, 266, 270, ra71, 275, 279, 284, 287, 288, 292, 294, 25, 300, 302, 306, , 311, 357, 358, 363, 363; bhaga. 794; nAyA. 64 thI 67, 182; aMta, 5 thI 22; jaMbU. 69, vahei . 2, 3; Ava.mU. 6, 43; Avani 209 thI ra12, 216, 221, 225, 226, 228, 229, 231 thI 234, 236, 239, 251, 54, 255, 258, 263, 265, 268, 269, 276, 298, 305 thI 308, 311, 319, 320, 325, 329, 371, 376, 377, 380, 381, 384, 386, 389, 420, 1090; Ava.2.1-pR. 157, 158, 217; - 2-. 19; Avani. 7ra4-vR. Ava.ma.vR. 137, 208-214; dasa.yU.. 87; utta. 799 thI 846 + vra utta.ni 444nI va utta.bhAvava. 420thI; naMdI. 19; kalpa.mU170 thI 18ra tathA tenI ; titvo. 333, 334, 35ra, 324, 393, 407, 454, 465, 464, 470, 511; Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 Agama kathAnuyoga-1 (23) bharupArzva-kathAnaka A avasarpiNImAM jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM tevIsamAM tIrthakara bhagavaMta zrI pArzvanAtha thayA. teo pUrvanA manuSya bhavamAM sudarzana nAme mAMDalika rAjA hatA. te bhave ja dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. te bhave ja tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANata nAmanA kalpe devarUpe utpanna thayA. 0 kalyANaka nakSatra :- te kALe te samaye puruSAdAnIya arpatu pAMca vizAkhAvALA thayA (- pArzvanAtha prabhunA pAMce kalyANaka vizAkhA nakSatramAM thayA) te A pramANe :1. pArtha arhat vizAkhA nakSatramAM devalokathI vyuta thayA. cyavIne garbhamAM AvyA, 2. vizAkhA nakSatramAM janmyA, 3. vizAkhA nakSatramAM muMDa thaIne gharavAsamAMthI nIkaLI aNagArapaNAne pAmyA arthAt dIkSA lIdhI. 4. vizAkhA nakSatramAM anaMta, anuttara, vyAghAta rahita, AvaraNa rahita, saMpUrNa, pratipUrNa evAM uttamottama kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayA, 5. at pArzva vizAkhA nakSatramAM mokSe gayA. 0 bha. pArzvanuM cyavana : te kALe te samaye puruSAdAnIya ahetu pArzva je A grISmaRtuno pahelo mAsa, paheluM pakhavADIyuM arthAt caitramAsano kRSNa pakSa, te caitra vada cotha (gujarAtI phAgaNa vada-4)ne divase vIza sAgaropamanI sthitivALA prANata nAmaka dazamA devalokathI vIza sAgaropamanuM Ayu pUrNa karIne deva saMbaMdhi AhArano, bhavano ane zarIrano tyAga karIne AMtarA vinAzIgha cyavana karIne A jaMbUdvIpanA bharata (varSa) kSetranI vArANasI nagarImAM azvasena rAjAnI patnI nAmAdevI rANInI kukSimAM madhyarAtrie vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre putrarUpe-garbhapaNe utpanna thayA. puruSAdAnIya arhat pArzva mati, zruta, avadhi e traNa jJAnathI yukta hatA. huM devavimAnamAMthI cyavaza e pramANe (at pArtha) jANatA hatA, huM eNvuM che te jANatA na hatA, kAraNa ke vartamAnakALano eka samaya ati sUkSma che. huM eNvyo e pramANe teo jANatA hatA. ahIMthI AraMbhIne (vAmAdevI gaja-vRSabha Adi cauda svapnone joIne jAgyA) svapnadarzana Adi saMbaMdhita saMpUrNa varNana (bha,mahAvIra kathAnakamAM kahevAze te mujaba) samajI levuM - yAvat - mAtA sukhapUrvaka garbha dhAraNa kare che. 0 bha0pAzmano janma : te kALe, te samaye hemaMta Rtuno bIjo mAsa, trIjo pakSa arthAt poSa vada-dazama (gujarAtI mAgasara vada-10 nA divase pratipUrNa evA navamAsa ane sADA sAta divasa purA thayA tyAre madhyarAtrie vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre ArogyavALI vAmA mAtAe vArANasI nagarImAM Arogya pUrvaka puruSAdAnIya at pArtha nAmaka putrane janma Apyo. je rAtrie puruSAdAnIya arpatu pArzvano janma thayo. te rAtri prabhunA janmotsava mATe nIce utaratA - yAvat - atizaya AkuLa banI, AnaMdathI phelAI rahelA hAsyAdi, avyakta zabdothI kolAhalamaya banI hoya evI thaI. pArzvanAthanA janmotsava Adi sarva vRttAMta (bha0mahAvIra kathA pramANe) jANI levo. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-pAzma-kathA 199 0 bha0pArza-nAmakaraNa Adi : kailokya bAMdhava bhagavaMta jyAre mAtAnA garbhamAM hatA tyAre mAtAe svapnamAM sAta phaNAvALo nAga joyo hato. te vakhate aMdhakAramAM zayyAnI pAsethI sarpane Avato joIne garbhanA prabhAvathI rANIe rAjAnI zayyA pAsethI aMdhakAramAM jatA sarpane joIne kahyuM ke, A sarpa jAya che. rAjAe pUchayuM, tame kaI rIte jANyuM ? rANIe kahyuM ke, dIvAnA prakAzamAM mane te dekhAyo. rAjAe vicAryuM ke, A garbhanA atizayano prabhAva che ke AvA ghora aMdhakAramAM teNIne dekhAyuM. e rIte mAtAe pAThya (arthAt paDakhe)thI jatAM kALA sarpane joyo hato. tethI "pArtha" nAma rakhAyuM. bIjo artha e ke pUrvokta yuktikalApa vaDe sarva bhAvone jANe che mATe pArtha athavA sarve paNa sarvabhAvone jonArajANanAra hovAthI prabhu "pArtha" kahevAya che. 0 pArzvanuM yuvAna thavuM ane lagna :- kAyapa gotranA evA A prabhuno varNa nIla hato, temanuM lAMchana (-cinha) sarpa hatuM. inDe AjJA karelI dhAtrIo vaDe lAlana-pAlana karAtA jagatpati pArzvanAtha bIjanA caMdramAnI mAphaka vadhatA nava hAthanI UMcI kAyAvALA thayA. anukrame yuvAvasthA pAmyA. pitAnA AgrahathI kuzasthala nagaranA prasenajita rAjAnI prabhAvatI nAmanI kanyA sAthe lagna thayA. (ahIM kalpasUtranI vRttimAM lagna thayAno ullekha che. triSaSTi zalAkA AdimAM pArzvanAtha caritramAM paNa lagna thayAnA ullekho maLe che. paraMtu Avazyaka niryukti 221-222mAM lagna na karyAnuM jaNAvela cheAvazyaka niyukti 222nI avamUrNimAM paNa "ra strI pAuihaLa" zabdano prayoga karyo che. jo sthAnAMga sUtra-514nI abhayadeva sUri kRtu vRttino ja mAtra artha laIe to tyAM "kumAravAsa" zabdano artha rAjakumArapaNuM karyo che. samavAya-1nnA sUtra-4tnI vRttimAM gRhavAsano artha rAjya bhogavyuM karyo che. kalpasUtra-157mAM manuSya yogya gRhastha dharmanA ullekha dvArA pAprabhunI vivAhanI ADakatarI vAta che -). 0 nAga uddhArano prasaMga : eka divasa rAjakumAra pArtha rAjamahelanI gokhe beThA beThA naganuM avalokana karI rahyA hatA. evAmAM teNe pUjAnI sAmagrI laIne moTA janasamUhane nagara bahAra jato joyo. kutUhalavaza kumAre pUchayuM ke, zuM Aje koI mahotsava che ke, anya koI vizeSa prasaMga che ke, jethI A loko jaI rahyA che ? tyAre uttara maLyo ke he kumAra ! nagaranI bahAra eka kamaTha nAme ugra tapasvI Avelo che. je paMcAgni tapa tapI rahyo che. te ugra tapasvI che. tenI pUjA ane arcanA karavA mATe A loko jaI rahelA che. kautukavaza rAjakumAra pArtha paNa kamaThane jovA cAlyA. A kamaTha eka atyaMta garIba kuLamAM janmyo hato. bhUkha ane dAridrathI vyAkuLa banIne teNe tApasI dIkSA lIdhelI. tenI ugra tapasyAthI lokonA manamAM tenA tapanI chApa paDI, loko tenA tapanI prazaMsA karavA lAgyA. rAjakumAra pArzvanAthe joyuM ke, AnI cAre dizAmAM agni baLI rahela che. mastaka upara sUrya tapI rahelo che agnikuMDamAM moTA moTA lAkaDAM baLI rahela che. pArtha prabhue avadhijJAnanA baLathI jANyuM ke, A saLagatA kASTha madhye eka moTo sarpa paNa baLI rahyo che. sarpane joIne pArzvakumAranuM hRdaya karuNAthI dravI uThyuM. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 Agama kathAnuga-1 tApasa kamaThanA A vivekazUnya kriyAkAMDane joIne pArthakumAre kahyuM, he tapasvI ! tame A ajJAna tapa zA mATe karo cho ? dayA vinAnA vRthA kalezakAraka kaSTa zA mATe karo cho ? zuM paMcendriya jIvano vadha karI tame tamAruM kalyANa cAho cho ? te sAMbhaLI krodhita thayela kamaTha tApase kahyuM ke, he rAjakumAra ! tame dharmanA rahasyane jANatA nathI. rAjaputro hAthI-ghoDA khelAvI jANe. dharmanA rahasyane ame tapasvI ja jANIe. kamaThanA AvA vacano sAMbhaLI kSamAsAgara prabhue nokarane kahIne agnikuMDamAMthI baLatA kASThane bahAra kaDhAvyuM. tene kuhADA vaDe jayaNApUrvaka phaDAvyuM. temAMthI tApa vaDe AkuLa-vyAkuLa banelo ane maraNaprAya thaI gayelo sarpa turaMta ja bahAra nIkaLyo. pArtha prabhunI AjJAthI nokare tene navakAra maMtra saMbhaLAvyo. te sAMbhaLyA bAda sarpa te ja kSaNe samAdhipUrvaka maraNa pAmI nAgAdhipa dharaNendra thayo. pachI aho jJAnI ! aho jJAnI ! e pramANe stuti karAtA prabhu potAnA mahele pAchA padhAryA. loko kamaTha tApasane tiraskAravA lAgyA-dhikkAravA lAgyA. pachI tApasa kamaTha loko dvArA helanA pAmI, bhagavaMta pArzva paratve dveSa karato bIje sthaLe cAlyo gayo. tyAMthI mRtyu pAmI bhavanavAsI meghakumAra devomAM meghamALI nAme - deva thayo. ahaMtu pArzva paNa rAjakumAra avasthAmAM ja rahyAM. temaNe rAjyabhAra grahaNa karyo nahIM (vAsupUjya, mati, nami, pArzva mahAvIra e pAMce tIrthakaroe rAjya bhogavyuM na hatuM te sarva saMmata che.) 0 bha0pArzvanI dIkSA :- (prathama bhikSAdi) puruSAdAnIya pArtha arhat dakSa hatA, dakSa pratijJAvALA hatA. suMdara rUpavALA, sarva guNothI yukta, bhadra ane vinIta hatA. teo trIza varSa sudhI gRhasthAvAsamAM rAjakumAra svarUpe ja rahyA. tyAra pachI grAmyadharma arthAt indriyanA viSayono parityAga karIne, (jo lagna nathI karyA tevo Avazyakano mata svIkArIe to grAmyadharma bhogavyA vinA ja) rAjya grahaNa karyA vinA ja dIkSA levAne tatpara thayelA. temAM chelle eka varSa bAkI hatuM tyAre, potAno zAzvata AcAra jANI, paraMparAgata kalpa samajIne lokAMtika devoe AvIne iSTa vANI dvArA A pramANe kahyuM, he samRddhizALI Apa jaya pAmo, jaya pAmo. he bhadra! ApanuM kalyANa thAo - yAvat - A prakAre jaya jaya zabda bole che. puruSAdAnIya arpatu pArzvane manuSya saMbaMdhi gRhastha dharmanI pahelAM paNa anuttara evuM avadhijJAna hatuM. ityAdi sarva varNana (bha,mahAvIra-kathAnakamAM kahevAze te pramANe) jANI levuM - yAvat - vArSika dAna daIne, potAnA gotrIyone suvarNAdika dhana bhAge paDatuM vaheMcI ApIne prabhu dIkSA levA nIkaLyA. je A hemaMtaRtuno bIjo mAsa ane trIjo pakSa arthAtu poSavada-agiyArasa (gujarAtI mAgasara vada-11)nA divase pUrvAbhakALe - pahelA prahare vizAlA nAmanI zibikAmAM besIne, potAnI yauvana vayamAM deva-manuSya ane asuronA virATa samUhanI sAthe (bha,mahAvIra-kathAnakamAM kahevAze te rIte) vArANasI nagarInI madhyamAMthI thaIne nIkaLyA. nIkaLIne Azramapada udyAnamAM, azokavRkSanI nIce AvyA. tyAM potAnI zibikA sthApana karAvI. zibikAmAMthI nIce utaryA.. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bharupArzva-kathA 201 - nIce utarIne potAnI meLe ja AbhuSaNa-mALAdi alaMkAro utAryA. utArIne potAnA hAthe ja paMcamRSTi lonca karyo. nirjaLa aThama tapa karyo hato. tevA ahetu pArzvanAthe vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre eka devadUSya vastra grahaNa karIne 300 puruSonI sAthe muMDita thaIne gRhavAsathI nIkaLI aNagArapaNAne pAmyA arthAt temaNe dIkSA lIdhI. dIkSA grahaNa karyAnA bIje ja divase zrI pArzvanAtha ane prathama bhikSA prApta thayelI. kopaTaka nagaranA dhanya gAthApatie amRtanA rasa jevI khIra (paramAnna) vahorAvI - bhikSAdAna karyuM. ahetu pArzvanAthe Arya-anArya baMne prakAranI bhUmimAM vicaraNa kareluM. teoe chaghasthAvasthA daramiyAna sAmAnya manuSya kalpI na zake tevo ugra tapa karyo. 0 bha0pArzvanAthanI chadmasthAvasthA ane upasarga : puruSAdAnIya ahetu pArzva dIkSA lIdhA pachI vyAsI divasa sudhI nitya kAyA zuzruSAnA tyAgapUrvaka kAyAne vosirAvI dIdhI, zarIranA mamatvano tyAga karyo hato, tyAre deva-manuSya ke tiryaMcoe je koI anukULa ke pratikULa upasargo karyA te sarve upasargone samyak prakAre sahana karyA, krodharahitapaNe khamyA, dInatA rahitapaNe ane kAyAnI nizcalatApUrvaka sahana karyA. (upasargano eka khAsa prasaMga kalpasUtra vRttimAM noMdhAyo che-) a pArzvanAthe dIkSA laI vicaraNa zarU karyuM. koI vakhate koI tApasanA AzramamAM padhAryA. tyAM rAtrie kUvAnI najIkamAM vaTavRkSa nIce pratimAdhyAne sthita thayA. kamaTha tApasa ke je marIne meghamAlI deva thayo hato. teNe potAnA jJAnathI prabhune dhyAna magna joyA. te deva pUrvabhavanuM vera yAda karIne prabhune upasarga karavA Avyo. krodhathI dhamadhamI rahelA te meghamAlIe vetAla, siMha, vIMchI, sarpa vigere judAM judAM rUpa vikurtIne bhagavaMtane ghaNAM upasarga karyA chatAM dhyAnamAM lIna rahelAM prabhu jarA paNa vicalita thayA nahIM prabhunI dRDhatA joIne meghamAlI vadhAre krodhita thayo. teNe AkAzamAM kALa rAtri jevo bhayaMkara megha vipharyo. cAre dizAmAM vijaLIo thavA lAgI. ghora garjanA thavA lAgI. muzaLadhAra megha varasavA lAgyo. samagra pRthvI tyAM jaLamaya banI gaI, vRkSo taNAvA lAgyA. kSaNavAramAM to pANI vadhatA-vadhatA prabhunA ghuMTaNathI, kamarathI AgaLa vadhI kaMTha sudhI pahoMcI gayuM. pachI prabhunI nAsikA sudhI pahoMcI gayuM, to paNa dhyAnamagna prabhu calita thayA nahIM. A avasare dharaNendranuM Asana kaMpyuM. teNe avadhijJAna vaDe joyuM ke, paramopakArI bhagavaMtane meghamALI ghora upasarga karI rahyo che. tatkALa dharaNendra potAnI paTTarANI sAthe prabhu pAse AvyA. bhaktipUrvaka prabhune namaskAra karI, prabhunA caraNa nIce kamaLa sthApana karI, mastaka upara sAta phaNAvALuM chatra banAvI upasarganuM nivAraNa karyuM. dhyAnamagra samadarzI bhagavAna na to bhakti karanAra dharaNendra para tuSTa thayA ke na to upasarga karanAra meghamAlI para ruSTa thayA. baMne paratve samabhAvalIna prabhune tulya manovRtti rahI. dharaNendranA Akroza vacano ane phITakArathI bhayabhIta banelA meghamAlI deve tatkALa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 sarva jaLane saMharI lIdhuM. prabhunA caraNomAM namI paDyo. mastake aMjali karI prabhu pAse potAnA aparAdhanI kSamAyAcanA karI, pAcho gayo. 202 - * tyAra pachI bhagavaMta pArzva aNagAra thayA yAvat - IryAsamitivALA thayA. A rIte potAnA AtmAne bhAvita karatA tryAsI rAtri-divasa pasAra thayA. coryAzImo divasa Avyo tyAre - je A grISmakALano pahelo pakSa arthAt caitra vada-cotha (gujarAtI phAgaNa vada-4)nA divase prabhAtakALa samaye - sUrya ugavAnI veLAe vArANasI nagarI bahAra Azramapada udyAnamAM dhAtakI nAmanA vRkSanI nIce ekarAtrikI pratimA vahana karelA ane nirjaLa evA chaTTha tapa vaDe yukta bhagavaMta pArzvane vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre zukla dhyAnanA madhya bhAgamAM vartatA hatA tyAre anaMta, anuttara - yAvat pradhAna evuM kevaLajJAna--kevaLadarzana utpanna thayA yAvat - bhapArzvanAtha saMpUrNa lokAlokanA bhAvone jotA ane jANatAM vicaravA lAgyA. - * uparokta kathAnuvAda kalpasUtra-159 mujaba karyo che. temAM anya Agama pATho pramANe keTalAMka matabheda che. jemake (1) bhagavaMtano nANa tapa 'Avazyaka niyukti 255mAM aThThama bhakta kahyo che. A ja abhiprAya triSaSTi zalAkA caritra, saptati zata sthAnaka ane pravacana sArodvArAdimAM che, jo ke tirthoAliyamAM chaTThano ullekha che - (2) - kalpasUtra 83 divasano chadmastha kALa batAvI 84mAM divase kevaLajJAna thayAnuM jaNAve che. jyAre Avazyaka niyukti 239, triSaSTi. tathA saptati zata sthAnakamAM chadmasthakALa 84 divasano kahyo che. bhagavaMta pArzvanAthanA samavasaraNamAM racAyela caityavRkSanI UMcAI 27 dhanunI hatI. (nava hAthanI kAyAne bAra gaNuM karatA 108 hAtha pramANa). kevaLajJAnanA divase prathama samavasaraNamAM ja cAturvarNa saMgharUpa tIrthanuM pArzvanAtha prabhue pravartana kareluM. temaNe caturyAma dharmarUpa zramaNadharmanI prarUpaNA karelI. temanA zAsanamAM sAmAyika rUpa cAritra ja hatuM (chedopasthApanIya cAritra na hatuM) pArzva prabhunA zAsananA sAdhu-sAdhvIjIomAM suAdhyeyatA, suvibhAjyatA, sudarzatA, susahatva ane suAcaraNAne lIdhe teone dharmopadeza pAmavo sugama hato. 0 bhapArzvanuM guNavarNana 0 bhapArzvanA gaNa ane gaNadhara :~ - -- nAyAdhammakahA sUtra-220 juo kAlI--zramaNI kathA. puruSAdAnIya pArzva arjune ATha gaNa ane ATha gaNadhara hatA. te A pramANe :1. zuMbha, 2. AryaghoSa, 3. vasiSTha, 4. brahmacArI, 5. soma, 6. zrIdhara, 7. vIrabhadra ane 8. yaza. (Avazyaka niryukti 268mAM daza gaNa ane daza gaNadhara jaNAvelA che. Avazyaka malayagiri vRttimAM, saptati zata sthAnaka, pravacana sAroddhAra AdimAM daza gaNadharonA ullekha che. kalpasUtra, samavAyAMga, sthAnAMga, tirthogAritamAM ATha gaNadharono ullekha che te saMbaMdhi spaSTIkaraNa karatA kalpasUtra vRtti--TIppaNakamAM, samavAya ATha-sUtra-8 ane 9nI vRttimAM, sthAna sUtra-728nI vRttimAM eka ja khulAso vRttikAre Apela che ke be gaNadharo alpa AyuSyavALA hovAthI vagere kAraNothI teno ullekha karyo nathI. (arthAt daza gaNadharo hatA te sarvamAnya che)) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha pArzva kathA A uparAMta gaNadharanA nAmamAM paNa bheda che. kalpasUtra, sthAnAMga, samavAyAMga prathama gaNadharanuM nAma "zuMbha'' jaNAve che. tirthoMgAritamAM tathA pravacana sArodvAramAM prathama gaNadharanuM nAma "Aditra' che. samavAyAMga sUtra-306mAM prathama gaNadharanuM nAma "ditra' kahyuM che. kalpasUtramAM paNa sUtra-160 prathama gaNadharanuM nAma zuMbha lakhe che, pachI sUtra-161mAM mukhya ziSyanuM nAma Aryaditra ja noMdhe che. kathAgraMthomAM paNa nAmomAM A bhinnatA jovA maLI che. 0 bhapArzvanI zramaNa Adi saMpadA :- puruSAdAnIya arhat pArzvane Aryaditra vagere 16,000 zramaNonI, puSpacUlA vagere 38,000 zramaNIonI, suvrata vagere 1,64,000 zrAvakonI ane sunaMdA vagere 3,27,000 zrAvikAonI utkRSTa saMpadA hatI. puruSAdAnIya arhata pArthanA ziSyomAM 1,400 avadhijJAnI, 600 Rjumati mana:paryavajJAnI, 750 vipulamati mana:paryavajJAnI, pote asarvajJa hovA chatAM sarvajJanI mAphaka sarva akSaronA saMyogone jANavAvALA 350 caudapUrvI, 1,000 kevaLajJAnI, 1,100 vaikriya labdhidharo, 600 vAdImuni ane anuttara vimAne utpanna thanArA 1,200 munionI utkRSTa saMpadA hatI. puruSAdAnIya arhat pArzvanA 1,000 zramaNo ane 2,000 zramaNIo mokSe gayA. temane sarva duHkhono aMta karanAranI bhUmikA be prakAranI hatI. eka yuga aMtakRt bhUmi arthAt pATa paraMparA. pArzvaprabhuthI cothA yugapuruSa sudhI mokSamArga cAlu rahyo. bIjI paryAyAMtakRt bhUmi-arhat pArzvanA kevaLajJAna pachI traNa varSa bAda koI kevalIe mukti prApta karI arthAt mokSa mArgano prAraMbha thayo. 203 bhapArzvanuM nirvANa : te kALe, te samaye puruSAdAnIya atu pArzva 30 varSa sudhI gRhastha avasthAmAM rahyA. 70 varSano zramaNa paryAya pALyo. jemAM 83 ahorAtra (bIjA mate 84 ahorAtra) chadmastha paryAyamAM rahyA. te sivAyano kALa kevalI paryAya rUpe vyatIta karyo. 100 varSanuM pUrNa Ayu pAlana karyuM. pachI vedanIya, Ayu, nAma ane gotrakarma kSINa thayuM tyAre --A avasarpiNI kALamAM duSama--suSama ArAno ghaNo samaya vyatIta thayo tyAre je varSARtuno prathama mAsa ane bIjo pakSa arthAt zrAvaNa suda-AThamane divase sammeta zikhara parvata para potAnA sahita cotrIza puruSo sAthe nirjaLa evA mAsika bhakta anazana karela evA prabhu pUrvAhna samaye vizAkhA nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre potAnA baMne hAtha lAMbA karyA hoya evA (kAyotsarga prakAranI) dhyAnamudrAmAM rahIne nirvANa pAmyA - yAvat - sarva duHkhothI mukta thayA. -- - pArzvanAthanA nirvANa bAda 250 varSano kALa vItyo tyAre covIsamAM tIrthaMkara vardhamAna (mahAvIra svAmI) thayA. pArzva ariSTanemi pachI 83,750 varSe thayA hatA. puruSAdAnIya zabdano artha : 101 bhapArzvanAtha mATe aneka sthaLe puruSAdAnIya vizeSaNa prayojAyuM che. sUyagaDAMga, samavAyAMga, bhagavatI, uttarAdhyayana, kalpasUtra AdinA vRttikAre paNa tenI vyAkhyA karI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 Agama kathAnuyoga-1 che. je A pramANe che :- puruSomAM pradhAna, puruSomAM uttama, puruSo madhye AdAnIya, puruSa arthAt puruSAkAre vartatA ane AdAnIya arthAt jenI vANInI AdeyatA che te, puruSa evA te AdAnIya, paraSano artha prAyaH tIrthakarane jaNAvavA mATe che ane jJAna Adi guNa vaDe AdAnIya hovAthI te puruSAdAnIya kahevAya che, mumukSu puruSone AdAnIya arthAt AzrayaNIya-Azraya karavA lAyaka te puruSAdAnIya, mahAnathI paNa mahAn evA, jenI bhakti ane anusaraNa mUlyavAnuM che teMvA. -0- pArzvanAthe AmalakalpA, zrAvastI, caMpA, nAgapura, sAketa, arasurI, mathurA, rAjagRha, kaMpillapura, kauzAMbI, hastinApura ityAdi vihAra kSetromAM vicaraNa karyAnuM jJAtA dharmakathA, puSpacUlikA, Avazyaka cUrNi Adi AgamomAM jovA maLe che. - - paramAtmA mahAvIre jyAre-jyAre prabhu pArzvano ullekha karyo, tyAre-tyAre "ahatuM puruSAdAnIya" vizeSaNathI temane oLakhAvyAno paNa Agamollekha che. -0- pArzva prabhu pAse dIkSita thanAra viziSTa zramaNomAM kezisvAmI to prasiddha che ja, te sivAya aMgati gAthApati ke je dIkSA lIdhA bAda kALa karIne jyotirmendra caMdra thayA, supratiSTha gAthApati ke je dIkSA lIdhA bAda kALa karIne jyotiSkandra sUrya thayA. somila brAhmaNa je zukra mahAgraha deva thayA, ityAdi zramaNa kathAnako jovA maLe che. -0- pArtha prabhu pAse dIkSita thanAra viziSTa zramaNIomAM puSpayUlA' to mukhya sAdhvI hatA ja. te sivAya keTalAMka kathAnako nAyAdhamakahA, puSpacUlikA Adi AgamomAM noMdhAyelA che. jemake - kAlI, rAjI, rajanI, vidyuta, meghA, zuMbhA, ilA, satarA, saudAminI, indrA, ghanA, vidyutA, rUcA, surucA, rucAMzA, rUcakAvatI, rucakAMtA, suprabhA, kamalAdevI ityAdi, sUryaprabhA Adi, caMdraprabhA Adi, padmAvatI Adi, kRSNA Adi, zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi, lakSmI, ilAdevI, surAdevI, rasadevI, gaMdhadevI vagere-vagere. 0 Agama saMdarbha :sUya. 470nI vR. ThA. 116, 243, 448, 449, 571, 728; sama. 8, 9, 13, 41, 49, 53, 24, 99, 114, 132, 148, 179, 184,188, 192, 193, 205, 266, 270, 271, 275, 279, 284, 286, 288, 292, 294, 295, 299, 302, 206, 311; bhaga. 268, 435 + vR. 794; nAyA. ra20 thI 226, 233; puSphi . 3, 4, 5, 7; pupha. 3; Ava.mU. 6, 43; Ava.ni. 209, 210, 214 thI 216, 221 thI 232, 234, 239, 25, 254, 255, 258, 263, 25, 268, 269, 276, 299, 305 thI 308, 3ra3, 329, 376, 380, 381, 384, 386, 389, 390, 1090, 1091; Ava.bhA. 162; Ava.yU.1-pR. 159, ra-pR. 202; Ava.ma... 209; Ava.ni. 22ranI avamUrNi utta.cUM.pR. 264; utta.mU. 178nI vR. utta.bhAva.va.pR. 44ra thI, naMdI. 19; kalpa. 149 thI 169 + 9. tilyo. 334, 323, 324, 393, 407, 455, 462; Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 205 (24) bha,mahAvIra kathAnaka - (vistRta caritra) (caritrano mukhya AdhAra :- AcArAMga, bhagavatI, uvavAI kalpasUtra, Avazyaka bhASya, Avazyaka cUrNiAvazyaka niryukti-vRtti). 0 bhagavaMta mahAvIranA kathAnakanI vizeSatA ane maryAdA : - ahIM uttama puruSa caritromAM ame tIrthakara caritromAM je kaMI rajU karyuM che teno AdhAra Agama sUtro ane tenI niyukti, bhASya, cUrNi ane vRtti che. - bha, mahAvIranuM caritra AgamomAM paNa aneka sthAne che ane "mahAvIra cariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra cauppana mahApuruSa cariyuM Adi graMthomAM paNa che. - AgamomAM aneka sthAnoe paDelI vibhinna ane vividha mAhitIne saMkalita rUpe saMgRhita karavAnA mahattama prayAsa chatAM kiMcit - kaMIka chUTI gayuM hoya te puro saMbhava che. - kathAnaka graMtho e amAruM A "kathAnuyoga"nuM kAryakSetra na hovAthI sAhityika varNano ke keTalIka pUraka mAhitI ahIM na paNa hoyajemake "triSaSTipuruSa caDhimAM AvatI dharmadezanA ke "mahAvIra cariya"mAM AvatA koIka upasargo - Agama-paMcAMgI amArA A "kathAnuyoga"no mULa strota hovAthI keTalIka vizeSatAo ane matabhedo paNa jovA maLaze. je pUrNatayA navInatA yukta paNa lAge. 0 bhUmikA : A avasarpiNImAM A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM covIsamAM ane aMtima tIrthakara bhagavaMta zrI mahAvIra svAmI thayA. jemanuM janmadatta nAma "vartamAna' hatuM. teo pUrvanA manuSyabhavamAM naMdana nAme mAMDalika rAjA hatA. naMdana rAjAe pachI dIkSA lIdhI. te bhave tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM. agiyAra aMgonuM zrutajJAna prApta karyuM. tyAMthI kALadharma pAmIne prANata kalpa devatA thayA. bha0pArzvanA nirvANa pachI 250 varSe bhamahAvIra thayA. airAvata kSetramAM te kALe vAriSeNa nAme tIrthakara thayelA. 0 kalyANaka nakSatra : te kALe ane te samaye eTale ke A avasarpiNInA cothA ArAne aMte zramaNa bhagavaMta mahAvIrane hastottara arthAt uttarAphAlganI nakSatramAM pAMca ghaTanA banI. ( hastottara - AcArAMga-536; sthAnAMga sUtra-449nI vRtti, AcArAMga pUrNi pR. 535 kalpasUtra cUrNi sU.1-pR.102 ane kalpasUtra TIppaNaka - A pRthvIcaMdra sU. ramAM hastottarano artha uttarA phAlganI karyo che - jenI pachI hasta nakSatra Ave che te - athavA hastanakSatra jenI nikaTa che te - nakSatronI gaNanAmAM uttarAphAlvanI nakSatra pachI hasta nakSatra Ave che tethI "Dastottara" zabdano artha ahIM ane have pachI A kathAnakamAM sarvatra "uttarAphAlganI" karela che.) 1. uttarAphAlvanI nakSatramAM bhagavAn (prANata devalokathI) Tyuta thayA, Tyuta thaIne garbhamAM utpanna thayA. 2. uttarAphAgunI nakSatramAM (devAnaMdAnA) garbhamAMthI (trizalAnA) garbhamAM mUkAyA. 3. uttarAphAlvanI nakSatramAM janmyA. 4. uttarAphAgunI nakSatramAM muMDa thaIne - gRhavAsa choDI aNagArapaNAne pAmyA arthAt bha mahAvIre dIkSA lIdhI ane 5. uttarAphAlvanI nakSatramAM bhamahAvIrane anaMta, anuttara, avyAbAdha, nirAvaraNa, samagra ane paripUrNa evA zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayA. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 Agama kathAnuyoga-1 - tathA svAti nakSatramAM bhamahAvIra parinirvANa pAmyA - mokSe gayA. - bha0mahAvIranA cAra kalyANaka uttarA phAlganImAM thayA ane pAMcamuM kalyANaka svAti nakSatramAM thayuM. 0 bha0mahAvIranuM cyavana :- (devAnaMdAnA garbhamAM). te kALe, te samaye arthAt A avasarpiNI kALamAM suSama-suSamA nAmaka cAra koDAkoDI sAgaropamano pahelo Aro gayA bAda, suSamA nAmaka traNa koDAkoDI sAgaropamano bIjo Aro gayo. tyArabAda - suSamaduSamA nAmaka be koDAkoDI sAgaropamano trIjo Aro gayo. tyArabAda - duSamasuSamA nAmaka cotho Aro ke je eka koDAkoDI sAgaropamamAM 42,000 varSa ochA pramANavALo che, te paNa ghaNo badho vItI gayo. te cothA ArAnA phakta paMcotera varSa ane sADA ATha mAsa bAkI rahyA hatA tyAre je te grISmakALano cotho mAsa ane AThamo pakSa arthAt asADa mAsano zukala pakSa, te asADa suda-chaThanA divase prANata kalpanA mahAvijaya siddhArthanA zveta kamaLa jevA arthAt zreSTha evA puSpottara dizA sauvastika vartamAna nAmaka mahAvimAna thakI ke jyAM devonI utkRSTa sthiti vIsa sAgaropamanI che. tyAM bhagavaMta paNa vIza sAgaropamanI sthiti (AyuSya) pUrNa thaye deva saMbaMdhi AyuSyano, bhavano ane sthitino kSaya thatAM tyAMthI cyavIne A ja jaMbUdvIpanA dakSiNArdha bharata kSetramAM ikvAku kuLamAM utpanna thayelA ane kAzyapa gotravALA ekavIza tIrthakaro tathA harivaMza kuLamAM utpanna thayelA gautama gotravALA (bhamunisuvrata ane bhaneminAtha) be tIrthakaro, e rIte RSabhadevathI AraMbhIne pArzvanAtha sudhInA, trevIsa tIrthaMkaro thayA bAda, pUrvanA tIrthakaro dvArA nirdiSTa ke, "zramaNa bhagavaMta mahAvIra aMtima tIrthaMkara thaze" evA bha0mahAvIra # dakSiNa-brAhmaNa kuMDagrAma nagaramAM (kuMdapuramAM) koDAla gotranA RSabhadatta nAmanA brAhmaNanI patnI, jAlaMdhara gotranI devAnaMdA nAmanI brAhmaNInI zreSTha utpatti sthAna bhUta kukSimAM pUrva rAtri pUrNa thatI hatI ane pAchalI rAtri zarU thatI hatI te saMdhikALa arthAt madhyarAtrie uttarAphAgunI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre deva saMbaMdhi AhArano, bhavano ane zarIrano tyAga karIne putrarUpa garbhapaNe utpanna thayA. ( cyavana nagarInuM nAma - AcArAMga sUtra-510mAM "dADiNa mAhaNa kuMDapura" batAve che Avazyaka niryukti 384mAM "kuMDapura" lakhe che. kalpasUtra-rUmAM "mAhaNakuMDagAma" batAve che.) zramaNa bhagavaMta mahAvIra (mati-mRta-avadhi) e traNa jJAnathI yukta hatA. "huM devabhavamAMthI cyavIza" ema teo jANatA hatA, vartamAnamAM "huM eNvuM chuM' tema jANatA na hatA. "huM cyavyo chuM" ema jANatA hatA. (kalpasUtra cUrNikAra, TIppaNakAra, vRttikAra ane AcArAMga sUtra-510nI vRttimAM jaNAve che ke-) eka samayamAM upayoga lAgato nathI. chaghasthajIvano jJAna upayoga aMtarmuhurtano hoya che. jyAre cyavanakALa eka samayano ja hoya che. tethI cyavanakALanA ati sUkSma samayane chaghastha jIva cyavana karI rahela chuM tema jANI zakatA nathI. paraMtu traNa jJAna hovAthI huM cyavI gayo chuM tema jANe che. saMkSepamAM kahIe to (AyA.mU.510 "hune hai sAne') vartamAnakALa ati sUkSma hovAthI "eNvuM chuM" Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabha-mahAvIra-kathA 207 te jANatA nathI. - vartamAna svAmI (bha,mahAvIra)nI vaktavyatA jaNAvavA Avazyaka niryuktikAra tera tArone niryukti-458mAM noMdhe che - svapna, apahAra, abhigraha, janma, abhiSeka, vRddhi, jAtismaraNa, bheSaNa, vivAha, apatya, dAna, saMbodha ane niSkramaNa. 0 svapna darzana ane phaLa kathana : je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM garbhapaNe avataryA, te rAtrie devAnaMdA brAhmaNI zayyAmAM kaMIka UMghatI kaMIka jAgatI arthAt ardha nidrAvasthAmAM hatI, te samaye (have pachI tenuM varNana karAze) evA svarUpanA prazasta, kalyANakArI, upadravone haranArA, dhananA hetu, maMgalane karanArA ane zobhAyukta cauda mahAsvapnone joIne jAgI. te (svapna) A pramANe che 1. hAthI, 2. vRSabha, 3. siMha, 4. lakSmI (abhiSeka karAtA lakSmI devI, pa. phUlanI mALA, 6. caMdra, 7. sUrya, 8. dhvajA, 9, kuMbha, 10. padma sarovara, 11. samudra, 12. deva vimAna athavA bhavana, 13. ratnarAzi ane 14. nirdhama agri. (Avazyaka bhASya - 46 tathA kalpasUtra-vRttimAM jaNAve che ke je tIrthakarano jIva devalokamAMthI Ave tenI mAtA deva vimAnane ane je tIrthakarano jIva (adholoka-) narakamAMthI Ave temanI mAtA bhavanane bAramAM svapnamAM jue che.) te samaye te devAnaMdA brAhmaNI AvA svarUpanA prazasta, kalyANakArI, upadravone haranArA, dhananA heturUpa, maMgalakArI ane zobhA sahita cauda mahAsvapnone joIne jAgI. harSita ane saMtuSTa thaI, cittamAM AnaMdita thaI, prItiyukta manavALI thaI. parama zobhana manavALI ane harSanA vazathI ullasita hRdayavALI thaI. meghanI dhArAthI siMcAyelA kadaMbanA puSpanI jema teNInI romarAjI vikasita thaI teNI svapnAonuM smaraNa karavA lAgI. pachI zayyAmAMthI uThI, tvarA, capaLatA, skUlanA ane vilaMba e cArethI rahita ane rAjahaMsa jevI gatie cAlatI teNI jyAM RSabhadatta brAhmaNa che tyAM Ave che. . - AvIne RSabha datta brAhmaNane "jaya ane vijaya thAo" (evA zabdothI) vadhAve che. pachI bhadrAsane besIne jarA zAMta ane svastha thaIne sukhapUrvaka uttama Asane beThelI evI teNI be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjalI karIne A pramANe bolI, he devAnupriya ! huM Aje zayyAmAM kaMIka uMghatI, kaMIka jAgatI arthAt alpa nidrAmAM hatI tyAre AvA prakAranA prazasta yAvatuM zobhAyukta cauda mahAsvapnone jaIne jAgI. te A pramANe hAthI - yAvat - nirdhama agni. he devAnupriya ! A prazasta - yAvat - cauda mahAsvapnonuM mane kalyANakArI evuM zuM phaLa ane vRtti vizeSa thaze? tyAre te RSabhadatta brAhmaNa devAnaMdA brAhmaNInI A vAta sAMbhaLIne, manamAM avadhArIne harSita ane saMtuSTa thayo. tenuM hRdaya harSanA vazathI ullasita thayuM. meghadhArAthI siMcAyelA kadaMbanA puSpanI jema tenI romarAjI vikasvara thaI. svapnAonA phaLanuM avadhAraNa karI, tenA arthanI vicAraNA karavA lAgyo. vicAraNA karIne potAnI svAbhAvika patipUrvaka, buddhi ane vijJAna vaDe te svapnAonAM arthanuM avadhAraNa karI, arthanirNaya karIne devAnaMdA brAhmaNIne A pramANe kahyuM Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 Agama kathAnuyoga-1 he devAnupriyA ! teM prazasta svapnone joyA che. kalyANakara, upadravaDara, dhanya, maMgalarUpa ane zobhAyukta svapnone joyA che. Arogya, saMtoSa, lAMbu AyuSya, kalyANa ane maMgaLane karanArA evA svapno he devAnupriyA ! te joyA che. (tanuM vizeSa phaLa e che ke) he devAnupriyA ! tane artha-lAbha, bhoga-lAbha, putra-lAbha ane sukha-lAbha thaze. he devAnupriyA ! nizcayathI tuM pratipUrNa nava mAsa ane sADA sAta divasa vyatita thayA pachI sukomala hAthapagavALA, pAMce indriyothI paripUrNa zarIravALA, zubha # lakSaNa-zubha pha cilDa-uttama guNayukta, mAna-unmAna pramANathI yukta, pratipUrNa ane savAMga suMdara zarIravALA, caMdranI jevA saumya, manohara, priyadarzana (-sohAmaNA), suMdara rUpavALA ane devakumAra sadeza patrane janma ApIza. ( kalpasUtra vRtti AdimAM jaNAve che ke, tIrthakara cakravartI AdinA zarIra upara 1,008 zubha lakSaNo hoya che. baLadeva-vAsudevanA zarIra para 108 lasaNa ane anya pratibhA saMpanna jIvo batrIza lakSaNothI yukta hoya che. A batrIsa lakSaNono be bhinna-bhinna prakAre ullekha maLe che- (1) chatra, kamaLa, dhanuSya, ratha, vaja, kAcabo, aMkuza, vAva, svastika, toraNa, sarovara, siMha, vRkSa, cakra, zaMkha, hAthI, samudra, kaLaza, prAsAda, matsya, java, yajJastaMbha, sUpa, kamaMDala, parvata, cAmara, darpaNa, baLada, dhvajA, abhiSeka karAtA lakSmI, mALA ane mora e batrIsa lakSaNo punyavAnuM manuSyane hoya che. . (2) jenA nakha, paganA taLIyA, hatheLI, jIbha, hoTha, tALavuM ane AMkhanA khUNA e sAta lAla varNanA hoya, kAMkha, hRdaya, garadana, nAka, nakha ane mukha e cha unnata hoya, dAMta, tvacA, keza, AMgaLInA TeravA ane nakha e pAMce pAtaLAM hoya, AMkho, hadaya, nAka, haDapacI ane bhujA e pAMca lAMbA hoya, kapALa, chAtI ane mukha e traNa vizALa hoya, Doka-jAMgha ane puruSa cinha e traNa laghu hoya tathA jenA satva-svara ane nAbhi e traNe gaMbhIra hoya to te puruSa batrIsa lakSaNa yukta jANavo. A ja rIte tyAM vyaMjana, guNa, mAna, unmAna, pramANa Adi paNa vyAkhyAyita karAyA che - juo kalpasUtra-9nI vRtti) (he devAnupriyA ! vaLI) te putra jyAre bALabhAvathI mukta thaze tyAre tene saghaLuM vijJAna pariNamaze pachI jyAre yauvana avasthAne pAmaze tyAre veda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaNaveda, pAMcamo itihAsa, chaThuM nighaMTuzAstra e darekano sAMgopAMga tathA rahasya sahita jJAtA thaze. vaLI cAre vedone smaraNa karanAra, te vedono pAragAmI, azuddhi pAThAdino vAraka temaja vedono dhAraka thaze. te cha aMgano jJAtA, SaSTi taMtra vizArada, sAMkhyagaNita, AcAra zAstra, zikSAkalpa, vyAkaraNa, chaMda, nirukti, jyotiSacakra, brAhmaNa saMbaMdhi aneka zAstra ane parivrAjakanA zAstromAM nipuNa thaze. tethI he devAnupriyA ! teM Arogya, saMtoSa, dIrdha AyuSya, maMgala ane kalyANane karanArA svapno joyA che. evuM kahIne (RSabhadatta brAhmaNa) vAraMvAra tenI anumodanA karavA lAgyo. tyAra pachI te devAnaMdA brAhmaNI RSabhadatta pAsethI A svapna phaLa sAMbhaLIne, hRdayamAM avadhArIne harSita tathA saMtuSTa thaI yAvat prakRddhita hRdayavALI thaI, be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, Avarta karI mastake aMjali karI RSabhadatta brAhmaNane A pramANe kahe che, he devAnupriya ! Ape svapnono je artha kahyo che te sarvathA satya che, yathAsthita che, saMdeharahita che, icchita che, praticchita che. je pramANe tame kaho cho te Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha-mahAvIra-kathA 209 satya ja che. e rIte svapnone sArI rIte aMgIkAra karIne RSabhadatta brAhmaNanI sAthe manuSya saMbaMdhi zreSTha sukhono upabhoga karatI vicaravA lAgI. 0 zakranuM svarUpa ane zake karelI vicAraNA : -(sudharmAsabhAmAM beThelA saudharmendra-zukranuM svarUpa jaNAvatA kalpasUtra sUtra-14 tathA Avazyaka cUrNikAra niryukti-458 mAM jaNAvela bIjA tAranI cUrNinA AraMbhe pRSTha 237 thI - A pramANe vizeSaNa yukta zakranuM svarUpa jaNAve che) te kALe, te samaye zakra nAmanA siMhAsana para besanAro, devono indra, devono rAjA, hAthamAM vajane dhAraNa karanAro, daityanA nagarono nAza karanAra, so vakhata sudhI zrAvakanI pAMcamI pratimA (-abhigraha vizeSane) dhAraNa karanAra, pAMcaso maMtrInI AMkho vaDe jonAra (-svarganA rAjyanI vyavasthA calAvanAra, mahAmeghane vazamAM rAkhanAra, pAka nAmanA daityane zikSA karanAra, dakSiNArdha bharatano adhipati, airAvaNa hAthI rUpa vAhanavALo, devone AnaMda ApanAra, batrIsa lAkha vimAnano adhipati, raja rahita AkAza jevA svaccha vastrone dhAraNa karanAra, mALA ane mugaTa paherelo, navAM ja ghaDAyelA suMdara, caMcaLa, AzcaryakArI ane kaMpAyamAna thatA evA suvarNanA kuMDala yugalanI prabhAthI pradIpta gAlavALo, mahAddhi ane ghutine dhAraNa karanAra, mahAbaLavAnuM, mahAyazasvI, moTA mAhAnyavALo, mahAsukhI, dedIpyamAnuM zarIravALo, paga sudhI lAMbI mALAne dhAraNa karanAro evo (saudharmendra-zakra) saudharma nAmanA devalokamAM saudharmAvalaMsaka vimAnamAM sudharmAsabhAmAM zakra nAmanA siMhAsana para beThelo hato. ( zakranuM eka vizeSaNa 'zataka' che. zatakratu arthAta zrAvakanI pAMcamI pratimAne 100 vakhata sudhI vahana karanAra, jemAM kArtika zreSThInuM kathAnaka che. A kathA bhagavatI, Avazyaka cUrNi, kalpasUtra vRtti AdimAM Ave che. A kathA zramaNa vibhAgamAM "kArtika zamaNa" mAM joI levI) (ukta vizeSaNavALA saudharma-indranI Rddhi ane pravRttine jaNAvatA kahe che ke) te indra tyAM (saudharmakalpamAM) batrIsa lAkha vimAnonuM, (indra tulya zakti, AyuSya ane RddhivALA) 84,000 sAmAnika devonuM, (pUjya sthAnIya ane maMtrItulya) tetrIza trAyazciMzaka devonuM, (soma, yama, varUNa ane kubera) cAra lokapAlonuM, (pratyekanI soLa-soLa hajAra) devIonA parivAra sahita evI (paghA, zivA, zacI, aMjU, amalA, apsarA, navamikA ane rohiNI e) ATha agramahiSIonuM, (bAhya, madhyama ane atyaMtara e) traNa parSadAonuM, (hAthI, ghoDA, ratha, subhaTa, vRSabha, nATakIyA ane gaMdharva) e sAta sainyanuM, sAta senApationuM, cAre dizAmAM rahelA 84,000-84,000 AtmarakSaka (arthAt 3,36,000 AtmarakSaka) devonuM ane saudharmakalpa rahelA bIjA paNa ghaNAM vaimAnika devo ane devIonuM Adhipatya karato evA indra tyAM rahyo che. ukta saghaLAM parivAramAM tenuM adhipatya, agresaratva, svAmitva, poSakatva, mahattaratva Adi raheluM che. tenA niyukta devo dvArA potAnA sainya prati adbhuta AjJA karAvato, pote paNa AjJA karato, niraMtarapaNe ucca prakAranA nATaka, gIta, vINA vAdana, hastatAla, anya vAjitranAda, megha gaMbhIra dhvanivALA mRdaMga, zreSTha dhvani karatA paDadhama - 1/14 For Private & Personal use only . Jain Ednicationinternational Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 210. Agama kathAnuyoga-1 e badhAMnA madhura zabdone zravaNa karato devasaMbaMdhi viziSTa bhoga-upabhoga Adine bhogavato te indra tyAM rahelo che. te saudharmendra A saMpUrNa jaMbUDhIpa nAmanA dvIpane potAnA vipula avadhijJAna vaDe jotA-jotA tyAM rahela hatA. te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIrane jaMbUlIpa nAmaka dvIpanA bharata kSetranA dakSiNArdha bhAratanA brAhmaNa kuMDagrAma nagaramAM kopAla gotranA RSabhadatta nAmaka brAhmaNanI patnI jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM garbharUpe utpanna thayelA jue che. joIne te indra harSita thayo, saMtuSTa thayo, cittamAM AnaMda pAmyo. harSita-paramAnaMdita thayo. prItiyukta manavALo ane parama zobhana manavALo thayo. harSanA vazathI vikasita hRdayavALo, meghadhArAthI siMcita kadaMbavRkSanA sugaMdhI puSpatulya ullasita romarAjI vALo, vikasita uttama kamaLanI jema praphUllita mukha ane netravALo thayo. zreSTha kaDAM, berakhA, bAjubaMdha, mugaTa, kuMDaLa Adi calAyamAna thayA. jenuM hRdaya hArathI suzobhita hatuM. laMbAyamAna motInuM jhuMbanaka ane calAyamAna AbhuSaNo dhAraNa karyA hatA. -Avo indra Adara, utsukatA, zarIranI capaLatA sahita potAnA siMhAsanethI ukyo. uThIne pAdapIThathI nIce utaryo. pachI - uttama evA vairya riSTa, aMjanaka Adi ratnothI yukta, kuzaLa kArIgarothI nirmita hoya tevI, dedIpyamAna maNi ane ratnothI jaDelI pAdukAone utAre che. utArIne eka vastravALuM uttarAsaMga kare che. pachI aMjalipUrvaka be hAtha joDI, tIrthakaranI sanmukha sAta, ATha pagalAM cAlIne potAno DAbo DhIMcaNa UMco rAkhe che, pachI jamaNA DhIMcaNane bhUmitala para lagADI potAnA mastakane traNa vakhata pRthvItala para mUke che (- namaskAra kare che). pachI zarIrane kiMcit namAvI, kaMkaNa ane baherakhAMthI khaMbhita thayelI potAnI bhUjAne saMkoce che. pachI be hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karIne te saudharmendra A pramANe bolyo arihaMta-bhagavaMtone mArA namaskAra thAo. (arihaMta bhagavaMtonA guNa yukta vizeSaNopUrvaka bhaktithI stavanA karatA arihaMtanuM svarUpa jaNAvatA kahe che) dharmanI AdinA karanArA, dharma-tIrthanI sthApanA karanArA, potAnI meLeja samyak bodhane pAmanAra, puruSomAM zreSTha, puruSomAM siMhasamAna, puruSomAM zveta kamaLa samAna, puruSomAM zreSTha gaMdhahastI samAna, lokamAM uttama, lokanA nAtha, loka (sarva jIvonA) hitane karanArA, lokamAM pradIpa samAna, lokamAM pradyota karanArA, abhayane denArA, zrutajJAnarUpI cakSune denArA, mokSamArga (nA upadezane) denArA, zaraNadAtA, (sarvathA mRtyuno abhAva te jIvana-evA) jIvanane denArA, sakhyatvane ApanArA, (cAritra) dharmanA dAtA, dharmanA dezanA dAtA, dharmanA nAyaka, dharma (rUpI rathanA) sArathI, (dharmarUpI cakra vaDe cAra gatino aMta karanArA hovAthI) dharmacakravartI ( meghakumAranI kathA-"dharmasAthI" vizeSaNa aMtargatu A kathA kalpasUtra vRttimAM jovA maLe che. je zramaNa vibhAgamAM jovI.) -bhavarUpI samudramAM DIpa samAna, (anarthono nAza karI) rakSaNa karanArA, (karmonA upadravathI bhaya pAmelAne) zaraNarUpa, (duHkhI prANIo sukhane mATe jeno Azraya le tevI) gati arthAt AzrayarUpa, (saMsArarUpI kUvAmAM paDatA prANIo mATe) AdhArarUpa, asmalita Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra-kathA 211 ane zreSTha evA kevaLajJAna ane kevaLadarzanane dhAraNa karanArA, (ghAtikarmo rU5) chaghasthapaNAthI rahita, (svayaM rAgadveSane) jItanArA, (upadeza dvArA bhavya prANIone rAgadveSa) jItAvanArA, (bhava samudrane) tarI janArA, (anya bhavya prANIone) tAranArA, (svayaM tattva) bodha pAmela, (bIjAne jIvAdi tattvono) bodha pamADanArA, (bAhyaatyaMtara parigraha athavA karmabaMdhanathI pote) mukta thayela, (bIjA jIvone) baMdhanathI mukAvanArA, (kevaLajJAna vaDe) saghaLuM jANanArA, (kevaLadarzana vaDe) saghaLuM jonArA -upadrava rahita, aMtarahita, akSaya, pIDArahita, jyAM gayA pachI pharI pAchA na pharavuM paDe tevA siddhi gati nAmanA sthAnane prApta thayelA evA, (karmarUpI vairInA) bhayane jItanArA evA sarve jinezvarane mArA namaskAra thAo. (A rIte sarva jinone athavA AvA viziSTa guNayukta evA sakala arihaMtone namaskAra karyA pachI saudharmendra vIra prabhune namaskAra karatA kahe che ke 0 ukta stavanAne zakrastava, praNipAta sUtra ke "namuhUrNa" kahe che. zakrastava-bhaga3; nAyA. 5; jabU. 227, Ava.cU. 1-pR. 238; kalpa. 14; zramaNa bhagavAnuM mahAvIrane namaskAra thAo. (ke je bhagavaMta mahAvIra) (potAnA tIrthanI apekSAe dharmanI) Adine karanArA che, (A covIsImAM bharata kSetranA) chellA tIrthakara che. (RSabha Adi trevIsa) pUrva tIrthakaro jeno nirdeza karelo che - yAvatu- (siddhigati nAmaka sthAnane) saMprApta karavAnI IcchAvALA che (tevA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane) ahIM - svargamAM rahela evo huM - saudharmendra zakra tyAM - devAnaMdAnI kukSimAM rahelA evA bhagavaMtane vaMdanA karuM chuM tyAM rahelA bhagavaMta paNa ahIM rahelA evA mane (temanA) jJAna vaDe juo. - A pramANe bhAvanA bhAvine te zaka zramaNa bhagavAn mahAvIrane vaMdana-namaskAra kare che. vaMdana-namaskAra karIne uttama siMhAsana para, pUrva dizA tarapha mukha karIne beTho tyAra pachI devono indra, devono rAjA evA te zakrendrane AvA svarUpano (tenA) AtmAmAM thayelo ciMtanasvarUpa, abhilASArUpa ane manogata saMkalpa utpanna thayo kharekhara bhUtakALamAM AvuM kyAreya thayuM nathI, vartamAnamAM thatuM nathI ane bhaviSyamAM paNa evuM thaze nahIM ke, arihaMto, cakravartIo, baLadevo ke vAsudevo aMtyakuLamAM, prAMta (adhama) kuLamAM, tuccha kuLamAM, daridra kuLamAM, kRpaNa kuLamAM, bhiluka kuLamAM ke brAhmaNa kuLamAM AvyA hoya, AvavAnA hoya ke Ave arthAt kadi' jamyA nathI, janmatA nathI ke janmaze paNa nahIM. nizcayathI arihaMto, cakravartIo, baLadevo, vAsudevo ugra kuLamAM, bhoga kuLamAM, rAjanya kuLamAM, ikvAku kuLamAM, kSatriya kuLamAM, harivaMza kuLamAM tathA bIjA paNa tevA prakAranA uttama jAti ane kuLavALA vaMzomAM AvyA hatA-Ave che ane Avaze arthAt janmyA hatA, janme che ane janmaze. (bhaRSabha deve cAra prakAranA kuLo sthApelA :- (1) ArakSaka paNe arthAt rAjya vyavasthA mATe sthApelA rakSaka daLa rUpe evuM ugra kuLa(2) guru sthAnIya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 evA maMtrI samAna sthApelA te bhogakuLa, (3) mitra sthAne sthApelA-nikaTavartI e rAjanya kuLa ane prajArUpe sthApelA anya rAjakulina mANaso te kSatriya kuLa. te sivAya RSabhadevanA kuLamAM janmelA te ikSvAku kuLa. harivarSa kSetrathI lAvelA yugalikanA vaMzaja te harivaMza kuLa ityAdi. 212 vizuddha jAti te mozALa pakSa ane vizuddha pitRpakSa te vizuddha kuLa) 0 daza Azcarya : (saudharmendra zakra vicAre che ke) lokamAM accherA eTale AzcaryarUpa evI ghaTanA bhavitavyatAnA yoge anaMtI utsarpiNI ane avasarpiNI gayA bAda bane che. AvI vismayakArI ane adbhuta ghaTanAo (mAM mukhyatve) daza ghaTanAno ullekha (sthAnAMga sUtra 1,001 thI 1,003; kalpasUtra-19nI vRtti AdimAM) Ave che. upasarga, garbhaharaNa, strI tIrthaMkara, abhAvit parSadA, kRSNanuM aparakaMkA gamana, caMdra--sUryanuM mULa vimAne avataraNa, harivaMza kulanI utpatti, camarendra utpAta, utkRSTa avagAhanAvALA 108nuM eka samaye siddha thavuM ane asaMyatonI pUjA. 0 Azcarya-1-upasarga :- zrI vIraprabhune kevaLajJAna thayA pachI paNa gozALAe upasarga karyo. kevaLajJAna prApti pachI tIrthaMkarono evo atizaya hoya che ke te jyAM rahe tyAM AsapAsa 100 yojana sudhI koIpaNa jAtano vairabhAva, marakI, roga ke durbhikSa vagereno upadrava thato nathI. paNa bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAna thayA pachI paNa A rIte upasarga thayo te Azcarya. bhagavaMta mahAvIre jyAre gozALAne samabhAvapaNe yathAsvarUpa eTale ke, gozALAnuM potAnuM sAcuM svarUpa samajAvyuM tyAre te gozALo atyaMta krodhita thayo ane bhagavaMta upara tejolezyA choDI. te tejolezyAnA tApathI bhagavaMtane cha mahinA sudhI lohI khaMDavA (-pittajvara ane rakta atisAra) thaI gayo hato. tIrthaMkara bhagavaMtane kevaLajJAna pachI je A upasarga thayo te prathama accherarUpa ghaTanA hatI. ( ahIM gozALAnuM vistRta kathAnaka je bhagavatI sUtra-639 thI 654, 656 thI 659mAM Ave che, jemAM sUtra 645thI ukta upasarganI vAtano saMbaMdha che. teno sArAMza kalpasUtra vRttikAre paNa lIdho che. A kathA "gozAlaka"nA kathAnakamAM ati vistArathI ame zramaNa kathAnaka aMtargat nihnava kathA pachInA adhyayanamAM ApI che. tyAMthI jovI.) 0 Azcarya 2-garbhaharaNa : uttama puruSonA garbhanuM haraNa arthAt garbhane eka udaramAMthI bIjA udaramAM mUkavAnI ghaTanA banatI nathI. jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIranA garbhanuM devAnaMdAnI kukSimAMthI trizalArANInuM kukSimAM saMkramaNa thayuM te Azcarya. ( garbha saMharaNa prasaMga A ja kathAnakamAM AgaLa kahevAze, tethI atre teno vistAra karela nathI. A ghaTanAnuM varNana ke noMdha - AcArAMga sUtra-510, sthAnAMga sUtra-449, samavAyAMga sUtra-161, 162; Avazyaka niryukti-458, Avazyaka bhASya-48, 53; Avazyaka cUrNi 1-pR. 239, 240; kalpasUtra-vRtti--sUtra 19 thI 30 AdimAM noMdhAyela che.) 0 Azcarya-3-srI tIrthaMkara : evo niyama che ke tIrthaMkaro puruSo ja hoya che. puruSasiMha, puruSavara Adi kahyuM che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 213 kadApi strI tIrthaMkara na bane. paNa A avasarpiNI kALamAM mithilA nagarInA kuMbharAjAnI malli nAme putrI A bharatakSetranI A covIsImAM 19tmAM tIrthakara thayA te Azcarya. ( A ghaTanA bha0malinA kathAnakamAM vistArathI AvelI che. tethI ahIM tenI punarukti karela nathI. A kathA nAyAdhammakahA sUtra-76mAM paNa Ave che.) 0 Azcarya-4-abhAvita parSadA : abhAvitu parSadA arthAt tIrthaMkaranI dezanA niSphaLa javI te. tIrthakaranI (prathama) dezanA kyAreya niSphaLa na jAya, paraMtu A avasarpiNImAM zrI vIra bhagavaMta jaibhikAgrAmanagara bahAra kevaLajJAna pAmyA bAda deva racita samavasaraNamAM prathama dezanA ApI chatAM koIne viratinA pariNAma thayA nahIM. (sthAnAMga sUtra-1,002nI vRttimAM paNa lakhe che ke,) bhakti ane kutUhalathI kheMcAIne aneka manuSyo, devo, tiryacavizeSa AvyA. teone sva-svabhASAmAM pariNamatI ati manohara ane suMdara dhvaniyukta dharmakathA paNa thaI to paNa tyAM koIe virati grahaNa na karI, AvuM pUrvanA tIrthakaromAM banyuM na hatuM. paNa bha0mahAvIramAM banyuM. (Avazyaka niryukti-265mAM paNa lakhyuM ke,) trevIsa tIrthakarone prathama samavasaraNamAM tIrtha sthApanA thaI paNa bha mahAvIrane bIjA samovasaraNamAM caturvidha saMgharUpa tIrtha sthApanA thaI (Avazyaka niryukti-540mAM paNa e ja ullekha che) te Azcarya. 0 Azcarya-pa-kRSaNanuM aparakaMkAgamana : dropadI mATe navamA vAsudeva zrI kRSNanuM aparakaMkA nAme nagarImAM gamana thayuM. te AvI rIte - eka divasa pAMDavonI bhAryA draupadI pAse nArada RSi AvyA. te vakhate nAradane asaMyata jANIne abhyatthAna - "UbhA thaI sAme javuM" Adi Adara satkAra karyo nahIM. tethI gusse thayelA nArade vicAryuM ke, "mAruM apamAna karanArI draupadIne game tema karI kaSTamAM nAkhuM ema vicArI nArada dhAtakIkhaMDanA bharatakSetramAM gayA. tyAM aparakaMkA nagarInA rAjA pottara strIomAM atyaMta lubdha hato. tethI tenI pAse jaI draupadInA rUpanuM varNana karyuM. paDyottara rAjAe potAnA mitradevanI madadathI draupadInuM apaharaNa karAvI potAnA aMtaHpuramAM rAkhI. mahAsatI draupadIe potAnuM satIpaNuM jALavI rAkhyuM. pAMDavonI mAtA kuMtIe draupadI guma thayAnI vAta kRSNane jaNAvI. nAradanA mukhethI ja draupadInA samAcAra maLyA. kRSNa lavaNa samudranA adhiSThAyaka susthita devanuM ArAdhana karI. temanI madadathI samudramAM mArga maLyo. kRSNa pAMDavo sahita aparakaMkA pahoMcyA. kRSNa narasiMhanuM rUpa karI pakvottara rAjAne jItyo. pAchAM pharatAM kRSNae zaMkhanAda karyo. te sAMbhaLI tyAMnA kapila vAsudevane Azcarya thayuM. tyAM vicaratA te kSetranA bha munisuvratane pUchatAM kapila vAsudevane kRSNa vAsudevanA AgamananI jANa thaI. teNe paNa potAno zaMkhanAda karyo. A rIte kRSNanuM potAnI sImAthI bahAra javuM te Azcarya. (noMdha :- A kathA draupadI-zramaNI kathAnakamAM vistArathI Ave che. ghaTanAnuM varNana nAyAdhamakahAmAM sUtra 174 thI 177mAM laMbANathI maLe che ane sthAnAMga sUtra-1,000nI vRttimAM saMkSepathI paNa maLe che. ukta varNana kalpasUtra-19nI vRttinA AdhAre lakhela che.) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 0 Azcarya 6- caMdra sUryanuM mULa vimAne AvavuM : kauzAMbI nagarImAM bhagavaMta zrI mahAvIrane vaMdana karavA sUrya ane caMdra potAnA zAzvata--mULa vimAno sahita upasthita thayA te Azcarya. Agama kathAnuyoga-1 ( A prasaMga Avazyaka niyukti gAthA 517 mujaba bhagavaMta mahAvIra chadmastha hatA tyAre temanA vicaraNa daramiyAna kauzAMbImAM banyo. jyAre ThANAMga sUtra-1002nI vRtti mujaba "samavasaraNa bhUmi madhye'' banyo hovAnuM jaNAve che.) 0 Azcarya--7-harivaMza kuLanI utpatti : kauzAMbI nagarInA rAjA sumukhe vIraka nAmanA zALavInI patnI vanamALAne joI. tene atyaMta rUpavatI jANI aMtaHpuramAM besADI dIdhI. tethI vIraka zALavI potAnI prANapriyAnA viyogathI eTalo badho gAMDo thaI gayo ke jene jue tene 'vanamAlA-- vanamAlA' kahIne bolAvavA lAgayo. gAMDo vIraka eka vakhata rAjamahela nIce Avyo. tyAre jharUkhAmAM besI krIDA karI rahelA rAjA ane vanamALAe tene joyo. te vakhate vIrakanI AvI dayAjanaka hAlata joI teo kheda karavA lAgyA ke, "ApaNe A anucita kAma karyuM'' ApaNI viSaya lAlasAnI tRpti khAtara A niraparAdhI mANasanI jIMdagI barabAda karI. viSayane vaza thaI kAmAMdha mANaso zuM zuM anartha nathI karatA ? A pramANe pote karelA anucita kArya mATe kheda kare che, tevAmAM bhavitavyatAnA yoge teo upara vijaLI paDavAthI teo baMne marIne harivarSa kSetramAM yugalika thayA. pachI vIraka paNa kALakrame DAhyo thaI gayo. vairAgyabhAvathI tApasa thayo. tapa karI, mRtyu bAda vyaMtara deva thayo. tyAM vibhaMgajJAna vaDe pelA yugalikane joI ciMtavavA lAgyo ke, arere ! A baMne (rAjA ane vanamAlAnA jIva) mArA pUrvabhavanA vairI yugalIyAnuM sukha bhogavI rahyA che. vaLI pAchAM marIne devaloke anupama sukha bhogavaze. mArA bairI sukha bhogave e mArAthI kema sahana thAya ? tethI A baMnene durgatimAM pADuM, jethI duHkha pAme. ema vicArI te vyaMtare potAnI zakti vaDe te baMnenA zarIra ane AyuSya saMkSipta karI dIdhA-TuMkAvI dIdhAM. A bharatakSetramAM lAvIne rAjya ApI, sAta vyasano zIkhavADyA. te baMnenA 'hari' ane 'hariNI' evA nAma prasiddha karIne, temane mAMsamadirAdimAM Asakta karI te vyaMtara cAlyo gayo. te baMne vyasana sevanathI mRtyu pAmI narakamAM gayA. te harinA vaMzamAM je utpanna thayA teo harivaMzathI oLakhAvA lAgyA. ahIM yugalikanuM A kSetramAM AvavuM, teonA AyuSya ane zarIrano saMkSepa thavo tathA yugalikonuM narake javuM e sarve AzcaryarUpa jANavuM. 0 Azcarya-8-camarendrano utpAta : asurakumAronA indra camarendranuM UMce javuM te pUraNa nAmano tApasa mRtyu pAmIne camarendra thayo avadhijJAnathI teNe potAnI upara saudharmakalpamAM saudharmendrane joyo. irSyAthI dhamadhamatA evA teNe gusse thaI pahelA bhagavaMta mahAvIranuM zaraNuM lIdhuM. pachI bhayaMkara rUpa karI lAkha yojana pramANe zarIra karyuM. hAthamAM paridha nAmanuM hathiyAra laI cAre tarapha ghumAvato, AtmarakSaka devone trAsa pamADato UMce gayo. saudharmAvataMsakanI vedikAmAM paga Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 215 mUkI zakane Akroza tathA tiraskAra karavA lAgyo. zake kuddha thaI tenA tarapha jAjvalyamAna vaja choDyuM. tethI bhayabhIta camarendrae turaMta prabhu vIranA caraNakamaLanuM zaraNuM lIdhuM. zakrae paNa tIrthaMkaranI AzAtanAnA bhayathI vajane saMharI lIdhuM - A rIte camarendranuM urdhvagamana te Azcarya jANavuM. | ( A ghaTanA ahIM kalpasUtra-1nI vRtti AdhAre noMdhI che. te saMkSepamAM ThANAMga sUtra1002nI vRttimAM paNa che. vistArathI varNana bhagavatIjI sUtra 170 thI 177mAM che. je A kathAnuyogamAM pUraNa tApasa"nI kathAmAM "anya tIrthika" vibhAgamAM noMdhAyela che. zeSa kathana "asurendra" nAmathI- devadevI vibhAgamAM paNa che.) 0 Azcarya-9-utkRSTa avagAhanAvALA 108 siddha : bhagavaMta RSabhadeva, bharata sivAyanA temanA 99 putro ane bhAratanA ATha putro ema utkRSTa avagAhanAvALA (-500 dhanuSanI kAyAvALA) 108 eka ja samayamAM siddha thayA. te anaMtI utsarpiNI-avasarpiNIe thayela Azcarya. kemake uttarAdhyayana sUtra1517mAM jaNAve che ke, utkRSTa avagAhanAvALA eka samaye be siddha thaI zake (paNa 108 siddha na thAya) madhyama avagAhanAvALA hoya to eka samaye 108 siddha thaI zake. Avazyaka niryukti-434mAM ja 10,000 muni sAthe bhagavaMta RSabhadeva mokSa gayA tema jaNAve te pRthak pRthak samayAdi kAraNe jANavA. 0 Azcarya-10-asaMyationI pUjA : AraMbha-parigrahamAM Asakta je asaMyamI brAhmaNa AdinI pUjA navamA ane dazamAM tIrthaMkaranI vaccenA kALamAM thaI. pUjA saMyationI thAya. paNa A avasarpiNImAM je asaMyationI pUjA thaI te Azcarya. A daza Acaryo anaMto kALa gayA bAda A avasarpiNImAM thayA. e rIte kALanA tulyapaNAthI bAkInA cAra bharatakSetra ane pAMca airAvata kSetromAM prakArAMtare dazadaza Azcaryo samajI levA. A daza AzcaryomAM - 1. RSabhadeva tIrthamAM utkRSTa avagAhanAvALA 108 siddho thayA. 2. asaMyationI pUjA suvidhinAthanA tIrthamAM thaI. 3. zItalanAthanA tIrthamAM harivaMza kuLanI utpatti thaI. 4. strI tIrthakara mallinAtha tIrthe thayA. 5. neminAthanA tIrthamAM kRSNanuM aparakaMkAmAM gamana thayuM ane bAkInA pAMca Azcaryo - garbhApahAra, amarendrano utpAta, sUrya-caMdranuM mULa vimAne AvavuM, abhAvita parSadA ane upasarga bha0mahAvIranA tIrthamAM ukta kramamAM thayA. 0 daza Azcaryo pachI-AgaLa-zakrendra vicAre che ke : nIca gotra" nAmanuM je karma - jenI sthitino kSaya thayo nathI. jeno rasa vedAyo nathI. jenA pradezo jIvapradeza thakI nAza pAmyA nathI. (arthAt prakRti baMdharUpe rahela nIca gotrakarma - sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdhathI kSINa thayuM nathI). evA nIca gotrakarmanA udayathI- (bha,mahAvIra devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM garbhapaNe utpanna thayA che. te nIca Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 Agama kathAnuyoga-1 gotrakarma bhagavaMte sthaLa sattAvIza bhavanI apekSAe trIje bhave bAMdhyuM hatuM.) 0 bha0mahAvIranAM bhAvo :(Avazyaka niryukti-146 thI 149, 437 thI 457; Avazyaka bhASya-1, 2, 47, 48; Avazyaka cUrNi-1-pR 128, 182, 211, 12, 219, 228 thI 236, kalpasUtra-19nI vRtti) bhava gaNanA : 1. samyagudarzananI prAptithI ja bhava gaNanA thAya che. anyathA jIva to anAdi anaMtakALano che. teno koI prathama bhava hoI ja na zake. mATe ahIM paNa nayasAranA bhavamAM samyakatva prApta thayuM tyAMthI bhavagaNanA karAI che. 2. sattAvIsa bhava e paNa sthaLa gaNanA che. vacce aneka luka bhavono ullekha A gaNanAmAM thayo nathI. jemake Avazyaka niryukti440mAM lakhe che ke, nAraka deva Adi keTalAMka bhavo karIne- keTaloka kALa saMsAra bhramaNa karIne pachI... e rIte bhava gaNanA dekhADI. 3. sattAvIsa bhavonI gaNanAnA kramamAM paNa kiMcit bheda jovA maLela che. jemake samavAyAMga sUtra-213 vRttimAM devAnaMdAnA garbhamAM 26mo, trizalA mAtAnA garbhamAM ra7mo bhava gaNya che. ** (1) nayasAra-pahelo bhava : pazcima mahAvidehamAM mahAvapravijaya kSetranA purapratiSThAna nAmanA eka gAmamAM bhamahAvIranA jIva te samaye nayasAra nAmanA grAmaciMtaka (grAmapati) hatA. te tyAMnI nagarInA rAjAnI AjJAthI gADAMo laIne lAkaDAM levA mATe mahA-aTavImAM pahoMcyA. bhojana taiyAra thaI gayuM. tyAre tene vicAra thayo ke, A samaye koI atithi AvI jAya to sAruM. A tarapha sArthanI sAthe jatA sAdhuo mArga bhUlI gayA hatA. mArgathI ajANyA ane dimUDha thaI gayelA te sAdhuo aTavInA raste cAlatA, madhyAhna kALe bhUkha ane tarasathI pIDAtA evA (nayasAranA) gADAMono paDAva hato tyAM AvyA. - nayasAra temane joIne atyaMta saMvegamaya banyA ane bolyA ke, are ! A tapasvI muniono mane atyAre A aTavImAM samAgama thayo. anukaMpA bhAvathI teNe vipula pramANamAM azana-pAna Adi vahorAvyA-ApyA. pachI sAdhu bhagavaMto pAse jaIne kahyuM ke, padhAro; huM Apane rasto batAvuM. ema kahI te sAdhuonI AgaLa cAlyA. tyAre te sAdhuo paNa tenI pAchaLa cAlyA. (mArgamAM cAlatA sAdhuoe tene yogya jIva jANI) eka dharmakathA labdhisaMpanna sAdhue tyAra pachI tene dharmano upadeza Apyo. dharmakathA pUrNa thayA pachI te samakita pAmyA. tyAra pachI nayasAra potAne gAma pAchA AvyA. pachI te avirati samyagRSTi nayasAra kALakrame mRtyu pAmyA. | ( kalpasUtra-1tnI vRttimAM kiMcit zAbdika pheraphAra che. ukta pahelo bhava Avazyaka niryukti 146nI vRtti, Avazyaka bhASya 1, 2, Avazyaka cUrNi 1-pR.128nA AdhAre ahIM noMdhela che.) (2) prathama devaloka - bhava bIjo : - bha0mahAvIrano jIva bIje bhave saudharmakalpa eka palyopamanI sthiti vALA mahartika deva thayA. (3) marIci-bhava trIjo : Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 217 bha-mahAvIrano jIva bIjA bhavanuM devAya pUrNa karI trIjA bhave bhagavaMta RSabhadevanA putra cakravartI bharata, tenA putra marIci nAme utpanna thayA. arthAt bha SabhanA pautra paNe jakhyA. tenA janmatAnI sAthe ja "marIci' arthAt kiraNo nIkaLyA. tethI tene kiraNoyukta jANI tenuM "marIci" nAma rakhAyeluM. bhagavaMta RSabhadevanI prathama dezanA sAMbhaLI te satvabuddhivALA marIcie paNa dIkSA lIdhI. tyAra pachI sAmAyika Adi agiyAra aMgo te bhaNyA. koI eka vakhate unALAmAM tApa AdithI pIDAtA ane asnAna parISaha sahana na thavAthI teo saMyamathI vicalita thaI kuliMgANAnI vicAraNA karavA lAgyA - merU parvata jevo A saMyamano bhAre boja huM eka muhurta paNa sahana karavAne mATe samartha nathI. A zramaNo to viziSTa zAMti-samA Adi guNovALA hovAthI Avo zrama-tapa athavA kaSTAdi sahana kare che. paNa huM have dhRti Adi guNa vagarano chuM ane saMsAranI IcchAvALo chuM. have mAre zuM karavuM? ghera javuMgRhasthapaNuM levuM mAre mATe anucita che. zramaNaguNonuM huM pAlana karI zakuM tema nathI. A pramANe vicAraNA karatA teo koInA paNa upadeza vinA svamati kalpanAthI evuM vicAravA lAgyA ke, mArI zAzvata buddhithI mane vartamAna kAlocitta evo upAya kharekhara prApta thayo che. te A pramANe - temaNe saMkalpa karyo ke, huM have navIna prakArano veza race zramaNo manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa e traNe daMDathI viramelA che. aizvaryAdi "bhaga" yogathI bhagavaMta che. aMtaHkaraNathI azubha vyApAra pravRttino parityAga karela che. azubha kAya vyApArano tyAga karavAthI teoe potAnA aMgone saMkocI lIdhA che. huM to tevo chuM nahIM." meM to cakSu Adi indriyone jItI nathI. huM to tenAthI parAjita thayelo chuM arthAt mana, vacana, kAyAnA daMDathI parAjita evo huM "ajitendriya daMDa" hovAthI te vAtanuM vismaraNa mane na thAya te mATe mAre tridaMDa rUpa cihna thAo. (eTale ke huM tridaMDane dhAraNa karIza) zramaNo dravya ane bhAvathI muMDita hoya che. kemake dravyathI loca karela hoya che. bhAvathI indriya janya rAgadveSa varjelA hoya che. paraMtu huM indriya muMDa nathI. tethI anindriya muMs evA mAre dravya maMDapaNAne zuM karavuM ? have huM astrA vaDe hajAmata karIza ane mAthe coTalI rAkhIza. sAdhuo sarva prANAtipAta Adi sarva prakAre sarva virata che. huM to tevo chuM nahIM. tethI mAre havethI haMmezAM sthUla prANAtipAta AdithI viramavA rUpa dezavirati thAo. zramaNone hiraNyAdi alpa paNa vidyamAna na hovAthI teo akiMcana hoya che. paNa huM tevo nathI. tethI (mokSa)mArganI vismRti na thAya te mATe huM pavitrikA-(kamaMDala) ghAraNa karIza. vaLI sAdhuo zIlarUpI sugaMdhathI vAsita hoya che. huM to zIla vaDe sugaMdhI nathI. tethI huM caMdanAdi sugaMdhIthI sugaMdhita rahIza. zramaNo moharahita hoya che. paNa huM to nirmohI chuM nahIM. tethI moha AcchAdita evo huM mAthe chatra dhAraNa karIza. zramaNo ughADe page cAlanArA che. huM upAnaha arthAt pagamAM pAdukA paherIza. zramaNomAM jeo sthavira kalpI che teo zveta vastra dhAraNa kare che. jeo Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 Agama kathAnuyoga-1 jinakalpika che teo vastra rahita rahe che. huM to kaSAyathI kaluSita mativALo chuM. tethI mAre mATe ucita ane yogya e che ke, A kaSAyanA pratikarUpe raMgelA - bhagavA kapaDAM paherIza. zramaNo pApabhIru hoya che. ghaNAM jIvono ghAta karanArA evA AraMbha-paragrahathI mukta hoya che. sacitta pANI-vanaspati Adino upayoga karatA nathI. paNa huM tevo nathI. tethI huM parimita jaLane khAna ane pIvA mATe grahaNa karIza. temaja huM sthUla mRSAvAda AdithI nivRtta thaIza. - A rIte potAne racyuM tevI mati vaDe - nija mati vaDe vikalpo vicArIne tene anurUpa Avo parivrAjaka veza nIpajAvyo. pachI bhagavaMta RSabhadeva sAthe ja vicaravA lAgyo. bhagavaMtanA zramaNothI marIcinI AvI udabhaTa-judI vezabhUSA joIne lokone kutUhala utpanna thayuM. loko tenI AsapAsa maMDarAvA lAgyA. loko tene dharma pUchavA lAgyA. tyAre te sAdhu saMbaMdhi lAMti-kSamA Adi aNagAra dharmanI prarUpaNA karatA hatA. tyAre loko pUchatA ke, jo A (zramaNa) dharma zreSTha che to tame kema aMgIkAra karatA nathI ? tyAre te kahetA ke, huM megirInA bhAra jevA zramaNa dharmane vahana karavA samartha nathI. ityAdi pUrvavat vicAraNA jaNAvatA hatA. te bhagavaMta sAthe gAma nagarAdi vicaratA hatA. dharmakathA kahIne je Ave tene bhagavaMta RSabhasvAmI pAse mokalatA ane bhagavaMtanA ziSya banAvatA. e rIte potAnI dezanA zaktithI aneka rAjaputro Adine pratibodha karI prabhu pAse dIkSA apAvI. eka vakhata bhagavaMta (Avazyaka niryukti-366nI vRtti mujaba) aSTApade - (kalpasUtra1tnI vRtti mujaba) ayodhyAmAM samavasaryA. tyAre cakravartI bharate bhagavaMta RSabhadevane pUchyuM, zuM A parSadAmAM koI evo jIva che je ApanI samAna A bharatakSetramAM tIrthakara thaze ? tyAre bhagavaMte tene pratyuttara ApatA kahyuM ke, svAdhyAya ane dhyAnathI AtmAne bhAvita karato tamAro putra marIci ke je Adya parivrAjaka che. te bhaviSyamAM vardhamAna (-mahAvIra) nAmanA aMtima tIrthaMkara thaze. (aMtima tIrthaMkara thatA pahelAM) te potanapuranA adhipati evA vAsudevomAM rasa prathama tripRSTha nAme vAsudeva thaze ane mahAvideha kSetranI sUkA nAme nagarImAM priya i. nAmanA cakravartI thaze. bhagavaMta pAse A bhAvi kathana sAMbhaLI cakravartI bharata, bhAga 1 RSabhadevane vaMdana karI, marIcine vaMdana karavA tenI pAse pahoMcyA. marIci che jaIne vinaya vaDe marIcine traNa pradakSiNA karIne vaMdana karyuM. pachI temanI madhura vANa stuti karatA kahyuM ke, he marIci ! A duniyAnA jeTalA lAbho che te tame prApta karyA che. - kAraNa ke- tame A covIzInA covIzamAM "vIra" nAmanA tIrthakara thazo. vaLI tame priya mitra nAme cakravartI paNa thazo ane (A avasarpiNImAM bharatakSetranA nava vAsudevomAMnA prathama) tripRSTha nAme vAsudeva paNa thazo. e pramANe RSabhadeva prabhue kahelI badhI vAta jaNAvIne kahyuM ke, huM tamArA A parivrAjakapaNAne tathA tamArA A janmane vaMdana karato nathI paNa tame chellA tIrthakara thazo, tethI vaMdana karuM chuM. e rIte ekAMte samyagu darzanAnu raMjitahadayavALA bharata cakravartIe bhAvi tIrthaMkarapaNAnI bhaktithI marIcinuM Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 219 abhivAdana karyuM. pachI bharata mahArAjA ayodhyA nagarImAM gayA. tyAre bharata cakravartInA te vacana sAMbhaLIne marIci ati harSita thayA. traNa vakhata paga upara hAthane pachADIne nAcatA evA bolavA lAgyA ke, "huM pahelo vAsudeva thaIza, huM mUkI nagarImAM cakravartI thaIza tathA chello tIrthaMkara thaIza." mane AvA paryApta lAbho prApta thayA che. huM vAsudevomAM pahelo vAsudeva thaIza, mArA pitA cakravartIomAM prathama cakravartI che. mArA dAdA tIrthakaromAM prathama tIrthaMkara che. kharekhara ! mAruM kuLa keTaluM uttama che ? A rIte marIcie jAtino mada karIne nIca gotrakarma bAMdhyuM. (kemake jAti, lAbha, kuLa, aizvarya, baLa, rUpa, tapa ane zrutano mada karavAthI jeno jeno mada kare te-te tene hIna maLe che arthAt tenI tenI hAni thAya che.) te pUrvavarNita marIci bhagavaMta RSabhadevanA nirvANa bAda sAdhuo sAthe vicaratA hatA. loko pUche tyAre jinapraNita dharmanI ja prarUpaNA karatA hatA. je manuSyo dharma pAme tene sAdhuone ja ziSyarUpe soMpatA hatA. eka vakhata tenuM svAthya bagaDyuM. paNa marIci avirati hovAthI koI sAdhue tenI sevA karI nahIM. tyAre te vicAravA lAgyA ke, A sAdhuo mArI sevA karatA nathI. kemake teo to niSThitAryA che arthAt potAnA zarIranI paNa mUccha na rAkhanArA kRtakRtya thayelA saMyamI munio che. teo asaMyatanI sevA kaI rIte kare ? mAre paNa tema karAvavuM yogya nathI. tethI have koIkane dIkSA ApI ziSya banAvIza. pachI marIci anukrame nirogI thayA. te vakhate kapila nAmano rAjaputra dharma zravaNanI IcchAthI tenI pAse Avyo. marIcie tene sAdhudharma-munimArga samajAvyo. kapile tene sAmo prazna karyo ke, jo A (sAdhupaNuM) ja mArga che to tame svayaM tenuM kema pAlana karatA nathI ? marIcie tene jaNAvyuM ke huM pApI chuM tene pAlana karavAne samartha nathI vagere pUrvavat jaNAvyuM karmanA udayathI munimArgathI parAkmukha banelA kapile pharI pUchayuM ke, zuM tamArA darzanamAM dharma che ja nahIM? tyAre marIcie vicAryuM ke, kharekhara ! A bhArekarmI jIva che . tethI tIrthaMkara prarUpela dharmane te aMgIkAra karato nathI. - A mAre mATe ja ziSya karavA yogya che. ema vicArIne kahyuM ke, he kapila ! ahIM paNa te ja che ke je jinadharmamAM che arthAt jinezvara prarUpita mArgamAM dharma che, tema mArA mArga paNa dharma che. kapile paNa e vAta sAMbhaLIne tenI pAse dIkSA lIdhI. marIcie A durvacana vaDe saMsAranI abhivRddhi karI. eka durbhApati vacana vaDe marIci duHkha sAgarane prApta thayA. teNe eka koDAkoDI sAgaropama pramANa saMsAra bhramaNa vadhAryuM. e rIte durbhASita vacana vaDe saMsAra bhramaNa ane pUrvokta jAtimada vaDe nIcagotra karma upArjana karyuM. 84 lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI, te durbhASita vacana ane jAtimadanI AlocanA karyA vinA ja AyuSya pUrNa karyuM. (marIcinA bhavanA Agama saMdarbha ) Ava.ni. 148, 149, 347, 148, 350 thI 361, 367, 422 thI 432, 437 thI 440 temaja A niryuktinI vRtti; Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 Agama kathAnuyoga-1 Ava.cU 1-5128, 182, 211, 212, 219, 229, kalpa.sUtra-19nI vRtti Ava.bhA. 37, 44nI vRtti; Ava.malaya.pR. 247; (4) brahmadevalokabhava cotho :-- bhamahAvIno jIva marIcino bhava pUro karIne brahma devalokamAM daza sAgaropamanI sthitivALA deva thayA. (5) kauzika brAhmaNa--pAMcamo bhava :- brahma devalokathI cyavIne te kolAka saMnivezamAM eMzI lAkha pUrvanA AyuSyavALA kauzika nAme brAhmaNa thayA. (viSayamAM Asakta, dravyopArjanamAM tatpara ane hiMsAdikamAM krura hRdayavALo te brAhmaNa gho kALa gRhasthAvAsa bhogavI, aMte tridaMDI thaI, mRtyu pAmyo kalpa.sUtra-19nI vRtti) ~~~ tyAra pachI tiryaMcanAraka--devanA bhavo rUpI saMsAra cakramAM ghaNo kALa bhamyA. arthAt saMsAramAM keTaloka kALa bhamyA. te bhavo sthULa bhavonI gaNanAmAM levAyA nathI Ava.ni. 440nI rR., Ava.yU.1-pR. 229; kalpa.sUtra-19nI vRtti. (6) puSyamitra brAhmaNa--chaThTho bhava : bhamahAvIrano jIva chaTThA bhave sthUNA nagarImAM boMtera lAkha pUrvanA AyuSyavALA puSyamitra nAme brAhmaNa thayA. parivrAjaka darzananI dIkSA lIdhI arthAt aMte tridaMDI parivrAjaka thaI mRtyu pAmyA. (7) saudharma devaloka--sAtamo bhava : * tyAMthI saudharmakalpamAM madhyama sthitivALA deva thayA. (8) agnidyota brAhmaNa--AThamo bhava :-- tyAMthI cyavIne bhamahAvIrano jIva AThamA bhavamAM caitya saMnivezamAM sAITha lAkha pUrvanA AyuSyavALA agnidyota nAme brAhmaNa thayA. tyAM paNa aMte tridaMDI parivrAjaka thaI mRtyu pAmyA. (9) izAna devaloka--navamo bhava : tyAMthI izAna devalokamAM madhyama sthitivALA deva thayA. (10) agnibhUti brAhmaNa--dazamo bhava : bhamahAvIrano jIva izAnakalpathI cyavIne maMdara saMnivezamAM chappana lAkha pUrvanA AyuSyavALA agnibhUti nAme brAhmaNa thayA. aMte tridaMDI parivrAjaka thaI mRtyu pAmyA. (11) sanatkumAra devaloka--agiyAramo bhava : tyAMthI sanatkumAra devalokamAM madhyama sthitivALA deva thayA. (12) bhAradvAja brAhmaNabAramo bhava :- bhamahAvIrano jIva devalokathI cyavIne bAramA bhave zvetAMbI nagarImAM 44 lAkha pUrvanA AyuSyavALA bhAradvAja brAhmaNa thayA. aMte tridaMDI-parivrAjaka thaI mRtyu pAmyA. (13) mAhendra devaloka--teramo bhava :- tyAMthI mAhendra devalokamAM madhyama sthitivALA deva thayA. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 221 -0- mahendra devalokathI vI keTaloka kALa saMsAramAM paribhramaNa karyuM (tenI gaNanA karAI nathI) - Ava.ni. 443 + vR, Ava.pU.1-pR.230, kalpa.su. 19-4. (14) sthAvara brAhmaNa-caudamo bhava : bhamahAvIrano jIva caudame bhave rAjagRha nagaramAM cotrIsa lAkha pUrvanA AyuSyavALA sthAvara nAme brAhmaNa thayA. aMte tridaMDI-parivrAjaka thaIne mRtyu pAmyA. (15) brahma devaloka-paMdaramo bhava : - tyAMthI brahma devaloke madhyama sthitivALA deva thayA. -0- brahmalokathI cavIne teNe ghaNo kALa saMsAramAM paribhramaNa karyuM. (tenI gaNanA karAI nathI) Ava.ni. 443 + vR, Ava yU.1-pR. 230; kalpa.s. 1tnI vR. (16) vizvabhUti-soLamo bhava : bhamahAvIrano jIva soLamAM bhave rAjagRha nagaramAM vizvanaMdI rAjAnA bhAI tathA yuvarAja vizAkhabhUtinA putra vizvabhUti kSatriya thayA. tenI mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. rAjA vizvanaMdInA putranuM nAma vizAkhanaMdI hatuM. vizvabhUtinuM AyuSya eka karoDa varSa hatuM. vizvabhUti eka vakhata potAnA aMtaHpura sAthe puSpakaraMDaka nAmanA ramaNIya udyAnamAM svacchaMdapaNe krIDA karatA sukhapUrvaka vicArI rahyA hatA. vizAkhAnaMdInA mAtA-mahArANInI dAsIo te udyAnamAM puSpa-patra Adi levA mATe AvI. vizvabhUtine tyAM krIDA karatAM joIne temane irSyA janmI. te dAsIoe AvIne rAjarANIne kahyuM, mahArANI ! sAcuM sukha to vizvabhUtikumAra bhogave che. vizAkhanaMdI rAjakumAra hovA chatAM paNa tene vizvabhUti jevuM sukha kyAM che ? kahevAmAM to Apa bhale ApanuM rAjya kaho. paNa sAcuM rAjya to vizvabhUtinuM che. A pramANe te kumAra vilAsa kare che to ApaNe rAjya ke baLano zo artha che? jo vizAkhanaMdI AvA bhoga na bhogave to zo artha che ? rANI te dAsIo pAsethI A vAta sAMbhaLI irSyAvALI banI. teNI roSathI kopa bhavanamAM cAlI gaI. jo hajI rAjAnI hayAti che tyAM A sthiti che, to jyAre rAjAnuM mRtyu thaze, tyAre ahIM amAruM zuM thaze ? tyAre rAjA vizvanaMdI tyAM rANI pAse kopabhavanamAM AvyA. teNIe prasAda (bhojana) grahaNa na karyuM. teNIe kahyuM, tamArA hovA chatAM amAre A rAjya zA kAmanuM? pachI tyAM javA mATe maMtrIne AjJA karI, maMtrI gayA, to paNa teNI mAnI nahIM. tyAre maMtrIe kahyuM, he rAjan ! tame rANInA vacanane avagaNo nahIM. rAjAe pUchayuM ke, "zo upAya karavo ?' amArI kuLa paraMparAnI maryAdA che ke jyAM sudhI prathama puruSa aMtaHpura sahita udyAnamAM hoya tyAM sudhI bIjo puruSa temAM praveza karI zakato nathI. tyAre vasaMtaRtu AvI. chevaTe maMtrIe upAya zodhyo. ajANyA mANasa pAse rAjAne banAvaTI saMdezo pahoMcADyo. rAjAe yuddhanI udaghoSaNA karI. yuddhanI taiyArIo zarU thaI. vizvabhUtine te sUcanA maLatAM ja te udyAnamAMthI nIkaLIne rAjA pAse pahoMcyA. rAjAne aTakAvI te jAte ja yuddha mATe cAlI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 Agama kathAnuyoga-1 nIkaLyA. yuddhanA medAnamAM koI zatrune na jotA teo potAnA sainya sAthe pAchA pharyA. pharI te puSpakaraMDaka udyAnamAM pravezavA gayA tyAre hAthamAM daMDa grahaNa karelA dvArapALe tene rokIne kahyuM ke, he svAmI ! tame aMdara jazo nahIM. vizvabhUtie kAraNa pUchyuM, tyAre dvArapALe jaNAvyuM ke, udyAnamAM vizAkhanaMdI rAjakumAra krIDA karI rahela che. vizvabhUti A vAta sAMbhaLIne ghaNAM gusse thayAM. te samajI gayA ke tene yuddhanA nimittanuM kapaTa karIne tyAMthI bahAra kADhavAmAM AvyA che. teNe kopAyamAna thaIne tyAM koThAnA vRkSa para eka joradAra mukko mAryo. koThAnA badhAM phaLo te muSTi prahArathI jamIna para pADI dIdhA. pachI dvArapALone kahyuM ke, huM A rIte tamArA mastakone paNa pRthvI para ragadoDI nAkhuM evI mArI tAkAta che, paNa huM vaDIlonA (-rAjAnA) gaurava khAtara ema karIza nahIM. ( ukta kathAnaka Avazyaka niryukti ane Avazyaka cUrNine AdhAre lakhyuM che. kalpa.sUtra-19nI vinayavijayajI kRta vRttimAM thoDo bheda che. tyAM evuM jaNAvela che ke, vizvabhUtine udyAnamAM joIne vizAkhanaMdIne irSyA thaI. vizAkhanaMdIe kapaTa karIne saraLa svabhAvI vizvabhUtine bahAra kADhyo ane pachI pote aMtaHpura sahita jaI udyAnamAM krIDA karavA lAgyo... vizAkhanaMdIne kahyuM ke, A koThAnA phaLanI jema tamArA mastako pRthvI para ragadoLI nAkhuM evI mArI tAkAta che. paNa vaDIlonI bhaktine kAraNe ja tema karI zakato nathI.) tame chaLakapaTa karI mane udyAnamAMthI bahAra kADhyo. AvA kapayukta bhoganI mAre jarUra nathI. apamAnathI AghAta pAmelA vizvabhUti viSayathI virakta banI gayA. teNe AryasaMbhUti sthaviranI pAse dIkSA lIdhI. teNe dIkSA lIdhAnuM sAMbhaLIne rAjA aMtaHpura ane parijano sahita nIkaLyA, yuvarAja paNa nIkaLyo. te sarvee vizvabhUti muninI kSamA mAMgI. (tene pAchA pharavA kahyuM, paNa teNe teonI vinaMtI svIkArI nahIM. tyAra pachI ghaNAM chaTha-aThama Adi tapa vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA te viharavA lAgyA. e pramANe vicaratA 1,000 varSano ugra tapa tapatA te mathurA nagarI padhAryA. A tarapha vizAkhanaMdIkumAra paNa mathurAnA rAjAnI ajhamahiSInI putrIne paraNavA tyAM Avela. tyAM tene rAjamArga paranA mahelamAM utAro Apela hato. te vizvabhUti aNagAra mAsakSamaNanA pAraNe vicaratA je sthAne vizAkhanaMdI kumAra hatA te pradezamAM AvyA. vizAkhanaMdIkumAranA anucaroe kumArane kahyuM ke, "svAmI ! tame A munine oLakhyA ?" kumAre kahyuM ke, "huM tene oLakhato nathI." kemake muni atyaMta kRzakAya thaI gayA hatA. teoe kahyuM ke, A vizvabhUtikumAra che. kumAre vizvabhUtine oLakhatA temanA manamAM roSa utpanna thayo. te vakhate turaMtanI viyAela gAya sAthe athaDAvAthI vizvabhUti muni paDI gayA. tyAre vizAkhanaMdIkumAra khaDakhaDATa hasavA lAgyo. te upahAsa karatA bolyo ke, koThAnA phaLane pADI devAnuM tamAruM baLa kyAM gayuM ? tyAre vizvabhUti aNagAre paNa AvezamAM AvIne gAyanA ziMgaDA pakaDIne cakranI mAphaka ghumAvIne gAyane AkAzamAM uchALI. zuM durbaLa siMha ziyALathI paNa utarato hoya che? zuM A durAtmA hajI mArA pratye roSa dharAve che ? Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 2 2 3 tyAre te vizvabhUti munie niyANuM karyuM ke, "jo mArA tapa-niyama ane brahmacaryanuM kaMI phaLa hoya to AgAmI bhavamAM huM aparimita baLavALo banuM." e rIte niyANuM karyA pachI tenI AlocanA karyA vinA ja te mRtyu pAmyA. eka karoDa varSanuM AyuSya pUrNa karyuM. jemAM 1,000 varSa dIkSA pALI. (vizvabhUtinA bhavanA Agama saMdarbha) Ava.ni. 444 thI 446 + ; Ava cU.1-pR. 230 thI 232; Ava malaya..pU. ra49; sama. 334, 339; kalpa.su. 1--. (17) mahAzukra devaloka-sattaramo bhava : tyAMthI mahAzuka devalokamAM utkRSTa sthitivALA deva thayA. (18) tripRSTha vAsudeva-aDhAramo bhava : bha0mahAvIrano jIva mahAzukra kalpathI cyavane potanapura nagaranA rAjA prajApatinI patnI mRgAvatI devInI kukSimAM utpanna thayA. te prathama vAsudeva "tripRSTha" thayA. rAjAnuM prajApati nAma kaI rIte thayuM? tenuM nAma pahelA "ripupratizatruo hatuM. tenI bhadrA nAmanI patnI (rANI)nI kukSithI acala nAme putra ane mRgAvatI nAme putrI thaI. acalanI bahena mRgAvatI ati rUpavatI hatI. teNI bALabhAvane choDIne yuvAna thaI. eka vakhata sarva alaMkArothI vibhUSita thaI teNI pitAne praNAma karavA gaI. tyAre rAjAe teNIne potAnI godamAM besADI. rAjA teNInA rU5-cauvana ane aMgasparzathI mUcchita thayo - ati kAmAtura thayo. teNInI sAthe lagna karavAno upAya vicArI teNIne vidAya karI. tyAra pachI nagaranA lokone bolAvIne pUchayuM, "rAjyamAM je ratna utpanna thAya tenA svAmI koNa thAya ?" tyAre nagarajanoe kahyuM ke, "he svAmI ! uttama ratna to rAjAnA ja kahevAya. A pramANe teNe traNa vakhata pUchayuM ane lokonA moDhe bolAvyuM ke, uttama ratnanA mAlika rAjA ja kahevAya. pachI rAjAe dAsIne kahIne mRgAvatIne rAjasabhAmAM bolAvI. A banAvathI loko lajjita thaI nIkaLI gayA. pachI rAjAe gAMdharva vivAhathI mRgAvatI sAthe lagna karyA. potAnI patnI rUpe rAkhI. A pramANe te rAjA potAnI prajA eTale saMtatino pati thayo tethI tenuM nAma prajApati thayuM. tyAre vizvabhUti (bha,mahAvIrano soLamo bhava) mahAzukra kalpe utpanna thayelo te vIne mRgAvatInI kRSimAM utpanna thayo. mAtAe sAta svapno joyA. svapna pAThakoe te svapnanuM phaLakathana karatA prathama vAsudeva utpanna thayA vize jaNAvyuM. garbhakALa pUro thatA teno janma thayo. te putranA pRSTha bhAgamAM traNa pAMsaLIo hovAthI tenuM tripRSTha evuM nAma rakhAyuM. anukrame te tripRSTha yauvana avasthAne pAmyA. A tarapha prativAsudeva "azvagrIva nAme mahAmAMDalika rAjA hatA. teNe nimittakane pUchayuM ke, mane konA taraphathI bhaya che ? arthAt mAruM mRtyu kaI rIte thaze ? tyAre nimittake jaNAvyuM ke, je ApanA caMda meghadUtanuM apamAna karaze, bIjuM je tamArA mahAbalI siMhane mAraze, tenAthI tamane bhaya che. teNe sAMbhaLeluM ke, tenA mAMDalika rAjA prajApatinA putro ghaNAM ja baLavAnuM che. tyAre tenI parIkSA mATe caMdamegha dUtane mokalyo. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 Agama kathAnuyoga-1 rAjA prajApati te vakhate aMtaHpuramAM gIta-saMgIta Adino AnaMda mANI rahyA hatA. te ja samaye dUte praveza karyo. acAnaka AvelA dUtane joIne rAjA UbhA thaI gayA. gIta-saMgIta sthagita thaI gayA. baMne kumAro tripRSTha ane acalane te na gamyuM. teoe pUchayuM ke, A koNa che ? rAjAe jaNAvyuM ke, te azvagrIva rAjAno dUta che. te kumAroe anucarone kahyuM ke, A dUta jAya tyAre amane jaNAvajo. rAjAe te dUtano satkAra karI vidAya ApI. anucaro dvArA jyAre baMne kumArone A samAcAra maLyA. tyAre te baMnee jaIne mArgamAM aDadhethI pakaDI te dUtane khUba mAra mAryo. te dUtanA sahAyako dizA-vidizAmAM bhAgI chUTyA. jyAre prajApati rAjAe A vAta jANI tyAre te ciMtAtura banI gayA. dUtane pAcho bolAvI bamaNuM-traNagaNuM inAma ApIne kahyuM ke, mArA putronI A bhUla azvagrIva rAjAne na kahezo. dUte to A vAta svIkArI paNa tenA sAthIo je pahelA pahoMcI gayA hatA. teNe badho vRtAMta azvagrIva rAjAne kahI dIdho. tyAre azvagrIva rAjA ati krodhita thaI gayo. teNe baMne rAjakumArone marAvI nAMkhavAno nizcaya karyo. azvagrIve zAlipAcanI khetI karAvaDAvI. potAnA bIjA dUtane prajApati rAjA pAse mokalyo. dUte Adeza saMbhaLAvyo ke, khetaramAM eka kura siMhe upadrava macAvyo che. tyAM rakhevALone mArI nAMkhyA che. tethI tame jaIne zAlikSetranI rakSA karo. prajApati rAjAe putrone bolAvIne Thapako Apyo ke, "tame dUtanI sAthe durvyavahAra karI akALe mRtyune AmaMtraNa ApyuM che. tethI mAro vAro na hovA chatAM rAjAe A AjJA karI che. - tyAra pachI prajApati rAjA tyAM javA mATe taiyAra thayA. tyAre baMne putroe tene rokIne kahyuM ke, ame be jaIzuM. te baMnene rokavA chatAM dharAra gayA. tyAM jaIne khetaranA rakSakone pUchayuM, bIjA rAjAo A khetaranI rakSA kaI rIte kare che ? khetara rakSakoe jaNAvyuM ke, hAthI, ghoDA, ratha ane puruSonI evI caturaMgiNI senAno paDAva nAMkhI ahIM rahe che. keTalA samaya sudhI ? zAli dhAnya pAke tyAM sudhI. tripRSThae pUchayuM, te dura siMha kayAM rahe che ? mane te sthAna batAvo. teoe kahyuM ke, A guphAmAM rahe che. tyAre ratha para ArUDha thaIne kumAre te guphAmAM praveza karyo. lokoe baMne tarapha nAda karI siMhane jagADyo. pachI teo nIkaLI gayA. tripRSTha vicAryuM ke, A siMha page cAle che ane huM rathamAM beTho chuM. vaLI tenA zastro tenA dAMta ane nakha che. huM talavAra ane khaga sahita chuM. A rIte tenA para AkramaNa karavuM ucita nathI. tethI te rathamAMthI nIce utarI gayA ane zastrono paNa tyAga karyo. siMhane te joIne krodha caDyo. eka to A rathamAM ekalo guphAmAM Avyo che. bIjuM te jamIna para utaryo che. trIjuM zastro nIce mUkI dIdhA che. "have tene eka jhapATAmAM huM cIrI nAkhuM" ema vicArI siMhe mahAgarjanA karI. tripRSTha eka hAthe tenuM uparanuM jaDabuM ane bIjA hAthe nIcenuM jaDabuM pakaDIne jarI purANA vastrane cIrato hoya tema siMhanA be phADacA karI nAMkhyA. (kemake teNe pUrve vizvabhUtinA bhavamAM atizaya baLavAnuM thavAnuM niyANuM karela hatuM.) tyAre lokoe utkRSTa Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 225 evA harSanAdo karyA. najIkamAM rahelAe tyAM AbharaNa-vastra ane puSpanI varSA karI. te siMha krodhathI taraphaDato hato. are ! huM A kumAra vaDe yuddhamAM haNAyo. te vakhate gautama svAmIno jIva (je pUrve kapila hato ane marIcino ziSya thayelo te) bhagavaMtanA (tripRSTha vAsudevanA) rathano sArathI hato. teNe pUrvanA bhavano vizAkhanaMdI ke je siMha thayelo te siMhane sAMtvanA ApatA kahyuM ke, tuM viSAda nahIM kara. jema tuM mRgono adhipati che tema A paNa nara-siMha che. tethI jo eka siMhe bIjA siMhane mArI nAMkhyo to temAM viSAda karavA jevuM zuM che ? te sArathInA vacanone madhanI mAphaka pAna karato evo te siMha mRtyu pAmIne narakamAM gayo. te kumAra paNa siMhacarma laIne potAnA nagaramAM pAcho pharyo. tyAM AvIne gAmavAsIne kahyuM ke, jAo tamArA ghoDAgrIvane - azvagrIvane jaIne kahI do ke, have sukhethI jIve, meM siMhane mArI nAMkhyo che. teNe jaIne azvagrIvarAjAne saMdezo Apyo tyAre azvagrIve roSAyamAna thaIne dUtane kADhI mUkyo. tuM vRddha cho. jA jaIne te baMne kumArone mArI pAse mokala. tethI tene huM jou-satkAra karuM ane rAjya paNa dAna karuM. paNa te baMne kumAro na AvyA tyAre azvagrIve kahevaDAvyuM ke, jo kumAro na Ave to yuddha karavA mATe taiyAra thaI jAya. tyAre te agrIva potAnI sarva senA ane baLa sahita upasthita thayo. potanapura para caDhAI karI, tyAre tripRSTha paNa potAnI senA sAthe dezanI sImA para AvI gayA. ghaNAM kALa sudhI yuddha cAlyuM. ghoDA, hAthI, ratha, manuSyonA bhayaMkara raktapAna joIne tripRSThakumAre dUtane mokalyo ane kahevaDAvyuM ke, huM ane tame - ApaNe be ja yuddha karIe. ATalA badhAM lokono saMhAra karavAthI zo phAyado? azvagrIve te prastAva svIkAryo. bIjA divase rathaArUDha thaI baMne e yuddha AraMbhya. jyAre azvagrIvanA badhAM zastro naSTa thaI gayA. tyAre teNe cakra pheMkyu. tripRSTha tene pakaDI lIdhuM. tenA vaDe ja zatrunA mastakane chedI nAMkhyuM. (samavAyAMga-34ramAM paNa kahyuM che ke, kIrtimAna puruSa evA vAsudevanA pratizatru (prativAsudeva) - badhAM ja cakra vaDe yuddha kare che ane potAnA cakrathI ja teo vAsudeva vaDe haNAya che.) e rIte ahIM paNa tripRSThanA hAthe prativAsudeva evA azvagrIvanuM potAnuM ja cakra azvagrIvanA motanuM kAraNa banyuM. tyAre devoe udghoSaNA karI ke, A tripRSTha nAmanA prathama vAsudeva utpanna thayA che. azvagrIva prativAsudeva marIne sAtamI narake gayA. tyAre badhAM ja rAjAoe AvIne tripRSTha vAsudevane namaskAra karyA. pachI ardhabharata-bharatakSetranA traNa khaMDane teNe jItI lIdhA. ratha Avarta parvata samIpe yuddha thayuM. karoDa puraSathI upADI zakAya tevI zilAne potAnI bAhu vaDe dhArI rAkhanAra evA atula baLa tripRSTha vAsudeva 84 lAkha varSanA AyuSyavALA thayA. te vakhate bhagavaMta zreyAMsa nAtha-agiyAramAM tIrthakaranuM zAsana vartatuM hatuM. eka vakhata vAsudevanA zayana samaye madhura svaravALA keTalAMka gavaiyAo gAna karatA hatA. tyAre vAsudeve zayyApAlakane AjJA karelI ke, mane nidrA AvI jAya pachI saMgItagAna baMdha karAvajo. thoDA samayamAM vAsudeva nidrAdhIna thaI gayA. chatAM paNa madhura Jain on International Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 Agama kathAnuyoga-1 gAyananA rasamAM tallIna banelA zavyApAlake gAyana baMdha na karAvyuM. tethI vAsudeva thoDI vAramAM jAgI gayA. saMgIta-gAna cAla joIne dvArapALa para krodhita thayelA vAsudeve tene dhamakAvyo, duSTa ! zuM mArI AjJA karatA paNa tane gAyana vadhu priya che ? to have tenuM phaLa paNa bhogava. ema kahIne temaNe zayyApAlakanA kAnamAM tapAvelA sIsAno rasa reDAvI dIdho. A kRtyathI prabhunA jIve kAnamAM khIlA ThokAvAnuM karma upArjana karyuM. e rIte mahAraMbha-mahAparigrahamAM Asakta banIne aneka duSkarmo karyA. coryAzI lAkha varSa sudhI ardha bhAratanI rAjalakSmI bhogavI mRtyu pAmyA. pUrvanA bhave mathurAmAM gAyanA nimitte teNe niyANa karela. sarve vAsudevo (kezavo) niyANA karelA ja hoya che. niyANAnA pratApe teo nitya adhogAmI arthAt narakagAmI ja thAya che. tenA bhAI acala baLadeva ke je pUrva bhave vizvanaMdanA jIva hatA ane teNe paNa AryasaMbhUta sthavara pAse dIkSA grahaNa karelI. paNa sarve rAma arthAt baLadevo niyANArahita hoya che ane teo nitya urdhvagAmI arthAt svarga ke mokSe janArA hoya che. tema acala baLadeva dIkSA laIne brahmadevaloke gayA. ( bha mahAvIranA pUrvabhavarUpe temaja tripRSTha-vAsudeva, acala baLadeva ane azvagrIva prativAsudeva mATe vartamAnakAlIna AgamamAM ATalI mAhitI amone prApta thaI che. phakta vAsudeva, baLadeva, prativAsudevanuM caritra jANavAnI jijJAsAvALAe viroSa mAhitI triSaSThi zalAkA, ke cauppana mahApuruSa Adi caritra graMthothI jANavI. Agama kathAnuyogamAM prApta mAhitI atre jaNAvI dIdhela che.) 0 tripRSThanA bhavanA Agama saMdarbha :Ava.ni. 40ra thI 405, 408, 409, 447, 448 + vR. AvA ni 44panI . Ava.bhA.40 thI 43 Ava.pU.1-pR. 23ra thI ra35; Avama.pU. 250; kalpasUtra-19nI . sama. 159, 163, 3ra1 thI 326, 328 thI 34ra; (19) sAtamI naraka-ogaNIsamo bhava : tripRSTha vAsudeva AyuSya pUrNa karIne sAtamI narakanA apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM nairayika rUpe utpanna thayA. tyAM tenuM 33 sAgaropama AyuSya hatuM. (20) siMha-vIsamo bhava : bhamahAvIrano jIva vIsamA bhave siMha thayA. (21) cothI naraka-ekavIsamo bhava : tyAMthI mRtyu pAmIne cothI narake gayA. -0- cothI narakathI nIkaLIne keTalAMka bhava tiryaMca ane manuSyanA karyA. (tenI gaNanA karAI nathI.) - Ava. ni. 448 + vR. Ava.cUM.1-pR. 235, kalpa.sU.10-vR. # bAvIzamAM bhavathI traNa prakAre bhavagaNanA jovAmAM Ave che. 1. loka prasiddha 27-bhavanI gaNanA : lpasUtra-19tnI vRtti mujaba 22me bhave manuSya thayA. (A abhiprAya triSaSThi zalAkA puruSa caritra, parva-10, sarga-1, zloka-183no paNa che.) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 227 2. samavAyAMga sUtra-213 mujaba 27-bhavanI gaNanA : A sUtranI abhayadevasUri kRta vRtti mujaba poli/(priya mitra cakravartI)no bhava. 3. Avazyaka niryukti 448 + tenI vRtti ane Avazyaka cUrNi 1- 235 mujaba 26 bhavanI gaNanA - te mujaba priya mitra cakravartIno bhava bAvIzamo che. *** (22) mata-1-mujaba : bAvIzame bhave bha0mahAvIrano jIva manuSyapaNuM pAmyA. tyAM zubha karmonuM upArjana karyuM. pachI mRtyu pAmyA. (ahIM kalpasUtra vRttikAra ke triSaSTi zalAkA puruSa caritramAM tenuM nAma, gAma ityAdi koI mAhitI Apela nathI) (23/22) mata-1 mujaba trevIsamo ane mata-ra ane 3 mujaba bAvIzamo bhava :0 kalpasUtra-19nI vRtti mujaba vevIzamo bhava 0 Avazyaka niryukti, cUrNi, samavAyAMga mujaba bAvIzamo bhava priya mitra cakravartI | poli 0 loka prasiddha rIte tenuM nAma priyamitra cakravartI che. - juo 1. Avazyaka niryukti 448 'mitta vava mUnArUM" 2. Avazyaka cUrNi 1-pR. 235 "pipitto nAma viTTI nAto" 3. kalpasUtra-19nI vRtti-priya mitra cakravartI thayA. 0 samavAyAMga sUtra-213 tathA tenI vRtti-mujaba pophila nAma che. - ""phina bavAha'... "poTTinamighAno naputro vamUva' 0 rAjavIpaNuM : 1. priyamitra nAmollekha karanAre tene cakravartI kahA che. (A vAtano ullekha marIcinA bhavamAM bhagavaMta RSabhadevanA mukhe paNa thayo che. 2. samavAyAMga sUtra-213nI abhayadevasUri kRt vRttimAM tene rAja putra kahyA che - nimiyAno rakhaputro yamUva.'' 0 zramaNapaNuM - baMne matomAM teno zramaNa paryAya eka karoDa varSano che. 0 bhAvigati1. priyamitra nAmollekha karanAre bhAvigati mahAzukra kalpa jaNAvI che. 2, poTilanI pachIno bhava samavAyAMga vRttimAM sahastrAra kalpe kahyo che. -0- pachIno bhava baMnee "naMdana"no ja kahyo che. 0 tAraNa :- zakya che ke vAMcanA bhedathI A matabheda noMdhAyo hoya. 0 priyamitra cakravartI : pazcima mahAvidehanI mUkA nAmanI rAjadhAnImAM dhanaMjaya rAjAnI patnI dhAriNI rANInI kukSimAM priyamitra nAmanA cakravartI utpanna thayA. temanuM coryAzI lAkha pUrvanuM AyuSya hatuM. cakravartIpaNuM prApta karI, cakravartIne prApta evA sarva bhogo bhogavyA pachI, kaMIka saMvega utpanna thatA bhogano tyAga karIne teNe poTTila nAmanA AcArya pAse dIkSA lIdhI. eka karoDa varSanuM zramaNapaNuM pAlana karIne mRtyu pAmyA. (ahIM Avazyaka niryuktinI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 Agama kathAnuyoga-1 vRtti ane kalpasUtra vRttimAM poli-AcArya lakhe che. Avazyaka cUrNimAM poli-sthavIra lakhela che. samavAyAMgamAM gurunA nAmano ullekha nathI) 0 poTTila : samavAyAMga sUtra-213 mujaba priya mitrane badale poTTila nAmathI lakhyuM che ke, zramaNa bhagavAna mahAvIranA tIrthaMkaranA bhavagrahaNathI pUrve chaTho bhava poTTilano grahaNa karyo. te rAjaputra hatA. tyAM pravajyA grahaNa karI eka karoDa varSanA dIkSA paryAyanuM pAlana karyuM. pachI mRtyu (kALadharma) pAkhyA. (24/23) devaloka :mata-1-mujaba covIzamo ane mata-2 ane 3 mujaba trevIsamo bhava 1. kalpasUtra-19tnI vRtti covIzame bhave bhagavaMta mahAvIra mahAzukra devalokamAM sarvArtha nAmanA vimAnamAM 17 sAgaropamanI sthitivALA deva thayA. 2. Avazyaka niryukti 449 + vRtti ane AvA cUrNi 1-pR. 235 priya mitra cakravartInA bhavamAM mRtyu pAmI, te mahAzukra devalokanA sarvArtha vimAnamAM 17 sAgaropamanI sthitivALA deva thayA. (ahIM niryuktimAM mAtra "sabUDhe" zabda ja che. vRttikAre tenI spaSTatA karI che.) 3. samavAya sUtra 213 + vRtti poTTilanA bhAvamAM mRtyu pAmI sahastrAra kalpanA sarvArtha vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. (vRttikAre - deva thayA ema lakhyuM che.) (25) 24) naMdana :** mata-1 mujaba paccIzamo ane mata-2 ane 3 mujaba covIzamo bhava - (bhavanA krama sivAya bAkI kathAnaka aMge ahIM koI matabheda nathI) - devalokathI cyavIne bha0mahAvIrano jIva A bharatakSetranI chatragra nagarImAM jitazatru rAjAnI patnI bhadrArANInI kukSimAM utpanna thayo. tenuM naMdana nAma pADyuM. naMdananuM AyuSya paccIza lAkha varSanuM hatuM. teo covIza lAkha varSa sudhI gRhasthapaNe rahyA. jemAM ghaNAM varSa sudhI teNe rAjya bhogavyuM. jyAre eka lAkha varSanuM AyuSya bAkI rahyuM tyAre rAjyano tyAga karI poTTilAcArya pAse pravajyA-dIkSA grahaNa karI. agiyAra aMgono abhyAsa karyo. - dIkSA lIdhA pachI te naMdana munie eka lAkha varSanA samagra zramaNa paryAyamAM mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karyA. temAM viza sthAnakanI ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. aMte eka mAsanI saMkhanA karI, sAITha bhaktano tyAga karI arthAt chellA 30 divasanA upavAsa karI AlocanA ane pratikramaNa karI 25-lAkha varSanuM AyuSya pUrNa karyuM. - naMdana munie je vIza sthAnakanI ArAdhanA karI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM te vIza sthAnako A pramANe che - (nAyA.mU. 77 thI 79 + vR.). (Avazyaka niryukti-179 thI 181 + vR, Ava.yU.1-pR. 134, 135) Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha0mahAvIra-kathA 229 1. arihaMta (vatsalatA) - azoka Adi ATha mahA prAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya te arihaMta, te temanA pratyeno vAtsalya bhAva. siddha (vatsalatA) - saghaLA karmothI rahita thayelA, parama sukhI ane jenA sarva kAryo saMpanna thaI gayA che tevA kRtakRtya te siddha. * temanA pratyeno vAtsalyabhAva. 3. pravacana (vatsalatA) - zrutajJAnanA upayogavALA athavA saMgha te pravacana. # te pratyeno vAtsalyabhAva. guru (vatsalatA) zAstrArthane guMthanAra arthAt dharmopadezAdinA dAtA te guru, guru eTale dharmopadezaka. 4 temanA pratyeno vAtsalyabhAva. sthavira (vatsalatA) - dharmamAM sthira kare te sthavira. A sthavira traNa prakAre kahyA. jAtithI, zratathI ane paryAyathI. jAti eTale ke vayathI sAITha varSanA hoya te jAti sthavira, samavAyAMgane dhAraNa karanAra te zrata vira. vIsa varSanA dIkSAparyAyavALA te paryAya sthavira. * A sthavira pratyeno vAtsalyabhAva. bahuzruta (vatsalatA) - jene ghaNuM zrutajJAna che te. apekSAe bIjA karatA vadhu zrutajJAnavALA ema samajavuM. jo ke sUtradhara karatAM artha-dharanI pradhAnatA che. tenA karatA paNa sUtra ane artha ubhayane dhAraNa karanArAnI pradhAnatA che. e AvA bahuzruta pratyeno vAtsalyabhAva. 7. tapasvI (vatsalatA) - anazana Adi bheTavALA (bAre prakAranA) tapane AdaratA evA athavA sAmAnya sAdhu. # tenA pratyeno vAtsalyabhAva. * vatsalatA (vAtsalyabhAva) - ukta arihaMtAdi sAte paratveno hRdayano anurAga bhAva temanA guNonI stuti ane prazaMsA. yathAnurUpa bhakti ane ati bahumAna. 8. abhISNajJAnopayoga - anavarata ke niraMtarapaNe jJAnano upayoga hovo te. athavA anuprekSAdimAM niHzaMkitatA Adi hovA te. 9. darzana - samyaktva, tenuM niraticArapaNe pAlana dhAraNa karavuM te. athavA jIvAdi tattvonI atuTa zraddhA" - tenI vizuddhi rAkhavI te. 10. vinaya - jJAna Adi bhede oLakhAvAya che. temAM saMpanna rahevuM te. 11. Avazyaka - saMyama Adi kriyAne niraticArapaNe avazya karavI te. 12. zIlavata - zIla arthAt aDhAra hajAra zIlAMgaratha rUpa uttara guNo ane vrata arthAt mULaguNo. A mULaguNa ane uttaraguNonuM niraticArapaNe pAlana karavuM te. 13. kSaNalava - kALane Azrine A eka mApa che. kSaNalavamAM saMvegabhAvanA ane dhyAnanuM sevana karavuM. satata saMvegabhAva ane dhyAnAsevana karavuM te. 14. tapa - yathAzakti bAre prakArano tapa karavo te. tapamAM satata rati hovI te. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 30. Agama kathAnuyoga-1 15. tyAga - vidhipUrvaka chaoNDavuM te. (kAMta-priya evA bhoga prApta thAya tyAre tenA taraphathI mukha pheravI levuM te). tyAgamAM ati prIti hovI te. dravyathI AhAra, upadhi, zayyA Adi, bhAvathI krodhaAdino tyAga karavo te. 16. vaiyAvacca - sevAbhaktimAM ati prIti hovI te. AcArya, upAdhyAya, vira, tapasvI, glAna, zaikSa, sAdharmika, kuLa, gaNa ane saMghane 1. bhojana, 2. pAna, 3. AsanapradAna, 4. upakaraNa paDilehaNa, 5. paga pramArjanA, 6. vastradAna, 7. auSadhadAna, 8. mArgamAM sahAya, 9. duSTa-cora AdithI rakSaNa, 10, vasatimAM praveze tyAre daMDa laI levo, 11. kAyika mAtraka ApavuM, 12. saMjJAmAtraka ApavuM ane 13. zleSma mAtraka ApavuM. e tera prakAre vaiyAvacca karavI. 17. samAdhi - guru bhagavaMto AdinuM kArya karavA dvArA temane svasthatA ane samAdhi pahoMcADavI te. 18. apUrva jJAnagrahaNa - apUrva utsAhapUrvaka jJAnAbhyAsa karavo te athavA nitya navuM-navuM jJAna prApta karavuM te. 19. zrutabhakti - zratanuM bahumAna hovuM te. 20. pravacana prabhAvanA - yathAzakti mArganI dezanA ApavI. pravacananA vividha arthone prakAzavA te. saMkaTamAM mahaprabhAvanuM darzana karAvavuM te. 0 A vIza sthAno (ke temAnuM koIpaNa sthAna) ArAdhavAthI jIvane tIrthakara--nAmakarmano baMdha thaI zake che. bhamahAvIranA jIve naMdanamuninA bhavamAM A vize sthAnakonI ArAdhanA karIne tIrthakara nAmakarma upArjana karela. ( Avazyaka cUrNimAM 1 thI 11 sthAna upara mujaba ja che. 12muM zIla-vrata tyAM judA pADela che. 12-zIla, 13-vata pachI laNalavathI vaiyAvacca sthAna upara mujaba che. paNa tenI sAthe samAdhi zabda joDela che. te A rIte 14-kSaNalava samAdhi, 15-tapa samAdhi, 16-tyAga samAdhi. 17-vaiyAvacca samAdhi e rIte samAdhi nAmanA sthAnakane alaga gaNela nathI 18 thI 20 sthAna upara mujaba ja che) - (juo - Avazyaka cUrNi 1- 134) 0 naMdanamuninA bhavanA AgamasaMdarbha :sama. 53, 275; sama. 213nI vR. nAyA 77 thI 79 nI vR. Ava ni 179-181, 236, 449, 450 + vR. Ava.yU. 1-pR. 235; Avama.. 251, 25ra kalpasUtra-19 nI vR. (26/25) prANata devaloka : kalpasUtra vRtti mujaba rahyo ane Avazyaka tathA samavAyAMga mate 25mo bhava : - naMdana munino bhava puro karI prANata nAmanA dazamAM devalokamAM puSpottarAvataMsaka vimAnamAM vIza sAgaropamanI sthitivALA deva thayA. tyAM deva saMbaMdhi bhogo bhogavI AyuSya pUrNa karyuM. (27/26) bhamahAvIra | devAnaMdAnA garbhamAM : (1) kalpasUtra-sUtra-19nI vRtti mujaba 27mo bhava bha0mahAvIra rUpe thayo. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 231 (2) Avazyaka niryukti-450, 4pa7 + vRtti mujaba ra6mA bhave bhamahAvIra, Avazyaka cUrNi 1-5. 236 mujaba 26mA bhave bha0 mahAvIra. (3) samavAya sUtra 213nI vRtti mujaba 26mA bhave devAnaMdAnA garbhamAM. prANata devalokanA puSpottara vimAnathI vIza sAgaropamanuM pUrNAyu bhogavI tyAMthI cyavIne brAhmaNa kuMDagrAma nagare koDAla gotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI devAnaMdA brAhmaNInA garbhamAM utpanna thayA. kemake marIcinA bhavamAM kuLamada karIne nIcagotrakarma bAMdhela hatuM. te kiMcit bhogavavAnuM bAkI hatuM. te nIcagotra karmanA udayathI te jIva AvA nimnakuLamAM Avyo. 0-0 sattAvIza bhAvasaMbaMdhi aMtima khulAso 1. kalpasUtra vRtti, caritra graMtha, vyavahAra prasiddhi mujaba 27 bhava purA thayA. 2. Avazyaka niryukti ane cUNine AdhAre 26 bhava che. kemake tyAM bAvIzamAM bhave manuSyapaNuM pAmyAno koI svataMtra nirdeza nathI. paraMtu bAvIzamo bhava priyamitra cakravartIno kahyo che. 3. samavAya sUtra 213nI abhayadevasUri kRtu vRtti 27 bhava jaNAve che te A pramANe che :- (1) bhagavaMta poli nAme rAjaputra thayA... pachI (2) bIjo bhava sahastrAra kalpa sarvArtha vimAne deva thayA. pachI (3) naMdana nAme rAjaputra thayA pachI (4) dazamA devaloke... deva thayA pachI (5) .... devAnaMdAnI kutimAM utpanna thayA. pachI (6) cAzIme divase.... trizalA rANInI kRSimAM indranA vacanathI pariNegamelI deva vaDe saMtarAIne tIrthakarapaNe janmyA. 3ruM mavazraNa vinA nAnyadbhavagrahaNaM SaSThaM zrUyate bhagavataityeva SaSThabhavagrahaNatayA vyAkhyAtaM yasmAcca bhavagrahaNAdidaM Ti vaccetakSAt padamete sudUdhyate tIrthara-mavagrahati che potimavagrahane rUti ! A rIte poTTila (priya mitracakrI)nA bhavathI bAvIsamAM bhava gaNanA pramANe 27mo bhava alaga gaNyo che. tyAM bAvIzamo aMka evuM bhale jaNAvela nathI paNa devAnaMdAnA garbhamAM pAMcamo ane trizalArANInI kutithI tIrthakarapaNe chaTho ema baMne alaga bhavonuM spaSTa vidhAna che. alabata samavAyAMga vRtti sivAya A vAta kyAMya jovA maLI nathI. te vakhatanA samartha vRttikAra haribhadrasUri ke malayagirijIe paNa vAta kyAMya noMdhI nathI. cUrNikAre paNa nodhI nathI. caritragraMthakAroe paNa nodhI nathI, to sAme pakSe samavAya sUtra-ra13nI vRttimAM abhayadeva sUrijI to "ja'kAra pUrvaka A vAtano nirdeza kare che ane anya koI spaSTIkaraNa ApatA ja nathI. satya zuM ? te bahuzruto jANe. devAnaMdAnA garbha ane trizalArANInA garbhane alaga alaga bhavarUpe gaNavAnI vAta kema noMdhI che? te paNa bahukRto ja kahI zake. kemake kalpasUtra ane AcArAMgasUtramAM je nava mAsa sAta divasanI garbhasthiti jaNAvI te - to devAnaMdAnI kulithI ja dinagaNanA pramANe che. 0 zakrendranI vicAraNA - (cAlu) - (saudharmendra zakra vicAratA hatA ke ukta prakAre nIca gotrakarmanA udayathI zrI vIra prabhuno jIva nIca kuLamAM Avyo. -4-4- pachI daza Azcaryo ane bhagavaMta mahAvIranA bhavono prasaMga mujaba ullekha karyo -4-4- saudharmendra AgaLa vicAre che) nIca gotrakarma kSINa na thavAthI (kadAca) arihaMta, cakravartI, baLadeva, vAsudeva aMtakuLa, prAMtakuLa, tucchakuLa, daridrakuLa, bhikSukakuLa, kRpaNakuLa ke brAhmaNa kuLomAM AvyA hatA-Ave che ke Avaze. kRSimAM garbhapaNe utpanna thayA hatA-thAya che ke thaze. paraMtu teo kadApi tyAM janmyA nathI - janmatA nathI ane janmaze paNa nahIM. (jyAre) A zramaNa Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 Agama kathAnuyoga-1 bhagavaMta mahAvIra jaMbUlIpa nAmanA hIpanA bharatakSetramAM brAhmaNa kuMDagrAma nagaramAM koDAlagotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM garbhapaNe utpanna thayA che- - tyAre bhUtakALanA, vartamAnanA ane bhAvimAM thanArA devendra devarAja zakrano evo (paraMparAgata) jitaAcAra che ke, arihaMta bhagavaMtone pUrve kahelA evA prakAranA aMta, prAMta, tuccha, daridra, bhikSuka, kRpaNa ke brAhmaNa kuLomAMthI, pUrve kahelA evA prakAranA ugra, bhoga, rAjanya, ittvAka, jJAta, kSatriya ke harivaMza kuLamAM athavA tevA prakAranA vizuddha jAti ane kuLavALA vaMzomAM -- yAvat - rAjya karatA ane rAjyalakSmI bhogavatA kuLomAM saMgharIne - lAvIne mUkavA joIe. tethI mAre mATe paNa e zreyaskara che ke zrI RSabhadeva vagere pUrva tIrthakaroe kahelA chellA tIrthakara zramaNa bhagavaMta mahAvIrane brAhmaNakuMDagrAma nagarathI kopAlagotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI kSatriyakuMDagrAma nagaramAM (RSabhadevanA vaMzamAM thayelA) jJAtavaMzIya kSatriyomAMnA kAzyapa gotrIya siddhArtha kSatriyanI patnI trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbhapaNe mUkavA joIe. vaLI je trizalA kSatriyANIno (putrIrUpa) garbha che tene paNa jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kRSimAM garbharUpe parAvartita karavo joIe. 0 garbha parAvartana mATenI sUcanA : zakrendra A pramANe vicAra karyo ane vicAra karIne pAyadaLa senAnA adhipati haribaigameSI nAmanA devane bolAvyo. bolAvIne A pramANe kahyuM ke, he devAnupriya ! nizcayathI A pramANe evuM banyuM nathI, banatuM nathI, banaze paNa nahIM ke arihaMto, cakravartIo, baLadevo ke vAsudevo aMta, prAMta, kRpaNa, daridra, tuccha, bhikSuka ke brAhmaNa kuLomAM AvyA hoya, AvatA hoya ke AvavAnA hoya. kharekhara, arihaMto, cakravartIo, baLadevo ke vAsudevo ugrakulomAM, bhoga, rAjanya, jJAta, kSatriya, ittvAku ke harivaMza kuLomAM athavA tevA prakAranA vizuddha jAti ane kuLavALA vaMzomAM AvyA hatA, Ave che, Avaze. paraMtu Avo paNa bhAva thayo che ke, je lokomAM AzcaryabhUta che, ke je bhAva anaMtI utsarpiNI, avasarpiNI gayA pachI utpanna thAya che. jyAre nAma gotrakarma (pUrNa) kSINa thatuM nathI, tenuM (pUrNa) vedana thatuM nathI. te (pUrNa) nirjaratuM nathI (arthAt prakRtibaMdhathI je nAmakarma che teno sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha kiMciMtuM paNa bAkI hoya che) tyAre te udayamAM AvatA arihaMto, cakravartIo, baLadevo ke vAsudevo aMtakuLomAM, prAMta, tuccha, daridra, bhikSuka, kRpaNa ke brAhmaNa kuLomAM AvyA hatA, Ave che ke Avaze. paNa, teoe tyAM kadApI janma lIdho nathI, letA nathI ane leze paNa nahIM A zramaNa bhagavaMta mahAvIra jaMbUlIpa nAmanA hIpanA bharatakSetramAM brAhmaNa kuMDagrAma nagaramAM koDAla gotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kRSimAM garbhapaNe utpanna thayela che. tethI devendra devarAja evA atIta-vartamAna ane anAgata zakrono evo AcAra che ke, arihaMta bhagavaMtone tevA prakAranA aMta, prAMta, tuccha, kRpaNa, daridra, bhikSuka yAvat brAhmaNa kuLomAMthI tevA prakAranA ugra, bhoga, rAjanya, jJAta, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra-kathA 2 33 kSatriya, ikvAka ke harivaMzakuLo athavA tevA prakAranA vizuddha jAti ane vizuddha kuLavALA vaMzomAM saMkramAvavA joIe. tethI he devAnupriya ! tuM jA ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane brAhmaNa kuMDagrAma nagarathI kopAlagotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI kSatriya kuMDagrAma nagaramAM jJAtakuLanA kSatriyomAM kAzyapa gotranA siddhArtha kSatriyanI patnI vAziSTha gotranI trizalA kSatriyANInI kRSimAM garbhapaNe saMkramAva. je trizalA kSatriyANIno garbha che tene paNa jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kRSimAM garbhapaNe saMkramAva. e pramANe saMharaNa karIne mArI AjJA pAlana thayAnuM mane sUcita kara. 0 garbha saMharaNa prakriyA : tyAre padAtisainyanA adhipati evA te haribhegameSI devane jyAre devendra devarAja zakrae A pramANe kahyuM tyAre te harisegameSI deva harSita thayo - yAvat - praphUllita hRdayavALo thaIne baMne hAtha joDIne - yAvat - mastake aMjali karIne "jevI devanI AjJA" e pramANe kahIne zakranI AjJAnA vacanane vinayapUrvaka svIkAre che. svIkArIne izAna khUNA tarapha jaIne vaikriya samudUghAta vaDe vaikriya zarIra karavA mATe saMkhyAtA yojana pramANavALA daMDanA AkAre jIvapradeza ane karma pudgalonA samUhane zarIrathI bahAra kADhe che. tyAra pachI ratnanA, vajanA vaiDUryanA, lohitAkSanA, masAragalanA, haMsagarbhanA, pulakanA, saugaMdhikanA, jyotirasanA, aMjananA, aMjanapulakanA, jAtarUpanA, subhaganA, aMkanA, sphaTikanA, riSTanA (evA soLa prakAranA) ratno jevAM vaikriya pulone grahaNa karIne temAMthI bAdalapudgalono tyAga kare che. pachI sUkSma pudgalone grahaNa kare che. bIjI vakhata paNa vaikiyasamudUghAta vaDe pUrve kahyA pramANe kare che. e rIte potAnA mULa zarIrathI bhinna evA uttara vaikriyarUpa zarIrane banAve che. e rIte vaikriya zarIra banAvyA pachI te hariraMgameSI deva utkRSTa, tvarAyukta, capaLa, tIvra, pracaMDa vegavALI, utAvaLI ane devone yogya evA prakAranI devagati vaDe doDato--doDato te deva tIrachA asaMkhyAta dvIpasamudronA ThIka madhyabhAgamAM jyAM jaMbUdvIpa nAmano hIpa che, bharata kSetra che. jyAM brAhmaNakuMDagrAma nagara che, jyAM RSabhadatta brAhmANanuM ghara che, jyAM devAnaMdA brAhmaNI che tyAM Ave che. AvIne bhagavaMtanuM darzana thatAM ja zramaNa bhagavAnuM mahAvIrane praNAma kare che. pachI parivAra sahita devAnaMdA brAhmaNIne avasthApinI nidrA Ape che arthAt gADha nidrAmAM mUkI de che. tyAra pachI azubha pagalone dUra kare che. dUra karIne zubha mugalone sthApita kare che. pachI he bhagavaMta ! "Apa mane anujJA Apo" ema kahIne - zramaNa bhagavAnuM mahAvIrane jarA paNa kaSTa na pahoMce e rIte sukhapUrvaka potAnA divya prabhAva vaDe hastatalanA saMpuTamAM grahaNa kare che. grahaNa karIne jyAM kSatriyakuMDa grAma nagara che, jya siddhArtha kSatriyanuM ghara che, jyAM trizalA kSatriyANI che tyAM Ave che. AvIne trizalA kSatriyANIne saparivAra avasthApinI nidrA Ape che. e rIte temane nidrAdhIna karIne azubha pudgalone dUra kare che. zubha pudgalone sthApana kare che. pachI zramaNa bhagavAn mahAvIrane Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234. Agama kathAnuyoga-1 bilakula kaSTa na pahoMce te rIte sukhapUrvaka potAnA diprabhAva vaDe trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbhapaNe saMkramAve che ane je te trizalAkSatriyANIno garbha hato te garbhane jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kazimAM garbhapaNe saMkramAve che. e rIte garbhanuM saMkaraNa karIne (te deva) je dizAthI Avyo hato te ja dizA tarapha pAcho jAya che. (te haribhegameSI deva) utkRSTa, tvarita, capaLa, vegayukta, bIjI saghaLI gatine jItanArI, upara tarapha jatI, zIgha, devone yogya evI devagati vaDe tirachA asaMkhyAta dvIpa samudranI ThIka madhyamAMthI thaIne lAkha yojana pramANavALI gatithI doDato-- doDato jyAM saudharma devaloka che, saudharmAvalaMsaka vimAna che ane zakra nAmanA siMhAsana upara devendra devarAja zakra beTho che tyAM Ave che. AvIne devendra devarAja zakrane tenI AjJA zIghra samarpita kare che. eTale ke, AjJAnusAra kArya thayAnuM nivedana kare che. 0 garbha saMharaNa-dina : te vakhate jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra ane potAnI tathA zakranI anukaMpAthI te deve teno jitAcAra arthAt paraMparAnusAra AcAra samajIne A saMkaraNa karyuM. te kALe, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIrane je te varSAkALano trIjo mAsa, pAMcamo pakSa eTale ke, Aso mAsanA kRSNa pakSanI terazanI rAtrie arthAt Aso vada-teraza (gujarAtI bhAdaravA vada-13)nI rAtrie (devAnaMdAnA garbhamAM AvyAne) vyAzI rAtri-divasa gayA bAda ane cAzImAM divasanI madhya rAtrie prabhu upara bhaktivALA haribhegameSI deve zakranA vacanathI AjJA pAmIne brAhmaNa kuMDagrAma nagarathI kopAlagotranA RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdhara gotranI devAnaMdA brAhmaNInI kulimAMthI kSatriya kuMDagrAma nagaramAM jJAtakuLanA kSatriyomAM kAzyapa gotranA siddhArtha kSatriyanI patnI vAziSTha gotrIyA trizalA kSatriyANInI kulimAM madhyarAtrie uttarAphAlganI nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre prabhune kaSTa na pahoMce te rIte sukhapUrvaka (trizalA mAtAnI) kukSimAM garbhapaNe saMkramAvyA. ( bhagavatI sUtra-227mAM paNa garbha saMvaraNa saMbaMdhe praznottaramAM noMdhyuM che ke, te hariNagamelI deva potAnA hAthathI garbhano sparza karI-karIne, te garbhane jarApaNa pIDAM na pahoce te rIte te garbhane yoni dvArA bahAra kADhIne bIjI strInA garbhAzayamAM rAkhI de che. te hariagamelI deva, strInA garbhane nakhAga dvArA athavA chidra dvArA garbhAzayamAM rAkhavo ke garbhAzayathI kADhavAmAM samartha hoya che. te deva te garbhane kiMcita mAtra paNa pIDA pahoMcADato nathI. hAM te garbhano viccheda kare che. pachI tene ghaNo ja sUkSma karIne udaramAM mUkI de che athavA bahAra kADhe che arthAt saMkaraNa kare che.) he AyuSyamAn zramaNo! zramaNa bhagavAn mahAvIranuM jyAre devAnaMdAnI kulimAMthI trizalA mAtAnI kRSimAM garbha saMharaNa thayuM tyAre prabhu mati-zrata ane avadhi e traNa jJAnathI yukta hatA. "mAruM saMtaraNa thaze" e pramANe te jANatA hatA. "saMharaNa thaI rahela che' te jANatA na hatA. "saMharaNa thaI gayuM che.' te jANatA hatA.* ( ukta pATha kalpasUtra-31no che. AcArAMga sUtra-510mAM vRttimAM paNa A pramANe pATha che. paNa AcArAMga-mULasUtramAM bhinna bhinna pratio jotA be prakAranA pATha maLe che - (1) "saMharaNa thaI rahela che" te jANatA na hatA. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhamahAvIra--kathA (2) "saMharaNa thaI rahela che.' te paNa jANatA hatA. jo ke kalpasUtranI pRthvIcaMdra kRtu TIppaNamAM to "tijJALovANa sAharigrislAmi jJAti vyavanavavuM jJeyam ema lakhyuM ja che.) (kalpasUtra-31-vRttigata spaSTIkaraNa : ahIM koI zaMkA kare ke, saMharaNa kALa to asaMkhya samayano che to AvI asaMkhya samayavALI kriyA prabhu kema na jANe ? saMharaNa kriyAkALa asaMkhya samayano hovAthI huM saMharAu chuM ema prabhu jANe to kharA ja. paNa A vAkya saMharaNa kriyAnI kuzaLatAne jaNAvanAruM che. hariNegameSI deve te garbhanuM evI kuzaLatAthI saMharaNa karyuM ke, jethI prabhune leza mAtra paNa pIDA thaI nahIM. tethI prabhue jANavA chatAM paNa jANyuM ja nathI tema kahevAyuM arthAt A "vyavahAra satya' rUpa vAkya che. bAkI to ubhaya pAThabhedano nirNaya bahuzruto ja karI zake) 0 devAnaMdAnI sthiti : 235 je rAtre zramaNa bhagavAn mahAvIra jAlaMdhara gotrIyA devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI vAsiSTha gotrIyA trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbhapaNe saMharAyA te rAtre devAnaMdA brAhmaNI zayyAmAM kaMIka UMghatI, kaMIka jAgatI arthAt anidrAvasthAmAM hatI. te samaye teNe evuM svapna joyuM ke, tenA udAra, kalyANakArI, upadravahara, dhanya, maMgaLarUpa ane zobhA sahita (have kahevAze tevA) cauda mahA svapnone trizalA kSatriyANIe harI lIdhAM che. evuM svapna joIne te jAgI. te cauda mahAsvapno hAthI, vRSabha ityAdi hatA. 0 trizalAnuM zayanagRha ane svapnadarzana : je rAtrie zramaNa bhagavAna mahAvIra jAlaMdhara gotrIyA devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI vAsiSTha gotrIya trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbhapaNe saMharAyA te rAtrie te trizalA kSatriyANI bhavya (zayanamaMdira) vAsagRhamAM nidrA laI rahyA hatA. * te vAsagRhano aMdarano bhAga citro vaDe suzobhita hato. bahArano bhAga cUnA vaDe dhoLAyelo hato. ghasIne te cIkaNo, suMvALo tathA camakadAra banAvelo hato. uparano bhAga paNa vividha prakAranA citro vaDe citarela hato. maNiratnonI jhagamagATa karatI jyotithI tyAMno aMdhakAra naSTa thaI gayo hato. tenuM taLIyuM paNa dedIpyamAna hatuM. tyAMno bhUmibhAga samatala ane suvibhakta hato. temaja pAMca varNavALA maNiothI bAMdhelo hovAthI bhinna bhinna jAtanA svastikAdi racanA vaDe manohara lAgato hato. tenA para paMcavarNI sarasa sugaMdhita phUlo tyAM vikherAyelA paDyA hatA. Badide te vAsagRha kAlaguru, uttama kuMdaru, lobAna ane dazAMgAdi dhUpanA jvalanathI mahekato hato. tenI sugaMdha cAre tarapha phelAI rahI hatI. te sarve vaDe te ramaNIya banyo hato. uttama gaMdhavALA sugaMdhI cUrNonI sugaMdhavALo hato. sugaMdhI dravyonI banelI guTikA tulya sugaMdhita hato. AvA zreSTha vAsagRha--zayanamaMdiramAM trizalAkSatriyANI sUtA hatA. te zayyA paNa avarNanIya tathA atizaya puNyazALIne ja prApta thAya tevI hatI. te A pramANe :- zarIra pramANa dIrgha (gAdalAvALI), jenI baMne bAjue eTale ke, mastaka ane paga rAkhavAne sthAne takIyA goThavelA hatA. te takIyAne kAraNe banne bAjue UMcI ane madhyanA bhAgamAM gaMbhIra (nIcI) hatI. gaMgAnadInA taTanI retI samAna te - --- Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 mulAyama ane komaLa hatI. te zayyA upara uttama kArIgarIvALuM rezamI vastra pAthareluM hatuM. raja vagerethI melI na thAya te mATe uttama vastrathI AcchAdita hatI. te zayyA lAla varNa vaDe saMvRtta-DhaMkAyelI hatI. suramya hatI. te zayyA saMskArita karela carma, rU, bUranAmaka vanaspati, mAkhaNa ane AMkaDAnA rU nA komaLa sparza samAna ati mUlAyama hatI. sugaMdhita puSpa ane sugaMdhI cUrNa vaDe uttama rIte sajAvAyelI hatI. AvA prakAranI zayyAmAM kaMIka UMghatI, kaMIka jAgatI arthAt alpanidrA karatI evI trizalA kSatriyANI have pachI kahevAze tevA prazasta yAvat - cauda mahAsvapnone joIne jAgI.* AvuM ja varNana bhagavatI sUtra-518mAM prabhAvatI devInI zayyAnuM Ave che. te cauda mahAsvapno A pramANe che :- hAthI, vRSabha, siMha, (abhiSeka karAtA) lakSmI, puSpanI mALA, caMdra, sUrya, dhvajA, kaLaza, padmasarovara, samudra, devavimAna (athavA bhavana), ratnano Dhagalo ane nirdhama agni 236 (jo ke pahelA svapnamAM RSabhadevanI mAtAe vRSabha joyo hato ane bhamahAvIranI mAtAe siMha joyo hato. paNa sarva sAdhAraNa pATha pramANe ahIM gaja-vRSabha ityAdi kramamAM cauda svapnonuM varNana Apela che. te ja rIte bAramA svapnamAM trizalA mAtAe (deva) vimAna ja joyeluM hatuM. paNa je tIrthaMkarano jIva agholokamAMthI Ave che tenI mAtA bAramA svapnamAM bhavana jue che. tethI pAThane akhaMDita rAkhavA upara "vimAna ke bhavana" evo nirdeza karelo che.) 0 prathama svapna - hAthI : www te trizalA kSatriyANI prathama svapnamAM hAthIne jue che. te hAthI cAra daMtUzaLavALo ane UMco hato. varasAda varasI rahyA bAda gaLI gayelA vizALa megha jevo zveta, hAranA samUha jevo ujjvaLa, kSIrasamudra jevo dhavala, caMdrakiraNa jevo camakadAra, pANInAM TIpAM jevo nirmaLa ane cAMdInA parvata jevo sapheda hato. tenA gaMDasthaLamAMthI mada jharI rahela hato. jenI sugaMdha levA bhramaro guMjArava karI rahyA hatA. zakrendranA airAvata hAthI tulya zreSTha pramANavALo hato. jaLathI bharelA ane cotarapha phelAyelA meghanI garjanA jevI manohara garjanAvALA tathA zubhane karanAro ane sarva zubha lakSaNonA samUhathI yukta hato. evA uttama ane vizALa hAthIne trizalA kSatriyANI pahelA svapnamAM jue che. 0 bIjuM svapna vRSabha : te pachI trizalA kSatriyANI bIjA svapnamAM vRSabhane jue che. te vRSabha zveta kamaLanI pAMdaDIonA samUhathI paNa adhika rUpanI kAMtivALo hato. potAnI prabhAnA samUhane phelAvavA dvArA daze dizAne udyotita karato hato. utkRSTa zobhA samUhanI preraNA vaDe unnata thayela hoya tevI manohara, sohAmaNI ane suMdara kAMdhavALo hato. tenA roma sUkSma, ati suMdara ane sukomaLa hatA. tenuM aMga-zarIra majabUta, sArA bAMdhAvALuM, mAMsala, puSTa, manohara ane yathAsthita sarva avayavovALuM temaja suMdara hatuM. tenA ziMgaDA majabUta, vartuLAkAra, laTha, uttama, tela copaDelA ane tIkSNa hatA. tenA dAMta kruratA rahita, upadrava rahita, barAbara samAna, sohAmaNA, vizuddha, agiNata guNorUpI maMgalanA AgamananA dvAra samAna hatA. (AvA prakAranA vRSabhane teNI jue che.) --- Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 237 0 trIjuM svapna - siMha - te pachI te trizalA kSatriyANI trIjA svapnamAM siMhane jue che. te siMha (motInA) hArano samUha, kSIra samudra, caMdranA kiraNo, pANInA kaNiyA ane rUpAnA parvata jevo atizaya sapheda temaja ramaNIya ane prekSaNIya hato. tenA paMjA majabUta ane dRDha hatA. tenI dADhAo vartuLAkAra, puSTa, suzliSTa-polANa rahita, zreSTha ane tIkSNa hatI. tenA vaDe te siMhanuM mukha suzobhita lAgatuM hatuM. tenA baMne hoTha svaccha, uttama jAtinA kamaLa jevA komaLa, pramANasara ane sohAmaNA hatA. tenuM tALavuM lAla kamaLanA pAMdaDA tulya mRdu, sukomaLa ane raktavarNIya hatuM. te siMhanI jIbha lapalapAyamAna thatI hatI. tenA baMne netro suvarNa gALavAnI mATInI kulaDImAM gALelA ane phudaDI pharatA uttama suvarNa jevA goLa, svaccha vijaLI jevA camakadAra ane capaLa hatA. tenI vizALa jAMgho atyaMta puSTa ane uttama hatI. tenI kAMdha paripUrNa ane nirmaLa hatI. tenI dIrdha kezavALI, komaLa, sapheda, bArika, zreSTha lakSaNayukta ane vistIrNa hatI. tenuM pUMchaDuM kuMDalAkAra ane zobhAyukta hatuM. tenI AkRti-dekhAva saumya ane kruratA rahita hato. tenA nakhano agrabhAga ati tIkSNa hato. navIna pallava patra samAna ramaNIya ane phelAyelI jIbha hatI. evA siMhane vilAsa sahita maMda maMda gatiyukta AkAza thakI utarato ane potAnA mukhamAM praveza karato evo te trizalA kSatriyANI trIjA svapnamAM jue che. ( siMhanA svapnanuM AvuM ja varNana bhagavatI sUtra-518mAM prabhAvatI devInA svapna varNanamAM jovA maLe che.) 0 cothuM svapna - lakSmI devI : - tyAra pachI pUrNa caMdra samAna mukhavALI trizalA kSatriyANI cothA svapnamAM lakSmIdevIne jue che. te lakSmIdevI atyaMta UMco je himavAnuM parvata, tenA upara utpanna thayela zreSTha kamaLanA Asana upara beThelA hatA. te himavAn parvata 100 yojana UMco che. 1052 yojana ane 12 kaLA pramANa pahoLo che. te parvata para 1000 yojana lAMbu, 500 yojana pahoLuM ane 10 yojananI UMDAI vALo padma draha nAme praha che. tenA madhya bhAgamAM 1 yojana pahoLuM, 1 yojana lAMbu ane pANIthI be kosa UMcu nIlaratnamaya nALacAvALuM eka kamaLa che. jenuM mULa vajamaya che, kaMda rijharatnamaya che, lAla suvarNamaya bahAranA ane suvarNamaya aMdaranA pAMdaDA che e kamaLamAM lAla suvarNamaya kesarAthI zobhatI eka suvarNanI karNikA che. tenA madhya bhAgamAM aDadho kosa pahoLuM, eka kosa lAMbu ane eka kosamAM kaMIka nyUna UMcu evuM lakSmIdevInuM maMdira che. te maMdiramAM 500 dhanuSa UMcA, 250 dhanuSa pahoLA evA traNa daravAjA che je pUrva, dakSiNa ane uttara dizAmAM eka-eka hAra saMsthita che te maMdiranA madhya bhAgamAM 250 dhana pramANanI maNimaya vedikA che. te vedikA upara lakSmIdevIne yogya evI zayyA che. mukhya kamaLanI cAre tarapha valayAkAranA ane mukhya kamaLathI aDadhA pramANavALA bIjA 108 kamaLo che. tenA pharatA ane 108 kamaLanA pramANathI ardha pramANavALA kamaLo Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 Agama kathAnuyoga-1 bIjA valayamAM che, jemAM tenA sAmAnika devo, mahartika devI, guru sthAnIya devo, mitra sthAnIya devo, kiMkara devo ane sAta senAnAyako rahe che. trIjA valayamAM aMgarakSaka devonA 16,000 kamaLo che. e rIte cothA, pAMcamA ane chaThA valayamAM atyaMtara, madhya, bAhya Abhiyogika devonA kamaLo che. AvI rIte parivAra sahita te lakSmIdevI mULa kamaLa sthAna para beThelA che. te lakSmIdevI prazasta rUpavatI hatA. teNInA caraNa yugala susaMsthita suvarNamaya kAcabA jevA unnata hatA. teNInA aMguThA ati unnata ane puSTa hatA. teNInA nakha raMgyA hoya tevA, puSTa, madhya bhAgamAM UMcA, bArIka, raktavarNA ane snigdha hatA. hAtha ane paga kamaLa samAna komaLa hatA. AMgaLIo komaLa ane zreSTha hatI. paganI piMDIo kuruvaMdanA Avarta samAna, vartuLAkAra, pahelA pAtaLI ane pachI anukrame jADI-jADI thatI evI hatI. baMne ghuMTaNa zarIranI puSTatAne lIdhe bahArane dekhAya tevA gupta hatA. jAMgha uttama hAthInI sUMDha jevI paripuSTa hatI. teNInI kamara ramaNIya, suvistRta ane suvarNamaya kaMdorAthI yukta hatI. romarAjI ghuMTela aMjana, bhramara ane meghasamUha samAna zyAma varNavALI, sarasa, sIdhI, AMtarA rahita, bArIka, suMdara, manorama, puSpAdi sukomaLa padArtha karatA paNa vadhu komaLa ane ramaNIya hatI. tenuM jaghana-kammaranI nIceno AgaLano bhAga teNInA nAbhimaMDaLane kAraNe ati suMdara, vizALa ane sArA lakSaNothI yukta hatuM. udara-kamarano bhAga muThThImAM AvI jAya tevo pAtaLo, suMdara ane trivalIyukta hato. aMgopAMga vividha prakAranA maNio, suvarNa, ratno tathA nirmaLa lAla suvarNanA AbharaNa ane AbhuSaNothI suzobhita hatA. teNInA baMne stano suvarNanA kaLazanI mAphaka goLa, kaThThaNa ane puSTa hatA. te motInA hArathI manohara, macakuMda Adi puSpamALAthI vyApta ane dedIpyamAna lAgatA hatA. yathAsthAne rahelA, marakatanA pAnAM vaDe zobhita ane dRSTine AnaMdakArI motIonA gucchA vaDe ujvala evA motIonA hAra vaDe teNI zobhatI hatI. hRdaya suvarNamALA vaDe ane kaMTha ratnamaya dorA vaDe zobhatA hatA. kAnomAM camakadAra, zobhAyukta ane samIcIna kAMtivALA dIti svarUpa kuMDaLo paheryA hatA je teNInA khabhA sudhI laTakatA hatA. jema rAjA tenA sevakonA samUha vaDe zobhe che tema teNInuM mukha paNa dItilakSaNa guNa samUha vaDe zobhI rahyuM hatuM. teNInA netro nirmaLa, vizALa ane ramaNIya hatA. teNInA baMne hAthomAM dedIpyamAna be kamaLa hatA. jemAMthI makaraMdanA biMduo TapakI rahyA hatA. teNIne phakta AnaMda khAtara viMjhAtA paMkhA vaDe te suzobhita hatA. teNIno keza-pAza, pRthakU-pRthaka, gucchA vagaranA tathA kALA, saghana, bArIka, snigdha ane kamara sudhI laMbAyela hato. teNIno nivAsa pUrvavarNita evA paddhahanA kamaLa upara hato. teNIne himavAnuM parvatanA zikhara upara digagajendronI lAMbI ane puSTa sUDho vaDe abhiSeka karAto hato. evA prakAranI bhagavatI-aizvaryAdi guNayukta lakSmIdevIne trizalA kSatriyANI cothA svapnamAM jue che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 239 0 pAMcamuM svapna - puSpanI mALA : tyArapachI trizalA kSatriyANI pAMcamAM svapnamAM AkAzamAMthI nIce utaratI evI puSponI mALAne jue che. te mALA kalpavRkSanAM tAjAM ane rasa sahita phUlo vaDe guMthAyelI aneka mALAe vaDe vyAsa evI ramaNIya mALA hatI. te mALAmAM caMpo, azoka, punnAga, nAgakezara, priyaMgu, zirISa, mogaro, malikA, jAI, jUI, aMkola, kokka, koriMTa, Damarapatra, navamAlikA, velaDI, bakula, tilaka, vAsaMtika, pada, utpala, gulAba, macakuMda ane mAdhavI latAnA puSpo (A badhAM prakAranA puSpo) temaja AmramaMjarI te mALAmAM guMthela hatA. tenI madhura sugaMdhathI daze dizAo maheMkI rahI hatI. te mALA sarva RtuonA sugaMdhI puSpothI taiyAra thayela hatI. te mALAno varNa mukhyatve sapheda hato, vaLI dedIpyamAna ramaNIya lAla-pILA vagere vibhinna raMgonA puSponI vacce vacce guMthaNI karela hatI. tenAthI mALA ghaNI ja manohara, ramaNIya ane AzcaryakArI lAgatI hatI. te mALAnI atizaya sugaMdhIne lIdhe anya sthaLethI kheMcAIne Avela Sapada-madhukarI ane bhramarAono samUha te mALAnI upara-nIce ane AsapAsa karNamadhura guMjArava karI rahyA hatA. AvA prakAranI puSpamALAne AkAzatalathI utaratI trizalA rANI jue che. 0 chaThuM svapna - caMdra : tyArapachI trizalA devI chaThA svapnamAM caMdrane jue che. te caMdra gAyanA dUdha, phINa, pANInA kaNIyA ane rUpAnA kaLaza jevo sapheda hato. zAMtidAyaka, lokonA hRdaya ane netrane priya lAgato, paripUrNa ane ghora aMdhakArano nAza karanAro hato. mAsa-varSa AdinA pramANane karanArA je zukala ane kRSNa evA be pakSa tenI madhye rahela pUrNimAnA caMdranI mAphaka pUrNa kaLAyukta hato. te caMdra kumudanA vanane vikasita karanAro, rAtrinI zobhAne vadhAranAra, sArI rIte mAMjIne ujvala banAvelA darpaNa jevo ane haMsanI mAphaka ujvala varNavALo hato. te caMdra jyotiSkanA mukhane zobhAvanAra arthAt graha, nakSatra, tArAmAM agresara hato. rAtrinI zobhAmAM abhivRddhi karanAro ane aMdhakArano zatru hato. kAmadevanA bhAthA samAna arthAt caMdrano udaya thatA kAmadeva kAmIjanone ghAyala karato hato. samudranA pANInI veLAne vadhAranAro ane virahanI vedanAne bhogavanArane vyathita karanAro hato. saumya ane ramaNIya svarUpavALo hato. AkAzamaMDaLanA vistIrNa, saumya ane haratA-pharatA tilaka jevo hato. tenI patnI rohiNInA manane AhmAdita karanArA ane cAMdanI vaDe zobhI rahelA evA pUrNa caMdrane trizalAdevI jue che. 0 sAtamuM svapna - sUrya : tyArapachI trizalAdevI sAtamAM svapnamAM sUryane jue che. te sUrya aMdhakAranA samUhane nAza karanAro, tejathI jAjvalyamAna rUpavALo, lAla azokavRkSa, vikasita thayela kesuDo, popaTanI cAMca, caNoThIno ardhabhAga jevA lAla raMgavALo ane kamaLanA vanane suzobhita karanAro hato. te sUrya jyotiSu cakra upara saMkramaNa karavAnA kAraNe tenAM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 Agama kathAnuyoga-1 lakSaNone batAvanAro, Azitalane vize prakAza karanAro hovAthI pradIpa samAna, himanA samUhane naSTa karanAro, grahonA samudAyano svAmI ane rAtrinA samUhane nAza karanAro hato. - udaya ane asta samaye muharta sudhI sukhapUrvaka joI zakAya tevo ane te sivAyanA anya samaye duHkhe karI jovAya tevA ugra svarUpavALo, rAtrinA samaye bhaTakanArA svecchAcArI evA cora, luMTArA ke vyabhicArI AdithI thatA anyAyane aTakAvanAra, ThaMDInA vegane potAnA tApathI dUra karanAra, pradakSiNA vaDe merU parvatanI AsapAsa satata bhramaNa karanAra, vistIrNa maMDaLavALo, potAnA hajAra kiraNo vaDe caMdra-tArAgaNa AdinI zobhAne naSTa karanAro evA sUryane trizalA kSatriyANI jue che. 0 AThamuM svapna - dhvajA : tyArapachI te trizalA kSatriyANI AThamA svapnamAM dadhvajAne jue che. te dhvajA uttama jAtinA suvarNamaya daMDa upara pratiSThita hatI. lIlA, kALA, lAla, pILA ane sapheda e vividha vargonI banelI hovAthI ramaNIya lAgatI hatI. sukumAla hatI. vAyu vaDe Amatema pharakatA jatthAbaMdha morapIMcha rUpI kezavALI hovAthI zobhAyamAnuM lAgatI hatI. te dhvajA atizaya zobhAyukta hatI. te dhvajAnA uparanA bhAgamAM siMha citarelo che. te siMha sphaTika, zaMkha, aMtaratna, macakuMda puSpa, pANInA kaNIyA ane rUpAnA kaLaza jevo sapheda hato. AvA prakAranA potAnA sauMdarya vaDe ramaNIya lAgatA siMha vaDe te dhajA zobhatI hatI. vAyunA taraMgathI te dhajA pharakatI hatI. tethI temAM cItarelo siMha uchaLI rahyo hato tyAre ema lAgatuM hatuM ke, siMha AkAzatalane bhedavA mATe prayAsa karI rahyo che. te dhvajA sukhakArI maMdamaMda pavanathI laherAI hatI. atizaya moTI ane manuSyone jovAlAyaka evI manohara dhajAne trizalAdevI AThamAM svapnamAM jue che. 0 navamuM svapna - kaLaza : tyArapachI trizalA kSatriyANI navamAM svapnamAM kaLazane jue che. te kaLaza nirmaLa jaLathI pUrNa bharelo hato. uttama jAtinA suvarNa jevA dedIpyamAna rUpavALo ane ati nirmaLa hato. nirmaLa jaLathI bharelo hovAthI kalyANane sUcavanAro, caLakATa karatI kAMtivALo, cAre tarapha kamaLanA samUhathI zobhato, pratipUrNa-sarva prakAranA maMgalonA saMketa sthAna samAna hato. uttama ratno vaDe atizaya zobhatA kamaLa upara rahelo, netrone AnaMda ApanAro, atyaMta dedIpyamAna athavA potAnI prabhA vaDe nirUpama ane tethI ja sarva dizAone dIpAvato, uttama saMpattinuM ghara, sarva prakAranA amaMgala rahita ane tethI ja zubha karanAro, tejasvI ane dharma, artha, kAmarUpa saMpatti vaDe zreSTha hato. sarva RtuomAM thatA sugaMdhI puSponI mALA te kaLazanA kaMTha upara rAkhela hatI. AvA prakAranA pUrNa bharelA rUpAnA kaLazane te trizalA kSatriyANI jue che. 0 dazamuM svapna - padma sarovara : tyArapachI dazamAM svapnamAM trizalA kSatriyANI padma sarovara jue che. te padma sarovara ugatA sUryanA kiraNothI vikasita sahastra pAMkhaDIovALA kamaLonI saurabhathI sugaMdhita hatuM. tenuM pANI kamaLanA parAga paDavAthI lAla ane pILA varNanuM lAgatuM hatuM. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra-kathA 241 temAM jaLacara jIvono samUha vyApta hato. matsyAdi tenAM jaLanuM pAna karI rahyA hatA. te sarovara ghaNuM moTuM hatuM, sUryavikAsI kamaLo, caMdravikAsI kamaLo, lAla kamaLo, moTA kamaLo, zveta kamaLo e rIte vividha jAtinAM kamaLonA vizALa ane phelAI rahelA kAMtionA samUha vaDe zobhI rahyuM hatuM. tenA rUpanI zobhA ramaNIya hatI. - pramudita evA bhamarA ane madonmata madhukarI te kamaLo para besIne tenuM rasapAna karI rahyA hatA. te sarovara upara madhura kalarava karanArA kalahaMsa, bagalA, cakravAka, rAjahaMsa, sArasa vagere vividha pakSIonA yugalono samUha jaLakrIDA karI rahela hato. temAM kamalinI daLa upara rahelAM jaLakaNo sUryanA kiraNo paDavAthI motInI jema camakI rahyA hatA. arthAt kamalinIonA pAMdaDA nIlaratna jevA zobhatA hatA ane jalabiMdu motI jevA camakatA hatA. tethI paghasarovara AzcaryakArI lAgatuM hatuM. hRdaya ane netrone parama zAMtidAyaka, sarovarone vize pUjanIya ane kamaLothI ramaNIya evuM pausarovara trizalA kSatriyANI dazamAM svapnamAM jue che. 0 agiyAramuM svapna - kSIra samudra : tyArapachI agiyAramA svapnamAM trizalA kSatriyANI kSIrasamudrane jue che. te kSIrasamudrano madhyabhAga caMdrakiraNonA samUha saTaza zobhAyamAna ane atyaMta ujvaLa hato. temAM cAre dizAnA mArgomAM pANIno samUha atizaya vadhato hato. arthAt agAdha jaLapravAhavALo hato. tenI lahero caMcaLa ane uchaLatI hatI. tenA vaDe samudranuM pANI vAraMvAra ekaThuM thaIne juduM paDatuM hatuM. tenA pragaTa taraMgo sakhata pavananA AghAtathI calAyamAna thayela ane tethI ja capaLa banela hatA. tenA mojA (taraMga vizeSa) Amatema nAcI rahyA hatA. tenI svaccha ane uchALA mAratI urmio bhayabhrAMta thaI hoya tema atizaya kSobha pAmatI cAre bAjue athaDAtI hatI. tene lIdhe te atyaMta zobhato hato. A rIte taraMga-mojA (bhaMga) ane urmio (pANInA loDha)nI sAthenA saMbaMdhathI te samudra kAMThA tarapha doDato ane kAMThethI pAcho pharato hoya tevo - dedIpyamAna ane jonArAne prIti upajAvanAro lAgato hato. temAM rahelA virATa magaramaccha, timimaccha, timiMgala maccha, niruddha ane tilitilaka vagere judI judI jAtanA jaLacara jIvo potAnI pUMchaDIne jyAre pANI upara phaTakAratA hatAM tyAre tenI cAre bAju kapUra jevAM ujvaLa phINa phelAtA hatA. mahAnadIono pravAha temAM jozabhera doDI AvavAthI temAM gaMgAvarti nAmanA Avarta utpanna thatA hatA. te Avarta-ghUmarImAM vyAkuLa thatuM ane AvartamAM paDeluM hovAthI anya sthaLe nIkaLavAno avakAza nahIM hovAthI UMce uchALA mAratuM ane pAchuM te ja ghUmarImAM paDatuM ane tethI ja cakrAkAra bhamI rahela capaLa pANI jemAM raheluM che evA prakAranA kSIra samudrane zaradaRtunA caMdramAM jevA saumya mukhavALI trizalA kSatriyANI agiyAramAM svapnamAM jue che. 0 bAramuM svapna - vimAna : tyArapachI trizalA kSatriyANI bAramA svapnamAM vimAna jue che. te vimAna navA ugelA sUryanA biMba mAphaka kAMtivALuM ane dedIpyamAna hatuM. temAM uttama jAtinA suvarNa Jain International Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 Agama kathAnuyoga-1 ane UMcA prakAranA mahAmaNionA samUha vaDe jaDAyelA 1008 staMbho hatA ke, je potAnA alaukika prakAzathI AkAza-maMDaLane Alokita karI rahyA hatA. temAM suvarNanA patarAM upara jaDelAM motIonA guccha laTakatA hatA. te kAraNe te vimAna ati tejasvI lAgatuM hatuM. temAM divya mALAo paNa laTakatI rahI hatI. temAM varU, vRSabha, azva, manuSya, magara, pakSI, sarpa, kinnara, rU3mRga, zarabha, camarI gAya tathA vizeSa prakAranAM jaMgalI pazuo, hAthI, vanalatA, paghalatA vagerenA vividha citro citarelA hatA. temAM gaMdharvonA madhura svare gavAtA gIto ane vagADAtA vAjiMtrono pUrNanAda saMbhaLAI rahyo hato. jaLathI bharelA ghaTATopa banelA ane vistAravALA meghanI garjanA sadaza devaduMdubhinA moTA zabda-avAja temAM thaI rahela hato, tenA kAraNe sakaLa jIvalokane te zabdAyamAna - vyApta karatuM hoya tema lAgatuM hatuM. kALAguru, zreSTha kuMdaka, turaSka tathA baLI rahelA dhUpathI tathA bIjA paNa sugaMdhI dravyo vaDe te vimAna maheMkI rahyuM hatuM. cAre tarapha phelAI rahelI sugaMdhane lIdhe te manohara dekhAtuM hatuM. te vimAnamAM niraMtara prakAza raheto hato. te zveta ane ujvaLa prabhAvALuM hatuM. uttama devatA vaDe zobhI rahyuM hatuM. sadA zAtAvaMdanIya karmanA upabhogathI yukta, anya vimAno karatA uttama ane zreSTha puMDarIka kamaLa jevA vimAnane trizalA kSatriyANI jue che. ( bhagavatI sUtra-51nI abhayadevasUri kRt vRttimAM ahIM eka spaSTIkaraNa che ke, bAramAM svapna mATe vinAmavaM zabda vaparAyo che teno artha :- (1) vimAna ane bhavana eka ja che. vimAna AkAranuM bhavane te vimAnabhavana athavA (2) jo tIrthakara devalokathI eNvIne Ave to temanI mAtA vimAna jue che ane jo narakamAMthI te jIva Ave to mAtA bhavana jue che.) 0 teramuM svapna - ratnano rAzi : tyArapachI trizalA kSatriyANI teramAM svapnamAM ratnano rAzi jue che. te ratnano Dhagalo bhUmi upara rAkhela hato. temAM pulaka, vaja, indranIla, zAsaka, karkatana, lohitAkSa, marakata, masAragala, pravAla, sphaTika, saugaMdhiya, haMsagarbha, aMjana, caMdraprabha vagere zreSTha ratno hatA. te ratno vaDe AkAzamaMDalane aMta sudhI zobhAvato hato. te ratnono rAzi merU parvata sadaza UMco hato. AvA prakAranA ratnasamUhane te trizalA kSatriyANI jue che. 0 caudamuM svapna - nirdhama agni : te trizalA kSatriyANI caudamA svapnamAM (azci)zikhA - nirdhama agrine jue che. te agninI zikhA vistAravALI arthAtu uparanI tarapha uThI rahI hatI. te ujvala ghI ane pILA madha vaDe siMcAtI, dhUmADA rahita, dhagadhagatI ane jAjvalyamAna evI baLI rahelI hatI. te vAlA vaDe agni utpala ane manohara lAgato hato. te agnijvAlA taratama yogayukta arthAt ekabIjAnI apekSAe nAnI-moTI ane paraspara mizrita lAgatI hatI. ekabIjA sAthe spardhA karatI agrimAM pravezI rahI hoya tema lAgatI hatI. temAMnI UMcI jvAlA eTalI UMcI uThatI hatI ke te AkAzane pakaDavAnI taiyArI karatI hoya tevI lAgatI hatI. tenA atizaya vegane kAraNe agnizikhA ghaNI caMcaLa lAgatI hatI. evA prakAranA nirdhama agrine trizalA kSatriyANI jue che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 24 3 AvA prakAranA zubha, saumya, darzana mAtrathI prItine upajAvanArA ane surUpa svapnone nidrAmAM joIne kamaLa jevA netrovALI ane harSa vaDe romAMcita zarIravALI te trizalA kSatriyANI jAgI. je rAtrie mahAyazasvI tIrthakaro mAtAnI kukSimAM Ave che. te rAtrie sarve tIrthakaramAtAo A cauda svapnone jue che. 0 svapnadarzana pachIno trizalA ane siddhArtha sAtheno saMvAda : tyArapachI te trizalA kSatriyANI AvA svarUpanA prazasta evA cauda mahAsvapnone joIne jAgyA. te harSita thayA, saMtuSTa thayA - yAvat - harSanA vazathI ullasita hRdayavALA thayA. tenA romaroma meghanI dhArAthI siMcita kadaMbanA puSpanI jema pulakita thaI gayA. te svapnAnuM smaraNa karavA lAgyA. pachI zayyAthI ukyA. uThIne pAdapIThathI nIce utaryA. tvarArahita, capaLatArahita, skUlanArahita ane vilaMbarahitapaNe rAjahaMsa jevI gati vaDe jyAM siddhArthakSatriyanI zayyA che. jyAM siddhArthakSatriya tyAM Ave che - AvIne siddhArtha kSatriyane iSTa, kAMta, priya, manojJa, manohara, udAra, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanya, maMgaLakArI, zobhAyukta, hadayane rUcikara, hRdayane AlhAdakArI, mita, madhura ane maMjula evA prakAranI vANI vaDe bolatA-bolatA siddhArtha rAjAne jagADe che. tyAra pachI te trizalAkSatriyANI siddhArtha rAjAnI AjJA prApta karIne vividha prakAranA maNi, suvarNa ane ratnonI racanA vaDe AzcaryakArI evA siMhAsana upara bese che. besIne zramane dUra karIne, kSobharahita thaI sukhapUMka Asana para beThelI evI trizalA rANI siddhArtha kSatriyane tevA prakAranI iSTa - yAvatuM - maMjula vANI vaDe A pramANe kahe che- he svAmI ! kharekhara huM Aje pUrvavarNita ramaNIya zayyAmAM sUtelI hatI tyAre - thAvat - cauda mahAsvapnone joIne jAgI. to he svAmI ! A prazasta evA cauda mahAsvapnonuM kalyANakArI zuM phaLavizeSa ane vRttivizeSa thaze ? tyAre te siddhArtha rAjA trizalA kSatriyANInI pAse A artha sAMbhaLIne tathA manathI avadhArIne harSita ane saMtuSTa thaI - yAvat - harSanA vazathI ullasita hRdayavALo thayo. tenI romarAjI meghadhArAthI siMcit kadaMbanA puSpanI jema vikasvara thaI. te svapnanAone manamAM dhAre che. dhArIne arthanI vicAraNA kare che. artha vicAraNA karIne potAnI svAbhAvika matipUrvaka buddhivijJAna vaDe te svapnAonA arthano nirNaya kare che. pachI trizalA-kSatriyANIne tevA prakAranI iSTa - yAvat - maMgala, mita, madhura ane zobhAyukta vANI vaDe A pramANe kahe che he devAnupriyA ! tame prazasta svapna joyA che, kalyANarUpa svapna joyA che, zivarUpa--upadravane haranArA, dhanya-dhananAM heturUpa, maMgalarUpa, zobhAyukta svapnone joyA che. Arogya, saMtoSa, lAMbu AyuSya, kalyANa ane vAMchita phalane denArA svapno joyA che. he devAnupriya tame joyelA svapnothI tamane arthano lAbha thaze, bhogano lAbha thaze, putrano lAbha thaze, sukhano lAbha thaze, rAjyano lAbha thaze. he devAnupriyA ! nizcayathI tame nava mAsa sArI rIte paripUrNa thayA bAda sADA sAta divasa gayA bAda ApaNA kuLamAM dhvajA samAna, kuLamAM dIpaka samAna, kuLamAM parvata Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 Agama kathAnuyoga-1 samAna, kuLamAM mugaTa samAna, kuLamAM tilaka samAna, kuLanI kIrti vadhAranAra, kuLano nirvAha karanAra, kuLamAM sUrya samAna, kuLanA AdhAra samAna, kuLanI vivRddhi karanAra evA putrane janma Apazo. te putranA hAtha-paga sukomala haze. tenA zarIranI pAMca indriyo sArA lakSaNa yukta ane paripUrNa haze. (chatra-cAmara AdinA) lakSaNa guNayukta ane (masatala vigerenA) vyaMjana guNayukta, mAna, unmAna, pramANathI paripUrNa tathA savAMga suMdara zarIravALA, caMdra samAna saukhya AkRtivALA, manohara, priyadarzI ane suMdara rUpavALA putrane tame janma Apazo. te putra bALabhAvathI unmukta thaze tyAre tene saghaLuM vijJAna pariNamaze. pachI kALakrame yauvana avasthAne pAmaze tyAre (dAnadevAmAM ane aMgIkAra karela kAryano nirvAha karavAmAM) zUra thaze, vIra-parAkramI thaze, tenI pAse vipula baLa-vAhana (senA) haze ane rAjyano adhipati-rAjA thaze. tethI he devAnupriyA ! tame prazasta svapno joyA che - yAvat - maMgalane karanArA svapno joyA che. e rIte siddhArtharAjA be vAra-traNa vAra tenI anumodanA karavA lAgyA. tyArapachI te trizalA kSatriyANI siddhArtha rAjAnI pAse A artha sAMbhaLIne, hRdayamAM avadhArIne harSita, saMtuSTa yAvat vikasita hRdayavALI thaI, baMne hAtha joDI, daza nakha bhegA karI, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI A rIte bolyA, he svAmI ! te ema ja che, jevuM Ape kahyuM tevuM ja che, ApanuM kathana satya che, saMdeharahita che, te meM iccheluM che, meM ApanuM vacana grahaNa kareluM che. je pramANe tame kaho cho te artha satya che, ema kahIne te svapnAone sArI rIte aMgIkAra kare che. - tyAra pachI siddhArtha rAjAnI AjJA prApta karIne, vividha prakAranA maNi, suvarNa ane ratnothI racita bhadrAsanathI uThe che. uThIne tvarA rahita, capaLatA rahita, skUlanA rahita, vilaMba rahita rAjahaMsa sadaza gati vaDe jyAM potAnI zayyA che tyAM Ave che, AvIne A pramANe bole che (vicAre che) - meM uttama, pradhAna, maMgaLarUpa evA mahAsvapnone joyA che. te svapno bIjA kharAba svapnothI niSphaLa na jAya te mATe mAre have sUvuM na joIe. ema vicArI trizalA kSatriyANI deva ane gurujananA saMbaMdhavALI prazasta, maMgala karanArI ane manohara dhArmika kathAo vaDe svapnAonuM rakSaNa karavA mATe vizeSe-vizeSe jAgRta thaIne rahevA lAgyA. 0 svapnAMtara divase siddhArtha rAjAnI dinacaryA : - tyAra pachI siddhArtha kSatriya prabhAta thatAM kauTuMbika puruSone bolAve che. bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! Aje bahAranA sabhAmaMDapane sArI rIte sApha karI, sugaMdhI pANI chaMTAvI, lIMpaNa karAvo, yogya sthAne paMcavarNa puSpa samUho goThavI suzobhita karo. kalAgura, uttama kiMThu, lobAna ane jvalita dhUpathI madhamadhita ane sugaMdhathI ramaNIya banAvo. uttama gaMdhavALA sugaMdhI cUrNo tathA sugaMdhI dravyonI banelI guTikA samAna atizaya sugaMdhIyukta evo sabhAmaMDapa tame jAte karo, bIjA pAse karAvo. ema karIne tyAM eka siMhAsana sthApana karAvo. karyA pachI mArI AjJApAlana thayAnuM mane Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 245 ---- -- - nivedana karo. tyAra pachI te kauTuMbika puraSo siddhArtha rAjAe e pramANe kahyuM. tyAre harSitasaMtuSTa yAvat praphUllita hRdayavALA thayA. be hAtha joDI yAvatuM mastake aMjali joDIne jevI ApanI AjJA" ema kahI siddhArtha rAjAnA vacanane vinayapUrvaka svIkAre che. svIkArIne siddhArtha kSatriya pAsethI nIkaLe che. nIkaLIne bahAranA sabhAmaMDapa pAse Ave che. pachI bahAranA te sabhAmaMDapane vizeSa prakAre sugaMdhI pANI chaMTAvI, pavitra karI yAvat siMhAsana sthApana kare che. sthApIne siddhArtha kSatriya pAse AvI, be hAtha joDI daza nakha bhegA karI mastake Avarta karI, mastake aMjali joDIne siddhArtha kSatriyanI pUrve kahelI AjJAnusAra kArya thaI gayAnuM nivedana che.* ( trizalA rANI siddhArtha rAjAne svapnanuM phaLa pUche che tyAMthI AraMbhIne ahIM sudhInuM varNana bhagavatIjI sUtra-518mAM paNa A rIte ja jovAmAM Ave che mAtra tyAM rANI prabhAvatI che - rAjA bala che.) tyArapachI siddhArtha kSatriya prAtaHkAla samaye jyAre utpala kamala vikasita thAya che; haraNonA komaLa netro khulavA lAge che ane ujvaLa prabhAta thAya che. pachI lAla azokanA prabhApuMja samAna raktavarNI sUrya uge che. te sUrya kesuDAnAM puSpa, popaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAganI lAlAza, baporIyAnA puSpa, pArevAnA paga ane netra, kopita thayelI koyalanA atizaya lAla banelA netro, jAsUdanA puSpono Dhagalo, hiMgalokano Dhagalo e sarvanA lAla raMganA padArtha samAna lAla raMgavALo tathA e sarva padArtha karatA vizeSa kAMtivALo, moTA moTA jaLAzayomAM sarakhI rIte utpanna thatAM kamaLone vikasita karanAra, hajAro kiraNovALo, rAtrinuM nivAraNa karI divasane karanAro, teja vaDe dedIpyamAna evo sUrya ugyo. udaya pAmatA sUryanA kuMkumavarNA tApa vaDe manuSya loka paNa kuMkuma varNo thaI gayo arthAt sUryodaya thayo tyAre siddhArtha rAjA zayyA parathI uThe che. siddhArtha rAjA zayyAmAMthI uThIne pAdapITha para paga mUkI nIce utare che. nIce utarIne jyAM kasarata zALA che tyAM Ave che. pachI kasarata zALAmAM praveza kare che. tyAM aneka prakAranA vyAyAma (-kasarata)ne yogya - mugara Adine pheravavA, valsana, kudavuM, uTha-besa karavI, vyAmardana, paraspara bhujA vagere aMgone maraDavA, mallayuddha, kustI karavI vagere vividha jAtanI kasarata (vyAyAma) karavAthI jyAre teone zrama lAgyo, samagra aMgopAMgamAM thAka lAgyo tyAre te siddhArtha rAjAe kuzaLa puruSo pAse zarIre puSTikAraka tela vagere copaDAvI mardana karAvyuM. te tela - bhinna bhinna auSadhionA rasa vaDe so vakhata pakAveluM athavA so sonAmahoranA vyayathI pakAvAyeluM evuM zatapAka tela, e ja prakAre sahastrapAka tela ke je hajAra vakhata pakAvAyeluM athavA hajAra sonA mahoranA kharca vaDe pakAvAyeluM hoya evuM hatuM. evA prakAranA sugaMdhita tela vaDe mardana karAvyuM. te tela rasa rudhira vagere dhAtuonI puSTi karanAra, sudhAne pradIpta karanAra, kAmanI vRddhi karanAra, mAMsane puSTa karanAra, baLa ane tejane vadhAranAra, sarva indriyo tathA gAtrone majabUta banAvanAra evA prakAranuM tela hatuM. siddhArtha rAjAe ukta prakAranA telathI aLaMgana-mardana karAvyuM. pachI te telacama Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 Agama kathAnuyoga-1 para beThA. tyAM besIne caMpI karAvatA teno saghaLo thAka utarI gayo. te tela mardana ane caMpI karanArA puruSo - mardana kAryamAM nipuNa, pratipUrNa hAtha-pagavALA, hatheLI ane paganA taLIyA sukomala hoya tevA, mardana karavAmAM ane mardana karyA pachI zarIramAM praveza karAvela telane bahAra kADhavAnAM guNomAM atizaya mahAvarAvALA, avasarajJa, kAryadakSa, mardana karanArAomAM agresara, kuzaLa, medhAvI, parizramane jItanArA arthAt majabUta bAMdhAvALA hatA. evA puruSoe mardana-caMpI karI. te caMpI evI hatI ke, jethI hADakAMone sukha upaje, mAMsane sukha upaje, tvacAne sukha upaje, romarAjIne sukha upaje. A rIte cAra prakAranI sukhadAyaka aMga zuzraSAvALI caMpI vaDe caMpAyelA te siddhArtha rAjA thAkarahita thaIne kasarata zALAmAMthI bahAra nIkaLe che. kasarata zALAthI bahAra nIkaLIne jyAM snAnagRha che tyAM Ave che, AvIne khAnagRhamAM praveza kare che. praveza karIne nAnamaMDapamAM sthApelA khAnapITha (-bAjoTha) upara sukhapUrvaka beThA. te nAnapITha guMthelA motIonA samUhathI manohara, vividha motIo tathA ratnothI jaDita evA taLIyAvALI ane ramaNIya hatI. tyAM siddhArtha kSatriye puSparasa mizrita jaLa, sugaMdhI padArtha mizrita jaLa, uSNajaLa, pavitra tIrthajaLa ane svAbhAvika nirmaLa jaLa vaDe kalyANa karavAmAM praviNa evA nAnavidhipUrvaka pUrva varNita kuzaLa puraSo dvArA snAna karyuM. te snAna avasare ghaNAM prakAranA seMkaDo kautuka karyA bAda kalyANaprada zreSTha snAnavidhi pUrNa thatAM rUMvATIvALA, ati komaLa sparzavALA ane sugaMdhI evA lAla vastra vaDe zarIrane luMchavAmAM AvyuM. tyAra pachI jarA paNa phATyA-tuTyA vagaranuM svaccha ane ati mUlyavAnuM dUSyaratna arthAt uttamottama vastra dhAraNa karyA.. - te siddhArtha kSatriyanA zarIra upara sarasa-sugaMdhI evA gozISa caMdanano lepa karavAmAM Avyo. pavitra mALA paherI, zarIra upara kezara mizrita sugaMdhI cUrNanuM vilepana karyuM, maNiothI jaDelA sonAnA AbhUSaNa paheryA. aDhArasaro, navasaro, trisaro, ekasaro hAra gaLAmAM dhAraNa karyo. laMbAyamAna motInuM jhuMbanaka ane kammare kaMdoro paheryo te badhAM vaDe suzobhita lAgatA hatA. kaMThane zobhita karAvanAra vividha AbhUSaNa dhAraNa karyA. AMgaLIomAM veDha-vIMTI vagere paheryA, kezanI zobhA vadhAratA AbhUSaNa dhAraNa karyA. ratnajaDita sonAnA kaDAM ane bAjubaMdhathI tenI baMne bhujAo khaMbhita thaI uThI. potAnA svAbhAvika sauMdaryathI dIpatA evA te siddhArtha rAjAe kAnamAM kuMDalo paheryA jenAthI tenuM mukha camakavA lAgyuM. mugaTa vaDe mastaka dedIpyamAna thayuM. hRdaya hAra vaDe DhaMkAIne darzanIya banyuM. vIMTI vaDe AMgaLIo pILI prabhAvALI banI. te siddhArtha rAjAe lAMbA ane laTakatA evA vastranuM uttarAsaMga karyuM. vividha maNi-ratnothI jaDita evA suvarNanA bahumUlya prabhAvAlA ane nipuNa kArIgaroe banAvelA caLakATa mAratA tathA sAMdhAone barAbara joDIne cIvaTapUrvaka banAvAyelA viziSTha ane manohara vIravalayo paheryA. AvuM to te rAjAnuM keTaluM varNana karavuM ? te rAjA kalpavRkSa samAna alaMkRta ane vibhUSita thayelo. siddhArtha rAjAe mastaka upara koriMTa Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA. 247 vRkSanA puSponI banela mALAo sahitanuM chatra dhAraNa karyuM. tenI baMne bAju uttama evA zveta cAmaro vIMjhAvA lAgyA. temane nihALatAM ja loko "jaya-jaya" evA mAMgalika zabdo uccAravA lAgyA. - A pramANe alaMkRt thaIne aneka gaNanAyako (gaNanA svAmI), daMDanAyako (-potAnA dezanI ciMtA karanArA), rA-Izvara (khaMDiyA rAjA ane yuvarAjo), talavara (rAjAe saMtuSTa thaIne paTTAbaMdha vaDe vibhUSita karelA), maDaMbanA svAmI, kauTuMbiko (--keTalAMka kuTuMbanA svAmI), maMtrI ane mahAmaMtrIo, gaNaga (jyotiSI), dvArapALo, amAtya (-vajIro), cAkaro, pIThamardaka, nagarajano, nigama (vaNikajano), zreSThIo, senApati, sArthavAha, dUta (-saMdezavAhako), saMdhipAla (-saMdhi karAvanArAo) A badhAM vaDe gherAyela siddhArtha rAjA zvata mahAmeghamAMthI nIkaLatA caMdranI jema bahAra nIkaLyA. te graha-nakSatra ane tArA gaNonI madhye zobhatA caMdranI jema zobhAyamAna hatA. evA te priyadarzanavALA narapati snAnagRhathI bahAra nIkaLyA. snAnagRhathI bahAra nIkaLato evo te rAjA manuSyomAM indra samAna, puruSomAM vRSabha samAna, puraSomAM siMha samAna evo atizaya rAjate jarUpa lakSmI vaDe dIpI rahyo hato. AvA rAjA (pUrvokta gaNanAyaka AdithI parIvarelo) khAnagRhamAMthI nIkaLIne bahAra sabhAnuM sthAna che tyAM AvIne siMhAsana para pUrva dizA tarapha mukha rAkhI bese che. tyArapachI potAthI izAna khUNAmAM zveta vastrothI DhaMkAyelA ane sarasava Adi vaDe mAMgalika upacAra karAyelA evA ATha bhadrAsana goThavAve che. te pachI bahu dUra nahIM, bahu nikaTa nahIM e rIte sabhAnA aMdaranA bhAgamAM eka paDado (yavanikA) baMdhAvI. A paDado vividha prakAranA maNi ane ratnothI jaDita, adhika darzanIya, mahAmUlyavAnuM, UMcI jAtanA vastro jyAM vaNAtA hoya tevA zaheramAM banelo, bArIka rezamamAMthI taiyAra thayelo, seMkaDo citrothI citarAvAyela ane manane acaMbo pamADe tevo hato. te paDadA (yavanikA)mAM varu, vRSabha, ghoDA, manuSya, magaramaccha, paMkhI, sarpa, kinnara, raramRga, sarabha, camarIgAya, hAthI, vanalatA, paghalatA vagerenA manohara ane AzcaryakArI citro citaryA hatA. AvA prakAranI atyaMtara yavanikA aMtaHpurane besavA mATe baMdhAvI. ja - te paDadA (yavanikA)nI aMdara vividha prakAranA maNi ane ratno vaDe AzcaryakArI bhadrAsana mUkAvyuM. te bhadrAsana upara komaLa rezamI gAdI patharAvI, gAdI upara sapheda vastra bIchAvyuM. AvA atizaya komaLa ane zarIrane sukhAkArI sparzavALuM suMdara siMhAsana trizalA kSatriyANIne besavA mATe mUkAvyuM. te bhadrAsana mUkAvyA bAda kauTuMbika paraSone bolAvyA. bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo ! aSTAMga mahAnimitta sUtra ane arthanA pAragAmI, vividha zAstromAM kuzaLa evA svapnalakSaNa pAThakone bolAvo. - tyAra pachI te kauTuMbika puruSo siddhArtha rAjAe jyAre A pramANe kahyuM, tyAre harSita thayA, saMtoSa pAmyA - yAvat - praphUllita hRdayavALA thaIne be hAtha joDI yAvatu. siddhArtha rAjAnI AjJAne vinayapUrvaka svIkAre che. svIkArIne siddhArtha kSatriyanI pAsethI nIkaLe che. nIkaLIne kuMDagrAma nagaranI vaccovacca thaIne jyAM svapnalakSaNa pAThakonA ghara Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 che tyAM Ave che. AvIne svapnalakSaNa pAThakone bolAve che. 0 svapnalakSaNa pAThakonuM Agamana--svapna phaLa kathana :-- tyAre siddhArtha kSatriyanA kauTuMbika puruSo dvArA bolAvAyelA te svapnalakSaNa pAThako harSita thayA. saMtoSa pAmyA yAvat praphullita hRdayavALA thayA. temaNe snAna karyuM. balikarma (-iSTa devatAnI pUjA) karI, tilaka Adi kautuka karyA, sarasava, dahIM, cokhA, durvAdi maMgalarUpa prAyazcitta karyA (jethI duSTa svapnAdi phaLa niSphaLa bane) rAjyasabhAmAM javAne yogya zuddha, maMgaLarUpa, uttamavastro dhAraNa karyA. alpa paNa bahumUlya AbhUSaNothI zarIrane alaMkRt karyuM. mastaka (-kapALa) upara sapheda sarasava ane cokhA vagere maMgaLa nimitte sthApana karyA ane potapotAnA gherathI nIkaLyA. nIkaLIne kSatriya kuMDagrAma nagaranI vaccovaccathI thaIne jyAM siddhArtha rAjAnA mahelonA mugaTa samAna eTale ke, uttama bhavananuM pravezadvAra che tyAM Ave che. AvIne uttama mahelanA daravAjA pAse eka sammatta (-ekaThAM thaIne ekamata) thAya che. (ahIM ekamata thavA para pAMcaso subhaTanuM dRSTAMta kalpasUtra vRttikAra noMdhe che. je dRSTAMta vibhAgamAM noMdhela che.) eka sammatta thayelA te svapnalakSaNa pAThako bahAranA sabhA sthAnamAM jyAM siddhArthe kSatriya che tyAM Ave che. AvIne be hAtha joDI yAvatu mastake aMjali karIne siddhArtha kSatriyane jaya-vijaya vaDe vadhAve che. (pachI vividha AzIrvacano bole che.) tyAra pachI te siddhArtha rAjAe svapnalakSaNa pAThakone (teonA sadguNonI stuti karavA dvArA) vaMdana karyuM, (puSpAdi vaDe) pUjA karI, satkAra karyo, sanmAna karyuM. pachI teo pratyeka--pratyeka pUrve sthApelA bhadrAsana para beThA. tyAra pachI siddhArtha kSatriya trizalA kSatriyANIne pUrva varNavela paDadA (yavanikA)nI aMdara pUrve sthApelA bhadrAsana para besADe che. besADIne hAthamAM puSpa tathA phaLa laIne siddhArtha kSatriye atizaya vinayapUrvaka te svapnalakSaNa pAThakone A pramANe kahyuM he devAnupriyo ! kharekhara Aje trizalA kSatriyANI tevA prakAranI (pUrvavarNita evI bhAgyazALIne yogya) uttama zayyAmAM zayana karatAM, ardha nidrAvasthAmAM A prakAranA prazasta ane udAra evA cauda mahAsvapnone joIne jAgyA. te svapna gajavRSabha Adi hatA. he devAnupriyo ! kalyANakArI evuM zuM phaLa vizeSa ane vRtti vizeSa thaze ? tyAra pachI te svapnalakSaNa pAThako siddhArtha kSatriyanI pAse A artha sAMbhaLIne, manamAM avadhArIne harSita thayA, saMtuSTa thayA yAvat harSanA vazathI unnasita hRdayavALA thayA. prathama teoe e svapnone sAmAnyathI dhArI lIdhA. dhArIne arthanI vicAraNA karI, artha vicArIne te svapna saMbaMdhi paraspara vicAraNA karI arthAt vicAra vinimaya karyo. e rIte prathama saue pote te svapnAnA arthane jANyo, pachI bIjAnA abhiprAya dvArA te--te arthone grahaNa karyAM. paraspara pUchIne pota-potAnA saMzayanuM nivAraNa karyuM. pachI (te svapnAnA arthano) nizcaya karyo. nizcayita arthanuM avadhAraNa karyuM. pachI svapnazAstronuM uccAraNa karatA--karatA siddhArtha kSatriyane A pramANe kahyuM * he devAnupriya ! nizcitarUpathI amArA svapnazAstramAM (sAmAnya phaLane denArA) Agama kathAnuyoga-1 -- - Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 249 beMtAlIsa svapno ane (vizeSa phaLane denArA) trIza mahAsvapno kahelAM che. e rIte baMne maLIne kula boMtera svapno kahelA che. temAMthI he devAnupriya! arihaMta paramAtmAnI athavA cakravartInI mAtA jyAre arihaMta ke cakravartI garbhamAM Ave tyAre e trIza mahAsvapnomAMthI A cauda mahAsvapnone joIne jAge che. jevA ke, hAthI, vRSabha, siMha ityAdi. vAsudevanI mAtAo vAsudeva garbhamAM Ave tyAre A cauda svapnomAMthI koIpaNa sAta svapnone joIne jAge che. baLadevanI mAtA baLadeva garbhamAM Ave tyAre A cauda mahAsvapnomAMthI koIpaNa cAra mahAsvapnone joIne jAge che. mAMDalikanI mAtA mAMDalika garbhamAM Ave tyAre A cauda mahAsvapnomAMthI koIpaNa eka svapnane joIne jAge che.* ( ukta varNana kalpasUtra-73 thI 77nuM che. AvuM ja varNana gautamasvAmI ane bhagavaMta mahAvIranA praznottara rUpe bhagavatIjI sUtra-678mAM Ave che ane sUtra-518 thI para0mAM balarAjA ane prabhAvatI devInA saMdarbhamAM paNa A ja rIte svapna, svapnapAThaka, phaLakathane Ave che.) (svapna saMbaMdhi phaLakathana mATe kalpasUtra-vinaya vijayajI vRttimAM keTalIka vAto noMdhI che. e ja rIte bhagavatIjI sUtra-680mAM paNa svapnaphaLa nirdeza che. bhagavatIjI mULa sUtra hovAthI ahIM bhagavatIjI sUtrane prAdhAnya ApI te phaLa kathanano nirdeza karIe chIe-). 0 koI strI ke puruSa svapnanA aMtamAM eka mahAn azvapaMkti, gajapaMkti athavA - yAvat - vRSabha paMktinuM avalokana karatA jue. tenA para prayatnapUrvaka caDhatA jue ke, potAne caDhela evA prakAranuM svapna joIne turaMta jAge to te e ja bhave siddha thAya. - samudranI baMne tarapha sparzatI, pUrvathI pazcima sudhI vistRta eka moTI rassI- doraDuM prayatnapUrvaka jue, potAnA baMne hAthe te doraDAne bheguM kare, pachI anubhava kare ke meM svayaM doraDAne sameTI lIdhuM che. AvuM svapna joIne te jAge to te e ja bhave siddha thAya. - e ja rIte lokAMtane sparzatI evI tathA pUrva-pazcima lAMbI rassI-doraDAne jue, tene prayatnapUrvaka kApI nAMkhe, tene kApI nAkhyAno svayaM anubhava kare evuM svapna jue pachI turaMta jAgI jAya to te e ja bhave siddha thAya che. eka moTA kALA ke sapheda dorAne juo, temAM paDI gayelI gAMThane khole ke kholatA jue pachI meM A gAMTha kholI dIdhI che ema svayaM mAne AvuM svapna joIne turaMta jAgI jAya to te e ja bhavamAM siddha thAya. jo eka moTA loDhAno DhagalA, tAMbAno DhagalA, kAMsAno DhagalA athavA zIzAnA DhagalAne prayatnapUrvaka jue, tenA para caDhe, potAne caDhelo mAne. AvuM svapna joIne tatkALa jAgI jAya to te e ja bhavamAM siddha thAya. jo eka moTA cAMdInA DhagalA, sonAnA DhagalA, ratnonA DhagalA athavA vajanA DhagalAne jue, tenA para caDhe, potAne tenA para caDhelo mAne AvuM svapna joIne tatkALa jAgI jAya to te e ja bhave siddha thAya che. - jo eka mahAnuM tRNarAzi, teja nisarga yAvat kacarAnA DhagalAne jue, tene vikherI nAMkhe, meM vikherI dIdho che evuM pote mAne, AvuM svapna joIne Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 0 jo koI strI ke puruSa svapnanA aMte : - - 1 -- tatkALa jAge to te e ja bhavamAM siddha thAya. 0 koI strI ke puruSa svapnanA aMte : - eka mahAn sarastaMbha, vIraNa staMbha, vaMzImUla staMbha athavA vallImUla staMbhane jue, tene ukheDIne pheMkI de tathA evuM mAne ke meM tene ukheDIne pheMkI dIdhela che. AvuM svapna joIne tatkALa jAgI jAya to te e ja bhava siddha thAya. eka mahAna kSIrakuMbha, dadhikuMbha, dhRtakuMbha athavA madhukuMbhane jue, tene hAtha vaDe uThAve, evuM mAne ke teNe svayaM e kuMbha upADI lIdho che. AvuM svapna joIne tatkALa jAgI jAya to te e ja bhave siddha thAya. eka mahAnlR sUrAkuMbha, sauvIrakuMbha, telakuMbha athavA vasAkuMbhane jue, te kuMbhane phoDI nAMkhe, meM te kuMbha phoDI dIdho che evuM mAne. AvuM svapna joIne zIghra jAgI jAya to te be bhavamAM mokSe jAya. eka mahAna kusumita padma sarovarane jue, temAM avagAhana kare, meM svayaM avagAhana karyuM che evo anubhava kare. AvuM svapna joIne zIghra jAgI jAya to te e ja bhave siddha thAya che. Agama kathAnuyoga-1 jo taraMgo ane kallolothI vyAsa eka mahAsAgarane jue, tene tarIne pAra karI le, meM svayaM pAra karyo che evuM mAne. AvuM svapna joIne zIghra jAgRta thAya to te e ja bhave siddha thAya che. jo sarvaratnamaya evuM mahAbhavana jue, temAM praveza kare, huM temAM svayaM praviSTa thaI gayo chuM evuM mAne. AvuM svapna joIne zIghra jAgI jAya to te e ja bhavamAM siddha thaI jAya che. jo eka sarvaratnamaya mahAt vimAnane jue, tenA para caDhI jAya, huM tenA para caDhI gayo chuM evo svayaM anubhava kare. AvuM svapna joIne tatkALa jAgI jAya to te e ja bhave siddha, buddha, mukta thAya che -- yAvat - sarva duHkhono aMta kare che. - * X ~~~ he devAnupriya ! trizalA kSatriyANIe cauda mahAsvapno joyAM che. he devAnupriya ! trizalA kSatriyANIe prazasta svapno joyA che. - yAvat - maMgaLane karanArA svapnone joyA che. tenAthI he devAnupriya !- arthano lAbha thaze, bhogano lAbha thaze, putrano lAbha thaze, sukhano lAbha thaze, rAjyano lAbha thaze. he devAnupriya ! nizcayathI trizalA kSatriyANI nava mAsa barAbara pUrNa thayA bAda sADA sAta divasa gayA bAda tamArA kuLamAM dhvajA samAna, kuLamAM dIpaka samAna, kuLamAM parvata samAna, kuLamAM mugaTa samAna, kuLamAM tilaka samAna, kuLanI kIrti vadhAranAra, kuLano nirvAha karanAra, kuLamAM sUrya samAna, kuLanA AdhArarUpa, kuLanI vRddhi karanAra athavA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra kathA kuLane mATe kalyANarUpa, kuLanI khyAti karanAra athavA kuLanA yazane vistAranAra, kuLane mATe vRkSa samAna, kuLanA taMtu samAna eTale ke kuLanA AdhArarUpa putra-pautrAdi saMtatinI vRddhi karanAra evA putrane janma Apaze. * vaLI te putranA hAtha-paga sukomala haze. tenI pAMce indriyo ane zarIra kSati rahita ane paripUrNa haze. te lakSaNa--vyaMjana ane guNothI yukta haze. mAna, unmAna, pramANathI paripUrNa haze. sujAta ane sarvAMga suMdara zarIravALo haze. caMdramAnI peThe suMdara AkRtivALo, manohara, priyadarzana ane suMdara rUpavALA evA putrane janma Apaze. vaLI te putra bALapaNuM choDIne jyAre moTo thaze (--ATha varSano thaze) tyAre tene saghaLuM vijJAna pariNamaze. pachI te yauvana avasthAne pAmaze tyAre zUravIra ane atyaMta parAkramI thaze. tenI pAse virATa senA ane vAhana haze. te traNa bAju samudra ane cotho himavaMta e cAre pRthvInA aMtane sAdhanAro evo rAjyano svAmI cakravartI rAjA thaze. athavA traNalokanA nAyaka dharmavara cAturaMta cakravartI evA jina--tIrthaMkara banaze. temAM jina tIrthaMkara paNAne Azrine cauda mahAsvapnonAM pRthakpRthak phaLa A pramANe samajavA 251 1. cAra daMtUzaLavALo hAthI jovAthI te cAra prakAre dharmane kaheze. 2. vRSabhane jovAthI te bharatakSetramAM bodhibIjane vAvaze. 3. siMhane jovAthI rAgadveSAdi rUpa duSTa hAthIo vaDe bhaMgAtA bhavyaprANI rUpa vananuM rakSaNa karanAro thaze. lakSmIne jovAthI vArSika dAna ApIne tIrthaMkaranI lakSmIne bhogavaze. 4. 5. mALAne jovAthI traNa bhuvananA mastaka upara dhAraNa karavA yogya banaze. caMdrane jovAthI pRthvImaMDalane AnaMda ApanAro thaze. 6. 7. sUryane jovAthI bhAmaMDala vaDe vibhUSita thaze. 8. dhvaja jovAthI dharmarUpa dhvajA vaDe vibhUSita thaze. 9. kaLaza jovAthI dharmarUpI mahelanA zikhara upara raheze. 10. padmasarovara jovAthI devanirmita svarNa kamaLo upara tenA paga raheze. 11. samudrane jovAthI kevaLajJAnarUpI ratnanA sthAnakarUpa banaze. 12. vimAna jovAthI vaimAnika devone paNa pUjanIya banaze. 13. ratnarAzi jovAthI ratnanA killAe karIne vibhUSita thaze. 14. niThUma agni jovAthI bhavya prANIrUpa suvarNanI siddhi karanAro thaze. tethI he devAnupriya ! trizalA kSatriyANIe prazasta svapnone joyA che. yAvatu he devAnupriya ! trizalA kSatriyANIe Arogya, saMtoSa, dIrgha AyuSya, kalyANa ane maMgalane karanArAM svapnone joyA che. tyArapachI te siddhArtha rAjA te svapna lakSaNa pAThakonI pAse A artha sAMbhaLIne, manamAM avadhArIne harSita thayA, saMtuSTa thayA, cittamAM AnaMdita thayA, prItiyukta manavALA thayA. parama zobhana manavALA thayA. harSanA vazathI unnasita hRdayavALA thayA. be hAtha Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 Agama kathAnuyoga-1 joDIne svapna lakSaNa pAThakone teNe A pramANe kahyuM, he devAnupriya ! tame svapnAonuM je phaLa kahyuM te ema ja che, anyathA nathI, ApanuM kathana yathArtha che amane iSTa che, svIkRta che manane gamatuM che. Ape je kahela che te kathana satya che. A rIte te svapnAone vinayapUrvaka aMgIkAra kare che. karIne te svapnalakSaNa pAThakone vipula azana, puSpa, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra vaDe satkAra kare che, sanmAna kare che. pachI jIvanaparyaMta cAle eTaluM prItidAna ApIne svapnalakSaNa pAThakone visarjita kare che. tyArapachI te siddhArtha kSatriya siMhAsanathI uThe che, uThIne paDadAnI pAchaLa jyAM trizalA kSatriyANI che tyAM Ave che. AvIne trizalA kSatriyANIne kahe che, he devAnupriya! kharekhara AvI rIte svapnazAstramAM sAmAnya phaLane denArA beMtAlIza ane mahAphaLane denArA trIza mahAsvapno kahyA che. yAvat tIrthakaranI mAtA cauda mahAsvapnone joIne jAge che. (ityAdi varNana pUrvavat jANavuM). he devAnupriya! tame A cauda mahAsvapnone joyA che. tethI he devAnupriya! tame prazasta svapnone joyA che - cAvat - A putra traNa lokano nAyaka evo "dharmavara cAturaMta cakravartI" thaze. (ityAdi varNana pUrvavat jANavuM) tyArapachI te trizalA kSatriyANI A artha sAMbhaLIne, manamAM avadhArIne harSita thayA, saMtuSTa thayA yAvat harSanA vazathI ullasita hRdayavALA thaI, be hAtha joDI, mastake aMjali karI svapnAone sArI rIte aMgIkAra kare che. karIne potAnA sthAne javA mATe siddhArtharAjA pAse anumati meLavI vividha prakAranA maNio ane ratnothI racita evA siMhAsanathI uThe che, uThIne tvarArahita, capaLatArahita, skUlanArahita ane vilaMbarahita evI rAjahaMsa samAna gati vaDe jyAM potAnuM bhavana che tyAM Ave che, AvIne potAnA bhuvanamAM dAkhala thaI. 0 dhana-dhAnyAdinI vRddhi : jyArathI AraMbhIne zramaNa bhagavAnuM mahAvIra te rAjakuLamAM saMharAyA tyArathI AraMbhIne vaizramaNa (-kubera)nI AjJAne AdhIna evA tirachAloka nivAsI ghaNAM tiryam jaMbhakadevoe zakanA hukamathI je A pUrve dATelAM evA ghaNAM kALanA purANA mahAnidhAno hatA, tene lAvIne siddhArtha rAjAnA bhavanamAM mUkavA lAgyA. te purANAM mahAnidhAno kevA hatA te jaNAve che- je nidhAnonA svAmI kSINa thayA che, jenI vRddhi karanArA koI rahyA nathI, je nidhAno jemaNe dADhyA che temanA gotramAM paNa koI rahyuM nathI, je dhanabhaMDAronA svAmI ke adhikArI paNa sarvathA vinAza pAmyA che. je nidhAnonI prativarSe tapAsa karanArA ke vRddhi karanArA svAmI ke adhikArI paNa sarvathA vinAza pAmyA che. tenA svAmI ke adhikArInA gotrIya puruSo paNa sarvathA vinAza pAmyA che. je gharonA nAma, nizAna ke avazeSa paNa rahyA nathI. (evA prakAranA mahAnidhAnone lAvIne tiryaku jaMbhakadevo rAjAnA bhavanamAM mUke che. have A nidhAno kayA kayA sthAnomAM dATelA hatA te jaNAve che) gAma, Akara (- lokhaMDa, tAMbu Adi dhAtuonI khANa), nagara, (mATIthI banAvelA gaDhavALA) kheDa, (kharAbanagara hoya te) kabUTa, (cAre dizAmAM babbe gAu sudhI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bha mahAvIra--kathA koI gAma na hoya te) maDaMba, (jaLa ane sthaLa baMne mArgothI yukta evA) droNamukha, (jaLa ke sthaLa mArgathI yukta) pattana, Azrama, (kheDUto khetI karI jyAM dhAnyane rakSA mATe sthApe te) saMvAha, sArthavAhone utaravAnA sthAnaka evA) saMniveza (AvA gAma, Akara yAvat saMnivezamAM je mahAnidhAno dATelA hoya tene siddhArtharAjAnA bhavanamAM mUke che.) zrRMgAMTaka (ziMgoDA AkAranuM traNa khUNIyuM sthAna), trika (traNa rastA bhegA thatA hoya te sthAna), catuSka (cAra rastA bhegA thatA hoya te sthAna), catvara (jyAM ghaNAM rastA maLatA hoya te), caturmukha (cAra daravAjAvALA devAlaya Adi), rAjamArgo, nirjana evA grAmyasthAna ke nagaranA sthAna, gAma ke nagaranI pANI nIkaLavAnI khALo, dukAnomAM, deva maMdiro, sabhAsthAna ke cotarAmAM, pANInI parabo, bagIcA, udyAna, vana, vanakhaMDa, smazAna, zUnyaghara, parvatonI guphA, zAMtigRho, (parvato kotarIne banAvAyela) zailagRho, rAjyasabhAnuM sthAna, bhavanagRho A sarve sthaLomAM pahelA koIe mahAnidhAna dADhyA hoya te mahAnidhAnone laIne zakrendranI AjJAthI tirya bhaka devo lAvIne siddhArtha rAjAnA bhavanamAM mUke che. - 253 je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra jJAtakuLamAM saMharAyA te rAtrithI AraMbhIne te jJAtakuLa hiraNyathI, suvarNathI, dhanathI, dhAnyathI, rAjyathI, rASTrathI, (caturaMgI senArUpa) baLathI, vAhanothI, koza-khajAnAthI, koSThAgArathI, nagarathI, aMtaHpurathI, janapadathI, yazavAda-kIrtithI vRddhi pAmyuM. temaja vipula dhana, suvarNa, ratnothI, maNi, motI, zaMkha, zilA, pravAla, mANeka vagere lAla ratnothI temaja sArabhUta saMpattithI, prIti ane satkArathI te jJAtakuLa atizaya--atizaya vRddhi pAmyuM. 0 nAmakaraNano saMkalpa : tyArapachI zramaNa bhagavAn mahAvIranA mAtA-pitAne AtmaviSayaka, ciMtita, prArthita ane manogata saMkalpa utpanna thayo ke, jyArathI AraMbhIne ApaNo A bALaka kukSimAM garbhapaNe utpanna thayo che tyArathI AraMbhIne ApaNe hiraNyathI, suvarNathI, dhanathI, dhAnyathI yAvat vidyamAna evA pradhAna dravyathI, mAnasika saMtoSathI, svajanoe karelA satkArathI atizaya atizaya vRddhi pAmIe chIe. tethI jyAre ApaNA A bALakano janma thaze. tyAre ApaNe A bALakanuM tenA anurUpa guNo anusaratuM evuM 'vardhamAna'' e pramANe nAma rAkhIzuM. 0 garbhamAM bhagavaMtano saMkalpa ane trizalAnI manosthiti : - tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra * "mArA halanacalanathI mAtAne kaSTa na thAo'' e pramANe mAtAnI anukaMpA - arthAt bhaktine mATe pote garbhamAM nizcala thaI halanacalana baMdha karI dIdhuM. spaMdana rahita ane niSkapa thaI gayA. aMga-upAMgane gopavIne lIna thayA, gupta thayA e rIte mAtAnI kukSimAM saMpUrNapaNe nizcala thaIne rahyA. tyAre te trizalA kSatriyANIne AvA prakArano saMkalpa utpanna thayo. gayA zuM mAro garbha haraNa karAI gayo ? zuM mAro garbha mRtyu pAmyo ? zuM mAro garbha cyavI gayo ? zuM mAro garbha gaLI gayo ? kAraNa ke mAro garbha pahelAM kaMpAyamAna thato Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 Agama kathAnuyoga-1 hato, paNa have te bilakula kaMpato nathI. AvA prakAranA vicArathI te khinna manavALA thaI gayA. ciMtA ane zokanA sAgaramAM DUbI gayA. hatheLI para moTuM rAkhI ArtadhyAna karavA lAgyA. bhUmi tarapha dRSTi kendrita karI vicAravA lAgyA ke meM A bhava ke parabhavamAM evo zo aparAdha karyo haze ? jethI vidhAtAe mArI sAthe AvI krura majAka karI. arere ! have huM zuM karuM ? kyAM jAuM ? konI pAse jaIne pokAra karuM ? bhadraka evI mane koI duSTa deve bALIne bhasma karI dIdhI. AvA advitIya putraratna rahita have mAre A rAjyanI zuM jarUra che? viSayajanya evA kRtrima sukhonI zI jarUra che ? A sukhazayyA ane bhavya mahela paNa zA kAmanA che ? A asAra saMsArane dhikkAra che athavA pUrvabhavamAM meM ja tevA prakAranuM koI duSkatuM karyuM haze, tenuM mane AvuM du:khadAyI phaLa maLyuM che. pazu, pakSI, manuSyonA bALakonI mAtA-pitAthI viyoga karAvela haze tethI ja saMtAnano yoga rahetA nahIM hoya... e rIte trizalA mAtA akathya kalpanAnA pravAhamAM vahIne dAruNa vilApa karavA lAgyA. hAya A zuM thaI gayuM? mAro garbha pharakato kema nathI ? zuM te naSTa thaI gayo? zuM koIe mArA putraratnane chInavI lIdho. he bhagavAn ! kevA bhayaMkara pApa karyA haze ke Avo anartha thaI gayo. zuM meM pUrvajanmamAM koInA garbha paDAvyA haze ? zuM meM koIne temanA lADalAthI vikhuTA paDAvyA haze ? zuM meM pakSIonAM iMDA naSTa karyA haze? zuM me kIDI ke udara AdinA daramAM ukaLatA pANI nAkhIne temanA baccAno ghAta karyo haze? have huM mArI karuNa kathanI kone jaIne saMbhaLAvuM. kharekhara ! huM ja abhAgaNI chuM. trizalA mAtAnuM AvuM karuNa rUdana sAMbhaLIne dAsIo doDI AvI. teo madhura vANIthI sAMtvanA ApatuM kahyuM ke, he devi ! Apa zA mATe raDo cho ? ApanuM mukha kema karamAI gayuM che ? Apano deha to svastha che ne ? Apano garbha to hemakhema che ne ?. trizalA mAtAe nisAso nAMkhyo. are ! garbha hemakhema hoya to bIjuM zuM joIe ! AMkhomAMthI AMsunI dhArA chuTavA lAgI. teNI mUrNita thaI bhUmi upara paDI gayA. dAsIo paNa te joIne gabharAI gaI, paMkhA vaDe havA nAMkhavA lAgI. AkhuM aMtaHpura zokamAM DUbI gayuM. mahArAjA siddhArtha paNa A sAMbhaLIne tyAM doDI AvyA, loko paNa ciMtAtura thaI gayA. maMtrIo paNa dimUDha banI gayA. - siddhArtha rAjAnA bhavanamAM mRdaMga, vINA, taMtrI, tAla, nATaka Adi baMdha thaI gayA. manoharapaNuM cAlyuM gayuM. vAjiMtronA karNapriya-madhura ane suMdara dhvani lupta thaI gayo. rAjabhuvana zokamagna banI gayuM. sarve dIna ane vyagracitta banI gayA. tyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIre (garbhamAM rahyA-rahyA potAnA avadhijJAnathI jANyuM ke, mAtAne AvA prakArano AtmaviSayaka prArthita ane manogata saMkalpa utpanna thayo che. mAtA, pitA ane parivArajano vihaLa banI gayA che. tyAre prabhu vicAravA lAgyA ke zuM karIe ? kone kahIe ? mohanI gati ja ghaNI vicitra che. meM mAtAnA sukhane mATe je karyuM te ulaTuM mAtAne khedajanaka thayuM. AvuM vicArIne prabhue zarIranA eka bhAgane kaMpAvyo-halAvyo. tyAre te trizalA kSatriyANI harSita thayA. saMtuSTa thayA yAvat harSanA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 255 vazathI praphUllita hRdayavALA thayA ane A pramANe kahevA lAgyA kharekhara ! mAro garbha harAyo nathI ke mAro garbha gaLI paNa nathI gayo. A mAro garbha pahelA kaMpato na hato have kaMpe che. ema kahI te trizalA kSatriyANI harSita thayA, saMtuSTa thayA ane harSanA vazathI praphUllita hRdayavALA thaI viharavA lAgyA. garbhanI kuzaLatA jANI trizalA kSatriyANInA baMne netro ullasita thayA. teNInuM mukha praphUllita thayuM. kaMcuka romAMcita thaI. teNI potAnA bhAgyanI prazaMsA karavA lAgyA. vRddha strIo paNa AzIrvacano bolavA lAgI. cAre dizAmAM dhvajA pharakAvAI. motInA sAthIyA purAyA. rAjakula punaH dhabakatuM thayuM. vAjiMtronA sUra relAvA lAgyA. siddhArtha rAjA paNa vadhAmaNImAM AvelA dhanane grahaNa karavA lAgyA ane dAna ApavA lAgyA. harSavibhora banI gayA. tyAra pachI zramaNa bhagavAn mahAvIre garbhamAM rahIne AvA prakArano abhigraha grahaNa karyo, saMkalpa karyo ke jyAM sudhI mArA mAtA-pitA jIvita hoya tyAM sudhI huM muMDita thaIne gRhavAsano tyAga karIne dIkSA aMgIkAra karIza nahIM. kemake hajI to huM garbhamAM chuM tyAre paNa jo mAtAne mArI upara Avo gADha sneha che. to pachI mAro janma thaze tyAre kevo sneha thaze ? tethI mAtApitAnI hayAtImAM huM saMyama laIza to temane ghaNuM duHkhadAyI thaze. (Avazyaka bhASya gAthA-59mAM jaNAve che ke, traNa jJAna saMyuta zramaNa bhagavaMta mahAvIre cyavanathI sAtamAM mahine garbhamAM ukta pratijJA karelI. 0 garbha paripAlana : tyAra pachI trizalA kSatriyANIe snAna karyuM. balikarma arthAt iSTadevanI pUjA karI, kautuka-maMgala ane prAyazcit karyA. sarva alaMkAro vaDe vibhUSita thayA. te garbhanuM poSaNa karavA lAgyA. teNIe ati ThaMDo nahIM, ati garama nahIM, ati kaDavo nahIM, ati tIkho nahIM, ati turo nahIM, ati khATo nahIM, ati mITho nahIM, ati cIkAzavALo nahIM, ati lukho nahIM, ati gIlo nahIM, ati zuSka nahIM evo AhAra grahaNa karI garbhanuM poSaNa karavA lAgyA. (ukta pATha kalpasUtra-95no che. Avo ja pATha bhagavatIjInA sUtra-paramAM rAjA baLanI patnI prabhAvatI devInA garbhapAlanamAM paNa Ave che.) (garbhane mATe ati ThaMDA-ati garama Adi padArtho hitakArI na hovAthI mAtA grahaNa karatA nathI. kemake te vAta-pita athavA kaphanA kAraka bane che.) tethI trizalA mAtA sarva RtuomAM sevAtA evA sukhakArI-guNakArI padArthonuM bhojana grahaNa kare che. teNIe vastra, sugaMdhI padArtho ane puSpamALA paNa Rtuone anukULa ja dhAraNa karyA. teNI rogarahita, zokarahita, moharahita, bhayarahita ane trAsa rahitapaNe rahevA lAgyA. garbhane mATe hitakara, parimita, madhya ane garbhapoSaka AhAravihAra karatA sAvadhAnIpUrvaka rahe che. deza ane kALa anusAra AhAra karavApUrvaka kahe che. doSa rahita ane sukomaLa evAM zayana ane Asanano upabhoga karavA lAgyA. nirjana, zAMta, manane anukULa ane cittane AnaMdadAyI evI vihArabhUmimAM rahe che. trizalA kSatriyANIne garbhanA prabhAvathI prazasta dohada (manoratha) utpanna thayAM. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 Agama kathAnuyoga-1 siddhArtha rAjAe tenA sarva dohada pUrNa karyA. icchita padArtho prApta thavAthI tenA dohada sanmAnita thayA. koIpaNa dohadanI jarA paNa avagaNanA thaI nahIM. tenA manovAMchita dohada pUrNa thavAthI pharIthI koI navA manoratha ke icchA rahI nahIM. koI bIjA dohada have vidyamAna rahyA nathI. evA te trizalA kSatriyANI garbhane bIlakula bAdhA na pahoMce te rIte sukhapUrvaka Teko laIne bese che, sUe che, UbhA thAya che, Asana para bese che, zayyAmAM ALoTe che, jamIna para cAle che. AvI rIte trizalA sukhapUrvaka garbhane vahana kare che. 0 bha0mahAvIranuM janmakalyANaka : te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAnuM mahAvIra, je-te grISma kALano pahelo mahino, bIjuM pakhavADIyuM arthAt caitra mAsanA zuklapakSa, te caitramAsanA zukla pakSanA teramA divase arthAt caitra suda-terasanA divase nava mAsa barAbara saMpUrNa thaIne sADA sAta divasa vyatIta thayA tyAre (mahAvIra prabhune nava mAsa sAta divasa pUrNa thayA tyAre) badhA graho potAnA ucca sthAnamAM hatA, caMdramAno uttama yoga prApta thayo. dizAo badhI saumya, aMdhakAra rahita ane vizuddha hatI. jaya-vijayanA sUcaka badhI jAtanA zukano hatA. pradakSiNA pUrvaka-anukULa evo sugaMdhita maMdamaMda pavana pRthvIne sparza karato vahI rahyo hato. sarva prakAranA dhAnyAdi padArthothI pRthvI bharapUra hoya tevo kALa hato. dezavAsI lokonA mana AnaMdita ane pramudita hatA. AvA samaye madhya rAtrimAM uttarAphAgunI nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre kSatriya kuMDagrAma nagaramAM Arogya saMpanna evA trizalA mAtAe nirogI ane svastha evA putrane janma Apyo. (ahIM Avazyaka cUrNi 1-pR. 135 jaNAve che ke) tIrthakaranI mAtAno garbha pracchanna hoya che (peTa vadhatuM nathI) jara, rudhira, kalamala Adi prasava vakhate nIkaLatA nathI. prabhune siMhanuM laMchana (cinha) hatuM. teno varNa suvarNanI prabhA sardaza hato. je rAtrie trizalA kSatriyANIe zramaNa bhagavaMta mahAvIrane janma Apyo te rAtri prabhunA janmotsava mATe nIce utaratA ane UMce caDatA evA ghaNA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva-devIo vaDe atizaya AkuLa banI, AnaMdathI phelAI rahelA hAsyAdi avyakta zabdothI kolAhalamaya banI. aneka deva-devIonA AvAgamanathI mahAna divyodyota phelAyo. (sthAnAMga sUtra-142mAM paNa jaNAve che ke arihaMtano janmadIkSA ane nANa utpatti samaye lokamAM udyotuM thAya che tathA devaudyota thAya che.) 0 devadevI kRt janma mahotsava : (jaMbudvIpa prajJapti sUtra ra12 thI 244 vakSaskA---mAM khUba ja vistArathI chappana dikakumarI ane sarve indro dvArA karAtA janma kalyANaka mahotsavanuM varNana Ave che. je ame bhagavaMta RSabha kathAnakamAM ApeluM ja che. A varNana pratyeka tIrthakara mATe ekasamAna ja hoya che. ahIM bha mahAvIranA kathAnakamAM paNa saMpUrNatayA te ja varNana mujaba janmakalyANaka mahotsava deva- devIe ujavyo hato. ame kathAnuyoganA vaizizya hetuthI atre te varNananuM punarlakhana karavAne badale kalpasUtravRttimAM apAyela saMkSipta varNana rajU karIe chIe (A ja prakAranuM saMkSipta varNana Avazyaka niryukti 187- 188nI vRttimAM paNa che.) "bhaRSabha kathAnakano mahotsava alaga hato ane bha mahAvIrano janma mahotsava saMkSipta che tevuM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra--kathA na vicAravuM. kemake bhaRSabhanA kathAnakamAM karAyela "janma kalyANaka mahotsava" varNana sarva tIrthaMkaro mATe ekasamAna ja jANavuM. ahIM to mAtra varNananuM svarUpa badalAyuM che. taduparAMta prastuta kathAnakanI kalpasUtrIyA vRtti paNa aNasparzI na rahe te uddezanI jALavaNInA hetuthI A saMkSipta varNana rajU karyuM che) prabhunA janma samaye acetana dizAo paNa harSita thaI hoya tevI ramaNIya dekhAvA lAgI. sukhakara ane maMdamaMda pavana vAI rahyo hato. traNe jagat udyotamaya thaI gayA. AkAzamAM duMdubhinA karNapriya nAda thavA lAgyA. pRthvI ucchvAsane pAmI ane duHkha vyAsa nArakInA jIvone paNa te samaye AnaMda pravarto. te vakhate bhagavaMtano janma mahotsava ujavavA sarva prathama chappana dikkumArIo AvIne potAnA zAzvata AcAra kare che te A pramANe bhamahAvIranA janma samaye dikumarIonA Asana kaMpyA. tyAre avadhijJAna vaDe te dikumarIe arihaMta paramAtmAno janma thayo te jANyuM. te dikumarIo harSapUrvaka sUtikA gharamAM AvI. pahelA adholokanI ATha dikumArIo :- 1. bhogaMkarA, 2. bhogavatI, 3. subhogA, 4. bhogamAlinI, 5. suvatsA, 6. vatsamitrA, 7. puSpamAlA ane 8. aniMditA AvI. AvIne prabhune tathA prabhunI mAtAne temaNe namaskAra karyAM. pachI izAna dizAmAM sUtikAghara banAvyuM tathA te sUtikAdharathI eka yojana sudhI cAre tarapha jamInane saMvarta vAyu vaDe zuddha karI. (A ATha nAmomAM jaMbUdvIpa prajJapti ane sthAnAMga sUtramAM nAma bheda che, jeno ullekha bhaRSabha kathAnakamAM ame karelo che.) 257 pachI urdhvalokavAsinI ATha dikkumArI AvI :- 9. meghaMkarA, 10. meghavatI, 11. sumeghA, 12. meghamAlinI, 13. toyadhArA, 14. vicitrA, 15. vAriSaNA ane 16. balAhakA. A ATha dikkumArIoe AvIne prabhune tathA prabhunI mAtAne namaskAra karyA. pachI sugaMdhI jaLa ane puSponI vRSTi karI. (A nAmo Avazyaka niryuktimAM paNa A ja pramANe che paraMtu jaMbudvIpa prajJapti ane sthAnAMgamAM nAmomAM pheraphAra che jenI noMdha ame bhaRSabhanA kathAnakamAM karI che.) pachI pUrva dizAnA rucaka parvatathI ATha dikumArIo AvI :- 17. naMdA, 18. naMduttarA (uttarAnaMdA), 19. AnaMdA, 20. naMdivardhanA, 21. vijayA, 22. vaijayaMtI, 23. jayaMtI ane 24. aparAjitA. A ATha dikumArI mukhadarzananA hetuthI prabhu tathA mAtA sanmukha darpaNa dhare che. pachI dakSiNa dizAnA rUcaka parvatathI ATha dikumArIo AvI :- 25. samAhArA, 26. supradattA, 27. suprabuddhA, 28. yazodharA, 29. lakSmIvatI, 30. zeSavatI, 31. citraguptA ane 32. vasuMdharA. A ATha dikumArIo snAna mATe jaLathI bharelA kaLazone dhAraNa karI gItagAna karatI UbhI rahe che. (ahIM Avazyaka niyukti 187nI vRttimAM 'zeSavatI'ne badale 'bhogavatI' nAma che.) pachI pazcima dizAnA rUcaka parvatathI ATha dikumArIo AvI :- 33. ilAdevI, 34. surAdevI, 35. pRthivI, 36. padmAvatI, 37. ekanAsA, 38. navamikA, 39. bhadrA ane 40. zItA. A ATha dikumArIo prabhune tathA mAtAne pavana nAMkhavA mATe hAthamAM Jain 1/17 international Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 Agama kathAnuyoga-1 vIMjhaNA laIne UbhI rahe che. (ahIM ThANAMga sUtra 772, Avazyaka niryukti 187-vRttimAM zItAne sAtamI ane bhadrAne AThamI kahI che. (arthAtu 40 ane ullA) kramamAM pheraphAra che.) pachI uttara dizAnA rUcaka parvatathI ATha dikakumArIo AvI :- 41. alaMbusA, 42. mitakezI, 43. puMDarIkA, 44. vAruNI, 45. hAsA, 46. sarvaprabhA, 47. zrI ane 48. hI. A ATha dikakumArI prabhu tathA tenI mAtAne cAmara vIMjhe che. (ahIM ThANAMga tathA jaMbUtIpa prajJaptimAM nAmomAM pheraphAra che. je ame bhaRSabhanA kathAnakamAM noMdhela che.) pachI rUcakaparvatanI vidizAothI cAra dikakumArIo AvI - 49. citrA, 50. citrakanakA, 51. zaherA ane para. vasudAminI. A cAra dikakumArI AvIne hAthamAM dIpaka grahaNa karI cAre vidizAomAM UbhI rahI. pachI rUcaka hIpathI cAra dikakumArIo AvI :- 53. rUpA, 54. rUpAsikA, papa. sUrUpA, pa6 rUpakAvatI. A cAra dikakumArIe AvIne bhagavaMtanI nALane cAra aMgula dUrathI chedIne khADo khodI dATI, tyAM vaiDUrya ratnanI eka pITha banAvI ane tene durvA arthAt lIlA ghAsa vaDe bAMdhI dIdhI. - tyArapachI te dikakumArIoe jinezvara prabhunA janmadaranI pUrva-dakSiNa ane uttara dizAmAM pratyekamAM keLanA ghara banAvyA. dakSiNa dizA taraphanA gharamAM siMhAsana upara prabhune tathA mAtAne besADI baMnenuM sugaMdhI telathI mardana kare che. pachI pUrva dizA taraphanA keLanA gharamAM laI jaIne snAna karAvI, vilepana karI, vastra tathA AbhUSaNo paherAve che. pachI uttara dizAmAM banAvelA keLanA gharamAM jaIne bhagavaMtane tathA mAtAne siMhAsana upara besADI, araNinAM be kASTho ghasIne temAMthI agni nIpajAvI, uttama caMdana vaDe homa karI, te agrinI rAkha vaDe dikakumArIo prabhune tathA mAtAne hAthe rakSA poTalI bAMdhe che. tyArapachI te dikakumArIo ratnanA be goLA aphaLAvIne "tame parvata jeTalA dIrdhAyuSI thAo'' ema kahIne prabhune tathA mAtAne janmasthAnake mUkIne potapotAnI dizAmAM rahI gItagAna karatI UbhI rahe che. A pratyeka dikakumArI sAthe cAra hajAra sAmAnika devo, cAra mahattarAo, 16,000 aMgarakSako, sAta senA, sAta senApati tathA bIjA paNa mahartika devo hoya che. vaLI te dikakumArIo Abhiyogika devoe banAvelA yojanA pramANa vimAnomAM besIne janma mahotsava karavA Ave che. - tyArapachI saudharmendra zukranuM parvata samAna nizcala zakra nAmanuM siMhAsana calAyamAna thayuM. tyAre zakrendrae avadhijJAnano upayoga mUkI aMtima jinezvarano janma thayAnuM jANyuM. tyAra pachI indra haribhegamelI deva pAse eka yojana parimaMDaLavALo sughoSA nAmano ghaMTa vagaDAvyo, tethI sarva vimAnanA ghaMTa vAgavA lAgyA. potapotAnA vimAnamAM thatA ghaMTanAdathI te devo indranuM kArya jANI ekaThAM thayA, tyAre hariNegameSIe indrano hukama saMbhaLAvyo. tIrthaMkarano janma mahotsava karavAne javA mATe indrano hukama sAMbhaLI harSita thayelA devo cAlavAnI taiyArI karavA lAgyA. tyAre pAlakanAmanA deve banAvelA lAkha yojananA pramANavALA pAlaka nAmanA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra--kathA vimAnamAM sthita siMhAsana upara indra beTho. te vimAnamAM indranA siMhAsananI sanmukha indranI ATha agramahiSIonA ATha bhadrAsana hatA. DAbI bAjuM 84,000 sAmAnika devonA 84,000 bhadrAsana hatA. jamaNI bAju atyaMtara parSadAnA 12,000 devonA 12,000 bhadrAsana hatA. madhyama parSadAnA 14,000 devonA 14,000 bhadrAsana ane bAhya parSadAnA 16,000 devonA 16,000 bhadrAsana hatA. pAchaLanA bhAgamAM sAta senApationA sAta bhadrAsana hatA. pratyeka dizAmAM 84,000 AtmarakSaka devonA 84,000 bhadrAsano hatA. A pramANe te indra potAnA parivAranA devo temaja bIjA paNa karoDo devothI parivarelo cAlyo. - keTalAeka devo indranA hukamathI cAlyA, keTalAeka mitranA vacanathI, keTalAeka priyAnI preraNAthI, keTalAeka Atmika bhAvathI, keTalAka kautuka vaDe, keTalAka apUrva AzcaryathI, keTalAMka bhaktithI - e rIte sarva devo vividha prakAranA vAhana upara savAra thaI cAlavA lAgyA. te vakhate vAgI rahelA bhinna bhinna vAjiMtro, ghaMTanAdo ane devonA kolAhalathI AkhuM brahmAMDa zabdamaya banI gayuM. te vakhate devonA karoDo vimAno ane vividha jAtinA vAhano vaDe vizALa evo AkAzamArga paNa sAMkaDo thaI gayo. AvI rIte devothI parivarelo indra naMdIzvara dvIpa pAse AvI, vimAnane saMkSepIne bhagavaMtanA janmasthAnake Avyo. 259 vimAnamAMthI utarI, jinezvara tathA jinamAtAne traNa pradakSiNA daI vaMdana--namaskAra karI kahyuM ke, he ratnakukSidhArike ! jagamAM dIpikA samAna mAtA ! huM tamane namaskAra karuM chuM. huM devono svAmI zakrendra chuM. tamArA putra evA aMtima tIrthaMkaranA janma mahotsava karavAne huM pahelA devalokathI ahIM Avyo chuM. mATe tame koI prakAre bhaya rAkhazo nahIM. e pramANe kahI prabhune karasaMpuTamAM grahaNa karI, potAnA pAMca rUpa vikurvyA. eka rUpe prabhune grahaNa karyA, be rUpe baMne paDakhe rahIne cAmara vIMjhavA lAgyo. eka rUpe prabhune mastake chatra dhAraNa karyuM. eka rUpe vajra hAthamAM laI AgaLa cAlavA lAgyo. devothI parivarelo saudharmendra merU parvatamAM upara rahelA pAMDukavanamAM Avyo. tyAM merUnI cUlAthI dakSiNa bhAgamAM rahelI atipAMDukaMbalA nAmanI zilA para jaI prabhune khoLAmAM laI pUrva dizA sanmukha beTho. e vakhate kula cosaTha indro tyAM hAjara hatA. daza vaimAnika, vIza bhavanapati, batrIza vyaMtara ane be jyotiSka. te vakhate acyutendrae Abhiyogika devo pAse suvarNanA, rUpAnA, ratnanA, suvarNa ane rUpAnA, suvarNa ane ratnanA, ratna ane rUpAnA, suvarNa ratna ane rUpAnA tathA mATInA evA ATha jAtinA eka yojana mukhavALA kaLazo, je pratyeka jAtinA 1008-1008 maMgAvyA. te uparAMta zrRMgAra, darpaNa, ratnakadaMDaka, supratiSTha, thALa, pAtrI ane puSponI chAbaDI vagere pUjAnA upakaraNo paNa kaLazanI mAphaka dareka ATha ATha jAtinA 10081008 maMgAvyA. mAgadha vagere tIrthonI mATI ane jaLa, gaMgA vagere mahAnadIonA kamaLa ane jaLa, padmadraha vagerenAM kamaLa ane jaLa tathA laghuhimavaMta, varSadhara, vaitADhya, vijaya ane vakSaskArAdi parvato uparathI sarasava, puSpo, sugaMdhI padArtho ane sarva prakAranI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 Agama kathAnuyoga-1 auSadhio maMgAvI. Abhiyogika devoe prabhune snAna karAvavA mATe sarva kaLazo kSIra samudrAdinA jaLathI bharI taiyAra rAkhyA. A avasare bhaktiyukta cittavALA zakrane zaMkA utpanna thaI ke, ATalA laghu zarIravALA prabhu ATalA badhA jaLano bhAra kaI rIte sahana karI zakaze ? A pramANe indrane thayelo saMzaya dUra karavA mATe prabhue potAnA DAbA paganA aMguThAnA agra bhAgathI merU parvatane dabAvyo, tyAre prabhunA atula baLathI Akho merU parvata kaMpI uThyo. parvatanA zikharo cotaraphathI kaMpavA lAgyA. parvatanA kaMpathI pRthvI paNa kaMpI, samudra khaLabhaLI ukyo. devo bhaya vihaLa banI gayA. te vakhate indra paNa krodhita thayA. avadhijJAnathI jyAre indra jANyuM ke, A to prabhunI parAkrama lIlA che tyAre teNe kahyuM ke, aho ! tIrthakaranuM anaMta baLa meM na jANyuM. mArI viparita ciMtavanA mATe "micchAmi dukkaDam". huM mArA aparAdhanI kSamA mAMgu chuM. tyArapachI pahelA ayyatendrae abhiSeka karyo, pachI anukrame bIjA badhAM indroe jaLa-abhiSeka karyo. zakrae paNa cAra vRSabhanuM rUpa karIne tenA ATha zIMgaDAomAMthI paDatA jaLa vaDe prabhuno abhiSeka karyo. pachI devoe maMgaLa dIvo ane AratI utArIne nAca, gAna, vAjiMtrAdikathI vividha prakAre mahotsava karyo. pachI indra gaMdhakASAyI nAmanA divya vastra vaDe prabhunA zarIrane luMchI, caMdanAdi vaDe vilepana karI, puSpAdi vaDe pUjA karI, prabhu sanmukha ratnanA pATalA upara rUpAnA cokhA vaDe darpaNa, vardhamAna, kaLaza, matsya yugala, zrI vatsa, svastika, naMdyAvarta ane siMhAsana e aSTamaMgala AlekhIne prabhunI stuti karI. pachI indra prabhune mAtA pAse lAvIne mUkyA. prabhunuM pratibiMba tathA avasthApinI nidrA saMharI lIdhI. pachI indra ozIkA nIce be kuMDala ane rezamI kapaDAMnI joDa mUkI. uparanA caMdaravA sAthe suvarNa ane ratnonI hAra vaDe suzobhita evo daDo laTakAvyo. batrIza batrIsa karoDa rana, suvarNa ane rUpAnI vRSTi karI. prabhunA aMguThA para amRta mUkyuM. kemake jinezvaro kadApI stanapAna karatA nathI. pachI naMdIzvara dvIpamAM aThAI mahotsava karIne badhAM devo potapotAnA sthAne gayA. (AcArAMga-sUtra-pa10mAM paNa ati saMkSepamAM devakRta mahotsavane jaNAvatA lakhyuM ke-) je rAtrie nirogI evA trizalA kSatriyANIe zramaNa bhagavAn mahAvIrane sukhapUrvaka janma Apyo, te rAtrie bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI tathA vaimAnika devoe kautukabhUtikarma tathA tIrthakarano abhiSeka karyo. temaja ghaNAM devo ane devIoe amRtanI, sugaMdhita dravyonI, sugaMdhita cUrNonI, phUlonI temaja cAMdI-sonA ane ratnonI varSA karI, te A pramANe- (kalpasUtra-98) je rAtrie zramaNa bhagavAn mahAvIra janmyA te rAtrie kuberanI AjJAne mAnanArA ghaNAM tiryam jaMbhaka devoe siddhArtha rAjAnA bhuvanamAM rUpAnI, sonAnI, ratnonI, devadUSyAdi vastronI, ghareNAMnI, nAgaravela pramukha patronI, puSponI, phaLonI, dhAnyanI, mALAnI, sugaMdhI dravyonI, sugaMdhI cUrNonI, hiMgaloka Adi varNonI ane dravyanI dhArAbaddha vRSTi karI. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 261 0 siddhArtha rAjA kRt janmamahotsava : trizalA mAtAe jyAre zramaNa bhagavAn mahAvIrane janma Apyo tyAre sau prathama priyaMvadA nAmanI dAsIe siddhArtha rAjAne putra janmanI zubha vadhAmaNI ApI. te zubha vadhAmaNI sAMbhaLI rAjA ghaNAM ja harSita thayA. harSanA AvezathI tenI vANI gadagadita banI. tenA romAMca khaDAM thaI gayA. harSadAyI vadhAmaNI ApanArI dAsI paratve ghaNAM ja prasanna thaIne teNe mugaTa sivAyanA badhAM AbhUSaNo teNIne bakSIsamAM ApI dIdhA tathA teNIne dAsIpaNAMthI mukta karI dIdhI. te pachI bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devoe tIrthaMkarano janmAbhiSeka karyA pachI prabhAtakALa samaye siddhArtha rAjAe nagararakSakone bolAvIne A pramANe kahyuM, he devAnupriyo! tame jaladIthI kuMDapura nagaramAM kedakhAnAnI zuddhi karo arthAt kedakhAnAmAM rahelA kedIone choDI mUko. tolamApanI vRddhi karo. te vadhArIne kuDapura nagarane aMdarathI ane bahArathI vALIcoLI sApha karAvI, sugaMdhI pANI chaMTAvI, lIMpaNa karAvo. temaja zRMgATaka, trika (traNa rastAno saMgama), cauka (cAra rastAono saMgama), caccara (ghaNAM rastA bhegA thatA hoya te) caumukha (cAra daravAjAvALA sthAna), rAjamArgo tathA sAmAnya mArgo tathA rastAonA madhya bhAgo ane dukAnonA mArgone sApha karI, jamIna sarakhI karI, pANI chaMTAvI pavitra karo. AgaMtukone besavA mATe maMca baMdhAvo. - temaja - vividha raMgothI suzobhita dhajA ane patAkAo vaDe nagarane suzobhita. karo. nagara AkhAne lIMpI-gUMpIne svaccha karo, bhIMta vagere sthAne cunA ghoLAvo. gozIrSa caMdana, sarasa raktacaMdana, dardara caMdana AdithI bhIMto vagere sthaLoe pAMce AMgaLA ane hathelInA thApAM lagAvo. gharonI aMdara cokamAM maMgaLakaLaza rakhAvo. vAre vAre caMdananA kaLazothI ramaNIya lAgatA toraNo baMdhAvo. sthaLe sthaLe uparathI cheka bhUmi sudhI laTakatI evI lAMbI ane goLa AkAranI puSpamALAono samUha baMdhAvo. sarasa-sugaMdhI evA paMcavarNA puSponA samUhane ahIM-tahIM goThavAvo. sthAne sthAne puSponA ghara racAvo. sthAne-sthAne sarvatra prajvalita kALo agaru, uttama kiMThu, selArasa ane dazAMgAdi dhUpanI sugaMdhathI saMpUrNa nagarane sugaMdhita karo. sugaMdhI padArthanI guTikA sadaza nagara tame pote karo ne bIjA pAse karAvo. - taduparAMta - janaraMjanane mATe naTa, nATaka karo, nRtya karAvo, doraDA para caDhI khela batAvanArAno khela karAvo, mallakustI, muSTiyuddha karAvo, viduSakone bolAvIne hAsya karAvo, bhAMDa bhavAIyAne bolAvo. UMcA ke lAMbA kudakA karanAra athavA nadI Adi taranAra plavakanA khela karAvo. rasika kathA karanAra, kAvyasubhASita Adi bolanAra, rAsa ramanAra, vAMsa para caDhI khela karanAra, citrapaTTa rAkhI bhikSA mAMganAra, cAmaDAnI masakane havA pUrI vagADanAra, vINA vagADanAra, tALI vagADI raMjana karanAra Adi sarve potapotAnI kaLA mujaba lokonuM raMjana kare evI vyavasthA nagaramAM tame jAte karo - bIjA pAse karAvo. - A pramANe karAvIne hajAro dhuMsarA ane hajAro musaLa (sAMbelA) UMcA karAvo arthAt gADAM hAMkavA, haLa vaDe kheDavuM, sAMbelAthI khAMDavuM-pIsavuM vagere kArya baMdha karAvo. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 Agama kathAnuyoga-1 A pramANe sarva kAryo karIne mArI A AjJA pramANe kArya thaI gayAnuM nivedana karo. te siddhArtha rAjAnI AjJA pAmIne te kauTuMbika puruSo | nagara rakSako harSita thayA. saMtuSTa thayA yAvat praphUllita hRdayavALA thaIne be hAtha joDI vAva mastake aMjali karIne siddhArtha rAjAnA AjJA vacanane vinayapUrvaka svIkAre che. svIkArIne turaMta ja kaMDapunagaramAM jaIne pahelA kArAgRhanA baMdIjanone choDI mUke che yAvat dhuMsarA ane musaLa uThAvavA parvatanA je koI kArya karavAnI siddhArtha rAjAe AjJA karI hatI, te pramAme sarva kAryo saMpanna karIne siddhArtha kSatriyanI pAse AvI be hAtha joDI mastake aMjali karIne siddhArtha rAjAnI pUrvokta AjJA pramANe dareka kAryo karyA che - tevuM nivedana kare che. tyArapachI te siddhArtha rAjA jyAM vyAyAma zALA che tyAM Ave che. AvIne kasarata karI, telathI mardana karAvI, snAna karI, vilepana karI, uttama vastro tathA bahumUlyavALA AbhUSaNo paherI - yAvat - sarva prakAranI Rddhi, vAhana, parivAra ane aMtaHpura vaDe yukta, sarva jAtinA puSpa, sugaMdhI padArtho, vastro, mALA ane alaMkArAdirUpa zobhA vaDe yukta, sarva vAjiMtronA nAda, chatrAdi rU5 mahAnuM Rddhi, mahAnu yukti, moTuM sainya, aneka vAhano, vizALa samudAya, zaMkha, nagAruM, nobata, khaMjarI, raNazIMgu, huDukka, Dhola, mRdaMga, iMdubhi ityAdi uttama vAjiMtronA gaMbhIra ane paDaghAyukta dhvani Adi sahita arthAt AvI sakala sAmagrIthI vibhUSita thayelo siddhArtha rAjA dasa divasa sudhI temanI kuLamaryAdA anusAra mahotsava kare che. A utsavamAM jakAta-kara tathA kheDa Adino levAto bhAga baMdha karavAmAM Avyo. jemane je koI vastunI jarUra hoya te vinAmUlya prApta karavAnI chUTa apAI, kharIda-vecANa baMdha karavAmAM AvyuM. te badhAMnuM mUlya rAjyanI tijorImAMthI cUkavI ApavAnI vyavasthA karAI. sipAI-amaladAro ke rAjapuruSa koInA gharamAM praveza na karI zake tevo niyama karAyo. daMDa-kudaMDa Adi bharavAnuM baMdha karAvyuM - mApha karAyuM, RNa muktatA arthAt dareka devAdAranuM karja rAjya taraphathI cUkavI devAyuM. AvI vyavasthA daza divasa mATe karAI. te sAthe - ramaNIya gaNikAo sahitanA nATakanA pAtro, aneka nAca karanArAo vaDe yukta, mRdaMganA niraMtara dhvanI, karamAyA vinAnI-vikasvara puSpamALAo sahita, pramudita ane ahIM-tahIM ramata-gamata karatA nagarajano ane dezavAsIo sahitanI evA prakAranI mahotsavarUpa sthitipatitA arthAt kulamaryAdAne daza divasa sudhI siddhArtha rAjAe karI - karAvI. - tyAra pachI te siddhArtha rAjA AvA prakAranI daza divasa sudhInI kuLamaryAdA saMpanna karIne seMkaDo, hajAro, lAkho prakAranA yAgo (pUjA yogya sAmagrI)ne, tathA dAna-bhAgane ApatA-apAvatA tathA seMkaDo, hajAro, lAkho bheTone svIkAra karatA-karAvatA e pramANe rahe che. zramaNa bhagavAn mahAvIranA mAtA-pitA prabhunA janmane pahele divase kuLa paraMparA anusAra putrajanmane ucita evI kriyA - anuSThAna kare che. trIje divase caMdra, sUryanA darzanarUpa utsava vizeSa kare che. tyAra pachI putrajanmanA chaThe divase kuLa dharmAnusAra rAtri jAgaraNa kare che. e rIte kulamaryAdA karyA bAda agiyAramo divasa vyatIta thayA bAda sarva Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 263 prakAranI azuci nivAraNanI janmakriyAo samApta thaI gayA pachI bAramo divasa Ave che. - te bArame divase puSkaLa pramANamAM azana, pAna, khAdima, svAdima e pramANe cAra prakAranA AhAra taiyAra karAve che. karAvIne mitra, jJAtijana, nijaka-svakIya putra pautrAdi, svajana, parijana, dAsa-dAsI, jJAtakulanA kSatriyo Adine bhojana mATe AmaMtraNa Ape che. AmaMtrIne pachI prabhunA mAtApitAe snAna karyuM, balikarma karyuM, tilakAdi kautuka ane dahIM-akSata Adi maMgalarUpa prAyazcitta karyA. bhojanamaMDapamAM pravezane yogya svaccha ane maMgalane sUcavatA evA uttama vastro paheryA. thoDAM paNa bahumUlya AbhUSaNothI zarIranI zobhA vadhArI, AvA siddhArtha rAjA ane trizalA rANI bhojana veLAe bhojana maMDapamAM AvIne uttama Asane sukhapUrvaka beThA. - pachI bhojanane mATe nimaMtrelA evA mitra, jJAtijana, nijaka, svajana, saMbaMdhi, parijana, jJAta-kSatriyo Adi sAthe pUrve taiyAra karAvelA evA vipula azana, pAna, khAdima ane svAdimane AsvAdana karatA, visvAdana karatA ane bhojana karatA evA te siddhArtha kSatriya ane trizalA kSatriyANI svayaM bhojana kare che ane bIjAne karAve che. e rIte jamaNa-bhojana karyA pachI vizuddha jaLathI kogaLA vagere karIne dAMta tathA mukhane svaccha kare che. e rIte parama vizuddha banelAM mAtA-pitA, mitra, jJAtijana, nijaka, svajana, saMbaMdhi, parijana, jJAta-kSatriyono puSkaLa pramANamAM puSpa, vastra, sugaMdhI cUrNa, phUlanI mALA ane vividha prakAranA AbhUSaNo vaDe satkAra ane namravacano thakI sanmAna kare che. tema karIne te ja mitra, jJAtijana, nijaka, svajana, saMbaMdhi, parijana ane jJAtakulina kSatriyo pAse siddhArtha rAjA ane trizalA rANIe A pramANe kahyuM 0 nAmakaraNa : (AyA. pa10, kalpa 106, Ava.ni. 1091, A cU.1- 245) he devAnupriyo ! jyArathI zramaNa bhagavaMta mahAvIra arthAt amAro A bALaka trizalA kSatriyANInI kulimAM garbharUpe Avyo tyAre amone AvA prakArano AtmaviSayaka thAvat ciMtita prArthita ane manogata saMkalpa utpanna thayo hato ke, jyArathI ApaNo A bALaka trizalA kSatriyANInI kukSimAM garbharUpe utpanna thayo che, tyArathI AraMbhIne ApaNe (A kuLa) hiraNyathI, suvarNathI, dhanathI, dhAnyathI, rAjyathI, mANijyathI, motIothI, zaMkha (khItAba)thI, zIlathI, pravAlathI, vidyamAna evA pradhAna dravyathI, mAnasika saMtoSathI ane svajanoe karelA satkArathI atizaya-atizaya pari-vRddhi pAmIe chIe. vaLI sImADAonA rAjAo vaza thayA che. tethI jyAre ApaNA A bALakano janma thaze tyAre ApaNe A bALakanuM tenA guNane anurUpa, guNa niSpanna evuM vartamAna nAma rAkhIzuM. amone utpanna thayelA manorathanI saMpatti Aje saphaLa thaI che, tethI amArA A kumAranuM nAma "vartamAna" thAo. e rIte vartamAna' nAma rakhAyuM. mAnA garbhamAM hatA tyAre jJAtakula vizeSe karIne dhana vaDe vRddhi pAmyuM. tethI tenuM nAma "vardhamAna' rakhAyuM e vizeSArtha ane sAmAnyathI teo utpattithI AraMbhIne jJAnAdi vaDe vRddhi pAme che mATe "vardhamAna' kahevAyA. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 Agama kathAnuyoga-1 zramaNa bhagavAn mahAvIra kAzyapa gotranAM hatA. temanA traNa nAma prasiddha thayAM. te A pramANe :- vardhamAna", "zramaNa ane "zramaNa bhagavAn mahAvIra." 0 vardhamAna - mAtA-pitAe temanuM "vardhamAna rAkhyuM hatuM. 0 zramaNa - svAbhAvika samabhAva hovAthI - 'zramaNa' - rAgadveSarahitapaNAno je sahaja guNa, te sahaja guNapaNe tapasyA karavAnI zaktiyukta hovAthI prabhunuM bIjuM nAma zramaNa' paDyuM. 0 zramaNa bhagavaMta mahAvIra - bhaya ( vIjaLI Adi paDavA te), bhairava(siMhAdIthI utpanna thato Dara). AvA bhaya-bhairavathI prabhu calAyamAna thayA nahIM. (bAvIza prakAranA) parISaho tathA (deva, dAnava, mAnava ke tiryaMca saMbaMdhi utpanna thatAM) upasargone kSamApUrvaka, lobhArahitapaNe sahana karanArA, bhadrAdi pratimA ke ekarAtrikI abhigrahone pALanArA, dhImAnuM eTale jJAnavALA, arati ane ratine sahana karanArA arthAt sukhamAM harSa ke duHkhamAM kheda nahIM pAmanArA, sadgaNonA AgAra, parAkramI-atula balI hovAnA kAraNe devoe temanuM nAma zramaNa bhagavaMta mahAvIra rAkhyuM hatuM. (bhagavaMta A traNa nAmo sivAyanA anya aneka viziSTa nAmo paNa che jeno ullekha A kathAnakamAM ja have pachI AgaLa karAyela che) 0 bha0mahAvIrano bAlyakALa ane vIra/mahAvIra nAma : janma pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIranuM pAMca dhAyamAtAo dvArA lAlanapAlana thavA lAgyuM. 1. kSIradhAtrI (dUdha pIvaDAvanAra dhAyamAtA), 2. majjana dhAtrI (snAna karAvanArI dhAyamAtA), 3. maMDAvaNa dhAtrI (vastrAlaMkAra paherAvanArI dhAyamAtA), 4. khelAvaNa dhAtrI (krIDA karAvanArI dhAyamAtA) ane 5. aMkadhAtrI (khoLAmAM besADI ramADanAra dhAyamAtA). A rIte A dhAya mAtAonI godamAM, eka khoLAmAMthI bIjA khoLAmAM - laI javAtA, maNimaMDita ramaNIya AMgaNAmAM ramatA teo parvata guphAmAM sthita caMpakavelanI mAphaka yathAkramathI-kALakrame moTA thavA lAgyA. (AyA. pa10) (Ava.bhA. 72 thI 75, Ava.yU.1-pR. 246 thI ra48, Ava.ma.va.pR. 258, kalpa.108) ukta saMdarbha AdhAre bAlyakALa ane vIra' nAmanuM rahasya janmotsava bAda prabhu dAsa-dAsI vaDe parivarelA ane sevako dvArA sevA pAmI rahyA hatA. bIjanA caMdra ane kalpavRkSanA aMkurA mAphaka divase-divase vadhavA lAgyA. prabhu bALaka hatA tyAre paNa mahAnuM tejasvI, caMdramA sadaza manohara mukhavALA, suMdara netravALA, bhramara samAna zyAma kezavALA, paravALA jevA lAla hoThavALA, hAthInI gati jevI manohara gativALA, kamaLa jevA komaLa hAthavALA, zveta daMtapaMkti yukta, sugaMdhI zvAsavALA, devo karatA paNa adhika rUpavALA, jAtismaraNa yukta, traNa jJAna vaDe zobhatA, nirogI, dhairya gAMbhIryAdi guNonA nidhi ane jagatamAM tilaka samAna hatA. A rIte prabhu moTA thatA kiMcit jUnuM ATha varSanA thayA. teo Asakti rahita, bhadraka, vinIta, zUra, vIra, parAkramI hatA. te kALe, te samaye devendra devarAja zakra potAnA siMhAsana para pUrvAbhimukha beThA hatA. teNe potAnI sabhAmAM bhagavaMtanA guNanI prazaMsA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 265 karatA kahyuM ke, he devo ! kharekhara bhagavaMta vardhamAna bALaka hovA chatAM paNa bALabhAva rahita che ane mahAparAkramI che. vRddha nahIM hovA chatAM vairyazALI ane gAMbhIryAdi guNa saMpanna che. manuSyalokamAM rahelA tene deva-dAnava ke indra paNa bIvaDAvavA, parAjita karavA ke chaLavA samartha nathI. saudharmendranA AvA vacananI azraddhA karato eka deva jyAM bhagavaMta hatA tyAM Avyo. te vakhate bhagavaMta pramaIvanamAM samAna vayanA bALako sAthe AmalakI krIDA karavA vRkSanI DALI para caDavuM-TapavuM vagere ramato ramatA hatA. je bALaka pahelAM DALIe caDhI jAya, pahelA TapI jAya tene bIjA bALake khabhA upara besADI pheravavA paDe tevA prakAranI zarata hatI. te samaye indranA vacanane juThuM pADavA te deve AvIne sAMbelA jevA jADA, capaLa be jIbhavALA, caLakatA maNIvALA, bhayaMkara phUMphADA mAratA, kAjaLa samAna kALA varNavALA, kura rUpavALA, vistRta phaNAvALA evA moTA sarpanuM rUpa banAvIne teNe krIDA karavAnA vRkSane vIMTALI dIdhuM. te sarpane joIne badhAM kumAro ramata paDatI mUkI tyAMthI dUra cAlyA gayA. te vakhate mahAparAkramI, vairyazALI vardhamAna kumAro jarA paNa DaryA vinA tyAM jaI sarpane potAnA hAthe pakaDI dUra pheMkI dIdho. nirbhaya banelA badhAM bALako tyAM pAchA AvyA ane ramata pharI cAlu karI. - te deve vicAryuM ke, vardhamAnakumAra AvI rIte na DaryA to bIjI rIte bIvaDAvuM. badhAM kumAroe daDA vaDe ramavAnuM zarU karyuM. te deve paNa eka kumAranuM rUpa vipharvI teo sAthe ramavA lAgyo. temAM paNa evI zarata hatI ke, je hArI jAya te jItelAne khabhe besADe. tyAre kumAra banelo te deva bhagavaMta vardhamAna svAmI sAme hArI gayo. vardhamAnakumAra tenA khabhA upara beThA. prabhune DarAvavA mATe te deve potAnuM zarIra sAta tADa jeTaluM UMcu vikuvyuM. tAlapizAca rUpa karyuM. svAmIe te svarUpane jANIne vaja jevI kaThora muThThIthI tenI pITha upara prahAra karyo. e prahAranI vedanAthI cIso pADato ane pIDAyelo te deva maccharanI jema saMkocAI gayo. prabhunuM AvuM parAkrama ane zairya pratyakSa joI indranA vacanane satya mAnatA evA te deve potAnuM mULa svarUpe pragaTa karyuM. sarva vRttAMta jaNAvIne teNe bhagavaMtane kahyuM ke, he svAmI ! indra devasabhAmAM ApanI je guNa prazaMsA karelI tevA ja guNo meM pratyakSa joyAM. meM ApanI parIkSA mATe DarAvavAno je prayatna karyo. te aparAdhanI kSamA karo. A rIte vAraMvAra potAnA aparAdhanI kSamA yAcanA karI, te deva potAnA sthAne gayo. te vakhate saMtuSTa thayelA indrae prabhune bAlyAvasthAmAM AvA mahAnuM parAkramI joIne prabhunuM "vIra"| "mahAvIra" evuM nAma ApyuM. (vyavahAramAM A nAma ja prasiddha thayuM che.) 0 bha0mahAvIrane bhaNavA besADavA (aidra vyAkaraNanI racanA) : pachI svAmI ATha varSanA thaI gayA. tyAre tene lekhAcArya pAse bhaNavA mokalavAnuM mAtA-pitAe vicAryuM. (jo ke bhagavaMta to janmathI ja traNa jJAnanA svAmI hoya che). pAThazALA mokalavA mATe zubha muhurta ane zubha lagna mahotsava pUrvaka sarva taiyArI karI. sarve sagAMsaMbaMdhIone vAhana-AbhuSaNa ane vastrAdi ApIne satkAra karyo. lekhAcArya Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 Agama kathAnuyoga-1 (adhyApaka)ne bheTa ApavA mATe paNa yogya mahAmUlyavALA ghareNAM, vividha prakAranA vastro, zrIphaLa vagere uttama vastuo taiyAra karI. vidyAzALAmAM bhaNatA bALakone vaheMcavA mATe paNa sopArI, sAkara, badAma, drAkSa, cAroLI, mIThAI, vastro Adi maMgAvyA. suvarNa- ratna ane rUpAthI jaDela pATI, khaDIyo, lekhaNa Adi upakaraNo taiyAra karyA. kuLanI vRddhAe prabhune pavitra tIrthajaLa vaDe snAna karAvyuM. caMdana, kapUra Adi sugaMdhI padArthothI vilepana karyuM. pachI uttama vastro, divya AbhuSaNo ane puSpamALAthI alaMkRt thayelA prabhune uttama hAthI para besADyA. prabhunA mastaka para ramaNIya chatra dhAraNa karAyuM. zveta cAmara viMjhAvA lAgyA. vAjiMtronA madhura svaropUrvaka gAyana gavAtA hatA. vAcakone icchita dAna apAvA lAgyuM. e rIte caturaMgI senAthI parIvarelA svAmI (vardhamAnakumAra) lekhAcArya-adhyApakane tyAM padhAryA. lekhAcArya paNa kapALamAM tilaka karI. uttama svaccha vastro paherI, AbhuSaNothI alaMkRt thaI pahelethI ja rAha jotA beThA hatA. svAmI (vardhamAna) paNa pAThazALAmAM AvI yogya sthAne beThA. te vakhate prabhunA prauDha prabhAvathI indranuM siMhAsana calAyamAna thayuM. indra turaMta avadhijJAnanA upayoga vaDe prabhunA pAThazALA gamanano vRttAMta jANyo. te vismaya pAmIne bolyo ke, he devo ! juo, traNa jJAnanA dhaNI ane sarva zAstronA pAragAmI tIrthakara paramAtmAne paNa mAtA-pitAe mohavaza thaI alpa vidyApArI sAmAnya manuSya pAse bhaNavA mokalyA che. zakrendra turaMta ja tyAM AvyA. paMDitane yogya Asana para prabhune besADI pote brAhmaNa rUpe prabhune be hAtha joDI aMjali karIne upoghAta, pada, padArtha, krama, guru, laghu, samAsa, vistAra, saMkSepa, viSaya, vibhAga, paryAya, vacana, AkSepaparihAra Adi lakSaNa ane vyAkhyA vaDe vyAkaraNanA artho pUchyA. akarAdi paryAya, bhaMga ane gama pUchyA. tyAre bhagavaMte tenA aneka prakAre uttaro ApyA. keTalAMye prazno vyAkaraNamAM adhika kaThina hatA. tenI siddhi upAdhyAya paNa karI zakatA na hatA. tenA manamAM ghaNAM lAMbA samayathI rahelA saMdehonA uttaro jANIne te lekhAcArya-upAdhyAya vicAramagna thaI besI gayA. indra to avadhijJAna vaDe te upAdhyAyanA manamAM rahelA saMdeho jANIne bhagavaMtane prazno pUchelA. bhagavaMtanA uttarothI upAdhyAyanA saMdehonuM nivAraNa thayuM ane "aindra vyAkaraNanI racanA thaI. sarve loko vismita thaI gayA. aho ! vardhamAnakumAra bALaka hovA chatAM ATalI badhI vidyA jyAM bhaNyA ? upAdhyAya paNa Azcarya cakita thaI gayA. moTA-moTA paMDito je saMzayonuM nirAkaraNa karatA na hatA, te saMzayo A bALaka hovA chatAM teNe dUra karyA. tema chatAM A bALakanI gaMbhIratA keTalI che ? AvI vicAraNA karatA upAdhyAyane joIne zakendrae tene kahyuM ke, he vipra ! tamAre cittamAM A bALakane sAmAnya manuSya mAnavAnI jarUra nathI. A to traNa jaganA nAyaka ane sakalazAstronA pAragAmI evA zrI vIra jinezvara che. teo traNa jJAnanA dhAraka ane jAtismaraNa jJAnavALA hovAthI A badhuM jANe che tyAre te upAdhyAya paNa saMtuSTa thayA. indra prabhunI stuti karI sva-sthAne gayA. bhagavaMta sarva jana sAthe ghera AvyA. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 267 0 bhagavaMtano yauvanakALa ane lagna : zramaNa bhagavaMta mahAvIra e rIte nirUpasargapaNe moTA thatAM kALakrame yauvana vayane pAmyA. jJAna-vijJAna AdithI pariNata bhagavaMte bAlyAvasthAne pUrNa karI. temanI UMcAI sAta hAthanI hatI. bhagavaMtane zabdAdi viSayanA bhogomAM samartha jANIne temanA mAtApitAe (prabhu "vIra"nA mAtA-pitAe) prabhunA lagnano prastAva mUkyo. zubha tithi, zubha nakSatra ane muhurta joIne prazasta ane mahAnuM evA sAmaMtonA kuLamAM janmela ane rAjA samaravIranI yazodA nAmanI uttama rAjakanyA sAthe prabhunuM pANigrahaNa arthAt vivAha karAvyA. (A ullekha Avazyayaka bhASya 78, 79mAM ane Avazyaka niryukti 458nA navamAM "vivAha" nAmanA dvAranI vyAkhyAmAM Ava.ma.vR,pRSTha. 258 upara tathA kalpasUtra-109nI vRttimAM che. AcArAMga sUtra-511mAM tenA parivAranA nAmomAM paNa patnI-putrIno ullekha che. tethI Avazyaka niryukti 22122rano "ra rUtyizabdano artha tathA niryukti avamUrNimAM lakhela "ra strI prAga' ityAdi pATho "sAmAnyathI vizeSa baLavAnuM che" e nyAye atre agrAhya che.) yazodA rAjakanyA sAthe vivAha bAda manuSya saMbaMdhi udAra evA zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzarUpa pAMca prakAranA kAmabhogone udAsIna bhAvathI bhogavatA, tyAgabhAva saha vicaravA lAgyA. (jenA phaLa svarUpa) tejathI lakSmI samAna ane surUpa evI priyadarzanA nAmaka putrIne janma Apyo. (e pramANe Ava.ni. 458nA 'apatyakAranA bhASyamAM kahyuM che.) 0 bha0mahAvIrano parivAra : zramaNa bhagavaMta mahAvIranA pitA kAzyapa gotranA hatA. temanAM traNa nAma A rIte prasiddha thayA. 1. siddhArtha, 2. zreyAMsa ane 3. yazasvI zramaNa bhagavaMta mahAvIranA mAtA vAziSTha gotranA hatA. teNInAM traNa nAma prasiddha thayA te A pramANe :- 1. trizalA, 2. videdinnA ane 3. prItikAriNI. zramaNa bhagavaMta mahAvIranA kAkAnuM nAma supArzva hatuM. moTAbhAInuM nAma naMdivardhana hatuM. bahenanuM nAma sudarzanA hatuM. temanI patnInuM nAma yazodA hatuM ke, je kauDinya gotranA hatA. zramaNa bhagavaMta mahAvIranA putrI kAzyapa gotranA hatA. teNInA be nAma prasiddha thayA. te A pramANe :- 1. anavadyA, 2. priyadarzanA. A priyadarzanAnA lagna (Ava.pU.1.pR.416, Ava.bhA.126-vRtti, utta.ni.167-q. mujaba) bhagavaMtanI moTI bahena sudarzanAnA putra ane bhagavaMtanA bhANeja jamAlI sAthe thayA hatA. arthAt bhagavaMtanA jamAInuM nAma jamAlI hatuM. bhagavaMta mahAvIranI pautrI eTale ke, putrI priyadarzanAnI putrI kauzika gotranI hatI. tenA be nAma prasiddha thayA. te A pramANe zeSavatI ane yazasvatI. 0 bhagavaMtanA mAtA-pitAno devaloka-bhAvi gati : zramaNa bhagavaMta mahAvIranA mAtA-pitA bhagavaMta pArzvanAthanA sAdhuonA zramaNopAsaka hatA. (bha0pArzvanA saMtAnIya zrAvaka-zrAvikA hatA). teoe ghaNAM varSo sudhI zramaNopAsaka | zrAvaka dharmanuM pAlana karIne cha jIvanikAyanA jIvonI rakSA nimitte AlocanA karIne, AtmaniMdA karIne, guru sAkSIe gaThTha karIne, pratikramaNa karIne tatha uttaraguNonI zuddhine mATe yathAyogya prAyazcituM grahaNa karIne darbhanA saMthArA para ArUDha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 Agama kathAnuyoga-1 thaIne bhaktapratyAkhyAna nAmaka anazana svIkAra karyuM. - bhaktapratyAkhyAna anazana svIkArIne aMtima mAraNAMtika zArIrika saMlekhana dvArA zarIrane zoSavIne kALa samaya thayo tyAre arthAt AyuSya pUrNa thayuM tyAre kALadhama pAmIne A zarIrano tyAga karIne ayyata nAmaka bAramAM devalokamAM devapaNe utpanna thayA (A mata AcArAMga sUtra-51rano che. AvazyakanA mate, satati zatasthAnakamAM mAhendra devalokamAM gayAna mata paNa che.) devalokamAMthI deva saMbaMdhi Ayuno-bhavano ane sthitino kSaya thayA pachI tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM aMtima zvAsocchavAse eTale ke, AyuSyano kSaya karIne siddha thaze, buddha thaze, mukta thaze, parinivRtta thaze ane sarva prakAre duHkhono aMta karaze 0 bha0mahAvIranA abhiniSkramaNa pUrvenI sthiti : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra dakSa arthAt sarva kaLAmAM kuzaLa hatA dakSapratijJa hatA karelI pratijJAno samyak prakAre nirvAha karanArA hatA. atyaMta suMdara rUpavALA hatA. sarva prakAranA guNothI yukta saMyamI ane indriyone aMkuzamAM rAkhanAra hatA. bhadraka, vinIta ane jJAtakhyAti pAmelA hatA athavA jJAta eTale jJAtavaMzIya hatA jJAtaputra arthAt jJAtavaMzIya siddhArtha rAjAnA putra hatA. jJAtakuLamAM vizeSa AlAdadAyaka jJAtavaMzamAM caMdra samAna hatA. te videha hatA - arthAt - bIjAnA dehanI apekSAe vilakSaNa ke viziSTa koTInA dehavALA hatA. videhadinna-videhadinnA trizalA kSatriyANIna putra hatA. videDajAtya - videhA eTale trizalA kSatriyANInI kukSithI utpanna athavA videhavAsIomAM zreSTha hatA. videha sukumAra-gRhasthAvasthAmAM atyaMta sukumAra hatA rAjakuLa ane vizuddha vaMzamAM utpanna thayelA hatA. - bhagavaMta mahAvIra sAta hAthanI kAyAvALA, samacaturastrasaMsthAna saMsthita vajaRSabhanAraca saMghayaNavALA, anuloma vAyuvegI, kaMkagrahaNa kapotapariNAmI, padmanI gaMdha sadeza zvAsocchavAsavALA, uttama, prazasta, nirUpama zarIravALA, prasveda, mela, kalaMka, raja Adi doSa varjita dehavALA, nirUpalepa, chAyA-udyota sama aMgavALA, ghana, nicita, subaddha, lakSaNa Adi mastakayukta, dADamanA puSpa saTaza tapanIya sadaza varNavALI kezabhUmiyukta, chatrAkAra uttamAMga pradezavALA, caMdranA jevA saumya mukhavALA, ardhacaMdra samAna kapALavALA, suMdara mukha, karNa, gAlavALA, vikasita kamaLa jevA nayanavALA, garUDa sama uraMga nAsikAvALA, biMbaphaLa samAna hoThavALA, zveta daMta paMkita-tathA tapanIyA tAlu-mAMsala haDapacI, duMdubhisama svara ityAdi vaDe sarvAga suMdara hatA. (AvA prakAranuM lakhANa AgaLa samavasaraNa vaktavyatAmAM paNa che.) teo trIza varSa sudhI virAgI sadaza gRhasthAvasthAmAM rahyA. mAtA-pitAnA mRtyu ane devaloka gamana pachI potAnA moTAbhAI ane rAjyanA pradhAnonI athavA naMdivardhana, supArzvakAkA Adi vaDIla puruSonI anumati meLavI. dIkSA mATe taiyAra thayA. vaLI mAtApitAnuM mRtyu thayuM hovAthI bhagavaMtanI pratijJA pUrNa thaI hatI. kemake garbhamAM rahelA bhagavaMte pratijJA karelI ke, "mAtA-pitA jIvatA hoya tyAM sudhI dIkSA laIza nahIM." (ahIM AcArasaMga sUtra-275, kalpasUtra vRtti, Ava yU.1-pR. 249; AvabhA. 80nI vRtti Adi Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 269 zAstra saMdarbhomAM ullekhita ghaTanA A pramANe che) mAtA-pitA jIvita hoya tyAM sudhI dIkSA na levAno abhigraha to bhagavaMtane aThAvIsame varSe pUro thayo hato. kemake tyAre bhagavaMtanA mAtA-pitA devaloke sidhAvyA. tyAre bhagavaMta dIkSA mATe vaDilabaMdhu nadivardhananI anumati mAgI. naMdivardhana rAjAe kahyuM ke, bhAI ! hajI to mAtA-pitAnA viyogathI huM pIDAu chuM. hajI te duHkha paNa visAre paDyuM nathI. tevAmAM vaLI tame dIkSAnI vAta karo cho. A samaye tamAro viraha ghA upara khAra nAMkhavA jevo vizeSa saMtApa karanAro thaze, mATe atyAre tamAre mane choDIne na javuM joIe. huM zokamukta thaI jAuM te mATe tame thoDoka kALa rokAI jAo. svAmIe pUchyuM ke, huM keTalo kALa rokAI jau ? tyAre vaDilabaMdhue be varSa rokAI javA kahyuM. - tyAre bhagavaMte kahyuM ke, he narezvara ! bhale, tamArA AgrahathI huM be varSa ghera rahIza, paNa mAre mATe havethI koIpaNa prakArano AraMbha karazo nahIM. huM prAsuka AhArapANI vaDe zarIrano nirvAha karIza. rAjAe te vAta svIkArI. bhagavaMta be varSa vadhu gRhasthAvasthAmAM rahyA. temaNe aprAsuka, nirdoSa ane eSaNIya AhAra karyo. zItaudaka - sacitta pANI paNa na vAparyuM. rAtribhojana na karyuM. brahmacaryanuM pAlana karyuM. asaMyamathI rahita arthAt saMyamitapaNe rahyA. AbhuSaNAdino paNa tyAga karyo. prAsuka jaLa vaDe paNa snAna na karyuM. mAtra hAtha-paganI zuddhi ane Acamana prAsuka jaLa vaDe karyuM. niSkramaNa abhiSeka jo ke aprAsuka-sacitta jaLa vaDe thayo. kemake tIrthaMkarono e AcAra che. prabhu jyAre janmyA hatA tyAre cauda mahAsvapnathI sUcita hovAthI "nizcayathI A cakravartI rAjA thaze." e pramANe lokokita sAMbhaLI zreNika caMDapradyota vagere rAjakumArone temanA mAtApitAe prabhunI sevA mATe mokalyA hatA. paNa jyAre prabhune mahAvairAgI ane dIkSA levA mATe tatpara joyA tyAre "A cakravartI nathI' ema jANI te rAjakumAro potapotAne ghera gayA. bhagavaMtanI umara jyAre ogaNatrIsa varSanI thaI tyAre temaNe eka varSa pachI huM dIkSA laIza tevo manamAM saMkalpa karyo. vaLI prabhunI pratijJA paNa samApta thatI hatI. e samaye lokAMtika devo paNa potAno zAzvata AcAra jANI eka varSa bAkI rahyuM tyAre prabhune dIkSAno avasara jaNAvavA vinaMtI karI, te A pramANe- 0 bhagavaMta mahAvIrano dIkSA mahotsava :0-0 lokAMtika devonuM Agamana : (lokAMtika devonuM nivAsa sthAna, temanI dvi-parivAra, temanA nAma, temanI saMkhyA viSayaka matabheda, temanuM Agamana, tIrtha pravartana mATenI vinaMtI ityAdi vigato savistara ame bhagavaMta malinI kathAmAM to ApelI ja che. pratyeka tIrthakaranA niSkramaNa pUrve A varNana eka samAna ja hoya che. to paNa prastuta kathAnakamAM Avazyaka bhASya ane kalpasUtra mUla 110-111 tathA tenI vRjyAnusAra kiMcit kathana karela che.) brahmaloka nivAsI lokAMtika devoe potAno jitakalpa arthAt avazyapaNe tIrthakarane dIkSAno avasara jaNAvavAno potAno AcAra samajIne tevA prakAranI iSTa, manohara, priya, manojJa, manAma, udAra, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanyarUpa, maMgalarUpa, parimita, Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 Agama kathAnuyoga-1 madhura, zobhAyukta, hRdayane gamya, hRdayane pallavita-prasanna karanArI, gaMbhIra, punarUkti Adi doSothI rahita, suMdara dhvani, manohara varNa ane spaSTa uccAravALI, alaMkArAdi vaDe zobhatI ane suMdara lAlityavALA varNo vaDe manohara AvA prakAranI vANI vaDe prabhune niraMtara abhinaMdatA, prabhunI stuti karavA pUrvaka A pramANe bolyA - he naMda ! samRddhizALI ! Apa jaya pAmo, jaya pAmo. he bhadra! kalyANavaMta ! Apa jaya pAmo, jaya pAmo. he prabhu! ApanuM bhadra-kalyANa thAo. he kSatriyomAM zreSTha vRSabha samAna ! tamAro jaya thAo, vijaya thAo. he bhagavAn ! Apa bodha pAmo, dIkSA grahaNa karo. te lokanAtha ! sakaLa jagatanA jIvone hitakara evuM dharmatIrtha pravartAvo. te dharmatIrtha sakaLa lokamAM sarva jIvone hita karanAruM, sukha karanAruM tathA niHzreyasakara(mokSane denAruM) thaze. A pramANe kahIne te lokAMtika devo jaya-jaya zabda bole che. jo ke badhAM ja tIrthakaro svayaMbuddha ja hoya che. garbhathI traNa jJAnanA dhAraka hoya che. to paNa lokAMtika devo prabhune je saMbodhana kare che - arthAt bodha pamADavA Ave che te brahmalokanA ziSTa prataranI kRSNarAjI madhye nivAsa kare che. tenA nAma sArasvata, Aditya, vRSNi, varuNa, gardatoya, tUSita, avyAbAdha ane agni (temaja bIjA mate navamA) riSTa che. e devo pratyeka potAnA 4,000 sAmAnika deva, traNa parSadA, sAta sainya, sAta senApati, 16,000 AtmarakSaka devo ane baMbhaloka kalpa nA aneka anya devo sAthe vicaratA hatA. tevA lokAMtika devo padhAryA. - (lokAMtika devoe pratibodha karyA pahelAM paNa) bhagavaMta mahAvIra jyAre gRhasthAvasthAmAM hatA, vivAhAdi nahotA karyA tyAre paNa anuttara-uttama, Abhogika arthAt utkRSTa, upayoga vALuM ane kevaLajJAnanI utpatti thAya tyAM sudhI sthira rahenAruM evA prakAranuM avadhijJAna ane avadhidarzana hatuM. te anuttara Abhogika evA avadhijJAna ane avadhidarzana vaDe bhagavaMta potAno dIkSAkALa jANe che. 0 bhagavaMtanuM saMvatsara dAna : (bhaRSabha ane bha0malinA kathAnakamAM A vAta Avela che ja. to paNa AcArAMga sUtra Avazyaka bhASya, Avazyaka cUrNi, kalpasUtra mULamAM bha0mahAvIranuM svataMtra kathAnaka hovAthI ame A saMdarbhazAstrAnusAra viktavyatA atre rajU karI che.) bhamahAvIre potAnI pratijJA pUrNa thaI tyAre, jJAnathI potAno dIkSAkALa jANIne temaja lokAMtika devonI vinaMtI bAda saMvatsara dAna AraMbha karyuM tyAre- hiraNyano tyAga karIne, suvarNano tyAga karIne, dhanano tyAga karIne, rAjya ane rASTrano tyAga karIne, baLa (-senA), vAhana, koza ane koThAgArano tyAga karIne, nagara, aMtaHpura ane dezavAsIono tyAga karIne, vipula dhaNa (-pazuo), kanaka ( suvarNa), ratna, maNi, motI, zaMkha, zila, pravAla ane mANeka vagere ratnAdino tyAga karIne, vidyamAna evA pradhAna dravyano tyAga karIne e rIte sarva vastuno tyAga karIne, vizeSa prakAre tyAga karIne, jamInamAM dATelA ane gupta rahelA suvarNAdikane pragaTa karIne, vAcakone suvarNa Adi dhana bhAge paDatuM vaheMcI ApIne, potAnA gotrIyone suvarNAdika dhana Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 271 bhAge paDatuM vaheMcI daIne, jJAtijanone ApI daIne temaja sAMvatsarika dAna ApyuM. saMvatsara dAna mATe sUryodayathI AraMbhIne teo bhojanakALa paryanta dAna ApatA hatA. A dAna zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha-rAjamArga, galIomAM pUrve ghoSaNA karAvI, jene je dAna joIe te laI jAo e rIta ApatA hatA ane te sarva indranA hukamathI devo pUruM karatA hatA. te vakhate bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka, vaimAnika e cAra prakAranA devo arthAt sura-asura bane ane mAnava samudAya upasthita thato. tyAre eka varSamAM 388 karoDa ane 80 lAkhanuM dAna karyuM. teo pratidina 1 karoDa ane 8 lAkha sauneyAnuM dAna karatA hatA. e rIte 360 divasa sudhI dAna dIdhuM. e sarve suvarNa indranI AjJAthI vaizramaNa devoe pUruM pADela. jyAre A saMvatsara dAna devAtuM hatuM tyAre ghaNAM anAtha-anAtha, pathika, kAroTIka, kArpaTIka Adi dAna levA AvatA hatA. te samaye naMdivardhanarAjAe kuMDagrAma nagaramAM te-te sthAne ahIM-tahIM deza-dezamAM moTI bhojana zALAo karAvelI. tyAM aneka sevakajano bhaktipUrvaka vipula pramANamAM azana, pAna, khAdima-svAdima Adi vaDe te sanAtha-anAtha Adine temaja pAsatthA, gRhastha Adine tyAM besADI, vizrAma karAvI, sukhAsana ApI bhojana karAvatA hatA. tyAre kuMDagrAma nagaranA zRMgATaka yAvat madhyarastAparaspara aneka loko A pramANe kahetA hatA ke, he devAnupriya! kuMDagrAma nagaramAM naMdivardhana rAjAnA bhavanamAM icchApUrvaka sarvakAmita vipula azanAdinuM bhojana karAvAya che. 0 bha0mahAvIrano niSkramaNa abhiSeka ane alaMkRt karavA : (niSkramaNa abhiSekanI ghaTanA bhaRSabha tathA bha0malinA kathAnakamAM ApelI che. ahIM paNa tenuM svataMtra kathAnaka svarUpe "AcArAMga" AdimAM je nirUpaNa che. tenI noMdha lIdhI che.) bhagavaMte dIkSA avasara Avyo tyAre vaDIlabaMdhu naMdivardhana rAjA tathA supArzva kAkAnI anumati mAMgI. teoe paNa anumati ApI. pachI rAjA naMdivardhane dIkSA mahotsava mATe kSatriyakuMDa nagarane dhvajA, patAkA ane toraNo vaDe zaNagAryuM. rastA, bajAro vagere sAphasupha karAvI, suzobhita karAvI, utsava jovA mATe AvelA lokone besavAnA maMca taiyAra karAvyA. aneka sthaLe paMcavarNA puSponI mALAo laTakAvI dIdhI. e rIte kSatriyakuMDanagarane devaloka sadaza banAvI dIdhuM. tyAra pachI naMdivardhana rAjAe abhiSeka mATenA kaLazo taiyAra karAvavA kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM ke, sonAnA, rUpAnA, ratnanA, sonA-rUpAnA, sonA ane ratnanA, ratna ane rUpAnA, sonA-rUpA ane ratnanA tathA mATInA evA ATha jAtinA pratyekanA 1008-1008 saMkhyAnA kaLazo temaja anya sarva sAmagrI taiyAra karAvo. te kALe, te samaye devendra-zukranuM paNa Asana calita thayuM. avadhijJAna vaDe bhagavaMta mahAvIrano niSkramaNa avasara jANyo. tyAre potAno paraMparAgata zAzvata AcAra jANI parivAra sahita AvyA. (A varNana jaMbUtIpa prajJapti anusAra bhaRSabhanA janma abhiSeka mujaba jANavuM - juo RSabha kathAnaka) zramaNa bhagavaMta mahAvIranA abhiniSkrama, dIkSA avasarane jANIne bhavanapati, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 Agama kathAnuyoga-1 vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika evA ghaNAM deva-devIo potapotAnA rUpa, veza, cinhothI yukta thaIne, potapotAnI sarva prakAranI Rddhi, dhRti, senA, samudAya sahita potapotAnA vimAnamAM caDe che. caDhIne yathAbAdara sthaLa nissAra pudgalono tyAga kare che. karIne yathA sAravAnuM sUkSma pudagalone grahaNa kare che. tema karIne, upara caDhe che. caDhIne utkRSTa, zIgha, capaLa, tvarita divya devagatithI nIce utarIne tichalokamAM sthita asaMkhyAta dvIpa samudrone oLaMgIne jyAM jaMbUDhIpa che tyAM Ave che. AvIne uttara kSatriya kuMDapura saMnivezanA izAna khUNAmAM vegathI utare che. deva Agamana saMbaMdhi A saMkSipta varNana kalpasUtra vRtti mujaba lakhyuM che. paNa Avazyaka cUrNikAra tene vistArathI noMdhe che. juo Ava.yU.1-pR.251 thI 255. ahIM te varNanano sAra ame jijJAsuo mATe atre rajU karela che. AvuM ja varNana samavasaraNa racanA vakhate AvatA devomAM paNa thayuM che.) (te vakhate naMdivardhana rAjAe kauTuMbika puruSone bolAvIne 1008-1008 suvarNanA yAvat mATInA kaLazo tathA anya paNa mahAI-mahAI sAmagrIne lAvavA jaNAvyuM. teNe paNa badhuM lAvIne mUkyuM. te kALe, te samaye devendra devarAja zakranuM Asana calita thayuM. te divya vimAnamAM AvyA. mahAvIrasvAmIne traNa pradakSiNA karI, bhagavaMtathI izAna khUNAmAM jamInathI cAra AMgaLa UMcu te divya vimAna thaMbhAvyuM. tenI sAthe ATha agramaDiSI, na ane gaMdharva be sainya hatA. te divya vimAnanA pUrva bhAganA trisapAnakathI utaryA. 84,000 sAmAnika devo uttara bhAganA TisopAnakathI utaryA. bAkInA devadevIo dakSiNa bhAganA TisopAnakathI utaryA. tyAre devendra devarAja zakra potAnA 84,000 sAmAnika devo Adi parivAra sAthe sarva Rddhi pUrvaka vAjiMtronA nAdapUrvaka bhagavaMta mahAvIra pAse AvyA. temane traNa pradakSiNA ApI, vaMdana-namaskAra karI, paryApAsanA kare che. e rIte badhAM ja indro tyAM AvyA ane sUrya parvatanA sarve indro AvIne paryapAsanA karavA lAgyA. te kALe, te samaye ghaNAM asurakumAra devo mahAvIrasvAmI samIpe pragaTa thayA. A devo kALA, moTA agni samAna nIlagulika prakAzavALA, vikasita patra samAna tama lAla jIbha ane tALavAvALA, aMjana ane dhana evA kALA vALavALA, kuMDalane dhAraNa karelA, AAcaMdananuM vilepana karelA. siliMghapuSpa samAna prakAzita sUkSma pravara vastra dhAraNa karelA, prathama vayane pUrNa karIne ane dvitIya vayane na pAmelA, bhadra, yauvanamAM vartatA, tAla, bhRga, truTita, pravara AbhuSaNa ane nirmala maNiratnathI vibhUSita, hAthamAM daze AMgaLIe mudrikA dhAraNa karelA, cuDAmaNI, vividha vicitra cilovALA, mugaTane dhAraNa karelA, surUpa, mahAddhi, mahAti, mahAyaza, mahAbaLa, mahAnubhAga mahA saumyavALA, hRdaya para hArathI vibhUSita, kaDA truTitathI khaMbhita bhUjAvALA, kAnanA kuMDaLathI zobhita gAlavALA, vicitra vastra, AbharaNa, mALAthI yukta, kalyANakArI-pravara vastra ane mALA dhAraNa karelA, lAMbI mALA paherelA hatA. teo divya varNa, gaMdha, sparza, saMghAta, saMsthAnathI yukta hatA. divya Rddhi, jutti, prabhA, chAyA, arcita, teja, vezyA vaDe daze dizAone udyotita karatA, prabhAsita karatA AvyA AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdana-namaskAra karyA karIne zuzruSA karatA, namana karatA, abhimukha thaIne vinayapUrvaka paryApAsanA karavA lAgyA. e ja pramANe nAga, suvarNa. vidyutaagni, tapa, udadhi, dizA, vAyu ane svanitakumAra bhavanavAsIo AvyA. je nAga, garUla, vaja, pUrNa kaLaza, siMha ityAdi cilovALA mugaTathI yukta hatA. surUpa, maharkika Adi vizeSatA yukta te devo AvIne paththupAsanA karavA lAgyA. te kALe, te samaye ghaNAM vANavyaMtara devo mahAvIrasvAmI pAse AvyA. pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiMmuriSa, mahoraga, gaMdharva e ATha ane aNapatri paNapatri, isivAdi bhUtavAdi, kaMda, mahAkaMda, kuhaMDa, pataga e ATha evA soLa jAtinA vANavyaMtara devo AvyA. teo caMcaLa, caLayapaLa cittavALA ane ramatapriya hatA. hAsya, gIta, nartanAdi temane priya hatA. vanamALAyukta mugaTa, kuMDaladhArI, svacchaMda, AbharaNa ane suMdara bhuSaNadhArI, sarvaRtunA sugaMdhI phUinI banela lAMbI, zobhana, manohara, Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 273 vikasita, vicitra varSanI mALAthI DhAMkela vakSasthaLavALA, kAmagamA, kAmarUpadhArI, vividha vargonA vastrane dhAraNa karanArA vividha dezanA vezane dhAraNa karanArA, kaMdarpa, keli, kalaha, kolAhalathI AnaMda pAmatA, vizeSa hAsya kastA, anekamaNi ratnAdi yukta vividha cinhonA dhAraka, surUpa, mahARddhivALA hatA. teo AvIne prabhunI pathupAsanA karavA lAgyA. - te kALe, te samaye aneka jyotiSka devo mahAvIra svAmI samIpe pragaTa thayA. bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanizcara, rAhu, dhUmaketu, budha, aMgAraka nAme hatA. tasa-tapanIya suvarmavarNavALA, jyotiSa cakramAM gati karanArA, gatiratika, aThAvIsa prakAranA nakSatra devagaNa, vividha saMsthAnathI saMsthita. paMcavarNavALA tArAgaNa, sthitalezyAcArI, avizrAMta maMDalagativALA pratyeka nAma pramANenA cinhavALA mugaTadhArI ane mahARddhivALA hatA. teo AvIne bhagavaMtanI papAsanA karavA lAgyA. te kALe, te samaye ghaNAM vaimAnika devo mahAvIra svAmI samIpe pragaTa thayA. jevA ke, saudharma, izAna, sanatkumAra, mAhendra, brahma, lAMtaka, zukra, sahastrAra, Anata, prANata, AraNa ane ayyata teo harSita thayA. trAyazciMzaka, sAmAjika, lokapAla ane agramaDilI parSadA sahita, AtmarakSaka devothI parivarela, hajAro kevo vaDe anugamana karAtA, zobhAsahita sadarapUrvaka saumya-manohara rUpavALA, vimala cAmara vaDe viMjhAtA, devasamUhanA jayakAra zabdasaha ane mRga, mahiSa, varAha, chagala, dara, ghoDo, hAthI, bhujaga, ga, vRSabha, kapi Adi cinhavALA mugaTone saudharmAdi kramamAM anukrame dhAraNa karelA temaja pAlaka, puSpa, somanasa sirivatsa naMdiyAvarta Adi potapotAnA vimAnomAM besIne nIkaLyA. A vimAna maNi, kanaka, ratnanI ghaMTikA samUha, ujvaLa suvarNanA toraNothI yukta, pharatAM uttama motInI mALA ane laTakatA jhumakhAMthI yukta hatA. ghaMTAvalinA madhura zabdo vAMsaLI, taMtrI, tAlasaha gavAtA gItanA dhvanipUrvaka uttama turitanA avAja vaDe AkAzane pUratA devendro harSita, saMtuSTa manavALA hatA. lokAMtika vimAnavAsI deva saMgha paNa potAnA samudAya sAthe sAmela hato. e rIte aneka deva parivAra mahARddhipUrvaka bhagavaMta mahAvIra pAse AvIne papAsanA kare che. te kALe, te samaye vizALa apsarA samudAya paNa bhagavaMta mahAvIra samIpe pragaTa thayo. te apsarAo bALabhAvathI mukta thayela ane madhyama jaraTha vayabhAvathI virahita hatI. ati uttama saumya, manohara rUpavALI hatI. upaghAta rahita, zobhana yauvana ane taruNabhAvayukta hatI. nitya avasthita bhAvavALI ane savaga suMdara hatI. zreSTha vastronI ghAraka, manohara hAra, ratnanA kuMDala, suvarNano kaMdoro Adi aneka AbhuSaNothI vibhUSita hatI. uttama caMdanathI carcita, uttama alaMkArothI bhUSita, sarvaRtunA sugaMdhI uttama puSponI mALAne dhAraNa karelI, caMdranA jevA mukhavALI, caMdra vilAsInI, ulkA jevI camakatI, zRMgAranA ghara jevI suMdara vezavALI ityAdi aneka vizeSatAothI yukta kAMta, priyadarzanA suzIlA hatI. jinadarzana bhaktinA anurAgapUrvaka jinavaranI samIpe Avela hatI. namana karIne, vinayapUrvaka be hAtha joDIne paryAsanA karatI tyAM rahelI che. A rIte upasthita deva-devI samudAya madhye acyatendrathI zakrendra sudhI sarva indroe zramaNa bhagavaMta mahAvIrano mahAI, mAI, vipula niSkramaNa abhiSeka karyo) tyAra pachI devendra devarAja zakra paNa dhIme dhIme yAna-vimAnane tyAM UbhuM rAkhe che. UbhuM rAkhIne dhIme dhIme yAna-vimAnathI utare che. utarIne ekAMtamAM jaIne vaikriya samughAta kare che. samuddaghAta karIne maNi, kanaka, ratnothI banelA eka zubha, manohara ane kAMtimAnuM evA mahAn devachaMdakanI vidurvaNA kare che. te devachaMdakanI vaccovacca pAdapITha sahita evA ane vividha maNiratnothI banAvelA zubha-manohara ane kAMtimAna mahAnuM siMhAsananI vikurvaNA kare che. tema karIne bhagavaMta mahAvIra hatA tyAM Ave che. AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata pradakSiNA karI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdana- namaskAra kare che. Jain Idulaton nternational Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 Agama kathAnuyoga-1 vaMdana-namaskAra karyA bAda bhagavaMta mahAvIrane laIne jyAM devacchedaka che tyAM Ave che. tyAM AvIne dhIre dhIre pUrva dizA tarapha mukha karIne bhagavaMtane siMhAsana upara besADe che. pUrvAbhimukha siMhAsana para besADIne dhIme dhIme zatapAka, sahastrapAka tela vaDe mAliza kare che. pachI sugaMdhI ubaTana vaDe ubaTana kare che. pachI prabhune pavitra jaLa vaDe snAna karAve che. te A pramANe ayyatendra vagere cosaTha indro potapotAnA Abhiyogika devo dvArA je ATha jAtinA 1008-1008 kaLazo taiyAra karAvyA che. tene naMdivardhana rAjAe taiyAra karAvelA kaLazomAM divyazakti vaDe samAvI de che. tethI naMdivardhana rAjAnA kaLazo atyaMta zobhavA lAge che. pachI sarve indro kSIrasamudranA jaLa ane sarve tIrthonI mATI tathA sarva auSadhi vaDe bhamahAvIrano jaLa abhiSeka kare che. tyAra pachI naMdivardhana rAjA paNa jaLa abhiSeka kare che. e vakhate indro hAthamAM jhArI-darpaNa vagere laI jaya-jaya zabda bolatA UbhA rahe che. e rIte prabhune snAna karAvyA bAda gaMdhakASAyI vastra vaDe zarIrane luMche che. tyAra pachI eka lAkha suvarNamudrA karatAM paNa adhika mUlyavALA evA bahumUyavAnuM atyaMta zItala gozISa raktacaMdanano lepa kare che. pachI dhImA zvAsocchavAsathI paNa kaMpita thAya tevuM, prasiddha nagaramAM nirmANa pAmeluM, pratiSThita puruSo dvArA prazasita, azvanI jema lAlajhAMya pragaTa karatuM, viziSTa kArIgaro dvArA suvarNajaDita cheDAvALuM, haMsa samAna zveta evA vastra yugalane paherAve che. kalpavRkSanA puSponI manoharamALA paherAvI. hAra, ardhavAra, ekAvalIhAra, laTakatImALA, jhumakhAM, kaMdoro, mugaTa, ratnamALA paherAvI, graMthima, veSTima, purima ane saMghAtima evI cAra prakAranI mALA paherAvI. bAjubaMdha, kaDAM, kuMDala Adi paherAvI kalpavRkSa saMdeza alaMkRt karyA. 0 zibikA nirmANa : bhagavaMta mahAvIrane e rIte samyak prakAre alaMkRt karyA pachI indra mahAnuM vaikriya samuddaghAta kare che. te pramANe samughAta karIne eka virATa evI sahastravAhinI caMdraprabhA nAmanI zibikAnI ayyatendranA hukamathI vimurvaNA kare che. A zibikAmAM ihAmRga, vRSabha, azva, magaramaccha, pakSI, vAMdarA, hAthI, raNamRga, sarabha, camarI gAya, zArdula siMha AdinA tathA vanalatA, aneka vidyAdhara yugala, yaMtra, manuSyayugalanA citro banelA hatA. te zibikA sahasrarazmi sUryaprabhA samAna tejavALI, ramaNIya, jhagamagAtI, hajAro rUpako ane citrothI yukta, dIpyamAna ane dedIpyamAna hatI. jene jotAM ja AMkho camakI jAya. temAM motInI mALAo ane motInA jALa-toraNo jhUlI rahyA hatA. zreSTha suvarNonA maNakA vaDe guMthAyelI motIyonI mALA laTakI rahI hatI. hAra, ardhapAra Adi bhUSaNothI sajAvAyela hatI. atyadhika darzanIya hatI. paghalatA, azokalatA, kuMdalatA tathA evI bIjI latAo vaDe citrita hatI. te zibikA atizubha, suMdara, manohara dekhAvavALI, vividha prakAranA raMgaberaMgI maNio, ghaMTaDIo, patAkAothI maMDita zikharavALI AkarSaka, darzanIya, suMdara hatI. sarvajagat vatsala badhAM jinavarendronI A zibikAo sarvaRtumAM sukhadAyI, uttama ane zubhakAMtivALI hoya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha0mahAvIra-kathA 275 0 saMgrahaNI gAthArtha : (jarAmaraNathI vimukta jinavara mahAvIrane mATe te zibikA lavAI. je jaLa ane sthaLamAM utpanna thanArA divyapuSpo ane deva nirmita puSpamALAthI yukta hatI. tenA madhya bhAgamAM devanirmita tathA jinavarane mATe zreSTha ratnonI rUparAzi dvArA carcita ane pAdapITha vaDe yukta mahAmUlyavAnuM siMhAsana banAveluM hatuM. bhagavaMta mahAvIre paNa zreSTha AbhuSaNo dhAraNa karyA hatA. yathAsthAne divyamALA ane mugaTa paheryA hatA. lakSa suvarNamudrAnuM banelA bhauma vastra paheryuM hatuM. je badhAM vaDe bhagavaMtanuM zarIra vizeSa dedIpyamAna thaI rahyuM hatuM.) 0 bha0mahAvIranuM abhiniSkramaNArthe gamana : (- bha. mahAvIre sAMvatsarika dAna dIdhuM. suvarNAdino tyAga karyo. pachI - bhagavaMtano indrAdi devo ane naMdivardhana dvArA abhiSeka karAyo. - pachI zibikAnuM nirmANa thayuM. samalaMkRtu bhagavaMta gamanotsuka thayA) te kALe ane te samaye trIza varSanI gRhasthAvasthA pUrNa karIne, rAjya na bhogavyuM hovAthI trIza varSano sarvakALa kumAra (rAjakumAra) avasthAmAM pasAra karIne, potAnI uMmaranA pUrvA arthAt yauvanakALamAM bhagavaMta mahAvIra grAmyAcAra arthAt indriyadharmano tyAga karIne nIkaLyA. rAjya bhogavyuM na hovAthI rAjyano tyAga karIne e artha ahIM aprastuta che. (Avazyaka niryukti 221-222mAM bha0mahAvIrane kumAravAsamAM dIkSA laI ane strI tathA rAjya na bhogavyAnuM jaNAve che. pachI Ava.ni. 233mAM kumArane varjIne viSayatyAga samajavo tema lakhe che. teno artha to bha0mahAvIre paNa viSaya sevyo na hato tema thAya. kumArano artha rAjakumAra karavAnuM Avani AdimAM kyAMya jaNAvyuM nathI. paNa Ava.bhA.Ava.cUM. AdimAM patnI jazodA sAthe bhoga bhogavyAnuM jaNAvela che. mATe ahIM grAmyAcArano tyAga karyo temAM lakhyuM che. rAjA naMdivardhane taiyAra karAvelI pacAza dhanuSa lAMbI, paccIza dhanuSa pahoLI ane chatrIsa dhanuSu UMcI evI tathA suvarNamaya seMkaDo staMbhothI zobhatI, maNi ane suvarNa jaDita hovAthI AzcaryakArI jaNAtI temaja devanirmita zibikA devazaktithI jemAM samAI gayelI tevI pAlakhImAM besIne prabhu dIkSA levA mATe nIkaLyA. te kALe, te samaye jIva-ajIva Adi nava tattvonI zraddhAvALA zramaNa bhagavaMta mahAvIra jete hemaMtaRtuno pahelo mAsa, pahelo pakSa arthAt mAgasara mAsano kRSNa pakSa ane tenI dazamanI tithimAM arthAt mAgasara vada-dazama (gujarAtI kArataka vada-10)nA divase pUrva dizA tarapha chAyA gaI tyAre pramANa prApta eTale ke, nyUna nahIM tema adhika nahIM evA prakAranI pAchalI porisi thaI tyAre (ahIM AcArAMga sUtra-pa3ramAM bIjI parisie nIkaLyA tema lakhyuM che. kalpasUtrakAra ane Avazyaka niryukti-23ra pazcima porisinuM jaNAve che.) suvrata nAmanA divase, vijaya nAmanA muhUrtamAM uttarAphAlganI nakSatra sAthe caMdramAno yoga hato tyAre, nirjaLa evA chaTha bhakta (be upavAsa) pUrvaka, eka vastra laIne, sahastravAhinI caMdraprabhA nAmanI zibikAmAM pUrvAbhimukha besIne deva, manuSya, asuronI parSadAnI sAthe, uttara kSatriyakuMDapura saMnivezanA madhyAtimadhya bhAgathI nIkaLyA. te A pramANe te vakhate vaizAlika (-mahAvIra) svAmI kezaalaMkAra, mAlya alaMkAra, AbharaNa Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 Agama kathAnuyoga-1 alaMkAra ane vastra alaMkArathI alaMkRt thaIne pratipUrNa alaMkRt evA te potAnA siMhAsanathI UbhA thaIne caMdraprabhA zibikA pAse AvI, zibikAne pradakSiNA daIne, zibikA sthita siMhAsanamAM beThA tyAre, teo prazasta adhyavasAya chaThano tapa ane zubha lezyAthI vizuddha thayelA hatA. janma, jarA, maraNanA bhAvothI vimukta hatA. zibikAmAM beThelA prabhunI jamaNI bAju kula mahattarA strI snAna karIne haMsa lakSaNA zveta sADI laIne bhadrAsana para beThA hatA. DAbe paDakhe bhagavaMtanA dhAvamAtA upakaraNo laIne beThA hatA. pAchaLanA bhAgamAM eka zreSTha taruNI zRMgAranA ghara samAna suMdara veza dhAraNa karIne UbhelI. je rUpa, yauvana, vilAsayukta hatI. hAthamAM teNIe sapheda chatra dhAraNa kareluM hatuM. svAmInI baMne tarapha eka-eka suMdara taruNI capaLa cAmara grahaNa karIne UbhelI hatI. izAna khUNAmAM eka zreSTha taruNI hAthamAM saMpUrNa bharelo rajatamaya kaLaza laIne UbhelI ane agnikhUNAmAM eka zreSTha taruNI AzcaryakArI sonAnA daMDavALA maNimaya paMkhAne laIne UbhelI hatI. jyAre bhagavaMta zibikAmAM beThA tyAre zakrendra ane izAnendra tenI bAju bAju UbhA rahIne maNi ratnAdi banela AzcaryakArI daMDavALA cAmara bhagavaMtanI baMne bAju DhoLavA lAgyA. 0 bhagavaMtanI zibikAnuM vahana ane lokonuM anugamana :- sAmAnya ulekha - AcArAMga-para6, para7; samAvAyAMga-281 thI 283; Ava.bha. 98 thI 100 sAmAnyathI zibikAnuM vahana - jyAre jinezvaro dIkSA grahaNa karavA mATe nIkaLe tyAre pahelAM harSathI romAciMta manuSyo potAnA khabhe A zibikA laIne cAle che. pachI asurendro, surendro ane nAgendro A zibikA laIne cAle che. caMcala capaLa kuMDalonA dhAraka ane potAnI icchAnusAra vaikriya AbhuSaNone dhAraNa karavAvALA te devagaNa, sura asurothI vaMdita jinendronI zibikAne vahana kare che. A zibikAone pUrva tarapha vaimAnika deva, dakSiNa bAjue nAgakumAra, pazcima bAjue asurakumAra ane uttara taraphathI garuDakumAra devo vahana kare che. - vizeSa ullekha - Avazyaka pUrNi 1- 259, 260; kalpasUtra-113 vRtti rAjA naMdivardhane aDhAra zreNi-prazreNInA lokone bolAvyA. bolAvIne A pramANe kahyuM ke, he devAnupriyo ! snAnAdithI saMpanna thaI, sarva alaMkAra vaDe vibhUSita thaI tame zibikA vahana karo. te vakhate naMdivardhana rAjAnA hukamathI teoe zibikA upADI. tyAra pachI zakrendrae zibikAnI dakSiNa taraphanI uparanI bAhAne upADI, izAnendrae uttara taraphanI upalI bAhAne upADI, amarendrae dakSiNa taraphanI nIcenI bAhAne upADI ane balindrae uttara taraphanI nIcenI bAhAne upADI, bAkI rahelA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika devoe yathAyogya caMdraprabhA pAlakhIne upADI. tyAra pachI zakrendra ane izAnendra zibikAnI bAhA choDIne bhagavaMtane cAmara viMjhavA lAgyA. A rIte prabhu zibikAmAM besIne cAlyA tyAre zaradu RtumAM vikasita thayela kamaLo vaDe zobhatA pA sarovara ane praphullita thayela aLasI, kaNera, caMpA ane Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 277 tilakanuM vana zobhe te rIte devonA samUha vaDe AkAza zobhavA lAgyuM. te vakhate satata vAgI rahelAM nagAra, nobata, bhaMbhA, vINA, mRdaMga ane iMdubhI Adi aneka prakAranA vAjiMtronA nAda AkAzatala ane bhUtala upara phelAI gayo. devagaNa paNa ghaNAM badhAM nRtyo ane nATyonI sAthe aneka prakAranA tata, vitata, ghana ane suSira evAM cAra prakAranA vAjiMtro vagADI rahyA hatA. bhagavaMtanI zibikA pAchaLa gamana karatA devono samUha zukla Adi paMcavarNanA puSpone vikherato, duMdubhIno nAda karato ane prakarSatayA harSita thaIne bhagavaMtanI stavanA karato sarva dizAo ane AkAzane zabdothI vyApta karI rahyo hato. e vakhate bhagavaMtanI AgaLa svastika, zrIvatsa, nandAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsyayugala ane darpaNa e pramANe ratnamaya evA ATha maMgala kramasara cAlavA lAgyA. je AThe maMgala darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa hatA. tenI pachI pUrNakaLaza, bhaMgAra, cAmaro, moTI patAkA, vaiiDUryaratnajaDita evA daMDa para raheluM sapheda chatra ane maNi tathA suvarNamaya siMhAsana, pavanathI UMce pharakatI ane AkAzataLane sparzatI hoya teTalI UMcI vijaya vejayaMtI dhvajA vagere cAlavA lAgyA. tyArapachI asavAra rahita evA uttama prakAranA 108 uttama ghoDA, pachI evA ja prakAranA 108 uttama hAthI anukrame cAlyA. tyAra pachI pharakatI patAkAothI manohara lAgatA, ghaMTA ane vAjiMtronA nAdathI ramaNIya banelA, aneka prakAranA zastro tathA bakhtarothI bharelA evA uttama prakAranA 108 ratha cAlavA lAgyA. tenI pachI bakhtara paherelA ane savAMgasuMdara evA 108 vIra puruSo cAlyA. tyAra pachI anukrame ghoDA, hAthI, pAyadaLa, uttama evA rathavALI caturaMgiNI senA cAlI. tyAra pachI hajAro patAkA vaDe zobhato, hajAra yojana UMco, mA moTo mahendra dhvaja cAlyo. tyArapachI ghaNAM khagadhArI, ghaNAM bhAlAdhArI, ghaNAM bAjoThadhArI kramasara cAlyA. tyAra pachI ghaNAM hAsya karanArA, dava karanArA, kheDu karanArA, cAru karanArA, kaMdapiMka, kaukucika, gAnArA, vagADanArA, nAcanArAo hasatA-ramatA, hasAvatA-ramADatA, Aloka karatA jaya-jaya zabda bolatA cAlavA lAgyA. tyAra pachI ghaNAM ugra, bhoga, rAjanya, kSatriya, koTavALo, maMDaLa adhikArIo, kauTuMbiko, zreSThIo, sArthavAho vagere mahAvIra svAmInI AgaLa-pAchaLa ane paDakhe anukrame cAlavA lAgyA. tyArapachI ghaNAM deva-devIo potapotAnA rUpa, veza, cinha ane niyogapUrvaka bhagavaMtanI AgaLa, pAchaLa, paDakhe anukrame cAlavA lAgyA. tyAre te naMdivardhana rAjA paNa (uvavAI sUtramAM jaNAvela koNika rAjAnI mAphaka) uttama hastiratnanA skaMdha para savAra thayelo, koraMTa puSpanI mALAthI AcchAdita chatrane dhAraNa karAyelo, zveta cAmaro vaDe DhoLAto, hAthI, ghoDA, ratha ane pAyadaLa yukta caturaMgiNI senA sAthe parivarelo, ghaNAM bhATacAraNo sahita bhagavaMtanI pAchaLa-pAchaLa cAlyo. te vakhate svAmInI AgaLa azva ane asavAro cAlatA hatA, baMne bAju hAthI ane mahAvato hatA, pAchaLa ratha ane ratha cAlako hatA. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 e rIte deva-manuSya ane asurono samUha zibikAnI pAchaLa samyak prakAre anugamana karato hato. te vakhate keTalAMka AgaLa zaMkha vagADatA hatA. keTalAMka cakradhAraNa karI, keTalAMka suvarNa haLadhArI, bhaTTa, keTalAMka moDhethI maMgaLa zabdo bolanArA, keTalAMka vardhamAnaka arthAt kumArone khabhe besADI cAlanArA, birUdAvalI bolanAra bhATa cAraNo, ghaMTa vagADanAra rAuliyA AdinA samudAyathI bhagavaMta parivarelA hatA. te vakhate kulanA vaDilo, mahattarA Adi svajano tevA prakAranI iSTa, manohara, karNapriya, citta AhlAdaka, udAra, kalyANarUpa, zivarUpa, dhanya, maMgaLarUpa, parimita, madhura ane zobhAyukta vANIthI bhagavaMtane abhinaMdatA ane stavanA karatA A pramANe bolyA 2708 he samRddhimAn ! Apano jaya thAo, vijaya thAo ! he kalyANakAraka ! Apa jaya pAmo, vijaya pAmo. ApanuM kalyANa thAo. niraticAra jJAna-darzana ane cAritra (ArAdhanA) vaDe tame nahi jItelI indriyone jIto, te jItIne tame zramaNa dharmanuM pAlana karo. vighnone jItIne he deva ! tame siddhi madhye arthAt zramaNa dharmanA prakarSamAM tame aMtarAya rahita raho. bAhya atyaMtara tapa vaDe tame rAgadveSarUpI malono nAza karo. dhairyarUpI majabUta kaccha bAMdhIne uttama zukala dhyAna vaDe ATha karmorUpI zatruonuM mardana karo. he vIra ! apramAdI banIne traNa lokanA raMgamaMDapamAM ArAdhanArUpI patAkAne pharakAvo. aMdhakAra rahita uttama prakAzarUpa (-anuttara) kevaLajJAnane prApta karo. jinezvaro dvArA upadezAyela (jJAna, darzana, cAritrarUpa) akuTila eTale ke saraLa mArga vaDe parISahonI senAne haNIne paramapadarUpa mokSane prApta karo. he kSatriyomAM vRSabha samAna ! tame jaya pAmo, vijaya pAmo. ghaNAM divaso sudhI, ghaNAM pakSa sudhI, ghaNAM mahinAo sudhI, ghaNI Rtuo sudhI, ghaNAM ayano sudhI, ghaNAM varSo sudhI parISaho ane upasargothI nirbhaya banIne bhaya ane bhairavone kSamApUrvaka sahana karI vicaro--saMyamarUpa dharmamAM tame nirvighnatA pAmo. A pramANe AzIrvacano kahI, kulanA vaDila Adi svajano jaya--jaya zabdo bole che. 0 dIkSA sthAne prabhunuM gamana ane pravrajyA grahaNa : te vakhate zramaNa bhagavaMta mahAvIra hajAro netra paMktithI vAraMvAra jovAtA, hajAro mukhothI--vacanothI vAraMvAra stuti karAtA, hajAro hRdayothI vAraMvAra abhinaMdita karAtA, hajAro manoratho vaDe vAraMvAra ciMtavAtA prabhu cAlyA. te vakhate bhagavaMtanI kAMti ane rUpa joIne loko tevI ja kAMti ane rUpane icchavA lAgyA. hajAro AMgaLIo vaDe teo dekhADatA hatA. bhagavaMta potAnA jamaNA hAthathI, hajAro nara-nArIonA praNAmano svIkAra karatA hatA. (jatAM-jatAM) hajAro gharonI paMktionuM ullaMghana karatA hatA. vINA, hastatAla, vAjiMtra, gIta ane vAdyonA madhura, manohara zabdo, loko dvArA karAtI jaya--jaya zabdonI udghoSaNA, te badhAM vaDe mIzrita ati komaLa zabdo vaDe prabhu vAraMvAra pratibodhita (-sAvadhAna) thatA hatA. (te vakhate zramaNa bhagavaMta mahAvIra) chatra--cAmarAdi sarva RddhithI, AbhuSaNAdi sarva prakAranI kAMtithI, ucita sarva vastunA saMyogathI, hAthI--ghoDA Adi sarva prakAranA sainyathI, sarva vAhanothI, sarva janasamudAyathI, sarva AdarathI, sarva saMpattithI, samasta ' Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra-kathA 279 zobhAthI, saMpUrNa utkaMThAthI, samagra sagAM-saMbaMdhi, nagarajana AdinA meLApathI, sarva prakRti arthAt aDhAre varNanI prajAthI, badhI jAtanA nATako ane tAla bajAvanArAothI, saghaLAM aMtaHpurathI, sarva jAtinA puSpa, vastra, sugaMdhI padArtho, mALA ane alaMkAronI zobhA vaDe yukta hatA. sarva prakAranA vAjiMtronA zabda ane pratizabdo dhvanita thatA hatA. (A rIte zramaNa bhagavaMta mahAvIra) mahAdyuti, mahAyuti, moTuM sainya, ghaNAM vAhano ane parivAra, nagarajana Adi vizALa samudAya sAthe nIkaLyA. te vakhate uttama vAjiMtrono ekI sAthe mahAnuM dhvani-pratidhvani guMjI rahyo hato. zaMkha, nagAruM, paTa7, nobata, khaMjarI, raNaziMgu, huDukka, iMdubhi e sarva vAjiMtronA gaMbhIra nAda ane ninAda thaI rahyA hatA. AvA ukta ADaMbara sahita bhagavaMta kuDapura nagaranA madhyabhAgathI nIkaLyA. bhagavaMta jinasiMge ja nIkaLe. anya liMga, kuliMga ke gRhiliMga nahIM nIkaLIne jyAM jJAtakhaMDa vana nAmanuM udyAna hatuM, azoka nAmanuM uttama vRkSa hatuM tyAM AvyA. tyAM AvIne bhUmithI ekAda hAtha pramANe UMce sahastravAhinI caMdraprabhA zibikAne dhIme dhIme rokAvI. zibikA rokAvIne prabhu temAMthI dhIme dhIme nIce utaryA. nIce utarIne dhIme dhIme siMhAsana para pUrvAbhimukha beThA. bIjA mate azoka vRkSa nIce zibikA sthApana karAvI prabhu nIce utaryA. pachI potAnI ja meLe vIMTI, vIravalaya, bAjubaMdha, hAra, kuMDala, mugaTa Adi sarva AbhuSaNa alaMkAra utAryA. (AcArAMga sUtra-pa3ra mujaba) vaizramaNadeva ghUMTaNa TekavIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranA caraNomAM jhakIne ane bhaktipUrvaka prabhunA te AbharaNa alaMkArone haMsalakSaNa zveta vastramAM grahaNa kare che. (Avazyaka cUrNi-1-pR. 266 mujaba) te kulamahattarA strI (ke je pahelethI ja prabhunI sAthe zibikAmAM zveta vastra laIne beThelA teNI) haMsalakSaNa saMdeza zvetapaTa-sADI eTale ke vastramAM AbharaNa ane alaMkAra grahaNa kare che. eka-eka AbhuSaNane grahaNa karatI ane mukatA-mukatA rUdana karatI-vilApa karatI te kulamahattarA strIe bhagavaMta mahAvIrane A pramANe kahyuM tame jJAtavaMzamAM janmyA, kAzyapa gotramAM janmyA, uditodita ane vikhyAta kIrti jJAtakulamAM siddhArtha kSatriyanA putrarUpe tame jakhyA. uttama jAtinI trizalA kSatriyANInI kukSimAM tame utpanna thayA. sukumAla garbhamAM AvyA. tame yauvana vayamAM abhinivRtta thayA. apratirUpa evA rUpa-lAvaNya ane yauvana guNavALA tame thayA. tame adhika zobhAvALA, adhika prekSaNIya, adhika prItivALA, adhika prazasta, adhika mativijJAnavALA thayA. devendra narendromAM tamArI kIrti vistarI. tethI he putra ! tame A saMyama mArgamAM sAvadhAna thaIne cAlajo. pUrvaRSie AcarelA mArganuM AlaMbana karajo. talavAranI dhAra samAna mahAvratonuM pAlana karajo, puruSArtha ane parAkrama karajo. zramaNa dharmamAM pramAda na karazo ityAdi AzIrvacana rUpa prArthanA karI, naMdivardhana Adi svajana varge svAmIne vaMdana, namaskAra, abhinaMdana, stavanAdi karyA pachI eka tarapha gayA. bIjA paNa AnaMdano azupAta karavA lAgyA. te vakhate mahAvIra svAmIe paNa temanI prArthanAne svIkArI. tyAra pachI prabhue (eka muThThI vaDe dADhI-mUchano ane cAra muThThI vaDe mastakanA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 Agama kathAnuyoga-1 vALano e rIte) jamaNe hAthe jamaNI bAjunA ane DAbe hAthe DAbI bAjunA kezono potAnI meLe ja paMcamuSTika loca karyo. tyAre devendra devarAja zakrae prabhunA aMjana ane megha samAna kALA, ghaTTa ane camakatI evA nirmaLa chAyAvALA te kezane, zramaNa bhagavaMta mahAvIra sanmukha ghuMTaNa TekavI, prabhunA caraNamAM jhukIne tatpaNa grahaNa karyA. pachI te bhagavaMta! "ApanI AjJA ho" ema kahIne zIrodadhi samudramAM padharAvyA. ahIM traNa mata jovA maLela che :(1) AcArAMga sUtra-pa3ra mujaba - te kezane vajamaya thALamAM grahaNa karyA. (2) Avazyaka cUrNi-1-pR. 267 mujaba - te kezane haMsalakSaNa zveta vastrapaTTamAM grahaNa karyA. (3) Avazyaka bhASya-107 mujaba - grahaNa karyA. (eTalo ja ullekha che.). - paMcamuSTika loca karyA bAda "namojUrNa siddhANaM' ema kahIne siddha bhagavaMtone namaskAra karyA. namaskAra karIne "have mAre sarva pApakarma akaraNIya che" e pramANe abhigraha grahaNa kare che. pachI sAmAyika cAritra grahaNa kare che. te samaye zakranA vacana saMdezathI turaMta ja devo ane manuSyono kolAhala tathA vAjiMtra samuha, gIta, gAna Adino dhvani baMdha thaI gayo. tyAM upasthita samagra deva samuha ane manuSyagaNa bhIMta para citarelA citra jema sthita thaI gayo arthAt citravat nizreSTha-nistabdha thaI gayA. te vakhate bhagavaMte "ki sAmAM savva savinna no pardAvaravAmi' pAThano uccAra karyo. arthAt pratijJA karI. temAM aMte zabdanuM uccAraNa karatA nathI. kemake tIrthakarono e pramANeno zAzvata AcAra che. A pratijJA grahaNa karIne bhagavaMta sarvavirati cAritravaMta thayA. e rIte bhagavaMta cAritra aMgIkAra karIne aharniza samasta prANIo ane bhUtonA hitamAM saMlagna thaI gayA. sarve devagaNa paNa A sAMbhaLIne harSathI pulakita thaI gayo. 0 bhagavaMtane mana:paryavajJAnanI utpatti : je samaye mahAvIra svAmIe sAmAyika cAritra aMgIkAra karyuM, te samaye ja arthAt sAyopathamika sAmAyika cAritra grahaNa karatAM ja zramaNa bhagavaMta mahAvIra manuSyadharmathIgRhasthadharmathI pachInuM (sAdhudharmamAM utpanna thanAruM) mana:paryava nAmanuM jJAna utpanna thayuM. jenA dvArA bhagavaMta aDhIdvIpa ane madhyanA be samudramAM sthita saMjJI paMcendriya paryApta vyakta manavALA jIvonA manogata bhAvone jANavA lAgyA. tIrthakara bhagavaMto gRhavAsamAM hoya che tyAre paNa mati, bhuta, avadhi e traNa jJAnathI yukta hoya ja che. jayAre sarvavirati cAritra aMgIkAra kare tyAre cAra jJAnanA svAmI bane che. chagha0 kALa sudhI arthAt kevaLajJAna na thAya tyAM sudhI teo caturgAnI rahe che. dIkSA vakhate bhagavaMta nirjaLa chaTha tapa vaDe yukta hatA. uttarAphAlvanI nakSatramAM caMdramAno yoga thayo tyAre dIkSA grahaNa karelI. te vakhate indra bhagavaMtane DAbA khabhe eka devadUSya vastra sthApana kareluM te eka ja vastra grahaNa karIne ekalA nIkaLyA. teo advitIya hatA eTale ke jema bhagavaMta RSabha 4,000 sAthe, bhamallibha pArtha 300-300 sAthe, bhavAsupUjya 600 sAthe ane zeSa ogaNIza tIrthakara 1000-1000 sAthe Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 281 dIkSita thayA. tema bhamahAvIra sAthe anya koI saha dIkSita na hatA. bha0mahAvIra ekalA ja kezaloca karavA rUpa dravyathI ane krodhAdi nigraharUpa bhAvathI muMDa thaIne gRhavAsa thakI nIkaLI anagArapaNAne eTale ke, sAdhupaNAne pAmyA. tyAra pachI indrAdika devo prabhune vaMdana karI, naMdIzvara hIpe mahotsava karI potapotAnA sthAne gayA. 0 bhagavaMte karela abhigraha ane prathama vihAra : zramaNa bhagavaMta mahAvIre pravajita thayA bAda potAnA nikaTavartI sarve svajanonI, kuMDapura nagarathI bahAranA jJAtakhaMDa vana-udyAnathI vihAra karavA mATe anumati mAMgI, pachI potAnA mitra, jJAtijana, svajana, saMbaMdhi vargane prativisarjita karyA. pachI evo abhigraha dhAraNa karyo ke, huM AjathI bAra varSa sudhI mArA zarIrano vyutsarga karIza - dehanA mamatva bhAvano tyAga karI. te daramiyAna deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhi je koIpaNa upasarga utpanna thaze, te sarve samutpanna upasargane akaluSita, nizcala, adInamanA ane mana, vacana, kAyAnI guNipUrvaka samyak prakAre - samabhAvathI sahana karIza, kSamAbhAva rAkhIza ane khedarahitapaNe khamIza. AvA prakArano abhigraha dhAraNa karIne zarIrano vyutsarga ane deha mamatvabhAvano tyAga karela zramaNa bhagavaMta mahAvIra muhUrta mAtra divasa bAkI rahyo tyAre (Avazyaka cUrNi1-5. 268 mujaba) caturbhAga porisi bAkI rahI tyAre kammara grAmamAM pahoMcyA. jyAre bhagavaMta karmAra grAma javA mATe nIkaLyA tyAre be mArgo hatA. eka jaLa mArga ane bIjo sthaLa mArga bhagavaMta sthaLa mArge ja gayelA. bhagavaMta karmAra grAma pahoMcIne pratimA (-kAyotsarga) dhyAne rahyA. bhagavaMtano jyAre niSkramaNa abhiSeka thayo tyAre temane divya gozISa caMdanathI, cUrNathI, gaMdhathI ane puSpathI vikSepita ane vAsita karAyelA. prabhunI dIkSAthI sAdhika cAra mAsa paryanta tenI divya gaMdha prabhunA zarIra para tevI ja rahelI hatI. AvI alaukika sugaMdhane kAraNe dUradUrathI bhramarA, madhamAkhI Adi jIvo kheMcAIne AvatA ane prabhune DaMkha devA lAgyA, zarIra upara pharavA lAgyA hatA. koIka jIvajaMtune zarIra para pharatA kaMI na maLe tyAre nakha ane mukha vaDe zarIranA te bhAgane khAvA lAgatA hatA. cAre tarapha phelAtI sugaMdhane kAraNe taruNa varga AvIne bhagavaMta pAse gaMdhapuTI mAMgato hato. grAmAnugrAma vicaratA prabhunI pAchaLa te taruNa varga jato ane bhagavaMta temane kazo pratyuttara na ApatA, tethI teo pratikULa upasargo karatA hatA. strIo paNa bhagavaMtanA evA adbhuta sauMdarya ane sugaMdhamaya zarIra joIne bhoga prArthanAdi rUpa anukULa upasargo karavA lAgI to paNa prabhu merU mAphaka nizcala rahyA, sarva upasargo samabhAvapaNe sahana karI vicAravA lAgyA. 0 prathama rAtrie ja upasargano AraMbha indranI vinaMtino asvIkAra : prabhu pravajyAnI prathama rAtrie karmAragrAmamAM dhyAnastha hatA. te vakhate koI eka govALa Akho divasa baLado pAse haLa vahana karAvI saMdhyAkALe te baLadone prabhu samIpe mUkIne gAyone dohavA cAlyo gayo. baLado dUra jaMgalamAM caravA jatA rahyA. govALa jyAre gAyone dohIne pAcho Avyo tyAre tyAM baLadone na jovAthI bhagavaMtane pUchavA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 Agama kathAnuyoga-1 lAgyo ke, mArA baLado kyAM che ? paNa pratimAdhArI prabhu kaMIpaNa bolyA nahIM tyAre govALe vicAryuM ke, A baLadanA saMbaMdhamAM kaMI jANatA nathI. te govALa AkhI rAtri jaMgalamAM baLadanI zodhamAM bhaTakyo paNa baLadanI kaMI bhALa maLI nahIM. baLado AkhI rAta carIne pharatA pharatA pAchA prabhunI pAse potAnI meLe ja AvyA ane svastha citte tyAM vAgoLatA vAgoLatA beThA. pelo govALa paNa bhaTakI-bhaTakIne tyAM Avyo ane baLadane beThelA joIne vicAryuM ke, are ! Ane khabara hatI, to paNa mane phogaTa AkhI rAta bhaTakAvyo. ema vicArI krodhathI baLadanI rAza upADI prabhune mAravA doDyo. e ja vakhate zakrendrane vicAra thayo ke prabhu prathama divase zuM kare che te jouM. avadhijJAna vaDe joyuM, tyAM prabhune mAravA AvelA govALane joyo. indra turaMta govALane thaMbhAvI dIdho. pachI tyAM AvIne govALane dhamakAvyo. huM jANato nathI ke A siddhArtha rAjAnA putra che. te sAdhu thayA che. tyAM siddhArtha vyaMtara paNa Avyo. pachI indrae bhagavaMtane vaMdana karI vinaMtI karI ke, he bhagavan! Apane bAra varSa sudhI ghaNAM upasargo thavAnA che. jo Apa anujJA Apo to tyAM sudhI huM ApanI pAse sevA karavA rahuM. prabhu kAyotsarga pArIne bolyA ke, he devendra ! evuM kadApi thayuM nathI, thatuM nathI ane thaze paNa nahIM ke, koI paNa devendra ke asurendranI sahAyathI tIrthakaro kevaLajJAna utpanna kare ane siddhi padane pAme. tIrthakaro kadApi para sahAyanI apekSA rAkhatA nathI. teo potAnA ja puruSArtha, baLa, vIrya ane puruSAkAra parAkramathI kevaLajJAna pAme che ane mokSe jAya che. prabhunA AvAM vacana sAMbhaLIne indrae prabhu sAthe rahevAno vicAra baMdha rAkhavo paDyo. prabhune maraNAMta upasarga thAya te aTakAvavA mATe bALatapasyAthI baMtara banelA prabhunA mAsInA putra siddhArtha vyaMtarane prabhunI pAse rAkhI indra pAcho pharyo. 0 bhagavaMtane prathama bhikSA : bhagavaMte dIkSA grahaNa karI tyAre chaThano tapa hato. dIkSAnA bIje divase tene pAraNArthe bhikSA mATe javAnuM hatuM. bhagavaMta karmAragrAmathI vihAra karatA kolAga saMnivezamAM padhAryA. tyAM bahula nAmano brAhmaNa raheto hato. bhagavaMte bhikSArthe tenA gharamAM praveza karyo. te vakhate bahula brAhmaNe amRtanA rasa jevI, ghI vagerethI yukta khIra (paramAnna) vahorAvI pratilAbhita karyA. dIkSAne bIje divase prabhune pAraNuM thayuM. (Avazyaka malayagiri vRtti pR. 168/1 tathA kalpasUtra-vRtti mujaba gRhasthanA pAtramAM pAraNuM kareluM) bahula brAhmaNa bhikSA vahorAvI tyAre paMca divyo pragaTa thayA. vastranI vRSTi, sugaMdhI jaLa ane puSpanI vRSTi, devadUdamino nAda, AkAzamAM devo dvArA karAyela "ahodAnam ahodAnam' udghoSaNA ane sADA bAra karoDa suvarNanI vRSTi e pAMca divyo pragaTa thayA. (samavAyAMga sUtra-292 thI 296mAM paNa jaNAve che ke, te kALe, te samaye vizuddha lezyAvALA ane (mahAvIra) jinezvaranI bhaktine mATe aMjalipuTa-aMjali karIne jinavarendra (mahAvIra)ne, dIkSAne bIje ja divase bahula (nAmanA gRhastha) paramAtra vahorAvI prathama bhikSAdAna karyuM. jinezvare jyAM prathama bhikSA prApta karI tyAM zarIra pramANa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha-mahAvIra-kathA 283 UMcI vasudhArAnI vRSTi thaI. (Avazyaka niryukti 319 thI 323, 325, 3ra9 thI 334mAM jinezvarone prApta prathama bhikSA saMbaMdhi varNana-vistAra paNa suMdara che. te A pramANe) bhamahAvIrane dIkSAnA bIje ja divase prathama bhikSA prApta thaI. amRtanA rasa saMdeza. paramAtra (khIra) vaDe pAraNuM thayuM. te vakhate devoe AkAza madhye "ahodAnam--ahodAnam' arthAt tame supAtradAna karyuM. evI uddaghoSaNA thaI. divya vAjiMtrano nAda thayo. devo vasudhArA arthAt suvarNadravyanI vRSTi karI. prathama bhikSA kolathagrAma (kolAcagAma)nA bahule ApI. bhakti, bahumAna ane zubha lezyAyukta evA prathama bhikSAdAtAe aMjalipuTa karIne, te vakhate prakRSTa harSita cittavALA thaIne jinavarendrane pratilALyA. pratyeka jinezvarane jyAM paNa prathama bhikSA prApta thAya tyAM vasudhArA ane puSpanI vRSTi thAya che. A vasudhArA utkRSTathI sADA bAra karoDa ane jaghanyathI sADA bAra lAkhanI hoya che. sarve paNa jinezvarane jeNe prathama bhikSAdAna karyuM hoya. teonA rAga-dveSa pAtaLA paDe che (maMda thAya che) uttama-divya parAkramI thAya che. te bhikSAdAtAmAM koI sarva karmothI mukta thaIne te ja bhave nivRtta thAya che. koI traNa bhavamAM siddhi pAme che arthAt mokSe jAya che. (Avazyaka cUrNi-1-pR. ra70mAM bahulane badale "balabrAhmaNe" bhikSAdAna karyAno ullekha che.) 0 bhagavaMtano prathama mukhya vihAra ane pAMca abhigraho - kolAga saMnivezathI vicaratA-vicaratA prabhu morAka saMnivezamAM dUijjata jAtinA tApasInA AzramamAM (Ava.s. Ijjata nAmanA pAkhaMDI gRhasthanA AvAsamAM) padhAryA. tyAMno kulapati bhagavaMtanA pitA siddhArtha rAjAno mitra hato. tethI te bhagavaMtanA svAgata mATe Avyo. bhagavaMte paNa pUrvanA abhyAsathI sAme hAtha phelAvyA. teNe kahyuM, he kumArapara ! ApanuM ja ghara che. ahIM raho. tyAre prabhu tenI prArthanAthI eka rAtri tyAM rahyA. savAre vihAra karavA taiyAra thayelA prabhune kulapatie vinaMti karI ke, Apa A ekAMta sthAnamAM varSAvAsa-comAsu karo, ahIM padhArI amArA para anugraha karo. tyAre prabhue zeSakALamAM bhinna bhinna sthaLe vicaraNa karIne varSAvAsa mATe pharI te ja duIjjataga gAma (-Azrama)mAM padhAryA. tyAM kulapatie ApelI eka jhUMpaDImAM rahyA. tyAM jaMgalamAM ghAsa na hovAthI bhUkhI thayelI gAyo jIrNa ghAsa khAvA mATe tyAM parNakuTiomAM AvatI hatI. tApaso lAkaDI mArIne te gAyone hAMkI kADhatA hatA. pratimA sthita prabhue ghAsa khAtI gAyone rokI nahIM. tyAre te tApasoe kulapatine phariyAda karI. kulapatie tyAM AvIne kahyuM ke, he kumAravara ! pakSIo paNa potAnA mALAnuM rakSaNa kare che. tame to rAjaputra cho, chatAM zuM potAnA AzrayanuM rakSaNa karavA asamartha cho? samabhAva magra prabhue vicAryuM ke, mArA ahIM rahevAthI A tApasone aprIti thaze. tethI mAre ahIM rahevuM yogya nathI. ema vicArI prabhue A pAMca abhigraho grahaNa karyA. 1. aprIti thAya te vasatimAM rahevuM nahIM. 2. nitya kAyA vosirAvIne (pratimA sthita) - rahevuM. 3. (chaghasthAvasthA sudhI) mauna pALavuM. 4. hAthamAM ja AhAra karavo ane Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 5. gRhasthono vinaya na karavo tyAM bhagavaMta ardha mAsa rahIne tyAMthI asthika grAma tarapha vihAra karyo. (varSAkALamAM phakta paMdara divasa tyAM rahI cAturmAsa daramiyAna ja vihAra karyo) (ukta pAMca abhigrahanI vAta Avazyaka cUrNi 1-pR. 271, Avazyaka malayagiri vRtti pRSTha. 268, Ava.niyukti 461-hAribhadrIya vRtti, kalpasUtra-117 pUrvenI vRttimAM paNa che. AcArAMga sUtra283mAM jaNAvela che ke, bhagavaMta bIjAnA pAtramAM bhojana karatA na hatA. A vAtanuM samAdhAna Avazyaka malayagiri vRtti pRSTha 268 upara jaNAve che ke, bhagavaMte paheluM pAraNuM gRhasthanA pAtramAM karyuM. tyAra pachI ''mAre karapAtrI thavuM arthAt hAthamAM bhojana karavuM' tevo abhigraha karelo kalpasUtra-117mAM to eka varSa, eka mAsa pachI karapAtrI banyA tema lakhe che. Avazyaka cUrNi 1-pR. 271 upara lakhe che ke, "keTalAMka mAne che ke, potAnA sAdhu mATe sapAtradharmanI prarUpaNA karavA mATe bhagavaMte paheluM pAraNuM parapAtra arthAt gRhastha pAtramAM karyuM. pachI karapAtramAM AhAra karyo. cUrNikAre eka sAkSI pATha paNa Apyo che ke, "jyAre taMtuvAya zALAmAM gozALAe kahyuM ke, huM tamAruM bhojana (gaucarI) gRhastha pAtramAM lAvIza, tyAre paNa bhagavaMte tenI IcchA na karI (anumati na ApI)" juo bhagavatI sUtra-639. pachI jyAre kevaLajJAna utpanna thayuM pachI to "pravacana lAghavatA'' na thAya te mATe bhagavaMta jAte bhikSArthe padhAratA na hatA, lohArya aNagAra gaucarI lAvatA hatA. tethI ja "dho to toDyo'' dhanya che te lohAryane jeNe bhagavaMtane kevaLajJAna pachI bhikSA lAvIne arpaNa karI' ema kahevAyuM) 0 bhagavaMtanuM acelakatva ane karapAtrIpaNuM : 204 (kalpasUtra-117) zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka varSa ne eka mAsa sudhI vastradhArI hatA. tyAra pachI acelaka eTale vastrarahita thayA ane karapAtrI arthAt hAtharUpI ja pAtravALA thayA. Ava.bhA. 109nI vR, 0 arcalakatva saMbaMdhi vRttAMta :~ (saMdarbha Ava.cU.1-pR. 268, Ava.ma.pR.pR. 266) cAritra grahaNa karyuM tyAre svAbhAvika traNa bhuvananA bhuSaNa samAna bhagavaMta bhUSaNa rahita thayA ane indre devadUSya vastra prabhune khabhe mUkeluM. e rIte dIkSA pachI phakta eka devadRSya ja temanA pAse hatuM. (Ava.yU.-) prabhue karmAra grAma tarapha vihAra karyo eTalAmAM pitA siddhArtha rAjAnA mitra soma nAmanA brAhmaNa maLyA. (Ava.cu., Ava.bhA.109-1.) dIkSA grahaNa karI tyAre ja te hAjara thayo. je vakhate prabhue vArSikadAna ApyuM, te vakhate teM daridra soma brAhmaNa dhana kamAvavA koI sthaLe gayelo. paNa bhAgyahInatAthI kaMI lAbha prApti vinA ja pAcho pharelo. daridratAthI saMpanna tenI strI tene kahevA lAgI. are ! nirbhAgya ziromaNI ! vardhamAnakumAre jyAre suvarNano varasAda varasAvyo tyAre kyAM hatA ? hajI jAo. vardhamAna to dayALu ane dAnavIra che. jaldI temanI pAse jAo. jethI A dAridra dUra thAya. potAnI strInAM AvA vacanathI prerAyelo to brAhmaNa prabhunI pAse Avyo ane dInamukhe vinaMtI karI ke, he svAmI ! Ape to sarvatra suvarNanI dhArA varasAvI, paNa Ape mane kaMI na ApyuM. mATe he kRpAnidhi ! mane kaMIka Apo. te brAhmaNanI daridra dazA ane kAkaludI sabhara vinaMtI ane yAcanAne lIdhe karuNArka Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 285 prabhue tene devadUSyano aDadho bhAga Apyo. bIjA ardhavastrano tyAga na karatA potAnA khabhe sthApana karyuM. te brAhmaNa to te vastranA ardha bhAga maLavAthI paNa khuza thaI gayo. prabhune vaMdana karI satvare potAne gAma Avyo. pachI te brAhmaNe te ardha devadUSyanA cheDA baMdhAvavA eka tRNanArane batAvyuM. konI pAsethI kaI rIte A vastra maLyuM teno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. teNanAre sarva vRttAMta sAMbhaLIne kahyuM, jo tuM A vastrano bIjo aDadho TukaDo laI Ave to baMne TukaDAne evI rIte sAMdhI Apu ke, temAM jarA paNa sAMdho dekhAya nahIM. pachI te akhaMDa jevA dekhAtA vastranA eka lAkha sonaiyA upajaze. te dhanane ApaNe aDadhuM- aDadhuM vaheMcI daIzuM to baMnenuM dAridra dUra thaze. tyAre te soma brAhmaNe kahyuM ke, jyAre bhagavaMtanA khabhethI paDaze, tyAre huM lAvI ApIza. lakSa mUlya prApta thaze tyAre ApaNe baMne aDadho-aDadho bhAga karI laIzuM. pachI te brAhmaNa ardhavastra paDI jAya to laI lauM evI AzAe prabhunI pAchaLa-pAchaLa bhaTakavA lAgyo. e rIte sAdhika eka varSa vItI gayuM tyAre dakSiNa vAcAla sannivezanI najIkamAM suvarNa vAlukA nAmanI nadIne kAMThe AvyA. tyAM cAlatAM-cAlatAM devadUSyano aDadho bhAga kAMTAmAM bharAI javAthI paDI gayo, koI kahe che ke vastra sarI paDyuM, tyAre te soma brAhmaNa bIjuM ardhavastra grahaNa karIne cAlato thayo. rAjA naMdIvardhane lAkha mUlya cUkavI kharIdI lIdhuM. A pramANe eka varSa, eka mAsa sudhI prabhu sacelaka rahyA, savastra dharma dekhADyo. prathama pAraNuM pAtra vaDe karIne sapAtra dharma sthApyo. pachI prabhu jIvanaparyata acelaka ane karapAtrI rahyA. Avazyaka niryukti 49panI vRttimAM tathA Avazyaka cUrNimAM eka viziSTa nirdeza che- - jyAre bhagavaMtanuM ardha devaduSya kAMTAmAM bharAIne paDI gayuM tyAre prabhue pAchaLa dRSTi karI te devaduSya tarapha joyuM. prabhue zA kAraNathI joyuM haze ? koI kahe che prabhue mamatAthI joyuM. koI kahe che ke, vastra sAthe sthAne paDyuM ke, ayogya sthAne paDyuM? te jovA mATe prabhue pAchaLa joyuM. koI kahe che prabhue sahasAkAre pAchaLa joyuM. koI kahe che ke, "mArA ziSyone vastra-pAtra sulabha thaze ke, durlabha ?" teno nirNaya karavA prabhue joyuM. 0 bhagavaMtanA vihAro ane upasargAdi ghaTanA : mukhya saMdarbha - (1) Avazyaka cUrNi (2) Avazyaka vRtti (3) kalpasUtra vRtti (4) bhagavatI sUtra. bhagavaMta zarIranA mamatva ane saMskArano tyAga karI vihAra yAtrAno AraMbha karyo. anuttara jJAna yAvat anuttara cAritra, nirjana sthAna, anuttara zreSTha vihAra, zreSTha parAkrama, zreSTha saMyama, upadhirahitatA, anuttara saMvara, zreSTha tapa, zreSTha brahmacaryAvAsa, anuttara evA kSamA, nirlobhatA, saMtoSa, tuSTI, zreSTha samiti, zreSTha gupti, anuttara kAyotsarga, anuttara karma, mahApuruSo dvArA sevita ane sarva duHkhothI parinivRtti rUpa nizcita phaLa vALo anuttara muktimArga e sarvethI yukta evA zramaNa bhagavaMta mahAvIra potAnA AtmAne bhAvita karatA vihAra karatA hatA. - (AcArAMga-535) - AvA prakArano vihAra karatA devakRt - manuSya ke tiryaMca saMbaMdhi je koI upasargo utpanna thayA tene akaluSita, aDaga, adIna manavALA thaIne mana, vacana, kAyAthI gupta Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 Agama kathAnuyoga-1 thaIne, samabhAvapUrvaka, kSamA, sahiSNutA ane sthira bhAvothI sahana kare che. te A pramANe - (AcArAMga-pa35) - dIkSA lIdhI te divase ja vihAra karyo. karmAragrAma pahoMcyA. prathama rAtrie govALIyAe upasarga karyo. tyAMthI kolaga saMniveze jaI prathama bhikSA lIdhI. - prathama cAturmAsa mATe morAga saMnivezamAM dUIjjataga Azrame padhAryA. tyAM tApasa AdinI aprIti jANI. te comAsAmAM paMdara divasa ja rahI nIkaLI gayA. pAMca abhigraho dhAraNa karyA - dUIjjataga AzramathI nIkaLI prabhu asthika grAma padhAryA. (ATalI ghaTanAnuM varNana A pUrve thaI gayela che.) 0 asthika grAme zUlapANI yakSano upadrava : A asthika grAmanuM nAma pahelA vardhamAnaka hatuM. dhanadeva nAmano koI vaNika pAMcaso gADA bharIne jato hato. tyAM nikaTamAM vegavatI nAme nadI AvI. nadInA kIcaDamAM te 500 gADA khuMcI gayA. temAM eka baLada ghaNo jorAvara, utsAhI ane pANIdAra hato. te baLadane mULadhuri sAthe joDI dIdho. teNe baLapUrvaka te badhAM gADA kIcaDamAMthI bahAra kheMcI dIdhA. paNa zakti bahAranI tAkAta vAparavAthI te baLadanA sAMdhA tuTI gayA. tethI te baLada paDI gayo. tethI dhanadeve te baLadane najIkamAM rahelA vardhamAna gAmanA agresarane soMpyo. ghAsa, pANI vagerenI badhI vyavasthA karI, dhanadeva tyAMthI nIkaLI gayo. baLadanA nibhAva mATe dravya maLela hovA chatAM vardhamAna gAmanA agraNI e baLadanI sArasaMbhALa na lIdhI te baLada tyAM jeTha mahinAnA ati garamImAM bhUkha ane tarasathI pIDAvA lAgyo. te mArgethI vardhamAnagrAmanA loko ghAsa-pANI vagerenuM vahana karatA hatA paNa te baLadane kazuM ApatA na hatA. tethI te baLadane sakhata TheSa utpanna thayo. bhUkha ane tarasathI pIDAyelo te baLada akAma nirjarAthI mRtyu pAmIne te ja gAmanA agri udyAnamAM zUlapANI nAme yakSarUpe utpanna thayo. utpanna thaIne teNe baLadanuM zarIra joyuM. pUrvabhavano saMbaMdha jANI ati kRddha thayo. teNe gAmamAM marakI phelAvI. tyAM ghaNAM loko maravA lAgyA. marakIno upadrava phelAvAthI eTalAM badhAM loko maravA lAgyA ke, koI maDadAM bALanAra na maLe. lokoe kaMIka kautuka-maMgala karyA. to paNa lokonA mRtyu baMdha na thayA. tyAre te grAmajanone ciMtA thaI ke, ApaNe jANatA nathI ke koI deva ke dAnavanI ApaNAthI virAdhanA thaI che ke zuM ? tyAre teoe jaIne nagaradevatAne vipula azana, pAna, khAdima-svAdima rUpa bali-upahAra karyo arthAt bheTa dharyo. he devatA ! amane zaraNa-zaraNa Apono pokAra karyo. jo amArAthI kaMI bhUla thaI hoya to kSamA karo - ema kahI kSamAyAcanA karI. tyAre AkAzamAM rahelA te deve kahyuM, he durAtmano ! tame anukaMpA vagaranA cho. mArgamAM jatA-AvatA tame te baLadane jotA hatA to paNa ghAsa ke pANI ApatA na hatA. tenuM A phaLa che. have huM tamane choDIza nahIM. - tyAre grAmajanoe snAna karIne, hAthamAM puSpa bali laIne te yakSane kahyuM, ame A kopa joyo. have ame tamArI kRpA IcchIe chIe. tyAre deve kahyuM ke, A lokonA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 287 hADakAMno je Dhagalo thayo che. tene sarakho goThavI tenA upara eka devakula arthAt maMdira banAvo. zUlapANI yakSanI tyAM sthApanA karo. koI kahe che ke, baLadanI mUrti banAvavA kaheluM. tenI nIce baLadanA asthine padharAvo. grAmajanoe paNa turaMta te kArya karyuM. indra zarmA nAmano pUjArI rAkhyo. AvatA-jatA loko te asthi uparanA devakulane jotAM, koI pUche ke, kayAMthI AvyA ? to uttara maLato ke asthikagrAmathI. e rIte tenuM asthika grAma nAma paDyuM. te vyaMtaragRhamAM je rAtre nivAsa kare tene te zUlapANi yakSa mArI nAMkhato. tethI loko tyAM divase rokAtA, paNa sAMje bIje cAlyA jatA. indrazarmA paNa divase ja dhUpadIpa Adi pUjA karato. te vakhate morAga saMnivezanA daIjjataga AzramathI vihAra karI bha0mahAvIra prathama cAturmAsa pUrNa karavA tyAM padhAryA. te vakhate tyAM ekaThAM thayelA loko pAse bhagavaMte te devakUlamAM rahevA mATe anujJA mAMgI. teoe kahyuM ke, grAmajanone pUchI juo. bhagavaMta pachI grAmajanone maLyA ane maMdiramAM rahevAnI anujJA mAMgI, tyAre grAmajanoe kahyuM ke, e maMdiramAM rahevuM zakya nathI. kemake tyAM zUlapANi yakSa rAtre te maMdiramAM je hoya tene mArI nAMkhe che. to paNa bhagavaMte lokonI anumati pharI mAMgI ane anumati meLavI tyAM ja rahyA. jo ke lokoe bIjI vasati grahaNa karavA kahyuM, paNa bhagavaMta jANatA hatA ke te yakSa bodha pAmaze. tethI bhagavaMta te maMdiramAM ja rahyA. tyAM eka khUNAmAM jaI pratimA (kAyotsarga) dhyAne UbhA rahI gayA. tyAre sUryAsta samaye te indrazarmA pUjArI tyAM Avyo. teNe puSpa caDhAvI, dhUpa karyo. tyAre tyAM rahelA kApeTika-karoTika sarve cAlyA gayA. indrazarmAe bhagavaMtane kahyuM, he devArya ! tame paNa ahIMthI nIkaLI jAo, nahIM to A yakSa tamane mArI nAMkhaze. bhagavaMta mauna rahyA. tyAre te vyaMtara vicAravA lAgyo ke pujArI tathA grAmajanoe kahevA chatAM A jato nathI. have juo, AnA huM zuM hAla karuM chuM. saMdhyAkALe ja tyAre teNe bhUmine bhedI nAMkhe tevuM aTTahAsya karyuM. prabhune kSobha pamADavA te pravRtta thayo. tyAre sarva loko tenA A aTTahAsyathI DarI gayA. temane thayuM ke, hamaNAM te devAryane yakSa mArI nAMkhaze. te vakhate bhagavaMta pArtha pAse dIkSA laI, pachI parivrAjaka banI gayelo aSTAMga mahAnimittano jANakAra utpala nAme nimittake loko pAsethI A vAta sAMbhaLI "tIrthakarane AvuM kaMI thavuM na joIe" ema ciMtA karato, bhaya pAmato rAtri pasAra karavA lAgyo. bhagavaMta jyAre yakSanA aTTahAsyayukta zabdothI bhaya na pAmyA. tyAre te yakSe hAthInuM, pizAcanuM, sarpanuM rUpa vipharvI prabhune duHsaha upasargo karyA. e rIte paNa bhagavaMtane kSobha pamAvvAmAM saphaLa na thayo tyAre te yakSe sAta prakAranI vedanA utpanna karI. te A rIte - prabhunA mastaka, kAna, nAka, netra, dAMta, pITha ane nakha. e sAta aMgomAM vividha prakAre evI to vedanA karI che, jemAMnI eka vedanA paNa koI sAmAnya manuSyanA prANa laI le. to pachI sAte dussaha vedanA eka sAthe thAya tyAre zuM pariNAma Ave ? bhagavaMte te samabhAve sahana karI. e rIte jyAre te yakSa bhagavaMtane calita karavAmAM ke kSobha pamADavAmAM saphaLa na Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 Agama kathAnuyoga-1 thayo tyAre thAkI-hArIne bhagavaMtanA caraNe namI paDyo. he bhaTTAraka ! mane kSamA karo. tyAre siddhArtha vyaMtare tyAM doDI AvIne kahyuM, are ! zUlapANi ! aprArthita (mRtyunI) prArthanA karanAra ! zuM tuM jANato nathI ke A siddhArtha rAjAnA putra tIrthakara bhagavaMta mahAvIra che. jo zakra indra tAruM A kRtya jANaze to tane sthAna bhraSTa karI deze. siddhArthanA A vacana sAMbhaLI te yakSa bhayavihaLa banI gayo. pharI-pharI prabhunI kSamAyAcanA karavA lAgyo. siddhArtha vyaMtare tene dharma kahyo. tyAre pratibodha pAmI upazAMta thayelA zUlapANi yakSe bhagavaMtano vizeSa mahimA karyo. te nAcavA-gAvA lAgyo. yakSa maMdiramAM thatA nAcagAnanA avAja sAMbhaLI grAmajano vicAravA lAgyA ke nakkI te yakSe te devAryane mArI nAkhyA lAge che. tethI khuza thaIne AvI krIDA karI rahyo che. te vakhate bhagavaMte kiMciMtu nyUna cAra prahara rAtri atyaMta vedanA sahana karI. prabhAtakALe muhurta mAtra nidrA-pramAdamAM vItAvI. tyAre A daza mahAsvapnone joIne jAgyA. te A pramANe :- 1. tAla pizAcane haNyo, 2. sapheda pakSI jovuM, 3. bhagavaMtanI sevA karatuM vicitra koyala pakSI, 4. sugaMdhI puSpayukta be mALA joI 5. prabhunI sevA karato gAyono samUha, 6. devothI zobhatuM padma sarovara, 7. sAgara tarI javo, 8. ugatA evA sUryano prakIrNa kiraNa samUha, 9. AMtaraDA vaDe mAnuSottara parvatane vIMTI levo ane 10. merU parvatanuM ArohaNa. (A daza svapnono krama - ThANAMga sUtra-961, bhagavatI sUtra-679, Ava.bhA. 113, 114 AvA cUrNi-1-pR. 274, Avazyaka niryukti 463 pachInI vRtti, Ava malayavRti pR. 270 badhe A pramANe ja che. zAbdika pheraphAro jarUra che paNa krama pheraphAra nathI mAtra kalpasUtranI vinayavijayajI kRt vRttimAM krama pheraphAra karelo che. krama 1 thI 3 A pramANe che. krama-4 thI pheraphAra che. 4. gAyasamUha . samudra taravo, 6. ugato sUrya che. AMtaraDAthI parvata vITavo, 8. merU parvatArohaNa, 9. padma sarovara, 10. phUlanI mALA) - prabhAta kALe grAmajano tyAM AvyA. utpala ane indra zarmA nimittaka AvyA. teoe prabhune divya gaMdha, cUrNa, puSpothI pUjAyelA joyA. bhagavaMtane sarvAga a-kSata. joyA. sarve harSa pAmyA. badhAMe utkRSTa siMhanAdapUrvaka harSa vyakta karyo, prabhune page paDIne vaMdana karyA ane kahevA lAgyA ke devArya arthAt bhagavaMte yakSane upazAMta karyo ane mahimA vadhAryo. utpala nimittake paNa bhagavaMtane joIne vaMdana karIne kahyuM ke, he bhagavaMta ! Ape aMtima rAtrimAM daza svapno joyA te svapna ane tenuM phaLa A pramANe che (phaLa kathana - Avazyaka cUrNi ane vRttimAM samAna zabdomAM utpale karela phaLa kathana rUpe che. - ThANAMga ane bhagavatIjImAM eka samAna rUpe svapna tathA phaLa nirUpaNa che. - atre ame ThANAM -bhagavatI anusAra varNana karela che. kemake - (1) te mULa sUtro che. (2) vistRta varNana che. (3) to paNa AvazyakanuM varNana A varNanane aMte kasamAM to ame samAvI ja dIdhuM che.) 0 daza svapno ane tenuM phaLakathana : (1) eka mahAbhayaMkara ane tejasvI rUpavALA tADa jevA pizAcane parAjita karyo. evuM svapna dekhIne bhagavaMta jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA bhayaMkara tejasvI rUpavALA tADa jevA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha0mahAvIra-kathA pizAcane svapnamAM parAjita karela joIne jAgyA. te svapnanuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre mohanIya karmane mULathI nAza karyo. (utpala-bhagavaMta! Apa mohanIya karmano mULathI nAza karazo.) (2) eka moTA zveta dhavala pAMkhavALA puMskokilane svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA zveta pAMkhovALA puskokilane svapnamAM joIne jAgyA. te svapnanuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIra zukla dhyAnane prApta karIne vicaraNa kare che. (utpala-bhagavaMtaApa zukla dhyAnamAM rahezo) (3) eka moTA citra-vicitra pAMkhavALA puskokilane svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra svapnamAM je eka citravicitra pAMkhavALA puskokilane svapnamAM joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre AzcaryakArI, svasamaya, para samayanA vicArothI yukta dvAdazAMga gaNipiTakane kaheze, prajJApanA, prarUpaNA, darzana, nidarzana kare che. jemake, AcAra, sUtrakRtu yAvat dRSTivAda. | (utpala-bhagavaMta ! tame dvAdazAMgInI prarUpaNA karazo.) (4) eka mahAnuM sarva ratnamaya mAlAyugalane svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka mahAnuM sarva ratnamaya mALA yugalane svapnamAM joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre be prakAranA dharmanI prarUpaNA karI, jemake AgAra dharma ane aNagAra dharma. (Avazyaka cUrNi ane Avazyaka vRttimAM ahIM taphAvata paDe che- utpala - he svAmI ! Ape cothA svapnamAM mALA yugala joyuM, tenuM phaLa huM jANato nathI. bhagavaMte kahyuM ke, te svapnano artha e che ke huM sAgArika ane anagArika be prakAranA dharmanI prarUpaNA karIza.) (5) eka moTA ane zveta gAyonA samUhane svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka mahAn zveta gAyonA samUhane svapnamAM joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane cAra prakArano saMgha thayo. te A pramANezramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA. (utpala-bhagavaMt ! Apane zramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMgha thaze. (6) cAre tarapha kusumita - phUlothI AcchAdita evA eka mahAn paghasarovarane svapnamAM joIne jAgyAM. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka vizALa pA sarovarane cAre taraphathI kusumita thayeluM svapnamAM joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre bhaNavAsI, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika e cAra prakAranA devonuM pratipAdana karyuM. (utpala-bhagavaMta! caturvidha deva samUha thaze. (sevAmAM haze) (7) hajAro taraMgo ane kalolathI vyApta eka mahAsAgarane bhUjAo vaDe tarI gayA, evuM svapna joIne jAgyA. 1/19] Jain T e nternational Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 Agama kathAnuyoga-1 - zramaNa bhagavaMta mahAvIra svapnamAM je hajAro taraMgo ane kallolothI vyApta eka mahAsAgarane potAnI bhUjA vaDe tarI gayAnuM svapna joIne jAgyA tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre anAdi, anaMta, anavadagra, dIrdha mArgavALA caturgatirUpa saMsAra kAMtArane pAra karI gayA. (utpala-bhagavaMta! Apa saMsAra sAgara tarI jazo.) (8) tejathI prajvalita eka mahAna sUryane svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra tejathI prajvalita eka mahAnuM sUryane svapnamAM joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIra anaMta, anuttara, nirAbAdha, nirAvaraNa, kRtma, pratipUrNa evA zreSTha kevaLajJAna, kevaLadarzana utpanna thayA. (utpala-bhagavaMta ! he Apane jaldIthI kevaLajJAna utpanna thaze) (9) eka vizALa, lIlA vaiDUrya raMganI AbhA samAna, ApanA AMtaraDA dvArA mAnuSottara parvatane cAre taraphathI Avekhita-pariveSTita karelo svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra je ukta svapna joIne jAgyA. tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIranI udAra kIrti, varNa, zabda, bloka arthAt stuti, sanmAna ane yaza deva, manuSya ane asura lokamAM parivyAsa thayo ke, "nizcayathI A ja zramaNa bhagavaMta mahAvIra che." (utpala-bhagavaMtaApanI nirmala, yazakIrti, pratApa sArAye tribhuvanamAM thaze.) (10) eka mahAnuM merU parvatanI aMdara cUlikAnA uparanA siMhAsana para potAne beThelA svapnamAM joIne jAgyA. - zramaNa bhagavaMta mahAvIra svapnamAM potAne merU parvatanI aMdaracUlikA uparanA siMhAsanamAM beThelA joIne jAgyA, tenuM phaLa e che ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIra deva, manuSya, asura yukta parSadAmAM kevalI prajJapta dharmanuM kathana, prajJApana, prarUpaNa, darzana, nidarzana ane upadeza kare che. (utpala-bhagavaMta ! Apa siMhAsana para birAjita thaIne deva, manuSya, asuranI parSadAmAM dharmanI prajJApanA karazo) - - tyArapachI te utpalanaimitika bhagavaMtane vaMdana karIne gayo. tyAM bhagavaMte ardha-ardha mAsakSamaNa vaDe arthAt paMdara-paMdara upavAsa vaDe prathama cAturmAsa nirgamana karyuM. asthika grAmamAM e paheluM comAsuM bhagavaMte karyuM. 0 asthika grAmathI vihAra ane acchedakano prasaMga : pachI zaradaRtumAM bhagavaMta asthika grAmathI vihAra karI morAka saMniveza gayA. tyAM bhagavaMta bahAranA udyAnamAM rahyA. tyAM morAka saMnivezamAM acchedagA nAmanA pAkhaMDIo rahetA hatA. temAMne eka acchedaka te gAmamAM jato ane kArmaNa, vazIkaraNa, jyotiSa AdithI potAnuM gujarAna calAvato hato. siddhArtha vyaMtara ekalo duHkhI thaI bhagavaMtano pUjA-mahimAdi na thato joI, teNe jatA-AvatA govALone bolAvIne teo kyAM gayA hatA, zuM jamyA vagere bhUta, bhaviSya, vartamAna kahevA lAgyo. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 291 prabhunA zarIramAM pravezI siddhArtha vyaMtara A rIte bolato hato. te jatA AvatA pathikone A rIte traNe kALanI vAto karavA lAgyo. e rIte te vAta AkhA gAmamAM phelAvA lAgI. udyAnamAM eka devArya padhAryA che. te atIta, anAgata, vartamAna badhuM ja jANe che. te sAMbhaLI bIjA-bIjA loko paNa tyAM AvavA lAgyA. te badhAMne teNe traNe kALanI ghaTanA kahevAnI zarU karI. e rIte lokone AvajIne prabhuno mahimA vadhArI dIdho. jyAre lokoe kahyuM ke, A acchedaka jyotiSI paNa badhuM jANe che tyAre siddhArthe kahyuM ke, te kaMI jANato nathI. tyAre lokoe acchedakane jaIne kahyuM ke, tane kaMI jyotiSa jJAna nathI devArya (bhagavaMta) to badhuM ja jANe che. acchedake lokone kahyuM ke, cAlo tyAM jaIe. jo te mArI AgaLa potAnuM jJAna sAbita kare to mAnavuM ke, te jJAtA che. tyAre badhAM loko tenI sAthe AvIne bhagavaMta pAse upasthita thayA. acchedake eka taNakhaluM hAthamAM lIdhuM ane bhagavaMtane prazna karyo ke, bolo A taNakhaluM mArAthI tuTaze ke nahIM ? tenA manamAM ema hatuM ke, jo taNakhaluM tuTaze' ema kaheze to nahIM toDuM ane "nahIM tuTe" ema kaheze to toDI nAkhIza. e rIte bhagavaMtanI vANI jUThI pADIza. tyAre bhagavaMtanA zarIramAM rahelA siddhArthe kahyuM ke, te taNakhaluM tuTaze. nahIM. te sAMbhaLI acchedaka taraNuM toDavA mATe tatpara banyo. have A vakhate zakrendra vicArato hato ke, prabhu hAla jyAM vicaratA haze ? avadhijJAna vaDe teNe A vRttAMta jANyuM. "prabhunI vANI asatya na thAo' ema vicArI indra vaja choDyuM. acchedananI daze AMgaLI chedIne jamIna para pADI dIdhI. tethI tRNa chedayuM nahIM. bhagavaMtanI vANI jUThI pADavA acchedake je tarakaTa raceluM tenAthI siddhArtha tenA para ghaNo roSAyamAna thayo ane loko dvArA paNa ghaNo tiraskAra pAmyo. tyAra pachI siddhArthe tene halako pADavA lokone kahyuM ke, A acchedaka cora che. tyAre lokoe pUchayuM ke, teNe konuM zuM corya che ? siddhArthe pUchayuM ke, Ane varaghoSa nAmano nokara hato? te page paDIne bolyo ke, hA huM vIraghoSa chuM. tAre kyAreya daza pala pramANano vATako khovAyo che ? te bolyo, hA! khovAyo che. te A acchedake coryo che. jA tenA gharanI pAchaLa pUrva dizAmAM khajUrInA vRkSanI nIce eka hAtha pramANa jaIne khodIne laI le. vIraghoSa jaIne "kalakala' avAja karato te vATako lAvyo. siddhArthe kahyuM, have A acchedakanuM bIjuM parAkrama sAMbhaLo. ahIM koI indrazarmA nAmano gRhapati che? tyAre indrazarmA jAte AvIne bolyo ke, hA huM ja te chuM. "svAmI AjJA karo." amuka samaye tAro gheTo khovAyo che ? indrazarmAe hA kahI. tene A acchedaka mArIne khAI gayo che te gheTAnA hADakAM boraDInA vRkSa nIce jamaNI bAju dADhyA che. indrazarmAe tyAM jaIne tapAsa karI. te paNa moTethI avAja karato Avyo ke, hA ! hADakA tyAM ja che. pachI siddhArthe kahyuM ke, tenuM trIjuM parAkrama kahevA jevuM nathI. - lokoe khUba Agraha karyo tyAre siddhArtha vyaMtare kahyuM ke, tenuM trIjuM duzcaritra tenI patnIne jaIne pUcho te ja kaheze. achaMdakanI strI tenA doSa zodhatI tyAMja UbhI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 hatI. teNIe A sAMbhaLyuM. acchaMdakane tenI strI sAthe aNabanAva hato. je divase tenI AMgaLIo chedAI te ja divase teNe tenI patnIne mArelI. teNIe vicAryuM ke, lokone AvavA do eTale badhuM kahI dauM. lokoe AvIne teNIne pUchayuM tyAre teNI bolI ke e pApInuM nAma ja na lezo. te potAnI sagI bahenane paNa bhogave che. A rIte lokomAM teno tiraskAra thayo ke, A pApIne kadI bhikSA paNa na ApavI. tyAre acchedaka bhagavaMta pAse AvIne bolyo ke, he bhagavaMta ! Apato bIje jazo to paNa pUjAo cho, paNa huM kyAM jauM ? tyAre bhagavaMte vicAryuM ke, ahIM rahevAthI Ane aprIti thaze. bhagavaMtane abhigraha hato ke, aprIti thAya te sthAnamAM rahevuM nahIM. tethI bhagavaMta tyAMthI vihAra karyo. 0 morAka saMnivezathI vihAra - caMDakauzika sarpane pratibodha : -Ow 292 tyAMthI dakSiNa vAcAla ane uttara vAcAla be mArga hatA. baMne mArge nadI hatI. suvarNavAlukA ane rUpyavAlukA. bhagavaMta dakSiNa vAcAlathI uttara vAcAla tarapha jatA hatA. tyAM suvarNavAlukA nadIne kAMThe kAMTAmAM temanuM vastra bharAI gayuM. (A ghaTanAnuM varNana bhagavaMtanA acelakatvamAM AvI gayuM che.) tyArapachI bhagavaMta uttaravAcAla tarapha cAlyA. tyAM vacce kanakakhala nAmano Azrama hato. tyAMthI javA mATe be mArga hatA. eka saraLa mArga ane bIjo kaThina. saraLa mArga kanakakhala AzramamAMthI thaIne jato hato. kaThina mArga thoDo lAMbo hato. svAmI kaThina mArga choDIne saraLa mArge cAlyA. mArgamAM govALoe temane kahyuM ke, e mArge na jazo. A mArgamAM caMDakauzika nAme eka dRSTiviSa sarpa rahe che. paNa bhagavaMta jANatA hatA ke, te sApa bhavijIva che. bhavya hovAne lIdhe te jarUra pratibodha pAmavAno che. tethI caMDakauzika pratyenI karuNAne lIdhe bhagavaMta te ja mArge AgaLa cAlyA. tyAM jaIne yakSagRhamaMDapamAM pratimA dhAraNa karIne rahyA. te sarpa pUrvabhavamAM koNa hato ? te caMDakauzika pUrvabhavamAM eka ugra tapasvI ''kSamaka'' nAme sAdhu hatA. te tapasvI sAdhu eka vakhata tapasyAnA pAraNe koI bALamunine laIne gaucarI vahoravA gayA. cAlatA-cAlatA tenA paga nIce AvIne eka nAnI deDakI marI gaI. te bALa sAdhue iriyAvahI pratikramatA temane deDakInI virAdhanA thayAnuM yAda apAvyuM. tyAre te sAdhu kahe ke, zuM meM te deDakI mArI che ? lokoe mArI che. tyAre bALasAdhue mAnyuM ke, sAMje pratikramaNa veLAe tenI AlocanA karaze. jyAre te sAdhu pratikramaNa veLA AlocanA karavA upasthita thayA tyAre pharI bALasAdhune thayuM ke, A kharekhara bhUlI gayA lAge che. teNe pharI deDakInI virAdhanA thayAnuM yAda karAvyuM. te vakhate krodhita thayelA te sAdhu, bALasAdhune mAravA doDyA. tyAre thAMbhalAmAM athaDAIne mRtyu pAmyA. zrAmaNyavirAdhanAthI te jyotiSka devapaNe utpanna thayA. jyotiSka devapaNAthI cyavIne kanakakhala AzramamAM pAMcaso tApasonA kulapatnInI kukSimAM utpanna thayA. te putranuM ''kauzika' nAma rAkhyuM. te svabhAvathI atyaMta krodhI hato. tyAM tApasomAM bIjA paNa kauzika nAmavALA hatA. tethI tenuM nAma caMDakauzika rakhAyuM. kulapatinA mRtyu bAda te caMDakauzika kulapati thayo. tene te vanakhaMDamAM ghaNI mUrchA hatI. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 293 tethI tyAMnA phaLa te tApasone Apato na hato. teo phaLa na maLavAthI judI-judI dizAmAM cAlyA gayA. tyAM koI govALa Ave to tene paNa caMDakauzika mAravA doDato hato. tyAMthI najIkamAM zvetAMbikA nAmanI nagarI hatI. tyAMnA rAjaputre AvIne te Azrama-udyAnane bhAMgI-toDIne naSTa karI dIdho. govALoe A hakIkata caMDakauzikane jaNAvI. te hAthamAM kuhADI laIne roSathI dhamadhamato gayo. rAjakumAre tene AvatA joIne palAyana thaI gayA. te jyAre hAthamAM kuhADI laIne pAchaLa doDyo ane khADAmAM-kUvAmAM paDI gayo. te vakhate kuhADo sIdho tenA mAthAmAM vAgatA tenA mAthAnA be TukaDA thaI gayA. tyAMthI marIne te ja vanakhaMDa-AzramamAM krodhanA tIva adhyavasAyathI sarpa thayo. te sarpa lobhathI ane roSathI te AzramanuM rakSaNa karavA lAgyo. te caMDakauzika eka dRSTiviSa sarpa thayo hovAthI teNe ghaNAM badhAM tApasone bALIne bhasma karI dIdhAM. jeo bacI gayA te bhAgI gayA. caMDakauzika sarpa trikALa saMdhyAe pharIne je koI pakSIne joto tene bALI nAMkhato. have te vakhate teNe AzramamAM bhagavaMtane kAyotsarga dhyAne sthira thayelAM joyA. prabhune joIne te krodhathI dhamadhamavA lAgyo. "zuM A mane jANato nathI ?" ema vicArI sUrya samakSa dRSTi karI, prabhu sanmukha dRSTi jvAlA choDavA mAMDI. paNa prabhune baLatA na joIne be vakhata, traNa vakhata e rIte dRSTi javALAo choDI. to paNa prabhune dhyAnamagra joIne vadhAre krodhita thayelo te sarpa prabhune DasavA doDyo. DasIne sarpa pAcho khasI gayo. "kyAMka A marIne mArA upara paDe to ema vicArI pAchaLa gayo. paNa prabhune mRtyu pAmelA na joIne traNa-traNa vakhata teNe vaMza mAryA. prabhune kaMI na thayuM jANIne te roSathI joto tyAM rahyo. prabhune te jyAM jyAM vasyo tyAM tyAM pagamAMthI gAyanA dUdha jevI lohInI dhArA jharatI joI. te vicAravA lAgyo ke, huM jenA sAme dRSTi karuM chuM tene bALIne bhasma karI nAMkhu chuM. mArA eka DaMzathI baliSTha mANaso paNa maraNane zaraNa thAya che. jyAre A to hajI paNa vyAkuLatA rahita sthira UbhA che te vakhate pabhunI zAMta mukhamudrA joI tenAM krodhI netromAM zAMti prasarI gaI. te vakhate tene kiMciMtu zAMta joIne bhagavaMte kahyuM, he caMDakauzika ! tuM upazAMta thA, upazama bhAvane dhAraNa kara (bodha pAma-bodha pAma !) tyAre te caMDakauzikane IhA, apoha, mArgaNA, gaveSaNAM karatA jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyAre teNe prabhune traNa pradakSiNA karI, potAnA aparAdhano pazcAttApa karatA te sarpa zubha bhAvapUrvaka manathI ja bhakta pratyAkhyAna rUpa anazana grahaNa karyuM. jo ke tIrthakara to te jANe ja che. tyAre te sarpa potAnuM mastaka bilamAM rAkhI sthira thaI gayo. teNe vicAryuM ke, have huM mukhane bahAra kADhIza nahIM. jethI mArA roSathI koInuM mRtyu na thAya. bhagavaMta tenI anukaMpAne lIdhe tyAM rahyA. te vakhate bhagavaMtane joIne govALanA bALako tyAM AvyA. vRkSonI pAchaLa potAne gopavIne te sarpa upara patthara pheMkavA lAgyA. te sarpa potAne gopavIne rahyo paNa lezamAtra calita na thayo. lAkaDA vaDe tene pIDA ApI to paNa spaMdita na thayo. tyAre lokoe AvI, bhagavaMtane vaMdanA karI, te sarpanI pUjA karavA lAgyA. bIjA paNa ghI vecanArA AvIne te sarpane sparzavA ane ghI vagere copaDavAM lAgyA. ghInI gaMdhathI AvelI kaDIo Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 Agama kathAnuyoga-1 te sarpane caTakA bharavA lAgI. te sarpa e sarva vedanA zubhadhyAne rahI samabhAve sahana karI. e rIte paMdara divasanA anazana bAda mRtyu pAmIne sahastrAra devaloke deva thayo. tyAra pachI bhagavaMta vihAra karIne uttara vAcAla gAme gayA. 0 uttara vAcAla Adi gAme vihAra-sudaMSTra dvArA upasarga : bhagavaMta mahAvIra uttara vAcAla gAme padhAryA. temane paMdara upavAsanuM pAraNuM hatuM. tyAM nAgasena nAmanA gRhapatie khIra vahorAvI pratilAbhita karyA. tyAre pAMca divyo pragaTa thayA. jemake vasudhArA, ahodAna-ahodAnam udghoSaNA ityAdi. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta zvetAMbI nagarI padhAryA. tyAM zramaNopAsaka evA pradezI rAjAe bhagavaMtano mahAn satkAra karyo. tyAMthI surabhipuranA mArge cAlyA. tyAM mArgamAM rAjA pradezI pAse jaI rahelA pAMca ratho vaDe yukta naiyaka rAjAoe bhagavaMtane vaMdanA karI ane pUjana karyuM. tyAMthI bhagavaMta surabhipura pahoMcyA. tyAre gaMgA nadIne pAra karavAnI hatI. tyAM siddhayAtra nAmano nAvika hato, lemila nAmano zakunajJAtA hato. bhagavaMta te naukAmAM ArUDha thayA. naukA jevI vahetI thaI, teTalAmAM jamaNI bAjue kauzika nAmanA ghuvaDano apazakuna rUpa zabda saMbhaLAyo. te vakhate kSemila zakanajJAtAe kahyuM ke, ApaNe je prakAranA zakunanA zabda sAMbhaLyA che tenAthI mAraNAMtika upasarga thaze. paNa A maharSinA prabhAvathI ApaNe te upasargamAMthI mukta thaIzuM. pachI te naukA cAlavA lAgI. e vakhate sudaMSTra nAgakumAra deve (bIjA mate nAgakumArarAja) bhagavaMtane nAvamAM rahelA joyA. tene pUrvabhavanuM vaira yAda AvatA krodha utpanna thayo. te (vizAkha naMdIno jIva hato je marIne kALakrame) siMha thayelo. jene tripRSTha vAsudevanA bhavamAM bhagavaMtanA jIve mArI nAMkhyo hato. te ja saMsAra bhramaNa karI hAla sudaMSTra nAme nAgakumAra thayo hato. teNe saMvartaka vAyu vikuryo. jenA vaDe te nAvamAM agAdha jaLa bharAvA lAgyuM. kemake te deva nAvane DUbADI devA icchato hato. A tarapha kaMbala-zaMbala devanuM Asana calita thayuM. te kaMbala-zaMbala nAgakumAra devo tyAM AvyA. A kaMbala-zaMbala koNa hatA? mathurA nagarImAM jinadAsa vaNiku eka zrAvaka hato. tenI patnI sAdhudAsI nAme zrAvikA hatI. (Avazyaka cUrNimAM sAdhudAsI nAma che. Avazyaka vRttimAM somadAsI nAma che.) te baMne jIva-ajIva AdinA jJAtA ane dharma pariNata parama zrAvaka hatA. teone pAMcamAM parigraha parimANa vrata aMtargat catuSpada saMbaMdhi paccakkhANa hovAthI teo Dhora rAkhatA na hatA. teo roja-rojanuM gorasa (dahIM-dUdha) kharIdatA. eka vakhata AbhIraNa gorasa laIne AvI. teNIne sAdhudAsI zrAvikAe kahyuM, tAre bIje kyAMya javuM nahIM. tuM ahIM AvI tyAre huM gorasa kharIdIza. e rIte temane maitrI baMdhAI. A paNa teNIne gaMdhapuTIvAsaNa vagere ApatI ane temanI mitratA daDha thatI gaI. koI vakhate te AbhIraNanA gopabALakanA vivAhano prasaMga Avyo. tyAre teNIe A baMnene nimaMtraNa ApyuM. jinadAsa ane sAdhudAsIe kahyuM ke, ame kAmamAM chIe tethI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamahAvIrakathA tyAM AvavuM zakya nathI. paNa jo tAre jarUra hoya to bhojana mATenA vAsaNa, kaDachA, vastra, AbharaNa, dhUpa, puSpa, gaMdha, mALA vagere vivAha upayogI je kaMI sAmagrI joItI hoya te laI jaje. pachI varavadhU mATe ghaNI badhI sAmagrI ApI. tenA kAraNe vivAhotsava ghaNo zobhI uThyo. lokoe paNa tenI khUba prazaMsA karI. AthI khuza thaIne te AbhIraNe traNa-traNa varSanA, be hraSTapuSTa ane manohara vAcharaDAM te zrAvaka yugalane bheTa ApavA mATe lAvyA. jenuM nAma kaMbala zaMbala hatuM. jinadAsa sAdhudAsI te levA icchatA na hatA. to paNa te AbhIrayugala parANe temane dvAre e be baLadane bAMdhI gayA. 295 tyAre te jinadAsa zrAvake vicAryuM ke, A vAchaDAMne choDI mUkIza to loko temanI khasI karI gADA--haLa vageremAM joDIne duHkhI karaze. mATe bhale mAre ghera ja rahyA. te zrAvaka baMne baLadonuM prAsuka ghAsa ane pANI vaDe poSaNa karavA lAgyo. te zrAvaka AThama--caudaza upavAsa karato ane dhArmika pustakanuM vAMcana karato hato. te baMne baLada paNa te sAMbhaLIne bhadrika pariNAmI thayA. upazAMta, zAMta, saMjJAvALA thayA. je divase zrAvaka na jame (upavAsa kare te divase te baLado paNa jamatA na hatA - upavAsa karatA hatA) tyAre te zrAvakane evo bhAva thayo ke, A baLado bhavya (bhavijIva che) upazAMta che. have to te mArA sAdharmika baMdhuo che. tene baLado upara vizeSa sneha thayo. te baMne baLada paNa ghaNAM rUpavaMta-ramaNIya thaI gayA. eka vakhata te zrAvakanA mitrane bhaMDI ravaNa nAmanA yakSano yAtrA-utsava Avyo. yuvAno vAhanonI spardhA karatA hatA. te mitra pAse tevA prakAranA baLado na hatA. tethI te jinadAsane pUchyA vinA ja te baLadone utsavamAM doDAvavA laI gayo. A baLadoe to janmathI ghoMsarI joI na hatI. tene spardhAmAM doDAvyA tyAre te sukomaLa baLadanA sAMdhA tuTI gayA. te mitrae te baLadone lAvIne jinadAsanA ghera pAchA bAMdhI dIdhA. bhojana avasare jyAre tene ghAsa ane pANI ApyA tyAre te baLadoe na ghAsa khAdhuM na pANI pIdhuM. te zrAvake baLadonI A sthiti joIne tene bhakta-paccakkhANa karAvyuM. namaskAra maMtra saMbhaLAvyo. te baMne baLado mRtyu pAmIne nAgakumAra devapaNe utpanna thayA. turaMta nA utpanna thayelA te kaMbalazaMbala deve avadhijJAnano upayoga mUkyo tyAre tIrthaMkarane upasarga thato jANyo. te baMne deve vicAryuM ke, bIjuM badhuM pachI, pahelA bhagavaMtane mukta karAvIe te baMne deva turaMta bhagavaMta pAse AvyA. eka deve nAvanuM rakSaNa karyuM. bIjA deve surdaSTra deva sAthe yuddha karyuM. A devo mahardika hatA, turaMtanA utpanna thayelA hatA. jyAre sudaMSTrano cyavanakALa najIka Avyo hato. tethI sudaMSTra te devo dvArA jaldI parAjita thayo. tyAra pachI kaMbala zaMbala nAgakumAra deve tIrthaMkarano mahimA karyo. prabhunA satva ane rUpanuM gAna (stuti) karavA lAgyA. lokoe paNa bhagavaMtanI stuti karI. pachI bhagavaMte gaMgA pAra karI. devoe paNa sugaMdhI jaLa ane puSpanI vRSTi karI. baMne devo potAnA sthAne gayA. pachI bhagavaMte nadI kinAre iryApathikI pratikramaNa karyuM. tyAMthI vihAra karyo. te vakhate jatAM evA bhagavaMtanA paganAM lakSaNo nadInI narama retImAM (pocA kAdavamAM) aMkita Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 Agama kathAnuyoga-1 thaI gayA. tyAM puSpa nAmano sAmudrika hato. teNe A lakSaNo joIne vicAryuM ke, ahIMthI koI cakravartI ekalA gayelA che. kemake AvA lakSaNovALo cakravartI ja hoya. huM jaldI jaIne tene maLe. te bhaviSyamAM mArA kalyANane mATe thaze. tenI kumArapaNAmAM ja huM sevA karuM. bhagavaMta paNa kRNAka saMnivezanA bahAranA mArgamAM pratimA dhyAne rahelA hatA. tyAM pahoMcIne bhagavaMtane joIne te puSpa sAmudrika Azcaryacakita thaI gayo. AvA uttama lakSaNavALA sAdhupaNAmAM na hoI zake. A samaye zakrendra devarAja avadhijJAna vaDe joto hato ke, bhagavaMta atyAre kayAM haze ? tyAre bhagavaMtane pratimA sthita joyA. puSpa sAmudrikane sAmudrika zAstra para thayelI azraddhA jANI. zakrendrae AvIne bhagavaMtane vaMdana karyuM. pachI puSpa sAmudrikane kahyuM ke, are puSpa ! zAstra khoTuM nathI paNa tuM lakSaNane barAbara samajyo nathI. A to aparimita lakSaNavALA tIrthakara che. tyAra pachI zakrendrae tenA atyaMtara lakSaNonuM varNana karyuM. jevA ke, gAyanA dUdha jevuM zveta-gaura varNa bhagavaMtanuM rUdhira hoya che ityAdi. sAmudrika zAstra khoTuM nathI. A to cAra gatino aMta karanArA zreSTha dharmacakravartI thaze. devendra ane narendrothI pUjita thaze. bhavyajana rUpI kumudane AnaMdakAraka thaze. tyAre puSya paNa bhagavaMtane vaMdana karIne cAlI nIkaLyo. 0 bhagavaMtanuM bIjuM cAturmAsa ane gozALakano bheTo thavo : bhagavaMta dhRNAka saMnivezanA bAhya bhAgathI vihAra karIne rAjagRhI padhAryA. tyAM nAlaMdA nAmanA zAkhApura (upanagara)nI taMtuvAya zALAmAM eka bhAgamAM yathApratirUpa avagrahanI anujJA laI paheluM mAsakSamaNa tapa aMgIkAra karIne rahyA. bIjuM cAturmAsa bhagavaMte karyuM. (bhagavatI sUtra- 39 te kALe, te samaye he gautama! meM dIkSA laIne pahele varSe ardha mAsakSamaNa paMdara paMdara divasanA upavAsa karI paheluM comAsuM asthika grAma karyuM. pachI bIje varSe mAsa-mAsakSamaNa karato, kramazaH vicarato huM rAjagRha nagarInA nAlaMdA pADAnI bahAra taMtuvAya zALAmAM Avyo. tenA yathA yogya bhAgamAM avagraha karIne cAturmAsa mATe rahyo. -0- ( gozAlaka sAthenuM samagra vRttAMta Avazyaka niryukti, cUrNi, vRtti ane bhagavatIsUtramAM Ave che. mahattvano pharka e che ke - 1. AvazyakamAM A varNana bhagavaMtanA caritra-kathArUpe che. 2. bhagavatIjImAM A vAta bhagavaMta svamukhe gautamane kahe che. 3. varNananuM svarUpa bhagavatIjI ane AvazyakamAM bhinna-bhinna rUpe che. paNa pradhAna kathAsvarUpa to samAna ja che. -0- ame ahIM varNananI paddhati Avazyaka mujaba lIdhI che. kemake samagra bhamahAvIra kathAnaka ahIM Avazyaka AdhArita che. paNa varNanamAM bhagavatI sUtranI vizeSatA samAvI lIdhI che. te kALe, te samaye maMkhali nAmano eka paMkha arthAt citrakaLA jANanAra eka bhikSAcara hato. tene subhadrA nAme strI hatI. zaravaNa nAmanA saMnivezamAM ghaNI gAyovALA koI brAhmaNanI gozALAmAM subhadrAe eka putrane janma Apyo. te bALaka gozALAmAM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhamahAvIra--kathA janmyo. tethI tenuM nAma gozAlaka paDyuM. A gozALo moTo thayo. maMkhazilpano teNe abhyAsa karyo. te ekAkI vicarato hato. te samaye te maMkhaliputra gozAlaka citraphalaka hAthamAM laI maMkhapanathI AjIvikA calAvato, kramazaH vicaraNa karato eka gAmathI bIje gAma jato rAjagRha nagaranA nAlaMdA pADAnA bahAranA bhAgamAM jyAM taMtuvAya zALA hatI tyAM Avyo. taMtuvAya zALAnA eka bhAgamAM potAnA bhAMDa--upakaraNa rAkhyA. rAjagRha nagaramAM uccanIca ane madhyama kulamAM bhikSATana karatA. teNe varSAvAsa karavA bIjuM sthAna zodhavA ghaNo prayatna karyo. paNa tene bIje kahIM nivAsasthAna na maLyuM tyAre e ja taMtuvAya zALAmAM jyAM bhagavaMta mahAvIra rahelA hato, tyAM ja eka bhAgamAM rahyo. 0-0 prathama mAsakSamaNanuM vijaya gAthApatine tyAM pAraNuM pahelA mAsakSamaNanA pAraNA mATe taMtuvAya zALAthI nIkaLI, nAlaMdAnA bahAranA bhAgathI madhyabhAgamAM thaIne prabhu rAjagRhImAM pahoMcyA. tyAM UMca, nIca ane madhyama kuLomAM yAvat bhikSATana karatA bhagavaMte vijaya gAthApatinA gharamAM praveza karyo. te samaye vijaya gAthApati bhagavaMtane AvatA joI ati harSita ane saMtuSTa thayo. te jaldI potAnA siMhAsanathI Ubho thayo, pAdapITha thakI nIce utaryo. pachI teNe pagamAMthI mojaLI kADhI, ekasATika uttarAsaMga karyuM. baMne hAtha joDI sAta--ATha kadama prabhunI sanmukha Avyo. prabhune traNa vakhata pradakSiNA karI vaMdana-namaskAra karyA. pachI te evo vicAra karI atyaMta saMtuSTa thayo ke, huM Aje bhagavaMtane vipula azana, pAna, khAdima ane svAdimarUpa AhArathI pratilAbhIza te vahorAvatA paNa saMtuSTa thaI rahyo hato. vahorAvIne paNa saMtuSTa thayo. te vijaya gAthApatie te dAnamAM dravyazuddhithI, dAyakazuddhithI ane pAtrazuddhine kAraNe traNa karaNa ane kRta, kArita ane anumodananI zuddhipUrvaka bhagavaMtane vahorAvyuM hovAthI teNe devAyuno baMdha karyo. saMsAra parimita karyo. te vakhate tenA ghare pAMca divyo pragaTa thayA vasudhArAnI vRSTi, paMcavarNI phUlonI vRSTi, vastranI vRSTi, devaduMdubhino nAda ane AkAzamAM ahodAnam ahodAnamnI ghoSaNA. te samaye rAjagRha nagaranA zrRMgATaka, trika, catuSka, yAvat rAjamArgo para ghaNAM manuSyo paraspara A pramANe kahevA lAgyA yAvat prarUpaNA karavA lAgyA ke, he devAnupriyo ! vijaya gAthApati dhanya che. kRtArtha che, kRtapunya che, kRtalakSaNa che. tenA ubhayaloka sArthaka che. vijaya gAthApatino manuSya janma ane jIvanarUpa phaLa sulabdha che ke, jenA gharamAM tathArUpa saumyarUpa sAdhune pratilAbhita karavAthI A pAMca divyo pragaTa thayA che. kharekhara vijaya gAthApati dhanya che. kRtArtha che yAvat teno mAnava janma ane jIvana saphaLa che, prazaMsanIya che. 297 te avasare maMkhaliputra gozALAe paNa ghaNAM loko pAse A vAta sAMbhaLI ane samajI. tenA manamAM pahelA saMzaya ane pachI kutUhala utpanna thayuM. te vijaya gAthApatine ghera gayo. varaselI vasudhArA ane pAMca varNanA phUlo paNa joyA. teNe bhagavaMtane paNa vijaya gAthApatinA gharamAMthI bahAra nIkaLatA joyA. te harSita thayo, saMtuSTa thayo. pachI bhagavaMtanI pAse AvIne teNe traNa vakhata jamaNI taraphathI pradakSiNA ApI. vaMdana namaskAra Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 Agama kathAnuyoga-1 karyA. pachI bhagavaMtane kahyuM. bhagavaMta! tame mArA dharmAcArya cho. huM Apano dharmaziSya chuM. bhagavaMte makhaliputra gozAlakanI te vAtano Adara na karyo, svIkAra na karyo. mauna rahyA. 0-0 bhagavaMtanuM bIjuM mAsakSamaNa-AnaMda gAthApatine tyAM pAraNuM : bhagavaMta rAjagRha nagarathI nIkaLyA. nAlaMdA pADAnI madhyamAM thaIne bahAra nIkaLI te taMtuvAya zALAmAM AvyA. bIjuM mAsakSamaNa tapa aMgIkAra karyuM. (tapa pUrNa thatAM) bhagavaMta nAlaMdAnA bahAranA bhAgathI madhya bhAgamAM thaIne rAjagRha nagaramAM yAvat bhikSArthe aTana karatA karatA AnaMda gAthApatine ghera praveza karyo. ( bhagavatIjI ane AvazyakamAM AnaMda nAma che. kalpasUtra vRtti-khemazAhImAM naMda lakhyuM che) AnaMda gAthApatie bhagavaMtane AvatA joyA. zeSa sarva kathana vijaya gAthApati anusAra jANavuM. pharka mAtra eTalo ke, AnaMda gAthApatie vicAryuM ke, huM vipula khaMDa-khAdyAdi bhojana sAmagrI vaDe pratilAlIza. ema vicArI yAvat vijaya gAthApatinI mAphaka saMtuSTa thayo. 0-0 bhagavaMtanuM trIjuM mAsakSamaNa-sunaMda gAthApatine tyAM pAraNuM - bhagavaMte trIjA mAsakSamaNane svIkAra karIne rahyA. yAvat trIjA mAsakSamaNane pAraNe sunaMda gAthApatinA ghera praveza karyo. bhagavaMtane praveza karatA evA jevA sunaMda gAthApatie joyA, ityAdi sarva kathana vijaya gAthApati samAna jANavuM. pharka mAtra eTalo ke sunaMda gAthApatie sarvakAmaguNita bhojanathI pratilAbhita karyA. (zeSa kathana "vijaya gAthApatinA prasaMga anusAra jANavuM) 0-0 bhagavaMtanuM cothuM mAsakSamaNa-bahula brAhmaNane tyAM pAraNuM : (bhagavaMtanA traNa mAsakSamaNanA pAraNAM rAjagRhImAM upara mujaba thayA) tyAra pachI bhagavaMta cothA mAsakSamaNane svIkArIne rahyA. kArtika pUrNimAne divase gozALAe pUchyuM, Aje mane zuM bhojana maLaze? (prabhu vatI) siddhArthe javAba Apyo, kodarAnA vAsI tAMdula khATI chAza ane dakSiNAmAM khoTo rUpiyo tane maLaze. tyAre gozALo AkhI nagarImAM sarva AdarapUrvaka gayo. zreSThInA bhavanomAM paNa pharyo, paNa tene kazI bhikSA maLI nahIM. e rIte sAMja paDavA AvI tyAre eka kArIgare tene vAsI tAMdula ane chAza ApyA, tenuM bhojana karyuM. dakSiNAmAM eka rUpiyo Apyo. teNe rUpiyAnI parIkSA karAvI paNa te khoTo hato. tyAre te bolyo, "je banavAnuM hoya te banIne ja rahe che. anyathA thatuM nathI" lajjita thayelo te pAcho Avyo. bhagavaMtane jyAre cothA mAsakSamaNanuM pAraNuM hatuM tyAre nAlaMdAthI nIkaLyA. (comAsu puruM thayuM hovAthI) nAlaMdAthI vihAra karatA,thoDe dUra AvelA kollAga saMnivezamAM padhAryA. tyAM bahula nAmano eka brAhmaNa raheto hato. te ghaNo RddhimAnuM ane aparibhUta hato. Rgvada AdimAM nipuNa hato. kArtika caumAsI (anaMtara) pratipadAne divase pracura ghI-khAMDa AdithI yukta paramAtra (khIra)thI teNe brAhmaNone jamADyA, Acamana karAvyuM. te vakhate bhagavaMta ucca, nIca, madhyama kuLomAM bhikSArthe paryaTana karatA-karatA bahula brAhmaNanA gharamAM praveza karyo. te samaye bahula brAhmaNe bhagavaMtane AvatA joIne - yAvat - huM ghI-khAMDathI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritrabha0mahAvIra-kathA 299 saMyukta paramAtra (khIra) vaDe bhagavaMtane pratilAbhita karIza evo vicAra karyo. ghIkhAMDayukta paramAnna vahorAvyuM yAvat vahorAvatA pUrve-vahorAvatI veLAe vahorAvyA pachI paNa te ghaNo saMtuSTa thayo. yAvatuM tyAM paMcadivyo pragaTa thayA. yAvatuM bahula brAhmaNano manuSya janma ane jIvana phaLa prazaMsanIya che ityAdi prazaMsA karavA lAgyA. te vakhate gozALAe taMtuvAya zALAmAM bhagavaMtane na joyA. rAjagRha nagaranI aMdara ke bahAra paNa badhI jagyAe bhagavaMtane zodhavA prayatna karyo. paNa jyAMya bhagavaMtanI kRti, yuti ke pravRtti na jANI tyAre pAcho taMtavAya zALAmAM cAlyo gayo. tene potAnA upakaraNAdi para dhikkAra chuTyo. tyAM teNe tenI zATikA, pATikA, kuMDikA, upAnaha ane citrapaTa Adi badhuM ja brAhmaNone ApI dIdhuM. pachI dADhI-mUcha sahita muMDana karAvyuM. tyAra pachI taMtuvAya zALAnI bahAra nIkaLyo ane nAlaMdAnA bahAranA bhAgathI madhyamAM thaIne kollAga saMnivezamAM Avyo. te samaye kollAga saMnivezanI bahAra ghaNAM loko paraspara ekabIjAne A pramANe kahI rahyA hatA yAvatu prarUpaNA karatA hatA. he devAnupriyo ! bahula brAhmaNa dhanya che - yAvat - bahula brAhmaNano mAnavajanma ane jIvanarUpa phaLa prazaMsanIya che. te samaye ghaNAM loko pAse A vAta sAMbhaLIne ane avadhArIne te makhaliputra gozAlakanA hRdayamAM AvA prakArano adhyavasAya yAvat saMkalpa samutpanna thayo. mArA dharmAcArya ane dharmopadezaka zramaNa bhagavaMta mahAvIrane jevI Rddhi, dhRti, yaza, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama upalabdha--prApta ane abhisamanvAgata thayA che, tevI Rddhi, dhRti, yaza, baLa, vIrya ane puruSAkAra parAkrama Adi anya koIpaNa tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane upalabdha--prApta ane abhisamanvAgata thayA nathI. tethI niHsaMdeha mArA dharmAcArya dharmopadeza zramaNa bhagavaMta mahAvIra avazya ahIM haze. ema vicArI ne kollAga saMnivezanI aMdarabahAra sarvatra mArI zodha karavA lAgyo. sarvatra zodha karatA tene kollAga saMnivezanA bahAranA bhAganI manojJa bhUmimAM mArI sAthe milana thayuM. te vakhate gozAlake prasanna ane saMtuSTa thaIne bhagavaMtane traNa vakhata jamaNI taraphathI pradakSiNA karI yAvat vaMdana-namaskAra karyA. (A pramANe pUrve traNa mAsakSamaNanA pAraNe gozALAe kareluM hatuM.) pachI teNe A pramANe kahyuM ke, bhagavaMta ! tame mArA dharmAcArya cho ane huM tamAro ziSya chuM. (bhagavatI sUtra-63lmAM jaNAve che ke, A vakhate (cothIvAra AvI vinaMtI karI tyAre) makhali putra gozAlakanI A vAta bhagavaMte svIkArI. (Avazyaka cUrNimAM Apela Ava.niyukti-474mAM sA huM vAhiM tu' pATha che. Avazyaka vRttimAM-niryukti 474mAM sAna phaTTa vya' pATha che. Avazyaka niryukti avacUrNimAM A ja pATha che. tyAM avamUrNimAM jaNAve che ke- tyAre gozALo bolyo ke, "he bhagavaMta ! mane tamArI pravajyA ho-thAo" kalpasUtra vRttimAM paNa jaNAve che ke- havethI mane ApanI dIkSA ho, he svAmI ! mane ziSya tarIke svIkAro) tyArapachI bhagavaMta maMkhaliputra gozALAnI sAthe te praNita bhUmimAM cha varSa sudhI lAbha-alAbha, sukha-duHkha, satkAra-asatkArano anubhava karatA anityatAjAgarikA karatA vihAra karatA rahyA. te A pramANe- Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 Agama kathAnuyoga-1 tyArapachI bhagavaMta gozALAnI sAthe suvarNakhala nAmanA gAma tarapha cAlyA. mArgamAM keTalAMka govALa gAyanuM dUdha laIne moTI hAMDalImAM navA-tAjA cokhA laI khIra rAMdhatA hatA. tyAre gozALo bolyo bhagavaMta! cAlo ApaNe ahIM khIra khAIne jaIe. siddhArtha vyaMtare kahyuM ke, A khIra pAkavAnI ja nathI. A hAMDalI phUTI javAnI che. tyAre gozALAne zraddhA na thaI. teNe govALone kahyuM ke, A devArya atIta-anAgatanA jJAtA che. te kahe che ke, A hAMDalI phUTI javAnI che. tethI prayatnapUrvaka tenuM rakSaNa karo.tyAre khIra rAMdhatI vakhate govALoe tenuM rakSaNa karavA khUba sAvacetI rAkhI vaMzAdithI te hAMDalIne bAMdhI dIdhI. teoe ghaNAM cokhA nAkhelA. cokhA phUlavAthI hAMDalI phUTI gaI. pachI govALo je kaMI lAvyA hatA te jamI lIdhuM. gozALAne kaMI maLyuM nahIM. tyAre tenI niyativAdanI dhAraNA dRDha thI ke, "huM mAgaeN tat pati va" je thavAnuM hoya te thAya ja che. bhagavaMta (suvarNakhalathI vihAra karI) brAhmaNa gAma pahoMcyA. tyAM naMda-upanaMda be bhAIo hatA. te gAmamAM be pADA (pATaka) hato. eka naMdano pATaka (pADo) ane bIjo upanaMdano pATaka (pADo). bhagavaMta bhikSArthe naMdanA pADAmAM pravezyA. naMdanA ghera gayA. naMde paThuSita bhojana (anna) vahorAvyuM. gozALo upanaMdanA pADAmAM upanaMdane ghera gayo. teNe bhikSA mAMgI. paNa bhojana taiyAra na hovAthI dAsI ThaMDA bhAta laIne AvI. gozALAe evI bhikSA levAnI nA pADI. upanaMde krodhathI kahyuM, he dAsI ! jo te bhikSA na leto hoya to tenA mAthA upara pheMkI de. dAsIe te cokhA gozALA upara pheMkyA. tyAre gozALo gusse thaIne bolyo ke, jo mArA dharmAcAryanuM tapa teja hoya to AnuM ghara baLI jAo. tyAre najIkamAM rahelA koI vANavyaMtare "bhagavaMta jUThA na paDe' tema vicArI teNe upanaMdanuM ghara bALI nAkhyuM. 0 bhagavaMtanuM trIjuM cAturmAsa-caMpAnagarImAM : tyAMthI bhagavaMta caMpAnagarI gayA. (gozALo paNa sAthe ja hato.) bhagavaMte tyAM trIju cAturmAsa vitAvyuM. te comAsAmAM bemAsI tapano AraMbha karyo (sAITha upavAsa karyA), cAre mAsa vicitra, vividha prakAranA tapa, sthAnAdi vaDe kAyotsarga pratimAdi, utkaTuka Asana Adi ugra tapa karyA. be mAsI tapanuM prathama pAraNuM caMpAmAM thayuM. bIjA be mAsI tapa caMpAnagarI bahAra karI, kAlAyasaMniveza padhAryA. tyAM eka zUnyagRhamAM bhagavaMta pratimA dhyAne (kAyotsargamAM) sthita rahyA. gozALA tenA dvArapathe AvavAnA mArgamAM rahyo. te kAlAyasaMnivezamAM siMha nAmano grAmakUTa putra (gAmanA mukhIno putra) hato. te vidyumnati dAsInI sAthe te zUnyagRhamAM pravezyo. tyAre teNe moTe avAje kahyuM, ahIM je koI zramaNa, brAhmaNa, pathika athavA anya koI paNa rahyuM hoya, sAdhanA karatA hoya te bIje cAlyA jAo. bhagavaMta maunapaNe rahyA. gozALo paNa mauna rahyo. grAmakUTa putra ane dAsI ratikrIDA karI tyAMthI nIkaLatA hatA tyAre gozALAe te dAsIno sparza karyo.dAsI bolI ahIM koI che. A pUrve ApaNane anAcAra karatA joyA che. siMhamukhIputrae tenI Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 301 - - pAse jaIne khUba mAra mAryo. tyAra pachI gozALAe bhagavaMtane kahyuM, mane ekalAne ATalo badho mAra mAryo, chatAM Ape tene kema vAryo nahIM. (bhagavaMta vatI) siddhArthe uttara Apyo, tuM tAruM caritra kema gopavato nathI? huM zA mATe mAra khAu? tuM zA mATe aMdara na rahyo? (tAre gaMbhIratA rAkhavI joIene ?). tyAMthI nIkaLI bhagavaMta pattakAlAya (pAlAtraka) saMnivezamAM gayA. tyAM paNa te ja rIte zUnyagRhamAM rahyA. tyAM skaMdana nAmano gAmamukhiputra hato. te potAnI dAsI daMtilikA sAthe lApUrvaka (chupAto) te ja zUnyagRhamAM Avyo. (Avazyaka niryukti, cUrNi tathA vRttimAM daMtilikA nAma che. kalpasUtra vRttikAra ahIM skaMdilA nAma lakhe che.) gozALo te divase bhayathI aMdara eka khUNAmAM Ubho rahyo. skaMdaka ane daMtilikAe paNa siMha ane vidyutpati jevo ja prazna karyo. bhagavaMta ane gozALo mauna ja rahyA. paNa jyAre ratikrIDA karIne teo nIkaLyA tyAre gozALAe hAMsI-mazkarI karI. tyAre pahelAMnI mAphaka ja teNe mAra khAdho. tyAre bhagavaMta pratye jugupsA bhAvathI bolayo, huM mAra khAu , tame rokatA kema nathI? zuM huM tamAre aLakhAmaNo chuM ? siddhArthavyaMtare kahyuM, tuM tArI potAnI bhUlathI mAra khAya che. tuM tAruM mAthuM ThekANe kema nathI rAkhato ? tyAMthI bhagavaMta kumAraka saMniveza padhAryA. tyAM caMpaka ramaNIya udyAnamAM kAyotsarga pratimA dhAraNa karIne rahyA. e samaye pArthaprabhunA saMtAnIya ziSya municaMdra nAmanA bahuzruta sthavira potAnA ghaNAM ziSya parivAra sAthe te ja saMnivezamAM kUpanaka (kuvaNaya) nAmanA kuMbhAranI zALAmAM birAjatA hatA. teo ziSyane gaccha soMpIne jinakalpa pratimAnI sAdhanA karatA hatA. teo satvabhAvanA vaDe AtmAne bhAvita karatA vicAratA hatA. tapa, sattva, sUtra, ekatva ane baLa e pAMca vaDe teo jinakalpanI tulanA karI rahyA hatA. teo sattva bhAvanA vaDe AtmAne bhAvita karatA hatA. 1. upAzraye, 2. bahAra, 3. catuSkamAM, 4. zUnyagRhamAM ane 5. smazAnamAM. ema pAMca bhAvanAmAM teo bIjI bhAvanA vaDe bhAvita karatA hatA. gozALAe svAmIne kahyuM. gaucarIno avasara thayo che. cAlo jaIe. siddhArtha vyaMtare uttara Apyo, "amAre upavAsa che." pachI gozALo nIkaLyo. teNe pArthaprabhunA ziSyone joyA. pUchyuM ke, tame koNa cho ? teo bolyA, ame zramaNa nircanho chIe. gozALo bolyA, tame kevA nirgastha cho ? AvA suMdara vastrAdi rAkho cho chatAM kaho cho ke, nirgastha cho ! are ! tame kyAM ane mArA dharmAcArya kyAM? tyAre pArthApatya zramaNoe kahyuM ke, jevo tuM che tevA ja tArA dharmAcArya paNa svayaMgRhita liMga haze ? AvA vacano sAMbhaLI gozALAne krodha caDyo ane teNe zApa dIdho ke, jo mArA dharmAcAryanuM tapa-tteja hoya to tamAruM A Azraya sthAna baLI jAo. tyAre te sAdhuoe kahyuM ke, tArA kahevAthI amAruM kaMI baLavAnuM nathI. tyAre teNe bhagavaMtane jaIne kahyuM, hamaNAM meM AraMbha ane parigraha yukta evA zramaNo joyA. ityAdi sarva vRttAMta jaNAvyo. tyAre (bhagavaMta vatI) siddhArtha vyaMtare kahyuM, are ! mUrkha, te pArzvanAtha bhagavaMtanA sAdhuo che, te sAdhu ke tenuM sthAna zApathI na baLe. tyAra pachI Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 rAtri thaI. te municaMdra AcArya upAzrayanI bahAra jinakalpanI tulanA karatA pratimA dhyAne rahelA hatA. te kUpanaka kuMbhAra te divase madirA pIne unmatta thaIne vikAle Avyo. jevA teNe municaMdra AcAryane joyA, tevuM tene lAgyuM ke, A cora che. te kuMbhAre AcAryane gaLethI pakaDI, temane zvAsa rahita karI dIdhA. to paNa teo zubha dhyAnathI calita na thayA. (vedanAne sahana karatA) temane te ja vakhate avadhijJAna utpanna thayuM, te vakhate ja temanuM Ayu pUrNa thatAM devaloke gayA. 302 (ukta abhiprAya Avazyaka vRttino che. Avazyaka cUrNi-1-pR. 286 upara evuM jaNAvela che ke, te vakhate municaMdra AcAryane kevaLajJAna utpanna thayuM. te ja vakhate Ayuno kSaya thatAM siddha thayA) tyAre tyAM AsapAsamAM rahelA vyaMtara devoe temano mahimA karyo. te vakhate gozAlake bahAra UbhA--UbhA devone nIce utaratA ane UMce jatA joyA. teno prakAza joIne gozAlakane lAgyuM ke, A temanuM AzrayasthAna (upAzraya) baLI rahyo che. teNe bhagavaMtane kahyuM ke, juo ApanA pratyenIkono upAzraya saLagI rahyo che. tyAre siddhArthe satya samajAvyuM ke, teono upAzraya nathI baLato paNa teonA AcAryane avadhijJAna (kevaLajJAna) utpanna thayuM che temanuM AyuSya pUrNa thatAM devaloke (mokSe) gayA che. tethI tyAM rahelA vyaMtara devo teno mahimA karI rahyA che. tethI gozALAne thayuM ke, huM tyAM jauM ane jouM. pachI gozAlaka te pradezamAM gayo. jevA devo mahimA karIne pAchA gayA, tyAre tyAMnI gaMdhodaka varSA, puSpavarSA joIne adhika harSita thayo. pachI sutA evA sAdhune jagADIne kahyuM ke, are ! tame jANatA nathI. ahIMthI muMDakA gayA. AcArya kALadharma pAmyA te paNa tame jANatA nathI. AkhI rAta sutA rahyA. tyAre sAdhuone thayuM ke, pizAca rAtre paNa cAle che. tethI sAdhu paNa te vAtathI uThI gayA. AcArya pAse gayA. jevA temane kAladharma pAmelA joyA ke temane adhRti thaI. amane khabara paNa na paDI ke AcArya e kALa karyo che. gozAlaka paNa tiraskAra karIne gayo. tyAra pachI bhagavaMta corAka sanniveza gayA. gozALo paNa sAthe hato. tyAM koTavALe bhagavaMta tathA gozALAne chUpI bAtamI laI janArA jAsusa samajI kuvAmAM pheMkI dIdhA. pharI pAchA kADhyA. te vakhate utpala nimittakanI be baheno somA ane jayaMti ke jemaNe pArzvaprabhunA zAsanamAM dIkSA lIdhelI, paNa saMyama pAlana karavA samartha na hovAthI teNI baMnee parivrAjakatva aMgIkAra karela. te baMnee sAMbhaLyuM ke, A rIte koI be jaNane koTavALe heDamAM nAMkhyA che. te baMne jANatI hatI ke, chellA tIrthaMkare dIkSA laI lIdhI che. tyAM jaIne bhagavaMtane oLakhyA. turaMta temane mukta karAvyA. koTavAlane kahyuM, are murkhe ! zuM tame maravAne Iccho cho. jANatA nathI A siddhArtha rAjAnA putra mahAvIra che. koTavAle paNa bhayabhIta thaIne kSamAyAcanA karI. . 0 bhagavaMtanuM cothuM cAturmAsa--pRSThacaMpAnagarImAM : tyAra pachI bhagavaMta pRSTha caMpAnagarIe padhAryA. tyAM cothuM comAsuM karyuM. bhagavaMte tyAM cAra mahinAnA upavAsa karyA. vicitra-vividha prakAranA tapa, kAyotsargAdi pUrvaka tapazcaryA karI. pRSThacaMpA nagarInI bahAra pAraNuM karyuM. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta kayaMgalA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 303 nagarI padhAryA. tyAM daridrayera nAmano pAkhaMDI AraMbha, parigraha ane mahilA sahita raheto hato. tenI vATikA madhye eka devakula hatuM. tyAM bhagavaMta pratimAdhyAne rahyA. te divase kaDakaDatI ThaMDI paDI rahI hatI. to paNa bhagavaMta ThaMDInI paravA karyA vinA rAtabharamAM dhyAnastha rahyA. tyAM devakulamAM te divase jAgaraNa hatuM. strI-puruSo ekaThAM thaIne nRtyagAna karI rahyA hatA. tyAre gozALAe (temanI majAka karatAM kahyuM ke, AnuM nAma ja pAkhaMDI kahevAya. je strIo sahita AraMbhapUrvaka badhAM ekaThA thaIne gAna ane vAdana karI rahyA che. tyAre te lokoe gozAlakane pakaDIne bahAra pheMkI dIdho. gozAlaka tyAM mahAmAsanI e balI ThaMDImAM dhrujavA lAgyo. pAkhaMDIone dayA AvavAthI pharI tene devakulamAM laI AvyA. pharI gozAlake avaLavANI karI, pharI bahAra kADhayo. pharI aMdara lAvyA. e rIte traNa vakhata gozAlakane bahAra pheMkI dIdho ane dayA AvavAthI pAcho devakulamAM lAvyA. tyAre gozAlaka bolyo ke, ame spaSTa (satya) bolIe chIe to bahAra kADhI mukavAmAM AvIe chIe. te vakhate koIe kahyuM ke, A devArya (bhagavaMta)no koI pIThamardika ke chatradhAraka lAge che. tyAre te mauna dharIne Ubho rahyo. pachI tenI vAta sAMbhaLI na sAMbhaLI karI khUba jorathI vAjAM vagADyA. tyArapachI bhagavaMta zrAvastI nagarI padhAryA. nagarInI bahAra ja pratimA dhyAne rahyA. bhikSArthe javA nIkaLatA gozAlake bhagavaMtane kahyuM ke, Apa padhAro cho ? (bhagavaMta vatI) siddhArthe kahyuM, Aje amAre upavAsa che. gosAlake pUchyuM, Aje mane kevo AhAra maLaze ? siddhArthe kahyuM, Aje tuM manuSyanuM mAMsa khAIza. teNe kahyuM, to huM Aje evA sthAne bhojana karIza, jyAM mAMsano saMbhava ja na hoya, pachI manuSya mAMsano to saMbhava ja kayAMthI thaze ? te bhikSArthe nIkaLyo. te zrAvastI nagarImAM pitRdatta nAmano gAthApati hato. tene zrIbhadrA nAme patnI hatI. te niMda hatI. niMdra eTale tene mRta bALako ja avataratA. teNe zivadatta nAmanA naimittikane pUchyuM, mArA putra kaI rIte jIve ? nimittake jaNAvyuM, jyAre tane mRta saMtAna janme tyAre te mRta saMtAnanuM mAMsa rAMdhIne dUdhapAka sAthe koI sArA tapasvIne Apaje. paNa pachI gharanuM dvAra bIjI tarapha karI nAMkhaje. jethI tene jANa na thAya. nahIM to te gharane bALI deze. ema karavAthI tane jIvita bALaka avataraze. - zrI bhadrAe te pramANe karyuM. gozAlaka paNa bhikSA aTana karato tenA ghera pravezyo. tene te dUdhapAka, ghI-khAMDa vagere bheLavI saMskArIne Apyo. gozALAe vicAryuM ke, ahIM mAMsa kaI rIte hoI zake? jevo gozAlaka gayo ke, pelI strIe turaMta gharanuM kAra pheravI nAMkhyuM. gozAlake saMtoSapUrvaka te dUdhapAka khAdho. jaIne bhagavaMta pAse badhI vAta jaNAvI. tyAre (prabhu vatI) siddhArtha vyaMtare dUdhapAka saMbaMdhi satya hakIkata jaNAvI kahyuM, jo tane vizvAsa na hoya to vamana kara. gozALAe mukhamAM AMgaLI nAkhI vamana karyuM to nakha, bALakanA mAMsanA TukaDA Adi joyA. tyAre krodhita thaI teNInA ghare gayo. paNa gharanuM dvAra pharI gayuM hovAthI gozAlakane ghara na maLyuM. zodhakhoLa karavA chatAM bhALa na maLI tyAre bolyo ke, mArA dharmAcAryanuM jo tapa teja hoya to A ghara baLI jAo. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 nikaTamAM rahelA vyaMtaroe "prabhunuM mAhAtmya anyathA na thAo'' tema vicArI AkhA pADAne (poLane) bALI nAMkhI. 304 tyArapachI bhagavaMta haliduga (haridraka) nAmanA gAme gayA. tyAM ati virATa haridrakanuM vRkSa hatuM. zrAvasti nagarIthI nIkaLI haliduga gAmamAM jato janapada ke sArthaniveza tyAM vasato. bhagavaMta te virATa vRkSa nIce pratimA dhyAne rahyA. tyAM rAtavAso karanArA musApharoe ThaMDIne lIdhe rAtre agni saLagAvyo. ughaDatA prabhAte teo agni olavyA vinA ja nIkaLI gayA. agni phelAtA--phelAtA bhagavaMtanI najIka sudhI AvI gayo. bhagavaMtane paritApavA lAgyo. gozAlake kahyuM, bhagavaMta ! bhAgo, A agni AvI rahyo che. bhagavaMtanA paga baLavA lAgyA. gozALo tyAMthI nAsI gayo. paNa bhagavaMta dhyAnathI vicalita na thayA. tyAMthI bhagavaMta naMgalA nAmanA gAme padhAryA. tyAM vAsudevanA maMdiramAM prabhu pratimA dhyAne rahyA. tyAM gozALo paNa rahyo. tyAM bALako ramatA hatA. tyAM kAMdarSika gozALo te bALakone AMkhonA vikAro karI bIvaDAvavA lAgyo. bhayabhIta bALako doDatA paDavA lAgyA, temanA ghuMTaNo cholAI gayA. keTalAMka khoDaMgAtA cAlavA lAgyA. pachI temanA mAtA-pitAe tyAM AvIne gozALAne ghaNo mAra mAryo. pachI bolyA ke, devAryano A dAsa sakhaNo raheto nathI. tyAre bIjAe aTakAvIne kahyuM ke, cAlo, bahu thayuM. devAryane lIdhe tene mApha karo. pachI gozALAe bhagavaMtane kahyuM ke, huM mAra khAuM chuM to paNa tame koIne rokatA nathI. (bhagavaMtanA zarIramAM rahelA) siddhArtha vyaMtare samajAvyuM ke, tuM eka sthAne sarakho nahIM rahe to cokkasa mAra khAIza. tyAMthI svAmI Avartta nAmanA gAme gayA. tyAM paNa bhagavaMta baLadevanA maMdiramAM pratimAdhyAne rahyA. tyAM paNa gozALo mukhane vAMdarA jevuM karI bALakone bIvaDAvavA lAgyo. pharI mAra khAdho. te bALako raDatA-raDatA jaIne mAta-pitAne phariyAda karavA lAgyA. teoe tyAM jaIne gozAlakane mAryo. paNa tenA cenacALA joIne A to koI gAMDo bhikhArI che ema samajI choDI dIdho. "Ane mAravAno zo artha che ?'' javA do. tenA karatA tenA svAmIne mAro, ke je AvA ziSyane rokatA nathI. jevA te bhagavaMtane mAravA gayA ke baLadevanI mUrtie ja haLa upADI teone aTakAvyA. tyAre AzcaryathI teo prabhune page paDIne kSamA mAMgavA lAgyA. tyAMthI bhagavaMta corAka saMniveza padhAryA. tyAM eka mAMDavAmAM uttama bhojana raMdhAtu--pakAvAtu hatu. bhagavaMta to pratimA dhyAne UbhA rahI gayA. gozALo bolyo, cAlo ahIM pharIe. siddhArthavyaMtare tene samajAvyuM ke, hamaNAM ApaNe ahIM ja rahIe. paNa gozALo 'bhojana thavAne keTalI vAra che ?'' tenI tapAsa karavA chupAIne lapAto lapAto vAraMvAra tyAM jovA lAgyo. lokone lAgyuM ke nakkI A cora lAge che. tethI gozALAne pakaDI lAvIne ghaNo mAra mAryo. bhagavaMta to pracchannatayA kAyotsarga sthita hatA. gozALo krodhAvezamAM bolyo ke, mArA svAmInuM tapa--teja hoya to A maMDapa baLI jAo. prabhu anurAgI vyaMtaroe te bALI nAkhyo. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 305 tyAra pachI bhagavaMta kalabukA nAmanA saMnivezamAM gayA. tyAM megha ane kAlahasti nAmanA be bhAI parvatarakSako hatA. kAlAhasti corano pIcho karatA tyAMthI nIkaLyo. mArgamAM bhagavaMta mahAvIra ane gozALAne joyA. teNe pUchayuM, tame koNa cho ? bhagavaMta mauna rahyA. tethI kAlahatie bhagavaMta ane gozALA baMnene cora samajIne mAra mAryo. to paNa bhagavaMte mauna bhaMga na karyo. tyAre kAlahastie te baMnene bAMdhIne moTA bhAI megha pAse mokalyA. meghe pahelA bhagavaMtane kuMDagrAmapuramAM joyelA hovAthI bhagavaMtane oLakhI gayo. turata ja teNe uThIne bhagavaMtanI pUjA karI, potAnA aparAdha badala kSamA mAMgI. baMnene choDI mUkyA. tyAra pachI bhagavaMte vicAryuM ke, ghaNAM karmanI nirjarA mATe huM lADha pradezamAM jauM tyAM anArya prajA che. tyAM huM mArA ghaNAM karmone khapAvIza. pachI bhagavaMta lADhapradezamAM padhAryA. tyAM tiraskAraniMdA Adi dvArA ghaNAM karmo khapAvyA. (AcArAMga sUtra 305 thI 316mAM bhagavaMta lADhadezamAM gayAnuM varNana Ave che. je A kathAnakamAM AgaLa Apela che. tenA sArAMza A pramANe che-) bhagavaMte lADhadezamAM aneka tuccha sthAna ane kaThina AsanonuM sevana karyuM. aneka upasargo sahana karyA. tyAM anArya loko bhagavaMtane daMDa AdithI mAratA, bhojana paNa prAyaH lakhuM-sukuM maLatuM hatuM, zikArI kutarAo karaDatA hatA. tyAM vicaraNa ati duSkara hatuM. bhagavaMtane tyAMnA lokonA kAMTA samAna tiNa vacano paNa sahevA paDatA hatA. e rIte bhagavaMte te lADha dezanI anArya bhUmimAM ghaNAM karmonI svecchAe nirjarA karI. bhagavaMta tyAMthI vihAra karI anukrame pUrNakaLaza nAmanA anArya gAma tarapha jatA hatA. rastAmAM be cora maLyA ke jeo lADha pradezamAM praveza karavA icchatA hatA. bhagavaMtane joIne temane thayuM ke, A to apazukana thayA. tethI bhagavaMtano vadha karavA mATe hAthamAM talavAra laIne bhagavaMtanuM mastaka chedI nAMkhavA doDyA. te vakhate zakrae avadhijJAna vaDe A ghaTanA jANI. zakrendrae turaMta ja vaja vaDe te baMne corone mArI nAkhyA. 0 bhagavaMtanuM pAMcamu cAturmAsa-bhadrikA nagarImAM : anAryabhUmimAM vicarIne bhagavaMta bhadrikAnagarI padhAryA. tyAM pAMcamu cAturmAsa karyuM. tyAM comAsI tapa karyo. te sAthe vividha tapakarma ane utkaTuka Adi Asanoe rahyA. comAsI tapanuM pAraNuM karI bhagavaMte nagarInI bahAra pAraNuM karyuM. tyAMthI vicaraNa karatA bhagavaMta kadalI ke kadalIsamAgama nAmanA gAme gayA. tyAM ziyALAmAM pracUra pramANamAM dahIM-bhAta vagere ApatA hatA. tyAre gozALAe kahyuM, cAlo tyAM bhikSArthe jaIe. (bhagavaMta vatI) siddhArthe kahyuM ke, amAre Aja upavAsa che. gozAlake tyAM prApta thatA dahIM-bhAtano AhAra karyo. paNa te tRpta na thayo. teoe kahyuM ke, moTuM vAsaNa laIne Ava. paNa gozAlaka pAse te na hovAthI, teoe gozAlaka para AhAra pheMkyo. tyAra pachI bhagavaMta jaMbUkaMDa nAmanA gAme gayA. bhagavaMta pratimA dhyAne sthita rahyA gozAlaka bhikSArthe gayo. tyAM dUdha-bhAtanuM bhojana maLyuM. tyAM paNa loko dvArA e ja rIte tiraskRtu thayo. 1/20, Jain Loubetiannternational Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 Agama kathAnuyoga-1 - tyAra pachI bhagavaMta taMbAka nAmanA gAme gayA. tyAM pArthaprabhunA apatya ziSya, bahuzruta naMdiSeNa sthavira ghaNAM ziSyonA parivAra sAthe padhArelA hatA. teo municaMdrasUrinI mAphaka jinakalpanI tulanA karatA rahelA. te paNa bahAra pratimA dhyAne sthita hatA. gozAlaka tyAM gayo. municaMdrasUrinA ziSyonI mAphaka naMdiSeNasUrinA ziSyono paNa tiraskAra Adi karyA. naMdiSaNa AcArya te divase cothI pratimA dharIne rahelA hatA. te gAmanA koTavALanA putre te AcAryane cora mAnIne bhAlA vaDe haNyA.to paNa teo zubha dhyAnathI calita na thayA. te vedanAne sahana karatA naMdiSeNa AcAryane (Avazyaka vRtti mujaba) avadhijJAna utpanna thayuM. (Avazyaka cUrNi mujaba) kevaLajJAna utpanna thayuM. zeSa sarva kathana municaMdra AcArya mujaba samajavuM. yAvatu gozALo teono tiraskAra karIne pAcho Avyo. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta kUpikasaMniveze padhAryA. tyAMnA adhikArIoe mauna dharIne rahelA prabhune tathA gozAlakane guptacara samajIne pakaDyA, bAMdhyA ane khUba ja mAra mAryo. te vakhate loka samudAya bolavA lAgyo ke, are ! juo rUpa ane yauvanathI adbhuta evA A devAryane guptacara samajIne pakaDyA che ! te gAmamAM pArthaprabhunI aMtevAsinI ziSyA, je pachIthI parivArikA thaI gayela te vijayA ane pragabhA rahetI hatI. temane loko pAse aMtima tIrthaMkara pravrajita thayAnuM sAMbhaLela hatuM. te vijayA ane pragabhA baMne parivrAjikA turaMta tyAM gaI, bhagavaMtane jotAM ja oLakhI gaI. turaMta bhagavaMtane (ane gozALAne) mukta karAvI, tyAMnA adhikArIne kahyuM, o! durAtmano ! zuM tame jANatA nathI ke, A chellA tIrthakara ane rAjA siddhArthanA putra che. jo indra A jANaze to tamArA zA hAla thaze ? bhayabhIta banelA teoe bhagavaMta tathA gozALAne choDI daI, bhagavaMtanI kSamAyAcanA karI. tyAMthI vihAra karatA AgaLa be rastA AvyA. tyAre gozALo bolyo, huM tamArI sAthe nahIM AvuM. mane loko mAre che to paNa teone tame nivAratA nathI. bIjuM tamArI sAthe ghaNAM upasargo thAya che. temAM paNa pahelAM to huM ja mAra khAu chuM. tenA karatA ekalA vicaravuM e ja uttama che. tethI huM ekalo vicarIza. (bhagavaMta vatI) siddhArthe kahyuM, "tuM jANa" arthAt jevI tArI marajI. pachI svAmI vaizAlI nagarI tarapha cAlyA. gozAlaka bhagavaMtathI chuTo paDIne bIje mArge cAlyo. mArgamAM aDadhe pahoMcyo, tyAM vRkSa para caDhIne corI mArganuM avalokana karatA hatA, teoe gozAlAne Avato joyo. tene joIne koI bolyuM, eka nagna sAdhu AvI rahyo che. tenAthI bIvAnI ke tenuM haraNa karavAnI jarUra nathI. te pasAra thAya te pahelA huM teno parAbhava karuM chuM. te 500 coroe tene "A to mAmo che mAmo" ema kahIne evo pheravyo ke zvAsa mAtra bAkI rahyo tyAre choDyo. tethI gozALAne ema thayuM ke, AnA karatA to bhagavaMta sAthe rahevuM sAruM. kemake bhagavaMtane koIka to choDAvaze ja. tenI nizrAmAM huM paNa bacI jaIza. tyAre gozALAe bhagavaMtanI zodha karavI zarU karI. bhagavaMta te vakhate vaizAlI nagarI pahoMcI tyAM karmakara (luhAra)nI zALAmAM anujJA laIne pratimA dhyAne rahyA hatA. te vakhate te luhAra zALA jene svAdhIna hatI tenI anujJA lIdhI hatI. te zALAno svAmI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra-kathA luhAra cha mAsathI rogathI pIDAIne sAjo thayo hato. sArA tithi-karaNAdi (muhUrta) joIne te loDhuM ghaDavAnA hathiyAra laIne potAnI zALAmAM Avyo. tyAM bhagavaMtane joIne apazukana thayuM jANI te ghaNa laIne bhagavaMtane haNavA mATe doDyo. te vakhate zakrendrae avadhijJAna vaDe jevuM joyuM ke, kSaNa mAtramAM te AvyA. te luhAra upara tenuM ja dhaNa mArIne te luhArane mArI nAMkhyo. zakra paNa bhagavaMtane vaMdana karIne gayo. tyArapachI bhagavaMta grAmAka nAmanA sanniveze padhAryA. tyAMnA udyAnamAM bibhelaka nAmano yakSa hato. bhagavaMta tyAM pratimA dhyAne rahyA hatA. te yakSe prabhuno mahimA karyo. tyAMthI bhagavaMta zAlizIrSa nAmanA gAme padhAryA. tyAM jaIne tyAMnA udyAnamAM pratimA dhyAne rahyA. te vakhate mahA mAsa cAlato hato. kaDakaDatI ThaMDI paDatI hatI. te vakhate kaTapUtanA nAmanI vyaMtarIe bhagavaMtane joyA (bhagavaMtanA tripRSTha vAsudevanA bhavamAM eka vijayavatI nAme aNamAnItI rANI hatI. teNI mRtyu bAda ghaNAM bhavabhramaNa karIne kaTapUtanA nAme vyaMtarI thayelI. pUrvabhavano roSa saMbhArI teNIno dveSa saLagI uThyo.) bhagavaMtanuM teja sahana na karI zakatI evI te vyaMtarIe tApasInuM rUpa vikrvyu. valkalanA vastro dhAraNa karyA. jaTAmAM hima jevuM ThaMDu pANI bharyuM. bhagavaMtanA zarIra para te ThaMDu pANI chAMTatA--chAMTatA bhagavaMtanuM AkhuM zarIra pANI vaDe bhInuM karI dIdhuM. tyArapachI teNIe zItaLa vAyu vikurtIne bhagavaMtane yAtanA ApavAnuM zarU karyuM. teNIe jaLa ane vAyu vaDe evo to zIta upasarga karelo ke, jo koI bIjo sAdhAraNa manuSya hota to ThaMDIthI TharIne DhIma thaI gayo hota. (AkhI rAtri Avo upasarga karavA chatAM) bhagavaMte te tIvra vedanA samabhAve sahana karI, dhyAnathI saheja paNa calita na thayA. te vakhate bhagavaMtane lokAvadhi avadhijJAna utpanna thayuM. prabhune janmathI AraMbhIne devaloka pramANa avadhijJAna hatuM. jenA vaDe devaloka paryanta joI zakatA hatA. have te samagra lokane joI zake teTaluM vikasita avadhijJAna pAmyA. te vyaMtarI paNa parAjita thaI pachI upazAMta thaI prabhunI stuti karavA lAgI. 0 bhagavaMtanuM chaThThuM cAturmAsa - bhadrikA nagarImAM : tyArapachI bhagavaMta bhadrikA nAmanI nagarImAM gayA. tyAM cha u comAsu karyuM. gozALo paNa cha mAsa bhaTakIne tyAM bhagavaMtane AvIne maLyo. tethI te comAsu gozALA sAthe thayuM. bhagavaMte caumAsI tapa karyo. te sAthe vividha abhigraho, Asana, dhyAnAdi tapa karyAM. varSAvAsa pUrNa thayA bAda nagaranI bahAra jaIne pAraNuM karyuM. 307 tyArapachI bhagavaMta magadha tarapha prayANa karyuM. Rtubaddha mAsamAM (zeSakALamAM) nirUpasargapaNe bhagavaMta magadhanA aneka gAmomAM vicaryAM. . bhagavaMtanuM sAtamuM cAturmAsa - AlaMbhikA nagarImAM : pachI varSAkALe AlaMbhikA nagarI padhAryA. bhagavaMta tyAM sAtamuM cAturmAsa karyuM. tyAM pUrvavat comAsI tapa karyo. tyAM cAturmAsa pUrNa karIne nagaranI bahAra pAraNuM karyuM. tyAMthI bhagavaMta kuMDAka nAmanA saMniveze padhAryA. tyAM vAsudeva maMdiranA eka khUNAmAM prabhu kAyotsarga pratimAdhyAne rahyA. gozALo vAsudeva pratimA AgaLa parAmukha Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 Agama kathAnuyoga-1 sthiti karIne rahyo. tyAre tyAMno pUjArI Avyo. tyAM gozAlakane te rIte rahelo joIne, pUjArIe vicAryuM ke, huM Ane rAgadveSavALo dhArmika nahIM kahuM. gAmamAM jaIne teNe kahyuM, juo A koI rAgI lAge che. lokoe AvIne joyuM. pahelA tene mAryo, pachI bAMdhI dIdho. koIe kahyuM ke, A pizAca gAMDo bhikSuka lAge che. tyAre tene choDI dIdho. tyAMthI nIkaLI bhagavaMta mardana nAme gAmamAM gayA. tyAM baLadevanA maMdiranA aMdaranA khUNAmAM kAyotsarga pratimAne rahyA. gozALI baLadeva pratimAnA mukha pAse sAgArikamehana karIne rahyo. tyAM paNa pUrvavat teNe mAra khAdho. tyAM paNa tene pizAca-gAMDo bhikSuka samajIne choDI dIdho. tyAMthI bhagavaMta bahuzAlaka nAmanA gAme gayA. tyAM zAlavana nAmanA udyAnamAM pratimA dhyAne rahyA. tyAM zAlAryA nAmanI vyaMtarI hatI. teNIe kaTapUtanA vyaMtarInI mAphaka pratimA sthita bhagavaMtane ghaNAM upasargo karyA, chatAM dhyAnastha prabhu lezamAtra calita na thayA tyAre upazAMta thayelI te vyaMtarIe potAno aparAdha khamAvI prabhuno mahimA karyo. (Avazyaka cUrNikAra kahe che A bIjAno mata che. cUrNikAranA mate) te vyaMtarI bhagavaMtanI pUjA karatI hatI. (Avazyaka niryukti mujaba prathama mata siddha thAya che.) tyAMthI vihAra karI bhagavaMta lohArgalA nAmanI rAjadhAnImAM padhAryA. tyAM jitazatru nAme rAjA hato. tene paDozI rAjA sAthe virodha hato. te vakhate bhagavaMtane (gozALA sAthe) AvatA joIne, rAjA jitazatrunA cAra puruSoe te baMnene pakaDyA. teone "koNa cho ?" ema pUchatA bhagavaMta mauna ja rahyA. temane carapuruSa mAnI, pakaDIne rAjA pAse laI gayA. tyAM utpala nimittaka pahelethI ja asthikagrAmathI Avelo hato. teNe bhagavaMta ane gozALAne pakaDIne lavAtA joyA. temane joIne utpala Ubho thayo, traNa vakhata vaMdanA karI, pachI bolyo, A koI carapuruSa nathI. A to rAjA siddhArthanA putra zreSTha dharmacakravartI evA bhagavaMta che. emanA zubha lakSaNo to juo. tyAre rAjA jitazatrae bhagavaMtano satkAra karI mukta karyA tyAMthI bhagavaMte purimatAla nagara tarapha prasthAna karyuM. nagaranI bahAra zakaTamukha nAme udyAna hatuM. nagaramAM vangara nAmano eka zrAvaka-zreSThI hato. tene bhadrA nAme patnI hatI. teNI vaMdhyA hatI. ghaNAM devanI mAnatA mAnIne teNI thAkI gaI hatI. koI vakhate teo zakaTamukha udyAnamAM udyAnikAmAM gayA. tyAM temaNe jIrNa--zIrNa sthitimAM eka devamaMdira joyuM. temAM mallinAtha bhagavaMtanI pratimA hatI. te baMnee bhagavaMta pratimAne namaskAra karyA. pachI prArthanA karI ke, (he bhagavaMta !) jo amane putra ke putrI thaze to ame A devamaMdirano (jinAlayano) jirNoddhAra karAvIzuM. amArI bhaktithI amane jarUra saMtAna thaze. e pramANe (mAnatA karI) namaskAra karI te daMpati gayA. tyAre tyAM nikaTamAM rahelA vyaMtara devoe karela prAtihArya vaDe bhadrA zrAvikAne garbha utpanna thayo. jevuM vagura zreSThIe A jANyuM ke, teNe turaMta devamaMdira (jinAlaya) banAvavuM zarU karyuM. ati bhaktibhAvapUrvaka traNe saMdhyA (bhagavaMta mallinAthanI) pUjA karavA lAgyA. A pramANe teo zrAvaka thaI gayA. (zrAvaka dharma pALavA lAgyA) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 309. A tarapha bhagavaMta mahAvIra tyAM AvIne zakaTamukha udyAna ane nagara madhye koI pradezamAM pratimA dhyAne rahyA. te vakhate devendra devarAja zakra janmAbhiSekamAM karelA varNana mujaba potAnA yAna vimAnamAM sarvaRddhi sAthe Avela. teNe bhagavaMtane jamaNI taraphathI traNa pradakSiNA karI vaMdana ane namaskAra karyA. karIne pachI aMjali joDIne bhagavaMtanI paryApAsanA karato tyAM rahyo. te vakhate vajhura zrAvaka snAna karIne, ArTa paTazATaka dhAraNa karIne, parijana sahita, mahAnuM artha-pUjA sAmagrI ane hAthamAM vividha prakAranA puSpo grahaNa karIne te jinAlayamAM pUjA karavA mATe Avyo. devendra devarAja zakrae tene tyAMthI pasAra thato joyo. tyAre teNe kahyuM, o vagura! tuM A pratyakSa tIrthaMkarano mahimA karato nathI. pratimApUjana mATe jaI rahyo che. A mahAn evA mahAvIra vardhamAna svAmI che. jagatanA nAtha ane lokonA pUjya evA carama tIrthakara che. tyAre vara zrAvake AvIne "micchAmi dukkaDam' kahI potAnA aparAdhanI kSamA mAMgI. bhagavaMta mahAvIrano mahimA karyo. (pachI bhamalinI pUjA karI) tyAMthI bhagavaMte unnAga nAmanA saMniveza tarapha vihAra karyo. tyAM rastAmAM turaMtanA paraNelA lAMbA lAMbA dAMtavALA vara-vahune saparIvAra AvatA joIne gozALAne majAka sUjhI vAha! vidhirAja paNa kevo kuzaLa che ke, je jyAM dUra paNa vasatuM hoya tene dhyAnamAM rAkhe che. jene je yogya hoya tene te bIjuM meLavI Ape che. vidhAtA paNa sarakhe sarakhI joDI ThIka meLavI Ape che. te sAMbhaLI vara-vahunA pakSanA mANasoe tene khUba mAryo. mArIne vAMsanA jALAmAM pheMkI dIdho. tyAM paDelo te azaraNa thaI gayo. bhagavaMta pasAra thayA tyAre (bhagavaMtanA zarIramAM rahelo) siddhArtha vyaMtara bolyo ke, "tArA karyA tuM ja bhogava." bhagavaMta dUra nIkaLI gayA tyAre teo bolyA ke nakkI A devAryano pIThikAvAhaka ke chatradhara lAge che. mATe tene choDI do. koI kahe che ke, bhagavaMtane UbhelA joIne musApharoe tene bahAra kADhyo. tyAra pachI bhagavaMta gobhUmimAM AvyA. tyAM mArgamAM gADha jaMgala hatuM. gAyo caratI hatI. tethI te gobhUmi kahevAtI hatI. tyAre gozALAe govALone kahyuM, are ! vajalADho ! A rasto kyAM jAya che ? mleccha ke anAryane vajalADha kahetA hovAthI te govALoe pUchyuM ke, kema amane AvI rIte bolAve che ? tyAre gozAlaka bolyo ke, sAruM huM tamane asUraputra sauraputra ema sArI rIte (Akroza karI) bolAvIza. tyAre teoe gozAlakane khUba mAryo ane bAMdhIne vAMsanA jALAmAM pheMkI dIdho. bhagavaMtanA nimitte pharI tene koIe choDAvyo. 0 bhagavaMtanuM AThamuM cAturmAsa-rAjagRha nagarImAM : bhagavaMta gobhUmithI vihAra karIne rAjagRhI padhAryA. tyAM AThamuM comAsuM karyuM. A comAsAmAM bhagavaMte vividha prakAranA abhigraho sahita caumAsI-tapa karyo. nagarInI bahAra comAsItapanuM pAraNuM karyuM. ziyALAnI Rtu zarU thaI. prabhue manomana (svamatithI) eka dRSTAMta vicAryuM, eka gRhasthane tyAM ghaNAM cokhA pAkayA. tyAre teNe musApharone kahyuM, tamane icchita bhojana karAvIza. paNa tame mane A pAka laNavAmAM madada karo. e upAya Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 Agama kathAnuyoga-1 vaDe teNe badho pAka laNyo. e pramANe mAre paNa karmarUpI ghaNo pAka thayo che arthAt ghaNAM karmo khapAvavAnA bAkI che. huM paNa A lavakanA dRSTAMta mujaba mArA karmonI nirjarA karuM, 0 bhagavaMtanuM navamuM cAturmAsa anAryabhUmimAM : bhagavaMta vihAra karI pachI anAryabhUmimAM gayA. tyAM lADha pradezamAM vajabhUmi ane zuddha bhUmimAM vicaryA (jethI ghaNAM karmo nirjarI zake.) tyAM anArya loko temanI helaNA karatA, niMdA karatA ane vividha upasargo karatA hatA. prabhunI pAchaLa "-chu' karI kutarA doDAvatA ane karaDAvatA hatA. yogya vasati paNa na maLatI pariNAme aniyata vAsathI, kyAMya paNa sthira thayA vinA aniyata comAsu karyuM. comAsA uparAMta paNa bIjA be mAsa tyAM rahI anityajAgarikA pUrvaka vicaryA. (e rIte cha mAsa anArya bhUmimAM aneka kaSTo sahevApUrvaka vicarI pachI AryabhUmimAM padhAryA. - prathama zaradaRtumAM bhagavaMta tyAMthI nIkaLI siddhArthapura padhAryA. tyAMthI pachI kUrmagAma tarapha prayANa karyuM. zaradaRtu hatI, varasAdano abhAva hato. te vakhate maMkhaliputra gozALA sAthe kUrmagrAma jatAM mArgamAM madhye talano eka moTo choDa jovA maLyo. je patrapuSpathI yukata hato. phUlyophAlyo hovAthI te ghaNo ja zobhAyamAna lAgato hato. gozAlake te talano choDa joIne bhagavaMtane pAse AvIne vaMdana-namaskArapUrvaka pUchyuM ke, he bhagavaMta ! A talano choDa niSpanna thaze ke nahIM thAya? A sAta talanA puSpa jIvo marIne kyAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? bhagavaMte uttara Apyo ke, he gozAlaka ! A talano choDa avazya phaLaze ane A sAte tala puSpanA jIvo marIne A ja talanA vRkSanI eka zIMga (talaphaLI)mAM sAta talarUpe utpanna thaze. A pramANe bhagavaMta kahelI e vAta para gozAlakane zraddhA na thaI. pratIti na thaI, ruci na thaI. e pramANe azraddhA, apratIti, aruci karato ane bhagavaMtanA vacanane juThuM pADavA, bhagavaMtane asatyavAdI sAbita karavA dhIre dhIre gozALo pAcho khasyo. te talanA choDa pAse gayo. te talanA choDane mATI sahita ukheDIne eka tarapha pheMkI dIdho. te vakhate najIkamAM rahelA vyaMtaroe bhagavaMtanuM vacana mithyA na thAo ema vicArI AkAzamAM divya vAdaLo vidurgA. te vAdaLo turaMta ja jora-jorathI garajavA lAgyA. tatkALa vijaLI camakavA lAgI. raja ane dhULane zAMta karanArI maMda-maMda varSA thavA lAgI. A divya jalavRSTithI talano choDa tyAM ja jAmI gayo. tyAM koI gAya AvI. tenI kharIthI te choDanuM mULIyuM dabAIne jamInamAM pesI gayuM. te choDa pharIthI ugyo-puSpita thaI gayo. te sAta talanA puSpajIvo marIne punaH te ja talanA choDanI eka phaLImAM sAta tala rUpe utpanna thaI gayA. tyAra pachI bhagavaMta gozALA sAthe kUrmagrAma nagare gayA. te samaye kUrmagrAma nagaranI bahAra vaizyAyana nAmaka bAlatapasvI niraMtara chaTha chaTha tapakarma karavA sAthe potAnA baMne hAtha UMcA rAkhIne sUryanI sAme Ubho rahI AtApanA bhUmimAM AtApanA laI rahyo hato. A bAlatapasvI koNa hato ? caMpAnagarIthI rAjagRhanA aMtarAlamAM gobaragrAma nAma gAma hatuM. tyAM gozaMkhI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 311 - - nAme eka kaNabI hato. te AbhIrono adhipati hato. tenI baMdhumati nAmanI patnI vaMdhyA hatI. te vakhate tenAthI nikaTamAM cora lokoe AvIne gAma bhAMgyuM. ghaNAM lokone baMdI banAvyA. te samaye koI strIe putrane janma Apyo. tenA patine mArIne te strIne bALaka sahita cAra loko laI gayA. te strIe te bALakane tyajI dIdho. te bALakane pe'lA gozaMkhI kaNabIe svarUpavAnuM jANI grahaNa karyo. ghera AvI potAnI patnIne putra rUpe rAkhavA Apyo. gozaMkhIe lokomAM evI vAta jAhera karI ke, mArI patnI gUDhagarbhA hatI. pachI eka gheTAne mArIne tenA lohIthI bALakane kharaDIne potAnI patnIne prasUtArUpe rAkhI. pachI kALakrame te bALaka yuvAna thayo. tenI mAtAne cora lokoe koI vezyAne veMcI dIdhI. te vRddha vezyAe tene potAnI putrI rUpe rAkhIne teNIne gaNikAno badho AcAra zIkhavyo. teNI prakhyAta gaNikA banI gozaMkhIno te (pAlaka) putra yuvAna thaI eka vakhata mitronI sAthe ghInuM gADuM laIne ghI vecavA mATe caMpAnagarI gayo. tyAM nagarajanone catura ramaNIo sAthe vilAsa karatA joI, te paNa vilAsa karavAnI IcchAthI gaNikAonA sthAnamAM gayo. tene gaNikA rUpe potAnI ja mAtA gamI gaI. gaNikAne mUlya cUkavI, rAtre snAna-vilepanAdi karIne teNInA ghara tarapha cAlyo. mArge jatA teno eka paga viSTAmAM paDyo. paNa (kAmanA mohamAM) tene khabara na paDI ke teno paga zenA vaDe lepAyo. te vakhate tenA akRtyane rokavA ane pratibodha karavA kuLadevatAe mArgamAM eka gAya ane vAchaDo vipharyo. te vakhate vAchaDAne teNe pagathI sparza karyo. te vakhate vAchaDAe tenI mAtA (gAya)ne manuSya vANImAM pUchayuM, he mAtA ! A puruSa viSTAvALA page mArA pagane kema sparze che. tyAre te gAye paNa manuSyabhASAmAM javAba Apyo, he putra! tuM kheda na kara, A puruSa tenI mAtAnI sAthe saMbhoga karavA jaI rahyo che. AvuM akRtya karavA janAra, bIjuM kayuM akRtya na kare ? A vAta sAMbhaLI tene ciMtA thaI. teNe vicAryuM ke, huM tyAM jaIne pUchIza. gaNikAgRhe jaIne teNe pUchayuM ke, tamArI utpatti zuM che ? tyAre te (gaNikA) strIe (nirlajjapaNe) pUchayuM ke, tArI utpatti zuM che ? (tuM kaI rIte pedA thayo che ?) pachI teNe strI caritra (vezyA yogya hAvabhAva) batAvavA zarU karyA. tyAre te yuvAne kahyuM ke, jo tuM mane sAcesAcuM jaNAvIza to huM tane bamaNuM mUlya ApIza. pachI sogaMda ApyA tyAre teNIe badhuM ja yathAsatya kahI dIdhuM. tyAre te yuvAna tyAMthI nIkaLI gayo. potAne gAma jaIne mAtA-pitAne pUchyuM. gozaMkhI kaNabI ane tenI patnIe sAco uttara na Apyo. tyAre te ghara choDIne javA taiyAra thaI gayo. tyAre gozaMkhI kaNabIe tene satya vRttAMta kahyo, pachI te potAnI mAtAne choDAvavA pharI caMpAnagarI gayo. mAtAne choDAvyA pachI tene vairAgya utpanna thayo. viSaya-kAmabhoganI AvI sthiti che tema vicArI teNe prANAnI dIkSA grahaNa karI. (te vaizyAno putra hovAthI vaizyAyana nAme oLakhAyo) A te tApasanI utpatti hatI. te vicarato kUrmagrAma AvIne AtApanA laI rahyo hato. sUryanA kiraNonA tApathI tenI jaTAmAM rahelI juo cAre tarapha paDatI hatI. te tapasvI prANa, bhUta, jIva ane satvanI dayAne mATe vAraMvAra paDatI te juone upADIne pharI-pharI potAnA mastakanI jaTAmAM rAkhI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 Agama kathAnuyoga-1 deto hato. tyAre maMkhaliputra gozAlake te vaizyAyana bAlatapasvIne joyA. tyAre gozAlaka dhIme-dhIme bhagavaMta pAsethI khasIne dhIme dhIme vaizyAyananI najIka gayo. temane juone mAthAmAM mUkato joIne kahyuM, tame tattvajJa ke tapasvI muni cho ke, juonA sajjAtara cho ? athavA tame strI cho ke puruSa? vaizyAyana bAla tapasvIe gozALAnI A vAtano Adara na karyo. svIkAra na karyo. paNa mauna rahyo. gozAlake betraNa vakhata te bAlatapasvIne A ja rIte pharI-pharI prazna karyo. - tyAre te vaizyAyana khUba ja krodhita thayo. krodhathI dAMta pIsato te AtApanA bhUmithI nIce utaryo. pachI taiksa samudUghAta karI te sAta-ATha DagalA pAchaLa khasyo. gozAlakane bhasma karavA teNe tejalezyAne potAnA zarIrathI bahAra kADhI, gozAlaka upara tejalegyA choDI. te vakhate maMkhaliputra gozAlakanI anukaMpAne mATe ane vaizyAyana bAla tapasvInI tejovezyAnA uSNa tejanuM pratisaMharaNa karavAne mATe bhagavaMte zItala tejolezyA (zItalezyA) bahAra kADhI bhagavaMtanI te zItalezyA evI hatI je jaMbUdvIpane aMdarathI pariveSTita karatI hatI. bhagavaMtanI A zItalezyA vaDe vaizyAyana bAla tapasvInI tejalezyAno pratighAta thaI gayo. (je rIte pANI vaDe agni zamI jAya te rIte) zItalezyA vaDe tejalezyAnuM upazamana thaI gayuM ane gozAlakanA zarIrane kiMcit mAtra paNa pIDA ke kSati pahoMcI nahIM. - te vakhate bhagavaMtanI ruddhi joIne te vaizyAyane potAnI uNa tejolezyA pAchI kheMcI lIdhI ane tejalezyAnI sameTI laI teNe bhagavaMtane kahyuM, bhagavan! meM jANI lIdhuM, meM samajI lIdhuM. huM jANato na hato ke, A tamAro ziSya che. he bhagavaMta! Apa mane kSamA karo. tyAre maMkhaliputra gozAlake bhagavaMtane pUchayuM, A juonA zayyAtare Apane zuM kahyuM ? bhagavaMte gozAlakane kahyuM, tuM jyAre mArI pAsethI khasIne A bAlatapasvI pAse gayo. yAvatu te khUba ja krodhita thayo. yAvat teNe tArA upara tejalezyA choDI. te vakhate meM tArI anukaMpAthI vaizyAyananI tejolezyAnuM pratisaMharaNa karavA mATe mArA zarIramAMthI zItalezyA kADhI yAvat teNe potAnI tejalezyA pAchI kheMcI lIdhI. tethI teNe kahyuM, he bhagavaMta ! meM jANI lIdhuM, sArI rIte samajI lIdhuM. bhagavaMta pAsethI A vAta sAMbhaLI gozAlaka DarI gayo yAvat bhayabhIta thaIne bhagavaMtane vaMdana-namaskAra karI bolyo, he bhagavaMta ! saMkSipta ane vipula tejolezyA kaI rIte prApta thAya ? bhagavaMte tene samajAvyuM ke, gozAlaka ! je manuSya niraMtara chaTha tapa kare, chaTThanA pAraNe nakha sahita baMdha karelI muThImAM jeTalA aDadanA bAkuLA Ave teTalA bAphelA aDada ane aMjali mAtra prAsuka pANI eTaluM ja grahaNa kare. sUrya sAme baMne hAtha UMcA rAkhI AtApanA le, to te manuSyone cha mAsane aMte saMkSipta tathA vipula tejalezyAnI prApti thAya. A vAta sAMbhaLI gozAlake bhagavaMtanA kathanane vinayapUrvaka samyak rIte svIkAra karyo. tyAra pachI koI vakhate bhagavaMta gozAlaka sAthe vihAra karatAM kUrmagrAmanagarathI siddhArthapura jaI rahyA hatA. te vakhate pharIthI pelA talanA choDanI najIka AvyA. tyAre Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 313 gozAlake kahyuM, he bhagavaMta ! Ape mane te samaye kaheluM kAvat prarUpaNA karelI ke A talano choDa niSpanna thaze yAvat talapuSpanA sAta jIva marIne talanA rUpamAM punaH utpanna thaze. paNa ApanI vAta pratyakSa miththA sAbita thaI che, kemake ahIM pratyakSa dekhAI rahyuM che ke, A talano choDa ugyo ja nathI. tyAre bhagavaMte kahyuM ke, he gozAlaka ! jyAre meM tane e pramANe kahyuM hatuM tyAre te mArI vAta para zraddhA, pratIti ke ruci karI na hatI. paNa mane mithyAvAdI sAbita karavA mATe te talanA choDane mATI sahita ukheDIne pheMkI dIdho. - paraMtu te ja samaye AkAzamAM divya vAdaLo pragaTa thayelA cAvatu A talapuSpa talanA choDanI eka phaLImAM sAta talarUpamAM utpanna thayelA. he gozAlaka ! A te ja talano choDa che. je niSpanna thayelo che ane te ja sAta talapuSpanA jIva marIne A ja talanA choDanI eka phaLImAM sAta talarUpe utpanna thayA che. te gozAlaka ! vanaspatikAyika jIva marI-marIne punaH te ja vanaspatikAyanA zarIramAM (aneka bhava sudhI) punaH utpanna thatA hoya che. te vakhate gozALAne bhagavaMtanI e vAta yAvat prarUpaNA para zraddhA, pratIti ane ruci na thaI. paNa te kathana paratve azraddhA, apratIti ane aruci karato te talanA choDa pAse pahoMcyo. talaphaLIne toDI, hathelI para masaLatA sAta tala bahAra nIkaLyA. te sAta talano gaNatA gozALAnA manamAM evo adhyavasAya yAvat saMkalpa utpanna thayo ke je prANIo je zarIramAM mare che. te prANIo te ja zarIramAM pAchA parAvartana karIne tyAMja utpanna thAya che. temaja "je thavAnuM hoya te ja thAya che." e pramANeno teno niyativAda paNa dRDha banyo. tyAMthI bhagavaMta ane gozAlakanuM pRthak vicaraNa zarU thayuM. gozALo tejalezyA sAdhavA mATe prabhuthI chuTo paDI zrAvastInagarImAM gayo. tyAM eka kuMbhAranI zALAmAM rahIne prabhue kahela vidhi mujaba nakha sahita eka muThImAM Ave teTalA aDadanA bAkuLA tathA cullabhara pANI pAraNe laIne niraMtara chaTha-chaThanA tapa pUrvaka potAnA baMne hAtha UMcA karI sUrya AtApanA levAnI zarU karI, e pramANe che mahinAne aMte tene saMkSipta-vipula tejalezyA prApta thaI. teNe potAnI kuzaLatAnI parIkSA karavA kuvAnA kAMThe koI dAsIne tejalezyA vaDe bALIne bhasma karI dIdhelI. tyAra pachI gozALA pAse koI divase zoNa, kaNaMda, karNikAra, acchidra agrivaizyAyana ane gautamaputra arjuna e cha dizAcara AvyA. te cha e dizAcaroe pUrvakRtamAM kahevAyela aSTAMga nimitta, navamA gItamArga ane dazamo nRtyamArga e dazane potapotAnA matidarzanothI pUrvazrutamAMthI uddhata karyA. pachI gozALA pAse upasthita thayA. tyAra pachI te maMkhaliputra gozAlaka te aSTAMga mahAnimitta (zIkhIne) tenA koI upadeza dvArA sarve prANI, sarve bhUta, samasta jIvo ane badhAM sattvone mATe lAbha, alAbha, sukha, duHkha, jIvana ane maraNa e cha anatikramaNIya bAbatonA viSayamAM uttara ApavA lAgyo (-nimitta kathana karavA lAgyo). tyAra pachI te gozAlaka aSTAMga mahAnimittanA svalpadezamAtrathI zrAvastI nagarImAM jina na hovA chatAM "huM jina chuM", at na hovA chatAM "huM ahaMta chuM." e pramANe mithyA pralApa-bakavAsa Adi karavA lAgyo. jina nahIM hovA chatAM potA mATe "jina" zabdano pralApa karavA lAgyo. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 Agama kathAnuyoga-1 bhagavaMta mahAvIra siddhArthapurathI vihAra karI vaizAlInagarI padhAryA. tyAM kAyotsarga dhyAne rahyA. bALakoe tene pizAca mAnI skUlanA pahoMcADIne bhagavaMtane upasarga karyo. tyAM siddhArthapuramAM siddhArtha rAjAno mitra zaMkha nAmano gaNarAja hato. teNe bhagavaMtane bhaktipUrvaka vaMdana karyuM. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta vANijyagrAma padhAryA. tyAre mArgamAM gaMDikA nAmanI nadI AvI. tyAre bhagavaMte nAva vaDe nadI pAra karI. tyAre nAvike bhagavaMtane bhADu ApavA kahyuM, bhagavaMte bhADu nahIM ApatA temane pIDA pahoMcADavAnuM zarU karyuM. te vakhate (saMyogavazAtu) zaMkharAjAno bhANeja jenuM citra nAma hatuM te dUtakArya mATe jatA tyAM Avyo. teNe bhagavaMtane nAvikanA upadravathI choDAvI, prabhunI stuti Adi karyA. tyAMthI vihAra karI vANijyagrAma gayA. bahAranA koI pradezamAM pratimA dhyAne rahyA. tyAM AnaMda nAmano zrAvaka hato. te haMmezA chaTha-chaThano tapa karato hato ane sUryanI AtApanA leto hato. tene avadhijJAna utpanna thayeluM. teNe jevA bhagavaMta mahAvIrane joyA ke turaMta AvIne vaMdana karyuM ane kahyuM ke, he prabhu ! Apane dhanya che ke, Ape ghora upasargo sahana karyA. have Apane thoDA ja vakhatamAM kevaLajJAna utpanna thaze. pachI teNe prabhunI stuti Adi pUjA karI. (noMdha :- upAzaka dazAmAM varNita AnaMda zrAvaka ane A AnaMda zrAvaka bane judA che. daza upAsakamAMnA eka evA AnaMda zrAvakane bhagavaMtanAM kevaLajJAnanI prApti pachI avadhijJAna thayeluM hatuM.) 0 bhagavaMtanuM dazamuM cAturmAsa - zrAvastI nagarImAM - bhagavaMta vANijyagrAmathI vihAra karIne zrAvastI nagarI padhAryA. tyAM temaNe dazamuM cAturmAsa vividha prakAranA tapa ane sAdhanA dvArA pUrNa karyuM. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta sAnulakhI nAmanA gAme padhAryA. tyAM "bhadra pratimA" tapa karyuM. te A rIte - divasanA pUrva tarapha mukha rAkhIne ane rAtre dakSiNa tarapha mukha rAkhIne rahetA, bIje divase pazcima tarapha ane rAtre uttara tarapha mukha rAkhIne rahetA, e pramANe chaTha bhaktano tapa karatA. e tapa puro karyA bAda pAraNuM karyA vinA ja mahAbhadrapratimA tapa karyo. te A rIte-pahele divase pUrva dizA sanmukha ahorAtra rahyA. pachI dakSiNa, pachI pazcima, pachI uttara e rIte cAre dizAmAM cAra ahorAtra mukha rAkhIne kAyotsarga dhyAne rahyA. e rIte cAra upavAsa thayA. e rIte kramazaH mahAbhadra tapa pUro karyo. pachI pAraNuM karyA vinA ja sarvatobhadra pratimA tapano AraMbha karyo. izAna Adi ATha tathA urdhva ane adho dizA sanmukha dhyAna karyuM. temAM daze divasa upavAsa karyA. e rIte bhagavaMte bhadrA, mahAbhadrA ane sarvatobhadrA traNe pratimAnI ArAdhanA karI. tyAra pachI prabhu AnaMda nAmanA gAthApatinA ghera gayA. tyAM tenI bahulA nAmanI dAsI bhojananA vAsaNa dhotI hatI. TADhuM anna kADhI nAkhatI hatI. te vakhate bhagavaMtane pravezatA joIne te dAsI bolI ke, he bhagavaMta! tamane A anna upayogI che ? bhagavaMte hAtha pasAryA. teNIe parama zraddhAthI te anna ApyuM. tyAre pAMca divaso pragaTa thayA. tyAre AnaMde baDulAne dAsIpaNAthI mukta karI. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 315 tyAMthI bhagavaMta vihAra karI mleccha lokothI bharapUra evI dRDha bhUmimAM gayA. tyAM bahAra peDhAla nAmanuM udyAna hatuM. tyAM polAsa nAmanuM caitya hatuM. tyAM bhagavaMte aThama tapa karyo. tyAM ekarAtrinI pratimAne rahyA. te dhyAnamAM bhagavaMte eka pudgala upara dRSTi sthira karI animeSa nayane dhyAna dharyuM. temAM paNa je acita pudgala hatA. tyAM dRSTi sthira karI ane sacitta vastuthI daSTi khesavI lIdhI. A dhyAna dharatI vakhate jAnu sudhI bhujA laMbAvI, zarIrane jarA namAvyuM, citta sthira rAkhyuM ityAdi yathAsaMbhava jANavuM. te vakhate ghaNAM deva-devIothI parivarelA devarAja zake avadhijJAnathI bhagavaMtane dhyAnamagra joyA. sudharmAsabhAmAM siMhAsana para beThela zakra harSita thayo, saMtuSTa thayo, prasanna citta thayo. teNe mastake Avarta karI, aMjali karI bhagavaMtane namaskAra karI A pramANe bolyA, siddhigati nAmanA sthAnane saMprApta thanArA arihaMtane mArA namaskAra thAo. uttama evA jJAtakuLanA naMdana, tIrthakara, svayaM bodha pAmelA, puruSomAM uttama, puruSomAM siMha samAna, puruSomAM uttama kamaLa samAna, puruSomAM uttama gaMdhahasti samAna, abhayane denArA. thAvat jenA sarve kAryo saMpanna thayA che tevA zramaNa bhagavaMta mahati mahAvIra vardhamAna svAmIne mArA namaskAra thAo. ahIM rahelo evo huM tyAM rahelA trilokavIra bhagavaMtane vaMdana karuM chuM. tyAM rahelA bhagavaMta paNa ahIM rahelA evA mane juo. e pramANe bhagavaMtane vaMdana-namaskAra karIne pachI te zakra uttama siMhAsana para pUrvAbhimukha thaIne beThA. te vakhate te devendra zakrae bhagavaMtanA atizaya guNathI AnaMdita thayelA hRdaya vaDe, harSita thayelA hRdaya vaDe, harSanA vazathI vikasita thayelA hRdaya vaDe, jenI romarAjI vikasvara thaI che, kamalanI jema vikasita thayelA mukha vaDe ghaNAM sAmAnika, trAyazciMzaka Adi devo ane devIone AmaMtrita karI A pramANe kahyuM, he devo ! trilokamAM mahAvIra samAna evA zramaNa bhagavaMta mahAvIra potAnI kAyAne vosirAvIne, dehanA mamatva bhAgano tyAga karIne deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhi je koI anukULa ke pratikULa upasargo utpanna thAya che tene, samyak rIte sahana karI rahyA che. * (ahIthI AgaLa Avazyaka cUrNikAre bhagavaMtanA aNagAra svarUpanI addabhuta prazaMsA karI che. juo "Avazyaka cUrNi-1-pR. 301-303." paraMtu A varNana bhagavaMtanA kevaLajJAna pUrvenA anagAra svarUpamAM kareluM hovAthI ahIM noMdhela nathI) - trilokavIra, trilokasAra, trilokanA hitamAM parAkramI, trilokane abhibhUta karatA rahelA evA zramaNa bhagavaMta jinavara mahAvIrane traNalokamAM paNa koI deva ke dAnava temanA dhyAnathI lezamAtra calita karavA samartha nathI. te vakhate saMgamaka nAmano eka saudharma kalpavAsI deva ke je zakrano sAmAnika deva ane mithyASTi-abhavasiddhika hato, te roSathI bolyo, A devarAja rAgane lIdhe bakavAda karI rahyo che. manuSya eTale vaLI koNa ? ke jene deva calita na karI zake ? huM hamaNAM ja jaIza ane kSaNamAtramAM te manuSyane calita karI daIza. te vakhate zakrae tene aTakAvyo nahIM zakrae vicAryuM ke jo huM atyAre saMgamane aTakAvIza to te evuM mAnaze ke tIrthakaro to pArakAnI sahAyathI ja tapa kare che. prabhune calAyamAna karavAnI indra samakSa pratijJA karI, Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 Agama kathAnuyoga-1 krodhathI dhamadhamato te deva prabhu pAse Avyo. te saMgama deve AvIne bhagavaMtane eka ja rAtrimAM vIza moTA moTA upasargo karyA. te A pramANe- 1. sau prathama teNe bhagavaMta upara vaja jevI dhULanI vRSTi karI, prabhunA AMkha, kAna, nAsikA vagere sarva dvArA pUrAI gayA ane prabhune ucchavAsa rahita karI dIdhA, tyAM sudhI dhULa varasAvI. tenAthI prabhu talatuSanA trIjA bhAga jeTalA paNa arthAt lezamAtra paNa dhyAnathI calita na thayA. tyAre saMgama deve thAkIne te dhULane khaseDI dIdhI pachI 2. saMgama deve vajanA jevA kaThora mukhavALI kIDIo vipharvI. te kIDIo prabhune cAre bAjuthI vaLagIne khAvA lAgI. te prabhunA zarIranA eka chidramAMthI praveza karI bIjA chidramAMthI bahAra nIkaLavA lAgI. e rIte te kIDIoe prabhunA zarIrane cAraNI jevuM karI dIdhuM. to paNa prabhu potAnA dhyAnathI lezamAtra calita na thayA. pachI 3. saMgama deve vajanA jevA mukhavALA DAMsa vikuLaM. te prabhunA zarIrane khAvA lAgyA. tenA eka ja prahAra vaDe prabhunA zarIramAMthI lohI kADhavA lAgyA. tenAthI paNa bhagavaMtane calita na karI zakyo. tyAre 4. saMgamadeve tIkSNa mukhavALI dhImelo vikarvI. te bhagavaMtanA zarIrane evI to sajjaDa coMTIne viMdhavA lAgI ke bhagavaMtanuM AkhuM zarIra dhImelamaya dekhAvA lAgyuM. jema jema saMgama upasargo karavA lAgyo tematema bhagavaMta vizeSe-vizeSa dhyAna karatA potAnA AtmAne bhAvita karavA lAgyA. dhImelanA upasargathI paNa prabhu zobhita na thayA tyAre 5. saMgamadeve vIMchIo vipharcA. A vIMchIo bhagavaMtanA zarIrane bhedavA lAgyA, to paNa bhagavaMta calAyamAna na thayA tyAre 6. te deve noLIyA vikuLaM. te potAnI tIkSNa dADho vaDe bhagavaMtanA zarIramAMthI mAMsanA TukaDA-TukaDA karI judA pADavA lAgyA. to paNa bhagavaMtane dhyAnathI calita na karI zakyA tyAre- 7. saMgamadeve sApa vikavya. A sarpo ugra viSavALA, dAha jvara utpanna karanArA ane bhayaMkara roSavALA hatA. A sarpo bhagavaMtanA zarIrane vIMTAIne jora-jorathI prahAra karavA lAgyA tathA dADho besADavA lAgyA. to paNa bhagavaMtane dhyAnathI calita na karI zakyA tyAre 8. te deve udaro vikurcA. te uMdaro bhagavaMtane dAMta ane nakhathI khaNavA lAgyA. bhagavaMtanA zarIrane baTakA bharI. tyAM paDelA ghA upara mUtra karIne khAra nAMkhavA lAgyA. tenAthI bhagavaMtane bhayaMkara vedanA thavA lAgI. to paNa te deva bhagavaMtane dhyAnathI calita na karI zakyo. tyAre 9. te deve madonmata hAthI vikaryo. te hAthI zuMDha vaDe bhagavaMtane grahaNa karI sAta-ATha tADa jeTalI UMcAI pramANamAM bhagavaMtane AkAzamAM uchALI daMtazULa vaDe jhIlI, pachI bhUmi upara pachADI bhagavaMtane prahAra karavA lAgyA, pachI paga vaDe prahAra karavA lAgyA. pagathI kacaDavA lAgyA. to paNa te bhagavaMtane dhyAnathI calita karI zakyo Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamahAvIra--kathA nahIM. pachI 10. saMgamadeve hAthaNI vikurtI te hAthaNI suMDha ane dAMta vaDe prabhune vIMdhavA ane vidAravA lAgI. mUtra vaDe sIMcavA lAgI. paga vaDe mardana karavA lAgI. to paNa bhagavaMtane dhyAnathI calita na karI zakI. tyAre- 317 11. saMgamadeve pizAcarUpa vikrvyu. te pizAca agninI jvALAothI vikarALa banelA potAnA mukhane phADI, hAthamAM talavAra pakaDI bhagavaMta sAme doDI Avyo. aTTahAsya Adi ghora upasarga karavA lAgyo. tenAthI paNa prabhu kiMcit mAtra kSobhita na thayA. 12. saMgamadeve vAghanuM rUpa vikurvyu. te vAgha vajra jevI dADhothI ane trizUla jevA tIkSNa nahorathI bhagavaMtanA zarIrane vidAravA lAgyo. tene kSAra vaDe siMcavA lAgyo. to paNa prabhune dhyAnamAM nizcala rahelA joIne 13/14. te deve bhagavaMtanA mAtA-pitA trizalA devI ane siddhArtha rAjAnuM rUpa vikavyuM. teo karuNa vilApa karavA lAgyA. he putra ! teM AvI duSkara dIkSA zA mATe lIdhI? ame ghaNA du:khI thaI jyAMtyAM rajhaLIe chIe. tuM amArI sAra--saMbhALa le vagere--vagere pralApa karavA lAgyA. AvA karuNA vilApathI paNa bhagavaMtanuM mana lipta na thayuM tyAre (ahIM 13mAM upasarga mATe sthavIra (siddhArtha rAjA) ane 14mAM upasarga mATe sthavIrA (trizalArANI) ema juduM samajavuM) 15. saMgamadeva eka chAvaNI vikurtI. cAre bAjuthI DhaMkAyelI hatI. temAM rahela rasoIyAe bhagavaMtanA be paga vacce agni saLagAvyo. paga upara ja pIThikA banAvI rasoI banAvavI zarU karI. prabhunA paga baLavA lAgyA. to paNa ekAgra dhyAne rahelA prabhu kSobha na pAmyA tyAre 16. saMgamadeve eka cAMDAla vikaryo. te caMDAle prabhunI DokamAM, be kAnamAM, be bhujAmAM ityAdi sthAne pakSIonA pAMjarA laTakAvyA. te pakSIo potAnI cAMca vaDe prabhune prahAra karavA lAgyA, baTakA bharavA lAgyA. te ghA upara mUtrAdi visarjana karavA lAgyA. jenA vaDe prabhunuM zarIra pAMjarA jevA chidrovALuM thaI gayuM. to paNa bhagavaMta calita na thayA. 17. saMgama deve pracaMDa pavana vikurjyo. merU parvata paNa calita thaI zake tevI pracaMDa gatie pavananI hatI. te pavanathI prabhune upADI, upADIne nIce pachADyA, to paNa bhagavaMta calita na thayA. tyAre 18. saMgamadeve tatkAla vaMToLIyo viSuryo. te vaMToLIyAthI bhagavaMtane naMdAvartanI jema bhamADyA. tenAthI paNa te deva bhagavaMtanA dhyAnanI nizcalatA khaMDita na karI zakyo. 19. saMgamadeve kAlacakranI vikurvaNA karI. te kALacakrane laIne te deva AkAzamAM ghaNe UMce sudhI gayo. "have to huM Ane mArI ja nAMkhu'' ema vicArI vajra jevA kALacakrane pheMkyuM. tenA vaDe moTAmoTA parvatano paNa curo thaI jAya evA kALacakrathI bhagavaMta hAthanA agra nakha sudhI bhUmimAM khUMcI gayA. to paNa bhagavaMtane mArI na zakyo tyAre teNe vicAryuM ke, pratikULa upasargothI to huM temane calita karI zakyo nahIM, to have anukULa upasarga karuM. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 20. tyAre te deve (rAtri hovA chatAM) prabhAta vikurvyu. mANaso vikuryAM. je haratA-pharatA hatA ane bhagavaMtane kahevA lAgyA, he devArya ! haju Apa kema UbhA cho ? have to prabhAta thaI gayuM. paNa bhagavaMta jJAna vaDe jANatA hatA ke hajI prabhAta thayuM nathI. tethI bhagavaMta kSubhita na thayA, paNa chakAya jIvanA hitane dhyAvA lAgyA. koI ema kahe che ke, vIsamA upasargamAM saMgama deve anukULa upasarga karavA mATe te deve devaRddhi vikurtI. vimAnamAM besIne prabhune lobhAvavA bolyo ke, he maharSi ! huM ApanA ugra tapathI saMtuSTa thayo chuM. Apane je joIe te mAgI lyo. kaho to Apane svargamAM laI jAuM. kaho to mokSamAM laI jAuM. traNe lokane tamArA kadamomAM pADI dauM. to paNa bhagavaMta calita na thayA tyAre "have huM kAle pharIthI upasarga karIza'' ema vicArI te deva pAcho gayo. e vIzamo upasarga. 318 ( 1. saMgamadevanA ukta upasarga varNana mATe juo Avazyaka niyukti 502 thI 506, tenI cUrNi tathA tenI vRtti. ra. kalpasUtranI vinaya vijayajI kRt vRttimAM upasarga 13 ane 14 baMne eka ja gaNyA che ane vIsamA upasarga mATeno je bIjo mata che. tene alaga upasarga gaNyo che. eTale ke Avazyaka mate 19 pratikULa upasarga ane 1-anukrama upasarga che. jyAre vinayavijayajI kRt kalpasUtra vRttimAM 18-pratikULa upasarga ane be anukULa upasarga gaNAvyA che. (Avazyaka cUrNi pR.306 thI) (saMgamadeve karelA vIza upasargo pachI jaNAve che ke, anya AcAryo kahe che ke, anukULa upasarga A pramANe hato--) - divya devaRddhi, divya devajutti, divya devaprabhAva vikuryo. manohara evA zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzanI racanA karI, manojJa ane manAnukulI cha Rtuo vikurvI vicitra AzcaryakArI puSpavAdaLo sugaMdhayukta ane ramya hatA. evA AzcaryakArI meghavAdaLa vikaryA. surUpa strIo dekhADI. pradhAna strIothI yukta evI suramya, saumya, sarvAMgasuMdarI apsarAo dekhADI. (A apsarA Adi strIo kevI hatI te jaNAve che-) sukumAla kuMbha saMsthita evA kAMta viziSTa caraNo, Rju, pIvara, sArI rIte ghaDAyela hoya tevI AMgaLIo, azrunnatta, racita, tAmravarNIya, snigdha, suMdara nakho, romarahita, vRtta, laSTa, saMsthita, ajaghanyaprazasta lakSaNa evA jAMgha yugala, sunirmita, sunigUDha, prazasta, subaddha saMghI yukta jAnumaMDala, keLanA staMbha sama saMsthita, nirvarNa, sukamAla, mRdumAMsala, avirala, sama, sujAta, vRtta, pIvara evA urU (sAthaLa), aSTApada vItipaTTha saMsthita, vadananA pramANathI bamaNuM, vizAla, mAMsala, subaddha jaghanane dhAraNa karanArI (apsarAdi hatI). -- - vaLI, vajravirAjita prazasta lakSaNa udara, trivalivalita, pAtaLI, namelo keLano madhya bhAga, Rju, sama, jAtya, tanu, kRtsna, snigdha, sujAta, mRdu, suvibhakta, kAMta, zobhaMta, rucikara, ramaNIya romarAjI, gaMgAvartta, pradakSiNAvartta, taraMga, bhaMga, taruNa, ravikiraNa bodhita vikasela padmakamaLa sama, gaMbhIra, vivRtta nAbhipradeza, anudbaTa, prazasta, sujAta, pIna kukSI, saMnata, saMgata, sujAta, mita, pInaracita evA paDakhAM, nirmaLa, sujAta, nirUpahata gAtralaSTI, suvarNakaLaza pramANa, sama, sahita, laSTa, yamakayugalavartika, pIna, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra--kathA racita saMsthita pIvara, sarpanI mAphaka anukrame tanu, gopuccha samavRtta, lalita evA temanA bAhuo hatA. - vaLI, tAmravarNIya nakho, mAMsala hAtha, pIvara, komaLa, uttama AMgaLI, snigdha hastarekhA, ravi, zazi, zaMkha, cakra, svastika, vibhakta, suviracita hastarekhA, pIna, unnatta, kakSa bastIpradeza, pratipUrNa gALakapola, cAra AMgaLa, supramANa, saza grIvA, mAMsala, saMsthita, prazasta hanuga, dADamanA phUla saTaza, pIvara, pralaMba, suMdara oSTha, dahIM, kuMda, caMda, vAsaMti sama zveta, acchidra, vimala dAMta, raktakamaLa sama tALavuM ane jIbha, akuTila, abhyudgata, Rju, uttuMga nAsikA, zaradaRtu saMbaMdhI kamaLa, kumuda, kuvalaya, vimaladala, nikara saTTaza lakSaNa evA prazasta nayano, zveta, lAMbA, tAmrakhUNAvALA locana, kaMIka namelI, kRSNa, saMgata, sujAta, tanu, kRtsna, snigdha bhU-bhamara bhAga hato. - (vaLI) allIna, pramANayukta, savarNA, pIna, ramaNIya gaMDalekhA, corasa, prazasta kapALa, kaumudI, rajanIkara, vimala, pratipUrNa saumyavadana, unnatta uttamAMga, chatra, dhvaja, cUpa, staMbha, dAmini, kamaMDala, kaLaza, ghaMTa, vAvaDI, svastika, patAkA, yava, matsya, kuMbha, ratha, magara, aMkuza, aSTApada, supratiSThaka, mayUra, Abhiseksa toraNa, medini, udadhi, pravara bhavana,giri, darpaNa, gaja, vRSabha, siMha, cAmara, zastra ityAdi uttama, prazasta batrIza lakSaNadhArI, haMsaEzA gativALI, koyala sama madhura vANIyuktA, kAMta, badhAMne anumata, durvarNa, vyAdhi, dorbhAgya ane zokathI mukta ityAdi svarUpavALI te apsarAo hatI. te apsarAdi strIo icchita, nepaththaracita, ramaNIya vezane grahaNa karelI, kAMta hAra, ardrahAra, paherelI, ratnakuMDala, hemajAla, maNijAla, kanakajAlanA sUtraka, ekAvali kaMThasUtra, caiveyaka, zroNisUtra, cUDAmaNi, kanakatilaka, karNavALI, zazi, sUrya, vRSabha, cakra, bhRgaka, truTita, racita hastamALa, valaya, jhumakhA, vIMTI, mAlikA, jhAMjhara, ghaMTikA, khikhiNI, ratnanI urujAla, kanaka, niyalajAla ityAdi AbhUSaNane dhAraNa karelI, paMcavarNI raMga racita, rakta, manahara, mahArdha ucchavAsa yukta, tuSAra, gokSIra, hAra, dagaraja, paMDura, dugula, sukumAla, sukRta, ramaNIya uttarijjune dhAraNa karelI, uttama AbhuSaNothI yukta pagavALI, sarvaRtunA sugaMdhI phUlothI suracita vicitra mALAne dhAraNa karelI, sugaMdha cUrNa, aMgarAga, uttama sugaMdhI puSpottarathI viracita, uttama caMdana carcita, uttama dhUpathI dhUpita, adhika zobhAyukta, hAthamAM mAlyadAmanI aMjali dhAraNa karelI, caMdrAnanA, caMdravilAsiNI, ardhacaMdrAkAra kapALayukta, ulkA saTTaza udyotIta, vidyut--ghanakiraNa sUryanA disa tejathI adhikatara diptimAna, zrRMgAranA ghara jevI, suMdara vezavALI, ramaNIya hAsya, vANI, vacana, ceSTA, vilAsa, lalita, saMlApamAM nipuNa ane yukta upacAramAM kuzaLa, suMdara stana, jaghana, vadana, hAtha, paga, nayana, lAvaNya, varNa, rUpa, yauvana ane vilAsathI yukta devAMganAo, ziriSapuSpa, navanIta, mRdu, sukumAla tulya sparzavALI, mala, mela, vAta AdithI rahita, saumya, kAMta,priyadarzanA, suzIlA, zrRMgArarasayukta, prekSaNIya, ghaNAM unmAdanI jananI, nitya ekAMte ratiprasanna, pramattaviSayasukha mUrchita, bAlyabhAva atikramI yauvana pAmelI, ati suMdara, saumya, cArU rUpa, nirUpahata - 319 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 Agama kathAnuyoga-1 sarasa yauvana, tarUNa bhAvane pAmelI savaga suMdarIo hatI. tyAre teNI sarve bhagavaMta mahAvIranA apratirUpa rUpa, lAvaNya, yauvana, saubhAgya, aparimita lAkho guNathI yukta joIne atyaMta mRdu, anuloma, zRMgAra yukta upasargo vaDe upasarga kare che. tyAre sarva prathama teoe bahusamaramaNIya bhUmibhAga vikartho. temAM aneka seMkaDo staMbhathI yukta yAvat zrI vaDe atIva zobhAyamAna prekSAgRha maMDapa vikuryo. tyAM divya nRtya, gIta, vAjiMtra vidhi dekhADI yAvat yukta upacAra sahita thaIne bhagavaMtanI sanmukha ekatra thaIne samosaraNa karyuM, paMktio banAvI, caDatI-utaratI nRtya karavA lAgI. e ja pramANe sahitA, saMgatA, timitA, prasaraNa Adi racanA karI. e ja rIte ekaThI thaIne vAjiMtra, gAna, nRtya karavA lAgI, harSa tathA kilakilATa karatA gIta, gaMdharva, AnaMdita manathI UMcA-nIcA, maMda svare gAna karavA lAgI. gadya, padya, kathya, geya, padabaddha, pAdabaddha ityAdi sapta svara gata, aSTarasayukta, agiyAra alaMkAra, cha doSa mukta, ATha guNayukta madhura, sama, salalita, manohara, mRdu, ribhita pada saMcAra vaDe divya nRtya sajja gIta Adi karavA lAgI. - saMkhyAta seMgAbaramuDI, praNava, paTaNanA nAda karatI, bhaMbhAne vagADatI, tALIo ApatI, bherI, jhallarI, daMbhI, murava, munIMga, naMdImunIMga, gomukhI, vINA, valukaDI, bhrAmarI, sArijeMtI, sughoSA, naMdighoSa, kacchabhI, tuMbavINA, hakka, DiDima, kadaMba, tAla, kaMsatAla, vaMza, velu ityAdi ogaNapacAsa prakAranA vAjiMtra vidhAnone prakRSTatayA vagADavA lAgI. tyAre te divya gIta, divya vAjiMtra, divya nRtya, adbhuta zRMgAra, udAra, manojJa, manohara, urmijvAlAmAlAbhUta kahayhAyukta divya devaramaNamAM pravRtta thayA hatA. tyAre te devIoe bhagavaMta mahAvIranI sanmukha prathama svastika, zrIvatsa, naMdAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa e aSTa maMgala pravibhakti nAmanI divya nRtyavidhi pradarzita karI. bhagavaMta to samabhAvamAM ja rahyA. jyAre bhagavaMtane calita na karI zakyA tyAre avyakta kAma, maithunayukta, mohathI bharela, avAjo karatI pratyeka-pratyeka madhura, zRMgAra, karuNa zabdothI upasargo karavA lAgI. pachI bhagavaMta mahAvIra upara lalita saha vividha prakAranAM vAsa cUrNamaya, divya, ghANa ane manane bharI detA, sarvaRtuonA puSponI vRSTi karI, vividha prakAranA maNi, kanaka, ratnAdi ghaMTikA vaDe nAda karatI dizAone avAja vaDe bharI detI, AvA vacano bolavA lAgI, he svAmI ! hola, vasula, gola, nAtha, dayita, priya. kAMta, ramaNa, nimpiNa, nirarthaka, chinna, niSkriva, zithila bhAva, rUkSa, deva, sarvajIva rakSaka ! amArI sAthe joDAtA nathI. anAtha evA ame tamArI apekSA karIe chIe. he guNazaMkara ! ame tamArA caraNomAM AvelA chIe. he svAmI ! ame ApanA vinA eka kSaNane mATe paNa jIvita rahI zakIe tema nathI. tamArA A guNa samudAyathI amane zo lAbha ? A prakAre zazI maMDalamAMthI ghana vimaLatA cAlI gaI hoya tevA, zArada-kamaLa, kumuda, mukuladalanikara sadaza nayana, vadana pipAsAgatA, je amane jovA mATe Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 221 paNa IcchatA nathI. he nAtha ! have to tame amArI sAme juo. amArA vadanakamaLa ane nayanane nihALo. e pramANe praNaya sahita pahelA madhura vacano vaDe pachI karuNa vacano bolatI, vilAsa karatI, hAsyapUrvaka bolatI ityAdi aneka ceSTAone karatI jyAre bhagavaMtane kiMcitmAtra paNa calAyamAna karI zakI nahIM. tyAre te devAMganAo je dizAmAMthI pragaTa thaI hatI - AvI hatI, te ja dizAmAM pAchI cAlI gaI. A pramANe aneka anukULa upasargo karyA. pachI kahyuM, he maharSi ! huM tamArAthI tuSTa chuM. tame varadAna mAMgo. huM tamane zuM ApuM? zuM Apane svarga joIe che ? ke pachI zarIra sahita mokSa joIe che ? tame kaho to huM traNe lokane tamArA pagamAM pADI dauM. traNe loka tamane svAmIpaNe svIkAra kare ? e pramANe upaData mati vijJAnathI teoe tyAre bhagavaMta mahAvIrane ghaNAM ja pralobhano ApyA. pachI teoe avadhijJAna vaDe jANyuM ke, bhagavaMta to cha kAyajIvanA hitamAM dhyAnamAM nimagra che. tyAre bhagavaMta to lezamAtra calita thayA nathI. tema jANIne sArI rIte pratiniveza karIne gayA. (e pramANe devI dvArA karAyela anukULa upasarga jANavo) tyAMthI bhagavaMte vAlakAgrAma tarapha vihAra karyo. tyAre mArgamAM saMgamadeve pa00 corone vikuLaM. teoe bhagavaMtanuM AkhuM zarIra retImaya karI dIdhuM. bIjI paNa yAtanAo ApI. pachI bhagavaMta vAlukAgrAme pahoMcyA. bhagavaMta jyAM jyAM bhikSA mATe jatA, tyAM tyAM te deva AhArane aneSaNIya karI nAkhato ane bIjA paNa kaSTo Apato. - tyAMthI vihAra karI bhagavaMta subhauma gayA. tyAM paNa bhikSAcaryArthe jatA bhagavaMtane vividha upadrava karato ane bhagavaMtane AhAra upalabdha thato na hato. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta sukSetragrAme gayA. tyAM bhagavaMta bhikSArthe nIkaLyA. tyAre temane rastAmAM AvarI viTanuM rUpa dhAraNa karI te deva rastAmAM hasavAngAvA, aTTahAsyAdi karato. aziSTa zabdo bolavA lAgyo. bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. - tyAMthI bhagavaMta malayagrAma padhAryA. tyAM saMgamadeve pizAcanuM rUpa vikuvyuM. tyAM paNa bhagavaMtane vividha prakAre kaSTa ApavA lAgyo. bhagavaMtane AhArAdi upalabdha na thayA. e ja rIte bhagavaMta vihAra karI hastizIrSa grAma gayA. tyAM paNa te deve zIvarUpanuM vikuvyuM. tenA puruSa cinhane stabdha karavA lAgyo. e rIte bhagavaMtane apabhrAjita karIne bhikSA prApta thavA na dIdhI. tyAre bhagavate vicAra karyo ke, have koI gAmamAM javuM ja nathI. kemake pelo deva ghaNI ja apabhrAjanA karAve che. AhAra paNa aneSaNIya karI de che. mATe have gAmanI bahAra ja rahIza. pachI bhagavaMta ekAMtamAM sthita thayA. tyAre zakre saMgamano apahAsa karyo. "kema bhagavaMtane tuM calita na karI zakyone ?" pachI zakrendra tyAM bhagavaMtanI sukha zAtA pUchI, vaMdanA karIne gayo. tyArapachI bhagavaMta vihAra karI tosali gAme gayA. tyAM bahAra ja pratimA dhyAne 1/1 Jaindl international Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 Agama kathAnuyoga-1 sthira rahyA. tyAre saMgamadeve vicAryuM ke, A gAmamAM jatA nathI. tenI apabhrAjanA kaI rIte karuM ? mATe hamaNAM temane ahIM ja upasargo karIza, tyAM te deve bALa sAdhunuM rUpa vikavyuM. lokonA upakaraNa laIne doDyo. mane mArazo nahIM, mArazo nahIM ema bUmo pADavA lAgyo. jyAre lokoe pUchayuM tyAre te deva bolyo ke, mane AcAryae mokalyo che. teo bahAra udyAnamAM rahyA che. tyAre lokoe tyAM jaI bhagavaMtane bAMdhyA ane mAravA lAgyA. te vakhate bhUtila nAmano indrajAlika tyAMthI pasAra thato hato. teNe bhagavaMtane kuMDagrAmamAM joyelA. teNe bhagavaMtane choDAvyA ane kahyuM ke, A to siddhArtha rAjAnA putra che. lokoe temane mukta karyA ane kSamAyAcanA karI. tyAre pelA bALa sAdhunI zodha karatA kyAMya dekhAyo nahIM, tyAre khyAla Avyo ke, koI deva upasarga karI rahyo che. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta mosaligrAme gayA. tyAM paNa bahAra ja pratimA dhyAne rahyA. tyAM te deva saMdhimArga zodhato, tenI noMdha karato evo eka bALa sAdhu vikuvya. pachI bhagavaMta pAse badhAM ja upakaraNo vikuLaM. koIe te bALa sAdhune pakaDIne pUchayuM ke, tuM ahIM kema phare che? tyAre teNe kahyuM ke, mArA guru rAtre khAtara pADe che. tyAre loko bhagavaMtane pakaDI lAvyA. te vakhate sumAgadha nAmano koI mANasa ke je bhagavaMtanA pitAno mitra hato. teNe bhagavaMtane choDAvyA. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta tosali gAme gayA. tyAM paNa te deve bhagavaMtane e ja rIte kaSTa pahoMcADyuM. lokoe bhagavaMtane cora mAnIne pakaDyA. phAMsI ApavA prayatna karyo. tyAM tosalinA kSatriyoye bhagavaMtane choDAvyA. tyAMthI bhagavaMta siddhArthapura gayA. tyAM paNa te deve evI sthiti nirmANa karI ke, loko bhagavaMtane cora samajI pakaDI gayA. tyAM kauzika nAmano ghoDAno vepArI hato. teNe kuMDapuramAM bhagavaMtane joyelA. teNe bhagavaMtane choDAvyA. tyAMthI bhagavaMta vrajagrAma nAme gokuLamAM gayA. tyAM te divase badhe ja khIra banAvAyelI hatI. saMgamadeva dvArA karAtA upasarga lAMbA kALathI cAlatA hatA. bhagavaMte vicAra karyo ke, te devano upasarga cha mAsathI cAle che. ema vicArI cha mAsI tapanuM pAraNuM karavA mATe bhikSArthe gokuLamAM gayA. tevAmAM te deve tyAM paNa AhArane aneSaNIya karI dIdho. bhagavaMte jJAnathI te jANyuM. turaMta pAchA pharIne gAmanI bahAra AvI pratimA dhyAne sthira thaI gayA. te vakhate saMgamadeve jJAnano upayoga mukyo ke hajI A muninA pariNAmo bhagna thayA che ke nahIM tyAre jANyuM ke, prabhu to asmalita vizuddha pariNAma vALA ja che. - 8 - - saMgama kR4 upasarga vize - Ava.yU.1-pR. 311 thI 314 kiMcit vizeSa mAhitI (tyArapachI prabhAte bhagavaMta mahAvIre vAlukA nAmanA gAma prati vihAra karyo. tyAre saMgame mArgamAM evo rasto vikartho ke jenI retI bhagavaMtanA pagamAM sakhata khuMcatI hatI. pachI moTA parvatane paNa halAvI de tevo vaMToLIyo viduryo. vaja jevA kAMkarA temAM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bhamahAvIra--kathA uDatA hatA, je parvatane paNa phoDI nAMkhe tevA hatA. pachI vAlukA pahoMcyA. tyAM bhagavaMta mahAvIra bhikSAne mATe nIkaLyA. tyAre saMgamadeve bhagavaMtanuM rUpa AvarI laI, aviritine kANI AMkha dekhADato hato. jyAM tyAM taruNIo hoya te tarapha javA lAgato ane mAra khAdho. tyAMthI nIkaLI bhagavaMta subhoma gayA. tyAM paNa bhikSAcaryA mATe gayA. tyAM paNa bhagavaMtanA rUpane AvarIne strIone aMjali joDavA lAgyo. tyAM teoe paNa bhagavaMtane mAryA. bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. tyAra pachI succhetrA nAmanA gAme gayA. tyAM jaIne jyAre bhagavaMta bhikSAne mATe nIkaLyA, tyAre saMgamadeve temane AvarIne vinuM rUpa karyuM. tyAM aTTahAsya karavA lAgyo, gAvA lAgyo, kANo thayo. e rIte vinI jema karavA lAgyo. aziSTa bhASA bolavA lAgyo. tyAM paNa mAra khAdho. tethI tyAMthI paNa nIkaLI gayA. tyAMthI malaya gAme gayA. tyAM pizAcanuM rUpa vikavyuM. unmatta evuM bhagavaMtanuM rUpa karyuM. tyAM aviratioe pakaDIne ghaNo trAsa Apyo. pachI tyAM bALakono bIvaDAvavA lAgyo, DhekhALA mAravA lAgyo, retI vagere uDADavA lAgyo. tene joIne bALako nAsavA lAgyA. tethI tyAM paNa lokoe mAryo. tyAMthI nIkaLI hastizIrSa nAmanA gAme gayA. tyAM paNa bhagavaMta bhikSAcaryA mATe nIkaLyA. tyAM saMgamadeve bhagavaMtanuM zivarUpa vikavyuM. sAgArikanI sAthe kaSAya karavA lAgyo. jo avirati dekhAya to tenI pAchaLa doDato. tyAre bhagavaMte vicAryuM ke, A (saMgamadeva) uDDahaNA paNa kare che ane bhikSAne aneSaNIya paNa banAvI de che. tethI mAre have gAmamAM praveza karavo nahIM. have huM bahAra ja rahIza. koI AcArya kahe che. jevo paMcAladeva hoya tevuM rUpa saMgame vikavyuM. tyAre paMcAla utpanna thayo. tyAre gAmanI bahAra nIkaLI gayA. jyAM strIvRMda hoya, temAM sAgArika hoya to kaSAyakalaha karIne raheto. 323 tyAra pachI DhAMDhaziva parvata ke jyAM zakre bhagavaMtane pUjelA tyAM bhagavaMta rahyA. tyAra pachI bhagavaMte vicAryuM ke, A nakkAmI uDDAhaNA kare che, mATe mAre gAmamAM javuM nahIM. ekAMtamAM ja rahevuM. tyAre saMgama te sthAnethI calita karavA samartha na banyo. atithirUpe te gAma jovA gayo. tyAre zakra AvyA. bhagavaMtane pUchyuM, he bhagavan ApanI yAtrA sukhapUrvaka varte che ? Apane yApanIya barAbara che ? prAsukavihAra avyAbAdha varte che ? pachI vaMdana karIne zakrendra gayo. tyAra pachI bhagavaMta tosaligAme gayA. bahAra pratimAdhyAne rahyA. tyAre saMgamadeve vicAryuM ke, A gAmamAM praveza karatA nathI. to ahIM ja teone koI upasarga karuM. tyAre teNe kSullaka rUpa vikrvyu. koIne tyAM saMdhi--graMthi cheda karavA lAgyo. temanA upakaraNa coravA lAgyo. tyAre tyAMnI vasatinA rahIze tene pakaDI lIdho. te deva bolyo, mane mArazo nahIM. huM kaMI jANato nathI. mane mArA AcAryae ahIM mokalyo che. lokoe pUchyuM, te kyAM che ? to deva kahe, A vhAranA azoka udyAnamAM che. tyAre pharI lokoe temane mAryA ane jhaghaDA karyA. mAratA--mAratA bAMdhIne DhasaDI javA lAgyA. tyAre bhUtila nAmano indrajAlika hato ke, jeNe bhagavaMtane kuMDagrAmamAM joyelA. teNe choDAvyA. kahyuM ke, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 Agama kathAnuyoga-1 A to rAjA siddhArthanA putra che. tyAre choDyA ane mAphI mAMgI. pachI sulaka muninI zodha karI paNa te kyAMya dekhAyA nahIM tyAre jANyuM ke, A koI deva upasarga kare che. tyAMthI bhagavaMta mosali gAme gayA. bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAre saMgamadeve pharI lulakabALa sAdhunuM rUpa vikuvyuM. khAtara pADavA lAgyo. tyAM paNa lokoe temane pakaDyo. bAMdhIne mAravA lAgyA. tyAM sumAgadha nAmano rASTrika ke je bhagavaMtanA pitAno mitra hato. teNe temane choDAvyA. pachI te bhulakane pakaDyo. te nAsI gayo. tyAMthI bhagavaMta tosali gayA. tyAM paNa bahAra pratimAdhyAne rahyA. tyAM paNa saMgamadeve sulakabALasAdhunuM rUpa vikuvyuM. saMdhimArga rAtre corI karavAnA rastA zodhavA lAgyo. rasto sApha karI, bhagavaMtanI pAse badhAM ja khAtara pADavAnA adhikaraNo vikurcA tyAre lokoe te sulakane pakaDyo. pUchayuM, tuM ahIM kone zodhe che ? mArA dhamAcAryane rAtre kAMTA vagere na lAge te jou chuM. kemake te rAtre khAtara pADavA nIkaLe che. lokoe pUchyuM, te kyAM che ? deve temanuM sthAna batAvyuM. loko tyAM gayA. bhagavaMta mahAvIrane joyA. temane cAre taraphathI bAMdhyA. pakaDIne lAvyA. temane doraDuM bAMdhIne laTakAvI dIdhA tyAre eka doraDuM chedAI gayuM. e pramANe sAta vAra laTakAvyA. badhI vAra doraDuM chedAI gayuM. tyAre tosalika kSatriye temane jaNAvyuM. Amane choDI do. A cora nathI paNa nirdoSa che. te sulakane zodho. dekhAyo nahIM tyAre jANyuM, A deva upasarga hato. tyAMthI bhagavaMta mahAvIra siddhArthapura nAmanA gAme gayA. tyAM paNa saMgamadeve evuM kiMIka karyuM. jethI lokoe bhagavaMtane cora mAnIne pakaDI lIdhA. tyAM kauzika nAme azvavaNika hato. teNe bhagavaMtane kuMDagrAme joyelA hatA. teNe choDAvyA. koI kahe che ke, tyAM kauzika nAme azvavaNike bhagavaMtane joyA. tyAre nirgamana vakhate A amaMgala thayuM tema mAnI te talavAra kADhIne doDyo. zakrendrae tenI ja upara talavAra calAvI, te mRtyu pAmyo. tyAMthI bhagavaMta vagAma gokuLe gayA. tyAM paNa te divase chaLathI badhI ja khIrane DhoLI nAMkhI. dIrdhakALa sudhI te deve tyAM rahIne upasarga karyA. bhagavaMte vicAryuM. cha mAsa A rIte gayA. have bhikSArthe javuM nahIM. jyAM jaIza tyAM A deva aneSaNIya karI nAMkhaze. e pramANe bhagavaMte upayoga mUkIne joyuM. pachI aDadhe cAlIne pratimA dhyAne rahyA. tyAre saMgamadeve paNa avadhi vaDe vicAraNA karI ke, zuM svAmI bhagra pariNAmavALA thayA che ke nahIM ? te vakhate bhagavaMta pUrvavat ja chakAyajIvanA hitanuM dhyAna karatA hatA. tema joIne saMgamadevane thayuM ke, Amane calAyamAna karavA zakya nathI. je ATalA lAMbA cha mAsanA kALa sudhI paNa calita na thayA, temane dIrdhakALe paNa calita karavA zakya nathI tyAre page paDIne saMgamadeva bolyo ke kharekhara ! zakrendrae je kIdhuM te satya ja che. huM mArA badhA aparAdhanI kSamA mAMgu chuM. he bhagavaMta! huM bhagnapratijJa chuM ane Apa samyak pratijJa cho. have Apa pAraNuM karo. huM koI upasarga karIza nahIM tyAre bhagavaMta mahAvIre kahyuM, o saMgamaka ! huM koIne AdhAre vartato nathI. mArI IcchA hoya to vicAruM chuM athavA nathI vicarato. pachI bIje divase te ja gAmamAM bhikSA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamahAvIra-kathA 325 mATe nIkaLelA tyAre vastrapAla nAmanI sthavIrAe dUdhapAka-khIra vaDe pAraNuM karAvyuM. paMcadivya pragaTa thayA. bIjA AcArya kahe che, te divase temane khIra maLelI na hatI. bIje divase savAra pachI khIra pAkI tenA vaDe pratilAbhita karyA, tyAre paMcadivyo pragaTa thayA hatA. pachI te saMgamadeva saudharmakalpa pAcho pharyo. A tarapha saudharma kalpanA sarve devo te divasathI ugavALA mane rahyA hatA. saMgama Avyo tyAre zakrendrae mukha pheravI lIdhuM thAvata te saMgamadeva merU parvatanI cUlikAe yAna vimAnamAM AvIne rahyo. ityAdi varNana Avazyaka cUrNi anusAra jovA maLela che.) - 4 - 4 - tyAre saMgamadevane thayuM ke, meM Amane cha mahinA sudhI satata upasargo karyA to paNa huM temane calita karI zakyo nahIM. hajI dIrdhakALa sudhI paNa huM temane calita karI zakuM tema nathI. tyAre bhagavaMtanA pagamAM paDIne bolyo kharekhara ! zakrae prabhunA dhairyAdi guNanI je prazaMsA karelI te satya che. he bhagavaMta ! mane kSamA karo. mArI pratijJAno bhaMga thayo che. Ape ApanI pratijJA pUrNa karI che. have Apa kyAMya paNa vicaro, huM upasarga karIza nahIM. bhagavaMte tene kahyuM, he saMgamaka ! huM koInA kahevAthI ke, icchAthI kyAMya jato nathI ke, rokAto nathI. bhagavaMta bIje divase gokuLamAM padhAryA. koI vRddhA govAlaNe prabhune ThaMDI khIra vahorAvI. tyAM paMca divyo pragaTa thayA. A tarapha saudharma devalokamAM sarve devo saMgamake upasargano AraMbha karyo te divasathI uddhagayukta manavALA thaIne rahelA hatA. saMgamaka jyAre saudharma devalokamAM pAcho pharyo. tyAre zakrae te taraphathI moM pheravI lIdhuM pachI devone kahyuM, he devI! tame sAMbhaLo. A pApAtmA AvI rahyo che. tenuM moDhuM jovAmAM paNa pApa che. teNe phakta ApaNA cittane ja azAMti nathI pahoMcADI, paraMtu tIrthaMkaranI paNa AzAtanA karI che. ApaNe tenuM koI kAma nathI. e pApI jema pApathI Daryo nahIM tema ApaNAthI paNa Daryo nahIM. e durAtmAne svargamAMthI jaladI kADhI mUko. tenI *ddhi viSaya badhuM ja chInavI levAyuM. deva-devI dvArA paNa teno tiraskAra karAyo. devalokamAMthI kADhI mUkAyelo saMgamadeva pachI yAnavimAna dvArA merU parvatanI cUlikAe Avyo. tyAM jaIne rahyo. indrae bIjA sarva parivArane tenI pAchaLa jato aTakAvyo. saMgamadeva tyAM potAnuM zeSa eka sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karaze. bhagavaMta paNa gokuLagAmathI nIkaLI AlaMbhikA nagarI padhAryA. tyAM vidyutakumArono indra hari Avyo. teNe bhagavaMtane vaMdanA karI, mahimA karyo. bhagavaMtanI sukhazAtA pUchI. bhagavaMta ApanA upasargo pUrNa thayA ? bhagavaMte kahyuM, ghaNAM badhAM upasargo pUrNa thayA. thoDA rahyA che. te inDe kahyuM, he bhagavaMta! Apane jaladIthI kevaLajJAna utpanna thaze. bhagavaMta tyAMthI vihAra karI zvetAMbI nagarI padhAryA. tyAM vidyut kumArono indra harissaha bhagavaMtanI sukhazAtA pUchIne gayo. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 Agama kathAnuyoga-1 bhagavaMta tyAMthI zrAvastInagarI padhAryA. tyAM bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM loko skaMdapratimA mahotsava karatA hatA. te vakhate zakrae avadhijJAnano upayoga mUkyo. teNe joyuM ke, loko bhagavaMtano Adara karatA nathI. paNa skaMda pratimAnI pUjA karI rahyA che. tethI te devalokathI nIce AvyA. te vakhate loko skaMda pratimAne alaMkRt karI rathamAM laI jatA hatA. tyAre zakrae te pratimAmAM praveza karyo. jyAM bhagavaMta hatA tyAM gayA. loko AzcaryathI ane saMtuSTa thaIne bolyA, aho deva pote padhArI rahyA che. zakrae pratimAmAM rahIne pratimA dvArA bhagavaMtane vaMdana karyuM. tyAre lokoe paNa tenuM anukaraNa karyuM "A to devanA paNa deva che." ema samajI bhagavaMtano mahimA pravartAvyo. bhagavaMta tyAMthI kauzAMbI nagarI padhAryA. tyAM sUrya ane caMdrae potAnA vimAnasahita prabhune vaMdanA karI. prabhuno mahimA vadhAryo. sukhazAtA pUchI. tyAMthI bhagavaMta vArANasI padhAryA. tyAM zakrendrae AvIne sukha zAtA pUchI. tyAMthI bhagavaMta rAjagRhI padhAryA. tyAM izAnendrae AvIne sukhazAtA pUchI. tyAMthI bhagavaMta mithilA nagarI padhAryA. tyAM janaka rAjAe tathA dharaNendrae AvIne bhagavaMtanI sukhazAtA pUchI. 0 bhagavaMtanuM agiyAramuM cAturmAsa - vizAlA nagarImAM : bhagavaMta vihAra karIne vizAlA nagarI padhAryA. tyAM bhagavaMte agiyAramuM comAsu karyuM. ( A abhiprAya AvazyakavRtti ane kalpasUtra vRttino che. Avazyaka cUrNi-1-pR. 315 upara niryukti-pa17nI cUrNimAM jaNAve che ke, bhagavaMtanuM agiyAramuM cAturmAsi mithilAmAM thayuM. tyAM bhagavaMte comAsI tapa ane dhyAna sAdhanA sAthe cAturmAsa pasAra karyuM) vizAlAnagarIe nAgakumAranA indra bhUtAnaMde ApIne sukhazAtA pRcchA karI, praznonA uttara ApyA. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta suMsumArarapura gayA. tyAM amarendrano utpAta thayo. (A ghaTanA daza AcaryAmAM paNa Ave che. bhagavatI sUtra-170 thI 177mAM vistArathI ApelI che. ame pUraNa tApasanA kathAnakamAM tenI vistRta nodha karI ja che. juo anyatIrthika kathA vibhAgama pUraNa tApasanI kathAmAM) prabhu susumArapura padhArIne tyAMnA udyAnamAM pratimA dhyAne rahyA. te vakhate amarendra garva karIne zakrane jItavA saudharma devaloke gayo. tethI zakrae roSapUrvaka tenA para vaja choDyuM. vajathI bhayabhIta camarendra prabhunA caraNa kamaLa AvIne zaraNuM svIkArI rahyo. tethI bacI gayo. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta bhogapura padhAryA. tyAM mAhendra nAmano kSatriya bhagavaMtane joIne khajUrIno kaMDaka vaDe mAravA doDyo. te vakhate sanatu kumArendra tyAM AvyA. teNe mAhendra kSatriyane aTakAvyo. trAsa ApIne kADhI mUkyo. pachI bhagavaMtanI sukhazAtA pUchI. tyAMthI bhagavaMta naMdIgrAma padhAryA. tyAM naMdI nAme bhagavaMtanA pitAno mitra hato teNe bhagavaMtano mahimA karyo. tyAMthI bhagavaMta meMTikagrAma padhAryA. tyAM kUmaragrAmanI jema govALa doraDuM laIne bhagavaMta mAravA doDyo. tyAM e ja rIte zakrendrae tene aTakAvI, trAsa ApI kADhI mUkayo. tyAMthI bhagavaMta kosAMbI padhAryA. tyAM zatAnIka nAme rAjA hato. tenI patnI Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 327 mRgAvatI rANI hatI. tattvavAdI nAme dharmapAThaka hato. sugupta nAme amAtya hato. te amAtyanI naMdA nAme patnI hatI. te parama zrAvikA hatI. te zrAvikA mRgAvatI rANInI sakhI hatI. te nagaramAM dhanAvaha nAme zreSThI hatA. jenI mUlA nAmanI patnI hatI. e pramANe te badhA potapotAnA karmAnusAra rahelA hatA. tyAM bhagavaMte poSavada ekama (gujarAtI mAgasara vada-1)nA divase AvA prakArano dravya, kSetra, kALa, bhAvathI ugra abhigraha dhAraNa karyo. dravyathI sUpaDAnA khUNAmAM rahelA bAphelA aDada hoya, kSetrathI vahorAvanAre UMbaro oLaMgela hoya arthAt teno eka paga ubarAmAM ane eka paga bahAra hoya. kALathI bhikSAcaro bhikSA laI gayA pachIno samaya hoya. bhAvathI dAsIpaNAne pAmelI evI rAjakumArI hoya, je beDImAM baMdhAyelI hoya, mAthuM muMDeluM hoya, rUdana karatI hoya, aThama bhakta (traNa divasathI bhojana na karyuM hoya) e cAre abhigraha eka sAthe pUrA thatA hoya to bhikSA levI kalpa anyathA na kahyuM. A pramANe abhigraha laI kauzAMbImAM rahyA. roje roja bhagavaMta bhikSAcaryA mATe nIkaLatA hatA. jethI bhikSAcaryAdi parISahonI udIraNA thatI rahe. e pramANe kauzAMbImAM pharatApharatA cAra mAsa vyatIta thayA. tyAre bhagavaMta naMdAnA ghera bhikSArthe praveza karyo. bhagavaMta padhAryA che. te jANI parama AdarapUrvaka vahorAvavA mATe AhAra lAvI. bhagavaMta (potAno abhigraha pUro thayo nathI tema jANIne) tyAMthI nIkaLI gayA. naMdAne ghaNo ja kheda thayo. teNIe dAsIne kahyuM, A devArya rojeroja bhikSArthe nIkaLe che. (paNa kaMI grahaNa karatA nathI tyAre teNIne khyAla Avyo ke, nakkI bhagavaMte koI abhigraha karyo lAge che. teNIne satata kheda rahyA karyo. sugupta amAtye AvIne kahyuM ke, zA mATe kheda kare che ? teNIe kahyuM ke, ApaNA A amAtyapaNAno zuM lAbha che ? ATalA lAMbA samaya sudhI bhagavaMtane bhikSA prApta thatI nathI. tamAruM viziSTa jJAna zuM kAmanuM? jo tame bhagavaMtano abhigraha zuM che? te paNa jANI na zako. amAtyae tenI patnI naMdAne AzvAsana ApyuM ke, kAle divasa ugyA pachI mArAthI je bane te kaMIka karIza. A vRttAMta vijayA nAmanI prAtihAriNI-dAsInA jANavAmAM Avyo. teNIe badhI vAta mRgAvatI rANIne jaNAvI. mRgAvatIne paNa te sAMbhaLIne ghaNuM ja duHkha thayuM. ceTaka rAjAnI putrI (bhagavaMtanA mAmAnI dIkarI) evI te mRgAvatIne paNa bhagavaMtane cAra mAsathI bhikSA maLI nathI jANIne ghaNuM duHkha thayuM. jyAre rAjAe AvIne teNIne pUchyuM, tyAre teNI bolI ke, tamArA A rAjyathI mane zo lAbha ? jo bhagavaMta ATalA lAMbA samayathI bhikSA mATe nIkaLe che. chatAM temano bhikSA abhigraha ApaNe jANIe nahIM ahIM vicare che to paNa tame jANatA nathI. rAjAe mRgAvatIne AzvAsana ApyuM ke, kAle huM kaMIka karIne A mAhitI meLavIza. tyAre rAjAe sugupta amAtyane bolAvIne Thapako Apyo. zuM tamane bhagavaMta padhAryA che te khabara nathI ? bhagavaMta cAra mahinAthI ahIM vicarI rahyA che. tyAre teNe tattvavAdIne bolAvyo. zatAnIka rAjAe tene pUchyuM, tArA dharmazAstramAM sarva pApaMDonA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 Agama kathAnuyoga-1 AcAro Ave che te tuM kahe. teNe kahyuM ke, ghaNAM prakAranA abhigraha hoya che. tethI koNe zuM dhAraNA karI che te jANI zakAya nahIM. sAta prakAre piSSaNA ane sAta prakAranI pAraiSaNA viSayaka dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema vividha abhigraho thaI zakatA hovAthI, te vize abhiprAya bAMdhavo kaI rIte zakya bane ? tyAre rAjAe lokone paralokanuM hita samajAvI, sarvatra lokone AjJA karI ke, bhagavaMtano abhigraha pUrNa thAya tema karavuM. bhagavaMta gaucarI mATe nIkaLatA. loko vividha prakAre AhAra vahorAvavA prayatna karatA, paNa bhagavaMta abhigraha puro na thavAthI kaMI grahaNa karatA na hatA. A tarapha eka bIjo prasaMga banyo zatAnIka rAjAe caMpAnagarI para caDAI karI. vizALa sainya sAthe jaIne ociMtA ja nagarane gherI lIdhuM. tyAre tyAMno rAjA dadhivAhana nAsI chUTyo. rAjAe paNa nagarI luMTavA Adeza Apyo. zatAnIka rAjAnA eka subhaTe dadhivAhana rAjAnI patnI rANI dhAriNI devI tathA tenI putrI vasumatIne pakaDIne potAnA kanjAmAM lIdhI. rAjA tyAMthI pAcho pharyo. te subhaTe kahyuM ke, A mArI patnI che ane A bAlikAne huM veMcI daIza. rANI dhAriNI te ghaTanAthI manomana khUba duHkhI thaI, tene thayuM ke, A mArI putrIne na jANe zuM karaze ? ema vicAratA mRtyu pAmI. tyAre te subhaTane ciMtA thavA lAgI ke, "A mArI patnI thaze tema meM anucita kahyuM. have tenI putrIne kazuM kahIza nahIM. jo te paNa marI jaze to mane tenuM kazuM mUlya upajaze nahIM. pachI te subhaTa pharatA-pharatA kauzAMbI Avyo. tyAM vasumatIne bajAramAM vecavA UbhI rAkhI. dhanAvaha zreSThIe tene joI. alaMkAra rahita hovA chatAM paNa tenuM lAvaNya eTaluM badhuM dIsImAnuM hatuM ke, dhanAvaDane thayuM ke nakkI A koI rAjA athavA IzvaranI putrI hovI joIe. te rAjakanyAne koI vipatti utpanna na thAya te mATe subhaTe je mUlya mAgyuM, te ApI daIne te rAjakanyAne grahaNa karI lIdhI. pachI potAnA ghera lAvI, potAnI putrIrUpe rAkhI. tene snAna karAvaDAvyuM. teNe potAnI patnI mUlAne paNa kahyuM. A tArI putrI che. vasumatI paNa potAnA ja ghera rahetI hoya tema sukhapUrvaka rahevA lAgI. teNIe potAnA zIla ane vinayaguNa vaDe dAsa-parijana Adi sarva lokane potAnA karI lIdhA. tyAre te sarve loko kahevA lAgyA ke, A zIlacaMdanA che. tyArathI tenuM nAma caMdanA thaI gayuM. e pramANe kALa vaheto gayo. mUlA zeThANI dvArA te apamAna ane irSyAno bhoga banavA lAgI. mUlAnA manamAM thavA lAgyuM ke, kyAMka zeTha Ane patnIrUpe rAkhI leze to huM A gharanI svAmInI paNa nahIM rahuM. caMdanAnA vALa ghaNAM ja lAMbA, ramaNIya ane kALA hatA. eka vakhata madhyAle dhanAvaha zreSThI ghera AvyA. tyAM koI nokara-cAkarane na jovAthI zeTha potAnI meLe paga dhotA hatA, tyAre caMdanA tyAMthI pANI laIne nIkaLI. zeThe teNIne rokI to paNa te zeThanA paga dhovA pravRtta thaI. e vakhate tenA bAMdhelA vALa chUTI gayA te vakhate dhanAvaha zeThane thayuM ke, "A putrInA vALa kAdavamAM paDIne kharaDAya nahIM te mATe zeThe lAkaDI vaDe teNInA vALa UMcA karI hAthamAM laIne bAMdhI dIdhA. gokhamAM beThelI mUlA zeThANIe A dRzya joyuM. mUlA zeThANInA manamAM thaI gayuM. khalAsa ! pitA-putrInA saMbaMdhamAM AvI ceSTA hoya ja nahIM. have jo zeTha Ane paraNI jaze to huM to nakAmI Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra--bha mahAvIrakathA thaI jaIza. rogane to mULathI ja DAmI devo sAro. zreSThI jyAre bahAra gayA tyAre hajAmane bolAvI caMdanAnuM mastaka muMDAvI nAkhyuM. beDInA baMdhanamAM nAMkhI ane ghaNo mAra mAryo temaja nokaracAkarane paNa dhamakI ApI ke koIe bolavuM nahIM. dUranA koI gharamAM pUrI dIdhI. pachI te pIyara cAlI gaI. zreSThIe ghera AvIne pUchayuM, caMdanA kyAM che ? paNa mUlA zeThANInA bhayathI koIe javAba Apyo nahIM. zreSThIne thayuM ke kyAMka upara ramatI haze. rAtre paNa pUchayuM to paNa javAba na maLyo. zreSThIne ema ke, caMdanA sUI gaI haze. bIje divase paNa teNI jovA na maLI. trIje divase zreSThIe ghaniSTa pUchatAcha karI. have jo mane nahIM kaho to huM tamane mArIza. te vakhate eka vRddha dAsIe vicAryuM ke, mAre jIvIne zuM karavuM che ? tenA karatA caMdanA jIve te uttama che. tyAre te dAsIe zeThane sarva vRttAMta jaNAvyo. amuka gharamAM caMdanAne pUrI dIdhI che. zeThe te ghara ughADyuM. bhUkha vaDe pIDAI, behAla thayelI caMdanAne joI, zeThane ghaNo ja kheda thayo. teNe bhAta zodhavA prayatna karyo. te na maLyA tyAre tene bAphelA aDada jovAmAM AvyA. tyAre supaDAnA khUNAmAM paDelA aDada khAvA mATe ApIne luhArane ghera gayA. jethI caMdanAnI beDI toDI zakAya. te vakhate caMdanA potAnA rAjakuLane saMbhAratI UMbaro oLaMgI eka paga bahAra mUkI beThI. pUrvAvasthAne yAda karatAM tenuM hRdaya bharAI AvyuM, tenI AMkhamAMthI AMsu vahevA lAgyA. kharekhara A mArA adharmanuM phaLa che. te vakhate bhagavaMta bhikSArthe padhAryA. teNIe vicAryuM ke huM A aDada bhagavaMtane vahorAvI dauM. teNIe bhagavaMtane pUchyuM ke, Apane A aDada khapaze ? bhagavaMte hAtha phelAvyo kemake bhagavaMtanA abhigraha dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI pUrNa thayo hato. te vakhate paMcadivyo pragaTa thayA. teNInA vALa, kezapAza pUrvavat suzobhita thaI gayA tenI beDIo paNa tuTI gaI. tene sthAne suvarNanA jhAMjhara thaI gayA. devoe caMdanAne vastra-alaMkArathI suzobhita karI dIdhI. (A sarva kathana Avazyaka cUrNi tathA Avazyaka niryukti 520-521nI vRtti AdhAre che. triSaSThI zalAkAmAM paNa Ama ja jaNAvela che. kalpasUtranA vRttikAra ahIM be vAtamAM judA paDe che. (1) teo cothe divase dhanAvaha zreSThIne caMdanAnI mAhitI maLI tema lakhyuM che. (2) pahelA caMdanA raDatI na hatI. bhagavaMta pAchA gayA. pachI raDavA lAgI tema lakhyuM che.) te vakhate devarAja zakra paNa tyAM AvyA. te vakhate sADAbAra koDI suvarNa vRSTi paNa thayelI. kauzAMbImAM sarvatra carcA thavA lAgI ke, A puNyavatInuM evuM kayuM puNya che ke, jene bhagavaMtane pratilAbhyA ? A vAta sAMbhaLI tyAM zatAnIka rAjA aMtaHpura ane parijana sAthe Avyo. te vakhate dadhivAhana rAjAno saMpula nAmano kaMcukI jene baMdI banAvIne lAvyA hatA. teNe caMdanAne joIne oLakhI lIdhI. turaMta te caMdanAne page paDIne raDavA lAgyo. rAjAe tene pUchayuM ke, teNI koNa che ? tyAre kaMcukIe kahyuM ke, teNI rAjA dadhivAhananI putrI che. tyAre mRgAvatI rANI bolI ke, are ! A to mArI bahenanI putrI che. te vakhate amAtya paNa potAnI patnI sAthe Avyo. teNe bhagavaMtane vaMdanA karI. pachI bhagavaMta tyAMthI nIkaLI gayA. te vakhate zatAnIka rAjA sADA bAra karoDa suvarNane grahaNa karavA mATe pravRtta thayo. 329 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 zakrae tene vasudhArA leto aTakAvyo. he rAjan ! A dhana caMdanA jene Ape te ja laI zake. jyAre caMdanAne pUchyuM tyAre teNIe kahyuM ke, dhanAvaha zeTha mArA pitA samAna che. mATe A dhana tene Apo. caMdanAnI anujJAthI zake badhuM dhana dhanAvaha zreSThIne ApyuM. pachI zakrendrae zatAnIka rAjAne kahyuM, A caMdanA caramazarIrI che. tenuM sArI rIte pAlana karaje. jyAre bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thaze. tyAre te bhagavaMtanA prathama ziSyA thaze. tyAre rAjA teNIne AdarapUrvaka ghera laI gayo. kanyAnA aMtaHpumAM teno uchera thavA lAgyo. mUlA zeThANInI loko dvArA ghaNI helanA ane tiraskAra thayo. 330 bhagavaMtano abhigraha pAMca mAsa ane pacIza divase pUrNa thayo. arthAt eTalA divase bhagavaMtane bhikSA prApta thaI. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta sumaMgala nAmanA gAme padhAryA. tyAM sanakumArendra AvyA. teNe vaMdanA karI, sukhazAtA pUchI. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta sukSetra gAme padhAryA. tyAM mAhendra sukhazAtA pUchavA AvyA. tyAMthI bhagavaMta pAlaka nAmanA gAme gayA. tyAM vAtabala nAmano vaNika yAtrArthe nIkaLato hato. bhagavaMtane joIne apazukana thayA tema mAnI talavAra laI bhagavaMtane mAravA doDyo. tyAre siddhArtha vyaMtare tene zikSA karavA potAnA hAthe ja te viNaknuM mastaka chedI nAkhyuM. .. bhagavaMtanuM bAramuM cAturmAsa - caMpAmAM agnihotrazALAmAM : bhagavaMta tyAMthI caMpAnagarI padhAryA. tyAM svAtidatta brAhmaNanI agnihotra zALAmAM vasati prApta karIne tyAM comAsI tapa karavA pUrvaka bhagavaMte bAramuM comAsu karyuM. tyAM roja rAtre pUrNabhadra ane mANibhadra be yakSo bhagavaMtanI paryApAsanA karatA. e rIte cAre mahinA te baMne devoe bhagavaMtanI bhakti karI. te joIne svAtidattane thayuM ke, A devArya nakakI koI viziSTa jJAnI che. teNe bhagavaMta samakSa jijJAsA rajU karI ke A AtmA zuM che ? bhagavaMte uttara Apyo. je A "huM" zabdathI vyakta thAya che. te AtmA che. svAtidatte pUchyuM, te AtmA kevo che ? arthAt tenuM svarUpa kevuM che ? te atyaMta sUkSma che. indriyane atikrAnta karato hovAtI dekhAto nathI. zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzanA viSayothI rahita che. svAtidatta pharI pUchyuM, sUkSma eTale kevo ? bhagavaMte jaNAvyuM ke, je indriyo vaDe jANI zakAto nathI tevo sUkSma. pharI svAtidatte pUchyuM ke, zuM AtmA zabda, rUpa, gaMdha ane pavananI mAphaka sUkSma che ? bhagavaMte kahyuM ke, nA. te badhAM to indriya grAhya che. arthAt kAna vaDe zabda, netra vaDe rUpa, nAka vaDe gaMdha ane sparza vaDe pavana grAhya che. paraMtu je indriyo vaDe grAhya na hoya tevo sUkSma te AtmA che. indriyo padArthanI grAhaka che. zuM jJAna e ja AtmA che ? nA. jJAna e AtmAno asAdhAraNa guNa che. jJAnano AdhAra AtmA che. he bhagavaMta ! pradezana zuM che ? bhagavaMte kahyuM, he svAtidatta ! pradezana be prakAre che. dhArmika ane adhArmika. ahIM pradezanano artha upadeza karyo che. he bhagavaMta ! pratyAkhyAna zuM che ? pratyAkhyAna be prakAre che. mUlaguNa pratyAkhyAna ane uttaraguNa pratyAkhyAna. A upadezathI upagata hoya te jJAnI. AvA prakAre svAtidattanI zaMkAnuM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 3 31 samAdhAna karI bhagavaMte tyAMthI vihAra karyo. tyAMthI vihAra karI bhagavaMta jUliMkAgAma gayA. tyAM zakra AvyA. bhagavaMtane vaMdana karI, nATyavidhi dekhADI, bhagavaMtane kahyuM ke, he bhagavaMta ! have ATalA divasomAM Apane kevaLajJAna thaze. tyAMthI bhagavaMta miTiMkAgrAma padhAryA. tyAM amarendra bhagavaMtane vaMdana karavA ane sukhazAtA pUchavA AvyA. tyAMthI bhagavaMta vihAra karIne chammANi nAmanA gAme padhAryA. tyAM bahAra pratimA dhyAne rahyA. bhagavaMte tripRSTha vAsudevanA bhavamAM zayyApAlakanA kAnamAM tapAvelA sIsAno rasa raDAvI je azAtAvedanIya karmanuM upArjana karela te karma prabhune udayamAM AvyuM. te zayyA pAlakano jIva ghaNAM bhavomAM bhramaNa karIne A gAmamAM govALa thayo hato. te govALa sAMjanA prabhune gAmanI bahAra UbhA rahelA joIne potAnA baLado bhagavaMta pAse mUkIne gAyo dohavA gAmamAM gayo. govALanA gayA pachI baLado caravA mATe aTavImAM dUra cAlyA gayA. govALa gAyone doDIne bhagavaMta pAse pAcho Avyo. paNa baLadone na joIne bhagavaMtane pUchayuM, he devArya ! mArA baLado kyAM gayA ? bhagavaMta mauna rahyA. tyAre te govALe bhagavaMtanA baMne kAnomAM kaTanI (vAMsanI) tIkSNa zalAkA (saLI) nAMkhI dIdhI. eka kAnamAM eka ane bIjA kAnamAM eka, ema be kAnamAM zalAkAo evI rIte ghusADI dIdhI ke baMne ekabIjAne maLI gaI, pachI te zalAkAnA mULa kApI nAkhyA. jethI bahArathI dekhAya nahIM. koI ema paNa kahe che ke, eka ja zalAkA eka kAnamAMthI nAkhI bIjA kAnanI bahAra nIkaLI te rIte ghusADI daI pachI baMne bAjuthI mULa kApI nAMkhyA. bhagavaMta e ja sthitimAM vihAra karI madhyamA pApAnagarIe padhAryA. tyAM siddhArtha nAmano vaNika hato. bhagavaMta tenA ghera padhAryA. siddhArthane eka kharaka nAmano mitra hato, te vaidya hato. te baMne siddhArthanA ghera hatA. jyAre bhagavaMte bhikSArthe praveza karyo, tyAre te vaNike bhagavaMtane vaMdanA karI, stuti karI, vaidya tIrthakarane joIne kahyuM, are ! A bhagavaMta sarvalakSaNa saMpUrNa che. paNa tenA zarIramAM kyAMka zalya che. tyAre te vaNike saMbhramathI kahyuM ke, barAbara jo kyAM zalya raheluM che ? vaidya dhyAnathI nirIkSaNa karatA, prabhunA baMne kAnamAM zalAkA naMkhAyelI joI. turaMta siddhArtha vaNike kahyuM ke, bIjA badhAM kAryo paDatA mUkIne pahelA ApaNe bhagavaMtanA A zalyane dUra karavuM joIe. A mahAtapasvInuM zalya dUra karavAthI tane ane mane baMnene puNya baMdhAze. baMnenI AvI vAta cAlatI hatI, tyAM potAnA dehanA mamatvabhAvano tyAga karelA prabhu cikitsA IcchatA na hovAthI tyAMthI nIkaLI gayA. jyAre praticArita pAsethI samAcAra maLyA ke bhagavaMta udyAnamAM kAyotsarga sthita che. tyAre siddhArtha vaNika ane kharaka vaidya auSadha Adi laI satvare udyAnamAM gayA. pahelA bhagavaMtane telanI eka kuMDImAM besADyA. prabhunA zarIranuM tela vaDe athaMgana karyuM. pachI baLavAn caMpI karanArA ghaNAM puruSo pAse mardana karAvyuM. baliSTha puraSoe bhagavaMtanA badhA sAMdhA DhIlA karI dIdhA. pachI sANasI vaDe bhagavaMtanA baMne kAnomAMthI te zalAkA pakaDIne vaidya bahAra kheMcI kADhI. te khIlA rUdhira ane mAMsamAM evA coMTI gayA hatA ke rUdhira sahita bahAra nIkaLyA tyAre Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 Agama kathAnuyoga-1 bhagavaMta vaDe moTI cIsa paDI gaI. je mahAbhayaMkara avAja vaDe AkhuM udyAna tathA devakuLa zabdamaya banI gayuM. pachI saMrohaNa auSadhi vaDe prabhunA baMne kAna tatkAla rUjhavI lohI baMdha karI dIdhuM, jakhama paNa bharI dIdho. pachI prabhune vaMdana-namaskAra karI vaidya ane vaNika baMne kSamAyAcanA karI tyAMthI gayA. vaidya ane vaNika tIvra vedanA ApavA chatAM zuddhabhAva yukta hovAthI kALakrame mRtyu pAmI svarge gayA ane govALa sAtamI naraka gayo. bhagavaMtane thayelA upasargomAM durviSaha upasargo kyA hatA ? jaNAve che ke, bhagavaMtane thayelA upasargone traNa bhAgamAM vaheMcIe to jaghanya-madhyama ane utkRSTa traNa prakAranA upasargo thayA, temAM kaTaputanA vyaMtarIe karelo zIta upasarga jaghanyamAM utkRSTa hato, saMgamadeve mUkela kAlacakra e madhyama upasargomAM utkRSTa hato ane kAnamAMthI zalyano uddhAra karyo. te utkRSTamAM utkRSTa upasarga hato. e rIte govALathI upasargano AraMbha thayo ane govALathI ja upasarga pUrA thayA. 0 upasargano aMta - A rIte bhagavaMta mahAvIre dIkSAno svIkAra karyA pachI bAra varSathI paNa vadhAre samaya sudhI potAnI kAyAne vosirAvI daIne, dehanA mamattva bhAvano tyAga karIne zarIra paratve bilakula dhyAna na ApyuM. te daramiyAna je kaMI upasargo deva, manuSya ke tiryaMco dvArA karAyA te sarve anukULa ke pratikULa upasargo nirbhayapaNe ane samyak prakAre sahana karyA, krodha rahitapaNe khakhyA ane dInatA rahitapaNe temaja kAyAnI nizcalatA rAkhI sahana karyA. (jo ke bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAna pachI paNa gozALAe choDela tejolezyAne kAraNe lohI khaMDavA thayelo te upasarga AzcaryarUpa ghaTanA hatI je ame gozALAnI kathAmAM nodhela che.) 0 bhagavaMtanuM aNagAra svarUpa : eka (kalpasUtra-118 A varNana upasarganI pachI Apela che. Avazyaka pUrNi-1-pR. 302 upara saMgamakRt upasarga pUrve zakra dvArA saudharmasabhAmAM deva-devI madhye zakra dvArA karAyela prabhunI prazaMsA-stuti svarUpe Apela che.) (ahIM A varNana kevaLajJAna prAptinI pUrvabhUmikArUpe ame noMdhela che.) (A rIte upasargo sahana karyA pachI) zramaNa bhagavaMta mahAvIra aNagAra thayA. te A rIte - iryAsamitivALA (cAlatI vakhate koIpaNa jIvanI virAdhanA na thAya tema samyak pravRtti - upayogavALA), bhASAsamitivALA (nirdoSa vacana bolavAmAM upayogavALA), AdAnabhAMDa mAtra nikSepaNA samitivALA (vastrapAtra Adi upakaraNone grahaNa karavA ane mUkavAmAM pramArjanAdi karavA dvArA jayaNA pAlananA upayogavALA), uccAra prazravaNa, khela, siMghANa, jalla pAriSThApanikA samitivALA (viSThA, mUtra, kapha, zleSma, melano parityAga nirdoSa bhUmimAM karavAnA upayogavALA) jo ke chellI be samiti bhagavaMtanI pravRttimAM saMbhava nathI paNa pAThanI akhaMDitatA mATe sUtrakAre tenI noMdha karI che. manasamitivALA, vacanasamitivALA, kAyasamitivALA (zubha manoyoga, vacanayoga, kAyayogane pravartAvanArA), manoguti, vacanagupti, kAyagativALA (azubha manoyoga, vacanayoga, kAyayogane rokanArA), gupta (sarva azubha vyApArane rokanArA), gupta indriya Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bhamahAvIra-kathA 333 (zabda, rUpa Adi viSayamAM rAgadveSa rahita), gupta brahmacArI (brahmacaryanI nava vADonuM pAlana karanArA) hatA. bhagavaMta krodha, mAna, mAyA, lobhathI rahita thayA. zAMta, prazAMta, upazAMta hatA. parinivRtti (sarva saMtApathI rahita) hatA. Azrava, mamatva dravyAdithI rahita hatA. graMthio chedIne nigraMtha thayA. dravyathI zarIranA melarahita ane bhAvathI karmarUpa melathI na levAtA evA nirUpalepa hatA. kAMsAnuM pAtra jema jaLathI lepAtuM nathI, tema bhagavaMta paNa snehAdi jaLathI nirlepa hatA. zaMkha para je rIte koI raMganI asara thatI nathI. tema bhagavaMta paNa rAgadveSAdi raMgathI na raMgAtA evA niraMjana hatA. jIvanI mAphaka apratihata gativALA hatA. AkAzanI mAphaka AlaMbana rahita hatA. vAyunI mAphaka pratibaddha vihArI hatA. zaradaRtunA jaLanI mAphaka nirmala hRdayavALA hatA. kamaLanA patranI mAphaka nirUpalepa hatA. kAcabAnI mAphaka gupta indriya (indriyone gopavIne rAkhanArA) hatA. geMDAne jema eka zIMgaDu hoya che tema rAgadveSa rahita ekAkI, pakSInI jema vipramukta (pratibaddhatA rahita), bhAraMDa pakSInI mAphaka apramatta, karmarUpI zatruone haNavA mATe hAthI jevA zUravIra, svIkArelA mahAvratano bhAra vahana karavAmAM samartha hovAthI vRSabhanI jema parAkramI, siMhanI jema durgharSa eTale parAbhava na pAme tevA, merU parvatanI jema nizcala, sAgara jevA gaMbhIra, caMdra jevA saumyulezyAvALA, sUrya jevA dedIpyamAna, suvarNanI jema atidIpta, kAMtivALA, pRthvInI mAphaka sarva prakAranA sparzane samabhAve sahana karanArA, ghI vagerethI atyaMta dIpta thayelA agrinI mAphaka jJAna ane taparUpa teja vaDe dIpatA hatA. bhagavaMta AvA svarUpanA aNagAra thayA athavA bhagavaMta AvA svarUpavALA aNagAra hatA. bhagavaMtane apAyela ekavIza upamA viSayaka be saMgrahaNI gAthAmAM che. te upamAnA nAma A rIte che - (bhagavaMta) kAMsAnuM vAsaNa, zaMkha, jIva, AkAza, vAyu, zaradaRtunuM jaLa, kamaLapatra, kAcabo, pakSI, khagI, bhAraMgapakSI, hAthI, vRSabha, siMha, girirAja (merU parvata), azubha, sAgara, caMdra, sUrya, suvarNa, pRthvI ane hutAzana (agni) AvI ekavIza upamA sadaza hatA. 0 bhagavaMtano pratibaMdha abhAva : bhagavaMtane koIpaNa prakArano pratibaMdha na hato. te pratibaMdha cAra prakAre kahyo che. te A pramANe :- 1. dravyathI, 2. kSetrathI, 3. kALathI, 4. bhAvathI. dravyathI sacitta, acitta ane mizra. A traNamAMthI koIpaNa prakAre A dravyo mArA che, evo AzayarUpa pratibaMdha bhagavaMtane nathI. kSetrathI gAmamAM, nagaramAM, araNyamAM, khetaramAM, khaLAmAM, gharamAM, AMgaNamAM ke AkAzamAM. e pramANe koIpaNa gAma-ghara Adi A mArA che e pramANe saMsArano baMdha karanAra AzayarUpa pratibaMdha bhagavaMtane nathI. kaLathI atyaMta sUkSma kALarUpa samaya, asaMkhyAta samayarUpa AvalikA, AnaprANa ( zvAsocchuvAsa), sAta ucchavAsa pramANavALA sTokamAM, ghaDInA chaThA bhAgarUpa kSaNamAM, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 Agama kathAnuyoga-1 sAta stoka pramANa lavamAM, 77 lava pramANa muhUrtamAM, ahorAtramAM, pakhavADIyAmAM, mahinAmAM, RtumAM, ayanamAM, varSamAM ke bIjA paNa koI dIrdhakALavALA saMyogamAM prabhune pratibaMdha nathI arthAt samayanA AvA koIpaNa pramANamAM bhagavaMtane anukULa ke pratikULapaNAne bhAva nathI. bhAvathI krodhamAM, mAnamAM, mAyAmAM, lobhamAM, bhayamAM, hAsyamAM, premamAM, veSamAM, kalahamAM, abhyAkhyAna (ALa caDhAvavArUpa pravRttimAM), pazunyamAM (cADI khAvArUpa pravRttimAM), paraparivAda (bIjA prANInI niMdA karavAmAM), aratirati (udvega ke harSa)mAM, mAyA mRSAvAda (kapaTavRttithI asatya bolI lokone ThagavA)mAM yAvat mithyAdarzana zalyamAM e rIte krodhAdi tera prakAranA bhAvomAM bhagavaMtane pratibaMdha nathI. e rIte ukta dravya, kSetra, kALa, bhAva cAramAMthI koIpaNa prakAre bhagavaMtane rAgabhAva ke dveSabhAvathI koI ja prakAre pratibaMdha-Asakti nathI. 0 bhagavaMtanI vihAra-caryA ane saMyamavRtti : bhagavaMta varSAvAsa arthAt comAsA sivAyanA kALamAM eTale ke, bAkInA grISmakALa ane hemaMtakALa (zeSakALa)mAM ATha mahinAmAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri e pramANe rahIne vicAratA hatA arthAt cAturmAsa sivAyanA kALamAM prabhu vicaratA rahetA hatA. temAM gAmamAM eka rAtrithI vadhu ane nagaramAM pAMca rAtrithI vadhu rahetA na hatA. bhagavaMta kuhADA ane caMdanamAM samAna vRttivALA hatA. eTale ke kuhADAnI jema apakAraka ane caMdanano lepananI jema upakAraka para bhagavaMta TheSa ke rAga na karatA paNa samAna adhyavasAyavALA hatA. tRNa hoya ke maNi, patthara hoya ke suvarNa, bhagavaMtanI vRtti samAna hatI. sukha ke duHkhane samAna bhAve sahevAvALA hatA. A loka ke paralokamAM bhagavaMtane pratibaMdha - Asakti na hatI. jIvana ane maraNanI AkAMkSAthI rahita hatA. saMsArarUpI samudrano pAra pAmavAvALA, karmarUpI zatruono nAza karavAne udyata thayelA. e rIte prabhu vicArI rahyA hatA. 0 bhagavaMtano ugra tapa : (Ava.ni. 240) bhagavaMta mahAvIra bAra varSa (thI kaMIka adhika) chadmastha paryAyamAM rahyA. sAmAnya manuSya kalpI paNa na zake tevo ugratapa karyo. anya tIrthakaronI apekSAe mahAvIrasvAmIno tapa adhika ugra hato. te tapa A pramANe--(Ava.ni. para7 thI pa38-) vIravara mahAnubhAva bhagavaMta mahAvIre chagharthIkALamAM je tapanI AcaraNAkArI, te tapanuM yathAkrame huM kIrtana-stavanA karIza. (bhagavaMte karela tapa ane pAraNAnI saMkhyA huM jaNAvIza) 1. eka cha mAsI tapa, 2. eka pAMca divasa nyUna evo cha mAsI tapa (viziSTa abhigraha pUrvakanA pAMcamAMsa-paccIsa divasanA upavAsa), 3. nava comAsI tapa, 4. be traNamAsI tapa, 5. be aDhI mAsI tapa, 6. cha bemAsItapa, 7. be doDha mAsI tapa, 8. bAra mAsakSamaNa, 9. boMtera pAkSika (paMdara divasanA upavAsa), 10. bAra aThama eka rAtrikI pratimApUrvaka, 11. baso ogaNatrIza chaTha, 12. eka bhadrapratimA be divasa pramANanI, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha-mahAvIra-kathA 335 13. eka mahAbhadrapratimA cAra divasa pramANanI 14. eka sarvatobhadrapratimA daza divasanA pramANanI, 15. eka dikSAnA divasano tapa ane traNaso ogaNa pacAza (349) pAraNAnA divaso gayA. paNa bhagavaMte nitya bhojana ke eka upavAsa tapa kadI nahotA karyA. jaghanyathI bhagavaMte chaTha tapa karelo. sarve tapa nirjala karelo. khIra Adi AhAra sivAya koI pAnabhojana karela nahIM. bhagavaMta mahAvIrane bAra varSa ane sADA cha mAsanA chadmastha paryAyamAM phakta 349 divasa ja AhAra karyo. bAkInA divaso nirjaLa ane nirAhAra rahelA. 4 (tapa mATe A kathAmAM AgaLa lakhela bhagavaMtanI AhAcaryA paNa jovI) tathA utsuTuka Asana pratimAe bhagavaMta rahyA hatA. A pramANe pUrvokta prakAre tapoguNamAM rata munie anukrame vicaraNa karatA sADA bAra varSanA chadmastha paryAyamAM ghora-raudra parISahone bhagavaMta mahAvIre sahana karyA. 0 bhagavaMtanI jIvana-caryA : AcArAMga sUtra 25 thI 334mAM bhagavaMtanI samagra jIvanacaryAnuM varNana che. je nimnokta vividharUpe jU karela che. jemAM 0 bhagavaMtanI caryA - bhagavaMtanI zayyA-niSadyA, 0 bhagavaMtane anAryabhUmimAM thayela parISaha-upasarga - bhagavaMtanuM cikitsA varjana, 0 bhagavaMtanI AhAra caryA. ATalA vibhAgomAM bhagavaMtanI samagra jIvanacaryAnuM darzana che. 0 bhagavaMtanI caryA : (1) je pramANe meM zramaNa bhagavaMta mahAvIranI carcAnuM zravaNa karela che te pramANe ja huM kahIza. je rIte temaNe karmakSaya mATe pravRtta thaIne ane tatvane jANIne te hemaMta RtumAM tatkALa pravrajita thaIne vihAra karyo. (2) huM A vastrathI hemaMta kALamAM zarIrane DhAMkIza evA abhiprAyathI tene grahaNa kareluM na hatuM. kemake bhagavaMta to saMsAra ane parISahanA pAragAmI hatA. mAvajIvana e vRttine dhAraNa karavAvALA hatA. paraMtu pUrvavartI anya tIrthakaroe paNa grahaNa karela hatuM. tethI bhagavaMta mahAvIre paNa vastrane grahaNa kareluM. (3) bhagavaMtanA zarIramAMthI nIkaLatI sugaMdhathI AkarSAIne ghaNI jAtanA jIvajaMtu temanA zarIra para besavA ane rahevA lAgyA. cAra mahinAthI adhika samaya sudhI mAMsa ane lohInuM AsvAdana karavA mATe zarIra upara caDhIne DaMkha mAratA rahyA. (4) te aNagAra bhagavaMta tera mahinA sudhI vastrane dhAraNa karIne rahyA. tyAra pachI vastra tyAgIne acelaka thaI gayA. (5) bhagavaMta puruSa pramANa AgaLanA mArgane arthAt rathanI dharI pramANa bhUmine jotA-jotA iryAsamitinuM pAlana karatA cAlatA hatA. teone A pramANe cAlatA joIne ghaNAM bALako DarIne dhULa vagere pheMkatA ane hallo macAvI kolAhala karatA hatA. (6) jo gRhastho ane anyatIrthikavALI vasatimAM vizrAma hetu rahevAno prasaMga Ave ane tyAMnI strIe kAmecchA pragaTa kare tyAre bhagavaMta maithunanA pariNAmane jANIne temanuM sevana na karatA paNa potAnA AtmAmAM lIna banI sadA zubhadhyAnamAM saMlagna rahetA. (7) te Rju pariNAmI bhagavaMta e rIte vicaratA hatA ke kadApI gRhasthothI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 Agama kathAnuyoga-1 yukta sthAnamAM rahevAno prasaMga Ave to gRhastha saMsargano tyAga karIne dhyAnamAM lIna rahetA hatA. temane koI kaMI pUche to paNa vAta karatA na hatA. anyatra cAlyA jatA. paNa potAnA dhyAnanuM atikramaNa karatA na hatA. (8) bhagavaMta temanuM abhivAdana karavAvALAne AzIrvacana kahetA na hatA ke, koI puNyahIna temane DaMDAthI mAre, temanA vALa kheMce athavA anya prakAre kaSTa pahoMcADe to paNa temane zrApa detA na hatA. paNa samabhAvapUrvaka mAna-apamAnane sahana karatA hatA. bhagavaMtanI A sAdhanA bIjA sAdhako mATe sugama na hatI. (9) koInA atyaMta tINa kaTu ane asahanIya kaThora vacanone sAMbhaLIne te mahAmuni tenA para dhyAna ApatA na hatA. nRtya ane gItone sAMbhaLIne tathA daMDayuddha ane muSTiyuddhane joIne harSita ke vismita thatA na hatA. (10) paraspara kAmottejaka kathAmAM Asakta lokone jJAtaputra bhagavaMta mahAvIra harSa ke zokathI rahita thaIne jotA hatA. paNa A durdamanIya kathAnuM smaraNa paNa na karatA evA vicaraNa karatA hatA. (11) bhagavaMta be varSathI paNa kaMIka adhika samaya sudhI grahavAsamAM rahetA hovA chatAM paNa sacita jaLane pIdhA vinA dIkSita thayelA. ekatva bhAvanAthI potAnA aMtaHkaraNane bhAvita karyuM hatuM. krodha para vijaya prApta karela hato. evA te jJAna-darzana saMpanna bhagavaMta indriyo ane aMtaHkaraNanuM upazamana damana karatAkaratA vicaraNa karatA hatA. (12) pRthvIkAya, aplAya, tejaskAya, vAyukAya, zaivAla Adi ane bIja tathA vividha prakAranI lIlI vanaspatIo ane trasakAya e badhAne sArI rIte jANIne jayaNApUrvaka vicaratA hatA. (13) A pRthvIkAyAdi jIvo sacitta che, tenAmAM cetanA che, e pramANe vicArIne tathA tenA svarUpane sArI rIte samajIne bhagavaMta mahAvIra tenA AraMbha samAraMbhano tyAga karIne vicaratA hatA. (14) (bhagavaMta samajatA hatA ke, sthAvara jIva trasakAyarUpe ane trasakAya jIva sthAvara rUpe utpanna thAya che athavA saMsArI prANI yoniomAM AvAgamana kare che. tathA ajJAnI jIva potapotAnA karma anusAra vibhinna yoniomAM utpanna thAya che. (15) bhagavaMta jANatA hatA ke mamatvayukta ajJAnI jIva karmathI pIDAya che ane badhAM prakAranA karmanuM svarUpa samajIne bhagavaMte te pApakarmano parityAga karI dIdho hato. (16) te meghAvI ane sarvabhAva jJAtA bhagavaMte be prakAranI kriyA (sAMparAyika ane iryApathikI)ne samyak prakAre jANIne bIjI kriyAne anupama kahI hatI ane pahelI kriyAne karmo AvavAno strota batAvela. tethI te kriyAne tathA atipAta hiMsA strota ane yogarUpa srotane sarva prakAre karmabaMdhananuM kAraNa samajIne tenAthI nivRtta thavAnuM ane saMyama anuSThAnanuM pratipAdana karela. (17) bhagavaMte svayaM pApadoSathI rahita nirdoSa anAvRSTino Azraya laIne bIjAone paNa hiMsA na karavAnI preraNA ApI hatI. tathA strIonuM yathArtha svarUpa ane Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 337 bhoganA kaTu pariNAmathI parijJAta bhagavaMte kAmabhoga samasta pApakarmonuM mULa kAraNa che tema samajI lIdhu hatuM. (18) sarva prakAre karmabaMdhanuM kAraNa samajIne bhagavaMte AdhAkarmAdi doSayukta AhAranuM sevana karyuM na hatuM. bhaviSyamAM je AhAra thoDAM paNa pApakarmanuM kAraNa thAya to te paNa grahaNa na karatA bhagavaMta prAsuka-nirdoSa AhAra grahaNa karatA hatA. (19) bhagavaMta bIjAnA vastrano paNa upabhoga karatA na hatA. bIjAnAM pAtramAM bhojana paNa karatA na hatA. teo mAna-apamAnane choDIne koInuM paNa zaraNa lIdhA vinA bhikSArthe gRhasthonI bhojanazALAmAM jatA hatA. (20) te muni (bha,mahAvIra) azana-pAnanI mAtrAne jANatA hatA. rasomAM Asakta na hatA. bhojana saMbaMdhi pratijJA (dhAraNA ke AkAMkSA) paNa karatA na hatA. AMkhomAM jakaNa Adi paDI jAya to paNa tenuM pramArjana karatA na hatA ane khaNa Ave to zarIrane khaMjavALatA na hatA. (21) bhagavaMta cAlatI vakhate Aju-bAju ke pAchaLa jatA na hatA. teo maunapaNe cAlatA hatA. koInA pUchavA bolAvavA para paNa bolatA na hatA. paraMtu jayaNApUrvaka mArgane jotAjotA cAlatA hatA. (22) te aNagAra (bha,mahAvIra) devadUSya-vastrano paNa tyAga karI cUkyA hatA. have teo zItakALamAM paNa mArgamAM potAnA baMne hAtha phelAvIne cAlatA hatA ane tene khaMbhA upara rAkhIne UbhA rahetA hatA. (23) matimAnuM mahAmAhaNa mahAvIre sarvathA nidAna karmathI rahita thaIne ukta prakAre vihAracaryA vidhinuM AcaraNaanusaraNa karyuM hatuM tema huM kahuM chuM. 0 bhagavaMtanI saccA-niSadyA : (1) he bhadaMta ! caryAnI sAthe sAthe bhagavaMte Asana ane zayyA sthAna paNa batAvelA che. to Apa mane te zayyA-niSadyAne jaNAvo. jenuM sevana bhagavaMte kareluM hatuM. (ema jaMbusvAmIe sudharmA svAmIne pUchyuM. tyAre sudharmAsvAmIe kahyuM ke) (2) kayAreka te bhagavaMta mahAvIra zUnya gharamAM, sabhAbhavanamAM, pANInI parabomAM ke dukAnomAM nivAsa karatA hatA. kayAreka luhAranI zALAmAM, ghAsanA Dhera lAgyA hoya tevA cArAgRhamAM bhagavaMta nivAsa karatA hatA. (3) koI vakhate bhagavaMta yAtrIgRhamAM, ArAmagRhamAM, gAmamAM ke nagaramAM nivAsa karatA hatA. kyAreka zmazAnamAM, zUnyagRhamAM athavA vRkSanI nIce vAsa karatA hatA. (4) munIndra zramaNa bhagavaMta mahAvIra A pUrvokta sthAnomAM tapasAdhanAmAM nimagna rahIne (sADA bAra varSa paryata) rAta-divasa jayaNArpaka, pramAda rahita ane samAdhiyukta thaIne dhyAnastha rahyA. (5) bhagavaMta nidrA letA na hatA. kadAca jhokuM AvI jAya to UbhA thaIne potAnA AtmAne jAgRta karatA hatA. kiMcit mAtra nidrA jaNAya to sAvadhAna thaIne cAlavA lAgatA hatA. nidrA levAnI AkAMkSAthI rahita hatA. 1/2 | International Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 Agama kathAnuyoga-1 (6) bhagavaMtane kadAca nidrA AvI jAya to, kSaNabharanA pramAda bAda pharI jAgRtta thaIne dhyAnastha thaI jatA hatA. kyAreka-kyAreka pramAda nivAraNa mATe rAtamAM mUhurta pramANa bahAra pharIne punaH dhyAnamAM lIna thaI jatA hatA. (7) te nivAsa sthAnomAM bhagavaMtane aneka prakAranA bhayaMkara upasargo paNa thatA hatA. kayAreka sApa ke noLIyA Adi prANI upasarga karatA hatA. to kyAreka vicaratA pakSI mAMsa toDI letA hatA. (8) taduparAMta te bhagavaMtane cora, sazastra grAmarakSaka, kAmAsakta strIo ke puruSo paNa AvIne upasarga karatA hatA. kaSTa ApatA. (9) bhagavaMte iDalaukika (tiryaMca ane manuSya dvArA) ane pAralaukika (devo Adi dvArA) karAyelA aneka prakAranA upasargone samabhAvapUrvaka sahana karyA. teo aneka prakAranI sugaMdha-durgadha tathA priya-apriya zabdomAM harSa ke zoka rahita madhyasthabhAve rahetA. (10) bhagavaMte sadA samiti yukta thaIne, aneka prakAranA sparzone sahana karyA. rati-arati para bhagavaMte vijaya prApta karyo hato. te mahAmAhaNa mahAvIra ghaNuM ja alpa bolatA hatA. (11) bhagavaMtane koI AvIne pUchatuM ke, tame koNa cho ? ahIM kema UbhA cho? kyAreka rAtanA ekalA pharanArA loko paNa ukta prazno pUchatA. tyAre paNa bhagavaMta kaMI ja bolatA na hatA. jenAthI krodhita thaIne te loko bhagavaMta sAthe durvyavahAra karatA hatA, to paNa samAdhimAM lIna rahetA. paNa pratizodha-badalAnI bhAvanA rAkhatA na hatA. (12) A sthAnamAM A koNa che ? evuM koI pUche to bhagavaMta kahetA huM bhikSu chuM. jo teo krodhAMdha banI jAya to bhagavaMta tyAMthI cAlyA jatA. AtmadhyAna ane sahiSNutAne uttama dharma mAnI, bhagavaMta mauna rahetA ane dhyAnamAM lIna banI jatA. (13) jyAre zizira RtumAM ThaMDI havA vahetI hoya tyAre keTalAMka sAdhu kAMpavA lAge che. zItakALamAM himavarSA thAya tyAre vAyurahita sthAnonI zodha karatA hoya che. (14) ati du:khadAyI te himajanya zIta sparzane kAraNe koI sAdhu evuM vicAratA ke saMghATikA (cAdara ke kaMbalamAM) ghusI jaIe athavA kASTha jalAvIe, bAraNA baMdha karI laIe jethI A ThaMDIthI bacI zakAya (tyAre) (15) evA vakhatamAM bhagavaMta AvA saMkalpo karatA na hatA, cAre tarapha divAla rahita, kevaLa uparathI AcchAdita nirjana vana Adi sthAnomAM rahetA. kyAreka rAtrie bahAra nIkaLI muhUrta sudhI rahIne pharI sthAnamAM pAchA AvatA. e rIte zIta parISahane samabhAve sahana karatA hatA. (16) matimAnuM mAhaNa bhagavaMta mahAvIre sarvathA nidAna rahita thaIne anekavAra A vidhinuM paripAlana karatA vicaraNa karyuM ema huM kahuM chuM. 0 bhagavaMtane (anArya bhUmimAM) thayela pariSaha-upasarga : (1) bhagavaMte tRNa sparza, zIta sparza, uSNa sparza, DAMsa ane maccharonA DaMza ane bIjA vividha prakAranA sparza haMmezA samabhAvapUrvaka sahana karyA. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 339 (2) durgakhya lADhadezanI vajabhUmi ane zubhrabhUmimAM vihAra karyo tyAre bhagavaMte ghaNAM ja tuccha vAsasthAno ane kaThina AsanonuM sevana karyuM hatuM. (3) te lADhadezamAM bhagavaMte aneka upasargo sahana karyA. tyAMnA ghaNAM anArya lokoe bhagavaMta para DaMDa AdithI prahAra karyA. atyaMta rUla AhAranuM sevana karyuM. tyAMnA kutarAo bhagavaMta upara TuTI paDatA ane baTakAM bharatA hatA. (4) tyAMnA anArya lokomAM koI bhagavaMtanI pAchaLa doDatA kutarAne rokatA hatA, ghaNAM badhAM loko chU-chU karIne te kutarAne bhagavaMtanI pAchaLa doDAvatA hatA. te kutarA bhagavaMtane baTakA bharatA hatA. (5) te vajabhUmimAM tAmasI bhojana karavAne kAraNe evA kaThora svabhAvavALA ghaNAM loko bhikSuo pAchaLa katarA choDI detA hatA. jenA kAraNe te bhikSa, zramaNAdi lAThI ke nAlikA laIne tyAM vicaraNa karatA hatA. (6) tyAM vicaraNa karanArA zramaNa Adi lAkaDI laIne vicaratA to paNa kutarA tenI pAchaLa doDatA ane baTakA bharatA hatA. te lADha pradezamAM vicaraNa karavuM zramaNone ghaNuM ja duSkara hatuM. (7) paraMtu anagAra bhagavaMta mahAvIra prANio sAme rakhAtA daMDano tyAga karIne temaja potAnA zarIra pratyenA mamatvano paNa vyutsarga karIne vicaratA hatA. tyAMnA grAmajanonA kAMTA jevA tINa vacanone paNa nirjarAno hetu samajI samyak bhAve sahana karatA hatA. (8) athavA jema hAthI saMgrAmane jItIne yuddhane pAra pAme che. te ja rIte bhagavaMta mahAvIra paNa te lADha pradezamAM parISaha rU5 zatruonI senAne jItIne pAragAmI thayA. eka vakhata te lADha dezamAM gAma na maLavAthI vanamAM ja rahyA hatA. (9) vicaraNa karatA bhagavaMta bhikSA mATe ke nivAsa mATe te gAmanI najIka pahoMce, na pahoMce, tyAM to keTalAMka loko te gAmathI nIkaLIne bhagavaMtane rokI rAkhatA ane temane mAratA-pITatA ane kahetA ke, ahIMthI bIje dUra kyAMya paNa cAlyA jAo. (10) te lADha dezamAM pahelAM to ghaNAM loko DaMDAthI, mukkAthI, bhAlA Adi vaDe, phalako vaDe, pattharothI mAratA, pachI "mAro-mAro' kahIne zora macAvatA hatA. (11) tyAMnA anArya lokoe koI samaye dhyAnastha UbhelA bhagavaMtanA zarIranuM mAMsa kApyuM. vividha prakAre kaSTa pahoMcADyuM. kyAreka to bhagavaMta para dhULano varasAda varasAvatA hatA. (12) koI koI loko dhyAnastha bhagavaMtane UMce upADIne nIce pachADatA hatA, koI temane Asana mudrAmAM dhakkAmAM mArI dUra khaseDatA hatA. paraMtu bhagavaMte potAnA zarIrano mamatvabhAva tyAgI dIdhela hato. teo parISaha sahana karavAmAM sAvadhAna hatA. nidAnakarmarahita apratibaddha vihAra karatA hatA. (13) jema kavaca paherela yoddho yuddhanA morcA para zastra vaDe viddha thavA chatAM vicalita thato nathI. tema saMvararUpI kavaca paherelA bhagavaMta mahAvIra lADhAdi dezamAM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 Agama kathAnuyoga-1 parISaha senAthI pIDita hovA chatAM kaThoratama kaSTono sAmano karatA merU parvatanI mAphaka dhyAnamAM nizcala rahIne mokSa pathamAM parAkrama karatA hatA. (14) matimAnuM mAhaNa bhagavaMta mahAvIre nidAna karmathI rahita (apratijJa) thaIne A vidhinuM anakevAra AcaraNa karyuM. tema huM kahuM chuM. 0 bhagavaMtanuM cikitsA varjana : (1) bhagavaMta rogathI AkrAnta na thavA chatAM uNodarI tapa karavAmAM samartha hatA. roga hoya ke na hoya to paNa auSadhisevana Adi cikitsAmAM ruci rAkhatA na hatA. (2) zarIrane AtmAthI bhinna samajIne, bhagavaMta roganI zAMti mATe virecana, vamana, mardana, snAna, caMpI vagere parikarmanuM sevana karatA na hatA. daMta prakSAlana paNa karatA. na hatA. (3) bhagavaMta indriya dharmo - viSayothI virakta rahetA hatA. alpabhASI hatA. koI koI vakhata zItakALamAM paNa chAyAmAM UbhA rahI dhyAna dharatA hatA. 0 bhagavaMtanI AhAra caryA : (1) bhagavaMta grISma RtumAM AtApanA letA hatA. ulUka Asane sUryanI sAme besatA. prAyaH rUkSa AhAra jevo ke krodrava, boranuM cUrNa tathA aDada vagerethI potAnA zarIrano nirvAha karatA hatA. (2) bhagavaMte ukta traNa vastunuM sevana karIne ATha mAsa sudhI jIvananirvAha karelo. kyAreka kyAreka bhagavaMte aDadhA mahinA ke mahinA sudhI pANI paNa pIdhuM nahIM. (3) bhagavaMta kyAreka kyAreka be mAsathI paNa vadhu samaya mATe, kyAreka cha mAsa sudhI pANI paNa pIdhu na hatuM. rAtabhara jAgatA rahetA. paNa temanA manamAM nidrA levAno vicAra paNa Avato na hato. kyAreka parTuSita bhojanathI paNa calAvatA. (4) bhagavaMta kakyAreka be divasanA aMtare, kayAreka traNa divasanA, kyAreka cAra divasanA to kyAreka pAMca divasanA aMtara pachI paNa AhAra karatA hatA. AhAra prati pratijJArahita thaIne samAdhimAM lIna rahetA hatA. (5) te bhagavaMta mahAvIra (doSone) jANIne svayaM pApa karatA nahIM, bIjA pAse karAvatA nahIM ane pApakarma karavAvALAnI anumodanA paNa karatA na hatA. (6) gAma ke nagaramAM pravezIne bIjA mATe banAvAyela AhAranI eSaNA karatA hatA. suvizuddha AhAra grahaNa karIne bhagavaMta AyatayogapUrvaka tenuM sevana karatA hatA. (7) bhikSATananA samaye bhagavaMta nIkaLe tyAre rastAmAM bhUkhathI pIDita kAgaDA tathA pANI pIvAne Atura anya prANIone ekatrita thayelA jue tyAre tathA - (8) athavA brAhmaNa, zramaNa, gAmanA bhikhArI ke atithi, cAMDAla, bilADI ke kutarAone mArgamAM beThelA jue tyAre (9) teonI AjIvikAmAM badhA na pahoMce, temanA manamAM aprIti utpanna na thAya, tenuM dhyAna rAkhIne bhagavaMta dhIme dhIme cAlatA hatA. koIne lezamAtra trAsa na pahoMce te mATe hiMsA na thAya te rIte AhAranI gaveSaNA karatA hatA. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 341 (10) bhojana zuSka hoya ke mizrita hoya, zIta AhAra hoya ke junA aDada hoya, junA dhAnya-dana hoya ke junA satu hoya, java Adino banelo AhAra hoya, paryApta ane sAro AhAra maLe ke na maLe. A sarvemAM saMyamaniSTha bhagavaMta rAga ke dveSa karatA na hatA. 0 bhagavaMtanI saMyamacaryA : (1) bhagavaMta mahAvIra ubhuTraka Adi AsanomAM besIne dhyAna dharatA hatA. UMca-nIce ke AsapAsa lokamAM sthita dravya-paryAyane dhyAnano viSaya banAvatA hatA. asaMbaddha vAtothI dUra rahIne Atma samAdhimAM kendrita rahetA hatA. (2) bhagavaMta krodhAdi kaSAyone zAMta karIne, Asaktino tyAga karIne, zabda ane rUpa paratve amUrthita rahIne dhyAna karatA hatA. chavstha avasthAmAM sadanuSThAnamAM parAkrama karatA teoe eka vakhata paNa pramAda karyo na hato. (3) Atmazuddhi dvArA bhagavaMte svayameva Ayatayogane prApta karI lIdho ane temanA kaSAya upazAMta thaI gayA. teoe jIvanaparyata mAyAthI rahita thaIne tathA samiti guptithI yukta thaIne saMyama sAdhanA karI. (4) matimAnuM mahAmADaNa bhagavaMta mahAvIre Atmazuddhine mATe aneka vakhata A vidhinuM AcaraNa nidAnakarmathI rahitapaNe karyuM. tema huM kahuM chuM. 0 bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAna prApti : uparokta vidhi anusAra bhagavaMtane vicaraNa karatA-karatA, (ghora parISaha upasargone sahana karatAM karatAM) asAdhAraNa guNo vaDe AtmAne bhAvita karyo te guNo A pramANe che anuttara (anupama) jJAna, anuttara darzana, anuttara cAritra, anuttara (nirdoSa) vasati, anuttara vihAra, anuttara vIrya-parAkrama, anuttara Arjava (mAyA rahitapaNuM), anuttara mArdava (mAnarahitapaNuM), anuttara lAghava (kriyA kuzalapaNuM athavA lAghava eTale dravyathI alpa upadhi ane bhAvathI traNa gauravarahitapaNuM), anuttara zAMti (krodhanijhaDapaNuM), anuttara mukti (lobha rahitatA), anuttara gupti, anuttara tuSTi (icchA nivRttirUpa), anuttara satya-saMyama, tapane sArI rIte AcaravAthI nirvANano mArga arthAta samyakdarzana, samyajJAna, samyak cAritranI puSTi thavA paNuM. e sarve guNo vaDe AtmAne bhAvita karatA bhagavaMtane bAra varSa pasAra thaI gayA. tyAra pachI teramA varSanA madhyamAM vartatA evA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane je A grISmakALano bIjo mahino cothuM pakhavADIyuM arthAt vaizAkha sudanI dazamI tithi eTale ke vaizAkha suda-10ne divase pUrva dizA tarapha chAyA gaI tyAre, pramANaprApta viyatta porisi arthAt pAchalI parisi thaI tyAre, suvrata nAmanA divase, vijaya nAmanA muhUrtamAM, jaMbhikAgrAmanagaranI bahAra, juvAlikA nadIne kAMThe, koI vyaMtaranA jIrNa thayelA vepAvatta nAmanA maMdirathI bahu dUra nahIM, bahu najIka nahIM tevA izAna khUNAnA sthAnamAM zyAmAka gAthApatinA khetaramAM, zAla nAmanA vRkSanI nIce, godohika (gAyane dohavA besIe tevA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 Agama kathAnuyoga-1 prakAranA) ghuMTaNa upara tarapha mastaka nIce tarapha evA utkaTika Asane besIne, sUryanA tApa vaDe AtApanA letA hatA tyAre, nirjala evA chaTha tapa vaDe yukta thayelA bhagavaMtane - uttarAphAlvanI nakSatra sAthe caMdramAno yoga prApta thayo tyAre dharmadhyAnamAM lIna, dhyAnarUpI koThAmAM praveza karIne zukladhyAnanA madhyabhAgamAM vartatA arthAta ekatvavitarka vicAra nAmano bIjo bheda pUro thayo ane sUkSmakriyAno bheda zarU thayA pahelAM zramaNa bhagavaMta mahAvIrane anaMta vastunA viSayavALu ke avinAzI, anuttara, vyAghAtarahita alanA na pAme tevuM samasta AvaraNothI rahita, samagra ane paripUrNa evA prakAranuM uttama kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM. (bAkI tIrthakaroe kevaLajJAna pUrve eka rAtrinI pratimA vahana karelI paNa vIraprabhune cothA prahare kevaLajJAna thayuM hovAthI temaNe vahana na karela.) e rIte bhagavaMtane bAra varSa, cha mAsa, paMdara divasano chagha0 paryAya rahyo. tyAra pachI kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta thayuM. bhagavaMta tyAM eka muharta paryanta rokAyA hatA. zramaNa bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAna, kevaLadarzana thayuM tyAre an (aSTa prAtihArya pUjAne yogya), jina (rAgadveSane jItanArA), kevalI, sarvajJa ane sarvadarzI thayA. have bhagavaMta deva, mAnava, asurasahita lokanA sarva paryAyone jANe che, jue che. sarvalokamAM sarva jIvonI Agati, gati, sthiti, cyavana, upapAta temaja sarva jIvonA manane, manamAM karelA saMkalpane, karelA bhojanane, karelI sArI-narasI pravRttine, maithunAdi pratisevanane, teonA pragaTa kAryane ane gupta kArya bhagavaMta jANe che. bhagavaMtane kevaLajJAna kevaLadarzana thayA hovAthI have te "arahA" thayA. tethI temanAthI have koIpaNa rahasya chupAyela nathI. arahasyanA bhAgI bhagavaMtane jaghanyathI paNa eka karoDa devI sevAmAM rahetA hovAthI have teo ekAMtamAM rahevAnI sthitimAM rahyA nahIM. have bhagavaMta sarvalokamAM mana, vacana ane kArya yogamAM yathAyogya vartatA evA sarva jIvonA (tathA sarva ajIvonA samagra paryAyone) jANatA ane jotA vicare che. 0 bhagavaMtanuM prathama samavasaraNa - tIrtha sthApanA na thavIH Ava.ni. ra65, 536; Ava.bhA. 115; Ava.2 1-pR. 181, 324; AyA. pa35; kalpasUtra 121nI vRtti, bhagavaMtane kevaLajJAna (anaMtajJAna)nI utpatti thaI, chAvasthita jJAna naSTa thayuM tyAre indronA siMhAsana calita thayA. avadhijJAna vaDe bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAna thayAnuM jANI, turaMta ja cAre nikAyanA devothI parivarelA temanA sarve indro tyAM AvyA. te A pramANe - bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika. cAre prakAranA deva-devIo tyAM AvyA. temanA AvavAthI tyAnuM vAtAvaraNa mahAnuM divya devodyotathI, devasamUhathI, devonA kolAhalathI vyApta thaI gayuM. sarvaRddhi pUrvaka AvelA indrAdi devo harSita-saMtuSTa thAya. prabhunA jJAna utpanna thayAno mahimA karyo. zakrae paNa potAnA zAzvata AcAra mujaba bhagavaMtanA avasthita keza, roma, nakha Adi sApha karyA. samavasaraNanI racanA karI. ahIM koI viratine yogya jIva nathI tema jANavA chatAM bhagavaMta viziSTa dharmakathana mATe Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritrabhamahAvIra--kathA pravartya nahIM. bIjA mate kevaLa AcArane mATe bhagavaMte kSaNamAtra dezanA ApI. jo ke bhagavaMtanI prathama dezanA athavA prathama samavasaraNa niSphaLa gayuM. tene daza AzcaryamAMnI eka AzcaryakArI ghaTanArUpe jaNAvela che. bhagavaMtanuM bIjuM samavasaraNa ane tIrtha sthApanA : (Agama saMdarbha = Avani 539 thI 597; Ava.cU 1-pR. 321 thI 332; Ava.bhA. 115 thI 119; kalpasUtra-121 vRtti;) bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayuM te sthAnathI bAra yojana dUra madhyamA nAmanI nagarI hatI. tyAM somilArya (somila) nAme brAhmaNa hato. teNe eka yajJano AraMbha karelo. tyAM agiyAra upAdhyAya (adhyApaka) potAnA ziSya parivAra sAthe Avela hatA. te agiyAre caramazarIrI hatA. tethI A vAta jANIne bhagavaMta jJAnotpatti sthAne eka muhUrta mAtra rahyA. yAvatu devoe potAno zAzvata AcAra jANI pUjA (mahimA) karyo. evo zAzvata niyama che ke, bhagavaMta kevaLajJAnotpatti sthAne muhUrta pramANa kALa rokAya. tyAra pachI bhagavaMta asaMkhya devagaNathI parivRtta thaIne, devonA udyotathI prakAzita patha para rAtrinA paNa jANe divasa hoya tema, devoe vikurvelA kamaLo para paga mUkIne cAlatA, (devoe hajAra pAMkhaDIvALA ane mAkhaNa jevA komaLa sparzavALA sAta kamaLa vikurvelA tenA para cAlatA jemAM traNa kamaLa AgaLa ane traNa kamaLa pAchaLa hoya che ane eka upara bhagavaMtano paga hoya te rIte, to koI kahe che ke, sAta kamaLo dekhAya che. jyAre paga upADe tyAre bIjA kamaLa dekhAya che. eTale ke, sAta kamaLa mArgamAM hoya che ane be kamaLa upara paga mUkela hoya che e rIte nava kamaLa hoya che - juo Avazyaka cUrNi 1pR. 324) e pramANe vihAra karIne rAtrinA madhyamA nagarInA mahasenavana udyAnamAM padhAryA. bhagavaMta dharmavaracakravartI thayA hovAthI devendra ane narendranI pUjAne prApta thayA. tyAM bhagavaMta mATe bIjA samavasaraNanI racanA thaI. jJAnotpati sthAne karAyela pUjAnI apekSAe A bIjuM hovAthI pApAnagarInI madhyamA nagarImAM bIjuM samavasaraNa racAyuM tema kahevAya che. te vakhate madhyamApApAnagarImAM somilArya brAhmaNe yojela yajJamAM viziSTa nagaravAsI lokasamudAya, sAmAnya loko Adi yajJamaMDapamAM bhegA thayA hatA. te yajJamaMDapanI najIka devendra ane dAnavendroe jinendra mahAvIrano mahimA karyo. (bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo sarvaRddhi saha, parSadA sahita tyAM padhAryA. sUryodaya veLAe bhagavaMtano jJAnotpatti mahimA karI samavasaraNanI racanA karI, Ava.bhA. 115) (uparokta kathanane be mukhya vibhAgamAM vivecita karAyela che - (1) bhavanapati Adi cAre nikAyanA devonuM Agamana (2) samavasaraNAdi vaktavyatA) 0 devonuM Agamana : (Agama saMdarbha :- uvavAI sUtra 22 thI 26; * Ava.yU. 1-pR. 2para thI 255;) (A varNana pUrve bhagavaMtanA dIkSA mahotsavamAM niSkramaNa abhiSeka vakhate Avazyaka cUrNi AdhAre saMkSepita rUpe rajU karAyela, ahIM uvavAI sUtrano mukhya saMdarbha laI pUrepUruM varNana rajU karela che.) 343 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 Agama kathAnuyoga-1 0-0 bhavanavAsI devAnuM Agamana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse aneka asurakumAra devo AvyA. teono varNa kALo mahA nIlamaNi, nIlamaNi, nIlanI guTikA, bheMsanA zIMga, aLasInA puSpa jevo kRSNa varNa hato. temanA netra khIlelA kamaLa jevA hatA, bhramara nirmala hatI. netrono varNa kaMIka kaMIka sapheda, lAla tathA tAMbA jevo hato. nAka garUDa jevuM lAMbu, sIdhu tathA unnata hatuM. hoTha paripuSTa muMgA ane biMba phaLa samAna lAla hatA. daMtapaMkti svaccha caMdramA jevI ujvaLa, zaMkha, gAyanA dUdhanA phINa, jalakaNa ane kamaLanI nALa jevI dhavala-zveta hatI. hatheLI, paganA taLIyA, tALavuM ane jIbha agrimAM garama karela. punaH tapAvela, zodhita karela, nirmaLa svarNa samAna lAla hatA. temanA vALa, kAjaLa tathA megha samAna kALA tathA rucaka maNi samAna ramaNIya, snigdha ane mulAyama hatA. temanA DAbA kAnamAM eka kuMDala hatuM. zarIra Ardra caMdanathI lipta hatuM. temanA vastra sIlIvrapuSpa jevA kaMIka zveta, kaMIka lAla, sUkSma, suMdara rIte dhAraNa karela hatA. teo bAlyAvasthAne pAra karI cUkyA hatA. madhyama vaya hajI prApta thaI na hatI. kizorAvasthAmAM vidyamAna hatA. temanI bhujAo talabhaMgaka, truTikA, anyA. uttama AbhuSaNo, nirmala ratno tathA maNi vaDe zobhatI hatI. hAthonI daze AMgaLIo vIMTI vaDe zobhatI hatI. muguTo para cUDAmaNinA rUpamAM vizeSa cihna hatuM. teo surUpa, parama RddhizALI, ghutimAna, baLavAna, yazasvI, sukhI ane saubhAgyazALI hatA. temanA vakSa:sthaLa hArathI zobhita hatA. teoe bhujA para kaMkaNa, AbharaNAtmaka paTTikA ane aMgada dhAraNa karela hatA. kesara Adi maMDita kapALa ane kuMDala temaja anya karNabhUSaNa zobhatA hatA. - teoe vicitra hastAbharaNa dhAraNa karelA hatA. mastaka para vividha prakAranI mALAthI yukta mugaTa hatA. kalyANakArI, anupata, pravara vastro paherelA hatA. maMgalamaya, uttama mALA ane anulekhanathI yukta hatA. temanuM zarIra dedIpyamAna hatuM. temanA gaLAthI ghuMTaNa sudhI vanamAlA laTakatI hatI. teo divya varNa, gaMdha, rUpa, sparza, saMghAta, saMsthAna, Rddhi, dhRti, prabhA, kAMti, arci, teja ane vezyA anurUpa prabhAmaMDaLathI daze dizAone udyotita, prabhAsita karatA zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse AvIne traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA karI, vaMdana-namaskAra karyA pachI pota-potAnA nAma ane gotranuM uccAraNa karIne bhagavaMtanI ati nikaTa nahIM tema ati dUra nahIM te rIte dharmazravaNanI icchApUrvaka praNAma karI, vinayapUrvaka sanmukha hAtha joDI paryapAsanA karavA lAgyA. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse asurendra sivAyanA bIjA bhavanavAsI devo paNa AvyA. temanA mugaTomAM kramaza: nAganI phaNA, garuDa, vaja, pUrNakaLaza, siMha, ghoDo, hAthI, magara ane vartamAnakanuM cinha hatuM. teo surUpa, parama ddhizALI, yutimAnuM baLavAna, yazasvI, sukhI ane saubhAgyazALI hatA. temanA vakSa:sthaLa hAra vaDe suzobhita hatA. ityAdi varNana asurakumAra pramANe ja samajavuM. te nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutakumAra, agrikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra e nave bhavanavAsI devo paNa asurakumAranI mAphaka paryapAsanA karavA lAgyA. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 345 0-0 vyaMtara devonuM Agamana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpharaSa, mahoraga ane gaMdharva tathA aNapatrika, paNapatrika, RSivAdika, bhUtavAdika, iMdita, mahAkaMdrita kUSmAMDa ane pataga e soLa vyaMtara jAtinA devo AvyA. A devo atyaMta capaLa cittavALA, krIDApriya tathA parihAsapriya hatA. teone gaMbhIra hAsya tathA tevI ja vANI priya hoya che. teo vaikriyalabdhi dvArA potAnI icchAnusAra viracita vanamAlA, phUlono seharo ke kalagI, mugaTa, kuMDala Adi AbhuSaNo dvArA suMdara rUpathI sajja hatA. sarvaRtuomAM khIlatA sugaMdhI puSponI racelI, lAMbI, zobhatI, suMdara, vikasita vanamALAo dvArA temanA vakSa:sthaLa ghaNA AlAbhakArI lAgatA hatA. teo kAmagama, kAmarUpadhArI hatA. temaNe bhinna bhinna raMganA uttama, citravicitra, camakatA vastro paheryA hatA. aneka dezonI vezabhUSAne anurUpa teoe bhinna bhinna prakArano pozAka dhAraNa karela hato. teone pramodapUrNa kAma, kalaha, krIDA tathA tajanita kolAhalamAM prIti hatI. teo vadhAre vAcALa ane vadhu hasavAvALA hatA. teoe aneka maNI ane ratnothI vividharUpe nirmita citra-vicitra cihno dhAraNa karelA hatA. teo surUpa tathA parama Rddhi saMpanna hatA. teo paNa asurakumAra devonI mAphaka yathAvidhi vaMdana- namaskAra karI zramaNa bhagavaMta mahAvIranI paryupAsanA karavA lAgyA. 0-0 jyotiSka devonuM Agamana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanaizcara, rAhu, dhUmaketu, budha tathA maMgaLa nAmaka jyotiSka devo AvyA. temano varNa tapelA suvarNa samAna dIptimAna hato. te sivAyanA jyotiSu cakramAM paribhramaNa karanArA ketu Adi graho, aThAvIsa prakArano nakSatra devagaNa, vividha AkRtivALA pAMca varNanA tArAdeva pragaTa thayA. temAM sthita rahIne prakAza karanAra tathA avizrAntapaNe gatizIla ema sthira ane cara baMne prakAranA jyotiSka devo AvyA. dareke potapotAnA nAmathI aMkita potAnA vizeSa cinho potAnA mugaTa upara dhAraNa karelA hatA. te parama ddhizALI deva asurakumAra devanI mAphaka bhagavaMtanI paryApAsanA karavA lAgyA. 0-0 vaimAnika devonuM Agamana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse saudharma, izAna, sanakumAra, mAhendra, brahma. lAMtaka, mahAzuka, sahastrAra, Anata, prANata, AraNa ane ayyata devalokanA vaimAnika devo AvyA. te vaimAnika devonA indro, sAmAnika devo, trAyazciMzaka devo, lokapAlo, parSadA sahitanI paTTarANIyo, senA, AtmarakSaka devo Adi sarva parivArathI gherAyelA hatA. teo potAnI saMpUrNa zrI, kAMti, vaibhavathI bhUSita hatA, saumya ane suMdara rUpavALA hatA. devagaNanI sAthe jaya jayakArano zabda uccAraNa karatA, gagana maMDalane guMjAvatA prasannatApUrvaka AvyA. bhagavaMtanA darzananI utsukatA ane te mATe teonA tyAM pahoMcavAthI utpanna harSathI teo ullasita hatA. A devo kramazaH pAlaka, puSpaka, saumanasa, zrIvatsa, naMdyAvarta, kAmagama, prItigama, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 Agama kathAnuyoga-1 manogama, vimala tathA sarvatobhadra nAmanA potapotAnA vimAnamAM AvyA hatA. teoe anukrame mRga, mahiSa, varaNu, chagala, durdara, ghoDo, hAthI, bhujaga, khaga tathA vRSabhanA cihnothI aMkita mugaTa dhAraNa karela hatA. te zreSTha mugaTo temanA suMdara mastakane zobhAvI rahyA hatA. kuMDalonI ujavala dItithI temanA mukha udyotita hatA. teo lAla AbhAvALA, paghagarbha samAna gaura kAMtimaya zveta varNavALA hatA. zubha varNa, gaMdha, sparza Adine niSpanna karavAmAM uttama vaikriyalabdhinA dhAraka hatA. vividha prakAranA vastra, sugaMdhI dravya tathA mALA dhAraNa karelA hatA. teo parama ddhizALI ane parama dyutimAna hatA. teonA vimAna madhyAhnanA sUryanA kiraNothI paNa adhika prabhAvALA hatA. jenI cAre tarapha maNI, ratno ane suvarNanI banela motiyonI mALA, jhamakhA Adi AbhuSaNa laTakatA hatA. vimAnomAM halatI ghaMTikAonA madhura avAja ane baMsarI, vINA, hastatAla, gIta, vAdyonA madhura dhvanithI gaganamaMDala ane dizAo guMjI rahI hatI. te vimAnonI prabhAthI dizAo zobhI rahI hatI. te vimAnomAM besIne harSita-saMtuSTa manavALA devo bhagavaMtanI pAse AvyA. e ja pramANe bIjA sAmAjika Adi devo mastaka para vividha cinhothI aMkita mugaTa dhAraNa karyA hatA, je zubha ane darzanIya hatA te AvyA. e ja pramANe lokAMta vimAnavAsI devo paNa AvyA. te pratyeka devanA kAnamAM maNiratnothI viracita dedIpyamAna kuMDala zobhatA hatA. teoe potapotAnA mastaka para nAmAdi spaSTa cinhothI aMkita mugaTone dhAraNa karelA hatA. potApotAnA vaibhavanuM pradarzana karatA ane bIjAnI ddhine jotA, jinendra bhagavaMtanI vaMdanA bhaktinA nimittathI prerAIne, jinadarzana mATe utsukatApUrvaka AvavAthI AnaMdita, vizALa sainya samUha sAthe te sarve devo tIvragativALA vividha yAna, vAhana, vimAna AdimAM tyAM AvyA yAvat bhagavaMtanI paryApAsanA karavA lAgyA. 0-0 apsarA gaNanuM Agamana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse apsarAono samUha Avyo. te apsarAonA zarIranI kAMti agnimAM tapAvAyela ane jaLa vaDe svaccha karAyela svarNa jevI hatI, teo bAlabhAvane choDIne yauvanamAM pravezI cUkI hatI. teonuM rUpa anupama, suMdara ane saumya hatuM. temanA aMga-pratyaMgamAM tAruNya chalakI rahyuM hatuM. teo cira yauvanA ane sarvAga suMdara hatI, iSTa vastrAbhUSaNo dvArA ramaNIya vezabhUSAthI vibhUSita hatI. teoe hAra, ardhapAra, ratnakuMDala, laTakatA temajAla, maNijAla, kanakAla, sUtra, TilaDI, kaMgana, khuphuga, ekAvali, kaMThasUtra, magadhaka, parAkSa, raiveyaka, zoNisUtra, tilaka, puSpaka, siddhArthikA, karNavAlikA, zazi, sUryaRSabha, cakraka, talabhaMgaka, truTika, hastamAlaka, hasti, keyura, valaya, prAlaMba, pralaMba, aMgUThI, valAla, dInAramAlikA, caMdramAlikA, sUryamAlikA, kAMcI, kalApa, prataraka, paripheraka, pAdajAlaghaMTikA, kiMkiNI, ratnorujAla, zudrikA, jhAMjhara, kanakanikara, jAlaka Adi AbhuSaNo dhAraNa karyA hatA. teoe paMcaraMgI, bahumUlya, zvAsamAtrathI uDavA lAge tevA halakA, manohara, sukomala, svarNamaya tArathI banelI kinArIvALA, sphaTika tulya AbhAvALA vastro dhAraNa Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 347 karyA hatA. teoe DimakaNa, gAyanuM dUdha, motInA hAra ane jalakaNa samAna svaccha, ujjavala, sukumAra, ramaNIya, suMdara rIte guMthelA rezamI dupaTTA oDhelA hatA. badhI RtuomAM khIlatA sugaMdhI puSponI uttama mALAo temaNe paherI hatI. caMdana, kesara Adi sugaMdhamaya padArthothI nirmita deharaMjanathI temanA zarIra raMjita ane suvAsita hatA. zreSTha dhUpa vaDe dhUpita hatA. lakSmI samAna vezadhAriNI hatI. potapotAnI aMjalImAM divya kusuma, sugaMdhita mALA vagere rAkhelI hatI. teonA mukha caMdra samAna kAMtivALA hatA. ardhacaMdra samAna temanuM lAlaTa hatuM. sauMdaryadarzanA hatI. teonI dIpti vIjaLInA camakAra ane sUrajanA teja samAna hatI. potAnI suMdara vezabhUSAthI te badhI vRMgAranA ghara jevI dekhAtI hatI. teonI gati, hAsya, bhASA, nayanonA hAvabhAva, pAraspArika AlApa-saMlApa Adi badhAM kAryakalApa naipuNya ane lAlityayukta hatA. suMdara stana, kaTi pradeza, mukha, hAtha, paga, netra Adi aMgopAMga ane sohAmaNA rUpa, yauvana, hAvabhAva, vilAsa AdithI yukta hatI. te devIono saMsparza ziriSapuSpa ane mAkhaNa jevo mRdu tathA komaLa hato. teo niSkalaSa, nirmala, saumya, kamanIya ane priyadarzanA hatI. bhagavaMtanA darzananI utkaMThAthI ghaNI harSita hatI. evA prakArano apsarA gaNa AvIne yAvat bhagavaMtanI paryApAsanA karavA lAgyo. 0 samavasaraNa vaktavyatA :- (devo AvIne bhagavaMta mATe samavasaraNanI racanA kare che. te samavasaraNa saMbaMdhi vaktavyatA Avazyaka niryukti gAthA 543mAM nava dvAromAM jaNAvI che. te A pramANe ) 1. samavasaraNa viSayaka vidhi, 2. sAmAyika-adhikArI, 3. bhagavaMtanuM rUpa, 4. saMzaya pRcchA, 5. uttara, 6. zrotrAne pariNamana, 7. vRttidAna-prItidAna, 8. devamAlya, 9. mAlyAnayana vidhi ane gaNadhara dezanA. 0-1 samavasaraNa vidhi : sAmAnya vidhi :- je kSetramAM pUrve samavasaraNa na hoya ke bhUtapUrva samavasaraNa kSetra hoya tyAM mahA RddhivALA devo Ave che. vAyu vikarvI prathama dhULa vagerene tyAMthI dUra kare che. pachI AvanArI dhULa Adine upazAMta karavA mATe jaLavAdaLa vikRrve che. tyAra pachI te nirmaLa bhUminI vibhUSA mATe puSpavAdaLa vikaryuM che. arthAt jaLavRSTi karyA pachI puSpa vRSTi kare che. pachI traNa prAkAra banAve che. A badhuM Abhiyogya devo kare che. pachIpachInA samavasaraNa mATe Avo koI niyama hoto nathI. e pramANe sAmAnya samavasaraNa vidhi kahI. vizeSa vidhi :- sAmAnya vidhi jaNAvyA pachI have vizeSa vidhi kahe che 1. sarva prathama (vAyukumAra) devo AvIne eka yojana pramANa pRthvInuM saMmArjana kare che. jethI tyAM rahela dhULakAMkarA Adi sApha thaI jAya. 2. pachI (meghakumAra) devo AvIne sugaMdhI jaLanI vRSTi karIne te pRthvInuM siMcana kare che. jethI raja vagere zAMta thAya. bIjI raja Adino saMtApa na thAya. 3. pachI vyaMtara devo caMdrakAMtAdi maNio, suvarNa ane indranIla Adi ratno vaDe Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 athavA sthaLamAMthI utpanna maNio, jaLamAMthI utpanna ratno ane suvarNa dvArA AzcaryakArI evA UMcA bhUmitaLane banAve che. 348 4. pachI te yojana pramANa bhUmimAgane badhI dizAothI sugaMdhIyukta kare che. 5. pachI te maNi, kanaka, ratnanA AzcaryakArI bhUmitaLa upara adhomukha DIMTAvALA, sugaMdhI, jaLasthaLamAM thayelA divya kusumo lAvIne tenA upara cAre tarapha paMcaraMgI puSponI vRSTi kare che. jenI prabaLa sugaMdha phelAya che. 6. pachI cAre dizAomAM maNi, kanaka, ratnanA banAvelA toraNo bAMdhe che. temAM chatrayukta, zAlabhaMjikA (thAMbhalAnI putaLIo) hoya che. magaranA mukhavALI dhajAo, svastikAdinI racanA karelI hovAthI te toraNo ati manohara lAge che. A sarva kAryo vyaMtara devo kare che. 7. pachI vicitra ratnonA ane maNikaMcananA kAMgarAvALA suMdara evA traNa prAkArone devagaNa vikurve che. te A pramANe 8. atyaMtara evo prathama prAkAra (gaDha) vaimAnika devo vikurve che. te Akho gaDha ratnano banelo hoya che. tenA para paMcavarNanA maNimaya kAMgarA banAvelA hoya che. 9. madhyama evo bIjo prAkAra (gaDha) jyotiSka devo vikurve che. te Akho suvarNano banelo hoya che. tenA para vividha prakAranA ratnonA kAMgarA hoya che. 10. bAhya evo trIjo gaDha bhavanapati devo vikurve che. te Akho gaDha rUpAno banelo hoya che. tenA upara suvarNanA kAMgarA hoya che. 11. te dareka gaDhane sarvaratnamaya evA cAra--cAra dvAro te--te devoe banAvelA hoya che. A dvAro para mULathI sarvaratnamaya evA suvarNanA banelA patAkA ane dhvajAthI yukta toraNo laTakAve che. je toraNomAM svastikAdi aSTa maMgala AlekhelA hoya che. 12. te dvAra pAse athavA pharatA dhUpanA pAtro vyaMtara devo mUke che. jemAM kRSNAga, kunnurukka Adi mizrita dhUpanI manohara gaMdha phelAtI hoya che. tyAM utkRSTa siMhanAda karatA ane sarvadizAomAM 'kalakala' dhvani phelAvatA devo tIrthaMkaranA caraNakamaLamAM AvIne name che. 13. atyaMtara prAkAra, prathama gaDhanI barAbara madhyamAM bhagavaMtanI UMcAI karatA bAra gaNuM UMcuM caityavRkSa vyaMtara devo race che. bhagavaMta mahAvIra mATe racAyela caityavRkSa batrIza dhanuSa UMcu hatuM. pratyeka RtumAM temAM puSpa pAna Adi samRddhi vidyamAna rahetI. te azokavRkSa, zAlavRkSathI AcchAdita hatu. sarva jinanA caityavRkSa chatra, dhvajA, patAkA yukta, vedikAvALA, toraNothI suzobhita tathA sura, asura ane garuDa devothI pUjita hatA. (* juo samavAya sUtra 301, 302) te caityavRkSanI nIce vividha ratnothI nirmitta eka pITha hatI. tenI upara maNimaya devacchedaka hato. te devaskaMdakanI madhyamAM pAdapITha sahita siMhAsana hatuM. tenI upara--upara ema traNa chatro hatA. tenI AsapAsa hAthamAM cAmara laIne UbhelA be yakSo hatA. dvAra upara suvarNa kamaLamAM rahela eka dharmacakra hatuM. te sivAya bIjA paNa karavA yogya sarva Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 349 - - kartavyo vyaMtara devoe karyA (jyAre te prakAranA ghaNAM devo ke indro Ave tyAre A pramANe samavasaraNanI racanA kare che. jyAre koI tevA prakArano mahartika deva Ave tyAre te ekalo paNa A badhI racanA kare che. jo indra na Ave to bhavanavAsI deva A sarva racanA kare athavA na paNa kare) - Avazyaka niryukti-554 A pramANe deva niSpAdita samavasaraNamAM sUryodaya kALe pahelI porisimAM bhagavaMta praveza karavAne cAlyA. te vakhate devatAe vikurvela sahastrapAMdaDIvALA suvarNa kamaLa para paga mUkatA cAle che. jemAM be kamaLa para bhagavaMta paga muke che. bIjA sAta kamaLo bhagavaMtanI AgaLa--pAchaLa saMcare che. bhagavaMta pUrva dhArethI praveza kare che. praveza karIne caityavRkSane pradakSiNA ApI tIrthane namaskAra karI pUrvAbhimukhe siMhAsana para bese che. bhagavaMta pUrvAbhimukha bese tyAre bAkInI traNa dizAmAM vyaMtaro ratnanA traNa siMhAsana upara bhagavaMtanA traNa pratibiMbo vikurve che. A pratibiMba bhagavaMtanA zarIra pramANa hoya che. tyAM baMne bAju cAmara vIMjhanArA, pAchaLa chatradhAraka ane dharmacakra paNa. hoya che. A traNe pratibiMba tIrthakaranA prabhAvathI tIrthakara anurUpa lAge che. jethI bIjA deva Adi sarva lokone ema lAge ke, bhagavaMta amArI sanmukha ja dharmakathana karI rahyA che. bhagavaMtanA paga pAse eka gaNadhara avazya hoya che. te gaNadhara jyeSTha gaNadhara athavA anya koI gaNadhara hoI zake che. paNa prAyaH jyeSTha gaNadhara ja bese che. anya gaNadharo agni khUNAmAM bahu dUra nahIM tema bahu najIka nahIM te rIte bhagavaMtane namaskAra karIne bese che. (A sAmAnya vidhi kahI che bhagavaMta mahAvIranA pahelA samavasaraNamAM gaNadharano saMbhava nathI.) 0 samavasaraNamAM bAre parSadAnA sthAnanuM sarvasAmAnya kathana : pahelA gaNadhara pUrvakArethI praveza karI, tIrthaMkara bhagavaMtane traNa vakhata vaMdana karI agnikhUNAmAM bese che. pachI bAkInA gaNadharo paNa e ja rIte praveza karIne bese che. tyArapachI kevalI bhagavaMto pUrvakArathI pravezIne tIrthakara bhagavaMtane traNa pradakSiNA ApI, tIrthaMkara tathA tIrthane namaskAra karI, gaNadharonI pAchaLa bese che. tyArapachI bAkInA atizayadhArI zramaNo kramazaH mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI, nava pUrvI ityAdi, labdhidhara zramaNo, sAmAnya zramaNo pUrvadhArethI praveza karIne, bhagavaMtane pradakSiNA daI, bhagavaMtane vaMdana karI, tIrthane ane kevalIne namaskAra karI, atizayadhArIne namaskAra karI kevalInI pAchaLa-pAchaLa anukrame bese che. e rIte agnikhUNAmAM zramaNonI prathama parSadA bese che. tyAra pachI pUrvakArethI ja vaimAnikanI devIo praveza kare che. bhagavaMtane pradakSiNA karI, vaMdanA karI, tIrthane tathA zramaNone namaskAra karI, sarve zramaNonI pAchaLa UbhI rahe che paNa besatI nathI. (bhagavaMta mahAvIranA prathama samavasaraNamAM paNa pUrve zramaNonuM ane aMtima zramaNIonuM sthAna choDIne madhya sthAnamAM agnikhUNAmAM vaimAnika devIo UbhI rahI) tyArapachI pUrva dvArethI ja praveza karIne sarve zramaNIo bhagavaMtane pradakSiNA daI, vaMdanA karI pUrvavat agnikhUNAmAM vaimAnika devIonI pAchaLa AvIne UbhA rahe che. besatA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 Agama kathAnuyoga-1 nathI. A rIte agnikhUNAnI traNa parSadA thaI. bhavanapati pachI jyotiSka pachI vyaMtaranI devIo dakSiNadvArethI praveza karI tIrthakarane pradakSiNA ApI, vaMdana karI naiRtya khUNAmAM UbhI rahe che. bhavanavAsiNI devI pachI jyotiSiNI devI pachI vyaMtarI devI. A rIte traNa parSadA maiRtya khUNAmAM thaI. bhavanapati devo, jyotiSka devo, vyaMtara devo pazcima dizAnA dvArethI praveza karIne bhagavaMtane pradakSiNA daI, vaMdanA karI pUrvavat vAyavya khUNAmAM bese che. (jo ke ahIM Avazyaka cUrNi ane vRttimAM vaMti / titti zabda vAparela che.) bhavanapati deva pAchaLa jyotiSka deva pAchaLa vyaMtara deva e krama jANavo. e rIte traNa parSadA vAyavya khUNAmAM thaI. - vaimAnika devo, manuSyo ane manuSya strIo uttara dizAnA dvArethI praveza karIne bhagavaMtane pradakSiNA daI, vaMdanA karI pUrvavat yathAkrame izAna khUNAmAM beThA **(ahIM paNa Avazyaka cUrNi ane vRttimAM TAvaMti | titti zabda vAparela che.) A rIte traNa parSadA izAna khUNAmAM thaI. 0 bAra parSadA viSayaka kaMIka spaSTIkaraNa : 1. ukta bAra parSada kathana sarva sAmAnya che. mahAvIra svAmInA kevaLajJAna pachInuM ane tIrtha sthApanA pUrvenuM samavasaraNa hovAthI zramaNa-zramaNIonA sthAna khAlI hatA. 2. Avazyaka niryukti pa60nI cUrNi ane vRttimAM jaNAve che ke, deva-devIno je parivAra jenI nizrAmAM Avela hoya te parivAra te-te deva ke devInI pAse ja rahe che. anya sthAne raheto nathI. 3. Avazyaka vRttikAra jaNAve che ke, mUla TIkAkAre bhavanapati Adi devInA viSayamAM bese che ke, UbhI rahe che tevo koI spaSTa nirdeza karelo nathI. temaNe mAtra avasthAnam - "rahe che' eTalo ja ullekha karyo che. paraMtu pUrvAcAryonA upadezathI lakhAyela paTTaka Adi citrakarmone Azrine kahyuM che ke, badhI ja devIo UbhI rahe che paNa besatI nathI, devo, puruSo, strIo bese che tema pratipAdana karela che. 4. Avazyaka bhASya 116 thI 11lmAM to bAre parSadAmAM "viti' zabdano prayoga karela che. chelle vaMti zabda lakhyo che arthAt "be hAthanI aMjali joDIne tema samajavuM. 5. Avani. pa61 phakta vizeSatA darzAvatA jaNAve che ke, agni ane izAna khUNAnI pahelI ane chellI trikamAM puruSa ane strI varga baMne hoya che. jyAre naiRtya dizAnI trikamAM mAtra strI (devI) varga hoya che ane vAyavyamAM mAtra devo hoya che. - parSadAmAM devo ane manuSyanI sthitinI vizeSatA jaNAvatA niryuktikAra lakhe che ke, je alpaRddhivALA tyAM prathamathI AvelA hoya te mahAddhivALA je koI Ave tene namaskAra kare che. jo mahAddhivALA pahelethI AvelA hoya to pachI AvanArA alpaddhivALA temane namana karIne AgaLa jAya che. prabhunA samavasaraNamAM koIne pratibaMdha nathI, koI jAtanI vikathA nathI, paraspara virodhI jIvane koIne irSyA ke bhaya hoto nathI, kaSTa ke pIDA karatA nathI. evo bhagavaMtano prabhAva hoya che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra kathA A pramANe pahelA gaDhamAM deva ane manuSyonI sthiti jaNAvI. bIjA gaDhamAM tiryaMco hoya che ane trIjA (nIcenA) gaDhamAM yAna-vAhano rahe che. A traNe gaDhanI bahAra tiryaMco, manuSyo ane devo badhAM ja AvAgamana karatA hoya che. 0-2 sAmAyika adhikArI :~ sAmAyika cAra prakAre che. sarvavirati, dezavirati, samyakatva ane zruta. bhagavaMta A cAranI ja prarUpaNA kare che. te sivAya anya koI sAmAyika hotI nathI ke samavasaraNamAM koI anya sAmAyika aMgIkAra paNa karatuM nathI. A cAra sAmAyikamAMthI manuSya cAramAMnI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra karI zake che. tiryaMco sarvavirati sivAyanI bAkI traNamAMnI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra karI zake che. devone samyakatva ke zruta sAmAyika hoya che. jo koI manuSya ke tiryaMca viratigrahaNa na kare to niyamA devone samyakatva sAmAyikanI pratipatti hoya che. 351 ''namastIrghAya'' e pramANe bolIne ane praNAma karIne bhagavaMta deva, manuSya ane tiryaMca saMjJI prANIo samajI zake tevI ane yojana pramANamAM sAMbhaLI zakAya tevI sAdhAraNa bhASAmAM bhagavaMta dezanA Ape che. bhagavaMta ardhamAgadhI bhASAmAM dezanA Ape che. zrAvikAo paNa ardhamAgadhI bhASA bolatI hoya che. devonI paNa A ja bhASA che. bhagavaMtanI vANI Arya--anArya tathA sarve saMjJI prANIone potapotAnI bhASAmAM pariName che. evo bhagavaMtanI vANIno atizaya hoya che. bhagavaMta tIrthane zA mATe praNAma kare che ? te jaNAve che, tIrtha arthAt zrutajJAna. A zrutajJAnathI bhagavaMtanuM tIrthaMkaratva hoya che. tIrthaMkara paNa zrutajJAna vaDe ja dharma kahe che. lokamAM tIrthanuM (zrutanuM) pUjitapaNuM hovAthI bhagavaMta paNa tene pUje che A pravRtti che. vinayakarmane mATe A praNAma jarUrI che athavA kRtakRtyatA jaNAvavA mATe paNa praNAma kare che. tethI evuM pratIti thaI zake ke, jema dharmakathA kahe che, tema tIrtha (zruta)ne paNa namana kare che. 0-3 rUpa dvAra : bhagavaMtanuM rUpa kevuM hoya che. te jaNAve che badhAM ja devo kadAca ekaThA thAya ane suMdara rUpa nirmANa mATenI temanI sarva zaktino upayoga kare ane aMguThA pramANa rUpanI vikurvaNA kare to paNa jinezvara bhagavaMtanA paganA aMguThA jeTaluM rUpa paNa vikurvavA samartha nathI. tIrthaMkaranI rUpa saMpatti karatA anaMtaguNahIna gaNadharanuM rUpa hoya che. gaNadharanA rUpathI anaMtaguNahIna AhAraka zarIrInA dehanuM rUpa hoya che. AhAraka dehanA rUpathI anaMta guNahIna anuttara vaimAnika devonuM rUpa hoya che. tenAthI anaMta guNa, anaMta guNa hInarUpa anukrame traiveyaka deva, acyuta deva yAvatu saudharma devanuM rUpa hoya che saudharma devanA rUpathI anaMtaguNa, anaMtaguNa hIna anukrame bhavanapati devanuM, jyotiSka devanuM, vyaMtara devanuM rUpa hoya che. vyaMtara devonA rUpathI anaMtaguNa hInarUpa anukrame cakravartInuM, tenAthI vAsudevanuM, tenAthI baLadevanuM, tenAthI mAMDalika rAjAnuM rUpa anaMta guNahIna hoya che. zeSa rAjA, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 Agama kathAnuyoga-1 - - janapada, lokonuM rUpa cha sthAnathI hIna hoya che. anaMta bhAgahIna ke asaMkhyaya bhAgahIna ke saMkhyayabhAga hIna ke saMkhyaya guNa hIna ke asaMkhyaya guNahIna ke anaMta guNahIna hoya che. (bhagavaMtanA utkRSTa rUpanA pratipAdana mATe A varNana karAyela che.) bhagavaMtane nAmakarmanA udayathI anuttara evA saMghayaNa, rUpa, saMsthAna, varNa, gati, sattva (vIryAntarAyakarma kSayopamanya AtmapariNAma) sAra (bAhyathI gurutA, atyaMtara jJAnAdi) sugaMdhI zvAsocchavAsa ane Adi zabdathI gAyanA dUdha jevA zveta mAMsa ane lohI prApta thayA hoya che. nAmakarmanI anya prakRtti paNa prazasta udayavALI hovAthI indriyo, zarIra, aMgopAMga Adi paNa anuttara hoya che. zubha udayavALI nAmakarma prakRtti jevI bhagavaMtanI hoya che tevI anya jIvonI hotI nathI. gotrAdi paNa bhagavaMtanA ucca hoya che. kSayopazama janita arthAt chaghasvakALe paNa bhagavaMtanA zabda, gaMdha, rasa, svarNAdi jevA anupama hoya che tevA bIjA koInA hotA nathI. temaja dAna, lAbha Adi kArya vizeSa paNa bhagavaMtane anuttara ja hoya che. karmano kSaya thayA pachI arthAt kevalaparyAyamAM bhagavaMtanA kSAyikajJAnAdi guNasamudAya vikalparahitapaNe sarvottama hoya che. azAtA vedanIya Adi je azubha prakRtti che te paNa dUdhamAM paDela lIMbunA rasanA biMdu mAphaka bhagavaMtane vizeSa azubhadA thatI nathI. bhagavaMtane utkRSTarUpa hovAthI zrotAone paNa dharmano udaya ke pravRtti sahelAIthI thAya che. jo rUpavAnuM dharma Acare to zeSa loko paNa dharma Acare tevI zrotAnI buddhi hovAthI bhagavaMtanuM rUpa utkRSTa ja hoya te prayojana siddha thAya che. 0-4-5 prazna ane uttara dvAra : deva, manuSya, tiryaMca Adine saMkhyAtIta prazno ke saMzayo thAya che tyAre bhagavaMtanI vANImAM evo atizaya hoya che ke, eka ja uttaramAM teonA sarva saMzayone chedI zake che. A Rddhi sAmAnya kevalIomAM hotI nathI. 0-6 zrotAne pariNamana : je rIte varasAdanuM pANI paDe tyAre tenA rasa, varNa, gaMdha, sparza eka rUpa ja hoya che paNa je bhAjanavizeSamAM te paDe tenA varNAdi pramANe pariName che. jema sugaMdhI mATImAM paDe tyAre pANI paNa sugaMdhI rasamaya bane che ane khara bhUmimAM paDe tyAre viparIta pariNAma pAme che. e ja rIte badhAM ja zrotAone potAnI bhASAmAM jinavANI pariName che. sAmAnyathI aneka prANIone svabhASAmAM pariNamatI evI vANI temanuM naraka Adi dukhathI rakSaNa to kare ja che te uparAMta jene je upayoga hoya te arthamAM paNa e bhASA pariName che. zrotA potAnA bIjA badhAM upayoga te vakhate bhUlI jAya che. bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI, thAka, bhaya badhuM ja bhUlI jAya che. 0-7 dAna : bhagavaMtanA AgamananA ke vihAravArtAno saMdezo jaNAvanArane je devAya te dAnA A dAna be prakAre hoya che. vRttidAna ane prItidAna. je vArSika vetananA dhoraNe niyukta hoya te puruSa saMdezo Ape tene varSe apAtuM vetana te vRttidAna kahevAya che. niyukta thayelA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 353 puruSa sivAyano koI anya puruSa ociMto ja AvIne bhagavananA AgamanAdinuM kathana kare. tene paramaharSathI apAtuM dAna prItidAna kahevAya che. niyukta puruSane cakravartI sADAbAra karoDa suvarNanuM, vAsudeva sADA bAra karoDa rUpAnuM ane mAMDalika rAjA sADA bAra hajAra rUdhyakanuM vRttidAna Ape che. jyAre prItidAna aniyata hoya che. bIjA mate sADA bAra lAkhanuM prItidAna karyuM che. AvuM dAna potAnI bhaktithI vaibhavane anurUpa zreSThI, dhanapati vagere paNa ApatA hoya che. A dAnanA guNo - jema devo bhagavaMtanI bhakti kare che, tenI anavRttirUpe tathA bhagavad bhakti arthe A dAna devAya che. tenAthI pUjA, abhinava zrAvakonuM sthirIkaraNa, sAtA vedanIya karmano baMdha ane tIrthanI prabhAvanA thAya che. 0-8 devamAlya vidhi : bhagavaMta jyAre prathama saMpUrNa porisimAM gharmakathana kare che tyAre vacamAM devamAlya arthAt bali lAvavAmAM Ave che. rAjA ke amAtya ke nagarajana khAMDelA chaDelA ardhapakva cokhA ADhaka pramANa lAve che. A cokhA akhaMDa-achUTita hoya che. devo temAM gaMdhAdino prakSepa kare che. 0-9 mAlya Anayana vidhi : - uparokta baline devosahita rAjA vagere laIne Ave tyAre vAjiMtronA nAda vaDe daze dizAone guMjita kare che. pUrva dhArethI praveza kare che. te samaye bhagavaMta paNa dezanAne virAma Ape che. pachI rAjA vagere sarve bhagavaMtane traNa pradakSiNA Ape che. pachI balino thALa lAvI bhagavaMtanA caraNanI samIpe sanmukha baline pheMkavAmAM Ave che. temAMthI paDyA pahelAM ja ardhA baline devone grahaNa karI le che. ardhAno ardha bhAga te balinA svAmI rAjA vagere laI le che. bAkInA bhAgano bali sAmAnya janasamudAya grahaNa kare che. te cokhAno eka dANo paNa mAthA upara prakSepa karavAthI pUrvanA sarva roga upazAMta thAya che. navA roga cha mAsa sudhI thatA nathI. bhagavaMtanI dezanA pUrI thayA bAda bhagavaMta pahelA gaDhanA uttara dvArethI nIkaLIne izAna khUNAmAM rahela devacchedakamAM yathAsukha samAdhimAM rahe che. bIjI porisimAM pahelA ke anya koI gaNadhara arthanI dezanA Ape che. tema karavAthI bhagavaMtane vizrAma maLe che ane bhagavaMtanI upasthitimAM ja ziSyonA guNanI khyAti thAya che. AcAryAdinA kramanuM upadarzana thAya che. (A pramANe sAmAnyathI samavasaraNa vaktavyatA jaNAvI.) have bhagavaMta mahAvIra jyAre samavasaraNamAM padhAryA tyAre-devo dvArA jayakAra zabda thato hato tenA dhvani sAthe divyaduMdubhi to nAda guMjato hato. svarganI apsarAo sahita devonuM vRMda AvI rahyuM hatuM. yajJapATakanI nikaTa jyAre A sarve lokonuM vRMda AvyuM tyAre te divya devaghoSa sAMbhaLIne somila brAhmaNane tyAM yajJa mATe padhArelA brAhmaNo khuza thaI gayA. kharekhara! AzcaryanI vAta che ke, devo paNa A yajJamAM AvI rahyA che. bhagavaMtanA thanArA agiyAra gaNadharo, uttama jAtivALA, vizALa kuLa ane vaMzavALA te madhyamA pApAnagarInA te yajJapATake 123. Jain Cucation..ternational Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 padhAryA hatA. bhagavaMtanA thanArA e gaNadharo cauda vidyAnA pAragAmI ane yajJakriyAmAM vicakSaNa evA brAhmaNo hatA. te A pramANe :- 1. indrabhUti, 2. agnibhUti, 3. vAyubhUti. A traNe vidvAna bhAIo hatA, te traNene potapotAnA 500-500 ziSyono parivAra hato. 4. vyakta ane 5. sudharmA e be vidvAnU paMDitone paNa 500-500 ziSyo hatA. 6. maMDita ane 7. mauryaputra nAmanA be bhAIone 350-350 ziSyono parivAra hato. 8. akaMpita, 9. acalabhrAtA, 10. metArya ane 11. prabhAsa e cAra vidvAna paMDitone 300-300 ziSyono parivAra hato. A agiyAre paMDitone potapotAnA saMzaya hatA. jenuM nivAraNa thaI zakela na hatuM. 1. indrabhUti - "jIva che ke nahIM ?'' 2. agnibhUti - "karma che ke nahIM ?' 3. vAyubhUti- "zarIra e ja jIva che ke zarIrathI bhinna jIva che ?'' 4. vyakta 'pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza e pAMca bhUta che ke nahIM ?'' 5. sudharmA - 'A jIva jevo A bhavamAM che tevo ja parabhavamAM thAya che ke, bhinna svarUpe ?'' 6. maMDita - ''jIvane karmano baMdha ane karmathI mukti che ke nahIM ?'' 7. mauryaputra - devo che ke nahIM ?' 8. akaMpita - 'nArakI che ke nahIM ?'' 9. acalabhrAtA "puNyapApa che ke nahIM ?'' -- 10, metArya -> "paraloka che ke nahIM ?'' 11. prabhAsa-mokSa che ke nahIM ?'' A agiyAre brAhmaNonI zaMkA ane tenuM nivAraNa Adi koI ja ghaTanAnuM varNana kalpasUtrakAre lIdhela nathI. temAM bhagavaMtanA kevaLajJAna pachI sIdhuM cAturmAsa sUci varNana ane pachI nirvANakalyANaka Ave che. uparokta nAma, ziSya parivAra, te--te vidvAnonI zaMkAnu varNana Avazyaka niyukti 593 thI 597 ane tenI vRttine AdhAre karela che. gaNadhara vAda ke gaNadharo saMbaMdhi anya mAhitI Avazyaka niyukti 599 thI 659mAM taAdhArita cUrNi ane vRttimAM Ave che. temaja kalpasUtra 121 pachInI vRttimAM Ave che. ane vizeSAvazyaka bhASyamAM Ave che. ->> -> -- Agama kathAnuyoga-1 - ame gaNadhara, gaNadhara saMbaMdhi mAhitI, gaNadharavAda AdinuM varNana "gaNadhara' vibhAgamAM kareluM che. juo zramaNa kathA vibhAgamAM gaNadhara kathAnaka. - temanI dikSA vagere varNana paNa atre kalpasUtravRtti AdhAre ja noMdhela che. uparokta agiyAra vidvAnU paMDito tathA temanA 4,400 ziSyo ane anya paNa ghaNAM brAhmaNo yajJamaMDapamAM ekaThA thayelA hatA. jyAre teoe joyuM ke, te vizALa devasamudAya to yajJamaMDapa choDIne dUra jaI rahyo che tyAre te brAhmaNo khinna thaI gayA. pachI lokamukhe sAMbhaLyuM ke, atre sarvajJa bhagavaMta mahAvIra padhAryA che ane devono temanA vaMdanArthe jaI rahyA che tyAre kramazaH agiyAre brAhmaNo bhagavaMta pAse gayA. bhagavaMta mahAvIre teonA manamAM rahelA uparokta jIva karma Adi saMzayonA sacoTa samAdhAna ApyA tyAre potapotAnA saMzayonuM nivAraNa thatA kramazaH te agiyAre brAhmaNoe potapotAnA ziSya parivAra sahita dIkSA grahaNa karI, te vakhate 4,400 ziSyo sAthe te Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara caritra-bha mahAvIra-kathA 355 agiyAra paNa bhagavaMtanA ziSya banyA. bhagavaMtane eka-eka pradakSiNA karatA traNa pradakSiNAmAM A agiyAre bhagavaMtane "tattva zuM che ?" te jANavA jijJAsA vyakta karI. tyAre bhagavaMte teone anukrame utpAda, vyaya ane dhrauvya e traNa padarUpa tripadI ApI. utpAda eTale dareka padArtho utpanna thAya che. vyaya eTale dareka padArtha nAza pAme che. dhrauvya eTale dareka padArtha nitya che. bhagavaMta pAsethI tripadInuM A svarUpa jANI te gaNadharoe gaNadhara nAmakarmanA udayathI aMtamuhUrtamAM dvAdazAMgInI racanA karI. pachI bhagavaMte temane gaNadharapade sthApyA. te vakhate zakrendra divyacUrNano bharelo vajaya divyathALa laIne bhagavaMta pAse UbhA rahyA. bhagavaMte samavasaraNamAM siMhAsana parathI uThIne te divya cUrNanI muThThI bharI. te vakhate indrabhUti (gautama) Adi agiyAra gaNadharo saheja namyA. anukrame bhagavaMtanI pAse UbhA rahyA. devavAjiMtra ane gAna baMdha karAyA. pachI bhagavaMta mahAvIra bolyA ke, indrabhUtine dravya, guNa, paryAya vaDe tIrthanI anujJA ApuM chuM." ema kahI indrabhUti gautamanA mastaka para vAtacUrNano lepa karyo. pachI anukrame e ja pramANe bIjA dazanA mastaka para vAsacUrNano lepa karyo. tyAra pachI devoe paNa agiyAra gaNadhara para cUrNa, puSpa, sugaMdhI padArthonI vRSTi karI, kALakrame sudharmA gaNadhara sarva munionA agresara thayA. temanI nizrAmAM saghaLo samudAya rahyo. 0 tIrtha pravartana ane dharma : e rIte zramaNa bhagavaMta mahAvIrane bIjA samavasaraNamAM tIrthanI sthApanA thaI. mahasenavana udyAnamAM vaizAkha suda agiyArasanA divase prathama porisimAM dezanAkALe deva viracita samavasaraNamAM bhagavaMte tIrtha sthApanA karI. caturvidha saMgha sthapAyo jemAM bhagavaMtanA prathama ziSya indrabhUti thayA, prathama ziSyA caMdanA thayA (je caMdanabAlA nAme prasiddha che.) zaMkha ane zataka Adi zrAvaka thayA ane sulasA ane revatI Adi zrAvikA thayA. e rIte madhyama pAvApurI nagarImAM caturvidha saMghanI sthApanA thaI. bhagavaMta mahAvIra (prathama tIrthakara RSabhadevanI mAphaka) paMca mahAvrata rUpa sAdhudharma upadezyo. (vaccenA bAvIza tIrthakaromAM caturyAmarUpa sAdhudharma hato) sAmAyika ane chedopasthApanIya ema be prakArano saMyamadharma pravartAvyo. (vaccenA bAvIza tIrthakaromAM mAtra sAmAyika saMyama hato) sattara bhede saMyama dharma kahyo. bhagavaMtanA zAsananA sAdhusAdhvIone durAgeyatA, durvibhAjyatA, durdarzatA, dusahatA ane duranucaratA e pAMca kAraNe dharmano upadeza pAmavo kaThina hato. 0 bhagavaMta mahAvIranuM varNana - (2 A varNana Avazyaka pUrNimAM bhagavaMtanA abhiniSkramaNa vakhate saMkSepamAM che. ne uvavAI sUtra-10 kevaLajJAna pachI caMpAnagarImAM padhAryA te vakhate Ave che.) te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra (je have pachI kahevAnArA vizeSaNothI yukta hatA) teo Adikara, tIrthaMkara, svayaMsaMbuddha, puruSottama, puruSasiMha, puruSavarapuMDarIka, puruSavaragaMdhahasti, abhayadAtA, cakSudAtA, mArgadAtA, zaraNadAtA, jIvanadAtA, bhavasAgaramAM dvIpa Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 Agama kathAnuyoga-1 samAna, trANarUpa, zaraNarUpa, gati ane AdhArarUpa, cAra aMtavALI pRthvInA adhipati samAna zreSTha dharmacakravartI, apratihata zreSTha jJAnadarzananA dhAraka, chadmasthapaNAthI rahita, jina-jitanAra, jitAvanAra, tIrNa, tAraka, mukta, mocaka, buddha, bodhaka, sarvajJa, sarvadarzI ziva, acala, nirUpadrava, aMtarahita, kSayarahita, bAdhArahita, apunarAvartana rU5 evI siddhigati nAmaka sthAnane prApta karavAvALA hatA. te kevaLajJAna saMpanna jina-arhat bhagavaMta mahAvIra sAta hAtha UMcA hatA. samacaturastra saMsthAna saMsthita, vajaRSabhanArAca saMDanana yukta hatA. zarIranA antarvartI pavananA ucita vegathI yukta, kaMka pakSI mAphaka nirdoSa gudAzaya yukta, kabUtara jevI pAcana zaktivALA, pakSInI mAphaka nirlepa apAna sthAnayukta hatA. bhagavaMta suMdara pRSTha, pArzvabhAga tathA jaMghAvALA hatA. padma ane nIlakamalanI gaMdha sadaza sugaMdhita zvAsocchavAsa yukta mukhavALA hatA. uttama tvacAyukta, nirogI, uttama-prazasta atyaMta zveta mAMsayukta hatA. parasevo, mela, dhabbA, sveda tathA rajadoSa varjita nirmala zarIravALA, nirupalepa dIti vaDe udyotita pratyeka aMgavALA hatA. atyadhika saghana, subaddha snAyubaMdha sahita, uttama lakSaNamaya parvatanA zikhara samAna unnata mastakavALA hatA. bhagavaMtanA mastakanA vALa semalanA rU samAna mRdu, ati nibiDa (dhana), vizada, prazasta, sUkSma, zlaSNa, surabhita, suMdara, bhujamocaka, nIlama, bhRga, nIla, kajjala, prahaSTa, bhramaravRMda jevA camakatA, kALA, ghuMgharAyA hatA. dADamanA phUla, tapelA sonAnI dIpti samAna lAla, nirmaLa ane snigdha bhagavaMtanA mastakanI tvacA hatI. temanuM mastaka saghana ane chatrAkAra hatuM. kapALa vraNa, phoDA phansI AdinA ghAvarahita, samatala, suMdara ane zuddha ardha caMdra samAna bhavya hatuM. mukha pUrNa caMdra samAna saumya hatuM. kAna mukha samAna suMdara ane pramANopeta hatA. kapALa, mAMsala ane paripuSTa hatuM. bhramara kaMIka kheMcAyelA dhanuSya samAna suMdara, kALA vAdaLanI rekhA samAna kRza, kALI ane snigdha hatI. bhagavaMtanA nayana khIlelA kamaLa samAna, AMkha pAsadaza vikasita, dhavala tathA pAtaLI hatI. nAka garUDanI cAMca samAna sIdhuM ane unnatta hatuM. hoTha biMbaphaLa ane muMgA samAna lAla hatA. daMta paMkti zveta caMdramA samAna vimala, nirmala zaMkha, gAyanI dUdhanA phINa, kuMda puSpa jalakaNa, mRNAla samAna zveta hatI. dAMta akhaMDa, paripUrNa, asphaTita, nirmala, avirala, snigdha, AbhAmaya, sujAta hatA. aneka dAMta eka daMtazreNI jevA lAgatA hatA. jibha ane tALavuM agrimAM tapAvela ane jaLathI dhoyela svarNa samAna lAla hatA. temanA dADhImUcha avasthita, suvibhakta hatA. dADhI mAMsala, sugaThita, prazasta tathA siMha samAna vipula hatI. Doka cAra aMgula pramANa tathA uttama zaMkha sadaza hatI. bhagavaMtanA khabhA mahiSa, varAha, siMha, citto, vRSabha tathA uttama hAthInA skaMdha samAna paripUrNa ane vistIrNa hatA. temanI bhUjA gADInA cUpa samAna goLa ane lAMbI, sudaDha, ramaNIya, supuSTa, suzliSTa, viziSTa, dhana, sthira, susaMbaddha, nagaranI argalA samAna goLa hatI. temanA bAhu icchita vastunI prApti mATe nAgarAja dvArA phelAvAyela vizALa zarIra sadaza dIrdha hatI. temanA hAtha unnatta, komaLa, mAMsala, sugaThita, zubha lakSaNayukta Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 357 ane chidrarahita hatA. hatheLI lAla, ujvala, rucira, snigdha ane komaLa hatI. hatheLImAM caMdra, sUrya, zaMkha, cakra, dakSiNAvarta svastikanI zubha rekhAo hatI. vakSa:sthaLa svarNa zilAtala samAna ujvala, prazasta, samatala, upacita, vistIrNa, pRthula hatuM. tenA para zrI vatsanuM cinha hatuM. dehanI mAMsalatAne kAraNe hADakAM dekhAtA na hatA. temanuM zarIra svarNa samAna kAMtimAnuM, nirmala, suMdara, nirupahata hatuM. temAM uttama puruSanA 1008 lakSaNa vidyamAna hatA. zarIrano pArtha bhAga kramika avanata, ucita, pramANayukta, suMdara, zobhana, darzanIya, ramaNIya ane parimita mAtrAvALo puSTa hato. temanI romarAji saraLa, sama-milita, uttama, pAtaLI, kALI, snigdha, Adeya, lalita ane ramaNIya hatI. matsya ane pakSI samAna suMdara ane puSTa kukSi hatI. udara matsya samAna suMdara hatuM. indriyo svaccha ane nirlepa hatI. temano AMtra samUha nirmala hato. temanI nAbhi kamala samAna vikaTa, gaMgAnA Avarta jevI goLa, dakSiNAvarta, sUrya vikAsI kamaLa samAna khIlelI hatI. temanA dehano madhyabhAga trikASThikA, mUsala, darpaNanA hAthAno madhyabhAga, talavAranI mUTha tathA uttama vaja samAna goLa ane pAtaLo hato. kaTipradeza svastha, pramudita, uttama ghoDA tathA uttama siMhanI kamara jevo goLa hato. bhagavaMtano guhya pradeza uttama azvanA guhya pradeza samAna tathA AkIrNa jAtinA azva samAna nirUpalepa hato. zreSTha hAthI samAna parAkrama ane gati hatA. hAthInI sUMDha samAna suMdara jaMghAo hatI. ghuMTaNa DabbInA DhAMkaNanI jema nigUDha hatA. temanI jaMghA hariNInI jaMghA samAna, karaviMdAvarta samAna goLa, pAtaLI, uparathI moTI, kramazaH pAtaLI hatI. ghuMTaNa suMdara, sugaThita ane nigUDha hatA. prabhunA paga supratiSTha, kAcabA jevA unnatta ane manojJa hatA. temanA paganI AMgaLIo kramaza: ucita AkAravALI ane susaMkata hatI. temanA nakha unnatta, pAtaLA, tAMbA jevA lAla ane snigdha hatA. paganA taLIyA raktakamala dala samAna lAla, sukumAra ane komaLa hatA. bhagavaMtanA zarIramAM uttama puruSonA 1008 lakSaNo hatA. temanA paga parvata, nagara, magara, sAgara tathA cakrarUpa uttama cihno ane svastika maMgala AdithI aMkita hatA. temanuM rUpa viziSTa hatuM. temanuM teja nidhUma agnijvAlA, vistIrNa vidyut tathA abhinava sUrya kiraNa samAna hatuM. teo karmAstrava, mamatva, parigraha rahita hatA. bhava pravAhane ucchinna karela hato. teo nirUpalepa hatA. prema, rAga, dveSa, mohano temaNe nAza karela hato. teo nigraMtha pravacananA upadeza, dharma zAsananA nAyaka, pratiSThApaka tathA zramaNagaNanA svAmI hatA. zramaNAdi vaMdathI parivarita hatA. tIrthakaronA cotrIza atizayo ane vANInA pAtrIza atizayothI yukta hatA. AkAzamAM rahelA evA cakra, chatra, cAmara, sphaTika maNimaya ane pAdapIThayukta siMhAsana vaDe yukta hatA. temanI AgaLa dharmadhvaja pharakato hato. (bhagavaMta mahAvIranI guNastuti sUyagaDAMga AgamamAM "mahAvIratha" nAme adhyayanamAM che.) 0 bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI zramaNonuM svarUpa : | ( Agama saMdarbha :- uvavAI sUtra 14 thI 17 ane 21) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 Agama kathAnuyoga-1 te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM zramaNo saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaratA hatA. temAMnA aneka zramaNo evA hatA je ugra, bhoga, rAjanya, jJAta, kuruvaMzIya, kSatriya, subhaTa, yoddhA, senApati, prazAstA, zreSThI, ibhya vargomAMthI dIkSita thayA hatA. bIjA paNa ghaNAM uttama jAti, uttama kuLa, suMdara rUpa, vinaya, vijJAna, varNalAvaNya, vikrama, saubhAgya tathA kAMti vaDe suzobhita, vipula dhanadhAnyano saMgraha ane pArivArika sukhasamRddhithI yukta, rAjasI ThATha-mAThavALA hatA ane icchita zuddha rUpa Adi indriya viSayomAM tallIna rahetA hatA. parama vilAsI ane sukhasAdhano tathA vaibhava vacce lAlitapAlita ane poSita thayA hatA. jeoe sAMsArika bhoga sukhane kiMpAka phaLa samAna asAra, jIvanane jaLanA parapoTA tathA ghAsanA taNakhalAM upara rahela jaLabuMda mAphaka caMcaLa samajIne, sAMsArika asthira padArthone vastra para lAgelI dhULa samAna khaMkherIne, suvarNAdino parityAga karIne zramaNa jIvanamAM dIkSita thayA hatA. temAMthI keTalAMkane dIkSita thaye paMdara divasa, keTalAMkane mahino, be mahinA yAvat agiyAra mahinAno dIkSAparyAya hato. keTalAMkane eka varSa, be varSa, traNa varSa yAvatu keTalAMkano aneka varSano dIkSA paryAya hato. te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM nircantho saMyama tathA tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaraNa karI rahyA hatA. temAMnA keTalAMka matijJAnI yAvatu kevaLajJAnI hatA. keTalAMka manobalI, vacanabalI, tathA kAyabalI hatA. keTalAMka jJAnabalI, darzanabalI tathA cAritrabalI hatA. keTalAMka manathI ke vacanathI ke zarIrathI apakAra ke upakAra karavAmAM samartha hatA. keTalAMka khelauSadhi, keTalAMka jalauSadhi, viprauSadhi, AmaeSadhi, sarvoSadhi Adi labdhi prApta hatA. keTalAMka koSThabuddhi, keTalAMka bIjabuddhi, paTabuddhi, padAnusArI labdhi prApta hatA. keTalAMka saMbhinnazrota, keTalAMka kSIrAzrava, madhvAtsava, arpirAstrava ke akSiNamahAnasa labdhivALA hatA. keTalAMka Rjumati, keTalAMka vipulamati mana:paryavajJAnanA dhAraka hatA. keTalAMka cAraNa labdhidhArI, keTalAMka vidyAdhara, AkAzagAmI labdhivAn hatA. te zramaNomAM koI kanakAvali tapokarmamAM lIna hatA. keTalAMka ekAvalI, laghusiMha niSkrIDita ke mAsiMhaniSkrIDita tapa tapatA hatA. e ja pramANe keTalAMka bhadrapratimA, mahAbhadrapratimA, sarvatobhadrapratimA Adi pratimA dhAraNa karela hatA. keTalAMka AyaMbila vartamAna tapa karatA hatA. keTalAMka zramaNo eka mAsika bhikSupratimAM pratipanna hatA. keTalAMka bemAsika, trimAsika yAvat saptamAsika bhikSu pratimAM pratipanna hatA. keTalAMka prathama sAta rAtridivasa bhikSu pratimApArI hatA yAvat keTalAMka trIjI sAta rAtadivasa bhikSapratipAdhArI hatA. koI eka ahorAtra to koI ekarAtrika bhikSupratimApArI hatA. koI sama saptamikA koI aSTaaSTamikA, koI navanavamikA, koI dazadazamikA bhikSupratimA dhAraka hatA. koI laghumoka pratimA dhArI hatA to koI mahAmoka pratimApArI hatA. e ja rIte yavamadhya, vajamadhya caMdra, viveka, vyutsarga, upadhAna ke pratisaMlina pratimA pratipanna hatA. te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM sthavIra bhagavaMto Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 359 jAtisaMpanna, kuLasaMpanna, baLasaMpanna, rUpasaMpanna, vinayasaMpanna, jJAnasaMpanna, darzanasaMpanna, cAritrasaMpanna, lajjAsaMpanna, lAghavasaMpanna, ojasvI, tejasvI ke varcasvI hatA. keTalAMka krodhajayI, mAnajayI, mAyAjayI, lobhajayI, indriyajayI, nidrAjayI, pariSahajayI hatA. jIvananI icchA ane mRtyubhaya rahita, vratapradhAna, guNapradhAna, karaNapradhAna, cAritrapradhAna, nigrahapradhAna, muktipradhAna, vidyApradhAna, maMtrapradhAna, vidyapradhAna, vedapradhAna, nizcayapradhAna, ArjavapradhAna, mArdavapradhAna, lAghavapradhAna, zAMtipradhAna, brahmacaryapradhAna, nayapradhAna, niyatapradhAna, satyapradhAna, zaucapradhAna, suMdara varNa, lajjA, tapa saMpanna hatA. jitendriya, zuddha hRdayI, nidAna, utsukatA rahita hatA. abahirlezya, apratilezya, suzrAmasyarata ane dAMta hatA. temaja nigrantha pravacana pramANabhUta mAnI vicaratA hatA. te sthavara bhagavaMto svasiddhAMta ane parasiddhAMtanA jJAtA hatA. kamalavanamAM krIDA Adi hetu punaHpunaH vicaraNa karatA hAthInI mAphaka potAnA siddhAMtonA punaHpunaH abhyAsa ke AvRttine lIdhe tenAthI suparicita hatA. teo achidra niraMtara praznottara karavAmAM sakSama hatA. teo ratnonI peTI sadaza jJAna, darzana, cAritra Adi divya ratnothI ApUrNa hatA. kutrikApaNa sadaza teo potAnI labdhine kAraNe badhuM icchita karavAmAM samartha hatA. teo para vAdi mardaka ane bAra aMganA jJAtA hatA. samasta gaNipiTakanA dhAraka, akSaronA sarva saMyogonA jANakAra, sarvabhASAvijJa hatA. teo sarvajJa na hovA chatAM sarvajJa sadaza hatA. teo sarvajJa mAphaka avitatha vAstavika ke satya prarUpaNA karatA karatA saMyama ane tapa vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA vicAratA hatA. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM aNagAra bhagavaMto hatA. teo iryAsamiti yAvat pAriSThApanikA samiti yukta hatA. manogupta, vacanagupta, kAyagupta, gupta, guendriya, gupta brahmacArI hatA. mamatva, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha rahita hatA. zAMta, prazAMta, upazAMta, parinivRtta hatA. Azrava ane graMthi rahita hatA. chinnagraMtha chinnastrota hatA. nirUpalepa, nirmala zreSTha kAMsAnA bhAjana sadaza tathA mukta toya yAvatu jIvanI jema apratihata gativALA hatA. te pUjya aNagAra bhagavaMtone koI prakAre pratibaMdha na hato. te pratibaMdha cAra prakAre kahyo che dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI, dravyathI sacitta, acitta ane mizra, kSetrathI gAma yAvat AkAza, kALathI samaya yAvat anya dIrdhakAlinuM saMyoga, bhAvathI krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, hAsya Adi e sarvemAM pratibaMdha rahita hatA. te aNagAra bhagavaMto varSAvAsa sivAyanI grISma ane hemaMta RtumAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri paryanta vicaratA hatA. apakArI ke upakArI baMne paratve samabhAva rAkhatA hatA. patthara ane suvarNane samAna mAnatA hatA. sukhaduHkhamAM tulya pariNAmI hatA. Aloka paraloka saMbaMdhi IcchA rahitapaNe, saMsAra pAra karavAne, karmanirjarA mATe saMyamArAdhanAmAM tatpara thaIne vicAratA hatA. je je dizAmAM vicaratA tyAM ati alpa upadhipUrvaka, graMthi rAkhyA sivAya laghubhUta thaIne vicaratA hatA. A prakAre vicaratA te zramaNa bhagavaMta atyaMtara tathA bAhya tapamUlaka AcAranuM anusaraNa karatA hatA. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 Agama kathAnuyoga-1 kevaLajJAna pAmIne parivAra sahita vicaratA zramaNa bhagavaMta mahAvIranA keTalAMka zramaNa bhagavaMta AcAra yAvat vipAkakRtanA dhAraka hatA. teo tyAM bhinna bhinna sthAno para eka eka samUhanA rUpamAM, samUhanA ekaeka bhAgarUpe tathA vibhaktarUpe avasthita hatA. temAMnA keTalAMka AgamonI vAcanA ApatA hatA, koI pratipRcchA karatA, koI parivartanA karatA hatA, koI anuprekSA karatA hatA. keTalAMka AkSepaNI, vikSepaNI, saMveganI tathA nirvedanI evI aneka prakAranI dharmakathA kahetA hatA. keTalAMka potAnA ghUMTaNo UMcA karI, mastaka nIcuM karI dhyAnarUpa koSThamAM praviSTa hatA. A rIte te zramaNo saMyama tathA tapa vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA vicArI rahyA hatA. A badhAM aNagArazramaNo saMsAra bhayathI udvigna hatA. (saMsAra kevo che ?) A saMsAra eka samudrarUpa che. janma, vRddhAvasthA tathA mRtyu dvArA janita ghora duHkharUpa prasubhita pracura jaLathI bharelo che. temAM saMyogaviyogarUpa lahero utpanna thAya che. ciMtA teno vistAra che. vadhabaMdhana tenA vistRta taraMgo che. je karuNa vilapita tathA lobhanI kalakala dhvanithI yukta che. jalano uparano bhAga tiraskArUpI phINathI DhAMkelo che. tIvra niMdA, niraMtara anubhUta vedanA, apamAna, nirbhatsanA, tapratibaddha karmonA udayathI uThatI taraMgothI te samudra parivyApta che. temAM lAkho janmonuM arjita pApamaya jaLa saMcita che. aparimita icchAothI plAna banelI buddhirUpI vAyunA vegathI uchaLatA saghana jalakaNone lIdhe aMdhakArayukta tathA AzA pipAsAnA ujaLA phINathI te zreta che. saMsArasAgaramAM moharUpa moTAmoTA Avarta che. bhogarUpa saMvara che. tethI du:kharUpa jaLanuM bhramaNa karato, capaLa ane UMce uchaLato tathA nIce paDato evo vidyamAna che. A saMsAra samudra, pramAdarUpa pracaMDa, atyaMta duSTa, nIce paDatA ane duHkhathI piDAtA zudra jIva samUhothI vyApta che. te ja tenI bhayAvaha garjanA che, ajJAna ja bhavasAgaramAM pharatA masyarUpa che. anupazAMta indriya tenA moTA magaramaccha che. jenA jaladIthI cAlatA rahevAthI tenuM jaLa kSubdha thAya che, nRtya kare che, caMcaLatApUrvaka ghUmarI le che. A saMsArasAgara arati, bhaya, viSAda, zoka tathA mithyAtvarUpa parvatothI saMkula che. anAdi kALathI cAlyA AvatA karmabaMdhana, tatpasUta kalerUpa kAdavane lIdhe ati dUstara che. te cAre gatimAM gamanarUpa kuTila parivarte che. vipula vAra sahita che. cAra gatirUpa tenA cAra cheDA che. te vizALa, anaMta, raudra ane bhayAnaka dekhAya che. AvA saMsArasAgarane te zIlasaMpanna aNagAra zramaNo saMyamarUpa jahAja dvArA zIghratApUrvaka pAra karI rahyA hatA. te saMyamarUpI jahAja dhRti, sahiSNutA rUpa doraDAthI bAMdheluM hovAthI niSpakaMpa hoya che. saMyama ane vairAgyarUpa tenA ucca phUpastaMbha che. te jahAjamAM jJAnarUpa zveta vastrano UMco pAla bAMdhelo che. vizuddha samyakatva rUpa karNadhAra che. vizuddha dhyAna tathA tArUpa vAyuthI prerita thaIne jahAja cAlI rahyuM che. temAM udyama, vyavasAya tathA parakhapUrvaka gRhita nirjarA, yatanA, upayoga, jJAna, darzana, cAritra tathA vizuddha vratarUpa zreSTha mAlathI bhareluM che. vItarA prabhunA vacano dvArA upadiSTa zuddha mArgathI te zramaNa rUpa uttama sArthavAha, siddhirUpa mahApaTTaNanI tarapha AgaLa jaI rahyuM hatuM. teo samyak zrata, uttama vacana, yogya Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 361 prazno ane supraNita icchAvALA hatA. (evA zramaNo A saMsArasAgarane pAra karI rahyA hatA.) AvA zreSTha, guNavAnuM, aNagAra zramaNo gAmamAM eka rAtri tathA nagaramAM pAMca rAtri paryanta rahetA rahetA, jitendriya, nirbhaya, gatabhaya, sacita, acitta, mizradravyomAM vairAgyayukta, saMyata, virata, anurAgazIla, mukta, laghuka, niravakAMkSa, sAdhu ane nibhRta thaIne dharmanI ArAdhanA karatA hatA. 0 bhagavaMta mahAvIranA sAdhuono kalpa Agama saMdarbha :- (1) Avazyaka ni 114nI vRtti, (2) Ava.malaya vRtti. 121; (3) nizItha bhA. 1933; (4) buhatuM bhA. 6364 thI 6440, (5) kalpasUtra vRtti. (1) Acelakaya : bha0mahAvIranA (WvIrakalpI) zramaNo zveta, parimANavALA, alpamUlya ane jIrNaprAya vastro rAkhatA hovAthI te alpacela arthAt nahiMvat vastravALA hoya che. A jIrNaprAya ane tuccha vastrone kAraNe temane vastra hovA chatAM vastra vagaranA che tevo bhAva samajavo. jema loko pAse junA ke tucchaprAya vastro hoya tyAre dhobI, darajI ke vaNakarane kahe che ke, amane vastra Apo, ame vastra rahita beThA chIe. tema ahIM paNa sAdhune acelaka (vastrarahita) samajavA. (2) uddezika (AghArmika) : koI sAdhu athavA sAdhusamudAya nimitte banAvAyela AhAra, vastra, AvAsa Adi banAvAyela hoya to te bha0mahAvIranA sAdhuomAM koIpaNa sAdhune na kalpa. (3) zayyAtara piMDa (sAgArika piMDa) : zayyAtara eTale je jagyAe sAdhu utaryA hoya te jagyAno mAlika athavA vasati dAtA. bhamahAvIranA sAdhuone te zayyAtaranA AhAra, pANI, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa, soya, astaro, neraNI ane kAna khotaraNI e bAra prakArano piMDa kalpato nathI. paNa tRNa, mATInuM DhekuM, rAkha, mAtru mATenI kuMDI, pATalo, pATa, pATIyuM, zavyA, saMthAro, lepa Adi vastu ane cAritranI icchAvALo upadhisahita ziSya hoya to te kahyuM che. (4) rAjapiMDa : senApati, purohita, zreSThI, pradhAna ane sArthavAha sahita jeno rAjyAbhiSeka karAyela hoya tene rAjA kahe che. bha0mahAvIranA sAdhuone te rAjAnA AhAra, pANI, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, kaMbala ane rajoharaNa e ATha prakArano piMDa kalpato nathI. (5) kRtikarma : kRtikarma eTale vaMdana. bha0mahAvIranA sAdhuo dIkSA paryAyanA kramathI paraspara vaMdana kare arthAt jyeSTha paryAyavALAne alpa paryAyavALA vaMde, paraMtu ghaNAM varSanA dIkSita evA sAdhvI hoya to paNa te AjanA dIkSita thayelA sAdhune vaMdana kare. (6) vrata (mahAvrata) - bhamahAvIranA sAdhuone pAMca mahAvrata hoya che. sarvathA hiMsAthI, mRSAthI, Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 Agama kathAnuyoga-1 adattanA AdAnathI, maithunathI ane parigrahathI viramavuM te. (7) jyeSTha kalpa : moTA-nAnApaNAno vyavahAra. bha0mahAvIranA sAdhuone vaDI dIkSAthI (chedopasthApanIyacAritrathI) moTA-nAnApaNAno vyavahAra hoya che. kemake bha0mahAvIranA sAdhuo mATe saMyama be bhede che. sAmAyika ane chedopasthApanIya arthAt dIkSA ane vaDIdIkSA. (8) pratikramaNa kalpa : bha0mahAvIranA sAdhuone atiyAra lAge athavA na lAge to paNa savAra ane sAMja (arthAt rAIya ane divasiya) baMne vakhata avazya pratikramaNa karavuM. vaLI bha mahAvIranA sAdhuone pAMca prakAre pratikramaNa kahyA che. devasiya, rAIya, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarikA (9) mAsakalpa : bha0mahAvIranA sAdhuone cAturmAsa sivAyanA grISma ane hemaMtakALamAM eka ja sthAne vadhumAM vadhu eka mAsa rahevuM kalpa. kadAca duSkALa, azakti, roga vagerenA kAraNe eka mahinAthI vadhu rahevuM paDe to upAzraya badale, upAzrayano khUNo badale paNa te ja sthAne na rahe. bRhatkalpa bhASyamAM varSAvAsa kALe cAra mAsa ane zeSakALe eka mAsanuM parama pramANa kahyuM che. (10) paryuSaNA kalpa :- paryuSaNA eTale sAdhuoe varSAvAsamAM eka sthaLe rahevuM te. bha0mahAvIranA sAdhuo mATe jaghanya ane utkRSTa be prakAre paryuSaNA kalpa kahyo che. jaghanya arthAt saMvatsarI pratikramaNathI mAMDIne kArtika comAsI pratikramaNa paryata sIttera divasa rahevuM te. utkRSTa paryuSaNA arthAt asAmAM comAsI pratikramaNathI kArtika comAsI pratikramaNa paryata cAra mAsa eka sthAne vasavuM te. (A rIte saMkSepathI bha0mahAvIranA sAdhuo mATe daza prakArano kalpa kahyo. jo ke temAM apavAda prati apavAda paNa che. je nizItha, bRhatubhASya, kalpasUtranI cUrNi vRtti Adi anya AgamothI jANavA. te "caraNa karaNAnuyogano viSaya hovAthI atre tenI vizeSa carcA karela nathI) 0 bha0mahAvIra dvArA dIkSita rAjA ane anya : zramaNa bhagavaMta mahAvIranA upadezathI muMDita thaI gRhavAsano tyAga karI ATha rAjAoe anagArika pravajyA grahaNa karI. jemake - 1. vIrAMgada, 2. vIrayaza, 3. saMjaya, 4. eNeyaka, 5. zveta, 6. ziva, 7. udAyana, 8. zaMkha (kAzIvardhana) - juo ThANAMga-732 bhagavaMtanA trIza varSanA kevalI paryAyamAM aneka vyaktine dIkSA ApI. bhagavaMta mahAvIrane 14,000 ziSyo thayA. temAMnA keTalAMka pAtronA kathAnaka AgamamAM dRSTigocara thAya che. te A pramANe (agiyAra gaNadhara ane uparokta ATha rAjA uparAMta) meghakumAra, RSabhadatta, roha, atimukta, kAlAzkavesiyaputra, jamAla, niyaMThiputra, nArayaputra, zyAmahastI, ArTaka, pudgala, sarvAnubhUti, sudarzana, mArkadIyaputra kurudattaputra, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 36 3 tiSyaka, skaMdaka, sunakSatra, siMha, lohArya, kRtapuNya dazArNabhadra, naMdiSaNa, mugala, jinapAlita, somila, zreNika rAjAnA abhayakumAra Adi putra jemake - jAli, mayAli, uvayAli, purisasena, vAriSeNa, dIrdhadaMta, kaSTadaMta, vehala, veDAyasa, abhayakumAra, dIrdhasena, mahAsena Adi tera rAjakumAro, dhanya, sunakSatra Adi dazakumAro, gaMgadatta, dhanno, zAlibhadra, harikezI, makAti, kiMkarma arjunamAlAkAra, kAzyapa, kSemaka, dhRtidhara, kailAza, haricaMdana, vAratraka Adi anekane dIkSA ApI. ( A pAtronuM varNana te te kathAnakamAM zramaNa vibhAgamAM karAyela che.) 0 bhagavAna mahAvIranA zrAvako : bhagavaMta mahAvIrane zaMkha, zataka vagere 1,59,000 zrAvako thayA. jemAM zAstrane pAne viziSTa zramaNopAsaka rUpe daza nAma aMkita thayA. 1. AnaMda, 2. kAmadeva, 3. culanIpitA, 4. surAdeva, 5. cullazataka, 6. kuMDakolika, 7. sadAlaputra, 8, mahAzataka, 9. naMdinIpitA, 10. leiyA pitA (sAlidIpitA). e sivAya paNa isibhadra putra, mahua, bahula, varuNa, ceTakarAjA, dadhivAhana, zatAnIka, caMDapradyota, zreNikarAjA, koNika, aMbara, udAyI, vagUra, naMdamaNiyAra, pradyota, naMdivardhana, navamalakI, navalecchavI e aDhAra gaNa rAjA, keTalAMka anyatIrthika, taMgiyA nagarInA zrAvako ityAdi. | A pAtronuM varNana te te kathAnakomAM zrAvaka Adi vibhAgamAM karAyela che.) 0 bhagavAna mahAvIranA zramaNIo : bhagavaMta mahAvIrane caMdanA pramukha 36,000 zramaNIo thayA. jemAMnA keTalAMka pAtronA kathAnaka AgamamAM dRSTigocara thAya che. jevA ke, mRgAvatI, devAnaMdA, priyadarzanA, jayaMtI, naMdA, naMdavatI, naMduttarA Adi zreNika rAjAnI tera rANI, zreNikanI kAlI, sukAlI, mahAkAlI, kRSNA, sukRSNA, mahAkRSNA, vIrakRSNA, rAmakRSNA, pitRsena kRSNA, mahAsena kRNA e daza rANIo, rAjA pradyonI aMgAravatI zivA Adi ATha rANIo Adi aneka bhagavaMtanA zAsananA zramaNI banyA. (* A pAtronuM varNana te te kathAnakomAM zramaNI vibhAgamAM karAyela che.) 0 bhagavAn mahAvIranA zrAvikAo : bhagavaMta mahAvIrane sulasA revatI vagere 3,18,000 zrAvikA hatA. temAMnA keTalAMkanA nAmo AgAmomAM aMkita thayA jovA maLela che. jemake-zivAnaMdA, bhadrA, zyAmA, dhanyA, bahulA, pUSA, agnimitrA, azvinI, phAgunI, utpalA, subhadrA. celaNA, mittazrI, subhadrA vagere aneka bhagavaMtanA zAsananA zrAvikA banyA. ( A pAtronuM varNana te te kathAnakomAM zrAvikA vibhAgamAM karAyela che.) 0 bhagavAna mahAvIranA tIrthamAM tIrthakara nAma karma baMdhaka : zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM nava jIvoe tIrthaMkara nAma gotrakarmanuM upArjana karyuM. 1. zreNika, 2. supArzva, 3. udAyana, 4. poTilaaNagAra, 5. DhAyu, 6. zaMkha, 7. zataka, 8. sulasA zrAvikA ane 9. revatI zrAvikA. - ThANAMga. 870, (* A ullekha "bhAvi tIrthakara" vibhAgamAM jovo) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 Agama kathAnuyoga-1 0 bha mahAvIranA tIrthamAM thayela pravacana nihnava : zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM sAta (ATha) pravacana nirhAvo thayA. 1. jamAlI, 2. tiSyagupta, 3. ASADha, 4. azvamitra, 5. gaMga, 6. Saluka (rohagupta), 7. goSThAmAhila (ane (8) zivabhUti) (* A sAtenI nagarI, temaNe kADhelA mata vagere '"nihnava kathA' vibhAgamAM jovuM.) 0 bhamahAvIranA viziSTa vihAra kSetro :-- bhagavaMta mahAvIre dIkSA laI karela vihAranuM varNana to pUrve A ja kathAnakamAM karAyela che. kevaLajJAna prApti pachI tIrthaMkara avasthAmAM arthAt kevalI paryAyamAM bhagavaMte trIza varSa daramyAna bhagavaMta jyAM vicaraNa karyuM. temAMnI mahattvanI bhUmio A pramANe che rAjagRhI, mAhaNakuMDagrAma, kanakapura, vIrapura, vaizAlI, caMpA, RSabhapura, mathurA, pADalIkhaMDa, rohiDaka, vijayapura, sAketu, vItibhaya, AmalakalpA, sauriyapura, vardhamAnapura, hastizIrSa, polAsapura, ullugAtIra, vIjayapura, saugaMdhiyA, mahApura, sughoSa, mithilA, AlabhiyA, purimatAla, maMDhiyagrAma kayaMjalA, sAhaMjaNI, hastinApura, vANijayagrAma, kAgaMdI, zrAvasti, kauzAMbI, miyagrAma, madhyamapAvA ityAdi gAma-nagarIo. Agama saMdarbha *. 1. bhagavatI 1 ra. nAyAdhammakahA - 29, 147, 145, 212, 220, 224; - 3. upAsakadasA 4. aMtagaDadasA 6. vipAkazruta - 5, 12, 20, 24, 7. uvavAI 10, 13; - 5, 6, 21, 106, 112, 150, 320, 440, 451, 460, 506, 514, 525, 530, 534, 587, 638, 671, 673, 756; (vagere) 9. sUrapatrati -1; 12. puSkriyA 15. dasAsuya * 16. Ava.ni. 5, 20, 27, 29, 32, 34, 37, 47, 49, 55, 57, 58; 26 thI 59; 5. anuttaro - 1, 2, 6, 10, 13; 27, 29, 31, 32, 33, 34, 37, 46; 8. rAyampaseNiya - 7 3 thI 5, 8; 54, 95; 10 caMpannatti 20; 14. puSpasUliyA - 3 1 518, 1305; 0 bhamahAvIranA vizeSaNa vizeSita vividha nAmo : bhagavaMta mahAvIranA prasiddha traNa nAmonI vAta pUrve noMdhI che. jemake vardhamAna, zramaNa ane mahAvIra. te sivAya paNa bhagavaMta mATe vividha saMdarbhamAM temanA anya anya nAmono ullekha jovA maLela che. jemake vIra, vIravara, mahAbhAga, mahAmuni, mahAtapasvI, jJAta, jJAtaputra, videhaditra, videhajAtya, jinavIra, vesAlIya, kuzala, jJAtamuni, muni, videslRmAla, mahAgopa, mahAmAhaNa, mahAyaza, bhUtiprajJa, AzuprajJa, trilokavIra, trilokasAra, kAzyapa, maharSi, apratijJa, jJAnatakula naMdana vagere vagere. 0 bhamahAvIra ane gozALo :- 11. jaMbudvIpa - 1; 17. Ava.yU 1-pR. 89, 381, 471, 480, 615; bhagavaMtane bIjA cAturmAsamAM rAjagRhI nagarI bahAra taMtuvAya zALAmAM gozALAno bheTo thayo. je bhagavaMtanA dazamA cAturmAsa pUrve siddhArthapurathI chuTo paDyo te Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha0mahAvIra-kathA 365 varNana pUrve thaI gayela che. bhagavaMtane kevaLajJAna pachI paNa tejolezyA mUkI upasarga karyo. potAne jinarUpe oLakhAvavA lAgyo ityAdi varNana gozAlaka kathAmAM jovuM. 0 bhamahAvIra dvArA zaMkAonA samAdhAna : loka vyavahAramAM eka bhramaNA cAle che ke, prazno (zaMkA) rajU karanAra gautamasvAmI ja hoya ane te praznottara paNa bhagavatIjImAM ja Ave che. A baMne mAnyatA bhrAmaka che. gautamasvAmInA mukhethI aneka zaMkAo rajU thaI che ane bhagavaMte tenA samAdhAno ApyA che. te zaMkA samAdhAnamAM bhagavatIjInI mukhyatA che te vAta barAbara che. paNa gautamasvAmI dvArA thayela zaMkA ane samAdhAna sUyagaDAMga, nAyAdhammakahA, uvAsagadasA, vipAkakRta, uvavAI, rAyapUseNiya, jIvAjIvAbhigama, pannavaNA, sUrapannatti, mahAnizItha Adi aneka AgamomAM Ave che, nahIM ke mAtra bhagavatIjImAM. bhagavaMta pAse potAnI zaMkAnuM samAdhAna meLavanAra mAtra gautamasvAmI ja na hatA. gautama (indrabhUti) sivAya agnibhUti, vAyubhUti, gAMgeya, skaMdaka, aMbai, pudgala, ziva, taMgIyAnagarInA zrAvako, somilabrAhmaNa, jayaMtIzrAvikA, mAkaMdI, roha, piMgala, kAlI sukAlI Adi daza rANI, abhayakumAra, maMDitaputra, pArthApatya sthavIro, kAlodAyI, svAtidatta, sudarzanazreSThI, mugala, zaMkha, cakra, mAkaMdIputra, madrukazrAvaka Adi aneke potAnI zaMkAnA samAdhAna meLavela hatA. 0 bha0mahAvIrane vaMdana, zAtApRcchA, nATya darzanArthe Avela deva-devI : bhagavaMta mahAvIranA janma, dIkSA, nANa kalyANaka prasaMge to sarve indro aneka deva devIo sahita AvyA ja hatA. paraMtu kalyANaka sivAyanA prasaMgomAM paNa koI vaMdanArthe AvyA, koI nATyavidhi dekhADIne gayA, koI phakta sukhazAtA pRcchArthe AvyA ane vaMdanA karIne gayA evA aneka prasaMgo AgamomAM jovA maLela che. A rIte vaMdanA sukhazAtA, pRcchA ke nATyavidhi dekhADIne tathA zaMkAsamAdhAna arthe ghaNAM deva devI bhagavaMta mahAvIra pAse AvelA, jemake- zakrendra, izAnendra, sanaskumArendra, mAhendra, amarendra, nAgakumArendra, pUrNabhadrayakSa, mANibhadraya, mahAzukranA be mahartika deva, gaMgadatta deva, vidukumArendra hari ane harissaha, caMdra, sUrya, kaMbala saMbala deva, sUryAbhadeva, zukradeva, ayyatendra Adi devo. - tathA camarendranI agamahiSIo - kAlI, rAjI, rajanI, vidyutuM ane meghA; vairocanendrabalinI agramahiSIo - zuMbhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA ane madanA; asurendra sivAyanA dakSiNa dizAnA bIjA nava bhavanapati indronI agamahiSIo, ilA, saterA, saudAminI, indrA, dhanA ane vidyutA Adi copana devIo; e ja rIte uttara dizAnA nava bhavanapati indronI agramahiSIo rUpA, surRpA, rUpAMzA, rUpavatI, rUpakAMtA ane rUpaprabhA Adi copana devIo, vyaMtara devonI batrIza batrIza (kula cosaTha) agamahiSIo, sUrya indranI cAra agramahiSIo, caMdra indranI cAra agramahiSIo, zakrendranI paghA, zivA Adi ATha agramahiSIo, izAnendranI kRSNA, kRSNarAji Adi ATha agramahiSIo e sarve Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 Agama kathAnuyoga-1 bhagavaMtanI pAse AvI nATyavidhi dekhADI vaMdanA karI cAlI gaI. 0 bha0mahAvIranA cAturmAsa :- te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIre asthika grAmanI nizrAe varSAkALamAM rahevA mATe paheluM comAsu karyuM. caMpA ane pRSTha caMpAnI nizrAe traNa varSAvAsa (comAsA) karyA. vaizAlI nagarI ane vANijyagrAmamAM bhagavaMte bAra comAsA karyA. rAjagRhI nagarInI bahAra nAlaMdA pADAmAM cauda comAsA karyA. mithilA nagarImAM cha comAsA karyA. be comAsA bhadrikA nagarImAM, eka comAsu AlaMbhikA nagarImAM, eka comAsu zrAvastI nagarImAM, eka comAsu vajabhUmi anArya dezamAM, eka aMtima comAsu madhyamapApA nagarInA rAjA hastipAlanI rajuka sabhAmAM karyuM. cha sthapaNAmAM bAra ane kevalI paryAyamAM trIza e rIte bhagavaMte beMtAlIza comAsA karyA. 0 bha0mahAvIranuM nirvANa lyANaka : zramaNa bhagavaMta mahAvIre je varSAkALamAM madhyamapApApurImAM hastipAla rAjAnI rajuka sabhAmAM chellu comAsu karyuM. te comAsAnA varSAkALano je A cotho mahino, sAtamuM pakhavADIyuM eTale ke kArataka mAsano kRSNa pakSa, tenA paMdaramAM divase arthAt kArataka vada amAsa (gujarAtI Aso vada-amAsa)nI je te chellI pAchalI rAtri, te rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra kALadharma (nivArNa) pAmyA. arthAt kAyasthiti ane bhavasthitinA kALathI mukta thayA. saMsArathI pAra utarI gayA. samyak prakAre urdhva sthAnane prApta thayA. janma, jarA ane maraNanAM baMdhano chedI nAkhyA, siddha, buddha, mukta thayA. sarve duHkhono aMta karIne bhagavaMta parinirvANane pAmyA. bhagavaMta ekalAM ja nirvANa pAmyA. anya tIrthakaronI jema temanA nirvANa sahavartI anya koI na hatA. zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA tyAre caMdra nAmano bIjo saMvatsara hato, prItivardhana nAmano mahino hato, naMdivardhana nAmanuM pakhavADIyuM hatuM. agnivezya nAmano divasa hato. jene upazama paNa kahevAya che. devAnaMdA nAmanI rAtri hatI. jene "nirati' nAme paNa oLakhAvAya che. arca nAmano lava hato, muhurta nAme prANa hato, siddha nAme sToka hato, nAga nAme karaNa hatuM. (A karaNa amAvAsyAnA uttarArdhamAM ja hoya che), sarvArthasiddha nAmanuM muhUrta hatuM. A vakhate svAti nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA. yAvat temanA sarva duHkho kSINa thayA. 0 devendra ane narendra kRt udyota : je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA te rAtri svargathI nIce utaratA ane UMce caDatA ghaNAM devadevIothI udyomaya banI gaI. je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA te rAtri svargathI nIce utaratA ane UMce caDatA ghaNAM devo ane devIo vaDe atizaya AkuLa thaI tathA avyakta zabdothI jANe kolAhalamaya banI gaI. (% nirvANa saMbaMdhi devakRt vizeSa kArya bhaRSabhanA kathAnaka mujaba jANavA) Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bhamahAvIra-kathA 367 - - je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra kALadharma (nirvANa) pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. te rAtrimAM kAzI dezanA mallaki jAtinA nava rAjAo ane kozala dezanA lecchaka jAtinA nava rAjAo evA te aDhAre gaNa rAjAoe amAvAsyAne divase saMsAra samudrathI pAra pahoMcADanAra evo pauSadhopavAsa karyo hato. arthAt AhAra tyAgarUpa pauSadhaupavAsa karyo hato. te aDhAre rAjAoe vicAryuM ke, (zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA eTale) bhAvaudyotu to gayo. tethI have "dravya udyota karazuM" ema vicArI dravyodyota mATe dIvA pragaTAvyA tyArathI dIvALI parva thayuM. bhagavaMtanA moTA bhAI naMdivardhana zokAtura thaI gayelA. tethI zoka dUra karavA bahena sudarzana kArtika suda-bIje Adara sahita potAne ghera bolAvI bhojana karAvyuM. tyArathI bhAIbIja parva pravartu. 0 gautamasvAmIne kevaLajJAna : je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA yAvat sarvaduHkhathI mukta thayA. te rAtrie bhagavaMtanA jyeSTha aMtevAsI, prathama gaNadhara indrabhUti gautama aNagArane jJAtavaMzIya bhagavaMta mahAvIra paratve je (cIrakAlIna) premabaMdhana hatuM te naSTa thayuM. gautamane (neharAga chedAtA ja) anaMta, anuttara yAvat kevaLajJAnakevaLadarzana utpanna thayuM. gautamasvAmIne bhagavaMta mahAvIra pratye atyadhika kheharAga hato. temanAthI alpa paryAyavALA zramaNone kevaLajJAnanI upalabdhi thayA karatI joIne ciMtita thayelA gautamasvAmInA kevaLajJAna viSayamAM bhagavaMta mahAvIre kevaLajJAnanI anupalabdhinuM kAraNa jaNAvatA kahyuM ke - (bhagavatI sUtra-618mAM 2) he gautama ! tuM mArI sAthe cira saMzliSTa che. cirasaMstuta che. ciraparicita paNa che. gautama ! tuM mArI sAthe cirasevita athavA ciraprita che. dIrdhakALathI tuM mAro anugAmI che. ciraanuvRtti che. he gautama ! AthI pUrvabhavomAM paNa tAre neNaMbaMdha hato. A bhavamAM mRtyu pachI, A zarIra chUTyA bAda, A manuSya bhava pUrNa thayA pachI paNa ApaNe baMne tulya kArya ane vizeSatArahita ane koIpaNa prakAranA bhedabhAva rahita thaI jaIzuM arthAt mokSamAM rahIzuM. bhagavaMte gautamano sneharAga jANI, neharAga nivartana mATe gautama svAmIne aMta samaye najIkanA koI gAmamAM devazarmA brAhmaNane pratibodhavA mokalyA. pAchA vaLatA bhagavaMtanuM nirvANa sAMbhaLI stabdha thaI gayA. temane ghaNuM ja duHkha thayuM. pachI potAnA snehane dhikkArI ane sneha baMdhana toDIne tatkALa kevalI thayA. prAta:kALe indrAdie temano kevaLajJAna mahotsava karyo. 0 bhasmarAzi grahano prabhAva : je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA. te rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIranA janma nakSatramAM zudra kura svabhAvano, be hajAra varSa sudhI rahenAro bhasmarAzi nAmano mahAgraha saMkrAMta thayo. jyArathI AraMbhIne te kura svabhAvavALo ane 2,000 varSanI sthitivALo bhasmarAzi nAmano mahAgraha zramaNa bhagavaMta mahAvIranA janmanakSatramAM saMkrAMta thayo tyArathI AraMbhIne zramaNa nircanthone ane nigraMthIone pUjAsatkAramAM uttarottara vRddhi nahIM thAya. jyAre A kura svabhAvavALo Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama kathAnuyoga-1 bhasmarAzigraha bhagavaMtanA janmanakSatrathI khasI jaze. tyAra pachI zramaNa nirprantha ane nigranthIonI pUjAsatkAramAM uttarottara abhivRddhi thaze. 0 bhamahAvIranA nirvANa pachI saMyamanI durArAdhyatA :- je rAtrie zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirvANa pAmyA yAvat sarva duHkhathI mukta thayA, te rAtrie uttarI na zakAya eTalA ati sUkSma kuMthuvA utpanna thayA. temAM je sthira kuMthuvA hatA, halanacalana nahotA karatA te chadmastha nirprantha ane nigranthIone dRSTipathamAM AvatA na hatA. paNa je kuMthuvA asthira hatA, hAlatAcAlatA hatA, te ja chadmastha nirprantha ane nigranthIone sRSTipathamAM jaldI AvatA hatA. A prakAre jIvotpatti joIne ghaNAM nigrantha nirpranthIoe bhakta paccakkhANa karyA. he bhadanta ! anazana karavAnuM kAraNa zuM ? AjathI AraMbhIne saMyama durArAdhya thaze. 0 bhagavaMta mahAvIranI gaNadhara Adi saMpadA H-- bhagavaMta mahAvIrane nava gaNa thayA. agiyAra gaNadhara thayA. jo ke badhAM tIrthaMkaronI gaNa ane gaNadhara saMpadA samAna hoya che. paNa bhamahAvIranA AThamA ane navamA gaNadharanI tathA dazamA ane agiyAramAM gaNadharanI vAcanA samAna hatI. tethI samAna vAcanAne kAraNe te eka ja gaNa kahevAto hovAthI nava gaNa ane agiyAra gaNadhara thayA. 368 bhamahAvIrane nava gaNa thayA :- 1. godAsa, 2. uttara balissaha, 3. uddeha, 4. cAraNa, 5. urdhvavAtika, 6. vizvavAdI, 7. kAmardhika, 8. mAnava, 9. koTika, te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI utkRSTa saMpadA--zramaNonI indrabhUti vagere 14,000 hatI. zramaNIonI caMdanA vagere 36,000nI hatI. zrAvakonI zaMkha zataka vagere 1,59,000 hatI. zrAvikAonI sulasA revatI Adi 3,18,000nI hatI. zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSyomAM jina nahIM paNa jina samAna, sarvAkSara sannipAtI, jinasamAna avitatha prarUpaNA karanArA, sarvAkSaranA saMyogone jANanArA cauda pUrvI 300 hatA. vizeSa prakAre labdhivaMta 1300 avadhijJAnI hatA. saMpUrNa evA zreSTha jJAnadarzananA dhAraka 700 kevaLajJAnI zramaNo hatA. deva na hovA chatAM devanI Rddhine prApta 700 vaikriya labdhidhara hatA. aDhI dvIpa ane be samudromAM rahenArA saMjJI paryApta paMcendriya prANIonA manobhAvane jANanArA 500 vipulamati manaHparyavajJAnI hatA. deva, manuSya ke asuronI parSadAmAM vAda karatI veLA aparAjita rahenArA 400 vAdI muni hatA. 700 aMtevAsI ziSyo ane 1400 zramaNIo siddha thayA yAvat teonA sarva duHkho naSTa thayA. temaja bhaviSyamAM kalyANa prApta karanArA, vartamAnamAM kalyANano anubhava karanArA ane AgAmI bhave siddha thanArA anuttaraupapAtika zramaNo 800 hatA. bhagavaMtanI utkRSTa ziSya saMpadA ATalI thaI. temAM 53 aNagAra evA hatA ke, je mAtra eka varSanA dIkSA paryAyavALA thaIne ja mahAmahimAzALI pAMca anuttara mahAvimAnamAM devapaNe utpanna thayelA. zramaNa bhagavaMta mahAvIrane be prakAranI aMtakRt bhUmi thaI jemAM yugAMtakRt bhUmi trIjA yugapuruSa sudhI cAlatI rahI pachI mokSamArga viccheda thayo. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra-bha mahAvIra-kathA 369 bhagavaMtanA kevaLajJAna thayAnA cAra varSa bAda koI kevalIe saMsArano aMta karyo arthAta tyArathI mokSa mArga cAlu thayo. 0 kathA samApana : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra trIza varSa sudhI gRhasthapaNe rahyA. sAdhika bAra varSa (bAra varSa ane sADA cha mAsa) chaghasthaparyAya pALIne trIza varSathI kaMIka nyUna (ogaNatrIza varSa sADA pAMca mAsa) kevalI paryAya pALIne kula 42 varSa zrAmaNya paryAya pALIne, kula 72 varSanuM sarva Ayu pALIne vedanIya, Ayu, nAma ane gotra kSaya thatA A avasarpiNImAM duSamAsuSamA nAmano cotho Aro ghaNo kharo gayA bAda cothA ArAnA traNa varSa ane sADA ATha mAsa bAkI rahyA tyAre madhyama pApApurImAM hastipAla rAjAnI rajuka sabhAmAM rAgadveSa rahitapaNe, ekalA, nirjala chaTha tapa vaDe yukta thaIne svAti nakSatramAM caMdramAno yoga prApta thayo tyAre prabhAta kALa samaye (cAra ghaDI rAtri zeSa rahetA) samyak prakAre padmAsane besIne paMcAvana puNya phala vipAkanA ane paMcAvana pApa phaLa vipAkanA adhyayano, koInA pUchayA vinAnA chatrIza uttaro kahIne pradhAna nAmaka marUdevI adhyayana bhAvatA bhAvatA kALadharma pAmyA. yAvatu sarvaduHkhathI mukta thayA. bhagavaMtanA nirvANa pachI 1000 varSaparyaMta pUrvagatazruta raheze ane 21,000 varSa paryata tIrtha raheze pachI teno viccheda thaze. 0 Agama saMdarbha :AyA. 170, 179, 25 thI 334, 509 thI 536, AyA.ni. 277 thI 284 AyA.cUM.. 27 thI 324, 375 thI 377, 535; suya.mU. 353 thI 379; sUyani 199; ThANa. pa3, 116, 131, 142, 243, 244, 273, 416, 448, 449, 582, 668, 732, 772, 790, 837, 870, 961, 1001 thI 1003; sama. 7, 19, 31, 49, 53, 54, 99, 110, 112, 131 thI 133, 148, 150, 161 thI 13, 183, 185, 189, 190, 213 thI 215, 266, 267, 270, 271, 275, 279 thI 286, 288, 292 thI 296, 300 thI 303, 306, 307, 311, 323, 324, 328, 330, 332, 334, 337, 339, 341, 343; bhaga. 3, 5, 6, 21, 98, 106, 112, 148, 150, 168, 172 thI 178, 227, 229, 262, 267, 320, 377, 378, 382, 439, 440, 451, 459 thI 470, 488, 506, 504, 518 thI para0, 5ra4 thI para6, 528, 530, 534, 535, 587, 18, 638 thI 659, 671, 673, 678 thI 680, 727, 728, 744, 750, 756, 794, 796, 797; nAyA. 5, 29, 76 thI 79, 148, 145, 174 thI 177, 12, 220 thI 241; uvA. 5, 20, 27, 29, 32, 34, 37, 47, 49, 55, 57, 58; aMta. 26 thI 59; anutta. 1, 2, 6, 10, 13; pahA. 8, 35; vivA. 5, 12, 20, 24, 27, 29, 31 thI 34, 37 thI 46; uva. 10, 13 thI 17, 21 thI 26, 34; rAya. 7 thI 10, 17 thI 26; sUra. 1; caMda. 20; jaMbU. 1, 31, ra1ra thI ra44; Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 Agama kathAnuyoga-1 - - nira. 7, 20; puSphi 3 thI 11; puThTha. 3; vIra. 16, 17, 38 nisI.bhA. 1933; buhatu.bha. 6364-6440; dasA. 17, 23, 54, 94, 95; Ava. 6, 43; Ava.ni. 81, 114, 146 thI 149, 179 thI 181, 187, 188, 198, 209 thI 224, 226 thI 229, 231 thI 237, 24, 253 thI 255, 258, 263, 265, 268 thI 271, 276, 299, 305 thI 308, 313, 319 thI 3ra1, 3ra3, 329 thI 334, 341, 147, 148, 350 thI 361, 366, 367, 369 thI 371, 377, 384, 386, 389, 390, 415, 4rara thI 432, 435, 437 thI 659, 734, 1091; Ava.bhA. 1, 2, 17, 37, 44 thI 119, 126 (Ava.ni. + bhA. baMnenI vRtti jovI) Ava.yU.1-pR. 89, 128, 134 thI 15ra, 154, 157, 158, 160, 181, 182, 211, ra12, 217, 219, 21, 228 thI 335, 381, 416, 471, 480, 601, 615; -pR. 193, 204; Ava.malaya.vR,pR. 121, 15ra, 247 thI 251, 258 thI 261, 265 thI 300; utta. 1517; utta.yU.. 264; utta.ni. 16 chavR. naMdI.ra,3, 19thI 1; kampasunaM. 1 thI 148; kapU. 1, 3, 13, 61, 62, 120, 123, 126; kapavinaya vR. 1 thI 148nI. phau.TIppa. 1, 2, 3, 15, 17, 27, 66, 154; tItyo. 335, 343, 364, 393, 708 - - - >> -- muni dIparatnasAgara saMkalita ane anuvAdita covIsa tIrthakara kathAnaka vibhAga pUrNa Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatakSetra AgAmI covIsI 371 tIrthakaronI anya covIsI 0 bharatakSetranI AgAmI covIsI : jaMbUdvIpanA bharatakSetranI AgAmI utsarpiNImAM covIsa tIrthaMkara thaze. te A pramANe - (samavAya - 354 thI 361, ThANAMga-870, 871, tIrtho. 1115 thI 1119) (1) mahApadya - pahelA tIrthaMkara thaze. je zreNika rAjAno AgAmI bhava che. tenI kathA kiMcit vistArathI A vibhAgamAM ja AgaLa ApelI che. tenA devasena ane vimalavAhana evA bIjA be nAma paNa Ave che. vyavahAramAM hAla tenuM nAma padmanAbha prasiddha thayela che. (2) suradeva - bIjA tIrthaMkara thaze. bhagavaMta mahAvIranA kAkA supArzvano jIva che. tenuM surAdeva nAma paNa Ave che. (3) supArzva - trIjA tIrthaMkara thaze. samavAyAMga mate - udaya peDhAlaputrano jIva je bhagavaMta mahAvIranA zAsanamAM thayA hatA. te 3 ke 3 nAme paNa oLakhAtA hatA. kathA juo - udayapeDhAlaputra. jyAre ThANAMga - 871nI vRtti mujaba A DAyi no jIva che te koNikano putra hato. kathA juo "udAyi". (4) svayaMprabha - cothA tIrthakara thaze. te bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM thayela poTTila nAmanA sAdhu bhagavaMtano jIva che. (5) sarvAnubhUti - pAMcamAM tIrthakara thaze. te bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM thayelA TaDhAyuno jIva che. (6) devaguNa - chaThA tIrthakara thaze. temanuM bIjuM nAma devakRta paNa kahevAya che. je pUrvabhave kArtikano jIva hatAM. (7) udaya - sAtamAM tIrthakara thaze. bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhanAra zaMkhano jIva hato. ThANAMga 870nI vRttimAM tene zaMkha zramaNopAsakano jIva jaNAvela che. paNa bhagavatI pa33 mujaba te zaMkha mahAvidehe mokSe janAra che. (8) peDhAlaputra - AThamAM tIrthakara thaze. tenuM peDhAla nAma paNa Ave che. pUrvabhavamAM tenuM nAma naMda hatuM. (9) pohila - navamAM tIrthaMkara thaze. pUrvabhave te sunaMdano jIva hato. (10) zataka - dazamAM tIrthakara thaze. tenuM zatakIrti nAma paNa Ave che. bha0mahAvIranA tIrthamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhanAra zatakano jIva hato. (11) munisuvrata - agiyAramAM tIrthakara thaze. bhaariSTaneminA zAsanamAM thayela devakIno jIva che. (kathA juo devakI.) (12) sarvabhAvavida - bAramAM tIrthaMkara thaze. te sarvabhAvavihaMjaNa nAme paNa oLakhAya che. te satyaki nAmano jIva che je mahezvara nAme paNa oLakhAto hato. (kathA juo "satyaki" - "mahezvara".) ( 1. ahIM je satyakinI vAta che. te sAdhvI sujyeSThA athavA peDhAla vidyAdharanA putranI vAta che. satyaki bha.mahAvIranA kALamAM thayela che. paNa bhAmahAvIranA zAsanamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhanAra Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 Agama kathAnuyoga-1 jIvomAM ThANAMga sUtra 870mAM jaNAvela nAmomAM satyakinuM nAma jovA maLela nathI. vRttimAM paNa teno ullekha nathI. jyAre samavAya 362mAM satyaki nAma che. anya graMthomAM paNa A ja nAmano ullekha maLe che.) ( 1. bAramAM tIrthakara rUpe aMtagaDadasA sUtra-20, tirthaMgArita gAthA 1117mAM ahIM "amane tIrthakara jaNAvela che. 2. ame ahIM covIsa bhAvi tIrthakaranI noMdha samavAyAMga sUtra 355 thI 364 anusAra karelI che. A kramamAM tIrthakara bArathI tIrthakara covIsamAM tirthodgAlita payatro, Agamettara graMtha-pravacana sAroddhAra, satizatasthAna prakaraNa, triSaSThI zalAkA puruSa caritra, abhidhAna ciMtAmaNI devAdhideva kAMDa vageremAM kramamAM ane nAmamAM ghaNAM pheraphAro jovA maLe che. jenI saMkSipta nodha ame chelle karelI che. 3. atre krama-1ra thI krama-24 tene bhAvi tIrthakaranA nAma ane temanA pUrvabhavonA nAma samavAyAMga sUtronusAra jANavA. (13) amama - teramAM tIrthaMkara thaze. je bhagavaMta ariSTaneminA zAsanamAM thayelA kRSNa vAsudevano jIva che. kathA juo kRSNa vAsudeva (temano krama bAramo paNa batAvAya che.) (14) niSkaSAya caudamAM tIrthaMkara thaze. je bhaariSTaneminA tIrthamAM thayelA baLadeva jene baLabhadra paNa kahe che. teno jIva hato. kathA juo - baladeva. (15) nipulAka - paMdaramAM tIrthakara thaze. bhaariSTaneminA tIrthamAM thayela rohiNIno jIva che. ( AgamamAM Avo spaSTa ullekha maLela nathI ke, te baLabhadranI mAtA rohiNI ja che. Agamettara granthothI A vAta lIdhI che.) (16) nirmama - soLamAM tIrthakara thaze. bha0mahAvIranA samakitI zrAvikA, sulatAno jIva che. teNe bha0 mahAvIranA tIrthamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhela. (kathA juo "sulatA" - zrAvikA vibhAgamAM che.) (17) citragupta - sattaramAM tIrthaMkara thaze. bhamahAvIranA mukhya zrAvikA ane temanA tIrthamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhanAra revatI zrAvikA (kathA juo revatI.) (18) samAdhi - aDhAramAM tIrthakara thaze. je sattAlino jIva che. samavAya mULamAM migAli nAma che. TIkAmAM sattAli nAma che. (19) saMvara ogaNIsamAM tIrthakara thaze. je bhayAlino jIva che. (20) anivRtti - vIsamAM tIrthakara thaze. te dvaipAyanano jIva che. A dvaipAyana e ja dvArikAno vinAza karanAra jIva che tevI AgamamAM spaSTatA nathI. (21) vijaya - ekavIsamAM tIrthakara thaze. tenuM "vivA" nAma paNa Ave che. tenuM pUrvabhavanuM nAma kRSNa che. (22) vimala - bAvIsamAM tIrthaMkara thaze. tenuM pUrvabhavanuM nAma "nArada" che. A nArada e dropadI kathAnaka prasiddha nArada ja che ke nahIM tevo spaSTa ullekha ThANAMga - samavAyAMgamAM nathI, (23) devopapAta - tevIsamAM tIrthakara thaze. te bha mahAvIranA tIrthamAM thayela aMbai parivrAjakano jIva che. kathA juo "aMbai parivrAjaka" (24) anaMta vijaya - covIsamAM tIrthakara thaze. te svAtibuddhano jIva che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatakSetra AgAmI covIsI 0 A covIsa tIrthaMkaronA mAtA-pitA, prathama ziSya, prathama ziSyA, prathama bhikSAdAtA, caityavRkSa Adi badhuM ja thaze. tema samavAyAMgamAM jaNAve che (paNa koI nAma ke mAhitI tyAM noMdhyA nathI) ukta covIsI saMbaMdhi spaSTIkaraNa (1) A covIsa nAmomAM ghaNAM bheda jovA maLe che. kramamAM paNa bheda che. (2) pUrvabhavanA nAmomAM, nAmanA kramamAM, nAma pramANe "te vyakti koNa che ?'' tenA arthaghaTanamAM paNa bheda jovA maLe che. (3) traNa alaga-alaga rIte A nAmono atre nirdeza karIe chIe. paNa Agama sivAyanA graMthomAM tenAthI paNa bhinna mato jovA maLela che. krama 1. 2. 3. 4. = 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. samavAya mahApadma sUradeva supArzva svayaMprabha sarvAnubhUti devazruta udaya peDhAlaputra pophila zataka munisuvrata sarvabhAvavid amama niSkaSAya niSkulAka nirmama citragupta samAdhi saMvara anivRtti vipAka vimala devotpAta anaMtavijaya tirthodagAlita mahApadma suradeva supArzva svayaMprabha sarvAnubhUti devagupta udaya peDhAlaputra poTila -zataka munisuvrata amama niSkaSAya niSkulAka nirmama citragupta samAdhi saMvara anivRtti vipAka vimala devotpAt anaMta vijaya pravacana sAroddhAra padmanAbha sUradeva supArzva svayaMprabha saMvara yazodhara vijaya malli 22. deva 23. anaMtavIrya bhadrajina 24. * ahIM samavAya ane tirthogAlitano nAmabheda to anaMta ane vijayanA alaga 393 sarvAnubhUti -devazruta udaya peDhAla pophila zatakIrti munisuvrata amama niSkaSAya niSkulAka nirmama citragupta samAdhi Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 Agama kathAnuyoga-1 gaNavA ane na gaNavAthI ja sarjAyela che. mahAvIra vidyAlayanA ja baMne prakAzano samavAya ane tirthorita mAM paNa upara mujaba ja che. jo sadgamaviDa ke sadbhUmAvavihaMgaLa zabdane vizeSaNa gaNIe to paNa krama sarakho Ave ane anaMtavinaya ne vanaMta ane vinaya gaNIe to paNa krama sarakho Ave. - saptatizatasthAna prakaraNamAM vaLI judA ja nAmo noMdhAyA che. - pUrvabhavonA nAmo paNa saptatizatasthAna prakaraNa ane triSaSThi zalAkApuruSa caritra baMnemAM bhinna bhinna ja Ave che. "satya zuM?" te bahuzruto jANe. - keTalAMkanA pUrvabhavo spaSTa che. te A kathAnuyogamAM samAvAyA che. keTalAMkano nAma mAtra ullekha che. te samAvI zakAyA nathI. jemake bhamahAvIranA tIrthamAM navajIvoe tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM tema ThANAMga 870mAM Ave che. paNa te ja sUtranI vRttimAM abhayadevasUrijI jaNAve che ke, "daDhAyurapratIta:' daDhAyunI mAhitI nathI. 0 bhagavaMta mahApadma caritra : -> AvatI covIsImAM thanArA prathama tIrthakara ke je rAjA zreNikano jIva che tenuM caritra yatkiMciMtu je prApta thAya che te ahIM noMdhela che. > rAjA zreNikano pUrvabhava tathA zreNikano bhava A kathAnuyogamAM AgaLa zrAvaka vibhAgamAM zreNika caritramAM nodhela che. 0 mahApadma caritranA Agama saMdarbha :ThA. 737, 87ra thI 876; sama. 354, 361; mahAni. 1234; tilyo. 1025-1114; bharU. 67; Ava.ni 1158, 1160 + vR. avirativaMta hovA chatAM zuddha samyaktvane kAraNe zreNike tIrthaMkara nAmakarma arjita karyuM. anyathA zreNika rAjA bahuzruta - ghaNAM AgamanA dhAraka na hatA, prajJapti - bhagavatI zratanA jJAtA paNa na hatA. te vAcaka - pUrvadhara paNa na hatA. kevaLa samyaktvanA prabhAvathI ja te AvatI covIsImAM tIrthaMkara thanArA che. paraMtu temanI pAse cAritra na hatuM, kevaLa anuttara evI darzana saMpatti ja hatI. cAritra rahitatA temane narakamAM jatA aTakAvI zakI nahIM. zreNika rAjA AtmahatyA karI narake gayA. he Arya ! A zreNika-biMbhisAra rAjA marIne ratnaprabhA pRthvInA sImaMtaka narakAvAsamAM 84,000 varSanI nArakIya sthitivALA nairayika rUpe utpanna thaze. narakamAM te atyaMta kRSNavarNavALA haze. tyAM ati tIvra yAvat asahya vedanA bhogavaze. 84,000 varSanuM Ayu pUrNa karaze. narakamAMthI nIkaLI (kALa samaye kALa karIne) AgAmI utsarpiNImAM A ja jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM vaitADhya parvatanI najIka paMDa janapadanA zatakAra nagaramAM saMmati (saMmati) kulakaranI bhadrAnA nAmanI patnInI kukSimAM putrarUpe utpanna thaze. te vakhate bhadrAmAtA sukhapUrvaka potAnI zayyAmAM sutA-sutA cauda svapnone joze. jemake - hAthI, vRSabha, siMha, (abhiSeka karAtA) lakSmIdevI, phUlanI mALA, caMdra, sUrya, dhvaja, kuMbha, padhasarovara, sAgara, bhavanavimAna, ratnano rAzi ane agnizikhA, je rAtrie mahAyazavAnuM Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha-mahApadma kathA 375 padma (mahApadma) temanI kaNimAM utpanna thaze tyAre A cauda svapno joIne lAgaze. mahApadma tIrthakaranuM cyavana uttarAphAlganI (hastottara) nakSatramAM thaze. caitra suda-terasanA divase jyAre uttarAphAlvanI nakSatra sAthe caMdrano yoga thaze navamAsa ane sADAsAta ahorAtra pUrNa thaze, tyAre sukumAra hAtha-pagavALo, pratipUrNa paMcendriya zarIra ane uttama lakSaNa, vyaMjanayukta evo - yAvat - svarUpavAnuM putrapaNe janma leze. je rAtrie te putrarUpe janmaze, te rAtrie zatadvAra nagaranI aMdara ane bahAra bhArAgra ane kuMbhAgya pramANa padma ane ratnonI varSA thaze. te kALe te samaye vividha prakAranA AzcaryakArI ratno ane vasudhArAnI vRSTi thaze. gaganamAM gaMbhIra-madhura zabdono duMdubhInAda thaze. urdhva, adho, tIchalokanI dikakumArIo vimAnamAM ArUDha thaI (janmakalyANaka manAvavA) Avaze. deva-devIonA yAna-vimAnanI prabhAthI te rAtri paNa divasa jevI lAgaze. ityAdi janmamahotsava (bha,mahAvIra kathA mujaba) jANavo. dUSama-sUSama kALanA (trIjA ArAnA) traNa varSa ane sADA ATha mAsa vItyA bAda mahApadma tIrthaMkara thaze. je aMtara bhamahAvIrathI 84,007 varSa pAMca mAsa tIrthodgAlita payatrAmAM jaNAve che. trilokane sukha ApanArA evA bhagavaMta mahApAno janma thaze tyAre saparivAra deva-devIo harSita-saMtuSTa thaze. harSanA vazathI romAMcita thayelo devagaNa bhagavaMtane tyAM uttama padha, ratna, suvarNa vastrone lAvIne mukaze. 0 mahApadma nAmakaraNa : te bhagavaMtanA mAtA-pitA putra janmanA agiyAra divaso gayA bAda bArame divase te bALakanuM guNa saMpanna evuM mahApA nAma pADaze, kemake te bALakano janma (cyavana) thayo tyAre zatadvAra nagaranI aMdara ane bahAra kuMbha ane bhAra pramANa pA ane ratnonI varSA thayela hovAthI te putranuM mahApadma evuM nAmakaraNa karavuM ema vicArI te bALakanA mAtApitA tenuM mahApadma nAma rAkhaze. te jinezvaranA kALamAM bharatavarSakSetra Rddhi AdithI samRddha haze. devaloka sadRza vizeSa karIne atizayavALuM haze. gAmanagara Adi devaloka tulya thaze. rAjA vaizramaNa sarIkho haze. loko bhAMgaphoDa ane trAsa rahita haze. vividha bhaya ane daMDathI rahita haze. para zAsana, roga, cora AdithI varjita haze. saMmuti rAjAnI saMgamAM dAsa, dAsI, pIThamardaka AdithI parivarelo te bALaka kALakrame vRddhi pALaze. tenA nayano manohara haze, hoTha biMbaphaLa jevA haze. dAMtanI paMkti zveta haze. uttama padma samAna gaura ane kamaLanA puSpa jevA zvAsocchavAsavALA thaze. te bhagavaMta jAtismaraNa jJAnavALA haze. traNa jJAnathI saMyukta haze. manuSyo madhye te adhika kAMta, buddhivAn haze. ATha varSe tene alaMkRt karI lekhAcArya pAse mAtA-pitA bhaNavA laI jaze. bha0mahAvIra kathAnaka pramANe zakra bhagavaMtane zabda-lakSaNa Adi pUchI bhagavaMtanuM viziSTa jJAnIpaNuM sAbita karaze. sAdhika ATha varSanA thaze tyAre kautuka, alaMkRt Adi karI mAtA-pitA teno rAjyAbhiSeka karaze, tyAra pachI bha mahApadma guNavAnuM rAjA-mahArAjAnI samAna - kAvat - rAjyanuM zAsana karaze. te bharatakSetranA (te utsarpiNI kALanA) hAthI, ghoDA, ratha, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 Agama kathAnuyoga-1 yoddhA AdithI yukta sainyavALA prathama rAjA thaze ane mANibhadra tathA pUrNabhadra nAmanA be mahartika - yAvat - mahAnuM aizvaryazALI devo tenI senAnuM saMcAlana karaze. prazasta tithi ane karaNamAM moTA sAmaMtakuLamAM janmela uttama rAjakanyA yazodA sAthe temanA lagna thaze. 0 bha mahApadyanuM bIjuM nAma devasena : te samaye zatadvAra nagaranA ghaNAM rAjA yAvat sArthavAha Adi paraspara e pramANe kaheze ke, he devAnupriyo ! ApaNA mahApadma rAjAnI senAnuM saMcAlana maddhika - yAvat - mahA aizvaryavALA be devo kare che. tethI he devAnupriyo ! mahApA rAjAnuM bIjuM nAma devasene thAo. te samaye mahApaghanuM bIjuM nAma "devasena" paNa thaze. bIjo artha e che ke, pUrvasaMgatika evA devo senAnuM saMcAlana karI rahyA che. tethI devAsUra pUjita evuM te rAjAnuM devasena nAma thAo. e pramANe "devasena' nAma thaze. 0 bha0mahApadanuM trIjuM nAma vimalavAhana : te vakhate te devasena rAjAne eka zveta, zaMkha samAna, zreSTha, nirmaLa, cAra dAMtavALo hastiratna prApta thaze. tyAre te devasena rAjA te zveta zaMkhatala samAna nirmala, caturdanta hastiratna para ArUDha thaIne zatadvAra nagaranA madhyabhAgamAMthI vAraMvAra Ava-jA karaze. tyAre zatadvAra nagaranA aneka rAjezvara, talavara - yAvat - paraspara maLaze tyAre A prakAre vArtAlApa karaze ke, he devAnupriyo ! ApaNA devasena rAjAne zaMkhatala jevo nirmala, zveta cAra dAMtavALo hastiratna prApta thayo che. tethI ApaNA devasena rAjAnuM trIjuM nAma vimalavAhana" thAo. te samayathI bhamahApadyanuM trIjuM nAma vimalavAhana thaze. 0 bhamahApadmanI pravajyA : te vimalavAhana rAjA (mahApadma) trIsa varSa gRhasthAvAsamAM raheze. mAtA-pitAno svargavAsa thayA pachI, vaDIlonI AjJA laIne, zaradaRtumAM, svayaMbodha pAmI, anuttara evA mokSamArgamAM prasthAna karavA udyata thaze. te vakhate lokAMtika deva iSTa - yAvat - kalyANakArI vANIthI temanuM abhivAdana ane stuti karaze. sAMvatsarika dAna deze. zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha, galI Adi sthAnomAM temanA dAnanI ghoSaNA thaze. pratidina sUryodaya pachIthI AraMbhI eka karoDa ane ATha lAkhanuM anyUna evuM dAna Apaze. e rIte eka varSamAM 388 karoDa 80 lAkhanuM dAna karI saMvatsara pUrNa thaye uttarAphAlvanI nakSatramAM caMdramAno yoga thaze tyAre pravajyA grahaNa karaze. nagaranI bahAra bhUmibhAga udyAnamAM dIkSA grahaNa karI eka devadUSya vastra grahaNa karI vicaraze. bhagavaMta mahApavanuM dIkSA kalyANaka varNana mahAvIra pramANe ja jANavuM. vizeSa e ke, bha mahApadma potAnA jyeSTha putra nalinikumArane rAjya para sthApIne mAgasara vada- dazama (gujarAtI kArataka vada-10 nA roja divasanA pAchalA prahare, vijaya muhUrtamAM dIkSA leze. tenI zibikA caMdraprabhA haze. zeSa zibikA varNana bhamahAvIra anusAra jANavuM. bha mahApAne te vakhate chaThano tapa haze. dIkSA letA ja bha mahApadmane cothuM mana:paryavajJAna utpanna thaze. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha-mahApadya kathA 377 0 chaghasyakALa : kAyAne vosirAvIne, dehanA mamatvabhAvano tyAga karIne tapoguNarata evA te bha-mahApadma bAra varSa ane sADA cha mAsa paryanta deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhi je koI upasarga thaze tene samabhAve sahana karaze. kSamA ane sahiSNutApUrvaka sahana karatA te lezamAtra kSobha pAmaze nahIM. sAta hAthanI kAyAvALA ane vajaRSabha nArAca saMghayaNavALA te bhagavaMta pachI aNagAra thaze. te vakhate teo iryAsamitivALA, bhASA samitivALA yAvat gupta brahmacArI thaze. teo nirmala niSparigrahI yAvat kAMsya pAtra samAna alipta haze - yAvatuM - AcArAMga sUtranA bhAvanA adhyayanamAM kahyA mujaba bha mahAvIra kathA anusAra temanuM sarva aNagAra rUpa samajavuM. (saMgrahaNI gAthArtha_) 1. kAMsyapAtra samAna alipta, 2. zaMkha samAna nirmaLa, 3. jIva samAna apratihata gati, 4. gagana samAna nirAlaMbana, 5. vAyu samAna apratibaddha vihArI, 6. zaradaRtu samAna svacchahRdayI, 7. padmapatra samAna alipta, 8. kUrma samAna gumendriya, 9. pakSI samAna mukta, 10. geMDAnA zIMgaDA samAna ekAkI, 11. bhAraMDa pakSI samAna apramatta, 12. hAthI samAna vairyavAnuM, 13. vRSabha samAna balavAnuM, 14. siMha samAna durgharSa, 15. merU samAna nizcala, 16. samudra samAna gaMbhIra, 17. caMdra samAna zItala, 18. sUrya samAna u jvala, 19. zuddha suvarNa samAna suMdara, 20. pRthvI samAna sarva sparza sahiSNu, 21. pradIpta agni samAna jJAnAdi guNomAM tejasvI. evA te bha0mahApadma thayA. 0 pratibaMdha abhAva : te bhagavaMta mahApadmane koI prakArano pratibaMdha (Asakti) haze nahIM. pratibaMdha cAra prakAre hoya che. jemake - aMDaja, potaja, avagrahika ane pragrahika, jemake aMDaja - A haMsa vagere mArA che, potaja - A hAthI Adi mArA che. avagrahika - A makAna, pATa, phalaka Adi mArA che. pragrahika - A pAtra vagere mArA che. Avo koI mamatvabhAva temane haze nahIM. (bha.mahAvIra kathAnakamAM pratibaMdha dravyathI, kSetrathI, bhAvathI, kALathI kahyo che. ukta cAra bheda dravyathI pratibaMdhanA peTA bheda che. kSetrAdi pratibaMdha paNa ahIM samajI ja levo) te bhagavaMta mahApadma je-je dizAmAM vicaravA icche. te-te dizAmAM svecchApUrvaka zuddhabhAvathI, garvarahita tathA sarvathA mamatva rahita thaIne saMyama vaDe potAnA AtmAne pavitra karatA vicaraze. te bhagavaMtane anuttara evA jJAna, darzana, cAritra vasati ane vihAra vaDe saraLatA, mRdutA, lAghavatA, kSamA, nirlobhatA, mana, vacana, kAyAnI gupti satya, saMyama, tapa, zauca ane nirvANamArga vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatA dhyAnAntarikAmAM vartatA, zukladhyAna dhyAtA anaMta, anuttara, nirvAghAta yAvat uttama jJAna-darzana (kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thaze. 0 bha0mahApadyane kevaLajJAna utpatti : vaizAkha suda dazamanA divase zAla vRkSanI nIce, utkaTuka Asane beThAbeThA, chaThano tapa karelA evA te bha mahApadmane uttarAphAlganI nakSatramAM caMdramAno yoga thaze tyAre kevaLajJAna utpanna thaze. tyAra pachI teo kevalI, sarvajJa, sarvadarzI thaze. deva, manuSyo ane Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 Agama kathAnuyoga-1 asurothI paripUrNa lokanA samasta paryAyone jANanAra ane jonAra thaze. tathA saMpUrNa lokanA sarva jIvonI Agati, gati, sthiti, cyavana, upapAta, tarka, mAnasika bhAva, bhakta (bhoga | bhojana), kArya, parisevana, pragaTa karmo ane gupta karmone jANaze. sarva rahasyone jANanArA te bhagavaMta te-te kALanA mana, vacana, kAyika yogomAM vartatA sarva jIvonA sarva bhAvone jANatA ane jotA vicaraNa karaze. (vAcanAntare - te samaye te bhagavaMta kevaLajJAna, kevaLadarzana vaDe samasta lokane jANIne zramaNa nircanthone paccIza bhAvanA sahita pAMca mahAvrata tathA cha javanikAya dharmano upadeza Apaze). te bhagavaMta je divase muMDita thaIne - cAvat - pravajyA svIkAra karaze. te ja divase svayaM evA prakArano abhigraha grahaNa karaze ke, je koI paNa deva, manuSya, tiryaMca saMbaMdhi upasarga utpanna thaze, te badhAMne teo samyak rIte samabhAvapUrvaka, sahiSNutAthI pUrNarUpe sahana karaze. pachI te bhagavaMta anagAra thaI (pUrve jaNAvyA mujaba) iryAsamiti, bhASA samitinuM pAlana karaze. - yAvat - sarvakathana bha0mahAvIra pramANe samajI levuM. e pramANe vihAracaryA karatA bAra varSa ane tera pakSa vyatIta thaze. teramAM varSanA madhyamAM vartatA temane anuttara zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thaze. teo jina, kevalI, sarvajJa, sarvadarzI nairayika sahita samasta jIvAjIvane jANanArA thaze. 0 bha0mahAvIra ane bha mahApadmanuM sAmya - he Aryo ! je rIte meM zramaNa nircanthone eka AraMbha sthAna (asaMyama) kahyuM che, te ja pramANe mahApadma ahaMnta paNa zramaNa nigraMthone eka AraMbha sthAna kaheze. te Aryo! je prakAre meM zramaNa nircanthone be baMdhana kahyA che, te ja prakAre mahApadya arvata zramaNa nircanthone be baMdhana kaheze, rAgabaMdhana ane kezabaMdhana. he Aryo ! je rIte meM zramaNa nircanthone traNa daMDa kahyA che. te ja prakAre mahApadma atta paNa zramaNa nircanthone traNa daMDa kaheze - manadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa. A pramANe A-A abhilAzapUrvaka AgaLa-AgaLa kahevuM. jemake meM cAra kaSAya kahyA che - krodhakaSAya yAvat lobhakaSAya, pAMca kAmaguNa kahyA che - zabda yAvat sparza cha jIvanikAya kahyA che. pRthvIkAya - yAvat - trasakAya e ja pramANe (mahApadya anta paNa) kaheze. A ja pramANe A abhilApapUrvaka nAmollekhathI meM sAta bhayasthAna kahyA che. jemake ihaloka bhaya yAvat paraloka bhaya. te pramANe mahApadya asta paNa nircanthone sAta bhaya kaheze. e ja pramANe teo ATha mada sthAna, nava brahmacaryagupti, daza zramaNa dharma thAvat tetrIza AzAtanA paryanta kaheze. he Aryo ! je pramANe meM zramaNanigraMthono nagnabhAva, muMDabhAva, ajJAna, adaMtadhAvana, chatrarahitatA, upAnaha (pagarakhAM) na paheravA, bhUmizayyA, phalakazacyA, kASThazayyA, kezaloca, brahmacarya pAlana, paraghara praveza, prApta-aprApta AjIvikAmAM samabhAva Adi prarUpaNA karI che, te ja pramANe mahApadma arhat paNa zramaNa nircanthone nagnabhAva - thAvat - prApta aprApta AjIvikAmAM samabhAva Adi prarUpaNA karaze. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhamahApadma kathA he Aryo ! meM zramaNa nirgunthone AdhAkarmI, auddezika, mizrajAta, adhyavapUrvaka, pUtika, krIta, prAmitya, Acchedya, anisRSTa, abhyAhata, krAMtArabhakta, durbhikSabhakta, glAnabhakta, varkalikAbhakta, prAthUrNaka, mUla, kaMda, phaLa, bIja, harita e sarve bhojana levAno niSedha karyo che, e ja prakAre mahApadma arhatu paNa zramaNa nigranthone AdhAkarma yAvat haritabhojana levAno niSedha karaze. he Aryo ! je prakAre meM zramaNa nirgunthone pratikramaNa sahita paMcamahAvrata ane acelaka dharma kahyo che te ja prakAre mahApadma at paNa zramaNa nirpranthone paMcamahAvrata yAvat acelaka dharma kaheze. je prakAre meM pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvratarUpa bAra prakArano zrAvaka dharma kahyo che, te ja prakAre mahApadma arhatu paNa pAMca aNuvrata yAvat zrAvaka dharma kaheze. meM je prakAre zramaNa nirpranthone zayyAtara piMDa ane rAjapiMDa levAno niSedha karyo che. te prakAre mahApadma arhanta paNa zramaNa nirgunthone zayyAtara piMDa ane rAjapiMDa levAno niSedha karaze. he Aryo ! je prakAre mAre nava gaNa ane agiyAra gaNadhara che te ja rIte mahApadma ane paNa nava gaNa ane agiyAra gaNadhara thaze. te sarve unnatta ane vizALa kuLa ane vaMzavALA thaze. temanA prathama gaNadhara mahAsattvazALI evA kuMbhasena nAmanA thaze. he Aryo ! je rIte huM trIza varSa gRhastha paryAyamAM rahIne muMDita - yAvat - pravrujita thayo, bAra varSa ane tera pakSa nyUna trIza varSano kevalI paryAya ane beMtAlIza varSano zramaNa paryAya sahita kula botera varSanuM pUrNa Ayu bhogavI siddha thaIza - yAvat sarva duHkhono aMta karIza, te ja pramANe mahApadma arhanta paNa trIza varSa gRhasthAvAsamAM rahIne yAvat sarva duHkhono aMta karaze. je zIla samAcAra arhat tIrthaMkara mahAvIrano hato te ja zIla samAcAra mahApadma arhatno thaze. mahApadma at ATha rAjAone muMDita karIne tathA gRhavAsano tyAga karAvIne aNagAra pravrajyA Apaze, te A pramANe :- 1. padma, 2. padmagulma, 3. nalina, 4. nalinagulma, 5. padmadhvaja, 6. dhanurdhvaja, 7. kanakaratha ane 8. bharata. -- - - 379 bhamahApadmanA kALamAM caMdra samAna AcArya, kSIra samudra tulya upAdhyAya, prazasya sAdhu gaNa, pApathI upazamita zramaNIo, caMdranI rekhA jevA pravartinI, devasamAna mAtA- pitA thaze. loko dharma-adharmanA jANakAra, vinaya, satya, zauca saMpanna, sAdhu-vaDIlanI pUjAmAM rata evA thaze. AvA samRddha janapada ane kuLamAM te tIrthaMkara ghaNAM kevalI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI ane zramaNagaNathI saMparivRtta thaIne vicaraze. tyAM kALanA anubhAvathI janapada vaMza, zreSTha rAjA nalinikumArano vaMza ane svAdhyAyAdinI vRddhi thaze. kArtika vadanI chellI rAtrie te bhamahApadma nirvANa pAmaze. lakSmaNA AryAno jIva bhamahApadmanA tIrthamAM mokSe jaze. (juo kathA ''lakSmaNA--sAdhvI'' zramaNI vibhAgamAM.) X- * -- Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 Agama kathAnuyoga-1 0 mahAvideha kSetra sthita sImaMdhara svAmI - mahAbAhusvAmI tIrthakara : mahAvideha kSetramAM vicaratA evA tIrthakara bhagavaMta sImaMdhara svAmIno ullekha keTalAka kathAnakomAM jovA maLela che. jemake devarAja zakrae mahAvidehamAM sImaMdhara svAmIne nigodanA svarUpa vize pUchayuM. bhagavaMte nigodanuM svarUpa varNavI kahyuM ke, bharatakSetramAM AryarakSita paNa AvuM ja sacoTa varNana karI zake... sthUlabhadranA bahena sAdhvIe paNa zrIyamuninA kALadharmanuM kAraNa pUchela. bhagavaMte temane cUlikA rUpa adhyayana Apela.. sImaMdharasvAmI tathA mahAbAhu svAmIne nArade zaucanuM svarUpa pUchela... jIvAjIvAbhigamamAM teno vartamAna tIrthaMkararUpe ullekha che. jIvA.1-9. Ava.yU.1-pR. 411, ra-pR. 194, Ava.ni.777,1284-1 dasa pa25-4. 0 airavata kSetranI vartamAna covIsI : Agama saMdarbha :- 1. samavAyAMga-346 thI 351, 2. tirthaMgAlita-314-335; vartamAna avasarpiNI kALamAM airAvata kSetramAM covIsa tIrthaMkaro A pramANe thayA :1. caMdrAnana, 2. sucaMdra, 3. agnisena, 4. naMdiSeNa, 5. RSidatta, 6. vratadhArI, 7. zyAmacaMdra, 8. yuktisena, 9. ajitasena, 10. zivasena, 11. devazarma, 12. nitizastra, 13. asaMjvala, 14. anaMtaka, 15. upazAMta, 16. guptisena, 17. atipArca, 18. supArzva, 19. marUdeva, 20. dhara, 21. zyAmakoSTha, 22. agrisena, 23. agniputra, 24. vAriSeNa. (tirthodugAlita payatrAmAM ukta nAmomAM taphAvata che. te A pramANe :- 1. bAlacaMdrAnana, 8. dIrdhasena, 9. zatAyu. 10. sarvakI, 11. yuktisena, 12. zreyAMsa, 13. siMhasena, 14saMjala, 16. dIrdhasena, 17. mAdhilogabala, 18. atipArca, 19. marUdevi, 23. agnidatta) (pravacana sArodvAramAM paNa A nAmomAM taphAvato jovA maLela che.) 0 airAvata kSetranI AgAmI covIsI : jaMbUdvIpanA airAvata kSetramAM AgAmI utsarpiNImAM covIsa tIrthaMkara thaze te A pramANe :- 1. sumaMgala, 2. siddhArtha, 3. nirvANa, 4. mahAyaza, 5. dharmadhvaja, 6. zrIcaMdra, 7. pupake tu, 8. mahAcaMdra, 9. zratasAgara, 10. puNyaghoSa, 11. mahAghoSa, 12. satyasena, 13. zUrasena, 14. mahAsena, 15. sarvAnaMda, 16. devaputra, 17. supArzva, 18. suvata, 19. sukozala, 20. anaMtavijaya, 21. vimala, 22. uttara, 23. mahAbala ane 24. devAnaMda. - juo samavAya-374 thI 381; (tithIgAlita payatrAmAM ukta kramamAM ane nAmomAM taphAvata che te A pramANe - 1. siddhArtha 2. punyaghoSa, 3. zratasAgara, 4. (? nAma nathI), 5. sumaMgala, 6. arthasiddha, 7. nirvANa, 8. mahAyaza, 9, dharmadhvaja, 10. zrIcaMdra, 11. Dhaketu, 12. mahAcaMdra, 13. dIrdhapArzva 14. suvrata, 15. supArzva 16. sukozala, 17. anaMtapArzva, 18. (nAma nathI), 19. (?--nAma nathI), 20. (?nAma nathI), 21. (?--nAma nathI), 22. vimala, 23. mahAbala, 24. devAnaMda. ahIM punyavijayajIe potAnA saMpAdanamAM svakalpanAthI zloka pUrtio karI temAM 4. puSpaketu, 18. punyaghoSa, 19. mahAghoSa, 20. sarvAnaMda 21. satyasena, 23. ma..lanuM mahAbala e pramANe nAmo samavAyAMgane AdhAre goThavelA che. te sAcA ja che Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara sAmAnya 381 evuM kahI zakAya nahIM) (pravacana sArodvAra gAthA 29 thI 302nA nAmo ane kramamAM paNa pheraphAra che. paNa te Agametara graMtha hovAthI ahIM noMdha karI nathI) 0 jaMbudvIpamAM tIrthakara saMkhyA : he bhagavaMta! jaMbUdvIpamAM jaghanyathI ane utkRSTathI kula keTalA tIrthakara hoya che? he gautama ! badhAM maLIne jaghanyathI cAra ane utkRSTathI cotrIza tIrthakara hoya che. Agama saMdarbha :sama 110; jaMbU 360; 0 tIrthakara sAmAnya : (uttama puruSa caritra vibhAga aMtargata tIrthakara kathAnakomAM keTalIka bAbato sarva tIrthakaromAM sAmAnya (tulya) hoya che. jevI ke, caturyAma | paMcamahAvrata dharma tIrthakara, varNa zibikA, zibikAvAhaka, svayaMbuddhapaNuM, lokAMtika deva dvArA pratibodha, parityAga, saMvatsara dAna, devadUSya, saMyama, samavasaraNa, paMcakalyANaka mahotsava, upadezanI sugamata-durgamatA, cotrIza atizaya ityAdi. temAMnI moTA bhAganI bAbato samavAyAMga, Avazyaka niryukti Adi AgamomAM svataMtra ja ApelI che. je ame kathAnakomAM vaNI lIdhI che. paramAtmAnA cotrIza atizayo vagere kaMIka bAbata ahIM nodhIe chIe-) 0-0 tIrthaMkaranA cotrIza atizayo : saMdarbha-sama 110, buddhAtizaya (tIrthakara)nA atizayo cotrIza kahyA che. 1. nakha ane vALa Adi vadhe nahIM. 2. zarIra nirogI ane nirmala hovuM. 3. lohI ane mAMsa gAyanA dUdha samAna zveta varNanA rahevA. 4. padma-kamaLa samAna zvAsocchavAsa sugaMdhita hovo. 5. mAMsa-cakSuthI adazya pracchanna AhAra ane nihAra hovo. 6. AkAzamAM dharmacakranuM cAlavuM. 7. AkAzamAM traNa chatronuM hovuM. 8. baMne tarapha zveta cAmara DhoLAvA 9. AkAza tulya nirmala sphaTikamaya - pApITha yukta siMhAsananuM hovuM. 10. AgaLa hajAra laghu patAkAvALA - indradhvajanuM cAlavuM 11. jyAM jyAM arihaMta bhagavaMta - rokAya ke bese tyAM yakSa devo dvArA vikurvita patra, puSpa, pallavothI vyApta - chatra, dhvaja, ghaMTA, patAkAthIyukta zreSTha azokavRkSa hovuM. 12. mastaka pAchaLa tejamaMDala (bhAmaMDala)nuM hovuM. je aMdhakAramAM paNa daze dizAone prakAzita karatuM hoya che. 13. bhagavaMta jyAM vicare tyAM bhUmibhAga samatala ane ramaNIya hoya. 14. bhagavaMta jyAM jyAM vicaraNa kare tyAM kAMTAo adhomukha thaI jAya. 15. bhagavaMta jyAM vicare tyAM sarvaRtu sukhada sparzavALI bane. 16. bhagavaMta jyAM birAje tyAMnI eka yojana bhUminuM zItaLa, sukhasparzayukta, sugaMdhita pavana vaDe badhI bAju saMpramArjana thavuM. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 17. maMda-sugaMdhita megha dvArA dhULanuM upazAMta thavuM. 18. jaLa ane sthaLamAM khIlanArA paMcavarNI puSpo vaDe ghuMTaNa pramANa bhUmibhAgano puSpopacAra arthAt AcchAdita thavuM. 19. amanojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhano abhAva hovo. 20. manojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhano prAdurbhAva thavo. 21. yojana paryaMta saMbhaLAto ane hRdayaMgama prabhuno svara hovo. 22. ardhamAgadhI bhASAmAM bhagavaMte dharmopadeza devo. 23. te ardhamAgadhI bhASAnuM (parSadAmAM upasthita) sarve Arya, anArya, dvipada, catuSpada, mRga, pazu, pakSI, sarisRpa Adine potAnI bhASAmAM pariNata thavuM tathA temane hitakArI, sukhakArI ane kalyANakArI lAgavuM. 24. pUrvabhavanA vairAnubaMdhathI baddha deva, asura, nAga, suvarNa, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiMpuruSa, garuDa, gaMdharva ane mahoraganuM arahaMtanI samIpa prasannacitta thaIne dharma zravaNa karavuM. Agama kathAnuyoga-1 25. anyatIrthika prAvacanika paNa AvIne bhagavaMtane vaMdanA kare che. 26. te prAvacaniko paNa bhagavaMta pAse AvIne niruttara thaI jAya che. 0-- jyAM jyAM arihaMta bhagavaMta padhAre tyAMtyAM pacIza yojana sudhI 27. iti (uMdara Adino upadrava) thato nathI. 28. plega Adi mahAmArIno upadrava thato nathI. 29. svacakra (potAnA rAjyanI senA)no bhaya nathI hoto. 30. paracakra (anya rAjyanI senA)no bhaya nathI hoto. 31. ativRSTi thatI nathI. 33. durbhikSa (dukALa) thato nathI. 0-0 tIrthaMkara vasra ane liMga :- 32. anAvRSTi thatI nathI. 34. pUrva utpAt ane roga zAMta thAya che. badhAM ja (covIsa) tIrthaMkare eka dRSya--vastra sAthe dIkSA lIdhI hatI. paraMtu anya liMga, gRhaliMga ke kuliMgI avasthAmAM koIe dIkSA lIdhI na hatI. 0--0 caturyAma dharmopadezaka tIrthaMkara : bharata ane airavata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkarane choDIne vaccenA bAvIza tIrthaMkaro tathA badhAM ja mahAvideha kSetranA tIrthaMkara bhagavaMto caturyAma dharmanI prarUpaNA kare che te A pramANe :- 1. sarva prANAtipAtathI viramavuM, 2. sarva mRSAvAdathI viramavuM, 3. sarva adattAdAnathI viramavuM, 4. sarva prakAranA ddhiAvAna - bAhya padArtho - parigrahathI viramavuM - ThANAMga-280. he Arya ! kRSNavAsudeva, rAmabaLadeva, udakapeDhAlaputra, poTilamuni, zataka gAthApati, dArukaniAntha, satyakInirgathI putra, aMbaDaparivrAjaka, pArzvapatyIyA supArzva AryA e nave AgAmI utsarpiNImAM caturyAma dharmanI prarUpaNA karIne siddha thaze duHkhono aMta karaze-- ThANAMga- 871; - Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f10 nAnA 383 0-0 dIkSA pUrvenI avasthA : - pAMca tIrthakara :- 1. vAsupUjya, 2. mallI, 3. ariSTanemi, 4. pArzva, 5. mahAvIra kumArAvasthAmAM muMDita yAvat pravrajita thayA. bAkInA ogaNIsa tIrthaMkara gRhavAsano tyAga karI muMDita thayA arthAt pravajyA grahaNa karI. | (ahIM baMnemAM rAjyavasthA vicAravI tevo eka mata che arthAt pAMca tIrthakare rAjya na bhogavyuM, ogaNIsa tIrthaMkarono rAjyAbhiSeka thayelo) ( A ja rIte varNa, pUrvazruta, pUrvanuM rAjvIpaNuM, zibikAvaThThana Adi sAmAnya bAbato che, je ame tIrthakara kathAnakomAM samAvI dIdhI che.) - 8 - 4 - muni dIparatna sAgara saMkalita ane anuvAdita Agama kathAnuyoga bhAga-1-pUrNa ---- -- -- -- -- Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 uttama puruSacaritromAM 1. tIrthaMkara kathAnako - A vibhAga-1-mAM pUrNa thayA 2. cakravartI kathAnako - tathA 3. vAsudeva, baladeva ane - prativAsudeva kathAnako - vibhAga-2-mAM jovA Agama kathAnuyoga-1 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''bhaotva haima ladhuyokaMyA''ne mArI sarjAyAtrALuM ArabhabiMdu gaNIe to mArI A yAbA bAvIsa varSanI thaI. ATha AThalA varasothI lakhuM chuM. chadi aiFsyakRtionI saMkhyAthI koIne AMjI zakuM tema nathI. varSo sAthe gaNitaono meLa besADavA prayA yahA karyo nathI. mArAthI thAya e rIte zabdaolI prAthanA karI rahyA chuM. zabdaofI AMgaLI jhAlI jayAM jayAM huM gayo chuM e mukAmono hisAba have 247 prakAzaoroe 'yahoMce che. AyuSya karma ane dehaoiAma karma | Adiono sathavAro rahe to hajI zabdonA saMgAthe. (vadhune vadhu paMthakAyavALI bhAvanA bhAvuM chuM. je kaMI lakhyuM che e pharI vAMcavAno samaya 01 maLe evI vANA vacce jIvavAnuM thayuM che. zvAsa lauM chuM ke viyaruM chuM tyAre nahIM, paNa kaMIka lakhI zakuM chuM tyAre te ja jIvuM chuM. chatAMye lakhavAmAM ja samaya jIvALo vyAya AvI jAya che, evA bhramamAM yahA hAthI. hA, A sarjano yANAvAyumama japhara banI rahe che. - gAgara - muon dIkarAsAgara