Book Title: Panchsangraha Tika Part_2
Author(s): Chandrashi Mahattar, Malaygiri
Publisher: Shravak Hiralal Hansraj
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600028/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya namaH / / // zrIpaMcasaMgrahaTIkA-nAga bIjo // zrIcaMdarSimahatnara )-TIkAkAra- ( zrImala yagirijI) upAvI prasiha karanAra. misa zrAvaka hIrAlAla haMsarAja. ( jAmanagaravAlA) saMvat-1966. sane 1510 kiM. ru----- Hin Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAmanagara jainannAskarodaya DApakhAnAmAM bApyu. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 // zrIjinAya namaH // // atha zrIpaMcasaMgrahaTIkA prArabhyate // (tiyo nAgaH) ........ -( zrIcaMdarSimahattara)-TIkAkAra-(zrImalayagirijI) upAvI prasiha karanAra-paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja (jAmanagaravALA ) tadevamuktaM baMdhavyahAraM, saMprati baMdhahetulakSaNaM caturtha hAramannidhitsurAha // mUlam ||-bNdhss miavira / kasAyajogA ya heyavo naNiyA // te paMca vAlasa panna-vIsa pannarasa nelA // 1 // vyAkhyA-baMdhasya prAguktasvarUpasya hetavaH sAmAnyena naNitAstIrthakaragaNadharaizcatvAraH, tadyathA-mithyAtvaM aviratiH kaSAyA yogAzca. atra cazabdaH 'pahiNIyamaMtarAzya ' ityAdirUpapratikarmavizeSahetusUcakaH, te. ca mithyAtvAdayo'vAMtaranedaizcityamAnA yathAkramaM paMcadhAdazapaMcaviMzatipaMcadazannedavaMtaH. paMcanedaM mithyAtvaM, hA // 365 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 saM0 __ dazannedA aviratiH, paMcaviMzatinedAH kaSAyAH, paMcadazanedA yogA. 'nezlA' ityatra zala- zabdo matvarthe prAkRtalakSaNavazAdavaleyaH, naktaM ca-maNuacammi muNejAda / AnaMzlaM maNa taha ya' tatra prazramato mithyAtvasya paMcannedAnanidhitsurAha // mUlam ||-aanigghiymnnaanni-gghN ca agninivesiyaM ceva // saMsazyamaNAnogaM / miDanaM paMcahA ho // // vyAkhyA-mithyAtvaM tatvA'zrajJAnarUpaM paMcaprakAraM navati. tadyathA-AnnigrahikamanAnnigrahikamAninivezikaM sAMzayikamanAnogamiti. tatra a. nigraheNa idameva darzanaM zonanaM nAnyadityevaMrUpeNa kudarzanaviSayeNa nirvRttamAnidikaM, yahazAhoTikAdikudarzanAnAmanyatamaM kudarzanaM gRhNAti. taviparItamanannigrahaM, na vidyate yatroktarUpo'nigraho yatra tadanannigrahaM, yazAtsarvANyapi darzanAni zonnanAnItyevamiSanmAdhyasthyamavalaMbate. tathA aninivezena nirvRttamAninivezikaM, yA goSTAmAhilAdInAM sAMzayikaM, ya zAnagavadaIdupadiSTeSvapi jIvAditatveSu saMzaya napajAyate, yathA na jAne kimidaM nagavara ta dharmAstikAyAdi satyamutAnyati. tazrA na vidyate AnogaH paritnAvanaM yatra tadanAnoga, // 366 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 | kA 311 taccaikeMyiAdInAmiti // 2 // saMpratyaviratyAdigatAn chAdazAdinedAn pradarzayati // mUlama // -bakkAyavaho malaiMdiyAla / ajamo asaMjamonalina // ii bArasahA sugamo / kasAyajogA ya puvvuttA // 3 // vyAkhyA - mAM kAyAnAM pRthivyatejovAyuvanaspa tilakSaNAnAM vadho hiMsA, tathA manasoMtaHkaraNasya iMDiyANAM ca zrotrAdInAM paMcAnAM svasvaviSaye yathecchaM pravarttamAnAnAmayamo'niyaMtraNamiti evamamunA prakAreNa dvAdazadhA dvAdazaprakAro'yamaviratirUpo naNitastIrthakara gaNadharaiH, etena svamanISikA kAvyudAsaH kRtaH, sa ca dvAdazaprakAro'saMyamaH sugamaH, pratipadavyAkhyA saMtareNApi svayaM sukhena gamyate, tato na pratipadaM vyAkhyAyate. kaSAyA yogAzca yathAkramaM paMcaviMzatipaMcadazanedAH pUrvoktAH pUrvameva pra tipAditAH, ataste'pIha nUyo nAbhidhIyate tadevamukkA mithyAtvAdInAmavAMtarabhedAH // 3 // saMpratyetAneva mithyAtvAdIn mUlajedAn guNasthAna keSvanidhitsurAha // mUlam // --cana paccana miThe ti-paccana mIsasAsalAvirae // DugapaJcanaM pamattA / navasaMtA jogapaccayan // 4 // vyAkhyA - mithyAdRSTau mithyAdRSTiguNasthAnake catuHpratyayako nAga 2 // 367 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 mithyAtvA'viratikaSAyayogalakaNacaturhetuko baMdhaH prAguktasvarUpaH. tayA mizrasAsAdane avira- nAga tasamyagdRSTau ca mithyAtvA'nAvAdaviratikaSAyayogalakaNatrikapratyayakaH, dezavirate kiMcinnyUnatripratyayakastasya trasA'sayamA'nAvAt. etaca gAthA'nupAttamapi sAmaryAdavasIyate. tathA pramattAtpramattaguNasthAnakAdArabhya yAvatsUkSmasaMparAyaguNasthAnakaM tAvad hikapratyayakaH, kaSA. yayogahetuka ityarthaH, pramanAdInAM mithyAtvA'viratyannAvAt. tathA napazAMtApazAMtamohaguNasthAnakAdArabhya yAvatsayogikevaliguNasthAnaM tAvad yogapratyayakaH, kevalayogahetuka ityarthaH, napazAMtamohAdiSu kaSAyANAmapyasaMnnavAt. ayogI tvabaMdhako baMdhahetvannAvAditi naktA mithyAtvAdayo mUlannedarUpA guNasthAnakeSu baMdhahetavaH // // saMprati guNasthAnakeSveva mithyAtvAdyavAMtarannedasaMnavamAha // mUlam ||-paNapanapannatiya nahiya / vattaguNavattabakacanasahiyA // dujjuyA ya vIsa // 26 // solasa / dasa nava nava satta heka ya // 5 // vyAkhyA-iha mithyAtvAdyavAMtarannedAnAmekatramIlane saptapaMcAzanavaMti. tatra mithyAdRSTiguNasthAnake AhArakAhArakamizrarahitAH zeSAH / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 paMcapaMcAzadvaMdhahetavaH saMnnavaMti, AhArakakiM tu tatra na ghaTate, saMyamavatAM tadayanAvAt. ta nAga 2 thA sAsAdane paMcAzavadetavo, mithyAtvasya paMcaprakArasyApIhA'saMnavenA'panayanAt. samya gmithyAdRSTau tricatvAriMzat, yatro'tra ' sammamicho kuNa kAlaM ' iti vacanAna prlokg|| manaM, tadanAve ca na kArmaNaudArikamizravaikriyamizrasaMnnavaH. tathA'naMtAnubaMdhinAmapyatrodayo na ) ghana navati, tato'naMtAnubaMdhicatuSTayakArmaNaudArikamizravaikriya mizreSu pUrvoktAyAH paMcAzato'panI teSu zeSAstricatvAriMzadvaMdhahetavo navaMti. aviratasamyagdRSTau SaTcatvAriMzat, yato'sya paralo. - kagamanamapi navati, ___ tataH prAgapanIta kArmaNaudArikamizravaikriyamizrarUpaM trikaM saMvAdasyAmiti tasmin tricatvAriMzati pradipte SaTcatvAriMzannavaMti. dezaviratAvekonacatvAriMzadvaMdhahetavaH, yasmAnAsyAM pratyAkhyAnakaSAyodayaH, na ca trasA'saMyamaH, nApi kArmaNaudArikamizrasaMnnavaH, te hi // 16 // kArmaNaudArikamizre yathAkrama navApAMtarAlagatau parannavotpAdakAle ca lanyete; na ca tadAnI dezaviratisaMnavaH, tata eteSvapratyAkhyAnAvaraNacatuSTayakAmagaudArikamizratrasA'saMyamarUpeSu sa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 tasu baMdhahetuSu pUrvoktAyAH SaTcatvAriMzato'panIneSu zeSA ekonacatvAriMzAvadetavo navaMti. Aha-nanu deza viratastrasA'sayamAtsaMkalpajAdeva nivRttaH, na svAraMnajAta, tatkazrameSo'trApanIyate ? naiSa doSaH, AraMnne'pi yatanayA pravarttamAnatyena tanimitnasya trasA'saMyamasya sato'. pyavivaraNAta. tathA pramanasaMyataguNasthAnake SaDviMzatibaMdhahetavaH. kazramiti ceducyate hA'viratiH sarvazrA na navati, pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayaM ca, AhArakakiM tu saMyamava. tAM tadudaya iti vacanaprAmANyAt saMnavati, tata ekAdazarUpAyA avirateH pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayasya ca pUrvokAyA ekonacatvAriMzato'panayanAdAhArakahikasya ca prakSepAt SaDviMzAtibaMdhadetavo navaMti, tathA apramattasya labdhyanupajIknenAhArakavaikriyA'nAraMjAdAhArakamizra. vaikriyamizra tatra na ghaTete, zani prAguktAyAH SaDviMzatestayorapanItayoH zeSAzcaturviMzatibaMdhahe. ra tavaH. tazrA apUrvakaraNe vaikriyAhArake api na navataH, iti dhAviMzatiH. hAsyAdiSaTkasyA'- pUrvakaraNe vyavacchedAdanivRnibAdara saMparAye SomA baMdhahetavaH, vedatrayasya krodhAditrayasyA'nivRttibAdarasaMparAye vyavavedAta sUkSmasaMparAye daza, napazAMtamohe saMjvalanalonnasya sUkSmasaMparAye // 330 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 asaM vyavacchedAlevAnava. eta eva nava baMdhadetavaH dIgamode'pi.sayogikevalini sapta, tatra hau satyA'sa- ( tyA'mRSArUpau manoyogI, jhau satyA'natyA'mRgArUpau vAgyogau, kArmaNamaudArikamaudArikamizra ca. tatra kArmaNaudArikamizre samudrAtAvasthAyAM veditavye. ayogikevalini punaH zarIraspre'. | pi sarvazrA manovAkAyayogAnAmapi nirodhAnnaiko'pi baMdhaheturiti. taMdevaM saMnnavataH sattAmAtre Na mithyAtvAdyavAMtaratnedarUpAH paMcapaMcAzadAdayo guNasthAnakeSu baMdhadetava nktaaH|| 5 // saMpratyetAneva yasmin guNasthAnake yAvato jaghanyamadhyamotkRSTapadeSvekakAlaM prApyate, tasmin tAvata Aha // mUlam ||-ds dasa nava nava ama paMca / jAtige uga sesayANego // ama sana sattasanaga / u do do do igi juyA vA // 6 // vyAkhyA-iha pUrvAIna mithyAdRSTayAdiguNasthAnakeSu krameNa jaghanyapade yugapadekakAlanAvino baMdhahetava naktAH, nattarAIna natkRSTapadapUraNAyAdhikAH prakSepaNIyAH, tato'yaM saMkSopArthaH, mithyAdRSTayAdiSu jaghanyato dazAdayo baMdhadetavaH, nankarSatasta evASTAdiniradhikA aSTAdazAdayaH, iyamatra nAvanA-mithyAdRSTau jaghanyapade yu SA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siM nAga 1 gapanAvino dezabaMdhahetavaH, natkRSTapade'STAdaza, madhyamAstvetadaMtargatA ekAdazAdayaH, evamutnara- trApi madhyamAH svayameva nAvanoyAH, sAsAdane jaghanyapade daza, natkRSTapade saptadaza. mizragu sthAnake jaghanyato nava, natkarSataH SomA; evamavirate'pi. dezavirate jaghanyapade'STau, natkR. / STapade caturdaza. tathA 'paMca jAtigeti' yatitrike pramattA'pramattA'pUrvakaraNalakSaNe jaghanyataH pratyekaM paMca paMca, natkarSataH sapta sapta. anivRttibAdare jaghanyato cAvutkarSatastrayaH. sUdamasaMparAye ajaghanyotkRSTau hau. zeSANAmupazAMtamohakIgamohasayogikevalinAmajaghanyotkRSTaH pratyekamekaikaH. sUmasaMparAyAdInAM gAyApUrvAoktA eva krameNa baMdhahetavo'vagaMtavyAH, nattarAIna tadyogyAdhikapradepaNIyApratipAdanAt. // 6 // saMprati mithyAdRSTiguNasthAnake ye jaghanyapade daza baMdhahetava naktAstAn darzayati // mUlam ||-mittkaayegaai-ghaayanyr arakajuyaludana // veyassa kasAyANa y| jogastaNanayadugaMga vA // 7 // vyAkhyA-paMcAnAM nedAnAM madhye ekatamaM mithyAtvaM, SaramAM ca kAyAnAM ye ekakadhikAdighAtannedAt SaDyAtalnedAstadyathA-palA kAyAnAM madhye yadA e. // 37 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 373 // kamanyatamakArya iti tadA ekakAyaghAto yadA tu dvAvanyatamau kAyau daMti, tadA chikakAyaghAtaH yadA punastrInanyatamAn kAyAn daMti tadA trikaghAtaH evaM catuSkaghAtaH paMcakaghAtaH paTkaghAtazca jAvanIyaH teSAM SaSAM ghAtanedAnAM madhye eko'nyatamo ghAtanedaH tathA paMcAnAmakANAM zrotrAdInAmanyatamasyAskasyA'saMyamaH tathA hAsyaratiyugalA'ratizokayugalayoranyatarasya yugalasyodayaH, tathA trayANAM vedAnAmanyatamasyaikasya vedasyodayaH trayANAmapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanarUpANAM kaSAyANAM saMbaMdhino'nyatamasya krodhAditrikasya iha kodhamAnamAyAlomA yugapannodayamAyAMti, kiM tu krameNa tathAhi yadA krodha nadeti na tadA mAno, nApi mAyA, na cApi lonaH yadApi mAna udayamadhigati na tadA krodho nApi mAyA. ityAdi kevalekamekasminnapratyAkhyAnAdike krodhe nadayamAne zeSA api krodhAdayo yathAyathamudayamAyAMti, evaM mAnodayo'pi tato'pratyAkhyAnAdipAyANAM saMbaMdhino'nyatamasya krodhAditrikasya grahaNaM. tathA dazAnAM yogAnAmanyatamo yogaH graha-nan2a yogAH paMcadaza javaMti etacca prAgevA'nekA naktaM tataH paMcadazAnAM yogA nAga 1 // 373 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaM nAmanyatamo yoga iti vaktavyaM. kathamuktaM dazAnAM yogAnAmanyatama iti? nacyate-iha mi- JthyAdRSTAvAdArakahikadInAH zeSAstrayodaza yogAH saMnavaMti, 'AdArakadhikaM tu saMyamavatA TIkA tadaye' iti vacanaprAmANyAnmithyAdRSTAvasaMnnavi, etaca prAgevoktaM, tathApi ydaa'nNtaanubNdhi||37|| nAmudayo na navati, tadA dazaiva saMnnavaMti. anaMtAnubaMdhyudayA'nAvo'pi mithyAdRSTeH kathaM saM navediti cekucyate-iha samyagdRSTinA satA kenApi prathamato'naMtA-(graMthAgraMtha 5000 ) nubaMdhina nahalitAH, etAvatA ca sa vizrAMto na mithyAtvAvidayAyodyuktavAn, tathAvidhasAmagyannAvAta. tataH kAlAMtare mithyAtvaM gataH san nUyo'pi mithyAtvapratyayato'naMtAnubaMdhina napacinoti. teSu copacIyamAneSu pratisamayaM zeSacAritramohanIyaprakRtidalikaM saMkramayati, saM. kramayya cA'naMtAnubaMdhirUpatayA pariNamayati. tato yAvannAdyApi saMkramAvalikA nikrAmati, tA vanna tasya mithyAdRSTerapi sato'naMtAnubaMdhinAmudayaH, tadannAvAca na maraNaM, mithyAdRSTeranaMtAnuko baMdhyudayasahitasya satkarmAdigraMzreSu maraNapratiSedhAt; tato navAMtaragamanasaMtavino ye vaikriya mizraudA rikamizrakAmaNakAyayogAste'naMtAnubaMdhyudayA'nAve na navaMtIti dazAnAM yogAnAma // 37 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 // 35 // nyatamo yoga ityuktaM. yAzcAnaMtAnubaMdhinnayajugupsAstA vikalpitodayAH, kadAcinnavaMti kadA- citra. tato yadaitA nodayaMte tadA tu jaghanyapade yathoktasvarUpA daza baMdhahetavaH, tadevamuktA jadhanyapadanAvino daza baMdhahetavaH // 7 // eteSAM ca mithyAtvakAyaghAtAdinedasaMcAraNe bahavo naMgAH saMnavaMti, tatastatparijhArthamupAyamAha // mUlam ||-ccesimegghnne / tassaMkhA naMgayA na kAyANaM // juyalassa juyaM cnro| sayA gvejA kasAyANaM // // vyAkhyA-ityevamuktena prakAreNaiSAM mithyAtvAdInAM mithyAtvakAyaghAteMjhyiA'sayamayugalavedakaSAyayogANAmekamahaNe ekaikannedagrahaNe, tathAhi-prAk paMcAnAM mithyAtvAnAmekamanyatamanmithyAtvaM gRhItaM, paramAM kAyaghAtAnAmekatamaH kAyaghAtaH,paMcAnAmiDiyA'mayamAnAmekatama iMDiyAya 'saMyamo, yorugalayorekamanyatarad yugalaM, trayANAM vedAnAmeko'nyatamo vedaH, caturNA krodhAdInAmeko'nyatamaH krodhAdikaH kaSAyaH, dazAnAM yogAnAmeko'nyatamo yogaH, evaM mithyAtvAdonAmekaikannedagrahaNe naMgasaMkhyAjJAnayanAya tatsaMkhyA mithyAtvAdinedasaMkhyA sthApanIyA. tatra mithyAtvaM paMcadheti prathamatastatsthAne paMca sthA // 35 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM __TIkA // 36 // pyate. tatasteSAmupari naMgayA na kAyANaMti' kAyAnAM pRthivIkAyAdInAM ghAtamadhikRtya ye ekakahikAdisaMyogarUpA naMgAH SaT prAgupadarzitAste sthApyate. teSAmapyupari iMDiyANi spa. rzanAdIni paMceti kRtvA paMca sthApyaMte, SaSTaM tu manaH sadapi na vivakSitamizyiAMtaragatatvenaiva tasya vivaraNAt. tatasteSAmupari yugalasya sthAne yugaM kiM sthApayet, he yugale paryA yeNa prApyate iti kRtvA tayorupari vedasthAne trikaM, trayANAM vedAnAM krameNa lanyamAnatvAt. tataH kaSAyANAM sthAne caturazcatuSkaM sthApayet, krodhamAnamAyAlonA eva hi paryA yeNodayaMte, ye tu kodhA apratyAkhyAnAdayo, yadi vA mAnA mAyA lonA vA, te tu yugapadapi, tataH kaSAya. sthAne catuSkasyaiva sthApanA. tatasteSAmupari yogA daze paryAyeNa prApyate, iti dazakaM sthApayet. aMkaiH sthApanA-2warrr- // // evaM kRtAyAmakasthApanAyAM yathA pratiniyataM naMgaparimANamAgabati tathA pradarzayati // mUlam ||-jaa bAyaro tA ghAna / vigappa 3 jugavabaMdhahekaNaM // (gAyAdhaiM ) vyAkhyA-yAvadvAdaro'nivRnibAdarasaMparAyastAvatpUrvoktayA paripATyA vyavasthApitAnAmaMkAnAM ghA // 37 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 377 // to guNanaM vidheyaM tata iti evamuktena prakAreNa yugapadvaMdhadetUnAM vikalpA jaMgA javaMti. te ca dazasaMkhyAnAM yugapabaMdha hetUnAM mithyAdRSTau patriMzatsahasrasakhyAH, tathAhi - mithyAtvamavAMtanedApekSayA paMcadhA, te'pi paMcApi nedA ekaikasmin kAyaghAte saMjayaMtIti SaTpaMca nirgueyaMte, jAtA triMzat, sA ca ekaikasmina iMDiyA'saMyame prApyate. iMDiyA'saMyamAzca paMca. tatatriMzatA paMca guNavaMte, jAtaM sArdhaM zataM idaM ca sAIzatamekaikasmin yugale prApyate, iti sAIzatena he guNyete, jAtAni trINi zatAni amUni ca ekaikasmin vede saMjavaMti, tata etaitaar guNya, jAtAni nava zatAni tAni caikaikasmin krodhAditrike prApyaMte, krodhAdayazcatvAra iti catvAro navazatairguNitA jAtAni patriMzatrutAni tAni ca pratyekamekaikasmin yoge saMjavaMti, yogAzca dazati dazaguNitAni jAtAni patriMzatsahasrANi ( 36000 ) etAvaMto jaghanyapadajJAvinAM yugapadvaMdha hetUnAM dazasaMkhyAnAM vikalpAH // saMpratyekAdazAdivimadhyamapratipAdanAya gAthottarAImAda // mUlam // - praNavaMdhinayadugaMbAla / cAralA purA vimatresu || 9 || vyAkhyA - anaM 48 nAga // 377 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IM paMcasaM0 tAnubaMdhinnayajugupsAnAM cAraNA punarvimadhyameSvekAdazAdiSu nedeSu karttavyA, sA caivaM-ta evanAga prAguktA daza nayaprapAdekAdaza, tatra ca naMgakAsta eva prAguktAH SaTtriMzatsahasrANi (361 TIkA 2000 ) yadivA jugupsAprapAdekAdaza, tatrApi taeva naMgAH SaTtriMzatsahasrANi ( 36000) athavA'naMtAnubaMdhyanyatamakrodhAdiprapAdekAdaza, anaMtAnubaMdhyudaye ca yogAstrayodaza navaMti, kArmaNaudArikamizravaikriyamizrANAmapi tatra saMjavAt, etacca prAgevopapAditaM. tataH kaSAyairganato labdhAni yAni SaTtriMzavatAni, tAni trayodazaniyoM gairguNyaMte, jAtAni SaTcatvAriMzasahasrANi aSTazatAdhikAni (400 ) athavA prAk jaghanyapadanAvidazakamIlane yatkAyAnAmekakachikA dighAtannedAtsaMnavinAM SamAM kAyaghAtAnAmanyatamaH kAyaghAta ityuktaM, tadiha na gRhyate, kiMtu teSAM pRthivyAdInAM paramAM kAyAnAmanyatamasya kAyayasya vadha iti. tataH kAyavadhaghyagrahaNe ekAdaza navaMti; paramAM ca padAnAM kisaMyoge naMgAH paMcadaza, tataH kAyaghA- // 37 // tasthAne paMcadaza sthApyate. tato mithyAtvannedaiH paMcadaza guNyaMte, jAtA paMcasaptatiH (75) tayA paMceMjhyiANi guNyaMte, jAtAni trINi zatAni paMcasaptatyadhikAni ( 375 ) tairyugalAI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 37 // kaM guNyate, jAtAni saptazatAni paMcAzadadhikAni ( 750 ) taizca trayo vedA guNyaMte, jAtA- nizAviMzatizatAni paMcAzadadhikAni (2250) tairapi kaSAyacatuSTayasya tAmanAdato labdhAni navasahasrANi ( e000 ) tAni caikaikasmin yoge prApyate, iti tairdazAnAM yogAnAM guNane jAtAni navatisahasrANi ( e0000 ) sarvasaMkhyayA mithyAdRSTAvekAdazabaMdhahetunaMgakA. nAM ke lade aSTAzItizatAni ( 200700 ) samAptA ekAdaza baMdhadetavaH // saMprati hAdazabaMdhahetavo nAvyate-te eva AktA dazabaMdhahetavo nayajugupsAprapAd chAdaza, tatra ca naMgAH prAgvat SaTtriMzatsahasrANi (36000 ) athavAnaMtAnubaMdhinnayaprakSepAd jhAdaza, anaMtAnubaMdhyudaye ca yogAstrayodaza, tataH prAgvadavApyaM te naMgakAnAmatra SaTcatvAriMzasahasrANyaSTazatAdhikAni ( 46700 ) yazAnaMtAnubaMdhijugupsAprapAd hAdaza, tadApyetAvaMta evaM naMgakAH (16700) azravA kAyatraye vadhaparigrahAd dvAdaza, SasAM ca padAnAM trikasaMyoge naMgA viMzatinavaM ti, tataH kAyaghAtasthAne viMzatiH sthApyate, tataH krameNa guNanaM, tadyathA- mithyAtvannedaiH paMcannirviMzatirguNyaMte, jAtaM zataM, tena paMca iMDiyA'saMyamA guNyaMte, jAtAni kI // 3 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 380 // paMcazatAni (500 ) taizca yugalikadvikaM guNyate, jAtaM sahasraM ( 1000 ) tenApi vedatrayasya guNane jAtAni trINi sahasrANi ( 3000 ) taiH kaSAyacatuSTayaM guNyate, labdhAni dvAdazasahaare ( 12000) tairyogadazakaguNane jAtaM lakSamekaM viMzatisahasrAdhikaM ( 120000 ) atha - vA kAyavyavadhajayaprakSepAd dvAdaza, tatra prAgvanaMgakAnAM navatisahasrANi ( 50000 ) evaM jugupsAkA prakSepe'pi ( (50000 ) athavA'naMtAnubaMdhikAyazyavadha prakSepe dvAdaza, tatra ca prAgukta vidhyanusAreNa parasparaguNane jaMgasaMkhyA lakSaM saptadazasahasrANi ( 117000 ) sarvasaMkhyayA dvAdazabaMdhahetujaMgakAH paMcalakAH SaTcatvAriMzatsahasrANi SaTzatAni ( 546600 ) samAptA dvAdazabaMdhahetavaH. atha trayodazadhadetavaH pratipAdyaMte-ta eva pUrvoktA daza baMdhadetavo jayajugupsA'naMtAnubaMdhiprakSepAtrayodaza, anaMtAnubaMdhyudaye ca yogAstrayodaza paryAyeNa prApyaMte, tataH prAgvallavdhAni SaTcatvAriMzatsahasrANi aSTau zatAni ( 46800 ) yadivA kAyacatuSTayavadhaparigrahAtrayodaza, pAMca padAnAM catuSkasaMyoge gaMgAH paMcadaza. te kAyavadhasthAne sthApyate, tataH pU bhAga 2 // 380 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM vakrameNa vyavasthApitAnAmaMkAnAM tAmane jAtAni naMgAnAM navatisahasrANi ( e0000) atha- nAga vA nayakAyatrayavadhaprakepe trayodaza, pallAM ca kAyAnAM trikasayoge naMgA viMzatiH, te kAyavadha-* TIkA / sthAne sthApyaMte, tataH prAgvallabdhaM viMzatisahasrAdhikaM ladaM ( 120000 ) // 31 // ___ evaM jugupsAkAyatrayavadhaprakSepe'pi (120000 ) azravA'naMtAnubaMdhikAyatrayavadhaparigrahe trayodaza, tatra prAguktAnusAreNAMkAnAM tAmane naMgasaMkhyA lakaM SaTpaMcAzatsahasrANi ( 156 2000 ) yadi vA jugupsAnayakAyadhyavadhapradepe trayodaza, tatra ca prAgvaghnaMgasaMkhyA navatisaha. srANi (e ) nayAnaMtAnubaMdhikAyadhyavadhaprakSepAkSa trayodaza, tatra prAguktAnusAreNa naMgaparimANaM lakaM saptadazasahAsUAdhikaM ( 117000 ) evamanaMtAnubaMdhijugupsAkAyacyavadhaparigrahe'pi (117000 ) sarvasaMkhyayA trayodazabaMdhahetunaMgakAnAmaSTI lakSAH paMcAzatsahasrANi aSTazatAdhikAni ( 56700 ) iti trayodazabaMdhahetavaH smaaptaaH|| // 31 // __ tathA ta eva pUrvoktA daza baMdhahetavaH kAyapaMcakavadhaparigrahe caturdaza, SamAM ca kAyAnAM paMcakasaMyoge naMgAH SaT, te kAyavadhasthAne sthApyaMte; tataH prAgvat aMkAnAM gaNane jAtAni Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C TIkA paMca naMgAnAM paTtriMzatsahasrANi ( 360. 0 ) athavA kAyacatuSTaye vadhanayaparigrahAcaturdaza, SAmAMnAga 2 ca kAyAnAM catuSkasaMyoge naMgAH paMcadA, te kAyaghAtasthAne sthApyate, tataH prAgvatparaspara maMkAnAM guNane jAtAni naMgakAnAM navatiH sahasrANi ( e0000 ) evaM kaayctussttyvdhjugu||38|| psAparigrahe'pi ( e0000 ) athavA kAyacatuSTayavadhAnaMtAnubaMdhiparigrahe caturdaza, anaMtAnubaM. dhyudaye ca yogAstrayodazeti yogasthAne trayodaza sthApyate, tataH prAguktavidhyanusAratoMkAnAM tA. mane jAtaM naMgakAnAM lakamekaM saptadaza ca sahasrANi (117000 ) yA kAyavayavadhAnayajugupsopAdAnAcaturdaza, kAyanayasaMyoge ca naMgA viMzatiH, tataH prAgvallabdhaM viMzatyuttaraM la . (120000 ) yadivA kAyatrikavadhanayAnaMtAnubaMdhigrahaNAcaturdaza, tatra prAguktasaMkrameNa naMga kAnAM SaTpaMcAzatsahasrAdhikaM ladaM (156000 ) evaM kAyavikavadhajugupsA'naMtAnubaMdhiparigrakA he'pi ( 156000 ) athavA kAyadhyavadhanayajugupsAnaMtAnubaMdhiparigrahAccaturdaza, tatra ca prAgu- // 3 // tavidhyanusArato naMgakAnAM saptadazasahasrottaraM ladaM ( 117000 ) sarvasaMkhyayA caturdazabaMdhahe. tunnaMgakAnAmaSTau ladA dhyazItisahasrAdhikAH ( 72000 ) uktAzcaturdazabaMdhahetavaH // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga TIkA // 383 // tathA taeva pUrvoktA daza SaTkAyavadhopAdAne paMcadaza navaMti, SasmAM ca kAyAnAM SaTka- yoge naMga ekaH, sa kAyaghAtasthAne sthApyate, tataH pUrvakrameNAMkAnAM tAmane jAtAni naMgakAnAM SaTsahasrANi ( 6000 ) yadivA nayakAyapaMcakavadhaparigrahe paMcadaza, tatra ca prAguktakramAnusAreNa naMgakAnAM SaTtriMzatsahasrANi (36000 ) evaM jugupsAkAyapaMcakavadhaparigrahe'pi (36000 ) azravA kAyapaMcakavadhAnaMtAnubaMdhyupAdAne paMcadaza, tatra ca yogAstrayodaza navaMtI. ti prAguktavidhinA naMgAnAM SaTcatvAriMzatsahasANyaSTau zatAni (U600 ) yakSa paMcadaza kAyacatuSTayavadhanayajugupsAparigrahe tatra naMgasaMkhyA navatisahasrANi ( e0000) athavA kA. yacatuSTayavadhannayA'naMtAnubaMdhipradepe paMcadaza, tatra prAgvat naMgakAnAM saptadazasahasrottaraM ladaM (117000 ) evaM kAyacatuSTayavadhajugupsAnaMtAnubaMdhiprakSepe'pi (117000 ) kAyatrayavadhanayara jugupsA'naMtAnubaMdhipradepe punaH SaTpaMcAzatsahasrAdhikaM ladaM (156000 ) sarvasaMkhyayA paMcadazabaMdhadetunaMgAH SaTlakA aSTacatvAriMzatAdhikAH ( 60400 ) samAptAH paMcadazabaMdhahetavaH. tathA taeva pUrvoktA daza kAyaSaTkavadhannayaprapAt Somaza navaMti, tatra ca prAguktakramA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 34 // // nusAreNAkatAmane naMgAnAM SaTsahasrANi (6000 ) evaM kAyaSadkavadhajugupsApradepe'pi ( 000 ) yadi vA SaTkAyavadhAnaMtAnubaMdhiprakepe Somaza, tatra naMgAnAmaSTasaptatizatAni ( 360 0) kAyapaMcakavadhAnayajugupsAprape vA Somaza, tatra prAgvatraMgakAnAM SaTtriMzatsahasrANi ( 36000 ) athavA kAyapaMcakavadhanayAnaMtAnubaMdhiprakepe Somaza, tatra pUrvakrameNa naMgAH SaTcatvAriMzatsahasrANi aSTau zatAni ( 46000 ) evaM kAyapaMcakavadhajugupsAnaMtAnubaMdhipradepe'pi ( 46700 ) yA kAyacatuSTayabaMdhanayajugupsAnaMtAnubaMdhigrahaNe Somaza, tatra prAgvaghnaMgakAnAM saptadazasahasrAdhikaM ladaM ( 117000 ) sarvasaMkhyayA SoDazabaMdhahetunaMgA helade SaTSaSTisahasrA. Ni catvAri zatAni (266400 ) naktAH SomazabaMdhahetavaH // tathA ta eva pUrvoktA daza kAyaSaTakavadhAnayajuyupsopAdAne saptadaza navaMti; tatra ca pUrvavadaMkAnAM tADane labdhAni naMgAnAM SaTsahasrANi (6000 ) yadivA SaTkAyavadhannayAnaMtAnuvaM- dhipradepe saptadaza, tatra pUrvavanaMgakAnAmaSTasaptatizatAni (300) evaM SaTkAyavadhajugupsAnaMtAnubaMdhipradepe'pi ( 7000 ) athavA kAyapaMcakavadhanayajugupsAnaMtAnubaMdhipradepe saptadaza, pUva. // 3 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 E TIkA paMcasaM tatra naMgAnAM SaTcatvAriMzatsahasrANyaSTau zatAni (46700 ) nAvanA sarvatra prAguktAnusAreNa paritnAvanIyA. sarvasaMkhyayA saptadazabaMdhahetunaMgakAnAmaSTaSaSTisahasrANi catuHzatAdhikAni (6400 ) nakkAH saptadazabaMdhahetavaH // // 35 // saMpratyaSTAdazabaMdhadetavo'nidhIyate, tatra taeva pUrvoktA daza SaTkAyavadhannayajugupsAnaMtAnu baMdhiprakepe'STAdaza. tatra naMgAnAmaSTasaptatizatAni ( 7000 ) tadevaM sarvasaMkhyayA mithyAdRSTau baMdhadetusamudAya vikalpanaMgAzcatustriMzallakAH saptasaptatisahasrANi SaTzatAdhikAni ( 34776 00 ) samAptA mithyAdRSTibaMdhahetavaH // e|| saMpratyanaMtAnubaMdhyudayarahite mithyAdRSTau yAvaMtoyogAH saMnavaMti tAvataH pratipAdayannAha // mUlam ||-apndyrhiymitre / jogA dasa kuNa janna so kAlaM // aNaNudana pu.. paNa tavalaga / sammadiThissa mitthudae // 10 // vyAkhyA-anaMtAnubaMdhyudayarahite mithyAha Tau yogA dazaiva navaMti, kuta ityAda-yatra yasmAtkAraNAtso'naMtAnubaMdhyudayarahite mithyAdRSTiH kAlaM maraNalakSaNaM na karoti, tapAsvAnnAvyAt; kAlakaraNA'nAvena javApAMtarAlagama // 35 // YL Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 ___TIkA paMcasaM nAdi nAvinA kArmaNaudArikamizravaikriyamizrANAmannAva iti kRtvA. athAnaMtAnubaMdhinAmanu- dayo'pi mithyAdRSTeH kayaM saMnnavatItyata Aha-'aNaNudana ityAdi ' anudaya nadayA'nA vaH, punaranaMtAnubaMdhinAM ta'chalakasyA'naMtAnubaMdhyughalakasya samyagdRSTemithyAtvodayo veditavyaH, // 36 // etaktaM navati-samuhalitAnubaMdhinaH samyagdRSTeH prAptamithyAtvodayavazAtpunarapyupacitAnA manaMtAnubaMdhinAmAvalikAmAtraM kAlaM yAvadayA'nAvo'vaseyaH. saMprati sAsAdane dazAdayaH sa. tadazaparyaMtA baMdhahetavo nAyaMte, tatra sAsAdane mithyAtvaM sarvathA na saMnnavatIti mithyAtvalakaNaM prazramapadamapanIyate, zeSAH pUrvoktA eva jaghanyapadanAvino nava; anaMtAnubaMdhyudayazcAvazyaM nAvI sAsAdanasya, tadanAve sAsAdanatvasyaivA'yogAt tato dazamo'naMtAnubaMdhyudayaH pratipya te; anaMtAnubaMdhyudaye yogAstrayodaza saMnnavaMti, etacca prAgevoktaM, tato yogasthAne trayodazakAMkA kasyApanA. // 10 // avaiva vizeSamAda // mUlam ||-sAsAyaNammi rUvaM / vayaveyahayANanihayajogANa // jamhA napuMsanadae / venaviyamIsago nahi // 11 // vyAkhyA-sAsAdane sAsAinasamyagdRSTau prazramato vedeogA. // 386 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 11809 11 nAnyAt guNayedityarthaH tato vedAhatAnAM nijakayogAnAM madhyAdekaM rUpaM tyajA'pasArayetyarthaH. kimuktaM javati ? ekaikasmin vedodaye trayodaza yogAH paryAyeNa prAyaH saMjavaMti, tatastrinirvedaistrayodazaguNane ekonacatvAriMzannavaMti, tatastanmadhyAdekaM rUpamapanIyate, zeSA aSTAtriMzanavaMti kasmAdekaM rUpamapanIyate ? iti cedata zrAha - yasmAtsAsAdanajAvopagatasya napuMsakavedodaye vaikriyamizraH kAyayogo na saMbhavati vaikriyamizro hi kAyayogaH kArmaNena saha vivatiH, sa ca napuMsaka vedodaye narakagatAveva prApyate, nAnyatra na ca sAsAdanajAvopagato na rakamupayAti tato vedatADitecyA yogenya ekarUpApahAraH iha prazramato vedairyogAn guNayitvA tebhya ekarUpamapaharttavyaM, tataH zeSAMkatADanA vidheyA; anyathA yathAvasthitapratiniyatanaMgasaMkhyAparijJAnaM sukhena na syAt tata evamihAMkasthApanA dRSTavyAstadyathA - prathamatastrayo vedAH sthApyate, tato yogAstrayodaza, tadanaMtaraM pakAyAH, tataH paMceMdiyA'saMyamAH, tadanaMtaraM de yugale, tatazcatvAraH kaSAyAH, sthApanA ceyaM - Drug m amISAM cAMkAnAM tAmanamevaM trinirvedaistrayodazayogA guNyaMte, jAtA ekonacatvAriMzat ( 37 ) asyA ekarU bhAga 2 // 387 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 37 // pamapasAryate, syitA aSTAtriMzat (30) sA caikekasmin kAyavadhe prApyate, iti SanirguNi- tA, jAtamaSTAviMzatyadhikaM zatadhyaM ( 120) tacaikasminniMDiyA'saMyame'vApyate, iti paMcanniguNyate, jAtAni catvAriMzadadhikAni ekAdazazatAni (1140 ) etAni pratyekamekaikasmin yugale saMnavaMtIti cikena guNyaMte, jAtAni dhAviMzatizatAnyazItyadhikAni ( 220 ) a. mUni caikaikasminkaSAye navaMtIti kaSAyacatuSTayena guNitAni jAtAni viMzatyadhikAni ekanavatizatAni (120) etAvato dazabaMdhadetUnAM sAsAdane naMgAH. evamuttaratrApi gaNanA jAvanIyA. sAMpratamekAdazabaMdhahetava nacyate-tatra ta eva daza baMdhahetavaH kAyasthAne kAyayavadhaparigrahAdekAdaza, SamAM ca kAyAnAM vikasaMyoge naMgAH paMcadaza, te kAyasthAne sthApyaMte, tataH prAguktakrameNAMkAnAM tADane jAtAni dhAviMzatisahasANyaSTazatAdhikAni ( 12000) athavA ta eva pUrvoktA daza nayaprapAdekAdaza. tatra naMgAnAM prAgvadekanavatizatAni viMzatyadhikAni (120 ) evaM jugupsAprape'pi (e120 ) sarvasaMkhyayakAdazabaMdhadetUna naMgA ekacatvAriM. // 3 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 zatsahasrANi catvAriMzadadhikAni ( 41040 ) naktA ekAdazabaMdha detavaH / TIkA // 385 // adhunA dvAdazadhatavo'nidhIyate--taeva pUrvoktA daza kAyatrayabaMdhaparigrahe dvAdaza, pa pAMca kAyAnAM trisaMyoge jaMgA viMzatiH, te kAyavadhasthAne sthApyaMte tataH prAgvadaMkAnAM gulabdhAni triMzatsahasrANi catuHzatAdhikAni ( 30400 ) athavA jayakAyacyavadhopAdAne dvAdaza tatra jaMgAnAmaSTazatAdhikAni dvAviMzatisahasrANi ( 22800 ) evaM kAyazyava - jugupsAprakepe'pi ( 22000 ) yadi vA jayajugupsAprakepAdU dvAdaza, taMtraikanavatizatAni viMzatyadhikAni jaMgakAnAM ( 120 ) sarvasaMkhyayA dvAdzabaMdhahetUnAM jaMgAH paMcAzItisahasrANi viMzatyuttaraM zataM ( 85120 ) naktA dvAdazabaMdha detavaH // saMprati trayodazabaMdha hetavaH kathyate- taeva pUrvoktA daza kAyacatuSTayavadhaparigrahe trayodaza, pasAM ca kAyAnAM catuSkasaMyoge jaMgAH paMcadaza kAyasthAne sthApyaMte, tataH prAgvakurAne jaMgA dvAviMzatisahasrANi zraSTau zatAni ( 22000 ) athavA jayakAyatrayavadhapradepAt trayodaza, tatra jaMgAnAM triMzatsahasrANi ca - bhAga 2 // 389 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 380 // tuHzatAdhikAni ( 30400 ) evaM kAyattrayavadha jugupsAprakSepe'pi ( 30400 ) yadivA kAya6yatradhanayajugupsAprakSe trayodaza, tatra prAguktavidhinA jaMgakAnAM dvAviMzatisahasrANi zraSTau zatAni (22000) sarva saMkhyayA trayodazabaMdha hetujaMgAzcatuHSaSTiThAtasamanvitaM lakSaM ( 106400 ) uktAstrayodazavaMdha hetavaH // sAMprataM caturdazabaMdha hetavaH pratipAdyaMte-tatra taeva pUrvoktA daza baMdhahetavaH kAya paMcakavadhopAdAne caturdaza. pasAM ca kAyAnAM paMcakasaMyoge aMgAH SaTU, te kAyasthAne sthApyate, tatra prA kamAMkAnAM tAmane jAtAni jaMgakAnAmekanavatizatAni viMzatyadhikAni ( 5120 ) - thavA kAyacatuSTayavadhajayaprakepe caturdaza, tatra prAgvanaMgakAnAM dvAviMzatisahasrANyaSTau zatAni ( 22000) evaM kAya catuSTayavadhajugupsAprakSepe'pi ( 22000 ) yadivA kAya trayavadhanayajugusAkSepe caturdaza, tatra prAguktakrameNAMkAnAM guNane jaMgAstriMzatsahasrANi catvAri zatAni ( 30400 ) sarva saMkhyayA caturdazabaMdha hetujaMgAH paMcAzItisahasrANi viMzatyuttaraM zataM ( 851 20) gatAzcaturdazabaMdha detavaH // nAga 2 // 300 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM saMprati paMcadazabaMdhahetavo naNyaMte-ta eva pUrvoktA daza kAyaSaTkavadhapradepe paMcadaza, Sa- mAM ca kAyAnAM SaTkasaMyoge eko naMgaH, sa kAyasthAne sthApyate, tataH prAguktavidhinA naMgaTIkA kAnAM labdhAni paMcadazazatAni viMzatyadhikAni (1520 ) athavA kAyapaMcakavadhanayapradepe // 35 // paMcadaza, tatra prAgvanaMgA ekanavatizatAni viMzatyadhikAni (e10) evaM kAyapaMcakavadhajugu. psAprape'pi ( 120 ) yadivA kAyacatuSTayavadhanayajugupsAprakSepAtpaMcadaza, SasmAM ca kAyA nAM catuSkasaMyoge naMgAH paMcadaza, te kAyasthAne nyasyaMte, tataH prAguktakramaNAMkAnAM tADane naM- gA hAviMzatisahasUANyaSTau zatAni ( 22000 ) sarvasaMkalane paMcadazabaMdhahetunaMgA citvAriMzatsahasrANi SaSTayadhikAni paMcazatAni (42560 ) samAptAH paMcadazabaMdhahetavaH // saMprati SomAbaMdhahetava nacyate-ta eva pUrvoktA daza kAyaSaTrakavadhannayapradepe pomaza, tatra paMcadazazatAni viMzatyuttarANi naMgakAnAM (1520 ) evaM kAyaSadkavadhajugupsAprape'pi * (1520) athavA kAyapaMcakavadhanayajugupsAprape Somaza, paramAM ca kAyAnAM paMcakasaMyoge naMgAH SaT, te kAyasyAne sthApyate, tataH prAguktakrameNAMkAnAM tADane naMgA ekanavatizatAni // 3 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM viMzatyuttarANi (e120) sarve SomarAbaMdhahetunaMgA hAdazasahasrANi SaSTyadhikazatAnyadhikA- ni (12160) gatAH SomabaMdhahetavaH // TIkA ___azra saptadazabaMdhahetava nacyate-taeva pUrvoktA daza kAyaSaTakavadhanayajugupsAprakepAsa // 35 // ptadaza, tatra naMgAH prAguktakrameNa paMcadazazatAni viMzatyuttarANi (1530) sarvasaMkhyayA sA sAdanabaMdhahetunaMgA lakSatrayaM vyagItisahasrANi catvAriMzadadhikAni ( 373040) naktAH sA. saadnbNdhhetvH|| saMprati mizre navAdayaH SomazaparyaMtA baMdhahetavo vinAvyate-tatra ta eva sAsAdanoktA daza anaMtAnubaMdhyudayarahitAH zeSA nava jaghanyapade samyagmithyAdRSTau navaMti, yogAzcAtra saM. navino daza, samyagmithyAdRSTeH kAlA'karaNato vaikriyamizraudArikamizrakArmakAyayogA'. - saMjavAt. aMkasthApanA tviyaM--war or awr amISAM cAMkAnAmanyAse kRte jAtAhai ni siptatizatAni ( 7200 ) etAvaMtaH smygmithyaadRssttenvbNdhhetunnNgaaH|| ta evAnaMtaroktA nava kAyakSyavadhaprakSepe daza, SasmAM ca kAyAnAM vikasaMyoge naMgAH paMca // 3 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM0 daza, te kAyasthAne sthApyate. tataH pUrvakrameNa parasparamaMkAnAM guNane jAtAnyaSTAdazasahasrA- nAga 2 li ( 1000 ) athavA jayaprapAddaza, tatra naMgAH prAgvad hisaptatizatAni ( 7200 ) evaM jugupsAprape'pi ( 7200 ) sarvasaMkhyayA dazabaMdhahetunaMgA kSAtriMzatsahasrANi catvAri zatA. // 3 // 3 // na ( 32400 ) gatA dazabaMdhahetavaH // akAdazabaMdhahetava nacyate-ta eva pUrvoktA nava kAyatrayavadhaprahapAdekAdaza, paramAM ca * kAyAnAM trikasaMyoge naMgA viMzatiH, sA kAyasthAne sthApyate, tataH prAguktavidhinAMkatADane naMgAzcaturviMzatisahasrANi (50000) yadivA kAyakSyavadhannayapradepe ekAdaza, hikasaMyoge cala paramAM kAyAnAM naMgAH paMcadA, te kAyasthAne nyasyaMte, tataH prAgvanaMgakAnAmaSTAdazasahasrANi (17000 ) evaM kAyakSyavadhajugupsAprape'pi ( 18000 ) athavA nayajugupsAprapAdekAdaza; tatra naMgA hisaptatizatAni ( 7200 ) sarvasaMkhyayaikAdazabaMdhahetunaMgAH saptaSaSTisahasrA- // 3 // 3 // Ni zatadhyAdhikAni (65200) gatA ekAdazabaMdhahetavaH // saMprati hAdazabaMdhahetavaH kathyate-ta eva pUrvoktA nava kAyacatuSTayavadhaprakSepAd hAdaza, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM mAM ca kAyAnAM catuSkasaMyoge naMgAH paMcadaza, te kAyasthAne sthApyate ,tataH prAguktakrameNA- katAmane naMgAnAmaSTAdazasahasrANi ( 1000 ) athavA kAyavayavadhanayapradepe dAdA, kAyAkAnAM ca trikasaMyoge naMgA viMzatiH, tataH kAyasthAne tAM sthApayitvA pUrvakrameNAMkaguNane jAtA. ||3e na naMgakAnAM caturviMzatisahasrANi (3100 ) evaM kAyavayavadhajugupsApradepe'pi (24000) yadivA kAyadhyavadhanayajugupsAprapAd hAdaza, tatra prAgvadaMkamIlane naMgAnAmaSTAdazasahasrANi ( 17000 ) sarvasaMkhyayA hAdazabaMdhahetunaMgAzcaturazItisahasrANi ( GU000 ) gatA hA. dazabaMdhahetavaH // ___atha trayodazabaMdhahetava napadazya te-ta eva pUrvoktA nava kAyapaMcakavadhaprakepe trayodaza, plAM ca kAyAnAM paMcakayoge naMgAH Samiti kAyasthAne SaT sthApyaM te, toMkAnAmacyAse jAtAni naMgakAnAM siptatizatAni (700) athavA kAyacatuSTayavadhanayaprakSepAtrayodaza, paraM tatra SamAM catuSkasaMyoge naMgAH paMcadoti kAyasthAne paMcadaza sthApanIyAH, tatokAnAM tAmane labdhAni naMgakAnAmaSTAdazasahasrANi (1707) evaM kAyacatuSTayavadhajugupsAprape'pi // 3 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 3 // (17000 ) azravA kAyatrayavadhannayajugupsAprape trayodaza, SasmAM ca kAyAnAM trikasaMyogenaM- - gA viMzatiH, tataH sA kAyasthAne sthApyate, tataH pUrvakrameNa guNane labdhAni naMgakAnAM catu- vizatisahasrANi ( 2500 ) sarvasaMkalanayA trayodazabaMdhahetunaMgAH zatadhyasamadhikAni saptaSaSTisahasrANi (67200 ) naktAstrayodazabaMdhahetavaH // saMprati caturdazabaMdhahetavaH khyApyaMte-ta eva pUrvoktA nava kAyaSaTakavadhapradepe caturdaza, paraM SAmAM kAyAnAM SaTkasaMyoge naMga eka iti kAyasthAne eko'vasthApanIyaH, tataH pUrvaparipATyA vyavasthApitAnAmaMkAnAM guNane jAtAni naMgakAnAM hAdazazatAni (1200 ) athavA kAyapaMcakavadhajayapropAccaturdaza, na varaM kAyasthAne SaT sthApanIyAH, SamAM paMcakasaMyoge Sa. mAmeva naMgakAnAM lanyamAnatvAt. atra naMgA hisaptatizatAni ( 7200 ) evaM kAyapaMcakavadhajugupsAprape'pi ( 7200 ) yadivA kAyacatuSTayavadhanayajugupsAprape caturdaza, atra kA yasthAne paMcadaza sthApanIyAH, catuSkasaMyoge SasmAM naMgapaMcadazakasya prApyamANatvAt. tataH prAgvadaMkAnAM guNane jAtAni tatra naMgakAnAmaSTAdazasahasrANi (17000 ) sarvasaMkalanatazca ||3e| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 TIkA paMcasaM turdazabaMdhahetunaMgAstrayastriMzatsahasrANi SaTzatAni ( 33600 ) gatAzcaturdazabaMdhahetavaH // 1 saMprati paMcadazabaMdhahetavo nAvyate-tatra ta eva pUrvoktA nava kAyaSaTakavadhanayapradepe paM. cadaza. paramAM ca kAyAnAM SaTkasaMyoge naMga eka iti kAyasthAne ekaH sthApyate, tataH praagv||36|| banyate naMgakAnAmatra hAdazazatAni (1200 ) evaM kAyaSaTkavadhajuguptAprape'pi (1200) athavA kAyapaMcakavadhanayajugupsAprope paMcadaza, SamAM ca kAyAnAM paMcakasaMyoge naMgAH SaT, tatastAna kAyasthAne sthApayitvA prAgvadaMkatADane kRte labdhAni naMgakAnAM siptatizatAni (200) sarvasaMkhyayA paMcadazabaMdhadetunaMgAH paramavatizatAni (e600) naktAH paMcadazabaMdhahetavaH. ____ atha SoDazabaMdhahetavo'nidhIyaMte-taeva pUrvoktA nava kAyaSaTkavadhajugupsAnayaprakepe So maza, tatra naMgAH prAguktakameNa hAdazazatAni (1200 ) sarvasaMkalane samyagmithyAdRSTau baM. ra dhahetunaMgA latrayaM caturviMzatizatAni (302400) naktAH samyagmithyAdRSTibaMdhahetavaH ||saaNpr- tamaviratasamyagdRSTau navAdayaH SoDazaparyaMtA baMdhahetavaH prApyaMte, tatra yogAnadhikRtya vizeSamAha // mUlam ||-cttaari avirae caya / nadavena vimIsakammazyA / ichinapaMsaga nadaena ||3e|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 12 // vyAkhyA - ihAnaMtaragAthAto vedahatAnAM nijakayogAnAmityanuvarttate, tato'yamarthaH - zravirate praviratasamyagdRSTau prathamato vedairnijakayogAna guNayet, guNayitvA ca tanmadhyAccatvAri rUpANi tyaja spheTaya ? kasmAditi cedata Aha-- yadyasmAtkArayAdaviratasamyagdRSTiguNasthAnake strIvedodaye vaikriyamizrakArmaNakAyayogau na javataH, vaikriyamizrakAyayogiSu strIvediSu madhye aviratasamyagdRSTerutpAdA'nAvat uktaMca saptatikAcUrNau - viratasamyagTaSTervai kriyamizrakAyayoginaH kArmaNakAyayoginazca pratyekaM vedadvAreNa jaMgaciMtAyAM' vivedo elana, kahaM icchiveyagesu na navavajjaittikAnamiti ' etacca prAyo vRttimA - zrityoktaM, anyathA kadAcitstrIvediSvapi madhye tadutpAdo javati naktaM ca saptatikAcUrNA veva - ' kayAi hoU icchiveyagesuvitti tathA strIvedodaye napuMsaka vedodaye ca pratyekamaudArikamizro na javati tiryagmanuSyeSu strovedanapuMsakavediSumadhye aviratasamyagdRSTerutpAdA'saMjavAtU. etadapi prAcuryamadhikRtyAvaseyaM, tena mallisvAminyAdibhirna vyabhicAraH, tadevaM strIvede vaikriyamizraudArika mizrakArma kAyayogA na ghaTate, napuMsakavede ca zradArikamizra iti vedahetu " paMcasaM0 rAliyama TIkA // 307 // nAga 2 // 307 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM nyo nijakayogenyaH karttavyo rUpacatuSTayApahAraH, tatrA'viratasamyagdRSTau jaghanyapade navabaMdhahetava ime-ekaH kAyavadhaH, eka iMDiyA'saMyamaH, ekamanyataradyugalaM, eko'nyatamo vedaH, trayo'nyataTIkA me krodhAdikAH kaSAyAH, trayodazAnAM yogAnAmanyatamo yogaH, SasAM ca kaayaanaamekksNyo||3|| ge naMgAH Samiti kAyasthAne SaT sthApyate, iMDiyA'saMyamasthAne paMca, vedasthAne trayaH, yugala sthAne hau, kaSAyasthAne catvAraH, yogasthAne trayodaza; ihApi prathamato vedaiyogAMstAmayet, tAmayitvA ca tenyo rUpacatuSTayamapanIyeta, tataH zeSAMkaguNanA vidheyA. tata evamihAMkasthApanA-- rare amISAM cAMkAnAM tAmanaM evaM trinirvedaistrayodaza yogA guNyaMte, jAtA ekonacatvAriMzat (35) tato rUpacatuSTayamapasArya te, sthitA zeSA paMcatriMzat (35) tayA kAyaSaTkaM guNyate, jAtaM dazottaraM zatakSyaM (10) tenezyiA'maMyamapaMcakagu nAGAtAni paMcAzadadhikAni dazazatAni (1050 ) tairyugalakSike guNita jAtAnyekaviMza- ma tizatAni ( 2100 ) taiH kaSAyacatuSTayatAmanAlabdhAni caturazItizatAni ( 1800 ) naktA nvbNdhhetvH|| // 3 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM saMprati dazabaMdhahetavo'nidhIyate-tatra ta evAnaMtaroktA nava kAyadhyavadhapradepe daza, pa. mAM ca kAyAnAM kisaMyoge naMgAH paMcadaza. tato'tra kAyasthAne paMcadaza sthApyate, tataH prATIkA guktakramaNAMkaguNane jAtAni naMgakAnAmekaviMzatisahasrANi ( 1000 ) athavA jayapradepe ||3ee|| daza, tatra naMgAH prAgvaJcaturazItizatAni ( 1400 ) evaM jugupsAprarUpe'pi ( 1800 ) sarva saMkalane dazabaMdhahetunaMgAH saptatriMzatsahasrANi aSTau zatAni ( 3700 ) gatA dazabaMdhahetavaH aGgakAdazabaMdhahetava nacyate-ta eva pUrvoktA nava kAyatrayavadhaparigrahAdekAdaza, SahamAM ca kAyAnAM trikasaMyoge naMgA viMzatiH, tato'tra viMzatiH kAyasthAne sthApyate, tataH prAgvadakAnAmanyAse labdhAni naMgakAnAmaSTAviMzatisahasrANi (20000 ) atha kAyakSyavadhanayapradepe ekAdaza, kAyakSyavadhaprakepe ca kAyasthAne paMcadaza sthApyate. tataH prAgvadaMkAnAmekavizatisahasrANi (1000 ) evaM kAyadhyavadhajugupsAprape'pi (1000) yadivA nayaju gupsAprapAdekAdaza, tatra kAyasthAne Sameva prApyaMte, iti prAgvanaMgAzcaturazItizatAni (Gdha 10000) sarvasaMkhyayA ekAdazabaMdhahetunaMgA aSTAsaptatisahasrANi catvAri zatAni ( 77400 ) ||3nnnnaa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM gatA ekaadshbNdhhetvH|| saMprati hAdazabaMdhahetava nucyate-tatra ta eva pUrvoktA nava kAyacatuSTayavadhaprakSepe hAdaza, TIkA mAM ca kAyAnAM catuSkasaMyoge naMgAH paMcadaza, tatro'tra kAyasthAne paMcadaza sthApyate, tataH // 40 // prAguktakramaNAMkaguNane labdhAni naMgakAnAmekaviMzatisahasrANi (1000) athavA kAyatrayava ra dhannayapradepe hAdaza, tatra kAyasthAne viMzatiH sthApyaMte, iti prAgvanaMgA aSTAviMzatisahasrA Ni (2000 ) evaM kAyatrayavadhajugupsAprakepe'pi ( 20000 ) yadivA kAyakSyavadhannayajugupsAprapAd hAdaza, tatra kAyasthAne paMcadaza sthApyaMte, tataH prAgvanaMgAnAmekaviMzatisahasrANi ( 1800 ) sarvasaMkalane jhAdazabaMdhahetunaMgA aSTAnavatisahasrANi ( eG000 ) naktA jhAda shbNdhhetvH|| ra saMprati trayodazabaMdhahetavo vinAvyaM te-ta eva pUrvoktA nava kAyapaMcakavadhaprakSepAtrayoda- za, pahalAM ca kAyAnAM paMcakasaMyoge SaDiti kAyasthAne SaT sthApyate. tataH prAgvaghnaMgAzcaturazItizatAni ( 1100) yadi vA kAyacatuSTayavadhannayaprakSepAtrayodaza, tatra kAyasthAne paMcadaza // 40 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM sthApanIyAH, iti prAgiva naMgAnAmekaviMzatisahasrANi (21000 ) evaM kAyacatuSTayavadhaju- gupsAprape'pi (1000) athavA kAyatrayavadhanayaz2agapsAprape trayodaza. tatra kAyasthAne TIkA viMzatiravasthApyate, prAgvanaMgA aSTAviMzatisahasrANi ( 20000 ) sarvasaMkhyayA tryodshbNdhhe||41|| tunaMgA aSTasaptatisahasrANi catvAri zatAni (77400 ) naktAstrayodazabaMdhadetavaH // atha caturdazabaMdhadetavaH kathyate-ta eva pUrvoktA nava kAyaSaTkavadhaprakSepAccaturdaza, tatra SamAM kAyAnAM SaTkasaMyoge naMga eka iti kAyasthAne ekaH sthApyate. tataH prAgvadaMkaguNane naMgAzcaturdazazatAni ( 1400 ) azravA kAyapaMcakavadhattayapradepAcaturdaza, tatra kAyasthAne SaT sthApyaMte, paramAM ca paMcakasaMyoge naMgaSaTkasyaiva prApyamANatvAt, tataH prApyate prAgvanaMgAnAM caturazItizatAni ( 1400 ) evaM kAyapaMcakavadhajugupsAprakSepe'pi ( 1100 ) yadivA kAya catuSTayavadhanayajugupsAprapAccaturdaza, navaramatrakAyasthAne paMcadaza sthApyate, paramAM catuSkasaM- bhI yoge naMgapaMcadazakasya sanyamAnatvAt. tataH prAgvadaMkatAmane naMgA ekaviMzatisahasrANi (2 1000 ) sarvamIlane caturdazabaMdhadetunaMgAnAmekonacatvAriMzatsahasrANi he zate ( 3e200 ) // 1 // 51 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 2 // naktAzcaturdazabaMdhadetavaH // idAnIM paMcadazabaMdhahetavaH pradazya te-taeva pUrvoktA nava kAyaSaTkavadhannayapradepAtpaMcada. OM za. atra kAyasthAne ekaH sthApyate, SasmAM SaTkasaMyoge ekasyaiva naMgasya prApyamANatvAt. ta taH prAgvadaMkAnAmanyAse labdhAni naMgAnAM caturdazazatAni (1400 ) evaM kAyaSaTrakavadhajugu. psAprape'pi (1400 ) yadivA kAyapaMcakavadhanayajugupsApratepe paMcadaza. navaramatra kAyasthA. ne SaT sthApyate, kAraNaM prAgevA'nekaza naktaM. tataH prAgvadaMkAnAM guNane labdhAni naMgAnAM ca turazItizatAni ( G400 ) sarvasaMkalane paMcadazabaMdhahetunaMgA ekAdazasahasrANi zatakSyaM (1 1200 ) naktAH paMcadAbaMdhahetavaH // SoDazabaMdhahetaba ime-taeva pUrvoktA nava kAyaSaTkavanayajugupsAprakSepe Somaza, tatra prAguktakameNa naMgAzcaturdazazatAni (1400 ) sarvasaMkhyayA aviratasamyagdRSTau naMgAstrINi la- kANi piMcAzatsahasrANi aSTau zatAni ( 35200 ) naktA aviratasamyagdRSTibaMdhahetavaH / / saMprati dezavirate aSTAdayazcaturdazaparyaMtA baMdhahetavaH sthApyate-tatra dezavirate kAyavadhAH // 40 // LE Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 403 // paMca, paSTasya sakAyatradhasya pratyAkhyAtatvAt yogAzcaikAdaza kArmaNaudArika mizrAhAraka6ikAnAmasaMjJavAt jaghanyapadajAvinazvASTau baMdhadetava ime paMcAnAM kAyavadhAnAmanyatama ekaH kAyavadhaH, paMcAnAmiMdiyA'saMyamAnAmanyatama eka iMDiyA'saMyamaH iyeoryugalayorekamanyatarayugalaM, trayANAM vedAnAmeko'nyatamo vedaH, apratyAkhyAna kaSAyANAmatrodayA nAvAt pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanasaMjJau dvAvanyatamau krodhAdikau, ekAdazAnAM yogAnAmeko'nyatamo yogaH, paMcAnAM kAyAnAmekakasaMyoge jaMgAH paMca prApyaMte, iti kAyasthAne paMca sthApyaMte, paMcaziyASmasthAne, hau yugalasthAne, trayo vedasthAne, catvAraH kaSAyasthAne, ekAdaza yogasthAne, sthApanA- = = tatra kAyavadhapaMcakaM pratyekaM paMcasu iMDiyA'saMyameSu saMjJavatIti tena paMca guNyaMte, jAtA paMcaviMzatiH ( 25 ) sA yugala ke pratyekamavApyate iti - yA guNya, jAtA paMcAgat (50) tayA vedatrikaM guNyate, labdhaM sAIzataM ( 150 ) tadapi pratyekaM karAyacatuSTaye prApyate iti tena catuSko guNyate, jAtAni SaT zatAni ( 6 10 ) tAni ca pratyekamekAdazasu yogeSu saMbhavatIti tairekAdaza guNyaMte, jAtAni SaTSaSTiza P bhAga 1 // 403 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 404 // tAni ( 6600 ) etAvato'STabaMdha detavaH // saMprati navabaMdhadetava nRcyaMte --ta evASTau kAyazyavadha prakSepAnnava, paMcAnAM ca kAyAnAM vikasaMyoge gaMgA daza, tataH kAyasthAne daza sthApyate, tatra prAgvadaMkAnAM guNane jAtAni trayodazasahasrANi zatayAdhikAni ( 13200 ) athavA jayaprakSepAnnAva, tatra kAyasthAne paMcaiva sthApyate iti prAgvagAnAM SaTSaSTizatAni ( 6600 ) evaM jugupsAprakepe'pi ( 6600 ) saaspi navabaMdha hetujaMgAH SaDviMzatisahasrANi catuHzatAdhikAni ( 26400 ) gatA navabaMdha detavaH atha dazabaMdhahetavaH khyApyate--ta eva pUrvoktA aSTau kAyatrayavadhapradepAdaza, paMcAnAM ca kAyAnAM trisaMyoge gaMgA doti tatra kAyasthAne daza' sthApyate tataH prAgvadaMkaguNane labdhA gaMgAstrayodazasahasrANi zatadvayAbhyadhikAni ( 13200 ) athavA kAyayavadhajayaprakSepAdA, atrApi kAyavadhasthAne daza sthApyaMte, pacAnAM vikasaMyoge jaMgadazakasya prApyamANatvAt taprAgvakaguNane jaMgAstrayodazasahasrANi zatayAdhikAni ( 13200 ) evaM kAyadhyavadhajugupsAprakepe'pi ( 13200 ) yadi vA jayajugupsAprapAddaza, tatra kAyasthAne paMcaiva sthApyaMte, bhAga 2 // 44 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 405 // iti prAgvadakagurAne jaMgAnAM paTUSaSTizatAni ( 6600 ) sarvamIlane dazabaMdha hetujaMgAH paTUcatvAriMzatsahasrANi zatadhyAdhikAni ( 46200 ) gatA dazavaidha hetavaH // athaikAdazabaMdhahetavaH kathyate--ta eva pUrvoktA aSTau kAyacatuSTayavadhaprakSepAdekAdaza, atra kAyasthAne paMca prApyaMte, paMcAnAM catuSkasaMyoge jaMgapaMcakasyaiva prApyamANatvAt tataH prAvane jaMgA: dUSaSTizatAni ( 6600 ) athavA kAyatrayavadhajayaprakSepAdekAdaza, atra kA - sthAne daza sthApyate, tataH prAgvanaMgAstrayodazasahasrANi zatadvayAJyadhikAni ( 13200 ) evaM kAyatrayavadhajugupsAprakSepe'pi ( 13200 ) athavA kAyayavadhanayajuguptopAdAne ekAdaza, tatrApi kAyasthAne dazaiva sthApyate iti gaMgAstrayodazasahasrANi de zate ( 13200 ) sapUrva saMkhyayaikAdaza baMdha he tujaMgAH SaTcatvAriMzatsahasrANi zatazyAbhyadhikAni ( 46200 ) naktA ekAdazabaMdha hetavaH // saMprati dvAdazavaMdha detavo'nidhIyate--ta evASTau pUrvoktAH kAyapaMcakavadhagrahaNe dvAdaza, tatra kAyasthAne ekaH sthApyate, paMcAnAM paMcakasaMyoge ekasyaiva jaMgasyA'vApyamAnatvAt tataH bhAga 1 // 405 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ paMcasaM prAgvadaMkAnAmanyAse naMgAnAM trayodazazatAni viMzatyattarANi (1320) yadivA kAyacatuSTayava- nAga 2 dhanayaprapAdvAdaza, atra kAyasthAne naMgAH paMca sthApyaMte, te paMcAnAM catuSkasaMyoge naMgapaMca-1 TIkA - kasya saMnavAt. tataH prAgivAMkAnAmanyAse jAtAni naMgAnAM SaTkSaSTizatAni ( 6600 ) evaM // 406 // kAyacatuSTayavadhajugupsAprape'pi ( 6600 ) athavA kAyatrayavadhajugupsAnayapradepe hAdaza, ta2tra kAyasthAne daza sthApyate, paMcAnAM trikasaMyoge naMgadazakalAnAtU, tato'tra naMgAstrayodazasa hasrANi zatakSyAnyadhikAni ( 13200 ) sarvamIlane hAdazahetunaMgAH saptaviMzatisahasrANi Ka saptazatAni viMzatyadhikAni ( 27720) gatA hAdazabaMdhahetavaH // atha trayodazabaMdhahetavaH prakAzyate-ta eva pUrvoktA aSTau kAyapaMcakavadhannayaprakSepAtrayodaza, atra kAyasthAne ekaH sthApyate, paMcAnAM paMcakasaMyoge ekasyaiva naMgasya nAvAt, tataH prAgvajaMgAstrayodazazatAni viMzatyadhikAni (1320) evaM kAyapaMcakavadhajugupsAprape'pi // 40 (1320) yadi vA kAyacatuSTayavadhanayajugupsopAdAne trayodaza, tatra kAyasthAne paMca sthApyaMte, tato labdhAni naMgakAnAM SaTSaSTizatAni ( 6600 ) sarvasaMkhyayA trayodazahetunaMgA Ei // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 navatizatAni catvAriMzadadhikAni ( ezva0 ) gtaastryodshbNdhhetvH|| hI adhunA caturdazabaMdhahetavo vinAvyate-ta eva pUrvoktA aSTau kAyapaMcakavadhanayajugupsA - prakSepAccaturdaza, tatra kAyasthAne ekaH sthApyate, tataH prAgvadaMkaguNane naMgAstrayodazazatAni viM. // 40 // zatyutnarANi (1320) sarvasaMkhyayA dezaviratabaMdhahetunaMgA ladaM triSaSTisahasrANi SaTzatAni azItyadhikAni (163670) naktA dezaviratabaMdhahetavaH // 12 // saMprati pramatte paMcAdayaHsa. ptaparyaMtA vaktavyAstatra yogaviSaye pramattA'pramattayorvizeSamAha // mUlam ||--doruuvaanni pamatte / cayAhi ekaM tu appamami // jaM chiveyanadae / AhAragamIsagA nahi // 13 // vyAkhyA-hApi pUrvagAthAto vedAhatAnAM nijakayogAnA mityanuvartate, tato'yaM padAnAM samanvayaH-pramattasaMyate apramattasaMyate ca prathamato vedainijakayA yogAna guNayet, guNayitvA ca tanmadhyAtpramatne pramattasaMyate ke rUpe tyaja ? apramattasaMyate pu. * narekaM rUpaM; kasmAditi cedata Aha-yat yasmAtkAraNAt strIvedodaye AhArakamizrako na staH, strINAM caturdazapUrvAdhigamasaMnnavA'nAvAt AhArakachikA'saMnavaH, caturdazapUrvAdhigamo'. // 40 // For Private 8 Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 pi kasmAnna navatIti cekucyate-strINAM dRSTivAdA'dhyayanapratiSedhAt. naktaM ca-tuvA gAra- vabahulA / caliMdiyA ubbalA ya dhiIe // zya azsesanayaNA / nayAvAnana no jINaM // 1 // TIkA va tataH pramatte vedAhatecyo nijakayogenya AhArakAhArakamizrarUpau dhau yogAvapanIyete. // 40 // apramatte tveka AhArakakAyayogaH, pramattasaMyate ca jaghanyapade'mI paMcabaMdhadetavastadyathA-5. ra yoryugalayoranyatarAgalaM, trayANAM vedanAmanyatamo vedaH, caturNA saMjvalanAnAmakatamaH krodhAdikaH, kArmaNaudArikamizrarahitAnAM zeSANAM trayodazayogAnAmanyatama eko yogaH, ida mithyAtvA'vira tinedAH sarvazrApi na saMnnavaMti, sarvasAvadyayogenyo viratatvAt. tatastata eko'pi baMdhaheturnopapadyate. zahApi prazramato vedAH sthApanIyAH, tatsthAne ca trayaH sthApyaMte, tada naMtaraM yogasthAne trayodaza, tato yugalasthAne hau, tadanaMtaraM kaSAyasthAne catvAraH, sthApanA- caM vyavasthApitAnAmaMkAnAM guNanaM, evaM trinirvedaistrayodazayogAn guNayet, jAtA ekonacatvAriMzat, tatastasyA rUpadhyamapanayeta, sthitAH zeSAH saptatriMzat, tayA yu4 galakSikaM guNyate, jAtA catuHsaptatiH ( 38 ) sA pratyekamekaikasmina kaSAye prApyate; iti // 4 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___paMcasaM nAga 2 TIkA // tayA catvAro guNyaMte, jAtaM ghAlavataM zatakSyaM (256) etAvaMtaH pramattasaMyate paMcabaMdhahetunaMgAH. atha SaD baMdhahetava nacyate-ta eva pUrvoktAH paMca, nayaprakSepAt pam, tatrApi ta eva naMgAH SaSmavatizatakSyapramANAH ( 256) evaM jugupsAprape'pi ( 256 ) gatAH SaTvaMdhahetavaH, atha saptabaMdhahetava nacyate-ta eva pUrvoktAH paMca jayajugupsAprakSepAtsapta, tatrApi tae. va naMgAH ( e6 ) sarvasaMkhyayA pramattasaMyate baMdhahetunaMgA ekAdazazatAni caturamItyadhikAni (114) apramattasaMyate paMcAdayaH saptaparyaMtA baMdhahetavaH, tatra paMca zme-trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, kArmaNaudArikamizravaikriyamizrAhArakamizrarahitAnAM zeSANAmekAdazAnAM yogA* nAmanyatamo yogaH, kSyoyugalayoranyatarad yugalaM, caturNA krodhAdInAmeko'nyatamaH krodhAdi kaH, vedasthAne ca trayaH sthApyate, yogasthAne ekAdaza, yugalasthAne au, kaSAyasthAne catvAraH, aMkasthApanA-rrrr atra prathamato vedaiogA guNyaMte, jAtAstrayastriMzata, tataH strI vedodaye AhArakayogo na ghaTate, iti tasyA ekarUpamapanIyate, jAtA hAtriMzata, sA pratyeka - yugale prApyate, iti tayA hiko guNyate, jAtA catuHSaSTiH, sApi pratyekaM kaSAye saMnnavatIti // 4 // para Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM tayA catuSko guNyate, jAtaM SaTpaMcAzadadhikaM zataghyaM ( 256 ) iyaMto'pramattasaMyate paMcabaMdha hetunaMgAH // ta eva paMca nayena saha SaT, tatrApi ta eva naMgAH ( 256) azravA jugupsApraTIkA kepe SaT, tatrApi taeva naMgAH ( 256 ) sarvamIlane SaT baMdhahetunaMgAH paMcazatAni haadsho||10|| tarANi (512) ta eva paMca jugupsAnayapradepe sapta, tatrApi taeva SaTpaMcAzadadhikazatacha yapramANA naMgAH ( 256) sarvasaMkhyayA apramattasaMyate baMdhadetunaMgA dazazatAni caturvizatya dhikAni. ( 1025) nuktA aprmttbNdhhetvH|| No saMpratyapUrvakaraNabaMdhahetavo'nidhIyate-apUrvakaraNe yogA nava, vaikriyAhArakayorapi tatrA- saMjavAt. jaghanyapade cAmI baMdhahetavaH-trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, navAnAM yogAnAma nyatama eko yogaH, yoryugalayoranyatarayugalaM, caturNA saMjvalanakrodhAdInAmekatamaH krodhAdi1 kaH. vedasthAne trayaH sthApyate, yogasthAne nava, yugalasthAne dau, kaSAyasthAne catvAraH, sthApa- nA-more tatra vedatrikeNa yoganavakaM guNyate, jAtA saptaviMzatiH, tayA yugala. kiM guNyate, jAtA catuHpaMcAzat (54) tayA kaSAyacatuSTayaM guNyate, jAte ke zate So // 10 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 411 // mazottare (16) etAvato'pUrvakaraNe paMca baMdhahetunaMgAH // ta eva paMcannayapradepAt SaT, ta- - trApi tAvaMta eva naMgAH ( 216) athavA jugupsAprakSepAt SaT, tatrApi pUrvoktasaMkhyAkA e va naMgAH (16) ekatramIlane SaTbaMdhahetunaMgAzcatvAri zatAni dhAtriMzadadhikAni ( 532) // taeva paMca jayajugupsApradepe sapta, tatrApi taeva SomazottaratizatasaMkhyA naMgAH (16) sarvasaMkhyayA apUrvakaraNe baMdhahetunaMgA aSTau zatAni catuHSaSTAdhikAni (65) naktA apUkaraNe baMdhahetavaH // saMpratyanivRnibAdarabaMdhadetavo'nidhIyate tatrAnivRtnivAdare jaghanyapade hI baMdhahetU, tau cemau-caturNI saMjvalanAnAmekatamaH krodhAdiH, navAnAM yogAnAmeko'nyatamo yogaH, tatra catvAraH kaSAyA yoganavakena guNyaMte, jAtAH SaTtriMzat, natkRSTapade trayo baMdhadetavaH, tatra hAvanaMtaroktAveva, tRtIyastvanyatamo vedo'nivRttivAdaro hi yAvadadyApi puruSavedasaMjvalanacatuSTaya- lakSaNaprakRtipaMcakabaMdhakastAvattasya vedodayo'pyasti, tatastatpratepAtrayo baMdhahetavaH, tatra saiva pUrvoktA patriMzat vedatrikena guNyate, jAtamaSTottaraM zata, sarvanaMkalanenA'nivRttibAdare naMgA // 11 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 12 // catuzcatvAriMzadadhikaM zataM (144 ) sUdamasaMparAye eka eva kiTTIkRtasaMjvalanalonarUpaH ka- nAga 2 pAyaH, yogAzcAtra saMnnavino nava, tato naMgA api navaiva. napazAMte yogA eva baMdhahetavaste ca saMnnavino nava, tato navAnAmekakAlameko'nyatamo yogabaMdhaheturityatrApi naMgA nava. evaM kI. Namohe'pi (e) sayogikevalini yogAH sapta saMnnavina iti naMgAH sapta. // 13 // saMprati) ra sarvaguNasthAnagatabaMdhahetusaMkhyAmAdarzayati // mUlam ||-svvgunngnngesu / visesahekaNa ettiyA saMkhA // gayAlalarakavAsI / sahassa sayasatta sayarI ya // 15 // vyAkhyA-sarveSvapi guNasthAnakeSu vizeSadetUnAM yugapatsaMnavidazAdisaMkhya vizeSabaMdhahetUnAM sarvanaMgasaMkhyAmIlanenaitAvatI naMgasaMkhyA, kiyatIti cedata Aha-SaTcatvAriMzajakA dhyazItisahasrANi saptagatAni saptatyadhikAni (4672770) tadevamuktA guNasthAnakeSu yugapatkAlanAvino baMdhahetatasteSAM ca naMgasaMkhyAH // 14 // sAMprataM // 1 // jIvasthAnakeSu yugapanAvibaMdhahetusaMkhyApratipAdanArthamAha ||muulm ||-sols bArasa heka / jahanna nakosayA asannINaM // codasa bArasa apa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 / saniNo saniguNagadina // 15 // vyAkhyA-asaMjhinAM saMjhipaMceMzyirahitAnAM zeSANAM hAdazAnAmapi jIvasthAnAnAM pratyekaM jaghanyapade SomazabaMdhahetavaH, natkarSeNASTAdaza. idaM ca TIkA mithyAdRSTiguNasthAnakamadhikRtyoktaM veditavyaM. sAsAdanaguNasthAnake tu bAdaraikeMjhyiANAmaparyA. 413 // ptAnAM jaghanyapade paMcadazavaMdhahetavo dRSTavyAH, tathA saMjhipaMceMDiyasyA'paryAptasya jaghanyapade ca turdazabaMdhahetavaH, natkRSTapade'STAdaza, yastu saMjhipaMceMzyiH paryAptaH sa guNagRhIto guNasthAnakagrahaNena gRhItaH, paryAptasaMjhipaMceMjhyio di caturdazaguNasthAnasaMnnavI, tatastakRhaNenaiva sa gRhIta iti na nUyo laNyate. // 15 // sAMpratameteSveva paryAptasaMjhipaMceMzyivarjeSu trayodazasu jIvasthAneSu mithyAtvAdyavAMtarannedAnAM madhye yognedaH saMnnavati, taM vizeSato nirdhArayitukAma Ada // mUlam ||-mittN egaM ciya / ukkAyavado tijogasanimi // iMdiyasaMkhA sugamA / * asannivigalesu do jogA // 16 // vyAkhyA-trayodazAnAmapi jIvAnAM mithyAtvamekamevA- OMnAnogikaM saMnavati, na zeSaM, toMkasthApanAyAM mithyAtvasthAne ekakaH sthApanIyaH. tathA teSAmeva trayodazAnAM jIvAnAM paramAM kAyAnAM vadhaH sarvadaivA'viziSTo, naikakachikA dighAtarUpa // 13 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM ___TIkA // 14 // tayA naMgarUpANAM viSayaH, SaDapi kAyAnprati sarvadA teSAmaviratatvAta; yadyevaM tarhi kathaM prAk mithyAdRSTyAdiSu naMgaprarUpaNA kRtA? teSAmapi tAnprati sarvadaivA'viratatvAt. naiSa doSaH, saMjhino hi samanaskAstatasteSAM kvacitkadAcitkaMcitprati tIvratIvrataraH pariNAmavizeSo navati, evaM ca teSAM cetanopajAyate-ayamekaH kAyo ghAtyaH, zmau ca au ghAtyau, ime trayo ghAtyAH, ityAdi. tatastadapekSayA SasmAM kAyAnAmekakadhikAdi saMyogato naMgaprarUpaNA ghaTate. asaMjhinastu sarvAnapi kAyAnprati sarvadaivA'viziSTapariNAmA iti tezameka eva sadA SaTkAyavadhanaMga iti kAyasthAne'pyekakAH sthApyate. tathA aparyAptake saMjhini traya eva yogAH, kArmaNaudArikamizravaikriyamizrarUpAH saMnavaMti, na zeSAH, tato'paryAptasaMjhipaMceMziyabaMdhahetulnaMgaciMtAyAM yogasthAne trikaH sthApanIyaH, tathA trayodazAnAmapi jIvasthAnAnAmizyisaM khyA sugamA suprasiitvAta. tazrAdira paMceMDiyANAM paMca, caturiMDiyANAM catvAri, trIDiyANAM trINi, hajhyiANAM he, ekeMziyANAmekaM, atastattajIvagatabaMdhahetunaMgaciMtAyAmiMjhyiA'saMyamasthAne tayAtayA saMkhyA sthApanIyA, // 14 // R Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM tathA asaMjhivikaleMziyANAM paryAptAnAmaparyAptAnAM vA hau yogI; tatrA'paryAptAnAM kArma- ___TIkA gaudArikamizrarUpau, paryAptAnAmaudArikA'satyA'mRSAnnApArUpau. tatasteSAM baMdhahetunaMgaciMtA yAM yogasthAne hikaH sthApanIyaH // 16 // saMpratyekezyiANAM yogsNnvmaah||15|| // mUlam ||-evN ca apajANaM / bAyarasuhumANa pajjayANa puNo // tinnekkaayjogaa| saNi apaje guNatinni // 17 // vyAkhyA-evaM ca evameva yathA asaMjhivikaleMjhyiANAM ta. zretyarthaH, bAdarasUkSmANAmekeMjhyiANAmaparyAptAnAM au yogau navataH, tau ca kArmaNaudArikamizrI veditavyau. paryAptAnAM bAdarasUdamaikeMziyANAM punaryathAkramaM tryekakAyayogAH, audArikavai kriyavaikriyamizrarUpAstrayo yogAH, paryAptabAdaraikeMziyANAmaudArikarUpa ekaH kAyayogaH, paryAsaptasUdamaijhyiANAmiti nAvaH, tato baMdhahetunnaMgaciMtAyAM tanajIvasthApanA'pekayA tathAtathA yogasthAne aMkasthApanA kartavyA. tathA guNasthAnakaciMtAyAM saMjhini aparyApte guNA guNasthA- nakAni trINi mithyAdRSTisAsAdanA'viratisamyagdRSTilakSaNAni saMnavaMti. ___evaM cetyatra ca zabdasyA'nuktasyApyarthasya saMsUcanAt bAdaraikeMiiMyavikaleMziyA'saMjhipaMceM // 15 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM yeSvaparyApteSu 3 3 mithyAdRSTisAsAdanalakaNe guNasthAnake; sUdamaikeMhiyeSu paryAptA'paryA- teSu bAdaraikaidiyavikaleMziyA'saMjhipaMceMiiyeSu paryApteSu mithyAdRSTirUpamekaM guNasthAnakamityava gaMtavyaM. iha yadA sAsAdanaguNasthAnaM tadA jaghanyataH paMcadazaiva baMdhahetavo, mithyaatvaa'jaavaa||16|| t. yogaciMtAyAM tu dhAveva kArmaNaudArikamizrarUpau yogI, yataH sAsAdanannAvaH saMjhizeSA asaNAM jIvAnAmaparyAptAvasthAyAmeva, na zeSakAlaM, aparyAptAvasthAyAM cA'paryAptasaMjhivyatiribhaktAnAM zeSANAM hAveva pUrvoktau yogau, aparyAptetu saMjhini kArmaNaudArikamizravaikriyamizrarU pAstrayo yogAH prAgevoktAH. pAha-nanu sAsAdananAve'pi zeSaparyAptiniraparyAptAnAM zarIraparyAptyA paryAptAnAmaudArikakAyayogo labhyate, iti vAdaraikeMziyavikaleMDiyA'saMjhipaMceMziyANAM sAsAdanaguNasthAnake trayo yogAH kiM na procyate ? tadayuktaM, zarIraparyAptisamAptivelAyAM sAsAdanatvAyogAtU, sAsAdanatvaM hi pAvalikAmAtraM, zarIraparyAptyA tu paryAptAna- tyaMtacdana, tataH zarIraparyApterAgapi sAsAdanannAvo'pagavatIti sAsAdanannAve haveva 1 yathoktau yogau, mithyAdRSTiguNasthAnake punaryAvannAdyApi zarIraparyAptiH samarthitA navati, // 16 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 417 // tAvad dvAveva kArmaNaudArikamizrarUpau yogau, zarIraparyAptarUrdhvaM tvaudArikakAyayoga iti trayo yogAH // 17 // tathA cAda // mUlam // - narale tinni baedaM / sarIrapattayANa mitrANaM // savinayaM sannisla | sammamicassa vA paMca // 18 // vyAkhyA - mAM sUkSma bAdare ke diya chitricaturasaM piMceMdiyAeffort Tina zeSaparyAptiniraparyAptAnAM zarIraparyAptyA paryAptAnAmaudArikeNa saha trayo yogA javaMti, tenAmISAmaparyAptAnAM mithyAdRSTiguNasthAnakamadhikRtya baMdhahetujaMgaciMtAyAM yogasthAnaka sthApanAyAM trayaH sthApanIyAH, tathA saMjhino'paryAptasya mithyAdRSTeH samyag - dRSTervA zarIraparyApterarvAk pUrvoktA eva kArmasaudArika mizravai kriyamizrarUpAstrayo yogAH, zarIraparyApterUrdhvaM tu devanArakApekSayA vaikriyasya, tiryagmanuSyApekSayA zradArikasya saMjavAt, savaikriyeNa vaikriyasahitenaudArikeNa yuktAH pUrvoktAstrayo yogAH paMca javaMti, tena saMjJino'paryA - tAvasthAyAM samyagdRSTitvaM, mithyAdRSTiM cAdhikRtya baMdhahetujaMgaciMtAyAM yogasthAne paMca sthApanIyAH, iha prAkU saMjJino'paryAptasya jaghanyapade caturdazabaMdhahetava naktAH, natkarSapade'STAdaza, 43 nAga 2 // 427 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM te saMprati nAvyate. tatra prazramato jaghanyapade caturdazabaMdhadetavaH samyagdRSTeH, te cAmI-SaTkA- - yavadhaH, paMcAnAmizyiA'saMyamAnAmeko'nyatama iMDiyA'saMyamaH, kSyoryugala yoranyatarad yugalaM, TIkA trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, apratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanasaMjJAnAM krodhaadii||1|| nAM kapAyANAmanyatamatkrodhAditrikaM, yogAzceda saMnnavinaH paMca, 'savinaveNaM sanissa samma2 missa vA paMceti vacanAt ' tataH paMcAnAM yogAnAmanyatamo yogaH, aMkasthApanAyAM kAya sthAne ekaH, paryAptasaMjhivyatiriktAnAM zeSANAM sadaiva SaTkAyavadharUpasya ekasya naMgasya nAvAta. vedasthAne trayaH sthApyaMte, yogasthAne paMca, iMDiyA'saMyamasthAne paMca, yugalasthAne he, ka pAyasthAne catvAraH. sthApanA- ram - amISAM cAMkAnAM guNanamevaM- vedatrayeNa yogA guNyaMte, jAtAH paMcadaza, tebhyaH 'cattAri aviraevaya ' ityAdivacanaprAmANyAJcatvAri rUpANyapanIyaMte, jAtA ekAdaza, tairiMDiyA'saMyamapaMcakaM guNyate, jAtA paMcapaMcAzat (55) tayA yugalakiM guNyate jAtaM dazottaraM zataM ( 110 ) tena kaSAyacatuSTayaguNanAjAtAni catvAriMzadadhikAni catvAri zatAni (40) etAvaMtaH saMjhino'paryApta // 10 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 41 // sya samyagdRSTezcaturdazabaMdhahetujaMgAH ta evA'naMtaroktAzcaturdaza jayajugupsAprakepAt Somaza, ta trApi ta eva jaMgA: ( 440 ) sarva saMkhyayA aviratasamyagdRSTeH saMjhino paryAptasya baMdhahetu , saptadazazatAni SaSTyadhikAni ( 1760 ) / sAsAdanasamyagdRSTeraparyApta saMjJino yogAH kArmaNaudArikamizravaikriyamizrarUpAstrayaH, jaghanyapade nAsya baMdhahetavaH paMcadaza, anaMtAnubaMdhaprakSepAt, tatra vedatrikeNa yogAstrayo guNyaMte, jAtA nava, tataH sAsAyAM nirUM caya 5tyAdivacanaprAmANyAdekaM rUpaM tebhyo'panIyate, sthitAH zeSA aSTau tairiMDiyA'saMyamapaMcakaM gueyate, jAtA catvAriMzat, tayA yugaladvikaM guNyate, jAtA zrazItiH, tayA kaSAyacatuSTayaguNane jAtAni trINi zatAni viMzatyadhikAni ( 320 ) etAvaMtaH sAsAdanasya saMjhino paryAptasya paMcadazahetujaMgAH // taeva paMcadaza jayaprakSepAtyomaza, tatrApi ta eva jaMgA: ( 320 ) evaM jugupsAprakepe'pi ( 320 ) jayaprakSepe saptadaza, tatrApi ta eva gAH ( 320 ) sarve'pyekatra mIlitAH sAsAdanA'paryAptasaMjJino baMdha detujaMgA dvAdazazatAnyazItyadhikAni ( 1200 ) midhyAdRSTeH saM nAga 2 // 415 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 40 // jhino'paryAptasya jaghanyapade baMdhahetavaH Somaza mithyAtvaprakapAta, atra yogAH paMca savina- veNaM sanissa sammamissa vA paMceti' vacanaprAmANyAt. ata evamaMkaguNanA-vedatrikeNa yogAH paMcaguNyaMte, jAtAH paMcadaza, tairizyiA'saMyamapaMcakaguNanAjAtA paMcasaptatiH (75) tayA yugalakiM tADyate, labdhaM sAI zataM (150) tenApi kaSAyacatuSkaguNanAjAtAni SaTzatAni (600 ) etAvaMto mithyAdRSTeH saMjhino'paryAptasya SomazabaMdhahetunaMgA, taeva SoDaza nayapradepAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (60) evaM jugupsAprape'pi ( 600 ) tathA taeva SoDazonnayapradepAdaSTAdaza, tatrApi taeva naMgAH (600) sarve'pyekatra mIlitAzcaturvizatizatAni (2400 ) guNasthAnatrayannAvinaH sarve'pi mIlitAH saMjhino'paryAptasya baMdhahetunaMgAzcatvAriMzadadhikAni catuHpaMcAzacatAni ( 540 ) // tathA asaMjhipaMceMziyasyA'paryAptasya sAsAdanasya jaghanyataH paMcadazabaMdhahetavastadyathASaTkAyavadhaH, paMcAnAmiDiyA'saMyamAnAmeko'nyatama iMDiyA'saMyamaH, yoryugalayoranyatarAgalaM, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, anaMtAnubaMdhyAdInAM kaSAyANAmanyatamaM krodhAdicatuSTayaM, // 2 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaM - TIkA // 41 // the kArmaNaudArikamiyoryogayoranyataro yogaH, atra prAgvadaMkAnAM guNane naMgAnAM zate catvA- riMzadadhike (20) ta eva paMcadazannayaprakSepAtSoDaza, tatrApi ta eva naMgAH (340 ) evaM - jugupsAprakepe'pi ( 240 ) nannayaprakapAtsaptadaza, tatrApi naMgAstAvaMtaH (140) sarvasaMkhyayA asaMDipaMceMDiyasya sAsAdanasya baMdhatanaMgA navazatAni SaSTayadhikAni (060) mithyATerasaMjhipaMceMzyisyA'paryAptasya jaghanyapade Somaza baMdhahetavo, mithyAtvaprakSepAnatra yogAstrayaH, tataH prAgvadaMkAnAM guNane jAtAni naMgAnAM trINi zatAni SaSTyadhikAni ( 360 ) ta evAnaM. taroktAH Somaza nayapradepAtsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH ( 360 ) evaM jugupsApradepe'pi ( 360 ) unnayaprapAdaSTAdaza, tatrApi naMgAsta eva ( 360 ) sarvasaMkhyayA asaMjhipaMceMzyisya mithyAdRSTebaMdhahetunaMgAzcatvAriMzadadhikAni caturdazazatAni (1540) guNasthAnakadhye'pi sarvasaMkhyayA aparyAptA'saMjhipaMceMzyisya baMdhahetunaMgAzcaturviMzatizatAni ( 2500 ) paryAptasyA'maMjhipaMceMziyasya jaghanyapade pomaza baMdhadetavastadyathA mithyAtvaM, SaTkAyavadhaH, paMcAnAmiDiyA'saMyamAnAmanyatama ekeDiyA'saMyamaH, chyoryuga // 41 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 422 // layoranyataradyugalaM, anaMtAnubaMdhikrodhAdInAmanyatamatkoghAdicatuSTayaM trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, chyoraudArikA'satyA'mRSArUpayeorunayoryogayoranyataro yogaH, atra prAgvadakAnAM guNane jaMgAzvatvAriMzadadhikaM zatazyaM ( 240 ) ta eva pomaza jayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi taeva naM (240) evaM jugupsAprakSepe'pi ( 224 ) ta eva pomazojayaprapAdaSTAdaza, tatrApi taeva gAH (240 ) sarva saMkhyayA paryAptA'saMzipaMceMdriyasya baMdhahetujaMgA navazatAni SaSTayadhikAni (960) tathA caturiMzyisyA'paryAptasya sAsAdanasya jadhanyapade paMcadazadetavastadyathA paDkAyavadhaH, caturNAmiMdiyA'saMyamAnAmeko 'nyatamo'saMyamaH iyeoryugalayoranyatarayugalaM, iha saMjhipaMceMyivyatiriktAH zeSAH sarve'pi saMsArilo jIvAH paramArthanapuMsakAH, kevalamasaMjJipaMceMziyAH strIpuMsaliMgAkAramAtramadhikRtya strIvede puMvede ca prApyaMte, iti tatra trayo vedAH parigRhItAH, caturiMDiyAdInAM punarbAhyastrIpuMsaliMgAkAramAtramapi na vidyate, tata ida napuMsakaveda eva dRSTavyaH, anaMtAnubaMdhikrodhAdInAmanyatamatkrodhAdicatuSTayaM, kArmaNaiaudArikamizrayoryogayoranyataro yogaH, aMkasthApanAyAM kAyasthAne ekaH sthApyate, baTukAyavadharUpasyaika nAga 2 // 432 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM // 523 // sya naMgasya sadaiva nAvAt. iMDiyA'saMyamasyAne catvAraH, yugalasthAne hikA, vedasyAne ekaH, kaSAyasthAne catuSkaH, yogasthAne hau, sthApanA-rn ~rn ~ amISAM cAMkAMnA guNanamevaM catvAra iMDiyA'sayamA ekaikasmin yugale prApyate iti taiyugalaM guNyate, jAtA aSTau, taiH kaSAyacatuSTayatADanAjAtA kSatriMzata, tayA yogakiM guNyate, jAtA catuHSaSTiH (65) etAvato'paryAptacaturiMzyisya sAsAdanasya paMcadazabaMdhahetunaMgAH, ta eva paMcadaza na. * yaprakapAt Somaza, tatrApi taeva naMgAH (65) azravA jugupsApratepAt Somaza, tatrApi ta eva naMgAH (65) tathA taeva paMcadaza najayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (65) sarvasaMkhyayA caturiMDiyA'paryAptasya sAsAdanasya baMdhahetunaMgA zate SaTpaMcAzadadhike (256) / mithyAdRSTeraparyAptacaturiMzyisya jaghanyapade ghomaza baMdhahetavo mithyAtvaprahapAt, yogAH kArmagaudArikamizraudArikarUpAstrayaH, tataH prAgvadaMkAnAM guNane labdhA naMgakAnAM paramavatiH (e) ta evA'naMtaroktAH SoDaza nayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH (16) evaM jugupsAprope'pi ( 16 ) nannayapradepAdRSTAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (16) sarve'pyekatra // 423 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 424 // mIlitAzcaturazItyadhikaM zatatrayaM ( 384 ) guNasthAnacye'pi sarvasaMkhyayA aparyAptacaturiMdhiyasya baMdhahetujaMgAH SaTzatAni catvAriMzadadhikAni ( 640 ) / paryApta caturiMziyasya jaghanyapade poza baMdhahetavaH, tadyathA - mithyAtvaM, SaTkAyavadhaH, caturNAmiM diyA'saMyamAnAme ko 5nyatama iMDiyA'saMyamaH, iyoryugalayoranyataradyugalaM, anaMtAnubaMdhikrodhAdInAmanyatarat krodhAdicatuSTayaM, napuMsakavedaH, chyoraudAdikA'satyA'mRSAjJASArUpayoryoga yoranyataro yogaH atra prA. vardakAnAM guNane jaMgAcatuH STiH ( 64 ) ta eva pomaza jayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi ta eva jaMgAH ( 64 ) athavA jugupsAprakepAtsaptadaza, tatrApi taeva jaMgA: ( 64 ) ta eva SoDaza najayaprakepAdaSTAdaza, tatrApi taeva jaMgA: ( 64 ) sarvasaMkalane paryAptacaturiMDiyanaMgA dezapaMcAzadadhike ( 256 ) sarvasaMkhyayA caturiMDiyAlAM baMdhadetujaMgA aSTau zatAni savayadhikAni ( 6 ) // tathA trayasyA'paryAptasya sAsAdanasya jaghanyapade paMcadaza baMdhadetavaH, te ca prAgvat, navaramatra trayANAmiMDayA'saMyamAnAmeko'nyatama iti vaktavyaM tataH prANivAMkAnAM guNane jAtAM nAga 2 // 424 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 TIkA paMcasaM aSTAcatvAriMzat (UG) ete trIjhyisyA'paryAptasya sAsAdanasya paMcadaza baMdhahetunaMgAH, taeva paMcadaza nayaprakapAt SoDaza, tatrApi ta eva naMgAH (47) evaM jugupsApradepe'pi (47)na - yajugupsAprapAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (47) sarve'pi trIDiyA'paryAptasAsAdanasya // 25 // baMdhahetunaMgA ekatra mIlitA nivatyadhikaM zataM (152) mithyAdRSTeraparyAptasya trIziyasya ja- ghanyapade Somaza baMdhadetavo mithyAtvaprakSepAt. yogAzcAtra kArmaNaudArikamizraudArikarUpAstrayaH * saMnnavinaH, tataH prAgvadakaguNane jAtA sipratiH (72) ete mithyAdRSTestrIMDiyA'paryAptasya SomazabaMdhahetunaMgAH, ta eva Somaza jayaprakSepAtsaptadazA, atrApi ta eva naMgAH (72) a. zravA jugupsAprape saptadaza, tatrApi ta eva naMgAH (72) unnayaprakSepAdaSTAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (72) sarve'pye katra mIlitA zate aSTAzItyadhike (27) guNasthAnakaye'pyaparyAptatrIziyasya sarvasaMkhyayA baMdhahetunaMgAzcatvAri zatAni azItyadhikAni. (40) paryAptatrIziyasya jaghanyapade Somaza baMdhahetavaH, te ca paryAptacaturiMkhyisyeva veditavyAH, navaraM trayANAmiMjhyiA'saMyamAnAmeko'nyatama iMDiyA saMyama kisAno tathaiva. atra naMgA // 45 // 54 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 aSTAcatvAriMzat (47) ta eva Somaza nayapradepAsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH (4) Ka evaM jugupsAprape'pi (47) nannayapradepAdaSTAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (40) sarve'pi TIkA paryAptavIMzyibaMdhahetunaMgA hinavatyadhikaM AtaM (152) sarvasaMkhyayA trIziyANAM baMdhahetunaM. // 46 // gAH SaTzatAni hisaptatyadhikAni ( 672) // tathA hazyisyA'paryAptasya sAsAdanasya jaghanyapade baMdhahetavaH paMcadaza, te ca prAgvata, navaramatra cyoriMDiyA'naMyamayoreko'nyatara iMDiyA'saMyama iti vaktavyaM. tataH prAgvadaMkAnAM gu. Nane jAtA ghAtriMzat ( 32) ete hIMzyisyA'paryAptasya sAsAdanasya paMcadaza baMdhahetunaMgAH ta eva paMcadaza nayapradepAtyomaza, tatrApi ta eva naMgAH (32) athavA jugupsAprapAt So. Daza, tatrApi naMgAstaeva (31) nannayapradepAsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (35) sarva saMkalanena hIziyasyA'paryAptasAsAdanasya baMdhadetunaMgA aSTAviMzaM zataM (12) mithyAdRSTe- raparyAptahIMzyisya jaghanyapade SomazabaMdhahetavo mithyAtvaprapAta, kevalamatra yogAnAM kArmagaudArikamizraudArikarUpANAmeko'nyatamo yoga iti vaktavyaM. tataH prAgvadaMkaguNane jAtA // 46 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 4 // aTAcatvAriMzat ( 16 ) etAvato mithyAdRSTeDiyA'paryAptasya SoDazabaMdhahetunaMgAH, nAga 3 ta eva pomA nayaprakSepAtsaptadaza, atrApi naMgAsta eva (UG) evaM jugutsAprapeDapi ( 4 ) nanayaprakSepAdaSTAdaza, tatrApi taeva naMgAH ( 16 ) sarve'pyekatra mIlitA ghinavatyadhikaM zataM ( 152 ) guNasyAnakakSye'pi hIMzyiA'paryAptasya sarvasaMkhyayA baMdhahetunaMgAstrIgi zatAni viMzatyadhikAni ( 320 ) paryAptahIzyisya jaghanyapade SoDazabaMdhahetavaH, te cAnaMtaroktA eva; kevalamida yoraudArikA'satyA'mRSArUpayoryogayoranyatarayoga iti vaktavyaM. tataH prAgvadaMkatAmane labdhA hAtriMzat (32) ete paryAptajhIzyasya SoDaza baMdhahetunaMgAH, taeva pomaza jayaprakapAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (32) yadivA jugupsAprapAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (32) unnayaprakapAdaSTAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (32) sarve'pi paryAptahIzyibaMdhahetunaMgA aSTAviMzaM zataM (127) sarvasaMkhyayA jhIDiyANAM baMdhahetunaM // 4 // gAzcatvArizatAnyAcatvAriMzadadhikAni (180) // tathA bAdarasyaikeMzyisyA'paryAptasya sAsAdanasya jaghanyapade paMcadazabaMdhahetavaH, te ca prAgvata, na varamaka eva sparza neMzyiA'saMyamo kI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 4 // vaktavyaH, tataH prAgvadaMkAnAM muNane jAtAH SoDaza, etAvaMtaH sAsAdanasya bAdaraikeMjhyisya paM. cadaza baMdhahetunaMgAH, ta evaM paMcadaza nayaprakapAtSoza, tatrApi ta eva naMgAH (16) evaM jugupsAprape'pi (16) nannayaprakapAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (16) sarve militA. zcatuHSaSTiH (65) mithyAdRSTeraparyAptabAdaraikeMzyisya jaghanyapade ghomaza baMdhahetavo mithyAtvaprakapAta, navaramatra kArmaNaudArikamizraudArikANAmanyatamo yoga iti vaktavyaM. tataH prAgvadaMkaguNane jAtA caturviMzatiH (24) ete bAdarA'paryAptasya mizyAdRSTeH SojhazabaMdhahetunaMgAH, ta eva SoDaza jayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (25) yadi vA jugupsAprapAtsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH (24) nannayapradepAdaSTAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (25 ) sarve'pi samuditAH SamavatiH ( e6) guNasthAnakadhye'pi bAdaraikeMziyasyA'paryAptasya sarvasaMkhyayA baMdhahetunaMgAH SaSTayunaraM zataM (160 ) // paryAptabAdaraikeMzyisya jaghanyapade SoDaza baMdha- detavaH, te cAnaMtaroktA eva dRSTavyAH, navaramiha yoga audArikavaikriyavaikriyamizrANAmanyatama eko vaktavyaH, tataH prAgvadaMkatAmane jAtA caturviMzatiH (24) ete paryAptabAdaraikeMzyi // 42 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM sya Somaza baMdhahetunaMgAH / / ra ta eva SoDaza nayaprakSepAtsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH ( 25 ) yadivA jugupsAprake pAtsaptadaza, tatrApi taeva naMgAH (24) unnayapradepAdaSTAdaza, tatrApi taeva nagAH (25) ||shaa sarve samuditAH paramavatiH (16) sarvasaMkhyayA bAdaraikeMjhyiANAM baMdhahetunaMgA he zate SaTpaMcA zadadhike ( 256 ) tathA sUdamaikezyisyA'paryAptasya jaghanyapade SoDazabaMdhahetavaH, te ca bA* daraikeMziyasyeva veditavyAH, tatra naMgAzcaturviMzatiH (25) ta eva pomA nayaprakSepAtsaptada za, tatrApi ta eva naMgAH (24) evaM jugupsAprape'pi (25) nannayapradepeNA'STAdaza, tatrApi ta eva naMgAH (24) sarve'pyekatra samuditAH SaNavatiH (16). paryAptasUkSmaikezyi sya jaghanyapade pomaza baMdhadetavaH, te cAnaMtaroktA eva, kevalamatra yoga audArikarUpa eva varaktavyaH, atra naMgA aSTau (G) ta eva SomA jayaprakapAtsaptadaza, tatrApi ta evASTau naMgAH (G) yadivA jugupsAprapAtsaptadaza, tatrApi ta eva naMgAH (7)nayajugupsAprapAdaSTAdaza, tatrApi taevASTo naMgAH, sarve'pi militA hAtriMzat (32) sarva saMkhyayA sUdamaijhyiANAM // she| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga // 30 // paMca baMdhahetunaMgA aSTAviMzatyadhikaM zataM ( 127) tadevamuktA guNasthAneSu jIvasthAneSu ca vize- 5SabaMdhadetavaH // 17 // saMprati yAH prakRtayo'nvayavyatirekAnuvidhAnato yadvaMdhahetakAstathA pratiTIkA pAdayati ||muulm ||-solasamibanimittA / vanahi paNatIsa aviraIe ya // sesA na kasAehiM / jogehiM ya sAyaveyaNIyaM / / 17 // vyAkhyA-narakagatirnarakAnupUrvI narakAyurezyijAtirvikaleMiiyajAtitrikaM mithyAtvaM napuMsakavedo huMmasaMsthAna sevArnasaMhananamAtapanAma sthAvaranAma sUkSmanAma sAdhAraNanAma aparyAptanAmeti Somaza prakRtayo mithyAtvanimittAH, tanAve tadvadhannAvAt, tadanAve'nAvAt. yadyapi caitAsAM baMdhe aviratyAdayo'pi mithyAtvenA pAt hetutvena vyApriyaMte, tathApi na taiH sahA'nvayavyatireko, kiM tu mithyAtvenaiva, ttst| deva tAsAM tatvato baMdhanimittaM, nA'viratyAdayaH, evamuttaratrApi nAvanA dRSTavyA. tathA avira tyA aviratipratyayena styAnahitrikastrI vedA'naMtAnubaMdhicatuSTayatiryaktikaprathamAMtimavarjasaMsthAnAtimavarjasaMhananodyotA'prazastavihAyogatipurtagA'nAdeyaduHsvaranIcairgotrA'pratyAkhyAnacatuSTa // 43 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 431 // yamanujatrikaudArikahikarUpAH paMcatriMzatprakRtayo baddhyate, tatastAstannimittAH, zeSAstu sAtave. danIyavarjA aSTaSaSTiprakRtayaH kaSAyaivaddhyaMte, tadanvayavyatirekAnuvidhAnadarzanAta; tatastAH kapAyapratyayAH; sAtavedanIyaM yogapratyayaM, yogairevAnvayavyatirekAcyAM tasya baMdhopalaMnAt. tapAhi-yAvadyogastAvatsAtasya baMdho navati, yogA'nAve ca tadannAva iti. iha yadyapi tIrthakarAhArakachikayorapi sesA na kasAehiM ' iti vacanataH sAmAnyena kaSAyabaMdhahetava naktAstathApi tayonimittAMtaramapi vizeSato'pekSaNIyamasti, tatastatpratipAdanArthamAha ||1nnaa // mUlam / / tiyarAhArANaM / baMdhe sammattasaMjamA deU // payamIpaesabaMdhA / joge. hiM kasAya na iyare // 20 // vyAkhyA-tIrthakarAhArakayostIpaMkarAhArakakiyoba ghe baMdhaviSaye hetU kAraNe yAsaMkhyaM samyaktvasaMyamau, tIrthakaranAmakarmaNo baMdhe hetuH samyaktvaM, prA- hArakahikasya saMyama ityarthaH. evamukte sati paro'nupapattimunnAvayati-nanu tIrthakaranAmaka- maNo baMdhaheturyadi samyaktvamucyate, tarhi tatsamyaktvamaupazamikaM yadivA kAyikamazravA kAyopazamikamiti ? kiMcAtaH sarvatrApi doSaH, tathAhi-yadyaupazamikaM samyaktvaM tIrthakaranAma // 431 / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 4 // karmaNo baMdhahetutvenopavayate, tata upazAMtamohe'pi tadvaMdhaH prApnoti, tatrApi tasyaupazamika- - samyaktvasya nAvAt. atha dAyikamiti pakSastarhi simAnAmapi tadvadhaprasaMgaH, teSAmapi kA. yikasamyaktvasya vidyamAnatvAt. azra kAyopazamikamiti cenIpUrvakaraNaprazramasamaye'pi takhaidhavyavacchedaH prApnoti, tadAnIM tasya kAyopazamikasya samyaktvasya vyavacchedAt. athavA apavakaraNapannAge tIrthakaranAmakarmaNo baMdhavyavavedaH, tanna kimapi samyaktvaM tIrthakaranAmakarmaNo baMdhaheturupapadyate. saMyamo'pi yadyAhArakadikasya baMdhadeturu Syate, tarhi kIgamohAdAvapi ta. DhaMdhaH prasaktaH, tatra saMyamasya vizeSato'tinirmalasya saMjJavAtU, na ca navati tasmAdAhArakasyApi na saMyamo heturiti. tadetadayuktamantiprAyA'parijJAnAt. ' na hi nAma tibayarAhArANaM baMdhe samattaM saMjamA he. ka' ityanena sAkSAtsamyaktvasaMyamAveva kevalau tIrthakarAhArakakiyodhahetutvena nocyate, kiMtu sahakArikAraNanUtau vizeSahetU, maulaM tu kAraNamanayorapi kaSAyavizeSA eva 'sesA na kasAehiM ' iti vacanaprAmANyAt, etaccArvAgevoktaM; te ca kaSAyavizeSAstIkaranAmaka // 32 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM __ TIkA // 433 // saMbaMdhaprati detunAvaM bibhrANA naupazamikAdyanyatamasamyaktvavihInAH saMnnavaMti, na ca sarveSAM jIvAnAM, nApyapUrvakaraNaguNasthAnakaSanAgAtparato'pi, ye'pi AhArakachikabaMdhahetavaH kaSAyavizeSAste'pi pratiniyatA eva katipayA apramattaguNasthAnakAdArajyA'pUrvakaraNaSaDnAgaM yAvatsaMnnavinaH, tato na kazciddoSaH. atha kiM svarUpAste samyaktvAnugatAH kaSAyavizeSAH? yaistIrthakaranAmakarma nibadhyate, navyate-sakalajaga kAmitAdiparamaguNasamUhasamanvitAH, tathAhi-yo nAvI nagavAna tIrthakRt sa aupazamikAdyanyatamasamyaktvAvAptau satyAM sakalasyApi saMsArasyAdimadhyAvasAneSvatyaMtAyanairguNyamavadhArya mahAzayastathAnavyatvavizeSayogata evaM ciMtayati-- aho citrametat ! yatsatyapi pAramezcare pravacane sphuratejasi juparItacetaso jaMtavaH saM. sAragayane mahAmohAMdhakAraviluptasatpathe mUDhamanaskA uccaiH paribhramaMti, tadahametAnataH saMsA. rAdanena pravacanena yathAyogamuttArayAmIti. evaM ca ciMtayitvA sa mahAtmA sadaiva pagarthavyasanI karuNAdiguNopetaH pratikSaNaM parAmrakaraNapravAImAnamahAzayo yathA yathA pareSAmupakAro // 433 // 55 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 434 navati tathA tathA ceSTate. tata zvaM satvAnAM tatkacyA saMpAdanenopakAraM kurvana tIrthakaranAma nAga 2 samupAya' parasatvArthasAdhanaM tIrthakaratvamavApnoti. naktaM ca-anena navanairguNyaM / samyagvIkSya mahAzayaH // tathAnavyatvayogena / vicitraM ciMtayatyasau // 1 // mohAMdhakAragahane / saMsAre du:khitA bata // satvAH paribhramaMtyuccaiH / satyasmin dharmatejasi // 2 // ahametAnataH kucchaat| yathAyogaM kathaMcana // anenottArayAmIti / varabodhisamanvitaH // 3 // karuNAdiguNopetaH / parArthavyasanI sadA // tathaiva ceSTate dhImAn / viimaanmhodyH||4|| tattatkalyANayogena / kurvana satyArthameva sH|| tIrthakRtvamavApnoti / paraM satvArthasAdhanaM // 5 // tatra aneneti sa.. myaktvena, yastu samyaktvAvAptau svajanAdiSu yathoktaciMtAM karoti, tathaiva cAnutiSTati, sa dhI. mAn gaNadharalabdhimAsAdayati, yaH punaH samyaktvAvAptau navanairguNyadarzanatastanirvedAdAtmaniH saraNameva kevalamanivAMuti, tatraiva ceSTate, sa muMmakevalI navati. naktaM ca-ciMtayatyevamevai- // 3 // / ta-svajanAdigataM tu yaH // tathAnuSThAnataH so'pi / dhImAna gaNadharo navet // 1 // saMvino navanirvedA-dAtmaniHsaraNaM ta yaH // AtmArthasaMpravatto'sau / sadA syAnmaMDakevalI // 1 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 435 // tacca prasaMgAduktamiti kRtaM prasaMgena. tathA sarvAsAM karmaprakRtInAM prakRtibaMdhaH pradezabaMdhazca yogenyo navati. tatra prakRtijhanAvaraNIyatvAdikaH svannAvavizeSaH, pradezAH karmaparamANavaH, tathA itarau sthitibaMdhAnunnAgabaMdhau kaSAyataH kaSAyenyo navataH, tatra sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdikAlapramANamavasthAnaM, anunAgaH prAgvyAvarsitasvarUpa ekasthAnAdiko rasaH, tadevamuktA baMdhahetavaH // 15 // basya ca karmaNo yAyogamudayA navaMti, karmodayavazAcca sAdhUnAM parISadA napatiSTate, tato ye parISahA yatkarmodayanimittAstAMstathA pratipAdayati // mUlam ||-khuppivaasubhsiiyaanni| sejjA rogo vaho mlo|| taNaphAsocarIyAya / daM. sekkArasa jogisu // 20 // vyAkhyA-iha parISahazabdaH sAmarthyAupagamyate, sa ca pratipadaM yojanIyastadyathA-kSutparISadaH, pipAsAparISadaH, naSNaparISadaH, zItaparISadaH, zayyA- parISadaH, rogaparISadaH, vadhaparISahaH, malaparISadaH, tRNasparzaparISahaH, caryAparISahaH, dazaparISadaH, ete ca parISahA yatiniravazyaM pravacanoktena vidhinA vijetavyAH, tajiyazcAyaM-sA // 35 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 436 // dhorniravadyAhAragaveSiNo niravadyasyAhArasyA'lAne IpallAne vA anapagatakSuchedanasya, akAlanikAMprati nivRttevasya zrAvazyakaparihAliM manAgapyasahamAnasya, svAdhyAyadhyAnajJAvanAparItacetasaH, nadIrNaprabalakSunasyApi sato'neSaNIyaM pariharato yadaparidevanena kSudvedanA sahanaM sa kutrIhavijayaH evaM pipAsAparISada vijayo'pi nAvanIyaH, tathA taruNatararavikiraNa paritApazuSkapatitaparNavyapetacvAyataruNyaTavyaMtare anyatra vA kAvigato nivasato vA anazanAditapovizeSasamutpAdittAMtaHpracuradAhasya mahoSNakhara paruSavAtasaMparkajanitagala tAluzopasyApi yatprANipIkAparihArabuddhito jalAvagAhastrAnapAnAdyanAsevanaM taduSparISada sadanaM tathA mahatyapi sIte patati parityaktA'kalpanIyavAsasaH, pravaca noktena vidhinA kalpanIyavAsAMsi paribhuMjAnasya, pakSivadanavadhAritAlayavizeSasya, vRkSamUle pazUnyAgAre'nyatra vA kvApi nivasato himAnIkA sanmizrazItAnilasaMparke'pi tatpratIkArahetUpAdanaMprati nivRttevasya pUrvAnubhUtazItapratIkAra hetUnAmasmarataH samyagbhAvanAgarbhaM zItasadanaM zItaparISada vijayaH. nAga 2 // 436 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 TIkA paMcasaM0 tathA kharaviSamapracurazarkarAzakalasaMkuleSu zIteSUSNeSu vA nUdezeSu mRkarinAdinadanni- nacaMpakAdipaTTeSu vA nizamanunavataH samyakpravacanAnusAreNa tatkRtabAdhAsahanamarAgagamanaM ca zayyAparISahasahanaM. tathA roge satyalpabahutvAlocanayA pravacanoktavidhyanusArataH prtikriyaas||43|| mAcaraNaM rogaparISada vijayaH, tathA nizitakRpANamujarAdipraharaNatAmanAdinniApAdyamAnaza zarIrasya vyApAdakeSu manAgapi manovikAramakurvato mama purAkatakarmaNAmeva phalaM, tana me kiN| cidapyamI varAkAH kurvati, api ca vizarArusvannAvaM zarIrametairvAdhyate, nAMtargatAni mama jhAnadarzanacAritrANIti ciMta yato vAsItakaNacaMdanAnulepanasamadarzino yatsamyagvadhapImAsahanaM sa vadhaparISada vijayaH. tathA apkAyikAdijaMtupImAparIhArAyA'maraNAdasnAnavratadhAriNaH, pa. TuravikiraNapratApajanitaprasvedavArisaMparkalamapavanAnItapAMzunicayasya malApanayanA'saMkalpita. manasaH saddAnadarzanacAritravimalasalilaprakSAlanena karmamalanirAkaraNAya nityamudyatamatermalapImAsadanaM malaparISahasahanaM. tathA gachavAsinAM gavanirgatAnAM vA zuSirasya darnAdestRNasya parinogaH samanujJAto nagavatA, tatra yeSAM darnAditRNAnAmupari zayanamanujJAtaM svagurunniste. // 43 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 43 // paMcaSAM darnAditaNAnAmupari saMstArakottarapaTTI nidhAya zerate, azravA caurApahatopakaraNo yadivA- nAgara tijIrNatayA vyapagatasaMstArakottarapaTo darnAditRNAnyAstIrya zete, tatra yattaNasparzasamyagadhira sevanaM sa tRNasparzaparISadavijayaH. tathA adhigatabaMdhamoktatvasya pavanavaniHsaMgatAmAdadhAnasya, dezakAlapramANopetaM saMya1 mavirodhimArgagamanaM pariharataH, pratimAsakalpamAgamAnusAreNa caryAmAcarataH, paruSazarkarAkaM. TakAdivyadhajAtacaraNakhedasyApi sato yatpUrvAsevitayAnavAhanAdigamanA'smaraNaM sa caryAparI. pahavijayaH, tathA daMzaparISaha ityatra daMzagrahaNamazeSazarIropaghAtakasatvopalakaNaM, yathA 'kA. kenyo rakSatAM sarpiH' ityatra kAkagrahaNamupaghAtakopalakaNaM, tena daMzamazakamakSikAmatkuNakITapipIlikAvRzcikAdinirvAdhyamAnasyApi tataH sthAnAdanapagataH, teSAM ca daMzamazakAdInAM trividhaMtrividhena bAdhAmakurvato, vyajanAdinApi tAnna nivArayato yatsamyak dezamazakA- // 30 // divyadhapImAsahanaM sa daMzaparISahavijayaH. ete ekAdaza parISahAH sayogiSu sayogikavaliSara - saMnavaMti. // 20 // kiM karmapranavA ete ekAdazApi parISadAH? iti cedata Aha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 3 TIkA // 43 // // mUlam ||-veynniiytnvaa ee / pannA nANAna Azme // aSThamaMmi alAnolo / u- namasu coisa // 21 // vyAkhyA-ete anaMtaroktA ekAdaza parISadA vedanIyannavA vedanIyakarmapranavAH, tathA coktaM-kSutpipAsAvazItoSNe / daMzazcaryA vadho malaH // zayyAropastR. NasparzI / jine vedyasya saMnnavAt // 1 // tayA Adima jJAnAvaraNIyalakSaNe karmaNyudayaprApte prajJA'jhAne navataH, prajJAparISado navatyajJAnaparISahazca. tatra aMgopAMgapUrvaprakIrNakavizAradasya zabdatarkAdhyAtmanipuNasya mama purastAdanye sarve'pi nAskarasya puraH khadyotA iva niHpranA iti jJAnAnaMdasya yanirasanaM sa prazAparISadavijayaH, tathA ajJo'yaM pazusamo na vetti kiMcidityevamAdyadhikSepavacanaM samyak sahamAnasya paramapuSkaratapo'nuSThAnaniratasya nityamapramanacetaso na me'dyApi jJAnAtizayaH samutpadyate, iti yadaciMtanaM so'jJAnaparISadavijayaH. tathA / aSTame aMtarAyAnidhAne karmaNi vipAkodayaprApre alAnolo alAnnasamucaH parISado navati, tatra nAnAdezavihAriNo vinavamapekSya bahudhUcanIcairgRheSu nikAmanavApyApyasaMkliSTacetaso, dAtRvizeSaparIkSAnirutsukasya -- alAno me paramaM tapaH' ityevamadhikaguNamalAnaM manyamAna // 3 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga ___TIkA paMcara sya yadalAnapImAsahanaM so'lAnaparISada vijayaH. ete sarve'pi caturdazasaMkhyAH parISadAH udma- spreSu napazAMtamodakINamodeSu navaMti, sUkSmasaMparAyeSu ca teSAmapi saMjvalanalonagatakiTTI mAtravedanataH paramArthato vItarAgadmasthakarUpatvAt, na hi sUkSmasaMparAye mohniiyodyprtn||44|| vAH ke'pyanye'pi parISadAH saMnavaMti, mohasya samasyApi tasya vINatvAta, tatastatrApi ca sa turdazasaMkhyAH parIpahA nacyamAnA na virudhyate. naktaMca-caturdazaite vijheyAH / saMnavena parISahAH // sUkSmasaMparAyakANAM / udmasthAnAmarAgiNAM // 1 // 1 // ||mlm ||-nisjjaa jAyaNAkoso / araIbinaggayA // sakAro desaNaM mohaa| bAvIsA va rAgisu // 22 // vyAkhyA-atrApi sAmarthya labdhaH parISadazabdaH pratyekamannisabadhyate. niSadyAparopado yAJcAparISada ityAdi. niSadyA ca napAzraya nacyate, niSIdatyasyAmi ti niSadyeti vyutpattibalAt. tatra zmazAnodyAnasatrAgAragiriguhAdiSu strIpazupaMkavivarjite , Su ananyastapUrveSu nivasataH, sarvatra svezyijJAnaprakAzaparIkSite pradeze niyamAnuSThAnamadhi tiSTataH, siMhavyAghrAdivividhanISaNadhvanizravaNato'najAtannayamya, yaccaturvidhopasargasahanena mo // 40 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1 // damAIda'pracyavanameSa niSadyAparISadavijayaH. tathA bAhyAnyataratapo'nuSThAnaparAyaNasya dInava- nAga 2 canamukhavaivaryaparihAreNAhAravasativastrapAtraleSajAni samyak pravacanoktena yAcamAnasya 'sa-4 mapi sAdhoryAcitaM navati, nAyAcitamiti ' ciMtayato yadyAcAvidhau lAghavAnnimAnasahanaM tadyAcAparISahasahanaM. tathA mithyAdarzanodRptodIritAnyamarSA'vajJAniMdAvacanAni krodhahutavahoddIpanapaTiSTAni zRNvato'pi, tatpratIkAraM kartumapi zaknuvato juraMtaH krodhAdikaSAyodayaniminapApakarmavipAka iti ciMtayato yatkaSAyalavamAtrasyApi svahRdaye'navakAzadAnameSa AkrozaparISada vijayaH. tathA sUtropadezato viharatastiSTato vA kadAcanApi yadyara tirutpadyate tadApi svAdhyAyadhyAnannAvanArUpadharmArAmaratatvena yadaratiparityajanaM so'ratiparISada vijayaH tathA ekAMteSvArAmanavanAdipradezeSu navayauvanamadavijramapramatnAsu zunaM manaHsaMkalpamapaharaMtISu pramadAsvatyaMtasaMvRtezyiAMtaHkaraNasya, 'azucikuNapapiMka eSaH' // 41 // ityevamazunanAvanAvazato yattagatalalitahasitamRdunnASaNasavilAsa nirIkSaNacaMkramaNAdirUpANAM manmayazarANAM viphalatAkaraNameSa strIparISahavijayaH, tathA nagnatA nAgnyamAcelakya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 4 // mityarthaH, tadapi cAcelakyamida zrutopadezenAnyathA dhAraNaM parijIrNAlpamUkhyakhaMmitA'sarvata- nAga 2 nuprAvaraNatvaM ca, tatrApi loke nAgnyavyapadezapravRttidarzanAt. tapAhi-nadImuttaran adhastanazATakapariveSTitazirA api pumAn loke nagna iti vyapadizyate. tathA kAcitparijIrNazATikAkRtaparidhAnApi taMtuvAyamevamAcaSTe-tvara kolika dehi me zATikAM ? nagnAdaM varne iti. tanmunayo'pi khaMDitA'lpamUlyaparijIrNasarvatanuprAvaraNadhAriNo'nyAparidhAnatazca sacelA api tatvato'celA eva, jaha jalamavagAhaMto / bahucelovi siraveDhiyakamilo // naNa naro acelo / taha muNana saMtacelovi // 1 // taha provajunakuchiya-celehiMvi nanae acelati // jahattarasAliya lahuM / deppetti naggiyAmoni // 3 // evaM ca satyunamadhRtisaMhananAdivikalAnAmidAnIMtanasAdhUnAM tRNagRhaNA'nalasevAparityAgataH saMyamasphAtinimitaM yathoktAni vastrANi dhArayatAmAcelakyaparISadasahanaM samyageva dRSTavyaM. naktaM ca-saMjamajoganimittaM / pariju // 4 // nAdINi dhArayaMtassa / / kaha na parIsahasahaNaM / jazNo sAnimmamanassa // 1 // atha brUyAdAcelakyamuktaprakAreNa tAvadaupacArikaM tatastazrArUpAcelakyAsevanaparISadanamapyaupacArikamevara Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 43 // syAt, tathA ca sati kuto mokSAvAptiH? upacaritasya nirupacaritArthakriyAkAritvA'yogAt. na hi mANavako dahanopacArAdAdhIyate pAke iti. yadyevaM tarhi kalpanIyamAhAramapi bhuMjAnasya na samyak kSutparISahasahanaM naveta, navauktanyAyena sarvazrA AhAraparityAgata eva tatsahanopapaneH, evaM ca sati nagavAnapyaIna kSutparIpahajetA na naveta, so'pi hi nagavAn - praszrAvasthAyAM navanmatenApi kalpanIyamAhAramupabhukte, na ca sa tathA kalpanIyamAhAramupaluMjAno'pi kSutparIvahajetA neSTaH.. tato yathA'neSaNIyA'kalpanIyatnojanaparityAgataH kSutparISahasahanamiSTaM, tathA mahAmU. lyAuneSaNIyA'kalpanIyavastraparityAgata AcelakyaparISahasahanameSTavyaM. na ca vAcyamevaM tardi kamanIyakAminIjanaparinogaparihArataH kANekSaNavirUpavAmanetrAparinogamapi kurvataH strIparISahasahanaprasaMga iti. strIparinogasyA'nyatra sarvAtmanA sUtrAMtareNa pratiSitvAt, na caivaM parijIrNAlpamUlyavastraparinnogaH sUtrAMtareNa pratiSiH, tato nAtiprasaMgA'vAptiH. Ada cajA celanogamenA / ajina acelayaparIsaho tega ajiyAdagiMgAparI-sahovinnattAno // 443 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM gAna // 1 // evaM tuda nijiyaparI-sahA jiNiMdAvi sabahAvanaM // ahavA jo natnAsu / sa viDIvelevi kiniThe // 2 // siya pAvaI aNiThaM / evaM shchiipriishpsNgaa|| no sunaMtara TIkA vAhA / nivAraNAdazpasaMgassa // 3 // navi kiMci paDisihaM / aNunAyaM vA vi jiNavariM dehiM // 44 // // motuM mehugannAvaM / na viNA so rAgadosehiM // 4 // phAsuyamavi asaNAI / na kayAivi 2 anadeha nonavaM // pAyavaM ca parIsaha-sahaNaM taha camANeNaM // 5 // iti kRtaM prasaMgena, vistareNa tu dharmasaMgrahaNITIkAyAmapavAdaH prapaMcita iti tata evAsvadhAryaH. tathA ' sakAreni' padaikadeze padasamudAyopacArAt satkArapuraskAra ti dRSTavyaM. ta tra satkAro vastrapAtratnaktapAnapradAnAdirUpaH, puraskAraH sataguNotkIrtanaM vaMdanAcyutAnAsanaIA pradAnAdi vA, tatra vipoSitabrahmacaryasya mahAtapasvinaH svaparasamayatatvajJasya bahukRtvaH para vAdivijayino yatpraNAmannaktibahumAnasaMbhramAsanapradAnannaktapAnavastrapAtrAdyatisarjanaM na me kaH citkarotIti praNidhAnaparidaraNaM tatsakAraparISadasahanaM, tathA 'dasaNaMti' darzanaviSayaparISado'pi darzanamityuktaM, tatra sarvapApasthAnenyo virataH prakRSTatapo'nuSThAyI niHsaMgazcAI, ta // 44 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 45 // zrApi na dharmA'dharmaphalanUnAna devanArakAdInpazyAmi, tato mahopavAsAdyanuSThAyinAM prAtihA- yavizeSAH prApuranUvanniti pralApamAtraM, ityevaM yanmithyAdarzanamohanIyasya pradezodayataH kadadhyavasAyasyocAnaM sa darzanaparISadaH, sa caivaM soDhavyaH devA manuSyalokAnAmapekSayA paramasukhinaH, na ca saMprati duHSamAnunnAvatastIrthakarAdirasti, tataH paramasukhAsaktatvAnmanuSyaloke ca kAryA'nAvAna saMprati manuSyANAM darzanapazragocaratAmAyAMti; nArakAstu niraMtaraM tIvrataravedanArttatvAtpUrvakRtaHkarmavipAkodayanigaDanigamitatvAcca gamanAgamanazaktivikalAH, tataste'pi nehAgavati, nApi duHSamAnunnAvata uttamasaMhananA'saMnave saMprati tAdRzI tapovizeSazaktisti nAvanollAso vA, yena jJAnAtizayotpAdanatastatsthAne devanArakAnpazyati; ciraMtanapuruSANAM tUtamasaMhananavazAduttamA tapovizeSazaktiruttamA ca nAvanA samAsIt, tataH sarvaM teSAmupapadyate iti. ete cASTau niSadyAparISahAdayaH parISadA mohAnmohanIyAnnavaMti, tathAhi-niSadyAparISaho nayodayAta, yAJcAparISado mAnodayAt, AkrozaparIpadaH krodhodayAt, aratiparISado'ratimodanIyodayAta, strIparISahaH puM // 45 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA vedodayAt, nAgnyaparISaho jugupsodayAt, satkArapuraskAraparISado lAnodayAt, darzanaparISa- ho darzanamohanIyAt. ete ca sarve'pi mUlata pArajya hAviMzatisaMkhyAH parISahAH sAmastyena, evakAro'vadhAraNe jinakramazca, rAgiSveva. anivRttibAdarasaMparAyaparyavasAneSu sarAgeSveva navaMti. // iti zrImalayagiriviracitAyAM paMcasaMgrahaTIkAyAM baMdhahetuvaktavyatAnidhAnaM catuthai hAraM samAptaM // zrIrastu / (graMthAgraMtha 6000 ) // 446 // . tadevamuktaM baMdhahetuvaktavyatAnidhAnaM caturtha zAraM, saMprati baMdhavidhilakSaNapaMcamahArAnidhAnAvasaraH, tatra ca baMdhodayodIraNAsattA annidheyAH, Aha-nanubaMdhasya vidhidhavidhiritivyusatpattebaMdhavidhau baMdhasyaiva pratipAdanaM yuktaM, nodayodIraNAsattAnAM, tatkathaM baMdhodayodIraNAsattA statra vaktavyA ityata AhaOM // mUlam ||-bssudn nadae / nadIraNA tadavasesayaM saMtaM // tamhA bNdhvihaanne| nanaM. te I naNiyacvaM // 1 // vyAkhyA-iha basya sataH karmaNo bAdhAkAladayeNodayo navati, 2 // 6 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 457 // nadaye ca sati prAyo'vazyamudIraNA, nadayodIraNAbhyAM ca yannAdyApyanunnUya kayaM nItaM tadavazesat, tato baMdhavidhau jayamAne iti nadayAdikamavazyaM jaNitavyaM // 1 // tatra prathamato gusthAnakeSu mUlaprakRtIradhikRtya baMdhavidhimAha-- // mUlam ||-jaa apamatto sattaTTha-baMdhagA suhuma ehamegassa // navasaMtakhIla jogI / saniyamita niyahI // 2 // vyAkhyA - mithyAdRSTiguNasthAnakAdArabhyA'pAMtarAle miguNasthAnakaM varjayitvA yAvadapramattasaMyata guNasthAnaM, tAvajjIvaH saptASTabaMdhakAH sapta vA ba tiSTau vA ityarthaH tatra AyurbadhakAle aSTau vanaMti, zeSakAlaM tu sapta. mizra guNasthAnake ca vizeSa vakSyatIti tasyeha varjanaM; tathA sUkSmaH sUkSmasaMparAyo mohAyurvajanAM zepANAM mUlaprakRtInAM baMdhakaH, sUkSmasaMparAyo hyativizuddhatvAnnAyurbaMdha mAranate, bAdarakaSAyodayA nAvAcca na mohanIyabaMdhamiti tathA ekasya ekasyaiva sAtavedanIyasya nRpazAMta mohakI mohasayogikevalino baMdhakAH, na zeSakarmaNAM kaSAyodayA'nAvAta tathA AyurvajanAM saptAnAM karmaNAM nivRttimizrA'nivRttayo'pUrvakaraNa mizrA'nivRttibAdarasaMparAyA baMdhakAH, nAyu bhAga 2 // 447 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na So'pi, tatrA'pUrvakaraNA'nivRttibAdarAvatizuhatvAta, mizrastu tathAsvAnnAvyAditi, tadevamu- nAga 2 to guNasthAnakeSu mUlaprakRtIradhikRtya baMdhavidhiH // 2 // saMpratyudayasanAvidhI prarUpayatiTIkA // mUlam ||-jA sudumasaMparAna / nazna saMtAI tAva sabAI // sattavasaMtekhINa / s||44|| ta sesesu cattAri // 3 // vyAkhyA-mithyAdRSTiguNasthAnakAdArajya yAvatsUkSmasaMparAyaguNa sthAnakaM, tAvatsarvANyapi aSTAvapi karmANi nadInyudayaprAptAni saMti ca prApyate. sarvatrApi mohanI yodayasattayoH prApyamANatvAt. tathA napazAMtamohe nadaye sapta prApyaMte, mohanIyasyopazAMtatvenodayA'nAvAtU, sattAyAmaSTAvapi mohanIyasya vidyamAnatvAt. tayA kINe kINamode nadaye sattAyAM ca sapta, mohanIyasya koNatvenodayAdyannAvAt. zeSayostu sayogyayogikevalinozcatvAryaghAtikANi nadaye sattAyAM ca prApyaMte, na zeSANi, teSAM vINatvAt. tara devamudayasattA vidhI api guNasthAnakeSUktau, nadIraNAvidhiragre vakSyate bahuvaktavyatvAt. // // // // 3 saMprati jIvasthAnakeSu baMdhodayasattAvidhInAha // mUlam ||bNdhN tisattaava / naznasattaThagA na sovi // sattacha gabaMdhaga-naMgA pa-- Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM attasannimi // 4 // vyAkhyA-paryAptasaMjhivarjAH zeSA aparyAptasUkSmaikeDiyAdayastrayodazanne- daninAH sarve'pi jIvAH sapta aSTau vA babhraMti, tatrAyudhakAle aSTau, zeSakAlaM tu sapta. 'naTIkA nasanaThagAnatti ' sarve'pyudIrNavidyamAnASTakAH, sarveSAmapi karmASTakamudIrNa sattAyAM ca praa||dhaapyte ityarthaH tathA paryApta saMjini saptASTaSakA baMdhakaliMgAH saptASTaSakabaMdhakatvA'baMdhakatva vikalpA navaMti. kimuktaM navati ? paryAptaH saMjhI kadAcittaptabaMdhako navati, kadAcidaSTabaMdhakA, kadAcitSabaMdhakaH, kadAcidekabaMdhakaH, kadAcidabaMdhakaH, tatra mithyAdRSTyAdirapramattAMtaHsaptabaMdhako'STabaMdhako vA. mizro'pUrvakaraNo'nivRttibAdarazca saptabaMdhakaH. sUkSmasaMparAyaH SaDbaMdhakaH. upazAMtamohavINamohasayogikevalina ekabaMdhakAH. ayogikevalI tva'baMdhakaH. tuzabdasyA'dhikAryasaMsUcanAdaSTasaptacaturlakSaNA nadayannaMgA aSTasaptacaturlakaNAH sattAnaMgAzca paryApta saMjhini veditavyAH, te ca prAguktodayasattAvidhikrameNA'vaseyAH // 4 // saMprati guNasthAnakeSU- dIraNAvidhimAha // mUlam ||-jaav pamatto aThAhu-dIrago veyAnavajANaM // suhumo moheNa ya jaa| an Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM kholo tapparana nAmagoyANaM // 5 // vyAkhyA-mithyAdRSTiguNasthAnakAdAranya yAvatprama- tasaMyataguNasthAnakaM tAvaDIvo'STAnAmapi karmaNAmudIrakaH, kevalamAyuSyAvalikA'vazeSe saTIkA tyAyuSa zrAvalikApraviSTatvenodIraNAyA annAvAtsaptAnAmudIrakaH, smygmithyaadRssttigunnsthaa||40|| nake tu vartamAnaH sarvadaivASTAnAmudIrakaH, AyuSa AvalikAvazeSe mizraguNasthAnakasyA'sanna vAt. tathAhi-aMtarmuhUrtAvazeSa evAyupi mizraguNasthAnakAtpratipatya samyaktvaM mithyAtvaM vA jIvo galatIti. tathA apramattaguNasthAnakAdArabhya yAvatsUkSmaH sUkSmasaMparAyaguNasthAnakaM, Ka tAvadanIyAyurvarjAnAM zeSANAM SasAM karmaNAmudIrakaH kevalaM sUkSmasaMparAyaguNasthAnakasya caramAvalikAyAM mohanIyamAvalikApraviSTamiti kRtvA tasyApyudoraNAyA annAvAtpaMcAnAmudIrakaH. tathA sUkSmasaMparAyaguNasthAnakacaramAvalikAta prArabhya yAvatINaH dIgamohaguNasthAnakaM tAvanmohena mohanIyena, ca zabdAdinIyAyuyA ca varjitAnAM zeSANAM paMcAnAmudIra- kaH, atrApi kI gamohaguNasthAnasya caramAvalikAyAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmapyAvalikApraviSTatvAnodIraNeti kSyoreva nAmagotrayorudIrakaH, tatparataH dIpamohaguNasthAnakAtpa // // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 451 // ratastAvannAmagotrayorudIrako yAvatsayogikevalicaramasamayaH prayogikevalI tu bhagavAn sakala sUkSmavAdarayogarahitatvAnna kiMcidapi karmodIrayati, nadIraNAyA yogasavyapekSatvAt naktaM ca- 'vahaMto na ajogI / na kiMci kammaM nadIre iti ' // 5 // nanUdaye satyudIraNA pravarttate iti siddhAMte tatra tatra pradeze'bhidhIyate, tatkiM yAvadudayastAvadoraNA vatAnyathApItyata Aha // mUlam // - jAvuna tAva nadI -raNAvi veyaNIyamAnavajjAeM || pravaliyA sese | na na nadIraNA na || 6 || vyAkhyA - vedanIyAyurvarjAnAM zeSANAM paramAM karmaNAM yAvas - yastAvadudIraNA javati, vedanIyAyuSostu pramattaguNasthAna kA dUrdhva mudIraNAvyapagame'pi deza - nAM pUrvakoTiM yAvadayaH pravartate tathA sarveSAmapi karmaNAmAvalikAzeSe, ihAvalikA paMktiranidhIyate ' AlI zreNyAvalI paMktiriti vacanAt ' sA ca sarveSAmapi padArthAnAM prAyaH saMjavati tataH zeSapadArthavyavacchedArthamAgrahaNaM, akSayAH kAlasyAvalikA paMktirAvalikA pra tiniyata saMkhyAkA samayapaitirityarthaH tasminnAvalikArUpe zeSe satyudaye pravarttamAne'pi tU bhAga 1 // 451 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM dIraNA nAsti. tazrAhi-jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAMtarAyaNAmAyuSaH svasvAvalikAparyaM- te nadaye satyudIraNA na pravarnate, tallakaNA'saMnnavAta; nadIraNAyAzca lakSaNamidaM nudayAvali___TIkA kAto bahirninInAM sthitInAM dalikaM kaSAyaiH sahitenA'sahitena vA yogasaMjhikena vIrya vishe||52|| SeNa samAkRSyodayAvalikAyAM pravezanamudIraNA, tathA coktaM-'nadayAvaliyAbAhirabaThiI hiMto kasAyasahieNaM jogasaneNaM karaNeNaM daliyamokATaya nadayAvalIyAe pavesaNamudIraNA ti' tata zrAvalikAvazeSa karmaNi, tataH parA na kAcanApi sthitiyato dalikamAkRSyodaye pravezayati; tato na tatrodaye satyudIraNA; tathA tuzabdasyA'dhikArthasaMsUcanAnAmagotrayorayogyavasthAyAmudaye satyapi nodIraNeti pratipattavyaM, yogA'nnAvata nadIraNAyA annAvAt. tadeva mukto guNasthAnakeSu muulprkRtiirdhikRtyodiirnnaavidhiH|| 5 // saMpratyuttaraprakRtIradhikRtya vakta2 vyaH, tatra kAsAM prakRtInAM kiM guNasthAnakaM yAvadIraNA prApyate ? iti tanirUpaNArthamAha- // mUlam ||-saayaasaayaaknnN / jAva pamano ajogi sesudana // jA jogi niiring| sesudayA sodayaM jAva // 6 // vyAkhyA-sAtAsAtAyuSAM sAtAsAtamanuSyAyuSAM yAvat // 5 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaMpramattaH pramattasaMyataguNasthAnaM tAvadAraNA, na parataH, tathA ayogini ayogikevalini yaH - zeSaH sAtAsAtamanuSyAyurvyatirikta nadayaH, nadayodayavatoranadopacArAt, nadayavatInAM prakRtITIkA nAM samudAyaH, sa yAvatsayogI sayogikevaliguNasthAnakaM tAvadIyate. kimuktaM navati ? saa||53|| tAsAtamanuSyAyuyoM vyatiriktAnAM yAsAM trasavAdaraparyAptamanuSyagatipaMceMkSyijAtitIrthakarasunagAdeyayazaHkI[JcairgotrarUpANAM dazAnAM prakRtInAmayogikevalinyudayaH, tAH sayogikevaliguNasthAnakacaramasamayaM yAvadIyate, na parataH, zeSodayAH zeSAH prakRtaya nudayamAgatAH meM svodayaM yAvadIyaM te, yAvatsvodayastAvadudIraNA yathAyogaM caramAvalikAvaja tAsAM pravartate ityarthaH. kiM guNasthAnakaM yAvatkAsAM prakRtInAmudaya nadIraNA ca pravartate iti ceducyatemithyAtvAtapasUkSmasAdhAraNAparyAptarUpANAM paMcAnAM prakRtInAM mithyAdRSTiguNasthAnakaM yAvada naMtAnubaMdhicatuSTayaikahitricaturiMDiyajAtisthAvaranAmnAM navAnAM prakRtInAM sAsAdanaguNasthAnakaM, OM samyagmithyAtvasya samyagmiNyAdRSTiguNasthAnakaM, apratyAkhyAnakaSAyacatuSTayadevAyu rakAyu. stiryagAnupUrvImanuSyAnupUrvI devahikanarakazkivaikriyahika gA'nAdeyA'yazaHkIrtirUpANAM sa // 53 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 4 // tadazaprakRtInAmaviratasamyagdRSTiguNasthAnakaM, pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayatiryaggatitiryagAyurudyo- tanIdhairgotrarUpANAmaSTAnAM prakRtInAM dezavira tiguNasthAnakaM, styAnahitrikAhArakahikarUpANAM paMcAnAM prakRtInAM pramattaguNasthAnakaM yAvat, sAtAsAtamanuSyAyuSAM tu pramattaguNasthAnakAtparata nadaya evaikaH kevalaH, nodIraNeti prAgevoktaM. tathA vedakasamyaktvAInArAcakIlikAsevArnasaMhananarUpANAM catasRNAM prakRtInAmapramattaguNasthAnakaM yAvat, hAsyAdiSaTkasyA'pUrvaguNasthAnakaM, vedatrikasaMjvalanakrodhamAnamAyAnAmanivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakaM, saMjvalanalojasya sUdamasaMparAyaguNasthAnakaM, patnanArAca nArAcayorupazAMtamohaguNasthAnakaM, cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNacatuSTayajJAnAvaraNapaMcakAM- tarAyapaMcakarUpANAM caturdazaprakRtInAM kINamohaguNasthAnakaM yAvadayanadIraNA pravartate, na parataH, karmastavapraNetA tu koNamohe'pi ciramasamayaM yAvanizapracalayorudayamichati, tathA co- taM karmastave-'nidApayalANa tadA / khINacaramaMmi nadayavona ' iti. tatastanmatena nipracalayorapi kINamodaguNasthAnakahicaramasamayaM yAvadudayo veditavyaH. svamatena napazAMta e|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM modaguNasthAnakaM yAvat, tathA audArikAMgopAMgataijasakArmaNasaMsthAnaSaTkavajapananArAcasaMha- nAga 2 nanavarNagaMvarasasparzaprazastA'prazastavihAyogatiparAghAtopaghAtA'gurulaghUvAsapratyekasthirAsthiTIkA razunA'zunasusvaraHsvaranirmANarUpANAmekonatriMzatprakRtInAM sayogikevaliguNasthAnakaM yaa455|| vaya nadIraNA ca navati. trasavAdaraparyAptasunagAdeyayazaHkIrtimanuSyagatipaMceMziyajAtitI. sArthakarocairgotrarUpANAM tu dazaprakRtInAmudIraNA sayogikevaliguNasthAnakacaramasamayaM yAvata, na parataH, nadayastu parato'pi, sa ca tAvat, yAvadayogyavasthAcaramasamayaH, tadevamupadarzito guNasthAnake dIraNAvidhiH // 6 // saMprati yAsAM prakRtInAmudaye satyapyudIraNA nAjyAstA napadarzayati // mUlam ||-nidaandyviinnN / samichapurisANa egacanANaM // eyANaM ciya nkaa|| nadIraNA nadae nannAsiM // 7 // vyAkhyA-paMcAnAM nizaNAmudayavatInAM ca prAk tRtIyA // 5 // re'nihitAnAM jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNasAtAsAtavedanIyastrIvedanapuMsakavedavedakasamyaktvasaMjvalanalonatrasavAdaraparyAptasutnagAdeyayazaHkIrtimanuSyaga Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 456 // tipaMceMdiya jAtitIrthakaroccairgotrAyuzcatuSTayarUpANAM catustriMzatprakRtInAM samithyAtvapuruSANAM mi thyAtva puruSavedasahitAnAM sarvasaMkhyayA ekacatvAriMzatprakRtInAmetAsAmevodaye satyudIraNA nAjyA, tathAhi-- nijJaNAM zarIraparyAptyanaMtara maMyiparyAptiparisamAptiM yAvadaya eva pravartta - te, nodIraNA, AyuSAM svasvajavaparyaMtAvalikAyAM jJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTAnAM kI mohaguNasthAna ke svAvalikAvazeSe saMjvalanalojasya sUkSma saMparAya guNasthAnake vakAzeSe, vedakasamyaktvasya kAyikasamyaktvotpAdane paryaMtAvalikAyAM, mithyAtvasya prathama sthitAvAvalikAze bAyAM vasavAdaraparyAptasunagAdeyayazaH kIrttimanuSyagatipacaidiyajAtitIrthakaroJcairgotrANAmayogyavasthAyAM, sAtAsAta vedanIyayostu pramattaguNasthAnakAdUrdhvamudaya eva, nodIraNA, tathA strIvedena rUpakazreNimArUDhasya sataH strIvedasya, napuMsakavedena napuMsakavedasya, puruSavedena puruSavedasya, svasvamazramasthitAvAvalikAzeSAyAmudaya eva, nodIraNA, tata ekacatvAriMzatprakRtInAmetAsAmudaye satyapyudIraNA nAjyA. ' nannAsiMti' anyAsAM tvekAzItisaMkhyAnAM nodaye satyudIraNA jAjyA kimuktaM javati ? zeSANAmekAzItiprakRtInAM yA. nAga 2 // 456 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM vadudayastAvadudIraNApi pravarnate, na punarudIraNAvirahitaH kadAcanApi kevala nadayo navatIti. 14 tadevamuktA saprapaMcamudIraNA || saMprati baMdhaM saprapaMca vivakSuH prathamato baMdhaprakArAnupadarzayati " // mUlama ||-hosh aNAaNaMto / agAisaMto ya sAsaMto ya // baMdho annvnnvov|||| vasaM-tajIvesu zativiho // 7 // vyAkhyA-baMdhaH sAMparAyikaH karmabaMdho'navyajIveSu anA dyanaMtaH, tatrAnAditvaM prAk sarvadaiva nAvAt, anaMtatvamutnarakAlaM kadAcidapi vyavachedasyA'navivyatvAt. navyajIveSvanAdiH sAMtaH, tatrA'nAditvaM prAgvat, sAMtatvamuttarakAlaM kadAcidhyavara dasya saMjavAt. nupazAMtajIveSu napazAMtamohaguNasthAnakAtpratipatiteSu jIveSu sAdiH sAMtazca. tatra sAditvamupazAMtamohaguNasthAnake annAvAt, tataH pratipAte ca nUyo'pi nAvAt. tathA hi-napazAMtamohaguNasthAnake sAMparAyiko baMdho na navati, tataH pratipAte ca nUyo'pi pra* varttate, tataH sAdiH, sAMtatvamuttarakAlamavazyaM vyavavedasaMnnavAt. ityevamuktena prakAreNa baMdhastri- vidhastriprakAro navati // // saMpratyasyaiva triprakArasya baMdhasyottaratnedAnupadarzayati // mUlam ||-pyddiidiii paesANu-nAganeyA canavidekeko nakkosANukkosaga-jaha // 7 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA (18ATs E vajahannayA tesiM // 7 // tevi hu sAipraNAI / dhuva adhuvannayana puNo canahA // te 'vidA nAga 2 puNa neyA | mUluttarapayazneeNaM // 10 // vyAkhyA-prAgukto'nAdyanaMtAdirekaiko baMdhaH prakatisthitipradezAnunnAganedAccaturvidhazcatuHprakArastadyathA-prakRtibaMdhaH sthitibaMdhaH pradezabaMdho'nunAgabaMdhazca. teSAM ca prakRtibaMdhAdInAmanAdyanaMtAdinnedamanapekSya sAmAnyataH pratyekamunkRSTA'nutkRSTajaghanyA'jaghanyatA. kimuktaM navati ? prakRtibaMdhAdirekaiko nUyo'pi caturdhA, tadyathAnatkRSTo'nutkRSTo jaghanyo'jaghanyazca. te'pyutkRSTAdayaH punaH pratyekaM yathAsaMnnavaM sAdyAdirUpatayAra catardhA, tadyathA-sAdayo'nAdayo dhruvA adhruvAzca. na caite natkRSTAdayaH sarve'pyavazyaM sAdyATirUpatayA caturdhA prApyaM te, tata naktamasmAniryathAsaMnavamiti. etacca sUtre hu zabdasyA'dhikArthasaMsUcakasya sAmarthyAlabdhaM. te'pi sAdyAdayaH punaH pratyekaM mUlottaraprakRtinnedena vividhA - yAH, tadyathA-mUlaprakRtigatA nuttaraprakRtigatAzca. ete ca prakRtibaMdhAdayaH sarve'pi yathAvasara- // 5 // muttaratra sUtrakRtaiva saprapaMcamannidhAsyaMte, iti neha nAvyate // // 10 // ihA'nye'pi mUlonaraprakRtigatAzcatvAro baMdhanedAH saMti, tatastAnupadarzayati Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM // mUlam ||-nuungaarppyrg / avana avaThina ya vineyA // mUluttarapagaI-baMdhaNAsi- 1 yA te ime suNasu // 11 // vyAkhyA-mUlottaraprakRtibaMdhanAzritA mUlottaraprakRtibaMdhagatAzceTIkA tyarthaH, pratyekaM catvAro baMdhanedA vijJeyAH, tadyathA-nUyaskAro'lpataro'vaktavyo'vasthitazca. ||pnnaa tatra yadA stokAH prakRtInAti, yathA sapta badhdhvA aSTau banAti, tadA sa baMdho nUyaskAra i tyucyate. yadA tu nUyasIbadhdhvA stokA banAni, yathA aSTau badhdhvA sapta banAtIti, tadA sa * baMdho'patara iti vyapadizyate. yadA punaH sarvathaivA'baMdhako nUtvA nUyo'pi baMdhamAranate, tadA sa baMdho'vaktavya iti, nUyaskArAdinA zabdena vaktumazakyatvAta. yadA tu yAvatIH prakRtIH prazramasamaye bavAn, tAvatIreva hitIyAdiSvapi samayeSu badhAti, tadA sa baMdho'vasthita i. ti, tAvatpramANatayA'vasthitatvAt. tAzcemAna nUyaskArAdInvayamANAn zRNuta? tatra mUlaprakRtiSu prazramato nAvyate; iha mUlaprakRtInAM catvAri baMdhasthAnAni, tadyathA-ekA SaT sa- ta aSTau ca. tatraikAM sAtavedanIyarUpAM prakRti badhata ekA, sA copazAMtamohAderavagaMtavyA. pa. T prakRtIbaMdhanataH SaT , tAzca sUkSmasaMparAyasya. sapta badhnatAM sapta, tAzca mizrA'pUrvakaraNA'. ee|| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 460 // nivRttivAdarANAM, zeSANAM tvAyurvedhA'nAve, aSTau badhnatAmaSTau tAva mithyAdRSTyAdInAM mizravarjitAnAM pramattasaMyatAnAmAyurvedhakAle dRSTavyAH // 11 // tathA cAha-- // mUlam // - egabAi mUliyA / baMdhAlA havaMti cattAri // ( gAzrAI ) vyAkhyAmUlaprakRtInAmekapamAdIni catvAri baMdhasthAnAni javaMti, tadyathA - ekA SaT sapta aSTau - tra trayo nUyaskArAH, tathAhi - upazAMta mohaguNasthAnake ekAM prakRtiM badhdhvA tataH pratipatya sUkSmasaMparAyaguNasthAnake paTprakRtIbhrataH prathame samaye nUyaskAraH zeSaM kAlaM tvavasthitaH, eka prazramo nUyaskAraH, tato'pi pratipatato'nivRttibAdara saMparAyaguNasthAna ke saptaprakRtIbhrataH prathamasamaye dvitIyo nUyaskAraH, zeSakAlaM tvavasthitaH sapta badhvA aSTau pramattAdiguNasthAnakeSu bannataH prathame samaye alpataraH, zeSakAlaM tvasthitaH, eSa prathamo'lpataraH yadA tu sapta prakRtIbadhdhvA sUkSmasaMparAyaguNasthAnake gataH saprakRtIti tadA prathamasamaye dvitIyo'lpataraH zeSaM kAlaM tvavasthitaH paTU badhdhvA nRpazAMtamohaguNasthAnake hI mohaguNasthAna ke vA ekAM vanataH prazramasamaye tRtIyo'lpataraH, nAga 2 // 460 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 __ paMcasaM ____TIkA // 461 // zeSa kAlaM tvavasthinaH. tadevaM mUlaprakRtibaMdhasthAnakeSu trayo nUyaskArAstrayo'lpatarAH, avasthi- tabaMdhAzcatvArazcaturvapi baMdhasthAneSvavasthitatvasya prApyamANatvAt. evamanyatrApi nUyaskArA'spatarA'vasthitannAvanA nAvanIyAH, pravaktavyabaMdhastu mUlaprakRtInAM na saMnavati, na sarvAsAM mUlaprakRtInAmabaMdhako nUtvA nUyo'pi baMdhakaH sannavati, sarvamUlaprakRtyabaMdhakatvasyA'yogyavasthAyAM. nAvAt, tato'pi ca pratipAtA'nAvAt // etadevAda // mUlam ||-abaMdhago na baMdha / iha avvatto ana nachi // 12 // ( gAthAI) vyAkhyA-yasmAtsarvAsAM mUlaprakRtInAmabaMdhako nUtvA nUyo baMdhako na navati, ata iha mUlapra. kRtiSu avaktavyo nAsti / / 12 // saMpratyatidezenodayodIraNAsattAsthAneSvapi nUyaskArAdInanidhitsurAha // mUlam ||-nuungaarppyrg / avattavaThiyA jahA baMdhe // nadae nadIraNAe / saMte jaha saMnnavaM neyA // 13 // vyAkhyA-yA baMdhe nUyaskArAlpatarAvaktavyAvasthitA mUlaprakRtipUktAstathA nadaye nadIraNAyAM sattAyAM ca yathAsaMnavaM jJeyAH, idamatisaMkSiptamuktamato vizeSa // 461 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na nAga 2 TIkA // 46 // to vinAvyate-mUlaprakRtInAM trINyudayasthAnAni, tadyathA-aSTau sapta catasraH, atra eka e- va nUyaskAraH, tathAhi-nupazAMtamohaguNasthAnake saptavedako nUtvA tataH pratipAte nUyo'pyaTau vedayate, caturvedakastu nUtvA sapta aSTau vA na vedayate, caturvedakatvaM hi sayogyavasthAyAM navati, na ca tataH pratipAtaH, tata eka evAtra nUyaskAraH, hAvalpatarau, trayo'vasthitAH, avaktavyastu na vidyate; na hi sarvakarmA vedako nUtvA nUyo'pi karma vedayate, asaMnnavAt, asaM. navazva nirmUlakASaM karmaNaH kaSitatvAt. nadoraNAsthAnAni paMca, tadyathA-aSTau sapta SaT paMcahe. atra trayo nUyaskArAH, tathAhi upazAMtamohaH paMcakarmodIrako bhUtvA pratipatana sUkSmasaMparAyaguNasthAnake samAgataH sa. na paramAmudIrako navati; tato'pi pratipatana pramattasaMyataguNasthAnAdau samAgata AyuSyAvalikAvazeSe saptAnAM, tata UrdhvaM paranave'STAnAM, kodorakastu koNamohaH sayogikevalI ca, na cAnayorekataro'pi pratipatati, tatastadapekSayA na nUyaskAra iti traya eva nUyaskArAH, catvAro'lpatarAH, paMcAvasthitAH, avaktavyastvatrApi na vidyate; na hi sarvamUlaprakRtyanudIrako // 6 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 63 // nUtvA nUyo'pyudIrako nati, sarvakarmAnudIrako hi nagavAneko'yogikevalI, na ca tasya pra- tipAtaH. tathA trINi sattAsthAnAni, tadyathA-aSTau sapta catasraH, atraiko'pi nUyaskAro na navati, na hi saptasattAko natvA nayo'pyaSTasattAko navati, nApi catuHsattAko nUtvA nayaH saptasattAkaH, saptAdisattAko hikIgamohAdirjavati, na ca tasya pratipAtasaMnavaH, hAvaTapatarau trayo'vasthitAH, avaktavyastvatrApi na vidyate, koNA'zeSakarmaNAM nUyaH karmasattAyA asaMtnavAt. tadevamuktA mUlaprakRtInAM baMdhodayodIraNAsattAsthAneSu nUyaskArAdayaH // 13 // saMpratyuttaraprakRtInAM tAnanidhitsuH prathamato baMdhasthAnAnyAha ||muulm ||-bNdhtthaannaa tidasacha / dasaNAvaraNamohanAmANaM // sasANegamavaThiya-baMdho savagaNasamo // 14 // vyAkhyA-darzanAvaraNamohanAmnAM darzanAvaraNIyamohanIyanAmakarmagAM yathAsaMkhyaM baMdhasthAnAni trINi daza aSTau ca navaMti. zeSANAM jJAnAvaraNAMtarAyavedanIyagotrAyuSAmekamekaikaM baMdhasthAna. avasthitabaMdhaH sarvatrApi sthAnasamo baMdhasthAnasamo veditavyaH. yamatra nAvanA-darzanAvaraNIyasya trINi baMdhasthAnAni, tadyathA-nava SaT catasraH. tatra sa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 // 46 // prakRtisamudayo nava, tA eva nava styAnahitrikarahitAH SaT, tA eva SaT nizapracalAhInA- zvatasraH, atra hau nUyaskArau, hau cAlpatarau, trayo'vasthitAH, ete sarve'pi sugamAH, catuHSa# TakarUpau vavaktavyabaMdhau, tau cAgre vayete. mohanIyasya daza baMdhasthAnAni, tadyathA-hAviM. zatiH, ekaviMzatiH, saptadaza, trayodaza, nava, paMca, catasraH, tisraH, he, ekA ca. tatra kSAviMzatikaM baMdhasthAnaM mithyAdRSTau, ekaviMzatikaM sAsAdane, saptadazakaM mizre aviratasamyagdRSTau ca, trayodazakaM dezavirate, navakaM pramatnA'pramatnayorapUrvakaraNe ca, paMcAdIni tvekaparyaMtAni anivRttivAdare. atra bhUyaskArA nava, te copazamazreNitaH pratipAte saMjvalanalonarUpaikaprakRtibaMdhAdArabhya krameNa veditavyAH, aSTAvalpatarAH, kathamiti cekucyatena ha kSAviMzatibaMdhAdekaviMzatibaMdhe gamanaM na saMnnavati, nApyekaviMzatibaMdhAtsaptadazabaMdhe, yato hAviMzatibaMdho mithyAdRSTau, ekaviMzatibaMdhaH sAsAdane, saptadazabaMdho mizre aviratasamyagdRSTau vA. na ca mithyAdRSTiH sAsAdanannAvamupagamati, nApi sAsAdanaH samyaktvaM samyagmithyAtvaM vA, kiMtu niyamato mithyAtvaM, tato vAviMzatibaMdhAdekaviMzatibaMdhe ekaviMzatibaMdhAkSA saptada // 46 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 65 // zabaMdhe gamanA'sanavAdaSTAvevA'patarAH, avasthitabaMdhA daza, avasthitabaMdhaH sarvatrApi baMdhasthA- nasama iti vacanAt. ekasaptadazaprakRtyAtmako chau hAvavaktavyabaMdhau, tau copazAMtamohaguNasthAnakAtpratipAte yathAsaMnnavatastayAgre nAvayiSyate. nAmno baMdhasthAnAnyaSTau, tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat, ekA ca. etAni nAnAjIvAnAzritya nAnAprakArANIti saMkapato darzayituM na zakyaMte, kevalaM sUtrakRdevAgre saptatikAsaMgrahe saprapaMcamannidhAsyatIti tata evAvadhAraNIyAni. atra nUyaskArAH paT, trayoviMzatyAdeH paMcaviMzatyAdiSvekatriMzatparyavasAneSu gamanasaMjavAt. alpatarAH sapta, tazrAhi-devatvaM prAptasya ekatriMzatastriMzatigamanaM saMnavati, tasyaiva devanavAdhyavathAnasyaiko natriMzat. tazrA kapakazreNyArohe napazamazreNyArohe vA aSTAviMzatyAderekasyAM nAnAjIvAnAM - yathAyogaM triMzadAdestrayoviMzatyaMteSu gamanaM, tataH saptAlpatarAH, avasthitabaMdhA aSTau, avaktavya- kabaMdhAstrayaH, te ca purastAdannidhAsyate. // 15 // saMprati nUyamkArAlpatarAnevoktasaMkhyAkAna darzayati // 465 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 466 // // mUlam ||-nUnagArA do nava / gayappatarA duaTha satta kamA // mitrA na saasnn| na ekatIsekaguru jamdA // 15 // vyAkhyA-darzanAvaraNamohanIyanAmnAM kramAt yathAkramaM nU. yaskArA hau nava SaT ca. alpatarA hau aSTau sapta. kimuktaM navati ? hau nUyaskArau dhAvalpatarau darzanAvaraNasya, nava nUyaskArA aSTAvalpatarA mohanIyasya, SaT nUyaskArAH saptAlpatarA nAmakarmaNaH, atha kasmAnmohanIyasya navamo'lpataro na navati ? nAno vA saptamo'pinUyaskAraH? ityata Aha-micAna ityAdi. yasmAna mithyAtvAtsAsAdanatvaM yAti, tasmAdekaviMzatibaMdharUpo'lpataro na prApyate, tato mohanIyasyA'STAvevAlpatarAH. tathA ekatriMzadvadhAdunIrya ya ekaprakRtibaMdhaH kriyate, sa ekatriMzadapekSayA guruY=yaskAro na bhavati, tataH meva nAno nUyaskArAH. azra pratipAtakAle ekasyAH prakRterbadhamAdhAya ekatriMzatprakRtibaMdhamapi gaccati, ekaprakRtyapekSayA ca ekatriMzatpratibaMdho nUyaskAra iti sapta nUyaskArAH prA. pnuvaMti; yuktaM caitat, saptAnAM nUyaskArANAM zAstrAMtare'pyannidhAnAt. tayuktaM zatakacUrNI 'ekkAnavi ekatIsaM jAti nUyogArA satta iti' tadayuktamekatriMzadharUpasya nyaskA // 66 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 46 // rasya prAgevASTAviMzatyAdyapekSayA gRhItatvAta, unnayathApi ca tasyaikarUpatvAta; na cAvadhine- dAyaskAranedo vivakSaNIyaH, tathA sati nUyaskArANAmatibAhulyaprasakteH. tathAdi-kadAcidaSTAviMzatarekatriMzAdhaM gati, kadAcidekonatriMzataH, kadAcitriMzataH, kadAcidekasyAH, tathA kadAcitrayoviMzaterapyaSTAviMzatibaMdhaM gati, kadAcitpaMcaviMzaterityAdi. tata evaM saptanyo'tiriktA bahavo nUyaskArAH prApnuvaMti, na ceSTaM tasmAnAvadhinedAyaskAraneda iti Sameva nUyaskArAH, avasthitabaMdho baMdhasthAnasamaH prAgeva pratipAditaH // 15 // saMpratyavaktavyabaMdhamAda // mUlam ||-cn nabie nAmaMmi / egaguNatIsa tIsa avattA / igasanarasayamohe / ekkoko tazyavajjANaM // 16 // vyAkhyA-hitIye darzanAvaraNAkhye karmaNi cAvavaktavyakabaMdhau. tadyathA-catasraSaDca, catuHprakRtyAtmakaH SaDprakRtyAtmakazcetyarthaH, tathAdi-sarvaprakRtibaMdhavyavacchede sati yadA nUyo'pi baMdho navati, tadA prathamasamaye avaktavyakabaMdhasaMnavaH, etaJca prAgevoktaM; sarvaprakRtibaMdhavyavavedazca darzanAvaraNasyopazAMtamohaguNasthAnakAdau saMnavati, nAnyatra, napazAMtamohaguNasthAnakAca pratipAto dhiA, tadyathA-avAkayeNa navadayeNa ca. tatrA // 46 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 6 // vAkaya napazAMtamohaguNasthAnakaparisamAptiH, navakayo maraNaM. akSAkayeNa ca pratipatana yenaiva krameNArUDhastenaiva pratipatati, navakSyeNa ca pratipatana prazramasamaya evA'viratasamyagdRSTidevo navati, tatra yadopazAMtamohaguNasthAnakAdazAkayeNa pra. tipatan sUkSmasaMparAyaguNasthAnake pravizati, tadA prathamasamaya eva darzanAvaraNacatuSTayaM baMdhamAyAtIti prazramasamaye catuHprakRtyAtmako'vaktavyabaMdhaH. yadA tu navadayeNopazAMtamohaguNasthAnakAtpratipatana divamadhirohati, tadA tasya prazramasamaya eva saMjAtAviratasamyagdRSTerdarza nAvaraNaSaTkaM banataH SaTprakRtyAtmako'vaktavyabaMdhaH, tathA nAmni nAmakarmaNi trayo'vaktavyA avaktavyabaMdhAstadyathA-ekA ekonaviMzat triMzat (1,27,30) tatra yadopazAMtamohaguNasthAnakA. dakSAkayeNa pratipAtamAratnate, tadA sUdamasaMparAye pravizataH prathamasamaya eva yazaHkIrtimekAM banata ekaprakRtyAtmako'vaktavyabaMdhaH, yadA tu navadayeNa pratipatya devatvenotpadyate, tadA manu SyagatiprAyogyAmekonaviMzataM babhrataH prazramasamaye ekonatriMzatprakRtyAtmako'vaktavyabaMdhaH, tA9 mevaikonatriMzataM tIrthakaranAmasahitAM banatastriMzatprakRtyAtmakaH, tathA mohe mohanIye bhAvava // 46 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 - TIkA // 6 // ktavyabaMdhau, tadyathA-ekA saptadaza ca, ekaprakRtyAtmakaH saptadazaprakRtyAtmakazcetyarthaH. tatrAhAkayeNopazAMtamohaguNasthAnakAtpratipAte sUkSmasaMparAyaM guNasthAnakaM pravizataH saM- jvalanalonaM banataH prazramasamaye saMjvalanalonarUpaikaprakRtyAtmakaH, navadayeNa ca pratipatya di. vaM gato'viratasamyagdRSTiH prazramasamaye eva jAyate, tato'viratasamyagdarzanapratyayAH saptadazaprakRtIbaMdhanatastasya prazramasamaye saptadazaprakRtyAtmako'vaktavyabaMdhaH, tathA tRtIyavarjAnAM vedanIyavarjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNIyAMtarAyAyurgotrarUpANAM caturNI karmaNAmekaiko'vaktavyabaMdhaH. tatra jJAnAvaraNasyAMtarAyasya copazAMtamohaguNasthAnakAdAyeNa navadayeNa sarvakayeNa vA pratipAte paMcapaMcaprakRtyAtmakaH prazramasamaye ekaiko'vaktavyabaMdhaH, napazAMtamohaguNasthAnakAdeva dhApi pratipatitasyocairgotraM banataH prathamasamaye naccairgotraprakRtyAtmaka eko gotrasyA'vaktavyabaMdhaH. AyuSo baMdhArane tAM tAmAyuHprakRtiM banataH prazramasamaye tattadekaprakRtyAtmaka eko- 'vaktavyabaMdhaH. vedanIyasya tvavaktavyabaMdhaH sarvayA'nupapanno, vedanIyasya baMdhavyavajede nUyo baMdhAsaMnavAt, tatrAhi-vedanIyasya baMdhavyavacchedo'yogitvA'vasthAyAM, na ca tataH pratipAto yena // 6 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM nUyo'pi baMdhAranasaMjayaH, tataH sarvaNA baMdhavyavade nUyo baMdhA'nAraMnAdavaktavyabaMdho vedanIya sya na saMnavatIti tarjanaM. tadevamuktAH pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAM baMdhasthAneSu nUTIkA - yaskArAdayaH // 16 // saMprati sAmAnyataH sarvonaraprakRtInAM baMdhasthAneSu vaktavyAH, taba prshr||40|| mataH sAmAnyena sarvottaraprakRtInAM baMdhasthAnAni pratipAdayati // mUtram ||-gsyreguttrjaav / bIsa bIsa tadA tipannA // jA covattari bAvaThi-rahiyabaMdhA nagaNatIsaM // 17 // vyAkhyA-samAnyataH sarvocaraprakRtInAM baMdhasthAnAnyeko M natriMzat, tadyathA-ekA, saptadaza, tata _ ' igunaratti' ekottarANi baMdhasthAnAni tA vaktavyAni yAvad zAviMzatiH, tadyathA-aSTAdaza, ekonaviMzatiH, viMzatiH, ekaviMzatiH, kSAviMzatiH, tathA SaDviMzatiH, tahani' tathA tenaiva prakAreNa ekottaravRhirUpeNa tripaMcAzadAdIni baMdhasthAnAni krameNa SiSTivarjAni tAvaktavyAni yAvaccatuHsaptatiH, tadyathA-tri- paMcAzata, catuHpaMcAzat, paMcapaMcAzat, SaTpaMcAzat, saptapaMcAzat, aSTapaMcAzat, ekonaSaSTiH, SaSTiH, ekaSaSTiH, triSaSTiH, catuHSaSTiH, paMcaSaSTiH, SaTSaSTiH, saptaSaSTiH, aSTaSaSTiH, eko // 40 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 51 // nasaptatiH, saptatiH, ekasaptatiH, zAsaptatiH, trisaptatiH, catuHsaptatizca. ( 1 / 17 / 17 / nAga 2 1e / 20 / 1 / 22 / 26 / 53 / 54 / 55 / 56 / 57 / 57 / ee / 60 / 61 / 63 / 65 / 65 / 66 / 67 / 6 / 65 / 70 / 71 / 72 / 73 / 74) atra nUyaskArAdayaH svayameva jJAtavyAH, te caivamaSTAviMzatirnUyaskArAH, tadyathA ekaprakRtyAtmakaM baMdhasthAnamupazAMtamohaguNasthAnakAdau, tata napazAMtamohaguNasthAnakAparize sUdamasaMparAyaguNasthAnakamAgatasya jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayayazaHkIryuccairgotrarUpAH SomaprakRtIradhikA badhnataH saptadazaprakRtyAtmaka eko nUyaskAraH. tato'nivRttivAdarasaMparAyaguNasthAnakaM pravizataH prathamataH saMjvalanalonamekamadhikaM banato'. TAdazaprakRtyAtmako tIyo nayaskAraH, tato mAyAmapi badhnata ekonaviMzatiprakRtyAtmakastRtIyaH. tataH saMjvalanamAnamapi banato viMzatiprakRtyAtmakazcaturthaH. tadanaMtaraM saMjvala nakro- // 1 // dhamapyupacinvata ekaviMzatiprakRtyAtmakaH paMcamaH, tasmAdapi sthAnAdadho'vatarataH puruSavedamapibadhnato chAviMzatiprakRtyAtmakaH SaSTaH. tadanaMtaraM krameNA'pUrvakaraNaguNasthAnakaM pravizato na. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM yajugupsAhAsyaratirUpaprakRticatuSTayamadhikaM badhnataH SaDviMzatiprakRtyAtmakaH saptamo nUyaskA- ra:. tatastasminnevA'pUrvakaraNaguNasthAnake krameNAdho'vatarato nAno'STAviMzati banato yazaHTIkA kIrtivyatiriktAH zeSAH saptaviMzatiprakRtayo'dhikA atra prApyaMte, iti tripaMcAzatprakRtyAtma. // 42 // ko'STamo nUyaskAraH. tasyaiva tIrthakarasahitAM devagatiprAyogyAmekonatriMzataM babhratazcatuHpaMcAzatprakRtyAtmako navamaH, AhArakatrikasahitAM triMzataM banataH paMcapaMcAzatprakRtyAtmako dazamaH. AhArakachikanIrthakaranAmasahitAmekatriMzataM banataH SaTapaMcAzatprakatyAtmaka ekAdazaH, tatastasminnevArapavakaraNaguNasthAnake'vastAdavatarato nAmatriMzatA saha nizahikaM banataH saptapaMcAzatprakRtyAtmako hAdazo nUyaskAraH, ekatriMzatA saha nizakiM banato'STapaMcAzatprakRtyAtmakastrayodazaH, tato'pramattaguNasthAnake samAgatasya tAmevASTapaMcAzataM devAyuSA saha badhnata ekonaSaSTiprakR * tyAtmakazcaturdazaH. tato dezaviratiguNasthAnakamAgatasya nAno'STAviMzatibaMdhakasya pratyAkhyA nAvaraNakaSAyacatuSTayamadhikaM badhnataH SaSTiprakRtyAtmakaH paMcadazo nUyaskAraH, tasyaiva nAmna e. // 2 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 . TIkA // 43 // konatriMzataM badhnata ekaSaSTiprakRtyAtmakaH SoDazaH. tato'viratasamyagdRSTiguNasthAnamAgatasya nAno'STAviMzatibaMdhakasyAyurabaMdhe apratyAkhyAnakaSAyacatuSTayasyAdhikasya baMdhe triSaSTiprakRtyAtmakaH saptadazo nUyaskAraH, ida prakArAMtarA'saMnavAt SaSTiprakRtyAtmakabaMdhasthAnaM sarvazrA na saMnavatIti tadAtmako nUyaskAro na lanyate. tatastasyaivA'viratasamyagdRSTe na ekonatriMzataM badhnatazcatuHSaSTiprakRtyAtmako'STAdazo nUyaskAraH, tasyaiva manuSyagatiprAyogyAM triMzataM badhnataH paMcaSaSTiprakRtyAtmaka ekonaviMzatitamaH tasyaivAyubaMdhakasya SaTSaSTiprakRtyAtmako viMzatitamaH. tato mithyAtvaM gatasya nAmnastrayoviMzatiM vadhnata prAyubaMdhakasya mithyAtvA'naMtAnubaMdhicatuSTayastyAnahitrikamupacitvA tasya saptaSaSTiprakRtyAtmaka ekaviMzatitamaH. tasyaiva paMcaviMzatibaMdhakasyAyurabaMdhe aSTaSaSTiprakRtyAtmako kSAviMzatitamaH, tasyaiva paMcaviMzabaMdhakasyAyuSo baMdhe ekonasaptatiprakRtyAtmakastrayoviMzatitamaH, tasyaiva mithyAdRSTau SaviMzatibaMdhakasyAyuSo baMdhe saptatiprakRtyAtmakaH paMcaviMzatitamaH, tasyaivAyubaMdhakasya zAsaptatiprakRtyAtmakaH SaDviMzatitamaH, tasyaiva mithyAdRSTerekonatriMzatamAyuzca banatastrisaptatiprakRtyAtmakaH saptaviMzatitamaH. ta // 3 // 90 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 47 // syaiva nAmnastriMzataM badhnata Ayurvedhakasya catuHsaptatiprakRtyAtmako'STAviMzatitamo nUyaskAraH. iha kecana nUyaskArA anyatazca baMdhasthAnAcUyo nUyaH saMnavaMti, te nAtrAdhikriyate, ekavAraM gRhItatvAt. tato'STAviMzatireva nUyaskArAH. evamalpatarA api aSTAviMzatiH, te'pi nayaskArAna paritnAvya tatprakRtyutsAraNataH svayameva paritnAvanIyAH. avasthitabaMdhA ekonatriMzat, sarvatraiva baMdhasthAnasamo'vasthitabaMdha iti vacanaprAmANyAta. avaktavyabaMdhaH punaratra sarvathA'nupapanno, na khalu sarvottaraprakRtInAmavabaMdhako nUtvA nUyo baMdhako navati, tadevamuktAH pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAM sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAM ca baMdhasthAneSu nUyaskArAdayaH. saMpratyudayasthAneSu vaktavyAH, tatra prathamataH pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAmudayasthAneSu nAvanIyAH, te caivaM-jhAnAvaraNIyavedanIyAyugotrAMtarAyANAmekaikamudayasthAnaM, tadyathA-jhAnAvaraNIyasyAMtarAyasya ca pratyekaM paMcapaMcaprakRtyAtmakaM vedanIyAyurgotrANAmekaikaprakRtirUpaM. na hi vedanIyAdInAmekakAlaM triAdikAH prakRtaya nadayamadhigacaMti, darzanAvaraNIyasya nadayasthAne, tadyathA-catasraH paMca, tatra cakSuracakSuravadhika // 7 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 475 // valadarzanAvaraNarUpAzcatasraH, tA eva nizapaMcakAnyatamaprakRtisahitAH paMca, nizadayo diditrAdikAnodaya mAyati, nadayamadhikRtya tAsAM parAvarttamAnatvAt tato dve eva yathoktarUpe nadayasthAne. atra eko bhUyaskAraH, eko'lpataraH, dvAvavasthitau yastvavaktavyakodayaH, sa ca sarvathA na ghaTate; yato darzanAvaraNasya sarvaprakRtyudayavyavacchedaH, kIlamohena ca tatra sarvaprakRtyudayavyavacchede sati nUya nadayaH saMbhavati, kIlamohasya pratipAtA'nAvAtU. mohanIyasya ca navodayasthAnAni tadyathA - eko de catasraH paMca paTU sapta aSTau nava daza ( 1 / 2 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 ). mUni sarvANyapyudayasthAnAni svayameva nAvayiSyati, tato nedAnIM nAvyaMte, aSTa bhUyaskArAH, aSTAvalpatarAH, nava avasthitAH, avaktavyodayAH paMca, tadyathA - ekA SaT sapta STau nava tatra yopazAMta modaguNasthAnakAdAyeNa pratipatati, tadA sUkSmasaMparAyaM pravizata ekaH saMjvalanalojaH prathamata nadayamAyAti, tatastasya prathamasamaye saMjvalanalojarUpaikaprakRtyAtmako'vaktavyodayaH yadA tu javakayeopazAMta moha guNasthAnakAtpratipatati, tadA sa pra nAga 2 // 475 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 476 zramasamaya evAviratasamyagdRSTirupajAyate, sa ca yadi dAyikasamyagdRSTiH, na ca nayajugupsA ca tasyodayamAyAti, tadA tasyA'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanalakSaNakrodhAdInAmanyatame trayaH krodhAdikAH puruSavedo hAsyaratiyugalamiti SaT prakRtaya nadaye prApyate, iti pratha. masamaye SaTprakRtyAtmako'vaktavyodayaH, yadi punaH sa kAyikasamyagdRSTina navati, tataH prazramasamaye eva kAyopazamikaM samyaktvaM vedayate; yadivA kAyikasamyagdRSTirapi sa na jayaM jugupsAvAdhikAmanunnavati, tadA saptaprakRtyAtmako'vaktavyodayaH. yadA tu kAyikasamyaktvA'nAve kAyopazamikasamyaktvannayayorjugupsAkSAyopazamikasamyaktvayorvA, athavA kAyikasamyagdRSTerapi sa. to nayajugupsayorudayo navati, tadA aSTaprakRtyAtmako'vaktavyodayaH, yadi punaH dAyikasamyaktvA'nAve kAyopazamikasamyaktvannayajugupsAnAmudayastAda navaprakRtyAtmaka iti nAmna nadayasthAnAni hAdazA, tadyathA vizatirekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzata, triMzat, ekatriMzat, nava. aSTau ca. (20 / 21 / 25 / 25 / 26 / / // 6 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 477 // G 20 | 25 | 30 | 31 / 8 / 9 ) etAnyapi cAgre svayameva nAvyAnIti neha vivriyate, pu. naruktyApattito graMthagauravadoSaprasaMgAt. atrASTau nUyaskArodayAH, yato nASTodayAnnavodayamadhigati, nApi navodayAtriMzatyudayaM, na cApi viMzatyudayAdekaviMzatiM; kiMtvekaviMzatyudayasthAnAdAratrya yathAyogaM saMsAre samudrAte vA caturviMzatyAdInyudayasthAnAnyadhirohati tato'STAveva nUyaskArodayAH zralpatarodayA nava, kathamiti ceducyate - ida na navakodayAdaSTakodayaM yAMti nApyekaviMzatyudayAdviMzatyudayaM, na cApi paMcaviMzatyudayasthAnAccaturviMzatyudayasthAnaM, caturviMzatyudayAdi saMsArI paMcaviMzatyudayamAvizati, na tu jAtucidapi paMcaviMzatyudayAccaturviMzatyudayaM, tato navasaMkhyA evAkhpatarodayAH, te ca tIrthaMkarAtIrthaMkarayoH samudrAtapratipattimayogitvapratipattiM cAdhikRtya nAvyaMte. tatra svanAvasthasyA'tIrthakRto manuSyagatiH, paMceMzyijAtiH, trasanAma, bAdaranAma, pa ryApta nAma, sunaganAma, prAdeyayazaH kIrttiH, agurulaghunirmANaM, taijasaM, kArmaNaM, varNAdicatuTayaM sthirA sthire, zubhAzune vajapejanArAcasaMhananaM, upaghAtaM, pratyekaM, audArikahikaM, pAM nAga 2 // 477 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 saM saMsthAnAnAmekatamatsaMsthAnaM, parAghAtocchvAsAnyatara vihAyogatisusvaraduHsvarAnyatarANIti triM- zatprakRtyudayaH. eSa eva tIrthakaranAmasahitastIrthakRta ekatriMzatprakRtyudayaH. tataH samuddhAtaM kukAvato'tIyakRto hitI ye samaye audArikamizrakAyayoge vartamAnasya praaghaatocchvaasaanytr|| vihAyogatisusvarapuHsvarAnyataranirodhe SaDvizatiH, tIrthakRtaH parAghAtocchvAsaprazastavihAyo gatisusvara nirodhe saptaviMzatiH, pavizatirevA'tIrthakarakevalinaH, samudghAtaM praviSTasya tRtIya. samaye kAmaNakAyayoge vartamAnasyoditasaMsthAnavajarSannanArAcasaMhananaudArikachikopaghAtapratyekarUpaprakRtiSaTkanirodhe viMzatiH, tasminneva samaye tIrthakRtkevalina naktarUpaprakRtiSaTkanirodhe ekaviMzatiH, ayogitvaM pratipadyamAnastasya tIrthakRtaH saiva pUrvoktA ekatriMzat, svaranirodhe triMzatravati, tato'pyuvAse niruhe ekonatriMzat, atIrthakRtaH pUrvoktA triMzat, svaranirodhe ekonatriMzat, tato'pyucchvAse niruhe aSTAviMzatiH, tato aSTAviMzateratIrthakarakevalino'- yogitvapratipattiprazramasamaye parAghAtavihAyogatipratyekopaghAtA'nyatamasaMsthAnavajarSannanArAcasaMhananaudArikahikasthirAsthirAgurulaghuzunAzunataijasakArmaNavarNAdicatuSTayanirmANalakSaNaviM // // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaMzatiprakRtyudayavyavade aSTakodayaH. tIrthakarakevalina ekonatriMzata naktarUpavizatiprakRtyudaya- TIkA vyavacchede navakodayaH, saMsAriNAM tvekatriMzadAderudayasthAnAdekaviMzatiparyaMteSu katipayeSvevATapa tareSUdayasthAneSu saMkramaNaM. tata evaM paritnAvyamAne'dhikamalpatarodayasthAnaM na prApyate iti. na // 7 // caivAlpatarodayA avasthitodayAH sarvatra sthAnatulyA iti mUlaTIkAkAravacanaprAmANyAt. a- vaktavyodayaH punaratra sarvathApyasaMnavI, na khalu nAmakarmaNaH samastottaraprakRtyudayavyavajede punarudayaH saMnavati, sarvaprakRtyudayavyavacchedo hi nAno'yogitvAvasthAcaramasamaye, na ca tataH pra. tipAta iti kRtvA. tadevamuktAH pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAmudayasthAneSu nUyaskArAdayaH // 17 // saMprati sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAmudayasthAneSu vaktavyAH, tatra prathamata nadayasthAnAnyAha // mUlam ||-ekaar bAra ticanaka-vIsa guNatIsana ya canatIsA // canAlAguNasa- hii| nadayagaNAI bIsaM // 17 // vyAkhyA sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAmudayasthAnAni Sa. vizatiH, tadyathA-ekAdaza, hAdaza, ticanakavIsatti' trayoviMzatizcaturviMzatiH. tathA eM // 4 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 480 // konatriMzata prArabhya tAvaDudayasthAnAni krameNa vaktavyAni yAvaccatustriMzat tadyathA --eko natriMzat, triMzat, ekatriMzat, dvAtriMzat, trayastriMzat, catustriMzat, tathA catuzcatvAriMzata rAjya krameNodayasthAnAni tAvadet yAvadekonaSaSTiH, tadyathA - catuzcatvAriMzat, paMcacatvAriMzat, SaTcatvAriMzat, saptacatvAriMzat, aSTacatvAriMzat, ekonapaMcAzat, paMcAzat, ekapaMcAzata, dvipaMcAzat, tripaMcAzat, catuHpaMcAzat, paMcapaMcAzat, SaTpaMcAzat, saptapaMcAzatu, aSTapaMcAzat, ekonaSaSTiH ( 11 / 12 / 23 / 24 / 2 / 30 / 31 / 32 / 33 / 34 / 44 / 4 / 46 / 47 / 48 / 4 / 50 / 51 / 52 / 53 / 54 / 55 / 56 / 57 / 58 5) tatra manuSyagatirmanuSyAyuH paMceMdiyajAtistranAma bAdaranAma paryAptakanAma sunaganAmAdeyaM yazaHkIrttiranyataravedanIyamucairgotramityekAdazaprakRtyudayo'tIrthakRtaH kevalino'yogitvAvasthAyAM eSa eva tIrthakaranAmasahito dvAdazodayastIrthakRtaH. etAvevodayau yathAsaMkhya matIrthakara tIrtha karake va linora gurulaghu nirmANa sthirA sthirazunAzunataijasakArmaNavarNAdicatuSTayarUpanAmadhuvodayasahitau samudghAtAvasthAyAM; kArmaNakAyayoge tra nAga // 480 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 yoviMzaticaturviMzatyudayau navataH. na caiteSUdayasthAneSveko'pi nUyaskAraH prApyate, yato nA'yogI sayogitA pratipadyate, nA'pyatIrthakarastIrthakarodayaM, ata ekasyApyeteSu nUyaskArasyA'nAvaH. TIkA - tAveva trayoviMzaticaturviMzatyudayau pratyekopaghAtaudArikahikAnyatamaikasaMsthAnaprazramasaMhananasame 100 tau yathAsaMkhyamekonatriMzatriMzadayau navataH, tathA svannAvasthayostIrthakarA'tIrthakarayoryA veka triMzatriMzadrUpau nAmna nadayau, tAvanyataravedanIyamanuSyAyuruccairgotrasametau yathAsaMkhyaM catustriMzatrayastriMzaudayau navataH. tayoH svara nirodhe yathAkramaM trayastriMzadvAtriMzaudayau; tayorapyucchvAsanirodhe kSAtriMzadekatriMzadudayau. ete dazodayAH kevalinA. eteSu ca dazasUdayasthAneSu madhye SaT nUyaskArodayAH, te cA'tIrthakaratIrthakarAvadhikRtya krameNaikonatriMzatriMzadAdayo dRSTavyAH, zeSAstu na saMnavaMti, tatra kAraNaM prAgevoktaM; navAlpatarodayAH. te ca catustriMzadharjAH zeSAH sarve'pi. catuzcatvAriMzadayaH dIgasaptakasyA'viratasamyagdRSTerapAMtarAlagatau vartamAnasya. tatra paMca jJAnAvaraNAni, paMcAMtarAyANi, cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpANi catvAri darzanAvaraNAni, SaT mohanIyaprakRtayaH, tadyathA-anaMtAnubaMdhivarjAstrayo'nyatame krodhAdayaH, trayA // 1 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 Ho TIkA // 42 // NAM vedAnAmanyatamo vedaH, kSyoryugalayoranyataradyugalamiti sarvasaMkhyayA ghAtiprakRtayo viMza- tiH; tathA catasRNAM gatInAmanyatamA gatiH, catasRNAmAnupUrvINAmanyatamAnupUrvI, paMceMhiyajAtiH, trasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, sunagadurlagayorekataraM, AdeyA'nAdeyayorekataraM, yazAkIyorekatarA, nirmANaM, agurulaghu, sthirAsthire, zunnAzunne, taijasakAmaNe, varNAdicatuSTayamiti sarvasaMkalanenA'ghAtiprakRtayazcaturviMzatiH. ghAtyaghAtiprakRtyudayasamudAye sarvasaMkhyayA catuzcatvAriMzadudayaH. sa eva vedakasamyaktvanayajugupsAnAmanyatamaprakSepe paMcacatvAriMzat. vedakasamyaktvanayayoryadivA vedakasamyaktvajugupsayorazravA jayajugupsayoH SaTcatvAriMzat. vedakasamyaktvannayajugupsAsu yugapatprakSiptAsu saptacatvAriMzat. tathA navasthasya kAyikasamyagdRSTerdevasya nArakasya vA prAguktAzcatuzcatvAriMzat. AnupUrvIrahitA zarIrasthasya vaikriyavaikriyAMgopAMgapratyekopaghAtasamacaturasrasaMsthAnaprape aSTacatvAriMzat. tato vedakasamyaktvannayajugupsAnAmanyatamaikaprakRtipradepe ekonapaMcAzat. vedakasamyaktvannayayoryadivA vedakasamyakvajugupsayorathavA nayajugupsayoH pradiptayoH paMcAzat. vedakasamyaktvanayajugupsAsu yugapa // 4 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 483 // pratisve paMcAzat yadivA prAguktaiva catuzcatvAriMzadAnupUrvIrahitA navasthasya tiravo ma nuSyasya vA kAyikasamyagdRSTeraudA rikaudA rikAMgopAMgasamacaturasra saMsthAnavajjarSajanArAcasaMdananopaghAtapratyekalakSaNa prakRtiSaTkaprakSepe ekonapaMcAzat saiva vedakasamyaktvanayajugupsAnAmanyatamai prakRtiprakSepe paMcAzat zranyatamaprakRtichyaprakSepe ekapaMcAzat trayasyApi prapehipaMcAzat nizaprakSepe tripaMcAzat athavA saiva devanArakayogyA'STAcatvAriMzat zarIraparyAtyA paryAptasya devasya nArakasya vA kAyikasamyagdRSTeH parAghAtAnyataravihAyogatiprakSepe paMcAzat tato vedakasamyaktvanayajugupsAnAmanyatamaikaprakRtiprakepe ekapaMcAzat anyatamadhya prakSepe picAzat trayasyApi prakepe tripaMcAzat yadivA tirazvo manuSyasya vA zarIrasya kAkisamyagdRSTeH prAguktA ekonapaMcAzat zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAtaprazastivihAyogatiprakSepAdekapaMcAzat tato vedakasamyaktvanayajugupsAnizaNAmanyatamaikaprakRtiprapAd-i cAzat anyata madhyapradeSe vipaMcAzat anyatamatrayaprakSepe catuHpaMcAzat catuSTayaprakSepe paMcapaMcAzat yadivA tiryagmanuSyayoreva kAyikasamyagdRSTayoranaMtaroktaikapaMcAzat prANApAnapa nAga 1 // 483 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM ryAptiparisamAptyanaMtaramuccUvAsodayaprakepe hipaMcAzat. tato vedakasamyaktvanayajugupsAniza- KNAmanyatamaikaprakRtiprope tripaMcAzat. anyatamaprakRtidhyapradepe catuHpaMcAzat. anyatamaprakRTIkA " titrayapratepe paMcapaMcAzat. catuSTayaprakepe SaTpaMcAzat. // // yadivA prAguktA prANApAnaparyAptiparyAptayogyA piMcAzat. nApAparyAptyA paryAptasya ra svare dipte tripaMcAzat. tato vedakasamyaktvanayajugupsAnizaNAmanyatamaikaprakRtiprakSepe catuHpaMcAzat. anyatamaprakRtikSyapradepe paMcapaMcAzat. anyatamaprakRtitrayapradepe SaTpaMcAzat. catu TayasyApi prakSepe saptapaMcAzat. tirazco'dhikRtyodyotanAmni pradipte aSTapaMcAzat. ete cA'vi- ratAdayaH sarve'pi nUyaskArA alpatarAzca saMnnavaMti. nijJAnayajugupsodyotAnAmadhruvodayatvAt mithyAdRSTeH SaTcatvAriMzatpranRtInyekonaSaSTiparyaMtAnyudayasthAnAni, yAni ca vakSyamANasaptatikAsaMgrahagatAni nAnAgativyavasthitamithyAdRSTijIvAzritAnyudayasthAnAni samyak paurvAparyeNa paritnAvya prAguktakrameNa nizannayajugupsodyotaprakRtInAM saMcaraNataH svayameva jJAtavyAni. ___ atha mithyAdRSTeH saptakodaye satyapAMtarAlagatau nAmna ekaviMzatyudaye vartamAnasya paMcaca // avan Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 485 // * tvAriMllakSaNamudayasthAnaM kasmAnna bhavati ? tadayuktaM vastutatvA'parijJAnAt saptakodayo hi mithyAdRSTeranaM tAnubaMdhyudayAnAve javati, na cAnaMtAnubaMdhyudayarahito midhyAdRSTiH kAlaM karo - ti, anudayaradiya miThe | jogA dasa kulAi janna so kAlaM ' iti prAguktavacanaprAmANyAtU. tato'pAMtarAlagatau mithyAdRSTiranaMtAnubaMdhyudayasahita eva prApyate, tathA ca satyaSTakodaya iti SaTcatvAriMzadAdInyeva tasyodayasthAnAni, ekonaSaSTirUpaM tu tasyodayasthAnaM mohanIyadazakodaye veditavyaM tatrAnaMtAnubaMdhya pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNa saMjvalanakrodhAdInAmanyatame catvAraH krodhAdikAH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, iyoryugalayoranyataradyugalaM, jayaM, juguplA, mithyAtvamiti mohanIyadazakodayaH tatra varttamAnasya tiryaggatiH paMcaidiyajAtistrasanAma bAdaranAma paryApta nAma, sujagadurbhagayorekataraM, prAdeyA'nAdeyayeorekataraM yazaH kIrtya yazaHkatarA, varNAdicatuSTayA'gurulaghu sthirA sthirazubhAzubhatai jasakArmA nirmANaudArikahikAnyatarasaMhananapranyatamasaMsthAnapratyekopaghAtaparAghAtaprazastA prazastAnyataravihAyogati susvaraDuHsvarAnyatarocchvAsodyotarUpanAmasatkai katriMzatprakRtyudayasahitasya jJAnAvaraNapaMcakAMta rAya nAga 2 // 485 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 486 // paMcakadarzanAvaraNacatuSTayAnyatamanijJedayopetasyAnyataravedanIyAnyatamamAyuranyataragotrANyanujavata ekonaSaSTimanyAtmakamudayasthAnaM amISAM ca nadayasthAnAnAM madhye kAnicidudayasthAnAni sAMsAdana mizra deza viratAdigatAnyanyathA prApyaMte, tAni vakSyamANaM saptatikAsaMgrahaM samyak paribhAvya svayameva vaktavyAni iha tUdayasthAna saMbhava mAtra pradarzanena prayojanaM tacca prakRtamityalaM vistareNa. atrA'vaktavyodayo na ghaTate, sarvaprakRtyudayavyavacchede nUya nadayA'saMjavAt. avasthitodayAH SaDUviMzatiH, sarvatrA'vasthitodayAH sthAnasamA iti vacanaprAmANyAt. athApAMtarAlagata samudrA vA yAnyudayasthAnAnyadhirohati teSu kathamavasthitodayasaMbhavaH ? naiSa doSaH, tatrApi samayadhyatrayAvasthAnopapatteH, nUyaskArodayA ekaviMzatirakhpatarodayAzcaturviMzatiH // 18 // tathA cAha // mUlam // - nUyappayarA igicana-vIsaM janneza kevalI banama || ajana ya kevalitaM / tiriyarAva annAnnaM // 10 // vyAkhyA - nUyaskArA nUyaskArodayA ekaviMzatiralpatarodayAzcaturviMzatiH, nokasaMkhyAto ghyAnAmeke'pyadhikAH, kuta ityAha - yadyasmAtkAraNAnna ke nAga 2 // 486 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 ||dh valI udma udmodayAna yAti, nA'pyayato'virato'viratasamyagdRSTiH kevalitvaM kevalitvanibaMdhane- SUdayasthAneSu yAti, nApyatIrthakaratIrthakarAvanyonyamanyonyasyodayeSu gacchataH, tata naktasaMkhyAkA eva nUyaskArA'lpatarodayAH, zyamatra nAvanA-na kevalI udmasthodayeSu yAti, na cApyatIrthakarastIrthakarodayaM. napalakSaNamatata, tena nApyayogI sayogikevalyudayaM. tata ekAdazahAdazatrayoviMzaticaturviMzaticatuzcatvAriMzallakSaNAni paMca nadayasthAnAni nUyaskAratayA ca prA. pyate; ityekaviMzatireva nUyaskArodayAH, tathA aviratasamyagdRSTimithyAdRSTirvA na kevalyudayasthAnamadhirohati, tatazcatustriMzalakSaNo'lpatarodayo na labhyate. pAha-catustriMzaudayaH svannAvasthasya tIrthakRtaH kevalino navati, tato yadA tIrthakaraH kevalitvamAsAdayati, tadA catuzcatvAriMzadAdInAmanyatamasmAdayasthAnAccatustriMzatrudayasthAne saMkrAmatIti navati catustriMzadayo'lpataraH, tadetadasamIcInaM, sarvathA vastutatvA'parijhAnAt. kevalitvaM hi nAma sarvo'pi samAsAdayati guNasthAnakakrameNa, nAnyathA; tatra vINamohaguNasthAnake trayastriMzatprakRtyAtmakamevodayasthAnaM, na zeSa, trayastriMzatprakRtayazcemAH-manuSyagatiH paMceMzyijAtistrasanAma bA Impo200 J // 7 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 48 // daranAma paryAptakanAma sunaganAma pradeyaM yazaH kIrttistaijasakArmaNe sthirA sthire zubhAzune vadicatuSTayamagurulaghu nirmANamaudArika dikaM pratyekanAma nRpaghAtanAma anyataravihAyogatiH parAghAtanAma susvaraDuHsvarayoranyatarat nacbUvAsanAma saMsthAnapaTkAnyatamamekaM saMsthAnaM vavarSajanArAcasaMhananaM sAtAsAtAnyataravedanIyaM manuSyAyurucaigautra miti tataH kevalajJAnotpa tau sayogikevaliguNasthAnaM prAptaH tIrthaMkaranAmakarmaNa nadayatazcatustriMzallakSNamudayasthAnaM nUyaskAratayaiva prApyate, nAlpatarayA, yadapi caikonaSaSTirUpamudayasthAnaM, tasyApi nAlpataratvasaMjavaH, tato'nyasya mahata nadayasthAnasyA'saMjavAta. yadi hi tato'pi mahadanyaDudayasthAnaM bhavet, tataistasmAttatra saMkrAMtau tadalpataraM javet, na ca tadasti, tasmAccatustriMzadekonaSaSTirUpau dvAvudayAvalpatarau na bhavataH, iti caturviMzatirakhpatarAH, tadevamuktAH sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAmudayasthAneSu bhUyaskArAdayaH, saMprati pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAM sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAM ca sattAsthAneSu vaktavyAH, tatra pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRInAM svayameva jJAtavyAH, te caiva - jJAnAvaraNIyasyAMtarA nAga 2 // 48 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 3 TIkA ||e yasya ca pratyekaM paMcapaMcaprakRtyAtmakamekaM sattAsthAnaM. atra hitIyaM mahadalpaM vA sattAsthAna na samastIti nUyaskArAlpataratvasaMnavaH, nApyavaktavyasatkarmatA. jJAnAvaraNIyasyAMtarAyasya | ca pratyekaM sarvasvasvottaraprakRtisattAvyavacchede nUyaH sattAsaMnnavA'nAvAt. vedanIyasya I sattAsthAne, tadyathA-he ekA ca. tatra ke ayogyavasthAyA ciramasamayaM yAvata, ekA caramasamaye. atra na nUyaskArasa. karmatA, ekaprakRtyAtmakasattAsthAnakAd prikRtyAtmakasattAsthAne saMkramA'nAvAt. ekamaspataraM, taccaikaprakRtyAtmakaM. ekaM prikRtyAtmakamavasthitaM, ekaprakRtyAtmakasya samayamAtrAvasthAyitayA avasthitatvA'sannavAt, gotrAyuSoI he sattAsthAnake, tadyathA-ekA ca. tatra yAvat he api gotraprakRtyau satyau tAvad , yadA punastejovAyunavagatenoccairgotramuhalitaM navati, nIcairgotraM vA ayogyavasthAhicaramasamaye vINaM, tadA ekA. A- yuSo'pi yAvannAdyApi paranavAyurbadhnAti tAvadekA prakRtiH satI, paranavAyubaidhe ca . tatra - gotrasyaikaM prikRtyAtmakaM nUyaskArasatkarma, tatra yadoccairgotramulya nIcairgokasatkarmA san // e| 62 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 4 // nUya nacairgotramavavanAti tadA samavaseyaM ekamekaprakRtyAtmakamaspataraM, tadapi coccairgotre nava- lite nIcairgotre vA kINe dRSTavyaM. 6 avasthitasatkarmaNI ghyorapi sattAsthAnayozcirakAlamavasthAnasaMnavAta. na varamekaprakRtyAtmake sattAsthAne cirakAlamavasthAnamudalitocairgotrasya nIcairgotrarUpe dRSTavyaM. AyuSo'pyekaM prikRtyAtmakaM nUyaskArasatkarma, tacca paranavAyubaidhAraM nasa. maye. ekamekaprakRtyAtmakamaLapatarasatkarma, taccAnunUyamAnannavAyuSaH sattAvyavavede. paranavAyu Sa nadayasamaye he avasthitasatkarmaNI, dhyorapi sattAsthAnayozcirakAlamavasthAnAt, yattvava. ktavyaM satkarma, taunnayatrApi na vidyate, nanayorapi sarvasvasvottaraprakRtivyavacchede nUyaH sattAyA prayogAt. darzanAvaraNIyasya trINi satkarmasthAnAni, tadyathA-nava SaT catasraH. tatra ka. pakazreNimadhikRtyA'nivRttibAdarasaMparAjJAyAH saMkhyeyAna nAgAn yAvaupazamazreNimadhikRtyo pazAMtamohaguNasthAnakaM yAvat nava. rupaka zreNAvanivRttibAdarasaMparAyA kSayAH saMkhyayenyo nA- genyaH parata prArajya kIgamohaguNasthAnakasya ciramasamayaM yAvat SaTa. caramasamaye catasraH. atra alpatare, tadyathA-SaT catasraH. he avasthitasatkarmaNI, tadyathA-nava SaTa. catuHprakR. . // 4 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 4 // tyAtmakaM tRtIyaM sattAsthAnaM ekasAmAyikamiti na tasyA'vasthitatvasaMjavaH. nUyaskAramava- nAga ktavyaM cAtra na samasti, triAdiprakRtisattAvyavavede sarvasvottaraprakRtisattAvyavacchede vA nUyaH sattAsaMnnavA'nAvAt. mohanIyasya paMcadazasattAsthAnAni, tadyathA aSTAviMzatiH saptaviMzatiH paDviMzatiH caturviMzatistrayoviMzatirvAviMzatirekaviMzatistrayodaza hAdaza ekAdaza paMca catasrastisro he ekA ca. tatra sarvaprakRtisamudAyo'STAviMzatiH, ta. taH samyaktve nahalite saptaviMzatiH, samyagmithyAtve'pyudalite SaDviMzatiH, athavA'nAdimithyAdRSTeH SaDviMzatiH. aSTaviMzateranaMtAnubaMdhicatuSTaye vINe caturviMzatiH, tato mithyAtve kI trayoviMzatiH, tataH samyagmithyAtve koNe kSAviMzatiH, samyaktve vINe ekaviMzatiH, tato'Tasu kaSAyeSu kINeSu trayodaza, tato napuMsakavede kINe hAdaza, tato'pi strIvede koNe e. kAdaza, tataH SaTsu nokaSAyeSu kINeSu paMca, tataH puruSavede vINe catasraH, tataH saMjvalanakro- dhe kINe tisraH, tataH saMjvalanamAne kINe he, saMjvalanamAyAyAmapi kINAyAmekA. atra paM. cadazaavasthitasatkarmANi sarveSvapi, sattAsthAne jaghanyato'pyaMtarmudUnaM yAvadavasthAnasaMnnavAt.. // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 42 // caturdaza apatarANi tAni cASTAviMzativarjIni zeSANi sarvANyapi dRSTavyAni ekaM nUyaskArasatkarma; tato'STAviMzatilakSaNamavaseyaM tathAhi caturviMzatisattAsthAnAt SaDviMzatisattAsthAnAddA gannRtyaSTAviMzatirUpaM sattAsthAnaM, zepANi tu sattAsthAnAni nUyaskAratayA na prApyaMte anaMtAnubaMdhisamyaktvasamyagmithyAtvavyatirekeNAnyasyAH prakRteH sattAvyavacchede nUyaH sattAyA prayogAt pravaktavyaM tu na samasti, modanIyasya sarvottaraprakRtivyavacchede punaH sattAyA asaMbhavAt nAmno dvAdaza satkarmasthAnAni, tadyathA -- trinavatinivatirekonanavatiraSTAzItirazI tirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatiH SaDazItiraSTasaptatirna aSTau ca tatra sarvaprakRtisamudAyastrinavatiH, saiva tIrthakararahitA dinavatiH, trinavatirevAdArakAhAra kAMgopAMgAhAraka baMdhanAhAraka saMghAtarUpAhArakacatuSTayarahitA ekonanavatiH, dvinavatirAhArakacatuSTayahInA zraSTAzItiH, idamekaM prathamasaMjJaM sattAsthAnacatuSTayaM. asmAcca nAmatrayodazake kayamupagate krameNa dvitIyaM sattAsthAnacatuSTayaM javati, tadyathAazI tireko nA'zItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizva idaM dvitIyasaMjJaM sattAsthAnacatuSTayaM. prathamasa nAga z // 45 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 43 // nAsthAnacatuSTayasatkAccaturthAdaSTAzItilakSaNAtsattAsthAnAt devahike narakazkei vA nalite SamazItiH. tato'pi devahikasahite narakavikasahite vA vaikriyacatuSTaye nalite azItiH. tato'pi manuSyahike nalite aSTasaptatiH. ____etAni ca trINyapi sarasthAnAni ciraMtanagraMzreSu adhruvasaMjhAni vyavahiyete. navaprakRtyAtmakaM tIrthakRtaH, atIrthakRtastvaSTaprakRtyAtmakamayogyavasthAcaramasamaye supratItaM. ihAzItilakaNaM sattAsthAnaM dhiA labhyate, tathApi saMkhyAtastulyamityekameva gaNyate, tato zAdA sanAsthAnAni navaMti, atra daza avasthitasatkarmANi, navASTasattAsthAnayorekasAmayikatayA'vasthitatvA'sannavAt. daza alpatarasthAnAni, tadyathA-prathamasattAsthAnacatuSTayA hitIyasanAsthAnacatuSTayagamanena catvAri, vitIyasattAsthAnacatuSTayAnavASTagamanena he, prazramasattAsthAnacatuSTayasatkacaturthasthAnAtprathamA dhruvasaMjhasattAsthAnagamane, tato'pi tRtIyA dhruvasattAsthAna- gamane trinavatihinavaticyAmAhArakacatuSTayoilana ekonanavatyaSTAzItisaMkrAMtI he, evaM sarvasaMkhyayA dazAlpatarasattAsthAnAni navaMti. nUyaskArasattAsthAnAni SaT, tadyathA // 4 // 3 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ||ss4e // yo manuSyadhikabaMdhane nASTAsaptaterazItau gamanaM tato'pi narakahike devahike vA vaikriyacatuSTayasahite bhUyo'pi badhyamAne paruzItau tato'pi devahike narakahike vA punarapi badhyazIta, tato'pi tIrthakaranAmabaMdhe ekonanavatyAM gamanamiti catvAri aSTAzIterevAhArakacatuSTayavacanena hinavatau gamanaM, tato'pi tIrthakaranAmabaMdhe trinavattau, evaM sarvasaMkhyayA SaT. zeSAtsattAsthAnAdanyasmin prabhUte sattAsthAne gamanasaMjJavaH, tena Sameva nUyaskArasatkarmANi yattvavaktavyaM sattAsthAnaM tadiha na javati, nAmnaH sarvottaraprakRtisattAvyavacchede nUyaH sattopAdAnA'saMjavAt tadevamuktAH pratyekaM jJAnAvaraNIyAdyuttaraprakRtInAM sattAsthAneSu bhUyaskArAdayaH // 1 // saMprati sAmAnyataH sarvottaraprakRtInAM tAnanivitsuH prathamataH sattAsthAnAnyAda // mUlam || - ekkArabArasAsIi / igi cana paMcAhiyA ya canaNanaI // eto canddahiyayaM / paNavIsAna ya vAyAlaM // 20 // battIsaM na isayaM / evaM zramayAla saMta gaNAli // jogighAicanakke | jaNa khivinaM ghAitAli // 21 // vyAkhyA -- sAmAnyataH sarvottarapra kRtInAM sattAsthAnAni zraSTacatvAriMzat tadyathA - ekAdaza, dvAdaza, azItiH, 'igi canapaM nAga 2 // 44 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 cAhi yAyatti ' atrA'zItiH saMbadhyate. tato'yamarthaH-azIteranaMtaramekacatuHpaMcAdhikA a- TIkA zItarvaktavyA. tadyathA-ekAzItizcaturazItiH, paMcAzItiH, tatazcaturnavatiH 'eto ityAdi - atazcaturnavaterUyamekottarayA vRddhyA niraMtaraM yAvatsattAsthAnAni vAcyAni. yaavccturdshaadhi||4 // zataM. tadyathA paMcanavatiH, SasmavatiH, saptanavatiH, aSTAnavatiH, navatiH, zataM, ekottaraM zataM, ghyuttaraM zataM, vyuttaraM zataM, caturuttaraM zataM, paMcottaraM zataM, SaDuttaraM zataM, saptottaraM zataM, aSTottaraM zataM, navottaraM zataM, dazottaraM zataM, ekAdazottaraM zataM, hAdazottaraM zataM, trayodazottaraM zataM, caturdaka zottaraM zataM; ata madhya paMcaviMzAttAdArabhya krameNaikottarayA vRddhyA tAvadannidhAtavyAni satAsthAnAni, yAvat SaTcatvAriMzataM zataM. navaraM hAtriMzaM zataM nAsti: dvAtriMzazatAtmakasattA sthAnavarjitAnyannidhAtavyAnItyarthaH, tadyathA-paMcaviMzaM zataM, SaviMzaM zataM, saptaviMzaM zataM, * aSTAviMzaM zataM, ekonaviMzaM zataM, triMzaM zataM, ekatriMzaM zataM, trayastriMzaM zataM, catustriMzaM za taM, paMcatriMza zanaM, SaTtriMzaM zataM, saptatriMzaM zataM, aSTAviMzaM zataM, ekonacatvAriMzaM zataM, ca. 5 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 46 // tvAriMzaM zataM, ekacatvAriMzaM zataM, vAcatvAriMzaM zataM, tricatvAriMzaM zataM, catuzcatvAriMzaM zataM, paMcacatvAriMzaM zataM, SaTcatvAriMzaM zataM. evaM sarvasaMkhyayA aSTAcatvAriMzatsattAsthAnAni na- vaMti. tadyathA (11 / 12 / 70 / 1 / 04 / paae| ee / e6 / e7 / e ee / 10 / 11 / / 172 / 173 / 14 ( 175 / 16 / 107 / 100 / 10e / 11 / 111 / 11 / 113 / / 114 / 125 / 126 / 127 / 10 / 12 / 130 / 131 / 133 / 134 / 135 / 136 / / 137 / 137 / 135 / 10 / 141 / 142 / 143 / 144 / 155 / 156) amISAM ca satAsthAnAM yA parijhAnamupasaMpadyate tayopadezamAha-yoginAM sayogikevalinAM yadaghAtiprakRtisatkaM sattAsthAnacatuSTayamazItyAdilakSaNaM, tasmin ghAtikarmasatkAni sattAsthAnAni - meNa kiptvA aSTacatvAriMzadapi sattAsthAnAni ziSyenyo naNa? pratipAdaya? etadeva nAvyate-pratIrthakarakevalino'yogyavasthAcaramasamaye ekAdazaprakRtyAtmakaM sattAsthAna, tasminneva samaye tIrthakato hAdazaprakRtyAtmakaM; tAzca dvAdazaprakRtaya zmAH, tadyathA // 4 // 6 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 47 // manuSyAyurmanuSyagatiH paMceMzyijAtistrasanAma bAdaranAma paryAptakanAma sunagamAdeyaM yazaHkIrttistIrthakaranAma anyataravedanIyamuccairgotramiti etA evaM dvAdaza prakRtayastI karanAmarahitA ekAdaza sayogikevalyavasthAyAmazItyAdIni catvAri sattAsthAnAni, tadyathA - azItiH, ekAzItiH, caturazItiH, paMcAzItiH ( 80 / 81 / 84 / 85 ) tatrAzItiriyaM - devadhika maudArikacatuSTayaM, taijasakArmaNazarIre, taijasakArmaNabaMdhane, taijasakArmaNasaMghAte, saMsthAnapaTrakaM, saMhananapaTUkaM, varNAdiviMzatiH, agurulaghu, parAghAtaM, upaghAtanAma, trasanAma, vi hAyogatidhikaM, sthirAsthire, zunAzune, susvaraHsvare, durbhagaM, ayazaHkIrttiH, anAdeyaM, nirmANaM, pratyekaM, aparyAptaM, manuSyAnupUrvI, nIcaigotraM, anyataravedanIyamitye konasaptatiH, ekAdaza ca prAguktAH, tataH sarvasaMkhyayA azItirbhavati saiva tIrthakaranAmasahitA ekAzItiH. pra. zItireva prahArakacatuSTayasahitA caturazItiH, saiva tIrthakaranAmasamanvitA paMcAzItiH, etAnyevAzItyAdIni catvAri sattAsthAnAni jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAya paMcakasahitAni yathAkramaM caturnavatyAdIni catvAri sattAsthAnAni javaMti tadyathA - - caturnavatiH, paM 53 bhAga 2 // 47 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ||4e // canavatiH, aSTAnavatiH, navanavatiH ( e4 / eee| ee) etAni ca kIlakapAyacaramasamaye nAnAjIvAnadhikRtya prApyaMte; etAnyeva caturnavatyAdIni catvAri sattAsthAnAni nipracalAsahitAni yathAkramaM savatyAdIni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA savatiH, saptanavatiH, zataM, ekottaraM zataM (76 / 77 / 100 / 101 ) etAni kI - maraguNasthAnake chicaramasamayaM yAvat nAnAjIvApekSayA prApyaM te; eteSveva saMjvalanaloprakepe'mUni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA - saptanavatiH, aSTAnavatiH, ekottaraM zataM prayuttaraM zataM ( ( 8 / 101 / 102 ) etAni sUkSmasaMparAye lajyaMte, eteSveva saMjvalanamAyAprapAdamUni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA - praSTAnavatiH, navanavatiH, ghyuttaraM zataM, tryuttaraM zataM ( 0 0 | 102 / 103 ) etAnyanivRttivAdara saMparAya guNasthAnakaparyavasAne jyaMte tatastasminneva guNasthAnake teSveva caturSu sattAsthAneSu saMjvalanamAnaprapAtAni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA - navanavatiH, zataM, tryuttaraM zataM caturuttaraM zataM ( | 100 | 103 | 104 ) tata eteSveva caturSu sattAsthAneSu tasminneva gaNa nAga 1 // 48 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 4e|| sthAnake saMjvalanakrodhaprakSepAdamUni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA - zataM, ekottaraM zataM, caturuttaraM zataM, paMcottaraM zataM ( 100 | 101 / 104 / 105 ) tatastasminneva guNasthAke puruSavedaprapAdamUni catvAri sattAsthAnAni, tadyathA ekottaraM zataM cyuttaraM zataM, paMcottaraM zataM SaDuttaraM zataM ( 101 / 102 / 105 / 106 ) tato dAsyAdiSaTkaprakSepe tasminneva guNasthAnake amUni catvAri guNasthAnAni javaMti, tadyathA - saptottaraM zataM, aSTottaraM zataM ekAdazottaraM zataM dvAdazottaraM zataM ( 107 | 108 // 111 // | 112 ) tatastasminneva guNasthAna ke strIvedaprapAdamUni catvAri sattAsthAnAni tadyathAaSTottaraM zataM, navottaraM zataM dvAdazottaraM zataM trayodazottaraM zataM ( 108 / 107 / 112 / | 113 ) tato napuMsaka vede tasminneva guNasthAnake prakSipte'mUni catvAri sattAsthAnAni tadyathA-- navottaraM zataM, dazottaraM zataM trayodazottaraM zataM caturdazottaraM zataM ( 107 / 110 / 113 | 114 ) tata eteSveva caturSu sattAsthAneSu tasminneva guNasthAnake nAmatrayodazakastyAnarddhitrikarUpaprakRtiSoDazakaprakSepAdimAni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA - paMcaviMzatyu nAga // 4e Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 500 // ttaraM zataM SaDviMzatyuttaraM zataM, ekonatriMzataM zataM, triMzaM zataM ( 125 / 126 / 125 | 130 ) tato'pi tasminneva guNasthAnake apratyAkhyAnAvaraNarUpakavAyASTakaprakSepe'mUni catvAri sattAsthAnAni tadyathA-- trayastriMzaM zataM catustriMzaM zataM, saptatriMzaM zataM, aSTAtriMzaM zataM ( 133 / | 134 / 137 / 138 ) tathA yAni pUrvavatkI mohalatkAni SamavatiH saptanavatiH zatamekottaraM zatamiti catvAri sattAsthAnAni pratipAditAni teSu mohanIyadvAviMzatistyAnarddhitrikanAmatrayodazakaprapAdimAni catvAri sattAsthAnAni javaMti, tadyathA catustriMzaM zataM, paMcatriMzaM zataM, aSTAtriMzaM zataM, ekonacatvAriMzaM zataM ( 134 | 135 | 138 / 137 ) teSveva kINakaSAyasatkeSu pAvatyAdiSu caturSu sattAsthAneSu mohanIyatrayoviMzatinAmatrayodazakastyAnarddhitrika prakSepe'mUni catvAri sattAsthAnAni, tadyathA- paMcatriMzaM za taM, patriMzaM zarta, ekonacatvAriMzaM zataM catvAriMzaM zataM (135 / 136 / 138 / 140) teSveva pAvatyA - diSu mohanIyacaturviMzatistyAnarddhitrikanAmatrayodazakayogAdimAni catvAri sattAsthAnAni, tadyathA - - patriMzaM zataM, saptatriMzaM zataM catvAriMzaM zataM, ekacatvAriMzaM zataM ( 136 / 137 / nAga 2 // 500 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 11 40? 11 140 | 141 ) teSveva pAvatyAdiSu mohanIyapavizatistyAnAtrikanAmatrayodazakaprakSepA detAni catvAri sattAsthAnAni, tadyathA - zraSTAtriMzaM zataM, ekonacatvAriMzaM zataM dvicatvAriMzaM zataM, vicatvAriMzaM zataM ( 138 | 13 | 142 / 143 ) teSveva pAvatyAdiSu mohanIyasaptaviMzatinAmatrayodazakastyAnArddhitrika prakSepe'mUni catvAri sattAsthAnAni tadyathA - eko. nacatvAriMzaM zataM catvAriMzaM zataM, tricatvAriMzaM zataM catuzcatvAriMzaM zataM ( 137 / 140 / | 143 | 144 ) teSveva pAvatyAdiSu mohanIyASTAviMzatinAma trayodaza kastyAnAtrikaprakSepemUni catvAri sattAsthAnAni tadyathA - catvAriMzaM zataM, ekacatvAriMzaM zataM catuzcatvAriMzaM zataM, paMcacatvAriMzaM zataM ( 140 | 141 / 144 / 146 ) amUni ca modanIyAviMzatyAdiprakSepasaMjavIni catustriMzazatAdIni paMcacatvAriMzazataparyaMtAni sattAsthAnAnyaviratasamyagdayAdInAmapramattAnAmavaseyAni yaccAnaMtaramuktaM paMcacatvAriMzazatalakSaNaM sattAsthAnaM, tadeva parajavAyurvedhe SaTcatvAriMzazatAtmakaM sattAsthAnaM javati, tathA yadA jaMtostejovAyunave varttamAnasya nAmno'STasaptatirekameva ca nIcairgotralakSaNaM nAga 2 // 501 / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca TIkA // 50 // gotraM sat, tadA tasya jJAnAvaraNapaMcakaM darzanAvaraNanavakaM vedanIyakSikaM mohanIyaSaDviMzatiraM- nAga tarAyapaMcakaM tiryagAyu no'STasaptatirnIcargotramiti saptaviMzaM zataM sattAsthAnaM; tadeva parannavatiryagAyubaidhe aSTAviMzatyadhikaM zataM. tathA vanaspatikAyikeSu yadA sthitikSyAdevakinarakakivaikriyacatuSTayarUpAsu aSTAsu prakRtiSu koNAsu nAno'zItiprakRtayaH sattAyAM lanyate, tadA nAno'zIti vedanIye, he gotre, anunUyamAnaM tiryagAyurjJAnAvaraNapaMcakaM, darzanAvaraNanavakaM, mohanIyaSaTtriMzatiH, aMtarAyapaMcakaM, iti triMzattarazatAtmakaM sattAsthAnaM; tadeva paranavAyubaMdhe ekatriMzazatAtmakaM sattAsthAnaM. tadevaM sattAsthAneSu parinnAvyamAneSu jJAtriMzakunarAtAtmakaM sattAsthAnaM nA'vApyate, iti sUtrakRtA tarjanamakAri; iha yadyapi saptanavatyAdAni sattAsthAnAnyuktaprakAreNa tattatprakRtiprasaMpAdanyathAnekadhA prApyaMte, tathApi saMkhyAtastA-) ni tulyAnItyekAnyeva vivakSyaMte. tato'STacatvAriMzadeva sattAsthAnAni, nAdhikAni. atrA'va // 50 // ktavyasatkarma na vidyate, sarvaprakRtisattAvyavacchede nUyaH sattAsaMnnavA'nAvAta. __ avasthiAtAni catuzcatvAriMzata, ekAdazahAdazacaturnavatipaMcanavatirUpANAM caturNAM sattA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 sthAnAnAmekasAmAyikatayA avasthitatvA'yogAt. saptacatvAriMzadalpatarANi, saptadaza nUya- TIkA J skArANi, yatastAni saptaviMzatizatAdArabhya parata eva prApyate, nArvAk , parato'pi yat tra - yastriMzazatAtmakaM sattAsthAnaM tadapi nUyaskAratayA na labhyate, kasmAditi ceducyate-iha // 53 // saptaviMzatizatAdarvAka yAni sthAnAni, yaca trayastriMzattarazatAtmakaM tAni kapakazreNAveva prApyate, na ca kapakazreNeH pratipAtaH, tatasteSAM sthAnAnAM nUyaskAratvenA'saMprApteH saptadazaiva nUyaskArANi. tadevamuktA nUyaskArAdayo baMdhA dinedAH // 20 // 21 // saMprati sAdyAdayo vaktavyAH, te ca sAdyAdaya ime, tadyathA-sAdiranAdirdhako'dhravazca. tatra yaH sahasrAdinA prAthamye| na vartate sa sAdiH, na vidyate AdiryasyetyanAdiH, sakalakAlAvasthAyI dhruvaH, kAlAMtare vyavacchedanAka adhruvaH. amISAM ca caturNA nedAnAM madhye yasmin sati yo'vazyaM nAvI, taM tathA prarUpayati // mUlam ||-saaii adhuvo niyamA / jIvavisese aNA adhuva dhuvo // niyamA dhuvo aNA / adhuvo adhuvova sAI vA // 22 / / vyAkhyA-iha yo baMdhaH sAdiH, sa niyamAdavazyaM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 504 // jAnAH sAditA hi pUrva baMdhavyavacchede bhUyo baMdhAraMgasaMjavADupapadyate, nAnyathA, tato baMpUrvakaH sAdiriti siddhA sAditvasyA'dhruvatvenAvyabhicAritA tathA jIvavizeSA ca, navyAnavyalakSaNAvadhi kRtyAnAdirbaMdho dvidhA javati tadyathA - adhruvo dhruvazca tattrA'navyasya yo'nAdidhaH sa dhruvo javyasyA'dhruvaH tathA yo baMdho dhruvaH sa niyamAdanAdiH, anA ditvamaMtareNa dhruvatvasyA'saMjavAt tathAhi dhruvo nAma sakalakAlAvasthAyI jaNyate, sakalakAlAvasthAyitvaM cA'nAditvamaMtareNA'nupapannamiti yastvadhruvo baMdhaH so'yuvo'dhruva evaM sAdirvA javati yathA vedanIyasya kazcinnUyaH sAdirvA yathA jJAnAvaraNIyAdInAmiti tadevaM sAdyAdiSu baMdhanadeSu yo yenA'vyabhicArI vA sa tathA pratipAditaH, te ca sAdyAdayo jaghanyAdiviSayAH, jaghanyAdiSu ca madhye'jaghanyA'nutkRSTau keSAMcidekatvena pratijJAtaH, tatastaphanasAditva vizeSopadarzanatastayorvizeSamAha ||22|| - // mUlam // - nakosA parivarie / sAi aNukkosana jahannAna || avaMdhAna viyaro | tadAve dovipravisesAi || 23 || vyAkhyA -- ida jaghanyAdArabhya yAvadutkRSTo baMdha nadayA nAga 2 // 504 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 TIkA e AoA 1 dirvA, tAvatsarvo'nyajaghanya ityucyate. natkRSTAdArabhya yAvaUghanyastAvatso'pyanutkRSTaH, na caiH - vamanayoravizeSastatasAditvavizeSasya nedAt. tathA cAha-natkRSTAtparipatite sAdiranuka STaH. kimuktaM navati ? yadA pariNAma vizeSata natkRSTa baMdhamAdhAya pariNAmahAsata natkRSTAdvaMdhAtpratipatati tadA'nutkRSTo baMdhaH sAditAM nAjate, nAnyathA, tathA jaghanyAdhAcA pratipatito'. jaghanyaH sAdiH, zyamatra nAvanA-yadA tayAvidhapariNAmavizeSato jaghanyaM baMdhamAdhAya, yadi vopazAMtamoguNasthAnakamAruhyA'baMdhako nUtvA pariNAmaparivattenena jaghanyabaMdhAdabaMdhAcA pratipatati, tadA so'jaghanyo baMdhaH sAditAmAsAdayati, na zeSakAlaM. tata evamajaghanyA'nu. tkRSTayoH sAditvasya ninnaninakAraNapratnavatvamiti minnAvajaghanyAnutkRSTau; itazca ninau tasvarUpasya ninnaninAvadhinimittatvAt. tathAhi jaghanyamavadhIkRtyA'jaghanyaH svarUpaM lannate, natkRSTaM cAvadhIkRtyAnutkRSTaH, dRSTazcAvadhinnedaH svasvasvarUpalAnnannedo yathA-pUrvapazcima dizoH kevalaM sAditvavizeSopalaMnnatastayoH spaSTa eva vizeSa upalakSyate iti tadupAdAnaM, yatra tu sAditva vizeSopalaMnnanibaMdhano hi toiSo // 5 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 palaMnnaH, sAditva vizeSopalaMnnA'nAve tu tadanupalanaH, tatra yadyapi sAkSAt sAditvavizeSAnu- nAga 2 palabdhitaH samyagvizeSAnupalaM nastathApi jaghanyamavadhI kRtyA'jaghanyaH, natkRSTaM cAvadhIkRtyA'TIkA nutkRSTa iti sAmAnyalakSaNaM svacetasi paritnAvya, tatrApi vizeSopalaMnnaH karttavyaH, tadevamu. // 56 // to'jaghanyA'nutkRSTayorvizeSaH // 23 // saMpratyajaghanyAdiSu sAmAnyataH sAditvAdi prarUpayati // mUlam // teNAI naheNaM / nakkosajanago puNo sAI // ( gAthAI) vyAkhyAtau prAguktAvajaghanyAnutkRSTAvanupalakSyamANasAditva vizeSAvanAdI navataH. kamityAha-naghena sAmAnyataH prakRtisthityAdivizeSamanapekSya sarvatrApi navata iti nAvArthaH, jaghanyotkR. Tau punaH sarvatrApi sAdI, tayoniyatakAlanAvitvAt. tadevaM prakRtisthityAdivizeSamanapekSya jaghanyAdiSu sAditvAdi prarUpitaM / / saMprati baMdhamadhikRtya sAmAnyata pAha // mUlam ||-adhuvaannsaa save / sudhuvANaNAvi saMnnaviNo // 25 // (gAyA) // 6 // 3 vyAkhyA-adhruvabaMdhinInAM sAtavedanIyAdInAM sarve jaghanyA'jaghanyo'tkRSTA'nutkRSTabaMdhanedAH sAdayaH, napalakaNametata; adhruvAzca jJAtavyAH, sAdInAmadhruvatvA'vyannicArAt. ' sAI adhugera Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM niyamA' iti prAguktavacanaprAmANyAta. dhruvabaMdhinInAM punaH saMnnavinAvajaghanyAnutkRSTAvanAdI, nAga 2 1. anAdigrahaNaM dhruvopalakSaNaM, anAditve sati dhruvatvasyA'nusaMnnavAt. tato'yamarthaH-anAdidhru. vau apizabdAtsAdyadhruvAvapi navataH, yau tu dhruvabaMdhinAnAmapi jaghanyotkRSTau, tau saadydhruvaave|||| va; jaghanyotkRSTau hi kadAcana nAvataH sAdI, tathA ca prAgannihitaM. 'jahanna nakkosayA puNoza * sAI' iti sAditvaM vA dhruvatvA'vyannicAri, etadapi prAgevoktaM. tato'nuktAvapi dhruvabaMdhinInAM jaghanyotkRSTau sAdyadhruvAvavasIyete. tadevaM prakRtibaMdhamadhikRtya jaghanyAdayaH sAmAnyena sAdityAdirUpatayA prarUpitAH // 25 // sAMprataM mUlaprakRtInAmunaraprakInAM vA yatra yo jaghanyAdi. baMdhaH saMnnavati, tatra taM prarUpayati // mUlam ||-muuluttrpgiinnN / jahamana pagabaMdhu navasaMte // tapraThA ajahanno / nakoso sannimi mi // 25 // vyAkhyA-mUlaprakRtInAmunaraprakRtInAM ca jaghanyaH prakRtibaMdho navati napa zAMte napazAMtamohaguNasthAnake, tazrAhi-napazAMtamohaguNasthAnake mUlaprakRtIruttaraprakRtIrvA'dhikRtya ekasyA eva prakRtevadhaH, ekaprakRtibaMdhazca prakRtibaMdhamAzritya jaghanyo // 5 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 58 // baMdha ucyate, kiMtu prakRtibaMdhamAtraM, tato yaH sarvastokaprakRtibaMdhaH sa jaghanyo baMdhaH, ityekaprakRtibaMdho jaghanyabaMdhaH upazAMtagrahaNaM copalakSaNaM, tena kI mohe sayogikevalini ca dRSTavyaH, paramupazAMta modaguNasthAnakAtpratipAto bhavati, na kI mohAdikAt, pratipAte cA'jadhanyabaMdha saMjaya iti mukhyavRttyopazAMtagrahaNaM, 'tapraThA ajahanno iti ' taramA pazAMta mohagu sthAnakAnaTAAzAtparicyavanAdityarthaH, ajaghanyo baMdho bhavati mUlaprakRtIradhikRtya pA dInAmuttaraprakRtIradhikRtya saptadazAdInAM baMdhasaMjavAt tathA saMjJini mithyAdRSTau natkRSTaH prakRtibaMdha, mUlaprakRtInAmaSTAnAmuttaraprakRtInAM catuHsaptaterbaMdhAt tasmAcca pracyutau yaH stokastokatarANAM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM vA baMdhaH so'nutkRSTaH, eSa cA'nukto'pi sAmarthyAdavasIyate. atra sAyAditvayojanA svayameva karttavyA, sugamatvAt sA caivaM - mUlaprakRtInA. muttaraprakRtInAM vA jaghanyotkRSTA'nutkRSTA baMdhAH sAdyadhruvAH, kAdAcitkatvAt; ajaghanyazcatuvivastadyathA - sAdiranAdirdhruvo'dhruvazca tatropazAMta mohaguNasthAnakAtpracyutau javana sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdirghuvo'navyAnAM, javyAnAmadhruvaH, tadevaM mUlaprakRtIruttaraprakRtIva bhAga 2 // 58 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 50 // gIkRtya yo yatra jaghanyAdiH saMbhavati, sa tatra pratipAditaH // 25 // saMprati mUlaprakRtIradhikRtyaikaikaprakRtibaMdhe sAditvAdi jAvayati // mUlam // - zrAnasla sAi adhuvo / baMdho tazyassa sAi avaselo || sesAla sAiyAI | vAsu dhudhuvo || 26 || vyAkhyA - - mUlaprakRtiSu madhye AyuSo baMdhaH sAdiradhruvazva, adhruvabaMdhitvAt tRtIyasya vedanoyasya baMdhaH sAdyavazeSaH, sAdivyatirikta strividho'pi, tadyathA - anAdiradhruvo dhruvazca tatrA'nAditvaM sarvadaiva jAvAt, dhruvo'navyAnAM, kAlAMtare vyavavedasaMvAt dhruvo javyAnAmayogiguNasthAnake vyavacchedajAvAt tathA zeSANAM jJAnAvara darzanAvara mohanIyanAmagotrAMtarAyANAM sAdyAdiH, sAdiranAdirdhuvo'dhruvazca tatropazAMtamohaguNasthAnakAtpracyavamAnasya sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvADadhruvatA ca javyAjavyApekSayA, tathA cAha - ' javAjavesu adhuvadhuvo' navyeSvadhruvo'navyeSu dhruvaH // 26 // sAMpra tamuttaraprakRtIradhikRtyaikaikaprakRtibaMdhe sAditvAdi prarUpayati // mUlam // - sAIdhuvo savAla / hoi dhuvabaMdhiyArAlAi dhuvA || niyayaprabaMdhacuyA nAga 2 // eNNA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 510 // eNaM / sAI alAI pattANaM // 27 // vyAkhyA - sarvAsAmapi dhruvabaMdhinInAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakAMtarAyapaMcakaSoruza kapAya mithyAtvanayajugupsA'gurulaghu nirmANa taijasakArmalopaghAtavarNAdicatuSTayarUpANAM saptacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM baMdhazcaturvidho bhavati, tadyathAsAdiradhuvo'nAdidhruvazca tatra sAditvaM jAvayati - ' niyayaprabaMdhacuyANaM sAitti ' nijakAbaMdhacyutAnAM svasvA'baMdhasthAnabhraSTAnAM sAdiH tathAhi -- mithyAtvastyAniitrakA'naMtAnubaMdhinAM samyagmithyAdRSTyAdiguNasthAnajAta mabaMdhasthAnaM. dvitIyakapAyANAM dezaviratAdi, tRtIyakapA pramattasaMyatAdi, nijJamacalA'gurulaghu nirmANa taija sopaghAtavarNAdicatuSTaya kArmaNayajugusAnAmanivRttivAdarAdi, saMjvalanAnAM sUkSmasaMparAyAdi, jJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTayAnAmupazAMtamohaguNasthAnaM tataH samyagmithyAdRSTyAdiguNasthAnakebhyaH paribhraMze tAsAM mithyAtvAdInAM prakRtInAM bhUyobaMdhaH pravartamAno javati sAdiH sAditvaM cA'dhruvatvA'vi nAnAvi ' sAI dhuvo niyamA iti vacanAt ' tena samyagmithyAdRSTyA diguNasaMkrAMtau baMdhavyavacchedasaMvAdadhruvaH. nAga z 11 42011 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 511 // tathA 'aNA apattANaMti' tattatsamyagmithyAdRSTyAdiguNasthAnakarUpamabaMdhasthAnamaprAptA- nAmanAdirAderanAvAta. dhruvo'navyAnAM navyAnAmadhruvaH, yAstu saptacatvAriMzatsaMkhyadhruvabaMdhivyatiriktA adhruvabaMdhinyastrisaptatisaMkhyAstAsAmadhruvabaMdhitvAdeva baMdhaH sAdyadhruvaH svayameva jJAtavyaH. tadevaM kRtA sAdyAdiprarUpaNA // 27 // saMprati svAmitvaM vaktavyaM, tatra yAH prakRtayo yeSAM baMdhamadhikRtyA'yogyA na, te tAsAM baMdhaprati svAminaH, ityuktAvAditarAsAM svAmina ityavagamyate; baMdhamadhikRtyA'yogyAzca prakRtayazcatusRSvapi gatiSu pratyekaM stokAH prApyaMte, tato lAghavAya yA yeSAmayogyAstAsteSAM pratipipAdayiSuH prathamatastirazcAmayogyAH pra. tipAdayati // mUlam ||-nrytigN devatigaM / igivigalANaM vinavi no baMdhe / maNuyatiguJcaM ca g| tasaMmitiratika AhAraM // 20 // vyAkhyA-narakatrikaM narakagatinarakAnupUrvInarakAyurla kaNaM, devatrikaM devagatidevAnupUrvI devAyUrUpaM, vaikriyadhikaM, sarvasaMkhyayA aSTau prakRtaya ekeMzyivikaleMziyANAM baMdhe na navaMti, baMdhayogyA na navaMtItyarthaH. tathA manuSyatrikaM manuSyagatimanu // 511 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca TIkA // 12 // pyAnupUrvImanuSyAyurlakSaNaM, naccairgotraM, cazabdAtprAguktAzcASTau prakRtayaH, sarvasaMkhyayA bAdaza, jaay| gatitrase taijaskAyike vAyukAyike vA baMdhamadhidhrutyA'yogyAH. tazrA tirazcAM sarveSAmapi tIrthakaranAma AhArakamAhArakazarIramAhArakAMgopAMgaM ca baMdhapratyayogyaM, tadhAsvAnnAvyAta. ayaM cAtra tAtparyArthaH-tIrthakarAdArakakirahitAnAM zeSANAM saptadazottarazatasaMkhyAnAM prakRtInAM sAmAnyataH paMceMzyitirazco baMdhaprati svAminaH, ekeMzyivikaleMjhyiA AhArakazkitIrthakaravai. kriyahikanarakatrikadevatrikavyatiriktAnAM zeSANAM navottarazatasaMkhyAnAM, taijaskAyikavAyukAyikAstIrthakarAhArakavai kriyadhikanarakatrikadevatrikamanuSyatrikocairgotravyatiriktAnAM zeSANAM paMcottarazatasaMkhyAnAmiti. // 28 // saMprati devAnAM nArakANAM ca baMdhapratyayogyAH pratipAdayati // mUlam ||-venvaadaardugN| nArayasurasuhumavigalajAtigaM // baMdhahi na surAsayava / rya pAvaraegidinerazyA // ze / vyAkhyA-vaikriyAkaM vaikriyazarIravaikriyAMgopAMgarUpaM, pAhA- // 12 // rakahikaM AhArakazarIrAhArakAMgopAMgarUpaM, 'nArayasurasuhuma vigalajAtigaMti ' atra trikazabdaH pratyekamanisaMbadhyate, nArakatrikaM narakagatinarakAnupUrvInarakAyUrUpaM, devatrikaM devagatide Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 . 513 // vAnupUrvI devAyuHsvarUpaM, sUkSmatrikaM sUkSmasAdhAraNA'paryAptarUpaM, vikala jAtitrikaM vitricatu- riMghiyajAtirUpaM, sarvasaMkhyayA SomazaprakRtIH sarve'pi surA na babhraMti, tathAnnavasvAnnAvyAta. te na caturuttarazatasaMkhyAnAM zeSANAM prakRtInAM samAnyataH surA baMdhaprati svAmino veditavyAH. tathA etA eva pomazaprakRtIrapi sthAvaraikeMzyijAtirUpaprakRtisahitA ekonaviMzatisaMkhyA nArakA na banaMti; tena sAmAnyataH zeSANAmekonarazatasaMkhyAnAM prakRtInAM baMdhaprati svAminaH pratyetavyAH. tadevamuktaM prakRtibaMdhavidhAnaM // 25 // saMprati sthitibaMdhavidhAnaM vaktavyaM, tatra cai kAdaza anuyogakSArANi, tadyathA-sthitipramANaprarUpaNA, niSedhakaprarUpaNA, abAdhAkaMmakarUpaNA, ekeDiyAdyutkRSTajaghanyasthitibaMdhapramANaprarUpaNA, sthitisthAnaprarUpaNA, saMklezasthAnaprarUpaNA, vizodhisthitiprarUpaNA, adhyavasAyasthAnaparimANaprarUpaNA, sAdyAdiprarUpaNA, svAmitvaprarUpaNA, zunnAzunnatvaprarUpaNA ca. tatra sthitipramANaprarUpaNA vividhA, tadyathA-- tkRSTasthitiprarUpaNA jaghanyasthitiprarUpaNA ca. ekaikApi hividhA, tadyathA-mUlaprakRtiviSayA nuttaraprakRtiviSayA ca tatra prazramato mUlaprakRtiviSayAmutkRSTAM sthitimAha Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mUlam ||-mohe sayarI koDA-koDIna vIsa nAmagoyANaM // tIsiyarANa canaedaM / nAga 2 TIkA tettIsayarAiM Anassa // 30 // vyAkhyA-mohe mohanIye, SaSTIsaptamyorathai pratyannedAnmo. hanIyasya karmaNa natkRSTA sthitiH saptatisAgaropamakoTIkoTyaH, iha dhiA sthitistdythaa||51|| karmarUpatAvasthAnalakaNA anunnavayogyA ca. tatra karmarUpatAvasthAnalakaNAmeva sthitimadhi 1 kRtyotkRSTaM jaghanyaM vA pramANamannidhAtumiSTamavagaMtavyaM, anunavayogyA punarabAdhAkAlahInA, yeSAM ca karmaNAM yAvatyaH sAgaropamakoTIkoTyasteSAM tAvaMti varSazatAnyabAdhAkAlaH, tathA ca So vakSyati' eva iyAvAhavAsasayA' tena mohanIyasyotkRSTA sthitiH saptatisAgaropamakoTI- koTyaH, iti tasya saptativarSazatAnyabAdhAkAlaH. tathAhi tanmohanIyamutkRSTasthitikaM baI sat saptativarSazatAni yAvat na kAMcidapi svodayato zu ra jIvasya bAdhAmutpAdayati, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH, kimuktaM navati ? saptativa- // 51 // zatapramANeSu samayeSu madhye na vedyadalikanipaM karoti, kiMtu tata Urdhvamiti. tazrA nAmagotrayorutkRSTAsthitiviMzatiH sAgaropamakoTIkoTyaH, 3 varSasahasra abAdhA, avAdhAkAla Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 515 // karmalika niSekaH tathA itareSAM caturNI jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM triMzatsAgaropamakoTI koTya natkRSTA sthitiH, trINi varSasahasrANyabAdhAkAlahInazca karma dalikaniSeka: AyuSa natkRTA sthitistrayastriMzadatarANi sAgaropamANi pUrvako TitrinAgAnyadhikAni, pUrvakoTijigo'bAdhA, avAghAkAlahInazca karmadalika niSekaH naktA mUlaprakRtInAmukRSTa sthitiH // 30 // saMprati jaghanyAmAha - // mUlam // - motumakasAitaNuI / vizveyaNIyassa vArasamuhutA // zrahaThTha nAmagoyA / sevAeM muhuraMto // 31 // vyAkhyA - iha dvidhA vedanIyasya jaghanyA sthitiH prApyate, tadyathA - sakapAyANAmakaSAyANAM ca; tatrA'kaSAyilo muktvA zeSANAM kaSAyiNAM vedanIyasya tanvI jaghanyA sthitirdvAdaza muhUrttAH, aMtarmuhUrtamabAdhA, prabAdhAkAlahInazca karmadalika niSekaH, nAmagotrayoH pratyekamaSTau muhUrtA jaghanyA sthitiH, aMtarmuhUrtamabAdhA, prabAdhAkAlahInazca karmadalika niSekaH tathA zeSazalAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMta rAyamohanIyAyuSAM jaghanyA sthitirmuhUtaraMtarmuhUrta, atrApyaMtarmuhUrtamabAdhA na varaM tallaghutaramavaseyaM prabAdhAkA nAga 515 / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 516 // lahInazca karmadalika niSekaH naktA mUlaprakRtInAmutkRSTA jaghanyA ca sthitiH // 31 // sAMpra tamuttaraprakRtInAM pratyekamutkRSTaM sthitimAnamAha - // mUlam // - kkila surajImahurANa | dasana taha sucanAhaphAsAeM || advAija pavu - bilahAlivaNaM // 32 // vyAkhyA - zuklasura nimadhurANAM zuklavarNa suranigaMdhamadhurarasAnAM, tathA zujAnAM caturlA sparzAnAM mRdusnigdhalaghUSNarUpANAmutkRSTA sthitidezasAgaropamakoTI koTyaH, dazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalika niSekaH, tathA amlaharipUrvANAmamlarasahArizvarNaprabhRtInAM rasavarNAnAmekaikaprakRtivRkSai tRtIyapravRtRtIyasAgaropamakoTIkoTI vRddhisahitA veditavyA tadyathA - pramlarasahA rizvarNayorutkRSTA sthitiH sAIdvAdazasAgaropamakoTI koTI pramANA, sAIdAdazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahInazca kamailika niSekaH kaSAyarasaraktavarNayoH paMcadazasAgaropamakoTI koTya utkRSTA sthitiH, paMcadazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalika niSekaH kaTurasanIlavarNayorutkRSTA sthitiH sArddhAH saptadazasAgaropamakoTI koTyaH, sAIsaptadazavarSazatAnyabAdhA, prabAdhAkAlahInazca ka nAga 2 // 516 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 51 // dalika niSekaH, tiktarasa kRSNavarNayostu zabdasyA'dhikArthasaMsUcanAt puranigaMdha gurukarkazarUFriarnAM coTA sthitirvizatiH sAgaropama koTI koTyaH, 6 varSasahasre abAdhA, prabAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH // 32 // || mUlam // - tI koDAkomI / asAyayAvaraNa aMtarAyANaM || mile sayarI itrI-ma. NudugasAyANa pannarasa // 33 // vyAkhyA - asAtAvedanIyasya paMcAnAM jJAnAvaraNaprakRtInAM, jJAnAvaraNazrutajJAnAvaraNA'vadhijJAnAvaraNa manaHparyavajJAnAvaraNa kevalajJAnAvaraNarUpANI; navAnAM darzanAvaraNaprakRtInAM nizapaMcakacakSuracakSuradhi kevaladarzanAvaraNalakSaNAnAM; paMcAnAmaMtarAya prakRtInAM dAnAMtarAyalAjAMtarAyajJogAMtarAyopajJogAMtarAyavIyatarAyarUpANAM sarvasaMkhyayA viMzatiprakRtInAmutkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTI koTyaH, trINi varSasahasrANyabAdhA, bAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH, tathA mithyAtvamohanIyasyotkRSTA sthitiH saptatisAgaropamakoTI koTyaH, saptavarSasahasrANyabAdhA, avAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH, tathA strIvedamanuSyagatimanuSyAnupUrvIrUpamanuSyAkisAta vedanIyAnAmutkRSTA sthitiH paMcadazasAga ropa jAga // 51 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 51 // makoTIkoTyaH, paMcadazavarSazatAnyabAdhA, avAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH // 33 // nAga 2 // mUtram ||-saMghayaNe saMgaNe / paDhame dasa navarimesu dugavuTTI // suhumativAmaNavigale / garasa cattA kasApANaM // 35 // vyAkhyA-prazrame saMhanane vajarSananArAcalakaNe, pratha me saMsthAne samacaturasrarUpe dazasAgaropamakoTIkoTya natkRSTA sthiti; dazavarSazatAnyabAdhA, ra abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSakaH. naparitaneSu tu saMsthAnasaMhananeSu krameNa vikavRhirava seyA. tadyathA-ditIyayoH saMsthAnasaMhananayonyagrodharSananArAcasaMjhayorvAdazasAgaropamakoTIkoTya natkRSTA sthitiH, hAdazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH. tRtIyayoH saMsthAnasaMhananayoH sAdinArAcalakaNayozcaturdazasAgaropamakoTIkoTya natkRSTA sthitiH, caturdazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH. caturthayoH saMsthAnasaMha) nanayoH kunjAInArAcarUpayorutkRSTA sthitiH SomAsAgaropamakoTIkoTyaH, SomazavarSazatAnya- // 17 // bAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSakaH. paMcamayoH saMsthAnasaMdananayorvAmanakIlikAkhya* yoraSTAdazasAgaropamakoTIkoTya natkRSTA sthitiH, aSTAdazavarSazatAnyabAdhA, abAdhAkAlahI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM 1 nAga 2 // 51 // nazca karmadalikaniSekaH, SaSTyoH saMsthAnasaMhananayoH huMjhasevArtanAmakayoviMzatiH sAgaropama- koTokoTya natkRSTA sthitiH, 3 varSasahasra abAdhA. avAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH tathA 'suhumatigati' sUkSma trikasya sUdamA'paryAptasAdhAraNarUpasya vAmanasya vAmanAkhyasaMsthAnasya vigale iti' vikaleMyisya vitricaturiMkhyijAtirUpasya sarvasaMkhyayA saptAnAM ra prakRtInAM aSTAdazasAgaropamakoTIkoTya natkRSTA sthitiH, aSTAdazavarSazatAnyavAdhA, avAdhA kAlahInazca karmadalikaniSekaH. iha vAmanaM keciccaturthaM saMsthAnaM pratipannAH, tatastanmatena tasyotkRSTA sthitiH SomAsAgaropamakoTIkoTyaH prApnoti, na ca seSyate, tasmAtpaMcamamevedaM saMsthAnamiti pratipatyartha nayo'pi tasyopAdAnamiti. tathA kaSAyANAmanaMtAnubaMdhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanarUpANAM SoDazAnAmapi pratyekamutkRSTA sthitizcatuzcatvAriMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, catvAri varSasahasrANyabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH // 3 // // mUlam ||-puM hAsaraI nacce / sunakhagatizirA ukkadevayuge // dasa semANaM viisaa| evazyAvAhavAsasayA // 35 // vyAkhyA-puruSavedahAsyaratyuccairgotrANAM, zunakhagateH prazasta // 15 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 520 // vihAyogate; sthirAdiSaTkasya sthirazuna sunaga susvarAdeyayazaH kIrttirUpasya, devadikasya devarAtidevAnupUrvIlakSaNasya sarvasaMkhyayA trayodazaprakRtInAmutkRSTA sthitirdazasAgaropamakoTI koTyo, dazavarSazatAnyavAvA, avAdhAkAlahInazca karmadelika niSeka. zeSANAmuktavyatiriktAnAM jayajuguptAzokAra tinapuMsaka vedanI caiganarakahikatiryag chikaudA rikavai kriyadhikA'gurulaghUpaghAtaparAghAtocchvAsa sabAdaraparyApta pratyekA'sthirA'zunadurbhagaH svarA'nAdeyA'yazaH kIrttisthAvarAtapodyatA'zuvihAyogati nirmANaikeMzyi jAtipaMceMziyajAtitaijasakArmaNarUpANAM saptatriMzatprakR tInAmutkRSTAsthitiviMzatiH sAgaropamakoTI koTyaH he varSasahasre abAdhA, prabAdhAkAlahI - nazca karmalika niSekaH sAMpratamuktarUpANAM sarvAsAM prakRtInAmutkRSTasthitAvabAdhAkAlaparimApratipAdanArthamAha-' evaiyA ityAdi ' etAvanmAtrANi varSazatAnyabAdhA; kimuktaM javati? yasyAH prakRteryAvatyaH sAgaropamakoTI koTya utkRSTA sthitiH pratipAditA, tasyAstAvamAtrANi varSazatAnyutkRSTA abAdhA veditavyA yathA mithyAtvamohanIyasya saptatiH sAgarokoTI koTyatkuSTA sthitiH, tatastasya saptativarSazatAnyabAdhA, evaM sarvatrApi jAvanI nAga z 11 42011 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 51 // yaM // 35 // saMpratyAyuSAmutkRSTaM sthitimAnamAha // mUlam // - suranArayAnayANaM / zrayarA tettIsa tini paliyAI // iyarANaM canasuvi ya - komi taso pravAhAna || 36 || vyAkhyA - surAyuSo ( graMthAgraMtha 7000 ) nArakAyuSazva pratyekamutkRSTA sthitiratarANi sAgaropamANi trayastriMzat, na varaM pUrvakoTitrinAgAnyadhikAnIti zeSaH tathA itarayostiryagmanuSyAyuSorutkRSTA sthitistrINi pabyopamAni atrApi pU. rvako TitrinAgAnyadhikAnIti zeSaH tathA caturSvapyAyuSkeSu pUrvakoTitryaMzaH pUrvako TitrijAgo bAdhA pUrvako TitrinAgamadhye badhyamAnAyurdalika niSekaM na vidadhAtItyarthaH vedyamAnasyAyuSo iyostrinAgayorapi niHkrAMtayostRtIye jAge'vaziSTa parajavAyurvaidhaH, tataH pUrvako TitrinAgo'bAdhA labhyate // 36 // evamukte sati para Ada // mUsam // - volIlesu dosu / jAgesu zrAnayassa jo baMdho // nalina saMjavAna / na ghara so gazcanakevi // 37 // vyAkhyA - vedyamAnasyAyuSo yogayostribhAga yorvyatikrAMtayostRtIye jAge'vaziSTe parajavAyuSo yo baMdha naktaH, sa gaticatuSke'pi catusRSvapi ga - bhAga 1 // 521 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM ho // 52 // tiSu na ghaTate, kuta ityAha-asaMtnavAt // 37 // asaMnavameva nAvayati - // mUlam ||-pliyaa saMkheUM se / baMdhaMti na sAhie naratiriDA // ummAse puNa shyraa| tadAna taMso bahuM ho // vyAkhyA-yugaladharmANo narAstiyacazca palyopamA'saMkhyeyAMze pakhyopamasyA'saMkhyeye nAge sAdhike zeSe sati paratnavAyurna banaMti, kiMtu paDhyopamA'saMkhyeye eva nAge. etacca ye yugaladharmANAmAyuSo'vAdhAM pakhyopamA'saMkhyeyannAgapramANAmichati, tanmatenoktamavaseyaM. tathA itare devA nArakAzca svAyuSaH SaNmAse samadhike sati na paratnavAyuvamAranaMte, kiMtu SaNmAsamAtre zeSe, kuta ityAha-tadAna taMso bahuM hoi' yatasteSAM - yugaladharmaNAM naratirazcAM devanArakANAM cotkRSTasyAyuSasvinAgo bahu pranUto navati, tiryagma nuSyANAM pakhyopamapramANo devanArakANAmekAdazasAgaropamAnaH, tatastasminavaziSTe na paranavAyuSo baMdha napapadyate, kiMtUktarUpe eva palyopamA'saMkhyeyannAgAdirUpe zeSaH, tathA ca sati / yaduktamAyustrinAge zeSe paranavAyuSo baMdho navati, pUrvakoTinniAgazcotkRSTA'vAdhati, tatsarvamanupapannaM // 30 // atrottaramAda // 5 // a Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 8 svabhAva paMcasaM0 // mUlam ||-pubaakoddii jesiM / Aka adikiJca te imaM naNiyaM // naNiaMpi niya- abAhaM / AnaM baMdhati amuyaMtA // 35 // vyAkhyA-yeSAM tiryak saMjhipaMceMkSyiANAM manuSyATIkA Na vAyuH pUrvakoTI pUrvakoTipramANaM tAnparanavAyurutkRSTasthitibaMdhakAnadhikRtyedaM naNitaM; yaa||53|| ta caturdhvapyAyuSSu pUrvakoTivinAgo avAdhA, anunnUyamAnasya pUrvakoTipramANasyAyuSo dhyo. strinAgayoratikrAMtayostRtIye nAge'vaziSTe parannavAyuze baMdhasaMnnavAt 'naNiyaMpi ityAdi' tamapi pUrvakoTivinAga naNitaM, nijAbAdhAmamuMcato badhyamAnAyuHsatkasvAbAdhArUpatvenA'parityajaMta zrAyuH paratnavAyurvabhraMti; iyamatra nAvanA-yo'sau pUrvakoTivinAgaH pUrvamabAdhAtvena prarUpitaH, so'nunUyamAnannavAyuSaH saMbaMdhI pratipattavyaH, na paratnavAyuSaH, parannavAyuSo'nunnUyamAnanagayurvyatirekeNa prazramasamaye eva dalikaniSekakaraNAt. asmiMzcArthe kAraNaM tathAsvA. nAvyaM, ata evAyuSo'bAdhA na niyatA. tathAhi-nArakAyuSo devAyuSo vA natkarSatastrayastriM zatsAgaropamapramANasthitibaMdhakA api pUrvakovyAyuSaH svAyusvinAge baMdhamAranaMte, teSAM pUrva9 koTIvinAgo'vAdhA. ye vA svAyustrijAgatrinnAge teSAM pUrvakoTinavanAgo, ye tu svAyustri // 523 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM TIkA // 24 // nAgavinAgajinnAge teSAM pUrvakoTIsaptaviMzatinAgaH, ye punaH paryaMta varnini aMtarmuhUrne teSAma- tarmurnamiti. tadevaM pUrvakodhyAyuSAM tiryaksaMjhipaMceMziyamanuSyANAM paranavAyubaMdhakAnAmutkarSataH pUrvakoTitrinAgarUpA'bAdhA pratipAditA. // 35 // saMprati zeSajIvAnAM paranavAyubaidhakAnAM / yAvatI paratnavAyuSo'trAdhA navati, tAvatIM nirUpayati // mUlam ||-niruvkmaann ummAsA / givigalANaM navaTTiI taso // paliyAI saMkhejaM / saMjugadhammIgaM vayaM tanne // 40 // vyAkhyA-nirupakramAyuSAmanapavartanIyAyuSAM devanArakANAmasaMkhyeyavarSAyuSAM ca tiryagmanuSyANAM paranavAyuSo baMdhakAnAM paranavAyuSo'vAdhA SaNmAsA SaNmAsapramANA, ekeMkSyiANAM vikaleMziyANAM ca vitricaturiMghyiANAM navasthitesghyaMzaH svasvannavAyu go yasya yAvadAyustasya tAvataH svAyuSastrinAga natkarSataH parannavAyuSo'bAdhA ityarthaH, anye prAcAryA yugalarmiNAmasaMkhyeyavarSAyuSAM tiryaGmanuSyANAM paranavAyubaMdhakA- nAM pakhyopamA'saMkhyeyannAgapramANAM parannavAyuSo bAdhAM vadaMti, tanmatena paTyopamA'saMkhyeyanAgAvazeSe eva svAyuSi teSAM parannavAyubaidhakatvAt. // 40 // saMprati tIrthakarAhArakahikayo ||5shcaa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 rutkRSTaM sthitimAnamAda nAga 2 // mUlam ||-aNto komIkoDI / tiyarAhAratIesaMkhAna // tetIsapaliyasaMkhaM / ni- kAzyANaM tu nakosA / / 41 // vyAkhyA-tIrthakarasyAhArakakisya cokRSTA sthitirNtHsaa||525|| garopamakoTIkoTI, aMtarmuhUrtamavAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH. eSA cotkRSTA) sthitiranikAcitayostIkarAhArakazkiyoruktA, nikAcitAyAH punarimAmAha-' tIe i tyAdi ' nikAcitayostu tIrthakarAhArakazkiyorutkRSTA sthitistasyA aMtaHsAgaropamakoTIko- TyAH saMkhyeyanAgAdAranya tIrthakarasya trayastriMzatsAgaromamANi kiMcinyUnapUrvakoTidhyAnya dhikAnIti zeSaH, AhArakachikasya paDhyopamA'saMkhyeyannAgamAtraM. etaduktaM navati-tIrthakarAhArakayoraMtaHsAgaropamakoTIkoTyAH saMkhyeyatnAgAdAranya nikAcayitumArabdhayoryadA sarvA tmanA'tIvAnayonikAcanA kRtA navati, tadA tIrthakaranAmna natkRSTA sthitiH kiMcinnyUnapUrva // 525 / / * koTihyAnyadhikAni trayastriMzatsAgaropamAgi. tathAhi-tIrthakarannatAdarvAk tRtIye nave pU koTyAyuSA prazramata eva nikAcitaM, tato'nunarasureSu trayastriMzatsAgaropamasthitiko devo jA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga 2 TIkA // 56 // ) taH, tato'pi vyutvA caturazItipUrvalakAyustIrthakaro jAyate iti. AhArakadhikasya tu paDhyo- pamA'saMkhyeyatnAgaH saMkhyeyatnAgAdArajyeti vadata? idamAvedyate-alpanikAcitayostIrthaka rAhArakakiyoraMtaHsAgaropamakoTIkoTyAH saMkhyayatamo nAga natkRSTA sthitiH, sunikAcita yostu trayastriMzatsAgaropamAdiketi // 1 // saMprati yamuktamanikAcitAvasthAyAmutkRSTaM sthi ra timAnaM tIrthakaranAmnoMtaHsAgaropamakoTIkoTopramANamiti, tadadhikRtya paraH prazrayati // mUlam ||-aNtokomaakoddii / vizaevi kaha na ho tibayare // saMte kittiyakAlaM / tirina aha hoza na viroho // 42 // vyAkhyA-aMtaHkoTIkoTIsthitike'pi tIrthakare tI. rthakaranAmakarmaNi sati vidyamAne kathaM kiyatkAlaM kiyaMtaM kAlaM yAvattiryag na navati ? tiryanavajramaNamaMtareNa tAvatyAH sthiteH pUrayitumazakyatvAt. atha manyase navati kiyatkAlaM tI. karanAmakarmApi tiryag , tAgamavirodhaH, prAgame tIrthakaranAmasatkarmaNastiryaggatigamanapra- tiSedhAta. // 42 // atrottaramAha ||muulm ||-jmih nikAzyatiche / tiriyatnave taM nisehiyaM saMtaM // zyAmi nahi 516 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 527 // doso | navahaNavaNAsane || 43 || vyAkhyA - idAsmin pravacane yattIkaranAma nikAcitamavazyavedyatayA vyavasthApitaM, tadeva svarUpeNa sat vidyamAnaM tiryagnave niSidhaM; itarasmin punaranikAcite'pavarttanortanAsAdhye tiryagnAve vidyamAne'pi na kazvidoSaH na caitatsUtrakRtsvamanISikAzilpikalpitaM, vizeSaNavatyAmapi tathAbhidhAnAt tathA ca tadUgraMgraH - tirie - suna itiyara - nAmasataMti dekhiyaM samae // kadaya tirinu na hohI / ayarovamakomikomI // 1 // pi sunikAiyasseva / tajJyajavajAvilo viliddi || asikAiyammi vacca / navina viroho || 2 || gAzrAyasyApIyamakaraNamanikA - tIrthakaranAma sat vidya mAnaM tiryakSu nAsti na javatIti dezitaM kathitaM samaye jinapravacane, athavA tIrthakara nAmna natkRSTA sthitiraMtaHsAgaropamapramANAyAM sthitau kathaM tIrthakaranAmasatkarmA tiryaG na javati ? javatyeveti jJAvaH, tiryaggatigamanamaMtareNa tAvatyAH sthiteH pUrayitumazakyatvAt eSa pUrvapakSa:, atrottaramAda- ' taMpItyAdi ' tadapi tIrthakaranAma sattiryakSu nAstIti samayadezitaM, tRtIyajavanAvinaH sunikAcitasyaivAtyaMtAyanikAcitasyaiva vinirdiSTamavaseyaM na sAmAnyataH tenA nAga 1 // 527 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM tinikAcite tIrthakaranAmakarmaNi vidyamAne sarvA api gatIvrajati gavatIti na kazcizirodhaH, nAga 3 .2 TIkA tadevamutkRSTasthitimAnamuktaM // 4 // saMprati jaghanya sthitimAnaM vaktavyaM; tatra mUlaprakRtInAM jaghanyaM prAgevoktaM, adhunA niymvishessmaah||52|| // mUlam ||-putvkoddiiprn / igi vigalo vA na baMdhae AnaM // aMto komAkoDa / e-" 1 Arana annavasanIna // 4 // vyAkhyA-iha caturazItivarSazatasahasrANi caturazItivarSaza tasahasrairguNyaMte, jAtAni varSANAM saptatiH koTiladANi SaTpaMcAzaca koTisahasrAH, etAvatpUrvasya parimANaM. naktaM ca-puvassa na parimANaM / sayarI khalu hoti koDilarakAna // u. ppannaM ca sahassA / bodhavA vAsakomINaM // 1 // evaM parimANAnAM pUrvANAM koTA pUrvakoTI, - tasyAH parataH pUrvakoTyadhikamityarthaH. AyuHkarma ekeMziyo vikaleMzyio vA na badhnAti, kiMta. tkarSato'pi pUrvakoTipramANaM. tathA antavyasaMjhI, tuzabdasyAdhikAryasaMsUcanAdAyurvarjAni sapta // 5 // karmANi aMtaHkoTIkoTyA aMtaHsAgaropamakoTIkoTyA Aravo hInAni hInatarANi na badhAti. kiMtu jaghanyato'pyaMtaHsAgaropamakoTIkoTIpramANAni. // 44 // nakto niyamavizeSaH, sAM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga ___paMcasaM pratamuttaraprakRtInAM jaghanya sthitimAnamannidhitsurAhara // mUlam ||-surnaargaanyaannN / dasavAsasahassa laghu sativANaM | iyare aMtamuhun / - aMtamuhunaM pravAhA // 45 // vyAkhyA-surAyuSo nArakAyuSastIrthakaranAmnazca laghurjaghanyA // 5 // sthitirdazavarSasahasrANi , tathA 'iyare iti ' atra prAkRtatvAt SaSTaya] prazramA, tato'yamarthaH - -itarayormanuSyatiryagAyuSorjaghanyA sthitiraMtarmudUrne, tacca kSullakanavapramANaM, kSullakannavasya ca mAnamidaM-zrAvalikAnAM ve zate SaTpaMcAzadadhike, api caikasminmuhUrne ghaTikAdhyapramAMNe saptatriMzat zatAni trisaptatyadhikAni hRSTAnavakalpajaMtusatkAnAM prANApAnAnAM navaMti, e kasmizca prANApAne sAdhikAH saptadaza kSullakanavAH, sakale'pi ca muhUrne paMcaSaSTisahasrANi paMca zatAni SaTtriMzadadhikAni kSullakannavAnAM navaMti. caturNAmapi cAyuSAM tIrthakaranAmnazcA1 bAdhA aMtarmuhUrta, abAdhAkAlahInaH karmadalikaniSekaH. kimuktaM navati? aMtarmudUrnasamayeSu ma. dhye dalikanikSepaM na karoti, kiMtu tataH parata eveti. iha sUtrakRtA kasyApyAcAryasya matAMtareNa tIrthakaranAmro dazavarSasahasrapramANA jaghanyA sthitiruktA; anyathA karmaprakRtyAdiSu ja // 52 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 530 // ghanyA sthitistIrthakara nAmnoMtaH sAgaropamakoTI koTI pramANaivocyate, kevalamutkRSTAMtaH sAgaropamakoTI koTyAH sA saMkhyeyaguNahInA dRSTavyA. tathA coktaM karmaprakRticUrNau - prahAragatiyaranAmA nakkosana vizbaMdho aMto komAkomI nalinu, tana sukkosAna vizvaMdhAna jahannana vibaMdha saMkhekaguNahIlo, sovi jahannana aMtokokAkomI ceva zatakacUrNAvapyuktaM - prA. hAragasarIraAhAraka aMgovaMgatiLakaranAmAeM jahamo vizbaMdho aMtosAgarovamakomA komI, aMtomuhuttamavAhA, nakkosAna saMkheUguNahIlo jahanno vizbaMdho iti. // 45 // // mUlam // - puMve graTha vAlA / aTTha muhuttA jasuccagoyAeM || sAe bArasahAraga / vigvAvaraNArA kiMcUlaM / / 46 / / vyAkhyA - puruSavede puruSavedasyASTau varSANi jaghanyA sthitiH, aMtarmuhUrttamabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalikaniSekaH, yazaH kIrttyaccairgotrayoraSTau muhUrttAH jaghanyA sthitiH, aMtarmuhUrtamabAdhA, abAdhAkAlahInazca karmadalika niSekaH, sAtavedanIyasya jaghanyA sthitidaza muhUrttAH, aMtarmuhUrtamabAdhA, prabAdhAkAlahInazva karmadalika niSekaH tathA AdArati ' AhAraka vikasya AhArakazarIrAhArakAMgopAMgarUpasya ' vigdhAvaraNAta ' paM. 6 nAga 1 // 530 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaMcaprakArasya vighnasyAMtarAyasya paMcavidhajJAnAvaraNasya darzanAvaraNacatuSTayasya ca sarvasaMkhyayA KSomazaprakRtInAM jaghanyA sthitiH kiMcidUnaM muhUrnamaMtarmudUrnamityarthaH. aMtarmuhUrtamabAdhA, abATIkA dhAkAlahInaH karmadalikaniSekaH, atrApyAhArakachikasya jaghanyA sthitiraMtarmuhUrtapramANoktA, // 531 // matAMtareNAnyA sAMtaHsAgaropamakoTIkoTIpramANA dRSTavyA, karmaprakRtyAdiSu tathAnidhAnAta, etacca prAgeva darzitaM. // 46 // // mUlam ||--domaas egaI / aMtamuhunaM ca kohapuvANaM // sesANukosAna / mibattadiIpalAI // 47 // vyAkhyA-krodhapUrvANAM saMjvalanakrodhamAnamAyAlonAnAmityarthaH, ya. zrAkrama au mAsau, eko mAsaH, aImAsaH, aMtarmudUrnamiti jaghanyA sthitiH. zyamatra nAva. nA-saMjvalanakrodhasya au mAsau jaghanyA sthitiH, saMjvalanamAnasyaiko mAsaH, saMjvalanamAyAyA aImAsaH, saMjvalanalonnasyAMtarmuhUrtaM; sarvatrApi cAMtarmuhUrnamavAdhA, abAdhAkAlahInaH karmadalikaniSekaH. zeSANAmuktavyatiriktAnAM prakRtInAM prAkpratipAditAtsvasmAtsvasmAdutkaSTAsthitibaMdhAt mithyAtvasatkayotkRSTasthityA nAge hRte yallabdhaM sA jaghanyA sthitiH, tatra 9. // 531 / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM nijJapaMcakasya asAtavedanIyasya ca pratyekamutkRSTaH sthitibaMdhastriMzatsAgaropamakoTIkoTIpra. mANaH, tasyAmithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA nAge hriyamANe 'zU____TIkA nyaM zUnyena pAtayet ' itivacanAt labdhAstrayaH sAgaropamasya sapta nAgAH, etAvatI nikss||53|| paMcakA'sAtavedanIyayorjaghanyA sthitiH, evaM mithyAtvasya sapta sapta nAgA jaghanyA sthitiH ma paripUrNa sAgaropamamityarthaH. saMjvalanavarjAnAM vAdazAnAM kaSAyANAM catvAraH saptannAgA jaghanyA sthitiH. yathA sUkSmatrikasya vikaleMzyijAtitrikasya cotkRSTasthitibaMdho'STAdazasAgaropamakoTIkoTIpramANaH, tasya mithyAtvasthityA nAge hriyamA zUnyaM zUnyena pAtyate, tatavedyada karAzyoraInApavarjanA. tato labdhA navasAgaropamasya paMcatriMzannAgAH 2. etAvatI sUkA matrikavikaleMziyajAtitrikANAM jayanyA sthitiH. tathA strIvedamanuSyakiyorutkRSTasthiti baMdhaH paMcadazasAgaropamakoTIkoTIpramANaH, tasya mithyAtvasthityA nAge hriyamANe zUnyena *pAtayitvA bedyadakarAzyoH paMcannirapavarttanaM, tato labdhAstrayaH sAgaropamasya caturdazannAgAH 2. etAvatI strIvedamanuSyakkiyorjaghanyA sthitiH, // 532 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMcasaM0 tathA hAsyaratiyazaHkIrtivarjazeSasthirAdipaMcakazunavihAyogatisuranigaMdhazuklavarNamadhura- M rasamRdulaghusnigghoSNasparzAdyasaMsthAnAdyasaMhananAnAmutkRSTasthitibaMdho dazasAgaropamakoTIko TIkA TImAnaH, tasya mithyAtvasthityA nAge hriyamANe zUnyasya zUnyena pAtane labdha ekaH saagro||533|| pamasya saptanAgaH ~D . etAvatpramANA teSAM dAsyAdInAM jaghanyA sthitiH. iitIyayoH saMsthAnasaMdananayorutkRSTaH sthitibaMdho dvAdazasAgaropamakoTIkoTIpramANaH, tasya mithyAtvasthityA nAge hiyamANa zUnyaM zUnyena pAtayitvA udyabdakarAzyoraInA'pavartanA, tato labdhAH SaTmAgaropamasya paMcatriMzatrAgAH . zyanmAtrA tayorjaghanyA sthitiH. tRtIyayoH saMsthAnamaMhananayorutkRSTasthitibaMdhasya caturdazasAgaropamakoTIpramANasya mithyAtvasthityA nA. ge hriyamANe zUnyaM zUnyena pAtayitvA vedavedakarAzyozcaturdazakenApavarnanA, tato labdha ekaH / sAgaropamasya paMca nAgAH --. iyatI tayorjaghanyA sthitiHcaturthayoH saMsthAnasaMhananayoH * pomazasAgaropamakoTIkoTIpramANa natkRSTaH sthitibaMdhaH, tasya mithyAtvasthityA nAgAhAra vidhau zUnyaM zUnyena pAtayitvA vyadakarAzyoranApavarnanA, tato labdhAH sAgaropamasyA // 33 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0Tau paMcatriMzatrAgAH . etAvatI tayorjaghanyA sthitiH. nAga 2 paMcamasaMsthAnasaMhananayoraSTAdazasAgaropamakoTIkoTIpramANasyotkRSTasthitibaMdhasya mithyA-* TIkA tvasthityA nAge hiyamANe zUnyaM zUnyena pAtayitvA udyadakarAzyoraInApavartanA, tato la. // 55 // bdhA navasAgaropamasya paMcatriMzatrAgAH 2 . iyatpramANA tayorjaghanyA sthitiH. zeSANAM tra - sabAdaraparyAptapratyekAgurulaghuparAghAtopaghAtoJchvAsA'sthirA'zujadurlagaduHsvarA'nAdeyA'yazaH kIrtitiya gchikaudArikahArizloditanIlakRSNavarNapuranigaMdhakaSAyAmlakaTukatiktarasagurukarkaza34 kazItasparzapaMceMziyajAtinirmANAtapodyotA'prazastavihAyogaticaramasaMsthAnacaramasaMhananate. - jasakArmaNanIcairgotrA'ratizokannayajugupsAnapuMsakavedasthAvararUpANAmaSTacatvAriMzasaMkhyAkAmAnAM prakRtInAM sAgaropamasyau saptanAgau jaghanyA sthitiH . yadyapi ca hArilohi-2 tAdInAmutkRSTaH sthitibaMdhaH sAIhAdasAgaropamakoTIkoTyAdipramANa iti 'sesANukkosA- // 53 // / milanavize jaM lAI' iti vacanataH samadhikAH SaTmAgaropamasya paMcatriMzannAgA ityAdiparimANA jaghanyA sthitiH prApnoti, tathApi ciraMtanazAstreSu hau sAgaropamasya saptannAgaura Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 ... TIkA // 53 // teSAM jaghanyasthitiparimANatayopadizyate, iti tAvevoktau. idaM ca kila nijJapaMcakAdAracyA sarvAsAM prakRtInAM jaghanyasthitiparimANamAcAryeNa matAMtaramadhikRtyoktamavase yaM; karmaprakRtyAdAvanyathA tasyA'nidhAnAta. tathAhi___karmaprakRtau nijJapaMcakAdInAM jaghanyasthitiparimANapratipAdanAzramiyaM karaNagAthA-vaggukkosariyaNaM / micattukkosageNa jaM laaii| sesANaM tu jahanno / pallA saMkhejagANUNo // 1 // asyA akSaragamanikA-iha jJAnAvaraNaprakRtisamudAyo jJAnAvaraNavarga ityucyate. darzanAvaraNIyaprakRtisamudAyo darzanAvaraNIyavargaH, vedanIyaprakRtisamudAyo vedanIyavargaH, darzanamohanIyaprakRtisamudAyo darzanamohanIyavargaH, cAritramehanIyaprakRtisamudAyazcAritramohanIyavargaH, nokaSAyamohanIyaprakRtisamudAyo nokaSAyamohanIyavargaH, nAmaprakRtisamudAyo nAmavargaH, goprakRtisamudAyo gotravargaH, aMtarAyaprakRtisamudAyoMtarAyavargaH, eteSAM ca vargANAmAtmIyA natkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdilakSaNA, tasyA mithyAtvasyotkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA nAge hRte sati yallanyate, tatpaDhyopamA'saMkhyeyatnAga Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 536 // nyUnaM sata, naktazegAgAM nizadiprakRtInAM jaghanyasthitiparimANamavaseyaM. tadyathA-darzanAvarapavedanIyayorutkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANA, tasyA mithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTI koTIparimANayA nAge hriyamANe zUnyaM zUnyena pAtayet, labdhAstrayaH sAgaropamasya saptannAgAH, te paDhyopamA'saMkhyeyannAgahInA nizapaMcakAsAtavedanIyayojaghanyA) sthitiH, evaM mithyAtvasya saptasapta nAgAH payopamA'saMkhyeyannAgahInA jaghanyA sthitiH. saMjvalanavarjAnAM hAdazAnAM karAyANAM catvAraH saptanAgAH paDhyopamA'saMkhyeyanAgahInAH, puru SavedavarjAnAmaSTAnAM nokaSAyANAM vaikriyaSadkAhArakahikatIrthakarayazakIrtizeSANAM nAmaprakatInAM nIcairgotrasya ca chau sAgaropamasya saptannAgau paDhyopamA'saMkhyeyannAgahInau jaghanyA sthitiH, iti jIvAnigamAdau cAcAryoktameva jaghanyasthitiparimANaM pasyopamAsaMkhyeyannAganyUnamuktaM. tathA ca strIvedamadhikRtya tatra sUtraM-' citredassa gaM te kammassa kevazkAlaM // 536 // baMdhaviI panattA ? goyamA jahamaNaM sAgarovamassa divaTTho sattannAgo palinavamassa asaMkhaja nAgeNa kaNo' ityAdi. / / 47 // ida vaikriyaSTakasya jaghanyA sthitiruktaprakAreNa na lanya Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga paMcasaM te, tataH pRthak tasya tAM pratipipAdayiSurAha TA // mUlam ||-venvinkk taM / sahasatAmiyaM jaM asninno|| tesiM paliyAsaMkha-sUNaM vi___TIkA TIkA abANi ya nisego // 40 // vyAkhyA-kriyaSaTke devadhikavaikriyahikanarakahikarUpe, // 53 // tat 'sesANukosAna micananie jaM laI' ityanena karaNena yallabdha sAgaropamasya au sa tanAgau, tathAdi-narakadikasya vaikriyazkisya cotkRSTaH sthitibaMdho viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANo, devadikasya tu yadyapi dazasAgaropamakoTIkoTIpramANastathApi tasya jagha. nyasthitiparimANAnayanAya viMzatisAgaropamakoTIkodIpramANo vivakSyate, nA'niSTA zAsvapravRniriti pUrvapuruSavacanaprAmANyAta, viMzatisAgaropamakoTokoTIpramANasyotkRSTasya sthitibaMdhasya mithyAtvotkRSTasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTopramANayA nAge hiyamANe zUnya zUnyena pAtayitvA labdhau dvau sAgaropamasya sapta nAgau, tatsAgaropamasaptanAgahikarUpaM saM bhI khyAmAnaM sahasratADitaM sahasraguNitaM kriyate, tataH palyopamA'saMkhyeyAMzonaM pakSyopamA'saM khyeyena nAgena nyUnaM, evaMrUpaM jaghanyasthiteH parimANaM. tathA coktaM zatakacUrNI -' devagaIti // 13 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 53 // paja riyagaIvenaviyaaMgovaMgadevANupubInarayANupuvINaM jahannana vizbaMdho sAgarovamassa vesattanAgAlAga 3 - sahasmaguNiyA palinavamAsaMkhejanAgeNUgayA iti ' kasmAdevaM parimANaiva jaghanyA sthiti kriyapaTakasyeti cedata Aha-yat yasmAtkAraNAneSAM vaikriyaSaTkarUpANAM karmaNAmasaMjhipaM. ceMziyA eva jaghanyasthitedhakAH, te ca jaghanyAM sthitimetAvatImeva babhraMti, na nyUnAM, 'Thi. IabAgi ya nisego iti ' sarvAsAmapi karmaprakRtInAM jaghanyA natkRSTA vA sthitiravAdhonA satA niSeko niSeviSayaH, abAdhAsamayAna muktvA parataH karmadalikaniSeko navatIti nAvArthaH, tathA coktaM nagavatyAM-abAiNiyA kammadiI kamanisego' iti. tadevamuktaM jaghanya sthitiparimANaM // 4 // saMprati niSekaprarUpaNAvasaraH, tatra ca he anuyogadhAre, tadyathA -aMtaropanidhA anaMtaropanidhA ca. tatrAnaMtaropanidhAprarUpaNArthamAda // mUlama ||-mottumvaahaasme / bahugaM taeNaMtare raya daliyaM // tato visesahINaM / // 53 // kamaso neyaM liI jAva // bhae / vyAkhyA-sarvasminapi karmaNi badhyamAne AtmIyAn abAdhAsamayAna muktvA nijanijAbAdhAsamayenya UrdhvamityarthaH, dalikaniSekaM karoti; tatrA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 53 // bAdhAsamayenyo'naMtare samaye bahukaM pranUtaM dalika racayati. tatastasmAtsamayAdanaMtaraM samaye sa- nAga 1 maye vizeSadInaM dalikamAracayati. tadyathA-abAdhAnaMtarasamayAtparato hitIye samaye vizepahInaM, tato'pi tRtIye samaye vizeSadInaM, tasmAdapi caturthasamaye vizeSahInaM. evaM kramazaH krameNa vizeSahInaM tAvAcyaM, yAvatnattatsamayabadhyamAnakarmaNAmutkRSTA sthitizcaramasamaya ityazraH // bhae // saMpratyAyuSi vizeSamAha // mUlam // Anussa paDhamamamayA / parannaviyA jeNa tassa na abAhA // (gAthAI) vyAkhyA-AyuSi sarvasminnapi badhyamAne prazramasamayAdArabhya pUrvakrameNa dalikaM racayati, tara dyA-prazramasamaye pranUtaM, hitIyasamaye vizeSahInaM, tato'pi tRtIyasamaye vizeSahInaM; e. vaM yAvatnanatkAlavadhyamAnasya natkRSTaya sthitiH. nanu sarvatrApyabAdhAsamayAnmuktvA dalikaniSedha kavidhiH, tatkasmAdAyuSaH prazramasamayAdevAraya dalikaniSekaM karoti ? tata zrAda-parana- // 3 // viyA jeNa taslama na abAdA 'yena kAraNena tasya badhyamAnasyAyuSo'bAdhA pAratnavikI a. nyatnavasaMbaMdhinI anunUyamAnannavAyuHsaMbaMdhinItyarthaH, tena sA tasya sanAyAM na jAyate, iti Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM tasya badhyamAnasyAyuSaH prazramasamayAdevAranya dalikaniSekavidhiruktaH, atha kathaM badhyamAnasyA yuSo'vAdhA pAratnaviko vyapadizyate ? nucyate-tadAyattatvAt. tapAhiTIkA epa prAyuSaH svanAvo, yaduta yAvadanunUyamAnannavAyurudaye vartate, tAvatsarvathA nodymaa||5|| yAti, anunUyamAnannavAyuHparisamAptyanaMtaraM cA'vazyamudayamadhigabati; anunUyamAnanavAyuSa. zva zere mahAsthitikamapi paranavAyurbadhnAti, kadAcitritnAge, kadAcitravannAge, kadAcitsaptaviMzatinAge, kadAciccarameMtarmudUrne. tato mahAsthitikasyApi paranavAyuSo'vAdhA anunUyamA. nannavAyuHzeSAnusAreNa tadA tadA tAvatI tAvatI pravartate, iti sA pAranavikI vyavahiyate, ra na badhyamAnasyAyuSa iti. // saMprati paraMparopanidhAprarUpaNAmAda // mUlam ||-pllaasNkhiytnaagN / gaMtuM akSkSyaM daliyaM // (gAyAI / / 50 // vyAkhyAyA sarveSAmapi karmaNAM abAdhAkAlAdUrdhvaM prazramasamaye yatriSiktaM dalikaM, tadapekSayA hitIyAdi- Su samayeSu vizeSahInaM vizeSahInataraM dalikamAranyamANaM palyopamA'saMkhyeyannAgamAtrAsu sthi tiSvatikrAMtAsu dalikamAI navati; tataH punarapyUz2a tadapekSayA vizeSahIna vizeSahInataraM da // 5 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 likamAranyamAnaM paDhyopamA'saMkhyeyatnAgamAtrAsu sthitiSvatikrAMtAsu dalikamAI navati; ta- KotaH punarapyUz2a tadapekayA vizeSahInaM vizeSahInataraM dalikamArajyamANaM paDhyopamAsaMkhyeyaTIkA nAgamAtrAsu sthitiSu gatAsvaI navati, evamardhAIhAnyA tAvAvyaM yAvadutkRSTA sthitiH // // 54 // 2 // 50 // kiyaMti punarevamahAnisthAnAni navaMtIti tanirUpaNArthamAha // mUlam ||-plinvmss mUlA / asaMkhanAgammi janiyA samayA // tAvazyAhAgIvizbaMdhukkosae niyamA // 51 // vyAkhyA-sarveSAmapi karmaNAmutkRSTe sthitibaMdhe kriyamANe niSekamadhikRtya pUrvaprakAreNAhiAnayaH pravartamAnAH pakhyopamasya yatprazramaM vargamUlaM tasyA'saMkhyeyatamannAge yAvaMtaH samayAstAvatpramANA niyamAnizcayena navaMti. pAha-nanu mi. thyAtvamohanIyasyotkRSTasthiteH saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANatvAdatAvatyo hAnayaH saMnna vaMtu, AyuSastUtkRSTasthitestrayastriMzatsAgaropamamAtratvAtkagrametAvatyo hAnayaH saMnavaMti ? na * cyate-dA'saMkhyeyatamo nAgo'saMkhyayannadAtmakaH, asaMkhyAtasyA'saMkhyAtannedanninatvAt. tato'IdAnau paDhyopamasyAIhAnisaMkhyAyAM ca pakhyopamaprazramavargamUlasyA'saMkhyeyatamo nAga // 5 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 ___TIkA paMcasaM AyuSi alpataro gRhyate, ityavirodhaH, tathA sarvANyAIhAnisthAnAni stokAni, teSAM paDhayo- - pamaprathamavargamUlAsaMkhyeyatnAgapramANatvAt. ekasminaIhAnyoraMtare niSekasthAnAnyasaMkhyeyagu pAni, pakhyopamAsaMkhyeyatnAgagatasamayapramANatvAneSAM. kRtA niSekaprarUpaNA // 51 // saMpratya. // 54 // bAdhAmakArUpaNArthamAha // mUtam ||-nkosaatthbNdhaa / pallAsaMkhejanAgaminehiM / hasiehiM samaehiM / hasa pravAhae egasamana // 55 // vyAkhyA-nutkRSTAtsthitibaMdhAdAranya pakhyopamA'saMkhyeyatnAgamAtraiH samayairhasitaihAsamupagatairutkRSTAyA abAdhAyA ekaH samayo hasati, ekena samayena hI. nA natkRSTA abAdhA navati, anena krameNa abAdhA hInA hInatarA tAvakSAcyA yAvajjaghanyasthiterjaghanyA'bAdhA navati. ayamiha saMpradAyaH-catvAryapyAyUMSi muktvA zeSANAM sarveSAmapi ka maNAmutkRSTAyAmabAdhAyAM vartamAno jIva natkRSTAM sthiti badhnAti paripUrNA vA ekasamayahI- 2 nAM vA, evaM yAvatpaDhyopamA'saMkhyeyatnAgahInAM vA. yadi punarutkRSTA'bAdhA ekena samayena hI nA navati, tato niyamAtpalyopamA'saMkhyeyatnAgamAtreNa samayena dInAmevotkRSTAM sthiti ba 5535 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma: paMcasaM0 nAti. amumeva niyamamadhikRtya sUtrakaduktavAn. natkRSTAsthitibaMdhAtpalyopamA'saMkhyeyatnA- gamAtraiH samayaihAsamupagatairabAdhAyA ekaH samayo dIyate. yato'sminnukte'yamarthaH sAmarthyATIkA khanyate, natkRSTAyAmabAdhAyAmekasamayahInAyAM niyamata natkRSTaM sthitibaMdhaM payopamA'saMkhye. // 543 // yatnAgahInaM karotIti. ata UrdhvaM punarapyeSa saMpradAyaH ekasamayahInAyAmutkRSTAyAmabAdhAyAM vartamAnastAmapi pakhyopamAsaMkhyeyatnAgahInAmubhatkRSTAM sthiti badhAti, ekasamayahInAM vA hisamayahInAM vA yAvatpaDhyopamA'saMkhye yannAgane hInAM vA. yadi punarvAbhyAM dInA natkRSTA'bAdhA navati, tarhi niyamApalyopamA'saMkhyeyanAgalakSaNakamakakSyahInAmevotkRSTAM sthiti badhnAti. tAmapyekasamayahInAM vA hisamayahInAM vA yAvatpaDhyopamA'saMkhyeyatnAgahInAM vA. evaM yatinniH samayairabAdhAhInA navati, tatitireva kaMmakaiH pathyopamA'saMkhyayanAgalakaNairUnA sthitivati yAvadekatra jaghanyA sthitiH. tadevama* bAdhAgatasamayasamayahAnyA sthitikamakahAniprarUpaNA kRtA // 52 // saMpratyekeMDiyAdyutkRSTaja ghanya sthitibaMdhamAnaprarUpaNAM cikIrSuH prazramata ekeMjhyiANAmutkRSTasthitibaMdhamAnamAda Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 TIkA // 55 // // mUlam ||-jaa egidi jahannA / pallAsaMkhaMsasaMjuyA sAna // tesiM jeThA sesANa / saM- khannAgahiya jA sannI // 53 // vyAkhyA-yA ekeMziyANAM jaghanyA sthitiH sA pakSyopamA'saMkhyeyatnAgamAtraiH samayaiH saMyutA teSAmekeMjhyiANAmutkRSTA sthitinavati. kA nAma eke yANAM jaghanyA sthitiriti ceducyate-iha svamUlaprakRterutkRSTasthitibaMdhasya mithyAtvasatkayotkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA nAge hRte yallanyate, tatpaDhyopamA'saMkhyeyatnAganyUnaM sat ekeMjhyiANAM jaghanyasthiteH parimANaM. tathAhi-zAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAmutkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANA, tasyA mithyAtva. syotkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA nAge hRte labdhAstrayaH sAgaropamasya sapanAgAH, te pasyopamA'saMkhyeyatnAgahInAH kriyate, etAvatpramANAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakasAtAsAtavedanIyAMtarAyapaMcakAnAmekezyiAjaghanyAM sthiti banati, na nyUnAM evaM mithyAtvasya jaghanyAM sthitimekaM sAgaropamaM paTyopamA'maMkhyayannAgahIna; kaSAyamohanIyaprakRtInAM caturaH sAgaropamasya sapta nAgAnpaDhyopamA'saMkhyeyatnAgahInAna; nokaSAyANAM // // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 45 // tathA vaikriyapaTkAhArakaddikatIrthakara varjAnAM zeSANAM nAmaprakRtInAM gotraprakRtivyasya ca sAgaropamasya saptanAgau pakhyopamasyA saMkhye yajAgahI nAviti. etacca karmaprakRtyAdicUrNikAramatenoktaM, sUtrakAramatena tu nizapaMcakaprabhRtInAM yA pUrva jaghanyA sthitiruktA sA tAsAmekeMdiyaprAyogyA jaghanyA sthitiravaseyA; jJAnAvaraNapaMcakAaria karmaprakRtyAdicUrNikArasammateti sa eva ca jaghanya sthitibaMdha: pabyopamAsaMkhyenAgayutaH sannatkRSTaH sthitibaMdha ekeMdiyANAM javati tadyathA - jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavasAtA'sAtavedanIyAMtarAya paMcakAnAM trayaH sAgaropamasya saptanAgAH paripUrNA na tkRSTaH sthitirvavaH, mithyAtvasya paripUrNa sAgaropamaM, kaSAyamohanIyaprakRtInAM catvAraH saptajagAH, nokapAyANAM vaikriyapaTkAhArakachikatIrthaMkaravarja zeSanAmaprakRtInAM gotradhikasya ca paripUryau / sAgaropamasya saptanAgau sUtrakAramatena tu nizapaMcakAdInAM prAguktA jaghanyA sthitiH pabyopamAsaMkhyeyajAgAbhyadhikA ekeMdiyAlAmutkRSTA sthitiravaseyA. tathA 'sesAletyAdi ' zeSANAM ziyAdInAM yAvadasaMjJo asaM zipaMceMyiparyaMtAnAM yA prAguktA ekeMDiyA 18 bhAga 1 // 45 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 546 // jaghanyA sthitiH sA palyopamasaMkhyeyajJAgenAbhyadhikA tato vakSyamANaguNakAreNa gutA satI kuTAsthitirveditavyA iyamatra jAvanA - yadA ziyAdInAmutkRSTA sthitirAnetumiSyate, tadA prAktanyaikeMdiyANAM jaghanyA sthitiH pabyopamA'saMkhyeyajAgA'nyadhikA kriyate, tato vakSyamANapaMcaviMzatyAdiguNanakrameNotkRSTA sthitirbhavati // 53 // etadeva vyaktIkurvannAha-- ||muulm // - vIsA pannAsA / saya dasasayatAmiyA igiMdiThiI || vigalAsanIya kammA | jAyai jeThThAva iyarAvA || 14 || vyAkhyA - yA ekeMdiyAlAmutkRSTA sthitiH, sA paMcaviMzatyA paMcAzatA zatena dazaniH zataistAritA guNitA satI, kramAtkrameNa vikalAsaMzinAM hitricaturiMDiyA'saMjhipaMceMdiyAlAM jyeSTA utkRSTA, itarA vA jaghanyA vA jAyate. zyamatra jAvanA - ekeMdiyANAM jJAnAvaraNIyAdisatkA jaghanyA sthitiH palyopamA'saMkhyeyanAgahInasAgaropamasaptanAgatrikAdirUpA sA paMcaviMzatyA guNitA hariyANAM jaghanyA sthitirbhavati. paMcAzatA guNitA diyANAM zatena guNitA caturiMDiyANAM sahasreNa guNitA asaM piMceMdi nAga 2 // 546 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga 1 TIkA // 54 // yANAM. tathA yA prAguktasvarUpA jaghanyA sthitirekeMjhyiANAM, sA pakhyopamasaMkhyeya nAgAdhikA kriyate; tataH paMcaviMzatyA guNitA hIziyANAmutkRSTA sthitinavati, paMcAzatA guNitA trIiyANAM, zatena guNitA caturiMjhyiANAM, sahasreNa guNitA asaMjhipaMceMkSyiANAM, karmaprakRtikA. rAdayaH punarevamAhuH____ekeMziyANAmutkRSTaH sthitibaMdhaH paMcaviMzatyA guNito hIDiyANAmutkRSTaH sthitibaMdho na vati. paMcAzatA guNitastrIMiiyANAmutkRSTaH sthitibaMdhaH, zatena guNitazcaturikSyiANAM, sahasreNa - guNito'saMjhipaMceMDiyANAM, ee evAnaMtarokto hIDiyAdInAmAtmIya AtmIya natkRSTaH sthiti. baMdhaH, palyopamA'saMkhyeyanAgahIno jaghanyaH sthitibaMdho veditavya iti, tatvaM punaratizayajJAnino vidaMti. kRtA ekeDiyAdInAmutkRSTajaghanyasthitibaMdhaparimANaprarUpaNA // 55 // saMprati sthitisthAnaprarUpaNApramAda // mUlam ||-gigaaii egi-diyANa zrovAI hoti savANa // vaMdINa asaMkheLANi / saMkhaguNiyANi jaha nappiM / / 55 // vyAkhyA-iha jaghanyasthiterArabhya samayavRddhyA yAva // 5 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 kA // 5 // tkRSTasthiticaramasamayastAvatpramANAni sthitisthAnAni. tadyathA-jaghanyA sthitirekaM sthi- tisthAnaM, saiva samayAdhikA hitIyaM sthitisthAnaM, hisamayAdhikA tRtIya sthitisthAna, evaM tAvahAcyaM yAvatkRSTA sthitiH. evaM nUtAni ca sthitisthAnAni ekezyiANAM sarveSAmapi ciM. tyamAnAni stokAni sarvastokAni navaMti, paDhyopamA'saMkhyeyannAgasamayapramANatvAneSAM. tato hIDiyANAmasaMkhyeyaguNAni, tato yathA napari tathA saMkhyeyaguNAni vaktavyAni, yAvatpa ptisaMjhipaMceMjhyiANAmiti. zyamatra nAvanA- sarvastokAni sUdamasyA'paryAptasyaikeMziyasya sthitisthAnAni, tenyo'paryAptabAdarasya saMra khyeyaguNAni, tebhyo'pi paryAptasUkSmasya saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi paryAptabAdarasya saMkhyeya. guNAni; etAni ca pakhyopamA'saMkhyeyatnAgagatasamayapramANAni, tenyo'paryAptahIziyasyA'saMkhyeya guNAni. kazramevaM gamyate ? iti cekucyate-iha hIziyANAmaparyAptAnAM sthitisthAnAni pakhyopamasaMkhyeyanAgagatasamayapramANAni, pAzcAtyAni tu paDhyopamA'saMkhyeyatnAgagatasamayapramANAni; tataH pAzcAtyenyo amUnyasaMkhye yaguNAnyevopapadyate. tebhyo'pi paryAptahI 1 R IGI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 54 // yasya sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tenyo'pyaparyAptatrIziyasya saMkhyeyaguNAni, tenyo'- pi paryAptatrIziyasya saMkhyeyaguNAni, tenyo'pyaparyAptacaturiMzyisya saMkhye yaguNAni, tebhyo'pi paryAptacaturiMDiyasya saMkhyeyaguNAni, tenyo'pyaparyAptA'saMjhipaMceMziyasya saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi paryAptA'saMjhipaMceMzyisya saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi saMjhipaMceMdriyasyA'paryAptasya saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi saMjhipaMceMziyasya paryAptasya saMkhyeyaguNAni. iha hIDiyA'paryAptasthitisthAnaciMtAyAmasaMkhyeyaguNatvaM, zeSeSu tu sarveSvapi sthAneSu saMkhyeyaguNatvamiti. kRtA sthitisthAnaprarUpaNA, saMprati saMklezasthAnaprarUpaNA vizodhisthAnaprarUpaNA ca karnavyA. tatra saM. klezasthAnAni vizodhisthAnAni vA sarvatrApyasaMkhyeyaguNAni dRSTavyAni, tadyathA-sUdamasyAparyAptasya sarvastokAni saMklezasthAnAni, tenyo'paryAptabAdarasyA'saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi paryAptasUkSmasyA'saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi paryAptabAdarasyA'saMkhyeyaguNAni, tenyo'pyaparyA- tahIDiyasyA'saMkhyeyaguNAni, evaM paryAptahIDiyA'paryAptaparyAptatrIMDiyacaturiMdriyA'saMjhisaM. jhipaMceMkSyiANAM yayonaramasaMkhyeyaguNAni vaktavyAni. kazramevaM gamyate sarvatrApyasaMkhyeyaguNAni // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM saMklezasthAnAnIti ucyate nAga - iha sUmasyA'paryAptasya jaghanyasthitibaMdhArane yAni saMklezasthAnAni, tebhyaH samayAdhiTIkA OMkajaghanya sthitibaMdhArane yAni saMklezasthAnAni, tAni vizeSAdhikAni, tenyo'pi hismyaa||55|| dhikajaghanya sthitibaMdhArane vizeSAdhikAni, evaM tAvahAcyaM yAvattasyaivotkRSTA sthitiH. natkR TasthitibaMdhArane ca yAni saMklezasthAnAni, tAni jaghanyasthitisaMklezasthAnApekSayA asaMkhyeyaguNAni. tato yadi tadevaM, tadA sutarAmaparyAptabAdarasya saMklezasthAnAni aparyAptasUkSmasaMklezasthAnApekSayA asaMkhyeyaguNAni navaMti. tathAhi-aparyAptasUkSmasthitisthAnApekSayA aparyAptabAdarasya sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, etacca prAgevoktaM; sthitisthAnavRkSau ca saMklezasthAnavRdiH, tato yadA aparyAptasUdamasyApi sthitisthAneSu atistokeSu jaghanyasthitisthAna satkasaMklezasthAnApekSayA natkRSTasthitisthAne saMklezasthitisthAnAni asaMkhyeyaguNAni nati, // 5 // * tadA bAdarA'paryAptasthitisthAne sUkSmA'paryAptasthitisthAnApekSayA sutarAM navaMti. evamuttaraOM trApya saMkhye yaguNatvaM nAvanIyaM. yathA ca saMklezasthAnAni pratyekamasaMkhyeyaguNAnyukAni; evaM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 551 // vizodhayo'pi pratyekama saMkhyeyaguNA abhidhAtavyAH, yato yAnyeva saMklizyamAnasya saMklezasthAnAni tAnyeva vizudhyamAnasya sato vizuddhisthAnAni saMjavaMti etacca purastAtsaprapaMcaM nAva - yiSyate. tataH saMklezasthAnAnIva vizodhisthAnAnyapi pratyekama saMkhyeyagulAni vAcyAni // 55 // ekaikasmina sthitisthAne kiyaMto'dhyavasAyA nAnAjIvApekSayA detutvena vyApriyamANAH prApyete ? iti prabhAvakAzamAzaMkya tannirUpaNArthamAha // mUlam // - sabajanAvi / zrasaMkhalogappaesa tullediM // zranavasAehiM jave / visesa diehiM navaruvAraM // 56 // vyAkhyA - AyurvajanAM sarveSAM karmaNAM yA sarvajaghanyA sthitiH, sApyasaMkhyeyalokapradeza tulyaira saMkhyeyalo kA kAzapradezapramANairadhyavasAyairnAnAjIvAnAzritya javati niSpadyate. kenApyadhyavasAyena kasyApi jIvasya jaghanyA sthitirniSpattimadhigavati; nAnAjIvApekSayA kAlatrayamavalaMvya sevaikA jaghanyA sthitiH kevalavedasA paribhAvyamAnA saMkhyAtIta lokAkAzapradezapramAsairadhyavasAyairniSpAdyamAnA prApyate; adhyavasAyAzca tIvratIvratara maMdamaMdatararUpAH kaSAyodayavizeSA avaseyAH tata uparitanAni uparitanAni sthiti nAga 1 // 51 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 52 // sthAnAni sthitisthAnAni vizeSAdhikairvizeSAdhikairadhyavasAyairnavaMti. zyamatra nAvanA-zrA- yurvarjAnAM saptAnAmapi karmaNAM yA jaghanyasthitiH sA pratyekamasaMkhyeyalokAkAzapradezapramAgairadhyavasAyaiH kAlatrayavartino nAnAjIvAnadhikRtya niSpAdyamAnA prApyate. tato hitIyA vizeSAdhikaiH, tato'pi tRtIyA vikoSAdhikaiH, evaM tAvahAcyaM yAva'kRSTA sthitiH. AyuSAM punarevamavase yaM-sarvajaghanyA sthitirAyuSo nAnAjIvAnadhikRtyA'saMkhyeyalokAkAzapradezapramAgairadhyavasAyairniSpAdyamAnA prApyate. tato iitIyA tebhyo'pyasaMkhyeyaguNaiH, tato'pi tRtIyA tenyo'pyasaMkhyeyaguNaiH, evaM tAvahAvyaM yAvadutkRSTA sthitiH // 56 // etadeva kiMcinnAvayati // mUlam ||-assNkhlogkhpes-tullyaa dINamanimukkosA // vizbaMdhanavasAyA / tI. evi sesA asaMkhekA // 57 // vyAkhyA-iha ' supAM supo navaMtIti prAkRtalakaNavacanAt / SaSTyarthe prazramA' tato'yamarthaH-sthite_nAyA madhyamAyA natkRSTAyAzca pratyekaM baMdhAdhyavasA- yA baMdhadetavo'dhyavasAyA asaMkhyalokakhapradezatulyAH, saMkhyAtIteSu lokeSu ye AkAzapradezA statpramANAH, tasyAzca sthiterjaghanyAyA madhyamAyA natkRSTAyAzca pratyekamasaMkhyeyAvizeSAH, te // 52 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 - TIkA // 55 // ca sthitihetunatAdhyavasAyavaicitryanibaMdhanAt dezakAlarasa vinAgavaicitryAdavaseyAH. azravA ja- nAga 3 dhanyApi sthitirasaMkhyeyasamayAtmikA, evaM madhyamA natkRSTA ca. tatra jaghanyA sthitiH samayasamayamAtrApagamanena pratisamayamanyayAtvaM pratipadyate, iti tasyAsaMkhyeyAvizeSAH, evaM ma. dhyamAyA natkRSTAyAzca nAvanIya. tadevaM kRtA adhyavasAyasthAnaprarUpaNA // 57 // saMprati sAdyanAdiprarUpaNA kartavyA. sA ca hiMdhA, mUlaprakRtiviSayA nattaraprakRtiviSayA ca. tatra prathamato kA mUlaprakRtiviSayAM tAM cikIpurAha ||muulm ||-sneddN ajahanno / canahA rizbaMdhu mUlapagaINaM // sesAna sAiadhuvA / canArivi Anae evaM // 50 // vyAkhyA-AyurvajaniAM saptAnAM mUlaprakRtInAM ajaghanyasthitibaMdhazcaturdA catuHprakArastadyathA-sAdiranAdirbuvo'dhruvazva. tathAhi-mohanIyavarjAnAM paramAM mUla prakRtInAM jaghanyaH sthitibaMdhaH kapakasya sUkSmasaMparAyasya svaguNasthAnakacaramasamaye vanamAnasya prApyate, sa ca tadAnImeva navatIti sAdiH, hitIye ca samaye baMdhavyavacchedAdapagamiSyatIti adhruvaH. evaMnUtAca jaghanyasthitibaMdhAdanyaH sarvo'pi sthitibaMdho jaghanyaH, sa co pa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 554 // pazAMtamoguNasthAnake javati tataH pratipAte ca bhUyo'pi javatIti sAdiH, tatsthAnamaprAtasya punaranAdiH, javyAnAmadhruvaH kAlAMtare vyavacchedasaMjavAt; ajavyAnAM dhruvaH kadAcidapi vyavacchedA'saMjavAt. mohanIyasya jaghanya sthitibaMdhaH rUpakasyA'nivRttibAdara saMparAyasya caramasamaye, sa caikasAmayika iti sAdyadhruvaH. tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa copazamazreNyAM sUkSmasaMparAye na bhavati, tataH pratipAte ca javati, tataH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAvA va navyAnavyApekSayA, vedaarrer zAMta mohAdAvatijaghanyataro hisAmayikaH sthitibaMdhaH prApyate, tathApi sa sAMparAyiko na javati; sAMparAyikasya ca sAdyAdiprarUpaNA karttumArabdhA pravartata tato na sA gRhyate. zepAstvajaghanyavarjA jaghanyotkRSTAH sthitibaMdhAH saptAnAmapi mUlaprakRtInAM sAdyadhruvA jJAtavyAH, tatra jaghanyAH sAdyadhruvatayA prAgeva jAvitAH, utkRSTaH sthitibaMdhaH sarvasaMkliSTe saMfafa farareSTa kiyatkAlaM prApyate, tadanaMtaraM tasyaivA'nutkRSTaH, tato bhUyo'pi kAlAMtare natkRSTa iti dvAvapyetau paryAyeNa labhyamAnatvAtsAdyadhruvau AyuSi prAyuHsaMjJake karmaNi catvA nAga 2 // 554 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 ro'pi jadhanyA'jaghanyotkRSTA'nutkRSTarUpAH sthitibaMdhAH. evaM sAdyavatayAghra pratipattavyAH. prA- TIkA yudho hi pratiniyatakAlanAvI, tatastahizeSA jaghanyAdayaH sarve'pi sAdyadhruvA eva ghaTate, na prakArAMtararUpAH. kRtA mUlaprakRti viSayA sAdhAdiprarUpaNA // 50 // saMpratyuttaraprakRtiviSayAM tAM // 55 // vidhitsurAha // mUlam ||-naannNtraaydNsnn-cnksNjlpshyi ajahannA // canahA sAIadhuvA / sesAzyarANa savAna // ee / vyAkhyA-paMcAnAM jJAnAvaraNaprakRtInAM, paMcAnAmaMtarAyaprakatInAM, darzanAvaraNacatuSkasya cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpacatuSTayasya, caturNI saMjvalanAnAM, sarvasaMkhyayA aSTAdazAnAM prakRtInAM sthitirajaghanyA caturdhA catuHprakArA, tadyathAsAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tapAdi-jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAnAM ja dhanyasthitibaMdhaH kapakasya sUkSmasaMparAyasya svaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya saMjvala 3 nacatuSTayasya kapakasyA'nivRnibAdarasaMparAyasya svasvabaMdhavyavavedasamaye, sa caika sAmAyika iti sAdira dhruvasya tato'nyaH sarvo'pi ajaghanyaH, sa copazAMtamohaguNasthAnake na navati, // 55 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 556 // tataH paripAte ca nUyaH saMjAyate iti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAvAca navyAnavyApekSayA; zeSA jaghanyA utkRSTA anutkRSTA ca sthitiH sAdyadhuvA. tatra jaghanyAnaMtarameva jAvitA] natkRSTA'nutkRSTA ca saMGgini mithyAdRSTau paryAyeNa labhyate, tathAhi sarvasaMkliSTe natkRSTA, tasminnava madhyapariNAme anutkRSTA tato he api sAdyadhruve. ita rAsAmaSTAdazazezaNAM prakRtInAM sarvA api jaghanyA'jaghanyotkRSTA'nutkRSTAH sthitayaH sAdhuvAH kathamiti ceDucyate -- nijJapaMcaka mithyAtvAdyadvAdazakapAyajJayajugupsAtaijasakA varNAdicatuSTayA guruladhUpaghAta nirmANarUpANAmekonatriMzatprakRtInAM jaghanyaH sthitibaMdhaH sarvavizuddhe bAdaraikaidiyaparyA aMtarmuha kAlaM yAvallabhyate, tadanaMtaraM tasminnevA'dhyavasAyaparAvarttanato maMdaparilAme'jaghanyaH punarapi kAlAMtare tasmin anyasmina vA jave vizuddhipratipanne jaghanya iti sAdyadhruvau natkRSTA'nutkRSTau paryApta saMjJini mithyAdRSTau labhyete, sarvasaMkliSTa natkRSTo, madhyamapariNAme anutkRSTa iti tAvapi sAdyadhruvau. zeSANAM vA dhruvabaMdhinInAM prakRtInAmadhruvabaMdhitvAdeva catvAro vikalpAH sAdyadhruvA veditavyAH || 5 || sAMpratamenAmeva gAthAM maMdamativineya nAga // 5e6 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 ICO paMcasaM0 janAnugrahAya nAvayati // mUlam ||-atthaarseh khabago / vAyaraegidisesadhuviyANaM // pajo kuNa jahanna / TAkA, AI adhuvo ana seso // 6 // vyAkhyA-jhAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTaya. // 55 // saMjvalanacatuSkarUpANAM pUrvoktAnAmaSTAdazAnAM prakRtInAM kRpakaH svasvabaMdhavyavacchedasamaye sama yamakaM jaghanyaM spritibaMdha karoti. na varaM saMjvalanacatuSTayasyA'nivRttibAdaraH, zeSANAM sUma saMparAyaH. etA hi prakRtayo'zunAH, azunnAnAM jaghanyaH sthitibaMdho vizupariNAme satinaM vati. kapakazcAtyaMtavizukSpariNAmaH, tato jaghanyasthitibaMdha AsAmuktarUpe kRpake prApyate, nA nyatra, sa caikasAmAyika iti sAdyadhruvaH, zeSANAM ca dhruvabaMdhinInAM prakRtInAM bAdaDiyaH pRthivyaMbupratyekavanaspatirUpaH paryAptastadyogyavizuddhipariNAmopeto jaghanyaM sthitibaMdhaM kiyatkA. laM vidhatte, na zeyastAsvAnnAvyAta. tataH kaNAMtare sa evA'jaghanyamAranate, iti tAsAmapi vimau sAdyadhruvau. / / 60 // sAMpratamaSTAdazAnAmajaghanyaM catuHprakAraM, zeSANAM ca dhruvabaMdhinInAmutkRSTAnutkRSTau sAdyadhruvAvadhruvabaMdhinInAM caturo'pi sAdyadhruvAna nAvayati HTTE // 55 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM // mUlam ||-aThArANa jahanno / navasamaseDhIe parivatasta // sAisesa viyappA / su- 1 gamA adhuvAdhuvANaMpi / / 61 // vyAkhyA-jhAnAvaraNapaMcakAdInAmanaMtaragAthoktAnAmaSTAdazATIkA nAM prakRtInAmajaghanyaH sthitibaMdhaH sAdirupazamazreNItaH pratipatataH prApyate. tato'sau ctuH||55|| prakArastazrAhi-nupazamazreNItaH pratipAte sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvA navyAnavyApekayA. zeSAstu vikalpA jaghanyAdaya AsAmevASTAdazAnAM prakRtInAM tathA 'adhuvA iti ' atra SaSTyarye prazramA, adhruvabaMdhinInAM dhruvabaMdhinInAmapi ca catvAro'pi vikalpAH sAyadhruvAH. kRtA sAyanAdiprarUpaNA // 61 // sAMpratametatAvanArtha svAmitvaprarUpaNArthamAha // mUlama // savANavi pagaINaM / nakosaM sanniyo kuNaMti 6i // egidiyA jahanaM / asanikhavagA ya kANaMpi // 6 // vyAkhyA-sarvAsAmapi zunnAnAmazunnAnAM vA prakRtInAmutkRSTAM sthitiM kurveti saMjhinaH, kevalaM tIrthakarAhArakakkidevAyurvarjitAnAM mithyAdRSTayaH, tI zrakarAdInAM tu samyagdRSTayAdayaH, kathametadavaseyamiticeducyate-iha tIrthakaranAma samyaktvapratyayaM, prAdArakakiM tu saMyamanimittaM. naktaM ca-'sammattaguNanimittaM / tilayara saMjameNa // 5 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA ||ee|| AhAraM ' iti devAyupazcotkRSTA sthitiravApyate sarvArthasiddhau tatra ca gamanaM saMyamavazAt tatastadapi saMyamanimittaM, zrato mithyAdRSTermUlata etadhA'navAtsamyagdRSTyAdayastaDutkRSTasthitibaMdhakA veditavyAH, kevalaM ' saGghaviIAmukkosa - gonanakosaM saMkileseAM ' iti vacanaprAmAyAt dhakeSu saMkliSTAdhyavasAnAH pratipattavyAH. tatra yo manuSyo'saMyato vedakasamyagdRSTiH pUrva narakeSu badhAyuSko narakaMpratyabhimukho mi thyAtvamanaMtarasamaye pratipatsyata ityaMtike tIrthaMkara nAmakarma sthitibaMdhe varttate sa tabaMdhakeSu sarvasaMkliSTa iti tIrthakaranAmna nRtkuSTasthitibaMdhaM karoti tathA coktaM zatakacUsa - 'ticayaranAmassa nakkosaviraM maNuslo AsaMjana veyagasammadiTThIpuDhe naragabadhAnago naragAjimudo mi vidi iti aMtime vizvaM vaTTamANo baMdha, tabbaMdhagesu asaMkiliDotti kAnaM jo sammattelaM khAigeNaM naragaM vaccara, so tanavi sudhayaroti kArna tammi nakoso na havaiti ' zrAdArakacikasyApi yo'pramattasaMyataH pramattajJAvAnimukhaH, sa tabaMdha keSu sarvasaMkliSTa ityutkRSTaM sthitibaMdhaM karoti. devAyuSo'pi pUrva koTyAyuH pUrvakoTitrinAgAdisamaye vartamAnaH pramattasaMyato' nAga 1 ||5ee|| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 56 // pramattannAvAnimukha natkRSTAM sthitimAdadhAti.ihaikAMtenA'pramattaH sarvavizuHAyurbadhameva ca nA- ratnate, kevalaM pramatenArabdhaM sat apramatno nirvAhayati. naktaMca 'apamano vaMdhinaM nADhaveza, pamaneNADhattamappamano baMdhe iti ' devAyuSazcotkRSTasthitibaMdhaH pUrvakoTyAyuSaH pUrvakoTitrinnAgaprazramasamaye ekaM samayaM prApyate, parato abAdhA hAni- saMnnavAta, tadAnIM ca pramatta iti pramatto'pramattannAvAnimukha ityuktaM. zeSANAM tu zunnAnAma zunAnAM vA prakRtInAmutkRSTasthitevaidhakAH sarvasaMkliSTAH saMjhino mithyAdRSTyAdayaH, tatrA'pyayaM vinAgaH-devAyurvarjAnAM zeSANAM trayANAmAyuSAM narakazkidevakiditricaturiMghiyajAtivaiH kriyazarIravaikriyAMgopAMgasUdamA'paryAptasAdhAraNAnAM ca sarvasaMkhyayA paMcadazaprakRtInAM tatprAyogyasaMkliSTAdhyavasAnAstiyaco vA manuSyA vA mithyAdRSTaya natkRSTasthitibaMdhakAH, devanArakANAM tadvaMdhA'tnAtAta. tathAhi-tiryaGmanuSyAyuSI muktvA zeSAH prakRtayo devanArakANAMna vapratyayAdeva na baMdhamAyAMti, tiyaGmanuSyAyuSotkRSTaH sthitibaMdho devakurudhUnarakuruSu ca navati, na ca devA nArakA vA tatrotpadyate tathAnnavasvAnnAvyAta. tatastiryaGmanuSyAyuSorapyu // 56 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM tkRSTasthitibaMdhakA devA nArakA vA na navaMti, kiMtu tiryaGmanuSyAH, te'pi ca pUrvakoTyAyuSaH. nAga 2 1 pUrvakoTivinAgaprathamasamaye vartamAnA mithyAdRSTayastatprAyogyavizujhisthAnopetA veditavyAH, TIkA nAtyaMtavizukSAH, atyaMta vizuhAnAmAyubaMdhA'nAvAt. na ca samyagdRSTInAM tiryaGmanuSyANAM ti||56|| yaGmanuSyAyuSI baMdhamAgavata iti mithyAdRSTayastatprAyogyavizukSA ityuktaM. narakAyuSo'pi mi-za thyAdRSTayastatprAyogyasaMklezopetA natkRSTasthitibaMdhakAH, atyaMtasaMkliSTAnAmAyubaMdhA'sannavAta, tiryaggatitiryagAnupUvyaudArikazarIraudArikAMgopAMgodyotasevArnasaMhananarUpANAM ghamAM prakRtInAM devA nArakA vA atyaMtasaMkliSTAdhyavasAnA natkRSTasthitibaMdhakAH, etAsAM hyutkRSTaH sthitibaMdho atyaMtatIvrasaMklezasaMnave prApyate, atyaMtatovasaMkliSTAzca tiryamanuSyA narakagatiprAyogyaM badhnati, na tiryaggatyAdikaM, ato devA nArakA vA ityuktaM.. tathA tisRNAmekezyi jAtisthAvarAtaparUpANAM prakRtInAmIzAnAMtA devAH paramasaMkliSTA- // 56 // madhyavasAnA natkRSTasthitinirvanakAH, zeSAH kasmAnna navaMtIti ceducyate-nArakANAM navapratya- yavazAdetatprakRtibaMdhA'nAvAt, tiryaGmanuSyANAM cAtisaMkliSTAnAM narakagatiprAyogyabaMdhAranapra. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA d // 56 // sakteH, maMdasaMkliSTAnAM cotkRSTasthitibaMdhA'sannavAditi zeSANAM coktavyatiriktAnAM prakRtInAM caturgatikA mithyAdRSTayaH saMjhinaH sarvasa kliSTA natkRSTasthitibaMdhakAH // sAMpratamuttarAIna jaghanyasthitibaMdhasvAmitvamAha-' egidietyAdi ' ekeMjhyiA jaghanyAM sthiti niyaMti, kAsAcidasaMjhinaH kapakAzca. iyamatra nAvanA devatrikanarakatrikavaikriyahikAhArakahikatIrthakarapuruSavedasaMjvalanacatuSTayajJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayoccairgotrasAtavedanIyayazaHkornivarjAnAM zeSANAM saptAzItisaM khyAnAM prakRtInAmekeMjhyiAH pRzrivyaMbupratyekavanaspatayaH paryAptabAdarAstatprAyogyavizupariNA- mapariNatA jaghanyasthitibaMdhasvAminaH, devatrikanarakatrikavaikriyachikAnAmasaMjhinaH, AhAraka zarIrAhArakAMgopAMgatIkarANAmapUrvakaraNaH kapakaH, caturNA saMjvalanAnAmanivRnivAdarasaMparAyaH dapakaH, paMcavidhajJAnAvaraNapaMcavighAMtarAyadarzanAvaraNacatuSTayasAtavedanIyocairgotrayazaHkI- InAM dapakaH sUdamasaMparAyaH, iti kRtA svAmitvaprarUpaNA // 62 / / saMprati zunnA'zunnatva. prarUpaNAzramAda // 56 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 1 TIkA // 563 // // mUlam / / -savANa diI asunA / nakosukkosasaMkileseNaM // iyarA na visohIe / su- ranaratiriAnae mottuM // 63 // vyAkhyA-sakalAnAmapi zunnAnAmazunnAnAM vA prakRtirutkaTA sthitirazunnA kasmAditi ceducyate-kAraNA'zuzvAt. tathAdi-natkRSTA sthitirutkRSTe saMkleze navati, saMklezavRkSau sthitivRddhipratipAdanAta. saMklezazcA'zunakaSAyodayanimittamadhyavasAnamucyate. tataH kAraNA'zuztvAtkAryamapi tannivaya'mutkRSTasthitirUpamazutnameva navati. api cA'prazastAnAM karmaNAM saMklezavRkSau rasapoSa napajAyate, tato yathA teSAM sthitivRhistazrA raso'pi vaIte, iti teSAmutkRSTA sthitirazunnA pratikSA yAni tu prazastAni karmANi, teSAM yathAyathA saMklezo vAIte, tathAtathA rasahAniH, natkRSTa saMklezasaMnave ca teSAmapyutkR. TA sthitiratyaMtanIrasatvAjAlitarasekSuyaSTirivA'prazastA. etadeva vinAvayituM yenotkRSTA sthitirnivaya'te, yena ca jaghanyetyetanirUpayati nakosetyAdi ' nakRSTA sthitiH sarvAsAmapi prakRtInAmutkRSTena saMklezena navati. asyAyaM nAvArtha:-ye ye yasyA yasyAH prakRtedhakAsteSAM teSAM madhye yo ya utkRSTaH saMklezaH, sa // 563 // OM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 sa tasyAstasyAH prakRterutkRSTasthitinirvartakaH, itarA tu jaghanyA sthitiH sarvAsAmapi prakRtI- nAM vizuhirUpeNAdhyavasAyena navati. atrApIyaM nAvanA-ye ye yasyA yasyAH prakRtabadhakATIkA steSAM teSAM madhye yo yaH sarvavizuH, sa sa tasyAstasyAH prakRterjaghanyAM sthitimutpAdayati. // 54 // atraivApavAdamAha-'suranaratiriAnae motuM' suranaratiryagAyUMSi muktvA zeSaprakRtInAmanaMtaroktA jaghanyotkRSTasthitibaMdhaparitnApA jJAtavyA, suranaratiryagAyuSAM punarviparyAso veditavyaH, tadyathA-yo yastavavakeSu sarvasaMkliSTaH, sa sa teSAM jaghanyasthitibaMdhakaH, yo yaH sarvavizuH Ka sa sa natkRSTasthitibaMdhakaH. yathA yathA ca sthitivaIte tathA tathA raso'pi, sthitihAnau rasa- syApi hAniriti. tadevamuktaH sthitibaMdhaH / / 63 // saMpratyanunAgabaMdho vaktavyaH, tatra ca trI eyanuyogahArANa, tadyathA-sAdyanAdiprarUpaNA, svAmitvaprarUpaNA, alpabahutvaprarUpaNA ca. sAdyanAdiprarUpaNApi dhiA, tadyathA-mUlaprakRtivizyA nattaraprakRtiviSayA ca. tatra prazramato mUlaprakRtiviSayAM tAM cikIrSurAha // mUlam ||-annu-naagonnukkoso / nAmatANa ghAI ajahaNo // goyassa dovi ee // 56 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 / canavihA sesayA 'vidA // 65 // vyAkhyA-nAmatRtIyayornAmakarma vedanIyakarmaNoranuka. TIkA ke To'nunAgo, ghAtikarmaNAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAMtarAyANAM, ajaghanyazcaturvidhastadya" thA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazva. tathAhi-nAmavedanIya yorutkRSTo'nunAgadapakasya suudmsNpraa||565|| yasya svaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya navati, sa ca vitIyasamaye vyavavedamupayAtIti sAdyadhruvaH. tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa copazAMtamohaguNasthAnake na navati, tataH pratipAte ca navatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvo'navyAnAM, navyAnAmadhruvaH, tathA modanIyasyA'nivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya, kapakasya jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM kRpakasya sUkSmasaMparAyaguNasthAnakAMtimasamaye jaghanyAnunAgabaMdhaH, sa caikasAmAyika iti sAdiradhruvazca. tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa copazamazreNyAM mohanIya. yaDa sya sUkSmasaMparAye, jJAnAvaraNAdInAM trayANAmupazAMtamohaguNasthAnake na navati, tataH prati- * pAte ca navatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvAvannavyannavyApekayA; ta zrA gotrasya dhAvapyetAvanaMtaroktAvanutkRSTA'jaghanyau caturvidhau, tadyathA-sAdI anAdI dhruvau 565 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 566 // ava ca, tathAhi -- gotrasyotkRSTo'nubhAgaH rUpakasya sUkSmasaMparAyasya caramasamaye vartamAnasya, sa ca samayamAtrajAvIti sAdiradhruvazca tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH sa copazAMtamohaguNasthAnake na javati, tataH pratipAte ca javatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH dhruvAvAvanavyajavyApekayA, tathA gotrasya jaghanyo'nunAgabaMdhaH saptamapRthivI varttino nairayikasyopazamikasamyaktyamutpAdayatIttarakaraNaM kRtvA mithyAtvasya prathama sthitAvanubhavataH parikIyamAlAyAmaM timasamaye vartamAnasya nIcairgotramadhikRtya javati, sa caikasAmAyika iti sAdiradhuvazva tato'nyaH sarvo'pyajaghanyo yAvadutkRSTo na javati sa caupazamikasamyaktvalAne uccairgomadhikRtya pravarttamAnaH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAbhruvau pUrvavat amISAM ca saptAnAmapi karmaNAM zeSA vaktavyatiriktA vikalpAH sarve'pi dvividhA prakArAstadyathA - sAdayo'dhruvAzca tathAhi-- vedanIyanAmakarmaNorutkRSTo'nunAgaH sAdyadhruvatayA pUrvameva jAvitaH, jaghanyA'jaghanyau tu paryAyeNa mithyAdRSTau lamyagdRSTau vA prApyete. tathAhimadhyamapariNAme mithyAdRSTau samyagdRSTau vA jaghanyo'nunAgabaMdhaH, saMklizyamAne vizu nAga 2 // 566 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaMdhya mAne vA ajaghanyaH, iti hAvapi sAdyadhruvau, tathA ghAtikarmaNAM jaghanyo'nunAgabaMdhaH sA- K yadhruvaH prAgrevoktaH, natkRSTAnutkRSTau tu krameNa mithyAdRSTau prApyete, sarvasaMkliSTe natkRSTo, maTIkA dhyamapariNAma anutkRSTa iti sAdyadhruvau, gotrasya jaghanyotkRSTau prAgeva nAvito. AyuSastvadhru. ||vdhitvaanyctvaaro'pi vikalpAH sAyadhruvAH supratItAH kRtA mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNA // 65 // saMpratyuttaraprakRtInAM tAM cikIrSurAda // mUlam ||-sunndhuviyaagnnukkoso / canahA ajahanna asuladhuviyANaM // sAI adhuvA sesA / catnArivi adhuvabaMdhINaM / / 65 / vyAkhyA-gunAnAM dhruvabaMdhinInAM taijasakArmaNapra zastavarNagaMdharasasparzA'gurulaghunirmANarUpANAmaSTAnAM prakRtInAmanutkRSTo'nunAgabaMdhazcaturdhA ca. MA tuHprakArastadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tayA tAsAmaSTAnAmapi prakRtInAM kapaNAIsyA pUrvakaraNasya triMzatprakRtibaMdhavyavacchedasamaye samayamAtramutkRSTo'nunAgabaMdhaH prApyate, sa caika- * sAmAyikatvAtsAdyadhruvaH, tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH; sa copazamazreNyA baMdhavyavachedAtparato na navati, tataH pratipAte ca nUyo'pi navatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhru. // 567 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM vAdhruvau pUrvavat. tathA azujAnAM dhruvabaMdhinInAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakamithyAtvaSo- mazakaSAyajugupsAnayopaghAtA'prazastavarNAdicatuSTayAMtarAyapaMcakarUpANAM tricatvAriMzatsaMkhyATIkA nAM prakRtInAmajaghanyo'nu nAgazcaturdhA, tadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tthaadi||56 // jhAnAvara gapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayarUpANAM caturdazaprakRtInAM dapakasya sU. masaMparAyasya svaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya, caturNA saMjvalanAnAmanivRttivAdaraka pakasya svasvabaMdhavyavacchedasamaye, nizapracalopaghAtalayajugupsA'prazastavarNagaMdharasasparzAnAmapUrva Jat karaNasya rUpa gAIsya svasvabaMdhAMtalamaye, caturNI pratyAkhyAnAvaraNAnAM saMyama pratipattukAmasya de zaviratasya svaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya tadvaMdhakeSvativizuztvAta, caturNAmapratyAkhyAnAvaraNAnAmaviratasamyagdRSTaH kAyikasamyaktvaM saMyamaM ca yugapatpratipattukAmasya tadvaMyakeSu tasyAtIvavizupiriNAmopetatvAt, tataH styAnahitrikamithyAtvAnaMtAnubaMdhinAM mithyAdRSTaH samya- tvaM saMyamaM caikakAlaM pratipattukAmasya caramasamaye jaghanyo 'nunAgabaMdho lanyate. sa ca samayamAtranAvIti sAdigdhruvazca. 6 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa ca jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAnAmu- pazAMtamohaguNasthAnake, nizapracalopaghAtA'prazastavarNAdicatuSTayatnayajugupsAnAmupazamazreTIkA eyAmanivRttivAdarasaMparAye, pratyAkhyAnAvaraNAnAM pramattasaMyate, apratyAkhyAnAvaraNAdInAM desh||56|| viratAdau baMdhavyavacchedo na navati, tataH pratipAte ca navatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya puna ranAdiH, dhruvAdhruvA ca navyAnavyApekSayA. AsAmeva zunnAnAmazunAnAM vA dhruvabaMdhinInAM pra kRtInAmuktazeSA vikalpAH sAdyadhruvAH. tazrAhi-taijasAdInAmaSTAnAM zunnadhruvabaMdhinInAM pra. J kRtInAmutkRSTaH sAdyadhruvatayA prAgeva nAvitaH, jaghanyAjaghanyau tu saMjhini mithyAdRSTau paryA yeNa prApyete. tathAhi-natkRSTe saMkleze varnamAnasya jaghanyaH, suvizuDhe tvajaghanya iti sAdyadhu- vau. tricatvAriMzatsaMkhyAkAnAmazunnadhruvabaMdhinInAM prakRtInAM jaghanyaH sAdyadhruvatayA nAvitaH, nakRSTastu mithyAdRSTau saMjhini paryApte sarvasaM kliSTa ekaM dhau vA samayau yAvakSanyate. tataH punarapi maMdapariNAme anutkRSTaH, itImAvapi sAdyadhruvau. adhruvabaMdhinInAM punaH prakRtInAM catvAro. 'pi vikalpA jaghanyAdayaH sAdyadhruvAH, sA ca sAdyadhruvatA adhruvabaMdhitvAdavaseyA. kRtA sAdyanA // 56 // 72 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMdiprarUpaNA // 65 // sApratamenAmeva spaSTataramAvizcikIrSuH svAmitvaprarUpaNAM karoti- nAga 2 ||muulm ||-prsundhuvaann jahaNaM / baMdhagacaramA kugaMti suvisuHkSA // samayaM parivAra mANA / ajadaNaM sAzyA dovi // 66 // vyAkhyA-azunAnAM trictvaariNshtsNkhyaakaanaam||53|| naMtaroddiSTAnAM prakRtInAM ye tadvaMdhakeSu caramA baMdhaparyavasAnasamayavartinaH suvizukSA atyaMtaviNa zupariNAmopetAste samayamekaM jaghanyaM anunAgavaMdhaM kurvati, te ca prAgeva nAvitAH. tayAra napazamazreNyA svabaMdhavyavavedAdUrdhvamapi gatvA tato ye pratipataMti, te ajaghanyamanunAga banaMti. tato hAvapImau jaghanyA'jaghanyau sAdI, kevalamajaghanyo'nunAgabaMdhaH sarveSAmapi saMsAriNAM navati; tato ye baMdhavyavavedasthAnamaprAptAsteSAmanAdiH, annavyAnAM dhruvaH, navyAnAmadhru. va iti prAk caturvidha naktaH. tadevamazunadhruvabaMdhinInAM prakRtInAM jaghanyA'jaghanyAnunAgabaMdhara svAmina naktAH // 66 // sAMprataM zunaprakRtInAmutkRSTAnunnAgabaMdhasvAmina pAha // 5 // * // mUlam ||-sayalasunANukosaM / evamaNukosagaM ca nAyavaM // bannAisunnasunnA / taNaM teyAla dhuvaasunA // 6 // vyAkhyA-sakalAnAM zunnAnAM prakRtInAM sAtavedanIyatirya Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA paMcasaM gAyurmanuSyAyudevAyurmanuSyakkidevakipaMceMziyajAtizarIrapaMcakasamacaturasrasaMsthAnavajarSana- Ko nArAca saMhananAMgopAMgatrayaprazastavarNarasagaMdhasparzAguruladhuparAghAtocchvAsAtapodyotaprazastavi hAyogatitrasAdidazakanirmANatIrthakarocairgotrarUpANAM citvAriMzatsaMkhyAnAmutkRSTamanutkRSTaM // 51 // cAnunnAgabaMdhamevaM kurvatIti jJAtavyaM. kimuktaM navati ? ye tabaMdhakeSu caramA atyaMta vizudAste nakRSTamanunAgavaMdhaM kuti, maMdapariNAmapariNatAstvanutkRSTaM. iha varNAdayazcatvAraH zunaprakRti samudAye azulaprakRtisamudAye cAMtarnavaMti, tenA'zunA dhruvabaMdhinyastricatvAriMzadavagaMtavyAH, 1 aSTI zunnA dhruvabaMdhinyaH. naktAH zunaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTAnunAgabaMdhasvAminaH // 65 // saM. pratyanaMtaroktAnAmeva zunaprakRtInAM madhye kAsAMcitprakRtInAM vizeSa nirdhAraNArthamazunaprakRtInAM ca sarvAsAmutkRSTAnunnAgabaMdhasvAmina Aha // mUlam ||-sylaasutnaayvaannN / najjoyatirirakamaNuyAmagaM // sannI kare milo / samayaM nakosa aNunAgaM / / 60 // vyAkhyA-sakalAnAmazunnAnAM prakRtInAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakA'sAtavedanIyamithyAtvaSomazakaSAyanavanokaSAyanarakatrikatiryagahikaprazrama // 571 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 varjasthAnapaMcakaprazramavarjasaMhananapaMcakaikahitricaturiMDiyajAtisthAvarAdidazakA'prazastavarNa- gaMdharasasparzopaghAtA'prazastavihAyogatinIcairgotrAMtarAyapaMcakAnAM dhyazItisaMkhyaprakRtInAM saMTIkA jhI mithyAritisaMkliSTaH samayamekamutkRSTamanunnAgaM badhAni. tatrApi nrktrikkssitricturiN||572|| yajAtisUkSmA'paryAptasAdhAraNAnAM tiryaGmanuSyo vA saMjhI mithyAdRSTira tisaMkliSTo devanAra kANAM navapratyayavazAdetatpratibaMdhA'manavAta. ekeMDyijAtisthAvarayodevA eva navanapatyAdaya IzAnAMtAstirya manuSyA hyatisaMkliSTA naYa rakagatiprAyogyaM vanaMti. maMdasaMkleze ca naitAsAmutkRSTAnunAgabaMdhasaMnnavo'zunnatvAta. nArakA I. zAnAtpare ca devA navapratyayato naitAH prakRtIbadhnati. tata etayoIyorapi prakRtayoryoktarUpA eva devA atisaMkliSTA natkraSTAnunAgabaMdhasvAminaH, tiryaggatitiryagAnupUrvIsevArnasaMhananAnAM devA nArakA vA, atisaMkliSTA mithyAdRSTayo manuSyatirazcAmatisaM kliSTAnAM narakagatiprAyogyaba- saMnavata AsAM baMdhA'manavAta, zeSANAM tu jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakA'sAtavedanIyamithyAtvaSomazakaSAyanapuMsakavedA'ratizokanayajugupsAhuMDasaMsthAnA'prazastavarNarasagaMdhasparzI // 5 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 573 // paghAtAta vihAyoga tidurjagaduHsvarA'zunA'sthirA'nAdeyA'yazaH kIrttinIcairgotrAMta rAyapaMca karUpANAM SaTpaMcAzatprakRtInAM caturgatiko mithyAdRSTiratisaMkliSTo hAsyaratistrIpuruSavedAdyaMtavarjasaMsthAnArthatavarjasaMhananarUpANAM dvAdazaprakRtInAM tatprAyogya saMkliSTanatkRSTAnujJAgabaMdha svAmI. prAtapodyotatiryaGmanuSyAyuzaM tu ' sayalasunnANukkosamevamiti ' prAguktavacanasAmarthyAtsuvi zuddhaH san saMjJI mithyAdRSTirutkRSTamanujJAgabaMdhaM karoti. athaitatkathamavasIyate ? yadutAsAM catasRNAM prakRtInAM mithyAdRSTirutkRSTAnujJAgabaMdha vidhAtA na samyagdRSTirapIti, nRcyate ss tiryagAyutapodyatAni samyagdRSTInAM baMdhameva nAyAMti, manuSyAyupazcotkRSTo'nunAgastripalyopasthiti kasyAvApyate, na zeSasya na ca tiryaGmanuSyAH samyagdRSTayo manuSyAyurarjayaMti teSAM devAyubaMdhasaMbhavAt. ye'pi devA nArakA vA samyagdRSTayo manuSyAyurAvati, teSpi karmabhUmi yogyameva, nADakarmabhUmiyogyaM tatra teSAmutpAdA'nAvAta tato manuSyAyurAdInAM catasRNAmapi prakRtInAmutkRSTAnujJAgabaMdha svAmI midhyAdRSTireva na samyagdRSTiH atrApi vizeSaciMtAyAmAtapasya tatprAyogya vizuko midhyAdRSTidevastiryaGmanuSya nArakANAM tavA nAga 1 / / 563 / / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM navAt. nadyotanAmnaH saptamapRthivyA vartamAno nAraka aupazamikaM samyaktvamutpAdayitukA- mo yApravRttAdikaraNatraya purassaramaMtarakaraNaM kRtvA mithyAtvasya prazramasthitimanunnavan caraTIkA masamaye vartamAna nakRSTAnu nAgabaMdhasvAmI, tabaMdhakeSu tasyAtivizuHkStvAt. tiryngmnussyaayu||5|| postiyaGmanuSyo vA tatprAyogyavizujhe mithyAvRSTiH, agurulaghutaijasakAmaNanirmANaprazasta ra varNagaMdharasasparza, devahikavaikriyahikAhArakahikapaMceMkSyijAtisamacaturasrasaMsthAnaparAghAto vAsaprazastavihAyogatitIkarayazaHkIrtivarjazeSatrasAdinavakarUpANAmekonatriMzatprakRtInAmaapUrvakaraNaH kapaNAI natkRSTAnunAgabaMdhasvAmI. manuSyahikaudArikahikaprazramasaMhananAnAmavirato, devo devAyuSo'pramattasAtavedanIyoccairgo. trayazakIrtInAM kRpakaH sUkSmasaMparAya natkRSTAnunAgabaMdhakartA. tadevamuktaH zunaprakRtInAmazunna2 prakRtInAM ca vizeSarUpa nakRSTAnunAgabaMdhasvAmI. // 67 // saMprati yathAyogaM zunaprakRtInA- mazunaprakRtInAM ca jaghanyAnunnAgabaMdhasvAminamAha // mUlam ||-aahaarappmtto / kuNa jadannaM pamatnayAnimudo // nara tiriyacodasae // // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 TIkA paMcasaM0 / devA jogANa sAkarA // 6 // vyAkhyA-AhArakasya AhArakaThikasyA'pramara : pramatta- tAnimukho jaghanyamanunAgabaMdhaM karoti, tasya tabaMdhakeSu sarvasaMkliSTatvAt. tathA devAyogyAnAM narakatrikadevatrikakSitricaturiDiya jAtisUkSmA'paryAptasAdhAraNavaikriyahikarUpANAM caturdazAnAM // 55 // prakRtInAM narA manuSyAstiyaM cazca tatprAyogyavizusaMkliSTAdhyavasAnAH svAyuSozca tiryaGmanu dhyAyupozca jaghanyamanunAgaM babhraMti, jaghanyAnunAgabaMdhasvAmina ityarthaH tatra narakatrikasya da zavarSasahasrapramANamAyuHsthiti nirvayana tatprAyogyavizuho jaghanyAnunAgavaMdhasvAmI, sarvavizuhasya tadvaMdhA'manavAt. zeSANAM trayANAmAyuSAM svAM svAM jaghanya sthitimutpAdayana tatprAyogyasaMklezayukto jaghanyAnunAgabaMdhavidhAtA, atisaMkliSTasya tadvaMvA'yogAta. vaikriyahikasya narakagateviMzatisAgaro pamakoTIkoTIpramANAM sthiti vidadhana jaghanyAnunAgabaMdhakArI, tabaMdhakeSu sarvasaMkliSTatvAta. de. OM vahikasyotkRSTAM sthitimutpAdayan tatprAyogyasaMklezayukto jaghanyAnunAgabaMdhasvAmI, tabaMdhakeSu tasyAtisaMkliSTatvAt. tricaturiMDiyajAtisUkSmA'paryAptasAdhAraNAnAM tatprAyogyavizujhisthA // 575 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 CHER na ' nopeto jaghanyAnunnAgabaMdhakartA, sarvavizuisya tadvaMdhA'maMjavAt. etAzca poDazApi prakRtayo na. No vapranyayAdeva devanArakANAM na baMdhamAyAMtIti naratiryaggrahaNaM. // 6 // TIkA // mUlam ||-nuraaliytiriyduge / nInajovANa tamatamA uehaM // micanarayANantimu // 576 ho / sammadichI na tivasta / / 70 / / vyAkhyA-audArikasya audArikAkasya zunnAnAM zu. nAH sahacarA iti nAyAt nadyotasya ca vyAkhyAnato vizeSapratipaniriti vacanato devA nairayikA vA tiryaggaterviMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANAmutkRSTAM sthiti banaMta natkRSTa saMkledo vartamAnAstabaMdhakeSu sarvasaMkliSTAdhyavasAnatvAjaghanyAnunAgabaMdhasvAminastiryagmanuSyANAmatisaMkliSTAnAM narakatiprAyogyabaMdhasaMtavastadvaMdhA'manavAt. audArikAMgopAMgasya ca devA IzAnA. tpare dRSTavyaHH. IzAnAMtAnAmatisaMkliTAnAmekezyiprAyogyabaMdhaprasaktitastabaMdhA'yogAta.tathA tiyagchikasya tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpasya azunAnAmazunnAH sahacarA iti nyAyato nIcairgo- trasya ca saptamapRthivyAM vartamAno nairayika aupazamikasamyaktvamutpAdayan yathA pravRttAdikaratrayapurassaramaMtarakaraNamAdhAya prazramasthiti vipAkato'nunnavan caramasamaye mithyAdRSTijagha // 5 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 TIkA paMcasaM0 nyAnunnAgabaMdha karoti, tabaMdhakeSu tasyA'tivizutvAt. naktaM ca zatakacUrNI-'tiriyagati- Ko tiriyANupuciniyAgoyANaM ahe sattama puDhavinerazna sammattAnimuho karaNAI karettu caramasa mayamitradichInavapaJcaeNa tAna tinni baMdhaI, jAva milanannAvo tAva tassa savajahannoNunAgo // 5 // davara, tabbaMdhagesu aJcatavisukSetti kAnU' tata evaM sAmAnyataH paramAM prakRtInAM sUtropAnAnAM mithyAdRSTirjaghanyAnunnAgabaMdhasvAmI, tabaMdhakeSu tasya sarvasaMkliSTatvAt. / / 10 // . // mUlam ||-sunndhuvtsaashcnro / paraghAyapaNiMdika sa canagaIyA // nakkaminA te ciya / zrIapumAeM vi supraMtA // 1 // vyAkhyA-zunAzca tA dhruvAzca zunnadhruvAH, zunnadhruvabaMdhinya ityarthaH, tAzcASTau, tadyathA-varNAdicatuSTayamagurulaghu taijasaM kArmaNaM nirmANamiti sAdicatasrastrasavAdaraparyAptapratyekarUpAH parAghAtaM paMceMkSyijAtirucchvAsanAma sarvasaMkhyayA paMcadazAnAM prakRtInAM caturgatikAH saMkliSTA mithyAdRSTayo jaghanyAnunAgabaMdhavidhAtAraH, tathA hi-tiryaGmanuSyA narakagaterutkRSTAM sthiti banaMto'tisaMkliSTA etAsAM prakRtInAM jaghanyA- nunAgabaMdhakAriNaH 'sunnapagaINa visohIetivaM' iti vacanaprAmANyAt. tathA IzAnAMtavarjA // 7 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 578 // devA nairayikA vA tiryaggateH paMceMdiyajAtezvotkRSTAM sthitiM vardhataH saMkliSTA naktaprakRtInAM jadhanyAnujAgabaMdhakAriNaH IzAnAMtAstu devAH sarvasaMkliSTAH paMcaidiyajAtitrasanAmavarjAnAM trayodazAnAM prakRtInAM jaghanyAnujJAgabaMdha kArakAH, teSAM sarvasaMkliSTAnAmekeMdiyajAtisthAvaranAmasaMbaMdhaprasaktitaH paMceMdiyajAtitrasanAmabaMdhA'saMjavAt, ta eva caturgatikA mithyAdRSTayo mavizuddhayaMta vizupariNAmopetAH strIvedanapuMsakavedayorjaghanyAnujJAgabaMdhasvAminaH, kevalaM manA zudhyato napuMsaka vedasya, tato manAgU vizuddhatarAH strIvedasya, sarvavizuddhAstu puruSavedameva vati, tato manAg vizuddhyaMta ityuktaM // 71 // " // mUlam // - zrarasunajasasAyANaM / saparivarakANa basammo vA // matrimapariNAmo ku* i | zrAvagaM die miTho // 72 // vyAkhyA - sthirazunayazaHkIrttisAtavedanIyAnAM sapratipakkANAmasthirA'zunA'yazaH kIrtya sAta vedanIyasahitAnAM sarvasaMkhyayA zraSTAnAM prakRtInAM samyadRSTirmiyAdRSTirvA madhyamapariNAmo jaghanyAnunAgabaMdhaM karoti. sarvavizuddha hi zujAnAM, sakliSTAnAmutkRSTamanujAgaM badhnAti tato madhyamapariNAmopeta evAsAM sapratipakSANAM bhAga 2 II AIES Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 // 5 // samyagdRSTimithyAvRSTirvA parAvRtya parAvRtya baMdhaM kurvan jaghanyAnunAgabaMdhasvAmInavati, na ze- SaH, tathA sthAvaraikeMziyajAtyo rayikavarjaH zeSastrigatiko'pi mithyAdRSTimadhyamapariNAmopeto jaghanyAnunnAgabaMdhasvAmI, sarvavizuHau hi paMceMziyajAtitrasanAnorvedhako navati. sarvasaM. kliTaHsthAvaraikeMkSyijAtyorutkRSTAnubaMdhakArI; tato madhyamapariNAmopeta etayorjaghanyAnunAgabaMdhasvAmI naktaH, AtapanAmnastu sarvasaMkliSTA IzAnAM tA devA mithyAdRSTayo jaghanyAnunnAgabaMdha. svAminaH, tadvaMvakeSu teSAM sarvasaMkliSTatvAta. etaccA'nuktamapi gurumukhavacanato graMthAMtarAcAvasIyate iti. // 7 // // mUlam !!-susurAtini duguNA / saMsiMghayaNamaNuyavihajuyale // nacceva na gami. chA / araIsogANa na pamatto // 73 // vyAkhyA-susvarAdIni trINi higuNAni SamityarthaH. kimuktaM navati ? susvarasunnagAdeyanagaHsvarA'nAdeyarUpANi yAni SaTkarmANi, teSAM 'saM. siMghayaNani ' ghamAM saMsthAnAnAM, paramAM saMhananAnAM, manuSyayugasya manuSyagatimanuSyAnupUrUpasya, vihAyogatiyugalasya prazastA'prazastavihAyogatirUpasya. sUtre saptamI SaSTIsaptamyo 5 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 rapranyanedamadhikRtyoktA veditavyA. tazrA naccairgotrasya ca, marvasaMkhyayA trayoviMzatiprakRtInAM caturgatiko'pi mithyAdRSTimadhyamapariNAmopeto jaghanyAnunAgabaMdhamAdadhAti. tA hi prakRtayo TIkA yadA pratipakSanUnAnniH sada parAvRtya badhyaMte, tadA jaghanyAnunnAgabaMdhaH prApyate, na ca smygd||5|| STInAmamUyAM parAvartanena baMdha napapadyate. kasmAditi ceducyate-iha devo nairayiko vA samyaisa dRSTimanuSpachikabajananArAcasaMhananayorvedhako navati, sa devahikaM na baghAti, tAnnavasvA nAvyAta. yastu samyagdRSTistiryagAdivahikaM banAti, sa manuSyakivavarSa nanArAce na banAti. samacaturasra saMsthAne prazastavihAyogatisutnagasusvarAdeyAccairgotrANAM pratipakSaprakRtayaH samyagdRSTInAM baMdhameva nAyAMti, tato mithyAdRSTirityuktaM. tathA aratizokayoH pramattaH pramattasaMyato jaghanyAnunAgabaMdhasvAmI, tabaMdhakeSu tasyAtivizAitvAt. tuzabdasyA'nekArthatvAt jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakarUpANAM catardazAnAM prakRtInAM kRpakaH sUkSmasaMparAyazvaramasamaye vartamAnaH samayamekaM jaghanyAnannAgabaMdhasvAmI, tabaMdhakeSu tasya vizuitamatvAta. puruSavedasaMjvalanacatuSTayayora nivRttivAdarasaMparAyaH // // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA 11452 11 rUpakaH, svasvabaMdhavyavacchedasamaye samayamekaM tasyApi tadvaMdhakeSvativizudhatvAt zraprazasta varNAdicatuSTayanizapracalopaghAtahAsyaratijJayajugupsArUpANAmekAdaza prakRtInAmapUrvakaraNaH kRpaNAIH, svasvabaMdhavyavacchedasamaye samayamekaM tasyApi tadvaMdhakeSu paramavizudhatvAt styAnAtrikamithyAtvAnaM tAnubaMdhinAmaSTAnAM karmaNAM samyaktvaM saMyamaM ca yugapatpratipattukAmo mithyAdRSTizvaramasamaye jaghanyAnunAgabaMdhasvAmI, apratyAkhyAnAvaralakatrAyANAmaviratasamyagdRSTiH saMyamaM pratipattukAmaH pratyAkhyAnAvaraNAnAM, dezavirataH sarvaviratiM pratipitsurjaghanyAnujJAgabaMdhaM ka rotItyanukamapi dRSTavyaM tadevaM kRtA svAmitvaprarUpaNA || 13 || saMpratyanujJAgabaMdhAdhyavasAyAnAmanujAgAvijJAgaparivedAnAM ca pramANanirUpaNArthamalpabahutvamAda // mUlam || - seDhi prasaMkheUM to / jogaThThAlAna asaMkheA // payamInetrA tatto / vijJeyA hoti tatto vi || 14 || vizbaMdhavasAyA / tatto zraNunnAgabaMdhagaNAli // tatto kammapaesAtorasA // 15 // vyAkhyA - saptarajjupramANasya ghanIkRtasya lokAkAzasya yA ekamA dezikI paMktiH sA zreNiranidhIyate asyA asaMkhyeye aMze asaMkhyeyatame jAge yAvaMta zrAkA nAga 145? 11 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM zapradezAstAvatpramANAni yogasthAnAni, tenyo'syasaMkhyeyAH prakRtinnedAH, ekaikasyAH prakRte- stIvamaMdatvagatA ye vizeSAstadapekSayA, asaMkhyannadAnanatvAt. tagrAhi-avadhijJAnAvaraNAvaTIkA dhidarzanAvaraNaprakRtyorasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAnedAH, taviSayANAM kaayopshmvishessaa||e|| NAmAgame tAvatpramANatayA'nnidhAnAt. caturNAmAnupUrvInAmakarmaNAM lokA'saMkhyeyannAgagatA kAzapradezapramANA nedAH, naktaM cAnyatrApi 'nahinANAvaraNa nAhadasaNAvaraNapagaIna asaMkheUlogAgAsappaesamettAna, tesiM khanavasa- manneyAvi tatiyA ceva, canaehamANupuvinAmANaM asaMkhejAna logassa asaMkheUnAge jati yA AgAsapaesA tattiyA na iti ' evaM zeSANAmapi prakRtInAM tattaddavyakSetrasvarUpAdisAmagrIvaicitryamadhikRtya yathAgamamasaMkhyeyatnedatvaM paritnAvanIyaM. tato navaMti prakRtinedA yogasthAnecyo'saMkhyeyaguNAH, ekaikasmin yogasthAne sarveSAmapi prakRtinnedAnAM baMdhamadhikRtya prA- pyamANatvAt. naktaM ca-'jogaThANehiMto asaMkheUguNAna pagaIna, ekeke jogaThANe vaTTamAANe payAna sabAna baMdhaMtatti kAna ' tenyo'pyasaMkhyeyAH sthitinedAH sthitivizeSAH. atha ke // // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM te sthitivizeSAH? nacyate-jaghanyasthiterAracya yAvadutkRSTA sthitinavati, tAvat yAvaMtanAga 2 samayAstAvaMtaH sthitivizeSAH, tadyathA-jaghanyA sthitirekaM sthitisthAnaM, saiva samayAdhikA TIkA " hitIyaM sthitisthAnaM, ghisamayAdhikA tRtIyaM sthitisthAnaM, evaM tAvakSAcyaM yAvaccaramasamayaH, // 53 // evaMrUpAzca te sthitivizeSA asaMkhyeyAH, te ca pUrvoktebhyaH prakRtinnedecyo'saMkhyeyaguNAH, 2 pratiprakRtitnedaM teSAmasaMkhyeyatayA prApyamANatvAt. tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAH sthitibaMdhAdhyavasA yAH, ekaikasmin sthitisthAne badhyamAnataItUnAmadhyavasAyAnAM nAnAjIvApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANatayA kevalavedasopalabdhatvAt. tenyo'pyasaMkhyeyaguNAnyanunAgabaMdhasthAnAni, ida sthAnazabda AzrayavAcI, yathA idaM me sthAnaM, ayaM mamAzraya ityarthaH. tato'yamavArtha:-ye anunAgabaMdhAzrayanUtAH kaSAyodayasanmizrA jIvasya lezyApariNAmavizeSA jagha nyata ekasamayannAvinaH, natkarSato'TasAmayikAste sthitibaMdhAdhyavasAyenyo'maMkhyeyaguNAH, e- // 53 // meM kaikasmin sthitibaMdhAdhyavasAyasthAne tIvramaMdatvAdinedarUpANAM kRSNAdilezyApariNAmAnAma nunAgabaMdhahetUnAmasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANatayA prApyamANatvAt. tebhyo'pyekAdhyavasAya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Int paMcasaM gRhItakarmadalikaparamANavo'naMtaguNAH, tebhyo'pyekAdhyavasAyagRhItakarmadalikagatarasA'vinA- nAga 3 50 gaparicchedA anaMtaguNAH, pratiparamANu sarvajIvenyo'naMtaguNAnAM rasA'vinnAgaparicchedAnAmavATIkA * pyamAnatvAditi. tadevamukto'nunnAgabaMdhaH // 70 // 75 // saMprati pradezabaMdho vaktavyaH, tatra ca // 5 // trIeyanuyogadhArAgi, tadyathA-nAgavinnAgaprarUpaNA, sAdyAdiprarUpaNA, svAmitvaprarUpaNA ca. tatra nAgavinAgaprarUpaNAM cikIrSurya trAvagADhAn karmaskaMdhAn yathA vA gRhNAti, tadetatprazramato nirUpayati // mUlam ||-egapaeso gADhe / sabappaesehiM kammaNo jogo // jIvo poggaladave / / gila sAI agAI vA // 6 // vyAkhyA-iha pujalavyANi dhiA, tadyathA-karmaNo yogyAnyayogyAni ca. tatra paramANupridezakaskaMdhapranRtIni yAvanmanovargaNAnyaH parata natkRSTANa avagrahaNaprAyogyA vargaNA, tAvatsarvANyapyayogyAni, parato yogyAni, tAni ca tAvat yAvat // 5 // nakRSTA karmaprAyogyA vargaNA, parataH punarapyayogyAni, yAvaJcaramA mahAskaMdhavargaNA, tAni ca karmayogyAni pujalavyANi jIvo gRhNAti. kathaMbhUtAnItyata Aha-ekapradezAvagADhAni, a. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // e8 // traikazabdo'bhinnArthavAcI, yorapyAvayorekaM kuTuMbamiti tato'yamarthaH - yeSvevAkAzapradezeSyavagADhA jIvapradezAsteSveva yadi karmayogyAnyapi pulavyANi samavagADhAni javeyustadA tAnyanninnapradezAvagADhatvAGgIvo gRhNIyAt, nAnyathA, svadezabahirvyavasthitAnAM grahaNaM tattanAvapa riNamanazaktyasaMbhavAt tathA cAtra kiMcitsAmyamAtramadhikRtya pUrvamadarpayo hutavahadRSTAMtamevamupavarNayati vo dahanaprAyogyAli pulavyANi svaviSayAvagADhAnyeva hutavaharUpatayA pa rimayati, na svaviSayAtikrAMtAni, tathA jIvo'pi svapradezAvagADhAnyeva karmaprAyogyAni ivyANi gRhItuM karmarUpatayA pariNamayituM vA zakroti, na svapradezavahirvyavasthitAni teSAM gra tanAvapariNamanaM ca prativiSayajJAvAtikrAMtatvAt naktaM ca - jadA aggI tavisayahie ta pAnagge dadhe zraggittAe pariNAmei, nAtavisayagae, tathA jIvo'pi sappaesaDie giedai, na parana iti.' tAni caikapradezAvagADhAni karmaNo yogyAni pujalavyANi jIvo gRhNAti kazramityAda -- sarvapradezaiH savairAtmapradezaiH, zyamatra bhAvanA - ida jIvapradezAH sarve'pi zRMkha 74 bhAga 1 // 85 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / lA'vayavA iva parasparamanugatAH, tata ekasminnapi jIvapradeze svapradezAvagADhakarmaprAyogya- - vyagrahaNAya vyApriyamANe apare'pi jIvapradezAmtadgrahaNAyAnaMtaraparaMparatayA vyApriyate, kevaTIkA laM maMda maMdataraM maMdatamaM vA; yA ghaTAdInAmutpATanAya vyApriyamANe karAgrannAge maNibaMdhakU. // 56 // parAMsAdayaH. evaM sarveSvapi jIvapradezeSu svasvapradezAvagADhakarmaprAyogyacyagrahaNAya vyApri yamANeSu sarve'pyanaMtaraparaMparatayA yAsAM kalpena vyApriyaMte, kevalaM maMdaM maMdataraM maMdatamaM vA. zeSaM sugamaM. tataH sarvapradezairgRhNAtItyuktaM. tAni ca karmaprAyogyANi pujalavyANi jIvena gRhyamANAni yadi pratiniyatadezakAlasvarUpApekSayA ciMtyaMte, tadA grahaNamadhikRtya sAdIni, te pAM tayArUpANAM tadAnImeva gRhyamANatvAta. ma atha karmarUpatayA pariNamanamAtramadhikRtya pravAhataciMtyate, tadA'nAdIni, sadaivajIvena 2. karmapujalAnAM gRhyamANatvAt. tadevaM yatrAvagADhAni karmacyANi yathA vA gRhNAti, tadetatpratipAditaM. / / 76 // saMpratyekAdhyavasAyagRhItasya karmadalikasya nAgavinnAgaprarUpaNArthamAha // mUlam ||-kmso vuThiyaNaM / naMgo daliyassa hoi saviseso // tazyassa sabajeTho // 6 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM . TIkA // 5 // tassaphumanaM janagappe // 77 vyAkhyA-dalikasya karmaparamANusamUharUpasya ekAdhyava- nAga 1 sAyagRhItasya nAgaH kramazaH krameNa savizeSo bRhattaro navati. keSAmityAha-bRhasthitI-4 nAM karmaNAmiti zeSaH atrApi kAkAkSigolakanyAyena kramaza iti saMbadhyate. tato'yamarthaHkramazo bRhasthitInAM karmaNAM kramazo nAgaH savizeSo navati. tatrAyuSo nAgaH sarvastokastasya sarvecyo'pyaspasthitikatvAt. tatsyiterutkarSato'pi trayastriMzatsAgaropamapramANatvAt. tato nAmagotrayovizeSAdhikastatsthiterutkarSato viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt.sva. sthAne tu yorapi parasparaM tulyaH, samAnasthitikatvAt, Aha ca zatakacUrNikRt- Anasma lAgo sabachovo nAmagoyANaM doehavi tucho pAnagannAgAna visesAhina iti' tato'pi jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM bRhattamaH, teSAM sthitestriMzatsAgaropamakoTIkoTImAnatvAta; / svasthAne tu parasparaM tulyaH, samAnasthitikatvAta. Aha ca // 5 // ___ 'nANAvaraNadasaNAvaraNAMtarAyANaM lAgo tiehavi tullo nAmagoehiMto visesAhina - ti' tato'pi mohanIyasya bRhanamaH, tasya sthiteH saptatisAgaropamakoTI koTIpramANatvAt. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA OREN atraivApavAdamAda-' tazyassetyAdi ' tRtIyaM vedanIya, tacca yadyapi jJAnAvaraNIyAdintiH sa- ha samAnasthitikaM, tathApi tasya nAgaH sarvajyeSTaH sarvotkRSTo navati. kimatra kAraNaM ? ata Aha-tassa phurutaM janagappe' tasya tRtIyasya karmaNo vedanIyAkhyasya aTape nAge samAgate sati sphuTatvaM sukhaduHkhAnunnavanasya vyaktisaMpAdakatvaM yato yasmAtkAraNAnna navati. tathAhi-yadi vedanIyaM pranUtadalikaM navati, tatastatsvaphalanUnaM sukhaduHkhaM vA vyaktamanunAvayitumIzaM, nAnyathA, tasya tathAsvannAvatvAt. tataH sarvajyeSTastasya nAga Annajati, zyaM ca nAgavinnAgaprarUpaNA mUlaprakRtInAmekAdhyavasAyagRhItAnAmavaseyA. sa caiko'dhyavasAyazcitratAganoM'nyathA karmavaicitryA'nupapaneH, tathAhi. yadyekarUpo'dhyavasAyastatastasmAzAdupAttaM karmApyekarUpaM syAta, kAraNanedamaMtareNa kAyannedA'yogAt. anyathA pratiniyatakAryakaraNalAvA'nupapatteH, asti ca jJAnAvaraNIyAdinnedA- danekaprakAraM karma, tataH pratipattavyA tannibaMdhananUtasyA'dhyavasAyasyA'nekasvanAvatA, caiko'. dhyavasAyazcitratAgarnaH, tatra vyakSetrakAlAdisAmagrImapekSya saMklezaM vizodhi vA prAptaH san pannA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA // // sarAvA paMcasaM0 kadAcidaSTavidhabaMdhahetuH kadAcitsapravidhabaMdhahetuH, kadAcit SaDvidhabaMdhahetuH kadAcidekavidhavaM- dhahetuH. naktaMca-'kaI eganavasAyagahiyaM daliya aThavihAdibaMdhanAe pariNamai ? nacyatetassa anavasANameva tArisaM jeNa aThavihAzvaMdhattAe pariNamai, jahA kuMnagAro mi'pimeNa sarAvANi pariNAmeza, tassa tAriso pariNAmo, evaM savannudiTho jo pariNAmo, teNaM pari NAmeNa saMjuttassa daliyaM aThavidAittAe pariNama iti ' tatra ya evASTavidhabaMdhe nAgavidhi* rupadarzitaH, sa eva saptavidhabaMdhe SAvidhabaMdhe vA'nusanavyaH // 7 // // mUlam ||-jN samayaM jAvazyAI / baMdhae tANa parisavihIe // patneyaM patteyaM / nAge nivanae jIvo // 70 // vyAkhyA-yasmin samaye yAvatyaSTau sapta SaT karmANi tanadadhyava. sAyayogato banAti, tasmin samaye teSAmaSTAnAM saptAnAM paramAM vA karmaNAmIdRzenoktasvarU peNa vidhinA pratyeka nAgAnivartayati. tadyathA-sarvatrApi vedanIyasya jyeSTo nAgaH zeSANAM * tu karmaNAM yathAsthitivRhisavizeSo navati. tatra yadASTavidhabaMdhanibaMdhanamadhyavasAyaH pravarnate, - tadA tazAdupA karmASTadhA jIvA vinajaMti. tatra nAgavinAgaprarUpaNA prAgeva kRtA. yadA tu ee|| For Private Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // paNA saptavidhabaMdha heturadhyavasAya nadayate, tadA tazApAttaM karma saptanAgAn karoti tatra sarvastoko nAmagotrayogaH svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato'pi jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM savizeSaH, teSAM sthiterbRhattaratvAt, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato'pi mohanIyasya vizepAdhikaH, tasya sthite bRhattamatvAt tato'pi vedanIyasya vizeSAdhikaH, kAraNamaMtra prAgevopadazitaM yadA tu vivabaMdhaheturadhyavasAyastadA tadvazena gRhItadalikaM paDnAgAn karoti, tatra ca jAgavibhAgaH pUrvavajJAvanIyaH yathA sarvastoko nAmagotrayorvibhAgaH, svasthAne tu paraspa raM tulyaH tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM bRhattaraH, svasthAne tu parasparaM tulyaH tato'pi vedanIyasya vRhattamaH, yadA tu kevalamekaM vedanIyaM banauti, tadA yogavazAdupAttaM yatkimapi dalikaM, tatsakalamapi tasyaivAnajati, na zeSasya evaM ca satIdamApatitaM - yathA yathA stoprakRtI bhAti tathA tathA tAsAM badhyamAnAnAM prakRtInAM jAgo bRhat bRhattaro bRhattamo navati yathA yathA hvIstathA tathA stokaH stokataraH stokatamaH // 78 // etadevAda|| mUlam || - jadajaha ya appapagaI / baMdhago tahatadatti nakkosaM // kuvai paesabaMdhaM nAga z // 50 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 5 // jahannayaM tassa vaccAsA // e // vyAkhyA-yathAyathA alpAnAM stokAnAM prakRtInAM mUla- prakRtInAmuttaraprakRtInAM vA baMdhako navati, tathA tathA tAsAM badhyamAnAnAM prakRtInAmutkRSTaM pradezabaMdha karoti, nAgAnAmapatvAta. kimuktaM navati ? yayA yathA stokAH stokatarAH prakatInAti, tathA tathA yA yAH prakRtIbaMdhAti, tattanAgastAsAM tAsAM badhyamAnAnAmAnnajati, tato navatyutkRSTapradezasaMnnavaH 'jahannayaM tassa vaccAsA iti ' tasya pUrvoktasya vyatyAsAipa rItyAjaghanyaM pradezabaMdhaM karoti, tadyathA-yathA yathA pranUtAnAM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM vA ne baMdhakastathA tathA jaghanyaM pradezabaMdhaM karoti, nAgAnAM bAhulyasaMnavAt. tadevamukta natkRSTaprade zabaMdhasaMnnavo jaghanyapradezabaMdhasaMnavazva. // 7 // // saMprati yAsAM prakRtInAM svataH, yAsAM parataH, yAsAM conayata natkRSTapradezabaMdhasaMnnavastAstathA pratipAdayati // mUlam ||-naannNtraashyaannN / parannAgA Anagasta niyagAna // paramo paesabaMdho / sesANaM nannayana ho // 70 // vyAkhyA-jJAnAvaraNAMtarAyayoniAvaraNaprakRtInAmaMtarAyaprakRtInAM ca paramaH pradezabaMdhaH prApyate, sajAtIyaprakRtinAgapravezatastvamUSAmutkRSTaH pradeza Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ee|| dho na navati, pratyekaM jJAnAvaraNaprakRtInAmaMtarAyaprakRtInAM ca yugapadadhavyavavedAt. AyuSa- nAga 2 / stUtkRSTaH pradezabaMdho nijakAnijakasajAtIyaprakRtivanyannAgapravezAt. tazrAhi-yadAyurbadhAtira tadASTAnAmapi mUlaprakRtInAM baMdhako navati, tataH parannAgapravezatastasyotkRSTaH pradezabaMdho na prApyate, kiMtu sajAtIyaprakRtilabhya nAgapravezAta. AyuSo hyavAMtaranedAzcatvAraH, ekadAnyatamamevAyurvadhyate, na zeSANi trINyAyUMSi tathAsvAnnAvyAta. tataH zeSANAM trayANAmAyuSAM nA. gA anyatamasminnAyuSi badhyamAne pravizaMtIti nijakasajAtIyaprakRtilabhyannAgapravezatastasyotkRSTapradezabaMdhasaMnnavaH, zeSANAM ca darzanAvaraNavedanIyamohanIyanAmagotrarUpANAM prakRtInAmutkRSTaH pradezabaMdha nannayataH paratnAgapravezato nijakasajAtIyaprakRtinAgapravezatazca navati. tagrAhi-mohanIyaprakRtInAM kiyatInAmAyudhasya vyavavedakAle tanAgapravezata natkRSTapradezabadhasaMnavaH, kiyatInAM ca sajAtIyaprakRtibaMdhavyavacchede tanAgapravezAt. evaM darzanAvaraNavedanIya- ee|| nAmagotrANAmapi yayAgamaM paritnAvanIyaM ||nnaa saMprati parAntiprAyaM nirAcIkIrSurAviHkurvannAda // mUlam ||-nkkosmaashyaannN / AnaMmi na saMnavo visesANaM // evamiNaM kiMtu imo Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 / nena jogaThivisesA // 1 // vyAkhyA-natkRSTAdInAmutkRSTA'nutkRSTajaghanyA'jaghanyarUpA- MNAM vizeSANAmAyuSi na saMnnavaH, kuta iti cekucyate-iha sarvadaivAyuSi badhyamAne mUlaprakR. TIkA tyapekvayA'Tamo nAga Anajati, tasmin badhyamAne mUlaprakRtInAmaSTAnAmapi baMdhanAt. tataH // 5 // sarvadaiva tasya tulyatA nyAyataH prApnoti, nAdhikateti. kathamasyotkRSTAdivizeSasaMnnavaH? evaM 2 pareNokte sati sUriruttaramAha-' evamityAdi ' evamidaM yamuktaM tvayA yata mUlaprakRtyapekSa yA sarvadaivAyupo'TamonAga iti na tadapeyotkRSTAdivizeSasaMnava iti, tat evameva aSTamannAgatvamAtramadhikRtyA'smAnirapi sarvadaiva tasya tulyatayAnidhAnAt. kiMtvayamutkRSTAdirUpo vizeSo zeyo, yogasthityorvizeSato yogasthityornedAt, tathAdi-yadA jIva natkRSTa yoge vartate, tadA nakRSTapradezagrahaNaM karoti, madhyame madhyamaM, jaghanye jaghanyaM, tata AyuSo'pi tadanusAre nAga AlajamAna natkRSTAdirUpo navati, tathA bRhatyAM sthitau bRhana nAgo javati, jagha* nyAyAM ca jaghanya ityato'pyutkRSTAdivizeSasaMnnavaH, kRtA nAgavinAgaprarUpaNA // 1 // saMprati sAdyAdiprarUpaNA kartavyA, sA ca hiMdhA, mUlaprakRtiviSayA nattaraprakRtiviSayA ca. tatra prazrama 75 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 54 // to mUlaprakRtiviSayAM tAM cikIrSurAha - // mUlam || - mohAnayavajjAeM / Nukkoso sAina hoi || sAIadhuvA sesA / AnuMgamohAla savevi // 82 // vyAkhyA- - modAyurvarjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyanAmagotrAMta rAyarUpANAM mAM prakRtInAmanutkRSTaH pradezabaMdhaH sAdyAdiko javati, sAdyAdinedAccatuHprakAro javatItyarthaH tadyathA - sAdiranAdiH dhruvo'dhruvazca tathAhi - eteSAM mAM ka hi mohanIyavyavacchede sUkSmasaMparAyasya rUpakasyopazamakasya vA natkRSTe yoge varttamAnasya samayamekaM hau vA samayau yAvadutkRSTaH pradezabaMdho bhavati, tato'sau sAdiradhruvazca tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa cotkRSTAtpradezabaMdhAtpracyavamAnasya, yadivopazAMtamoguNasthAna ke dhanyava kRtvA, tato bhUyaH pratipatato maMdayogasthAnavarttinaH pravarttamAnaH sAdiH, tatsthAnaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvAvajavyajavyApekSayA. ' sAIadhuvA sesA iti eSAmeva pa mAM karmaNAM zeSA utkRSTajaghanyA'jaghanyarUpA vikalpAH sAdyadhruvAH, tatrotkRSTaH sAdyadhruvo'naMtarameva bhAvitaH jaghanyaH sUkSma nigodasyA'paryAptasyotpatiprazramasamaye vartamAnasya sarvalpa nAga 2 // 54 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 O ASAl vIryasya saptavidhabaMdhakasya samayamekaM lanyate. tato hitIye samaye tasyaivA'jaghanyastato nUyo'pi saMkhyeyakAlAtikame asaMkhyeyakAlAtikrame vA sarvAlpavIryA'paryAptasUkSma nigodanAvaM prAptasya prathamasamaye jaghanyaH, tadanaMtara. samaye tvajaghanyaH, evamanekadhA saMsArijIvAnAM jaghanye ajaghanye ca parAvartanAt Avapi sAyadhruvau. 'AnayamohANa savvevitti' AyurmohanIyayoH sarve'pi jaghanyA'jaghanyotkRSTA'nutkRSTarUpA vikalpAH sAdyadhruvAH, tatrA'dhruvabaMdhitvAdAyuSazcaturNAmapi vikalpAnAM sAdyadhruvatA parisphuTA, mohanIyasya punarutkRSTaH pradezabaMdhaH, saptavidhabaMdhakasyotkRSTayogasthAnavartinaH samyagdRSTemithyAdRSTervA samayamekaM dvau vA samayau yAvanavati, zeSakAlaM tvanutkRSTaH, tata etau chAvapi sAdyadhruvau, jaghanyA'jaghanyayoH sAdyadhruvatvannAvanA tu jJAnAvaraNAMtarAyAdInAmiva veditavyA. // 2 // etAmeva gAnAM vineyajanAnugrahAya vyAcikhyAsurAha // mUlama !-ubbaMdhagassa nakkassa / jogiNo sAiadhuvanakoso // aNukkosataJcuyA. / aNAi adhuvA dhuvA sugamA // 83 // vyAkhyA-pavidhabaMdhakasya sUkSmasaMparAyasyo ||ee|| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 TIkA paMca tkRSTayoginaH kapakasyopazamakasya vA samayamekaM au vA samayau yAvadutkRSTaH pradezabaMdho mo- hAyurvarjAnAM paramAM karmaNAM navati. sa ca tadAnImeva nAvAtsAdiH, hitIye tRtIye vA samaye vyavacchedAdadhruvaH, tathA taccyutAttasmAdutkRSTa pradezabaMdhAccyutAccyavanAdanutkRSTaH pradezabaMdho nava. // 56 // ti, sa ca sAdiH. yadivA napazAMtamohaguNasthAnake baMdhavyavacchedaM pratipadya tataH pratipAte maMda. sthAnavanino'nu-kRSTaH pradezabaMdhaH pravartamAnaH sAdiH. anAdidhruvA'dhruvAH sugamAH. tathAhibaMdhavyavacchedasthAnamutkRSTapradezabaMdhasthAna vA aprAptasyA'nAdiH, dhruvAdhruvAvannavyannavyApekSayA. tadevaM mohAyurvarjAnAM zeSANAM karmaNAM nAvitAvutkRSTAnutkRSTau // 3 // saMprati jaghanyA'jaghanyau nAvayati mUlam ||-ho jahanno'pa janagasta / suhumaganigoyajIvassa // tassamanappannassagasa satta-baMdhagassappa viriyasla // 4 // eka samayaM ajahaNana / tana sA adhuvA dovi // mo- devi ime evaM / Anammiya kAraNaM sugamaM // 5 // vyAkhyA-mohAyurvarjAnAM zeSANAM SahamAM karmaNAM jaghanyaH pradezabaMdho'paryAptasya sUkSma nigodajIvasya tatsamayotpannasya natpatiprazramasa // 6 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 5e|| maye varttamAnasya saptavidhabaMdhakasya alpavIryasya sAmarthyAtsamayamekaM yAvadbhavati tatastadanaMtaramajaghanyaH, tato bhUyo'pi kAlAMtareNa jaghanyo'jaghanyazceti dvAvapI mau sAdyadhruvau. mohanIyasyApyetau jaghanyA'jaghanyAvevameva jAvanIyau AyuSi caturNAmapi jaghanyAdInAM vikalpAnAM sAdhruvabaMdhitvalakaNaM, tatsugamameva // 84 // 85 // adhunA mohanIyasyotkRSTAnutkRSTa sAdyadhruvau jAvayati-- I // mUlam // - mohassa prakiliDe / nakkoso sattabaMdha miThe | evaM samayaMNukkAsana | tanuM sAiadhuvAna || 86 // vyAkhyA - saptavidhabaMdha ke midhyAdRSTau nRpalakSaNametat, samyagdRSTau vAtisaMkliSTe, atisaMklezagrahaNaM ca labattAkhyApanArthe, tenotkRSThe yogasthAne varttamAne - tyarthaH samayamekaM upalakSaNametat, hau vA samayau yAvanmohasyotkRSTaH pradezabaMdho bhavati tata UrdhvamanutkRSTaH, tataH punarapi kAlAMtare natkRSTaH, tadanaMtaraM vA'nutkRSTa iti dvApi sAdyadhruva tadevaM kRtA mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNA // 86 // saMpratyuttaraprakRtInAM tAM cikiirssuraah|| mUlam // - nAtarAyaniddA / praNavakkanAyajayadurgabANa || daMsaNacana payalAeM / nAga 1 // 57 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | OwEw AMER canadhigappo aNukkoso // 7 // vyAkhyA-jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakanijJAanaMtAnubaMnnAga dhivarjahAdazakavAyatnayajugupsAcakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpadarzanAvaraNacatuSkapracalArUpANAM triMzasaMkhyAkAnAM dhruvabaMdhinInAM prakRtInAmanutkRSTaH pradezabaMdhazcaturvikalpazcatuHprakArastadyayA-sAdiranAdirbuvo'dhruvazca. tathAhi-paMcAnAM jJAnAvaraNaprakRtInAM, paMcAnAmaMtarAyaprakRtInAM, catasRgAM cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpANAM darzanAvaraNaprakRtInAM, sUkSmasaMparAyasya kapakasyopazamakasya vA na-kRSTe yogasthAne vartamAnasya samayamekaM vA samayau yAvautkRSTaH pradezabaMdhaH prApyate, natkRSTayogavazena pranUtasya dalikasya grahaNAt, AyurmohanIyayovaidhavyavacchedatastanAgasya pravezAcatasRNAM ca darzanAvaraNaprakRtInAM sajAtIyAvadhyamAnapra. kRtinAgopadarzanAcca, sa ca pratiniyatakAlanAvIti sAdiradhruvazca. tataH samayAMtare tasyaiva maMdayogasthAne vartamAnasyA'nutkRSTaH pradezabaMdhaH, sa ca sAdiH, natkRSTapradezabaMdhasthAnaM vyavacchedasthA- paae|| na vA aprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvatA anavyannavyApekkayA. tayA nizapracalayoraviratasamyagdRSTayAderapUrvakaraNaparyaMtasya saptavibaMdhakasyotkRSTa yogasthA ma Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 ne vartamAnasya samayamekaM vA samayAvutkaSTaH pradezabaMdho yogasthAnotkarSasaMnnavato dalika- nAga 1 - sya nUyiSTasya grahaNAta, styAnahitrikalanyatnAgapravezAca. sa ca pratiniyatakAlanAvIti sATIkA digdhruvazca. tataH samayAMtare anutkaSTa iti so'pi sAdiH, yadivA baMdhavyavavedasthAnaM gatvA t||eenntH pratipAta maMdayogasthAnavanino baMdhamAgnamANasyA'nutkRSTaH pradezabaMdhaH pravartata iti sa sA diH, natkRSTa pradezabaMdhasthAnaM baMdhavyavacchedasthAnaM vA aprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau pUrvavat. apratyAkhyAnAvaraNacatuSTayasyA'viratasamyagdRSTarutkRSTayogavartinaH samayamekaM hau vA samayAvutkRSTaH pradezabaMdhaH, natkRSTa yogasthAnagamanato'tipranUtasya dalikasya grahaNAta, mithyAtvAnaMtAnuvaMdhilanyatnAgapravezAca. tata natkRSTAtpradezabaMdhAtpracyavamAnasya, yadivA baMdhavyavavedasthAnamupagamya tataH prtipaate| - maMdayogasthAnavanino baMdhamAratnamANasyA'nutkRSTaH, sa ca sAdiH, natkRSTaM baMdhasthAnaM vyavaccheda- eNNA * sthAnaM vA'nupagatasyA'nAdiH. dhruvAdhruvannAvanA prAgiva. pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayasya dezavira tasya paramaM yogasthAnamupArUDhasya samayamekaM au vA samayau yAvadutkRSTaH pradezabaMdhaH, yogo Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM karavazato dalikatya pranUtasya grahaNAt, mithyAtvAnaMtAnubaMdhyapratyAkhyAnalanyaprakRtinAgapra- vezAca. sa ca sAdiradhruvazva, pratiniyata samayatnAvitvAt. tata natkRSTapradezabaMdhAccyutasyA'nuTIkA bhatkRSTaH, sa ca sAdiH, nakRSTaM baMdhasthAnaM baMdhavyavacchedasthAnaM vA aprAptasyA'nAdiH, dhruvAdhruvagaM. // 600 // mikA prAgvata. nayajugupsayorapUrvakaraNasyotkRSTayoginaH samayamekaM hau vA samayAvukRSTaH pra dezabaMdhaH, pranUnasya paramANusaMcayasya yogokarSavazata napAdAnAta, mithyAtvA'naMtAnubaMdhyAdi. sajAtIyAvadhyamAnaprakRtinAgapradezAca. sa ca sAdiradhruvazca. natkarSato'pi samayadhyaM yAvat navanAta, nata natkRSTAtpracyavanAdanukRSTa iti sa sAdiH, natkRSTapradezabaMdhasthAnaM baMdhavyavavedasthAnamAruhya tataH pracyutasyA'nutkRSTayogasthAnavanino baMdhamAratnamANasyA'nutkRSTa iti sa sAdiH, natkRSTapradezabaMdhasthAnaM baMdhavyavacchedasthAnaM vA'nupAgatasyA'nAdiH, dhruvAdhruvannAvanA prAgva t. saMjvalanakrodhasyA'nivRttivAdarasaMparAyasyotkRSTayogasthAnavanizcaturvidhabaMdhakasya samaya- 2 mekaM hau vA samayAvu kaSTaH pradezabaMdho, yogotkarSavazato dalikasya pranUtasya grahaNAtU, mimathyAtvAdInAM puruSavedasya ca nAgasya pravezAta. tayA tasyaivA'nivRnibAdarasyotkRSTayogasthAna // 6 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 2 TIkA // 6 // gatasya trividhabaMdhakasya samayamekaM dvau vA samayau saMjvalanamAnasyotkRSTaH pradezabaMdhaH, saMjva- lanakrodhasyApi nAgasya pravezAta. tasyaivA'nivRttibAdarasyotkRSTasthAnagatasya vividhabaMdhakasyoskarSataH samaya yAvat saMjvalanamAyAyA natkRSTaH pradezabaMdhaH, saMjvalanamAnasyApi nAgaprave. zAta. tasyaivA'nivRtibAdarasaMparAyasya paramayogasthAnavartina ekavidhabaMdhakasya samayamekaM hau vA samayau saMjvalanalonnasyotkRSTaH pradezabaMdhaH, sa caivaM caturNAmapi saMjvalanAnAmutkRSTaH pradezabaMdhaH pravanamAnaH pratiniyatakAlanAvitvAtsAdiradhruvazca. tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa cokRSTapradezabaMdhasthAnAtpracyavamAnasya, yadivA baMdhavyavacchedasthAnamAruhya tataH pracyutasya maMdayogasthAnavarnino baMdhamAratnamANasya pravartamAnaH sAdiH, natkRSTapradezabaMdhasthAnaM baMdhavyavacchedasthAnaM vA aprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvannAvanA prAgvata. // 7 // // mulam |-sesaa sAI adhuvA / save savAga semapayaINaM // (gAvAI) vyAkhyA- pUrvoktAnAM triMzatprakRtInAM zeSAstrayo'pi jaghanyAjaghanyotkRSTarUpA vikalpAH sAdyadhuvAH, ta. to'nu kRTaH sAdyadhruvatayA anaM narameva nAvitaH. jaghanyaH sUkSmanigodasyA'paryAptasya sarvATapa // 601 / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 6 // vIryasya prazramasamaye vartamAnasya navati, tato hitIye samaye tasyaivA'jaghanyaH, punarapi saM- khyeyakAlAtikame asaMkhyeyakAlAtikrame vA pUrvoktasvarUpasUkSmanigodAvasthAprAptasya jaghanya iti bhAvapi sAdyadhruvau. zeSANAM tu prakRtInAM sarvAsAmapi mithyAtvA'naMtAnubaMdhistyAniitrakA'gurujaghutaijasakAmagopaghAtavarNAdicatuSTaya nirmANarUpANAM saptadazasaMkhyAnAM dhruvabaMdhinInAM, sarvAsAMcA'dhuvabaMdhinInAM sarve jaghanyA'jaghanyotkRSTAnutkRSTarUpA vikalpAH sAdyadhruvAH. kazramiti cekucyate-iha styAnahitrikamithyAtvA'naMtAnubaMdhinAM mithyAdRSTeH saptavidhabaMdhakasyotkRSTa yogasthAnavaninaH samayamekaM au vA samayau yAvatkRSTaH pradezabaMdhaH. etA hi styAniitrakAdayo'ga prakRtayaH samyagdRSTInAM baMdhameva nAyAMti, tato mithyAdRSTarityuktaM. natkRSTAJca pratipatitasyA'nu kRSTaH, tato nUyo'pi samayAMtare kRSTa iti hAvapi sAdyadhravau. taijasakArmaNA'gurulaghUpaghAtavargAdicatuSTaya nirmANarUpANAM nAmadhruvabaMdhinInAM navAnAM pra- kRtInAM trayoviMzatibaMdhakasya mithyAdRSTerutkRSTayogasthAnavartinaH samayamekaM hau vA samayau yAbadutkRSTaH pradezabaMdhaH, anyAnAmutkRSTapradezabaMdhA'maMtnavAta; tazrA kevalavedasopalabdheH. tataH sa. // 6 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaM mayAMtare'nutkRSTo nUyo'pi kAlAMtara natkRSTa iti hAvapi sAdyadhruvau. jaghanyAjaghanyannAvanA tu prAgivAnusanavyA. adhruvabaMdhinInAM ca prakRtInAmadhruvabaMdhitvAdeva canvAro'pi vikalpAH sAdyadhu" vAH pratyetavyAH. tadeva kRtA sAdyAdiprarUpaNA || G // saMprati svAmitvaprarUpaNA kartavyA, sA // 603 // ca dhiA, natkRSTapradezabaMdhaviSayA jaghanyapradezabaMdhaviSayA ca. ekaikApi dhA, mUlaprakRtiviSa. - yA uttaraprakRtiviSayA ca. tatra prathamato mUlaprakRtiviSayamunaraprakRtiviSayaM cotkRSTapradezabaMdhasvAmitvamAha // mUlam ||-jaann jahiM baMdhatI / nakkoso tANa tava // ( gAyAdhai ) // // vyA. khyA-yAsAM prakRtInAM yatra sthAne baMdhAMto baMdhavyavannedo navati, tAsAM prAyeNa tatraivotkRSTapradehAbaMdho nAvanIyaH, kimuktaM navati-tAsAM prakRtInAM tatsthAna prAptA natkRSTayogasthAnamu. pArUDhA nanTakRpradezabaMdhasvAmino jIvA veditavyAH, etaccAtisaMkSiptamuktamiti vizeSato nA- vyate-tatra prazramato mUlaprakRtiviSayasyotkRTapradezabaMdhasvAmitvanAvanA kriyate. AyuSo mi. pANyAdRSTyAvaratasamyagdRSTidezaviratapramanApramanasaMyatAkhyAH paMcotkRSTayogasthAnavartinaH saMta na 3 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMca tkRSTapradezabaMdhasvAminaH, sarveSAmapyeteSAmutkRSTayogasthAnasyAyubaMdhasya lanyamAnatvAt. sAsAdanaH kasmAdutkRSTapradezabaMbasvAmI na navati ? iti cekucyate-tasyotkRSTayogasthA nA'nanavAta. tagrAhi-yadi sAsAdanasyApyutkRSTo yogo naveta, tadyanaMtAnubaMdhinAmutkRSTaH pra. // 65 // dezabaMdhaH sAsAdane lanyeta, mithyAtvanAgasya tatra lanyamAnatvAta. tathA ca satyanaMtAnubaMdhiA nAmanu kaTaH pradezakA mAdyAdirUpatayA catuHprakAratAmApayeta. nAhi-nutkRSTapradezabaMdha e pAmuktanItyA sAsAdane, nAnyatra, tataH sAsAdanagurAsthAnakAccyutAnAM mithyAdRSTInAM pravanaH mAno'nu-kRSTaH pradezabaMdhaH sAdiH, sAsAdana guNasthAnakamaprAptAnAM punaranAdiH, annavyAnAM dhru vo navyAnAmadhruvaH. na caitadiSTaM sAdyadhruvatayAmIyAmanu ( graMthAgraMya 6000 ) tkRSTapradezabaMdhasya prAgevAnidhAnAt. tataH sAsAdana natkRSTayogasthAnA'manavAnAyuSa natkRSTapradezabaMdhasvAmI. samyagmithyA- Tistu AyuSo baMdhamapi na vidhana iti tatpratiSedhaH. tathA mohanIyasya saptavidhabaMdha kA mithyAdRSTyaviratasamyagdRSTidezaviratapramattasaMyatA'pramattasaM zanivRtibAdarasaMparAyarUpAH // 6 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 605 // saptotkRSTapradezabaMdhasvAminaH sarveSAmapyeteSAmutkRSTayogasthAnasya mohanIyabaMdhasya ca labhyamA natvAt zrAha ca zivazarmAcArya :-' Anakkassa padelasla | paMca mohasta sattaThAlAli ' prA. da--sAsAdanasamyagmirupAdRSTI kasmAnmohanI yasyotkRSTa pradezabaMdhasvAminau na javataH ? nacyate - tayorutkRSTa yogA'maMjavAt tatra sAsAdanasyotkRSTa yogA'nAve yuktiH prAgevopadarzitA. samyag mithyAdRSTistUtkRSTayogasthAnahInaH pUrvasUrivacanaprAmANyAdavaseyaH tacca pUrvasUrivacanamidaM --' sAsa sammAmiche su-koso jogo na havaiti ' tataH saptaivoktarUpA mohanIyasyotkRSTapradezabaMdhasvAminaH jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyanAmagotrAMtarAyANAmutkRSTaM yogasthAnamupagataH sUkSmasaMparAya natkRSTapradezabaMdhasvAmI; AyurmohanIyajAgayorapi tatra labhyamAnatvAt tadevaM jAtiM mUlaprakRtiviSayamutkRSTapradezabaMdhasvAmitvaM saMpratyuttara prakRtiviSayaM jAvyate-tatra jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAya paMcakarUpANAM caturdazaprakRtInAM sUkSmasaMparAya natkRSTe yogasthAne varttamAna utkRSTapradezabaMdha svAmI, mohanIyAyurnAgayorapi tatra pravezAtU, catasRNAM ca darzanAvaraNaprakRtInAM sajAtIyAbadhyamAnaprakRtijJAgapravezAcca, saMjvalana nAga 2 // 605 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgara TIkA paMcakrodhamAnamAyAlonAnAmanivRttibAdarasaMparAya natkRSTa yogasthAne vartamAno yAkramaM catustri- yekavaMdhakaH san natkRSTapradezabaMdhasvAmI; baMdhamadhikRtya vyavabinnAnAM prakRtInAM nAgapravezA nizakSikasyA'viratasamyagdRSTyAdirapUrvakaraNaparyaMtaH saptavidhabaMdhe vartamAna natkRSTaM yogaM gataH // 66 // sana nakRSTapradezabaMdhakartA. sarveSvapyeteSUtkRSTayogasthAnasya tadvaMdhasya ca saMnavAt, styAnahitrikA kAyu gapravezAca. nayajugupsayorapUrvakaraNaH prakRSTayogasthAnavartI natkRSTapradezabaMdhanato mi thyAtvAnaMtAnubaMdhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAdInAmapi prakRtInAM nAgasya tatra lanyamAnasvAt. apratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAmaviratasamyagdRSTiH saptavidhabaMdhaka natkRSTa yoge vartamAna natkRSTapradezabaMdhasvAmI, AyurnAgasya mithyAtvAnaMtAnubaMdhinAM ca nAgasya tatra pravezAt. pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAM saptavidhabaMdhako dezavirata natkRSTayogasthAnamupArUDha natkRSTapradezabadhakartA, mithyAtvAnaMtAnubaMdhya pratyAkhyAnakaSAyAyuSAmapi nAgasya tatra pravezAt. taijasakArma- NA'gurula ghUpaghAtavarNAdicatuSTayanirmANarUpANAM navAnAM nAmatrayoviMzatibaMdhako mithyAdRSTi 1 rutkRSTa yogasthAne vartamAnaH saptavidhabaMdhaka ekaM jhau vA samayAvutkRSTapradezabaMdhasvAmI. mithyA // 66 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 1 TIkA // 607 // tvA'naMtAnubaMdhistyAnahitrikarUpANAmaSTAnAM dhruvabaMdhinInAM nAmagrAhamadhruvabaMdhinInAM ca laghUpA- yadarza nenotkRSTapradezabaMdhasvAminaM svayamevAgre vakSyati. // 70 // saMprati prAguktAnAM triMzatprakR. tInAM yo'nutkRSTaH pradezabaMdhaH sAdyAdirUpatayA catuHprakAra uktastaM, tazrA natkRSTAditnedAcatuHprakAramapyadhruvabaMdhinInAM pradezabaMdha sAdyadhruvaM vinAvayitumAha // mUlam ||-niyyprbNdhcuyaannN / Nukoso sAiNAitamapatto // sAIadhuvo dhuvabaMdhi / vANadhuvaMbaMdhaNA ceva || nae | vyAkhyA-jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNaSaTakAMtarAyapaMcakAnaMtAnubaMdhivarjajhAdazakaSAyanayajugupsArUpANAM triMzasaMkhyAkAnAM dhruvabaMdhinInAM prakRtInAM nijakAdabaMdhasthAnAtU, napalakaNametat, natkRSTabaMdhasthAnAdhA vyutAnAmanutkRSTaH pradezabaMdhaH pravartamAnaH sAdirnavati. tat prabaMdhasthAnamutkRSTabaMdhasthAnaM vA 'apatte iti ' prAkRtatvAcanavyatyayaH, SaSTIsaptamyozvArthapratyannedaH, ityaprAptAnAmanAdiH, dhruvAdhruvannAvanA sugamatvAna kRtA. adhruvabaMdhinInAM punaH prakRtInAmutkRSTAdiko baMdhazcatuHprakAro'pi adhruvabaMdhanAdeva adhruvabaMdhitvAdeva sAdigdhruvazca paritnAvanIyaH // saMpratyadhruvabaMdhinInAmutkRSTapradezabaMdhasvAmitvaparijJAnAya FARSH // 607 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 68 // laghumupAyamAha - // mUlam // - appatarae gaibaMdhe / nakkamajogI na sannipajatto // kulai paesukkosaM / jadannayaM tassa vaccAse // 70 // vyAkhyA - mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM cAlpatarANAM baMdhe sati paryAptaH saMjJI yadotkRSTe yogasthAne varttate, tadA samayamekaM ddau vA samayAvadhruvabaMdhinInAmutkRSTapradezabaMdhaM karoti, natkRSTa pradezabaMdhasvAmI navatItyarthaH tadyathA --- sAtave danI yo ccairgoyazaHkInAM vidhabaMdhaka utkRSTayogasthAnavartI sUkSmasaMparAya natkRSTapradezabaMdhasvAmI, AyurmodanIyanAgasya yazaH kIrtto sajAtIyAbadhyamAnaprakRtInAM ca jAgasya pravezAt. puruSavedasyAnivRttibAdara saMparAya natkRSTayoge vartamAna natkRSTapradezabaMdhakarttA, mithyAtvAnaMtAnubaMdhyAdInAmapi nAgasya pravezAt tIrthakaranAmno devagatiprAyogyAM tIrthakaranAmasahitAmekonatriMzata nan aviratasamyagdRSTyAdirutkRSTe yoge varttamAna natkRSTa pradezabaMdha vidhAyI AhArakahikasyApUrvakaraNe vA paraM yogasthAnamupagato devagatiprAyogyAmAdAraka kisahitAM triMzataM babhan natkRSTa pradezabaMdha svAmI, naktaMca-- jAga 2 // 608 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM V TIkA // 6 // 'AhAramApana 'AhAramappamaneni, AhAragassa appamanotti, appamatA apurakaraNA ya dovi gahi- yA, tesiM nakosajogIrA devagaipAnaggaM AhAragaugasahiyaM nIsaM baMdhamANANaM nakkosapaesa. vaMdho havai, ekatIse na lapraz, bahugA nAgA navaMtitti kALa ' hAsyaratyaratizo. kAnAmaviratasamyagdRSTirutkRSTayogasthAnavartI paramapradezabaMdhasvAmI. tiryavikAsAtave. danIyanIcaigotrastrIvedanapuMsakavedAnAM mithyAdRSTiH saptavidhabaMdhakaHhuMmasaMsthAnasthAvarA'yazAkItyaudArikapratyekasAdhAraNasUkSmabAdaraikezyijAtyaparyAptakAnAmekezyiprAyogyatrayoviMzatibaMdhako, vitricatuHpaMceMDiyajAtisevAsaMhananautArikAMgopAMgamanuSyahikatrasanAnAmaparyAptakaprAyogyapaMcaviMzatibaMdhakaH, parAghAtocchvAsaparyAptakanAmnAmekezyiprAyogyapaMcaviMzati. baMdhakaH. AtapodyotayorekeMziyaprAyogyaSaDviMzatibaMdhakaH, sthirazunnasunagasusvarAdeyasamacatura. srasaMsthAnaprazastavihAyogatidevAcakavaikriyacikanagaanAdeyatrazunaasthirANAMpaMcadazaprakRtI nAM deva yogyA'AviMzatibaMdhako, narakachikA'prazastavihAyogatiHsvaranAmnAM narakagatiprAyogyASTAviMzatibaMdhako, madhyamasaMsthAnasaMhananAnAM tiryaGmanuSyaprAyogyaikonatriMzadhako, va // 6 // 77 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 61 // jarSananArAcasaMhananasya manuSyagatiprAyogyaikonatriMzabaMdhako, mithyAdRSTirutkRSTa yoge varnamAna nakRSTapradezabaMdhasvAmI. devAyuSo'pramatta natkRSTayogyasthAnamupArUDha natkRSTapradezabaMdhakartA, zepANAM trayANAmAyuSAM mithyA dRSTirutkRSTayogasthAnagata natkRSTapradezabaMdhasvAmI. tadevamuktaM mUlaprakRtiviSayamunaraprakRtiviSayaM cotkRSTa pradezabaMdhasvAmitvaM. saMprati jaghanyapradezabaMdhasvAmitvaM vaktavyaM, tatra prazramato mUlaprakRtiviSayamucyate-AyuvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM labdhyAparyAptakaH sUkSma nigoda natpattiprazramasamayatnAvI sarvA pavIyoM jaghanyapradezabaMdhasvAmI. hitIyasamayatnAvI kasmAna navatI ticeducyate-hitIyasamaye asaMkhyeya guNena yogasthAnena pravaImAnatvAta, sarvo hyaparyAptaH pratisamayamasaMkhyeyaguNena yogasthAnena vane, tato hitIye samaye jaghanyaH pradezabaMdho na lanyate. Aha ca zatakacUrNikRt-'appajanagA savevi asaMkhijaguNaNaM jogeNaM samae samae vaTaMtitti bizyasamayAsu jahannago paesabaMdho na laprati ' AyuSo'pi sa eva sUkSma nigodo labdhyaparyAptakaH sUkSmanigodApekSayA sarvamaMdayogasthAnavI svAyuHzeSatrinAgasya prazramasamaye vartamAno jaghanyapra // 10 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 611 / / I dezakarttA, dvitIye samaye aparyAptakatvAdasaMkhyeyayuzena yogasyAnena vaIte, tatastatra jaghanyapradezabaMdhana prApyate iti svAyuHzetrijAgaprathamasamaye ityuktaM grAha ca zivazarmasUri:sumana goyApajjanago / na paDhame jahannage joge / / sattahNapi jahannaM / zranugabaMdhaMmi zranassa // // 1 // anihitaM mUlaprakRtiviSayaM jaghanya pradezabaMdhasvAmitvaM saMpratyuttaraprakRtiviSayaM tatrikSurAha--' jahannayaM tassa vaccAse ' natkRSTapradezabaMdhasvAmitvaviSaye yaduktaM, tasya vyatyAse vipase jaghanya pradezabaMdha svAmitvaM jAvanIyaM tathAhi - natkRSTaM pradezabaMdhaM nAma karoti yo manolabdhisaMpanna utkRSTayogI sarvAnaH paryAptiniH paryApto mUlaprakRtInAmutaraprakRtInAM cADapa tarANAM baMdhakaH kasmAdevamiti ceDucyate iha yo manolabdhi saMpanno javati, tasya zeSajIvApekSayA balavatI ceSTA samullasati, pra balaceSTAyuktazca prabhUtAna pujAnAdate, tato manolavvisaMpanno'pi svabhUmikAnusAreNa maMdamaMdatarayogasthAnavarcI javati, tatastacyudAsArthamutkRSTayogItyanihitaM. ihA'paryAptasyApi saMjJinaH svabhUmikAnusAreNotkRSTo yogo vidyate, na ca tena prayojanaM tatastadapanodArthaM sarvAGgiH -- nAga / / 611 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 612 // paryAptinirityuktaM evaMvidhavizeSaNaviziSTo'pi yadA prabhUtAnAM mUlaprakRtInAmuttara prakRtInAM vA baMdhako javati, tadA vivahitaprakRtInAmutkRSTapradezabaMdho na labhyate, dalikasya bahujAgasaMjavAt tato mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM cAlpatarANAM baMdhaka ityavAci. etacotkRSTapradezadhasvAmitvaciMtAyAM sarvatrAjyamicAri sAmAnyaM lakSaNaM, yastu vizeSaH sa prAgeva darzitaH, ta paryAso, jaghanya pradezabaMdhasvAmitvaciMtAyAM prAyo lakSaNaM pratipattavyaM tadyathA-mano. labdhihIno jaghanyayogasthAnavarttI labdhyA sarvAjiH paryAptiniraparyAptaH prabhUtAnAM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM ca baMdhako jaghanya pradezabaMdhasvAmI. nRktaM ca- sannI nakkarujogI / patato payavipayaro || kulai parasukkosaM / jahannayaM jAe vivarIyaM // 1 // iti etaccAtisaMkSiptamuktamiti maMdamativineyajanAnugrahAya vizeSato jAvyate tatra narakagatinarakAnupUrvInarakA yuvAyUrUpANAM catasRNAM prakRtInAmasaMjJipaMceMyiH sarvAbhiH paryAptiniH paryApto jaghanye yogasthAne varttamAno jaghanya pradezabaMdhasvAmI. ihA'saMjhiparyAptajaghanyayogAtsaM paryAptakajaghanya yogo'saMkhyeyaguNaH naktaM ca - prasannipatattagajadannajogAnu sannipatagajadannajogo nAga 2 // 612 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 TIkA saMkhaUguNo iti' tataH saMjhino jaghanyaH pradezabaMdho na labhyate, ityasaMjhigrahaNaM. - aparyAptakasya cA'saMjhino vivakSitaprakRticatuSTayabaMdho na saMnavatIti sarvAniH paryApnintiH paryApta ityuktaM. prAdArakachikasyA'pramattasaMyato'STavidhabaMdhako devagatiprAyogyanAmaikatriMzahaMdhako jaghanye yogasthAne vartamAno jaghanyapradezabaMdhasvAmI. devahikavaikriyahikatIrthakararUpANAM paMcAnAM prakRtInAmaviratasamyagdRSTinavaprazramasamaye vartamAno jaghanyayogo jaghanyapra dezabaMdhasvAmI. tatra devo nairayiko vA tIrthakaranAmabaMdhako yathAsaMkhyaM devannavAnnArakannavAca OM cyuto manuSyanave samutpadyamAna natpaniprazramasamaye varnamAno devagatiprAyogyAM tIrthakaranAma sahitAmekonatriMzataM banan jaghanyayogasthAnavI devAkavai kriyahikayorjaghanyapradezabaMdhakartA. asaMjhiSu madhye sarvajaghanyaH pradezabaMdhaH kasmAna prApyate ? iti ceDucyate-ihA'saMjhI vividhastadyathA-paryApto'paryAptazca. tatrA'paryAptasya devagatiprAyogyaM narakagatiprAyogyaM vA baMdhame- va nAyAti. aparyAptakasaMjhimatkAdyogasthAnAdasaMjhiparyAptakayogo'saMkhyeyaguNaH, prAha ca zatakacUrNikRt-'sanni apajanajogana asannipajatajogo asaMkhajaguNo' iti. tato'saMjhi // 613 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naa| TIkA // 6 // pu jaghanyaH pradezabaMdho na lanyate, iti navAdisamaye vartamAno'viratasamyagdRSTirityuktaM. ete- na yaducyate kaizcidasaMjhini dInabale vaikriyapaTakasya jaghanyaH pradezabaMdho navatIti tadapAstaM dR vyaM. nIyakaranAmakarmaNaH punarmanuSyastozrakaranAmakarmabaMdhakaH kAlaM kRtvA deveSUtpannaH, tatra prazramasamaye vartamAno manuSyagatiprAyogyAM tIrthakaranAmasahitAM triMzataM vanana sarvajaghanyayogo jaghanyapradezabaMdhakartA.anyatrajaghanyapradezabaMdhA'prAptestA pUrvasUripratipAdanAta. naktaMca zatakacUrau-tilagaranAmasma maNusso ticayaranAmavaMdhago kAlaM kAna devesu navavaNo tassa paDhamasamae maNuyagaipAnuggaM ticayaranAmasahiyaM tIsaM baMdhamANassa savajahannajogissa savajahannopadenabaMdho annaca na laprati ' zeSANAM tu manuSyAyustiryagAyuvarjitAnAM navottarazatasaMkhyAnAM prakRtInAM sUhamAnagodo labdhyaparyAptaH sarvAlpavIrya natpattiprazramasamaye vartamAno jaghanya. pradezabaMdhasvAmI. na varamaparyAptakasUdamasAdhAraNanAmnAM paMcaviMzatibaMdhakaH, ekeMzyiAtapasyAva rANAM paDviMzatibaMdhako, manuSyadhikasyai konatriMzadvaMdhakaH, zeSANAM tu nAmaprakRtInAM triMzadvadha- kaH, naktavizeSaNaH sUkSma nigodo jaghanyapradezabaMdhakartA, manuSya tiryagAyuSoH, sa eva sUkSma // 614 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 615 // nigodaH svAyuHzeSa trijJAgazramasamaye varttamAno jaghanya pradezabaMdhasvAmI, svAyuH zeSatrijAga dvitIyAdisamayeSu jaghanya pradezabaMvA'nAve kAraNaM prAguktamanusaraNIyaM // 70 // saMprati mikhyAtvAnaMtAnubaMdhistyAnarddhitrikANAmutkRSTapradezabaMdhasvAminaM, taijasAdInAM ca nAmadhuvabaMdhinInAM prakRtInAM jaghanya pradezabaMdhasvAminaM sAmAnyataH prAguktamapi maMdamatInAM spaSTAvabodhAya vi zeSataH kathayati -- // mUlam // - sattavidabaMdha mile | paramazraNa mizrI lagiddI || nakkosasaM kiliDe / jahannana nAmadhuviyANaM // 51 // vyAkhyA - saptavidhabaMdhakne mithyAdRSTau natkRSTasaMkliSTe, saMklezagrahaNaM balavattAkhyApanArtha, tenedamuktaM javati -- sarvotkRSTe yogasthAne vartamAna iti parama natkRSTo'naMtAnubaMdhimithyAtvastyAnarddhitrikANAM pradezabaMdhaH kimuktaM javati ? saMjhI sarvAbhiH pa ryAtaniH paryAptaH sarvotkRSTayogasthAnavartI saptavidhabaMdhaka naktarUpAlAmanaMtAnubaMdhyAdInAmaSTAnAM prakRtInAmutkRSTapradezabaMdhasvAmI nAmadhruvabaMdhinInAM taijasakArmaNA'gurulaghUghAtavarNAdicatuSTaya nirmANarUpANAM navAnAM prakRtInAM mithyAdRSTiH saptavidhabaMdhako vyAkhyAnato vizeSa nAga 1 / / 615 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 66 // pratipattiH, na hi saMdehAdalakSaNatAti nyAyAt, sUkSmanigodo'paryAptaH sarvajaghanyayogasthAnavartI, ekonatriMzadvaMdhako jaghanya pradezabaMdhasvAmI kRtA svAmitvaprarUpaNA, tatkaraNAJcoktaH pradezabaMdhaH || 1 || saMprati kAH prakRtayo jaghanyata nRtkarSato vA kiyaMtaM kAlaM yAvanniraMtaraM badhyaMte ? ityetannirUpaNArthamAha || mUnam // - samayAdasaMkhakAlaM / tiriduganIyANi jAva vanaMti // venaviyadevadugaM / pavatigaM prAna aMtamuddU ||7|| vyAkhyA - tiryagUhikanI cairgotraM tiryaggatitiryagAnupUrvInI cairgotrANi jaghanyataH samayamekaM yAvadvadhyaMte, dvitIye samaye tathAvidhasAmagrIvazataH parAvRtya tahipakSaprakRtInAM baMdhAraMjasaMjavAt, natkarSatastvasaMkhyeyaM asaMkhyeyalokAkAzapradezaparimita samayapramANaM kAlaM badhyate yatastejovAyukAyikamadhye gatasya jaMtoretA evaM prakRtayo baMdhamAyAMti, na vipakSaprakRtayastathAjJavasvAjAvyAta. tejovAyukAyikakAya sthitizcaitAvatpramANA. tathA coktaM prajJApanAyAM - ' tenakkAievaM naMte nakkAzyattAe kAlana kiJciraM hoi ? goyamA jahanne aMtomuhuttaM, nakkose asaMkheUM kAlaM asaMkhejAna nasappilIna nasappilIna kAlana, khetana nAga 2 // 616 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 67 / / saMkheA logA, evaM vAnukkAyAvi tathA vaikriyacikaM ca jaghanyata ekaM samayaM yAvadbadhyate parAvarttamAnatvAt, natkarSatastu palyatrikaM pabyopamatrayaM yAvat. asaMkhyeyavarSAyuSo hi tiryaGmanuSyA janmata ArabhyAmaraNametA evaM prakRtIrvanaMti, te cotkarSataH pabyopamatrayAyuH pramA. tathA AyuH sarvamapi nRtkarSatatarmuhUrttakAlaM yAvadbadhyate, na parato'pi tasya tathAsvA jAvyAt // 2 // // mUlam // - desUpukomI / sAyaM zramakhapoggalA naralaM || paraghAnasAsatasacanapadipAlaya aparasayaM // 93 // vyAkhyA - sAtavedanIyaM jaghanyataH samayamAtraM badhyate, pa vartamAnaprakRtitayA dvitIye samaye tathAvidhasAmagrIvazataH parAvRttya tapakSaprakRtibaMdhAt etattatrApi parAvarttamAnaprakRtInAM samayamAtrabaMdhakAlanaiyatye kAraNamanusaraNIyaM natkarSataH punardezonAM pUrvakoTIM yAvatsayogikevalI hyetAvataM kAlaM labhyate sa ca sAtasyaiva baMdhako, nAsAtasyeti tathA zradArikazarIraM jaghanyataH samayamekaM yAvat baMdhamAyAti, nRtkarSato'saMkhyeyAna pula parAvarttAna. sthAvarakAyamupAgatA hi jaMtava audArikameva zarIraM vanaMti, na vaiki 78 jAga 2 / / 617 / / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaMya, navapratyayatastadvaMdhayogyAdhyavasAyasthAnA'saMnnavAt. sthAvarakAyamupAgatAzca vyAvahArika- ma satvA natkarSata etAvaMtaM yAvadavatiSTate. tathA coktaM prajJApanAyAM-' egidieNaM naMte egidiyaTIkA nikAlana keciraM ho? goyamA jahanneNaM aMtomuhunamukkoseNaM aNaMtAna nasappiNI ns||1|| pigIna kAlana, khenana agaMtA logA asaMkhejA poggalapariyaTTA, teNaM poggalapariyaTTA A. valiyAe asaMkheja nAgo iti ' tazrA parAghAtocchvAsatrasabAdaraparyAptapratyekarUpatrasacatukapaMceMzyi jAtirUpAH sapta prakRtayo jaghanyataH samayamekaM baMdhamAyAMti, natkarSataH sAgaropamANAM paMcAzItaM zataM. kazramiticekucyate iha SaSTapRzrivyAmutkarSato nArakANAM sthitiviMzatisAgaropamANi, na ca tatroktavipa. nUtAH prakRtayo baMdhamAyAMti, tathAnavasvAnnAvyAta. yo'pi ca nArako navAMte samyaktvamA. sAdha manuSyeSvAgavati, tasyApi tatra samyaktvapratyayato vivakSitaprakRtipratipakSaprakRtayo na baM dhamAgacaMti. tataH sa manuSyo'nuttaraM saMyamamanupAlya graiveyakeSvekatriMzatsAgaropamasthitiko de. vo jAtaH, sa ca tathAvidhAdhyavasAyapariNativazena janmAMtaraM mithyAtvamAsAditavAn. cyavana // 6 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM TIkA // 31 // kAle ca nUyaH samyaktvamAsAya manuSyamadhye samAgatya SaTvaSTisAgaropamapramANaM samyaktvakA- lamavyute vAratrayagamanena pUrayati. tatotarmuhUrttakAlaM yAvat samyagmithyAtvamanutnavati. tataH punarapi samyaktvaM vijayAdiSu vAradhyagamanena SaTSaSTisAgaropamAeyanulavati. na caiteSu sthAneSu navapratyayato vA vivakSitaprakRtInAM vipakSanUtAH prakRtayo baMdhamAyAMti. tato vivakSitaprakRtIra nAM parAghAtAdInAM paMcAzItaM zataM sAgaropamANAmutkarSato baMdhakAlaH // 3 // // mUlam ||-cnrNsnccsulkhgi-purissustrtigaann bAvaThi // vinuNAmaNuuganuralaM / garisahativANa tenIsA // 14 // vyAkhyA-samacaturasrasaMsthAnobaigotrazunavidAyoga. tipuruSavedasusvarasunagAdeyAnAM jaghanyataH samayamekaM baMdhaH, parAvarnamAnaprakRtitvAta; natkarSato higuNitAni SaTSaSTisAgaropamANi hAtriMzataM zataM sAgaropamANAmityarthaH. etA hi prakRtayaH samyagdRSTInAM samyagmithyAdRSTInAM vA niyamato baMdhamAyAMti. tApakSaprakRtInAM sAsAdanagu sthAnaka eva baMdhavyavadAt. samyaktvakAlazcApAMtarAle samyagmithyAtvAMtarito hAtriMzadadhikazatasAgaropamapramANaH pUrvoktaprakAreNa prApyate. tata etAsAmutkarSato hAtriMzaM zataM sAgaro Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 3 // 620 // pamANAM baMdhakAlaH. tazA manuSyadhikaudA rikAMgopAMgavavarSannanArAcasaMhananAnAM jaghanyataH sama- yamAtraM, tIrthakaranAnAMtarmuhUrna baMdhaH, natkarSataH paMcAnAmapi trayastriMzatsAgaropamAgi. tathAhianuna rasureSu madhye samutpanno jIva etAH prakRtIstIrthakaravarjA niyamato badhnAti, kazcitpuna vitIrthakarastIrthakaranAmApi. tata etAsAmuktarUpa natkarSato baMdhakAlaH, kevalaM tIkaranAno dezonapUrvakoTIcyAcyadhiko veditavyaH // 4 // // mUlam ||-sesaagNtmuhun / samayAtivAnagANa aMtamuhu // baMdho jahananAva du |gtigN nibaMdhIgaM // 5 // vyAkhyA-naktazeSANAmadhruvabaMdhinInAM prathamavarjasaMsthAnapaMca kaprathamavarjasaMhananapaMcakaikahitricaturiMjiyajAtisthAvaradezakahAsyaratyaratizokanarakakSikAhArakahikAtapodyotastrovedanapuMsakavedasthirazunnayazaHkIya'sAtavedanIyA'prazastavihAyoganirUpApAmekacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM prakRtInAM jaghanyataH samayamAtraM baMdhaH, natkarSatoMtarmudatta, tata baMdhamadhikRtya niyamata etAH parAvartete, adhruvabaMdhitvAt. tIkarAyuSAM jaghanyato'pyatarmuhUrna yAvatsatataM baMdho navati, tathAsthAnAvyAta. yAvatpunarutkarSato baMdhakAlamAnaM tAvatprA // 20 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 621 // voktaM tathA nityavaMdhinInAM prakRtInAM baMdhakAlamadhikRtya jaMgatritayamavaseyaM tadyathA - anAyato'nAdisAMtaH sAdisAMta iti tatrA'navyAnAmanAdyanaMtaH kadAcidapi vyavacchedAbhAvAt. vyAnAmanAdisAMtaH, vyavavedasthAnaM prAptAnAM teSAM baMdhA'saMjavAt upazama zreNItaH pratipatitAnAM sAdisAMtaH, tadevamukto baMdhavidhiH // ee || sAMpratamudayavidhimAha - vA // mUlam // -- hoi zralAi aAMto / praNAisaMto dhuvodayANudana | sAisapajjavasAlo / adhuvANaM tadaya mitrasta // e6 // iha prakRtayo didhA tadyathA -- dhruvodayA adhruvodayAzca ta tra karmaprakRtikAra nRdayaciMtAyAmapyaSTApaMcAzadadhikaM prakRtInAM zataM manyate, ata karaNASTakaparisamApteH karmaprakRtyaniprAyeNa vakSyate tato dhruvodayAH prakRtayo'STacatvAriMzatsaMkhyA veditavyAH, tadyathA--- jJAnAvaraNapaMcakamaMtarAya paMcakaM, darzanAvaraNacatuSTayaM, midhyAtvaM, vadiviMzatiH, taijasakArmaNasaptakaM, sthirAsthire, zubhAzubhe, agurulaghu nirmANamiti etAsAmaSTAcatvAriMzatsaMkhyAkAnAM prakRtInAmudayo dvidhA, tadyathA - - zranAdyanaMtaH, anAdisaparyavasA naH, tatra navyAnAzrityA'nAdyanaMtaH kadAcidapi vyavacchedA'saMjavAt. navyAnadhikRtyA'nAdi nAga 2 / / 621 / / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 622 // saparyavasAnaH, teSAM modaMprati prasthitAnAmavazyamudayavyavavedasaMnavAta. adhruvANAmadhruvodayAnAM prakRtInAmuktavyatiriktAnAM dazottarazatasaMkhyAnAmudayaH sAdisaparyavasAnaH, adhruvodayatayA pa. rAvRtya parAvRtya tAsAmudayatnAvAta. na kevalamadhruvodayAnAmudayaH sAdiparyavasAnaH, kiMtu mithyAtvasya ca. tazrAhi-samyaktvAtpratipatitamadhikRtya mithyAtvasyodayaH sAdiH, punarapi samyaktvalAnne vyavacchedAdadhruvaH. tadevaM mithyAtvasyodaya strividha AveditastadyathA-anAdyanaMto'nAdisaparyavasAnaH, etau ca cAvapi naMgau dhruvodayatvAnagRhaNena gRhItau, tRtIyastu nedaH sAdisaparyavasAnalakSaNaH * tahayamitssa' ityanenAvayavena sAhAdukta iti // 6 // // mUlam ||-pymiidhishmaaiiyaa / neyA puvvunayA ihaM neyA // nabIraNanadayANaM / jabANa tayaM voThaM // 7 // vyAkhyA-yathA kila pUrva baMdhavidhau prakRtisthityAdayo nedA naktAstadyathA-prakRtibaMdhaH sthitibaMdho'nunAgabaMdhaH pradezabaMdhazva, tathA ihApyudayAdhikAre jJeyA- stadyathA-prakRtyudayaH sthityudayo'nunAgodayaH pradezodayazca. tatrAcAryaH svayamevAgre saprapaMcamudIraNAkaraNaM vakSyati, nadayodIraNayozca prAyaH svAmitvaMpratyavizeSaH, sahannAvitvAt, tapA // 22 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 623 // di-- yatrodayastatrodIraNA, yatrodIraNA tatrodayaH, tato yathA prakRtyAdayo nedA nadIraNAdhikAre vakSyaMte, yaca svAmitva prarUpaNAdikaM tadetatsarvamanyUnAtiriktamatrApi jAvanIyaM yatpunanAnAtvaM tadanidhitsurAha - ' naddIraletyAdi ' nadIraNodayayoH prakRtyAdibhedaviSaye yannAnAtvaM tadahaM vakSye, zeSaM tUdIraNAvad dRSTavyamiti jJAvaH // e // tatra prakRtibhedaviSaye nAnAtvaM di darzayiSurgAzrAhitayamAha || mUlam // - carimodayamuccANaM / jogikAlaM nadIraNAvirahe || dekhUpukomI / mayAnagaveyaNIyANaM // e8 // taiyacciyapaUnI / jAtA niddANa hoi paMcaedaM // nadana zrAvajite / tevIsAe na sesANaM // ee // vyAkhyA -- caramodayAnAM carame prayogikevalicaramasamaye nadayo yAsAM nAmaprakRtInAM tAzvaramodayAH, tAzvemA nava, tadyathA - manuSyagatiH paMcaidijAtisvasanAmabAdaranAmaparyAptanAmasunaganAmazrAdeyanAmayazaH kIrttinAmatIrtha kRtAM ca ja gavatAmayogikevalInAM tIrthakaranAma ca, etAsAM navAnAM prakRtInAmucairgotrasya ca prayogikAlastAvataM kAlaM yAvaDudIraNAvirade'pi nadIraNAyA alAne'pyudaya eva kevalaH pravarttate. nAga 2 / / 623 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 624 // tathA manuSyAyuH sAta vedanIyamasAta vedanIyaM cetyevaMrUpANAM tisRNAM prakRtInAM pramattasaMyaguNasthAnakAtparataH zeSeSu guNasthAnakeSu varttamAnAnAmutkarSato dezonAM pUrvakoTIM yAvadudIrAmaMtare kevala nadayo javati, sa cotkarSata iyatkAlaH sayogikevaliguNasthAnake dRSTavyaH, zevasya guNasyAnakasya sarvasyApyaMtarmuhUrttapramANatvAt zratha kasmAtsAtAsAta vedanIyamanuSyAyuSAM pramattasaMyata guNasthAnakAtparata nadIraNA na pravartate ? ucyate - pramISAM hyudIraNAsaMkliSTAdhyavasAyavazataH pravartate, tathAsvAjAvyAta. vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyavarttinazcA'pramattasaMyatAdayaH, tatasteSAM vedanIyadhikamanuSyAyuSorudIraNAyA ajJAvaH tathA zarIraparyAptyA paryAptAnAM satAM zarIraparyAptiparyAptAnaMtarasamayAdArajya yAvattRtIyA paryAptiridiyaparyAptiH parisamAptimupaiti tAvatpaMcAnAmapi nizaNAM tathAsvAnAvyAt nodIraNA pravarttate. kiMtUya eva kevalaH, tathA zeSANAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarA yapaMcakasaMjvalana lonavedatrayasamyaktva mithyAtvanArakA yustiryagAyurde vAyUrUpANAM trayoviMzatiprakRtInAmAvalikAMte aMtanUnAyAmAvalikAyAmudaya evaM kevalaH nodIraNA. tathAhi -- paMcAnAM nAga // 625 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 625 // jJAnAvaraNaprakRtInAM aMtarAyaprakRtInAM cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpasya darzanAvaraNaca- tuSTayasya koNakaSAyasya paryaMtAvalikAyAM vartamAnasyAvalikAyAM praviSTatvAnnodIraNetyudaya eva kevalaH, evameva saMjvalanalonnasya sUkSmasaMparAyaparyaMtAvalikAyAM mithyAtvastrI punapuMsakavedAnAmaMtarakaraNe kRte prazramasthityAmAvalikAzeSAyAM nArakAyustiryagAyurdevAyuSAM svasvannavaparyaMtAvalikAyAmudaya eva kevalo, nodIraNA; zrAvalikAMtargatasya karmaNaH sarvasyApyudIraNA'naItvAt. ida manuSyAyuSa nadIraNAvirahe'pyudayakAlaH prAgeva dezonapUrvakoTIpramANa naktaH, tato manuSyAyuSo mithyAdRSTyAdInAM paryaMtAvalikAyAmudIraNA virahe'pi ya nadayakAla zrAvalikAmAvaH, sa tadaMtargata eva veditavya iti pRthag noktaH. pUrvakoTyannidhAne hyAvalikAmAtraM tadekadezalavanUnaM sAmarthyAduktamavaseyaM. zeSANAM tu prakRtInAM yAvadayastAvadIraNA, yAvadIraNA tAva'daya iti. tadevaM darzitaH prakRtyudaye nadIraNAto vizeSaH // e ee|| saMpratyatraiva sA. dyAdiprarUpaNA kartavyA, sA ca dhiA, mUlaprakRtiviSayA nanaraprakRtiviSayA ca. tAM vividhAmapi cikIrSugaha // 65 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga, paMcasaM // mUlam ||-mohe cahA tiviho / vasesaM sanaeDa mUlapagaINaM // micatudana cana- pahA / adhuvadhuvA gaM vihativiho // 10 // vyAkhyA-mohe mohanIyasya karmaga nadayazcatu rdhA catuHprakArastadyayA-lAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tthaadi-npshaaNtmodgunnsthaankaatprti||626|| pAtato navan mAdiH, tatdhyAnamaprAtasyA'nAdiH, dhruvAdhruvagavanavyannavyApekayA. avazeSANAM satAnAMmUlaprakRtInAmudayastrividhariprakArastadyathA-anAdidhruvo'dhruvazva, tathAhi-jhAnAvaraNadarzanAvaragAMtarAyANAmudayaH kIgamodAMtamamayaM yAvat, vedanIyanAmagotrAyuSAM sayogyaMtasamayaM, na ca kINo nUyaH prAunavati, tata etAsAM sapAnAmapyudayo'nAdiH, navyAnAmadhruvaH, kapakazreNyArohe yathoktakAle teSAmudayavyavavedanAvAta, annavyAnAM dhuvaH kadAcidapi vyavachadAmanavAta. kRtA mUlaprakRtiSu sAdyAdiprarUpaNA, sAMpratamunaraprakRtiSu tAM karoti. 'michattudaityAdi ' mithyAtvasyodayazcaturdhA catuHprakArastadyathA sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tatra samyaktvAnpratipatitasya navana mAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvAvanavyanavyApekSayA. tathA adhruvANAmadhruvodayAnAM prakRtInAmudayo vivi Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 627 // ghopakArastadyathA - sAdiraghuvazca sA ca sAdyadhruvatA adhruvodayatvAnAvanIyA tathA dhruvAvayAnAM prakRtInAM prAguktasvarUpANAM mithyAtvavarjazeSasaptacatvAriMzatprakRtInAmudayatrivi striprakArastadyathA - anAdirghuvo'ghuvazca tathAhi - ghAtidhuvodayAnAM prakRtInAM kIlamohaguNasthAnakacaramasamayaM yAvadudayo, nAmadhruvodayAnAmayogyaMtasamayaM tatastatsthAnamaprAtAnAM sarveSAmapi saMsArijIvAnAmudayo, dhruvodayAnAmanAdiH, dhruvAbhruvau prAgvata. naktaH prakRtyudayaH // 100 // saMprati sprityudayamAda || mUlam !! - nadana vizkhae / saMpattI esa jAvato paDhamo // sati taMmi jAvavIna / gadIraNA naMdana // 101 // vyAkhyA - ida nadayo dvidhA, tadyathA -- sthitiyeNa prayogeca. tatra sthitiravAcAkAlarUpA, tasyAH krayeNa vyakSetra kAlabhavanAvarUpANAmudayahetunAmaprAptau satyAM yaH svajAvata nadayaH sa sthitiyeNodaya ucyate yaH punastasminnudaye pravarttamAne sati prayogata nadIraNAkaraNarUpeNa prayogeNa dalikamA kRSyAnubhavati sa dvitIya nadIragodayAnidhAna ucyate sa ca nRdayaH sAmAnyato divA, tadyathA - jaghanya utkRSTazca // 101 // nAga 1 // 623 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMca TIkA // 62 // tatrotkRSTasthityudIraNAta natkRSTasthityudaya nadayasthityAnyadhikastazrA cAda // mUlama ||-nbiirnnjoggaannaaN / apradiyavizae nadae joragAna // ( gAnA ) vyAkhyA-nadIraNAyogyAnAmutkRSTasthitInAM prakRtInAmudIraNayogyAnyaH sthitiya nadayayogyAH sthitaya ekayA nadaya yogya yA sprityA anyadhikA veditavyAH. tathAhi-natkRSTAyAM sthitau vadhyamAnAyAmavAdhAkAle'pi prAgbaI dalikamastIti kRtvA baMdhAvalikAyAmatItAyAmanaMtara sthitau vipAkodayena vartamAna nadayAvalikAta naparivartinI marvA api sthitIrudIrayati, nadIrya ca vedayate, tato baMdhAvalikodayAvalikAhInAyAH zeSAyAH sarvasyA api sthiterudayodoraNe tulye, vedyamAnAyAM ca sthitAvudIraNA na pravartate, kiMtUdaya eva kevalaH, tato vedyamAnayA samayamAtrasthityAnyadhikaH, natkRSTasthityudIraNA'tkRSTasthityudayaH, baMdhAvalikodayAvalikAdInavotkRSTasnityudaya nadayotkRSTavaMdhAnAM prakRtInAM veditavyaH. zeSANAM tu yathAyogaM tatrApyuktanItyA nadayasthityA'jyadhiko'vagaMtavyaH // saMprati jaghanyasthityudaye vizeSamAda. // mUlam ||-hssudegtthiiinnN / nidUNAegiyAlAe ( gAbAI ) // 11 // vyAkhyA // 600 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 625 // prAguktAnAM manuSyagatipaMceMdiyajAtitrasa bAdaraparyApta subhagAdeya yazaH kIrttitIrtha karanAmoccairgotrA- jAga 2 yuzcatuSTayasAtAsAtAvedanIyanizapaMcakajJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTayasaMjvalanalojavedatrayasamyaktvamithyAtvarUpANAmekacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM prakRtInAM nijJapaMcakonAnAM satInAM patriMzatsaMkhyAkAnAM hrasvo jaghanyaH sthityudaya ekasthitInAM samayamAtrANAM veditavyaH kimuktaM javati ? naktarUpANAM SaTUtriMzatprakRtInAM jaghanyaH sthityudayaH samayamAtraikasthityudayapramANo veditavyaH, ini samayamAtrA caikA sthitizvaramA sthitiravaseyA. nijJapaMcakasya tUdIraNAyA jAve'pi zarIraparyApyanaMtaraM vipAkodayakAle apavarttanApi pravarttate, tata ekA sthitirna prApyate iti taGgharjanaM zeSaM tu sarvamapi sAdyAdiprarUpaNAdikaM sprityudIraNAyAmiva niravazeSamavagaMtavyaM, naktaH sthityudayaH // 101 // saMpratyanujJAgodyamAda || mUlam ||-aNuprAgudavi / nadIraNAe tullo jahaNayaM na varaM // AvaligaMte samma ta / veyakhIgaMtalojANaM // 102 // vyAkhyA - anujJAgodayo'pyudIraNAyAH tulyo, yathAnujAgodIraNA saprapaMcamagre vakSyate, tathA'nunAgAdayo'pi vaktavya iti jAvaH, kiM sarvathA sAmA / / 62 / / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA // 30 // nyamiti cedata Aha-navaramayaM vizeSo jaghanyamanunAgodayaM samyaktvavedAnAM kIgAMtAnAM kI- NamodaguNasthAnakaparyavasAnAnAM jJAnAvaraNapaMcakAMtarAya darzanAvaraNacatuSTayarUpANAM caturdazAnAM prakRtInAM saMjvalanalonasya ca zrAvalikAMte jAnIyAta.yamatra nAvanA-jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayavedatrayasaMjvalanalojasamyaktvarUpANAmakAnaviMzatiprakRtInAM sva. svaparyavasAna samaye nadIraNAyA vyavade sati parata AvalikAM gatvA prAvalikAcaramasamaye jaghanyAnunAgoda yasya prApyamANatvAditi. tadevamukto'nunAgodayaH // 10 // saMprati pradezodadayo vaktavyaH, tatra cemAvAdhikArau, tadyathA-sAdyAdiprarUpaNA svAmitvaprarUpaNA ca. tatra sAdyAdiprarUpaNA dhiA, tadyathA-mUlaprakRtiviSayA nanaraprakRtiviSayA ca. tatra prazramato m. prakRtiviSayamAdyAdiprarUpaNAzramAha // mUlam ||-ajadaNANukoso / canahatihAuehacanavido mohe // Anassa sAi a dhuvA / sesa viappA ya mavesi // 103 / / vyAkhyA-mohAyurvarjAnAM paramAM karmaNAmajaghanyaH ra pradezodayazcaturvidhastadyathA-sAdiranAdirdhavo'dhruvazca. tazrAdi-kazcitvapitakarmAzo devalo // 6 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMcasaM0 ke devo jAtaH, ma ca tatra saMkliTo nUtvA natkRSTAM sthiti banana natkRSTapradezApramudhanayati. ta- to baMdhAvasAne kAlaM kRtvA ekazyeSu madhye samutpannastasya pratarasya hitIyasamaye navana sATIkA diH, tatsthAnamaprAptasya punagnAdiH. adhruvadhruzai prAgiva. tathA teSAmeva paramAM karmaNAmanutkRSTaH 63 // pradezodayastridhA triprakArastadyathA-anAdirbuvo'dhruvazva. tatrAhi-amISAM pApmAM karmaNAmu tkRSTaH pradezodayo vakSyamAlasvarUpasya guNitakAMzasya svasvodayaparyavasAne guNazreNIzira si vartamAnasya prApyate. sa caikasamayamAtranAvIti mAdigdhruvazca. tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, JE ma cA'nAdiH madaiva nAvAt. dhruvAdhruvau pUrvavat. tathA mode mohanIyasya karmaNo'jaghanyo'nutkRSTazca pradezodayazcaturvidhastadyathA-sAdiranAdirdhavo'dhruvazca. tathAhi pitakauzasyAMtarakaraNakRte aMtarakaraNaparyaMtanAvigopubAkArasaMsthitAvalikAmAtradalikAMtasamaye modanIyasya jaghanyaH pradezodayaH. sa caikasAmayika iti kRtvA sAdigdhruvazca. tato'nyaH mAnya jaghanyaH, so'pi tato kSitIyasamaye navanmAdiH, tatsthAnamaprAptasya punarazrI nAdiH, dhruvAdhruvau pUrvavata. tayA guNitakauzasya sUkSmasaMparAyaguNasthAnakAMtasamaye natkRSTapra Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA / / 632 // dezodayaH, sa ca samayamAtrajJAvIti sAdiraghuvazca tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa copazamazreNIpratipAtato javana sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAvAvajavyajavyApekSayA. ta zrAyupazcatvAro'pi jedA natkRSTA'nutkRSTajaghanyA'jaghanyarUpAH sAdyadhruvAH, caturNAmapi nedAnAM yathAyogaM niyatakAlaM jAvAt tathA sarveSAM karmaNAM prAguktAnAM pAM mohanIyasya ca naktazeSau vikalpau natkaSTajaghanyarUpau sAdyadhruvau tau ca prAgeva jAvitau kRtA mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNA // 103 // saMpratyuttaraprakRtInAM tAM cikIrSurAda // mUlam // - zrajadannamaNukoso | dhuvodazAeM canihA cahA // mitte sAsiM / vidA sarvvayasesA || 4 || vyAkhyA - mithyAtvarahitAnAM zeSANAM saptacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM dhruvodayAnAM taijamakArmaNa saptakavarNAdiviMzatisthirA'sthirazunA'zunA'gurulaghu nirmANajJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTaya rUpANAM prakRtInAmajaghanyaH pradezodayazvaturvidhastadyathA--sAdiranAdirdhruvo'dhruvazca tathAhi -- kazcitkapitakarmAzo deva utkRSTe saMkleze vartamAkuSTAMsthitiM natkRSTapradezApramurtayati tato baMdhAvasAne kAlaM kRtvA erkeDiyeSu bhAga 1 // 632 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / / 633 // madhye samutpadyate tasya prathamasamaye prAguktAnAM saptacatvAriMzatprakRtInAM jaghanyaH pradezodayaH, kevalamavadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNa yAvaidhAvalikAcaramasamaye devasya jaghanyaH pradezodayo veditavyaH sa caikasAmayika iti kRtvA sAdiraghuvazca tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa ca 6tIye samaye javana sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhuvAdhruvatA prAgiva tathA amUtrA meva saptacatvAriMzatprakRtInAmanutkRSTaH pradezodaya striprakArastadyathA - anAdirghuvo'dhruvazca tathAhi guNitakarmAzasya svasvodaya paryavasAne guNazreNI zirasi varttamAnasyotkRSTaH pradezodayaH: sa ca samayamAtrajJAvIti sAdiradhruvazca tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa cADanAdiH sadaivajJAvAt. dhruvAvau pUrvavat tathA mithyAtve mithyAtvasyA'jaghanyo'nutkRSTazca pradezodayazcaturvidhastadyathA - sAdiranAdidhuvo'dhruvazca tathAhi -- kapitakarmAzasya prathamaM samyaktvamutpAdayataH kRtAMtarakatent pazamikasamyaktvAtpracyutasya mithyAtvaM gatasyAMtarakaraNaparyaMtanAvigopucchAkArasaMsthitAvalikA mAtra dalikAMtasamaye varttamAnasya jaghanyaH pradezodayaH, sa caikasAmAyika iti sAdiradhruvazca tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, so'pi tato dvitIye samaye javan sAdiH, vedakasa <.0 nAga 2 / / 633 / / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 6 // SPREASSTHA myaktvAkSa pratipatataH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau pUrvavat. tathA kazciNitakarmIzo yadA dezavirataguNazreNyAM vartamAnaH sarvaviratiM pratipadyate, tatastanniminAM guNazreNiM karoti, kRtvA ca tAvato, yAvad iyorapi guNazreNyormastake, tadAnI ca kazcinmithyAtvaM gavati, tatastasya mithyAtvasyotkRSTaH pradezodayaH, sa caikasAmAyika iti kRtvA sAdiradhruvazca. tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, so'pi hitIye samaye navana sAdiH, vedakasamyaktvAcA pratipatitaH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau pUrvavata. etAsAM cAnaMtaroktasvarUpANAM saptacatvAriMzatprakRtInAM mithyAtvasya coktazeSau vikalpau jaghanyotkRSTarUpo dhiAprakArau. tadyathA-sAdI adhruvau ca. tau ca prAgeva nAvito. zeSANAmadhravoda yAnAM prakRtInAM dazonarasaMkhyAnAM sarve vikalpA jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTarUpA vividhA hira prakArA jJAtavyAstadyathA-sAdayo'dhruvAzca. sA ca sAdyadhruvatA adhruvodayatvAdavaseyA. kRtA sA- dyAdiprarUpaNA. // 104 // saMprati svAmitvaM prarUpayitavyaM, tacca vidhA, natkRSTapradezodayasvAmitvaM jaghanyapradezodayasvAmitvaM ca. tatrotkRSTapradezodayasvAmitvapratipAdanArtha saMnavaMtIrguNazre W 3685859 // 6 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 // 65 // NIH sarvA api prarUpayati-- // mUlam ||-saMmanadesasaMpuna-viraznappatti aNavisaMjoge // dasaNakhavaNe mohassa / - samaNesaMtakhabage ya // 15 // khIgAitige asaMkha-guNiyaguNase dvidaliya jaha kamaso / sammanAzNekA-rasAhakAlo na saMkhaMse // 106 // vyAkhyA-iha ekAdaza guNazreNayastaya. thA-prazramA samyaktvotpanau, hitIyA dezaviratyutpatnau, tRtIyA saMpUrNaviratyutpatnau pramane a. pramane cetyarthaH. caturyanaMtAnubaMdhinAM visaMyojane, paMcamI darzanakapaNe darzanamohanIyatrayarUpaNe, SaSTI modasya mohanIyasya zamane upazamake, saptamI napazAMtamohanIye, aSTamI mohanI. yakapake, 'khogAitige iti navamI kINamohanIye, dazamI sayogikevalini, ayogikevalini tvekAdazIti. etAsAM ca samyaktvAdisaMbaMdhinInAmekAdazAnAM guNazreNInAM valikaM ya. thAkramazo yAkrameNA'saMkhyAtaguNitamavagaMtavyaM tadyathA-marvastokaM samyaktvotpAdaguNazre eyAM, asaMkhyeyaguNaM dezaviratiguNazreNyAM, tato'pi sarvaviratiguNazreNyAmasaMkhyayaguNaM, evaM tAvAcyaM yAvadayogikevaliguNazreNyAM dalikamasaMkhyeyaguNaM, tasmAtpradezodayamapyAzritya etA // 635 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA paMcasaM sAM ca guNazreNInAM kAlo yathAkramazo yathAkrameya saMkhyeyAMzo vaktavyaH saMkhye yaguNahIno va- J. ktavyastadyathA-samyaktvotpAdaguNazreNikAlaH sarvapranUtaH, tato deza viratiguNazreNikAlaH saM khyayanAgamAtraH, tato'pi sarvaviratiguNazreNikAlaH saMkhyeyatnAgamAtraH, evaM tAvahAcyaM yAva. // 636 // dayogiguNazreNikAlaH sayogiguNazreNikAlApekSayA saMkhyeyatnAgamAtraH, sthApanA eSA samyaktvotpAdaguNazreNiH, zeSAH punaryazrottaramasaMkhyeyaguNadalikAH, kAlatazca saM. khyeyaguNahInAH, parISTAca pRthutvena yazrottaraM vizAlA vizAlatarAH, ayodhyeta kathaM dalikaM yazrottaramasaMkhyeyagugaM prApyate ? nucyate-samyaktvaM hyutpAdayan mithyAdRSTinavati, tatastasya stokaM guNazreNidalika, samyaktvotpattau satyAM punaH prAktanaguNazreNyapekSayA asaMkhyeyagugadali kA, samyaktvotpAdaguNazreNivizuhatvAt. tato'pi deza viratasya guNazreNirasaMkhyeyaguNadalikA, ra samyagdRSTyapekayA dezaviratasyA'tivizazvAt. tato'pi sarvaviratigugaugira saMkhyeyagaNadali. kA, dezaviratAtsarva viratasyA'tivizuztaratvAta. tato'pi saMyatasyA'naMtAnubaMdhivisaMyojane guzreNirasaMkhyeyaguNadalikA, tasyAtivizuHztvAt. evamunarottaravizuprikarSavazAdyazrottaramasaM // 66 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaMkhye yaguNadalikA nAvanIyA. // 105 // 16 // saMprati kA guNazreNiH kasyAM gatau prApyate ? kA ityetannirUpaNArthamAi-. // mUlam ||-atti guNAna pamie / mittagayaMmi AzmA tinni / laprati na sesaa||63|| / jaM jINAsu asunnamaraNaM // 10 // vyAkhyA-kaTiti zIghraM guNazreNikaraNAdanaMtara / mityarthaH. guNAtsamyaktvAdirUpAtpatite mithyAtvaM gate jaMtau kaTityeva cA'prazastena maraNena mRte sati, nArakAdirUpe paranave kaMcitkAlamudayamAzrityAdyAstisro guNazreNayaH samyaktvo tpAdadezavira tisarva viratinimittAH prApyaMte, na zeSAH. nArakAdinavo hyaprazastena maraNena prApyate, na ca zeSAsu guNazreNISu satIpvaprazAstaM maraNaM navati, kiMtu koNAsu, tata zrAdyA e. va tisro guNazregayo nArakAdinave prApyaMte, na zeSA iti. tadevamuktA guNazreNayaH // 10 // thala saMprati ka nakRSTapradezodayaM karoti, kazca jaghanyamityetanirUpayatiOM // mUlam ||-nkkompesudyN / guNameDhIsImage guNiyakammo // savAsu kuNa udenn| khaviyakammo puNa jahannaM // 10 // vyAkhyA sarvAsu prakRtiSu, SaSTIsaptamyorapratyatnedAt Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM sarvAsAM prakRtInAmoghena sAmAnyena bAhulyenetyarthaH, natkRSTaM pradezodayaM karoti, guNazreNIzi- TIkA rasi vartamAno guNitakauzo vakSyamANasvarUpa iti. // 10 // sAMpratamutkRSTapradezodayasvA minaM sarvAsA prakRtInAM vaiviktyenopdidrshyissuraad||630|| ||muulm ||-smmnveysNjvnn-yaann khINaMtadujiNaaMtANaM // lahu khavaNAe aMte / - avahissa asohiNukkoso // 10 // vyAkhyA-samyaktvavedatrayasaMjvalanacatuSTayarUpANAmaSTA nAM prakRtInAM laghukapaNayA zIghratapaNayA kSapaNArthamanyudyatasya, vividhA di kapaNA laghukapaNA cirakSapaNA ca. tatra yo'STavArSika eva saptamAsAtyadhikaH saMyamaM prapannaH, tatpratipattyanaMtaraM cAMtarmudUrnena kapakazreNimAranate, tasya yA kapaNA sA laghukapaNA, yastu prajUtena kA lena saMyamaM pratipadyate, saMyamapratipattezcordhvaM pranUtena kAlena kapakazreNimAranate, tasya yA yA kapaNA sA cirakapaNA. tayA ca pranUtAH pujalAH parizaTaMti, stokA eva zeSA avatiSTate, tato na tayA natkRSTaH pradezodayo lanyate, tata nucyate, laghukSapaNAyAmanyudyatasyeti, tasya gu. gitakauzasya svasvodayacaramasamaye natkRSTaH pradezo navati. // 10 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 tathA koNe kIgamohaguNasthAnake aMto yAsAM tAH vINAMtA jJAnAvaraNapaMcakaaMtarAya- paMcakadarzanAvaraNacatuSTayarUpAzcaturdazaprakRtayastAsAM laghukapaNayA kapaNArbhamanyudyatasya kapakaTIkA sya koNamohaguNasthAnakacaramasamaye guNazreNIzirasi vartamAnasyotkRSTaH pradezodayaH, nvr||63 mavadhijJAnAvaraNasyAvadhidarzanAvaraNasya cotkRSTaH pradezodayo, nAvadhikasya avadhilabdhirahita 6 sya vaktavyaH, avadhijJAnaM jhutpAdayato bahavaH pujalAH parikSIyaMte, tato nAvadhiyuktasyotkRSTapra. dezodayalAna ityanavadhilabdhikasyetyuktaM. tathA yoniyoH sayogikevakhyayogikevalirUpayoparaMto yAsAM tAstathA tAsAM, audArikasaptakataijasakArmaNasaptakasaMsthAnaSaTkaprazramasaMhananavarNA diviMzatiparAdhAtopaghAtA'gurulaghuprazastA'prazastavihAyogatipratyekasthirA'sthirazunAzunani. NarUpANAM sayogikevaDhayaMtAnAM piMcAzatprakRtInAM guNitakauzasya sayogikevalinaH s| yogikevaliguNasthAnacaramasamaye natkRSTaH pradezodayaH, susvaraduHsvarayostanirodhakAle, nacb vAsanAmna nacchvAsanirodhakAle, tathA anyataravedanIyamanuSyagatimanuSyAyuHpaMceMzyijAtitrasabAdaraparyAptasunnagAdeyayazaHkIrtitIrthakarocairgotrarUpANAM hAdazAnAM prakRtInAmayogikevalyaMtA. // 6 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga paMcasaM J TIkA // 6 // nAmayogikevalino guNitakAMzasya caramasamaye natkRSTaH pradezodayaH // 1 // // mUlam ||-pddhmgunnle DhisIse / nidApayalAga kuNa navasaMto // devanaM jatti gana vanaviya suggasaeva // 110 || vyAkhyA-napazAMta upazAMtakaSAya AtmIyaprazramaguNazregIzirasi vartamAno guNitakarmAzo nizapracalayorutkRSTaM pradezodayaM karoti. tazrA sa evopazAMtamodanIyo guNitakAMza AtmIyaprathamaguNazreNIzIrSakodayamanaMtarasamaye prApsyatIti, tasmin pAzcAtye samaye UTiti devatvaM gataH prAptaH san vaikriyasaptakadevahikarUpasya prakRtinavakasyotkRSTapradezodayaM vidadhAtIti / / 110 // // mUlam ||-tiriegNtudyaannN / micattaNanIsazrIlagihINaM // apjslyjoge| itiguNaseDhINasIsANaM // 111 // vyAkhyA-tiryavevodaya ekAMtena yAsAM tAstiyagekAMtodayAH, ekakSitricaturiMghiyajAtisthAvarasUdamasAdhAraNAkhyAH prakRtayastAsAM mithyAtvAnaMtAnubaMdhimizrastyAnahitrikANAmaparyAptakanAmnazca, sarvasaMkhyayA saptadazaprakRtInAM hitIyatRtIyaguNazreNI. zirasoyoM ge vartamAnasya mithyAdRSTeH svasvodaye natkRSTaH pradezodayo navati. zyamatra nAva // 6 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA / / 641 / / nA - ida kenacidezaviratena satA dezaviratipratyayA guNazreNiH kRtA, tataH saMyamaM pratipannaH, tataH saMyamapratipatyApi guNazreNyoH zirasi ekatra militaH, tasmin kAle tasya varttamAnakimasya tiryakAMtodayAnAM prAguktAnAM prakRtInAmaparyAptakanAmnazca yathAyogamudaye nRtkRSTaH pradezodayaH, mithyAtvAnaMtAnubaMdhiviSaye punarbharaNaM kRtvApi yadA dezavirata guNa esafarama: zirasi ekatra militaH, tasmin kAle varttamAne guNitakarmazo yadi ko'pi mithyAtvaM pratipadyate, tadA tasya mithyAtvAnaMtAnubaMdhinAmutkRSTaH pradezodayaH yadi punaH samyagmithyAtvaM pratipadyate, tarhi samyagmithyAtvasya stmAnardditrikasya, punarmithyAtvaM gatasyAgatasya vA natkRSTaH pradezodayo vAcyaH yataH styAnAdvitrikasya pramattasaMyato'pyudayaH prApyate iti. || mUlam // kAlaMtarakaraNaM / hohI amaro ya aMtamuhura | nakkosapaesudana / sAdAsu mamidaM // 112 // vyAkhyA - ida kazcidupazamazreNiM pratipannaH se tasya kAle anaMtarasamaye aMtarakaraNaM javiSyatIti, tasmin pAzcAtye samaye amaro devo jAtaH, tasyA'marasya nRtpattyanaMtaramaMtarmuhUrtAtparato guNazreNI zirasi varttamAnasya, ihAMtarmuhUrtAtparato guNa (9 nAga z // 641 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 65 // zreNIziraH prApyate, tato ' aMtamuhuparana' ityuktaM. tasya hAsyAdInAM hAsyaratyaratizokannaya- jugupsAnAM, madhyamAnAM cASTAnAM kaSAyANAmapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamaMjhinAnAM sarvasaMkhyayA taturdazaprakRtInAmutkRSTaH pradezodayaH // 11 // // mUlam ||-hss ThibaMdhinA / akSA jogAivizanisegAgaM / nakosapae paDhamo-dayami suranAragALagaM // 113 // vyAkhyA-akSA baMdhakAlo, yogo manovAkAnimittaM vIrya, AdisthitiH prathamA sthitistasyAM dalikaniSekaH, eteSAmutkRSTapade sati. kimuktaM navati ? nakRSTena baMdhakAlena natkRSTa yoge varcamAno hasvAM jaghanyAM sthiti badhvA prazramasthitau ca dalikanikSepamutkRSTaM kRtvA mRtaH san devo nArako vA jAto, tasya prazramasthityudaye vartamAnasya devasya devAyuSo nArakasya nArakAyuSa natkRSTapradezodayaH // 113 // // mUlam ||-akssaa jo nakose / baMdhitnA noganUmigesu lahuM // savappajIviyaM vajaha tuTanavaTTiyA doeI // 114 // vyAkhvA-natkRSTa baMdhakAle natkRSTe ca yoge varnamAne nannoganUmigeSu tiryakSu manuSyeSu vA viSaye kazciniryagAyuH kazcinmanuSyAyurutkRSTaM tripakSyopamasthi // 65 // * Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM tikaM vadhvA mRtvA ca tripakSyopamAyuSkeSvekastiyakSvaparo manuSyeSu madhye samutpannaH, tatra ca - laghu zIghraM sarvAlpajIvitamaMtarmuhUrtapramANaM varjayitvA aMtarmuhUrtamekaM dhRtvetyarthaH zeSamazeSamA TIkA pi svasvAyurapavartanAkaraNenApavartya, tato'pavartanAnaMtaraM prazramasamaye vartamAnayorenayostiyaGmanuSyayoryathAsaMkhyaM yostiyaGmanuSyAyuSorutkRSTaH pradezodayo navati // 114 // // mUlam / / -nArayatiriugaphunagAi / nIyamaNuyANa puzvigANaM tu // dNsgmohrkvgo| tazyagaseDhIe paminnaggo / / 115 / / vyAkhyA-ihA'viratasamyagdRSTidarzanamohanIyatritayaM kapayitumacyudyato guNazreNiM karoti. tataH sa eva dezaviratiM pratipannaH, tatastanimittAM guNazre NiM karoti. tataH sa eva sarvaviratimanyupagatavAn, tataH sarvaviratinimittAM guNazreNiM karo. ti, tataH karaNaparisamAptau satyAM punarapyavirato jAtaH, tasya vINadarzanamohanIyatritayasya tRtIyasyAM guNazreNyAM kRtAyAM pratinagnasya pratipatitasya tisRNAmapi guNazreNInAM zirassu * vartamAnasya tasminneva nave sthitasya durlagAdInAM ugA'nAdeyA'yazaHkIrtInAM nIcairgotrasya cotkRSTaH pradezodayo navati. azra narake bajJayuSkatvAnnArako jAtastarhi tasya pUrvoktAnAM ca // 653 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca nAga 2 TIkA // 6 // tasRNAM prakRtInAM narakakSikasahitAnAmutkRSTaH pradezodayaH. azra tiryakUtpannastaIi tiryadika- sahitAnAmutkRSTaH pradezodayaH. atha manuSyo jAtastardi manuSyAnupUrvIsahitAnAmiti. // 15 // // mUlam ||-saMghayaNapaMcagassa na / vizyAditiguNaseDhisImammi || AhArakaprovANaM apamano AiguNasIse // 116 / / vyAkhyA-prathamasaMhananavarjazeSasya mahananapaMcakasya hi. tIyAdiguNazre gItrikazirasi vartamAna natkRSTaM pradezodayaM karoti. zyamatra nAvanA-iha kazcinmanuSyo dezaviratiM pratipannaH, tataH sa dezaviratipratyayAM guNazreNiM karoti. tataH sa eva vizuddhiprakarSavazataH sarvaviratiprapannaH san sarvaviratipratyayAM guNazreNiM karoti. tataH sa eva tathAvidhavizuzvizAdanaMtAnubaMdhinAM visaMyojanAyocitastatastanniminAM guNazreNiM karoti. evaM hitIyAdayastisro guNazreNayo navaMti. tAzca kRtvA tAsAM mastakeSu vartamAnasya prazramasaMhananavarjAnAM paMcAnAM saMhananAnAM yathAyogamudayaprAptAnAmutkRSTaH pradezoda- yaH, tathA apramatto'pramattasaMyata AhArakazArIre vartamAna AhArakasaptakodyotayoranunnavakAle prathamazreNIzirami vartamAna natkRSTaM pradezodayaM karoti // 116 / / // 6 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0 // mUlama-guNaseDhIe naggo / patno beiMdipuDhavikAyanaM // AyAvassa na tacce / pa DhamamamayaMmi vaDheto // 117 // vyAkhyA-guNitakozaH ko'pi paMceMhiyo jIvaH samyagdaTIkA TirjAtaH, tataH samyaktvanimittAM guNazreNiM kRtavAn. tatastasyA guNazreNIto namaH prtipti||65|| to mithyAtvaM gata ityarthaH, gatvA ca mithyAtvaM hazyimadhye samutpannaH, tatra ca hIMzyiprAyo. gyAM sthiti muktvA zeSAM sarvAmapyavarnayati. tatastato'pi mRtvA pRthivIkAyatvaM kharabAdarapRthivIkAyatvaM prAptaH zIghrameva ca zarIraparyAptyA paryAptaH sa tavedI prAtapavedI kharabAdarapRthvIkAyikaH zarIraparyAptyanaMtaraM prazramasamaye AtapanAmakarma vedayamAna AtapanAmna natkRSTapradezoda yaM karoti. ekeMzyio hIyisthiti jaTityeva svayogyAM karoti. na trIyiAdisthitimiti hI pazyigrahaNaM. tadevamuktamutkRSTapradezodayasvAmitvaM // 11 // saMprati jaghanyapradezodayasvAmitvamAha // mUlam ||-devo jahannayAka / dohuvaTTitumi attammi // cananANadasaNatige / egi- vigae jahannudayaM // 110 // vyAkhyA-iha jaghanyapradezodayAdhikAre sarvatrApi kapitakarmIzo dRSTavyaH, etacca prAgevoktaM. kazcitvapitakarmAzo devo jaghanyAyurdazavarSasahasrapramANAyurutpa. // 65 // For Private 8 Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 SAT paMcasaM tyanaMtaramaMtarmudUneM gate sati samyaktvaM pratipadyate. tacca samyaktvaM dazavarSasahasrANi dezonAni yAvatparipAlaya aMtarmuhUrtAvazeSe jIvite mithyAtvaM gataH, sa cAtisaM kliSTapariNAmaH prastutATIkA nAM matijJAnAvaraNIyAdInAM karmaNAM dIrghAmunkRSTAM sthiti baDumAratnate, pranUtaM ca dalikaM t||65|| dAnImurttayati tAvat yAvadaMtarmuhUrna. tataH saMkliSTapariNAma eva kAlaM kRtvA eDiyo jAtaH, sa prazramasamaye catuNI jJAnAvaraNAnAM matijJAnAvaraNazrutajhAnAvara gamanaHparyavajJAnAvaraNake. valajJAnAvaraNarUpANAM, darzanAvaraNatrikasya cakSudarzanAvaraNA'cakSurdarzanAvaraNakevaladarzanAvarapalakaNasya sarvasaMkhyayA saptAnAM prakRtInAM jaghanyaM pradezodayaM karoti. iha hi prAyeNa sarva da. likamurtitamiti kRtvA prazramasamaye stokaM prApyate. anyaccotkRSTa saMklezayuktasya pradezodIra. yA stokA navati. yatastasyA'nunAgodIraNA baDhI pravarga te. yatra cAnunAgodIraNA vahvaH tatra ra stokA pradezodIraNA, tato mithyAtvaM gato'tisaMkliSTapariNAma ityAdyuktaM. // 11 // * ||muutrm ||-kuvr hidugussana / devattaM saMjamAna saMpano // mitthukkosukkaTTiya / zrA valigaMte paesudayaM // 11 // vyAkhyA-pitakarmAzaH ko'pi jIvaH saMyamaM pratipannaH ma. // 66 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM01 mutpannAvadhijJAnadarzano'pratipatitAvadhijJAnadarzana eva saMyamavazAivatvaM prAptaH, tatra cAMtarmudU- n_ gate sati mithyAtvaM pratipannaH, tato mithyAtvapratyayenotkRSTAM sthiti bahumAratnate. pranUtaM TIkA ca dalikamutkarSayati na yatItyarthaH. tata zrAvalikAMte baMdhAvalikAyA aMtasamaye avdhihi||65|| kasya avadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNarUpasya jaghanyaM pradezodayaM karoti. // 11 // 2 // mUlam ||-veynniiyncloyN-traay agNa hoi nadisamo // nidAugassa nadana / nakosaTiIna pamiyama // 120 // vyAkhyA-kSyoMrvadanIyayoH sAtA'nAtarUpayoH, nacairgotraSsya zokamodanIyasya, paMcAnAmaMtagayANAmaratimohanIyasya ca, sarvasaMkhyayA dazAnAM prakRtI- nAmavadhisamo'vadhijJAnAvaraNasamo jaghanyapradezodayo veditavyaH, yathA avadhijJAnAvaraNasya prAk jaghanyapradezoda yAnAvanA kRtA, tazrA'mUSAmapi dazAnAM prakRtInAM kartavyeti nAvaH, ni pracalayorapi tatraiva kevalamutkRSTasthitibaMdhAtpatitasya pratinivRnasya nizapracalayorudaye va- namAnasyeti dRSTavyaM. natkRSTasthitibaMdho hi atizayena saMkliSTasya navati; na cAtimakleze vanamAnasya niodaya saMnavaH, tata natkRSTasthitibaMdhAtpatitasyetyuktaM // 120 // // 65 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 658 // // mUlam // - masarisaM varisavaraM / tiriyagaI zrAvaraM ca nIyaM ca // iMdiyapattIe / padame samayaM migiditige // 121 // vyAkhyA - matisadRzaM padaikadeze padasamudAyopacArAta, matijJAnAvaraNasadRzaM varSavaraM napuMsakavedaM tiryagganiM sthAvaraM sthAvaranAmakarma, nIcaigoMtra ca jaghanyapradezodaye jAnIhi ? kimuktaM javati ? matijJAnAvaraNasyaiva napuMsakavedatiryaggatisthAvaranAmanIcairgotrarUpANAM caturNAM karmaNAM jaghanyaH pradezodayo jAvanIyaH 'giDitigatti ninijJadInAmapi tisRNAM prakRtInAM jaghanyapradezodayo matijJAnAvaraNasyeva jAvanIyaH kevadiparyAptyA paryAptasya prathamasamaye iti dRSTavyaM tato'naMtarasamaye nadIraNAyAH saMjJavena jaghanya pradezodayA'saMjavAt // 121 // // mUtram // pumitrasogapaDhamilla - prarairahiyAla mohapagaI || aMtarakaraNAnagae / sunAvalI // 122 // vyAkhyA - napuMsaka veda strI veda zokamohanIyAnaM tAnubaMdhya ratimohanIyarahitAnAM zeSANAM mohanIyaprakRtInAM darzanamohanIyatritayAnaMtAnubaMdhivarjA zeSAdazakapAya puruSavedadAsyaratijayajugupsArUpANAM viMzatisaMkhyAnAmaMtara kara leMtarakaraNAt sureSu nAga // 658 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 gate canadayAvalikAMte jaghanyaH pradezodayo vAcyaH. iyamatra nAvanA-pitakamAMzasyoM nAga zamikasamyagdRSTegaipazamikasamyaktvAtpracyavamAnasyAMtarakaraNe sthitena hitIyasthiteH saMkAzA TIkA samyaktvAdInAM dalikAni samAkRSya yAni aMtarakaraNe carame prAvalikAnAgamAtre nAge go||6|| puDhAkArasaMsthAnena racitAni, tadyathA-prazramasamaye pranUtaM, hitIyasamaye vizeSahInaM, tRtI. yamamaye vizeSadInaM, evaM yAvaJcaramasamaye vizeSahonaM. teSAmudaye AvalikAmAtraM gatvA prA. valikAyAzcaramasamaye samyaktvamizramithyAtvAnAM svasvodayayuktasya jaghanyaH pradezodayaH, zeSANAM tu saptadazAnAM prakRtInAmupazamazreNyAmaMtarakaraNaM kRtvA devalokaM gataH san prathamasa. maye eva vitIyasthiteH sakAzAt dalikamAkRSyodayAdArabhya gopuDhAkAreNa yahiracayati ta. dyathA-prazramasamaye pranUtaM,hitIyasamaye vizeSahIna, tRtIyasamaye vizeSahInaM, evaM yAvadAvI likAcaramasamayaH. evaM viracite dalike AvalikAyAzcaramasamaye varttamAno jaghanyaM pradezodayaM // 6 * karoti. // 122 // sAMpratamuktanapuMsakAdiprakRtipratiSedhe saptadazaprakRtInAM devalokagamanena ja ghanyapradezodayatnAvanAkAraNamAha // Ani Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 vaca // mUlam ||-nvsNto kAlagana / sabaDhe jAi nagava si // taba taeyANudana / a- subhudae hoza missa // 123 / / vyAkhyA-napazAMtakaSAyo yahA kazcizamakaH kAlagaTIkA to mRtaH san sarvArthasidhe mahAvimAne yAti gavati. etaca nagavatyAM vyAkhyAprajJaptau sira // 65 // pratotaM. nAtra visaMvAdaH, tatastatra sarvArthasiMha mahAvimAne AsAM napuMsakavedastrIvedazokamoha nIyAnaMtAnubaMdhyaratimAhanIyarUpANAM prakRtInAmudayo nAsti, tena pratiSedhaH kRtaH, tathA azu. namaraNamRtasya vA navayudayo, mithyAtvasyA'mRtasya vA, tataH samyaktvamizrayorapyamRtasyASpi jaghanyaH pradezodayo lanyate yathoktaH prAk, tataH saptadazAnAmeva devalokagamanena jaghanyapradezodayatnAvanA kRtA. // 123 // // mUlam ||-nvsaamstu canadA / aMtamuhU baMdhiLaNa bahukAlaM // pAliyasamma pddhmaa| prAvalI aMtamivagae // 14 // vyAkhyA-caturdhA caturo vArAn mohanIyamupazamayya pazcAdatarmuda gate sati mithyAtvaM gataH, tato mithyAtvapratyayenAMtarmuharne kAlaM yAvat sa prazramAn kaSAyAna anaMtAnubaMdhino babhrAti. tataH samyaktvaM gataH, tacca samyaktvaM // 6 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA // 65 // bahukAlaM hAtriMzatsAgaropamANAM yAvat zataM pAlayitvA paripAlya samyaktvapranAvataH pranUtAna pulAnanaMtAnuvaMdhinAM saMbaMdhinaH pradezasaMkramataH parizATya punarapi mithyAtvaM gataH, tato mithyAtvapratyayena nUyo'pyanaMtAnubaMdhino banAti. tatra AvalikAM te baMdhAvalikAyAzcaramasamaye pUrvavajJAnAM prazramAnAM kaSAyANAmanaMtAnubaMdhisaMjhAnAM jaghanyaM pradezodayaM karo. ni. AvalikAyA anaMtarasamaye hi prazramasamayabahA'nyadalikasyodIraNAta nadayo navati. tato jaghanyaH pradezodayo na lanyate, iti kRtvA zrAvalikAyA aMte ityuktaM. saMsAre caikajIvasya catuHkRtva eva mohanIyasyopazamo navati, na paMcakRtva iti caturdhAgrahaNaM. mohopazamanena kiM prayojanamiti cekucyate-iha modopazamaM kurvana apratyAkhyAnAdikaSAyANAM dalikamanyatra guNasaMkrameNa pranUtaM saMkramayati. tataH vINaprAyANAM teSAmanaMtAnubaMdhiSu baMdhakAle stokameva saMkrAmati, tato mohopazamagrahaNaM // 12 // // mUlam ||-biie saMjamannave savvanirUmi gaMtumicaMtA // devI lahu jeThaThiI / navaTTi yAvalIaMte // 125 // vyAkhyA--saMyamenopalakSito navaH saMyamanavaH, tasmin sarvaniru 2 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 65 // aMtarmudUrnAvazeSa striyA mithyAtvaM gatAyAH, tato'naMtaranave devInUtAyAH, zIghrameva ca paryA- nAga 3 ptAyA jyeSTAmutkRSTAM sthitiM vadhvA pranUtaM ca dakhikamurtya prAvalikAMte baMdhAvalikAyAzcara-1 masamaye strIvedasya jayanyaH pradezodayaH. zyamatra nAvanA-pitakarmAzA kAcit dezonA pUrvakoTiM yAvat saMyamamanupAlyAMtarmurne AyuSo'vazeSe mithyAtvaM gatvA anaMtaranave devI sa. mutpannA, zIghrameva ca paryAptA, tata natkRSTa saMkleze varnamAnA strIvedasyotkRSTAM sthiti baghnAti, pUrvabaha cAyati. tata nakRSTabaMdhAraMjAtparata prAvalikAyAzcaramasamaye tasyAH strIvedasya jaghanyaH pradezodayo navati // 125 // // mUlam ||-appA jogasamaGiyANa / pAUNa jiThavizaMte // navaraM zrovanisege / virativAsAyaveINaM // 16 // vyAkhyA-alpayA baMdhAiyA, alpena ca yogena citAnAM vahAnAM caturNAmapyAyuSAM natkRSTasthitInAM jyeSTa sthitInAM aMte aMtime napari sarvoparitane sama- // 12 // ye sarvastokadalikanikaipe cirakAlaM pranUtaM kAlaM tIvrA'sAtavedinAM tIvrA'mAtavedanAninUtAnAM pitakauzAnAM tanadAyurvedinAM jaghanyaH pradezodayaH. tIvrA'sAtavedanIyAninnUtAnAM baha Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TIkA / / 653 // vaH pujalAH parizaTatIti kRtvA tIvrAsAtavedigrahaNaM // 16 // ||muulm ||-sNjoygaavi jojiya / jahannadevanamaMtimamuhune // baMdhiyanakkassa liI / - gaMtUNegiMdiyAsannI // 127 // savalahuM narayagaI / tammi savapanjane // aNupuvisagaztullA / tA puNa neyA navAimmi // 12 // vyAkhyA-yojanAn anaMtAnubaMdhino visaMyojya, tahisaMyojane zeSANAmapi karmaNAM nUyAMsaH pujalAH parizaTaMtIti tapAdAnaM. tato jaghanyaM devatvaM prAptaH, tatra aMtarmuhUrne pratipannamithyAtva ekezyiprAyogyANAM prakRtInAmutkRSTAM sthiti vadhvA sarvasaMkliSTa ekeDiyeSUtpannaH, tatra cAMtarmuhurne sthitvA asaMjhiSu madhye samAyAtaH, devo hi mRtvA nA'majhiSu madhye gatIti kRtvA ekeMiiyagrahaNaM. tato'saMjhinavAt zeSA'maMjhisarvajIvenyo laghuzI, mRtvA nArako jAtaH, sarvaparyAptinnizca zIghraM paryAptaH. tasmina sarvaparyAptiparyApte nArake narakagatejaghanyaH pradezodayaH, paryAptasya pranUtAH prakRtayo vipAkodayamAyAMti, udayagatAzca stibukasaMkrameNa na saMkrAmaMti. tena prakRtyaMtaradalikasaMkramA'nAvAjaghanyaH pradezodayaH prApyate. iti -- saJcapajanae ' ityuktaM. AnupUrvyazvatasro'pi svagatitulyAH svasvaga Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 dIkA // 65 // ka tisamAnA jheyAH, yayA gatInAM jaghanyapradezodayannAvanA kRtA, tabhAnupUrvINAmapi tattajatisaM baMdhinInAM kartavyA. kevalaM tA jaghanyapradezodayayuktA jJeyA nabAdau navaprathamasamaye, tRtIye disamaye anyA api baMdhAvalikAtItAH kAlpatA nadayamAgacaMti. tato navaprathamasamayagrahaNaM. // mUlam |'-devgii mahisamA / navaraM nakoyaveyago jAhe // cirasaMjamiNo aMta / AhAre tassa nadayammi // 12 // // vyAkhyA-devagatiravadhisamA avadhijJAnAvaraNasamA, avadhijJAnAvaraNasyeva devagaterapi jaghanyataH pradezodayo nAvanIya ityarthaH. navaraM yadA nyotavedako navati, tadA devagaterjaghanyaH pradezodayo dRSTavyaH. kiM kAraNamiti cekucyate-yAvara dyotasyodayo na navati, tAvaddevagatau stibukasaMkrameNa tat saMkramayati, tato jaghanyaH pradezo. dayo na labhyate. nadayaprAptasya punarudyotasya stibukasaMkramo na navati, tata nadyotavedakagrahaNaM. nadyotavedakatvaM ca paryAptasya navati, nA'paryAptasya, iti paryAptAvasthAyAM devagatejaghanyaH prade zodayaH, tathA cirakAlaM saMyaminaH dezonapUrvakoTiM yAvatpAlitasaMyamasyAMtime kAle AhArakazarIrI nUtvA tasyAhArakasaptakasyodyotasya vipAkodaye vartamAnasya AhAre pAdArakasapta // 5 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA // 655 // kaviSayo jaghanyaH pradezodayaH cirakAla saMyamaparipAlane hi nUyAMsaH puruSAH parizaTitA javaMti, tatazvirakAlaM saMyamina ityuktaM. udyotagrahaNe ca kAraNaM prAguktamevAnusarttavyaM // 125 // // mUlam || - sesANaM cakhkhusamaM / taMmiva annaMmivA jave pracirA / tajjogA bahuyAna ta tAnu veyamANassa | 130 vyAkhyA- naktazeSANAM prakRtInAM cakSuHsamaM cakSurdarzanAvaraNasamaM vaktavyaM tAvat yAvadekeMziyo jAtaH, tato yeSAM karmaNAM tasminneva ekeMDiyanave nadayo vidyate, teSAM tatraiva cirAdaye jaghanyaH pradezodayo vAcyaH yeSAM tu karmaNAM manujagatihIMdiyA dijAticatuSTayaprathama saMsthAnapaMcakaudA rikAMgopAMgavai kriyAMgopAMga saMhananapaTkavihAyoga tidvikatrasasujaga susvaraHsvarAdeyarUpAlAM paMcaviMzatiprakRtInAM na taMtrodayasaMbhava:, teSAmekeMyijJavAhRtya tattadudayayogyeSu naveSUtpannasya tAstAstannavayogyA bahvIH prakRtIrvedayamAnasya, tattannava yogyavaduprakRtivedanaM ca paryAptasyopapadyate, nA'paryAptasya tataH sarvAniH paryAptiniH paryAptasya jaghanyaH pradezodayaH, paryAptasya manUtAH prakRtaya nRdayamAganaMti udayaprAptAnAM ca prakRtInAM tagesaMkramo na javati tathA ca sati vivaktiprakRtInAM jaghanyapradezodayo labhyate, iti bhAga 1 // 65 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / paMcasaM K TIkA // 56 // sAmarthyavazAtparyAptasyeti vivRtaM. tIrthakaranAmnastu kapitakauzasya udayaprazramasamaye jagha- nyaH pradezodayo jJeyaH, parato guNazreNIdalikaM pranUtamavApyata iti sa na lavati, uktaH pradezodayaH tadanidhAnAca samApta nadayAdhikAraH // 130 // saMprati satkarmAnidhAnAvasaraH, satka ma caturdhA, tadyayA-prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anunAgasatkarma, pradezasatkarma ca. prakatisatkarmaNi ca anuyogahAre, tadyathA-sAdyAdiprarUpaNA svAmitvaM ca. tatra sAdyAdiprarU paNA dhiA, mUlaprakRtiviSayA nattaraprakRtiviSayA ca. tatra prazramato mUlaprakRtiviSayA kriyate, mUlaprakRtInAmapi satkarma trividhaM, tadyathA-anAdi dhruvamadhruvaM ca, tatrA'nAditvaM sadaiva nA. vAt, dhruvAdhruvatA annavyAnavyApekSayA, kRtA mUlaprakRtiviSayA sAdyAdiprarUpaNA, sAMpratamuttaraprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNArthamAha // mUlam ||-pddhmksaayaa canadA / tihA dhuvaM sAi adhuvaM saMta // ( gAthAI ) vyA- khyA-prazramakAyA anaMtAnubaMdhinaH,te satkarmApekSayA caturdhA catuHprakArAstadyathA-sAdayo nAdayo dhruvA avairAzca. tazrAdi-te samyagdRSTinA prazramata nalitAH, tato mithyAtvaM gate // 56 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM0na yadA nUyo'pi mithyAtvapratyayena badhyate, tadA sAdayaH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdayaH, dhru- vAdhruvAH prAgvat. tathA dhruvaM dhruvasatkarma SaDviMzatisahitazatasaMkhyAMtaM tridhA triprakAra, tadyathA TIkA ' -anAdi dhruvamadhruvaM ca. tatrA'nAditA dhruvasatkarmatayA sadaiva nAvAt. dhruvAdhruvatA annvytn||65|| vyApekSayA; tathA zevaM adhruvasatkarma dhiA, tadyathA-sAdi adhruvaM ca, sAdyadhruvatA adhruvasatka matvAdavaseyA, adhruvasatkarmaNazca prakRtaya imAstadyathA-samyaktvasamyagmithyAtve, manuSyakiM, devahikaM, narakakiM, vaikriyasaptakaM, AhArakasaptakaM, tIrthakaranAma, naccairgotraM, catvAryAyUMSi; savasaMkhyayA aSTAviMzatiprakRtayaH, tadevaM kRtA sAdyAdiprarUpaNA, saMprati svAmitvaM vaktavyaM, tacca vidhA, ekaikaprakRtiviSayaM pranUtaprakRtisthAnaviSayaM ca, tatraikaikaprakRtiviSayaM svAmitvamannivitsurAha // mUlam ||-ducrimkhiilnvttaa / nidAdugacoisAkaNi // 11 // vyAkhyA-atra * yathAsaMkhyena padayojanA, koNakaSAyasya chicaramasamayaM yAvat nizadikaM sat, parato'sat te na mithyAdRSTyAdayaH vINamohaparyaMtA nizAdhikasya svAmino veditavyAH, evamunaratrApi svA // 65 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 2 TokA // 65 // mitvanAvanA nAvanIyA. tazrA koNamohaguNasthAnakacaramasamayaM yAvat jJAnAvaraNapaMcakAMta- rAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayarUpAzcaturdazaprakRtayaH satyaH parato'satyaH, AyUMSi catvAryapi navAMtAni svasvanna vaparyaMtasamayaM yAvat saMti, na parataH // 13 // // mUlam ||-tisu mitrunaM niymaa| aThasu gaNesu hoi nazyatvaM // sAsAyami niymaa| sammaM nA dalasu saMtaM // 132 / / vyAkhyA-triSu guNasthAnakeSu mithyAdRSTisAsAdanasampagmithyAdRSTilakaNeSu niyamAdatazyatayA mithyAtvaM sat vidyamAnaM zezeSu punaraSTasu gusthAnakeSu napazAMtamohaguNasthAnakaparyavasAneSu nAjyaM. tathAhi-aviratasamyagdRSTayAdinA pitaM cena navati, napazAMtaM cennavati, koNamoDAdiSu punastasyA'vazyamannAvaH. tathA samyatavaM sAsAdane niyamAisti, dazasu punarguNasthAnakeSu mithyAdRSTyAdyupazAMtamohaguNasthAnakaparyavasAneSa nAjyaM, kadAcinnavati kadAcina navatItyarthaH. tathAhi-mithyAdRSTAvannavye na navati, navye 'pi kadAcinnavati kadAcinna navati. tayA samyagmithyAtvaM kiyatkAlaM samyaktve nalite'pi navati. tatastatrApi tad nAjyaM // 132 / / // 65 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa0 TIkA // 65 // // mUlam // - sAsaNamIse mIlaM / taM niyamela navasu jayavaM // sAsAyAMta niyamA / paMcasu najjA anapaDhamA || 133 || vyAkhyA - samyagmithyAtvaM sAsAdane mizre ca niyamAdasti, tataH sAsAdano niyamAdaSTAviMzatisatkarmeva javati, samyagmithyAdRSTizca samyagmithyAtvaM vinA nopapadyate, tataH sAsAdane samyagmithyAdRSTau ca niyamAtsamyagmithyAtvamastIti pra tipattavyaM navasu punarguNasthAnakeSu mithyAdRSTiguNasthAnake, aviratasamyagdRSTiguNasthAnakAdidhUpa zAMta modaguNasthAnaka paryaMteSu jaktavyaM jajanIyaM vikalpanIyaM, kadAcihnavati kadAcinna, jAvanA prAguktAnusAreNa svayameva karttavyA sugamatvAt tathA prathamA anaMtAnubaMdhinaH kaSAyAH sAsAdanAMtA niyamAtsaMti, mithyAdRSTayaH sAsAdanAzca yasmAdavazyamanaMtAnubaMdhino badhaMti, tatasteSu te niyamAtsaMti, ataH sAsAdanAtpuraH punaH paMcasu guNasthAnakeSu samyagmithyAdRSTayAviSvapramattasaMyata paryaMta paryaMteSu jAjyA vikalpanIyAH, yadi navitAstato na saMti, itarathA tu saMtIti bhAvaH // 133 // // mUlam // - mallikasAyA / tA jA aliyahikhavagasaMkhejjA // jAgAto saMkheyA / nAga 2 // 65 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 66 // vizkhaMmA jAva gihitigaM // 134 // vyAkhyA-madhyamA aSTau kAyAH apratyAkhyAnapratyA- nAga, khyAnAvaraNasaMjJAstAvatsaMto navaMto navaMti, yAvatdapakasya anivRnibAdarasaMparAyaguNasthAna-1 kAjJayAH saMkhyeyA nAgAH, parato na vidyate koNatvAt. napazamazreNimadhikRtya punarupazAMta. mohaguNasthAnakaM yAvatsaMto veditavyAH. yasmiMzca sthAne dapakasyA'nivRtnivAdarasaMparAyAkSAyAmaSTau kaSAyAH vINAH, tasmAtsthAnAt yAvatsaMkhyeyAni sthitikhamAni, tAni tAvatstyAnahiMtrikaM nijJAnikSapracalApracalApracalAstyAnAharUpaM sthAvarAditrayodazakaM ca vakSyamANasvarUpaM sannavati, parato'sat. idamuktaM navati-kaSAyASTakakayasyopari saMkhyeyeSu sthitikhemeSu gateSu satsu styAnaIitrikasthAvarAditrayodazakarUpAH Somaza prakRtayaH yamupayAMti, yAvana yAMti tAvatsatyaH, napazamazreNyAM punaretAH SomazApi prakRtaya napazAMtamohaguNasthAnakaM yAvatsatyo veditavyAH, // 134 // saMprati tadeva sthAvarAditrayodazakamAha // 66 // // mUlam ||-shraavrtirigi dodo| AyAgidivigalasAhAraM // nrygujoyaaliy| dasAimegaMtatirijogA // 135 // vyAkhyA-sthAvaradhikaM sthAvarasUkSmarUpaM ti Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 yakSikaM tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpamAtapanAma ekeMziyajAtiH vigalati' tricaturiMDiya- nAga 2 TIkA jAtayaH, mAdhAraNaM, narakakiM narakagatinarakAnupUrvIlakSaNaM, tena yatra svApi tiryagekAMtayo* gyaprakRtigrahaNaM navati. tatremA veditavyAH // 15 // // 66 // // mUlam ||-evN napuMsazcI / saMtaM bakaM ca bAra purisudae // samanaNAna donina / va AvaliyAna tana purisaM // 136 // vyAkhyA-evaM prAguktena prakAreNa prakRtiSomazakakayAda naMtaraM saMkhyayeSu sthitikhaMDeSu gatevityarthaH, napuMsakavedaH dIyate, yAvaca na dIyate tAvatsana, tato napuMsakavedavayAnaMtaraM saMkhyeyeSu sthitikhameSu ganeSu satsu strIvedaH paridayamupayAti, so'pi yAvanna kayamupayAni tAvatsana, evaM strI vedena puruSavedena vA pakazreNiM pratipannasya dRSTavyaM. napuMsakavedena pratipannasya tu strI vedanapuMsakavedau yugapatkayamupagataH, yAvaJca na kaya-) mupagacchatastAvatsaMtau, napazamazreNimadhikRtya punarupazAMtamohaguNasthAnakaM yAvatsaMto, tataH strIvedakayAnaMtaraM saMkhyeyeSu sthitikhemeSu gateSu satsu dAsyAdiSaTkaM yugapatdayamupagabati 'bArani ' anivRtnivAdaramaparAyaguNasthAnakAkSAyAM vartamAnasya puruSodaye puruSavedodaye, tato hA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naag| paMcasaM zrIkA 662 // syAdiSaTkakayAnaMtaraM samayone ke prAvalike atikramya puruSaM puruSavedaM kRpayati. evaM puruSa- vedena pakazreNiM pratipannasya pratipAditaM. // 136 // saMprati strIvedena napuMsakavedena vA kara kazreNiM pratipatrasya vidhimAda // mUlam ||-chiinde napusaM / icchIveyaM ca sattagaM ca kamA / apumodayaMmi jugavaM / napunazcI pugo satta // 135 // vyAkhyA-strIvedasyodayena kapakazreNiM pratipannaH prazramato napuMsakavedaM kRpayati. tataH strIvedaM, strIvedakayAnaMtaraM puruSavedahAsyAdiSaTkarUpaM prakRtisaptakaM yugapatkRpayati. 'kamA iti ' anena krameNa strIvedodayArUDho napuMsakavedAdIna kRpayati. a. pumodaye napuMsakodaye vartamAnaH punaryugapatstrIvedanapuMsakavedau rupayati. tataH puruSavedahAsyAdiSaTkarUpAH saptaprakRtIyugapata, tataH kimityaah-|| 13 // // mUlam ||-sNkhjaa khiMDA | pugovi kohAilonasuhumane // Asajja khavagaDhI / savA iyarAi jA saMto // 13 // vyAkhyA-tataH puruSavedakayAnaMtaraM punarapi saMkhyeyAni sthiti khaMDAni saMjvalanamAnaM, tato nUyo'pi saMkhyeyeSu sthitikhameSu gateSu saMjvalanamAyAM, lonazca sU // 66 // S Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM ... TIkA // 663 // masaMparAyaguNasthAnakacaramasamaye kayamupapadyate. etAzca madhyamakaSAyASTakapramukhAH sarvAnAga api yathAkrama kayaM pratipadyamAnA naktAH kapakazreNimadhikRtya, itarasyAM punarupazamazreNyAM yAva'pazAMtamoguNasthAnakaM tAvatsatyo veditvyaaH||130 // maMpratyAhArakatIrthakarayorguNasthAnakeSu manavamAha // mUlam ||-mbaannvi AhAraM / mAsaNamIseyarANa puNa tivaM // nannaya saMti na mine / tinagare aMtaramuhunaM // 13 // // vyAkhyA-AhArakanAmakarma sarveSAmapi mithyAdRSTyAdInAmayogikevaliparyaMtAnAM sanAmadhikRtya nAjyaM, kadAcinnati kadAcina. tIye tIdhaikara ranAmakarma punaH sAsAdanAmazretareSAM sAsAdanamizrarahitAnAM zeSANAM jIvAnAM sarveSAmapi nAjyaM. mAmAdanasamyagmithyAdRSTyAH punarniyamAna vidyate, svannAvata eva tIrtha karanAmakarmaNaH sAsAdanasamyagamithyA dRSTirUpe sthAnakahike gamanA'mannavAta. tathA nannayasmina zrAdArakatIrthakagnAmarUpe karmadhye mati na mithyAdRSTimithyAdRSTi va navatItyarthaH. ta. yA tIrthakare tIkaranAmakarmaNi sati kevalaM yadinati mithyASTistA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA paMcasaM meva kAlaM nAdhikaM, etacAgre saptatikAdhikAre saprapaMcaM nAvayiSyate // 13 // // mUlama ||-annyrN veyagIyaM / nacaM nAmassa crmudyaan|| maNuyAna ajogaM vA / sesAna phucarimamayaMtA // 10 // vyAkhyA-anyataratsAtamasAtaM vA vedanIyaM, naccairgotraM, t66|| zrA yA nAno nAmakarmaNazcaramodayA nava prakRtayastadyathA-manujagatiH, paMceMzyi jAtiH, tra ra sanAma, vAdaranAma, paryAptanAma, sulaganAma, AdayanAma, yazaHkIrtiH, tIrthakaranAmeti, tathA manuSyAyuH, etA hAdazaprakRtayo'yogyatA ayogicaramasamayaparyavasAnAH, yAvadayogicaramasaH mayastAvatsatya ityarthaH zeSAH punaranyataravedanIyadevahikaudArikasaptakavaikriyasaptakAhArakataijasakArmaNasaptakapratyekasaMsthAnaSaTkasaMhananaSaTkavarNAdiviMzativihAyogatihikA'gurulaghuparAghAtopaghAtocnAsa sthirAsthirazunAzunapugasusvaraduHsvarA'nAdeyA'yazaHkIrtimanuSyAnupUrvInirmANA'paryAptaka* nIcairgotrarUpAsyazItisaMkhyA ayogikevalini vicaramasamayAMtA ayogikevalino hicarama samaye kayamupayAMtItyarthaH tadevamuktamekaikaprakRtisatkarmaviSayaM svAmitvaM, saMprati prakRtisatka Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM masthAnagataM vaktavyaM, prakRtisatkarmasthAnAni cAgre'vazyaM vaktavyAni, tatastatraiva ' dosaMtANA- nAga I' ityAdinA graMyenA'nnidhAsyate, nAtra graMthagauravannayAt, tatastAnyavadhAryeda svAmitvaM vakta vyamiti. naktaM prakRtisatkarma. // 140 / / saMprati sthitisatkarma vaktavyaM, tatra ca anuyog||66||ore, tadyathA-mAdyAdiprarUpaNA svAmitvaM ca, sAdyAdiprarUpaNApi hiMdhA, mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca, tatra prazramato malaprakativiSayAM sAdyAdiprarUpaNAM cikIrSarAha ||muutrm ||-muulniii ajahannA tihA / ( gaathaactushriishH)|| vyAkhyA-mUlaprakR. tInAmajaghanyA sthitistridhAtriprakArA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tathAdi mUlaprakRtInAM jaghanyaM sthitisatkarma svasvadayaparyavasAne samayamAtrai kasthityavazeSe navati, tacca sAdi a. dhruvaM. tato'nyatsarvamajaghanyaM sthitisatkarma, taccAnAdi sadaivanAvAta. dhruvAdhruvatA pUrvavata. natkRza TA'nu kRSTe tu sthitisatkarmaNI sAdyadhruve, mA ca sAdyadhruvatA yorapi paryAyeNAnekazo nava- // 665 / / nAdavaleyA. kRtA mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNA // sAMpratamuttaraprakRtInAM cikIrSurAha // mUlam ||-cnaa , paDhamayANa nave // dhuvasaMtIpi tihA / sesavigappA dhuvA pu Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 666 // vihA // 141 // vyAkhyA - prathamAnAM prathamakapAyAlAmanaMtAnubaMdhinAmajaghanya sthitisatkarma caturdhA, catuHprakAraM, tadyathA - sAdi zranAdi dhruvamadhruvaM ca tathAdi - amISAM jaghanyaM sthitisatkarma svakSayopAMtya samaye svarUpApekSayA samayamAtrai kasthitirUpaM. anyathA tad dilamayamA - naM, taca sAdhuvaM tato'nyatsarvamajaghanyaM tadapi ca naddalitAnAM bhUyo baMdhe sAdi, tatsthAnamaprAptAnAM punaranAdi, vAdhruvatA pUrvavat tathA dhruvasattAkAnAM prAguktasvarUpANAM SaDviMzatyadhikazatasaMkhyAkAnAmajaghanyaM sthitisatkarma tridhA triprakAraM, tadyathA - anAdi dhutramadhruvaM ca tagrAhi-tAsAM jaghanyaM sthitisatkarma svasvarUyaparyavasAne udayavatInAM samayamAtraikasthitirUpaM, anudayavatInAM svarUpataH samayamAtraikasthitikaM, anyatha tu chisamayamAtraM, tacca sAdyadhruvaM, tato'nyatsarvamajaghanyaM, taccA'nAdi sadaivajAvata. dhruvAbhruvatA prAgiva tathA prathamakaSAyANAM dhruvasattAkAnAM ca prakRtInAM zeSA utkRSTAnutkRSTajaghanyarUpA vikalpAH sarve'pi dvividhA pikArAstadyathA - sAdayo'vAzca tatra jaghanyaM sAdyadhruvatayA prAgeva jJAvitaM, natkRSTamanutkRSTaM ca sthitisatkarma paryAyeNA'nekazo javati tato dvitayamapi tatsAdyadhruvaM tathA yA adhruvA adhru nAga // 666 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA // 667 // vasattAkA devanarakaiikAMccairgotra samyaktva samyagmithyAtvavai kriya saptakAhAra kasaptakamanuSya karUpatrayoviMzati saMkhyoddalana yogyAyuzcatuSTayatI karanAmarUpA zraSTAviMzatiprakRtayastA dvividhAH, kimuktaM javati? tAsAM sarve'pi jaghanyA'jaghanyotkRSTAnutkRSTarUpA vikalpA chiprakarAstadyazrA --sAdayo'dhruvAca. sA ca sAdyadhruvatA adhruvasattAkatvAdevAvaseyA kRtA sAdyAdiprarUpaNA || // 141 // saMprati svAmitvaM vaktavyaM tacca dvidhA, utkRSTasthitisatkarmasvAmitvaM jaghanya sthitisatkarmasvAmitvaM ca tatra prathamata natkRSTasthitisatkarmasvAmitvamAda || mUlam // - baMdhunakkosAeM | nakkosaThiI nasaMtanakkosaM / taM purA samayeNUlaM / aNudayanakkosabaMdhIM // 142 // vyAkhyA - baMdhata nadaye sati utkRSTA sthitiryAsAM tA baMdhodayotkRSTAH, tAzvemAstadyathA-jJAnAvaraNapaMcakaM cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpaM darzanAvaraNacatuSTayaM, asAtAvedanIyaM, midhyAtvaM, SomazakaSAyAH, paMceMziyajAtiH, taijasasaptakaM, huDasaMsthAnaM, varNAdiviMzatiH, agurulaghupa rAghAtamupaghAta mucchUvAsanAmA'prazastavihAyogatirudyotanAmatrasabAdaraparyAptapratyekA'sthirA'zunadurbhagaDuHsvarA'nAdeyA'yazaH kIrnayo, nirmANaM, nIcairgotraM, nAga z / / 66 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM 5 nAga 2 // 66 // paMcavidhamaMtarAyaM, tiryamanuSyAnadhikRtya vaikriyasaptakaM ca. etAsAM baMdhodayotkRSTAnAM pamazItiprakRtInAM natkRSTA sthitiH, saivotkRSTa sthitisatkarma natkRSTasthitipramANamutkRSTaM sthitisatkarmatyarthaH. tAsAM hyutkRSTasthitibaMdhArane avAdhAkAle'pi prAgabaI dalikaM prApyate. na ca tAsAM prazramA sthitiranyatra stibukasaMkrameNa saMkrAmati, nadaya vatItvAta. tatastAsAmutkRSTasthitisatkarma. tathA anudaye nadayA'nAve natkRSTasthitirUpo baMdho yAsAM tAstathA tAzca viMzatisaMkhyAH , tadyathA-nijJapaMcakaM, narakachikatiryagahikaM, audAri. kasaptakamekezyijAtiH, sevArnasaMdananamAtapasthAvaraM ca. athocyeta kazramatAsAmanudaye sati baMdhanotkRSTA sthitiH prApyate ? navyate-nutkRSTo hi sthitibaMdha nakRSTa saMkleze navati, na coskRSTe saMkleze vartamAnasya nijJapaMcakodayasaMnnavaH, narakakisya tiryaMco manuSyA vA utkRSTasthitibaMdhakAH, na ca teSAM narakakimudayamAyAti. zeSakarmaNAM tu devA nArakA yathAyogamu- kaTasthitinirvarnakAH, na ca teSu teSAmudayaH, tata etA anudayabaMdhotkRSTAH, etAsAmanudayaba-8 dhAkRSTAnAM viMzatisaMkhyAnAM prakRtInAM yaukRSTasthitimAnaM, tadetAvatpramANameva samayenaikeno // 66 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa0 nAga TIkA namutkRSTaM sthitisatkarma veditavyaM. tathAhi-etAsAmutkRSTasthitibaMdhAraM ne yadyapyabAdhAkAle- pi prAgbaI dalikamasti, tathApi prazramasthiti tAsAmudayavatISu madhye stibukasaMkrameNa saMkramayati. tena tayA prazramasthityA samayamAtrayA kanA natkRSTA sthitirutkRSTaM sthitisatkarma. // // mUlam ||-dasaMkamanakosANa / Agamo sAligo nave jeTho // saMtaM aNudayasaMka mana-kosANaM tu sama kaNo // 143 // vyAkhyA-nadaye sati saMkramata natkRSTA sthitiryAsA tA nadayasaMkramotkRSTAH, tAzcemAstadyathA-manujagatiH, sAtavedanIyaM, samyaktvaM, sthirazunasunagasusvarAdeyayazAkIrnayo, navanokaSAyAH, prazastA vihAyogatiH, prazramasaMhananapaMcakaM, prathamasaMsthAnapaMcakaM, nIcairgotramiti. etAsAmudaye sati saMkramavazato labdhotkRSTasthitInAM ya AgamaH saMkramaNAvalikAhikahInotkRSTasthitisamAgamaH, sa zrAvalikayA saha natkRSTaM sthitisatkarma, etauktaM navati-sAtaM vedayamAnaH kazcidasAtamutkRSTasthitikaM banAti, tacca ba. dhdhvAsAtaM barbu lagnaH, asAtaM ca baMdhAvalikAtotaM sat AvalikAta naparitanaM sakalamapi AvalikAhikahInaM triMzatsAgaropamakoTIpramANaM satkarma, tasmin vedanIye vedyamAne badhyamAne Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgara TIkA HE paMcaca udayAvalikAyA napariSTAsaMkAmayati, tatastayA nadayAvalikayA sahitaH saMkrameNAvalikA- hikahInotkaSTasthitisamAgamaH sAtavedanIyasyotkRSTa satkarma, ma evaM zeSANAmapi samyaktvarahitAnAmaSTAviMzatiprakRtInAmAvalikAhikahInaH svsvs61|| jAtIyotkRSTasthitisamAgama nadayAvalikayA sahita natkRSTaM sthitisatkarma nAvanIyaM, samya tvasya punaraMtarmudUoMna natkRSTasthitisamAgama nadayAvalikayA sahita utkRSTa sthitisatkarma, tagrAhi-mithyAtvasyotkRSTAM sthiti badhdhvA tatraiva ca mithyAtve aMtarmuhU sthitvA tataH samyakta pratipadyate, tIsmazca pratipanne sati mithyAtvasyotkRSTAM sthitimAvalikAta naparitanI, tathApi saMkhyayA aMtarmuhUrnonasaptatisAgaropamakoTIkoTIpramANAM sakalAmapi samyaktve nadayAvAlikAta napari saMkramayati. tatotarmuhUrnona evotkRSTasthitisamAgama nadayAvalikayA sahitaH samyaktvasyotkRSTa sthitisatkarma. anudaye sati saMkramata natkRSTA sthitiryAsAM tA anu. dayasaMkramotkRSTAH, tAzcamAstadyathA-devagatidevAnupUrvIsamyagmithyAtvamAdArakasaptakaM manujAnupUrvI vitricaturiMDiyajAtayaH sUkSmaM sAdhAraNamaparyAptaM tIrthakaranAmeti. // 630 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMcarsa0 etAsAmanudayasaMkramotkRSTAnAmaSTAdazAnAM prakRtInAmAvalikAhikahInotkRSTasthitilamA- Kgama pAvalikayA sahitaH samayona natkRSTaM sthitisatkarma. tathAdi-kazcinmanuSya natkRSTasaM. TIkA - klezavazAkunkRSTAM narakagatisthitiM badhdhvA pariNAmaparAvarnanena devagatiM badhumAratnate, tasyAM ca // 27 // devagatau vadhyamAnAyAM prAvalikAyA napari narakagatisthitiM baMdhAvalikAtItAM nadayAvalikA - yA naparitanI sakalAmapi viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANAM saMkramayati. prazramAvasthitiH samayamAtrA devagateH satkA manujagatau vedyamAnAyAM stibukasaMkrameNasaMkrAmati, tatastayA samayaA mAtrasthityA Una pAvalikayAnyadhika prAvalikAhikahInotkRSTasthitisamAgamo devagaterutkRSTa sthitisatkarma. evaM devAnupUrvyAdInAmapi ghomazaprakRtInAM nAvanIyaM. samyagmithyAtvasya punaraMtarmuhUrnona natkRSTasthitisamAgama zrAvalikayAnyadhikaH samayona natkRSTasthitisatkarma vAcyaM. 7 taka prAguktasamyaktvannAvanAnusAreNa nAvanIyaM. yazca yAsAM prakRtInAM natkRSTAM sthiti banAti, yazca yAsUtkRSTAM sthiti saMkramayati, sa tAsAmutkRSTasthitisatkarmasvAmI. tadevamuktamutkRSTasthitisatkarmasvAmitvaM // 143 // saMprati jaghanyasthitisatkarmasvAmitvamAha 6711 // T Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 612 // || mUlam // - nadavavaI roga viI / praNudayavaIyANu samayA egA || hoi jahannaM sattaM / dasada pula saMkamo carimo // 144 // vyAkhyA - udayavatInAM jJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTayavedakasamyaktva saMjvalanalojAyuzcatuSTayana puMsakavedastrI vedasAtAsAta vedanIyoJcairgotramanujagatipaMceMdiyajAtitra sabAdaraparyApta sunagAdeya yazaHkIrttitIrthakararUpANAM catustriMzatprakRtInAM svasvayaparyavasAnasamaye yA ekA samayamAtrA sthitiH sA jaghanyasthitisatka rma, anudayavatInAM punarvakSyamANaprakRtidaza kavarjitAnAM caturdazottarazatasaMkhyAnAM svasvakayopAMtya samaye yA svarUpApekSayA samayamAtra sthitiH, anyathA hisamayamAtrakAlA, sA jaghanyasthitisatkarma, anudayavatInAM hi dalikaM caramasamaye stibukasaMkrameNodayavatISu prakRtiSu ma ye pratipati, tatsvarUpeNa cAnujavati, tena caramasamaye tAsAM dalikaM svarUpeNa na prApyate; kiMtu pararUpeNa, tata uktaM sthitirhisamayamAtreti dazAnAM punardAsyAdiprakRtInAM ya eva caramasaMkramaH, sa eva jaghanyasthitikaM satkarma. tA hi baMdhe nadaye vyavacinne sati anyatra saMkramekayaM nIyate tata eva caramasaMkramaH, sa eva tAsAM jaghanyaM sthitisatkarma // 144 // tathA cAda nAga 2 // 612 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMca saM0 // mUlam ||-haasaa purisakohAi / tini saMjalaNa jeNa baMdhudae // vochinne saMkAmanAga 2 1 teNa idaM saMkamo carimo / 14 // vyAkhyA-sugamA,saMprati sarvakarmaprakRtInAM sAmAnyena jagha nyasthitisatkarmasvAmI pratipadyate, anaMtAnubaMdhinAM darzanamohanIyatrikasya ca avirtaadirpr||633|| mattaparyaMto yathAsaMnavaM jaghanyasthitisatkarmasvAmI. nArakatiryagdevAyuSAM nArakatiryagdevAH sva ra svannavacaramasamaye vartamAnAH kaSAyASTakastyAnahitrikanAmatrayodazakanavanokaSAyasaMjvalanatrikarUpAgAM SaTtriMzatprakRtInAmanivRtnivAdarasaMparAyaH, saMjvalanalotnasya sUkSmasaMparAyaH, jhA. nAvaraNapaMcakadarzanAvaraNaSaTakAMtarAyapaMcakAnAM kINakaSAyaH, zeSANAM paMcanavatisaMkhyAnAmaOM yogikevalI jaghanyasthitisatkarmasvAmI, tadevamuktaM jaMghanya sthitisatkarmasvAmitvaM // 15 // saMprati sthitinedavinAvanArthamAda // mUlam ||-jaavegiNdijhnnaa / niyagukosA hi tAva vizvANA | neraMtareNa heThA / // 6 // khavaNAsu saMtarA'pi // 146 / / vyAkhyA-sarveSAmapi karmaNAM svakIyAutkRSTAsthitiH, etAvati sthitikhemake yAvaMtaH samayAstAvaMti sthitisthAnAni nAnAjIvApekRyA nairaMtaryeNa la 85 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM yaMte, tadyathA-anutkRSTA sthitirekaM sthitisthAnaM, samayonA utkRSTA sthitiIitIya sthiti- nAga 3 sthAnaM, hisamayonA natkRSTA sthitistRtIyaM sthitisthAnaM, evaM tAvahAcyaM yAvadezyiprAyoTIkA gyA jaghanyA sthitiH, ekezyiprAyogyAyAzca jaghanyAyAH sthirastAt kapaNAdiSu, kapaNe, // 6 // AdizabdAulane ca sAMtarANi sthitisthAnAni lanyate. apizabdAniraMtarANi ca. kathami ti ceDucyate-ekeMzyiprAyogyAyA jaghanyasthitaruparitanAgrimannAgAtpaDhyopamA'makhyeyanA. gamAtraM sthitikhaMDaM khaMDayitumAratnate, khamanAranaprazramasamayAdAranya ca samaye samaye adhastAdudayavatInAmanujavenA'nudayavatInAM stibukasaMkrameNa samayamAtrA samayamAtrA sthitiH kIyate. tataH pratisamayaM sthitivizeSA lanyate. tadyathA-sA ekezyiprAyogyA jaghanyA sthitiH prazramasamaye'tikrAMte samayadInA, dvitIyasamaye'tikrAM te hisamayahInA, tRtIye samaye'tikrAM te trisamayahInA ityAdi. aMtarmuhUrnena ca kAlena tasthitikhaMjha khaMDayati, tata etAvatI sthi674|| tiyugapadeva truTiteti kRtvA aMtarmudUrnAdUrdhvaM niraMtarANi sthitisthAnAni na lanyate. tataH punarapi hitIyaM palyopamAsaMkhyeyanAgamAtraM sthitikhaMjhamaMtarmudUrnamAtreNa khaMmyati, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 675 // tatrApi pratisamaya mayaH samayamAtrasamayamAtrasthitikrayApekSayA niraMtarANi sthitisthAnAni pUrvaprakAreNa jyaMte, dvitIye ca sthitikhaMDe khaMmite sati punarapi palyopamAsaMkhyeyajJAgamAsthitiryugapadeva truTiteti na bhUyo'pyaMtarmuhUrttAdUrdhvaM niraMtarANi sthitisthAnAni lajyaMte, evaM tAvadvAcyaM yAvadAvalikA zeSA javati, sAvi cAvalikA nadayavatInAmanubhavena, anudayaSarai bukasaMkrameNa samaye kayamupayAti tAvat yAvadekA sthitiH tato'mUni grAvali - kAmAtra samayapramANAni sthitisthAnAni niraMtarANi labhyaMte, tadevaM sthitisthAnabhedopadarzanamapi kRtaM || 145 || sAMpratamanujAgasatkarmaprarUpaNArthamAha // mUlam // saMkamatulaM zraNubhAga-saMtayaM navari desaghAI || dAsAIrahiyAeM / jadantrayaM gANaM tu // 147 // vyAkhyA - vakSyamANenAnujJAgasaMkrameNa tulyaM samAnamanubhAgasatkarma dRSTavyaM kimuktaM javati ? yathAnujAga saMkrame sthAnaghAtyaghAtitvasAdyAditvasvAmitvAni vakSyate, tathaivAtrApyanunAgasatkarmANi vaktavyAni na varamayaM vizeSa: - yaDutadezaghAtinInAM dAsyAdirahitAnAM dAsyAdiSaTkavarjitAnAM matizrutAvadhijJAnAvaraNa cakuracakSuravadhidarzanA nAga 2 // 635 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca nAga 2 // 66 // varaNasaMjvalanacatuSTayavedatrikAMtarAyapaMcakarUpANAmaSTAdazAnAM prakRtInAM jaghanyamanunnAgasatkamasthAnamadhikRtya ekasthAnakaM, tuzabdAd ghAtisaMjJAmadhikRtya dezaghAti pratipatnavyaM. // 146 // // mUlam ||-mgnaanne phugaNaM / desagghAzyasAmiNo khavagA // aMtimasamaye sammatta / veyakhIpanalonANaM // 17 // vyAkhyA-manaHparyAyajJAnAvaraNe punarjaghanyamanunAgamatkarmaH sthAnasaMjhAmadhikRtya histhAnaM, ghAtisaMjhAmAzritya dezaghAti veditavyaM. zhotkRSTAnunAgasatkamasvAmina natkRSTAnunAgasaMkramasvAmina eva pratipattavyAH. jaghanyAnunAgasatkarmasvAmino'pi kAmAMcitprakRtInAM jaghanyAnunnAgasaMkramasvAminaH pratyeyAH, kAsAM punarasti vizeSa iti taM vizeSamAda- sAmiNo ityAdi ' svAmino jaghanyAnunnAgasatkarmasvAminaH samyaktvasya trayANAM vedAnAM kIgAMtAnAM vINamohaparyavasAnAnAM, jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNaSaTkarUpANAM pomazaprakRtInAM lonasya ca sarvasaMkhyayA ekaviMzatiprakRtInAM kapakAH svAMti- masamaye veditavyAH. // 14 // atraiva vizeSamAha // mUlam / / -maisuyacakhkhu acakhkhU / suyasammanassa jelahissa // paramodisso // 66 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA paMcasaMdige / maNanANe vipulanAlissa // 14 // vyAkhyA-matijhAnAvaraNazrutajJAnAvaraNaca kSurdarzanAvaraNaacakSurdarzanAvaraNAnAM zrutasamAptasya sakalazrutapAragAminazcaturdazapUrvadharasyetyarthaH, * jyeSTalabdhikasya na-kRSTAnAM zrutAlabdhau vartamAnasya jaghanyamanunAgasatkarma, idamatra tAtpa16330 -matijJAnAvaraNAdInAM catasRNAM prakRtInAmutkRSTazrutArthalabdhisaMpannazcaturdazapUrvadharo jagha nyAnunAgasatkarmasvAmI. tathA paramAvadheH paramAvadhiyuktasyA'vadhihike avadhidhikaviSayamava dhijJAnAvaraNA'vadhidarzanAvaraNaviSayamityarthaH. jaghanyAnunAgasatkarma navati. etaduktaM navati. avadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNayorjaghanyAnunnAgasatkarmasvAmI paramAvadhilabdhisaMpanno veditavyaH, tathA manojhAne manaHparyAyajJAnAvaraNaviSayaM jaghanyamanunAgasatkarma vipulajhAnino'vagaMtavyaM. svAmitvanAvanA avadhijJAnAvaraNasyeva kartavyA. labdhisahitasya hi pranUto'nunAgaHpralayamupayAtIti ' paramohissetyAyuktaM' / / saMpratyanunAgasatkarmasthAnannedaprarUpaNArthamAha- // mUlam ||-aNunAgagaNAI / tihA kamA tANa saMkhaguNiyANi // baMdhA nabaTTo vaha-gA na aNu nAgaghAyAna // 14 // // vyAkhyA-ihAnunAgasatkarmasthAnAni tridhA triprakA // 6 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / paMcasaM rANi navaMti, tadyathA-baMdhAt, nartanApavartanAt anunAgaghAtAca. tatra baMdho yeSAM baMdhA- tpanistAni, zAstrAMtare baMdhotpattikAnIti prasizani, tAni cA'saMkhyeyalokAkAzapradezapramATIkA vAta, yAni punarunApavarnanArUpakaraNakSyavazato jAtAni tAni hatotpattikAnoti vya. // 6 // vahiyaMte. itAna ghAtAna nartanApavartanArUpakaraNakSyavazato vRhihAniyAM pUrvAvasthAvinAza rUpAutpattiryeSAM tAni hatotpattikAnIti vyutpatteH, tAni 'kamA tANa saMkhaguNiyANiti' vacanataH pUrvenyo'saMkhye yaguNAni, ekaikasmin baMdhotpanike sthAne nAnAjIvApekSayA nartanA. pavartanAcyAmasaMkhyeyannedakaraNAta. yAni punaranunAgaghAtAt rasaghAtenAnyathAnnAvAdanunAga- sthAnAni jAyate, tAni zAstrAMtare hatahatotpattikAnItyucyaM te. . date nahartanApavartanAnyAM ghAte sati nUyo'pi datAt sthitighAtena ramaghAtena ghAtAtpaniryeSAM tAni itahatotpanikAni, tAni nahartanApavartanAjaghanyenyo'saMkhyeyaguNAni, ekai3 kasmin nahartanApavartanA jaghanye'nunAgasthAne nAnAjIvApekayA sthitighAtAnunAgaghAtAcyA. kA masaMkhyeya guNanAt. taMdevamuktamanunAgasatkarma. // 15 // sAMprataM pradezasatkarma vaktavyaM, tatra // 30 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaMva rthAdhikArI, tadyathA-sAdyAdiprarUpaNA svAmitvaM ca. sAdyAdiprarUpaNA dhiA, mUlaprakRti- LEviSayA nuttaraprakRtiviSayA ca. tatra mUlaprakRtiviSayAM tAM cikIrSAha // mUlam ||-sttehN ajahanna / tivihaM sesA hA paemami // mUlapagaIsu Anassa / ism sA adhuvAya salvevi // 150 // vyAkhyA-AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pradeze pradeza viSayaM satkarma ajaghanyaM trividhaM triprakAraM tadyathA-anAdi dhruvamadhruvaM ca, tatra kapitakarmAzasya AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM svasvadayAvasare caramasthitau vartamAnasya jaghanyaM pradezasatkarma, tacca sAdyadhruvaM samayamAtranAvitvAta. tato'nyatsarvamajaghanyaM taccAnAdi sadaivatnAvAta. dhruvAdhruvatA anavyananyApekSayA 'semA hani' zeSA vikalpA natkRSTAnutkRSTajaghanyarUpA hidhA hiprakArAstadyathA-sAdayo'dhruvAzca tatrotkRSTa pradezasatkarma guNitakauzasya vakSyamANa| svarUpasya mithyAdRSTeH saptamapRthivyAM vartamAnasya prApyate, zeSakAlaM tu tasyA'pyanutkRSTaM, ta- meM to api sAdyadhruve, jaghanyaM tu nAvitameva. tayA AyuSaH sarve'pi vikalpA natkRSTAnutkRSTa jaghanyAjaghanyarUpAH mAdayo'dhruvAzca. mA ca sAyadhruvanA adhruvamatnAkatvAdavaseyA. // 15 // // 6 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 6001 sAMpratamunaraprakRtIradhikRtya sAdyAdiprarUpaNAM karoti // mUlam ||-sundhuvbNdhitsaaii / paNiMdi canaraMsa rimanasAyANaM // saMjalaNussAsasu. nakhagaI / puMparAghAyaNukkosaM // 151 // canadA dhuvasaMtINaM / aNajasasaMjalaNalonavajANaM // tivihamajahaNa canahA / imANa uehaMduhANunaM // 15 // vyAkhyA-zunAzca tA dhruvabaMdhinyazca zunadhruvabaMdhinyaH, nirmANA'laghuvarNAyekAdazataijasakArmaNasaptakarUpA viMzatiprakRtayaH, tAsAMtrasAdidazakapaMceMzyijAtisamacaturasrasaMsthAnavajarSananArAcasaMhananasAtavedanIyasaMjvalanacatuSTayocchvAsazunnavihAyogatipuruSavedaparAghAtAnAM ca sarvasaMkhyayA hicatvAriMzatprakRtInAmanutkRSTaM pradezasatkarma caturdhA catuHprakAra, tadyathA-sAdi anAdi dhruvamadhruvaM ca. tazrAhi-vavarSajanArAcasaMhananavarjAnAM zeSANAmekacatvAriMzatprakRtInAM kapakazreNyAM svasvabaMdhAMtasamaye guNitakauzasyotkRSTaM pradezasatkarma javati, takasAmAyikamiti kRtvA sAdyadhruvaM, tato. nyatsarvamanutkRSTaM, tadapi ca hitIye samaye navat sAdi, tatsthAnamaprAptasya punaranAdi, dhravAdhruvatA pUrvavata. varSa nanArAvasaMhananasya tu saptamapRthivyAM, samyagdRSTenArakasya guNitakarmA // 6 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA kSara zasya mithyAtvaM gaMtukAmasyotkRSTa pradezasatkarma, tacca sAdyadhruvaM, tato'nyadanutkRSTaM, tadapi ca nAga 2 hitIye samaye navatsAdi, tatsthAnamaprAptasya punaranAdi, dhruvAdhruvatA prAgiva. tathA anaMtAnuvaMdhiyazaHkIrnisaMjvalanalonavajAnAM caturviMzatyadhikazatasaMkhyAkAnAM dhruvasattAkAnAM prakRtInAmajaghanyaM pradezasatkarma trividhaM triprakAraM, tadyathA-anAdi dhruvamadhruvaM ca. tazrAhi-etAsAM dapitakauzasya svasvakSayacaramasamaye jaghanyaM pradezasatkarma, takasAmAyikamiti kRtvA sAdi adhruvaM ca. tato'nyatsarvamajaghanyaM, taccAnAdi sadaiva nAvAt. dhruvAdhruvatA pUrvavat. AsAra punaH prAkpratiSiHhAnAM paramAM prakRtInAmanaMtAnubaMdhicatuSTayayazakIrtisaMjvalanalonarUpANAmajaghanyaM pradezasatkarma caturdhA catuHprakAra, tadyathA-sAdi anAdi dhruvamadhruvaM ca. tazrAhi-anaMtAnubaMdhinAmulake kapitakarmIze yadA zeSInUtA ekA sthitirnavati, tadA jaghanyaM pradezasatkarma, tacaikasAmayikamiti sAdyadhruvaM ca. tato'nyatsarvamajaghanyaM, tacca nalitAnAM mithyAtvapratyayato nUyo'pi vadhyamAnAnAM sAdi, tatsthAnamaprAptasya punaranAdi, dhruvAdhruve prAgvat. saMjvalanalonayazAkIyoH punaH pitakauzasya kapaNAyodyatasya yApravRttakaraNasyAM Aadn R Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 682 // timasamaye jaghanyaM pradezasatkarma, taccaikasamayamAtrajJAvitvAtsAdi adhruvaM ca tato'nyatsarvamajaghanyaM tadapi cA'pUrvakaraNa guNasthAnaprazramasamaye guNasaMkrameNa prabhUtadalikasya prApyamANatvAt, ajaghanyaM javatsAdi, tatsthAnamaprAtasya punaranAdi, dhruvA dhruvatA pUrvavat ' duhaNunaMti ' anukramajJApitaM sarvAsAmapi prakRtInAM dvividhaM dviprakAramavaseyaM tadyathA - sAdi pradhuvaM ca tatra zudhruvabaMdhi trasAdidazakAdInAM vicatvAriMzatprakRtInAmanuktaM jaghanyamajaghanyamutkRSTaM ca, tatrotkRSTaM chiprakAraM jAvitameva; jaghanyamajaghanyaM ca vakSyamANaM svAmitvamavalokya svayameva jAvanIyaM. dhruvasattAkAnAM caturviMzatizatasaMkhyAkAnAM jaghanyamutkRSTamanutkRSTaM ca tatra jaghanyaM ca vakSyamANaM svAmitvamavalokya svayameva jAvanIyaM. dhruvasattAkAnAM caturviMzatizata saMkhyAkAnAM jaghanyamutkRSTamanutkRSTaM ca tatra jaghanyaM jAvitameva, natkRSTA'nutkRSTe tu prAguktadvicatvAriMzasprakRtivarjAnAM mithyAdRSTau guNitakarmAze prApyete; tato he api sAdhuve evamanaMtAnubaMdhisaMjvalanalojayazaHkIrtInAmapi natkRSTAnutkRSTe jAvanIye, jaghanyaM tu jAvitameva. zeSANAM tu nAga 2 // 68 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 33 // adhruvasattAkAnAM prakRtInAM catvAro'pi vikalpAH sAdyadhruvA avase yAH, adhruvasattAkatvAt. kR.inAga 1 tA sAdyAdiprarUpaNA // 151 // saMprati svAmitvaM vaktavyaM, tacca dhiA, natkRSTapradezasatkarma - svAminvaM, jaghanyapradezasatkarmasvAmitvaM ca. tatra prazramata utkRSTapradezasatkarmasvAmitvamAha // mUlam ||-sNpunngunniykmmo / paesanakkassa saMtasAmI // tasseva satamIniggaya -ssa kANaM visesovi / / 15 / / vyAkhyA-natkRSTapradezasatkarmasvAmI saMpUrNaguNitakarmIzaH saptamapRthivyAM nArakazcaramasamaye vartamAnaH prAyaH sarvAsAmapi prakRtInAM veditavyaH, kAsAcitpunaH prakRtInAM tasyaiva saMpUrNaguNitakauzasya saptamapRzrivyA vinirgatasya vizeSo'pyasti, tatastaM vakSye iti zeSaH // 152 // pratijJAtameva nirvAhayati // mUlama ||-micmiisehiN kamaso / saMparikatehiM mIsasammesu // varisavarista na IsANa-gassa carimaMmi samayammi // 153 / / vyAkhyA-sa prAgannihitasvarUpo guNitakarmI- // 673 // zaH saptamapRthivyA nabhRtya tiryakUtpannaH, tatrApyaMtarmuhUrtta sthitvA manuSyeSu madhye samutpannaH, tatra samyaktvaM prApya saptakapaNAya zIghramanyudyataH, tato yasmina samaye mithyAtvaM samyag Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 6 // mithyAtve sarvasaMkrameNa prakSipati, tasmin samaye samyagmithyAtvasyotkRSTa pradezasatkarma. a- karayojanA tviyaM-mithyAtvamizrAnyAM kramazaH krameNa mizrasamyaktvayoH prakSiptAbhyAM tayomizrasamyaktvayorutkRSTa pradezasatkarma navati, tathA sa eva guNitakarmAzo nArakastiryagnUtvA kazcidIzAne devo jAtaH, so'pi ca tatrAtisaMkliSTo nUtvA nUyo napuMsakavedaM banAti, tadAnI ca tasya svannavAMtasamaye vartamAnasya varSavarasya napuMsakavedasyotkRSTaM pradezasatkarma // 15 // // mUlam ||-IsANe pUrinA / napuMsagato asaMkhavAsIsu // pallAsaMkhiyatnAgeNa / pUraeliveyassa / / 154 // vyAkhyA-IzAnadevaloke naktaprakAreNa napuMsakavedamApUrya napuMsakavedasyotkRSTaM pradezasaMcayaM kRtvA tataH saMkhyeyavarSAyuSkeSu madhye sthitvA, asaMkhyeyavarSAyuSkeSu madhye samutpannaH, tatra ca tena saMkliSTena nUtvA pasyopamA'saMkhyeyannAgamAtreNa kAlena pUrite baM dhanena napuMsakavedadalikasaMkrameNa ca pranUtamApUrite strIvede sati tadAnIM tasya strIvedasyotkRSTa pradezasatkarma saMnavati // 15 // // mUlam ||-jo sabasaMkameNaM / zchIpurisammi chuhara sosAmI // purisassa kammasaM ) // 6 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMca saM0 jalaga-yANa soceva saMgene // 155 // vyAkhyA-yo guNitakAMzaH kapakaH strIvedaM puru vede saMkramayati, ma puruSavedasyotkRSTapradezasatkarmasvAmI, tataH sa eva kamAtpuruSavedAdisaMge ne saMjvalanAnAmutkRSTapradezasatkarmasvAmI. zvamatra nAvanA-sa eva puruSavedotkRSTa pradezasa // karmasvAmI yadA puruSavedaM sarvasaMkrameNa saMjvalanakodhe saMkramayati, tadA saMjvalanakrodhotkRSTapra dezasatkarmasvAmI. sa eva yadA saMjvalanakodhaM sarvasaMkrameNa saMjvalanamAne saMkramayati, tadA saMjvalanamAyotkRSTapradezasatkarmasvAmI, sa eva yadA saMjvalanamAyAM sarvasaMkrameNa saMjvalanalone saMkramayati, tadA saMjvalanalojotkRSTapradezasatkarmasvAmI. // 155 // // mUlam ||-cnruvsaamiymodN / jasuvasAyANa suhumakhavagate // jaM asunapagazdaliyasta / saMkamo hoi eyAsu // 156 // vyAkhyA-caturovArAn mohaM mohanIyamupazamakA pya guNitakAMzaH zIghraM kapaNAyocitaH, tasya kapakasya sUkSmasaMparAyasya sataH sUkSmasaMpa- // 65 // * rAyaguNasthAnakacaramamamaye vartamAnasya yazAkIyuJcaiAtrasAtavedanIyAnAmutkRSTa pradezasatkAra ma, yasmAdetAsu prakRtiSu zreNyArUDhaH man guNasaMkrameNa pranUtAnyazunaprakRtidalikAni saMkrama Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 686 // yati, tataH sUkSmasaMparAyacaramasamaye etAsAmutkaSTaM pradezasatkarma prApyate // 156 // // mUlam // - jo gukkosehiM / devanirayAnagArA paramAe | paramaM paesa saMtaM / jA padamodayasama so // 157 // vyAkhyA - natkRSTayA baMdhAyA utkRSTena ca yogena devanArakApoH paramAyAmutkRSTAyAM sthitau baDhAyAM tAvatkRSTaM pradezasatkarma prApyate, yAvattayoH pra thama udayasamayojayati kimuktaM javati ? baMdhAdArabhya udayaprayamasamayaM yAvaddevanAra kAyuruktaprakAreNa yeorutkRSTaM pradezasatkarma javati // 157 // // mUlam // -- sAnugAli niyaMgesu / ceva AgaMtu puDhakomIe // sAyabahulassa pracirA | va'rdhate jAva no vaTTe // 158 // vyAkhyA - zeSAyuSI tiryaGmanuSyAyuSI 'pucakAmI eti pUrva koTyupalakSite pUrvakoTipramANe natkRSTayA baMdhAyA utkRSTena ca yogena bar3e, badhdhvA ca ni. Thy javeSu nijanijanave samAgatya sAtabahulaH san te AyuSI yathAyogamanubhavati sukhitasya na nUyAMsa AyuH pulAH parivATaMtIti kRtvA sAtagrahaNaM kRtaM tato'cirAdvedhAMte itinRtpattisamayAdUrdhva aMtarmuhUrnamAtrameva sthitvA martukAmo jAtaH san utkRSTayA baMdhAyA nAga 1 // 686 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 1 TIkA 14 natkRSTaizca yogairanyataratpAranavikaM samAna jAtIya manuSyo manuSyAyustiryak tiryagAyubaMdhAti, tato baMdhAMtasamaye yAvannAdyApyapavartayati, tAvatamya sAtabahulasya manuSyasya sato manuSyAyuSaH, tirazcaH satastiryagAyuSa natkRSTapradezasatkarma navati, yatastasya tadAnI svannavAyuH kiMci dUnaM paratnavAyuzca samAna jAtIyaM paripUrNadalikamastIti kRtvA, baMdhAnaMtaraM vAyurvedyamAnaM hitI ye samaye'pavarnayiSyati, tata naktaM baMdhAMte iti. // 15 // // mUlam ||-puuritu puvakomI-puhunanArayayugasta baMdhate // evaM paliyatigate / sugdugavenadhiyajugANaM // pAe / vyAkhyA-pUrvakoTipRktavaM pUrva koTisaptakaM yAvat saMkliSTAdhyavasAyavazena narakakiM narakagatinarakAnupUrvIrUpaM nayo nUya ApUrya baMdhena nicitaM kRtvA narakAnimukho baMdhAMtasamaye tasya narakadikasyotkRSTapradezasatkarmasvAmI. tathA etamanenaiva prakAreNa pUrvako TipRthaktvaM yAvat noganUmiSumadhye paDhyopamatrayaM ca yAvat vizubhAdhyavasAyavazena vai kriyahikaM ca baMdhanApUrya devatvAnimukhaH, tayordevakkikriyazkiyorutkRSTapradezasatkarmasvAmI. // mUlam ||-tmtmgo akhippaM / sammanaM laniya taMmi bahugaI / maNuyagamsuko // 6 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 688 // saM / savajjarisanassa baMdhate || 160 || vyAkhyA - tamastamagaH saptamapRthivInAra ko 'tikimamatizayena zIghra janmAnaMtaramaMtarmuhUrte gate satItyarthaH, samyaktvaM labdhvA tasmin samyaktve sthitasya prabhUnA prabhUtakAlaM yAvat aMtarmuhUrtonAni trayastriMzatlAgaropamANi yAvadityazrI. manujAdhikaM vajrajanArAcasaMhananaM ca banato baMbAMte, yato'naMtarasamaye midhyAtvaM yAsyati, tasmin dhAramanUte samaye tasya manuSya dvikasya vajrajanArAcasaMhananasya cotkRSTaM pradezasatkarma javati // 160 // // mUtram // tre ThAvaviciyANaM / mohassuvasAmagassa canakhuno // sammadhuvavArasAI | khavami sarvatammi || 161 || vyAkhyA - he sAMgaropamAlAM SaTSaSTI yAvat citAnAsupacayaM nItAnAM samyaktva satyavazyaM baMdho yAsAM tA baMdhamadhikRtya samyaktvadhruvAH, tAzva hA daza, tadyathA-- paMceMyijAtiH, samacaturasraM saMsthAnaM, parAghAta mucchvAsanAma, prazastA vihAyogatiH, bAdaraparyApta pratyeka susvara sunagAdeyAni ca etAsAM dvAdazAnAM mohasya catuHkake rUpake, kimuktaM javati ? caturovArAna mohanIyamupazamayya kapalAya samudyate nAga 2 // 688 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaMbaMdhAM te nijanijabaMdhavyavacchedakAle utkRSTaM pradezasatkarma navati. ida mohanIyamupazamayana zu naprakRtInAM prajUtAni dalikAni guNasaMkrameNa tAsu saMkramayatIti kRtvA catuHkRtvo mohopa. TIkA zamagrahaNaM // 16 // // 6 // // mUlam ||-sutnthirsunndhubiyaannN / evaM ciya ho| saMtamukkosaM // ticayarAhArANaM / niyaniyagukkosabaMdhate // 16 // vyAkhyA-zunadhruvabaMdhinInAM ca taijasakAmaNasaptakazunava'yekAdazakA'gurulaghunirmANarUpANAM viMzatiprakRtInAM, sarvasaMkhyayA kSAviMzatiprakRtInAM, evameva pUrvoktenaiva prakAreNotkRSTaM pradezasatkarma nAvanIyaM, navaraM catuHkRtvo mohanIyopazamanAnaMtaraM zIghrataraM kapaNAyodyatasyeti vaktavyaM, zeSaM tathaiva. tathA tIrthakarAhArakasaptakayornijanijotkRSTa baMdhAMtasamaye natkRSTa pradezasatkarma navati. zyamatra nAvanA-tIrthakaranAmakarma yadA guNitakarmAzena satA dezonapUrvakoTihikAdhikAni trayastriMzatsAgaropamANi yAvat baMdhenA- pUritaM navati, tadA tasya svabaMdhAMtasamaye natkRSTaM pradezasatkarma. yasya AhArakasaptakamapi yadi baMdhenopacitaM navati tasya, tatastasya svabaMdhavyavacchedasamaye // 6 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga paMcasaM0 natkRSTaM pradezasatkarma. // 12 // TA // mUlam ||--tullaa napuMsageNaM / egidiya thAvarA ya vujoyA // suhumatigaM vigalAvi TIkA kAya / tirimaNuyaciraJciyA na variM // 16 // vyAkhyA-napuMsakavedena tulyAni ekeMzyijAe tisthAvarAtapodyotAni, kimuktaM navati? yathA napuMsakavedasya IzAnadevannavacaramasamaye na tkRSTa pradezasatkarmoktaM, taraiteSAmapi dRSTavyamiti tathA sUkSmatrikaM sUkSmA'paryAptasAdhAraNarUpaM, vikalA api ca citricaturiMjhyijAtayo'pi ca, yadA tiryagnirmanuSyairvA ciraM citAH, pUrva koTipRthaktvaM yAvapacitA navaMti, tadA tAsAM SasmAmapi prakRtInAM svabaMdhAMtasamaye teSAM tiryagmanuSyANAmutkRSTaM pradezasatkarma navati. tadevamuktamutkRSTapradezasatkarmasvAmitvaM // 16 // saMprati jaghanyapradezasatkarmasvAmitvamAha // mUlam // naheNa khaviyakamme / paesa saMtaM jahannayaM ho // niyasaMkamassa virme| tasseva visesiyaM muNasu // 165 // vyAkhyA-naghena bAhulyena kapitakarmaNi kapitakarmI ze vakSyamANasvarUpe jaghanyaM pradezasatkarma javati. tasyaiva rupitakAMzasya svakIyasaMkramasyA. mom Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 31 // vasAne vizeSitaM vizeSayuktaM muNasu jAnIdi // 16 // tadeva vizeSitaM jAvayati // mUlam ||-nvlmaannii gaThi / navalae jayA dusAmazgA // yovaima kiyANaM / cima rakAlaM pAliyAaMte // 15 // vyAkhyA-naghalanaprakRtInAmAhArakasaptakavai kriyasaptakadevahika manujakinarakahikasamyagmithyAtvocairgotrAnaMtAnubaMdhirUpANAM saptaviMzatisaMkhyAnAM stokAimarjitAnAM stokakAlamupacitAnAM svasvohalanAyAM, yadA ekA sthitiIisAmayikI svarUpA| pekSayA samayamAtrAvasthAnA, tadA tAsAM jaghanyaM pradezasatkarma, etadapi sAmAnyenoktaM, ato va vizeSamAha-'cirakAlaM pAliyA aMte ' cirakAlaM samyaktvaM paripAlyAMte'naMtAnubaMdhi. nAM jaghanyaM pradezasatkarma vaktavyaM. iyamatra nAvanA-iMha kapitakarmIzena samyagdRSTinA satA anaMtAnubaMdhina nalitAH, tataH punarapi mithyAtvaM gatenAMtarmuhUrta kAlaM yAvadanaMtAnubaMdhino bajJAH, tato nUyo'pi samyaktvaM pratipannaH, tacca samyaktvaM SaTpaSTIsAgaropamANAM yAvat a nupAkhya kapaNAzramabhyudyataH, tasyAnaMtAnubaMdhinaH payato yadA svarUpApekSayA samayamAtrAva. sthAnA, karmatvasAmAnyamAtrApekSayA tu hisamayAvasthAnA sthitirekA zeSIjavati, tadA tatte. // 65 // 1291 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 Kai TIkA // 6 // SAM jaghanya pradezasatkarma, tathA kSatriMzadadhikaM sAgaropamANAM zataM yAvat samyaktvamanupAkhya pazvAnmithyAtvaM gato maMdolanayA ca pakSyopamAsaMkhyeyanAgapramANayA samyaktvamizre nahalayitumAratnate, nalayaMzca tahalikaM mithyAtve saMkramayati, sarvasaMkrameNa cAvalikAyA naparitanaM sakalamapi dalikaM saMkramitaM; AvalikAgataM tu dalikaM stibukasaMkrameNa saMkramayati, saMkramayatazca yadA ekA sthitiH svarUpApekSayA samayamAtrAvasthAnA, karmatvamAtramadhikRtya hisamayAvasthAnA, tadA tayoH samyaktvamiyorjaghanyaM pradezasatkarma. tathA narakakidevahika kriyasaptakarUpaM prakRtyekAdazakaM pUrva ipitakAMzena satohalitaM, tato nUyo'pyaMtarmuhUrte kAlaM yAvadAI, tato'pratiSThAne narake trayastriMzatsAgaropamANi yAvahipAkataH saMkramatazca yathAyogamanunUtaM, tato narakAsunya tiryapaMceMhiyeSu madhye samutpadya, tatra ca tathAvidhAdhyavasAyA'nAvataH prastutasya prakRtyekAdaza kasya baMdhamakRtvA ekediyo jAtaH, ekeMpiyeNa ca satA tatprakRtyekAdazakaM cirolanayA na layitumArabdhaM, nahalayatazca gadA ekA sthitiH svarUpApekSayA samayamAtrAvasthAnA navati, a // 6 // pAjA . " Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 693 // nyathA tu hisamayAvasthAnA, tadA tasya prakRtyekAdazakasya prastutasya jaghanyaM pradeza satkarma. tathA pitakazena sUkSmatrasena pUrva manuSyadhikamuccairgotraM coilitaM, tataH sUkSmaikeMdiyelA pRthivyAdinA satA aMtarmuhUrtaM kAlaM yAvat bhUyo'pi badhaM tatastejovAyuSu madhye samutpannaH, tatra ca cirolanayA baddalayituM lagnaH naddalayatazca yadA ekA sthitirdvisamayamAtrAvasthAnA zeSavati, tadA tayormanuSya dvikoccairgotrayorjaghanyaM pradezasatkarma, AhArakasaptakagataM tu vizeSamanaMtaraM vakSyati // 165 // // mUlam // - aMtimalojasA / praseDhi gAhApavattagrattami || mittagae prAdAragassa sesAli niyate // 166 // vyAkhyA - aMtimalonaH saMjvalanalojastasya, yazaHkIrtelage pazamaNirahite yena pUrvamupazamazreNirna kRtA tasmin kapitakamIze ityarthaH yathApravRttakaraNacaramasamaye jaghanyaM pradezasatkarma. mohopazame hi kriyamANe prabhUtaM guNasaMkramedalikamavApyate, na ca tena prayojanaM, ato'lige ityuktaM tathA AhArakasaptakasya midhyAtvaM gate jaghanyaM pradezasatkarma. iyamatra jAvanA - yadA ko'pi stokakAlamAdArakasaptakaM jAga 1 // 66 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na TIkA // 6 // A badhdhvA mithyAtvaM gatazca ciroilanayochalayati tadA tasya paryaMtasamaye yA ekA sthitirhisa- nAga 1 mayamAtrAvasthAnA zeSInavati, sA tasyAhArakasaptakasya jaghanyaM pradezasatkarma. zeSANAM tu pra-14 kRtInAM kapitakauzasya svasvakSayasamaye jaghanyaM pradezasatkarma dRSTavyaM. tadevamuktaM jaghanyapradezasatkarmasvAmitvaM // 166 // atha pradezasatkarmasthAnaprarUpaNArtha spAIkaprarUpaNAmAha // mUlam ||-crmaavliypvitthaa / guNaseDhI jAsi ati na ya nadana // zrAvaligA samayasamA / tAsi khalu phaDDugAI tu // 16 // vyAkhyA-caramA sarvAtimA yA kapaNakAle prAvalistAM praviSTA guNazreNiryAsAM prakRtInAmasti, na ca nadayaH, tAsAM styAnaIitrikAmathyAtvahAdazakaSAyanarakazkitiryachikapaMceMjhyijAtivarjazeSajAticatuSTayAtapodyota. sthAvarasUkSmasAdhAraNarUpANAmekonatriMzasaMkhyAkAnAM prakRtInAmAvalikAyAM yAvaMtaH samayA- stAvaMti spAIkAni navaMti. khaluzabdo vAkyAlaMkAre, turevakArArthaH, zrAvalikAsamayasamAnye- aur m vetyarthaH. zyamatra nAvanA-annavyaprAyogyajaghanyapradezasatkarmayuktastraseSu madhye samutpannaH, tatra ca sarvaviratiM dezaviratiM cAnekazo labdhvA caturazca vArana mohanIyamupazamayya nUyo'pyekeM Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA iyeSu madhye samutpannaH, tatra ca pakSyopamA'saMkhyeyatnAgamAtraM kAlaM yAvasthitvA manuSyeSu ma- nAga 3 dhye samutpannaH, tatra ca kapaNAya zIghramanyuyataH, tasya carame sthitikhaMrake apagate sati caramAvalikAyAM stibukasaMkrameNa dIyamANAyAM yadA ekA sthitiIisamayamAtrAvasthAnA zeSI. navati, tadA sarvajaghanyaM yatpradezasatkarma tatprathamaM satkarmapradezasthAnaM. tata ekasmin paramA. gau pradipte satyanyad hitIya pradezasatkarmasthAnaM navati, tato dhyoH paramAevoH prakSiptayoranyatRtIyaM pradezasatkarmasthAnaM, triSu paramANuSu pradipteSvanyat, evamevaikaparamANuprapeNa sakarmasthAnAni nAnAjIvApekSayA'naMtAni tAvahAcyAni, yAvattasminneva carame sthitivizeSa guNitakAMzasyotkRSTaM pradezasatkarmasthAnaM navati, ata UrdhvamanyatpradezasatkarmasthAnaM na prA. pyate. idamekaM spAIkaM, idaM tu caramasthitimadhikRtyoktaM, evaM yozcaramasthityoIitIyaM spAIkaMga vaktavyaM, tisRSu ca sthitiSu tRtIya; evaM tAvakSAdhyaM yAvatsamayonAvalikAsamayapramANAni // 65 // spakAni navaMti. tathA caramasya sthitighAtasya caramaM prakSepamAdiM kRtvA pazcAnupUrvyA pradezasatkarmasthAnAni yathocaraM vRkSAni tAvadvaktavyAni, yAvadAtmIyamAtmIyamutkRSTaM pradezasatkarma. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA | 66 tata etAvadetadapi sakalasthitigataM yathAsaMnnavamekaM spAIkaM vivakSyate; tata etena spAIkena sa. dAvalikAsamayapramANAni spAIkAni navaMti. // 16 // etadeva spAIkalakaNaM darzayati mUlam ||-svjhnnpese / paesavuTTIeNatayA neyA // vizgaNe vizgaNe / vineyA khaviyakammAna // 160 // vyAkhyA-sthitisthAne sthitisthAne ekasAmAyike, hisAmayike vimAmayike, yAvatsamayonAvalikAsamayapramANAtmake, kimuktaM navati ? eteSu sarveSvapisthitisthAneSu pratyekaM kapitakarmaNaH kapitakarmAzAt yallanyate sarvajaghanyapradeza pradezasatkarmasthAnaM, tasmin pradezavRddhyA ekaikaparamANuvRddhyA anaMtA ledA vijJeyAH, nAnAjIvA. pekSayA anaMtAni pradezasatkarmasthAnAni lanyate ityarthaH tadyathA-pitakauzasya yatsarvajaghanyapradeza pradezasatkarmasthAnaM tatprazrama, tata ekaparamAevadhikaM kSitIya, hiparamAevadhikaM tatIyaM, evaM tAvahAcyaM yAvANitakauzasya sarvotkRSTapradezaM sarvottamaM pradezasatkarmasthAnaM. tadeva mekaikasmina sthitisthAne anaMtAni pradezasatkarmasthAnAni prApyaMte, tato yAvatyekasAmayikAdIni sthitisthAnAni tAvaMti spAIkAni navaMti // 16 // etadevAha // 6 // 6 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // mUlam ||-egtthishyN egAe / phuDugaM dosu hoi dovigaM // tigamAIsuvi evaM / neyaM nAga 2 - jAvaMtijAsiM tu // 165 // vyAkhyA-ekasyAM sthitau dayasamaye zeSInUtAyAM nAnAjIvApekSayA anaMtAni pradezasatkarmasthAnAnyuktaprakAreNa yato labhyate, tatastadAtmakaM, tata ekasthitikaM nAma spAIkaM, yoH sthityoH zeSInUtayokisthitikaM navati. evamuktaM navati-evamuktaprakAreNa yAsAM prakRtInAM yAvaMti spAIkAni saMnnavaMti, tAsAM vyAdiSu sthitiSu tAvaMti spAIkAni vAcyAni. naktaM spAIkalakaNaM // 16 // saMprati yaduktaM prAk -- AvalikAsamayasamAtAsiM khalu phamDugA hotitti ' tadetatsAkSAtprakRtinirdezapurassaraM vinAvayiSurutkRSTa spAIkamAha // mUlam ||-shraavlimenukkosN / phaDraDagamohassa sabaghAINaM // terasanAmatinihANa / / jAva no prAvalI gala3 // 170 // vyAkhyA-mohasya mohanIyasya satkAnAM sarvaghAtinInAM // 6 // 7 // mithyAtvAdyahAdazakavAyarUpANAM trayodazAnAM prakRtInAM, ca trayodazAnAM ca narakahikatiryagkaidiyahIMzyitrIMzyicaturiMzyijAtisthAvarAtapodyotasUkSmasAdhAraNAkhyAnAM nAmaprakRtI 88 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 3 paMcasaM TIkA kA // 6 // nAM, tisRNAM nizaNAM nizAnijJapracalApracalAstyAnahirUpANAM sarvasaMkhyayA ekonatriMzatprakR. tInAM yAvadAvalikA caramAvalikA na galati, nAnyatra prakSepavazato hIyate, tadAvalikAmA samayonAbalikApramANamutkRSTaspakiM prApyate. ekasyAM tu sthitau zeSInUtAyAM sarvajaghanyaM, hitrAdikAsu zeSInUtAsu madhyamamiti. yathA ca modanIyasarvaghAtinAmatrayodazakastyAnaIi trikANAmAvalikAsamayasamAni spaIkAni, tathA kAgakapAyAMtAnAmudayavatInAM prakRtInAM vINakaSAyAmAsaMkhyeya nAgavartisamayapramANAnyekaspAIkAdhikAni, nijJapracalayostvekaspAIkadInAni navaMti. tazrAdi-kIpakaSAyaguNasthAnake ca vartamAnaH kapitakauzaH koNakapAyAhAyAH saMkhyeyeSu nAgeSu satsu ekasmin saMkhyeyatame nAge aMtarmuhUrnapramANe avatiSTamAne jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakarUpANAM caturdazaprakRtInAM sthitisatkarma sarvApavartanayA'pavartya koNAkapAyAAsamaM karoti. nizapracalayostvekasamayadInaM, yatastayozcaramasamaye svasvarUpeNa dalikaM na prApyate. kiM tu paraprakRtirUpeNa, tena tayoH sthitisatkarmaikasamayahInaM kriyate, tadAnIM ca sthitighAtAdayo // 6 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 6 // nivRttAH, yadapi ca kIlakapAyAdAsamaM sthitisatkarma kRtaM tadapi krameNa yathAsaMjjavamudayoareeryAM yamupagattAvadvaktavyaM yAvadekA sthitiH zeSIbhavati, tasyAM ca pitakarmAzasya yatsarvajaghanyaM pradezasatkarma tatprathamaM pradezasatkarmasthAnaM, tata ekasmin paramANau prakSitehitIyaM pradezasatkarmasthAnaM evamekaikaparamANuvRddhyA niraMtaraM pradezasatkarmasthAnAni tAvadvAvyAni yAvad guNitakarmAzasya sarvotkRSTaM pradeza satkarmasthAnaM, idamekaM spardhaka, iyoH sthityoH zeSanUtayoruktaprakAreNa dvitIyaM spardhakaM, tisRSu sthitiSu zeSIbhUtAsu tRtIyaM spardhakaM; evaM dI pAyAsamIkRte sthitisatkarmaNi yAvaMtaH sthitivizeSAstAvaMti spardhakAni javaMti caramasya ca sthitighAtasya caramaM pradepamAdau kRtvA pazcAnupUrvyA pradezasatkarmasthAnAni yoraM vRddhAni tAvAcyAna, yAvadAtmIyaM sarvotkRSTaM pradezasatkarma, tata etadapi sakala sthitigatamekaM spardhakaM dRSTavyaM tata etena spardhakenAdhikAni jJAnAvaraNapaMcakAdInAmudayavatInAM prakRtIna kI kapAyAsaMkhyeyajJAgasamayapramANAni spardhakAni, nizapracalayostu vicarama sthitimadhikRtya spardhakAni jAvanIyAni, caramasamaye taddalikasyA'prApyamANatvAt tata ekena ca nAga 1 / / 69 / / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA || 300 || rama sthitigatena spardhakena hInAni tayoH spardhakAni javaMti // 170 // tathA cAda - // mUlam // khIlA saMkhaMsaM / khIrAMtANaM tu phaDDugukkosaM // nadayavaI lega hiyaM / ni. ari egahoNaM taM / / 171 // vyAkhyA - kIgAMtAnAM kIlakapAyAMtAnAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakarUpANAM caturdazaprakRtInAM spa6kotkarSaH kIlAkAsaMkhyeyAMzaH, sAmastyena sarvANi pAni kIlakapAyAdAsaMkhyeya nAgavarttisamayapramANAni, sUtre ca napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt kathaMjUnaH sa evaMrUpaH spardhakotkarSa ityAha-' egadiyaMti ekena spardhakenAvikaH, kimuktaM javati ? caramasthitighAtasya caramaM prakSepamAdau kRtvA, yamuktaM prAgekaM spardikaM tenAdhikAni kIlakaSAyAdA saMkhyeyajJAgavarttisamayapramANAni spardhakAnIti iyo. niyornijJapracalArUpayoH, sa eva spardhakotkarSa ekadIna ekasparddhakadInaH, caramasamaye tadda - likasyAprApyamANatayA tatasparddhakena hInatvAt // 111 // // mUlama // - pro gisaM tigANaM / nadayavaINaM tu tassa kAle || egAhigela tulaM i yarANaM egahINaM taM // 172 // vyAkhyA - ayogikevalini sattA yAsAM tA prayogikevalisa nAga 11 30011 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 701 // nAkA, tasAmudayavatInAM manuSyagatimanuSyAyuH paM caidiyajAtitrasasujjagAdeyaparyApta bAdara tIrthakarayazaHkIrttisAtAsAtAnyataravedanIyoccairgotrarUpANAM dvAdazasaMkhyAkAnAM prakRtInAM spardhakotkarSastasyA'yogikevalinaH kAlena tulya ekena spardhakenAdhikaH, etauktaM javati -- prayoga - kAle yAvaMtaH samayAstAnaMti spardhakAni ekena sparddhakenAdhikAni javaMti; kathamiti ceducya. te -- prayogikevalinaH kapitakarmIzasya caramasamaye yatsarvajaghanyaM pradezasatkarma tatprathamaM pra. dezasatkarmasthAnaM, tata ekasmin paramANau prakSipte sati dvitIyaM pradezasatkarmasthAnaM, evaM nAnAjIvApekSA ekaikaparamANuvRddhyA niraMtarANi tAvatpradezasatkarmasthAnAni dRSTavyAni yAva foreszasya sarvotkRSTaM pradezasatkarmasthAnaM idamekaM spardhakaM tata evameva hayoH sthityoH tatIyampaka, tisRSu sthitiSu zeSIbhUtAsu tRtIyaspardhakaM evaM niraMtaraM tAvadavagaM tavyaM yAvadayogiprazramasamayaH, tathA sayogikevalicaramasamaye carama sthitighAtasya caramaM pradepamAdiM kRtvA pazcAnupUrvyA pradezasatkarmasthAnAni niraMtaraM yathottaravRddhyA tAvadvaktavyAni yA vadAtmIyamAtmIyaM sarvotkRSTaM pradezasatkarma. tata etadapi sakala sthitigataM yathAsaMjavamekaM spa nAga 1 || 303 11 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM * TIkA // 10 // kaM, tenAdhikAnyayogitamayapramANAnyudayavatInAM spadhdhaMkAni. itarAsAM tvanudayavatInAmayo nAga 1 gisattAkAnAM tryazItisaMkhyAkAnAM prakRtInAM sa eva spAIkotkarSaH ekahIna ekaspAIkahIno vaktavyaH, kimuktaM navati ? yAvatyudayavatInAmayogisattAkAnAM prakRtInAM spAIkAni, tAnyevA'nudayavatInAmapi, kevalamekena caramasthitigatena spardhakena hInAni, caramasamaye yAsAM da. likasyA'prApyamANatvAta. // 12 // yamuktamudayavatInAM kIlakaSAyAMtAnAmayogisanAkAnAM ca yathoktapramANAni spardhakAni ekena spardhakenAdhikAni, anudayavatInAM vekena spardhakena hInAnIti tahinAvayiSurAha // mUlam // - khaMmANa khuDaM / khINasajogINa ho jaM carimaM // taM nadayavaIdi. yaM / annagae nUgamiyarANaM // 173 // vyAkhyA-jJAnAvaraNapaMcakAdInAM prakRtInAM koNaka-za pAyasya, ayogisanAkAnAM tu prakRtInAM sayogikevalinaH sthitighAtAdi kurvatazcarame sthiti- // 2 // khamake natkIryamANe yAni sthitikhamAni prakRtyaMtareSu dalikaprakSepAsteSAM madhye yadatikSullaM caramakhamaM, yo'tistokazvaramaH prahapastamAdau kRtyA pazcAnupUrvyA yAni pradezasatkarmasthAnAni For Private 8. Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM yazottaraM vRkSAni lanyate, yAvadAtmIyamAtmIyaM sarvotkRSTa pradezasatkarma, etadAtmakaM yadekama- nAga 1 nyatspAIkaM lanyate, tadudayavatInAM vINakaSAyAMtAnAmayogisattAkAnAM cAdhikamavagaMtavyaM, i. TIkA kara tarAsAM tvanudayavatInAM caramasamaye yadanyatrodayavatISu stibukasaMkrameNa gataM dalika, tdaatm||3|| kena spAIkena dona spardhakajAtaM dRSTavyaM. // 173 // etadeva spaSTaM nAvayati // mUlam ||-jaM samayaM nadayavaI / khija ducarimaM tu vizvagaNaM // aNudayavaetammI / carimaM carimaMmi jaM kama // 14 // vyAkhyA-yasmin samaye nadayavatyAH prakRteciramaM sthitisthAnaM hIyate kayamupagati, tasmin samaye'nudayavatyAzcaramaM sthitisthAnaM vayamapayAti; kasmAditi cedata Aha-yat yasmAtkAraNAcarame samaye anudayavatInAM prakRtInAM dalikamudayavatISu prakRtiSu madhye stibukasaMkrameNa saMkrAmati, tata nadayavatInAM ciramasamaye evAnudayavatyaH kayamupanIyate, taditazcaramasamaye'nudayavatInAM dalikaM na prApyate, tena tamA // 30 // tena spakina dIna tAsAM spAIkajAtamiti. saMgvalanalonayazAkIyoranyathApyekaM spAIka lanyate, iti tadarzayati // 14 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 305 // // mUlam // - jAvaiyAna ThiIna / jasannalojAla hApavarttate // taM igiphaDDuM saMte / jadannayaM akasessi // 175 // vyAkhyA - kazcidajavyaprAyogya jaghanya sthitisatkarmAseSu madhye samutpannaH, tatra ca catuH kRtvo mohopazamamaMtareNa zeSAniH kSapitakamA kriyAniH kamaMdalikaM prabhUtaM rUpayitvA cirakAlaM saMyamamanupAkhya kRpaNAyocitaH, tasya yathApravRttakaraNacaramasamaye yAvatyaH sthitayaH ' saMte iti ' jAvapradhAno nirdezaH, sattAyAM vartate, tatsarvaM ja ghanyaM pradezasatkarma, tatastasmAdAratrya nAnAjIvApekSayA ekaikaparamANuvRddhyA niraMtarANi pradezasatkarmasthAnAni, tasminneva yathApravRtta karaNacaramasamaye tAvAcyAni yAvaGguNita karmAzasyotkaSTaM pradezasatkarmasthAnaM, evaM saMjvalanalojayA kI tyoMrekaM spardhakaM vanyateH prakRtaelIkasyeti trasanaveSvakRnoparAma zreNIkasya, nRpAmazreNikaraNe hi prabhUtAnAM prakRtyaM tara dalikAnAM guNasaMkrameNAgamaH saMbhavati, tato jaghanyaM pradezasatkarma na prApyate ityakRta zreNikasyetyuktaM // 175 // tathA // mUlam // - zraNudaya tullaM navalaNa | gAya jANija dIdanavalale || ( gAthAI) vyA nAga pra // 305 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMcasaM khyA-navanaprakRtInAM trayoviMzatisaMkhyAkAnAM dIrghohalane cirohalane kriyamANe pAIka- jAtamanudayatukhyamanudayaprakRtitulyaM jAnIhi ? kimuktaM navati ? yatrA prAganudayavatInAM prakaTIkA tInAmAvalikAsamayasamAni spAIkAnyuktAni, tatholanaprakRtInAmapi nAvanIyAni; tatra // 705 samyaktvasya nAvanA kriyate, annavyaprAyogyajaghanyasthitisatkarmA trameSu madhye samutpannaH, ta satra samyaktvaM dezaviratiM cAnekavArAna labdhvA caturovArAna mohanIyamupazamayya hAtriMzadadhi ke sAgaropamANAM zataM samyaktvamanupAya mithyAtvaM gataH, tatazviroilanayA samyaktvamughala. Maa yato yadA caramakhaMDa saMkrAMta ekAvazeSInUtA zrAvalikA tiSThati, tAmapi ca stibukasaMkrame Na mithyAtve saMkramayato yA ekA sthitiIisamayamAtrAvasthAnA zeSInUtAvatiSTate, sA samya tvasya jaghanyaM pradezasatkarmasthAnaM, tato nAnAjIvApekSayA ekaikaparamANuvRddhyA niraMtarANi prana dezasatkarmasthAnAni tAvahAcyAni, yAvattasminneva caramasthitisthAne guNitakauzasya sarvo- tkRSTa pradezasatkarmasthAnaM, idamekaM spakiM, ghayoH sthityoH zeSInUtayoIitIyaM spAIkaM, evaM tAvahAcyAni, yAvatsamayAnAvalikAsamayapramANAni spAIkAni, ekaM spAIkaM caramasya sthiti 30 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ghAtasya caramaM prakSepamAdau kRtvA prAguktaprakAreNa prApyate, tenAvalikAsamayapramANAni samya- nAga 1 tavaspAIkAni navaMti, evaM samyagmithyAtvasyApi vAcyAni. evameva zeSANAmapi vaikiyaikA-1 TIkA dazakAhArakasaptakocairgotramanuSyaddikarUpANAmekaviMzatiprakRtInAmulanAyogyAnAM, na baraM taa|| 70 // sAM vAtriMzadadhikasAgaropamazatakAlo mUlata eva na vaktavyaH, yatpunaruktaM karmaprakRtAvekaspa kamuclanaprakanInAmiti taupalakSaNaparaM dRSTavyaM, na shessspaaiikprtissedhprmiti.|| // mUlam ||-haasaaiinnN egaM / saMbone phaDDugaM carame // ( gApAI) // 176 // vyAkhyA-hAsyAdInAM SamA prakRtInAM saMgene depe ekaM spardhakaM navati, tacaivaM annavyaprAyogyajaghanyasthitisatkarmA meSu madhye sattpannastatra samyaktvaM dezaviratiM cAnekazo labdhvA caturazcavArAn mohanIyamupazamayya, strIvedanapuMsakavedau ca nUyobaMdhena, hAsyAdidalikasaMkramaNa ca pranUtamApUrya manuSyo jAtaH, tatra ca cirakAlaM saMyamamanupAlya kapaNAyocitaH, tasya ca- 1306 // ramasamaye yad vidyamAnaM pratyekaM dAsyAdiprakRtInAM pradezasatkarma tatsarvajaghanyaM, tatastasmAdA. ranya nAnAjIvApekSayA ekaikaparamANuvRddhyA niraMtaraM pradezasatkarmasthAnAni tAvahAcyAni, yA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 paMcasaM vadguNitakarmAzasyotkRSTaM pradezasatkarma, evamekaikaM hAsyAdiprakRtInAM pratyekaM spardhakaM javati // 176 // saMprati saMjvalanatrikasya spardhakapratipAdanArthamAha // mUlam ||-bNdhaavliyaaiiyN / AvalikAleNa bIvI hiMto // layamaNaM layagaNaM / // 70 // nAseI saMkameNaM tu // 177 // saMjalaNatige usamaya / hINA do AvalINa nakosaM // phaDDuM bizya liIe / paDhamAe aNudayAvaliyA // 17 // prAvaliyasama kaNA-menaM phaDaM tu paDhamazivirame // ( sAI gAthAzyaM ) vyAkhyA-saMjvalanatrikasya krodhamAnamAyArUpasya prathamA sthitiryAvadAvalikAzeSA na navati, tAvasthitighAtarasaghAtabaMdhodayodoraNAH pravate te, AvalikAzeSAyAM tu prazramasthitau vyavavidyate, tato'naMtarasamaye samayonAvalikAgataM samaya yonAvalikAhikabAI ca sadasti, anyatsarvaM vINaM, tatra prazramasthitigatasya samayAnAvalira kApramANasya dalikasya spAIkannAvanA yathA prAk kRtA tathA kartavyA. yacca samayadhyonAva- bhalikAiikabAI sadasti, tasyAnyayA spAIkanAvanA kriyate, pUrvaprakAreNAtra spAIkasyA'prApya. * mANatvAt. azrocyeta kazyaM sthitighAtarasaghAtabaMdhodayodIraNAvyavacchedAnaMtarasamaye samayonAva // 30 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA #| 300 || likAdikameva sadasti, na zeSamiti jJAyate ? nRcyate--' baMdhAva liyetyAdi ' iha yadeke - na samayena badhaM karma tat latAsthAnamucyate, vatAsthAnaM latAsthAnaM baMdhAvalikA'tIta sat AvalikAmAtreNa kAlena dvitIyasthitibhyaH sakAzAt saMjvalana trike saMjvalanatrikasya saMbavikrameNa prakRtyatarasvanAvanayanarUpeNa nAzayati tathAhi caramasamaye kodhAdivedakena yad baI dalikaM tadvaMdhAvalikAtItaM sat zrAvalikAmAtreNa kAlena saMkramyamANamAvalikAcaramasamaye svarUpApekSayA akarmA bhavati vicaramasamaye kodhAdivedana yaha tadapi baMdhAvalikAyAmatItAyAmanyenAvalikA mAtreNa kAlena saMkramyamANamAlikAcaramasamaye akarmA javatIti sihaM tathA ca sati baMdhAdyajJAvaprazramasamaye samayayonAlikAdimeva sat, na zeSaM; etadeva maMdamativibodhanArthamasatkalpanayA kiMcijJAvyate iha tatvato'saMkhyAtasamayAtmikApyAvalikA'satkalpanayA catuHsamayAtmikA kalpya te tato baMdhAdivyavacchedasamayAdava aSTame samaye yaha, tad baMdhAvalikAyAM catuHsamayAtmikAyAmatItAyAmanyayA catuHsamayAtmikayA AvalikayA anyatra saMkramyamANaM caramasamaye bhAga 1 11 300 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM - nAga TIkA ||70e baMdhAdivyavacchedarUpe sarvathA svarUpeNa na prApyate; anyatra sarvAtmanA saMkramitatvAt. saptamasa. maye yadavAI tat catuHsamayAtmikAyAmAvalikAyAmatikrAMtAyAmanyayA catuHsamayAtmikayA AlikayA anyatra saMkramyamAgaM baMdhAdivyavavedAnaMtarasamaye svarUpeNa na prApyate, anyatra satminA saMkramitatvAt. zeSaSaSTAdisamayabaI tu prApyate. tato baMdhAdau vyavachinne satyanaMtarasamaye samayadhyonAvalikAhikabaimeva satprApyate, na zeSaM, tatra baMdhAdivyavacchedasamaye jaghanyayoginA satA yaha, tasya baMdhAvalikAyAmatItAyAmanyayA zrAvalikayA anyatra saMkramyamANasya caramasamaye yatsaMkramayiSyati, tAvatsaMkramayati tatsaMjvalanakrodhasya jaghanyaM pradezasatkarmasthAnaM. evaM dvitIyayogavartinA baMdhAdivyavacchedasamaye yahAI, tasyApi caramasamaye yahalika, tad |hitIyaM pradezasatkarmasthAnaM. evaM tAvAcyaM yAvadutkRSTayogasthAnavartinA satA baMdhAdivyavacchedasamaye yahAI, tasya dalikaM caramasamaye sarvotkRSTamaMtimaM pradezasatkarmasthAnaM. evaM jaghanyaM yo- gasthAnamAdiM kRtvA yAvaMti yogasthAnAni navaMti, tAvaMti pradezasatkarmasthAnAnyapi carame samaye prApyate. idamekaM spAIkaM, evaM baMdhAdivyavacchedavicaramasamaye jaghanyayogAdinA yabadhyate, 0 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMca tatrApi hatIyAvalikAcaramasamaye prAgiva tAvaMti pradezasatkarmasthAnAni nAvanIyAni, keva- nAga, laM sthitikSyannAvIni tAni pratipattavyAni. baMdhAdivyavacchedacaramasamayavasyApi dalikasya ta dAnI hisamayasthitikasya prApyamANatvAt, idaM ditIyaM spAIkaM. evaM bNdhaadivyvcchedtricrm||1|| samaye jaghanyayogAdinA vadhyate, tatrApi kSitIyAvalikAcaramasamaye prAgiva tAvati prdeshs| 0 karmasthAnAni navaMti, navaraM sthititrayatnAvani tAni nAvanIyAni; tadAnI baMdhAdivyavacchada caramasamayabAisatkasyApi dalikasya trisamayasthitikasya prApyamANatvAt, idaM tRtIyaM spAIkaM. evaM samayayonAvalikAdhike yAvaMtaH samayAstAvaMti spAIkAni navaMti. evaM saMjvalanamAyayorapi tAvaMti spAIkAni pratyekaM vAcyAni, tatra yAvatprathamAyAM sthitI anudayAvalikApramA NamutkRSTaM spAIkamasti; yadA tu prazramasthitAvudayarahitA prAvalikA prakRtyaMtareSu saMkramyamAsaNA niHzeSA vyavabinnA navati, tadA parato'pi hitIyasthitigatA prAvalikA anyatra saMkrame- // 10 // *Na vyavavidyamAnA tuSyati; tataH prazramasthitivirame hisamayonAvalikA hisamayapramANamu tkRSTaspAIkaM prApyate, nAdhikamiti. // 177 // 17 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 11 // ||muulm // veyANavi be phaDDA / vigaM jeNa tiehaMpi // (gaathaa)|| 17 // nAga 3 vyAkhyA-vedAnAmapi strIpunapuMsakarUpANAM spaIke vakSyamANasvarUpe navataH, kasmAtrayA-4 NAmapi pratyekaM navata ityAda-sthitikiM, prathamasthitihitIyasthitirUpaM, yena kAraNena trayANAmapi vedAnAM prApyate, tena kAraNena pratyekaM spaIke navataH // 17 // // ete ca / spAIke darzayati // mUlam ||-pddhmcirmudye / bizyAIeva caramasaMgenne // do phaDDA veyANaM / do3. gisaMtaM havAee // 10 // vyAkhyA-prathamasthiticaramodaye ekaM spAIkaM, dvitIyasthiticaramasaMgene dvitIya, vA zabda uttara vikalpApekSayA samuccaye, evaM vedAnAM he spAIke navataH, e. tannAvyate-kazcijaMturanavasikkiprAyogyajaghanyapradezasatkarmA traseSumadhye samutpannaH, tatra dezaviratiM sarvaviratiM ca bahuzo labdhvA caturazca vArAna mohanIyamupazamayya kSatriMzadadhika // 11 // ca sAgaropamANAM zataM yAvat samyaktvamanupAlya pratipatitasamyaktvo napuMsakavedena rupakazreNimArUDhaH, tato napuMsakavedasya prathamasthitau hicaramasamaye vartamAnena naparitanasthitikhaMDama Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 112 // nyatra saMkrAmitaM, tathA sati nRparitano sthitiH sarvAtmanA nirdeSIkRtA, tataH prathamasthitau caramasamaye sarvajaghanyaM yatpradezasatkarma, tatprathamaM pradezasatkarmasthAnaM tata ekasmin paramApratei sati dvitIyaM pradezasatkarmasthAnaM paramANuSThaye ca prakSipte tRtIyaM pradezasatkarmasthAnaM. evaM nAnAjIvApekSayA ekaikaparamANuvRddhyA pradezasatkarmasthAnAni anaMtAni tAvadvAcyA ni yAvadgutikarmAzasya sarvotkRSTaM pradezasatkarmasthAnaM idamekaM spAIkaM. tathA dvitIyasthitau caramakhaM saMkramyamANe caramasamaye pUrvoktaprakAreNa sarvajaghanyaM yapradeza satkarmasthAnaM, tat Adi kRtvA, nAnAjIvApekSayA yathAsaMbhavamuttarottaravRddhyA niraMtarapradeza satkarmasthAnAni tAvAcyAni yAvaGguNitakarmAzasya sarvotkRSTaM pradezasatkarmasthAnaM, tAni dvitIya spardhakaM evaM strIvedasyApi spardhaka6yaM jAvanIyaM puruSavede punaH spAIkacyamevaM nAvanIyaM nadayacaramasamaye sarvajaghanyaM pradezasatkarma yAdiM kRtvA nAnAjIvApekSayA ekaikaparamANuvRddhyA niraMtarapradezasatkarmasthAnAni tAvadvAcyAni yAvadguNitakarmAzasya sarvotkRpradeza satkarmasthAnaM etAni sarvANyapyekaM spardhakaM nadayacaramasamaye ca dvitIyasthitau carama bhAga 2 // 112 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 2 ra paMcasaM kho saMkramyamANe sarvajaghanyaM pradezasatkarmasthAnamAdiM kRtvA prAgiva dvitIyaM spAIkaM nAnI- Kaay ya. prakArAMtareNa spAIkadvayaM prarUpayati- do gisaMtaM havAee ' athavA ete he spAIke ha TIkA vye-yAvatprayamAsthitihitIyA ca sthitirvidyate, tAvadekaM spAIkaM, prathamasthitau dvitIya // 13 sthitau vA aparasthitikSaye zeSInUtAyAM kSitIyaspAIkaM. tatra strIvedasya napuMsakavedasya tu hi tIyasthitisatkacaramadalikapradepe ekA sthitiH prathama sthiteH zeSInUtA tiSTati. puruSavedasya prazramasthitAvudayena kIyAyAM samayakSyonAvalikAdhikabApramANA hitIyA sthitiH zeSInU. tA navati // 10 // etadevAha // mUlam ||-crmsNbonsme / egA ThiI hocInapuMsANaM // paDhamaniIe tadaMte / purise dogrAlidumamUgaM // 17 // vyAkhyA-strIvedanapuMsakavedayoIitIyasthitisatkacaramasaM. bonasamaye prazramasthiteH satkA ekA sthitiH zeSInavati, puruSe tu puruSavede tu tadaMte prazrama sthityaMte prazramasthitau vINAyAM ghyAvalikAhisamayonaM, iti hisamayonAvalikA dvikavAnamANaM zeyaM tiSTati. tasmiMzca samayakSyonAbalikAdhikasamayapramANAni spAIkAni nAvanIyA // 13 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 7 14 // ni. tadevamuktA baMdhavidhayaH // 101 // iti zrImalayagiriviracitAyAM zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM baMdhaviSayaH samAptAH, tatsamAptau ca samApto'yaM dvitIyo jAgaH // zra graMtha zrIjAmanagaranivAsi paMti zrAvaka hIrAlAla haMsarAje svaparanA zreyamATe potAnA jainajJAskarodaya bApakhAnAmAM bApa prasiddha karyobe // zrIrastu // samApto'yaM paMcasaMgrahaTIkAyAM dvitIyo jAgaH, guMzrI maccAritra vijaya suprasAdAt // nAga 2 // 7 14 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM vitIyo lAgaH samAptaH // 2 ADVE