Book Title: Dhyandipika
Author(s): Hemprabhvijay
Publisher: Vijaychandrasuri Jain Gyanmandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005665/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1tTTTTTTT che 33 3 nama: II. zrI mukti-kamala-kezara-caMdra sadguru namaH | mukti-kamala-kezara graMthamALA puSpa-3 TITUTTIT t dhyAna dIpikA, lekhakaH giniSTa AcArya vijayakezasUrIzvarajI mahArAja sAheba turn preraka ja zAMtamUrti pa. pU. A. vijayaprabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya ratna gaNIvarya zrI hemaprabhavijayajI mahArAja [TTTTTT. TI chapAvI prasiddha karanAra chevijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira TrasTa che navaraMgapurA, amadAvAda-9 mUlya : 6-50 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAne - zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira navaraMga kolenI, hAIkeTa pAchaLa, navaraMgapurA, amadAvAda saM. 2032 vaizAkha suda akSayatRtiyA sane 1976 AvRtti 3jI prata 2000 semacaMda DI. zAha jIvana nivAsa sAme, pAlitANuM sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapaLa, hAthIkhAnA, amadAvAda | mudrakaH ! kAMtilAla DI. zAha bharata prinTarI, dANApITha pAchaLa, zrI mukti-caMdra zramaNa ArAdhanA kendra ! pAlitANuM girivihAra, taleTI roDa, pAlitANA For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra, dhyAnadIpikA, samyakdarzana, gRhasthadhama ane nItimaya jIvana, AtmAno vikAsakrama ane mahAmahane parAjaya, malayasuMdarI caritra, AnaMda ane prabhu mahAvIra, mahAvIra tattva prakAza, Atmavizuddhi vagere mahAna graMthanA kartA-- pa. pUra A. zrI vijayakezarasUrIzvarajI ma. sAheba janma : saM. 1933 poSa suda 15 pAlItANA dIkSA : saM. 1950 mAgazara suda 10 vaDodarA paMnyAsapada : sa. 1964 mAgazara suda 10 muMbaI Jain EvA ramAyu pradu : sa. 1983 kArataka vada, bhAvanagajainelibrary.org svargavAsa : sa. 1987 zrAvaNa vada 15 amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA OM A dhyAnadIpikA graMtha zrImAna tapAgacchIya upAdhyAyajI sakalacadrajInA karelA che. A graMtha saMskRtamAM racelA che. A graMthamAM mAgadhI tathA saMskRta thaI khasA pistALIsa gAthA tathA zleAkeA che. A graMthanA kartA zrImad upAdhyAyajI sakalacaMdrajI, dAnavijayajInA ziSya samajAya che. teozrIe zrImAna hIravijayajI sUri pAse abhyAsa karelA kahevAya che. zrImAna hIravijayajI sUrinA dehAMta vikrama sa, 1652 mAM thayA gaNAya che. te pahelAM A graMthakAranA dehAMta thayelA samajAya che. A graMthanA chellA zleAka uparathI A graMtha banAvavAnA vakhata ghaNe bhAge vikrama saMvata 1621 nA nirNIta thAya che, eTale upAdhyAyajInI hayAtI seALamA sakAmAM hatI te vAta cAkkasa che. * upAdhyAyajInI janmabhUmi cAkkasa rIte jANavAmAM nathI AvatI, chatAM da'takathA tarIke ema sabhaLAya che ke teozrI suratanA nivAsI vaNika kAmamAM janma pAmyA hatA. peAtAnuM lagna najIkamAM ja thayeluM hatuM. peAte eka divasa sAmAyika laIne beThA hatA. ziyALAnA divasa hatA ane TADhane laI vajra eDhIne beThA hatA. te prasaMge prAtaHkALe temanAM navADhA patnI zuruvaMdanArthe AvyAM ane sAdhuone vaMdana karatAM karatAM peAtAnA pati je sAmAyika laine beThA hatA temane For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [4] paNa sAdhu jANe vaMdana karyuM. mazkarImAM bIjA zrAvakoe temane pitAnI patnIe sAdhu- pUjya tarIke vaMdana karyAnuM ane have tame sAdhu thayA vagerenuM jaNAvyuM. kahe che ke tIvra virAgI evA temaNe tyArapachI thoDA ja vakhatamAM gRhasthAzramane tyAga karI zramaNapada svIkAryuM. | game te he, paNa teozrI pUrNa AtmAthIM to hatA ja. temanA banAvelA graMtha vizeSa prasiddhimAM nathI. temaNe sattarabhedI ane ekavIsa prakArI pUjA banAvelI che, je chapAI gayelI che. tathA zratAsvAda nAmane eka nAne mAgadhI bhASAmAM graMtha che, jene cheDe kRtimAM "upAdhyAyajI sakalacaMdrajIkRta ema nAma che, tema ja A dhyAnadIpIkAne cheDe paNa tevuM ja nAma levAthI A baMne graMthe temanA karelA che ema nirNaya thAya che. chatAsvAda graMthanI ekaso bAsaTha mAgadhI gAthAe che ane judAM judAM pistALIsa dvAra che. te graMtha paNa vairAgya utpanna kare te che. A dhyAnadIpikA graMtha temaNe khAsa svataMtra karelo hoya tema te jaNAtuM nathI. temAM AvatI mAgadhI gAthAo ghaNe bhAge dhyAnazatakanI che. A dhyAnazataka te zrImadda haribhadra sUrikRta bAvIza hajArI AvazyakanI aMdara AveluM che. jenI mULa so gAthAo che. tenA upara eka hajAra loka pramANe TIkA che. zramaNa sUtranA vivaraNanA prasaMgamAM "vArdi huM' A pada upara dhyAnazataka zarU thAya che. te sivAya keTaleka bhAga zrImAna hemacaMdrAcArya kRta ga For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] zAstranA leAkAnA che. kAIka aAke| zrImad zubhAca`drAcArya kRta jJAnANuM vane maLatA paNa hAvA sa`bhava che, khAkInA leAkA navA banAvelA hoya tema jaNAya che. ekaMdara rIte A AkhA graMtha teo banAvanAra che tema kahevA karatAM saMkalanA karI judA judA graMthAmAMthI saMgraha karanAra teozrI che ema kahIe te paNa aDacaNa jevu' nathI. game te hA, tathApi teozrI dhyAnapriya hatA ane tene laIne ja dhyAnanA judA judA graMthAmAMthI upayAgI bAbate nepeAtAne je priya hatI tene saMgraha karI zakayA che, je saMgraha temanI pAchaLanAne upacAgI thaI zake tema che. A graMthamAM judAM judAM nava prakaraNA pADavAmAM AvyAM che. pahelA prakaraNamAM upayeAgI sUcanA-viSaya-ma'galAcarazuAdi che. bIjA prakaraNamAM jJAnAdi cAra bhAvanAo che. trIjA prakaraNamAM anityAdi khAra bhAvanAe che. cAthA prakaraNamAM keTalIka upayAgI hitazikSAo che, jemake, dhyAna mAkSanuM sAdhana che, AtmasAdhana vinA khIju badhu' nakAmu che, dhyAnasudhArasa pIe, dhyAna keANa karI zake? pAkhaDIo-sAdhuveSadhArIone dhyAna hoya ke ? dhyAna kANe karavu ? ItyAdi viSayeA che. pAMcamA prakaraNamAM Atta dhyAnAdinAM lakSaNA che, chaThThA prakaraNamAM raudradhyAna AdinA vistAra che. sAtamA prakaraNamAM vistArathI dharmadhyAna kahelu che, jemAM aSTAMgayeAga saMbadhI hakIkata che. AThamA prakaraNamAM piMDasthAdi cAra prakAranA dhyAnanuM varNana che, navamA prakaraNamAM zukala dhyAnanuM svarUpa che, chevaTe graMthanI For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] graMthamAM prasageApAtta ghaNI upayAgI pUrNAhuti thAya che. khAkhatAnuM vivecana karavAmAM AveluM che. A A graMthamAMthI ceAgazAstranA leAkeA judA pADavA zarU Ata karI, paNa te bAda karatAM graMthanI zeAbhA ghaTavA sa'bhava jAyAthI te baMdha rAkheluM che. ekadara jotAM jeo dhyAnapriya che, jemane AtmasAdhana karavu che, peAtAnu zreya sAdhavu' che, kaneA kSaya karavA che, jemaNe sAdhyane mATe gRhasthAzramanA tyAga karI tyAgamA svIkAryA che, athavA je vastu siddha karavA mATe dharmanA Azraya levAyA che te vastu siddha karavAnI jemanI prakhaLa IcchA hAya tee A graMthanA adhikArI che. AmAM kriyA tathA jJAna, banne mAgergo AvelA che. kriyA paNa sahetuka ane phaLavALI jaNAvelI che. jJAna paNa uttama AtmAnezuddha AtmAne-lakSamAM rAkhIne ja batAveluM che. ekaMdara samyajJAna, darzIna, cAritra-je meAkSanA mAga che te A graMthamAM jaNAvavAmAM-batAvavAmAM Avela che, jene bedha A pustaka pUrNa vAMcavAthI thaze ane te pramANe vartana karavAthI tene anubhava thaze ema mArI cAkkasa mAnyatA che. A graMtha eka graMtha nathI, paNa aneka graMthAnuM ane anubhavanuM dAhanasArarUpa che. adhikArI jIvAe ja A graMtha vAMcavA prayatna karavA. binaadhikArIne paNa A graMthamAMthI adhikArI thavAnAM ghaNAM sAdhanA maLe tema che. chevaTe, A graMthanA saMgrahakartA zrImAna sakalacaMdrajI upAdhyAyanA ane bhAvArUpa vivecana For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] karanAra, lakhanAra, saMgraha karanArane zubha prayAsa, A graMthathI aneka Ivene phAyado thavArUpe satya samajAvArUpe, ane temAM pravRtti thavArUpe saphala thAo ema IcchIne A TuMkI pastAvanA samApta karavAmAM Ave che. A graMthanI zaruAta saM. 1970 nA rAjakoTanA comAsAmAM karavAmAM AvI hatI ane tene ghaNe bhAga pUrNa paNa tyAM ja thaI gayo hato, chatAM bIjAM keTalAMka kAraNone laI te adhUre rahelA graMtha 1972nA godhAvInA comAsAmAM pUrNa thayela che. chevaTe 1973 nA kArataka suda pAMcame A graMthanI pUrNAhuti thaI che. sarva jInuM kalyANa thAo. sarva che sukhI thAo. sarva jI nI regI bano. sarva jIve AtmAnA anaMta sukhane anubhava karo. A graMthamAM matimAMyathI jJAnIonI daSTithI kAMI viruddha lakhAyuM hoya te trikaraNa cage kSamA IcchuM chuM ane jJAnIene savinaya prArthanA karavAmAM Ave che ke temaNe temAM sudhAro kare. , zAMti ! zAMti! zAMti ! zAMti! zAMti ! saMvata 1972, kArataka suda 10 paMnyAsa kezaravijaya gaNi. satly, kr For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA viSaya prakaraNa-1 maMgalA caraNa viSaya ane sUcanA dhyAnanA arthI jIvane graMtha karanAranI sUcanA AtmAne hitakArI vastu zI che? bhAvanAnI jarUriyAta bhAvanAthI hadayane vAsita karavA guruupadeza Ape che bhAvanAo batAve che - prakaraNa bIjuM jJAna bhAvanA dazana bhAvanA mokSane upAya cAritra bhAvanA virAgya bhAvanA darzana bhAvanA cAritra bhAvanA vairAgya bhAvanA bhAvanAne upasaMhAra prakaraNa trIjuM bhAvanAnI jarUriyAta zA mATe che? anityAdi bhAvanA 15 16 20 25 29 34 hay 35 5 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 53 70 77 8 [9] viSaya anityabhAvanA azaraNa (bIjI bhAvanA) saMsAra bhAvanA (trIjI bhAvanA) ekavacathI bhAvanA anyatve pAMcamI bhAvanA 59 azuci bhAvanA-6, Azrava bhAvanA-7 saMvara bhAvanA-8 nija bhAvanA-9 puruSArthanI jarUriyAta che te batAve che dharmanI prApti durlabha che te viSe dharma bhAvanA 102 Aloka zuM che, te saMbaMdhI vicAra loka bhAvanA samyak daSTi thavI durlabha che. 110 bAdhi bhAvanA prakaraNa ceAthuM hita zikSA mAna mokSanuM sAdhana che - Atma sAdhana vinA badhuM nakAmuM che 115 pAna sudhArasa pIo khAna koNa karI zake? 119 pAkhaMDIone dhyAna hAya kharUM ke ? 121 sAdhu veza dhArIne dhyAna na hoya ke? 122 dayAna kone kahevuM? keTalA vakhata sudhI TakI rahe? 126 105 110 112 113 116 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] viSaya sArU dhyAna kAne kahevu* ? prakaraNa pAMcamu Ata dhyAna Ata dhyAnanA cAra bheda aniSTa saMcAga pahelu Ata dhyAna ISTa viyeAga bIjI AtadhyAna rAgAta trIjI Ata dhyAna bhAgAta athavA niyANAta dhyAna Ata dhyAnanuM phaLa madhyastha munione Ata dhyAna heAtu nathI lAbhA lAbhanA vicAra karI rAganAM pratIkAra Ata dhyAnavALAne lezyA keTalI hAya ? Ata dhyAnanAM cihno-lakSaNA batAve che A Ata dhyAna kAne hAya ? prakaraNa-6 raudradhyAna hiMsA raudradhyAna raudradhyAnanu sthAna zuM che ? khIjA paNa kAmeAmAM raudradhyAna thAya che asatyAnaMda raudradhyAna cauryAna darIdradhyAna karavAnI jarUra che 159 161 162 164 peja 134 For Personal & Private Use Only 136 135 141 145 141 149 157 157 167 168 170 176 177 183 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] viSaya saMrakSaNanubaMdhI raudradhyAna 186 (dhanAdinA rakSaNa nimitte che kevA vicAra kare che.) 187 A raudradhyAna kene hoya che? keTalA guNasthAnaka sudhI hoya che ? 189 raudradhyAnanuM phaLa, raudradhyAnanI vezyAo, raudradhyAnanAM lakSaNe ke cihyo. 190 audradhyAnane upasaMhAra kare che 192 prakaraNa-7 dharmadhyAnanuM svarUpa 193 aSTaka) zrImadda yazavijayajI 196 cAganA ATha aMga 198 yamAdinuM svarUpa 199 nizcaya ahiMsA vyavahArathI bIjuM mahAvrata nizcayathI bIjuM mahAvrata vyavahArathI trIjuM mahAvrata 201 nizcayathI trIju mahAvrata vyavahArathI ceAthe mahAvrata nizcayathI cothuM mahAvrata vyavahArathI pAMcamuM mahAvrata 203 nizcaya parigraha mahAvrata 204 - pAMca Indriyone nigraha kare. 205 kaSAyane jaya, traNa daMDanI virati 205 200 201 201 202 203 203 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 209 [ 12 ] viSaya niyama zauca saMteSa 210 tapa 210 svAdhyAya 212 Izvara praNidhAna 215 Asana 215 prANAyAma 217 pavanajaya karavAno upAya 220 manejayane abhyAsa 222 prANAyAmanI cAlu rIta svAmirAmatIrtha A pramANe jaNAve che 224 pUraka-kuMbhaka-recaka 225 zAstrakAra haThayoganA prANAyAmano niSedha kare che 231 pratyAhAra-5 dhAraNA 238 dharmadhyAnAdi vicAra, 245 dharmadhyAnamAM upayogI sAdhano 247 dhyAnane madadagAra bhAvanA 248 maitrIbhAvanA 248 bIjI karuNAbhAvanA 250 amedabhAvanA 253 madhyasthabhAvanA 256 bhAvanAonI jarUriyAta viSe graMthAMtaramAM kahyuM che ke 261 234 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] 274 viSaya jJAna bhAvanA darzana bhAvanA cAritrabhAvanA 262 vairAgyabhAvanA 263 bhAvanAne upasaMhAra 263 dhyAnanI siddhi kevA sthaLe thAya che? sthirogavALA mATe tevA sthAnanI khAsa jarUra nathI ra70 tyAre kevA sthAne rahI dhyAna karavuM ? 271 dhyAna karavAne kALa(vakhata)eTale kayAre dhyAna karavuM? 271 kevA Asane besI dhyAna karavuM? 273 dhyAnamAM dizAne niyama batAve che dharmadhyAnanA AlaMbane 275 AlaMbana levAnuM kAraNa batAve che 276 dhyAnano krama 277 dhamayAnanA cAra bheda 279 AjJAviya dharmadhyAna 280 apAya vicaya dharmadhyAna 284 vipAka vicaya dharmadhyAna loka saMsthAnA vicaya dharmadhyAna 294 AdhyAna karavAnuM kAraNa batAve che 297 dhyAna karanAra kevo hovo joIe ? prakaraNa-8 - dharmadhyAnanA AlaMbanabhUta dhyeya bIjI rIte kahe che. 317 287 301 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 320 . 321. 324 328 cha cha 334 335 343 [14] viSaya AtmasvarUpa anubhavavuM te rUpAtIta dhyAna che piMDastha ceyanI pAMca dhAraNA pArthivI dhAraNA AgneyI dhAraNA dharmadhyAnanI vAyusaMbaMdhI dhAraNa vAruNI dhAraNa tatva svarUpa dhAraNa piMDaWdhyAnanuM alaukika phaLa padastha dhyAna rUpasthadhyAna dhyAnanuM phaLa kevIrIte tanmaya thavuM joIe? AlaMbana tevuM phaLa te upara daSTAMta batAve che. halakI bhAvanA karavI ja nahi. rUpAtIta dhyAna have te dhyAna kema karavuM ? tanmaya thavAnuM kAraNa batAve che. te vakhatanI sthiti kevI thAya che? manane zikhAmaNa dharmayAnane upasaMhAra anuprekSA te ja batAve che 346 346 347 348 35ra 356 358 361 362 363 365 cha 367 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] viSaya peja 367 371 372 372 373 ziSyane zikhAmaNa dharmadhyAnamAM kaI ane keTalI vezyA hoya che? dharmadhyAnanI sthiti dharmadhyAnanuM lakSaNa dharmadhyAnanuM phaLa prakaraNa-9 zukaladhyAna AlaMbanAdi vibhAga zukaladhyAna AlaMbana dvAra-1 zukuladhyAnanuM kama dvAra-2 phalAgyAna-pAna dvAra-3 zukaladhyAnane bIjo bheda parama samAdhi cothuM dhyAna kone kahevAya upasaMhAra suvAkayo 375 35 381 383 385 388 390 393 397 For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad AcArya mahArAja zrI vijayakesarasUrIzvarajI viracita apUrvagraMtha pustakanuM nAma lekhaka zrI yogazAstra (bhASAMtara) zrI Avi, kesarasUrijI ma. zrI malayasuMdarI caritra zrI zAMtino mArga zrI AtmajJAna pravezIkA. zrI dharmopadeza tatvajJAna . zrI mahAvIra tatva prakAza zrI AnaMda ane prabhu mahAvIra zrI samyaga darzana zrI AtmAne vikAsakrama ' ane mahAmahane parAjaya , zrI prabhunA paMthe jJAnane prakAza zrI nIti vicAra ratnamALA zrI rAjakumArI sudarzana caritra zrI Atma vizuddhi zrI dazavaikAlika (bhASAMtara) For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pR. A, zrI vijayacandrasUrIzvarajI ma. sA. >> ' ) janma : sa'. 1955 kArataka sudre 15 vaDhavANa, TuMka dIkSA : sa. 1965 mAgazara suE 3 amaDhAvAda savegI dIkSA : sa', 1978 vaizAkha suda 3 sInAra (DabhAi) panyAsa padma : sa'. 1993 pASa suda 2 pAlitANA AcAya padma : saM. 2018 mAgazara suH 6 bIlImeArA svargavAsa : sa'. 2028 vaizAkha suda 3 amadAvAda Jan Edu tion International For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaniSTha parama pUjya AcArya vijayacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya ratna zAMtamUrti parama pUjya AcArya zrI vijaya prabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sAheba, Jain bucation International For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkathana daravarSe hajAro pustakonuM prakAzananuM kAma thAya che. temAM paNa dhArmika aneka prakAzano thAya che, chatAM dhyAna ane yoganA pustako khubaja alpa saMkhyAmAM prakAzIta thAya che. dhyAnayoga paripUrNa A graMtharatnanA racayitA pU. sakalacaMdrajI upAdhyAya che, ane anuvAda sAthe aneka rIte sAdhakane upayogI bane e mATe pote sAdhelI yoga sAdhanAnA anu. bha pa. pU. giniSTha AcAryadeva zrI vijayakezarasUrIzvarajI ma. zrIe Apela che. aneka mumukSuone atyanta upagI bane ane saMsAranI azAMtithI pIDAtA darekane jIvanamAM zAMti arpaNa kare evI racanA karIne mahAna upakAra karyo che. pa. pU. AcAryazrInA sarva pustako nAnA moTA sarvane upagI che. jema ke jenetara sarvane mArgadarzana ApIne mArgamAM sthIra banAve che. temAM A graMtho adhyAtmarasathI paripUrNa che. A graMthanI bIjI AvRtti khaDagapura nivAsI zrutapremI dharmaparAyaNa zrI devIdAsa hemacaMda verAe saM. 2017nI sAlamAM pa. pU. AdhyAtmaniSTha AcAryadeva zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nI AcAryapadavI temaja pUjya gurudeva mAgamAM cAra jaja ke jainetara mA nAnA For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI vijayaprabhacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nI panyAsapadavI nimitta bahAra pADela. hAlato mumukSuone ghaNI kiMmata ApavA chatA A graMtha alabhya banavAthI parama zratapremI saraLa svabhAvI kirtIkarabhAI pAse ane kee mAMgaNI karI zrI zaMkaralAla bekarane paNa A graMthanA vAMcanano prasaMga maLyo temaNe to eTalo badho AhalAda utpanna thayo jenA kAraNe uMcI kiMmata ApI. 25 nakalo maMgAvI mAtra, saMbaM. dhIone bheTa ApI paNa jyAre prayatna karatA e graMtha na malI zakavAthI sva. pU. AcAryadeva zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI ma. sAheba pAse dhyAnadIpikA pustaka pharIne chapAvavA vinaMtI karI. ane 1000) nakalane kharca e pite ApavAnI taiyArI batAvI. pUjyazrInA be pustako mahAbalamalayAsuMdarI tathA gRhastha dharma nitImaya jIvana pustaka prakAzita karIne A dhyAnadIpikA pustaka hAtha dharela che. ane gurUkRpAe kArya pUrNa thayela che. have cothu prakAzana yogazAstra (bhASAntara) nuM kArya AraMbhela che TuMka samayamAM bahAra paDaze. alabhya evA pustakonA prakAzana mATe athAga prayatna karanAra pravartInI sarala svabhAvI sAdhvIjI saubhAgyazrIjInA ziSyA jJAnadhyAna magnA sAdhvIjI jJAnazrIjIe samyagdarzane AtmAne vikAsakrama ane mahAmaheno parAjaya, AnaMda ane prabhu mahAvIra, prabhunA paMthe jJAnano prakAza, nitIvicAra ratnamAlA, mahAvIra tatva prakAza ane Atmavizuddhi, AtmajJAnapravezikA tathA dharmopadeza tatvajJAna vigere graMthonuM prakAzana temanI preraNAthI thayela che. ane sAdhvIjI vinayaprabhAzrIjIe For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] paNa AtmajJAna pravezIkA tathA nitimaya jIvana vigere pustako prakAzIta karavA preraNA Apela che. atyAre paNa temanI preraNAthI A graMthamAM paNa prakAzana mATe rakama maLela che. have pachI dara varSe pUjya zrInA pustakonuM prakAzana kArya karavAnuM zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira navaraMgapurA amadAvAdanA TrasTI zrI kAMtIlAla DAhyAbhAI zAha, zrI vanecaMda e. mahetA, zrI kAMtIlAla ratanacaMda, zrI vasanajIbhAI ravajIbhAI temaja bacubhAI vADIlAla zAhe nakkI karela che. saraLa svabhAvI pUjaya AcAryadeva zrI vijayabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nI zubha nizrAmAM pUjyonI asima kRpAthI pustaka prakAzananuM kArya AgaLa vadhe ane aneka jue jaMca mananane lAbha le. teja zubhecchA. sthaLa:zrI mukticaMdra zramaNa ArAdhanA kendra muni hemaprabhAvijaya gaNI girivihAra taLeTI roDa, pAlItANuM 2032 vaizAkha suda 3 lI LE For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka prakAzana nimitte AvelI bheTanI rakama 2800-00 saMghavI bhUramalajI tejAjI zrI ghanApurA jinendra bhavana saM. 2031 nA pAlItANAmAM cA mAsamAM thayela jJAnakhAtAnI Avaka mAMthI. 1111-00 sAdhvIjI zrI jJAnazrIjInA upadezathI munirAja - zrI hemaprabhavijayajI ma. sA. nA gaNipadanI padavInI smRti nimitta. 501-00 sumitrAbahena caMdrahAsabhAI amadAvAda jainanagara vALA taraphathI. 501-00 zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAnamaMdiranA jJAna khAtAmAMthI bheTa. 501-00 eka sagRhastha taraphathI bheTa haste bAbulAla talakacaMda tathA bhIkhubhAI cImanalAla cokasI. 301-00 zrI mukticaMdra zramaNa ArAdhanA kendranA jJAna khAtAmAMthI bheTa. 250-00 zrI dharmanAtha pipaTalAla hemacaMda vetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanA jJAna khAtAmAMthI sAdhvIjI vinayaprabhAzrIjInA saddaupadezathI. 201-00 pAlanapura moTA upAzrayanI baheno taraphathI bheTa. 101-00 hIrAbahena DosAbhAI pAlanapuravALA. 101-00 AgamamaMdiranA ArAdhaka bahene taraphathI. hA tArAbena nemacaMda zAha For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 2200286028 20 2030 2000 2001 2002 . [ESS SS Rii B D E F S0000 . . 2000 2000 isit is stote 20e35 Sche. rI de kiDa karI SiE IN INDIA IS BE che . 3000 2200 2100/ 50; che ke A gI S: E0 :30 00 che thaI karI 2600 2000 zrI kIrtikarabhAI cunIlAla zAha-amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kitakarabhAinI kitI gAthA anAdIkAlathI saMsAramAM paribhramaNa karatAM kayArekaja mahAna punya prabhAve mAnava bhava maLe che. ane puNyAnuM badhI puNyane jayAre udaya hoya tyAre AtmA pote maLelI sAmagrIne sadupayoga karI zake che ApaNA kIrtIkarabhAInuM jIvana eTale jIvatI jAgatI preraka kathA che. eka nAnAmAM nAnI vyaktine atyaMta premathI bolAvavI UMca nIcano bheda nahi. garIba tavaMgarane bhedabhAva nahI. saralatAne jANe dariye joI le UMcI kakSAnuM caritra ane satya priyatA ane niSkapaTa bhAva evA aneka guNothI teo zobhI rahyA che. emanA aMtaranI bhAvanA e pote mAne che ke janma janmanA duHkhanI AtyaMtika nivRtti sAdhI parama AnaMda ane zAzvata sukhane AtmasAt karavA samaya ane sAdhana prApta thayA che jIvana jIvavAno satya ane vAstavika hetu mahAna ane gaMbhIra che. nirdoSa AnaMda zAMti ane sukha ke jenI gaNanA vizvanA keIpaNa padArtha ane sukhanI sAthe na thaI zake e prApta karavA kammarakasI divya prayatna karavAne che. ane bahirAtma dazAno tyAga karI aMtarAtmadazA pragaTAvavA rAta divasa prayatna karI rahela che sAmAyika, pratikramaNa ane namaskAra maMtra uvasagahara logassa vigere aneka jIvana For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] nirmaLa banAve tevA maMtro vigerenuM niSkapaTa bhAve apramata paNe raTana cAlu ja che. ekAMtamAM ke game tenI vacce beThelA. heAya tyAre paNa jApayoga cAluja heya che, jApane mahimA apAra che jApa ane dhyAna dvArAja mana ekAgra bane che bhavasindhanA aneka vamaLo jhaMjhAvAta ane viSayanA cintananuM viSa rageragamAM vyApta thatuM aTake che viSaya ane kaSAyanA aneka darUpa pApa karmothI mukti maLe che evA dhyAna mATe emane athAga prayatna cAlu che. jA5 ane dhyAnanA rasIka hovAthI pa. pU. prakAzaka ganiSTha AcArya devazrInI aneka kRtIo temanA hRdayamAM vasela che temAM paNa jayArathI dhyAnadIpikA pustaka temanA hAthamAM AvyuM ane e vAMcyA bAda e pustaka chapAye ghaNAM varSo vityAM ane hAla alabhya hovAthI pUjya svargastha AcArya vijayacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebe banI hAjarImAM ja A pustaka chapAvavAnI bhAvanA thaI ane e kArya thaDA vilaMbe paNa pUrNa thayela che ene emane apUrva AnaMda che. pUNyano gata juo e je kaI uttama pravRttio kare che. temAM zrI kIrtIkarabhAInA dharmapatnI dharmaparAyaNa zAradAbena temaja temanA suputre surendrabhAI, azokabhAI niraMjanabhAI, atulabhAI vagere eTalA bhAvanAzALI namra ane vivekI che, nAnA moTA dareka emanI IcchAnusAra vate che keI temane mana dukha thAya tema karavA taiyAra nathI te pUrNa pUryodaya hoya teja bane Aje kitakarabhAI tanathI manathI ane dhanathI Atma sazurUpI For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a. sau. zrI zAradAbena kIrtikarabhAI zAha-amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] vaibhavathI parama sukhI che. svastha manathI gharmArAdhana kare che ane anAsakta bhegI jevuM jIvana jIvavA prayatna kare che. saMsAranA durgaNe svArtha dhana ke sattAnI lAlasA viSaya lupatA vigere durgaNethI para che. kharekhara emanuM jIvana emanI saraLatA ane niSkapaTabhAva ane paranA duHkhane dUra karavAnI utkaTa bhAvanAnA ge nAnA moTA sarvemAM emanI kIrti prasarelI che ane AvA aneka UmadA kAyathI pitAnuM nAma sArthaka karela che e sAdhaka AtmA sAdhanAnA mArge khuba AgaLa vadhI svaparanuM kalyANa sAdhe. AtmIka saguNotuM vibhava bhogavanAra bane. eja li. prakAzaka, For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ma 5Na jeo mArA parama upakArI vaDIla svajana hatA e mArA pU phaInA dIkarI thatA hatA. bAlyavayamAM lagabhaga temanI sAthe sahIne ucharyo chuM. temaNe mane nAnA bhAI tarIke sanehapUrvaka saMbhALa rAkhIne aneka susaMskArothI mAruM jIvana vAsIta banAvyuM che. pU. bene majura mahAjana vigerenI che ' % sthApanA karIne aneka rIte deza sevA paNa karela che. murabbI zrI aMbAlAla sArAbhAInuM avasAna thavAthI pU0 bahena AghAtathI vyatita hatA tyAre meM dhyAnadIpikA vAMcana mATe Apela tenA vAMcanathI apUrva zAMti thaI temane paNa ema kahyuM ke A graMtha amUlya che ane temAM rahele upadeza atyaMta lAbhadAI che mATe A yAdIpikA graMtha svargastha pU. zrI anasuyAbenane arpaNa karuM chuM. "AnaMdaghana " ) 10 Adarza sesAyaTI, 4 eja li. nehAdhina, navaraMgapurA, amadAvAda 9 I kirtikara cunIlAla zAha For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zrI anasuyAbena-amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA prakaraNa 1. maMgalAcaraNa, viSaya, ane sUcanA sarvarddhi labdhisiddhIzairyogI vRtamiSTadam / niSpApaM pApahaM vaMde sarva sarvajJamaMDalam // 1 // sarva prakAranI Rddhi, labdhi ane siddhionA svAmI evA gIndrothI paravarelA, ISTa devAvALA, pAparahita ane anyanAM pApone nAza karanAra, samagra sarvajJanA samudAyane huM vaMdana karuM chuM. 1. bhAvArtha:-graMthakAra zrImAna sakalacaMdrajI upAdhyAya graMthanA AdimAM maMgalAcaraNa kare che. maMgalAcaraNamAM sarvajJamaMDalane citAra Apyo che jANe sAkSAt sarvanuM maMDala eka vakhata A pRthvItaLa para vicaratuM hoya che, te vakhate teonI pAse gadro paNa hoya che. ahIM gadrone artha tIrthakara deva thAya che, te lIdho nathI; paNa sAdhu jIvana gujAranAra gIo kahevAya che, tyAre teomAM zreSTha, avadhijJAnalabdhi. mana:paryavalabdhi vigere labdhi dhAraka kahevAya che. te apekSAe ahIM gadro kahyA hoya tema samajAya che. nAne prakAranI For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] dhyAnadIpikA jJAnAdi saMpattio cAraNa, zramaNa, avadhi, manaHpa vAdi labdhi ane aNimA, mahimA, garimAdi aSTa siddhi enA 'iza' mAlika arthAt te jeone svAdhIna che evA ceAgIvRMdAthI vIMTAyelA, sarvAMgama`DaLane namana kare che, A sAmaDaLa iSTa devAvALu che. janma maraNAdithI nivRtti pAmI parama zAMtimaya sthitivALuM svasvarUpa anu bhavavuM te iSTa che ane te sthitie A saCjJama`DaLa pahoM celu' hAvAthI te iSTa upadezAdidvArA Ape che. te parama zAMtimaya sthitie paheAMcavAnuM kAraNa niSpApasthiti che, niSpApa-pAparahita thayA sivAya AtmajIvana uccasthitie paheAMcI na zake e rahasyane atAvavA (niSpApa) A vizeSaNa che. te sarvajJamaMDaLa (pApaha) che. pApanA nAza karanAra che, kAraNamAM kArya nA upacAra karavAmAM Ave che. peAte niSpApa DhAvAthI cAgya thavAne upadeza dvArA cAgya mArga batAve che ane te svAnubhavasiddha mAga hAvAthI jevI rIte pAte niSpApa thayA che tevI rIte anya cAgya jIvAne paNa pApa nAza karanAra (pApa vinAnA) banAve che; eTale anyanA pApanA nAza karanAra (kAraNamAM kArya upacAra dvArA) A sarvajJama`DaLa che. A sarvajJama'DaLa ekasAthe hAya ke jude jude prasa ge A pRthvItaLa para thaI gayela hAya; te savA~ sa`jJama`DaLane huM vaMdana-namana karuM chuM. sa sarvajJamaMDaLa kahevAthI A For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [3] graMthakAranI sarva dezakALamAM thayelA sarva pratye samadaSTi che ema sUcave che. vaLI savAre mate judA detA nathI. kavya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe upadeza judo judo hoya che, tathApi prApta karavA lAyaka Atmasthiti tenuM nizAna te-lakSyabiMdu te sarvanuM eka ja hoya che. e daSTi dhyAnamAM rAkhI kaI paNa vyaktinuM nAma na ApatAM zAstrakAra sAmAnya rIte jagatamAnya sarvajJamaMDaLane graMthanI AdimAM namaskAra batAve che. vizeSa maMgalAcaraNa karavA sAthe graMthane viSaya batAve che. brahmajJAnAnaMde lInAIsiddhasAdhusaMdoham / smRtvAbhyAnakRte'haM dhyAnAdhvagadIpikA vakSye // 2 // AtmajJAnanA AnaMdamAM lIna thayelA arihaMta, siddha ane sAdhuonA samudAyanuM smaraNa karIne huM dayAnane dhyAnamArgamAM cAlanAra arthAt dhyAnane mArga batAvanAra dIpikAne kahIza. 2 bhAvArtha-jJAna ane AnaMda e AtmAnA guNo che athavA jJAna ane AnaMda te AtmAnuM ja svarUpa che. brahma zabdathI zuddha nirAvaraNa paripUrNa evuM AtmasvarUpa samajavuM. nirAvaraNa AtmasvarUpa letAM, jJAna ane AnaMda paNa paripUrNa zuddha ja samajavAM-tevA jJAnAnaMdamAM lIna thayelA ari. hatadeva, siddhaparamAtmA ane sAdhuone samUha teonuM smaraNa karI, ekAgracitte teonA zuddha svarUpane manamAM yAda lAvI, huM-sAkaLacaMdrajI upAdhyAya nAma dhAraNa karanAra devAdhiSita For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] dhyAnadIpikA AtmadhyAnane mATe dhyAnamArgamAM cAlanAra dIpikAne kahIza. ahIM sAdhune namaskAra tathA temanuM smaraNa karavAthI AcArya tathA upAdhyAyajInuM smaraNa paNa sAthe ja thayuM, kAraNa ke sAdhu zabdamAM te banene samAveza thAya che, "dhyAnane mATe e zabdathI dhyAna karavAnI IcchA karavAvALA jIvane sugamatA thAya eTalA hetuthI; dhyAnamAgamAM sAthe cAlavAvALI athavA dhyAnano mArga batAvanArI dIpikA kahIza ema graMthakAre jaNAvyuM. mArga vikaTa hoya, temAM vaLI rAtrI aMdhArI hoya ane raste ajA heya, A vakhate avazya karIne bhemiyAnI jarUra hoya che. bhemiyA vinA tevA ajANyA vikaTa rastAmAM herAna thavAne, duHkhI thavAno, bhUlA paDavA, lUMTAvAne ane mAra khAvAne saMbhava rahe che. evI ja rIte A mArI dIpikA (graMtha) dhyAnanA mArgamAM cAlanAra musApharone-mumukSu one-sAthe AvI bhemiyAnuM kAma karaze. ajJAna aMdhArAmAM prakAza karaze, bhUlA paDelAne mArge caDAvaze, kAmadhAdi cerethI bacavAnI yukti jaNAvaze eTaluM ja nahIM, paNa navIna mahAdine parAjaya karavAne rasto dekhADaze. A dhyAnadIpikA kahevAno mAro A ja udeza che. dhyAnanA athI chane graMtha karanAranI sUcanA. jainAgamArthAnavalaMbya moha dhvAMtotakRtrI zamazuddhidAtrI / dhyAnArthibhiH svAMtagRhe vidhevA nityaM nijodyotakRte kRtiishaiH||3|| For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ pa ] pitAnA udayane mATe mahAna prayatna karanAra dhyAnanA AthI e jaina AgamanA arthanuM avalaMbana karIne moharUpa aMdhakArano nAza karanArI ane samabhAvanI vizuddhine ApanArI A dhyAnadIpikAne niraMtara potAnA aMtaHkaraNarUpa gharane viSe dhAraNa karavI. 3. bhAvArtha:-IcchA kharekhara AtmAno udaya karavAnI ja hoya to A dhyAnadIpikAne tamArA hRdayamaMdiramAM niraMtara padharAvI rAkho. dareka kSaNe tamane yAda Ave, jAgRti Ave te mATe bIje kayAMya nahIM paNa hRdayarUpa gharamAM ja rAkhaje, Atma samukha ja rAkhaje. A dhyAnadIpikAmAM jaina AgamanA arthanuM ja avalaMbana kareluM che; arthAtu-jinezvara bhagavAne anubhava karela siddhAMta-nizcayanuM ja varNana temAM che ane te mATe ja te moharUpa aMdhakArane nAza karanArI che; tathA samabhAva ke jemAM rAga paNa nathI ane draSa paNa nathI, tevI rAgadveSa vinAnI, sama-viSama vinAnI parama vizuddhivALI sthitine ApavAvALI che. matalaba ke vItarAga devane je svAnubhavasiddha mAge che te mArge cAlatAM avazya tame te sthitine anubhavI zakaze. te mArga AmAM (dIpikAmAM) batAvavAmAM Avaze, eTalA mATe ja A graMthane hRdayamAM sthAna Apaje. zebhAne mATe jema gharamAM abharAI upara vAsaNo goThavavAmAM Ave che tema A graMthane pustakAlayanI abharAI upara ja goThavI na mUkaze, 3, For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] dhyAnadIpikA AtmAne hitakArI vastu zI che? jIvo hyanAdimalino mohAMdho'yaM ca hetunA yena / zudhyati tattasya hitaM tacca tapastacca vijJAnam ||4 // anAdi kALathI malina ane mAhAMdha A jIva je hetu vaDe zuddha thAya te tenu hita che, te tapa che ane te vijJAna che. 4. bhAvArtha:-241 jIva anAdi kALathI malina che. tainAmAM malinatA kayAre AvI ane zA hetuthI AvI ? AnA javAba (6 anAdi kALathI tema ja che" e sivAya bIjo AvatA nathI. jJAnIe peAtAnA jJAnamAM tema ja dekhe che, zAstrakAra ema ja jaNAve che. dareka sa pradAyamAM paNa mATe bhAge A ja mAnyatA che, malina thavAnA hetuomAM be bheda che. prathama anAdi pravAhanI apekSAe mULa anAdi malinatA thavAmAM hetu ze!? te hetu maLI zakatA nathI, zeAdhavA jatAM aneka zakAonA vamaLamAM athaDAvu paDe che. chevaTe paNa * anAdi temaja che" A zabdonA Azraya levA paDe che. bIjo hetu amuka sthitithI malina thavAnA hetue mithyAtva kaSAya (ajJAna), avirati (icchAonA anirodha) (krodha, mAna, mAyA, lAbhavALI pariNati) ane yAge (mana-vacana-kAyAnI pravRtti) A hetue mAnavAmAM Ave che. te hetu navIna malinatA pAmavAmAM prabaLa kAraNarUpa che. tenuM nAma ja mAhAMdha-mAhathI AMdhaLA thavApaNu che. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 7 ) A moharUpI paDaLane laI AtmajJAna-AtmaprakAza-dabAI gayo che-DhaMkAI gayo che-tethI vastune vastusvarUpe joI zakAtI nathI. AtmasvarUpa pragaTa thatAM A malinatA ke mohAMdhatA rahevA pAmatI nathI. mATe A AtmA je hetu vaDe karI zuddha thAya te ja tenuM hita che athavA temAM ja A jIvanuM hita samAyeluM che tenuM nAma ja tapa che ane tenuM nAma ja vijJAna che. matalaba ke A jIva game te hetu vaDe zuddha thAya tene mATe tame prabala prayatna kare. amuka hetuthI zuddha thAya ane bIjA hetuthI zuddha na thAya A kadAgraha na karo AvA nakAmA vAdavivAdamAM na Utare. amUlya mAnavajIvanane kSaNa paNa nakAmuM na kADhe. jinezvara bhagavAne AtmAne vizuddha thavAne asaMkhya mArgo potAnA jJAnamAM dekhyA che temAMthI tamArA dardIne je davA (upAya) lAgu paDe te lAgu pADo. dareka jIvanI yogyatA judI judI hoya che. baMdhane paNa judA judA hetuone lIdhe judA judA prakAranAM hoya che eTale amuka mANasa je upAya nibaMdhana thavA mATe kahe che ke pitAne lAgu paDe che te ja upAya sarvane lAgu pADavA jAya che tema banI zakatuM nathI. mATe tevA Agraha na karatAM potAne game tevA paNa lAgu paDe tevA upAya zodhI kADhI turata lAgu pADI malinatA ochI kare balake tene nAza kare e ja tattvajJAna che ane e ja tapa che. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] " dhyAnadIpikA A duniyAmAM nAnA prakAranA matamatAMtara ane jhaghaDA thavAnA hetuo A ja che ke mANasa potAnI mAphaka sarvane calAvavA mAge che, pitAnI yogyatA pramANe sarvanI yogyatA kape che potAnA vicAra pramANe anyane nyAya kape che ane sAmAmAM tema hetuM nathI. sarakhI yogyatA na hovAne lIdhe temanA mArge judA paDavAnA ja ane tene lIdhe vicAranI bhinnatA to rahevAnI ja-tathApi lakSyabiMdu-sAdhya te sarvanuM eka ja hovuM joIe. A lakSya dhyAnamAM rAkhI duniyA tarapha daSTi karavAmAM Ave to AvA matamatAMtare mULa sAdhyamAM laya thaI gayelA jovAmAM Avaze. 4. bhAvanAnI jarUriyAta janmajarAmaraNabhayaiH pIDitamAlokya vishvmngaaraaH| niHsaMgatvaM kRtvAdhyAnArtha bhAvanAM jagmuH // 5 // janma, jarA ane maraNanA bhaya vaDe vizvane piDAyeluM joIne aNagAre (jJAnIo) niHsaMgapaNuM dhAraNa karI dhyAnane mATe bhAvanAne Azraya kare che. 5. | bhAvArtha :-jenA hRdayamAM vicAradazA jAgrata thaI che, teo kharekharA manuSya che eTale manana karanArA-vicAra karanArA che, kemake manuSyone mana maLeluM che. sada asadane tenAthI vicAra karI zakAya che. A vicAra karanArAo ja mukhyatve karIne manuSya gaNAya; bAkInAo to manuSya chorTa ane sajA uga na karatA hovAthI athavA asamAge manane joDatA hevAthI ane potAnA hitAhitano For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ 9 ] vicAra nahi karatA hovAthI, (manuSya chatAM) jIvatAM pazuo samAna che. AvA vicAravAne manuSya jyAre A duniyA tarapha daSTi deDAve che tyAre temane mAlUma paDe che ke A AkhuM vizva janma, maraNa, ane vRddhAvasthAdinAM duHkhothI pIDita che. rega, zeka, Adhi, vyAdhi, upAdhi vigere duniyAne herAna karI rahyA che. janmamaraNanAM anivArya evAM cake akhalita gatimAM prayANa karI rahelAM che. are! AmAMthI bacavA mATe upAya levo joIe? A vicArazreNi temanA AvaraNano paDade khaseDI Ape che thoDoghaNo mAga karI Ape che kharo nizcaya karI Ape che ke mAre te A pramANe ja vartana karavuM joIe. mAruM jIvana nirupAlikapaNe vyatIta thavuM joIe. jema upAdhi ochI tema vikSepa, vyagratA, vihvaLatA ochI, karmabaMdha ochA. sarvathA upAdhi dUra karavA mATe chevaTe aNugAra mArga, tyAgamArga eTale IcchAo tyAga karavAno mArga temane zreyaskara jaNAya che ane parama AtmazAnti mATe je kAyara manuSyone dukhe tyAga karI zakAya tevA gRhasthAzramane tyAga kare che ane chevaTe zramaNa (sAdhu)paNuM aMgIkAra kare che te grahaNa karyA pachI paNa halakI koTInA manuSyanI sebatamAM (sahavAsamAM) AtmalakSa na bhulAya te mATe niHsaMgapaNuM aMgIkAra kare che. tevA manuSyonA paricayamAM (sahavAsamAM) dhyAna thaI zakatuM nathI te mATe For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] dhyAnadIpikA niHsaMga rahI dravyathI niHsaMgapaNuM ne ekAMtavAsa ane bhAvathI viSayavikArenA vicArothI nirvicAra mane A niHsaMgApaNuM te mahAtmAe AtmadhyAna mATe svIkAre che ane te dhyAnane paNa vizeSa poSaNa maLe te mATe athavA dhyAna mATe hadaya taiyAra thAya (lAyaka thAya) te mATe prathama bhAvanAone teo Azraya le che. pa. bhAvanAthI hRdayane vAsita karavAne guru upadeza Ape che bhUteSu bhaja samatvaM ciMtaya citte nijAtmarUpaM ca / manasaH zuddhiM kRtvA bhAvaya cittaM ca bhAvanayA // 6 // jene viSe samapaNuM rAkha, cittane viSe pitAnA AtmasvarUpanuM ciMtana kara ane mananI zuddhi karIne bhAvanAvaDe cittane vAsita kara. bhAvArtha :-mana AtmAnI najIkanI vastu che, manane vaza karyA sivAya AtmasvarUpa pragaTa thatuM nathI. vaza karavuM eTale keLavavuM, yogya mArgo gamana karAvavuM ane ayogya mArgathI pAchuM vALavuM, nahi keLavAyela mana sukhamAM duHkha dekhADe che ane duHkhamAM sukha dekhADe che. agyane gya manAve che, yogyane ayogya manAve che. game te pariNAma kharAba AvanAra hoya tema samajAyuM hoya chatAM paNa te bhAna bhUlI, mane mAnyuM ke Ama karavAthI mane AnaMda Avaze to te te pramANe kare che; matalaba ke A sarva janmamaraNAdi jaMjALa manane laIne ja UbhI thAya che ane mananI maherabAnIthI ja janmamaraNane nAza thAya che. mATe For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 11 manane keLavavAnI-gya mArge lagADavAnI-pUrNa jarUra che. guru mahArAja kahe che ke he ziSya ! A manane tuM sarve prANIo pratye samabhAva rAkhatAM zIkhava, samabhAva te rAga dveSa sivAyanI nilepa sthiti che. A sarva jIvA potAnA sarakhA ja che. AtmasattAe vicAra karatAM kAI jIva nAnA mATe Ache vadhAre nathI. jevuM tane sukha vahAlu' ane duHkha aniSTa che tevuM ja sava jIvAne paNa che; mATe sarva jIvA upara samaSTi rAkha kahyuM che ke anicchan karma vaiSamyaM brahmAMzena samaM jagat / AtmA'bhedena yaH pazyedasau mokSagamI zamI || (aSTaka) kanA viSamapaNAnA vicAra na karatAM jJAnanA aMzanI sAthe meLavatAM yA vicAra karatAM A jagatanA sarva jIvA ekasarakhA che, ema vicAra karI je manuSya sarva AtmA ene peAtAnI sAthe abhedapaNe jue che, te samabhAvanI sthitivALA manuSya mAkSe janAra che. AthI ema jaNAya che ke kama'nI viSamatAthI (vicitratAthI) bhinna bhinna, nAnuM mATu, sAruM...nAruM A jagata dekhAya che paNa te jIvAnI aMdara sattArUpe rahela AtmasvarUpanI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM Ave te rAgadveSanI pariNativALuM viSamapaNuM dekhAtuM nathI, kAraNa ke AtmasvarUpa sarva jIvAnu' ekasarakhuM' ja che eTale daiSTi mUkI I sarva jIvAne tuM AtmasvarUpe joyA kara tathA he ziSya ! cittane viSe tArA zuddha AtmasvarUpane ja tuM vicAra kara For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] dhyAnadIpikA manamAMthI anAtma jaDe jagata saMbaMdhI vicAre dUra karI tArA AtmAnuM zuddha svarUpa kevu che tenA vicAra kara vAnA manane abhyAsa pADa ane mananI zuddhi karIne cittane bhAvanA vaDe vAsita kara. sarva jIvA upara samabhAva rAkhavAthI ane AtmasvarUpanuM ciMtana karavAnI Teva pADavAthI mana:zuddhi thai ja jaze; chatAM A e upAyA uparAMta bIjA paNa aneka upAye che ke jethI karIne mananI zuddhi thAya che, ema tArA jANavAmAM hAya tA te, agara kArya jJAnI puruSA pAsethI bIjA je kAI upAyA maLe te upAcAe karIne paNa tuM mananI zuddhi kara ane tuM kaMIka zuddha thayelA manane bhAvanA ke je AgaLa batAvavAmAM Avaze te vaDe tuM vAsita (sugaMdhita) kara. sarva jIvAmAM samabhAva rAkhavA, AtmasvarUpanuM ciMtana karavuM ane mananI zuddhi karavI; te eka eka upAya eTale badhA majabUta che ke manane AtmasthitimAM lIna karAvI de tema che, teA pachI bhAvanA vaDe cittane vAsita (saMskArita) karavAnuM zuM prayeAjana haze ? A zaMkA utpanna thavAnA sa'bhava che ane tenu' samAdhAna Ama karI zakAya tema che ke acAkkasa sthitivALA amajabUta saraskArA game te jAtanA pADA paNa tenu' saMgIna cAkkasa sthitivALuM pariNAma AvatuM nathI paNa ekAda deDha majabUta sa`skAra ghaNI prakhaLatAthI mana upara pADavAmAM AvyeA hAya te tenI asara kAyamane mATe majabUta paDI rahe che ane tevI sthitivALA mATe A saCmAMthI eka paNa upAya manane vizuddha karavA mATe For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 13 ] pUre che, te sivAyanAne mATe aneka upAyo karatAM kALAMtare koI upAya cakkasa lAgu paDI jAya che. vaLI bhAvanA vaDe manane saMskArita karavAnuM kAraNa ema paNa che ke saMsAranI anityatA, azaraNutA, viSamatA vigerenA saMskAre majabUta rIte mana para paDyA hoya te viSaye taraphathI te mana ghaNuM ja sahelAIthI pAchuM phare che ane pAchuM pharyA pachI paNa te vicAra vinAnuM te rahI zakatuM nathI. kAraNa ke manane ghaNuM kALano vicAra karavAne daDha abhyAsa paDe che. eTale tene AtmasvarUpanA ciMtanamAM goThavavAthI saMsAranI vastuothI virakta thayeluM mana ghaNI sahelAIthI AtmaciMtanamAM praveza karaze athavA kAMIka samabhAva AvavAthI ane AtmaciMtana tarapha tenuM valaNa thayeluM hovAthI mananI zuddhi sArI rIte thaI zake che ane tevA manamAM bhAvanA ghaNuM sahelAIthI daDha saMskAra sthApita kare che. Ama anya AzrayathI paNa manazuddhimAM vadhAro thavA saMbhava che. Azaya e che ke game te prakAre paNa mananI zuddhi te karavI ja paDavAnI ane te zuddhi ja dhyAnamAM vadhAre ugI thaI paDavAnI. 6. bhAvanAo batAve che. bhAvanA dvAdazaitAstA anityAdikatAH smRtAH / jJAnadarzanacAritraM vairAgyAdyAstathA parAH // 7 // For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] dhyAnadIpikA anityAdika A bhAvanAo bAra kahelI che tema ja bIjI jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya Adi cAra bhAva nAo paNa kahelI che. 7. bhAvArtha :-bhAvanA eTale vicAraNA kaI paNa eka vastunA svabhAvanA saMbaMdhamAM vicAra karI teno nirNaya kare. mana upara tenA nizcayapaNAnI sacoTa asara karavI jema ke koI vastunA upara bIjI judA svabhAvanI vastunA puTa devAmAM Ave che ane tenI eTalI badhI asara thAya che ke mULa vastunA svabhAva badalAI jaI je vastune puTa ApavAmAM AvyuM che tene svabhAva te vastumAM dAkhala thaI jAya che. AnuM nAma bhAvanA che. tevI ja rIte anAdikALathI vividha prakAranA pudgalenA anubhava karatAM rAgadveSa karavAne svabhAva manane paDela che. pugalamAM sukhanI bhrAMti thayelI che. te rAgadveSa karavAne svabhAva ane sukhanI bhrAMti temAM satya zuM che, tene khare svabhAva zuM che tene vAraMvAra mana dvArA vicAra karI mana upara tenI sacoTa asara karavI. mananA pUrvanA svabhAvane bhUlI jaI A navIna vicAra pramANe ja potAne svabhAva rahaNa kare, enuM nAma bhAvanA che. A bhAvanAo anityAdi bAra che, ane jJAnAdika cAra che. je AgaLa batAvavAmAM Ave che. bhAvanAbhirasaMmUDho munirvyAne sthirIbhavet / kSAnadarzanacAritravairAgyopagatAca tAH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 15 ] bhAvanA vaDe daDha nizcayavALe muni dhyAnamAM sthira thAya che. te bhAvanA jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya ema cAra prakAranI che. 1. prakaraNa 2. jJAna bhAvanA vAcanA pRcchanA sAdhuprekSaNaM parivartanam saddharma darzanaM ceti jJAtavyA jJAnabhAvanA // 8 // vAMcavuM, pUchavuM sArI rIte manana karavuM, parivartana karavuM, (gaNI javuM, yAda karavuM) ane dharma kahe A jJAnabhAvanA jANavI. 8. bhAvArtha-jJAna vaDe manane vAsita karavuM te jJAnabhAvanA che. Atmaupaga jAgrata rahe, azubhavikape ochA thAya, zubha pravRtti ke je AtmasvarUpane nirNaya karavAmAM ke sthira thavAmAM sahAyabhUta thAya che tene vadhAre thAya tevI jAtanA mana upara saMskAro daDha thAya te mATe AtmajJAna saMbaMdhI guru pAsethI upadeza sAMbhaLa AtmajJAnanAM sAdhanabhUta siddhAMto (pustaka) bhaNavAM, anyane bhaNAvavAM, temAM je je jyAM jyAM zaMkAe paDe tenuM samAdhAna guru taraphathI meLavavuM agara ApaNAthI adhika jJAnavAna hoya temane pUchavuM tenuM sArI rIte manana karavuM, te arthane vAraMvAra manamAM kasAve, vividha prakAranA tarko karI tenuM samAdhAna karavuM, te tatva AdaravA lAyaka ApaNA svabhAvarUpa thaI jAya tevA For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] dhyAnadIpikA vicArA dRDha karavA tenuM vismaraNa thaI na jAya te mATe vAra vAra tenuM parizIlana karavu, eTale zAMAMtane vakhate te yAda karI javAM ane anyane svapara hita buddhithI tene upadeza ApavA, te sAMbhaLAvavAM ItyAdimAM manane sArI rI pravINa karavu' joDI devuM te jJAnabhAvanA kahevAya che. danabhAvanA saMvegaH prazamaH sthairyamasaMmUDhatvamasmayaH / AstikyamanukaMpeti jJeyA samyaktvabhAvanA // 9 // saMvega, upazama, sthiratA, dRDha nizcayatA, nirabhimAna (agava) athavA anAdhairyatA AsthA (zraddhA), anuka e samyaktvabhAvanA jANavI. 9. bhAvArtha :danabhAvanAnuM bIjuM nAma samakitabhAvanA che. meAhanIya karma saMbaMdhI darzana mAhanIya karmInA kSaya kSaceApazama ke upazama thavAthI A darzanabhAvanAnI prApti thAya che A bhAvanA vaDe aMtaHkaraNane saskArita karavAthI A guNa ghaNI sahelAIthI pragaTa thAya che. deva ane manuSyAdvinA vividha prakAranA sukhanI abhilASA jyAM sudhI AchI na thAya ane jyAM sudhI kevaLa AtmasukhanA abhilASI A jIva na thAya tyAM sudhI savega pragaTa thatA nathI. A lAkanAM ane paralAkanAM sukhanI vAsanA (icchA) jyAM sudhI virAma na pAme tyAM sudhI Atmasthiti kema pragaTa thAya ? dehAdi pudgalajanya sukha ghaNA prayAse prApta thanAru che, kSaNika che, asAra che, ane temAM rAkhelI Akti For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 17 ] pariNAme duH kha utpanna karanArI che; enI icchAneA jyAM sudhI cheda-nAza na thAya tyAM sudhI samyaktva je AtmaguNu che tene prApta karavAnI AzA svapnAmAM paNa na rAkhavI. 1. jyAM sudhI anyanu pUruM karavAnI AzA ke sAruM karavAnI peAtAnI bhAvanA, lAgaNI. je karmanA pramANamAM thAya che te bhAna bhUlI jaIne abhimAnane laI vera levAnI bhAvanA hRdayamAM pragaTa karavAmAM Ave che tyAM sudhI A bhAvanAne rahevAne avakAza kayAMthI maLe? prakAza ane adhAru' sAthe kayAMthI rahI zake? je manamAM vera virAdhanI vAsanA maLatI hoya tyAM AtmasvarUpanI parama zAMti kevI rIte pragaTa thAya ? manamAMthI tevI bhAvanAne taddana kADhI nAkhI tene ThekANe aparAdhIone paNa kSamA (mAphI) ApanArI keAmaLatAvALI upazama bhAvanAne sthApita karavAthI samyaktva nAmanA AtmaguNa pragaTa thAya che. ra. jyAM hRdaya vividha prakAranI AzA, icchA ke tRSNAne lIdhe AkulavyAkula thai rahyuM hAya, ghaDIbhara paNa parama zAMtimAM besavAnI sthiratA maLatI na hAya, manamAM nAnA prakAranA vicAra ke vitarko cAlatA hAya viSaya meLavavAnI IcchAthI mana vihavaLa thaI rahyu hAya ke tevA ca'caLatAvALA manamAM samyaktva guNa kevI rIte pragaTa thAya? AtmabhAvamAM ane pudgalAmAM AsaktadazA A bannene sUrya ane aMdha kAranA jeTalA taphAvata che. thADA vakhata paNa viSayAkrika kAmanAnA vicArAthI manane For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAna dIpikA zAMti ApI arthAt tevA anya vicArone dUra karI AtmabhAvamAM sthiratAno anubhava karavAthI-manane zAMta rAkhavAthI sthira ane nimala thayela pANImAM nIce paDela vastu jema pragaTa dekhAI Ave che tema manane AtmabhAvamAM sthiratAne Azraya karAvavAthI temAM samyakatvarUpa AtmaguNa pragaTa thaI Ave che. 3. AtmA che, nitya che, karmane kartA che, karmane bhogavanAre che, mokSa che ane mokSano upAya che. AtmA che te vAta anubhavasiddha cakkasa che, dehanA aMdhyAsathI deha jevo dIse che paNa te ajJAnadazA ja che. deha ane AtmA bane judAM ja che AtmA citanya lakSaNa, jJAtA, daSTA che deha jaDa lakSaNa che talathI tela, dUdhathI ghI, talavArathI myAna, vagere pratyakSa judAM chatAM vicAra nahIM karanArane ekarUpa dekhAya che tema sUkSamadaSTithI vicAra karanArane AtmA dehathI judo dekhAya che, AtmAnI sattAthI ja pAMce idri deha ane manAdikanuM jJAna thAya che arthAt A sarvane jANanAra AtmA ja che. AtmA che ke nahi. evI zaMkA karanAra ja AtmA pite che. - AtmA nitya che, dravyanI apekSAe AtmA nitya che deva, manuSya, jAnavara Adi paryAnI apekSAe anitya che. bALa, yuvAna, vRddhAdi traNe vayanuM jJAna eka AtmAne ja thAya che athavA netrAdika idrithI je kAMI padArtha je heya sAMbhaLyo hoya anubhavyo hoya pachI te netrAdimAMthI kaI idriyano nAza thAya chatAM te iMdriyathI anubhavelA For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 18 ] viSayanuM jJAna te banyuM ja rahe che teno nAza thato nathI. AthI cakkasa nirNaya thAya che ke dehane nAza thatAM paNa jJAtA daSTA AtmAne nAza thato nathI. 3. AtmA karmane kartA che. AtmA je citanyazakti tenI preraNA na hoya te karma kaNa grahaNa kare? jugala jaDa che, temAM svataMtra karma grahaNanI zakti kyAMthI hoya? jaDa padArthamAM kaI paNa prakAranI svataH preraNuzakti nathI. je hoya te prANarahita thayela dehathI kriyA kema thatI nathI? cetana dhAre che te pravRtti kare che ane dhAre che te badhI pravRtti aTakAvI paNa zake che. AthI e ja nirNaya thAya che ke karma karavA na karavAnI preraNAzakti AtmAmAM ja che AtmA jyAre pitAnA svabhAvamAM vate che, tyAre karmano kartA nathI, tyAre te svabhAvaramaNatA e ja tenuM kartApaNuM che ane jyAre AtamajJAna bhUlI parabhAvamAM AtmAnI pravRtti thAya che tyAre te kamane kartA che. AtmA kamane bhoktA che. te bhrAMtivaDe jIva viskurAyamAna thaI jaDa pudagale karmo grahaNa kare che. jhera ke amRta pate jANatA nathI ke mAre amuka mANasane mAre che ke sukhI kare che tathApi teno upabhoga karavAthI tene tema thAya che, evI ja rIte zubhAzubha karma pite sukhaduHkhanAM heturUpa che ema jANatA nathI kAraNa ke te jaDa che; tathApi grahaNa karanAra jIvane sukhaduHkhano anubhava te maLe che ja, je karmane upabhoga karanAra jIvane na mAnIe te sukha, For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) dhyAnadIpikA duHkha, harSa, zoka, mAna, apamAna vagere kene thAya che! tene upabhoga lenAra bIje keNa che? kaI ja nathI mATe AtmA ja kamano bhaktA che. 4 karmakSayathI mokSa thAya che. zubhAzubha karmano kSaya thavAthI mokSa thAya che. karma vadhe che ane ghaTe paNa che temAM vadhu ghaTa thatI rahe che. koI kriyAthI thoDI ochAza thAya che, te eka kriyA evI paNa hovI joIe ke tene sarvathA nAza kare che ane tenA kSayathI mokSa thAya che. 5. mekSane upAya karmadazA e ajJAna bhAvathI thAya che ane jJAnabhAvamAM AvavuM te mekSadazA che. jema prakAza AvavAthI aMdhakAra dUra thAya che tema jJAnabhAvathI karmane nAza thAya che. karma baMdhanAM je je kAraNo che te te kAraNonA pratipakSarUpa kAraNenuM sAdhananuM-sevana karavAthI tene baMdhane nAza karI mokSanI prApti karAve che. rAga, dveSa ane ajJAna A mukhya rIte karmabaMdhanAM kAraNe che. AtmajJAnathI-AtmAnA zuddha svarUpanA lakSathI A sarvane nAza sAdhI zakAya che. jema kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSathI anukrame krodha, mAna, mAyA ane lobhano nAza karI zakAya che, tema ja AtmAnA zuddha svarUpanA lakSathI moha ane ajJAnAdine nAza thaI zake che ane tethI karmabaMdhathI mukta thavAya che ane tene pariNAme mokSa thAya che. mATe te mokSa che ane mokSano upAya che. 6. For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 21 ] uparanI cha vAtAnA dRDha nizcaya thavA joIe. tenA dRDha nizcayathI manane vAsita karavu' tethI samyaktva thAya che. pugala padArtho vividha raMganA, vividha rasavALA, vividha gaMdhavALA, vividha spardhA vALA ane vividha zabdo utpanna karanArA che. sArAmAM sArA dekhAva ApI gheADA ja vakhatamAM kharAbamAM kharAba svarUpa dhAraNa kare che ane kharAba dekhAva ApI tenA te ja pudgalA sArA dekhAva Ape che. suMdara dekhAvavALA, miSTa svAdavALA ane mAhaka sugadhavALA bhAjanAdi padArtho thADA ja vakhatamAM viSTArUpa thaI kharAba dekhAva Ape che; te ja viSTAddei kharAba padArtha khAtararUpe thaI rUpAMtare pAchA suMdara anAja, phaLa, phUla, vRkSa, cheDavA, dUdha, ghI, vastra ane vividha prakAranAM upabhoganAM sAdhanarUpe dekhAva Ape che. A padArthonI ramaNIyatA ke duga dhanIyatA dekhIne kAMI paNa Azcarya pAmavA jevuM nathI. utpatti, sthiti ane vinAza e dareka puddagala padArthanI para'parAthI cAlatI AvatI traNe jAtanI sthiti thAya che. tenA jo cokkasa nirNAMya mana upara bhAvita karyAM hAya tA A duniyAmAM padArthInA vikAravALA pheraphArathI kAMI paNa Azcaya jevu' rahe ja nahIM. A Azcaya vinAnI sthitivALuM mana thAya te paNa samyaktvanI prApti ke dRDhatAnuM ja kAraNa che; te kAraNa eTalA mATe ke AtmA peAtAnI zuddha sthitimAM AvA pheraphAra vinAnA che te A uparathI nizcita thAya che, athavA asmayanA khInne agarahitapaNu laie te jyAM gava che, abhimAna che tyAM AtmajJAna kathAMthI hAya? For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] dhyAnadIpikA garva kene kare? zuM pugalone garva, ke je pudgale padravya che. puNyapA5vALA svabhAvane AdhIna che saMga viga dharmavALA che, harSazekane karAvavAvALA che ane saMsAranA paribhramaNane vadhAranAra che, te jaDa pudagalene garva karanAra AtmAthI parAmukha thayela hovAthI ane jaDamAM AsaktivALe hevAthI tene AtmajJAnanI prApti na thatAM jaDa padArthonI ja prApti thaze, kAraNa ke je jIvanI jemAM Asakti hoya che, jenA para prema ke lAgaNI hoya che te padArtha tenA tarapha AkarSAya che, te tene mATe ja pravRtti kare che, tenI tene prApti thAya che. eTale jaDa padArthanI prAptithI garva abhimAna nahi karanArane samyakatvanI prApti thAya che. bArIka vicAra karatAM mAluma paDaze ke jaDa padArthamAM thatI AsaktithI ja manuSyone garva thAya che. AtmasvarUpanI prAptithI te manuSya zAMtimaya jiMdagI bhogave che ane paramazAMtimAM ja vizrAMti le che. zarUAta evI rIte thAya che ke kaI paNa prAmANika ane AtmajJAnanA anubhavI manuSyamAM (puruSamAM) prathama zraddhA rAkhavAnI jarUriyAta che tenA vacana para zraddhA rAkhI amuka vakhata sudhI amuka jAtanI yogyatA pitAmAM pragaTa thAya tyAM sudhI tenA kahyA pramANe Atmavizuddhi mATe cAlavuM ja paDe che. AtmasvarUpa evI vastu nathI ke pratyakSa rIte dekhADI zakAya paNa te anubhavagamya che. prayatna karanArane pitAne ja tene anubhava thAya che. bIjAne anubhava kare che te teNe paNa te anubhava karanAranA For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna dIpikA [ 23 ] kahevA pramANe prayatna kare joIe. matalaba ke zarUAta zraddhAthI thAya che. ane jema jema yogyatA vadhatI jAya che tema tema anubhava vadhato jAya che. mATe zarUAtamAM kaI prAmANika mahApuruSa AtmajJAnane anubhava karanAra hoya tenA para zraddhA rAkhI tene kahyA mujaba vartana karavuM teNe je kahyuM che te satya che, yeAgya ja che mArA hita mATe ja che mane tenAthI avazya phAyade thaze ja AvI zraddhA rAkhI Atmavizuddhi mATe prayatna kare; vAtothI vaDAM thatAM nathI. prayatnanI khAsa jarUriyAta che gya prayatna avazya phaLa Ape che. A zraddhA guNa zuddha samyaktvane pragaTa kare che ane zraddhA pote ja jJAnadazI che. 5. hRdaya kamaLatAvALuM, dayAthI A thavuM ja joIe. dukhI jIvone dekhI temanI madade deDI javAnI vRtti remaremamAM thavI joIe. potAnI zakti anusAra tana, mana, dhana ane vacanathI paNa madada karI temanAM duHkha dUra karavAM joIe. pote kadAca na karI zake te bIjA pAse paNa madada karAvavI. dravya ane bhAvathI ema be prakAre che duHkhI hoya che. dravyathI duHkhI, nirdhana, regI, mAnasika pIDAvALA, ApattimAM gherAyelA vigere kahevAya che. dharma vinAnA che, kevaLa pAMca iMdrinA viSayasukhamAM lubdha thayelA, sArAsArano vicAra na karatAM nAnA prakAranA AraMbha samAraMbhamAM, ezaArAmamAM pravRtti karanArA, ehika sukhamAM magna thayelA, AtmA ke paralokane nahi mAnanArA, pazuonI mAphaka AhAra, bhaya, nidrA ane maithunamAM ja jiMdagI gujAranArA For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] dhyAnadIpikA vigere pugalika sukhamAM sukha mAnanArA cho, te bhAvathI duHkhI che, matalaba ke vartamAnamAM sukhI che paNa te bhaviSyamAM duHkhI thanArA che. teone dharmopadeza ApI, cogya dharmane raste caDAvavA te, te jIvonI bhAvadayA (anukaMpA) che. jyAM sudhI hRdayamAM A lekanA ane paralokanA sukhanI icchAonI javALAo baLatI hoya jyAM sudhI hRdaya niSpha ratA ke nirdayatA vAparIne paNa svArtha sAdhavA bhaNI deDadoDa karatuM hoya tyAM sudhI te hadayamAM bhavadAvAnaLanI zAMti karanAra samyaktva bhAvanA kayAMthI hoya? kyAMthI pragaTe ? manuSyoe pitAnuM hadaya anukaMpAthI eTaluM badhuM Adra, kemaLa banAvavuM joIe ke duHkhI jIne dekhI AMkhamAMthI azrudhArA chUTavI joIe ane tenA bacAva mATe ke sahAya ApavA mATe jarA paNa vilaMba na karatAM nyAyArjita potAnI milakatano chuTathI upayoga karavo joIe ke je prAmara prANI pitAnI mahenatathI maLI zake tevI ane avazya nAza pAmanArI tuccha vastuno paNa bIjAnA bhalA mATe chuTathI upayoga karI zakato nathI te pite AtmajJAna ane mokSa jevI amUlya vastunI prApti mATe bIjAnI kRpAne pAtra kevI rIte thaI zakaze? athavA nirdayatAthI dagdha thayelA hRdayamAM samyaktvane aMkura kevI rIte UgI nIkaLaze? arthAt hRdayane anukaMpAthI vAsita (bhAvita) karavAthI temAM samyakatva pragaTa thAya che. A pramANe vividha prakAranA vicAro ane vartanathI manane sArI rIte vAsita karavuM tene samyaktva athavA darzanabhAvanA kahevAmAM Ave che, 3 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 25 ] cAritra bhAvanA iryAdiviSayA yatnA manovAkkAyaguptayaH / fparimiti vAtramAMnA | 20 || cAlavA AdinA saMbaMdhamAM saMyama nigraha kara, mana, vacana, kAyAnI gupti karavI ane parISaha sahana karavA te cAritrabhAvanA che. 10. bhAvArtha :-sArAmAM sArI rIte nirdoSa jIvana pasAra karavuM tene cAritra kahe che. te saMbaMdhI mana upara daDha saMskAra besADavA te cAritrabhAvanA che. cAritrabhAvanAthI navIna karma AvatAM aTakAvavAnuM ane pUrva saMskArone kADhI nAkhavAnuM baLa manuSyamAM Ave che A saMsAranI aMdara rahIne karma na AvavAnA rastAo jyAM aTakAvI zakavAnuM vyavahAranA jarUrI prasaMgane laIne banatuM nathI tyAM tene jarUriyAta ane lAyakAta mujaba maryAdAmAM mUkavAnuM, arthAt saMkSiptamAM bane tyAM sudhI bahu ja thoDI pravRtti karavAnuM kAma vicAravAnee karavuM joIe ane jyAM azubhane AvavAne mArga hoya tyAMthI azubhane aTakAvI zubhane AvavAne raste khullo kare jaIe. ekadama sarve kriyAo aTakAvI zakAtI nathI ane tema ekadama aTakAvavA jatAM tenuM pariNAma viparIta Ave che, mATe zarUAtamAM zubha kriyAono vadhAro karI azubha kriyAemA pravRtti taddana aTakAvavI ane chevaTe te zubhane paNa For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] dhyAnadIpikA AMtmabaLathI aTakAvavI A mArga che. cAritrabhAvanAnA baLathI te rasto sahelAIthI maLI zake che. cAlavA (javA AvavA) saMbadhI yatanA rAkhavI ke karavI eTale raste jatAM AvatAM nIcI daSTi karI keI nAnAmoTA ane upadrava na thAya tevI rIte cAlavuM. 1. - balavAnuM bane tyAM sudhI sAmAne priya lAge tevuM. te anyane hitakArI hovA sAthe satya hovuM joIe. pUrvApara vicAra karI jarUriyAta jeTaluM prasaMge belavuM. 2. AhAra, bhejanAdi, nirdoSa sAtvika ane sva5 jamavuM. 3. kAMI paNa levuM-mUkavuM hoya te te dRSTithI tapAsI daSTino viSaya jyAM na pahoMce te hoya tyAM vastrAdithI pUMcha pramAjIne levuM mUkavuM. 4 - tyAga karavA lAyaka vastu yogya nijatu bhUmi tapAsI kaI jIvane upadrava na thAya tevI rIte tyAga karavI. 5. bane tyAM sudhI manamAM vikalpa utpanna thatA aTakAvI manane zuddha AtmAkAra pariNumAvavuM. tema banavuM azakya jaNAya te paramAtmasmaraNa vastu tatvanA vicAramAM, ke tevA ja koI sAkAra dhyAnamAM manane joDI devuM, ISTadeva gurunI jIvita ke kalpita mUrtimAM agara temanA keI prabaLa jJAnAdi guNamAM manane lIna karavuM. 6. banI zake to belivuM baMdha karI devuM athavA jarUriyAta jaNAya to dharmopadezamAM keIne bhalAmAM ane vAMcana Adi zubha kAmamAM joDI devuM. 7. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 17 ] zarIrane ekAMta sthAnamAM Asana karI dhyAnastha besI zakAya tevA kAmamAM sthira rAkhavuM. jarUrI prasaMge bIjA paNa zarIrathI thatA zubha kAryamAM joDI devuM. AhAra, vihAra, nihArAdi kArya paNa AtmaupaganI jAgRtipUrvaka karavAmAM Ave che te te paNa kAMI baMdhanA kAraNarUpa na thatAM karma nirjarAnA kAraNabhUta mana, vacana, zarIranA yogo paNa AvI rIte zubha ke zuddha mArgamAM joDI devAthI karma nAza karavAmAM sahAyarUpa thAya che. 8. TADha, tApa, sudhA, tRSA ItyAdi pUrva karmanA saMge pariSaha AvI paDe to samabhAve sahana karavA. keI niMdA kare, koI stuti kare, koI Akraza kare, keI guNa gAya, koI pUjana kare ItyAdi prasaMge A vyavahAra mArgamAM prArabdha saMge vAraMvAra AvavA saMbhava che. Ave vakhate manane vAraMvAra sAvacetI ApavI ke he mana! karyA sivAya koI AvatuM nathI. je prasaMga AvI paDe che te ApaNA karela kamano badale che. jeTalo AvyA che teTalo ocho thAya che. pharIne te AvatuM nathI tema karyA vagara paNa AvatuM nathI tArA pitAnA ja karela karmanuM phaLa je sukha hoya te vahAluM lAge che te A paNa tAruM potAnuM ja karmathI meLavela phaLa hovAthI tenI nA zA mATe pADe che? ane te bhogavavA zA mATe AnAkAnI karI duHkhanuM prabaLa vadhAre che? sukha levuM ane duHkhanI nA pADavI te zuM nyAya kahevAya? tAre duHkha na levuM hoya tane duHkha gamatuM na hoya to For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] dhyAnadIpikA havethI tevuM phaLa prApta thAya tevI kriyAo karate aTaka jA; paraMtu je bIja vAvyAM che te te tAre pitAne ja khAvAM paDaze. IcchA haze ke nahi hoya rAjI thaIza ke nArAja paNa te bhagavyA sivAya tAre chuTake ja nathI; te rAjI thaIne je AvyuM tene pitAnuM gaNI AnaMdathI bhAgavI levuM cagya che; tema karatAM te duHkhanI vyathA kamI thaze. ane navIna baMdhAtuM aTakaze; vaLI A ja tAre khare puruSArtha che ke "pUrvanuM bhegavatAM navIna na bAMdhavuM." duHkhane paNa sukharUpe mAnI vadhAvI levuM ane navIna IcchAone aTakAvavI. A sarve cAritrabhAvanAthI manane daDha saMskArita karavAthI banavuM zakya che. udaya AvatAM sukhaduHkhamAM harSazoka na thavA devo te A bhAvanAthI prabala (daDha) majabUta thayelA mana upara AdhAra rahelo che, mATe vAraMvAra cAritra bhAvanAno vicAra karI manane majabUta karavuM te ja A bhAvanAnI saphaLatA che. 4. vairAgyabhAvanA viSayeSvanabhiSvaMgaH kArya tattvAnuciMtanam / jagatsvabhAvaciMteti vairAgyasthairyabhAvanA // 11 // viSayane viSe Asakti na rAkhavI, tanuM ciMtana karavuM, jagatanA svabhAvane vicAra kare, A bhAvanA virAgyane sthira karanArI che. 11. For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAnadIpikA [ 29 ] ?? "" bhAvArtha :--viSaya e sa'sAranu` kAraNa che. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza A viSayeAthI saMsAra judA nathI; AvA hetuthI AcArAMga sUtranA bIjA adhyayanamAM kahyu che ke "je viSayA che te sa'sAranA hetu che ane je sa'sAnA hetu che te viSayeA che. A sarva dRzya padArtho, saMbhaLAtA zabdo, khavAtA 2seA, sugaMdhamAM AvatI gaMdhA ane zarIra anubhavatA sparze temanA sathA tyAga thavA te A deha chatAM anavuM azakaya che kAraNa ke A deha paNa viSaya che ane tenA upabhAganAM-pASaNunAM sAdhanA pazu viSayA ja che. A AkhA sa`sAra ja viSayAthI bharelA che; eTale tenA tyAga karIne dehadhArI jaze kayAM ? A ja kAraNathI zAstrakAra kahe che ke " kharA vairAgya teja che ke viSayeAmAMthI Asakti kADhI nAkhavI; khAvApIvAnA, jovAnA, sUMghavAnA, sparzavAnA vigere game tevA mAhaka viSayeA taraph mana AkarSAya nahIM te ja anAsakti kahevAya che." A viSayAmAMthI Asakti dUra karavAnuM kAraNa e che ke, game tevA uttama viSayeAnA game teTalI vAra anubhava lIdho hAya chatAM paNa tenAthI tRpti thatI ja nathI; paraMtu tethI ulaTu te anubhavela viSayanI lAlasA vadhatI jAya che. agni jevI rIte jarAka sthAnaka maLavAthI vizeSa sthAnaka meLavavA ane vadhAre phelAvA mATenAM jarUranAM sAdhanA zeAdhI kADhe che, tevI rIte viSayanA lIdhela anubhava viSayAne zAMta nahIM pADatAM temAM vizeSa Asakti rakhAve che, ane chevaTe For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] dhyAnadIpikA temAM lIna karI bhUlI javAne badale tene tAjo ja kare che. viSaceAthI thADA vakhata sudhI tRpti thayelI jaNAya che ke pAchI tarata ja tene mATenI IcchA jAgrata thAya che ane jANe keAI paNa vakhata A viSayA maLyA ja na heAya tevI rIte pAchA tenA upabhAga karavAmAM Ave che. vAravAra Ama karavA chatAM paNa tenu' pariNAma zUnya ja Ave che. lAbhane badale hAni dekhAya che, zarIra viSAthI jarjarita ane khaLahIna thAya che. vividha prakAranA rAgeAnI utpatti thAya che ane viSayAmAM ghaNI Asaktine lIdhe ghaNI Traka mudatamAM ja A dehanA tyAga karavA paDe che. atiAsaktinAM bhayakara pariNAmA atyAre najare dekhAya che. dhanamAlathI pAyamAla thayelAM seMkaDo kuTu najare joIe chIe. rAganA bhAga thaI paDelA hajAro manuSya sanmukha dekhAya che. A sarva viSayAmAM ati Asaktinu pariNAma che. AtmasukhanA athI jIvAe teA viSayAnI AsaktinAM bhayaMkara pariNAmanI chApa peAtAnA mana upara sacATa pADavI joie ke jethI mana te tarapha pravRtti AchI kare, mananI viSaya tarapha pravRtti echI thavAthI tene bIjI game te kriyA tarapha pravRtti rAkhavI paDaze. manane aharniza pravRttimaya ja ApaNe joIe chIe te anusAra viSayAthI te nivRtta thaI AtmajJAna agara Izvarabhakti tarapha pravRtti karaze ane tema thavAthI AtmasvarUpane oLakhI IzvaranA caraNa kamaLamAM peAtAnu` mastaka namAvI AtmasukhanI icchA pUrNa karaze. tema thavAthI ja vairAgyabhAvanA prakhaLa thAya che ane For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 31 ] tethI ja AtmasvarUpa pragaTa anubhavAya che. tenuM ciMtana karavAthI paNa vairAgyavRtti daDha thAya che. jaDa ane caitanya eTale pudgala ane AtmA A be tave che. prakAza ane aMdhArAmAM jeTalo taphAvata che teTalo taphAvata AtmA ane pudagalamAM che. A baMne tanA saMbaMdhamAM sUkSama dRSTithI vicAra karatAM ane tenAM pariNAme tarapha najara nAkhatAM lAbhAlAbhano khyAla lAvatAM jaDa pudugala taraphanI Asakti ochI thAya che ane AtmA taraphanI lAgaNI vadhe che tema thatAM pugala tarapha rakhAtI AsaktimAM vairAgyavRtti majabUta thAya che ke je AtmasvarUpa prApta karavAmAM mukhya sAdhana tarIke potAno pATha bhajave che. jagatanA svabhAvane vicAra karavAthI paNa vairAgyavRttine paSaNa maLe che. jaDa ane caitanyathI bharapUra A jagatamAM vAraMvAra dareka kSaNe padArtho utpanna thAya che ane vinAza pAme che. A jagatanA dareka padArthomAM utpatti, sthiti ane laya thayA kare che. te mujaba jaDa ane cetana padArtho te niyamane Adhina che ane tene laIne ja keI AkRtimAM sahaja pheraphAra thAya che, to kaImAM vizeSa pheraphAra thAya che kaI dhIme dhIme pitAnI AkRtimAM pherabadalI kare che te koI ghaNI jhaDapathI pitAnI AkRtine vikherI nAkhI rUpAMtara dhAraNa kare che. vicAra-daSTithI jotAM keI paNa padArtha kAyama eka paryAye ke eka AkAre TakI rahetuM nathI. manuSyono saMbaMdha For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] ke svAtha prAyaH eka paryAya ke eka AkAra hAya che, mULa vastu sAthe teenA saMbaMdha kema ke eka vahAlA pati, putra ke srI maraNa pAmI anya sthaLe utpanna thAya che. tenA vAlI peAtAnA svArtha mATe tenA vicAgathI raDe che, jhare che, kalpAMta kare che. have mara pAmelA manA jIva ke je khIjA sthaLe utpanna thayeluM. che, te AvIne ema kahe ke huM tamArA putra pati ke chuM, tA tethI te manuSyane tenA kahevA sAMbhaLavA ke jovAthI zAMti thatI nathI. tenA pUrvabhavanA zarIranI AkRti sAthe sa'kha'dha dharAvatA heAvAthI mULa dravya AtmA ke je niya che te A sthaLe pUrva bhavanA ja kAyama heAvA chatAM tenA upara tevI prIti ke lAgaNI thatI nathI ane jo thatI hoya tA putra jANI tene vArasA tene ApI devA joie. patnI jANI gharanI mAlika ke bhAgIdAra banAvavI joie, pati hAya te| A deha sAthe sarvAMnA hakadAra TharAvavA joie paNa temAMnuM kAMI paNa khanatu nathI. ahIM tenA svArtha na heAvAthI ja tenA para prIti ke lAgaNI thatI nathI chatAM keTalIka vakhata ema paNa saMbhaLAya che ke pUrva janmanI strIe ke patie ekabIjA pratye mAha dharAve che. A ThekANe mAhanA ke viSayavAsanAnA jora sivAya khIjuM kAMI kAraNu jaNAtuM nathI ane te paNu A zarIra dvArA svArtha sAdhI zakAya tema hAvAthI sneha bAMdhe che; te sivAya te tarapha dhyAna ApavAmAM AvatuM nathI, AthI ema niya thAya che ke manuSyA AtmAne ke manuSyAne cAhatA dhyAnadIpikA sAthe bahu heAtA nathI, For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 33 ] nathI; paNa svArthane cAhe che. tevA svArthane mATe ja ekabIjAo nehathI baMdhAya che. jyAM jyAre svArtha DhIlo paDe che tyAM tyAre te gADha neha paNa jovAmAM AvatuM nathI. Ama A duniyAnA svabhAvane vicAra karavAthI tevA kevaLa svAthI saMbaMdha taraphathI virakti AvyA sivAya rahetI nathI. ane A virati vairAgyane piSaNa ApI zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavA sudhI laMbAya che. arthAt vairAgyathI manovRtti kAbUmAM Ave che ane chevaTe AtmasvarUpamAM laya pAme che. pa. A jJAnAdi bhAvanAnA saMbaMdhamAM dhyAnazatakamAM kahyuM vinA | darzanabhAvanA saMkAisallarahio pasamathejjAiguNagaNoveo / hoi asaMmUDhamaNo daMsaNasuddhie jhANaMmi // AtmAnA astitva, nityasvAdimAM, zaMkAdika zalya rahita, zama, savega, nirveda, anukaMpA, AstikyatAdi tema ja sthiratAdi guNonA samUhayukta evo manuSya darzanazuddhi vaDe karI, dhyAnane viSe brAMti vinAnA manavALo thAya che. cAritrabhAvanA navakammANAyANaM porApavinijjaraM subhAyANaM / cArittabhAvaNAe jhANamapayattaNaya samei / / For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] dhyAnadIpikA cAritrabhAvanA vaDe karI navIna katu grahaNa thatuM nathI pUnA karmInI vizeSa prakAre nirjarA thAya che tathA zAtA vaidyanIvALA zubha puNyanuM grahaNa thAya che ane vinAprayatne dhyAnanI prApti thAya che. (sava sAvadya pApavALA mana, vacana kAyAdi cegeAnI nivRttirUpa kriyAne cAritra kahe che. tene abhyAsa karavA te cAritrabhAvanA che. vairAgyabhAvanA suvihayajagassahAvo niHsaMgo nimbhao nirAso ya / deerbhAviyamaNo jJANaMmi sunilo hoi || sArI rIte jagatanA (janma, maraNa, sa`cAga, viyeAga, Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa) svabhAvane jANanAra viSayasnehAdi saMga rahita, AleAka paraleAkAdi sAta bhayathI rahita niya ane A leAka ke paralAkanA sukhanI AzaMsA (IcchA) vinAnA AvA prakAranuM vartana karanAra jIva cAritrabhAvanA vaDe bhAvita (vAsita) manavALA kahevAya che. te jIva dhyAnane viSe nizcala hAya che. bhAvanAnA upasaMhAra bhAvanAsvAsu saMlInaM vidhAyAbhyAtmikaM sthiraM / karma pudgalajIvAnAM svarupaM ca vicitayet ||12|| nityamAbhiryadA vizvaM bhAvayatyakhilaM muniH / vizvaudAsInyamApannazcaratyatraiva muktavat // 13 // A bhAvanAene viSe manane lIna karI (vAsita karI) For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 35 ] AtmabhAvamAM mana sthira thAya tema karavuM. te mATe karma pugala ane jIvanA svarUpanuM ciMtana karavuM (vicAra kare). muni jyAre A bhAvanAo vaDe AkhA vizvane bhAvita kare che, AkhA vizvano vicAra kare che, AkhA vizvanA saMbaMdhamAM satya vastuno manamAM daDha nizcaya kare che tyAre A vizva upara tene udAsInatA prApta thAya che ane te sarva padArtha uparanI udAsInatAnA ge (keI paNa padArtha upara rAga, dveSa raheto nathI tyAre, ahIMyAM ja (A janmamAM ja) mukta thayelA janI mAphaka vicare che arthAt pachI tene koI paNa jAtane pratibaMdha ke lepAvApaNuM thatuM nathI. 12. 13. prakaraNa 3 bhAvanAnI jarUriyAta zA mATe che? anityAdi bhAvanA jJAnAdi cAra bhAvanAnuM svarUpa batAvyA pachI anityAdi bAra bhAvanAthI manane vAsita karavA mATe anityAdi bhAvanAnuM svarUpa batAve che. kheDIne sApha karelA kSetramAM bIja vAvavAthI te sArI rIte ugI nIkaLe che ane te mATe karela prayAsa (yatna) saphaLa thAya che athavA ghaTAdi kaI vAsaNa ke padArtha pahelAM halakA gaMdhavALA jevAM ke lasaNa, madirAdithI vAsita (dugarbhadhavALA) karela hoya temane pAchAM sugaM. dhita karavA mATe khaTAzavALA keI paNa padArthathI vAsita karIne temanI pUrvanI durgadhI kADhI nAkhavAmAM Ave che ane tyAra bAda temAM keI uttama sugaMdhavALI athavA anya sArI cIja bharavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA evI ja rIte A ApaNuM manamAM ApaNe pahelAM nAnA prakAranI kAmadhAdi malina vAsanA bharI che tenAthI mane dugadhita thaI raheluM che. temAM sAre padArtha (dharmadhyAnAdi, kAMI paNa bharavAmAM Ave te UlaTo tene pUrvanI durgaMdhathI bagADI nAkhavAmAM Ave che. arthAt tenI kAMI paNa asara thatI nathI. A malina vAsanA bharelA hRdayamAM game teTalA dharmanA uttama ta bhare ke mahAna puruSonA anukaraNa karavA jevAM caritre sAMbhaLe te paNa tenuM pariNAma koI paNa pitAnA bhalA mATe AvatuM nathI ! A mATe te malina vAsanAne haThAvavA yAne te pUrvanI durgadha kADhI nAkhavA mATe A batAvelI jJAnAdi cAra bhAvanA ane have pachI batAvAtI anityAdi bAra bhAvanA tenA virodhI padArthanI garaja sAraze eTaluM ja nahIM paNa potAnI sugaMdhita vAsanA paNa temAM dAkhala karaze ane temAMthI durgadha sarvathA kADhI nAkhaze. ATaluM thayA pachI kAma, krodhAdi ochA thatAM gurvAdi taraphathI uttama Atmabodha sAMbhaLatA ke temAM dharmadhyAnAdi uttama padArtho nAkhavAmAM AvatAM tenuM tatkALa ja pariNAma uttama Avaze. A mATe A bhAvanAonI pUrNa jarUra che. anityabhAvanA sarve bhavasaMbaMdhA vinazvarA vibhavadehasukhamukhyAH / amaranarendraizvarya yauvanamapi jIvitamanityam // 14 // vaibhavasukha ane zarIranuM sukha, ItyAdi sarve saMsAranA For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 37 ] saMbadha vinazvara (nAza pAmanArA) che. deva ane manuSyandra (cakravatI rAjA)nuM ezvarya, yauvana ane jIvitavya paNa anitya che. 14. bhAvArtha: he mAnava! tamo nityAnityano vicAra te karo! je sukhanI pAchaLa tame doDe che, ahoniza jeno vicAra karo che, jene mATe niraMtara prayAsa kare che ane jene ghaNI tanatoDa mahenate tame meLavo paNa che te sukha keTalA vakhata mATe? bahoLuM kuTuMba hoya, vinayavatI suMdara strI hoya, AjJAMkita putra hoya, vaibhava ghaNe hoya, niraMgI deha hAya iMdranuM ke cakravatInu ezvarya hAya yuvAna avasthA hoya ane lAMbuM jIvitavya hoya A sarva sAmagrI maLI eTale A duniyAnA sukhanI avadhi thaI rahI. A pramANe A duniyAnA vibhavamAM sukhamAM AnaMdita thaI rahyo hoya, sukhanA chellA taraMgamAM jhulato hoya, potAnA sukhane mATe ga karatA hoya, teTalAmAM kuTuMba keI anirdhArita AphatamAM sapaDAI maraNa pAmyuM. strI ane putroe A deha mUkI anya sthaLe nivAsa karyo, vaibhava nAza pAmya, zarIra regathI gherAyuM, aizvarya cAlyuM gayuM, vRddhAvasthAe AvIne gherI lIdhe, maraNa najadIka AvIne UbhuM rahyuM! AhA! A avasare te manuSyanI sthiti kevI haze? pUrve anubhavelA sukha karatAM atyAre anubhavAtuM dukha keTaluM asahya thaI paDyuM haze? paNa zo upAya! mahAnubhAvo! A sarva kyAM cAlyuM gayuM? zA mATe cAlyuM gayuM ? tenI pAse kema TakI na rahyuM have pAchuM For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] dhyAnadIpikA maLI zake kharuM ke? ane pAchuM kAyama TakI zake ke kema? Ane uttara tamane zuM maLaze te kaho to kharA ? uttara e ja ke A sarva kyAMya gayuM nathI, A duniyA upara ja che. te vastunA svabhAva pramANe te rUpAMtara pAmI gayuM che, cAlyuM javAnuM kAraNa e ja ke te puNyane laIne AvI maLyuM hatuM ane te puNya pUruM thaI jatAM anya puNyavAna jIvanI pAse cAlyuM gayuM. tenI pAse nahIM TakI rahevAnuM kAraNa, e ja ke teNe pUrvanuM puNyano anubhava laI lIdhe ane jene lIdhe te maLI AvyuM hatuM ane jene pratApe vadhAre vakhata TakI rahe agara pharI maLI Ave tevuM puNya tevAM sArAM kAma teNe A jiMda. gImAM kya na hatAMhajI paNa te A jiMdagImAM sArA kAma kare ane A mAnavadehane sadupayoga kare to pAcho tevI sthiti meLavI zake kharo. chatAM te pharI meLavelI sthiti pAchI kAyama TakI zake ke kema te eka savAla che. kAraNa? kAraNa e ja ke vastuone svabhAva ja anitya che. eka rUpe te rahI zake ja nahIM, anitya kaI divasa nitya na ja thAya. nitya AtmasvarUpa che, game tevI sArI ke viSama sthitimAM te tamArI pAse rahe che. vastuonA aneka parAvartana thavA chatAM te Atmadravya kAyamanuM kAyama ja che. mATe mahAnubhAvo! tene ja zuddha karavA prayatna kare. ajJAna haThAvo, tene (AtmAne) sArI rIte oLakhe tene ja Azraya lo! bIjI ALapaMpALa mUkI de, game te vakhate paNa kAyamanI zAMti tenAthI ja maLaze. For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 39 ] A pramANe nityAnityane viveka karI mana upara tenI majabUta asara kare che jethI pugalanA saMgaviyogathI temAM harSa ke Asakti na thatAM zeka na karatAM mana madhyastha sthiti dhAraNa karavAnuM zIkhe 14. akSArthAH puNyarUpA ye pUrvasyuste kSaNena ca / akSANAmiSTatAM dattvA'niSTatAM yAntyaho kSaNAt // 15 // pahelAM je suMdara rUpavALA iMdriyenA vize hatA te kSaNa vAramAM idrine ISTapaNuM ApI pAchA ahe! khedanI vAta che ke eka kSaNavAramAM aniSTatAne prApta thAya che. 15. aho ! khIlelA puponA suMdara bagIcAo prAtaHkALamAM manuSyone ke AlAda Ape che? vRkSonI ke jemAM kalarava karatA paMkhIonA madhura svara kAnane ke AnaMda Ape che? puSpone suMdara sugaMdhI parAga nAsikAne ke tRpta kare che! malayAcaLane spazIne Avate maMda maMda pavana romereAmamAM kevI zAMti utpanna kare che? vividha prakAranA miSTa pakavAne tIkhAtamatamatA zAke, svAdiSTa phaLo ane saMskArita madhura pANI AdinA svAdanI lahejatanI to vAta ja zI karavI? A sarva padArtho AkhA zarIrane AnaMdamaya karI sukhanA sAgaramAM DubAve che. are! te keTalI ghaDI sudhI? puSpo karamAI jAya che, vRkSo sukAI jAya che, paMkhIo marI jAya che, sugaMdha te durgadhanuM rUpa dhAraNa kare che, zItaLa pavana tApane laI garama lunuM rUpa pakaDe che, vividha prakAranA bhejanapANI viSTA ane For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] dhyAnadIpikA mUtranuM rUpa dhAraNa kare che. thaI rahyuM ? A AnaMdanI hada AvI rahI cheDA vakhata pahelA te te padArtho jANe hasatAM ramatA, gela karatA hoya tema dekhAtA hatA ane idrine pitA tarapha AkaSI IcchAthI adhika AnaMda ApatA hatA te ja padArtho thaDA vakhatamAM evI aniSTa sthitimAM AvI paDyA ke manuSya te te padArthanI thayelI viSTAne aDakIne hAthe ghasI ghasIne gheI nAkhe che nAka AgaLa DUce Ape che, AMkhane to te gamatA na hovAthI pAMpaNarUpa daravAjA ja tene pharI na jevA mATe baMdha kare che, kAne te tenI sthiti kevI thaI paDI che tenuM varNana sAMbhaLavAne ja nA kahe che tyAre jIbha te tene praveza karAvavA mATe haTharUpa daravAjo ughADe ja zA mATe? ahAhA! kevI padArthonI anitya sthiti che! kharI rIte A padArthonI sthiti ja AvI che ke mananI mAnyatA tevI che te batAve che. azubhArthaH zubhArthaH syAcchubhArthopyazubhastathA / rAgadveSavikalpena bhAvAnAmityanityatA // 16 // azubha padArtha zubha padArtha thAya che tema ja zubha padArtha paNa azubha padArtharUpe thAya che. rAgadveSavALA vikalpo vaDe karIne A pramANe padArthonI anityatA che. 16. | bhAvArtha :-vastutaH duniyAnA koIpaNa padArthane nAza thatuM nathI, kaIne kaI paNa rUpAMtare A jagatamAM te padAthanI haiyAtI kAyama ja che. azubha padArtha zubha thAya che For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 41 ] ane zubha azubha thAya che. A baMne sthaLe mananI rAgadveSathI vikalpavALI mAnyatA ja anityatA mAnavAmAM kAraNa bhUta che. ISTa padArthanA saMyogathI aniSTa padArthanA vigathI sukha thatAM mANaso khuzI thAya che tyAre ISTa padArthanA vigathI ke aniSTanA saMyogathI kheda ke dveSa thatAM mANasa pitAne dukha mAne che. bIjI rIte vicAra karIe te padArtha ekanA eka ja hoya che. eka vakhata potAnI mAnyatAne laI te ISTa hoya che, tyAre tene te ja padArtha bIjI vakhatanI judI mAnyatAne lIdhe aniSTa lAge che, athavA eka padArtha koI hetune laI potAne ISTa hoya che te ja judA hetu agara judI mAnyatAne lIdhe bIjAne aniSTa lAge che ane je padArtha keI hetuthI pitAne aniSTa lAge che te anyane anya kAraNane lIdhe ISTa lAge che. Ama padArtha eka ja hovA chatAM mananI judI judI mAnyatAne lIdhe ISTa ane aniSTa lAge che. gRhastha dharmamAM strIputra ISTa jaNAtA hatA te ja strIputrAdi tene tyAgamArgamAM aniSTa lAge che athavA potAnA kahyA mujaba nItinA mArge cAlanAra strI putrAdi ISTa hoya che te ja AjJA mAnya na karatAM anItinA mArge cAlatAM hevAthI aniSTa lAge che. athavA sArI rIte kamAI karanAra putra ISTa lAge che, kamAI na karanAra aniSTa lAge che. kAma karanAra nakara ISTa lAge che, kAma na karanAra aniSTa lAge che. madadagAra mAtApitAo ISTa lAge che, mAthe paDanAra aniSTa lAge che. yuvAvasthAmAM strI ISTa lAge che, paNa vRddhAvasthAmAM te For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] dhyAnadIpikA aniSTa lAge che. suMdara khArAka iSTa lAge che, tenI ja banela viSTA manuSya jAtine aniSTa lAge che, tyAre tenI te ja viSTA jAnavarane ane kIDAone ISTa lAge che. A pramANe ISTa aniSTa padArtha dekhAvamAM aneka prakAre jIvAnI prakRti rAgadveSathI bhinna bhinna thayelI hAya che te ja kAraNa che. padArthAMmAM zubhatA ke azubhatA che te mananI mAnyatAne lIdhe ja che ema A uparathI nizcaya thaI zake che. mana ema mAne che ke A viSacAmAM sukha che tyAre te tarapha ahAniza te pravRtti karyA kare che, game tevI rIte tene zikhAmaNA ApeA, ke mahAtmAe edha Ape teA paNa te Teva mana cheADatuM nathI paNa manane jyAre ema ja khAtarI thAya che ke mArI mAnyatAmAM huM ThagAuM chuM, Anu pariNAma jarUra kharAba Avaze ane mane aneka sakaTo. veDavAM paDaze e niya jyAre manane majabUta thAya che tyAre te viSaye tarapha te jarA sarakhI najara paNa karatuM nathI ane jemAM te peAtAnu hita pahelA samajatu' hatuM tene sarvathA ahitakArI samaje che. A uparathI e nizcaya thAya che ke mananI mAnyatAmAM zubhAzubha ane iSTAniSTa che, paNa vAstavika rIte tevu kAMi nathI A kalpanA ja bhulAvA khavaDAvanArI che. AtmA pAte A zubhAzubhanI para che. A sa kahevAmAM graMthakAranA Azaya e che ke padArthane nitya mAneA ke apekSAe anitya mAnA te tA jema che tema ja rahevAnA che; temAM pheraphAra karavAnuM tamArA ke mArAmAM jora ke khaLa nathI. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhayAnadIpikA [ 43 ] ApaNe eTalI sAvacetI rAkhavAnI che ke ISTa aniSTa padArthane dekhI ke anubhavIne temAM rAgadveSanI pariNati na thAya e baLa vAparavAnuM che athavA eTalo puruSArtha karavAne tamArA hAthamAM che. padArthanI anityatA batAvavAnuM kAraNa paNa A ja che ke te padArtho tarapha Asakti rAkhI IcchAniSTathI tamo lepAo cho rAga dveSa karo cho te karatAM aTake. padArthanI anityatA batAvavI te tenuM bAhya svarUpa che ane rAgadveSa na karavAnuM je kahevuM che te AMtara svarUpa che athavA padArthanI anityatA kahevI te sAmAnya vAta che, gaSa tyAga karavA sUcanA karavI te vizeSa upadeza che. 16. azaraNa (bIjI bhAvanA) na trANaM na hi zaraNaM suranaraharikhecarakinnarAdInAm / yamapAzapAzitAnAM paraloka gacchatAM niyatam // 17 // yamanA pAsalAmAM sapaDAIne paralekamAM jatAM deva, manuSya, idravidyAdhara ane kinnara Adine nize keI trANa ke zaraNa karanAra nathI. 17. bhAvArtha :-A bIjI bhAvanAmAM manane azaraNutAnA puTa ApavAmAM Avaze. manane evI khAtarI thavI joIe ke huM keInuM zaraNa karI zakuM tema nathI ane mAruM kaI paNa rakSaNa karI zake tema nathI. A nizcaya thavAthI je pote dhana, mAla, gAma, nagara, nokara, cAkara, strI, putrAdi upara mAlikI dharAvavAne ahaMkAra karato hato athavA potAne dhana, dhAnyAdikanA Azraya ApanArane mAlika (rakSaNa karanAra) For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] dhyAnadIpikA mAnatA hatA te aha'bhAvanI bhAvanAnI nivRtti thaze. hu kAInA mAlika chuM ke mArA koI mAlika che huM kAinu rakSaNa karI zakuM tema chuM ke mAruM koI rakSaNa karI zakaze, A jUThI bhAvanAnI nivRtti thatAM satya zuM che? rakSaNa kANu karI zake che ? mAre zuM karavu ? vigere vicAranI zreNi sphuravA mAMDaze ane temAMthI peAtAnuM kartavya tene samajAze tethI je A jagatanA prapaMcanu' mukhya kAraNa che te ahaMkAra nAza pAmaze. A duniyAmAM deva e eka mahA samajAti gaNAya che. kinnara paNa eka nitya AnaMdita devajAti vizeSa ja che teonAM AyuSpA manuSya jAti karatAM vadhAre lAMbA hAya che. leAkeAmAM kahevata che ke (devANuMma chANu.) eTale devA manamAM dhAre te kAma tatkALa siddha kare che. zAstrA te eTale sudhI jaNAve che ke eka sama devanuM khaLa evuM che AMkha mI'cIne ughADIe teTalA khArIka vakhatamAM A lAkha cAjananA ja budvIpane pharatA ekavIza vAra AMTA pharIne pAchA Ave che, athavA A pRthvIne upADIne dUra pheMkI devA dhAre tA te pramANe karI zake che. ATaluM khaLa, lAMbuM jIvana chatAM te pAte peAtAnu` rakSaNa karI zakatA nathI. macchunA pAzamAM te sapaDAya che ane chevaTe IcchAe ke anicchAe paNa paraleAkamAM pravAsa kare che. jayAre teo peAtAnuM rakSaNa karI zakatA nathI, teA pachI jenA tee adhipati che ema teo mAne che tevuM teo kevI rIte rakSaNa karI zakaze? A ja pramANe manuSyeMdra je cakravatI ke sAmAnya rAjAe ane vividha prakAranI vidyAnI zaktione dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 45 ] = = karanArAne kA tarIke ci A manA karanAravidyAdharo teo paNa maraNanA pAzamAM sapaDAI anAtha azaraNa thaI paralokamAM gamana kare che, temane keInuM zaraNa nathI. karoDe manuSyo para hukama calAvanArAo lA gAmo upara amala karanArAo hajAro zatruonA jAna lenArAo ane duniyAmAM akreta yoddhA tarIke prasiddhi pAmelA mahAna cakravatI jevA lAkho rAjAmahArAjAo A yamarAjAnI raNabhUmimAM evI lAMbI zayyA para poDhyA che ke temanA nAmanizAnano paNa patto nathI. jeo meTAM sihAsane zobhavatA hatA tevA aneka vIre rANIjAyAoe paNa chevaTe smazAnabhUmine ja zobhAvI che. arthAt smazAnabhUmine ja Azraya lIdho che. zaraNAgata vatsalanA biruda dharAvanArA vIra puruSo kyAM gayA? kALanA jhapATAmAMthI koNa bacyuM che? "huM tamAruM rakSaNa karIza" AvA vacane ApanArA vIrane kyAM chupAI gayA? o pAmara manuSya kIDAo tame zuM karI zake tema cho? tamArA potAnA bacAvane paNa upAya karI zakatA nathI te tame zAno garva dharAvo cho ? A dhana, dharA, dArA vigeree keIno bacAva karyo che kharo ke? zA mATe temAM mamatva ghara cho? kenA AzayathI nizcita thaIne ezaArAma karo cho? cete ! ane tamArA bacAvanA upAya zodha !! jyAM AzA bAMdhI che tyAMthI to avazya nirAzA ja maLaze. manuSyothI vadhAre zakti dharAvanArA gaganagAmI vidyAdharo! tamArI paNa A ja sthiti che. tamArI gaganagAmI zaktirUpa parAvartana For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] dhyAnadIpikA karanArI vidyA apratihata zaktivALA zastro bhUta-bhaviSyanA samAcAra ApanArI rohiNI pramukha vidyAdevIe aneka kaLA nipuNa vidyAdharIo ane pharavAnA AkAzagAmI vimAne temAMthI koIpaNa bacAve tema che? he anAtha ane azaraNuM jI! jaDa mAyAthI bacavA mATe temAMthI Asakti dUra karavA mATe tamArA zuddha Atmadevane zaraNe jAo. 17. IdrinA viSayane upabhoga e tamAro bacAva nathI. iMdriyabharAnubhUtairadbhuta navarasakaraizca nijaviSayaiH / zrutadRSTalabdhamuktairyadi maraNaM kiM tatastai H // 18 // idriyanA samUha vaDe anubhavAtA addabhuta navarasane unna karanAra sAMbhaLelA, dekhelA, meLavelA ane bhagavelA potAnA (meLavelA) viSaye vaDe karIne je maraNa thAya te pachI te mAnavo! te viSanuM prayojana zuM che? te viSamAM adhiktA zAnI ? arthAt temAM zo svArtha saMdhAya che agara phAyado lAge che? 18. bhAvArtha -jenuM zaraNa tenAthI ja bhaya utpanna thata hoya te tenuM zaraNa zA kAmanuM ? je sonuM kAna teDatuM hoya to pachI tene kAne vaLagADavAnuM prayojana zuM? tema ja IdrinA suMdara viSaye ke jene meLavavA mATe manuSya ahoniza prayatna karI rahyA che bhaviSyamAM pitAne upagI thaze tema dhArI saMcaya karI rahyA che ane vartamAna kALamAM IcchAnusAra tene upayoga laI rahyA che te viSayathI maraNa thatuM hoya te pachI te game tevA dekhAvathI lalacAvanAra For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 47 ] hoya te paNa temanuM zuM prayojana che? kaMI nahIM. Azaya e che ke viSayo zaraNabhUta nathI paNa temAM karAtI Asakti maraNa devAvALI che. viSaya mATe moTI moTI laDAIomAM UtarI hajAre manuSyanA jAna lIdhA chatAM pariNAma e AvyuM ke te viSayane ahIM mUkI daI hAtha ghasatA hAyavaya karatA ane nisAsA mUkatA teo ekalA ja ghora gatimAM raurava duHkhano anubhava karavA lAgyA ane jene mATe saMgrAma karavAnI jarUra paDI hatI te pRthvI ke patnIne te bIjA upabhoga karavA lAgyA. A pramANe sarve viSacenI sthiti che eTale viSa uparanuM mamatva e ApaNuM rakSaka nathI paNa bhakSaka che, tenAthI ApaNe bacAva nathI paNa nAza che mATe ApaNe kharA bacAva karanAranI zodha karI Azraya levAnI jarUra che ane te ja tamAro bacAva karanAra tamAro mahAna zaktivAna AtmA ja che tene oLakha temAM ja tamAruM kalyANa raheluM che ane te ja kartavya che. 18. nIyamAnaH kRtAntena jiivotraanno'mrairpi| pratikArazatenApi trAyate neti ciMtayet // 19 // - yama vaDe laI javAtA azaraNa jIvanuM seMkaDo upAya vaDe deve paNa rakSaNa karI zakatA nathI ema vicAravuM 18 bhAvArtha :-de paNa maraNane zaraNa thAya che chatAM tenI AgaLa kAMI upAyo hoya ane maraNane zaraNa thatA ane agara to pitAne ja keIpaNa upAyathI bacAva kare te sArI vAta che. ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke devenI For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] dhyAnadIpikA pAse amRta che. deve pote paNa amara kahevAya che, eTale temanI AgaLa maraNathI bacavAne upAya hovo joIe. Ane uttara kahe che ke devonI pAse amRta che te bhale he paNa te amRta A maraNathI bacavA mATe upayogI thatuM nathI. maraNathI bacavA mATe te amRta paNa niSphaLa nIvaDayuM che. deva amara kahevAya che te paNa nAmanA ja amara che. bAkI temane paNa maravuM te paDe che. je maraNathI te tamAre bacAva karI zakatA hoya te pahelA potAne bacAva teo kema na kare? athavA dee maraNathI bacavA mATe seMkaDo upAya karyA che paNa na te pite bacyA che ke nahi te bIjAne bacAvI zakyA che. mahAtmAjI AnaMdaghanajI kahe che ke i, caMdra, nAgendra, munIMdra, cale keNa rAjA pati zAha rAu ?mahAna idro, caMdrAdhipati de bhuvanapatinA nAgakumArAdi idro samartha tIrthakare-teo A duniyA upara sarve dhAraNa karelA dehamAMthI UThIne dehane mUkIne cAlyA gayA. keNa rAjA? keNa mAlika? koNa zeTha? ane koNa rAMka? sarvenI eka ja gati che. mahAnubhA! A azaraNanA saMbaMdhI vicAra karI keIne mAlika banavAne ke koIne zaraNe rAkhI amara karavAnA vicArane ke tevA ahaMkArane tyAga karo ane paramAtmaparAyaNa thaI zuddha AtmadevanuM zaraNa le ke zuddha AtmasthitimAM maraNane bhaya nathI. AthI pitAne bacAvI zakAya che ane anyane bacAvI levA mATe paNa A ja raste kAme levAya che. 199 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 49 ] saMsAra bhAvanA trIjI bhAvanA saMsAraduHkhajaladhau caturgatAvatra janmajarAvarte / maraNArtivADavAgnau bhramanti mastyA ivAMGgabhRtaH // 20 // cAra gatine viSe janma, jarArUpa AvartavALA, maraNanI pIDArUpa vaDavAgnithI baLatA A saMsArarUpa dukhasamudramAM mAchalAMonI mAphaka ja bhamyA kare che. 20 bhAvAtha:-saMsAramAM koI zaraNa rAkhanAra nathI ema batAvyA bAda A saMsAra svarUpane nizcaya karo eTale mana upara tene puTa Ape yA manane tenI bhAvanA ApavI ke jethI temAM moha na pAmatA potAnA satya AtmA tarapha pravRtti thAya. saMsArane eka duHkhamaya samudranI upamA Ape che. saMsAra deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI rUpI cAra gatithI bharelo che athavA cAra gati te saMsAra che samudra paNa cAre dizAmAM pANIthI bharelo che. samudramAM jorathI paDatI (AvatI) nadIonA pANIthI ke samudramAM rahelA pahADo sAthe pANInA aphaLAvAthI bhayaMkara AvA~ (bhamarIo-vamaLo) paDe che. bhayaMkara eTalA mATe ke temAM sapaDAyeluM kaI paNa vahANa ke jIva ghaNe bhAge temAMthI bacavA pAmatuM nathI paNa aphaLAI athaDAIne temAM ja nAza pAme che. A bAju saMsAramAM duHkharUpa janma ane vRddhAvasthA e ja Avata (vamaLo) che. janmanuM duHkha sAmAnya nathI. For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] dhyAnadIpikA janmatI vakhate ghaNuM vedanA thAya che. te vakhate vizeSa pragaTa jJAna na hovAthI te anubhavAya che. vRddhAvasthAnI sthiti manuSyothI ajANa nathI gAtra zithila thAya che Idriya narama paDe che eTale AMkhe pUruM dekhAtuM nathI page calAtuM nathI, kAne saMbhaLAtuM maMda thAya che. zarIra dhruje che dAMta paDI jAya che, moMmAMthI lALa cAlu paDatI rahe che. vigere zarIranI viSama sthitirUpI vamaLa duHkharUpa che. samudramAM vaDavAnaLa baLI rahyo che. te pANIne zelI. nAkhe che, tema maraNa AyuSyarUpa pANIne sukAvI nAkhe che, AvA samudramAM mAchalAMo-meTA-maccha bhamyA kare che. pANInA vamaLa ane vaDavAnaLanA asahya tApathI duHkhathI ghaNuM herAna thAya che ane vAraMvAra janmamaraNa kare che tema ja A saMsAramAM janma, jarA, maraNanA sapATAthI vAraMvAra asahya duHkhane anubhava karatA je aneka gatiomAM pa.i bhramaNa kare che. AtmasvarUpa rU5 gharamAM praveza karyA sivAya zAMti thavAnI ja nathI. 20, utpadyante vipadyante traseSu sthAvareSu ca svakarmapreritA jIvAH saMsArasyetibhAvanAH // 21 // pitAnA karmathI prerAyelA che, rasa ane sthAvaromAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che. e saMsArabhAvanA che. 21. bhAvArtha:-sArA ke naThArA jevA karma karyA hoya tenA pramANamAM te ja karma preraNA vaDe jI hAlacAle tevI For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 51 ] ane sthira rahe tevI trasasthAvaranI jAtiomAM vAraMvAra utpanna thAya che ane maraNa pAme che. AsaktivALA rAgadveSanI lAgaNIovALA karmonI ja preraNAthI utpanna thavApaNuM ane maravApaNuM hoya te te karmo ja baMdha karavA joIe ke kAraNa vinA kAryanI utpatti ja na thAya. A vAta barAbara che paNa A jIve potAnI ajJAnAvasthAmAM karmanA saMcAe goThavI mUkelA che, cAvI evI majabUta caDAvI mUkelI che ke IcchA hoya ke na hoya paNa karma karyA sivAya tene cAlatuM ja nathI pachI te manathI, vacanathI ke zarIrathI pite karatA hoya ke anya pAse karAvatA hoya agara keI karatuM hoya to tene sAruM jANatA hoya tenI anumodanA karatA hoya paNa te saMcAo cAlyA ja karavAnA. tathApi je abhimAnathI, ahaMkArathI ke mamatvanI lAgaNIthI kama karAya che te karatAM aTakavuM joIe. ApaNA hAthamAM AtmabhAvane samajyA pachI ATaluM ja hathiyAra rahe che ke Asakti vinA tenA phaLanI IcchA vinA yogya kArya karatA ja rahevuM ane je udaya Ave tene rAga cheSa ke harSazekanA pariNAma karyA sivAya samabhAve bhogavatA rahevuM. ahaMbhAva ja karmabaMdhanuM mukhya ane aTala kAraNa che A saMbaMdhamAM AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - ___ akarissaM cahaM kArAvisaM cahaM karao yAvi samaNunne bhavissAmi. eyAvaMti savvAvaMti logasi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti / For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ para ] dhyAnadIpikA huM karIza, huM karAvIza, huM bIjA karanArane sAruM mAna anumodana ApIza eTalA ja mAtra AkhA lekamAM kamI bAMdhavAnA kAraNarUpa kriyAonA bheda jANavAnA che. sarvathA A karma AvavAnA rastAo baMdha thaI zake tema che ke nahIM? javAbamAM te ATaluM ja kahevuM basa che. ke te baMdha thaI zake tema che paNa anAdi abhyAsane lIdhe kAma vikaTa jevuM lAge che. zarUAta AvI rIte sarala thaI zake ke prathama azubha (kharAba) karmo prabaLa prayatna karI ochA karavA ane tenuM sthAna sArA karmone ApavuM eTale sArA karmono vadhAro thatAM azubha ochA thaze. pachI AtmajJAnane mukhya karI zubha karmone paNa rAjIkhuzIthI rajA ApavI ane AtmasvarUpamAM sthiratA karatA rahevuM. chevaTe banne jAtanAM karmo baMdha paDatA janmamaraNe thatAM aTakaze ane AtmasvarUpamAM sthira thavAze. - A sivAya nAnA prakAranI jInI jAtimAM janmamaraNa cAlu ja raheze. A saMsAravicAranI bhAvanAnI mana upara majabUta asara besADavI. saMsAramAM janma, maraNa, Adhi, vyAdhi, upAdhi, sAga, viyegathI je kevA AkuLavyAkuLa thaI rahyA che ! kSaNe kSaNe AyuSya pUrNa thatAM jIva maraNa karI rahyA che ! deveMdrothI laI eka kIDA paryata janmamaraNane ke viSama ghaMghATa macI rahyo che! eka AtmajJAnI sivAya janmamaraNane laI koI paNa jInA hadaya zAMtivALA nathI. A pramANe rAjA, rAMka, garIba, dhanADhaya, rogI, naregI, sukhI, duHkhI, buddhimAna, mUrkha For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 53 ] ItyAdi harSazokanI viSamatAvALA saMsAranuM svarU5 vAraMvAra daSTi AgaLa lAvavAthI temAMthI vairAgyavRtti spharavA sAthe tenA pratikAra tarIke temAMthI bacavAnA upAya tarapha manuSyanuM valaNa thAya (jAgRti Ave) te saMsArabhAvanAnuM phaLa che. 21 ekatva cethI bhAvanA zubhAzubhAnAM jIvo'yaM kRtAnAM karmaNAM phalaM / so'traiva svayamevaikaH paratrApi bhunakti ca // 22 // kalatraputrAdikRte durAtmA karoti duHkarma sa eva eka / muMkta phalaM zvabhragataH svayaM ca nAyAti soDhuM svajanAstadante / / 23 / / A jIva karelA zubha ke azubha karmonA phaLa te pote ja A janmamAM ane anya janmamAM paNa ekalo ja bhogave che. 22. A durAtmA jIva, strI ane putrAdi mATe duSkarma kare che. te ekalo ja tenA phaLa narakamAM jaI pote bhogave che. tenA saMbaMdhIo te phaLa bhogavavA mATe tenI pAchaLa (sAthe) AvatA nathI. 23. bhAvArtha:- mArA saMbaMdhIo ghaNA che, mAruM kuTuMba maheLuM che, huM ghaNAno saMbaMdhI chuM, huM ghaNane pAlaka chuM, ghANA nuM poSaNa karuM chuM. vigere ahaMkAravALI bhAvanAne teDavA mATe tenI pratipakSI bhAvanA "huM ekalo chuM, ane mAruM keI nathI." e bhAvanAnI asara mana upara karavA mATe A ceAthI bhAvanA che. sArA karmo karyA hoya ke bUrA For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 54 ] dhyAnadIpikA karma karyA hoya potAne mATe ke anya strI, putrAdi kuTuMbane mATe karyA hoya tenA sArAM ke mAThAM phaLe ahIM che bhagave che. ahIM bhagavAtAM bAkI rahelAM hoya te anya janmamAM jaIne paNa bhegave che. A phaLa bhogavavAnuM tenA ekalAne ja mATe nirmANa thAya che kAraNa ke te karma karavAmAM tenI abhimAnavALI svArthabharelI pravRtti hoya che ane temAM paNa mahAna kilaSTa pariNAme ja duSkarma karavAmAM AvyAM hoya pachI bhalene te pitAne mATe na karyA hoya chatAM tenuM kilaSTa, bhayaMkara, duHsaha. duHkha bhogavavA mATe tene narakamAM javuM paDe che kAraNa ke A duniyA upara tenA karela duSkarmane badale maLe tevuM vizeSa duHkha nathI. eTale te sthaLe javuM joIe. tyAM te karma phaLa bheLavavAmAM madadagAra temAM bhAga paDAvanAra ahIMthI eTale te karma jene mATe karyuM hatuM tenA phaLa tarIke IdrienA viSayo upabhoga jeNe karyo hato temAMthI tyAM kaI paNa jatuM nathI. matalaba ke te ekalAne ja bhogavavuM paDe che. ahIM A zaMkA utpanna thAya evI che ke eka gharane mAlika dhana kamAI lAve che ane temAMthI ghaNA manuSya tene upabhAga le che te ghaNA jInuM poSaNa kare che te A phaLamAM jema bhAgIdAra bIjAo thAya che tema pApanA phaLamAM paNa bhAgIdAra kema na thAya? ane jema ahIM te madadagAra thAya che tema parabhavamAM A madadagAra kema na thAya? eno uttara e che ke gharane mAlika ke je kuTuMbanuM piSaNa kare che, temAM tene meha che, mArApaNAnuM abhimAna For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ pa pa ] che ane sAthe tene svArtha paNa rahe che. A kAraNathI te teonuM poSaNa kare che. A meha ke abhimAna na hoya te tenuM pariNAma zuM Ave che te svAnubhavathI ke duniyAmAM banatA dAkhalAthI pratyakSa vicAravA jevuM che. eka strI uparathI game te kAraNe moha ocho thatAM bIjI strI paraNe che. temAM vizeSa moha lAgatAM pahelI strI uparathI moha chUTI jAya che. te veLAe tenA tarapha kevuM vartana karAya che tenA poSaNane mATe zuM thAya che? piSaNa ApavAnI te vAta zI paNa te strI najare dIThI paNa gamatI nathI. kadAca lekalAjathI anicchAe poSaNa ApavuM paDe che ke rAjAnA bhayathI ApavuM paDe che te paNa ghaNuM thoDuM ja. A uparathI nizcaya thAya che ke mehathI ja pahelAM piSaNa karAtuM hatuM. pitAnA kuTuMbanA manuSya duHkhI thatAM hoya ane te dekhI anya koI jarA meNuTeNAM mAre ke tame zuM moTuM laIne belo che? tamArA kuTuMbIe te Ama duHkhI thAya che. tyAre abhimAnavRttithI vicAra kare che ke mArA kuTuMbIo (mArA beThA mArI hayAtImAM) duHkhI thAya ane huM joI rahuM te ThIka nahIM lekamAM paNa cheTuM dekhAya che, ItyAdi abhimAna ke lekaklAjanA vicArathI tenA pAlana mATe prayatna kare che. svArthane lIdhe paNa piSaNa karAya che svArtha pUre thatAM daza varSa dUdha ApyuM hoya ke paMdara varSa kheDa karI ke gADI kheMcI hoya tevA vRddha (gharaDA thayelA) gAya, bheMsa, baLada ke ghaDAne pAMjarApoLamAM mUkavA deDakyA jAya che. AnuM kAraNa svArtha nahIM to bIju zuM ? For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] dhyAnadIpikA vRddha mAtApitAnA becAra bhAIo vacce khAvAnuM pIvAnA vArA karavAmAM Ave che tyAre kema peAtAnI strIne vArA karavAmAM nathI AvatA? AnuM kAraNa ke mAtApitAmAM have svArtha rahyo nathI strImAM haju svAtha che, meAha che eTale tene rajA devAmAM AvatI nathI ItyAdi kAraNeAthI vicA karatAM jaNAI Avaze ke jyAM mAhAdhInatA che jayAM abhimAna che ane jyAM svArtha rahelA che tyAM anyane mATe pASaNAi karavAmAM karAtI pravRtti pAtA mATe ja hovAthI tenuM pApa peAtAne lAge che, vaLI tenA Azraya taLe rahelA mANase tenA hukama uThAve che tene mAna Ape che ane tenuM kAmakAja paNa kare che. e pramANe mahenata karIne-kAma karIne pASaNa letA heAvAthI teo tenA pApamAM bhAga paDAve tevA kAMi paNa saMcAga hAtA nathI; eTale pASaNa karanAra pASaka paNAnA abhimAnane lIdhe ja te ekalA ja pApa mATe javAma dAra che. keTalIka vakhata pUrvanA dezudAra hAvAthI paNa teonu pASaNa karavAnI tene mAthe pharaja AvI paDe che, pASaNa lenArA mANase abhimAnavRttithI ke pApavRttithI lAvelA dhanAdinA anumAdanamAM bhAga le che te te paNa temAMthI pApa upArjana kare che ke zubhanA anumAdanathI puNya upArjana kare che. paNa te pApapuNya svataMtra tarIke juThThu' ja le che eTale je dhana kamAvAmAM chaLa, prapa`ca, vizvAsaghAta, dagA, jIvAnA nAza vigere karavAmAM Avyu che te karatI vakhate karanAranA mAnasika adhyavasAya-pariNAma vigere jevA malina haiAya teTalA pramANamAM tevuM pApa te te upArjana karI ja le che For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 17 ] paNa tene anumodana ApanAra tenA tarapha lAgaNI dharAvanAra paNa tevA tevA adhyavasAyathI te te pramANamAM navIna pApAdi upArjana kare che. daSTAMta tarIke eka dIvo prakAza karela hoya, te prakAza karanArane te je mATe te pragaTa karela hatuM te jAtanuM phaLa maLI cUkayuM paNa te ja dIvAthI bIjA paNa mANasa navA navA dIvA pragaTAvI zake che. A ja rIte pApa karanAra eka pApapuMja pragaTa kare che tene dekhI tenuM anumodana karanAra paNa navuM pApa pedA kare che. jema dIvAthI do saLagAvI letAM mULa dIvAmAM ochAza thatI nathI tema mULa pApamAM ochAza na thatAM bIjAo te meLavI zake che. AvI mohAMdha, svAtha ke abhimAnavAnI vRttine nAza karavA ke badalAvI nAkhavA mATe A ekatvabhAvanAno upa ga karavAno che, te ema ke he AtmA! tuM ekalo ja che tAruM A jagatamAM kaI paNa nathI. sarva jI pitAnA zubhAzubha karmane badalo anubhave che. tArA sArA karmane badale tene sAro maLaze, khoTA kamano badalo beTo maLaze. duniyAnA jevo kevaLa sukhaduHkhamAM nimitta mAtra che. tAruM kama sAruM hoya to kaI tAruM bUruM karI zakanAra ja nathI ane tAruM karma je kharAba haze te koI tAruM sAruM karanAra nathI tema tuM paNa koInuM sAruM ke bUruM karI zakanAra nathI. sAmAM jenA sArA ke naThArA karmanA udaya vakhate tenA sArA ke bUrAmAM nimitta mAtra tame thaI zake che. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA phogaTa kartApaNAnA abhimAnamAM paDI tame zA mATe phasAo che? ja tyAre ekalo ja Avyo hato jaIza tyAre paNa eka ja javAno che. A saMga saMbaMdhIo kaI paNa sAthe AvyA nahatA ane AvavAnA paNa nathI. vizALa rAjya, maha. mahelAta, suMdara strIo, manahara bAgabagIcAo, vinaya saMpanna putro ane AjJAMkita parivAra emAM kAMI tAruM nathI AgaLa na hatuM ane pAchaLa paNa nathI. vacamAM dekhAva ApI visarjana thAya che. tuM ja tAruM svarUpa che ane tu ja tuM che. A sivAya je kAMI che tene ane tAre saMbaMdha svapnAnA jevo kSaNika che. A dekhA tAruM svAsvarUpa bhAna bhulAvanAra che. jene tuM vizeSa cAhe che (Icache che) e ja tane vizeSa prakAre bhAna bhulAvanAra hoI zatrunI garaja sAre che. he Atmana ! jarAka AMkha ughADa vivedaSTithI je. tane A sarvamAMthI hita karI, pariNAme sukhadAyI zuM dekhAya che? pitAnA AdhAra upara Ubho rahetA zIkha. tArA potAmAM vizvAsa rAkha. manavRttine bahAranA viSayomAMthI kheMcI laI sthira thatAM tane tAruM svarUpa dekhAze. te sivAya A brAMti TaLanAra nathI. jeo svarUpamAM sthira thAya che temaNe ja janma-maraNane jalAMjali ApI che, teo ja parama sukhI che ItyAdi vicAre vaDe manane vAsita karI saMgavigathI harSazoka na karatAM udaya Ave For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 59 ] te karmone anubhavI levA ane navA na bAMdhavA te A bhAvanAne phalitArtha che. 23, anyatve pAMcamI bhAvanA AtmA svabhAvena zarIrato'yamanyazcidAnaMdamayo vizuddhaH / karmANubhiryo'sti kRtaH kalaMkI svarNa yathA dhaatujkaalikaamiH||24|| A AtmA svabhAva vaDe zarIrathI judo che, jJAna ane AnaMdamaya che, vizuddha che, dhAtuthI utpanna thatI kALAza vaDe jema sonuM meluM (deSavALuM) thAya che tema karmanA paramANuM vaDe te kalaMkita karAyela che. 24. bhAvArtha :-deha ane AtmAnA aikyane je adhyAsa thaI gayela che te dUra karAvavA mATe bannenAM bhinna bhinna lakSaNa batAvI te banne svataMtra judA che tevI daDhatA karAvavI te A bhAvanAno hetu che. zarIrane svabhAva ane AtmAne svabhAva taddana alaga che, te ti rAma. saDI jAya, paDI jAya, vidhvaMsa pAme te zarIra. amuka paramANunI vRddhihAnithI moTuM nAnuM thAya sArA kherAkathI tejasvI ane halakA-kharAba khorAkathI nisteja thAya, vadhAre mahenatathI ghasAre pahoMce cheDI mahe tathI puSTa thAya, jaLanA saMgathI saDI jAya, agninA saMyogathI baLI jAya, anukULa anAja, pANI AdithI vRddhi pAme, zobhAyamAna thAya, TakI rahe vigere aneka anitya dharme zarIranA che. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] dhyAnadIpikA AtmAne svabhAva jJAnasvarUpa che, AnaMdamaya che ane vizuddha che. jANavAno svabhAva te AtmAnuM svarUpa che. jaDamAM jANavAno guNa nathI. dehamAMthI AtmA judo thatAM dehamAM jarA paNa jANavAno guNa dekhAtuM nathI. mRtaka zarIranI A sthiti ApaNe sarvanA jANavAmAM che. zarIra Akhu chatAM temAMthI evuM zuM cAlyuM gayuM ke belavuM, cAlavuM, vicAravuM baMdha thayuM? uttara e che ke jenI madadathI kriyA thatI hatI. ane temAM je jANanAra hatuM te ja AtmA hatA ke jenI gerahAjarIthI tema thatuM aTakI paDayuM che.' AtmAne svabhAva AnaMdamaya che. A AnaMda svabhAvanI pratIti jyAre mana taddana zAMta thaI jAya che vikapa baMdha paDe che ane mana AtmAmAM gaLI javAnI taiyArI kare che te vakhate anubhAya che. duniyAnAM upAdhijanya sukha ke je IdriyathI anubhavAya che tethI je AnaMda thAya che te zuddha AnaMda nathI te svataMtra AtmAne AnaMda nathI paNa pudagalethI mizrita che. A zuddha AnaMda svabhAva pudagalomAM nathI. pudagalanA svarUpane paNa AtmAnI madadathI jANI zakAya che. AtmAno svabhAva vizuddha che. te vizuddhine laIne lokAlakane paNa jANI zake che yAne dekhI zake che. tenA vizuddha svabhAva upara karma-aNuone paDade che ke jene laIne te kalaMkti thayA che, malina thayela che tene pUrNa zuddha svabhAva pragaTa thayela nathI chatAM paNa atyAre jeTaluM dekhI zakIe chIe, te tenA cheDA paNa vizuddha svabhAvane AbhArI che. zAstrakAra kahe che ke AtmAnA ATha rucaka pradeza niraMtara For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 61 ] ughADA rahe che. matalaba ke tenA upara AvaraNa AvatuM nathI. te AvarAI jAya to caitanya jaDanI sthitine pAmI jAya juo ke evuM kaI vakhata banyuM nathI ane bane paNa nahi. AtmA karmanA paramANu vaDe doSita karAyela che. Ane artha e nathI thaI zakato ke pahelAM AtmA nirmaLa hato ane pachI karmanA aNue tene malina karyo vyavahAranI apekSAe tema mAnavAmAM Ave che ke amuka vakhate amuka manuSya AvuM karma bAMdhyuM ane tenA phaLa tarIke A dazA bhagave che vigere paNa mULa sthiti kevI hatI? zuM zuddha ja hatI ane pachIthI karma zarU thayA? Ane khulAso zAstro taraphathI Aja maLe che ke anAdi kALathI tema ja cAlyo Ave che ane nimittothI zuddha ane azuddha thayA ja kare che. eka vAra sarvathA zuddha thaI jAya te pachI pharI azuddha thavAnI tenAmAM gyatA cAlI jAya che. zekelA ke rAMdhelA anAjamAM jema pharI aMkura utpanna thavAnI yogyatA rahetI nathI tema pharI baMdhana pAmavAnI yogyatA temAM rahetI nathI. cheDe thoDe zuddha thato cAle che. temAM azuddhatA nimittothI AvI paDe che paNa sarvathA rAgadveSa vigere kaSA ne kSaya karI zuddha thayelAmAM pharI azuddhi AvatI nathI. AtmA kyAre azuddha thayuM tenuM mULa kaI paNa jJAnIo batAvatA nathI. teo potAnA jJAnamAM anAdi jaNAve che. athavA temanA jJAnamAM kAMI samajavAmAM AvatuM hoya ane zabdo dvArA anubhavanI vAta vinA anubhava vALAne samajAvI na zakAtI hoya te te jJAnIo jANe. paNa ekaMdara For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 62 ] dhyAnadIpikA aneka saMpradAyamAM anAdi ke anirvacanIya ItyAdi zabda vaparAtA najare paDe che ema samajAya che. anAdi azuddhatA jaNAvavA mATe zAstramAM sonA ane mATInuM daSTAMta ApeluM che ke senAnI sAthe mATI-mela hoya che. khANamAMthI nIkaLatuM sonuM retI mATI ke paththara sAthe maLeluM ja hoya che. A sonuM mATI ke paththara sAthe kyAre maLyuM athavA talamAM tela kyAre maLyuM te samajI zakatuM nathI. chatAM amuka jAtane sAMyogika jAtanA padArtho dvArA sonuM ane mATI tela ane kheLa taddana alaga thaI zake che. A dRSTate AtmA karma sAthe kayAre baMdhanamAM Ave te samajAtuM nathI chatAM te samyaphajJAnAdi nimittothI karmathI sarvathA jude thaI zake che. khANamAM rahela sonuM ane te sAthe rahela melanI mAphaka AtmAnI sAthe azuddhatAne anAdi saMbaMdha che. A azuddha saMbaMdhathI AtmA potAnA jJAnasvabhAvane bhUlI udaya Avela kama paryAyamAM ISTa-aniSTa bhAvathI rAgadveSAdi bhAve pariName che. A pariNAmenuM kAraNa dravya karma che te paNa pariNAma e citanyamaya AtmAnI sAthe vyAkhyavyApaka saMbaMdhe rahela havAthI (rAgAdibhAva AtmAnA karavAthI thAya che mATe te vyApya che ane tene kartA AtmA te vyApaka che mATe) apekSAe AtmA ja kartA-bhoktA che. jyAre A AtmA sva-parabheda vijJAna dvArA zarIrAdi paradravyathI pitAne pRthak mAne che tyAre te pudgala dravyamAM For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 63 ] thatI IchAniSTapaNAnI buddhi mUkI de che. A ISTa-aniSTatA pitAnA pariNAmethI thAya che, kAMI dravyamAM tevA sArAnaThArApaNAnI zakti nathI. zuddha AtmasvarUpamAM pariNAma lIna thaI jAya che tyAre dhyAtA dhyAnano vikalpa paNa rahetuM nathI. tAdAmyavRttithI zuddha AtmasvarUpamAM niSkapaNe kAyamanuM pariNamana thAya che tyAre A AtmA kRtakRtya thAya che. 24 (jaDa-cetanya vastunA svabhAva judA che.) sarvathA'nyasvabhAvAni, putramitradhanAni ca / cetanetare vastUni, svAtmarUpAdvibhAvaya // 25 / / vinaikaM svakamAtmAnaM sarvamanyanijAtmanaH / matvetISThAptinAze'gin harSazoko hi mUDhatA // 26 // he Atman ! cetana ane jaDa vastuo sarvathA judA svabhAvavALI che. tema potAnA svarUpathI putra, mitra ane dhanAdi te paNa judA ja che ema vicAra kara. eka pitAnA AtmA sivAya pitAnA AtmAthI sarva bIjuM juduM che ema mAnIne ISTanI prAptithI ke ISTanA nAzathI harSa zoka kare te nizcaya mUDhatA-mUrkhatA che. 25-26 bhAvArtha :-deha AtmAthI jude che ema pahelA kahI gayA chIe. matalaba ke jaDacaitanya judA svabhAvanA che ema jaNAvI gayA chIe. have jyAre atyaMta najIkatA dharAvanAra deha je AtmAthI judo che te pachI dehathI vadhAre dUra rahenArA putra mitra, strI, dhana, dhAnya, rAjya, gRha ItyAdi For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] dhyAnadIpikA vastuo te AtmAthI sarvathA bhinna hoya te svAbhAvika rIte ja samajI zakAya tema che. jema dareka jaDa vastu AtmAthI judI che tema jinezvara bhagavAnanA abhiprAya pramANe dareka AtmAo paNa paraspara bhinna che pachI te game te deha dharAvato hoya ke deharahita siddha svarUpa hoya chatAM paNa paraspara bhinna svarUpa te dharAve che. AtmasattA sarvanI sarakhI gaNavAmAM Ave che. game tevA dehamAM AtmAe sthAna lIdheluM hoya chatAM sattA svarUpe sarva sarakhA che. karmanI prakRtinA svabhAvane laIne ke adhika ochAzane lIdhe vicitratA dehadhArI AtmAomAM dekhAya che chatAM zuddha svarUpamAM sarakhApaNuM che. tema ja dehAtIta zuddha svarUpa siddhAtmAo sarva AtmazaktimAM, svarUpamAM jJAnamAM, AtmAnaMdamAM paraspara sarva sarakhA che temAM kAMI pheraphAra nathI. ahIM daSTAMtathI samajAvavAmAM Ave che ke eka gRhamAM eka jAtanA sarakhA prakAzavALA daza dIvAo hoya te sarvanI prakAzazakti ekasarakhI che chatAM dareka davAo judA che. he aMgI! dehadhArI AtmA! tArA pitAnA AtmAthI bAkI badhA sarva padArtha judA che, tene huM vicAra kara badhAthI tArA AtmAne vyAvRtta (alaga) kara. alaga anubhavela dazya padArtha te AtmA nahi, A paNa huM nahi, A paNa huM nahi A paNa huM nahi ema karatA karatAM ghara, kuTuMba, strI, putra, deha, vANI, mana vigerene bAda karatAM karatAM chevaTe je kAMI rahe te tuM che, te ja AtmasvarUpa che ema nizcaya kara ane tevA dazya pugalika saMgone viyoga thAya, ISTa For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA cAlyuM jAya ke AvI maLe te paNa tethI harSazoka bilakula na thAya evI sthiti meLava. je padArtho tArA nathI je tuM nathI tenA javA-AvavAthI tane harSa, zoka zA mATe the joIe? na thavuM joIe ane te ja tAruM kartavya che. A bhAvanAno uddeza paNa te ja che ke pugala-jaDapadArthathI vyAvRtta thaI AtmasvarUpa anubhavavuM ane deha ane AtmA vacce aikya nathI, paraMtu bhinnatA che. 25-26. azuci bhAvanA 6 zukrAdibIjaM niMdyamanekAzucisaMbhRtam / malina nisarganiHsAraM lajjAgAraM tvidaM vapuH // 27 // varyAdi bIjavALuM, niMdanIya, aneka azucithI bhareluM, malina, svabhAvathI sAra vinAnuM ane lajajAnA gRha samAna A zarIra che. 27. bhAvArtha:-AtmAthI zarIrane juduM jANyA chatAM paNa tenA upara neha banyo rahe che. potAnA deha upara ke sAmAnya rIte sarva dehadhArI jInA deha upara meha-mamatva na thAya eTalo ja A azuci bhAvanA kahevAne uddeza che. A dehanuM mULa zuM che te manuSyathI bhAgye ja ajANyuM hoya che. zukra (vIrya) ane zeNita (strInuM raja) A banenI milAvaTathI A dehanI utpatti che te ja bIja che. jamInamAM bIja vAvyA pachI tene vAyu, avina, pANI vigerenI madadathI jamInamAM judI judI jAtanI jude jude vakhate rAsA For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] dhyAnadIpikA yaNika-sAMgika kriyA thAya che, jemAMthI aMkurarUpe te bIja bahAra AvI bahAranAM havA, pANI, prakAza vigerenuM poSaNa meLavI chevaTe eka vRkSAdi rUpamAM Ave che. niyamita avadhi AyuSya pramANe ahIM dekhAva ApI pAchuM tenuM rUpAMtara thaI jAya che--maraNa pAme che ane navuM thAya che. AvI ja kAMIka kriyA A deha mATe paNa thAya che. te strIpuruSanA saMgajanya bIja mAtA taraphathI maLatA poSaNamAMthI vRddhi pAme che. tene joItI havA, garamI ane AhAra te sarva mAtAnA zarIramAMthI maLe che, arthAt A garbhanA bIjanI rAsAyaNika kriyA mAtAnA udararupa jamInamAM ja thAya che ane amuka vakhatanI maryAdA pachI zarIrathI bahAra aMkuranI mAphaka Ave che. tyAra pachI bahAranA anukULa AhAra, havA, pANI, vigerethI vRddhi pAmI A dekhAtuM zarIra yuvA-vRddhAdi avasthA pAmI pAchuM marI jAya che. te sAthe temAM rahevAvALo jIva paNa anya sthaLe temAMthI judo paDI cAlyA jAya che. pAchuM navuM zarIra dhAraNa kare che A pramANe ghaTamALa cAlyA kare che. AthI ema samajAya che ke A zarIra vIryAdi bIjathI utpanna thayeluM che. bIja dekhAvamAM kevuM niMdya jevuM lAge che? zarIrane aMdarano bhAga aneka prakAranI azucithI bharapUra che. vAraMvAra te malina thayA kare che, game teTalI vAra jovA ke sApha karavA chatAM paNa te malina ja rahe che. jenA nava dvArethI azuci vahyA kare che, maLamUtrAdikanI gaTare niraMtara sApha rAkhe te ja ThIka rahe che, vaLI zarIra For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 67 ] svabhAvathI ja sAra vinAnuM che, tenA dareka avayavane judA judA karI temAMthI sAra tapAsavAmAM Ave te lohI, mAsa, vasA, pita, kapha, mUtra, viSTA, hADakAM ane cAmaDAM ItyAdi sivAya sArabhUta vastu kAMI paNa levAmAM nahIM Ave. khera ! tenA keTalAka bhAgo to eTalA durgadhanIya jaNAya che ke manuSyane niraMtara lajajAne mATe tene DhAMkI rAkhavAnI jarUra paDe che. arthAt lajajAnA sthAnarUpa A zarIramAM sArabhUta zuM jaNAya che ke he ajJAnI jIva! temAM Asakti rAkhI vAraMvAra temAM moha pAmI lapaTAI rahe che! zarIranI aMdara rahelA maLa, mUtrane tuM AMkha ughADI spaSTa rIte jovAne paNa AnAkAnI kare che to pachI tevI vastuthI bharela A deha azuci hovo ja joIe e nizcaya thavA chatAM te deha tarapha tuM mamatva kema rAkhI rahyo che? tuM je te tarapha dhyAna ApI te bAbatane haravakhata vicAra lAvate rahIza te tAre deha mATene neha tathA moha ocho thavAthI kaSAne dUra karI sAdhupuruSasevita saMyamanA pratApathI tuM AtmasvarUpanuM yathArtha jJAna meLavI zakIza. ra7. vinazvaraM poSitabhUSitaM ki yAtyeva yattanmilitaM tataH kim / kRnati puna:pati tatA lAto mRto tho vitatA ra8 A deha vinAza pAmanAra che te piSaNa ApavAnuM ke bhUSita karavAnuM zuM prayojana che? je te javAnuM ja che te te maLyuM te paNa zA kAmanuM che? banAvo ane pAchuM nAza pAme te banAvavAnuM prayojana zuM? jampa ane phegaTa marI game te jagyAnuM prayojana zuM? kAMI nahIM. 28. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] dhyAnadIpikA bhAvArtha : -A deha nAza pAmavAne che to tene za mATe piSaNa ApavuM? Ano artha e nathI karavAne tene AhArapANa ApyA vinA mArI nAkhavuM. A vAta samajavA jevI che ke rAphaDAne tADana karavAthI sApa maravAne nathI. pakhAlane DAma ApavAthI pADAnuM duHkha dUra thavAnuM nathI, tema dehane bhUkhe mArI nAkhavAthI AtmA kAMI siddha thaI javAno nathI ke jJAnasvarUpa banI javAne nathI. Azaya e che ke avazya vinAza pAmanArA A dehane mATe nAnA prakAranA pApa karI mamatvabhAve mahine lIdhe tene pi nahi. jarUriyAtathI vadhAre ane mAdaka padArthothI tenuM poSaNa na karo. tamAruM mana ane indriyo kAbUmAM na rahe te unmAda utpanna karanAre khorAka tene na khavarAve. zarIramAM ajIrNAdi vividha prakAranA roga utpanna thAya ane kUratAmAM vadhAre thAya tevA vikArI khorAkathI dUra raho. ApaNe AgaLa kahI gayA tema deha ane AtmAmAM aikya nathI paraMtu kudaratanA saMcAnI mAphaka eTale saMbaMdha to che ja ke dehane jevA kherAkathI poSIe tevA kherAkanI kudaratI asara tamArA mana upara thayA vinA raheze nahi mATe game te khorAka lIdhA pahelAM tenA guNadoSa tapAsIne pachI ja te AhAra grahaNa kare. tRSA lAgI hoya tyAre game te prakAre game tevA pANIthI paNa tRSA tRpta karavA IcchA thAya che tyAre je azuddha, gaMduM ane pirAvALuM pANI pivAya te te zarIramAM vikAra utpanna karI mana upara paNa asara kare. mATe sAttivaka joIe teTalo ja ane poSaka ke jethI deha TakI zake te ja For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 69 ] khorAka levo. je khorAka levAthI jIvane duHkha na thAya idriya kAbUmAM rahI zake, rega utpanna na thAya, manamAM zAMti rahe, vikAre herAna na kare ane zarIrane nirvAha cAle te jarUriyAta jeTale sAtvika khorAka levo ane tevA ja pozAkathI dehane bhUSita karavo. zarIra javAnuM che te te maLyuM paNa zA kAmanuM? Azaya e che ke je javAnuM ja che te pachI tenA upara mamatva zA mATe karavuM ? paNa vicAra karo ke A zarIra zA kAmanuM che? A zarIrathI vividha prakAranA pAramArthika kAryo thaI zake che. aneka jIvane A deha dvArA madada ApI zakAya tema che. aneka jIvane bacAva A deha dvArA karAtA upadezathI thaI zake tema che. A zarIrathI aneka vrata, tapa, japa, vinaya, vaiyAvacca (bhakti), AtmaciMtana, dhyAna, samAdhi vigere thaI zake tema che, ItyAdi vicAra karI tene upayogI kAme lagADavuM ane te dehane nAza na thAya te pahelAM tene sAre upaga karI le. punarjanma na Ave ane pharI pharI AvA azucivALA dehamAM praveza karavo na paDe te rasto siddha karI le. 2 banAve ane pAchuM nAza pAme che te banAvyuM paNa zA kAmanuM? AthI zarIrano vinAzI svabhAva batAvAya che ke vAraMvAra A zarIra patita thAya che, te na thavA mATe keI upAya zodhave joIe athavA tene nAza na thAya te pahelAM avinAzI svabhAva sAdhya karI le athavA tevuM zarIra banAvavuM te yogya nathI. eTale tevuM vinAzI zarIra For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ] dhyAnadIpikA banAvavuM na paDe ane tenA sivAya rahI zakAya tevI alI kika sthiti meLavI levI. "jo ane phogaTa marI gayo te jagyAnuM prajana zuM?" janmIne phagaTa na maravuM paNa evuM kArya karIne maravuM ke pAchuM pharI maravuM ja na paDe athavA duniyAne upayogI thayA sivAya maravuM nahi. sArAmAM sArA kAma karyA pachI A deha paDe to ja tenuM janmavuM te saphaLa che vaLI te kArya karatAM kIrti meLavavAnI ke mananI AzA ke IcchA rAkhavI nahi paraMtu svabhAvathI ja paropakArane arthe tevI zuddha vRtti dhAraNa karIne sAruM kArya karavuM ke jethI pitAnA AtmAne zAMti thAya ane lokamAM sArA kArya karela hovAthI pharIne jIvate che tema ja gaNAya tathA mRta tarIke kaI gaNe ja nahi. A sarva kahevAno Azaya e che ke zarIranuM azucipaNuM samajI temAM mehaka mamatva dhAraNa na karavuM ane avazya nAza pAmanAruM che tema jANI teno sAro upayoga kare. Azrava bhAvanA 7 manovacaHkAyakarma yoga ityucyate jinaiH / sa evAzrava ityuktaH so'pyazubha zubhastathA // 29 // ambhodhau yAnapAtrasya chidraM sUte yathA jalam / yogaraMdhaistathA jIvaH karmAdatte zubhAzubham // 30 // mana, vacana ane zarIranI kriyAne jinezvaree coga kahela che ane te ja Azrava che ema kaheluM che. te paNa zubha ane azubha ema be prakArano che. nA 7 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 71 ] samudramAM vahANamAM paDeluM chidra. jema (vahANamAM) jala lAve che tema jIva yogarUpa chidro vaDe zubhAzubha karma grahaNa kare che. bhAvArtha:--A bhAvanAmAM karmane AvavAnA kAraNene vicAra karavAmAM Avaze. rAgAdi pariNAmathI mana, vacana, zarIranA yoga dvArA pudgala paramANunuM AvavuM tene Azrava kahe che. ApaNAmAM ema kahevAya che ke mAMdA thayA pachI tenI davA karavI tenA karatAM mAMdA thavAnA je kAraNe hoya te kAraNone samajIne maMdavADane AvatA aTakAve te vadhAre sAruM che. tevI ja rIte AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe AvatAM karma aTakAvavAnI jarUra che. paraMtu karma karI pachI te karmanA pariNAmane nirmULa karavA prayatna kare tenA karatAM karmanA kAraNe samajI te kAraNone khAsa dUra rAkhI karma ja na bAMdhavA te vadhAre sAruM che. ane karmabaMdhana thavA mATe tenA kAraNe samajavAnI khAsa jarUra che. jyAM sudhI kamane AvavAnA kAraNe jANavAmAM AvatAM nathI tyAM sudhI temane rokavAne mATe manuSya kema samartha thaze? ane te rokavA mATe te tarapha pravRtti paNa kevI rIte karI zakaze? kadAca ogha saMjJAe prayatna karaze te karmane choDavAne badale karma bAMdhI levAno paNa bhaya rahevA saMbhava che. mATe prathama karma AvavAnA kAraNe samajavAnI ghaNI jarUra che. A karma be prakAranA che, eka zubha ane bIjuM azubha. je karmanA udayathI cha mana tathA idriyone anukULa lAge tevA ISTa viSayono upabhoga le che, je karmonA udayathI majabUta ane For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 ] dhyAnadIpikA suMdara zarIra meLave che, belavAnI ane vicAra karavAnI zakti dharAve che, sArI lAja, AbarU ke kIrti meLave che, deva manuSyanI gati pAme che, sArA kuLamAM janma pAme che, AyuSya pUrNa pAme che deha niraMtara nirogI rahe che. rAjyAdi vaibhava pAme che, IMdrAdikanI padavI pAme che tevA karmane zubha karma kahevAmAM Ave che. zubhanuM bIjuM nAma puNya paNa che. je karmonA udayathI jIve aniSTa vastu pAme che, IcchA chatAM ISTa vastu maLatI nathI, kurUpa ke kadarUpA zarIra maLe che, bolavAnI ke vicAravAnI zakti hotI nathI, duniyAmAM jyAM jAya tyAM apakIrti pAme che, pAMca idri pUrNa hetI nathI, halakI gatimAM ke halakA kuLamAM janma levo paDe che, AyuSya ghaNAM TuMkA hoya che, zarIra rogathI bharapUra hoya che. bhikSA mAgatAM paNa peTa bharAtuM nathI athavA ghaNI mahenate peTanuM pUruM kare che. TUMkamAM kahIe te ISTa maLatuM nathI ane anicchAe paNa aniSTa AvIne UbhuM rahe che, te sarva karmane azubha karma kahevAmAM Ave che jenuM bIjuM nAma pApa paNa che. A pApa-puNyane AvavAnI kriyAmAM mana, vacana, zarIra paNa eka prakArano vizeSa bhAga bhajave che. te manAdithI thatI kriyAne yoga kahevAmAM Ave che. te dvArA AvatAM karmane Azrava kahevAmAM Ave che. Azrava eTale cAre bAjuthI AvavuM. A zabdano artha saMskRtamAM AvavuM thAya che. "AvavuM" e sAmAnya artha che. zubha ane azubha e tenA vizeSa vibhAge che. zAthI Azrava Ave che? mana, vacana ane zarIranI kiyAthI manamAM For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 73 ] utpanna thatA vicAra, vikalpa, phuraNo te zarIrane gatimAna kare che. pUrvanA daDha saMskArothI vAsanAnA baLathI mana pate gatimAM mukAya che. ane tenI sAthe rAgadveSanI cIkAza sAmela hoya che A rAgadveSanI cIkAzathI navIna karma grahaNa thAya che. tevI ja rIte zarIra gatimAM mukAIne vividha prakAranI kriyA kare che. te zarIra bahArathI pugalonuM grahaNa karI vacana ane manane gatimAM mUke che ane pote paNa mukAya che. A gatimAM rAgadveSanI pariNatine laI harSa, zekanI Urmio UThe che. te dvArA vividha svabhAvavALA karmabI jene saMcaya thaI, sattAmAM-kAmaNa zarIramAM daDha saMskArarUpe khajAne ekaThA thAya che, je pAcho larUpe rUpAMtara pAmatAM ja tene sukhaduHkharUpe anubhava kare che. je AsaktipUrvaka sArA karmo karI eTale mana, vacana, zarIrane sAre raste upaga karyo hoya te zubha karma ekaThA thAya che ane teno je rAgadveSa ajJAna vaDe khoTe raste upaga karyo hoya te azubha karma ekaThAM thAya che. jema ke devanI pUjA karavI, gurunI sevA karavI satpAtrone dAna ApavuM, kSamA karavI sarAga saMyama pALa, gRhastha dharmanA vrataniyama pALavAM, ajJAna tapa karavuM, svAbhAvika namratA rAkhavI, saraLa thavuM, dharmadhyAnamAM prIti karavI, sajajanone sanmAna ApavuM, uttama manuSyanI sobata karavI, dharma zravaNa kara, saMsArathI bhaya rAkhave, pramAda ocho For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] dhyAnadIpikA kare, parane upakAra kare, garIba anAthAdine madada karavI, sarva jIvo upara mitrIbhAva rAkha, guNInA guNe dekhI saMtoSa pAmave jIve upara dayA rAkhavI, bhUkhyAne bhojana ApavuM, tarasyAone pANI ApavuM, vasrarahitane vastra ApavA regane auSadha ApavA, nirAdhArane AdhAra Apa, sthAnarahitane Azraya Ape, paramAtmAnA nAmanuM smaraNa karavuM, devagurune namana karavuM, temanI sevA karavI, satya bolavuM hitane upadeza Apa, sArA vicAro karavA ane vIza sthAnakanuM ArAdhana karavuM-ItyAdi. A sarva sArAM kAma kahevAya che. A sArA kAryomAM kAMIka AzIbhAvathI sukhI thavAnI IcchAthI A bhavamAM ke parabhavamAM kAMIka ISTa vastunI prApti thAya tevI mamatvanI lAgaNIthI je pravRtti karavAmAM Ave che te tenAthI puNyabaMdha thAya che. kharAba kAma, jevAM ke jJAna bhaNato hoya temAM aMtarAya kare, viddha karavuM, jJAna ApanArane oLavA, tenI nidA karavI, jene ghAta kare, matsara dhare, jIvane duHkha ApavuM, zeka kare tyA karAve, saMtApa Apo, AkaMda karavuM yA karAvavuM, vItarAga zruta, saMgha ane dharmanA avarNavAda balavA, anya paNa devAdinA avarNavAda balavA, chone ALa ApavAM, asatya mArganI prarUpaNA karavI, jIvane unmArge caDAvavA, dharmathI bhraSTa karavA, anarthane Agraha kare, gurnAdikanuM apamAna karavuM, tIvrakaSAya, krodha, mAna, mAyA, lobha karavo, kharAba ceSTAo karavI, mazkarIThA karavAM, ghaNe pralApa kara (vagara prajananuM saMbaMdha For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA ( 75 ] vinA belabola karavuM), sahanazIlatA na rAkhavI, IrSA karavI bIjAnA sukhano nAza kare, anyane kharAba kAmamAM utsAhita karavA (uttejana ApavuM), nAnAprakAranI kIDAo karavI, kAmaNAdi karI anyanA manane svAdhIna karavuM, bhaya Apa, vAsa pamADe, nirdayatA vAparavI, sadAcAranI niMdA karavI, viSayamAM Asakti rAkhavI, asatya bolavuM, cerI karavI, parastrIlaMpaTa thavuM, satIonAM ziyaLa khaMDavA, AraMbha kare parigraha vadhAra, sAdhupuruSanI niMdA karavI, dharmamAM tatpara thayelAne vidana karavuM, saMsAranI Asakta bhAve anumodanA karavI, uttama cAritrane dUSaNarUpe kahevuM, zAMta thayelA kaSAyAdinI udIraNA karavI, kaleza jagADe, dArUmAMsanuM bhajana karavuM, lAMbA vakhata sudhI vera vadhAravuM, A raudra dhyAna karavuM, mithyAtva rAkhavuM, karela pApane chupAvavuM, dAMbhikatA zakhavI, vakra paNuM, anyane ThagavA, mAyAkapaTano prayoga karavo cADI khAvI, cittanI capaLatA rAkhavI, jUThI sAkSI bharavI, dveSabhAve anyanA aMgopAMga kApavAM, vinA prajane manuSya tathA janAvare baMdIkhAne nAkhavAM, pAMjarAmAM pUravA, hiMsaka yaMtra banAvavA, kaThora ke asatya vacana bolavAM, paranA saubhAgyane nAza karavo, dAvAnaLa saLagAva, dharmanA sthAne ke sAdhanene nAza kare, anyanI avajJA karavI saguNane nAza kare, asadu deSano Aropa kare, pitAnI prazaMsA karavI, chatA deSa DhAMkavA, jAti Adine garva kare, anya dAnAdi karate hoya tene nA pADavI, aMtarAya kare, dehane vAta kare, ItyAdi bIjA paNa tevAM ja kharAba kAma kahe For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] dhyAnadIpikA vAya che. rAga, dveSa ke ajJAnabhAve AsaktipUrvaka te karma karavAthI azubha karma baMdhAya che. vividha prakAranI mananI vRttio, vacananI vIcIo ane zarIranI pravRttio, te zubhAzubha karmabaMdhananAM kAraNa che, AcArAMgasUtramAM paNa A ja pramANe mana, vacana ane zarI. rathI karavA, karAvavA ane anumadivAnI kriyAne ja karma baMdhananAM kAraNabhUta kahI che. karmabaMdhananAM bIjA kAraNone harakaI rIte A traNamAM samAveza thaI zake che. A ja vAtane daSTAMta dvArA spaSTa kare che. samudranI aMdara cAlyA jatA vahANane chidra paDavAthI jema te chidra dvArA pANI vahANamAM bharAI jAya che ane je hoziyAra nAvikakasAna te pANIne kADhI na nAkhe tathA paDelA chidrane baMdha na karI zake te te vahANa DUbI jAya che, tema ja A jIva mana, vacana, kAyAnI rAgadveSa ajJAnajanya kiyAvALAM chidra vaDe zubhAzubha karma grahaNa kare che ane je te jIvane ustAda gururUpa kaptAna na maLe te A jIvarUpa vahANa taLiye ja besI jAya che. arthAt jIva vividha prakAranI durgatiomAM rajhaLe che. A Azravane rokavAnA rastAo sadguru dvArA ja samajavA jevA che. kAraNa ke regenI mAphaka davAo paNa aneka hoya che. paNa nADI parIkSA karIne vaidya je davA Ape che te tarata tenI asara thaI zarIra nIrogI bane che. te sivAya pustakamAM lakhelI davA vAMcIne karavAthI ke davA khAnAmAM bharelA bATalAo pIvAthI upayogI asara thatI nathI, tema sadguru vaidya kamaranI parIkSA karyA vinA pitAnI For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 77 ] meLe karAyelA kama kADhavAnA upAye upayogI thatA nathI mATe tevA anubhavI gurunI nizrAe ja karmaroganI davA karavI, je bhaviSyamAM kalyANanuM kAraNa thAya che. saMvara bhAvanA 8 azeSAzravarodho yaH saMvaro'sau nigadyate / dravyato bhAvatazcApi sa dvidheti pravartate // 31 / / yaH karmapudgalAdAnavicchedaH syAttapasvinAm / sa dravyasaMvaro jJeyo yogibhirbhAvitAtmabhiH // 32 // yaH saMsAranimittasya kriyAyA viratiH satAm / sa bhAvasaMvaro jJeyaH sarvasaMvRtayoginAm // 33 // je sarva Azravane redha kare tene saMvara kahe che. te dravyathI ane bhAvathI ema prakAre pravarte che. je jJAnIone karma pudgala levAnuM baMdha thAya che, te bhAvitAtmA yogIoe dravyasaMvara jANa. je puruSane saMsAranA nimittabhUta kriyAnI virati (nivRtti) thAya che te sarvathA saMvRtti (nivRtta) gIone bhAvasaMvara jANo. bhAvArtha - pUrve AzravabhAvanAmAM karmane AvavAnA hetuo-rastAo batAvyA. have A saMvarabhAvanAnI aMdara AvatA karmane kevI rIte aTakAvavA te batAvavAmAM Avaze. rAgAdi azuddha pariNAmane tyAga karavAthI karma paramANuMonuM Agamana rokavuM te saMvara kahevAya che. saMvarano artha ja e thAya che ke saMvaravuM-ekaThuM karavuM zuM saMvaravuM ke ekaThuM For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] dhyAnadIpikA karavuM? vividha prakAre rAga, dveSa, moha, ajJAna Adi bhAvamAM phelAyelI, vikharAyelI mane vRttione saMvaravI, ekaThI karavI, eka uttama sAdhyabindu rAkhI temAM te vRttionA pravAhane calAvo ane chevaTe tene AtmAmAM laya kare. vRttio manane hoya che. manane saMvara kahevAthI temAM vacana ane kAyAno paNa samAveza thaI gayo samajo, kAraNa ke manamAM kaI paNa prakAranI IcchAnuM kuraNa thayA sivAya vacana ke zarIranI pravRtti thavI saMbhavatI nathI. dezasaMvara ane sarva saMvara ema saMvaranA be bheda thAya che. thoDe thoDe amuka vRttino Azrava reka te dezasaMvara kahevAya che. jema ke hiMsaka svabhAvavALI ekAda kharAba vRttine rokavI yAne tema na karavAnI pratijJA levI ane te lIdhela pratijJA pramANe vartana rAkhavuM A dezasaMvara che. sarvathA sarva prakAranI vRttione mana, vacana, kAyAnA gene rekI nAkhavA ane pAchuM temAMthI pharI utthAna koI paNa vakhata na thAya tevI sthitimAM AvI rahevuM te sarva saMvara kahevAya che. dravyasaMvara ane bhAvasaMvara ema paNa saMvara be prakArane che. Azrava dvAre vaDe AvatA karma pudgala levAnuM baMdha karavuM te dravyasaMvara che. jema ke amuka vakhata sudhI bolavuM baMdha karavuM ke zarIranI sthala kiyAo aTakAvavI, sAmAyikAdi karavuM, IcchAo-vAsanAone mAryA sivAya manAdi yogenI pravRtti aTakAvavI, mahAvate ke skUla vrata levAM, For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 79 ] vagere A kiyA skUla prayatna sAdhya che. amuka vakhata sudhI rahe che paNa sattAmAM te vAsanAnAM bIja hovAthI pAchuM utthAna thavA saMbhava che, arthAt pAchuM pharIne te dvAra cAlu thavA saMbhava che. mATe te dravyasaMvara che. saMsAranA kAraNarUpa kriyAthI viramI javuM te bhAvasaMvara che. A saMvaranI kiyA ghaNA sUkama prayatnasAdhya che. sattAmAMthI bIjane sarvathA nAza thAya che eTale saMsAranA nimittabhUta kiyA thatI aTake che, manAdi gone sarvadA, sarvathA zodha karanAra yogIone-kevalIone A saMvara chevaTanI sthitimAM hoya che, pUrvane dravyasaMvara te vRddhi pAmatAM bhAvasaMvaranuM svarUpa dhAraNa kare che. manamAM je je jAtanI vRttio UThe che tenA pratipakSabhUta sAmI tene haThAvanAra vRttio paNa hoya che, eTale saMvarane TuMke artha e thayo ke AzravavALI keI paNa jAtanI vRtti UThe ke tarata ja tene aTakAvanAra tenI viredhinI vRtti sAmI UbhI karavI ke jethI pahelI vRtti dabAI jAya. mananI azuddha bhAvanAne zuddha bhAvanA vaDe dabAvavI, agara teno nAza sAdha. daSTAMta tarIke mithyAtvanAM pariNAma thayAM te tenI sAme tenA virodhI tarIke samyakatvanA nirmaLa pariNAma UbhAM karavAM. jemake nityamAM anityanI buddhi thavI duHkhamAM sukhanI bhrAMti thavI, anAtma padArthamAM AtmapaNAnI lAgaNI thavI te mithyAtva pariNAma kahevAya che. tene badale nityamAM nityapaNAnI buddhi, sukhamAM sukhapaNAnI lAgaNI ane AtmAmAM AtmapaNAne nirNaya kare te samyak pariNAma For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 80 ] dhyAnadIpikA kahevAya che. IcchA utpanna thaI te sAmI anicchA, niH spRhatA, saMtoSa, nirAzI bhAvanI bhAvanA mUkI tene nAza kare. kedha, mAna, mAyA, lAbha, rAga, dveSa ItyAdi vRttio utpanna thAya tenI sAme anukrame kSamA, namratA, saralatA, saMtoSa, virAga, samapariNAma vagere bhAvavALI vRttiothI te pUrvanI vRttione nAza karavo, paNa A vireAdhI zubha vRttio evI prabaLa hevI joIe ke azubha vRttione dUra kare agara tema na karI zake te paNa trAjavAnA be chAbaDAnI aMdara ekasarakhA vajananI peThe sarakhuM baLa te hevuM ja joIe ke jethI azuddha bhAvanAo asara karI zake nahi. ane aMtaHkaraNa dhIme dhIme zuddha thaI zake. saMkalpa niHsaMkalpathI rokavA, vacanane maunathI ane zarIrane sthira tAthI A pramANe dezathI ke sarvathI jevuM potAnuM sAmarthya heya te pramANe yathAzakti prayatna karavAthI jIvo Azavane rokI zake che. eTaluM barAbara yAda rAkhavuM joIe ke daSTi samyapha thayA vinA saMvaranI kriyA eTale AvatAM kamane rekavAnuM baLa chavAmAM AvI zakatuM nathI. samyak darzana kaho ke samyak daSTi kahe e banne eka ja vAta che. AtmA tarapha ja jenI daSTie prayANa karyuM che, pudagala padArthomAM satya sukha nathI ja evI jenI pUrNa zraddhA pragaTI che, AtmA ja sukharUpa che ane te huM sAco , ja chuM ema jANI tenA dareka prayAso tene zuddha karavA mATe ja pravate che, tenA tarapha lakSa rAkhIne ja vartana thAya che tyAre ja tenAthI 1. sarva vastunA tyAganI bhAvanA. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 81 ] karAtI sarva kriyAo saMvarUpa thAya che, nahitara samyapha daSTi vinA karAtI kiyAe saMsAranA kAraNarU thAya che. temAM sArI kiyAe hoya te puNyanuM kAraNa thAya che. paNa tethI saMsAranA paribhramaNano nAza ke karma aTakAvavAnA kAraNarUpa te kriyA thatI nathI mATe dareka kSaNe samyakdaSTi manuSyoe jAgRti rAkhavI joIe ke amuka kSaNe mArA mana, vacana, zarIranI pravRtti kaI tarapha che ? temAM mananI pravRtti tapAsavA mATe te vAraMvAra lakSa ApavuM joIe, ane AzravavALI pravRtti jaNAtAM tenI virodhI pravRtti dhAraNa karI, sAmI sArI bhAvanA utpanna karI, azubha AzravathI pAchA haTI, zubha pravRttimAM vadhAro kare. te Teva paDyA pachI zubha Azravane paNa rokI laI zuddha AtmasthitimAM praveza kare. ane te ja A bhAvanAnI vicAraNAno mukhya uddeza che. nirjarA bhAvanA mUlabhUtAni karmANi janmAntAdi yathAtaroH / vizIryate yayA sA ca nirjarA procyate budhaiH // 34 // sA sakAmA hyakAmA ca dvividhA pratipAditAH / nirgranthAnAM sakAmA syAdanyeSAmitarA tathA // 35 // janma maraNAdi pIDArUpa vRkSanAM mULa sarakhA karmo je vaDe vIkharAI jAya, kharI paDe tene jJAnI puruSo nirja rA kahe che. te nirjarA sakAma ane akAma ema be prakAre kathana For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 82 ] yAdIpikA karelI che. nine sakAma nijArA hoya che, tema ja bIna ene akAma nirjarA hoya. bhAvArtha :-AvatA karmone rekavArUpa saMvarabhAvanA batAvyA bAda pUrvanA Avela karmane kADhI nAkhavA mATe navamI nirjarA bhAvanA kahevAmAM Ave che. A jIva potAnA zuddha upayoganA baLathI pUrva saMcita karma aNuone eka dezathI nAza kare che te nirjarA kahevAya che. eka dezathI eTale amuka bhAgane nAza kare che ema kahevAne hetu e che ke sarvathA sarva aNuone nAza thAya tene mokSa thAya che, te mikSa kahevAya che ane A nirjarA prakaraNa che eTale nirjarAnI hakIkata jaNAvI che. karma be prakAranA che, nikAcita baMdhavALAM ane zithila baMdhavALAM je karma avazyabhegavavA ja paDavAnAM che, jene baMdha majabUta baMdhAI cUkyo che, temAM pheraphAra karI zakAte nathI te to avazya prArabdharUpe udaya AvavAnAM ane te nikAcita baMdhavALAM karmonI ni jarA te bhogavI levAthI ja thAya che. bIjI jAtanAM karma ke jene baMdha majabUta-nikAcita paDyo nathI paNa vAsanArUpe jenAM pudagale ekaThAM karelA che temAM pheraphAra karI zakAya che. pazcAttApavALI paNa AtmAnA zuddha upagarUpa sadabhAvanAthI te nirjarI zakAya che. athavA eka jAtanI karma prakRtimAMthI bIjI jAtanI karma prakRtimAM vicArazakti dvArA palaTAvI paNa zakAya che sArA samAgamathI jJAnI puruSanA sahavAsathI ghaNI vakhata ApaNuM vAsanAo For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 83 ] ochI thaI jAya che. amuka vastunuM mamatva ochuM thaI jAya che, ane manamAMthI paNa tevI jAtanI IcchAo sadAne mATe kADhI nAkhIe chIe. AnuM kAraNa e ja che ke te nikAcita baMdha paDavA vinAnI ApaNI kharAba lAgaNIo hovAthI bhAvanAethI je pula karmo ja ekaThe karAyelo hato te sadgurunA vacanAmRtothI bhAva vizuddha thatAM vIkharAI jAya che. A mATe ja kahevAmAM AvyuM che ke janmamaraNanA bIjabhUta karmo je sadabhAvanA vaDe vIkharAI jAya che tenuM nAma nirjarA che. A nirjarA be prakAranI che. sakAma nirjarA ane akAma nirjarA karmane nAza karavA mATe je je prayatno karavAmAM Ave che, je je kriyAo karavAmAM Ave che ane te paNa AtmaupaganI pUrNa jAgRtipUrvaka karavAmAM Ave tethI sakAma nirjarA thAya che. TADha, tApa, sudhA, tRSA, aneka prakAranA ajJAnakaSTAdi, samyaphadaSTi thayA sivAya sahana karavAmAM Ave che, IcchA vinA paNa vividha prakAranA rAgAdi sahana karavAmAM Ave che. ISTa viyogathI aniSTa saMyogathI vividha prakAranA apamAnathI duniyAmAM apakIrti phelAvAthI, cakSu Adi idrinA nAzathI, mohanA udayathI thatA kAmAdi vikArone parANe rokI rAkhavAthI, nIca kulAdimAM utpanna thavAthI, nAnA prakAranI IcchAonI apUrNatAthI, TuMkAmAM kahIe to jJAnAvaraNAdi ATha prakAranA karmanA udayathI je mAnasika, vAcika ke kAyika kaSTo sahana karavAM paDe che te duHkha sahana karavAthI; pachI te IcchAthI ke For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84 ] dhyAnadIpikA anicchAthI paNa jeTaluM sahana karavAmAM Ave che teTaluM pUve, je kama bAMdheluM che temAMthI ochuM thAya che. A sahanatAthI akAma nirjarA thAya che, je akAma nirjarA ekedriya jIvothI laI paMcedriya jIvo paryata mithyAdaSTivALA sarvane kAyamane mATe hoya che. je je vyaktione sakAma nirjarA karavAnI sattA hotI nathI agara to tevI nirjarAne lAyaka hatI nathI te te vyaktione akAma nirjarA heAya che, eTale ke pUrva karmanA udaye duHkha AvI paDe che te sahana karavAthI pUrva kama ochAM thAya che, paNa AtmajAgRti na hovAthI ajJAna ane rAgadveSapUrvaka te pUrva karma bhogavatAM navIna kama baMdha kare che. AvI rIte vizvamAM dareka manuSya balake prANIne mATe akAma nirjarA to che ja. A sivAya paNa je paMcadhUNI tApavI, ajJAna tapazcaryA upavAsAdithI karavI, vagere kaSTadAyaka kriyA pitAnuM Atmabala jAgrata thayA sivAya ajJAnabhAvathI karavAmAM Ave che, te sarvathI akAma nirjarA thAya che, tema ja te kriyAo bhAvi duniyAnA sukhanI IcchAthI ke kAMI paNa AzAthI karAtI hevAthI temAMthI puNya paNa thAya che. paNa A prakaraNa nija rAnuM hovAthI ahIM nirjarAne ja mukhya rAkhIne vivecana karavAmAM Ave che. te kama jeTaluM bhagavAya che teTaluM pUrvanA bAMdhela karmamAMthI ja bahAra Ave che tethI teno nAza te thAya che jaeTale A nAza pAmatA-AtmapradezathI ochA thatA kamane akAma nirjarA kahevAmAM Ave che. akAma nijarA mithyAdaSTine ja hoya che. bAkI te karma bhogavatAM For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimAma pokArI nipa pUrva sA yAdIpikA [ 85 ] samyaphadaSTinA abhAve harSa, zaka, rAgadveSAdivALAM pariNAma thayA sivAya rahetAM nathI, ane AvA pariNAmathI navIna baMdha paNa sAthe ja thAya che samyaphadaSTivALA che A karma bhagavatAM harSa, zaka ke rAgadveSa na karatA hovAthI temane sAma nirjarA thAya che ane teo navIna baMdha karatA nathI karma bhogavatAM harSa, zoka na thavAnuM kAraNa temanI samyaka daSTi thayelI che te ja che. temane Atmaupayoga-zuddha upavega kSaNe kSaNe jAgrata hoya che. tethI ajJAna, mamatA ke abhimAna temane thatAM nathI ane tenA vinA navIna baMdha thatuM nathI. jema pahelAM nAnA prakAranA pratikULa kaSTo sahana karavAthI pApakarmanI akAma nirjarA thAya che tema ja pAMca indriyanAM anukULa sukha bhegavavAthI paNa pUrvanuM bAMdhela zubha karma-puNya ochuM thAya che. eTale tethI paNa akAma nirjarI thAya che. A pramANe ISTaniSTa sukhaduHkha bhogavavAthI samyaphadaSTi sivAya nija rA thAya che, je nirjarA sarva prANIne hoya che. ahIM A zaMkA utpanna thavI gya che ke AvI nirja rA sarva je kare ja che to tame A nirjarAtatvamAM navIna zuM batAvyuM? vaLI AvI nirjarAthI zuM saMsAranA bIjabhUta karmone nAza thaI zake che ? je sukhaduHkha bhogavavAthI karmane nAza thato hoya te te te sarvane thayA ja kare che; te pachI dharmAdharmanI vyavasthAnI manuSyane zI jarUra che? Ano uttara A pramANe che. sarva jI sukhaduHkha anubhavIne kama ochAM kare che te vAta cakkasa tema ja che. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86 ] 'dhyAnadIpikA paNa te sukhaduHkharUpa zubhAzubha karmane anubhava karatA te jI rAgadveSanI navIna lAgaNIo utpanna kare che. ane jeTalI lAgaNI mRdu ke tivra tevuM ane teTalA pramANanuM kama baMdhAya che. kamanI jAvaka chatAM navIna Avakane laIne saMsAranA bIjabhUta karmane nAza thato nathI. matalaba ke jeTaluM karma sukhaduHkhanA anubhavathI te ochuM kare che teTaluM ke tenAthI ochuM agara vadhAre pAchuM baMdhAya che. A kAraNathI dhamadhamanI vyavasthAnI jarUriyAta sarva jIvane rahyA kare che. nirjarA tatvamAM navIna e batAvavAnuM che ke akAma nirA te sarva jI kare che, paNa sakAma nirjarA karavI te puruSArthathI sAdhya thaI zake tema che, tyAgIe nirgathe kAma nirjarA karI zake che. mULa graMthakAranA lAkamAM batAvyA pramANe sakAma nirjarA nirone hoya che e vAta kharI che, paNa nircathane artha je tyAgI thAya che, teTalo sAMkaDo artha na letA nigraMtha eTale graMthi vinAne-"jenI rAgadveSanI graMthi-gAMTha-tUTI gayelI che tevA" e artha le vadhAre yogya che. matalaba ke saMsAranA padArthomAM mamatva ke AsaktibhAvanI lAgaNIo jenI nAza pAmI che tevA samyaphadaSTivALA ja grahaNa karavA te ahIM vadhAre gya lAge che. - Asakti nAza pAmavAthI Asaktine laIne thatI rAgazreSanI tIvra pariNati te jenI sadAne mATe baMdha thaI gaI che, anaMta baMdhane vistAranArI kedha, mAna, mAyA, lobharUpa anaMtAnubaMdhI ajJAnapariNati jenI chedAI gaI che tevA ja nigraMtha zabdathI grahaNa karavA. AvA ja tyAgI For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 87 ] hoya ke gRhastha heya-temane sakAma nirjarA thAya che. A uparathI e nizcaya karavAno che ke jene samyakdaSTi prApta thaI che tevA sambhavavAna jIvane sakAma nirjarA hoya che. te sivAyanAne akAma nirjara hoya che. anicchAe AtmajAgRti vinA svAbhAvika rIte udaya AvI karma ochAM thAya che te akAma nirjarA che. te jIvanI bhAvI IcchA nathI hotI ke sattAmAM mAre karma paDyAM hoya te bahAra lAvuM ke bahAra AvI sarvathA nAza pAme ane huM mukta thAuM. akAma nirjarA jhADanI DALAM pAMkhaDAM kApavA jevI che. mULa jamInamAM kAyama hovAthI te kApelA DALAM pAMkhaDAM pAchA palavita thavAnA ja. tevI ja rIte asamyakdaSTimAM ajJAna dazAne laIne utpanna thatA rAgadveSa mahAdinA bIja sattAmAM hovAthI temAMthI vAraMvAra navIna karma thavAnA ja. samyakdaSTi jene jJAnadazA jAgrata thayelI hovAthI kAma nirjarA hoya che. A nirjarA jhADanA mULiyAM ukheDI nAkhavA jevI che. mULa nAza pAmatAM temAMthI pharI aMkuro utpanna thavAnI zakti nAza pAme che, tema jJAnadaSTi jAgrata thavA pachIthI karAtI kriyA navIna phaLa ApanArI thatI nathI eTaluM ja nahi paNa pUrvakarmane nAza karavAvALI paNa thAya che. jJAnI pUrvakanA dhakkAthI cAle che. pUrva saMcita karmanA udaya anusAra duniyAmAM pravRtti kare che. te dhakko baMdha thatAM tenI kriyA aTakI jAya che. ajJAnI nave dhakko Ape For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] dhyAnadIpikA che. kamane navIna baLa Ape che. tethI jIvanacaka sadA gatimAna rahyA kare che, paribhramaNa cAlu rahe che. A bhAvanAmAM dhyAna para lAvavA jevI bIjI navInatA e che ke pUrvakamane anubhava karatAM navIna karma na baMdhAya te mATe pUrNa sAvacetI rAkhavI. A bAbata ghaNI ja manana karavA jevI che. ene mATe jeTale puruSArtha karavo ghaTe teTale kare gya che. puruSArthane avakAza paNa A vAta mATe ja che. bAkI to pUrvanuM karma cAlyuM Ave che. te te tame hA kahe ke nA kahe. tamArI IcchA hoya ke na hoya tame rAjI thAo ke na thAo paNa te karma te AvavAnuM ja ane tamAre bhegavavuM paDavAnuM che. te mATe puruSArtha karavAnI jarA jeTalI paNa jarUra nathI. puruSArthanI jarUriyAta che te batAve che. svayaM pAka upAyAcca phalAnAM syAdyathA taroH / tathAtra karmaNAM pAka svayaM copAyato bhavet // 36 // vizudhyati yathA svarNa sadoSamapi vahninA / tadvacchudhyati jIvo'yaM tapyamAnastapogninA // 37 // jema vRkSa upara phaLone pAka svAbhAvika thAya che, tema upAyathI paNa thAya che. tema ahIM kamane pAka (udaya) pitAnI meLe thAya che tema upAyathI paNa thAya che. melavALuM sonuM jema agni vaDe vizuddha thAya che tema taparUpa agni vaDe tapato A jIva zuddha thAya che. For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 89 ] bhAvArtha :-AMbA, keLapramukhanA phaLa jhADa upara keTalIka vakhata pAke che paNa te pAkavA vadhAre vakhatanI jarUra paDe che. jene te phaLa khAIne AnaMda levAnI vahelI IcchA hoya athavA jhADa upara te phaLe pitAnI meLe yathAyogya pAke tyAM sudhI tenI rAha jovAnI dhIraja na hoya temaNe te kAcAM phaLane ghAsa, parALa ke jenAthI vadhAre garamI maLe tevA bAphavALA sthAnamAM rAkhavAM jethI garamInI madadathI ghaNA thoDA vakhatamAM te phaLo pAkI jaze. A pramANe phaLo pakavavAno niyama ApaNe anubhavamAM Ave che. vizeSa eTalo che ke vRkSa upara phaLo svAbhAvika rIte pAke che temAM te pakAvavA nimitte mahenata karavAnI ApaNane jarUra rahetI nathI. paNa te phaLone tenA kudaratI niyamathI vahelAM pakAvavA hoya tyAre te nimitta mahenata karavAnI jarUriyAta rahe che. AvI ja rIte karmane pAka paNa (udaya-anubhava paNa) be prakAre thAya che. eka rIti to e che ke karmo svAbhAvika rIte yathAyogya kALe udaya AvI potAno svabhAva batAvI sukhaduHkha anubhavAve che, sukhaduHkhane bhoga Ape che. eTale karma bAMdhatI vakhate jevA svabhAvavALuM karma bAMdhyuM hoya jeTalA pradeza (pugalanA samUhavALuM bAMdhyuM hoya che tevA ja svabhAve, teTalI sthiti parvata, tevA rase, ane teTalA pradeze sAthe udaya Ave che. A karmane udaya vRkSa upara vAbhAvika rIte pAtAM phaLanI mAphaka vinA prayatna udaya Avela kahevAya che. A karma phaLane bhogavavA lAyaka banAvavAmAM navIna puruSArtha karavAnI jarUra rahetI nathI. For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 90 ] dhyAnadIpikA je karma ghaNA lAMbA vakhate udayamAM AvavAnuM hoya che tene phaLanA pAkanI mAphaka puruSArtha karIne ghaNuM dukA vakhatamAM bhogavavuM, te puruSArtha sAdhya karmaphaLa vipAka kahevAya che, matalaba ke je kama sattAmAM paDeluM che, udaya AvavAne hajI vadhAre vakhata ADe che te vakhate mahAprayatnavAna jJAnI puruSa te karmaphaLanA udayanI vATa jovA na besatAM, sattAmAM rahela kamane udIraNuM karI udaya lAvI karmaphaLa bhegavI laI navIna karma na baMdhAya tenI jAgRti rAkhI sarva karmane nAza karI nAkhe che te puruSArtha sAdhya karmaphaLapAka kahevAya che. vicAra karatAM Ama samajAya che ke je karma potAnI meLe ja pAkIne phaLa Ape che tenuM phaLa vadhAre joravALuM hoya che. dAkhalA tarIke ApaNe pUrve karma saMcita kareluM heya tevuM phaLa je ApaNe ApaNI potAnI jAte kAyAne kaSTa ApI vicArapUrvaka mahAvate pALI ke tapazcaryA karIne bhogavIe chIe te tenI asara vizeSa duHkhadAtA thatI nathI paraMtu je te karmane svabhAvika-kALe ja pAkavA daI tenuM pariNAma sahana karavA dhAre te te phaLa anicchAe Avela hovAthI manuSyane vizeSa duHkharUpa lAge che. matalaba ke kudaratI duHkha je prApta thAya che te te teno aMta Ave tyAre ja dUra thaI zake che ane te barobara paripakava thayA pachI ja Ave che, jethI tenI asara ghaNI sakhata thAya che. mATe prayatna karI karmaphaLane veLAsara jAgRtipUrvaka pakAvIne svecchAthI ja pariNAma sahana karavuM te uttama che. paheluM kAraNa ane pachI kArya. A vyavahAra ghaNe sthaLe For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 91 ] moTe bhAge lAgu paDe che. A deha kArya che to tenuM kAraNa A deha maLyA pahelAnA karma hAvAM ja joIe. atyAre je duHkha amuka manuSya anubhave che te kArya che, te tenuM kAraNa te duHkha pahelA hovuM joIe. atyAre sukha prApta thayuM che te tenuM kAraNa tenA pahelAnuM zubha karma mAnavuM ja joIe. tevI ja rIte vicAra karavAnA sAdhana tarIke mana che, bolavA mATe vacanazakti che, tema ja manuSyanA AkhA jIvanamAM jeTalA anukULa ke pratikULa, ITa ke aniSTa saMgo maLI Ave che te badhA kAryarUpe hovAthI tenuM kAraNa te maLyA pahelAnuM zubha ke azubha karma mAnavuM joIe. A uparathI e nizcaya thAya che ke atyAre ApaNane je anubhava karavo paDe che te pUrvabhavano prayatna che, navuM kAMI nathI. A pUrvanA prayatnane jora karIne tarata udayamAM lAve tene udIraNA kahe che. daSTAMta tarIke, duHkhathI kaMTAghelA, krodhathI dhamadhamI rahelA, vahAlAnA viyogathI vyAkuLa thayelA, keTalAeka ajJAnI jIvo te asahya duHkhathI maravAne taiyAra thAya che, ApaghAta kare che, paththara vaDe mAthuM pheDe che, ApaghAta karI AyuSyano nAza kare che. A sthaLe ema samajAya che ke teo A nimittone pAmI sattAmAM rahelA azAtA (duHkhamaya) karmanI udIraNa karI udaya bahAra lAve che. AyuSyane TuMkuM kare che A udIraNA che, paNa te udIraNuM temane phAyadAjanaka nathI. A sthaLe ajJAnadazA che. A udIraNAthI duHkha bhogavavAnuM vaheluM udaya te AvyuM paNa tethI tenA karma nAza pAmI te nirvANanI zAMta sthiti bhogavI For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] dhyAnadIpikA zakavAnA nahi. kAraNa ajJAnadazA jyAM sudhI jAya nahi, bIjamAMthI UgavAnI zakti naSTa na thAya, kanA UMDAM mULA jamInamAMthI mULathI khAdI kaDhAya nahi tyAM sudhI teA karmAMnA aMkuro pAchA phUTavAnA ja. vRkSanI ekAda DALI kApI nAkhavAthI te vRkSanI nAza thavAnI AgAhI karavI jema nirupaceAgI che--niSphaLa che tema A ajJAnajanya udIraNA nakAmI che. Ama karanAra manuSya peAtAnA ajJAnane lIdhe vadhAre majabUta aMdhana pAmavAnA A ajJAnajanya udIraNAthI utpanna karelA duHkhanA anubhava karatAM tene kaleza, zeka, AkraMda, pazcAttApa vagere pAchaLathI thavAnA ane kadAca mAneA ke teNe A pratyeAga peAtAnI icchAthI karela hovAthI zAka, Aka te na kare ke tene na thAya tApaNu ajJAna dazAmAM zarIrane nAza karavAthI te ISTa siddhi meLavI zakavAnA nathI. zarIra kaI ka kha dhanu` kAraNa nathI ke tenA nAza karavAthI duHkhanA nAza thAya! zarIra jakarma baMdhanuM kAraNa hAya te| AtmajJAnI kevalajJAnI puruSAne paNa zarIra tA hoya che ja. tene paNa adha thavA joie. paNa te zarIra temane kaba dharUpe thatuM nathI. kha'dhanA kharA kAraNeA ajJAna, rAga, dveSa, mamatva, ityAdi che, temane dUra karyo sivAya zarIranA nAza karavAthI kaMI phAyadA thavAnA nathI. zarIra teA UlaTu' kakha dha ADavAmAM madadagAra sAdhana che. tyAre A udIraNA kANu kare? ane tethI tene phAyadA For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 93 ] pahoMcI zake? A prazna svAbhAvika rIte AgaLa AvIne Ubho rahe che. samAdhAna A pramANe thavA yogya che. jene AtmaanAtmano, jaDa-cetanyano viveka thayo hoya, udaya AvanAra sukhaduHkhane samapariNAme sahana karavAne samartha hoya, lAbhAlAbhane vicAra karI zakanAra heya-matalaba ke dravya, kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karI avasaraucita vartana karanAra, kadAgrahI na hoya, udaya AvatA karmamAM rAgadveSa harSazeka na karatAM tevA aneka prasaMgone samabhAve oLaMgI gayela hoya pUrNa niHspRha hoya, ItyAdi sAmarthyavALA, AtmajAgRtimAM jAgRta thayelA puruSe sattAgata kilaSTa karma khapAvavA nimitte udIraNA kare che, teo ghaNe kALa bhogavI zakAya tevA karmo AtmabaLathI thoDA vakhatamAM bhegavI le che. bhagavAna mahAvIra deve chadmasthAvasthAmAM vividha prakAranI tapazcaryA karI hatI. ghera rAjayAdi anukULa sAmagrI hovA chatAM tene tyAga karI ghora parISaho sahana karavAnuM yogya dhAryuM hatuM A dezamAM upasargo ochA thavA lAgyA ane kilaSTa karmo hajI bAkI adhika che tema jaNAtAM te kamanI udIraNA nimitte anArya dezamAM gayA hatA ane jANI joIne tyAM vividha prakAranA upasargo ane kaSTa sahana karyA hatAM. AvI ja rIte anukULatAvALI yogya sAmagrI hovA chatAM nAnA prakAranI tapazcaryA karavI, karela karmanI gaha karavI, gurunI sAkSIe potAnI bhUlane pazcAttApa kare, mana, vacana, For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 94 ] dhyAnadIpikA zarIrano saMyama-nigraha kare, mahAna abhigraho levA, dhyAne nimagna thavuM, temAM AvI paDatA parISaho ke upasargo samabhAve sahana karavA, paropakAranA kAryomAM mana, vacana, zarIranI zaktine pheravavIpitAnA zarIrane kaSTa thAya che ke mahenata paDe che. tenI paNa darakAra na rAkhatAM anyane upayogI madada karavI, ItyAdi kAryomAM potAnuM puruSArthabaLa-vIrya pheravavuM te udIraNA prayatna kahevAya che. A sarva sahana karatAM Atta, raudra pariNAma na thAya, karmakSaya karavA nimitte ja prayatna hoya, AtmadazAnI jAgRtipUrvaka pravRtti thatI hoya te A udIraNAthI pUrva karma nirja. ravA-dUra thavA sAthe navIna baMdha paNa thatuM nathI. svAbhAvika rIte karmanA paripAkakAle je sukhaduHkhAdi utpanna thAya che te karmane udaya kahevAya che. ane karmane kSaya karavA nimitte AtmaupayoganI jAgRtipUrvaka jeTalI kaSTasAdhya ke susAdhya kriyAo jANI joIne karavAmAM Ave che te ghaNe bhAge udIraNArUpe hoya che. dareka cha udaya Avela karma bhogave che jeTaluM bhegavAya che teTaluM ochuM thAya che chatAM teo mukta thatA nathI. tathA "A" pUrvanuM karma che ane "A" atyAre navuM baMdhAyuM che Ano nirNaya kevI rIte thaI zake? A zaMkAnuM samAdhAna prathama keTaluM kahevAI gayuM che, tathApi vizeSa spaSTatA mATe tenuM samAdhAna A pramANe thaI zake che. For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 95 ] jIvA atyAre je karmaphaLa bhAgave che te pUrvanA kanu pariNAma che. kAraNa prathama ane kArya pachI-A nyAye vamAna kALe je sthiti anubhavAya che te pUrvIkRta karmanu... phaLa bhAgavAya che, eTale navuM kAMi nathI paNa adhuM jUnuM che. A jUnuM jema bhAgavAya che tema AchuM thayA ja kare che chatAM sathA khAlI na thavAnu kAraNa e che ke jIve temAM dareka kSaNe navIna vadhArA karatA ja rahe che. eka anAjanI kAThImAM pacIsa maNa anAja bharyu. hAya temAMthI niraMtara eka zera anAja kADhavAmAM Ave te eka hajAra divase avazya te keADI khAlI thavI ja joie chatAM nIcenI eka bAjuthI niraMtara eka zera anAja kADhIe ane uparanI khAjuthI te kAThImAM jeTaluM anAja kADhayuM hoya teTalu ke tenAthI adhika AchuM nAkhyA ja karIe te te kAThI khAlI thavAneA prasaMga keI vakhata na ja Ave. A dRSTAMte jIvA jyAre jyAre karmAMthI utpanna thatAM sukhaduHkhAdine anubhava karI kama echAM kare che, te te karmanA anubhava karatI vakhate sukhaduHkhamAM rAgadveSanI pariNatithI hazeAka kare che. rAgadveSa e cIkAza che. iSTaprAptithI khuza thavAya che. aniSTaprAptithI nArAja thavAya che pUkamanA udaya anubhavatI vakhate sAmya sthiti rahetI nathI. sAru` ke naThAruM kareluM ja udaya Ave che te pachI peAtAnI mahenatanA maLelA madalAthI ha, zAka, kheda ke AnaMda zA mATe karavA joie ? samyakSTi thayA sivAya AvI sthiti rahI zake ja nahi, ane tevI sthitinA abhAve te jIva rAgadveSavALI jevI ane For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 96 ] dhyAnadIpikA jeTalA pramANavALI lAgaNIthI te kanA anubhava kare che teTalA pramANamAM te navIna kama bAMdhavAnuM kAraNa thAya che, pUrva karmanA udayathI hAtha, paga Adi zArIrika zakti maLI che paNa tenA upayAga anyane nukasAna karavAmAM herAna karavAmAM ke mAravAmAM, rAgadveSanI tIvra ke maMda lAgaNIthI karavAmAM Ave che, teA A lAgaNIe navIna azubha karma baMdha karavAmAM hetubhUta thAya che, AvI ja rIte zArIrika, vAcika ke mAnasika zaktinA sArI lAgaNIthI kAIne madada karavAdi paropakAranA kAryamAM upayega karavAmAM Ave che te zubhaka`nA khadha thAya che. ahIM A za kA utpanna thavAnA saMbhava che ke A zarI rAdinA nimittathI anyanA zarIrAdine nukazAna pahoMce tevu karma bAMdhelu hoya ane tene laIne anyane nukazAnAdi karavAthI tenuM pUrva kama chUTI jatu hoya tema rAA mATe na mAnavuM? ane jo tema thatu heAya te pachI navIna karma zA mATe badhAya ? kadAca A kahevu' mAnya karIe tema paNa sabhave, chatAM tamArA zarIrAdi dvArA anyane nukazAna pahoMcADatI vakhate paNa jo tamArA manamAM ha, zAkanI lAgaNI na hAya te tamane kama thI AMdhavAnu' pachI kAMI kAraNa rahetu' nathI. tamAruM' pUrNAMka nirjarI gayuM', bhegavAI gayuM, paNa tamArA hAtha, paga, AdithI anyane duHkha thayu. tenA pramANamAM sAmA manuSya taraphathI pAche tamane AghAta thavAnA ja. A AghAtane For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ 97 ] sahana karavAnuM baLa tamArAmAM hovuM joIe. te pitAne lAgelA prahArathI tamane prahAra kadAca kare, nukazAna pahoMcADe te vakhate je tamArAmAM rAgadveSanI pariNati UThe. teno pratikAra karavA tame UThe te te vakhate tame navIna karma bAMdhavAnA ja. A vakhate tamAre saMtoSa mAnavo joIe ke mArA hAtha, pagathI anyane thayelA prahArano A badale che, chatAM huM tene sahana nahi karuM te mArA taraphathI karAtA AghAtane pharI pAcho badalo sAmA taraphathI karAtA pratyAghAtarUpe thavAne ja maLavAno ja. Ama vicAra karI je samabhAvanI sthitimAM AvI jAo. te navIna karmabaMdha thato aTakI paDe; nahitara A karmAvartanuM viSamacaka pAchuM AvI UbhuM rahevAnuM ja ane eka pachI eka AvA AghAta pratyAghAta thayA ja karavAnA. A ja pelI kaThIne khAlI na thavA devAnuM kAraNa saMsAra paribhramaNa cAlu rahevAnuM A ja kAraNa navIna baMdha kema thAya che tene samajavAnI A ja pheMcI che. samyakdaSTi thayA sivAya navIna baMdha thatuM aTakato nathI mATe AtmadaSTi jAgRta karI sAmya sthitimAM AvI javuM joIe. koI paNa jAtanI IcchA karIne, prApta karavA yogya viSayane uddezIne kiyA cAlu rAkhazo tyAM sudhI tamArI IcchAnA pramANamAM karmanA pugale kheMcavAnA ja. paNa je pUrvanA udaya pramANe nirIhapaNe vartana cAlu rAkho, ISTaniSTamAM harSazeka na kare, anicchAe paNa pUrvakarmane cakanA For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 98 ] dhyAnadIpikA vega pramANe tamArI pravRtti cAlu rAkhe ane je kALe che AvI maLe temAM kheda ke AnaMda na mAne te navIna kama baMdha na thatAM pUrvanA karma nirjarI jaze-kharI paDaze. pUrvakamane avazya udaya thAya che ema vicArI sAmya yA | madhyastha sthiti rAkhavAthI harSa, zeka vinA anubhava karavAthI navIna karmabaMdhane aTakAvI zakAya che. AvI madhyastha sthitie pahoMcavA mATe ke thayelI uttama sthiti TakAvI rAkhavA mATe vicAravAna manuSyae yazakIrtinI IcchA vinA ke pudgalika sukhanI lAlasA vinA zubha kAryamAM pravRtti, azubha karmathI nivRtti ane saMvarabhAvane vadhAre kare, ItyAdi rastAo javAnA che. sAruM kAma karavAnI ane khoTuM kAma na karavAnI Teva pADavAthI A karmanirjarAne mArga sulabha thAya che ane vizeSa prakAre navIna azubha karma na bAMdhavAnA mArgane madada maLe tevuM mana thAya che. AtmAnA zuddha svarUpane samajavAthI, vAraMvAra tene vicAra karavAthI, ahaMkArane nAza sAdhavAthI, keI eka evI navIna jAtanI viraktatA ane AtmajAgRti prApta thAya che. A sarvabhAva uparanI udAsInatAvALI viraktatA-sAmya svabhAvavALI AtmajAgRti-nijarA sAthe navIna kamabaMdha na thAya tevI sthiti meLavAvI Ape che. deSavALuM suvarNa jema agnimAM nAkhavAthI zuddha thAya che tema jIva, tarUpa agni vaDe zuddha thAya che." For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 99 ] kane tapAve te tapa che, sUryanA tApathI duniyA para rahelA azuci, padArthomAMthI azucitA, dugaMdhavALA padArthomAMthI dudha uDI jAya che, rastA para thayela kAdava ke kIcaDamAMthI cIkAza uDI jAya che ane rastAA svaccha thaI rahe che, Anu kAraNa sUryamAM rahelI zASaka zakti che. AvI ja rIte manamAM rahelI rAgadveSanI pariNatirUpI cIkAza-Asakti tene jenA vaDe uDAvI devAya ane manane svaccha-nirmaLa karI zakAya te tapa che. upavAsAdi karavAM te zarUAtanI pahelI cApaDI che. te paNa samajIne peAtAnI zaktinI tulanA karIne karavAM joie. jenAmAM viSayAdi vikAzanI prakhaLatA hAya che, tene tatkALa zAnta karavA mATe upavAsa upayAgI sAdhana che. paNa A ekalA upavAsanI asara iMdriyA upara lAMkhA vakhata TakI zakatI nathI upavAsathI tenA zarIranA avayavA DhIlA thaze, iMdricAnA vikArA zAMta thaze, vikAra karanArI vIzakti maLI jaze, paNa te upavAsa karavA adha karyA eTale pAchI vikArAdinI sthiti pUrvanI mAphka pragaTa thaI Avaze. A upavAsanI asara zarIra sudhI pahoMce che; paNa mana upara tenI thADI asara thAya che. A upavAsA kAMI kAyama karI zakAtA nathI. lAkaDAM kADhI lIdhAM eTale agni ma thaze; pAchAM lAkaDAM agnimAM nAkhaze eTale agnimAM vadhAro thaze. Ama khArAka na ApavAthI zarIra iMdvicA sAthe narama thaze; mana tA sahejasAja kheArAkanA abhAve narama paDaze; paNa pAchA jyAM khArAka dehamAM paDayo ke pAchI For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100 ] dhyAnadIpikA vikArenI jAgRti tevI ne tevI ja thaze. A mATe zarUAtamAM upavAsAdi upayogI che, paNa ApaNe kAMI zarIrane nAza kara nathI; zarIrane nAza karavo hoya ane zarIranA nAzathI kamane (rAga, dveSa, harSa, khedanI lAgaNIne) nAza thato hoya che te viSa Adi aneka jAtanA prayogothI, eka ghaDImAM dehathI AtmAne viyAga karAvI ApanArA ane upAye duniyA para taiyAra che, paNa tenAthI paramazAninuM kArya siddha thatuM nathI. ApaNe dehane nAza karavAnuM nathI, paNa manamAM rahela-kamanI sattA jamAvI paDelA rAgadveSa ajJAnAdine nAza karavAnuM che, eTale ke mana upara asara karavAnI che te tene mATe manane zuddha karavA sAru eka pavitra-navakAra maMtrane-paramAtmAnA nAmanA vAcaka zabdane akhaMDa jApa kare. A upavAsa pachIne bIje mAga che bIjI bhUmikA che. - leke upavAsAdi ghaNA kare che, te saMbaMdhI teo ghaNu jANe che. eTale te saMbaMdhI ahIM vizeSa lakhavuM ye ghAyuM nathI. . A jApanAmanI bIjI bhUmikA te tapane ja bheda che, manane tapAve che-malinatA ochI karAve che. nadInA UMDANamAM paDelA pANInA dharAmAM pANI bharAI rahe che, unALAmAM paNa te UMDA dharAmAMthI pANI sukAtuM nathI. chatAM navIna Avaka na hovAthI te pANI gaMdhAI jAya che, lAla phUla upara chAI jAya che A gaMdhAyela pANInA dharAmAM jyAre navIna pANI sabaMdha AvI paDe che, tyAre te jUnuM pANI kyAM jAya For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 101 ) che? tame jANatA haze ke te pANInA dhakkAthI bahAra nIkaLI cAlyuM jAya che ane tenI jagyA A navIna AveluM pANI le che. arthAt jUnuM pANI nIkaLI jaI navIna pANI-svaccha pANI temAM rahe che. A ja daSTAMte jUnA pANIrUpa-malina vicAra-pApiccha-gaMdhAI gayela ane tethI ja apakIrti ane dukhanI durgadha uchALanAra pApakarmo A navIna paramezvarapadano vAcaka mahAmaMtra 3 marda nama: tene akhaMDa jApa kare. tamArAmAM baLa hoya teTalA purasathI jApa karo. eka zvAsa zvAsa paNa mahAmaMtranA uccAraNa karyA sivAya khAlI na javA de. jeIle pachI majA. A navuM pANI eTalA jesathI vahevA mAMDaze ke tenA dhakkAthI pUrvanuM jUnuM gaMdhAyeluM pAparUpa pANI-malina vAsanArUpa pANItaddana khAlI thaI jaze. tenI khAtarI tamArA manamAM kharAba vicAra pragaTa thAya te che. ane A maMtranA tApathI (kAraNa ke tethI tapa thAya che eTale tenA tApathI) uttama vicAranI dhArA pragaTa thaze. A AvaraNa javAthI-A jApanA gharSaNathI-utpanna thatI vIjaLInA tApathI tamArI mAlinatA baLI javAthI aneka suvicAranI dhArAo spharavA mAMDaze A ajJAnAvaraNa ochuM thavAthI - kharuM jJAna jemAMthI thavAnuM che tevI vicArazreNI cAlu thaze ATaluM thayA pachI ajJAnAvaraNa teDavAnuM kAma zarU thaze eTale trIjI bhUmikA zarU thaze. pUrva kahI AvyA te upavAsa e pahelI bhUmikA che. jApa bIjI bhUmikA che. vicAra trIjI bhUmikA che. A sthaLe tapane viSaya cAlu che mATe jApathI tapa thAya che. paramAtmAnuM For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102 ] dhyAnadIpikA E nAmasmaraNa karavuM te tapa che. te sAthe A tapa dhyAnapUrva karavuM eTale atyaMtara tapa paNa sAthe thaze. dhyAnapUrvaka jApa eTale hadayamAM aMtaradaSTi rAkhI je ISTadeva potAne hoya tenI ke pitAnA sadgurunI mUrti hRdayamAM rAkhI, aMtaradaSTithI te joyA karavI ane manathI te maMtrano jApa kare, te mUrti dhyAnamAM na AvI zake te je ISTadevano jApa karAto hoya te akSaranI AkRti hRdayamAM paDe tevI rIte te jApa kare ane aMtaradaSTithI te akSara joyA karavA, manathI te Idevane jApa cAlu rAkha. A tapa che. tenuM jema agnithI zuddha thAya che, tema mana A tapathI zuddha thayuM, te pachI te mana dvArA AtmAnA zuddha svarUpane anubhava kare eTale zuddha AtmasvabhAva pragaTa kare te kaThina nathI. 36-37. dharmanI prApti durlabha che te viSe dharmabhAvanA jagadAghAro dharmoM dayAnvito dazavidhazca pUta jagat / svargApavargasukhadaH sudurlabho bhAvyate bhavyaiH // 38 // yasyAMzamevamupasevya bhajanti bhavyA mu ivRzya zuddhiAnA vijJArtA zakyaM svarUpamatulaM gadituM hi samyaka kiM tasya nAstikanaraizca kuzAstravAdaiH // 39 // dayA sahita dharma jagatano AdhAra che. tenA daza bheda che. te jagatane pavitra karanAra che, svarga ane mokSane Apa For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAdIpikA [ 103] nAra che. tenI prApti ghaNI durlabha che ema bhavya che e vicAra kare. dharmanA pavitra dAna-dayAdi mArgo jANavA, sAthe tenA eka aMzane paNa sevI-pALIne bhavya muktine bhaje che; te dharmanA mahAna svarUpane sArI rIte kahevAne, kuzAstranA vAde vaDe zuM nAstika samartha thaze ke ? nahi ja. bhAvArtha:- dharmanI durlabhatA viSe manuSyae vicAra kare ke duniyAmAM bIjI sarva vastu maLavI sulabha che, paNa dharmanI prApti durlabha che, yAne duHkhe pAmI zakAya che. mahAna puNyarAzi ekaThI thatAM A manuSyajIvana maLe che. temAM paNa Arya deza, uttama jAtimAM janma, pAMca iMdriyanI pUrNatA, nIrogI zarIra, dIrgha AyuSya ane dharma prApti ItyAdi durlabha che. dharma sivAya Arya dezAdi prApta thAya che te paNa nirarthaka thAya che, mATe dharmaprApti te sarvathI uttama che. AryadezAdi nimitto dharma prAptimAM sulabha kAraNarUpe che, chatAM paNa dharma prApti thAya to te saphaLa che. A dharma ja jagatamAM rahelA jene AdhArabhUta che. dharma vinA aneka jIvana vyatIta thayAM paNa tenuM pariNAma - kAMI sAruM AvyuM ja nathI. dharma vinA jIvana ucca thaI zake ja nahIM temAM paNa sarva jIvone zakti ApanAra, abhaya ApanAra, AtmasvarUpe jonAra dharma te ja dharma nAmane yogya che, bAkI dhamanAmadhAraka bIjA dharma samajavA. dharma dasa prakAranA che. kSamA-rAkhavI anyane kSamA ApavI. 1 For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 104 ] dhyAnadIpikA abhimAna rahita thavuM-ahaMvRttine nAza sAdhave. 2 hadaya kamaLa, sarala, mAyArahita rAkhavuM-chaLa prapaMcA dine hRdayathI rajA ApavI. 3 je maLe temAM saMtoSa mAnavo-saMtoSamaya jIvana gujAravuM. 4 bAhya atyaMtara tapa karavuM-IcchAno nAza sAtheIcchA rahita thavuM. 5 mana ane indriyono nigraha kare-saMyama sAdho. 6 | priya, pathya, satya ane hitakArI bolavuM-satya zodhavuM. satya svarUpa thavuM. 7 mana, vacana, zarIrane azubha saMkalpa, azubha uccAra ane azubha-viruddha-AcaraNathI aLagAM rAkhavAM ane zubha saMka95, zubhauccAra ane zubhaAcaraNathI pavitra rAkhavAM. 8 nava prakAre brahmacarya pALavuM-AtmajJAnamAM-brahmamAM ramaNatA karavI. 9 sarva parigrahano tyAga kare, zubhAzubha karmo uparathI paNa mamatva kADhI nAkhI AtmasvarUpe thaI rahevuM. 10 A dasa prakAre dhama che. A dharma jagatane pavitra karanAra che, zAnti ApanAra che, svarganA Icchakane svargasukha paNa ApanAra che. IcchApUrvaka dharmanuM sevana karavAthI svargAdi prApti thAya che ane mokSanA Icchakane mokSa paNa ApanAra che. A pavitra For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ 105 ] dharma maLavo durlabha che, teno vicAra karI anukULa avasara maLyA chatAM pramAda na karatA yathAyogya pravRtti karavI. A dharmanA amuka pavitra aMze-bhAgo (jevA ke sarva jIvane AtmasvarUpe jevA, sarva jIvonI dayA karavI, jene abhaya ApavuM vagere) tene Azraya karIne ghaNA ja mekSa pAmyA che ane pAmaze. nAstika ke jeo dharmAdharma jevuM kAMI mAnatA nathI, AtmAne paNa nitya svarUpe svIkAratA nathI, teo A dharmanA rahasyane zuM samaje? temanA kutarkavALA vAdo, A dharmanuM mahAna svarUpa kevI rIte pratipAdana karI zake ? kAraNa ke dharma anubhavagamya che. vyavahAramAM game tevuM tenuM svarUpa kathana kare, tathApi tene anubhava karyA vinA tenAthI utpanna thatI sukhazAnti maLI zakatI nathI. he bhavya jIvo ! AvI uttama anukULatA tamane maLI che, te teno durupayoga na karatA tene saphaLa kare. dharmano anubhava meLavavA mATe pramAda na karatAM sAvadha thavuM te A bhAvanAnI vicArazreNIne uddeza che. 40-41. A loka zuM che, te saMbaMdhI vicAra lekabhAvanA jIvAdayo yatra samastabhAvA jinaivilokyanta itIha lokH| uktastridhAsau svayameva siddho svAmI ca nityo nidhanazca cintyH||42|| utpadyante vipadyante yatraite jIvarAzayaH / karmapAzAdhisaMbaddhAH nAnAyoniSu saMsthitAH // 43 // For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] dhyAnadIpikA jinezvare, jemAM jIva Adi samasta padArtho jue che te A loka samaja. te leka traNa prakAre kahyo che. te svayaMsiddha che, pote ja mAlika che, nitya che ane nAza pAmanAra nathI, ema vicAra kare. 43. - karma pAzathI ati baMdhAyelI ane nAnA prakAranI niomAM rahelI jIvanI rAzio jemAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che te leka che. bhAvArtha:-dharmabhAvanAmAM dharmasvarUpa samajAvyuM. have lokabhAvanA eTale A loka saMbaMdhI vicAra karo. A vicAra karavAne hetu e che ke manane caMcaLatAvALo svabhAva che. game tevA ThekANe tene goTho paNa pUrvanA saMskArane prabedhaka sahaja nimitta maLyuM ke temAMthI chaTakI jaI anya vicAromAM goThavAI jaze. A lokabhAvanAnA vicAro karAvavA te tenI caMcaLatAne vadhAre caMcaLa karAvIne zAnti ApavAne upAya che. gheDo ghaNe capaLa ane uddhata tephAnI hoya, Ubho rAkhavA chatA deDavAnI IcchA karate heya, paNa tene eka vAra retIne UbhA raNamAM praveza karAvI, tenI IcchAthI paNa vadhAre doDAvavAthI, chevaTe thAkI jaI calAvavA prayatna karavA chatAM paNa te UbhuM rahI jaze. A nyAye mananA capaLa svabhAvane vadhAre capaLatA karAvI AkhA lekamAM phelAvI manane zAnta karavAne A upAya che. AmAM manane pitAnI IcchAnusAra vicAra karavA nahi detAM ApaNI IcchAnusAra-ApaNuM kahyA mujaba, kahyA teTalA vakhata sudhI vicAra karAvavAnI Teva pADavAmAM Ave che; matalaba ke marajI For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 107 ] mujaba vicAra karAvIe ane marajI mujaba vicAra baMdha karAvIe. lAMbe kALe A TevathI sAro phAyado thAya che. mana kAbUmAM Ave che ane pachI je jAtanA vicAra karavAnI Teva paDAvIe chIe te sivAya ApaNI IcchAviruddha judI jAtanA vicAre karavuM te aTake che. ApaNe kahIe te ja jAtanA vicAra mana kare ane pharI ApaNe tene zI AjJA karIe te sAMbhaLavAnI rAha jotuM mana bese. A kAMI ocho phAyade thaya na kahevAya. vizeSamAM A loka svarUpanA vicAre evA sUkA che ke temAM rAgadveSa utpanna thavA jevA nimitto nathI, tethI mane paNa sUkuM-lU chuM eTale madhyastha-rAgadveSa vinAnuM banavAno saMbhava che. jinezvara bhagavAna jemAM jaDa, citanyabhAve rahelA jue che tenuM nAma loka kahe che. upAdhi bhedathI te traNa prakAre Urvalaka, aleka ane tira loko uparano bhAga Urvaloka kahevAya che, nIceno bhAga aleka gaNAya che ane ApaNe je bhUmi upara rahyA chIe, te tioMlaka kahevAya che. zabdanI vyAkhyAmAM traNe bhAgono samAveza thAya che. dharma, adharma, AkAza, kALa, pudgala ane AtmA A cha dravyopadArtho jemAM rahelA che te loka kahevAya che, ane te sivAyane bhAga aloka gaNAya che. alakamAM A cha dravya mAMheluM eka AkAza dravya ja che. A leka svayaMsiddha che. tene banAvanAra koI nathI, tema tene mAlika-svAmI paNa kaI nathI, arthAt pite ja mAlika che. For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA A leka nitya che, koI kALe nAza thavAne nathI. te mAMhIlA eka paNa aNune ke eka paNa jIvane kaI paNa kALe nAza thavAne nathI. eTale aMta vinAne che. A jIvanI rAzi-samudAya karmanA pAzathI baMdhAIne nAnA prakAranI corAzI lAkha jIvani (jane utpanna thavAnA sthAne) mAM utpanna thAya che. je utpanna thavAnA sthAnavizeSa rUpa, rasa, gaMdha ekasarakhAM maLatAM AvatAM hoya tevAM aneka sthAnene eka gaNavAmAM Ave, tevA aneka sthAnanA samudAyane jAti kahevAya che. AvI jIvone utta thavAnI corAzI lAkha jIvani kahevAya che, eTale jIvane utpanna thavAnA ThekANAM che. te sarva sthAnomAM ajJAna ane ahaMkAra vRttithI karAtAM zubhAzubha karmanA baMdhanothI baMdIvAna thaI che temAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che. pAchA janme che ane pAchA mare che. AvI rIte A saMsAraparibhramaNanuM cakra cAlyA kare che evI kaI paNa jAti prAyaH nahIM hoya ke A jIve tene anubhava lIdho na hoya. janmamaraNanI mALAnA maNakA A rIte pharatA jAya che. paNa jIva (AtmA) sUtra te ekanuM eka ja che, mATe te nitya vastune ja vaLagI rahevuM joIe. [ A lekabhAvanAnI vicAraNA vakhate zAstramAM vistArathI traNe lokamAM rahelA sthAne, padArtho, jI vagerenuM varNana ApyuM che tene vicAra kara. adholokamAM ghanavAta, tanavAta, ghanodadhi, tanedadhi, sAta For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna dIpikA [ 109 ] naraka, tenAM judAM judAM sthAne, pAthaDA, temAM rahelA kulIo, nArakIo, tene thatI yAtanAo (pIDAo), paramAjAmInA prahAre, anya thatI udIraNAo, tyAMne sakhata tApa, sakhata zIta, zAlmalI Adi vRkSonA karavata jevAM patre asahya vedanAo, jarA paNa zAnti-sukhane abhAva tene vicAra karo. bhuvanapati, vyaMtara, vANavyaMtara, Adi devonA bhavanerahevAnAM nivAsasthAne, temanI ramaNutA, teonuM AnaMdita jIvana vagereno vicAra karavo. tirjIkamAM karmabhUmi akarmabhUmi, yugalika manuSyo, tathA asaMkhyAta dvIpa, samudra, sUrya, caMdra, jaMbudvIpa, bharatakSetra, mAnuSattara, meru Adi parvata, naMdana Adi vane, vidyAdharanA nivAsanI zreNIo, sItAdi mahAnadIo, devenI kIDA karavAnI rAjadhAnIo, utpAta parvata ItyAdine vicAra kare. UrvakamAM devavimAne, kalpavALA de, iMdra, greveyaka, anuttara vimAna, vimAnanI saMkhyA, vistAra, temAM rahetA de, idro, teonI riddhi, zakti. AnaMda-upabheganAM sAdhana, vane, vA, ArAme (bAgabagIcAo), vagerene citAra pitAnA sanmukha vicAra dvArA khaDo kare. ane chevaTe temAMthI manane vairAgyavRttimAM kheMcI lAvavuM ke A sarve thaLe eka vAra nahi paNa aneka vAra meM janma, maraNa anubhavyuM che, A sarva vastune upabhoga meM anekavAra karyo che, paNa mArI tRpti tethI thaI nathI ane thavAnI paNa For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 ] dhyAnadIpikA nathI. anaMta kALathI AvI sthitio bhogavyA karuM chuM, AvI gati-jAtiomAM paribhramaNa karyA ja karuM chuM, chatAM te padArthothI kharI yA sAcI zAnti maLI nathI, maLavAnI AzA paNa nathI; UlaTe saMtApa, viyega, dAha, A sthiti maLI che ane hajI paNa jo temAM ja Asakti rAkhIza to mArI A duHkhamaya sthiti cAlu ja raheze ItyAdi vicAra karI manane tenA upagathI-te taraphanA nehathI pAchuM haThAvI, nirAza karI, IcchA rahita karI, Atmasthiti tarapha vALavuM. AvI rIte manane AkhA lakamAM pheravavAnI Teva paDyAthI manane lokamAM vyApta karI devAnI zakti Avaze ane tema karI te sthitimAM kheda rahita AtmAnaMdane anubhava levAze. chevaTe lekanuM jJAna thaI rahyA pachI alakanI sthitinuM paNa bhAna thaze ane AtmA pUrNa svarUpamAM AvI raheze. AvI sthiti lAvavA mATe A bhAvanAne upayoga karavAno che. samyak daSTi thavI durlabha che. badhi bhAvanA jIvAnAM yonilakSeSu bhramatAmatidurlabham / mAnuSyaM dharmasAmagrI bodhiratnaM ca durlabham / / 44 // lAkha jIvanimAM bhramaNa karatAM, manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, temAM paNa dharmanI sAmagrI ane badhiratA (samyaphajJAna)nI prApti te vadhAre durlabha che. bhAvArtha :-mAna ! cokkasa samajaje. vAraMvAra A For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 111 ] mAnava jiMdagI maLavI durlabha che. aneka jiMdagIonA parijamaNa pachI ghaNe kALe, ane koI ja vAra sarva sAdhanasaMpanna A jiMdagI maLI che. temAM paNa dhama-AtmasvabhAva-pragaTa karavAmAM madadagAra Aryadeza, uttama kuLa, nIrogI zarIra, tIkhuddhi, lAMbu AyuSya, satsamAgama ane svarUpa pragaTa karavAnI IcchA e uttarottara durlabha che. A sthiti pAmyA pachI tatva svarUpa jANavuM pAmavuM, e vadhAre durlabha na gaNAya, chatAM tevI sthiti pAmyA chatAM paNa samyakdaSTi ane tatvajJAna jevI amUlya vastunI prApti thavI te ghaNI ja dulabha che evI sthitimAMthI patita paNa thaI javAya che. e anukULa saMyogo ghaNI vAra niSphaLa nIvaDe che ema jJAnI puruSoe ghaNIvAra joyeluM che mATe ApaNane teo vAraMvAra cetAve che. mahAnubhAvo! jAgo ! UThe! prayatna karo, nahitara vakhata gayA pachI pazcAttApa nakAme che. A pramANe samabhAva lAvavA mATe-rAgadveSanI pariNati haThAvavA mATe A bAra bhAvanAthI aMtaHkaraNane vAraMvAra vAsita karavuM. A bAra bhAvanA saMbaMdhI vicAra karaze te ja jaNAze ke te bhAvanAo pAparUpa maLa ke malina vAsanArUpa maLa sApha karavA mATe julAbanI garaja sAre che. - zAstrakAra AgaLa vadhIne eTaluM paNa kahe che ke A bhAvanAo te rasAyaNa che. dhyAnarUpa zarIrane piSaNa ApavAne kharekhara rasAyaNa che. For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] dhyAnadIpikA A bhAvanAthI jeNe hRdaya vAsita na karyuM hoya te dhyAnane lAyaka thatuM ja nathI. matalaba ke dhyAnane lAyA thavA mATe A bhAvanAno prathama prayoga kare. rasAyaNa khAvA mATe keDe sApha karavA A julAba prathama laI levo. tyAra pachI dharma rasAyaNanuM sevana karavuM. prakaraNa 4 hitazikSA guNopetaM naratvaM cet kAkatAlIyanItitaH / yadyAptaM saphalaM kuryAt nityaM mokSArthasAdhanaiH // 45 // he mAnava! A guNovALuM te kAkatAlIya nyAyathI prApta karyuM che te mokSaprApti thAya tevA sAdhane nitya sevIne tAre te saphala karavuM. bhAvArtha :-guNavALuM-guNa, zAMti, samatA, svabhAva ramaNatA ItyAdivALuM arthAt ItyAdi guNo jemAM utpanna karI zakAya tevuM che. manuSyapaNuM te tane kAtAlIya nyAyathI prApta thayuM che. kahevata che ke "kAgaDAnuM tADapara besavuM ane tADanuM paDavuM" AvuM te keIka vAra ja bane che. kAgaDo tADa para bese eTale tADa paDI jAya AvuM kAMI nitya banatuM nathI. tema manuSyapaNuM paNa kAyama maLatuM nathI. paNa kaIka kAkAlIya nyAya jevA prasaMge ja maLI Ave che. te he manuSya! niraMtara mokSa e ja artha siddha thAya tevA uttama sAdhanA sevana vaDe tene saphaLa karI le. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 113 ] seAnAnA thALamAM dhULa bharavI, amRtathI paga dheAvA, airAvata jevA hAthI upara lAkaDAnA bhAra bharavA ane ciMtAmiNa ratna kAgaDAne uDAvavA mATe phekavu', e jema mUrkhatA che, tema AvA uttama mAnava dehanA, viSayAdi vAsanA tRpta karavAmAM durupayoga karavA te mUkhatA che, tema na karatAM mAkSanAM sAdhanA prApta karavAmAM jIvana sala karI le. dhyAna meAkSanu sAdhana che. mokSo'tikarmakSayataH praNItaH karmakSayo jJAnacAritryatazca / jJAnaM sphuraddhyAnata eva cAsti dhyAnaM hitaM tena zivAdhvagAnAm // 46 // sarvathA karmakSaya thavAthI meAkSa kahelA che. karmanA kSaya jJAna ane cAritrathI thAya che; jJAna ujajavaLa dhyAnathI ja prApta thAya che. A kAraNathI nirvANamAnA pa thIone dhyAna hitakArI che. ca: uttara kahyu che ke. mokSaH karmakSayAdeva samyagjJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM taddhi tasmAttadvitamAtmanaH // 47 // mAkSa karyAM kSayathI ja thAya che. kakSaya samyakjJAnathI ja thAya che, samyakdnAna dhyAnathI sAdhya thAya che tema jJAnIee mAnelu che mATe AtmAne dhyAna hitakArI che; ataH svAtmArthasiddhayarthaM dharmadhyAnaM muniH zrayet / pratijJAM pratipadyeti cintyate dhyAnadIpikA ||48|| For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 114 ] dhyAnadIpikA A kAraNathI peAtAnA AtmasvarUpanI siddhine mATe muni dharmadhyAnanA Azraya kare. A pratijJA aMgIkAra karIne dhyAnaDhIpikAnuM ciMtana karIe chIe. bhAvArtha:--A graMthakAra peAtAnA Azaya pragaTa kare che ke upara batAvela hetue vaDe siddha thAya che ke Atma svarUpa pragaTa karavAne dhyAna e ja mukhya upAya che ane te mATe munioe tene avazya Azraya karavA ja. A vAta dhyAnamAM rAkhIne athavA A pramANe cAkkasa pratijJApUrvaka kahuM chuM ke dhyAna vinA jJAna na ja thAya ane jJAna vinA kakSaya na ja thAya ane kakSaya vinA mAkSa na ja thAya; mATe A dhyAna saMbadhI hakIkata jaNAvavA mATe huM dhyAnadIpikA kahuM chuM arthAt jema makAna caNatAM pahelAM tenA pramANamAM te makAnanA pAyAne majabUta karavAnA vicAra karavA joie ane jo pAyA tenA pramANamAM UMDeya na hAya tA te makAna caNatAM agara teA caNAI rahyA khAda vizeSa vakhata TakAvI rAkhI tenA lAbha letAM ghaNAM vighnA naDe che, alake tenA lAbha laI ja zakAtA nathI, te ja mujaba dhyAna te meAkSanA mULa pAyeA che, tA jo mULa pAcA kharAkhara samajI pukhta vicAra karI hAtha dharavAmAM na Ave teA meAkSarUpI makAnanA chellA mALa sudhI paheAMcavuM bahu ja muzkela thaI paDe. mATe tenI hakIkata jaNAvavA mATe dhyAnadIpikA samajavAnI khAsa jarUra che. A pAyAne ThekANe khAra bhAvanAnA majabUta sa skAra dRDha karyA pachI have tenA upara caNutara cAvavAnI mAka dhyAnanA vicAre samajavAnI khAsa For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadI pakA [ 115 ] jarUra che. A kAraNathI A sthaLe have hu dhyAna sabaMdhI vicAra karuM chuM. AtmasAdhana vinA badhuM nakAmu che. ist mRtyuryadi yasya tasya citAmaNirhastamitastataH kim / suvarNasiddhistvabhavattataH kiM jAtaM prabhutvaM kSaNikaM tataH kim // 49 // prAptA ca gurvI padavI tataH kiM gitaM yazo'nyairna hi vA tataH kim / bhuktAzca bhogAH surasAstataH kiM labdhA ca vidyAdharatA tataH kim // 50 // zabdAdibhirtA lalitaM tataH kiM zriyo'rjitA koTimitAstataH kim / nataM zrutamahitaM tataH kiM na svIkRtaM cecca nijArthasAdhyam // 51 // jene tene paNa jo chevaTe maraNa che, teA ciMtAmaNi ratna hAthamAM AvyuM paNa zA kAmanu` ? suvarNa siddhinI prApti thaI tApaNa zuM ? kSaNika prabhutA-mATAI prApta thaI tethI paNa zuM? mahAna padavI prApta thAya tenAthI paNa zu? bIjAee yazogAna karyuM... agara na kayuM' tethI paNa zuM? sarasa bheAge ne upabhAga karyAM tApaNu zuM? vidyAdharapaNuM prApta thAya tApaNu zA kAmanuM ! zabdAdi viSayA vaDe lIlAe-vividha krIDAo karI tApaNa zuM thayuM? kADAnI sakhyA pramANe lakSmI dravya upAna karyuM tApaNu chu...! zruta jJAnIee namana karyuM tApaNa zuM ? je peAtAnuM prayAjana siddha na karyu peAtAnu sASya-prAjana na svIkAryuM teAsa vRthA che. bhAvArtha :--duniyAnI tamAma mana tathA iMdriyAne anu mULa sAmagrI prApta thAya tathApi janmamaraNa mAthe pharyo For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116 ] dhyAnadIpikA pharatAM hoya te te anukULatA zA kAmanI che ? arthAta te nirUpAgI che te anukULatA niraMtaranA AnaMdane mATe nathI. kSaNika AnaMda pariNAme bhayaMkara vipattio Ape che, mAnasika asahya duHkho utpanna kare che ane AvI anukULa sAmagrIo maLI hoya ke na maLI hoya paNa jeNe pitAnuM prayojana-AtmasvarUpa pragaTa karI lIdhuM hoya che, te tene A sAmagrI maLI hoya te paNa ThIka che ane na maLI hoya te paNa ThIka che. tene janma tenuM jIvitavya ane tene prayAsa sarva saphaLa che, dhyAna sudhArasa pIo. ato'satkalpanAbhAjaM hitvArtha mokSamicchabhiH / samastaguNasaMsthAnaM dharmadhyAnaM samAzritam // 52 // nirviSNosi yadi bhrAtarjanmAdiklezayogataH / niHsaMgatvaM samAsRtya dharmadhyAnarato bhava / / 53 / / avidyAtAmasaM tyaktvA, mohanidrAmapAsya ca / nirdoSo'tha sthirIbhUya piba dhyAnasudhArasam // 54 // A kAraNathI asatkalpanAvALA arthane tyAga karI, mekSanA Icchuka chAe sarva guNanA sthAnatulya dharmadhyAnane Azraya karyo che. he bhAI! je tuM janmAdi kalezane yogathI kheda pAme che te sarva saMgane tyAga karIne dharmadhyAnamAM Asakta thA. ajJAna aMdhakArano tyAga karI, mehanidrAne dUra karI, For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 117 ]. nirdoSapaNe sthira thaI dhyAnarUpa amRtarasanuM pAna kara. bhAvArtha: - pUrve kahI AvyA tema anukULa samayego chatAM paNa janmamaraNa dUra karavA ane AtmasvarUpe pragaTa karavA, A mAnasika ka95nAthI ja ramaNIya dekhAtA padArthono tyAga karI sarva guNonA saMsthAna-gRhatulya dharmadhyAnano ja Azraya pUrve aneka mumukSu jIvee lIdhe che, vartamAnamAM paNa le che ane bhaviSyamAM paNa te dhyAnane ja Azraya leze. he priyabadhu! janma, maraNa, Adhi, vyAdhi ane upAdhithI utpanna thatA kalezathI tane jarA paNa nirveda Avyo heya-kaMTALo Avyo hoya, pharI tevA kaleza sahana karavAnI tArI IcchA na hoya te ja sarva saMgano-sava Asaktine tyAga kara. je hajI paNa A duniyAnA mAyika-dekhAve mAtra ramaNIya viSaya priya lAgatA hoya te A bAhya tyAganA kalezamAM paDIza nahi. manathI tyAga thayo hoya te A tyAga mAga lezavALo nathI paNa sukharUpa che. paNa te sivAya te kalezarUpa che. uparano tyAga te tyAga nathI, kAMcaLI kADhI nAkhavAthI sarSa nirviSa thato nathI, mATe viSayanI IcchA dUra karI hoya te ja tyAgamArgamAM praveza karaje, praveza karIne paNa ALasu banI ubhayabhraSTa na thaje, paNa dharmadhyAnamAM Asakta thaje. dharmadhyAna karaje ema nahi paNa temAM Asakta thaje eTale tene mATe ja avazeSa raheluM tAruM jIvana tadAkAra karI deje, tAruM mULa nizAna cUkIza nahi. For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118 ] dhyAnadIpikA A dharmadhyAnAmRtanuM pAna karavA pahelAM ajJAnane dUra karaje, jaDatanyanuM vivekajJAna paheluM karaje. te sivAya tAre tyAga niSphaLa thaze eTaluM ja nahi, paNa te tyAga UlaTo saMsAraparibhramaNanuM kAraNa thaze. AtmA e ja prAptavya samajaje. tene mATe ja tArI sarva pravRtti hevI joIe. kSaNa bhara paNa tAruM lakSyabiMdu-mULa kartavya-prAptavyathI vimukha hovuM na joIe. A sthiti meLavavA mATe mehanidrAne sadAne mATe tyAga karaje. cAlu nidrA jeTalI duHkharUpa nathI, tethI hajAro gaNI mehanidrA duHkharUpa che, AtmadhyAnamAM vidanabhUta che. AtmAnI najIka pahoMcavA AvelAone paNa vizeSa dUra kheMcI janArI che. nidrA tyAga karavI eTale jAgrata rahevuM-jAgatA rahevuM, kyAM? zemAM jAgatA rahevuM? pitAnA kartavyamAM-AtmAnA upayogamAM. svarUpamAM je jAgate che te ja tAtvika rIte jAgate che. nirdoSa thaje. rAgadveSAdi de, malina vicAre, tene tyAga karI, sthira thaje. asthira aMtaHkaraNane dharmadhyAnamAM sthira karaje. cAlu sAdhya sivAya aMtaHkaraNane bIjA kAmamAM vAparIza nahIM-javA daIza nahi te ja dharmadhyAnarUpa amRtarasanuM pAna thaze. te ja ajarAmarapada prApta thaze. te sivAya UMcI sthitie pahoMcavAnI AzA sarakhI paNa na rAkhIza. dhyAtA dhyAnaM ca taddhyeyaM phalaM ceti caturvidham / sarva saMkSepato matvA svArtadhyAnAdikaM tyajet // 55 // dhyAna karanAra, dhyAna, dhyAna karavA lAyaka dhyeya ane For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 119 ] tenuM phaLa, A cAra prakAra che, te sarvane saMkSepamAM samajIne ArtadhyAnAdikane sArI rIte tyAga kare. bhAvArtha -dhyAna ja upayogI kartavya che ema samajAya pachI tene mATe prayatna karanArAoe te dhyAnamAM aMga-vibhAge sArI rIte samajavAM joIe. pahelI vAta e che ke dhyAtA eTale dhyAna karanAra keNa hovA joIe gRhastha ke tyAgI? dhyAna karanAramAM kevI gyatA hovI joIe ? bIjI vAta, dhyAna eTale zuM ane te kevuM-keTalI jAtanuM che ? trIjI vAta, dhyAna karavAnuM che te dhyeya kevuM hovuM joIe? cothI vAta tenuM phaLa zuM prApta thaze? A cAre bAbatane prathama TuMkAmAM paNa samajIne pachI dhyAna karavA mATe pravRtti karavI. kharuM dhyAna samajAyAthI A dhyAna ane raudradhyAnano sArI rIte majabUtAIthI tyAga karI zakAya che. dhyAna keNa karI zake? nigraMtho hi bhaveddhyAtA prAyo dhyAtA gRhI na ca / parigrahAdi manatvAt tasya ceto yatazcalam // 56 / / nitha tyAgI manuSya ni dhyAna karanAra hoya che prAyaH gRhastha dhyAna karI zakato nathI kema ke te parigrahAdimAM DUbelo che tenuM citta capaLa che. pa6. bhAvArtha :-bahArathI tema aMtaramAMthI tyAga karanAra kAmadhAdine haThAvanAra, tyAgI, nigraMtha-rAgadveSanI graMthine teDanAra-DhIlI karanAra, evA munio ja dhyAna karavAnA For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 120 ] dhyAnadIpikA adhikArI che. gRhasthAzramamAM rahelA manuSya prAyaH dhyAnane adhikArI nathI. dhyAna zabdathI ahIM uttama dhama dhyAnAdi dhyAna samajavuM'. ArttadhyAnAdi tA gRhasthane paNa hoya che, prAyaH zabda ahIM mUkelA haiAvAthI, pUrva janmanA saMskArI ane gRhasthAzramamAM paNa viraktatA dhAraNa karanAra keAI cAgya jIva hAya ane te keAI vizeSa kAraNathI tyAga karI na zakatA hAya chatAM tenuM hRdaya dhyAnAdi mATe adhi kArI thayu hAya ane tevI anukULatAvALI gharamAM sagavaDa hAya tA te karI zake paNa kharA. A mATe ahIM prAyaH zabda mUkelA che. mukhyatve, gRhastha zA mATe dhyAnanA adhikArI nathI, tenA hetu khatAve che. te parigrahAdimAM magna-Asakta hoya che, mATe adhikArI nathI. dhanadhAnya. jamIna, rAjavaibhavAdi, strI, putra, putrI Adi sakha`dhIe vigerenA pAlaNapASaNA dimAM tenu citta vyagra heAya che. vyavahAranA prasaMgeAmAM, mana para thatA AghAtA ane tenA hRdaya para paDatA saMskAro evA vikSepa upajAvanArA hAya che ke te kAnA nizcaya ke samApti na thAya tyAM sudhI mana vicAra karatuM aTakatu nathI. Avu vikSepavALuM mana dhyAnamAM jarA paNa upayAgI thatuM nathI. manane eka ja dhyeyamAM pravAhita karavuM, agara sthira karI devu, A dhyAnanI sthiti che. te mana nAnA prakAranI AzA ke IcchAethI dugA~dhita thayeluM-kharaDAyelu ke bhramaNa karatuM hoya tyAM sudhI dhyAnamAM upayAgI kema thaI zake ? For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna dIpikA [ 121 ] mana svaccha ane sthira hoya tyAre ja te dhyAnamAM upayogI che. parama vairAgya vinA mana svaccha-nirmaLa ke sthira thatuM nathI. gRhasthAzramamAM prAyaH zabda mukAyela che. kadAca koI virala jIva gRhasthAzramamAM paNa parama vairAgyavAna hoI paNa zake. tathApi te rAjamArga nathI, eTale ema batAvyuM che ke dhyAnanA mukhya adhikArI gRhastha nathI. te ja vAta vistArathI kahe che. kharasyApi hi kiM zRGgaM khapuSpamathavA bhavet / tathAMganAdisaktAnAM narANAM kya sthiraM mana: // 57 / / gadheDAne paNa zuM ziMgaDuM hoya? athavA AkAzane puSpa thAya kharA ke ? (te banavuM asaMbhavita che) tema strI AdimAM Asakta thayelA manuSyanuM mana kyAMthI sthira hoya? pAkhaMDIone dhyAna hoya kharAM ke? tathA pAkhaMDImukhyAnAM nAstikAnAM kucakSuSAm / teSAM dhyAnaM na zuddhaM yaddhastutattvAjJatA yataH // 58 / / tema ja pAkhaMDIomAM mukhya nAstike-kudaSTivALAone zuddha dhyAna na hoya kAraNa ke teone vastutattvanuM ajJAna che. bhAvArtha:-pAkhaMDI zabda sAmAnya prakAre tyAgamArganA veza dhAraNa karavAvALAne kahe che. ahIM te sAmAnya artha na letAM pAkhaMDI Adika jeo nAstikomAM mukhya che, dharmAdhamanI vyavasthAne mAnanAra nathI. athavA nizcaya, vyavahAra vyavasthA karyA sivAya apekSA rAkhyA sivAya-AtmAne For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 122 ] dhyAnadIpikA ekAMta nityamukta mAnanAra che ke anitya ane baddha mAnAra che, teone tathA kudaSTivALAne-eTale jeonI AMtara daSTi malina che athavA khullI thaI nathI, AtmA tarapha jeonuM valaNa thayuM nathI, kevaLa bhaviSyanA sukha mATe devAdika ke rAjyAdikanI prApti mATe tyAga grahaNa kare che, ajJAna tapacaraNa kare che ane jeo kAmanApUrvaka malina IrAdA pAra pADavAnI AzAthI dhyAnAdi paNa kare che. teonuM dhyAna zuddha hetuM nathI kAraNa ke teone vastutatvanuM jJAna hatuM nathI. sAdhyanI ajJAnatA ke sAdhananI ajJAnatAne laI te pitAnuM kartavya siddha karI zakatA nathI. jema lakSa vine phekeluM bANa ke yogya sAmagrI sivAya karelA prayAsa niraIka jAya che tema teonuM dhyAna mukhya phaLa devAvALuM thatuM nathI. sAdhu vezadhArIne dhyAna hoya che? sadAcArAcca bhraSTAnAM kurvatAM lokavaMcanam / vibhratA sAdhuliMgaM ca teSAM dhyAnaM na zuddhidam // 59 / / nityaM vibhrAntacittAnAM pazyatveSAM kuceSTittam / saMsArArtha yatitve'pi teSAM yAtyaphalA janiH // 60 // sAdhunA vezane dhAraNa karanArA (karavA chatAM) sadAcArathI bhraSTa thayelA ane lokone ThaganArAone dhyAna zuddhi ApatuM nathI. niraMtara vibhrAMta cittavALAonA durAcArane tame juo. For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 123 ] yatipaNAne viSe paNa saMsArane nimitta teone janma niSphaLa jAya che. bhAvArtha:-bhale uttama sAdhuone veSa dhAraNa karyo heya te tethI zuM thayuM ? dUdha nahi ApanArI gAyane gaLe Tokare vaLagADavAthI zuM tenI kharI kiMmata kaI Apaze ke? nahi ja. veza te eka Tekaro vaLagADavA jevo che. bAkI kharI rIte te sadAcArI hovo ja joIe. sadAcAranA guNa vinA sAdhuvezanI kiMmata kAMI nathI. chApa sArI hoya paNa rUpiye tAMbAne hoya to tenI kiMmata rUpA jeTalI thavAnI ja nahi. chApa ane rUpuM banenI jarUra che. paNa ekalI chApanI kiMmata nathI. ekalA rUpAnI to echI paNa kiMmata te thavAnI, tema kadAca veza na hoya paNa sadAcArI heya te phAyade to thavAno ja bane sAthe hoya te to senuM ane sugaMdha sAthe maLyuM ja kahevAya. tema veza ane guNa bane sAthe hovAthI tenAthI svapara upakAra sArI rIte thaI zakaze. ekalA guNathI te potAne uddhAra karaze. sadAcArathI bhraSTa thaI, lokone ThaganArAo-kevaLa veSadhArIomAM dhyAna kyAMthI hoya? kadAca teo dayAna karatA paNa hoya to te dhyAna tene kevI rIte zuddhi Apaze? je zuddhine mATe ja dhyAna karAtuM hoya te pachI sadAcArathI bhraSTa thavAnuM ane lokone ThagavAnuM kAraNa zuM? sadAcArathI bhraSTa thaIkane ThagavA ane sAdhuveSa dhAraNa kare te paraspara viruddha che ane sAthe dhyAna karavuM te te vizeSa prakAre viruddha che. matalaba ke cittanI malinatA ke capalatA jyAM For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 124] mAnadIpikA sudhI hoya tyAM sudhI dhyAna sthira na thAya. te malinatA dUra karavA mATe prayatna karavAnI jarUra che. te na thAya tyAM sudhI dhyAnanA umedavAra thavuM joIe. dhyAnamevAtmadharmasya mUlaM mokSasya sAdhanam / asaddhyAnaM tato heyaM yat kutIrthikadarzitam // 61 // dhyAna ja AtmadharmanuM mULa che. dhyAna ja mekSanuM sAdhana che. mATe je kutIrthikoe batAveluM asa-malina-dhyAna che tene tyAga kare. bhAvArtha:-tIrtha eTale sarala mArga- satyamArga. tene batAvanAra te tIrthika kahevAya che. tethI viparIta-asatyAga batAvanAra pAmara ne lAyaka viSayakaSAyamAM kheMcI rahelAo, rAgadveSane vivaza thayelAo, pAMca iMdrinA viSayane paravaza thayelAo, vividha prakAranA mAnApamAnathI gherAyelAe ane A leka tathA paralokanI AzAothI jakaDAyelAo, te sarva kutIrthika kahevAya che. je AtmadharmanuM mUla kAraNa nathI ane mekSanA sAdhanabhUta paNa nathI tevA mAraNa, uccATana, mohana, vazIkaraNa, ityAdine mATe cittanI ekAgratApUrvaka jApa ke dhyAna karavAnuM jeNe upadezeluM che te mithyA malina dhyAna che; tevA kuthike e batAvelA asata dhyAnane avazya tyAga kare te ja batAve che. kazcinmRDhAtmabhirdhyAnamanyaiH svaparavaMcakaiH / sapApaM tatpraNItaM ca duHkhadurgatidAyakam / / 62 / / For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 125 ] dhanArthaM syAdivazyArthaM jantughAtAdikArakam / zatruccATA dikuddhyAnaM kriyate duSTabuddhibhiH // 63 // peAtAne ane parane ThagavAvALA keAika anya mUDha jIvAe duHkha ane durgatine ApavAvALuM pApavALuM dhyAna kathana kareluM che. duSTa buddhivALA jIvA, dhanane arthe strIAdi vaza karavA artha, zatrune uccATana Adi karavA mATe ane jaMtunA vAta Adi karavA mATe dhyAna kare che. bhAvArtha :-A kutIthikA eTale khATe raste janArA ane anyane laI janArA, peAtAne ane parane ThaganArA mUDha ajJAnI jIvAne, AttaraudrAdi dhyAna karanArA samajavA, je malinatAvALA dhyAne karI pAte duHkhI thAya che ane bIjAne duHkhI kare che. peAte durgatimAM jAya che ane bIjAne laI jAya che. teo khATA dhyAna zA mATe kare che? dhanane mATe zatruone uccATana karavA mATe AvA khATA dhyAna kare che. koi dhanADhava ke rAjA pramukhane vaza karI tenI pAsethI dhana meLave che. strIone svAdhIna karI kAmI viSayavAsanA sApe che. zatru Adine uccATa thAya, tene duHkha thAya, maraNAMta kaSTa thAya, tevA prayAgeA karI potAnu vera vALe che agara anyane thatA duHkhathI peAtAne zAnti mAne che, A teenI duSTa buddhi che. anyane duHkha devAnI mAnyatAmAM teo ThagAyA che. sAmA manuSyanuM puNya khaLavAna hAya teA A mANasathI karAtA malina mAraNa, uccATana, vazIkaraNAdi prayAge niSphaLa For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126] dhyAnadIpikA nIvaDe che. je teonuM potAnuM puNya baLavAna hoya te AvI ardhagati ApanArI Atmazaktine durupaga karanArI kriyA karyA sivAya paNa teone potAnI IcchA pUrNa thAya tevA prasaMgo maLI Ave che. kadAca sAmAnuM puNya ochuM thayeluM hoya ane A nimitta A kiyA karanAra kaI vakhata tevA prayogamAM vijayI nIvaDe che, to paNa A Arta ane raudra adhyavasAyathI anyane maraNAMta kaSTa ApavA mATe karAyelI kriyAnuM kharAba pariNAma tene maLyA sivAya rahetuM ja nathI. eTaluM ja nahi paNa mahA mahakarma bAMdhI ghaNA vakhata sudhI durgatine anubhava karavo paDe che, mATe Atmavizuddhine IcchanArA mumukSu jIvee asat dhyAnane rahe kadApi paNa javuM nahi ane tevA lekenI sobatamAM paNa phasAvuM nahi. e mATe ghaNI sAvacetI rAkhavI. lAlaca burI cIja che, game tevA mahAtmAone paNa phasAve che, mATe tevA saMgathI sadAne mATe dUra rahevuM. dhyAna kene kahevuM? keTalA vakhata sudhI TakI rahe? dRDhasaMhananasyApi munerAntarmuhartikam / dhyAnamAhurathaikAgracitArodho jinottamAH // 64 // chadmasthAnAM tu yaddhyAnnaM bhavedAntarmuhUrtikam / yogarodho jinendrANAM dhyAnaM kamauSaghAtakam // 65 / / ekacitAnirodho yastaddhyAnaM bhAvanAH parAH / anuprekSArthaciMtA vA dhyAnasaMtAnamucyate / / 66 / / For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 127 ] eka vastunA upara cittano nirodha kare tene jinezvare dhyAna kahe che. daDha saMhananavALA munine paNa te aMtaramuhUrta sudhI hoya che. chamonuM je mAna che te aMtaramuhUrta pramANe hoya che, karmonA samUhane nAza karanAra veganA niSedharUpa dhyAna jinezvarene hoya che. je eka citArUpa nirodha che te dhyAna kahevAya che. te sivAyanI mananI avasthAne bhAvanA athavA anuprekSA athavA padArtha citArUpa dhyAna saMtAna kahe che. bhAvArtha -eka vastunA upara cittane nirodha kare eTale manane eka vastu upara ja rokI rAkhavuM tenuM nAma dhyAna kahevAya che. jemAM guNaparyAya te vastu kahevAya che. AtmA ke jaDa kaI paNa vastu upara manane rokI zakAya che, bahAra kaI paNa jaDa vastu ke tenI AkRti, bhagavAnanI pratimAjI vagere vastu upara daSTi sthApana karI, daSTi sAthe manane rokI rAkhavuM. aMtaramAM kaI paNa AtmAno guNa dhayeya tarIke le. jema ke huM AnaMdasvarUpa chuM ke jJAnasvarUpa chuM, athavA AkhA AtmAne dhyeya tarIke le eTale tenA guNa ke AtmA tarapha manane prerIne tenA upara ja cUMTADI rAkhavuM. vacamAM te guNanA lakSa sivAya bIjo koIpaNa saMkalpa utpanna thavA na detAM te guNa tarapha manane akhaMDa pravAha calAvo manane niHprakaMpa (nizcala) rIte tenA upara sthApana karavuM (dhArI rAkhavuM). vAyu vinAnA sthAnamAM rahelA dIpakanI For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 128 ] dhyAnadIpikA zikhAnI mAphaka aDAla rAkhavuM. vikalparUpa vAyu vaDe calAya mAna na thAya tevI rIte sthira karavu. AnuM nAma yAna kahevAya che. zarUAtamAM mana kAMI AvI rIte sthira rahetu nathI, mATe khahAra keAi cIja upara prathama dRSTi sAthe manane sthira karavAnA abhyAsa pADavA. A sakha dhI bhagavAna mahAvIrasvAmIjIe gautama svAmIne eka vakhata peAtAnA vRttAMta jaNAvatAM kahyuM hatuM te sabaMdhI hakIkata A pramANe bhagavatI sUtramAM che ke, huM gautama! eka vakhata huM eka mATInA DhephA upara dRSTi sthApana karI eka ahArAtrI padegtanI mahApaDimA (abhigraha) karI rahyo hatA. matalakha ke te mahAprabhue animeSa dRSTie eka ahArAtrI paryaMta manane eka ja nizAna ke lakSa upara rokI rAkhavA sudhI prayatna karyo hatA. bahAraESTi amuka lakSa upara rAkhavI te eka nizAna che te bahAraSTi sAthe AMtardaSTa hRdayamAM ke bhrakuTI Adi sthAnAmAM rAkhavAmAM Ave che ane te sthaLe jema ekAda capaLa svabhAvavALI nAsabhAga karavAvALI gAya ke bhe`sane khIle khAMdhavAmAM Ave che tema aMtahRdayamAM zuddha AtmasvarUpa pragaTa karanAra siddha paramAtmA ke jIvanta dehadhArI arihatAdinI sAkSAta mUrtinI sthApanA karI, A zuddha svarUpa para mAtmA huM chuM, mAruM tevu ja zuddha svarUpa che vigere bhAvanAvALI vRtti karI, te sthAnamAM manane te mahAprabhunA svarUparUpI khIlA sAthe bAMdhI mUkavAmAM-rokavAmAM Ave che, jethI mananI te vruttio peAtAnI capalatAne mUkI daI zuddha AtmasvarUpamAM peAtAnu' bhAna bhUlI laya thaI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA | [ 129 ] eka nizAna upara bAhyadaSTine rokI rAkhI aMtaramAM aMtaradRSTinuM sacoTa nizAna bAMdhavuM e Azaya, bhagavAna mahAvIra devano gautama svAmIne jaNAvavAno hoya tema e sthaLe samajAya che. A te mahAprabhunI abhyAsa dazA hatI. zarUAtamAM manane sthira rahevAnuM zIkhavavA mATe devanI ke gurunI zAMtamUrti sanmukha sthApana karI tenA upara ekAgratA karI zakAya che. A abhyAsanI zarUAta dhIme dhIme karAya che. te upara daSTi sthApyA bAda te dhyeya sivAya bIjo koI vicAra manamAM AvavA na de. daSTi nimeSemeSa rahita khullI rAkhavI. eka be miniTa jeTalA cheDA vakhatathI zarUAta niyamita rIte karavI ane tene dhIme dhIme laMbAvavI vadhAravI. pachI te mUrtine hRdayamAM sthApana karI, AMkhe baMdha karI, manamAM te yeya sivAya bIjo koI vicAra AvavA na de eTale tene ja vicAra karo. tene vicAra kare eTale AtmAnA zuddhapadane vAcaka koIpaNa zabda, jema ke sIM, aha, che vagere laI tene manathI jApa kare. hRdayamAM te mUrtine AMtaraSTithI joyA karavI. A vakhate vacamAM kaI paNa vicAra AvI jAya che te vicArane mUkI na devo paNa tarata ja jApa baMdha karI te vicArane pakaDe ane vivekajJAnathI te vicArane chinnabhinna karIne kADhI nAkha. vicAra kaI paNa vAsanAne laIne UThe che. tenuM anityapaNuM, asArapaNuM, duHkhadapaNuM vicArI, anAtmapaNuM, kSaNabhaMgurapaNuM nirmIta karI, te vicArane kADhI nAMkha For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] dhyAnadIpikA ane pAchA te jApa mUrtimAM dhyAna ApavApUrvaka zarU karaze jo vicArAne dabAvavAmAM Ave che te te vicAre te vakhata dakhAya che, paNa pAchA tenAthI khamaNA jorathI U che ane herAna kare che. mATe vicAreAne nahi dAkhatAM vicAra dvArA vicArane vikherI nAkhavA vacamAM thADA vakhata jA tathA vicArane khaMdha paNa karI devAnI Teva pADavI ane 'zuddhaAtmasvarUpa huM chuM' te bhAvanAne mukhya rAkhI te sthitimAM sthira thavuM-manane te sthitimAM gALI nAkhavuM paNa vicArAMtara ke AlaMbanetaranuM vyavadhAna-AMtaruM cAlu pravAhanI vacamAM AvavA na ja devuM. tema thAya tyAre dhyAna siddha thayuM gaNAya che. game tevA majabUta khAMdhAnA zarI vALA munine paNa A sthiti 'tama hatuM eTale a tALIsa miniTa ke tenI aMdaranA vakhata sudhI Take che tethI vadhAre TakI zakatI nathI. zarUAtamAM AvI sthiti vadhAre vakhata sudhI TakatI nathI paNa lAMkhA abhyAsathI te sthiti siddha thAya che. A dhyAna chadmasthAnu che. chadmastha eTale jJAnAvaraNAdikanA AvaraNavALA jIva. te mana, vacana, kAyAnA cogAnAvyApArAnA sarvathA nirodha karI zakatA nathI. tethI kAI paNa eka padArthanA Ala'bana upara manane sthira karavArUpa dhyAna tene kahevAmAM ke khatAvavAmAM AvyuM che. sa cAgeAnA sarvathA nirodha karavArUpa dhyAna jinezvarAne hAya che. jinezvaranA sAmAnya artha ahIM kevaLajJAnanI sthiti pAmelA AtmAonA thAya che. chatAM te dehadhArI For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 131 ] heya che. deha vinAnA zuddhAtmAone to yeganA vyApAra rodhavAnI jarUra rahetI nathI. kevaLajJAna pAmyA pachI ja gono sarvathA niSedha karavAnuM baLa Ave che. jaina paribhASAmAM yogo kone kahe che, tene khulAse A prasaMge kare jarUra che. dArika Adi zarIranA saMyogathI utpanna thayelA AtmapariNAma vizeSa vyApAra tene yoga kahe che. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke dArika Adi (A dekhAtuM ApaNuM sthUla zarIraAdi zabdathI vaikiya-AhAraka zarIra levAM) zarIrayukta AtmAnI viryazaktivALI pariNativizeSa te kAga. tema ja audArika-kriya AhAraka zarIranA vyApAra vaDe kheMcelA vacanavagaNanA dravyone samUha tenI sahAyathI thato jIvane vyApAra-kriyAvizeSa te vacanoga. tathA audArika, vaikriya, AhAraka, zarIranA vyApAra vaDe, kheMcela manovaNA dravyano samUha tenI sahAyathI jIvana vyApAra (kriyAvizeSa) te manoga. A sarva vyApArane (kiyAone) sadAne mATe aTakAvavI-rekavI tene laya kare te jinonuM chevaTanuM uttamatama dhyAna kahevAya che. A dhyAna pachI tarata teo A dehathI sadAne mATe sarva karmone nAza karI mukta thAya che. A ThekANe AzaMkA utpanna thAya che ke chatmastha muniene aMtamuhUrta paryata ja dhyAna hoya che ema ahIM jaNAvyuM. paNa zAstramAM sAMbhaLavAmAM Ave che ane kaI For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 132 ] dhyAnadIpikA kAi prasa'ge! dekhavAmAM paNa Ave che ke amuka mahAtmAkalAkAnA kalAko sudhI dhyAna kare che tettu` kema samajavuM AnA uttara A pramANe che ke eka drazyamAM ke guNamAM mananA nirodha karavA-ekarasa akhaMDa pravAha calAvavA te dhyAna teA aMtarmuhUta thI adhika chadmasthAne hAi zake nahi, cAgAnI capaLatA rAkavI ghaNI muzkelI bharelI che, tathApi te dhyAtA muni, eka pachI eka ema aMtarmuhUrta pachI peAtAnA cecAne palaTAvatA jAya agara maneAcAganI sthitinI vikaLatA thai jAya ke tarata ja pAchI tene upayAganI jAtithI tenI sAthe joDI de-anusa dhAna karI de tA te dhyAnanI saMtita lAMkhA vakhata sudhI paNa lakhAya che, paNa aMtamuhUta pachI ekAgra thayeluM mana nirodha sthitimAM rahI zakatu nathI tenA pravAha dhyeyAMtaramAM-pachI te Atmagata manAdikamAM ke paragata dravyAMtaramAM saMkramaNa kare che tethI dhyAnanA pravAha lAMbe vakhata cAlu rahe che. kalAkA sudhI dhyAna karavAnuM je kahevA ke sAMbhaLavAmAM Ave che te A apekSAe kharAbara che, ekAgratAmAMthI khasI gayelA cittanI traNa avasthA thAya che tene bhAvanA, anuprekSA ane padmA ciMtA kahevAmAM Ave che. zarUAtamAM manane eka ja dhyeyamAM joDavAnu hoya che. ApaNe dhyeya tarIke eka AtmaNu laie, jema ke 'AtmA AnaMdasvarUpa che. ' AtmA AnaMdasvarUpa che tenA manane vAravAra saskAra pADavA. manamAM te padane-zabdanA prati dhvani thayA kare. A ekAgratA nathI, paNa ekAgratAnA abhyAsa thAya che. bIjA sakArA ke vicArAMtarAne haThAvIne For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 133 ] A eka ja vicArane mukhya karavAno prayatna cAlu che. mananI AvI sthitine bhAvanA kahe che. AvI bhAvanA cAlu rAkhavA pachI te abhyAsane mUkI daI mana taddana rithara thAya che. huM AnaMdasvarUpa chuM" tene paNa yAda karatuM nathI. manane kevaLa laya thaI jAya che te ekAgratAvALI dhyAnanI sthiti kahevAya che. A bhAvanAnI hayAtI dhyAnanA abhyAsakALamAM eTale dhyAna karavAnI zarUAtamAM ane aMtamuhUrta pachI ekAgratAnI sthiti vIkharAtAM hoya che. mananI AvI sthiti te bhAvanA che. mananI bIjI sthiti anuprekSAnI che. anuprekSA eTale pAchaLa tapAsa karavI jevuM. arthAt dhyAnanI sthiti khasI javA pachI pAchuM te sthiti meLavavA pUrve anubhavAyelI dhyAnasthitinuM smaraNa karavuM, smRti lAvavI, pUrvanI sthitine yAda karavI te che. mananI trIjI sthiti ciMtA nAmanI che. A be sthitithI judI eTale mananI A be sthiti UMcA prakAranI che, tenAthI A trIjI nIcA prakAranI che. keI paNa padArthanI ciMtA karavI eTale aneka vicAratamAM cAlyA javuM. jIvAjIvAdi aneka padArthonA vicAra karavA te padArthaciMtA nAmanI mananI triIjI sthiti che. AgamamAM kahyuM che ke jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / taM hajja bhAvaNA vANuppehA vA ahava ciMtA // 1 // For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] dhyAnadIpikA aMto muhuttaparao ciMtA jhANaMtaraM ca hujjAvA / suciraMpi hujja bahuvaththusakame jhANasaMtANaM // 2 // aMto muhutta mittaM ciMtA vaththANa mega vaththumi / chaumaththANaM jhANaM joga niroho jiNANaM ca // 3 // je sthira adhyavasAya che tene dhyAna kahe che. je capala adhyavasAya che tene citta kahe che. te capala adhyavasAyane bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA kahe che. aMtamuhUrta (ekAgratA rahyA, pachI (dhyAna hotuM nathI), ciMtA hoya che. athavA dhyAnAMtara hoya che (bhAvanA ke anuprekSA hoya che). ghaNI vastumAM mane saMkramaNa kare (sthiratA vALuM dayeyAMtara cAlu rAkhe) te ghaNA vakhata sudhI paNa dhyAnane pravAha hoya che. aMtamuhUrta pramANe eka vastumAM citta sthira karI rAkhavuM te chamonuM dhyAna che ane gone nirodha karI de te jinenuM dhyAna che. sAruM dhyAna kene kahevuM? rAgadveSau zamI muktvA yadyadvastu viciMtayet / tatprazastaM mataM dhyAnaM raudrAdyaM cAprazastakam // 67 // rAga ane dveSa mUkIne, samatAvAna muni je je vastunuM ciMtana kare-dayAna kare te te dhyAna sAruM mAneluM che. raudra Adi dhyAna te kharAba mAnelAM che. zAstrAMtamAM kahyuM che ke - For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 135 ]. vItarAgo bhavet yogI yatkiMcidapi ciMtayan / tadeva dhyAnamAmnAtamato'nye graMthavistarAH // 68 // cogI, game tenuM paNa ciMtavana karatAM (jo) vItarAga thAya te tene ja dhyAna mAneluM che (tene ja dhyAna kahevuM) e sivAya bIjA graMthanA vistAra samajavA. matalaba ke je dhyAna karavAthI-jenuM ciMtana karavAthI vItarAga thavAya-rogazveSa rahita sthiti pamAya te ja dhyAna che; e sivAya bIjAM pithAM te khAlI thathAM samajavAM. prakaraNa 5 AdhyAna AttaM raudraM ca duni pratyekaM taccaturvidham / arte bhavamathAtaM syAt raudraM prANAtipAtajam // 69 // A ane raudra e be durthAna che. te darekanA cAra cAra bheda che. pIDAthI utpanna thayeluM ArtadhyAna kahevAya che ane prANano nAza karavAthI utpanna thayeluM raudradhyAna kahevAya che. bhAvArtha :-rAgadveSanI pariNatithI kaI paNa jIvane duHkha utpanna karavuM ke duHkha utpanna karavAnA vicAro karavA te durthona che. tene ArtadhyAna kahe che. bIjA jIvane AnaM-pIDita dukhita karavAnA vicArothI te dhyAnanI utpatti che. - jene prANathI sarvathA judA karavAthI ke karavAnA vicArothI utpanna thayeluM durbAna tene raudradhyAna kahe che. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 136 ] dhyAnaddIpikA A banne jAtanA durdhyAnanI utpatti vicAra dvArA thAya che ane pachI vacana ke zarIra dvArA tene kriyAmAM mUkavAmAM Ave che. A Atta tathA raudra durdhyAnanA cAra cAra bheda che, je anukrame AgaLa khatAve che. AttadhyAnanA cAra bheda aniSTayogajaM cAdyaM paraM ceSTaviyogajam / rogArttaM ca tRtIyaM syAt nidAnArttaM caturthakam // 70 // manane na game tevI vastunA sa yAgathI, vahAlI vastunA vicAga thavAthI, rAga thavAthI ane niyANuM karavAthI utpanna thatu' ema Artta dhyAna cAra prakAre che. aniSTasaAAga pahelu' Atta dhyAna viSadanavana bhujaMgamaharizastrArAti mukhya durjIvaiH / svajanatanughAtakRdbhiH saha yogenArttamAdyaM ca // 71 // zrutairdRSTaH smRtaijJataiH pratyAsattisamAgataiH / aniSTArthai manaH kleze pUrvamA bhavettadA // 72 // chitsuto peAtAnA sabadhIone ane peAtAnA zarIranA ghAta (nAza) karavAvALA jhera, agni, vana (athavA saLagatuM vana), sApa, siMha, zastra ane zatrupramukha kruSTa jIvAnI sAthe meLApa thavA, tethI utpanna thanAru' pahelu. ArttadhyAna che. tema ja aniSTa padArthone sAMbhaLavA vaDe, dekhavA vaDe, smaraNa karavA vaDe, jANavA vaDe, najIka AvavA vaDe, jo manamAM kleza thAya, tA tethI pahelu aniSTasaMcAga nAmanuM ArttadhyAna thAya che, For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 137 ] bhAvAtha :--dhyAna e mananA viSaya che. nimittau maLavAthI vAsanArUpe rahelA saskArA pragaTa thaI Ave che ane tethI jevA jevA vicAramAM lIna thavAya che tevI tevI jAtanu' te dhyAna kahevAya che. ahIM Akhta dhyAnanA prasa`ga che, aniSTa vastunA saMcAga jIvane ThIka lAgatA nathI. na lAgavAnuM kAraNa, AtmA pote AnaMdarUpa che, sukhasvarUpa che, tethI tene sAruM ja-uttama ja game che, tyAre A aniSTane meLApa zA mATe thAya che? AtmA pAte peAtAnu bhAna bhUlI jai pAte mAnI lIdhelA ISTa viSayA tarapha AkarSAya che, tene nimatraNa Ape che, aheAniza tenuM ciMtana karyA kare che, tene mATe bhagIratha prayatnA niraMtara karyA kare che, manamAM dRDha saMskAra pADe che, vacanathI tene anumAda che'iSTa che' tema Ale che, zarIra dvArA te meLavavA prayatna kare che ane tene bhAgavatAM rAga, dveSa, haSa zAka kare che. viSayeA peAtAnA svabhAva pragaTa kare che, vastumAM je je jAtanA svabhAvA rahelA che te te jAtanA svabhAvA tA prakAzita thavAnA ja. agninA svabhAva khALavAnA che, pANInA svabhAva ThAravAnA-ThaMDA pADavAnA che, te badalAvavA muzkela che. teonA AvA svabhAva zA mATe? A kAMI prazna nathI. te tA kahe che ke jevA ame chIe tevA tamArI sanmukha UbhA ja chIe, tamane ThIka lAge te amane svIkArA rAgya lAge teA AmatraNa ApeA, tamArI IcchA vinA ame kayAM tamArI pAse AvIe chIe? tame amArA svabhAvanI tapAsa karyA pachI ja AmatraNa karI paNa yAda rAkhajo, eka For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 ] dayAnadIpikA vAra AmaMtraNa ApyA pachI ane te AmaMtraNane mAna ApIne ame tamArI AgaLa AvyA pachI, ame te amArA svabhAva pramANe tamArI AgaLa UbhA rahIzuM te veLAe tame AvA kema, ne tevA kema? A prazna karI amAre anAdara karazo-tiraskAra karaze amane rajA Apaze, te ame bilakula tamArI pAsethI javAnA ja nahi. UlaTA amArA apamAnanA badalA khAtara tamArI AgaLa rahevAnI amArI je mudata che, tame jeTalA divasa khAtara tamAruM AtmabhAna bhUlI amane kharIdyA che te mudatamAM vadhAre karIzuM; tethI vadhAre vakhata tamArI AgaLa rahIzuM ane eka vAra AmaMtraNa ApyA pachI jeTalo amAre tiraskAra karaze teTalA vadhAre divasa ame tamane cheDazuM nahi. je ame tamane gamatA na hoIe te jeTalA divasanuM amane tame AmaMtraNa ApyuM che teTalA divasa rAjIkhuzI thaI amane bhogavI le-svIkArI le eTale ame amArI mudata pUrI thatAM svAbhAvika rIte ja tamArI pAsethI cAlyA jaIzuM ane pharI tamArA nimaMtraNa sivAya nahIM AvIe. matalaba ke zubhAzubha karmanA udaya vakhate tenA tarapha rAgadveSa na karatAM samabhAve te karmo bhogavI levAM e ja ApaNo te vakhata mATene puruSArtha che. deha ane svajana saMbaMdhIone herAna kare, ghAta kare, tevA aniSTa saMge AvI maLatAM tethI nArAja thavuM, tene viga ciMtava e ArtadhyAna che. tenAthI bacavAne upAya na zodha ema kahevAno ahIM Azaya nathI. paNa manamAM For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 139 ] te saMbaMdhI vicAro karyA ja karavA, manamAM kaleza pAma, kheda karo, tene viyoga citava te kAMI tethI bacavAne upAya nathI. tame jevA vicArone poSaNa ApyuM che, anyane jevI rIte, jevA AzayathI saMtApyA che, herAna karyA che, jevAM jevAM bIja vAvyAM che, te mATe tame IcachA kare ke na kare, te bI UgavAnAM ja ane phaLa ApavAnAM ja ane te jene mATe nirmANa thayAM che tene khAvA paDavAnAM ja. kamane badale kALAMtare paNa maLyA sivAya raheto nathI A aniSTa vastuene saMga te tamArA kamane badale che. have tame tenAthI nAsI chUTIne javAnA kyAM che? baLAtkAre paNa tevA kalezI mANasane sahavAsa thavAne ja. anyanuM sukha naSTa karyuM che te mATe tamAruM paNa sukha naSTa thavAnuM ja. anyane herAna karyA che te mATe tamAre herAna thavuM ja paDaze. tene kADhavAnA prayAso karyA ja kare ne paNa te tamArI pAse AvavAnA ja. tamArA sukhanA upabhoga mATe ghaNuMnAM sukha tame lUMTayA che, te tamArA sukha paNa anyanA upabhoga mATe lUMTAvAnA jo tamAro svArtha siddha karavA tame "anyane duHkha thaze" tenI kyAM darakAra karI che? te bIjAo paNa tamane duHkha thAya che tenI zA mATe darakAra karaze ? AvA aniSTa saMgothI nArAja na thAo vicAra karazo te tamane A janma saMbaMdhI paNa evA dAkhalAo maLI Avaze ke karmane badalo ja manuSyone maLe che, bIjAo For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 140 ] dhyAnadIpikA nimitta mAtra che. nimitta upara cheSa na kare, temanA upara IrSA na kare. AvA aniSTa saMbaMdha zA mATe maLe che tenuM kharuM kAraNa zodhI kADhe ane te mULane ja sudhAre. tevAM kata karatAM aTake, sukhI karo, te sukha maLaze; iSTa Apa te ISTa maLaze; zAMti Ape, te zAMti pAmaze abhaya Apa to nirbhaya thaze. A upAya lAgu pADavA vinA kevaLa maneAra karavA te mUrkhatA che. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke, amaNunnANaM sadAivisayavaththuNa dosamAliNassa / dhaNiyaM viogaciMtaNamasaMpayogANusaraNaM ca // 1 // manane nahi game tevA zabdAdi viSa tathA vastuone, dveSathI malina mana vaDe atyaMta viga ciMtava ane pharIne tene meLApa na thAya tevuM IcchavuM-ciMtavavuM, te aniSTa saMga ArtadhyAna che. | bhAvArtha:-zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza A pAMca IndriyonA viSaye che ane te jemAM rahe che te vastu che. AvA aniSTa zabdAdi viSaye ane tenA AdhArabhUta sajIva-nirjIva vastuo, jevAM ke kUtarAM gadheDApramukhanA zabdo kurUpa-kadarUpA manuSyo tathA prANIo ane kALIkAbarI vastuo, kharAba durgadha ane durgadhavALA maLa, viSTAdi padArtho, kaDavA kaSAyelA rase, ane tevI kahelI vastuo, kAMTAkAMkarA vagerenA kaThora sparzavALA ane tevA kaThora sparzavALA manuSya, janAvara, jamIna, Adi, padArtho For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 141 ] A viSaya ane vastuone atyaMta viyoga ciMtave, jema ke tame cAlyA jAo, tamAro khapa nathI ane kaI paNa vakhata AvA viparIta viSaye ke padArthone meLApa paNa mane thaze nahi, ItyAdi ciMtavavuM te ArtadhyAna che. AdhyAna zA mATe ? uttara e che ke te viSaya nimitte manamAM uga thAya che-Sa thAya che zreSathI jIva malina thAya che. A malinatA utpanna thavI te ja AtmAne karmathI dabAvI devAne ke ujajavala na thavA devAno prayAsa che. AtmA karmathI malina thAya temAM ApaNane moTuM nukazAna che. AtmA kharA satya sukhathI vegaLe jAya che, mATe ja te kharAba dhyAna che. jema bane tema tevA vicArone tyAga karI kareluM je udaya Ave te samabhAve bhogavI laI ochuM karI nAkhavuM te ja samajI vicAravAnuM kartavya che. iSTavinA bIjuM AdhyAna rAjyaizvaryakalatraputravibhavakSetrasvabhogAtyaye cittaprItikaraprazastaviSayapradhvasabhAve'thavA / satrAsabhramazokamohavivazaya ciMtyate'hanizam tatsyAdiSTaviyogajaM tanumatAM dhyAnaM manoduHkhadam // 73 // dRSTazrutAnubhUtaistaiH padArthaizcittaraMjakaiH / viyoge yanmanaHklezaH syAdAtaM ceSTahAnijam // 74 // manojJavastu vidhvaMse punastatsaMgamArthibhiH / klizyate yat tadetatsyAt dvitIyArtasya lakSaNam // 75 / / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 142 ] dhyAnadIpikA rAjya, aizvaryAM, strI, putra, vaibhava, kSetra ityAdi pAtAnA upaleAganA sAdhanA cAlyA javAthI athavA cittane prIti karavAvALA suMdara viSayAnA nAza thatAM, jIvA trAsa pAmIne bhramita thaine, zAka karIne, mAhathI parAdhIna thaIne, rAtadivasa tene mATe je ciMtana kare che te manane duHkha devAvALuM ISTaviyeAga nAmanuM Ata dhyAna che. cittane raMjana karavAvALA dekhelA, sAMbhaLelA ane anubhavelA padArthInI sAthenA viyAga thatAM manamAM je kaleza thAya te IviyAgathI utpanna thayeluM A dhyAna che. maneAsa vastunA nAza thatAM pharI tenA samAgamanA arthI jIvA je leza pAme che te A khIjA Atta dhyAnanuM lakSaNa che, bhAvArtha :--ISTa-vahAlA manuSya ke dehAdi nirvAhanA sAdhanabhUta padArthonA nAza thatAM ajJAnI jIvA vividha prakA ranAM kalpAMta, zAka, Akada kare che-aheAniza jhure che. temanA vicAgathI A sa'sArane zUnya mAne che. jIvitavya niSphaLa gayuM samaje che, temanA meLApa mATe dehanA viyAga paNa sukharUpa mAne che. temanA pAche samAgama maLI Ave te mATe nira tara vicArA karyA kare che. A sattu pariNAma zu' samajavuM? kAMI nahi. AtmasvarUpanu A ajJAna che athavA kanA kAyadAnI ajANatA che. acAnaka kAMI AvI maLatuM nathI ke AveluM cAlyuM jatuM nathI. AvavAmAM ane javAmAM hetu che, hetu vinAnuM kAMI nathI. jo hetu vinA Avavu javuM, sa'cAvicAga thatAM ja hAya tA A vizvanI vyavasthA anIna ja rahe. For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 143 ] puNya e pitAnA sArA AcaraNanuM pariNAma che. sArAM kartavyono badalo ApanArAM bIja temAM che. tenAthI anukULa saMyoge AvI maLe che. te pUrAM thaI jatAM, jemAM naThArA kartavyanA badalAmAM bIje rahelAM che, temAMthI pApanAM phaLa bahAra Ave che tene laIne duHkhane anubhava kare che sukhanAM sAdhane nAza pAme che yA anya sthaLe te ja rUpAMtare cAlyAM jAya che. AthI ja duHkhI thAya che. have je manuSya vicAravAnI ja hoya te, gaI vastuno zoca na karatAM samajIne manane zAMti vALe ke je kAraNathI teo AvyA hatA te kAraNa mArI pAse pUruM thaI rahyuM che. pharI te ja ke tevI vastunI jarUriyAta ja hoya te pAchAM tevAM sArA kartavya karI puNya upArjana karuM ke te vastuo pAchI mane AvI maLe. gaI vastune zoca karavAthI te pAchI AvavAnI nathI to kevaLa kalpAMta karI vakhata nakAmo kADhI AdhyAna karI, navIna karmabaMdha kare tenA karatAM te ja vakhatane cagya raste sAro upayoga karI lauM ke pharIne pAcho AvI sthitimAM AvI na paDuM. kharekhara, A jJAna ke vicAra mANasomAM ghaNo ocho hovAthI, A sIdhe raste mANaso AvI zaktA nathI, tethI ja temane A saMsAra duHkhamaya bhAse che. tema bhAsavA chatAM paNa pAchA te vAtane bhUlI jAya che. kAMIka anukULa saMge maLI AvatAM thayela viganAM duHkha visAre paDe che ane A anukULa saMyogamAM AnaMda mAne che, paNa vakhata jatAM A anukULatA paNa vIkharAI jAya che tyAre pharI paNa pUrvanI mAphaka zeka-AkaMda For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 144 ] dhyAnadIpikA karatA rahe che. keIka vIra puruSo ja A viSama saMga viyoganA cakramAMthI bacI jAya che. pharI te cakamAM AvavuM na paDe mATe AtmasvarUpamAM praveza kare che ane vijaya meLave che. ISTa vastu kAyama banI rahe, tene viyAga na ja thAo viyoga thaye heAya to pAcho saMga thaI A vigere vicAre temAM thayelI ekAgratA-tanmayapaNuM, A sarva rAganuM pariNAma che. rAga che te AtmAne AvaraNakartA che. AtmA upara AvaraNa AvavuM te zuddhatAne dabAvI nAkhanAra che. te dabAtAM ajJAnatAmAM vadhAro thAya che. A ajJAnatA aneka bhulAvAo khavarAvI saMsAramAM paribhramaNa karAve che. mATe AtmA upara AvaraNa na Ave te mATe vAraMvAra sAvacetI rAkhI nirAvaraNa thavA mATe prayatna kare e gya mArga che. anya sthaLe kahyuM che ke - iTANaM visayAiNaM veyaNaeya rAgarattassa / aviogajjavasANaM taha saMjogAbhilAso ya // rAgamAM raMgAyelo-rAgamAM Asakta thayela chava ISTa eTale manane game tevA viSaye meLavIne Adi zabdathI ISTa vastuone anukULapaNe anubhavIne tene viyega pharI na thAya te mATe vicAra karyA kare tathA tevI ISTa vastu ane viSa je na maLyA hoya tevAone meLavavAnI IcchA rAkhyA kare te ISTaviyoga AdyAnane bIje bheda che. For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 145 ] regA trIjuM AdhyAna alpAnAmapirogANAM mA bhUtsvapne'pi saMgamaH / mameti yA nRNAM ciMtAM syAdAtaM tat tRtIyakam // 76 / / thoDA paNa regone mane svamaviSe paNa samAgama na thAo e pramANe manuSyane je ciMtA thAya che te trIjuM ArtadhyAna che. bhAvArtha :-aniSTa saMyogamAM A trIjA bhedano samAveza thAya che. tathApi manuSyajIvanathI badhI ciMtAomAM dehanI ciMtA-deha uparanuM mamatva e ciMtA moTAmAM moTI che. tethI bIjI sAmAnya ciMtAnI barAbarImAM eTale eka bAju bIjI sarva ciMtA ane eka bAju deharakSaNanI ciMtA e sarakhI che, athavA tethI paNa adhika ciMtA che te batAvavA khAtara A bheda judo gaNavAmAM Avyo che. manuSyo ke sAmAnya rIte badhA ja pitAnA dehanA rakSaNa mATe bIjI badhI vastune jatI karIne paNa dehano bacAva kare che. vahAlAmAM vahAlI cIjone paNa deharakSaNa arthe tyAga kare che. e uparathI samajI zakAya che ke deha upara manuSyane keTaluM badhuM mamatva che? AthI ema kahevAno Azaya nathI ke dehanuM rakSaNa na karatAM tene pADI nAkhavuM. deha e dharmanuM sAdhana che. paNa tenA upara eTaluM badhuM mamatva karavAnuM nathI ke ahoniza tenuM rakSaNa karyA ja karavuM rAtadivasa tenI ja ciMtA karyA For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 146 ] dhyAnadIpikA karavI, zarIra hovAthI temAM rogAdika utpana thavAno saMbhava che. A rogomAM keTalAka kilaSTa karmanA vipAkathI utpanna thAya che ane keTalAka potAnI khAvApIvAnI bedarakArIthI utpanna thAya che. keTalAka cepI rogo ekabIjAnA sahavAsamAM AvavAthI eThuM juThuM khAvAthI ane asvacchatAthI utpanna thAya che. ghaNI ThaMDI-bhinAzavALI ke durgadhita havA vigerenA kAraNathI paNa upanna che. manuSyae bane teTalI sAvacetI rAkhI yogya khAvA pIvAnI, svacchatAnA ane khullI zuddha havA vigerenA niyamo pAlana karavA chatAM kaI karmasaMgathI rogonI utpatti thaI AvI, te AkulavyAkula na thatAM yegya upacAra karavA paNa tenA mATe AdhyAnavALA vicAra na karavA. tene mATe ahoniza jhUravuM nahi. are! "A mAre roga kyAre jaze? svapnamAM paNa kaI vakhata A rogano samAgama mane na thAo," ItyAdi vicAro karavAnuM pariNAma zuM che? kAMI ja nahi. roganA ja vicAramAM tallInatA rAkhavI-temAM ja ekAkAra thaI javuM e rogaciMtA nAmanuM A dhyAna che-daDha dehAdhyAsa che. bhUlene badale maLa ja joIe. kAMI paNa karyA vinA thatuM nathI, te pachI A roga mATe tame zuM ema dhAre che ke te tamArA karyA vinA thayo che? nahi ja, tamArI bhUlanI tapAsa karo. khAvApIvAnA niyamo tame sAcavyA nahi hoya jarUriyAtathI adhika prayatna karyo haze, brahmacaryanA niyamathI viruddha vartana thayuM haze keInI IrSA karI haze, For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 147 ] nahi karavA yogya vicAro karyA haze. A vicAronI pAcana zaktipara asara thaI temAMthI rogo utpanna thAya che mATe pitAnI bhUlo sudhAravI e ja ApaNuM kartavya che. bhUla na sudhAravI ane kevaLa AttavicAre ja karyA karavA, te vicArathI te rogo cAlyA jatA nathI, paNa temAM ja daDha dhyAna ke adhyavasAyathI-dehAdhyAsa, dehamamatva majabUta thAya che. tevA adhyavasAyathI karmabaMdha vadhAre thAya che. matalaba ke ArtadhyAna na thAya tevI rIte rogane sahana kare. yathA yogya upacAra karatA rahevuM. tema chatAM na maTe te samabhAve sahana karavuM. paNa hAyavALI, vihavaLatA thavA na devI. bIjI rIte vicAra karIe te roga e ApaNI bhUlanI zikSA che, bhaviSyamAM vadhAre moTA rogo na thavAnI e cetavaNI che, athavA zarIra sudhAravAnuM sAdhana che. arthAt te roga ApaNA bhalAne mATe thayela che. khAvA, pIvA, haravA, pharavAdimAM sAvacetI na rAkhavAthI thayelI bhUlane badalo maLa joIe ane te badale ja A roga che. A badale maLyAthI mANasa vicAra karaze ke A rega zA kAraNathI thaye? vicAravAna te kAraNe zedhI kADhaze ane pharIne roga na AvavA badala te bhUla karatAM aTakaze. bhaviSyamAM moTA rogo na thAya te mATe roga e cetavaNI che. A nAnA rogo thatAM ja, eTale sahejasAja mAthuM ke peTa duHkhavuM ItyAdithI cetI jaIne mANasa ekAda julAba ke te ja upAya karI le che te rega AgaLa vadhato tyAM ja aTakI jAya che. ane DeghaNe heya te te upAyathI nAbUda thAya che. For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA zarIramAM zleSma, UlaTI, jhADe ke tAva thaI Ave che. A roga thavAnuM kAraNa jarUriyAtathI vadhAre kacare zarIramAM ekaThA thayelo che, tene bahAra kADhI nAkhI zarIra zuddha kara vAnuM che, hadathI vadhAre magajamAM maLa bharAvAthI beTI garamI lema dvArA bahAra nIkaLI javA sAthe, maLane bahAra pheMkI de che ane tethI magaja sApha thaI jAya che. tAva AvavAthI kheTI garamI bahAra nIkaLI jaI zarIramAM niyamita kAma pAchuM cAlu thAya che. jaTharanI AsapAsa maLa vadhavAthI jaThara kAma karatuM aTake che. te chatAM AhAra nAkhavAmAM Ave che te jhADA thAya che. A jhADA thatAM khorAka ocho levAtAM jhADA dvArA maLa nIkaLI jAya che ane kherAka ocho levAthI jaTharI pradipa thAya che, eTale maLa-kacaro sApha thatAM zarIra halakuM thAya che. jaTharane pitAnA kAmamAM naDate kacare dUra thatAM te paNa pitAnuM pAcananuM kAma niyamita zarU kare che. Ama ekaMdara vicAra karatAM je potAnA bhalAne mATe roga thAya che tene ajJAnatAne lIdhe loke bUruM mAnI tene mATe AdhyAna hAyavoya kare che phAyadAne geraphAyadA samaje che ane vinA prajananI mahenata karI thAke che. mahAna puruSe kahe che ke je thAya che te sArA mATe. paNa AnI kasoTI karavAne vakhata ke AnI satyatA sama javA jeTalI dhIraja manuSya pAse kyAM che? nahitara A mAnasika duHkhe utpanna ja na thAya (A dizAmAM paNa vicAra karavAnI jarUra che.) kahyuM che ke For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 149 ] taha mUlasIsarogAiveyaNAe vi paNihANaM / tadasaMpaogaciMtA tappaDiyArAulamaNassa // 1 // tema ja zUla, mastakane roga Adi vedanA utpanna thaye tenA viga saMbaMdhI ekAgratA karavI te pharIne prApta na thAya tevI ciMtA karavI ane tenA pratikAra mATe (te rega dUra karavAnA upAya mATe) mana Akula vyAkula karavuM. A rega ciMtA-ArtadhyAna che. bhega Atta athavA niyANuM AdhyAna gajyaM surendratA bhogAH khagendratvaM jayazriyaH / kadA me'mI bhaviSyanti bhogAttaM ceti saMmatam // 77 // puNyAnuSThAnajAtairabhilaSati padaM yajineMdrAmarANAm / yadvA taireva vAMchatyahitajanakulacchedamatyaMtakopAt / pUjAsatkAralAbhAdikasukhamathavA yAcate yadvikalpaiH syAdAtaM tannidAnaprabhavamiha nRNAM duHkhadaM dhyAnamArtam | (suvAvogadhAma) 78 | rAjyanI prApti. idrapadavI bhogonI anukULatA, vidyAdharonuM Adhipatya ane rAjayalakSmI A sarva mane jyAre prApta thaze, ItyAdi vicAravALuM dhyAna bhoLArtA mAneluM che. puNyavALAM anuSThAna (kriyA) karI tene phaLa tarIke tIrthakara ane devanA padanI abhilASA kare athavA te ja puNya vaDe, atyaMta krodhathI zatruonA kulane uracheda (nAza) For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 150 ] dhyAnadIpikA thAya tevI IcchA kare; athavA nAnA prakAranA vikalpo vaDe pUjA-satkAra ane lAbhAdika sukhanI yAcanA kare. A sarva niyANAthI utpanna thanAruM ArtadhyAna manuSyane duHkharUpI dAvAnaLanA bhayaMkara sthAna samAna thAya che. bhAvArtha:-AnuM nAma te mananI zaktine durUpayoga kharAbamArga samaja. mahenatathI kaMTALelA ke ALasunA AgevAno Ane ja samajavA mahenata ryA vinA mAla khAvAnI IcchA rAkhanArAo tamane keI na maLyA hoya te A vicAra karanArAne oLakhI leje ekAMtamAM besI manane kaI paNa vicAramAM lIna karI dIdhuM ke te vakhate bharabajAra hoya te paNa ekAMta ja samajI levuM. vicAra kare ke mane A AkhA bhAratavarSanuM ke jeTalA dezo che te badhAnuM rAjya maLe te ThIka thAya ho. athavA A rAjya te maLe paNa pAchuM AyuSya thoDuM eTale te mUkIne to javuM ja paDe ne tyAre iMdranI padavI maLe te kevuM sAru? deve upara manamAM dhArIe tevI AjJAo karIe, hukama calAvIe, suMdara apsarAo ke iMdrANIo AvI maLe. ApaNe AgaLa vividha prakAranA nATAraMbha thaI rahyA hoya. ahA ! A sukhanI te vAta ja zI karavI? paNa are ! evAM sukha te mArA bhAgyamAM kayAMthI hoya? A duniyAnA ja nAnA prakAranA bhego maLe to paNa kevuM sAruM thAya ? gADI, vADI ne lADInI majA mArIe. havAvALA mathake upara baMgalAo bAMdhI amanacamana uDAvIe. enA karatAM paNa vidyAdharanA rAjApaNAnI prApti thAya to te pachI pUchavuM ja zuM? suMdara For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 151 ] vimAnamAM besI, vidyAdharIonI saMgAte, suMdara ArAme, bAgabagIcAo, naMdanavana, Adi suMdara sthaLomAM vihAra karIe. ka9pavRkSAdi jhADAnI suMdara ghaTAomAM, sahelagAha thatI hoya, malayAcaLa jevo maMdamaMda pavana AvatuM hoya, kinnaronA gAyananA madhura zabda kAne paDatA hoya, ahA ! A majAnI to vAta ja zI karavI? AvAmAM koI zatru vidyAdhara ke bIje kaI mArI patnIne upADI jAya-mArA sukhamAM vidana kare ke mAru rAjya laI levA caDI Ave che, kharekhara huM sAmo thaI jAuM ane mArAmAM evuM baLa hoya ke mane koI jItI zake ja nahi. zatruono nAza karI temanI lakSmI lUMTI lauM, AkhI duniyA mAre AdhIna thaI jAya, sarva ThekANe mAre ja vijaya thAya, ItyAdi vicAro karatAM, jarA pavanano jhapATo AvatAM AMkha khUlI jAya ke koInA zabdothI te vicAradhArA tUTI jatAM, sAvaceta thaI AvatAM, tapAsa karatAM A je pAyA vinAno mahela Ubhe karyo hato te mAMhIluM kAMI paNa dekhAya kharuM ke? dhumADAnA je bAcakA ke bIjuM kAMI? svapnAmAM dekhela banAvothI AmAM kAMI adhikatA kharI ke? kAMI ja nahi. are mUrkhatA! ahe ajJAna dazA ! kevI bhayaMkara bhUla ! mAta! amUlya mAnavajIvanane ke asAdhAraNa durupa ga? ATalA vicAro karyA temAMthI kAMI maLyuM kharuM ke ? vakhata paNa nakAmo gayo, teTaluM AyuSya ochuM thayuM, mana paNa teTaluM caMcaLa thayuM ane pariNAme (zUnya) mIDuM. AnA karatAM teTalA vakhata mATe paramAtmAnuM smaraNa For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15ra ] dhyAnadIpikA karyuM hota, ke uttama vicAra karyA hatA, ke kAMI paNa sAru kAma karyuM hota to ? mana meluM thavAne badale sudharata. ujajavala-nirmaLa thAta, sAruM puNya baMdhAta ke je vastunI jarUriyAta ke IrachA hatI te meLavI ApavAmAM madadagAra thAta. mATe he manuSya! AvA havAI killA bAMdhavAnuM baMdha karI jenI jarUriyAta hoya tene mATe mahenata kare, manuSya ! tamArA niraMtaranA vyavahAra saMbaMdhamAM tapAsa te kare ke mahenata vinA kAMI maLe che kharuM ke? are moDhAmAM mUkyA pachI paNa cAvavAnI mahenata karyA pachI ja peTa bharAya che, te A tamArA mAthe kAMI ekalI lukhI IcchAthI ja pUraNa thavAnA che ke? nahi ja. keTalAeka vicAravAna manuSyone uparanI hakIkta kharI lAgavAthI te manaIcchita vastu meLavavA mATe nAnA prakAranAM puNya, dAna, tapa, japa, vrata, ItyAdi zubha kAryo kare che, ajJAna kaSTa sahana kare che, mAkhInI pAMkha na duHkhAya tyAM sudhI chAnuM rakSaNa kare che, ogha saMjJAe cAritra paNa UMcuM pALe che, ATaluM karyA pachI temanI A mAyika viSayonI IcchA temane phasAve che. mahenata karIne tene badale levAne te taiyAra thAya che. tene badale svAbhAvika vakhate pitAnI meLe maLI Ave teTalA vakhata sudhI paNa teo dhIraja dharI zakatA nathI. temanA sArA karmo kadAca temanI IcchA viruddha phaLa ApI deze, ke phaLa ApavAnuM bhUlI jaze, tevI temane zaMkA thatI hoya tema teo potAnAM karelA zubha karmane badale AgaLathI mAMgI le che. teo niyANuM kare For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 153] che, niyANAno artha karela mahenatane badale phaLa maLavAnA vakhata agAuthI mAgI le. jema ke meM mArI jiMdagImAM amuka amuka sArAM kAma karyA che, tapazcaryA karI che, brahmacarya pALyuM che, bIjAM vrata vagere kilaSTa, mana, vacana ke zarIrane kaSTa thAya tevAM ke tyAM sudhI karmo kyAM che ke dhana khacI maMdira baMdhAvyA che, dAna ApyuM che, dharmazALAo aMdhAvI che ke paropakAranAM kArya karyo che tenA phaLa tarIke badalI tarIke mArI dhArelI IcchA pramANe phaLanI prApti thane, mane tIrthaMkara padavI prApta thaje, devagati maLI Avajo, amuka snehI ke patiputrAdikanI prApti thaje. A veLAe kadAca keInA uparanuM virabhAva yAda AvI jAya keI AvezamAM ema paNa nizcaya karI nAkhe ke mArA tapazcaryAdi puNyanI zaktithI mArA zatrunA kuLa-vaMzane sarvathA uracheda karI zake tevuM baLa ke zakti ane prApta thaje. athavA manAvA, pUjAvAnI IcchAthI, satkAra, mAna pAnanI IcchAthI, ke tevA ja pAMca IdrinA viSayane anukULa viSacenI IcchAthI, tevI tevI vastu prApta thavAnI mAgaNIo kare che. AvI mAgaNIonuM pariNAma temane mATe bhayaMkara dAvAnaLanA vacamAM rahelA nivAsasthAna tulya duHkharUpa thAya che. puNyAdika kriyAo karI eTale temanA dhAryA pramANe phaLa te maLe che, temAM paNa vizeSa eTalo che ke temanI IcchA je vastu meLavavAnI hoya che te maLI zake teTalA pramANathI adhika puNya hoya te te vastu maLe che, teTaluM puNya na hoya te te pramANe maLatuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 154 ] dhyAnadIpikA temane duHkhI thavAnuM kAraNa e che ke, niyANuM karI mAgI lIdhelA phaLanuM pariNAma sukharUpa thatuM nathI. eka IcchA bIjI IcachA utpanna kare che. bIjI pUrI thaI na thaI tyAM trIjI IcchAUThe che. jJAnadazA jAgRta thayelI na hovAthI A IcchAne nAza bIjA koI upAyathI thatuM nathI, kema ke IcchAonAM bIja ajJAna dazAmAM rahelA hoya che. IcchAo paNa pUrNa thatAM harSa thAya che. pUrNa thavAmAM aneka Ara karavA paDe che. temAM koI aDacaNa kare, vidana kare te dveSa thAya che. IcchA pUrI na thAya, to kheda thAya che. A rAgavaiSanI pariNati navIna ka upArjana karAve che ane pariNAme janmamaraNanuM gADuM vagara aTakaye cAlyA ja kare che. ahIM vicAradazAnI pUrNa jarUra che. je bIja sArI jamInamAM vAvyuM che, te phaLa thaze ja. tene mATe dInatA karavI te kevaLa kalezane ja mATe che. tema ja je jIve satkarma karyA che, te tenAM sArAM phaLa maLavAnA ja; te tene mATe AvI dInatAvALI ane pariNAme duHkharUpa niyANAnI mAgaNI karavI te nakAmI che. AtmadaSTi thayA sivAya IcchAnA bIjane nAza thato nathI. ahIM e zaMkA thaze ke mahenata vinA maLatuM nathI, mahenata karI phaLanI mAgaNI karatAM pariNAma AvuM batAvo che, tyAre IcchAone tRpta kema karavI? uttara e che ke uttama vicArabaLa vinA-jJAnazakti pragaTa thayA sivAya-IcchAono nAza thaI zakato nathI. For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 155 ] IcchAnI tRpti keI vakhata thaI nathI ane sadAne mATe thavAnI nathI, e to baLatA agnimAM lAkaDAM hemyA ja kare, agni zAMta na thatAM vadhate ja thavAne. IcchA pramANe logono upabhoga kara e kAMI agni zAMta karavAne upAya nathI, tema viSayonI prAptithI IcchA zAMta thAya te vAta svane paNa sAcI na mAnavI. mArA A kathanathI khAtarI na thatI hoya te anubhava karI jovAthI nirNaya thaze. hA! tRpti thaze, jarA vAra zAMti Avaze, virAgya paNa pragaTa thaze ane have A raste javuM ja nahi ema nirNaya paNa thaze. chatAM te thoDIvAra ja. jarA vakhata javA de, pharI anukULa saMge maLavA de, te samajAze ke A vastu te duniyAmAM koI vakhata maLI ja nathI teTalI tIvra IcchAthI pAchI tenA tarapha pravRtti thaze ane thoDI vAra pahelAM utpanna thayela tRpti, ke zAMti ke viraktatA nAza ja pAmI jaze. mATe vicAradazA khUlyA sivAya, vivekajJAna pragaTa thayA sivAya, ke jJAnagarbhita vairAgya thayA sivAya, tRpti ke zAMtinI AzA tamAre rAkhavI ja nahi. "tyAre ISTa vastu meLavavA mATe ame zubha kriyAo karI, te vyartha jaze ke? Ane uttara e ja che ke tamArI irachA te vastu taraphathI pAchI vaLatI na ja heya, tene meLavavA mATe utkaTa jijJAsA banI rahetI hoya to tame zubha kriyA ghaNI khuzIthI kare; paNa tamAruM nizAna badale, sukAna phe. viSapabhegane mukhya padavI na Ape, tamArA Atmadevane moDhA AgaLa kare. te meLavavAnuM eTale tene anu For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 156 ] dhyAna dIpikA bhava karavAnuM lakSa rAkhe, sarva kriyAo tene uddezIne karo. kRSikAre dhAnyane mATe ja khetI kare che, chatAM ghAsa, kaDaba, vigere te prAsaMgika-IcchA karyA vinA ja tenI sAthe pragaTa thAya che, tema ja te AtmadevanI ja utkaMThA tame karo te rastAmAM AvA ghAsa jevA viSapabhego te sattAgata IcchAnusAra svAbhAvika ja tamane AvI maLaze. eka rAjAne tame maLaze te paheredAra sipAIo te anicchAe paNa tamArI gulAmI karaze. vrata, tapa, japa, ItyAdi karyA kare. paNa sAthe tenA phaLanI IcchA na rAkhe. IcchA sivAya dareka zubha kAma karyo kare. AnuM pariNAma e Avaze ke je kriyA kare che temAM je svabhAva che te kALAMtare bahAra Avaze ane tamArI Asakti temAM ochI thayelI haze te A anukULa sAmagrI ke viSapabhoganA sAdhano tamane herAna na karatAM kAMIka IcchAone zAMti ApI temAMthI ja vicAra dvArA viraktatA meLavI Apaze. jene mATe atyAre IcchA karatA hatA te saMyoge maLI AvatAM paNa tamane tenAthI viraktadazA pragaTa karavAnI IcchA raheze vastu ke kriyA ekanI eka che. paNa tame jema jema tene vaLagatA jaze tema tema te tamArAthI dUra bhAgaze ane jyAre tame tene tyAgavA Icchaze eTale te tamane vaLagatI Avaze. A pramANe vastunA svabhAvane samajI tenI IcchA kADhI nAkhe, eTale te tamane maLaze eTaluM ja nahi, paNa te tamArI IcchAne zAMta karI, tamane herAna na karatAM UlaTI For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 157 ] viraktatAne pragaTAvI jaze. vastusthiti A pramANe che mATe bhaviSyanI ciMtArUpa ArtadhyAna mUkI daI prayatna karatA rahe AtmaparAyaNa thAo. anya sthaLe kahyuM che kedeviNd cakavaTTittaNAI guNariddhipaththaNAmaIyaM / ahama niyANa ciMtaNa mannANANugaya maJcaM taM // 1 // vaMdra ane cakravatI AdinA guNa (rUpAdika) tathA riddhinI prArthanA (yAcanA)vALuM niyANanuM ciMtana karavuM te adhama che. atyaMta ajJAnanI madadathI te (adhyavasAya) utpanna thAya che. ArtadhyAnanuM phaLa eyaM cauvihaM rAgadosamohaM kiyassa jIvassa / ajhjhANaM saMsAravaddhaNaM tiriyagaimUlaM // 2 // rAga, dveSa ane mohanA cihnavALuM (rAgadveSa ane mehathI oLakhAtuM) A cAra prakAranuM A dhyAna jIvane saMsAra vadhAranAruM che ane tiryaMca (janAvara)nI gatinuM mULa che (ArtadhyAna karanArA jI vizeSa prakAre janAvaranI gatimAM jAya che). madhyastha muniene AdhyAna hetuM nathI majjaththassa ya muNiNo sakammapariNAmaM jaNiya meyaMti / vaththuNassabhAvaciMtaNa parassa sammaM sahatassa // 3 // For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 158 ] dhyAnadIpikA potAnA karma pariNAmathI A (regAdi aniSTa saMzo) utpanna thayelA che (ItyAdi) vastu svabhAvanA ciMtana karavAmAM tatpara thayelA ane samyak rIte (rAgadveSa vinA) gAdi sahana karatA evA madhyastha munine ArtadhyAna hetuM nathI. bhAvArtha:- ahIMyAM zaMkA thAya che ke munio ke jemaNe saMsAratyAga karyo che ane mukhya rIte AtmasAdhata karavAmAM cittane lagADayuM che tevA munione paNa ghaNI vAra pUrva karma saMyegathI nAnA prakAranA rogAdine upadrava thaI Ave che, kemake karma kaIne phaLa ApyA vinA rahetuM nathI. A mahApuruSone siddhAMta che, te A roganI asamAna dhAnIthI, tene pratIkAra-upAya karavA teo prayatna kare che ane manamAM ethI ema paNa thAya che ke A roga zAMta thaI jAya te ThIka. Ama raganA zamanane upAya kare ane manathI rogano nAza thAya tema ciMtavavuM tethI muni ene ArtadhyAna thavuM ja joIe? vaLI tapa, saMyama, Adi aMgIkAra karavAthI temanA manamAM cokkasa nizcaya hoya che ke sAMsArika duHkhane viga thAya to ThIka. tethI paNa temane ArtadhyAnanI prApti che ema samajI zakAya che? Ano uttara e che ke je rAgadveSAdine paravaza thayela te muni hoya to avazya temane paNa AdhyAna hoya, paNa jeo rAgadveSane AdhIna na thatAM madhyastha sthiti dhAraNa karI vicAra kare che ke A vividha prakAranA rogo je mArA dehamAM utpanna thayA che te pUrvajanmamAM karela azubha karmane For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 159 ] vipAka (phaLa) che. mATe mAre paritApa kare e yogya nathI. huM manamAM kheda karIza to paNa tethI A rega ocho thavAnuM nathI. mahAna puruSane paNa karelA karma bhegavyA sivAya chUTaka thatuM nathI, ItyAdi vastu svabhAvanA ciMtanamAM vicAramAM tatpara thaI sArA adhyavasAye-madhyastha pariNAme te regAdine sahana karatAM temane A dhyAna hatuM ke thatuM nathI paNa karmanI nirjarA thAya che. lAbhAlAbhane vicAra karI roga pratIkAra karavAnI jarUra che. kuNau va pasaththAlaMbaNassa paDiyAramappasAvajjaM / tavasaMyamapaDiyAraM sevau dhamma-maNiyANaM // 4 // prazasta AtmajJAnanA sAdhanabhUta AlaMbana mATe alpa sAvadhavALA pratIkAra-upAyo karavAnI jarUra che ane niyANuM vinA karmakSayanA hetubhUta tapa, saMyamarUpa upAye sevavA paNa jarUranA che. matalaba ke tethI ArtadhyAna thatuM nathI, paNa te upAye dharmadhyAna che, athavA dharmadhyAnanuM kAraNa che. bhAvArtha-jJAnAdi uttama AlaMbanane mATe alpa deSavALA ke nirdoSa auSadhAdine upacAra karavAthI dharma * dhyAnane hAni pahoMcatI nathI. zarIra sAruM haze te jJAna bhaNAze, gurnAdikanI ke galAna, bALa tapasvI AdinI bhakti thaze. nAnA prakAranI tapazcarya thaze. gacchanI ane gacchanI nizrAye rahelA sAdhuonI sAraNuM, vAraNAdi saMbhALa levAze, ane dhyAnAdika karI AtmasvarUpa pragaTa karI zakAze ItyAdi For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 160 ] dhyAnadIpikA athavA a85 deSavALA, paNa pariNAme mahAna lAbha ApanArA auSadhethI dharmadhyAnanI vRddhi thAya che. zAstramAM paNa kahyuM che. ke gItArtha muni yatanApUrvaka kAraNe alpa sAvadya auSadhAdi karatA chatAM paNa nirdoSa che. gItArtha e zabda kahevAno hetu e che ke dravya, kSetra, kAla, bhAvanA jANanAra gItArtha muni hoya che. te je avasare jenI jarUriyAta hoya tevI pravRtti Agraha vinA teo kare che. tethI lAbhAlAbhane vicAra karI yogya avasare kaI kAmamAM pravRtti ke nivRtti karavI ghaTe tyAM te tevI pravRtti karI zake che. tapa, saMyama, Adi karavAM che te paNa sAMsArika duHkhono pratIkAra-upAya che mATe tapa, saMyamAdinI vRddhi thatI hoya tevA nimitta auSadhAdi karavA paDe te paNa dharmadhyAna hetu hovAthI dharmadhyAna che vizeSa eTale che ke te tapa saMyamAdi niyANA vinAnA hovA joIe-sAMsArika sukhanI abhilASA-IcchA vinAnA hovA joIe. ahIM keI zaMkA kare ke karmano kSaya karavA mATe tapa saMyamAdi karavA che te paNa eka jAtanuM niyANuM ja che ne? kemake niyANAno artha e ja thAya che ke mArI A saMyama tapazcaryAdi kriyAnuM amuka phaLa mane prApta thAo ane te pramANe karmano kSaya karI mokSa prApta karavA mATe tapazcaraNAdi karavA te paNa niyANuM ja che ne? Ane uttara A pramANe che ke te vAta kharI che. For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 161 ] nizcayathI mokSanI IcchA karavI, tene paNa niSedha karela che mo maLe sarvatra ni:spRho munattama: | uttamamunie mokSamAM ane bhavamAM-saMsAramAM-sava sthaLe pRhA-IcchA karatA nathI. te paNa AvI uttama koTinI bhAvanAmAM jemanuM mana pariNamyuM nathI tevA jIvonI apekSAe vyavahAramArge mikSanI IcchA karavI, te deSavALI nathI. A prakAre paNa temanA kiyAmArgamAM pravRtti thavAthI teonA cittanI zuddhi thAya che ane tyArapachI chevaTe teo sarvatra niHspRha thavAnI keTimAM praveza karI zake che. AdhyAnavALAne lezyA keTalI hoya? lezyAtrayaM ca kRSNAdi nAtisaMkaliSTakaM bhaveta / ArttadhyAnagatasyAya liMgAnyetAni ciMtayeta // 79 // A ArtadhyAnavALAne kRSNa Adi traNa lezyA, ghaNI saMkilaSTa (malina-kaluSita) na hoya tevI (traNa lezyA) hoya. have AdhyAnavALAnAM AgaLa kahevAmAM Avaze te liMga cihno-nizAnIone vicAra kare. bhAvArtha-jenA udaya vaDe AtmA lepAya che, judA judA adhyavasAya-pariNAme dhAraNa kare che tene vezyA kahe che. jema sphaTika ratna svAbhAvika rIte atyaMta nirmala-svaccha ane veta hoya che. tathApi kALA, pILA, lIlA, rAtA, vigere raMgavALA padArtho tenI pAchaLa mUkavAmAM Ave che. te A padArthone upAdhine laI sphaTika paNa lAla, pILuM, 11 For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 162 ] dhyAnadIpikA kALuM ke lIluM dekhAya che. A ThekANe vicAra karo ke sphaTika ratna vastutaH tevu' nathI paNa A padArthonI najIkatAne laIne ja viparIta bhAna, thAya che. judI juDhI rIte te sphaTika dekhAya che; evI ja rIte kamanA aNue je udayamAM AvyA che temanI samIpatAthI athavA AtmA peAtAnuM bhAna bhUlI jAya tevA rAgadveSa mAha utpanna karanArA padArthonI samIpa tAnA nimittathI AtmA judA judA NiAme pariName che, svaccha ke malina, kila ke maMda jevAM nimitto ke karma aNuonA udaya thAya che tevA jIvanA adhyavasAya thAya che tene laizyA kahe che, Atta dhyAnanA jIvAne, kRSNa, nIla ane kApAta A traNa lezyAo hAya che, tathApi te traNe ghaNI kilaSTa, malina cA niviDa hAtI nathI paNa thADI malina, theADI niviDa (virala) hAya che. Atta dhyAnanA udayathI jIvanA pariNAmo kALAM, lIlAM ane kAMika pArevAnA raMga jevA thAya che chatAM tenA rasa ghaNeA maMda, Ache ane ghaNI ethI kliSTatAvALa kaDavAzavALA hAya che. Atta dhyAnanAM cihno-lakSaNA batAve che. zokAkaMda mUrcchA mastakahRdayAditADanaM citA | Arttagatasya narasya hi liMgAnyetAni bAhyAni ||80|| zAka karavA, AkraMda karavu' (raDavu), mUrchA AvavI, mAthuM ane hRdaya Adi pachADavAM-tADavAM, ciMtA karavI ityAdi matta dhyAnane pAmelA puruSanAM A khAdya cihane nizcaya samajavAM, For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 163 ] bhAvArtha-ArtadhyAna karavAvALA jInAM AMtaranAM lakSaNo te te ArtadhyAna karanAra jIva vicAravAno hoya te te potAnA mananI kalapanAone pote ja nirNaya karI zake che. chatAM bahAranA bolavA, cAlavAnA ke tADanA tarjana, AkaMda, rudana, mAthuM, hRdaya, kUTavA vagere lakSaNothI bIjA manuSya paNa samajI zake che, ke A mANasanuM mana A che. saMyoga, viyoga ke rogAdithI pIDita che, samabhAve vedI zakatA nathI. AtmadaSTi bhulAI gaI che, vivekajJAna nAza pAmyuM che, dehAdhyAsa thayela che. ajJAnadazAne laI AtmAthI bhinna vastu upara mamatvabhAva vadhelo che. tene laIne ja tenA vacananI ke zarIranI A pravRtti che. mULa lokamAM ArtadhyAnavALA naranA-puruSanAM A lakSaNo che te sAmAnya rIte puruSanI mukhyatA rAkhI lakhyuM che. bAkI A lakSaNethI dareka jIna-strI ke puruSanA AdhyAnane nizcaya karI zakAya che. tassAkaMdaNasoyaNaM paridevaNatADaNAdi liMgAI / iTThANiThaM viyogAvioga veyaNAnimittAI // 1 // ISTanA viyogathI, aniSTanA saMgathI ane vedanAnA nimittathI te ArtadhyAnavALAnAM AkaMda, zAcana, paridevana ane tADana Adi cihane thAya che. bhAvArtha- AkaMdana eTale moTA moTA zabdo vaDe vilApa karI karIne vizeSa prakAre revuM yAne sahana karavuM, For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 164 ] dhyAnadIpikA zacana eTale AMkhamAMthI AMsu cAlyA jatAM hoya tevI rIte orata kara-pazcAttApa kare-jeno viyoga thaye che tenI sAthe potAne svArtha yAda karavo, yA guNo yAda karavA-bIjAne kahI saMbhaLAvavA. paridevana eTale dInatA karavI-dayAmaNo cahero kare, bIjAne dayA utpanna thAya tevI rIte bolavuM athavA vAraMvAra kilaSTa bhASaNa karavuM. tADana eTale chAtI phUTavI, mAthuM kUTavuM, vALa kheMcavA, pachADiyAM khAvA, ItyAdi bAhya ligo-lakSaNo ISTanA viyogathI, aniSTanA saMyogathI ane vedanA-regAdika vyAdhinA nimittathI karAya che te sarve ArtadhyAnanA cinho bAhyabIjA AgaLa dekhAva karI zakAya tevA athavA bIjAo jANI dekhI zake tevA che. A AdhyAna kene hoya? tadaviraya desavirayA pamAyaparasaMjayANuyaM jhANaM / savyappamAyamUlaM vajjeyavvaM jatijaNeNaM // 2 // avirata, dezavirati ane pramAdamAM tatpara saMyati (sAdhu)ne te A dhyAna hoya che. A dhyAna sarva pramAdanuM mULa che. yatijanee tene tyAga kare. | bhAvArtha-A AdhyAna keTalA guNaThANuM sudhI hoya. che, te batAve che. aviratinA be bheda che. pahelAthI trIjA guNaThANA sudhInA mithyAdaSTi cho te avirati che, ane cothA guNaThANAvALA samyakdaSTi jIvo paNa avirati kahevAya che, For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 16pa ] guNonuM sthAna te guNasthAna yA guNaThANuM. taddana aMdhArI gADha kAlI rAtrI jevI, ajJAnatAvALI nigoda avasthAmAMthI (avyavahAra rAzimAMthI) vyavahAra rAzimAM AvavuM thAya, sUkSma zarIra dhAraNa karavAmAMthI kAMIka sthULa zarIra dhAraNa karavApaNuM hoya, ogha saMjJAe paNa dharma jevI vastu tarapha lAgaNI hoya, pachI bhale ne te adharma hoya, tathApi kAMIka sArI AzAthI dharma tarapha valaNa thayeluM hoya ItyAdi jarAtarA edha saMjJAe paNa (kharI samaja na paDe tevI rIte paNa) teTalo guNa prakaTa thayela hoya tene prathama guNasthAna (zarUAtane guNa) kahe che. A guNa AgaLa AgaLanI bhUmikAmAM vikAsa pAmate jAya che. cothuM guNaThANuM-cethI bhUmikAmAM AtmAne AmApaNe jANavArUpe samyakajJAna thAya che, jaDatanyanuM bhinna bhinna jJAna thAya che tene vivekajJAna paNa kahe che. AtmAnuM pUrNa zuddha svarUpa ahIM pragaTa thatuM nathI chatAM cheDe aMze paNa zuddhatAnI zarUAta A bhUmikAmAM thAya che. eTale aMze svasaMvedanaguNa anubhavarUpe ahIM pragaTa thAya che, tathApi moTe bhAge jANavA sahavA (zraddhA) rUpe hoya che, je teramAM guNasthAne pUrNa pragaTa thAya che. A cothA guNasthAnakavALA samyaphadaSTi jI kahevAya che, chatAM teo avirati hoya che. avirati eTale vrataniyamo na karavA. icchAo anaMta che. te IcchAone amuka rIte maryAdAmAM rAkhavI. IcchAone nirodha kare, cheDe aMze paNa IcchAone kAbUmAM rAkhavI te virati kahevAya che. AtmAnuM For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 166 ] dhyAnadIpikA svarUpa jevI rIte jANavAmAM AvyuM che (svaanubhava siddha pratyakSa anubhava thayela nathI) tevI rIte pratyakSa karavAmAM sahAya bhUta kama malinatAno nAza karanAra-te A AvaraNane haThAva nAra je kriyAmAge che te mArgane Azraya hajI karyo nathI teTalo utsAha hajI pragaTa thayo nathI, kevaLa jANavA-sa havArUpe te mAge hadayamAM jAgRti lIdhelI che te avirati kahevAya che. pahelAthI trIjA guNa sthAnaka sudhInA che paNa avirati kahevAya che. tathApi temAM ane A cothA guNa sthAnavALA jImAM je taphAvata che te e che ke te bhUmikAvALAone te AtmAne jANavA-savavApaNuM paNa nathI. AtmAnA zuddha svarUpane samajI jaDathI bhinna mAnavA jeTaluM AvaraNa paNa ochuM thayeluM nathI. pudagalanA upabhegathI virAma pAmavAnI IcchA paNa thatI nathI eTaluM ja nahi paNa pudgalene upabhAga levA e ja kArya ke kartavya manAyeluM hoya che ane egha saMjJAe dharma tarapha valaNa thayeluM hoya te paNa vyava hAranA prasaMgomAM sukhI thavAya ke anya janmamAM anukUla upabhego maLe teTalA pUratuM hoya che. tyAre A bhUmikA vALAne AtmAno nizcaya thayelo hoya che. je rUpe jANyuM che, teve rUpe anubhava nathI paNa te tarapha have tene prayANa karavAnuM hoya che. eTale AnuM lakSya AtmajJAna ja hoya che. avirativALA banene AdhyAna hoya che, chatAM banA AdhyAnamAM taphAvata ghaNo hoya che. dezavirati-dezathakI thoDA bhAganI virati karanAra-AtmA For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 167 ] tarapha lakSa rAkhI IrachAone nirodha karanAra-pAMcamI bhUmikA yA guNasthAnavALA che, tene paNa AdhyAna amuka bhAge ISTa viyegAdi saMbaMdhI hoya che, chaThThA guNasthAnavALA-sarvaviratidhArI munio, tyAgI pramAdamAM paDatAM temane paNa AdhyAna thaI Ave che, chatAM pUrvanA guNasthAnaka karatAM ghaNuM ja maMda maMda A dhyAna hoya che. tenA kAraNo pUrve batAvI AvyA chIe. pahelAthI chaThThA guNasthAna sudhI AdhyAna heAya che; tathApi pahelA guNasthAnamAM rahelA jIvonuM ArtadhyAna, tenAthI jema jema AgaLa vadhatA jaIe tema tema Ad dhyAna ghaNuM maMda maMda hoya che. ane tenA kAraNo paNa caDatAM caDatAM ghaNA sAmAnya, nirmAlya yAne najIvA jevAM hoya che. tathApi ArtadhyAna pramAdanuM mULa che. mULa sajIvana hoya te vRkSa pharI pallavita thavAno saMbhava che. mATe thoDA najIvA paNa AdhyAnane avakAza Ape nahi apramatta dazAvALA muniomAM ArtadhyAnane avakAza nathI. prakaraNa 6 raudradhyAna duSTa krUrAzayo jaMtu raudrakarmakaro yataH / tato raudraM mataM dhyAnaM taccaturdhA budhaiH smRtam / / 81 / / je kAraNathI laI duSTa dUra AzayavALo jIva saidrakama kare che te kAraNathI tene raudradhyAna mAneluM che. te rIdradhAna jJAnI puruSoe cAra prakAre kaheluM che. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 168 ] dhyAnadIpikA te cAra bheda batAve che - hiMsAnaMdAnmRSAnaMdAccauryAtsaMrakSaNAttathA / raudradhyAnaM caturdhA syAddehinAM nirdayAtmanAm / / 82 // nirdaya svabhAvavALA ane hiMsAmAM thatA AnaMdathI, asatyathI thatA AnaMdathI, corIthI thatA AnaMdathI ane dhanAdi rakSaNanA kAraNathI thatA raudra pariNAmayI raudradhyAna cAra prakAre thAya che. tene hiMsAnaMda, asatyAnaMda, cauryAnaMda ane rakSaNanaMda athavA hiMsAnubaMdhI, asatyAnubaMdhI, cauryA baMdhI ane rakSaNAnubaMdhI raudradhyAna kahe che. hiMsA raudradhyAna pIDite ca tathA dhvaste jIvaudhe'tha kadarthite / svena vAnyena yo harSastad hiMsAraudramucyate // 83 / / pitAne hAthe ke paranI pAse nA samudAyane pIDA karavI, kadarthanA karavI, ke nAza karavo ane tema karIne harSa pAma tene hiMsAraudra dhyAna kahe che. bhAvArtharadratA, bhayaMkaratA, krUratA, kaThoratA, duSTatA, niSpharatA, ItyAdi paryAye ekasarakhI rIte kharAba pariNAmane sUcave che. AvA kharAba pariNAma jIvanA thavA tene raudradhyAna kahe che. A raudradhyAnanI pariNati mananI vRttio aneka prakAre aneka rIte thAya che. chatAM te sarvano sAmAnya rIte cAra bhedomAM samAveza karavAmAM Ave che. eTale te apekSAe raudra dhyAnanA cAra bheda kahe che. te sarvamAM jIvanA dUra pariNAma thAya che. kUra pariNAma vinA duSTa kAma thatAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 169 ] pote jANI joine jIvAne pIDA kare che, sAmA jIvA sArI rIte rikhAya-duHkhI thAya tevI kadanA kare che, ane chevaTe te jIveAne mArI paNa nAkhe che. mArI nAkhIne duHkhI karIne pAchA te rAjI thAya che, khuzI thAya che, ha pAme che ke kevA huM baLavAna ! eka taDAke ja amukane AvA baLavAnane meM ekalAe mArI nAkhyA. peAte A pramANe jIvene mArI nAkhIne rAjI thAya che tema ja bIjA pAse jIvAne pIDA karAve che, kadanA pamADAve che ane nArI nakhAve che, athavA keAI anya jIve jIvAne mAryA hAya-pIDA karI hAya-kadanA karI hoya, te dekhIne, sAMbhaLIne, vAMcIne peAte rAjI thAya che A raudradhyAna che. e mahAna IcchAvALA jIvA! tame peAte sukhI thavAne, nIrogI thavAne, kalezarahita jIvana gujAravAne ke lAMbu jIvana TakAvavA mATe IcchAo kareA che; teA bIjA jIvAnI icchAonA khIjAnA ArogyanA, khIjAnA sukhAnA ke bIjAnA jIvananA tame zA mATe nAza kare che ? zuM tame ekalA ja A duniyAmAM sukhI thavAne ke jIvavAne lAyaka che ? tamAne ja tamAru jIvana vahAlu che ? bIjAne zu vahAlu nahi ja hAya? ja A ajJa jIvA ! vicAra teA kare. pagamAM eka kAMTA vAge che, sahaja ThAkara vAge che, ke thADA nAnA sarakhA zastrAdinA ghA vAge che teTalAmAM tame AkulavyAkula thAe che, tamArI sAravAra mATe bIjAnI madada mAgeA che. teA zu bIjAne duHkha nahi thatu hAya? bIjA anyanI madadanI For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 170 ] dhyAnadIpikA AzA zu' nahi rAkhatA hAya. tame pAte bIjAne madada ApavAnI vAta te dUra rAkhA, paNa bIjAnA jAna levAthI ke herAna karavAthI paNa jyAM sudhI pAchA na haTha tyAM sudhI tamAre peAtAne paNa sukhI thavAnI IcchA zA mATe rAkhavI joie ? bIjAnI pAsethI madada levAnI AzA zA mATe rAkhavI joie ane tamane madada paNa zA mATe maLI zake ? samajIe ! samajo. leA ane de, Ape ane meLavA, karo ane pAme. niyamathI viruddha vartana na rAkheA. atyAre baLavAna thai chUTazeA, paNa chevaTe tame paNa jhapATAmAM Avaze, kANu amara rahyuM che? abhaya ApanArAe ja nibhaya thayA che, zAMti Ape! ane pachI zAMti bhAgave. raudradhyAnanu' sthAna zuM che ? niraMtara nirdayatAmvabhAvaH svabhAvataH sarvakaSAyadIptaH / madodvataH pApamapiH kuzIlaH syAnnAstiko yaH sahiraudra geham ||84|| nira'tara nirdayatAvALA svabhAva, te svabhAvathI sa krodhAdinI pradIpti. madathI uddhRtapaNuM, pApamAM buddhi, kuzIlatA ane nAstikatA te raudra dhyAnanI utpattinu sthAna che. bhAvAtha--eka jAtanA abhyAsa lAMkhA vakhata sudhI karavAmAM Ave che, tyAre te abhyAsa majabUta thaI svabhAvanuM' pariNAma dhAraNa kare che. eka mANasa sahaja vAtamAM peAtAne mijAja kheAI bese che; tyAre bIjo mANasa kahe che ke ene cheDaze! nahi, tenA svabhAva ja evA che. kredhIlA che, cIDiyA For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 171 ] = che. sahaja vAtamAM ciDAI jAya che (tapI jAya che). matalaba ke sAre kheTe koI paNa jAtano abhyAsa keTalAka vakhata pachI svabhAva jevo thaI jAya che-tevI Teva paDI jAya che. tema je mANasa niraMtara nirdayatA vApare che, sahejasAjanA aparAdhamAM paNa mATe daMDa Ape che, nirdayatAthI mAra mAre che, dayA, anukaMpA ke arakAre jenA hRdayamAM AvatuM nathI, dukhI jIne dekhIne, ke pitAnA prahArathI pIDAtA, ribAtA, raDatA, trAsa pAmatA jIvone dekhIne paNa jene dayA AvatI nathI, jenuM hRdaya dayAthI Adra (bhInuM) thatuM nathI, AvA javAnuM hRdaya kALAMtare nirdayatAvALuM thaI jAya che. temane svabhAva ja te thaI jAya che. te nirdayatAvALA svabhAvane dhAraNa karanAra jemAM, svAbhAvika rIte ja raudra dhyAna nivAsa kare che, kAraNa ke, je jene Adara Ape, te tene tyAM AdarathI rahe che. AvA najIvA kAraNasara jene ghAta karI nAkhe che. sAmAnya kAraNamAM paNa teonA hRdayamAM raudradhyAna phurI Ave che. jeonA manamAM svabhAvathI ja saghaLA kaeNdha, mAna, mAyA ane lebharUpa kaSAya dIpta thaI rahelA hoya che, teo paNa raudradhyAnanAM ja ghara che. krodhavALo jene svabhAva thaI rahelo hoya che, vAraMvAra nA kAraNe paNa kedha karavAnI Teva pADayAthI kedhavALo ja svabhAva banI rahe che. AvA mANaso sahejasAjanA kAraNe paNa maravA ke mAravA taiyAra thaI jAya che. bIjAnuM khUna karatAM vAra lagADatA nathI. jyAM pitAnuM je anyane zikSA karavAnuM cAlatuM hoya che tyAM to tene For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 172 ] dhyAdIpikA zikSA kare che ja paNa jyAM tevuM jora cAlatuM nathI hotuM tyAM pite ja te krodhane bhoga thaI paDe che. eTale ke dhanA AvezamAM pote paNa ApaghAta kare che. A rIte jeo mahA abhimAnI che, dareka ThekANe huMpada karI pote ja badhuM mAna levA Icche che, thoDAMghaNAM sArAM kAma karI lokomAM pitAnuM mahatva gAyA kare che, pitAnuM mahatva vadhAravA mATe ja paisAne upaga kare che, AvA mANaso mAnane vAraMvAra AvakAra ApavAnI Teva pADe che. A Teva kALAMtare svabhAvanuM rUpa pakaDe che. tenuM pariNAma e Ave che ke sarva sthaLe te mAnanI ja IcchA kare che. deva-gurnAdi ke adhikArI varga pAsethI paNa mAna Icche che. jyAre tene mAna maLatuM nathI, agara kaI tenuM apamAna kare che tyAre te pitAnA thayelA apamAnanA badalAmAM pitAnA prANane paNa halakA gaNe che. kAM te tene mAre che, ane kAM to pote mare che. A rIte A mAna paNa raudra dhyAnane nivAsa karavAnuM ghara ja che. mAyA, kapaTa, prapaMca e paNa zarUAtamAM najIvAM dekhAya che. sAmAnya bAbatathI temanI zarUAta thAya che. tenI Teva vadhatAM chevaTe te svabhAvanuM rUpa dhAraNa kare che. moTA moTA prapaMco race chekAvatarAM goThave che, aneka jene te jALamAM phasAve che. temAM je pitAne prapaMca khullo karanAra maLI Ave to raudradhyAna UchaLI Ave che. teno jAna leze tema karatAM je pitAne sapaDAI javAno prasaMga Avyo te pote ApaghAta karI kare che. Ama mAyA, prapaMca, kapaTajALa paNa raudradhyAnanI utpattinuM sthAna ja che. For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadIpikA [ 173 ] lebhanI zarUAta paNa potAnI cAlu sthitithI kAMIka adhikatA prApta karavI ATalAthI zarU thaIne chevaTe bhayaMkara rUpa dhAraNa kare che, AkhI duniyAnI riddhi ke hakUmata meLavI levA sudhI vRddhi pAme che. lebhathI pitAputro laDe che, bhAIo ApasamAM laDe che, kuTuMbomAM kaleza thAya che, saMbaMdhIonA sagapaNo mukAya che ane ekabIjAnA lehI reDAya tyAM sudhI paNa A lebha zAMti pAmato nathI. lobhI jevo ghanane mATe anyanA prANa letAM paNa pAchuM vALI jatA nathI. tema pitAnuM dhana lUMTAI jatAM-corAI jatAM ke nAza pAmatAM ghaNA mANasa gAMDA thaI gayelA ke ApaghAta karI maraNa pAmelA atyAre najare paNa dekhAya che. hakUmatanA lAbhane mATe aneka laDAIo thayelI tame sAMbhaLI haze ane atyAre paNa aneka rAjyo laDatAM tame sAMbhaLo che, de che. ahA ! kevuM raudradhyAna! kevI bhayaMkara pUnarejI! pitAnI lobhAMdhatAne lIdhe lA mANasanI katala thatI atyAranI kahevAtI, sudharelI duniyAmAM paNa najara dekhAya che. mAre! mAro! kApa kApanA pikAra jyAM thaI rahelA che, jIvatAM ne jIvatAM mANasone saLagAvI devA-cIrI nAkhavA ke goLIbAra karavA tevAM kAmo paNa eka lobhane mATe ja! kedanI zAMtine mATe ja! vera levAne mATe ja ! , mAna sAcavavAne mATe ja ! ahA! lebhanI lebhAMdhatA ke krUratA mATe zuM varNana karavuM ? bhagavAna RSabhadevanA putro bharata ne bAhubaLI jevA For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 174 ] dhyAnadIpikA bane bhAIe paNa AvI raudra bhayaMkaratA sudhI pahoMcyA . hatA ke je te ja bhavamAM nirvANa pAmanAra hatA. te bIjA ene mATe te kahevuM ja zuM ? badhA karatAM lebha te vizeSa prakAre raudradhyAnanuM mukhya mathaka tarIke prakhyAti pAmeluM sthaLa che. A cAre kaSAyo niraMtara jenA hRdayamAM saLagatA ja hoya che, jAjavalayamAna thaI rahelA hoya che, teone raudra dhyAna AvatAM vAra lAgatI nathI. madathI uddhata thayelA manuSyo ke jemAM paNa saidradhyAna kAraNa maLatAM bahAra nIkaLI Ave che. dhanane mada, baLane mada, kuLane mada, adhikArano mada, vidyAne mada, ItyAdi madathI jene uddhata svabhAva thaI rahyo hoya che, vidyA ke kaLA, dhana ke adhikAra ItyAdinuM jene ajIrNa thayuM che, pAtra ochuM hoya ane temAM vastu vadhAre mUkavAmAM AvatAM te bahAra nIkaLI paDe che tevI rIte sAmAnya manuSya karatAM maLI AvelI kAMI paNa adhikatAne, potAnI ayogyatAne laI jIravI na zakavAthI uddhatAIthI bahAra chalakI vaLe che. AvA madathI unmatta thayelA uddhata jIvomAM raudradhyAna svAbhAvika rIte nivAsa karIne rahe che; pA5mati-jeonI buddhi niraMtara pApamArgamAM varyA kare che, pApanA vicAre ahoniza karato hovAthI te vicAre ghara karI vAsanArUpe ke saMskArarUpe yA svabhAvabhUta thaI rahe che ane jema keI AjJAMkti sevaka hoya tene hAka mAratAM badhA kAma paDatAM mUkI tatkALa te pitAnA mAlika pAse hAjara thAya che, tevI rIte A pApa buddhinA saMskAro saheja For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 175 ] sAjanuM nimitta maLatAM daDha saMskArarUpa thayelA hovAthI maraNa karatAMnI sAthe ja hAjara thAya che ane potAne karavA lAyaka hiMsAdi kArya mAM tatkALa joDAI jAya che. matalaba ke audradhyAna tatkAla utpanna kare che. kuzIla-kharAba AcaravicAravALA, athavA vyabhicArI, parastrIlaMpaTa, parapuruSa laMpaTa svI vigere jIH A ravabhAvavALA jIvomAM paNa raudradhyAna nivAsa karIne rahe che. vyabhicArI che potAnI IcchA tRpta karavA mATe niraMtara AthaDyA kare che, vicAro karyA kare che ane avasara zodhatA rahe che. temanA A kAmamAM khalela pahoMcADanAra ghaNA hoya che. temanI icchAnA toSanI ADe AvanAra mANase tarapha teo krUra daSTithI jue che. temanA tarapha cheSa rAkhe che-IrSyA kare che. chatAM paNa je teo vidana karatA rahe te pachI je potAnuM jora cAlatuM hoya te raudra pariNAme ghAta karavA paNa cUkatA nathI, athavA te sIne mAlika ke sabaMdhI A vyabhicArInA prANa levA sudhI paNa prayatna kare che ane te dvArA paNa raudradhyAna thavA saMbhava che. athavA pitAnI lAja AbarU javAnA kAraNathI lokApavAdanA bhayathI paNa raudra pariNAme pitAne prANano ghAta karavA paNa cUkatA nathI. ItyAdi kAraNothI paNa A kuzIlatA raudradhyAnanuM kAraNa bane che. - nAstikamAM raudradhyAnano nivAsa che. dharmAdharmane nahi mAnanAra tathA paralokanI gati A-gatine InkAra karanAra che nAstika kahevAya che. teo ema mAne che ke "A For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 176 ] dhyAnadIpikA leAka sivAya bIjuM kAMi nathI. maraNa nathI ane punarjanma paNa nathI, te pachI amuka vidhi-niSedha (karavuM ane na karavuM) vigere heAya ja kathAMthI ? tyAre A jiMdagImAM IcchAnusAra AnaMda karavA e sivAya bIju kAMika bya nathI, e AnaMdanA sAdhanA game tevI rIte meLavavA ja, temAM ADe Ave tene zikSA karavI, ' anya janmaneA bhaya na hAvAthI karela kanA badaleA maLaze tenA ni ya temane na heAvAthI nirakuzapaNe teenuM vartana cAlu rahe che. A vanamAM ADe AvanArane dUra karavA mATe raudradhyAna prayA javAmAM jarA paNa zaMkA rahetI nathI. A ja kAraNathI atyAra sudhI khatAvelA raudradhyAnanA sarvAM nimittonA jema bane tema tyAga karavA. bIjA` paNa kAmeAmAM raudradhyAna thAya che. jIvAnAM mAraNopAyAn ciMtayet pUjanaM tathA / gotravIdvijAdInAM mepAdiprANaghAtanaiH / / 85 / / jalasthalakhagAdInAM galanetrAdikarttanam / jIvAnAM prANaghAtAdi kurvan raudraM gato bhavet ||86|| jIveAne mAravAnA upAyA citave, gAtradevI ane brAhmaNA dinI akarAdi prANIoneA ghAta karIne pUjA kare, jaLacArI, sthaLacArI ane AkAzagAmI ItyAdi prANIonAM gaLA ane netrAdi kApe, jIveAnA prANAnA ghAta kare, ityAdi karatAM raudradhyAna prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAnadIpikA [ 17 ] --- - --- bhAvArtha-udaranirvAhanA kAraNe ane mAravAnA upAya. citavavA athavA gotradevI AgaLa pote sukhI thAya te mATe bakarA pramukha nAM balidAna ApavAM, ne mArIne caDAvavAnI mAnatA mAnavI athavA brAhmaNadinI pUjA karavana nimitta ke yajJa-yAgAdimAM zAMti AdinA kAraNe jene ghAta kare (atyAranA vakhatamAM brAhmaNanI pUjA karavAnA nimitte bakarapramukhanI hiMsA karavAno rivAja A dezamAM jaNAto nathI. mULamAM tema lakhyuM che tevA prasaMgo kadAca te lakhanAranA vakhatamAM banatA hoya te nA na kahevAya, pANImAM pharanArAM, jamIna upara cAlanAra ane AkAzamAM uDanArAM prANIonAM gaLAM maraDavAM, netrAdi pheDavAM, vagere prANIone ghAta kare te raudra, bhayaMkara pariNAma thayA sivAya banatuM nathI. A bhayaMkara pariNAma te raudradhyAna che, sAmA jene bhaya ApanAra che. ane pitAne paNa tethI bhaviSyamAM AvI bhayaMkara sthitimAM AvI paDavuM paDe che mATe vicAravAna manuSyae AvA ghera kartavyothI pAchA haThavuM. asatyAnaMda raudradhyAna vidhAya vaMcakaM zAsra mArgamudRizya hiMsakam / prapAtya vyasane lokaM mokSya'haM vAMchitaM sukham // 87 // asatyakalpanAkoTikazmalIkRtamAnasaH / ceSTate yat janastaddhi mRSAnaMdaM hi raudrakam // 88 // For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 178 ] dhyAnadIpikA anyane ThagavAvALA zAstra banAvI, hiMsakamAge jaNAvI, lokene kaSTamAM pADI, huM vAMchita sukha bhogavIza. asatya kalpanAnA vAda ke pUrva pakSa vaDe athavA kare game tevI asat kalpanAo vaDe manane malina karI manuSya je ceSTA kare che (vartana kare che, tene nizca karI mRSAnaMda (asatyAnaMda) nAmanuM raudradhyAna kahe che. bhAvArtha -pUrve raudradhyAna kahevAyuM temAM hiMsAnI pradhAnatA (mukhyatA) hatI. A bIjA raudradhyAnanA bhedamAM asatya (jUThuM) balavuM, tenI pradhAnatA che. iMdriyanI tathA mananI tRpti karavArUpa svArtha sAdhavA mATe mukhya karI sAmAM jIvene nAza thAya tyAM sudhI asatya vacananI pravRtti karavAmAM Ave che, tene (asatyamAM AnaMda manAto hovAthI) asatyAnaMda rodradhyAna kahe che. lokone ThagavA sAru jUThAM zAstro banAvavA-loke dharmane bahAne jeTalA ThagAya che teTalA bIjA vyavahAramAM bhAgye ja ThagAtA haze. keTalAke mekSanA paravAnA rAkhe che ke amArA sivAya bIjAne mokSa maLe ja nahi. amArA dharmamAM Ave tyAre ja mokSa maLe che. keTalAka svarganI ciThThIo Ape che. amuka rakama amane Apo eTale ciThThI lakhI devAmAM Avaze, ke tamane tyAM (parabhavamAM) badhI anukULatA karI devAmAM Avaze. keTalAekanuM sarvasva amuka devane nAme arpaNa karI devAthI (tana, mana, dhana svAmIne zaraNe mUkI devAthI) vimAna laI teDavA AvavAnuM batAve che. A sarva For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadIpikA [ 179 ] ThagAI che. AvI vAte zAstramAM lakhavAnu` kAraNe anyanA paisA kRtI peAtAnA udaranA nirvoDa karavAtu che. keTalAeka peAte izvaranA avatAra che ke izvaranA aMza che, eve haka dharAvI sevakeAnI strIo ane paisAnA chUTathI upabhoga kare che. bicArA bheALA leAkeA paNa zvarane nAme ke IzvaranA aMzane nAme arpaNa karatAM jarA paNa vilaMba karatA nathI ane te ThagArA dharma gurue sAkSAta I~zvara khanI thaI gayelA Izvaranu anukaraNa karatA heAya tema vividha prakAranI lIlAe (kIDAo) anya sevakAnI strIo sAthe karavAne paNa cUkatA ke zaramAtA nathI. manuSyAe samajavuM joIe ke kAi paNa mata ke pakSavALAne mAnA adhikAra maLyA nathI ke te temanA hAthamAM paNa nathI ke koIe rajisTara paNu karAvyu nathI ke temane ja meAkSa maLe. temanA sa'pradAya sivAya bIjAne na ja maLe tevuM kAMI nathI. mAre tenI taravAra che, khAMdhe tenI nahi. tema ja pAthAMomAM 8 amArA matamAM ja meAkSa che bIjAne adhikAra nathI' tema lakhI mAravAthI meAkSa maLatA nathI paNa zUravIra thAe, deha ane dhanAdinA mamatvane bhega ApA, AtmAne eLakhA. ane tene sAkSAta anubhava levAne mATe prayatna kare. prayatna karanArane ja meAkSanA adhikAra che. game te prayatna kare tene paramazAMti maLI zake tema che, A sivAya dUdha vinAnI gAyane gaLe Takaze ke ghaTa bAMdhavAthI jema tenuM vadhAre mUlya Avatu nathI, tema bAhyADa bharI ane vAcALatAvALA dharmanI kiMmata kAMI nathI. kiMmata For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA te te ja dharmanI che je paramazAMti Ape, janmamaraNadinI , Aga bujhAve, AtmAnuM satya svarUpa anubhavAve. AvA atyAcArI, lokone ThaganArAo, ThagavA nimitte zAstra banAvanArAo, aneka jIne kheTe mArge doranArAo pite durgatimAM jAya che ane anyane durgatimAM laI javAnA pravAhavALe mArga khullo mUkatA jAya che. A zAstro raudra dhyAna ne piSaNa karanArA hovAthI te raudradhyAna ja che. tevI ja rIte hiMsAne piSaNa ApanArA zAstro banAva nArAo te paNa pitAnA eka thoDA vakhatanA jIvananirvAha mATe sadAne mATe pApano pravAha cAlu karI jAya che. e mAnave! deha maLe che te tene nirvAha paNa maLI raheze. paNa tevA najIvA kAraNe tame anyane pApane upadeza ApI, tenI IcchAnusAra hAjI hA karI athavA zAstranA arthane ulaTAvIne jIvahiMsAne poSaNa na Apo. tamArI vANIthI AMbA vAve; sadA phaLa nahi maLe te chAyA te maLaze ja. paNa kAMTAvALA zera ke bAvaLa na vA; chAyA paNa na maLatAM UlaTA tamane ane bIjAne kAMTA vAgaze. udaranA nirvAha mATe manuSya kevI kevI asatya kalpanA othI pitAnA manane meluM kare che, svArtha siddha karavA mATe manuSyone ke khoTe raste dere che, te A eka nAnA sarakhA daSTAMtathI samajAze. eka rAjA pAse brAhmaNa kathA vAMcatuM hatuM. rAjAe tenA badalAmAM amuka varSAsana bAMdhI ApyuM hatuM. brAhmaNa For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 181 ] paNa varSAsana vadhavAnI lAlacathI rAjAne anukULa upadeza Apato raheto. eka vakhate koI jarUrI kAmaprasaMge tene bahAragAma javuM paDyuM. vakhate rAjA bIjA kAmamAM gUMthAI jaI kathA sAMbhaLavI baMdha karI de, athavA koI bIjA brAhmaNa pAse vaMcAve A zaMkAthI teNe bhaNelA paNa prapaMca nahi karanArA potAnA chokarAne teTalA divasa potAnI gerahAjarImAM kathA vAMcavA javA sUcavyuM hatuM. niyama pramANe chokaro kathA vAMcavA rAjA pAse gayo. vAMcavAmAM te ja divase eka e kaleka Ave ke - tilatuSamAtramapi yo mAMsa bhakSate naraH / sa yAti narakaM ghoraM yAvaccaMdradivAkarau // 1 // je manuSya talanA dANA jeTaluM paNa mAMsa bhakSaNa kare che te ghora narakamAM jAya che ane jyAM sudhI sUryacaMdra A duniyA para rahe tyAM sudhI te narakamAM rahe che, arthAt ghaNuM lAMbA vakhata sudhI narakamAM duHkha jogave che. A chokare sarala svabhAvane hovAthI zlokano yathArtha artha karI AgaLa vAMcavA lAgyo. rAjAe te kalekane artha sAMbhaLI vicAra karyo ke huM paNa mAMsa khAvAthI narake javuM paDe che, te amArAthI mAMsano tyAga banI zake tema nathI. narake te javuM ja paDaze. te pachI kathA sAMbhaLavAthI zuM phAyado thavAno che? phegaTa vakhata gumAva ane varSo sana bharavuM; ItyAdi vicAra karI kathA baMdha karAvI. brAhmaNane potAno abhiprAya jaNAvI, havethI kathA vAMcavA na AvavA For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 182 ] dhyAnadIpikA jaNAvI dIdhuM. cheka ghera Avyo. brAhmaNa paragAmathI ghera Ave. kathA saMbaMdhI samAcAra chokare jaNAvyA brAhmaNane kheda thayo, chokarAne Thapake Ave. mU! evI te kathA rAjA AgaLa vaMcAya ke ? tene anukULa paDatI ja vAta karavI joIe vigere. cheka lAcAra thaye. bApA! mane tevI samaja na paDI tethI je pustakamAM AvyuM te vAMcI dIdhuM, brAhmaNa pithI laI rAjA pAse AvyuM. kathA sAMbhaLavA jaNAvyuM rAjAe pitAne pUrve nizcaya karela abhiprAya jaNAvyuM brAhmaNe kahyuM, "mahArAjA! chekarAne kathA vAMcatA AvaDatI na hatI, tethI te zlekanA tA5ne na samajatAM uparane artha Apane samajAvyo che (saMbhaLAvyo che). bAkI tenuM rahasya UMDuM che." rAjAe te rahasya jaNAvavA kahyuM brAhmaNe potAnA svArthane khAtara, prapaMca karI javAba Ape ane temAM te vijayI thayA. mahArAjA! tala ke tuSanA jeTaluM mAMsa khAnAra mANasanI IcchA kAyama banI rahe che. IcchAnI vRddhi thayA sivAya citta temAM ja pharyA kare che. paNa je peTa bharIne khAtA hoya temane narake javuM paDatuM nathI, kAraNa ke te taraphanI temanI IcchA nivRtta thayelI hoya che. Apane ghera kyAM taTe che? peTa bharIne khAvAthI pachI icchA te tarapha rahetI nathI." A khulAsAthI rAjAnI naraka taraphanI bhIti ochI thaI te divasathI kathI cAlu thaI prathama te thoDuM kaI vakhata mAMsa khAto hato ane pachIthI te kAyama khAte cAlu karyuM, For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnaDhIpikA [ 183 ] ahA! pApI peTane mATe Ama adhogatinA mA khullA karanArAe ! unmAga nA upadeza denArAe ! tevAM ja zAsro banAvI jIvAne unmArge doranArAo ! tamAruM pApI peTa na bharAya tA bhikSA mAgIne khAo. paNa nirdoSa jIvAna Ama akALe aMta zA mATe lAvA che ? ane tamAne AdhAra Azraya ApanArAone kheATI salAha ApI du timAM nAkhI vizvAsaghAtaka zA mATe aneA che ? leAkeAne asata upadezathI kaSTamAM nAkhI tame keTalA divasa sudhI vAMchita sukha bhogavI zakavAnA che ? A jIvana kayAM zAzvata che ? A asatya khelavAnA tyAga karI peAtAne ane parane raudradhyAnathI bacAve. cArthInada raudradhyAna cauryArtha jIvadhAtAdi ciMtA yasya mAnasam / kRtvA taccititArthaM yat hRSTaM taccauryamuditam ||89 | dvipadacatuSpadasAraM dhanadhAnyavarAMganAsamAkIrNam / vastu parakIyamapi me svAdhInaM caurya sAmarthyAt // 90 // caurya bahuprakAraM grAmadhvagadezaghAtakaraNecchA | satatamiti cauryaraudraM bhavatyavazyaM zragamanam // 91 // cArI karavA mATe, jIvAnA ghAta AdinI ciMtA vaDe karI jenuM mana vikSepavALu' rahe che, te cArI karavArUpa ciMta velA ane mATe (cArI mATe jIvAne nAza karIne) je rAjI thavuM-harSa pAmavA tene cauryAnada raudradhyAna kahevu che. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA manamAM vicAra kare ke sArabhUta be pagavALAM ke cAra pagavALAM janAvare (jIva) tathA dhana, dhAnya ane uttama strIothI bharapUra je anyanI vastuo che chatAM paNa corInA sAmarthyathI te vastuo mArI pitAnI che. cerI karavA lAyaka vastu ghaNA prakAranI che. niraMtara gAma, deza ane rastAono nAza karavAnI icchA rahyA kare tene cauryAnaMda raudradhyAna kahe che. te jIva avazya narake jAya che. | bhAvArtha-A trIjA prakAranA raudradhyAnamAM corI e mukhya viSaya che. corI karavAnA saMbaMdhamAM bhayaMkara rIte nA ghAta karavA sudhInA vicAro karavA, aheniza te ciMtAmAM manane vikSepavALuM rAkhavuM, pitAnuM corI karavAnuM kAma siddha karIne ke temAM viddha karanAra jano nAza karIne AnaMda pAma te coryAnaMda nAmanuM raudradhyAna che. duniyAmAM sArAmAM sArI kaI paNa vastu dekhavA ke sAMbhaLavAmAM Ave pachI game teve ThekANe hoya ke game tevI hoya paNa manamAM ema ja vicAra kare ke mArAmAM corI karavAnuM baLa che, eTale te vastu mATe svAdhIna ja che. kadAca temAM koI viddha karavA Avaze, te tene nAza karIne paNa te meLavyA sivAya rahIza ja nahIM. A saMkalpa karIne ja besI rahetuM nathI. saMkalpa karavA te paNa zaidradhyAna che, tathApi saMkalpathI AgaLa vadhIne te vastu meLavavA paNa prayatna kare che. keInuM dhana dekhI, keI durlabha anAja dekhI, keI suMdara be pagavALA paMkhIo dekhI athavA cAra paga vALA janAvare dekhI athavA suMdara strIo pramukhane dekhIne For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA te meLavavA prayatna kare che, temanA mAlike karavA nimitte ADe Ave te temanA ghAta cUkatA nathI. koI vakhate lUTArA thai rastA zakI, vaTemArgu ene lUTe che, peAtAnA jevA svabhAvanA manuSyAnI TALI ekaDI karI gAmA bhAMge che. (lUTe che) athavA vadhAre baLa meLavI dezA ujajaDa kare che-lUTe che-svAdhIna kare che. svakhaLathI anyanA deze| svAdhIna karavA, laDAie karI hajAro jIvAnA jAnA laI, peAtAnA rAjyanA vistAra vadhAravA ItyAdi paNa moTA lUTArAo ke cArA ja kahevAya che. gheADI ceArI kare ke vATa lUTe te cAra kahevAya, ekAda gAma lUTe te dhADapADu agara lUMTArA kahevAya, ane anyanA dezeA ke gAmA paDAvI le te mATA cekare ke mATA lUTArAe gaNAya vAta ekanI eka ja che. [ 185 ] temanu rakSaNa karavA paNa te A sarva mAM raudra pariNAma haiAya che. bhayakara rIte-niya rIte hajArA jIvAne sa'hAra karavA paDe che, anyanI vastu peAtAnI karatAM vividha prakAranA chaLaprapaMcA karavA paDe che. te vastuonA upabhAga karavA te ThIka lAge che. paNa gheADA ja vakhatamAM te priya vastuone anicchAe paNa ahIM mUkIne anya janmamAM prayANa karavu paDe che. A raudra pariNAmanAM phaLa bhegavavA mATe jIvAne naraka sivAya bIjI rAgya sthAna hAtu nathI. . asa thaI rahyuM? mAruM mAru karI, jIvAne trAsa ApI, chavAnA nAza karI meLavelu' dhana, pRthvI ane sudara strIe, For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 186 ] dhyAnadIpikA AmAMthI thoDuM te sAthe letA jAo ! nA zA mATe pADe cho? icchA te ghaNI che paNa te laI zakAya tema che ja nahi, tyAre have zuM karaze ? mAkhInI mAphaka hAtha ghasatA je javAnA? paNa eTalAthI patava nuM nathI. AgaLa to cAle. tamArI rAha joIne pelA mANaso beThA che. zA mATe ? badale levA mATe. zAne badalo? teno ja te. bApAne mAla te na ja hatuM ne? AvA aneka anubhava karate, mananA saMkalpathI raudra rUpane khaDAM karato chevaTe narakagatimAM A pApone badale anubhave che. he mAna! raudradhyAna avazya tyAga karavA yogya che. saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna bahavAraMbhaparigrahasaMgrAme tughAtato rakSAm / kurvan parigrahAdeH rakSAraudriti vijJeyam // 12 // ghaNe AraMbha karIne, ghaNo parigraha meLavIne, saMgrAma (laDAIo) karIne, ane jIvane ghAta karIne, parigrahAdinI rakSA karatAM (rakSaNa nimitta thatuM raudradhyAna) te rakSAraudra jANavuM. bhAvArtha-meLavelA dhana, dhAnya, pRthvI, strI AdinA rakSaNa karavA nimitte jIvone saMhAra karavA sudhInA vicAre karavA te rakSAraudradhyAna kahevAya che. jenuM dhAryuM kAMI thatuM nathI. jIva dhAre che kAMI ane bane che kAMI juduM ja. puNyane AdhIna lamI Adi bhogya padArtho rahelA che, puNya ochuM thatAM hoya te paNa vastu, rakSaNa karavA mATe For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 187 ] aneka upAyo karavA chatAM rahetI nathI ane puNyanI prabaLatA thatAM, na hoya te paNa vastu anicchAe AvI maLe che. tene pheMkI de, anyane ApI do. te paNa te judI rIte pAchI tamArI pAse AvyA vinA rahetI ja nathI. rakSaNa kare ke na kare, pariNAma te je AvavAnuM che te AvyA vinA rahetuM ja nathI. chatAM te parigrahAdinuM rakSaNa karavA mATe AraMbha kare, aneka gupta mukAmomAM rakSaNa kare, moTA moTA killA bAMdhI temAM pUrI rAkhe, tenA rakSaNa nimitte aneka prakAranI sAmagrImAM vadhAro kare, vira yoddhAone rAkhI tenuM rakSaNa karo, chevaTe tenA bacAva mATe hajAre jenA prANa jAya tevA saMgrAma-laDAIo kare, paNa AnuM pariNAma tamArA pitAnA saMbaMdhamAM ahitakArI Avaze. raudra pari. chAmano vadhAro thaze. vAyunA jhapATAmAM dIpaka sthira rahI zakatuM ja nathI. lakSmI Adi vaibhava puNyane ja AdhIna che. jarUra hoya te tene ja vadhAre kare, DALane pANI na sace. mULane pANI pAo. (dhanAdinA rakSaNa nimitte jIve kevA vicAra kare che.) zastrairarINAM hi zirAMsi bhivA dagdhvA puragrAmagRhAridezAn / prApmyehamaizvaryamananyasAdhyaM svagRhaNatAM bAtha tathA kariSye / / 9.3 // zastro vaDe zatruonAM mastaka kApIne, zatruonA zahera, gAma, ghara ane dezane bALI nAkhIne koI sAdhya (svAdhIna) na karI zake tevuM ezvarya huM ane prApta karIza. athavA mAruM potAnuM dhana kaI laI leze to paNa tema ja karIza. For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 188 ] dhyAnadIpikA (tenAM mastakA kApI, tenAM gRhAdi khAlI nAkhI mAruM dhana, pAchu" meLavIza.) sattavedhaNaM NaM kaNamAraNAi paNihANaM / atikohaggahaghaththaM nigviNamaNaso'hama vivAgaM // 1 // jIvAnA vadha karavA, karkaza rIte tADanA karavI, nAsikArdi vIMdhI nAkhavAM, khIlApramukha sAthe bAMdhI rAkhavA, athavA dAraDA ke eDIpramukhathI rokI rAkhavA, dahana--khALI devAM, leADhApramukhanA saLiyAthI AMkavAM ane jIvathI mArI nAkhava, eTale prANathI judAM karavAM, ItyAdi karavAmAM ekAgratA, taTvInatA, vicAra dvArA karavI. jIvAne nAza ItyAdi kAMI karyuM" na hAya, tathApi atizaya kreAdha, rUpa grahathI parAbhUta thai arthAt ati krodha vaDe niya mana karI tevA vicAraza karavA te paNa adhama-narakAdi gati ApanAra pariNAmAvALu raudradhyAna che. pisuNA sabhAsambhUya, bhUtaghAyAdivayaNapaNihANaM mAyAviNo'saMghaNaparassa, pacchannapAtrassa // 2 // ' cADIcugalI karavI, aniSTa sUcaka vacana khelavAM, makAra cakArAdi, asatya belavu', asadbhuta khelavu, eTale na hoya tene hAya kahevu, hAya tene chupAvavuM, athavA judI rIte kahevu, jIvAnA ghAta thAya tevA (dA, bhedo, kApA, mAro vagere) vacana dRDha adhyavasAyathI khelavAM, tathA mAyAvI kapaTI emAM-parane ThagavAmAM pravRtti karanArAomAM ane gupta rIte-chUpI rIte paNa pApa karanArAomAM tathA kaSTaprapaMcanA phUTa prayAga karanArAomAM A raudradhyAna hoya che. For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 189 ] taha tivva kohalohAulassa bhUo va ghAyaNamaNajjaM / paradavvaharaNacittaM paraloyAvAyanirakhekhaM // 3 // tema ja tItra krodha ane lAbhathI vyAkula thaI paraleAkamAM narakAdi kaSTothI nirapekSa banI jIvAnA ghAta karIne anyanu dravya haraNa karavAnuM mana karavuM yA manamAM lAvavu te anAya kAma che-raudradhyAna che. saddAivisayasAhaNaM dhaNasaMrakhaNaparAyaNamaNikaM / savvAbhi-saMkaNaparo vaghAtakalusAulaM cittaM // 4 // zabdAdi pAMca iMdriyAnA viSayA meLavavAmAM sAdhanarUpa dhananA rakSaNa karavAmAM tatpara rahevuM temAM paNa sarva manuSyAthI zakA pAmatA rahevuM eTale keAInA vizvAsa na karatAM sarvAMthI zaMkA karavI ke rakhe ne A mAru dhanAdi laI jaze ane te zakAne laI paranA (zakAvALA sarva jIvAnA) upaghAta karavA mATe kaluSita-milana ane vyAkula citta karavu' (manamAM tevA vicArA karyA karavA) te aniSTa che-raudradhyAna che, tenuM pariNAma kharAba che. A raudradhyAna kAne hAya che? keTalA guNasthAnaka sudhI hoya che? karaNakAraNAMNumaivisayamaNucitaNaM caubhbheyaM / aviraya desA saMjaya, jaNamaNasaM seviyamannaM // 5 // ', A pramANe (jIvAnI hiMsAdi) karavA, karAvavA ane anumAdana karavArUpa viSayanA ciMtanavALu` raudradhyAna cAra For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 190 ] dhyAnadIpikA prakAranuM che. A (saidra dhyAnanA mAlika) avirati, avina ratisamyaphadaSTi ane dezavirati (pAMcamA guNasthAna sudhInA jIvo che) te jIvenA manathI ciMtana karAyeluM raudradhyAna adhanya che, akalyANa karavAvALuM che, pApakArI ane niMdanIya che. dayAnano prasaMga hovAthI manathI sevAyeluM ke ciMtana karAyeluM, ema mULamAM lakhavAmAM AvyuM che kema ke dhyAnanA citanamAM mananI pradhAnatA che. raudradhyAnanuM phaLa, eyaM caunvihaM rAgadosamohaMkiyassa jIvassa / rudaM jhANaM saMsArabaddhaNaM nasyagaimUlaM // 6 // rAga, dveSa ane mehanA lakSaNa (cihna)vALA jIvane A cAra prakAranuM raudradhyAna saMsAranI vRddhi karanAra aneka narakagatinA mULa samAna che (oghathI saMsAra vadhAranAra che, ane vizeSathI narakagati ApanAra che.) raudradhyAnanI vezyAo kApotanIlakAlA atisaMkliSTA bhavaMti durlezyA / raudradhyAnaparasya tu narasya narakAtithermohAt // 14 // raudradhyAnamAM tatpara ane naraka gatinA atithi paNa thanArA manuSyane mohanA kAraNathI ghaNI kilaSTa ane kharAba kApata, nala ane kRSNa lezyA hoya che. ridradhyAnanAM lakSaNe ke cihane krUratA cittakAThinyaM vacakatvaM kudaMDatA / nistaMzatvaM ca liMgAni raudrasyoktAni sUribhiH // 15 // For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 191 ] kuratA, hRdayanI kaThinatA (kaThoratA), ThagavApaNuM, asahya daMDa ApavApaNuM, nirdayapaNuM A sarva raudradhyAnavALA jInA cihno AcAryoe kahyA che. bhAvArtha-jenA romereAmamAM krUratA vyApI rahelI hoya che, vinA aparAdhe ke thoDA aparAdhe ne ribAvI ribAvIne mAre che, pazcAttApa vinA asahya daMDa Ape che, pApa karIne jene pazcAttApa thato nathI, jene duHkhI karIne ke mArIne AnaMda pAme che, hRdaya pIgaLI jAya tevA anyanA vilApa ke tevI AjIjI karavA chatAM paNa paththara jevuM jenuM hadaya hoya che eTale jenA hRdaya upara tenI kAMI paNa asara thatI nathI. bIjAne ThagavAmAM ja potAnI buddhinuM sArthakapaNuM mAne che, ayogya rIte jIvene daMDe che. anyano nAza karIne anyanA bhAge pitAnuM kAma sAdhI le che, aneka jIne saMhAra karIne paNa pite sukhI thavA prayatna kare che. A sarva raudradhyAnavALA jIvonAM lakSaNa che. paravasaNe abhiNaMdai, niravikkho nihao niraNutAvo / harisijjai kayapAvo, rUddajhjhANo-vagayacitto // 1 // parane saMkaTamAM paDelo joIne AnaMda pAmanAra. A lekamAM tathA paralokamAM duHkha bhogavavA paDaze tenI apekSA darakAra nahi rAkhanAra, dayAhIna-nirdayatA vAparanAra, akArya karIne pazcAttApa nahi karanAra, pApa karIne harSa pAmanAra A sarva raudradhyAnavALAnA mananA lakSaNo che. A lakSaNothI raudradhyAnavALA jIvane oLakhI zakAya che athavA A lakSaNo jemAM hoya tene raudradhyAna vate che ema samajavuM. For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 192 ] dhyAnadIpikA ridradhyAnano upasaMhAra kare che. kvacivacidamI bhAvAH pravartate punarapi / prAgakarmagauravAcitraM prAyaH saMsArahetavaH // 96 // pUrvakanI adhikatAthI kaI kaI vakhata A raudradhyAnanAM pariNAme pharI pharIne paNa jIvamAM pragaTa thaI Ave che. Azcarya che ke te bhAva prAyaH saMsAranA hetubhUta thAya che | bhAvArtha...A zlokamAM prAyaH zabda mUkaDyo che, te ema sUcave che ke koI vakhata tevAM pariNAme saMsAranA hetubhUta thAya che, te kaI vakhata saMsAranA hetubhUta nathI thatAM. AvA raudradhyAnanA vicAre ane kartavyo saMsAranA hetubhUta nathI thatA ema kahevAmAM e tAtparya raheluM che ke keTalAka manuSyomAM pUrvaka evI gauravatAthI raheluM hoya che ke te kharAbanI sAthe sArA karmanAM bIje paNa hoya che. AvAM nimittothI-kharAba bhegavAI gayuM hoya ane have sArAM karmano udaya thavAne heya e nimittathI tenI vicAra zakti badalAya che. A bAju pitAnA kharAba kartavyane badale je potAne asahya duHkharUpa maLelo hoya che eTale te nimitte paNa vicArazakti badalAya che ke ahe! jema mane A duHkha kharAba lAge che, sahana thatuM nathI, mArA upara baLavAna manuSya trAsa vartAve che te jema mane ThIka nathI lAgatuM, tema mAruM vartana bIjAne kema ThIka lAgatuM haze? mane je duHkha thAya che te ThIka nathI lAgatuM te anyane kema lAgatuM haze ? mArA kartavyane badale mane kema For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 193] nahi maLe? ItyAdi vicAra dvArA ke kaI pUrvajanmanA sArA saMskAranA udayane laI mahAtmA puruSono satsaMga thavAthI A vicAre palaTAI paNa jAya che, eTale saMsAranA hetu bhUta raudrapariNAmane vikherI paNa nAkhe che. tethI te bhAvopariNAmo saMsAranA hetubhUta thatA nathI. AthI ema jaNAvavAmAM Ave che ke saMsAranA hetubhUta kAraNe paNa koI suMdara nimitta vaDe parAvartana pAmI saMsArathI chUTavAnA nimittarUpa bane che. paNa AvA prasaMge kaI kaI vakhata je bane che. eTale ArtadhyAna ke raudradhyAnanAM nimittAnuM poSaNa na maLe te mATe sAvacetI rAkhI, tenAthI viparIta rIte koI evA uttama nimittarUpa saddaguru ke satsaMganuM sevana karavuM ke jethI pUrvanA kharAba pariNAme palaTAI jaI tenI jagyA uttama pariNAmone maLe. A kahevAthI raudradhyAna prakaraNa samApta thayuM. prakaraNa 7 dharmadhyAnanuM svarUpa pravizyAtha zamAmbhodhiM yogASTAMgAni citayet / duSTAnuSThAnato bhagno manaHzuddhikRte muniH // 97|| duHkhadAyI anuSThAnathI virAma pAmI-pAchA haThI, mananI zuddhi karavAne mATe munie samabhAvanA sAgaramAM praveza karIne yoganA ATha aMgane vicAra karo. bhAvArtha--uttama dhyAnamAM manaHzuddhinI pUrNa jarUra che. For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 194] dhyAnadIpikA mana zuddha thayA vinA dhyAna thaI zakatuM nathI athavA mata zuddha karavA mATe dhyAnanI jarUra che. mana zuddha hoya to dhyAna thAya ane dhyAna hoya te manaHzuddhi thAya. A pramANe baMne a nya kAraNa che. mana jema zuddha thatuM cAle che, tema dhyAna siritA pAmatuM jAya che, jema dhyAnamAM sthiratA anubhavAya che, tema mana zuddha thatuM cAle che. dhIme dhIme baMne sAthe vRddhi pAmI, pUrNa sthitie pahoMce che. A manaHzuddhi mATe kharAba-Ata, raudradhyAnavALA vicAra ke anuSThAnathI te avazya pAchA haThavuM ja joIze, paNa sAthe samabhAvamAM paNa praveza kare paDaze. samabhAva vinA svabhAvathI capaLatAvALuM mana sthiratA pAmatuM nathI ke vizuddha banatuM nathI. viSama bhAvavALA manamAM viSama-viparIta bhAvanA thAya che. tethI mana vadhAre malina thAya che. samabhAva mATe zrImAna yazavijayajI lakhe che ke vikalpa e ja viSaya che; tethI pAchA haThavuM ane AtmAnA zuddha svabhAvanuM AlaMbana karavuM. jJAnanI AvI mahAna paripAka avasthA tene samabhAva kahe che. A mArA-tArApaNane utpanna karanAra vikalpane haThAvavA mATe viSamabhAvane dUra karavA mATe teozrI lakhe che ke karmanI viSamatAthI bhinna bhinna AkRtio, sukhI, duHkhI, rAgI, hevI vigere pariNatio utpanna thayela che. te karmanI viSamatAne tame vicAra na karo, paNa jJAnAMza vaDe A For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 195 ] AkhA vizvane sarakhuM juo. dareka AtmAomAM-chavAmAM AtmasvarUpane-jJAnano svabhAva rahela che. te jJAna svabhAvathI sarva jIvo sarva AtmAo ekasarakhA che. temAM jarA paNa bhinnatA tame joI nahi zako. jJAnaguNa je pUrNatA pAmela AtmAmAM che, te ja jJAnaguNa ApaNA jevA apUrNa sthiti bhogavatA jIvomAM paNa che. mATe jJAnaguNa sarva mAM sara che. temAM viSamatA nathI. te ja jJAnaguNanI sAthe sarva AtmAene abhedarUpe jue, eTale tamAro Atma jJAna guNa vaDe bIjA sarva AtmAmAM rahelA jJAna guNa sAthe abhedaekarasa jevo anubhava karaze. AthI rAgadveSanI pariNati vaDe mArA-tArApaNAnA bhedathI je viSamatA utpanna thatI hatI te thatI aTakaze. kAraNa te paNa jJAnasvarUpa AtmA ane huM paNa jJAnasvarUpa AtmA. AvI rIte AkhuM vizva paNa (sarvache) jJAnasvarUpa AtmA che te konI sAthe bhedabhAva rAkha mAruM tAruM karavuM ? viSamatA mAtra kamanI upAdhimAM rahelI che. judAM judAM kamane laI. judAM judAM zarIre, judA judA vicAro ane judA judA anubhava thAya che. A sarva karmanI upAdhi che. te upAdhine mATe ema mAno ke ghaDIbhara te upAdhi sarva AtmAthI alaga UbhI rahI che. to te vakhate tame sarvamAM zuddha AtmasvarUpa-tamArA zuddha svarUpathI jarA paNa bhinnatA dhAraNa nahi karanAra AtmasvarUpa-sivAya bIjuM zuM dekhI zakAze? kazuM ja nahi. zuddha AtmA ja. AthI nirNaca thAya che ke upAdhi mAtra kamanI viSamatAnI che ane tene laIne ja mananI caMcaLatA che. A samabhAva For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] dhyAnadIpikA AtmAnA mUla sattAsvarUrUpa tarapha sarvanI dRSTi thAya athavA sarva jIvomAM rahela sattAsvarUpa tarapha lakSa thAya te sahaja prApta thAya che. vikalpa rahetA nathI. AtmAnA svarUpa sAthe abhedatA thaI rahe che. A ja samabhAva che. A samabhAva vALe ja mokSa pAme che. bIjAne mekSa prAptine adhikAra ja nathI. aSTaka) zrImadda yazovijayajI vikalpaviSayottIrNaH svabhAvAlaMbanaH sadA / jJAnasya paripAko yaH sa zamaH parikIrtitaH / 1 // anicchan karmavaiSamyaM brahmAMzena samaM jagat / AtmAbhedena yaH pazyedasau mokSaMgamI zamI // 2 // samabhAvathI samyakdaSTi thAya che ane tethI AvatAM karma aTakI jAya che, tathA pUrvakanI nijare thAya che. karmanAM AvaraNo AtmAnI ADethI kharI paDe che-samabhAvanA tApathI pIgaLI jAya che. vicAravAno! tame vicAra karI deze te jarUra tamane khAtarI thaze ke tamArA manamAM je je saMkalpavikalpa UThe che te bahAranA sajIva ke nirjIva padArthanI rAgadveSavALI je chApa tamArA aMtaHkaraNamAM paDI che tenuM ja pariNAma che. jevuM AlaMbana sAmuM rAkhaze tevI ja chApa-tevuM ja pratibiMba tamArA hRdayamAM paDaze. sAmAne tame jeTale daraje halake mAnaze tene jotAM tamAruM mana tevA ja halakA AkAre pariNamaze. tamAro upayoga tevA AkAre pariNamyA For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 17 ] vinA tene tamane bAdha nahi ja thAya. tame tamArA manane sAmI vastune jevI mAnavAne mATe nizcita karI ApyuM che, te te tevI ja rIte tene mAnaze ane te prakAre tenA tarapha vartana rAkhI, guNa avaguNa grahaNa karaze eka strI sanmukha UbhI che tene tame je bahenapaNe mAnaze to tarata ja mana te tarapha vikArabhAvathI jatuM aTakI jaze ane bahena taraphane premathI te tarapha vartana karaze. ane tene potAnI strI tarIke mAnaze te bahenane bhAva samULage cAlyA jaI sIpaNAnA bhAvane ucitatAvALuM tamAruM AcaraNa tenA tarapha thaze. AvI ja rIte tame jyAre tamArA potAnA bacAvane mATe-AtmAnI unnata guNazreNI tarapha caDavA mATe zrImAna yazovijayajI mahArAjanA zabdomAM kahIe to tamArA aMta2mAM sarva AtmAone ke jeo atyAre karmAdhIna sthitimAM dehAzrita thaI rahelA che teone sattAgata zuddha svarUpe jovAnI Teva pADaze. je je dehadhArI tarapha tamArI daSTi paDe te te zuddha AtmasvarUpa che, ema tamArA hRdayamAM ThasAvazo te tamArI eTale teTale darajaje AtmadaSTi thaze, tamAruM mana vAraMvAra tevA tevA prasaMge AtmAkAre pariNAma pAmazedehabhAva bhulAte jaze ane zuddha AtmadaSTi-zuddha-AtmasaMskAra jAgrata thatA jaze-hRdayamAM sacoTa thatA jaze. AnuM pariNAma e Avaze ke rAga, dveSa, abhimAna AdinI pariNati maMda paDI jaze ane nirvikAra AtmadaSTi majabUta thatI jaze. A samabhAvanI prApti thatAM mana nirmaLa thaze. eTale pachI tamAruM kartavya nivina thaze. temAM vikalpa For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 198 ] dhyAnadIpikA AvI aMtarAya pADe che, te aMdha thaze ane AvaraNa dUra thatAM jIvana AnaMdamaya thaze. vadhAre zu' kahevu? jeNe A abhyAsa karelA che te ja tenA anubhava jANe che. A sama bhAvapUrvaka kAI paNa Atmika mArgamAM praveza karAze te jarUra temAM vijaya thayA vinA raheze ja nahi. A samabhAvarUpa samudramAM DUbakI mArIne-sArI rIte praveza karIne cAganA ATha aMga sabadhI vicAra karavA, A samabhAvamAM pUrNa praveza thaI ja jAya te pachI kAMI jarUra rahetI nathI. paNa zarUAtamAM sAmAnya rIte ane gheADA vakhata mATe ja praveza thai zake che. eTale thADA pazu samabhAvamAM praveza karIne te sthiti kAyama TakAvavA mATe yAganAM ATha aMga che. temanA vicAra karavA. cAganAM ATha aMgA paNa manaHzuddhi mATe ja AdaravA ke vicAra karavA caiAgya che. pUrva kahela samabhAvamAM mananI je zuddhi thAya che tevI khIjA kazAyathI thatI nathI. chatAM zarUAtamAM te sama bhAva AvatA nathI. Ave teA TakI rahetA nathI eTale cAganAM aMgAnI jarUriyAta pahelI svIkAravAmAM AvI che. cAganAM AThe aMga yamaniyamAsanabaMdhaM prANAyAmeMdriyArthasaMvaraNam / dhyAnaM dhyeya samAdhi yogASTAMgAni ceti bhajaH ||98|| yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra (iMdriyAne viSayAthI rAkavI) dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. A ceganAM ATha aMgeA che, temanuM sevana kare. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA yAdinuM svarUpa saptadazabhedasaMyamadharo yamI zaucatAdiyuta niyamI / padmAsanAdisusthaH prANAyAmaprayAsI ca / / 99 / / sattara prakAre sayama dhAraNa karanAra yamI, zauca Adi yukta saMyamI, padmAsana Adi Asane sArI rIte besanAra AsanI, prANAyAmanA abhyAsa karanAra prANAyAmI kahevAya che. bhAvA --pAMca mahAvrata pALavAM, pAMca iMdriyAnA jaya karavA, cAra kaSAya upara vijaya meLavavA ane traNa yAgAnI gupti ke virati rAkhavI, A sattara prakAranA saMyama che. [ 199 ] ahiMsA, satya, acauya, brahmacaya ane aparigraha A pAMca prakAranAM mahAvrata che, tene yama paNa kahe che. jemAM halana, calana, vedana svabhAva hAya che tene jIva kahe che. te jIve zarIranI upAdhibhedathI aneka prakAranA che. te sa jAtanA jIvAnI hiMsA manathI, vacanathI ane zarIrathI na karavI, na karAvavavI, ane karanArAone anumAdana na ApavuM-sAruM na mAnavuM te ahiMsA nAmanuM mahAvrata kahevAya che. A ahiMsA mahAvata dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAra prakAre samajIne pALavu joie. dravyathI kAIpaNa jIvAneA nAza na karavA, kSetrathI sa lAkanI aMdara rahelA jIvAneA nAza na karavA, kALathI-divasa For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 200 ] mAnadIpikA heya ke rAtri hoya te paNa keI ne nAza na kare, bhAvathI-rAganA kAraNe ke dveSanA kAraNe koIpaNa enI hiMsA na karavI. kaSAyanA yogathI (rAgadveSanA rogathI) kaSAyarUpe pariNamana thayelA mana, vacana, kAyAnA vegathI potAnA ke paranA dravya tathA bhAvaprANane ghAta kare te hiMsA che. nizcaya ahiMsA rAga, dveSa, moha, kAma, krodha, lobha, bhaya, hAsya, pramAda, Adi bhAvenuM pragaTa na thavuM te ahiMsA che. rAgAdi bhAvanI utpatti thavI te hiMsA che. rAgAdi vinA kadAca prANano nAza thAya te paNa hiMsA lAgatI nathI. rAgAdibhAvane vaza thaI, pramAdathI vartana karanArane jIvane ghAta thAya ke na thAya. te paNa nizcaya hiMsA lAge che, kema ke AtmA kaSAya bhAvavALe thaI prathama pitAnA AtmAne haNe che (karmathI Avarita kare che). pachI bIjA jIvonI hiMsA thAo ke na thAo paNa AtmaghAta te avazya thAya che. mATe Atmapradeza upara karma raja lAgavA na devI, tevA pariNAma thavA na devA, te nizcayathI ahiMsA che. vyavahArathI bIjuM mahAvrata koI paNa prakAranuM asatya jUThuM na bolavuM, paNa priya hitakArI satya vacana bolavuM. kedhathI, lebhathI, bhayathI ane hAsya karavArUpa kAraNathI ema asatya cAra prakAre bolAya che, tene tyAga karavo. For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 201 ] dravyathI sarva vastuonA saMbaMdhamAM asatya na bolavuM. kSetrathI leka ane alokanA saMbaMdhamAM athavA lekanA keI paNa bhAgamAM rahI asatya na bolavuM. kALathI divase agara rAtrie asatya na bolavuM. bhAvathI rAga ke dveSanA kAraNe asatya na besavuM. manathI, vacanathI ke zarIrathI asatya bolavuM nahIM, belAvavuM nahi, ane belanArane anumodana na ApavuM. A bIjuM mahAvrata che. nizcayathI bIjuM mahAvrata AtmA e ja ApaNe chIe, athavA AtmA e ja ApaNI vastu che. tenAthI para je pudagala-jaDa vastu che te anya che, para che, pArakI che. 5ra vastune potAnI na mAnavI na kahevI. pudgalika, dehane AtmA na kahe, AtmAne ja AtmA kahe paravastune para kahevI kAMI paNa vyAvahArika vacana bolatAM pote AtmA che ema mAnI vyavahArane khAtara mArAtArApaNAnA zabdano upayoga jAgRta rahIne kare, te nizcayathI bIjuM mahAvata che. vyavahArathI trIjuM mahAvrata koInI koI paNa vastunI corI karavI nahIM, mAlikanI rajA sivAya vastu grahaNa na karavI, kaI pAse levarAvavI nahi, lenArane anumodana na ApavuM te trIjuM mahAvrata che. For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 202 ] dhyAnadIpikA te mahAvratamAM dravyanI laI zakAya ke rAkhI zakAya tevI koI vastunI corI karavI nahi. kSetrathI grAmamAM, nagaramAM ke araNyamAM, ItyAdi koI paNa sthaLe corI karavI nahi, kALathI rAtrie ke divase koI paNa vakhate corI karavI nahi. bhAvathI rAga ke dveSanA pariNAmathI corI na karatAM A mahAvratanuM pAlana karavuM. nizcayathI trIjuM mahAvrata pAMca iMdriyonA trevIsa viSaya che. tenA sukhanI icchAe jIva ATha karmanI vagaNAo ekaThI kare che. AtmA sivAya kaI paNa vastu pitAnI nathI, chatAM te karmanI vagaNAo, je AtmA upara lAgelI che te zubhAzubha karmane pitAnAM mAnavA, zubha puNyanA pugalo tarapha prIti rAkhavI, tene meLavavA prayatna karavo A karma vagaNAnA pudagalo AtmAthI para che. para vastu che tene potAnA karI tene saMgraha kare. karmane saMgraha thAya-AvAgamana thAya tevI pravRtti karavI te paNa eka jAtanI bhAvacerI che, AtmAnA zuddha svarUpa upara jeTaluM AvaraNa Ave te pArakI vastu hovAthI bhAvacerI che. A aMtaraMga puNyAdinA abhilASAnI-IcchAnI nivRtti karavI te trIjuM nizcaya mahAvrata che. vyavahArathI ceAthuM mahAvrata dArika ane vikriya ema be jAtanA viSaya che. devIo ke deve saMbaMdhI viSayasevana te vaikiya kahevAya che ane manuSya tathA janAvara saMbaMdhI viSaya sevana te audArika For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 203 ] kahevAya che. A banne jAtinA viSayane manathI, vacanathI ane zarIrathI karavA, karAvavA ane anumodana karavArUpe tyAga karavo te ceAthe mithunaviramaNa arthAt brahmacarya nAmanuM mahAvrata che. A mahAvrata pALavAmAM dravyathI, deva, manuSya ane janAvara saMbaMdhI viSayono tyAga karavo, kSetrathI Urva lekamAM adholakamAM ane tiyaka lekamAM (svarga, mRtyu ane pAtAgAdi sthAnamAM) A mahAvrata pALavuM, kALathI divasa hoya ke rAtri hoya, sarva kALe lIdhela pratijJAna nirvAha kare bhAvathI-rAganA kAraNe ke zreSanA kAraNe paNa viSayasevana na karatAM yAvat jIvapayata A mahAvratanuM pAlana karavuM. nizcayathI carthe mahAvata AtmA zuddha jJAnasvarUpa che, dehAdi bhAvathI taddana alaga che te daSTi dhyAnamAM rAkhI. aMtaraMga viSayAbhilASano tyAga karI potAnI AtmapariNatimAM ramaNa karavuM. parapariNatimAM praveza na karatAM eTale parabhAvanuM ciMtana na karatAM Atmika pariNatinuM ciMtana karavuM. svabhAvarUpa ghara mUkI vibhAvarUpa gharamAM praveza na kare te brahmacaryavrata che. vyutpatti artha paNa e ja che ke brahmabhAvamAM cAlavuM-rahevuM te brahmacarya che. AtmabhAvamAM ramaNa karavuM, para bhAvathI virAma pAmavuM te bhAvabrahmacarya che. - vyavahAre pAMcamuM mahAvrata dhana, dhAnya, kSetra, rUpuM, sonuM, be pagavALA ane cAra pagavALA Adi vastuone sarvathA tyAga kare te For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra04] dhyAnadIpikA aparigraha mahAvata che. dharmanA sAdhanabhUta ke deharakSaNanA hetubhUta, upakaraNe-vastue vastra pAtrAdi, zAsaAjJA mujaba rAkhavAM paDe te paNa moha, mamatvAdi vinA rAkhavAM. te sivAya mana, vacana, zarIrathI parigrahane svIkAra karavA. karA vavA ke anudita karavAne yAvat jIva paryata tyAga kare. dravyathI sajIva, nijIva sarva vastuone tyAga karave. kSetrathI sarva lokamAM parigrahasvIkArane tyAga kare. kALathI divase ane rAtrie parigraha grahaNane tyAga kare. bhAvathI alpa mUlyavALI ke vizeSa mUlyavALI vastu ene rAgadveSanI pariNatithI svIkAra na kare. nizcaya parigraha mahAvrata mArApaNAnI mamatAne tyAga kare, koI paNa sajIva ke nijIva vastu upara mUrchA-Asakti ke mamatvabhAva na rAkhavo te aparigraha sthiti che, tyAga dazA che. bAhyA tyAga e sAdhana che. aMtaraMga IcchAne-mamatvano tyAga kara te sAdhya che. AtmA zuddhasvarUpa che. karmanI ke rAgazreSAdinI pariNatithI mukta che, nirmaLa che. tenA upara A karmAdinI upAdhi, AvaraNa ke kamabaLane taddana abhAva che, te lakSa dhyAnamAM rAkhI AtmAne nirAvaraNa svarUpe jANa anubhave te aparigraha sthitinuM sAdhya che. rAga, dveSa ane ajJAna-bhAvakarma tenI cIkAze karI jJAnAvaraNIya Adi ATha karma baMdhAya che. tene tyAga kare che, For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 205 ] deha iMdriyAdi uparathI mUrchA utArI zubhAzubha kavikAra te paNa AtmAthI para che ema jANI tene tyAga karavA. pAMca iMdriyAnA nigraha karavA, indriyeAnA nigraha karavA eTale temane niyamamAM rAkhavI. ISTa viSayAmAM rAga karavA ane aniSTa viSayeAmAM dveSa ke kheda karavA; e svabhAvane aTakAvIne-baMdha karIne-anukULa ke pratikULa je udaya prApta thAya-prasaMge AvI maLe tene AnadathI vadhAvI levA-haSa ke kheda vinA bheAgavI levA te indriyanA nigraha che, iMdriyA pAMca che. sparzanA, rasanA trANa, netrA ane kAna A pAMce iMdriyAnA viSayeAmAM rAgadveSa na karatAM samabhAve rahevAnI Teva pADavI. kaSAyanA jaya krodha, mAna, mAyA (kapaTa) ane leAbha, A-cAra kaSAya kahevAya che. kSamA, namratA, saralatA ane sASa-A cAra kAcapratispadhI e-zatru che. jyAre je je kaSAyane udaya thAya, tyAre tyAre tenA jaya meLavavA mATe te te kaSAyanA pratispI ne sanmukha UbheA karI devA. jema TADha vadhAre paDatI hAya tA tenA pratispI tarIke agni sAmA saLagAvavAthI TADha nAsI jAya che, tema A cAra kSamAdine kaSAyAnA sanmukha rAkhavAthI, temanuM khaLa ghaTI jAya che. matalaba ke tenI sAme krodhAdi TakI zakatA nathI. te rIte cAre kaSAyeAnA jaya thaI jAya che. traNa daDanI virati je vaDe AtmA da'DAya te daMDa. manadaMDa, vaca nada'Da ane For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 ] dhyAnadIpikA kAyadaMDa. A traNa gMDa che, mananI, vacananI ane zarIranI amuka jAtanI halakI pravRttithI AtmA daDAya che. daMDAya che eTale AtmAnA guNA dabAi jAya che. navIna karyAM tenA upara caDI bese che, AtmAnI anaMta zaktinuM dekhAi javu tenA upara AvaraNa AvavuM te ja daMDAvuM ahIM samajavuM, tevI pravRttithI viramavuM-pAchA haThavuM- tevuM kAma na karavuM te, te te IMDAnI virati kahevAya che. krama evA che ke prathama zarIra dvArA khATI pravRtti aTa kAvavI, pachI vacana dvArA thatI kharAba pravRtti aTakAvavI ane chevaTe manane paNa kharAba vicArA karatAM aTakAvavuM, zarIrane amuka pravRttithI aTakAvavu te kAma prathama manane aTakAvavA karatAM saheluM che. jayAM sudhI zarIra pravRtti nahi kare tyAM sudhI ekalA vicAra te kArya sAdhI nahi ja zake, prathama mana ja aTakI jAya te vacana ane zarIra svAbhA vika rIte ja aTakI paDe che e vAta kharekhara satya che, tathApi mana upara prathama ja kAbU meLavI levA e jene azakatha jevu lAge che temane mATe prathama zarIrAdvi upara kAbU meLavavA e kAMIka saheluM thAya tema che. mukhathI khelavuM aMdha karavuM, te ApaNe AdhIna jevuM che mana kAinA sabadhamAM belavAnA vicAra kare tathApi jayAM sudhI vacana te zabdone bahAra lAvI mUkatuM nathI tyAM sudhI te khelavAnA vicArAthI je geraphAyadAe thavAnA hatA te aTakI paDe che. For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 207 ] jyAre vacana ane zarIra upara kAbU meLavAya che tyAre dhIme dhIme mana upara paNa kAbU meLavI zakAya che. eTale niraMtaranI AvA vicAro karavA ane AvA vicAro na karavA evA vibhAga karavAnI Teva chevaTe manane paNa kAbUmAM athavA bIjo kama A traNa daMDathI viramavA mATe e che ke manane sArA vicAra karavAnI Teva paDAvavI. pUrva janmamAM mana, vacana ane zarIranI zaktivALuM nAmakarma bAMdheluM hovAthI e traNe zaktio ApaNane maLI che. tethI mana vicAra karyA vinA rahevAnuM nathI ane vacana bolyA sivAya cAlaze nahi, tathA zarIrathI paNa halana calanAdi kriyA thayA sivAya rahI zakaze nahi. A kriyAo avazya thavAnI che ane thAya che ja. ApaNA anubhavamAM paNa ema ja Ave che ke vicAra thAya che, vacana bolAya che ane zarIrathI kriyA paNa thAya che. tyAre A traNe kriyAmAM ApaNe eTale sudhArA karI zakIe tema chIe ke manathI sArA vicAro karavA, mahAna puruSanA guNonuM manana karavuM, AtmaguNanuM smaraNa karavuM, sada-asada vastuone vicAra kare. paramAtmAne pavitra nAmano jApa karavo vigere sArA sArA vicAramAM, te manane joDI devAmAM AvyAthI mana kharAba vicAra karatuM aTakaze. ahoniza aneka azubha vicArosaMkalpo-manoratho, manorA khaDAM karavAmAM je phogaTa mananI zaktine nAza thAya che teno bacAva thaI manano A sArA mArgo upayoga thaze. A sArI Tevane vadhAre For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra08 ] dhyAna dIpikA thavAthI kharAba halakA vicAra karavAnI Teva dhIme dhIme sadA tara nAza pAmaze, mana svAdhIna thaze. chevaTe AtmAnA pUrNa svarUpamAM gaLI jaze, mATe prathama sArA vicAre karavAnI Teva manane pADavI e mukhya kartavya che. AvI ja rIte anyanI niMdA kuthalI karatAM vacanane aTakAvIne paramAtmAnA guNakIrtanamAM, mahAna puruSanA guNa modanamAM dhArmika upadezamAM ke keIne sanmArge caDAvavAmAM ke tevAM ja keI paramArthanA kAmamAM vacanane vyaya karavAthI vacana bolavAthI thatA aneka aparAdha aTake che, pitAthI AgaLa vadhI zakAya che ane anyane upagI rIte madada gAra paNa thaI zakAya che. tevI ja rIte zarIrane paNa upagI kAryamAM, mahAna puruSonI sevAmAM, devAdinA pUjanamAM, dhArmika abhyAsamAM dhArmika kriyAomAM, uttama pustakAdi lakhavAmAM, keIne madada karavAmAM tapazcaraNa brahmazcaryAdi pAlanamAM, (kAdi lakhavAmAM, keIne madada karavAmAM tapazcaraNamAM, brahmacaryAdi pAlana namAM.) ane upayogI jIvonI sevAmAM, joDI devAmAM Ave to azubha pravRtti aTakI jAya che. zubhamAM vadhAre thAya che ane chevaTe te zubhamAMthI paNa zuddhamAM praveza karI zakAya che. A pramANe sattara prakArane saMyama kahe che. zarUAtamAM A saMyamane Adara karavAnI pUrNa jarUra che. A sivAya mananI malinatA ochI thatI nathI ane te pachI thayA sivAya ApaNI yogyatAmAM vadhAre thatuM nathI ane gyatA For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAnadIpikA [ 209 ] sivAya ApaNAthI AgaLanI bhUmimAM praveza thai zakatA nathI, A sattara prakAranA sayamane dhAraNa karanAra yamI kahevAya che. A yama te ceAganuM prathama aMga che. niyama zauca, saMtAya, tapa, svAdhyAya ane Izvara praNidhAna A pAMca niyama kahevAya che. zauca zauca eTale pavitratA. bahArathI pavitrapaNuM, zarIra zuddha svaccha rAkhavuM, vastrA svaccha paheravAM, rahevAnA mukAma svaccha ane khullI havAvALA heAvA joie, AjubAjunA padArtho evA heAvA joie ke manamAM svAbhAvika ja zAMti utpanna thAya. ja AMtarazauca, mana, vacana, zarIranu` pavitrapaNuM, rAkhavuM, manamAM kAI azubha sa*kalpa utpanna thavA na devA, vacana satya, priya ane hitakara khelavuM. kaThAratAvALuM, nirdayatAbhareluM' ke anyane apamAna lAge, nukasAna thAya ke sa'tApa thAya tevuM na khelavu.... zarIrane zubha vicArAthI, gurusevAthI ane tevAM ja dhArmi ka kriyAvALA kabyAthI evuM pavitra karI nAkhavuM ke tenA dareka paramANue dhArmika bhAvanAthI, dayAnI kAmaLa lAgaNIthI ke paramAtmAnA smaraNathI pavitra tejomaya ane zAMtimaya thaI jAya. tamane jotAM ja game tevA kaThAra hRdyavALA manuSyanA hRdayamAM paNa dayAnI ke kAmaLatAnI lAgaNI athavA prema utpanna thAya. A sarva zaucanI pavi 14 For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 210 ] dhyAnadIpikA tratA che. abhyAsIoe niraMtara AvI pavitratAmAM vadhAre karatA rahevuM joIe. saMtoSa mA upara ke kama upara vizvAsa rAkhanArA zraddhALu lokone pitAnA udaranirvAha ke vyavahAranA nirvAha mATe pUrNa bhase hoya che ane saMtoSa paNa teone ja AvI zake che. pUrva karmanA pramANamAM prArabdha yege je AvI maLe. temAM saMteSa mAna. mANasa jAta game teTalI IcchA kare paNa prArabdhathI adhika maLatuM nathI, ane prArabdhamAM heya che te kaI laI jatuM nathI. na hoya te kaI ApI detuM nathI. A janma thayA pahelAM prArabdha baMdhAI jAya che ane dhIme dhIme te bahAra nIkaLatuM Ave che. mATe potAnA karma upara vizvAsa rAkhI prayatna karavo ane tethI je AvI maLe temAM saMtoSa mAna. karyA sivAya kAMI AvatuM ke maLatuM nathI eTale prayatnanI jarUra te che ja, paNa jarUriyAta jeTalI ja. saMteSa AvatAM IcchAo ochI thAya che, mananI vihuvaLatarA maTe che, hRdaya vizuddha thatuM cAle che, A raudradhyAna thatuM nathI. chatAM vyAvahArika prasaMgamAM saMtoSanI jeTalI jarUra che teTalI ke tethI adhika AtmasvarUpe pragaTa karavA mATe asaMtoSa vadhAravAnI jarUra che. arthAt tene mATe prayatnanI pUrNa jarUra che, niraMtara utsAha ane lAgaNIpUrvaka te abhyAsa vadhAratA ja rahevuM. mananI zuddhi mATe tapanI paNa jarUra che. nikAcita karmo For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 211 ] paNa tapathI nirjare che. tapa karavAthI jema zarIra durbaLa thAya che tema manane paNa durbaLa karatA javuM joIe. IcchAo maravAthI ja mana durbaLa thAya che. IcchAone haThAvavI te kharekhara tapa che, ghaNI vakhata mANasa ghaNuM divaso sudhI zarIrane khorAka ApatA nathI paNa sAthe IcchAono nAza karatA na hovAthI durbaLa thayela zarIra pAchuM khorAka levAthI majabUta thAya che. ane IcchAo pahelAM karatAM paNa eka DagaluM AgaLa vadhe che. amuka vakhata sudhI khAvAnI IcchA rokI te sAthe zarIra durbaLa thatAM mananA ke zarIranA vikAro. paNa durbaLa thAya che paNa vakhata jatAM pAchuM pUrvanuM rUpa dhAraNa kare che, kemake temAM AzAonAM-IcchAonAM bIja rahelAM che. mATe tapazcaryA evI karavI joIe ke IcchAono paNa sAthe nAza thaI jAya. ghaNI vakhata ajJAna dazAmAM A tapazcaryA ja IcchAnI vRddhinuM kAraNa bane che, eTale koI paNa prakAranA, pachI te A bhavanuM hoya ke parabhavanuM hoya, paNa kaI jAtanA sukhanI AzAthI tapa karavAmAM Ave che. tapa karavAthI ApaNane putra, putrAdinI dhananI ke bIjI koI paNa jAtanI prApti thaze athavA anya janmamAM, devapaNAnI, rAjayanI ke vahAlA manuSyanA meLApanI prApti thaze. AvI icchAvALA tapo karavAthI karma khapatAM nathI, paNa UlaTA zubha karmamAM vadhAre thAya che. . tapa evI rIte karavuM joIe ke IdriyonI hAni na thAya, jJAnadhyAnamAM ochAza na thAya paNa mananI zAMti sAthe viSayonI IcchAono nAza thatuM rahe. amuka vastu For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 212 ] dhyAnadIpikA khAvApIvAnI ke bhogavavAnI IcchA thaI ke tarata ja tene tyAga kare ane te tyAgathI manamAM jarA mAtra paNa kheda na thAya, paNa IcchAne rodha thAya? A tapa vadhAre uttama che. vikAra kare tevA rasono tyAga kare. sAttvika rAka le, thoDo khorAka khAvo, sArI rIte pAcana thAya te halako khorAka le vigere dhyAnamAM vizeSa upayogI thaI paDe che. ane AhAra sivAya rahI zakAya te divasomAM te vizeSa prakAre dhyAnamAM sthiratA thAya che. paNa AhAra vinA rahI zakavAmAM amuka maryAdA-hada che. te pramANe tapazcaraNa karavAthI jJAna-dhyAnamAM vadhAro thato rahe che. AhAra vinA rahI zakavAnI maryAdA potAnA zarIranI prakRti ane mane baLa upara vizeSa AdhAra rAkhe che. svAdhyAya AtmasvabhAvanI jAgRti Ape tevAM AdhyAtmika pustakenuM vAMcana, zravaNa, parAvartana karavuM (bhaNeluM gaNI javuMvAraMvAra yAda karavuM), AtmasvarUpane prApta thayela mahAna puruSonAM jIvanacaritra yAda karavAM, temaNe je mAge gamana kareluM che te mArga barAbara samaje, jaDatanyanI bhinnatA karI batAvanArAM pustako vAMcavA-sAMbhaLavAM, AtmasvarUpa prAptinA mArganA bhomiyA samAna AdhyAtmika pustaka che mATe vAraMvAra temanuM vAMcana karavuM, pitAne je mAge prayANa karavuM che te mAganI mAhitI ApanAra, te mArgamAM jAgRti ApanAra-te mArgamAM uttama vicAronI madada ApanAra For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 213 ] vAkyonI TuMkI ne rAkhI vAraMvAra (niraMtara) tenuM vAMcana ane manana karavuM ItyAdi svAdhyAya kahevAya che. tema ja mananI vizuddhi karavA mATe, svAdhyAya tarIke pitAnA keI paNa eka ISTa devane maMtra laI teno jApa kare. game te jAtane maMtra le, paNa tenA upara ApaNane pUrNa vizvAsa-zraddhA hovI joIe ke te maMtra paramAtmAnA nAmane jaNAvanAra che. A maMtra ghaNo TuMke eTale thoDA akSarane hovo joIe, kAraNa tenuM vAraMvAra raTaNa-smaraNa karavAnuM che. tema ja tenA TuMkA artha upara paNa dhyAna ApavAnuM che, te lAMbA maMtramAM banavuM kaThina paDe che. AMkho khullI rAkhI, mana hadayamAM rAkhI-eTale aMtaradaSTi hRdayamAM rAkhI jApa kare. jApa karatI vakhate bIjA vicAre aMdara na AvI jAya te mATe bahu sAvacetI rAkhavI. jApanA akhaMDa pravAha vacce bIjA vicAro manamAM AvI te pravAhane teDI nAkhe che. tethI te jApane je majabUta saMskAra mana upara tha joIe te thato nathI. ApaNe jANIe chIe ke khetaramAM anAja vAvyuM hoya te choDavAne jamInamAMthI poSaNa maLe che, paNa te choDavAnI sAthe bIjA phAlatu ghAsanA ke tevA ja bIjI jAtinA aMkuro ke cheDavAo UgI nIkaLyA hoya te te choDavAo, anAjanA cheDavAne je rasa maLatuM hoya temAMthI bhAga paDAve che ane pite paNa vadhavA mAMDe che, A veLAe te choDavAone kheDUto nIMdI nAkhe che kADhI nAkhe che. je tema na kare to anAjanA cheDavAne pUratuM - piSaNa na maLavAthI te joIe tevuM anAja ApI zakatA For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 214 ] dhyAnadIpikA nathI ke phaLatA nathI A ja pramANe cAlatA paramAtmasamara raNanA pravAhane teDI nAkhanAra-ADuM poSaNa meLavI janAra aMkuro samAna anya vicArene kADhI nAkhavA joIe-mULathI ukheDI nAkhavA joIe; tethI paramAtmasmaraNanI AbAda asara mana upara thAya che. | mana vicArataramAM na jAya te mATe je maMtrano jApa cAlu che tenA artha upara lakSa sAthe ja ApatA rahevuM. eTale te maMtra jenA nAmane che tenA svarUpane bhAsa sAthe ja manamAM thayA kare ane te svarUpane ja namaskAra karIe chIe tevI manamAM jAgRti rAkhatA rahevuM. maMtra tarIke TuMkA akSarane maMtra jema ke ahaM nama: A maMtra gaMbhIra artha sAthe, paramAtmAnA satya svarUpane bodhaka che. ahiM eTale lAyaka artha thAya che. jeo saMpUrNa rIte lAyaka che, jenAthI AgaLa lAyakAta jevuM kAMI che ja nahi tevuM AtmAnuM zuddha svarUpa tene namaskAra karuM chuM. athavA jeo pUrNa svarUpane prApta thayelA che te sarve anuM che tene namaskAra karuM chuM. - A maMtrano jApa ochAmAM ocho niraMtara daza hajArane thavo joIe. tethI mananI vizuddhimAM ghaNI sArI madada maLe che. pariNAmanI vizuddhi vinA mananI vizuddhi thatI nathI ane mananI vizuddhi te AtmAnI ja vizuddhi che. te sivAya paNa niraMtara hAlatAM, cAlatAM jApa cAlu rAkha. daza hajAra na banI zake te pachI jeTalo bane teTale jApa kare, paNa For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 215 ] te karyo sivAya chUTakA nathI. A jApane paNa svAdhyAya kahevAmAM Ave che. banne jAtanA svAdhyAyanI jarUra che. izvarapraNidhAna je je kriyAo karavAmAM Ave tenA phaLanI IcchAabhilASA na rAkhavI. kema ke jyAM icchA che tyAM phI janma thavA lAyaka karmanA sa`caya thAya che. IcchAthI ja navIna baMdha thAya che, athavA sarva kriyAe Izvarane arpaNa karavI, eTale te kriyAnA phaLa taraphnA hAtha uThAvI levA ane izvaratA pragaTa thAya-AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa thAyatevA eka mAge ja tenA vyaya karavA. athavA sarva kriyA cAganI zaktinu baLa-paramAtmasvarUpamAM ekasa-ekAgra thavA mATe ja ApaNu karavu, athavA IzvarasvarUpanI prApti mATe ja mahenata karavI. (satyasvarUpa prApta thAya tene mATe ja- te lakSa rAkhIne ja-te tarapha pravRtti karavI) te izvarapraNidhAna kahevAya che. Asana siddhAsana, padmAsana Adi aneka prakAranA AsanA che, DAbA paganI eDI zIvanImAM dakhAvavI (liMga ane zuThThAvaccenA bhAga jayAM eka meATI nasa che tene zIvanI kahe che) ane jamaNA paga liMganA uparanA bhAga upara dabAvavA. banne hAtheA cattA paga upara rAkhavA taisiddhAsana kahevAya che. DAbe paga jamaNA paganA sAthaLa upara sAthaLanA mULa pAse rAkhavA ane jamaNeA paga tenA upara DAkhA sAthaLanA For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 216 ] dhyAnadIpikA mULa pAse upara rAkhave. baMne hAtha cattA paga upara rAkhavA te padmAsana kahevAya che. daSTi nAsikAnA agrabhAga para rAkhavI. Asano ghaNAM che tathApi A be Asane rogamAM mukhya upayogI tarIke gaNavAmAM Ave che. athavA sAmAnya rIte besIne ke UbhA rahIne kArya tsaga mudrAmAM rahevuM. (UbhA rahIne paganA AgaLanA bhAgamAM be paga vacce cAra AMgaLa mArga rAkha. paganA pAchaLanA bhAgamAM traNa AMgaLa mAga rAkhI hAtha laTakatA rAkhI sIdhA UbhA rahevuM. netra nAsikAnA agrabhAga para rAkhavAM ane kAyotsarga, athavA kAusaga mudrA kahe che.) lAMbA vakhata sudhI sthira besI ke UbhA rahI zakAya tene Asana kahe vAmAM Ave che. TADha, tApa Adi sahana karavAnuM baLa Asana sthira thayAthI Ave che. dhyAnamAM sthiratA vadhe che. jema jema zarIranI nizcaLatA, tema tema mana paNa ochuM capaLatAvALuM thatuM jAya che. paga duHkhI AvavAthI zarIra akaDAI javAthI athavA keDa ke vAMsAne bhAga duHkhavAthI ke phATavAthI sthira thayeluM dhyAna vikharAI jAya che. A sarva na thAya te mATe AsanasthiratAnI jarUriyAta che. zarUAtamAM Asana sthira karavAnI jarUriyAta vizeSa che. jJAnanI prApti thayA pachI AsanAdinI koI jarUra rahetI nathI. pachI te hAlatAM cAlatAM, sUtAM besatAM sarva sthaLe tenuM dhyAna banyuM rahe che. Atma For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnaDhIpikA [ 217 ] jAgRti akha Da jaLavAI rahe che te sthitivALAne AsanAdinI kAMI jarUra nathI. prANAyAma zvAseAcchavAsanI gatinA nirodha karavA (gati adha karavI) tene prANAyAma kahe che. zvAseAcchavAsanI gati kAyamane mATe badha thatI nathI. jeTalA vakhata sudhI rokavAmAM Ave teTalA vakhata sudhI madha thAya che ane pachI cAlu thAya che. lAMbA kALanA abhyAse zvAseAcchavAsanI gati ghaNI ma thAya che, zarIranI aMdara gati cAlu ja rahe che. tathApi amuka vakhatane mATe zvAsocchavAsanI gatine sthira karI zakAya che, jema jema te zvAseAcchvAsanI gati sthira thAya che, tema tema mana pazu teTalA vakhatane mATe sthira thAya che, A zvAseAzrvAsanI gati nAbhi AgaLa thaine nAsikAnA dvAra sudhI lakhAyelI che. prANAyAmanA prayAgathI A gatine nAsikAnA dvAra bhAgaLathI bahAra jatI aTakAvIne UMce brahmaraMdhramAM lAvavAmAM Ave che, ane tyAM pavananI sAthe manane sthira karakaravAmAM Ave che. lAMkhA kALanA abhyAse tema ane che, tethI pavananI gati nAsikA AgaLa ghaNI ma cAlatI rahe che, lAMbI gati sukI thAya che. mana sthira thatAM AnaMda thAya che. A sarva uttama haThaceAganI kriyA che. je cAgyatAvALA manuSyane AtmadhyAna sahaja prApta thAya che, jenA mananI malinatA nAza pAmI che, tene tA jJAnacAganA mAge ja gurue AgaLa caDAve che. tene A prANAyAmAdi karavAnI jarUra paDatI nathI. A haThaceAganA uttama prayAga che For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 218 ] yAnadIpikA ane tethI guru pAsethI zIkhavA cAgya che. athavA nAsikAnA agrabhAga upara dRSTi sthira karavAmAM Ave che. lagabhaga aradhA kalAka tyAM STi (aradhI khullI AMkhe) sthira karyA pachI, bahAranI dRSTi nAsikAnA agrabhAga upara ja rAkhavI ane AMtaradRSTi (mana) nAbhinI aMdara te ja vakhate rAkhavI. Ama keTalAka vakhatanA abhyAsathI pavana upara caDIne brahmaradhramAM jAya che. pavana upara caDe che, evI dhAraNA tyAM rAkhavI paDe che, ane prAraMdhramAM gayA pachI tyAM pavana sthira thA tevI dhAraNA satata bhAvanA karavAthI, pavana tyAM sthira thAya che. te sAthe mana paNa sthira thAya che. pahelA pracAgathI A prayAga vadhAre sahelA che. A abhyAsanu pratyeAjana mAtra zarIra nIrogI rAkhavA sAthe pavananI madadathI manane sthira karavAnu che. pachI game te jAtanA abhyAsathI manane sthira karavuM temAM kAI jAtanA Agraha karavA jevuM nathI. nAsikAnA eka chidrane aMgUThAthI badha karI bIjA chidrathI OM baMdha karyo sivAya ane chidrothI dhIme dhIme pavanane khahAra kADhI nAkhavA te recaka kahevAya che. bahAranA pavanane nAsikAnA eka chidrathI dhIme dhIme aMdara pUravA-khecavA te pUraka kahevAya che. ane te aMdara kheMcelA pavanane akaLAmaNu na Ave tyAM sudhI nAbhimAM ke hRdaya AgaLa zakI rAkhavA te kuMbhaka kahevAya che. kuMbhaka thayela pavanane nAsikAnA eka chidrathI dhIme dhIme bahAra kADhI nAkhavA tene paNa recaka kahevAmAM Ave che. A abhyAsanI zarUAtamAM kuMbhaka thADA For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 219 ] vakhata sudhI zeko. tema karavAthI recaka karavAmAM utAvaLa thatI nathI, nahitara akaLALaNa thatAM ekadama pavana choDI devAthI zarIranuM baLa ghaTe che. pUravAmAM je vakhata lAgyo hoya tethI anukrame caDatAM bamaNuM, traNa gaNe ane cAra gaNo vakhata roka. ane bamaNA vakhatamAM bahAra kADho. zarUAtamAM thoDo rokAya tepaNa harakata nathI. A pavana bahArathI aMdara letI vakhate-kheMcatI vakhate e saMkalpa kare ke sUryamAMthI A eka mahAna zaktine huM aMdara kheMcuM chuM je mane naregI thavAmAM mahAna madadagAra thaze. pavanane sthira karatI vakhate e saMkalpa kare ke nIrogIpaNAnA savavALI zakti mArA zarIramAM majabUta rIte daDha thAo ane pavanane bahAra kADhatI vakhate e saMkalpa kare ke mArA roganAM kharAba to badhA bahAra nIkaLI jAya che ane zarIra nIrogI banyuM che, mAruM mana nirmaLa thayuM che, ItyAdi vicAre traNa vakhata karavAthI mana bIjA vicAramAM jAya nahi A saMkalpa dvArA zarIra nIrogI thavA sAthe mana nirmaLa thAya. pavana letI vakhate sthira karatI vakhate ane bahAra kADhatI vakhate kArane athavA parameSTI maMtra 33 3 namaH A maMtrane paNa jApa karavAmAM Ave che. recaka, pUraka, kuMbhaka ane te sivAya paNa ghaNI jAtanA prANAyAmo che, paNa te sarvamAM lAMbA kALanA abhyAsanI jarUra che. chatAM te sarva karIne prApta karavA lAyaka je che te e ja ke manane sthira karavuM. keTalAka prANAyAme zarIra For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 220 ] dhyAnadIpikA nIrAgatA mATe upayAgI che. pavananA jaya karavA pachI ja te prANAyAmA roga maTADavAne upayAgI thAya che, pavana jaya karavAnA upAya pavana tA ekanA eka ja che paNa judA judA sthAne te rahetA heAvAthI tenAM nAmeA judAM judAM pADavAmAM Ave che, jema ke prANa, apAna, samAna, udyAna ane vyAna A pAMca pavana che. zvAseAcchavAsanA vyApAra karanAra prANa pavana che. mUtra vidyApramukhane zarIranI bahAra kADhanAra apAna vAyu che. anna pANIthI utpanna thatA rasAne cAgya sthAne pahoMcADanAra samAna vAyu che. rasAdine UMce laI janAra udyAna vAyu che ane AkhA zarIramAM vyApIne rahelA vyAna vAyu che. prANavAyu hRdayanA bhAgamAM rahe che, apAnavAyu zuDhAnA bhAgamAM rahe che, samAnavAyu nAbhi AgaLa rahe che, udAnavAyu kaMThanA bhAgamAM rahe che, vyAna vAyu cAmaDInA tamAma bhAgeAmAM rahe che. A pAMce vAyune jaya karavA mATe pAMca bIja ma che. 2, 5, maiM, ro, jo, anukrame prANa, apAna, samAna, udyAna ane byAna te eka ekanA eka eka bIjamaMtra che, siddhAsana karI esavu', bahArathI nAsikA dvArA pavana 'dara kheMcavA, je pavana siddha karavA hoya te pavananA sthAna upara te pavanane rAkavA, haDapacI nIcI namAvI chAtInA bhAga para rAkhavI, jethI pavana mAthA upara caDI na jAya kai For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 221 ] bahAra tarata nIkaLI na jAya. pachI te pavana rekelA sthAna para tene maMtrI jana jApa karo. te maMtra jApa manathI kara ane AMtaradaSTithI te maMtra-akSaranI AkRti-aMdara dekhAya tema joyA karavuM. pavana na rokI zakAya tyAre dhIme dhIme pAcho cheDI de. pharI pAche te ja rIte pUro. ane te ja sthAna para re . tyAM pAcho maMtra bIjano jApa kare. ane tenI AkRti te te sthAnamAM joyA karavI. akaLAmaNa thatAM dhIme dhIme pavana choDI de. A pramANe tene pavananA sthAnamAM anu. kame abhyAsa karavAthI pAMce pavanane jaya thAya che. pavanajaya kayAre thaI rahe che, tenA vakhatanuM mApa ApI zakAtu nathI keI saMskArI jIvane thoDA vakhatamAM jaya thAya che. keIne vadhAre vakhata lAge che. tathApi tenA phaLanI prApti thAya tyAre ja thaye samaja. prANavAyune jaya thavAthI jaTharAgni prabaLa thAya che, zarIra halakuM lAge che. dama caDato nathI. samAna ane apAna be najIka AvelA che. ekanI hada pUrI thatAM bIjAnI hada zarU thAya che. badhA pavana mATe tema ja samajAya che. samAna vAyuno jaya thavAthI gaDagUmaDa ane gha AdinA traNe rujhAI jAya che, hADa bhAMgeluM paNa saMdhAI jAya che ane udarano agni pradIpta thAya che. apAnanA jayathI maLamUtrAdi ghaNA alpa thAya che. khAdhela kherAkano badhe rasa zarIranA poSaNamAM upayogI For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 222 ] dhyAnadIpikA thAya che, ane bAkInA DUcA tarIke maLa theADA ja rahe che, tathA gudAnA rogeAnA nAza thAya che. udAnavAyunA jayathI prANane bahAra kADhI zakAya che, dazamA dvArathI prANa tyAga karI zakAya che, pANI tathA kAda vathI zarIrane khAdha thatA nathI. byAnavAyunA jayathI TADha ke tApa lAgatAM nathI. game tevA tApa hoya ke game tevI TADha hAya tene sahana karavAnuM khaLa Ave che. zarIranuM teja vadhe che, ane cAmaDInA roge thatA nathI. TUMkAmAM vAcu jaya thayAnI nizAnI e che ke zarIranA koI paNa bhAgamAM pIDAkAraka rAga ke duHkha thatuM heAya tyAM tyAM te te bhAga upara pavanane ku'bhaka karI sthira karavA. gheADA ja vakhatamAM te rAga ke duHkha nivRtta thAya tyAre sama javuM ke pavana jitAI gayela che. pavana jayanA abhyAsa karyA pachI mananA jaya karavA mATe prayatna karavA. maneAjayanA abhyAsa siddhAsana karI sthira TaTAra besavu. prathama recaka karI aMdaranA tamAma milana vAyune khahAra kADhI nAkhaveA. pachI nAsikAnA DAbA chidrathI dhIme dhIme pavanane aMdara khe cI, purAya teTalA pUravA. manathI dhAraNA karavI ke paganA aMgUThA sudhI pavana purAyelA che. pavananI sAthe mana paNa dhAraNAthI dhArelA sthaLe rahe che. eTale prathama dhAraNA karavI ane te For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 223 ] bahArathI pUre pavana zarIramAM akaLAmaNa AvyA vinA rokAI rahe teTalA vakhatamAM eka pachI eka dhAraNAnA sthAnane jhaDapathI badalAvatAM javA. 1. prathama DAbA paganA aMgUThA upara, 2. pachI paganA taLiyAM upara, 3. pAnImAM. 4. paganI ghUMTImAM, 5. paganI piMDImAM, 6. DhIMcaNamAM, 7. sAthaLamAM, 8. gudAmAM, 9. liMgamAM, 10. nAbhimAM, 11. peTamAM, 12. hadayamAM, 13. kaMThamAM, 14. jIbha upara, 15. tAlumAM, 16. nAkanA agrabhAga upara, 17. netramAM, 18. bhrakuTimAM, 19, kapALamAM ane 20. mAthAmAM ema eka pachI eka sthAnamAM AgaLa vadhatAM pavana sAthe manane brahmaraMdhramAM laI javuM. tyAra pachI pAchA anukrame jamaNI bAjunA bhAgathI nIcA UtaratA manane pavana sAthe aMgUThA upara lAvavuM ane tyAMthI nAbhimAM lAvI pavanane dhIme dhIme bahAra kADhI nAkha. A pramANe abhyAsa cAlu rAkho. A abhyAsathI manane pavana sAthe AkhA zarIramAM phelAvavAnuM baLa Avaze. pachI A abhyAsanI jarUra raheze nahi, paNa manane AkhA zarIramAM ekIkALe phelAvI-zarIramAM bApta karI-sthira besavAnI lAMbA vakhata sudhI Teva pADavI. A pramANe sthira besI rahevAthI mana sthira thaze, vikalpo cAlyA jaze mana sthira thAya, vika AvatA aTake ke tarata ja paramAtmAnA zuddha svarUpanI dhAraNA hRdayamAM karI temAM te sthira manavRttine joDI devI ane te zuddhasvarUpamAM jAgRti sAthe mana gaLI jAya ane te paramAtmA svarUpe ja mana lIna thaI rahe te abhyAsa vadhAratA rahevuM. AtmanA For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 224 ] dhyAnadIpikA zuddha svarUpanI dhAraNA karavAthI AtmasvarUpamAM sthira thavAze. AnaMda UchaLaze ane paramazAMti anubhavAze. A sarva prANAyAmanuM phaLa che ane prANAyAma karavAnuM prajana che. chatAM A sarva haThaga che. mana upara baLA. tkAra karavA jevuM che. haThAgamAM mukhya pavanane vaza karI manane vaza karavAnuM che. rAjagamAM manane vaza karavAthI pavana svAbhAvika rIte vaza thaI jAya che. prANAyAmanI cAlu rIta svAmI rAmatIrtha A pramANe jaNAve che. - prANAyAma karavAthI lAbha zo? A praznano uttara eTale ja ApI zakAya che ke prANAyAma karavAnI rIta zIkho ane te rIte jAtajAta prANAyAmane abhyAsa karI juo, eTale te keTale upagI -upakAraka ane lAbhakartA che e tame tamArI meLe ja anubhavathI jANI zakazo. mAthuM bhamatuM hoya, cakarI AvatI hoya, manamAM becenI jaNAtI hoya tyAre tyAre batAvelI rIti mujaba prANAyAma karavAthI tamArA manane te ja samaye zAMti maLaze ane prANAyAmanI A rItine upayoga tamArA samajavAmAM Avaze. jyAre tamAre koI viSaya upara nibaMdha lakhavAne ke vicAra karavAnuM hoya ane temAM vyavasthAsara vicAra na AvatA hoya mananI ekAgratA na thaI zakatI hoya tyAre prANAyAma kare ane juo ke ke cama kAra thAya che. je viSayane nibaMdha tame lakhatA haze te viSayamAM tame evA te tallIna thaI jaze ane vicAre evA te For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 225 ] saMkalanAmAM kharAba geAThavAyelA susa`baddha Avaze ke te joine tamane mATA aca' lAgaze. peTanI pIDa, mAthAnu kaLatara, phephasAM ane hRdayanA roga temaja tevA bIjA rAge paNa prANAryAmanA abhyAsathI maTI jAya che. have prANAyAma karavAnI rIti tapAsIzu' prANAyAma karavAnI aneka paddhatio che. paNa huM je paddhati batAvuM chuM te aneka varSothI kaseATIe caDhIne uttama TharelI che. prANAyAmanA abhyAsa A paddhatisara jeNe karyo che tene bahu sArA lAbha maLyA che emAM zaMkA nathI. pUraka-ku'zaka-recaka prANAyAmanA abhyAsa karavA besavuM hoya tyAre tamAre sukharUpa, sahaja ane sthira AsanathI ekAgra mane besavu joie, jamaNA pagane DAbA paganA sAthaLa upara ane DAkhA pagane jamaNA paganA sAthaLa upara ema ulaTasulaTa paga caDAvIne padmAsana karIne besavuM. A Asana prANAyAmanA abhyAsakane bahu sukhakAraka che. zarIra, mastaka ane DAkane nizcaLa ane sIdhA rAkhI, sthira thaI, ADuMavaLuM joyA vinA TaTAra peAtAnI nAsikA sanmukha STi karI dizA tarapha najara nahi karatAM prasanna cittathI Asana vALI besavuM joie. A rIte taiyAra thaI pachI jamaNA hAthanA agUThA vaDe jamaNuM nasakAru' dAkhIne baMdha karavu ane DAbe nasakArethI 15 For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 226 ] dhayAnadIpikA zvAsane dhIre dhIre aMdara le. A zvAsa aMdara levAnI kiyAne pUraka kahe che. A pUraka kriyA mana zAMta ane svarathI thAya tyAM lagI kyAM javI. A kriyA vakhate manane zUnya ke nakAmuM rAkhavuM nahi. A pUraka kriyA cAlatI hoya tyAre cittane ekAgra karavuM ane ciMtana karavuM ke eka mahAna zaktine huM mArA zarIramAM lauM chuM, pUruM chuM. huM eka mahAna amRta tattvanuM pAna karuM chuM. zvAsa pUro mAMhI laI rahyA ema temane jaNAya tyAre kaniSTakA ane anAmikA AMgaLIo vaDe DAbuM nasakoruM dAbIne baMdha karI devuM. A pramANe zvAsa laIne baMdha karyA pachI mukha dvArA tene nIkaLavA de nahi Ane kuMbhaka kriyA kahe che. Ama mAMhe laI baMdha karelA vAyune phephasAM, peTa ane hAjarI vageremAM bharI devo. - zarIra aMdaranI saghaLI khAlI jagyAo A vAyuthI bharI nAkhavI. upara pramANe A vAyu zarIramAM laI bharI rAkhatI vakhate paNa manane nakAmuM rahevA devuM joIe nahI, paNa huM AtmA chuM, pUrNa zuddha svarUpa. anaMta zaktimAna, jJAnasvarUpa huM chuM evI bhAvanAnuM ekAgra mane dhyAna dharavuM tamArI sarva zaktio ane tamAruM saghaLuM manobaLa vAparIne A bhAvanAnA dhyAnane sajajaDa, majabUta ane acaLa karavuM-zuddha svarUpa prApta karavuM. tame ja satya che, divya ane alaukika sattA tame che. A paramezvaranuM dhyAna tamAre cAlu rAkhyA karavuM. pachI tamane jaNAya ke vAyu-zvAsa, mAMhI bahu vakhata sudhI rokI zakAya tema nathI. eTale DAbuM For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 227 ] nasakeArUM ughADI nAkhavuM ane te vATe mAMhe laI, khadha karelA zvAsa haLave haLave bahAra kADhavA. Ane recaka kriyA kahe che. A recaka kriyA karatI vakhate mananI vRttine AtmAkAra karI nAkhavI ane dRDha bhAvanA karavI ke A mahAra jatA vAyu sAthe ja mArA mananA melamAtra, saghaLI azuddhio kuvicAra, ajJAna, duSTapaNuM ane pAparUpa maLa nIkaLI jAya che-dhAvAI jAya che. e bahAra jatA vAyu sAthe nakhaLAi ane dukhaLAimAtra cAlI jAya che. e pachI dukhaLatA ke ajJAna rahetAM nathI. bhaya ke kaleza paNa nathI rahetA. kheda, udvega, udAsI, vigere pApA pachI rahI zakatAM ja nathI. upAdhimAtra-tApamAtra-nAza pAme che. mAMDe pUrelA vAyu Ama nIkaLI jAya eTale banne nasakArAM ughADI nAkhavAM. paNa vAyune-zrvAsane aMdara leve nahi. nAka uparathI hAtha uThAvI levA. tamArAthI banatA madhA yatnAthI vAyune aMdara AvavA devA nahi, zrvAsane bahAra rAkhavAnI ane aMdara nahi AvavA devAnI A kriyA jyAre cAlatI hoya tyAre manane nakAmu rahevA devuM nahi ane ekAgra cittathI sa pUrNa maneAkhaLa-AtmabaLa vAparIne *A upAdhi rahita kevaLa zuddha siddhasvarUpa huM pote chuM.' evA avicaLa dhyAnamAM magna rahevuM. dezakALanA mane khAdha nathI, mAru' AtmasvarUpa deza, kALa, kAraNa ane pudgalAthI para che. jagatanI kAMI paNa upAdhI athavA jagatanu kAMi paNa badhana mane naDatara karI zake tema che nahi, ItyAdi dhyAnamAM magna rahevuM. For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 228] dhyAnadIpikA = ahIM sudhI kahelA prANAyAmanI paddhatinA cAra bhAga paDelA che. dareka bhAgamAM zArIrika ane mAnasika evA be bhAga che. A vAta lakSamAM AvI ja haze. DAbA nasakerAthI pavana pUra-mAMhI kheMca A pUraka prANAyAmane prathama bhAga che. A bhAgamAM prANane aMdara levAnI kriyA te zArIrika kriyA che ane huM zuddha paramAtmasvarUpa chuM e mane bhAvane dhyAnamAM vAsakriyA sAthe sthira kare te mAnasika kiyA thaI. che te pUrelA vAyune aMdara keTalAka vakhata sudhI peTa, hAjarI, phephasAM vigeremAM rAkhI mUka te kuMbhaka) zArIrika bIjI kriyA thaI, te sAthe anaMta zaktimAna jJAnasvarUpa huM chuM e daDha manobhAvane vicAra karavAnI mAnasika bIjI kriyA thaI jamaNA nasakorAthI zvAsa choDI mUkavAnI kriyA dhIme dhIme karavI te trIjA bhAganI zArIrika recaka kriyA thaI ane zvAsa sAthe sarva malina vAsanA ane durbaLatA aMtaHkaraNa mAMthI kADhI nAkhavI e mAnasika trIjI kriyA thaI kahevAya che, zvAsane aMdara Avate aTakAvI bahAra rahevA devAnI prANAyAmanA cothA bhAganI kriyA che. A kriyA siddha thAya eTale aradhe prANAyAma thaye. (A sthaLe jarUra jaNAya te deDakavAra bhavuM, vizrAMti levI, vizrAMti letI vakhate zvAsocchavAsa svAbhAvika gatimAM calAvo. pachI prANAyAmanI kriyA zarU karavI.) For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 229 ] ane mAnasikaravI. pUrvanI kalA ja tyAre eka have DAbAne badale jamaNA nasakorAthI pavana pUra. mAnasika kiyA paNa pahelAMnI mAphaka karavI. pUrvanI mAphaka zarIrathI cAra kriyA ane mAnasika cAra kriyA o pUrI thAya tyAre eka prANAyAma thaye. dareka kriyAnA abhyAsamAM vakhatane haLave haLave vadhAratA javuM, utAvaLa karavI nahi. dareka kriyA, pramANa sahita ane yathAyogya rItithI thavI joIe. zvAsane sArI peThe aMdara kheMcyA pachI ekadama choDI de nahi. A pramANe je prANAyAma zIkhazo-abhyAsa karazo, te tamArAmAM apUrva baLa Avaze. rogamAtra dUra jaze. lehIbagADathI thatAM saghaLAM dardo tema ja kSaya roga suddhAM prANAyAmanA abhyAsathI nAza pAmaze. prANAyAma karanAra keTalAka mAMdA thAya che. AnuM kAraNa e che ke teo kudaratane niyama jANatA nathI. ATalI paLamAM zvAsa le, ane ATalI paLo pachI cheDo jAIe e teonI beTI haThathI maMdavADa thAya che. dareka kiyA, dareka bhAga ane dareka bhedanA vakhatane vadhAravAne avazya prayatna kare. paNa thAka lAge, kaMTALe upaje evuM te kadI karavuM ja nahi. ekadama zvAsane kheMcavAno ke rokI rAkhavAne prayatna karo nahi. dhIre dhIre svAbhAvika rIte ja abhyAsa vadhAra. zvAsane mAMhI levAnI ane dhAraNa karI rAkhavAnI be kriyAthI thAka lAge jaNAya ke kaMTALo Ave te tarata ja ArAma le. eka divasamAM ATheya karavI. bIje divase For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 230 ] dhyAnadIpikA pAchI ATheya karavI. thAkI jAo te pahelI cAra na karavI. tethI bIjI cAra sugamatAthI pUrI thaze. prANane AyAma te prANAyAma-prANanI kasarata athavA prANane nirodha. A rIte karavAthI ghaNo ja lAbha thAya che. zarIranI zakti vadhAravAnI eka jAtanI prANanI kasarata tenuM nAma prANAyAma che. prANAyAmamAM koI gupta bheda ke ajA. yabI jevuM kAMI nathI. temAM gupta rahasya mAnanArA bhUlA khAya che. prANAyAmane artha AtmajJAna ke IzvarajJAna e thatuM ja nathI. ' - prANAyAma karavAthI adhika kalyANa kAMI che ja nahi, prANAyAmathI AtmAnubhava thAya che e mAnyatA jUThI ane bhUlabharelI che. prANAyAmamAM lezamAtra paNa paramArtha ke Azcarya jevuM nathI. e te jevI zarIranI kasarata tevI ja prANanI kasarata che. phephasA tema ja hRdayane sApha tema ja majabUta rAkhavA mATe tathA manane sthira karavAne prANAyAma e prANanI kasarata ja che. prANAyAma AtmajJAna nathI paNa AtmajJAna pAmavAnuM eka sAdhana prANAyAma che. prANAyAmamAM eka vAta dhyAna rAkhavA jevI che. te e ke jyAre tame zvAsa bahAra kADhe tyAre peTane saMkecI nAkho eTale pAchuM pITha bhaNa kheMce. AnAthI bahu lAbha thaze. bIjuM e ke prANu aMdara letI vakhate AkhA peTane tenAthI mArI nAkhavAnuM cUkatA nahi. prANavAyu chAtI sudhI jaIne aTakI jAya nahi. paNa TheTha peTanA taLiyA sudhI pahoMcI For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnaDhIpikA [ 231 ] jAya tema karavuM joie. dhyAna-dhAraNAdinA abhyAsamAM prANAyAma bahu hitakArI che. zAstrakAra hayAganA prANyAmanA niSedha kare che. kimanena prapaMcena prANAyAmena cinmatAm / kAyahRtklezakAriNa nAdRtastena sUribhiH / / 100 / / pUrakaiH kuMbhakaizcaiva recakaiH kiM prayojanam / vimRzyeti tadAdeyaM yanmukterbI jamagrimam // 101 // zuddha aMtaHkaraNavALA manuSyAne A prapoMcavALA prANAcAmAnI zI jarUra che? tenAthI kAyAne tathA manane leza thAya che. A kAraNathI AcAryoe AvA prANAyAmane aMgIkAra karyAM nathI. pUraka, kuMbhaka ane recakA vaDe zuM prayeAjana che ? e pramANe vicAra karIne je mAkSanA mukhya khIjarUpa kAraNu hAya tenA Adara karavA. bhAvA--jenu a'taHkaraNa zuddha thayu che. tene A prANAyAmAnI kAMi jarUra nathI. kAI paNa AlakhanamAM mana TharatuM na hAya-vadhAre malina sa`skArA manamAM bharyo hoya tA A prANAyAmAnI jarUra che. gharamAM ekadama ghaNA kacaro ekaThA thayelA hAya tA pAvaDAe lAvI, khAMpIne kacarA kADhavAnI jarUra che, tyAM sAvaraNInu vizeSa prayAjana te vakhate nathI. paNa jyAM thADI raja hAya tyAM te mukAma sAvaraNIthI sArA thAya che, tyAM pAvaDA vagerenI jarUra nathI. For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 232 ] dhyAnadIpikA jenuM hRdaya pavitra thayeluM che tene prANAyAmane abhyAsa karyA sivAya tenuM mana vicArothI ja svAdhIna thaI jAya che. vicAro karatAM ke vastutavanuM-paramAtmasvarUpanuM lakSa laI temAM dhyAna ApatAM ja mana sAthe pavana paNa sthira thaI jAya che. haThayoganA kAyAne kaleza ApanArA lAMbeM kALanA abhyAse je pavanane jaya thAya che, te A rAjayoganA Atma saMbaMdhI vicArathI ja-AtmasvarUpamAM jAgRti pAmavAthI ja mana jitAvA sAthe pavana paNa sthira thaI parama samAdhidazA pAmI zake che temAM jarA paNa saMzaya jevuM nathI. pUrve je pavananI dhAraNuM batAvI che te kAma karyA sivAya paNa zAMta vicAra karI manane AkhA zarIramAM vyApta karI devAnI Teva pADavAmAM Ave che, te paNa mana sAthe pavanane ya thaI jAya che. vizeSa eTalo che ke te sAdhakanuM mana vizuddha thayeluM hovuM joIe. lokaparalokanA bhogarUpa maLatI vAsanA UDI javI joIe. jema jema IcchAno tyAga thAya che, parama prabaLa vairAgyabhAva pragaTa thAya che, tema tema mana zuddha thatuM cAle che. - vairAgyane artha ahIM e levAno nathI ke gharabAra, berI, chokarAM, kuTuMbane rajhaLatAMravaDatAM mUkI sAdhu thaI javuM tyAgIne veSa paherI le. AvA gharabArano tyAga karanAra tyAgIonI A duniyA upara kAMI paNa kheTa nathI-ochI saMkhyA nathI. paNa temanAthI vaparanuM kAMI paNa sAdhI zakAtuM nathI, tyAga nAma e che ke Asaktine uDAvI devI, mamatAne mArI nAkhavI, IcchAone vIMdhI nAkhavI, AzAne bALI For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 233 ] - mUkavI. Ama karanArane ja vairAgya kahevAya che. pachI te gRhasthAzramamAM potAnI pharaja adA karavA rahyo hoya ke tevA pratibaMdhanA abhAve tyAgI thayo hoya, te ja kharekhara vairAgI che. pitAnI pharaja bajAvavAnI zakti na hoya, kaI kAraNathI saMsAravyavahAra calAvatAM kaMTALelo hoya ane manamAM aneka prakAranI kAmanAo-IcchAo bharI hoya, A mANasa tyAgI thaI svaparanuM zuM ukALaze ? mANasa pote koNa che ? pitAnI pharaja zuM che? kartavya ane prAptavya zuM che? tenA zA upAya che te samajavA nathI, pharaja bajAvI zakatuM nathI, abhimAna tyAgI zakato nathI, tene bAhya tyAga zA kAmane che? te tyAga UlaTe abhimAna vadhAranAra thAya che. AMtaravAsanA tyAgI zakta na hovAthI te ubhayabhraSTa thAya che. vAsanAne tyAga-sarva IcchAone tyAga e ja uttama tyAga che. A tyAgavALAnuM ja aMtaHkaraNa zuddha hoya che ane te ja AgaLa zAMtinA mArgamAM javAne adhikArI che. UMDA hRdayamAMthI jyAM sudhI tyAga na thAya tyAM sudhI te tyAga ja UlaTe phasAvanAra thAya che. AvA vizuddha manavALA prANAyAmAdi kriyA karyA vinA paNa te phaLa meLavI zake che. prANAyAmathI zarIrane kaleza thAya che. niyamapUrvaka te karavAmAM nathI Avate, to ghaNI vakhate roga paNa utpanna thavAno bhaya rahe che. A kAraNathI jainAcAryoe prANAyAma tarapha vadhAre lakSa ApyuM nathI, paNa mokSanA bIjarUpa je kAraNe che, temAM rAjayogane mukhya sthAna ApyuM che. jaDa, For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] dhyAnadIpikA citanyane viveka karI, AtmajJAna vaDe pudgalanI vAsanAne IrachAne bAdha sAdhya karyo che. AthI phalitArtha e thayo ke jenuM aMtaHkaraNa zuddha che, tene recaka, kuMbhaka, Adi prANA yAmenI jarUra nathI. pratyAhAra 5 iMdriyArthanirodho yaH sa pratyAhAra ucyate / pratyAhAraM vidhAyAtha dhAraNA kriyate budhaiH // 102 // idrinA viSayane nirodha kare tene pratyAhAra kahIe chIe. pratyAhAra karyA pachI vidvAne dhAraNa kare che. bhAvArtha -dhyAnane mukhya AdhAra mana upara che. mata judA judA viSayamAM vikharAyeluM hoya te tenuM baLa eka pravAhamAM majabUta rahetuM nathI. manane Idriye rAka pUre pADe che. AMkha dekhavAnA padArtho mana AgaLa rajU kare che. nAka sUMghavAnA padArtho tarapha mananuM dhyAna kheMce che. jIbha svAdanA padArthonuM bheTazuM manane kare che. kAna sAMbhaLavAnA zabdo tarapha manane caMcaLa kare che. ane sparza Idriya vividha prakAranA sparze tarapha manane lalacAve che. idri pAMca che. jAdA judA daravAjAthI te te padArthonI tarapha iMdriye mananuM dhyAna kheMce che. jemAM eka puruSane pAMca strIo hoya ane te sarve pitAnA patinuM dhyAna pitA tarapha kheMcavA mATe pitAthI banatuM kare che. sArAmAM sArA padArtho bheTa karIne patinuM mana raMjana kare che, patinuM mana khuza karavA mATe tene sAru vividha prakAranI anukULa sAmagrIo taiyAra karI For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 235 ] arpaNa kare che. pati paNa temanI bhaktithI saMtoSa pAmI temane tyAM vAraMvAra jAya che ane niHzaMkapaNe temanI bhaktino svAda anubhave che. A ja pramANe manane pati mAnIne pAMca idrine strIo samajavI. teo manane saMtoSa ApavA mATe pite pitAnI zakti pramANe viSaya anukULa sAmagrIo jovAnI, khAvAnI, sAMbhaLavAnI ane suMghavAnI sparza karavAnI patinI sevAmAM hAjara kare che. mana paNa te idriAmAM praveza karIne teno anubhava kare che. je indriya mananuM vadhAre kheMcANa thAya te anukULa padArtha hAjara kare che, te tarapha mana vadhAre kheMcAya che. tenA tarapha vadhAre lAgaNI dharAve che ane vAraMvAra tene ghera AvajA karI, te strIne-Idriyane piSaNa Ape che, vadhAre mAna Ape che. A idri taraphathI maLatA viSayamAM mana paNa Asakta bane che ane tenA upabhoga mATe vAraMvAra te iMdrirUpa strIonA gharamAM praveza kare che, anukULa viSayathI khuzI thAya che. koI vakhata pratikULa viSe heya te nArAja thAya che. ane tenI A pravRttithI rAgadveSa, harSazeka, karIne te A zarIramAM ke AvAM ja zarIramAM vadhAre baMdhana pAmI duHkhI thayA kare che. - AtmArUpI rAjAnA pradhAna tarIke manane mAnavuM joIe. A pradhAnanA doSathI rAjA-AtmA pote paNa AvA azu. cithI bharelA dehamAM vAraMvAra AvajA kare che, baMdhana pAme che ane jUnA deha mUkavA tathA navA dhAraNa karavArUpa janmamaraNa pAmyA kare che. For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 236 ] dhyAnadIpikA - - mana pradhAna bahu baLavAna che. te jo A idrirUpI strIonI mijabAnI-bhakti cAkhavAthI dUra rahe to te AtmArUpa rAjAnuM ghaNuM hita karI zake tema che. tene AvA deharUpa malina baMdIkhAnAmAMthI choDAvI zake tema che ane te AtmArUpa rAjAnI sAthe abheda thaI rahe tema che. paNa A idriyarUpa strIonA kabajAmAMthI te chUTe, te A sarva vAta banI Ave tema che. mATe ja zAstrakAra kahe che ke viSa thakI idrine vyAvRtta karavI-pAchI haThAvavI. kAM te indriyo e mananI AgaLa viSa hAjara karavA nahi agara te mane indriya pAse javuM baMdha karavuM. A upAyane pratyAhAra kahe che. ApaNe iMdriyone vinaMtI karIzuM ke tamAre vadhAre vakhata nahi, te jeTalI vakhata mana AtmAnI samIpa javAnI IcchA kare teTalA vakhatane mATe manane viSa hAjara na karavA. athavA AtmAnA bhalA mATe manane vinaMti karIe chIe ke teNe AtmAnI najIka javAnI IcchA hoya tyAre agara AtmAnI hajUramAM dAkhala thavA agAu ja potAnI A strIone yAda na karavI-te tarapha pitAnuM dhyAna kheMcavuM nahi. ane te sivAyanA vakhatamAM kadAca indriyanI pAse javuM paDe te te je anukULa ke pratikuLa viSa Ape temAM harSa, zAka, rAga ke dveSa na karatAM madhyastha rIte tene anubhava karI le. Ama karavAthI te mananA mAlika-manane zakti ApanAra AtmArUpa rAjAne jarA paNa duHkha thavAne saMbhava nathI. pitAnA mAlikanA bhalA mATe mana ane For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 237 ] idrie A vAta upara khAsa dhyAna ApavuM. je tema karavAmAM nahi Ave te pachI baLAtkAre paNa A AjJA te mana tathA idrine manAvavI paDaze. TUMkamAM pratyAhAranuM lakSaNa evuM che ke iMdriyonA viSayomAMthI manane kheMcI levuM. tema thatAM ikriye pitAnI meLe ja vizrAMti leze, kAraNa ke mananI madada vinA Idriye kAMI paNa karI zakatI nathI. - niraMtarane pratyAhAra e che ke, game tevA ISTa ke aniSTa viSa AvI maLe che temAM rAga, dveSa na karatAM-kAMI paNa Asakti na rAkhatAM samabhAve temano anubhava karI le. pharI temane yAda paNa na karavA. manane paramAtma bhAva tarapha eTaluM badhuM vALI devuM ke te khAvApIvAne anubhava karatAM temAM ke svAda ke kevI sugaMdha hatI, kevuM rUpa hatuM tenuM bhAna paNa na rahe ane bhAna thAya te paNa temAM jarA paNa Asakti ke rAgadveSanI lAgaNI utpanna na thAya. Ama thAya te khare jJAnamArgane pratyAhAra siddha thaye gaNAya. Ama na banI zake te vicArazakti dvArA tenA svarUpane vicAra karI viveka dvArA Asakti haThAvavI. tema paNa na banI zake te zarUAtamAM haThayoganA pragathI eTale baLAtkArathI tene rokavAno prayatna ThIka lAge teNe kare. uparanA prayogo sAvika che. haThane prayAga tAmasI che. keTalIka vakhata tAmasika guNa ghaNe upayogI thaI paDe che. pratyAhAra siddha thayA pachI dhAraNa karavI. game tevA lalacAvanArA viSaya tarapha paNa iDhiye tene anubhava levA kheMcAya nahi tyAre samajavuM ke pratyAhAra siddha thAya che. For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 238 ] dhAraNA dhyeyavastuni saMlInaM yanmanojJairvidhIyate / parabrahmAtmarUpe vA guNinAM sadguNeSvapi / / 103 // arhadAdyagarUpe vA, bhAle netre mukhe tathA / laye lagnaM mano yasya dhAraNA tasya saMmatA // 104 // dhyAnadIpikA dhyAna karavA lAyaka vastu parabrahma, AtmasvarUpa ane guNI puruSAnA sadguNA tene viSe buddhimAneAe manane lIna karavu, tema ja arihaMta AdinA zarIranA rUpane viSe athavA peAtAnA kapALa, netra ane mukha upara jenuM mana laya thayuM. che tene dhAraNA mAnelI che. (dhAraNA kahe che.) bhAvAtha-pratyAhAra karavA mATe manane iMdriyAnA viSacAmAMthI kheM'cI lIdhA bAda te manane kAi paNa sthaLe joDavuM' joie. kAI paNa dhyAna karavA lAyaka eka vastumAM joDI devu' tenu' nAma dhAraNA che. eka vastumAM lAMbA vakhata sudhI manane sthira rAkhavAthI, te mana dhyAna karavA lAyaka padArtha ke vastumAM ekAgra thAya che, manamAM utpanna thatI aneka sphuraNA ke vRttie tenA niSedha karI eka ja sajAtIya pravAha calAvavAnuM' kAma, dhAraNA majabUta thavAthI thAya che. dhAraNAnA TukA atha eTalA ja che ke kAI paNa uttama dhyeyamAM manane cAMTADI devuM, tyAMthI ukhaDe nahI'-te sthAna mUkI anya sthAnanA Azraya na kare, te ja che. gAya ke azva vigere jAnavara eka sthaLe sthira na rahetAM For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 239 ) pharatAM pharI kAMI nukazAna karatAM hoya tyAre temane eka majabUta khIlA sAthe bAMdhavAmAM Ave che, tethI temanI capaLatA sarvathA baMdha thatI nathI, paNa khIlAnI AjubAju teo pharyA kare cheAvI ja rIte A capaLa manane eka dhyeyarUpa khIlA sAthe bAMdhavAmAM Ave che, tethI te pavitra yeyarUpa khIlAne mUkIne bIje khasI zakatuM nathI. AthI mana sarvathA sthira thatuM nathI, chatAM eneka sthaLe pharavArUpa capaLatA mUkI daI A uttama dayeyanA khIlA sAthe baMdhAI tenI ja AjubAju pharyA kare che. tenA majabUta abhyAsathI mana tyAM ja sthira thaI jAya che. mana jyAre anya sthAnane ke anya AlaMbanano Azraya kare che tyAre te dhAraNA tUTI jAya che. - A dhAraNA sthira karavA mATe eka ja dayeyamAM mana lAgI rahe te mATe keTalAka abhyAsIo zarUAtamAM bahAra vATaka kare che. geLa bindu upara ke tevA ja padArtha upara daSTine sthApana karIne khullI AMkhe te padArtha tarapha joyA kare che. daSTine tyAMthI jarA paNa khasavA detA nathI. ekAda miniTathI zarUAta karI dhIme dhIme temAM vadhAre karI ekAda kalAka ke tethI paNa vadhAre vAra daSTi sthira kare che. daSTi bahAra sthira thAya, tyAra pachI aMdaranA bhAgamAM manane sthira karavAnI zakti Ave che. dhyAnano akhaMDa pravAha eka dhayeyamAM cAlu rAkhavAnuM baLa Ave che. parabrahma je siddha svarUpa-AtmasvarUpa che temAM ke ekAda sAgaNamAM manane sthira karavAnuM ke joDI ApavAnuM kAma zarUAtamAM kaThaNa thaI paDe tema che mATe prathama sAkAra For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 240 ] dhyAnadIpikA arihaMtAdinI mUrti-chabI upara dhAraNa karavI. siddhacakrajInAM gaTTA upara bAhya trATaka siddha karavuM. agara arihaMta bhagavAnanI mUrtinA zarIra upara-kapALa upara, netra upara, ke mukha upara ItyAdi kaI paNa sthAnamAM bIjA keI paNa vicAre na karatAM-vicAro AvavA na detAM barobara daSTi sthira karavI. bAhya daSTi sthira karavAnI sAthe manane te dhyeyamAM ja cUMTADI rAkhavuM. je mana bahAra pharatuM hoya, vicAra karatuM hoya te bAhya daSTi joDI rAkhelI nakAmI che. tenAthI dhAraNAne phAyado meLavI zakAtuM nathI. tyAM mana layalIna thaI javuM joIe. mana ekarasa thaI jAya tethI dhAraNA siddha thAya che. * bANa, baMdUka ke tIra vaDe kaI paNa vastune pahele ja taDAke AbAda vIMdhI nAkhavAmAM phateha pAmavA mATe, te abhyAsIo jema koI sthULa moTuM ane najIkanuM lakSa vIMdhavAne prathama abhyAsa pADe che, tyAra pachI tenAthI nAnuM ane vadhAre cheTuM lakSa vidhavAne abhyAsa kare che. temAM phateha pAmatAM vaLI tenAthI nAnuM ane cheTuM lakSa vidhavA abhyAsa kare che. A abhyAsanA pariNAme chevaTe game tevuM nAnuM, capaLa ke dara lakSa hoya te paNa vadhI zake che. A ja pramANe A dhAraNuM paNa tevuM ja lakSa che ane te ja krame siddha karavI joIe. UgatA ane AthamatA sUrya upara ke caMdra upara daSTi sAthe mana sthira karavAne abhyAsa sAdhake kare che. bhaga vatIsUtramAM tAmali tApasanA adhikAramAM paNa AvI ja kaMIka vAta Ave che. sUryane sAmI daSTi rAkhIne AtApanA For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 241 ] le che vagere hakIkata che. bhagavAna mahAvIradevanA saMbaMdhamAM paNa tevI ja vAta Ave che ke eka aherAtra paryata eka vastumAM-dhULanA DhephA upara daSTi rAkhI teo mahApaDimAmAM (abhigraha vizeSa) rahyA hatA. lakSa game tevuM hoya paNa manane ke netrane vikAra utpanna kare ke roga utpanna kare tevuM hovuM na joIe. tenA para daSTi ane manane sthApana karavAno hetu mAtra daSTine sthira karavA ane mananI ekAgratA karavA sivAya bIjo heta nathI. ane bAhya padArthamAM daSTi tathA mana sthiratA na pAme te pachI je A AMkhe joI zakAtI nathI tevI AMtaravastu ke padArthamAM te mana kevI rIte sthiratA pAmaze? AMtarasthiratA pAmavAne mukhya hetu A abhyAsamAM rahela che. A padArtha upara daSTine mana sAthe sthira karavAmAM jene ThIka na lAge temaNe bhagavAnanI ke gurunI mUrti levI ane tenA upara ekAgratA karavI. te siddha thayA bAda, eTale ke paNa jAtane saMkalpavika9pa na karatAM daSTi sAthe mana sthira rahI zake te pachI te daSTine AMtaralakSa tarapha vALavI, eTale AMkha baMdha karI AMtaranA lakSo siddha karavA tarapha pravRtti karavI. - AMkho baMdha karIne ke netra adhakhullAM rAkhIne pitAnA hadayamAM bhUkuTimAM, nAbhimAM ane brahmaraprAdi sthAnamAM manane nirAkAra AtmAnI kalpanA karI AtmAnA zuddha upaganI For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 242 ] dhyAnadIpikA jAgRti banI rahe te sAthe rokavuM-sthira karavuM. nirAdhAra nirAkAramAM dhAraNa na rahI zake te hRdayamAM ke bhrakuTimAM ISTadevanI ke gurunI mUrtine manathI kapIne tenA upara dhAraNuM rAkhavI. zarUAtamAM AkhI mUrtinI dhAraNA thaI zakatI nathI. tethI prathama te mUrtinA aMgUThA upara mana Thare eTale te AMkhe baMdha karyA chatAM dekhAya tyAre DhIMcaNa, A paga, hAtha, hRdayane bhAga ane chevaTe mastaka paryata eka pachI eka siddha thatAM dhAraNa karatAM javI, jethI AkhI mUrtinI dhAraNA siddha thAya che. A sAkAra rUpavALI dhAraNuM siddha thayA pachI nirAkAra keI paNa jJAna, AnaMda ke tevA ja saddaguNanI arUpidhAraNA karavI. AtmAnA zuddha svarUpanI mAnasika dhAraNA karavI athavA siddhasvarUpa paramAtmAnI dhAraNA karavI. dhAraNAne artha eTale ja thAya che ke bIjA badhA viSayomAMthI manane kheMcI laI eka viSayamAM parovavuM-lagADavuM. je pUrve kahI AvyA chIe. A dhAraNAnA pravAhane vicAratA ke eyAMtarathI teDI na nAkhatAM te ja dayeyamAM tene akhaMDa pravAha calAvyA karo. e eka jAtane ja pravAha cAlo zarU thayo ke tene dhyAna kahevAmAM Ave che. dhAraNA siddha thAya te dhyAna saheluM che. dhyAna ane dhAraNAmAM taphAvata mAtra eTalo ja che ke bIjAM lAthI manane pAchuM haThAvI eka ja lakSamAM pavavuM te dhAraNA ane temAM mana sthira thatuM cAle bIjA vicAro na For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna dIpikA [ 243 ] kare te dhyAna ane A yAna ja vadhAre vakhata laMbAtAM je lakSa ApaNe dhyAna karavA mATe lIdhuM che tenA ja AkAre mana pariNamI jAya. pitAnA deha suddhAMnuM bhAna bhUlI jaI tadAkAra-dhyeyAkAra thaI rahevuM te samAdhi kahevAya che, AvI dhAraNA ane dhyAna karavAnI Teva dareka manuSyane ke jIvane paDelI hoya che, paNa vizeSa eTale che ke te Teva duniyAnA viSayenI Asakti taraphanI hoya che-ajJAna dazAnI hoya che. tethI karmane kSaya tha ke AtmasvarUpanI prApti thavAnuM banatuM nathI paNa te kriyA UlaTI vadhAre baMdhana karanArI thAya che. AvI pratyAhAra dhAraNuM ane dayAnanI Teva manuSyone kevI rIte paDelI hoya che, te zaMkA karavA jevuM nathI, tamArA ane mArA anubhavanI A vAta che. ane vicAra karaze te avazya te vAta tamane tamArA jIvanamAM paNa maLI Avaze. daSTAMta tarIke kaI vakhata pitAnA vahAlA mANasane viga thayo hoya ke koI paisA saMbaMdhI nukazAna thayuM hoya ke bhaviSyamAM koI vipatti AvI paDavAnI hoya tene upAya ciMtavavAnA vicAramAM mANasa eTalo badho garakAva thaI jAya che ke pAse keNuM AvyuM, agara amuka mANasa zuM bolyo, tenuM tene bhAna suddhAM rahetuM nathI. A ThekANe vicAra karo ke badhI idrimAMthI teNe potAnuM mana kADhI lIdhuM hoya che, kAraNa ke IkriyenA viSane atyAre tenuM mana bilakula grahaNa karatuM nathI te pratyAhAra the. tenuM mana kaMI eka vahAlA mANasa tarapha, ke pitA tarapha ke vipattinA pratikArarUpa upA For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 244 ] dhyAnadIpikA yamAM lAgyuM che te dhAraNA thaI ane temAM je-te vicAramAM . te eTale lIna thaI gayuM che ke vicAranA pravAha sivAya bIjo vicAra paNa te vakhate heta nathI. A dhyAna thayuM ane A sthitimAM je dehanuM bhAna bhulAI tadAkAra thaI jAya te samAdhi paNa thaI jAya. chatAM samAdhi paryata na pahoce te paNa dhyAna sudhI te ghaNuM mANasa pahoMcI jAya che. juo ke A dhyAnene pahelAM AdhyAna ke raudradhyAna tarIke oLakhAvI AvyA chIe ane teno tyAga karavAnuM paNa sUcavI AvyA chIe, tathApi ahIM kahevAno Azaya e che ke halakAM dhyAna-dhAraNa te manuSyo niraMtara kare che, paNa te kAMI kalyANane mArga nathI. e ja pratyAhAra, dhAraNA, dhyAnane mArga badalAvI nAkhavo joIe. je pravAha nI vahe che, te ja pravAhane tenI sAmenI bAju tarapha gati ApavI eTale basa thayuM. ATaluM je siddha karavAmAM Ave to je halakA prakAranI dhyAnAdi kriyA agati ApanArI thAya che, te ja kriyA zaktinuM sukAna-nizAna badalAvAthI tamane UMcI sthitiAtmAnI zuddha sthiti prApta karavAmAM madadagAra thaze. pratyAhAra pachIne viSaya pitAnA anubhavane che. tethI A saMbaMdhamAM kAMI vadhAre belavuM tenA karatAM anubhava karavAthI ja vadhAre samajAya tevuM che. A AtmAnA guNa ke zuddha svarUpanuM dhyAna kema karavuM te bAbatamAM te IzAre. kare teTaluM ja basa che. kAraNa jyAM vastusthiti ja Ata kriyAthI siddha thAya tema che tyAM bAhya vANI zuM kahI zake? For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 245] mATe A eka sAmAnya IzArA tarapha daSTi rAkhI-nizAna sakhI-AgaLa vadhavAthI AgaLa zuM che, kema che, te sarva samajAze. vacanathI kahI zakAya, anyane samajAvI zake (zakAya) tevA dhyAna saMbaMdhI vicAre athavA kevA vicAro karavAthI dharmadhyAna thAya che te viSe graMthakAra dhamadhyAnAdinuM svarUpa batAve che. | dharmadhyAnAdi vicAra, dhyAnaM caturvidhaM jJeyaM dharma zuklaM ca nAmataH / pratyekaM tacchayet yogI viraktaH pApagayotaH // 105 // dharmadhyAna ane zukaladhyAna te darekanA cAra bheda che. pApagathI virakta thaI gIe baMne dhyAnane Azraya kare. bhAvArtha--dharmadhyAna ane zukaladhyAna te rAjayoga che. jema rAjamArgamAM kAMTAkAMkarA, khADATekarA na hovAthI, raste cAlanArAo ochA parizrame ane herAnagati vinA (khI thayA sivAya) sukhesamAdhe cAlI zake che, tema dharmadhyAna ke zukladhyAnamAM, zarIre kaI ke duHkha veThavuM paDatuM nathI, paNa kevaLa mananI nirmaLatAmAM vadhAro karavAthI A mAge ghaNe sarala ane upadrava vinAne bane che. A uttama sthAnamAM hadayane parama Adra banAvI Atmika premathI bharavuM paDe che. sava ane AtmasvarUpe anubhavavA paDe che. malina IcchAone mULathI tyAga kara paDe che. sukhaduHkhane samAna anubhavavA paDe che. priyaapriya ke zatrumitra For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 246 ] dhyAnadIpikA keIne gaNavAno nathI. TUMkamAM kahIe te kevaLa vicAra dvArA ja manane daDha majabUta banAvIne durgaNe ke karmane nAza sAdhana vAno che. je satya che tene khare anubhava-khare nirNaya manane pratIta karavAno che. tevA mananI lAMbA vakhatanI sthitithI AvaraNane nAza thAya che. kharI pratItivALA vizuddha mana dvArA ja nirvANa sAdhI zakAya che. dharma ke zukladhyAne kevaLa vicArarUpa ja che. dharmadhyAnamAM kevaLa manane ja keLavavuM paDe che. A Ama ja che, A satya che, AmAM ja sthira thavuM, Ane yAda paNa na karavuM, A ja sukharUpa che, A ja duHkhanuM kAraNa che vigere nirNathI manane daDha saMskArI banAvavAnuM kAma dharmadhyAnamAM che, mane nirNaya karyo eTale A jagata sAcuM bhAse che, mane nirNaya karyo ke A jagata duHkharUpa che te duHkharUpa ja anubhavavAnuM eTale vItarAga puruSane je nirNaya te nirNayane anubhava manane karAvavAthI tevI ja pravRttivALuM te mana banI jAya che. A sarva vAte A dharmadhyAnamAM Avaze, te dharma ane zukaladhyAnanA pratyekanA cAra cAra bheda che, je AgaLa batAvavAmAM Avaze. pApa gathI virakta thaI A dhyAnane Azraya kare. bAhya tapazcaryA ane kiyAdi haThayogamAM zarIrane tathA iMdrine kevaLa vizeSa damavI paDe che. ane tema karIne manane svAdhIna karavAno prayatna karavAmAM Ave che. rAjagamAM kevaLa vicAra dvArA manane mukhyatAe damavAnuM che, nirmaLa ke zuddha banevavAnuM che, AtmAne AdhIna karavAnuM che. ane te mana dvArA idri ke zarIra para zuddha vartananI asara karavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 247 ] dharmadhyAnamAM upayogI sAdhane bhAvanAdInI dharmasya sthAnAdyAsanakAni vA / . kAlazvAlaMbanAdIni jJAtavyAni manISibhiH // 106 // dharmadhyAnanI siddhi mATe bhAvanA, sthAna, Asana, kALa, ane AlaMbanAdi buddhimAne e jANavAM. bhAvArtha koI paNa eka kArya siddha karavA mATe tenA aMgarUpa ke madadagArarUpa kAraNe ekaThAM karavAnI prathama jarUra paDe che. te kAraNo hoya to ja kArya siddha thAya che, nahitara kArya siddha thatuM nathI. dharmadhyAna ke zukladhyAna te paNa eka kArya che, te tenAM kAraNe ekaThAM karavAM ja joIe. te kAraNemAM bhAvanA ke jenAthI manane vAsita karavAmAM Ave che te tathA dharmadhyAna mATe kevuM sthAna hovuM joIe, keve Asane besI dhyAna (dharmadhyAna) karavuM kayA kALamAM dhyAna karavuM ane kevAM AlaMbana levAM Adi zabdathI dharmadhyAnanA adhikArI, vezyA, cihna, phaLa vigere jANavAM, jemAMthI keTalAMka pUrve kahevAI gayAM che. bAkI je rahyA che te ahIM anukrame batAvavAmAM Avaze. dharmadhyAnamAM kaI kaI bAbato madadagAra tarIke upayogI che te viSe dhyAnazatakamAM kahyuM che keH jhANassa bhAvaNAo desaM kAlaM tahAsaNavisesaM / . AlaMbaNaM kamaM puNa jhAiyavvaM jaiyajhAyAro // 1 // tattoNuppehAo lessAM liMgaM phalaM ca nAUNaM / / dhammaM jhAijjaM muNI taggayajogo tao sukaM // 2 // For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 248 ] dhyAnadIpikA dhyAnane poSaNa ApanArI bhAvanAo, dhyAnane ucita sthAna, dhyAnane yogya kALa (vakhata), dhyAna mATe Asana, AlaMbana (vAcanApRcchanAdi), kama (manane nirodha Adi), dhyAna karavA lAyaka, dhyeya (AjJA vicayAdi), dhyAna karavAne lAyaka apramattAdi guNa, tyAra pachI anuprekSA (dhyAna pUrNa thayA pachI anityAdi bhAvanAonA vicArarUpa), vezyA (zukalAdi), liMga (zraddhAnI Adi), phala (devalokAdi) ItyAdi dhyAnanAM sAdhanane jANyA pachI munie dhyAnane abhyAsa kare. dhyAnane madadagAra bhAvanA catasro bhAvanA bhavyA uktA dhyAnasya sUribhiH / maitryAdayazciraM citte vidheyA dharmasiddhaye // 107 // dhama dhyAnanI, maitrI Adi suMdara cAra bhAvanAo AcAe kahI che. dharmadhyAnanI ke AtmadharmanI siddhine mATe ghaNA kALa paryata A bhAvanAone cittamAM dhAraNa karavI. * bhAvArtha-A mitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha cAra bhAvanAo dharmadhyAnane poSaNa karanArI che. durbaLa thayelA zarIrane puSTa karavA mATe manuSyo jema rasAyaNane upayoga kare che. tema dubaLa thayelA dharmadhyAnarUpa zarIrane sudhArIne poSaNa ApanAra-puSTa karanAra-vRddhi pamADanAra A cAra bhAvanAo che. A bhAvanAo ghaNuM suMdara che, kAraNa ke pitAne ane pane-anya jIvone sarvane sukhadAyI che, dharmadhyAnane jivADanAra jIvana che, gayeluM dharma dhyAna paNa A bhAvanAthI hRdayavAsita thatAM pAchuM Ave che For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 249 ] che mArA vize kharI ane sadAne mATe TakAvI rAkhe che. mATe A bhAvanAothI ghaNA kALa paryata cittane vAsita karavuM. mitrI bhAvanA prANabhUteSu sarveSu sukhaduHkha sthiteSu ca / / vairimitrava jIveSu maitrIsyAddhitadhIH satAM // 108 // prANane dhAraNa karanAra sarva jene viSe-sukhamAM rahyAM hoya ke duHkhamAM rahelAM heya-temane viSe te jIve zatru hoya ke mitra hoya te sarva upara hitanI buddhi rAkhavI te sapuruSanI mitrIbhAvanA che. bhAvArtha--duniyAnA sarva jIvo upara mitratA rAkhavI mitra samAna prIti rAkhavI. A vakhate A vicAra karavAno nathI ke "A jIvo sukhI che? nirogI che? dhanADhaya che? baLavAna che? ke kaI paNa sattA dharAvanAra che? AvA dhanADhaya ke baLavAna jI tarapha te prIti rAkhavI, kAraNa ke temanA taraphathI bhaviSyamAM koI paNa prasaMge ApaNane sahAya maLaze, dukhI sthitimAM madadagAra thaze, agara ApaNe bacAva karaze ane A che te duHkhI che, nirbaLa che, nirdhana che, temanI sAthe prIti rAkhavAnI zI jarUra che? te ApaNane zI madada ApavAnA che? zA upagI thavAnA che?" A vicAra A ThekANe karavAnuM nathI. vaLI A ApaNA vairI che, zatruo che, anya dezanA che, temanI sAthe zA mATe mitratA rAkhavI ? ane A te ApaNuM mitro che, kuTuMbIo che, saMbaMdhIo che, oLakhItA che, ApaNe dezanA che, ApaNI nAtanA che, For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 250 ] dhyAnadIpikA ApaNA dhama pALanArA che, temanI sAthe te mitratA karavI te vyAjabI che. ityAdi vicAro karavA te cAgya nathI, A mitratA karavI kAMi svArtha sAdhavA mATe nathI, ke duniyAnAM sukha meLavavA mATe nathI, ke kAMI kAI jAtanA saMbaMdha vadhAravA mATe nathI ke jene laI amuka sAthe mitratA karavI ane amuka sAthe tA na karavI. nAtajAtanA, dezakALanA, dhavidhanA, UMcAnIcAnA, nAnAmoTAnA, kAMi paNa taphAvata rAkhyA vinA sarvAM jIvA upara mitrabhAvanA rAkhavI. tethI pahelA phAyado tA ApaNane e ja thAya che ke kAi jIvA sAthe vairivarAdha rahetA nathI. bIjA jIvAne halakA mAnI temanA tarapha aprIti ke abhA vanI lAgaNI rahetI hatI te nAbUda thAya che. sAmAne mitra rUpa mAnyA ke mana tene peAtAnA samAnapaNe jovAnA prayatna karaze. teTaluM mana ucca khanaze. mana have kAi paNa jIvane joI samAna bhAvanA AkAra dhAraNa karaze. eTale te manamAM je halakApaNAnA dugA~Na hatA te cAlyA jaze. vAra'vAra hRdaya zAMti meLavaze, mananI malinatA cAlI jaI pavitratA vadhaze, AtmasvarUpa prApta thavAnI cAgyatA vadhaze. mATe duniyAnA dareka prasaMgamAM jAgRta rahI, sarva jIvA tarapha maitrIbhAvanA rAkhavI. AthI pavitra thayelA hRdayamAM dharmadhyAna sthiratA pAmaze. bIjI karuNA bhAvanA vadha baMdhanaruddheSu nistrizaiH pIDiteSu ca / jIvitaM yAcamAneSu dayAdhIH karuNA matA // 109 // For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 251 ] nirdaya jIvo vaDe vadha karAtA ke baMdhana mATe rekelA ke piDA apAtA tathA potAnA jIvitanA rakSaNa mATe yAcanA karatA, jene viSe je dayAnI buddhi karavI tene karuNA mAnelI (kahelI) che. bhAvArtha-duHkhI jene dekhI temanA tarapha dayAnI lAgaNI karI temane bacAvavA ke madada ApavA mATe potAthI banatA prayatna kare te karuNa kahevAya che. AtmasvarUpanuM bhAna bhUlelA ane te mATe ja karmAdhIna-rAga dveSAdhIna, thayelA che A duniyAmAM vividha prakAranI vipattio pAme che. chatAM dayALu ke kemaLa hadayanAM manuSyoe temanI upekSA na karatAM temane yathAzakti madada ApavI. karmanAM phaLo jIvo bhogavyA sivAya rahevAnA nathI, game te prAge te potAnA karmane badale meLavavAnA ja che. vahelA ke meDA, hamaNAM ke pachI karmAnusAra teo phaLa meLavaze ja. topaNa jeo AvA kilaSTa kavipAkathI vegaLA che teoe te temanI dayA lAvavI ja joIe. jo tema karavAmAM na Ave, chatI zaktie temanI upekSA karavAmAM Ave, nirdaya jIvo pIDA Ape, kadarthanA kare, vadha kare, baMdhana kare ane te duHkhI thanAra chava pitAnuM jIvana bacAvavA mATe prArthanA kare, AjIjI kare, chatAM paNa tenA tarapha chatI zaktie dhyAna ApavAmAM na Ave te te mANasanA manamAM nirdayatA, karatA ke nivaMsa pariNAmatA AvavAnI ja. AvI niSphara AtmaprAptithI ke dharma dhyAnanI prAptithI manuSyane vizeSa dUra kheMcI jAya che. dharmadhyAnane lAyaka jenA hRdaye ghaNAM For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 252 ] dhyAnadIpikA komaLa ane dayA hoya che. teo koInAM duHkhe dekhI. upekSA karI zakatA nathI. paNa banatA prayane temane madada Ape che. jyAM pitAne upAya cAle tevuM na hoya tyAM temaNe lAcArI sAthe mauna dhAraNa karavuM ja paDe che, chatAM tenA pariNAmo ghaNAM ja dayALu hoya che. duHkhI jene dekhI temanAM netramAMthI AMsu kare che. AvI kamaLa lAgaNIthI ja teo dharmadhyAnanA adhikArI thAya che. pite anya upara karuNA karatA hovAthI ja teo paNa mahAna puruSone karuNA pAtra banI, atmisvarUpa prApta karI zake che. ApyA vinA prApti kevI rIte thAya? Ape ane lo. A nyAya savane lAgu paDe che. anyanI dayA karaze to anya tamArAthI adhika sthitivALA mahAtmAo tamArI upara dayA karaze. dravya ane bhAva ema be prakAranI karuNA che. dravyakaruNA-dhanathI, dhAnyathI, zarIrathI, viyAgathI koI paNa duHkhI hoya tene te te jAtanI madada karo bhUkhyAne Ape, tarasyAne pAo rogIne davA Ape, viyegIne dhIraja-dilAso Ape. bhAvathI karuNA ajJAna dazAvALAne jAgRta karI jJAna Apa. ajJAna haThAvavA mATe dhArmika satya tatvane bodha Apa. AtmasvarUpa prAptine mArga batAve te bhAvakaruNA che. matalaba ke jevI jAtanI karuNA karavAnI pitAnI zakti hoya tevI jAtanI karuNA karI, anyane madada ApI, pite AnaMdita thavuM te karuNAbhAvanAthI jIve upara Sa aTake che ane aMtaHkaraNa pavitra thAya che. A nimitte pitAnI Atmazakti bahAra Ave che, pitAnI Arthika For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAdIpikA [ 253 ] saMpatti, zArIrika baLa, manobaLa, vacanabaLa, jJAnabaLa jAhera himmata, ItyAdi zaktione vikAsa pAmavAne vakhata maLe che. maLelI zaktiono upayoga karavAnuM sAdhana-pAtra ApaNane maLI Ave che ane karAyelA paropakAra dvArA aMtaHkaraNa pavitra thAya che. vaLI sAmA pAtrone jeTalA ApaNe sudhArIe chIe teTalA ApaNe sudharIe chIe ane tenA pramANamAM ApaNane sudhAranAra mahAtmAone samAgama thAya che. ApaNA hadayanI pavitratAne pramANamAM ApaNe sudharI zakIe chIe, eTale karuNA karavI temAM kharI rIte tapAsIe te ApaNe ja pahele svArtha che. | medabhAvanA jinadharmajuSAM jJAnacakSuSAM ca tapasvinAm / niHkaSAyajitAkSANAM guNe modaH pramodatA // 110 // jina dharmavALA, jJAna cakSuvALA, tapazcaryA karanArA, kaSAya vinAnA, indriyane jaya karanArAnA guNone viSe AnaMda pAma-tenI anumodanA karavI te pramodabhAvanA che. bhAvArtha-guNavAna nA guNanI anumodanA karavI, te guNone lIdhe tenA upara premabhAva dhAraNa kare, guNane pakSapAta rAkhe, anyamAM sadaguNa joIne khuzI thavuM, lekenI AgaLa anyanA guNonI tArIpha karavI-prazaMsA karavI, ItyAdine pramodabhAvanA kahe che. vicAra karatAM tamane mAluma paDaze ke kaImAM koIne kaI paNa guNa te hoya che ja. sarvaguNa te vItarAga deva For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 254 ] dhyAnadIpikA che te sivAya paNa mANasa jAta ke jIva jAta sarvathA niguNI ja hoya che ema to na ja kahI zakAya. game tevI vastumAMthI ke jemAMthI guNa zodhanArane kAMIne kAMI guNa maLyA sivAya raheto nathI. paNa eTale darajaje tenI daSTi khUlavI joie. niraMtaranI TevathI tevI daSTi sahaja thaI jAya che ane chevaTe game tevI anyane halakI lAgatI bAbatomAMthI paNa zIkhavAnuM maLe che. pitAne sudhAravAnI ke saguNa banavAnI IcchA vALA manuSyoe A duniyAne guru banAvIne, ke zIkhavAnI zALA samajIne temAMthI dareka kSaNe, dareka prasaMge saguNa ke zikhAmaNa zedhatAM ja rahevuM. je baMdha pustakamAMthI nathI maLato te badha A duniyAmAMthI maLI zake che. mAruM-tAruM mUkI daI daSTi badalavI joIe te ja guNo maLe che. tevI dRSTi na thAya tyAM sudhI amuka maryAdA ke je saddaguNavALA dharmaguruo ke devAdhideva vageremAM hoya che. temAM rahevuM. pote je saMpradAyamAM raheluM hoya che, te saMpradAyanA dhArmika manuSyo. guruo, ItyAdinA jJAnAdi guNonI, uttama jIvananI, tapazcaraNAdinI, kSamA, namratA, saralatA, saMteSa, jitendriyatA, niHspRhatA pare pakAritA, AtmaparA yaNatA, ItyAdi saguNe jemAM hoya teonA guNo jevAnI Teva rAkhavI, teonA guNonI prazaMsA karavI, teonI bhakti karavI, temanuM bahumAna karavuM. teonA guNe dekhI rAjI thavuM, anyanI AgaLa teonA guNe belavA vigerethI pramAdita thavuM. A pramedabhAvanA che. guNa jenAra mANasa saddaguNa thAya che, deSa jenAra For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 255 ] mANasa durgaNI bane che. kAraNa ke ekanI bhAvanA guNa jovAnI che, tenuM aMtaHkaraNa guNanuM ja manana kare che, guNonuM ja zodhana kare che ane tenI majabUta bhAvanAnI asara mana upara daDha thatAM temAM saguNa ja nivAsa karIne rahe che. je mANasa anyanA de zedhyA kare che, chidro tapAsyA kare che, tenI bhAvanA doSa jevAnI ja hoya che, tenuM mana niraMtara doSa ja zodhyA kare che, denuM ja manana kare che ane doSanA ja saMskAra daDha kare che, te deSamAtra thAya che. je bhAvanAmAM jenuM mana vAsita thAya che temAMthI te ja bhAvanAnI suMgadha ke dugadha nIkaLavAnI ja. mATe manuSyane kharekhara yogya te te ja che ke guNonI tapAsa rAkhavI. cALaNa jevA na thavuM, paNa kIDInuM anukaraNa karavuM. anAjamAM kAMkarA hoya che tyAre cALaNIthI cALavAmAM Ave che pote anAja nIcuM UtarI jAya che. chidro dvArA dANA nIce jharI jAya che ane cALaNInI aMdara to kAMkarA ja rahe che. AvI ja rIte manuSyo guNarUpI anAjane te mUkI de che ane deSarUpI kAMkarAo grahaNa kare che, AnuM pariNAma e Ave che ke mANasanA hAthamAM cALaNInI mAphaka kAMkarA ja rahe che, ane guNarUpa anAja te nIce pheMkI devAya che. kIDInuM anukaraNa A pramANe che ke game tevI jhINI retI ke patharInI aMdara athavA dhULamAM, khAMDa veravAmAM AvI heya te paNa kIDIo khAMDa vINIne khAI jAya che ane kAMkarI, retI ke dhULane tema ja rahevA de che. For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 256 ] dhyAnadIpikA A ja pramANe guNagrAhI jIve, patharA, retI, kAMkarI ke dhULa samAna durguNenI upekSA karI, saguNarUpI khAMDa temAMthI paNa vaNI le che. tevI dhULamAMthI paNa khAMDa vaNI khAtAM kIDInuM peTa bharAya che ane te tRpta bane che. tema ja durgaNImAMthI paNa saguNane cUMTI lenAra mANasa sadaguNI bane che ane zAMti anubhave che. A pramoda bhAvanAthI ApaNe saddaguNI thaIe chIe. aMtaHkaraNa dharmadhyAna ke zukaladhyAnane lAyaka bane che. hRdayamAMthI zreSanI lAgaNIo cAlI jAya che. IrSyA ke SaSTi nAsI jAya che. mana zAMti pAme che, mATe duniyAnA dareka prasaMgamAM guNe jovAnI Teva vadhAravI ane guNIonuM bahu mAna karavA sAthe pote sadgaNI thavA prayatna kare. | madhyastha bhAvanA devagurvAmAcAra nindakeSvAtmasaMsiSu / pApiSTheSu ca bhAdhyasthAM sopekSA ca prakIrtitA // 111 // devanI, gurunI, AgamanI (zAstranI, siddhAMtanI) tathA AcAranI niMdA karanAra ane potAnI prazaMsA karanAra pApika jIne viSe (rAga ke dveSa na karatAM) madhyastha rahevuM tene upekSA kahelI che. bhAvArtha-rAgadveSanI pariNatimAM na pADavA mATe A cathI mAdhyastha bhAvanAthI hRdayane vAsita karavuM. madhyastha eTale upekSA "te jANe ane tenAM karma jANe" ApaNe zuM? tenAM kya tene bhogavavA paDaze. ApaNe nakAme tene mATe For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ 257 ] kheda zA sAru kare? A upekSA kahevAya che. A upekSAne prasaMga be kAraNe Ave che, eka te kaI mANasa kharAba vartana karatA hoya devanI, gurunI, AgamanI ke AcAravicAranI ke tevA koI paNa kAraNasara anyanI niMdA kare hoya, potAnI prazaMsA-moTAI gAte hoya tyAre lAgatAvaLagatA ke kaI dayALu lAgaNIvALAo tene samajAve che bodha Ape che zikhAmaNa Ape che ke A pramANe bolAya nahi, A pramANe vartana karAya nahi, AthI tane nukasAna thaze, karmabaMdhana thaze, leke mAra mAraze, AthI durgatimAM javAya, vigere zikhAmaNo ApyA chatAM paNa te zikSA mAnya kare nahiM, teonuM apamAna kare ane te vartana sudhAre nahi tyAre tene zikSAne gya samajI, hajI tenA zubha udayane vAra che ema dhArI athavA karmanI gahana gati che, ApaNe zuM karIe, ItyAdi vicAro karI tenI upekSA karavAmAM Ave. eTale tenAM karma tene bhegavavAM paDaze, atyAre ApaNuM kahyuM nahi mAne paNa tenA A kartavyane badale jyAre maLaze, eka vakhata jyAre te sArI rIte herAna thaze tyAre tenI meLe ja ThekANe Avaze. Rtu vinA jhADa phaLatAM nathI tema teno vipAka-udaya hajI thaye nathI, thaze tyAre ThekANe Avaze, tenuM kartavya tene samajAI jaze, ema vicAra karI, mitrI, karuNA ke pramoda traNamAMthI ekane lAyaka te na jaNAya tyAre A cothI bhAvanAne prayoga karavAmAM Ave che. temAM paNa banene phAyado che. kAraNa tene sudharavAne 17 For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 258 ] dhyAnadIpikA hajI vadhAre vakhatanI jarUra che te pahelAM tene samajAvatAM ke sAre raste doratAM UlaTo tene kaMTALo Ave che eTaluM ja nahIM, paNa UlaTuM dharma upara ke zikhAmaNa ApanAra upara tene vaiSa thAya che. A draSanI lAgaNI utpanna karAvI tene vadhAre pAcho haDasele, vadhAre adhogatimAM jAya tevI sthitimAM lAvI mUko tenA karatAM to tenI upekSA karavI te ja atyAre tenA mATe lAbhakartA che. zikhAmaNa ke upadeza ApanArAe paNa pitAnA bhalA mATe tenI upekSA karavI te cagya che. kAraNa jyAre ghaNI zikhAmaNo ApatAM, ghaNI vAra samajAvavAM chatAM ane te paNa tenA bhalA mATe ja ApaNA jJAna, dhyAna, ane vakhatano bhaMga ApI tene sudhAravA prayatna karavA chatAM paNa jyAre te mATe nathI, sudharatA nathI, ke samaja nathI tyAre te upadezakane ke zikSakane krodha caDe che; gusso Ave che, kaMTALo vadhe che. kaMTALAthI nArAja thaI pharI anyane zikSA devAnuM baMdha kare to anyAya ke anartha thAya che. ekane doSe sarvane sarakhA gaNavA te agya gaNAya. je tenA upara cheSa kare to pitAne dharma karatAM dhADa AvI te nyAye navIna karma baMdha thAya che ane paribhramaNamAM vadhAro thAya che ema jANI tevA prasaMge tevAonI upekSA karavI te yogya che. jema A upekSA karavAnuM kAraNa banene dviSa thato aTakAvavAnuM che tema ja upekSA karavAnuM bIjuM kAraNa rAgane aTakAvavA mATenuM che. saMsAranI malina vAsanAne IcchAone vadhAre piSaNa maLe, dabAI gayelI kAmAdi vAsanAone utte For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 259 ] jana maLe te mATe amuka saMgomAM tevA rAganA kAraNabhUta manuSyanI upekSA karavI paDe che. manuSyanA ekabIjA sAthe dekhItA svArtha rahelA hovAthI A upekSAthI amuka manuSyane ochuM Ave che. duHkha lAge che. tathApi bhAvi pariNAma banenA lAbhamAM AvavAnuM hoya to A upekSA karavI te paNa cagya che. A upekSA karavAne prasaMga tyAre ja amalamAM mUkavAno che ke sAmA manuSyane sudhArI zakavAnuM potAmAM baLa na hoya ane tene sudhAravA jatAM pitAne abhimAna ke rAgadveSanI pariNati thavAno saMbhava hoya, vaLI uparanI traNa bhAvanAomAMthI eka paNa lAgu thatI na hoya to pachI cethI bhAvanA amalamAM mUkavI. A madhyastha bhAvanAthI rAgaheSanAM kAraNe ochAM thaI jAya che. AtmasvarUpamAM AgaLa vadhelA ke vadhavAne prayatna karatAM manuSyoe A bhAvanAnA baLathI malina-vAthI vAsanAone ekadama nAza karavA mATe sarva IcchAonI upekSA karavI prArabdhage je prApta thAya temAM madhyasthapaNuM rAkhI-rAgavaiSa vinA tene upabhoga karI, nahi thApa ke nahi uthApa tevI rIte samabhAvamAM rahevAno prayatna rAkho. A sarva jAtanI upekSAmAM AtmasvarUpa pragaTa thAya che, kema ke jyAM sudhI sArI ke beTI lAgaNIo che tyAM sudhI zubha ke azubha baMdhana che. te sarva lAgaNIonI upekSA karavI. te AtmasvarUpamAM rahevA-sthiratA karavA barobara che tema jANI je avasare je jAtanI upekSA-madhyasthatA upagI jaNAya te avasare te jAtanI madhyasthatAno Azraya kare. For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra60 ] dhyAnadIpikA A ThekANe eTalI vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke gRhastha gRhasthane lAyaka upekSA karavI ane tyAgIoe tyAgapaNane lAyakanI upekSA karavI. te sivAya viparIta upekSA karavAmAM AvatAM anartha thavAno saMbhava che, jema ke gRhasthanA gharamAM koIe praveza karyo che sAdhunI mAphaka upekSA karaze te tene duniyAmAMthI-vyavahAramAMthI nAza thaze. vaLI gharanI strI, putra, putrI ke putravadhU Adi keI avaLe raste cAlatAM hoya te temane zikhAmaNa ApavAmAM te zikSA karavAmAM upekSA karavAmAM Ave to avazya teone unmArge caDAvavAmAM UlaTo gharane mAlika madadagAra ke kAraNabhUta thAya che. tevI upekSAthI gRhasthAzramane ane potAnI pharajene nAza thAya che. sAthe dharmane paNa nAza thAya. A ThekANe teone sanmArge calAvavA mATe sArI zikhAmaNa ApavI te chatAM na mAne te kaThina zikSA paNa karavI, AvI ja rIte dhamanI, devanI ke gurunI niMdA karanAra AzAtanA karanAranI paNa upekSA na karavI. tenI AvI upakSAno lAbha laI eka vakhata e paNa AvI lAgaze ke te dharmane duniyAmAMthI nAza thaze. mATe ja kahevAmAM AvyuM che ke pitAnI bhUmikAne oLakhI, jayAM jevI ane jeTalI jarUriyAta hoya, tyAM tevI ane teTalI upekSA karavI ane jyAM te mATe bIjA pratIkAra upAya karavA yogya hoya tyAM tevA upAya javA. For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 261 ] bhAvanAonI jarUriyAta viSe graMthAMtaramAM kahyuM che ke puvakaya bhAso bhAvaNAhiM jhANassa jaggayamuvei / tAo ya nANadaMsaNacarittaveraggajaNiyAo // 1 // dhyAna karyA pahelAM A bhAvanAono Adara karavArUpa abhyAsa karave; tethI A dharmadhyAna ane guladhyAna karavAnI yegyatA prApta thAya che. te bhAvanAo jJAna, darzana, cAritra ane vairAgyarUpa che. tethI te jJAnAdinI utpattiprApti thAya che. jJAnAdi cAra bhAvanAnuM svarUpa pahelA kahevAI gayuM che tathApi A prasaMge pharI tene yAda karavAmAM AvI che te tenuM svarUpa graMthAMtarathI saMkSepamAM batAve che. jJAnabhAvanA nANe niccambhAso kuNai maNodhAraNaM vizuddhaM ca / nANaguNamuNiyasAro ijhAijjasu niccalamaIo // 2 // zruta jJAnane niraMtara abhyAsa kare, te abhyAsa aMtaHkaraNanA azubha vyApArano nirodha karI, cittane zuddha banAve che. jJAna guNa vaDe karIne, jIvAjIva Adi vizvanA tatvano ke pitAne kartavyano sAra jANIne, paramArthane samajIne, buddhine nizcala karI jJAnathI anya rIte pravRtti na thAya tevI rIte buddhine nizcaLa karI, pachI dhyAna kare-AtmAdinuM ciMtana kare. For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra62 ] dhyAnadIpikA dazanabhAvanA saMkAisallarahio pasamathijjAiguNagaNoveu / hoi asaMmUDhamaNo daMsaNasuddhie jhjhANaMmi // 3 // AtmAnA astitva-nityasvAdimAM zaMkAdika zalyarahita zama, saMmega, nirveda anukaMpA, AstikyAdi tema ja sthiratAdi guNonA samUhayukta e manuSya darzanazuddhi vaDe karI dhyAnane viSe bhrAMti vinAnA manavALe thAya che. cAritrabhAvanA navakammANAyANaM porANavinijjaraM subhAyANaM / cArittabhAvaNAe ijhANamayatteNaya samei / / 4 / / cAritrabhAvanA vaDe karI navIna karmanuM grahaNa thatuM nathI. purvanAM karmonI vizeSa prakAre nirjarA thAya che, tathA zAtAvedanIvALA zubha puNyanuM grahaNa thAya che ane vinAprayatna dhyAnanI prApti thAya che. (sarva sAvadya-pApavALA-manavacana kAyAdi gonI nivRttirUpa kiyAne cAritra kahe che. tene abhyAsa kare te cAritrabhAvanA che.) vairAgyabhAvanA suviiyajagassahAvo niHsaMgo nimbhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo ijhANaMbhi suniccalo hoi / / 5 / / sArI rIte jagatanA (janma, maraNa, sAga, viyega, Adhi, vyAdhi, upAdhi rU5) svabhAvane jANanAra viSaya nehAdi saMgarahita, Aloka paralekAdi sAta bhayathI rahita For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 263 ] nirbhaya ane A leka ke paralokanA sukhanI AzaMsA-IcchA vinAne--AvA prakAranuM vartana karanAra jIva, cAritra vaDe bhAvita-vAsita manavALo kahevAya che. te chavadhyAnane viSe nizcala hoya che. bhAvanAne upasaMhAra bhAvanAsvAsu saMlInaM vidhAyAdhyAtmikaM sthiram / karmapudgalajIvAnAM svarUpaM ca ciMtayet // 112 // nityamAmiryadA vizvaM bhAvayatyakhilaM muniH / vizvaudAsInyamApanazvaratyatraiva muktavat // 113 / / A bhAvanAone viSe manane lIna karI-vAsita karI AtmabhAvamAM mana sthira thAya tema karavuM. te mATe karma, pugala ane jIvanA svarUpanuM ciMtana karavuM-vicAra kara. muni jyAre A bhAvanAo vaDe AkhA vizvane bhAvita kare che, AkhA vizvane vicAra kare che, AkhA vizvanA saMbaM dhamAM satya vastune manamAM daDha nizcaya kare che tyAre A vizva upara tene udAsInatA prApta thAya che. ane te sarva padArtha uparanI udAsInatAne yoge (keI paNa padArtha upara rAgadveSa rahetA nathI tyAre) ahIM ja-A janmamAM ja mukta thayelA nI mAphaka vicare che arthAt pachI tene kaI paNa jAtane pratibaMdha ke lepAvavApaNuM thatuM nathI. dhyAnanI siddhi kevA sthaLe thAya che? siddhatIrthAdike kSetre zubhasthAne niraMjane / mana:tire dAnasiddhirmavemu: | 4 | For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 264 ] dhyAnadIpikA je sthaLe jIva siddha dazA pAmelA hoya tevA tIrtha Adika kSetramAM, sArA sthAne mAM, manuSyanI vastI vinAnAM sthAnomAM athavA manane prIti ApavAvALA pradezomAM muniene dhyAnanI siddhi thAya che. bhAvArtha-manane AtmAmAM lIna karI devAnI ke AtmAmAM gALI devAnI majabUta abhyAsa ke Teva pADavAmAM nathI AvI tyAM sudhI mana vAraMvAra nimittane pAmI tevA AkAre pariNAma pAme che. dhyAna vakhate AjubAjunA halakA sayagone laI nimittone pAmI mana dhyAnane mUkI daI bIjA bhAvamAM pariNAma na pAme te mATe sthAna sArUM hevAnI jarUriyAta che. AjubAjunuM vAtAvaraNa jema UMcA vicAranuM ane pavitra hoya tema mana jaldI zAMta thAya che. sArA ane naThArA vAtAvaraNanI paNa asara mana upara thayA sivAya rahetI nathI. te mATe uttama sthAnanI dhyAna mATe jarUriyAta che. vAtAvaraNa be prakAre baMdhAya che. eka anya manuSyAdinA vicAro tathA je sthAne teo lAMbo vakhata rahI je pravRtti kare che tethI baMdhAya che, tathA bIju pitAnA vicArone laIne baMdhAya che. prathama vAtAvaraNa A pramANe che ke amuka sthaLe besI potAnA jIvana saMbaMdhI ke pravRtti-nivRtti saMbaMdhI aneka vicAro teo kare ane pachI teo tyAM cAlyA jAya. A vAtAvaraNa ghaNu thoDA vakhata sudhI TakI rahe che, kAraNa ke temaNe ahIM je vicAra karyA che, vacanathI teo je kAMI For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA { 265 ] bAlyA che ane zarIra dvArA je vartana karyu che te thADA vakhata mATenuM che. chatAM teTalA vakhatamAM paNa temanA mana dvArA, vacana dvArA ane zarIra dvArA je aNuenI Apa-le tyAM thaI che, eTale bahArathI je aNuo, (ahIM aNu zabdathI te te vaNAne lAyaka pudgala ska MdhA levA mUkavAnuM samajavu) temaNe grahaNa karyA che ane mana, vacana ane zarIranI pravRtti dvArA je pudgalA mUkavAM che te peAtAnA vicArapaNe pariNamAvIne, vacanapaNe pariNumAvIne ane zarIranA sabadha karAvIne mUkI dIdhAM che te aNue te mUkanAranA aLa pramANe ane tenA majabUta jaththAnA pramANamAM tyAM TakI rahe che. tenu vAtAvaraNa baMdhAya che. te sthaLe je manuSyAdi lAMbA kALa sudhI rahela che tenA mana, vacana, zarIranI pravRtti, nivRtti-pachI te zubha hAya ke azubha hoya tenA pramANamAM tenuM vAtAvaraNa a`dhAya che ane te vAtAvaraNanI theADIghaNI asara tyAM besanAra ke AvanAranA mana upara thayA sivAya rahetI nathI. dAkhalA tarIke eka vezyAnA gharanu vAtAvaraNa ne eka dharmasthAnanuM vAtAvaraNa le. vezyAnA gharamAM praveza karyAM pachInA ane te pahelAnA tamArA vicArone tapAsI joze te avazya temAM kAMI pheraphAra thayelA tamane mAlUma paDaze. AvI ja rIte je dharmasthAnamAM tame praveza karyAM che te pachInA ane te pahelAMnA tamArA vicArAne tapAsI joze te jarUra temAM AgaLanA vicArazamAM pheraphAra thayelA mAlUma paDaze. peAtAnA vicArAthI je vAtAvaraNa kharUMdhAya che. tenI For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 266 ] dhyAnadIpikA paNa asara pitAnA upara thayA sivAya rahetI nathI. tema tame eka ja sthaLe besIne niraMtara je vakhate paramAtmAnuM dhyAna karatA haze te sthaLe jyAre jyAre Avaze-besaze tyAre tyAre tamArA vicAra para tyAMnA vAtAvaraNanI asara thayA karaze. eTale vizeSa che ke te sthaLe lAMbA kALa sudhI sArA ke naThArA je vicAra karyA haze tathA sArA ke mAThA banAve anubhavyA haze te sthaLane jotAM ja pUrvanA saMskAra zkarI AvIne tamArA vicAromAM ekadama sudhAre ke bagADe, harSa ke kheda, zAMti ke kleza utpanna karyA sivAya nahi rahe chatAM A vAtAvaraNa tame jANI joIne bAMdhyuM nathI, e te svAbhAvika tamArA vicArAdi kriyA-anuSThAnathI baMdhAyeluM che. paNa je vAtAvaraNa baMdhAyeluM che temAM pheraphAra karI nAkhI, jUnA vAtAvaraNane vikherI nAkhI navuM vAtAvaraNa te ja sthaLe bAMdhavuM te baLa ke zakti paNa manuSyanA hAthamAM che. ane tema karI potAnA jIvanane ucca bhUmikAmAM lAvI zakAya che. dAkhalA tarIke je sthaLe malina vAtAvaraNa baMdhAceluM che ema potAne jaNAya athavA anumAna karI zakAya ke A sthaLe amuka vicAranA manuSya rahetA hatA tethI, vAtAvaraNa madhyama ke adhama hovuM joIe, ane tyAM besavAnI jarUra jaNAya te te sthaLe ghaNA ja lAMbA svare che. kArane ivani anekavAra kare. ane te eTalI badhI prabaLa bhAvanAthI-lAgaNIthI karo ke A RAranA dhvanithI malina vAtAvaraNane huM zuddha karI dauM chuM, te jarUrI temAM pheraphAra thaze. A vakhate AtmajAgRti prabaLa rAkhavI ke jethI te For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAdIpikA [ 267 ]. = vicAratanI asara potAnA upara thavA na pAme. bIjI rIte pitAnA aMtaranuM vAtAvaraNa sudhAravuM. bahAranuM vAtAvaraNa game tevuM hoya tathApi aMtaranuM vAtAvaraNa jenuM pavitra hoya che tene bahAranuM vAtAvaraNa jarA paNa asara karI zakatuM nathI. kharI rIte te aMtaranA vAtAvaraNane sudhAravAnI jarUra che. jenuM aMtaranuM vAtAvaraNa majabUta nathI tene bahAranA vAtAvaraNanI zuddhatAnI jarUra che, kAraNake te atyAsI che, navIna che. aMtaranuM vAtAvaraNa sudhAravAne hetu e che ke mana upara je asara thAya che te potAnI mAnyatAnI ja vadhAre asara thAya che. eTale huM zuddha AtmA chuM, anaMtazaktimAna chuM, karma mane nukazAna karI zake tema ja nathI, kAraNa ke kamane jANavAnuM ke banAvavAnuM paNa baLa mArAmAM che, tene vikherI nAkhavAnI sattA mArAmAM che. tenA dareka svabhAvane jANavAnuM baLa mArAmAM che, huM hAIne ja te karmanI hayAtI che mArA sivAya tenI hayAtI ja nathI, mArA AdhAre ja te karmo TakI zake che (rahe che) ItyAdi prabaLatAnA vicAro majabUtI pAmyA hoya to bAhya vAtAvaraNa asara karI zakatuM nathI. trIjI rIte bahAranuM vAtAvaraNa zuddha rAkhavuM eTale pitAthI bhinna je je ja dekhAya che temanI zuddha sattA sAmI daSTi ApavI ke je sanmukha dekhAya che te sarve zuddha AtmAo che, karmanI upAdhine laIne badhA vividha prakAranA dekhAva Ape che, paNa tAvika rIte seve AtmasvarUpa che te jema te AtmasvarUpa che, tema huM paNa AtmasvarUpa chuM. For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 268] dhyAnadIpikA tyAre temanA saMbaMdhamAM mane kAMI vicAra karavAnuM rahetuM ja . nathI nAnA-moTA, sArA-naThArA vagere kahevApaNuM rahetuM ja nathI. te sarva vAte to karmanI vividhatAmAM che. tene laIne ja che, paNa Atma daSTithI satya svarUpe tapAsatAM te sarva sarakhA che. te kenA upara rAga ke dveSa karavo, harSa ke zeka kare. ItyAdi vicAro dvArA, bahAranA vAtAvaraNane utpanna karanAra jIvane ja zuddha mAnavAmAM Ave to temanA nimitte je rAgadveSa, harSazeka ke vicAro UThe che te UThatA baMdha thAya ane ApaNuM dhyAna ke vartana zuddha thAya, rAgacheSa vinAnuM bane ane tema bane te saMvara thAya, navIna baMdha aTake, AtmabaLa vadhe, karma nirjarA pAme, dhyAnamAM paNa A ja karavAnuM che. vAtAvaraNa sudhAravAno hetu paNa A ja che. mATe dhyAnanuM sthaLa bAhya ane aMtarathI bane rIte uttama rAkhavuM joIe. je sthaLe aneka mahApuruSe tItha karAdi ke sAmAnya kevaLI pramukha siddha dazAne prApta thayA hoya tevuM sthAna dhyAnane mATe vadhAre pasaMda karavA gya che, kema te sthaLe tevA ja uttama vicAronuM phuraNa sahaja vicAra karatAM ja thavA vadhAre saMbhava che. ahA! A sthaLe bhagavAna mahAvIra deve dhyAna karyuM hatuM ! A sthaLe kAryotsarga mudrAmAM amuka vakhata rahyA hatA. A sthaLe parama zAMti anubhavI hatI ! A sthaLe kevaLajJAna pAmyA hatA ! A sthaLe nirvANa pAmyA che! vagere vicAra AvatAM dhyAna karanAranA utsAhamAM kaI alaukika vadhAre thAya che. dhyAna mATe tIrtha sthAne vadhAre For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 269 ] pasaMda karavA cogya che. chatAM paNa AjakAla jyAM tyAM upara uparanI bAhya dhamAla vadhI paDI hoya tevAM tIrthasthAne te UlaTAM nivRttine badale pravRtti vadhAranArAM thaI paDe che, mATe kAMIka nivRttivALAM tIrthasthAna hoya tyAM dhyAnanI siddhi ghaNI vahelI thAya che. athavA koI sArAM sthAne ke jyAM aneka munio atyAre paNa dhyAna karI rahelA hoya temanA uttama vicAranA vAtAvaraNathI te sthAna ane AjubAjune pradeza zAMtimaya thaI rahelo hoya hiMsaka ke durAcArI pazuo ke manuSya jyAM thoDA hoya ke sarvathA na ja hoya tevA zAMta ane manuSyanA abhAvavALA nirjanapradeza vicAravALA parama vairAgyavAna ne dhyAna karavA mATe vadhAre anukULa thaI paDe che. athavA je sthAne besavAthI manane prIti utpanna thAya, vRkSonI ghaTAothI je sthAna AnaMda ApatuM hoya, AjubAjune pradeza nAnI nAnI TekarIovALo hoya tenA upara vividha prakAranI harI vanaspati UgI nIkaLI hoya, pANInA jharaNe khaLakhaLATa karatA vahana thaI rahyAM hoya, pakSIo kalarava karI rahyAM hoya, suMdara ane svaccha zilApaTe AvI rahelA heya, dekhItI rIte sthAna sarvathI UMcuM hoya, DAMsa, maccharAdino upadrava na hoya ane jyAM kudaratI dekhAve ja manane AhUlAda utpanna karanArA hoya tevA zAMta, pavitra, nirjana ane raLiyAmaNuM pradezomAM dhyAna karavAthI mana upara For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 270 ] dhyAnadIpikA ghaNI sArI asara thAya che. ghaNuM sahelAIthI mana sthiratA pakaDe che. dhyAnane mATe kevuM sthAna joIe te mATe dayAnazatakamAM kahyuM che ke: niccaM ciya juvaipasunapuMsagakusIlavajjiyaM / jaiNo ThANaM vijaNaM bhaNiyaM visesao ijhANakAlaMmi // 1 // niraMtarane mATe sAdhuonuM sthAna-rahevAne mukAma, sI, pazu, napuMsaka ane kuzIla durAcArInA saMgathI rahita ja hoya che. ane te kAraNathI te sthAna (strI Adi manavikSepanA kAraNanA abhAvavALuM hovAthI) nirjana kaheluM che. chatAM paNa dhyAna karavAnA vakhate te vizeSa prakAre nirjana hovuM joIe. jenuM mana AtmabhAvamAM pariNamyuM nathI tevAone AvAM nimitto vacce yAnanuM ArAdhana karavuM te azakya jevuM che. mATe te nirjana pradeza zarUAtanA abhyAsI mATe dhyAna sAru have joIe. sthira vegavALA mATe tevA sthAnanI khAsa jarUra nathI. thirakayajogANaM puNa muNINa ijhANesu nizcalamaNANaM / gAmaMmi jaNAinne sunne sne va na viseso // 2 // gone sthira karavAnA abhyAsa karavAvALA ane dhyAnane viSe nizcala manavALA munione manuSyathI bharelA gAmamAM ke zUnya araNyamAM rahevAmAM kAMI vizeSa nathI. bhAvArtha-dhIraja ane saMghayaNamAM baLavAna zarIravALA, For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 271 ] jJAnAdi bhAvanAonA vyApArano jeNe sArI rIte abhyAsa karela hoya tevA vaLI mahAsattavavALA, sUtra arthAdinA anubhavavALA ane tapazcaraNAdimAM zarIrane sArI rIte jeNe kaseluM hoya tevA abhyAsavALA tathA dharmayAnane viSe sArI rIte niHprakaMpa nizcala manavALA munio, vastIthI bharelA gAmamAM rahe athavA nirjana pradezavALA sUnA araNyamAM jaIne rahe che te ane teone mana sarakhuM che. matalaba ke ATalI sthiti sudhI jeonuM mana svAdhIna thayuM che, teone gAmamAM rahetAM paNa vikSepa thatuM nathI ane aTavImAM jaIne rahe te paNa kAMI vizeSa nathI. jenuM mana kAbUmAM AvyuM hoya tene mana to sarva sthAne sarakhAM ja che. tyAre kevA sthAne rahI dhyAna karavuM? to jaththa samAhANaM hojja maNovayaNakAyayogANaM / bhRubaroharahio so deso ijhAyamANassa // 1 // mATe jyAM je sthaLe dhyAna karatAM mana, vacana, kAyAnA yogenuM samAdhAna rahe (temAM vikRti utpanna na thAya) ane je sthaLe pRthvI kAyAdi jene saMghaTana Adi upadrava na thAya te deza (sthaLa) dhyAna karavAvALAne gya che. dhyAna karavAne kALa(vakhata) eTale kyAre dhyAna karavuM? yatra kAle samAdhAnaM yogAnAM yogino bhavet / dhyAnakAlaH sa vijJeyo dinAdeniyamo'sti naH // 115 / / je kAlane viSe yogInA mana, vacana, kAyAnA yogonuM For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra72 ] dhyAnadIpikA samAdhAna heya (genuM svasthapaNuM heya vikSepa na hoya) te dhyAna karavAno kALa jANa. divasAdikano niyama nathI. bhAvArtha dhyAna karavAne samaya amuka ja hoya eTale rAtrie ja dhyAna karavuM, traNa saMdhyAnA vakhatamAM karavuM, divase na karavuM, ItyAdi kAMI niyama ja nathI. paNa jayAre zarIra svastha-sAruM hoya, manamAM kaI paNa jAtane vikSepa ke ciMtA na hoya tevA vakhate dhyAna karavA besavuM. pachI te divasa hoya, ke rAtrI hoya, pahelo pahora hoya ke chelle pahora hoya tene kAMI niyama ja nathI, manamAM vicAra thaye ke atyAre dhyAna karuM te ThIka, te tarata ja dhyAna karavA besI javuM. AthI e nirNaya thAya che ke jyAre manamAM kAMIka citA hoya ke vikSepanA kAraNo AvyAM hoya ke AvavAnAM hoya te vakhate dhyAna karavAnA niSedhavALa samaja bAkInA sarva vakhate dhyAna karavuM. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke - kAlo vi socciya jahiM jogasamAhANamuttama lahai na u divasanisAvelAdiniyamaNaM ijhAio gaNiyaM // 3 // dhyAnane lAyaka paNa te ja kAla ucita che ke je kAlamAM, mana, vacana, kAyAnA gonuM uttama svasthapaNuM pAmIe; paNa divasa, rAtrI, velA, muhUrtAdi, Adi zabdathI Agalo pahora, pAchale pahera, ItyAdine niyama dhyAna karavAvALAne tIrthakara gaNudharAdikee kahyo nathI. For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 273 ] kevA Asane besI dhyAna karavuM? padmAsanAdinA yenAsanenaiva sukhI bhavet / dhyAnaM tenAsanena syAt dhyAninAM dhyAnasiddhaye // 116 // padmAsana Adi harakeI Asane besavA vaDe sukhI thavAya yAnI manuSyone dhyAnasiddhi mATe te Asane besIne dhyAna thAya. bhAvArtha-padmAsana, siddhAsana, svastikAsana Adi Asane dhyAna karavAmAM vadhAre anukULa paDe che, kema ke tethI pavana sukhapUrvaka vahana thAya che. zarIra sIdhuM TaTTAra rahe che. zarIrane lAMbo vakhata dhyAnamAM rekatAM thAka lAgate nathI. lohInuM pharavuM, gati niyamita thAya che, tathApi jene te Asane besavuM anukULa na paDe te teNe game te Asane besavuM. je Asane besavAthI sukhapUrvaka lAMbA vakhata sudhI besI zakAya, zarIrane ke manane kaleza-kheda na thAya, dayAnasiddhi mATe dhyAna karavAvALAne te Asana ja egya che eTale te Asane besI dhyAna karavuM. anya sthaLe kahyuM che- ja cciya dehAvathyA jeNa na ijhANovarohiNI hoi| jhAijjA tadavaththo hiu nisanno nivinno vA // 1 // savvAsu vaTTamANAsu, muNau jaM desakAlaceTThAsu / varakevalAilAmaM pattA bahuso samiyapAvA // 2 // For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] dhyAnadIpikA to dezakAlaciThA, niyamo ijhANassa naththi samayaMmi / / jogANa samAhANaM, jaha hoi tahA payattavvaM // 3 // harakeI besavA, UbhA rahevA Adi, dehanI avasthA, cAlatA anuSThAnamAM-dharmadhyAnamAM pIDAkArI na thAya te avasthAe (Asana) besIne, kAyetsarga mudrAe UbhA rahIne nIcA besIne, ke daMDAsane ke zavAsane sUtAM sUtAM paNa dhyAna karavuM. Asanane kAMI niyama nathI tenuM kAraNa batAve che. sarva deza, kAla, ane AsanAdi avasthAmAM vartatAM-rahetAM, munio uttama kevaLajJAna Adi, Adi zabdathI avadhi, mana:paryavAdi lAbhane pApa rahita thaIne-pApane zamAvIne (kevaLajJAnane mUkIne bAkInA bhAve) aneka vAra pAmyA che. A ja kAraNathI amuka dezamAM dhyAna karavuM. amuka kAlamAM dhyAna karavuM, ke amuka Asane besIne dhyAna karavuM ItyAdine niyama AgamamAM jaina siddhAMtamAM-nathI je niyama che te eTale che ke mana, vacana, kAyAnA rogonuM samAdhAnavikSepa rahitapaNuM-jema je prakAre rahI zake te pramANe prayatna karavo, dhyAnamAM dizAne niyama batAve che. pUrvAbhimukho dhyAnI cottarAbhimukho'thavA / prasannavadano dhIro dhyAnakAle prazasyate / / 117 / / dha rAkhI prasanna mukhe dhyAna karavAvALAe pUrvanI For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 275 ] samukha ke uttara dizA sanmukha dhyAna veLAe besavuM te vadhAre sAruM che. chatAM A paNa niyama cakkasa nathI. zarUAtamAM te A sarva niyame barAbara pALavA joIe. jeonA mana upara kAbU AvI gaye che teo A niyamo na pALatAM game tevI rIte dhyAna kare te paNa harakata nathI. | dharmadhyAnanAM AlaMbane AlaMbanAni dharmasya vAcanApRcchanAdikaH / svAdhyAya: paMcadhA jJeyo dharmAnuSThAnasevayA // 18 // vAcanA devI-prazna zaMkAdika pUchavuM ItyAdi pAMca prakArane svAdhyAya kare te dharmadhyAnanAM AlaMbano che. tema ja dharma anuSThAnanuM sevana karavuM te paNa dharmadhyAnanuM Ale bane che. bhAvArtha -dharmadhyAnarUpa mahela upara caDavAmAM madada gAra sahAyaka dAdarA ane deraDAMrUpa vAcanAdi AlaMbana che. AlaMbananI madadathI ghaNI jhaDapathI tema ja sahelAIthI dhArelA sthAna upara pahoMcI zakAya che. vAcanAdi dharma anuSThAna dharmadhyAnamAM madadagAra AlaMbano che. vAcanAdi-ziSyAdikane nirjarA hetu jANI sUtrAdika bhaNAvavAM keI paNa sUtrAdinA sthaLomAM zaMkA paDe te te saMzaya dUra karavA mATe gurnAdikane pUchavuM te pRcchanA che. pUrve bhaNelA sUvAdi bhUlI na javAya te mATe tathA nija rAne mATe yAda karavAno abhyAsa kare te parAvartana che. anuprekSA eTale vicAraNA karavI. AtmalAbhamAM upa For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra76 ] dhyAnadIpikA yegI bAbatone vicAra kare. nirupayogI athavA AtmalAbhamAM vidanabhUta vicArone haThAvI upayogI bAbatenI mana upara majabUta asara karavI te vicAraNA che. nirjarAne mATe tathA pitAne te bAbatano majabUta saMskAra paDe te mATe anya manuSyone te bAbatano upadeza Apa. athavA ApasamAM dharmakathA karavI e pAMca prakArano svAdhyAya kahe. vAya che. tathA AtmasvarUpanuM vismaraNa na thAya-jAgRtimAM vadhAre thAya-svarUpanuM smaraNa banyuM rahe-tevI ugI kriyAo karavI, jethI vizuddhi vizeSa prakAre banI rahe athavA vRddhi pAme te sarva dharma anuSThAna, dharmadhyAnamAM A banabhUta kahevAya che. zAstramAM kahyuM che ke - AlaMghaNAi vAyaNapuchAchaNapariyaTTaNANa ciMtAo / sAmAiyAiyAI saddhammA vassayAI ca // 1 // vAcanA, prazna karavA, sUtrAdi parAvartana karavAM (gaNavA), ciMtana karavuM, tathA sAmAyika ane AvazyakAdi uttama dharma dhyAnanAM AlaMbano che. AlaMbana levAnuM kAraNa batAve che. visamaMmi samArohai, dabadavAlaMdhaNe jahA puriso| suttAikayAlaMbo, taha jhjhANavaraM samAruhai // 2 // jema daDha Ala bana pakaDanAra puruSa viSama sthAna upara paNa caDI jAya che, tema sUtrAdinuM AlaMbana pakaDanAra-lenAra uttama dhyAnamAM ArUDha thAya che. For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnadIpikA [ ra77 ] bhAvArtha-viSama, nIcuM, UMcuM, dukhe ArohaNa aparahaNa (caDavuM UtaravuM) thaI zake tevAM sthAnomAM paNa majabUta AlaMbana pakaDavAthI vinA kaleze pahoMcI zakAya che, tema ja koI manuSya sUtranuM AlaMbana laIne, keI vAcanAnuM AlaMbana laIne keI vicArazreNInuM AlaMbana laIne ItyAdi vividha prakAranA paNa majabUta AlaMbane laIne manuM uttama dharma dhyAnamAM ArUDha thaI zake che, mATe AlaMbananI jarUriyAta zarUAtamAM vizeSa prakAre che, ane te AlaMbano jyAre svabhAva jevAM thaI rahe che, tathA temAM pUrNa daDhatA Ave che tyAre mANaso vinA AlaMbane paNa AtmasvarUpamAM praveza karI zake che. paNa zarUAta te uttama AlaMbanathI ja kara vAnI che. ' yAnano kema dhyAnAnukrama ukta: kevalinI cittayogarodhAdi / bhavakAle vitareSAM yathA samAdhiM ca vijJeyaH // 119 // mana Adi geno nirodha karavArUpa dhyAnane agkrama kevaLa jJAnIone mokSa javAnA avasare kahyuM che. bIjAene te jevI rIte samAdhi thAya tevI rIte yoga niradhAdine kema jANa. bhAvArtha-dhyAnanI zarUAtamAM mana, vacana, kAyAnA yogeno kevA kamathI nirodha karavo te viSe vicAro ahIM jaNAvavAmAM Ave che. A kramane vidhi kevaLa jJAnIone mATe che, paNa dharmadhyAnavALA chadmastha jJAnIone mATe nathI. For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 278 ]. dhyAnadIpikA kevaLa jJAnIo mokSe javAnA vakhata pahelAM aMtara muhUrta kAla rahe tyAre zukaladhyAnanA trIjA cethA bhedanI (payAnI) zarUAta kare che. teo prathama ma gane nigraha kare che, pachI vacanayogano nigraha kare che ane pachI sUkSma kAyayogano nigraha kare che, A niyama zukuladhyAnavALA kevaLajJAnIo mATe ja che. dharmadhyAna karavAvALAne A niyama lAgu paDatA nathI. teo to jema anukULatA paDe, jema saraLatA thAya. jema vikSepa zAMta thAya tema game te jAtane anukama le che. dharmadhyAnamAM manAdino sarvathA nigraha thata nathI, paNa eka pravAha keI eka uttama AlaMbanamAM-dhyeyamAM calAve che. koI vakhate manAdikane nidhi (upazama) kare che. A nidhimAMthI pAchuM vyasthAna dazAmAM eTale manAdinI jAgRtimAM-mananI vicAra Adi pravRttimAM AvavAnuM cAlu | sarvathA nigraha thavA pachI pAchuM vyutthAna thatuM ja nathI. teone te A dehAdimAMthI sadAne mATe chUTA thavAnuM ja rahe che. eTale manAdinA nigrahane kama zukala dhyAnamAM ja che. dharmadhyAna mATe te anukULatA pramANe vicAro kara vAthI ke manAdino rola karavAthI svAzyapaNuM-nizcalapaNuM pamAya, te te te vakhate upayoga karavAnuM che. A ja bAbata anya sthaLe kahyuM che ke :jhjhANapaDivattikamo hoi maNojoganiggahAdIu / bhavakAle kevaliNo sesatassa jahA samAhIe // 1 // For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 17 ] manAyegAdinA nigraharUpa dhyAna aMgIkAra karavAne krama mokSa javAnA avasare kevaLa jJAnIone hoya che. bAkI adhikArIo te jema samAdhi Upaje tema karI le che. | dharmadhyAnanA cAra bheda AjJApAyavipAkasya kramazaH saMsthitestathA / vicayAya pRthaga jJeyaM dharmadhyAnaM caturvidham // 120 // AjJA saMbaMdhI, apAya saMbaMdhI, vipAka saMbaMdhI ane sa sthAna saMbaMdhI vicAra karavA mATe anukrame dharmadhyAna cAra prakAre juduM juduM jANavuM. bhAvAtha-vastuno svabhAva-AtmasvarUpa-te dharma che. vaSNu sadAvo dhamo vastune svabhAva te dharma che. AtmA eka vastu che, tethI AtmAno svabhAva te Atmadharma kahevAya che. te saMbaMdhI dayAna-vicAraNA te dharmadhyAna kahevAya che. AtmasvarUpamAM praveza karavA ke AtmasvarUpa prApta karavA mATe je je vicAro karavA, je je nirNaya karavA mana upara te te svabhAvane lagatA saMskAro pADavA te dharmadhyAna che. dharmadhyAnathI vastusvabhAvamAM praveza karavAnI lAyakAta Ave che ane zukaladhyAnathI AtmasvarUpa thaI rahevAya che. zarUAta dharmadhyAnathI thAya che, jemAM mukhyatAe vicAraNA karIne azubha bhAvanA ke vAsanAthI manane pAchuM haThAvavuM ane zubha vicAraNA ke vAsanA vaDe manane piSita karavAnuM che. 1 AjJA saMbaMdhI vicAre karavA, 2 duHkhanAM kAraNonA vicAra karavA, 3 duHkhanAM phaLano vicAra karI tethI pAchA For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra80 ] dhyAnadIpikA haThavuM. 4 ane lokasaMsthAna-sekasthitine vicAra kare. ema dharmadhyAna judI judI paMktinI vicAraNanA-nizcayanA bhedane laIne cAra prakAre varNavavAmAM AvyuM che. bAkI sAmAnya vicAraNAnI apekSAe te tenA bheda thaI zakatA nathI. te dharmadhyAnanA bhede anukrame batAvavAmAM Ave che. AjJAvicaya dhama dhyAna, svasiddhAMtaprasiddhaM yat vastutattvaM vicAryate / sarvajJAnusAreNa tadAjJAvicayo mataH // 121 // jaina siddhAMtamAM prasiddha je vastutattva che tene sarvajJanI AjJAnusAra vicAra kare te AjJAvicaya dharmadhyAna kahevAya che. bhAvArtha-sarvajJanI AjJA eTale sarvane nizcayayathAtathya, jema che tema te vastunA svarUpane vicAra kara. eka jJAnIne nizcaya te sarva jJAnIono nizcaya che ane sarva jJAnIone nizcaya te eka jJAnane nizcaya che, temAM jarA mAtra pheraphAra nathI. sarvajJane nizcaya evo che ke kaI vastu Ama ja che ema ekAMte tene nizcaya tame karI zako ja nahi, paraMtu apekSAe ja te vastutatva saMbaMdhe tame kahI zake. AtmA ekAMte nitya ke anitya na ja kahevAya paNa dravya apekSAe vastu nitya che ane paryAya apekSAe te anitya che. vibhAvaparyAye lAgu paDe tyAM sudhI te AtmA zuddha thaI zake nahi. judA judA deha dhAraNa karavA, bhinna bhinna vastuomAM upagane te te AkAre pariNAva, For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ 281 ] - = rAgadveSanA pariNAme pariNAma pAmavuM, ItyAdi vibhAva5 kahevAya che. AtmA svarUpanuM bhAna bhUlavAthI vibhAvaparyAya grahaNa kare che. AtmAne akhaMDa upaga AtmasvarUpamAM ja virAma pAme te vibhAva5ryAye pariNamavAmAM sahAyabhUta ke nimittabhUta kabIje baLIne bhasma thaI jAya che. tema thavAthI pharI vibhAvaparyAyomAM pariNamavAnI zaktine nAza thatAM nirvANa ke mokSanI prApti thAya che. AtmA ane jaDa ema be vastuo che. temAM jaDa vastu niHsAra che temAM Asakti karavAthI bhAna bhulAya che. caiitanya vastu ja sArabhUta che. AtmaupayoganuM jaDa vibhAva vastu sAthe pariNamavuM te bheda che ane svarUpamAM ja parUi NamavuM-sthira thavuM te abheda che. AtmasvarUpamAM abhedaekarasa thaI rahevuM te sarvajJanI AjJA che. nirvANa prApti mATe A ja chevaTane upAya che. e sarvajJano nizcaya che. te sivAya naya, pramANa, bhaMga, nikSepAdi aneka vicAro temaNe caryA che, aneka rIte vastutattvane nirNaya karyo che, paraMtu te sarvanuM chevaTa A ja che ke AtmasvarUpamAM ja sthiratA karavI; te sivAyanA sarva padArtho-paryAya te vibhAva che, AtmAthI chUTA pADanAra che, eTale AtmasvarUpanA bodhamAM vidabhUta che teno nizcaya kare, te vItarAganI AjJAne nizcaya karavA barobara che. AvA prakAranA vicAra karavA te dharmadhyAna che. teTalA samaya mATe anya vicAronuM bhAna bhulAya che. teTalI AtmasamAdhi rahe che teTalA vakhata mATe karma Agamana rokAya che, yA azubha karma AvatAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 282 ] pAnadIpikA dharmadhyAnanA daDha vicArathI ApaNuM caritra baMdhAya che. arthAt te pramANe vartana karavAnuM-AtmasthiratA anubhavavAnuM baLa prApta thAya che. A saMbaMdhe yogazAstramAM kahyuM che keaajnyaaN yatra puraskRtya sarvajJAnAmabAdhitAm / tattvatazciMtayedastidAjJAdhyanamucyate // 122 // kaI hetuthI ke yuktithI bAdhA na pAme athavA pUrva para virodha na pAme tevI sarvajJa puruSanI AjJAne-sarvajJatA nizcayane-mukhya karIne athavA sarvajJanA nizcayanI madada laIne tatvathI vastusvarUpe padArthonuM ciMtana karavuM eTale padArthonA pRthakkaraNathI tattvasvarUpa AtmasvabhAvane tenA virodhI pudagalethI judo pADa-vicAre tene AjJA dhyAna kahIe. dhyAnazatakamAM paNa kahyuM che ke, jhAijjA niravajjaM jiNANamANaM jagappaIvANam / aniUNa maidunneyaM nayabhaMgapamANagamagahaNam / // 1 // taththaya maidoballeNa tavihAyariya virahaoyAvi / NeyagahaNattaNeNaya NANAvaraNo daeNaM ca // 2 / heUdAharaNA saMbhaveya sati sukha jaM na bujhejjA / savannumayamavitaha tahAvi taM citae maimaM // 3 // nagama saMgrahAdi sAta naya, ekAdI saMgI ke catubhagIvALA bhAMgAo, geya padArthona nirNaya karanAra pratya For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ 283 ] sAdi pramANo ane covIsa daMDaka Adi gamAo ItyAdithI gahana, nipuNa buddhi vinAnAothI duHkhe jANI zakAya tevI, kevaLajJAnarUpa dIpakathI samagra saMzayarUpa aMdhakArano nAza karanAra hovAthI jagatanA dIpaka samAna, nirdoSa, pAparahita athavA A leka ke paralokanA sukhanI AzaMsA-IcchA vinAnI jinezvaranI AjJAnuM ciMtana karavuM. ahIM koI zaMkA kare ke AvA vizeSaNavALI jinezvaranI AjJA maMdabuddhiche samajI zake nahi te pachI tenuM dhyAna ke tatsaMbaMdhI vicAra te kema karI zake ja? Ane uttara e che ke 1 buddhinI durbaLatAthI samyak rIte padArthone nizcaya na karI zakAya tathA 2 sArI rIte tatvanuM pratipAdana karI zake tevA AcAryonA abhAvathI tathA 3 jJAnAvaraNIya karmanA udayathI tathA 4 jANavA lAyaka padArthanA gahanapaNAthI tema ja 5 jANavA lAyaka dharmanA vizeSa arthane bodha karAvI zake tevA hetuonA abhAvathI vaLI satya ke kalipata udAharaNonA asaMbhavathI vidyamAna chatAM, keTalIka vastuo samajI zakAtI nathI. A vAta kharI che te paNa sarvajJanA satyavacana saMbaMdhIne vicAra to buddhimAnee karavo joIe ane te evI rIte vicAra kare ke sarvajJa-vItarAgadeva upakAra ke badalAnI AzA rAkhyA vinA ja parane dharmopadeza ApI anugraha karavAne tatpara thayela hoya che. teo jagatamAM sarvathI zreSTha jJAnI puruSo che, tema ja teo rAgadveSa ane ajJAnathI rahita hoya che eTale temane asatya bolavAnuM kAMI paNa kAraNa hotuM nathI. A pramANe For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 284 ] dhyAnadIpikA nAma jemanI buddhi tIkSaNa hetI nathI teoe paNa A vicAra, karIne temanA vacana upara zraddhA rAkhIne, pitAnI yAnAdi kriyA zarU ja rAkhavI. AgaLa cAlatAM jema nirmAtA vadhe tema tema satya vastu pitAnI meLe ja anubhavAya che. chatAM zarUAtamAM ATalI zraddhAnI jarUra to rahe che ja. apAyaricaya dharmadhyAna apAyavicayaM jJeyaM dhyAnaM tacca vicakSaNaH / apAyaH karmaNAM yatra so'pAyaH procyate budhaiH / / 123 / / rAgadveSakaSAyAzravakriyA vartamAnajIvAnAm / iha paralokApAyAnapAyabhIruH smaret sAdhuH // 124 // te apAyavicaya dhyAna vicakSaNoe jANavuM ke jemAM karmathI thatA apAya kaNonuM citana ke vicAra karAya che. vidvAne tene apAya dhyAna kahe che. rAgadveSa kaSAya ane AthavAnI kriyAmAM vartatA jene A loka saMbaMdhI tema ja paraleka saMbaMdhI kaSTa-duHkha prApta thAya che, tene saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmatA sAdhuoe vicAra kara. | bhAvArtha-kaI paNa kArya karavAnI IcchA thAya ke tarata ja te kArya pahelAM tenuM bhAvi pariNAma zuM Avaze tene vicAra karo, athavA keI kArya karavAnI hAla tarata jarUri yAta na hoya tathApi koI tevA prasaMgamAM potAthI kaI tevI jAtanI halakI jAtanI pravRtti thaI na jAya te mATe For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ ra85] - - - - AgaLathI ja mana upara tevA kAryanuM pariNAma zuM Ave che ke Avaze teno majabUta saMskAra sthApanA karI de ke jethI tevA kAryamAM pravRtti karatAM manane aTakAvI zakAya, agara tevI pravRtti karavAnA prasaMge tenAM bhAvi phaLe najara AgaLa taratAM hovAthI ane mana upara paNa tenA bhAvi pariNAmanI cekasa asara thayelI hovAthI pUrvApara vicAra karyA vinA karAtI pravRtti aTakAvI zakAya. A mATe apAyasaMbaMdhI vicAra kare tenuM nAma apAyavicaya dhyAna che. rAga, dveSa. kapAya ane AzravanI kriyAomAM vartatA A jIvone A leka ane paralokamAM nAnA prakAranA ko thAya che, majIThanI mAphaka rAgI che vividha prakAranA karo sahana kare che, mahAna vyAdhithI gherAyelA manuSya kupathya annanA abhilASathI jema rogamAM vadhAro kare che, tema rAgI manuSya dIrgha saMsAra paribhramaNamAM vadhAro kare che. dveSarUpa dAvAnaLa jJAnAdi guNarUpa vRkSone bALIne bhasmIbhUta karI nAkhe che. vRkSanA mULamAM- keTaramAM-rahelA agni jema vRkSane navapallavita thavA deto nathI tema cheSarUpa agni jemanA hadayamAM vase che teonA samyaktyAdi guNe koI paNa rIte vikAsa pAmatA nathI. vaiSarU5 agnithI tapta thayelA che A lekamAM te duHkhI thAya che eTaluM ja nahi paraMtu paralekamAM narakAdi gati pAmI mahA duHkhane temane anubhava karavo paDe che. jyAM sudhI zreSane tApa hRdayamAM hoya che tyAM sudhI jJAnAdi guNonI zAMti-zItaLatA pAse paNa AvatI nathI. For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra86 ] dhyAnadIpikA kedhAdi kaSAye mahA duHkhanA kAraNabhUta che. kedha pritine nAza kare che, mAyA maMtrIne nAza kare che, mAna vinayane ane lebha prIti, maMtrI vinayAdi sarva guNono nAza kare che. nahinigraha karela kedha, mAna, mAyA, lobha saMsArarUpa vRkSanA mUlane pANI sIMcIne palavita kare che, jenAM phaLe tarIke cAre gatinuM paribhramaNa cAlu rahe che. - mithyAtva, avirati ane yogarUpa bAkI rahela Ave te paNa duHkhanAM ja kAraNarUpa che. mithyAtvathI mohita thayela A jIvaA lokamAM ja aneka prakAranAM mAnasika duHkho anubhave che, zAMtipramukha guNonA abhAve aneka prakAre te vihavaLa bane che, kedhAdithI paNa ajJAna e meTuM duHkha che. ajJAnathI jenA aMtarca su aMdha che tene kartavyAktavyanuM bhAna hotuM nathI. - pApathI nahi pAchA haThela IcchAone nirodha nahi karanArA IcchAnusAra manAdi gene pravartAvanAra che ghaNAM duSTakarmo karI pApane saMcaya kare che, jene laIne zAMtithI vizrAMti levAno vakhata te jene maLato nathI, ItyAdi vividha prakAre rAgAdi kiyAmAM pravRtti karanAra ne AvI paDatAM saMkaTone vicAra kare te apAyavicaya dharma dhyAna kahevAya che. kahyuM che ke rAgaddosakasAyA savAikiriyAsu vaTTamANANaM / iha paralogApAe jhAIijhAvajja pakhijjI // 1 // For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 287 ] - rAga, dveSa, kaSAya ane AzravAdi kriyAmAM vartatA jInA saMbaMdhamAM prApta thatA A loka ane paraloka saMbaMdhI duHkhono nirdoSa jIvana gujAranArAe vinA pramAde vicAra kara. vipAkavicaya dhyAna. caturdhA karmabandhena zubhenApyazubhena vA / vipAkaH karmaNAM jIvairbhujyamAno vicityate // 125 // zubha athavA azubha cAra prakAranA karmabaMdha vaDe karIne cha karmane vipAka bhogavI rahyA che tene vicAra kare. bhAvArtha-prakRti. sthiti, rasa ane pradeza ema karmane ba'dha, sAro ke naThAro cAra prakAre thAya che. jenA sArA ke narasA adhyavasAya anusAra kamane sAre ke nara baMdha thAya che. mana, vacana, kAyAnA ganI pravRtti ane te sAthe abhimAna ke dhAdi kaSAyonuM mizraNa thavAthI zubhAzubha karmabaMdhana thAya che. kaSAyanI pariNati bhaLyA sivAya karmabaMdha thato nathI. kaSAya ke dhAdi prazasta ane aprazasta ema be prakAre che. prazastathI zubha karmabaMdha thAya che ane aprazastathI azubha baMdhana thAya che. mana, vacana, kAyAnA ganI prabaLa "tAthI pradezabaMdha ane prakRtibaMdha thAya che ane kedhAdi kaSAyanI prabaLatAthI sthitibaMdha ane rasabaMdha thAya che. prakRtibaMdha eTale svabhAva saMbaMdhI baMdha jema ke koI kamane jJAnane dabAvavAno svabhAva che, koIne darzanane rokavAne svabhAva che, keIne AtmasthiratA na thavA devAno, For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 288 ] koInA sukhaduHkha ApavAnA, kAinA divAnA, kAinA prasazavAnA, kAinA halakA kuLamAM janma ApavAnA kAina amuka gatimAM pheravavAnA, kAinA STi prApta na thavA devAnA, ItyAdi ATha kamanI 158 prakRtinA svabhAvA judA judA che. tenA tevA phaLanI prApti karAvanArA karma badha, te prakRtiadha kahevAya che. sthitibaMdha eTale amuka sthiti paMca ta-vakhata sudhI jIvane te te jAtanA baMdhanamAM rokI rAkhavA te sthiti dha kahevAya che. yAnadIpiMkA rasakha'dha eTale madhura ke kaDavA rasa jema sukha ke duHkha rUpa anubhavAya che tema te te karmanA sArA ke naThArA rase anubhavavA-sukha ke duHkhanA anubhava karavA te zeraDInA rasa ke lImaDAnA rasanI mAphaka kavipAkanA anubhava karavo. temAM paNa thADA mIThA, vadhAre mIThA tethI vadhAre mIThI ema sukhanA anubhava vividha prakAranA tAratamyathI thAya che, tema ja kaDavA rasa ke tethI vadhAre kaDavAzavALA ema aneka prakAranI nyUnAdhikatAvALA duHkharUpa kavipAka anubhavavA paDe che te rasamadhathI thAya che. pradezama'dha eTale karmAMnA aNuonA adha. karmAMnA jema vadhAre aNue hAya che tema vadhAre vakhata sudhI te ka vipAka sukhaduHkha ApavA mATe la'khAya che. kAI vakhate vadhAre karmAMnAM daLiyA hAya che, tathApi temAM rasa thADe hAya che, teA vakhata vadhAre lAge chatAM te kamamAM rasa vadhAre For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ ra89 ] na hovAthI sukha ke duHkha vadhAre tIvratAthI bhogavavuM paDatuM nathI. A pradezabaMdha che. A vAta spaSTa karavA mATe zAstramAM eka lADunuM daSTAMta ApyuM che. lADumAM leTa hoya che te pramANe pradezabaMdha che. ghI ke sAkarAdika mIThAza hoya che te pramANe rasabaMdha che. lADumAM sUTha marI ke tevI jAtane masAlo hoya che temAM jema vAyu hAravAne ke kapha maTADavane guNa hoya che tema prakRtibaMdha hoya che. ane te lADu mahino ke paMdara divasathI vadhAre vakhata rahI zakato nathI bagaDI jAya che athavA amuka divasamAM te khAI javAne hoya che e pramANe, sthitibaMdha hoya che, cAra ekaThA maLavAthI ja lADu thAya che tema A cAra prakAranI baMdhana zaktio-kAraNo ekaThAM maLavAthI te zubhAzubha karmabaMdha taiyAra thAya che. pachI avasare tene anubhava thAya che. A karmanA vipAka je anubhava kare che. temAM keI sukhI che, keI zeDo sukhI che, keI tethI vadhAre sukhI che, athavA kaI duHkhI che, kaI thaDe duHkhI che, ke vadhAre duHkhI che, koI tethI paNa vadhAre duHkhI che, ItyAdi karmaphaLoga anubhava saMbaMdhI-vicAra kare. A karmabaMdhanuM kAraNa pote ja che. AtmabhAna bhUlIne pravRtti karavAthI baMdha thAya che. je baMdha tevo ja anubhava che. A karma bAMdhanAra pite che. te te baMdha cheDanAra paNa pote che. bAMdhavAnI zakti che. te cheDavAnI zakti potAmAM hovI ja joIe, e vicAra karI je ajJAnadazAmAM baMdha karyo che te ja baMdha jJAnadazAe For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 290 ] dhyAnadIpikA tADI nAkhavA mATe sAvadhAna thavuM ane bIjA badhA pharI na baMdhAya te mATe jAgRta rahevu. ItyAdi vicAra karavA te A dhyAnanA vicAranuM sAryAbaMdu che. A prakAranA zubhAzubha kha'dhanAnA anubhava karanArA jIvA te te karmAMnA udayathI ke anubhavathI kevA rakhAya che, duHkhI thAya che, sukhI thAya che, vagere taraph dRSTi nAkhI te samaye e ja vicAra karavA ke A temanA ajJAnajanya ke abhimAnajanya vicAratu huM ka vyanu pariNAma che. mAre paNa AvA anubhava karavAna vakhata Ave te pahelAM te anyanA anubhava uparathI hu anubhava karyA sivAya paNa zikSA-zikhAmaNa ke dhaDo laI mAruM va na sudhAruM ema vicArI pAte tevAM kama badha karatAM aTakavu. te paNa A vicAranu" pariNAma upajAvanAra phaLa che, cegazAstramAM kahyu che ke pratikSaNasamudbhUto yatra karmaphalodayaH / cityate citrarUpaH sa vipAkavicayo mataH // 126 // yA saMpadAhato yA ca vipadA nArakAtmanaH / ekAtapatratA tatra puNyApuNyasya karmaNaH / / 127 / / jyAM vividha prakAre karmanA phaLAnA udaya pratikSaNe utpanna thAya che tenA vicAra karavA tene vipAkavicaya mAneleA che. je arihata devanI sapatti ane je nArI jIvAnI vipatti, A banne sthaLe puNya ane pApakarmanuM sAmrAjya For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadIpikA [ 291 ] (svataMtra sattA) vate che arthAt A jIvanI pitAnI ja karelI zubhAzubha karmaphaLanI ja mahenata che, tenuM ja pariNAma che. bhAvArtha-karmaphaLanI utpatti ane tenA nAzanuM sAmarthya konI aMdara che tene vicAra avazya kare ja joIe. je arihaMta paramAtmAnI saMpatti anubhavavI ane narakanAM asahya duHkho anubhavavA A be kahevAthI duniyAnAM sarvotkRSTa sukhaduHkhanI sImA AvI rahI; AvI uttama ke adhama saMpatti ke vipatti keNa Ape che? keIne taraphathI te Ave che, svAbhAvika Ave che, ke pote ja tene utpanna karela che? A sarvane vicAra karatAM AnuM kAraNa samajAyA vinA rahetuM nathI. keTalAeka manuSyonI mAnyatA evI hoya che ke "A zarIrathI te utpanna thAya che." keI kahe che ke "karmathI utpanna utpanna thAya che." keI kahe che ke "AtmazaktithI utpana thAya che." A vicArano nirNaya karavA mATe eka daSTAMta laIe. dhAro ke pUtaLAne nAca dekhADanArAo pUtaLAMne manuSyanI mAphaka hAlatAM cAlatAM aneka prakAranAM cenacALA karatAM prekSakone batAve che. A pUtaLAMnI pAchaLa jhINe tAra te pUtaLAMnAM zarIra sAthe joDelo hoya che ane eka mANasa paDadAnI pAchaLa Ubho rahI A tArane marajI mAphaka paNa niyamita rIte calAve che tene laIne pUtaLAMo nAce, ude vagere kriyAo kare che. pUtaLAMne calAvanAra paDadA pAchaLa rahelA mANasane ke tArane loko joI zakatA nathI tevI goThavaNa karavAmAM Ave che. A nAca jonArAmAM traNa prakAranA ja hoya che. keTa For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 292 ] dhyAnadIpikA lAka alpa buddhivALA tA ema samaje che ke pUtaLAM pAtAnI meLe nAce che, tethI vadhAre vicAranI khilavaNI pAmelA jIvA te tArAne hAlavAcAlavAnI kriyA karanArarUpe jue che ane te vicArAthI pAra gayelA jIvA tA A pUtaLAMnA nAca te tAranAM deAraDAne kheMcanAra-calAvanAra manuSyasattAne AdhIna thatA jue che. AvI rIte sthULa buddhivALA jIvA A sthULa pUtaLAM jevA zarIrane ja kArya karanAra gaNe che, teone AtmazaktinI khabara na heAvAthI zarIrane svataMtra kriyA karanAra samaje che, tene laIne ja tenA sagAMvahAlAM ke itara manuSyA tenI sevA kare che temanA upara te prasanna thAya che, ane pratikULa vana kare che te temane dhikkAre che, nukasAna kare che. AvA vanA lAkA dehane AtmA mAnanArA ajJAnI jIvA che. AthI UMcA darajajAnA leAkeA e khIjA varganA che. teo pelA jhINA tAranA deArA samAna karmone kartA tarIke mahattva Ape che. pahelA varganA karatA bIjA varganA lAke vadhAre buddhimAna ane vicAra karanAra che. A leAkeA badhuM mahattva te tAranA dvArA samAna kamane ja Ape che. teo kamane ja caitanya mAne che, ATale sudhI leAkA kharA che ke jhINA tAranI asara deha upara thatI jue che. trIjA varganA uttama paktinA leAke te A pUtaLAM je sthULa zarIra ane A tAranA jhINA dArA samAna kamane mUkIne e tArane kheMcanAra-tArane gati ApanAra puruSa samAna AtmAne ja A dehanA ke kAryanA niyAmaka samAna For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 293 ] gaNe che, enI zaktithI ja badho kArya vyavahAra cAlato samaje che. tArane ThekANe rahelAM karma temAM madadagAra che, tema chatAM AtmA ja sukharUpa che-AnaMda svarUpa che. A vAta vadhAre spaSTa anubhavavA mATe te paDadAne cIrI nAkhe che tyAre paSTa anubhava thAya che ke A sarva zakti te purUSanI ke AtmAnI che. te Atmazaktine thate durupayoga duHkha ke vipattijanaka che. ane te zaktithI thatI sArI pravRtti sukha ke saMpatti mATe thAya che. te zaktinI pitAnI chAyAmAM potAnA svarUpamAM vizrAMti thavI te nirvANu yA mokSane mATe che. A pramANe puNyapAparUpa karma ke je AtmAnA mULa jIvananA AdhAre utpanna thAya che athavA AtmAnI eka prakAranI zubhAzubha pravRtti tene AdhAre utpanna thAya che tene ja A sarva duniyAmAM anubhavAte vilAsa che. te Atmazakti kevA rUpamAM javI e ApaNA potAnA ja hAthamAM che, kAraNa ke ApaNe pote ja te svarUpa chIe. dhyAnazatakamAM kahyuM che kepyitthiipesaannubhaavbhinnN suhAsuhavibhattaM / jogANubhAvajaNiyaM kamma vivAgaM vicitijhjhA // 1 // prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAvanA bhedavALA tathA zabhAzubhanA bhedamAM vaheMcAyelA manAdi vega ane anubhAvathI utpanna thanArAM karmavipAkano vicAra kare. bhAvArtha-prakRti eTale jJAnavaraNIya Adi ATha karmonA le. je bhede zubhAzubha agara zAtAazAtA, sukhaduHkha, For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 294 ] dhyAnadIpikA Aphri bhAgAmAM vaheM'cAyelA che te bheDhA vaDe kavipAkanA vicAra karavA. te ATha karmanI sthiti jaghanya, madhyama, utkRSTAdi kALanA avasthAnarUpa che tenA vicAra karavA. pradeza-jIvAnA pradezeA sUkSma rIte kama pradezeAnI sAthe eka kSetramAM avagADha pAmIne rahelA che te kAraNathI anubhavAtA kavipAkanA vicAra karavA. anubhAva-te ja ATha kama prakRtinA udayanA anu bhava karavA. A kavipAka mana, vacana, kAyAnA ceAge| ane anubhAvathI utpanna thAya che ema vicAra karavA. anubhAva e jIvanA viparIta guNu che. te mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyarUpa che, A cAga ane anubhAva ane vaDe jIvane kama utpanna thAya che. tenA vipAka eTale udaya te saMbadhamAM vicAra karavA . lAsa sthAna vicaya dhama dhyAna anaMtAnaMtamAkAzaM sarvataH supratiSThitam / tanmadhye yaH sthito loko nityo dRSTo jinottamaH // 128 // sthityutpattivyayopetaiH padArthezcetanetaraiH / saMpUrNo'nAdisaMsiddhaH sthitaM yatra jagattrayam // 129 // anaMtAnaMta AkAza jenI sa mAjIe AvI rahelu che te leAka che, jinezvare te lAkane potAnA jJAnamAM 'nitya che' tema joyele che. A leAka, sthiti utpatti ane vinAza For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 295 ] pAmanArA, caitanya ane jaDa padArthothI sapUrNa che. te anAdi siddha che, ane te leAkamAM traNa jagata rahelu che. bhAvAtha--svAvika-vinApracAge-icchA vinA paNa utpanna thatA vikArAne haThAvavA mATe A lAkasa'sthAnanA vicAra karavAnA che. leAkamAM paNa kahevata che ke garamI garamInu' auSadha thAya che, tema vicAra e vicAranu' auSadha che. vicArathI vicArA pAchA haThAvAya che. vizeSa eTaleA che ke A vicAra peAte jAgRtipUrvaka ke jANI joine karAyelA hAvA joie, tevA vicArA paNa rAgadveSanI utpatti karAvanArA na heAvA joie paNa manane samAdhAna-samatAla sthitimAM rAkhanAra hAvA joie athavA manane virakti pamADI vizeSa vikAraiAthI uparAma karanArA hovA joie athavA vicAra karatAM A leAka sthitimAM eka paNa padmA manane AkaNu karI zake tevA nathI evA nirNaya karavA mATe paNa A ja dhyAna upayAgI che. lAkanA vicAra A pramANe che ke jenI sa khA ana'ta AkAza AvI rahelu che tenI vacamAM leAka rahelA che, leAkasasthAnanA AkAra e paga paheALA karI dahIM valeAvavA UbhA rahelA puruSAnI mAphaka, paNa hAtha be keDa upara kANIe bahAra paDatI rahe tema vALI rAkhelA hoya tevA che. ane tenI cAre bAju saghaLe AkAza che. te leAka AkRtinI aMdara caitanya ane jaDa padArtho rahelA che. dharmostikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa, pudagalA For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 296 ] dayAnadIpikA stikAya ane AtmA e cha padArthothI bharapUra che. temAM kALA aupacArika hovAthI aDhI dvIpanI aMdara hAlatAcAlatA sUryAdinI apekSAe che, bAkI pAMca dravyathI pUrNa bharela che. padArthonA mULa dravyo nitya che, paryAyarUpe te anitya che, eTale temAM utpatti, sthiti ane vinAza thayA kare che. pANImAM parapoTAo, taraMgo utpanna thAya che ane vinAza pAme che chatAM pANI to kAyama che. A pramANe dareka dravyomAM utpanna thavApaNuM nAza pAmavApaNuM ane mULa dravya kAyama rahevApaNuM che eTale jaDa pugala, dravyanA aneka AkAreghATe bane che te tenI utpatti mAnIe, ghATo ke AkAre bhAgI jatAM anya AkAra dhAraNa kare che te tene nAza thaye, paraMtu mULa dravya te kAyama ja rahyuM. vaLI rUpAMtara pAmI pAchA AkAro zarU thAya che, TakI rahe che ane pAchA vinAza pAme che. AvI rIte sarva padArthomAM pheraphAra thayA kare che. tevA padArthothI bharapUra A leka che. A leka nitya zAzvata che, tene keIe banAvyuM nathI. saMpUrNa che, anAdisiddha che, temAM svarga, mRtyu ane pAtALarUpa traNe leka rahelA che. te puruSAkAra AkRtivALA lekamAM paNa AkAza che, tene kAkAza kahe che. tenI bahAra A pAMca dravya nathI, kevaLa AkAza ja che, tene alakAkAza kahe che. te kAkAzamAM cauda rAja lekanI gaNatarI karavAmAM Ave che ItyAdi leka saMsthAnane vicAra kare te lekhasaMsthAna dhyAna che. yogazAstramAM kahyuM che ke For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 297 ] anAdyanaMtalokasya sthityutpattivyayAtmanaH / AkRti ciMtayedyatra saMsthAnavicayaH sa tu // 1 / A leka Adi ane aMta vinAne che. temAM rahelA padArtha athavA te padArtha rUpa leka, te sthiti kAyama rahenAra) utpanna thanAra ane nAza pAmavAnA svabhAvane che. tenI AkRtino vicAra jemAM thAya che te saMsthAnaviya dhyAna kahevAya che. A dhyAna karavAnuM kAraNa batAve che. nAnAdravyagatAnaMta paryAyaparivartane / sadAsaktaM manonaiva rAgAdyAkulatAM vrajet // 1 // aneka dravyamAM rahelA anaMta paryAyanA parAvartanamAM (pheraphAra thatA paryAyomAM) niraMtara joDAI raheluM mana rAgazreSAdithI vyAkuLa thatuM nathI. bhAvArtha-5gala ke cetana dravyanA paryAyAdine jAgRti pUrvaka vicAra karatAM mane vizrAMti pAme che. athavA rAgadveSa harSa khedathI AkuLavyAkuLa thatuM nathI. keI eka manuSya ke padArtha upara sneha hoya ane tene viyoga thatAM sAmAnya rIte manuSyane kheda thAya che athavA tevA padArtho AvI maLatAM harSa thAya che. A varSa ke kheda, dravya paryAyane pUrvApara vicAra karanArane saMbhava nathI. na hovAnuM kAraNa e che ke tenI daSTi amuka eka padArtha niyamita sthaLamAM rahelAmAM saMkocAyelI rahetI nathI, paNa sarva padArthamAM, sarva kALamAM For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra98 ] dhyAnadIpikA sarva sthaLamAM vikAsa pAmelI, vistArAyelI hoya che. tethI . tevA harSa khedanA prasaMgamAM tene to A vicAra thAya che ke te padArthane te nAza ja thatuM nathI, phakta teNe AkRti ane sthaLa badalyuM che. A padArtha A sthaLamAMthI, A kALamAMthI tenI AkRtine badalIne bIjA sthaLamAM, bIjA kALamAM bIjI AkRtirUpe te kAyama ja che, te harSa zoka zA mATe kare? je prasaMge je vastu maLe che te prasaMge paNa tene harSa nahi thAya, kAraNa ke tenI daSTi sarva deza, kALa tarapha ke padArtha tarapha vikAsa pAmI che tethI te ema ja samaje che ke A padArtha amuka sthaLa, amuka kALa ane amuka AkRtine badalAvIne anya sthaLethI ahIM AvyA che ane ahIMthI paNa A AkRtine amuka vakhata pachI badalAvaze ja. te sAthe koI paNa sthaLa ke kALamAM tenA mULa dravyane-ane ke jIvane nAza te thavAne ja nathI Ama koI paNa vastunI prApti ke viyAga vakhate traNe kALamAM draSTi laMbAvavAmAM Ave to te vastunA nityapaNA viSe ke viyegavALA anitya paNa viSe (dravya ke paryAyanI apekSAe) mananI vikSipta sthiti raheze nahi. te sAthe eka pitAnA ajJAna sivAya AtmA paNa sthaLa ke kALanA pratibaMdhamAM AvI zake te che nahi. je pitAnuM ajJAna haThAvavAmAM Ave te AtmAne paNa kaMI dravya, sthaLa ke kALanuM baMdhana naDavAnuM nathI. A saMsthAnavicayanA vicArathI aneka phAyadAo thavA saMbhava che. AgamamAM kahyuM che ke - For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ 29 ] jiNadesiyAI lakhkhaNasaMThANAsaNavihANamANAI / upAyaThiibhaMgAi pajjayA jeyadavvANaM // 1 // paMcaththikAyamaiyaM logamaNAinidhaNaM jiNakkhAyaM / nAmAibheyavihiyaM nivihamaho logabheyAI // 2 // jinezvare kathana karelAM dharmAstikAyAdi dravyonAM lakSaNa, saMsthAna, Asana (AdhAra), bheda, pramANa, utpatti sthiti, nAza ItyAdi paryAyano vicAra kare tema ja paMca astikAyamaya, AdiaMta vinAne loka che ema jinezvara bhagavAne kahyuM che tenA nAmAdi bhedane tathA adholokAdi traNa prakAranA bhedane vicAra kare. bhAvArtha-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa, pudagala ane AtmA-A cha dravya che. tenAM lakSaNene vicAra kare. temAM dharmAstikAya jIne cAlavAne madada Ape che. jema aMdhArAmAM cAlavAvALA dekhatA mANasane dI madada Ape che. adharmAstikAya pRthvInI mAphaka jIva pugelAne sthira rahevAnI madada Ape che. khAlI ghaDAmAM pANI Adi padArthone jema avakAza maLe che, tema jIva pudagalone jatAM AvatAM AkAza avakAza Ape che. kALa navajUnAM banAve che. pugala vRddhihAni pAme che. AtmA e tattvasvarUpa-sarva padArthone jenAra-jANanAra che, ItyAdi vilakSaNono vicAra kare. saMsthAnane vicAra karavo e dravyanI AkRtione vicAra kare. dazya jaDa padArthanI AkRti bane che. tenA For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 300 ] dhyAnadIpikA samarasa, lAMbA, goLa Adi aneka AkAre che. dharma stikAyAdi arUpI vastuo AkhA lekamAM vyApI rahelI che tevI tenI AkRti kaHpavI. A leka nIce UMdhA vALelA rAmapAtrane AkAre che, vacamAM jhAlarane AkAre che ane aMtamAM mRdaMgane AkAre rahe che. temAM vyApI rahelA dharmAstikAyAdi te te AkAre ciMtavavA, athavA gRhAdimAM rahelA te. dharmAstikAyAdine gRhAdi AkAra pramANe vicAra kare. AtmA dehamAM rahelo hoya tyAM sudhI teno AkAra deha pramANe che eTale dehavyApI samaja. deharahita AtmA jJAnasvarUpe lokAlekanA saMsthAna AkAre kalpa. kALa aupacArika vastu hovAthI tene AkAra nathI. Asana-AdhArarUpe che. dharmAstikAyAdinAM Asana tarIke AdhArarUpe sarva padArthonuM rahevuM te tenAM Asana che. te tenI sthiti che. | bheda-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, AtmA, teonA bhede baMdha, deza, pradeza ane paramANu ItyAdi bheda samajavA, mAna-eTale pramANa (amuka bhAganI laMbAI-pahoLA ImAM rahevApaNuM). dharmAstikAyanuM pramANa tipitAnA svarUpa pramANe samajavuM jene bhAvArtha upara AvI gayo che. te dravyonI utpatti. sthiti ane nAza te saMbaMdhI vicAra kare. dravyapaNe sarva nitya che, paryAyapaNe anitya che. sarvathA kaI vastune nAza thato nathI. paryAya badalAyA kare che je pUrve kahevAI gayuM che. For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadrIpikA [ 301 ] A pAMca astikAya svarUpa leAka (cha drabyAmAMthI kALakalpita hAvAthI tene bAda karatAM pAMca rahe che te pacAstikAya) che. tenI Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI. teneA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva, paryAya ityAdi aneka prakAre vicAra karavA. athavA tiaileAka, apeAlAka ityAdi aneka bhedde vicAra karI manane temAM thakavI nAkhavuM vicAramAM paleATavu' ane rAgadveSarahita rahI zake tevI rIte vartana karAvavu' ityAdi sasthAnavicaya dharma dhyAnanA hetu che. dhyAna karanAra kevA hovA joie ? jJAnavairAgyasaMpannaH saMvRtAtmA sthirAzayaH / kSINa prazAMta mohazvAspramAdI dhyAnakArakaH || 130 // zuddhasamyaktvadarzI ca zrutajJAnopayogavAn / dRDhasaMhanano dhIraH sarvaSaTjIvapAlakaH // 131 // satyavAk dattabhojI ca cArI brahmapavitrahRt / strIkAmaceSTayAspRSTo niHsaMgo vRddhasevakaH || 132 || nirAzo niSkaSAyI ca jitAkSo niSparigrahI / nirmama samatAlIno dhyAtA syAt zuddhamAnasaH || 133|| jJAnasa'panna, vairAgyavAna, manane rAkanAra, sthira citta vALA, kSINa mAhavALA, upazAMta mAhavALA, apramAdi te dhyAna karavAvALAnAM lakSaNA che. zuddha samyakvAna, samyagdarzI, zrutajJAnanA upayogavALA, majabUta saMhananavALA, dhIrajavAna, cha jIvanI kAyAnuM pAlana karanAra. satya kheAlanAra, Apelu For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 302 ] dhyAnadIpikA bhojana karanAra, brahmacarya dhAraNa karanAra, pavitra hRdayavALe, strI ane kAmanI ceSTAne sparza nahi karanAra, niHsaMga, vRddhasevA karanAra, AzA IcchArahita, kaSAya vinAne, idriyone jItavAvALe, parigraharahita, mamatvarahita. samatAmAM lIna thayela, AvA zuddha manavALo dhyAna karavAne hoya che. bhAvArtha-dhyAna karavAvALA jenA upara je lakSaNe batAvavAmAM AvyAM che te saMpUrNa lakSaNe je jIvamAM heya te pachI dhyAna karavAnI jarUriyAta ja rahetI nathI. tyAre A lakSaNo zA mATe batAvyAM che? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che ke bIjamAM zakti che te karatAM aMkura phUTayA hoya te adhika gaNAya che. bIjamAM rahelI vRkSa thavAnI zaktinI zarUAta aMkure phUTavAthI thayelI gaNAya che. A ThekANe pUrNa guNo jhADa samAna che. teTalA saMpUrNa nahi. paNa aMkure jeTalA jJAnAdi guNe te bahAra AvavA joIe ja. ATalI yogyatA AvyA pachI anukULa havA, pANI, tApa, rakSaNa, ItyAdinI sahAyathI aMkuro vRkSanuM rUpa dhAraNa kare che. tevI ja rIte aMkure jeTalA paNa jJAnavirAgyAdi guNo jIvomAM pragaTa thayA hoya te pachI dhyAnAdinI madadathI te guNe anukrame saMpUrNa svarUpamAM pragaTI zake che. arthAt prathama gyatAnA guNa AvyA pachI AtmaguNa ghaNuM sahelAIthI pragaTa thAya che. * 1. prathama jJAna guNa joIe. sAmAnya rIte pote keNa For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ 303 ] che? pitAne zuM prApta karavuM che? te prApta karavA lAyaka varaMtu kayAM che? kevAM kAraNo meLavavAthI te prApta thaI zake che? te prApta na thavAmAM zAM zAM aMtarAyabhUta kAraNe che? Aja sudhI te vastu prApta nathI thaI tenuM kAraNa zuM che? vagere bAbatonuM jJAna prathama meLavI levuM ja joIe. ATalI jJAnaprAptirUpa yogyatA prApta thaI hoya to pachI te manuSya dhyAna upayogI thaI zake che. ra. vairAgya-je vastu meLavavI che tenA tarapha pUrNa prIti thavI joIe. ane te sivAyanI vastuomAM viktA dazA meLavavI joIe. tema na hoya te pachI te vastu meLavavAnI yogyatA haju AvI nathI tema ja samajavuM joIe. vyavahAramAM paNa e niyama anubhavAya che ke je vastunI IcchA hoya che te vastu meLavavA mATe manuSya pitAnAM bIjAM badhAM kAryono bhoga ApI de che ane ahaniza te vastu meLavavA mATe vicAra tathA pravRtti rAkhyA ja kare che, te vastune ja mukhya kartavya tarIke samajI bIjA badhAM kartavyane gauNa samaje che tyAre ja te vastu prApta kare che. A ja pramANe je vastu meLavavI che te ja mukhya kAya mAnI ahoniza dareka kSaNe tenuM ja raTaNa rAkhavuM. tenA upara ja prIti rAkhavI. saMpUrNa lAgaNI temAM ja hovI joIe. te sivAyanAM badhAM kAryo asAra, nirmAlya samajavA joIe. tenuM nAma ja vairAgya che. lUgaDAM badalAvavA ke amuka dezanane veza pahere te vairAgya nathI. A lAgaNI hoya te ja veSa pramANa che, nahitara veSanI viDaMbanA ja samajavI For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 304 ] dhyAnadIpikA = eTale AvA vairAgyarUpa gyatAnI pUrNa jarUra dhyAna karavA vALAmAM levAnI jarUra che. 3. saMvRtAtmA-bIjAM badhAM kAryomAMthI uThAvIne eka ja kAryamAM manane rokI rAkhavAnI zakti dhyAna karavAvALAmAM prathama khIlelI hovI joIe. eka ja kAryamAM mananI zaktine pravAha vahevarAvavAnuM baLa AvyAthI game tevA dhyAnamAM te sahelAIthI praveza karI zake che. te sivAya aneka vikalpo manamAM UThatI vividha vRttio, mananA pravAhanuM mahAna baLa judA judA bhAgamAM vahecI laI dhyAnanA pravAhane nabaLe pADI nAkhe che. A mATe pahelethI ja harakoI kAma karatA hoIe te vakhate te ja kAmamAM pitAnA manane barobara niyamita rIte parovIne kAma karavAnI Teva vadhAravI, jethI te Teva dhyAnamAM vadhAre upayogI thaI paDaze. 4. sthira Azaya-dhyAna karanAramAM sthiratAne guNa hovuM joIe. ghaDIkamAM A karavuM ane ghaDIkamAM peluM karavuM AvA asthira AzayavALA ja kaI paNa kAma siddha karI zakatA nathI. eka bIja vAvyA pachI paNa aMkura phUTatAM pAMca, sAta ke tethI vadhAre divasanI vAra lAge che ane tenAM phaLa meLavavA mATe te mahinAo ke varSo sudhI rAha jovI paDe che tema ja dhyAna karIne tenA phaLa mATenI tatkALa IcchA karavI ane tarata phaLa na maLe te bIjA bIjA upAyo yojavA tema karavAthI eka paNa abhyAsa siddha na thavA detAM phaLathI benasIba rahevA jevuM thAya che. mATe cAlu abhyAsamAM For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 305 ] manane sthira karI lAMbA vakhata sudhI niyamita rIte utsAhapUrvaka vaLagI rahevuM joIe. 5. 6. kSINa meha ane upazAta mehavALA dhyAna karI zake. A kahevAno Azaya evo che ke mehanI prabaLa sattAne kSaya thayo hoya agara upazama thayo hoya te ja dhyAna banI zake che, jyAM mohanI prabaLatA hoya tyAM dhyAnanuM nAma paNa saMbhavatuM nathI. jyAre moha maMda thAya che saMsAranAM sAdhanathI viraktatA Ave che, tyAre AtmasvarUpa ja prAptavya che, e ja kharuM kartavya che tema samajAIne te meLavavA mATe prabaLa IcchA thAya che tyAre ja dhyAna saMbhave che. mATe mihane kSaya ke upazama thavo ja joIe. A kSaya ke upazama je kahevAmAM AvyuM che te, te guNa sthAnakanI bhUmikAmAM zarUAtamAM jeTalo the joIe teTalA mATe ja kahevAmAM AvyuM che, paNa sarvathA kSaya thayo hoya ema kahevAno Azaya nathI. je sarvathA kSaya thayo hoya te pachI dhyAnanI jarUriyAta ja rahetI nathI. sarvathA upazama agiyArame guNaThANe hoya che ane kSaya bAramA guNaThANe thAya che. pachI tarata ja terame guNaThANe kevaLajJAna thAya che. mATe je je guNaThANe je je jAtanuM dhyAna upagI che te te guNasthAnakanI bhUmikA pramANe mohane kSaya ke kSayapazama hevo joIe. . 7. agAdI-pramAda vinAne manuSya dhyAna karI zake che. mada (ahaMkAra), viSaya, kaSAya, nidrA, ALasa, ItyAdi For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 306 ] dhyAna dIpikA pramAda che. tenAthI je alaga thayela hoya agara nidrA pramukha , ane amuka maryAdAmAM rokI zakanAra hoya te dayAna karI, zake che. 8. zuddhasamyakatvavAna-samyagdaSTivALA jIvane uttama dhyAna hoya che. AtmAnA astitvanA hevApaNA viSe daDha nizcayavALAne zuddha samyagradazana hoya che. pakSa rIte paNa. jyAM sudhI AtmAnI pratIti thatI nathI tyAM sudhI dayAna mATe tenI pravRtti kevI rIte thaze! AtmA hoya te pachI ja te baMdhAyelA che ane tene choDAvavA mATe dhyAna karavuM ItyAdi upAya lAgu paDI zake che, athavA samyagdazI eTale sArI rIte arthAt jaDacaitanyanA vivekavALo jyAM sudhI, jaDatanyane viveka-bhinnatA vicAra dvArA thaI zake. prathama nirNata thaye nathI tyAM sudhI dhyAna mATe te upayogI nahi. vyavahArathI jaDatanyanI bhinnatA thAya che. pachI tenA anubhava mATe dhyAnAdinI AvazyakatA che eTale samyaktvavAna athavA samyagdaza jIva dhyAnane che. 9 zrutajJAna upaga-zrutajJAna upagavALo jIva mAnane yogya che. sAMbhaLavAthI thayeluM jJAna te zrutajJAna, athavA siddhAMtathI-zAthI thayeluM AtmAdi padArthonuM jJAna te zrutajJAna. dhyAnamAM vicAravA lAyaka je padArtho zrutajJAnathI jANa zakAya che te jANyA hoya te ja zrutajJAnane upayoga rahe che. arthAt potAnuM kartavya smaraNamAM rahe che. nahitara ADe raste UtarI javAno bhaya vadhAre rahe che. ghaNI vakhata siddhio Adi camatkAro tarapha deravAI javAno bhaya rahe For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 307 ] che ane zrutajJAnathI siddhi AdionA vipAka-bhAvi pariNAme-jANavAmAM hoya to tevI duHkhadAyaka lAlacamAM phasAtAM aTakI zakAya che, mATe zrutajJAnano sAro paricaya tAnIe kare egya che. 10. saMghayaNa-zarIranI daDhatA ke majabUtatA sivAya dhyAna pAra paDatuM nathI. dhyAna karavAvALAne zarIrano moTo AdhAra che. zarIra nabaLuM paDayuM ke mana nabaLuM paDavAnuM ja sthiratA cAlI javAnI ja, ALasa ane pramAda vagara teDyAM AvavAnAM ja. eTalA mATe zarIra nIrogI ane majabUta hovuM joIe. zarIranI nabaLAIne lIdhe jAmeluM dhyAna paNa choDI devuM paDe che, athavA hada uparAMta zrama lAgavAthI zarIra vaheluM khapI jAya che. athavA lathaDI paDe che vaja. riSabha nArAjI saMghayaNavALAne mokSa thAya ema zAstramAM kaheluM che te vicArapUrvaka kahevuM che. evI majabUtAI vinAnAM zarIre lAMbA vakhatanA dhyAnamAM taddana nirupayogI thaI lAcAra thaI paDe che. 11. dhIra--dharyavAna manuSya sahelAIthI dhyAna siddha kare che. huM karIza ja, pAra pAmIza ja, game tema thAya paNa AtmalAbha thayA vinA pAcho nahi ja haThuM, AvI dhIrajavALo, A utsAhI mANasa kArya siddha kare che, eka vAra phatehamaMda na thayo to bIjI vAra, trIjIvAra, cothI vAra paNa dhIrajavAna manuSya pAcho na haThatAM Akhare vijaya meLave che. 12. sarva jIvone pAlaka-pRthavI, pANI, agni, vAyu, vanapati, trasa (meTA sarva jIva) A cha javanikAya che For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 308 ] dhyAnadIpikA jIvAnA samudAya che. tenu rakSaNa karanAra jIva dhyAnane mATe ceAgya che. jIvA tarapha vera-varAdha rAkhanAranuM mana kevI rIte zAMta rahI dhyAna karI zakaze? athavA bedarakArIthI, anupayeAge ke ajJAnadazAmAM A jIvAneA vadha-sa'hAra-je jIvathI thatA hAya te jIvamAM vizuddhi kayAMthI hoya? ajJAnI, khinaupacAgInuM dhyAna zA kAmanuM? peAtAnA bhalA mATe ke khacAva mATe aneka jIvAnu bhUruM IcchanAra jIvAnu hRdaya pavitra kathAMthI heAI zake ? sarva jIvA AtmasvarUpa, Atmatulya jyAM sudhI na mAnyA tyAM sudhI temanA hRdayamAMthI vikSepa kadApi ghaTanAra-e thanAra nathI. tyAM sudhI te jIva pratye rAgadveSanI Urmi UThatI ja rahevAnI. mATe sarva jIvA tarapha Atmabuddhi karI temane jarA paNa peAtAnA taraphathI nukasAna na thAya tema vartavuM. heAya 13. satya bAlanAra--dhyAna karanAra satyavaktA ha joie. AtmasvarUpa pragaTa karavA IcchatA jIvAmAM asatya, chaLa, prapaMca, daMbha, ItyAdi duguNA hAvA na ja joie ane hAya teA pachI te dhyAna zA mATe kare che? athavA te dhyAna karIne zu meLavavA icche che ? kAraNa, tenA prayAsa kevaLa parizramamAtra ja che, . 14. dattabhAjI Apelu* bhAjana karanAra. A vacana tyAgIone uddezIne kahelu che. prathama ja kahevAmAM Avyu che ke gRhasthAzramamAM dhyAna apavAda tarIke hAya. bAkI te tyAgamAga mAM ja viSeSa prakAre dhyAna hoya che, eTale te tyAgI vyavahAranA prapaMcamAM phasAyelA nahAvA joIe, For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 309 ] madhukarI vRttithI gRhasthanAM gRheAthI AhAra lAvI, yathecchAe teoe ApelA hoya te lAvI, nahi ke tene raMjADI, bhAMDI, du:khI karIne lAvelA hAya, tevA AhArathI zarIranuM poSaNa karanAra havA joIe. A kahevAthI AhAra mATe paNa nizcitatA dhAraNa karanAra, ATale! paNa vikSepa nahi dharAvanAra manuSya sahelAIthI dhyAna karI zake che. te sivAya bIjI keTalIka muzkelI UbhI thavA sabhava che. 15. bhrahmacArI--dhyAna karanAra jIva brahmacarya dhAraNa karanAra hovA joie. brahmacArI eTale baDhavIya vALA hAvA joie. vI. e zarIranA rAjA che. te jeTaluM majabUta ane kabajAmAM hoya che teTalu ja dhyAna majabUta ane vadhAre thAya che. vInA kSayavALA jIvAnAM zarIra nirmAlya hAya che. teo brahmacArI heAya chatAM paNa dhyAnane lAyaka nathI. vIrya nu rakSaNa karavuM e ja kharI rIte brahmacarya che. tenAthI upayoganI jAgRti prabaLa rahe che. zarIra nIrogI rahe che. lAMbA vakhata sudhI eka sthaLe dhyAnamAM besI rahevAnu` kAma tene sahelu thAya che, buddhi vikAsa pAme che, ane te vIya nA vyaya dhyAnanI garamImAM thAya che. vIrya baddhatA vinAnA jIvA dhyAnanI garamIthI ke vadhAre vicAra karavAthI magajazakti khAI bese che. vicArAnI asara magaja upara majabUta thAya che. te jo maskruvIya hAya tA te vicArAnI asara hadathI vadhAre magaja upara thatI nathI magajanA mAvAnA je kSaya thAya che tenI jagA A vIyanI ghaTTatA pUre che eTale magaja khagaDatu ke lathaDatuM nathI nahitara magajanA dukhAvA, cakarI For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 310 ] dhyAnadIpikA - ~ ~ ke magajanI nabaLAI mAlUma paDyA vinA rahetI nathI. mATe brahmacaryanA rakSaNanI dhyAnamAM khAsa jarUra che. 16. pavitra hRdaya-dhyAnamAM hRdayanI pavitratA upacagI che. viSayavAsanAnI apavitratA ke koInuM bUruM kare vAnI IcchA athavA badalo levAnI ke vyavahArika mAnapAnAdikanI IcchA ItyAdi kAraNathI thatI hadayanI apavitratA cittane dhyAnamAM karavA detI nathI. paNa UlaTuM duryAta vadhAre che. mananI ekAgratAno pravAha karmakSaya karavAne badale, hRdayanI apavitratAne lIdhe UlaTo dudhdhana vadhArI mUkavA tarapha phelAya che, jenA pariNAme manamAM A raudradhyAna khuravA mAMDe che mATe hRdaya pavitratAnI khAsa jarUriyAta che. 17 strI ane kAmaceSTAne sparza nahi karanArastrIne sparza kare te kAmautpattinuM kAraNa che. tyAgamArgamAM strIne sparza na karavAne majabUta pratibaMdha mUkavAmAM AvyuM che ane te sakAraNa che tathA upayogI paNa che. zarUAtanI sthitimAM to vizeSa upagI che. pUrvenA saMskArone laI prasaMge bhAna bhulAvavAno ghaNo saMbhava che. vyavahAra prasa gane vadhAravAnuM nimitta che. kAmaceSTAne sparza paNa Atma sthitino pratibaMdhaka che. kharI Atmasthiti te akAma thavAthI ja thaI zake che. kAmanI sthitine bhoganAkhavAthI eTale tene oLaMgI javA pachIthI ja AtmazAMti maLI zake che. uttama dhyAnanI zarUAta karavA IcchanAra jemAM A kAmanI sthiti maMda thaI javI ja joIe. kAmanI prabaLa vAsanA hoya tyAM sudhI naMdiSeNa ane AdrakumArAdinI mAphaka For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 311 ] - --- - - - - uttama AtmazAMti maLI zakatI nathI, teno prabaLa vega bhogavI lIdhA pachI ja A mArgamAM praveza thaI zake che. ane sahejasAja anikAcita udaya hoya te te satsaMgathI tathA AtmadhyAnathI nAza pAme che. 18. ni:saMga-dhyAna karanAra manuSyanA vizeSa saMsacAMsaMbaMdhamAM na AvavuM joIe. jJAnI puruSanA samAgamamAM te avazya rahevuM joIe. paNa ahIM je niSedha karavAmAM Avyo che te kusaMgane niSedha karyo che. jene saMga karavAthI saMsAranI bhAvanA utpanna thAya, Atmaupayoga bhulAya te kusaMga che. satsaMga na maLe te ekalA rahevuM, nirjana pradezamAM rahevuM, paNa kusaMgamAM te na ja rahevuM athavA pite game tevA manuSyanA saMbaMdhamAMthI guNa grahaNa karI zake che, ke navuM zIkhI zake che tevI jAgRtimAM Avyo heya, eTale AtmaguNa pragaTa thayo hoya, pote na lepAtAM AgaLa ja vadhI zake tema che tevI khAtarI thatI hoya to pachI tene bAdha naDato nathI tathApi zarUAtamAM te kusaMgathI taddana aLagA rahevuM te ja yogya che. keTalAka prasaMgomAM karmanA udayane laI, jJAnadazAvALAne paNa bhUlA khavarAvI jAgRti bhulAvI de tevuM prabaLa baLa kusaMganuM thaI paDe che. eTale asaMga rahevAno guNa dhyAna karanAramAM hovAnI jarUriyAta che. 19 vRddhanI sevA karanAra-vRddha manuSya ghaNA anubhavI hoya che. teo A duniyAmAMA janmamAM-vahelA AvelA hovAthI temaNe ghaNo anubhava meLavela hoya che. ghaNI Aphata ke vipattiomAMthI te pasAra thayelA hoya che For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 312 ] dhyAnadIpikA 66 temanA pahelAMnA manuSyA taraphathI paNa temane upayogI sUcanA, enA vArasA maLelA hAya che, eTale temanI sevA karanAra mANasane e upayAgI zIkhAmaNeA ke sArI salAhA te ApI zake che. vizeSa eTalA che ke ekalA vAvRddha mANasamAM A sarva guNa hAtA nathI paNa sAthe teo jJAnavRddha hovA joie. peAtAnu bhalu karavAnI lAgaNI che tyAMthI AgaLa vadhavAnI ane satya meLavavAnI lAgaNIvALA te heAvA joie. te paNa ekalI lAgaNI karIne besI rahenArA na hovA joie, paNa sAthe jAtamahenatathI anubhava lenArA hAvA joie. * ekalA uMmaramAM vRddha mANasA tA evA paNa hAla dekhAya che ke chekarAM karatAM paNa tuccha buddhivALA ane " sAThe buddhi nAkI."--A kahevatane dhAraNa karanArA hAya che. temanI seAkha tathI tA kAMI maLatu' nathI, paNa vAvRddha sAthe jJAnavRddha, vicAravRddha ane anubhavavRddha heAya tevAonI sevA karanAra manuSya ghaNI agatyanI upayeAgI khAkhatAnI mAhitI dharAvatA hAvAthI dhyAnamAM tene saraLatA thavA sArA phAyado thAya che. 20. nirAza--dhyAna karanAra kAI paNa prakAranI A leAka ke paraleAka sabadhI AzA-IcchA-rahita hAvA joie. AzA e ja a`dhana che. e ja vikSepa utpanna karAvanArI che. mana sthira na thavA denAra A AzA ja che. sava AzAenA tyAga karanArane AtmajJAna utpanna na thAya te paramAtmA tenA sAkSI che. matalaba ke sarva prakAranI AzAne tyAga karanAra avazya AtmajJAna pAme che. keTalAeka manuSya nAnAprakAranA camatkAra ke siddhio meLavavAnI AzAe For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 313 ] dhyAnamArgamAM praveza kare che, paNa te sAdhakane khakhara nathI hotI ke A AzA e ja malinatA che. AzAnA vicAzathI aneka prakAranA vikSepeA manamAM gheALAyA kare che. jyAM sudhI ATalI ke AvI paNa AzA manamAM che tyAM sudhI ana sthira thatuM nathI. ane te sthiratAnA abhAve AgaLa vadhI zakAtu' nathI. tema thatAM, nathI thatu. AtmadhyAna, ke nathI maLatI siddhie. eTale ubhayabhraSTa thavAya che. siddhi, enI AzA rAkhavI te te nakAmI che. temanA svabhAva ja evA che ke IcchA karazeA eTale te dUra bhAgaze. lAyakAta AvyA sivAya uttama zakti AvatI nathI, mATe icchArahita thaI javAnI jarUra che. kAI paNa prakAranI UMDA aMtaramAM paNa AzA ke IcchA chupAyelI nahAya te ja lAyakAta meLavavAnA mArga che. mAnapAnanI, mata-patha calAvavAnI paNa IcchAe che|DathAthI ja AtmAnA mArgomAM praveza thAya che. jyAM sudhI IcchA, AzArUpI durgaM dha hRdayamAM uchaLyA kare che tyAM sudhI AtmArUpa mahArAjAnA mahelamAM teA zuM paNa tenA AMgaNAmAM paNa praveza karavAnA adhikAra nathI. sarva IcchAonA tyAga e ja AtmamahelamAM praveza karavAnuM mULa dvAra che. A sivAya bIjuM kAI sAdhana AtmaguNu pragaTa karavAnuM nathI e ceAkkasa dhyAnamAM rAkhaze. 21. kaSAyarahita thavu--AtmadhyAna karanAra manuSya krodha, mAna, mAyA, leAbharUpI kaSAyAne jarA paNa sthAna ke Adara na ApavA, paNa AtmaguNamAM madada karanAra kSamA, namratA, saraLatA ane saMtASarUpa mitrAne melAvIne sadA For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 314 ] mAnadIpikA pAse rAkhavA. sarva che AtmA samAna che tyAM koi zAno? mAna konAthI? mAyA zA mATe? ane lebha kaI bAbatana karavAnuM bAkI rahe che? AtmasvarUpa sivAya bIjuM kAMI paNa prAptavya rahetuM nathI, tyAM kalAne nima traNa ApavAne avakAza kyAM che? te pradezamAM temane praveza ja nathI. ane jyAM temane praveza che tyAM AtmajJAna ja nathI. prakAza ane aMdhakAra samAna AtmajJAna ane kedhAdika kaSAya paraspara viruddha svabhAvavALA che, tyAM ekanI hayAtImAM bIjAnI prANInI vAta ja zA mATe karavI joIe? rara, jiteMdriya thavuM-IdriyonA viSaye tarapha daSTi ApanAra-mana deDAvanAra-AtmadhyAna karI zake nahi. mana idrine prere che, idri bahAranA viSayone prakAza mane pahoMcADe che ema anya vikSepa pAmelAM mana Idriyo bahAranA ISTa aniSTa pudagalono grahaNa-tyAga karI, temAM rAgadveSa utpanna karIne AtmA upara vadhAre AvaraNa caDAve che. dhyAnathI AvaraNa ochAM karavAnAM che, tene badale AthI vadhAro thAya che. eTale idrinA viSaye dhyAnamAM madadagAra nathI, paNa vidana karanAra che tema samajI ISTAniSTa idrinA viSa tarapha lakSa na ApavuM. arthAt ISTAnirTa viSayamAM rAgadveSa na thAya te rU5 jiteMdriya thavuM. tethI ja dhyAnamAM sthiratA thAya che. ra3. niSparigrahI-bAhya dekhAte parigraha dhana, dhAnya, gRha, pazu, strI, rAja, kuTuMbAdi ane AMtaraparigraha-kAmakedhAdi tene tyAga karanAra manuSya dhyAnane egya thaI zake For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnadIpikA [ 315 ] che. parigraha eTale vastuo upara Asakti. A Asakti ke mamatA jIvane baMdhanamAM joDanAra che. mana te te vastumAM bhamyA kare che. te te vastunA vicAro karI vikSepa pAme che. te ISTa vastune nAza thavAthI duHkhI thAya che. tene upArjana karavAmAM kaleza sahana karavo paDe che. upArjana karelAnA rakSaNa mATe aneka vikalapo karavA paDe che. vyavahAradazAmAM dhanadhAnyAdi parigraha upagI che paNa tyAgamArgamAM ane vizeSe karI dhyAnamArgamAM praveza karanAra mATe to A pari graha duHkharUpa che; dhyAnane vighAta karanAra che. mATe pariharahita manuSya dhyAnane che ema je kahyuM che te gya ja che. 24. nimama-mamatvarahita thavuM te dhyAnamArganI yegyatA vadhAranAra che. kaI paNa vastu upara mArApaNAne Agraha baMdhAve te mamatva che. A vastu mArI che, huM tene mAlika chuM-A mamatva ahaMkArane poSaNa Ape che. ahaMkAra saMsAramArganuM bIja che. ahaMkAra hoya te ja saMsAra hAya, ane ahaMkArane nAza thAya te, janmamaraNAdithI thatA duHkharUpa saMsAranI nivRtti thAya, huM ane mAruM e moharAyanA gupta maMtra che. huM e zabdathI sUcita je pudgalika sarva padArtho te mArA nathI. A huM te huM nathI ane A mArA te mArA nathI, e sivAyanI je sthiti pAchaLa rahe che te Atmasthiti che. e meLavavA mATe ahaM. bhAvane nAza sAdhave te nimaMmatA che. athavA te Atma dhyAnanI gyatA meLavavA mATe nirmamarpaNanI bhAvanA daDha karavI. For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 316 dhyAnadIpikA rapa. samatAmAM lIna thavuM-sarva jIne pitAnI samAna jovA, zubhAzubha karmanI apekSAe je viSamatA ke vividhatA ApaNuM jovAmAM Ave che tenA tarapha daSTi na ApatAM AtmAnA mULa svarUpa upara lakSa ApavuM, te AMtara svarUpa tarapha daSTi thatAM sarva jI jarA paNa taphAvata vagaranA anubhAvamAM Avaze. AtmA svabhAve je che tene tevo ja che. anaMtakAlathI je svabhAva che te atyAre paNa che ne anaMtakAle paNa te ja raheze. je siddha paramAtmAne AtmA che te ja ApaNo AtmA atyAre paNa che. sattA eTale AtmAnA mULa svabhAva tarapha dRSTi ApatAM sarva jI tarapha samatA lAvavAnuM kAma saheluM thAya che. viSamatA eTale rAgadveSanI pariNatithI utpanna thayelI vividhatA. e sarva viSamatA zubhAzubha karmanAM pariNAma tarapha jotAM ja dekhAva Ape che. AvI samatAmAM lIna thanAra jIvane Atma dhyAna prApta thavAmAM jarA paNa vilaMba lAgatuM nathI. khare. bara dhyAnanI egyatA A lakSaNavALAmAM hoya che. AvA lakSaNothI jenuM mana zuddha thayeluM che, te dhyAna karavAne yogya adhikArI manuSya che. A sarva guNa bahu ja manana karavA jevA che. dareka guNa potAnI aMdara pragaTa thAya te mATe ghaNA ja AgrahapUrvaka prayatna rAkhatA je AtmasvarUpa prApta karavuM atyAre viSama jevuM thaI paDeluM jaNAya che, te evuM te sarala thaI paDaze ke saheja vakhatamAM AtmasvarUpa anubhavI zakAze. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA savvapamAyarahiyA muNiNo khINovasaMtamohA ya / jhAyAro nANavaNA dhammajhANatsa nidiTThA || 1 | sa pramAdarahita, jJAnarUpa dhanavALA, kSINu mehavALA athavA uparAMta meAhavALA (ana`tAnu'dhInI ceAkaDI tathA samakita mAhanI, mizrameAhanI ane mithyA mAhanIe sAta prakRtine kSaya karanAra te kSapaka-athavA upazama karanAra te upazAmaka) munie dharma dhyAnanA dhyAnavALA kahyA che, apramattapramattAkhyau mukhyataH svAminau matau / [ 317 ] catvAraH svAminaH kaizcita uktA dharmasya sUribhiH // 136 // pramatta chaThThA guNasthAnakavALA ane apramatta sAtamA guNasthAnakavALA mukhya vRttie dharmadhyAnanA svAmI adhi kArI ( karavAvALA ) mAnelA che. keAI eka AcArya dharmadhyAna kanArA cAra guNasthAnakavALAne (ceAthuM, pAMcamu, chaThThuM ane sAtamu' ema cAra guNa sthAnakavALAne) kahyA che. matalakha ke keAI chaThThA guNasthAnakathI dharma dhyAnanI zarUAta kahe che. keAI AcAryaM kahevu' ema che ke ceAthe guNasthAnake te samyaktva guNa pragaTa thAya che, te je aMze AtmaguNa prakaTa thAya che te aMge tyAMthI dharma dhyAnanI zarUAta mAnavI joie. apekSA dRSTie ane vAta kharAkhara che. prakaraNa 8 dharma dhyAnanA AlaMbanabhUta dhyeya bIjI rIte kahe che. piMDastha ca padasthaM ca rUpasthaM rUpavarjitam / ityanyaccApi saddhyAnaM te dhyAyanti caturvidham // 137 // For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 318 ] dhyAnadIpikA piMDastha, padastha, rUpastha ne rUpAtIta ema bIjI rIte paNa te munio, cAra prakAre dhyAve che, vicAre che. bhAvArtha -dhyAtA eTale dhyAna karanAra, dhyeya eTale dhyAna karavA lAyaka AlaMbana. dhyAna eTale dhyAtA ane dhyeyane sAthe joDanAra dhyAtA taraphathI thatI sajAtIya pravAhavALI akhaMDa kriyA, eTale je AlaMbanarUpa dhyeya che temAM agara te tarapha aMtaradaSTi karI, te lakSa sivAya mana bIjuM kAMI paNa ciMtavana na karatAM ekarasa satata te vicAranI eka jAtanI eka vRttino akhaMDa pravAha calAvyA kare che. piMDastha, padastha, rUpa ane rUpAtIta, A cAra prakAranAM dayeya, eTale dhyAna karavA lAyaka AlaMbano che. piMDamAM rahe te piMDathu. piMDa eTale zarIra ane temAM rahenAra AtmA tenuM dhyAna karavuM te piMDastha dhyAna che. zarIranAM amuka amuka bhAgamAM judI judI mAnasika kalpanA karI manane te te AkAre svecchAthI jAgRtipUrvaka pariNamAvavuM athavA Atmaupayogane te te prakAre pariNAva te piMDastha dayAna che. AMtaramana ane Atmaupayoga e keI paNa rIte judAM saMbhavatAM nathI dravya mana jevA jevA AkAra dhAraNa kare che Atmaupayoga tevA tevA AkAre pariName che. kharI rIte AtmasvarUpe (koI paNa prakAranA vikArI AkAra vinA) Atmaupayogane sthira kare, te AtmasvarUpa che. AvI sthiti anAdikAlanA abhyAsane lIdhe ekadama na thAya te mATe A badhI judI judI kalpanAo che, te te kalpanA pramANe svecchAnusAra pariNamAvAnI Teva pADyA pachI mULa For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAnadIpikA [ 319 ] sthira svarUpe sthira rahevAnu` sugama paDe mATe A kalpanAe ravI paDe che jema khANavALI ke geALIbAra karanAra khANuM ke gALIthI lakSa bheda karavAnI Teva pADavA mATe prathama game te sthULa vastu lakSa tarIke rAkhI tene vIdhavAnI Teva pADe che. A prathamanI lakSa vIMdhavAnI Teva te kAMI sAcA zatru nathI, paNa abhyAsa che. A abhyAsamAM vijaya meLavyA pachI ja te bhANu The. geALIthI sAcA zatrune vIdhI ke bhedI nAkhe che. A ja pramANe A manAkalpita dhyeya sa''dhe samajavuM. rUpAtIta dhyAna che te AtmadhyAna che. temAM paheAMcavA mATe prathama rUpavALAM-sthULa dhyAna karavAM te upaceAgI che. sthUla siddha karyAM vagara sUkSma-nirAkAra rUpAtIta-AtmasvarUpanuM dhyAna thai zake ja nahi ATalI prastuta upacAgI vAta jaNAvI have mULa prasaMga upara AvIe. padmastha dhyAnamAM keTalAeka pavitra padyAnu dhyAna karavAnu che. pavitra mA eTale paramAtmAnA nAma sAthe sabaMdha dharAvanAra ma`trA, temanuM dhyAna karavuM te dhyAnane padastha kahevAmAM AvyuM che. sthULa rUpavALAM ane sameAvasaraNamAM rahelA sAkSAt jIvanamUrti tI...karAnAM zarIrA ke temanI dhAtu-pASANAdinI mUrtio, teone dhyeya tarIke rAkhI, mananI temAM ekAgratA karavI te rUpastha dhyAna che, ane jemAM kAI paNa prakAranAM sthULa rUpAdi lakSaNA nathI evA AtmAnA zuddha svarUpanu lakSa laI temAM maneAvRttinA akhaDa pravAhane gALI daI AtmasvarUpa anubhavavuM te rUpAtIta dhyAna che. have te piMDasthAdi dhyAnanuM svarUpa anukrame batAve che. For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 320 ] kaiyAnIpikA piDastha dhyeyanI pAMca dhAraNA piMDasthe paMca vijJeyA dhAraNA tatra pArthivI / AgneyI mArutI cApi vAruNI taccabhUstathA // 138 // pArthivI, AgneyI, mArutI, vAruNI ane tattvabhU-Distha dhyeyanI A pAMca dhAraNA jANavI. bhAvA ApaNA lAMbA vakhatanA paricayavALA pAMca sthUla bhUtAnA saMbaMdhamAM (A piMDastha dhyeyamAM) dhAraNA karIne pachI AtmasvarUpanI dhAraNA karavAnI che. sthUla bhUtA je pRthvI, pANI, agni, vAyu, ane AkAzarUpa che, jenA paricaya ApaNane lAMbA vakhatanA che, tethI tenI sAthe AtmAmAM manane sthira karavuM. tenA judA judA AkAra pramANe mananI sAthe Atmaupacegane pariNamAvavAnI Teva ApaNI marajI anusAra pADavI te vadhAre anukUla paDaze ema dhArI zAsrakAra piMDastha dhyeya pAMca dhAraNAe karI batAve che. pArthivI eTale pRthvI saMbaMdhI vikAravALI dhAraNA, AgneyI eTale agni samadhI dhAraNA, mArutI eTale vAyu sa'kha'dhI dhAraNA, vAruNI eTale pANI sabaMdhI dhAraNA, A dhAraNAnA prasaMgamAM AkAzanI dhAraNA AvI jaze, pahelI pRthvI sa`kha'dhI dhAraNA sAthe samudranA pANI sa'badhI dhAraNA karavAmAM AvI che ane chellI dhAraNA tattvabhU che, eTale tattvasvarUpe-AtmasvarUpe-thaI rahevAnI che.. AtmA e ja paramAtmA che, AtmAthI paramAtmA judo nathI e viSayane jaNAvavAvALI A dhAraNA che. For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 321 ] piMDastha-piMDa-deha temAM rahela te piMDa. tenuM dhyAna te piMDastha dhyAna. piMDamAM pAMca bhUta che, tathA AtmA che. tethI prathama pAMca bhUtanI sthULa dhAraNa batAvI che ane temAM mana sthira thatAM je sAdhya piMDamAM rahela AtmA che te DisthanuM dhyAna batAvela che. piMDastha dhAraNAne kharo artha A ja che ke piMDa eTale zarIra ane temAM rahela AtmA te ja paramAtmA che. tenuM dhyAna karavuM te piMDastha dhyAna che. A vAta pAMcamI dhAraNuM vakhate pragaTa kahevAmAM Avaze. pArthivI dhAraNuM tiryagalokasamaM dhyAyet kSIrAbdhi tatra cAMbujam / sahasrapatraM svarNAbhaM jaMbudvIpasamaM smaret // 139 // tatkesaratateraMtaHsphurapiMgaprabhAjitAm / svarNAcalapramANAM ca kaNikAM pariciMtayet // 14 // zvatasiMhAsanAsInaM karmanirmUlanodyatam / AtmAnaM ciMtayettatra pArthivI dhAraNetyasau // 14 // tirjIkanA jevaDe eka kSIrasamudra ciMtava. temAM jabudvIpa jeTalA pramANanuM, sonA sarakhI hajAra pAMkhaDIvALuM eka kamaLa ciMtavavuM. te kamaLanAM kesaranI paMktinI aMdara caLakatI pILI kAMtivALI meru parvatanA jevaDI kaNikA ciMtavavI. tenA upara dhoLA siMhAsana upara beThelA, karmane mULathI ukheDI nAkhavAne tatpara thayelA pitAnA AtmAne ciMtava. A pArthivI dhAraNA che. 1 For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 322 ] dhyAnadIpikA bhAvArtha-zAMta pradezamAM padmAsanAdi sthira Asane besI, manane vikSeparahita karI, ISTa deva gurunuM smaraNa karyo pachI, manamAM kalpanA karavI ke eka rAjalaka jevaDe mahAna vistAravALo eka samudra che. te samudranA AkAre manane pariNAvavuM; arthAt te sthaLe samudra dekhavA prayatna kare ane te samudra dekhAvo joIe. jema ApaNe keI niyamita gAma ke sthaLa pahelAM ghaNI vAra joyuM hoya ane pachI tene yAda karatA hoIe te vakhate te sthaLano bhAga te sthaLanI jhAMkhI najara AgaLa tarI Ave che, ane mana vadhAre lIna thAya te sAkSAt najaro najara jotA hoIe tevo bhAga dekhavAmAM Ave che, tevI rIte A samudrane jovo. A vicAra vakhate AMkhe mIMcelI rAkhavI. pachI te samudra dUdhathI bhareluM che. samudranuM pANI dUdha jevuM che, ema ciMtavavuM, dUdha jevuM pANI dekhAyA pachI, temAM hajAra pAMkhaDIovALuM eka moTuM jaMbudvIpa jevaDuM (lAkha jananA vistAravALuM) kamaLa te samudranI vacamAM che ema vicAravuM. A kamaLanAM patra senAnA jevAM che ema ciMtavavAM. te kamaLanA vacalA bhAgamAM suMdara caLakatA pILA varNanI kesara-kaNikA ciMtavavAM. A kesaro kamaLanA pramANamAM moTAM ciMtavavAM; eTale lAkha jananI laMbAIvALA meru parvatane te kamaLanA kesone sthaLe ciMtava. A vistAravALA meru parvatanA bhAga upara kalpa vRkSonI suMdara ghaTAo paMktibaMdha AvI rahelI che. tene vacalA bhAgamAM eka suMdara zilA AvI rahelI che. tenA upara sphaTika ratnanuM chelluM siMhAsana che ema ciMtavavuM, For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 323 ] te siMhAsana upara huM pote beTho chuM ane karmone mULathI ukheDI pheMkI dauM chuM, AvI kalpanA karavI-mana eve AkAre pariNumAvI devuM. A vakhate A ciMtanamAM Atmaupayoga ekarasa thaI ja joIe. arthAt ApaNe je A kapanA karI che te sAkSAt anubhavatA hoIe tema anubhava thavo joIe. e vAtanI ApaNane khabara che ke kalpanAthI karmabaMdha thAya che. aneka vAra ja mAnasika kalpanAo evI kare che ke te nirupayogI karmabaMdha karAvanArI ane halakA prakAranI hoya che. te jema naThArI kalpanAthI karmabaMdha thAya che tema sArI kalpanAthI ApaNane sAruM phaLa paNa thavuM ja joIe. nyAya baMne ThekANe sarakho che. vaLI A kalpanAemAM upayoga tadAkArapaNe pariName che, eTale A kalpanA paNa sAcuM rUpa pakaDe che. arthAt kalpanAnA pramANamAM zubhAzubha phaLanI prApti thAya che. A kalpanAmAM nirmaLa AtmaupagI dhAraNA hovAthI nirjarA paNa thAya che. kevaLa zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavAnI ja dhAraNA hovAthI A kalpanAnuM phala karmanirjarAnA rUpamAM Ave che. huM mArA karmone sarvathA nAza karuM chuM. A kalpanAnI sAthe ne ka95nArUpe ekarasa thavAnuM hovAthI te cAlu pravAhane bIjA vikalpothI khaMDita thavA na detAM tenI akhaMDa dhAraNA rAkhavI. tema karavAthI AtmabaLamAM vadhAre thAya che, mana nirmaLa thAya che, dhAraNa daDha thAya che, ane vAsanArUpa karmane nAza thAya che. A pArthivI dhAraNA che. A dhAraNa pachI AgaLa vadhavuM. For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 324 ] dhyAnadIpikA AgneyI dhAraNuM tato'sau nizcalAbhyAsAt kamalaM nAbhimaMDale / smaratyatimanohAri SoDazonnatapatrakam // 142 // pratipatrasamAsInasvaramAlAvirAjitam / karNikAyAM mahAmaMtraM visphurantaM viciMtayet / / 143 // repharuddhaM kalAbiMdulAMchitazUnyamakSaram / lasaddhiduchaTAkoTIkAMtivyAptaharinmukham // 144 // (ahaM) tasya rephAdviniryAntIM zanaidhUmazikhAM smaret / sphuliMgasaMtati pazcAt jvAlAlI tadanaMtaram // 145 // tena jvAlAkalApena vardhamAnena saMtatam / dahatyavirataM dhIraH puMDarIkaM hRdi sthitam // 146 / / tadaSTakarmanirmANamaSTapatramadhomukham / dahatyeva mahAmaMtradhyAnottha prabalAnalaH // 147 / / tato dehAvahiAyet trikoNaM vahnimaMDalam / jvalavasvastikasaMyuktaM vahnivIjasamanvitam // 148 // dehaM padmaM ca maMtrAciraMtarvahnipura bahiH / kRtvAzu bhasmasAcchAmyetsyAdAgneyIti dhAraNA // 149 / / pArthivI dhAraNAne nizcala abhyAsa thavA pachI dhyAna karanArAe eka suMdara kamala UMcA seLa patrovALu nAbhimaMDaLamAM citavavuM. dareka patra upara beThelI svaranI mAlAthI For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 325] zebhatI kaNikAmAM skurAyamAna thatA mahAmaMtra nuM ciMtana karavuM. A mahAmaMtra raphathI rUMdhAyele, kalA ane biMdunA cihnavALa, AkAza akSara (AkAza bIja) 4 kArane caLakatA biMdunA tejanI kaTi kAMti vaDe dizAnA mukhane vyApta karato ciMtavavo. te rephamAMthI dhIme dhIme nIkaLatI dhumADAnI zikhAnuM ciMtana karavuM. pachI temAM agninA taNakhAnI saMtati nIkaLatI ane pachI javAlAnI paMkti nIkaLatI ciMtavavI. niraMtara vRddhi pAmatA te vAlAnA samUha vaDe dhIra puruSe hRdayamAM rahelA kamaLane tatkALa bALI nAkhavuM. te ATha kamalanA banelA ATha patrovALA adhomukha kamalane mahAmaMtrane dhyAnathI utpanna thayele agni bALI ja nAkhe che ema ka9pavuM. tyAra pachI dehanI bahAra trikoNa agnimaMDalanuM ciMtavana karavuM. te trikoNa agnimaMDala agnibIja tathA cacaktA svastika sahita che ema dhyAvuM. pachI dehane kamabane tathA maMtramAMthI nIkaLatA agninI javALAvALA aMtaranA agnine ane bahAranuM agnimaMDala te sarvane tatkALa sukharUpa karI nAkhIne zAnta thaI rahevuM te AnevI dhAraNA che. bhAvArtha-pArthivI dhAraNAne abhyAsa keTalAka divasa karatAM te abhyAsa daDha thayA pachI AgaLa abhyAsa calAva daDha dhAraNuM eTale jyAre je ThekANe te dhAraNAnuM ciMtavana karIe tyAre te sthaLe tarata ja vilaMba vinA te dekhAva khaDe thAya eTale daDha abhyAsa thayo kahevAya tyArapachI nAbhinI aMdara eka suMdara seLa pAMkhaDInuM kamaLa citavavuM. tenA pAMdaDAo khullAM, UMcAM, UbhA hoya, arthAt nAbhinA nIcalA For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 326 ] dhyAnadIpikA bhAga tarapha tenI DAMDalIvALa (DaTiyAvALo) cheDAne bhAga hoya ane mukhano bhAga hadaya tarapha khulle hoya tevuM citavavuM. te dareka patra upara eka svara beThelA hoya tema citavavuM. te vara anukrame (ga, , , , , , , , , , , , , , 1 ) A pramANe che. te svarane kamaLanA patra pramANe goLAkAramAM goThavI devA. te kamaLanI vacalI kaNikA kesaranA bhAgamAM dedIpyamAna mahAmaMtra ane sthApana kare, A maMtramAM AkAza bIjA kAra che tene upara repha, biMdu ane kaLA mUkatAM thAya che chatAM mULa maMtra ja che, eTale AgaLa vadhAratAM e thAya che. A mUla maMtra eTalo badhe tejasvI ciMtava ke tenI suMdara caLakatI prabhAthI dizAmAM mukha paNa vyApta thayAM heya, prakAzamAna thatAM hoya, e citava ane dhyAna dharavuM eTale te tarapha gheDo vakhata manane aMtara upayoga sAthe sthira karIne joyA karavuM. A pramANe te mULa maMtra nuM dhyAna karavA pachI tenA rephamAMthI dhIme dhIme dhumADAnI eka zikhA-dhArA nIkaLatI hoya tema ciMtavavuM. te dhumADAnI zikhA dekhavAmAM Ave tyAra pachI te mULa maMtranA rephamAMthI agninA taNa khAo UThatA nIkaLatA ciMtavavA. A agninA taNakhA nIkaLatA thAya eTale dhumADAnI zikhA ochI thatI hoya tema dhAravuM. taNakhA nIkaLyA pachI te mULa maMtranA rephamAMthI agninI javALAo nIkaLatI ciMtavavI. For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAdIpikA [ 327 ] A vakhate hRdayamAM eka ATha pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavavuM A kamaLa soLa pAMkhaDIvALA nAbhinA kamaLanI upara UMdhuM arthAta nIcuM mukha rAkhI te seLa pAMkhaDIvALA kamaLa upara laTakatuM hoya tema paNa keTalAeka AMtare che.) raheluM citavavuM. A ATha pAMkhaDIvALA kamaLanA dareka pAMdaDAM upara eka eka kama (1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mehanIya, 5 AyuSya, 6 nAma, 7 gotra, 8 aMtarAyae pramANe) goThavI devAM. tyAra pachI nAbhikamaLanI kaNikAmAM rahelA mULamaMtra maInA rephamAMthI je javALAo nIkaLatI hatI, te javALAo vadhAre vRddhi pAmIne ATha pAMkhaDIvALA UMdhA mukhavALA kamaLa upara paDI ane te kamaLamAM rahelAM AThe karmane te bALI nAMkhe che. A mahAmaMtramAMthI nIkaLatI agnijvALA avazya te kamaLa sAthe karmone bALI ja nAMkhe che ema majabUtAIthI citavavuM ane tadAkAra thaI javuM. tyAra pachI zarIranI bahAra eka traNa khUNavALo agnine kuMDa che, jenI aMdara bhaDabhaDATa karatA avina baLI rahelo che, dhumADA vinAnI agninI jvALAo-bhaDakAo thaI rahelA che ema ciMtavavuM. te trikoNa agnikuMDanA uparanA eka bhAgamAM eka tejasvI sAthiyo che, tathA bIjI tarapha agnibIja () kAra che ema ciMtavavuM. evI daDhatAthI ciMtana karavuM ke te agnikuMDa, temAMthI nIkaLatI javALAo, bhaDakAo, sAthiye (6)kAra vagere dekhAI Ave. tyAra pachI A deha ke jenAthI AtmA atyaMta ju che, te AtmA A dehano paNa jenAra che, draSTA che, tene For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 328 ] dhyAnadIpikA kharA anubhava karavA mATe arthAta te bhinnatA vicAradaSTithI, khAkhara anubhavavA mATe te agnikuMDanI aMdara A peAtAnA dehane nAkhI devA. ane pAte te dUra UbhA rahIne zarIra anyA kare che tema joyA karavu. te zarIra khALIne rAkha thai gayu, ATha ane seALa pAMkhaDInAM kamaLA baLIne rAkha thaI gayAM, ma`tramAMthI nIkaLatI agninI javALA hatI tenI rAkha thaI gaI, ane chevaTe bahAranA kuMDamA je agni khaLatA hatA te paNa rAkharUpa thaIne zAMta thaI gayA. A pramANe sarva zAnta thaI gayu. eka rAkhanA DhagalA thaI gayA ema ciMtavI zAMti levI; kAMI vicAra karyo vagara zAnta esI rahevu. A bIjI agni samadhI dhAraNA che. dhama dhyAnanI vAyu saMbadhI dhAraNA tatastribhuvanAbhogaM pUrayantaM samIraNam / cAlayantaM girInabdhIn kSobhayantaM vicintayet || 150 | tacca bhasmarajastena zIghramuddhUya vAyunA / dRDhabhyAsaH prazAnti tamAnayediti mArutI // 151 // tyAra pachI paripUrNa traNe bhuvanane bharI detA, pahADAne calAyamAna karatA, samudrone kSeAbha pamADatA, vAyune ciMtavavA te vAyarA vaDe rAkhanA DhagalAne tatkAla halAvIne uDADI dardane dRDha abhyAsavALA dhyAtAe te vAyune zAntimAM lAvave e mArutI dhAraNA che. bhAvA--A bIjI dhAraNAmAM sArI rIte praveza thayA For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 329 ] pachI trIjI vAyavI dhAraNAne abhyAsa kare. mana bALaka jevuM che. jema keLavIe, je Teva paDAvIe te pramANe keLavAya che-Teva pADe che. ApaNA kahyA mujaba mana kare te eka rIte mana ApaNane svAdhIna thAya che ema kahevAmAM jarA paNa aDacaNa nathI. ApaNI IcchA viruddha, jAgRti vinA, ogha saMjJAe mana je deDadhAma karI mUke che, eka vicAramAM kyA chatAM vacamAM bIjA vicAra karI mUkIne je mUMjhavaNe UbhI karI mUke che, tenA karatAM ApaNe batAvIe te vicAro kare-te AkAre pakaDe te ghaNuM ja uttama che. juo ke hajI te mananI kharI nirmaLatA te rUpAtIta dhyAnamAM ja thAya che, tathApi ApaNA mananI dhAraNA nIcalI apekSA e ghaNuM uttama che. have manathI evI kalpanA kare ke, vAyu ghaNe pracaMDa vAve zarU thAya che. tatkALa tevI kalpanA siddha na thAya te pahelAM kaI vakhata vadhAre vAyare cAlu thayelA tamArA jevAmAM Avyo hoya tevI kalpanA kare ke tenI smRti ahIM kare ane dhIme dhIme temAM vadhAro karatA rahe. te eTale sudhI ke AkhAM traNa bhuvana pavanathI vyApta thaI gayAM che ane te evA jhapATAthI vAyaro vAya che ke moTA moTA pahADo paNa calita thaI gayA che tathA samudro kSobha pAmIne maryAdA mUkavA mAMDayA che, pANInAM moTAM mojAMo samudramAM UchaLI rahyA che. A vicArothI te dekhAva dekhAyA pachI pUrve aneyI dhAraNamAM je zarIra tathA karma Adine rAkhano Dhagale thayelo paDyo hato te A vAyunA jhapATAthI AkAzamAM UDI gayela che tema ciMta For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - [ 330 ] dhyAnadIpikA vavuM. tyAra bAda mAnasika kalpanAne badalAvavI eTale je pracaMDa vAyu vAI rahyo hato tene taddana zAMta karI de, eTale jarA paNa vAyu vAta nathI tevI sthiti manathI ka9pavI A vAyavI dhAraNA che. vAsaNuM dhAraNa smaredvaSatsudhAsAraiH ghanamAlAkulaM namaH / tato'rdhendusamaM kAntaM maMDalaM vAruNAGkitam // 152 // nabhastalaM sudhAmbhomiH plAvayettatpuraM tataH / tadrakaH jAyasaMpUta kSati vALI parUA meghanI mALA vaDe gherAyelA ane amRtanA pANI vaDe varSanA AkAzanuM ciMtana karavuM. tyAra pachI ardhacaMdra samAna suMdara ane varuNa bIja (va)nA cihnavALuM varuNamaMDaLa citavavuM. tyAra pachI te varuNapura amRtanA pANI vaDe AkAza taLane palALI de che ema citavavuM. ane zarIranI utpanna thayelI te rajane dhoI nAkhe che ema vicAravuM te vAraNI (pANInI) dhAraNA che. bhAvArtha-vAyunI dhAraNA sthira thayA pachI pANInI dhAraNa karavI. te dhAraNAmAM prathama AkAza ciMtavavuM. A AkAza vAdaLAMonI ghaTAthI gherAyeluM che ane temAMthI amRtanA pANIne varasAda varasI rahyo che. e bhAvanA daDha thayA pachI, varuNapura ke varuNamaMDalanuM ciMtavana karavuM. A varuNapura ardha caMdra samAna suMdara caLakatuM che ane tenA For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 331 ] upara varuNa bIja (jaM)nuM cihna che, ema ciMtavavuM. tyAra pachI A varuNamaMDalamAMthI amRta varasAda varasate ciMtave ane tethI AkhuM AkAza palaLI jAya che ema ciMtavavuM. te sAthe prathama zarIranI bhasma je AkAzamAM uDADI nAMkhI hatI tethI malina thayeluM AkAza A amRtanA pANIthI sApha joI nAMkhavuM ane tethI nirmaLa zuddha AkAza thaI jAya che, ema ciMtavana karavuM te vAruNI (pANInI) dhAraNA che. tava svarUpa dhAraNuM saptadhAtuvinA bhUtaM pUrNenduvizadadyutim / sarvajJakalpamAtmAnaM zuddhabuddhiH smarettataH // 154 // tataH siMhAsanAsInaM sarvAtizayabhAsuram / vidhvastAzeSakarmANaM kalyANamahimAnvitam // 155 / / svAMgagarbhe nirAkAraM svaM smarediti tavabhUH / sAbhyAsa iti piMDasthe yogI zivasukhaM bhajet // 156 // tyAra pachI sAta dhAtu vinAnA pUrNacaMdra samAna nirmaLa kAMtivALA, sarva sarakhA pitAnA AtmAne zuddha buddhivALA mAtAe ciMtava. tyAra pachI siMhAsana para beThelA, sarva atizayathI dedIpyamAna sarva karmano nAza karanAra, mAMgalika mahimAvALA, nirAkAra AtmAne pitAnA zarIranI aMdara ciMtava te tatva svarUpa dhAraNA che. A pramANe piMDastha dhyAnamAM satata abhyAsavALo egI mokSasukha pAme che. For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 332 ] dhyAnadIpikA - bhAvAI-vAruNI dhAraNA siddha thayA bAda zuddha buddhi vALA dhyAtA yogIe, sAta dhAtu vinAnA svarUpavALe eTale lehI, mAMsa, hADa, cAma Adi zarIranI aMdara rahelI dhAtu sivAyanA svarUpavALA ane pUrNa caMdra samAna nirmaLa kAMtine dhAraNa karanArA potAnA AtmAne sarvajJanA sarakho ciMtave. eTale je sarvajJa te ja huM chuM, mArAmAM ane sarvajJamAM jarA paNa taphAvata nathI. A vicAra mananI kalpanA mAtra ja nahi ke belavA mAtra ja nahi, paNa jANe sAkSAta sarvajJapaNAne anubhava karatA hoIe tema, bIjuM badhuM bhAna bhUlI jaI, huM sarvajJa ja chuM, A ja bhAna jAgrata rahe tevI rIte potAnA AtmAne sarvajJa svarUpa ciMtave. jevI rIte A dehanuM amuka nAma rAkhavAmAM AvyuM che, te nAmavALo ke nAmadhArI huM ja chuM, ema tame mAne che ane suI gayA che te vakhate tamAruM nAma laI koI bolAve te UMghamAMthI UThatAM veMta ja te nAmadhArI tame ja he zuM kaho che ? te javAba Ape che ane bIjA jAgatA ke UMghatA te nAmathI javAba ApatA nathI. A je abhyAsa thaI gayuM che, tamAruM mana te nAma pramANe pitAne ja mAne che, AvI rIte je tamAruM mana ema mAne ke, huM ja sarvajJa chuM temAM Aropa-bApa kAMI ja nahi, jema tamAruM nAma laI koIe bolAvatAM ja jarA paNa khaMcakAyA sivAya tame javAba Ape che tevI ja rIte tamAruM mana tamane pitAne sarvajJa mAne te pachI tyAM sarvapaNuM pUrNa rIte pragaTa thAya che. ane vAta paNa kharI che ke For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhayAnadIpikA [ 333 ] tevI sthiti ke nirmaLatAnI dazA pragaTa thaI hoya to ja mana kabUla kare ke huM "sarvajJa chuM"! nahitara mana ema ja mAnavAnuM ke huM to amuka chuM, A te dhyAna karuM chuM eTale teTalo vakhata ema citavavAnuM che, bAkI sarvajJa huM kyAMthI heI zakuM? A bhAvanA mana karavAnuM ja. eTale darajaje te bhAvanA siddha nathI thaI ema mAnavuM ja joIe A bhAvanA anukrame siddha thatI cAle che. athavA lAMbA vakhatanA abhyAse A jAtane saMskAra paDI jAya che. jema keI gRhasthapaNAne tyAga karI tyAgI thayo, te tyAgIpaNAne saMskAra tenA manamAM majabUta thate cAle che ke huM sAdhu chuM, tyAgI chuM. e saMskAra kALe karI e daDha thaI jAya che ke te tyAgIpaNane anubhava meLave che; bahArathI paNa mana tema mAne che ke huM tyAgI chuM, aMdarakhAnethI paNa tyAgIpaNAnA guNe nispRhatA, mamatvarahitapaNuM, vairAgyavRtti, pUrNa tyAga vigere anubhava karate jAya che. A pramANe A abhyAsanuM paNa pariNAma che. - tyAra pachI eka suMdara siMhAsana tyAM AveluM che, tenA upara huM beTho chuM. ema ciMtavavuM. sarvajJapaNAnA ke tIrtha kara devanA je cotrIsa atizaya che te sarva atizaya pitA taraphathI ane para taraphathI pragaTa thaI rahelA che, meM sarva karmono nAza karI dIdho che, maMgalakArI mahAna mahimAvALo huM chuM, Ama pitAnA zarIranI aMdara ciMtavavuM. chevaTe A dehanI aMdara huM nirAkAra, zuddha svarUpa, nirlepa, vizuddha AtmasvarUpa huM ja rahelo chuM ema ciMtavavuM ane For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 334 ] dhyAnanIpikA te pravAhane-tevI vRttine-lakhAvA devI ane dhIme dhIme te vRttinuM paNa bhAna bhUlI jaI zuddha svarUpane anubhava karavA, A tattva svarUpa dhAraNA che. eTale A dehanI aMdara rahela tattva svarUpa huMja chuM ane te ja paramAtmA che, sajJa che e tattva svarUpa bhAvanA siddha karavAnI che. kahevAnA uddeza paNa te ja che. A piDastha dhyAnanA lAMkhA vatakhanA abhyAse yAgIdhyAna karanAra-mAkSasukha pAme che. eTale A kalpanAnA abhyAsa A kalpanAnI lAMbA vakhatanI Teva kalpita nahi paNa tAttvika rIte je kalpanA karI che, te peAtAnA zuddha svarUpane pahoMcADe che. A piDastha dhyAna che, piMDastha dhyAnanuM alaukika phaLa aAMtamiti piMDasthe kRtAbhyAsasya yoginaH / prabhavanti na durvidyAmaMtramaMDalazaktayaH / / 157 / / zAkinyaH kSudrayoginyaH pizAcAH pizitAzanAH / syanti tatkSaNAdeva tasya tejo'sahiSNavaH || 158 // duSTAH karaTinaH siMhAH zalabhAH pannagA api / jighAMsavo'pi tiSThanta staMbhitA iva dUrataH // 159 // vizrAMti lIdhA vagara arthAt vacamAM AMtarA pADathA vinA nira'tara A piMDastha dhyAnanA abhyAsa karanAra cAgIne mAraNu, mAhana, uccATana, staMbhana, vidveSaNAdi duSTa vidyAo parAbhava karI zakatI nathI. duSTa maMtrAnI asara tenA upara For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 335 ] thatI nathI. kuSThAdi rega naDatA nathI. athavA maMDala eTale yuddhamAM tene parAbhava thato nathI. zastrAdi zaktionI asara paNa tenA upara thatI nathI. zAkinIo, halakI gaNIo, mAMsAhArI pizAca te A gInA tejane sahana nahi karI zakatAM tatkALa ja trAsa pAmI nAsI jAya che. duSTa hAthIo, siha jaMgalI pADAo ane sarpo paNa mAravAnI IcchAvALA chatAM paNa thaMbhI gayA hoya tema dUra UbhA rahe che, arthAta tenI pAse paNa AvI zaktA nathI. padastha dhyAna puNyamaMtrapadAnyeva tathAgamapadAni vA / dhyAyante yadbudhairnityaM tatpadasthaM matam budhaiH // 160 / / omarhAdikamaMtrANAM mAyAvIjajuSAM tatim / parameSThayAdipadavAtaM padastha-dhyAnagaH smaret // 161 // pavitra saMvapadonuM athavA AgamanAM padonuM je buddhimAno vaDe niraMtara dhyAna karAya che tene vidvAno padastha dhyAna kahe che. parastha dhyAna karanAre OM arha ItyAdi maMtronuM mAyAbIja sahita akSaronI paMktinuM ane parameSThI ItyAdi padanA samUhanuM smaraNa-ciMtana karavuM. bhAvArtha-pada eTale adhikAra-padavI. temAM rahelA te padastha. arihaMta, siddha, AcArya upAdhyAya ane muni A pAMca padavIo che. te padavIdhAnuM dhyAna karavuM te padastha dhyAna che. A deha dhAraNa karanAra padavI dharomAM rUpanI mukhyatA For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 336 ] mAnadIpikA hovAthI te padavIdharanA dhyAna saMbaMdhI vAtane rUpasthI dhyAnamAM samAveza karavAmAM Ave che. mATe ahIM te padastha mahApuruSanA nAmanuM smaraNa karavuM athavA te mahApuruSanA pavitra nAmasUcaka akSaranuM-zabdanuM dhyAna karavuM, te A padastha dhyAnamAM kahevAmAM Avaze. siddhamAM rUpa nathI paNa tenuM dhyAna rUpAtItamAM AvavAnuM che eTale ahIM padastha artha tenA pavitra padanuM-zabdanuM-akSaranuM dhyAna karavuM te thAya che. maMtra ane pada enuM dhyAna A pramANe cheH 34 mAM A bIja maMtra che tene hRdayakamaLamAM akhaMDa jApa zarU kare te jApa zAMtivALA sthaLe besI, AMkha mIMcI, hadayamAM daSTi rAkhI te jApanA akSarono bhAsa thato rahe, sAthe tenA arthanuM bhAna thatuM rahe tevI rIte jApa kare. athavA sphaTika ratna jevA dhaLA varNanA kArane ekalo jApa kuMbhaka karIne kare. pavanane hadayamAM rekI te sthaLe jeTalo vakhata kuMbhaka TakI zake-eTale pavana rekI zakAya teTalA vakhatamAM hRdayamAM tyAM jApa kare. athavA dhoLA vaNane kAra tyAM kalpIne tenuM dhyAna karavuM. dhyAna karavuM eTale te RArane sthiratApUrvaka joyA karo athavA jApa kare. mana akaLAya eTale pavanane mUkI daI pAchA rekI kuMbhaka karI dhyAna ke jApa kara. pAcho mUkI daI pharI pavanane rekI jApa ke dhyAna karavuM A pramANe jeTalI sthiratA hoya teTalA pramANamAM zarUAtamAM AvI rIte jApa For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 337 ] kare agara 3SkAranuM dhyAna karavuM. athavA ekalA aha. maMtrane hRdayamAM jApa kare ke dhyAna karavuM. A paNa kuMbhaka sAthe ja kare. mananI vikSepatA athavA capaLatA maTADavA mATe A jApa vakhate kuMbhaka karyA pachI te kuMbhakamAM ja A marda maMtrane judA judA zarIrAdinA bhAgomAM pherava-ciMtave. jema ke prathama kuMbhaka karI huM e maMtrane hadayamAM je pachI tarata ja te sthAna badalI bhrakuTimAM. tyAMthI mukhamAM, tAjumAM, netramAM krame jevo. tyAMthI mananI kalpanA vaDe zarIranI bahAra kADhI jyotiSacakramAM laI jA. tyAMthI cAre dizAomAM, AkAzanA madhyamAM ane chevaTe mokSasthAnamAM laI javo. A pramANe pheravyA pachI kuMbhaka mUkI de. pAchA kuMbhaka karI te pramANe ja dhyAna karavuM. AvI rIte vAraMvAra karavAthI mana pavitra ane zAMta thavA sAthe ekAgra thAya che. athavA caMdranI kaLAnuM dhyAna karavuM eTale AThamanA caMdra jevI svaccha ane prakAzita AkRti kalpI tenuM dhyAna karavuM. A caMdranI kaLAne hRdayamAM ke bhrakuTimAM joyA karavI. temAM ja lakSa rAkhI A caMdrakaLAnI mAphaka nirmaLa ane prakAza svarUpa, parama zAMtimaya zuddha svarUpa huM AtmA chuM A vicAra karyA kare. A sivAya bIjuM kAMI paNa ciMtana na karavuM te tenuM dhyAna che. A sthaLe kuMbhakanI jarUra nathI. jema lAMbA vakhata sudhI dhyAna thAya, sthiratApUrvaka bIjA vikalpa sivAya rahI zakAya tyAM sudhI te caMdra kaLAmAM sthira thavuM, tyArapachI te caMdrakaLAne dhIme dhIme pAtaLI For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 338 ] dhyAnadIpikA ciMtavatA javuM. chevaTe vALanA jevI caMdrakaLA rahe tyAM sudhI dhyAna karavuM. A dhyAnathI ekAgratA sAthe mana nizcaLa ane nirmaLa thAya che. AthI vividha prakAranI siddhio paNa thAya chatAM sAdhake temAM na lebhAtA pitAno abhyAsa AgaLa cAlu rAkha, nahitara patita thavAne prasaMga Ave che. siddhi te kAMI kartavya ke chevaTanuM prAptavya nathI tyAra pachI te lakSa mUkI daI nirAkAranuM lakSa rAkhI nirAkAranuM dhyAna karavuM ke je nirAkAra, nirvicAra lakSa vinAnI athavA AtmAnA zuddha svarUpanA lakSavALI sthiti che tenuM dhyAna karavuM te sthitimAM kone kSaya thaI Atmasthiti prApta thAya che. athavA OM namo arihaMtANaM A ATha akSaranA padanuM dhyAna karavuM. A dhyAna evI rIte karavuM ke pUrva dizAmAM mUke tyAra pachI anukrame bIjA akSare dizA vidizAmAM mUkI goLa kuMDALAnA AkAramAM goThavI te akSaro para lakSa rAkhI joyA karavuM eTale te akSaranuM dhyAna karavuM, A pramANe dhyAna karavuM. athavA pUrva dizAmAM rahelA e upara daSTi ApI manamAM to bolo pachI na upara pachI mo upara ema anukrame AThe akSara upara dRSTi ApI * namo arihaMtA e jApa pUro kare. A eka jApa thaye. AvI rIte dareka akSara upara daSTi rAkhI hadayakamaLamAM te maMtrano agiyArasa vAra jApa kara. A jApa ATha divasa karatAM tenA akSare caMdra jevA nirmaLa jovAmAM Avaze. te jevAthI dhyAna karanAramAM evuM baLa For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 339 ] - Ave che ke bhUta, preta, sarpa, vAgha, siMhAdi che tene koI vidana karI zakatA nathI, AtmabaLa vRddhi pAme che, sarva sthaLe zAMti phelAya che. chatAM te dhyAna karI teTalAthI na aTakatAM AgaLa abhyAsa cAlu rAkhI te arihaMta te huM chuM A arthanA bhAnapUrvaka jApa kara. jApa karatAM A jApa, tene artha ane arihaMta te huM chuM ItyAdinuM paNa bhAna bhUlI jaIne chevaTanA nirvikalpa dhyAna sudhI pahoMcavuM ane vacamAM A lekanAM vividha prakAranAM sukhamAM lebhAve tevA camatkAromAM phasAI na jatAM te dhyAna kAyama lAMbA vakhata sudhI laMbAvatAM rahevuM. athavA hRdayamAM ATha pAkhaDInuM kamaLa tenI dareka pAMkhaDImAM eka navapadajInuM pada mUkavuM. eTale vacamAM-kaNikAmAM arihaMta pachI tenA mAthA upara siddha, paDakhe AcArya, nIce upAdhyAya, paDakhe sAdhu ane vidizAomAM darzana, jJAna cAritra ane tapa A padane mUkI tene jApa kare athavA te eka eka pademAM lakSa rAkhI dhyAna karavuM. te siddha cakrapadanuM maMDaLa siddhacakrajInA gaTA uparathI dhArI levuM. e pramANe hRdayamAM siddhacaka ciMtavI jApa ke dhyAna karavuM A aparAjita nAmano mahAmaMtra che. bane teTale vadhAre vakhata AmAM reka. je padanuM dhyAna karatA hoIe te padamAM Atmaupaga tadAkAre pariNamatAM jeTalA vakhata sudhI temAM upayoganI sthiratA rahe che teTalA vakhata sudhI ApaNe te padane dhAraNa karanAra mahAna puruSanI sthitine anubhava karIe chIe. A dhyAnane vadhAre majabUta karavA For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 340 ] dhyAnadIpikA mATe jyAre jyAre je je padanA dhyAnamAM ApaNuM lakSa parovAyuM hoya te te vakhate te padavAcaka huM chuM tevI bhAvanA manathI daDha karatA rahevuM. sAdhupadamAM mana tadAkAre pariNamyuM eTale sAdhu te huM chuM. siddhapadamAM mana pariName tyAre te siddha te huM chuM ane jJAnapadamAM mana pariName tyAre jJAnapada te huM chuM A dhyAna sAthe rAkhatA javuM. upaga tadAkAre pari Name che tyAre "A huM dehadhArI manuSya, zrAvaka, sAdhu, vigere chuM" te bhAna bhulAI te jAya che ane sAmA ya (dhyAna karavA lAyaka je che tenA) AkAre pariNAya che; chatAM te saMskArane vadhAre daDha karavI ane cAlu lakSa, vicArotarothI bhUlI na javAya te mATe "te huM chuM" evA vicAre cAlu rAkhavA. A pramANe navapadajInuM ke game te padanuM dhyAna karAtuM hoya te sarva sthaLe A lakSa dhyAnamAM rAkhI pravRtti karavI ane chevaTe te padamAM manane viramAvI devuM. athavA mArikApada eTale mULa akSaranuM dhyAna jene akSarabrahma kahevAmAM Ave che, tenuM dhyAna karavuM te A pramANe che. nAbhimAM soLa pAMkhaDIvALA kamaLanI bhAvanA karavI. ane dareka pAMkhaDI upara eka eka svara mUka. , , , , , , 28, , , chUTa , jha, gau, gaM, jha. A akSaro te pAMkhaDIomAM pharatA hoya ema ciMtavavA eTale eka na Ave, eka pAMkhaDI upara dekhAva dIdho ane bIjI pAMkhaDI tarapha cAlyA gaye, te pAMkhaDI upara For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 341 ] mA AvI Ubho rahyo, te dekhAya ke tarata cAlate thaye ane tene sthaLe AvI UbhuM rahyuM. AvI rIte vAraMvAra te kamaLa upara svaronuM parAvartana thatuM jAya che temAM mana parovI devuM ane ekAgra karavuM. - tyAra pachI hadayamAM covIsa pAMkhaDInuM kamaLa citavavuM ane anukrame temAM eka eka vyaMjana goThave tathA karNi kAmAM pacIsamo vyaMjana goThavo ane temAM paNa eka eka vyaMjana upara lakSa rAkhI te vyaMjanane jhAMkha paNa dekhAva thAya ke bIjI pAMkhaDInA bIjA vyaMjana tarapha lakSa ApavuM; tyAM te vyaMjanane dekhAva thAya ke trIjI pAMkhaDInA trIjA vyaMjana tarapha dhyAna ApavuM A pramANe pacIse vyaMjananuM dhyAna karavuM. tyAra pachI mukha upara ATha pAMkhaDInuM kamaLa citavavuM ane temAM bAkI rahelA ATha vyaMjana goThavavA ane te saLa pAMkhaDIvALA kamaLanI mAphaka eka eka pAMkhaDI upara pharyA kare che tema ciMtavI joyA karavuM. ( A pramANe akSarenuM dhyAna karavuM te mAtrikA dhyAna che. A dhyAnathI jJAnAvaraNa ochuM thAya che. zrutajJAnane te pAragAmI thAya che ane bIjuM paNa bhUta bhaviSyAdinuM jJAna thAya che. A sarva judA judA prakAre batAvyA che te sarva padastha dhyAnanA bhede che. A sivAya aneka prakAre AvI rIte judAM judAM pade ke maMtra laIne A dhyAna karI zakAya che. For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 342 ] dhyAnadIpikA AmAMthI kaI paNa eka maMtra ke pada laI tenuM lAMbA vakhata . sudhI dhyAna karavuM joIe. A sAruM haze ke te sAruM haze! AvA vicArothI gheDe vakhata A karyuM temAM hajI pari pakavatA na thaI hoya teTalAmAM tene paDatuM mUkI bIjuM pada ke maMtra le ema vAraMvAra badalAvavAthI eke pAkuM ke siddha thatuM nathI. mATe koI eka game te pada ke maMtra le paNa tene pAra pAme. koI paNa pada ke maMtra he tathApi tamAruM lakSa te pratye eTalA pUratuM hovuM joIe ke A pada ke maMtranA jApa ke dhyAnathI vizuddhi meLavavI che, manane ekAgra ane nizcala karavuM che, te vAta dhyAnamAM rAkhI pachI abhyAsa zarU karaze te pachI kayA padanuM dhyAna ke jApa kare te saMbaMdhI jarA paNa judA vicAro raheze nahi. A sarva pada ke maMtramAM je zakti che te zakti tamArA khaMta ke prayatna upara athavA sacoTa lAgaNI upara AdhAra rAkhe che. te nahi heya te kaI game tevuM sAruM pada ke maMtra haze chatAM paNa tame tenAthI phAyade meLavI zakaze nahi. A te AlaMbane che. zakti te tamArAmAM ja che. AlaMbanamAMthI te pragaTa karavAnI nathI. te te tamArAmAMthI ja pragaTa thaze. AlaMbana te nimitta mAtra che, mATe tamArAmAM tevI mahAna zaktinI zraddhA rAkhI, AlaMbanane AdhAra laI temAM ekAgratA meLave ke pachI pAchaLano rasto tamArA mATe ghaNuM ja sahelo che. AgamanA padanuM AlaMbana laI tenuM dhyAna karavuM-jApa kare te paNa potAnA svarUpanI thayelI viskRtinI jAgRti lAvavI te mATe ja che. For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 343 ] cut a vmacur | AtmA ja paramAtamAM che. A jIva ja paramAtmA thaI zake che. "soha" huM te ja siddhasvarUpa paramAtmA chuM. A sarva AgamapadanuM vicArapUrvaka manana karavuM tevA svarUpe pariNamavA mATe anya vicArene dUra rAkhI A ja vicArane mukhya rAkha. niraMtara tenuM ja zravaNa, tenuM ja manana ane tevA rUpe ja pariNamavuM-A paNa padastha dhyAna che. juo ke rUpAtIta dhyAna tarapha A dhyAna prayANa karatuM jaNAya che. tathApi ahIM padanI-AgamanA padanI mukhyatA rAkhI te dhyAna karAtuM hovAthI padastha dhyAnamAM samAveza pAme che. rUpastha dhyAna sarvAtizayayuktasya kevalajJAnabhAsvataH / arhato rUpamAlaMbya dhyAnaM rUpasthamucyate // 162 // rAgadveSamahAmohavikArairakalaMkitam / zAMtakAtaM manohAri sarvalakSaNalakSitam // 163 // sava atizayathI yukta, kevaLajJAnanA sUryasvarUpa, rAgazreSarUpa mahAna mehanA vikAre vaDe nahi kalaMkita thayelA, zAMta, zobhanIya, manaharaNa karanArA ItyAdi sarva lakSaNothI oLakhAyelA arihaMtanA rUpanuM AlaMbana karIne dhyAna karavuM tene rUpastha dhyAna kahe che. bhAvArtha-dehadhArI sAkSAt svarUpe vicaratA arihaMta bhagavAnanA svarUpanuM avalaMbana karIne dhyAna karavuM te rUpastha For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 344 ] dhyAnadIpikA dhyAna kahevAya che. arihata=ari je rAgadveSAdi zatru tene huMta haNanAra tenA-nAza karanAra te arihata che, rAgadveSane savathA nAza karanAra te sarva sAmAnya rIte ai haMta kahevAya che. chatAM ' sa atizayAthI yukta ' e vAkathathI vizeSa svarUpavALA tIrthaMkararUpa arihaMtanu' ahIM lakSa kahyuM che ema samajavu. atizaya vinAnA arihatA paNa AtmasvarUpa thayelA ja che tathApi tenuM svarUpa vizeSa prakAranI buddhivALA ja grahaNa karI zake tema che ahIM teA sAmAnya rIte sa adhikArI paratve vAta cAlatI hAvAthI, atizaya dhAraNa karanAra, cAgabaLa ane AtmakhaLa banne prApta kar nAra, atizaya khaLa ane jJAnakhaLa ane sattAne dhAraNa karanAra ane tene laine bALakathI mAMDI sarva jIvAne upakArI ane upacAgI jANI, vizeSa guNadhAraka, arihaMta tIthaMkaranA svarUpanuM' dhyAna karavAnuM' ahIM kathana kareluM che, yeAgabaLathI ekalA camatkAra ke tevA ja atizaya dhAraNa karanAranuM dhyAna nahi paNa kevaLajJAna-pUrNa jJAnarUpa sUvALA, tema ja rAgadveSAdi mahAmeAha vikArAthI rahita, Tu kAmAM kahIe tA sa lakSaNeAthI pUrNa evA jJAnInA svarUpanu dhyAna karavuM. dhyAna karavu' eTale bahArathI teA temanA dehane smaraNamAM lAvI sAkSAt temanu darzana karatA hAIe tema temanA sanmukha sRSTine joDI devI. paNa AMtaradRSTithI te temanA Atmika guNeA para lakSa cAMTADI manane temAM sthira karI devuM. athavA samavasaraNanI racanAnA citAra khaDA karI temAM For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 34pa ] dharmopadeza ApatA tIrthakara devanuM dhyAna karavuM. A dhyAnane rUpastha dhyAna kahe che. A pramANe sAkSAt tIrthaMkaranA abhAve temanA svarUpanI kalpanA je karI na zake ane tene laIne te dhyAna na karI zake tene mATe tIrthakara devanI pratimAjInuM dhyAna karavA mATe kahe che. jinendrapratimArUpamapi nirmalamAnasaH / nirnimeSazA dhyAyan rUpastha dhyAnavAnbhavet // 164 // jinezvara bhagavAnanI pratimAnA rUpanuM paNa, nirmaLa mananI khullI daSTi vaDe dhyAna karatAM rUpastha dhyAnavAna thAya che. bhAvArtha-- jinezvara bhagavAnanI pratimAnI sanmukha AMkhe mIMcAvA dIdhA sivAyanI khullI daSTi vaDe joyA karavuM. te eTale sudhI ke pitAnuM bhAna bhulAI jAya ane ekAkAra tanmaya thaI jAya tyAM sudhI joyA karavuM. te sAthe AMtaradaSTi pratimAjI upara nahi paNa A pratimAjI je tIrthaMkara devanI che tenA AtmA sAthe tanmaya pAmatA javuM kAraNa ke ApaNe pratimAjI jevA thavuM nathI paNa je devanI pratimAjI che te tIrthaMkara devanA AtmAnA jevA pavitra pUrNa svarUpa thavAnuM che eTale je caitanya svarUpa paramAtmA che temanA AtmA sAthe AMtaradaSTithI ekatA pAmatA javuM potAnuM (manuSyapaNAdinuM) tuccha svarUpa bhUlI jaI paramAtmAnA pUrNa svarUpamAM ekAkAratA pAmavI, paramAtmasvarUpa sAthe ekarasa thavuM, arthAt pitAmAM rahelA paramAtmasvarUpamAM vizrAMti For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 346 ] dhyAnadIpikA pAmavI-A rUpastha dhyAna che. paramAtmAnA svarUpa sAthe. ekAgratA meLavavI e kharI rIte potAnA zuddha svarUpamAM praveza kare ke AtmasvarUpe pragaTa karavuM athavA sarva karmane nAza sAdhave te karavA barAbara che. AlaMbano te sAdhanarUpa che. te AlaMbane pakaDIne besI rahevuM te kartavya nathI paNa AlaMbananI madadathI kArya karavuM. AtmAnuM zuddha svarUpa jeTale aMze pragaTa thAya te rUpa kArya karavAnuM che. A vAta dayAna karanAranA lakSa bahAra jarA paNa javI na joIe. dhyAnanuM phaLa dhyAnI cAbhyAsayogena tanmayatvamupAgataH / sarvajJIbhUtamAtmAnamavalokayati sphuTam // 165 / / A AlaMbananI madada vaDe dhyAnano abhyAsa karanAra tanmayapaNAne pAmIne potAnA AtmAne sarvajJapaNAne pAmela pragaTapaNe jue che. kevI rIte tanmaya thavuM joIe? sarvajJo bhagavAn yo'yamahamevAsmi sa dhruvam / evaM tanmayatAM yAtaH sarvavedIti manyate // 16 // je A sarvajJa bhagavAna che te huM ja nizcaya chuM. AvI tanmayatAne prApta thayela "sarvajJa" ema manAya che. bhAvArtha-niraMtaranA AtmaabhyAsathI AtmasvarUpa thavAya temAM kAMI Azcarya nathI. abhyAsa abhyAsanuM kArya siddha kare che, eka nAnuM sarakhuM bIja jamInamAM vAvavAmAM For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 347 ] AvyuM hoya che ane niraMtara tene anukULa sAmagrInuM piSaNa ApyuM hoya che te kALAMtare eka mahAna gaMbhIra ghaTAvALuM majabUta jhADa thaI rahe che. te Atmazakti te pitAnI pAse ja che. pote ja tadrupa che. ajJAna dazAthI bhAna bhulAyeluM che. karma lAgelAM che. bAkI kAMI pheraphAra thayela nathI. niraMtara AtmA e ja huM chuM e smRtimAM rakhAtuM hoya, huM ja sarvajJa chuM ja sarvajJa chuM A mahAvAkyane paTa mana upara nitya apAte heya ane te bolavA mAtrathI nahi paNa tanmaya thaIne e sivAya bIjuM kAMI nathI, eTale sudhI vyavahAranuM bhAna bhUlIne, eTale huM ja paramAtmA chuM te bhAvanAmAM ja tadAkAra thavAne ahoniza prayAsa karAte hoya te te sarvajJapaNane avazya pAme che jevI bhAvanA tevI siddhi. vizeSa eTalo che ke sarva prakAranI anukULatA meLavI, aheniza A bhAvanAmAM lIna thavuM joIe. A ja AMtaracAritra che. A ja mukhya zraddhAna che ane A ja mukhya jJAna che. vadhAre zuM kahevuM? AvI romeremanI lAgaNIthI AvA nityanA anusaMdhAnathI ane AvA AMtarika jIvanathI ja AtmajJAna pragaTa thAya che. Atma lakSa thayA sivAya nirvANa koIne prApta thAya ja nahi. e lakSa jAgyA sivAyane abhyAsa lakSa vinAnAM phekelAM bANanI mAphaka upayogI thata ja nathI. - AlaMbana tevuM phaLa vItarAgo vimucyeta vItarAgaM vicintayan / rAgiNaM tu samAlaMbya rAgI syAtkSobhaNAdvikRt // 167 // For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 348 ] dhyAnadIpikA vItarAganuM ciMtana karatAM vItarAga thaIne karmathI mukta thavAya che. ane sarAgIonuM AlaMbana letAM, kAmAdine, utpanna karanAra sarAgIpaNuM prApta thAya che. bhAvArtha--huM sarvajJa chuM, huM paramAtmA chuM AvA vItarAga bhAvane sUcaka (kAraNa ke paramAtmA rAgadveSAdithI rahita-vItarAga ja hoya che) padenuM ciMtana karavAthI vItarAganA satya svarUpanuM, tenA kharA jIvananuM AlaMbana laIne tevI tevI bhAvanA pramANe manane ahoniza pariNamAvavAthI pitAmAM te vItarAgapaNuM pragaTa thAya che ane karmabaMdhanothI mukta thavAya che. je A jIva tevA uttama AlaMbananuM dhyAna bhUlI jaIne rAgI mANasanuM AlaMbana leze, te tenA hRdayamAM rAganI lAgaNIo pragaTa thaze, nAnAprakAranA vikAro pragaTa thaze ane chevaTe te maryAdAnuM ullaMghana karaze. kAraNa ke teNe pitAnA manobaLane upaga sarAgI AlaMbana sAthe joDyo che. sAmuM AlaMbana vikArI che te to eka zikSaka jevuM che. temAM je guNa haze, je je bhA haze, te te guNa, te te bhAva A hRdayamAM pragaTa thaze ja. mATe tenuM phaLa maLe che, e vAta nirvivAda siddha che. te upara daSTAMta batAve che. yena yena hi bhAvena yujyate yaMtravAhakaH / tena tanmayatAM yAti vizvarUpo maNiyathA // 16 // je je bhAvanAo sAthe AtmAne joDavAmAM Ave che For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [349 ] tenI sAthe sphaTika maNinI mAphaka te AtmA tanmayatAne pAme che. bhAvArtha-kAmanI, kaidhanI, lobhanI, ISyanI, zAMtinI samatAnI, bhayanI, mohanI, virAgatAnI, jJAnanI ke tevI ja keI paNa bhAvanA sAthe AtmAne joDatAM arthAt manamAM tevI keI paNa bhAvanA utpanna karatAM mana ke AtmA te te AkAre pariName che; tanmayapaNAne pAme che. krodhanI bhAvanA hRdayamAM utpanna thatAM ke dharUpa upage tatkALa pariNamAya che. kAmanI bhAvanA utpanna karatAM kAma utpanna thAya che. lebhanI bhAvanA utpanna karatAM dAtArapaNuM saMkocAI jaI kaMjUsAI karatA jaNAya che. IrSAnI bhAvanA utpanna thatAM guNAnurAgIpaNuM nAsI jAya che. tema ja zAMti, samatA ke kSamAnI bhAvanA hRdayamAM pragaTa thatAM paramazAMti anubhavAya che. ane teTalA vakhata sudhI tenI viruddha lAgaNIo chupAI jAya che. bhayanI bhAvanA thatAM eTale amuka sthaLe bhaya che, bhUta che vagere bhAvanA thatAM hRdayamAM bhaya pragaTa thAya che. bane tyAM sudhI tevA sthaLe javAnuM baMdha ja karI de che. mohinI bhAva nAthI virAga nAsI jAya che ane hRdayamAM tenuM ja sAmrAjya sthapAya che. pachI jyAM vItarAganI bhAvanAe hadayamAM sthAna lIdhuM ke mane ucALA bharavA ja paDe che. jJAnanI bhAvanAthI hRdayamAM vividha vicAro ane jJAna pragaTa thAya che. A ja pramANe huM sarvajJa chuM A bhAvanA prabaLa rUpa dhAraNa karI bIjI badhI bhAvanAone sadAne mATe dezavaTe Ape te sarvajJa paNa thavAya che. For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 350 ] dhyAnadIpikA e te sphaTika maNi jevI sthiti che. sphaTika maNinI pAchaLa game te jAtanA raMgano paTa lagADe ke pAchaLa tevA raMgane kAgaLa ke kAMI tevuM ja mUke te te sphaTika tevA ja raMgane dekhAze, tevuM ja rUpa dhAraNa karaze. A vakhate sphaTika rane pitAnA gheLApaNAnuM ke svaracha paNAnuM rUpa badalAyuM nathI paNa jyAM sudhI te bhAvanAne paTa tenI AgaLa raheze tyAM sudhI te te tevuM ja dekhAvAnuM. tema A AtmAnuM svAbhAvika svarUpa che te te tevuM ne tevuM ja rahevAnuM. temAM jarA paNa pheraphAra thavAnuM nathI, paNa je bhAvanAne pAsa lagADavAmAM Avaze te te rUpa te dekhAva Apaze. ahIM eka zaMkA utpanna thAya che ane te e che ke AtmA, bhAvanA pramANe pariNamyA ja kare che, te sarvApaNAnI bhAvanA bhulAI ane koI bIjI vikArI bhAvanA utpanna thaI te pachI sarvajJapaNuM te cAlyuM ja jAya ne? AnuM samAdhAna A pramANe che ke jyAM sudhI AtmAne zuddha svabhAva pragaTa na thAya tyAM sudhI te bhAvanAonA badalavA sAthe AtmA te te AkAre yA bhAvanA pramANe pariNamavAne ja; kAraNa pariNamana dhama temAM raheluM che. paNa jyAre sarvathA vizuddha svabhAva pragaTa thAya thAya che pachI te sarvajJapaNAnI bhAvanAthI ke paramAtmabhAvanAthI athavA game te jAtanI kriyAthI paNa jyAre sarvathA zuddha svabhAva pragaTa thAya che tyAre A pariNamanadharma-judA judA AkAra pariNamavAnI yogyatA tenI sAthe ja nAza pAme che. ane te kAraNathI tyAra pachIthI judI judI bhAvanA ke AkArapaNe For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 351 ] te pariNamavAnuM baMdha thAya che. sthiti prApta na thAya tyAM sudhI UMcAmAM UMcI bhAvanA pramANe manane pariNamAvavAnI niraMtara Teva pADavI. ane te Teva pADavI e saheluM kAma che, phakta pitAnI jAgRti ane uttama nimittonI madadanI temAM jarUra che. te nimitto puNyane pitAne maLI jAya te mikSa pitAnI pAse ja che. te sivAya paribhramaNa cAlu ja rahevAnuM. A ja bAbatane bIjI rIte (nizcayanayanI apekSAe) vicArIe to AtmA taddana zuddha nilepa che. te kaI divasa malina thayeluM nathI. te te jema je che tema te ja kAyama che. pariNamanadharma bhAva manamAM thayA kare che, eTale te bhAvanAnA puTa manane ApavA paDe che ane manane zuddha karavAmAM Ave athavA manane ema manAvavAmAM Ave ke huM zuddha thayo chuM eTale te zuddha thAya che. bhAva manane zuddha karavA mATe ja prayAsa karavAnuM che, kema ke AtmA te pariNAma pAmato nathI, te te zuddha svarUpa che, te prakAza svarUpa che. jJAna svarUpa che tene prakAza mana upara paDe che. mana malina hovAthI temAM spaSTa-pUrNa prakAza paDato nathI. te mana A bhAvanA tathA dhyAnAdi kriyAthI jema jema svaccha nirmaLa thatuM jAya che tema tema AtmAne pUrNa prakAza temAM paDe che ane tethI te pitAne pUrNa zuddha mAne che. A apekSAe manane zuddha karavAnI jarUra che. AtmAne malina ane pariNamanadharmavALe mAnanAra vyavahArane, AtmAne zuddha karavA yama, niyama, bhAvanA, dhyAnAdi karavAnAM che. For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 352 ] dhyAnadIpikA 46 game te rIte mAnA paNa prayatna ane sthaLe karavAnI jarUra che. zrImad yazeAvijaya upAdhyAyajI aSTakajImAM lakhe che ke " alipto nizcayenAtmA liptaca vyavahArataH / zudhyatyaliptayA jJAnI kriyAvAn liptayA dRzA || " nizcayanayanA abhiprAye AtmA lepAyeleA nathI. vyavavahAranayanI apekSAe AtmA lepAyelA che. jJAnI, 'huM lepAyelA nathI, zuddha chuM' e dRSTinI bhAvanA vaDe zuddha thAya che. ane kriyAvAna 'hu* lepAyelA '' e diSTa vaDe eTale kriyAnI madadathI zuddha thAya che. ahI' nizcayanayavALAnI nahi lepAyA sama`dhI dalIlA ane vyavahAranayavALAnI AtmA lepAyelA che te saMbadhI dalIleA ghaNI che ane ekabIjAnI dalIlA kAi paNa rIte pAchI na haThe tevI majabUta che chatAM tevA jhaghaDAmAM na paDatAM peAtAne zAMti maLe te, emAMthI keAI paNa eka mAga grahaNa karI te dvArA AtmazAMti meLavavI. ekane sAcA ane bIjAne khATA ema kahI zakAya tema nathI. halakI bhAvanA karavI ja nahi nAsadhyAnAni sevyAni kautukenApi kiMtviha / svanAzAyaiva jAyante sevyamAnAni tAni yat // 169 // paraMtu ahIM kautuka vaDe paNa asa dhyAnanu sevana na karavu', kema ke tenuM sevana karavuM te peAtAnA nAzane mATe ja thAya che. For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 353 ] bhAvArtha-sUryanAM kiraNe judA judA pRthvInA bhAga upara paDe che, tyAre temAM rahelI garamInuM baLa badhA bhAgamAM vahecAI jatuM hovAthI sarva sthaLe vadhAre tApa lAgatuM nathI, paNa tenAM te ja sUryanAM kiraNone eka kAca upara ekaThAM karavAmAM Ave che tyAre tenI nIce mUkelI vastune paNa bALI nAMkhe che. A baLa kayAMthI AvyuM? mULa sUryanAM kiraNemAM ja te baLa hatuM, paNa juduM vikharAI jatuM hovAthI tenuM baLa jaNAtuM nahotuM ke je ekatra karavAthI pragaTa thayeluM jaNAya che. AvI ja rIte manamAM paNa mahAna sAmarthya che. A sarva sAmarthya AtmArUpa sUryamAMthI Ave che. manamAM aneka vRttio utpanna thatAM te manamAM AveluM baLa judA judA kAmomAM, vicAromAM vikharAI jAya che. te ja mane baLa je eka vastu upara ja ekaThuM karavAmAM AvyuM hoya te te prabaLa manathI dhArIe te kAma siddha karI zakAya che. saMkalpa kare te pramANe ja kArya siddha thAya che. hajAro manuSyothI je kAma na thAya te ekatra thayelI mane zaktinA eka saMkalpathI siddha thAya che. TUMkamAM kahIe te pRthvI, pANI, vAyu ane agni jevAM mahAbhUtanA upara paNa sAmrAjya svataMtra sattA meLavI zakAya che, te pachI manuSya ke tevAM ja jAnavaro upara sattA meLavavI te kAMI muzkela jevuM che ja nahi, - A sarva sattA, zakti, ekAgratAvALA dhyAnathI Ave For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 354 ] dhyAnadIpikA che. AvI zaktivALA manuSyane jJAnI puruSe bhalAmaNa kare che ke kautukane khAtara paNa asadhyAnane jarA jeTalo avakAza na Ape. tene asadadhyAna eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke mane zaktine A durupayoga che. mane zakti ekatra karavAnuM mukhya kAraNa e che ke tenA majabUta baLathI kharAba vAsanAo upara vijaya meLavo. anAdi kALanA ghara karIne rahelA malina saMskAre ke karmone mArI haThAvavA ane AvA prabaLa mane baLathI karmone nAza karI zakAya che ja. te uttama ane mahAna upayegI kArya Atmavizuddhi meLavavAnuM mUkI daI jyAre manuSya A duniyAnAM kSaNika ane mAyika sukha mATe, adhikAra mATe ane tevA ja prakAra ranAM manane ceDe vakhata AnaMda ApanArAM paNa anyane hAni pahoMcADanArAM athavA pariNAme duHkha utpanna karanArAM sukha mATe te mahAna zaktine upayoga kare te tene tene kharAba badalo maLyA sivAya rahe nathI. AtmazaktimAMthI te patita thAya che. zAstrakAra kahe che ke A yAnane avyaya athavA AvuM asadadhyAna je tame karaze te te dhyAna tamArA pitAnA ja nAzane mATe thaze. anyane AdhIna karavAnI IcchA te tamane ja anyane AdhIna banAvaze. anya upara sAmrAjya bhogavavAnI IcchA tamArA upara anyane sAmrAjayakartA banAvaze. siddhionI IcchA AtmamArgathI tamane nIce paTakaze, ane pharI tevI sthiti prApta karavAnuM ghaNuM cheTuM jaze. mATe bhUlecUke kautuka mATe paNa te zaktine AtmalAbha For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 355 ] sivAya ke anyane lAbha karavA rUpa parApakAra sivAya upacAga na thAya te mATe sAvaceta raheze. ahI kAIne za`kA thAya ke tyAre tevI siddhierUpI aizvayanA lAbha amane nahi ja maLe? ane te na maLe tA AtmadhyAnanuM phaLa zu? tenA uttara Ape che keH-- sidhyanti siddhayaH sarvAH svayaM mokSAvalaMbinAm / saMdigdhA siddhiranyeSA svArthabhraMzastu nizcitaH // 170 // mAkSanuM avalakhana karanArA manuSyane badhI jAtanI siddhie peAtAnI meLe (IcchA karyo sivAya paNa) siddha thAya che ane A lAkanA sukhanI icchAvALA manuSyane tA siddhio prApta thAya ke na paNa thAya athavA temAM saMdeha che, chatAM svArthanI hAni tA thAya ja te vAta nizcita che, bhAvA--IcchA che tyAM ArttadhyAna che, vikSepa che. mana kaluSita yAne melavALu' athavA apavitra che, koInA bUrAne mATe ke viSayalAlupatAthI ke evA ja kAI malina AzayathI kAI paNa AtmadhyAnamAM prayatna karanAranA vijaya thatA ja nathI. ane kadAca temAM tenA vijeya thAya tA samajavu` ke te vijaya tenA peAtAnA ja nAza mATe thayA che, kAraNa ke bALakanA hAthamAM zasra apAya ja nahi ane kadAca kAie Apyu, agara teNe haTha karIne lIdhuM, tA jarUra samajavu joie ke te zastra bALakanA nAza karaze, kAraNa ke tene te zastranA upayoga kema karavA tenu' bhAna nathI, tema siddhierUpI zastra khALaka samAna A leAkanI vAsanA ke For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 356 ] dhyAnadIpikA azvaya bhAgavavAnI IcchAvALAnA hAthamAM apAya ja nahi kema ke tenA ze| upayAga karavA tenu A malina vAsanAvALAne bhAna ja nathI. A bhAna na heAvAnuM mukhya kAraNa tenI vAsanA ane AtmasthitinuM ajJAna te ja che. tenAthI lAbha, tRSNA ke kAmavAsanA tevu ja te pASaNa karavAnA paNa tenAthI parApakAranu kAma bhAgye ja khanaze. na khanavAnu kAraNa tenI malina icchAe prathama pAtAnI tRpti karavA mATe ja prAthanA karaze ane tenA kheMcANune laI te khIjA kAmAne bhUlI jaze, yA gauNu karI deze, eTale te siddhiothI tenA nAza ja thavAnA. tyAge tenI Age ' A kahevata pramANe sa* icchArahita thayelA, icchAzakti para kAbU meLavanArA niHspRha puruSAmAM ja mahAna zakti pragaTa thAya che. paropakAra karavAnuM tevA mahAna puruSAnA bhAgyamAM ja lakhAcelu hAya che. zaktine jIravI zakanAra puruSAmAM ja tevI zaktio prAyaH utpanna thAya che. , mAkSanuM avala`khana karanArA nIrogI puruSone IcchArahita chatAM paNa sa sAnukULa thai rahe che, siddhionI IcchA karavI te AtmasthitimAMthI heThA paDavA barAbara che, ane icchAone sarvathA tyAga karavA te AtmamArgamAM praveza karavAnA rAjamArga che, mATe manane AtmadhyAnamAM joDI, dhyAnanI zaktinA sArA upayAga karavA. rUpAtIta dhyAna lokAgrasthaM parAtmAnamamUrtaM klezavarjitam / cidAnaMdamayaM siddhamanaMtAnaMdagaM smaret // 171 // For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 357 ] lokanA agrabhAga upara rahelA amUrta, kalezarahita, cidAnaMdamaya, siddha ane anaMta AnaMdane prApta thayelA para mAtmAnuM smaraNa karavuM te rUpAtIta dhyAna che. bhAvArtha-laka zabda vaDe cauda rAjalaka. tenA uparanA bhAga upara rahelA, tenA vyavahArane oLaMgI gayelA paramAtmAnuM dhyAna karavuM. athavA leka zabda vaDe dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa, pudgala ane karmAdhIna cho A sarvanI para AvelA sthAna upara athavA sthAnamAM rahelA paramAtmA-tenuM dhyAna karavuM. A sthAna sarvathI para AveluM che tenuM kAraNa e che ke A sarvane te paramAtmA jANI zake che, paNa sarva te paramAtmAne jANI zaktA nathI. bIjA arthamAM kahIe te A cauda rAjalokanA uparanA bhAgamAM siddhanA rahe che. teo amUrta che. temAM A pratyakSa pudagalomAM dekhAtuM keI paNa jAtanuM rUpa nathI. temane janmamaraNAdi kaI paNa prakArano kaleza nathI. teo jJAna ane AnaMdamaya che athavA jJAna e ja AnaMda temane che. teo zuddhasvarUpa thayelA hovAthI siddha che. have kAMI paNa kartavya temane bAkI rahetuM nathI ane anaMta AnaMdamAM lIna thayelA che. temanA e svarUpAnaMdane pAra nathI. evA paramAtmAnuM utkRSTa AtmAnuM citana karavuM, hRdayamAM smaraNa karavuM, dhyAna karavuM, te rUpAtIta dhyAna che. tenuM dhyAna zA mATe karavuM? yasyAtra dhyAnamAtreNa kSIyante janmamRtyavaH / utpadyate ca vijJAnaM sa dhyeyo nityamAtmanA // 172 / / For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 358 ] cAnadIpikA jenA ahIM dhyAna karavA mAtra vaDe karIne janmamaraNane kSaya thAya che ane AtmajJAna utpanna thAya che tenuM AtmAe niraMtara dhyAna karavuM. | bhAvArtha-te siddha paramAtmAnuM-AtmAnuM zuddha svarUpa che. tenuM dhyAna karavA vaDe te zuddha svarUpe pragaTa thAya che. te zuddha svarUpe prApta thatAM A vibhAvadazAthI utpanna tathA janmamaraNAdino nAza thAya che ane AtmajJAna utpanna thAya che. sattAmAM rahela AtmajJAna pragaTa thAya che. mATe AtmAe pitAnA zuddha sparUpane prApta karavA mATe te zuddha AtmAnuM ke siddhAtmAnuM niraMtara dhyAna karavuM. have te dhyAna kema karavuM? tatsvarUpAhitaM svAntaM tadguNagrAmaraMjitam / yojayatyAtmanAtmAnaM svasmin tadrUpasiddhaye // 173 / / pitAnI aMdara te svarUpa siddha karavA mATe te siddha paramAtmAnA svarUpamAM pitAnA aMtakaraNane sthApana karavuM, tenA guNagrAmamAM raMjita karavuM. ane AtmA vaDe AtmAne tenA svarUpamAM joDa. (rUpAtItanuM dhyAna AvI rIte thAya.) bhAvArtha- arUpI siddha paramAtmAnuM dhyAna kevI rIte thaI zake? Ano uttara vidhi A zAstrakAra A pramANe batAve che, ke siddhanuM svarUpa pUrve batAvI gayA che te svarUpamAM potAnA aMtaHkaraNane cAre bAjuthI sthApI devuM vyApta karI devuM. jevuM sAmuM AlaMbana hoya tevA AkAre upayoga pariNamI rahe che. sAmo ghaDo paDyo hoya te For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 359 ] AtmaupayAga te AkAre jayAre pariNamaze tyAre ja kharekhara ghaDAnA medha thaze. keAi manuSya UbhuM haze teA tenA AkAre mana athavA AtmaupacAga pariNamaze tyAre tenA khAdha thaze je vastunA medha karavA hAya te vastumAM tadAkAre pariNamavAthI tenA medha thAya che. tema ja vadhAre vakhata pariNamI rahevAthI ane bIjA kAI AkAre mana pariNAmAMtara na pAme tevI sthitine dhyAna kahe che. A ja pramANe arUpI AtmasvarUpanuM kAMI paNa varNana prathama dhAraNa karavuM. rUpI padArthamAM te ApaNane niraMtaranI Teva hovAthI temAM kAMi vizeSa prayatna karyA vinA te AkAra pariNamI zakIe chIe, chatAM temAM ekAkAre 'taHkaraNa pariNamyA pachI vacamAM khIjA AkA2e pariNumAI na javAya, bIjI vRttie utthAna na pAme teTalu sAvadhAnapaNu` rAkhavAnI jarUra che, tenAthI paNa A rUpAtIta dhyAna vizeSa kaThina che. AmAM te Ala ana ja rUpa-AkRti vinAnuM che, tApaNu rUpa vinAnA jJAnAnaMda svarupa vigere je guNA che, te prathama aMtaHkaraNamAM kharekhara sthApana karavA, tenA bane teTaleA mAnasika vicAra karavA-racavA ane pachI manane temAM joDI devu'. AthI evA anubhava maLaze ke jevuM AlaMbana tevu. pariNamana, sAmu Alakhana rUpa-AkRti vinAnu haze teA tamAruM mana paNu te svarUpamAM rUpa ke AkRtinuM svarUpa dhAraNa nahI karatAM jema che tema nirAkAra sthitimAM sthiratA pAmaze, arthAt vadhAre spaSTa kahIe teA manane kAi paNa AkAra dhAraNa karyA vinAnI sthitimAM dhAraNa karI zuddha AtmAnA lakSa tarapha For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 360 ] dhyAna dIpikA nirvicAra ke nirAkAra sthitino pravAha vahevarAve te rUpAtIta dhyAna che. athavA siddha paramAtmAnA guNagrAmamAM, temanA AtmasvarUpanA vicAramAM, ATha karma javAthI utpanna thayelA ATha. guNamAM-vicAramAM manane AnaMdita karavuM-lana karavuM. te rUpAtIta dhyAna che. pahelA karatAM A dhyAnane prakAra sahele che, tema ja guNaprAptimAM halake paNa che. athavA potAnI aMdara te siddha paramAtmAnuM svarUpa pragaTa karavA mATe pitAnA AtmA vaDe potAnA AtmAne siddha svarUpamAM joDI de. siddhanuM je svarUpa che je sthiti che. te joIne pitAnI sthiti tevI karI devI. pote pitA vaDe pitAmAM tevuM svarUpa anubhavavuM tevI rIte sthira thavuM, A rUpAtIta dhyAna che. zabdomAM phera che, bAkI pahelI ane trIjI vAta eka che. A pramANe siddha paramAtmA-arUpInuM dhyAna karI zakAya che. ityajasraM smaran yogI tatsvarUpAvalaMbitaH / tanmayatvamavAmoti grAhyagrAhakavajitaH // 174 / / te svarUpanuM avalaMbana laIne e pramANe niraMtara maraNa karanAra-dhyAna karanAra yogI grAhyagrAhaka vinAnuM tanmaya paNa pAme che. bhAvArtha- niraMjana paramAtmA siddha svarUpanuM avalaMbana laI niraMtara lAMbA vakhata sudhI smaraNa karatAM-te siddhanA svarUpamAM AtmAne magna karatAM athavA AtmAmAM For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 361 ] siddha svarUpane anubhavatAM tadAkAra sthiti thaI jAya che A sthitimAM grAhA-grahaNa karavA lAyaka ane grahaNa karanAra A bheda rahetuM nathI paNa te smaraNa ke dayAnanA vakhatamAM ekarasa-tadAkAra-tanmayapaNuM yegIne prApta thAya che. tanmaya thavAnuM kAraNa batAve che. ananyazaraNIbhUya sa tasmin lIyate tathA / dhyAtRdhyAnobhayAbhAve dhyeyenaikyaM tathA vrajet // 175 / / pUrNa zuddha svarUpa AtmA sivAya bIjuM kaI zaraNa AlaMbana jene rahela nathI tevo (nirAlaMbana thayelo) gI te siddha svarUpamAM tevI rIte lIna thAya che ke mAtA ane dhyAna banenA abhAve meyanI sAthe ekabhAvane pAme che. bhAvArtha-jyAre te siddha svarUpanA dhyAnamAM yogI magna thAya che-ekarUpa thAya che-grahaNa karanAra ane grahaNa karavA lAyaka AvA bhedo paNa laya pAmI jAya che dhyAna karanAra ne dhyAnI e bannene abhAva thaI jAya che tyAre te taddana nirAlaMbana thaI jAya che. lIdheluM AlaMbana ane huM dhyAna karanAra" AvI vRttione paNa vilaya thaI jAya che-AtmAmAM laya thaI jAya che, tyAre te dhyAna karanAra AtmA-gI potAnuM dhyeya je siddha paramAtmA tenI sAthe ekabhAva pAmI jAya che tenAthI kaMI paNa rIte judo paDI zakto nathI athavA dhyAtA pite dhyeya svarUpa banI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 362 ] dhyAnadIpikA te vakhatanI sthiti kevI thAya che? yaH parAtmA paraM so'haM yo'haM sa paramezvaraH / madanyo na mayopAsyaH madanyena ca nApyaham // 176 / / je paramAtmA che te huM chuM ane je huM chuM te paramezvara che. mArA vaDe upAsanA (dhyAna) karavA lAyaka mArAthI bIje keI nathI ane mArAthI anya vaDe huM paNa upAsanA karavA gya jude nathI (mArAthI bIje mAro upAsya nathI athavA mArAthI bIjA vaDe upAsanA karavAmAM huM judo nathI). bhAvArtha -dhyAna karanAra jyAre jenuM dhyAna kare che tyAre te, te svarUpa thaI rahe che, eTale dhyAtA jyAre dhyeya thaI rahe che tyAre te pitAnI sthitine je anubhava kare che te A che ke je paramAtmA che, jenuM huM dhyAna karate hate te paramAtmA te huM pote ja chuM ane huM chuM te paramAtmA ja che. huM jenuM dhyAna karato hato temAM ane mArAmAM keI jAtano taphAvata nathI. ame kaI paNa AtmasthitimAM judA paDI zakatA nathI. mAre upAsanA karavA lAyaka mArAthI judo bIje kaI nathI ane mArAthI bIjA vaDe huM paNa kaI rIte jude nathI eTale mArAthI anya mArI upAsanA kare tevuM paNa kAMI nathI, kAraNa ke te paNa mArI mAphaka pUrNa svarUpa che. pitAnA mULa svarUpanA ajJAnathI ja A upAsya-upAsaka bhAva pragaTa thAya che. sarva jIvAtmAe pitAnA ja svarUpane jANe-anubhave te pachI upAsya-upAsaka jevI sthiti ke jarUriyAta rahetI nathI. AtmA pitAnA For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 363] mULa svarUpamAM AvI rahe che tyAre A jagatanA sarva jI sattAsvarUpe tene potAnA jevA zuddha bhAse che, arthAt mULa svarUpamAM AvI pahoMcyA pachI upAsya ke upAsaka judA rahetA nathI. upAsya te ja upAsaka banI rahe che. AtmAnI A parama utkRSTa athavA pUrNa dazA che. manane zikhAmaNa aMta:karaNAkarNaya svAtmAdhIzaM vihAya mAnyatvam / dhyAne vastvavatAraya yatastadanyacca baMdhakaram / / 177|| he aMtaHkaraNa! tuM sAMbhaLa. tArA AtmArUpa mAlikane mUkIne anya koI paNa vastune tuM dhyAnane viSe avatArIza nahIM-dhyAnamAM lAvIza nahI, kema ke AtmAthI anya sarva vastu karmabaMdha karanArI che, arthAt baMdhamAM phasAvanArI che. bhAvArtha--zarUAtamAM rUpAtIta dhyAnamAM kaI kaI vakhata apUrva, AnaMda AvI jAya che. pAchA vikSepa gherI le che. jema jema AtmadhyAnanuM baLa vadhatuM jAya che, nirAkAra dhyAna vRddhi pAmatuM jAya che, tema tema vikSepane haThAvavAnuM apUrva baLa vadhatuM jAya che. tathApi anAdi kALanA abhyAsane laI vikSepamAM phasAI janArA aMtaHkaraNane buddhi zikhAmaNa Ape che ke he mana ! tuM sAMbhaLa mArI vAta para lakSa Apa. , A tAre mAlika AtmA che. tene mUkIne tuM tArA manamAM bIjI vastune utArIza nahi. tArA hadayamAM tethI anya koI paNa vastune sthAna ApIza nahIM. tArA manamAM kaMI paNa jAtanA vikalapane praveza karavA daIza For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 364 ] dhyAnadIpikA nahi. kema ke A AtmA sivAya bIjI kAI paNa vastu evI nathI ke temAM Asakti rAkhavAthI te adhanakartA na thatI hoya. zubha kAryamAM Asakti rAkhavAthI puNyama dha thAya che. azubha kArya mAM AsaktipUrvaka pravRtti karavAthI pApabadha thAya che. puNya sukha ApanAra heAvAthI sAnAnI kheDI jevu che, pApa duHkha ApanAra heAvAthI leADhAnI kheDI jevuM che, sAnA leADhAmAM taphAvata ghaNA che chatAM aMdhana tarIke te anne sarakhuM kAma kAma kare che. Asakti che tyAM adha che, AthI manane ema samajAvavAnu` che ke huM mana! AtmA sivAya anya vastunu dhyAna-anya vastunA vicAra| AsaktithI-( svarUpanA ajJAnathI) khaMdhanakartA thAya che. mATe 'taHkaraNa tu jAgRta thA ane A abhyAsamAM ja-A dhyAnamAM ja lIna thA. tArA mananA manatvanA temAM ja laya karI de. svabodhAdaparaM kicinna svAMte kriyate param / kuryAtkAryavazAt kiMcit vAgkAyAbhyAmanAdRtaH || 178|| AtmajJAna vinA khIju kAMI paNa aMtaHkaraNamAM dAkhala karavu' nahi, kAI kAraNasara kAMI karavu paDe teA vacana ane kAyA vaDe karavuM ane te paNa Asakti vinA karavu, bhAvA--dehAdika sAdhananA vyavahArarUpa kArya karavAnI ke tevI ja pAramArthika kAya karavAnI jarUra paDe te kema karavuM? te mATe kahe che ke A cAlu kathana sAdhanA karanAra navIna abhyAsIne mATe che. teNe te AtmajJAna-AtmadhyAna For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 365 ] -- AtmavicAra sivAya kAMI paNa kArya ke vicAra mATe aMtaHkaraNamAM jagyA rAkhavI ja nahi. aheniza tenuM zravaNa-manana ane tene AkAre pariNamavA ja prayatna cAlu rAkhavA bIjA badhAM kAryane hAla turata AtmabaLaprApti thAya tyAM sudhI mulatavI rAkhavAM. chatAM jarUrI prasaMge tema karavuM paDe te manane temAM joIe tevuM parovavuM ja nahi. temAM te para mAtmAne ja birAjamAna karI rAkhavAnuM bAkI vacana ane zarIra vaDe ja kArya karavuM. temAM paNa Asakti rAkhyA sivAya pravRtti karavI. karyA sivAya cAle tema nathI eTale karavuM joIe teTalA khAtara ja karavuM, paNa Asakti rAkhI na karavuM. Ama karavAthI cAlu kArya jaladI siddha thaze. | dharmadhyAnane upasaMhAra evaM caturvidhadhyAnAmRtamanaM munermanaH / sAkSAtkRtajagattatvaM vidhatte zuddhimAtmanaH // 179 / / A pramANe cAra prakAranA dhyAna rUpa amRtamAM magna thayeluM muninuM mana, jagatanA tatvane sAkSAtkAra karIne AtmAnI zuddhi kare che. bhAvArtha-piMDastha, padastha, rUpa ane rUpAtIta ema A cAra prakAranA dhyAnamAM dhyAnarUpa amRtamAM munioe manane maksa karI devuM, athavA Asakta karI devuM-laya pamADI devuM. tenuM pariNAma e Avaze ke jagatamAM tatva zuM che? prApta karavA lAyaka ke sArabhUta kaI vastu che? tene nizcaya A dhyAnamAM magna thayeluM mana karI Apaze. nirmaLa thayeluM For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 366 ] dhyAnadIpikA mana-pavitra thayeluM mana jagata tatvanA sAkSAtkAra karI khatAvaze, kema ke nirmaLa thayelA manamAM A sAmarthya che. mana malinatA pAmI A jIvane cAra gatimAM rAkhe che, ajJAnamAM DukhAve che, AtmajJAna bhUlAve che, akatavyane katavya manAvI gUcavADA UbhA kare che, te ja pavitra nirmAMLa thayeluM mana A jIvane cAra gatinA daravAjA baMdha karAve che, AtmabhAna karAve che, ajJAna dUra karAve che. kartavyane kanya tarIke samajAve che. chevaTe A niLa mana AtmAnI zuddhatA pragaTa kare che zAzvata pada-AtmasvarUpamAM sadAnA samAgama karAvI Ape che, sthira svarUpastha khanAve che. AthI e ni ya thayA ke niLa manathI Atmapraveza sugama ane che. dhyAnathI nirmaLatA Ave che, AtmamAM sadA zAMti che, anuprekSA dhyAnoparato'pi munirvividhAnityAdibhAva cintanataH / yo'nuprekSAM dhatte iti zAzvat so'tulo dhyAnI // 180 // dhyAna karI rahyA pachIthI je muni vividha prakAranI anitya Adi bhAvanAnuM ciMtavana karavA rUpa anuprekSAne ( vicAraNAne ) niraMtara dhAraNa kare che, te mahAdhyAnI thaI zake che. bhAvA--dhyAna pUrNa thaI rahyA pachI munie anitya azaraNAdi bhAvanAonI vicAraNA karavAnA abhyAsa cAlu rAkhavA. bhAvanA e rasAyaNa jevI guNakartA che, dhyAnanA aMgane pASaNakartA che, tUTelI dhyAnanI satati-dhyAnanA pravA For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 367 ] hune joDI ApanArI che. dhyAna pUNa thayA pachI eTale je kalAka ke becAra kalAkanA nityanA dhyAnanA niyama cAlu rAkhyA hoya te pUrNa thayA pachI nira'tara thADA vakhata sudhI A bhAvanAnI vicAraNA karavAthI anukrame mahAna dhyAnanI sthiti prApta thAya che. te ja batAve che anuprekSAtra dharmasya syAdyato hi nibandhanam / cittaM tataH sthirIkRtya tAsAM rUpaM nirUpayet || 181 // A sthAne anuprekSA (dhyAna karI rahyA pachI karAtI uttama vicAraNA ) dharmadhyAnanuM majabUta kAraNu thAya che. mATe cittane sthira karIne te bhAvanAnA svarUpanuM pAte peAtAnu' nirUpaNa karavuM. (A bhAvanA saMbaMdhI vizeSa hakIkata graMthanI zarUAtamAM AvI gaI che.) ziSyane zikhAmaNu prANaghAtyupasarge'pi dhanyairdhyAnaM na cAlitam / nirbAdheSvapi yogeSu satsu dhatse na kiM sthiram // 182 // prANanA nAza thAya evA upasarganA prasa'gamAM paNa dhanya puruSAe pAtAnuM dhyAna calAyamAna karyuM nathI, tA A vakhate tane teA kAi paNa prakAranI khAdhA na thAya-pIDA na thAya tevA prasaMga prApta thayA che; chatAM tuM manane kema sthira dhAraNa karI zakatA nathI bhAvA--gurunA ziSya pratye athavA sumatinA mana pratye A upadeza che ke dhAra upasanA prasaMgamAM ane For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 368 ] dhyAnadIpikA temAM paNa prANane nAza thAya, AvA bhayaMkara sthitine prasaMgamAM paNa mahAtmA puruSe dhyAnathI jarA paNa caLAyamAna thayA nathI. te atyAre te saMbaMdhI tane jarA paNa duHkha ke pIDA thAya te prasaMga nathI. AvA anukULa saMyogo chatAM paNa tuM manane sthira kema rAkhI zakate nathI arthAt anukULa prasaMga maLe che te manane sthira karI AgaLa cAlavA mAMDa, thoDA vakhatamAM zAzvata sukhanI prApti rUpa tArI musApharI pUrNa thaze, atyAranI thoDA vakhatanI mahenata tane niraMtaranA sukhane mATe thaze. A mAyika AzAomAM phasAIza nahi. bhAvi pariNAmanI paNa darakAra rAkhyA sivAya mAthe upADelA kAmanA bojAne pAra pAmI zAMti meLava ane te sivAya sarva kartavyane gauNa karI de svAkSArthasya rati ca doSaM vihAya yatkicana vastujAtam / | mana kaMI mavatI taraDha 28rA ( A loka mULa pustavamAM tUTaka che.) ramyArAmAdirUpAdIn kAmArthAnapi ciMtayan / ruddhasvAkSArtharAgAdiH zubhadhyAnI hyasAvapi // 184 / / suMdara strI AdinA rUpArirUpa kAmanA viSayenA ciMtana karavAmAMthI pitAnI idrinA viSayabhUta rAgAdine jeNe nirodha karyo che te paNa zubha dhyAnI kahevAya che. yadyAttAnIMdriyANyaMgin tvayA tadviSayAn vinA / tAni tiSThAnti notvaM tat nirdoSAn viSayAn bhaja // 185 / / For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA (369 ] he ziSya! je te grahaNa karelI iDhiye te te viSayo vinA rahI zakatI na hoya te tuM nirdoSa viSayenuM sevana karo vinA khAnyatra no jIvo vinAjIva na khAnyapi / paMcAkSaviSayaiH pUtyaivinA siddhirna sAdhyate // 186 // idriya vinA ahIM jIva nathI ane jIva vinA idri paNa na hoya pAMca indriyenA viSanI pavitratA vinA (viSanI zAMti thayA vinA) siddhi sAdhI zakAtI nathI. aMtaHkaraNaniHsaMgI bahiHsaMgIva ceSTate / chAyAvat nirvikalpo'sau karmaNA nopalipyate // // 187 / / je manuSya-je gI-bahArathI saMgI-rAgInI mAphaka ceSTA kare che, paNa jenuM aMtaHkaraNa saMga vinAnuM-rAgadveSa vinAnuM che, te vRkSanI chAyAnI mAphaka nirvikalpa sthitivALA vikSepa vinAnI sthitivALo jJAnI karmathI lepate nathI. jema vRkSanI chAyA keI paNa prakAranA kacarA, dhULa ke chANa vagerethI lepAtI nathI. tema Asakti rAkhyA vinA pravRtti karanAra bhegI karmathI lapAto nathI. bahisaMsAradehAkSasthityA gatyA vinAMginaH / . na kiMciccalatIti tvaM matvA tAmamanA bhaja // // 188 // A saMsAravyavahAramAM deha, idriya AdithI karAtI javA, AvavA, besavA, vagerenI kriyA karyA sivAya jIne jarA paNa cAlatuM nathI, ema mAnIne he jIva! A deha 24. For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 370 ] dhyAnadIpikA iDhiye AdinI kriyAne tuM mana vinA kara. arthAt, mananI Asakti rAkhyA vinA nirlepa rahIne kara. Atman siddhAtmalagno'haM yadA syAM mostadA tvayA / na gantavyamitIcchAmi gantavyaM cettadaiva vA // 189 // he mana ! jyAre huM dhyAnAvasthAmAM siddhAtmAnI sAthe (AtmAnA zuddha svarUpamAM) ekarasa thAuM tyAM sudhI te mArI pAsethI jarA paNa dUra na javuM ema huM IcchuM chuM. chatAM je tAre bahAra javuM hoya te jyAre huM AtmAmAM ekarasa thaye houM tyAre tAre javuM. Azaya e che ke AtmasvarUpamAM lIna thayA pachI bIje sthaLe mana jaI zakatuM nathI, eTale tenuM javuM ke na javuM ane sarakhuM che. iti te dhyAna samIpe yAce me mA bhavantu vyAdhirujaH / ante maraNasamAdhiH zubhagatirbhavatu paraloke // 190 // he dhyAna ! A pramANe tArI pAse yAcanA karuM chuM ke mane vyAdhi ke roga na thAo, ane aMte maraNa samAdhi tathA para lekamAM sukha prApta thAo. kahevAno Azaya e che ke dayAna karavAvALe te sarva prakAranI vAsanA-IcchA vinAne ja hoya che, paNa dharmadhyAnanuM phaLa e thAya che ke sarvathA kamano kSayanA thaye hevAthI mekSa thatuM nathI, tathApi te sAdhakane vyAdhi ke rega thatuM nathI, samAdhipUrvaka maraNa thAya che, ane para lekamAM sArI gati prApta thAya che ane icchA thatAM sarva anukULa saMyego dharmadhyAnathI maLI Ave che, For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 371] jhANovarame vi muNI nicamaNicAiciMtaNAparamo / hoi subhAviyacito dhammajhjhANeNa jo puci // 1 // je munie pitAnA aMtaHkaraNane dharmadhyAnanA vakhata pahelAM sArI rIte dharmadhyAna vaDe vAsita kareluM hoya che, te munie dhyAna pUrNa thayA pachI paNa bAkInA badhA vakhatamAM anityAdi bhAvanAnA ciMtanamAM tatpara rahevuM. dharmadhyAnamAM kaI ane keTalI lezyA hoya che? pItA padmA ca zuklA ca lezyAtrayamiti smRtam / dharmasya kramazaH zuddhaM kaizcicchukleva kevalA // 191 / / dharmadhyAna karavAvALA manuSyane anukrame zuddhatAvALI tene vezyA, pa lezyA ane zukala lezyA (vizuddha pari NAmavizeSa) jJAnI puruSae kahelI che. koI AcArya ema kahe che, dharmadhyAnavALA adhikArIne eka zukala lezyA ja hoya che. adhikArI ane apekSA paratve bane te yogya che. kahyuM che ke, huMti kammavisuddhAo lesAo. pIyapamhasukkAo / dhammajhjhANovagayassa .. tivvamaMdAdibheyAo // 1 // - dharmadhyAnane prApta thayela yogIne anukrame vizuddhatAvALI tejalezyA, padmalezyA ane zukUlalezyA A traNe heya che. chatAM adhikArI paratve keIne tiva, keIne madhyama te keI ne maMda ema aneka bhedavALI vizuddhatA hoya che. For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 372 ] madhyAnanI sthiti. dharmadhyAnasya vijJeyA sthitizcAntarmuhUrtikI / kSAyopazamiko bhAvo lezyA zuklaiva kevalA // 192 // dhyAnadIpikA dharma dhyAnanI sthiti aMtamUrhuta pramANanI jANavI. dhama dhyAnamAM kSAyeApamika bhAva hoya che ane zukla eka ja laizyA hAya che. dharma dhyAnInuM lakSaNa, arhadAdiguNIzAnAM natiM bhakti stutiM smRtim / dharmAnuSThAnadAnAdi kurvan dharmIti liMgataH // 193 // arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya tathA munie ityAdi guNavAna mahApuruSone namaskAra karavA, temanI bhakti karavI, temanI stuti karavI, temanu smaraNa karavuM, dharmaanuSThAna karavAM, dAna ApavuM, ziyaLAdi vrata pALavAM, tapazcaraNa karavu, uttamabhAvanA rAkhavI, ityAdi kanyA karanAra bAhya cihnathI dharmI che, dharma dhyAna karanAra che ema jANI zakAya, kahyu` che ke, jiNa sAhuguNa kittaNapasaMsaNAdANaviNayasaMpanno / suyasIlasaMjamarao dhammajhjhANI muNeanvo // 1 // jinezvara tathA sAdhunA guNa khelavA, niraticAra samyak darzanAdi dhAraNa karavAM, tenI praza'sA karavI, vizeSa lAdhA karavI, bhaktipUrvaka stuti karavI, abhyutthAnAdi vinaya karavA, azanAdi dAna Apavu, zrutajJAna bhaNavu', jANavuM, zIla For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [33] vratAdi dhAravAM, prANAtipAtAdinI viratirUpa saMyamamAM rakta thavuM, ItyAdi lakSaNothI A dharmadhyAnI che tema jANa zakAya che. dharmadhyAnanuM phaLa asminitAntavairAgyavyattipaMgataraMgite / / jAyate dehinAM saukhyaM svasaMvedyamatIndriyam // 194 // tyaktasaMgAstanuM tyaktvA dharmadhyAnena yoginaH / aveyakAdisvargeSu bhavanti tridazottamAH // 195 / / A cAra prakAranA dharmadhyAnamAM atyaMta vairAgya rasanA saMgathI taraMgita thayelA dehadhArIone pote anubhava karI zake tevuM ane idrinA viSayane paNa oLaMgI gayeluM mahAna sukha ahIM ja prApta thAya che ane sarva saMgane tyAga karanArA teo dharmadhyAnamAM-dehane tyAga karI paralakamAM veyaka nAmanI deva bhUmimAM Adi zabdathI bIjA paNa sthaLamAM uttama devapaNe utpanna thAya che. rUpAtIta nAmane dharmadhyAnamAM gaNavAmAM Avelo cotho bheda tene zukla dhyAnamAM paNa gaNavAmAM Ave che. dharmadhyAnanI UMcAmAM UMcI sthiti ane zukula dhyAnanI zarUAta evI rIte rUpAtIta dhyAnane gaNI zakAya tema che. zukaladhyAnanuM phaLa mokSa che. kahyuM che ke, huMtiH subhAsavasaMvaraviNijarAmarasuhAI viuulaaii| .. ijhANavarassa phalAI suhANubaMdhINi dhammassa // 1 // For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 374 ] dhyAnaddIpikA dharmadhyAna karavAthI zubha AzravarUpa puNya * aMdhAya che, AvatA kamane rAkavArUpa savara thAya che ane pUva kanA nAzarUpa nirjarA prApta thAya che, tathA vistAravALAM devAnAM sukha maLe che. A sava sukhanA kAraNarUpa uttama dharmadhyAnanAM kaLe che. prakaraNa 9 zukaladhyAna, zuklaM caturvidhaM dhyAnaM tatrAdye dve ya zuke / chadmasthayoginAM jJeye dve cAntye sarvavedinAm || 196|| zudhyAna cAra prakAre che. temAM AdinAM e zukladhyAnanA bhedo chadmastha yAgIone hAya che. pAchalanAM be sagAne hAya che. Ala banAdi vibhAga, zrutajJAnArthasaMbandhAt zrutAlaMbanapUrvake / pUrve'pare jinendrasya niHzeSAlaMbanacyuteH // 197 // // zrutajJAnathI kheAdhita thatA atha' (padA`) nA A zula dhyAnamAM mana sAthe saMbaMdha thatA heAvAthI zrutajJAnanA Ala anavALA zukladhyAnanA pahelA e bhedo hoya che. arthAt zudhyAnanA pahelA be bhedezamAM zrutajJAnanuM AlaMbana hoya che, ane pAchalanA zudhyAnanA be bhedo kAi paNa jAtanAM Alakhana vinAnA che. tenA adhikArI jinezvarA kevaLajJAnIo hAya che. For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 375] zukladhyAna-AlaMbana dvAra-1 krodha, mAna, mAyA, ane lobhanA tyAga karavArUpa kSamA, namratA, saralatA, ane saMtoSa A cAra zukla dhyAnanAM AlaMbano che. aparAdhIonA aparAdhanA badalA tarIke temanA upara kSamA varasAvatI, caMdanane bALavAthI bALanArane caMdana taraphathI suvAsa-sugaMdha maLe che, tevI ja rIte aparAdhIne paNa aparAdhanA badalAmAM upakAra kare. ATalI prabaLa kSamA lAvavI joIe. sarva jIvone sattAe zuddhasvarUpa jevAnI Teva pADavAthI AvI zukaladhyAnanA AlaMbanabhUta kSamA AvI zake che. duniyAnA sarva che, vicAravAnane kAMIne kAMI baMdha Ape che. A duniyA e badha meLavavA mATenI jIvaMta pAThazAlA che, athavA vicArazakti pragaTa thayelA ne mATe te eka jIvatA gurunI garaja sAre che. duniyAne guru tulya mAnI pote ziSyarUpe rahevAthI, ane dareka prasaMge kudaratamAM thatA pheraphAro uparathI zikSaNa levAnI Teva pADavAthI kudaratanA chUpA bhedamAMthI akhUTa jJAnabhaMDAra maLI zake che. eka paNa evo padArtha nahi hoya ke je vicAravAnane chUpuM zikSaNa ApatuM na hoya. sattAmAM rahelA zuddha svarUpane uddezIne sarva jene paramAtmAtulya mAnI, pitAmAM dAsabhAva rAkhI, guNagrAhakatAnuM AMtaravartana rAkhavAthI abhimAnanI vRttino sahelAIthI nAza sAdhI zakAya che, A sthaLe eTaluM yAda rAkhavAnuM che ke vyavahAra te je jAtanA For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 376 ] cAnadIpikA vana ke kheAlavAthI cAlatA hAya tevA ja rAkhavA, pazu AMtaragupta vanathI sAmAne paramAtmAtulya samajI tenA tarapha karAtI abhimAnavRttine, peAtAmAM gupta rIte--sAmAne khabara na paDe tevI rIte-dyAsabhAvanI vRtti rAkhIne tADI nAkhavI. abhimAna teADavA mATe A prayAga ghaNA akasIra jaNAyA che. game tevA gupta sthaLe kAya karA, kAIne khakhara na paDe evI rIte chAnu` kAma kare. paNa tenAM kLA, udaya pAmyA vinA rahevAnAM ja nathI. jeTaluM chAnuM ke gupta karAya che teTaluM ja te kArya vadhAre phajetA meLavanAra ke pragaTatAmAM vahelu bahAra AvanAra thAya che. jayAM niyamasara maryAdApUrvaka kAryakrama cAle che, kaiAInA paNa pakSapAta vinA karmA nusAra ceAgya badaleA maLe che, tyAM mAyA, prapa ca, kapaTane avakAza ja karyA che ? manuSyA ema jANatA hoya che ke amuka kAyaeN chAnuM... karI ame bIjAne ThaMgIe chIe, paNa teonI mAnyatA bhUlabharelI che. temAM teo pAte ja ThagAya che. kudarata A rIte nahi, te khIjI rIte, A hAthe nahi, tA pelA hAthe, Aja nahi teA kAle, paNa tenAM mAThAM phaLarUpa badalA ApyA vinA rahetI ja nathI. jo Ama ja che te sarala jIvana zA mATe na banAvavu? jevA chIe tevA zA mATe na dekhAvuM ? sarva jIvAne paramAtmAtulya aMtardiSTathI lekhavAmAM Ave te pachI A mAyA-kapaTane rahevAnu` sthAna ja For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 377 ] A mAnasika duniyAmAM nathI. e nAnA ane huM (peAtAne) mATA A viSamadaeNSTi thAya che tyAre ja A kapaTanA prayAga prAjAya che. AtmadRSTithI sarvane sarakhA-athavA sattAgata paramAtmadRSTithI anyane meATA jovA; ane vyavahAradaeNSTithI peAtAne nAnA jovA, AvI mAyAne jItavA mATe mAyA karAya te A mAyAkaSAya sahelAithI jItI zakAya che. jyAM A deha ane zubhAzubha kama e sanA tyAga karavAnA che, tyAM lAbhane avakAza ja kayAM che ? jyAM sudhI koI paNa pugalika paDhA upara meAha ke mamatva che, tene meLavavAnI IcchA thAya che, tyAM sudhI te teTalA ja AtmasvarUpathI dUra che. jenA upara tamane prIti hAya tene ja tame nimaMtraNa karI, paNa bIjA upara aprIti rAkhI mIjAnA tiraskAra karaze| tA AtmA jarUra teTaleA ja tamArAthI vegaLA raheze. matalakha ke teTalA ja AMtaraza ke AvaraNu tamArA suddha svarUpanI ArDa banyu raheze. dehanA nirvAha mATe tA prArabdha pramANe AvI maLaze ja. jAgRti pUrvaka teTaleA ja prayatna karAya te te kAMI vijJarUpa thavAnA nathI, paNa ulaTA madadagAra thaze. dehanI madadathI tA kArya siddha karavAnu che; vizeSa eTaleA che ke AtmabhAna bhUlI temAM Asakta na thavAya te mATe sAvaceta rahevAnI pUrNa jarUriyAta che ane je prArabdhayeAge AvI maLe temAM satASa mAnavAnA che. amuka ja joie ane amuka na ja joie ema na thavu joie, kema ke te paNa mamatva che. For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 378 ] dhyAnadIpikA bhAna bhulAvanAra eka jAtane Agraha che prArabdha karmamAMthI zarIrane je pugaLonI jarUriyAta hoya che te AvI maLe che. te mATe harSa-zeka karAya ja nahi. ane tema karAya te AtmabhAna bhUlavAne prasaMga Ave che. pudgalika vastu pitAne jarUriyAtanI hoya tenAthI adhika tamArI pAse hoya te te, jarUriyAtavALA bIjAne ApI devI, paNa mamatva bhAvathI saMcaya na karo. AvI ja rIte tamArI pAse adhika jJAna hoya, to te paNa gya adhikArIne ApavuM. tame anya pAsethI lIdhuM che, tamane bahArathI maLyuM che te tame anyane ApI deze te ja tamane zAMti thaze. nahi Ape te abhimAna vadhaze ane navuM maLatuM aTakaze. anyane ApyA pachI tenuM abhimAna thatuM nathI, kAraNa ke te ema mAne che ke have te mArA ekalA pAse nathI, anya pAse paNa te jJAna che, nahitara jJAnanuM paNa abhimAna thAya che ke "huM ja jJAnI chuM, ane A jJAna bIjA keI pAse nathI." mATe yogya lenAra maLI Ave te ApavAne paNa cUkavuM nahi. avasara cUkyA te pachI paNa ApavuM te paDaze, paNa te binaadhikArI AgaLa ThalavAze. te te laI zakaze nahi. athavA saddaupayoga bhAgye ja thaze. mATe anyane ApavuM temAM ja saMtoSa mAnI yogya adhikArI AgaLa pitAne khajAne khAlI kare. vyavahAramAM paNa AvA prasaMgo banatA najare dekhAya che ke eka manuSya potAnI milakatane For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA { 39 ! yogya sthaLe pitAne hAthe sadupayoga karatA nathI; aMte te milakata ahIM mUkI jAya che, eTale te keinA hAthamAM te jAya che ja. paNa te lAyaka manuSya hoya te tene sadupayoga kare che, nahitara asad upayoga te thAya che ja, mATe lebha na karatAM cogya adhikArI AgaLa jJAnane sadupayoga kare. zukla yAnanAM A cAra AlaMbane che. krodha, mAna, mAyA, ane lebha. emane ghaNI ja bArIkAIthI vicAra karI, sUmamAM sUkSama krodhAdine paNa tyAga kare tene jarA paNa vizvAsa na kare, kAraNa te agninA taNakhA jevA che. eka jarA jeTalA paNa agninA taNakhAnI-kaNanI upekSA karI hoya te hajAre gharanAM gharo bALIne bhasma karI nAkhe che. tema A kedha lebhAdine sUkSama paNa udaya dhIme dhIme vRddhi pAmI AtmAnA anaMta guNone bALI nAkhe che. arthAta, tenA upara AvaraNa lAvI tene dabAvI de che. krodhAdinA udayane rokavA. tenAM pariNAmane vicAra karI vivekajJAna dvArA teone niSphaLa karavA-vikherI nAkhavA. AtmAnA zuddha svabhAvano arIse sanmukha rAkhI, A AtmAnA guNe che ke ajJAna dazAvALI vibhAvadazAnA guNo che tene nirNaya karI, vibhAvadazAvALA, AtmAne AvaraNa karanArA te krodhAdine tyAga kara. kSamA, namratA, saralatA, ane saMtoSathI krodha, mAna, mAyA, lebhane parAjaya karI zakAya che. A kSamA divALI pariNati karmalayamAM pradhAna heta che. aSAyavALI pariNati ja uttama cAritrya che. e For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 380 ] dhyAnadIpikA hoya te ja cAritra hoya che. kSamAdi guNe ja cAritranuM jIvana che. te je cAlyA gayA hoya te cAritra, jIva vinAnuM kalevara- maDadu ja che. A kSamAdinA AlaMbana dvArA sUkama dhyAnamAM praveza karAya che ane zukla dhyAna prApta . thAya che. A kedhAdi kaSAyane jItavA mATe sarvatra sattAgata zuddha AtmadaSTi rAkhavI vagere je kAMI kahevAmAM AvyuM che te eka sAdhana che-zatrune mAravAnuM hathiyAra che. kayA manuSya karyuM hathiyAra vAparavuM, e kAMI cakkasa nirNayathI kahI zakAya nahi. badhA manuSya ke adhikArIoe ekasarakhI jAtanAM ja hathiyAra ke sAdhane vAparavAM e pratibaMdha koI paNa jJAnIe karyo ja nathI. karmakSaya karI, nirvANamokSa prApta karavAnA asaMkhyAta mArgo che ema jJAnI puruSoe pitAnA jJAnamAM dIThuM che. tethI amuka ja mArga levAthI mela thAya ane bIje raste na ja thAya ema kahevuM te mithyA che, bhramaNA che. paNa eTaluM ja dhyAna ApavAnuM che ke game te pragathI, sAdhanathI, vicArathI, AlaMbanathI, ke pravRttithI kamene kSaya thAya che ke nahi, karma zatru mare che ke kema, te jovAnuM che. ane je te sAdhanathI kama ochAM thatAM hoya, paramazAMti anubhavAtI hoya to te sAdhana tene pitAne mATe upayogI che ema mAnavuM paNa A ja sAdhana badhAne upAgI che. badhAe A pramANe ja karavuM, e Agraha na kare. kAraNa, darekanAM karma ekasarakhAM nathI hotAM. For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadIpikA [ 381 ] kaka = darekanI prakRti ekasarakhI hotI nathI. darekanA roga ekasarakhA nathI hotA mATe auSadha-davA-paNa darekane judI judI ja hoya che. - zukala dhyAnanuM kama dvAra-2 manane viSaya traNa leka cheH Urvalaka, aleka ane tirachalaka. e traNa lekanI aMdara rahelA padArtho te sarvanuM AlaMbana-avalaMbana karIne mana jIve che. arthAta, traNa jagatanA tamAma padArtho e manano kherAka che. amara AtmAne Azaya ane akhUTa khorAkanuM poSaNa A be AlaMbanAthI mana, jIvane vividha prakAranI AkRtio dhAraNa karAvI traNa jagatamAM aneka sthAne pherave che. A vistAravALA mananA viSayane anukrame dareka vastune tyAga karAvIne arthAta manathI te te padArthonuM ciMtana nahi karavArUpe manane saMkSepIne-saMkecIne anukrame eka paramANu upara lAvI mUkavuM. tyAra pachI paNa prayatnavizeSathI manane paramANuM uparathI paNa dUra karI aMtaHkaraNa vinAnI sthiti prApta karavI. zukaladhyAnanA pahelA be pAyAmAM mananI AvI sthiti karI zakAya che. ahIM koI zaMkA kare tema che ke, traNa bhuvanamAM pharanAravyApta thanAra manane saMkSepIne dhyAna karanAra eka aNu upara tene kevI rIte lAvI zake? athavA kevalajJAnI te aNu uparathI paNa manane haThAvIne aMtaHkaraNa vinAnI sthiti kevI rIte prApta karI zake? For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 382 ] cAnaMdIpikA samAdhAna A pramANe che ke AkhA zarIramAM jhera vyAsa thai gayu` hAya che te paNa matranA khala vaDe te jheranA aNuAne rAkIne, pAchA khe'cIne Da'kha upara lAvI zakAya che, ane vizeSa maMtrapadA vaDe 'Da'khamAMthI paNa jhera dUra karI zakAya che, tema traNa bhuvanarUpa zarIranA avalaMbanavALuM mana te janmamaraNanuM kAraNu hAvAthI jhera tulya che. te viSane jinavacanarUpa dhyAnanA sAmarthyavALA matrakhaLathI paramANu upara rAkI zakAya che ane AtmAnI anaMtazakti-arcitya zakti-hovAthI prayatna vaDe te paramANu uparathI paNa dUra karI AtmasvarUpe thai rahevAya che. athavA jema khaLatA lAkaDAnA DhagalAmAMthI lAkaDAM kADhI letAM agni mad thaI jAya che ane je lAkaDAM maLatAM hatAM te, agni have khALavA lAyaka padAtha ja na heAvAthI anukrame bujhAI jAya che. A ja dRSTAMte mana e ja duHkharUpa dAhanu' kAraNa hAvAthI agni, viSayarUpa lAkaDAM vinAnA thatAM rahetAM-thADA viSayarUpa paramANu upara AvI rahe che, ane teTalA paNa viSaya laI levAthI mana-agni zAMta thaI jAya che. athavA pANInI bharelI TAMkI ke ghaDAmAMthI pANI dhIme dhIme echu' thatu' cAle che, athavA tapAvelA leADhAnA vAsa NamAM rahelu pANI dhIme dhIme ochu thatu' jAya che tema ja apramAda athavA AtmajAgRtirUpa agnithI tapelu jIvarUpa vAsaNamAM-vAsaNanA AdhAre rahelu, ceAgIonA manarUpa pANI anukrame zASAi-sukAIne nAza pAme che. AvI rIte ; For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 383 ] == gIo manogane sarvathA reke che zAMta kare che. te ja pramANe vacanayoga ane kAyayogane paNa jJAnIo reke che. gonuM svarUpa A pramANe che. audArikAdi zarIranI sAthe maLelI AtmAnI vIrya pariNati-zakti-vizeSa te kAga che. tema ja audArika, kriya ane AhAraka, zarIranA vyApAra vaDe bahArathI kheMcelA vacana vagaNanA dravyanA samUhanI madadathI cAlate jIvanane vyapAra te vAga che. audArikAdi zarIranA vyApAra-kriyA vaDe-kheMcelAbahArathI AkarSelA mane vagaNane gya dravyanI madadathI cAlate jIvanane vyApAra te managa che. A sarvane jJAnapUrvaka nirodha karanAra aMtamuhUrtamAM nirvANapada pAme che. A kamadvAra batAvyuM. zukaladhyAna-dhyAnadvAra-3 savitarkasavicAraM pRthaktvaM ca prakIrtitam / zuklamAyaM dvitIyaM ca viparyastamataH param // 198 / / pRthakva vitarka savicAra paheluM guladhyAna kaheluM che, ane bIju eka vitarka avicAra tenAthI viparIta che. zukla eTale zuddha nirmala, vibhAva AlaMbana vinA, tanmayarUpe AtmasvarUpano vicAra te zukaladhyAna kahevAya che. AtmasvarUpane viSeramaNatA karanAra A dhyAna karI zake che. je siddhane svabhAva che te sAdhakane svabhAva thatAM A For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 384 ] dhyAnadIpikA zukladhyAna siddha thAya che. te zukUladhyAnanA cAra bheda che. 1 pRthaphavitarka sapravicAra. 2 ekavitarka apravicAra, 3. sUkSamakriyA apratipAti. 4 ucchinnakriyA anivRtti. pRthakva-bhinna-bhinna-judI vaheMcaNI karI nAkhavI. jIvathI ajIvane judo pADe, vibhAvathI svabhAvane jude pADe, Atmadravya ane tenA paryAye tene pRthak vicAra kare, paryAyane guNathI judo kare, guNane paryAyathI judA kare, guNa paryAyane dravyathI judA karavA, svadharmathI dhamatarane bheda kare tene pRthakRtva kahe che. vitarka eTale zrutajJAnAdi upaga. te vaDe nAnA prakAranA sAta naya dvArA AtmAne vicAra karavA. rUpa thatajJAna ciMtavavuM. dravyArthika naya dvArA AtmasvarUpane UhApoha kara. sAte naye bhinna bhinna AtmasvarUpa vicAravuM vicAra dvArA te te nayanI bhUmikAne anubhava kare. sapravicAra-vicAra eTale artha, vyaMjana ane yogamAM saMkrama-praveza kare. artha eTale dravya vyaMjana eTale zabda ane yoga eTale mana, vacana, kAyA e bhedavALuM dhyAna te savicAra dhyAna. jema ke AtmA e artha-dravya che, AtmA dravyanA vAcaka akSare te vyaMjane che, ane jenA vaDe, jemAM uccAraNa karAya ke ciMtana karAya che te manavacanAdi yoga che. athavA huM zuddha AtmA chuM A akSare. te akSare jenA vaDe For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnadIpikA [ 385 ] ciMtavAyA-belAyA ke AkarSAyA te manAdi yogo. ane te zabdane vAcaka artha-vastu-AtmA ItyAdine bhinna bhinna vicAra kare. athavA guNaparyAya vinAnAM cha mULa dravya temAM Atma dravya gaNAyuM che. temAMthI Atmadravyane bhinna karIpara pAMca dravyane apravicAra jANI dura karavAM-te savikalpa, arthAt Ama upayoge pariNamavuM. athavA gAya e dravya prANI gAyavAcaka zabdo ane gAyanuM jJAna. gAya e zabda mRtimAM lAvatAM ja, gAya dravya, gAyavAcaka zabda ane gAyanuM jJAna. e jema thaI Ave che tema Atmadravya, AtmAvAcaka zabda, ane AtmAkAra pariNamavA rUpa AtmAnuM jJAna e traNene vicAra kare. dravyamAM sthiratA karI vyaMjanamAM praveza kare. vyaMjanamAMthI dravyamAM AvavuM athavA manecogathI kAyagamAM, kAyayogathI vacanayogamAM, vacanayogathI mane yogamAM ema dravya, zabda ane gomAM saMkramaNa karavuM judI judI rIte pariNamavuM vicaravuM. e zukla yAnane pahelo pAyo-bheda che. zukala dhyAnane bIjo bheda ekatva vitaka apravicAra ekatva. pAMca dharmAstikAyAdi tenA guNaparyAya vigerene vicAra na kare, anaMta jIve che temane paNa vicAra na kare, AtmAnA jJAna, darzana cAritrAdi guNe tene paNa judo vicAra na kare paNa te sarvane samAveza--ektA 25 For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 386 ] mAnadIpikA karatA javuM, jema ke aneka dravyonI vizeSa jAtine sAmAnya . eka dravyamAM samAvavI. AtmAnA anaMta guNone eka AtmAmAM samAveza kare, anaMta AtmAone eka sattA sAmAnya AtmAmAM samAveza kare, ane aneka dravyanI sAmAnya jAtiono eka mahAsattA sAmAnyamAM samAveza kare. athavA paryAya guNa viSe samAveza kare, guNane paryAya viSe ane guNaparyAyane dravya viSe samAveza kare. guNaparyAnI vividhatA huM ja chuM, te AtmAnA guNaparyAya mArAthI bhinna nathI, je zuddha AtmA siddha paramAtmAnuM svarUpa che te ja mAruM svarUpa che, ema karI bannenI ekatA sAdhavI. athavA mahAsattA sAmAnyanI apekSAe eka sat che. ane te huM chuM. A dhyAna ekapaNe, svarUpatanmayapaNe karavuM. vitarka eTale kRtajJAnanA avalaMbanapaNe sarvane mahAsattA-sAmAnyamAM samAveza kare, apravicAra, vika5rahita-samayAMtaravALA darzana, jJAna jeTaluM paNa aMtara-ke vikalpa na karatAM ekarasa-nirvikalpasthitine anubhava kare. darzana, jJAna, cAritra e traNene paNa eka ja AtmAmAM samAveza karI daI svarUpa sthiratAmAM ja vizrAMti levI. A dhyAnamAM traNe yogo vizuddha hoya. vicAra paNa ghaNuM ja maMda hoya, mananuM For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAdIpikA [ 387 ] caMcaLapaNuM na hoya paNa prabaLa sthiratA hoya, pavana vinAnA sthAnamAM rahela dIpaka ke samudranI mAphaka sthiratA hoya. ahIM vicAra che paNa te sUma che, tathA anaMta vicArono samAveza ekamAM karAto hoya te nahi je vicAra hoya. avadhi tathA mana:paryava jJAnano upayoga che te parAnuyAyI che. kema ke tene viSaya rUpI dravyano che paNa A dhyAna te AtmAnuyAyI che. viSaya arupi Atmadravya che. A dhyAnathI nimala kevaLajJAna thAya. A dhyAna sthirapariNAmI che. temAM mane saMkalpa vikalpa vinAnuM hoya che. A dhyAna atyAre bhale na heya paNa tenI umedavArI-prekiTasa karavAmAM kAMI aDacaNa nathI. A zukladhyAna pUrvagata zrutavALAne ja hoya che te kAMI niyama nathI. zrImati mArudevAjI mAtA. mAsatuSa ane gautama svAmIe pratibaMdhelA paMdarase tApasa ItyAdine pUrve to zuM, paNa tenA nAmanI paNa khabara na hatI chatAM kevalajJAna pAmelA che. eTale khAsa pUrvanA jJAnavALAne ja zukla yAna hoya te kAMI Agraha karavA jevuM nathI. kevaLa AtmAnI zuddha zraddhA, AtmalAgaNI, AtmadhyAna, ItyAdinI mukhya jarUra che. viSaya kaSA zAMta thavA joIe, samabhAva AvavuM joIe ane svarUpasthiratA jANatAM ke ajANatAM thavI joIe. For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 388 ] dhyAnadIpikA parama samAdhi. trIjuM, cothuM zukula dhyAna sUkSmakriyApratipAti tRtIyaM sarvavedinAm / samucchinnakriyaM dhyAnaM turyamAyaH praveditam // 199 // sUkama kriyA apratipAtI trIjuM dayAna te sarvane hoya che, ane Arya puruSoe cothuM dhyAna kiyArahita kaheluM che. bhAvArtha-makSa javAnA najIkanA samaye kevalI-sarva jJane A dhyAna hoya cheprathama teo manoyoga ane vacanayogane reke che, ane aradha kAyAne yoga rakatAM sUmakriyA anivRtti nAmanuM trIjuM zukla dhyAna hoya che. A prasaMge sUma kriyA ane pravardhamAna pariNAma e banethI pAcho nahi haDavArUpa sthiti hoya che. udghAsanizvAsarUpa zarIranI kriyA taddana sUma hoya che ane te sthitithI te pAchA paDatA na hovAthI e bhedane sUphamakriyA anivRtti kahe che. mana, vacana, kAyAnA bAdara ane sUkSamagane sarvathA A cethA bhedamAM rodha karavAmAM Ave che. meru parvatanI mAphaka tene vega ane pariNAmanI sthiti nizcaLa ane kaMpAvI na zakAya tevI hoya che. A kriyAne zelezI kriyA kahe che. ahIM sarva kriyAne sarvathA viccheda thAya che ane For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 389 ] te sthitimAMthI pAchuM uthAna thatuM nathI eTale A bhedane bucchinna kriyA apratipAtI zukala yAna kahe che. tatra triyoginAmAyaM dvitIyaM tvekayoginAm / sarvajJaH kSINakarmAsau kevalajJAnabhAskaraH // 200 // manAdi traNa yogavALAne paheluM thula iyAna heya, eka gavALA gIne bIjuM zukla dhyAna hoya. te bIjA zula dhyAnamAM sarvajJa, kSINakarmA ane kevalajJAnarUpa sUrya samAna thAya che. pahelA pRthakva vitarka savicAra zukla dhyAnamAM mana, vacana, kAyAne traNe vega hoya che, bIjA zukala dhyAnanA bhedamAM manAdi traNa yogamAMthI keI eka yoganI mukhyatA hoya che. kema ke bIjA bhedamAM saMkrama-gathI yogAMtara praveza-karavAne abhAva kahelo che. trIjA guphala dhyAnamAM eka kAyayoga hoya che. ane cothuM zula dhyAna agIgirahita hoya che. trIjA cethA zukala dayAnane vakhata antarmuhUrtazeSAyustRtIyaM dhyAtumarhati / .. zailezIkamato dhyAnaM samucchinnakriyaM mavet // 201 // : aMtara muhUrta AyuSya bAkI hoya tyAre trIjuM zukala dhyAna dhyAvAne yogya thavAya che ane zilezIkarmathI sarva kriyAnI nivRtti-uchera thavA rUpa ceAthuM dhyAna heya che. For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 390 ] ceAthuM dhyAna kAne hAya ? adhikArIdvAra-4 ayogayoginAM tu vijJeyaM paramAtmanAm / tena te nirmalAjAtAH nikAlekA nirAmayAH || 202 // dhyAnadvIpikA manAdi cAga vinAnA caiAgI paramAtmAne ceAthu' zuddhadhyAna jANavu', kAraNa ke te ni`La thayA che-kama kalaMka ane kama rAgathI rahita che. je dharmadhyAnanA adhikArI che te ja AgaLa vadhatAM zukla dhyAnanA adhikArI thAya che. sapramAdarahita munie, kSINamAha-upazAMta-mAhanI sthitivALA mahAtmAe jJAnarUpa dhanavALA buddhimAna manuSyeA zukla dhyAnanA sAmAnya rIte adhikArI che. anuprekSA dvAra-pa zukUla dhyAnathI bhAvita cittavALAee zukla dhyAnathI virAma pAmyA pachI A anuprekSAnA vicAra karavA. A vicAraNA 1 apAya, 2 azubha, 3 anata ane 4 vipariNAma nAmanI anuprekSA kahevAya che. 1 Azravane AvavAnAM mithyAtvAdi dvArA ane tenAthI utpanna thatA duHkharUpa apAyAnA vicAra karavA te apAya anuprekSA che. 2 sasAranA svabhAvanA vicAra karavA. athavA sa'sAranA viSama rasanI vicAraNA karavI te azubha anuprekSA che. For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 391 ] 3 bhAvi narakAdi anaMta bhavanI paraMparAnI vicAraNA karavI te anaMta anuprekSA che. 4 vastunA vipariNAmane vicAra kare, sacetana acetanAdi sarva sthAne paryAye azAzvata che te saMbaMdhI vicAraNA karavI. A cAreya anuprekSA zukula dhyAnanA pahelA be bhedamAM karavA cagya che. lezyA dvAra-6 pahelA bIjA zukla dhyAnamAM lalezyA hoya che trIjA zukala dhyAnanA bhedamAM parama zuklalezyA merunI mAphaka nizcaLa hoya che. ce bheda lezyAtIta che. temAM lazyAne avakAza nathI. - liga dvAra-7, 1 avadha 2 asaMmeha, 3 viveka, 4 vyutsarga. zukala dhyAnamAM A cAra liMga-cihna che. A cAra lakSaNothI pite zukala dhyAnavAna che ema jANI zakAya che. - 1 bhISaNa upasarga ke parISahe AvatAM dhyAnathI calAyamAna na thAya, keIthI paNa bhaya na pAme, kAraNa ke sarvatra Atma samAna vRtti thaI rahelI hoya che. mahAna dhIratAvAna-buddhi- mAna ane sthiratAvAna te heya che. 2 sakSama ane atyaMta gahanabhAva-padane-viSe paNa For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - [ 392 ] dhyAnadIpika maha na pAme, mUMjhAya nahi, vyAkuLatA na pAme tema ja . vividha prakAranI devamAyAne viSe paNa saMmeha na pAme, kAraNa ke caitanyAnaMdano anubhava jeNe cAkhelo che te kSaNika viSayAnaMdamAM rati kema pAme ? 3 deha tathA sarva saMgAthI AtmAne niraMtara jude dekhe. dehanI vyathA ke pudgalasaMgathI AtmajJAna bhUlI na jAya, sarvadA vivekadaSTi jAgrata hoya. 4 deha ane upAdhine paNa tyAga kare. deha ane upAdhi upayogI sAdhana-upara paNa mamatva na kare. jarUrI prasaMge banene tyAga karatAM acakAya nahi. sarvathA ni:saMga rahe te vyutsarga liMga che. phI dvAra-8 zukala dhyAnanA pahelA be bhedomAM zubha Azrava heya che ane tethI anuttara vimAna parvatanA sukhanI prApti thAya che. nirvANanA mArgabhUta saMvara ane karmanI nirA paNa thAya che. malina vastra jema pANIthI zuddha thAya che, tuM jema agnithI zuddha thAya che ane meluM pANI jema sUryanA tApathI zekAI jAya che tema suphala dhyAnathI karmo nAza pAme chejIva zuddha thAya che. jema julAba levAthI, auSadhopacArathI ane bhUkhyA For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 393 ] rahevAthI keTalAka roga zamI jAya che, nAza pAme che tema dhyAnathI kamaroga nAza pAme che. jema ghaNA vakhatanAM saMcaya karelAM iMdhaNa pavana sahita agninI madadathI thoDA vakhatamAM baLIne bhasma thAya che tema karU5 IMdhaNa dhyAnAgnithI nAza pAme che, baLI jAya che. jema AkAzamAM caDI AvelI meghanI ghaTAne pracaMDa vAyu vikherI nAkhe che, tema dayAnarUpa prabaLa pavana vaDe kamarUpa meghaghaTAne vikherI naMkhAya che. zukla dhyAna karanAra yegIne krodha, IrSyA, viSAda, zeka, harSa ItyAdi bAdhA pIDA karI zakatI nathI, arthAt tene mAnasika saMtApa jarA paNa hotuM nathI. zIta, tApa, sudhA, tRSA-ItyAdi A phala dhyAnIne bAdhA, pIDA karI zaktA nathI. hiMsaka pazu, pakSI, manuSya, deva ane dAnavAdi tenI daSTithI ja nirviSa thaI jAya che. vairavidha bhUlI jaI zAMta sthiti anubhave che kema ke te gI A sarva jagatane mitra che. prabhu che. A sarva zukala dhyAnanA pahelA be pAyAnuM phaLa che chellA be bhedanuM phaLa nirvANa prApita che. upasaMhAra | magAvavanaccenojitA. siddhA buddhAzca muktAzca ye tebhyo namo namaH // 203 // For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 394 ] dhyAnadIpikA janmamaraNAdithI utpanna thanArA aneka anivAya adha narUpa vyasanathI mukta thayelA, jeA siddha, buddha ane muktasvarUpa che temane namaskAra thAe, namaskAra thAze. zAzvatAnandamuktebhyo rUpAtItebhya eva ca / trailokyamastakasthebhyaH siddhebhyo me namo namaH || 204 || zAzvata AnaMdavALA muktone, rUpAtIne ane traNa leAkanA mastaka upara rahelA siddhone mArA namaskAra thA adhunA zukladhyAnaM yatazcaturdhApi nAsti sAdhUnAm / viNividdAtta gamyuM tema te tavajI: (gaLavuDa) rA hamaNAM cAra prakAranuM paNa zukladhyAna sAdhuone nathI, kAraNa ke pUdhara ane kaivalInA virahathI te agamya thayuM che. te kAraNathI te temanI pAchaLa gayu. athavA teoe tema kahelu che. zula dhyAna atyAre bhale na heAya tathApi bhAvanA-- umedavArI karanArAoe nirAza na thavuM. zukla dhyAnanI umedavArI karatAM utkRSTa dharma dhyAnanI prApti thaze tApaNa AnaMdadAyaka ja che, zukla dhyAna atyAre nathI e vacana kAMI utsAhanA nAza karavA mATe nathI, paNa pAtAnA vIne protsAhita karI banatA puruSAtha karavA preravAnA che e vAta khAsa lakSamAM rAkhI yathA zakti prayatnavAna thavuM. For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnadIpikA [ 3lpa ] candrArkadIpAlimaNiprabhAbhiH kiM yasyacitte'sti tamo'stabodham / tadantakI kriyatAM svacitte jJAnyaMginaH thAnagulIpiyam | hU II jenA hRdayamAM ajJAnarUpI aMdhakAra rahelo che, tevA manuSyane caMdra, sUrya, dIpakanI zreNI ane maNinI prabhA vaDe ze phAyado thavAnuM che? arthAt jenuM hRdaya ajJAna aMdhakArathI gherAyeluM che tene bAhya vastunA prakAzaka sUryacaMdrAdithI AMtaraajJAnane haThAvavAne-dUra karanAra kAMI paNa phAyado thavAne nathI. A kAraNathI, he jJAnIne vallabha manuSyo ! aMdhakArane aMta karanArI-nAza karanArI-A uttama dhyAnadIpikAne tamArA hRdayamAM sthApita karo. pUrve mAnadIpikAnA prAraMbhamAM karelI pratijJA ahIM pUrNa thAya che. A dhyAnadIpikA AMtaraajJAnAMdhakArano nAza karanArI che ane tethI jJAnapriya, Atmapriya, sukhapriya manuSyoe niraMtara pitAnA hRdayamAM sthApana karavI, arthAta A graMthamAM je je upAye AtmajJAna mATe kahevAmAM AvyA che te te pramANe vartana karavuM. A kanA zarUAtanA caMdra padathI sakalacaMdra upAdhyAya A graMthanA kartA che te nAma paNa pragaTa thAya che, kema ke pUrNimAne caMdra sakala-Akhe-pUrNa hoya che ane te uparathI "sakalacaMdra" kartAe potAnuM gupta nAma temAM chupAveluM che. ane arka, dIpAli ane maNinA saMkhyA For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 386 ] dhayAnadIpikA vAcaka AMkenI gaNatarI uparathI A graMtha 1621 nA saMvatamAM banAvAyela hoya te paNa sUcana thAya che. A pramANe A graMtha 1973 nA kArataka suda pAMcamane divase godhAvI gAmamAM savistara bhAvArtha sAthe samApta thAya che. ____ itizrI tapAgacchIyazrImadsakalacandra upAdhyAyakRtA dhyAnadIpikA samAptA / zrI 2stu itizrI tapAgacchIyazrImAn muktivijayagaNiziSyazrImadpanyAsa kamalavijayagaNistacchiSya AcArya vijayakesarasUrI zvarajI mahArAjakRta dhyAnadIpikAgraMthasyabhASAMtaraM sabhAvArtha vikramAdityasaMvatsara ekonaviMzatizatavyuttarasaptatau kArtikazuklapaMcamyAM samAptam / zubhaM bhUyAt / saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - su vA kyo vAMcanano zekha AnaMdanAM dvAra khullA mukavAnI mahAna sattA dharAve che maMdavADa ane nabaLAIne lIdhe ekAMtavAsamAM saDatA AjArInA manane raMjana karavAnuM te mukhya sAdhana che. nidrA vagaranI rAtrinA zUnya pahorane te prakAzIta kare che. manamAM sukhadAyI vicArono saMcAra kare che. viSAda ane galAnI maTADe che. kriyAmAM azakta athavA vyavasAyI jIvananA kAma vagaranA avakAzane aMge rahelI becenIne te khaseDe che. kAMI nahI te thoDA vakhatane mATe paNa manuSyanI phikara ciMtAne nAza kare che. A vAMcananA zokhanuM vivekapUrvaka piSaNa karavAmAM Ave te cAritrane keLavavAnuM vicArane umadA ane vyavasthita banAvavAnuM te atyaMta baLavAna sAdhana thaI zake che vAMcanane zekha bIjI jAtanA AnaMdane paNa puSTI Ape che. jJAnanI maryAdA vistRta thAya che. sahAnubhAvanI tathA guNanI kadara karavAnI vRti tethI baLavAna thAya che. sebata, pravAsa, kaLA, kauzalya ItyAdi mAraphate maLatA AnaMdamAM ane saMsArarUpI nATaya bhUmI upara banatA aneka banAvamAM hita dharAvatA zIkhavAnA guNomAM besumAra sudhAro vAMcanathI thAya che. 1. - zukAnInA aMkuzamAM nahi rahenArUM vahANa, pavana ane bharatInI anukuLatA chatAM paNa, sahI salAmata dhArele baMdare pahoMcatuM nathI. tevI ja rIte mANasano svabhAva game teTale mAyALu, premALa ane pavitra haze paNa, je tenA upara AtmasaMyamane aMkuza nahi hoya ane te manovikAranA For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 398 ]. dhyAnadIpikA AvezamAM Ama tema ghasaDAI jatA haze te tenAthI koI divasa uttama kArya banI zakanAra nathI. 2 rAtrine samaya divasa karatAM vadhAre ramaNIya ane vizrAMtidAyaka hoI, divya vicArane piSaka che. purAtana kALamAM je rUSI, maharSI, mahAtmAoe paramAtmAne sAkSA kAra meLavela hato te sUryanA pracaMDa tejasvI prakAzamAM nahiM paNa rAtrInA zAMtiprada pradezamAMja meLavyuM hatuM. 3. ApaNe ApaNA manane zuddha ane AnaMdadAyaka vicAromAM rokavuM joIe, athavA vartamAna kALanI sAthe jene saMbaMdha nathI evI purAtana kALanI kaI kathA, zaurya ke pravAsanI vArtA, uttama jIvana caritra ItyAdi vAMcavAmAM manane rokavAthI nityanI jaMjALAnuM vismaraNa rAtre thaI zakaze. A prasaMge kalpanAnI pAMkho upara besI anaMta deza kALanA pradezamAM mojathI uDayA karavAthI prastuta kAmanI dugdhAonuM vismaraNa thaI mana AnaMdamAM magna thaze. vaLI AgrahapUrvaka paramAtmAnuM smaraNa karavAmAM manane joDavAmAM Ave te ghaNI ja thoDIvAramAM uMgha AvI jaze. 4 zarIrane vRddhAvasthA AvavA na devI e ApaNA hAthamAM nathI, paNa zoka ane saMtApane lIdhe manane ja vRddhAvasthA prApta thAya che te AvavA na devI, e ApaNI sattAnI vAta che. mana jyAM sudhI jIrNa thayuM nathI, tyAM sudhI zarIra game teTaluM jIrNa thAya te paNa hAnI nathI. 5 bIjI jAtanAM saMkaTa ApaNA dharmanI tathA ApaNA For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadIpikA [ 399 ] devatanI parIkSA kare che. prahAda, dhruva, harizcaMdra, naLa, mahAvIra ItyAdi purUSa para saMkaTa gujaryA na hota te temanI kharI kiMmata karI zakata nahi je musIbate mUrkha lokone herAna karI nAMkhe che. teja musIbato zANApurUSane caDatInAM sAdhanarUpe thAya che. 6 je manuSyane AtmazaktimAM (pAtAmAM) vizvAsa nathI te manuSya dharmanA uMcA pagathIA upara caDavAne lAyaka nathI. Atmazakti anaMta che. eka kSaNamAM anaMta karmone nAza karI zake che, mATe game tevI Aphata ke vidane Ave te paNa teno pAra tethI ja pAmI zakAya che. jene Ama sAmarthyamAM vizvAsa nathI te kadApi kaI mahatvanuM kArya siddha karI zakavAne nathI. 7 prathama prayatna ja tame kadI niSphaLa jAo te paNa AraMbheluM kArya mUkI deze nahi, pharIthI te kAryane prAraMbha karaje A pramANe ekavAra nahi, paNa hajAra vAra nirAza thavuM paDe chatA paNa gabharAze ke hiMmata hAraze nahi je ke tamane hamaNAM vijaya dekhAto nathI chatAM dareka vakhate tame vijaya samIpamAM jatA jAo che ane aMte tamAre pavitra AtmA vijayI ja nivaDaze. 8 savAranAM cAra vAge uThe. keI paNa jIvonA zabda na saMbhaLAya tyAM padmAsana karIne bese. zarIrane bIlakula halAve nahi, manane ekAgratA karavA ane be pAMpaNanI For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 400 ] - mAnadIpikA vacce, yA nAsIkAnI DAMDI upara sthApana karo. khaDakhaDATa thAya ke maccharAdi jaMtu zarIra upara AvI bese to paNa zarIrane halAve nahi. zvAsanI kriyA ghaNI ja zAMtithI haLave haLave kare. vadhAre vakhatanA abhyAse mana ghaNuM ja zAMtimAM Avaze. 9 koI kAryane mATe pite azakta che ema kadI paNa mAnavuM nahi. bIjAnA vicAronA gulAma nahi thavuM. dareka kAryane mukhya uddeza lakSamAM rAkhave. hAra thayA chatAM paNa nirAza na thavuM. prabaLa utsAha rAkhave. AtmavizvAsa kadi khe nahi. ALasa ane pramAdane to dezavaTe ja Apa. kArya siddhi mATe satat abhyAsanI jarUra che. nAnA nAnA choDavAo, vRkSa, janAvaro ane manuSyo dareka satat abhyAsathI kevI rIte AgaLa vadhyA che ? ane vadhe che? tene vicAra kare, dareka cho AgaLa vadhavAnI zakti dharAve che. 10 AtmAnI zakti AtmAmAM hovA chatAM Atmika guNe mATe bahAra phAMphA mAravAmAM Ave che. A keTaluM badhuM prabaLa ajJAna? pUNe sukha AtmAmAM hovA chatAM te mATe pudgala (jaDa vastuo) nA cuMthaNuM cuMthavAne prayatna kare te prakAzane aMdhakAramAMthI zodhI kADhavAnA prayatnanI mAphaka niSphaLa che. 11 -nIti vicAra ratnamALAmAMthI lesvapU0 AcArya vijayakezarasUrijI mahArAja For Personal & Private Use Only