Book Title: Jivan Kala
Author(s): Govardhandas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005396/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mada rAjacaMdra ujAvanakaLI maka sAMja nAma Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chUTaka daradI -ja jIvanakaLA lekhaka zrI bra. govanadAsajI B.A. zrImada rAjacaMdra Azrama amAsa For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka- - manubhAI bha. modI pramukha, zrImad rAjacaMdra Azrama sTe. agAsa, vAyA ANaMda pe. bArIA-388 130 (gujarAta) dasamI AvRtti prata 10,000 vikrama saMvat 2043 IsvI san 1987 Cost Price Rs. 10/Sale Price Rs. 4/ mudraka-- bhIkhAbhAI esa. paTela bhagavatI mudraNAlaya, ajaya iMDasTriyala esTeTa, dUdhezvara reDa, amadAvAda. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa-patrikA "aho! aho ! zrI saddaguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, ahA ! aho ! upakAra. zuM prabhu caraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te te prabhue Apiyo, vanuM caraNAdhIna " manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAH tribhuvanamupakArazreNibhiH pUrayantaH / paraguNaparamANUn parvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH ?" jenAM mana, vacana ane kAyAmAM puNyarUpI amRta bhareluM che, je traNa lokane upakAranI paraMparA vaDe pUrI de che; anyanA paramANu jevaDA guNone paNa je parvata jevaDA gaNI sadA pitAnA hRdayamAM vikasAve che tevA saMte jagatamAM keTalAka hoya? AvA virala salUNA saMta zrImad laghurAja mahArAjano yoga A manuSyabhavanuM saphaLa5NuM thavAmAM uttama nimittarUpa banyo hovAthI tathA jemanI chatrachAyAmAM A "zrImad rAjacandra jIvanakaLA'nI saMkalanArUpa zubha kArya zarU thaI pUrNa thayuM hovAthI, tema ja zrImad rAjacandranA AtmajJAnano vAraso pAmI aneka AtmAone AtmajJAnano raMga lagADavAmAM eMzI varSanI pakava vaya thaI gayA chatAM prabaLa puruSArthamAM pravartatA hovAthI, temanA ja yogabaLe taiyAra thayela " phUla nahIM te phUlanI pAMkhaDI rUpa A prayatna-puSpa temanI sevAmAM AtmaarpaNa bhAve sAdara samarpaNa karI kRtArtha thAuM chuM. li0 te pratyupakAra vALavA sarvathA asamartha, sadA AbhArI sapuruSanA caraNakamaLanI sevAne icchaka dAsAnudAsa brahmacArI bALa govardhana - 9 -- For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa ri ca ya A pustakanI eka vizeSatA che. zrImad rAjacandra AtmapratIti karI paramAtmadarzana pAmyA. temanA jIvanakALamAM saMsargamAM AvanArAmAMthI keTalAkane temanI camatkArI labdhione paricaya thayo hato. koI koIne temaNe AtmapratIti karAvI hatI; koIne AtmarUpa karyA hatA. zrI lallujI mahArAja-laghurAja nAme prasiddha temanA AtmajJAnanA vArasadAra thayA hatA. temanAM aneka varSo tapazcaryA ane dhyAnamAM vyatIta thayAM. sAMpradAyikoe temano tyAga karyo. aneka pariSaho temane sahana karavA paDyA. sImamAM jatA AvatA kheDUto tathA pATIdAra bAIo pAsethI temane bhikSA maLatI. dharmalAbha" A bhadrika janone ApavA mAMDyo. ane temAMthI aneka bUkyAre aneka lallujI mahArAjanA antavAsI thaI rahyA; AmAMthI agAsa Azramano janma thayo. | zrI laghurAja svAmI zrImaddanA ananya bhakta hatA; temanI gurubhakti camatkArI hatI. "A saMsAramAM eka AtmA sAco che e dezanAno satata pravAha emanA taraphathI vahyA karato hato. temaNe parama karuNAthI keTalAye saMzayagrasta Adhunikone "AtmA che evI jhAMkhI karAvI hatI. temanI bhAvanAno pravAha apratihata hato. A mahAtmAnA aMtevAsI brahmacArI zrI govardhanabhAIe A pustaka lakhI temanI samakSa vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM. pUjyapAda zrI laghurAja svAmIe tene kasATIe kasI maMjUra karyuM hatuM. A pustakanI e vizeSatA che. rasikalAla cho. parIkha magelan For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA be bola (AvRtti bIjI) zrImad rAjacaMdra ravajIbhAInA jIvana saMbaMdhI prathama pustaka "sAkSAt sarasvatI" saM. 1943mAM temanI hayAtImAM prasiddha thayuM hatuM. temanA mitra vinayacaMdra popaTalAla daphatarIe te taiyAra kareluM hatuM. tenI pachI zrImad rAjacaMdra pote svAtmavRttAMtarUpa 13 varSa sudhInI potAnI caryA saM. 1946mAM lakhI che. "sAkSAtu sarasvatI'nI be bIjI AvRttio I. sa. 1921mAM amadAvAdanA mumukSa varga taraphathI prasiddha thaI hatI. zrImannA dehotsarga pachI saM. 1965 mAM jhaverI mANekalAla ghelAbhAIe "zrImAn rAjacaMdrajInuM AdhyAtmika jIvana" nAmano teozrInI jayaMtI vakhate eka nibaMdha vAMcelo te paNa prasiddha thayelo che. tyAra pachI yaMtI UjavAtI temAM gAMdhIjI, AnaMdazaMkara dhruva, kAkA kAlelakara vagere vidvAnanAM bhASaNo thatAM, teno eka saMgraha prasiddha thayo che. "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA"nI utpatti paNa saM. 1991nI jayaMtIne nimitta thaI che. bhAI gopALadAsa jIvAbhAI paTelanI sUcanAthI nibaMdharUpe lakhavA zarU karela, pachI pustakarUpe chapAvavAnI temanI dhAraNA thavAthI temanI sUcanA pramANe kaMIka vistArapUrvaka pAchaLano bhAga lakhAyo. pAchaLathI temano vicAra e nibaMdhamAMthI kaMIka laI jayaMtI vagerenAM vyAkhyAna sahita "zrImadbhI jIvanayAtrA" prasiddha karavAno thayo. te pramANe te graMtha saM. 1991mAM prasiddha thayo. bhAdaraNa zrImad rAjacaMdra maMdiranI sthApanAnA mahatsava prasaMge mumukSuone bheTa ApavA saM. 1994mAM zrImad rAjacaMdra jIvanakaLAnI prathama AvRtti "prasthAna kAryAlaya" dvArA prasiddha thaI. tyAra pachInAM For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha varSamAM ghaNA mumukSuone ne upayogI jaNAvAthI A bIjI AvRtti zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa" dvArA pragaTa thAya che. - temAM "muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMgo" nAme dazamuM prakaraNa, navI mAhitI maLI te pramANe umereluM che ane bAkInA prasaMgomAM ghaTata Avazyaka pheraphAra karyo che. mukhya krama te pahelI AvRtti pramANe ja rAkhele che. muMbaInA prasaMgo jevA ja vavANiyA, vaso, khaMbhAta, IDara, haDamatAlA, morabI AdinA prasaMgo paNa vizeSatA darzAve tevA che, te bhaviSyanI AvRttimAM banavA yogya che; hAlanA saMyogomAM ATalethI saMtoSa mAnavA yogya che. zrImad rAjacaMdra Azrama | agAsa saM. 2000, jeTha vada 8, budha, | brahmacArI govardhanadAsa prakAzakanuM nivedana "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLAnI navamI AvRttimAM vAMcavAnI sugamatA a akSaro saheja moTA lIdhA hatA jethI pahelAnI AvRttio karatAM AnuM dala 50 pAna jeTaluM vadhyuM hatuM. te ja pramANe, pratA khalAsa thaI javAthI A punarAvRtti prasiddha karavAmAM Ave che. --prakAzaka For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1O 20 74 141 anukramaNikA maMgala vacana 1 svavRttAMta 2 jAtismaraNajJAna.... 3 kumAra-kALa ... 4 nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra 5 strInIti bodhaka .. .. 6 mokSamALA-bAlAvabodha ... ... 37. 7 bhAvanAbodha ... ... ... 8 avadhAna .. 9 vaza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti 102 10 gRhasthAzramamAM praveza .... .... 116 11 muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMgo 124 12 amadAvAdanA oLakhItAomAMthI yathArtha oLakhanAra ... ... 13 bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi zrI sobhAgyabhAI .. 147 14 khaMbhAtanA mumukSujano... ... 15 "samakita zuddha prakANyuM re 160 16 muMbaImAM munisamAgama 167 17 surata-kaThorano samAgama 173 18 carotara pradezamAM vicaravuM 179 19 vaDavA sthAne samAgama 182 20 zrI Atmasiddhi zAstra 191 21 carotaramAM punarAgamana... 214 22 IDaranA pahADa upara... 235 23 bhASAMtaro ane vivecana 252 24 aMtima caryA 257 25 zrImadUnI zikSA ... . 2 75 26 zrImadUnAM smAraka .. ... 317 27 aMtima prazasti ... *** 323 154 For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmavRttAMta dhanya re divasa A ahe, jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA UlasI, majyo udaya karmane garva re. dhanya) 1 ogaNIsase ne ekatrIse, Avyo apUrva anusAra re, ogaNIsase ne betALIsa, adbhuta vairAgya dhAra re. dhanya0 2 ogaNIsa ne suDatALIse, samakita zuddha prakAzya re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya0 3 tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka paMca re. dhanya) 4 vadhatuM ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; krame karIne re te jaze, ema bhAse manamAMhIM re. dhanya0 5 yathAhetu je cittane, satya dharmane uddhAra re, thaze avazya A dehathI, ema thayo niradhAra re, dhanya0 6 AvI apUrva vRtti ahe, thaze apramatta ga re; kevaLa lagabhaga bhUmikA, spazani dehaviyoga re. dhanya0 7 avazya karmane bhoga che, bhogavavo avazeSa re; tethI deha eka ja dhArIne, jAzuM svarUpa svadeza re. dhanya0.8 zrImada rAjacaMdra For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka66 - 63; & ache tet five e mane . te che, maka nA ma mana tha ArI ke re R 2 marche. wn Rakba ja , 1mane jo 1 mAmA na to mane ? koLael ne pap mApA mATe moma che ke jaitA ja , ma che' 8 1 me 22 janma sates - JArea, &vIna , sha % ma9 nAma kamI sh, - A- B+ 14 1. kahevuM che ke nAnA * makano , bama banaA che PM no jApAra bALa mana ja che, mAM, ak moSa, - janamo . maLaAfje gAne , phakane che ka ta jo ne. * mata sahajAnmasvarUpa zrImAn rAjacandra. bhinna bhinna avasthA. na nanma. vayAjanA (sAta). vi.saMvan 1994 kArtika zu.15. a. va . che AjhAda( E). vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5 D.N.KHANDEKAR TEKAR'S WADI. BOMBAY N zrImad rAjacandra che avasthA For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacandra varSa 24 muM vi. saM. 1947 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakALA maMgala-vacana je svarUpa samajyA vinA, pAye duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta, 1 deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he ! vaMdana agaNita. 2 parama puruSa prabhu saddaguru, parama jJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA aNuma, 3 -zrImad rAjacaMdra je mahApuruSanI vizvavihArI prajJA hatI, aneka janmomAM ArAdhale jene vega hatuM eTale janmathI ja gIzvara jevI jenI niraparAdhI vairAgyamaya dazA hatI, a5 vayamAM AtmajJAnane jene udaya thaye hate, smaraNazakti jenI adbhuta hatI ane sarva jI pratye jene vizvavyApI prema hatuM, evA AzcaryanI mUrti samA mahAtmAnuM aciMtya mAhAtma kyAM ane A alpamatinI pratibhArahita sAmAnya vAcA kyAM! kayAM jaLahaLatA sUryanuM teja ane kyAM AgiyAnuM ajavALuM ! For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Ama aNachAjatuM chatAM chAbaDAmAM eka bAju meruparvata mUkI sAmenA chAbaDAmAM sarasavane dANe mUkI tulanA karavA jevuM sAhasa huM AraMbhuM chuM te hAsyapAtra che, chatAM jagatamAM vyavahAra keI ne kaI prakAre karavuM paDe che. jema bIjane caMdra batAvavA AkAzane aDe tevI lAMbI AMgaLI koInI pAse hotI nathI tepaNa mAtra aMgulI-nirdezathI te dizA darzAvI jenAranI draSTi caMdra pratye vaLe tema karIe chIe, tema A a5 prayatna zrImad rAjacaMdranA pratApa pratye draSTi denArane upayogI nIvaDe ane mArI vRtti mahAtmA puruSanAM prabhAvazALI vacamAM tathA tenA gaphurita caritramAM rahe e zubha AzayathI aNajagatuM kArya mAthe levAnI dhRSTatA karuM chuM. "sarvatobhadra - svaparahitakArI kAryanI pratIti thayA pachI A kalama pakaDI che tema chatAM, mArI agyatAthI e mahApuruSarUpI caMdranI prabhAmAM kalaMkarUpa huM na bhAvyuM te ThIka e bhAvanAthI te jJAnI puruSanA caraNakamaLamAM ahaMbhAva arpaNa karI tenAM kRpArUpa kiraNemAM abhedabhAve pharI pharI namaskAra karuM chuM. "matveti nAtha tava saMstavanaM mayedam Arabhyate tanudhiyApi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // AstAM tava stavanamastasamastadoSam tvatsaMkathApi jagatAM duritAni hanti / dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAMji // " zrI mAnatuMgAcArya-bhaktAmarastotraH For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala vacana | bhAvArtha...he nAtha! tAruM stavana aneka bhavanAM pApane nAza karanAra che ema mAnIne, alpa buddhi hovA chatAM tArA prabhAvanA AlaMbanathI A tArI stuti zarU karuM chuM te- kamalinIpatra para paDeluM jaLabiMdu paNa manahara metInI zobhA dhAraNa kare che, tema puruSanA cittanI prasannatAnuM kAraNa tArA prabhAvathI banaze. samasta doSane dUra kare tevuM tAruM stavana te zuM, paNa tArI kathA paNa traNa lekanAM kaSTone kApI nAkhe che, sahastra kiraNevALo sUrya dUra rahe, mAtra tenI arUNodayanI prabhA ja sarevaramAMnA kamaLane vikAsa karavA samartha che. For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta nidrAmAMthI jAgatAM koI ALasa maraDIne beThe thAya ane gharamAM corI thayAnAM cihna jotAM saMbhramamAM paDI jAya tema, I. sa. 1857nA saMkSebhakALane eka dasake vItyA pachI hiMdamAM saMsAra-sudhAre, dezanI AbAdI, keLavaNI ane dharmo dvAranAM bIja vAvavAnI zarUAta thatI hatI. te jAgRtikALamAM, pUrvamAM baMgALamAM rAmakRSNa paramahaMsa ane vivekAnaMdane prayatnanAM mULa jAmatAM hatAM. uttaramAM AryasamAja ane svAmI rAmatIrthanI taiyArIo thatI hatI. dakSiNamAM pezvAInAM tAjAM smaraNamAM lekamAnya bALagaMgAdhara TiLaka ane gopAlakRSNa gokhale UcharatA hatA. mahAtmA gAMdhIjInA janma pahelAM eka varSe vavANiyA baMdara nAmanA kAThiyAvADanA eka zAMta ramaNIya gAmanA vaNika kuTuMbamAM saMvata 1924nA kArtika suda 15 ne ravivAre zrImad rAjacaMdrane janma thayela hatuM. temanA pitAnuM nAma mahetA ravajIbhAI paMcANabhAI hatuM ane temanAM mAtAnuM nAma devabAI hatuM. kaLikALasarvajJa zrImad hemacaMdrAcAryanI janmatithine divase kArtikI pUrNimAe A mahAtmAe paNa janma lIdho hate. e ja varSamAM AtmajJAnI cidAnaMdajI mahArAjane deha chUTyAnA samAcAra sAMbhaLyA che. zrImaddanA pitAmaha zrIkRSNanA bhakta hatA. bhaktirUpI jaLane pravAha e kuTuMbarUpI sarevaramAM asmalita vahyA For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta karate. temAM UMcA AkAzamAMnI manahara saMdhyAnA raMga ke iMdradhanuSanA raMga sarovaranA nirmaLa jaLamAM pratibiMba pAme tema zrImanAM mAtuzrI devabAI jaina saMskAre lAvyAM hatAM. vavANiyAnAM bIjAM vaNika kuTuMba paNa jainadharmane anusaranArAM hatAM. te sarva saMskAranuM mizraNa koI ajaba rIte gaMgA-yamunAnA saMgamanI peThe ApaNA bALamahAtmAnA hRdayamAM relAtuM hatuM. pitAnI prauDha vANImAM bAvIsa varSanI vaye A bALavayanuM varNana "samuccaya vayacaryA" nAmanA lekhamAM pite karyuM che te ja ahIM utArI lauM chuM: samuccaya vayacaryA saMvata 1924nA kArtika sudi 15, ravie mAre janma hovAthI Aje mane sAmAnya gaNatarIthI bAvIsa varSa pUrAM thayAM. bAvIsa varSanI a5 vayamAM meM aneka raMga AtmA saMbaMdhamAM, mana saMbaMdhamAM, vacana saMbaMdhamAM, tana saMbaMdhamAM ane dhana saMbaMdhamAM dIThA che. nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranAM saMsArI mejA, anaMta duHkhanuM mULa, e badhAne aneka prakAre mane anubhava thaye che. samartha tatvajJAnIoe ane samartha nAstikae je je vicAro karyA che te jAtinA aneka vicAre te alpa vayamAM meM karelA che. mahAna cakravatIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra meM karyA che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che. alpa vayamAM mahata vicAra karI nAkhyA che. mahata vicitratAnI prApti thaI che. e saghaLuM bahu gaMbhIra bhAvathI Aje huM dRSTi daI jouM te prathamanI mArI UgatI vicArazreNI, AtmadazA ane For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Ajane AkAza-pAtALanuM aMtara che, tene cheDe ane Ane cheDe koI kALe jANe maLe maLe tema nathI. paNa zAca karaze ke eTalI badhI vicitratAnuM koI sthaLe lekhana-citraNa karyuM che ke kaMI nahIM? te tyAM eTaluM ja kahI zakIza ke lekhana-citraNa saghaLuM smRtinA citrapaTamAM che. bAkI patra-lekhinIne samAgama karI jagatamAM darzAvavAnuM prayatna karyuM nathI. yadi huM ema samajI zakuM chuM ke te vayacaryA janasamUhane bahu upayegI, punaH punaH manana karavA yegya, ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti thAya tevI che; paNa mArI smRtie te parizrama levAnI mane cokhkhI nA kahI hatI, eTale nirupAyatAthI kSamA IcchI lauM chuM. pariNAmika vicArathI te smRtinI IcchAne dabAvI, te ja smRtine samajAvI, te vayacaryA dhIre dhIre banaze te avazya dhavaLa-patra para mUkIza; topaNa samuccaya vayacaryA saMbhArI jauM chuM - sAta varSa sudhI ekAMta bALavayanI ramata-gamata sevI hatI. eTaluM mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA -kalpanAnuM svarUpa ke hetu samajyA vagara-mArA AtmAmAM thayA karatI hatI. ramata-gamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. vastra paheravAnI, svaccha rAkhavAnI, khAvApIvAnI, sUvA-besavAnI, badhI videhI dazA hatI, chatAM hADa garIba hatuM. e dazA haju bahu sAMbhare che. atyAranuM vivekI jJAna te vayamAM hota te mane mokSa mATe jhAjhI jijJAsA raheta nahIM. evI niraparAdhI dazA hovAthI punaH punaH te sAMbhare che. 1. raDI paDe tevuM aMtaHkaraNa For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta sAta varSathI agiyAra varSa sudhInA kALa keLavaNI levAmAM hatA. Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhAgave che, teTalI khyAti bhAgavavAthI te kaMika aparAdhI thaI che; paNa te kALe niraparAdhI smRti hovAthI eka ja vAra pAThanuM avaleAkana karavuM paDatuM hatuM; chatAM khyAtinA hetu naheAtA, eTale upAdhi bahu ochI hatI. smRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahu ja thoDA manuSyAmAM A kALe, A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hatA. vAtaDAhyo, ramatiyALa ane AnaMdI hatA. pATha mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI tenA bhAvArtha kahI jatAM. e bhaNInI nizciMtatA hatI. te veLA prIti----saraLa vAtsalyatA--mArAmAM bahu hatI; sarvathI ekatva icchatA; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDyuM hatuM. lokomAM koI paNa prakArathI judAInA aMkuro jotA ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM. te veLA kalpita vAta karavAnI mane bahu Teva hatI. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI, je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI. abhyAsa eTalI tvarAthI karI zakayo hatA ke je mANase mane prathama pustakane bAdha devA zarU karyA hatA, tene ja gujarAtI keLavaNI ThIka pAmIne te ja cApaDInA pAche meM Adha karyA hatA. tyAre keTalAka kAvyagraMtha meM vAMcyA hatA. tema ja aneka prakAranA medhagraMthA--nAnA--ADAavaLA meM joyA hatA; je prAye haju smRtimAM rahyA che. tyAM sudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM; huM mANasajAtane bahu vizvAsu hatA; svAbhAvika sRSTiracanA para mane bahu prIti hatI. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA. temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pado meM sAMbhaLyAM hatAM; tema ja judA judA avatAra saMbaMdhI camatkAre sAMbhaLyA hatA, jethI mane bhaktinI sAthe te avatAramAM prIti thaI hatI, ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALalIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI; nitya kRSNanAM darzana karavA jate; vakhatevakhata kathAo sAMbhaLate vAraMvAra avatAra saMbaMdhI camatkAramAM huM meha pAmate ane tene paramAtmA mAna, jethI tenuM rahevAnuM sthaLa javAnI parama jijJAsA hatI. tenA saMpradAyanA mahaMta hoIe, sthaLe sthaLe camatkArathI harikathA karatA hoIe ane tyAgI hoIe te keTalI majA paDe ? e ja vikalpanA thayA karatI; tema ja koI vaibhavI bhUmikA jete ke samartha vaibhavI thavAnI IcchA thatI. "pravINasAgara' nAmane graMtha tevAmAM meM vAMcyuM hatuM, te vadhAre samaje nahote chatAM strI saMbaMdhI nAnA prakAranAM sukhamAM lIna hoIe ane nirupAdhipaNe kathA kathana zravaNa karatA hoIe te kevI AnaMdadAyaka dazA, e mArI tRSNA hatI. gujarAtI bhASAnI vAcanamALAmAM jagatakartA saMbaMdhI keTaleka sthaLe baMdha karyo che te mane draDha thaI gayuM hatuM, jethI jaina leke bhaNe mArI bahu jugupsA hatI; banAvyA vagara kaI padArtha bane nahIM, mATe jaina leke mUrkha che, tene khabara nathI. tema ja te veLA pratimAnA azraddhALu lekenI kriyA mArA jevAmAM AvatI hatI, jethI te kriyAo malina lAgavAthI huM tethI bIte hate, eTale ke te mane priya nahatI. For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta janmabhUmikAmAM jeTalA vANiyAe rahe che, te badhAnI kuLazraddhA bhinna bhinna chatAM kaMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI, ethI mane te lekone ja pAnAro hate. pahelethI samartha zaktivALe ane gAmane nAmAMkita vidyArthI leke mane gaNatA, tethI mArI prazaMsAne lIdhe cAhIne tevA maMDaLamAM besI mArI capaLazakti darzAvavA huM prayatna karatA. kaMThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA; chatAM huM teothI vAda karate ane samajaNa pADavA prayatna karate. paNa haLave haLave mane temanAM pratikamaNa sUtra ItyAdika pustako vAMcavA maLyAM; temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagatajIvathI mitratA IcchI che, tethI mArI prIti temAM paNa thaI ane pelAmAM paNa rahI. haLave haLave A prasaMga vaLe. chatAM svaccha rahevAnA temaja bIjA AcAra-vicAra mane vaiSNavanA priya hatA ane jagatakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI tUTI gaI, eTale pharIthI meM bAMdhI nahIM. te veLA bAMdhavA na bAMdhavAnuM kaMI kAraNa meM zodhyuM nahotuM. A mArI tera varSanI vayanI carcA che. pachI huM mArA pitAnI dukAne besatuM ane mArA akSaranI chaTAthI kaccha-darabArane utAre mane lakhavA mATe bolAvatA tyAre huM tyAM jate. dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che. aneka pustaka vAMcyAM che, rAma ItyAdikanAM caritra para kavitAo racI che saMsArI tRSNAo karI che, chatAM keIne meM e che - adhike bhAva kahyo nathI, ke koIne meM ochuM adhikuM teLI dIdhuM nathI, e mane cokkasa sAMbhare che." For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNajJAna "jema bAlyAvasthAne viSe je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hoya tenuM smaraNa vRddhAvasthAmAM keTalAkane thAya ne keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe ne keTalAkane na rahe. na rahevAnuM kAraNa e che ke pUrva deha choDatAM bAhya padArthone viSe jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane nava deha pAmI temAM ja Asakta rahe che. tene pUrvaparyAyanuM bhAna rahe nahIM, AthI UlaTI rIte pravartanArane eTale avakAza rAkhyuM hoya tene pUrva bhava anubhavavAmAM Ave che... "jAtismaraNajJAna e matijJAnane bheda che. pUrvaparyAya (deha) choDatAM mRtyu Adi vedanAnA kAraNane laIne, nave deha dhAraNa karatAM garbhAvAsane laIne, bALapaNamAM mUDhapaNAne laIne, ane vartamAna dehamAM ati lInatAne laIne pUrvaparyAyanI smRti karavAne avakAza ja maLatuM nathI, tathApi jema garbhAvAsa tathA bAlapaNuM smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotAM ema nathI, tema uparanAM kAraNene laIne pUrva paryAya smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotA ema kahevAya nahIM. jevI rIte AMbA Adi vRkSanI kalama karavAmAM Ave che temAM sAnukULatA hoya te thAya che, tema je pUrva paryAyanI smRti karavAne kSapazamAdi sAnukULatA (gyatA) hoya te jAtismaraNajJAna For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNajJAna thAya. pUrva saMjJA kAyama hevI joIe. asaMjJIne bhava AvavAthI jAtismaraNajJAna na thAya." -zrImad rAjacaMdra uparanA "samuccaya vayacaryAnA lekhamAM jAtismaraNajJAnane pite ullekha karyo nathI ane pachInA lakhANomAM paNa te viSe vizeSa vistRta carcA karI nathI te paNa mitro sAthenA vArtA lApamAM ke sIdhe prazna pUchanArane jAtismaraNajJAna pitAne hatuM te kyAre ane kevA prasaMge pragaTa thayeluM ane vardhamAnatAne pAmyuM te viSe eka bhAI sAthe thayelI vAtacIta sapramANu lAgavAthI nIce jaNAvI che : bhAI padamazI ThAkarazI kacchanA vANiyA saMvata 194rathI zrImaddanA samAgamamAM AvelA, temaNe eka vakhate muMbaImAM bhUlezvara zAka mArakITa pAsenA digaMbara derAsaramAM zrImadune prazna pUche ke Apane jAtismaraNajJAna che ema meM sAMbhaLyuM che, te vAjabI che? teozrIe uttaramAM jaNAvyuM : "hA, evuM kAMIka che; tene AdhAre Ama kahevAyuM che." padamazIbhAIe pharI prazna karyo : "Apane jAtismaraNa keTalI ummare ane kevI rIte thayuM ?" zrImade uttara Apyo : "ame sAta varSanI vayanA hatA, tyAre zrI vavANiyAmAM amIcaMda nAmanA gRhastha hatA; teo ja kalyANajIbhAIne kaheluM ke amane navase bhavanuM jJAna che. khImajIbhAIne zrImade pitAnA pUrva bhava saMbaMdhI savistAra kaheluM ke tamAre to amArA upara upakAra che. - dAmajIbhAI For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA - bhAI kalyANajIbhAI jevA kadAvara, rUpALA, guNI hatA. amArA upara tee vahAla sakhatA. teone sarpa DasyA tethI tatkALa gujarI gayA; ema vAta sAMbhaLI ame pitAmaha pAse ghera AvyA. gujarI javuM eTale zuM te ame jANatA naheAtA. pitAmahane ame kIdhuM ke amIcaMda gujarI gayA ke ? pitAmahe vicAryuM --e vAtanI amane khakhara paDaze te bhaya pAmazuM. e kAraNathI pitAmahe kIdhuM ke rAMDhA karI le (jamI le) vagerethI e vAta bhulAvavA ghaNI ghaNI yuktie karI paNa ame gujarI javA viSe A pahelI ja vakhata sAMbhaLela hAvAthI te samajavAnI tIvra jijJAsA thayela, tethI pharI pharI te ja savAla karatA rahyA. pachI pitAmahe kIdhuM : 'hA, te vAta kharI che.' ame pUchyuM ke gujarI javuM eTale zuM ? pitAmahe kIdhuM : "temAMthI jIva nIkaLI gayA, ane have te hAlI, cAlI, kheAlI zake nahIM; ke khAvuM, pIvuM kazuM karI zake nahIM. mATe tene taLAva pAsenA masANamAM khALI Avaze.' ame thoDI vAra gharamAM Amatema pharI chUpI rIte taLAve gayA. tyAM pALa uparanA e zAkhAvALA khAvaLa upara caDhI joyuM, te kharekhara ! citA khaLatI hatI. keTalAka mAdhusA AsapAsa beThelA joyA. te vakhate amane vicAra thayA ke AvA mANasane khALI devA e keTalI krUratA ? Ama zA mATe thayuM ? vagere vicAra karatAM paDado khasI gayA.'' ATaluM kahIne te tarata UbhA thayA. padamazIbhAIe kahyuM : "sAhebajI, e viSe hajI huM vadhAre jANavA mAguM chuM." For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 jAtismaraNazAna zrImade TUMkAmAM patAvatAM kahyuM : "pachI zrI jUnAgaDhane gaDha je tyAre ghaNe vadhAre thA. have cAle." vicAravAna jIvane kodhAdi koI prakRtinI paravazatAne laIne ghaNuM sahana karavuM paDyuM hoya, ke kaI ISTaviyegane ke priyajananA maraNaprasaMge aneka vAra veThavA paDyA hoya, ke mahAvyAdhinA prasaMge AvI paDyA hoya tenI smRti lAvI saMsArane vicAra kare te A anitya padArtho uparanI Asakti ochI thaI jAya che; mamatva, meha meLAM paDe che ane ajara, amara ane nitya evA AtmapadArthane nirNaya karavA vRtti jAge che. te pachI jene aneka bhavamAM Adhi, vyAdhi, upAdhi tathA janma, jarA, maraNanAM duHkha veThelAM smRtimAM tAjAM thayA hoya; naraka Adi gatinAM akathya dudakhenI smRti jAgI hoya; tathA paribhramaNanAM kAraNe pUrvabhave sapuruSa pAse pratyakSa sAMbhaLyAM hoya te sarva upadeza jene smRtimAM pratyakSa bhAsatuM hoya tene janma, jarA, maraNane trAsa keTale varte tathA pUrvabhave jANele ane ArAdhe muktine mArga ArAdhavA keTalI tatparatA rahe te ApaNI kalpanAmAM AvavuM paNa muzkela che. bALapaNAnAM eka kAvyamAM zrImade lakhyuM che - avaLAM paNa savaLAM thaze, Thokara vAgye ThIka tapyA lohane TIpAM, sudharI jaze adhika, krodhAdi svabhAvavALA aneka jIve pazcAttApa thatAM ke gya samajaNa lAgI jatAM nAnapaNamAM sArA kahevAtA sAthIo karatAM vizeSa sArA nIvaDyA che. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA jAtismaraNajJAna zrImane sAta varSe prApta thayuM ane vairAgya vadhavA lAgyA. te "apUrva anusAra' AvyuM ema saM. 1953mAM lakhelA nIcenA kAvyamAM pite jaNAve che : dhanya re divasa A ahe! jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA ulasI, mo udaya karmane garva re. dhanya. 1 ogaNIsa ne ekatrIse, A apUrva anusAra re; egaNusase ne betALIse, adbhuta vairAgya dhAra re. dhanya0 2 vaLI e ja abhiprAyanuM eka kAvya saM. 194pamAM lakheluM temAM pite jaNAve che: "sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA" adhyAtmanI jananI te udAsInatA. laghu vayathI adbhuta thaye, tatvajJAnane bedha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM dha? 1 je saMskAra thave ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thaye, bhava zaMkA zI tyAMya? ra jema jema mati aha5tA, ane meha udyota tema tema bhava zaMkanA, apAtra aMtara tA. 3 karI kaha5nA daDha kare, nAnA nAsti vicAra; paNa asti te sUcave, e ja khare nirdhAra. 4 saM. 1949 kArtika vada 12nA eka patramAM pite jaNAve che - "punarjanma che-jarUra che. e mATe "huM" anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM. e vAkya pUrvabhavanA keI jeganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che. jene, punarjanmAdi bhAva karyA che, te padArthane koI prakAre jANIne te vAkaya lakhAyuM che." For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNajJAna saM. 1946, prathama bhAdaravA suda 6nA patramAM pUrvabhavanA smaraNanuM samarthana kare che, te patra :- "prathama saMvatsarI ane e divasa paryaMta saMbaMdhImAM kaI paNa prakAre tamAre avinaya, AzAtanA, asamAdhi mArA mana, vacana, kAyAnA keI paNa gAdhyavasAyathI thaI hoya tene mATe punaH punaH kSamAvuM chuM. aMtartAnathI smaraNa karatAM e kaI kALa jaNane nathI vA sAMbharatuM nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMka9pa-vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya; ane e vaDe "samAdhi" na bhUlyA hoya. niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svachaMdathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI? bIjA jIve para krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lebha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANuM? arthAt ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAne vairAgya Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM nahIM jIvI zake evA keTalAka padArtho (strI Adika) te anaMtavAra cheDatAM, tene viyega thayAM anaMta kALa paNa thaI gaye; tathApi tenA vinA jivAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAta je je veLA te prItibhAva karyo hate te te veLA te kalpita hate. eve prItibhAva kAM thaye? e pharI pharI vairAgya Ape che. For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA vaLI jenuM mukha kaI kALe paNa nahIM jouM, jene kaI kALe huM grahaNa nahIM ja karuM, tene ghera putrapaNe, strIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jaMtupaNe zA mATe jame? arthAt evA zreSathI evA rUpe janmavuM paDyuM! ane tema karavAnI te IcchA nahotI ! kaho e smaraNa thatAM A lezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya? arthAt Ave che. vadhAre zuM kahevuM? je je pUrvanA bhavAMtare bhrAMtipaNe bhramaNa karyuM tenuM smaraNa thatAM have kema jIvavuM e ciMtanA thaI paDI che. pharI na ja janmavuM ane pharI ema na ja karavuM evuM draDhatva AtmAmAM prakAze che. paNa keTalIka nirUpAyatA che tyAM kema karavuM ? je draDhatA che te pUrNa karavI; jarUra pUrNa paDavI e ja raTaNa che, paNa je kaMI ADuM Ave che, te kere karavuM paDe che, arthAt khaseDavuM paDe che, ane temAM kALa jAya che. jIvana cAlyuM jAya che, ene na javA devuM, jyAM sudhI yathAyogya ya na thAya tyAM sudhI, ema draDhatA che tenuM kema karavuM? kadApi koI rIte temAMnuM kaMI karIe te tevuM sthAna kayAM che ke jyAM jaIne rahIe ? arthAt tevA saMte kyAM che, ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM piSaNa pAmIe? tyAre have kema karavuM ? | game tema ho, game teTalAM duHkha veTho, game teTalA pariSaha sahana karo, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhio sahana kare, game teTalI upAdhio AvI paDe, game teTalI Adhio AvI paDe, game te jIvanakALa eka samaya mAtra ho, ane dunimitta ho, paNa ema karavuM ja. tyAM sudhI he jIva ! chUTako nathI." For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNlRjJAna Ama nepathyamAMthI uttara maLe che ane te yathAyeAgya lAge che. kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI. amuka kALa sudhI zUnya sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya te amuka kALa sudhI saMta sivAya kaMI nathI joItuM; te na heAya te amuka kALa sudhI satsaMga sivAya kaMI nathI joituM; te na hAya te AryacaraNa (Arya puruSAe karelAM AcaraNa) sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya te jinabhaktimAM ati zuddhabhAve lInatA sivAya kaMI nathI joItuM; te na heAya te pachI mAgavAnI icchA paNa nathI. gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAtA nathI. leAkasaMjJAthI leAkA2e javAtuM nathI. leAkatyAga vinA vairAgya yathAyeAgya pAmavA durlabha che. e kaMI khATuM che ?' zuM ? paribhramaNa karAyuM te karAyuM. have tenAM pratyAkhyAna laIe te ? laI zakAya. e paNa AzcaryakAraka che. atyAre e ja. pharI ceAgavAIe malIzuM. e ja vijJApana.' vaLI saM. 1949nA caitra suda 1nA eka patramAM kahe che keH je tIrthaMkaradeva svarUpastha AtmApaNuM thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA kahyo che, te tIrthakarane bIjI sarva prakAranI apekSAne tyAga karI namaskAra karIe chIe. pUrva ghaNuM zAstrone vicAra karavAthI te vicAranA phaLamAM satyarUSane viSe jenAM vacanathI bhakti utpanna thaI che, te tIrthakaranAM vacanane namaskAra karIe chIe. ghaNA prakAre jIvane vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jAye jAya evuM nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA mArgadhane namaskAra karIe chIe. - bhinna bhinna prakAre te jIvane vicAra thavA arthe, te jIva prApta thavA arthe gAdika aneka sAdhanane baLavAna parizrama karyo chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jene uddeza che, te tIrthakaranAM uddezavacanane namaskAra karIe chIe." tema saM. 194tnA zrAvaNa vada pa nA patramAM lakhyuM che keH pUrvakALamAM je je jJAnI puruSanA prasaMge vyatIta thayA che te kALa dhanya che te kSetra atyaMta dhanya che te zravaNane, zravaNanA kartAne ane temAM bhaktibhAvavALA jIvane trikALa daMDavat che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnI puruSanI vANuM athavA jJAnInAM zAstro ke mArgAnusArI jJAnI puruSanA siddhAMta, tenI apUrNatAne praNAma ati bhaktie karIe chIe. akhaMDa AtmadhUnanA ektAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI bhajavAnI atyaMta AturatA rahyA kare che, ane bIjI bAjathI AvAM kSetra, AvA lekapravAha, AvA upAdhi joga ane bIjA bIjA tevA tevA prakAra joI vicAra mUrchAvat thAya che. IzvarecchA !" For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNa jJAna Ama jAtismaraNajJAnathI pUrvabhavanA smaraNathI potAne thayele anubhava prakA che. A sivAya bIjA keTalAka patromAM paNa pite pUrvabhavanA joganuM smaraNa thayAne ullekha karyo che. "bhAvanAbodha saMvata 194ramAM lakhele tenI zarUAtamAM zrImadda lakhe cheH game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujajvala AtmAone svatavega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che. bAhya draSTithI jyAM sudhI ujavala AtmAe saMsAranA mAyika prapaMcamAM darzana de che tyAM sudhI, te kathananI siddhatA kvacit durlabha che, te paNa sUkSma dRSTithI avelekana karatAM e kathananuM pramANa kevaLa sulabha che, e niHsaMzaya che." laghuvayathI A vairAgya ane vivekanI prAptithI je tattvabaMdha thaye tenuM mukhya kAraNa jAtismaraNajJAna gaNavA gya che. A bhavanI apekSAe te te pAMcapaMdara varSanA bALaka gaNAya, paNa pAchaLanA bhavanI smRtinA pratApe aneka varSonA anubhavathI raMgAyelI e puruSanI vANuM bahu vicAravA lAgya, lakSamAM levA yogya che. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra-kALa adbhuta zaktiono AvirbhAva jAtismaraNajJAna pragaTa thavA gya AtmAnI nirmaLatA athavA smaraNazaktinI prabaLatA pUrve ArAdhelA veganuM phaLa ane anusaMdhAna sAbita kare che. bALavayathI vinaya, vAkacAturya, tarkazakti ane vairAgyane laIne gAmamAM temaja AkhI zALAnA vidyArthIomAM te priya thaI paDyA hatA. eka ja vakhata vAMcavAthI ke sAMbhaLavAthI temane akSareakSara yAda rahetuM evI tIvra smaraNazakti hatI, tenA pariNAme temane gekhavuM zuM tenI khabara ja nahotI; sADAsAta varSanI vaye zALAmAM praveza karyo. eka mAsa paNa thaye nahIM hoya teTalAmAM hasatAM-ramatAM AMka pUrA karyA. be varSa jeTalI mudatamAM sAta copaDIone abhyAsa pUro karyo. je vaDA vidyAthIe emane pahelI copaDInI zarUAta karAvelI, tene pite sAte copaDIo pUrI karIne pahelI paDI pUrI karAvI hatI. ATalI TUMkI mudatamAM abhyAsa pUre thaye te ajaba smaraNazaktine prabhAva che. vidyArthIone zikSake tarapha sAmAnya rIte prema e che heya che, bhaya, aNagame ane akaLAmaNa utpanna karAvanAra zikSaka gaNAya che. paraMtu zrImad badhA- sATheya vidyArthIonuM lesana letA ane zikSaka te besI ja rahetA; tema chatAM badhA vidyArthIone temanA upara atyaMta prema rahetA. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI che. zALAmAM kumAra-kALa eka vakhata zikSake zrImadune Thapako Ape eTale bIje divase pite zALAmAM na gayA. bIjA chokarAoe jANyuM ke rAyacaMdabhAI zALAe gayA nathI eTale tamAma chokarAo temanI pAse gayA. te badhA chokarAone laIne khetaramAM dUra gayA; pitAnI pAse bora hatAM te badhA vidyArthIone vaheMcyAM. Ama badhA khetaramAM hatA tethI zALAmAM zikSaka gayA tyAre koI vidyArthI ja nahIM, tenuM kAraNa vicAratAM zikSakane lAgyuM ke rAyacaMdabhAIne gaI kAle Thapake dIdhuM hatuM tethI badhA temanI pAse haze. tapAsa karatAM khetaramAM badhA che ema jANa zikSaka khetaramAM gayA ane rAyacaMdabhAIne namI paDyA ane pharI have koI divasa kaMI kahIza nahIM ema kahIne badhAne samajAvI zALAmAM teDI gayA. ATha varSanI ummarathI kavitA racavAnI temaNe zarUAta karI hatI. pahele varSe pa000 kaDIo temaNe racelI kahevAya che. nava varSanI vaye temaNe padyamAM rAmAyaNa ane mahAbhArata nAnAM nAnAM lakhyAM hatAM, ane dasa varSanI vaye te emanA vicAre pukhta ummaranA anubhavIne chAje tevA hatA. navuM navuM zIkhavAnI, navuM navuM sAMbhaLavAnI, navuM navuM manana karavAnI ane navuM navuM suMdara bhASaNa karavAnI emanI utkaTa IcchA e dasa varSanI vayamAM hada pAra hatI. kavitvazakti, smaraNazakti, vaktApaNuM ane sadguNane laIne nAnI vayamAM ajaba zaktizALI gaNutA hatA. agiyAra varSanI vayathI emaNe copAniyAmAM lekha lakhavA mAMDyA hatA. ane InAmI nibaMdhomAM gya InAme paNa saMpAdana karyAM hatAM. strIkeLavaNInI upagitA viSe eka nibaMdha paNa lakhyuM hatuM. A kavitA maNe racele For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA bAra varSanI vaye traNa divasamAM ghaDiyALa upara traNa kaDIo lakhI hatI. tera varSanI vaye teo aMgrejI bhASAne abhyAsa karavA rAjakoTa gayA. aMgrejI abhyAsa keTale ane keTalA vakhatamAM thayuM hatuM tenI koI sahAdhyAyI ke zikSaka taraphathI mAhitI maLI zakI nathI. eka vakhate kacchanA dIvAna maNibhAI jazabhAIe zrImadune kaccha tarapha padhAravA vinaMtI karI hatI te uparathI te kaccha tarapha padhAryA hatA. tyAM dharma saMbaMdhI sAruM bhASaNa karyuM hatuM. kacchanA leke prazaMsA karatA ke AgaLa upara A cheka mahApratApI yazavALe thaze. tera varSanI vayathI emaNe niyamathI khAnagImAM navA navA viSayene abhyAsa karavA mAMDyo hate ane paMdara varSanI vaya sudhImAM ghaNA viSaye saMbaMdhI vicakSaNa jJAna emaNe prApta For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra kaccha-keDAyanA rahIza zA hemarAjabhAI tathA naliyAnA rahIza zA mAlasIbhAI e baMne jaNAe sAMbhaLyuM ke vavANiyAnivAsI kavirAja rAyacaMdabhAI mahAbuddhizALI che; nAnI vayamAM avadhAne kare che. tethI temane maLavuM ema vicAra karI ane jaNa sAMDhaNuM upara savAra thaI vavANiyA tarapha ravAnA thayA. vavANiyAmAM tapAsa karatAM jaNAyuM ke te te merakhI gayA che. eTale teo paNa morabI tarapha ravAnA thayA. zrImad merabI AvyA ane pitAnA mosALamAM rAjakoTa javAne temane vicAra hatuM tethI merabInA bhAIoe sArA sAthanI tapAsa karI te khabara maLyA ke morabInA nyAyAdhIza dhArasabhAI rAjakeTa javAnA che, tethI temane pUchavAmAM AvyuM ke tame A rAyacaMdabhAIne rAjakeTa sAthe teDI jaze ? rAjakeTa temane sAthe temane javuM che. dhArasIbhAIe hA pADI ane pitAnI sAthe temane rAjakeTa teDI gayA. bhAI hemarAja merabI AvyA tyAre tapAsa karatAM khabara maLI ke te te rAjakeTa gayA che; tethI pite paNa rAjakeTa javuM e vicAra karI te paNa rAjakeTa tarapha ravAnA thayA. dhArasIbhAIne zrImad sAthe mArgamAM vAtacItane prasaMga prApta thatAM temane Azcarya utpanna thayuM ke ATalI lagabhaga dasa For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA varSanI vayamAM A chokare ke cAlAka che ! TI ummaranA mANase paNa je vAta na karI zake tevI buddhinI vAta sAMbhaLI dhArasIbhAIne ema thayuM ke zI A chokarAnI buddhi che ! temanA guNathI AkarSAIne dhArasIbhAI bolyA : "rAyacaMdabhAI, rAjakoTamAM amArI sAthe ja tame raheje." tyAre zrImade kahyuM : nA, mArA mesAthe rahIza." dhArasIbhAIe ghaNe Agraha karyo tyAre zrImade kahyuM : "tamAre tyAM Avate jaIza, paNa rahevAnuM te mesALamAM ja thaze." zrImadda rAjakeTa pahoMcyA eTale sALamAM gayA tyAre temanA mAmAe pUchyuM : "tame tenI sAthe AvyA ?" zrImade kahyuM : "dhArasIbhAI sAthe Avyo chuM." banane mAmAe jANyuM ke dhArasIbhAI atre AvyA che; te temane ThekANe karI devA evI prapaMcanI vAte mAMhomAMhe te karavA lAgyA. jamatAM jamatAM zrImade te sAMbhaLyuM tethI anumAna karyuM ke A bhAIe dhArasIbhAIne mArI nAkhavAnA vicAra kare che, te mAre temane tyAM jaI A meTo upakAra karavAne prasaMga cUke nahIM, temane cetAvI devA joIe. e vicAra karIne jamyA pachI te dhArasIbhAIne tyAM gayA. zrImade dhArasIbhAIne pUchyuM : "dhArasIbhAI, tamAre mArA mAmAo sAthe kaMI saMbaMdha che?" dhArasIbhAIe pUchyuM : ""kema ?" zrImade kahyuM : "huM pUchuM chuM." tyAre dhArasIbhAIe kahyuM : "sagapaNa saMbaMdha nathI, paNa rAja saMbaMdhI khaTapaTa cAle che." For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra zrImade kahyuM: "tema che te tamAre sAvacetImAM rahevuM, kemake tamAre mATe teo upAya zodhatA hatA. lAga phAve te ThekANe karI devAnI vAta karatA hatA. mATe te viSe pramAdI na thavuM." dhArasIbhAIe pUchyuM : "paNa tame e kema jANyuM ke mAre mATe teo Ama karavA dhAre che ?" zrImade uttara dIdhe: "huM jamate hatuM tyAre bahAra huM sAMbhaLuM teTalA moTA sAde te vAta karatA hatA ane huM kenI sAthe AvyuM te temaNe mane pUchyuM tyAre meM tamAruM nAma ApyuM hatuM. te uparathI temaNe te prasaMge vAta upADI hatI." dhArasIbhAIe pUchyuM : "paNa tamArA dekhatAM tevI vAte te kema kare ?" zrImade kahyuM : "A nAne bALa che, Ane e bAbatanI zI samajaNa paDavAnI che? ema jANI te vAta karatA hatA. eTale tamane kahevA-cetAvavA mATe Avyo chuM." dhArasIbhAInA manamAM thayuM ke aho ! A bALakamAM keTalI upakArabuddhi che? moTA mANasane paNa na sUjhe te mahA upakAra A bALaka kare che ! sAruM thayuM ke huM emane teDI lAvyuM. dhanya che A bALamahAtmAne ! dhanya mArAM bhAgya ke emane mane saMga thaye! ema vicArI te ghaNe AnaMda pAmyA. zrImamAM adUbhuta zaktio hatI; jJAna nirmaLa hatuM tethI temane jJAnamAM jaNAyuM ke be kacchI bhAIo sAMDhaNI upara savAra thaI lAMbI musApharI karatA Ave che, eTale temaNe - ! For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dhArasIbhAIne pUchyuM : "be jaNa kacchathI AvanAra che, temane utAre tamAre tyAM rAkhaze?" dhArasIbhAIe kahyuM : "hA, khuzIthI mAre tyAM temane utAro rAkhaje, huM temane mATe sarva baMdobasta karIza." pachI nizcita thaI zrImad te kacchI bhAIone AvavAnA mArga tarapha sAmA gayA. dUrathI hemarAjabhAIe aTakaLa karI ke sAme Ave che te rAyacaMda nAmane kare te nahIM hoya? najIka AvyA eTale zrImade temane nAma daIne belAvyAH "kema hemarAjabhAI? kema mAlasIbhAI ?" te banene vicAra thaye ke ApaNuM nAma e kyAMthI jANe che? keIne ApaNe khabara te ApI nathI? bannee Azcarya pAmIne kahyuM: "tame ja rAyacaMdabhAI che ke? tame kema jANyuM ke ame atyAre ja A ja mArge AvIe chIe??" tenA uttaramAM zrImade jaNAvyuM : "AtmAnI anaMta zaktio che, te vaDe ame jANIe chIe." pachI dhArasIbhAIne utAre gayA, tyAM dhArasIbhAIe nAhavA, dhovA vagerenI badhI tajavIja karI. kacchI bhAIo manamAM samajI gayA hatA ke Amane ApaNe kAzIe bhaNavA laI javA AvyA chIe paNa ATalI zaktivALAne zuM bhaNavAnuM bAkI haze? jamI rahyA pachI dhArasIbhAIne te kacchI bhAIoe vinaMtI karI, ke amAre rAyacaMdabhAI sAthe khAnagI vAta karavI For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra che te ekAMta sthaLa amane maLaze? tyAre temaNe tevuM sthAna batAvyuM. tyAM ekAMta sthAnamAM zrImadunI sAthe teo beThA. prathama avadhAna saMbaMdhI temaNe sAMbhaLeluM, te jevA temaNe vinaMtI karI, te zrImade svIkArI eTale temaNe "saMghapaTTaka nAmanA graMthamAMthI gAthA te letA AvyA hatA, tenA akSare ADAavaLI rIte zrImaddane saMbhaLAvyA, te yAda rAkhI temaNe A zleka belI batAvyuM, tethI bane cakita thaI gayA. e bane kacchI bhAIonA manamAM ema thayuM ke Amane ApaNe kAzIe zuM laI javA ? chatAM je mATe AvyA chIe te mATe prayatna te kare; pachI jema thavAnuM haze, tema thaze. ApaNe te spaSTa hetu kahI batAva. pachI temaNe kahyuM : "Apane bhaNAvavA mATe kAzI laI javA mATenI vinaMtI karavA ame AvyA chIe. mATe Apa kAzI cAle. ApanA kuTuMbane mATe tema ja Apane mATe khAvApIvA vagere sarva sagavaDa pagAra vagere ame karIzuM paNa Apa amArI sAthe cAle te moTo upakAra thAya." Ama aneka lAlaca vagere ApavA mATe kahyuM chatAM temaNe nA pADI ane jaNAvyuM ke amArAthI AvavAnuM nahIM bane, eTale teo manamAM samajI gayA ke prathamathI ja anumAna kareluM ke ApaNuM dhAraNA pAra paDe tema nathI ane tema ja banyuM. e te bhaNelA ja che, kAzI jaI temane kaMI vizeSa zIkhavuM paDe tema nathI. pachI dhArasIbhAI pAse teo gayA tyAre dhArasIbhAIe te banene ekAMtamAM jaNAvyuM ke rAyacaMdabhAI sAthe thayelI vAta mane kahevA lAyaka hoya te kahe. tyAre hemarAjabhAI For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa belyAH chupAvavA jevI koI paNa vAta nathI. paNa amArI je dhAraNA hatI te pAra na paDI." dhArasIbhAIe pUchyuM : "kema pAra na paDI?" tenA uttaramAM temaNe upara banele prasaMga kahI batAvyuM, tathA vizeSamAM jaNAvyuM : ame jaNAvyuM nahotuM te paNa pitAnI meLe sAmA AvyA, amane amArA nAmathI bolAvyA, ahIM badhI taiyArI karAvI, A koI AzcaryakArI mahApuruSa che." te sAMbhaLI dhArasIbhAIne paNa prathama te AnaMda sahita Azcarya lAgyuM ke aho! rAyacaMdabhAI bhUla kare che ke ATalI badhI sagavaDa karI Ape che chatAM hA kema kahetA nathI? temaNe javuM joIe. paNa pachIthI emane paNa samajAyuM ke je vyakti ATalI nAnI uMmaramAM AvI ajaba zakti dharAve che, tene bhaNavuM paNa zuM hoya ? vaLI emanI gaMbhIratA paNa keTalI che ke sAgaranI peThe sarva samAvI zake che, lagAra mAtra paNa chalakAtA nathI; ema emanA jJAnAdi guNanI mahattA temane bhAsI; tethI prathama pitAnI joDe temane gAdI upara besAratA tene badale jyArathI A mahApuruSa che ema lAgyuM eTale pitAnA Asane--gAdItakiye zrImane besAratA ane pite temanI sAme vinayabhAvathI besatA; pUjyabhAva dhAraNa karI vinaya sAcavatA. ane jema jema zrIma samAgama pAchaLanI jiMdagImAM vadhate game tema tema vizeSa mAhAbhya temane lAgyuM hatuM tathA temane sadguru tarIke mAnI temanuM zaraNa svIkAryuM hatuM. zrImadne pAchuM vavANiyA javAno vicAra thaye tyAre temane mATe sALamAMthI mIThAIne eka Dabo bhAthA mATe bharI For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra ApyuM hatuM. te laIne tathA badhAnI rajA laIne cAlyAM. bhAI dhArasabhAIne paNa maLIne temanI rajA laIne cAlyAM. pitAnI pAse bhADAnA paisA nahotA. tethI eka kaMdoIne tyAM e bhAthuM vecIne bhADA jeTalA paisA meLavyA; paNa dhArasIbhAI sAthe ATaluM badhuM oLakhANa thayuM hatuM chatAM kaMI paNa mAgaNI na karI ke uchInA paisA paNa na lIdhA. "putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" evI kahevata che te pramANe temanAmAM ATalI niHspRhatA ATalI nAnI ummare paNa UgI nIkaLI hatI. samaju gRhasthanI peThe temane siddhAMta hatuM ke - "mara jAuM mAguM nahIM, apane tanake kAja; paramArathake kAraNe mANuM, na samajuM lAja." kacchI bhAIonI sagavaDa yathAyogya thAya te mATe dhArasIbhAIne vinaMtI karI temanI AgatAsvAgatA sAcavI, paNa pitAne thaDA bhADAnA paisA joItA hatA te paNa te khAtara hAtha lAMbe karI dInatA karI nahIM. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strInIti bodhaka (garabAvaLI) saM. 1940mAM bahAra paDela "strInIti bedhaka vibhAga pahele zrImadunAM soLa varSa pahelAM lakhelAM lakhANomAMnuM prathama pustaka che. tenA mukhapRSTha upara bhujaMgI chaMdanI eka kaDI che. thavA deza AbAda sau hoMza dhAre, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhAre; thatI Arya-bhUmi viSe jeha hAni, kare dUra tene tame hita mAnI." strIkeLavaNunI Ama sUcanA karI, saMsAra-sudhArAnI preraNArUpe strIkeLavaNI viSe nIcene manahara chaMda prathama pAne pAchaLa chApele che : kudhAre karela bahu, humalo hiMmata dharI, vadhAre vadhAre jora, darazAviyuM khare; sudhArAnI sAmI jeNe, kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je, lAvavA dhyAne dhare; tene kADhavAne tame, nAra keLavaNuM Ape, kucAle naThArA kaDhA, bIjA je bahu naDe, rAyacaMda che e kahe, svadezI sujANa jane, dezahita kAma have, kema nahIM Adare?" For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIti beka pacAsa pAnAMnA pustakane zebhe tevI nAnI betraNa pAnAMnI prastAvanA bahu suMdara rIte lakhI che. strIkeLavaNI vadhatI jAya tenI sAthe vAMcavAne zekha vadhe, tene mATe strIone yogya sArAM pustako lakhavA vidvAnone vinaMtI karI, jUnA vicAranA lekanA strIkeLavaNuM sAme mukAtA AkSepa dUra karyA che. te vakhate chapAyelAM strIone vAMcavA yogya pAMca-sAta pustakanAM nAma ApyAM che. strIo nahIM sudharavAnuM kAraNa bALalagna, kajoDAM ane vahema ke ajJAna che ema jaNAvI bALalagnanI hAni vicAravA vinaMtI karI che. traNa bhAgamAM "strInItibedhaka lakhavA vicAra rAkhI A prathama bhAga bahAra pADyo che. theDI kiMmata rakhAya ane ghaNA lAbha laI zake e hetuthI cAra AnAmAM prathama vibhAga prasiddha karyo che. hAla zALAomAM bALa-garabAvaLI cAle che te prakAranuM A pustaka che. paraMtu be-traNa copaDI bhaNI UThI gayelI meTI ummaranI bahenane paNa vAMcavuM game tevI saraLa bhASA ane upayogI viSaye viSe temAM paDyo che. strIomAM gavAtA rAgamAM-gIta, dhoLa, garabAnI paddhati pramANe cAra bhAga pADI pustaka chApyuM che. pahelA bhAgamAM IzvaraprArthanA, bhakti ane upakAra uparAMta kSaNabhaMgura deha, mAtAe putrIne dIdhelI zikhAmaNa, vakhata nakAmo na gumAve, udyama ane udyamathI thayelAM kAma viSe garabIo che. bIjA bhAgamAM vidyA, keLavaNInA phAyadA, keLavaNI, abhaNa strIne dhikkAra, sugraMtha vAMcavA viSe, sArI zIkha suNavA viSe garabIo che. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA trIjA bhAgamAM sudharavA viSe, sadguNu sajavA viSe, sunIti vadhAravA viSe, satya viSe, parapuruSa ane vyabhicAratyAga viSe garamIe che. ane ceAthA bhAgamAM sadguNI sajanI tathA sadhazataka che. kavi narmadAzaMkaranA sudhArAnA jusso ane kavi dalapatarAmanI saraLa nItinA lakhANeAnuM mizraNa A nAnA pustakamAM suMdara rIte dekhAya che. pahelI ja garamImAM prArthanA karelI che ke :-- dezahita dayALu karAva, namuM tane heta re, jethI Upaje AnaMda bhAva, namuM tane heta re." garabI 22mImAM lakhe che : 32 "DATa kRSNa - gItathI jema che vaLyA re lAla, ethI vadhI vyabhicAra kleza tA lA re lola" garamI 16mImAM 'sudharavA' viSe lakhe che : sapIne sAthe nArIe, bharA vanatA kerA samAja~~ sudharaje snehathI. vAtA karA sudharyA taNI, vaLA karaje sudhArA kAja -30 duSTa dhArA naDyA A dezane, jethI paDatI thaI e be'na -30 jethI kusaMpa tA vadhI gayA, harI lIdhuM sukha ne cena -su paMdara varSa jeTalI vayamAM paNa bhASA upara sArA kAbU hAvAthI ane svAbhAvika kavitva hAvAthI prAsa ke yamaka mATe tANIkhecIne prayatna karelA paNu jaNAtA nathI. pANInA pravAhanI peThe bhASA bhAvane anusaratI vahe che. dAkhalA tarIke : kevaLa paisAmAM nahi citta ja joDavuM, tema na karavA jhAjho aa ii leAla joDa saMsArI susApharImAM pharIne javuM, nahi karanArA enA kAI thAla - For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ srItIti bAdhaka kSaNabhaMgura jANIne tuM tA dehane, bhajaze enI bhAva dharI bhagavAna jo; nathI bharAMsA paLanA ema ja jANaje, mATe mithyA karaje mA tAphAna jaze.-kSaNabhaMgu20" "himmata--phimmata harSe te pichANutA, ALasa na maLe jene kAM aMga bheru vakhata nakAmA kA dI jAyA ke nahIM, kIdhe jeNe vema taNA bahu bhaMga jo-- sajanI sArInAM sulakSaNa sAMbhaLI, tevI thAvA karaje rUDAM kAma joka sadguNI thAvAnuM je kA iccho, zANI nArI jANeA tenuM nAma jo--sajanI0' chelluM kAvya sadbodha-zataka' che te srIenA nItizataka samAna che. temAM saMpa. nIti, dhIraja, himmata, satya, niSkapaTapaNuM, bhakti, dezadAjha, sudhArA, udyama, kusaMganA tyAga, vidyA, garvanA tyAga, parapuruSa tyAga, nAstikatAnA tyAga, dayA. dharmaprema, graMthalekhana, kharca ghaTADavuM, kSamA, puNya, namratA, vinaya, sajjanIno saMga, mUrakha nArInA tyAga, jugArano tyAga, maraNanA vicAra, jJAnamArganI zodha, pati bhakti,pAtradAna, paramArthaprema, vAMcana vadhAravA bhalAmaNu vagere viSaye TUMkAmAM smaraNu rAkhavA dhALamAM gAyA che upAya ghaTatA AdA, dezahitane phAma dezanuM hita na dhAraze, te sUrakhanuM nAmavizvapitA vaMdana karuM. deza taNI sevA samatA ANI 33 3 kare, dhA nehathI, laheA prIti ne eTale For Personal & Private Use Only bhAva hAva. vizva Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA puruSa para e nakaeNnI, jANe khANa jarUra evA kSaNika sukhamAM, kema bane cakacUra. vizva garva nahIM ura ANutA, banI ke dI zrI maMta; ke dina Avaze nAra e ! eha lakSamIne aMta. vizva rAkhavI te dayA dilamAM, he ! zANu guNavAna, dayA ja dharmanuM mULa che' ke'vata satya pramANa. vizva viveka rAkhI varto, guNa taNuM thaI jANa; garIba janene Apaje, rUDI rIte mAna. vizva vinaya vize huM zuM kahuM, e to guNa amUlya nathI guNa bIje arenArI! enI tulya. vizva jIbha juo naramAzathI, rahI che vacce dAMta; kodha kare che kAramI, mAra khAya dharI khAMta. vizva sajajanI ratna samAna che, maNi pArasa che eha; leTuM kaMcana thAya che, te te jANe teha. vizva gaMgA samAna susaMga che, kharuM dauM chuM citra sumitra sukha zuM vaNavuM ? kaLA parama pavitra. vizva kaLa gati te eTI che, nahi ene darakAraka Abe ghaDI nahi mUkaze, mATe kare vicAra. vizva tarkaTa karaze ke kadI, Ape te lAbha puNya kare te temane, maLaze sata-dharma-Abha. vizva navarI besI rahIza nahi, kAraNa vakhata amUlya senuM paNa nahi Avaze, ke dI enI tulya. vizva sajajanInA paga pUjaje, ethI thAze ThIka; mULa anItinAM vaDhaze, kadI buddhi aThIka. vizva nAtha kerI sevA saje, e tIrathanuM sthAna, mAhita thAvuM na mUrakhI, bahu thAje guNavAna, vizva For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strInIti bedhaka paramAratha karavA sadA, dhAre ura umaMga; Izvara prIti meLave, kare sadA satsaMga. vizva vAMcana-vyasana vadhAraje, rAkhI lIluM * jJAna vAMcyAthI kahuM chuM thaze, DahI vidvAna, vizva lakSaNa sArAM rAkhIne, kare rUDerAM kAma; sajajanamAM vakhaNAe te, to ja sajajanI nAma. vizva" hAla A pustakanI chApelI prata maLI zaktI nathI ane pacAsa varSa pahelAMnA A samAjane ati upayogI pustakane kaMIka paricaya vAMcanArane karAvavAnA hetuthI vistRta avataraNa TAMkavAmAM saMkoca rahevA chatAM jarUra jaNAyAthI tema karyuM che. A "strInIti-bAdhakanI pharI AvRtti je bahAra paDe te moTI ummare bhaNavAnuM zarU karanAra strIone atyaMta upayogI nIvaDe ema lAge che. hAla kanyAzALAomAM cAlatI paM. navalarAma lakSmIrAmanI bALagarabAvaLI karatAM bhASA saraLa ane strI-svabhAvane anukULa tathA nItinA dheraNathI lakhAyela "strInItibodhaka pustaka mAtA-pitAe pitAnI putrIne, bhAIe pitAnI bahenane ane patie pitAnI dharmapatnIne tathA sagAMvahAlAe maMgaLa prasaMgamAM kanyAone ane vAMcatAM zIkhavAnI bhAvanAvALI ke thoDuMka bhaNelI yuvAna strIone bheTa ApavA lAyaka che. * pramAda ane ahaMkArathI jJAna sukAI jAya che-zuSkajJAna gaNAya che; vinaya ane bhaktinA rasasiMcanathI jJAnanAM mULa hRdayamAM UMDA Utare che ane jJAna lIluM rahe che.- lekhaka 1 "subodha saMgraha nAmane grantha A Azrama taraphathI prasiddha thayela che. temAM A "strInItibodhaka garabAvaLI chApavAmAM AvI che.--prakAzaka For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA pAchaLanA be bhAga lakhAyA jaNAtA nathI. A prathama bhAga jotAM ema anumAna thAya che ke jo banne bhAga lakhAyA hAta te srIsAhityamAM agrabhAga bhajave tevA graMthA zrImade lakhyA hAta. 31 'strInItiAdhaka'ne aMte jAhera khabaramAM lakheluM che ke "kAvyamALA e nAmanuM eka sunItibAdhaka pustaka meM racIne taiyAra kareluM che, jenI aMdara ekaso ne ATha kAvyA che ane tenA cAra bhAga pADelA che. tenuM kada base pRSThanuM thaze. agAuthI grAhaka thanAra pAse rU. 0-10-0 levAmAM Avaze.... nItidarzaka pustakonA phelAvA thavAnA AdhAra prajA para rahe che." A kAvyamALA prasiddha thaI che ke nahIM tenI mAhitI maLI nathI. lakhelI nakala paNa maLI zakI nathI. kAIne ema prazna thAya ke nItinAM pustako lakhavAnI A mahApuruSane zI jarUra hatI ? Atmaanubhava viSe ke dharmanA mULa muddA vistArathI samajAvavAnI zarUAta kema na karI ? tenuM samAdhAna zrImanA saMvata 1950 caitra vada 14nA patramAM nIcenA lakhANamAM prApta thAya che - je mumukSu jIva gRhastha vyavahAramAM vartatA hAya, teNe te akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joIe. nahIM ta| upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgeApAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA Avye tyAga, vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che, ane te ja jIvane satpuruSanAM vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mAhAtmya ane rahasya samajAya che; ane sarva vRttio nijapaNe vartavAneA mArga spaSTa siddha thAya che.'' For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S mokSamALA bAlAvabodha jema gaMgA nadI UMcA himAlaya parvatanA sarevara ane jharaNuMnAM pANInA pravAhane vahAvatI paththaranA samUhamAM thaIne aneka Azrama, gAmaDAM, gurukuLa ane zahere tathA vanaupavana ane kSetrane upakAra karatI sapATa pradezamAM meTA paTa sahita yamunA Adi nadIomAM bhaLI sAgaramAM jaIne samAya che tema zrImad rAjacaMdranI prajJA pUrve ArAdhelA aneka mahApuruSanA upadezAmRtanA saMcayanA sarevaramAMthI uddabhavI aneka viSayanA graMthenA vAMcanane sAra saMgrahI aneka muzkelIo vaTAvIne pitAnA paricita aparicita naranArIo, bALaka- yuvAna-vRddha, pustakAlaya, zALAo, zikSako ane aneka jamAnAnI prajAne upakAra karatI vizALa anubhava pragaTa karatI mekSamArgane upayogI vairAgya, viveka ane upazamane vistAratI AtmAnI anaMta zaktionA nidhAnarUpa mekSamAM samAya che. vAMcana, smaraNa, vicAra, nirdhAra ane tene vAraMvAra abhyAsa, bhAvanArUpa pariNumAvavAthI je anubhavane AnaMdanI vRddhi pitAne pragaTatI tenI vAnagIrUpa khAnagI noMdha, patra ke pustaka AkAre pragaTa thatAM anya jIvone lAbha thate, tevAM lakhANone saMgraha "zrImad rAjacaMdra pustakamAM thayelo che. temAM prathama prasiddha thayelI "puSpamALA" che. soLa varSa pahelAMnAM lakhANamAM e gaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA strInIti bedhaka mAM anIti dUra thAya ane nIti, sadAcAra pratye prema thAya te prakAre satya, zIla, udyama Adi viSayane vistAra maryAdita pramANamAM karyo che ane A puSpamALA'mAM sUtrAtmaka vAkyonI zailIthI ghaNe artha TUMkA vAkayomAM samAya te prakAre 108 bela lakhyA che. te vAkayo vAMcanAranI bAhyavRtti rekI pitAne Aje ke have pachI zuM karavuM ghaTe te vicAramAM prere tevAM che, ane nIti, vyavahAranI sAthe dharma pratye vRtti vALe tevA che. vAMcanAranI vicArazakti uttejita karI, zabdasamUha pAchaLa rahelA artha ane paramArthanA pradezamAM praveza karavAnI preraNA kare evAM TUMkAM paNa tIrNa bANanI peThe UMDA UtarI jAya tevAM te vAkyo che. A vAkyo chapAyelAM hovAthI eka vAra vAMcI javAthI paNa vicAravAna manuSyane tenuM mahatva jaNAyA vinA nahIM rahe eTale temAMthI avataraNa ApavA karatAM mAtra vAMcavAnI bhalAmaNa karIne viramuM chuM. chellA 108mA bolamAM pite ja jaNAvyuM che? "lAMbI TUMkI ke kamAnakama game te svarUpe A mArI kahelI, pavitratAnAM puSpothI chavAyelI mALA prabhAtanA vakhatamAM, sAyaMkALe ane anya anukULa nivRttie vicAravAthI maMgaladAyaka thaze. vizeSa zuM kahuM ?" mokSamALA' viSe saM. 155mAM zrImade pote jaNAvyuM cheH "mokSamALA ame seLa varasa ane pAMca mAsanI ummare traNa divasamAM racI hatI. 67mA pATha upara zAhI DhaLAI jatAM te pATha pharI lakha paDyo hato, ane te ThekANe "bahu puNya kerA puMjathI'nuM amUlya tAttvika vicAranuM kAvya mUkyuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabedha 39 jainamArgane yathArtha samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinekta mArgathI kaMI paNa nyUnAdhika temAM kahyuM nathI. vItarAga mArga para AbAla-vRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hRdayamAM pAya tevA hetue bAlAvabedharUpa yejanA tenI karI che. te zailI tathA te badhAne anusaravA paNa e namUne Apela che. ene "prajJAvabodha bhAga bhinna che te keI karaze. e chapAtAM vilaMba thayela tethI (agAuthI thayelA) grAhakanI AkuLatA TALavA "bhAvanAbedha" tyAra pachI racI upahArarUpe grAhakone ApyuM hatuM - jhAjhA, lAMbA lekhathI kaMI jJAnanI, vidvattAnI tulanA na thAya, paNa sAmAnyapaNe jIvone e tulanAnI gama nathI." saM. 1956mAM "mokSamALAnI bIjI AvRttinA prasaMge pite prakAzakane sUcanA karI che : mekSamALAmAM zabdAMtara athavA prasaMga vizeSamAM kaI vAkyAMtara karavAnI vRtti thAya te karaze. udUghAta Adi lakhavAnI vRtti hoya te lakhaze. jIvanacaritranI vRtti upazAMta karaze. upadughAtathI vAcakane, zretAne alpa a5 matAMtaranI vRtti vismaraNa thaI jJAnI puruSanA Atma-svabhAvarUpa paramadharmane vicAra karavAnI phuraNA thAya e lakSa sAmAnyapaNe rAkhaze. sahaja sUcanA che. zAMti." "mekSamALA'nA pATha ame mApI mApIne lakhyA che. pharI AvRtti aMge sukha Upaje tema pravarte. keTalAMka vAkya For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA nIce lITI dorI che, tema karavA jarUra nathI. zreAtA-vAMcakane anatAM sudhI ApaNA abhiprAye na doravA lakSa rAkhavuM. zreAtA-vAMcakamAM peAtAnI meLe abhiprAya UgavA devA. sArAsAra tAla karavAnuM vAMcanAra-zreAtAnA para cheDI devuM. ApaNe temane dArI temane peAtAne UgI zake evA abhiprAyane thaMbhI na deveA.'' 40 eka prauDha anubhavI keLavaNIkAra jema peAtAnI pahelAMnA jamAnAnA vicAra karI pUrve thaI gayelA keLavaNIkArAnA anubhava lakSamAM laI, peAtAnA jamAnAnI jarUriyAta tathA bhAvi jamAnAnI jarUriyAta upara pahoMce teTalI dIrgha - draSTi mUkI, mAnava svabhAvane lakSamAM laine mArgadarzaka graMthA gUMthe tathA zikSaNa paddhati yAje, tethI paNa vizeSa yAgyatA ane vizeSa dIrghadRSTithI zrImadde mokSamALAnI yeAjanA vicArI tenI zarUAta karI che. sAmAnya keLavaNI laI zALAmAMthI UThI gayelAM ke vizeSa keLavaNI pAmelAM naranArIe' tathA jemaNe lakhavA vAMcavAnA paNu abhyAsa na karyA hoya tema chatAM vicAra karI zake tevI zaktivALAM naranArIonI vicArazaktinA pravAha kaI dizAmAM vALavA hitakArI che ? zuM vicAravAthI peAtAne ane parane upakArI jIvana te gALI zake ? manuSyajanmanI mahattA ane saphaLatA samajavA tathA sAdhavA temaNe kema vartavuM ? manuSyabhava pAmelA DArI javAya tevI bhUlavaNInAM kayAM sthAnaka che ane te kema tajavA ? Adi aneka praznonA ukelarUpe ke manuSyadharma athavA AtmadharmanI eLakhANa karAvavA meAkSamALAnI teoe saMkalanA vicArI tvarAthI tenI zarUAta karI traNa divasamAM ja prathama pustaka taiyAra karI janasamAjane tenA lAbha levA jAhera kareluM; For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabedha tene lAbha levA agAuthI grAhake paNa maLI AvelAM, paNa te jamAnAmAM chApakhAnAnI anukULatA hAlanA jeTalI nahIM tathA anya parAdhIna prasaMgane vaza pustaka chapAtAM DhIla thaI ane lagabhaga baso pAnAMnuM pustaka chapAIne taiyAra thaI jatAM ghaNe vakhata lAgaze tethI grAhake adhIrA svabhAvathI akaLAze ema pitAne samajAyAthI pacAsa pAnAnuM eka navuM pustaka racI "bhAvanAbedha" nAme prathama prasiddha karI agAuthI madada karanAra grAhakene bheTa tarIke ApyuM. seLa sattara varSanI ummaramAM keTalI kAryakuzaLatA tathA javAbadArInuM bhAna temane hatuM tene A acUka purAve che. - zALAnAM pAThyapustaka tarIke vAMcI javAnuM ke bhaNI javAnuM A pustaka nathI. paNa parIkSA jIvana upara asara kare che tethI vizeSa mahattvanuM ane jIvananI saphaLatAnuM sAdhana hevAthI, tenuM manana nididhyAsana karI pitAnA doSa dekhI te doSe TALavAmAM A pustaka dvArA zI madada maLI zake ema che te vicArI jIvana sudhAravAnA sAdhana tarIke vAparavAnI bhalAmaNa ApatAM je "zikSaNa paddhati ane mukhamudrA" nAma rAkhI prathama prastAvanA lakhI che, te zikSakoe, mAbApAe ane vicAravAna abhyAsIoe bahu vicAravA egya che? "madhyasthatAthI emAM tatvajJAna ane zIla bedhavAne udeza che. A pustaka prasiddha karavAne mukhya hetu UcharatA bALa yuvAne avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che te bhraSTatA aTakAvavAne paNa che. bahu UMDA UtaratAM A mekSamALA mekSanA kAraNarUpa thaI paDaze! For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa pAThaka ane vAMcaka vargane mukhya bhalAmaNa e che ke, zikSApATha pATha karavA karatAM jema bane tema manana karavA; tenAM tAtparya anubhavavAM, jemanI samajaNamAM na AvatAM hoya temaNe jJAtA zikSaka ke muniothI samajavA, ane e yogavAI na hoya te pAMca sAta vakhata te pATha vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI te para vicAra karI aMtaHkaraNane pUchavuM ke zuM tAtparya maLyuM ? te tAtparyamAMthI heya (tajavA yogya), (jANavA yogya), ane upAdeya (AdaravA yegya) zuM che? ema karavAthI A graMtha samajI zakAze. hadaya kamaLa thaze, vicArazakti khIlaze ane jaina tatva para rUDI zraddhA thaze. A graMtha kaMI paThana karavArUpa nathI; manana karavArUpa che. artharUpa keLavaNuM emAM ja che. te janA bAlAvabodha rUpa che. "vivecana ane prajJAvabodha bhAga bhinna che A emane eka kakaDe che; chatAM sAmAnya tattvarUpa che." koI paNa upayogI pustaka mATe A uttama zikhAmaNa che. heya, reya ane upAdeyanI kasoTI upara caDhAvIne copAniyAM, mAsika ke anya graMthamALAo vAMcavAnI Teva je vAMcakane paDe te jIvanane amUlya vakhata nirarthaka akSare ukelavAmAM jAte ghaNo bacI jAya ane jemAMthI vizeSa grahaNa karavA gya lAge temAM te vakhatane upaga avazya thAya. mekSamALAne prathama pATha paNa "vAMcanArane bhalAmaNa" che. temAM paNa pite jaNAvyuM che : keTalAMka ajJAna manuSya nahIM vAMcavA gya pustaka vAMcIne pitAne vakhata khAI de che, ane avaLe raste caDhI For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabodha jAya che. A lekamAM apakIrti pAme che, tema ja paralekamAM nIca gatie jAya che..... tame koI prakAre A pustakanI azAtanA karaze nahIM, tene phADaze nahIM, DAgha paDaze nahIM ke bIjI kaI paNa rIte bigADaze nahIM. vivekathI saghaLuM kAma leje. vicakSaNa puruSoe kahyuM che ke viveka tyAM ja dharma che. tamane eka e paNa bhalAmaNa che ke, jeone vAMcatAM nahIM AvaDatuM hoya, ane tenI IcchA hoya te A pustaka anukrame tene vAMcI saMbhaLAvavuM. tamArA AtmAnuM AthI hita thAya, tamane jJAna, zAMti ane AnaMda maLe, tame paropakArI, dayALu, kSamAvAna, vivekI ane buddhizALI thAo evI zubha yAcanA ahaMta bhagavAna kane karI A pATha pUrNa karuM chuM." bALaprastAvanA, AziSa ane sUcanArUpe prathama pATha jaNAvI, A graMthanA pAyArUpa "sarvamAnya dharma" nAme uttama kAvyamAM dayAnuM svarUpa ke "e bhavatAraka suMdara rAha" batAvyo che ane UMDo vicAra karavA paNa sUcanA ApI che. "tatvarUpathI e oLakhe, te jana pahoMce zAzvata sukhe." jJAnI puruSonAM vacanamAM apUrva camatkAra rahele che; te AtmAne jAgrata karanAra che. koI jIva eka ja vAkyathI AtmajJAna pAmyA che. aSTAvake janakavidehIne "brahma satya, jagata mithyA" eTaluM ja jaNAvatAM "piMgaDe paga ne brahma upadezanI kahevata pramANe temane AtmasvarUpa samajAtAM vAra na lAgI ane koIne mATe aneka graMthanA upadezanI jarUra paDe che. tema For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA koI yogya AtmAne yA dharmanuM mULa che" ke ahiMsA parama dharma che' ema vicAratAM AtmadharmanuM eLakhANa thaI jAya, tevuM prathama kAvya atyaMta mahattvanuM che. 44 koI vicAravAna jIvAne A jagatanI vicitratA vicAratAM paNa AtmajJAna thayuM che. vartamAna sthitinA vicAra karatAM pUrvabhavanuM smaraNa thayuM che, ane tethI pahelAM hatA, hAla che ane anaMtakALa sudhI raheze evA zAzvata AtmAnuM astitva ane oLakhANa thayuM che. te vicAramAM preravA karmanA camatkAra'' nAme trIjo pATha bALakone samajAya tevI saraLa chatAM asarakAraka bhASAmAM--jIva khadhelAM karma bheLave che--e viSe yeAjgyA che. khAMdhelAM karmathI jIva chUTI zake che ane sarva karmathI mukta thaI meAkSa prApta karavAnuM prathama sAdhana manuSyadeha che. tenI mahattA Atmadharma ArAdhavAthI che paNa manuSyanI AkRtithI nathI. vAMdarAne paNa manuSyane maLatI AkRti che vagere upadezathI tathA mahApuruSA alpa vayamAM paNa AtmA oLakhI manuSyajIvana saphaLa karI gayA che, mATe maraNa AvatA pahelAM cetI javA mATe mAnavadeha' nAmanA pATha ceAthA mUkayo che. dRSTAMta ane kathAethI upadezanI UMDI chApa paDe che. kaDavI paNa hitakArI gALI gALe vIMTIne khavarAvavAthI ruci sahita bALako khAI jAya che, tema zAstromAM paNa uttama siddhAMta samajAvavA kathAnakanA upayAga thayelA che. uttarAdhyayana' nAmanA jaina zAstramAM zreNika nAmanA mahArAjAne anAthI muninA samAgame AtmaprakAzaka edhathI AtmajJAna prApta thayuM hatuM te vAta che. te vAta AjanA jamAnAnAM For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabedha yuvAna-yuvatIone AkarSaka lAge tevI bhASA ane zailIthI traNa pAThamAM varNavI samyakdarzana ke AtmajJAna mATe manuSyadeha uparAMta AtmajJAnI gurunA upadezanI jarUra che te siddha karyuM che. "bhAvanAbedha" prathama chapAvyuM che te graMthamAM paNa azaraNa bhAvanAnA udAharaNamAM A ja kathA pite mUkelI che. jeNe narakanuM AyuSya bAMdhyuM hatuM evA zreNika rAjAne paNa sadgurune yAga thatAM bhAva pharI gayA ane AtmAnuM oLakhANa thayuM tathA jIvananI dizA badalAI jatAM zrI mahAvIra svAmInA ge evA dharmabhAvamAM raMgAI gayA ke narakamAM jaI AvI AvatA ka5mAM te pite tIrthaMkara banI aneka bhavya nA uddhAraka banaze. jema ratnanI parIkSAmAM bhUlathApa kaI khAI jAya, te hajAra ke lAkho rUpiyAnuM nukasAna sahana karavuM paDe che tema gurune grahaNa karavAmAM bhUla Ave te dharmane nAme dhADa paDe. mATe sadeva ane sadharmanuM svarUpa samajAvanAra guru satsvarUpa eTale AtmaprApta puruSa haze te taravAne mArga hAtha Avaze, ema jANa pachIne cAra pAThamAM sadevanuM mAhA..., sadgurunI gyatA ane mahattA tathA sadudharmanuM svarUpa saMkSepamAM darzAvyuM che. dharma e gahana viSaya che. paraMtu temAM praveza karanAranuM mahatvanI bAbate tarapha lakSa daravavA pUratA A pATha lakhelA che. paraMtu jema jema jIvanI yegyatA vadhe tema tema tene vizeSa vicAra karI zake. tema chatAM A traNa tatva-deva, guru ane dharmanuM svarUpa yathArtha jANavAthI ja sadharmamAM praveza thaze For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa tathA AtmajJAnI gurunA bodha vinA yathArtha svarUpe traNe tattva samajAvA muzkela che eTaluM paNa draDhatAthI samajAya te tevA gurunI zodhamAM AtmArthI jIva rahe ane anya kAryo ke anya prasaMgamAM badhuM jIvana vahyuM javA na de, e lakSathI TUMkAmAM traNe tatvanI mAtra rUparekhA darzAvI che. "prajJAvadhanI saMkalanAmAM A traNe tattvane vizeSa vicAra darzAvavAne abhiprAya rAkhyo lAge che. pachI satyadharmanI prApti jene thaI che te gRhastha kevI rIte varte te uttama gati pAme te viSe sUtrAtmaka paNa suMdara mArgadarzaka pATha lakhe che. jinezvaranI bhakti viSe be pATha ane bhakti viSe eka kAvya lakhyuM che. temane prathamane pATha saMvAdarUpe lakhele che ane sava kene kahevA te viSe carcA karIne "zuddha saccidAnaMda svarUpa anaMta siddhanI bhaktithI tema ja sarva dUSaNarahita, karma malahIna, mukta, nIrAgI, sakaLa bhaya rahita, sarvajJa, sarvadazI jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che" ema sAbita karyuM che. tera varSa sudhInI "samuccaya vayacaryAmAM pite jaNAvyuM che ke prathama jagatakartAmAM zraddhA hatI, pachI janmabhUminA jainenA saMsargathI tathA pratikamaNAdi pustakonA vAMcanathI jinezvara deva upara paNa zraddhA thaI hatI. pachInA kALamAM vairAgya ane vicAranA baLe eka jinezvara deva upara zraddhA draDha thayelI ane bIjA ziva, viSNu Adi devanI bhakti mekSa Ape tevI lAgatI nathI evI mAnyatA thayelI spaSTa A For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabedha 47 pAThamAM temaNe darzAvI che. mekSamALAmAM pATha 60, 97 ane 106 mAM paNa e mAnyatA kevA vicArathI thaI che tenuM kaMIka khyAna ApeluM che te nIcenA utArA vAMcavAthI spaSTa samajAya tema che - bIjA dharmamamAM tattvajJAna saMbaMdhI yathArtha sUkSma vicAro nathI. keTalAka jagatakartAne baMdha kare che paNa jagatakartA pramANa vaDe siddha thaI zakatuM nathI." pavitra jainadarzanane nAstika kahevarAvavAmAM teo eka dalIlathI mithyA phAvavA Icche che ke jainadarzana A jagatanA kartA paramezvarane mAnatuM nathI; ane je paramezvarane nathI mAnatA te te nAstika ja che. A vAta bhadrikajanene zIdhra eMTI rahe che. kAraNa teomAM yathArtha vicAra karavAnI preraNA nathI. paNa je e uparathI ema vicAravAmAM Ave ke jaina jagatane tyAre anAdi anaMta kahe che te kyA nyAyathI kahe che? jagatakartA nathI ema kahevAmAM emanuM nimitta zuM che? ema eka pachI eka bheda rUpa vicArathI teo jainanI pavitratA para AvI zake. jagata racavAnI paramezvarane avazya zI hatI? racyuM te sukhaduHkha mUkavAnuM kAraNa zuM hatuM? racIne mata zA mATe mUkayuM? e lIlA batAvavI kene hatI ? racyuM te kayA karmathI ra? te pahelAM racavAnI IcchA kAM nahotI ? Izvara keNa? jagatanA padArtha keNa? ane icchA keNa ? racyuM te jagatamAM eka ja dharmanuM pravartana rAkhavuM hatuM, Ama bhramaNamAM nAkhavAnI avazya zI hatI? kadApi e badhuM mAne ke e bicArAnI bhUla thaI ! haze! kSamA karIe, paNa evuM For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA deDhaDahApaNa kyAMthI sUchyuM ke ene ja mULathI ukheDanAra evA mahAvIra jevA puruSone janma Ape? enA kahelA darzanane jagatamAM vidyamAnatA ApI? pitAnA paga para hAthe karIne kuhADo mAravAnI ene zI avazya hatI? eka te jANe e prakAre vicAra ane bAkI bIjA prakAre e vicAra ke jainadarzanapravartakene enAthI kaMI dveSa hate? e jagatakartA hota te ema kahevAthI eenA lAbhane kaMI hAni pahoMcatI hatI? jagatakartA nathI, jagata anAdi anaMta che ema kahevAmAM emane kaMI mahattA maLI jatI hatI ? AvA aneka vicAre vicAratAM jaNAI Avaze ke jema jagatanuM svarUpa hatuM temaja te pavitra puruSoe kahyuM che. emAM bhinnabhAva kahevA emane leza mAtra prayeAjana nahotuM. sUmamAM sUkSma jaMtunI rakSA jeNe praNIta karI che, eka rajakaNathI karIne AkhA jagatanA vicAre jeNe sarva bhede kahyA che, tevA puruSanAM pavitra darzanane nAstika kahenArA kaI gatine pAmaze e vicAratAM dayA Ave che !" "prazna - ATaluM te mane lAge che ke mahAvIrAdika jinezvaranuM kathana nyAyanA kAMTA para che, paraMtu jagatakartAnI teo nA kahe che, ane jagata anAdi anaMta che ema kahe che te viSe kaMI kaMI zaMkA thAya che ke A asaMkhyAta dvIpasamudrayukta jagata vagara banAvyuM kyAMthI hoya? uttara - Apane jyAM sudhI AtmAnI anaMta zaktinI leza paNa divya prasAdI maLI nathI tyAM sudhI ema lAge che, paraMtu tattvajJAne ema nahIM lAge. "sammatitaka' graMthane Apa anubhava karazo eTale e zaMkA nIkaLI jaze. For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabodha prazna - paraMtu samartha vidvAne pitAnI mRSA vAtane paNa draSTAMtAdikathI saiddhAMtika karI de che ethI e truTI zake nahIM paNa satya kema kahevAya ? uttara -paNa Ane kaMI mRSA kathavAnuM prayojana nahatuM, ane paLabhara ema mAne che, ema ApaNane zaMkA thaI ke e kathana mRSA haze te pachI jagatakartAe evA puruSane janma paNa kAM Ape ? nAmabALaka putrane janma ApavA zuM prajana hatuM ? tema vaLI e puruSo sarvajJa hatA; jagatakartA siddha hota te ema kahevAthI teone kaMI hAni nahotI." - zrI AtmasiddhizAstra saM. 195ra mAM racyuM temAM paNa pite Izvara viSe jaNAvyuM che: kartA Izvara kaI nahi, Izvara zuddha svabhAva; athavA preraka te gaye, Izvara deSa prabhAva. bhAvArtha-jagatane athavA jIvonAM karmane Izvara kartA koI che nahIM; zuddha AtmasvabhAva jene thaye che te Izvara che, ane tene je preraka eTale karmakartA gaNIe te tene dezano prabhAva thaye gaNAvo joIe; mATe IzvaranI preraNA jIvanA karma karavAmAM paNa kahevAya nahIM. (77) je IzvarAdi karmanA vaLagADanAra hoya te te jIva nAmano vacce koI paNa padArtha rahyo nahIM, kema ke preraNAdi dharma karIne tenuM astitva samajAtuM hatuM, te preraNAdi te Izvarakata TharyA, athavA IzvaranA guNa TharyA te pachI bAkI jIvanuM svarUpa zuM rahyuM ke tene jIva eTale AtmA kahIe? eTale karma Izvaraprerita nahIM paNa AtmAnAM pitAnAM ja karelAM hevA gya che." For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA "jinezvaranI bhakti-bhAga 2" ane "bhaktine upadeza" e bane pAThamAM gadyapadya dvArA, uttama nimittanA saMge ApaNuM bhAva ulAsa pAme che ane tenuM uttama phaLa prApta thAya che, te viSe vivecana che. | lakSamI, mahAna kuTuMba, putra ane adhikAranI prAptine leka mahattA mAne che. temAM mahattAne badale laghutA che ema sAbita karI, AtmAnI mahattA te satyavacana, dayA, kSamA, brahmacarya, paropakAra ane samatAmAM rahI che te darzAvavA "kharI mahattAne pATha lakhe che. jagatamAM mAna na hota te ahIM ja mokSa hata" e vAkyanI yathArthatA darzAvatuM bharata cakavartInA bhAI bAhubaLanuM dRSTAMta TUMkAmAM "bAhubaLa" nAmanA pAThamAM ApyuM che. pachI "cAra gati" ane "saMsArane cAra upamA" viSe traNa pATha ApI saMsAra duHkhamaya ane asAra che ema upadezI vairAgyamAM praveza karAvyo che ane te vairAgyanI vRddhi thAya tevuM "bAra bhAvanA" viSe saMkSipta vivecana che. A ja pAThane vistAra karI draSTAMta ane pramANazikSAthI vizeSa vivecana karI "bhAvanAbedha" nAmanA laghu graMthanI racanA karI che. kAtsarga eTale kAyAnI upekSA karI AtmasvarUpamAM rahevAnI pratijJA amuka kALa sudhI karavI ane temAM kevI draDhatA rAkhavI tenuM draSTAMta "kAmadeva zrAvaka"nA pAThamAM ApyuM che ane hAlanA zrAvakonI dharmadraDhatA eka pAI jevA lAbha mATe dharmazAkha kADhe tevI che tene kheda pragaTa karyo che. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 mAkSara bAlAvabAdha lorDa bekananA nibaMdhanI smRti karAve te "satya" viSe pATha che temAM vasurAjA asatya balavAthI ardhagati pAme tenI kathA paNa ApI che. satsaMga viSe je nibaMdhanA rUpamAM lakhAyuM che tevuM aMgrejI sAhityamAM kayAMya paNa maLI zake tevuM nathI. parigrahane saMkecavo" e viSe bahu asarakAraka ane vicAravA gya sUcanAo sahita subhUma cakavatInuM draSTAMta ApI parigrahanI aniSTatA darzAvI che tathA parigraha e pApanuM mULa che, pApane pitA che ema sAbita karyuM che. tattva samajavuM" e pAThamAM pipaTa peThe mukhapAThe zAstro kare paNa artha na samaje te upara hAsyotpAdaka draSTAMta sAthe tattvavicAra karanArane sukha, AnaMda, viveka ane pariNAme mahadbhUta phaLa thAya che te viSe ati mahatvanI sUcanA karI che. nA" viSenA pAThamAM gRhastha gRhakAryAdimAM kALajI rAkhIne kAma karavAthI ghaNuM jIvahiMsA bace che, te uparAMta A lekamAM asvacchatA, agavaDa, anAregyatA Adi dUra thAya che ane paralokamAM duHkhadAyI mahApApanAM phaLa bhegavavAM paDatAM nathI, ItyAdi aneka vyavahAru sUcanAo sahita TUMkAmAM ghaNuM lakhyuM che. "rAtribhejana"nA pAThamAM rAtribhejanane niSedha dharmazAstramAM ane Ayurveda vagere vedake zAstromAM kema karele che tenAM kAraNo ApI "cAre prakAranA AhAra rAtrine viSe tyAgavAthI maha6 phaLa che' e jinavacananuM samarthana karyuM che. sarva jIvanI rakSA" viSe be pATha lakhyA che. "dayA For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA e ja dharmanuM svarUpa che e viSe aneka dharmomAM varNana hevA chatAM dayAnuM sUphama svarUpa mahAvIra bhagavAne nirUpaNa karyuM che ane tenA anuyAyIo cAhIne jIva haNavAnI leza IcchA karatA nathI tenuM kAraNa kharuM dharmatattva ke tenI zraddhA ke tene zeDo aMza che, vagere prathama bhAgamAM jaNAvI bIjA bhAgamAM zreNika rAjAnA mAMsAhArI sAmatane mAMsAhArane tyAga karAve tevI buddhizALI abhayakumAra pradhAne jelI uttama yuktinI kathA ApelI che, ane evI zubhecchA darzAvI che "ema ja tatvabodhine mATe yauktika nyAyathI anArya jevA dharmamatavAdIone zikSA ApavAne vakhata maLe te ApaNe kevA bhAgyazALI !" pratyAkhyAna eTale amuka vastu bhaNI citta na karavuM ema tatvathI samajI hetupUrvaka niyama kare. niyama pALavAnI pratijJAthI manane zubha rAhamAM pravartAvavAnI zakti prApta thAya che. te ekAgra, vicArazIla ane vivekI bane che vagere lAbha darzAvI, niyamarahita dazAmAM pALelA sadAcAra kevA zithila : hoya che tenI samaja "pratyAkhyAna" pAThamAM ApI che. vinaya vaDe tattvanI siddhi che? e pAThamAM zreNika rAjAe vidyA levA caMDALane siMhAsana para besADI pate sAmA UbhA rahyA tyAre caMDALa pAsethI vidyA prApta thaI e vistRta kathA dvArA vinaya tatva pAmavAmAM prathama jarUrane guNa jaNAvyuM che. "sudarzana zeTha" nAmanA tetrIsamA pAThamAM eka patnIvrata pALanAra sudarzana zeThanA upara meha pAmelI abhayA rANIe tene caLAvavA karelA sarva prayatna vyartha thayA tyAre tenA upara Aropa mUkI tene phAMsIe caDhAvavAne hukama karAvyuM, paNa For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabedha 53 brahmacaryanA prabhAvathI zULI phITIne tenuM jhaLahaLatuM sonAnuM siMhAsana thayuM e kathA ApelI che. pachInA pAThamAM brahmacarya viSe suMdara kAvya che. tenI chellI kaDI : pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna; pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya atimAna !" namaskAra-maMtra" pAThamAM paMcaparameSThInAM nAma sahita pAMceya pUjya padanA smaraNathI temanA svarUpa, guNa Adine vicAra thatAM AtmakalyANa thAya che vagere kAraNe ApIne e maMtrane avazya karIne vimaLabhAvathI jApa karavo evI bhalAmaNa karI che. "anAnupUrvI" pAThamAM pitA-putranA saMvAdarUpe namaskAramaMtramAM citta ekAgra karI nirjarA karavAnA sAdhana tarIke "anAnupUvInA kaNakevALI nAnI copaDIne jene upayoga kare che tene paramArtha samajAvyo che. "sAmAyika vicAra" traNa pAThamAM vistArathI jaNAvyA che. sAmAyika eTale samabhAvathI utpanna thate jJAna darzana cAritra rUpa mekSamArgane lAbha, evo artha jaNAvI daza mananA, daza vacananA, ane bAra kAyAnA ema batrIsa denA artha be bhAgamAM jaNAvI, trIjA bhAgamAM nirdoSa sAmAyika vidhipUrvaka karavA savistara sUcanA sahita preraNA karI che. pratikamaNa vicAra" pAThamAM je je doSa thayA hoya te eka pachI eka aMtarAtmAthI joI javA ane tene pazcAttApa karI te doSathI pAchuM vaLavuM tenuM nAma pratikramaNa kahevAya che, e artha jaNAvI rUDhi mArge thatI jainenI A Avazyaka For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kriyAmAM keTaluM mAhAbhya che te jaNAvI chevaTe bhalAmaNa karI che ke jema bane tema pratikamaNa dhIrajathI, samajAya evI bhASAthI, zAMtithI, mananI ekAgratAthI ane yatnApUrvaka karavuM. bhikhArIne kheda" nAmanI vArtA be pAThamAM ApI, svapna samAna A saMsAra anitya ane capaLa chatAM mehAMdha prANIo temAM sukha mAne che paNa pariNAme kheda, durgati ane pazcAttApa pAme che evI zikhAmaNa ApI che. tathA AtmA avinAzI, akhaMDa ane nitya che e upadeza karyo che. "anupama kSamA" nAmanA pAThamAM samabhAvathI kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che e darzAvavA kRSNa vAsudevanA nAnA bhAI gajasukumAranI uttama kSamAnI kathA ApI che. chevaTe jaNAvyuM che ke "tattvajJAnIonAM vacana che ke, AtmA mAtra svabhAvamAM AvavuM joIe; ane te Avyo te mekSa hatheLImAM ja che." "rAga" nAmanA pAThamAM gautama svAmIne kevaLajJAna thavAmAM aTakAvanAra, bhagavAna mahAvIranAM aMgopAMga, varNa, vANuM, rU5 ItyAdi parane meha hate e viSe kathAne prasaMga jaNAvI, saMsAra upara pAmara prANIone rAga anaMta duHkhanuM kAraNa darzAvI chevaTe nirNaya karyo che : "jyAM rAga nathI tyAM dveSa nathI, A mAnya siddhAMta che. rAga tIvra karmabaMdhananuM kAraNa che; enA kSayathI Atmasiddhi che." sAmAnya manoratha' nAmanA kAvyamAM svarUpanA vicAra sahita bAra vrata aMgIkAra karI jJAna, viveka, vicAranI vRddhi For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabodha - 55 karavAnI tathA nava tatvane uttama bodha darzAvavAnI bhAvanA sahita mekSamArgamAM pravartavAne mane ratha darzAvyuM che. kapila muni"nI kathA traNa pAThamAM ApI tRSNanI kaniSThatA tathA anaMtatA jaNAvI, tenA tyAgathI saMtoSarUpa ka9pavRkSa dvArA kevaLajJAna ane mokSa prApta thAya che e upadeza karatI suMdara kathA kahI che. tRSNAnI vicitratA" viSe kAvya dvArA tRSNA, mamatA, jaMjALa vaya vadhe tema vadhatI jAya che paNa zAMta thatI nathI e vAta suMdara manahara subhASita padyamAM samajAvI che. pramAdane pATha nibaMdhanA rUpamAM uttarAdhyayana sUtranA dhUmapatra" adhyayananA sArarUpa asarakAraka zailIthI lakhAya che. "ati vicakSaNa puruSa saMsAranI sarvopAdhi tyAgIne aherAtra dharmamAM sAvadhAna thAya che. paLane paNa pramAda karatA nathI. vicakSaNa puruSa ahorAtranA cheDA bhAgane paNa niraMtara dharmakartavyamAM gALe che, ane avasare avasare dharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSe nidrA, AhAra, mojazokha ane vikathA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIta karI nAkhe che. enuM pariNAma teo adhogatirUpa pAme che..... eka paLa vyartha khAvAthI eka bhava hArI javA jevuM che ema tatvanI draSTie siddha che!" viveka eTale zuM ?" e pATha guru-ziSyanA saMvAdarUpe "viveka e ja dharmanuM mULa ane dharmarakSaka che te samajAvavA lakhyuM che. temAM guru vivekane sUkSma paNa suMdara bartha samajAve che-"saMsAranAM sukha anaMtIvAra AtmAe bhagavyAM For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA chatAM temAMthI haju paNa mAhinI TaLI nahIM, ane tene amRta je gaNyo e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDave che; kaDavA vipAkane Ape che temaja vairAgya je e kaDavA vipAkanuM auSadha che, tene kaDave ga ; A paNa aviveka che. jJAnadarzanAdi guNe ajJAna, adarzane gherI laI je mizratA karI nAMkhI che te oLakhI bhAva amRtamAM AvavuM, enuM nAma viveka che." jJAnIoe vairAgya zA mATe boLe?" e pAThamAM saMsAra ekAMta duHkhamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya varNavI mehinIne lIdhe pataMgiyuM dIvAmAM paDe tema saMsAramAM jIva rAcI rahyo che te jaNAvavA cakravartI ane bhUMDa banene bheganI Asakti aneka rUpe sarakhI varNavI che. chevaTe jaNAve che - bhega bheLavavAmAM paNa bane tuccha che, bannenAM zarIra paru mAMsAdikanAM che. saMsAranI A (cakavatInI) uttamottama padavI AvI rahI tyAM AvuM duHkha, kSaNikatA, tucchatA, aMdhapaNuM e rahyuM che te pachI bIje sukha zA mATe gaNavuM joIe? e sukha nathI, chatAM sukha gaNe te je sukha bhayavALAM ane kSaNika che te duHkha ja che. anaMta tApa, anaMta zeka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe A saMsArane pUMTha dIdhI che te satya che. e bhaNI pAchuM vALI jevA jevuM nathI, tyAM duHkha, duHkha ne duHkha ja che. duHkhane e samudra che. vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhUmi che." For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 mekSamALA bAlAvabedha "mahAvIra zAsana" jevAM vizALa viSayane eka pAThamAM adbhuta zailIthI sAgarane gAgaramAM samAve temAM samAvyuM che. janmathI nirvANa sudhInI mahAvIra jIvananI rUparekhA derI 21000 varSa sudhI dharmatIrtha pravartanAra jaNAvyuM che. "jaina samudAyamAM paraspara matabheda bahu paDI gayA che. paraspara niMdAgraMthethI jaMjALa mAMDI beThA che. viveka vicAre madhyastha puruSa matamatAMtaramAM nahIM paDatAM jaina zikSAnAM mULa tattva para Ave che; uttama zIlavAna munio para bhAvika rahe che, ane satya ekAgratAthI pitAnA AtmAne dame che... ApaNe kyAM tatvane vicAra karIe chIe? kayAM uttama zIlane vicAra karIe chIe? niyamita vakhata dharmamAM kayAM vyatIta karIe chIe? dharmatIrthanA udaya mATe kyAM lakSa rAkhIe chIe? kyAM dAjha vaDe dharmatatvane zedhIe chIe ?.... paNa tatvane kaIka ja jANe che, jANyA karatAM jhAjhI zaMkA karanArA ardhadagdha paNa che, jANIne ahaMpada karanArA paNa che; paraMtu jANIne tatvane kAMTAmAM taLanArA keIka viralA ja che. TUMkamAM kahevAnuM ke ApaNe ApaNuM AtmAnA sArthaka arthe matabhedamAM paDavuM nahIM. uttama ane zAMta munione samAgama, vimaLa AcAra, viveka, dayA, kSamA enuM sevana karavuM. mahAvIratIrthane arthe bane te vivekI bodha kAraNa sahita Apa. tuccha buddhithI zaMkita thavuM nahIM, emAM ApaNuM parama maMgaLa che, e visarjana karavuM nahIM." azuci kene kahevI ?" e pAThamAM, brahmacaryanI nava vADamAM bhagavAne snAna karavAnI nA kahI che tene khulAse saMvAdarUpe spaSTa darzAvyuM che - For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zarIranI malinatAne azuci kahevI e vAta kaMI vicArapUrvaka nathI. zarIra peAte zAnuM banyuM che e teA vicAra kare. rakta, pitta, maLa, mUtra, zleSmanA e bhaMDAra che. te para mAtra tvacA che; chatAM e pavitra kema thAya ? vaLI sAdhue evuM kaMi saMsArI kartavya karyuM na heAya ke jethI teone snAna karavAnI AvazyakatA rahe...nAhavAthI asaMkhyAtA jaMtunA vinAza, kAmAgninI pradIptatA, vratanA bhaMga, pariNAmanuM badalavuM, e saghaLI azuci utpanna thAya che ane ethI AtmA mahA milana thAya che. prathama enA vicAra karavA joie....AtmAnI milanatA e ja azuci che....samajaNapUrvaka azuci TALavI ja joIe. jaina jevuM ekke pavitra darzana nathI; ane te apavitratAnA dha karatuM nathI. paraMtu zaucAzaucanuM svarUpa samajavuM joIe.'' 58 sAmAnya nityaniyama'' pADamAM AkhA divasamAM dharmAtmA gRhasthe pALavA yogya sadAcAra TUMkAmAM jaNAvyA che. te sUkSma vicArathI ane tema pravartavAthI e vizeSa maMgaLadAyaka thaze.' kSamApanA" e gadyaprArthanAnA pATha che. darAja AtmAthI jIve te pATha bhaNavA ceAgya che. temAM peAtAnA deSA atyaMta laghutAthI bhagavAnanI samakSa rajU karI potAnuM anAthapaNuM darzAvyuM che tathA bhagavAnanuM, bhagavAne kahelA dharmanuM ane temanA muninuM zaraNu grahaNa karI, sarva pApathI mukta thavAnI abhilASA ane pApanA pazcAttApa karI, sUkSma vicArathI UMDAM UtarI bhagavAnanA svarUpanA vicArathI peAtAnA svarUpanI khAtarI karI, bhagavAne kahelAM tattvAmAM niHzaMka For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabodha 59 thavAnI ane bhagavAne kahelA mArgamAM ahorAtra rahevAnI vRtti yAcI che. aMte pazcAttApathI karmajanya pApanI kSamA icchI che. hajAre naranArIo A pATha mukhapATha karI dararoja niyamitapaNe prArthanA kare che, e uttama A pATha che. verAgya e dharmanuM svarUpa che' e pAThamAM satya dharma tarapha vAMcanAranuM lakSa karAvavA kaMIka parIkSaka buddhi jAgrata thAya te prakAre TUMkAmAM asarakAraka upadeza che. "aneka dharmamate A jagatamAM cAle che, te saMbaMdhI apakSapAte vicAra karatAM AgaLathI ATaluM vicAravuM avazyanuM che ke, jyAM strIo bhegavavAno upadeza karyo hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI heya, raMga, rAga, gulatAna ane ezaArAma karavAnuM tattva batAvyuM hoya tyAMthI ApaNe AtmAnI sat zAMti nathI. kAraNa e dharmamata gaNIe te A saMsAra dharmamatayukta ja che.... tattvajJAnanI draSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAne kSaya vizuddha bhAvajaLathI have joIe. ahaMtanA kahelAM tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLathI uttama AcArarUpa paththara para rAkhIne Atmavastrane dhanAra nigraMtha guru che. AmAM je vairAgya jaLa na hoya te badhAM sAhitya kaMI karI zakatAM nathI, mATe vairAgyane dharmanuM svarUpa kahI zakAya. yadi ahitapraNIta tatva vairAgya ja bodhe che, te te ja dharmanuM svarUpa ema gaNavuM." "dharmanA matabheda" viSe traNa pAThamAM praznottara rUpe parIkSaka buddhi keLavAya tevI carcA karelI che. vedAMta, sAMkhya, bauddha, nyAyamata, vaizeSika, zaktipaMtha, vaiSNava, IslAmI, kAITa matane upadezaka pitAnuM kaheluM satya ane bAkInA For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA badhA asatya, kutarkavAdI che ema mAnI legya agya khaMDana kare che tyAre ApaNe zuM vicAra karavo? aneka dharmanA matabhedanuM kAraNa zuM? tenuM samAdhAna ema che ke "e dharmamatavALAonI jyAM sudhI buddhinI gati pahoMcI tyAM sudhI temaNe vicAra karyA. anumAna, tarka ane upamAdika AdhAra vaDe teone je kathana siddha jaNAyuM te pratyakSarUpe jANe siddha che evuM temaNe darzAvyuM. je pakSa lIdhe temAM mukhya ekAMtika vAda lIdhe bhakti, vizvAsa, nIti, jJAna ke kiyA emAMnA eka viSayane vizeSa varNavyo, ethI bIjA mAnavAgya viSaye temaNe dUSita karI dIdhA. vaLI je viSaye temaNe varNavyA te sarva bhAvabhede teoe kaMI jANyA nahatA, paNa potAnI mahA buddhi anusAre bahu varNavyA. tArkika siddhAMta draSTAMtAdikathI sAmAnya buddhivALA AgaLa ke jaDabharata AgaLa teoe siddha karI batAvyuM. kIrti, lekahita, ke bhagavAna manAvAnI AkAMkSA emAMnI ekAdi paNa emanA mananI bhramaNA hovAthI atyujha udyamAdikathI teo jaya pAmyA. keTalAke zRMgAra ane laherI sAdhanothI manuSyanAM mana haraNa karyA. duniyA mahinAmAM te mULa DUbI paDI che eTale e laherI darzanathI gADararUpe thaIne teoe rAjI thaI tenuM kahevuM mAnya rAkhyuM. keTalAke nIti tathA kaMI vairAgyAdi guNa dekhI te kathana mAnya rAkhyuM. pravartakanI buddhi teo karatAM vizeSa hovAthI tene pachI bhagavAnarUpa ja mAnI lIdhA. keTalAke vairAgyathI dharmamata phelAvI pAchaLathI keTalAMka sukhazIliyAM sAdhanane baMdha besI dIdhe. pitAne mata sthApana karavAnI mahAna bhramaNAo ane pitAnI apUrNatA ityAdika game te kAraNathI bIjAnuM kaheluM pitAne na rucyuM For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabedha eTale teNe judo ja rAha kADhyo. Ama aneka matamatAMtaranI jALa thatI gaI. cAra pAMca peDhI ekane eka dharma pALe eTale pachI te kuLadharma thaI paDyo. ema sthaLe sthaLe thatuM gayuM." "veda sivAyanA bIjA tenA pravartake, emanA caritro, vicAra ItyAdika vAMcavAthI apUrNa che ema jaNAI Ave che. vartamAnamAM je vedo che te ghaNuM prAcIna graMthe che tethI te matanuM prAcIna paNuM che. paraMtu te paNa hiMsAe karIne dUSita hevAthI apUrNa che. temaja sarAgInAM vAkya che ema spaSTa jaNAya che. " je pUrNa darzana viSe atre kahevAnuM che te jaina eTale nIrAgInA sthApana karelA darzana viSe che. ene bedhadAtA sarvajJa ane sarvadarzI hatA. kALabheda che te paNa e vAta saiddhAMtika jaNAya che. dayA, brahmacarya, zIla, viveka, vairAgya, jJAna, kiyAdi enA jevAM pUrNa ekkee varNavyAM nathI. tenI sAthe zuddha AtmajJAna, tenI kaTio, jIvanAM cyavana, janma, gati, vigati, nidvAra, pradeza, kALa, tenAM svarUpa e viSe e sUma bodha che ke je vaDe tenI sarvajJatAnI niHzaMkatA thAya... temAMnA keTalAka siddhAMta evA sUkSma che ke, je ekeka vicAratAM AkhI jiMdagI vahI jAya tevuM che..bahu mananathI sarva dharmamata jANuM pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze." sukha viSe vicAra" bahu manana karavA gya kathA cha pAThamAM jI, mahApuruSanA jIvananI chApa jema vAMcaka varga upara ajaba paDe tema lakhI che. eka garIba brAhmaNa 'kevuM sukha deva pAse mAgavuM te zodhavA pravAsa karI thAkI gaye For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA paNa kaI khare sukhI jaNAya nahIM. chevaTe dvArikAnA eka mahA dhanAtyane tyAM jaI caDhyo ane tene sukhI jeI nizcaya kare che ke have tapa karIne je huM mAruM te A mahA dhanAtya jevuM ja saghaLuM mAguM, bIjI cAhanA karuM nahIM. e vicAra sAMbhaLI te dhanAce jaNAvyuM ke "mAre siddhAMta Ave che ke jagatamAM koI sthaLe vAstavika sukha nathI. jagata duHkhathI karIne dAjhatuM che. tame mane sukhI jue che paNa vAstavika rIte huM sukhI nathI." ema kahI pitAnuM vRttAMta tene jaNAve che, temAM saMsAranI aneka viTaMbanAomAM kedyAvadhi dhanane nAza thatAM thayelAM duHkha; kuTuMbIone viyeganAM paDelAM duHkha; pharI paradezanAM duHkha veThI dhana kamAvA karelA puruSArtha, tenI sAthe karavAM paDelAM pApa ane sahana karelAM duHkha; kuTuMbIonA viga vaDe vagara damaDIe jAve je vakhate te game te vakhatanI sthiti, ajJAna draSTie AMkhamAM AMsu Ave tevI varNavI jaNAvyuM ke "A vakhate paNa dharmamAM lakSa rAkhyuM hatuM. divasane amuka bhAga temAM rekate hatA, te lakSamI ke evI lAlace nahIM, paraMtu saMsAraduHkhathI e tAranAra sAdhana che ema gaNIne tane bhaya kSaNa paNa dUra nathI, mATe e kartavya jema bane tema karI levuM, e mArI mukhya nIti hatI. durAcArathI kaMI sukha nathI, mananI tRpti nathI; ane AtmAnI malinatA che. e tatva bhaNuM meM mAruM lakSa doreluM hatuM." pachI pitAnI samRddhi tathA vartamAna sukha ane sadAcAranA niyame brAhmaNane jaNAvI kahyuM : "huM bahu vicArI vicArI vyApAra vahIvaTa karate hate. te paNa mAre ArapAdhi, anIti ane leza paNa kapaTa sevavuM paDyuM nathI, ema te For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekSamALA bAlAvabedha nathI ja. aneka prakAranAM AraMbha ane kapaTa mAre sevavAM paDyAM hatAM. Apa je dhAratA ho ke devopAsanathI lakSmI prApta karavI, te te je puNya na hoya te kaI kALe maLanAra nathI. puNyathI lakSmI pAmI mahAraMbha, kapaTa ane mAna pramukha vadhAravA te mahApApanAM kAraNa che; pApa narakamAM nAMkhe che. pApathI AtmA, pAmele mahAna manuSyadeha eLe gumAvI de che. lakSmInI ane te vaDe AkhA saMsAranI upAdhi bhegavavI te huM dhAruM chuM ke vivekI AtmAne mAnya na hoya... jema ApanI IcchA hoya tema kare, Apa vidvAna che, huM vidvAnane cAhuM chuM. ApanI abhilASA hoya te dharmadhyAnamAM prasakta thaI sahakuTuMba ahIM bhale raho." pachI pitAne sAmAnya vicAre te brAhmaNane kahe che: jeo kevaLa lakSmIne upArjana karavAmAM kapaTa, lebha ane mAyAmAM mUMjhAyA paDyA che te bahu duHkhI che. tene te pUra upayoga ke adhUre upayoga karI zakatA nathI, mAtra upAdhi ja bhegave che. te asaMkhyAta pApa kare che. tene kALa acAnaka laIne upADI jAya che. adhogati pAmI te jIva anaMta saMsAra vadhAre che. maLele manuSyadeha e nirmUlya karI nAkhe che jethI te niraMtara duHkhI ja che. jeNe pitAne upajIvikA jeTalAM sAdhanamAtra alpAraMbhathI rAkhyAM che, zuddha eka patnIvrata, saMteSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhyuM che, je puruSane seve che, jeNe nirgathatAno maratha rAkhe che, bahu prakAre karIne For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA saMsArathI je tyAgI che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che te pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che. | sarva prakAranA AraMbha ane parigrahathI jeo rahita thayA che, dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI jeo apratibaMdhapaNe vicare che, zatru-mitra pratye je samAna draSTivALA che ane zuddha AtmadhyAnamAM jemane kALa nirgamana thAya che, athavA svAdhyAya dhyAnamAM je lIna che, evA jitendriya ane jitakaSAya te nirgathe parama sukhI che. - sarva ghanaghAtI karmane kSaya jemaNe karyo che, cAra karma pAtaLAM jenAM paDyAM che, je mukta che, je anaMtajJAnI ane anaMtadazI che te te saMpUrNa sukhI ja che. mekSamAM teo anaMta jIvananAM anaMta sukhamAM sarva-karma-viraktatAthI virAje che. Ama sapuruSoe kahele mata mane mAnya che. pahele te mane tyAjya che. bIjo hamaNa mAnya che ane ghaNe bhAge e grahaNa karavAne mATe be che. trIje baDu mAnya che. ane the te sarvamAnya ane saccidAnaMdasvarUpa ja che. je vivekIo A sukha saMbaMdhI vicAra karaze teo baha tattva ane AtmazreNinI utkRSTatAne pAmaze. emAM kahelAM apAraMbhI, nirAraMbhI ane sarvamukta lakSaNe lakSapUrvaka manana karavA jevAM che. jema bane tema alpAraMbhI thaI samabhAvathI janasamudAyanA hita bhaNI vaLavuM. popakAra, dayA, zAMti, kSamA ane pavitratAnuM sevana karavuM e bahu sukhadAyaka che. nircathatA viSe te vizeSa kahevArUpa ja nathI. muktAtmA te anaMta sukhamaya ja che." For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabodha "amUlya tattvavicAra" nAmanA kAvyamAM manuSyabhavanI durlabhatA darzAvI te vyartha vahI na jAya, kAlpanika sukha zodhavAmAM mokSasAdhana rahI na jAya te viSe cetavaNuM ApI che saMsAramAM lakamI, adhikAra, kuTuMba parivAranI vRddhine mahAbhAgya mAnavAmAM Ave che ane te mATe A manuSyabhava hArI jAya che tene vicAra karavA sUcanA jaNAvI Atmika AnaMda game tyAMthI prApta karavA sUcavyuM che. AtmavicAra Uge te vicAra preratAM jaNAve che: "huM keNu chuM ? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? kenA saMbaMdhe vaLagaNa che? rAkhuM ke e paraharuM ? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA, te sarva Atmika jJAnanAM siddhAMta-tatva anubhavyAM." koI AtmaanubhavI puruSane vacana upara vizvAsa karavAthI AtmasvarUpa prApta thAya che ema jaNAvI, chelI be lITI hadayamAM lakhI rAkhavA gya lakhI che? are ! Ama tAre ! Atma tAre! zIgha ene oLakhe, sarvAtmamAM samadaSTi gho A vacanane hadaye lakhe." jitendriyatA" pATha nibaMdhanA rUpe manane vaza karavA viSe bahu upayogI sUcanAo sahita lakhAyeluM che. mana akasmAta keIthI ja jItI zakAya che. nahIM te abhyAsa karIne ja jitAya che. e abhyAsa nigraMthatAmAM bahu thaI zake che, chatAM gRhasthAzrame sAmAnya paricaya karavA mAgIe te tene mukhya mArga A che ke, te je durichA kare tene bhUlI javI; tema karavuM nahIM. te jyAre zabda sparzAhida vilAsa Icche tyAre ApavA nahIM. TUMkAmAM ApaNe ethI For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dorAvuM nahIM paNa ApaNe ene doravuM; ane daravuM te paNa mekSamArgamAM. jitendriyatA vinA sarva prakAranI upAdhi UbhI ja rahI che. tyAge na tyAgyA je thAya che, lekalajajAe tene seva paDe che. mATe abhyAse karIne paNa manane jItIne svAdhInatAmAM laI avazya Atmahita karavuM." brahmacaryanI nava vADa" e pAThamAM brahmacaryarUpI eka suMdara jhADa ane tene rakSA karanArI nava vidhio tene nava vADanuM rUpa ApI AcAra pALavAmAM vizeSa smRti rahI zake evI saraLatA karI che. "sanakumAra"nuM caritra azucibhAvanA darzAvavA be pAThamAM lakhyuM che. sanaskumAra cakravatInuM rUpa jevA be deve svargamAMthI AvyA hatA, jeIne AnaMda pAmyA paraMtu pUrvanAM pApane laIne tathA A kAyAnA mada saMbaMdhI meLavaNuM thavAthI be ghaDImAM cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. "kAyAne Ave prapaMca jeIne sanaskumArane aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thaye... AvI ne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM mehamAna karavA gya nathI, ema belIne te cha khaMDanI prabhutA tyAga karIne cAlI nIkaLyA. sAdhurUpe jyAre vicaratA hatA tyAre mahAraga utpanna thaye. tenA satyatvanI parIkSA levAne kaI deva tyAM vaidarUpe Avyo. sAdhune kahyuM baha kuzaLa rAjada chuM; tamArI kAyA rogane bhegA thayelI che, je IcchA hoya te tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAdhu belyAH he vaida! karmarUpI rega mahonmatta che; e roga TALavAnI tamArI je samarthatA hoya te bhale mAro e parIkSA levA chuM tamArI ragane For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmALA bAlAvabodha roga TALe. e samarthatA na hoya te A re. bhale rahyo... maLa, mUtra, naraka, hADa, mAMsa, paru ane zleSmathI jenuM baMdhAraNa karyuM che, tvacAthI mAtra jenI maneharatA che, te kAyAne meha khare! vizvama ja che!" ga" AtmAne ujajavaLa karavA mATe batrIsa bola A pAThamAM jaNAvyA che. ekeka vega amUlya che. saghaLA saMgraha karanAra pariNAme anaMta sukhane pAme che. jemake mamatvane tyAga kara, gupta tapa karavuM, samakita zuddha rAkhavuM, zuddha karaNamAM sAvadhAna thavuM, Apatti kALe paNa dharmanuM draDhatva tyAgavuM nahIM, maraNakALe ArAdhanA karavI ItyAdi. - "mekSasukha" nAmanA pAThamAM zAstrAdhAre eka kathA lakhI che: "bhagavAnane gautamasvAmIe mokSanA anaMta sukha viSe prazna karyo tyAre bhagavAne uttaramAM kahyuM H gautama! e anaMta sukha! huM jANuM chuM; paNa te kahI zakAya evI ahIM AgaLa kaMI upamA nathI. jagatamAM e sukhanA tulya kaI paNa vastu ke sukha nathI." eka bhIle rAjAne vanamAM pANI pAyAthI tenA para prasanna thaIne rAjanagaramAM tene rAjA laI gaye ane aneka vastuo khAvAnI, jovAnI, suMghavAnI tene ApI, paNa sagAvahAlAM sAMbharatAM te chAnemAne vanamAM jato rahyo, tyAM tenAM sagAMe pUchyuM: tuM kayAM hatI? bhIle kahyuM: "bahu sukhamAM. tyAM meM bahu vakhANavAlAyaka vastuo joI." kuTuMbIoe pharI pUchyuM: "paNa te kevI? te te amane For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca' jIvanakaLA bhIla kahe : 'zuM kahuM, ahIM evI ekke vastu ja nathI.' ghaNI vastuo-zaMkhalA, chIpa, kADA batAvI temaNe vAraMvAra pUchyuM paNa te kahI zakayo nahIM; tema anupameya meAkSane, saccidAnaMda svarUpamaya nirvikArI meAkSanAM sukhanA asaMkhyAtamA bhAgane paNa ceAgya upamA apAya tevuM ahIM koI sukha nathI. kSaNika sukha saMbaMdhI vicAra ADe satsukhano vicAra AvI zakatA nathI. 34 dharmadhyAna'" viSe traNa pAThamAM cAra bheda, cAra lakSaNeA, cAra AlaMbana ane cAra anuprekSA ema seALa prakAre hitakArI ane upayAgI varNana karyuM che. e dhyAna vaDe karIne AtmA munitva bhAvamAM niraMtara praveza kare che....emAMnA keTalAka bhAva samajavAthI tapa, zAMti, kSamA, dayA, vairAgya ane jJAnanA bahu bahu udaya thaze.'' jJAna saMbaMdhI e khela" nAmanA cAra pAThamAM nIcenA praznonI carcA TUMkAmAM vicAraNAnI vRddhi thAya te prakAre karI che : (1) jJAnanI zI AvazyakatA che? (2) jJAnaprAptinAM kaMI sAdhana che? (3) tene anukULa dravya, deza, kALa, bhAva che ? (4) te kyAM sudhI anukULa che ? (5) vizeSa vicAramAM e jJAnanA bheda keTalA che ? (6) jANuvArUpa che zuM ? (7) enA vaLI keTalA bhedya che? (8) jANavAnAM sAdhana kayAM kayAM che? (9) kai kai vATe te sAdhanA prApta karAya che? (10) e jJAnaneA upayega ke pariNAma zuM che ? For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA bAlAvabedha "paMcamakALa" nAmanA pAThamAM A kaLikALamAM kevuM vartana A bharatakSetre thavuM joIe tene mATe puruSoe keTalAka vicAre jaNAvyA che. te anusAra pratyakSa ApaNI najare jaNAya tevI paDatInI nizAnIo gaNAvI che. chevaTe jaNAvyuM che ke "paMcama kALanuM AvuM svarUpa jANIne vivekI puruSa tattvane grahaNa karaze; kALAnusAra dharmatattvazraddhA pAmIne uccagati sAdhI pariNAme mokSa sAdhaze; nigraMtha pravacana, nigraMtha guru ityAdi dharmatatva pAmavAnAM sAdhana che. enI ArAdhanAthI karmanI virAdhanA che." tatvAvabedha" viSe 17 pATha lakhI temAM nava tanuM svarUpa jANavAnI jarUra jaNAvatAM lakhe che: "nigraMthapravacanane je je sUma badha che, te tatvanI draSTie nava tattvamAM samAI jAya che, temaja saghaLA dharmamatinA sUkSma vicAra e navatattvavijJAnanA eka dezamAM AvI jAya che. AtmAnI je anaMta zaktio DhaMkAI rahI che tene prakAzita karavA ahaMta bhagavAnane pavitra baMdha che. e anaMta zaktio tyAre praphullita thaI zake ke jyAre navatatva vijJAnamAM pArAvAra jJAnI thAya." vartamAna sthiti varNavatAM teo jaNAve che mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tatvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA, jenuM pariNAma draSTigocara che. vartamAna zepamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga doDha abajanI gaNAI che, temAM sarva gacchanI maLIne jainaprajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNopAsaka che. emAMthI huM dhAruM chuM ke navatatvane paThanarUpe For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjacaMdra jIvanakaLA be hajAra puruSe paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka te AMgaLIne Terave gaNI zakIe teTalA puruSe paNa nahIM haze....e navatatva vicAra saMbaMdhI pratyeka munione mArI vijJapti che ke viveka ane gurugamatAthI enuM jJAna vizeSa vRddhimAna karavuM; ethI teonA pavitra paMca mahAvrata dRDha thaze; jinezvaranAM vacanAmRtanA anupama AnaMdanI prasAdI maLaze; munivaAcAra pALavAmAM saraLa thaI paDaze; jJAna ane kriyA vizuddha rahevAthI samyakatvane udaya thaze, pariNAme bhavAMta thaI jaze." "nava tatva eTale tenuM eka sAmAnya gUMthanayukta pustaka hoya te nahIM, paraMtu je je sthaLe je je vicAre jJAnIoe praNIta karyA che te te vicAre navatatvamAMnA amuka eka be ke vizeSa tattvanA hoya che." eka samartha vidvAna sAthe zrImane nigraMtha pravacananI camatkRti viSe vAtacIta thayelI, temAM utpAda, vyaya ane dhrauvya ke upajovA" "vighavA "dhuvevA-e labdhinAthane anusAra jIva utpanna thAya che, jIva nAza pAme che, ane jIva nitya ke dhruva che ema hA pADIne pachI jIva utpanna nathI thatuM, jIva nAza nathI pAmate ane jIva dhruva nathI ema hA pADatAM aDhAra doSa Ave che ema te vidvAne vistArathI jaNAvyuM tenI syAdUvAda dvArA kevI rIte "hA" ane "nA" pADatAM chatAM koI doSa na Ave te viSe sUkSma carcA cheDA vicAre paNa samajAya tevI saraLatAthI traNa cAra pAThamAM karI che. ane nyAyanAM graMthamAM praveza karavA yogya saMskAro vAcaka ane zrotAne paDe te zailIthI te pATha lakhAyA che. chevaTe, tattvAvabodhana pAThe kevA udezathI lakhyA che te pite jaNAve che- For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabodha je je huM kahI gaye te te kaMI kevaLa jainakuLathI janma pAmelA purUSane mATe nathI, paraMtu sarvane mATe che, tema A paNa niHzaMka mAnaje ke huM je kahuM chuM te apakSapAta ane paramArthabuddhithI kahuM chuM. tamane je dharmatattva kahevAnuM che, te pakSapAta ke svArthabuddhithI kahevAnuM mane kaMI prayajana nathI. pakSapAta ke svArthathI huM tamane adharmatattva badhI adhogatine zA mATe sAdhuM? vAraMvAra huM tamane nigraMthanA vacanAmRte mATe kahuM chuM, tenuM kAraNa te vacanAmRta tatvamAM paripUrNa che, te che.jainamatapravartakoe mane kaMI bhUrazI dakSaNa ApI nathI, tema e mArA kaMI kuTuMba parivArI paNa nathI ke e mATe pakSApAte huM kaMI paNa tamane kahuM. temaja anya mata pravartake prati mAre kaMI vairabuddhi nathI ke mithyA enuM khaMDana karuM. bannemAM huM te maMdamati madhyastharUpa chuM. bahu bahu mananathI ane mArI mati jyAM sudhI pahoMcI tyAM sudhInA vicArathI huM vinayathI ema kahuM chuM ke, priya bhavya ! jaina jevuM ekTa pUrNa ane pavitra darzana nathI; vItarAga je eke deva nathI, tarIne anaMta duHkhathI pAra pAmavuM hoya te e sarvajJa darzanarUpa kalpavRkSane se....Ama kahevAnuM kAraNa zuM? te mAtra tenI paripUrNatA, nIrAgitA, satyatA ane jagatahitasvitA." "paraMtu jagata mehadha che, matabheda che tyAM aMdhAruM che, mamatva ke rAga che tyAM satya tattva nathI.. huM eka mukhya vAta tamane kahuM chuM ke je mamatvarahitanI ane nyAyanI che. te e che ke game te darzanane For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tame mAne. game te pachI tamArI draSTimAM Ave tema jainane kahe, sarva darzananAM zAstratatvane jue, tema jainatatvane paNa juo. svataMtra Atmika zaktie je gya lAge te aMgIkAra kare. mAruM ke bIjA game tenuM bhale ekadama tame mAnya na kare paNa tatvane vicAre." "samAjanI agatya" viSenA pAThamAM aMgrejone utsAha ane e utsAhamAM anekanuM maLavuM e temanA vijyanuM kAraNa draSTAMta rUpe ApI dharmanI unnati mATe ekatra thavA preraNuM karatAM pine jaNAve che - "kaLAkauzalya zodhavAne huM ahIM baMdha karate nathI; paraMtu sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tatva pramAdasthitimAM AvI paDyuM che, tene prakAzita karavA tathA pUrvAcAryonAM gUMthelAM mahAna zAstro ekatra karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidyAne praphullita karavA eka mahAna samAja sadAcaraNuM zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne sthApana karavAnI avazya che ema darzAvuM chuM. pavitra svAduvAda matanuM DhaMkAyeluM tatva prasiddhimAM ANavA jyAM sudhI prajana nathI, tyAM sudhI zAsananI unnati paNa nathI..mahAna samAjanA aMtargata upasamAja sthApavA. matamatAMtara tajI, vADAmAM besI rahevA karatAM ema karavuM ucita che. huM IcchuM chuM ke te kRtyanI siddhi thaI jainotarga7 matabheda TaLe, satya vastu upara manuSyamaMDaLanuM lakSa Ave ane mamatva jAe!" "manenigrahanAM vidya" nAmanA pAThamAM aDhAra pApasthAnaka kSaya karavAmAM paNa vidhartA tathA AtmasArthatA aTa For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA bAlAvabodha 73 kAvatA evA aDhAra bela gaNAvyA che ane te tyAgavA preraNA karI che. smRtimAM rAkhavA gya mahAvAkyo" e daza anubhavapUrNa hitakArI vAkyone vicAravA gya pATha che. "vividha prazno" nAmanA pAMca pATha praznottara rUpe nigraMtha pravacananI siddhAMta pravezikAnI garaja sAre tevA che. te uparAMta anya darzananA vrata ane mAnyatAnI kaMIka sarakhAmaNI paNa temAM che. jinezvaranI vANI" e kAvya, zAstra vAMcatAM pahelAM maMgaLAcaraNamAM belavA gya manehara bhASAmAM manahara chaMdamAM lakheluM che. pUrNa mAlikA maMgala" e chelluM kAvya aMtima maMgalarUpa be kaDImAM lakheluM rahasyapUrNa samANidarzaka che. For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbodha mokSamALA' saM. 1940mA lakhAI ane saMvata 1944mAM chapAIne bahAra paDI. ATale cAra varSane vilaMba thAya tema hevAthI saM. 194ramAM ja bhAvanAbodhi mekSamALA pachI lakhAyA chatAM te varSamAM prasiddha thaye, ane mekSamALAnA agAuthI thayelA grAhakone bheTa tarIke mokalavAmAM Avyo hate. graMtha TUMkA chatAM vairAgyathI bharapUra che ane kathAo dvArA bhAvanAenuM varNana ApeluM hovAthI cittAkarSaka ane UMDI asara kare te AnaMdadAyaka banyuM che. pAtratA pAmavAnuM ane krodhAdi kaSAya dUra karavAnuM A graMtha uttama sAdhana che. TUMkA upadughAtamAM kharuM sukha, mahAtmAone bodha ane khAsa karIne mahAvIrane mAnavA gya bedha tathA mekSane arthe e sarvane upadeza che ema jaNAvI, mekSamALAmAM bAra bhAvanA viSe lakhele pATha mUkyo che. pachI banne graMthanuM prayeAjana TUMkAmAM bahu suMdara rIte darzAvyuM che. "uttama tatvajJAna ane parama suzIlane upadeza karanArA puruSe kaMI ochA thayA nathI, tema A graMtha kaMI tethI uttama vA samAnatA rUpa nathI, paNa vinayarUpe te upadezakanA dhuraMdhara pravacane AgaLa kaniSTa che. A paNa pramANabhUta che ke pradhAna puruSanI samIpa anucaranuM avazya che tema tevA dhuraMdhara graMthanuM For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbedha upadezabIja pAvA, aMtaHkaraNa kemala karavA AvA graMthanuM prayajana che. tattvajJAna tema ja suzIlanI prApti mATe ane pariNAme anaMta sukha taraMga prApta karavA mATe je je sAdhya sAdhane zramaNa bhagavaMta jJAtaputre prakAzyAM che, tene svalpatAthI kiMcit tatvasaMcaya karI, temAM mahApuruSanAM nAnAM nAnAM caritro ekatra karI A bhAvanAbadha ane A mekSamALAne vibhUSita karI che te-vidagdhamukhamaMDana bhavatu." prathama anitya bhAvanAmAM "bhikhArIne kheda nAmane mokSamALAne pATha mUkI chevaTe pramANazikSA ApI svama ane saMsAra bane zakamaya ane capaLa sAbita karI buddhimAna puruSe Atmazreya zodhe che ema upadezya che. bIjI azaraNa bhAvanAnA draSTAMtamAM paNa mokSamALAmAMnI anAthI muni ane zreNika rAjAnI kathA ApI "saMsAramAM chavAI rahelI anaMta azaraNatAne tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tatvajJAna ane parama suzIlane seve, aMte e ja muktinA kAraNarUpa che." ema darzAvyuM che. trIjI ekatva bhAvanA varNavI che. temAM namirAjarSi ane vipranA veSe AvelA zakedrane saMvAda Ape che. Indra aneka rIte parIkSA karI joI paNa namirAjarSine vairAgya ane sudraDhatA joIne te AnaMda pAme tathA stuti karavA lAgyA : "he mahAyazasvI ! moTuM Azcarya che ke te krodhane jI. Azcarya, te ahaMkArane parAjaya karyo. Azcarya, te mAyAne TALI. Azcarya, te lebha vaza kIdho. Azcarya, tAruM saraLapaNuM. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Azcarya, tAruM nirmamatva. Azcarya, tArI pradhAna kSamA. Azcarya, tArI nirlobhatA." pramANazikSAmAM zuddha ane akhaMDa vairAgyanA vegavALAM namirAjanAM vacanane sAra lakhe che: "he vipra ! tuM je je vastuo mArI che, ema kahevarAve che te te vastuo mArI nathI. huM eka ja chuM, ekale janAra chuM ane mAtra prazaMsanIya ekatvane ja cAhuM chuM." te ekatva zAthI pAmyA te darzAvatuM namirAjanuM caritra TUMkAmAM pramANazikSAmAM ApyuM che, te anAthI muninA caritrane maLatuM vairAgyapreraka ane cetAvanAra che. tene sAra eka ja kaDImAM chevaTe Akhe che : "rANuM sarva maLI sucaMdana ghasI, ne carcavAmAM hatI, bUjha tyAM kakaLATa kaMkaNuta, zrotI nami bhUpati; saMvAde paNa idrathI daDha rahyo, ekatva sAruM karyuM, evA e mithilezanuM carita A, saMpUrNa age thayuM." zrI dattAtreye karelA vIsa gurumAM je kanyAe kaMkaNane khaDakhaDATa dUra karavA eka sivAya bAkInAM badhAM dUra karyA hatAM te kathAnI smRti Ape tevI tathA tattvajJAnI rAjarSi janaka videhInI mithilA nagarI devanI mAyAthI baLatI dekhAI chatAM, mAruM kaMI baLatuM nathI ema mAnI nizcita rahyA ane RSio mALA, pithI ke pathArI levA doDyA hatA te draSTAMtane maLatI "uttarAdhyayana' nAmanA jainazAstramAMthI lIdhelI ane saMskArelI suMdara namirAjarSinI A kathA che. cethI anyatva bhAvanA varNavI tenA draSTAMtamAM bharata cakravartIne vaibhava darzAvI, sarvoge zobhitA zaNagAra chatAM hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI tethI AMgaLI For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbedha aDavI jaNAI. bharatezvarane te vairAgyanI utpattinuM nimitta banyuM ane kevI vicAraNAthI kevaLajJAnanI utpatti thaI tenuM AbehUba citra ApyuM che : "ahoho ! kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI, e mudrikA vaDe mArI AMgaLI suMdara dekhAI; e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIdhe; viparIta dekhAvathI abhyatA ane aDavApaNuM bedarUpa thayuM. azobhya jaNAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja TharyuM ke? je vIMTI heta te te evI azobhA huM na jota. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAthe zebhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA kenI gaNuM? ati vismayatA! mArI A manAtI. manehara kAMtine vizeSa dIpta karanAra te maNi-mANiyAdinA alaMkAra ane raMgaberaMgI vastro TharyA. e kAMti mArI tvacAnI zebhA karI, e tvacA zarIranI guptatA DhAMkI suMdaratA dekhADe che, ahoho ! A mahA viparItatA che! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra ne mAtra tvacA vaDe, te tvacA kAMti vaDe ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zebhe che. tyAre zuM mArA zarIranI te kaMI zebhe nahIM ja ke ? rudhira, mAMsa ane hADane ja kevaLa e mALo ke? ane e mALe te huM kevaLa mAre mAnuM chuM. kevI bhUla! kevI bhramaNA ! ane kevI vicitratA che! kevaLa huM parapudgalanI zobhAthI zeNuM chuM. keIthI ramaNikatA dharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM ? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatvabhAva rAkhuM te paNa kevaLa For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA dukhaprada ane vRthA che. A mArA AtmAne e zarIrathI eka kALe viyega che! AtmA jyAre bIjA dehane dhAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI na thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chuM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jene eka kALe viyega thavAnuM che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNuM zuM rAkhavuM? e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enuM thavuM zuM ucita che? nahIM, nahIM, e jyAre mArI nahIM tyAre huM ene nahIM, ema vicAruM, dRDha karuM, ane pravartana karuM, ema vivekabuddhinuM tAtparya che. A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI bharI che, te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI, te vastu te mArI na thaI, te pachI bIjI kaI vastu mArI hoya ? aho ! huM bahu bhUlI gaye. mithyA mehamAM lathaDI paDyo. te navayauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putro, te aDhaLaka lakSmI, te cha khaMDanuM mahAna rAja, e mArAM nathI. emAMnuM lezamAtra paNa mAruM nathI. emAM mAro kiMcit bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuono upaga lauM chuM, te bhagya vastu jyAre mArI na thaI, tyAre bIjI mArI mAnela vastu-nehI, kuTuMbI ItyAdika-mArAM zuM thanAra hatAM? nahIM, kaMI ja nahIM. e mamatvabhAva mAre joI nathI ! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI! huM ene nahIM ne e mArAM nahIM! puNyAdika sAdhIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI, e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che? mArAM ugra puNyatvanuM For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbAdha pariNAma A ja ke? chevaTe e saghaLAMne viyega ja ke? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine mATe je je pApa karyA che te mArA AtmAe bhegavavAM ja ke? te paNa ekalAe ja ke? emAM koI sahiyArI nahIM ja ke? nahIM, nahIM. e anyatvabhAvavALA mATe thaIne huM mamatvabhAva darzAvI AtmAne ahiteSI thaI ene raudra narakane bhaktA karuM e jevuM kayuM ajJAna che? evI kaI jamaNuM che? e karyo aviveka che? tresaTha zalAkA puruSamAne huM eka gaNAye tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne kheI besuM, e kevaLa ayukta che. e putrone, e pramadAene, e rAjavaibhavane ane e vAhanAdika sukhane mAre kaze anurAga nathI ! mamatva nathI! vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDyuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukladhyAna prApta thayuM. azeSa karma baLIne bhasmIbhUta thayAM !! mahA divya ane sAhasa kiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM." pAMcamI azucibhAvanAmAM sanaskumAra cakravatInuM draSTAMta mokSamALAmAM ApyuM che, te che. pramANazikSAmAM kAyA azucino bhaMDAra che ema jaNAvyuM che, chatAM manuSyadehane sarva dehattama kahevA ca che te zAne lIdhe ? ke enAthI siddhagatinI siddhi che medhAvI puruSe niraMtara e mAnavatvane Ama ja marma prakAze che. vivekabuddhinA udaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnavadehanI uttamatA che. te paNa smRtimAna thavuM yathocita che ke, te deha For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kevaLa azucimaya te azucimaya ja che. enA svabhAvamAM anyatva nathI." chaThThI saMsArabhAvanA varNavI che. temAM saMsAranuM svarUpa jANI temAMthI mukta thayelA balazrI nAmanA rAjakumAra je mRgAputra nAme prasiddha che temanuM caritra ApyuM che. "e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA gya hatA." "uttarAdhyayana zAstrIne AdhAre A caritra saMsAranuM svarUpa ane tethI mukta thavAne mArga darzAvI UMDe vicAra karavA prere tevI rIte vistArathI lakhAyuM che. mahelamAM rahIne nagaranA cokamAM "mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla ane mahA guNanA dhAmarUpa eka zAMta tapasvI sAdhune tyAM teNe (mRgAputre) joyA..te munine mRgAputra nIrakhI nIrakhIne jue che. e nirIkSaNa uparathI te ema belyA jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kyAMka dIThuM che. ane ema belatAM bolatAM te kumAra zenika pariNAmane pAmyA. mehapaTa TaLyuM ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita jAtinI smRti UpajavAthI te mRgAputra, mahAriddhinA bhaktA, pUrvanA cAritranA smaraNane paNa pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNurAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te bolyA ke pUrva bhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM. narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. tiryaMcane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta dukhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivartavAne abhilASI thaye For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbedha chuM. saMsArarUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujane! mane te pAMca mahAvrata dhAraNa karavAnI anujJA do." - kumAranA nivRttithI bharelAM vacane sAMbhaLIne mAtApitAe bhega bhegavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNavacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke "aho mAta! ane aho tAta ! je bhegenuM tame mane AmaMtraNa kare che te bhega meM bhagavyA. te bhega viSaphaLa-kipAka vRkSanA phaLanI upamAthI yukta che. bhagavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadaiva du tpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevala azucimaya che, azucithI utpanna thayuM che, jIvane e azAzvata vAsa che; anaMta duHkhane hetu che, rega, jarA ane klezAdikanuM e zarIra bhAjana che; e zarIrane viSe huM kema rati karuM? bALapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe e jene niyama nathI, e zarIra pANInA phINanA bubudda jevuM che evA zarIrane viSe sneha kema yogya hoya? manuSyatvamAM e zarIra pAmIne kedra, javara vagere vyAdhine tema ja jarA, maraNane viSe prahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, reganuM duHkha, maraNanuM duHkha; kevala duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi, kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMdhava e sakalane chAMDIne mAtra phleza pAmIne A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAka vRkSanAM phaLanuM pariNAma sukhadAyaka nathI, ema bheganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA mahApravAsane viSe annajaLa aMgIkAra na kare eTale ke na le ane sudhA-tRSAe karIne duHkhI thAya tema dharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya; janma, jarAdikanI pIDA pAme. mahApravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa kSudhAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme, ema dharmane AcaranAra puruSa parabhava pratye paravaratAM sukhane pAme, a5 karmarahita haya, azAtA vedanIya rahita heya. he gurujane ! jema keI gRhasthanuM ghara prajavalita thAya che, tyAre te gharane dhaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jIrNa vastrAdikane chAMDI rahevA de che, tema leka baLate dekhIne jIrNa vastrarUpa jarA maraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apa eTale huM) tArIza." mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zekA thayelAM enAM mAtApitA bolyAM : "he putra! A tuM zuM kahe che? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie dharavA paDe che, rAkhavA paDe che; yatnAthI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatramAM samabhAva rAkha paDe che, saMyatine pitAnA AtmA upara ane parAtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che; athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che. evuM e prANAtipAtavirati prathama vrata, jIvatAM sudhI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che..." ema pAMca mahAvrata, rAtribhUjanatyAga, kSudhA Adi bAvIza pariSaha sahana karavAM keTalAM kaThaNa che te darekanA svarUpa sahita muzkelIo darzAvI yauvanavayane viSe saMyama tene mATe duSkara che ema mAtApitA sAbita kare che ane vRddhapaNAmAM dharma AcaravA tene bhalAmaNa kare che. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbedha 83 tenA uttaramAM te jJAnavIra mRgAputra kahe che: "viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALave kaMIye duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtArUpe anaMtavAra sahI che, bhegavI che. mahAduHkhathI bharelI, bhayane upajAvanArI ati raudra vedanA A AtmAe bhegavI che. janma, jarA, maraNa e bhayanAM dhAma che. caturgatirUpa saMsArATavImAM bhamatAM ati raudra duHkhe meM bhagavyA che.." ema vistArathI pUrva bhave narakamAM bhegavelAM duHkho trAsa upajAve tevI rIte mRgAputre kahI batAvyAM tyAre tenAM janaka-janetA ema belyAM : "he putra! je tArI icchA dIkSA levAnI che te dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM regotpatti veLA vedaka kaNa karaze ? duHkhanivRtti keNa karaze? e vinA bahu dohyaluM che." mRgAputre kahyuM : "e kharuM, paNa tame vicAre ke aTavImAM mRga tema ja paMkhI ekaluM hoya che, tene rega utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che? jema vanamAM mRga vihAra kare che, tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane saMsadaza bhede zuddha saMyamane anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; tema ja mRgacaryAthI vicArIza. mRgane vanamAM regane upadrava thAya che tyAre tenuM vaiduM keNa kare che?" keNa te mRgane auSadha de che? keNa te mRgane AnaMda, zAMti ane sukha pUche che ? keNa te mRgane AhArajaLa ANI Ape che? jema te mRga upadravamukta thayA pachI gahanavane jyAM sarevara hoya che tyAM jAya che, tRNapANI AdinuM sevana For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicArIza. sArAMza, e rUpa mRgacaryA huM AcarIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarate yati mRganI piThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga, tRNa jaLAdikanI gocarI kare tema yati necarI karIne saMyamabhAra nirvAha kare. durahAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM, evo saMyama huM AcarIza." pachI mAtApitAnI AjJA laI pite kahI batAvyuM hatuM tethI paNa atyaMta vizuddha cAritra pALI te mekSe gayA. pramANazikSAmAM uddeza darzAvatAM kahe che : "AtmacAritranuM duHkha te duHkha nahIM paNa parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukhataraMgaprAptinuM kAraNa che; tema ja bhegavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane bahiddezya sukha te kevala duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputrane vairAgya ahIM darzAvyuM che...saMsAraparibhramaNanivRtti ane sAvadya upakaraNanivRttine pavitra vicAra tattvajJAnIo niraMtara kare che." sAtamI bhAvanAmAM sattAvana AsavAra eTale pApane praveza karavAnA pranALa varNavelAM che. kuMDarika munie hajAra varSa cAritra pALI pariNAma bagaDI jatAM pitAnA bhAIe rAjya pAchuM ApyuM te grahaNa karyuM, sarva tene pati mAnI dhikkAratA hatA. tenuM vera levAnA vicAramAM te maraNa pAmI sAtamI narake gaye. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAbedha AThamI saMvara bhAvanAmAM pApa-pranALarUpa AsavadvArane rekavA viSe jaNAvI kuMDarikanA bhAI puMDarike bhAIne muniza grahaNa karI e nizcaya karyo ke mAre maharSi guru kane javuM ane tyAra pachI ja annajaLa grahaNa karavAM. aNavANe caraNe paravaratAM pagamAM kAMkarA, kAMTA vAgavAthI lehInI dhArAo cAlI topaNa te uttama dhyAne samatA bhAve rahyo. ethI e mahAnubhAva marIne sarvArthasiddhi vimAnamAM devarUpe Upo . e ja bhAvanAmAM bIjuM zrI vajI svAmInuM draSTAMta ApyuM che. temAM te kaMcana-kAminIthI caLyA nahIM te joIne temane caLAvavA prayatna karanAra yuvatI sumiNIe cAritra grahaNa karyuM; mana vacana kAyAne aneka prakAre damana karI AtmArtha sAye. navamI nirjarA bhAvanAmAM bAra prakAranAM tapanuM varNana karI draDhaprahArI sAte vyasana sevanAra brAhmaNaputranAM pApa jaNAvI tene pazcAttApa thatAM uttama bhAvanAe paMcamuSTi kezaluMcana karI, sAdhupaNuM grahaNa karI, lokenA saMtApa samabhAvathI sahana karavAno nizcaya karI, kevI rIte sarva duHkha khamIne kSamAdhara banyA, tenuM TUMkAmAM varNana karyuM che. dazamI lokasvarUpa bhAvanAmAM lekane puruSa-AkAra varNavI, bhuvanapati, vyaMtara ane sAta narakane aleka, madhyalekamAM aDhI dvIpa vagere ane UrdhalekamAM bAra devaka, nava raiveyaka, pAMca anuttara vimAna ane te upara siddhazilA che ema kalekaprakAzaka sarvajJa, sarvadezI ane nirupama kaivalyajJAnIoe bhAkhyuM che ema saMkSipta varNana karyuM che. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA, seLa-sattara varSanI vayamAM zrImaddane vartatA adbhuta vairAgya ane vizALa vAMcananA phaLarUpa "mekSamALA' ane bhAvanAbodha graMtha lakhAyA che, te darzAvavA tema ja sujJa vAMcanArane tenI prasAdI cakhADavAnA uddezathI vistArapUrvaka lakhANa karyuM che. AthI jene ruci utpanna thaze ane mULa graMthenA vAMcana manana tathA dhIrajathI pAcana thAya, svIkAra thAya tevA hitakArI puruSArthamAM pravartaze tene te adbhuta vairAgya, uttama zraddhA ane te mahApuruSa pratye prema Adi AtmAne ujajvaLa karanAra guNe avazya prApta thaze. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna zrI vavANiyA gAma nAnuM hovAthI ane sujJa manuSyane thaDe samAgama hovAthI emanuM mana pravAsa tarapha rahyA karatuM. saM. 1940nA arasAmAM temaNe morabImAM praveza karyo hate. marabImAM zAstrI zaMkaralAla mAhezvara bhaTTa aSTAvadhAnanA prayoge jAheramAM karI batAvatA, eTale ATha bAbate tarapha ekI vakhate lakSa rAkhI bhUla vagara ATha kriyAo karI batAvavI. e ja arasAmAM muMbaImAM gaTulAlajI mahArAja aSTAvadhAna karatA. A vakhate jANavA pramANe hindustAnamAM be ja puruSa camatkArI smaraNazaktivALA gaNatA hatA. zrImad morabImAM padhAryA te arasAmAM tavazedhaka jainanA pavitra upAzrayamAM zAstrI zaMkaralAlanAM aSTAvadhAna thayAM; te vakhate vaNikabhUSaNa kavi tarIke prakhyAti pAmatA zrImaddane paNa aSTAvadhAnenuM nirIkSaNa karavA AmaMtraNa hatuM. zrImannI smaraNazakti te adbhuta hatI; temaNe avadhAna joyAM ke te zIkhI lIdhAM. bIje divase vasaMta nAmanA bagIcAmAM prathama khAnagImAM mitramaMDaLa samakSa navA navA viSaye laI avadhAna karI batAvyAM. bIje divase jAheramAM be hajAra prekSako samakSa pavitra upAzrayamAM ja bAra avadhAna karI batAvyAM. sAmAnya vidvAna tarIke lekamAM e jANatA hatA, paNa have te A camatkArI smaraNazaktithI le ke mAM bahu prazaMsA pAmavA lAgyA. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA muMbaInA zeTha lakSamIdAsa khImajIbhAI morabImAM AvelA, te vakhate hAIskUlamAM maTI sabhA bharIne bAra avadhAna temaNe karI batAvyAM hatAM. te vakhate zeTha lakSmIdAsa khImajIbhAIe kahyuM ke A vakhate hinda khAte te A eka ja puruSa ATalI zaktivALA che. te vakhate zrImane rUDuM InAma paNa maLyuM hatuM. khAnagI prasaMge zrImane jAmanagara javAnuM thayuM hatuM. tyAM teoe tyAMnA vidvAne AgaLa be sabhAomAM bAra ane seLa ema be vidhithI avadhAno karyA hatAM. badhA prekSake prasanna thayA hatA. ahIM temane "hindanA hIrA' tarIke upanAma maLyuM hatuM. jAmanagaramAM be vidvAne AThadaza varSathI avadhAne karavA mATe mahenata karatA hatA, paraMtu niSphaLatA prApta thatI hatI. tethI tyAMnA vidvAnone seLa avadhAna karanAra pratye bahumAnapaNuM ane Azcarya utpanna thayAM hatAM. vaDhavANanA pradarzanamAM emaNe karnala eca. elanaTa sAheba ane bIjA rAjA-rajavADA tathA maMtrImaMDaLa vagere maLI Azare be hajAra draSTAonI samakSa seLa avadhAne karI batAvyAM hatAM; te joI AkhI jaMgI sabhA AnaMda AnaMdamaya thaI gaI hatI. saghaLA sabhAjanenA mukhamAMthI zrImanI ajaba zaktinI aneka prakAre prazaMsA pragaTatI hatI. uparAuparI prazaMsAnAM bhASaNa thatAM jatAM hatAM. "gujarAtI", "muMbaI samAcAra, lekamitra" ane "nyAyadarzaka patromAM paNa zrImanAM yazogAna thavA lAgyAM. beTAdamAM emaNe emanA eka lakSAdhipati mitra zeTha harilAla zivalAlanI samakSa bAvana avadhAna karyA hatAM. vacce For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna kaMI paNa parizramathI paricaya rAkhyA vinA parabhArAM saLa mUkIne bAvana avadhAna karyA e uparathI zrImadunA parAkrama, himmata, zakti ane buddhibaLanA camatkAranuM kaMIka bhAna thaze. bAvana kAma-pATe ramatA javuM, zetaraMja ramatA javuM, TakerA gaNatA javuM, mALAnA maNakA gaNatA javuM; saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra ApelA gaNatA javuM, gaMjIphe ramatA javuM, soLa bhASAonA zabdo yAda rAkhatA javuM, be keThAmAM ADAavaLA akSarathI kavitAo mAgelA viSayanI karAvatA javuM, ATha bhinna bhinna mAMgelI samasyAo pUrNa karatA javuM, saLa judA judA mAgelAM vRttomAM mAgelA viSaye taiyAra karAvatA javuM, ema bAvana kAmanI zarUAta eka vakhate sAthe karavI. eka kAmane kaMIka bhAga karI bIjA kAmane kaMIka bhAga kare. pachI trIjA kAmane kaMIka kara, pachI cethA kAmane kaMIka bhAga karo. pachI pAMcamAne ema bAvane kAmane thaDe thoDe bhAga kara. tyAra pachI vaLI pahelA kAma tarapha AvavuM ane tene thoDe bhAga kare. bIjAne kare, trIjAno kare ema saghaLAM kAma pUrNa thatAM sudhI karyo javuM. eka sthaLe UMce Asane besIne e badhAM kAmamAM mana ane draSTi prerita karavI, lakhavuM nahIM ke bIjI vAra pUchavuM nahIM ane saghaLuM smaraNamAM rAkhI e bAvane kAma pUrNa karavAM. kaMIka samajAya tevI samajUtI nIce ApI che. (1) pATe ramatA javuM-traNa jaNa pATe bIjA ramatA hatA temanI sAthe pATe ramatAM jatAM ane vacce bIje ekAvana kAma karatAM jatAM chevaTe lIlI, pILI, lAla ane kALI e cAra raMganI sogaThIo dhyAnamAM rAkhIne kahI ApI For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa hatI. cepATa vaccethI upADI levAmAM AvI hatI paraMtu jenA aMtaHkaraNamAM bIjI cepATa goThavAyelI hatI tene e copATanI pachI zI jarUra hatI? (2) gaMjIphe ramatA javuM-pATane pAse nAkhyA pachI bIjA traNa jaNanI sAthe zrImad gaMjIphe ramatA jatA hatA, ane chevaTe pitAnAM tere pattAM kahI ApyAM hatAM. e pattAM mAtra eka ja vAra jevA ApI laI levAmAM AvyAM hatAM. (3) zetaraMje ramatA javuM-te ja vakhate zetaraMja ramavA bIjA eka jaNanI sAthe citta parevyuM hatuM. avadhAnanI samAptie vaccethI upADI lIdhela zetaraMjanA pALAM, UMTa, azva, hAthI, vajIra, bAdazAha naMbaravAra kahI ApyAM hatAM. | (4) TakerA gaNavA-e vakhate eka jaNa bahAra UbhuM rahIne jhAlaranA TakorA vagADate hate. te yAda rAkhIne saghaLA chevaTe kahI dIdhA hatA. (5) paDatI caThI gaNavI-zrImadbhA vAMsA upara vacce vacce te kAmanI sAthe caThIo nAkhavAmAM AvatI hatI, te keTalI thaI te avadhAnanI samAptie kahI dIdhI hatI. (6, 7, 8, 9)-bAdabAkI, guNAkAra, bhAgAkAra ane saravALA te kAmanI sAthe gaNavA ApyA hatA te gaNIne manamAM rAkhI chevaTe teno javAba kahI batAvyA hatA. (10)-eka jaNa hAthamAM mALAnA maNakA pheravate jatuM hatuM tene tarapha paNa zrImadunI najara hatI. te mALA vaccethI adhUrI mUkavAmAM AvI hatI. chevaTe temaNe keTalA maNakA pharyA hatA te kahI ApyuM hatuM. (11 thI 26)-judI judI bhASAonA zabdo (soLa For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna bhASAnA zabdo) seLa jaNane vaheMcI ApavAmAM AvyA hatA. bIjAM kAma karatAM vacamAM anukrama vinA akeke akSara zrImane saMbhaLAvavAmAM AvatuM. prathama trIjo akSara arabI vAkyane kahele, pachI 17me leTinane kahevAte, bIjo akSara saMskRta vAkayane te pachI 41me akSara urdU vAkyane ema ADAavaLA zabdo kahevAmAM AvyA hatA. saghaLA kahevAI rahyA pachI avadhAnanI samApti vakhate bhASAvAra kavie pUrAM vAkya ke kAvya goThavIne krama pramANe kahI batAvyAM hatAM. saMskRtane eka akSara cothe hoya ane eka pacAsa hoya te baMnene kayAMya paNa lakhyA sivAya aMtaHkaraNathI gaThavI lekabaddha karI devA e sahelI vAta nathI. marAThI, gujarAtI, saMskRta, hiMdI, aMgrejI, paMjAbI, karNATakI, baMgALI, mAravADI, grIka, urdU, jADejI, ArabI, phArasI, drAviDI ane siMdhI ema soLa bhASAnA cAra akSaro apAyelA hatA. e bhASAnA zabdonAM vilemarUpa eTale akSare ApelA te kamanuM dRSTAMta nIce pramANe che : saMskRtanuM vilema svarUpa vi vA ko gha = | E | F | ja | -6 | P | +s Dho! 2 | vi | na | huM For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zrImade kahI Apele bleka baddho hi ko yo viSayAnurAgI ko vA vimukta viSaye viraktaH / ko vAsti ghoro narakaH svadehaH tRSNAkSayaH svargapadaM kimasti / / gujarAtI bhASAnA vAkyanuM vilema svarUpa ta | 7 | STi | nAM | A | ja | A | R | thA zo ! je | 5 | da | e | ya | ja | thI che ne ! bhi I | na | ha | va | che gujarAtI vAkya kahI batAvyuM hatuM te ApanA jevA ratnathI haju sRSTi suzobhita che, e joIne AnaMda thAya che." evI rIte bAkInI cauda bhASAonA vimasvarUpe sAMbhaLelA akSaro uparathI kharA svarUpe vAkyo ke kAvyo kahI batAvyAM hatAM. (27-28)-be jaNa be viSaye, keSTakamAM ADAavaLA akSaro mAgI pUrA karAvavA Icche che. zrImade te kevA rUpathI pUrNa karAvyA tene eka namUne ahIM Ape che. mAganAra je naMbarane anukrama vinA akSara mAge che te ApI zrImad te kAvya pUrNa kare che. nIcenA koSTakamAM akSaro upara je ADAavaLA AMkaDA mUkyA che te pramANe akSaro magAyA hatA, te koSTakamAM goThavatAM For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna 93 bhujaMgI chaMdanuM kAvya banyuM hatuM. jema ke pahelA akSaranI mAgaNI evI karI ke ame akSara Api, eTale zrImade "La" A pachI bIjo akSara 19 mAge eTale "ma Ape. ema aDatALIsa vakhata akSaranI mAgaNI karI. akSaro upara AMkaDA mUkelA che te keTalAmI mAgaNe che ema sUcave che. kavitAne himmata' viSe- bhujaMgI chaMda bha| lIkAM na sA sA dha re | | ka | vi | tA | (29 thI 36)- ATha judI judI samasyAo ApI hatI tene vacce ekekI kaDI lakhAvIne pUrNa karI hatI. chevaTe AThe samasyAo zrImade belI dekhADI hatI. (37 thI pa2) - soLa jaNAe judA judA sela viSayanI judA judA vRttamAM kavitA mAgI hatI. te kavitAnI akekI kaDI akekuM kAma karatAM jatAM zrImade pUrNa karAvI hatI ane chevaTe te soLe navI kavitAo zrImane moDhe thaI gaI hatI. te pite gAI batAvI hatI. temAMnA betraNa namUnA nIce ApyA che - 1. caMdranA rathane haraNiyAM zA mATe joDyAM che? te mATe tarka doDAva ane uparanI be kaDI pAchI vANiyA upara utAravI e viSaya Apele. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA | (zArdUlavikrIDita) aMge zaurya damAma nAma na maLe, sattA rahI nA jarI ! premI kAyaratA taNe adhika che, zAsse thA e kharI; bhAgI jAya jarUra te bhayabharyo, re! dekhatAM kesarI, te mATe ratha caMdrane haraNiyAM reDI dIdhAM zrI hari ! !" 2. kajoDAM mATe hiMduone tiraskAra - e viSaya ApyuM hatuM : (manahara chaMda) "kuLa mULa para mehI, zULa hAthe karI re, bhUla thakI dhULa kema kare nija bAlikA ? kare che kasAI thakI, e savAI Arya bhAI, nakkI e navAInI bhavAI sukha dALikA cete cete cete re catura nara cete citta, bALa nahIM hAthe karI, bALa ane bAlikA; are ! rAyacaMda kahe, kema karI mAne eha, caDI beThI jenI kAMdhe kAMdha dharI kaLikA !" zIvratAthI karelAM kAvyamAM paNa jhamaka ane kalpanA keTalAM manahara che? 3. kavinuM nAma potAnA pitAnA nAma sahita Ave tathA te ja deharAmAM mahAtmAne praNAma thAya, e viSaya A hate. (deharo) rAkhe yaza caMdrodaye, rahe vadhu-jIvI nAma, tevA narane premathI, nAma kare paraNuma, prephesara ravajIbhAI devarAje zrImane smaraNazakti viSe prazna pUche : "eka kalAkamAM se leka smaraNabhUta rahI zake ?' tathA kolejamAM nyAyazAstra (Logic) zIkhavAya che For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna 95 tene vizeSa abhyAsa karavA kAzIkSetra tarapha javA viSe salAha puchAvelI tene uttara zrImade aDhAra varSanI uMmare Ape che, te aneka rIte vicAravA gya hovAthI nIce Ape che - vavANiyA, mi. 2. 6-1-8-1942 mugaTamaNi ravajIbhAI devarAjanI pavitra janAbe, vavANiyA baMdarathI vi. rAyacaMda vi. ravajIbhAI mahetAnA premapUrvaka praNAma mAnya karazejI. atre huM dharma-prabhAvavRttithI kuzaLa chuM. ApanI kuzaLatA cAhuM chuM. Apane divya premabhAvabhUSita patra mane maLe, vAMcIne atyAnaMdArNavataraMga relAyA che; divya prema avakana karIne parama smaraNa ApanuM UpajyuM che. AvA premI patro niraMtara maLavA vijJApanA che ane te svIkRta karavI Apane hastagata che. eTale ciMtA jevuM nathI. Ape mAgelA praznone uttara ahIM AgaLa ApI javAnI rajA lauM chuM. pravezaka - ApanuM lakhavuM ucita che. svasvarUpa cItaratAM manuSya khacakAI jAya kharo. paraMtu svasvarUpamAM jyAre Atmastutine kiMcit bhAga bhaLe tyAre, nahIM te nahIM ja, Ama mAruM mata che. Atmastutine sAmAnya artha paNa Ama thAya che ke pitAnI jUThI ApavaDAI cItaravI. anyathA AtmastutinuM upanAma pAme che, paraMtu kharuM lakhANa tema pAmatuM nathI; ane jyAre kharuM svarUpa Atmastuti gaNAya te pachI mahAtmAo prakhyAtimAM Ave ja kema? mATe svasvarUpanI satyatA kiMcit ApanI mAgaNI uparathI jaNAvatAM ahIM AgaLa meM AMcako khAdha nathI, ane te pramANe karatAM nyAyapUrvaka huM doSita paNa thayela nathI. For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA vana - paMDita lAlAjI muMbaInivAsInAM avadhAne saMbaMdhI Ape bacce vAMcyuM haze. eo paMDitarAja aSTAvadhAna kare che, te hiMdaprasiddha che. A lakhanAra bAvana avadhAna jAheramAM eka vakhate karI cUkayo che, ane temAM te vijayavaMta UtarI zakyo che. te bAvana avadhAna : 1. traNa jaNa sAthe pATe ramyA javuM .. 2. traNa jaNa sAthe gaMjIphe ramyA javuM 3. eka jaNa sAthe zetaraMja ramyA javuM .. 4. jhAlaranA paDatA kerA gaNatA javuM .... ... 1 5. saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra manamAM gaNyA javuM ... .. .. 4 6. mALAnA pArAmAM lakSa ApI gaNatarI karavI ... 1 7. ATheka navI samasyAo pUrNa karavI . . 8 8. soLa navA viSayo vivAdakoe mAgelA vRttamAM ane viSaye paNa mAgelA-racatA javuM .... ....16 9. grIka, aMgrejI, saMskRta, ArabI, laeNTina, urdu, gurjara, mareThI, baMgALI, maru, jADejI Adi seLa bhASAnA cArasaM zabdo anukramavihInanA kartAkarma sahita pAchA anukama sahita kahI ApavA. vacce bIjA kAma paNa karyo javAM ..... .....16 10. vidyArthIne samajAvo .... .... ..... 1 11. keTalAka alaMkAranA vicAra ... ... . 2 para For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna Ama karelAM bAvana avadhAnanI lakhANa saMbaMdhe ahIM AgaLa pUrNAhuti thAya che. A bAvana kAme eka vakhate manaHzaktimAM sAthe dhAraNa karavAM paDe che. vagara bhaNelI bhASAnA vikRta akSarA sukRta karavA paDe che. TUMkAmAM Apane kahI dauM chuM ke A saghaLuM yAda ja rahI jAya che. (ju sudhI koI vAra gayuM nathI). AmAM keTaluMka mArmika samajavuM rahI jAya che. paraMtu dilagIra chuM ke te samajAvavuM pratyakSane mATe che. eTale ahIM AgaLa cItaravuM vRthA che. Apa nizcaya karo ke A eka kalAkanuM keTaluM kauzalya che ? TUMkA hisAba gaNIe tApaNuM khAvana zloka tA eka kalAkamAM yAda rahyA ke nahIM ? sALa navA, ATha samasyA, sALa judI judI bhASAnA anukramavihInanA ane bAra bIjAM kAma maLI eka vidvAne gaNatI karatAM mAnyuM hatuM ke 500 zlokanuM smaraNu eka kalAkamAM rahI zake che. A vAta have ahIM AgaLa eTalethI ja patAvI daie chIe. -tera mahinA thayAM dehApAdhi ane mAnasika vyAdhinA paricayathI keTalIka zakti dATI mUkyA jevI ja thai gaI che. (bAvana jevAM seA avadhAna te haju paNa thai zake che) nahIM te Apa game te bhASAnA se| zlokA eka vakhata elI jAe te te pAchA tevI ja rIte yAdImAM rAkhI kheAlI dekhADavAnI samarthatA A lakhanAramAM hatI. ane te mATe tathA avadhAnAne mATe sarasvatInA avatAra' evuM upanAma A manuSyane maLeluM che. avadhAna e AtmazaktinuM kartavya mane svAnubhavathI jaNAyuM che. ApanA prazna AvA che ke eka kalAkamAM sA zloka smaraNabhUta rahI zake ?' tyAre tenA mArmika For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA khulAso uparanA viSaye karaze, ema jANI ahIM AgaLa jagA rekI nathI. Azcarya, AnaMda ane saMdehamAMthI have je Apane lAge te grahaNa kare. phu-mArI zI zakti che? kaMI ja nathI. ApanI zakti adbhuta che. A5 mAre mATe Azcarya pAme che, tema huM Apane mATe AnaMda pAmuM chuM. Apa kAzIkSetra tarapha sarasvatI sAdhya karavA padhAranAra che Ama vAMcIne atyAnaMdamAM huM kuzaLa thaye chuM. vAru! Apa nyAyazAstra kayuM kahe che? gautama muninuM ke manusmRti, hiMdudharmazAstra, mitAkSarA, vyavahAra, mayUkha Adi prAcIna nyAyagraMtha ke hamaNAMnuM briTiza le prakaraNa? Ane khulAse huM nathI sama. muninuM nyAyazAstra muktiprakaraNamAM jAya tema che. bIjA graMthe rAjyaprakaraNamAM-'briTizamAM mAThAM' jAya che; trIjA khAsa briTizane ja mATe che, paraMtu te aMgrejI. tyAre have emAMthI Ape kene pasaMda karyuM che ? te marma khule the joIe. munizAstra ane prAcIna zAstra sivAya je gamyuM hoya te e abhyAsa kAzIne nathI. paraMtu meTrikyulezana pasAra thayA pachI muMbaI-pUnAne che, bIjAM zAstro samayAnukULa nathI. A Apane vicAra jANyA vinA ja vetaryuM che. paraMtu vetaravAmAM paNa eka kAraNa che. zuM? te Ape sAthe aMgrejI vidyAbhyAsanuM lakhyuM che ke, huM dhAruM chuM ke emAM kaMI Apa bhUlathApa khAtA haze. muMbaI karatAM kAzI tarapha aMgrejI abhyAsa kaMI utkRSTa nathI, jyAre utkRSTa na hoya tyAre AvuM pagaluM bharavAne hetu bIja haze, Apa cItare tyAre darzita thAya. tyAM sudhI zaMkAgrasta chuM. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna 1 mane abhyAsa saMbaMdhI pUchyuM che, temAM khulAse je devAne che, te uparanI kalamanI samajaNaphera sudhI daI zakate nathI; ane je khulAso huM ApavAne chuM te dalIlethI ApIza. jJAnavardhaka sabhAnA taMtrIne upakAra mAnuM chuM, e A anucarane mATe tasdI le che te mATe. A saghaLA khulAsA TUMkAmAM patAvyA che. vizeSa joIe te mAge." zrImanA banevI caturbhujabhAI lakhe che : "muMbaI jatAM pahelAM jetapura padhArelA tyAre je puruSa je hAthathI pAghaDI bAMdhate hoya te kyA hAthathI bAMdhe che e tenA mAthAnI AkRti joI pArakhavAne akhatare karI batAvyuM hatuM. pite dukAnamAM beThA hatA temanI sAme bahArathI mANasane ughADe mAthe Ubhe rAkhavAmAM AvatAM te je vaLanI pAghaDI bAMdhate hoya te pite kahI detA hatA. Azare paMdara mANasanI ema parIkSA karyA pachI eka paTelane evI rIte Ubhe rAkhatA pahelAM zeTha ghelA kAnajI taraphathI kahevAmAM AveluM ke te kahe tyAre ema kahevuM ke te vAta kharI nathI, tame kaho cho tema huM bAMdhate nathI, bIjA hAthathI bAMdhuM chuM; te pramANe teNe kahyuM, eTale kRpALuzrI(zrImadU)e te pramANe pAghaDI bAMdhavA kahyuM. paNa kRtrima rIte te bAMdhavA lAgyA, te badhAne spaSTa lAgyuM ke te jUThuM bolyA che. te joI prekSakane bahu ja Azcarya lAgyuM. zI rIte parIkSA thaI zake che? ema kRpALuzrIne pUchatAM temaNe jaNAvyuM hatuM ke tenI AkRtine aMtaHkaraNamAM bhAsa letAM DAbA jamaNA paDakhA tarapha cihna paDavAthI tema For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA thaI zake che. aMtaHkaraNanI zuddhi sivAya thaI zake nahIM, zikhaDAvyuM AvaDe tema nathI. ema khulAso karyo hate." saM. 1943mAM zrImanI muMbaImAM sthiti hatI; ane tyAM paNa aneka sthaLe avadhAnanA prayoga karI batAvelA. muMbaImAM pitAnI zatAvadhAna (se avadhAna) karavAnI zakti pharAmajI kAvasajI isTiTyuTamAM ane anya sthaLoe jAhera prajA samakSa teoe darzAvI hatI. A AzcaryakAraka smaraNazaktinI kriyAothI teone prajAe eka suvarNacaMdraka (cAMda) Ape, ane "sAkSAt sarasvatInuM biruda ApavAmAM AvyuM hatuM. . sa. 1886-87mAM "muMbaI samAcAra", "jAmejamazeda, 'TAImsa opha inDiyA", "gujarAtI", "iDiyana spereTara ityAdi gujarAtI ane aMgrejI chApAmAM zrImanI adbhuta zaktio viSe lekhe AvatA hatA. tA. 24-1-1887nA 'TAImsa opha InDiyA" patramAM aMgrejImAM chapAyuM che ke rAjacaMdra ravajIbhAI nAmanA ogaNIsa varSanI vayanA eka yuvAna hiMdunI adbhuta mAnasika zaktionuM pradarzana nirIkSaNa karavA arthe gayA zanivAre sAMje pharAmajI kAvasajI insTiTyuTamAM dezI gRhasthane eka bhavya meLAvaDe thayuM hatuM. A prasaMge De. piTarasane adhyakSapada lIdhuM hatuM. avadhAna uparAMta alaukika sparzendriya zakti dharAvatA te jovAmAM AvyA hatA. teone prathama eka Dajhana jeTalAM judAM judAM kadanAM pustake batAvavAmAM AvyAM hatAM ane temane tenAM nAma jaNAvavAmAM AvyAM hatAM, tyAra pachI teonI AMkhe pATA bAMdhI baMdha karavAmAM AvI hatI, ane teoe temanA hAthamAM jema jema pustake mUkavAmAM AvyAM tema tema te pustakanAM nAma hasta vaDe For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna 101 sparza karI kahI dIdhAM hatAM. e ja tArIkhanA jAme jamazedamAM chapAyuM che ke DaoN. piTarasane pitAne A akhatarAthI behada acaratI pAmelA jaNAvyA hatA. "amArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke Agale divase pitAne maLelI eka mijabAnI vakhate keTalIka vAnagIomAM mIThuM vatteochuM hatuM. te kavie (zrImad rAjacaMdra) cAkhyA ke hAtha lagADyA vinA mAtra najare joI kahI ApyuM hatuM."-jAme jamazeda. "A pachI DAka vakhatamAM muMbaInI hAI korTanA mukhya nyAyamUrti sara cArsa sArajanTa, De. piTarasana, mi. yAjJika ane anya pratiSThita puruSonI preraNAthI zrImadbhAM zatAvadhAna jevAne mATe eka mahAna lekasabhA belAvavAnI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. A asAdhAraNa zaktivALA yuvakanI stuti ane kadara lekee ane patravALAoe uttama rIte pradarzita karI. sara cAse temane yuropamAM jaI tyAM pitAnI zaktio darzAvavAnI bhalAmaNa karI. paNa teo tema karI zakyA nahIM. kAraNa ke temaNe vicAryuM ke yuropamAM pate jaina dharmAnusAra rahI zake nahIM."-"pAniyara" (alAhAbAda) smaraNazaktinA pratAparUpa A avadhAna pravRttine vadhate vistAra camatkAra Annatirakta puruSane priya hetuM nathI. Atmati ane A vistAra ane bhinna bhAsavAthI-sanmArgaredhaka pratIta thavAthI zrImanI aMtaraMga vairAgyamaya, udAsIna sasukhazodhaka bhAvanA A pravRttine vistaravA na detAM virAma pamADe che ke je vaza varSanI vaya pachI prAye pragaTapaNane pAmI nathI. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti "sAkSAt sarasvatI' nAme eka nAnuM pustaka saM. 1943mAM bhAI vinayacaMda pipaTabhAI daphatarIe lakhyuM che. temAM zrImadbha 19 varSa sudhIne TUMka vRttAMta pragaTa karI avadhAna vagere zaktio uparAMta te vakhatanAM temanAM apragaTa lakhANa viSe DuM lakhyuM che - nIti, bhakti, ahiMsA, ziyaLa ane adhyAtma saMbaMdhI teo graMthe gUMthavA prayatna kare che, tema keTalAka gUMthyA paNa che. "mokSamALA" nAme eka suMdara graMtha himaNAM bahAra dekhAva denAra che, jenuM pUra Azare cha hajAra leka jeTaluM thavA jAya che. e graMtha gadyAtmaka che, sUtrasiddhAMtane mArmika bhedo samajAvavAnI lAlityayukta preraNAo emAM karI che. je mokSamALA upadezataraMgathI chalakAyA kare che, je mekSamALAmAM kharekhara mokSane mArga matabheda vinA baLe che ane je mekSamALA sUtrasiddhAMtane ToDe che te ApaNuM dharmapustaka eka vakhata dareka zrAvake vAMcavuM, samajavuM, vAMcatAM na AvaDatuM hoya temaNe bIjAne meDhethI zravaNa karavuM ane tene rUDe upayoga kare evI mArI salAha che. "namirAja' nAme eka saMskRtanA mahAkAvyanA niyamo nusAre emaNe graMtha racyuM che, jemAM zAMtarasa pradhAna rAkhIne For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti 103 navarasanI relamachelA karI mUkI che jemAM dharma, artha, kAma ane mokSa e caturvarga saMbaMdhI upadeza karI phaLamAM mokSamArge mUkI dIdhuM che. e pAMca hajAra zlekanA pUrane graMtha emaNe cha divasamAM racyuM hatuM. e graMtha vAMcatAM dareka manuSyane e. devAMzI naranI kavitvazaktinA lAlityanuM bhAna thAya che. e mahAtmAe eka sArvajanika sAhityane eka hajAra leka graMtha eka divasamAM race che, je hamaNAM dhAMgadhrAnA eka DaoNkTara prasiddha karanAra che. eka dharmAcArye eka hajAra rUpiyA ApavAnuM kahyuM hatuM ane kahyuM hatuM ke mArA dharmanA thoDAka kaleke karI Ape, paraMtu ethI e devAMzI naranuM mana caLyuM nahotuM. dhanya che enI janetAne ! rAgya vilAsa nAme jainadharmanuM eka copAniyuM hamaNAM eo bahAra pADe che." upara jaNAvelA graMthamAMthI "mokSamALA' sivAya koI gra hAla upalabdha nathI. chapAvAnI taiyArI thayelA jaNAvyA che te chapAyA haze ke nahIM tenI paNa mAhitI maLI nathI. paraMtu uparanA varNana uparathI te lekhake te graMthe dIThA hoya ema lAge che. hAla je lakhANa "zrImad rAjacaMdra graMthamAM chapAyuM che, temAM "vacanAmRta'nA mathALA nIce 120 bola "puSpamALAnI zailImAM paNa hArmika viSayanI mukhyatA rAkhI sUtrAtmaka upadezarUpe lakhAyela che. tenA senamA belamAM "vacana saptazatI punaH punaH smaraNamAM rAkhe ema jaNAvyuM che te sUcave che ke For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA temaNe sAta bela lakhelA che. "tatvajJAna" nAmane temanA vacanemAMthI taiyAra karele nAne saMgraha bahAra paDele che. temAM mahAnIti'nA sAta se bola ApelA che te paNa A arasAmAM lakhAyelA lAge che.1 sattaraaDhAra varSanI ummare zrImade lakhelA dArjIntika deharA eMzI prApta thayA che, te apragaTa che. temAM nIti vyavahAranI zikhAmaNa mukhya che. dareka deharAmAM ghaNuM karIne siddhAMtane prathama jaNAvI tene puSTa karanAra dRSTAMta ApeluM che. udAharaNa - "pharI pharI maLavA nathI, A uttama avatAra kALI caudaza ne ravi, Ave keIka vAra atiradAna Upaje tadA, paramAtmA parakhAya; paDaLa Utare AMkhanAM, tadA sarva dekhAya. priya kAvya paMDitane, dRSTAMtikane dAva jema medathI medake brAhmaNa janane bhAva. be belethI bAMdhI, sarva zAstrane sAra; prabhu bhaje, nIti saje, paraThe pare5kAra, deza-udaya-upaganAM, vIra narenAM zira; prasUtA pIDA TALavA, sepe sapUta zarIra vacane vallabhatA vadhe, vacane vAdhe vera; jaLathI cha jagata A, kadI kare paNa kera 1. "sAtaso mahAnIti hamaNAM......eka divasamAM taiyAra karI che." sAtamI AvRtti zrImad rAjacaMdra. 2. zrImad rAjacaMdra Azrama taraphathI prakAzita "subodhasaMgrahamAM chapAyA che. For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a - 105 vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti rAdhIne rUDuM kahe, bamaNe ANe reSa; tAtA tele jaLa paDe, bhaDake thAya sadeSa zAMti maLe saddharmathI, bhrAMti TaLe bhalI bhAta; kAMti dIpe kanaka samI, vimaLa vadhe mana vAta. kAyA mAyA kSaNika che, Indra-dhanuSyane raMga; AkAzI jillA ane mRgajaLa taNa taraMga. heya sarasa paNa cIja te, egya sthaLe vaparAya kema kaTArI kanakanI, peTa viSe ghoMcAya ?" buddhiprakAzamAM I. sa. 1885mAM "zUravIra smaraNa" viSe zrImade lakhelA sayA vIza chapAyA che. temAM raNaraMgano ajaba citAra bahu jozadAra ane prabaLa vegavALI chaTAdAra bhASAmAM ApI chevaTanA traNa sayAmAM evA vIrenA hAlanA vaMzaja bApanuM nAma boLe evA thayAthI je akathya kheda thAya che tenuM citra karuNarasa relAvI AbehUba vAMcanAranAM haiyAM halAvI mUke tevuM che. lakhelI nakala uparathI udAharaNarUpe nIce ApyA che - sayA "DhAla DhaLakatI jhabaka jhaLatI, laI caLakatI kara karavAla, kharekhara khUMde raNamAM tyAM, mUcha malakatI, jhagatuM bhAla; verIne gherI letA jhaTa, bharata bhUminA jaya bhaDavIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM? raDhiyALA evA raNadhIra. mAre jyAM mAthAmAM muSTi, karI nAkhe tyAM kakaDA phoDa, pharI ari nahi Ave pAse, mananI mUke mamatA meDa; 1. zrImad rAjacaMdra Azrama taraphathI prakAzita "subodhasaMgrahamAM A savaiyA chapAyA che. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa. baMka bahAdura bANu kamane, vajI vadhunA majabUta vIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM? raDhiyALa evA raNadhIra, kadIye nahi kayAthI kaMpe, jIte tyAre kaMpe vIra, raNaraMgI ne jabarA jaMgI, UchaLe jene zaurya zarIra; kAyaratAnA mAyara nahi e, sAcA e sAyara zUravIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra TALaka saMkaTa, bALaka, nArI, gI, brAhmaNa pratipALaka pUrNa, saMbhALaka je dhara dharmana, duzamana daLa karanAra cUrNa kharAkharInA khela viSe nahi, pAchA paga denArA vIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM? raDhiyALA evA raNadhIra, zatrunI chAtImAM sAle, mUA pachI paNa mAsa hajAra, nAma vaDe tyAM paDe mUtarI, jenA zatrunA saradAra ane ripunI rAmA raDatI kadI rahe nahi, laMche nIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM ? raDhiyALA evA raNadhIra, bhIma bhagIratha bhAre bhaDa je, kevaLa rUpe kaLa karALa, raNabhUmimAM bhaya upajAve, yamarAjAthI paNa vikarALa kuLadIpaka e kehInUre, dhanya mAtanuM dhAvyA kSIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM? raDhiyALA evA raNadhIra, bANazayyAmAM paDyA bahAdura, bhImapitA bhAre bhayakAra, avadhi ApI ahA! kALane, cha mAsanI jeNe te vAra; mahAbhAratanuM nAma paDyuM che enuM kAraNa evA vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra pANI pUrvajanuM khenAra, jagyA AvA ene vaza, bApa-nAmanA bebI beThA, dhikka ! dhikka enA A aMza ! For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti mare mUDIne nA khAcalA, DhAMkaNImAM Arya-kItine jhAMkhapa dIdhI, tamane enA hA! ziva ! hA! ziva ! gajaba thayA ze? ajakha thauM chuM nIrakhI Ama, A parAdhIna dIna thayAthI, re'tI nathI haiyAmAM hAma ! kALajaDuM kaMpe karuNAthI, sthiti avaleAkIne Ama ! DhaLuM dharaNIe mUrchA pAmI bhAkhI hara! hara! hara ! hara ! rAma ! 107 nAkhIne nIra, baTTo zara ! zuM prAcIna pUrvaja saMbhAruM, AMkhe AMsu Ave, vIra ! zI himmata enA haiyAnI, re! zAM enAM nautama nIra ! hAya ! hAya ! A gati thaI zI ! hAya ! hAya ! zA kALA kera! 'rAya' hRdaya phATe che. hara hara ...(nathI jovAtI AvI pera)" sara velTara skoTanAM dvaMdvayuddho (Combats) zaurya-prema preraka (Romantic) kAvyo jeNe vAMcyAM haze tene A savaiyA vAMcI te smaraNamAM AvyA vinA na rahe! paraMtu eka nAnA kAvyamAM zrImade keTalA hRdayanA bhAve jagADyA che te te pUruM te kAvya vAMcavAthI jaNAya. ane zrImade sAhityanAM je kSetromAM kalama calAvI hAta te te sarva sthaLe te vijayavata nIvaDyA vinA raheta nahIM, evI vAMcanArane pratIti thAya tevuM A adbhuta kAvya che. zrI cidAnaMda mahArAje lakhelA 'svareAdaya'nA rahasyane pragaTa karatI TIkA lakhavAnI saM. 1943mAM zrImade zarU karelI lAge che, tenI prastAvanA paNa pAte lakhI che temAM AtmajJAnI zrI cidAnaMda mahArAjanA jIvananI TUMkI rUparekhA tathA temanI dazAnuM varNana kareluM che te apUrNa dazAmAM prApta thayela chapAyuM che. zrImade kevuM vivecana lakhavA dhAreluM te chapAyelA e deharAnA For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA marmaprakAzaka vistAra uparathI vicAratAM ema lAge che ke je te guhya graMthanuM vivecana pUruM thavA pAmyuM hota, te A jamAnAmAM kALajJAnane abhyAsa karanArane meTI madadarUpa thaI paData. "jIvatatva saMbaMdhI vicAra" ane "jIvAjIva vibhakti' e be lekha paNa apUrNa prApta thayelA prasiddha thayA che, temAM nava tattva" prakaraNane maLate viSaya carcale che. eka vakhate vAtacItamAM zrImade jaNAveluM ke mokSamALA' racI te vakhate amAro vairAgya "gavAsiSThanA vairAgya prakaraNamAM zrI rAmacaMdrajIne vairAgya varNaveluM che tevuM hatuM ane tamAma jaina Agama savA varSanI aMdara ame avakana karyA hatAM. te vakhate abhuta vairAgya vartatuM hatuM, te eTalA sudhI ke ame khAdhuM che ke nahIM tenI amane smRti rahetI nahIM. "zrImad rAjacaMdra graMthanA cALIsamA aMkamAM, saM. 1944mAM lakhAyelA eka laghu graMthane Adi ane aMtane bhAga chapAyela che te apUrNa dazAmAM che chatAM te graMthane Azaya "chevaTanI bhalAmaNamAM spaSTa jaNAya che, ke je manuSya eka vAra pratimA pUjanathI pratikULatA batAvI hoya, te ja manuSya jyAre tenI anukULatA batAve; tyAre prathama pakSavALAne te mATe bahu kheda ane kaTAkSa Ave che. Apa paNa huM dhAruM chuM ke mArA bhaNI cheDA vakhata pahelAM evI sthitimAM ramAvI gayA hatA, te veLA je A pustakane meM prasiddhi ApI hata te ApanAM aMtaHkaraNe vadhAre dubhAta ane dubhAvavAnuM nimitta huM thAta, eTalA mATe meM tema karyuM nahIM. keTalAka vakhata vItyA pachI mArA aMtaHkaraNamAM eka evA vicAre For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti janma lIdhe ke tArA mATe te bhAIone saMkleza vicAre AvatA raheze te je pramANathI mAnyuM che, te paNa mAtra eka tArA hadayamAM rahI jaze, mATe tene satyatApUrvaka jarUra prasiddhi ApavI. e vicArane meM jhIlI lIdhe. tyAre temAMthI ghaNA nirmaLa vicAranI preraNA thaI te saMkSepamAM jaNAvI dauM chuM. pratimA mAne e Agraha mATe A pustaka karavAne kaMI hetu nathI. temaja teo pratimA mAne tethI mane kaMI dhanavAna thaI javAnuM nathI...pratimA mATe mane je je pramANe jaNAyAM hatAM te TUMkAmAM jaNAvI dIdhAM." e apUrNa graMthanI zarUAta paNa bahu madhyasthatAthI vicAravA yogya che tethI temAMthI cheDA utArA lIdhA che - "vizALa buddhi, madhyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tatva pAmavAnuM uttama pAtra che... anAdi kALanA mahA zatrurUpa rAga, dveSa ane mehanA baMdhanamAM te (jijJAsu) pitA saMbaMdhI vicAra karI zakayo nathI. manuSyatva, Arya deza, uttama kuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che. ema je sulabhabadhIpaNAnI yegyatA AtmAmAM AvI hoya te te, je puruSe mukta thayA che athavA vartamAnamAM muktapaNe ke AtmajJAnadazAe vicare che temaNe upadezelA mArgamAM niHsaMdehapaNe zraddhAzIla thAya...... sarva darzananI zilIne vicAra karatAM e rAga, dveSa ane For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI madda rAjacaMdra jIvanakaLA meha rahita puruSanuM badheluM nigraMtha darzana vizeSa mAnavA gya che..... atyAre vItarAgadevane nAme jainadarzanamAM eTalA badhA mata cAle che ke te mata, te matarUpa che, paNa satarUpa jyAM sudhI vItarAga devanI AjJAnuM avalaMbana karI pravartatA na hoya tyAM sudhI kahI zakAya nahIM. e matapravartanamAM mukhya kAraNe mane ATalAM saMbhave che (1) pitAnI zithilatAne lIdhe keTalAka puruSoe nigraMtha - dazAnI prAdhAnyatA ghaTADI hoya; (2) paraspara be AcAryone vAdavivAda; (3) mehanIya karmane udaya ane te rUpe pravartana thaI javuM; (4) prahAyA pachI te vAtano mArga maLatuM hoya te paNa te durlabhadhitAne lIdhe na graha, (5) matinI nyUnatA; (6) jenA para rAga tene chaMdamAM pravartana karanArA ghaNAM manuSya; (7) dusama kALa; ane (8) zAstrajJAnanuM ghaTI javuM..... sarvane sarakhI buddhi AvI jai, saMzodhana thaI, vAtarAganI AjJArUpa mArganuM pratipAdana thAya e sarvathA je ke bane tevuM nathI, paNa sulabhabodhI AtmAo avazya te mATe prayatna karyA rahe, te pariNAma zreSTha Ave, e vAta mane saMbhavita lAge che. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti 111 du:sama kALanA pratApe, je loko vidyAne bodha laI zakyA che temane dharmatatva para mULathI zraddhA jaNAtI nathI. jene kaMI (zraddhA) saraLatAne lIdhe hoya che, tene te viSayanI kaMI gatAgama jaNAtI nathI; gatAgamavALe koI nIkaLe te tene te vastunI vRddhimAM vinna karanArA nIkaLe, paNa sahAyaka na thAya, evI AjanI kALacaryA cheema keLavaNu pAmelAne dharmanI durlabhatA thaI paDI che. keLavaNI vagaranA lokomAM svAbhAvika eka A guNa rahyo che ke ApaNuM bApadAdA je dharmane svIkAratA AvyA che, te dharmamAM ja ApaNe pravartavuM joIe, ane te ja mata satya hovuM joIe; tema ja ApaNuM gurunAM vacana para ja ApaNe vizvAsa rAkhavo joIe; pachI te guru game te zAstranAM nAma paNa jANatA na hoya, paNa te ja mahAjJAnI che ema mAnI pravartavuM joIe. tema ja ApaNe je mAnIe chIe te ja vItarAgano bodhele dharma che, bAkI jaina nAme pravarte che te mata saghaLA asat che. Ama temanI samajaNa hovAthI teo bicArA te ja matamAM macyA rahe che. ene paNa apekSAthI jotAM doSa nathI. je je mata jainamAM paDelA che temAM jaina saMbaMdhI ja ghaNe bhAge kiyAe hoya e mAnya vAta che. te pramANe pravRtti joI je matamAM pite dIkSita thayA hoya, te matamAM ja dIkSita puruSanuM macyA rahevuM thAya che. dIkSitamAM paNa bhadritAne lIdhe kAM te dIkSA, kAM te bhikSA mAgyA jevI sthitithI mUMjhAIne prApta thayelI dIkSA, kAM te smazAnavairAgyamAM levAI gayelI dIkSA hoya che. zikSAnI sApekSa For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 zrImad rAjacadra jIvanakaLA sphuraNAthI prApta thayelI dIkSAvALA puruSa tame virala ja dekhaze; ane dekhaze te te matathI kaMTALI vItarAgadevanI AjJAmAM rAcavA vadhAre tatpara haze..... tema ja tyAgI gurue sivAyanA parANe thaI paDelA mahAvIradevanA mArgarakSaka tarIke gaNAvatA yatio, temanI te mArga pravartAvavAnI zailI mATe kaMI belavuM rahetuM nathI. kAraNa gRhasthane aNuvrata paNa hAya che; paNa A teA tIrthaMkaradevanI peThe kapAtIta puruSa thaI beThA che. saMzodhaka puruSA bahu ochA che. mukta thavAnI aMtaHkaraNe jijJAsA rAkhanArA ane puruSArtha karanArA bahu ochA che. temane sAhityA jevAM ke saddaguru, satsaMga ke satzAsro maLavA durlabha thaI paDyAM che. jyAM pUchavA jAe tyAM sarva potapAtAnI gAya che. pachI te sAcI ke jUDI tenA koi bhAva pUchyuM nathI. bhAva pUchanAra AgaLa mithyA vikalpA karI potAnI saMsArasthiti vadhAre che ane bIjAne tevuM nimitta kare che. ochAmAM pUruM koI saMzodhaka AtmA haze te tene aprayeAjanabhUta pRthvI ityAdika viSayAmAM zaMkAe karI rokAvuM thai gayuM che. anubhavadharma para AvavuM temane paNa durlabha thaI paDyuM che. A parathI mAruM ema kahevuM nathI ke koi paNa atyAre jaina darzananA ArAdhaka nathI; che kharA, paNa bahu ja alpa, bahu ja alpa....paNa te AMgaLIe gaNI laIe teTalA haze. bAkI teA (jaina) darzananI dazA joi karuNA Upaje tevuM che; sthira cittathI vicAra karI jozeA tA A mAruM kahevuM tamane sapramANa lAgaze. For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 te khAtara kahI tenuM pUjana te padArthone vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti e saghaLA matemAM keTalAkane te sahaja sahaja vivAda che. mukhya vivAda - ekanuM kahevuM pratimAnI siddhi mATe che. bIjA tene kevaLa utthApe che (e mukhya vivAda che.) bIjA bhAgamAM prathama huM paNa gaNAya hate. mArI jijJAsA vItarAgadevanI AjJAna ArAdhana bhaNI che, ema satyatAne khAtara kahI daI darzAvuM chuM ke prathama pakSa satya che, eTale ke jinapratimA ane tenuM pUjana zAstrokta, pramANekta, anubhakta ane anubhavamAM levA gya che. mane te padArthone je rUpe bodha thaye athavA te viSaya saMbaMdhI mane je alpa zaMkA hatI te nIkaLI gaI, te vastunuM kaMI paNa pratipAdana thavAthI kaI paNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze ane te vastunI siddhi jaNAya te te saMbaMdhI matabheda tene TaLI jAya; te sulabhabadhIpaNAnuM kArya thAya ema gaNI, TUMkAmAM keTalAka vicAro pratimA-siddhi mATe darzAvuM chuM...... | ATaluM smRtimAM rAkhavAnuM che ke - keTalAMka pramANe Agamana siddha thavA mATe paraMparA, anubhava ItyAdikanI avazya che. kutarkathI, je tame kahetA ho te AkhA jainadarzananuM paNa khaMDana karI darzAvuM, paNa temAM kalyANa nathI. satya vastu jyAM pramANathI, anubhavathI siddha thaI tyAM jijJAsu puruSe pitAnI game tevI haTha paNa mUkI de che. A moTA vivAda A kALamAM je paDyA na hota te dharma pAmavAnuM lekone bahu sulabha thAta. prathama pratimA nahIM mAnate ane have mAnuM chuM, temAM kaMI pakSapAtI kAraNa nathI; paNa mane tenI siddhi jaNAI For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tethI mAnya rAkhuM chuM, ane siddhi chatAM nahIM mAnavAthI prathamanI mAnyatAnI paNa siddhi nathI, ane tema thavAthI ArAdhatA nathI. mane A mata ke te matanI mAnyatA nathI, paNa rAgadveSa rahita thavAnI paramAkAMkSA che, ane te mATe je je sAdhana hoya, te te IcchavAM, karavAM ema mAnyatA che ane e mATe mahAvIranAM vacana para mane pUrNa vizvAsa che. atyAre eTalI prastAvanA mAtra karI pratimA saMbaMdhI aneka prakArathI darzAvelI mane je siddhi te have kahuM chuM. te siddhine manana karatAM pahelAM vAMcanAre nIcenA vicAre kRpA karIne lakSamAM levA kaI dharma mAnanAra A samudAya kaMI mokSe jaze evuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paNa jene AtmA dharmatva dhAraNa karaze te, siddhisaMprApta thaze, ema kahevuM che. mATe svAtmAne bodhanI prathama prApti karAvavI joIe. temAMnuM eka A sAdhana paNa , te pakSa pratyakSa anubhavyA vinA khaMDI nAkhavA yegya nathI. jo tame pratimAne mAnanAra che to tenAthI je hetu pAra pADavA paramAtmAnI AjJA che te pAra pADI le ane jo tame pratimAnA utthApaka ho te A pramANene yegya rIte vicArI jeje. bannee mane zatru ke mitra kaMI mAna nahIM. game te kahenAra che, ema gaNa graMtha vAMcI jave. - mane saMskRta, mAgadhI ke kaI bhASA mArI gyatA pramANe paricaya nathI ema gaNuM, mane apramANika TharAvaze For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti te nyAyanI pratikULa javuM paDaze, mATe mAruM kahevuM zAstra ane Atma-madhyasthatAthI tapAsaze. yogya lAge nahIM, evA koI mArA vicAra hoya te saharSa pUchaze, paNa te pahelAM te viSe tamArI samajaNathI zaMkArUpa nirNaya karI besaze nahIM. TUMkAmAM kahevAnuM e ke, jema kalyANa thAya tema pravartavA saMbaMdhamAM mAruM kahevuM agya lAgatuM hoya te, te mATe yathArtha vicAra karI pachI jema hoya tema mAnya karavuM." A graMtha saMpUrNa avasthAmAM maLe che te AjanA zikSita madhyasthavargane bahu upayogI thaI paData. zrImane je pramANasiddha ane hitakArI lAgyuM te grahaNa karavAmAM temanI tatparatA kevI che te A apUrNa lekhathI paNa spaSTa samajAI jAya che. jagatakartA IzvaramAM prathama zrImadune zraddhA hatI te vizeSa vicAre palaTAI tyAre kevI makkamatA pramANapUrvaka palaTAyelA vicAro darzAvavAmAM dekhAI Ave che te mokSamALAnA vivecanamAM ApaNe joI gayA chIe. zrI yazovijayajI "ATha dRSTinI sajhAya'mAM tArA dRSTinuM varNana kare che te A prasaMge vicAravuM ucita che: "jijJAsA guNa tatvanI, manamehana mere; paNa nahIM nija haTha Teka re, mana mehana mere; eha daSTi heya vartatAM, manamehana mere; gakathA bahu prema re, manamehana mere anucita teha na Acare, mana mehana mere; vALe vaLe jema hema re, manamohana mere." For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gRhasthAzramamAM praveza te bALa satyatA . paNa vIzamA varSamAM eka snehI upara zrImade muMbaIthI patra lakhe che te lagna viSe pitAnA vicAro darzAvatuM hovAthI nIce Ape che - lagna saMbaMdhI teoe je miti nizcita rAkhI che, te viSe teono Agraha che te bhale te miti nizcayarUpa rahI. lakSamI para prIti nahIM chatAM koI paNa parArthika kAmamAM te bahu upayogI thaI paData ema lAgavAthI mauna grahI ahIM te saMbaMdhI satsagavaDamAM hatuM. je sagavaDanuM dhAreluM pariNAma AvavAne bahu vakhata nahote. paNa eo bhaNInuM eka mamatvapaNuM tvarA karAve che, jethI te saghaLuM paDatuM mUkI vada 13 ke 14 (SinIne roja ahIMthI ravAnA thauM chuM. parArtha karatAM vakhate lakSmI aMdhApa, baherApaNuM ane mUMgApaNuM ApI de che, jethI tenI darakAra nathI. ApaNe anyanya saMbaMdha che te kaMI sagapaNane nathI; paraMtu hRdaya-sagapaNane che. paraspara lehacuMbakane guNa prApta thaye che. ema darzita che, chatAM huM vaLI ethI paNa bhinnarUpe Apane hRdayarUpa karavA mAguM chuM. je vicAre saghaLI sagapaNatA dUra karI, saMsAra yojanA dUra karI, tatvavijJAna rUpe mAre darzAvavAnA che, ane Ape jAte anukaraNa karavAnA che. ATalI te mUkI che For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 gRhasthAzramamAM praveza palavI bahu sukhaprada chatAM mArmika rUpe AtmasvarUpa vicArathI ahIM AgaLa lakhI jauM chuM. zubha prasaMgamAM savivekI nIvaDI, rUDhithI pratikULa rahI, paraspara kuTuMbarUpe sneha baMdhAya evI suMdara bhejanA teonAM hRdayamAM che ke ? Apa utAraze ke ? koI utAraze ke ? e khyAla punaH punaH hRdayamAM paryaTana kare che. nidAna, sAdhAraNa vivekI je vicArane AkAzI gaNe tevA vicAro, je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakavartinI vikToriyAne durlabha-kevaLa asaMbhavita che-te vicAre, te vastu ane te pada bhaNI kevaLa IcchA hovAthI upara jaNAvyuM tethI kaMI paNa leza pratikULa bane te te padAbhilASI puruSanA caritrane parama jhAMkhapa lAge ema che. A saghaLA havAI (atyAre lAgatA) vicAro mAra Apane ja darzAvuM chuM. aMtaHkaraNa zukla-adbhuta-vicArothI bharapUra che. paraMtu Apa tyAM rahyA ne huM ahIM rahyo !" saM. 1944 poSa vada 10 budhavAra. sagata jhaverI revAzaMkarabhAI jagajIvanadAsa mahetAnA moTA bhAI popaTalAlabhAInA mahAbhAgyazALI putrI jhabakabAI sAthe zrImadunA zubha lagna saM. 1944nA mahA suda 12ne reja thayAM hatAM. tyAra pachI ekAda varSe lakhelA eka lekhamAM zrImad strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra" evuM mathALuM ApI jaNAve che ? "ati ati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika draSTithI kapAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMgasukha bhegavavAnuM cihna te vivekathI draSTigocara karatAM vamana karavAne gya bhUmikAne paNa gya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che, te te padArtho te tenA zarIramAM rahyA che; ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAne dekhAva hadayamAM cItarAI rahI hasAve che, ke zI A bhulavaNI ? TUMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI; ane sukha hoya te tene apariccheda rUpe varNavI juo, eTale mAtra mehadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgane viveka karavA beTho nathI, paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thaye che, tenuM sahaja sUcavana karyuM. strImAM doSa nathI, paNa AtmAmAM doSa che, ane e doSa javAthI AtmA je jue che te abhuta AnaMdamaya ja che, mATe e doSathI rahita thavuM, e ja parama jijJAsA che. zuddha upaganI je prApti thaI te pachI te samaye samaye pUrvopArjita mehanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM.... strI saMbaMdhamAM keI paNa prakAre rAgadveSa rAkhavA mArI aMza mAtra IcchA nathI. paNa pUrvopArjanathI IcchAnA pravartanamAM aTakayo chuM." For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza strInA saMbaMdhamAM jijJAsA era che ane vartanA era che. eka pakSe tenuM keTalAka kALa sudhI sevana karavuM sammata karyuM che. tathApi tyAM sAmAnya prIti-aprIti che. paNa duHkha e che ke jijJAsA nathI, chatAM pUrvakarma kAM ghere che? eTalethI patatuM nathI, paNa tene lIdhe nahIM gamatA padArthone jovA, sUMghavA, sparzavA paDe che ane e ja kAraNathI prAye upAdhimAM esavuM paDe che." 119 peAtAnA gRhAzrama saMbaMdhI zrImad eka bhAIne saM. 1946 mAM lakhI jaNAve che :-- ApanA pahelAM A janmamAM huM lagabhaga be varSathI kaMika vadhAre kALathI gRhAzramI thaye| chuM e ApanA jANavAmAM che. gRhAzramI jene laine kahI zakAya che, te vastu ane mane te vakhatamAM kaMI ghaNA paricaya paDyo nathI; tApaNu tenuM banatuM kAyika, vAcika ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNuMkharuM samajAyuM che; ane te parathI tenA ane mArA saMbaMdha asaMtoSapAtra thayA nathI; ema jaNAvavAnA hetu evA che ke gRhAzramanuM vyAkhyAna sahaja mAtra paNa ApatAM te saMbaMdhI vadhAre anubhava upayeAgI thAya che; mane kaMika sAMskArika anubhava UgI nIkaLavAthI ema kahI zakuM chuM ke mArA gRhAzrama atyAra sudhI jema asaMteASapAtra nathI, tema ucita saMtoSapAtra paNa nathI. te mAtra madhyama che; ane te madhyama heAvAmAM paNa mArI keTalIka udAsIna vRttinI sahAyatA che. tattvajJAnanI gupta guphAnAM darzana letAM gRhAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che, ane khacIta te tattvajJAnanA viveka paNa Ane UgyA hatA; kALanAM baLavattara aniSTapaNAne lIdhe, For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tene yathAyogya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahA khedanI sAthe gauNa kare paDyo ane khare! je tema na thaI zakyuM hota te tenA (A patralekhakanA) jIvanane aMta Avata." "mokSamALA'nA pATha bAramAmAM uttama gRhastha viSe tathA pATha pistAlIzamAmAM "sAmAnya manoratha" nAmanA kAvyamAM tema ja pATha paMcAvanamAmAM "sAmAnya nityaniyama'mAM gRhasthAzrama saMbaMdhI pitAnA vicAre kaMIka pradarzita karyA che. paraMtu pATha 61 thI 66 sudhImAM 'sukha viSe vicAra lakhI saMkSipta navalakathAnA rUpamAM dvArikAnA mahAdhanADhya dharmamUrti zrAvaka gRhasthanuM citra AlekhyuM che. temAM Adarza gRhastha pitAnI caryA varNave che. temAMthI DuM nIce pradarzita karyuM che, te dareka gRhastha manana karavA gya che - "je ke huM bIjA karatAM sukhI chuM; te paNa e zAtA vedanI che sat-sukha nathI. jagatamAM bahudhA karIne azAtA vedanI che. meM dharmamAM mAre kALa gALavAne niyama rAkhe che. salphAstronAM vAMcana, manana, satparuSane samAgama, yamaniyama, eka mahinAmAM bAra divasa brahmacarya, banatuM guptadAna, e Adi dharmarUpe mAre kALa gALuM chuM. sarva vyavahAra saMbaMdhInI upAdhimAMthI keTaleka bhAga bahu aMze meM tyAge che. putrone vyavahAramAM yathAyogya karIne huM nigraMtha thavAnI IcchA rAkhuM chuM. hamaNuM nirgatha thaI zake tema nathI; emAM saMsArame hinI ke evuM kAraNa nathI, paraMtu te paNa dharma saMbaMdhI kAraNa che. gRhastha dharmanA AcaraNa bahu kaniSTa thaI gayAM che; ane munie te sudhArI zakatA nathI. gRhastha gRhasthane vizeSa bedha karI zake; AcaraNathI paNa asara karI zake. eTalA mATe For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza thaIne dharma saMbaMdhe gRhasthavargane huM ghaNe bhAge bedhI yamaniyamamAM ANuM chuM. dara saptAhe ApaNe tyAM pAMcarse jeTalA sadgRhasthAnI sabhA bharAya che. ATha divasanA navA anubhava ane bAkInA AgaLanA dharmAnubhava emane betraNa muhUrta bekhuM chuM. mArI strI dharmazAstranA keTaleAka edha pAmelI hAvAthI te paNa strIvargane uttama yamaniyamanA khAdha karI sAmAhika sabhA bhare che. putro paNa zAstranA banatA paricaya rAkhe che. vidvAnonuM sanmAna, atithinuM sanmAna, vinaya ane sAmAnya satyatA, eka ja bhAva evA niyame bahudhA mArA anucaro paNa seve che. ee badhA ethI zAtA bhAgavI zake che. lakSmInI sAthe mArI nIti, dharma, sadguNa, vinaya eNe janasamudAyane mahu sArI asara karI che. rAjA sahita paNa mArI nItivAta aMgIkAra kare tevuM thayuM che. A saghaLuM AtmaprazaMsA mATe huM kahete nathI e Ape smRtimAM rAkhavuM; mAtra ApanA pUchelA khulAsA dAkhala A saghaLuM saMkSepamAM kahetA jauM chuM.'' 121 "A saghaLAM uparathI huM sukhI chuM ema Apane lAgI zakaze ane sAmAnya vicAre mane bahu sukhI mAnA tA mAnI zakAya tema che. dharma, zIla ane nItithI tema ja zAstrAvadhAnathI mane je AnaMda Upaje che te avarNanIya che. paNa tattvadRSTithI huM sukhI na manAuM. jyAM sudhI sarva prakAre bAhya ane atyaMtara parigraha meM tyAgyA nathI tyAM sudhI rAgadoSane bhAva che. joke te bahu aMze nathI, paNa che; te tyAM upAdhi paNa che. sarvasaMga parityAga karavAnI mArI saMpUrNa AkAMkSA che; paNa jyAM sudhI tema thayuM nathI tyAM sudhI haju koI gaNAtAM priyajananA viyAga, vyavahAramAM hAni, kuTuMbInuM duHkha e For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA thoDe aMze paNa upAdhi ApI zake. pitAnA deha para mata sivAya paNa nAnA prakAranA rogane saMbhava che. mATe kevaLa nigraMtha, bAhyAbhyatara parigrahane tyAga, alpAraMbhane tyAga e saghaLuM nathI thayuM tyAM sudhI huM mane kevaLa sukhI mAnatA nathI. have Apane tattvanI draSTie vicAratAM mAluma paDaze ke lakSmI, strI, putra ke kuTuMba e vaDe sukha nathI; ane ene sukha gaNuM te jyAre mArI sthiti patita thaI hatI tyAre e sukha kyAM gayuM hatuM? jene viyega che, je kSaNabhaMgura che, ane jyAM ekatva ke avyAbAdhapaNuM nathI te sukha saMpUrNa nathI." A vicAra zrImadanuM Adarza jIvana samajavAmAM cAvI jevA che. mukhyatve e ja lakSa rAkhI nigraMtha dazA prApta karavI ane tevA vicAravALAne sahAyaka thavuM evI bhAvanAthI temanuM pravartana gRhastha avasthAmAM thayeluM temanA patrarUpa lekhe uparathI paNa spaSTa jaNAya che. | 'pAyoniyara patramAM temanA avasAna samaye AvelA lekha uparathI paNa temanA gRhasthajIvana viSe khyAla Ave tema hovAthI temAMthI DuM TAMkI jaNAvuM chuM - vIza varSanI vaye prajAnI draSTimAM pUrNa rIte teo adrazya thayA. pitAnI zakti ane buddhibaLane upayoga pitAnA samudAyavargamAM ane vistArathI samagra lekane zikSA ane jJAnabodha ApavAmAM karavA mATe temaNe nizcaya karyo. teo ghaNuM nAnI uMmarathI atizaya parimANamAM vAMcanAra hatA. temaNe SaTu darzananI AcanA karI; ane tenI sAthe pUrva tema ja pazcimanI philasUphI(tatvavicAra)nAM darzana joyAM. jo ke AzcaryakAraka lAgaze, paraMtu A te vAstavika satya che ke For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza 123 temane pustakane pUrNa rIte grahaNa karavAne phakta eka ja vakhata vAMcavAnI jarUra rahetI. ane saMskRta tathA prAkRtanA niyamita abhyAsa vagara teo te bhASAmAMnAM pustaka meTA paMDitanI piThe tevI rIte (eka vAra vAMcavAthI teo yathArtha rIte samajI zakatA ane bIjAne samajAvI zakatA. teoe joyuM ke dharmaguruo vartamAnamAM sAMpradAyika draSTithI saMkucita, TUMka maryAdAvALA vicAro dharAve che ane kALanA parivartana anusAra kevI rIte vartana karavuM joIe te samajatA nathI. vizeSa jeo A saMsArane tyAga karI tyAgavRtti svIkAre che temAM keTalAka sAMsArika saMpattionA abhAva tathA saMsArathI eka yA bIjA kAraNathI thayelA asaMtoSane pariNAme tema kare che. AvA puruSe pitAne cAritranI asara teonA samudAya upara pADI zakatA nathI. zrImannI evI mAnyatA hatI ke dhanavAna ane sAMsArika sArI sthitivALa puruSa saMsArane tyAga kare te pitAnA cAritrathI saMgIna hita karI zake. janasamAja tenA zuddha hRdaya ane niHsvArthanA saddaguNanI khAtarI thavAthI tene kahevA pramANe dorAvAmAM ghaNe ja tatpara rahe, ane tenA upadezathI lAbha meLavate thAya. AvA vicAra zrImadUnA hatA. ane tenI sAthe janasamAja AgaLa eka sAdhu (dhArmika nAyaka) tarIke rajU thavA gya sthitimAM e mukAyA nathI ema teo mAnatA hatA; ane tethI ja gRhasthadazAe ja jIvana gALavAnuM cAlu rAkhyuM hatuM. te paNa temanA AMtarika vicAre saMsAra pratye taddana udAsIna vahetA hatA." For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMgo zrImad zatAvadhAnI tarIke zarUAtamAM prakhyAta thayA, ane muMbaImAM aneka moTA gaNAtA mANase temanA prasaMgamAM AvelA. udAra sakhAvata karanAra tAtA nAmanA pArasI gRhastha temane pitAne prakhyAta baMgale badhe pheravIne batAvyo; vilAyatathI maMgAvela pharnicara Adi sukha-sAmagrI vigatavAra varNavI jaNAvI. bIjAnI pAsethI pitAnI milakata ke vaibhavanAM vakhANanI AzA AvA prasaMge jIva rAkhe e svAbhAvika che ane sAmAnya manuSya tenI IcchAne piSe che. paNa mahApuruSe te game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM vairAgyanA vegamAM jhaMpalAya che. tethI ja temanAM vacane paNa sAmA jIvane jIvanapalaTo paNa karAvI de che. badhe baMgale joyA pachI "Ane kaNa bhegavaze?" eTalA ja zabdo pite bolyA. tyAM UbhelA ghaNAe te bole sAMbhaLyA haze, paNa tAtAnA hRdayamAM te ghara karI gayA. temane koI saMtAna na hatuM. paNa pitAnI kemanAM badhAM mANaso pitAnAM saMtAna che; ema mAnI maratAM pahelAM temaNe pitAnI milaktanuM TrasTa karyuM ane paropakAra arthe sarva saMpatti TrasTIene seMpI gayA. jhaverAta sAthe motIne vepAra paNa zrImade zarU karyo hatuM ane temAM sarva vepArIomAM vizeSa vizvAsapAtra gaNAtA. eka Araba pitAnA bhAI sAthe muMbaImAM metInI ADatano For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge baMdha karate hate. nAnA bhAIne eka divasa vicAra Avyo ke Aje ApaNe meTA bhAInI peThe metIne moTo vepAra karo. tethI je mAla bahAra dezathI Avele te laIne eka dalAlane kahyuM ke koI sArA prAmANika zeTha batAva. teNe zrIma bheTo karAvyo. temaNe kasIne mAla kharIdyo. nANuM laIne Araba pitAne ghera gaye. evAmAM tenA moTA bhAI maLyA temane teNe vAta karI. temaNe jene mAla hatuM tene kAgaLa batAvI kahyuM ke ATalI kiMmata vagara mAla vecavo nahIM ema zarata karI che, ane A teM zuM karyuM? tethI te gabharAye ane zrImad pAse jaIne karagarI paDyo ane kahyuM ke AvI AphatamAM huM AvI paDyo chuM. zrImade tene kahyuM ke A tamAro mAla, ema ne ema paDyo che. ema kahI mAla pAcho seMpI dIdhA ane nANAM gaNI lIdhAM. jANe kaMI sade karyo ja nathI ema gaNI, ghaNe na thavAnuM hatuM paNa te ja karyo. e Araba temane khuda khudA samAna mAnate. gAMdhIjI "rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo" tarIke "AtmakathAmAM lakhe che: "temanI sAthe eka saMvAda mane yAda che. eka veLA huM misisa glaeNDasTananI gleDasTana pratyenA premanI stuti karate hate. AmanI sabhAmAM paNa misisa glaeNDasTana pitAnA patine cA banAvIne pAtAM; A vastunuM pAlana A niyamabaddha daMpatInA jIvanane eka niyama thaI paDyo hate. e meM kayAMka vAMceluM, te meM kavine vAMcI saMbhaLAvyuM ke tene aMge meM daMpatIpremanI stuti karI. rAyacaMdabhAI bolyA, "emAM tamane mahatvanuM zuM lAge che? misisa glaeNDasTananuM patnIpaNuM ke tene sevAbhAva? je te bAI leDasTananAM bahena hota te? For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrImad rAjacadra jIvanakaLA athavA tenI vaphAdAra nAkara hAta ne teTalA ja premathI cA Apata tA ? evI baheno, evI nAkarAnAM dRSTAMtA ApaNane Aje nahIM maLe ? ane nArIjAtine badale evA prema narajAtimAM joyA hAta teA tamane sAnaMdAzcarya na thAta ? huM kahuM chuM te vicArajo.' rAyacaMdabhAI pote vivAhita hatA. e veLA te mane temanuM vacana kaThora lAgeluM, evuM smaraNa che; paNa te vacane mane leAhacuMbakanI jema pakaDyo. puruSa cAkaranI evI vaphAdArInI kiMmata patnInI vaphAdArI karatAM te| hajAra gaNI caDe. pati- patnI vacce aya hAya, eTale temanI vacce prema hAya emAM Azcarya nathI. nAkara-zeTha vacce tevA prema keLavavA paDe. mAre patnInI sAthe kevA saMbaMdha rAkhavA ? patnIne viSayabhAganuM vAhana banAvavI emAM patnI pratye kayAM vaphAdArI Ave che ? huM jyAM lagI viSaya-vAsanAne AdhIna rahuM tyAM lagI mArI vaphAdArInI prAkRta kiMmata ja gaNAya." A prakAre gAMdhIjI brahmacaryanI dizAe dorAyA. vaLI gAMdhIjI 15-11-1921 nA rAja zrImad rAjacaMdra jayaMtI prasaMge amadAvAdamAM pramukhasthAnethI khele che : " rAyacaMdabhAI sAthenA mArA prasaMga eka ja divasanA na hatA. I. sa. 1891nA jUnanI Akhare muMbaimAM UtarIne huM pahelavahelA je gharamAM gayele te mane kharAkhara yAda che. DaoN. mahetAe ne bhAI revAzaMkara jagajIvane mArI temanI sAthe oLakhANa karAvI. tyArathI emanA maraNAMta sudhI amArA saMbaMdha nikaTamAM nikaTa rahyo hatA. ghaNI vAra kahIne lakhI gayA chuM ke meM ghaNAnA jIvanamAMthI ghaNuM lIdhuM che. paNa sauthI For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge 127 vadhAre keInA jIvanamAMthI meM grahaNa karyuM hoya te te kavizrInA jIvanamAMthI che. dayAdharma paNa huM temanA jIvanamAMthI zIkhe chuM. khUna karanAra upara paNa prema kare e dayAdharma mane kavizrIe zIkhavyo che, e dharmanuM temanI pAsethI meM daMDa bharIne pAna karyuM che. teo ghaNI vAra kahetA ke cepAsathI keI barachIo bheMke te sahI zakuM paNa jagatamAM je jUTha, pAkhaMDa, atyAcAra cAlI rahyAM che, dharmane nAme je adharma vatI rahyo che tenI barachI sahana thaI zakatI nathI. atyAcArothI UkaLI rahelA temane UkaLI jatAM meM ghaNI vAra joyA che. temane AkhuM jagata pitAnA sagA jevuM hatuM. ApaNAM bhAI ke bahenane maratAM joIne je phleza ApaNane thAya che teTale phleza temane jagatamAM duHkhane, maraNane joIne thatuM. kavizrI kahetA ke "jainadharma je zrAvakonA hAthamAM na ga hota te enAM to joIne jagata cakita thAta. vANiyAo te jaina dharmatane vagavI rahyA che." - pitAnA be varSanA (muMbaInA) gADha paricayamAM gAMdhIjIe zrImane je vairAgya ane vItarAgatAyukta joyelA tenuM zabdacitra eka kuzaLa citrakArane chAje tevuM Ape che - 1. "apUrva avasara e kyAre Avaze? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nircatha che? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIrNa chedIne, vicarazuM kava mahata puruSane paMtha che? apUrva sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyamahetu hoya che; anya kAraNe anya kazuM kaheze nahIM, dehe paNa kiMcita mUcha nava jAya che. apUrva For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA je vairAgya e kaDIomAM jhaLahaLI rahyo che te meM temanA be varSanA gADha paricayamAM kSaNe kSaNe temanAmAM joyela. temanAM lakhANenI eka asAdhAraNatA e che ke pite je anubhavyuM te ja lakhyuM che. temAM kyAMye kRtrimatA nathI. bIjAnI upara chApa pADavA sAru eka lITI sarakhI lakhI hoya ema meM nathI joyuM. temanI pAse haMmezAM kaMIka dharmapustaka ane eka kerI paDI paDelAM heya. e cepaDImAM pitAnA manamAM je vicAre Ave te lakhI nAkhe, koI veLA gadya te kaI veLA pagha.... khAtAM, besatAM, sUtAM, pratyeka kriyA karatAM temanAmAM vairAgya te heya ja. kaI vakhata A jagatanA koI paNa vaibhavane viSe temane moha thayuM hoya ema meM nathI joyuM. temanI raheNIkaraNI huM AdarapUrvaka paNa jhINavaTathI tapAsate. bhojanamAM je maLe tethI saMtuSTa rahetA. paheraveza sAda, paheraNa, aMgarakhuM, khasa, garabhasUtare pheMTo ne chetI. e kaMI bahu sApha ke IstrIbaMdha rahetAM ema mane smaraNa nathI. . ye besavuM, khurazImAM besavuM baMne sarakhAM hatAM. sAmAnya rIte pitAnI dukAnamAM gAdIe besatA. temanI cAla dhImI hatI, ane jenAra samajI zake ke cAlatAM paNa pite vicAramAM prasta che. AMkhamAM camatkAra hate, atyaMta tejasvI, vihavaLatA jarAye na hatI. AMkhamAM ekAgratA lakhelI hatI. cahere geLAkAra, hoTha pAtaLA, nAka aNIdAra nahIM, capaTuM paNa nahIM, zarIra ekavaDuM, kada madhyama, varNa zyAma, dekhAva zAMta mUrtine hate. temanA kaMThamAM eTaluM badhuM mAdhurya hatuM ke temane sAMbhaLatAM mANasa thAke nahIM. For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge 129 cahero hasamukha ne praphullita hatuM. tenI upara aMtarAnaMdanI chAyA hatI. bhASA eTalI paripUrNa hatI ke temane pitAnA vicAre batAvatAM kaI divasa zabda gata paDyo che, ema mane yAda nathI. kAgaLa lakhavA bese tyAre bhAgye ja zabda badalatAM meM temane joyA haze; chatAM vAMcanArane ema nahIM lAge ke kyAMye vicAra apUrNa che ke vAkyaracanA tUTelI che, athavA zabdanI pasaMdagImAM kheDa che. A varNana saMyamIne viSe saMbhave. bAhyADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thaI zakate. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. aneka janmanA prayatna maLI zake che ema harakoI mANasa anubhavI zake che. rAgone kADhavAne prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kevuM kaThina che. e rAgarahita dazA kavine svAbhAvika hatI, ema mArI upara chApa paDI hatI. mekSanuM prathama pagathiyuM vItarAgatA che. jyAM sudhI jagatanI eka paNa vastumAM mana khUceluM che, tyAM sudhI mekSanI vAta kema game ? athavA game te kevaLa kAnane ja--eTale jema ApaNane artha jANyA, samajyA vinA koI saMgItane sUra ja gamI jAya tema. evI mAtra karNapriya gammatamAMthI mekSane anusaranAruM vartana AvatAM te ghaNe kALa vahI jAya. AMtaravairAgya vinA mekSanI laganI na thAya. evI vairAgya laganI kavinI hatI." eka vakhata zrImad pharavA gayA hatA. smazAnanI jagA AvI tyAre temaNe temanI sAthe hatA te bhAIne pUchyuM : A zuM che?" te bhAIe javAba Ape : "smazAna." For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadu rAjacaMdra jIvanakaLA zrImade kahyuM: "ame te AkhI muMbaIne smazAna samAna joIe chIe." zrImanA eka pADezIe temanAmAM atizaye tathA svAdhyAyane raMga dekhIne pUchyuM ke tame A divasa dharmanI dhUnamAM rahe che te badhI cIjonA zuM bhAva thaze te jANatA hevA joIe. zrImade kahyuM : "amAre dI UThyo nathI ke svAdhyAya bhAva jANavA karIe." padamazIbhAI nAmanA eka kacchanA vatanIe zrImadune muMbaImAM pUcheluM : sAhebajI, mane bhayasaMjJA vadhAre rahe che, tene zuM upAya ?" zrImade pUchyuM : "mukhya bhaya zAne varte che?" padamazIbhAI : "maraNane." zrImade kahyuM : "te te AyuSyabaMdha pramANe thAya che. jyAre AyuSya pUrNa thatAM sudhI maraNa te nathI, tyAre tethI nAnA prakAranA bhaya rAkhyAthI zuM thavAnuM hatuM ? evuM draDha mana rAkhavuM." morabIne vatanI lallu nAmane kara ghaNuM varSa temane tyAM rahele. muMbaImAM tene gAMTha nIkaLI hatI. zrImad tenI jAte sAravAra karatA. pitAnA kheLAmAM tenuM mAthuM mUkI aMta vakhata sudhI tenI saMbhALa lIdhI hatI. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge 131 eka vakhata vAtacItamAM zrImade kaheluM"jyAre zeTha nekara tarIke pagArathI rAkhe che, tyAre te zeTha nekaranA pagAra karatAM vadhAre kAma levAnI buddhi rAkhe che. nekara rahenAra mANasa garIba sthitimAM hovAthI te bicAro vepAra Adi karI zakato nathI. ke te mANasa vepAra Adi karI zake tema che, paraMtu paisAnuM sAdhana nahIM hovAthI nekarI kare che. zeTha nekara pAsethI pagAra karatAM vizeSa lAbha meLavavA buddhi rAkhe, te te zeTha te nekara karatAM paNa bhIkha mAganAra e pAmara gaNAya. zeTha je nokara pratye evI bhAvanA rAkhe ke A paNa mArA je thAya; tene zeTha ghaTatI sahAya Ape, tenA para kAmane ghaNe beje hoya te te vakhate kAmamAM madada Ape vagere dayAnI lAgaNI hoya te te zeTha zreSTha gaNAya." eka jijJAsue zrImane prazna karyo: pRthvIne zAstramAM sapATa kahI che ane hAlanA zodhake goLa kahe che, temAM kharuM zuM?" - zrImade pUchyuM: "tamane sapATa hoya te phAyado ke goLa hoya te phAyado ?" jijJAsue kahyuM: "huM te jANavA mAguM chuM." zrImade pUchyuM: "tame tIrthaMkara bhagavAnamAM zakti vadhAre mAne che ke hAlanA zedhakomAM ?" jijJAsue jaNAvyuM : "tIrthaMkara bhagavAnamAM." zrImade kahyuM : "tyAre tame tIrthaMkara bhagavAna para zraddhA rAkhe ane zaMkA kADhI nAkhe. AtmAnuM kalyANa karaze te For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tamane pRthvI sapATa ke geLa jevI haze tevI kAMI harakata karaze nahIM." che. ravajIbhAI devarAjajIe zrImadune prazna karyo : svarga, narakanI khAtarI zI?" zrImade uttaramAM jaNAvyuM: "naraka hoya ane tame na mAnatA ho, te narake javAya tevAM kAma karavAthI keTaluM sAhasa kheDyuM kahevAya?" zA devacaMda pItAMbaradAsa mahetA pitAnA bhAI TokarazI mahetA gujarI gayA hatA temanA laukike AvelA kacchanA padamazIbhAIne chevaTanI pitAnA bhAInI mAMdagI saMbaMdhI kahe cheH "bhAI TokarazI gAMTha ane sannipAtanA daradane laIne dukAnanA grAhako saMbaMdhI ane bIjA sAMsArika bakavAda karatA ane haraghaDIe UThIne nAsI jatA hatA tethI ame cAra jaNa jhAlI rAkhatA hatA. | gaI kAle baporanA be vAgyAne sumAre kavirAja (zrImadjI) padhAryA ane kIdhuM ke TokarazI mahetAne kema che? ame kIdhuM ke sakhata maMdavADa che. kavirAje kIdhuM ke tame badhA dUra khasI jAo. ame kIdhuM ke TokarazIbhAI haraghaDIe UThIne nAsabhAga kare che, tema karaze. kavirAje kIdhuM ke nahIM bhAge. tethI ame badhA tyAMthI dUra khasI gayA ane kavirAja temanI pAse beThA ane pAMceka miniTamAM bhAI TokarazI sAvaceta thaI gayA. ane kavirAjane vinayapUrvaka kIdhuM ke Apa kyAre padhAryA? pite prazna karyo tamane kema che? eTale TokarazIbhAI bolyA- ThIka che, For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subaI nivAsakALanA keTalAka prasa'gA paNa gAMThanI pIDA che........pachI ardho kalAka TokarazIbhAI zAMta rahyA ane kavirAja vikToriyA gADImAM besIne peAtAnI dukAne padhAryA. kavirAja padhAryA pachI pAMceka miniTe bhAI TokarazI prathama pramANe sannipAtavaza jaNAyA. ame kavirAjane teDavA sAru mANusa mekalyuM; teNe dukAna para jai kavarAjane padhAravA AmaMtraNa dIdhuM. kavirAje jaNAvyuM : 'jema banavAnuM hoya tema bane che.' ane te vakhate AvavAnI nA pADI. pachI sAMjanA sAta vAgye kavirAja padhAryAM. TAkarazIbhAInI zarIraprakRti pUchI. ame kahyuM ke mAMdagI vRddhi pAme che. kavirAje amane badhAne dUra karyo. ame badhA dIvAnakhAnAnI bhIMtA sudhI huThIne UbhA. kavirAja TokarazIbhAi pAse besI kAMika AMkhanA, hAthanA ane hAnA izArA karatA hatA. pAMceka miniTamAM TokarazIbhAIe zuddhimAM AvI kavirAjane khelAvyA. kavirAje pUchyuM : 'kema che?' TekarazIbhAie kIdhuM ke ThIka che. have gAMThanI pIDA nathI.' tyAra pachI thoDI vAra rahI TAkarazIbhAi saMskRta bhASAmAM eka zloka khelyA. kavirAje pUchyuM ke A zleAka kayAM sAMbhaLela che, te yAda che ?' TokarazIbhAi khelyA : 'hAjI, daseka varSe upara Apa tathA DokTara (prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA) tathA huM zrI IDaranA jaMgalamAM gayA hatA tyAM.' kavirAja khelyA ke A leAka ghaNA sArA che. lakhI rAkhavA jevA che.' ceDI vAra pachI kavirAje TAkarazIbhAIne pUchyuM ke have kema che?' TokarazIbhAI khelyA ke 'AnaMda, AnaMda che. AvI sthiti meM koI paNa divase anubhavI nathI.' eTalAmAM ja kaviAje eka vakhata hAthanA IzArA bhAI For Personal & Private Use Only 133 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA TokarazIbhAInA moDhA tarapha caDate karyo ne tarata ja kavirAja dUra beThA ane amane jaNAvyuM ke "TokarazI mahetAne deha chUTI gayela che. paNa tame lagabhaga piNa kalAka sudhI temanI pAse nA jazo. A vakhate rAtrinA piNe ATha vAgyAne sumAra hate. kavirAja smazAne padhAryA hatA." A vAta sAMbhaLIne tatkALa sAhebajI (zrImadjI)nI pAse revAzaMkara jagajIvananI dukAne padamazIbhAI gayA ane tyAM sAhebajInAM darzana karyA ane kIdhuM ke "TokarazI mahetAnA saMbaMdhamAM Ape kAMI ajAyabI-Azcarya upajAve tevuM karyuM che, te samajAvaze? te samajavAnI ghaNI AkAMkSA rahe che." teo bolyA : "hA, ema banI zake che. prANavAyu samAnavAyunA saMbaMdhathI rahela che. dareka vakhate zvAsane samAnavAyu kheMce che, tene zvAsa kahe che. e vAyune saMbaMdha chUTo pacethI prANa cAlyA gaye ema kahevAya che. te vakhate jIvane jevI leDyA hoya tevI gati thAya che. ane zaktibaLe jIvanI lezyA pheravI zakAya che." eka vakhata rAtre agiyAra vAgye zrImad dharmavArtA pUrI thatAM javA mATe UThyA sAthe bIjA bhAIo paNa UThyA. eTalAmAM pUnAvALA nAnacaMdabhAIe zrImadune kahyuM : "sAhebajI, A peTI ughADI che, ane temAM jokhama che." e peTImAM hIrA, mANeka, motI vagere vepArane mAla jathAbaMdha rahete hate. zrImade kahyuM : "tyAre beso." sarve beThA pachI nAnacaMdabhAIne pUchyuM : "jokhama zI rIte ?" nAnacaMdabhAIe kahyuM : For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge sAheba, huM kiMmatI cIjone jokhamanI upamA ApuM chuM. temAMthI corAI jAya te jokhama lAge." zrImade kahyuM: "jokhama te jJAnI paNa mAne, paNa te evI rIte ke jyAM sudhI e che tyAM sudhI jokhama che. mANasone rega (jakhama) thAya tyAre parU, pAca vagere thAya, tema e cIjo pRthvIne rega che. temAM jJAnIo kadI meha rAkhe nahIM." ema kahI tarata ja te peTI ane dIvAnakhAnuM sAva khullAM mUkI, pite giragAma cAlyA gayA, ane badhA bhAIo pitApitAne sthAnake gayA. padamazIbhAIne pachI ghaNA vicAre thayA ke kema thayuM haze? tethI bIje divase divasanA agiyAra vAgye revAzaMkara jagajIvananI kaMpanInI dukAne te gayA ane pUchyuM: "sAhebajI, kema keI cIja corAI te nathI ne?" zrImade uttara dIdheH bhAI vanamALIe ApaNA gayA pachI peTI baMdha karI hatI." padamazIbhAIe zrImane pUchyuM : "zrIkRSNa mahArAjanA saMbaMdhamAM jainadharmanA graMthamAM lakhyuM che ke teo narake gayA che ane vaiSNava graMthamAM zrIkRSNa mekSe gayA che ema kIdhuM che. A banne vAte kema maLatI nathI AvatI ?" zrImade uttaramAM jaNAvyuM: "je pramANe jainazAstramAM narake gayAnuM kahyuM che, tema kaI jIva varte te te narake jAya ane je pramANe vaiSNava zAstromAM kahyuM che tema varte tene makSa thAya mATe banne zAstromAM dRSTAMtarUpe lakheluM che. ane te banne barobara che." x For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA saM. 1956mAM Do. heppIne plega aTakAvavA rasI ApavAnuM zarU karyuM. keTalAka Aryo jAhera meLAvaDe karI rasI nakhAvavA taiyAra thayA. te (Inokyulezana) saMbaMdhI zrIma A abhiprAya hate: "marakInI rasInA nAme dAktaree A dhatiMga UbhuM karyuM che. bicArAM azva Adine rasIne bahAne ribAvIne mArI nAMkhe che, hiMsA karI pApane piSe che, pApa upAje che. pUrve pApAnubaMdhI puNya upAmyuM che, te ge vartamAnamAM te puNya bhegave che, pariNAme pApa vahore che, te bicArA dAktarone khabara nathI. rasIthI darada dUra thAya tyAranI vAta tyAre, paNa atyAre hiMsA pragaTa che. rasIthI eka kADhatAM bIjuM darada paNa UbhuM thAya." te viSe dAkhalA, draSTAMta sahita nakkI karI ApavA dariyA kinAre eka jAhera meLAvaDe karavAnA AmaMtraNapatra(henDabile)mAM sabhA bolAvanAra tarIke bIjuM nAma sAthe padamazIbhAInuM nAma lakhavuM ema zrImade sUcavyuM. padamazIbhAIe kahyuM : sAhebajI, rasI nakhAvanAra eka jAhera vyaktie mArA zeThiyAo upara laukika moTo upakAra karyo che, jenI aMdara huM paNa AvI jAuM chuM. tenI viruddha mAre sabhA bolAvavI e yaMgya nathI dhAra. kadI tema thaze te UlaTo te ciDAI amane nukasAnamAM utAraze, mATe mAruM nAma nahIM hoya te sAruM." zrImade kahyuM: "teNe laukika upakAra karyo che, tene badale laukika heya. vaLI A kRtya te hiMsAnA uttejanane aTakAvanAra che, mATe te lAbhanuM kAraNa che. chatAM te viruddha thAya te kaMI DaravA jevuM nathI. jyAM dharmanuM kArya hoya tyAM For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subaI nivAsakALavA keTalAka prasa`geA maraNa sudhI pAchA haThavuM nahIM.'' ema kahI zrI yazeAvijayajI kRta yAgavRSTinI sajjhAyamAMthI gAthA kahI saMbhaLAvI :~ 137 dharma artha IhAM prANanejI, chAMDe paNa nahi dharma; prANu artha saMketa pa2ejI, jue e dRSTinA mA~, manameAhana jinajI, mIThI tAharI vANu," te sAMbhaLI padamazIbhAIne himmata AvI ane sahI karI ApI. e meLAvaDo thayA. pramukhapade zrImad rAjacaMdra birAjyA. DaoN. sukhIA, navalakhI vagere puruSAe rasI nukasAnakartA che, mATe nakhAvavI nahIM te viSaya upara laMbANuthI bhASaNa karyAM. zrImade upasaMhAramAM jaNAveluM ke kadAca thoDuM sAMbhaLavuM ke thADuM jANavuM thAya paNa je kaMi zubha ke zuddha AcaravuM yeAgya lAge te ja AcaravuM ceAgya che. dareka vyAkhyAnamAM vacce vacce zreAtAne pUchatA ke tamane samajAyuM ? jene na samajAyuM hoya ane pUche tene pharIthI samajAvatA, tema chatAM na samajAya te kahetA ke ame kahIe chIe te barAbara che ane chevaTe e prakAre samajAye chUTako che. x x X khaMbhAtavALA bhAI tribhAvanadAsa muMbaI jatA tyAre zrImane samAgama karavA temane ghera jatA. eka vakhata zrImad, potAnI putrI kAzIbahena traNeka varSanI hatI, tenI sAthe gammata karatAM pUche che : "tuM kANu che?" kAzIbahena khAlI : "huM kAzI chuM." zrImade kahyuM : "nA, tuM AtmA che." For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA kAzIbahene kahyuM: "nA, huM te kAzI chuM." evAmAM tribhovanadAsa AvyA. temane zrImade kahyuM ke "Ane hajI traNa varSa paNa pUrAM thayAM nathI. pitAnuM nAma "kAzI pADyuM che evI samajaNanA saMskAre te theDI mudatanA che; chatAM ene kahIe chIe ke tuM AtmA che, tyAre kahe che ke nA, huM te kAzI chuM. AvI bALadazA che." digaMbara paMDita zrI gopALadAsajI baraiyAe, zrImad digaMbara maMdiramAM svAdhyAya karatA hatA tyAre, vinaMtI karelI ke "gomaTasAranA anuvAdamAM je truTio jaNAya che, te pUrI karI deze ?" zrImade uttara Ape : "ame te zAstra mAtra AtmAne arthe vAMcIe chIe." mAMDavI derAsaramAMthI "leprakAza" ane "Dazaka" magAvI cAreka divasamAM hastalikhita te moTA graMthe vAMcI tenI pAnavAra vigata kahI batAvatA. eka divase muMbaI tAradevane raste pharavA gayelA rastAmAM cAlatAM cAlatAM graMthanuM nAma, tenA kartAnuM nAma, te graMthane prathama zleka ane chelle bleka, pachI bIjA graMthanuM nAma vagere ema eka kalAka pharyA tyAM sudhI belatA ja gayA. zrImad muMbaI vyApAramAM joDAyA tyArathI bhAgIdAre sAthe kema pravartavuM tene nirNaya temaNe karI rAkhele, te temanI For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaI nivAsakALanA keTalAka prasaMge 139 rajanIzI (saM. 1946nI)mAM che, te sarva samAjane Adarza rUpa che, tema ja nivRttiparAyaNa jIvanane lakSa sAcavI rAkhIne kevI rIte vyApAramAM jhaMpalAveluM ane Adarzane akhaMDita rAkhele te darzAve che - 1 koInA paNa doSa je nahIM. tArA pitAnA deSathI je kaMI thAya che, te thAya che, ema mAna. 2 tArI (Atma) prazaMsA karIza nahIM ane karIza te tuM ja halake che ema huM mAnuM chuM. 3 jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje. ekadama temAM tane siddhi nahIM maLe, vA vidma naDaze, tathApi draDha AgrahathI haLave haLave te kama para tArI niSThA lAvI mUkaje. 4 tuM vyavahAramAM jenAthI joDAya che tenAthI amuka prakAre vartavAne nirNaya karI tene jaNAva. tene anukULa Ave te tema; nahIM te te jaNAve tema pravartaje. sAthe jaNAvaje ke tamArA kAryamAM (je mane soMpe temAM kaI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahIM pahoMcADuM. tame mArA saMbaMdhamAM bIjI kaMI kalpanA karaze nahIM, mane vyavahAra saMbaMdhI anyathA lAgaNuM nathI, tema huM tamArAthI vartavA Icchate nathI, eTaluM ja nahIM, paNa kaMI mAruM viparItAcaraNa mana vacana kAyAe thayuM, te te mATe pazcAttApI thaIza. ema nahIM karavA AgaLathI bahu sAvacetI rAkhIza. tame sepeluM kAma karatAM huM nirabhimAnI rahIza. mArI bhUlane mATe mane Thapako Apaze te sahana karIza. mAruM cAlaze tyAM sudhI svane paNa tamAre For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dveSa vA tamArA saMbaMdhI kaI paNa jAtanI anyathA kalpanA karIza nahIM. tamane koI jAtanI zaMkA thAya te mane jaNAvaze, te tamAre upakAra mAnIza, ane tene khare khulAse karIza. khulAse nahIM thAya te mauna rahIza, paraMtu asatya belIza nahIM. mAtra tamArI pAsethI eTaluM ja IcchuM chuM ke, keI paNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubha yegamAM pravRtti karaze nahIM, tamArI IcchAnusAra tame vartaje, temAM mAre kaMI paNa adhika kahevAnI jarUra nathI. mAtra mane mArI nivRtti zreNImAM vartavA detAM kaI rIte tamAruM aMtaHkaraNa TUMkuM karaze nahIM, ane TUMkuM karavA je tamArI IcchA hoya te khacIta karIne mane AgaLathI jaNAvI deje. te zreNIne sAcavavA mArI IcchA che ane te mATe ethI huM karI laIza. mAruM cAlatAM sudhI tamane dubhAvIza nahIM ane chevaTe e ja nivRtti zreNI tamane apriya haze te paNa huM jema banaze tema jALavaNIthI, tamArI samIpathI, tamane kaI jAtanI hAni karyA vagara banate lAbha karIne, have pachInA game te kALa mATe paNa tevI IcchA rAkhIne khasI jaIza." zrIyuta mANekalAla ghelAbhAI zrImad viSe lakhe che ke amArI bhAgIdArInAM keTalAMka varSa te sAhasika vyApAranA kheDANamAM gayelAM; ane te samaye tenI vyApAra ane vyavahArakuzaLatA evI uttama hatI ke ame vilAyatanA keTalAka vyApArIo sAthe kAma pADatA hatA; teo amArI kAma levAnI paddhatithI dezIonI kAbeliyata mATe prazaMsA karatA hatA. amArA A vyApAranI kUMcIrUpa kharuM kahIe te zrImAna rAjacaMdra hatA. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 amadAvAdanA oLakhItAomAMthI yathArtha oLakhanAra muMbaIthI vavANiyA jatAM zrImad saM. 1943mAM zeTha pAnAcaMda jhaveracaMdavALAne tyAM amadAvAda UtaryA hatA. te zeThanA eka mANasane sAthe laI malIcaMda jecaMdanI piDhIe teo gayA hatA. te mANase zrImanI oLakhANa zeTha jesaMgabhAI UjamazIbhAI tathA temanA vaDIla laherAbhAI tathA raMgajIbhAI vagerene ApI ke A mahemAna ApaNA svadharmI che ane vidvAna kavi che. te vakhate vaLAnA kArabhArI lIlAdharabhAI vakIla tyAM beThA hatA. temaNe zrImadunI pAse eka kAvya racavAnI mAgaNI karI; eTale zrImade manamAM eka kAvya racI sAmA mANasane khAnAM pADele kAgaLa ApI temAM ADAavaLI khAnAmAM akSaro lakhAvyA ane badhA khAnAM purAI jatAM anukrame vAMcatAM eka suMdara kAvya thayuM. te vAMcI sarvane AnaMda thaye hate. mokSamALA' chapAvavA mATe zrImad saM. 1944mAM pharI amadAvAda AvyA tyAre paNa prathama zeTha pAnAcaMda jhaveracaMdane For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrImadda rAjacaMdra jIvanakaLA tyAM UtaryA hatA, pachI TaMkazALamAM zeTha umAbhAIne ghera rahyA hatA. zeTha jesaMgabhAI UjamazIbhAInA nehI merabIvALA vinayacaMda pipaTalAla daphatarIne kAgaLa laI zrImadda zeTha jesaMgabhAI pAse AvyA hatA. te bhalAmaNapatra anusAra "mokSamALA' chapAyA pachI tenI amuka prate levA vagerenI madada temaNe yathAzakti karI hatI. temanA utAre zeTha jesaMgabhAI ghaNI vakhata rAtre jatA. zrImadda temanA mananI vAta jANIne pragaTa kahetA tethI temane tathA samAgamamAM AvanArane Azcarya lAgatuM ane vidvAna moTA mANasa che ema jANI zakelA. paNa AtmakalyANanI bhUkha te vakhate lAgelI nahIM tethI yathArtha oLakhANa thayeluM nahIM. bahAranI AData sAthe vizeSa saMbaMdha hovAthI prasaMgopAtta zeTha jesaMgabhAIne paragAma javuM paDatuM ane nivRtti ochI maLatI tethI temanA nAnA bhAI zrI jUThAbhAIne temanI svAgatAmAM suparata karyA hatA. zrI jUThAbhAI zrImanI baradAsa rAkhatA. tethI temane zrImadda vizeSa paricaya thayuM ane pUrvanA saMskArane laIne gADha oLakhANa thayuM; ane zrImad pratye temane pUjyabhAva vadhate gaye. A vakhate zrI jUThAbhAI sAthe zrImad temanI dukAne ghaNI vakhata jatA, besatA ane bIjAnA mananI vAta jANI kahetA tethI temane vineda upane. zeTha dalapatabhAI bhagubhAIne vaMDe zrImade e arasAmAM avadhAna karI batAvyAM hatAM. te joIne tathA dararejanA pari. cayathI AtmaprabhAvanI chApa paDavAthI zrI jUThAbhAIne zrImanA samyagdarzanAdi aMtaraguNonI yathArtha oLakhANa thayelI; tethI te zrImaddanA bahu guNagrAma karatA. For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA oLakhItAomAMthI 143 eka vakhata zeTha dalapatabhAIne pustaka bhaMDAra jevA zrImad zrI jUThAbhAI sAthe padhArelA te viSe zrI jUThAbhAIe zeTha jesaMgabhAIne vAta karela ke zrImad pustakanAM pAnAM mAtra pheravI jatA ane te pustakanuM rahasya samajI jatA. vavANiyA jaI AvI pharI saM. 1945mAM kArtika suda 15 lagabhaga zrImadda amadAvAda padhAryA hatA. te vakhate ghaNuM jijJAsuo temanI pAse jJAnavArtA karavA AvatA. te vakhate sAdhvI divALIbAI tyAM hatAM, temanI sAthe zrI jUThAbhAI ane temanA kAkA karmacaMdabhAI samakSa jJAnaarthe praznottara thatA. zrI jUThAbhAInA gADha paricayamAM AvyA pachI zrImad amadAvAda AvatA tyAre temane tyAM ja UtaratA. zrI jUThAbhAI zrImad sAthe morabImAM doDha be mAsa rahelA eka vakhata zrImadunI sAthe bharUca paNa gayelA. patravyavahAra paNa dharmanimitte temane paraspara thatuM. zrI jUThAbhAInI zarIraprakRti A arasAmAM mAMdagIne lIdhe bahu narama rahetI; ane vairAgyavRtti paNa vardhamAna thatI jatI hatI. khaMbhAtathI bhAI aMbAlAla lAlacaMda ane ekabe bhAIo keI lagna prasaMge amadAvAda AvelA, te sarakhI ummaranA hovAthI zrI ThAbhAIne tyAM jatA. varagheDe nIkaLavAno hato tyAre bhAI aMbAlAla vagere zrI jeThAbhAIne belAvavA AvyA ke cAle, varaghoDAmAM jaIe. te sAMbhaLI yuvAna vaya chatAM svAbhAvika vairAgyavaMta zrI jUThAbhAIne te gamyuM nahIM ane zrImad viSe kaMI vAta temane kahevAnI Urmi thaI AvI paNa pAchuM mana kheMcI laI eTaluM bolyA ke kyAM pratibaMdha karuM? For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA te sAMbhaLI te bhAIoe pUchyuM ke zuM kahe che? amane samajAyuM nahIM. temanA vairAgyanI chApa te bhAIo upara paNa paDI tethI te temanI pAse temane kahevAnuM hoya te sAMbhaLavA beThA. zrImad saMbaMdhI guNagrAma temaNe karyA ane temanA AvelA patro temane vaMcAvyA. te vAMcI te saMskArI bhAIone paNa zrImanAM darzana samAgamanI abhilASA thaI. tethI te patronI nale temaNe utArI lIdhI ane zrImadrane khaMbhAta padhAravA vinaMtI patrathI karI. lagnanimitte amadAvAda AvelA chatAM zrI jUThAbhAInA samAgame temane dharmanI laganI lAgI gaI. zrI jeThAbhAInuM zarIra saM. 1945-46 e chellAM be varSamAM rogagrasta rahetuM. te prasaMge zrImade lakhelA aneka patro dharmadhyAna preranArA temane bahu lAbhadAyaka nIvaDyA hatA ane pariNAme "mekSamArgane de evuM samyakatva" temanA aMtaramAM prakANyuM hatuM. zrI jUThAbhAInA avasAna saMbaMdhI saM. 1946nA vaizAkha suda 3 nA roja zrImad lakhe cheH "A upAdhimAM paDyA pachI je mAruM liMgadehajanyajJAnadarzana tevuM ja rahyuM hoya,- yathArtha ja rahyuM hoya te jUThAbhAI aSADa sudi 9 gurunI rAtre samAdhizIta thaI A kSaNika jIvanane tyAga karI jaze, ema te jJAna sUcave che." avasAna saMbaMdhI zrI jUThAbhAIne kahevA bhAI chaganalAla becaralAlane zrImade agAuthI lakheluM hatuM. zrI jUThAbhAInI vairAgyadazA ane udAsInatA pragaTa chatAM temanA kuTuMbIo temane samyajJAna thayuM che ema jANI zakelA nahIM. For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA oLakhItAomAMthI 145 zrImade aSADa suda 10 saM. 1946mAM lakhyuM che : "liMgadehajanyajJAnamAM upAdhine lIdhe yatkiMcit phera thayo jaNAye. pavitrAtmA jUThAbhAI uparanI tithie paNa divase svargavAsI thayAnA Aje khabara maLyA." zrImade AzvAsana patramAM zrI jaThAbhAInI aMtaraMgadazA varNavI che te sarvane manana karavA gya che - enuM laukika nAma ja dehadhArI dAkhala satya hatuM,e AtmadazArUpe khare vairAgya hate. mithyAvAsane jenI bahu kSINa thaI hatI, vItarAgane paramarAgI hate, saMsArane parama jagupsita hatuM, bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM, samyaphabhAvathI vedanIya karma vedavAnI jenI adbhuta samatA hatI, mehanIya karmanuM prabaLa jenA aMtaramAM bahu zUnya thayuM hatuM, mumukSatA jenAmAM uttama prakAre dIpI nIkaLI hatI, e e jUThAbhAIne pavitrAtmA Aje jagatane, A bhAgane tyAga karIne cAlya gaye. A sahacArIothI mukta thaye. dharmanA pUrNAhUAdamAM AyuSya aciMtuM pUrNa karyuM. ' arere! evA dharmAtmAnuM TUMkuM jIvana A kALamAM hoya e kaMI vadhAre AzcaryakAraka nathI. evA pavitrAtmAnI A kALamAM kyAMthI sthiti heya? bIjA saMgIonAM evAM bhAgya kayAMthI hoya ke AvA pavitrAtmAnAM darzanano lAbha adhika kALa temane thAya? mekSamArgane de evuM je samyaktva jenA aMtaramAM prakADyuM hatuM, evA pavitrAtmA jUThAbhAIne namaskAra ho ! namaskAra he !' 10 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA ci. satyaparAyaNanA svargavAsa-sUcaka zabdo bhayaMkara che. evAM ratnanuM lAMbuM jIvana paraMtu kALane pioSAtuM nathI. dharmecchakane e ananya sahAyaka mAyAdevIne rahevA de gya na lAge. A AtmAne A jIvanane rAhasmika vizrAma kALanI prabaLa draSTie kheMcI lIdhe. jJAnadraSTithI zekane avakAza nathI manAte; tathApi tenA uttamottama guNe tema karavAnI AjJA kare che, bahu smaraNa thAya che; vadhAre nathI lakhI zakate. satyaparAyaNanA smaraNArthe bane te eka zikSAgraMtha lakhavA vicAruM chuM.. dharmamAM prasakta rahe e ja pharI pharI bhalAmaNa. satyaparAyaNanA mArganuM sevana karIzuM te jarUra sukhI thaIzuM, pAra pAmIzuM, ema huM dhAruM chuM." For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi zrI sobhAgyabhAI avadhAnathI zrImadunI kIrti gujarAta, kAThiyAvADa ane aMgrejI patro dvArA hiMdustAnamAM prasarI hatI. te vakhate kAThiyAvADanuM sAyalA gAma je "bhagatanA gAma tarIke prasiddha che tyAM lalubhAI nAme eka nAmAMkita zeTha rahetA hatA. temanI lakSamI saMbaMdhI prathama sthiti bahu sArI hatI. paNa puNyano udaya pUro thatAM caMcaLa lakSmI cAlI gaI, tyAre temaNe vicAra karyo ke mAravADanA sAdhuo maMtravidyA vageremAM kuzaLa kahevAya che, temAMnA keInI kRpAthI lakSamI pharI prApta thAya tevI tajavIja karavI. ema vicArI te mAravADamAM gayA ane keI prakhyAta sAdhune paricaya karI temane prasanna karI ekAMtamAM pitAnI sthiti jaNAvI kaMI sthiti sudhare te upAya batAvavA vinaMti karI. paraMtu te adhyAtmapremI sAdhue zeTha lallubhAIne ghaNe Thapako Apyo; ane AvA vicakSaNa thaI tame tyAgI pAsethI AtmAnI vAta pAmavAnuM paDI mUkI mAyAnI vAta kare che e tamane ghaTe nahIM. te sAdhunA abhiprAyane samajI javAthI lalubhAIe kahyuM: bApajI, mArI bhUla thaI. mArA AtmAnuM kalyANa thAya tevuM mane kaMI For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA batAve." temanA upara kRpA karIne te sAdhue "bIjajJAna batAvyuM; sAthe jaNAvyuM ke tamArI gyatA nathI paNa kaI yogya puruSane tame Apaze te tene jJAnaprApti thaze. e sAdhananuM te ArAdhanA karavA lAgyA ane sAmAyika Adi kriyA mATe apAsare javAnuM temaNe cheDI dIdhuM, ane haratAM pharatAM amAre sAmAyika che ema kahetA. eTale sthAnakavAsI sAdhuone lAgyuM ke te kaMI mAravADathI zIkhI lAvyA che te ApaNe zIkhavuM. eka sAdhue temane ghaNe Agraha karyo ane kahyuM : tame kaheze te huM karIza, paNa tame je sAdhana kare che. te mane batAve." lalubhAI kaheH "huM kahIza tema nahIM bane." sAdhue kahyuM : "banaze." pachI lallubhAIe kahyuM: "sAdhune veza utArI, mumatI cheDI nAkhI apAsare jAo." sAdhu kahe: "e te kema bane ?" lallubhAIe kahyuM: te AvyA hatA tema pAchA padhAre." pitAnA putra sebhAgyabhAIne lallubhAIe "bIjajJAna" batAvyuM hatuM, ane koI egya jIva hoya te tene paNa jaNAvavuM ema kaheluM. tethI zrImad jyAre merabImAM hatA tyAre sebhAgyabhAIne paNa kAma prasaMge merabI javAnuM hatuM, eTale lallubhAIne temaNe pUchyuM : "kavi rAyacaMdabhAI bahu lAyaka mANasa che ema AkhA kAThiyAvADamAM kahevAya che. te hAla morabI che ane mAre morabI javAnuM che te ApanI AjJA hoya te temane huM bIjajJAna batAvuM." lalubhAIe For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi.... 149 hA pADI eTale te merakhI gayA tyAre zrImane maLavA gayA. te vakhate zrImad dukAne beThelA hatA. bhAgyabhAInA AvatAM pahelAM temaNe potAnA nirmaLa jJAnathI jANyuM ke saubhAgyabhAI nAmanA mANasa bIjajJAnanI vAta batAvavA Ave che. tethI eka kAgaLanI kApalI upara te je kahevA dhAratA hatA te lakhI rAkhI, gAdI pAsenA gallAmAM kApalI mUkI. sabhAgyabhAI AvyA eTale zrImadda bolyA : "Ave, sebhAgyabhAI." bhAgyabhAIne navAI lAgI ke mane e oLakhatA nathI, ane nAma daIne kyAMthI lAvyA? paraMtu te kaMI pUche te pahelAM zrImade kahyuM : "A gallAmAM eka kApelI che te kADhIne vAMce." sobhAgyabhAIe kApalI kADhI vAMcI jaI te temanA Azcaryane pAra rahyo nahIM. temane je vAta karavI hatI te badhAMnuM lakhANa joI temane ema thayuM ke A kaI alaukika jJAna pAmelA mahApuruSa che. emane mAre zuM batAvavAnuM hoya? mAre UlaTuM temanI pAsethI vizeSa jJAna meLavavuM. paraMtu temanA jJAnanI vizeSa parIkSA karavA temaNe zrImane pUchyuM : "sAyalAmAM amArA gharanuM bAraNuM kaI dizAmAM che ?" zrImade aMtarajJAnathI jANI yathArtha uttara dIdhe eTale sebhAgyabhAIe kahyuM ke ApanuM jJAna sAcuM che. - A prathama prasaMgathI bhAgyabhAIne zrImadda pratye pUjyabuddhi thaI hatI. paNa DuMgarazI gosaLIA karIne eka peganA abhyAsInI temane sebata hatI ane temanA keTalAka camatkAra tathA vAtacItathI temanA upara ceTa thayelI hatI. paraMtu zrImad sAthe temane patravyavahAra ghaNe rahyo ane pUjyabuddhi vardhamAna For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa thaI, pativratA jeTalI temanI paramabhakti thatAM gesanI A pratyenI mAnyatA dUra thaI eka satya zaraNa te pAmyA hatA. chellI vakhate zrImad sAyale padhAryA hatA tyAre temane vaLAvavA jatAM nadI rastAmAM AvI. te vakhate sUryodaya veLAe zrI sobhAgyabhAIe jaNAvyuM : "UgatA sUryanI sAkhe, nadInI sAkhe, puruSanI sAme A sabhAgyane ApanA sivAya bIjuM raTaNa na ho!" eka patramAM zrI bhAgyabhAI saM. 1953 jeTha suda 14ne ravivAre zrImane lakhI jaNAve che? "A kAgaLa chelle lakhI jaNAvuM chuM. have A pAmara sevaka upara badhI rIte Apa kRpAdraSTi rAkhaze...deha ne AtmA judA che. deha jaDa che. AtmA caitanya che. te caitanyane bhAga pratyakSa judo samajamAM AvatuM nahotuM. paNa dina ATha thayAM ApanI kRpAthI anubhavagecarathI bephaTa judA dekhAya che. ane rAtadivasa A caitanya ane A deha judA ema ApanI kRpAdraSTithI sahaja thaI gayuM che, e Apane sahaja jaNAvavA lakhyuM che. gesaLIA viSe je kaMI AsthA hatI te bilakula nIkaLI gaI che. te have vakhatevakhata bodha ApavAnA patro Apa ApanI IcchA pramANe lakhI mane meTI pAyarIe caDhAvaze. vagara bhaye, vagara zAstra vacce thoDA vakhatamAM ApanA bodhathI artha vagerene ghaNo khulAso thaI gayo che. je khulAse pacIsa varSa thAya e nahote te thoDA vakhatamAM ApanI kRpAthI thaye che." For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNui... 151 zrImade chevaTe traNa patra zrI seAbhAgyabhAI upara lakhelA zrImad rAjacaMdra' graMthamAM AMka 779, 780, 781 rUpe chapAI gayA che. te samAdhimaraNane icchanAra dareka mumukSue vicAravA yAgya che. Arya zrI seAbhAgyabhAInA deha saM. 1953nA jeTha vada 10ne divase chUTyo hate. te viSe jaNAvatAM zrImad lakhe che : "jIvane dehanA saMbaMdha e ja rIte che, tema chatAM paNa anAdithI te dehane tyAgatAM jIva kheda pAmyA kare che, ane temAM dRDha mAhathI ekapaNAnI peThe varte che; janmamaraNAdi saMsAranuM mukhya khIja e ja che. zrI seAbhAge tevA dehane tyAgatAM moTA munione durlabha evI nizcaLa asaMgatAthI nija upayAgamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyuM che, emAM saMzaya nathI.... A kSetre A kALamAM zrI seAbhAga jevA viralA puruSa maLe ema amane vAraMvAra bhAse che.... zrI seAbhAganI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye parama upakAratA Adi guNA vAraMvAra vicAravA ceAgya che.'' zrImane samyajJAnanI prApti hatI chatAM mumukSu jIvAnA satsaMganI bhAvanA vizeSa rahyA karatI. dhArmika praznonI carcAmAM zrI seAbhAgyabhAI yathAzakti bhAga ApI zrImad pAse bahu sArA khulAsA karAvatA. bIjA mumukSuone kaMI zrImane kahevuM hAya ta vayevRddha zrI seAbhAgyabhAI dvArA vinaMtI karAvatA; ane dayALu dilanA heAvAthI te saraLabhAve darekanI vAta rajU For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa karatA. zrI Atmasiddhi zAstra lakhavAnI preraNA paNa zrI sebhAgyabhAIe karelI ke "cha padane patra" gadya hovAthI mukhapATha thatuM nathI, te te bhAvArthanuM padya hoya te sarva mumukSuonA upara mahAupakAra thAya. eka patramAM zrI bhAgyabhAI zrI Atmasiddhi viSe lakhe che - gesaLIA Atmasiddhi graMtha vAMce che ane vicAre che, tema ja huM paNa te vAMcuM chuM. duhA 134 mukhapATha karyA che ane vicAratAM ghaNe AnaMda Ave che. vaLI pAMca mahinA thayAM tAva Ave che, te je Atmasiddhi graMtha Ape mekalAvyo na hota te Aja sudhI deha rahe muzkela hatuM. graMtha vAMcI AnaMda Ave che tethI jIvuM chuM. paNa have Ape kRpA karI TIkA artha mekalavA lakhyuM che je have taratamAM Ave te AnaMda levAya, nIkara pachI Akhe sUjhe nahIM tyAre vAMcI zakAya nahIM; ane jyAre pitAthI vaMcAya nahIM tyAre bIjAnA vAMcavAthI te AnaMda Ave nahIM, mATe kRpA karI mekalAvazo. ghaNuM zuM lakhuM?" zrImad pitAnI hAthane dhamAM upakAra darzAvatAM lakhe cheH "he jina vItarAga! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che. he kuMdakuMdAdi AcAryo! tamArAM vacane paNa svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagatanA gAmanA bhakta ziremaNi... 153 he zrI bhAga ! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra ho." vaLI zrImadda lakhe che: "Apane vijJAna che ke vRddhamAMthI yuvAna thavuM. ane A alakha vArtAnA agresara AgaLa agresara thavuM." laukika draSTie tame ane ame pravartazuM te pachI alaukika draSTie keNa pravartaze ?.. "mAgI khAIne gujarAna calAvazuM; paNa kheda nahIM pAmIe; jJAnanA anaMta AnaMda AgaLa te duHkha tRNamAtra che. A bhAvArthanuM je vacana lakhyuM che, te vacanane amAre namaskAra ho ! evuM je vacana te kharI jagyatA vinA nIkaLavuM saMbhavita nathI." jenA vege ane badhe anya jIne aMtaraMga vairAgyanI vRddhi thatAM samAdhimaraNanI ane samyakdarzananI prApti sulabhapaNe thatI te zrImadUnI adUbhuta alaukika Atmika dazAnuM varNana karavAne A lekhinI samartha nathI. jyAM matinI gati pahoMcatI nathI tyAM vacananI gati kyAMthI hoya? tethI ja kArya uparathI kAraNanI samarthatA samajAya evA paricayI jananA prasaMganI kathA vaDe zrImanI kathA samajavI sulabha jANI, temane prabhAva saMskArI jI upara ke paDate te jaNAvavA prayatna karyo che. For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 khaMbhAtanA mumukSujano zrI jUThAbhAInA samAgamathI bhAIzrI aMbAlAla lAlacaMda Adi khaMbhAtanA je bhAie amadAvAda gayelA temane zrImannA samAgamanI tIvra pipAsA jAgI hatI tethI temaNe zrImad upara khaMbhAta padhAravAnI vinaMtIrUpe paMdaravIsa patro uparAuparI lakhyA ane khaMbhAta pote na padhArI zake te vavANiyA AvavAnI temaNe AturatA jaNAvI AjJA maMgAvI. chevaTe khaMbhAta anukULatAe AvavAnuM banaze evA patra AvavAthI te bhAIone saMtASa thayA. na sthAnakavAsI saMpradAyanA A bhAIe hatA tethI dararAja apAsare jatA, paNa zrI juThAbhAInA samAgama thayA pachI te ekAMtamAM apAsarAmAM besIne zrImadnA patro utArI ANelA te vAMcatA vicAratA, paNa vyAkhyAnamAM jatA nahIM. eka divase te patro vAMcatA hatA. tyAre te khaMbhAta saMghADAnA mukhya AcArya zrI harakhacaMdajI mahArAja meDe vyAkhyAnamAM zrI bhagavatI sUtra vAMcatA hatA; ane nIce te mahArAjanA sAdhuemAM prabhAvazALI ane vinayasaMpanna gaNAtA zrI lallujI mahArAja eka zAstra bhaNelA pATIdAra bhAI dAmeAdarabhAi sAthe uparathI vAMcelAM zrI bhagavatI sUtranAM pAnAM AvatAM te vAMcatA hatA. temAM bhavasthiti pAke tyAre mAkSa thAya che e vAta vAMcatAM zrI lallujIne zaMkA thaI ke je For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khabhAtanA susukSujanA 155 bhavasthiti pAkaze tyAre meAkSe javAze ema ja hAya te| A sAdhupaNuM lai parizrama uThAvavAnI zI jarUra ? e vAta cAlatI hatI tevAmAM bhAI zrI aMkhAlAla lAlacaMda Adi bhAIe vAtA karatA hatA tyAM zrI lallujI mahArAjanI dRSTi paDatAM temane dharmasnehathI ThapakA dvIdhA ke tyAM zuM kareA che ? upara vyAkhyAnamAM kema jatA nathI ? upara jAe ke ahIM AveA. eTale te temanI pAse jaIne beThA ane bhavasthitinA prazna carcAtA hatA tene khulAsA yathArtha na thaye| eTale zrI aMbAlAle temane zrImadnI vAta kahI saMbhaLAvI ke te sarva AgamanA jJAtA che, uttama puruSa che ane ahIM khaMbhAtamAM padhAravAnA che. te uparathI zrI lallujIe pUchyuM : "amane te puruSane meLApa karAvazeA ?'" temaNe hA pADI. zrI harakhacaMdajI mahArAjane 'bhavasthiti' saMbaMdhI zrI lallujIe prazna pUchyo paNa saMtASakAraka uttara nahIM maLelA ane zrImaddnI AvavAnI vAta sAMbhaLavAthI temanuM citta temane maLavA talasI rahyuM hatuM. tevAmAM saM. 1946 mAM zrImad khaMbhAtamAM prathama padhAravuM thayuM. zrI aMbAlAlabhAIne tyAM ja te UtaryA hatA. zrI aMkhAlAlabhAI potAnA pitA lAlacaMdabhAinI sAthe zrImane apAsare teDI gayA. zrImade avadhAna karavAM cheDI dIdhAM hatAM paraMtu lAlacaMdabhAI tema ja zrI harakhacaMdajI mahArAjanA AgrahathI apAsarAmAM te divase zrImade aSTAvadhAna karI batAvyAM. sarva sAdhuvarga vagere zrImadnanI vidvattA ane adbhuta zakti joi Azcarya pAmyA. bIje divase zrImad upAzrayamAM AvyA ane zrI harakhacaMdajI mahArAjane prazna pUchyo ke A kALamAM kSAyaka For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA samakita hoya ke nahIM ? tyAre mahArAje nA pADI tethI zrImade pharI pUchyuM : "keI zAstramAM che?" zrI harakhacaMdajI mahArAje kahyuM : "dazamA ThANugamAM kSAyaka samakita na hovA viSe che." zrI lallujIe ThANAMga sUtra ApyuM. te tapAsatAM temAMthI e vAta maLI nahIM; zrImada dazama ThANugane bhAva vAMcI saMbhaLAvyo. te sAMbhaLatAM sarvene zAMti UpajI ane temanI vidvattAnI prazaMsA karavA lAgyA. zrImane zrI lallujIe upara meDe padhAravA vinaMtI karI ane zrI harakhacaMdajI mahArAjane pUchyuM : "huM temanI pAsethI kaMI avadhAruM?" zrI harakhacaMdajI mahArAjanI AjJA maLI eTale zrI lallujIe upara jaIne zrImane namaskAra karyA. zrImade namaskAra nivAraNa karavA chatAM temaNe umaMgathI uttama puruSa jANa aTakayA vagara namaskAra karyo. A sAmAnya lAgate prasaMga, aneka jInAM jIvana palaTAvanAra, asatyamAMthI satyamAM lAvanAra, aneka prakAranA AgraharUpI khADATekarA oLagAvI vidyAdharanA vimAnamAM praveza karAvI tatvajJAnarUpI AkAzamAM vihAra karAvanAra, camatkArI kAMtikAraka hate. ummaramAM zrImathI cauda varSe meTA, dhanADhya kuTuMbamAM ekanA eka putra chatAM sarvasva tyAga karI, bIjA traNa oLakhItA kuTuMbIo sAthe dIkSA laI, te vakhate khaMbhAtanA saMdhADAmAM mAtra cAra ja sAdhu rahyA hatA tenI saMkhyA bamaNuM karanAra ane vinayAdi guNethI AcAryane prasanna karI sarva sAdhuomAM pAMca-cha varSamAM pradhAna pada pAmanAra, tema ja temanA dIkSita thayA pachI te saMghADAmAM cauda sAdhuo thaI For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtanA mumukSujane 157 javAthI sArAM pagalAMnA gaNAtA maMgalakArI tathA bhadrika A AgevAna sAdhu, mAtra bAvIsa varSanI yuvAvasthAmAM praveza karanAra jainadhamI vidvAna kavi tarIke prasiddha gRhasthane namaskAra kare e AzcaryakAraka virala prasaMga acAnaka ekAMtamAM vidhivaza banI Abe, te koI kuzaLa kRSikAra khetaranA khUNAmAM ekAMta nAnA kyArAmAM IlAyacInAM bIja vAve te A prasaMga, hAla meTA vistAravALA zrImad rAjacaMdra AzramanA sthApaka tarIke prasiddha zrImad laghurAja svAmIne satya mArgamAM praveza karAvanAra sAcI janmagAMThane divasa gaNAvA yogya prathama mAMgalika prasaMga banI Avyo. zrImade zrI lallujI svAmIne pUchyuM: "tamArI zI IcchA che?" svAmIjIe vinayasahita hAtha joDIne yAcanApUrvaka kahyuM : samakita (AtmAnI oLakhANa) ane brahmacaryanI draDhatAnI mArI mAgaNI che." zrImad theDI vAra mauna rahyA ane kahyuM, "ThIka che." pachI svAmIjInA jamaNA pagane aMgUTho tANa zrImade tapAsI ja; ane UThIne badhA nIce gayA. zrI aMbAlAlane ghera jatAM zrImade jaNAvyuM: "A puruSa saMskArI che. A rekhAlakSaNo dharAvanAra puruSa saMsAre uttama pada pAme, dharme AtmajJAnI muni thAya." bIje divase zrI aMbAlAlane ghera zrI lallujI svAmI zrImadunA samAgama mATe gayA, tyAM zrImade ekAMtamAM temane pUchyuM: "tame amane mAna kema Ape che?" For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa svAmIjIe kahyuM : "Apane dekhIne ati harSa, prema Ave che; ane jANe amArA pUrvabhavanA pitA ho eTale badhe bhAva Ave che; koI prakArane bhaya rahetuM nathI; Apane jotAM evI nirbhayatA AtmAmAM Ave che." zrImade pharI pUchyuM: "tame amane zAthI oLakhyA?" svAmIjIe kahyuM: aMbAlAlabhAInA kahevAthI ApanA saMbaMdhI jANavAmAM AvyuM. ame anAdi kALathI rakhaDIe chIe, mATe amArI saMbhALa le." zrImade "sUyagaDAMga" sUtramAMthI thoDuM vivecana karyuM ane satya bhASA vagere viSe baMdha karyo. sAta divasa sudhI zrImad khaMbhAta rahyA tyAM sudhI zrI lallujI svAmI reja zrImanA samAgama arthe zrI aMbAlAlane ghera jatA. eka divasa zrI harakhacaMdajI mahArAje zrI lalujIne pUchyuM ke tamAre zI vAta thAya che ? zrI lallujIe TUMkAmAM eTaluM ja kahyuM : "jJAna ane kriyA bane karavAnuM kahe che." zrI harakhacaMdajI bolyA : "pahale saba bAta kahatA thA, aba kucha nahIM kahatA." | zrI lallujI svAmIe zrImane jaNAvyuM: "meM sAdhanasaMpanna kuTuMba, vaibhava, vRddha mAtA, be bairI, eka putra Adine tyAga karI dIkSA lIdhI che." te tyAgane garva gALI nAkhavA zrImadjI taDUkIne bolyA: zuM tyAkhyuM che? eka ghara choDI keTalAM ghara (zrAvakenAM) gaLe nAkhyAM che? e be strIne tyAga karI keTalI strIo pratye draSTi phare che? eka putra tyAgI keTalAM chekarAM pratye prIti thAya che?" For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtanA mumukSujane 159 A sAMbhaLI zrI lallujIne pitAnA doSa pragaTa dekhAyAthI eTalI badhI zarama AvI gaI ke jANe jamIna mArga Ape te jamInamAM samAI jAuM, evI namratA pragaTatAM temaNe kahyuM: "huM tyAgI nathI." tyAM te zrImadjI belyAH "muni, have tame tyAgI che." eka divase zrI lalujI svAmIe zrImane kahyuM: "huM brahmacarya mATe pAMca varSathI ekAMtarA upavAsa (eka divasa upavAsa ne eka divasa khAvuM ema) karuM chuM ane kAryotsarga (dhyAna) karuM chuM. chatAM mAnasika pAlana barAbara thaI zakatuM nathI." zrImade kahyuM : "lekadraSTie karavuM nahIM lekadekhAmaNa tapazcaryA karavI nahIM. paNa svAdane tyAga thAya, tema ja UNadarI tapa (peTa UNuM rahe tevuM, khUba dharAIne khAvuM nahIM) thAya tema AhAra kara; svAdiSTa bhajana hoya te bIjAne ApI devuM svAmIjIe pharI pUchyuM: "huM je je jouM chuM te bhrama che, jUThuM che, ema abhyAsa karuM chuM." zrImade kahyuM : "AtmA che ema joyA kare." zrI aMbAlAlabhAI, bhAI tribhovanabhAI Adi aneka bhAIone khaMbhAtamAM zrImadna samAgama thayele ane dharmajijJAsA jAgrata thayelI. tethI zrImane muMbaI javuM thayuM tApaNu patravyavahArathI te dharmajijJAsA piSatA rahetA hatA. For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 "samakita zuddha prakANyuM re "aMtaraMga guNa gAThaDI re, janaraMjane re lola, nizcaya samakita teha re, duHkhabhaMjane re lola; viralA keIka jANaze re, janaraMjane re lola, te te agama achata re, duHkhabhaMjana re lAla." -zrI yazovijayajI pAyoniyara patramAM zrImannA jIvananI rUparekhA che, temAM nIce pramANe jaNAvyuM cheH - "jyAre zrImad 21 varSanA hatA tyAre temaNe dhaMdhAmAM prayANa karyuM, ane ghaNuM TUMka vakhatamAM eka bAhoza jhaverI tarIkenI nAmanA meLavI. vadhatA jatA vyApAranI upAdhiomAM paNa dharma ane tatvajJAnanA pitAnA priya abhyAsamAM teoe khalela AvavA dIdhI nahIM. pitAnA udyogarata jIvanamAM cUpakIdIthI jJAnavRddhi karatA hatA. tema ja haMmezAM pustakamAM gUMthAyelA rahetA hatA. vaLI varSamAM keTalAka mahinAo te pite muMbaI choDI cAlyA jatA ane pitAnI peDhIe kahI jatA ke jyAM sudhI pote lakhe nahIM, tyAM sudhI keIe temanI sAthe patravyavahAra paNa calAvavuM nahIM. gujarAtanAM vanamAM teo ekAMtavAsa gALatA ane tyAM rahI ciMtavana ane vegamAM dahADA ane aThavADiyAM vyatIta karatA. teo For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 samakita zuddha karyuM re 2ne pite oLakhAI jAya athavA pitAnA sthaLanI khabara paDI jAya tevI dhAstIthI ghaNuM gupta rahevAne haMmezA prayAsa karatA. chatAM teo vAraMvAra eLakhAI jatA ane lokenI meTI saMkhyA temanA upadeza ane zikSAvacane zravaNa karavAnI jijJAsApUrvaka temanI pAchaLa AvatI." "pAtaMjala yegadarzana," "AtmapurANa Adi vedAMta ane gadarzananA zAstromAM ane bhASyamAM paNa samyagdarzana, samyagdaSTi Adi zabdothI bhrAMti rahita AtmasAkSAtkAradazAnAM varNana tathA mAhAsya darzAvelAM che. jainadarzanamAM te samyagdarzanathI ja dharma ke dharmakriyAnI yathArtha zarUAta aMkAI che. janmamaraNarUpa paribhramaNa samyagadarzananI prApti vinA TaLe nahIM ema zAstromAM spaSTa darzAvyuM che. ane tenuM mAhAsya "samayasAra Adi graMthamAM apUrva darzAvavAmAM AvyuM che. zrI devacaMdrajI mahArAje paNa gAyuM che - samakita navi laghu re, e te rU caturgati mAMhe." zrI yazovijayajI upAdhyAya paNa lakhe che - jahAM lage AtamadravyanuM lakSaNa nahi jANavuM tihAM lage guThANuM bhaluM, kema Ave tANayuM Atama tava vicArIe." bhaktakavi narasiMha mahetA paNa prabhAtiyAmAM kahe che - "jayAM lagI AtamAtatva cine nahIM, tyAM lagI sAdhanA sarva jaThI." 11 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA keIka viralA mahAbhAgyazALI puruSe A samyakdarzana ke AtmajJAnanI dazA pAmI zake che. zAstro pikArI pikArIne kahe che ke samyagdarzana sahita narakAvAsa sAre, paNa samyagadarzana vinA svarganAM uttama sukha paNa gajasnAna jevAM nirarthaka che. eka kSaNa paNa jene samyagdarzanane anubhava thayo hoya te avazya mekSe jAya che e siddhAMta che. samyagdarzana pragaTa thavAthI AtmAnA sarva guNe sadguNarUpe prakAze che eTale ke samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritranI ekatArUpa mekSamArga khulle thAya che; ane game teTaluM jJAna, cAritra ke zraddhA hovA chatAM samyagdarzananA abhAve te mithyAdarzana, mithyA jJAna ane mithyA cAritrarUpe vagevAya che ane tethI saMsAra paribhramaNane pAra AvatuM nathI. AcArAMga" nAmanA jainasUtramAM kahyuM cheH "va saMmati parihA te moti pAsa" -jyAM samakti eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANe. zrImade saM. 1946 nA piSa mAsamAM aMgata nedhapithImAM lakhyuM che : "AvA prakAre tAre samAgama mane zA mATe thaye? kyAM tAruM gupta rahevuM thayuM hatuM? sarvaguNAMza te samyakatva." tevI ja rIte saM. 1947 ne kArtika suda 14nA eka patramAM zrImadda lakhe che : "AtmA jJAna pAmyA e te ni saMzaya che, graMthibheda thaye e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che." For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakita zuddha prakAzya re 163 vaLI teo hAthadhamAM lakhe che : "he rAtkRSTa sukhanA hetubhUta samyakdarzana ! tane atyaMta bhaktithI namaskAra he. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIve tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM rUci thaI. parama vItarAgasvabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAne mArga grahaNa thaye." pitAnA jIvanavRttAMtarUpa kAvyamAM zrImadda lakhe che - dhanya re divasa A ahe, jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA UlasI, mo udayakarmane garva re. dhanya ogaNIsa ne suDatAlIse, samakita zuddha prakADyuM re kSata anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya eka ja vAkyamAM samyagdarzananuM mAhAnya zrImad pragaTa kare che - anaMta kALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra." Atmadarzana ke samyagdarzananI nirmaLatA zrImadane saM. 1947 mAM thaI ema upara pite kAvyamAM jaNAve che. e ja varSamAM- For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA "binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta seve sadaguruke carana, se pAve sAkSAta ." tathA yama niyama saMjAma A5 kiyo, puni tyAga birAga athAga lahyo." e be kAvyo hiMdImAM pite racyAM che te mumukSa jIve bahu UMDA UtarIne vicAravA gya che. tathA traNa kAvyo gujarAtImAM racyAM che te paNa bahu manana karavA gya che. temAMnI eka prArthanA : he prabhu, he prabhu, zuM kahuM ? dInAnAtha dayALa huM te deSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa." apUrva artha prere tevI mukhapATha karI roja savArasAMja bhaNavA yegya che. bhaktAtmAe kevA kevA guNe prApta karavA yogya che ane atyAre A jIvamAM je guNe nathI te prApta karavA prabhu AgaLa bhAvanArUpe dInatAthI prArthanA karelI che; hajAre mumukSao mukhapATha karI Aje niyamita rIte divasamAM amuka vAra e prArthanArUpa "sadgurubhakti-rahasya gAya che. jema jema samyagdarzananI vizuddhi vardhamAnapaNAne pAme che tema tema vItarAgatA paNa vadhe che ane vItarAga bhagavaMtanuM oLakhANa paNa yathArtha premapUrvaka thAya che. zrImad saM. 1948nA mahA mAsamAM lakhe che : baMdha mokSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArthapaNe kahevAmAM AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che, ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jegya je kaI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe te te zrI tIrthaMkaradeva che. For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samiti zuddha prakANyuM re 165 ane e je zrI tIrthaMkaradevane aMtara Azaya te prAya mukhyapaNe atyAre koIne viSe A kSetre hoya te te ame haIzuM ema amane draDha karIne bhAse che, kAraNake je amAruM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe, sAcA chIe." samyagdarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tene anubhava che." e ja varSanA eka patramAM zrImad samyagdarzananAM be svarUpa kahe che - ""AtmA je padArthane tIrthaMkare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse tyAre tene paramArtha samyakatva che, e zrI tIrthakarane abhiprAya che. evuM svarUpa jene bhAsyuM che tevA puruSane viSe niSkAma zraddhA che jene, te puruSane bIjarUci samyakatva che." samyagdarzana prApta thavAnuM mukhya kAraNa jaNAvatAM zrImad e ja varSamAM lakhe che : jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthane baMdha pAme che. jJAnInA abhiprAya pratye jaIne pAme nathI. jIva jJAnIne abhiprAyathI baMdha pAme che te jIvane samyakadarzana thAya che." For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa anaMtakALe je prApta thayuM nathI, te prAptapaNane viSe amuka kALa vyatIta thAya te hAni nathI. mAtra anaMtakALe je prApta thayuM nathI, tene viSe bhrAMti thAya, bhUla thAya te hAni che. je parama evuM jJAnInuM svarUpa bhAsyamAna thayuM che, te pachI tenA mArgane viSe anukrame jIvanuM pravezapaNuM thAya e saraLa prakAre samajAya evI vArtA che." zrImadunI praNipAta stuti - he paramakRpALu deva ! janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhane atyaMta kSaya karanAre e vItarAga puruSane mULamArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane Ape, te anaMta upakArane pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM; vaLI Apa zrImat kaMI paNa levAne sarvathA niHspRha che; jethI mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanA caraNAraviMdamAM namaskAra karuM chuM. ApanI paramabhakti ane vItarAga puruSanA mULadharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhavaparyaMta akhaMDa jAgrata rahe eTaluM mAguM te saphaLa thAo. >> zAMtiH zAMtiH zAMtiH For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM munisamAgama zrI lallujI svAmI vihAra karatA karatA surata gayelA. temanI sAthe zrI devakaraNajI nAme temanA ziSya gaNAtA sAdhu hatA, te vyAkhyAnamAM bahu kuzaLa hatA. zretAo upara temanA vyAkhyAnathI vairAgyapreraka saceTa asara thatI. muMbaInivAsI keTalAka vyApArI suratamAM AvelA. temaNe zrI devakaraNajInuM vyAkhyAna sAMbhaLI muMbaI padhAravA temane vinaMti karI. suratanA bhAIone suratamAM temane mAruM rAkhavA vicAra hovA chatAM muMbaInA bhAIonA vizeSa AgrahathI muMbaImAM comAsuM nakkI karavA mahArAja zrI lallujIne vinaMti karI. khaMbhAtathI te viSe AjJA maMgAvI muMbaInuM mAsuM nakakI karavAmAM AvyuM. muMbaImAM zrI lallujI gayA, tyAre zrImanA samAgama mATe temane tyAM gayA. te vakhate zrImade prazna karyoH "tamAre ahIM anArya jevA dezamAM cAturmAsa kema karavuM thayuM? munine anArya jevA dezamAM vicaravAnI AjJA theDI ja hoya che?" | zrI lallujI svAmIe kahyuM: "ApanAM darzana samAgamanI bhAvanAne lIdhe ahIM cAturmAsa karyuM che." zrImade pUchyuM: "ahIM AvatAM tamane keI ADakhIla kare che??? For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA svAmIjIe kahyuM: nA, haMmezAM ahIM AvuM te kalAkane samAgama maLaze ?" zrImade kahyuM: "maLaze." avasare avasare zrI lallujI zrImadbhA samAgamAthe peDhI upara jatA. temane dekhIne te dukAna uparathI UThI eka judI pAsenI oraDImAM jaI sUyagaDAMga sUtra vageremAMthI temane vAMcI saMbhaLAvatA, samajAvatA. eka divase khaMbhAtathI suMdaralAla karIne eka yuvAna vANiyA muMbaI AvelA; te zrImaddanA paricayI hatA. temane zrI devakaraNajIe kahyuM: "meM zrImadUne dIThA nathI, te te atre padhAre te jouM te khare ke te kevA puruSa che?' suMdaralAla kaheH "huM temane ahIM teDI lAvIza." suMdaralAla sAthe zrImad cIMcapokalInA upAzraye padhAryA eTale cAre munie pATa uparathI nIce beThA. ane sUtrakRtAMganI lakhelI pratamAM guMdaranA akSaranI lipi hovAthI keTalAka akSara mULapAThamAMnA UDI gayA hatA. tethI artha samajAte nahote te batAvI zrI devakaraNacha munie pUchyuM "ahIM kayA kayA akSare joIe ane tene zuM artha thAya che? zrImade te mULapAThanA akSaro tathA tene artha kahI batAvyuM. pachI zrI devakaraNae nIcenI bIjI be gAthAo sUtrathatAMganI batAvI ane kahyuM: "jyAM "saphaLa" che tyAM "aphaLa" hoya ane jyAM "aphaLa che tyAM "saphaLa hoya te artha ThIka bese che. te A gAthAomAM lekhanadoSa che ke barAbara che? For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ce zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA eka divasa te be munie zrImaddanI pAse AvyA tyAre zrImade zrI devakaraNajI munine pUchyuM: "vyAkhyAna keNa Ape che? parvadA keTalI bharAya che?" zrI devakaraNajIe kahyuM: "hajAreka mANasanI parSadA bharAya che." zrImade pUchyuM : "strIonI parSadA jaI vikAra thAya che?" zrI devakaraNajI bolyA : "kAyAthI thatuM nathI, manathI thAya che." zrImade kahyuM: "munie mana, vacana, kAyA traNe vegathI sAcavavuM joIe." zrI devakaraNajIe AkSepa karatAM kahyuM : "tame gAdItakiye bese che ane hIrAmANeka tamArI pAse paDelA hoya che. tyAre tamArI vRtti nahIM DahoLAtI hoya?" zrImade kahyuM : "muni, ame te kALakTa viSa dekhIe chIe. tamane ema thAya che?" A sAMbhaLI zrI devakaraNacha sajjaDa thaI gayA. zrImade pUchyuM: tame keNuM che?" zrI devakaraNajIe kahyuM : "jeTalo vakhata vRtti sthira rahe teTale vakhata sAdhu chIe." zrImade pharI pUchyuMtevI rIte te saMsArIne paNa sAdhu kahevAya kharA ke?" zrI devakaraNajI mauna rahyA. pachI zrImade kahyuMH "he muni! nALiyerane geLe jema judo rahe che tema ame rahIe chIe. vItarAga mArgamAM samyagadraSTinuM svarUpa zuM che? nALiyeramAM rahele gaLe nALiyerathI For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA eka divasa te be munio zrImadunI pAse AvyA tyAre zrImade zrI devakaraNajI munine pUchyuM: "vyAkhyAna keNa Ape che? parvadA keTalI bharAya che? zrI devakaraNajIe kahyuM: "hajAreka mANasanI parSadA bharAya che." zrImade pUchyuM : "strIonI parSadA jeI vikAra thAya che?" zrI devakaraNajI bolyA : "kAyAthI thatuM nathI, manathI thAya che." zrImade kahyuM: "munie mana, vacana, kAyA traNe vegathI sAcavavuM joIe." zrI devakaraNajIe AkSepa karatAM kahyuM : "tame gAdItakiye bese che ane hIrAmANeka tamArI pAse paDelA heya che. tyAre tamArI vRtti nahIM DahoLAtI hoya?" zrImade kahyuM: "muni, ame te kALakUTa viSa dekhIe chIe. tamane ema thAya che?" A sAMbhaLI zrI devakaraNajI sajjaDa thaI gayA. zrImade pUchyuM: "tame keNu che?" zrI devakaraNajIe kahyuM : "jeTale vakhata vRtti sthira rahe teTale vakhata sAdhu chIe." zrImade pharI pUchyuM: "tevI rIte te saMsArIne paNa sAdhu kahevAya kharA ke?" zrI devakaraNajI mauna rahyA. pachI zrImade kahyuM: "he muni! nALiyerane geLe jema judo rahe che tema ame rahIe chIe. vItarAga mArgamAM samyagadraSTinuM svarUpa zuM che? nALiyeramAM rahele gaLe nALiyerathI For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM munisamAgama 171 bhinna che, tema samyaphadraSTi sarvathI judo rahe. te samajAyuM nathI ane jIva samyapha samyaka sAMpradAyika buddhie kahe che tene samyapha jANe che?" zrI devakaraNajIe uttara ApeH "te samyapha na kahevAya." zrImade kahyuM: "samaktinuM svarUpa kaI bIjuM tevuM joIe, e viSe tame vicAraje." eka divase zrI lallujI elyA gayA hatA tyAre eka jaNane dIkSA ApavA viSe vAta thaI tyAre zrImade jaNAvyuM: "tame dIkSA na Apaze; zrI devakaraNajIne celA karavA hoya te bhale kare." zrI devakaraNujIe dIkSA ApI hatI, paNa thoDA vakhata pachI te ziSya puruSanI niMdAmAM paDI gaDe thaI saMghADe choDI jato rahyo hate. | zrI lallujIe zrImane temane citrapaTa ApavA Agraha karyo paNa temaNe kaMI dhyAna ApyuM nahIM. pachI bahu Agraha karyo tyAre nIcenI gAthA svahaste lakhI ApI - "saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM daThubhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMta dukkhe jarieSa loe, sakkammaNA vippariyAsu vei / sUyagaDAMga-adhyayana 7 muM. artha-he jIva! tame bedha pAme, baMdha pAme, manuSya paNuM maLavuM ghaNuM ja durlabha che, ema samaje; ajJAnathI saduviveka pAma durlabha che, ema samaje; A leka kevaLa duHkhathI banyA kare che, ema jANe ane pitA potAnAM upArjita karmo vaDe IcchA nathI chatAM paNa janma-maraNAdi duHkhene anubhava karyA kare che, tene vicAra kare." For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA DA divasa pachI "samAdhizatakamAMthI sattara gAthA zrI lallujIne zrImade vAMcI saMbhaLAvI ane te pustaka vAMcavAvicAravA ApyuM. te pustaka laI dAdarA sudhI gayA eTale pAchA lAvI "samAdhizatakanA pahelA pAnA upara nIcenI apUrva lITI lakhI ApI? AtamabhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevaLajJAna re." eka divase zrI lalujIe zrImadune pUchyuM: "A badhuM mane gamatuM nathI, eka AtmabhAvanAmAM niraMtara rahuM ema kyAre thaze?" zrImade kahyuM: "bedhanI jarUra che." zrI lallujIe kahyuM : "dha Apa." zrImad mauna rahyA. vAraMvAra zrImad maunapaNane baMdha ApatA, ane temAM vizeSa lAbha che ema jaNAvatA. te uparathI zrI lalujIe muMbaI mAsuM pUruM karI surata tarapha vihAra karyo tyArathI maunavrata traNa varSa paryata dhAraNa karyuM. mAtra sAdhuo sAthe jarUra pUratuM bolavAnI tathA zrImadda sAthe paramArtha kAraNe praznAdi karavAnI chUTa rAkhI hatI. muMbaInI dhamAlamAM "samAdhizataka vAMcavAnuM zrI lallujIe mulatavI rAkhyuM hatuM te surata taraphanA vihAramAM vAMcavA-vicAravAnI zarUAta karI, tethI temane apUrva zAMti vedAtI hatI. mahApuruSe pite zAMti pAmyA che ane pite anubhavelA upAya darzAve che. tethI je krodhane upAya te batAve che tethI kodha jAya, mAnane upAya batAve che tethI mAna jAya, zAMtine upAya batAve che tethI zAMti thAya che. For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 surata- kaThorane samAgama zrI devakaraNajIne jaina zAstrone eTale badhe abhiniveza hatuM ke te zrI lallujIne vAraMvAra kahetA ke zrImad sUtrothI bahAra zuM batAvavAnA che? ane sUtro te meM vAMcyAM che, huM jANuM chuM. A zAstra abhiniveza maMda karAvavA zrImade temane gavAsiSTha Adi vedAMtanAM zAstro vAMcavA ApyAM hatAM. suratamAM te munionuM comAsuM saM. 150mAM hatuM te vakhate zrI devakaraNajI te vedAMtanA graMtha vAMcatA hatA. suratamAM vedAMtanA jANakAra ghaNuM bhAIo hatA, temanA samAgamamAM AvavAthI ane vedAMtanA vizeSa vAcanathI zrI devakaraNajI pitAne paramAtmA mAnavA lAgyA. zrI lallujIe te vAta zrImadjIne nivedana karI eTale ekAMtavAdamAM na taNAI javA mATe zrI devakaraNajIne "uttarAdhyayana" Adi jainasUtronuM punarAvalekana karavA sUcavyuM. zrImade eka patra zrI lallujI upara lakhI zrI devakaraNajIne ThekANe lAvavA je upadeza Ape che te sarvane bahu vicAravA lAgyuM hovAthI te atre Ave che? zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che, ane te saMgane vizvAsa parama jJAnIne paNa kartavya nathI, e akhaMDa mArga kahyo che, te zrI jina vItarAganA caraNakamaLa pratye atyaMta bhaktithI namaskAra. For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA AtmasvarUpane nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAnasvarUpa evA dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadeza yaMgya evuM "AcArAMga sUtra che tenA prathama zrutaskaMdhamAM prathama adhyayananA prathama uddezAmAM prathama vAkaye, je zrI jine upadeza karyo che, te sarva aMganA, sarva zrutajJAnanA sArasvarUpa che, mekSanA bIjabhUta che, samyaktva svarUpa che. te vAkaya pratye upalega sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze, ke jJAnI puruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svachaMde nizcaya kare te chUTavAne mArga nathI. | sarva jIvanuM paramAtmApaNuM che emAM saMzaya nathI te pachI zrI devakaraNajI pitAne paramAtmasvarUpa mAne te te vAta asatya nathI, paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM tyAM sudhI mumukSu, jijJAsu rahevuM te vadhAre sAruM che, ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. je mArga mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI; tathA zrI jina vItarAga sarvajJa puruSonI AzAtanA karavArUpa pravRtti thAya che. bIje matabheda kaMI nathI. mRtyunuM AvavuM avazya che." AvA prasaMgamAM mAthe guru hoya te gurukapAthI jIva bacI zake che, nahIM te pitAne pitAnA doSa sUjhatA nathI ane doSone guNa mAnI doSamAM jIva magna rahe che. zrI lalujI sAthe zrI devakaraNajI dhyAna karatA, mALA pheravatA ane vyAkhyAna karatA. zretAo zrI lallujI pAse nIce AvIne bahu prazaMsA karatA ke zrI devakaraNajI mahArAje For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surata-karane samAgama 175 Aje te bahu sAruM vyAkhyAna ApyuM. paraMtu zrI devakaraNajI nIce Ave tyAre zrI lallujI kahetA ke Aje vizeSa abhimAna karyuM, dhyAna karI rahyA pachI kahetA ke tame taraMga kare che. zrI devakaraNacha kaMI uttara ApatA nahIM; paNa zrImad surata padhAravAnA hatA te vakhate pUchavAnuM temaNe nakkI karI rAkhyuM hatuM. eka divase zrImad surata padhArelA tyAre munio pAse AvyA. te vakhate zrI devakaraNajIe prazna pUchyo: "zrI lallujI mahArAja mane, vyAkhyAna ApI AvuM tyAre abhimAna karyuM kahe che, dhyAna karuM chuM tene taraMgarUpa kahe che, te zuM vItarAga prabhu emanuM kareluM svIkAre ane mAruM na svIkAre evA pakSapAtavALA haze ?" zrImade zAMtithI kahyuM: "svachaMdathI je je karavAmAM Ave che te saghaLuM abhimAna ja che, asAdhana che. ane saddagurUnI AjJAthI je karavAmAM Ave che te kalyANakArI dharmarUpa saMsAdhana che." cemAsu suratamAM pUruM karI zeSa kALa nirgamana karavA munio kaThora kSetre rahyA hatA. tyAM zrI lallujIe saM. 151 mAM sattara upavAsa karyA hatA. zrImad kaThoramAM eka vakhata padhAryA hatA ane upAzrayamAM meDA upara ja UtaryA hatA. tethI upara jatAM pahelAM zrI lallujIe zrI devakaraNajIne kahyuM ke AtmajJAna prApta karavAnI IcchA hoya te vinaya namaskArAdi karavA paDe. zrI devakaraNajIe kahyuM: "ApaNe be munio ja jaIe te huM For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA namaskArAdi karIza." tethI zrI caturalAlajI munine nIce rAkhI banne upara gayA ane vinaya namaskArAdi karI nIce beThA. zrImade temane uttama bedharUpI prasAdIthI tRpta karyA. te vakhate nIce rahelA zrI caturalAlajI munine vicAra thayo ke lAvane dAdaramAM jaIne jouM te khare ke te zuM kare che? ema dhArI dAdaramAM jaIne gupta rIte DokiyuM karI joyuM te bane munie namaskAra karatA hatA. tethI temanI vAta khaMbhAta jaI jAhera karavI evA taraMgamAM caDhI te nIce jaI beThA. thaDI vAre zrI devakaraNajI paNa nIce gayA ane zrI lallujI upara rahyA. temane zrImade pUchyuM : "zrI devakaraNujI AvyA ane bIjA muni kema na AvyA?" zrI lallujIe kahyuM: "tenI draSTi sahaja viSama che eTale upara lAvyA nahIM." pachI zrImadda nIce UtaryA ane zrI caturalAlajI pAse jaIne beThA ane zAMtipUrvaka kahyuM: "muni, amAre te tame ane e munio banne sarakhA che; sarva pratye amAre samadraSTi che. tame paNa pAMca samiti ane traNa gupti sAcavI rAkhaje. temAM cauda pUrvane sAra che." ATalA ja samAgamathI zrI caturalAlajInI vRtti palaTAI gaI ane viSama draSTi TaLIne AsthA thaI. bIje divase zrImaddanuM muMbaI javuM thayuM ane thoDA divasa pachI munione suratamAM cAturmAsa nakkI thayeluM hevAthI te surata pAchA AvyA. suratanA eka lallubhAI jhaverI dazabAra mAsathI mAMdA rahetA ane zrI lallujIne paNa dazabAra mAsathI tAva AvyA For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 surata-kaTherane samAgama karate. koI davAthI phAyado na thaye ane maMdavADa vadhI gaye. jhaverI lallubhAIne deha chUTI gaye ane zrI lallujI svAmIne paNa ciMtA thavA lAgI ke vakhate deha chUTI jaze. tethI paramakRpALu zrImadjIne temaNe uparAuparI patro lakhIne vinaMtI karI: "he nAtha ! have A deha bace tema nathI. ane huM samakita vinA jaIza te mAre manuSyabhava vRthA jaze. kRpA karIne mane have samakita Apa." tenA uttaramAM zrImade anaMta kRpA karIne "cha padane patra lakhe; ane sAthe jaNAvyuM ke deha chUTavAne bhaya kartavya nathI. zrImad surata padhAryA tyAre te "cha padanA patranuM vizeSa vivecana karI tene paramArtha zrI lallujIne samajAvyuM ane te patra mukhapATha karI vAraMvAra vicAravAnI temane bhalAmaNa karI hatI. A "cha padane patra eka svataMtra prakaraNa graMtha je sUtrAtmaka zailIthI lakhAyeluM che. jema sAta tatva ke nava padArthone vivecanathI samasta zrutajJAnane udaya thavA gya che ane tatvArthasUtrAdi aneka mahAna graMthe e sAta to vistArathI samajAvavA lakhAyA che, tema sAta tatvamAMthI prathama tatva je AtmA tenuM oLakhANa thavA mATe "AtmA che," AtmA nitya che, "AtmA kartA che," "AtmA joktA che, "mekSa che ane "te mekSane upAya che'--ema cha padathI AtmajJAna ke samyaktvanI prApti thAya tevuM apUrva vANIthI nirUpaNa karyuM che. e ja "cha pada vistArarUpe padyamAM guruziSyane saMvAda kalpI "Atmasiddhi zAstranI racanA zrImade apUrva rIte karI che te viSe AgaLa vivecana karIzuM. 12. For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA "cha padanA patra viSe bolatAM zrI laghurAja svAmI kahe che: "e patra amArI aneka prakAranI viparIta mAnyatAo dUra karAvanAra che, na UbhA rahevA dIdhA DhuMDhiyAmAM, na rAkhyA tappAmAM, na vedAMtamAM pisavA dIdhA keI paNa matamatAMtaramAM na praveza karAvatAM mAtra eka AtmA upara UbhA rAkhyA. e camatkArI patra che. jIvanI gratA hoya te samyakatva prApta thAya tevI vicAraNA utpanna karAve te e adbhuta patra che." zrImad A varSe nivRtti laIne kAThiyAvADamAM rANapura pAse haDamatALA nAmanA nAnA gAma tarapha padhAryA hatA. tyAM paNa vaDedarA, boTAda, sAyalA, morabI vagere sthaLethI mumukSajane AvyA hatA, ane aneka bhavya jIne satsamAgamabedha vagerene lAbha maLyuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 carotara pradezamAM vicaravuM prathama khaMbhAta zrImad eka aThavADiyuM saM. 1946mAM rahyA. pachI thoDo vakhata khaMbhAtathI thoDe dUra rALaja nAmanA gAmamAM saM. 1947 mAM rahyA hatA, te vakhate ajANapaNe ekAMtamAM rahyA hatA. haDamatALA (haDamatiA)thI muMbaI jatAM vacce khaMbhAta saM. 1951 nA Aso mAsamAM AvyA hatA. muMbaIthI saM. 152 mAM zrImad lagabhaga aDhI mAsa jeTalI nivRtti laIne caretaramAM AvyA hatA. zrI aMbAlAlabhAI, zrI bhAgyalTAI tathA zrI DuMgarazI gosaLIA sAthe zrImad bAra divasa agAsa pAsenA kAviThA gAmamAM rahyA hatA. pachI zrImad rALaja gAmamAM pArasIne baMgale AThadaza divasa rahyA hatA. te vakhate zrI lallujI vagere sAdhuonuM cAturmAsa khaMbhAtamAM hatuM. comAsAmAM sAdhuthI vihAra karI bIje gAma na javAya e jaina munione AcAra che, tene anusarIne zrI lalujI svAmI jaMgalamAM haMmeza nivRtti arthe jatA, paNa rALaja sudhI javAtuM nahIM. khaMbhAtanA badhA mumukSuone darzana ane bodhane lAbha maLatuM ane temane ATale pAse hovA chatAM darzana thayAM nahIM tethI manamAM vyAkuLatA rahetI. eka divase samAgamane viraha sahana na thaI zakavAthI cAlatA cAlatA rALajanI sImamAM AvyA ane zrImad rahetA hatA te mukAmathI thaDe dUra UbhA rahI khetaramAMthI gAmamAM jatA eka mANasa For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA sAthe zrI aMbAlAlabhAIne kahevarAvyuM ke eka muni AvyA che te tamane bolAve che. zrI aMbAlAla AvyA ane zrI lallujIne Thapake detAM kahyuM: "tamane AjJA nathI ane kema AvyA che?" temaNe uttara ApeH "AjJA maMgAvavA mATe te huM ahIM Ubhe rahyo chuM. tamane AjJAviruddha lAgatuM hoya te huM pAchA jate rahuM." zrI aMbAlAle kahyuM : "nA, ema te javA na dauM, mane Thapako maLe, mATe kRpALudeva (zrImadjI) AjJA kare tema kare. huM pUchI AvuM chuM." pachI zrI aMbAlAle zrImadjI pAse jaIne munizrI AvyAnI khabara kahI eTale zrImade kahyuM: "munizrInA cittamAM asaMtoSa rahete heya te huM temanI pAse jaIne darzana karAvuM ane temanA cittane viSe zAMti rahe te bhale cAlyA jAya." zrI aMbAlAle AvIne munizrIne te pramANe kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLI munizrIe kahyuM: "AjJAnuM pAlana thAya tema mAre karavuM, mATe huM pAchA cAlyA jAuM chuM." "dakhinna thaI pitAnA bhAgyane deSa dekhatAM zrI lallujI svAmI virahAgnithI saMtApa pAmatAM AMkhamAMthI jharatI AMsudhArA lUMchatA lUMchatA khaMbhAta tarapha pAchA pharyA. khaMbhAta jaI te rAtri parANe vyatIta karI. bIje divase khabara maLyA ke zrI aMbAlAla, zrI bhAgyabhAI ane zrI DuMgarazI gesaLIAne rALajathI zrImade khaMbhAta mokalyA che. zrI bhAgyabhAI upAzrayamAM AvyA ane zrI lallujIne AzvAsanarUpe kahyuM: "paramakRpALu deva tamane samAgama karAvaze ane Apane kahevA yogya je vAta kahI che te Apane ekalAne ja jaNAvavAnI che." tethI zrI aMbAlAlabhAIne tyAM jaIne te banne ekAMtamAM beThA. paramakRpALu devane saMdeze For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catara pradezamAM vicaravuM 181 kahIne temane zrI sebhAgyabhAIe zrImade jaNAvele maMtra kahI saMbhaLAvyo ane pAMca mALAo roja pheravavAnI AjJA karI che ema jaNAvyuM. zrI lallujIne AthI ghaNe saMtoSa thaye. grISmane tApa dUra karatI varSARtunI vRSTithI ane pavanathI zAMti vaLe tema paramakRpALunI A karuNArUpa vRSTithI tathA samAgamanI AzArUpa pavanathI zrI lallujInA hRdayamAM virahAgnine saMtApa dUra thaI zAMti vaLI ane samAgama thaze ema jANI AnaMda thayo. zrI bhAgyabhAI ane zrI aMbAlAla bane pAchA rALaja gayA, ane zrI DuMgarazI gesaLIA kAThiyAvADa gayA. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vaDavA sthAne samAgama -prathama divasa- zrI lallujInA samAgamane lIdhe bIjA pAMca munione paNa zrImad pratye prema jAgele; tethI zrImad khaMbhAta pAse vaDavA mukAme padhAravAnA cakkasa samAcAra maLatAM ye munio zrImadbhI sAme gayA. rALajathI rathamAM besIne zrImad tathA zrI bhAgyabhAI AvatA hatA, munione dIThA tyAre zrI sebhAgyabhAI rathamAMthI UtarI vaDavAnA makAna sudhI munio sAthe cAlyA. pachI zrImade ye munione ekAMta sthaLe vaDavAmAM belAvyA. badhA munie namaskAra karI zrImanA caraNakamaLa pAse beThA. zrI lallujInuM haiyuM bharAI AvyuM ane bolyA : "he nAtha ! ApanA caraNakamaLamAM mane nizadina rAkhe. A muhapatI mAre joItI nathI." ema kahI temaNe zrImadbhA AgaLa muhapattI nAkhI ane AMkhamAM aNu UbharAtAM gadugad vANIthI bolyA : "mArAthI samAgamane viraha sahana thata nathI." A drazya joI zrImanuM komaLa hRdaya paNa raDI paDyuM, temanI AMkhamAMthI satata azrupravAha vahevA lAgyo keme karyo aTake nahIM. zrI lallujI svAmIne manamAM paNa ema AvyuM ke meM A zuM karyuM? aho ! bhaktavatsala bhagavAna, mAre avinaya aparAdha thaye haze? have zuM karuM? ityAdi For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDavA sthAne samAgama pazcAttApanA vicAramAM te lIna thaI gayA. sarva Azcaryacakita thai mauna besI rahyA. lagabhaga kalAka sudhI Ama udAsIna, mauna sthitimAM rahI zrImadde munizrI devakaraNajIne kahyuM : "A muhupattI zrI lallujIne Ape. hamaNAM rAkhA." 193 A premabhaktinA prasaMga ghaNAne ayeAgya jaNAze, koine premaghelA jevA lAgaze, keAI kAkacakSuvALA zuSka hRdayane anAvaTI lAgaze. paraMtu e virahanI vedanA eka mahAtmyA gApAMganAoe jANI hatI ke keI tevA premapAtra virala AtmAo A kALamAM teTalI dazAe AvelA anubhavI zake che. 'rAmakhANa vAgyAM hAya te jANe' evuM eka bhajana che ane zrImade paNa eka patramAM e dazAnA izAre karyo cheH jenA vacanabaLe jIva nirvANamArgane pAme che, evI sajIvanamUrtinA pUrve kALamAM jIvane joga ghaNI vAra thaI gayA che; paNa tenuM eLakhANu thayuM nathI....dRSTi ne malina hAya te tevI sat-smRti pratye paNa khAhya lakSa rahe che, jethI eLa khANu paDatuM nathI; ane jyAre oLakhANa paDe che, tyAre jIvane koI apUrva sneha Ave che, te evA ke te mUrtinA viyeAge ghaDI eka AyuSya bhAgavavuM te paNa tene viTaMbanA lAge che arthAt tenA viyeAge te udAsIna bhAve temAM ja vRtti rAkhIne jIve che; khIjA padArthonA saMyAga ane mRtyu e banne ene samAna thaI gayAM DAya che. AvI dazA jyAre Ave che, tyAre jIvane mArga bahu nikaTa hAya che ema jANavuM. evI dazA AvavAmAM mAyAnI saMgati bahu viTaMkhanAmaya che; paNa e ja dazA mANavI evA jenA nizcaya dRDha che tene ghaNuM karIne gheADA vakhatamAM te dazA prApta thAya che.'' For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca`dra jIvanakaLA munizrI lallujI svAmIe lakhAvelA zrImanA paricayamAM teozrI nIce pramANe jaNAve che :-- - bIjo divasa-- 184 bIje divase parama karuNAnAthe parama karuNA karI upazama rasa ane vItarAgabhAva pragaTa thAya evI apUrva vANI prakAzI. peAte parama vItarAga mudrA dhAraNa karI zuddha AtmApayeAgamAM rahI jaNAvyuM ke A vANI AtmAmAM sparzIne nIkaLe che, AtmapradezeAthI nikaTatarathI lUMchAine pragaTe che. amane sarve sAdhune A alaukika vANIthI alaukika bhAva pragaTa thaye hatA. tema ja evI camatkRti lAgatI ke AvI vANI ApaNe koI kALe jANe sAMbhaLI nathI. evI apUrvatA te vANImAM amane lAgatI hatI. krodha, mAna, mAyA, lAbha saMbaMdhI kahetAM paramakRpALu deva melyA ke A cAre ApaNA anAdi zatrue che. mATe krodhAdri udayamAM Ave tyAre kahI devuM ke tame amArA anAdinA duzmana che, tame amAruM pUruM karavAmAM kAMI AkI rAkhyuM nathI. paNa have tamane jANyA che, ema kahI te ripuonA kSaya karavA. krodhAdinA nAza karavA Ama apUrva upAya batAvyA hatA. anupama vANI zravaNa karI, aMtaHkaraNa je AnaMda anubhavatuM hatuM te maryAdita vANI vaDe ame pragaTa karavA samartha nathI. te kAraNa ke te upadezAmRta sAMbhaLatAM ame jinapratimAvat stabdha anI gayA hatA arthAt evI AtmapariNati, sthiratA ane AtmavIryanuM udghasavuM akathya hatuM. huM pAmara te apUrva vANInI chAyA zuM lakhI zakuM ? jenA eka akSara paNa zravaNu For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDavA rasthAne samAgama 185 karanArane vItarAga bhAvanA pragaTAve evI parama upazamarUpa vANIne parama dAtAe amArA para dayA lAvI parama kalyANarU5 bedha karyo hate. je sAMbhaLI devakaraNajI vagere sarva munionA cittamAM parama AnaMda thaye hate. raste pAchA pharatAM zrI devakaraNajIe jaNAvyuM ke hAza! have te ghaNe bhAra e che thaI gayA ane halakA phUla jevA karI nAkhyA. Ama upadezAmRtanI prazaMsA karatA ane badhabhAvanI vRddhi sAthe AtmaciMtavana karatA, AtmollAsa darzAvatA hatA. A bIjA divasane bodha te jema aSADha mAsamAM akhaMDa dhArAe vRSTi thAya, tema atUTa dhArAe parama upazamAM bhAva prApta thAya evuM baMdha karuNAsAgare karyo hate. A be paramakRpALu deve vaDavA mukAme karela te viSe saMkSipta noMdha che. - trIje divasa trIje divase savAramAM muni mohanalAlajI vaDavA gayA, te vakhate paramakRpALu devanI mukhamudrA parama udAsIna bhAvamAM jevAmAM AvelI. pote kaI mumukSune patranA uttare lakhatA hatA. tathApi temanI mana, vacana, kAyAnI ceSTA dekhatAM apUrva bhAva bhAsyuM hatuM. A patra lakhI rahyA tyAM sudhI muni mehanalAlajInA sAme draSTi paNa karI nahIM. jANe eka vItarAgazreNImAM pite nimagna hatA ane lekhinI ekadhArAe asmalitapaNe cAlatI hatI. Ama lekhanakAryanI pravRtti chatAM aMtaradazA alaukika varte che, evuM pratyakSa jaNAI AvatuM hatuM. patra saMpUrNa lakhAI rahyA pachI mehanalAlajInA sAme joI pUchavA For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA lAgyA ke dIkSA kyAre lIdhI? janmabhUminuM kSetra kayuM? vagere praznottara thayA. pachI pUchyuM ke ame jJAnI chIe e tamane nizcaya che? mehanalAlajI-hA, Apa jJAnI che, e amane nizcaya che. kRpALudeve kahyuM-gRhavAsamAM jJAnI hoya? mehanalAlajI-hA, gRhavAsamAM paNa jJAna hoya e vAta jinAgamamAM sthaLe sthaLe che. vAtacItanA prasaMgamAM zrImukhe jaNAvyuM ke ame AtmAne eka samaya mAtra paNa bhUlatA nathI. A sAMbhaLI mehanalAlajIne ghaNA divasa sudhI khaTakayA kareluM ke khAvuM, pIvuM vagere kriyA karatAM AtmAne na bhulAya e kema banatuM haze ? A kathana AzcaryarUpa ane satparuSe kaheluM hovAthI satyarUpa lAgavA chatAM ghaNe vakhata AzaMkA rahI. pachI mehanalAlajIe vinaMtI karI ke mAre AtmakalyANa mATe kema vartavuM? smaraNa zAnuM karavuM? tyAre paramakRpALu deve jaNAvyuM ke munizrI lalujI mahArAja tamane jaNAvaze; ane teonI AjJAmAM cAlazo te tamAruM kalyANa che. sAMjanA vaDa taLe ghaNA mANasane samUha zravaNArthe ekatra thaye hate. badhA munio tathA khaMbhAtamAMthI mumukSuo uparAMta bIjo bhAI-bahene AvyAM hatAM. zrI aMbAlAlabhAIe beThaka mATe bichAveluM hatuM, paraMtu tenA upara nahIM besatAM paramakRpALu deva nIce besI gayA. For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDavA sthAne samAgama 187 khaMbhAtathI DhuMDhiyA zrAvake paNa AvelA temAMthI gaTorabhAIe muhapattiI saMbaMdhI kahyuM ke zAstramAM muhapattI cAlI che (mukha ADe vastra rAkhI belavAnuM pharamAna.) paramakRpALu deve hAthamAM vastra rAkhI belatAM jaNAvyuM ke dore cAlyA nathI. (darAthI muhapattI moDhe bAMdhavAnuM vidhAna zAstramAM nathI.) ema jeTalI vAra teNe uthalAvI uthalAvI te prazna karyo teTalI vAra tenI te vAta paramakRpALu deve paNa uttaramAM jaNAvI. garabhAInuM zarIra kaSAyanA Aveza vaDe dhrujavA mAMDyuM, eTale paramakRpALu deve tene tarapha badhAnuM dhyAna kheMcI kahyuM ke A anaMtAnubaMdhInuM svarUpa juo. vaLI jaNAvyuM ke enA viSe tame kAMI vikalapa karazo nahIM, te mArga upara AvavAne che. te ja sAlanA cAturmAsamAM devakaraNajI muninA vyAkhyAnamAM jJAnInI AzAtanAthI baMdhAtA karma ane paribhramaNanuM svarUpa sAMbhaLI te bhAIe bharI sabhA samakSa pitAthI thayelI paramakRpALu devanI AzAtanAne pazcAttApa karI kSamApana mAgI hatI. | muni caturalAlajIe upadeza pUrNa thaI rahyA pachI pitAnA AtmakalyANa arthe mArga sUcavavA vinaMtI karI. AthI paramakRpALu deve "mAvyA kSitnie kalekanuM smaraNa karavA, pAMca navakAravALI (mALA) pheravavA ane nRsiMhAcArya racita garabo jaya jaya zrI saddagurupada, je ziva satyAdika gAyajI -kahuM chuM sAdhakane mukhapATha karavA AjJA karI. mane ekAMtamAM jaNAveluM ke he muni ! AtmA UMcI dazA para Ave ema kartavya che. zrI bhAgyabhAInI dazA baha sArI UMcI hada upara AvI che, ane amArI dazA For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA. tethI vizeSa nirmaLa UMcI hada upara che. temaja dareka munienI dazA vize paNa jaNAvyuM hatuM. tame teone maMtra Apaje. -cothe divasacethe divase je gacchamAM, je saMpradAyamAM dIkSita thayelA ane temAM ja mokSamArga mAnele te bhAve nirmULa karavA mATe parama karuNAe kesarIsiMhanI mAphaka zUravIrapaNAthI matAgrahI bhAva naSTa kare tevI alaukika vANI dhArA varasAvI hatI. te vakhate amArA aMtaHkaraNamAM te upadezathI ajaba asara thaI hatI. paNa bIjA sAdhu mehanalAlajI jevAnA manamAM te bedha te vakhate racele nahIM, kAraNa ke anAdinA mithyAtvanA paryAya, ga7 matane AgrahI dharma mAnele, ArAdhe, draDha karelo tethI ekAeka zI rIte parivartana pAme? parama kRpALudeve jaNAveluM ke samyapha viveka Adi guNe paNa te gacchavAsamAM nathI, ItyAdi asarakAraka rIte vivecana karyuM hatuM. te kALe jene nahetuM samajAyuM, tene paNa jema jema kALa jate gaye tema tema te upadezanuM smaraNa karatAM te ja sAdhuone parama kRpALudevanuM pravacana amRta tulya pariNamyuM, ane pitAnI bhUle mAlUma paDI. ahe! saddagurunI kRpAdraSTi apUrva che. upadeza thayA pachI pite jaNAvatA ke ame je A bIja vAvIe chIe, te lAMbA kALe paNa UgyA vinA rahevAnA nathI, kAraNake A sajIvana bIja che. tenA upara ilAyacInuM dRSTAMta daIne samajAvyuM hatuM ke IlAyacInAM bIjane UgatAM bahu divasa lAge che, paNa UgavAnuM te kharuM ja, te prakAre For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDavA sthAne samAgama amAre bedha mumukSu jIne kALe karIne aMtaramAM avazya UgavAne che. - pAMcame divasa- pAMcame divase brahmacaryanI rakSA saMbaMdhI apUrva bodha karavAmAM AvyuM hatuM. paramakRpALu deve muni devakaraNajI sAme joI pUchyuM ke munine brahmacaryanI rakSA mATe deha pADI devAnuM paNa kahevAmAM Avela che, te AtmaghAta na kahevAya? A praznane uttara keI ApI zakyuM nahIM. pachI kRpALudeve parama kRpA karI jaNAvyuM ke brahmacarya eTale AtmA ane tethI e AtmAnA rakSaNArthe dehane ja kare paNa AtmAne rAkhave, te bhagavAnanI AjJA che. mATe e AtmaghAta nathI, paNa AtmarakSaNa che. evA rUpamAM khulAso karI jaNAvyuM ke paMca mahAvrata che, temAM cothA mahAvata mATe apavAda nathI; kemake te kiyA rAga vinA thavI saMbhavatI nathI. je kiyA rAga rahita rahIne thaI zake temAM apavAda zrI bhagavAne kahyo che. te apavAde te kiyA muni jarUra paDye kare evI AjJA paNa ApI che. eTale prANAtipAta viramaNa Adi mahAvatemAM apavAdarUpa vartana kAraNasara upadezya che. -chaThTho divasa- chaThThA divase vaDavAmAM zrImade munio pratye kahyuM : tame gRha, kuTuMba, parivAra tema ja paMcanI sAkSIe pariNIta strI-e sarva para nirmohI thaI nIkaLyA che, te tame sAcA sAdhuo bane. AtmAmAM sArA pragaTa kare. (1) AtmA che; (2) Atma nitya che; (3) AtmA kartA che; (4) AtmA For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA bhaktA che, (5) mekSa che; ane (6) mekSane upAya che-A cha padane he munio! vAraMvAra vicAra karaje. vaDavA je ATale kALa rekAvuM thayuM che te tamArA mATe ja thayuM che. tamane (amArI) A veSe pratIti thaze te yathArtha satya thaze, kAraNa ke tamAre tyAgIne veza che ane amArI pAse tevuM kaMI na dekhAya, paraMtu AtmapariNati upara lakSa ApavAthI pratItinuM kAraNa thaze." kAviThAmAM pite ekalA khetaramAM vicaratA. koI prasaMge mANase ekatra maLe tyAre sahaja bodharUpe karuNA karatA. rALajamAM paNa tevI rIte baMdhanA prasaMge banelA ane vaDavAmAM te khaMbhAtanA oLakhItA ghaNu mumukSuo AvatA hovAthI dararoja bodhapravAha vahete. ANaMda, kAviThA, rALaja ane vaDavAnA bedhamAMthI smRtimAM rahelA vicAre ghaNAkharA zrImadunA zabdomAM prabhAvazALI smaraNazaktivALA bhAI zrI aMbAlAlabhAIe lakhI rAkhelA te "zrImad rAjacaMdra" graMthamAM "upadezachAyA" nAmathI prasiddha thayA che. For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI AtmasiddhizAstra ANaMdathI zrImad naDiyAda padhAryAM hatA. sevAbhaktimAM zrI aMkhAlAlabhAI badhAM gAmAmAM sAthe ja rahetA. eka divase zrImad bahAra pharavA gayA hatA tyAMthI maMgale pAchA AvyA tyAre sAMja paDI gaI hatI; phAnasa maMgAvI zrImad lakhavA beThA ane zrI aMbAlAlabhAI phAnasa dharI UbhA rahyA. kalama cAlI te cAlI. ekasesa betALIsa gAthAo pUrI thaI rahI, tyAM sudhI zrI aMbAlAlabhAI hAthamAM phAnasa dharI dIvInI peThe UbhA rahyA. aneka jIvAnA ajJAna aMdhakArane dUra karanAra zrI Atmasiddhi zAstranA avatArane paramabhaktithI vinayadraSTie jotA e paramabhakta zrI aMbAlAlabhAI aneka jIveAnAM pApane dUra karanAra gaMgAne svargamAMthI potAnA pitRonA uddhAra arthe utAravA tapa karanAra bhagIrathanI samAnatA dharI rahyA hatA. zrI viSNunA caraNakamaLamAMthI utpanna thaIne vahetI pavitra gaMgA nadI samAna zrI Atmasiddhi zrImanI lekhinI dvArA vegabharI vahI rahI hatI. rAtrinA aMdhakArane dUra karatI caMdraprabhA jagatanA AnaMdane vadhAre tema aneka mumukSuonA anAdi ajJAna-aMdhakArane dUra karI AtmapratItirUpI adhyAtmaprakAzathI sahaja AnaMda pragaTAvavA samartha zrI AtmasiddhizAstra zrI aMbAlAlabhAIne ApavAmAM AvyuM; ane tenI cAra nakalA karI cAra mahAbhAgyazALI puruSAnI ceAgyatA jANI darekane eka eka nakala meAkalavAnI AjJA For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA thai. eka zrI seAbhAgyabhAI mATe, eka zrI aMkhAlAlabhAI pAse rAkhavA, eka zrI lallujIsvAmI mATe ane eka jhaverI mANekalAla ghelAbhAI mATe ema cAra nakalA prathama thaI. zrI seAbhAgyabhAi upara paNa cha padanA patra saM. 1951 mAM meAkalavAmAM AvyA hatA, ane te mukhapATha karI vAraMvAra vicAravA AjJA thayelI; paNa vRddhAvasthAne laIne mukhapATha karatAM muzkelI jaNAI te temanA dayALu hRdaye anya mumukSuene paNa gadyapATha mukhapATha karatAM muzkelI keTalI paDaze te jANI laI vinaMtIrUpe zrIne jaNAvyuM ke, A cha padmanA patra viSe gadyamAM AtmapratIti karAvI che, tevA padyagraMtha lakhAya te sarva mumukSue upara moTo upakAra thAya, ane sahelAIthI mukhapATha thai zake. zaradU pUrNimAne divase je meghabiMdu chIpamAM paDe te metIrUpe thAya che ema kahevAya che, tema A vinaMtI evA vakhate ane evA puruSa dvArA thaI ke te zrImanA dilamAM AtmasiddhirUpI amUlya meAtI utpanna karavA samartha thaI. tathA saM. 1952nI zara6 pUrNimAne khIje vise muktimArganA pravAsI zrImad rAjacaMdre je AtmasvarUpanuM niraMtara pragaTapaNe potAne dana hatuM te AbAlavRddha samaje tevI saraLa bhASAmAM zrI Atmasiddhi zAstra dvArA padyarUpe pragaTa karyuM. mahAna gaMbhIra viSayAne saraLa padyamAM utArIne mAlagopAla sarva yathAzakti sarvottama tattva samajI unnati sAdhI zake tevI saraLa paNa gaMbhIra prauDha bhASA dvArA A yugamAM kevAM zAstro racAvA joIe tenA yathArtha Adarza aneka dRSTie vicAravA yeAgya, zrImade zrI Atmasiddhi racI rajU karyo che. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 zrI AtmasiddhizAstra je mahApuruSanI mahattA samajAI na hoya, tenA yathArtha vaktApaNuM upara vizvAsa na hoya, tIvra jijJAsA tathA sAcI mumukSutArUpa bhUmikA prApta thaI na haya, laukika mAnapUjAnI mahattA tema ja mIThAza manathI chUTyAM na hoya ane janamanaraMjana dharmanI ADe pitAnA AtmadharmanI jene garaja jAgI na hoya tevA mehanidrAmAM paravaza paDelA jIvane Atmasiddhi zAstra vizeSa upakAraka na nIvaDe ema jANI mAtra cAra ja gya jIvene te vicAravA AjJA thayelI. | zrI lallujI sAthe bIjA pAMca-cha sAdhuo jijJAsAvRttivALA hatA ane zrI devakaraNacha bahu prajJAvALA gaNAtA, te paNa temanI hAla gyatA nathI ema zrI lallujIne spaSTa jaNAvI, temane vizeSa Agraha hoya te kema vartavuM vagere sUrAnA sahita eka patra zrImade zrI Atmasiddhi sAthe eka hate te bahu vicAravA gya hovAthI temAMthI thoDe utAre nIce Ape che - ekAMtamAM avagAhavAne arthe "Atmasiddhi zAstramAM A jeDe mekahyuM che, te hAla zrI lallujIe avagAhavA gya che." Atmasiddhi zAstra zrI devakaraNajIe AgaLa para avagAhavuM vadhAre hitakArI jANa hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che, te paNa je zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe te pratyakSa satparuSa je mArA pratye keIe paramapakAra karyo nathI e akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI, ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya cheThuM te meM AtmArtha ja tyAge ane khara upakArInA 13 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA upakArane oLavavAnA deSa karyo ema ja jANIza, ane AtmAne satpuruSane nitya AjJAMkita rahevAmAM ja kalyANa che evA, bhinnabhAva rahita, leAkasaMbaMdhI khIjA prakAranI sarva kalpanA iMDIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallujI muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagAhavAmAM hAla paNa aDacaNu nathI. ghaNI zaMkAonuM samAdhAna thavA yeAgya che. 194 satpuruSanI AjJAmAM vartavAne jenA dRDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene ja jJAna samyak pariNAmI thAya che, e vAta mAtmAthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yAgya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSA sAkSI che.... anaMtavAra dehane arthe AtmA gALyA che. je dehu AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA ceAgya jANI, sarva dehArthanI kalpanA cheDI daI, eka mAtra AtmArthamAM ja tenA upayAga karavA, evA mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe.'' bIjA eka patramAM zrImad lakhe cheH Atmasiddhi graMtha vicAravAnI IcchA heAya te vicAraze; paNa te pahelAM keTalAMka vacanA ane sagraMthA vicAravAnuM anaze te Atmasiddhi baLavAna upakAranA hetu thaze ema lAge che." meAkSamALA' jema dharmanI jijJAsA utpanna karAvavAnA hetuthI lakhAI che tema 'Atmasiddhi zAstra' AtmAnA nirNaya karAvI AtmajJAna pragaTAvavAnA uttama hetuthI lakhAI che. temAM For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 195 viSayanI vividhatA nathI, tema draSTAMtika kathA ke varNane nathI. cha padanI siddhi mATe praznottara rUpe tattvanirUpaNane viSaya hovA chatAM siddhAMtika graMthe jevI kaThaNAI temAM nathI. bahu sUma carcA ke tarkamAM vAMcanAra gUMcavAI jAya, thAkI jAya tema na karatAM sUkSama vicAraNA karavA pite prerAya ane AtmA saMbaMdhI niHzaMka thAya tevI racanA apUrva rIte mAtra eka betALIsa gAthAmAM zrImade karI che. te graMthane kaMIka khyAla Ave tevA vicArathI guruziSyanA praznottaranuM TUMkuM vivecana atre ApyuM che. prathama cUMvALIsa gAthAomAM prAstAvika vivecana karyuM che. temAM AtmajJAna sivAya janmamaraNanAM duHkha TaLe nahIM ema jaNAvI, vartamAna kALamAM mokSamArgane rokanAra kriyAjaDatva ane zuSkajJAna e be doSa darzAvI te doSanAM lakSaNa ApyAM che. te banne doSa TALavAne upAya sadguru-caraNanI upAsanA batAvI sadgurunAM lakSaNa ane mAhAbhya saMkSepamAM varNavI AtmAnuM nirUpaNa karanArAM sazAstra athavA saddagurue vicAravA mATe je je zAstronI AjJA karI che tevAM zAstrone abhyAsa madhyastha buddhie karavAnI bhalAmaNa karI che. zAstra abhyAsa Adi sAdhane karatAM pratyakSa sagurunA vegathI svachaMda alpa prayAse TaLI jAya che, svachaMda ane matamatAMtaranA Agraha tajI sarunI AjJAe vartanArane samyagdarzananI prApti thAya che. tethI mAnAdika aMtara zatruone nAza thAya che. vinaya e dharmanuM mULa che e vItarAgane abhiprAya jaNAvI, ziSyane sadagurunI bhakti karavAnI bhalAmaNa karI che; paraMtu jyAM sudhI sadgurune gya dazA jene prApta nathI thaI For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa ane sadguru gaNavAnI lAlasA rAkhI zigenA vinayane lAbha le che tevA asaddaguru mahAmahanIya karma bAMdhe che, dIrghasaMsArI thAya che, evI cetavaNI paNa ApI che. mumukSu jIva tyAgI vargamAM hoya ke gRhastha avasthAmAM hoya paNa teNe A vAta lakSamAM rAkhavA yogya che ema jaNAvI, AtmajJAna pAmavA IcchanAre prathama matAthIpaNuM tyAgavAnI jarUra hevAthI matAthanAM lakSaNe batAvyAM che. te doSa dUra karI AtmArthIne gya guNa grahaNa karavA segya che. mATe AtmAthanAM lakSaNe varNavyAM che. ziSyanAmAM A betALIza gAthAomAM jaNAvelI thigyatA hoya ane AtmajJAnI gurune tene upadeza prApta thAya te avazya AtmajJAna pragaTAvI te ziSya zAzvata ekSasukha pAme che. pachI eka gAthAmAM cha padanAM nAmane nirdeza karI, je vAta have kahevAnI che te SadarzananA abhyAsanA sArarUpe AtmAnuM oLakhANa karAvavA jJAnI puruSe kahelI che ema jaNAvyuM che. AtmajJAna pAmyA hoya te ja sadguru che, te sivAyanA kalpita kuLaguruthI kalyANa thAya nahIM, ane evA saddaguru maLe te huM mana, vacana, kAyAne tenI AjJA pramANe vartAvIza ane satya mekSamArga avazya ArAdhIza evA draDha nizcayavALe AtmAthI ziSya mekSa sivAyanI sarva abhilASAo tajIne, krodhAdi zatruone maMda karIne, saMsAra paribhramaNathI thAkIne ane AmeddhArane lakSa rAkhIne kaI sadgurune zodhe che. tevA sadUguru prApta thatAM saraLa bhAve potAnA manamAM je je zaMkAo ghumAtI hatI te cha bhede pradarzita kare che ane sadaguru tenA uttara ApI niHzaMka kare che. For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAsra 197 (1) AtmAnA astitva viSe zaMkA karatAM ziSya peAtAnA nAstika pakSanA vicAra jaNAvI pUche che -- : ziSya : jIva dekhAtA nathI, tenuM kaMI svarUpa samajAtuM nathI, ane bIjo koI mane anubhava paNa nathI; tethI jIva nathI athavA deha ja AtmA che evuM mane samajAya che. sadguru : dehamAM Asakti hAvAthI tane deharUpe ja AtmA bhAse che, paNu deha ane AtmA ema be tattva tattvajJAnIoe judAM dIThAM che. te baMnenAM lakSaNA pragaTa che, te vicAravAthI jema taravAra ane myAna bhinna che tema AtmA ane deDu bhinna tane samajAze. ziSya : deha, indriyA, zvAseAzrvAsa rUpe jIva hoya tA te pragaTa jaNAya ema che, paNa tethI juduM jIvanuM zuM lakSaNa che? paNa H sadguru dRSTi vaDe sarva padArtho dekhAya che paNa te dRSTine dekhanAra tathA padArthonAM svarUpane jANanAra jIva che. deha, indriya AdinI pravRtti rAkatAM ke temanA nAza thatAM je akhAdhya anubhavarUpa chevaTe rahe che te jIvanuM svarUpa che. ziSya : jo AtmA hoya te ghaTa, paTa Addhi padArthonI peThe jaNAtA kema nathI? hoya te jaNAvA joIe; paNu jaNAtA nathI, mATe AtmA nathI; ane AtmA na hoya te meAkSane mATe je leAkeA upAyA Adare che te kalpita lAge che. A mArA hRdayanI graMthi Ukale tevA sadRupAya, he sadguru ! atAveA. sadguru : madArUpe deha hAya che tyAre paTa Adi padArthone te jANI zakatA nathI; For Personal & Private Use Only peAtAne ke ghaTa, indriyA ane Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa zvAsocchavAsa paNa pragaTa jaDarUpa che, tethI te paNa pitAne ane parane jANavA samartha nathI. Indriye pitapotAnA viSaya uparAMta bIjI idri saMbaMdhI jANI zakatI nathI, paNa pAMce indriyenA viSane AtmA jANe che. AtmAnI sattAthI dehAdi sarva pravarte che; chatAM sarva avasthAomAM je judo ja rahe che, jANanAra rUpe rahe che, te jIva caitanyarUpa lakSaNe sarva avasthAmAM spaSTa oLakhI zakAya teve che. je ghaTa, paTa Adi padArthone tuM jANe che te padArthone mAne che, paNa jANanAra padArtha je prathama hoya te ja te padArtho dekhI jANI zakAya che, te jANanAra evA AtmAne tuM mAnatA nathI. te ghaTa, paTa AdinuM jJAna AtmA sivAya kevA prakAre ghaTI zake tene vicAra kara. jaDa ane cetana e bane dravyone svabhAva pragaTa bhinna bhAse te che. koI kALe jaDa, cetana eka rUpe thaI jAya tevI jAtanAM te dravya nathI. mATe traNe kALe judAM rahenAra e dravyo hovA chatAM "AtmA nathI evuM mAne che te te zaMkA karanAra koNa che? ene vicAra kema karato nathI? A ja mane te asIma ArtharUpa lAge che. (2) AtmAnA nityatva viSe zaMkA karate ziSya have A pRthvI upara vasatI prajAnA moTA bhAganI dharma mAnyatAne pakSa karIne prazna pUche che - ziSyaH he sadguru! Ape AtmA hovAnAM pramANa ApyAM te UMDA UtarI vicAratAM AtmA nAmanuM tatva hovuM joIe evuM lAge che. paraMtu dehanI sAthe utpanna thatuM ane For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 199 dehanI sAthe nAza pAmatuM tatva hevuM joIe, ema mane lAge che, te satya haze ? saguruH deha hoya tyAM ja AtmA hoya ane deha vinA AtmA na rahI zake e prakArane avinAbhAvI saMbaMdha deha ane AtmAne nathI, paNa dehane AtmAnI sAthe mAtra saMga saMbaMdha che; vaLI deha jaDa che, IndriyathI jaNAya te rUpI padArtha che, pite kaMI dekhI zakta nathI, mAtra AtmA vaDe dekhI zakAya tevuM drazya padArtha che, te pachI cetananI utpatti thaI ke nAza thaye tene kene anubhava thavA yogya che? eTale cetananI utpatti ane nAza thAya che ema anubhavasiddha thatuM nathI. cetananI utpatti thaI ema jANanAra cetanathI jado have joIe; tema ja cetana nAza pAmyuM ema jANanAra paNa cetanathI judo have joIe paNa cetanathI bhinna anya acetana padArtho te jANI zakatA nathI. tethI cetananAM utpatti, laya kahenAra sapramANa khelatA hoya ema lAgatuM nathI. ziSyaH badhI vastuo jemAM te nAza pAmanArI, kSaNika lAge che ane kSaNe kSaNe badalAtI avasthA najare dekhAya che; e anubhava uparathI paNa AtmA nitya te jaNane nathI. sadguru H tane saMyegI padArtho dekhAya che, te nAza pAme che e tane anubhava thAya che. jene saMga thayo che, tene viyega saMbhave che. paraMtu te je anubhava karanAra che ane saMgane jonAra che, te Atmadravya te saMgathI utpanna thayeluM nathI; kemake jaDa vastuonA saMyegathI cetana utpanna thAya evuM kaI jagAe kadI banI zakatuM nathI, tema ja cetana dravyathI jaDa dravyanI utpatti thAya e paNa kadI kaIne kaI For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dezamAM anubhava thavA gya nathI. Ama je svAbhAvika Atmadravya che, asaMgI che, tene nAza ke anya dravyamAM maLI javuM kevI rIte bane? tethI te spaSTa nitya padArtha che ema vicAra karatAM samajAze. vaLI vicAra kara ke sarpa vagere prANI janmathI krodhAdi svabhAvavALAM hoya che, sApa ane merane tathA uMdara ane bilADIne janmathI vera hoya che, te keI A bhavamAM baMdhAyeluM vera ke prakRtidoSa jaNAtA nathI te pUrva janmanA e saMskAra che ema siddha thatAM, jIva marate nathI paNa janmAMtaramAM paNa tene te ja hovAthI nitya siddha thAya che. padArthanI je je avasthAe tane badalAtI jaNAya che te badhA nitya dravyanA paryAye che; eTale padArtha rUpAMtara pAmavA chatAM mULa dravya kAyama rahe che. te ja pramANe bALa, yuvAna vagere avasthAo badalAyA chatAM tene jANanAre te tene te ja eka AtmA nitya dravya rUpe rahe che. vastu mAtra je kSaNika hoya te kSaNika padArthane jANIne bIjI kSaNe pite nAza pAmanAra svabhAvavALe jIva kSaNika vastu che e anubhava pragaTa karatAM pahelAM nAza pAmavo joIe; paNa kSaNika siddhAMta pragaTa karanAra kSaNika na hovo joIe ema te spaSTa pratyakSa jaNAya tevuM che, tethI kSaNikapaNAne anubhava karanAra akSaNika ke nitya siddha thAya che. jagatamAM jeTalA padArtho che temAMthI sarvathA keIne nAza thatuM nathI, mAtra rUpAMtara pAme che; te cetanane nAza thAya che ema kaho te kayA padArthamAM te bhaLI jaze tene vicAra kare, te asaMgI padArtha rUpAMtara pAmavA chatAM pitAnA rUpe ja rahe evuM spaSTa samajAze. tethI AtmA nitya siddha thAya che. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 201 (3) AtmA kaMI karate nathI e abhiprAya darzAvatAM ziSya prazna kare che - ziSya : he saddaguru ! AtmA nitya che ema samajAyuM, paNa te karmane kartA hoya ema lAgatuM nathI; karmane kartA karma hoI zake ema samajAya che. sadUguraH je cetananI preraNA na hoya te karma karyuM grahaNa kare? jaDamAM te preraNA ke kuraNane dharma jaNane nathI, tethI kaMIka karI zakavAnI zakti ke preraNA cetanamAM jaNAya che ane tethI karmane kartA jIva ghaTe che. ziSyaH te ema mAnavuM paDaze ke jIvane sahaja svabhAva karma karavAne che. | saguruH je jIva karma na kare te karma thatAM nathI, jIvane karma na karavAM hoya te tema banI zake che, mATe karma karavAM e jIvane sahaja svabhAva nathI tathA karma karavAM e chavadharma nathI kAraNa ke pitAne guNa hoya te te chUTI zake nahIM. ziSya : AtmA sadAya asaMga svarUpe rahe che, mAtra prakRti karmabaMdha kare che tethI jIva abaMdha che ema mAnavAmAM kaMI harakata che? saguru : je AtmA asaMga svarUpe ekAMte hoya te tane te svarUpe bhAsa joIe paNa tema banatuM nathI. tethI kaI rIte te asaMga, nirAvaraNa svarUpe hAla nathI ema samajAya che. temaja nizcaya nathI eTale zuddha svarUpe AtmA asaMga che paNa tenuM bhAna thayA vinA te dazA prApta thatI nathI. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa ziSya : athavA ema mAnIe ke IzvaranI preraNAthI karma grahaNa thAya che, tethI jIva te abaMdha rahe che ema mAnIe te kema? saddaguruH jagatane kartA ke jene karma vaLagADanAra keI Izvara saMbhava nathI, paraMtu karmarahita zuddha AtmA thayA te ja Izvara che. je zuddha AtmAne karmanI preraNa karanAra mAnIe te Izvarane deSavALe, upAdhivALe mAnave paDaze, te saMsArI jIva ane Izvara bane upAdhivALA hevAthI IzvaranuM svarUpa yathArtha samajAze nahIM. ziSya : kAM te karmanuM kartApaNuM asaMga AtmAne ghaTatuM nathI athavA te karma karavAne svabhAva AtmAne mAnIe te te kadI chUTe nahIM, e banne prakAra vicAratAM mekSa mATe pravRtti karavI yogya lAgatI nathI. te have AtmAne kartA ke akartA, kevA prakAre mAnave? saguru : jyAre jIva AtmajJAna pAme, tyAre te potAnA zuddha svabhAvane kartA che eTale jJAna darzana Adi pitAnA svabhAvane kartA che, jJAnadazAmAM pite karmane kartA pitAne mAnatuM nathI. paraMtu ajJAnadazAmAM chava karmane kartA bane che ane dehAdi karmone pite svAmI bane che. (4) jIva karmane kartA kevI rIte che te samajAyA pachI ziSya bhaktA pada viSe zaMkA karatAM kahe che - ziSya : jIvane karma kartA bhale kaho paNa te karmane bhetA kahI zakAze nahIM, kemake karma jaDa hevAthI te kaMI jANatA nathI ke ANe pApa karyuM che mATe ene duHkha ApavuM ke ANe puNya karyuM che mATe ene sukha ApavuM. For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 203 saddaguru H jJAnAvaraNAdi ATha dravyakarma jaDarUpa che, paraMtu rAgadveSAdi bhAvakarma jIvanI kalpanArUpa che mATe te karma cetanarUpa che, jaDa nathI. jIvanA rAgadveSarUpa bhAvakarmane nimitte tathA jIvavIryanI phuraNAthI sUkSma jaDa paramANuonuM grahaNa thAya che. te jJAnAvaraNadi ATha dravyakarma che. vaLI jhera ane amRta jaDa che tethI te jANatA nathI ke amane khAnArane amAre AvuM phaLa ApavuM che paNa jIva jhera khAya te jhera caDhe che, ane amRta pIe te amara thAya che. je prakAre zubha ane azubha karma eTale pApa-puNya bAMdhyAM hoya che te prakAre bhagavAya che. eka raMka che ane eka rAjA che ema je vicitratA jagatamAM jaNAya che tenuM kAraNa paNa je prakAre zubhAzubha bAMdhyAM che te pramANe jIva bhagave che. tethI jIva karmane bhaktA sAbita thAya che. ziSya : zubhAzubha karmanuM phaLa Izvara Ape che ema mAnIe te jIva bhaktA che ema samajAya, paNa ema mAnatAM eTale Izvarane upAdhivALA mAnatAM IzvaranuM IzvarapaNuM TaLIne jIvapaNuM prApta thAya che, te Izvara vinA sukhaduHkha keNa Ape? saddaguru H jhera ane amRta pitAnA svabhAvapaNe khAnArane phaLa Ape che tema AThe karmo pitAnA svabhAvapaNe jIvane phaLa Ape che tethI Izvarane phaLa ApanAra mAnavAnI kaMI jarUra rahetI nathI. ziSya: Izvarane na mAnIe te A bhavamAM karelAM puNyanuM phaLa svargamAM keNa Ape? tathA duSTa karmanI zikSA ApavA narakanI racanA kaNa kare? ane niyamitapaNe sArAM For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAM ja kamanasAra bhAvanA che. keTalA rasa 204 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA karmanuM phaLa sAruM ja maLe nahIM, te pachI jagatamAM nIti vagerenI vyavasthA kyAMthI rahe? sadguru H zubhAzubha karmanAM bhegavavA gya phaLa maLe tevAM dravya, sthAna ane svabhAvanI vyavasthA anAdisiddha jagatamAM che, ane karmAnusAra bhAvanAnA baLe jIva karma kevI rIte bAMdhe che ane keTalA kALa sudhI, kaye sthaLe, keTalA rase te karmanuM phaLa bhegavaze vagere viSe gahana zAstro lakhAyAM che te vAta atyaMta saMkSepamAM ahIM jaNAvI che. jIvanI yogyatA vadhatAM te pragaTa samajI zakAya tema che. (5) kartA joktA jIva sAbita thayA pachI mekSapada viSe zaMkA utpanna thavAthI ziSya prazna kare che - ziSyaH jIva karma kare che ane bhagave che khare, paNa te sarva karmathI mukta thaI zake ke kema? sadUguruH jema zubhAzubha karma jIva kare te tenuM phaLa prApta thAya che, tema zubhAzubha karma jIva na kare te te karmathI nivRtta thAya ane tenuM phaLa paNa maLavuM joIe. te nivRttinuM phaLa mekSa che ema vicAravAna jIvane jaNAya che. ziSya : anaMta kALa vahI gaye te paNa jIva mukta tho nahIM. devAdi gati zubha karmathI pApe, azubhakarmo narake gaye; paNa hajI doSAvALo jIva pratyakSa che; te mekSane saMbhava kema manAya? saddaguruH zubhAzubha karmabhAvane laIne anaMtakALa vItye chatAM jIva mukta thaye nahIM. paraMtu te zubhAzubha bhAvane nAza karavAthI mokSa svabhAva pragaTa thAya che. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI trAtmasiddhizAsra 205 ziSya : karmarahita koI gatimAM jI hAya te samajAtuM nathI; te koI sthaLa evuM che ke jyAM jIvane koI karmanA saMga nahAya? sadguru : dehAdi saMyegAnA kI kadI prApta na thAya neve viyeAga thAya che; ane te siddhasvarUpa mekSapada zAzvata padma che eTale tyAMthI kadI pharI janmamaraNurUpa saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI; tyAM AtmAnuM anaMta sukha bhAgavAya che; evuM mekSapada siddha thayuM. (6) pAMce sthAnakanA vicAra karatAM te pAMce padmanA nizcaya thaye eTale ziSyanI mumukSutA tIvra thai ane meAkSanA upAya na heAya te atyAra sudhI jANeluM zA kAmanuM che ema vicArI avidha upAyamAM zaMkA thavAthI ziSya pUche cheH-- ziSya : anaMtakALanAM karmo kevI rIte nAza pAmaze koi virodha upAya mane jaNAtA nathI. aneka mata ane aneka darzanA aneka upAyA batAve che. temAM sAcuM zuM mAnavuM ? sadguru : ( aTalI hadanI vicAraNA karo samajI zakayo tevA suziSyane dhIraja ane AzIrvAda ApatAM kahe che-- tane atyAra sudhI ApelA pAMca padanI zaMkAenA pAMca uttarathI AtmAmAM pratIti thaI che ke A sadguru kAraNakAryathI samajAvIne yathArtha AtmasvarUpa jaNAve che tema ja che, te tane mAupAya khatAvIza temAM zaMkA nahIM rahe; meAkSanA upAyano te ja pramANe sahaja pratIti thaze. ghaNA kALanuM svagna paNa jAgrata thatAM ja dUra thAya che For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tema AtmajJAna thatAM anAdine vibhAva TaLe che. karmathI utpanna thatA zubhAzubha bhAva e ja ajJAnadazA che, te karmabaMdhananuM kAraNa che, zuddha AtmAthI bhinna bahirAtmabhAvamAM vAsane che; paraMtu karmathI mukta thavAnA bhAva che, te nija zuddha AtmasvabhAvamAM vAsa thave te che. karmabaMdhananAM je je kAraNo che te baMdhamArga che ane te baMdhananAM kAraNene nAza kare te mekSamArga che. rAga, dveSa ane ajJAna e karmabaMdhanarUpa velInI mukhya gAMTha che, tene nirmULa karavAnA upAya te mekSamArga che. anaMta prakAranAM karmo mukhya ATha karmomAM samAI jAya che ane te AThemAM mukhya mehanIyakarma che, tene nAza karavAne upAya sAMbhaLa. mehanIya karmane be bheda che : eka darzanamohanIya ane bIje cAritramehanIya. darzanamehanIyane nAza bedhathI thAya che; ane cAritramehanIya vItarAgatAthI TaLe che, A satya upAya che, kemake krodhAdithI karma baMdhAya che ane kSamAdithI karmane nAza thAya che e sarvane pratyakSa anubhavamAM Ave tema che. aneka mata tathA aneka darzane mekSanA upAya batAve che te pratyene Agraha tajIne tathA A mAro dharma che te mAre pALave ja evA vikapa mUkIne A mekSa mATe batAvile mArga ArAdhaze te cheDA bhavamAM mekSa pAmaze. cha pada viSe te cha prakAre prazno vicAra karIne pUjyA te pada je sage samajAya, temAM niHzaMka thAya te avazya mokSamArga pAme che. ekAda padamAM paNa zaMkA hoya te mokSamArga pamata nathI. For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 207 ziSyaH kaI jAtimAM mekSa pamAya che, kayA veSathI mokSa pamAya che ene nizcaya mArAthI thaI zakyuM nathI. kAraNa ke keI brANa Adi jAtine mekSagya mAne che, kaI sAdhu AdinA veSa vinA mekSa thatuM nathI ema aneka bhedo varNave che, eka ja prakArane mArga badhA mAnatA nathI, te mAre zuM karavuM? saddaguruH darzanameha ane cAritramohane dUra karIne sata eTale avinAzI, caitanyamaya eTale sarva bhAvane prakAzavArUpa svabhAvamaya zuddha AtmA pAmavAne upara mekSamArga kahyo te game te jAtimAM ke veSamAM ArAdhaze te mekSa pAmaze. mekSamAM UMcanIcane bheda nathI. AmAM kaMI zaMkA rAkhavA yaMgya nathI. ziSyaH pAMca pada samajyAnuM phaLa, mokSane upAya na samajAya te zA kAmanuM che? pAMce padanA uttarathI he sadguru mArA mananuM samAdhAna thayuM che tema A mekSaupAya nAmanuM pada samajAya te mArA mahAbhAgyane udaya thaye ema huM jarUra mAnIza. he gururAja ! mekSamArganI zarUAtathI saMpUrNatA sudhIne ka upAya che? sadgaraH kaSAya eTale krodha, mAna, mAyA ane lebhA e sarvane zamAvavA, maMda karavA, eka mekSa sivAya bIjI abhilASA na rAkhavI, saMsAra-paribhramaNathI trAsa pAmave ane A AtmA anaMta kALathI karmane bhAre kacarAI rahyo che tene janmamaraNanAM duHkhathI sukAvavA sAcA bhAvathI kALajI rAkhI mekSa mATe pravartavAnA bhAvarUpa aMtara dayA tema ja sarva jIve saMsAra duHkhathI mukta thAya tevA bhAvarUpa aMtarathI thayo ema huM ke rAja! meza sudhIne che For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa dayA jene hoya te jIvane mokSamArgane jijJAsu jANave. evA jijJAsu AtmAne sagurune bedha thAya te te samyagdarzana pAme ane aMtaranI zodhamAM varte. mata, darzanane Agraha tajIne je te sadUgurue darzAvelA lakSe varte te te zuddha samakti pAme eTale tene aMze AtmAne anubhava thAya che. - jyAre nijasvabhAvane spaSTa anubhava, lakSa ane pratIti varte tathA vRtti AtmAnA svabhAvamAM vahe tyAre paramArthe samyagdarzana pragaTa thayuM gaNAya che. samyagdarzananI vadhatI jatI dhArAthI cAritramehanIcanA mithyAbhAsane TALe, tyAre cAritraguNa eTale svabhAvasamAdhi pragaTe che ane aMte sarva rAgadveSane kSayarUpa vItarAgapadamAM sthiti thAya che. zuddha AtmasvabhAvanuM jyAM niraMtara jJAna rahe, te jJAnane kevaLajJAna kahIe chIe. e jIvanmukta dazArUpa nirvANa deha chatAM atre anubhavAya che. he ziSya! dehamAM je Atmabuddhi thaI che ane tethI deha, strI, putrAdi sarvamAM ahaMbhAva, mamatvabhAva varte che te chUTe ane AtmAmAM Atmabuddhi thAya te tuM karmane kartA paNa nathI tema ja letA paNa nathI; ane e ja dharmano marma che. e ja dharmathI mekSa che; tuM ja makSasvarUpa che eTale zuddha AtmA che; anaMta jJAna, darzana ane avyAbAdha sukhasvarUpa tuM che, tuM ja zuddha che, buddha che, caitanyapradezAtmaka che, svayaM jyoti svarUpa che ane anaMta sukhanI khANa che. vizeSa keTaluM For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAsa 209 kahevuM? TUMkAmAM eTaluM ja kahIe chIe ke te vicAra karIza te te saMpUrNa pada prApta karIza. "nizcaya sarve jJAnIne AvI atra samAya" ema kahIne sahaja samAdhimAM sadguru lIna thayA, mauna thayA. chevaTe upasaMhAra karatA pahelAM "ziSyabAdhabIjaprAptirUpe nava gAthAo ApI che temAM jJAna, bhakti ane upakAranI lAgaNI uttama rIte varNavI je bhAva pragaTa karyo che, te bhAva saddagurunuM oLakhANa je mahAbhAgyazALIne thayuM hoya tene maraNa samaye Ave te mahAlAbha thAya, samAdhimaraNa thAya tevI te gAthAo hovAthI tathA maraNa samaye paNa saMbhaLAvavA gya hovAthI mULa rUpe ja nIce ApI cheH sadagurunA upadezathI, A apUrva bhAna; nija pada nijamAMhI lahyuM, dUra thayuM ajJAna. 119 bhAsyuM nija svarUpa che, zuddha cetanArUpa; ajara amara, avinAzI ne, dehAtIta svarU5. 120 kartA bhaktA karmane, vibhAva varte jyAMya vRtti vahI nija bhAvamAM, thaye akartA tyAMya. 121 athavA nija pariNAma je, zuddha cetanArUpa; kartA bhaktA tehane, nirvikalpa svarUpa. 122 mekSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAze saMkSepamAM, sakaLa mArga nircantha. 123 ahe! ahe! zrI sadUguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho! ahe! upakAra. 124 zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te te prabhue Api, vat caraNAdhIna. 125 14 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 0 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna dAsa, dAsa huM dAsa chuM; teha prabhune dIna. 126 Sa sthAnaka samajAvIne, bhinna batAle A5 myAna thakI taravAravata, e upakAra amApa." 127 chellI paMdara gAthAomAM cUlikArUpe upasaMhAra karyo che. cha padane vistArapUrvaka vicAravAthI "Sadarzana jina aMga bhaNI je jema zrI AnaMdaghanajIe gAyuM che tema chaye darzana samajAze, ane samyagdarzananAM chaye sthAnakamAM niHzaMka thavAthI samakitane lAbha thaze ema jaNAvI, mithyAtva je meTo rega maTADavA sadguru gheghane zodhI tenI AjJArUpa pathya pALIne sadgurunA baMdhane vicAra dhyAnamAM levArUpa auSadhanI bhalAmaNa karI che. bhavasthiti pAke nahIM tyAM sudhI mekSa na maLe vagere vicAre tacha sapuruSArtha karI paramArtha sAdhavA preraNA karI che. nizcaya naye AtmAnuM ja svarUpa che te lakSamAM rAkhI sadvyavahArarUpa mekSanAM sAdhane ArAdhavAM, paNa vyavahAra ke nizcayane ekAMte Agraha na kare evI cetavaNI ApI che. A graMthamAM keI naya ekAMte kahyo nathI, bannene gauNa mukhyapaNe yathAgya sAthe lakSa rAkhela che. gacchamatanI kalpanAe sadvyavahAra gaNAya nahIM tema ja pitAnA svarUpanuM jJAna pragaTa thayA vinA nizcayanI vAtamAM kaMI mAla nathI. traNe kALanA sarve jJAnIne eka ja mArga che. nizcaya nathI sarva jIva siddha jevA che, paraMtu sadgurunI AjJA ane jinadazAnA avalaMbanarUpa nimittathI te svarUpa samajAya te te svarUpe pragaTa thAya; mATe sadvyavahAranI paNa jarUra che. ekAMte zuddha upAdAna ke nizcayanuM nAma laIne nimittarUpa For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AtmasiddhizAstra 211 vyavahArane taje te bhrAMtimAM bhame che, mokSa pAmatA nathI. meDhe jJAnanI vAta kare ane hRdayamAM meha bharapUra hoya te pAmara prANI jJAnIne droha kare che, azAtanA kare che. paraMtu mumukSu jIva te dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya Adi guNonuM sevana karI jAgrata rahe che. jeNe mehane kSaya karyo che ke zAMta karI dIdhuM che te jJAnInI dazA pAmyuM che. sakaLa jagata jene eMTharUpa lAge, svapna samAna bhAse te jJAnIdazA kahevAya, bAkI mehamAM varte che te game tevAM nizcayanAM vacana bele tepaNa te vAcAjJAna ke zuphAna che. prathamanAM pAMca padane vicAra karIne mokSanA upAyarUpa chellA padamAM jenuM vartana hoya te mokSarUpa pAMcamuM pada prApta kare che, e niHzaMka vAta jaNAvI aMtamaMgalanI gAthAmAM jJAnI puruSane namaskAra jaNAvyuM che: "deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta te jJAnInA caraNamAM, he ! vaMdana agaNita." cauda pUrvanuM madhyanuM - sAtamuM pUrva 'gAmamavA' nAme che te sarva pUrvanA sArarUpa "zrI AtmasiddhizAstranI racanA. AtmasvarUpane anubhava karIne zrImade sugama rIte madhyasthapaNe karI che. tene UMDe abhyAsa sadguru samIpe thAya te AtmajJAna pAmavuM sulabha thAya tevuM A kaLikALamAM uttama sAdhana ApaNane prApta thayuM che. te samajavA jijJAsu dazA prApta karI AtmajJAnI guru samIpe bhaktipUrvaka tenuM zravaNa, manana, nididhyAsana karavA sarvane bhalAmaNa karuM chuM. pakSapAta ke khaMDana - maMDananI zailI grahaNa karyA vinA mAtra satya vastune sugamapaNe grahaNa karAya tevA rUpe suMdara padyamAM 142 gAthAmAM For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 zrImad rAjacadra jIvanakaLA ja sarva zAstrone sAra zrImade zrI Atmasiddhi'mAM bharI dIdhA che. zrI Atmasiddhi zAstra'nI cAra nakalAmAMthI eka zrI seAbhAgyabhAIne ApelI tenA abhyAsathI temanI dazA bahu ucca thaI hatI te AgaLa upara jaNAvI dIdhuM che. zrI aMbAlAlabhAIne AjJA thayelI te pramANe temaNe atyaMta bhaktibhAvathI tenuM vAMcana, manana, nididhyAsana kareluM ane tenuM mAhAtmya TUMkAmAM zrImad upara lakhelA patramAM jaNAve che: zrI AtmasiddhizAstra vAMcatAM vicAratAM mArI alpajJa matithI vizeSa vistArapUrvaka samajI zakAtuM nathI; paNa mArI sAdhAraNa matithI te uttamAttama zAstra vicAratAM mArA mana, vacana, kAyAnA yAga sahaje paNa AtmavicAramAM pravartatA hatA; jenuM anuprekSaNa keTalAka vakhata rahevAthI, rahyA karavAthI sAmAnyapaNe paNa bAhya pravartavAmAM mArI cittavRtti saheje aTakI jaI AtmavicAramAM rahyA karatI hatI, jethI mArI kalpanA pramANe sahaja svabhAve zAMti rahyA karatI hatI. je ghaNA parizramathI mArA trikaraNa joga koI apUrva padArthane viSe parama preme sthira nahIM rahI zakelA, te ceAga te paramAtkRSTa zAstra vicAravAthI sahaja svabhAve paNa AtmavicAramAM sadgurucaraNamAM premayukta sthirabhAve rahyA karatA jethI mArI alpajJa dRSTithI ane mArA sAmAnya anubhavathI mArI kalpanA pramANe ema lAge che ke jo tevI rIte teja zAstranuM vizeSa anuprekSaNa dIrdhakALa sudhI rahyA kare te AtmavicAra, AtmaciMtana sadAya jAgratapaNe rahyA kare; ane mana, vacana, kAyAnA yAga paNa AtmavicAramAM ja varyAM kare." For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AramasiddhizAstra 213 svAmI zrI lallujI Atmasiddhi saMbaMdhamAM jaNAve che: "te vAMcatAM ane koI koI gAthA belatAM, mArA AtmAmAM AnaMdanA Ubhara AvatA. ane ekeka padamAM apUrva mAhAnya che, ema mane lAgyA karatuM. Atmasiddhine svAdhyAya, manana niraMtara rahyA karI AtmallAsa thatuM. keInI sAthe ke bIjI kriyA karatAM AtmasiddhinI smRti rahetI. paramakRpALu devanI zAMta mukhamudrA kiMvA AtmasiddhinI AtmAnaMda ApanArI gAthAnuM smaraNa sahaja rahyA karatuM, anya kazuM gamatuM nahIM. bIjI vAta para tucacha bhAva rahyA karate. mAhAmya mAtra eka sadguru ane te bhAvanuM AtmAmAM bhAsyamAna thatuM hatuM." cethI nakala zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIne mekalAvelI. temaNe "zrI Atmasiddhi zAstrIne bhaktipUrvaka abhyAsa karI pitAne je bhAvo phurelA te "Atmasiddhi zAstranA vivaraNarUpe dara aThavADiye dazabAra pAnAM zrI aMbAlAlabhAI upara lakhI mekalatA. temAMnuM kaMI prasiddha thayuM jaNAtuM nathI. zrI aMbAlAlabhAI AdinA patromAM tenI sUcanAo Ave che te uparathI kaMIka vistArathI Atmasiddhi viSe zrI mANekalAlabhAI lakhatA ema jaNAya che. TUMkAmAM, aneka yaMgya AtmAo e zAstranA avalaMbanathI ucca dazA pAme tevI te zAstramAM camatkRti che, e vAta uparanA utArA uparathI paNa siddha thAya che. e For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana zrImad naDiyAdamAM saM. 195ra nI divALI pachI paNa thoDo vakhata rahyA hatA. pachI vavANiyA, morabI, sAyalA tarapha vaizAkha mAsa sudhI rahyA hatA ane te ja vaizAkhamAM IDara thaI jeTha mAsamAM muMbaI gayA hatA. A arasAmAM zrI bhAgyabhAIne samAdhipUrvaka deha chUTyo hato. zrI lallujI Adi cha munionI zraddhA pharI gaI che ema khaMbhAta saMghADAnA sAdhu ane zrAvakemAM vizeSa carcA thavA lAgI. zrI lalujIne dIkSA ApanAra zrI harakhacaMdajIne deha paNa chUTI gaye hatuM. tethI bIjA sAdhuone cintA thaI paDI ke je A munione dabAvIzuM nahIM te te jude vADa bAMdhaze. tethI te chamAMnA eka eka sAdhune bIjA pakSavALA sAdhuonA samUhamAM lAvIne vizeSa prakAre dabAvatA, mArgathI pADavAnA prayatna karatA. te paNa e cha munio samabhAve rahetA. zrI devakaraNajI munine sAcI vAtamAM zUravIrapaNuM AvI jatuM paNa dabAIne besI rahetA. lAkSAgRhamAM pAMDene bALavAne prayatna kauravoe karyo hate tema A pariSaha munione sahana kare muzkela hatuM. paraMtu zrImaddanA upadezathI te aMtaraMgamAM zAMti rAkhI zakyA hatA. keTalAka thatI jijJAsAvALA munione te e prasaMge vizeSa dRDhatA thaI ke AtmakalyANanI IcchAvALAne e badhAne saMga bhaMDo che. dararoja niMdA ane khaTapaTamAM kALa gALanAra eka pakSa dekhAte ane eka bAju pitAne sama sAcI vAta bAIne e For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 caretaramAM punarAgamana lakSa cUkyA vinA zAMta bhAve sahana karatA thaDA munie yathArtha sAdhupaNuM AcaratA jaNAtA. zrImaddana amRta samAna bedhanA pariNAme munione zAMti rahetI. patro paNa virodha zamAve tevA AvatA temAMthI kaMIka nIce ApuM chuM - satsamAgamane pratibaMdha karavA jaNAve che te pratibaMdha na karavAnI vRtti jaNAvI te te gya che, yathArtha che, te pramANe vartaze. satsamAgamane pratibaMdha kare egya nathI, tema sAmAnyapaNe temanI sAthe samAdhAna rahe ema vartana thAya tema hitakArI che. pachI jema vizeSa te saMgamAM AvavuM na thAya evAM kSetre vicaravuM yegya che, ke je kSetre AtmasAdhana sulabhapaNe thAya." avidha ane ekatA rahe tema kartavya che; ane e sarvanA upakArane mArga saMbhave che. bhinnatA mAnI laI pravRtti karavAthI jIva UlaTo cAle che. abhinnatA che, ekatA che emAM sahaja samajavApherathI bhinnatA mAne che ema te jIvane zikhAmaNa prApta thAya te sanmukhavRtti thavAyegya che. jyAM sudhI a nya ekatA vyavahAra rahe tyAM sudhI sarvathA kartavya che." | zrI lallujI AdinuM cAturmAsa saM. 153 mAM kheDA thayuM hatuM. tyAM zrImade temanA svAdhyAya mATe mekSamArga - prakAza" graMtha mekalyuM hatuM. zrImane merabImAM traNa mAsa saM. 1954mAM caitra mAsa sudhI rahevAnuM banyuM hatuM te prasaMge thayelAM vyAkhyAnenI eka mumukSue karelI nedha vyAkhyAnasAra' nAme "zrImad rAjacaMdra graMthamAM chapAyela che. For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca' jIvanakaLA zrAvaNa mAsanI zarUAtamAM zrImad peTalAda thaI kAviThA gayA. tyAM eka mAsa ane nava divasa sudhI nivRttimAM rahyA. zrI aMbAlAlabhAI sAthe rahetA. munizrI lallujI AdinuM ceAmAsuM vaseAmAM thayuM hatuM ane zrI devakaraNajI AdinuM kheDAmAM hatuM. tethI zrImad kAviThAthI naDiyAda thaine vaseA paNa gayA hatA. zrI lallujIne zrImade pUchyuM : "kahA muni, ahIM keTalA divasa rahIe ?'' tyAM sudhImAM zrI lallujIne be, cAra ke cha divasathI vadhAre samAgamanA prasaMga muMbai sivAya bIje kayAMya anyA nahAtA; tethI vizeSa samAgamanI icchAe temaNe javAba dIdho : "eka mAsa ahIM rahA tA sAruM." zrImad mauna rahyA. zrI devakaraNajIne khabara maLI ke zrImad vaseA padhAryA che; tethI temanI paNa samAgama mATe utkaMThA vadhI. patro dvArA ane mANasA mokalIne kheDA padhAravA te Agraha karavA lAgyA. te uparathI zrI aMbAlAlabhAInI sUcanAthI zrI lallujIe kheDA patra lakhyA ke cAturmAsa pachI samAgama karAvavA zrImad upara tame patra lakhA te ApaNe badhAne lAbha maLe te vizeSa sAruM. zrI devakaraNajInA tevA bhAvArthane patra zrImad upara Avyo tyAre zrImade zrI lallujIne pUchyuM : "munizrI devakaraNujIne patra koNe lakhyuM ?" 213 zrI lallujIe aMkhAlAlanuM nAma na letAM kahyuM : "meM patra lakhyA hatA.'" zrImade kahyuM : "A badhuM kAma aMbAlAlanuM che, tamAruM nathI.'' zrI lallujI gAmanA moTA moTA lokone tyAM AhAra pANI levA jatA tyAre badhAne kahetA ke muMbaIthI eka mahAtmA AvyA che, te bahu vidvAna che, temanuM vyAkhyAna For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 saretaramAM punarAgamana sAMbhaLavA Avaze te bahu lAbha thaze, eTale ghaNuM mANase zrImad pAse AvavA lAgyA eTale zrI lallujIne zrImade kahyuM ke tamAre munioe badhA Ave tyAre na AvavuM. tethI temane ghaNe pastA thaye ke eka mAsanA samAgamanI mAgaNI karI hatI paNa Ama aMtarAya AvI paDyo. tethI pipAsA bahu vadhI. mAtra vanamAM zrImad bahAra jatA tyAre badhA munio vagerene jJAnavArtAne lAbha maLate. te viSe zrI lallujI svAmInA lakhAvelA zrImadunA paricayamAM nIce pramANe che - -carAmAM pahele divasa- "vasethI eka mAIlanA aMtara para AvelA carAmAM eka divasa parama kRpALudeva mumukSa varga sahita padhAryA. ame paNa teozrInI sAthe hatA. tyAM gayA pachI gherIbhAI pAse "bharatezvara bhUpati bhaye vairAgI e sajhAya traNa vakhata gavarAvI. AnaMdaghanajIkRta vIsImAMthI ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAthanuM stavana vAraMvAra belAvyuM, te vakhatanA amApa AnaMdanuM Alekhana zI rIte thAya? kAraNake paramagurunA vegabaLathI, AvAM vairAgyavRddhi karanArAM kAvya jyAre temanI samakSa gavarAvavAmAM AvatAM, tyAre pAsa vairAgyamaya vAtAvaraNa chavAI rahetuM. stavana belI rahyA pachI dherIbhAIe prazna karyo ke jainadarzana sarvottama ApaNe mAnIe chIe te zI rIte? pratyuttaramAM kRpALu deve jaNAvyuM ke A vaidyo che, temAM eka dhanavantarI nAme sAce vaidya che, te satya nidAna ane cikitsA karI daradIne daradathI mukta kare che. AthI jagatamAM pratyeka sthaLe tenI khyAti prasarI, te joI pAMca phUTa (mAyAvI) For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA vaidyoe paNa pitApitAnI dukAne khalI, dhaMdhe calAvyuM, ane lekene sastI davA maLavAthI, tene tarapha vaLyA. temAM sAcA vaidyanI davA jeTalA aMze daradIne Ape teTalA aMze daradIne lAbha thAya; paNa pitAnI kAlpanika davAne daradI upara upayoga kare tyAre reganI vRddhi thAya ema kahI, tene upanaya badra darzana upara lIdhe ke sAce vaidya te sarva vItarAga deva che ane bAkInA pAMca phUTa vaidyo che te sAcI davA tarIke dayA, brahmacarya Adi tenI pAse che te sAcA (vItarAga) vaidyanI che, tethI tene pramANamAM daradIne lAbha thAya che. | darzananuM satya svarUpa samajAvanAra sadUguru joIe. kuguru hoya te jIvane avaLuM samajAve. te saMbaMdhI pite kahyuM ke sadguru hoya te jIvane mekSamArga para lAve ane kuguru jIvanuM jJAna, darzana, cAritra rUpa dhana lUMTI laI durgatie pahoMcADe che. te upara draSTAMta : bahAdura vaLAve laI jAna jatI hatI tene hIjaDA cora lUMTAra banI pacIsanuM ToLuM lUMTavA AvyuM. tyAM te vaLAve hoMkAre karyo ke "abe sAle hIjaDe tyAM te badhuM ToLuM bhAgI gayuM. tema sadguru sAcA heya te karma bhAgI jAya che. -carAmAM bIje divasa carAmAM raste jatAM paramakRpALu deva bolyA ke dharma aciMtya ciMtAmaNi svarUpa che. tyAre meM pUchyuM ke aciMtya ciMtAmaNi eTale zuM? tyAre paramagurue jaNAvyuM ke ciMtAmaNi ratna che, e ciMtavyA pachI phaLa Ape che. ciMtavavA jeTale temAM parizrama che ane dharma aciMtya eTale temAM ciMtavavA jeTale paNa zrama nathI evuM aciMtya phaLa Ape che. For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAtamAM punarAgamana 219 ATalI vAta karatAMmAM eka rAyaNanuM vRkSa AvyuM tyAM paramakRpALu sahita ame sAdhue beThA. eka mumukSubhAi sAthe hatA. paramakRpALu khelyA ke bhagavAna rAyaNa taLe bahu vAra samavasaryo che. A rAyaNa ghaNAM varSanI jUnI che. rAyaNanuM vRkSa ghaNAM varSo paryaMta TakI zake che. najIkamAMthI eka rastA nIkaLatA hatA. tyAMthI eka mALI puSpA laIne jatA hatA. teNe paramakRpALu upara svAbhAvika prema AvavAthI, puSpo teozrInA AgaLa mUkavAM. A vakhate mumukSu mULajIbhAie eka AnA te mALIne ApyA. pachI paramakRpALue te puSpAmAMthI eka puSpa laI kahyuM ke je zrAvake sarvathA lIleAtarI khAvAnA tyAga karyo DAya te bhagavAnane puSpa caDAvI zake nahIM; paNa jeNe lIleAtarInA tyAga karyo nathI e potAnA khAvAmAMthI lIleAtarI kamI karI bhagavAnane bhaktibhAve puSpa caDAve, ane munine puSpa caDAvavAnA sarvathA tyAga hoya che. temaja puSpa caDAvavA muni upadeza paNa ApI zake nahIM, evuM pUrvAcAryo kahI gayA che. puSpa saMbaMdhI A khulAse karyAM pachI pratimAjI saMbaMdhI peAte jaNAvyuM ke sthAnakavAsInA eka sAdhu je ghaNA vidvAna hatA, te eka vakhata vanamAM vihAra karIne jatA hatA tyAM eka jina derAsara AvyuM; temAM vizrAMti levA praveza karyo te sAme jinapratimA dIThI, tethI tenI vRtti zAMta thaI ane manamAM ullAsa thayeA. zAMta evI jita pratimA satya che evuM temanA manamAM thayuM. ahIM mAhanalAlajIe prazna karyo ke zAstramAM ema kahevAmAM Avela che ke jinakalpInA sthavirakalpamAM AvyA pachI meAkSa thAya che, te zI rIte ? tyAre pAte hasIne For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA belyA ke sthavirakalpIo jinakalapI upara dAjhe banyA tethI bolyA ke tame sthavirakalpI thaze, tyAre tamAre mekSa che. Ama AnaMdapUrvaka javAba Ape; tyAra pachI carAmAMthI sau pitapatAne sthAne gayA. -carAmAM trIje divasa- trIje divase baporanA e ja carAmAM ane e ja rAyaNanA vRkSa nIce gayA. A vakhate kRpALudeva ane ame munio ja mAtra gayA hatA. paraMtu pAchaLathI mumukSu bhAIo ane keTalIka bahene tyAM darzana, samAgama mATe AvelAM. sau beThA pachI bhAdaraNavALA dherIbhAIne mallinAthanuM stavana AnaMdaghanajI mahArAjanuM banAveluM bolavA teozrIe AjJA karI ane vAraMvAra te ATha vakhata belAvarAvyuM, tenA artha dharIbhAI pAse karAvyA. pachI e ja stavananA vizeSArtha pite alaukika karyA. tyAMthI AnaMdanI dhUnamAM gAthA belatAM gAma tarapha sidhAvyA. rAgI zuM rAgI sahu re, vairAgI za rAga, manarAvAlA rAga vinA kema dAkhavere, muktisuMdarI-mAga, manarAvAlA. neminAtha stavana - AnaMdadhanata ane manahara padamAMthI jene kALa te kiMkara thaI rahyo e pada AkarSaka avAje moTA sUrathI belatA hatA ane premAveza dvArA bIjAnA hRdayamAM paNa divyAnaMdane saMcAra thAya ane hadaya premapravAhe chalachala UbharAI jAya, evA AnaMda sahita eka makAna sudhI dhUna cAlI. teozrInI pAchaLa pAchaLa ame sAdhuo tathA mumukSue gAmamAM AvyA. eka divase mehanalAlajI uttarAdhyayanamAMthI bhegu purohitavALuM 14muM adhyayana upAzrayamAM vAMcI samajAvatA ta2 thaI rahyuM For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 cAretaramAM punarAgamana hatA; temAM eka e pATha che ke brAhmaNane jamADavAthI jIva tamatamAmAM jAya. A pAThanuM vAcana karatAM saMzaya thaye eTale A bAbatamAM ApaNe paramakRpALu devane pUchavuM ema dhArI ame teozrInA mukAme gayA. uttarAdhyayanane pATha batAvyuM. tyAre pite kahyuM ke tamatamAM eTale ati aMdhakAra, te mithyAtva che. temAM jAya eTale dharmabuddhie brAhmaNane jamADavAthI mithyAtvanuM piSaNa thAya, tenA pariNAme jIva anaMta kALa paryata rakhaDe, tema ja anaMta kALa narakAdi gatiomAM duHkha bhegave. taduparAMta vivecana karyuM ke "sUyagaDAMgamAM brAhmaNane bilADA jevA kahyA che, kAraNa ke tenI vRtti bIjAnuM laI levAne tAkI rahelI hoya che. tethI te rUpe varNana karyuM che. A zAstranA paramArtharUpa khulAse sAMbhaLavAthI saddaguru viSe pratIti vRddhipaNAne pAmI. eka vakhate prAsaMgika baMdha ApatAM kaheluM ke samakitIne ATha mada mAMhelo eka paNa mada heya nahIM. tema ja jIvane cAra doSamAMthI eka paNa doSa hoya tyAM sudhI samati thAya nahIM, te cAra doSe - (1) avinaya (2) ahaMkAra (3) ardhadagdhatA (4) rasamRddhi e che. tenA samarthanamAM beThANaga" sUtrane purAve Ape hate. eka divase paramakRpALu deve amane bolAvyA. ame munio tyAM gayA, namaskAra karI beThA, eTale amane besI rahevAnI AjJA karI ane pite UbhA thaI makAnanAM bArIbAraNuM baMdha karI dIdhAM. mAtra ame traNa sAdhu ane pote ema cAra rahyA. A vakhate amane munione uddezIne Indriyanigraha saMbaMdhI amApa baMdha karyo hate, ane kahevAmAM AvyuM hatuM ke je AhAra mAMsane vadhAre che te zarIrane For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA puSTa karanAre AhAra te mAMsa khAvA barAbara che. A baMdhanI khumArI dIrgha kALa sudhI rahI hatI." eka divase vanamAM vAva pAse zrImad munio sAthe vAta karatA beThA hatA. zrI caturalAlajI muni tarapha joIne zrImade pUchyuM : "tame saMyama grahaNa karyo tyArathI Aja sudhImAM zuM karyuM ?" zrI caturalAlajIe kahyuM: "savAre cAnuM pAtra bharI lAvIe chIe te pIe chIe, te pachI chIMkaNuM vaherI lAvIe chIe, te suMghIe chIe; pachI AhAranA vakhate AhArapaNuM vahorI lAvIe chIe, te AhArapANI karyA pachI sUI rahIe chIe, sAMje pratikramaNa karIe chIe ane rAtre sUI rahIe chIe." zrImada vinodamAM kahyuM : "cA ane chIMkaNuM vahorI lAvavI ane AhArapANa karI sUI rahevuM tenuM nAma darzana, jJAna, cAritra ?" pachI AtmajAgRti arthe bodha ApI zrI lallujIne bhalAmaNa karatAM kahyuM: "bIjA munione pramAda choDAvI, bhaNavA tathA vAMcavAmAM, svAdhyAya dhyAna karavAmAM kALa vyatIta karAvavA ane tamAre sarvee eka vakhata divasamAM AhAra kare; cA tathA chIMkaNI vinA kAraNe haMmezAM lAvavI nahIM, tamAre saMskRtane abhyAsa kare." | muni mehanalAlajIe kahyuM: "mahArAjazrI tathA zrI devakaraNajInI avasthA thaI che ane bhaNavAne jega kyAMthI bane?" zrImade tenA uttaramAM kahyuM : "bega banI AvyathI For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara3 cAretaramAM punarAgamana abhyAsa karave, ane te thaI zake che; kemake vikToriyA rANInI vRddha avasthA che chatAM bIjA dezanI bhASAne abhyAsa kare che." eka vakhate zrI mehanalAlajI munie zrImane eka patramAM lakhIne jaNAvyuM ke mane vyAkhyAna vAMcatAM AvaDatuM nathI, ane kahI dekhADatA paNa AvaDatuM nathI mATe Apa AjJA kare te huM vyAkhyAna vAMcavAnuM baMdha karyuM. tenA uttaramAM zrImade jaNAvyuM: "sAdhuoe svAdhyAya karavuM joIe; svAdhyAya, dhyAna vinA muni kALa vyatIta kare nahIM, jyAre vyAkhyAnasamaya hoya tyAre ema vicAravuM ke mAre svAdhyAya kare che, mATe moTethI uccAra karI anya sAMbhaLe evA avAjathI svAdhyAya karuM chuM, evI bhAvanA rAkhavI. kaMI AhAra AdinI paNa temanI pAsethI kAmanA rAkhavI nahIM, niSkAma bhAve vyAkhyAna vakhate svAdhyAya karo." pachI zrI mohanalAlajI munie pUchyuM: "mana sthira thatuM nathI, tene zo upAya?" zrImade uttaramAM jaNAvyuM : "eka paLa paNa nakAme kALa kADhave nahIM. keI sAruM pustaka vairAgyAdinI vRddhi thAya tevuM vAMcavuM vicAravuM; e kAMI na hoya te chevaTe mALA gaNavI. paNa je manane navaruM melaze te kSaNavAramAM satyAnAza vALI de tevuM che. mATe tene savicArarUpa kherAka Ape. jema Dhorane kaMI ne kaMI khAvAnuM joIe, dANane Topale AgaLa mUkyo hoya te te khAyA kare che, tema mana Dhera jevuM chebIjA vikalapa baMdha karavA mATe saddavicArarUpa kherAka ApavAnI jarUra che. mana kahe tethI UlaTuM vartavuM, tene vaza For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrImad Ajaya vanakaLA thaI taNAI javuM nahIM. tene game tethI ApaNe khIjuM cAlavuM, vartavuM." '' muni mehanalAlajIe pUchyuM : " mAre dhyAna kevI rIte karavuM ? " zrImade uttara ApyA : "zrI lallujI mahArAja bhakti kare te vakhate tamAre kAusagga karI sAMbhaLyA karavuM; arthanuM ciMtana karavuM." eka mAsa pUrNa thayA, tyAre munione jAgrati ApatAM zrImade kahyuM : " huM munie ! atyAre jJAnI puruSanA pratyakSa samAgamamAM tame pramAda kareA che, paNa jJAnI puruSa nahIM hoya tyAre pazcAttApa pAmazeA. pAMcasA, pAMcaseA gAu paryaTana karavA chatAM jJAnInA samAgama thaze nahIM." zrI lallujI svAmIne zrImade jaNAvyuM : "je koI mumukSabhAie tema ja bahenA tamArI pAse AtmArtha sAdhana mAge tene A pramANe AtmahitanAM sAdhana khatAvavAM : (1) sAta vyasananA tyAganA niyama karAvaveA. (2) lIleAtarIne tyAga karAvaveA. (3) kaMdamULanA tyAga karAvave. (4) abhakSya padArthonA tyAga karAvavA. (5) rAtribhajananA tyAga karAvave. (6) pAMca mALA pheravavAnA niyama karAvaveA. (7) smaraNa batAvavuM. (8) kSamApanAneA pATha ane vIsa doharAnuM paThanamanana nitya karavA jaNAvavuM (9) sattamAgama ane satzAstranuM sevana karavA jaNAvavuM. For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAretaramAM punarAgamana 225 zrImade lakhela atyaMtara noMdhapothImAMthI amuka bhAga zrI lallujIne lAbhakAraka hatuM te utArI ApavA zrI aMbAlAlabhAIne sUcanA karI ane tenuM avagAhana karavA zrI lallujIne bhalAmaNa karI hatI. ghaNu tIvra pipAsA pachI prApta thayela A sAdhanathI zrI lallujIne parama zAMti thaI. chele divase zrI lallujI munine zrImadjIe eka kalAka bedha Apyo ane draSTirAga palaTAvI AtmadraSTi karAvI. ghaNA praznottare pachI jyAre zrI lallujI svAmIne te Azaya hadayagata thaye tyAre zrImadjI bolatA aTakI gayA. vasamAM motIlAla nAmanA naDiyAdanA bhAvasAra zrImadunI sevAmAM rahetA tenI mAraphate naDiyAdanI AjubAjumAM kaI ekAMta sthaLa rahevA gyA hoya tenI tapAsa zrImade karAvI hatI. naDiyAda ane uttarasaMDAnI vacamAM eka baMgale maLI zake tevI goThavaNa thaI. eTale zrI aMbAlAla, laherAbhAI ane meMtIlAla e traNanI sAthe zrImad uttarasaMDAne baMgale padhAryA. bIjA keIne tyAM AvavAnI manAI karI hatI. paMdara divasa sudhI zrI aMbAlAlabhAI sevAmAM rahyA ane badhI vyavasthA pite karI letA. paraMtu zrImadune taddana ekAMta nivRttinI vRtti hovAthI, zrI aMbAlAlabhAI raIne sAmAna, gAdalAM, vAsaNa vagere lAvyA hatA te badhuM laI javAnI AjJA karI, eka metIlAlane sevAmAM rAkhyA. zrI aMbAlAla baMgale khAlI karI badhe sAmAna gADAmAM bharAvI laI naDiyAda gayA. metIlAle pitAne mATe eka gAdaluM rakhAvyuM hatuM te ane pANInA leTA sivAya bIjuM kaMI rahyuM nahIM. zrI aMbAlAla motIlAlane sUcanA ApatA gayA hatA ke rAtre be traNa vakhata 15 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zrImadjInI tapAsa rAkhatA raheje. zrImad vanamAM ekalA dUra pharavA gayelA te sADA daza vAgye rAtre AvyA. meMtIlAla osarImAM hIMcake hate tenA upara pitAne mATe rakhAveluM gAdaluM pAtharyuM hatuM te joI zrImade kahyuM: "gAdaluM kyAMthI lAvyA?" metIlAle kahyuM: "mAre mATe rakhAvyuM hatuM te pAtharyuM che." zrImade kahyuM: "tame te gAdaluM laI le." metIlAle ghaNe Agraha karyo eTale rahevA dIdhuM. thoDI vAra pachI motIlAla tapAsa karavA AvyA tyAre gAdaluM nIce paDeluM; ane macchara ghaNAM lAgyAM. tethI eka dhetiyuM zrImad upara orAThI pAchA te aMdara jaI sUI gayA. vaLI pharI rAtre tapAsa karavA metIlAla AvyA tyAre dhotiyuM eADheluM nIce paDeluM. ane zrImad gAthAo belyA karatA hatA. tethI pharI erADhI te sUI gayA. Ama zarIranI darakAra karyA vinA dharmadhyAnamAM rAte paNa zrImad lIna rahetA. bIje divase jaMgalamAM savAre pharavA gayA hatA te be kalAke AvyA. zrImane mATe eka zetaraMjI pAtharI meDe besArI pAse pustaka mUkI motIlAla nIce AvyA. eTalAmAM eka paTela gAmamAMthI AvyA. temaNe aMbAlAla zeTha kyAM gayA ema pUchyuM. eTale metIlAle "AjJA sivAya na kahI zakAya ema kahI meDe jaI paTela saMbaMdhI vAta zrImadne jaNAvI. zrImade kahyuM : paTelane ema kaho ke khAvApIvAnI kaMI aDacaNa nathI. metIlAle AvIne paTelane te pramANe kahyuM eTale paTela pAchA cAlyA gayA, paNa metIlAlane vicAra thaye ke khAvA For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaretaramAM punarAgamana 227 pIvA saMbaMdhI have pUchavuM joIe, eTale meDe jaIne zrImaddane pUchyuM: "khAvApIvA mATe kema che?" zrImade kahyuM : "tame naDiyAda jAo, tamArAM bAIne navarAvIne jeTalI tathA zAka karAvaje. vAsaNa lekhaMDanuM vApare nahIM, ane zAka vageremAM pANI tathA tela nAkhe nahIM tema jaNAvaje." metIlAla naDiyAda gayA ane kahelI sUcanA pramANe roTalI ane zAka taiyAra karAvyAM. zrI aMbAlAlabhAI naDiyAdamAM ja hatA. temaNe cUramuM vagere raseI taiyAra karAvI mUkI hatI. paraMtu AjJA thaI hatI te pramANe dUdha ane ghImAM banelI raseI te baMgale lAvyA te vAparIne zrImade pUchyuM: vANiyAbhAI (zrI aMbAlAla) tyAM che ke?" meMtIlAle kahyuM : hA jI, che." motIlAla naDiyAda khAIne AvatA ane zrImadune mATe zuddha kherAka letA AvatA. meMtIlAle paNa eka ja vakhata AhAra levAnuM rAkhyuM hatuM kAraNake pramAda ocho thAya. sAMjanA zrImad bahAra dUra pharavA jatA ane dazeka vAgye pAchA AvatA. koI vakhata metIlAla paNa sAthe jatA. eka divase cAlatAM cAlatAM zrImade jaNAvyuM: "tame pramAdamAM zuM paDyA rahyA che? vartamAnamAM mArga e kAMTAthI bharyo che ke te kAMTA khaseDatAM amane je zrama veThavo paDyo che te amAre AtmA jANe che. je vartamAnamAM jJAnI hota te ame temanI pUThe pUThe cAlyA jAta, paNa tamane pratyakSa jJAnIne vega che chatAM evA yogathI jAgRta thatA nathI. For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa pramAda dUra karo, jAgRta thAo. ame jyAre vIra prabhunA chelA ziSya hatA, te vakhatamAM laghuzaMkA jeTaluM pramAda karavAthI amAre ATalA bhava karavA paDyA. paNa jene atyaMta pramAda chatAM bilakula kALajI nathI. jene pratyakSa jJAnI puruSanuM oLakhANa thavuM ghaNuM ja durlabha che" eka divase motIlAle pitAnAM patnIne sUcanA ApelI ke mela Trena gayA bAda tame jamavAnuM laIne baMgalA tarapha Avaje, ane traNa-cAra khetara dUra besajo. tyAMthI huM AvIne laI jaIza. paraMtu te baMgalA pAse AvI pahoMcyAM, tethI motIlAle te bAIne bahu Thapako ApekAraNake zrImane vAta jaNAvavAnI jarUra nahotI. te vAta zrImanA jANavAmAM AvI gaI, eTale meMtIlAlane kahyuM : "zA mATe tame khIjyA? tame dhaNIpaNuM bajAve che? nahIM nahIM, ema nahIM thavuM joIe. UlaTo tamAre te bAIne upakAra mAnave joIe. e bAI AThame bhave mokSapada pAmavAnAM che. te bAIne ahIM AvavA do." mitIlAle turata jaIne bAIne kahyuM : "tamAre darzana karavAnI IcchA hoya te Ave. tamane AvavAnI AjJA ApI che." te bAI darzana karI gayAM. zrImade pramAda tajavA upadeza dIdhuM hatuM ? " pramAdathI jAgRta thAo; kema puruSArtharahita Ama maMdapaNe varte che? A joga maLa mahAvikaTa che. mahA puNya karIne A joga maLe che te vyartha kAM gumAve. che? jAgRta thAo, jAgRta thAo. amAruM game te prakAre kahevuM thAya che te mAtra jAgRta thavA mATe ja kahevuM thAya che." For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana 229 A vanakSetre zrImad be rUpiyAbhAra leTanI roTalI tathA DuM dUdha AkhA divasamAM vAparatA. bIjI vakhata dUdha paNa letA nahIM. eka paMciyuM vacamAMthI paheratA ane banne cheDA sAmasAmA khabhA upara nAkhatA. eka vakhate zrImade kaheluM ke A zarIra amArI sAthe kajei kare che paNa ame pAra paDavA detA nathI. uttarasaMDAthI zrImad maMtIlAla sAthe joDAgADImAM besIne kheDA gayA. gAma bahAra baMgale mukAma karyo hate. zrI aMbAlAlabhAI kheDA AvI be divasa gAmamAM rahyA hatA, ane darzana karavAnI AjJA meLavavA prayatna karatA hatA. zrImadunI AjJA pachI maLI tyAre temane darzana thayAM hatAM. eka divase pharavA jatAM motIlAle potAnAM navAM pagarakhAM zrImadunI AgaLa mUkyAM, te temaNe paherI lIdhAM. gAu deDha gAu cAlyA pachI eka jagAe beThA tyAM meMtIlAle paga tarapha najara karI te, pagarakhAM khelAM ane cAmaDI UkhaDI hatI tyAMthI lehI nIkaLatuM hatuM. zrImaddanuM te tarapha lakSa nahotuM. metIlAlane kheda thaye. pagarakhAM kADhI laI cAmaDI sAcavIne sApha karI, dhULa cUMTelI dUra karI. meMtIlAle pachIthI te pagarakhAM UMcakI lIdhAM. AgaLa cAlatAM lImaDA upara vAMdare hate tenA tarapha joIne zrImad hasyA ane bolyA : "mahAmA, parigraha rahita che ane apratibaMdha sthaLa bhegave che paNa yAda rAkhajo ke hamaNuM mekSa nathI." zrI devakaraNajI Adi munio A vakhate kheDAmAM hatA. temane trevIsa divasa zrImaddane samAgama rahyo. ghaNo vakhata For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA munione lAbha maLate ane zrI devakaraNujI prajJAvaMta hovAthI temanA Agraha dUra thaI zrImad upara sArI zraddhA beThI; tenuM varNana pate zrI lallujI upara vase patra lakhyuM hatuM temAM kareluM che; te vicAravA yogya hovAthI ahIM Ape che? "paramakRpALu munizrInI sevAmAM-mu. vase zubhakSetra. kheDAthI li. muni devakaraNajInA savinaya namaskAra prApta thAya. uttarAdhyayana'nA batrIsamA adhyayanane baMdha thatAM asaddagurunI bhrAMti gaI sadgurunI paripUrNa pratIti thaI, atyaMta nizcaya thaye, te vakhate romAMcita udbhasyAM puruSanI pratItine draDha nizcaya rema rema UtarI gaye. AjJA vaza vRtti thaI. rasAsvAda vagere viSaya-AsaktinA nikaMdana thavA viSe abhuta, Azcarya-upadeza thaye ke nidrAdi, krodhAdi prakRti pratye zatrubhAve vartavuM, tene apamAna devuM, tema chatAM na mAne te dUra thaI te upazamAvavA gALI devI, tema chatAM na mAne te khyAlamAM rAkhI, vakhata Avye mArI nAkhavI, kSatriya bhAve vartavuM, te ja vairIone parAjaya karI samAdhisukhane pAmaze. vaLI parama gurunI vanakSetra(uttarasaMDA)nI dazA vizeSa, adbhuta vairAgyanI, jJAnanI je tejomaya avasthA pAmela AtmAnI vAta sAMbhaLI dimUDha thaI gaye :- eka divase AhAra karIne huM kRpAnAtha (zrImadu) UtarelA te mukAme gaye. te baMgalAne cAra mALa hatA. tenA trIjA mALe parama kRpALu deva birAjyA hatA. te vakhate temanI adbhuta dazA mArA jevAmAM AvyAthI meM jANyuM ke huM A For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana 231 avasare chate thaIza te te AnaMdamAM kaMI pheraphAra thaze, ema vicArI huM eka bhIMtanA paDade rahI sAMbhaLatuM hatuM. te kRpAnAtha pite pitAne kahe che - aDatALIsanI sAlamAM (saM. 1948) rALaja birAjyA hatA te mahAtmA zAMta ane zItaLa hatA. hAla sAlamAM vase kSetre vartatA mahAtmA parama addabhuta gadra parama samAdhimAM rahetA hatA. ane A vanakSetre vartatA paramAtmA paNa adbhuta gIndra parama zAMta birAje che. evuM pite pitAnI nagnabhAvI, aliMgI, niHsaMga dazA varNavatA hatA. Ape kahyuM tema ja thayuM, phaLa pAkavuM, rasa cAkhe, zAMta thayA; AjJAvaDIe haMmezAM zAMta rahIzuM. evI vRtti cAle che ke jANe satpuruSanA caraNamAM mokSa pratyakSa najare Ave che. parama kRpALudeve pUrNa kRpA karI che. sUtrakRtAMga, prathama zrutaskaMdha, dazamuM samAdhi adhyayana mArI pAse kAvya bolAvI, paramaguru spaSTa khullA artha karI, samajAvatA hatA; pUrNa sAMbhaLyuM. vaLI teramuM yathArabdha adhyayana mArI samIpa be divasa ekAMtamAM vAMcavA ApyuM hatuM. te pachI pite khullA artha samajAvyA hatA. a5 buddhi vaDe kaMIka smaraNamAM levAyA haze. ame eka AhArane vakhata eLe gumAvIe chIe. bAkI te sadguru sevAmAM kALa vyatIta thAya che, eTale basa che. tenuM te ja vAkya te ja mukhamAMthI jyAre zravaNa karIe chIe tyAre navuM ja dIse che. eTale hAlamAM patrAdithI jaNavavAnuM banyuM nathI, tenI kSamApanA IcchuM chuM. lakhavAnuM e ja ke harSasahita zravaNa karyA karIe chIe. sarvoparI upadezamAM ema For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA ja AvyA kare che ke zarIra kRza karI, mahenuM tattva zedhI, phlevarane pheMkIne cAlyA jAe viSaya kaSAyarUpa corane aMdarathI bahAra kADhI, bALI jALI, phUMkI mUkI, tenuM snAnasUtaka karI, tene dahADo pavADe karI zAMta thAo; chUTI jAe zamI jAo; zAMti, zAMti, zAMti thAo; vahelA vahelA tAkIda kare. jJAnI sadgurunAM upadezelAM vacane sAMbhaLIne eka vacana paNa pUrNa premathI grahaNa kare, eka paNa guru vacananuM pUrNa premathI ArAdhana kare, te te ArAdhanA e ja mokSa che, makSa batAve che." zrI devakaraNajI sAthe zrI lakSmIcaMdajI muni hatA temane zrImade eka divase kahyuM: "tamAre dhyAna karavuM hoya te vakhate padmAsana vALI hAtha upara hAtha rAkhI nAsikA upara dRSTi rAkhIne karavuM, temAM legassa" agara "paMca parameSThI maMtrIne jApa kara." zrI lakSmIcaMdajIe kahyuM: "kaMI samajatuM nathI." zrImade kahyuM: "amArA upara tamane AsthA che?" zrI lakSamIcaMdajI munie kahyuM: "hA, amane pUrNa AsthA che." zrImade kahyuM: "amArA kahevA pramANe cAlaze te bhaNelA karatAM tamAre vahele mekSa thaze; mATe tamane caudaM pUrvane sAra kahIe chIe ke vikalA UThavA devA nahIM, ane vikalapi UThe tene dabAvI devA." kheDAnA te ja baMgalAmAM eka divase cAre munio zrImad pAse gayA tyAre zrImade kahyuM: "Aje amAre tamArI For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana 233 sAthe belavuM nathI. paraMtu munie agiyAra vAgyAthI cAra vAgyA sudhI zrImanI mudrA para draSTi rAkhI besI rahyA. chevaTe zrImad balyAH Aje amAre belavuM nahotuM, paNa kahIe chIe ke tame zuM kare che?" munioe kahyuM: "ame ApanI mukhamudrAne joyA karIe chIe." zrImade kahyuM: "Aje aMtaramAM UMDuM bI vAvIe chIe. pachI tamAre je upazama haze te pramANe lAbha thaze." ema kahI adUbhuta bodhadAna dIdhuM. pachI zrImade kahyuM : "A bodhane tame badhA nivRttikSetre ekaThA thaIne bahu vicAraze te ghaNuM lAbha thaze." | mAruM UtaratAM vihAra karI vaso ane kheDAthI badhA munie naDiyAda AvyA ane zrImane darekane samAgama thayuM hatuM te prasaMganA anubhavanI paraspara Apale karI AnaMdanI vRddhi karatA thaDe kALa naDiyAdamAM ja rahyA. kheDAmAM eka vedAMtavidda vakIla "paMcadazI'nA lekhaka bhaTTa pUjAbhAI somezvara sAthe zrImadune vAtacIta thaI hatI te prasaMge thayelA praznottara nIce pramANe che - vakIle prazna karyoH "AtmA che?" zrImade uttara dIdhe: "hA, AtmA che." praznaH "anubhavathI kahe che ke AtmA che?" uttaraH "hA, anubhavathI kahIe chIe ke AtmA che. sAkaranA svAdanuM varNana na thaI zake. te te anubhavagecara che; For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa tema ja AtmAnuM varNana na thaI zake. te paNa anubhavagecara che, paNa te che ja." prazna : "jIva eka che ke aneka che? ApanA anubhavane uttara IcchuM chuM." uttara: "jI aneka che." prazna : "jaDa, karma e vastutaH che? ke mAyika che?" uttaraH "jaDa, karma, e vastutaH che. mAyika nathI." prazna : "punarjanma che?" uttara: "hA, punarjanma che." praznaH "vedAMtane mAnya mAyika IzvaranuM astitva Apa mAne che ?" uttara : "nA" prazna : "darpaNamAM paDatuM pratibiMba te mAtra khAlI dekhAva che ke koI tatvanuM baneluM che?" uttara : "darpaNamAM paDatuM pratibiMba khAlI dekhAva nathI. te amuka tattvanuM baneluM che." kheDAthI zrImad mahemadAvAda sTezane thaI muMbaI gayA hatA. ekAda mAsamAM zrImane IDara nivRtti arthe javAne avakAza prApta thaye. naDiyAda sTezane motIlAla maLyA. temane munio viSe pUchatAM metIlAle kahyuM ke badhA munie ahIM che. IDara nivRtti arthe pite jAya che evA samAcAra chevaTe munione kahevarAvyA hatA. For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 IDaranA pahADa upara IDaramAM zrImanA kAkAsasarA DaoN. prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA IDara sTeTanA cIpha meDikala ophisara hatA. temane tyAM saM. 1955 mAM zrImad rahyA hatA. te vakhate gAmamAM ghaNuM karIne jojana eTale divase kALa gALatA; ane ghaNokharo vakhata IDaranA pahADa ane jaMgalamAM pasAra karatA. zrImade oNkTara prANajIvanadAsane khAsa manAI karelI hovAthI janasamAjamAM temanA AvAgamana saMbaMdhI kaMI vAta bahAra paDatI nahIM. IDaranA marahUma mahArAjA sAhebe temanI eka be vakhata mulAkAta lIdhelI te daramyAna jJAnavArtA thayelI tene sAra "dezI rAjya nAmanA mAsikamAM I. sa. 1928 mAM prasiddha thaye che te nIce pramANe che : mahArAjA: lekamAM kahevata che ke "rAjezrI te narakezrI ane artha zuM? zrImad rAja padavI prApta thavI e pUrvanAM puNya ane tapobaLanuM phaLa che. tene be prakAra cheH eka "puNyAnubaMdhI puNya ane bIjuM "pApAnubaMdhI puNya." puNyAnubaMdhI puNyanA phaLarUpa prApta thayelI rAjapadavI dhAraNa karanAra sadA satvaguNapradhAna rahI, potAnI rAjasattAne sadupayeAga karI, For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA prajAne pite eka mAnIte nokara che evI bhAvanA rAkhI puNya karmo ja upArjana kare che. have pApAnubaMdhI puNyanA phaLarUpa rAjasattA dhAraNa karanAra rajasU-tame-guNapradhAna rahI, rAjasattA meLavavAmAM IndriyaArAmI rahI prajA taraphanI pitAnI pharaje bhUlI jAya che; arthAt aneka prakAranA adhama jAtanA kare prajA upara nAkhI pApakarmo upArjana kare che. A be prakAranA nRpatio paikI pahelI paMktinA AgaLa vadhI cakravatI, Indra Adi devaleka sudhI caDhe che; ane bIjA prakAranA nIce naraka gatine prApta thAya che temane rAjezrI te narakezrI' e kahevata lAgu paDe che. A kaLiyuga che. temAM pahelA prakAranA nRpatio thavA durlabha che. bIjA prakAranI vibhUtivALA ja ghaNuM karIne hoya che. tethI A kahevata A yugamAM pracalita che, te badhAne lAgu paDI zake nahIM. phakta ApakhudI sattA bhegavanAra, prajAne pIDI, rAjyanuM dravya kumArge vAparanAra rAjAone ja lAgu paDe che. mahArAjA : A IDara pradeza saMbaMdhI ApanA zA vicAre che? zrImad H A pradezanAM aitihAsika prAcIna sthAna jotAM te mane asalanI-temAM vasanArAonI pUrNa vijayI sthiti ane temanI Arthika, naitika ane AdhyAtmika unnatine purAve Ape che. juo tamAre IDariye gaDha, te uparanAM jaina derAsare, rUkhI rANInuM mALiyuM-raNamalanI cekI, mahAtmAonI guphAo, ane auSadhi vanaspati A badhuM alaukika For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramakRpALudeva tathA sAta munio IDaranA pahADa upara For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 237 khyAla Ape che. jina tIrthakarenI chellI covIsInA pahelA AdinAtha (ASabhadeva-kesarIAi) ane chellA mahAvIra svAmInAM nAma Ape sAMbhaLyA haze. jinazAsanane pUrNapaNe prakAza karanAra A chellA tIrthakara ane teonA ziSya gautama Adi gaNadhare vicarelAne bhAsa thAya che. teonA ziSya nirvANane pAmyA, temane eka pAchaLa rahI gayele jene janma A kALamAM thayela che. tenAthI ghaNuM jIvanuM kalyANa thavAne saMbhava che. (juo pR. 228 lITI 1-2) kumArapALa rAjAnA vakhatamAM hemAcArya thayA. tyAra bAda koI samartha AcArya nahIM thavAthI jinazAsananI unnati aTakI che, eTaluM ja nahIM paNa tene anuyAyI sAdhuo kevaLa kiyAmAM rAcI rahI, dhyeyavastu taraphanuM lakSa ghaNe bhAge. cUkyA ane ghaNuM mata gacchanA vADA baMdhAyA; jethI anya mata-paMthavALAethI A jinazAsana niMdAyuM che. kharuM jotAM tenuM AdhyAtmika rahasya samajavAmAM AvatuM nathI. tethI kriyAjaDa vastusthiti utpanna thaI che. bhAgavata ane purANenI adhyAtma bhAvanA hAlanA jamAnAmAM samajavAmAM nahIM AvyAthI leke tene gapATAM TharAve che. vaLI kRSNa bhagavAnanI rAsalIlA ane bIjI AkhyAyikAone UMDo bheda nahIM samajavAthI niMde che. dAkhalA tarIke, gopI mahInI maTukImAM kRSNane vecavA sAru nIkaLe che ane "kaI mAdhava , keI mAdhava " ema bele che. tene artha samajyA vagara leke nindA kare che. paNa tenI adhyAtmabhAvanA evI che ke "vRttio" rUpI gopIoe maTukImAM mAdhavarUpI paramAtmA sAthenuM anusaMdhAna karyuM samajavAnuM che." For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA naDiyAda sTezana upara zrImadda sAthe motIlAlane vAta thaI hatI te temaNe munione jaNAvI eTale keTalAka munie khaMbhAta tarapha ane keTalAka amadAvAda tarapha vihAra karavA vicAra karatA hatA te baMdha rAkhI badhAne zrImadunA samAgamanI bhAvanA vadhavAthI IDara tarapha badhAe vihAra karavA vicAra rAkhe. | zrI lallujI, zrI mehanalAlajI ane zrI narasiMharakha e traNe munio utAvaLe vihAra karI vahelA IDara pahoMcyA. munizrI devakaraNajI, zrI velazIrakha, zrI lakSmIcaMdajI ane zrI caturalAlajI pAchaLa dhIme dhIme AvavA lAgyA. IDara zrAvaka upAzrayamAM zrI lallujI Adi UtaryA ane Do. prANajIvanadAsanA davAkhAnA tarapha zrImadUnI zodhamAM zrI lalujI gayA. zrImadda sAthe zrI sebhAgyabhAInA bhANa ThAkarazI hatA temaNe zrImane kahyuM: "pelA muni AvyA." zrImada ThAkarazIne kahyuM: "temane parabhAryA vanamAM laI jA, ahIM na Ave." ThAkarazIe zrI lallujIne te pramANe jaNAvyuM eTale bane vanamAM gayA. pAchaLa zrImadda paNa AvyA. zrI lallujIne eka AMbAnA vRkSa nIce zrImad bolAvI gayA ane pUchyuM: motIlAle tamane zuM kahyuM hatuM?" zrI lallujIe kahyuM: "motIlAlane Ape pUcheluM ke sAdhuo kayAM javAnA che? tene uttara motIlAle Ape ke amadAvAda agara khaMbhAta javAnA che. Ape kahyuM ke ThIka, ame IDara nivRtti arthe javAnA chIe. tethI darzana-samAgamanI IcchAe A tarapha ApanI nivRttinA vakhatamAM vadhAre lAbha For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 239 maLaze ema jANI AvyA chIe. muni devakaraNajI paNa pAchaLa Ave che. mArA aMtaramAM thayuM ke mane pUre samAgama vasamAM thayela nathI. ghaNuM mANasone paricaya rahevAthI vasemAM barAbara lAbha amArAthI levA nathI, te have nivRttimAM Apane samAgama vizeSa thaze ema dhArI A tarapha AvavA vicAra thaye eTale AvyA chIe. ame vihAra karyo tyAre devakaraNajI kahe: amAre paNa lAbha le che. ghaNA divasa bodha dIdhuM che. tamAre Atmahita karavuM che, te zuM amAre nathI karavuM ? Ama kahI te paNa pAchaLa Ave che." A sAMbhaLI zrImad sahaja khijAIne belyA: "tame zA mATe pAchaLa paDyA che? have zuM che? tamane je samajavAnuM hatuM te jaNAvyuM che. tame have kAle vihAra karI cAlyA jAo. devakaraNajIne ame khabara ApIe chIe tethI te A tarapha nahIM AvatAM bIjA sthAne vihAra karI pAchA jaze. ame ahIM gupta rIte rahIe chIe, keInA paricayamAM AvavA ame IcchatA nathI; aprasiddha rahIe chIe. DokTaranA tarapha AhAra levA nahIM AvatA; bIjA sthAnethI lejo, ane kAle vihAra karI javuM." | zrI lallujIe vinaMti karI : "ApanI AjJA pramANe cAlyA jaIzuM. paraMtu mohanalAlajI ane narasIrakhane ahIM ApanAM darzana thayAM nathI. mATe Apa AjJA kare te eka divasa rokAI pachI vihAra karIe." zrImade jaNAvyuM : "bhale, tema karo." IDaranA samAgama viSe zrI lallujI svAmIe lakhAvela paricayamAM nIce pramANe che - For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrImadda rAjacaMdra jIvanakaLA - bIje divasa - bIje divase savAramAM te ja AMbA taLe ame traNa munie gayA, ane pite mAgadhI gAthAone uccAra karatAM dhUnamAM ne dhUnamAM UMDA kaLAmAM AvatA hatA tethI dekhAtA nahetA, paNa dhUnanA zabdoccAra zravaNa thatA hatA. ame AMbA taLe rAha jotA UbhA hatA eTalAmAM tyAM padhAryA ane pUrva dizA tarapha mukha rAkhI, nIcenI mAgadhI gAthAo belatA hatA, tenI te ja eka layapaNe ucca svare aDadhe klAka sudhI jesathI ucAratA rahyA. pachI lagabhaga teTale ja vakhata zAMta sthirapaNe mana, vacana, kAyA traNeya vega sthira karI dhyAnamAM lIna thaI gayA; samAdhistha thayA. *(1) mA muBda mA chuM, mA dUra giphTa zarU thiramicchahi jai cittaM vicittajjhANappasiddhIe // 48 // (2) = vivivi ciMtato nirvirI dave nA sAhU laddhRNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jjhANaM // 55 // arthaH (1) vicitra (nAnA prakAranAM) athavA vicitta (nirvikalpa) dhyAnanI siddhi thavA je sthira citta karavA tuM irache, te (pAMca indriyanA) ISTa-aniSTa artho (viSaya)mAM moha na kara, rAga na kara ane dveSa na kara. na moha na rAga kare che, keSa kare nA ISTa aniSTa cIje; dhyAna vicitta thavAne sthira karavA citta je Icche. 48 (2) keI paNa padArthanuM ciMtavana karatAM jyAre sAdhu ekatvatA (lInatA) pAmIne niHspRha vRttivALA thAya, tyAre tene nizcaya dhyAna varte che; ema kahyuM che. dhyeya koI citavatAM, niHspRha-vRtti thatA yadA sAdhu: tallInatA sAdhIne, nizcaya tene dhyAna tyAM lAdhyuM. 55 For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 IDaranA pahADa upara (3) mA ciTThaha mA jaMpaha mA ciMtaha kiMvi jeNa hoi thiro| appA appami rao, iNameva paraM have jjhANaM // 56 // - dravyasaMgraha te vakhatanI vItarAgatA ane AtmasthiratA tathA divya darzanIya svarUpastha dazA joI ame apUrva zAMti anubhavI tenuM aMtara-Alekhana thaI gayuM che, te vismRta thAya tema nathI. dhyAna pUruM thatAM pite amane "vicAraze eTaluM ja kahI cAlatA thayA. amane vicAra AvyA ke laghuzaMkAdi karavA jatA haze, paraMtu teo te niHspRhapaNe cAlyA ja gayA. ame thoDIvAre eTalAmAM tapAsa karI paraMtu darzana thayAM nahIM tethI pazcAttApa karatAM upAzrayamAM AvyA. AhAra AdithI nivRtta thayA eTale ThAkarazI amArI pAse AvyA. ame pUchyuM ke devakaraNajIne patra lakhavA saMbaMdhe zuM thayuM? ThAkarazIe kahyuM ke patra lakhela che, ravAnA karyo nathI. te ja sAMjanA muni zrI devakaraNajI paNa AvI gayA. pachI ThAkarazI sAthe DuMgara upara darzanArthe javAnI AjJA thavAthI, uparanAM derAsaronI kUMcIo maMgAvI, digaMbara, AvetAMbara baMne derAsare ughaDAvI darzana karyA. vItarAga mudrA eTale jinapratimAnAM darzana karavAnI AjJA amane prathama ahIM (3) kAyAthI kaI paNa ceSTA (kriyA) na kare, vacanathI kaI paNa uccAra na kare, manathI koI paNa vicAra na kare, to tethI sthira thazo; AtmA Ama AtmAmAM ramaNatA kare te parama dhyAna thAya. kAMI kare nA ceSTA, vicAra, uccAra jethI sthira bane, aMtara Atma-ramaNatA te tallInatA parama dhyAna gaNe. 56 16 For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA thaI hatI. sarUnI AjJAthI te pahADa uparanAM vItarAga pratimAjInAM darzana thatAM amArA AtmAmAM je utkRSTa bhAvanI zreNI pragaTa thayelI te vacanAtIta che. DuMgara upara jyAM jyAM paramakRpALu deva vicaryA hatA, te sarva sthaLa ThAkarazIe batAvyAthI te te bhUmine dhanya mAnI, prazasta bhAvanA bhAvatA ame upAzrayamAM AvyA. -trIje divasa- trIje divase prAtaHkALamAM te ja AMbAnA vRkSa nIce AvavA amane AjJA thaI hatI te pramANe tyAM gayA. pite paNa padhAryA. A vakhate muni zrI devakaraNajInuM zarIra kRza hovAnA kAraNe dhrujatuM hatuM. Rtu ziyALAnI hovAthI ThaMDI ghaNI hatI tethI zrI lakSmIcaMdajIe kapaDuM oDhADyuM, te joI parama kRpALuM bolyA : "TADha vAya che? ane kahyuM ke "TADha uDADavI che?" ema kahI, pite UbhA thaI cAlavA mAMDyuM. ame sarva temanI pAchaLa cAlavA lAgyA. teozrI te jhaDapabhera kAMTA, kAMkarA, jALAM, dhAravALA paththaramAM dehanI darakAra karyA vinA A page cAlatA hatA. ame paNa pAchaLa temanA caraNanuM AlaMbana grahaNa karI cAlatA hatA. eTalAmAM eka vizALa zilA AvI. tenA upara pUrvAbhimukha pite birAjyA. ame sanmukha beThA. pachI puDhavI zilA upara bhagavAna birAjyAnuM zAstramAM je lakhyuM che, tene artha karI kahyuM ke A puDhavI zilA. pachI e zilA saMbaMdhI keTaluMka varNana karyuM. ane te ja zilA para "bRhad dravyasaMgraha vAMcavAnuM zarU karyuM. te "bRhad dravyasaMgraha' graMtha IDaranA digaMbara jaina pustaka bhaMDAramAMthI pite kaDhAvyuM hatuM. te graMtha lagabhaga For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 243 ardhuM vAMcyA hatA. te vakhate sAdhu samudAyanI adbhuta vairAgyadazA vaDe sadgurunI bhakti AtmAmAM ullAsa pAmI hatI. tIvra vairAgya dazAmAM AvI zrI devakaraNajI khelyAH 'have amAre gAmamAM javAnI zI jarUra che ?' paramaguru bolyA : 'tamane koNa kahe che ke gAmamAM jAo ?" tyAre muni devakaraNajI olyA : 'zuM karIe ? peTa paDyuM che.' kRpAnAthe kahyuM : 'munione peTa che te jagatanA kalyANane arthe che. munine peTa na heAta, te gAmamAM nahIM jatAM pahADanI guphAmAM vasI kevaLa vItarAga bhAve rahI jaMgalamAM vicarata. tethI jagatanA kalyANarUpa thaI zakata nahIM. tethI muninuM peTa jagatanA hitArthe che.' pachI paramagurue sAdhumaMDaLane uddezIne prazna karyo : byAganA abhyAsIe dhyAnamAM potAne amuka prakAza Adi dekhatA hAvAnuM jaNAve che te zuM haze ?" A praznanA uttara ame koi ApI zakayA nahIM. tyAre pAte te praznanA khulAse karyA : dhyAnanI aMdara ciMtave tevuM te ceAgAbhyAsIne dekhAya che. dRSTAMta tarIke dhyAnamAM AtmAne pADA jevA ciMtavI A pahADa jevaDuM pUchaDuM hAvAnuM ciMtave te tene AtmA te rUpe bhAse che. paNa vastutaH te AtmA nathI; paNa tene jANanAra je che te AtmA che.' ATale khulAsA karyA pachI siddha AtmAnA paryAya saMbaMdhI pAte ja spaSTIkaraNa karI samajAvyuM hatuM ke siddha bhagavAnane je kevaLajJAna che te kevaLajJAna vaDe ApaNe ahIM ATalA beThA chIe te rUpe jANe che. pachI ApaNe ahIMthI UDI jaie tyAre te rUpe jANe; ema siddhanA paryAya palaTAya che. For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa lagabhaga eka vAgyAno samaya thaye hevAthI paramakRpALu deva sahita ame munimaMDaLe gAma tarapha gamana karyuM. rastAmAM cAlatAM "vyasaMgrahanI pahelI gAthAnuM dhUnamAM raTaNa karatAM divya dhvani prasarI rahe. nAga jema meralInA dhvani para ektAra thaI jAya tema paramakRpALudevanI dhvanithI UThatA AnaMdamAM ame ekatAra thaI jatA. te gAthA- * jIvamajIvaM davvaM jiNavaravasaheNa jeNa NidiTuM / deviMdaviMdavaMdaM, vaMde taM savvadA sirasA // 1 // --kaLyasaMgraha -tho divasa- madhyAhna pachI ThAkarazIne upAzrayamAM mokalI amane sAte munione bolAvyA. ame tenI sAthe gayA. DuMgaranI taLeTImAM paramakRpALu devanA darzanane lAbha thaye. upara jatAM pahelAM derAsaranI kUMcIo levA ThAkarazIne mokalyA, ane ame caraNa samApa besI rahyA te vakhate zrI mehanalAlajIe vinaMti karI ke AhAra karI rahyA pachI muhapattI (mukhavastrikA) bAMdhatAM mane vAra thAya che tethI mahArAja mane daMDa Ape che, tyAre pite AjJA karI ke badhA muhapattI kADhI nAkhe, ane IDaranI AsapAsa 20 gAu sudhI bAMdhaze nahIM. keI AvI pUche te zAMtithI vAtacIta karIne tenA mananuM samAdhAna karavuM. * artha : devonA indrone paNa pUjaya je jinavaromAM uttama evA tIrthakara bhagavAne jIva ane ajIva dravyanuM nirUpaNa karyuM che, tene mastaka namAvIne (sarvadA sarva prakAre) sadA vaMdana karuM chuM. jIva ajIva padArtho, jinavararAje jaNAviyA tene; devendra vRnda vaMditane vaMduM zIrSa sadA namAvIne. For Personal & Private Use Only . Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 245 ThAkarazI kUMcIo laIne hAjara thayA ane amane bIjI vakhata IDaranA gaDha upara darzanArthe javAnI AjJA thaI. pite zaheramAM padhAryA. ame ThAkarazIne sAthe laI bane derAsaramAM darzana karI, bhurA bAvAnI guphA, tema ja pahADanI Toce jyAM jyAM kRpALudeva vicarelA, samAdhi, dhyAna Adi kriyAo karavAmAM AvelI che te sthAne jaI nIrakhI amane AnaMda AvavAthI te te kSetranI AsapAsa pharI stuti bhakti karatA pratyakSa sagurunAM pavitra caraNone sparza je bhUmine thayele te joI hadayamAM amane thatuM ke dhanya A bhUmi, jJAnI vinA AvI carcA paNa konI hoya? Ama prazaMsA karatA ane sadgaranAM bhaktipUrNa padone uccAra karatA ame upAzrayamAM AvyA. -pAMcame divasaAje te sAMketika nakI karelA) AmravRkSa nIce amane sAte munione AvavA AjJA thayelI. te pramANe ame tyAM gayA. paramakRpALu deva paNa tyAM padhAryA. te AMbA nIce amane te parama sadUgurune samAgama thatuM eTale jANe trikanA sArarUpa kalpavRkSa tulya te AMbo thaI paDyo hate. parama kRpALudeva sAthe ahIMthI kaMTaka AdithI vikaTa paMthe ame Aje cAlyA; tepaNa teozrI amArA sarvanI AgaLa nirvANamArga batAvanAra sArthavAhanI mAphaka tvarita gatithI AgaLa cAlatA hatA. A vakhate zrI velazIrakha nAmanA vRddha muni bolyA ke Aje maMDaLamAMthI ekAda jaNane ahIM ja mUkI jaze ke zuM? kAraNa ke upara caDhavAne mArga For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA vikaTa che tethI ApaNane aMtara paDe che ane teozrI te ghaNuM utAvaLA cAle che. paramaguru upara vahelA pahoMcI gayA ane eka vizALa zilA upara birAjyA. ame paNa tyAM jaI vinaya karI beThA. A vakhate teozrI belyA ke ahIM najIkamAM eka vAgha rahe che, paNa tame sarva nirbhaya raheje. juo A siddhazilA che, ane A beThA chIe te siddha. ema kahI adbhuta rIte draSTi palaTAvIne kahyuM ke A badhI adbhuta zaktio AtmA jema jema UMce Ave, tema tema pragaTa thAya che. eTaluM kahI prazna karyo ke ApaNe ATale UMce beThelA chIe temane kaI nIce rahele mANasa dekhI zake? meM kahyuM: "nA, na dekhI zake." tyAre paramagurUe kahyuM: "tema ja nIcenI dazAvALe jIva te UMcI dazAvALA jJAnInuM svarUpa jema che tema jANuM zakta nathI. paNa gyatA prApta thAya, ane ucca dazAmAM Ave te dekhI zake. ApaNe DuMgara upara ucca sthAne hovAthI AkhuM zahera ane dUra sudhI saghaLuM joI zakIe chIe ane nIce bhUmi upara Ubhele mAtra teTalI bhUmi dekhI zake che. tethI jJAnI ucca dazAe rahI nIcenAne kahe che ke tuM zeDe UMce Ava, pachI je, tane khabara paDaze." ema vAta thayA pachI, pite uttarAdhyayana' sUtranI trIjA adhyayananI pahelI gAthA kaI evA alaukika divya sUrathI ane mohaka AlApathI bolyA ke vanamAM cepAsa tene pratiSa (paDagho) prasarI rahyo. For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 247 *sattari pramANi, TulsAha vaMtuLo .. mALusatta, kuTuM, sadA, saMgAi va"i -trIjuM adhyayana uttarAdhyayana sUtra pachI zrI devakaraNajI munine kahyuM ke tame A gAthA bele jaIe. tethI zrI devakaraNajIe betraNa vAra prayatna karavA chatAM tevuM AvaDyuM nahIM. pachI mane kahevAthI huM che, paraMtu mane paNa AvaDyuM nahIM eTale pite bolyA ke ThIka che. lImaDIvALA sAdhue bole che te karatAM ThIka belAya che. pachI sarvane kahyuM: "tame badhA padmAsana vALI besI jAo ane jinamudrAvata banI A dravyasaMgrahanI gAthAo sAMbhaLI, tene artha upayogamAM le. e AjJA thavAthI ame badhA Asana vALI besI gayA. pite apUrva dhvanithI gAthAne uccAra kare tenA paDaghAthI pahADa gAjI UThate. gAthA belI rahyA pachI tene artha karatA ane sArarUpa paramArtha paNa kahetA. ema Akha "dravyasaMgraha' graMtha paripUrNa saMbhaLAvyo, tyAM sudhI ame te ja Asane acaLapaNe rahyA. parama gurue samajAvele apUrva paramArtha sau saune pazama (samaja) pramANe ane pitA potAnI dazA anusAra samajAye. + cAre aMgeya duSmANya, jIne jagamAM bahu; manuSyatva, zruti, zraddhA, saMyame vIrya jAgavuM. artha : A saMsAramAM prANIne dharmanAM cAra pradhAna aMge, kAraNe durlabha che. te cAra A pramANe - 1. mAnavapaNuM, 2. dharmanuM zravaNa [mRti , 3. zraddhA (samyaphadarzana) ane 4. saMyama (sarva bhAvathI virAma pAmavA rU5)mAM vIrya pheravavuM. A cAra aMge uttarottara ati durlabha kAraNe che. For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA muni zrI devakaraNajI te A samAgamanI khumArImAM pramoda pragaTatAM, ullAsapUrvaka bolI UThyA: "atyAra sudhImAM je je samAgama parama gurune thaye, temAM A samAgama sarvoparI thaye. devAlayanA zikhara upara kaLaza caDhAve che tema A prasaMga parama kalyANakArI che; sarvoparI samajAya che." pachI "AtmAnuzAsana graMthanA kartA zrI guNabhadra AcArya pAchaLanA bhAgamAM ati addabhuta jJAnamAM relyA che. te AtmAnA svarUpanuM vizeSa varNana spaSTa batAve che, ema kahI vAMcI saMbhaLAvyuM. IDaranA samAgamamAM eka vakhate te ja AMbA taLe kRpALudeve kahyuM hatuM: "munio, jIvanI vRtti tIvrapaNAmAMthI paNa narama paDI jAya che. aMbAlAlanI vRtti ane dazA, prathama bhakti ane vairAgyAdinA kAraNe labdhi pragaTAve tevI hatI, te evI ke ame traNa cAra kalAka baMdha karyo hoya te bIje divase ke trIje divase tene lakhI lAvavA kahIe te te badhuM amArA zabdomAM ja lakhI lAvatA. hAla pramAda ane lebhAdinA kAraNathI vRtti zithila thaI che, ane te deSa tenAmAM pragaTa thaze ema ame bAra mAsa pahelAthI jANatA hatA. te sAMbhaLI mArA manamAM kheda thavAthI meM jaNAvyuM, "zuM te ema ne ema ja raheze?" tyAre parama gurue kahyuM: "muni, kheda karaze nahIM. jema nadInA pravAhamAM taNAtuM pAMdaDuM kaI eka jALA AgaLa aTakI jAya, paNa pharI pUra-pravAhanA vahanamAM jALAthI juduM paDI cheka mahAsamudramAM jaI maLe, te pramANe tene pramAda amArA bedhathI dUra thaze ane te parama padane pAmaze." For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 IDaranA pahADa upara e vAta pUrNa thayA pachI munizrI mehanalAlajIe prazna karyo: "amane koI pUche ke tamAro gaccha ? ane pratikramaNa karyuM kare che? tyAre amAre zuM kahevuM? paramakRpALu deve uttara ApeH "tamAre kahevuM ke ame sanAtana jaina chIe; ane pApathI nivRtta thavuM e amAruM pratikamaNa che. te ja prasaMge teozrIe kahyuM : munio, jIvane anaMtakALa paribhramaNa karAvanAra mAna che, mAna evuM baLavAna che ke teNe moTA moTAne paNa mArI nAkhyA che. ame eka vakhata morabI pAsenA gAmamAM lImaDI saMghADAnA sAdhu meTA jIvaNajI pAse gayelA, tyAM vAtanA prasaMge temanI janmatithi, nakSatra amuka havuM ghaTe che ema ame kahyuM. tethI teNe kahyuM ke A vAta Ape zAthI jANI? tyAre ame kahyuM ke AtmAnI nirmaLatAthI A badhuM jANa zakAya che. paNa A vAta samajavA tene vizeSa utkaMThA rahI tethI amArA merakhI javA pachI teo merabI AvyA ane revAzaMkarabhAIne maLI amane upAzraye lAvavA vAraMvAra kahyA karatA. AthI eka divase revAzaMkarabhAIe amane kahyuM ke upAzraye cAle, mahArAja Apane yAda kare che. tyAre ame kahyuM ke pariNAma sAruM nahIM Ave, temanI IcchA AtmArthanI nathI. chatAM revAzaMkarabhAInA AgrahathI temanI sAthe ame upAzrayamAM gayA. A vakhate ghaNuM mANase ekaThAM thayAM ane upAzraya khIcakhIca bharAI gaye. ame beThA pachI mahArAje pelI vAta paDatI mUkI pUchyuM ke zAstramAM pratimAnuM vidhAna che ke kema? A sAMbhaLI ame mauna rahyA, paraMtu sAdhue punaH e ja prazna pUcha jArI rAkhyuM, tyAre ame UbhA For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA thaI kahyuM: mahArAja, tamane mahAvIranA segana che, Ape je zAstro vAMcyAM che temAM pratimAnuM vidhAna che ke kema? AthI sAdhu niruttara thaI rahyA. pachI tene revAzaMkarabhAIe Thapake ApI kahyuM ke AvA samudAyamAM A vAta kADhavAnI hatI? ane tame A vAta karavA teDAvyA hatA? pachI ame bane cAlI AvyA. ATalI vAta kahyA pachI mane kahyuM ke muni, je kaI jIva mArga upara AvatuM hoya te tene namaskAra karIne paNa mArga upara lAvIe. pachI meM pUchyuM ke amane keI amAruM guNasthAnaka pUche te amAre zuM kahevuM? parama gurue uttaramAM jaNAvyuM ke dravyathI chaThuM ane bhAvathI ethuM kahevuM. pAMcamA divasanI sAMje amane sAdhuone AjJA thaI ke pUrve thayelA digaMbara sAdhuone dehAMta pachI smaraNArthe karAvelI ghUmaTAkAre chatrIo che, temAM te sAdhuonI gamudrAo che te sthaLe javuM. tethI ame sAte sAdhuo tyAM gayA. A jagyA svAbhAvika vairAgya utpanna karAve tevI, ane vRttio zAMta thAya tevI nirjana bhUmikA che. udAsInatA ane asaMgatAnA vicAra sphare, vairAgyanI vRddhi thAya, e tyAne kSetraprabhAva jaNAye. tenI samIpa smazAnabhUmi hatI. eTalAmAM ja eka prAcIna guphA, pAse kuMDa jaLathI bharelo tathA eka chUTa UMce paththara dhyAnanA Asana jeve hate te jotA jotA cAlyA. e guphAmAM paramakRpALu deva doDha mAsa rahelA evuM IDaranivAsI eka bhAIe kaheluM. AvI For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 IDaranA pahADa upara teonA AtmavIryanI adUbhutatA tathA nirbhayatA viSe vicAra karatA ame upAzrayamAM AvyA. chaThThA divase amane vihAranI AjJA thavAthI sAte munioe tyAMthI vihAra karyo. huM, mehanalAlajI, narasIrakha traNe IDaranI AsapAsa nAnAM nAnAM gAmamAM vihAra karatA. tyAM pahADa, jaMgala Adi nirjana ane tyAgIne anukULa kSetra dekhAvAthI dhyAnAdi kriyA karavA ahIM ThIka paDaze evI bhAvanAthI rahyA. savAramAM pahADa upara jaI parama kRpALu deve jaNAvela AjJA pramANe thoDA thoDA aMtare traNe munio besI parama gurune thayele bedha, athavA teozrInA lakhelA patro dvArA thayelA upadezamAMthI vAMcana karI, dhyAnapUrvaka manana, nididhyAsana, AtmapariNamana karatA. tema ja keI veLA bhaktimAM sonerI kALa vyatIta thatuM. gheDA ja divasa upara zravaNa karelo bedha smRtimAM hatuM, tenI khumArImAM A ekAMta sthaLa vRddhi karatuM hatuM." A vakhate zrImad traNeka mAsa IDaramAM rahyA hatA. guphAmAM ghaNe vakhata rahetA; tathA vanamAM vicaratA. IDarathI vavANiyA tarapha zrImad traNeka mAsa mATe gayA hatA ane pAchA pharI IDara cheDA vakhata mATe AvI muMbaI gayA, tyAM sAtaATha mAsa rahyA hatA. dharmapuranAM jaMgalamAM paNa thoDe kALa saM. 1956 mAM zrImad nivRtti arthe rahyA hatA, tyAMthI vavANiyA gayA hatA ane morabImAM paryuSaNa parva sudhI be mAsa rahyA hatA. For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 bhASAMtaro ane vivecano zrI dazavaikAlika siddhAMtamAMthI zrImade saM. 1945 mAM "saMyati munidharma viSe 51 bela lakhelA che. prathamanA ATha bela cethA adhyayanamAMthI gujarAtI bhASAmAM utArelA che; navamAthI chatrIsamA sudhInA bela chaThThA adhyayananI navathI chatrIsa gAthAo uparathI lakhelA che ane chellA paMdara bola cothA adhyayananI chevaTanI gAthAomAMthI lIdhelA che. kaI koI vakhate lakhI rAkhelA bela prasiddha karatAM ekatra chApyA hoya; tevA prakAre chUTaka gAthAonA samUhanuM A avataraNa hovA chatAM, mULa mAgadhI bhASAmAM je rahasya che te TUMkAmAM tevA ja gaMbhIra bhAvadarzaka rahasyAtmaka bhASAmAM mULa gAthAenI vAMcanArane ApoApa smRti thAya tevuM saraLa gujarAtI bhASAmAM avataraNa kareluM che. koI vakhate te AkhI gAthAne artha TUMkA vAkyamAM samAI jatuM hoya te te paramArthadarzaka asarakAraka vAkya ja mUkI dIdhuM che. jemake chaThThA adhyayananI 19mI gAthAne artha lebhathI tRNane paNa sparza karavo nahIM eTale ja karyo che. e pramANe zAstranI sUtrAtmaka zailI sAcavIne paramArtha upara lakSa rAkhIne graMthakAranA hRdayanI vAta AlekhavAnI temanI zailI bhASAMtaromAM paNa pragaTa jaNAI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAMtarA ane vivecanA saM. 1953 mAM lakhelAM avataraNA mAsiddhAMta' nAme prasiddha thayelAM che, temAM dravyaprakAza' lekhamAM 'vyasaMgraha'nA traNe bhAganuM digdarzana karI vivecana karatAM adhUrA rahelA te lekha che. te ja aMkanA AThamA vibhAgamAM 'dravyasaMgraha'nI 31mI gAthAthI 49mI gAthA sudhInuM susaMbaddha bhASAMtara zrImade kareluM chapAyuM che. mULa gAthAonuM rahasya, graMthakAre je bhASa darzAvavA gAthAo lakhI che, te ja bhAva spaSTa pragaTa thAya tema, zrImade suMdara bhASAmAM jaNAvyuM che. vIza varSa sudhInAM lakhANa viSe lakhatAM zrI cidAnaMdajInA 'svarAya'nuM vivecana zrImade karavA mAMDeluM jaNAvyuM che. te ja pramANe zrI AnaMdaghanajInI cAvIzInAM stavanAmAM je rahasya che te vistArapUrvaka jaNAvavA zrImade zarUAta karelI che. prathamanA be stavananAM adhUrAM vivecane jeTalAM zrImad rAjacaMdra' 753mA aMkamAM prasiddha thayAM che, temAM zrImadnI vivecana zailI kevI maneAhara ane talasparzI che te jaNAI Ave che. koi mahA buddhizALI bhavya jIvane stavanAnuM vivecana lakhavuM hoya te AdarzarUpa A baMne stavanAnuM vivecana che. zrI AnaMdaghanajInA hRdayamAM rahelA apragaTa vicAro ukelavAnI kaLA e vivecanAmAM vAMcanArane cakita karI nAkhe tevA rUpe pragaTa pradarzita thayelI che. 253 zrI yakSeAvijayajIe lakhelI ATha dRSTinI sajjhAyanI chaThThI sRSTimAMthI eka *kaDI lai tenuM vivecana 393, 394, * "mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjA kAma karaMta, tema zrutadharme re mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta ' --zrI yazeAvijayajI For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA ane 395 ema traNa patromAM evuM suMdara rIte karyuM che ke sAMbhaLanArane ke vAMcanArane te siddhAMtanuM mAhAsya samajAI tene hadayamAM acaLa chApa paDe. evI asAdhAraNa vivecana zakti koIka ja graMthakAramAM jovAmAM Ave che. saM. 1955 nA phAgaNa mAsamAM zrI aMbAlAlabhAIe vavANiyA patra lakhI zrImane puchAvyuM hatuM ke "AtmAnuzAsananA se lekenuM bhASAMtara kAviThA che te khaMbhAta maMgAvI levuM ke kAviThA rAkhavuM? e uparathI zrImade AtmAnuzAsananuM bhASAMtara paNa kAviThA nivRtti arthe padhAryA tyAre zarU karI se loko sudhI eTale trIjA bhAganuM bhASAMtara karI dIdhuM hatuM, paNa hajI te prasiddha thayuM nathI. zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAramAMthI bAra bhAvanAonuM bhASAMtara karavAnuM paNa zrImade zarU karyuM hatuM ane anitya ane azaraNa e be bhAvanAo pUrI karI saMsArabhAvanA viSe thoDuM lakhyuM che. eTale apUrNa lekha sva. pUMjAbhAI hIrAcaMda taraphathI bhAvanAsaMgraha saM. 169 mAM prasiddha thaye che temAM prathama pragaTa karavAmAM Avyo che. e lekha vAMcanAramAMthI keIne bhAgye ja ema lAge ke te bhASAMtararUpa haze. vicArapravAha mULa lekhakane vahe tema svAbhAvika saraLa bhASAmAM te lakhAyela che. vairAgya raMgathI raMgAyelAM e ogaNIsa pAna eka vAra jeNe vAMcyA haze te vAraMvAra vAMcyA vinA nahIM rahyA hoya. saMpUrNa pustakanuM bhASAMtara mAtra eka ja zrImade karyuM che. digaMbara jaina AmnAyamAM agragaNya zrI kuMdakuMdAcAryane "paMcAstikAya graMtha prasiddha che. tenA prathama adhyAyamAM 100 For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 bhASAMtare ane vivecane zleka che ane bIjA adhyAyamAM 58 zleka che. zrI kuMdakuMdAcArya gujarAtI gadyamAM lakhatA hoya te ja prakAre A graMtha lakhAya che. tenA upara TIka ke vivecana kAMI karyuM nathI. mAtra mULa padyagAthAomAM adhyAhAra rAkhele artha gadyamAM utAratAM saMbaMdha sAdhavA ke spaSTa artha thavA je kaMI zabdo umeravA yogya lAgyA che te kauMsamAM mUkelA che. keI vicAravaMta jIvane e mahAna AcAryane vizvata viSene upadeza hadayagata thaI mokSamArganI prApti thAya te arthe A bhASAMtara thayeluM che, ema e graMtha bhAI dhArazIbhAIne mokalAvyo tyAre sAthenA patramAM te graMthanuM mAhAsya darzAvatAM zrImad jaNAve cheH vyAnuga parama gaMbhIra ane sUkSama che, nigraMtha pravacananuM rahasya che, zukladhyAnanuM ananya kAraNa che. zukla dhyAnathI kevaLajJAna samutpanna thAya che. mahAbhAgya vaDe te dravyAnuyeganI prApti thAya che. | darzanamehane anubhAga ghaTavAthI athavA nAza pAmavAthI, viSaya pratye udAsInatAthI ane mahapuruSanA caraNakamaLanI upAsanAnA baLathI dravyAnuga pariName che. jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyakudarzananuM nirmalatva che, tenuM kAraNa paNa dravyAnuyega" thAya che. sAmAnyapaNe dravyAnuyeganI yogyatA pAmavI durlabha che. AtmArAma pariNAmI, parama vItarAga draSTivaMta, parama asaMga evA mahAtmA puruSe tenAM mukhya pAtra che. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa kaI mahipuruSanA mananane arthe paMcAstikAyanuM saMkSipta svarUpa lakhyuM hatuM, te manana arthe A sAthe kahyuM che. he Arya! dravyAnuyeganuM phaLa sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che. te A puruSanAM vacana tArA aMtaHkaraNamAM tuM keI divasa zithila karIza nahIM. vadhAre zuM? samAdhinuM rahasya e ja che. sarva duHkhathI mukta thavAne ananya upAya e ja che." prajJAvabodha" nAme "mekSamALAne AgaLane bhAga lakhAvavA zrImade saM. 1956nA bhAdaravAmAM saMkalana (sAMkaLiyuM) lakhAvI che, te "zrImad rAjacaMdra graMthanA 946mA aMkamAM chapAyela che, te jotAM te pustaka lakhAyuM hota te A yuganI vicArazreNImAM agra sthAna le tevuM pustaka pragaTa thAta, ema lAgyA vinA na rahe tevA viSaye teozrIe pasaMda karyA che. For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 aMtima caryA "vajrAdapi kaThorANi mRdUni kusumAdapi / lokottarANAM cetAMsi ko hi vijJAtumarhati / / -uttararAmarAta kavirAja bhavabhUti A zlekamAM jaNAve che ke vajathI paNa kaThora ane puSpathI paNa kamaLa evAM alaukika purUSanAM aMtaHkaraNane samajavA keNa samartha che? te ja prakAre zrImade lakhyuM che : "zukla aMtaHkaraNa vinA mArAM kathanane kaNa dAda Apaze?" "jJAnInAM vacananI parIkSA sarva jIvane sulabha hota te nirvANa paNa sulabha ja heta." vaLI lakhe che: "caramazarIrIpaNuM jANIe ke A kALamAM nathI, tathApi azarIrIbhAva5Ne Atmasthiti che te te bhAvana caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, te A kALamAM ame pite nathI, ema kahevA tulya che. vizeSa zuM kahIe? e kevaLa ekAMta nathI. kadApi ekAMta ho te paNa Agama jeNe bhAkhyAM che, te ja AzayI saMpurUSa karI te gamya karavA gya che, ane te ja Atmasthitine upAya che." "kRDha vizvAsathI mAnaje ke A-ne vyavahAranuM baMdhana udayakALamAM na hatI te tamane ane bIjA keTalAka manuSyone apUrva hitane ApanAra thAta. pravRtti che te tene mATe kaMI asamatA nathI, paraMtu nivRtti heta 17 For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa te bIjA AtmAone mArga maLavAnuM kAraNa thAta. haju tene vilaMba haze. paMcama kALanI paNa pravRtti che. A bhave mese jAya evA manuSyane saMbhava paNa ochuM che. ItyAdika kAraNathI ema ja thayuM haze." pitAnA svAtmavRttAMtarUpa kAvyamAM zrImade gAyuM che - "yathA hetu je cittane, satya dharmane uddhAra re, thaze avazya A dehathI, ema thaye niradhAra re - dhanya re divasa A aho ! " e viSe vaLI pite gadyamAM paNa lakhyuM che : "nAnI vaye mArgane uddhAra karavA saMbaMdhI jijJAsA vartatI hatI, tyAra pachI jJAnadazA Avye krame karIne te upazama jevI thaI; paNa kaI kaI leke paricayamAM AvelA, temane keTalIka vizeSatA bhAsavAthI kaMIka mULa mArga para lakSa Avele, ane A bAju te seMkaDo athavA hajAre mANase prasaMgamAM AvelA, jemAMthI kaMIka samajaNavALA tathA upadezaka pratye AsthAvALA evA se eka mANasa nIkaLe. e uparathI ema jovAmAM AvyuM ke leke taravAnA kAmI vizeSa che, paNa temane te ga bAjhatuM nathI. je kharekhara upadezaka puruSane joga bane te ghaNuM jIva mULa mArga pAme tevuM che, ane dayA Adine vizeSa udyota thAya evuM che. ema dekhAvAthI kaMIka cittamAM Ave che ke A kArya koI kare te ghaNuM sAruM, paNa draSTi karatAM te puruSa dhyAnamAM AvatuM nathI, eTale kaMIka lakhanAra pratye ja draSTi Ave che, paNa lakhanArane janmathI lakSa e che ke e jevuM eka jokhamavALuM pada nathI, ane pitAnI te kAryanI yathAyogyatA jyAM sudhI na varte tyAM sudhI tenI IcchA For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA ra59 mAtra paNa na karavI, ane ghaNuM karIne haju sudhI tema vartavAmAM AvyuM che. mArganuM kaMI paNa svarUpa kaMIkane samajAvyuM che, tathApi keIne eka vrata paccakhANa ApyuM nathI, athavA tame mArA ziSya che, ane ame guru chIe e ghaNuM karIne prakAra darzita thaye nathI. kahevAne hetu e che ke sarvasaMga parityAga thaye te kAryanI pravRtti sahaja svabhAve udayamAM Ave te karavI evI mAtra kalpanA che. tene kharekhara Agraha nathI, mAtra anukaMpAdi tathA jJAnaprabhAva varte che tethI kayAreka te vRtti UThe che, athavA alpAze aMgamAM te vRtti che, tathApi te svavaza che. ame dhArIe chIe tema sarva saMga parityAgAdi thAya te hajAre mANasa mULa mArgane pAme ane hajAre mANasa te sanmArgane ArAdhI sadgatine pAme ema amArAthI thavuM saMbhave che. amArA saMgamAM tyAga karavAne ghaNA jIvane vRtti thAya e aMgamAM tyAga che. dharma sthApavAnuM mAna moTuM che tenI spRhAthI paNa vakhate AvI vRtti rahe, paNa AtmAne ghaNI vAra tAvI jotAM te saMbhava havenI dazAmAM ocho ja dekhAya che, ane kaMIka sattAgata rahyo haze te te kSINa thaze ema avazya bhAse che, kemake yathAyogyatA vinA, deha chUTI jAya tevI draDha kalpanA hoya te paNa, mArga upadeza nahIM, ema Atmanizcaya nitya varte che. eka e baLavAna kAraNathI parigrahAdi tyAga karavAne vicAra rahyA kare che. mArA manamAM ema rahe che ke vedokta dharma prakAza athavA sthApe hoya te mArI dazA yathAyogya For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA che. paNa jinekta dharma sthApa hoya te haja teTalI yogyatA nathI, te paNa vizeSa yegyatA che, ema lAge che." vaLI e viSe pitAnI svavicAraNuM prArthanArUpe jaNAve che - "he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa IcchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM te te IcchA avazya kAryarUpa thAo. avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che. kemake alapa apa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNAM UMDAM gayelAM che. mULa mArgathI leke lAkhe gAu dUra che eTaluM ja nahIM, paNa mULamArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya te paNa ghaNu kALane paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI jaDapradhAna dazA varte che." zrImanA mAthA upara sUryanA kiraNene sparza thatAM paNa mAthuM duHkhI AvatuM, te duHkha asahya thatuM tyAre agnimAM paMdaravIsa marI nAkhI tene dhumADe levuM paDatuM. zrImad IDarathI saM. 1956mAM amadAvAda pAsenA nareDA gAmamAM munio hatA tyAM padhAryA hatA. amadAvAdathI paNa mumukSuvarga tyAM Avyo hate. bAra vAgyA pachI badhAe jaMgalamAM javuM e TharAva thayele te pramANe munie gAmanI bhAgeLe rAha joIne UbhA hatA. eTalAmAM zrImad badhA samakSao sAthe tyAM AvyA. ane "munionA paga dAjhatA haze" ema belI pagarakhAM kADhI mUkI pote taDakAmAM dhIme dhIme cAlavA lAgyA. eka vaDa Avyo tyAM badhA beThA. zrImaddanA paganAM taLiyAM lAlaceLa thaI gayAM hatAM. paNa beThA pachI page hAtha paNa pheravyA nahIM. zrI devakaraNajI sAme For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima carcA 231 joine zrImad khAlyA : "have ame tadna asaMga thavA icchIe chIe. koInA paricayamAM AvavuM gamatuM nathI. evI saMyamazreNImAM rahevA AtmA icche che." zrI devakaraNajIe kahyuM : " anaMta dayA jJAnI puruSanI che, te kayAM jaze ?" zrImade kahyuM : " aMte e paNa mUkavAnI che." cr pharI zrImad saM. 1957 mAM amadAvAda AgAkhAnane aMgale pAtAnAM mAtuzrI tathA patnI sahita padhAryA tyAre munie cAmAsuM pUruM karI amadAvAda AvyA hatA. 'jJAnArNava' ane 'svAmI kArtikeyAnuprekSA' nAme be moTA digaMbarI graMthA hAthanA lakhelA zrImad pAse hatA. te zrI lallujI svAmI ane zrI devakaraNajIne mAtuzrI devamAtA ane zrI jhabakakhAnA hAthe vaheArAvyA hatA. te vakhate sAthenA bIjA muniee vihAramAM pustako UMcakavAmAM pramAdavRtti sevelI ane vRtti saMkocelI te deASA pote jANI laIne dUra karavAnA uddezathI zrImad belyA : "munie, A jIve strI-putrAdinA bhAra vahyA che, paNa satpuruSAnI ke dharmAtmAnI sevAbhakti pramAda rahita uThAvI nathI." zrI lakSmIcaMdajIne zrImade kahyuM : "tamAre zrI devakaraNujI pAsenA 'jJAnArNava' graMtha te vAMce tyAM sudhI vihAramAM UMcakave, temaja 'zrI kArtikeyAnuprekSA' zrI lallujI vAMce tyAM sudhI vihAramAM muni mohanalAlajIe UMcakavA.'' zrI devakaraNajIe zrImane pUchyuM : "A zarIra AvuM ekadama kema kRza thaI gayuM ? " For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zrImade uttara ApyA : " ame zarIranI sAme paDyA chIe, dharamapuramAM rahI athyAhAra karavAthI Ama dekhAya che." darekane ApelA graMthe vAMcI vicArI paraspara badalI levA ane bahu vicAravA bhalAmaNa paNa karI hatI. 232 evAmAM DaoN. prANajIvanadAsa tyAM darzane AvyA temane zrImade kahyuM ke A be munie-zrI lallujI tathA zrI devakaraNajI cethA ArAnA muni samAna che, ceAthA ArAnI vAnagI che." A sAMbhaLI DaoN. prANajIvanadAse pramAda bhAve muniene namaskAra karyo. zrImade mAtuzrI devamAtAne khAra vrata saMkSepamAM lakhI ApI vrata levA munie pAse zrI aMbAlAlabhAi sAthe meAkalyAM hatAM; sAthe zrI jhakhakakhA paNa hatAM. 'zrI jJAnArNavamAMthI brahmacaryanA adhikAra saMbhaLAvavA paNa sUcanA karelI, te pramANe zrI devakaraNujIe vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM. zrI devakaraNajIe pachI mAtuzrIne kahyuM : "mAtuzrI, have Apa AjJA ApA, jethI kRpALudeva (zrImad) sarvavirati grahaNa kare ane ghaNA jIvAnA uddhAra kare." mAtuzrI bAlyAM : "mane bahu mAha che, temanA uparanA meha mane chUTatA nathI. temanuM zarIra sAruM thayA pachI huM sarvavirati grahaNa karavA rajA daIza." te ja divase zrImad munie pAse bhAvasAranI vADIe gayA hatA. tyAM mAnalAlajIe prazna karyo : maraNa samaye AtmapradezeA kayAM aMgamAMthI 66 nIkaLatA haze ?'' zrImade hRSTAMta ApI uttara ApyA : "nIkamAM pANI For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA 263 cAlyuM jatuM hoya ane nAka jyAMthI phATe, tyAMthI pANI cAlyuM jAya. ame maraNanuM svarUpa tapAsI vALyuM che ke A sthitine jagatanA ja maraNa kahe che." munio bhAvasAranI vADIthI vihAra karI sarasapura upAzrayamAM gayA hatA. rAtre bAra vAgyA pachI zrI aMbAlAlabhAIne munio pAse javAnI AjJA thavAthI tyAM ekalA gayA ane vAta karI: Aje mArA para parama gurue apUrva kRpA karI che. mAre je pramAda hatuM, te Aje naSTa karyo che; jAgRti ApI, mULa mArga ke joIe te saMbaMdhe vyavahAra ane paramArtha bannenuM svarUpa Aje kaI alaukika prakAre samajAvyuM. paramArthanuM piSaNa thAya tevA sadvyavahAranuM svarUpa paNuM kahyuM." ema savAra sudhI vAte karI zrI aMbAlAla pAchA zrImad pAse gayA hatA. amadAvAdamAM zrImade zrI devakaraNajIne kahyuM : "sabhAmAM ame strI ane lakSmI banne tyAkhyAM che ane sarvasaMgaparityAganI AjJA mAtuzrI Apaze ema lAge che." zrI devakaraNajIe kahyuM: "amArA pUrva puNyane udaya thayo ke amane ApanI niraMtara sevA samAgama maLaze." zrImad vaDhavANa kempa javAnA hatA. te pahelAM pite munione maLavA gayA hatA. vaDhavANa javAnI vAta darzAvI zrI lallujIne Thapako ApatAM zrImad belyA: "tame ja amArI pAchaLa paDyA che, ame jyAM jaIe tyAM doDyA Ave che; amAre keDe mUkatA nathI." te sAMbhaLI munienA manamAM ema thayuM ke ApaNe rAga cheDAvavA A zikSA For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA ApI che te have temanA taraphathI patra Ave tyAre samAgama mATe javuM, tyAM sudhI bhakti karyA karavI. bIje divase AgAkhAnane baMgale zrI lallujI ane zrI devakaraNajIne bolAvI zrImade chellI sUcanA ApatAM jaNAvyuM: amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNaze nahIM." amadAvAdathI zrImaddanuM vaDhavANa javAnuM thayuM, tyAM khaMbhAtanA bhAI lallubhAI tathA nagInabhAI darzane gayelA. tyAMthI pAchA khaMbhAta jatI vakhate samAgamamAM zrImade kahyuM ke "pharI maLIe ke na maLIe, samAgama thAya ke na thAya, paNa amArA pratye akhaMDa vizvAsa rAkhaje. amArAmAM ne zrI mahAvIradevamAM kaMI paNa phera nathI. phakta A paheraNane phera che." vaDhavANa zrImad rahyA te daramiyAna "paramakRta prabhAvaka maMDaLa"nI jinA zrImade zarU karI hatI. saM. 156 nA bhAdaravAmAM eka patramAM tene ulekha pite karyo cheH "parama satkRtanA pracArarUpa eka yejanA dhArI che te pracAra thaI paramArthamArga prakAza pAme tema thaze. "prajJAvabodha' bhAga "mekSamALA'nA 108 maNakA atre lakhAvazuM." eka sArI rakamanI TIpa karI temAMthI mahAna AcAryone aprasiddha graMtho prasiddha karAvI tatvavicAraNuM mATe janasamUhane anukULatA maLe tevA hetuthI te saMsthA sthapAI hatI. | lakSamIne tyAga karyA pachI zrImad bahu bArIkAIthI vrata pALatA. relagADInI TikiTa sarakhI pitAnI pAse rAkhatA nahIM. "paramakRta prabhAvaka maMDaLa"ne aMge nANunI vAtamAM bhaLavuM paDe che te paNa aticArarUpe lekhatA. For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA paramArthavRtti pradhAnapaNe temaNe AkhA jIvanamAM rAkhelI che, tenI sAthe paropakAra vRtti paNa teTalI ja prabaLa hatI. saM. 1957mAM teo eka patra dvArA jaNAve che: "lekakalyANa hitarUpa che. pitAnI yegyatAnI nyUnatAthI ane jokhamadArI na samajAI zakAvAthI apakAra na thAya e paNa lakSa rAkhavAne che." havAphera mATe dariyAkinAre muMbaImAM mATuMgA, ziva ane valasADa pAse tithala vagere sthaLoe rahevuM thayuM hatuM. pachI vaDhavANa kempamAM lIMbaDInA utArAmAM thoDo vakhata rahevAnuM banyuM hatuM. tyAM vaDhavANamAM chellA padmAsana ane kAusagga mudrAnAM banne citrapaTa (pheTA) bhAI sukhalAlanI mAgaNIthI paDAvyA hatA. pachIthI rAjakeTa rahevAnuM rAkhyuM hatuM. tyAM ghaNu kharA mumukSuo AvatA, paNa zarIra ghaNuM azakta hovAne kAraNe dAktaree vAtacIta vizeSa na thAya tevI tajavIja rakhAvI hatI. patro lakhAvavA paDe te ekabe lITInA ja lakhAvatA. rAjakoTamAM chellA patro atre ApyA che : "saM. 1957, phAgaNa vada 13, soma che zarIra saMbaMdhamAM bIjI vAra Aje aprAkRta kama zarU thaye. jJAnIone sanAtana sanmArga jayavaMta varto." "saM. 1957, caitra suda 2, zuka anaMta zAMtamUrti evA caMdraprabha svAmIne namenamaH vedanIya tathArUpa udayamAnapaNe vecavAmAM harSa-zeka ze ? >> zAMti." bhAI manasukhabhAI (temanA nAnA bhAI), zrI revAzaMkarabhAI, De. prANajIvanadAsa, lImaDIvALA bhAI manasukhabhAI For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa vagere zrImanI sevAmAM TheTha sudhI rahelA. eka aThavADiyA pahelAM bhAI dhArazIbhAI tathA navalacaMdabhAI zrImadranI pAse AvyA tyAre vAtacItanA prasaMgamAM zrImade dhArazIbhAIne kaheluM te zrI lallujI munie sabhA samakSa vyAkhyAnamAM jaNAveluM ke "zrI dhArazIbhAI karmagraMthanA abhyAsI hatA. te dhaMdhukAmAM amArA darzana samAgama arthe AvelA tyAre temaNe eka divasa sthAnaka(upAzraya)ne meDe padhAravA mane vinaMti karI. upara banne gayA ane bAraNuM baMdha karI zrI dhArazIbhAIe vinayabhakti-pUrvaka sASTAMga daMDavat karI vinaMti karI ke "saMvata 1957 mAM zrImadjIne deha chUTatAM pahelAM pAMcacha divasa agAu huM rAjakeTa darzana karavA gayeluM. te vakhate teozrIe kaheluM ke zrI aMbAlAla, zrI sobhAgyabhAI ane Apane teozrInI hayAtImAM apUrva svarUpajJAna prApta thayuM che. te vakhate mane eka sAmAnya samAcAra rUpe te zabdo lAgelA. paNa A traNa varSanA viraha pachI te zabdo mArA Atmahita mATe ja hatA ema mane samajAyuM ane te prabhunA viga pachI have Apa mAre avalaMbanarUpa che. te teozrIe Apane jaNAvela AjJA kRpA karI mane pharamAve. have mArI Akhara ummara gaNAya ane huM khAlI hAthe maraNa pAmuM tenA jevuM bIjuM zuM zecanIya che? Aje avazya kRpA kare, eTalI mArI vinaMti che." ema bolI AMkhamAM AMsu sahita amArA caraNamAM temaNe mastaka mUkyuM. temane uThADIne dhIrajathI ame jaNAvyuM : "prabhu, amane paramakRpALu deve jaNAvyuM che ke te vAta tamAre koIne kahevI nahIM, eTale mAre e adhikAra nathI." zrI dhArazIbhAI samajI gayA. paNa For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 aMtima caryA vizeSa Agraha karI kaMI prasAdI ApavA vAraMvAra vinaMti karI. pachI smaraNamaMtra mumukSuone jaNAvavA paramakRpALu deve amane AjJA karelI te temane jaNAvyuM, tenuM piote ArAdhanA karavA lAgyA." zrImade chelalA divasamAM bhAI dhArazIbhAIne keTalAMka pado lakhAvyAM hatAM. bhAI manasukhabhAIe zrImanI Akhara sudhInI sthiti TUMkAmAM eka patramAM lakhI che te A pramANe che : "manaduHkha-huM chevaTanI paLa paryata asAvadha rahyo. te pavitrAtmAe ADaktarI rIte cetavyuM, tathApi rAgane laIne samajI zakyo nahIM. have smaraNa thAya che ke teoe mane aneka vAra cetavaNI ApI hatI. huM ajJAna, aMdha ane mUrkha teozrInI vANuM samajI zakavAne asamartha hate. dehatyAganA AgalA divase sAyaMkALe revAzaMkarabhAI, narabherAma, huM vagere bhAIone kahyuM, "tame nizcita raheje, A AtmA zAzvata che, avazya vizeSa uttama gatine prApta thavAnuM che, tame zAMta ane samAdhipaNe pravartaze. je ratnamaya jJAnavANI A deha dvArAe kahI zakavAnI hatI te kahevAne samaya nathI. tame puruSArtha karaze." AvI spaSTa cetavaNI chatAM ame rAganA kAraNathI cetI zakyA nahIM. ame te ema baphamamAM rahyA ke azakti jaNAya che. rAtrinA aDhI vAgye atyaMta zaradI thaI te samaye teozrIe jaNAvyuM ke nizcita raheje, bhAInuM samAdhimRtyu che. upAye karatAM zaradI ochI thaI gaI. piNA ATha vAgye savAre dUdha ApyuM, te teoe lIdhuM. taddana saMpUrNa zuddhimAM mana, vacana ane kAyA rahyAM hatAM. pioNA nave kahyuM : "manasukha, duHkha na pAmate; mAne ThIka tavaNI chatAM vyA ke azani " zakyA nahIM For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA rAkhaje. huM mArA AtmasvarUpamAM lIna thAuM chuM." sADA sAta vAgye je bichAnAmAM piTyA hatA, temAMthI eka koca upara pheravavA mane AjJA karI. mane lAgyuM ke azakti ghaNI jaNAya che mATe pheraphAra na kare tyAre teozrIe AjJA karI ke tvarAthI pheraphAra kara, eTale meM samAdhistha bhAve sUI zakAya evI koca upara vyavasthA karI, je upara te pavitra deha ane AtmA samAdhistha bhAve chUTA paDyA leza mAtra AtmA chUTo thayAnAM cihna na jaNAyAM. jema jema prANa ochA thavA lAgyA tema tema mukhamudrAnI kAMti vizeSapaNe prakAza pAmavA lAgI. vaDhavANa kempamAM je sthitimAM UbhAM UbhAM citrapaTa paDAvela te ja sthitimAM keca upara samAdhi pAMca kalAka rahI. laghuzaMkA, dIrghazaMkA, meDhe pANI ke AMkhe pANI ke paraseve kaI paNa piNA AThathI be vAgyA sudhI prANa chUTA paDyA te paNa kazuM jaNAyuM nahotuM. eka kalAke dUdha pIdhA pachI haMmezA dizAe javuM paDatuM tene badale Aje kAMI paNa nahIM. jevI rIte yaMtrane cAvI daI AdhIna karI levAmAM Ave te rIte karela. AvA samAdhisvabhAve te pavitra AtmA ane dehane saMbaMdha chUTyo. pAMca-cha divasa agAu teozrIe keTalAMka pada lakhAvelAM te pU. dhArazIbhAI ane navalacaMdabhAInI pAse che. pite taddata vItarAga bhAve pravRtti karelI eTale koI paNa prakAre teozrIe pitAnuM mAnI pravRtti karelI nahIM, udAsInapaNuM ja yaMgya dhAryuM hatuM. have ApaNe kenuM avalaMbana rahyuM ? mAtra teozrInAM vacanAmRtanuM ane temanAM sadvartananuM anukaraNa karavuM e ja mahAna avalaMbana huM mAnuM chuM." For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 aMtima caryA zrImanA dehatyAga avasare bhAI navalacaMdabhAI paNa hAjara hatA. zrI aMbAlAlabhAI paranA patramAM teo jaNAve che ke, "nirvANa-samayanI mUrti anupama, caitanyavyApI, zAMta, manahara ne jotAM tRpti na thAya evI zobhatI hatI. ema ApaNane guNAnurAgIne te lAge, paNa jeo bIjA saMbaMdhe hAjara hatAM teone paNa Azcarya pamADatI ne pUjyabhAva utpanna karatI jaNAtI hatI. A vakhatanA adbhuta svarUpanuM varNana karavAne AtmAmAM je bhAva thAya che te lakhI zakAte nathI." saMvata 157nA caitra vada 5 ne maMgaLavAre bapore be vAgatAM zrImad rAjacaMdra mahAtmA A kSetra ane nAzavaMta dehane tyAga karI uttama gati pAmyA. je je puruSone jeTalA pramANamAM te mahAtmAnuM oLakhANa thayuM hatuM teTalA pramANamAM temane viyega temane lAgyuM hatuM. zrImaddanAM dharmapatnI pitAne kALa ekAMtamAM temaNe ApelA smaraNanI mALAmAM ja gALatAM. bahu ja thoDA kALamAM temane paNa deha chUTI gayuM hatuM. temanAM mAtuzrInuM haiyuM baha komaLa hatuM. keI zrImanI vAta kADhe te temanI AMkhe AMsuthI bharAI jatI. zrImanA dehAMtanA samAcAra kAviThA AvyA te vakhate zrI lallujI mahArAja vagere kAviThAmAM hatA. Agale divase temane upavAsa hatuM ane ekAMta jaMgalamAM temane rahevAne abhyAsa hate. te pAraNA vakhate gAmamAM AvyA tyAre mumukSuo aMdara aMdara vAta karatA hatA; te viSe temaNe tapAsa karatAM For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zrImadUnA dehAMtanA samAcAra maLyA ke turata pAchA jaMgalamAM te cAlI nIkaLyA ane AhArapALuM kaMI paNa vAparyA vinA ekAMta jaMgalamAM ja te viyeganI veLA vitAvI. temane ghaNe ja AghAta lAgyuM hatuM. te divase munizrIe pANI paNa vAparyuM nahIM. rAtre bIjA munioe paNa temanI sAravAra ghaNI karI hatI. dharmanuM mahAna avalaMbana ane poSaNa ApanAra kalpavRkSa samAna zrImad saddagurune viyega dareka dharmAtmAne asahya thaI paDe che. "sadUgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarU5; samajyA vaNa upakAra ? samaye jinasvarUpa." ema AtmasiddhimAM kahyuM che, tema jene AtmadAnane lAbha maLe che tene te upakAra samajAyAthI sagurune viyega asahya thaI paDe che. zrI aMbAlAlabhAIe pitAnuM hRdaya nIcenA patramAM pragaTa karyuM che : "vizALa araNyane viSe ati suMdara ane zAMti ApanAruM evuM eka ja vRkSa hoya, te vRkSamAM niHzaMkatAthI, zAMtapaNe, kamaLapaNe sukhAnaMdamAM pakSIgaNa malakatAM hoya, te vRkSa ekAeka dAvAgnithI prajvalita thayuM hoya te vakhate te vRkSathI AnaMda pAmanArAM evAM pakSIone keTaluM duHkha prApta thAya? ke jene kSaNe eka paNa zAMti na hoya ! ahAhA! te vakhatanA duHkhanuM moTA kavIzvare paNa varNana karavAne asamartha che. tevuM ja apAra duHkha aghera aTavIne viSe A pAmara jIvene ApI he prabhu! tame kyAM gayA? For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA 271 he bhAratabhUmi ! zuM AvA, deha chatAM videhapaNe vicaratA prabhune bhAra tArAthI vahana na thaya? tema ja hoya te A pAmarane ja bhAra tAre haLavo karave hatuM ke nAhaka teM tArI pRthvI upara bejArUpa karI rAkhyA. he mahAvikarALa kALa! tane jarA paNa dayA na AvI. chappaniyAnA mahAduSkALa vakhate lAkhe manuSyane te bhega lIdhe, te paNa tuM tRpta thaye nahIM, ane tethI paNa tArI tRpti nahotI thaI, te A dehane ja prathama bhakSa tAre kare hatuM ke AvA parama zAMta prabhune te janmAntarane viyega karAvyuM ! tArI nirdayatA ane kaThoratA mArA pratye vAparavI hatI ! zuM tuM hasamukha thaI mArA sAmuM jue che ! he zAsanadevI ! tamAruM paribaLa A vakhate kALanA mukha AgaLa kyAM gayuM ? tamAre zAsananI unnatinI sevA bajAvavAmAM agresara tarIke sAdhanabhUta evA prabhu hatA; jene tame trikaraNage namaskAra karI sevAmAM hAjara rahetAM, te A vakhate kayA sukhamAM nimagna thaI gayAM ke A mahAkALe zuM karavA mAMDyuM che tene vicAra ja na karyo? he prabhu ! tamArA vinA ame tenI pAse phariyAda karIzuM? tame ja jyAre nirdayatA vAparI tyAM have bIje dayALu thAya ja keNu? he prabhu ! tamArI parama kRpA, anaMta dayA, karuNAmaya hRdaya, kemaLa vANI, cittaharaNazakti, vairAgyanI tIvratA, bodhabIjanuM apUrvapaNuM, samyajJAna, samyagdarzana ane samyaphacAritranuM saMpUrNa ujamALapaNuM, paramArthalIlA, apAra zAMti, niSkAraNa karuNA, nivAthI bedha, satsaMganI apUrvatA, For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrImad rAjacadra jIvanakaLA e Adi uttamottama guNAnuM huM zuM smaraNa karuM ? vidvAna kavie ane rAjendra deveza ApanAM guNastavana karavAne asamartha che te A kalamamAM alpa paNu samarthatA kayAMthI Ave ? ApanA paramAtkRSTa guNAnuM smaraNa thavAthI mArA zuddha aMtaHkaraNathI trikaraNayAge huM ApanA pavitra caraNAraviMdamAM abhivaMdana karuM chuM. ApanuM yeAgabaLa, Ape prakAzita karelAM vacanA ane ApeluM khIja mAruM rakSaNa karA, e ja sadaiva icchuM chuM. Ape sadaivane mATe viyeganI A smaraNamALA ApI te have huM vistRta nahIM karuM. kheda, kheda ane kheda; e vinA bIjuM kaMI sUjhatuM nathI. rAtri-divasa raDI raDIne kADhuM chuM; kAMI sUjha paDatI nathI." zrImanA dehotsarga pachI 'pAyeAniyara' patramAM pragaTa thayelI jIvanarekhAmAMthI thoDuM nIce ApyuM che : vyApAra karyAne daza varSe thayA pachI teone (zrImanne) lAgyuM ke je hetuthI vyApAradhaMdhAmAM prayANa karyuM hatuM te hetu pote pUrNa karyA hatA; tethI vyApAranI sAthenA potAnA saMbaMdha nivartavAnI icchA teoe jaNAvI. jJAna, dhanasaMpatti, sAMsArika paDhavI, kauTuMbika sukha (kAraNa ke teone hayAta mAtA, pitA, eka pariNIta khaMdhu, cAra pariNIta bahene, strI, be putrA ane be putrIe hatAM) prApta karI, saMsArane tyAga karI sAdhu muninuM jIvana gALavAnI teoe taiyArI karI. eTalAmAM trIzamA varSanI vaye teonI zArIrika prakRti nabaLI paDI. aneka kuzaLa DaukTarInI sAravAra nIce rAkhavAmAM AvyA, ane eka vakhata te teonI prakRti sudharI javAnI For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima carcA 273 rAzA rakhAI. paraMtu vyAdhie pharI dekhAva dIdheA; ane kAbeliyatatrALI sAravAra tathA teonA prazaMsakeAnI mAvajata chatAM eka varSa karatAM vadhAre bichAnAvaza rahIne kAThiyAvADanA rAjakoTa zaheramAM gayA mAsanI navamI tArIkhe (I. sa. 1901, eprila mAsamAM) teee zAMtithI dehavilaya karyAM. tenI lAMbI mAMdagI daramyAna teoe kadI paNa niHzvAsa athavA ArdratA dAkhavI nahotI. jyAre teonA bichAnAnI AsapAsanA bIjA badhAe khedayukta thatAM tyAre paNa tee AnaMda sameta rahetA. .... zrImad rAjacaMdra dareka rIte lAkSaNika cihnathI aMkita puruSa hatA; e darzAvavAne teenA jIvananI upara darzAvelI rUparekhA pUratI che. teenI mAnasika zaktie adbhuta rIte camatkRtivALI hatI, tema ja teenA cAritranI naitika unnati cakita karAvanAra hatI. satya pratye teone Adara, vyApAramAM atyaMta cIvaTathI naitika tattvone vaLagI rahevAnuM vartana, game teTalI viruddhatA chatAM je kharuM te mAnatA te karavAnI teonI nizcayavRtti ane teonA kartavya saMbaMdhI ucca Adarza jee teonA sahavAsamAM AvatA tenAmAM preraNA karI teone unnatinI zreNI para caDhAvatA. teonI bAhyAkRti DamAkavALI na hatI, paraMtu AMtarika zAMti ane gAMbhIrya te tenAM ja hatAM. teenuM dharmo tathA tattvajJAna saMbaMdhI vizALa ane yathAsthita jJAna, tenI samajAvavAnI adbhuta zakti ane upadeza karavAnI teonI divya paddhati hAvAthI temanA upadeze| pUrNa lakSapUrvaka sAMbhaLavAmAM AvatA hatA. uzkera 18 .... For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA nAra saMjoge hoya tyAre paNa teone AtmasaMyama eTale badhA pUrNa hite, teonI madhyastha rIte samajAvavAnI zakti eTalI badhI mahAna hatI ane teonI hAjarI eTalI badhI preraNAtmaka hatI ke jeo teonI sAthe vAdavivAda karI teonA upara jaya meLavavAnI buddhie AvatA teo taddana teothI vaza thaIne temanI AdarapUrvaka stuti karatA pAchA jatA. hiMdanI vartamAna dazA para zrImad rAjacaMdrane kheda thata hatuM ane te dUra karavAne haMmezAM IcchA dharAvatA hatA. vartamAna sAmAjika ane rAjakIya prazno paranA teonA vicAre udAra hatA. badhA sudhArake mAM je sudhAraka pavitratama AzayathI ane dAMbhika vRtti vagara sudhArAnuM kArya karyA jAya che teone zrImad uccatama paMkti ApatA. teonAM pAchalAM varSomAM e te spaSTa jaNAtuM hatuM ke zrImad pitAnA jIvanane saMdeza dharmazikSaka tarIke ApavAnI taiyArI karatA hatA, paraMtu durbhAgye maraNe vacce paDI te saMdeza pUrNa thatAM aTakAvyA che, chatAM muMbaI ilAkAnA jemAM eka nUtana jIvana utpanna karavAmAM zrImad vijaya pAmyA che. sAdhAraNa rIte evuM manAya che ke je teo vadhu vakhata jIvyA hota te hAlanA jainamArganI saMpUrNa darzanakrAMti karI hota ane mahAna mahAvIre je vAstavika upadeza Ape che te upadeza lekone zIkhavyuM hota. jainenA aneka gacchabheda dUra karI mahAvIre sthApele eka sAmAnya dharma sthApavAne teone vicAra hate. AvuM upayegI jIvana aparipakva vaye upayogamAM AvatuM baMdha paDyuM tethI dezane ce geralAbha thaye che." For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zrImadanI satzikSA zrImad rAjacaMdra' graMtha prasiddha thayA che, temAM meTe bhAge patra ane kAvyA che; te zrImadnAM Atmaanubhava sahita lakhAyelAM vacanA bhavya jIveAne sanmArgaMprAptimAM parama upakAraka sazikSArUpa che. jIvananA aneka prasaMge mumukSu jIvAne jyAM mUMjhavaNa UbhI thayelI te vakhate temanI muzkelIone hitakAraka satya ukela karI ApI mArga saraLa rIte prApta thAya tevI madada maLe athavA peAtAnI AtmavicAraNAnI prasAdIthI mumukSu jIvanI meAkSamArgamAM unnati thAya tevAM vacanA niSkAraNa karuNAthI te mahApuruSe prakAzyAM che. te mahA bhAgyazALI lekhaka ane parama zraddhANaMta mumukSunAM aMtaHkaraNamAM vahetI Urmione yathArtha oLakhyA vinA mAtra mumukSuonA prAnA uttarA uparathI keAI ardhadagdha ajANyA te vacanAnI kiMmata AMkavA jAya, te khALakane ratna ApyuM hoya te te mukhamAM mUkI tenA svAda uparathI parIkSA karavA dhAre che tevI ajJAnane AdhAre kapALakalpita kiMmata AMkI le che. paraMtu je jIva yathArtha vairAgya ane satpuruSanA samAgamathI peAtAnI yAgyatA vadhArI jo te Atma-anubhavathI bhIMjAyelAM vacanAnA zraddhApUrvaka abhyAsa karaze te tenA potAnA AtmA te satya vacanAnA paramArtha pratyakSa samajI, sAkSI pUraze. je jIvamAM vinaya, saraLapaNuM Adi guNeA nathI te zikSA pAmI zakatA nathI. For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa zrImade eka vAkayamAM ja jaNAvyuM che: jagatamAM mAna na heta te ahIM ja mekSa hota" (21-83)* vaLI teo vizeSa jaNAve che : jJAnI puruSanuM eALakhANa nahIM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA doSa jANIe chIe. eka te "huM jANuM chuM', 'samajuM jJAnI kema chuM' evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare oLakhAtA nathI? che te mAna. bIjuM, parigrahAdikane viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. trIjuM, lekabhayane lIdhe, apakIrtibhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye jevuM vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM. e traNa kAraNo jIvane jJAnIthI ajA rAkhe che jJAnIne viSe pitA samAna ka95nA rahyA kare che; pitAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstranuM telana karavAmAM Ave che; thoDuM paNa graMtha saMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNA prakAre te darzAvavAnI jIvane IcchA rahyA kare che. e vagere je deSa te upara jaNAvyA evA je traNa doSa tene viSe samAya che ane e traNe doSanuM upAdAna kAraNa e te eka "svachaMda nAmane mahA doSa che, ane tenuM nimitta kAraNa asatsaMga che." (16) svachaMda TALavAne "zrI Atmasiddhi zAstranI prathama cALIsa upAya gAthAo mumukSu jIvane mArga kema prApta thAya te viSe uttama zikhAmaNarUpa che. temAM zrImadda lakhe che - * A adhyAyamAM jyAM jayAM patra ke kAvyanI Akhare () mAM je AMka mUkyA che te zrImad rAjacaMdra Azrama prakAzita "zrImad rAjacandra granthanA che. For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA 277 reke jIva svada te, pAme avazya mekSa pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa. 15 pratyakSa sadguru vegathI, svachaMda te kAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNuM thAya. 16 svarachada mata Agraha tajI, varte sadUgurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNuM pratyakSa. 17 mAnAdika zatru mahA, nijaIde na marAya; jatAM sadUguru-zaraNamAM, a95 prayAse jAya. 18 vaLI teo lakhe cheH anaMtakALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare te paNa pite pitAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAne ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe. e svAbhA vika samajAya che, chatAM jIva lekalajajAdi kAraNothI ajJAnIne Azraya choDatuM nathI, e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM mULa che. zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che, ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che, mela thavA mATe jJAnanI pratyakSa AjJA ArAdhavI joIe." (200). pUrve thaI gayelA anaMta jJAnIo je ke mahAjJAnI thaI gayA che, paNa tethI kaMI jIvane doSa jAya nahIM, eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahIM, paraMtu hAla je pratyakSa jJAnI birAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI kaDhAvI zake. jema dUranA kSIrasamudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahIM, paNa eka mIThA pANune kaLaze atre hoya che tethI tRSA chIpe. For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA jIva pitAnI kalpanAthI ka9pe ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. kadAgrahAdi TaLyA vinA jIvanuM kalyANa thavuM te jJAnI puruSane kalyANa na thAya lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che, mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA. jIve mukhyamAM mukhya A vAta vizeSa dhyAna ApavA jevI che, ke satsaMga thayuM hoya te satsaMgamAM sAMbhaLela zikSAbaMdha pariNAma pAmI, saheje jIvamAM utpanna thayela kadAgrahAdi te chUTI javA joIe, ke jethI satsaMganuM avarNavAdapaNuM bolavAne prasaMga bIjA jIvane Ave nahIMATaluM thatAM chatAM je jIvathI satsaMga thayA pachI kadAgraha, matamatAMtarAdi doSa na mUkI zakAte hoya te pachI teNe chUTavAnI AzA karavI nahIM. jJAnI puruSe kahevuM bAkI nathI rAkhyuM paNa chave karavuM bAkI rAkhyuM che." (466) bIjuM kAMI zedha mA. mAtra eka sapuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarva bhAva arpaNa karI daI vatye ja. pachI je mekSa na maLe te mArI pAsethI mokSamArga-dIpaka leje...eka sapuruSane rAjI karavAmAM, tenI | sarva IcchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jiMdagI gaI te utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mekSe jaIza." (76) jha kheda nahIM karatAM zuravIrapaNuM grahIne jJAnIne mArge cAlatAM ekSapATaNa sulabha ja che. viSayakaSAyAdi vizeSa For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sazikSA vikAra karI jAya te vakhate vicAravAnane peAtAnuM nirvIryapaNuM joIne ghaNA ja kheda thAya che, ane mumukSuone mukhe karI AtmAne vAraMvAra niMde che, pharI pharIne hRdayamAM rAkhavA yAgya tiraskAranI vRttithI joi, krI mahaMtapuruSanAM ciratra ane vAkacanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI, te viSayAdi sAme ati haTha karIne tene haThAve che tyAM sudhI nIce mane besatA nathI, tema ekalA kheda karIne aTakI rahetA nathI. e ja vRttinuM avalaMbana AtmArthI jIvAe lIdhuM che, ane tethI ja aMte jaya pAmyA che. A vAta sarva mumukSuoe mukhe karI hRdayamAM sthira karavA ceAgya che." (819) anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa ane anaMta saMsAra nAza karavAnuM kAraNa jJAnI puruSanI avajJA belavI tathA tevA prakAranA prasaMgamAM ujamALa thavuM, e jIvanuM anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa che, ema tIrthaMkara kahe che. te puruSanA guNagrAma karavA, te prasaMgamAM ujamALa thavuM, ane tenI AjJAmAM saraLa pariNAme parama upayegakRSTie vartavuM, e anaMta saMsArane nAza karanAruM tIrthaMkara kahe che; ane te vAkayo jinAgamane viSe che. ghaNA jIvA te vAkayo zravaNa karatA haze, tathApi prathama vAkayane aphaLa ane khIjA vAkayane saphaLa karyuM hoya, evA jIvA te kvacit jovAmAM Ave che; prathama vAkayane saphaLa ane bIjA vAkayane aphaLa ema jIve anaMta vAra karyuM che. tevAM pariNAmamAM AvatAM tene vakhata lAgatA nathI, kAraNa ke anAdi kALathI meha nAmanA dirA tenA 'AtmA'mAM pariNAma pAmyA 278 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA che, mATe vAraMvAra vicArI tevA tevA prasaMgamAM yathAzakti, yathAbaLava upara darzita karyA che je prakAra te prakAre vartavuM gya che." (397) saMsAra spaSTa prItithI karavAnI IcchA thatI hoya te te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnI puruSanAM | darzana paNa teNe karyA nathI, ema tIrthaMkara mAnusArI puruSane kahe che. jenI keDane bhaMga thaye che, jJAnI puruSane bodha tenuM prAye badhuM baLa parikSINapaNane | bhaje che. jene jJAnI puruSanA vacanarUpa lAkaDIne prahAra thayo che te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMdhI baLa hoya che, ema tIrthaMkara kahe che. jJAnI puruSane joyA pachI strIne jeI je rAga utpanna thatuM hoya te jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANo. jJAnI puruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIne vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnI puruSa sivAya tene AtmA bIje kyAMya kSaNabhara sthAyI thavAne viSe Icache nahIM. e Adi vacane te pUrve jJAnI puruSe mArgAnusArI puruSane bodhatA hatA. je jANIne, sAMbhaLIne te saraLa che AtmAne viSe avadhAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanene apradhAna na karavA yogya jANatA hatA, vartatA hatA." (454) For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI salzikSA aho satparuSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama! suSapta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, | darzana mAtrathI paNa nirdoSa apUrva sapuruSanAM vacana, mudrA svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta ane satsamAgama saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa mokSanuM kAraNa svabhAvanAM kAraNabhUta; - chelle agI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra, trikALa jayavaMta varte." (875) "zrI tIrthakarAdie pharI pharI ne upadeza kahyo che, paNa jIva dizAmUDha rahevA Icache che tyAM upAya pravatI zake nahIM. pharI pharI ThokI ThokIne kahyuM che ke saMsAranuM svarUpa ane eka A jIva samaje te sahaja mokSa tenI nivRtti che, nahIM te anaMta upAya paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMI vikaTa nathI, kemake jIvanuM sahaja je svarUpa che te ja mAtra samajavuM che, ane te kaMI bIjAnA svarUpanI vAta nathI ke vakhate te gepave ke na jaNAve, tethI samajavI na bane. pitAthI pite gupta rahevAnuM zI rIte banavA gya che? paNa svapradazAmAM jema na banavA megya evuM pitAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAna dazArUpa svapnarUpa yoge A jIva pitAne, pitAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che; ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatine hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAvakalpanAnA hetu che, ane For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mekSa che ane e ja nivRttine arthe satsaMga, sapuruSAdi sAdhana kahyAM che, ane te sAdhana paNa jIva je pitAnA puruSArthane temAM gAvyA sivAya pravartAve te ja siddha che. vadhAre zuM kahIe? ATale ja saMkSepa chavamAM pariNAma pAme che te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI saMzaya nathI." (pa37) "dha be prakArathI jJAnI puruSee karyo che. eka te siddhAMtabodha ane bIje te siddhAMtabedha thavAne kAraNabhUta * e "upadezabaMdhI" je upadezabaMdha jIvane upadezabaMdha ane aMtaHkaraNamAM sthitimAna thaye na hoya, te siddhAMtabodha siddhAMtabedhanuM mAtra tene zravaNa thAya te bhale, paNa pariNAma thaI zake nahIM. siddhAMta eTale padArthanuM je siddha thayeluM svarUpa che, jJAnI puruSoe niSkarSa karI je prakAre chevaTe padArtha jANe che, te je prakArathI vANI dvArA jaNAvAya tema jaNAvyuM che evo je bedha che te "siddhAMtabodha' che. paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyAsa bhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe viparyAsapaNe padArtha svarUpane nirdhArI le che, te viparyAsabuddhinuM baLa ghaTavA, yathAvat vastusvarUpa jANavAne viSe praveza thavA, jIvane vairAgya ane upazama sAdhana kahyAM che; ane evAM je je sAdhane jIvane saMsArabhaya draDha karAve che te te sAdhane saMbaMdhI je upadeza kahyo che te upadezabe che....gRha kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 zrImadanI salzikSA te vairAgya che, ane tenI prApti aprApti nimite utpanna thata e je kaSAya(krodha, mAna, mAyA, lebholeza tenuM maMda thavuM te "upazama che. eTale te be guNa viparyAsabuddhine paryAyAMtara karI buddhi kare che, ane te buddhi jIvAjavAdi padArthanI vyavasthA jethI jaNAya che evA siddhAMtanI vicAraNA karavA yugya thAya che. kemake cakSune paTaLAdi aMtarAya maTavAthI jema padArtha yathAvat dekhAya che, tema ahaMtAdi paTaLanuM maMdapaNuM thavAthI jIvane jJAnI puruSe kahelA evA siddhAMtabhAva, AtmabhAva, vicAracakSue dekhAya che. jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che, tyAM viveka baLavAnapaNe hoya che..... sahaja AtmasvarUpa che evuM kevaLajJAna te paNa prathama mahinIya karmanA kSayAMtara pragaTe che. ane te vAtathI upara jaNAvyuM che te siddhAMta spaSTa samajI zakAze. vaLI jJAnI puruSanI vizeSa zikhAmaNa vairAgya upazama pratibaMdhatI jovAmAM Ave che.... pharI pharIne jJAnI puruSanAM vacana e upadezane ja nizcaya karavAnI jIvane preraNA karavA Icche che, tathApi anAdi asatsaMgathI utpanna thayelI evI duSTa IcchAdi bhAvamAM mUDha thayele e jIva pratibUjhata (samajatI nathI; ane te bhAvanI nivRtti karyA vinA athavA nivRttinuM prayatna karyA vinA zreya Icche che, ke jene saMbhava kyAre paNa thaI zakayo nathI, vartamAnamAM thatuM nathI, ane bhaviSyamAM thaze nahIM." (56) duHkhanuM kyA Ichata bevata sabe, hai IcchA duHkhamUla; mULa jaba IcchAkA nAza laba, miTe anAdi bhUla. hAthoMdha 1-12 For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya; heya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya 138 -Atmasiddhi "mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAsaktithI mUMjhAI eka "mokSane viSe ja yatna kare ane "tIvra | mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM mumukSatA kSaNe kSaNe pravartavuM. "tIvra mumukSutA" viSe atra jaNAvavuM nathI. paNa "mumukSutA" viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa pitAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svachaMdano nAza hoya che. svachaMda jyAM theDI athavA ghaNI hAni pAmyuM che, tyAM teTalI bedhabIja egya bhUmikA thAya che. svachaMda jyAM prAya dabAve che, tyAM pachI "mArgaprAptine rokanArAM traNa kAraNe mukhya karIne hoya che, ema ame jANIe chIe. A lekanI a9pa paNa sukhecchA, parama dainyatAnI ochAI, ane padArthane anirNaya e badhAM kAraNe TALavAnuM bIja have pachI kahIzuM. te pahelAM te ja kAraNene adhiktAthI kahIe chIe. A lekanI a5 paNa sukhecchA", e ghaNuM karIne tIvra mumukSatAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM kAraNe niHzaMkapaNe te "sat' che evuM dRDha thayuM mumukSatAne rokanAra nathI, athavA te "paramAnaMdarUpa ja che ema traNa kAraNe paNa nizcaya nathI. athavA te mumukSatAmAM paNa keTaleka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA 285 bAhya zAtAnAM kAraNe paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lekanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che; jethI jIvanI jegyatA rekAI jAya che. sapuruSamAM ja paramezvara buddhi, ene jJAnIoe paramadharma kahyo che ane e buddhi parama dainyatva sUcave che, jethI sarva prANI viSe pitAnuM dAsatva manAya che ane parama jegyatAnI prApti hoya che. e parama dainyatva jyAM sudhI Avarita rahyuM che tyAM sudhI jIvanI jagyatA pratibaMdhayukta hoya che. kadApi e bane thayAM hoya, tathApi vAstavika tatva pAmavAnI kaMI jegyatAnI ochAIne lIdhe padArtha-nirNaya na thaye heya te citta vyAkuLa rahe che, ane mithyA samatA Ave che; kalpita padArtha viSe "sanI mAnyatA hoya che; jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema Avate nathI, ane e ja parama jegyatAnI hAni che. A traNe kAraNe ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSumAM ame joyAM che. mAtra bIjA kAraNanI kaMIka nyUnatA koI kaI viSe joI che, ane je teomAM sarva prakAre (parama dainyatAnI khAmInI) nyUnatA thavAnuM prayatna hoya te jogya thAya ema jANIe chIe. parama dainyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che; ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama pramANi e che. adhika zuM kahIe? anaMtakALe e ja mArga che. paheluM ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI, ane mahAtmAne joge tenA alaukika svarUpane For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA oLakhavuM. oLakhavAnI parama tIvratA rAkhavI, te oLakhAze. mumukSunAM netre mahAtmAne oLakhI le che. mahAtmAmAM jene draDha nizcaya thAya che, tene mahAsakti maTI padArthane nirNaya hoya che. tethI vyAkuLatA maTe che. tethI niHzaMkatA Ave che. jethI jIva sarva mahAtmAnuM oLakhANa prakAranAM duHkhathI nirbhaya hoya che ane ane tenuM phaLa tethI ja niHsaMgatA utpanna hoya che, ane ema egya che. ame AmAM ghaNe gUDha zAstrArtha paNa pratipAdana karyo che....kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastuvicAra vinA na rahevuM ema mahAtmAonI zikSA che." (254) "jIvane mArga maLyo nathI enuM zuM kAraNa? e vAraMvAra vicArI yaMgya lAge tyAre sAthenuM patra vAMcajo.... amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptine vega maLa durlabha che. sasvarUpane abhedabhAve ane ananya bhaktie namonamaH bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnI puruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane sabhyapratIti AvyA vinA svarUpanI svarUpaprApti mArga prApti thatI nathI, ane AdhyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyA che, seve che ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, vartamAne e ja mArgathI thAya che ane anAgata kALe For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI zikSA 287 paNa jJAnaprAptine e ja mArga che. sarva zAstrone bedha lakSa jevA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANu chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mArgane ArAdhave. e mArga ArAdhyA vinA jIve anAdikALathI paribhramaNa karyuM che. jyAM sudhI jIvane svachaMdarUpI aMdhatva che, tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. (aMdhatva TaLavA mATe) jIve e mArgane vicAra kare; dRDha mokSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, te mArganI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e niHzaMka mAnaje. anAdi kALathI jIva avaLe mArge cAle che. jo ke teNe japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMtavAra karyuM che, tathApi je kaMI paNa avazya karavA gya hatuM te teNe karyuM nathI; je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. sUyagaDAMga sUtramAM trASabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrane upadezyA che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che? he AyuSyamane! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? te ke nizcaya kahIe chIe ke saruSanuM kaheluM vacana, tene upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM che - gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMta puruSe mArga pAmIne mekSaprApta thayA. For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja vAta kahevAne lakSa che. ANAe dhammo ANAe tvo| AjJAnuM ArAdhana e ja dharma ane AjJAnuM ArAdhana e ja tapa. | (AcArAMga sUtra) | sarva sthaLe e ja meTA puruSone kahevAne lakSa che, e lakSa jIvane samajAyuM nathI. tenAM kAraNamAM sarvathI pradhAna evuM kAraNa svachaMda che ane jeNe svachaMdane maMda karyo che, evA puruSane pratibaddhatA (leka saMbaMdhI baMdhana, svajanakuTuMba baMdhana, dehAbhimAnarUpa baMdhana, saMka95vikalparUpa baMdhana) e baMdhana TaLavAne sarvottama upAya je kaMI che te A uparathI tame vicAre. ane e vicAratAM amane je kaMI gya lAge te pUchajo. ane e mArge je kaMI yegyatA lAvaze te upazama game tyAMthI paNa maLaze. upazama maLe ane jenI AjJAnuM ArAdhana karIe evA puruSane beja rAkhaje. - bAkI bIjAM badhAM sAdhana pachI karavAM yeya che. A sivAya bIjo koI mokSamArga vicAratAM lAgaze nahIM. (vikalapathI) lAge te jaNAvazo ke je kaMI yegya hoya te jaNavAya." (194) "sarva duHkhathI mukta thavAne abhiprAya jene thaye hoya, te puruSe AtmAne gaveSa, ane AtmA gaveSa hoya teNe yamaniyamAdika sarva sAdhanane Agraha satsaMganI upAsanA te apradhAna karI, satsaMgane gaSa; temaja AtmAnI upAsanA che. upAso. satsaMganI upAsanA karavI hoya teNe saMsArane upAsavAne AtmabhAva For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sakSikSA 209 sarvathA tyAgavA. peAtAnA sarva abhiprAyanA tyAga karI peAtAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthaMkara ema kahe che ke je kaI te AnA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che. ema je satsaMgane upAse che te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che." (dvAdazAMgInuM saLaMga sUtra) (491) "jinAgama che te upazamasvarUpa che, upazamasvarUpa evA puruSAe upazamane arthe te prarUpyAM che, upadezyAM che. te upazama AtmArthe che, anya koI prayeAjana arthe nathI. AtmArthamAM jo tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, te te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane te niHsaMdeha yathArtha lAge che. duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti du:kha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koi prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thai zake tema nathI. ema sarva jJAnIpuruSAne bhAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane pratyeAjanarUpa che. tenA sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNavuM ke satzAstranuM vicAravuM e che. je koi jIva duHkhanI nivRtti icchatA hAya, sarvathA du:khathI muktapaNuM tene prApta karavuM hAya tene e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIjo kAI upAya AtmavicAra kartavyarUpa dharma 19 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA nathI. mATe jIve sarva prakAranAM matamatAMtarane, kuLadharmane, lekasaMjJArUpa dharmane, oghasaMjJArUpa dharmane udAsabhAva bhajI eka AtmavicAra kartavyarUpa dharma bhaja che. eka meTI nizcayanI vArtA te mumukSu jIve e ja karavI gya che ke satsaMga jevuM kalyANanuM keI baLavAna kAraNa nathI, ane te satsaMgamAM niraMtara kalyANanuM kAraNa samaya samaya nivAsa Iccha, asatsaMganuM ( kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM, e zreyarUpa che. bahu bahu karIne A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che. yathAprArabdha sthiti che eTale baLavAna upAdhige viSamatA AvatI nathI. kaMTALe atyaMta AvI jatAM chatAM upazamanuM, samAdhinuM yathArUpa rahevuM thAya che, tathApi niraMtara cittamAM satsaMganI bhAvanA varyA kare che. satsaMganuM atyaMta mAhAmya pUrvabhave vedana karyuM che te pharI pharI smRtirUpa thAya che ane niraMtara abhaMgapaNe te bhAvanA skurita rahyA kare che." (375) vairAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSayapazamanuM nirmaLapaNuM thAya che ane saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. je asaMgadazAne hetu jIvamAM asaMgadazA Ave te AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che; ane te asaMgadazAne hetu vairAgya ane upazama che; je pharI pharI jinAgamamAM tathA vedAMtAdi ghaNAM zAstromAM kahela che- vistArela che, mATe ni saMzayapaNe gavAsiSThAdi vairAgya, upazamanA hetu evA sadUgraMthe vicAravA yogya che. For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sazikSA 291 tamane athavA zrI devakaraNajIne athavA kAI khIjA mumukSune koi prakAranI kaMI paNa paramArthanI vArtA karI hAya temAM mAtra paramArtha sivAya bIjo kAI leAkamArganA pratikAra hetu nathI. viSama ane bhayaMkara A saMsAranuM svarUpa joI tenI nivRtti viSe amane bedha thayA. je bedha vaDe jIvamAM zAMti AvI, samAdhidazA thaI, te khAdha A jagatamAM koI anaMta puNyajoge jIvane prApta thAya che, ema mahAtmA puruSA karI pharI kahI gayA che. A duSamakALane viSe aMdhakAra pragaTI medhanA mArgane AvaraNa prApta thayA jevuM thayuM che, te kALamAM amane dehajoga banyA te koI rIte kheda thAya che, tathApi paramArthathI te kheda paNa samAdhAna rAkhyA karyAM che; paNa te dehajogamAM koI koI vakhata kAI mumukSu pratye vakhate leAkamArganA pratikAra karI pharI kahevAnuM thAya che; je jogamAMnA joga tamArA ane zrI devakaraNujI saMbaMdhamAM saheje banyA che; paNa tethI tame amAruM kahevuM mAnya kare evA Agraha mATe kaMI paNa nathI kahevAnuM thatuM; mAtra hitakArI jANI te vAtane Agraha thayA hAya che ke thAya che, eTale lakSa rahe te saMganuM phaLa kaI rIte thavuM saMbhave che. jema bane tema jIvanA potAnA doSa pratye lakSa karI bIjA jIva pratye nirdoSa draSTi rAkhI vartavuM ane vairAgyaupazamanuM jema ArAdhana thAya tema karavuM e prathama smaraNavA yeAgya vAta che." (500) mahAtmA gAMdhIjI pratye DarabananA patramAM zrImad lakhe che For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrImad rAjacaMdra vanakaLA ""AtmA che, "AtmA nitya che", "AtmA karmane rtA che," "AtmA karmane bhaktA che, tethI te nivRtta thaI zake che," ane "nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana vivekAna che e ja kAraNe jene vicAra karIne siddha thAya, tene vivekajJAna athavA samyagdarzananI prApti gaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jIve vizeSa karI abhyAsa karavA gya che. pUrvanA keI vizeSa abhyAsabaLathI e ja kAraNane vicAra utpanna thAya che; athavA satsaMganA AzrayathI te vicAra utpanna thavAne vega bane che. anitya padArtha pratye mehabuddhi hovAne lIdhe AtmAnuM astitva, nityatva ane avyAbAdha samAdhisukha bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mehabuddhimAM jIvane svarUpa-AvirbhAva anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che, ke tene viveka karatAM karatAM jIvane mUMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mohagraMthi chedavAne vakhata AvavA pahelAM te viveka cheDI devAne vega pUrvakALe ghaNI vAra banyuM che, kema ke jene anAdikALathI abhyAsa che te, atyaMta puruSArtha vinA, alpa kALamAM cheDI zakAya nahIM. mATe pharI pharI satsaMga, salphAstra ane pitAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama leve gya che, ke jenA pariNAmamAM nitya, zAzvata, sukhasvarUpa evuM AtmajJAna thaI svarUpa AvirbhAva thAya che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI ka9panA karavAthI mAtra For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sazikSA jIvane peAtAnA hitanA tyAga karavAno vakhata Ave che, mane anitya padArthanA rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNanA yAga rahyA kare che. kaMi paNa AtmavicAra karavAnI icchA tamane varte che, ema jANI ghaNA saMteASa thayA che. te saMteSamAM mAre kaMI svArtha nathI. mAtra tame samAdhine raste caDavA iccho cho tethI saMsAraklezathI nivartavAnA tamane prasaMga prApta thaze. evA prakAranA saMbhava dekhI svabhAve saMtASa thAya che." (570) 23 zrI lallujI uparanA 'cha pa'nA patramAM zrImad lakhe che: "anAdi svadazAne lIdhe utpanna thayelA evA jIvanA ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnIpuruSAe dezanA prakAzI che. te svasasamyagdarzana ane dazAthI rahita mAtra peAtAnuM svarUpa che, ema mAkSanI prApti jo jIva pariNAma kare, te sahajamAtramAM te jAgRta thaI samyagdarzanane prApta thAya; samyagdarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa meAkSane pAme. koI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSe, zAka, saMyeAga utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAvaparyAyamAM mAtra peAtAne adhyAsathI aikayatA thai che, tethI kevaLa peAtAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa-pratyakSa-atyaMta pratyakSaaparAkSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyeAgane viSe tene iSTa- aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, rAgAdi bAdhArahita saMpUrNa mAhAtmyanuM For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA ThekANuM evuM nijasvarUpa jANI, veDhI te kRtArtha thAya che. je je puruSAne e cha pada sapramANa evAM paramapuruSanAM vacane AtmAnA nizcaya thayA che, te te puruSa sarva svarUpane pAmyA che; Adhi, vyAdhi, upAdhi, sarve saMgathI rahita thayA che, thAya che; ane bhAvikALamAM paNa tema ja thaze.... 294 karuNA je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa, te jenAM vacanane aMgIkAra karyuM sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa jIva saMpUrNa AnaMdane satpuruSanI niSkAraNu prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA satpuruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che, kemake jenA pratyupakAra na thai zake evA paramAtmabhAva te jANe kaMI paNa icchayA vinA mAtra niSkAraNa karuNAzIlatAthI ApyA, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mArA ziSya che, athavA bhaktinA kartA che, mATe mArA che, ema kadI joyuM nathI,evA je satpuruSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra hA! ! je satpuruSAe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che, je bhaktine prApta thavAthI sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svacchaMde maTe ane saheje Atmabodha thAya ema nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te trikALa namaskAra hA !"' (493) For Personal & Private Use Only sadgurunI bhaktithI saheje AtmakhAdha thAya jANIne je bhaktinuM satpuruSAne pharI pharI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI salzikSA 295 "jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che; ane te vicArane vairAgya (bhega pratye anAsakti) vicAradazA pAmavAnuM tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, utkRSTa kAraNa te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANe tene niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. sapuruSanA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne udbhava thato nathI ane satparuSanA vacananuM yathArtha grahaNa, sapuruSanI pratIti e kalyANa thavAmAM sarvotkRSTa nimitta hevAthI temanI "ananya Azrayabhakti' pariNAma pAmyathI, thAya che....kharekhara mumukSu hoya tene sapuruSanI "Azrayabhakti" ahaMbhAvAdi chedavAne mATe ane alpakALamAM vicAradazA pariNAma pAmavAne mATe utkRSTa kAraNarUpa thAya che." (706) jene kaMI priya nathI, jene kaMI apriya nathI, jene keI zatru nathI, jene koI mitra nathI, jene mAna-apamAna, lAbha-alAbha, harSa-zeka, janma-mRtyu Adi ddhane abhAva thaI je zuddha caitanya svarUpane viSe sthiti pAmyA che, pAme che ane pAmaze, temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che. deha pratye je vastrane saMbaMdha che, te AtmA pratye jeNe dehane saMbaMdha yathAtathya dITho che, mahatparonI dazA mAna pratye taravArane je saMbaMdha che te ane nirbhayatA deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dIThe che, abaddha spaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahapurUSane jIvana ane maraNa bane samAna che. For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra96 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA je aciMtya dravyanI zucitisvarUpa kAMti parama pragaTa thaI aciMtya kare che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nijasvarUpa che e nizcaya je paramakRpALu puruSa prakA tene apAra upakAra che. | caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa kaMI caMdra bhUmirUpa koI kALe tema thatuM nathI, ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thatuM nathI, sadAsarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja bhrAMti che. jema AkAzamAM vizvane praveza nathI, sarva bhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema sammadraSTi puruSoe pratyakSa sarva dravyathI bhinna, sarva anya paryAyathI rahita ja AtmA dIThe che. jenI utpatti keI paNa anya dravyathI thatI nathI, tevA AtmAne nAza paNa kayAMthI hoya? ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI brAMti che. te ja bhrAMti nivRtta karI zuddha caitanya nija anubhava pramANusvarUpamAM parama jAgrata thaI jJAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIva pratye sAmyabhAva utpanna thAya che. sarva padravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA akSeza samAdhine pAme che." (833) durlabha e manuSyadeha paNa pUrve anaMtavAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM, paNa A manuSyadehane For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI salzikSA kRtArthatA che, ke je manuSyadehe jJAnIpuruSanA Azraye deha chUTe A jIve jJAnI puruSane oLakhyA, e svarUpasthitinuM kAraNa tathA te mahAbhAgyane Azraya karyo. je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janma jarA maraNadine nAza karavAvALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSane Azraya ja jIvane janma jarA maraNadine nAza karI zake, kemake te yathAsaMbhava upAya che. saMga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehane prasaMga nivRtta thaze. tene game tyAre viyega nizcaye che. paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA cheDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare.. zrI sarUe kahyo che evA nigraMthamArgane sadAya Azraya rahe. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa rAgadveSane kSaya avinAzI e huM AtmA chuM; ema thavAne upAya AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya." (692) dehAdi saMbaMdhI je puruSe harSaviSAda karatA nathI, te puruSo pUrNa dvAdazAMgane saMkSepamAM samajyA che, ema samaje. e ja draSTi kartavya che. For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA huM dharma pAmyuM nathI, huM dharma kema pAmIza? e Adi kheda nahIM karatAM vItarAga puruSane dharma je dehAdi saMbaMdhIthI harSaviSAdavRtti dUra karI vItarAga puruSone dharma AtmA asaMga-zuddha-caitanya-svarUpa che, evI vRttine nizcaya ane Azraya grahaNa karI te ja vRttinuM baLa rAkhavuM, ane maMda vRtti thAya tyAM vitarAga purUSanI dazAnuM smaraNa karavuM, te adbhuta caritra para draSTi prerIne vRttine apramatta karavI, e sugama ane sarvotkRSTa upakArakAraka tathA kalyANasvarUpa che." (843) vItarAgane kahele parama zAMta rasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvana anaadhikArIpaNAne lIdhe tathA puruSanA yuga vinA samajAtuM nathI; saMsArareganuM auSadha te paNa tene jevuM jIvane saMsArarega | maTADavAne bIjuM koI pUrNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra citavana karavuM. A paramatatva che, tene mane sadAya nizcaya rahe; e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza kare, ane janma maraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo! nivRtti thAo !! | he jIva! A phlezarUpa saMsAra thakI, virAma pAma, virAma pAma; kAMIka vicAra, pramAda cheDI jAgRta thA! jAgRta thA !! nahIM te ratnaciMtAmaNi je A manuSyadeha niSphaLa jaze. he jIva! have tAre puruSanI AjJA nizcaya upAsavA yogya che." (pa05) For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunI sanseikSA 299 kevaLa aMtarmukha thavAne sahune mArga sarva duHkhakSayane upAya che, paNa te keIka jIvane samajAya che. mahatpaSyanA vegathI, vizuddha matithI, tIvra sarva duHkha kSaya vairAgyathI ane puruSanA samAgamathI te karavAne upAya upAya samajAvA gya che. te samajavAne avasara eka mAtra A manuSya deha che. te paNa aniyata kALanA bhayathI gRhIta che, tyAM pramAda thAya che, e kheda ane Azcarya che. jha" (816) keIne arthe vikalpa nahIM ANutAM asaMgapaNuM ja rAkhaze. jema jema puruSanAM vacana temane pratItimAM Avaze, jema jema AjJAthI asthimijA kevo chava satya pAme? raMgAze, tema tema te te jIva AtmakalyANane sugamapaNe pAmaze, ema niHsaMdehatA che. je koI sAcA aMtaHkaraNe puruSanAM vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM kaMI saMzaya nathI." (781). "kaI paNa jIva paramArtha pratye mAtra aMzapaNe paNa prApta thavAnAM kAraNane prApta thAya ema niSkAraNa karUNAzIla evA trASabhAdi tIrthakaree paNa karyuM che, sapuruSone sanAtana kAraNake puruSanA saMpradAyanI sanAtana saMpradAya evI karuNAvasthA hoya che ke, samaya mAtrane anavakAze A leka AtmAvasthA pratye hai, AtmasvarUpa pratye he, AtmasamAdhi pratye ho; anya avasthA pratye na ho, anya svarUpa For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa pratye na ho, anya Adhi pratye na ho; je jJAnathI svAtmastha pariNAma hoya che, te jJAna sarva jIvo pratye pragaTa he, anavakAzapaNe sarva jIva te jJAna pratye rucipaNe ho, e ja jene karuNAzIla sahaja svabhAva che, te saMpradAya sanAtana satparuSane che." (430) kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thaye chatAM siddhi thaI nahIM. je tuM tyAgI hoya te tvacA saddavicAra vagaranI vanitAnuM svarUpa vicArIne saMsAra bhaNI draSTi karaje. tuM game te dharma mAnatA hoya tene mane pakSapAtA nathI, mAtra kahevAnuM tAtparya ke je rAhathI saMsAramaLa nAza thAya te bhakti, te dharma ane te sadAcArane tuM sevaje. zrImaMta che te paisAnA upayogane vicAraje, raLavAnuM kAraNa Aje zodhIne kaheje. je tuM samajaNe bALaka hoya te vidyA bhaNI ane AjJA bhaNI draSTi kara. je yuvAna hoya te udyama ane brahmacarya bhaNI draSTi kara. je vRddha hoya te mata bhaNI dRSTi karI AjanA divasamAM praveza kara. je te amalamasta hoya te nepaliyana bonApArTane bane sthitithI smaraNa kara. For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 zrImadanI salzikSA paga mUkatAM pApa che, jemAM jhera che, ane mAthe maraNa rahyuM che, e vicArI AjanA divasamAM praveza kara. aghora karma karavAmAM Aje tAre paDavuM hoya te rAjaputra che te paNa bhikSAcarI mAnya karI AjanA divasamAM praveza karaje. dharmAcArya che te tArA anAcAra bhaNI kaTAkSadraSTi karI AjanA divasamAM praveza karaje. durAcArI ho te tArI ArogyatA, bhaya, parataMtratA, sthiti ane sukha ene vicArI AjanA divasamAM praveza karaje. duHkhI ho te (AjanI) AjIvikA jeTalI AzA rAkhI AjanA divasamAM praveza karaje. AhAra, vihAra, nihAra e saMbaMdhInI tArI prakriyA tapAsI AjanA divasamAM praveza karaje. - tuM game te dhaMdhAtha ho, paraMtu AjIvikAthe anyAyasaMpanna dravya upArjana karIza nahIM. julamIne, kAmIne, anADIne uttejana Apate he te aTakaje. ochAmAM ocho paNa ardha prahara dharmakartavya ane vidyA saMpattimAM grAhya karaje. jiMdagI TUMkI che, ane jaMjALa lAMbI che, mATe jaMjALa TUMkI kara te sukharUpe jiMdagI lAMbI lAgaze. strI, putra, kuTuMba, lakSamI ityAdi badhAM sukha tAre ghera For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA hoya tepaNuM e sukhamAM gauNatAe duHkha rahyuM che ema gaNI AjanA divasamAM praveza kara. pavitratAnuM mULa sadAcAra che. mana deraMgI thaI jatuM jALavavAne, vacana zAMta, madhura, kamaLa, satya ane zauca belavAnI sAmAnya pratijJA laI AjanA divasamAM praveza karaje. kAyA maLamUtranuM astitva che, te mATe "huM A zuM amegya prayeAjana karI AnaMda mAnuM chuM?" ema Aje vicAraje. je Aje divase tane sUvAnuM mana thAya, te te vakhate IzvarabhaktiparAyaNa thaje, ke satazAstrane lAbha laI leje. huM samajuM chuM ke ema thavuM durghaTa che. te paNa abhyAsa sarvane upAya che. bahoLI lakSamI maLatAM chatAM Aje anyAyathI koIne jIva jatuM hoya te aTakaje. vakhata amUlya che. e vAta vicArI AjanA divasanI 216000 vipaLane upayoga karaje, vAstavika sukha mAtra virAgamAM che, mATe jaMmLa mahinAthI Aje atyaMtara mahinI vadhArIza nahIM. adhikArI che te paNa prajAhita bhUlIza nahIM, kAraNa jenuM (rAjAnuM) tuM lUNa khAya che te paNa prajAnA mAnItA nakara che. vyAvahArika prajanamAM paNa upagapUrvaka vivekI rahevAnI satratijJA mAnI AjanA divasamAM vartaje. For Personal & Private Use Only www Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 zrImadunI salzikSA je Aje tArAthI kaI mahAna kAma thatuM hoya te tArA sarva sukhane bhega paNa ApI deje. vyavahArane niyama rAkhaje ane navarAze saMsAranI nivRtti zodhaje. sapuruSa viduranA kahyA pramANe Aje evuM kRtya karaje ke rAtre sukhe suvAya. jema bane tema AjanA divasa saMbaMdhI svapatnI saMbaMdhI paNa viSayAsakta ocho raheje. Atmika ane zArIrika zaktinI divyatAnuM te mULa che. e jJAnIonuM anubhavasiddha vacana che. bhale tArI AjIvikA jeTaluM tuM prApta karate he paraMtu nirapAdhimaya hoya te upAdhimaya peluM rAjasukha IcchI tAre Ajane divasa apavitra karIza nahIM. sazIlavAna sukhI che, durAcArI duHkhI che. e vAta je mAnya na hoya te atyArathI tame lakSa rAkhI te vAta vicArI juo. A saghaLAMne sahele upAya Aje kahI dauM chuM ke doSane oLakhI doSane TALavA." [ "puSpamALA" 2] vartanamAM bAlaka thAo, satyamAM yuvAna thAo, jJAnamAM vRddha thAo mahApurUSanAM AcaraNa jevA karatAM tenuM aMtaHkaraNa jevuM e vadhAre parIkSA che. For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA mahAtmA thavuM hoya te upakArabuddhi mahAtmA ane rAkhe; puruSanA samAgamamAM raho; AhAra, mokSamArga vihArAdimAM alubdha ane niyamita rahe; sat zAstranuM manana kare; UMcI zreNImAM lakSa rAkhe. e eke na hoya te samajIne AnaMda rAkhatAM zIkhe. yathArtha vacana grahavAmAM daMbha rAkhaze nahIM ke ApanArane upakAra eLavaze nahIM. jJAnI aMtaraMga kheda ane harSathI rahita hoya che. jyAM sudhI te tattvanI prApti nahIM thAya, tyAM sudhI mekSanI tAtparyatA maLI nathI. sapuruSanA aMta:karaNe Acaryo kiMvA kahyo te dharma. ekaniSThAe jJAnInI AjJA ArAdhatAM tattvajJAna prApta thAya che. mANasa paramezvara thAya che ema jJAnIo kahe che. svAdane tyAga e AhArane khare tyAga jJAnIo kahe che. A kALamAM ATaluM vadhyuM - jhAjhA mata, jhAjhA tatvajJAnIo, jhajhI mAyA ane jhAjhe parigrahavizeSa. sapuruSe kahetA nathI, karatA nathI, chatAM tenI sapuruSatA nirvikAra mukhamudrAmAM rahI che." ("vacanAmRta" 21) bAhya bhAve jagatamAM varno ane aMtaraMgamAM ekAMta zItalIbhUta-nirlepa rahe; e ja mAnyatA ane bodhanA che." (72) For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunI salzikSA 305 tene tuM bodha pAma ke jenAthI samAdhimaraNanI prApti thAya. eka vAra je samAdhimaraNa thayuM te sarva kALanA asamAdhimaraNa TaLaze." (25) "je ke jJAnI bhakti IcchatA nathI, paraMtu mokSAbhilAvIne te karyA vinA upadeza pariNamate nathI, ane manana tathA nididhyAsanAdine hetu thato nathI, mATe mumukSue jJAnInI bhakti avazya kartavya che ema puruSoe kahyuM che. zAstramAM kahelI AjJAe parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che, mela thavA mATe jJAnanI pratyakSa AjJA ArAdhavI joIe A jJAnamArganI zreNI kahI, e pAmyA vinA bIjA mArgathI mokSa nathI. e guma tatvane je ArAdhe che, te pratyakSa amRtane pAmI abhaya thAya che." (200) mAyAno prapaMca kSaNe kSaNe bAdhartA che; te prapaMcanA tApanI nivRtti keI kalpadrumanI chakyA che ane kAM kevaLa | dazA che, tathApi kalpadrumanI chAyA prazasta che yogya vyavahAra te sivAya e tApanI nivRtti nathI, ane e kalpadrumane vAstavika oLakhavA Ave gya thavuM prazasta che. te jogya thavAmAM bAdhakartA e A mAyAprapaMca che, jene paricaya jema ocho hoya tema varyA vinA jegyatAnuM AvaraNa bhaMga thatuM nathI; pagale pagale bhayavALI ajJAna bhUmikAmAM jIva vagara vicAryuM ke tyavadhi 20 For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacadra jIvanakaLA yAjanA cAlyA kare che; tyAM jogyatAnA avakAza kayAMthI hAya? Ama na thAya teTalA mATe thayelAM kAryanA upadravane jema zamAvAya tema zamAvI, sarva prakAre nivRtti (e viSenI) karIye|gya vyavahAramAM AvavAnuM prayatna karavuM ucita che. 'na cAlatAM' karavA joie, ane te paNa prArabdhavazAt niHspRha buddhithI, evA je vyavahAra tene ceAgya vyavahAra mAnajo." (232) 306 zAstrone viSe A kALane anukrame kSINapaNA yAgya kahyo che; ane te prakAre anukrame thayA kare che. e kSIpaNuM mukhya karIne paramArtha saMbaMdhInuM kahyuM che. kALASa je kALamAM atyaMta durlabhapaNe paramArthanI prApti thAya te kALa duSama kahevA yAgya che; jo ke sarva kALane viSe paramArthaprApti jenAthI thAya che, evA puruSonA joga durlabha ja che, tathApi AvA kALane viSe te atyaMta durlabha hoya che. jIvAnI paramArthavRtti kSINapariNAmane pAmatI jatI hovAthI te pratye jJAnIpuruSanA upadezanuM baLa ochuM thAya che, ane tethI paraMparAe te upadeza paNu kSINupaNAne pAme che, eTale paramArthamArga anukrame vyavaccheda thavA joga kALa Ave che. A kALane viSe ane temAM paNa hamaNAM lagabhaganA seMkaDAthI manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che. sahajAnaMda svAmInA vakhata sudhI manuSyamAM je saraLavRtti hatI, te ane AjanI saraLavRtti emAM meTo taphAvata thai gayA che. tyAM sudhI manuSyAnI vRttine viSe kaMI kaMI AjJAMkitapaNuM, paramArthanI icchA, ane te saMbaMdhI For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnI sazikSA 307 nizcayamAM hRtatA e jevAM hatAM tevAM Aje nathI; tethI te Aje ghaNuM kSINapaNuM thayuM che, joke haju A kALamAM paramArthavRtti kevaLa vyavaccheda prApta thai nathI, tema satpuruSarahita bhUmi thaI nathI, teApaNu kALa te karatAM vadhAre viSama che, bahu viSama che, ema jANIe chIe. AvuM kALanuM svarUpa joIne meATI anukaMpA hRdayane viSe akhaMDapaNe varte che. jIvAne viSe koI paNa prakAre atyaMta duHkhanI nivRttinA upAya evA je sarvottama jJAnInI anukaMpA paramArtha, te saMbaMdhI vRtti kaMI paNa vardhamAnapaNAne prApta thAya, te ja tene satpuruSanuM oLakhANa thAya che, nahIM te thatuM nathI. te vRtti sajIvana thAya ane koI paNa jIvAne-ghaNA jIvAne-paramArtha saMbaMdhI je mArga te prApta thAya tevI anukaMpA akhaMDapaNe rahyA kare che; tathApi tema thavuM bahu durlabha jANIe chIe, ane tenAM kAraNeA paNa upara jaNAvyAM che. je puruSanuM durlabhapaNuM ceAthA kALane viSe (satyayuga viSe) hatuM tevA puruSane joga A kALamAM thAya ema thayuM che, tathApi paramArtha saMbaMdhI ciMtA jIvAne atyaMta kSINa thaI gaI che, eTale te puruSanuM eLakhANa thavuM atyaMta vikaTa che. temAM paNa je gRhavAsAdi prasaMgamAM te puruSanI sthiti che, te joI jIvane pratIti AvavI durlabha che, atyaMta durlabha che, ane kadApi pratIti AvI te temane je prArabdhaprakAra hAla varte che, te joI nizcaya rahevA durlabha che, ane kadApi nizcaya thAya te paNa tenA satsaMga rahevA durlabha che, ane je paramArthanuM mukhya te te te che. te AvI sthitimAM joi upara jaNAvyAM kAraNa For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA che je kAraNe tene vadhAre baLavAnapaNe dekhIe chIe, ane e vAta joI pharI pharI anukaMpA utpanna thAya che. IzvarecchAthI je koI paNa jIvonuM kalyANa vartamAnamAM paNa thavuM sarjita haze te te tema thaze, kalyANanuM kAraNa ane te bIjethI nahIM paNa amathakI ema paNa atra mAnIe chIe." (398) je vyavasAye karI jIvane bhAvanidrAnuM ghaTavuM na thAya te vyavasAya kaI prArabdhage kare paDatuM hoya te te pharI pharI pAchA haThIne, "moTuM bhayaMkara hiMsAbodhanuM phaLavuM vALuM duSTa kAma ja A karyA karuM chuM evuM zAthI saMbhave? pharI pharI vicArIne ane "jIvamAM DhIlA paNathI ja ghaNuM karI mane A pratibaMdha che ema pharI pharI nizcaya karIne jeTaluM bane teTale vyavasAya saMkSepa karatA jaI pravartavuM thAya, te bedhanuM phaLavuM thavuM saMbhave che." (49) traNa varSanI lagabhagathI evuM vartAyA kare che, ke paramArtha saMbaMdhI ke vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatAM kaMTALo AvI jAya che ane lakhatAM lakhatAM kaDhipata jevuM yathArtha lekhana ke kathana lAgavAthI vAraMvAra apUrNa cheDI devAnuM thAya che. paramArthamAM citta je vakhate ekAgavata hoya tyAre je paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM athavA kahevAnuM ane te te yathArtha kahevAya, paNa citta asthiravat hoya, ane paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM ke kahevAnuM karavAmAM Ave te te udIraNA jevuM thAya, temaja aMtaravRttine yathA For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadana sazikSA 309 tathya temAM upaga nahIM hovAthI te AtmabuddhithI lakhyuM ke kahyuM nahIM hovAthI kalpitarUpa kahevAya; jethI tathA tevAM bIjAM kAraNethI paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM tathA kahevAnuM ghaNuM ochuM thaI gayuM che. paNa keTalAka prasaMgamAM vizeSa sthiratA rahe che. vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatAM te asArabhUta ane sAkSAt brAMtirUpa lAgavAthI te saMbaMdhI je kaMI lakhavuM ke kahevuM te tuccha che, AtmAne vikaLatAno hetu che, ane je kaMI lakhavuM kahevuM che te na kahyuM hoya te paNa cAlI zake evuM che, mATe jyAM sudhI tema varte tyAM sudhI te jarUra tema vartavuM ghaTe che; ema jANI ghaNI vyAvahArika vAta lakhavA, karavA, kahevAnI Teva nIkaLI gaI che." (586) "koI paNa tathArUpa jene pAmIne satsaMgano Azraya jIvane eka kSaNa paNa aMtarbheda jAgRti kartavya che thAya te tene mikSa vizeSa dUra nathI. anya pariNAmamAM jeTalI tAdAmya vRtti che, teTale jIvathI mokSa dUra che. je kaI Atmajoga bane te A manuSyapaNAnuM mUlya kaI rIte na thaI zake tevuM che. prAye manuSyadeha vinA Atmajaga banatuM nathI ema jANe, atyaMta nizcaya karI, A ja dehamAM Atmajoga utpanna kare ghaTe. vicAranI nirmaLatAe karI je A jIva anya paricayathI pAcho vaLe te sahajamAM hamaNAM ja tene Atmaga pragaTe. asatsaMga prasaMgane gherA vizeSa che, ane A jIva tethI anAdikALane hInasatva thaye hovAthI tethI avakAza prApta For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA karavA athavA tenI nivRtti karavA jema bane tema satsaMgane Azraya kare te kaI rIte puruSArtha thaI vicAradazAne pAme. je prakAre anityapaNuM, asArapaNuM A saMsAranuM atyaMtapaNe bhAse te prakAre karI AtmavicAra utpanna thAya.je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatAM zAne jina tyAga nathI, te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanakahe che? muktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmukta dazAnI jIva AzAtanA kare che, ema varte che. sarvathA rAgadveSa pariNAmanuM parikSaNapaNuM ja kartavya che. atyaMta jJAna hoya tyAM atyaMta tyAga saMbhave che. atyaMta tyAga pragaTyA vinA atyaMta jJAna na hoya ema zrI tIrthakare svIkAryuM che. - AtmapariNAmathI jeTale anya padArthane tAdAmyaadhyAsa nivartave tene zrI jina tyAga kahe che. te tAdAmyaadhyAsanivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgane tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtaryAga kahyo nathI, ema che, te paNa A jIve aMtaryAgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI egya che. nitya chUTavAno vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. jo ke ema lAge che ke te vicAra ane jA5 hajI tathArUpa nathI, zithila che; mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAne alpakALamAM ga kara ghaTe che, ema varyA kare che." (pa6) For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI salzikSA 311 zrImaddanuM udAra niSkAraNa karUNAzIla hRdaya A avataraNe uparathI vAcakane ke zrotAne kaMIka aMze samajAze, temaja jijJAsu jIvane purUSonA sanAtana saMpradAyanI prasAdI prApta karavAnI, te mArge madada kare tevA mahApuruSanI zodha karI AtmakalyANa karavAnI, anAdi bhUla TALavAnI preraNA paNa prApta thavA yogya che. keTalIka padyaprasAdInAM avataraNathI vizeSa spaSTIkaraNa ane saddabhAva samajAze ema gaNI nIce lakhyAM cheH bIjA sAdhana bahu karyA, karI kalpanA Apa; saMtApanuM athavA asadaguru thakI, UlaTa vo utA5kAraNa ane pUrva puNyanA udayathI, mA sadaguruga; te TALavAne vacana sudhA zravaNe jatAM, thayuM hadaya gatazega upAya nizcaya ethI Aviyo, TaLaze ahIM utA5; nitya karyo satsaMga meM, eka lakSathI A5 (154) zuM karavAthI te sukhI? zuM karavAthI pote duHkhI? te zuM? kyAMthI che A5? ene mAge zIgha javA5. jyAM zaMkA tyAM traNa saMtApa, jJAna tahAM zaMkA nahi sthA56 prabhu bhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna, guru oLakhavA ghaTa verAgya, te UpajavA pUrdhita bhAgya tema nahIM te kaMI satsaMga, tema nahIM te kaMI duHkharaMga. (107) samyakajJAna mULa mAraga sAMbhaLe jinane re karI vRtti akhaMDa sanamukha; mULa0 neca pUjAdinI kAmanA re, neye vahAluM aMtara bhavaduHkha. mU0 For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA karI je je vacananI tulanA re, je zodhIne jinasiddhAMta mULa mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, kaI pAme mumukSu vAta. mULa che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza; mU0 ema jANe saguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa, mULa (715) AtmajJAna tyAM muni 5NuM, te sAcA guru haiya; bAkI kuLaguru ka95nA, AtmArthI nahi joya. 34 pratyakSa sadaguru prAptine, gaNe parama upakAra; traNe yoga ekatvathI, varte AjJAdhAra. 35 eka heya traNa kALamAM, paramArane paMtha; prere te paramArthane. te vyavahAra samata. 36 gacchamatanI je kalpanA, te nahi sadavyavahAra bhAna nahIM nija rUpanuM, te nizcaya nahi sAra. 133 sarva jIva che siddhasama, je samaje te thAya; sadguru-AjJA jinadazA, nimitta karaNa mAMya, 135 * -Atmasiddhi (18) sazurunA upadezathI, samaje jinanuM rU5; te te pAme nijadazA, jina che AtmasvarU5. -Atmasiddhi (18) jina hI hai AtamA, anya heI se karma, tattvajJAnIne karma kahe se ji vacana, tattvajJAnIke marma. marma vyavahAra deva jina, nicese hai A5; ehi bacanameM samaja le, jina pravacanakI chA5. hAthanoMdha 1/14 For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sAikSA 313 parapremapravAha baDhe prabhu, saba Agamabheda sura base; vaha kevala bIja cAni kahe, nija ke anubhau batalAI diye. (265) sAce mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha, mArga hatA te jala gayA. bhinna kiyA nija deha. hAthoMdha 1/12 prathama dehadRSTi hatI, tethI bhAsyo deha have daSTi thaI AtmamAM, gaye dehathI neha, (266) binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta; seve sadaguruke carana, se pAve sAkSAta. 1 bUjhI cAhata je pyAsake, hai bUjhanI rIta; pAve nahi gurUgama binA, ehI anAdi sthita. 2 pAyAkI e bAta hai, nija chaMdana ke cheDa; piche lAga puruSake, te saba baMdhana teDa. (258) apUrva apUrva avasara e kyAre Avaze? avasaranI kyAre thaIzuM bAhyAMtara nircarthI ne ? bhAvanA sarva saMbaMdhanuM baMdhana tINa chedIne, vicaraza kava mahapuruSane paMtha ? a. 1 darzana meha vyatIta thaI Upaja bedha che, deha lina kevaLa zaitanyanuM jJAna je; For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha14 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA tethI prakSINa cAritraeha vikipe, varta evuM zuddha svarUpanuM dhyAna che. A0 3 bahu upasargakartA pratye paNa koi nahIM, vaMde cakI tathApi na maLe mAna che deha jAya paNa mAyA thAya na resamAM, lAbha nahI che prabaLa siddhi-nidAna che. a0 8 zatra mitra pratye varta samadarzitA, mAna amAne varte te ja svabhAva che; jIvita ke maraNe nahIM jUnAdhikatA, bhava mekSe paNa zuddha varSe samabhAva che. A0 10 mAha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINameha guNasthAna che; aMta samaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna je. a0 14 je pada zrI sarvare dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je teha svarUpane anya vANuM te zuM kahe? anubhavagezara mAtra rahyuM te jJAna che. a. 20 eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM, gajA vagara ne hAla maneratharUpa che; tepaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa che. A0 ra1 (738) For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI sAnzikSA 315 aMtima kAvya zrI jina paramAtmane namaH (1) Icche che je jogI jana, anaMta sukha svarUpa mULa zuddha te Atmapada, sagI jina svarUpa, 1 AtmasvabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadathI darzAviye, teha svarUpa prakAraH 2 jinapada nija5da ekatA, bhedabhAva nahi kAMI lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAI. 3 jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna avalaMbana zrI sadUguru, sugama ane sukha khANa- 4 upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakita sahita munijana saMgati rati ati, saMyama vega ghaTita. 5 guNa pramAda atizaya rahe, rahe aMtarmukha ga; prApti zrI sadaguru vaDe, jina darzana anuga. 6 pravacana samudra biMdumAM, UlaTa Ave ema; pUrva caudanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema. 7 viSaya vikAra sahita je, rahA matinA ga; pariNAmanI viSamatA, tene vega aga. 8 maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. 9 re kyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAgya. 10 nahi tRNu jIvyA taNa, maraNaga nahi bha; mahApAtra te mArganA, parama vega jitalobha. 11 For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA (2) Abhe bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. 1 Upaje meha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vA2, 2 sukhadhAma anaMta susaMta cahI, dina patra rahe ta6dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te. (954) rAjakoTa, caitra suda 9, 1957 For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanA smArako zrImanI hayAtImAM saM. 1956nA bhAdaravA mAsamAM duSkALane aMta Avyo ane na pAka thaye tyAre "paramakRta prabhAvaka maMDaLa"nI pejanA svahaste thaI hatI. dharmajIvana ane tattvavicArakSetramAM paNa duSkALa vartatuM hatuM, tene aMta ANavA pite dharmamUrtirUpe jIvIne draSTAMta vaDe ane amRta samAna jIvaMta bodhathI aneka bhavya AtmAonA uddhAranuM nimitta banI A duSama kALanuM pUra pAchuM vALavA parAkrama darzAvyuM hatuM. paramazrata prabhAvaka maMDaLa"nI yojanA pagabhara karI eka varSanuM bALaka thatAM pahelAM pitAne viyega thAya tema te kArya ane A bhavane saMbaMdha temaNe AyuSya pUrNa thatAM choDI dIdhuM. paraMtu temanA prazaMsaka varga ane anya dharmapremI puruSanA piSaNathI ka9pavRkSa samAna e saMsthA dvArA aneka aprasiddha pustake, zvetAMbara digaMbara Adi sarva saMpradAyanA tatvavicArakone A duSamakALa vitAvavAmAM parama upagI ane ananya AdhArarUpa pustaka prasiddha thayAM. sva. revAzaMkarabhAI jagajIvanadAsanA maMtrIpaNuM nIce te saMsthAe aneka uttama pustaka dvArA janasamAjamAM alabhya pustakanA abhyAsanI vRddhi karI che ane tevAM pustako pragaTa karanArI saMsthAo utpanna thavAmAM preraNArUpa banI che. For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA prathama "paramakRta prabhAvaka maMDaLa" dvArA prasiddha thayelA "zrImad rAjacaMdra pustakanA saMgrAhaka sva. zrI aMbAlAlabhAIe ghaNAkharA mumukSuo pAsethI zrImanA patre maMgAvI pustakAkAramAM tene utArI zrImadbhA svahaste ghaTate pheraphAra paNa karAvI lIdho hate. zrImadnA nAnA bhAI sva. manasukhabhAI ravajIbhAI tathA sva. manasukhabhAI kiratacaMda mahetA Adi vidvAnamaMDaLanI madadathI te pustakanuM saMzodhanakArya thayuM hatuM ane hAla bIjI AvRtti rUpe "paramakRta prabhAvaka maMDaLa dvArA te prasiddha thayuM che, te te cirakALa sudhI zrImadUne paricaya karAvI dharmabhAvanI varSA sadA varSAvanAra meghamALA jevuM uttama smAraka che. zrI aMbAlAlabhAI mumukSu janane upayogI pustake maMgAvI rAkhI zrImadunI sUcanA pramANe je pustaka jene vAMcavA yogya hoya tene mekalI ApatA. kharIdavAnI IcchA hoya te kiMmata ApI rAkhI letA, nahIM te abhyAsa karI pAchuM ekalatA. A pramANe nAnA pAyA upara paNa saheje utpanna thayelI jarUriyAta pUrI pADanAra pustakAlayanI zarUAta thaI cUkI hatI. te saMsthAnuM nAma "zrI subodha pAThazALA" rAkhyuM hatuM. tyAM khaMbhAta ane tenI AjubAjunA mumukSuo AvI sadugraMthane abhyAsa karatA, bhakti karatA, tathA satsaMgane lAbha meLavatA. hAla te saMsthA te ja mukhya hetune anusarIne kAma karI rahI che; e pustakAlaya ane bhaktisthAna tarIke satsaMganA dhAmarUpa te banI rahI che. zrImad khaMbhAta pAse vaDavAmAM nivRtti nimitte ghaNI For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunAM smAra 319 vakhata AvI rahelA te tIrthasthaLanA smaraNArthe tathA satsaMga arthe e ekAMta uttama sthaLa hovAthI eka suMdara makAna tathA derAsaranI anukULatA sahita "nijAbhyAsa maMDapa' nAma ApI sva. zrI pipaTalAlabhAI mahekamacaMda ane temanA paricita zrImadUnA prazaMsakee eka saMsthA sthApelI che, te paNa satsaMganuM suMdara sthAna che. pAchaLanAM thoDAM varSomAM zrImaddanA paricayamAM AvelA paNa zraddhA ane bhaktithI raMgAyelA amadAvAdanA sva. pipaTalAlabhAI zrImadnA dehotsarga pachI munizrI lallujI AdinA samAgamamAM ghaNe vakhata carotaramAM naDiyAda, khaMbhAta vagere sthaLamAM rahetA. tevAmAM eka kacchanA vatanI brAhmaNa kuLamAM janmelA sthAnakavAsI saMpradAyamAM jaina dIkSA pAmelA paNa sanI dhamAM zvetAMbarane, digaMbarene, vaiSNavone ane aneka vidvAnene samAgama karI rahelA zrI ranarAja svAmIe zrImadunI prazaMsA sAMbhaLI tyAre temane maLavA vihAra karI mAravADathI gujarAtamAM AvyA. paraMtu zrImanA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI kheda pAmyA. zrImanA paricayamAM AvelI vyaktionI zodha karatAM zrImad laghurAja (lallujI) svAmI tathA sva. pipaTalAlabhAIne samAgama temane thaye ane zrImadunAM vacananA abhyAsathI tathA bane bhaktAtmAonA paricayathI te prajJAvaMta sAdhunA hRdayane zAMti prApta thaI. te zrImad laghurAja svAmInA saMgamAM ghaNo vakhata rahyA. paraMtu zrImadunA smAraka tarIke Azrama sthApavAnI IcchA thatAM temaNe zrI siddhapura pAse rAjapura gAmanI najIka "zrI rAjamaMdira Azrama" nAma rAkhI eka saMsthA sthApI che. bhakti ane For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA tatvajJAna carcA tathA satsaMganuM tIrthakSetra te saMsthA paNa banI rahI che. zrImad laghurAja svAmI dakSiNamAM khAnadeza, pazcimamAM kAThiyAvADa ane uttaramAM mAravADa sudhI vihAra karI AvelA; paraMtu mukhyatve cAretaramAM te vicaratA ane temanA prasaMgamAM AvelA gRhastha tathA tyAgI varganI kaI sthaLamAM sthiratA karavAnI sUcanA temaja Agraha chatAM, jyAM sudhI pagamAM zakti hoya tyAM sudhI vihAranI paddhati cAlu rAkhavAnI draDhatA temaNe rAkhelI. paraMtu DhIMcaNamAM vAnuM darada tathA harasa vagere vyAdhio vadhI jatAM agAsa pAsenA saMdezara gAmamAM ghaNA bhaktajanene samUha bhakti nimitte ekatra thayela temanA AgrahathI temaNe koI sthaLa zrImaddanA smAraka tarIke ane bhaktidhAma tarIke pasaMda karI makAna bane te ghaNe vakhata rahevAnuM svIkAryuM. saMdezaranA sva. jIjIbhAI karIne udAra gRhastha jamIna ApI ane eka sArI rakamanI gRhasthAe TIpa karI; e prakAre zrImad rAjacaMdra Azrama"nI agAsa sTezana pAse saM. 1976nA kArtika suda pUname sthApanA thaI. | zrI laghurAja svAmInuM cemAsA sivAyanA vakhatamAM ghaNI vakhata "zrImad rAjacaMdra Azrama"mAM hevAnuM banatuM; ane cauda cemAsa AzramamAM thayelAM; tethI ghaNA AtmAthI sajjanene satsaMga bhaktine lAbha kAyama maLavAne saMbhava jaNayAthI, dharmazALArUpe keTalIka oraDIo ane makAne baMdhAyAM che, vadhatAM vadhatAM eka nAnuM gokaLiyuM gAma hoya tevuM A Azrama banI gayuM che. kAyama se doDhase mANaso rahe che. zrImad rAjacaMdranA vacano ane temanI pAsethI zravaNa For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI madunAM smArake 35 karelA bodhanuM rahasya zrI laghurAja svAmInA satsaMge sAMbhaLI ghaNuM bhavya jIva tattvajJAna-prAptinA puruSArthamAM pravarte che. kaI mAsa be mAsa ke koI kAyama rahenArA evA aneka bhaktAtmAo uparAMta AjubAjunAM gAmamAMthI aneka jijJAsu jIve tyAM Ave che ane satsaMga, sazAstranA paricayathI jIvanasAphalyanuM nimitta pAmatA rahe che. A AzramamAM madhyastha vAtAvaraNa hevAthI zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI, vaiSNavAdi aneka kuLa saMpradAyanA paraMtu AtmAne oLakhavAnI bhAvanAvALA jijJAsu jI Ave che ane rahe che. zvetAMbara tathA digabara derAsaro paNa AzramanA cogAnamAM che. suMdara pustakAlaya ane uttama satsaMgane vega che. zrImad rAjacaMdranI ArasapAyuM tathA dhAtunI bhavya pratimAo tathA zrI kanI sthApanA paNa che. dhArmika jIvanane paricaya karAve tevuM A uttama tIrtha banyuM che. TUMkAmAM tapavanane namUne che. - sva. pUMjAbhAI hIrAcaMdanI udAra sakhAvatathI amadAvAdamAM mahAtmA gAMdhIjI dvArA "zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAra' purAtatva maMdiramAM sthApavAmAM Avyo hato. hAlamAM purAtattva maMdira baMdha che. paNa "zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAra" gujarAta vidyApITha nibhAve che. nAra, kAviThA amadAvAda, uttarasaMDA, vaDhavANa, bhAdaraNa, sImaraDA, khaMbhAta, borasada, kalola, dhAmaNa (navasArI pAse, suNAva, vase, saDodarA, naroDA, IDara, vavANiyA, AhAra, baMgalera, vaDAlI, rAjakeTa Adi sthaLee "zrImad rAjacaMdra maMdira' rUpe satsaMganAM dhAma che, paNa te te sthaLe rahenAra 21 For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA mumukSuonA jIvanane ja upakArI hAvAthI mAtra tenAM nAma ahIM jaNAvyAM che. AjumAjInA sthaLeAthI AvanAra jijJAsuenI jijJAsA tRpta thAya ane dhArmika jIvananI jAgRti prApta thAya tevAM sthaLA upara gaNAvyAM che. 322 zrImad rAjacaMdra lakhe cheH-- "( huM koI gacchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM. e bhUlaze nahIM." e lakSa rAkhIne, uparanA AzrameAnA AtmAthI jIvA e mahApuruSe chaye darzanAnA abhyAsa karI je AtmasvarUpanA nirNaya karI potAnuM jIvana zuddha sahajAmasvarUpa banAvyuM hatuM, te niSpakSapAtI tattvane anubhava karavA prayatnazIla che. sanAtana jaina evuM nAma ApavAmAM Ave che, tyAM paNa jaina zabdanA vizALa artha sarvanA lakSamAM hAya che. je mahAtmAe Atmadarzana pAmyA che ane AtmahitamAM vidha karanAra kAraNeAne jemaNe jItI lIdhAM che te jina che, zuddha AtmA che. ane Atmadharma pragaTAvavA te mahApuruSanA darzAvele mArge cAle che, te jaina ke AtmArthI mumukSu jIvA che. te Atmadharma anAdi kALathI pravartatA Avyo hAvAthI meAkSane mArge jJAnInI AjJAe pravartatA sarva bhavya jI sanAtana jaina che. For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 aMtima prazasti "deha chatAM jenI dazA, vase dehAtIta, te jJAnInAM caraNamAM, he vaMdana agaNita." jyAM matinI gati nathI tyAM vacananI gati kyAMthI heya?" e vAkya vicAratAM spaSTa samajAya evuM che ke jenuM acitya mAhA che evA mahApuruSanuM mApa zabdathI kadI thaI zake nahIM. sUrya sAme draSTi karatAM AMkha aMjAI jAya che; sarva vastuone jovAmAM madada karanAra parama prakAzavaMta e padArtha hovA chatAM, tyAM draSTi TakatI nathI eTale ene prabhAva che, tema AtmasvarUpamAM lIna thayelA alaukika puruSone akathya mahimA kahetAM "apAra, apAra, apAra; anaMta, anaMta, anaMta evA zabdo vaDe vicakSaNa puruSoe samApti karI che. A zrImade "apUrva avasaramAM gAyuM che - je pada zrI sarva dIyuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo; teha svarUpane anya vANuM te zuM kahe ? anubhava-becara mAtra rahyuM te jJAna che. apUvaeN avasara e kyAre Avaze?" deha chatAM jeNe mAnaapamAna samAna mAnyAM hatAM, eTaluM ja nahIM paNa kIrtine kalaMkarUpa mAnI, "ajJAnI For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA thaIne vAsa karavAnI IcchA bAMdhI rAkhI che, te evI ke apUrva kALe jJAna prakAzatAM bAdha na Ave" Ama je gupta rahevAmAM AnaMda mAnatA, te mahApuruSanuM tetrIsa varSanuM TUMkuM AyuSya vItyA pachI paNa *tetrIsa varSa thaI gayAM, te mahApuruSanI prazaMsA Adi sAthe temane pitAne kaMI levAdevA nathI, tema A lekhakane paNa temAM koI paNa prakArane laukika lAbha ke saMbaMdha nathI. mAtra mahApuruSe jagatanA AdhArarUpa che, parama utkRSTa sukha pAmyA che te sukhanI IcchAvALA sajjanene avalaMbanabhUta che; sarva sukhanA dAtA che; te parama satya tarapha dRSTi karAvavA pUratuM ja A prayAsa che. AtmajJAnI puruSanA pratyakSa samAgame mAtra eka zabdathI je jIvanapalaTo thAya che te AvA aneka graMthethI paNa thavA saMbhava nathI ema pratIti chatAM, ATalA badhA zabdanI saMkalpanA karavAmAM eka mAtra puruSanI bhakti karavAnI bhAvanA ja heturUpa che. bhaktakavi zrI mAnatuMgAcArya "bhaktAmara'mAM kahe che? "alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktireva mukharI kurute balAnmAm / yatkokilaH kila madhau madhuraM virauti tacArucUtakalikAnikaraikahetuH / / " bhAvArtha--a5 zrutajJAna hovA chatAM, mahAzrutajJAnIo jene hasI kADhe evI pAmara dazA chatAM he prabhu! mAtra tArI bhakti mane parANe vAcALa banAve che; bIjI RtumAM bolatI jaNAtI nathI te koyala vasaMta RtumAM manahara TaukA karyA kare AnI prathamavRtti vi. saM. 1990 mAM lakhAI hatI. For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima prazasti 325 che tenuM kAraNa kharekhara suMdara AMbAnA marathI te matta banI gaI che e ja che. aMtamAM, saMta kevA hoya enuM darzaka citra rajU karatI zrImadjInA jIvanane saMdeha rajU karatI zrI amitagati AcAryanA "subhASita ratnasaMdohImAMnI eka gAthA TAMkI A graMtha pUrNa karuM chuM. cittAhUlAdi vyasanavimukhaH zokatApApanaudi prajJotpAdi zravaNasubhagaM nyAyamArgAnuyAyi / tathyaM pathyaM vyapagatamalaM sArthakaM muktabAdham yo nirdoSaM racayati vacastaM budhAH saMtamAhuH // 461 / / bhAvArtha-vyasana rahita je puruSa, cittane AnaMda ApanAra, zoka-saMtApane dUra karanAra, prajJA pragaTAvanAra, karNapriya, nyAyamArgane anusaranAra, satya hitakArI prasAdayukta arthagaMbhIra vidharahita ane nirdoSa vacanenI racanA kare che tene budhajane saMta kahe che. evA saMtane ApaNA agaNita vaMdana ho! saddaguru zretriya brahmaniSTha pada sevAthI zuddha jJAna thaze, avara upAsanA kaTi kare paNa zrI harithI nahi heta thaze-e rAga nitya niraMjana aMtarajAmI, rahe niraMtara aMtaramAM, samatAmAM ramatA rAjezvara, dIThA nahi dezAMtaramAM, samaya samaya tuja caraNu zaraNunI chatrachAMya ura chAyI rahe, niSkAraNa karuNAnI kathanI vacana vize na samAya, ahe! 3 tiH zAMtiH zAMtiH For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- _