Book Title: Vijayanand abhyudayam Mahakavyam athwa Atmaramji charitam
Author(s): Hiralal Hansraj
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004562/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayama mahAkAvyama a zrI AtmArAmajiritam : USIRIS : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda - .. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrI jinAya namaH | zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam athavA zrI AtmArAmajiccaritam racanAra tathA chapAvI prasiddha karanAra paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja (jAmanagaravALA). saMvata 1956 - sane 1900 : prakAzaka : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda 14. .. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam athavA zrI AtmArAmajiccaritam racanAra tathA chapAvI prasiddha karanAra paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja (jAmanagaravALA). saMvata 1956 sane 1900 prati 500 mUlya pRSThasaMkhyA punaHmudraNa : : : : rUA. 100-00 6 + 390 saM. 2064 (I. sa. 2008) bhAvanaga--364001, phona : 2427797 * prAptisthAna : jitendrabhAI kApaDiyA C/o. ajaMtA prinTarsa 14 bI, satta- tAlukA sosAyaTI, poSTa : navajIvana, amadAvAda -14. phona : (o) 27545557 (-ke.) 26600926 zaradabhAI zAha 102, vI. TI. epArTamenTa, dAdAsAheba pAse, kALAnALA, vijayabhAI bI. dozI (mahuvAvALA) sI-602, dattANInaga-, bilDIMga naM.-3, esa.vI. -oDa, bo-IvalI (vesTa) muMbaI-92 mobAIla : 9320475222 mudrakaH kirITa grAphIkasa 209, AnaMda zopIMga senTa-, -tanapoLa, amadAvAda-1. phona : 079-25352702 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo namaH zrI gurunemisUra . huM mahAkAvyamAM praveza karatAM pahelAM.... che paMDita hIrAlAla haMsarAja lAlananA vaMzaja zrI caMpakalAla viThThalajI lAlana (jeo ItihAsa ane vaMzavelAnA khUba ja UMDA abhyAsI che, jyAre jyAre maLavA Ave tyAre acUka A linayAnanAgyum pazniAvyam nI vAta kare. temane e mahAkAvyanA racayitA zrI hI. he. lAlanano bhAre lagAvo ane mane zrI AtmArAmajI mahArAjanuM bhAre AkarSaNa. temanI jJAnaprItinI vAto jyAre jyAre sAMbhaLI che tyAre tyAre temanI jJAnanI prItine poMkhI che. tethI manamAM thayuM ke AnuM punarmudraNa thAya to sAruM. AvI vAto prAsaMgika rIte cAlatI hatI tyAre uttamanA anurAgI dharmendra vAtane vadhAvI lIdhI. ane vAtsalyanidhi A. zrI mahAbaLasUri mahArAja tathA pravacanakuzaLa A. zrI puNyapAlasUri mahArAjanA upakAranI varSothI bhIMjAyelA mULa sAvarakuMDalAnA vatanI hAla pArlA-pUrva-muMbaImAM vasatAM zrI jyosnAbahene dilIpabhAI dozIe e lAbha lIdho ane e grantha Aje tamArA eTale zrI saMghanA karakamalamAM mUkavAno zakya banyo teno AnaMda che. huM AvI taka zodhato rahuM chuM. maLe che tyAre AnaMdavibhora banI rahuM chuM. thoDAM varSonI AvaradA vadhaze e AzA rAkhavI game che. Aje progrAmanI bolabAlA che. te kALe ane te samaye pUjyapAda AtmArAmajI mahArAjanI jJAnaprIti jANavI upakAraka gaNAze. zramaNajIvanamAM lokasaMparka bAdhaka che. jayAre zlokasaMparka sAdhaka che. matine zAstravacanathI jeTalI parikarmita karIzuM teTaluM zramaNajIvana jhaLahaLatuM banAvI zakIzuM. temanA praznottaramAM eka prasaMge lakhe che ke pote jesalamera gayA hatA ane TrasTI-gRhasthoe dAda na ApI. prAyaH eka mahinA pachI ema ne ema pAchA pharyA. Aje gRhasthonI jJAnakSetramAM ghora upekSA pravarte che te sAdhujIvanamAM bAdhaka che. praphavAcana pro. kAMtibhAI bI. zAhe karI ApyuM che, mudraNanuM kArya zreNike (kirITa grAphikasa) saMbhALyuM che. vi. saM. 2064, mahA sudi dazama, | zrInemi-amRta-deva-hemacaMdrasUriziSya borivalI (pUrva), dolatanagara. pradyumnasUri Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : zrutalAbha : zrI jyotnAbahena dilIpabhAI dozI ku. priyaMkA bipinabhAI dozI (sAvarakuMDalAvALA) (hAla pArlA -pUrva) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A jagatamAM mahAna dharmAcAryonI to kharekhara balihArI ja che!! teo niHspRhI thayA thakA hamezAM jagatanA prANIonuM hita karavAmAM ja potAnA amUlya vakhatano bhoga ApatA dRSTigocara thaelA che. tevA mahAn dharmAcAryomAMnA A. zrI vijayAnaMdasUrIzvara (zrI AtmArAmajI) mahArAja paNa eka che. temaNe potAnI jiMdagIparyaMta zuddhadharmano upadeza dei lokone anItinA mArgamAM jatA aTakAvI ApaNA para avarNanIya upakAra karelo che. vaLI temaNe potAnA uttama jJAnathI kevaLa bhAratanivAsI lokone ja nahIM paNa pAzcimAtya vidvAnone paNa AnaMda upajAvI teonI anahada prIti potAtarapha kheMcelI che, ane tenI sAkSAta sAbitI e che ke, amerikAnA cikAgo zaheramAM thaelA jagaprasiddha pradarzanamAM maLelI dharmasabhAe temane hiMdustAnamAMnA jainadharmanA sarvoparI mahAna AcArya jANIne tyAM padhAravA niyaMtraNa karyuM hatuM. paNa tyAM javAmAM jainasAdhuvRttino vidhAta thato hovAthI teo sAheba jai zakyA nahIM; paNa temanA taraphathI temanI AjJA mujaba mI. vIracaMda rAghavajI gAMdhI bI.e. ne mokalavAmAM AvyA hatA. ane evI rIte temanI sahAyatAthI tyAM amerikAmAM paNa jainadharmanI unnati thai hatI. vaLI te cikAgomAM maLelI dharmasabhAe potAnA rIporTamAM sadarahu zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI mATe (zrI AtmArAmajI mATe) nIce pramANe aMgrejI bhASAmAM lakhANa kareluM che. "No man has so peculiarity identified himself with the interests of the Jain Community as Muni Atma Ramji. He is one of the noble band sworn from the day of initiation to the end of life to work day and night for the Jhigh mission they have undertaken. He is the high priest of the jain Community and is recognized as the highest living Authority on Jain religion and literature by oriental scholars" vaLI temane hiMdustAnamAM mahAna vidvAna ane dharmAcArya jANIne nAmadAra vaDI sarakAre paNa temane vedonAM pustako bheTa dAkhala ApyAM che. temaNe lagabhaga navA cha hajAra mANasone upadeza ApI zuddha ane nItivAna evA A jainadharmamAM dAkhala karelA che. vaLI temaNe jainatattvAdarza, tattvanirNayaprAsAda, ajJAnatimirabhAskara Adi mahAna ane nyAyathI bharapUra zAstro racIne loko para atyaMta upakAra karelo che. temAM rahelA nyAyopeta lakhANathI anyadharmIonA keTalAka mahAna vidvAna svAmI saMnyAsI vigerene paNa jainadharma para ghaNI ruci Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaelI che. teno phakta eka ja dAkhalo dekhADIe chIe. ane te eka saMnyAsIe majakura sUrirAja para lakhelo patra tathA temanI prazaMsAnuM ekAvana arthAvALuM kAvya che, ane te A nIce tenA ja lakhelA zabdomAM lakhIe chIe. svastizrImajjaineMdracaraNakamalamadhupAyitamanaska zrIyuktaparivrAjakAcArya paramadharmapratipAlaka zrI AtmArAmajI zrI tapAgacchIya zrImanmunirAja buddhivijaya ziSya zrImukhajIko ziSya parivrAjaka yogaparamahaMsakA pradakSiNAtrayapUrvaka kSamAprArthanabhet '"bhagavana'' vyAkaraNAdinAnAzAstroke adhyayanadvArA vedamata galemeM bAMdhake meM aneka rAjAprajAke sabhA vijayakara dekhA (ke) vyartha magaja mAranA hai. itanA phala sAdhanAMza hotA hai ke rAjeloga jAna le samaja le ke phalANA puruSa baDA bhArI hai, vidvAna hai. paraMtu AtmAko kyA lAbha ho sakatA? dekho to kuchabhI nahIM. Aja prasaMgavaza relagADIe~ utarake bhaDhaDemeM rAdhAkRSNamaMdirameM bahUta dUroM Anakara DerA kIyA thA. so eka jainaziSyake hAthe do pustaka dekhA to jone lagA. do cAra acche vidvAnajI jo mujase milane Aye the so kahene lage kI ye nAstika jaina graMtha hai, ise nahIM dekhanA cAhIyeM. aMte unakA mUrkhapaNA unake gale utArake niSpakSa buddhike dvArA vicArapUrvaka jo dekhA to vo lekha itanA satya niSpakSapAtI lekha muje dekhapaDA kI mAno eka jagata choDake dUsare jagatameM AnA ho gaye. aura AbAlyakAla Aja 70 varSase jo kucha adhyayana karI vo vo vaidikadharma bAMdha phirA so vyartha mAluma hone lagA. jainatattvAdarza aura ajJAnatimirabhAskara ina dono graMthokA tamAma rAtridivasa manana karatA beThA. ora vo graMthakArakI prazaMsA bakhAnatA bhaDhaDemeM beThA huM. setabaMdhu rAmezvarakI yAtrAse aba meM naipAla dezakuM calA huM. paraMtu aba merI esI asAmAnya icchA rahI hai kI kIsI prakArameM bhI ekavAra ApakA merA samAgama vo paraspara ho jAve to meM kRzakarmA ho jAuM. mahAtman ! hame saMnyAsI hai. Ajataka jo pAMDitya kIrtilAbha dvArA jo sabhA vijayI hoke rAjAmahArAjAneM khyAti pratipatti kamAyake eka nAma paMDitAikA hAMsala kiyA hai so Aja hamakuM yadi ekadama Apase mile to vo kamAi yA kIrti jAtI rahegI, ye hama khUba samajhate vo jAnate he. paraMtu haThadharma jo hai so zubha pariNAma aura zubha AtmAkA dharma nahIM. Aja hama Apake pAsa itanA mAtra svIkAra kara sakatA huM kI prAcIna dharma parama dharma agara koi satyadharma rahA ho to jainadharma thA. jInakI prabhA nAza karanekuM vaidika dharma vA SaTcAstra vo graMthakAra khaDe bhaye the paraMtu pakSapAtazUnya ho ke koi yadi vaidikavAne kahI vo lIi gai so sarva jainazAstroteM namunA ikA karA he, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isameM saMdeha nahI. kItanIka bAte esI hai ke jo pratyakSa bicAra kare binA zIghra nahIM hotI hai. saMvata 1948nA miti asADha sudI 10 pUrNa nivedana yaha he kI ApakI kRpA patrI Ai to eka daphA milanekA udyoga karuMgA. mAlAbaMdha kAvya hai, 51 artha isa zlokakA hai, AtmArAmajIkA varNana hai, 15 -- -- - yo bho-gA -nu mI dvi bha-ja - na - - - - zA dA-2 -kti - - - kto dig 1 tA-je -tR 1 tA | ma 1 u -ti - ga I bhiH :P 1 K-h-lk | pn zAradAraktirakto / digjetA jetRjetA matiutigatibhiH pUjito jiSNujihvaiH // kedAraudAsyadArI vimalamadhumado dAmadhAmapramattaH // 1 // jIyAdAyAdayAtrI khalabaladalano lolalIlasvalajjaH / yogAbhogAnugAmI dvijabhajanajani: - to -ji-SNu 2 - k-u-b 1 wang 1 1 -11-18* - - hi - 2-1-b I I -- Chang 1 2-12-12 1 Gao Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI rIte A mahAna sUrirAje A kALamAM jainadharmanI atyaMta unnati karelI che. evI rIte jainadharmanI unnati tathA lokopakAranAM aneka kAryo karI saMvata 1953nI sAlamAM paMjAbamAM AvelA gujarAMvAlA nAme gAmamAM A phAnI duniyAno tyAga karI teo svargamAM sidhAvyA che. have tevA mahAtmAnI yAdagIrI kAyama rAkhavA mATe pavitra tIrtha zatruMjayAdika ghaNI jagoe temanI pratimAo, pagalAMo tathA temanA nAmanI pAThazALAo, lAyabrerIo vigere sthApana karavAmAM AvelI che. paNa te saghaLI yAdagIrIo te vastuonI hayAtI sudhI ja rahI zake che. ane hajAro varSo sudhI temanI yAdagIrI pustakadvArA rahI zake che. ema vicArI A sUrirAjanA mahAna ziSya zrI lakSmIvijayajI mahArAjanA mahAna ziSya zrI haMsavijayajI mahArAjanA ziSya zrI saMpaddhijayajI mahArAjanI tathA bIjA keTalAeka sajjanonI preraNAthI temanA jIvanacaritrano saMskRta bhASAmAM kAvyabaMdha tenA gurjara bhASAMtara sahita sattara sargono A zrI vijayAnaMdAbhyudaya mahAkAvya nAmano graMtha meM mArI alpazakti pramANe banAvyo che. A graMthanI racanA mATe muMbainA rahIza zeTha ThAkarazI hIrajInAM saubhAgyavaMtAM patnI bAI purabAi taraphathI rUpiyA baso tathA chANIvALA zeTha kIlAbhAi pAnAcaMda taraphathI rUpiyA doDhaso mane inAmanA maLelA che, mATe ahIM prasaMgopAta huM temano paNa upakAra mAnuM chuM. iti. lAM. paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja (jAmanagaravALA) (graMthakartA tathA chapAvI prasiddha karanAra) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama viSaya prathamaH sargaH / dvitIyaH sarga: / tRtIyaH sargaH / caturthaH sargaH | paMcamaH sargaH | SaSThaH sargaH | saptamaH sargaH / ... aSTamaH sargaH / .. navamaH sarga: / .. dazamaH sargaH . . . . . . . . . ekAdazamaH sargaH . . . . . . . . . 230 dvAdazamaH sargaH / . . . . . . . . trayodazamaH sargaH . . . . . . . . . . 301 caturdazamaH sargaH . .. . . . . . . . 314 paMcadazamaH sargaH . . . . . . . . . . 351 SoDazaH sarga: / . . . . . . . . . 356 sahadazamaH sargaH / . . . . . . . . . 380 A graMthakartAnI vaMzAvaLI . . . . . . 387. * * * * , , , , 51 186 209 * 279 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAlyudayam mahAkAvyam athavA zrI AtmArAmajiccaritam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ninAya nama: che. // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mhaakaavym|| / prathama: rf: VIRbhyate zrI lIlAyatanaM vaMde , nIrajaM nAbhijanminam / saMsAra tapataHInAM, drattAnaMdravaMvat che ? che | (mokSarUpI) lakSmIne rahevAnA sthAnaka samAna tathA karmorUpI raje karIne rahita ane saMsArarUpI tApathI tapelA (prANIone) dIdhelo che AnaMdano samUha jeNe, evA (kamaLatulya) zrI nAbhirAjAnA putra (prathama tIrthakarane) huM namaskAra karuM chuM. zAMti zAMtikaraM naumi, tejojitasudhAkaram / anyathA kathamasthAyi , mRgeNAsya padAMtikam // 2 // zAMti karanArA tathA tejathI jItela che caMdrane jeNe evA zrI zAMtinAtha prabhune huM namaskAra karuM chuM, (caMdrane jItavAnI sAbiti e ke, temaNe jo potAnA tejathI caMdrane jItyo na hota, to temanA caraNa samIpe laMchanarUpa thaIne hariNa zA mATe raheta? 2. "nazabda 'bhArata putinoDapa vartata, yata:- "roDaa rananI sArtha strIpuHTTdhUnipu" tyayaH | saghaLAM vizeSaNo kamalanA ane prathama tIrthakaranA tulya jANavA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 samudaM naumi sanmudraM, smudrvijyaaNgjm| citraM kRSNadyutA yeno, jvalaM cakre nijaM kulam // 3 // uttama mudrAvALA samudravijaya rAjAnA putra zrI neminAthajIne huM harSa sahita namaskAra karuM chuM, (temanA saMbaMdhamAM) AzcaryanI vAta to e che ke, te pote zyAma kAMtivALA che, chatAM temaNe potAnA kuLane ujvaLa karyuM che.! zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / praNamAmi jinaM pArzva, pArzvasthapavanAzanam / ' nAzanaM bhavabhArasya, bharasyaughasudhAsakham // 4 // pAse (laMchana rUpa) rahela che zeSanAga jene evA tathA bhavarUpI bhArane nAza karanArA, ane (A) pRthvImAM rudhiranA samUhathI amRta sarakhA evA zrI pArzvanAtha prabhune huM namaskAra karuM chuM (A zlokamAM je zabdathI pada pUruM thAya che, te ja zabdathI pachInA padano prAraMbha thAya che. jene sAhityakAro vaMzavalayayamaka' kahe che.) (( stuve vIraM mRgArAtiM, vazIkRtya nijaujasA / satyApitamivAhvAnaM, svakIyaM yena taM jinam // 5 // jeNe potAnA baLathI ( laMchana rUpa thaelA) siMhane paNa vaza karIne potAnuM '" mahAvIra'' evuM nAma jeNe satya karyuM hoya nahi, evA zrI vIraprabhunI hu stuti karuM chuM. anyeSAM jinanAthAnA, manAthAnAM sanAthatAm / 2 bhajatAM caraNAMbhojAn, namAmi sumano'rcitAn // 6 // anAtha loko prate svAmIpaNAne dhAraNa karanArA evA bIjA * 6. '"mA"" muvya Mtau vIsau / tti nAnArtharatamAtA // 2. puSleSu zreSThAnapiiti svopajJaTIkAyAm // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: san:/ jinezvaronA (paNa) devothI pUjAelAM caraNakamalone huM namaskAra karuM chuM zrutadevi namastubhyaM, kSubhya kSobhakaraM mama / vighnavRMdaM sakaMdaM tvaM sadAnaMdaviDaMbakam // 7 // 1 he zAsanadevI ! tArA prate (paNa) namaskAra thAo! (mane A graMtha racavAmAM) bhaya karanArA tathA haMmezAM AnaMdane viDaMbanA karanAra, evA mArA aMtarAyanA samUhane tuM jaDamULamAMthI kSobha pamADa ! vaMde mama guruM taM ca cAritravijayAhvayam / paropakAriNAM dhuryaM, citraM cAritramAzritam // 8 // paropakArIomAM agresara evA te zrI cAritravijayajI nAmanA mArA dharmagurune huM vaMdana karuM chuM ( te guru mahArAjanA saMbaMdhamAM AzcaryanI vAta to e che ke, pote nAma vaDe karIne cAritrane jItIne paNa) cAritrano Azraya karIne rahelA che ! zrIhaMsavijayaM vaMde, munizreSThaM mahItale / zmazrulomamiSeNeva, muktirAmAkaTAkSitam // 9 // DADhImUchanA kezonA miSathI jANe muktirUpI strIthI kaTAkSita thaelA hoya nahi, evA (A) pRthvIpITha para rahelA mahAmuni zrI haMsavijayajIne huM namaskAra karuM chuM. tacchiSyaM gurusaMbhaktaM, zrIsaMpadvijayAhvayam / naumi yadicchayaivAyaM, graMtho hi niramIyata // 10 // jemanI icchAthI A (zrI vijayAnaMdAbhyudaya mahAkAvya) nAmano graMtha banAvelo che. evA te zrI haMsavijayajI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / mahArAjanA zrI saMpadvijayajI nAmanA ziSya, ke je (potAnA) guruprate uttama bhakti-vALA che, temane (paNa) huM namaskAra karuM chuM. kavigarvagirIMdrANAM, pavayaH kavayo bhuvi / hemacaMdrAdayaste'pi, jayaMti jayazAlinaH // 11 // kavionA garvarUpI parvatone (bhedavAmAM) vaja samAna tathA jaye karIne manohara evA zrI hemacaMdrAcArya, haricaMdramahAkavi, amaracaMdrAcArya, nayacaMdrAcArya tathA devaprabhasUri Adika (mahAna) jaina kavio pRthvImAM jayavaMtA varte che. jayaMtu jagati saMtaH, spRzaMta: karuNAlutAm / baddhApi suguNairyeSAM, sadA kIrtirvihAriNI // 12 // . (A) jagatamAM karuNAne dhAraNa karanArA saMta puruSo jaya pAmo ke je (saMta puruSonI) kIrti uttama guNothI ( pakSedorIothI) baMdhAelI che, chatAM hamezAM (jagatamAM) cAlI rahI che! (e Azcarya che!) sajanAH saMti te mahyAM, niHkaarnnopkaarnniH| apekSate'tra sadvRkSA, hyapakAraM kadApi kim // 13 // - te (prasiddha evA) sajjana puruSo kaMI paNa kAraNa vinA upakArIo che, kAraNa ke, uttama vRkSo (phalAdika ApavAmAM) kaMI paNa upakAranI koI dahADo paNa zuM apekSA rAkhe che? (arthAt nathI ja rAkhatA.) 2. cizayAtisArvatrioTInnowAtmagraMtha | 2. dharmazaHkhyuMdyaadimhaakaavygrNthkrtaa // 3. bAlabhAratapadmAnaMdamahAkAvyAdi-graMthakartA / 4. hammIravijayAdigraMthakartA // 5. pADaMvacaritrAdimahAkAvyakartA // 6 atra vRkSANAM 'sad' iti vizeSaNaM kiMpAkAdyapakArakArakANAM vRkSANAM nirAsArthamiti svopajJaTIkAyAm // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: saff: / nirmAya vidhinA duSTaM, vidhinopakRtaM na kim / vinA kAcaM hi no jJeyo, yatnato ratnasaMcayaH // 14 // vidhipUrvaka nIca mANasane brahmAe banAvIne zuM, (loko para) upakAra nathI karyo? (karyo ja che.) kAraNa ke, kAca vinA yanapUrvaka ratono samUha jANI zakAto nathI. sajjano janajAteSu, bhAti caMdramaso'dhikam / dRzyate hi kalaMkaM ki, pavitre tatra saMgatam // 15 // mANasonA samUhamAM sajjana caMdrathI paNa adhika zobhe che, kemake te pavitra sarjanamAM (caMdranI peThe) zuM kaMI kalaMka bhaLeluM dekhAya che? (arthAt nathI dekhAtuM.) sattA dIptimatAjastraM, dhruvaM sarvasuparvasu / rAhUpagUDhazubhrAMzuM , kathamupamimImahe // 16 // saghaLA uttama parvomAM tejasvI rahetA sajjananI sAthe sarva suparvone (amAvAsyAone) divase rAhuthI grasta thayelA (malina thayelA) evA caMdrane zI rIte sarakhAvI zakAya? (arthAt na ja sarakhAvI zakAya, eTale sajjana mANasa caMdrathI paNa adhika mahimAvaMta che.) satAM saMgatayo nUna, manUnAnUtivAradAH / dhArAdAva vasudhAyAM, vasudhArApradAH smRtAH // 17 // A pRthvImAM sajjanonI sobato varasAdanI peThe kharekhara atyaMta cAre bAjuthI kIrtinA samUhane denArI ( pakSe-- atyaMta stutya evA pANInA samUhane denArI) tathA dhananI zreNIne ApanArI jaNAelI che. 2.nityarAtisaMbhAvya || Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sajjanaH pIDyamAno'pi, prbhuutrssaardH| IkSudaMDo dadAtyeva, khaMDazo'pi hato rasam // 18 // sajjanane duHkha devAmAM Ave, to paNa te atyaMta rasanA sArane devAvALo che. kemake, selaDIne kakaDA karIne pIlavAmAM Ave, to paNa te to rasa ja Ape che. durjanaH satkRto'pi ce , ccetasi traasdaaykH| harAta daMtazU ra, payaH pAyinameva vai 28 durjanano kadAca satkAra karavAmAM Ave, to paNa te manamAM trAsa denAro thAya che, sarpa dUdha pAnArAne ja DaMkhe che. jIyAsurjagati saMto , vasaMtopamazAlinaH / yacchaMtyete sumanasA, manasAmanizaM cayam // 20 // vasaMta RtunI upamAthI zobhI rahelA saMta puruSo (A) jagatamAM jayavaMtA vartA. teo (vasaMtanI peThe) utkRSTa manavALA mANasonA (pakSe-phUlonA) jIvanonA samUhane haMmezAM Ape che. durjano janitAtApaH, sade kNttkaavhH| karIravad ghanArAme, surabhisurabhIkRte // 21 // vasaMta Rtue sugaMdhi karelA ghATA bagIcAmAM rahelA kaMtheranA vRkSanI peThe durjana mANasa IrSyA rUpI kAMTAvALo tathA mANasone tApa ApanAro che. samudra iva sanmudro, mudodaaro'drprdH| havAti putibhaM, niHsaMtimartavranam / rara 2. trayo: sAmyam II Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama saf. / bhaya nahIM ApanAro evo udAra (uttama mANasa) samudranI peThe harSe karIne (karmarUpa) mela vinAnA (nirmala) evA mokSe gaelA mANasono (pakSe-motIono) uttama saMga Ape che. sphaTiko'pi vahennaiva, sajjanasya sa tulytaam| sa hi vivarNayogena, muMcati nijabhAvatAm // 23 // - te (prasiddha) evuM sphaTika ratra paNa sajjananI tulyatAne dhAraNa karatuM nathI, kAraNa ke, te sphaTika to vivarNanA (eTale judA judA raMganA) samAgamathI potAnA nirmaLapaNAne choDI dIe che. (ane sajajana to vivarNanA eTale halakA mANasanA saMgathI paNa potAnI sajjanatAne choDato nathI.) sajjano janitAnaMdo, 'maMdaM naMdati niMditaH / pramadAMghriparAbhUtaH, kaMkeliviTapIva saH // 24 // sajjana mANasanI jo niMdA karI hoya, athavA te madonmatta (mANasanA) padaprahArathI haNAyo hoya, to paNa te (pakSe-strIe pATu mArelA) kaMkelI vRkSanI peThe ulaTo AnaMda pAme che. durjanolUkayoratra, kutra bhedo bhuvi smRtaH / gatau dveSaM hi tau mitraM, sarvatrAsatriNaM nRNAm // 25 // (A) pRthvImAM durjana ane ghuvaDamAM zo taphAvata che ? (arthAt kaMI paNa taphAvata nathI.) kAraNa ke, teo banne sarva jagyAe mANasone cAre bAjuthI sukhI karanAra mitraprate (pakSesUryaprate) dveSa dhAraNa karanArAo che. 1. kaMkila vRkSa yuvAna strInA pAdaprahArathI praphullita thAya che, e prasiddha che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tamaH stoma ivAstokaM, zokaM kaMdati durjanaH / yato malImasaM dhatte, hatvA kAMtaprabaMdhakam / / 26 // | durjana mANasa aMdhakAranA samUhanI peThe atyaMta dilagIrInuM mULa rope che; kAraNa ke te durjana ane aMdhakAra anukrame manohara graMthane ane (pakSe-sUryane nAza) karIne malinatAne dhAraNa kare che. durmado durjano datte, mattebha iva sAdhvasam / niHAra racAra, vyastamanAra: che ra7A madonmatta hAthInI peThe garviSTa durjana mANasa bhaya Ape che; kAraNake, te kaMI paNa prayojana vinA kara nAkhIne (pakSe suMDha pheMkIne) nAza karela che, duniyAnI lakSmIno samUha jeNe, (pakSenAza karela che pRthvI para rahelAM kamalono samUha jeNe) evo che. (A zlokanA dhvanyartho ghaNA che, te A graMthanI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levA.) paronnaterasodvaiva, dhRtAMtaHkSArasaMcayaH / daSTvA kSayati yadvArdhi, raMbare meghaDaMbaram // 28 // bharela che aMtaHkaraNamAM kSArano samUha jeNe (evo mANasa) bIjAnI unnatine sahana karI zakato ja nathI; kAraNa ke, samudra AkAzamAM meghano ADaMbara joIne kSaya pAme che. (samudramAM paNa kSAra bharelo che, te prasiddha che.) satAM sumanasAM cApi, ko vizeSo'valokyate / surANAmapi te hItAH, zirassu guNaguMphitAH // 29 // 1. "jhoMTa nAkhIne evo paNa dhvanyartha jANavo. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: sarvAM| uttama mANasa ane puSpomAM zuM taphAvata che ? (arthAt kaMi paNa taphAvata nathI.) kA2Na ke guNothI (pakSe-dorIothI) guMthAelA teo banne devonA paNa mastaka para prApta thaelA che. vizve vizvasanIyo nA, sajjano janabhItidaH / rANAmya: rAtta, vaMDo daMDadharopamaH / / 30 || mANasone bhaya ApanAra tathA bhayaMkara mukhavALA ane hastagata karelI che phakta daMDanIti ja jeNe evA (pakSe daMDane dhAraNa karanAra) yama samAna durjanano (A) jagatamAM vizvAsa karavo nahIM (A zlokanA bIjA dhvanyartho tenI svopajJa saMskRta TIkAthI jANavA.) khalasyAlasyato dAsyaM, dAsyate hAsyadAsatAm / chAyApi viSavRkSasya, haMta haMti tanUdharAn // 31 / / ALasathI khala mANasanI sevA hAMsInuM dAsapaNuM Apaze; kemake, jherI vRkSanI chAyA paNa mANasone mArI nAkhe che. lasUnasya khalasyApi, ko vizeSo vidRzyate / vavato to hi durgaMdha, peTAsaMghuTitApi // rU2 // lasaNa ane luccA mANasamAM paNa zuM taphAvata dekhAya che ? (arthAt kaMI paNa taphAvata dekhAto nathI.) kemake, teone peTImAM rAkhyA hoya to paNa, (pakSe durjanane dAbamAM rAkhyo hoya to paNa) teo durgaMdha (pakSe durvacanadAna) Ape che. 1. devairapipUjyA bhavantIti svopajJaTIkAyAm / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sajano'sajanAdhUtaH, saujanyaM na vimuMcati / vAto dhunoti gaMbhIra, kaMdaraM maMdaraM kimu // 33 / / asajajanathI pIDA pAmelo (paNa) sajjana mANasa (potAnI) sajjanatAne choDato nathI; kAraNa ke, gaMbhIra che guphAo jenI evA merUparvatane pavana zuM kaMpAvI zake che durnarANAM zaraNAM hi, saMgo yAsyati hAsyatAm / yataH prApya guNAropaM, tato ye yAMti dUrataH / / 34 / / kharekhara durjanono ane bANono saMga hAsyapaNAne prApta thaze; kAraNa ke, jeo jenI pAsethI guNanA AropanI (pakSe dorInA AropanI) prApti thAya che, temanAthI ja dUra nAsatA 32 cha. 1asajanA durAcAra, mArgaNA mArgaNA iva / AttalakSAH punarprati, haMta janyasya jIvitam // 35 // durAcArane zodhanArA durjana mANaso bANonI peThe lakSane eTale lAkho rUpIAnI milakatane (pakSe-eMdhANane) grahaNa karIne paNa janasamUhanA jIvitano nAza kare che. (A zlokanI dhvanimAM ghaNo UMDo ane ghaNA prakArano artha che, te A graMthanI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levo.) 1. tathava duSTAcArAnveSiNo mArgaNA bhikSavo lakSamitadravyaMgRhitvApi janaprANApahAraM kurvaMtItyayamapi viTapighaTotkaTATavItaTATaDhuSTakUTaparivrAjakaveSADaMbaradhArakayAcakakRtadhanApahArapUrvakaprANiprANanizuMbhanApekSayA dhvanyartho jJeyaH / athavA ye duSTapRthivIpatayo vA teSAM duSTarAjapuruSAH prajAyA lakSapramitaM dhanaM gRhitvApyasaMtuSTA iva prajAprANApahAraM kurvaMti, teSAmapi dhvaninAkSepArthasUcako'yaM zlokaH // itisvaTIkAyAm. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: sat: / sadA durjanasaMgo hi, satAM bhaMge niveditaH / palAMDusnehayuktA hi, sadA yAti mudhA sudhA / / 36 / / / uttama mANasone durjana mANasano saMga kharekhara hamezAM nAza mATe nivedana karelo che; kemake, DuMgaLInA sahavAsathI yukta thaeluM amRta (paNa) hamezAM phATI jAya che. sataH kathaM samAyAti, tarurapyasya tulyatAm / hato'pi saM phalaM datte, kAla eva sadA tu na / / 37 / / A (prasiddha evA) sajjananI tulyatAne vRkSa paNa zI rIte AvI zake ? kAraNa ke, te vRkSane (patthara AdikathI) mAravAthI paNa te (tenI) mosame ja phala Ape che, paNa kaMI hamezAM phala ApatuM nathI. (ane sajjana to tene mAryA chatAM paNa te haMmezAM uttama phala Ape ja che.) zarANAM sannarANAM ca, zaraNAgatarakSaNam / dharmo'stIti dhurAdhurya, starjitAnAM karairapi // 38 // hAthathI tarjanA pAmelA evA (pakSe-pheMkelA) bANono ane sajjanono "zaraNAgatanuM rakSaNa karavuM" evI rItano pRthvImAM mukhya dharma che. narottamasya saMgena, naro'pyuttamatAM gataH / capalaM capalApItA, pUjyatAM harisaMgatA // 39 // | uttama mANasanA saMgathI nirdhana mANasa paNa uttamapaNAne prApta thaela che, (kemake) narottamanA eTale kRSNanA saMgavALI (capala) evI paNa lakSmI turata pUjyapaNAne prApta thaI. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI vinayanaMAmyuyar pavyim / sagaMThaM hi zaThaM jJeyA, nIcakaM kIcakopamam / tA: saMskRta nAto, vAdo di dAdA 40 || - nIca evA durjanane gAMThavALA (pakSe-manamAM AmaLAvALA) vAMsa tulya jANavo; kAraNa ke teonA melApathI (ghasavAthI) zarIrane bALanAro agni utpanna thaelo che; (arthAt durjanano saMga karavAthI cittane baLApo thAya che.) zevAlaveSTitAzmeva, bAhyakomalatAM vahan / hRdaMta: rino nitya, zo Turno yuvam ! 42 | bahArathI komalapaNAne dhAraNa karanArA tathA hRdayamAM (pakSe- aMdaranA bhAgamAM) hamezAM kaThoratAvALA evA zevAlathI lIMpAelA patharA sarakho durjana mANasa kharekhara nIca kAryamAM ja rakta hoya che. (zevAlavALo patthara paNa tenA Azritane lapasAvI pADI nAkhe che) durjano janatAchidraM, vinidraM pazyati mudA / sadA dhinoti kAkohi, prApya purISasaMcayam // 42 // durjana mANasa jarA paNa ALasa rAkhyA vinA harSathI mANasonA chidrane joyA kare che; kemake, kAgaDo hamezAM viSTAnA samUhane meLavIne khuzI thAya che. haMsAH satpuruSAzcApi, tulyAH sanmAnasaMgamAH / khelaMti khalu te nityaM, prAptasukamalAlayAH // 43 // haso ane sajjano banne eka sarakhA che; kemake, teo sajajanonA 1. A zlokanuM cothuM pada "da" ane "ha" rUpa phakta be ja akSarothI baneluM che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: saf. / manamAM dAkhala thaIne athavA uttama mAnanA saMgamavALA thaIne (pakSe--haMso uttama evA mAnasa sarovaramAM jaIne) tathA hamezAM meLavela che. uttama lakSmInA sthAnako jeNe evA thayA thakA, (pakSe- prApta karela che, uttama kamalorUpI gharo jeNe evA thayA thakA) kharekhara krIDA kare che. sajano hi svato rakto, 'nukto'pyutko hiteSu naH / tatprArthanA tvaharnAthaM, darpaNasyAtra darzanam / / 44 / / sajjana mANasa to kahyA vinA paNa potAnI meLe ja utkaMThita thayo thako amArA hitomAM kharekhara rakta thaela che; mATe tenI je ahIM prArthanA karavI, te to sUryane Ariso dekhADavA sarakhuM che. jalpatu durjano'niSTaM, kaSTaM no'pyasatastataH / / kukkuraH putkarotveva, mattamAtaMgapRSTagaH / / 45 / / - durjana mANasa (tene game tema amAro) apavAda bolo, paNa te durjanathI (amone) kaMI paNa duHkha nathI, kemake madonmatta hAthInI pAchaLa rahelo kUtaro bhale bhasyA ja kare ! janAnaMdakarasyeha, vijayAnaMdasadguroH / vaMditasya janavAtaiH, zuddhasamyaktvadhAribhiH // 46 // tvaritaM caritaM kiMci, ccaratkhecarabhUcarAn / aciraM caritAciMtya, ciMtAmaNiguNoccayam // 47 / / vakSye'kSamo'pi satpakSI, zukapakSIva sAkSaraH / prakSiptAkSayyaduHpakSaM, sApekSaM sarvasAkSikam ||48||||tribhirvishesskm // mANasone AnaMda karanArA tathA zuddha samyakatvadhArI evA mANasonA samUhothI vaMdAyelA zrI vijayAnaMdasUrIzvara nAmanA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / uttama gurunuM (zrI AtmArAmajI mahArAjanuM) cAlatA khecara ane bhUcaro prate turata Acarelo che, aciMtya ciMtAmaNI ratna tulya guNono samUha jeNe tathA dUra karela che, du:sAdhya zatruo jeNe, evuM lezamAtra caritra, popaTa pakSInI peThe asamartha tathA sAkSara evo je huM (A graMthakartA hIrAlAla) te apekSA sahita turata sarvanI sAkSIe kahIza. jaMbUrityasti dvIpo'tra, jaMbukaM dvIpako yathA / vijitya jayamApnoti, dvIpAJ zeSAMstathaiva yaH // 49 // jema vAgha ziyALane jItIne jaya pAme che, tema je bIjA saghaLA dvIpone (lakSmI AdikathI) jItIne jaya pAme che, evo A pRthvI para "jaMbU" nAmano dvIpa che. caturazcaturo dhatte, caturdharmaprakAzakAn / dIpAnva dIpino'jastraM, yastamIzaravicchalAt / / 50 / / (temAM vasatA lokonI apekSAe) catura evo je jaMbudvIpa be caMdra ane be sUryanA miSathI cAra prakAranA dharmane prakAzanArA, ane tejasvI evA cAra dIpakone jANe haMmezAM dhAraNa karato hoya nahI, tema lAge che. parito lavaNAMbhodhi, raMbhobhirdhamati kimu / udastavIcihasto'sya, pApapaMkacchidecchayA / / 51 / / te dvIpanI cAre bAjue UMcA karela che, mojAMorUpI hAtho jeNe evo lavaNa samudra zuM pANIthI te dvIpanA pAparUpI kAdavane nAza karavAnI IcchAthI bhamyA kare che ? ! yo medinInitaMbinyA, nitaMbabiMbamaMDinI / kAMcIvAMcati ratnAMkA, muktAkarakaraMbitA / / 52 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: : ! je lavaNa samudra pRthvIrUpI strInA kaTI pAchaLanA taTa para zobhI rahelA tathA ratnovALA ane motIonA samUhathI jaDelA kaMdorAnI peThe zobhe che. ullalallolakallola, bAhubhirbahubhIrayAt / yo grahilova cukSobha, viSavyAkulatAyutaH / / 53 / / je (A) lavaNa samudra jheranI vyAkulatAvALA gAMDA mANasanI peThe uchaLatAM evAM capaLa mojAMorUpI ghaNA hAthoe karIne jANe uchALA mArato hoya nahi jema, tema lAge che. (samudramAM paNa jheranI utpatti prasiddha ja che.) sa ciraM caMcanmInaugha, makarAkararAjitaH / bhUgo'pi nabhaso dhatta, AkAraM makarAkaraH / / 54 / / cAlatA evA mIna ketAM matsya (ane pakSemInarAzi) tathA makara eTale magaramaccha (ane pakSe-makararAzi) teoe karIne zobhato evo A lavaNa samudra pRthvI para rahelo che, chatAM paNa AkAzanA AkArane dhAraNa kare che kemake mIna ane makararAzio AkAzamAM hoya che.) pravAsaM dizati haMsAn, yo madhyapatadaMginAm / eSaiva prakRtihata, capalAcitacetasAm // 55 // je A samudra aMdara paDatA prANIonA hasono eTale prANIno nAza kare che, kAraNa ke lakSmImAM coTeluM che mana jeonuM evA mANasonI, (pakSe-vIjaLIvALA medhonI) paNa te ja prakRti che; (lakSmInA lobhI mANaso paNa khUna kare che, tema vaLI A samudra paNa lakSmIvALo che; vaLI varasAda paNa haMsone uDADI mele Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / che, te paNa prasiddha ja che.) (A zlokano vadhAreno zleSArtha, tathA dhvanyartha tenI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levo.) yaH sadA maNimANikya, puMjarAjivirAjitaH / rAjamAnyajanAbhyarNe, khelaMti khalu saMpadaH // 56 / / (vaLI) je (A) samudra haMmezAM maNi, maNikya AdikanA DhagalAonI zreNiothI zobhita thaelo che, (paNa temAM zuM Azcarya che?) kAraNa ke rAjAnA (pakSe-caMdranA) mAnItA mANasa pAse saMpadAo kIDA kare che ja (caMdrane joI samudra vRddhi pAme e prasiddha ja che). ratnagarbhagabhastyasta, gabhastyoghagabhastikam / munizreSTo'pi taM dRSTvA, 'gastiAsamanAH khalu // 57 / / ratnonA madhya bhAganAM kiraNothI dUra karela che, sUryonA samUhanAM paNa kiraNo jeNe, evA A samudrane joIne kharekhara mahAmuni agastiRSi paNa tene gaLavAnuM mana karato havo !! (atyaMta RddhivALA te samudrane joIne muninuM paNa mana calAyamAna thayuM hoya nahi jema, tevo bhAvArtha jANavo.) dhanikaM dhanasaMpannaM, saMpannAdhikasaMpadA / sadA prahasati satyaM, yaH phenanikaracchalAt / / 58 / / - potAne prApta thaelI adhika saMpadAe karIne A samudra haMmezAM phiNanA samUhanA miSathI dhanavALA kuberanI paNa kharekhara hAMsI kare che. vAhinyo rasavAhinyo, lalallolakarAkaraiH / samAzliSyaMti yaM gADhaM, zrIyuktaM pramadA iva / / 59 / / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathas: saf. / 17 jema lakSmIvAna puruSane zRMgAra rasavALI yuvAna strIo atyaMta AliMgana kare che, tema (pakSe- pANIne dhAraNa karanArI) nadIo paNa uchaLatAM evAM capala mojAMrUpI hAthanA samUhoe karIne je A samudrane AliMgana kare che. (samudra paNa lakSmIvALo prasiddha ja che.) putraM tuSyati yo nityaM, dRSTvA kumudabAMdhavam / kalAkalApasaMpannaM, lalitaM zubhradehinam // 60 / / je A samudra, kalAnA samUha vaDe karIne yukta tathA manohara ane zveta zarIravALA potAnA putra caMdrane joIne hamezAM khuzI thAya che. (vRddhi pAme che.) (kemake evA guNI putrane joIne pitA khuzI thAya, e svAbhAvika ja che.) suvRtto kamalAyukto, muktotkarakRtAdaraH / muktAlaya ivAbhAti, citraM kSArayuto'pi saH // 61 / / . AzcaryanI vAta che ke, te samudra khArayukta che, chatAM paNa te mokSasthAnakanI peThe zobhe che, kemake goLAkAra (pakSe-uttama vratavALo) lakSmIvALo (pakSe-mokSarUpa lakSmIvALo) tathA motIonA samUhothI karAelo che, Adara jeno (pakSe-mokSamAM gaelA mANasothI karAelo che Adara jeno) evo che. zriyaM zrIpatinA sArdha, mudvAhya muditena hi / gRhajAmAtRlAbhAdva, tenodvelamanartyata / / 62 // te samudra (potAnI dIkarI) lakSmIne zrIkRSNanI sAthe paraNAvIne gharajamAInA lAbhathI jANe hoya nahi jema, tema khuzI thayo thako ekadama uchALA mArI nAcato havo. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kSIyamAnaM kSapAnAthaM, dRSTvevodadhirAtmajam / lolakalloladoDaiH, sorastADamarudyata / / 63 / / (te) samudra potAnA putra caMdrane kSaya thato joIne ja hoya nahi jema, tema capala mojArUpI hAthoe karIne chAtI kUTIne raDato havo. rakSAM svIyanidhAnasya, pidhAnasyApadAM drutam / yAmikAgyasadhrIcIbhi, ryovIcibhiracIkarat / / 64 / / je A samudra ApadAone AcchAdita karanArA potAnA nidhAnanI rakSA, uttama poLIAtulya mojAMo vaDe karIne karAvato hato. akSatazriyamAsUte, payaHpUreNa pUritaH / bhUrito haridazmAbhaH, zAliryaH zAlikSetravat // 65 / / pANInA samUhathI atyaMta bharelo, nIlamaNi sarakhI kAMtivALo, je A samudra DAMgaranA khetaranI peThe akSINa lakSmIne (5kSe-yopAnI saMpAne) utpanna 72 je. (yopAnAM tarI 59 / pANIthI bharelAM, tathA aMkurAo phUTavAthI lIlama sarakhI kAMtivALAM lAge che.) svakarairIkSya rAjAnaM, rAjamAnaM nijaujasA / sAMyAtrika ivAjastraM, trAsitAkhilapadminam // 66 / / nAnAdezATanaprApta, bhUripadmAlayAkaraH / sAdaraM sodarovo yo, dhanikasya dhanAkarAt / / 67 // 1. vaM pracetasi jAnIyAdivArthe tu tadavyayam / iti medinyAdisaMmatezca // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama saf. / yallabdhalAbhalakSo'pi, kSobhayuktastu tatpuraH / prAkRta rAmAya, nairyuvataH || 68 || InfmavizeSam II dhananA samUhathI jANe kuberanA bhAI sarakho ane nAnA prakAranA dezomAM bhamavAthI maLelo che lakSmIno samUha jene, evo A samudra vahANavaTI vepArInI peThe, je caMdra pAsethI (pakSe- je rAjA pAsethI) potAne lAkho gamano lAbha maLelo che, tenI pAse paNa jarA kSobhayukta thayo thako, trAsa Apela che, saghaLAM padhovALAM sarovarone jeNe, (pakSe- trAsa Apela che dhanavAnone jeNe!) evA caMdrane (pakSe-rAjAne) potAnAM kiraNothI (pakSerAjAe nAkhelA karothI) tathA tejathI (pakSe-baLathI) zobhato joIne AdarapUrvaka mojAMrUpI UMcA karelA hAthamAM dhAraNa karelAM ratnoe karIne hamezAM bheTazuM karato havo. aMbhodhara ivAMbhodhi, rurmigarjAravorjitaH / zyAmalo yo vibhAti sma, ratnapuMjataDidvahaH // 69 // mojAonA gajjaravothI prakhyAta tathA zyAma kAMtivALo ane ratnonA samUharUpI vIjaLIne dhAraNa karanAro je A samudra (vaLI) varasAda sarakho zobhe che. yAdasAM patiraprIto, gAMbhIryaudAryadhArakaH / saMnirIkSya nijaM glAvaM, kalaMkAMkitamaMgajam / / 70 // dhruvaM raMgattaraMgaugha, capeTAbhiratADayat / anyathAsItkathaM so'tho, dhannevAruNakAMtibhRt / / 71 / / // yugmam / / gaMbhIratAne, tathA (ratnAdikanA ApavAthI) udAratAne dhAraNa karanAro A samudra potAnA putra caMdrane kalaMkayukta joIne, uchaLatAM 1. rAjAo taraphathI dhanavAnone hamezAM Dara hoya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / mojAMonA samUharUpI ThapATo vaDe karIne kharekhara mArato ho; kemake teNe jo mAryo na hota to, te caMdra Ugato thako ja lAla kAMtivALo kyAMthI thayo ? mathito'pyayamabhodhi, maMdareNAsurAribhiH / sudhAdhArAM dharanAsI, ddhIrA hyakrodhadhArakAH // 72 // devoe maMthAcaLe karIne A samudrane mathyo, topaNa te amRtanI dhArAne dharanAro thayo, kAraNa ke, dhIra puruSo (kadAca pIDita thAya to paNa) gussAne dhAraNa karatA nathI. vimAnAyitayAnaudhai, vimAnAyatavaibhavaiH / nausthitairyo dhanezaizca, daivIM vilabhate zriyam // 73 / / pramANa rahita vistAravALI saMpadAvALA, vimAnarUpa thaelA vahANonA samUhothI, tathA vahANomAM beThelA dhanavAna sAhukArothI (pakSe--kuberothI) je A samudra devaloka saMbaMdhI zobhAne dhAraNa kare che. labhyate'labhyatejobhi, stejojitanabhaHprabhaiH / vipraphullaprabhApuMjai, jalaiH zyAmopalairiva // 74 // jaMbUvRttasya yenAtrA, pAstanIlAMbujaprabhaiH / naphlarjitanodfmA, prArI prAyitai: | 7 | yuman II je A samudra, alabhya tejavALAM tathA teje karIne jItelI che AkAzanI paNa prabhA jeNe tathA vikasvara thaela che prabhAno samUha jeono tathA dUra karela che kALAM kamaLonI paNa kAMti jeoe evAM jathAbaMdha nIlamaNi sarakhAM pANIoe karIne jItelI che vAdaLAMonI paNa manohara zobhA jeNe, evI A jaMbUdvIpanI killAsaMbaMdhI zobhAne meLave che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: sarja: rAjadrajatarAgAMgyo, pagUDho gaMgayA hyasau / bhUteza iva saMbhAti, garalI bhUtabhUSitaH / / 76 / / caLakatA rUpAnA raMga sarakhuM che, aMga jeNInuM, evI gaMgAe karIne AliMgana karAelo tathA viSayukta ane bhUto vaDe eTale (jaLavAsI jaMtuoe karIne) (pakSe--mahAdevanA pAriSadoe karIne) bhUSita thaelo A samudra kharekhara mahAdeva sarakho zobhe che. pravizya madhyabhAge'sya, prahIyante prabholbaNAH / gatazokairyato lokai, muktA: zaktipuTasthitAH / / 77 // tenaivAsau sakhedo hi, kSobhate'dyApi sarvadA / morastAnuM svota, tohaAH yaMvat // 78 || vumam // A samudranA madhya bhAgamAM praveza karIne, chIparUpI peTImAM rahelA atyaMta kAMtivALA motIone zoka rahita loko je laI jAya che, tethI haju sudhI paNa hamezAM potAnA mojAMorUpI capala hAthothI chAtI kUTato thako lobhI (mANasanI) peThe A samudra kharekhara kheda pAmyA kare che. tasya dvIpasya madhyasthaH, surAlayaH surAlayaiH / maMDito nityatIrtheza, stutistaMbha ivAbabhau / / 79 / / 21 te jaMbudvIpanA madhyabhAgamAM rahelo tathA devonA maMdirothI zobhato evo meru parvata jANe (tyAM mahAvidehamAM vicaratA) zAzvatA tIrthaMkaronI kIrtino staMbha hoya nahIM jema tema zobhato havo. 1. mUtA: zivasya pArSadyA: / vRti saMsArAvataMt / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / AdAyAdeyakIrtInAM, mUrtInAM zAzvatArhatAm / zreNimAnaMdivaMdAru, vRMdArakavivaMditAm // 80 // anekAnokahAgAra, gatAnAM kekinAM kila / kekAkalApadezena, kRtasaMgItaDaMbaraH / / 81 // tuMgazRMgAzritazreNi, jaladAnAM payobhRtAm / garivamRdaMgAnAM, zabdestAlasamAzritaH // 82 // vAtAcalitatarvAli, procchritA gyabhujoccayaH / vRkSagotphullapuSpaugha, cchadmanApannahAsyakaH // 83 // utphullapulakAMkuro, darbhasaMdarbhadaMbhataH / mAnaMnnasaMtohA, nRtyavAyamanvaham | 84 / paMpA sutram grahaNa karavA lAyaka che kIrti jeonI evA zAzvatA jinezvaronI mUrtionI, AnaMdI tathA vaMdana karanAra evA devoe karIne vaMdAelI evI zreNine dhAraNa karIne, aneka vRkSorUpI gharo para rahelA evA mayUranI vANInA miSathI karela che saMgItano ADaMbara jeNe evo tathA UMcAM zikharone Azrita thayela che zreNio jenI, evA jaLathI bharelAM vAdaLAMonA gajjaravarUpI mRdaMgonA zabdoe karIne tAlane Azrita thaelo tathA pavanathI cAre bAjuthI cAlatI je vRkSonI paMkti, terUpI UMco karelo che bhujAono samUha jeNe evo tathA vRkSa para rahelA praphullita puSponA samUhanA miSathI dhAraNa karela che hAsya jeNe evo tathA ghAsanA saMgrahanA miSathI thaelA che romAMcanA aMkuro jene evo, A meru parvata AnaMdakaMdanA samUhathI jANe hamezAM nAcato hoya nahIM jema (tema lAgato havo.) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama: sparza / asau mahImahelAyAH, parito graharatnabhRt / reje rAjitabhApuMja:, ziroratnamivocchratam // 85 / / cAre bAjuthI grahorUpI ratnone dhAraNa karanAro tathA zobhito che kAMtino samUha jeno evo A parvata pRthvIrUpI strIno UMco thaelo jANe mukuTa ja hoya nahIM tema zobhato havo. kvaNatkiMkiNInikkANaiH, paripUritadiggaNaiH / zazvattIrthakRtAM zazva, dvezmadaMDAgramaMDibhiH // 86 // divetadivyadevAnAM devanAthayutAM satAm / aMgabhAstaniraMgAnAM, gaNo'gaNyaguNabhRtAm // 87 // varjitavRjinavrAta, jinajanmamahanmahe / AzUyateva sotsAduM, sarvataH parvatena vaiM // 88 ||||trimivizeSam / / dUra karela che pApono samUha jeNe evA jinezvara bhagavAnanA janmamahotsavamAM aMganI kAMtie karIne astarUpa karela che kAmadevane jeoe tathA agaNita guNone dhAraNa karanAra tathA iMdroe karIne sahita evA ane devalokathI AvelA manohara ane uttama evA devatAono samUha, cAre bAjuethI zAzvatA evA tIrthaMkaronA zAzvatA maMdiranA daMDanA agra bhAgane zobhAvanArA tathA zabdayukta thaela che dizAonA samUho jeothI, evA vAgatI ghugharIonA zabdoe karIne A parvatathI utsAhapUrvaka jANe bolAvAya che. 23 > marmabhitkarmavRMdaidha, dAhe dehigaNasya saH / zikhIvoccazikho bhAti, prabhApuMjavirAjitaH // 89 / / prANIonA samUhanA, marmone bhedanArA evA karmonA samUha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / rUpI kASTone bALavAmAM agni sarakho tathA UMcI zikhAvALo (pakSe--UMcI TocavALo) tathA kAMtinA samUhathI zobhito evo te meru parvata zobhe che. dharAdharadhuro dhArI, dharo'yaM dharaNItale / mInAra rUva mati ma, nainadharmasuvaMtiH | 20 | parvatomAM agresarapaNAne dhAraNa karanAro A parvata pRthvItala para jainadharmarUpI uttama hAthIno jANe baMdhanataMbha hoya nahIM, tema zobhe che. (A zlokanuM paheluM pada phakta "dha" ane "ra" ema be ja akSarothI baneluM che.) calaccelAMcaloccUlai, rjinAgArairnabho'gragaiH / / labhyate'labhyamA yena, pArvatopariparvatI / / 91 / / AkAzanA agrabhAgamAM gaelA tathA calAyamAna thatA che kapaDAonA cheDAo jemAM, evA patAkAovALA jinamaMdiroe karIne je (A) parvata, parvata para caDelA parvatanI alabhya zobhAne meLave che. A zlokanuM paNa paheluM pada phakta "ca" ane "la" ema be ja akSarothI baneluM che.) jinAnAM nItalokAnAM, lokA'lokAvalokinAm / janmAbhiSekakAlAkhya, suparvetasuparvaNAm // 92 // pathyanAzritavizrAmA, cchramatvAzritacetasAm / avizrAMtaM zramazreNi, mapAkartumivArthinA // 93 // tanyate'nanyasAmAnyA, mAMDapI paTaDaMbaraiH / yena zrIrdayayeveha, jinAgAradhvajAgragaiH / / 94 // // tribhirvizeSakam // raste caDAvela che lokone jeNe tathA loka alokane jovAvALA jinezvara prabhunA janmAbhiSeka nAmanA uttama parvane divase Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 prathama: saf. I AvelA tathA mArgamAM visAmo nahIM levAthI thAkI gaelAM che mana jeonAM, evA devatAonA, thAkanI paMktine ekadama dUra karavA mATe ja jANe arthi evA A parvata vaDe karIne, jinezvara prabhunA maMdiranA dhvajadaMDanA agrabhAga para rahelA lugaDAMnA (dhajAnA) ADaMbara vaDe karIne, kharekhara dayAthI ja jANe hoya nahI jema, tema ahIM hamezAM anopama maMDapanI zobhA vistArAya che. kenApIdamamaMdena, nirAlaMbamivAMbaram / vIkSya staMbha ivodbhAti, saMbhramojUMbhito hyayam // 95 / / koIka catura mANase, AkAzane AdhAra vinAnuM joIne, (tenA TekA vAste) acAnaka Ubho karI dIdhelo jANe staMbha ja hoya nahIM jema, tema A parvata zobhe che. dharaNIvaravarNinyA, bhakaMdukajihIrSayA / udasta iva hasto'yaM, khelanAya khalu svayam // 96 / / ramavA vAste tArAorUpI daDAone levAnI IcchAthI, pRthvIrUpI strIe kharekhara UMco karelo hAtha ja hoya nahIM jema, tevo A parvata zobhe che. yatra tu puSpadaMtAbhyAM, jitAbhyAmiva taddyuteH / gamyate khalvagamyAbhyAM, pranamrIbhUya bhUrizaH // 97 / / je A parvata upara, agamya evA paNa sUrya caMdra, jANe tenI kAMtithI jitAelA hoya nahIM jema, tema (tene) atyaMta namIne cAle che! (A zlokamAM agamyathI paNa je gamana karAya che, te Azcarya che !) 1. amaMdena buddhimateti nirbuddhestvasya vicArasyAsaMbhavattvAditi svopajJaTIkAyAm / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapha zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / labhyateva yaterapyAH, pANipIDanaparvaNi / yena muktiramAsArdhaM, paryetumagnimA sadA / / 98 / / je A parvata vaDe karIne, aho !! muninA paNa mukti strInI sAthe thatA lagnamahotsavamAM, pherA pharavAne agni saMbaMdhinI zobhA hamezAM prApta karAtI hoya nahIM jANe tema lAge che. bhramati kiM kalaMkI sva, kalaMkApAyakarmaNe / nizAkaro hi tirthe'tra, jinakramaiH pavitrite // 29 // kalaMkI evo caMdramA, jinezvara prabhunAM caraNothI pavitra thaelA A tIrtharUpa parvata para, kharekhara zuM potAnA kalaMkano nAza karavA vAste bhramaNa kare che?! saMmadotphullanetrANA, mamarANAM karacyutaiH / kSIrAMmodhi:pUra, norva: me 200 | parito nirjharAkAra, rjinajanmamahotsave / ragharitA vitamAnAmA, priya va vai | 20 | yupam II - harSa vaDe karIne praphullita thaelI che AMkho jemanI, evA devatAonA hAthathI paDatA tathA maMgalika karanArA kaLazomAMthI nIkaLatA ane cAre bAjuthI jharaNAnA AkAravALA kSIrasamudranA pANInA samUhoe karIne, jinezvara prabhunA janmamahotsavamAM, (A) parvata vaDe karIne jANe kharekhara jaDelI motInI mALAonI zobhA dhAraNa karAya che. snAtrotsave'rhatAM tatra, kSIrodalaharI hreH| dviguNiteva paulomyAH, kaTAkSacchaTayA babhau // 102 / / 1. pulomno munerapatyaM strI paulomI tasyApatyam (4 / 1 / 92) ityaN mtratvena jJAtitvInham (4| durU) || Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 prathamaH sargaH / te parvata upara jinezvara mahArAjanA janmasnAtrotsavamAM Ike (choDelI) kSIrasamudranA pANInI laherI, IdrANInI kaTAkSachaTAthI, jANe bevaDI thaI hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. arhatAM kanakAgAra, parivAroparigatAH / / parito'tra patAkinyaH, zvetAcchapaTamaMDitAH // 104 / / kAnakakamalottaMsa, kAnanotsaMgasaMginAm / marAlalalitaughAnAM, labhaMte vibhramabhramam // 105 // / / yugmam // ahIM arihaMta prabhunA sonAnA devaLonA samUho para rahelI tathA sapheda ane nirmaLa kapaDAMthI cAre kore zobhatI dhajAo, sonerI kamaLoe karI zobhatA vananA madhya bhAgane prApta thaelA haMsanA manohara samUhanA vilAsanI zaMkAne prApta thAya che. gIyaMte jinagItAni, bhIyaMte'tararAtayaH / jIyaMte bhavatRSNAzca, pIyaMte'trasudhArasAH // 106 // - ahIM jinezvara prabhunAM gIto gavAya che tathA kodha Adika aMtaraMga zatruo bhaya pAme che; tema bhavanI tRSNA jItAya che ane amRta rasa pIvAya che. bho bhavaMto bhramadbhavyA, bhavata bhavabhaMgurAH / bhUribhayabharodbhAra, bhArakANi parANi ca // 107 / / karmANi hatamarmANi, dArINi zarmaNAM sadA / kArINIha tvasArANAM, sArINi bhavasaMtateH // 108 // icchatecchitamokSastrI, kaTAkSitakaTItaTAH / kaTitumutkaTAni ce, ccittAcAMtaciduccayAH / / 109 // dhArayadhvaM tadA, yUyaM, pAtheyaM pathi pAMthakAH / dAnazIlatapobhAva, bhAvitaM bhAvukaM bhave / / 110 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / itIva gadituM lokAn, dharmeNaiva svahastakaH / udasta iva bhAti ya, stuMgottuMgataTotkaTaH ||111||pNcbhiHkulkm // he A (saMsAramAM) bhamatA bhavya loko ! tame A saMsArathI bhaMgura manavALA thAo. tathA ghaNAM bhayanA samUhanAM bhArane dhAraNa karanArA tathA zatrurUpa tathA haNelAM che marmasthAnako jemaNe tathA hamezAM sukhane nAza karanArAM tathA A jagatamAM asAra vastuone utpanna karanArAM tathA saMsArane vadhAravAvALAM utkaTa karmone AcchAdita karavAne, IzkelI mokSarUpI strI vaDe karIne kaTAkSita thaela che kaTItaTa jenAM, evA tathA manamAM dAkhala thayela che jJAnano samUha jeone evA he loko ! jo tame icchatA ho, to, mokSamArgane viSe paMthIrUpa thayA thakA, tame dAna, zIla, tapa tathA bhAvarUpI manohara bhAtAne A bhavamAM dhAraNa karo. evI rIte lokone kahevA vAste jANe dharme ja potAno eka hAtha UMco karyo hoya nahIM, tema (sAdhAraNa) parvata sarakhI UMcI mekhalAoe karIne utkaTa thaelo A meru parvata zobhe che. kimeSa zailo hyadhiko'sti kAMtyA / vAjavAM prabhAsmeritalokacittau // itIva tau vIkSitumenamuccaiH / / paTatAM mAdhvani puSpadaMta | 22 zuM A meru parvata kAMti vaDe karIne adhika che? athavA, kAMti vaDe karIne praphullita (harSita) karela che lokonAM citta jeNe evA amo banne adhika chIe ? evuM jovA vAste ja jANe hoya nahIM jema, tema AkAzamAM rahelA sUrya caMdra te menI AsapAsa pharatA havA. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH sargaH / sucAritrAcAre gatamihasucAritravijayam / mama jJAnAMbhojetanulataratAruNyataraNim / / guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargo'rkAkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 113 // uttama cAritranA AcAramAM ahIM prApta thaelA mArA jJAnarUpI kamaLaprate atyaMta vistAravALI taruNAvasthAvALA sUrya samAna evA zrI cAritravijayajI nAmanA mArA dharmagurune namaskAra karIne, te zrI cAritravijayajInA paNa uttama guru zrI vijayAnaMdasUrIzvaranA (AtmArAmajI mahArAjanA) caritramAM, kavione viSe bALaka tulya evo je huM hIrAlAla, teNe A pahelo sarga kahyo. iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDita hIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAma-sUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite maMgalAcaraNasajjanastuti-durjananiMdAjaMbUdvIpalavaNasamudrameruparvatavarNano nAma prathamaH sargaH samAptaH / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // dvitIyaH sargaH prArabhyate // taddakSiNe'sti dakSiNa, bhAratetyabhidhAnakam / kSetraM patriravavyAjA, dbharatezaM stuvanniva // 1 // tenI dakSiNe pakSionA zabdonA mizathI bharata nAmanA (potAnA) adhiSTAyaka devanI jANe stuti karatuM hoya nahIM evuM "dRkSiNa bhArata" nAbhe kSetra che. jainAgamasudhAsAra, sAraNIdhoraNIyutam / tadrasajalasaMghAta, prabhRtAkhilabhUtalam // 2 // dhanadhAnyAzvamAtaMga, pattistrIrathadarbhakAm / ArAmAMgajavajrAzma, mANikyavIrudhAkulAm // 3 // nirvimAnavimAnasthA, marIprAptitarUdvahAm / karmamuktAmalApAra, muktamAlAphalapradAm // 4 // evaM citrakRtAM lakSmIM, lakSitAkSatavibhramAm / saphalIkartumevaita, dviprasUte nijAbhidhAm // 5 // // caturbhiHkalApakam / / jainonA siddhAMtarUpI amRtanA sAranI neheronI zreNivALuM ane te siddhAMtanA rasarUpI pANInA samUhathI bharelA samasta pRthvItalavALuM, khevaM te bharatakSetra, dhana, khanAtha, ghoDA, hAthI, pANA, strI tathA ratha3pI che ghAsa jemAM evI ane bagIcA, putra, hIrA, pAnA tathA maNikyarUpI velaDIoe karIne yukta evI tathA parimANa rahita vimAnamAM beThelI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya saf. / devAMganAnI prAptirUpa vRkSane dhAraNa karanArI tathA karmothI mukAyelA ane tethI nirmala tathA apAra evA mokSe gaelAonI zreNirUpa phalone denArI tathA lakSita karela che akhaMDita vilAsa jeNIe (zleSamAM lakSita karela che cAvalano vibhrama jeNIe) evI AzcaryakAraka lakSmIne A bharata kSetra potAnuM "kSetra" evuM nAma saphala karavAne ja utpanna kare che. paMcAlAkhyazca dezo'sti, tatra bhUrivasuprasuH / yaM vIkSya devaloko'pi, hniyaiva hi divaM yayau / / 6 // tyAM ghaNI lakSmIne utpanna karanAra paMcAla (paMjAba) nAme deza che, jene joIne devaloka paNa jANe lajjA vaDe karIne ja hoya nahIM jema, tema AkAzamAM cAlyo gayo. yatra sarvatra sugrAma, grAmAgravanasaMnidhau / hUyaMteva pathi pAMthAH, pallavAMgulibhirdumaiH // 7 / / je dezamAM sarva jagyAe, uttama gAmonA samUha pAse vanamAM UgelAM vRkSo, (potAnI) pallavarUpI AMgaLIo vaDe karIne jANe paMthione bolAvatA hoya nahIM jema, tema lAge che. yatra praNAlikAzreNyA, pravizAMtazramApadA / AtteMdivaramAleva, zuzobha vasudhA mudA / / 8 / / je dezamAM, nAza karela che thAkanI pIDA jeNe, evI neheronI paMkti vaDe karIne, pRthvI jANe ke, grahaNa karela che kALAM kamaLonI mALA jeNIe, evI hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. kAsArAH kaMkaNairyuktAH, sarasAzcAlilAlitAH / suvRtta: sumanoramyA:, suramAM rU nIre che ? Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te dezamAM pANInAM taLAvo uttama strIonI peThe zobhatAM hatAM, te kevAM che? to ke (kaMkaNairyuktAH) eTale pANInA kaNIAovALAM tathA pakSe strIo (kaMkaNairyuktAH) eTale hAthamAM peheravAnAM AbhUSaNothI manohara che tathA (sarasAH) eTale taLAvo pANI sahita che tathA pakSe- strIo (sarasAH) eTale zRMgArarasavALIo che; tathA (alilAlitAH) eTale taLAvo (kamaLa para beThelA) bhamarAothI lAlita che tathA (pakSe-AlilAlitAH) eTale strIo sakhIothI lAlita thaelI che tathA (suvRttAH) eTale taLAvo manohara goLAkAravALAM che tathA pakSe strIo (suvRttAH) eTale uttama AcaraNavALIo che tathA (sumanoramyAH) eTale taLAvo tathA strIo banne puSpothI manohara che; evI rIte tyAM taLAvo uttama strIonI peThe zobhatAM hatAM. ', sarasIsarasIruha, praphullapaTalAdaram / saMgatAmoddasaMha, mAdyamadhupAMd: // z0 | ardhacarvitadarbhoru, vadanA radanAMcitAH / nayanainayanAnaMda, novino mRdaMtanAH / / ?? / / rasamagnA ivAprajJA, gataudvignA ihAvanau / tadrasAcitacetaskAH, pAtuM payo'pi na kSamAH / / 12 / / saMnidhItamapi vyAdhaM, vividhAyudhadhArakam / nolakSayaMti mugdhAste, citreSvAcitritA iva // 13 // taLAvomAM rahelAM kamaLonA praphullita samUhamAMthI turata maLelI sugaMdhInA samUhathI madonmatta thatA bhamarAonA jhaMkAra zabdathI (zravaNendriyanA) rasamAM magna thaelA tathA aradhA cAvelAM ghAsathI manohara mukhavALA tathA dAMto vaDe zobhatA tathA (potA // caturbhiH tApam // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya saf. / 33 nI) AMkho vaDe (mANasonI) AMkhone AnaMda ApanArA tathA mugdha ane udvega vinAnA tathA te jhaMkAravo sAMbhaLavAmAM tallIna cittavAlA thavAthI pANI pIvAne paNa asamartha, evAM haraNanAM baccAMo, jANe citramAM citrelAM hoya nahIM jema, tema ghaNA prakAranA hathiyArone dhAraNa karanArA, najadIka AvelA zikArIne paNa te bicArAo ahIMnI pRthvImAM jANI zakatA nathI. nIrajA ravitejobhya, stejomaMto'kSatazriyaH / labhaMte'labhyamuktimAM, zAlinaH zAliniSkuTAH / / 14 // te dezamAM manohara DAMgaranAM khetaro, na maLI zake evI mokSanI zobhAne dhAraNa kare che; (kAraNa ke te khetaro) pANIthI utpanna thaelAM (tathA pakSe-mokSa, karmarUpI raja rahita che) tathA vaLI khetaro sUryanA tejothI tejavALAM che (ane pakSe-mokSa sUryanA tejothI paNa vadhAre tejavALuM che) tathA te khetaro cokhAnI zobhAvALAM che (tathA pakSe mokSa akSaya zobhAvALuM che.) tatra sAMdratarucchanne, kAnane'timanorame / karAMzcikSepa no sUryo, druprotatvabhayAdiva // 15 / / te dezamAM ghATAM vRkSothI chavAelAM ati manohara vanamAM, vRkSomAM aTavAI javAnI bIkathI ja jANe hoya nahIM jema, tema sUrya potAnAM kiraNo pheMkato nahoto. dharAMtarAttatApaugha, viSaNNA: pannagAstviha / / nitA rUva hai: nAtuM, sara:saroechatAt 26 che. ahIM pRthvInI aMdara lAgelA tapanA samUhathI kheda pAmelA nAgo ja jANe taLAvamAM rahelAM kamalonAM mizathI pANIthI snAna karavAne nIkaLyA hoya nahIM jema, tema lAge che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / svAdUni suphalAni ca, praphullakusumAni ca / paMcamasvarasotseka, kokilAnAM kalacchalAt / / 17 // yacchaMti taravastatra, dUrAdAhUya paMthine / aho sajjanasaujanyaM, vacanAnAmagocaram / / 18 / / te dezamAM vRkSo, paMcamasvaramAM utsuka thaelA kokilonA zabdonA mizathI pathine dUrathI bolAvIne svAdiSTa phalo tathA praphullita puSpo Ape che; mATe aho! sajjanonI sajjanatA avacanIya che. vyAkulA vyAlamAlAbhI, rathasaMcayasaMcitA / prasaratyanizaM tatra, vAhinI vahinIva hi // 19 // te dezamAM sarponI (pakSe--hAthIonI) zreNiothI bharelI tathA netaronA (pakSe-rathonA) samUhathI saMcita thaelI evI nadI kharekhara senAnI peThe hamezAM cAlyA kare che. tarucchanne vane tatra, pIkA cUtatarusthitA / viyoginAM nijArAvai, babhaMja hRdayaM sadA / / 20 / / te dezamAM vRkSothI chavAelA vanamAM AMbAnA vRkSa para rahelI koyala (strIthI) viyoga pAmelA (puruSanA) hRdayane potAnA zabdothI hamezAM bhedatI hatI. tuMgamAtaMgasaMgADhyA, utkaTAH kaTakAMcitAH / samAnukRtakA bhAMti, bhUbhRto'pyatra bhUbhRtAm / / 21 / / 1. vAyuH samudgato nAbhe / ruhohRtkaMThamUrdhasu // vicaran paMcamasthAna / prAptyA paMcama ucyate // 2. rathaH pumAnavayave syandane vetase'pi ca / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH sargaH / | uMcA hAthIonA saMgavALA, UMcI mekhalAvALA, (pakSe- madonmatta) zikharothI zobhItA (pakSe-lazkarathI zobhItA) evA parvato paNa A dezamAM rAjAo sarakhA zobhe che. tatra puMDrekSuyaMtrANAM, citkAraizcitratAM gatAH / plavagAH plavayAmAsu, viTapiviTapasthitAH / / 22 / / te dezamAM sapheda selaDInA yaMtronA (cIcoDAonA) citkArothI Azcarya pAmelA tathA vRkSonI DALo para rahelA vAMdarAo hatA Sal. dIrNasvakIyasevAla, kSaumayA rasayuktayA / bhUrivibhrama dhAriNyA, kaMkaNAMkitadehayA / / 23 / / anuraMgattaraMgoru, svakaraprakarairiva / sasnehaM priyayevAtra, nadyA dRDhamAliMgitAn // 24 / / priyApremaparopAyAn, puSpahAsyasamanvitAn / dhRtazvetasumuktaughA, malahAramanoharAn // 25 // pavanApUrNatodgaccha, niHsvAnaratakUjitAn / sagaMThAnapi taccitraM, muktakUlAdhikapriyAn // 26 / / 1 vibhramo bhrAMtihAvayoriti / madarAgaharSajanito viparyAso vibhramaH / / yathA animittamAsanAdutthAyAnyatragamanAm / priyArabdhakathAmAkSipya sakhyA sahAlApanam / mudhaiva ruSitakraudhau / puSpAdInAM yAJcA / sahasaiva ttprityaagshc| vastrAbharaNamAlyAnAmakAraNata: khaMDanam mananaMceti // yoSitAM yauvanajo vikAro vibhrama ityeke / / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / gADhaM hRdgrAhiNastasyAH, kAmukAniva kIcakAn // TTAnu rA: ve, thayuH mavazavazam II ra7 | paMcama:nA te dezamAM, phATI gaela che potAnuM zevAlarUpI rezamI vastra jeNInuM evI tathA rasa eTale pANIvALI (pakSe-zRMgArarasavALI) ghaNI bhamarIone dhAraNa karanArI, athavA ghaNAM pakSIonA bramaNane dhAraNa karanAra (pakSe-vilAsane dhAraNa karanArI) pANInA kaNIAothI aMkita thayeluM che zarIra jeNInuM evI (pakSe--kaMkaNathI aMkita che zarIra jeNInuM evI) strI samAna nadIe karIne sneha sahita deDhatAthI jema thAya tema, uparAuparI UchaLatA mojAMorUpI manohara evA potAnA hAthonA samUhoe karIne jema, tema AliMgana karAelA tathA strInA premamAM utkRSTa upAyavALA ane puSporUpI hAsyavALA tathA dhAraNa karelA evA zveta motIonA samUhanA nirmala hArothI manohara thaelA ane pavananA bharAvAthI nIkaLatA zabdarUpI ratakUjitavALA tathA gAMThavALAo chatAM nadIne atyaMta vahAlA evA, (AzcaryanA pakSamAM- graMthI yukta thayA thakA paNa mokSe gaelAonA samUha prata adhika priya thaI paDelA !!) tathA atyaMta rIte jema thAya tema nadIrUpI strInA madhyabhAgane (stanone) grahaNa karanArA evA kAmuka sarakhA vAMsone joIne kayAkayA mANaso kAmadazAne vaza na thayA ? jaDAzayo'pi yatrAsti, kamalotkaradhArakaH / / agururapi sasneha, sarvasAmAnyasaMmataH / / 28 / / 2. vevaM: zrInAstasyurve svataMtyaninoddhatA: || rUtyama: || 2. nadIkinArA para pakSIonuM bhamavuM prasiddha ja che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 dvitIya saf: / je dezamAM jaDa AzayavALo paNa (pakSe--jalAzaya eTale talAva) lakSmInA (pakSe-kamalonA) samUhane dharanAro che! tathA nIca paNa (pakSe- aguru nAme sugaMdhi dravyavizeSa) sarva lokothI sAmAnyapaNAe karIne mAnanika thaelo che !! avibhavApi yatrAsti, sthAne sthAne payaHpradA / tathANuvidhyo , noraMvArapUritaH II 26 che. je dezamAM nirdhana paNa (pakSe-gheTI) jago jagoe dUdhane denArI che tathA aho ! zIghra kavi paNa (pakSe-popaTa) lokhaMDanA pAMjarAmAM pUrAelo che ! nirguNo'pyApaNeSvatra, sthApito naigamaiH svayam / svakIyalabhyalAbhAya, sayatnaM muktasaMcayaH / / 30 / / vaLI A dezamAM vepArIoe nirguNI (paze-dorI vinAno) evo paNa motIono samUha potAne meLavavA yogya lAbhane mATe potAnI meLe ja dukAnomAM rAkhelo che !! patatripAlakAstatra, hyasipatrAbhilASiNaH / vInA pi vibhAMti ma, yoddhA yoddhamavodatA: 5 rU? | te dezamAM pakSIonuM pAlana karanArA (pakSe-bANoe karIne rakSaNa karanArA) tathA kharekhara selaDInA abhilASavALA (pakSe- talavAranA abhilASavALA) evA bALako paNa jANe yuddha karavAne udyamavaMta thaelA yoddhA hoya nahIM jema, tema zobhe che. jano'pi dhanado yatra, jano'pi vibudho'bhavat / jano'pi kavirakrUraH, jano'pi puruSottamaH / / 32 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jano'pi zaMkaro yatra, jano'pyasti pitAmahaH / gano pira mAno, kopa pAzAsa: te rUrU che gun II je dezamAM mANasa paNa kubera, (pakSe - dhana ApanAra) deva, (pakSe-paMDita) akrUra evo zukra, (pakSe-kavi) viSNu, (pakSe-uttama puruSa) mahAdeva, (pakSe-sukha karanAra) brahmA, (pakSe-dAdo) kArtikeya, (pakSe-moTAM sainyavALo) tathA Idra, (pakSe-rasoI zikhavanAro) che! anavataritabhogo yatra bhogI na yogI / satatamavasano vai yatra yogI ca bhogI / / maNikaranikarAMko yatra bhogI na yogI / pavanavisaraleho yatra yogI ca bhogI / / 34 // nathI nIce UtarelI phaNA jenI, athavA nathI Utarelo bhogavilAsa jeno, evo je dezamAM bhogI eTale sarpa athavA bhoga bhogavanAro che, paNa tevo yogI nathI; vaLI jyAM hamezAM vastra vinAno to yogI ane bhogI eTale sarpa athavA (strI sAthe) vilAsa karato bhogI paNa che; vaLI jyAM maNinA kiraNanA samUhathI cihita thaelo bhogI ketAM sarpa athavA bhoga bhogavanAro che, paNa tevo (niSparigrahI hovAthI) yogI nathI; vaLI jayAM pavananA samUhano svAda lenAro to bhogI eTale sarpa athavA (havA khAnAro) bhogI mANasa ane yogI paNa (upavAsI hovAthI) che. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // 35 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 dvitIyaH sargaH / guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargo dvayaMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 36 / / ___" dvayaMka' bheTale mI. (48no saghaNo artha mAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite bharatakSetrapaMjAbAkhyadezavarNano nAma dvitIyaH sargaH smaaptH| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // tRtIyaH sargaH prArabhyate // tatrAsti leharAbhidha, grAmo grAmINasaMyutaH / / grAmaNIgrAmaNI: pAti, grAmiNIrahitaM hi tam / / 1 / / te paMjAba dezamAM, gAbaDIAe karIne yukta evuM leharA nAme gAma che; (tathA) vezyAothI rahita evA te gAmanuM uttama evo nAyaka rakSaNa kare che. tatrAsItkSatriyaH ko'pi, kSatranakSatracaMdramAH / gaNezacaMdranAmnA yaH, prakhyAto mahimaMDale // 2 // tyAM kSatrIrUpI nakSatromAM caMdra sarakho, koIka kSatrI hato, ke je "rozayaMdra"na nAmathI pRthvI 52 adhyAta to. rUpadevIti yA patyau, patnI pativratA ratA / tasyAsInnijarUpeNa, yayA devIprabhA jitA / / 3 / / tene rUpadevI nAme strI hatI, ke je patimAM rakta tathA pati ja che vrata jeNIne evI hatI tathA jeNIe potAnA rUpathI devInI kAMtine paNa jItI hatI. 1. grAmaNIbhogike patyau / pradhAne nApite'pi ca / / grAmiNIrnIlikAyAM ca / grAmeyIpaNyayoSitoH / / iti vizvaH / / 2. vIciH paMktirmahiH kelirityAdyA hasvadIrghayoH / / iti vAcaspatiH // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya saf I suputrastu tayorAtmA, rAmanAmAbhavatsudaH / ArAmagatazAkhIva, svapitroH patriNoriva // 4 // teone, potAnA mAtapitArUpI pakSione (AnaMda ApavA mATe) bagIcAmAM rahelA vRkSa sarakhA, tathA sukha ApanAra "AtmArAmajI" nAme uttama putra hatA. kramAcca pAlyamAno'sau, gato yauvanakAnanam / anaMgamRgayustatra, jAtastaddhananAkSamaH // 5 // te AtmArAmajI" anukrame pAlana karAtA thakA yauvanarUpI vanamAM gayA, (paNa) tyAM kAmadevarUpI pAradhi temane haNavAmAM samartha thayo nahIM. bAlya evAtra taM muktvA, pitAsya paMcatAM gataH / gAviMDumitra tu, suthAMzurnamaNi yathA aa 6 . AkAzamAM caMdra jema jagatarUpI kamaLanA mitrane arthAt sUryane, tema temanA pitA te AtmArAmajIne bAlyapaNAmAM ja ahIM choDIne mRtyu pAmyA. vidhavA tasya mAtApi, gatAmitApadAspadam / kiyanaMdedvinA haMsaM, sarasIsarasIruhA // 7 // " (te vakhate) temanI vidhavA evI mAtA paNa atyaMta duHkhanA sthAnakane prApta thaI; (kemake) haMsa vinA (sUrya vinA) talAvamAM rahelI kamalinI keTaloka kALa AnaMda pAmI zake ? 1. A vizeSaNa AtmArAmajInuM paNa jANavuM; kemake te paNa AgAmI kAlamAM jagatarUpI kamaLane vibodhita karavAmAM sUrya sarakhA thavAnA che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / itazca tatra ko'pyAgA, dozavaMzasumauktikam / jIrAkhyagrAmavAstavyo, yoddhamallo vaNigvaraH // 8 // eTalAmAM ozavALa nAmanA vaMzamAM motI sarakho ane jIrA nAme gAmano rahevAsI evo "yoddhamala" nAme koIka uttama vaNika tyAM Avyo. mAtrA samarpitaH putro, vANijyasukalAptaye / tasmai suvaNije'jastra, mAyatihitakAmyayA // 9 // mAtAe (te potAnA AtmArAmajI nAmanA) putrane AgAmI kALamAM (thanArA) hitanI IcchAthI, vyApAranI uttama kalAnI prApti mATe turata te uttama vaNikane soMpyo. kalAkalApasAkalyaM, pralabdhaM capalaM ttH| hRdi hRdyaM yathA madyaM, tena puSpAdalistathA // 10 / / puSpa pAsethI bhamaro jema manohara madhane tema, tenI pAsethI temaNe (AtmArAmajIe) turata kalAnA samUhanA sakalapaNAne eTale kalAnA sarva samUhane meLavyo. itazca tamItulyo'bhU, ttatra DhuMDhakanAmakaH / mato mahau cidaMdhAnA, mavaTAkSepaNakSamaH // 11 // eTalAmAM tyAM pRthvI para (rahelA) jJAne karIne aMdha mANasone (saMsArarUpI) khADAmAM pheMkavAne samartha, evA rAtritulya DhaMDhaka nAme mata hato. 1. vAMsamAM motIonI utpatti prasiddha ja che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 tRtIyaH saf. / matasyAsyAdhunA grAme, vistAro'tra babhUva ca / mugdhalokA babhUvuzca, tasminnAdarasaMyutAH // 12 // hamaNAM A DhaMDhaka matano vistAra te gAmamAM thayo hato, ane mugdha loko temAM AdaravALA thayA hatA. tatra pAze mate mugdho, yoddhamallo'pi pAtitaH / / karmaNA mRgalubdhena, kuraMgo'raNyago yathA / / 13 // pArAdhie karIne vanamAM raheluM mugdha hariNa jema pAzamAM paDAya che, tema mugdha evo te yoddhamalla paNa karma karIne te matamAM paDAto havo. AtmArAmo'pi tatraivA, patattadanugo drutam / mRgAnugastu tajjanmA, kimu pAze patenna hi // 14 // te yoddhamallanA kahyA pramANe cAlanArA evA te AtmArAmajI paNa te ja matamAM turata paDyA; kemake, hariNanI pAchaLa cAlanAruM tenuM baccuM zuM pAzamAM paDatuM nathI? (arthAt paDe ja che.) tatrAyAtAvitazca dvau, tanmatasyAtha nAyakau / nAmnaiko gaMgarAmazcA, paro jIvaNamallakaH / / 15 // eTalAmAM tyAM te matanA, eka gaMgArAma ane bIjo jIvaNamala be nAyako AvyA. yoddhamallena sArdhaM sa, bAlo'pi satataM yayau / topAzraye zrota, muparAM to savA 5 6 (te samaye) te AtmArAmajI paNa yoddhamallanI sAthe hamezAM teone upAzraye teono upadeza sAMbhaLavA jatA hatA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vIkSya tAvatha taM bAla, mabAlaM DhuMDhako dhiyA / vicAramaciraM citte, 'cinvAtAmiti vai mithaH // 17 // - have DhaMDhaka evA te gaMgArAma tathA jIvaNamala te bALakane buddhithI zreSTha jANIne turata mAMhomAMhe manamAM evo vicAra ekaTho karavA lAgyA. aho nAsti janaH ko'pi, sadRzo'sya gaNe'pi naH / nopaiti hi grahaudho'pi, grahanAthasya tulyatAm / / 18 // - aho! A AtmArAmajI sarakho koI paNa mANasa ApaNA saMvADAmAM paNa nathI; kemake, grahono samUha paNa caMdranI tulanAne prApta thaI zakato nathI. labhevahi mahimAna, mamAnaM ca mahItale / labhevahi mahimAna, dAyinaM cedamUM dhruvam // 19 // pRthvImAM mAnane denArA evA A AtmArAmajIne jo ApaNe meLavIe, to kharekhara A pRthvItala para ApaNe parimANa rahita evA mAnane meLavIe. (A zlokamAM paheluM ane trIjuM pAda eka sarakhuM che.) ayaM yathAtathAvAbhyA, mupalabhyaH prayatnataH / vinAmUM kAryasiddhirno, no bhavitA kadAcana // 20 / / vaLI A AtmArAmajI vinA ApaNA kAryanI siddhi kadApi paNa thavAnI nathI, (mATe) Ane ApaNe yatnathI paNa game tema samajAvIne levA. yadAsau bAlyalIno'pi, kalAkelikaTAkSitaH / tAruNyaM ca gataH so'ya, miMdu kumudaM priyaH / / 21 / / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya: sarca:| 45 jyAre A bAlyapaNAmAM lIna chatAM paNa kaLAonI krIDAthI kaTAkSita thaelA che, tyAre je samaye te taruNatAne prApta thaze, tyAre to te caMdranI peThe pRthvInA harSa prate (pakSe--caMdra vikAsi kamaLa prate) priya thaze. evaM viciMtayitvAthA, vasaraM tAvapazyatAm / navyuM te di nitne pakSe, mAlapakSAvivolupam // 22 // ema vicArIne teo banne, mahinAnA banne pakSo jema caMdrane tema, te AtmArAmajIne potAnA pakSamAM levA mATe avasara jovA lAgyA. anyedyurmadhurAlApai, balako'yaM svakIkRtaH / tAmyAM napAmyAMva, namo'matamAMtiH / / 23 / / eka dahADo mAvato jema nirmala kAMtithI zobhatA hAthInA baccAMne tema teoe A bALakane madhura zabdothI potAne vaza karI lIdho. upadezamimau tasmai, bAlAya dadatuH svayam / buddhimate pravodhAya, saMsArodvegaLim // 24 / / vaLI teo banne pote te buddhivAna bALakane bodha thavA mATe saMsArathI udvega karanAro upadeza devA lAgyA. gRhaM gatvAtha matvAsa, saMsArAsAratAM hRdi / svamaulAvaMjaliM kRtvA, natvA mAtaramabhyadhAt // 25 // pachI te AtmArAmajI ghera jaIne tathA hRdayamAM saMsAranI asAratAne mAnIne, potAnA mastaka para aMjali karIne tathA namIne mAtAne kahevA lAgyA ke, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / mAtarayaM hi saMsAro, ni:sAraH pratibhAsate / tato'haM pravrajiSyAmi, kariSyAmi nijaM hitam // 26 / / he mAtA ! A saMsAra kharekhara sArarahita jaNAya che, tethI huM to dIkSA laIza ane mAruM hita karIza. sAtha tadvAcamAcAmya, zravaNamAMjalibhirhadi / papAta pRthivIpIThe, viSavArisahodarIm // 27 // have te mAtA jheravALAM pANI sarakhI te vANIne karNarUpI aMjalithI hRdayamAM cAkhIne pRthvItala para paDI gaI. kramAdAzvAsitA sAlaM, tAlagaistAlavRMtakaiH / / vilalApAvilAzrubhi, nayanAbhyAM vinirgataiH / / 28 // anukrame hastatalamAM rahelA paMkhAothI sArI rIte AvyAsita thayelI te mAtA, AMkhomAMthI nIkaLelAM AMsuothI lipta thaI thakI vilApa karavA lAgI. hA vatsa vatsalatvena, vardhito vIrudheva vai / pArtha pAyaM yaH partha, pAnA vaM gayA hatA . rara hA vatsa ! meM tane stanamAMthI (pakSe-kuMDamAMthI) hAthe karIne pIvA lAyaka evA dUdhane (pakSe-pANIne) pAI pAIne, vatsalapaNAthI velaDInI peThe ucheryo che. (A zlokanuM trIjuM pAda phakta pa" ane "dha" nAmanA be ja akSarothI baneluM che.) kalAnidhiM vinA tvAM hi, kumudaM vadanaM mama / kathaya tvaM kathaM vatsa, naMdiSyati mudaMpradam // 30 // he vatsa ! tuM kahe ? ke kalAonA bhaMDAra sarakhA (pakSecaMdrarUpa) evA tuM vinA kharekhara mAruM caMdravikAsi kamala sarakhuM mukha, harSane ApatuM thayuM kema AnaMda pAmaze ? Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 tRtIyaH saf I vatsa tvadAnanaMhaMsaM, hasaMtaM dvignizATanam / vinA me netrarAjIve, yAsyataH zUnyatAspadam // 31 // he vatsa ! vairIorUpI coronI athavA ghuvaDonI hAMsI karatA evA tArA mukharUpI haMsa vinA (pakSe-sUrya vinA) mArAM netrorUpI kamalo zUnyapaNAnA sthAnakane pAmaze. vatsa nibhAlya te bhAlaM, bhAlaMbhitavidhuprabham / mamAnaMdodadhiM vRddha, miyatkAlaM sukhapradam // 32 / / adhunA tu tavAbhAvA, uMgastiAsIkariSyati / maviSyAmi tato daMta, raMa :mAnanam II rUrU | gumA he vatsa ! kAMtie karIne prApta karela che, caMdranI prabhA jeNe evA tArA kapALane joIne, ATalA kALa sudhI vRddhi pAmelA, tathA sukhane ApanArA evA mArA AnaMdarUpI samudrane have tArA abhAvarUpI agastimuni gaLI jaze; ane tethI raMka evI huM, are! duHkhanA bhAjanarUpa thaIza. tvadAnanasudhAsatra, sAraNIdhoraNI vinA / janayiSyati ko vatsa, mamAnaMdAkSatazriyam // 34 / / he vatsa! tArA mukharUpI amRtasarovaranI neheranI zreNi vinA mArA AnaMdanI akhaMDita zobhAne (pakSe--mArA AnaMdarUpI cAvalanI lakSmIne) koNa utpanna karaze? 1. agamasyatItyagastiH "athAgastyaH kumbhyoni| ragastiH klshiisuta:" ti zArNavaH || 2. cokhAnA khetarone naherothI pANI pAvAnuM prasiddha ja che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / prApya padmA sthitA vatsa, tvannetrazatapatrakam / kuyu dine hai, sarasIva rasa | rUDa . gatvarI bhavitA putra, tvayi yAte tu satvaram / nigarApajyato nUrva, patnI patneva sA . rUdda | yunA he vatsa ! (dahIM dUdha Adika) rasonI khANa sarakhA (pakSe- pANInI khANa sarakhA) evA taLAva tulya mArA gharamAM (rahelA) guNovALAM (pakSe-taMtuovALAM) tArAM netrarUpI kamaLane meLavIne lakSmI rahelI che; paNa he putra! tArA javAthI to te capala evI lakSmI kharekhara potAnI capaLatAthI vIjaLInI peThe turata cAlI jaze. manmukhakumudaM tvAM hi, bhArataM bharataM vinA / no naMditA yathA vatsa, bhArataM bharataM vinA / / 37 / / he vatsa ! kAMtimAM Asakta evA caMdra tulya tuM vinA, bharata vinA jema bhArata kSetra tema mAruM mukharUpI caMdravikAsi kamala AnaMda pAmaze nahIM. (A zlokanuM bIjuM tathA cothuM pada eka sarakhuM che.) grahISyaMti drutaM vatsa, duHkhadAridradasyavaH / jIvanaM dehagehAnme, tvaddoda~DArgalaM vinA / / 38 / / vatsa ! tArA bhujadaMDarUpI argalA vinA mArA zarIrarUpI gharamAMthI jIvitarUpI dhanane duHkha ane daridratArUpI coro turata laI leze. abalAmabalAM mAM hi, kaMdharAM tava kaMdharAm / vinoddhariSyati ko'ka, paMkAddhaureyakasya te / / 39 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 tRtIyaH saf | (he vatsa!) nirbaLa evI mane strIne; baLada samAna evo je tuM, tenI sukhane dharanArI evI kaMdharA vinA kharekhara duHkharUpI kAdavamAMthI koNa kheMcI kahADaze ? vatsa kaMThIraveNeva, tvayA kuMThitavidviSA / vinA kuMThitasatvAM mAM, vidhavAM daradhUpitAm // 40 // saMsAragahane gahane, yUthabhraSTAM mRgImiva / pAni vinirvividdha, vairivyothavadhe dhRtAm 42 guman I he vatsa ! aTakAvela che vairIone jeNe evA siMha samAna tuM vinA, A saMsArarUpI bhayaMkara vanamAM, rokAelA baLavALI, vidhavA tathA bhayathI saMtApayukta thaelI, yuthathI bhraSTa thaelI ekAkI hariNI sarakhI evI mane vairirUpI pArAdhinA vadhamAM prApta thaelI jANaje. kokileva rasAlaM tvAM, vIkSya phUllavipallavam / hRSTA tvayi gate mAM ca, pazya phUllavipallavAm // 42 // (he vatsa!) praphullita ane pallavayukta evA AMbA sarakhA tane joIne kokilAnI peThe (huM) harSita thaI chuM; paNa tArA javAthI mane (tuM) praphullita thaela che ApadAnA lavo jeNIne evI joje vatsa tvamAtapatro'ri, tapanAtapavArakaH / tvayi gate tu vicchAyA, masau mAM tApayiSyati // 43 // he vatsa vairIrUpI sUryanA tApane aTakAvanAro tuM (mane) chatra samAna che; paNa tuM gayA bAda chAyA rahita thaelI (vilakhI thaelI) evI mane te vairIrUpa surya tApa Apaze. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 tvayA vinA tu dAyAdai, dayAhInairhi nirbalA / tiraskRtA bhaviSyAmi, haMsIvAhaM nizATanaiH // 44 // (he vatsa!) nirbala evI huM tArA vinA nirdaya evA pitarAiothI kharekhara, ghuvaDothI jema haMsI tema tiraskArayukta thaiza. vatsa tvayi gatehIne, uhIne vairikadaMbakaiH / tamistra: sahasA gADha, prastA tu mavitAbhyaham // 46 / / he vatsa ! tuM rUpI aniMdya sUrya kharekhara jAte chate, vairionA samUharUpa aMdhakArothI huM ekadama atyaMta grasta thaI jaIza. 5 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / dUrage tvayi vatseMdA, vAnaMdarasamadbhutam / cakite ko'tra me citta, cakore dAsyati dhruvam // 46 // he vatsa ! tuMrUpI caMdra dUra jAte chate, bhaya pAmelA evA mArA cittarUpI cakora pakSIne, ahIM kharekhara adbhuta AnaMdarasa koNa Apaze? tvayi gate tu he vatsa, vasaMteva vasaMtI me / rasAle hRdrasAle kiM, mutpikI lAsyamApsyati // 47 // he vatsa ! vasaMtaRtu sarakho tuM gayA bAda, rasayukta evA mArA hRdayarUpI AmravRkSa para vasatI harSarUpI koyala zuM nRtyane prApta thaze ? kamalAkaradAyI tvaM, dUrago varamAnasaH / haMsa me tyaMta ni:pamAM, pravAsaM Atti svayam // 48 // (he vatsa!) lakSmInA samUhane denAra (pakSe kamaLonA samUhane denAra) tathA uttama manavALo (pakSe-uttama mAnasa sarovara) evo tuM jyAre dUra jaze, tyAre lakSmI rahita thaelA (pakSe-kamala rahita Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH sargaH / thaelA) evA mArA prANane (pakSe--haMsane) potAnI meLe ja mare! (tu) pravAsa mApIza. vinA kSIraM yathA dhenu, vinA kSIraM yathA saraH / vinA jIvaM yathA deho, vinA jIvaM yathA suraH // 49 / / vinA devaM yathA dezo, vinA devaM yathA divam / vinA devaM yathA deho, vinA devaM yathA divam / / 50 // vinA sAraM yathA deho, vinA sAraM yathA tanUH / vinA sAraM yathA deho, vinA sAraM yathA tanUH / / 51 / / tathA tvayA vinA vatsa, bhavitA no gRhaM vRthA / tathA'tvayAvinA vatsa, bhavitA no gRhaM vRthA / / 52 / / // caturbhiH kalApakam / / dUdha vinA jema gAya, pANI vinA jema taLAva, jIva vinA jema zarIra, bRhaspati vinA jema deva, rAjA vinA jema deza, deva vinA jema devaloka, Idriya vinA jema zarIra, megha vinA jema AkAza tathA bala vinA, snAna vinA, pANI vinA ane dhana vinA jema zarIra tema he vatsa ! tArA vinA amAruM ghara paNa vRthA che; ane he vatsa ! (matvayA vinA) tuMDopAthI (mAsa) ghara vRthA nahI thaze. saivaM vilApaM tvaritaM vidhAya / vajrAhatevAtra papAta mahyAm / / putrazca svasyottariyAMcalena / tAM vIjayAmAsa vimUrchitAMgAm / / 53 // 1. kSIraM pAnIyadugdhayoH iti haimaH / / 2. jIvaH syAtridazAcArye |dumbhede zarIriNi / / iti haimaH / / 3. devaM hRSIke devastu / nRpato toyade sure // iti haimaH // 4. sAro bale majjani ca sthirAMze / nyAyye ca nIre ca dhane ca sAraM / / ityuktatvAt / / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evI rIte vilApa karIne te mAtA, jANe vajathI haNAelI hoya nahIM tema ahIM pRthvI para paDI gaI ane putra potAnA dupaTTAnA cheDAthI, mUcchita aMgavALI evI te mAtAne pavana nAkhavA lAgyo. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargastryaMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 54 / / "stryaMkaH" bheTale trI. (480no saghaNo artha mAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajito janma DhuMDhakamatasAdhusamAgama dIkSAgrahaNecchA mAtRvilApavarNano nAma tRtIyaH sargaH samAptaH Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vArtha : prArate / kramAcca labdhacaitanyA, sUnunAtha kathaMcana / mAtIcyata sma netrAMbu, biMdupUrNasucakSuSA / / 1 // have anukrame keTaleka prayAse prApta thaela che caitanya jeNIne, evI (te) mAtA, azrubiMduthI bharelAM che uttama netro jenAM evA putre karIne kahevAtI havI. (arthAt putra teNIne kahetA havA.) vairAgyAcitaceto me, na kathaMcidapIhate / mAtara sArasaMsAra, ghora UMdhasaMyutam ra aa he mAtA ! vairAgyamAM coMTeluM evuM mAruM citta, bhayaMkara duHkhanA samUhathI bharelA evA A asAra saMsArane koIpaNa rIte IcchatuM nathI. pravajituM tato mAta, harSato'nugrahANa mAm / yathA siddhi thA, svAAi supavitratA che rUpA mATe he mAtA ! tuM mane dIkSA levA mATe harSathI rajA Apa, ke jethI tArI AziSathI pavitra thaelI evI mArI kAryasiddhi thAya. ciMtayitvAtha mAtApi, sutaM nizcitamAnasam / anvamanyata duHkhena, taM ca pravajituM tataH / / 4 // . Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / - have mAtA paNa putrane nizcita manavALA jANIne, pachI du:khe karIne te dIkSA levA mATe rajA ApatI havI. AtmArAmo'pi tatsAdho, stvaritaM savidhe yayau / jagrAha ca tato dIkSAM, vizuddhasaralAzayAt / / 5 / / (pachI) AtmArAmajI paNa te sAdhu pAse tarata gayA, ane temanI pAsethI zuddha tathA sarala AzayathI (temaNe) dIkSA lIdhI. tena sArdhaM tataH so'pi, viharan pRthivItale / dadarza sakalAM rItiM, DhuMDhakamatacAriNAm // 6 // pachI te AtmArAmajI paNa tenI sAthe pRthvItala para vihAra karatA thakA, te DhaMDhaka matamAM rahelAonI saghaLI rIti jovA lAgyA. 1. AtmArAmajInI buddhi ghaNI ja tIvra tathA nirmaLa hatI. temanA guru bahu bhaNelA nahotA. tethI temaNe kAzIrAma nAme eka DhaMDhaka zrAvakanI pAse uttarAdhyayananA keTalAka pATho zIkhI lIdhA ane dIkSA lIdhA pachI paMdara divasamAM teo vyAkhyAna karavA lAgyA. pachI teo gurunI sAthe tyAMthI nIkaLIne sarasArANIyA gAmamAM gayA, ane saMvata 1911nuM comAsuM tyAM ja karyuM. tyAM mAlerakoTalAnA rahIza kharAyatImala agravAla vANiA dIkSA laIne AtmArAmajInA gurubhAI thayA. te hAla kAThiAvADa prAMtamAM vicare che. jenuM nAma saMvegIpaNAnI dIkSAmAM zrI khAMtivijayajI che. tathA teo mahAjJAnI ane tapasvI che. AtmArAmajIe rANIyAmAM rahIne vRddha posAlIya tapagacchanA rUpaRSijI pAse uttarAdhyayana sUtra vAMcyuM. tyAMthI teo yamunA nadIvAsI rUDamalla sAdhunI pAse zAstra bhaNavA gayA, ane temanI pAsethI eka vivAda zAstra zIkhyA. tyAMthI dillI thaIne saragathala gAma gayA. tyAM saMvata 1912nuM comAsuM karyuM tyAMthI guru jIvaNarAmajI ane gurubaMdhu kharAthatI mallanI sAthe teo jayapuramAM gayA. tyAM amIcaMda-zrutakevaLI nAme DhaMDhaka pAsethI AtmArAmajIe AcArAMgasUtra bhaNavAnuM zarU karyuM. tyAMnA DheDhaka lokoe AtmArAmajIne kahyuM ke, tame vyAkaraNa bhaNazo nahi, ane bhaNazo to tamArI baddhi bagaDI jaze. vidyA hAMsala karaNarUpa amRtameghavarSaNa samAna je Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: saf ekadA samAdiSTo, gurubhirguruDaMbaraiH / nArcanIyA jinArceti, mokSAdhvagamanotsukaiH // 7 // eka dahADo moTA ADaMbaravALA evA gurue, temane evo upadeza karyo ke, mokSamArga prate javAne utsuka evA (mANasoe) jinapratimA pUjavI nahIM. ziSyo'vocacca taM nIce, buddhinyakRtagI:patiH / vaco'nucitatAyuktaM, kvaivaM zrute'sti cAMcitam // 8 // (tyAre) buddhie karIne dUra karela che bRhaspatine jeNe evA ziSya tene haLave rahIne kahyuM ke, evI rItanuM anucitatAvALuM vacana kharekhara kayA zAstramAM pUjanika thaeluM che ? avasthA hatI, temAM evI rIte aMgArAnI varSA thaI! kAraNa ke e veLAe AtmArAmajI dararoja 300 zloka kaMThAgra karI zake, tevI temanAmAM zakti hatI. paraMtu e uttama yoga upara kahyA mujaba niSphaLa thayo. AtmArAmajI jayapurathI ajamera gayA. tyAM lakSmaNajI, devakaraNajI ane jItamalajI vagere DhaMDhaka sAdhuo pAse keTalAMka zAstro bhaNyA. tyAMthI pAchA pharI amIcaMda DheDhaka pAse bhaNavA sAru saMvata 1913nuM comAsuM temaNe jayapuramAM karyuM. tyAra pachI teo nAgora zaheramAM gayA. tyAM haMsarAja nAme zrAvaka pAsethI anuyogadvAra zAstra bhaNyA. pachI tyAMthI jodhapura jaIne vaidyanAtha paTavA osavALa pAsethI vidyApaThana karI. e vaidyanAtha vyAkaraNa bhaNavuM, e zreSTha mAnato, tathA bhASyakAra ane TIkAkAranAM kathanane bahu ja pramANika ane satya gaNato hato. teNe AtmArAmajIne kahyuM ke, tame vyAkaraNAdi bhaNIne pachI zAstronI bhASya TIkA vagere bhaNo to tamArI buddhi saphaLa thAya. paraMtu keTalAka DhaMDhaka zrAvakonA bhamAvyAthI AtmArAmajIne vaidyanAthanA vacanAmRtanI ruci thaI nahi. pachI AtmArAmajI tyAMthI nIkaLIne pAlI vagere zaheromAM thaI nAgoramAM gayA. tyAM jIvaNarAmajInI sAthe saMvata 1914nuM comAsuM karyuM tyAM DhaMDhakonA zrI pUjya kacorImallanI pAsethI tathA naMdarAma, phakIracaMda vagere sAdhuonI pAsethI sUyagaDAMga, prazna Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tato vAcamuvAcaivaM, gururapyaguruH zrutau / zrutaM dRSTaM na cAsmAbhi, rAptAptavacanAnvitam // 9 // tyAre zAstramAM anipuNa evA te guru paNa evI rItanI vANI bolyA ke, amoe satya evA yathArtha upadeza denArAnA vacanovALuM zAstra joyuM nathI. paraM pariNataM citte, naH paraMparayAgatam / . kamaitatkurumo nityaM, matvA saMsAratArakam // 10 / / paNa amArI paraMparAthI prApta thaeluM ane amArA cittamAM pariNameluM saMsArane tAranAruM jANIne A kArya amo hamezAM karIe chIe. vyAkaraNa, pannavaNAjI, ane jIvAbhigama, vagere zAstrono abhyAsa temaNe karyo. te vakhate phakIracaMdajInI pAse harSacaMda nAme eka ziSya siddhahaimakaumudI- caMdraprabhA nAme jaina vyAkaraNa bhaNato hato. tethI phakIracaMdajIe temane kahyuM ke tamArI buddhi ghaNI svaccha che, mATe tame mArI pAsethI caMdraprabhA bhaNo. tamane te jaladI AvaDaze. paraMtu AtmArAmajIne pUrvokta karmarogathI A vacanAmRta paNa sacyuM nahi. comAsuM vItyA bAda AtmArAmajIe nAgorathI vihAra karI meDatA, ajamera, kisanagaDha ane saravaDa vagere mukhya zaheromAM thoDo thoDo vakhata rahI uttarAdhyayana, dazavaikAlika, sUyagaDAMga, anuyogadvAra, naMdI, DhuMDhakonuM Avazyaka, ane bRhatkalpa vagere zAstro kaMThAgra karyA. temaNe sumAre 10 hajAra zloka kaMThAgra karyA hatA. saMvata 1915nuM comAsuM temaNe jayapuramAM rahIne karyuM. tyAra pachI teo bakSIrAma nAme eka sAdhunI sAthe mAdhopura ane raNathaMbhora thaI buMdI koTe gayA. tyAM DhaMDhaka sAdhuomAM zreSTha evA maganajIsvAmIne maLavAnI temane icchA hatI. paNa teo e vakhate bhAnapuramAM hatA. tethI tyAM jaIne temane maLyA. pachI baMne jaNa vacce keTalIka carcA vArtA thaI, tethI anyoanya ghaNo AnaMda thayo. bhAnapurathI AtmArAmajI sItAma ane ujAvarA thaIne salAnAmAM gurune maLI ratalAma gayA. tyAM DhaMDhaka matano jJAtA sUryamalla koThArI hato. te kaheto ke, jaina matanAM 11 zAstro sAcAM che, ane bAkInAM badhAM yatioe kalpanAthI racyAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha saf. / 57 zrutveti tagiraM ziSyaH, karNayorviSasAraNIm / avadadvadanAdvANI, dUrIkRtaghanadhvanim // 11 // evI rIte karNomAM jheranA jharaNA sarakhI tenI vANI sAMbhaLIne ziSya, dUra karela che varasAdanI paNa garjanA jeNe evI vANI mukhamAMthI bolyA. haMho'rhatpratimA hyaktA, pUjanIyA janairiti / jJAtithivisUtrepuzAstrapAthofdhapArI | 22 . are! "arihaMta prabhunI pratimA lokoe pUjavI" ema kharekhara jJAtAdharmakathAdika sUtromAM zAstrarUpI samudranA pArane pahocelA evA (kevalIoe) kaheluM che. che. tenI sAthe AtmArAmajIe carcA karIne tene niruttara karyo. pachI tyAMthI nIkaLIne khocaroda, vaMdAvara, vaDanagara, iMdora, ane dhArAnagarImAM thaIne pAchA ratalAma AvI saMvata 1916nuM comAsuM temaNe ratalAmamAM karyuM magana:svAmIjIe paNa tyAM AvIne comAsuM karyuM AtmArAmajIne temanI pAsethI vidyA bhaNavAnI utkaMThA hatI, te anAyAse izvarakRpAthI pAra paDI. AtmArAmajIe temanI pAsethI DheDhaka matanI jeTalI puMjI hatI arthAt 32 zAstra DhaMDhaka matavALA mAne che, te sarva bhaNI lIdhAM, ane keTalAMka kaMThAgra paNa karI lIdhAM. have AtmArAmajInA manamAM evI AzaMkA thavA lAgI ke, meM DhaMDhaka matanAM sarva zAstro joyAM, tathA te matanA sarva paMDitone huM maLyo, te badhAonuM kahevuM ekabIjAnI viruddha che. amuka bAbatamAM koI eka prakArano artha kare che, to vaLI bIjo bIjI prakArano artha kare che. ane jyAre koI artha ThIka nathI paDato, tyAre cAra ke pAMca jaNanI salAha pramANe managhaData artha kare che. jene paMcAyatI artha kahe che. paMjAba dezamAM prAyaH paMcAyatI artha prasiddha che. tyAre have mAre kono mata sAcI mAnavo, ane kono khoTo mAnavo? vaLI keTalAka loka 45 Agamo mAne che. keTalAka 32, keTalAka 31, ane keTalAka 11 zAstro mAne che. to emAM sAco koNa ane jUTho koNa? mAre keTalAM zAstra sAcAM mAnavAM? kAraNa ke buMdI koTAvALA zAstronA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / panyA hi pAMDuputrANAM, putryA paMcAlabhUpateH / / pAMcAlyA pUjitA tatra, spaSTaM mUrtirjinezituH / / 13 / / te jJAtAdharmakathAmAM pAMDavonI patnI, tathA paMcAla rAjAnI putrI evI draupadIe spaSTa rIte jinezvara prabhunI pratimA pUjelI che; (ema kaheluM che.) tato vadata bho yUyaM, kimevaM vadatha svayam / muthanowAnanAno, paratnoviDaMvina: II 24 | mATe he ajJAnathI paralokane viDaMbanA karanArA evA tamo kaho ke, evI rIte tamo pote mugdha lokone zA mATe kaho cho ? artha moDhethI potAnA manamAnyA kare che, tema mAravADI sAdhu, bhASAmAM je TabArtha lakhyo che temAM paNa potAnA matanI sAthe je maLato Ave, te mAne che, ane bIjo choDI de che. athavA te pATha upara haDatAla lagADI potAnI kalpanAno artha lakhI de che. vaLI tapagaccha kharataragacchavALA kahe che ke, DheDhaka loka zAstrano artha yathArtha rIte jANatA nathI. ityAdi aneka prakAre temanA manamAM saMkalpa vikalpa utpanna thayA. pachI temaNe evo nizcaya karyo ke, saMskRta, prAkRta vyAkaraNa bhaNyA pachI zAstrano je yathArtha artha thato haze, te huM mAnIza. A vakhate temane vaidyanAthanuM tathA phakIracaMdanuM kahevuM satya jaNAyuM. ghaNA dezamAM pharavAthI ghaNAM jaina maMdiro tathA pustakonA moTA bhaMDAro temanA jovAmAM tathA sAMbhaLavAmAM AvelA, tethI e ja vakhate temane jaina mata upara zraddhA coMTI hatI. tema DheDhaka matanA keTalAka matamatAntaro joIne tenA upara temanI anAsthA thaI gaI hatI; tethI temaNe gujarAtamAM AvI ahIM paMDita sAdhuothI ghaNIka vAtono nirNaya karavAno nizcaya karyo. vaLI jainonAM prasiddha zatruMjaya tathA giranAra vagere tIrthonI ghaNI ja khyAti temanA sAMbhaLavAmAM AvelI, tethI e tIrthonI yAtrA karavAno paNa temane ghaNo abhilASa thayo hato. tethI temaNe tatkALa gujarAtamAM AvavAnI icchA karI, paraMtu jIvaNarAmajIe gujarAtamAM AvavA mATe keTalAka prakAranI dahezata batAvI, nA pADavAthI teo comAsA bAda jhAvarA, maMdasora, nimaca ane Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varthi . sa. / gururavanizamyaivaM, giraM tasya nayAnvitAm / no vayaM zAstravettAro, hyarhatAma_saMpadAm / / 15 // evI rItanI tenI (AtmArAmajInI) nyAyayukta vANI sAMbhaLIne gurue kahyuM ke, uttama saMpadAvALA evA arihaMta prabhunA zAstronA jANanArAo amo nathI. vyAkaraNaM ca kRtaM yena, kaMThe'kuMThitadhImatA / sa vijAnAti tatsarvaM, sarvajJairuditaM zrutam // 16 // - je tIkSNa buddhivAne vyAkaraNa kaMThe karyuM che, te mANasa sarvajJoe kaheluM te saghaLuM zAstra jANe che. jAvada thai cittoDa gayA. tyAMnA junA killAmAM praveza karI ghaNAMka khaMDero, jaina maMdiro, phatehanA mahelo, kIrtinA staMbha, jaLanA kuMDa, kIrtidhara sukozala muninI tapa karavAnI guphA, padminI rANInI suraMga, ane sUryakuMDa, ityAdi ghaNAM prAcIna sthAno joIne temane saMsAranI anityatA tathA tucchatAno idrajALanI peThe kSaNa mAtrano tamAso yAda Avyo. cittoDathI udepura, nAthadvArA, kAMkarolI, gaMgApura, bhIlADA, saravADa, jayapura, bharatapura, mathurA, ane vRndAvana thaIne kAzIne mArge dilhI gayA. tyAM comAsuM karavAnI AtmArAmajInI icchA hatI, paraMtu jIvaNarAmajInA kahevAthI saMvata 1917nuM comAsuM temaNe saragathaLa nAme gAmamAM karyuM. comAsA bAda tyAMthI nIkaLI pharIne dilhI gayA. dilhIthI jamanApAra, khaTTA, luhArA, bInolI, baDota, ane sunapatanI AsapAsanAM gAmomAM pharIne saMvata 1918nuM comAsuM temaNe dilhImAM jaIne karyuM tyAMthI comAsA bAda sunapata, ane pAnIpata thaine karanAla gayA. tyAM paMjAbI DhuMDhIAnA pUjya amarasiMghanA ziSya rAmabakSa vagereno temane meLApa thayo. teo AtmArAmajInuM pAMDitya joIne ghaNA khuza thayA. rAmabakSa ane temanA celA vipnacaMdajInI icchAthI AtmArAmajIe temane zrI anuyogadvAra, AcArAMga, naMdisUtra, ane jIvAbhigamAdi zAstra bhaNAvyAM. karanAlathI aMbAlA, kharaDa, ropaDa, ane mAchIvADAmAM gayA. ropaDamAM sadAnaMdajI nAme eka brAhmaNa paMDita pAse temaNe sArasvata bhaNavAnuM zarU karyuM ne thoDI mudatamAM potAnI apUrva buddhi vaDe te graMthanA paliMga sudhI abhyAsa karI lIdho. pachI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 vyAkaraNaM tadasmAmi, rvyAdhikaraNamucyate / adhyayana tatastamya, rmade na vAcana / / 27 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te vyAkaraNane amo 'vyAdhikaraNa" (du:kha karanAruM) kahIe chIe, ane tethI tenuM adhyayana amo kadApi paNa karatA nathI. ityuktvA sa gurustaM ca, ciMtayAmAsa cetasi / hA daiva kupitastvaM kiM kimakAri tvayA drutam // 18 // evI rIte tene kahIne guru manamAM ciMtavavA lAgyA ke, hA daiva! tuM kema (amArA para) kopAyamAna thayo? tathA te A acAnaka zuM karI nAkhyuM ? tyAMthI teo mAlerakoTalAmAM jaine potAnA guru jIvaNarAmajIne maLyA. tyAMthI jIvaNarAmajI rANIyA gAmamAM jaI comAsuM rahyA. ane AtmArAmajI sunAmamAM gayA. tyAM eka mANasa temano celo thayo. sunAmathI samANA, patyAlA, nAbhA, mAlerakoTalA, rAyakAkoTa, ane jIgarAmAM thaIne potAnA asala raheThANa jIrA gAmamAM teo gayA. saMvata-1919nuM comAsuM temaNe jIrAmAM karyuM. jyAre teo dilhIthI paMjAbamAM gayA, tyAre tyAMnA zrAvakomAM teno yaza ghaNo ja vadhyo hato. tethI amarasiMghanA zrAvako to bahu khuzI thayA, paraMtu rAmaratna vigere DhuMDhaka zrAvakone zoka thayo. jIrAmAM comAsuM karIne AtmArAmajI hUMDhiA sAdhuomAM vRddha paMDita ratnacaMdajInI pAse vidyAbhyAsa karavAnI icchAthI AgrAmAM gayA. temane ratnacaMdajIe ghaNI ja khuzIthI sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatI, pakSavaNA, bRhatkalpa, vyavahAra, nizItha, dazAzrutaskaMdha, saMgrahaNI, kSetrasamAsa, siddhapaMcAzikA, sidghapAhuDa, nigodachatrIsI, pudgalachatrIsI, lokanADIdvAtriMzikA, SaTkarmagraMtha ane cAra jAtanAM nayacakra, ityAdi aneka zAstro bhaNAvyAM. jemAMnAM keTalAMka prathama AtmArAmajI bhaNelA hatA, te paNa artha nizcaya karavA mATe pharIne bhaNyA. vaLI temane thoDuMka vyAkaraNa AvaDyAthI vibhakti mAluma paDavA lAgI hatI. ane vibhakti dvArAe temane je artha mAluma paDatA te DhuMDhakonA dharAvelA arthanI sAthe maLatA nahotA. tethI temaNe vicAryuM ke je mahA vaiyAkaraNI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha : / asmAbhizciMtitaM cAnya, danyameva vijUMbhitam / manorathAtu sarve na, tasatasa sthitI: 5 26 che amoe ciMtavyuM kaMI ! ane nivaDI paDyuM kaMI ! tathA amArA mananA sarve manoratho to manamAM ja rahyA. manorathadrurasmAkaM, marutA meghajAlavat / vaivera dAMtatAM gIta:, navasare | 20 | pavane karIne jema vAdaLAMono samUha, tema amAro manoratharUpI vRkSa, phalane avasare ja kharekhara deve nAza karyo. tArkika ziromaNi pUrvAcArya thaI gayA che, teonA karela artha bhASya, cUrNinikti , TIkA Adi dvArA je che, te ja satya che. to paNa parIkSA karavA beThA to pUrI karavI joIe. ratnacaMdajInA dharAvela artha prAyaH anya DhaMDhakothI viparIta ane TIkAdinI sAthe maLatA temane mAluma paDyA. tethI vadhAre harSathI temanI pAse bhaNavA lAgyA. keTaluMka apUrva jJAna paNa ratnacaMdajInI pAsethI temaNe prApta karyuM. saMvata 1920nuM comAsuM temaNe AgrAmAM ja karyuM. ratnacaMdajInI pAse ghaNI mudata sudhI AtmArAmajIne rahevAnI icchA hatI, paraMtu jIvaNarAmajInA bolAvyAthI comAsuM vItyA bAda temanI pAse javA taiyAra thayA. te vakhate ratnacaMdajIe temane kahyuM ke-"mArI tamane chellI zIkhAmaNa e che ke jinapratimAnI kadi niMdA karavI nahi, pezAbavALA hAtha pustakane lagADavA nahi, ane dAMDo potAnI pAse rAkhavo nahi." e traNa vAto AtmArAmajIe svIkArI. vaLI AtmArAmajInA pUchavAthI ratanacaMdajIe kahyuM ke kAnamAM doro parovI moDhA upara muhapatI rAkhavI, e zAstrAdhAra nathI. pachI khAtrI karavA sAru temaNe pharIne ghaNAMka zastro tapAsI joyAM. pachI temaNe nizcaya karyo ke, huM mArI potAnI zakti vaDe bhavya lokonI AgaLa satya vAta prakaTa karIza. te jemane rucaze, te grahaNa karaze evo vicAra karI AgrethI teo dilhI gayA. tyAM temane vipnacaMdajI vagere sAdhu maLyA. temaNe AtmArAmajInI pAse zAstra bhaNavAM zarU karyA ane sAthe ja tyAMthI vihAra karI mAlerakoTalAmAM gayA. tyAM AtmArAmajIe vipnacaMdajIne kahyuM ke tame pezAbavALo hAtha vagara dhoye have Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM viciMtayitvAtha, tasmin maunamupeyuSi / AtmArAmo'pi dadhyau ca, cetasi cakitazciram // 21 // have ema vicArIne te guru jyAre mauna rahyA, tyAre AtmArAmajI paNa ghaNo kALa sudhI cakita thayA thakA manamAM vicAravA lAgyA ke, atha vyAkaraNasyAhaM, vidhAsye'dhyayanaM dhuri / dhArayiSyAmi zAstrArthAn, pazcAnme hitakAmyayA // 22 // have to huM prathama vyAkaraNano abhyAsa karIza tathA pachI mArA hitanI IcchAthI huM zAstronA arthone dhAraNa karIza. pustakane lagADazo nahi. e vAta prathama to temane rucI nahi, topaNa AtmArAmajInuM mahAjJAna joine temanA ja anuyAyI thaIne rahevAno temaNe TharAva karyo. pachI mAlerakoTalAthI teo sarva rAyakoTa thaIne jagarAvA gayA; tyAM ratanacaMdajInA svadhAma gayAnA samAcAra jANI AtmArAmajIne zoka thayo. paNa te zoka potAnA jJAnabaLathI samAvIne tyAMthI ludhiAne gayA. tyAM zrAvaka seDhamalla tathA gopImala vagerene ajIvapaMthanI zraddhA choDAvI potAnA matamAM lIdhA. tyAMthI koTalAmAM jaIne saMvata 1921nuM comAsuM karyuM. tyAM AtmArAmajIe caMdrikA, koSa, kAvya, alaMkArAdi tathA thoDoka tarkano paNa abhyAsa karyo. comAsA bAda teo ludhIAne thaine dezu nAme gAmamAM gayA. tyAM eka yatinAM pustako paikI zrI zilAkAcArya viracita zrI AcArAMga sUtra temane hAtha AvyuM tethI temane ghaNo AnaMda thayo. tyAMthI rANIyA, roDI ane sarasA vagere gAmomAM vicarI saMvata 1922nuM comAsuM temaNe sarasAmAM ja karyuM. tyAM kizoracaMdajI yatinI pAsethI zrI AtmArAmajI betraNa jayotiSa graMtho bhaNyA. temaja vaDagacchanA rAmasukha yatinI pAsathI tathA kharataragacchanA yati motIcaMdanI pAsethI sAdhu zrAvakanuM paDikkamaNuM tathA tenA vidhinAM pAnAM lAvIne joyAM, to DhaMDhaka paDikkamaNuM ane teno vidhi temane tethI ulaTo jaNAyo. anya paNa keTalAMka pustako lAvIne joyAM. tathA AcArAMga sUtra vRttinI paNa svAdhyAya karI. tethI temane nizcaya thayo ke, DhuMDhakamata asala jaina mata nathI. paraMtu laMkA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: san: / yato deho vinA netraM, vinA kSetraM yathA kRSiH / sarvazAstrArthabodho hi tathA vyAkaraNaM vinA / / 23 // kemake, netra vinA jema zarIra tathA kSetra vinA jema khetI, tema vyAkaraNa vinA sarva zAstrArthonuM jJAna kharekhara (phokaTa) che. viciMtyeti tadabhyAso, rabhasAkAri tena vai / sAhasinhA vinaMvaMte, no vApi svargasu / / 24 / / ema vicArIne temaNe te vyAkaraNano abhyAsa turata kI lIdho; kemake sAhasika mANaso potAnA kAryomAM kadApi paNa vilaMba karatA nathI. 63 lavajInA kalpelA lokAmatamAMthI dharmadAsa chIpA vageree kADhayo che. topaNa temaNe vicAra karyo ke A samaye AkhA paMjAba dezamAM prAyaH DhuMDhakamatanuM paribaLa vadhAre che. ane huM ekalo zuddha zraddhAna prakaTa karIza to koI mAnaze nahi. mATe aMdara zuddha zraddhAna rAkhI bAhya vyavahAra DhuMDhakonA jevo rAkhIne kAryasiddhi karavI. avasare sarva sAruM thaze. e pramANe nizcaya karI AtmArAmajI comAsA bAda sarasethI sunAma thaIne koTale gayA. tyAM lAlA kavarasena tathA maMgatarAyane potAnI aMtaraMga zraddhA samajAvI zrAvaka karyA. pachI tyAMthI ludhIAne gayA. tyAM godhImallane potAnI zraddhAmAM ANI trIjo zrAvaka karyo. tyAra pachI viznacaMdajIe ane temanA ziSya caMpAlAle zrI AtmArAmajInA matanI vRddhi karavAmAM ghaNI madada karI. tethI dina para dina temanA matanA mANasonI saMkhyA vadhavA lAgI. zrI AtmArAmajI ludhIAnethI jAlaMdhara gayA. tyAM ajIvapaMthI rAma ratana vasaMtarAya sAthe temane ajIvapaMtha saMbaMdhI vAdavivAda thayo. temAM pAdarI tathA brAhmaNa paMDitane madhyastha sthApyA hatA. ane 27 zaheronA zrAvako ekaThA thayA hatA. Akhare zrI AtmArAmajIno temAM jaya thayo hato. jAlaMdharathI teo amRtasara gayA. tyAM amarasiMghano temane meLApa thayo. temanI sAthe keTalIka carcA thaI, paNa zrI AtmArAmajInuM kahevuM temaNe svIkAryuM nahi. amRtasarathI pAchA jAlaMdharamAM thaIne saMvata 1923nuM comAsuM huzIArapuramAM jai karyuM. tyAMthI comAsA bAda vihAra karIne dilhI tarapha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM vyAkaraNasyAsau, paritaH pAratAM gataH / kimapi no durArAdhyaM, dRzyate buddhizAlinAm / / 25 // evI rIte A AtmArAmajI mahArAja cAre bAjuthI arthAt saMpUrNa rIte vyAkaraNanA pArapaNAne pAmyA, kemake buddhivAnone kaMI paNa duSkara dekhAtuM nathI. dadarzAtha sa zAstrANi, trANIbhUtAni dehinAm / AptAnanazazAMkAptA, mRtavAk pUritAnyaram // 26 // pachI te prANIone zaraNabhUta tathA yathArtha vaktAnA (jinezvaronA) mukharUpI caMdrathI prApta thaelAM amRtarUpI vANIthI bharelAM zAstrone turata jovA lAgyA. AvyA, ane saMvata 1924nuM comAsuM binazailImAM karyuM. tathA saMvata 1925nuM comAsuM baDautamAM karyuM. binazailImAM keTalAka zrAvakoe zuddha zraddhA aMgIkArI karI. tathA tyAM comAsAmAM navatattva banAvyA. pUrvokta baMne comAsAmAM dilhInA keTalAka DhaMDhaka zrAvakoe tathA amarasiMghe dilhI, mAravADa ane paMjAba Adi dezomAM kAgaLo lakhI khabara ApI ke, AtmArAmajInI zraddhA pratimA pUjavAthI mukti mAnavAnI, bAvIza abhakSya vastuo na khAvAnI, ane mukhopari dorAthI muhapatti nahi bAMdhavAnI thai gaI che. mATe temanI saMgata karavI nahi. ityAdi. paraMtu je loko jANatA hatA ke, AtmArAmajI zAstrAnusAra ja kathana kare che, ane DheDhaka potAnI manakalpita vAto batAve che, teo to kAgaLa joIne temanI hAMsI karavA lAgyA ke, DhuMDhako mAtra dUrathI ja taDAkA mAre che, paNa AtmArAmajInI sAme koI thaI zakatA nathI. tenuM mULa kAraNa e che ke teo vyAkaraNane vyAdhikaraNa mAnI teno abhyAsa karatA nathI ane AtmArAmajInA parivAramAM to prAyaH vyAkaraNano abhyAsa mukhya che, vibhaktijJAna vinA yathArtha artha thaI zakato nathI. e to spaSTa che ke bhaNelAnI sAthe abhaNanI vArtA thaI zakatI nathI. saMvata 1926nuM comAsuM zrI AtmArAmajIe mAlerakoTalAmAM karyuM. tyAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 caturtha saf. / dvAviMzatIti varSANi, tatra sthitvA mate muniH / pazcAdatha sa saMbhAvya, mataM taddoSapoSakam // 27 // AtmArAmo'ramuddhartu, mAtmAnAM ca parAtmanaH / huM tatatU, mAvAmAlaya 28 pun I evI rIte te AtmArAmajI munirAja te DhaMDhakamatamAM bAvIsa varSo sudhI rahIne tathA pachI te matane dUSaNone poSanAro jANIne, temAMthI potAno ane bIjAono turata uddhAra karavA mATe turata amadAvAdamAM AvyA. temaNe prakaTapaNe yathArtha satya prAcIna jainadharmanI prarUpaNA karavI zarU karI. ane ghaNA lokoe temanuM kahevuM satya mAnI svIkAryuM. bIjI tarapha viznacaMdajI ane hukamacaMdajI vagere mukhya mukhya zaheromAM pharI zrAvakone pratibodha karatA hatA. tethI temanA matanI ghaNI vRddhi thatI gaI. saMvata 1927nuM comAsuM AtmArAmajIe bIjIvAra binaulimAM karyuM. tyAMthI comAsA bAda paMjAbamAM jIrA gAme gayA ane tyAMnA aDadhA zrAvakone potAnA pakSamAM karyA. saMvata 1928nuM comAsuM temaNe ludhIAne karyuM. tyAM temaNe pramANasuMdara, syAdvAdamaMjarI Adi jaina tarkano abhyAsa karyo. comAsA bAda zrI AtmArAmajI ludhIAnethI huziyArapuramAM gayA. tyAM vipnacaMdajI vagere 12 sAdhuo amarasiMghathI chUTA paDIne zrI AtmArAmajIne jaI maLyA. te sivAya bIjA 8 sAdhu yogarAjanA ToLAnA maLIne kula 20 sAdhuo huziyArapuramAM ekaThA thayA. ethI amarasiMghe gabharAIne pharIne AtmArAmajInI viruddhamAM gAme gAma kAgaLo mokalAvyA ke tene koIe mAnavA nahi, tema Azraya Apavo nahi. paraMtu "khADo khode te ja paDe." e kahevata mujaba temane thayuM. temane ja koIe mAnyA nahi, tema Azraya paNa Apyo nahi. have huziyArapuramAM ekaThA thayelA AtmArAmajInA pakSanA 20 sAdhuo jude jude sthaLe cAre tarapha potAno mata pravartAvavA mATe nIkaLI paDyA. teo sarva kSetromAM potAnuM pAtharaNuM pAtharatA ane DhaMDhakonuM uThAvatA cAlyA. ema karatAM karatAM temaNe huziyArapura, nikodara, amRtasara, paTTI, kasura, verovALa, nArovALa, jhaMDIyALA, saMkhatarA, pasarUra, jaMbu, kuMjarAvALA, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 muniM tatra sthitaM caikaM, jainasiddhAMtapAragam / zuddhadharmopavedAra, zrIddhivinayA yam // 21 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zrutvaiSa bahubhiryukto munibhiraparairapi / uddhatuM ninamAtmAna, menopAzrayaM yau / / 30 || ||juba|| pachI jaina siddhAMtonA pAraMgAmI tathA zuddha dharmano upadeza denArA evA zrI buddhivijayajI nAmanA mahA munine tyAM (amadAvAdamAM) rahelA sAMbhaLIne, te AtmArAmajI mahArAja bIjA paNa ghaNA munio sahita potAnA AtmAno uddhAra karavA mATe temane upAzraye gayA. jIrA, koTalA, aMbAlA, ludhIAnA, lAhora, ropaDa, jejo, rAmanagara ane sarahiMda vagere ghaNAMka sthaLomAM temaNe pharIne tyAMnA zrAvakone potAnA pakSamAM ANyA. pachI saMvata 1929nuM comAsuM zrI AtmArAmajIe jIrAmAM karyuM. e comAsA bAda sarva sAdhuo pharatA rahyA. jethI lagabhaga 7000 zrAvako DhuMDhaka mata choDIne zuddha dharmamAM dAkhala thayA. saMvata 1930nuM comAsuM aMbA-lAmAM, ane saMvata 1931nuM coAmasuM huziyArapuramAM karyuM. e comAsA bAda badhA sAdhuo ludhIAnAmAM ekaThA thayA. temaNe zrI AtmArAmajIne kahyuM ke, mahArAja ! have A zAstrathI viruddha DhuMDhakonA veSamAM amone kyAM sudhI pheravazo ? have to kRpA karI zAstra mujaba je guru hoya, tenI pAse dIkSA leI zAstrokta veSadhArI yarthAtha guru dhAraNa karavA joIe. tathA zrI zatruMjaya ane giranAra vagerenAM darzana karAvIne amAro janma saphaLa karAvo. A vAta zrI AtmArAmajIne paNa pasaMda paDavAthI teo tyAMthI nIkaLIne hAMsI, bhiyANI, DIDavANA, meDatA, pAlI ane AburAja vagerenI yAtrA karIne amadAvAda padhAryA. e vakhate amadAvAdamAM zAntisAgara nAme eka sAdhue jaina matanI viruddhamAM keTaluMka dhAMdhaLa macAvI mUkyuM hatuM. tenI sAthe zrI AtmArAmajIe zAsrarItie vAda karIne tene niruttara karyo. ane te divasathI teNe carcA karavI choDI dIdhI. amadAvAdanA zrAvaka saMghe zrI AtmArAmajInuM apUrva jJAna ane buddhi joIne ghaNI stuti karI. tathA potAne darzanano lAbha ApI satya mArga darzAvyAthI AbhAra mAnyo. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 caturthaH sargaH / mUrtyAptamiva bodhaM ca, tanumaMtaM tapobharam / dehAptamiva cAritra, mAtmadhyAnaparAyaNam / / 31 / / gItArthamunibhigrlAna, parisevAvicakSaNaiH / saMvAhyamAnasarvAMgaM, karaiH kamalakomalaiH // 32 // aMgato'giprabhedaika, nizcayaikAgramAnasam / kamalAmalahastastha, pustakanyastacakSuSam // 33 / / zarIrAparabhAgasthaM, bhavabhaMgaikamudgaram / dhArayaMtaM manohAri, rajoharaNamaMtike // 34 // ahaMpUrvikayopetai, naranArIkadaMbakaiH / pariprAptAdhikazraddhe, rAbaddhaparimaMDalam // 35 // AnaMdodgArasaMyukta, dezanAmRtadAyinam / tapagaccharathAkarSa, dhaureyaM dhairyadhArakam // 36 / / valkalAkalpitAsannA, sane paryaMkamAsitam / dadarza so'tha tatrasthaM, taM buddhivijayaM munim // 37 // ||sptbhiH kulakam // mUrtine prApta thaeluM jANe jJAna ja hoya nahIM evA, zarIradhArI jANe tapano samUha ja hoya nahIM evA, dehadhArI jANe cAritra ja hoya nahIM evA, AtmadhyAnamAM tatpara, glAnonI sevA karavAmAM vicakSaNa evA gItArtha muniothI kamala sarakhA komaLa hAthoe karIne dabAtuM che sarva aMga jemanuM evA, "zarIrathI AtmA bhinna che" evI rItanA eka nizcayamAM ekAgra thaeluM che mana jemanuM evA, kamala sarakhA nirmala hAthamAM rahelA pustakamAM rAkhela che cakSuo jemaNe evA, najadIkamAM zarIranA apara bhAga 1. ahaMpUrvamahaMpUrvamityahaMpUrvikA striyAm / / ityamaraH // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 __ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / para rahelA ane saMsArano bhaMga karavAmAM eka mugare samAna evA manohara rajoharaNane dhAraNa karanArA, prApta thaela che adhika zraddhA jeone, tathA "huM pahelAM jauM, huM pahelAM jauM" evI rItanI utkaMThAthI AvelA naranArIonA samUhothI gherAeluM che maMDala jemanuM evA, AnaMdanA udgArovALI dezanArUpI amRtane denArA, tapagaccharUpI rathane kheMcavAmAM vRSabha sarakhA, gheryane dharanArA, tathA valkalano banAvelA ane najadIkamAM rahelA Asana para paryakAsanathI beThelA, evA te zrI buddhivijayajI munirAjane tyAM rahelA temaNe joyA. tadAnanasudhArazmi, radanAtinAlitaH / nirgacchadvAksudhAdhArA, dhoraNInikuraMbakam // 38 / / zrutisuvarNapAtraizca, mudA pAtumihotsukaH / sozcacainimisAI, yathAsthAnamupAvisAt II rU8 Inyum pachI te munirAjanA mukharUpI caMdramAM rahelI dAMtonI kAMtirUpI nALikAmAMthI nIkaLatI vANIrUpI amRtanI dhArAnI zreNinA samUhane, karNarUpI suvarNanA pyAlAothI harSe karIne pIvA mATe utsuka thaelA te AtmArAmajI paNa anya munio sahita yogya sthAnake besI gayA. munIzo'pi tato bhavya, bhavabhaMgasya hetave / vairAgyaraMgabhaMgyaMkA, prArebhe dharmadezanAm // 40 / / 1. rajoharaNano AkAra paNa munnara sarakho ja hoya che. 2. vRkSanI chAlanAM banAvelAM vastro "valkala" kahevAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: sarva / 69 pachI te zrI buddhivijayajI munirAja paNa bhavyonA saMsAranA bhaMga mATe, vairAgyaraMganA prakAronA cinhavALI (nIce pramANe) dharmadezanA detA havA. bho bhavyA bhavabhaMgAya, saMgAya ca nijAtmanaH / gAya muktirAmAyA:, samAdhi manata dhruvam / / 4o / / he bhavya loko ! bhavabhramaNanA nAza mATe tathA potAnA AtmAnA saMga mATe ane muktirUpI strInA rAga mATe kharekhara tamo samAdhine bhajo. kaSAyaviSasaMghAta, maghAttaM vamata drutam / samAdhimukSudhAdhArA, mALanuM pivata dhruvam // 42 // pApothI prApta thaelA kaSAyorUpI jheranA samUhane tamo tarata vamI nAMkho. ane samAdhirUpI uttama amRtanI dhArAne tamo kharekhara cheka kaMTha sudhI pIo. siktA rAgAdipAnIyaiH, pAdapA viSayAhvayAH / viSatulya ddi sUyaMte, samAdhibairam // 43 // rAga Adika rUpa pANIothI siMcAelA viSayo nAmanA jhera tulya vRkSo kharekhara samAdhirUpI karavatothI turata kapAi zake che. samAdhizailazRMgAgra, gataM jaMtuM na jAtucit / nevuM zaktA nAkhetrA, vIrezA viSayAyaH // 44 || samAdhirUpI parvatanA zikharanA agrabhAga para rahelA prANIne, jagatane jItanArA tathA subhaTomAM agresara evA viSayarUpI vairIo koIpaNa samaye jItavAne samartha thatA nathI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / samAdhisvadhunInIra, nirmalIbhUtadehinaH / sumanobhyo'pi jAyaMte, te sadA hRdayapriyAH // 45 / / samAdhirUpI devagaMgAnA pANIthI nirmala thaelA prANIo hamezAM devo prate athavA uttama manavALA sajjano prate paNa haMmezAM vahAlA thAya che. ye samAdhisudhAdhArA, dharA dhIradhuraMdharAH / viSayAn viSatulyAMste, matvA muMcaMti dUrataH // 46 / / pairyavAnomAM agresarI evA je mANaso samAdhirUpI amRtanI dhArAne dhAraNa karanArAo che, teo viSayone jhera tulya jANIne dUrathI ja choDI dIe che. (A zlokanuM bIjuM pada phakta "dha" ane "ra" rUpa be ja akSarothI baneluM che.) dehAhitamanohAri, samAdhiratnakaMbalAH / te sAdhavo na dhAvaMti, parAn sicayasaMcayAn // 47 // zarIra para dhAraNa karela che manohara samAdhirUpI ratnakaMbalo jeoe, evA te (prasiddha) sAdhuo bIjAM vastronA samUho prate doDatA nathI; arthAt teone lAlaca hotI nathI. samAdhivIrudhAdhAraH, patatrIva patatribhiH / anaMgamRgayormuktai, rmuktaH prANairbhavenna nA // 48 / / samAdhirUpI vRkSanA AdhAravALo puruSa, kAmadevarUpI zikArInAM choDelAM bANothI pakSInI peThe prANothI rahita thato nathI. 1. samAdhinA tIrthakaratvaM kevalitvaM vA prApya bhavyA nirjaranikarebhyo'pi pUjanIyatvena cittAnaMdadAyino bhavaMti / vyaMgyArthe tvaMbhojAdipuSpebhyo'pi nirmalatvena cittAnaMdakarA bhavaMtIti svopajJaTIkAyAm / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha : . 71 tyaktAnalpavikalpo yaH, samatAmalakalpagaH / kalpate taM tu kalpAMte, kSudhAkSobhaH kSaNaM kimu // 49 // tajela che saghaLA (saMsAra saMbaMdhi) vikalpo jeNe, evo je mANasa samatArUpI nirmaLa kalpavRkSane prApta thayo che, tene kalpAMte paNa zuM sudhAno bhaya avakAza Ape che ? (arthAt tevo yogI zuM sudhAthI pIDAya che ?) samAdhirathamAruhya, yo muktipathi pAMthakaH / / tasya ratnatrayaM moha, caurazcorayati kimu / / 50 // je mANasa samAdhirUpI rathamAM caDIne mokSamArga prate paMthi thaelo che, tenAM traNe ratnone zuM moharUpI cora corI jAya che? arthAtu nathI corI jato. krodhasarpopadaMzena, duHkhitA ye daridriNaH / samatAmaNimaMtraughA, kurvati nirujo hi tAn // 51 // je daridrIo krodharUpI sarSanA DaMkhathI duHkhita thaelA che, teone samatArUpI maNimaMtronA samUho kharekhara te duHkhathI nirmukta kare che. (sarpanuM jhera dUra karavAmAM maNimaMtronuM prAbalya prasiddha ja che.) mattaM mAnagajaM kartuM, vaze vAMchaMti ye janAH / dhArayaMtu sadA te tu, samatAzRNikAmaram // 52 / / je mANaso madonmatta evA mAnarUpI hAthIne vaza karavAne Icche che, teo to turata samatArUpI aMkuzane bhale dhAraNa kare. 1. kSaNaH kAlavizeSe syA / parvaNyavasare mahe / / vyApAravikalatve ca, parataMtratvamadhyayaH || ti hai: || Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / saMsAragahane ye hi, gahane hananecchavaH / mAyAkhyabhUrimAyAnAM, dravyakuMjavihAriNAm // 53 / / sthirIkurvaMtu te sarve, svIyapArzve supArzvinam / / samatAbhidhapaMcAsyaM / darpadvipadarapradam // 54 // // yugmam / / A saMsArarUpI bhayaMkara vanamAM, dhanarUpI kuMjomAM bhramaNa karanArA, kapaTarUpI ziyALiAone kharekhara haNavAnI IcchAvALA je mANaso che, te saghaLAoe uttama madadagAra tathA kAmadevarUpI hAthIne bhaya ApanArA evA samatA nAmanA siMhane potAnI pAse rAkhavo. alaM lobhAnalaM lola, mabalIkartumicchati / yaH sadA sa hi vAMchettu , zamadhArAdharoccayam / / 55 / / je mANasa capaLa evA lobharUpI agnine sArI rIte nirbaLa karavAne Icche che, teNe kharekhara samatArUpI meghanA samUhanI IcchA 2vI. ye rAgamaSikAraMga, mapAkartumabhipsavaH / zmAkhyakhaTikAkhaMDaM, dordaMDe maMDayaMtu te / / 56 / / je mANaso rAgarUpI maSinA raMgane dUra karavAnI IcchAvALA hoya teo potAnA hastadaMDamAM samatA nAmanA cAkanA kakaDAne bhaMDana35 ro. (arthAt // .) 1. gahanaM vanaduHkhayoH gahvare kalile cApi / / iti haimaH / / striyAM zivA bhUrimAya gomAyumRgadhUrtakAH // ityamaraH // 3. kuMjo' striyAM nikuMje'pi hanau daMte ca dantinAm / / iti vizvaH / / 4. paMcate 'paci vistAre' (bhvA0 A0 se0) paMcaM vistRtamAsyamasya / yadvA mukhaM pAdAzca paMca AsyAnIva yasya / yuddha mukhyatvAt // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: sarva: / samatAsukhalInaizca, kuMThitAH karNaghoTakAH / kumArgagAH kadApi kiM, capalAcapalA api // 57 // samatArUpI uttama lagAmothI (athavA samatArUpI sukhamAM lIna thaelAoe) dAbamAM rAkhelA vIjaLI sarakhA capaLa evA paNa idriyorUpI ghoDA zuM kadApi kumArge gamana karanArA thAya che? (nathI ja thatA.) dveSAkhyaviSavallIM ye, chettuM vAMchaMti dehinaH / te samAkhyaM hi kurvaMtu, kuThAraM kaThinaM kare / / 58 // 73 je prANIo dveSa nAmanI jheranI velaDIne chedavAne icche che, teo samatA nAmanA dRDha kuhADAne kharekhara hAthamAM dhAraNa kare. samatAsumanolInA, janAlilalitAlayaH / viTTAdyaniSThAnA, puSpamyaH spRhayaMti vim / / 1 // samatArUpI puSpomAM lIna thaelI, mANasorUpI bhamarAonI manohara zreNio viSTA AdikathI aniSTa thaelA strIorUpI AkaDAnA puSpo prate zuM spRhA kare che ? (nathI ja karatI.) caMdrAnanAkucadvaMdve, caMdanaiH paMkile'pyalam / vruttitA no taMti ye, samAdhivaMDamaMhitA: ||60 || je mANaso samAdhirUpI lAkaDIthI maMDita thaelA che, teo caMdanoe karIne sArI rIte paMkila thaelA eTale lepayukta thaelA (kAdavayukta thaelA) evA paNa caMdra sarakhA mukhavALI strInA banne 1. yaduktaM zrImunisuMdarasUribhiradhyAtmakalpadrume / strImamatvamocanAdhikAre / / vilokya dUrasthamameghyamalpaM, jugupsase moTitanAzikastvam // bhUteSu teneva vimUDhayoSA / vapuSSu tatkiMkuruSe'bhilASam // 1 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / stano para Asakta thayA thakA skUlanA pAmatA nathI. (lAkaDIvALA mANasane kAdavavALI jagAmAM prAye skhalanA thatI nathI.) 74 zamabhAjAM janAnAM hi, labhaMte locanAni na / pataMgA iva lInatvaM, lalanAnayanAnale // 61 // samatAvaMta bhAeAsonI khAMjI, pataMgo prema (agnimAM) liinpaNAne pAme che, tema strInI AMkhorUpa agnimAM kharekhara lInapaNAne pAmatI nathI. ramaNIramaNIrAMge, zamAzritajanazravAH / na pAtaM pAzasaMkAze, mArgayaMti mRgA iva / / 62 / / zAMtatAne Azrita thaelA mANasonA karyo, pAza tulya evA manohara strInA (gAMdhArAdika rAgamAM haraNonI peThe patanapaNAne zodhatAM nathI. arthAt manohara strInA gAyanamAM Asakta thatA nathI. ) samatAmamatAmatrttA, gIyaMte na gajA iva / nitaMbinInitaMbAnAM, sparzakarmasamAzritAH // 63 // samatAnA mamatvamAM harSita thaelA mANaso, hAthIonI peThe strIonA nitaMbonA sparzakAryane Azrita thaelA kahevAtA nathI. samatAkamanIyAnAM, lalanAlalanAdhare / niSThevADhye tu no lInA, rasalInA mInA iva / / 64 / / 1. rAgaH syAllohitAdiSu, gAMdhArAdau klezAdike / / iti haimaH // 2. hRSTe mattastRptaH prahlannaH pramuditaH prItaH / / ityamaraH // 3. lalanA kAminInArI - bhedAjihvAsu yoSiti / iti vizvamedinyau / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtha saf: / 75 samatAthI manohara thaelA mANasonI jIllA thuMkavAlA strInA oSTa para, rasamAM lIna thaelA matsyonI mAphaka kharekhara lIna thatI nathI. samatArasalInAnAM, lalanAnanasArase / nAzikA bhavate naivA, lyAliriva hi lolupA // 65 // zAMta rasamAM lIna thaelA mANasonI nAzikA strInA mukharUpI kamala prate bhamarAonI zreNinI mAphaka lolupI thatI ja nathI. AnanAnyaMganAnAM tu, kuMDAnIva viSAMbhasAm / dUraM vimucya te yAMti, ye zamapeyapAyinaH // 66 / / jeo samatArUpI pIvA lAyaka padArthane pInArA che, teo strIonA mukhone to jherI pANInA kuMDone jema, tema dUrathI ja choDIne cAlyA jAya che, saMgItAnIha bhAminyA, yamamAgadharavAniva / kalayitvA narA naiva, zruNvaMti samatAMcitAH // 67 / / samatAthI zobhita thaelA puruSo strInAM gAyanone ahIM yamanA bhATanA zabdonI tulya jANIne, sAMbhaLatA ja nathI. zamasparzasuzaveMgA, aMganAMgasya saMgamam / adhigamya gatA dUraM, zikhizikhAsakhaM kharam // 68 // samatAnA sparzarUpI uttama sukhavALuM thaeluM che aMga jeonuM evA mANaso strInA aMganA saMgamane agninI zikhA sarakhuM ane kaThora jANIne (tenAthI) dUra rahelA che. 2. sArAM sarasIde sArasa: purANyo . || ta hai: | Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / lAlAniSThIvanAliptAM, lalanAdharadhoraNIm / / vijJAya mAnase dUraM, visRjati zamaspRzaH / / 69 / / samatAno sparza karanArA mANaso strIonA oSTonI zreNine, manamAM lALa ane ghUMkathI lIMpAelI jANIne dUra choDe che. carmAsthirudhirazleSma, zliSTaM hi lalanAnanam / cAMDAlakuMDatulyaM te, vidaMti ye zamAnvitAH / / 70 / / jeo samatAvALA che, teo carma, hADakAM, rudhira, ane glekhathI yukta thaelA strInA mukhane cAMDAlanA kuMDa sarakhuM jANe che. bhAmodaraM zamaprAptA, jAnaMti trivalicchalAt / ratnatrayaphalacchede, channaM hi cchurikAtrayAt // 71 / / samatAne prApta thaelA mANaso strInA udarane (te para rahelI) traNa valIonA miSathI (jJAna, darzana ane cAritrarUpa) traNe phalone chedavAmAM kharekhara traNa charIothI AcchAdita thaeluM jANe che. zamazobhitadehA ye, te necchaMti vibhUSaNam / caMdanAlepanaM muktvA , kouMge gomeyamicchati / / 72 / / je mANaso samatAthI zobhitAM zarIravALAM che, teo AbhUSaNane icchatA nathI, (kemake) zarIra para caMdananA lepanane choDIne chANane koNa icche che ? zamapIyUSapuSTAMgA, ste'nyapeyaM pibaMti kim / / pItapeyapayovArA, maireyaM te laSaMti kim / / 73 / / samatArUpI amRtathI puSTa thaelAM che aMgo jemanAM tevA mANaso zuM anya peyane pIe che ? kemake pIdhela che pIvA lAyaka dUdhanA samUho jeNe, tevA mANaso zuM madirAne icche che? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7i7 arI. sa. / zamabhojanatuSTA ye, te'nyaM necchaMti bhojanam / pInapAyasapuSTA ye, mASaM necchaMti haMta te / / 74 / / samatArUpI bhojanathI jeo saMtuSTa thaelA che, teo anya bhojanane IcchatA nathI, kemake jeo ghATA dUdhapAkathI puSTa thaelA che, teo aDadane bAkulAne) IcchatA nathI. ye zamanIradhautAMgA, nIrajA eva te khalu / nIrajA na tu te bAhya, rajobhirye malImasAH / / 75 // - samatArUpI pANIthI dhovAelAM che aMgo jemanAM, teo ja kharekhara (nIrajA) eTale karmorUpI rajo vinAnA (pakSe-kamalo) che; paNa jeo bAhya eTale AtmasvabhAvathI vyatirikta evI karUpI rajothI (pakSe-puSpadhUlithI) malina thaelA che, teo kharekharA nIrajo (kammarUpI raja vinAnA) (pakSe-kamalo) nathI. (A zlokathI mAMDIne " iva matapatra" tyAM sudhInA zlokono zeSa prakArano anyoktivALo vyaMgyArtha tathA dhvanyartha tenI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levo. zamAbjasthA hi ye haMsA, ye ca sanmAnasaMgamAH / ta eva natu te haMsA, ye ca tAmarasapriyAH / / 76 / / je haMso (pakSe-jIvo) samatArUpI kamala para rahelA che, tathA jeo uttama unnatinA saMgamavALA che, athavA uttama janonA mana prate gamana karanArA che, (pakSe-uttama evA mAnasa sarovara prate 1. asmAc zlokAdArabhya "sa eva kamalaugho'tra' iti paryaMtAH zlokA vyaMgye tvanyoktisUcakAH saMti / teSAM sphuTArthastvasya graMthasya svopajJasaMskRtabhASopetaTIkAto jJeyaH // 2. tAmarasaM padme / tAmrakAMcanayorapi / / ityuktatvAt // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / janArA che) teo ja kharekharA haMso (pakSe-jIvo) che, paNa jeo suvarNamAM premavALA che (pakSe-jeo kamaLamAM prema rAkhanArAo che) evA kharA haMso nathI. puSpalihasta eveha, zamapuSpalihastu ye / na ca puSpalihaste ye, daMzaMti dazanairjanAn // 77 // jeo samArUpI puSpone cAkhe che, teo ja kharekharA bhamarAo che, paNa jeo (potAnA) daMzothI lokone DaMkhe che, teo kharekharA bhamarAo nathI. zamapATalapuMjA ye, tevAMgibhramarapriyAH / na tu pATalapuMjAste, ye dhRtakaMTakotkaTAH / / 78 / / je samatArUpI gulAbanA samUho che, te ja prANIorUpI bhramarone priya che; paNa je gulAbonA samUho dhAraNa karelA kAMTA othI bhayaMkara thaelA che, teo kharA gulAbonA samUho nathI. taeva jyotiSAM vArA, ye zamajyotiraMcitAH / tu te jyotiSa dvArA, ye jhanAmitatApavA. 72 che : te ja prakAzonA samUho kharekharA che, ke je samatArUpI prakAzathI zobhita thaelA che, paNa je prakAzonA samUho mANasone atyaMta tApa denArA che, te kharekharA prakAzonA samUho nathI. sudhAMzudyutayastA hi, yAH zamatvasudhAMcitAH / sudhAMzudyutayastA na, yA naSTakamalAkarAH // 80 / / 1. jyotiragnau divAkare / pumAn napuMsakaM dRSTau syAnnakSatraprakAzayo / / iti vinI N/ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAI. sa. / 79 caMdranI kAMtio paNa te ja kharekharI che, ke jeo samatArUpI amRtathI zobhAnika thaelI che; paNa nAza karela che kamaLono (vyaMgye lakSmIno) samUha jeNIe, te kharekharI caMdramAnI kAMtio nathI. tA eva mahyAMzUrA , yAH zamazUrabhAsurAH / yA dattakumudAkraMdA, na tu tAH zUradIptayaH / / 81 // te ja pRthvImAM kharekharI sUryanI kAMtio che, ke jeo samatArUpI sUryathI bhAsura thaelI che, paNa dIdhelo che caMdravikAsi kamalone bhaya jeoe te sUryanI kAMtio kharekharI nathI. taeva jaladavrAtA, ye zamasvAtijA bhuvi / adharItasudhAsvAdAH, sumuktasaMpadAM pradAH // 82 // kiMtu ye jaladavAtAH, sadA haMsaprayANadAH / na tu te jaladavAtA, ste jaladAstu kaMpradAH / / 83 // // yugmm|| je samatArUpI svAti nakSatramAM utpanna thayA che, tathA dUra karela che amRtano paNa svAda jeoe ane uttama motIonI (vyaMgye- uttama evA mokSe gaelAonI) saMpadAna denArA che, te ja A pRthvImAM kharekharA meghonA samUho che, paNa meghonA je samUho hamezAM haMsone (vyaMgya-jIvone) prayANa Ape che, eTale uDADI mele che, teo kharekharA meghonA samUho nathI, te samUho to jhaMjhA:' eTale pANIne athavA kAmAgni denArA che. sa eva kamalaugho'tra, yo janAlisukhapradaH / sa tu no kamalaugho'tra, yastamitrottabaMdhanaH / / 84 / / 1. zUrazcArubhaTe sUrye / / iti vizvaH / / 2. tamisra timire kope| tamisrA tu tamastatau // kRSNapakSanizAyAMca / / iti vizvamedinyau / / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / je mANasorUpI bhamarAone (pakSe-mANasonI zreNine) sukha ApanAro che, te ja kharekharo kamalono (pakSe-lakSmIno) samUha che; paNa jeNe rAtrithI (pakSe-gussAthI) saMkoca dhAraNa karela che, te kharekharo kamalono (pakSelakSmIno) samUha nathI. te to nAma mAtra "kamala" che. viciMtyaivaM hi bho bhavyA, styaktvA kAtaratAmaram / labhadhvaM satataM yUyaM, samatAmamatAM tatAm / / 85 // ema vicArIne he bhavya loko! tamo kharekhara kAyarapaNAne turata tajIne, hamezAM vistAravALI samatAnI mamatAne meLavo. evaM taddezanAprAMte, naranArIsamuccayAH / nijaM nijaM nikAyaM te, jagamurjinamArgagAH / / 86 // evI rIte temanI dezanAne aMte, jinamArgamAM rahelA puruSa ane strIonA samUho potapotAne sthAnake gayA. gatvAgrato'tha tatpArzve, vidhinA munisaMyutaH / AtmArAmo nanAmainaM, dharAvinyastamastakaH / / 87 / / pachI AtmArAmajI paNa vidhipUrvaka (sAthenA) munio sahita agADI temanI pAse jaIne, pRthvI para mastaka namAvIne temane namaskAra karatA havA. datvAzISaM munIMdro'pi, papracchAgamakAraNam / so'pi nyavedayatsarvaM, svodaMtaM natipUrvakam / / 88 / / (tyAre) zrI buddhivijayajI munirAje paNa (temane) AziSa daIne (temanA) AvavAnuM kAraNa pUchayuM, tyAre te AtmArAmajIe paNa namaskArapUrvaka potAno sarva vRttAMta nivedana karyo. 1. sukhapRcchArUpadvAdazAvartavaMdanApUrvakavidhineti svopajJaTIkAyAm / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH sargaH / saharSa munirapyAha, labhadhvaM lAbhasaMyutAm / yUyaM dIkSAM punarmukti, pramadApramadapradAm // 89 // (57) zrI bhuddhivizya munirA 59 varSa sahita (tamane) kahyuM ke, tamo lAbhavALI tathA muktirUpI strIne AnaMda ApanArI pharIne dIkSA grahaNa karo. AtmArAmo'pi jagrAha, bahubhirmunibhiryutaH / zuddhavRttaMtu tatpArzve, pArzvasthabhavanAzakam // 90 // (pachI) AtmArAmajIe paNa ghaNA munio sahita najadikamAM rahelA bhavane nAza karanAruM zuddha vRtta temanI pAse grahaNa karyuM. vikasitavadanaH prphullnetrH| pulakakadaMbakarAjimaMDitazca // gurupadakamale madhuvrato hi / saphalamasau nijajanma tatra mene // 91 // vikasvara thaela che mukha jemanuM tathA praphullita thaelAM che netro jemanAM ane romAMcanA samUhanI zreNithI maMDita thaelA A AtmArAmajI mahA munirAja tyAM potAno janma saphaLa mAnavA sAyA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargasturyaH kavizizukahIreNa kathitaH // 92 / / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ___"turyaH" bheTale yotho. (mADIno saghaNo artha bhAga pramANe ja jANavo. - iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajito DhuMDhakadIkSAgrahaNa DhuMDhakamatadUSaNadarzana ahmadAvAdAgamana buddhivijayajitovairAgyadezanA AtmArAmajitaH zuddhajainadIkSAgrahaNavarNano nAma caturthaH sargaH samAptaH / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paM : saf: VIRSyate / malImasaM nirasyaivaM, vRttaM zuddhamavApya ca / taccharIraM zuzobhAtha, gaMgoya'stamalAmalam // 1 // evI rIte malina vRttane tajIne tathA zuddha vRtta melavIne te zrI AtmArAmajI mahArAjanuM zarIra, gaMgAnA mojAMothI dUra thaelo che mela jemano tenA sarakhuM nirmaLa zobhavA lAgyuM. vizAlabhAlazubhrAMzu , bhrAjiSNurdidyutehyasau / / anaMAmapa ninaitu, maMvAniva vara: | ra vizALa lalATarUpI caMdrathI zobhatA evA te zrI AtmArAmajI mahA munirAja kAmadevane paNa jitavA mATe dehadhArI jANe mahAdeva ja hoya nahIM tema zobhavA lAgyA. (A zlokamAM anaMgane" paNa jitavAne "aMgavAnuM che, te Azcarya che !) tanmUrdhni mUrdhajA dhauma, dhvajA dhUmA va bhAMti vai / aMtardahadanaMgasya, jagatIjayazAlinaH / / 3 // jagatanA jayathI manohara thaelA ane (zrI AtmArAmajInA) aMta:karaNamAM dahana thatA, evA kAmadevanA agni saMbaMdhi jANe dhuMvADA ja hoya nahIM jema, tema temanA mastaka para kezo zobhe che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 tathaivAsya munIzasya bhrUlatike nanaMdatuH / dhanuSI iva nirjetuM, daradaM puSpadhanvinam // 4 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ? temaja bhaya ApanAra evA kAmadevane jItavA mATe jANe be dhanuSyo hoya nahIM jema, tema te munIzvaranI be bhrUkuTIo zobhatI hatI. tasya netre sudhApUrNe, dvaryadharmagajeMdrayoH / rejaturdAnino rnityaM krIDAyai sarasI iva // 5 // " temanI janne khAMjo, (mokSa3pI) chAnavANA (pakSe - mahavAjA) be prakAranA dharmarUpI hAthInI krIDA mATe amRtathI bharelAM jANe banne taLAvo hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. kapolaphalakau tasya, darpaNAviva tarpaNe siddha zrIvaravarNinyA, virAjete svatejasA / / 6 // temanA be kapolo mokSanI lakSmIrUpI strIne khuzI karavAmAM jANe be ArisA hoya nahIM, tema potAnA tejathI zobhe che. svazarIre samAdhAtuM, sukhaduHkhavihaMgamau / zravau tasya vibhAsete, paMjarAviva nirmitau / / 7 / / potAnA zarIra prate sukha ane duHkharUpI pakSione tulya rIte rAkhavAne banAvelAM jANe pAMjarAM ja hoya nahIM jema, tema temanA be karNo zobhe che. 1. yatigRhasthacaryArUpau dvau dharmo tAveva gajendrau daMtAvalendrau tayoriti svopajJaTIkAyAm // 2. pramadA hi svAnanadarzanArthaM darpaNaM labdhvA tuSyatyeveti lokaprasiddham / muktirUpamahilA tu sarvadA pramadaiva tasyA jaraNatvAbhAvAditi svopajJaTIkAyAm // 3. saMsAragatasukhaduHkhayozcalAcalasvabhAvattvAttayorvihaMgamopamA / yato'DajAnAM tu pratikSaNamekasthAnAdaparasthAnabhramaNaM lokaprasiddhamiti svopajJaTIkAyAm / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMa5: saf / nAzikA kAzate tasya, zasyalAvaNyatAspadam / mitrazatruvrajazreNiM, samAM dhAtuM tuleva sA / / 8 // temanI uttama lAvaNyanA sthAnakarUpa evI te nAzikA, mitra ane zatruonA samUhanI zreNine tulya rAkhavA mATe jANe kAMTo hoya nahIM tema zobhe che. zobhate zmazrulomAliH, zyAmA mohamahIpateH / niSkAzitA bhaTazreNi, rivAsyAjeM sunIzituH // 9 // - (te) munIzvaranI zyAma evI DADhImUchanA vALanI zreNi mukharUpI samarAMgaNanI bhUmimAMthI kahADI melelI evI moha rAjAnA subhaTanI jANe zreNi hoya nahIM jema, tema zobhe che. vibhAvidrutavidrUma, prabhAvoSThau tu tanmuneH / mAtoDatafpravothozo, tena:punama vediH 20 || kAMtithI parAbhava yukta karela che paravALAMnI kAMti jeoe, evA te munirAjanA hoTho, aMta:karaNamAM utpanna thaelA jJAnarUpI sUryanA bahAra nIkaLelA tejanA rAzi sarakhA zobhe che. rarAja radanazreNiH, sitakAMticchaTAcchalAt / / hasaMtIvAsya kRSNAsyAn , zmazrumohacamUcarAn / / 11 // - A munirAjanI dAMtonI zreNi zveta kAMtinI chaTAnA miSathI kALAM mukhavALA, dAhADI mUchanA vALarUpI moha rAjAnA subhaTonI jANe hAMsI karatA hoya nahIM, tema zobhatI hatI. 1. AjiH strI samabhUmau saMgrAme / iti medinI / / 2. bahirAgacchannUtanasUryasya raktavarNatejastvAditi svopajJaTIkAyAm / / national Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 babhau zikhizikhevAsya, rasanA raktabhAnvitA / aMtarjvaladanaMgasya, citAyA nirgatA khalu / / 12 / / A munIzvaranI lAla kAMtivALI jIhvA aMtaramAM baLatA kAmadevanI citAmAMthI nIkaLelI kharekhara jANe agninI zikhA ja hoya nahIM tema zobhatI hatI. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tadAnanaM nanaMdaivaM, tamaHstomatiraskaram / banatAmuvAnAM tra, mudde mutavAMdhavam // 12 // evI rIte te mahA munirAjanuM mukha mANasonA samUharUpI caMdravikAsi kamalonA harSa mATe caMdra sarakhuM ane pAponA samUhano (5kSe--aMdhakAranA samUhano) nAza karanAruM zobhatuM hatuM. kaMThaH kuMburivodbhAti, tasya valitrayAnvitaH / ajJAnarananImuta, navanALanaLakSamaH // 24 // te munirAjano, ajJAnarUpI rAtrimAM nidrAyukta thaelA jagatane jagADavAmAM samartha evo jANe zaMkha ja hoya nahIM, tema traNa valIovALo kaMTha zobhe che. mAMsalau tasya pInAMsA, vuddhartuM paMkasaMcayAt / prayAtAniva jaMtunAM, ghIrevayorkyurILatAm // // te munirAjanA mAMsayukta tathA jADA evA khabhAo, jaMtuone pAponA (pakSe-kAdavonA) samUhamAMthI uddhAravA mATe baLadonA agresarIpaNAne jANe prApta thayA hoya nahIM jema, tema zobhe che. 6. tamo rAhau muLe pApe, kRti haimaH // 2. astrI paM jumAn pAmA / pApaM kilbiSakalmaSam // tathA // niSadvarastu jaMbAlaH / paMko'strI zAdakardamau // zyamaH || Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMvama sane / dhIlakSmIdhRtivANInAM, nivAsAya nisrgtH|| labhate hRdayaM tasya, vipulAmiha vapramAm // 16 // - buddhi, lakSmI, vairya tathA sarasvatIne svabhAvathI ja rahevA mATe temanuM hRdaya vistAravALI killAnI zobhAne ahIM meLave che. argalevAsya zobhete, narakadvAri gAminAm / jagati jaMtujAtAnAM, bhujau kajanibhAvapi // 17 // A munirAjanI kamala sarakhI paNa banne bhujAo, jagatamAM narakAra prate gamana karanArA mANasanA samUhane (aTakAvavAne) jANe bhAgolo hoya nahIM jema, tema zobhe che. rejuraMgulayastasya, praphullapallavA iva / jagattApaharAhatya, dharmamaMdArazAkhinaH // 18 // jagatanA tApane haranArA evA arihaMta prabhunA dharmarUpI kalpavRkSanA vikasvara thaelA jANe pallavo ja hoya nahIM jema, tema te munirAjanI AMgaLIo zobhatI hatI. tasyodaraM ca saMsAra, sarpadarpavidArakam / ratnatrayaprayuktaM va, bhAti tu trivalicchalAt // 19 // traNa vaLIonA miSathI jANe traNa ranothI yukta thaeluM hoya nahIM jema, tema saMsArarUpI sarpanA ahaMkArane vidAranAruM temanuM udara zobhe che. girestaTamivodbhAti, munerasya kttiitttm| mohitajanamohAkhya, daMtidaMtadarapradam // mohita karelA che lokone jeNe evA moha nAmanA hAthInA dAMtone bhaya ApanAruM parvatanI mekhalAnuM jANe taTa hoya nahIM, tema A munirAjanuM kaTItaTa zobhe che. 1 agi gatau 'RtanyaMji' ityuliH // For Pri Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tasya nAbhirvibhAti sma, gaaNbhirybhrdhaarinnii| dharmapaMcAnanasyAtra, sukhaM sthAtuM darIva sA // 21 // gaMbhIratAnA samUhane dhAraNa karanArI te munirAjanI prasiddha evI nAbhi, ahIM dharmarUpI siMhane sukhe rahevA mATe jANe guphA hoya nahIM jema, tema zobhe che. UrU munivarasyorU, rAjete rajataprabhau / / dvidharmadaMtinorasya, baMdhanAlAnasaMnibhau // 22 // A munirAjanA manohara tathA rUpA sarakhI kAMtivALA banne sAthaLo be prakAranA dharmarUpI hAthIonA baMdhanataMbha sarakhA zobhe che. tasya jaMghe labheteca, draDhastaMbhazriyaM kila / zarmadajinadharmAkhya, harmyarakSAkSamAM kSitau // 23 // vaLI te munirAjanI banne jaMghAo, A pRthvImAM sukha ApanAra evA jinadharma nAmanA mahelanI rakSA karavAmAM samartha evI majabUta staMbhanI zobhAne kharekhara prApta thAya che. munezca caraNau tasya, bhAto rAjIvajitvarau / avilaMbaM tadAlaMbaM, nRrolaMbA lapaMtvalam // 24 // vaLI te munirAjanA kamaLone jItanArAM banne caraNo zobhe che, tenA AlaMbanane te manuSyarUpI bhamarAo! tamo turata sArI rIte jema thAya, tema meLavo. athAsau jaladaM kAlaM, tatra sthitvA ttaadrm| naMtuM cacAla zaileMdra, zrI zatrujayanAmakam // 25 // have te zrI AtmArAmajI mahA munirAja tyAM (amadAvAdamAM) vistArayukta AdarapUrvaka varSAkALa sudhI rahIne zrI zatruMjaya nAmanA girirAjane namavAne cAlyA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMvama saf. / calan pAdapracAreNA, cireNAsAdya sNnidhim| saMnidhisthApavargazrI, zrI zatrujayasadgireH // 26 // sumunibhirmunIzo'sau, yUthapo yuuthkairythaa| mumudde vAviMdhyAke, IRparivartitaH 27 I am guman aa yUthano svAmi jema potAnA ToLAM sahita manohara evA viMdhyAcaLanA samIpapaNAne pAmIne AnaMda pAme, tema A aNagArI munirAja paNa uttama munio sahita page cAlatA thakA, najadIkamAM che mokSalakSmI jene evA zrI zatruMjaya girirAjanA samIpapaNAne turata pAmIne AnaMdita thayA. munireko munIMdraM taM, girIMdraM daradAriNam / dRSTvA suvismito'praccha, tsvAminko'yaM mahAgiri // 28 // (te vakhate) eka muni, bhayane nAza karanArA te girirAjane joine Azcarya pAmatA thakA te munirAjane pUchavA lAgyA ke, te svAmI ! A mahAna parvata kayo che ? uvAca taM munIzo'pi, sudhAmadhurayA giraa| zaguMgaridrosau, sarvaparvata vimit 22 | te zrI AtmArAmajI munirAja paNa tene amRta sarakhI madhura vANIthI kahevA lAgyA ke, sarva parvatonA garvane bhedanAro A zrI zatruMjaya nAmano girirAja che. apsaro'bhiramo'pyeSa, paMkajAnAmagocaraH / kamalAkaramukto'pi, nIrajAnAM sa gocaraH // 30 // A parvata pANInA sarovarothI manohara thaelo che, chatAM paNa kamaLone gocara nathI, e virodha; (parihAramAM- apsarA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / othI (tathA pANInA kuMDothI paNa manohara che ane pApathI utpanna thaelAone te agocara che) tathA kamalAkarathI rahita che ane nIrajane eTale kamalone te gocara che, e virogha; (parihAramAMpANInA melanA samUhothI te mukta thaelo che ane karmarUpa rovinAnAone te gocara che.) (vaLI A zlokamAM zabdothI paNa pUrvArdha ane uttarArdha prate virodha che; teno vizeSa khulAso amoe pote ja karelI A graMthanI saMskRta TIkAthI jANI levo.) kaMdarAbhirudAro'pi, kaM daraughaM na yacchati // kaMdarAbhirudAro'pi, kaMdaraughaM na ycchti|| 31 // (A parvata) kaMdarAoe karIne udAra (dAnezvarI) che, chatAM kaMdarAono samUha to deto nathI, e virodha che; (parihAramAM A parvata guphAoe karIne manohara che, tathA koIne bhayano samUha deto nathI.) vaLI A parvata kaMdarAoe karIne udAra (dAnezvarI ) che, chatAM kaMdarAono samUha to deto nathI, e virodha che; (parihAramAM - A parvata kaMdamULa AdikanI lakSmIthI udAra che ane koIne narakano samUha Apato nathI.) ( vaLI A zlokanA pUrvArdha tathA uttarArdha tulya che; jene sAhityakAro "mayima" kahe che.) kinarairyaH sadA sevyaH, kinnarairna ca sevyate / kinnarIbhiH sadA geyaH, kinnarIbhirna gIyate // 32 // vaLI je parvata kinnarIthI hamezAM senika che, chatAM kinnarothI sevAto nathI, e virodha che, (parihAramAM - je haMmezAM) devagAMdharvothI sevAya che ane kutsita narothI sevAto nathI, athavA 1 "udAro dAtRmahatodakSiNe'pyabhidheyavat" // iti medinI // 2 "to striyAM maLe zra' che tyama: | Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMma: sarja: / 91 zuM narothI sevAto nathI? vaLI kinnarIothI haMmezAM gAvA lAyaka che, chatAM kinnarIothI gavAto nathI, e virodha che, (parihAramAMje haMmezAM devAMganAvizeSa gAMdharvIothI gavAya che ane kutsita strIothI gavAto nathI, athavA zuM strIothI gavAto nathI?) yathA tejasviSu sUryo, yathA deveSu vAsavaH / tathA sarvasutIrtheSu, mukhyo'yaM girinAyakaH // 33 // tejasvIomAM jema sUrya tathA devomAM jema IMdra tema sarva uttama tIrthomAM A girirAja mukhya che. sarve'pyevaM calaMtazca kramAdetya girestaTam / AroharRthvanuM mAAM, zivArohaLamannimam // rU4 / / evI rIte sarve cAlatA thakA anukrame te girirAjanA taTa pAse AvIne mokSanI niHsaraNI (sIDI) sarakhA, uparanA bhAga para caDavA lAgyA. evamAruhya saMyuktaH, ziSyairAdaizavartibhiH / viveza muniyAnosau, stutimevaM cAra ca|| rUpa // evI rIte AjJAmAM vartanArA ziSyo sahita A munirAja (te parvata para)caDIne zrI yugadIza prabhunA devAlayamAM dAkhala thayA. amitAmodasaMdoha, mudgiranniva mAnasAt / jinAsyadattadRSTiH sa, stutimevaM cakAra ca // 36 // pramANa vinAnA harSanA samUhane manamAMthI jANe bahAra kahADatA hoya nahIM jema, tema te zrI AtmArAmajI munirAja prabhunA mukha tarapha dRSTi rAkhIne nIce pramANe stuti karavA lAgyA. zrI nAbheya jayAmeya, guNamANikyarohaNa | nayApArIpAdhArA, pArasaMsAratAra 5 rU7 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / he! nAbhirAjAnA putra ! tathA he! na mApI zakAya evA guNorUpI mANikyate rohaNAcala samAna ! tamo jaya pAmo. tathA he ! apAra kRpAnA AdhArabhUta, tathA he ! apAra saMsAramAMthI tAranArA ! tame jaya pAmo. zrImannAbhibhava svAmin, sahajena nijaujsaa| bhavapaMkanimagnaM mAM, dhaureya tvaM samuddhara // 38 // he zrImAnuM nAbhirAjAthI utpanna thaelA svAmi! tathA dhareya! tamo ApanA sahaja baLathI saMsArarUpI kAdavamAM khUMcelA evA mane udharI kahADo. jyotIrUpo jinAdhIza, cetovAse tvameva me / sthito'pi dAhako naiva, pratyutAnaMdadAyakaH // 39 / / he jinAdhIza! jyotirUpa (pakSe-agnirUpa) evA tamo ja mArA cittarUpI AvAsamAM rahyA cho, chatAM dahana karanArA nathI ja! paNa ulaTA AnaMda ApanArA cho! tava kAMtisudhAdhArA, mApIyApi jinAdhipa / / AkaMThamadya me deva, netre tRptiM na gacchataH // 40 / / he jinAdhIza! tathA he deva! tamArI kAMtirUpI amRtanI dhArAne cheka kaMTha sudhI pIne paNa Aje mArAM netro vRddhi pAmatAM nathI! paMkile mama citte tvaM, sadA sthito'pyapaMkilaH / satataM nIrajA nUnaM, paMkajA apyapaMkilA: / / 41 / / 1 jyotiragnau divAkare / pumAn napuMsakaM dRSTau syaanksstrprkaashyoH|| rUti vinI che Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM: sat / (he prabhu !) mArA paMyukta cittamAM Apa haMmezAM rahyA cho, chatAM paNa (Apa to) paMka rahita cho ! (mATe) kharekhara kamaLo (pakSe- karmarUpa raja vinAnA) paMkamAM (kAdavamAM) utpanna thAya che, to paNa teo hamezAM paMka rahita ja hoya che deva tvaM hi nirAgAraH, sadA lokeSu zrUyase / tathApi me hRdAgAre, sAgArIvAsi saMsthitaH / / 42 / / he deva! tamo kharekhara lokomAM hamezAM nirAgArI saMbhaLAo cho. chatAM paNa mArA hRdayarUpI AgAramAM sAgArInI peThe rahelA cho! vItarAgo jineza tva, miti mahyAM tu gIyase / kiMtu muktiramArAgaM, no kadapi vimuMcasi // 43 / / he jineza ! tamo "vItarAga" cho, ema to pRthvImAM kahevAo cho, chatAM paNa muktirUpI strInA rAgane to kadApi paNa tajatA nathI ! deva tvaM puMDarIkAkSa, stathApi no janAInaH / zrIpatirapi deva tvaM, daityArina ca saMsmRtaH / / 44 // he deva ! tamo "puMDarIkAkSa" cho, chatAM paNa "janArdana" nathI, e virodha che; (parihAramAM-tamo kamaLa sarakhI AMkhovALA cho, paNa lokonI hiMsA karanArA nathI.) vaLI he deva ! tamo zrIpati" cho, chatAM paNa "daityAri" kahevAelA nathI, e virodha che; (parihAramAM-tamo mokSarUpa lakSmInA pati cho ane daityonA vairI nathI.) sadAnaMdo'pi deva tvaM, rajomUrtirna dRzyase / nAsihiraNyagarbho'pi, nAbhijanmA tu gIyase / / 45 // 1. tadaMDamabhavaDhemaM / sahasrAMzusamaprabham / / iti manukteH // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaLI he deva ! tamo "sadAnaMda" paNa cho, chatAM "rajomUrti" to nathI dekhAtA, e virodha che; (parihAramAM-haMmezAM AnaMdI cho ane rajayukta mUrtivALA nathI) vaLI tamo "hariNyagarbha" paNa nathI, chatAM "nAbhijanmA" to kahevAo cho, e virodha che; (parihAramAM-hiraNya che garbhamAM jemane evA tamo nathI ane nAbhi rAjAnA putra to tamo cho.) vRSadhvajo'si nAtha tvaM, carmavAsAstathApi na / mahezvaro'pi deva tvaM, rudro'si na kadAcana / / 46 // he nAtha ! tamo "vRSadhvaja" to cho, chatAM paNa "carmavAsAH" nathI, e virodha che; (pariharamAM-tamo vRSabhanA cihnavALA cho, paNa cAMbaDAMrUpa vastravALA nathI.) vaLI he deva! tamo "mahezvara" paNa cho, chatAM "rudra" to kadApi paNa nathI, e virodha che, (parihAramAM-tamo moTA prabhu cho ane kadApi bhayaMkara nathI.) devanAtho'pi nAtha tvaM, zatamanyustathApi na / / tvaM pAkazAsano'pyatra, gotrabhinna ca saMsmRtaH // 47 / / he nAtha tamo "devanAtha" paNa cho, chatAM paNa "zatamanyu" nathI, e virodha che; parihAramAM- tamo devonA svAmi cho, paNa seMkaDo game krodhavALA nathI) vaLI tamo "pAkazAsana" paNa cho, chatAM paNa "gotrabhitu"nathI, e virodha che; (parihAramAM-tamo rasoInI rIti zikhavanArA cho, paNa gotrano bheda karanArA nathI.) karoSi tvaM ciraM citte, citraM me bhagavatridam / sadbhyo ratnatrayaM nityaM, nIratno'pi prayacchasi // 48 // he bhagavan! mArA cittamAM ghaNA kALathI tamo A (eka) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM: saf. / 95 Azcarya karI rahyA cho; ke tamo ratnavinAnA (niSparigrahI) chatAM paNa haMmezAM sajjanone (jJAna, darzana, cAritrarUpa) traNa ratnone Apo cho. aparaM tvayi yaccitraM, jJAyate tvaM tu tacchRNu / parigraheNa mukto'pi, muktamAlAsamanvitaH // 49 / / vaLI ApanAmAM bIjuM je Azcarya jaNAya che, te paNa Apa sAMbhaLo. (te e ke) Apa parigrahathI rahita thayA cho, chatAM motIonI mALA sahita cho !! (parihAramAM mokSe gaelAonI zreNionI sAthe rahelA cho.) prabho tvattulyatAM yAti, kathaM jaivAtRko'pi saH / udyanneva na pUrNo'sau, tvaM tu pUrNakalAdharaH / / 50 // he prabhu! ApanI tulyatAne te caMdra paNa zI rIte AvI zake? kemake te to utpanna thato thako kaMI saMpUrNa kaLAvALo nathI, paNa tamo to janmathI ja saMpUrNa kaLAvAna cho. citraM ghane navIne'tra, dRSTe tvayi sukhaprade / me svAMtakamalaM phUllaM, haMso'pi pramudaM gataH / / 51 // (he prabhu!) sukha ApanArA evA AparUpI navIna varasAdane jovAthI mAruM hRdayarUpI kamaLa praphullita thayuM ! tathA mAro haMsa paNa (AtmA paNa) harSane pAmyo ! e Azcarya che !! kemake, varasAdathI to kamaLono nAza tathA haMsonuM UDI javApaNuM thAya che. iti stutvA munIzo'sau, jinezaM jitamanmatham / jitamanmatha AdIza, maMdirAbahirAyayau / / 52 / / evI rIte jitela che kAmadevane jeNe evA A munirAja Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kAmadevane jItanArA jinezvarane stavIne, prathama tIrthaMkaranA te maMdiramAMthI bahAra AvyA. tatrAnyajinavezmAni, bahUni bahuharSataH / harSadAni tathA natvA, nagato'yamavAtarat // 53 // vaLI tyAM ghaNAM evAM bIjAM harSa ApanArA jinamaMdirone (paNa) bahu harSathI namIne A munirAja parvata parathI nIce UtaryA. itazcaraNacAreNa, caraNI caraNAvahaiH / sevitacaraNadvaMdaH, ziSyairmadhukaropamaiH // 54 / / svajJAnabhAnubhAnubhi, bhavyAMbhojAn vibodhayan / krameNAsau lasadbhAvo, bhAvanagaramAyayau // 55 // / / yugmm|| pachI tyAMthI cAritrane dharanArAo tathA bhramara tulya evA ziSyoe karIne sevAelAM che banne caraNo jemanAM evA A cAritradhArI tathA ulasAyamAna bhAvavALA mahA munirAja page cAlatA thakA tathA potAnA jJAnarUpI sUryanAM kiraNothI bhavyorUpI kamalone prabodhita karatA thakA anukrame bhAvanagaraprate AvyA. 1. "cAra: piyAlavRkSe syAdgatau baMdhapasarpayoH // iti medinI / / " 2. yathA madhukarA bhramarA vanavATikAgatavikasitakusumebhyateSAmabAdhanena stokaM stokaM makaraMdakadaMbakaM labhaMte tathA'syamunirAjasya ziSyA api gRhasthapuSyebhyasteSAmabAdhanenaivAhArAdirUpamakaraMdavastUni stokaM stokaM yathAsyAttathA'dhigacchaMtIti teSAM madhukaropamA / yadvadaMti mahAMto haribhadrasUrayaH // vRddhArthathamasaMgasya, bhramaropamayATataH / * gRhidehopakArAya, vihiteti zubhAzayAt / / 1 // athavA gurucaraNAMbhoje caMcarIkatulyairityapi // iti svopajJaTIkAyAm / / 3. bhAnU razmidivAkarau / / ityamaraH // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaH sargaH / lokA api samAyAtAH, samAyAtaM zamAnvitam / muniM naMtuM nirAkartuM, taM karmANi suzarmadam // 56 // (tyA) so 41, samatAne ghaa29|| 12 // 21, tathA uttama (mokSarUpI) sukhane ApanArA evA te AvelA munine namavA mATe ane potAnAM karmone dUra karavA mATe (tyAM) AvyA. datvAzISaM munIMdro'pi, dharmalAbhAbhidhAM nRNAm / dharmalAbhavivRddhyarthaM, pradadau dharmadezanAm // 57 // AtmArAmajI munirAja paNa lokone "dharmalAbha" nAmanI AziSa deIne dharmanA lAbhanI vRddhi mATe dharmadezanA devA lAgyA. bhobho lokA asAre'smin , saMsAre duHkhadAyakAH / viSayA viSatulyAste, kathitAstIrthapaiH sadA / / 58 // so ! 2mA saMsAra saMsAramA tIrtha romeM (driyonA) te viSayone hamezAM du:khadAyI tathA viSatulya kahelA che. sparzaviSayina statra, viSayaH kAmanAmakaH / kAmapAlanRpasyeva, trAsado'tra paratra ca / / 59 / / - temAM paNa "kAma"nAmano sparzeTriyano viSaya kAmapAla rAjAne jema, tema A loka ane paralokamAM paNa trAsano denAro che. / tathAhi / / - (ta samayAsa zAnI have sthAI cha.) ihaiva bharatakSetre, puraM nAgapurAbhidham / paraM nAgapuraM yena, svadhanairadharIkRtam // 60 // 1. viSayI viSayAsakte / vAcyavat klIbamiMdriye / / ityuktatvAt // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / A ja bharatakSetramAM nAgapura" nAmanuM nagara (che.) jeNe po-tAnA dhanathI utkaNuM evuM zeSanAganuM nagara paNa dUra karyuM che. aMgAttamuktamAlAbhiH, sadA dAnavivarSaNaiH / nAgaughova janaugho'tra, tadAkhyAM saphalAM vyadhAt / / 61 / / A nagaramAM, aMga para dhAraNa karelI motIonI mALAothI tathA hamezAM dAnanA (pakSe- madanA) varasAdothI mANasono samUha hAthIonA samUhanI peThe tenA "nAgapura(hastIpura) evA nAmane saphaLa karato hato. tatrAsItkAmapAlAkhyaH, pAlayAmAsa yo'nizam / trastaM taM dayayeveha, kAmaM kAmaM hi rudrataH / / 62 / / te nagaramAM kAmapAla nAme rAjA hato, ke je mahAdevathI trAsa pAmelA te prasiddha kAmadevane dayAthI ja jANe sArI rIte jema thAya tema ahIM hamezAM pALato hato. ( arthAt atyaMta kAmAtura hato.) tasyaikA mahiSI svIya, rUpeNa mhissiitraa| tathApi mahiSIvoru, payodharapayo'citA / / 63 / / caMdralekhAbhidhAnAsI, dadhAnAnanacArutAm / yAtri banInetra, gAnAmanimeSatAmA 64 | guma te rAjAne potAnA rUpathI mahiNIthI Itara eTale zvetakAMtivALI, to paNa mahiSInI peThe uttama stanomAM rahelA stanyathI zobhita ane mukhanI manoharatAne dhAraNa karanArI "caMdralekhA" nAme paTarANI hatI, ke je lokonA samUhanA netrorUpI kamaLane animeSapaNuM (praphullitapaNuM) ApatI hatI, e Azcarya che !! Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama: n: dha tatra vArAMganaikAsI, ddAsIkRtasurAMganA / svanirupama pena, nAA manamAliA //ddadh || te nagaramAM potAnA nirupama rUpathI dAsIrUpa karela che devAMganA jeNIe, evI madanamAlikA nAmanI eka vezyA hatI. sA tatADa janAnnityaM, nijanetrapatattribhiH / citraM nAH paraM tenA, macaMtAnuMmadbhutam / / 66 / / te vezyA hamezAM lokone potAnA netrarUpI bANothI mAratI hatI, paNa AzcaryanI vAta che ke, tethI mANaso UlaTA apUrva AnaMda mAnatA hatA. 99 rUparatnakhanau tasyAM rAjA so'yamarajyata / , citraM kimatra yadrAjA, kAzago'pi kalaMkabhRt / / 67 / / rUparUpI ratothI khANa sarakhI evI te vezyAmAM te A kAmapAla rAjA paNa Asakta thayo, paNa temAM zuM Azcarya che ? kemake AkAzamAM rahelo rAjA paNa (caMdra paNa) kalaMkane dharanAro che! rAjyakarmAtyajadrAjA, rakto'syAM malamaMdire | darza mukto hi kiM citraM, rAjApi nijakarmaNA / / 68 / / malinatAnA maMdira sarakhI evI te vezyAmAM Asakta thaelA te rAjAe rAjyakAryono tyAga karyo, paNa temAM zuM Azcarya che ? kemake malinatAnA sthAnaka sarakhI evI amAvAsyAmAM Asakta thaelo rAjA paNa (caMdra paNa) potAnA kAryathI mukta thaelo che, ( arthAt te divasanI rAtrIe te paNa prakAza Apato nathI.) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ekadA surabhau tatra, surabhI bhUtakAnane / AnanAnItora, paMcamavojitAH || 61 / / AhvayaMta manojJaistu, svaravaiH svaravaibhavAH / kAmina: kAminIyuktAn, kAmakelikalAparAn / / 70 / / / / yugmam // tyAM eka dahADo vasaMta RtumAM sugaMdhayukta thaelA vanamAM nAdanA vaibhavavALI tathA mukhamAM lAvelA ane kAnane manohara lAge evA paMcamasvaravALI koyalo potAnA manohara zabdothI, kAmakrIDAnI kaLAmAM tatpara evA kAmIone strIo sahita bolAvavA lAgI. pUrapo'pi sapauro'tha, pUrayituM mano'rathAn / thAsIna: purAsanne, Anane'timanome / / 7o / / tayA gaNikayopeto, gaNayan madanaM nijam / manamAliyA tatra, samAyAta: samAyA / / 72 / / / / cumam|| have te rAjA paNa nagaranA loko sahita manorathone pUravA mATe nagaranI najadIkamAM rahelA te manohara vanamAM, potAne kAmadeva gaNato thako te kapaTI madanamAlikA gaNikA sahita rathamAM besIne Avyo. anaMgAnaladagdhAnAM dayayA malayAnilAH / lIlayA lalitAzcakru, strANaM mitrANivaccalAH / / 73 / / (tyAM) kAmadevarUpI agnithI dagdha thaelAM che aMgo jemanAM, evA mANasonuM malayAcalanA manohara ane caMcaLa pavano dayAthI, krIDAe karIne mitronI peThe rakSaNa karatA hatA. ? Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMra: saf / 101 maMjaripiMjarIbhUta, namrANAmAmrabhUruhAm / aTavyAmATatAnaMgaH, korakaiH svazarairiva / / 74 / / mAMjarothI piMjarA raMgavALA ane namI gaelA evA AMbAnI kaLikArUpI potAnAM bANo sahita kAmadeva vanamAM bhramaNa karavA lAgyo. azoke'zokamAruhya, kusumastabakacchalAt / patha patha itAM, mane mato hato . . mada caDAvanAro kAmadeva zoka vinA puSponA gucchAonA miSathI azoka vRkSa para caDIne mArgamAM paMthionA hRdayamAM tADanA ApavA lAgyo. tatra rolaMbajhaMkAraiH, pripuuritdiggnnaiH| baMdibhiriva darpasya, konAmasta tdaagmm||76 / / tyAM kAmadevanA birUdAvalI bolanArAo sarakhA tathA cAre korathI pUrelA che dizAonA samUho jeoe evA bhamarAonA jhaMkAravothI kAmadevanuM AvavuM koNa nahIM mAnato hato? cakorAkSI cakArAtra, bakulaM nijliilyaa| kApi nijAsyamadyena, mattaM jaDamapi dhruvm||77 / / ghUrNayanniva vAtenAM, dolitaH so'valakSitaH / prAnniva puSpopai, tera martava tatra vAA 78 | gumaiA vaLI ahIM cakora sarakhI AMkhovALI koIka strI potAnI lIlAthI potAnA mukhanA maghathI, jaDa evA paNa bakula vRkSane matta (praphullita) karatI havI, ane tethI tyAM pavanathI kaMpelo te bakula jANe pUrNAyamAna thato hoya nahIM jema, tathA puSponA samUhothI jANe hasato hoya nahIM jema, tema bhartAranI peThe dekhAvA lAgyo. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kuMdAbhaiH kusumaiH kApi, kRtvA kurubakodbhavaiH / kAMtA kAMtakucA kAMta, kelaye kelikaMdukam // 79 // tatADa hRdi hRdyAMgI, satyIkartumivecchayA / jitajagajanasyAstraM, kausumaM kusumAstriNaH // 80 / / / / yugmm|| uttama stanovALI tathA manohara aMgavALI koIka strI mogarA sarakhA kurUbakanAM puSpothI krIDAno daDo banAvIne, bharatAranI krIDA mATe (tene) hRdayamAM te mAravA lAgI, te jANe ke, jitelA che jagatanA mANaso jeNe evA kAmadevanA puSyarUpI hathIArane satya karavAnI IcchAthI hoya nahIM jema, tema (zobhavA lAgI.) paMkhAkholanapeMkha, dbhayabhaMgurabhAminI / bhartAraM bhUri raMbhoruH, kApIhAlIyata svayam // 81 / / hIMDoLAnA hIMcakAthI thatA bhayathI bhaMgura thaelI keLa sarakhA sAthaLavALI koIka strI potAnI meLe ja atyaMta rIte jema thAya tema bhartArane AliMgana karavA lAgI. mallikA bhallikevAtra, smarabhillasya bhAsvarA / pathi pAMthapramaMthAyA, prathayatpRthu pauruSam // 82 // vaLI ahIM kAmadevarUpI bhillanA tejasvI bhAlAM sarakhI mallikA, mArgamAM paMthione herAna karavAne atyaMta baLa vistAravA lAgI. caMpakAMkurasaMkIrNa, mlliidhmillbNdhnaiH| ke'pyatra racayAMcakru, rAnaMdaM preyasIrnijAH // 83 / / vaLI keTalAka puruSo to ahIM caMpakanA aMkurAothI bharelI mallikAnA aMboDA bAMdhavAe karIne, potAnI strIone AnaMda karavA lAgyA. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 mAlatyAM mAlatImAlAM, mAlatI latikAMtare / vA idhRtvA nije ke, gata naurananA vane 84 che . mAlatIva janaidRSTA, mAlatIpatisaMyutA / trAtAnanI, nojituM norvamAM che 81 gumanA A vanamAM cAMdanImAM potAnA kaMThamAM caMbelInI mALA paherIne, gaura mukhavALI koIka yuvAna strI velaDIonI aMdara rahI thakI, jANe lokonI krIDA jovA mATe, lokone vallabha evI yojJA caMdra sahita AvI hoya nahIM jema, tema mANasothI jovAvA lAgI. ko'pyatra kaThinaM tuMgaM, muktamAlAsamanvitam / nirIkSya kuMbhikuMbhAbhaM, svastriyaH stanamaMDalam // 86 / / aciMtayadhdhuvaM citte, tasyA aMgeSu saMgatam / nivAsaM trijagajjetR, mattamanmathadaMtinaH / / 87 / / / / yugmm|| - ahIM koIka puruSa potAnI strInA kaThina, UMcA tathA motInI mALAvALA hAthInA kuMbhasthaLa sarakhAM stanamaMDalane joIne, manamAM ciMtavavA lAgyo ke, teNInA aMgomAM traNe jagatomAM jIta meLavanArA madonmatta kAmadevarUpI hAthIno kharekhara nivAsa prApta thayo che. pUryamANeSu paureSu , nijAnevaM manorathAn / ratyA darpa ivAraMsta, rAjApyatra tayA saha // 88 // evI rIte nagaranA loko potAnA manorathone pUrate chate ratinI sAthe jema kAmadeva tema rAjA paNa ahIM te vezyAnI sAthe krIDA karato hato. 1. mAlatI yuvatau kAca / mAcyAM jAti vizalyayoH // jyotsnAyAM nizi nadyAM ra || kRti taima: || Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sa tasyAH kucakuMbhe cA, citrayatpatrava larim , prazastimiva paMceSo, reNAkSyA eNanAbhibhiH // 89 / / hariNa sarakhAM netrovALI evI te vezyAnA kuca kuMbha para, te rAjA, jANe kAmadevanI prazasti lakhato hoya nahIM jema, tema kastUrIthI patravallarI citaravA lAgyo. sApi svabAhyarUpeNAM, tarmalAlimalImasA / rAjAnaM prINayAmAsa, kairaviNIva vApigA // 90 / / aMtaramAM rahelA melanI zreNithI malina thaelI (pakSe-aMdara rahelA paNa bhamarAthI malina lAgatI) evI te vezyA paNa vAvamAM rahelI kumudinInI peThe rAjAne (pakSe-potAnA svAmi caMdrane) potAnA bAhya rUpathI khuzI karavA lAgI. vAcamuvAca vAcATA, vaMcakA vaMcakAmasau / svAminiha hi nIleya, malimAlAtilolupA / / 91 // kamalAmalasaurabhye, bhavaMtaM hi vinA bhavet / mamAya:zrRMkhalevAlaM, baMdhane darpadaMtinaH // 92 // // yugmam // 1. aMtarmalAlimalImasA vezyAtvena parapuruSAbhilASarUpahRdayagatapApasaMbhArato malInatvApannA / athavA zarIrAMtargataviSTAdimalazreNitomalInatAM praaptaa| yataH / "vazAzukramasRgmajjA / karNaviDmUtraviDnakhAH / / zleSmAzrudUSikAH khedo| dvAdazaite nRNAM malAH // 1 // kairaviNIpakSe tu aMtaHsthitakRpaNabhramareNa zyAmatvaM prAptA athavA aMtargata makaraMdarasalubdhabhramarAcAritacuMbanatvena daMzAdiprahAreNa kAmukakRtacuMbanAdinA mugdhakumArikeva mAlinyaM gatA / kamalinInAM kumudinInAM ca kudyalakAle'pi bhramarANAM makaraMdakadaMbakalubdhakatvena baMdhanaprasiddhito hi kRpaNatvaM yuktameveti svopajJaTIkAyAm // 2. vApyAM vApirapi smRtA // iti dvirUpakozaH // 3. malo'strI pApavikiTTe / kRpaNetvabhidheyavat // iti medinI // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM: : ! 105 te ThaganArI tathA vAcALa evI vezyA paNa ThagavAvALI vANI bolavA lAgI ke, he svAmi ! ahIM kharekhara kamalonA nirmala sugaMdhamAM lolupa thaelI A bhamarAonI zreNi Apa vinA mArA kAmadevarUpI hAthIne bAMdhavAmAM lokhaMDanI sAMkaLanI peThe samartha thAya. nRpo'pyakathayanmAM hi, priye tvayA vinA vane / anilo'pyanalIbhUya, dAkSiNAtyo dahediha / / 93 / / rAjA paNa kahevA lAgyo ke, he priye ! tArA vinA ahIM vanamAM dakSiNa dizAno pavana paNa agnirUpa thaIne mane bALata. kRtvaivaM kAnane krIDAM, pauraiH pUrNamanorathaiH / pUrapazca tayA sArdhaM, pracacAla puraMprati / / 94 // evI rIte rAjA vanamAM krIDA karIne saMpUrNa manorathavALA evA nagaranA loko ane te gaNikA sahita nagara prate javA lAgyo. atha lAvaNyasaMyukto, mUrtimAniva manmathaH / tathA vAstriyAvarzi, gana: zopi caMnnitiH || 11 che have eTalAmAM lAvaNyathI saMyukta thaelA tathA jANe dehadhArI kAmadevaja hoya nahIM evA koIka puruSane te vezyAe tyAMthI jato joyo. taM dRSTvA hRdi sA viddhA, paMceSoriSubhIrayAt / citraM tathApi romAMcaM, svadehe tu mudAdadhAt / / 96 // tene joIne te vezyA ekadama kAmadevanA bANothI vIMdhANI to paNa AzcaryanI vAta che ke, te to (ulTI) potAnA zarIra para harSathI romAMca dhAraNa karavA lAgI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 hRdIyaM ciMtayAmAsa, hRdyaM hRdIzvaraM tvimam / tameya yati notamma, lagye zALamAnatam // 27 / / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaLI te hRdayamAM ciMtavavA lAgI ke, manohara tathA meLavavA lAyaka evA mArA hRdayanA svAmi sarakhA A puruSane jo huM na meLavI zakuM, to huM agninuM zaraNuM laIza. evaM viciMtayitvA sA, pRcchaddAsIM rahastadA / sakhi yAti yuvA ko'ya, manaMgovAMgavAnapi / / 98 / / ema vicArIne te vezyA te vakhate (potAnI) dAsIne guptarIte pUchavA lAgI ke, he sakhi ! dehadhArI kAmadeva sarakho A koNa yuvAna puruSa jAya che ? (A zlokamAM anaMgane paNa je aMgavAn kahyo che, te Azcarya che !!) dAsyavak cittacauraste, carmakArazcaratyaram / caturazcaTulAkSyeSa, cAruzcaMcarikAbhidhaH // 99 // tyAre dAsIe kahyuM ke, he caMcaLa AMkhovALI khi! tArA cittane coranAro, tathA catura ane manohara evo A caMrika nAmano mocI vegathI cAlyo jAya che. krAmannatha krameNAraM, nRpo'pi saudhamAyayau / yayurjanA api svIyA, gArANi kautukAnvitAH / / 100 / / have rAjA paNa anukrame cAlato thako (potAnA) mahela prate Avyo; ane mANaso paNa kautuka sahita potAne ghera gayA. paNAMganApi bhUnAtha, mApRcchyAgAnnijaM gRham / carmakAraM samAnetuM, praiSIddAsIM drutaM ca tam / / 101 // (te) vezyA paNa rAjAnI rajA leine potAne ghera AvI tathA te mocIne bolAvavA mATe teNIe turata dAsIne mokalI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMa: saf. / 107 sApi samAnayattUrNaM, carmakAraM tadaMtike / vezyApi kRtasatkAraM, palyaMke taM nyavIvizat / / 102 // te dAsI paNa turata te mocIne teNInI pAse lAvI ane vezyAe paNa satkArapUrvaka tene palaMga para besADyo. tataH sovAca taM prItyA, svAminmAmurarIkuru / mi tava nAtA, rAsavAdamataH param | 203 / - pachI te vezyA te mocIne prItithI kahevA lAgI ke, he svAmi! tamo mane aMgIkAra karo AjathI mAMDIne huM tamArAthI kalAthI kharIdAelI dAsI tarIke chuM. so'pi tadvacanaM zrutvA, zravapIyUSasaMnibham / avadadvadanAdvANI, harSato harSadAyinIm // 104 / / evI rItanuM karNane amRta sarakhuM vezyAnuM vacana sAMbhaLIne te mocI paNa harSathI harSane denArI vANI mukhamAMthI kahevA lAgyo. priye te vacasA me hi, maulau tu mukuTAyitam / tathApi gRpAMte, Tuti me mAsam 201 / he priye! tArAM vacane to kharekhara mArA mastaka para mukuTanI peThe AcaraNa karyuM che, to paNa tAro rAjAnI sAtheno saMga mArA manane dubhAve che. sovAca taM na bhetavyaM, tvayA mayAsti ciMtitaH / tasyApanayanopAyaH, sulabhastaMzruNu svayam / / 106 / / tyAre te vezyA tene kahevA lAgI ke, tAre bIvuM nahIM, meM tenA mRtyuno sulabha upAya ciMtavI kahADayo che, ane te upAya tuM pote paNa sAMbhaLa. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / so'sti mayyativizvasta, statau maireyakacchalAt / pAyayiSyAmyahaM haMta, taM tu tIvrarasAyanam // 107 / / te rAjA mArA prate atyaMta vizvAsI che, tethI madirAnA miSathI huM tene to AkaruM rasAyana pAI deIza. tena rogoragaiH so'pi, druta grAsIbhaviSyati / gamiSyatyavilaMbena, tata: kInAsadAsatAm // 108 // ane tethI te paNa rogorUpI ajagaroe karIne turata grAsarUpa thaze ane pachI turata yamanA dAsapaNAne pAmaze. hRdi zalyAyite tasmin , naSTe tu kaMTakotkaTe / AvAmanvabhaviSyAvo, nirbhayaM sukhasaMcayam / / 109 // hRdayamAM zalyarUpa thaelA kAMTA sarakho bhayaMkara te rAjA jyAre mRtyu pAmaze, tyAre ApaNa bane bhaya rahita sukhano samUha anubhavIzuM. evamuktvA visRjyainaM, sA sanmAnapurassaram / kathaMcidaticakrAma, tamisrAmapi tApadAm / / 110 / / ' ema kahIne, tathA sanmAnapUrvaka tene visarjana karIne te vezyAe tApa (kheda) ApanArI rAtrIne paNa keTaleka kaSTa nirgamana karI. (A zlokamAM rAtrine paNa je tApa ApanArI kahI, te Azcarya che !!) prAtarnRpaH samAyAtaH, sApIpyattaM rasAyanam / tena so'pyacireNaiva, prayAto rogabhogatAm / / 111 / / have prabhAte rAjA Avyo, ane tene teNIe rasAyana pAyuM, ane tethI te paNa turata ja roganA bhogapaNAne prApta thayo. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaH sargaH / 109 vaidyaizcikitsito'pyeSa, no vyAdhibhiramucyata / aMte ca vipadaM prApya, prApa so'raM yamAlayam // 112 // te rAjAnAM vaidyoe ilAjo karyA, paNa te vyAdhiothI nirmukta thayo nahIM, ane aMte du:kha pAmIne te turata mRtyu pAmyo. kiyatkAlena vRttAMtaM, prApya taM rAjabAMdhavaiH / / tau vezyAcarmakArau dvau, prApitau yamasaMnidhau / / 113 / / pachI keTaleka kALe te vRttAMtane rAjAnA bhAIoe meLavIne te vezyA ane mocI bannene yamanI pAse pahoMcADayA; arthAt mArI naMpAvyA. viciMtyaivaM janAHsarve, vimukhA bhavatha svayam / viSayebhyaH sadA tatra, vezyAyAstu vizeSataH // 114 // - ema vicArIne he sarva loko! tamo tamArI meLe ja hamezAM kharekhara viSayothI vimukha thAo. temAM paNa vezyAthI vizeSe karIne vimukha thAo. ApAyaivaM janAH sarve, karNapAtrairvaco'mRtam / / munyAnanasudhArazmi, nirgataM jagamurmudA / / 115 / / evI rIte muninA mukharUpI caMdrathI nIkaLelA vacanarUpI amRtane kAnarUpI pAtrothI pIne saghaLA mANaso harSathI gayA. evaM vai munivRMdasevitapadomaryottamo'yaM muni / gustrairvaralokabAMdhavaiva prANyaMbujaM bodhayan // mithyAdharmakuvAdinAyakagaNAn ghUkAn ghanaM tApayan / varSAkAlamihaiva bhAvanagare sthitvA sukhenAtyagAt // 116 / / evI rIte munionA samUhathI sevAelAM che caraNo jemanAM, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / pakSe-(AtApanA AdikathI, munionA samUhathI sevAelAM che 2 // bhanai) tathA manuSyomA uttama. (pakSe-hevoma uttama) evA A munirAja uttama sUryanI peThe bhavyarUpI kamalane prabodhita karatA thakA, ane mithyAdharmanA kuvAdionA nAyakorUpI ghuvaDone atyaMta tApa detA thakA ahIM bhAvanagaramAM ja rahIne sukhethI varSAkALa nirgamana karatA havA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMda carite / mayA sargoDAGkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 117 / / "DaGkaH" bheTale pAyamo. (418no saghaNo martha mAgaNa pramANe ja jANavo. iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite taccharIra zatrujayapratitadAgamana RSaNaprabhoHstutiH bhAvanagarAgamana taddatavezyAtyAgopadeza vasaMtartusUkSmavarNano nAma paMcamaH sargaH samAptaH // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // jI: sarva: prAmyate gatAyAmatha varSAyAM, munIzo'pi purastataH / vinajJAnAcaMdrezeSa, vocituM nanavrajJAn / z|| have varSAkALa jAte chate (te) munirAja paNa mANasonA samUhone bodha ApavA mATe te nagaramAMthI (nIkaLIne) anya dezomAM vihAra karavA lAgyA. pracacAla nijaiH pAdai, rmahyAM sa munibhiryutaH / yathA nabhasi nakSatra, nakSatrezo nijecchayA // 2 // AkAzamAM sUrya jema nakSatro sahita potAnI icchAnusAra cAle che, tema A munirAja paNa munio sahita potAnA pagoe karIne (pakSe-kiraNoe karIne) cAlavA lAgyA. purANyeSa bahUnyevaM, tathA grAmAnanekazaH / pUtIkRtya padanyAsai, jamanagaramAyayau // 3 // 111 evI rIte te munirAja padanyAsothI ghaNAM nagarone aneka gAmone pavitra karIne jAmanagaramAM AvyA. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaMditvA jinavezmAni, vezmAnIva suparvaNAm / suparvaNAmapi svAMte, citradAni munIzvaraH // 4 // amaMdaM mumude so'tra, teSvapi ca vizeSataH / vyasmayatsmayamAne hi, dRSTvobhe jinavezmani / / 5 // // yugmm|| ahIM devonAM gharo sarakhAM tathA devonA manamAM paNa Azcarya ApanArAM jinamaMdirone vAMdIne te munirAja atyaMta AnaMda pAmyA; teomAM paNa vizeSa karIne, be adbhuta jinamaMdirone joIne to te Azcarya pAmyA. kArite tu purobhe te, ibhyAbhyAM vibhubhaktitaH / vardhamAnAbhidhenaikaM, rAjyasiMhena cAparam // 6 / / eka vardhamAnazAha nAmanA zeThe ane bIjuM rAyasiMha nAmanA zeTha, ema te banne jinamaMdiro pUrve banne zAhukAroe prabhunI bhaktithI karAvyAM che. tayoruttaMgatAM dRSTvA, tuMgatuMganibhAM kila / vyaciMtayadasAvevaM, kimetau parvatAviha // 7 // te banne jinamaMdironI kharekhara UMcA parvata sarakhI UMcAI joIne te munirAja ema vicAra karavA lAgyA ke, zuM A ahIM parvato che? ! zreSTinA vardhamAnena, kArito'yaM jinAlayaH / staMbhayukto vizeSeNa, gavAkSarbhAti maMDitaH // 8 // (vaLI temAM paNa) vardhamAna zAha zeThe karAveluM, staMbhovALuM tathA jharUkhAothI zaNagAreluM A jinamaMdira vizeSa prakAre zobhe che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 kaccha: f / duSTamohagajendrasya, kumbhadAraNakesarI / zobhate zAMtinAtho hi, prAsAde'sminmanorame / / 9 // A manohara prAsAdamAM, duSTa moharUpI gajenA kuMbhasthaLano nAza karavAne kesarIsiMha sarakhA zrI zAMtinAtha prabhu zobhe che. jinAlayasyAmuSyeyaM, patAkA tvaMbare gatA / pivatIko, suthAM svAvanahaM || 20 | A vardhamAna zAhanA jinAlayanI AkAzamAM gaelI A dhajA, jANe potAnA cheDArUpI jIbhathI caMdramAmAM rahelA amRtane pItI hoya nahIM jema, tema lAge che. 1. A zrI vardhamAnazAhanA jinaprAsAdamAM jatAM raMgamaMDapanA daravAjA bahAra, DAbA hAtha upara, ALIAmAM eka zilAlekha che, tenI nakala ahIM tenA artha sAthe prasaMgopAta lakhIe chIe. 5 nAmazrInakSanarAve che zrImatpArzvajinaH pramodakaraNa: kalyANakandAmbudo / vighnavyAdhiharaH surAsuranaraiH saMstUyamAnakramaH // sarpAko bhavinAM manorathataruvyUhe vasantopamaH / kAruNyAvasathaH kalAdharamukho nilacchaviH pAtu vaH // 1 // harSa karanAra, kalyANarUpI vRkSanA mULane varSAda samAna vidhra tathA vyAdhine haranAra, sura, asura tathA narothI pUjAela che, caraNa jemanAM, sarpanAM laMchanavALA, bhavi mANasonA manoratharUpI vRkSanA samUhane praphullita karavAmAM vasaMtaRtu samAna, karuNAnA sthAnakarUpa, caMdra sarakhA mukhavALA tathA zyAma kAMtivALA zrI pArzvanAtha prabhu tamAruM rakSaNa karo. | 1 || krIDAM karotyavirataM kamalA vilAsa, sthAnaM vicArya kamanIyamanantazobham / zrI ujjayantanikaTe vikaTAdhinAthe, hAlAra deza avanipramadAlalAme / / 2 / / zrI giranAra parvatanI pAse, baLavAna che rAjA jyAM tathA pRthvI rUpI strIne lalAma (cAMdalA) sarakhA hAlAra dezamAM, lakSmI, potAnuM vilAsa karavAnuM ati manohara sthAna vicArIne hamezAM krIDA kare che. / 2 / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / / evaM sthitvA sukhenAsau, katicidvAsarAniha / nAma sAdhumi: sArtha, manyatra munipastataH / / evI rIte ahIM jAmanagaramAM keTalAka divaso sukhethI rahIne A munirAja tyAMthI sAdhuo sahita bIjI jagoe javA lAgyA. 1. jAmanagarathI potAnA sAdhuo sahita morabI, dhrAMgadharA, jhIMjhuvADA Adi sthaLe thaIne, zaMkhezvaramAM zrI zaMkhezvara pArzvanAthajInI yAtrA karIne, tyAMthI pATaNa gayA; tathA tyAMnA jagaprasiddha jaina pustakonA bhaMDAro temaNe joyA. pachI tyAMthI tAraMgAjI, pAlaNapura, Abu, zIrohI ane pAlI thaIne jodhapura gayA. uttuGgatoraNamanoharavItarAga, prAsAdapaMktiracanArucirIkRtorvI / nandyAnnavInanagarI kSitisundarINAM vakSaHsthale lalati sA hi lalantikeva // 3 // UMcA UMcA, tathA manohara toraNovALA vItarAganA prAsAdanI paMktithI ati suMdara che, pRthvI jenI, tathA A pRthvIrUpI pramadAnA vakSasthalamAM je eka mALAnI peThe ulasAyamAna thaI rahI che, evI navInanagarI (jAmanagara) samRddhi pAmo. // 3 // saurASTranAthaH praNatiM vidhatte, kacchAdhipo yasyabhayAdvibheti / arddhAsanaM yacchati mAlavezo / jIyAdyazojit svakulAvataMsaH // 4 // jene saurASTra dezano rAjA name che tathA kaccha dezano rAjA jenA bhayathI bIhe che tathA mALavAno rAjA jene aradhuM Asana kahADI Ape che, evA potAnA kuLamAM mukuTa samAna, jAma zrI '"jazAjI" jayavaMtA varto.||4|| zrI vIra paTTakramasaMgato'bhU dbhAgyAdhikaH zrIvijayendusUriH / zrImandha: prastutasAdhumA, zvezvarIvattavaprasAH // , // " zrI vIra prabhunI pATe anukrame, adhika bhAgyavaMta, zrI vijayeMdusUri nAmanA AcArya thayA, jeno sAdhu mArga zrImaMdharasvAmie vakhANyo che tathA cakrezvarI devIe tene varadAna ApyuM hatuM. | 5 || samyaktvamArge hi yazodhanAhvo, dRDhIkRto yatsaparicchado'pi / saMsthApita zrI vidhipakSagacchaH, saMghaizcaturdhA parisevyamAnaH // 6 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa: saff: | 115 siMcan svAsyapraNAlyA sa, saMcayaM zrutapAthasAm / bodhibIjaM vapanmayAM, nyakkurvan kaMTakoccayAn // 12 // vaSaM nijaM puraskRtya, kSetrAjIvova saMcaran / munazofpa mAvA, dothapurAmidaM puram II zarU aa yuHI potAnA mukharUpI praNAlikAthI jJAnarUpI pANInA samUhane pRthvI para siMcatA thakA, tathA bodhibIjane vAvatA thakA ane sudra vAdIorUpI zatruonA samUhone (pa-kAMTAonA samUhone) dUra karatA thakA tathA munirAja thaIne paNa kheDunI peThe potAnA vRkSane eTale dharmane (pakSe--baLadane) agADI karIne cAlatA thakA anukrame jodhapura nAmanA nagarAte te AvyA. 2. vRSo vyAraqkarmayo: || DUta hai: || pachI, daDha parivAravALA tathA zrI vidhipakSagacchanA sthApanArA tathA caturvidhA saMghathI sevAtA, samyakatva mArgavALA, yazodhana nAme AcArya thayA. ||6| paTTe tadIye jayasiMhasUriH, zrIdharmaghoSaH pramaheMdrasiMhaH / / siMhaprabhazcAjitasiMhasUri, devendrasiMhaH kavicakravartI // 7 // tenI pATe jayasiMhasUri, pachI zrI dharmaghoSasUri, pachI pramaheMdrasiMhasUri, pachI siMhaprabhasUri, pachI ajitasiMhasUri tathA pachI kaviomAM cakravarti samAna, deveMdrasiMhasUri thayA. 7ll dharmaprabhaHsiMhavizeSakAhvaH, zrImAnmahendraprabhasUrirAryaH / zrImerutuGgo'mitazaktimAMzca, kIrtyadbhutaH zrIjayakIrtisUriH // 8 // pachI dharmaprabhasiMha, pachI maheMdraprabhasUri pachI ghaNI zaktivALA merutuMgasUri tathA pachI adbhuta kIrtivALA jayakIrtisUri thayA. III vAdidvipaudhe jayakesarIzaH, siddhAntasindhu (vi bhAvasindhuH / sUrIzvara: zrI gujasevadhaza, zrI mUrtimaMdhurIpamUrtiH || 1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 janA api muniM zrutvA, samAyAtamamAyinam / vaMvituM caMtanAtlR aa, nAmurdavaMsaMyutAH / / 4 / loko paNa niSkapaTI tathA vaMdana karavAne yogya evA te munine AvelA jANIne harSa sahita vAMdavA mATe AvyA. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / pachI vAdirUpI hAthIonA samUhane jitavAmAM kesarIsiMha samAna tathA siddhAMtanA ane bhAvanA samudra samAna, guNasevavidha nAme AcArya thayA, pachI zrI dharmamUrti tathA madhudIpamUrti nAme AcArya thayA. // 9 // yasyAMghripaGkajanirantarasuprasannAt samyak phalanti sumanorathavRkSamAlAH / zrI dharmamUrtipadapadmamanojJahaMsaH, kalyANasAgaragururjayatAddharitryAm // 10 // , jenA caraNakamaLanA prasAdathI hamezAM, manoratharUpI vRkSanI mALA phaLe che tathA zrI dharmamUrtinA caraNakamaLa 52 je haMsanI peThe zobhe che, evA kalyANasAgarasUri A pRthvImAM jayavaMtA varto. 10 paJcANuvRtapAlakaH sakaruNaH kalpadrumAbhaH satAm / gAMbhiryAdiguNojjvalaH zubhavatAM zrIjainadharme matiH // dve kAye samatAdaraH kSititale zrI ozavaMze vibhuH / zrImallAlaNagotrajo varataro'bhUtsAhisiMhAbhidhaH // 11 // zrAvakanA pAMca aNuvrata pALanAra, karuNAvaMta, gAMbhIrya Adika guNoe karI ujvala, uttama mANasone kalpavRkSa samAna, jaina dharmanI mativALA, sukhaduHkhamAM sarakho Adara rAkhanArA, ''oza'" nAmanA vaMzamAM nAyaka samAna, lAlaNa nAmanA gotramAM utpanna thayelA sAhisiMha nAmanA uttama zrAvaka hatA. ||11|| tadIyaputra harapAlanAmA, devAccanando'tha sa parvato'bhUt / vacchrustataH zrIamarAttusiMho, bhAgyAdhikaH koTikalApravINaH // 12 // temano putra harapAla, temano devanaMda, temano parvata, temano vacchu tathA temano bhAgyavaMta ane kroDuM kaLAomAM pravINa amarasiMha nAme putra thayo. 12 // zrImato'marasiMhasya, putrA muktAphalopamAH / vardhamAnacAMpasiMha, padmasiMddA amau traya:|| 2 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha: sarja / munIzo'pyatha budhveha, bodhiyogyAn svabuddhitaH / sudhAmadhuravAcAbhi, rjanAnevamupAdizat // 15 // have zrI AtmArAmajI munirAja paNa ahIM potAnI buddhithI lokone bodhiyogya jANIne amRtatulya madhura vANIthI nIce pramANe upadeza devA lAgyA. * nityaM proktAni saMsAre, upAre siddhAMtapAragaiH / pravRttavyasanAnIi, vyasanAni tninezvaraiH / 6 / / apAra evA saMsAramAM siddhAMtanA pArane pahoMcelA evA jinezvaroe vyasanone hamezAM prakarSe karIne Apela che ApadAo jeoe evA kahelAM che. 1. brAhmI vananuM vAvA| nalpita vita zirA // rUti zadvA.va:|| 2. vyasanaM tvazubhe saktau / pAnastrImRgayAdiSu / / daivAniSTaphale pApe vipattau nippalodyane | kRti vizva:|| zrImAn amarasiMhanA vardhamAna, cAMpasiMha tathA padmasiMha e traNa muktAphaLa sarakhA putro thayA. // 13 // sAhi zrI vardhamAnasya, nandanAzcandanopamAH / vIro vijapAlAkhyo, bhAmo hi jagaDustathA // 14 // 117 zrI vardhamAnazAhanA, vIrapALa, vijapALa, bhAmasiMha tathA jagaDu e cAra caMdana sarakhA naMdano thayA. // 14 // sAhi zrI cApasiMhasya putraH zrIamIyAbhidhaH | tavakanI zuddhamatI, rAmamImAnubhAvapa || cAMpasiMhazAhanA amIcaMda nAme putra thayA tathA tenA zuddha mativALA rAmajI ane bhImajI, e be putro thayA. 15 // maMtrIzapadmasiMhasya, putrA ratropamAsrayaH / zrIzrIpAnapAla, rAmAvarA rUme // 6 // maMtrIomAM mukuTa samAna zrI padmasiMhanA, zrIpAla, kuMvarapAla tathA raNamalla, e traNa ratna sarakhA putro thayA. / / 16 / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tatrApeyaM surApAna, mapAyAnAM nibaMdhanam / janAnAM janitAtApaM, sureMdrAkhyakumAravat // 17 / / te vyasanomAM nahIM pIvA lAyaka tathA utpanna karela che kheda jeNe evuM surApAna sureMdra nAmanA kumAranI peThe mANasone kaSTonA kAraNarUpa che. / / tathAhi / / -have te sureMdra kumAranI thA : . zrIzrIpAlAMGgajo jIyA, nArAyaNo manoharaH / tadaGgajaH kAmarUpaH, kRSNadAso mahodayaH // 17 // zrI zrIpAlanA manohara nArAyaNajI nAme putra thayA ane tenA putra mahAudayavaMta tathA kAmadeva sarakhA rUpavALA kRSNadAsajI nAme thayA. II17ii. sAhizrIkuMrapAlasya, vartete 'nvayadIpakau / suzIla sthAvarAkhyazca, vAghajidbhAgyasundaraH // 18 // zrI kuMvarapAlazAhanA kuladIpaka, be putro thayA, temAM uttama AcAravALA sthAvara nAme ane bIjA bhAgyavaMta vAghajI nAme thayA. ||18 svaparikarayutAbhyAmamAtyaziroratnAbhyAM sAhizrIvardhamAnapadmasiMhAbhyAM hAllAradeze navyanagare jAmazrIzatruzalyAtmaja zrIjasavaMtajIvijayarAjye zrIaMcalagacchezazrIkalyANasAgarasUrIzvarANAmupadezenAtra zrIzAntinAthaprAsAdAdi puNyakRtyaMkRtaM. zrIzAntinAthaprabhRtyekAdhikaMpaMcazatapratimApratiSTAyugaM karApitam / cAdyA saMvata 1676 vaizAkhazukla 3 budhavAsare dvitIya saMvata 1678 vaizAkazukla 5 zukravAsare. evaM maMtrIzvarazrIvardhamAnapadmasiMhAbhyAM sasalakSarupyamudrikA vyayIkRtA navakSetreSu. saMvata 1697 mArgazIrSazukla 2 guruvAsare upAdhyAya zrIvinayasAgaragaNe:ziSyasaubhAgyasAgareralakhIyaMprazastirmanamohanasAgaraprasAdAt / / potAnA parivAra sahita, amAtyamAM ziromaNi samAna, vardhamAnazAha tathA padmasiMha zAhe, hAlAra dezamAM, navAnagaramAM (jAmanagaramAM) jAmazrI For Private & Personal. Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa: sat. / ihaiva bharatakSetre, deze kozalanAmani / caMdrapurIti pUrasti, caMdrAzmAMcitavapriNI / / 18 // A ja bharatakSetramAM kozala nAmanA dezamAM, caMdrakAMta maNiothI zobhitA killAvALI caMdrapurI nAme nagarI che. tatrAbhavaddharAnAtho, nAmnA yazcaMdrazekharaH / prajAzaMkaraNeneta, caMdrazekharatulyatAm // 19 / / tyAM caMdrazekhara nAme rAjA hato, ke je prajAne sukha karavAthI mahAdevanI tulyatAne prApta thayo hato. tasyAsIddhAriNI nAmnA, zIlAlaMkAradhAriNI / mahiSI rUpalAvaNya, jitanAkinitaMbinI // 20 // zatruzalyanA putra mahArAjA jAmazrI jasavataMjInA rAjyamAM, zrI acalagacchanA AcArya zrI kalyANasAgara sUrIzvaranA upadezathI, zrI zAMtinAtha mahArAjanA prAsAda Adika puNyanA kAma karyA; zrI zAMtinAthajI prabhu Adika pAMcazo eka pratimAnI be vAra pratiSThA karAvI. temAM pahelI saMvata 1676 nA vaizAka suda 3 budhavAre tathA bIjI saMvata 1678 nA vaizAka zuda 5 zukravAre karAvI. evI rIte maMtrIzvara zrI vardhamAnazAha tathA padmasiMha zAhe sAta lAkha rUpAmahoro nava kSetromAM vAparI. (hAla tevI bAMdhaNInuM evaDuM ja devaLa jo karavAmAM Ave, to kharekhara eka karoDa korI eTale pacIza lAkha rUpIA bese, ema kharekharuM anumAna, te zrI vardhamAnazAhanuM devaLa joIne buddhivAnone thAya che.) saMvata 1697nA mAgasara suda 2 guruvAre A lekha upAdhyAya zrI vinayasAgaranA ziSya, sobhAgyasAgare manamohanasAgaranA prasAdathI lakhyo che. te pratiSThA pachI derAnI AzAtanA asuroe (slachoe) kIdhI, tethI saMvata 1787nA mAha suda 13 sudhI derAM baMdha rahyAM. pachI zrI jAmanI pAse kAmadArI zA talakasI jesANInI thaI, teNe saMvata 1788mAM zrAvaNa suda 7 guruvAre pharI derAM samarAvI, biMbonI pratiSThA karI. tathA aMcalagacchanA udayasAgarajI sUrIzvaranA upadezathI, derAsaranI sarva mAMDaNIno je lekha visarjana thayo hato, te maLavAthI zA. velajI dhArazIe saMvata 1850 mAhA suda 4 zanIvAre mUla ThekANe sthApyo che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te rAjAne zIlarUpI alaMkArane dharanArI tathA rUpalAvaNyathI jitela che devAMganAne jeNIe, evI dhAriNI nAme paTarANI hatI. tasyA aicchadguNAMzceto, muktasaMgamanotsukam / citraM kimatra yanmuktA, zobhaMte na guNairvinA / / 21 / / muktonA eTale mokSe gaelAonA saMgamamAM utsuka thaeluM evuM teNInuM citta (zAMtanA Adika) guNone icchatuM hatuM; paNa temAM zuM Azcarya che ? kemake mukto eTale motIo guNo vinA eTale dorIo vinA zobhatAM nathI. athApya yauvanaM prAptA, nanyasAmAnyamAnasau / mAnase haMsIhaMsauvA, nvabhavetAmimau sukham // 22 // have A banne strI-bharatAra yauvanane pAmIne anopama tulyamanavALAM thayA thakA mAnasasarovaramAM jema haMsaNI ane haMsa tema sukhane bhogavavA lAgyAM. rAjJI sA nAdadhAdgarbha, mRtukAle gate'pi hi / jvaladdAvAnalAddagdhA, yathA kAnanajA latA / / 23 // baLatA dAvAnalathI dagdha thaelI, vanamAM utpanna thaelI velaDI jema, tema te rANIe RtukALa gayo to paNa kharekhara garbhane dhAraNa karyo nahIM. tena mlAnamukhI sApi, prApa kAryaM dine dine / yAminIva hi caitrasya, kAminI gatakAmanA / / 24 // tethI karIne myAnamukhavALI ane gaelI che icchA jeNInI evI te strI caitra mAsanI rAtrinI peThe kharekhara dinadina prate kAryapaNAne pAmavA lAgI. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : saf. / 121 nalinIpAlake lIne, malinI nalinImiva / dazA vAvara, patistAM patitAma | ra1 - sUryano asta hote chate malina thaelI kamalinI sarakhI tathA kutsita AkAravALI ane paDelI evI te rANIne eka dahADe joI patie kahyuM ke, priye priyAraviMdAsye, zucaM vahasi kiM hRdi / hRdIzAM mAmapi tasyA, bhAginaM kartumarhasi // 26 // priya evA kamala sarakhA mukhavALI he priyA ! tuM hRdayamAM zokane zA mATe dhAraNa kare che? (tArA) hRdayanA svAmi evA mane paNa tAre te zokano bhAgIdAra karavo joIe. sovAca taM na kiM vittha, svAminimAM mamApadam / yadviMde'dyApi no'patyaM, paraM paraMparAparam // 27 // tyAre rANI tene kahevA lAgI ke, he svAmI ! mArI A ApadAne tamo zuM jANatA nathI. kemake haju sudhI paNa huM vaMzamAM tatpara evA uttama saMtAnane meLavI zakatI nathI. (A zlokanuM chelluM pada phakta pa" ane "ra" nAmanA be ja akSarothI baneluM che. ciccaureyaM hi me ciMtA, cetasi ciratazcitA / citteva citradA caMDA, cUrNitAM ca cakAra mAm // 28 / / jJAnane coranArI evI A citA mArA cittamAM ghaNA kALathI ekaThI thaelI che ane Azcarya ApanArI tathA bhayaMkara evI cittAnI peThe teNIe mane cUrNita karI nAkhI che. 1. prNpraanvyevdhe| paripATyAM // iti haimaH // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jagAdAtha mahInAtha, zciMtayA te'nayA hyalam / dharmaM kuru yataH prokto, dharmaH sarvasuzarmadaH // 29 / / - have rAjAe kahyuM ke, tArI te ciMtAthI saryuM, paNa dharma kara. kemake sarva uttama sukhone ApanAro dharma kahelo che. dharmakarma prakurvatyA, ito rAjhyAH pramodataH / sUnureko'bhavadrUpa, darpadarpakadarthakaH // 30 // - tyArathI have harSapUrvaka kAryane karatI evI te rANIne, rUpathI kAmadevanA ahaMkArane paNa kadarthanA karanAro eka putra thayo. zubhe dine samAyAte, sarvasajjanasAkSikam / sureMdra iti tanAma, pitrA cakre pramodataH // 31 // zubha divasa Avate chate sarva sajjanonI sASie pitAe harSathI tenuM sureMdra nAma pADayuM. krameNa pAlyamAno'sau, lAlyamAnouMganAlibhiH / bAlAliriva bAlye'pi, sumAlilolupo'bhavat // 32 // anukrame pAlana karAto tathA strIonI zreNiothI lAlana karAto evo te sureMdra kumAra bhamarAnA baccAnI peThe bAlya-paNAmAM ja puSponI zreNiomAM lolupa thayo. zanaiH zanairasAvevaM, prApa yauvanakAnanam / anaMgamRgayustatra, jaghAna hRdi taM zaram // 33 // evI rIte A kumAra dhIre dhIre yauvanarUpI vanamAM pahoMcyo, tyAM kAmadevarUpI pArAdhi tene hRdayamAM bANa mAravA lAgyo. udvAhitastataH pitrA, kanakAMgyaikakanyayA / nAmnA kanakavatyAsau, drutaM kairalabhUpateH // 34 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaccha: saf / 123 pachI pitAe suvarNa sarakhA aMgavALI kairala rAjAnI eka kanakavatI nAmanI kanyA sAthe turata tene paraNAvyo. ramaNyA ramamANo'sau, no viveda dinAnyapi / matAni vAtacaitanyo, honnAlarAti | rUpa che (te) manohara strInI sAthe krIDA karato thako A sureMdra kumAra, jANe kAmadevanA bANathI haNAyo hoya nahIM jema, tema caitanya rahita thayo thako gaelA divasone paNa jANavA lAgyo nahIM. Asakto madhupAne tu , madhupovAbhavattataH / citraM hi sumanobhyo'sau, tathApi vimukho'bhavat / / 36 // pachI A suredra kumAra bhramaranI peThe madhupAnamAM (madirApAnamAM) paNa Asakta thayo; topaNa AzcaryanI vAta che ke, te kharekhara vidvAnothI (pakSe-puSpothI) vimukha thayo ! ekadA kAnane yAtaH, svamitrairmadhupairasau / madhupA madhupAnAttA, bhramaMti kAnane kila / / 37 // eka dahADo A kumAra madyapAna karanArA evA potAnA mitro sahita vanamAM gayo, madyapAnamAM paDelA madhupo (bhamarAo) kharekhara vanamAM bhame che. evaM sarvANi mitrANi, svasvakAMtAyutAni ca / militAnyutsavevAtra, kAnane'tikapuSkare / / 38 / / evI rIte potapotAnI strIo sahita najadIkamAM che puSkara eTale kamaLa, pANI, sarpa athavA pakSio jemAM, (pakSe-tIrtha 1. puSkaraM gaganapadmavAriSu / / puSkaraM dviiptiirthaahi| khagarAgauSadhAMtare // tUryAsye'siphale kAMDe / / ityuktatvAt / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vizeSa jemAM) evA utsavamAM jema, tema A vanamAM saghaLA mitro ekaThA thayA. sapramadAstataH sarve, caSakairapibanmadhu / sapramavAstata: sarve, gAtA pramA: puna: / rU| pachI sarve strIo sahita pyAlAothI madirA pIvA lAgyA; ane tethI sarve atyaMta garva sahita paNa harSa rahita thayA. ( A zlokamAM paheluM ane trIjuM pada eka sarakhuM che; tema "sapramadA: chatAM "apramadA:" kahevAthI virodha paNa che) zIdhupAnasamAsaktaM, naraM kaMcinmadoddhatam / nirIkSya vikarAlAsyaM, lolayaMtaM karaM nijam / / 40 // itastatazca dhAvaMtaM, viTapigharSaNe param / aruNAruNanetrADhyaM, madanAsaktamAnasam // 41 / / vibhramadalimAlAbhiH, saMkrAMtaparimaMDalam / dvitaMtra mabrAMtA, vamUvuM zrApavA pa aa 4ra che ifafmarviIpam | madathI uddhata thaelA, bhayaMkara mukhavALA, potAnA hAthane (pakSe-suMDhane) halAvatA, Amatema doDatA, vRkSanA gharSaNamAM tatpara, siMdUra sarakhI lAla AMkhovALA, kAmadevamAM Asakta manavALA tathA bhamatA bhamarAonI zreNioe karIne saMkrAMta maMDaLavALA, evA hAthI sarakhA, madyapAnamAM Asakta thaelA koIka puruSane joIne vanavAsI pazuo paNa bhayabrAMta thayA. pItvAvadyamayaM madyaM, zatapatrasupAtragam / zatapatrAnanA kAci, tRNIkRtya trapAM nijAm // 43 // cIvarAbharaNAdIni, dInA tatyAja kopanA / hRdamathunattAnAM, vIva hi daphate || 44 vyum | Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 : saf. / kamala tulya mukhavALI koIka strI pApamaya tathA kamaLanA pAtramAM rahelA evA madyane pIne tathA potAnI lajajAne tRNa samAna karIne dIna thaI thakI vastrAbhUSaNane tajavA lAgI; arere! madirApAnathI matta thaelAonA ahIM evA ja hAla thAya che. kasyApi pItazIdhozca, caitanyazrIrviniryayau / vinA narottamaM lakSmI, vasati kiM kadApi sA / / 45 / / vaLI pIdhela che madirA jeNe evA koIka puruSanI caitanyarUpI lakSmI cAlI gaI; (paNa temAM zuM Azcarya che ? kemake) narottama vinA eTale uttama mANasa vinA (pakSe-viSNu vinA) zuM koI paNa vakhate te prasiddha evI lakSmI rahe che? (arthAtu nathI ja rahetI.) kApi kApizamApIyA, kaMThaM kuMThitacetanA / / kaMThasthApitakuMdAliH, parikIrNakacoccayA // 46 // AliliMga zlathAMgI ca, kAnane kAmavallabham / are pazyata vaivazya, madharma madhunA kRtam // 47 / / / / yugmam / / cheka kaMThasudhi madirA pIne kuMThita thayela che cetanA jeNInI tathA kaMThamAM sthApana karela che mogarAnI zreNi jeNIe ane vikharAelA che kezo jeNInA tathA zlatha che zarIra jeNInuM evI koIka strI vanamAM AmravRkSane AliMgana karavA lAgI; are! madirAe kareluM adhama evuM vivazapaNuM to juo ! madyamApIya kApIha, rudhirAruNalocanA / nijAneva kacAnuccai, lulAva cyutacetanA / / 48 // ahIM koIka strI to madirA pIne rudhira sarakhI lAla AMkhovALI thaI thakI cetanA rahita thaIne potAnA ja vALone UMce prakAre ukheDavA lAgI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / karavAlaM kare kazcit , karAlAsyo vidhAya ca / vidhAyAtra surApAna, masuropamatAM yayau / / 49 / / vaLI koIka puruSa ahIM madyapAna karIne, bhayaMkara mukhavALo thayo thako hAthamAM talavAra dhAraNa karIne asuranI upamAne prApta thayo. kAcidaMDaM samAdAya, samadAyatalocanA / locakacIvarAchannA, chinnacaitanyacArutA // 50 // tADayituM nijAdhAra, madhAvacca dhavaMprati / rere kaM kaM na kurvIta, madyapo'narthasArthakam // 51 // // yugmm|| madavALI tathA vistAravALAM locanavALI ane kAjaLa sarakhAM vastrothI AcchAdita thaelI tathA naSTa thaela che caitanyanI manoharatA jeNInI evI koIka strI to potAnA AdhArarUpa evA bharatAprate daMDa leIne mAravAne doDI, arere!! madyapAna karanAro mANasa kayA kayA anarthanA samUhane nathI karato? AMdolayannijaM kAya, mApAyApAyadaM madhu / maulimaulilalatpuSpa, mAlAmAlAvimaMDitaH // 52 // kazcinnaro laladraktAM, gulIyakarapallavaH / bhramabhramarajhaMkAra, badhirIbUtapAMthakaH // 53 / / rudro mUrtyA palAzIva, palAzIva palAzinam / mitrabuddhayaiva vaivazyA, dAliliMga muhurmuhuH // 54 ||||tribhirvishesskm // - 1. mauliH kirITe dhammille / cUDAyAmanapuMsakam // azokapAdape puMsi / / iti medinI // 2. mAlA tu paMktau puSpAdidAmani / / iti haimaH // 3. palAzI vRkSarakSasoH / / iti vizvamedinyau // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaccha: saff. / 127 duHkhadAyaka evA madyane pIne potAnA zarIrane kaMpAvato, mukuTa para rahelA azokavRkSanI (athavA dhamilla paranA mukuTa para rahelI) capala evI puSponI mAlAonI zreNiothI maMDita thaelo, tathA capaLa evI lAla AMgaLIovALA hAthorUpI pallavavALo, ane bhamatA bhamarAonA jhaMkArothI baherA thaelA che paMthio jenAthI evo, tathA mUrtithI rAkSasanI peThe bhayaMkara lAgato, evo koIka vRkSatulya puruSa bebhAnapaNAthI jANe mitra-buddhithI ja hoya nahIM jema, tema vAraMvAra vRkSane AliMgana karavA lAgyo. kAcidiha nijaMbhAla, mAsphAlayanmahItale / pItvAsavarasavAtaM, dhigdhigAsavapAyinam / / 55 / / koIka strI to madirAnA rasanA samUhane pIne ahIM potAnuM ja kapAla pRthvItala para pachADavA lAgI; mATe dhikkAra che madirApAna karanArane !! madhunA toSitazcitraM, madhunaiva hi roSitaH / rere madhuni mattAnAM, pazyata viparItatAm // 56 / / A hA hA !! AzcaryanI vAta che ke, madirAe toSita karelA evA (koIka mANasane) madirAe ja kharekhara roSita karyo !! arere! madirAmAM harSita thaelAonI viparItatA to juo !!! bIbhatsAni surAM pItvA, bIbhatsA kAcidaMganA / jajalpa mukhato mattA, tRNIkRtatrapA tadA / / 57 / / vaLI te samaye koI niMdya strI to madirA pIne madonmatta thaI thakI, lajjAne tRNarUpa karIne mukhathI bibhatso bakavA lAgI. 2. hRche mastRta: | praanna: pravita: prIta: 1 rUtyama: | Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kazyaM kazcijaDaH pItvA, patatkUpe jlairyute| cakAra kimayaM citraM, jaDo'bhUjaDasaMgaga // 58 // koIka jaDa eTale mUrkha puruSa madirA pIne pANIvALA kUvAmAM paDyo; paNa teNe temAM Azcarya zuM karyuM ? kemake jaDa jaDanA (4sanA) saMgama pAsa thayo! prasannayA prasannApya, prasanneva prasannayA / kAmataH kAmataH kAmaM, kAmaM kAminI kAmukam / / 59 / / caMcalacaMcalAlola, locakAcitalocanA / locakacikurA kAci, ccakame locakAMcitA // 60 // yugmm|| nirmaLa madirAthI saMtuSTa thaelI, tathA caMcaLa vIjaLI sarakhA capaLa ane kAjaLathI bharelAM locanavALI, ane kAjaLa sarakhA zyAma kezovALI, tathA bhAlabhUSaNathI zobhitI thaelI koIka strI to, kAmadevathI jANe asaMtuSTa thaI hoya nahIM jema, tema IcchAthI atyaMta rIte jema thAya tema manohara kAmukane IcchavA lAgI. (A yugmanuM pAMcamuM pada phakta "ca" ane "la" nAmanA be ja akSarothI baneluM che, tema A yugmano virodhAlaMkArAdikano savistara artha tenI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levo.) 1. madyAzvamadyayoH kazyam // iti raMtidevaH / / tathAca // kazyastriSu kazAhe syAt / klIbaM madyAzvamadyayoH / / iti vizvaH // 2. prasannA strI surAyAM syA / dacchasaMtuSTayostriSu // iti medinI / / 3. kAmaM bADhe'numatiretasoH / kAmaH smarecchAkAmyeSu / iti haimaH // . 4. caMcalA tu taDillakSmyo / caMcalazcapale'nile // iti medinI // 5. locako nIlavAsasi / / kajjale mAMsapiMDe'kSi-tAre strIbhAlabhUSaNe // iti haimaH / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : saf. / 129 sureMdro'pyasureMdrova, mUrtyA jAtaH sa gotrabhit / / surAsaktaH sureMdrova, gurunArIratotsukaH // 61 // mUrtithI jANe asureMdra hoya nahIM evo, te sureMdra paNa suredranI peThe gotrane (pakSe-parvatone) bhedanAro tathA madyamAM (pakSe- devomAM) Asakta, tathA gurunI strI sAthe vilAsamAM utsuka thayo. dazAmimAM gatasyAsya, sureMdrasyApi sevakAH / surA eva tadA citraM, ceto'muhyaMta haMta vai // 62 / / AzcaryanI vAta che ke, A dazAne prApta thaelA evA A suredranA paNa sevako evA madyo ja (pakSe-devo ja) arere! te samaye tenA cittane mUrzita karavA lAgyA !! suSvApa yaH sadA kSauma, vastrasaMstRtasaMstare / luloTha so'dya bhUpIThe, dhiDmadyanikuraMbakam / / 63 // je sureMdrakumAra hamezAM rezamI vastrathI AcchAdita bichAnA para sUto hato, te Aje pRthvI pITha para loTavA lAgyo; mATe madirAnA samUhane dhikkAra che ! yasyAMgaM ca kuraMgAkSyA, caMdanaizcarcitaM purA / tasyAMgaM ca kuraMgyAtrA, lehi hi patitaM mahau / / 64 / / je sureMdra kumAranuM aMga pahelAM hariNa sarakhI AMkhovALI strIe karIne caMdana vaDe carcita thatuM, te kumAranuM ahIM pRthvI para paDeluM aMga kharekhara hariNIthI caTAvA lAgyuM. tatsaMgAttasya yoSApi, doSasaMpoSitAjani / doSAkarasya saMgena, nalinI malinI na kim // 65 // doSonI khANa sarakhA evA te surendrakumAranI strI paNa tenA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / saMgathI doSoe karIne poSita thaI; (kemake) doSAkara eTale caMdranA saMgathI kamalinI zuM malina nathI thaI ? pItvA madhubharaM kopI, madhuraM ko'pi vakti kim / dhRtAMtarmadhudhAro hi, jaladhirmadhuro'sti kim // 66 / / madyanA samUhane pIne kopayukta thaelo evo koi paNa mANasa zuM madhura bole che ? kemake, dhAraNa karela che, aMtaramAM madyanI dhArA jeNe evo samudra zuM madhura che ? (samudramAM madyanI utpatti prasiddha ja che.) tathA pibata maireyaM, sadA'svasukhahetave / tathA pivata maiyuM, savA svasugrahetave // 67 / / evI rIte hamezAM potAnA duHkha mATe madirAne pIo tathA hamezAM potAnA sukha mATe madirA na pIo. (A zlokanA pUrvArdha tathA uttarArdha banne tulya che; tema zabdothI ekabIjA sAthe pUrvArdha ane uttarArdhamAM virodha che.) krameNa gatacaitanyAH, sarve'pi prAluThan drutam / matiAmattamAtA, hatA zavA vAvau / / 68 / / anukrame madirArUpI madonmatta hAthIthI jANe haNAyA hoya nahIM jema tema zabonI peThe caitanya rahita thayA thakA sarve paNa turata pRthvI para loTavA lAgyA. taTItaTavaTavrAta, vAtAptazubhacetanAH / saddArAzca tata: sarve, vasUvurbhUpanuM vinA / / 61 / / pachI te rAjakumAra vinA sarve mitro strIo sahita, nadInA kAMThA para rahelA vaDanA samUhanA pavanathI maLela che zubha cetanAo jemane, evA thayA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJa: sarva: / vilokya nijadehAMste, dharAdhUlividhUsarAn / pazUnAmiva nizcelAn, bhRzamatra trapAM gatAH // 70 // teo ahIM potAnA zarIronI peThe pRthvI paranI lithI dhUsara thaelAM, tathA vastro vinAnAM joIne atyaMta lajjAne pAmyA. militvA te'tha sarve'pi, kumAranikaTaM gatAH / caMdanaistAlavRMtaizca cakrustatparisevanAm // 71 // have teo sarve paNa ekaThA thaIne kumAranI samIpe gayA, tathA caMdana ane paMkhAothI tenI AzvAsanA karavA lAgyA. tathApi prApa caitanyaM, no kathaMcitsa karmaNA / nidhAnaM dhanasaMyuktaM, yathA raMkakuTuMbikaH // 72 / / 131 to paNa raMka kuTuMbI jema dhanayukta nidhAnane, tema te kumAra karme karIne koI paNa prakAre caitanya pAmyo nahIM. evaM tiSThati te yAva, ccitayA cakitAzciraM / zuzruvustAvadevaM ca, vAcamAkasmikImaram // 73 // evI rIte teo jeTalAmAM ciMtAthI cakti thayA thakA ghaNA kALa sudhI UbhA che, teTalAmAM turata teoe evI rItanI akasmAta vANI sAMbhaLI. palAyadhvaM palAyadhvaM tvaritaM tvaritaM janAH / mattamAtaMga AyAti, bhaMktvAlAnamapi drutam // 74 // he loko ! tamo turata turata nAzI jAo, nAzI jAo. madonmatta hAthI baMdhanastaMbhane bhAMgIne turata Ave che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kimetaditi saMbhrAMtA, yAvattiSTaMti te tadA / tAvaddAnAMbusaMbhAra, snapitAkhilabhUtalaH // 75 // karAlakaravAlAbha, karadhUtataruvrajaH / dhUnanodbhUtasiMdUra, pUrapiMjaritAMbaraH // 76 // phUtkRtakaMkaNAsAra, kSepakSAlitadiGmukhaH / tairadarzi samAgacchaM, zcapalaM nikaTe gajaH // 77 // / tribhirvishesskm|| te samaye "A te zuM !!!" evI rIte saMbhrAMta thayA thakA jeTalAmAM teo UbhA che, teTalAmAM ja madanA pANInA samUhathI apita karela che saghaLuM bhUmitala jeNe, tathA vikarAla talavAra sarakhI sUMDhathI kaMpAvela che vRkSono samUha jeNe, ane kaMpavAthI uDADelA siMdUranA samUhathI piMjaruM karela che AkAza jeNe, tathA kuMkArelA pANInA kaNIAonA varasAdanA pheMkavAthI dhoela che dizAonAM mukha jeNe, evA hAthIne turata najadIka Avato teoe joyo. tathAvasthaM kumAraM taM, tadA tyaktvA kathaMcana / sarve bhayabharodbhAra, bhAritAste dadhAvire // 78 // te samaye tevI hAlatamAM rahelA te kumArane choDIne sarve bhayanA samUhanA bhArathI bhArita thayA thakA keTalIka mahenate nAzI gayA. ekAkI gatacaitanyaH, kumArastutaroradhaH / tatrAsItato mAM, nirdhava sevathariva | 72 / sureMdra kumAra to tyAM caitanya rahita thayo thako, mAlika vinAnA nidhAnanI peThe pRthvI para vRkSanI nIce paDyo rahyo. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kag: 1 / 133 daMtyapi daMtaghAtaiH sa, pAtayan kAnanadrumAn / vaprakeliM zrayannAgA, tkumAranikaTaM rayAta // 80 // te hAthI paNa daMtavAtothI vananAM vRkSone pADato thako tathA vaprakrIDA karato thako vegathI kumAranI samIpe Avyo. tatastena kareNaiva, kariNotpATya puSkare / kaMdukalIlayAkSepi, tato dUraM ca so'patat / / 81 // pachI te hAthIe te kumArane upADIne daDAnI peThe AkAzamAM uchALyo; ane tethI te dUra jaI paDyo. sa tadaivAptacaitanya, zciMtayAmAsa mAnase / kimetadaha saMjAtaM, kAhaM ko'yaM mataMgajaH / / 82 / / te ja samaye prApta thaela che caitanya jene, evo te kumAra manamAM ciMtavavA lAgyo ke, ahaha !! A zuM thayuM? ! ane A hAthI koNa ! are hatapareNAha, mamunAkSepi puSkare / adhunaiva karomyenaM, dharmanAthAtithiM tvatha / / 83 // are!! A luccAe mane AkAzamAM pheMkyo !! have to hamaNAM ja huM ene kharekhara yamano paroNo karI dauM chuM !! viciMtyeti zilApANi, ryAvaddhAvati taMprati / tAvattu daMtinaivAsau, khaMDazaH khaMDazo hataH // 84 / / ema vicArIne hAthamAM patthara laIne jeTalAmAM te kumAra te hAthI prate doDe che teTalAmAM to te hAthIe ja tene TukaDA karIne mArI nAMkhyo. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM durdhyAnalIno'sau, kumAraH prApyaM paMcatAm / gato'raM narakadvAri, dhiDmadhupAyijIvitam // 85 // evI rIte duryAnamAM lIna thaelo te sureMdra kumAra mRtyu pAmIne turata narakamAM gayo; mATe dhikkara che madirApAna karanAranA jIvitane !!! tasya patnyapi vairAgyA, jjainasaMyamamagrahIt / prapAlya ca ciraM zuddhayA, nAkilokamavApa sA // 86 // tenI strI kanakavatIe paNa vairAgyathI jaina dIkSA grahaNa karI ane ghaNA kALa sudhI (trikaraNa) zuddhithI te dIkSA pALIne te devaloke gaI. sadArAH suhRdaH sarve, tasyApAyabharapradam / tyaktvA tadAdito madya, pAnaM ca sukhino'bhavan / / 87 / / te divasathI tenA sarve mitro paNa strIo sahita duHkhanA samUhane denArA madyapAnane tajIne sukhI thayA. evaM vijJAya bho lokA, zokAkarakaraMbitAm / muMcata luMcitAlocAM, madirAM madamaMdiram / / 88 // ema jANIne te loko ! zokanA samUhathI mizrita thaelI tathA ukheDI nAkhela che vicAra jeNIe ane madanA maMdira sarakhI, evI madirAne tamo tajI gho. evaM gurugirAsAra, vAravyastahRdAtapAH / janA nijAni dhAmAni, yuyuraireyabhIbhRtaH // 89 // evI rIte gurunA vacanarUpI vRSTinA samUhathI dUra karela che hRdayano tApa jeoe evA (sabhAnA) mANaso madirAnI bIkathI bharelA thayA thakA potAne ghera gayA. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha: Fn jodhapUranagare munirevaM, vArdakAlamudalaMghata saiSaH / jainamArgamuniraMbudakAle, naiva vai viharatIha pRthivyAm // 90 // evI rIte te A zrI AtmArAmajI mahA munirAja varSAkALane jodhapuramAM nirgamana karatA havA; kemake jaina mArganA muni ahIM varSAkALamAM pRthvI para vihAra karatA nathI. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim / 135 guruM tvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite mayA sargaH SaSThaH kavizizukahIreNa kathitaH // 91 // 'SaSThaH '' eTale chaThTho. (bAkIno saghaLo artha AgaLa pramANe ja jANavo.) 44 iti zrI jAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajanmunIzasya yodhapurAgamana taddattadezanAdvArA madyapAnadUSaNanirUpaNo nAma SaSThaH sarvAM: samAsa: 1. evI rIte saMvata 1934 nI sAlanuM comAsuM jodhapuramAM karyuM. tyAM 35 DhuMDhaka sAdhuo zrI AtmArAmajInI sAthe carcA karavAne AvyA hatA. zrI AtmArAmajIe temanI sAthe carcA karavAnI khuzI jaNAvI tathA jodhapuranA divAna mehatA vijayasiMhane paMDita maMDaLI sahita madhyastha nimyA. paraMtu sabhA thavAne Agale divase DhuMDhaka sAdhuo tyAMthI palAyana karI gayA. tethI carcA carcAne ThekANe rahI. ane sarvanI khAtrI thaI ke DhUMDhaka sAdhuo vegaLethI mAtra baDAI mAranArA ja che, paNa temanAmAM kAMI dama nathI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // sataY: RURccata atho gatebUde kAle, sAdhuH sAdhubhiranvitaH / vRttavAtavaraireSa, jodhapUrAdviniryayau // 1 / / / - have te zrI AtmArAmajI sAdhu varSAkALa jAte chate vratonA samUhathI uttama evA sAdhuo sahita jodhapuramAMthI nIkaLI gayA. niSparigrahyapi hyeSa, yacchannatnatrayaM janAn / aSTamAsairvihRtyAgA, ludhiyAnAbhidhaM puram // 2 / / kharekhara parigraha vinAnA evA paNa A munirAja lokone (jJAna, darzana, cAritrarUpa) traNa ratnone ApatA thakA, vihAra karIne ATha mAse ludhiyAnA nAmanA nagaramAM AvyA. janA api samAyAtA, naMtuM taM tu munIzvaram / / natvA teSUpaviSTeSu , munirevamupAdizat // 3 // loko paNa te munirAjane namavA mATe AvyA, ane teo namIne besate chate zrI AtmArAmajI muni (teone) nIce pramANe upadeza devA lAgyA. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 saptamaH sargaH / bho lokA iha saMsAre, dyUtaM nigaditaM jinaiH / dUtaMva duHkhabhUbhartu , rdAruNaM dAraNaM mudaH // 4 // he loko ! A saMsAramAM jugArane jinezvaroe duHkharUpI rAjAnA dUta sarakhuM, bhayaMkara tathA harSane vidAranAruM kahyuM che. tena durvyasanenApa, vyasanaM hi nalo nRpaH / bhavaMtastannirAsAya, zruNuta tatkathAnakam / / 5 // te dhUtanA vyarsanathI naLarAjA kharekhara duHkha pAmyo che, te dhUtane tajavA mATe tamo te naLarAjAnI kathA sAMbhaLo. / / tathAhi / / - te thA ve 5 cha. atraiva bharatakSetre, dezo'sti kozalAbhidhaH / tatrAlakAjayaprauDha, kauzalA kozalA purI // 6 // A ja bharatakSetramAM kozala nAme deza che, tyAM alakAnagarIne jItavAmAM prauDha kuzaLatAvALI kozalA nAmanI nagarI che. tatrAsIniSadho rAjA, rAjarAjitavidyutiH / bhImarabhUribhAreNa, bhAritAkhilabhUtalaH // 7 // te kozalA nagarImAM, caMdra sarakhI zobhitI kAMtivALo, ane (potAnA) prabhAvanA (yazanA) samUhanA atyaMta bhArathI bhArayukta karela che samasta pRthvItala jeNe evo niSadha nAme rAjA hato. tasyAMgajo dviSadbhapa, kASTakAlAnalo nalaH / aparaH khaMDitArAti, DaMbara: kUbaro'jani // 8 // 1. vyasanaM tvazubhe saktau / pAnastrImRgayAdiSu / / daivAniSTaphale pApe / vipattau niSphalodyame // iti vizvaH // (iti medinI) 2. bhAH prabhAve mayUkhe c|| ityuktatvAt // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te niSadha rAjAne vairI rAjAorUpI kASTane bALavAmAM kalpAMtavALAnA agni sarakho (eka) naLa nAme putra hato, tathA khaMDita karela che zatruono ADaMbara jeNe evo bIjo kUbara nAme putra hato. athaikadAgatastatra, dUtaH kuMDinabhUpateH / praNabhya ca mahIpAlaM, militAMjalirabravIt // 9 // have eka dahADo te kozalAnagarImAM kuMDina rAjAno dUta Avyo; tathA te dUta rAjAne namIne, hAtha joDI kahevA lAgyo ke, asmAkaM bhImabhUpasya, deva devasamadyuteH / kanyA tanutanUrasti, damayaMtIti vizrutA // 10 // he deva ! deva sarakhI kAMtivALA evA amArA bhIma rAjAnI sUkSma aMgavALI damayaMtI nAmanI prasiddha putrI che. anurUpavarasyArthe, tasyAH kuMDinabhUbhujA / bhujAkrAMtAriNAkAri svayaMvaramahotsavaH // 11 // bhujAthI dabAvela che zatruo jeNe evA te kuMDinarAjAe teNInA tulya varane mATe svayaMvara mahotsava karelo che. tenAhaM devapAdAnA, maMtike medinIbhRtA / prahito'smi samAhvAtuM yuSmAn paricchadaiH saha // / 12 / / 1. tanuH kAye tvaci strI syAt / triSvalpe virale kRze // iti (nAMteSu) vizvamedinyau // " tanU" zabda dIrgha " UkArAMto'pi " vartate / 'prANijAteH " ityUG / yadgaditaM bhAravimukuTAbhyAm / "varatanu saMpravadaMti kukkuTAH" iti // kSemeMdreNatu aucityavicAracarcAyAM yathA kumAradAsasya 44 , ayi vijahIhi dRDhopagUDhanaM tyaja navasaMgamabhIru vallabham / aruNakarodgama eSa vartate, varatanu saMpravadaMti kukkuTAH / / 1 // / / iti svopajJaTIkAyAm // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: aff. / 139 tethI karIne te) rAjAe Apane parivAra sahita bolAvavA mATe mane ApanI pAse mokalyo che. tannijAbhyAM kumArAbhyAM, sahAbhyetya svayaMvare / bhumIpa bhImabhUpAla, mAnaMdAyitu marhatha // 13 // tethI he rAjan ! ApanA banne kumAro sahita svayaMvaramAM AvIne Ape bhImarAjAne AnaMdita karavo yogya che. niSadho'pyatha tadvAca, momiti pratipadya / yayau putrayuto dhAtrI, maMDanaM kuMDinaM puram // 14 // have nijadharAjA paNa te dUtanI vANI svIkArIne putro sahita pRthvInA maMDanarUpa evA kuMDinapure gayo. prAtardUtasamAhUtaH, sasuto niSadhau yayau / kuMDinapatinA turNaM, sa svayaMvaramaMDapam // 15 / / prabhAtamAM kuMDinapatie dUta mAraphate bolAvelo evo te niSadha rAjA turata putro sahita svayaMvaramaMDapa prate gayo. baMgakaliMgakozAMbI, keralakacchabhUbhujaH / / nATimoTAvibhUSA, kuMta tatra samaya: I 26 baMgAla, kaliMga, kosAMbI, kerala, kaccha, lATa, loTa Adika (dezonA) rAjAo paNa tyAM turata AvyA. tatra tu citritAzcitte, vilokyAlokyabhAnvitam / sarve'pi sarvato'maMdaM, te svayaMvaramaMDapam // 17 // tyAM jovA lAyaka kAMtivALA svayaMvaramaMDapane sarva bAjuethI joIne teo sarve manamAM atyaMta Azcaryayukta thayA. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / talabhUmI babhau tatra, sphaTikopalanirmitA / pratibiMbapadAdaMta, maMDapamaMDiteva vai / / 18 / / tyAM sphaTika ratnonI banAvelI taLiyAMnI pRthvI, pratibiMbanA miSathI jANe aMdara (paNa) kharekhara svayaMvaramaMDapathI maMDita thaelI hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. kvacinIlamaNistaMbhA, bhramaM tatra vitenire / nIladarbhAkuracchanna, girINAM kSIranIradhau / / 19 // tyAM koI jagoe rahelA lIlamanA staMbho, kSIrasamudramAM rahelA, lIlA darbhonA aMkurAothI chavAelA parvatonI zaMkAne vistAratA hatA. kvacidrejuH sumANikya, staMbhAstatra vinirmitAH / zubhramaMdAkinInIrAM-tAraktanIrajA iva // 20 // vaLI tyAM koI jagoe banAvelA mANikyanA staMbho zveta devagaMgAnA pANImAM rahelAM jANe lAla kamalo hoya nahIM, tema zobhatA hatA. kvacidrAjatajAH staMbhA, statra tenuH zubhazriyam / zvetAcchajalasaMpUrNa, sarasIsarasIbhuvAm / / 21 // vaLI tyAM koI jagoe rUpAnA staMbho zveta ane nirmaLa pANIthI bharelA taLAvamAM rahelA kamaLonI uttama zobhAne vistAratA hatA. kvacitkArtasvarastaMbhA, statra vaitADhyabhUmigAH / jinAnAM kanakAvAsA, ivAzobhaMta nirmitAH // 22 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: : ! 141 vaLI tyAM koI jagAe banAvelA suvarNanA staMbho vaitADhayanI bhUmi para rahelA jinezvaronAM suvarNanAM jANe maMdiro hoya nahIM jema, tema zobhatA hatA. tatra staMbhA vibhAMti sma, sphaTikairapi nirmitAH / mAnasasitavArvAra, gatA haMsA ivAbhitaH // 23 // vaLI tyAM pharatA sphaTikAnA banAvelA staMbho paNa jANe mAnasarovaranA zveta pANInA samUhamAM prApta thaelA haMso hoya nahIM jema, tema zobhe che. paMcavarNADhyavarNyazrI, vitAnAni vitenire / taMtra sva na saMdhyAmra, zrama bhramitacetasaH / / 24 // vaLI tyAM pacaraMgI tathA uttama zobhAvALA caMdaravAo, bhramita thaela che citta jevuM evA kayA mANasane saMdhyAkALanAM vAdaLAMnA bhramane na vistAravA lAgyA ? muktAnAM stabakAndRSTvA, sthAne sthAne'tra laMbitAn / Agatya militAn sarvAn, sudhAMzUn kena menire // 25 // vaLI ahIM jago jagoe laTakAvelA motIonA gucchAone joIne, ahIM AvIne ekaThA thaelA saghaLA caMdrone koNa na mAnavA lAgyuM ? agurudhUpadhUmaugha, zreNiH praticchavicchalAt / atra kSmAMtargasaMcArA-bhrabhramaM kasya no'karot // 26 // vaLI ahIM agurunA dhuMvADAnA samUhanI zreNi, (sphaTikanI jamIna 52) pratibiMbanA miSathI, pRthvInI aMdara prApta thaela che saMcAra jemano evAM vAdaLAMono bhrama kone nahIM karAvatI hatI? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vilokya pratibiMbAni, sphaTikopalabhUtale / mauktikastabakAnAM ca, laMbitAnAM vitAnake / / 27 // mugdhaH ko'pi kSipanhastaM, labdhaM tAni nijaM rayAt / nAtrAgatanarezAnAM, kasya hAsyamacIkarat // 28 // // yugmam // vaLI ahIM koIka mugdha mANasa, sphaTika ratnonA bhUtala para, caMdaravAmAM laTakAvelA motIonA gucchAonAM pratibiMbo joIne, teone levA mATe vegathI potAno hAtha nAMkhato thako, AvelA rAjAomAMthI kone hAsya nahIM karAvato hato ? kaladhautapariklRpta, staMbhasthazAlabhaMjikAm / rUpanirjitaraMbhAMgA, malaMkArairalaMkRtAm // 29 // satyAM nitaMbinIMmanyo, vIkSya ko'pIha bhUpatiH / AkuMcya pracalankasya, hAsyapAtraM ca no'bhavat // 30 ||||yugmm // vaLI ahIM suvarNanA banAvelA staMbhamAM rahelI tathA rUpe karIne jItela che raMbhAnuM aMga jeNIe, ane AbhUSaNothI alaMkRta thaelI evI pUtaLIne joIne, koIka rAjA teNIne kharekharI strI mAnIne saMkocAIne cAlato thako kone hAsyarUpa na thayo ? pratibiMba paMdAdreju , AMcasthitamahIbhujaH / sphaTikAzmatale tatra, ratnakirITabhAsurAH / / 31 / / AgacchaMtova vegena, pAtAlanagarAtkila / pariNetuM kumArI tAM, maMcaiH sAhisUnavaH / / 32 / / yugmam // - tyAM sphaTikarananA pRthvItala para mAMcAo para (khurazIo para) 1. padaM zabde ca vAkye ca / vyavasAyApadezayoH / / iti vizvaH // 2. kadAcijjAtu sArdhaM tu| sAkaM satrA samaM saha // ityamaraH / / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH sargaH / 143 beThelA ane ratonA mukuTothI dedIpyamAna thaelA rAjAo pratibiMbonA miSathI, jANe te (damayaMtI) kumArIne paraNavA mATe mAMcAo sahita, pAtAlanagaramAMthI kharekhara vegathI nAgakumAro AvatA hoya nahIM jema, tema zobhatA hatA. sthiteSvevaM nRpeSvatrA, ruhya yAnaM kumArI sA / ghanAlisaMyutAyAtA, caMcalevAMtarikSagA // 33 / / evI rIte rAjAo besI gaye chate te damayaMtI kumArI vAhanamAM (pAlakhImAM) caDIne AkAzamAM rahelI vIjaLInI peThe dRDha sakhIo sahita (pakSe-varasAdanI zreNio sahita) tyAM AvI. nRpANAM dRSTa yaH petu , rekAyAmapyanekadhA / tadA bhAnAM tathA tasyAM, kumudvatyAM yathA dutam // 34 // te samaye kumudinImAM je tArAonI athavA bhamarAonI, tema eka evI te kumArikAmAM paNa rAjAonI aneka prakAranI dRSTio paDI. vitarkAzcakrire sarve, dRSTvA rUpaM tddbhutm| kimiyaM bhuvi saMprAptA, raMbhAraMbhorubhAsurA // 35 / / kimiyaM ratiridrANI, vA zivA vA haripriyA / vA nAgakanyakA kApi, menakA vA tilottamA // 36 // tadA ciMtayatAmevaM, cetAMsi kAzyapIbhujAm / tasyA AsyasudhArazmi, razmidyotitamaMDapam // 37 / / 1. ghanaH sAMdre draDhe daaddhyeN| vistAre mudgare'bude // iti haimaH // 2. AliH sakhI saturAli-rAlirAvaliriSyate // iti zAzvataH // 3. bhavane ca tathA bha: syAt / bhramaro bhaH prakIrtitaH / / ityekAkSaraH // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / nirIkSya capalaM tatra, teja:puMjavirAjitam / tenurananyasAmAnya, caMdrakAMtamaNizriyam // 38 ||||cturbhiH kalApakam // te samaye tyAM te damayaMtInuM adbhuta rUpa joIne sarva rAjAo tarka karavA lAgyA ke, zuM A keLa sarakhA sAthaLathI manohara lAgatI evI raMbhA, ke rati, ke IdrANI, ke pArvatI, ke lakSmI, ke koI nAgakanyA, ke menakA, ke tilottamAM pRthvI para AvI che? evI rIte ciMtavana karatA evA rAjAonAM citto, kiraNoe karIne kAMtiyukta karela che maMDapa jeNe tathA tejanA samUhathI zobhitA thaelA evA teNInA mukharUpI caMdrane joIne turata anyane sAmAnya nahIM evI caMdrakAMta maNinI zobhAne vistAravA lAgyAM; (arthAt rAjAonAM citto dravibhAvane prApta thayAM.) vilAsinyA agAdhe'syA, aMgalAvaNyavAridhau / anaMgakarNadhAraNa; preritAni vizeSataH / / 39 // nRpANAM tatra netrANi, drutaM potAyitAni va / stanazailataTe nUnaM, skhalanaM prApuraMtarA // 40 // // yugmam // vaLI A vilAsinI evI damayaMtInA agAdha evA aMganA lAvaNyarUpI samudramAM kAmadevarUpI khalAsIe vizeSa prakAre haMkArelAM rAjAonAM jANe vahANarUpa thaelAM netro kharekhara vacce (teNInA) stanorUpI kharAbAonA kAMThA para skUlanAne pAmyAM. 1. vilAsoM'ge vizeSo yaH / priyAptAvAsanAdiSu // ityuktatvAt // yathA-priyasamIpagamane yaH sthAnAsanagamanAvilokiteSu vikAro'kasmAcca krodhasmitacamatkAramukhaviklavanaM sa vilAsaH / evaMvidho vilAso yasyA vidyate sA vilAsinI tasyA iti / / svopajJaTIkAyAm // 2. mAritre dharatIti +fdhAra: yata:-"rNadhAratu nAvi:" Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: saff: / 145 el: T kasturIzyAmale tasyA, unnate supayodhare / alaMkAraprabhApuMja, saudAminIsamanvite // 41 / / dRSTe tadA mahIpAnAM, hRtkalApikalApakAH / tenutrAvinnevena, pramAyA mudde yuvam I 4ra | guman I vaLI te samaye ahIM te yuvAna evI damayaMtInA kastUrIthI zyAma thaelA, UMcA tathA AbhUSaNonI kAMtinA samUharUpI vIjaLIvALA uttama stanane (pakSe-uttama meghane) jote chate rAjA onA hRdayarUpI mayUranA samUho turata kharekhara harSane vistAravA lAgyA. tatstanamaMDalaM vIkSya, mohitajanamaMDalam / grahilA iva darpaNa, nRpAzceti vyaciMtayan // 43 // nivRttervarNyate dhAma, yacca dhanyairidaM hi tat / noEURi to daMta, gumAsneyamAtA che 44 vaLI mohita karela che mANasonuM maMDala jeNe, evA teNInA stanamaMDalane joIne, kAmadevathI jANe gAMDA banelA hoya nahIM jema, tema rAjAo evI rIte vicAravA lAgyA ke, uttama mANaso je mokSanuM sthAnaka varNave che, te kharekhara A (damayaMtInA) stanamaMDala ja che, kemake jo tema na hota to aho !! ahIM A motIonI (pakSe-mokSe gaelAonI) zreNi kayAMthI? 2. tApa: saMtI varSe | RAMDyAM mUSaDUAyoH / rUtyana: || (caMdra vidagdhe vyAkaraNa-bhede'pi kathyate budhaiH|| iti medinyAM vizeSaH) - 2. atra "raMta' | yata:-"haMta vAvasthAmaved ! viSAsaMdhrame' || ti dritI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tasyA rUpaM nirIkSyaivaM, hanyamAnA iveSubhiH / / nRpA manobhuvastatra, zirAMsi dudhuvurmuhuH / / 45 / / evI rIte tyAM teNInA rUpane joIne jANe kAmadevanA bANothI haNAyA hoya nahIM jema, tema rAjAo vAraMvAra (potAnAM) mastako dhuNAvavA lAgyA. athAvatIrya vaidarbhI, mAlApANiH svayAnataH / dakSAM sakhIM puraskRtya, maMDapamadhyamAyayau // 46 // have damayaMtI hAthamAM varamALA sahita potAnA vAhanamAMthI UtarIne tathA catura sakhIne agADI karIne raMgamaMDapanA madhya bhAgamAM AvI. jJAtarAjanyavRttAMtA, sakhInItvA kumArikAm / avocadvAcamevaM sA, baMgabhUpasya saMnidhau // 47 // jANelo che rAjavaMzIono vRttAMta jeNIe, evI te sAhelI damayaMtIne baMgAla dezanA rAjAnI samIpe laI jaIne evI rIte vANI bolavA lAgI ke, sakhyayaM baMrarAjeMdraH, sureMdrAvyo yazo'nvitaH / gaMgA'pi vasudhAM yasya, pavitrayati sarvadA / / 48 / / he sakhI ! A yazasvI evo baMgAla dezano suredra nAmano rAjA che, ke jenI pRthvIne hamezAM gaMgA paNa pavitra kare che. bhAnusamaprabhasyApi, nRpasyAsya karo dhruvam / tApaM na tanute kiMcit , kiMtu rakSAkSamaH kSitau // 49 // sUrya sarakhI kAMtivALA evA paNa A rAjAno kara (pakSe- kiraNa) kharekhara bilakula tApane(khedane) vistArato nathI, paNa UlaTo pRthvImAM rakSA karavAne samartha che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: sarja| tannetrakamalaM prApya, capalApi sthitA ciram / tattApazAMtaye nUnaM, jaladhau svapiti svabhuH // 50 // te rAjAnA netrarUpI kamalane pAmIne capalA paNa (lakSmI paNa) lAMbA kALathI sthira rahelI che ! ane te saMbaMdhI tApanI zAMti mATe viSNu kharekhara samudramAM zayana kare che !! kAlakalApamasyeha, kalayitvAdhikaM zazI / kSIyamAno dhruvaM jJAta, zcittAttAsUyayeva saH // 51 // vaLI A duniAmAM rAjAnI kalAonA samUhane adhika jANIne kharekhara caMdramA manamAM dhAraNa karelI adekhAIthI ja jANe hoya nahIM jema, tema kSaya thato jaNAelo che. enaM sakhi patiM kRtvA, tvadAnaneMdunAnizam / gaMgAtaTacakorANAM, saMmadaM dAtumarhasi / / 52 // he sakhI! A rAjAne pati karIne tArA mukharUpI caMdrathI hamezAM gaMgAnA kAMThA para rahelA cakorone AnaMda ApavAne tuM lAyaka che. damayaMtI vihasyAha, sureMdro'sau sakhi nRpaH / ato devAMganAyogyo, mAnuSIM mAM hi nArhati // 53 // 147 tyAre damayaMtI hasIne bolavA lAgI ke, he sikha ! A rAjA to ''suredra" che! tethI te to devAMganAne yogya che, mane manuSya saMbaMdhI strIne te kharekhara lAyaka nathI !! tato'grataH savI nItvA, vAcamuvAca tAM sakhi / aya tivezasya, bhUmipo madhvanaH // 4 // pachI sakhI te damayaMtIne agADI lei jaIne, teNIne vacana kahevA lAgI ke, he sakhi ! A kaliMga dezano "makaradhvaja" nAme rAjA che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vIkSyerSayeva tadrUpaM, darpo'bhUnmakaradhvajaH / bharganetrabRhadbhAnau, jhaMpAM kRtvA hi sAhasAt // 55 // te rAjAnuM rUpa joIne jANe IrSAthI ja hoya nahIM jema, tema kAmadeva, kharekhara mahAdevanA locanarUpI agnimAM jhaMpApAta karIne kharekhara sAhasathI "makaradhvaja" thayo. sakhi zarA nRpasyAsya, samare pakSasaMyutAH / nirjIvA api zatrUNAM, jIvAn haraMti vegataH / / 56 // he sakhi! A rAjAnA pakSavALA (pAMkhovALA) tathA nirjIva evAM paNa bANo raNasaMgrAmamAM zatruonA jIvone vegathI haNe che! evaM tvaM caturasyAsya, sthitvA haMsIva mAnase / amaMdAnaMdasaMdohaM, labhasva sphaTikAmale // 57 // evI rIte A catura rAjAnA sphaTika sarakhA nirmala manamAM (pakSe mAnasarovaramAM) haMsInI peThe rahIne tuM atyaMta AnaMdanA samUhane meLava. tacchrutvA sA jagAdeva, mayaM tu mkrdhvjH| sakhyasya dharaNIpasya, nAmato'pi bibhemyaham // 58 / / te sAMbhaLIne te damayaMtI evI rIte kahevA lAgI ke, he sakhi! A to "makaradhvaja" (magaramacchanA cinhavALo) che; (tethI) A rAjAnA to nAmathI paNa huM DaruM chuM. mayaMtIva: zravai-vaM caMvAnI prata: sallI | tAA kairalanRpaM nItvA, vAcaM provAca coccakaiH / / 59 // evI rItanA damayaMtInA vacanane sAMbhaLIne sakhI agADI cAlavA lAgI tathA teNIne kerala dezanA rAjA prate laI jaIne UMce prakAre vANI bolI. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 149 149 saptamaH sargaH / ayaM kairalabhUpAlaH, sakhi pradyotanAbhidhaH / arAtiramaNInetra, kumudinIbhayapradaH // 60 // he sakhi! A kairala dezano pradyotana nAmano rAjA zatruonI strInAM netrorUpI kumudinIne bhaya ApanAro che. karAlaH karavAlo'sya, karagaH samarAMgaNe / adArayad dviSadvakSaH-sthalAni hi samaMtataH // 61 / / nagareSu teSAmaMta:-purasthAnAM tathApi vai / mahiSINAmurojastha, hArA: peturaho tadA // 62 // // yugmm|| A rAjAnA hAthamAM rahelI bhayaMkara talavAra samarAMgaNamAM cAre bAjuethI kharekhara verIonA vakSa:sthalone phADavA lAgI, to paNa aho !! Azcarya che ke, teonAM nagaromAM (teonI) paTarANIonAM vakSa:sthalo para rahelA hAro te vakhate paDavA lAgyA!! medinIpatinAnena, caMcalA caMcalApi saa| tathA niyaMtritA gADhaM, nijanyAyaguNoccayaiH / / 63 // kathaMcanApi tasmAttu , calituM prazazAka na / / kAMdizikA kuraMgIva, vyAdhapAzaniyaMtritA // 64 // // yugmm|| A rAjAe caMcala evI paNa lakSmIne, potAnA nyAyanA guNonA (pakSe-dorIonA) samUhathI evI to jorathI bAMdhI rAkhI che ke, te tenI pAsethI kharekhara koI paNa rIte, pArAdhinA pAzamAM baMdhAelI gabharAelI hariNInI peThe cAlavAne zaktivAna thaI nathI. pradyotanamamuM nAthaM, tatkuru ca sakhi drutam / tatkaraM prApya phulle sve, labhasva kucapaMkaje / / 65 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / mATe he sakhi! A pradyotanane turata tuM tAro svAmi kara. ane tenA hastane (pakSe-kiraNane) pAmIne (tArA) potAnA stanakamalone praphullita thaelA meLava. damayaMtI jagAdAthA--yaM tu pradyotano nRpaH / sarahyAM cAvatA te, tasya tApa sade tham II 66 che. pachI damayaMtI bolI ke, he sakhi! A rAjA to "pradyotana" (sUrya) che, ane huM to abalA chuM, tethI tenA tApane huM kema sahana karuM? tacchrutvA sAtha tAM nItvA, kacchanAthasya saMnidhau / avadaccAraviMdAsye, viddhImaM kacchanAyakam // 67 // te sAMbhaLIne have te sakhI te damayaMtIne kacchanA rAjA pAse laI jaIne kahevA lAgI ke, he kamaLamukhI ! Ane tuM kacchano rAjA jANaje. nAmnA madanaketuzca, dhuumketurrikssye| bhUbhRdIzo'styayaM satyaM, yathA mRtyuMjayo bhuvi // 68 // - A rAjA nAme karIne madanaketu tathA zatruonA kSayamAM dhUmaketu sarakho ane jema pRthvImAM mahAdeva, tema rAjAno (parvatano) kharekhara svAmI che. guNAMstyaktvApi tasyAho, samarAMgaNasaMnidhau / lebhire satataM lakSaM, mArgaNA mArgaNA iva // 69 // te rAjAnAM bANo yAcakonI peThe, aho!! dorIone (pakSe- guNone) tajIne paNa raNasaMgrAmanI samIpamAM hamezAM edhANane (pakSe-lAkho game dravyane) meLavatA havA!! Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: sadha vIkSyAmuSya manobhAvaM, lakSmyopari vizeSataH / dAnAdilAlanonnidraM, karamarddanatAnvitam // 70 // kIrtistu kupitevAraM, sApatnyerSAtapAkulA / 3RSya navanAMmodhi, paradvIpavane tA 57o || ||vumam|| A rAjAnA, dAnAdirUpa lAlanamAM jAgRta tathA karanA nAza karavAe karIne yukta (pakSe-hastamardanavALA) lakSmI para vizeSa prakArathI mananA bhAvane joIne, (tenI) kIrti to jANe gusse thaI hoya nahIM jema, tema zokapaNAnI irSArUpa tApathI vyAkula thaI thakI lavaisamudrane oLaMgIne paradvIpanA vanamAM gaI. 1 kRtvA svakIyabhartAraM tadamumAsyasArase / tvadIye kamalAM tasya, nivAsaM dAtumarhasi // 72 // 151 tethI ke sakhI ! A rAjAne tAro bharatAra karIne, tArA mukharUpI kamalaprate tenI lakSmIne nivAsa ApavAne tuM yogya che. sAthAvaksakhi bhUpo'yaM, madanaMprati ketukaH / sa caivaM madanaM dveSTi, tadvinA ca karomi kim // 73 // have te damayaMtI kahevA lAgI ke, he sikha ! A rAjA to "madanaprate ketu" che ane evI rIte te kAmadevano to dveSa kare che ane te kAmadeva vinA huM te zuM karuM ? tattaddhasavacaH zrutvA, sahAsyA calitA sakhI / tayaivaM varNyamAneSu keSvapi mumude na sA / / 74 // damayaMtInuM te hAMsInuM vacana sAMbhaLIne hAsyayukta thaelI 1. matra hAso haso hasyuM| dharmara hAsiA siyAm|| ti zaghrAIva: / / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sakhI cAlavA lAgI; evI rIte teNIthI varNana karAtA evA koI paNa rAjAomAM te damayaMtI AnaMda pAmI nahIM. athAgAttatra yatrAsI- dupaviSTo nalo nRpaH / sakhInItA kumAryeSA, hastAttavaramAlikA // 75 // have hAthamAM dhAraNa karela che, varamAlA jeNIe evI A damayaMtI kumArikA, sakhIthI dorAtI thakI jyAM naLa rAjA beTho hato tyAM AvI. sakhI provAca tanvaMgi, pazyainaM naiSadhaM nalam / tasya jokamAnaMvya, vRddhApi zrI: sthitA viram // 76 // pachI te sakhI kahevA lAgI ke, he sUkSma aMgavALI damayaMtI A, niSadharAjAnA putra naLane tuM jo. te naLanA bhujadaMDanuM AlaMbana leine vRddha evI paNa lakSmI lAMbA kALathI sthira rahelI che. asya pratApacaMDAzo, bhatArAtinizATanAH / sUcibhedyatamaH stoma, girikaMdarasaMzritAH // 77 // A naLarAjAnA pratAparUpI sUryathI bhaya pAmelA evA zatruorUpI ghuvaDo, soithI bhedavA lAyaka che, aMdhakArano samUha jemAM evI parvatanI guphAomAM Azraya karIne rahelA che. tena nijAhyayaM kSiptvA, janAsyabaMdhanAlaye / moSitA yeveda, maratAvinupAmiyA: 578 // te naLa rAjAe A jagatamAM mANasonA mukharUpI kedakhAnAmAM potAnuM nAma nAkhIne, jANe dayAthI ja hoya nahIM jema, tema bharatAdika rAjAonAM nAmone (te kedakhAnAmAMthI) choDAvyAM che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH sargaH / ratnAkaro'pi biMboSTi, tasya gAMbhiryamadbhutam / dhruvaM dRSTerSayevAtra, dadhAti kSArasaMcayam / / 79 / / he biMboSTi ! A jagatamAM te naLa rAjAnI adbhuta gaMbhIratA joIne jANe kharekhara irSAthI ja hoya nahIM jema, tema samudra paNa kSAranA saMcayane dhAraNa kare che. viratAyAM gaditvaivaM, sakhyAM sakhyAMva vAkpateH / paMceSoriSusaMdohA, cchAditeva samaMtataH // 80 // pulakAMkuradaMbhena, damayaMtI lalitairyutA / cikSepa nalakaMThedrAg, harSitA varamAlikAm // 81 / / / / yugmm|| evI rIte kahIne bRhaspatinI sakhI sarakhI te sakhI viramate chate, pulakAMkuranA miSathI jANe cAre bAjuthI kAmadevanA bANonA samUhathI AcchAdita thai hoya nahIM jema, tema turata harSita thaelI damayaMtIe naLanA kaMThamAM varamALA nAMkhI. atha vidarbhabhUpAlo, nalenodvAhya tAM kanIm / damayaMtIM drutaM tatra, visasarja mahotsavaiH // 82 // 153 have vidarbharAjAe te damayaMtI nAmanI kanyAne tyAM mahotsavathI naLanI sAthe paraNAvIne turata visarjana karI. 1. unmAdastApanazca / zoSaNa: staMbhanastathA // saMmohanazca kAmasya / paMca bANAH prakIrtitAH // 1 // / evaMvidhAH paMca iSavo yasya sa paMceSustasya paMceSo - riti svopajJaTIkAyAm // 2. sukumAravidhAnena bhrUnetrAdikriyAsacivakaracaraNAMganyAso lalitam / yathA- - caraNanipAtajhaNajjhaNanUpuramasRNasaMcaraNerekhAvizeSasthitatrivalibhaMgasaMsthAnasamullasitabhujam / uraH sthalaprasAraNAd dviguNapRthukRtaM stanastabakam / skNdhaasktaikkuNddlm| ullasitabhrUsAcIkRtavilolitam // iti / / priyaMprati bhAvAviSkRtaM lalitamityanye / evaM vidhairlalitairyutA sahitA iti svopajJaTIkAyAm // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / krameNAthAgato rAjA, kozalAM kuzalena saH / parivAra mititvA ca, paramAnaMmanvabhUta // 8rU // have anukrame te niSadha rAjA kuzalatApUrvaka kozalA nagarImAM Avyo, tathA parivArane maLIne parama AnaMda anubhavavA lAgyo. ekadA niSadho rAjA, rAjye nyasya nalaM tvalam / kUbaraM yuvarAjye ca, pArivrAjyamupAdade // 84 // eka dahADo niSadha rAjAe samartha evA naLane rAjya para tathA phUMbarane yuvarAjya para sthApana karIne dIkSA lIdhI. jagati jvalite caMDe, tatpratApadavAnale / arAtizvApadA bheju, guhAstApaprazAMtaye / / 85 // te naLarAjAno bhayakaMra evo pratAparUpI dAvAnala jagatamAM jvalita thaye chate vairIorUpI pazuo tApanI zAMti mATe guphAono Azraya karavA lAgyA. kUbara: krUracitto'tha, tasya rAjyAbhilASukaH / chidrANyanveSayAmAsa, sAdhoreveha durjanaH // 86 // have krUra cittavALo ane rAjyano abhilASI evo kUbara, durjana jema sajjananA tema te naLanAM chidro zodhavA lAgyo. nalastu saha tenaiva, bAMdhavaprItibaMdhuraH / nityaM turovIDAM, cAra virAvArAyAt // 87 / / bAMdhavanI prItithI manohara thaelo naLa to te kUbaranI ja sAthe haMmezAM nirmaLa AzayathI jugAranI krIDA karavA lAgyo. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: sarja| , ekadAsau svarAjyaizca samaM bhaimImahArayat / tArAthai: saha prAta:, jAmudrImiva caMdramA: // 88 || eka dahADo prabhAtamAM caMdra jema tArAonA samUha sahita kaumudIne, tema potAnAM rAjyo sahita damayaMtIne naLarAjA hArI gayo. kUbarastaM tadetyAha, madIyAM muMca medinIm / svayaM nirgaccha dezAnme, anyathA niSkAsyase balAt / / 89 / / te samaye kUbara te nalane evI rIte kahevA lAgyo ke, tuM mArI pRthvI choDI de. ane tArI jAte mArA dezamAMthI nIkaLI jA. nahIMtara baLAtkAre kahADavAmAM Avaze. nalo'tha nirgataH puryA, zcelakhaMDaikasaMyutaH / natAnuyAyinI maimI, capedhi vareLa = / / 60 || 155 have phakta kapaDAMnA eka TukaDA sahita nalarAjA nagarImAMthI nIkaLyA; ane (te samaye) naLanI pAchaLa jatI damayaMtIne kUbare aTakAvI. mayA jitAsi mAyAsI, rmadaMtaHpuramAzraya / ityuktvA kUbarastasyA, AcakarSa kacoccayam / / 99 / / (vaLI te duSTa kUbara damayaMtIne kahevA lAgyo ke) meM tane jItelI che, mATe nahIM jA. ane mArA janAnakhAnAmAM AvIne rahe. ema kahIne te kUbara teNInA kezonA samUhane kheMcavA lAgyo. dhikkato'to janaireSa, damayaMtI mahAsatIm / varo varavo duSTa:, praipIttAM preyasA sajja / / 12 // A kAryathI lokothI dhikkAra pAmelA, bhaya denArA, tathA duSTa evA A kUbare te mahAsatI damayaMtIne naLanI sAthe mokalI. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 krAmannatha kramAdbhaimyA, samaM prApya nalo vanam / tasyA abhAgyavArAdva, ciMtayAmAsa cetasi // 93 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have anukrame cAlatAM thakAM, naLarAjA damayaMtI sahita vanamAM AvIne, teNInA abhAgyanA samUhathI hoya nahIM jema, tema manamAM vicAravA lAgyo ke, anayA saha gaMtAhaM, kathaM re medinItaTam / pRthule pathi pAMthasya, pratyUho hi striyo mahAn / / 94 // are!! A damayaMtInI sAthe huM zI rIte pRthvInA taTa prate pahoMcIza? kemake vistAravaMta evA mArgamAM strIo paMthine vighna35 che. tadyAsyAmyahamatraiva, tAM muktvA sukhazAyinIm / prAtargamiSyati svairaM sA ca svIyapiturgRham // 95 // mATe huM to teNIne atre ja sukhe sUtelI choDIne cAlyo jaiza, ane prabhAte te potAnI meLe potAnA pitAne ghera jaze. tamistrAyAmatho bADhaM, nidrAtisma vidarbhajA / gaMmazramaviSaNNAnaM, nidrA hi sulabhA matA // 96 // have rAtrie damayaMtI atyaMta nidrAvaza thai; kemake cAlavAnA thAkathI khedayukta thaelAone nidrA sulabha jaNAyelI che. " nalo'tha tAM tathAvasthAM muktvAgacchadvanAMtare / bhaimyapi jAgRtA prAta, radRSTvA ramaNaM nijam // 97 // ciMtayAmAsa me devaM, vAmamadyApi vidyate / anyathA gahane'pyeSa, mAM kiM gahane tyajet / / 98 / / // yugmam / / 1. yAtrA vrajyAbhiniryANaM, prasthAnaM gamanaM gamaH // ityamaraH || Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptapa: /. 157 have tevI avasthAvALI te damayaMtIne tajIne naLarAjA vanAMtaramAM cAlyo gayo; prabhAte jAgelI evI damayaMtI paNa ciMtavavA lAgI ke, haju paNa mAruM daiva UlaTuM lAge che, kemake, jo tema na hota to A (mAro svAmI) mane bhayaMkara evA paNa vanamAM kema tajI jAta? ciMtayaMtIti mUrchAtaH, papAta pRthivItale / zItAninaiH puna: prApta, caitanyA vinaMtApa nA che ema vicAratI thakI mUchathI te pRthvI tala para paDI gaI, tathA pharIthI ThaMDA vAyuthI caitanyane prApta thaIne vilApa karavA lAgI. mAmihaikAkinI muktvA, hA nAtha kathamavrajaH / tvAM vinAhaM bhaviSyAmi, vinArka nalinI yathA // 100 // hA !!! nAtha !! ahIM mane ekAkI tajIne kema cAlyA gayA!! sUrya vinA jema kamalinI tema tamArA vinA huM thaI jaIza. vilapaMtyevamazrubhiH, paMkilIkRtabhUtalA / bhUtale tatra sA prAptAJ, zvApadAnapyalIlapat // 101 / / evI rIte vilApa karatI tathA azruothI kAdavayukta karela che pRthvItala jeNIe evI te damayaMtI, tyAM bhUtala para prApta thaelA vanavAsI pazuone paNa raDAvavA lAgI. nirjharANAM jharannIra, jhaMkAramukharIkRtam / valmikavyAlavArAsya, phutkArAniladAruNam // 102 // giridarIdarogAri, kaMThIravaravAnvitam / tadgarjanapratidhvAna, dhvanitAdhvasukaMdaram // 103 / / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 __ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jitakAdaMbinIvRMda, gajarAjivirAjitam / ghargharaghargharAghora, ghargharaghoraghardharam / / 104 // paritaH pAdapopAMtA, ptaplavaplavagairyutam / karkarAMdhukakarkaTTa, kAkakAkacchadAkulam // 105 // jaMbUjaMbIranAraMga, kadaMbakadalIdhanam / namrAmratarusAMdrAli, tamaHstomasuveSTitam / / 106 / / caMDadordaMDakAMDAsi, bhallibhillabhayAnvitam / azrujalapravAhADhyA, vanaMprApa nadIva sA / / 107 / / / / SaDbhiH kulkm|| jharaNAonA jharatA pANInA jhaMkArothI vAcALa thaelA, rAphaDAomAM rahelA sarponA samUhanA mukhanA phukAronA pavanathI bhayaMkara thaelA, parvatonI guphAmAM rahelA bhayAnaka siMhanA zabdovALA, te siMhanI garjanAnA paDaghAthI zabdayukta thayela che mArganI manohara guphAo jayAM evA, jitela che meghamAlAno samUha jeNe evI hAthIonI zreNiothI zobhItA thaelA, ghuvaDanA kSudra ghaMTaDI sarakhA bhayaMkara zabdothI bhayaMkara thaelA parvatanA dvAravALA, cAre bAjue vRkSanI najadIka prApta karela che kudakAo jeoe, evA vAMdarAovALA, aMdhArA kUvA, ciDI, kAgaDA ane khaMjana pakSIothI Akula thaelA, jaMbu, jaMbIra, nAraMga, kadaMba ane keLathI nibiDa thaelA, namelA AMbAnA vRkSonI ghATI zreNithI aMdhakAranA samUhathI gherAyelA ane bhayaMkara hastadaMDamAM che bANa, talavAra ane bhAlAMo jene evA bhillothI bhayayukta thaelA evA vanakhate azrujalanA pravAhathI yukta thaelI te damayaMtI nadInI peThe prApta thai. (A kulakamAM trIjA zlokanuM uttarArdha phakta be ja akSarothI baneluM che.) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 saptama: saf: / evaM duHkhadarAkIrNaM, krameNollaMghya tadvanam / kaMTakoTTaMkitAMgI sA, prApa svIyapiturgRham // 108 // evI rIte du:kha ane bhayathI bharelA vanane anukrame oLagIne kAMTAthI viMdhAelA zarIravALI thaI thakI te damayaMtI potAnA pitAne ghera pahoMcI. aMte'tiduHkhasaMghAtaM, prApyAmelIttayA nalaH / evaM durodaraM duHkha, dAyakaM gaditaM jinaiH // 109 // aMte ati duHkhanA samUhane pAmIne naLarAjA te damayaMtIne maLyo; evI rIte jinezvaroe jugAra duHkhadAyI kahelo che. tatastattu parityajya, tyAjitAkhilamaMgalam / / bho bhavaMto bhave bhavyAH, sukhino bhavatAnizam // 110 // tethI he bhavya loko ! sajAvela che samasta maMgala jeNe evA te jugArane tajIne tamo bhavamAM hamezAM sukhI thAo. evaM nipIya nijadharmasudhAsudhArAm / lokA yayurnijanijAni gRhANi harSAt / / tatraiva so'pi munisaMhatisevitAMghri / / vapurtukAlamudalaMghata saMyamIMdraH // 111 // evI rIte jinadharmarUpI amRtanI uttama dhArAne pIne loko harSathI potapotAne ghera gayA; ane munionA samUhathI sevAelA che caraNo jemanAM evA te zrI AtmArAmajI munirAja paNa te ludhIyAnAmAM ja varSAkALane nirgamana karavA lAgyA. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sarvo'bdhyaMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 112 // "abdhyaMkaH " jeTale sAtamo. (jADIno saghaNo artha bhAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite dama yaMtIsvayaMvaramaMDapavarNanapUrvakadyUtadUSaNanirUpaNo nAma saptamaH sargaH samAptaH Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da : saf VIRSyate evaM prayAte samaye'budAnAM / sAdhUttamaH so'pi cacAla mahyAm // bhavyaughasaMsevitapAdapadmaH / krameNa saMprApa ca jhaMDiyAlAm // 1 // evI rIte varSAkALa jate chate sAdhuomAM uttama tathA bhavyonA samUhathI sevAelAM che caraNakamalo jemanAM evA te zrI AtmArAmajI munirAja paNa pRthvI para vihAra karavA lAgyA tathA anukrame jhaMDIyAlA nAmanA gAmaprate AvI pahoMcyA. lokA apIhAtha mudaM prayAtA / vRtta prAti munirAkamenam | naMtuM prayAtAH samatucchabhAvAH / svacchazayAtkarmabhidecchayAram // 2 / / have harSa pAmelA tathA sArI rIte utkRSTa bhAvavALA loko paNa ahIM, vRttane prApta thaelA evA A munirAjane namavA mATe, svaccha AzayathI karmonA nAzanI icchAthI turata gayA. tional Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vijJAya lokAnatha bodhiyogyAn / buddhernidhAno nidhanecchayaiva // ajJAnatAmistrakadaMbakAnA / mevaM munIMdro nijagAda vANIm // 3 / / have buddhinA bhaMDArarUpa evA te zrI AtmArAmajI munirAja lokone bodhiyogya jANIne, ajJAnarUpI aMdhakAranA samUhonA nAzanI IcchAthI ja nIce pramANe vANI bolavA lAgyA. bhobho janA bhojanalipsayA ye| mAMsaM sadA svAdasukhaprapannAH // svAdaMti te svAdamapi prayAMti / zvAbhraM yathA siMharatho nRpeMdraH // 4 // he loko ! svAdasukhane prApta thaelA evA je mANaso bhojananI lAlasAthI hamezAM mAMsano svAda le che, teo siMha rAjAnI peThe narakanA svAdane paNa prApta thAya che / tthaahi|| - te siMDastha rAnI pe thA 3 cha. kSetre'tra ramye bharatAbhidhAne / dezo'sti kacchAkhya ilAprasiddhaH // tatrAsti caikA knkaavtiiti| purI purIvAditinaMdanAnAm // 5 // - ahIM manohara evA bharata nAmanA kSetramAM pRthvImAM prakhyAta evo kaccha nAme deza che, vaLI tyAM jANe devonI ja nagarI hoya nahIM jema, evI eka kanakAvatI nAme nagarI che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / AsIdihaiko vrdehruupo| bhUpaH prjaapraajysukhpryaasH|| dharme sadA dhairyadharo jinokte / nAmnA prasiddhazca sa caMdrasiMhaH // 6 // ahIM (te kanakAvatI) nagarImAM manohara dehanA rUpavALo; prajAnA ghaNA sukhamAM prayAsavALo, hamezAM jinezvara prabhue kahelA dharmamAM pairya dharanAro tathA "caMdrasiMha" nAmathI prasiddha evo eka rAhato.. AsIttadekA mahiSI suruupaa| ___ rUpAdharIkAritakAmakAMtA // kaaNtaattshiilaabhrnnaabhirmyaa| ramyAnanA caMdramukhIti nAmnA // 7 // te rAjAnI uttama svabhAvavALI, rUpathI dUra karAvela che kAmadevanI paNa strIne jeNIe evI tathA dhAraNa karelA zIlarUpI alaMkArathI manohara thaelI ane ramaNIka mukhavALI caMdramukhI nAmanI eka suMdara paTarANI hatI. nAmnA tayoH siMharathouMgajanmA / - janmAttakUTAMkaviTaMkikAyaH // kAyaH kRtAMtasya ca bhiiprdaayii| dAyI vyathAnAM bhavitA hi bAlaH // 8 / / __1. rUpaM tu zlokazadvayoH / / pazAvAkAze sauMdarye / nANake nATakAdike / / graMthAvRttau svabhAve ca // iti haimaH // 2. kAyaH kadaivate mUrto / saMghe lakSasvabhAvayoH / / iti medinI // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / janmathI prApta thaelA kharAba lakSaNothI cinhita thaela che zarIra jenuM, evo "siMha" nAmano teone putra thayo; ane A bALaka kharekhara yamanI bhayAnaka mUrtinI peThe, (AgAmI agama) humono nArI thaze. bAlaH sa dhAtrIgaNalAlyamAnaH / mAnaH sa harSasya babhUva rAjJaH // rAjJaH zarIraM tadarga prabhAsyaM / / bhAsyaMdi vIkSyAbhavadabjatulyaM // 9 / / dhAtrIonA samUhathI lAlana karAto evo te bALaka rAjAnA harSanA mApatulya thayo; vaLI tenA sUryanI kAMti sarakhA tathA kAMtine jharanArA evA mukhane joIne rAjAnuM zarIra kamaLatulya (vi4252) thayu. tulyaM vidhAtuM tmtho'vniipo| ___ nIpova phUllaH sa guroH praharSAt / / harSAttavidyasya guroH sadeze / dezezvarAkhyasya mUmoca tuurnnm||10 // have te rAjA te putrane bRhaspati sarakho karavAne, harSathI kadaMbanI peThe praphullita thayo thako, harSathI dhAraNa karela che vidyA jeNe evA dezezvara" nAmanA gurunI samIpe turata mokalato havo. tUrNaM tato'yaM hi klaaprtaapN| tApaM vinA so'labhata pramodAt // modAtpitAsItsukalAprayuktaM / yuktaM vilokyeMdumivAbdhiretam // 11 // 1. agaH syAnnagavattarau / / zaile sarIsRpe bhAnau / / iti haimaH // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 maNama: saf. / te guru pAsethI A kumAre turata kalAnA pratApane kheda vinA harSathI meLavI; tathA uttama kalAothI yukta thaelA evA ene joine, kalAothI yukta thaelA caMdrane joIne jema samudra tema harSathI (teno) pitA thayo, te yukta che. retaM vilokyAsya pitA kumAraM / ___mAraM nirAkartumaraM ciceta // cetasyamuM tvetyhmtrstraa| saMtrAdvinodvAhayitaikakanyA // 12 / / pitA kumArane kAmAgnine prApta thaelo joIne, tenA kAmane dUra karavA mATe surata manamAM ema jANavA lAgyo ke, huM ahIM A kumArane kharekhara kapaTa vinA eka kanyA sAthe paraNAvIza. kanyAsudhImAliMkayA kayAtu / yAtu hyaraM yauvanapAdapo'taH // potaH sunaukAvaNijeva vAdhauM / vAdhautapRSTo'sya susevanatvam // 13 / / mATe havethI pANIthI dhovAela che pRSTa jenuM evuM vahANa samudramAM jema uttama vahANavaTIthI, tema AnuM yauvanarUpI vRkSa, koI kanyArUpI uttama buddhivALI mAlaNathI turata kharekhara sevanIkapaNAne prApta thAo. 9. "huM dhra prati rUrta prApta retam' thata:-"ra: mA va tIrNa c"|| ityanekArthakairavAkarakaumudI // 2. satraM yajJe sadAdAna-cchAdanAraNyakaitave || ta vinA rU. nyA-"nI' dI tRtIryavAnAMtaM pam | yataH- "kanyA nI #mArI va'' || rUti hai: || Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / na tvaM vaco me viphalIkaroSi / roSidviSadvAtha kadApi loke // lokeza lokeza itIlikezaM / kezaM lakezaM nijagAda vANIm // 14 / / have te rAjA ane karIne samartha, evA "lakA" nAmanI nagarInA rAjAne evI rItanI vANI kahevA lAgyo ke, he lokonA svAmI! krodhI vairInI peThe tuM mAruM vacana A jagatamAM koI paNa vakhate niSphala karato nathI. vANI gaditveti yayAca rAjA / rAjAnamenaM tanayAya kanyAm // kanyAMzulAM tasya mhotplaasyaaN| lAsyAMcitAmAkhyayayA suveNIm // 15 / / evI rItanuM vacana kahIne rAjAe te rAjA prate putrane mATe, kanyAomAM suMdara tathA kamala sarakhA mukhavALI ane nRtya karIne zobhItI mevI tanI "supeDI" nabhanI unyA mAgI. veNIM vilokyAtra hi lajayA tA / yAtA bhujaMgyaH zuSire vysyaaH|| yasyAH suveNI nijakanyakAM tAM / kAMtAM dadau taM tu mudA lakezaH // 16 / / A jagatamAM jenI veNIne (coTalAne) joIne kharekhara 1. loko vizve jane // iti haimaH // 2. veNI setupravAhayoH // devatADe kezabaMdhe // iti hemaH // 3. zuSiraM vNshaadivaadye| vivare'pi napuMsakam // ityuktatvAt / / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / 167 lajjAthI te sakhItulya nAgaNIo to vivaramAM cAlI gaI che, evI potAnI te manohara "suveNI" nAmanI kanyAne lakAno rAjA tene harSathI Apato havo. evaM vivAhotsavamutsavena / __ kRtvAmitAnaMda kadaMbakaMdam // etau ca paMcatvamaraM prayAtau / dvAvapyaho tau pitarau hi daivAt // 17 / / evI rIte IcchAnusAra atyaMta AnaMdanA samUhanA mULarUpa vivAhotsava karIne, tarata ja teo be evA paNa mAtapitAo, saDI!! haivayoge pa352 pAyAne (yatvane-mRtyune) pAbhyA!! maMtrI tu maMtraM hRdi mNtryitvaa|| ___putraM nRpasyainamathohi rAjye // nivezayAmAsa mahotsavena / prajAmatenaiva matiprapannaH // 18 / / have buddhivAna maMtrIe hRdayamAM vicAra karIne prajAnI saMmatipUrvaka rAjAnA te putrane mahotsavapUrvaka rAjya para sthApana karyo. satrA sadA so'tha sukhaM suveNyA / veNyAMcitAM zIrSaramAM vahatyA // darpo yathA harSabhareNa rtyaa| kAlaM mahIpo gamayAMcakAra // 19 / / 1. utsavo maha utsek| icchAprasavakopayoH / / iti medinI // 2. kadaMba nikuraMbe syA-ntrIpasarSapayoH pumAn / / ityuktatvAt // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have kAmadeva harSanA samUhathI jema rati sAthe, tema veNIthI manohara thaelI mastakanI zobhAne dhAraNa karatI evI (te) suveNI rANInI sAthe te siMharatha rAjA sukhe sukhakAla nirgamana karavA lAgyo. sauhArdamatrAbhavadasya hRdyaM / maMtrIzaputreNa samaM nRpasya // mAMsAzane yo hi babhUva lInaH / kAko yathA bhUripurISavAre // 20 // ahIM rAjAne maMtrIzvaranA putra sAthe manohara mitrAI thaI; ke je maMtrIputra, kAgaDo jema ghaNA evA viSTAnA samUhamAM tema mAMsabhakSaNamAM kharekhara lIna thayo hato. tatsaMgato'raM sa kalAyuto'pi / mAlinyamAlAmilito babhUva // doSAkaro'naMga pathaprayAtA / saMgena rAhoriva zabhrabhAnuH // 21 // rAhunA saMgathI jema caMdra, tema te maMtrIputranA saMgathI, kalAvAna evo paNa te rAjakumAra turata malinapaNAnI zreNithI milita thaelo, doSonI khANarUpa (pakSe-rAtrI karanAro) tathA mavAnA mArgaprate 4 nArI (pakSe-mAzamArge yAsanArI) thayo. eSo'tha pApAkarakelimatto / __manebhavallokabhayaMkaro'bhUt // mAMsAzane vai satataM pralubdho / dharmaM nijaM zarmabhidaM ca mene // 22 / / 1. aMgahIne'pyanaMgaM khe| citte'naMgastu manmathe / / iti haimaH // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 maSTama: sa. / A rAjakumAra have pAponA samUhanI krIDAmAM harSita thayo thako madonmatta hAthInI peThe lokone bhayaMkara thayo; tema mAMsabhakSaNamAM haMmezAM atyaMta lubdha thayo thako potAnA dharmane sukhano nAza karanAro mAnavA lAgyo. rAjJI tu jaineMdramate prasannA / dayAmayAmeyaguNaprapannA // muktAbhilASAMcitamAnasA c| tathApi sA nirmmtaayutaaho|| 23 / / suveNI rANI to zrIjainedramatamAM prasanna thaI thakI dayAyukta agaNita guNone prApta thaI hatI tathA mokSe gaelAonA abhilASathI (pakSe-motIonA abhilASathI) zobhItA manavALI, to paNa AzcaryanI vAta che ke, te amamatvavALI hatI !! sA caikadA taM vacanAnyuvAca / muMcasva mAMsAzanameva naath|| duHkhAkaraM tattu yato jagatyAM / vijJApati jJAnApravI: ra4 have eka dahADo te rANI te rAjAne vacano kahevA lAgI ke, he nAtha ! tuM mAMsabhakSaNa tajI de, kemake, te mAMsabhakSaNane jagatamAM jJAnanA samUhamAM pravINa thaelA jJAnIoe du:khonI khANa samAna kaheluM che. zrutvA vacastacchRti suucitulyN| vANImavaGnIcajanocitAM saH // mAMsaM na mokSyAmi kadApi cNdde| caMDAMzuvattApakaraM vacaste // 25 / / 1. sUcirnRtyabhede ca / vyadhanIzikhayorapi // iti ratnakozaH / / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / karNane soI sarakhuM te vacana sAMbhaLIne te rAjakumAra nIca mANasane ucita evI vANI bolavA lAgyo ke, he caMDe! huM koI dahADo paNa mAMsane tajIza nahIM, tAruM vacana to mane sUrya sarakhuM tApakArI lAge che. mAtaH paraM mAM vada kovideva / / mAMsAzanatyAgaparaM vaco'pi // no cedbhaviSyasyasinA mamaiva / kInAsadAsI hyavilaMbitaM tvam // 26 / / havethI paMDitAnI pare mane mAMsabhakSaNanA tyAganuM vacana paNa tuM nahIM kaheje; nahIMtara kharekhara mArI ja talavArathI turata yamanI hAsI yaza. (arthAt mRtyu pAmIrA.) rAjJIti bhUpasya vaco nizamya / vajrAhatevApa zucaM svacitte // maunaM vidhAyaiva tadAditazca / bhUpaM na covAca vacastu kiMcit // 27 // evI rIte rAjAnuM vacana sAMbhaLIne rANI jANe vajathI haNAI hoya nahIM jema, tema potAnA cittamAM dilagIra thaI tathA tyArathI mauna karIne ja rAjAne kaMI paNa vacana kahevA na lAgI. rAjAtha nityaM palale pralIno / nAnAMginAM hI hananaM cakAra // dayA nacAyAttu tadIyacitte / hiMserSayA nitypraangmukhev|| 28 / / 1. "hI" vismayaviSAdayoH // iti haimaH // yathA-"hI vicitro vipAkaH" iti mAghaH // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNa5: saf. / 171 have rAjA to hamezAM mAMsamAM lIna thayo thako arere! nAnA prakAranA prANIonI hiMsA karavA lAgyo; vaLI hiMsAnI IrSAthI jANe hamezAM ulaTA mukhavALI thaI hoya nahIM jema, tema dayA to tenA cittamAM AvI ja nahIM. anyedhurAgAdiha rAgamukto / | mutsu apariproDapi che vAcaMyamo'vaMcakalAparamyo / vacce va racativu che 22 | eka dahADo ahIM manohara vRkSothI yukta thaelA ramaNIka vanamAM rAgathI mukta thaelA, parigraha rahita chatAM paNa motIomAM utsuka (pakSe-mokSe gaelAo prate utsuka) tathA niSkapaTa vANIthI manohara evA munirAja AvyA. munyAgamodaMta belAhakApta / harSAmaMtazreNivivarSaNena // dUrIkRtAMtaH paritApavArA / tuM samIpuram va no: + rU0 || muninA AvavAnA vRttAMtarUpI varasAdathI prApta thaelA harSarUpI pANInI zreNinA varasavAthI dUra karela che aMta:karaNanA tApono samUha jeoe evA loko A munine namavA mATe AvyA. 2. vAdalo para re ! taityanA prameya || rUtyutvAn || 3. amRtaM yajJazeSe syAt / pIyUSe salile ghRte / / ityuktatvAt // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / rAjJI suveNI samayuktaveNI / vANIM munIzasya puraH prayAtA // ramyaM mayurI ghanagarjanaM c| zrotuM yathA kaMdarikaMdarAMtAt / / 31 / / vaLI puSpayukta che veNI jeNInI evI suveNI rANI, manohara varasAdanI garjanAne sAMbhaLavAne mayUrI jema parvatanI guphAmAMthI Ave, tema munirAjanI vANI sAMbhaLavAne nagaramAMthI AvI. lokeSu tatrAtha mudA sthiteSu / vAcaMyamo vAcamuvAca hRdyAm // saMdhvAnayansaiSa nijadhvanInAM / __ vRMdena tatkAnanabhUmibhAgam // 32 / / have tyAM loko harSathI besate chate te A muni, potAnI dhvanionA samUhathI te vananA bhUmibhAgane zabdayukta karatA thakA manohara vANI bolavA lAgyA. dharmo'tra lokAH prsauvidll| ukto jinairjaMgamatIrtharUpaiH // rakSAkRte mA parakopanAyA / dhAtryAM sadA caMcala caMcalAyAH // 33 // 1. prasunaM kusumaM samam / / ityamaraH / / -kaizcicca "prasunaM kusumaM sumaM" ityapi pAThaH paThyate / / 2. sauvidalla: kaMcukinaH / / ityamaraH / / - suSTu vidantaM vidvAMsamapi lAMti vazavartinaM kurvaMtIti "suvidallA:" sriyastAsAmime rakSakAH "sauvidallAH" 'tasyedaM' (4-3-120) itvaN-iti svopajJaTIkAyAm // 3. mA lakSmyAM vAraNe'vyayam // iti haimaH // 4. kopanA saiva bhAminI // ityamaraH ||-kup krodhekupyati tacchilA (di0 pa0 se0) 'krudhamaMDArthebhyazca' (3-2-151) iti yuc / lakSyA asthirasvabhAvatvAt tasyAH kopanatvaM tu jagatprasiddhameveti svopjnyttiikaayaam|| 5. caMcalazcapale'nile / / iti medinI // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 aSTamaH sargaH / | he loko! A pRthvI para jaMgama tIrtharUpa evA jinezvaroe pavana sarakhI capala evI lakSmIrUpI utkRSTa kopAtura strInA rakSaNa mATe dharmane pradhAna nAjhara kahelo che. svAdAdharIbhUta sudhA samUhaM / yo yacchani prAjyaphalaM praphullam // taM dharmakalpAMhipamAzritA ye| teSAM bhavavyAghraparAbhavaH kim // 34 // je dharmarUpI kalpavRkSa, svAdathI dUra thaela che amRta samUha jenAthI evA praphullita ghaNAM phaLane Ape che, te dharmarUpI kalpavRkSane jeo Azraya karIne rahelA che. teone zuM bhavarUpI parAbhava thAya cha? (arthAt nathI thato.) siMcaMti ye dharmamahIruhaM ca / prItyA sadA zAMtisudhArasena // teSAM phalaM muktivdhuuvilaasN|| svargAdibhogAzca taTe tRNAMti // 35 / / vaLI je loko dharmarUpI vRkSane hamezAM prItithI zAMtatArUpI amRtarasathI siMce che, teone mokSastrInA vilAsarUpI phaLa maLe che, tathA svargAdikanA bhogo to taTa paranA tRNanI peThe AcaraNa kare che. evaM svacitte pariciMtya dharmaM / dharmya sadA karmaNi karma bhettum // muktyaMganAsaMgama rNglolaa| dhRtvAzu dhairyaM prayatadhvamatra // 36 / / 1. raMgo nA rAge nRtyaraNakSitau // iti medinI // 2. lolazcale satRSNe c| / / iti haimaH / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evI rIte potAnA cittamAM dharmane ciMtavIne, he muktirUpI strInA saMgamanA rAgamAM tRSNAyukta thaelA bhavyo! dhairya dharIne turata hamezAM A lokamAM karmone bhedavA mATe dharma saMbaMdhi kAryamAM prayatna karo? 174 evaM munervAksalilaM salIlaM / tasyAsyadhArAdharavarSitaM // pItvA mudA cAtakatAM dadhAnAH / sarve'tra dhAmAni nijAni jagmuH || 37 / / evI rIte ahIM te munirAjanA mukharUpI varasAdathI varaseluM vANIrUpI pANI krIDApUrvaka pIne sarve loko harSathI cAtakapaNAne dhAraNa karatA thakA potAne sthAnake gayA. lokeSu yAteSu yateH samIpaM / rAjJI suveNI vidhinopasRtya // kRtvAMjaliM svIyalalATapaTTe / provAca vAcAtha sudhAmucA sA // 38 // have loko jAte chate te suveNI rANI vidhipUrvaka muni pAse jaine, potAnA lalATapaTTa para hAtha joDIne amRte jharanArI vANIthI bolavA lAgI. vAcaMyamottaMsa guro mamAyaM / bhartA samAyaH paramAMsamatti // teneha tene mama mAnasena / ghevaH punarsamaprANI 536 / / he muniomAM mukuTa samAna guru ! mAro A kapaTI bhartAra paranuM mAMsa bhakSaNa kare che; paNa Azcarya che ke, tethI ahIM mArA mAMsanA madane nAza karanAro kheda (mArA) mane vistAryo che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / muMcetkathaM me'tha munIza nAtho / mAMsaM kathAM me kathayadhvamenAm // svAbhAvikA yadbhavati pravRtti / ranyopakArAya bhavAdRzAnAm // 40 / / he muniza ! mAro svAmI kevI rIte mAMsane taje? te vAta Apa have mArA prate kaho. kemake Apa sarakhAonI pravRtti anyopakAra mATe svAbhAvika ja hoya che. zrutveti tasyA vacanaM munIzo / jJAtvA nijajJAnaparaMparAbhiH // pIyUSatulyAmavadatsuvANIM / nirvANamArgaM sa vimArgayaMtIm // 41 // evI rItanuM teNInuM vacana sAMbhaLIne te munirAja potAnA jJAnanI zreNiothI jANIne, mokSamArgane zodhanArI amRta tulya uttama vANI bolyA. mAMsasya no rAjJi kariSyati svaM / tyAgaM tvadIyo ramaNaH kadApi // gRdhrau hi haMteha kathaMcanApi / muMceta mAMsaM ca malImasaH kim // 42 // 175 he rANI ! tAro svAmI koI paNa vakhate pote mAMsano tyAga karaze nahIM, kemake, ahIM malina evo je gIdha te arere!! koi paNa rIte zuM mAMsane tajI zake che? (arthAt nathI ja tajI zakato.) 1. gRdhraH khagAMtare pusi / vAcyaliMgastu lubdhake // iti medinI / / 2. pizitaM tarasaM mAMsaM / palalaM kravyamAmiSam / / ityamaraH / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / yogyaH prasaMgastava no kadApi / - bhUpasya rAjyasya kalaMkino'taH // aMbhojinI kiM na hatA htaashaa| saMgAtriyAmAramaNasya' mahyAm // 43 / / mATe he rANI ! A kalaMkI rAjAno prasaMga tane koI paNa vakhate yogya nathI; (kemake) haNAelI che AzA jeNInI evI pRthvImAM rahelI kamalinI kalaMkI evA caMdranA saMgathI zuM haNAI nathI? (arthAt 94 7.) dIkSA labhasva tvamato matiSThe / yenAtmatApastava zAMtimIyAt // kelpAzritA yatkimu saMbhajate / mahyAM sadA tApakarasya tApam // 44 / / mATe he buddhivAna rANI ! tuM dIkSA grahaNa kara, jethI tAro AtmatApa zAMtine pAme; kemake, (A) pRthvImAM jeo hamezAM kalpavRkSane Azrita thaelA che, teo zuM sUryanA tApane bhaje che? (marthAt nathI 4 matA.) evaM nizamyAtha vaco'sya sAdhoH / sAdhArayaddharmamatiM matISTA // vRttaM gRhItuM ca vavAMcha jainN| nirvANamArge varayAnatulyam // 45 / / 1. triyAmAMramaNasya caMdrasyeti-trayo yAmA yasyAH / AdyaMtayorardhayAmayozceSTAkAlatvena dinaprAyatvAt / / yadvA trIn dharmAdIn yApayati niravakAzIkaroti kAmapradhAnatvAt aMtarbhAvitaNyarthAdyAte: 'artistusu'- (u0 1 / 140) iti mansA triyAmA tasyA ramaNasya svAmino nizAnAthasyeti yAvaditi svopjnyttiikaayaam|| 2. kalpo vikalpe kalpadrau / saMvarte brahmavAsare // iti hemacaMdraH / / / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / 177 have evI rIte A muninuM vacana sAMbhaLIne, buddhie karIne pUjya evI te suveNI rANI dharmabuddhine dhAravA lAgI tathA mokSamArgamAM uttama vAhanatulya evA jainavRttane grahaNa karavAne IcchavA lAgI. provAca sAtho praNatiM vidhAya / sAdhUttamaM taM tamaMsaM dhunAnA // dhUtAMtarAre mama naathmenN| pRSTvA bhaviSyAmi hi dIkSitAham // 46 / / have te rANI te uttama sAdhune namaskAra karIne, zokane kaMpAvatI thakI kahevA lAgI ke, he kaMpAvela che AtaraMga zatruo jeNe evA munirAja! mArA te svAminI rajA laIne huM kharekhara dIkSita thaIza. uktvaivameSAtha muniM praNamya / romAMcitA svIyagRhaM pryaataa|| nAthaM nijaM caakthyttmaivN| sA kudmalIkRtya karaM pramodAt // 47 / / ema kahIne te A suveNI rANI have munine namaskAra karIne romAMcita thaI thakI potAne ghare gaI; tathA harSathI hAtha joDIne potAnA te svAmIne evI rIte kahevA lAgI. 1. tamo dhvAMte guNNa zoke / klIbaM vA nA vidhutude / / iti medinI // / / * / / (u0 3 / 117-asaci) tmsmpi| "tamasaM tu nizAcarma" iti trikAMDazeSAt / / iti svopajJaTIkAyAm // 2. dhUtAH kaMpanaM nItAsrAsaM nItA iti yAvat aMtarArayo rAgadveSakrodhamAnamAyArUpA aMtaraMgazatravo yena tatsaMbodhanamiti svopajJaTIkAyAm // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / svAmin prasAdo bhavatAM yadi syA / dIkSAM labheyaM nijasiddhaye'ham // evaM nizamyAtha sudhaasmaan| rAjA vaco'syA vicacAra caivam // 48 / / he svAmI! jo ApanI kRpA hoya, to huM mArI siddhi mATe dIkSA lauM; evI rIte A rANInuM amRta sarakhuM vacana sAMbhaLIne have rAjA nIce pramANe vicAravA lAgyo. pratyUharUpA mama yA sadaiva / sA yAti cAdya svayameva rAjJI // tasyAM gatAyAM mama saMnidherhi / vinauSadhaM rUg nidhanaM gateva // 49 / / je rANI mane hamezAM vighnarUpa che, te Aje potAnI jAte ja jAya che; teNInA javAthI kharekhara mArI pAsethI jANe auSadha vinA roga naSTa thayo hoya nahIM jema, (tema mane lAge che.) citte vicAryeti varaM vraako| rAkAnanAM vAcamuvAca tAM saH // tvaM yatpriye tatkuru rocate te|| nAhaM bhaviSyAmi tavAMtarAyI // 50 / / evI rItanuM manamAM uttama vicArIne te zoca karavA lAyaka (bIcAro) rAjA pUrNimA sarakhA mukhavALI te rANI prate vacana kahevA lAgyo, priye! tane ruye te 12. huM tane ma21vIza nahI. 1. varAka: zocyaraNayoH / / iti haimH|| 2. te-tubhyamiti // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / zrutveti vAcaM ghanagarjatulyAM / harSaM gatA sAtha kalApinIva // Agatya jagrAha munezca dIkSAM / yAtA videzaM ca sudIkSitabhiH / / 51 / / have evI rItanI varasAdanI garjanA sarakhI (rAjAnI) vANI sAMbhaLIne mayUrInI peThe te suveNI rANI harSane prApta thaI; tathA AvIne muni pAsethI dIkSA lIdhI; ane uttama sAdhvIonI sAthe dezAMtaramAM vihAra karavA lAgI. rAjAtha mAMsaM paribhakSayansan / puSTaM cakAreha kukarmaNeva // dehaM gAdhe bhavavAridhau svaM / saMmajjane'taH sthanijAtmano'lam / / 52 / / have rAjA mAMsabhakSaNa karato thako ahIM jANe kukarmathI hoya nahIM jema, tema potAnA zarIrane, aMdara rahelA potAnA AtmAnA agAdha evA bhavarUpI samudramAM (thatA) majjanamAM samartha thAya evuM puSTa karavA lAgyo. maMtrIzaputro'tha tamekadAvak / sAkSAtkRtAMtova sa dehadhArI // AvAM tu mAMsaM bahu bhakSayAvo / nityaM pazUnAM natu mAnavAnAm // 53 / / 179 1. sudIkSitAbhiH prANAtipAtaviramaNAdipaMcamahAvRttayuktAbhirjeMnAryAbhiH saha / yataH- jainasAdhvyaH sAdhubhiH sahekatrasthAne naiva vasaMti vRttadUSaNapratiprasaMgAditi svopajJaTIkAyAm // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have eka dahADo dehadhArI sAkSAta yama sarakho te maMtrIputra te rAjAne kahevA lAgyo ke, ApaNe to haMmezAM pazuonuM mAMsa bahu bhakSaNa karIe chIe, paNa mANasonuM mAMsa bhakSaNa karatA nathI. svAdo'tra mAMse yadi cetpazUnAM / lokottaro vai tRnnbhksskaannaam|| missttaashngraasvipossitaanaaN|| mAMse janAnAmadhikastataH syAt // 54 / / A duniyAmAM jyAre tRNabhakSI pazuonA mAMsamAM lokottara svAda che, tyAre miSTa bhojanothI poSita karelA mANasonA mAMsamAM tethI adhika svAda hovo joIe. rAjA tvasi tvaM pravaro'tra mitra / nityaM tato nirbhayameva martyam // ekaikamAnaMdakRte labhasva / nau yena kAryaM ca bhaveta siddham // 55 // he mitra! tuM to A jagatamAM moTo rAjA che, mATe hamezAM bhaya rahita ja AnaMda mATe akeka mANasane meLava, ke jethI ApaNuM kArya siddha thAya. mitrasya rAjeti vaco nizamya / ___harSAnvito vAcamuvAca taM saH // mitra tvayA yadgaditaM prsdy| mahyaM tu sarvaM bahu rocate tat // 56 / / . evI rItanuM mitranuM vacana sAMbhaLIne harSita thaelo te rAjA tene kahevA lAgyo ke, he mitra! te kRpA karIne je kahyuM te saghaLuM mane bahu ruce che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 37ma: saf. / evaM vicAryAtha samaMtriputro / nityaM vadyAre vimuthavAnAm | lobhe ca tatkravyamatIva lubdho| pApAkaro nIcanRpo mudAdat // 57 / / ema vicArIne have maMtrIputra sahita te pAponI khANa sarakho nIca rAjA hamezAM potAnA gupta mANasa mAraphate mugdha bALakone meLavavA lAgyo, tathA tenA mAMsane atyaMta lubdha thayo thako harSathI bhakSaNa karavA lAgyo. sAtho kathA tvaprathayannagaryAM / rAjJo viditvA ca kukurma nityam // sarve babhUvurbhayataH sakhedA / rakSAmakurvaMzca nijaabhkaannaam|| 58 / / have te vAta to nagaramAM phelAI gaI; ane rAjAnA te kukarmane hamezAM jANIne sarva loko bhayathI khedayukta thayA; ane potAnA bALakonuM rakSaNa karavA lAgyA. jJAtvA krameNetikathAM sa maMtrI / maMtraM svacitte'tha cakAra nityam // ko'pIha putraM mama mAnuSo'tha / bhUpaM ca neSyatyavilaMbato'tam // 59 / / have anukrame evI rItanI vAtane jANIne te maMtrI potAnA manamAM hamezAM vicAravA lAgyo ke, have ahIM koIka mANasa mArA putrane ane rAjAne turata mArI nAMkhaze. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM sa ciMtAturamAnaso'tha / ___ yAvatsthito'styatra tadaitya mAlI / / zokAturastaM ca jagAda natvA / netrAMbunA saMsnapayandharitrIm // 60 / / have evI rIte ciMtAtura manavALo te maMtrI jeTalAmAM rahelo che, teTalAmAM zokAtura thaelo mAlI tyAM AvIne tathA te maMtrIne namIne, azruthI jamInane bhIjAvato thako kahevA lAgyo. svAminnRpasyAdya suvaattikaayaaN| kSmApazca vaH sUnurapi prabhAte // AstAmazokasya tale sthitau dvau| tAvattu tatrAgata eka martyaH // 61 / / he svAmI ! Aje rAjAnA manohara bagIcAmAM rAjA ane Apano putra paNa, banne prabhAtamAM azoka vRkSanI nIce UbhA hatA, teTalAmAM to tyAM eka manuSya Avyo. nistriMzahasto vikarAlabhAlo / bhUbhaMgataH pATalarakta netraH // sAkSAtkRtAMtova gataH sa ttr| yatra sthitau tAvatha zarmalInau / / 62 / / pachI hAthamAM talavAravALo, bhRkuTInA bhaMgathI bhayaMkara lalATavALo, gulAba sarakhI lAla AMkhovALo, ane sAkSAta jANe yama ja hoya nahIM jema, evo te mANasa, jyAM teo banne sukhamAM lIna thaIne rahyA hatA tyAM gayo. 1. nistriMzo nighRNe khaDge / / iti haimaH // 2. rohito lohito rktH|| ityamaraH // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH sargaH / AkRSya kozAccapalaM kRpANaM / tyaktvA dayAM tatra sa tau jaghAna // pazcAdrataH so'pyavilaMbitaM ca / kvApi pramodAttu tataH praNazya // 63 / / tyAM teNe mIyAnamAMthI turata talavAra kahADIne te bannene dayA tajIne mArI nAMkhyA; ane pachI te paNa turata harSathI tyAMthI nAzIne kaMika jato rahyo. zrutvA tadIyaM vacanaM sa maMtrI / vajrAhatovApa zucaM svacitte // taM mAlinaM cApi visRjya tUrNa / mAkArayaccAraM janAMstataH saH // 64 // te mAlInuM vacana sAMbhaLIne te maMtrI jANe vajrathI haNAyo hoya nahIM jema, tema potAnA manamAM zoka pAmyo, tathA pachI te mAlIne paNa rajA ApIne turata teNe gusapuruSone bolAvyA. cAreSu maMtrI samupAgateSu / taM ghAtinaM mArgayituM drutaM saH // krodhoddhurastAMzca samAdideza / natvA gatAste'pi vicakSaNAzca // 65 / / 183 te guptapuruSo Avate chate krodhAtura thaelo te maMtrI teone te mAranAra mANasane zodhavA mATe hukama karato havo; ane te vicakSaNa cAro paNa namIne (te kArya mATe) gayA. 1. cArazca gUDhapuruSazca // ityamaraH // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te'tha kSaNAdeva sametya tatrA / mAtyaM samaM cAkathayannudaMtam // svAminsa haMtAsti hi ko'pi bhilllo / yAto'sti yaH kvApi puraH praNazya // 66 / / have te guptapuruSo kSaNavAramAM ja tyAM AvIne maMtrIne saghaLo vRttAMta kahevA lAgyA ke he svAmI ! te mAranAra kharekhara koIka bhilla che ke je nagaramAMthI kaMIka nAzI gayo che. asmAbhirevaM janataH zrRMta ca / rAjJA ca yuSmattanayena tasya // bAlo hato haMta nijAzanAya / tenaiva bhillena ruSA hatau tau|| 67 // vaLI amoe lokothI ema sAMbhaLyuM ke, rAjAe ane tamArA putre te bhillanA bALakane potAnA bhojana mATe mArI nAMkhyo che; ane te ja kAraNathI bhille teo bannene krodhathI mArI nAMkhyA che. zrutvetyudaMtaM sacivo'pi dadhyau / __sthAne durAcAraparau hatau tau // svAde ca mAMsasya hi ye prliinaa| stajIvitaM re zatadhA dhigastu // 68 / / evI rItanuM vRttAMta sAMbhaLIne maMtrI paNa vicAravA lAgyo ke, durAcArI evA teo banneno yogya vinAza thayo; mATe je mANaso mAMsanA svAdamAM lIna thaelA che, teonA jIvitane are! sekaDovAra dhikkAra thAo. 1. sarvasAdhusamAneSu / samaM syAdabhidheyavat / / iti vizvaH (medinI ca) / / 2. vArtApravRttivRttAMta / udaMta: syAdathAhvayaH / / ityamaraH // 3. sthAne tu kAraNArthe syA-dyuktasAdRzyayorapi // iti medinI // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 aSTamaH sargaH / evaM vicAryeha janAH svakIyaM / ceto na kAryaM kila mAMsalInam // mAMsAzino hyatra paratra sarve / dAridraduHkhAtithino bhavaMti // 69 // ema vicArIne te loko ! A jagatamAM kharekhara potAnuM mana mAMsalubdha karavuM nahIM; kemake sarva mAMsabhakSIo A loka ane paralokamAM daridratA ane duHkhanA paroNAo thAya che. (arthAt teo daridrI ane duHkhI thAya che.) gurugiraM janateti nizamya sA / nijanijAni gRhANi yayau mudA // munivaro'pi sukhena sa tatra c| jaladakAlamalaMghata ziSyayuk // 70 / / evI rItanI gurunI vANI sAMbhaLIne lokono te samUha harSathI potapotAne ghera gayo; zrI AtmArAmajI munirAja paNa sukhethI ziSyo sahita tyAM varSAkALa nirgama karatA havA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargojAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 71 / / "jAMkaH" bheTale mAThamo. (pAnI saghano artha mAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajinmunIzasyajhaMDIyAlAkhyagrAmAgamana taddattadezanAdvArA mAMsabhakSaNadUSaNanirUpaNo nAma aSTamaH sargaH samAptaH / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // navamaH sargaH praarbhyte|| ullaMghya varSAM sa munIzvaro'tha / nirgatya ziSyaiH saha jhaMDiyAlAt // mAsAn pRthivyAM katicidvihRtya / prApAzu puryAM gujarAvalAyAm // 1 // have te zrI AtmArAmajI munIzvara varSAkALa ullaMghana karIne, ziSyo sahita jhaMDIyAlAmAMthI nIkaLIne, keTalAka mAso pRthvI para vihAra karIne gujarAvAlA nAmanI nagarImAM padhAryA. sAdhuM samAyAtamamAyamenaM / jJAtvA janAH saMmaMdasaMhatiM tam // romAMcasaMdohapadena htto| naMtuM vamaMtaH samupAyayuH strAk // 2 / / loko A niSkapaTI sAdhune AvelA jANIne, romAMcanA samUhanA miSathI hRdayamAMthI harSanA samUhane vamatA thakA turata tene vAMdavA mATe AvyA. 5 1. puH strI purInagaryo vA / pattanaM puTabhedanam / / ityamaraH / / 2. mutprItiH pramado hrss| pramodAmodasaMmadAH // ityamaraH // 3. striyAM tu sNhtivRdN| nikuraMbaM kadaMbakam // ityamaraH // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / sthAneSu yogyeSvabhisAMsthiteSu / lokeSu lokaikahito munIzaH // vAcaM jagAdAtha sudhAsamAnAM / bhavyAMgicetogatatApahaMtrIm // 3 // have loko yogya sthAnako para besate chate lokomAM ja che eka hita jemanuM evA te zrI AtmArAmajI mahAmunirAja bhavya prANIonA cittamAM rahelA tApane nAza karanArI amRta sarakhI vANI bolavA lAgyA. bhobho janA ye jagatIha nitya / manyAMganAsaMgamaraMgaraktAH // duHkhaM labhaMte'tra paratra tIvra / mibhyo yathA te varadattanAmA // 4 // he loko! je puruSo A jagatamAM hamezAM parastrInA saMgamanA raMgamAM Asakta thayelA che. teo A loka ane paralokamAM, varadatta nAmanA zAhukAranI peThe tIvra duHkha sahana kare che. / / tathAhi / / -- te 524tta zenI have thAI . kSetre manojJe bharatAhvaye'smin / dezo'sti saurASTra iti prasiddhaH // tatrAsti caikA nagarI grisstthaa| hAlibhiHzaMkhapurIti naamnaa|| 5 // A bharata nAmanA manohara kSetramAM saurASTra nAmano prasiddha deza che, tathA tyAM mahelonI zreNIothI pradhAne evI zaMkhapurI nAmanI eka nagarI che. 1. ibhyo dhanavatIbhyA tu / keraNvAM sallakItarau // iti hemacaMdraH / / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / AsIdihebhyo varadattanAmA / padmAlayAsevitapAdapadmaH // citraM tathApyeSa kathaMcanApi / __ lokeSu no'bhUtpuruSottamo hi|| 6 // ahIM te zaMkhapurImAM) lakSmIe sevela che caraNakamala jenA evo varadatta nAme zAhukAra hato; topaNa AzcaryanI vAta che ke, A zAhukAra koI paNa rIte kharekhara lokomAM ''uttama puruSa'. (pakSe-vi) nahoto!! tava puryAM kila saagraakhy| ibhyo babhUva draviNAhato'nyaH // tasyaikaputrI kamalAbhidhAsI / netrAsyahastaiH kamalopamA yA // 7 // te ja nagarImAM dhane karIne Adara yukta thaelo eka sAgara nAme zAhukAra hato; tene eka kamalA nAme putrI hatI, ke je netra, mukha tathA hastothI kamala sarakhI hatI. reje padAgre nakhavRMdamasyAH / phullaprabhaM kiMzukaparNavarNam // atyuttamaM prApya pdaabjmsyaaH| prAptAMgulI haMsamukhavrajo va // 8 // A strInA paganA agra bhAga para praphullita kAMtivALo tathA kesUDAMnA pAna sarakhA raMgavALo nakhono samUha zobhato hato, te 1. lakSmI: padmAlayA padmA / kamalA zrIharipriyA // ityamaraH / / 2. kiMzuka:-kiMcit zuka iva / zukatuMDAbhapuSpattvAt / "palAze kiMzukaH parNo' ityamaraH / / iti svopajJaTIkAyAm // 3. aMgulya karazAkhAH syuH // ityamaraH // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / 189 jANe ke A strInA ati uttama evA caraNarUpI kamalane pAmIne (tyAM) AvelA AMgaLIorUpI haMsonA mukhono samUha hoya nahIM sema, tebha zomatI tI. vijJAstvamanyaMta nakhAlimetAM / zIladvidaMtasya vidAraNe'ram // kroryAnvitAM nityamamodholA / zaktiprayuktAM hi nakhAnanAlim / / 9 // te nakhonI zreNine paMDitoe kharekhara zIlarUpI hAthIne phADavAmAM zaktivALI, krUratAvALI tathA hamezAM amogha phALavALI siMhonI zreNi mAnI che. prApnoti tanvyAH padayugmamasyA / maMjIrajhAkArakaraMbitaM ca / / vAcAlacakrAMga yugAzritasya / __phullAprabhAM tAmarasasya zobhAm / / 10 / / vaLI A sUkSma zarIravALI strInuM jhAMjharonA jhaMkArovALuM caraNayugala, bolatA evA haMsanA joDalAMthI Azrita thaelA kamalonI praphullita kAMtivALI zobhAne prApta thAya che. 1. na moghaM amoghaM 'moghaM triSu nirarthake' / / iti rudrAt / / 'phAlaM tu vasane phAla / utplutau'|| iti haimaH / / 2. nakhA eva AnanAni yeSAM te nakhAnanA siMhA iti yAvat / teSAmAli: paMktistAM nakhAnanAlim // iti svopajJaTIkAyAm // 3. maMjIro'strI sa nUpuraH // iti rabhasaH / / 4. cakrANi aMgAni asya *cakrAMgo mAnasaukasi* / / iti medinI // 5. tAmarasaM padme tAmrakAMcanayorapi / / ityuktatvAt // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jAnaMti tatpAdayugaM ramaNyAH / pAdapracAraMva paretarAjaH // maMjIrabaMdi dhvaninopalakSyaM / pusAM budhAzcetanadAraNe'lam / / 11 // strInA te caraNayugalane paMDito jhAMjhararUpI bhATanA zabdothI oLakhI zakAya evA, ane puruSonA cittane dAraNa karavAmAM samartha evA yamanA pAdapracAratulya jANe che. jaMghAdvayaM bhAti varAnanAyAH / kIryuttamastaMbhanibhaM smarasya // pAdAMgadadyotapadena tsyaa| vIryaprazastyakSaravRMdavAhi / / 12 // jhAMjharanA tejanA miSathI vIryanI prazastinA akSaranA samUhane dhAraNa karanAruM evuM te uttama mukhavALI strInuM jaMghAonuM joDaluM kAmadevanA uttama kIrtistaMbho sarakhuM zobhe che. dAtryau budhAste pravadaMti jaMghe / jaMghAlatAMvAMburuhAsanAyAH // vizvaMbharAyAM nijasadmato'raM / . sApalyato vAmasulocanAyAH / / 13 // te jaMghAone paMDito (A) pRthvImAM strInA zokayapaNAthI, potAnA gharamAMthI turata lakSmInA jANe ativegane ApanArI hoya nahIM jema, tevI kahe che. (arthAt lakSmIno nAza karanArI kahe che) 1. "dharmarAjaH pitRpatiH / samavartI paretarAT" / / ityamaraH / / 2. baMdinaH stutipAThakAH / / ityamaraH // 3. pAdAMgadaM tulAkoTi / maMjIro nUpuro'sriyAm / / ityamaraH // 4. aMburuhaM kamalaM AsanaM yasyAstasyA lakSmyA iti yAvat / / iti svopajJaTIkAyAm // 5. vAmaH kAmaH suSTulocane yasyAstasyAH striya iti yAvat // iti khopajJaTIkAyAm // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / reje paraM zaMvaralocanAyAH / zubhroruyugmaM kadalInibhaM hi // mahyAM calallokasu locanAnAM / nIDodbhavAnAM zramanodi tasyAH / / 14 // hariNa sarakhAM netrovALI evI te strInuM pradhAna, ane pRthvImAM calAyamAna evA lokonAM uttama locanorUpI pakSIonA zramane dUra karanAruM zveta sAthaLonuM joDuM kharekhara keLanA vRkSa sarakhuM zobhatuM hatuM. jJAtaM ramaNyUruyugaM dharAyAM / dhIrairdhruvaM staMbhanibhaM yamasya // vaizvAnaravrAtasutApitaMva | 191 gAMgeyaraMgorurucicchalena / / 15 / / strInA sAthaLanA yugalane (A) pRthvImAM dhIra puruSoe, (tenI) suvarNanA raMga sarakhI manohara kAMtinA miSathI jANe agninA samUhathI tapAvelA hoya nahIM jema, tevA yamanA staMbho sarakhuM jANeluM che. tanvyA jagatkAmijighAMsaha / nArAcasaMdohayutAMva puSTam / / tUNIralIlAM madanasya dhatte / vIrasya tasyAzca nitaMbayugmam / / 16 / / vaLI te sUkSma aMgavALI strInuM puSTa nitaMbayugma ahIM 1. zaMvaro dAnavAMtare / mastyaiNagiribhedeSu // iti haimaH // 2. gAMgeyaH syAtpumAn bhISame / klIbaM svarNakaseruNoH / / iti medinI / / 3. prakSveDanAstu nArAcAH // itymrH|| 4. tUNopAsaMgatUNIra / niSaMgA iSudhirdvayoH / / ityamaraH / / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jagatamAM rahelA kAmI puruSone mAravAnI icchAthI jANe bANonA samUhavALI evI kAmadevanA nAmanA yoddhAnI (bANo rAkhavAnA) bhAthAMonI lIlAne dhAraNa kare che. doSajJavRMdairviditaM nitaMbaM / vighnapradaM zailanitaMbatulyam // dharmAmRtadvIparvatI pravAhe / tuMgaM varAMgyA hi vasuMdharAyAm / / 17 // - uttama maMgavAjI strIna yA nitaMbane (mA) pRthvImA paMDitonA samUhoe dharmarUpI amRtanI nadInA pravAhamAM vijJa ApanArA parvatanA nitaMba sarakhuM kharekhara jANeluM che. lAvaNyatoye kilanAbhikUpe / krIDAM svayaM kartumanaMganAgaH // asyAH papAtAtra na cetkimatrA / yaH zrRMkhalA dehruhcchlen|| 18 // A strInA lAvaNyarUpI pANIvALA A nAbhirUpI kUvAmAM kAmadevarUpI hAthI kharekhara pote krIDA karavAne paDelo che; jo ema na hota to ahIM (nAbhi pAse) romanA miSathI lokhaMDanI sAMkaLa kyAMthI AvI ? nAbhiM dharAyAM bhayadAM vadaMti / ___ zvabhrasya kUpasya sahodarIM tAm // mAlinyamAlAkalitAM gabhIrAM / nityaM budhA hyatra sumadhyamAyAH / / 19 // 1. srotasvinI dvIpavatI / sravaMtI nimnagApagA // ityamaraH / / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama: sarva dha 193 paMDito A pRthvImAM kharekhara uttama madhyabhAgavALI strInI malinatAnI zreNithI yukta thaelI, tathA gaMbhIra evI te nAbhine hamezAM narakanA kUvA sarakhI bhaya ApanArI kahe che. taptasya darpasya pinAkapANe / netrAgninA tApanivRttaye'lam // lomAlitavalighanaM vanaMva / tasyA valizrAvi picaMDamasti // 20 // mahAdevanA netrAgnithI tapelA kAmadevanA tApanI zAMti mATe samartha tathA romanI zreNiorUpI vRkSonI paMktiothI ghATuM thaeluM ane valiorUpI jharaNAovALuM jANe vana ja hoya nahIM jema, tema te strInuM udara zobhe che. dIrghodaraM tattu nirIkSya vijJA / mAMsAsthimedopacitaM malInam // dUre vimuMcati cakoranetryA / cAMDAlasahyeva hi manyamAnAH / / 21 // cakora sarakhAM netrovALI strInA te vizALa udarane mAMsa, hADakAM, tathA carabIthI bhareluM ane malina joine (tene) kharekhara cAMDAlanA ghara sarakhuM mAnatA thakA vidvAno dUra taje che. tasyAH karAMgulya iSalalaMtya / stanvyAH sadA jaMgamakalpavallyAH // zobhAM labhate'ruNakAMtikAMtA / caMdrAnanAyA navapallavAnAm / / 22 // 2. pikhaMDa kare| pazoravayane pumAn / / ti mevinI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sUkSma aMgavALI tathA caMdra sarakhA mukhavALI evI te strInI aruNa sarakhI kAMtithI manohara lAgatI tathA jarA jhUlatI evI hAthanI AMgaLIo hamezAM jaMgamakalpavelInA navA pallavonI zobhAne meLave che. 194 hastAMgulIvRMdamidaM ramaNyA / dUraM vimuMcati vipazcito'tra // matvA sadA pallavavAratulyaM / vizve hi vizve viSavellijAtam // 23 // strInA hAthanI AMgaLIonA te samUhane A samasta jagatamAM paMDito hamezAM jherI velaDIthI utpanna thaelA pallavonA samUhatulya jANIne dUra taje che. nAlAvivAsyAH subhujau vibhAto / svarNaprabhau komalatAM vahaMtau // hastau tadagre kila kaMrkeNADhyA / vaMbhojalIlAM sulabhAM labhete // 24 // A strInA suvarNa sarakhI kAMtivALA, tathA komalatAne dharanArA uttama bhujo padmanAlonI peThe zobhe che, tathA tenA agrabhAgamAM kaMkaNovALA (pakSe-- pANInA kaNIAovALA) hasto kharekhara kamaLonI sulabha lIlAne meLave che. "valliH " hasvAMtApi / yataH- " hiraNmayorvIruhavallitaMtubhiH / iti mAghaH // // iti mukuTazca // " vallIvalkapinaddhadhUsarazirAH " iti damayaMtyAM dIrghAtApi // iti svopajJaTIkAyAm / / 2. bhujabAhU praveSTo doH / / ityamaraH // 3. pANiH zamaH zayo hastaH / / ityamaramAlA / / 4. kaMkaNaM karabhUSAyAM / / iti medinI // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / vijJAya tanvyAstu bhujau bhujaMgau / saMtastatastau cakitAzcaraMti // muhyaMti mahyAM rdhiSaNAbhRto'pi / sparzAttayorAzu yataH pumAMsaH // 25 // sUkSma aMgavALI strInA te bhujone sarpa jANIne saMta puruSo tethI bhayabhIta thayA thakA cAle che; kemake teonA (strInI bhujAonA) sparzathI buddhivAna puruSo paNa pRthvImAM turata moha pAme che. klRptauva pIyUSanidhAnakuMbhau / tasyAH stanau manmathataptapuMsAm // tApApanodAya pitAmahena / sarvaMsahAyAM dayayaiva nUnam // 26 // (A) pRthvImAM brahmAe kAmadevathI tapta thaelA puruSonA tApane dUra karavA mATe kharekhara dayAthI ja banAvelA amRta nidhAnanA ghaDAo jANe hoya nahIM jema, tema te strInA banne stano (zobhe che.) matvA stanau staMbhanakAriNau tau / bhuvyaMganAyA apavargamArge // tuMgauva tuMgau ca payaH stravADhyau / dUraM tato yAMti vicakSaNA hi // / 27 // 195 pRthvImAM strInA te UMcAM, ane dUdhanA jharaNAMvALAM, (pakSe-- pANInA jharaNAMvALAM) stanone mokSamArgamAM aTakAyata karanArA parvata sarakhA jANIne vicakSaNa mANaso tethI kharekhara dUra jAya che. 1. buddhirmanISA dhiSaNA // ityamaraH / / 2. brahmAtmabhUH surajyeSTaH parameSTI pitAmahaH / / ityamaraH / / 3. tuMgaH puMnAgagaganayo- budhesyAdunnate'nyavat / / iti haimaH / / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zaMkhAbhakaMThastrijagajjayAya / kAmasya yasyAstrivalicchalena // tarasvarAkRSTamanuSyavAra | AviSkarotIva kila prayANam / / 28 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ati UMcA nAdathI kheMcelA che manuSyonA samUha jeNe evo te strIno zaMkha sarakho kaMTha traNa valionA miSathI traNa jagatane jItavA mATe kharekhara kAmadevanA prayANane jANe sUcavato hoya nahIM prema tema lAge che. kaMTha sukaMThyAH kila manvate taM / nityaM ca bhImaM vibudhA yamasya // mAMgalyanisvAnadharaM dharitryAM / kaMbuM svarAkrAMtajanAlicittam // 29 // uttama kaMThavALI strInA te kaMThane hamezAM paMDito kharekhara pRthvImAM, svare karIne AkrAMta karela che mANasonI zreNIonAM citta jeNe, tathA bhayaMkara evo yamano, mAMgalika zabdane dharanAro zaMkha mAne che. tasyA vibhAtaH kila mAMsalAMsau / zailAvivAnaMgavijitvarasya // vAsakSamau tADanatatparasya / bANairnarAn puSpavinirmitaiH svaiH // 30 // puSponA banAvelAM potAnAM bANothI puruSone mAravAmAM tatpara thaelA evA kAmadevarUpI yoddhAnA nivAsa mATe samartha evA jANe be parvato ja hoya nahIM jema, tema kharekhara te strInA puSTa khabhAo zobhe che. 1. tAro'tyuJcaiH / / ityamaraH / 2. kaMburvalyazaMkheyoH / / iti haimaH // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / aMsau suveNyAH kila kovidAstau / dharmadvidaMtasya radaprabhede // jAnaMti nityaM daradau girI va / mAyAM kSamau rauhisslocnaayaaH|| 31 // uttama che veNI jeNInI, tathA hariNa sarakhAM che locano jeNInA evI strInA te khabhAone pRthvImAM paMDito dharmarUpI hAthInA dAMtone bhAMgavAmAM samartha tathA bhaya ApanArA parvata sarakhA jANe che. IzAkSizuSNAzu mRto'pi drpH| pIyUSabiMduM hi nipIya tasyAH // oSThodbhavaM svAdu sumdhymaayaa| zcaitanyayuktova punrbbhuuv|| 32 // mahAdevanA netranI agnithI turata mRtyu pAmelo paNa kAmadeva kharekhara, uttama madhyabhAgavALI te strInA hoThathI utpanna thayelA svAdiSTa amRtabiMdune pIne jANe pharIne caitanyayukta thayo hoya nahIM jema, tema lAge che. jAnaMti nAryA viSabiMdutulya / moSThAgragaM dUradRzo rasaM hi // Asyogra valmIkavilolalolA / dervIkarodbhUtamimaM dharAyAm / / 33 // 1. rauhiSaM katttRNe klIbaM / puMsi syAddhariNAMtare / / iti medinI // 2. barhiH zuSmA kRSNavarmA / zociSkeza uSarbudhaH / ityamaraH // * / / zuSyatyaneniti zuSmA 'zuS zoSaNe' (di0 pa0 a0) anyebhyo'pi (3 / 2 / 75) iti manin / saMjJApUrvakatvAnna guNaH / / * / / iti svopajJaTIkAyAm 3. dUraMyAvad dRzo dRSTayo yeSAM te dUradRzo vicakSaNA iti yAvaditi svopajJaTIkAyAm / / 4. vAmalUrazca nAkuzca / valmIkaM punapuMsakam // ityamaraH / / 5. lolA tu rasanAzriyoH / / iti haimaH / / 6. darvIkaro dIrghapRSTo / daMdazUko bilezayaH / / ityamaraH / / / / davyIkAraH phaNa eva karo yasya prhaarsaadhntvaat| darvI phaNaM karoti, iti vA / 'kRJo hetu-' (3 / 2 / 20) iti TaH / / iti svopajJaTIkAyAm // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / strInA hoThanA agrabhAga para rahelA A rasane vicakSaNa mANaso, pRthvImAM (teNInA) mukharUpI bhayaMkara rAphaDAmAM rahelI capala jIbharUpI sarpathI utpanna thaelA kharekhara jheranA biMdu sarakho jANe che. saMdhyAya yuddhaM vidhinA kadApi / bhAvIha dRSTyorhRdasUyayaiva // 198 sthAne sumadhyA racitA svabuddhyA / nAsA lAvaNyamayeyamasyAH // 34 // brahmAe ahIM potAnI buddhithI A strInI (banne) AMkho vacce koika divase paNa hRdayanI irSAthI ja yuddha thanAruM jANIne, A (teNInI) lAvaNyamaya nAzikAne turata uttama madhyastharUpa ThIka racI dIdhelI lAge che! medhAvino nityamimAM viditvA / nAsAM svacitte yamadaMDatulyAm // zubhrAMzumukhyA dhruvamaMganAyA / dUraM vimuMcati ciraM dareNa / / 35 // buddhivAna loko caMdra sarakhA mukhavALI evI strInI A nAzikAne ghaNA kALathI hamezAM potAnA manamAM kharekhara yamanA haMDatulya bhAgIne (tene) layathI hUra tathe che. pAzadvayaM karNapadena tasyAH / kaMdarpasAraMgavadhopajIvaH // baMdhAya kAmaM nararohitAMnAM / . kRtvA cakAreha na kasya citram // 36 // 1. kaMdarpaH kAmaH sa eva sAraMgavadhopajIvo mRgayuriti yAvaditi svopajJaTIkAyAm // 2. rohito mInamRgayo - rbhede rohitakadrume // iti vizvaH // For Private. & Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama: : / - kAmadevarUpI pArAdhie te strInA karNanA miSathI puruSarUpI hariNone sArI rIte bAMdhavA mATe be pAzo banAvIne ahIM kone Azcarya nathI karyuM? karNI budhAstau pravadaMti citraM / muktAliyuktAvapi kopanAyAH // kaMdarpavIreNa vazIkRtAnAM / modI noTUMvAnAm aa rU7 . AzcaryanI vAta che ke, (AbhUSaNamAM rahelAM) motIonI zreNithI yukta evA paNa (pakSe-mokSe gaelAonI zreNithI yukta evA paNa) strInA te karNone paMDita loko kAmadevarUpI yoddhAe vaza karelA lokonA samUhane moha denArA mAne che !! lAvaNyapiMDaM hi hiraNyagarbhaH / pUrvaM vyadhAdyaM vidhineMdave saH // bhAgaM tu tasmAdapi zeSayitvA / tvavidetrImapi tasya vicit II rUTa asyAzcakAreha varAnanAyA / stenaiva bhAgena kapolayugmam // nocetkathaM caMdramasi prayAtaM / chidra channenAtra di nAMchanarca || rU? | guman te prasiddha evA brahmAe vidhipUrvaka pUrve kharekhara caMdra mATe je lAvaNyano piMDa banAvyo hato, temAMthI paNa caMdranI avagaNanA karIne paNa kiMcit bhAgane bacAvIne, ahIM te ja (bacAvelA) bhAgathI A uttama strInA banne gAlo banAvyA che; jo ema na hota to A caMdramAM lAMchananA miSathI kharekhara chidra kyAMthI AvyuM ? 2. kaDI potI || rUlyama: || Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jJAtvA kapolau kila kovidAstau / channAsthimAMsaugha kaMpAlatulyau // kauleyakAha satataM ramaNyA / cabaMti no'zaucabhayAdivAtra // 40 // strInA te banne gAlone ahIM paMDito kharekhara, gupta che hADakAM ane mAMsano samUha jemAM ane kUtarAnA lAyaka evI tuMbaDIo sarakhAM hamezAM jANIne, jANe apavitrapaNAnA bhayathI ja hoya nahIM prema tema (tekhonuM ) yuMjana uratA nathI. asyAH praphulle nayane vidhattaH / sAmyaM dhruvaM tAmarasadvayasya // nocetkathaM pakSmapadena tatra / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / rolaMbamAlA militA babhUva / / 41 // A strInI banne praphullita AMkho kharekhara be kamaLonI zobhAne dhAraNa kare che; jo ema nahota to tyAM pAMpaNonA miSathI bhamarAonI zreNi kema ekaThI thaI? naitreva netre vibudhA vadaMti / vadhvA dhruvaM zvabhravasuMdharAyAm // kokSeSughAtena narAnihaiva / datvApadaM te nayato'takaM yat // 42 // 1. kapAlo'strI ziro'sthi syAt / ghaTAdeH zakale vraje / / iti medinI / / 2. kauleyakaH sArameye kuline / / iti haimaH // 3. pakSma sUtrAdisUkSmAMze / kiMjalke netralomani // iti vizvaH / / 4. netraM mathigaNe vastra - bhede mUle drumasya ca / / rathe cakSuSi nadyAM tu / netrI netari vAcyavat / / iti medinI / / 5. kaTAkSakAkSau // iti rabhasaH / / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama: saf. / 201 strInAM netrone paMDito kharekhara jANe teo narakabhUmi prate leI janArAM hoya nahIM jema, tema kahe che; kemake te netro ahIMja puruSone kaTAkSarUpI bANonA mArathI du:kha daIne yamanI pAse laI jAya che. (kAmI puruSonI dazamI dazA mRtyunI prasiddha ja che.) asyA bhruvau kAmadhanurdharasya / dhattova zobhAM dhanuSordharAyAm // vedhAya puMsAM madanoddhatAnAM / zaMbhusvayaMbhUharijitvarasya / / 43 // A strInI bhrakuTIo kAmadevathI uddhata thaelA puruSone vIMdhavA mATe pRthvImAM mahAdeva, brahmA ane viSNune (paNa) jItanArA evA kAmadeva nAmanA dhanuSyadhArI yoddhAnA dhanuSyonI uttama zobhAne jANe dhAraNa karatI hoya nahIM jema, tema lAge che. prajJA bhruvau te kamalAnanAyA / ___ nAryAH pRthivyAM kila saMvidaMti // klRpte hi mAnAya yamasya nityaM / mAMgalyade vNdnmaalikev|| 44 // kamaLa sarakhA mukhavALI strInI te bhrakuTIone (A) pRthvImAM paMDito kharekhara hamezAM yamanA mAna mATe banAvelA mAMgalika toraNo sarakhI jANe che. bhAlaM vibhAvRMdata iMdutulyaM / ___ caMdrAnanAyAzcaTulaM cakAsti // liptAcchasAraMgamadacchalena / lakSmAnvitaM saMmadadaM hi tasyA / / 45 // 1. yadAha bhartRhariH "zaMbhusvayaMbhUharayo hrinnekssnnaanaaN| yenAkriyata satataM gRhakarmadAsAH ||iti / / 2. kalaMkAMko lAMchanaM c| cinhaM lakSma ca lakSaNam / / ityamaraH / / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / caMdra sarakhA mukhavALI evI te strInuM, kAMtinA samUhathI caMdra sarakhuM tathA suMdara evuM lalATa (te para) copaDelI nirmala kasturInA miSathI cittavALuM tathA kharekhara harSane denAruM zobhe che. bhAlaM varAMgyAH pravadaMti vijJAH / sAraMganAbhipravilepanADhyam // zyAmaM svavijJAnasahasrarazmaH / svarbhANumevAvaraNAya satyam / / 46 // uttama aMgavALI strInA, kastUrInA lepanavALA (ane tethI) zyAma evA lalATane paMDita loko potAnA jJAnarUpI sUryane DhAMkavAmAM kharekhara rAhu ja kahe che. asyA ramaNyAH kila kezapAzaH / kAmAzvavAhasya kazAsakho'sti // kartuM vaze buddhimtaampiih| puMsAM ca hRccaMcalaghoTakAnAm / / 47 // A strIno kezapAza A jagatamAM buddhivAna puruSonA paNa hRdayarUpI caMcala ghoDAone vaza karavAmAM kharekhara kAmadevarUpI svAranA cAbuka sarakho che. kRSNAM munIzA: kabarI gadaMti / dhamrAlitulyAmapavargamArge // vizvaMbharAyAM nayanAMdhyadAtrIM / nAryA narANAM gamanotsukAnAm / / 48 // 1. svarbhAnustu tamo rAhuH // iti puMskAMDe ratnakozAmaramAlayordarzanAt / svarAkAze viparItalakSaNayA bhAti iti "svarbhAnuH" * dAbhAbhyAM nu * (u0 3 / 32) * zubhnAdiH * (8 / 4 / 39) iti svopajJaTIkAyAm // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / 203 - strInA te zyAma kezapAzane munIzvaro duniyAmAM mokSamArga prate javAne utsuka thaelA puruSonI AMkhone aMdhApo ApanArI dhuMvADAnI zreNitulya kahe che. udvAhitAsItsuradattanAmnA / tatraiva saikena nareNa satrA // tanvyekadA vai varadattadRSTe / rAtithyamAgAcca pathi vrjNtii|| 49 // sUkSma aMgavALI evI te kamalAne te ja nagaramAM eka suradatta nAmanA puruSa sAthe paraNAvI hatI, ane eka dahADo mArge cAlatI thakI te varadattanI dRSTie paDI. kAkSAsta ropairhariNekSaNAyA viddho'pi citraM tilakova tsyaaH| romAMcasaMdohamiSeNa tUrNaM / phullo babhUveha mudA sa kaamii|| 50 // hariNa sarakhI AMkhovALI evI te strInA kaTAkSorUpI phekelAM bANothI te kAmI varadatta ahIM vIMdhAyo, chatAM paNa AzcaryanI vAta che ke, te turata harSathI romAMcanA samUhanA miSathI tilaka vRkSanI peThe prasita thayo !! 1. ropo ropaNabANayoH // iti vizvaH / / 2. tilako drumarogAzva-bhedeSu tilakAlake // iti medinii|| tilakavRkSANAM pramadAyAH kaTAkSazreNibhiH praphullatvaM prasiddhameva-yadAha mahAkaviharicaMdro nijadharmazarmAbhyudayAkhyamahAkAvye // zravye'pi kAvye racite vipazci-tkazcitsacetAH paritoSameti / utkoraka: syAttilakazcalAkSyAH, kaTAkSabhAvairapare na vRkSAH // 1 // / / iti svopajJaTIkAyAm / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sApi pravIkSyainamanaMgasUtra dhArasya mohAttu naTIva jAtA // nRtyaM prapanneva zanaizcacAla / tAlaistulAkoTi kiMkiNInAm // 51 // te kamalA paNa te varadattane joine mohathI kharekhara kAmadevarUpI sUtradhAranI naTI sarakhI thai; tathA jANe nRtyane prApta thaI hoya nahIM jema, tema jhAMjharonI manohara ghugharIonA tAloe urIne (yukta thardha thaDI) dhIre dhIre yAsavA lAgI. citte sa ciMtAM racayaMzcireNa / tasyA athAptyai varamadhyamAyAH // krAmankrameNApa niketanaM svaM / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kAmaprapannau varadatta eSaH / / 52 // have kAmadevane prApta thaelo te A varadatta uttama che madhyabhAga jeNIno evI te kamalAnI prApti mATe manamAM vicAra karato thako ghaNe kALe anukrame potAne ghera Avyo. netrAMtajairdIrghakaTAkSabANaiH / puMhRcchakuMtAnpathi pAtayaMtI // prApAlayaM sApi nijaM ciraMTI | maMjIranAdairmukharIkRtAzA // 53 // netronA cheDAothI utpanna thaelA dIrgha kaTAkSorUpI bANoe 1. tulAkoTirmAnabhede' - bude syAnnUpure'pi ca // iti haimaH / / 2. ciraMTI tu suvAsinI / / ityamaraH / / cireNATati pitRgehAdbhartRgehamiti "ciraMTI " iti svopajJaTIkAyAm / / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH sargaH / 205 karIne mArgamAM puruSonA hRdayarUpI pakSIone pADatI thakI, jhAMjharonA zabdothI vAcALa karela che dizAo jeNIe evI te ghaNo kALa piyara rahenArI kamalA paNa potAne ghera pahoMcI. jJAtvA ca tasyA api bhAvameSa / mArge'gaceSTAbhirathAMganAyAH // praiSInijAM so'pi mudA hi dAsIM / tasyai vidagdhAM gadituM nijecchAm // 54 // have te A varadatte paNa mArgamAM aMgaceSTAothI te strIno bhAva jANIne, turata teNIne potAnI icchA kahevA mATe potAnI eka catura dAsIne harSathI mokalI. sApi prayAtA capalaM vAMgyA / stasyA gRhaM harSayutA vidagdhA // pracchannamAkArya varAnanAM tAM / svAMtasthitaM sarvamudaMtamAha / / 55 / / te catura dAsI paNa harSa sahita turata te uttama aMgavALI kamaLAne ghera gaI; ane te utama mukhavALI kamaLAne gupta rIte bolAvIne hRdayamAM rahelo sarva vRttAMta kahyo. AkarNya taM tu pramadaM svakIyaM / romAMcadaMbhena vidarzayaMtI // nIcairavaktAmatha puMzcalI sA / vItatrapA kAmadazAM prayAtA / / 56 / 1. puMzcalI carSaNI baMdha- kyasatI kulaTetvarI // ityamaraH // puMso bhartuH sakAzAccalati puruSAMtaraM gacchatIti "puMzcalI" * cal gatau (bhvA0 pa0 se0 ) / ac ( 3 / 1 / 134) gaurAdiH ( 4 / 1 / 41 ) / pumAMsaM vRttAccAlayati cyAva karmaNyatAnGIS (4 / 1 / 15) iti mukuTaH / tanna / 'cal kaMpane' ityanena kaMpanAdanyatramittvAvidhAnAdvRddhiprasaMgAt / saMjJApUrvakatvaM vA vRddheH // * // iti svopajJaTIkAyAm // - Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have te vRttAMta sAMbhaLIne romAMcanA miSathI potAnA harSane dekhADatI thakI te nirlajja tathA kAmadazAne prApta thaelI kulaTA kamaLA haLave rahIne teNIne kahevA lAgI. 206 puryA bahiryakSaniketane'dya | madhyAhnakAle sa sametu tUrNam // tatrAgamiSyAmyahamapyaraM ca / saivaM gaditvA visasarja dAsIm // 57 // Aje nagarInI bahAra yakSanA maMdiramAM te varadatta bhale Ave; ane huM paNa tyAM turata AvIza; evI rIte kahIne teNIe dAsIne visarjana karI. sAgatya dAsI ca tato'sya pArzve / taM prAha tasyA vacanaM saharSA // mene zaThaH so'pi tadA dharitryAM / yatnaM vinA siddhamanorathaM svam / / 58 // pachI te harSita thaelI dAsIe te varadattanI pAse AvIne, tene te kamalAnuM vacana kahyuM; tyAre te lucco varadatta paNa duniyAmAM potAnA AtmAne yatna vinA siddha thaelA manorathovALo mAnavA lAgyo. prApto hi yakSasya niketane sa / tUrNaM tatazcaMdanacarcitAMgaH // kaMThasthanAnAkusumaughamAlyai / rolaMbavRMdAnyabhikarSayaMzca / / 59 / / 1. mAlyaM kusumatatsrajoH // iti medinI // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama: saf: / 207 pachI caMdanathI carcita che aMga jenuM evo, tathA kaMThamAM rahelA nAnA prakAranAM puSponA samUhanI mAlAothI bhamarAonA samUhone sanmukha kheMcato thako te varadatta turata kharekhara yakSanA maMdiramAM gayo. madhyAhnakAle madanapraNunnA / / pitroniketAgamanacchalena // sApi prayAtA ramaNasya gehA / ttatraiva yakSasya niketne'th|| 60 // have madhyAhnakAle kAmadevathI prerAelI te kamalA paNa piyara AvavAnA miSathI sAsare te ja yakSanA maMdiramAM gaI jJAtaH kathaMcidramaNena tasyA / vRttAMta eSo'tha tayostadaiva // gatvA ca khaDgena jaghAna tatra / muktvA dayAM tau capalaM sa kopAt / / 61 // have A vRttAMta te ja vakhate koI paNa rIte te kamalAnA svAmIe jANyo; tathA tyAM jaIne teNe dayA choDIne te bannene krodhathI talavArathI turata mArI nAMkhyA. paMcatvamevaM samavApya so'tha / zrayaM ti: varSavimaratAM . rere parastrIgamanecchulokA / gacchaMti nUnaM narakAvaniM hi|| 62 // have evI rIte te varadatta mRtyu pAmIne karmothI bhArayukta aMgavALo thayo thako narakamAM gayo. mATe arere!! parastrIgamananI IcchAvALA loko kharekhara narakamAM jAya che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM svacitte'tra viciMtya bhavyAH / saMgaM sadA saMtyajatAnyanAryAH // anyastrIsaMgo gadito jinezai / duHkhaprado hyatra paratra satyam / / 63 // evI rIte he bhavya loko ! ahIM tamArA cittamAM vicArIne parastrIno saMga tajo. kemake jinezvaroe A loka ane paralokamAM parastrIno saMga kharekhara duHkha ApanAro kahyo che. vAksudhAmiti guroH prapIya te| svasvargahamaciraM janA yuyuH // Agate'bdasamaye'tha so'pi ca / sAdhuratra hitakArakaH sthitaH / / 64 // - have gurunI vANIrUpI amRtane pIne te loko turata potapotAne ghera gayA; tathA have varSAkALa Avate chate te hitakArI evA zrI AtmArAmajI sAdhu paNa ahIM gujarAvalA nAmanA nagaramAM rahyA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargo bhAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 65 // "bhAMka:" bheTale navamo. (mIno sago artha mAgaNa pramANe ja jANavo.) . iti zrI jAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajito gujarAvalAgamana taddattaparastrItyAgopadezadvArA zrRMgAravairAgyopacitastrIdehasvarUpavarNano nAma navamaH sargaH samAptaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 / tA: saf: VIRccata varSAkAle vyatIte'tha, munIzo niryayau tataH / dRzayArapura prApta:, samatAMtritamAnasa: | 2 | have varSAkALa jAte chate samatAthI zobhItA manavALA te zrI AtmArAmajI munirAja tyAMthI nIkaLIne huzIyArapuramAM AvyA. caturmAsaM sthitastatra, bhavyAnupadizannayam / tato nirgatya turNaM so', bAlArdhA nagaraM yayau / / 2 // tyAM A munirAja bhavyone upadeza detA thakA caturmAsa rahyA, tathA tyAMthI turata nIkaLI te aMbAlA nAmanA nagarAte gayA. tatra sthitvA caturmAsaM, prabaMdhastena guMphitaH / jainatattvItiza, bhUmivyopArava .rU . tyAM cartumAsa rahIne temaNe ghaNA bhavyone upakAra karanAro jainatajvAdarza nAmano graMtha racyo. tena graMthaM dvitIyaM cA, jJAnatimirabhAskaram / racayituM samArebhe, tatraiva sthiracetasA // 4 // vaLI tyAM ja sthira cittavALA evA te munirAje bIjo ajJAnatimirabhAskara nAmano graMtha racavAne prAraMbha karyo. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra60 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / saptadazaprakArADhya, pUjAyAH pustakaM ca saH / sthitvAracayattatraiva, bhavyAnAM hitakAmyayA // 5 // vaLI tyAM ja rahIne temaNe bhavyonA hitanI icchAthI sattarabhedI pUjAnuM pustaka paNa banAvyuM. adyAvadhi munIzasya, ziSyAM ekonaviMzati / AsansiddhAMtapAraMgA, bhavyalAbhasamutsukAH // 6 // Aja sudhImAM (te) munirAjanA, siddhAMtanA pArane pahoMcelA tathA bhavyonA lAbhamAM utsuka evA ogaNIsa ziSyo thayA hatA. nirgatyAtha tato'sau ca, vikAneramupAyayau / caturmAsaM ca tatrAsthA, nmunibhirbahubhiryutaH // 7 // pachI A munirAja tyAMthI nIkaLIne vikAnera AvyA, tathA ghaNA munio sahita tyAM caturmAsa rahyA. sthitvA tatra munIMdreNa, zamasaMyuktacetasA / viMzatisthAnakA_yAH, pustakaM tena nirmitam // 8 // tyAM rahIne zatAyukta cittavALA evA te munirAje vizasthAnakanI pUjAnuM pustaka banAvyuM. tato vihRtya bhUpIThaM, pAdanyAsaiH patriyan / AtmAnaM ca marudeza, paMcatIrthyAH suyAtrayA / / 9 // krameNAyamathAgatyA, padAvAdAbhidhaM puram / sthitataMtra vaturmAsa, parivArayuto muni 20 | gumanA have tyAMthI vihAra karIne A munirAja pAdanyAsothI pRthvI pIThane pavitra karatA thakA, tathA mAravADanI paMcatIrthanI uttama yAtrAthI (potAnA) AtmAne pavitra karatA thakA anukrame ahmadIvAda nAmanA nagaramAM AvIne parivArasahita cartumAsa rahyA. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA: rf. /. 211 nirmitastatra samyaktva, zalyoddhArAbhidho navaH / DhuMDhakAnAM suzikSAyai, graMthastena sudhImatA // 11 // tyAM te uttama buddhivAna munirAje DhaMDhakone uttama zikSA mATe samyakatvazalyoddhAra nAmano navo graMtha racyo. tato munirjagAmAsau, zrIza@jayaparvatam / tadhAtrayA ca svAtmAnaM, dhanyaM mene vizeSataH // 12 / / tyAMthI A munirAja zrI zatruMjaya parvataprata gayA. (tathA) tenI yAtrAthI potAnA AtmAne te vizeSa prakAre dhanya mAnavA lAgyA. tato varapurANyeSa, samullaMghya kramaiH kramAt / ghoghAkhyanagaraM prApto, jainadharmadRDhAzayaH // 13 // jaina dharmamAM deDha AzayavALA A munirAja tyAMthI uttama nagarone page cAlI ullaMghIne anukrame ghoghA nAmanA nagaramAM padhAryA. tato'sAvatha nirgatya, nagarANi pavitrayan / krameNa staMbhatIrthe ca, samAyAtastapodhanaH // 14 // tapa ja che dhana jemanuM evA A munirAja tyAMthI have nIkaLIne nagarone pavitra karatA thakA anukrame staMbhatIrthamAM (khaMbhAtamAM) AvyA. pustakAni ca jainAni, tena dRSTAni dhImatA / prAcInAni bahUnyatra, bhAMDAgAre sthitAni ca / / 15 // vaLI ahIM te buddhivAna munirAje bhaMDAramAM rahelAM ghaNAM prAcIna jaina pustako joyAM. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / krameNAtha munIzo'yaM, krAmannatra mahItale / kramAbhyAM bhavyasaMsevya, kramaH sUratamAyayau / / 16 have bhavya lokoe sevavA lAyaka che caraNa jemanAM evA te A zrI AtmArAmajI munirAja A pRthvItala para pagothI vihAra karatA thakA anukrame sUrata AvyA. ArAme'sau sthitastra, ziSyavRMdainiSevitaH / cakravartIva sAmaMta, senaaniiprmukhairmuniH||17 / / sAmaMta ane senApati AdikothI sevAelA jema cakravartI rAjA, tema ziSyonA samUhothI sevAelA A munirAja tyAMthI bagIcAmAM rahyA. munerAgamanaM zrutvA, karNapIyUSasaMnibham / lokA mahotsavenainaM, purIM parAvIvizanmudA // 18 // karNone amRta sarakhuM muninuM Agamana sAMbhaLIne lokoe mahotsavapUrvaka temane harSathI nagaramAM praveza karAvyo. calaMto'zvagajavrAtA, rathAzca subhaTA aram / naranArIvrajAzcApyA, rAmAdgopura mAyayuH / / 19 // ghoDA tathA hAthInA samUho, ratho, subhaTo, tathA strIpuruSonA samUho paNa bagIcAthI turata nagaranA daravAjA prate AvyA. zanaiH zanaitiH sarve, purAMta:prAvinnAtha ! zreNibaddhA dhRtollAsA, gajAzvasubhaTavrajAH // 20 / / pachI dhAraNa karela che ullAsa jeoe evA sarve zreNibaMdha hAthI, ghoDA ane subhaTonA samUho dhIre dhIre nagaramAM praveza karavA lAgyA. 2. puradvAra tu gopuram | tyama: || Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 dazamaH sargaH / bhairInAdasamAhUtA, naranArIsamuccayAH / tyaktvA svakIyakAryANi, mudA tatrAyayustadA // 21 // te samaye bherInA zabda bolAvelA naranArInA samUho potAnAM kAryo tajIne harSathI tyAM AvyAM. kecidvAtAyane prAptAH, kecidaTTAlake narAH / kecivRkSe samArUDhAH, kapisaMbhramakAriNaH // 22 // keTalAka puruSo jharUkhAmAM caDyA, keTalAka agAzImAM caDavA, tathA vAMdarAonI bhrAMti karAvanArA keTalAko vRkSa para caDyA. valabhyAM ca samArUDhAM, lalanAM lalitAnanAm / vIkSituM tattadA tatra, divyAlaMkAradhAriNIm // 23 / / dRSTvA janA amanyaMta, mAnaseSu nijeSu tAm / devalokAtsamAyAtA, mapsarasaM vimAnagAm // 24 // // yugmm|| vaLI te jovAne tyAM jharUkhAmAM caDelI, manohara mukhavALI ane divya alaMkArone dhAraNa karanArI strIne joIne mANaso potAnA manomAM teNIne devalokathI AvelI vimAnamAM beThelI apsarA mAnavA lAgyA. gaurI gaurAnanAM kAMci, dvAtAyanagatAM tadA / svIyAlaMkArakAMtibhi, vidyotitanabhouMgaNAm / / 25 // vIkSya keSAM samutpanno / no bhramo mAnase kila / nabhobhAgasamAyAta, capalAyAzcapalaM kSaNam / / 26 // // yugmm|| - gaura mukhavALI tathA jharUkhAmAM rahelI, ane potAnAM AbhUpaNonI kAMtiothI tejayukta karela che AkAzano bhAga jeNIe 1. bheryAmAnakaduMdubhiH / / ityamaraH // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evI tyAM koIka strIne joine, turata kSaNavAra sudhI kharekhara AkAzabhAgamAM AvelI vIjaLInI konA manamAM zaMkA nahIM thaI? (arthAt thai ja) valabhIsthAMganAM kAMci, dramyAM stanaphalAnvitAm / smitAcchakusumAmoSTha-pallavAM pANipatriNIm // 27 // mohinImiva vallIM ca, jaMgamAmaMbare gatAm / TrApyatra nA: jhe no, mumuhurmavanAnAH // 28 / / 5 yumam| vaLI ahIM stanorUpI phalovALI, hAsyarUpI nirmala puSpovALI, hoTha rUpI pallavovALI tathA hAthorUpI pAMdaDAMovALI, jharUkhAmAM beThelI AkAzamAM rahelI jaMgama mohanavelI sarakhI koika strIne joine paNa kayA puruSo kAmadevathI AkuLa thayA thakA moha na pAmyA? aTTalakasthanArINAM zreNibaddhA mukheMdavaH / divApi bhAsurAzcitraM cakruH kasya na cetasi / / 29 // " agAsImAM rahelI strIonA hArabaMdha rahelA mukharUpa caMdro divase paNa caLakatA thakA konA manamAM Azcarya karavA na lAgyA? AgatA kAcidutsekA, tkaMThe dhRtvA tadeha ca / na nUpura purA mugdhA, syA hAsyamIt // rU0|| vaLI te vakhate ahIM utsekathI kaMThamAM jhaMjhAra peherIne agADI AvelI koika mugdha bAlikA kone hAsya karAvavA na lAgI? mAnasotteta: jApI, dAMnanAbaMtAtA / rAhUpagUDhacaMdrasyA, cIkaratkasya no bhramam // 31 // vaLI mananA utsekathI aMjanathI zaNagArela che lalATa jeNIe evI koIka strI ahIM rAhuthI gherAelA caMdrano kone bhrama nahIM karAvatI hatI? Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH sargaH / 215 kAcidutsekatastatra, kaMThasthApitamekhalA / prekSakANAM janAnAM ca, drutaM hAsyAspadaM gatA // 32 // vaLI tyAM utsukathI kaMThamAM sthApana karela che kaMdoro jeNIe evI koIka strI turata jonAra mANasonA hAsyanA sthAnakane prApta thaI zlathanIvIM tadA kAci, tpramadA pramadAnvitA / / kharvatI svakareNAtra, lajayA chAditAnanA // 33 / / pArzvasthAbhirvidagdhAbhi, yauvanagarvarAjibhiH / sakhIbhirnarmaNA mugdhA, drutaM channamahasyata // 34 // // yugmm|| vaLI te vakhate tyAM DhIlA thaelA kaTIvastrabaMdhanane potAnA hAthathI aTakAvatI, tathA lajjAthI DhAMkela che mukha jeNIe evI koika harSita thaelI mugdha strI, paDakhe rahelI, tathA yauvananA garvanI zreNivALI evI sakhIothI turata gupta rIte mazkarIpUrvaka hAMsI karAvA lAgI. hiraNyagarbhabhUSADhyAH, sumanobhirvimaMDitAH / janA api tadAbhuzca, devAkAraviDaMbinaH // 35 // vaLI te samaye suvarNanA AbhUSaNovALA (pakSe-brahmArUpI AbhUSaNavALA) tathA puSpothI (pakSe-devothI) zobhItA thaelA evA mANaso paNa devonI mUrtio sarakhA zobhatA hatA. bhRtyA api tadA keci, divyabhUSaNabhUSitAH / calaMtaH pathi harSeNa, svAmino'pyadhikaM babhuH // 36 // 1. mekhalAdinitaMbe syaya-drazanAkhaDgabaMdhayoH / / iti haimaH // mekhalAtvaSTayaSTikA // 2. nIvI strI kaTIvastrabaMdhane / mUladravye paripaNe / / iti haimaH / / 3. krIDA khelA ca narma ca / / ityamaraH / / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaLI te samaye divya AbhUSaNothI zobhAyukta thaelA cAkaro paNa harSathI mArgamAM cAlatA thakA zeThathI paNa adhika zobhatA hatA. 216 autsukyena tadA keci ttatra cakrurna nizcitam / svasvAminA samAdiSTaM, karma karmakarA api // 37 // vaLI te samaye tyAM utsukatAthI cAkaro paNa kharekhara potAnA zeThe kaheluM kArya karavA na lAgyA. bAlakAMstatra gaMdharvai, rvAhyamAneSu saMsthitAn / ratheSvaMgadhRtAnalpa, ratnabhUSaNabhAsurAn // 38 // dRSTvA janAstvamanyaMta, muniM naMtuM samAgatAn / mavatyA sajja vimAnaH sva, vio viviSadrArmavAn // rU? || || cumam / / tyAM ghoDA joDelA rathomAM (ghoDAgADIomAM) beThelA tathA aMga para dhAraNa karelAM ghaNAM ratnonAM AbhUSaNothI dedIpyamAna thaelA bALakone joIne mANaso kharekhara munine namavA mATe bhaktithI potAnA vimAno sahita devalokathI AvelA devonA bALakone mAnavA lAgyA. kvacittatrocchritaiH zveta, patAkAbhirajIyata / dimAtre: patatAM gaMgA-- vIvInAM di ramA tavA ||40 || vaLI te vakhate tyAM koi jagoe laTakAvelI zveta patAkAothI kharekhara himadrithI paDatA gaMgAnAM mojAMonI zobhA jItAtI hatI. gaMdharvastu nabhazcare / / puMskokile gAyane ca / mRgabhede turaMgame / / aMtarAbhavadehe ca / / iti haimaH / / 2. vIciH svalpataraMge syA - davAkAze sukhe do: / / rUtyut Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 TAma: saf. / kvacitpItapatAkAzca, kaMcanakAMtibhAsurAH / utpataMtyouMbare divyAH, pavanapreritAMcalAH // 41 / / AhvAtumiha devAnAM, svargamanotsukA iva / saMmana phyuta, nAnAM 2 vaMvaH 4ra gun , vaLI te samaye tyAM koI jagoe suvarNa sarakhI kAMtithI bhAsura thaelI, AkAzamAM UDatI, tathA pavanathI prerAela che cheDAo jemanA evI manohara pILI patAkAo, jANe ahIM devone bolAvavA mATe devalokamAM javAne utsuka thaI hoya nahIM jema, tema harSapUrvaka lokonA samUhothI jovAvA lAgI. kvacidraktapatAkAzca, svAMcalAMgulibhistadA / mudA taM munimAhvAtu, mutsukA iva rejire / / 43 // vaLI te samaye koI jagAe lAla patAkAo potAnA cheDAorUpI AMgaLIothI harSathI te munirAjane bolAvavA mATe jANe utsuka thaI hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. hRdAttadayayeveha, paurANAM pathi gacchatAm / tapanAtapasaMbhUta, tApanyakkaraNAya ca / / 44 // paMcaparNapatAkAbhiH, saMdhyAbhairiva maMDitam / sarvata: suMdarI, tA tannaparaM vamI | 4 | jayuI . vaLI te samaye hRdayamAM prApta thaelI dayAthI jANe hoya nahIM jema, tema mArge cAlatA lokonA sUryanA taDakAthI utpanna thaelA tApane dUra karavA mATe saMdhyAkALanAM vAdaLAMothI hoya nahIM jema, tema cArebAjue pacaraMgI patAkAothI zobhItuM thaeluM surata zahera suMdara AkAravALuM zobhavA lAgyuM. 2. tapanatAno vi. rUti saMsAra vartAt | Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / mahilAnAM tadA mahyAM, calaMtInAmalaM pathi / zyAmalAMbara saMchanna, dehAnAmAnanAni hi / / 46 // zubhrANi zubhrarazmInA, sajalairmeghaDaMbaraiH / parItAnIva biMbAnI, hAgatAnIva rejire / / 47 // / / yugmam // . vaLI te vakhate mArgamAM pRthvI para cAlatI tathA zyAma vastrothI DhaMkAelAM che zarIro jemanAM evI strIonAM zveta mukho, pANIthI bharelAM vAdaLAMonA ADaMbarothI gherAelAM caMdronAM biMbo jANe ahIM AvelAM hoya nahIM jema, tema zobhatAM hatAM. haridvastrasamAvRtta, dehAnAM vadanAni ca / / kAsAMcillalanAnAM hi, zvetAnIha vilebhire // 48 // vasaMtAgamanotphulla, vRkSagAnAM ca kAnane / zubhrapakSaprabhAramya, marAlAnAM zubhAM zriyam // 49 // // yugmam / / vaLI ahIM lIlAM vastrothI AcchAdita thayela che zarIro jemanAM evI keTalIka strIonAM zveta mukho, vanamAM vasaMtanA AvavAthI praphullita thaelAM vRkSo para rahelA, zveta pAMkhonI kAMtithI manohara lAgatA evA haMsonI uttama zobhAne kharekhara meLavatAM hatAM. AtapatraistadA labdhA, nirlabhyA janahastagaiH / vRkSairiva pureNApi, nirvAraNyamA zubhA // 50 // vaLI te samaye mANasonA hAthamAM rahelAM vRkSo sarakhAM 1. zyAmalaH pippale zyAme / / iti haimaH / / 2. aMbaraM na dvayorkomni / / sugaMdhyaMtaravasrayoH / / ityuktatvAt // 3. chatraM tvAtapatram // ityamaraH / AtapAtrAyata iti Atapatram / 'Ato'nupa' (3 / 2 / 3) iti kaH / / iti svopjnyttiikaayaam|| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 chatroe karIne, nagare paNa durlabha tathA anopama evI vananI manohara zobhA meLavI. gacchatAM dviradAnAM ca, madadhArAbhivarSaNaiH / iMdIvarAliyukte va, zubhazubhe vasudhA tadA // 51 // vaLI te samaye cAlatA hAthIonA madanI zreNionA varSavAthI pRthvI jANe zyAma kamalonI mALAvALI thaI hoya nahIM jema, tema zobhatI hatI. dharaNIdhArako'yaM hi, zeSazca jaraThazciram / dhArayituM bhavadbhAraM, sarvathA kSama eva na / / 52 // itIva gadatAM spaSTaM, zrutAgranadatAM tadA / zikSAM zrutveva zRMgA, maMthara garA thayuM che parU I mam pRthvIne dharanAro A gharaDo zeSanAga kharekhara ghaNA vakhata sudhi tamArA bhArane dhArI rAkhavAne sarvathA prakAre samartha nathI ja, evI rIte jANe spaSTa kahetA hoya nahIM ema kAnanA agra bhAga pAse guMjArava karatA bhamarAonI zikhAmaNa sAMbhaLIne jANe hoya nahIM jema, tema te samaye hAthIo dhIre dhIre javA lAgyA. svabhAramUrchitAM pRthvI, svakarNatAlavRMtakaiH / dayayAzvAsayAmAsu, DhiradA radanAMcitAH / / 54 // potAnA bhArathI mUrzita thaelI pRthvIne, dAMtothI zobhAtA evA hAthIo, potAnA karNorUpI paMkhAothI dayAye karIne AzvAsana karavA lAgyA. 1. iMdIvaraM ca nIle'smin / / itymrH|| iMdI lakSmIH tasyA varamiSTamittIMdIvaramiti svopajJaTIkAyAm // 2. zeSo'naMto vAsukistu // ityamaraH / / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kecitstaMberamAzcelu , jaMgamAH parvatA iva / madanirjharadhArAbhi, rliptagaMDasthalA: pathi / / 55 // madanA jharaNAonI dhArAothI levAyela gaMDasthalovALA evA keTalAka hAthIo jANe jaMgama parvato hoya nahIM jema, tema mArgamAM cAlavA lAgyA. caladazvakhurotkhAtAM, dhUliM mUrchA gatAmiva / madaizcakrustadA zAMtAM, dayayeva hi daMtinaH / / 56 / / ' cAlatA ghoDAonI kharIothI ukhaDelI, (ane tethI ja) jANe mUchane prApta thaelI evI dhUline hAthIo jANe kharekhara dayAthI hoya nahIM jema, tema (potAnA) madothI te vakhate zAMta karavA lAgyA. gaganAgatasaptAzve, saiptinAM saptinastadA / jayAyeva drutaM celu, viyatyUrdhvadhRtAMghrayaH / / 57 // - AkAzamAM AvelA sUryanA ghoDAone jItavA mATe jANe hoya nahIM jema, tema AkAza tarapha UMcA dhAraNa karelA che paga jeoe evA ghoDAo te vakhate turata cAlavA lAgyA. gajagAravaistatra, mRdaMgAnAM khAyite / rathAnAM varacitkAra, vINAnAM nisvanAyite / / 58 / / dRSTvA mudeva taM sAdhu , dAsero'pi janavajaiH / gatyAdRzyata lIlAbhi, jRtyanniva tadA pathi / / 59 // // yugmm|| . 1. ibhaH staMberamaH padmI // ityamaraH / / 2. bhAsvAdvivasvatsaptAzva / / ityamaraH / / 3. hayasaiMdhavasaptayaH // ityamaraH / / sapati senAyAM samavaiti / 'Sapa samavAye' (bhvA0 pa0 se0) ktic (3 / 3 / 174) bAhulakAttirvA / iti svopjnyttiikaayaam| Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH sargaH / 221 vaLI te vakhate tyAM hAthInA garjAravo mRdaMgonA zabdonI peThe AcaraNa karate chate, tathA rathonA manohara citkAro vINAnA nAdonI peThe AcaraNa karate chate, UMTa paNa te munirAjane joIne harSathI ja jema tema gatithI lIlAe karIne mArgamAM jANe nAcato hoya nahIM jema, tema lokonA samUhathI jovAyo. bherINAM bhUribhAMkArai, vairiNAM karNabhedibhiH / babhUvuH kakubho bhUyaH, paritaH pUritAstadA / / 60 / / vaLI te vakhate vairIonA kAnane bhedanArA vAjAMonA ghaNA zabdothI dizAo vAraMvAra sarva bAjuothI bharAvA lAgI. evaM calatsu sarveSu, gajavAjiratheSvatha / zrAvaka zrAvikAvRtto, vRttayukto vRSotsukaH // 61 // 'IryAsamitisaddhyAnA, tpathyadhonyastalocanaH / mUrtimAnva rasaH zAMtaH, prazAMtaviSayavrajaH / / 62 // zvetazmazruvrajazreNi, cchalenAcchAdito drutam / muktikAMtAvinirmuktaiH kaTAkSairivasaMmadAt / / 63 // janatAM nIrajIkartu mivAsmiJjagatidhruvam / kukSikSiptamanohAri, rajoharaNamaMDitaH // 64 // zubhakASTasamudbhUta, daMDamaMDitahastakaH / sadayo'pi kaSAyArI, zcitraM haMtumivodyataH // 65 / / pItAMbaro'pi nityaM hi, lakSmyA tu parivarjitaH / durgAgamakRtotsAho, vAmavairI tathApi ca / / 66 / / " 1. atrai vairiNAmiti jainadharmaprati dveSaM gatAnAM mithyAtvinAmiti svopajJaTIkAyAm // 2. iryA samitIti mArgavihArAvasare vRttadhAriNAM jIvarakSaNarUpetisvopajJaTIkAyAm / / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / parityaktapadatrANo, dehe'pi mamatojjhitaH / ghaLAMvitacittazrva, cataMzca varau: savA / / 67 || vastraveSThitakASToru, pAtrasaMbhAritAMsakaiH / prAsukhalapAtrAti, vimaMDita nai: zubhai:|| 68 // kRSNazmazrucayazreNi, miSeNabhramarairiva / saMzritAnanAnIva, rAnIvAttamahAvratai:|| 66 // zAMtamudrairvinidrAsyaiH, sevAkSaNavicakSaNaiH / parivRtta: suziSyAu, ridrabhUtirivAparaH / / 70 // munIzo vijayAnaMdo, vijayAnaMdadAyakaH / janaistadA samAdarzi, samAdarzitasaMmadaiH / / 71 // / / ekadazabhiH kulakam / evI rIte sarva hAthI, ghoDA, tathA ratho cAlate chate, have zrAvakazrAvikAothI vIMTAelA, paMca mahAvrate karIne yukta, dharmamAM utsuka thaelA, iryA samitinA uttama dhyAnathI mArgamAM nIce rAkhela che AMkho jemaNe evA, dehadhArI zAMta rasa sarakhA, zAMta thaela che viSayono samUha jemano evA, zveta dAhADImUchanA vALonA samUhanI zreNinA miSathI turata harSathI muktirUpI strIe choDelA kaTAkSothI jANe AcchAdita thaelA, A jagatamAM mANasonA samUhane turata (karmarUpa) rajothI jANe niryukta karavAne hoya nahIM jema, tema kukSimAM rAkhelA manohara rajoharaNathI maMDita thaelA, Azcarya che ke (pote) dayAyukta chatAM paNa kaSAyo rUpI zatruone jANe haNavA mATe udyamI thayA hoya nahIM jema tema zubha kASTanA daMDathI zobhItA hastavALA, hamezAM kharekhara pILAM vastra o. anena zlokenAsya munIzasya ziSyANAM yauvanAvasthAyAmapi mahAvratta - gRhaNatvaM dhvanitamiti svopajJaTIkAyAm // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa: saf. / 223 II 4 vALA (pakSe-viSNu) chatAM paNa lakSmIthI (parigrahathI) to rahita thaelA, kaThina AgamamAM karela che utsAha jemane evA (pakSe- pArvatinA AgamamAM karela che utsAha jemaNe evA) chatAM paNa kAmadevanA vairI (pakSe mahAdevanA vairI) tajela che pAvaDIo jemane evA zarIra para paNa mamatA vinAnA, cAritrathI zobhitA cittavALA, hamezAM pagethI vihAra karanArA, tathA vastramAM viMTALelAM kASTanA manohara pAtrothI bhArayukta thaela khabhAovALA, prAsuka jalanA pAtronI zreNithI zobhitA hAthovALA, nirmaLa, zyAma dAhADImUchanA vALonA samUhanI zreNinA miSathI jANe bhamarAothI Azrita thaelA mukhakamaLovALA, cheka jIvitaparyata dhAraNa karela che mahAvrato jemaNe evA, zAMta mudrAvALA, praphullita mukhavALA, tathA (gurunI) sevAnA avasaramAM vicakSaNa evA uttama ziSyonA samUhothI viMTAelA jANe bIjA gautamagaNadhara ja hoya nahIM evA, tathA vijaya ane AnaMdanA ApanArA evA zrI vijayAnaMda mahAmunirAja (zrI AtmArAmajI mahAmunirAja) te samaye sArI rIte dekhADela che AnaMda jeoe evA lokothI jovAvA lAgyA. sparzato munipAdAnAM, pAMsavo'pi tadA drutam / pUtA iva divaM yAtA, prabhAvo mahatAM mahAn // 72 // muninA caraNonA sparzathI dhUlio paNa te vakhate jANe pavitra thaIo hoya nahIM jema, tema turata AkAzamAM (devalokamAM) gaI; (mATe) mahAnono mahAna prabhAva hoya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / dRSTvaivaM muninAthaM taM, gacchaMtaM pathi paashvgaa| AzcaryatastadApRccha, nmugdhaikA mAtaraM nijAm // 73 // evI rIte mArgamAM jatA te munirAjane joIne pAse rahelI eka mugdha bALA te samaye AzcaryathI potAnI mAtAne pUchavA lAgI. aMba kiM tryaMbako yAti, viSNurvA pAkazAsanaH / virocano'thavA caMdraH, kAmo vAyaM pitAmahaH / / 74 / / he mAtA! A zuM mahAdeva, ke viSNu ke Idra ke sUrya ke caMdra, ke kAmadeva, ke brahmA jAya che? mAtAvaG mugdhake'yaM tu , mokssmaargsmutsukH| saMtyaktAkhilasaMsAraH, saMsArAttArako'ginAm / / 75 // adyAsmatpuNyapuMjena, pUjanIyo janavajaiH / samAtokti naH puryA, vinayAnaMdrasamuni 76 aa yunA mAtAe kahyuM ke, he bhoLI! A to mokSamArgamAM utsuka thaelA, tathA tajela che samasta saMsAra jemaNe, ane prANIone saMsArathI tAranArA, tathA mANasonA samUhoe pUjavA lAyaka evA zrI vijayAnaMda nAmanA uttama munirAja Aje ApaNA puNyanA samUhathI ApaNI nagarImAM padhAryA che. athaivaM munirAjo'sau, samAyAta upAzrayam / bhavyAtmivizaMpA-vanaMva jJAtinaM: 5 77 | have evI rIte bhavyonI zreNiothI sevAelA A munirAja, caMpAnagarInA vanamAM jema zrI vIraprabhu tema upAzrayaprate AvyA. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH sargaH / capalaM kASTapaTTe sa, Aruroha janAjJayA / tamastomamapAkartu mudayAdrimivAryamA // 78 // 7 lokonI anujJA leine (ajJAnarUpI) aMdhakArano nAza karavA mATe sUrya jema udayAcala para tema, turata te kASTapaTTa para caDyA. tato'sAvupaviSTeSu, prArebhe dharmadezanAm / janeSu janitAnaMdo, munirAjau mahodayaH / / 79 / / pachI loko besate chate, utpanna karela che AnaMda jemaNe, tathA mahAn udayavALA evA A munirAja dharmadezanA devA lAgyA. bho bhavyA iha saMsAra, gahane gahane kila / avakezipalAzyAbhAH, saMtyanye bahavo matAH // 80 // he bhavya loko ! A saMsArarUpI gahana vanamAM kharekhara vaMdhyavRkSo sarakhA bIjA paNa mato che. kalpavRkSanibhaH saiSa, durlabhastu bhuvi smRtaH / jainadharmo jinaiH proktaH, sarvadehidayAmayaH // 81 // 225 paNa te A kalpavRkSa samAna, jinoe kahelo tathA sarva prANIo prate dayAmaya evo jainadharma pRthvImAM durlabha jaNAelo che. mithyAtvatimirastoma, paMTalaizchAditAni hi / nityaM netrANi yeSAM te, pazyaMti taM kadApi na // 82 // 1. vaMdhyo'phalo'vakezI ca / / ityamaraH / / avasannAH kezA yasya so'vakezo niSkezaH / so'sti dRSTAMtvenAsya / 'ata iniH ' ( 5 / 2 / 115) sa yathA niSkezaH / evamayaM niSphalaH / avakaM zUnyamISTe tacchIlaH / 'supyajAtau ' - ( 3 / 2 / 78) iti NiniH' iti vA / / iti svopajJaTIkAyAm / / 2. paTalaM tilake netra roge chadiSi saMcaye / piTake parivAre ca / / iti haimaH / / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / je mANasonAM netro hamezAM mithAtvarUpI aMdhakAranA samUharUpI paDaLothI AcchAdita thaelAM che, teo te jainadharmarUpI kalpavRkSane koi dahADo paNa kharekhara joi zakatA nathI. samyaktvamahikAtulyAM, janenAMjitalocanAH / taM nuM dA drutaM taMtra, tizrRti nasippayA 583 // samyaktvarUpI hima samAna aMjane karIne aMjita che locano jemanAM evA mANaso turata te vRkSane joine tyAM phalanI icchAthI rahe che. dayAmUlaM dRDhaM tasya, kalpAMte'pyacalaM smRtam / samatApandhA, megha: RSAyanI: 584 / / te jainadharmarUpI kalpavRkSanuM kalpAMtakALe paNa nizcala rahenAruM dayArUpI dRDha mULa che, tathA kaSAyarUpI hAthIothI na bhAMge evuM samatArUpI thaDa che. dAnazIlatapobhAvAH, zAkhAzcAsya hi vistRtA: / saMsasaratApataptAnAM, ghanacchAyApradA mude / / 85 // vaLI te vRkSanI dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpI vistAra pAmelI zAkhAo kharekhara saMsAranA tApathI tapelA prANIonA harSa mATe ghATI chAyA ApanArIo che. teSAM bhedA amuSyeha, patravrAtA jinoditAH / kalpAMte'pi ca te mahyAM, bhraMzadhvaMsavivarjitAH // 86 // te dAnAdikanA jinezvaroe kahelA bhedo A vRkSanA patranA samUho che; tathA te patranA samUho A pRthvImAM kalpAMte paNa patana tathA nAzathI rahita che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 dazamaH sargaH / prazaMsAkusumastomA, nityaM cAsya sugaMdhinaH / / dhruvaH parimalo yeSAM, trijagatsvapi vistRtaH / / 87 // - vaLI A vRkSanAM prazaMsArUpI hamezAM sugaMdhayukta rahenArA puSponA samUho che; ke jeonI nizcala sugaMdhi traNe jagatamAM paNa vistAra pAmelI che. phalaM tasya jinarukta, mamRtasaMgasUcakam / yatsaMprApya janA naiva, kadApi kSudhayAkulAH // 88 / / amRtanA eTale mokSanA saMgamane sUcavanAruM te jainadharmarUpI vRkSanuM jinezvaroe phaLa kaheluM che, ke je phaLane meLavIne sANaso koI dahADo paNa sudhAthI AkuLa thatA ja nathI. jJAtvaivaM kalpavRkSo'sau, secanIyaH sadA janaiH / jainAgamajalavAtaiH, karNasAraNisaMgataiH // 89 / / ema jANIne lokoe hamezAM A jainadharmarUpI kalpavRkSane, karNorUpI nIkamAM prApta thaelA jaina AgamarUpI pANInA samUhothI siMcavo. vAcaMyamasyeti nizamya vAcaM / lokA yayuH svAni niketanAni // vijJAya varSA api saMnidhisthA / asthAnmunIzo'pyayamatra dhImAn / / 90 // evI rItanI (te) munirAjanI vANI sAMbhaLIne loko 1. striyAM prAvRT striyAM bhUni varSAH / / ityamaraH / / varSa varSaNamatrAstIti varSAH / 'arzaAdyac' (512 / 127 ) / TAp (4 / 1 / 4) / bhUmni bhutve| te nityabahuvacanAMtaH / / iti svopajJaTIkAyAm // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / potAne ghera gayA; ane A buddhivAna munirAja paNa varSARtune najadIka jANIne ahIM sUratamAM ja rahyA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / ___ mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargo jAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 91 // "gAM:" eTale dazamo. (bAkIno saghaLo artha AgaLa pramANe ja jANavo.). iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite AtmArAmajitaH katicidvarSAnaMtaraM sUratAkhyanagarAgamana tatpurapravezamahotsavavarNano nAma tA: saf. samApta: 1. evI rIte saMvata 1942nuM comAsuM temaNe suratamAM ja karyuM. tyAM temaNe prathama AraMbhelo "ajJAnatimirabhAskara" nAme graMtha pUrNa karyo. e graMthanA prathama bhAgamAM vedAdi zAstromAM yajJAdi dharmano jevo vicAra che, tevo vicAra temaNe darzAvyo che ane bIjA bhAgamAM jaina matanuM saMkSepamAM varNana karyuM che. e veLAe suratamAM hukamamuni nAme eka jainAbhAsa sAdhu raheto hato. teNe adhyAtmasAra nAme eka graMtha banAvI prasiddha karyo hato. te jainAgamanI zailIthI tadana viruddha hato. tethI ghaNAka zrAvakonA manamAM viparIta zraddhA praveza karI gaI hatI. mATe zrI AtmArAmajIe adhyAtmasAramAMthI 14 prazro zodhI kahADyA, ane hukamamunine khabara ApI ke A cauda prazno tadana jainamatathI viruddha che, ke je tame tamArA adhyAtmasAramAM dAkhala karyA che. tenA uttaramAM hukamamuni taraphathI saMtoSakAraka javAba maLyo nahi. tethI suratanA saMghe te cauda prazno ane tenA uttaro zrI AtmArAmajIe karela te sarva muMbainI bhArata varSIya jaina samAja dhI jaina esosiezana opha inDIyA" upara mokalI ApyA. te sarva prazno tyAMthI hiMdustAnanA jaina matanA jJAtA sAkSara paMDito (jaina sAdhuo) pAse Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N: : / 229 nirNaya karAvavA mATe mokalI ApyA. te uparathI sarve jaNAe pakSapAta rahita jainazailIne anusAra potAno mata jAhera karyo ke, hukamamuninA banAvela adhyAtmasAramAMthI je 14 prazno zrI AtmArAmajIe kahADyA che, te jaina dharmathI viruddha ane saMzayathI bharapUra che. tathA temaNe ApelA uttara zAstrAnusAra che. paMDitonA AvelA abhiprAya "jaina esosiezana opha InDIyA"e potAnI surata brenca sabhAmAM sarva saMghane ekatra karI saMvata 1942 mAgazara suda 14nA divase vAMcI saMbhaLAvyA ane sabhAmAM AvelA hukamamuninA sevakone khabara ApI ke sarva paMDitonA mata pramANe hukamamunino banAvelo adhyAtmasAra graMtha amAnya Tharyo che. jethI ame paNa te graMthane jainazailIthI viruddha mAnI hukamamunine khabara ApIe chIe ke temaNe potAnA graMthamAMthI asatya lakhANano sudhAro karavA athavA te lakhANa pAchuM kheMcI levuM. jyAM sudhI e bemAMthI eka bAbata teo karaze nahi, tyAM sudhI ame te graMthane pramANika mAnIzuM nahi. e pramANe TharAva karI sabhA visarjana thaI hatI. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // ekAdazamaH sargaH prArabhyate // evaM gate mudirakAla atho munIzaH / ziSyairyutaH sapadi sUratato jagAma // svajJAnabhAnukiraNaiH pravibodhayaMzca / bhavyAMbujAni vijahAra guNairyutAni // 1 // / / evamiti / / evaM sUratAkhyanagare caturmAsaMyAvajjainadharmAbhilASijanAJ zuddhadharmamArgamupadizansan mudirakAle varSartusaMbaMdhinyanehasi / yataH " mudira: kAmuke meghe" gate prayAte sati atho athAnaMtaraM munIzaH zamadamAdibhUSitA ye munayaH sAdhavasteSAmIzo nAyaka : zrI vijayAnaMda: sUrIzvaraH sapadi tUrNaM / anenAsya munirAjasyotkRSTajainavRttatvaM sUcitaM / yataH - zuddhavRttadhAriNo jainamunayo jaladakAlAnaMtaraM naivekatrasthAne vasaMti / ziSyaiH svaparivArairyutaH sahita: sUratata: sUratAkhyanagarAt jagAmAnyatrAgacchat / ca punaH kiM kurvansannityAha / svajJAnabhAnukiraNaiH svasya nijasya yadjJAnaM bodha: sa eva bhAnurmArtaMDastasya kiraNairupadezarUpamarIcibhirbhavyAMbujAni bhavyA mokSagamanArhA ye janAsta eva aMbujAni kamalAni tAni pravibodhayan praphullAni kurvan bodhiyuktAni kurvannitiyAvat vijahAra aTanamakarot / kiM viziSThAni bhavyAMbujAnItyAha guNairyutAni zrAvakAkaviMzatiguNairyuktAni pakSe--- kamalodbhavataMtuyuktAnIti / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 231 evI rIte varSAkALa jAte chate have te munirAja ziSyo sahita turata sUratamAMthI nIkaLI gayA; tathA potAnA jJAnarUpI sUryana EiRthI bhavyo 3thI gupayumata (pakSe-taMtumaoyuta) 3Lone vibodhita karatA thakA vihAra karavA lAgyA. AgAtpuraM munipatirvarapAdaliptaM / zatrujayAbhidhagirIMdrasamIpasaMstham // saMghazca tatra milito nijdhrmbhaajaaN| sUreH padaM kila samarpayituM muniM tam / / 2 // / / aagaaditi|| munipatirvAcaMyameMdraH sa iti shessH| zatrujayAbhidhagirIMdrasamIpasaMstha zatrujaya ityabhidhAnaM yasya evaMvidho yo girIMdraH zailarAjaH sarvatIrthAdhipatitvAt tasyasamIpe nikaTe sNsthN| samyakprakAreNa sthirIbhUtaM evaMvidhaM varapAdalitaM tIrthAdhirAjanikaTatvAtpradhAnaM pAdalitAbhidhaM "pAlitAnA" itikhyAtaM puraM nagaramAgAdAgacchat / ca punaH tatra pAdalitAkhyanagare tamenaM muniM vAcaMyamaM pratIti shessH| kileti nizcayena sUrejainAcAryasya padaM padavIM samarpayituM samyakprakAreNa dAtuM jinadharmabhAjAM jinai rAgAdInAM jetRbhirAsairitiyAvat upadiSTo yo dharmo mokSamArgarUpo vRSastaM ye bhajaMte sevaMte evaMvidhAnAM bhAratavarSIyanAnAdezAgatAnAM paMcatriMzatsahasrasaMkhyAnAM sAdhusAdhavIzrAvaka zrAvikANAM saMghaH samudAyo militaH ekamatIbhUyaikatrasthAne samAgata iti / / (have te) munirAja zatruMjaya nAmanA girirAjanI pAse rahelA pAlitAnA nAmanA nagaramAM padhAryA, ane tyAM te munirAjane sUripada (AcAryapadavI) samarpaNa karavAne jainadharma lokono saMgha ekaTho thayo. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jJAtvA muniM jagati gautamatulyamenaM / jaineMdradharmavaravAridhicaMdratulyam // saMghena harSasahitena samarpitaM taM / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sUreH padaM zubhadine'tra sujainatIrthe // 3 // / / jJAtveti / jaineMdradharmavaravAridhicaMdratulyaM / jinairupadiSTAjainAsteSvidraH zakraiva zreSTaH / atra " iMdra" iti vizeSaNamAdhunikasamaye'tra pracalitAnAM jainanAmadhArakANAmanekajainAbhAsadharmANAM nirAsArthaM / yo dharmaH sa eva varavAridhiH pradhAnaratnAkaraH / atra "vara" iti vizeSaNaM kSArAdiyuktaprasiddhavAridhernirAsArthaM / ca gAMbhIryaudAryagahanatvAdiguNopetatvAttasya vAridherupamA / tasya vRddhaye caMdratulyaM zazAMkasamAnaM / evaMvidhamenaM taM muniM yatiM jagati loke asminkAle gautamatulyaM jJAnAdiguNairvIragaNadhareMkreMdrabhUtisamAnaM jJAtvA budhdhvAtrAsminsujainatIrthe suSTuti jinasaMbaMdhini saMsAratArakasthAne zubhadine zubhanakSatrAdibhirvighnanivArake divase kArtikakRSNapaMcamIvAsaraitiyAvat harSasahitena pramodayuktena saMghena nAnAdezAgatottama zrAvakasamuccayena tamenaM muniMprati sUrerAcAryasya jainadharmAdhirAsyetiyAvatpadaM samarpitaM samyakprakAreNa dattamiti / / jainaMdra dharmarUpI uttama samudrane vRddhi karavAmAM caMdratulya, evA A munirAjane jagatamAM (jJAnAdikathI) gautamasvAmitulya jANIne A uttama jainatIrthamAM temane zubha divase harSayukta thaelA saMghe sUripada ApyuM. evaM zrI vijayAnaMdamunIzasya sUripadaprAptyA harSito graMthakAraH paMDitahIrAlAlaH pUrvAcAryaracita zrIbhaktAmarAkhyastotrasya pAdapUrtyA tasya sUrIzvarasyAtha stutiM karoti. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 233 evI rIte zrI vijayAnaMda munirAjane sUripada maLavAthI harSita thaelA (A) graMthanA kartA paMDita hIrAlAlA pUrvAcArye (mAnatuMgAcArya mahArAje) racelA zrI bhaktAmara nAmanA stotranI pAdapUrti pUrvaka te munariAjanI stuti kare che. natvA jinaM janitajaMtumahopakAraM / vaMde muniM munivarArcitapAdapadmam / / AnaMdapUrvavijayAbhidhamatra bhUmA / vAlaMbanaM bhavajale patatAM janAnAm // 4 / / mAnatuMgakavitA kva rasADhyA, bAlajalpakavitA va mameyam // caMdrarazminicayaH kva jagatyAM, tArakolanikaraH kva ca saissH||1|| / / natveti / / janitajaMtumahopakAraM / janita utpAdito jaMtUnAM prANinAM prati mahAnupakAro pradhAnopakRtiryena taM / ca munivraarcitpaadpaa| munaya RSayasteSu varAH zreSTAstairarcitaM pUjitaM pAdazcaraNa eva padmaM kamalaM yasya tN| cAtrabhUmAvasyAM pRthivyAM bhavajale saMsArasamudraiti yAvat patatAM patanasvabhAvAnAmitiyAvat janAnAM lokAnAM prtiitishessH| AlaMbanaM pota ivAdhArarUpaM / evaMvidhaM jinaM tIrthakaraM natvA prnnmy| AnaMdapUrvavijayAbhidhaM AnaMdaH pUrve yasyaivaMvidhaM vijayAbhidhaM AnaMdavijayAhvayamAtmArAmajitsUrIzvaramitiyAvat muni vAcaMyamaM vaMde namaskAragocaraMkaromIti / asminkAvye jinasya vizeNAnyAnaMdavijayasyApi jJeyAnIti / utpanna karela che prANIo prate upakAra jemaNe tathA uttama muniothI pUjAela che caraNakamala jemanA, ane A pRthvImAM Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / saMsArarUpI samudramAM paDatA mANasone AlaMbanarUpa evA jinezvara bhagavAnane namaskAra karIne zrI AnaMdavijayajI (vijayAnaMdajI athavA zrI AtmArAmajI sUrIzvara) nAmanA munirAjane huM vaMdana / / athAsya munirAjasya tIrthaMkarabhaktiM darzayansanstutimAha // tIrthaMkarAnanasudhAMzusamullasaMtIM / vANIsudhAM rasayutAM hi mudA pibaMtam // vAcaMyamaM viditadharmamathastuvaMtaM / stoSye kilAhamapi taM prathamaM jineMdram / / 5 // / / tIrthamiti // tIrthaMkarAnanasudhAMzusamullasaMtIM / saMsArapArAvArAttArayatItitIrthaM tatkurvatIti tIrthaMkarA jinezvarAsteSAmAnanAni mukhAni tAnyeva sudhAMzavo'mRtadIdhitayo bhavyacakorANAmAnaMdadAyitvAt tebhyaH samullasaMtI samyakprakAreNa prAdurbhavaMtI ca rasayutAM shaaNtaakhyrsaanvitaam| natu zRMgArAdirasayuktAM teSAM tu viSayavikArajanyatvAt / evaMvidhAM vANIsudhAM vacanAmRtaM hIti nizcayena mudA harSeNa pibaMtaM paanvissyiikurvNtN| atha ca prathamamAdimaM jineMdra jinAH sAmAnyakevalinasteSAmiMdraM nAyakamRSabhatIrthakaramitiyAvat stutigocarIkurvaMtaM / evaMvidhaM tamenaM prastutaM vAcaMyamaM muni| * (vAcaM yacchati 'yam uparame' (bhvA0pa0a0) 'vAci yamo vrate' (3 / 2 / 40) iti khac / / 'vAcaMyamapuraMdarau ca' (6 / 3 / 69)* ahamapi graMthakartAhaM hIrAlAlo'pi kileti saMbhAvanAyAM stoSye stutiviSayIkariSya iti // tIrthakaronA mukhorUpI caMdrothI ullabhAyamAna thatA vANIrUpI rasayukta amRtane kharekhara harSathI pItA, tathA zrI AdIzvara Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 235 prabhunI stuti karatA evA te zrI AtmArAmajI munirAjanI huM paNa stuti karIza. / / athAsya munirAjasyopadezamAhAtmyaM darzayansanstutimAha / / yasyopadezasuvinirmalamAlyameta / tsaMkrAMtavarNyaguNaguMphitamuktavAram // muktvAnyazAsanazayuM ca vinA hi murkha / manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 6 // / / yasyeti / / yasya munirAjasya saMkrAMtavarNyaguNaguMphitamuktavAraM / saMkrAMtaH prApto varNitaitiyAvat / varNyAH zreSTA ye guNAH zamadamAdayastairguphitA yuktA ye muktAH siddhAsteSAM vAraH samUho yasmiMstattat / pakSe- saMkrAMtaH proto yo varNyaguNo manoharo davarakastena guMphito grathito muktavAra: zauktikeyAnAM samUho ysmiNstttt| evaMvidhametatprasiddhamupadezasuvinirmalamAlyaM / upadezo dharmasaMbaMdhyupadezaH sa eva suSTa ca vizeSeNa nirmalaM mlAnatvarahiMta / * tasmAtpratidinaMjJAnarUpadhruvaparimalaprAptiprasaMgAt / evaM "nirmala" iti vizeSaNenAsya munirAjasyopadezarUpamAlyasya laukikamAlyataH paramaM mahatvaMgaditam * mAlyaM muktvA tyaktvA anyazAsanazayuM paradharmarUpasarpaM mAlyAkAratvAt "mAlyaM puSpe ca tatsrajoriti haimaH" / / durgatyAdiduHkhanikaradAyakatvAccAsya sarpopamA / ca punaH hIti nizcayena murkhavinA ajJamRte sahasA tUrNaM gRhituM labdhuM anyaH paraH ka icchati ko vAMchati na kopati // saMkrAMta thaela che uttama guNoe karIne yukta thaelA evA siddhono samUha jemAM (pakSe--parovelA uttama dorAe karIne gUMthelo Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / che motIono samUha jemAM) (evA je munirAjanA te upadezarUpI uttama nirmala mAlAne tajIne anyazAsanarUpI sarpane turata levAne mUrkha vinA bIjo kayo mANasa icche? / / athAsya munIzasya jJAnAmAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / syAdvAdabhaMgibharabhAsuramasya bodhaM / bhavyAMgimAnasamarAlasahastrapatram // zakto bhavAmi nanu varNayituM kathaM yat / kovA tarItumalamaMbunidhiM bhujAbhyAm / / 7 // / / syAdvAdeti // syAdasti syAnnAsti syAdavaktavyaM syAdastinAsti syAdastyavaktavyaM syAnnAstyavaktavyaM syAdastinAstyavaktavyaM evaMvidhA bhaMgayaH prakArAsteSAM yo bhara: samUhastena bhAsuraM dedIpyayAnaM / ca bhavyAMgimAnasamarAlasahasrapatraM / bhavyA mokSArhA yesgino dehinasteSAM mAnasAni cittAni tAnyeva marAlA haMsAsteSAM harSAya sahasrapatraM nIrajatulyaM / evaMvidhamasyaitasya munirAjasya bodhaM jJAnaM varNayituM varNanaviSayIkartuM nanvitizaMkAyAM kathaM kena prakAreNa zaktaH zaktiyukto bhavAmyahamiti zeSaH / anenAsya sUrIzvarasyApArajJAnatvaM dhvnitm| yat yasmAtkAraNAt vA athavAMbunidhiM samudraM bhujAbhyAM bAhubhyAM tarituM ko'laM kaH samartho na kopIti / syAdvAdanI bhaMgionA samUhathI dedIpyamAna thaelA tathA bhavya mANasonA manarUpI haMsone kamala sarakhA evA A munirAjanA jJAnane varNavavAne huM kema samartha thauM? kemake banne hAthothI samudrane taravAne koNa samartha thAya? (arthAt koIpaNa na thAya.) / / athAsya munIMdrasya paropakAratvaM darzayansanstutimAha // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 237 pAdapracAramapi saMpravidhArya dhAtryAM / yo lokabAMdhava ivAtra cakAra bodham // svIyAzritAMgikamalasya yato'pyazakto / nAbhyeti kiM nijazizo: paripAlanArtham // 8 // / / pAdeti / / yo'yaM munirAjo lokabAMdhavaiva sUryavat / * / atra "lokabAMdhava". zabda evaucityamaMcati natu "mArtaMDacaMDarazmyAdayaH" yato'yaM muninAtho'pi lokabAMdhavarUpo'sti / / atradhAtryAmasyA pRthivyAM pAdapracAramapi caraNagamanamapi / atra apizabdena tasya paropakArazaurya gditN| pakSe-kiraNapracAramapi sNprvidhaary| smykprkaarenn| anenAsyeryAsamitisudhyAnatvaM dhvnitN| prakarSeNa vizeSeNa kRtvaa| anenAsya pramAdarahitatvaM dhvnitN| svIyAzritAMgikamalasya nijaashritdehipdmsy| jaatitvaadekvcnN| bodhaM upadezadvArA dharmasaMbaMdhi bodhaM / pakSe- vikasvarabhAvaM cakArAkarot / yato yasmAtkAraNAdazakto'pi zaktirahito'pi prANIti shessH| nijazizoH svIyArbhakasya paripAlanArthaM trANakRte kiM kimu nAbhyeti no smiipmaayaati| AyAtyeva / tadA zaktasya tu kA vArteti // je munirAje sUryanI peThe A pRthvImAM page cAlIne paNa (pakSe--kiraNono pracAra karIne paNa) potAne Azrita evA prANIorUpI kamalane bodha karelo che; kemake, azakta prANI paNa potAnA bALakanuM rakSaNa karavAne zuM samIpa Avato nathI? (arthAt Ave ja che, tyAre zaktivAnanI to vAta ja zI karavI?) / / athAsya vAcaMyameMdrasya prabhAvaM varNayansanstutimAha / / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / jaineMdradharmamahimA yadamerikAyAM / jajJe'dya haMta kila tattu tava prabhAvaH // AmradrumeSu surabhI surabhiryadAgAt / taccArucUtakalikAnikaraikahetu // 9 // 11 / / jaineMdreti / yadadyAsminkAle'merikAyAmamerikAkhyabhUmau jaineMdra dharmamahimA jinopadiSTamokSamArgarUpadharmamahattvaM jajJe tattu tatpuna: he munIMdra ! iti zeSaH / haMteti harSe "haMta harSe'nukaMpAyAmityamaraH kileti saMbhAvanAyAM tava te prabhAvaH pratApaH / atha taddRSTAMtena samarthayannAha yatsurabhau vasaMtartAvAmradrumeSu sahakAravRkSeSu surabhi: sugaMdhiH " surabhirheni caMpake / / jAtiphale mAtRbhede / ramye caitravasaMtayoH / / sugaMdhau gavi zallakyAmiti haimaH" // AgAdAyAttaccArucUtakalikAnikaraikahetu / cArurmanoharo yazcUtakalikAnikara AmrakorakasamUhaH saevaikahetvekakAraNamiti / / he munIza ! jainaMdra dharmano mahimA je A kALamAM amerikAkhaMDamAM thayo che, te to kharekhara tamAro ja prabhAva che; kemake vasaMta RtumAM AMbAnAM vRkSo para je suMgadhI AvelI che, temAM manohara evo AMbAno morano samUha ja eka hetubhUta che. / / atha prakArAMtareNAsya munIzasya prabhAvaM varNayansanstutimAha / / tIrthaMkarAgamakuzezayarAjahaMsaM / yogIMdravAravaramAnasasannivAsam // tvAM vIkSya me nibiDakarma gataM praNAzaM / sUryAMzubhinnamiva zArvaramaMdhakAram // 10 // / / tIrthamiti / / he vAcaMyameMdra ! tIrthaMkarAgamakuzezayarAjahaMsaM / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 239 tIrthaMkarairjinezvarairAptairitiyAvadupadiSTA ya AgamAH siddhAMtAstaeva kuzezayAni kamalAni "sahasrapatraM kmlN| zatapatraM kuzezayamityamaraH" /* / kuze jale shete| 'adhikaraNe zeteH' (3 / 2 / 15) ityac / 'zayavAsa' (6 / 3 / 18) ityulak / * / teSAM sevanAya rAjahaMsaM kalahaMsatulyaM "rAjahaMsastu kaadNbe| kalahaMse nRpottame / / iti haimamedinyo" ca yogIMdravAravaramAnasasannivAsam / yogA manovaca:kAyavRttinirodhanasamArAdhanalakSaNAste saMti yeSAM te yogino vAcaMyamAsteSAmapIMdrA nAyakAH siddhA itiyAvat / teSAM yo vAraH samUhastasya varANi zreSThAni yAni mAnasAni manAMsi teSu samyakprakAreNa nivAso nivasanaM yasya taM / * / athavA yogIMdrasamUha eva varo mAnasanAmAtaDAgastasminsannivAso yasya tN| prastutarAjahaMsopamAprasaMgatvAt / yato rAjahaMsAnAM mAnasAkhyasarasi nivAsaH prasiddha eva / / siddhdhyaanttprmiti| evaMvidhaM tvAM bhavaMtaM vIkSya dRSTvA me mama nibiDakarma nibiDaM dRDhaM karma nAnAbhavabhramaNeSu mithyAtvAdihetubhirAtmanA saha parapudgalabaMdhanarUpakarma praNAzaM vidhvaMsaM gataM prApta / kimivetyaah| suuryaaNshubhinnN| sUryasya caMDarazmeraMzubhiH kiraNebhinnaM dhvastaM zArvaraM rAtrisaMbaMdhyaMdhakAramiva tmoveti|| he munirAja ! tIrthakaronA AgamorUpI kamalone sevavAmAM rAjahaMsa sarakhA tathA siddhonA samUhanA uttama manomAM nivAsa karanArA evA (athavA siddhonA samUharUpI uttama mAnasa sarovaramAM nivAsa karanArA) tamone joIne sUryanAM kiraNothI bhedAelAM rAtri saMbaMdhI aMdhakAranI peThe mAruM nibiDa karma nAza pAmyuM che. / / athAsya munirAjasya dharmopadezamAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / pASANatulya kaThinA api te munIMdra / dharmopadezavacanapravidhattacittAH // yAsyaMti mokSamamalacchadago hi kiM no| muktAphaladyutimupaiti nnuudbiNduH||11 // / / paassaanneti|| he munIMdra! vAcaMyameMdra! pASANatulyakaThinA api| azmasamAnakAThinyaM prAptA api karmazAnnirbuddhayo'pItiyAvat / te tava dhrmopdeshvcnprvidhttcittaaH| dharmasaMbaMdhI ya upadezastasya yAni vacanAni vacAMsi tebhyaH pravitAni prakarSeNa vizeSeNa dhattAni dhAritAni cittAni manAMsi yaiste| evaM saMto dehino mokSaM muktiM yAsyati gmissyti| anena tasya dharmopadeza mahAn prabhAvo drshitH| atha tadRSTAMtena smrthnaah| hi yataH amalacchadagaH kmlaadinirmlptropristhitH| natu malinapatraparisthitaH / udabiMdujalapRSato nanviti zaMkAyAM muktAphaladyutiM zauktikeyakAMtiM kiM kimu navupaiti na prApnoti prApnotyeveti // he munIMdra ! pASANa sarakhA kaThina (cittavALA) prANio paNa tamArA dharmopadezanA vacana para dhArela che citta jeoe evA thayA thakA mokSe jaze; kemake (kamalAdikanA) nirmaLa patra para raheluM pANInuM biMdu zuM motInI kAMtine prApta nathI thatuM ? (arthAt thAya ja che.) / / athAnena munirAjena nirmitAnAM zAstrANAM mAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / zAstrANyahaM jinvco'mRtsNbhRtaani| dRSTvA ghanAni sadayaM bhavatoditAni // hRSTaH zikhIva kimu bho na gato hi hrss| padmAkareSu jalajAni vikaashbhaaNji|| 12 // / / shaastraanniiti|| he munIza! jinvco'mRtsNbhRtaani| rAgA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 241 dInAM jetAro jinAstIrthakarAsteSAM vacAMsi vacanAni tAnyevAmRtaM pIyUSaM / pakSe jalaM "amRtaM yajJazeSe syAtpIyUSe salile ghRte / ityuktatvAt" tena saMbhRtAni samyakprakAreNa khacitAni / ca ghanAni gahanAni sahRdayairjJAtuM zakyAnItiyAvat / pakSe- abhrANi / evaMvidhAni bhavatA tvayA sadayaM sakRpaM janopakArAya dayayA ythaasyaattthetiyaavt| na tu kevalaM svaprazaMsAkRte / uditAni kathitAni guMphitAnI tiyAvAt zAstrANi jainatattvAdarzAjJAnatimirabhAskaratattvanirNayaprAsAdAdizAstrANi dRSTvA vilokyAhaM graMthakAro hIrAlAlaH zikhIva kekIva "zikhAvalaH zikhI kekItyamaraH hRSTaH pramodaM gataH / ghanAni dRSTvA zikhInAM pramodatvaM prasiddhameva / atha taddRSTAMtena samarthayannAha / hi yataH padmAkareSu taDAgeSu vikAzabhAMji vikasitAni jalajAni zatapatrANi dRSTvA vilokya bho bhramaraH " bhramaro bhaH prkiirtitH| ityekAkSaraH" kimu kiM harSaM pramadaM na gato no prAptaH prAptaeveti / / he munIza! jinezvaraprabhunAM vacanorUpI amRtathI (pakSe-- pANIthI) bharelAM ane dhanAni eTale gahana (pakSe-megha) evA tamoe dayA lAvIne gUMthelAM zAstrone joine huM mayUranI peThe harSita thaelo chuM; kemake, taLAvomAM vikasvara kamalone joine zuM bhamaro harSane nathI prApta thayo? (thayo ja che) ?? / / athAnyadarzaninAmAkSepapUrvakamasya munIMdrasya mAhAtmyaM darzayansanstutimAha // mithyAtvatAmasabharogranizATanAbhA / rere pare munivarasya mahattvamasya // haMteha kiM sapadi pazyata ziSyavargaM / bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti / / 13 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // mithyaatveti|| mithyaatvtaamsbhrogrnishaattnaabhaaH| mithyAtvaM asaddevagurudharmAdivastUnAM sadbuddhyA bodho mithyAtvaM tadeva taamsbhrstmisrsNbNdhismuuhH| samyagjJAnadhvaMsenAtmana aaNdhydaayitvaat| tasminnumA utkaTAH "ugraH zUdrAsute kSatrA-drudre puMsi trissuutktte| iti medinI" ye nizATanA ghuukaastdaabhaastttulyaaH| evaMvidhA rere pare! anyadarzanino'syaitasya munivarasya vAcaMyamazreSThasyehAsmiJ jagati mahattvaM mAhAtmyaM pazyata vilokydhvN| atha tanmahattvaM darzayansannAha / yo'yaM munirAja AzritaM svasaMzritaM ziSyavarga parivArasamUhaM haMteti harSe ihAsyAM mahyAM sapadi drutaM natu zanaiH shnaiH| yataH zanaiHstu sAmAnyajanA api kurvati naca tatra mhttvprsNgH| kiM kimu bhUtyA samyagjJAnadarzanacAritrarUpasaMpadA "bhUtirbhasmAni saMpadItyamaraH" AtmasamaM svatulyaM na karoti no vidaghAti vidaghAtyeveti // mithyAtvarUpI aMdhakAranA samUhamAM baLavAna thaelA ghuvaDo sarakhA evA re! anyadarzanIo! A mahAmunirAjanuM tamo ahIM mAhAtmya to mI! (33) 2 (potAne) mAzrita bhelA sevA ziSyavargane ahIM (jJAnAdikanI) saMpadAthI zuM turata potAnA tulya nathI 2tA? (42 4 7.) / / athAsya munirAjasya vacomAhAtmyaM saMdarzayanstutimAha / / mithyAtvino ghanatarAnapi saMnirIkSya / vyAkRSTameva na mano mama tAnpratIha // zrutvA vacastava ghanaM hyapi sNviloky| kSAraM jalaM jalanidherasituM ka icchet / / 14 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 243 / / mithyAtvIti / / he munIzvara ! tava te vaco vacanaM zrutvA AkarNya mithyAtvinaH kUTadharmiNo ghanatarAnapi sAMdratarAnapi bahUnapItiyAvat / * / anena stutikAreNa svasya prajJatvaM sUcitaM / yato'tra gatAnugatikA jaDalokA dharmasaMbaMdhiviSayamaparIkSyaivaivaM jalpaMti "vayaM tvajJAstato yasmindharmamArge bahavo janAH pravartate tasminneva dharmamArge vayamapi yAsyAmo" yatasteSAM dharmaparIkSA tu lalATakuTTana - rUpaiva jAyata iti / * / saMnirIkSya samyakprakAreNa dRSTvA / samyakprakAreNeti teSAM dharmazAstrANAM kaSacchedatApAtmakatrikoTIparIkSAM vidhAya natvaparIkSyaiveti garbhArthI dezataH sarvagrahaNatvanyAyAt / tAnprati etebhyo mama me manazcittamihAsyAM bhUmau na vyAkRSTameva harSeNa na saMlagnameva teSAM kUTAsamaMjasapralApakatvAt / anena cAsya munirAjasya vacasa AptatvaM dhvanitam / athaitaddRSTAMtena samarthayannAha / hi yato jalanidheH pArAvArasya kSAraM lavaNayuktaM jalaM pAnIyaM ghanamapi bhUryapi saMvilokya saMdRzya asituM pAtuM / kRtAmRtapAna iti dhvaninA jJeyaH / ka icchet ko vAMchennakopIti / / he munIzvara! ApanuM vacana sAMbhaLIne ghaNA evA paNa mithyAtvione joine mAruM mana teo tarapha kheMcAyuM ja nahIM; kemake, samudranuM khAruM pANI ghaNuM joIne paNa (tene) pIvAne koNa che? (arthAt ho paae| na che.) / / athAsya municaMdrasya rUpamAhAtmyaM darzayansanstutimAha / / siddhAMtatoyanidhipAragataM gatAkaM / tvAM vIkSya vAGmahilayA kila bhUmibhAge // zmazrucchalena nihiteva kaTAkSamAlA / yatte samAnamaparaM na hi rUpamasti / / 15 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ||siddhaaNteti|| he municaMdra ! siddhAMtatoyanidhipAragataM siddhAMtA AsapraNitAgamAstaeva toyanidhiH pAthodhirgahanatvagAMbhiryAdiguNopetatvAt / tasya pAraM parataTaM "pAraM prAMte prttte| iti haimaH" tatprati gataM prayAtaM sarvasiddhAMtajJAtAramitiyAvat / ca gatAkaM gataM praNaSTamakaM duHkhaM pApaM vA "akaM du:khAghayoriti haima:" yasmAdyasya vA taM / * / AbhyAM dvAbhyAM vizeSaNAbhyAM vakSyamANAyA vAGamahilAyAstasyopari paramapremAviSkaraNakAraNaM dhvnitN| yato varavarNinI "bhartRbhaktA ca yA nArI / sAbhavedvaravarNinIti rudraH" siddhAMtAdijJAtAraM vidvAMsamitiyAvacca paraparAbhavarogApAyAdirahitameva ramaNaM labdhaM vAMchati / / evaM vidhaM tvAM bhavaMtaM kileti nizcayena bhUmibhAge mahIkhaMDe'trabharatakSetraitiyAvat / / bhAgagrahaNaM tu mahAvidehAdikSetre'dhunApi vicaratkevalibhagavatAM dUSaNaprAptiprasaMganirAmArthaM / * / vIkSya dRSTvA vAGmahilayA vAk sarasvatI saiva mahilA varavarNinI tayA / / 'maha pUjAyAM' (bhvA0 pa0 se0) 'salikalyanimAhi' (u0 1 / 54) itIlac / * / sarasvatyAH pUjanIyatvenAtra "mahilA" zabda evaucitimaMcati natvanye bhIrukopanAdyAH / / zmazrucchalena mukhoparisthakacamiSeNa kaTAkSamAlA apAMgadarzanazreNirnihiteva dhAriteva kssisevetyutprekssaa| atha tatkaTAkSAlikSepaNotkRSTa kAraNaM darzayati / yadyasmAtkAraNAtte tava samAnaM tulyaM hIti nizcayenAparamanyaM rUpaM sauMdarya "rUpaM tu zlokazabdayoH pazAvAkAze sauMdarye / iti haimaH" nAsti na vidyate / puruSasauMdaryaM tu cakoranetrAyAzcaMcalacittAkarSaNe kArmaNarUpameva jJAtaM / yadAhuH kalikAlasarvajJAH hemacaMdrAcAryA nijadraupadInATake // // puMrUpaM ca paraM strINAM / prathamaM premakAraNam / / / / iti // he munirAja ! siddhAMtorUpI samudranA pArane pahoMcelA, tathA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 ekAdazamaH sargaH / pApa rahita evA tamone A pRthvI bhAgamAM joIne, DAhADImuchanA vALanA miSathI sarasvatIrUpI strIe jANe kharekhara (tamArA para) kaTAkSonI zreNi mUkelI hoya nahIM tema lAge che, kemake, tamArA samAna bIjuM koI rUpa nathI. / / athAsya munirAjasya prakArAMtareNa vAGmAhAtmyaM drshynstutimaah|| khadyotabhAM dadhati yasya girastvadIya / vAgarkamenamaparaM hi zaThA bhajaMte // iccheddhi kairavagaNo'tra tadiMdubiMbaM / yadvAsare bhavati pAMDupalAzakalpam / / 16 // / / khadyoteti / / he vAMcayameza! yasya tvtprsy| asamaMjasapralApakAnyadarzanina itiyaavt| giro vaannystvdiiyvaagrkN| taveyaM tvadIyA cAsau vAkca tvadIyavAk saivArko virocno| ajJAnatimirAMdhAnAM janAnAM yathArthavastusvarUpaprakAzakatvAt / taMprati khadyotabhA jyotiriMgaNasya bhAM kAMtiM dadhati dhaaryNti| yathA sUryatejo'gre khadyotakAMtirnakiMcideva tathA tvadvacanAgre paradharmagurorvacanamapi nakiMcideveti bhaavaarthH| evaMvidhamenaM prasiddhamaparaM tatparamanyadarzaniguruM hIti nizcayena zaThA dhUrtAH paravaMcanatatparA itiyAvat / "zaTho mdhysthpurusse| dhUrte dhattUrake'pi c| iti haimaH" bhaMjate sevte| athaitadRSTAMtena samarthayansannAha / hi yato'trAsmiJ jagati yadiMdubiMbaM yannizAkaramaMDalaM vAsare divase pAMDupalAzakalpaM pItasaMvalitazuklavarNADhyaparNatulyaM bhavati tadiMdubiMbaM rajanIkarabiMbaM kairavagaNaH kumudasamuhaH / / * // kutsitArthetu kaitavavrajaH / / / / "kairavaM kiteva ripau| ityuktatvAt" icchedvAMccheccaMdravikasitvAditi / / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / he munirAja! tamArI vANIrUpI sUrya pAse jenuM vacana pataMgIAnI kAMtine dhAraNa kare che, evA anyadarzanInA gurune zaTho bhaje che; kemake caMdranuM je biMba divase pAkAM pAMdaDAM jevuM thai jAya che, tene kairavono samUha eTale caMdravikAsa kamalono samUha (mutsita arthamAM-Ditavono samUha ) che. 246 athAnena sUrIMdreNa kRtaM kUTaveSadhAridharmagurUNAM nivAraNaM varNayansanstutimAha / / ye kUTavezamiSato jagatIha mugdhAn / vyAdhA mRgAniva janAnnijapAzadharme // kati saMprati munIMdra vinA bhavataM / kastAnnivArayati saMcarato yatheSTam / / 17 // / / yekUTeti / / he munIMdra ! vAcaMyameMdra ! kUTavezamiSataH / kUTo jinopadiSTacaraNakaraNayuktacAritradharmAdviparIto daMbharUpa itiyAvat / evaMvidho yo vezo nepathyaM "nepathye gRhamAtre ca / vezo vezyAgRhe'pi ca / iti tAlavyAMte rabhasaH" tasya miSatazchadmato ye jainanAmadhArakA jainAbhAsatulyA yataya iha jagatyasmilloMke mugdhAn dharmamArgarahasyAnabhijJAn janAllakAn nijapAzadharme nijasya svasya natvAptapraNitasya / anena teSAM dharmasya kapolakalpanatvaM sUcitam / yaH pAzarUpo vAgurArUpo / mugdhajanapazUnAM baMdhanarUpatvAt dharmo vRSastasminkarSaMti yadvAtadvA bodhayitvA nayaMti pAtayaMtItiyAvat / ke iva vyAdhA iva mRgalubdhA iva / dharmamArgamanapekSya svArthasAdhanatatparatvAt / kAniva mRgAniva hariNAniva / tAnetAn kUTavezADaMbariNaH saMprati sAMpratakAle bhavaMtaMvinA tvAmRte ko nivArayati ko'nyaH zikSAdvArA parAjayati na ko'pIti / kiMviziSThAMstAnityAha / yatheSTaM saMcarataH svacchaMdatayA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 ekAdazamaH sargaH / bhramaNaM kurvtH| ni:sapanaratnatrayArpaNakSamaparamAptapraNitamokSamArgarUpadharmadviSatAM teSAM svacchaMdatvaM tu yuktameveti // ___munIta! (OMna nAmadhArI) yatimI (potAnA) / vezanA miSathI A jagatamAM, pAradhio jema hariNone, tema mugdha lokone potAnA jALa sarakhA dharmamAM khece che, evA svecchAcArI (nAmadhArI) yatione sAMprata kALamAM Apa zivAya bIjo koNa aTakAvI zake che? (arthAt koI paNa bIjo aTakAvI zakato nathI.) / / athAsya munIzasya syAdvAdavacomAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / ekAMtavAdavacanAni paroditAni / nAzaM gatAni sahasA munirAja tAni // syAdvAdapezalavacastava kiM hataM nu| kiM maMdarAdrizikharaM calitaM kadAcit / / 18 // / / ekaaNteti|| he munirAja! he yatIza! paroditAni tvatparairvedAMtAdidharmagurubhiruditAni jalpitAni tAni prasiddhAnyekAMtavAdavacanAnyekatvapravAdavacAMsi sahasA tUrNaM nAzaM dhvaMsaM gatAni praaptaani| nyAyata iti shessH| kathaM nyAyato dhvaMsaM gtaaniityaah|| / / / / naiyAyikavaizeSikasAMkhyAdimatAvalaMbina AtmAdInekAMtatvena manyate tanna yuktam // * / / * / / te hi manyate / AtmA nityo'pracyutAnutpannAsthiraikarUpatvAdAkAzAdivat / nanu yadi so'nityazcettadA tatkRtakarmaNAM phalabhoktRtvaM tasya na yujyataeva paranikRSTakAlasthAyitvAt / evaM ca kRtakarmanAzAkhyaM dUSaNaM tasya smaagtm| ca punaranityAtmano navInotpattiprasaMgastadapi no yuktmkRtaagmduussnnpraaptiprsNgaat| ca Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / punaranityAtmani bhavapramokSaprasaMgastadapi naiva ghaTate taponiyamAdiniSprayojanatvaprAptiprasaMgAt / zubhakriyANAM capunaranityAtmani smRtibhaMgAkhyaM dUSaNamapi samAgacchati tasyAsthirarUpatvAt / nityAtmani ca pUrvoktAni dUSaNAni naiva prApnuvaMtItyAtmA 'nitya' evetyekAMtavAdipakSaH // *// / / * / / athAnityatvAdibauddhAnAM pakSamAha / / * / / / / * / / te hi kathayati / nityAtmani tu dUSaNaprasaMga: sulabhaeva / etadevAha / nanu yadyAtmA nityastadA tasya hiMsAdayo naiva ghaTate nisskriytvaat| niSkriyatvamRte ca tasya nityatvaM na yujyataeva / atrAdizadvAnnityAtmano'satyacauryadayAkartRtvabhoktRtvAdayo'pi naiva yujyaMte / AtmA ca dravyarUpo'sti / dravyaM cArthakriyAyuktameva / 'arthakriyAvaddravyamiti vacanAt " / evamAtmAcArthakriyAyuktaeva / nityAtmani cArthakriyA kramatazcAkramato'pi naiva yujyate / yataH kramato'rthakriyAkAritve tasyAtmanaH svbhaavcyuttvprsNgH| akramatazca tasyArthakriyAyugapatprAptiprasaMgastattu tasya naiva yujyate / anityAtmani ca mate sati tRSNAnivRttirUpo mahAn guNo'pi prApyate paramanikRSTakAlasthayitvAt / ata AtmA "anitya" evetyanityavAdipakSaH / / * / / 248 "" / / * / / evaM vidhAni paroditAnyekAMtavAdavacanAni tu pUrvoktanyAyena parasparaM dhvaMsaM gatAni // * // / / * / / yadAhuH kalikAlasarvajJA: zrIhemacaMdrAcArya nijAnyayogavyavacchedikAkhyadvAtriMzikAyAm / / * / / ya eva doSAH kila nityavAde, vinAzavAde'pi samAsta eva / parasparadhvaMsiSu kaMTakeSu jayatyadhRSyaM jina zAsanaM te / / 1 / / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 249 * / / nviti vitarke te tava syAdvAdapezalavaco'nekAMtavAdena pezalaM cArubhUtaM vaco vacanaM kiM hataM kimu nyAyakoTyA bhraSTaM naiva bhraSTam // * / / / / * / / atha ca tatsyAdvAdavacaHsvarUpamAha / / * / / //* / / ayamAtmA dravyato nityaH paryAyatazcA'nityo'sti pratikSaNotpAdavyayadhrauvyAtmakatvAt suvrnnaadivt| yathA dravyataH suvarNaM nityameva dhrauvyAtmakatvAt / paryAyataH kuMDalAdyalaMkArarUpaM jAtaM tadevA'nityameva utpAdavyayAtmakatvAt / evaM sarve'pi padArthAH kSaNakSaNaMpratyutpAdavyayadhrauvyAtmakA nityAnityatvena syAdvAdarUpA eva vartate // * / / / / / / yadAhuH purvoktaacaaryaaH|| pratikSaNotpAdavinAzayogi, sthiraikmdhykssmpiikssymaannH| jina tvadAjJAmavamanyate yaH sa vAtakI nAtha pizAcakI vA / / 1 // evaM he munIza! tava syAdvAdapezalaM vaco nyAyakoTyA naiva dhvaMsaM pryaaNt| kiM kimu maMdArAdrizikharaM meruparvatazRMgaM kadAcit kasmiMzcidapi kAle kalpAMte'pItiyAvat calitaM kaMpanatvaM prApta naprAptameveti // munirAja! (vedAMtI Adika) anya darzanIoe kahelAM te ekAMtavAdanAM vacano turata nAzane prApta thayAM che; paNa syAdvAdathI manohara thaeluM tamAruM vacana zuM nAzane prApta thayuM che? (arthAt nathI ja thayuM, kema ke zuM meru parvatanuM zikhara koI paNa vakhate yasAyamAna thayuM cha? (nathI 4 thayu.) athAsya muninAthasya dIpopameyatvaM darzayansanstutimAha // jAtamAtA . Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / yatrAnyadarzanamatAjJagurUpadezA / hiMsAdidoSakalitAH zalabhaprabhAvam // labdhAH pralabdhamahimA mahimAnuSeMdro / dIpo'parastvamasi nAtha jagatprakAzaH / / 19 // / / yatreti / yatra yasminvakSyamANasvarUpe tvayi dIpe / anydrshnmtaajnyguruupdeshaaH| anyAni parANi vedAMtAdidarzanAni teSAM ye matA vividhaprakArA bhedA steSAmajJA dharmamArgazAstrajJAnazUnyAsteSAmasamaMjasAlApakAritvaprasaMgatvAt / teSAmasamaMjasAlApakAritvaM ca prasiddhameva / yataste hi manyaMte " asmAkaM vedA apauruSeyA: " tanna yuktaM pramANAbhAvAdAkAzapuSpavat / yata evamapauruSeyazAstrANAmasaMbhava eva / yato yadyadvacanaracanAtmakaM tattatpuruSaklRptatvasUcakaM yathA manusmRtyAdayaH / evaM ca vedA api vacanaracanAtmakA vacanAni ca tAlvAdivyApArayuktAni tAlvAdayazca puruSasyeva / tatasteSAmapauruSeyatvaM kathaM yujyate / yataH-- tAlvAdijanmA nanu varNavargo, varNAtmako veda iti sphuTaM ca / puMsazca tAlvAdirataH kathaM syA, dapauruSeyo'yamiti pratItiH // 1 // evamasamaMjasAlApakAritvena dharmamArgazAstrajJAnazUnyA evaM vidhA ye guravo dharmopadezadAyinasteSAmupadezAH kUTavacanapralApA iti yaavt| zalabhaprabhAvaM pataMgasvabhAvaM labdhAH prAptAH / dIpe zalabha iva nyAyamArgabhraMzatvena vinAzaM gatA itiyAvat / kiMviziSThAsta upadezA ityAha / hiMsAdidoSakalitA jIvavadhAdidUSaNasahitAH / vedeSu pazumedhamanujamedhAdihiMsA lokaprasiddhaiva / tanmatAvalaMbibhiH zrAddhAdividhAvapi jIvahiMsA pratipAditaiva / * / evaM teSAmupadezeSu hiMsAdidUSaNAni saMgatAnyeva / evaMvidho he nAtha! he svAmiMstvaM bhavAJ jagatprakAzo lokodyotakArako / yathAsthitasatyadharmamArga Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / prakAzakatvAt / aparo'nyaH prasiddhadIpakAccitrayuktaprabhAvavA nitiyaavt| yataH prasiddhadIpakasyAlpatejoyuktatvena samastajagatprakAzakatvaM naivayujyate / dIpo'si dIpako'si / kiMviziSTastvaM pralabdhamahimA prakarSeNa labdhaH prApto mahimA mahattvaM yena saH / punaH kiMviziSThastvaM mahimAnuSeMdro mahau pRthivyAM / * / 'mah pUjAyAm' 'ava iH' (u0 4 / 139) iti mahi: / * / mAnuSANAM manuSyANAM manuSyeSu vA iMdra: zakraiva zreSTo vAcaMyamatvAditi // anya darzanIonA matonA ajJAnI guruonA hiMsAdika dUSaNovALA upadezo jemAM pataMgIAnI dazAne prApta thayA che, tathA maLela che je mahimA jemane evA, ane pRthvImAM mANasonA nAyaka evA he nAtha! tamo jagatane prakAza karanArA eka bIjA dIpakatulya cho. / / athAsya munIzasya sUryAtizAyimahimatvaM darzayansanstutimAha / / caMDadyutistu janitAtapavAra eSa / stvaM tvaMginAmamitazAMtikaraH prabuddhaH // tenaiva nirbhayamitIha vighoSayAmi / 251 sUryAtizAyimahimAsi munIMdra loke // 20 // / / caMDeti / / he munIMdra ! he vAcaMyameza ! eSo'yaM prasiddhazcaMDadyutistu tIvrarazmiH punaH / atra 'caMDadyuti: ' zabda evocito natu lokabAMdhavAdayaH zabdA ucitA tadUSaNaviSayavarNanaprasaMgAt / aMginAM dehinAM pratItizeSaH / janitAtapavAraH / janita utpAdita AtapAnAM tApAnAM vAraH samUho yena sa evaMvidho'stIti zeSaH / ca tvaM tu bhavAnpunaramitazAMtikaraH / amitA pramANarahitA atyaMtA shaashvtetiyaavt| yA shaaNtiH| nAnAyonibhavabhramaNotpannatApaparaMparAparAbhUtAtma Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / janatAnAmavyAbAdhAnaMtamokSazarmaprAptirUpA zAMtatA tAM karotItyamitazAMtikaraH / yathArthopadezAdineti zeSaH / prabuddhaH prakarSeNa jJAto vidvadbhirbhavyajanairiti zeSaH / tenaivaitenahetunaivAhamityevamiha loke'smiJ jagati nirbhayaM bhayarahitaM yathAsyAttathA vighoSayAmi vizeSeNodghoSaNAM karomi / kiM vighoSayAmItyAha / suuryaatishaayimhimaasi| tvaM bhAskarato 'pyadhikamahattvayukto'sIti / / 252 he munIMdra ! A sUrya to utpanna karela che tApano samUha jeNe evo che, ane tamo to prANIone atyaMta zAMti karanArA jaNAelA cho; te ja hetuthI huM bhaya rahita evuM jAhera karuM chuM ke, tamo A lokamAM sUryathI paNa adhika mahimAvaMta cho. / / athAsya munIzasya vaktasya caMdropamAM darzayansanstutimAha / / vAcaMyameza mama cittacakorapakSI / mithyAtvicaurabharabhUribhayapradaM vai // dRSTvA nanaMda tava modadavaktrarUpaM / vidyotayajjagadapUrvazazAMkabiMbam / / 21 / / / vAcaMyamezeti / / he vAcaMyameza ! he munIzvara ! mithyAtvicaurabharabhUribhayapradaM / mithyAtvinaH kUTadharmAvalaMbinastaeva caurA: stenAsteSAM bhara: samUhastebhyo bhUribhayapradaM bahudaradAyakaM ca jagadvidyotayallokaM prakAzayat / upadezAdikiraNapracArairiti zeSaH / evaMvidhaM tava te modadavaktrarUpamapUrvazazAMka biMbaM / modaM harSaM dadAtIti modadaM harSapradaM vaktarUpaM mukhamevApUrvazazAMkabiMbaM nirupamasudhAkarabiMbaM dRSTvA vilokya mama me cittacakorapakSI / cittaM mAnasaM tadeva cakorapakSI jIvaMjIvAkhyanIDodbhavaH "jIvaMjIvaH khagAMtare / drumabhede cakore ca iti haima : " nanaMda pramodaM gataH / cakorANAM caMdradarzanato harSaprAptiH prasiddhaiveti / / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 253 he munirAja! mithyAtvIorUpI coronA samUhane bhaya ApanAruM tathA jagatane udyota karanAruM evuM tamAruM harSa ApanAruM mukharUpI anopama caMdrabiMba joIne mAruM cittarUpI cakora pakSI AnaMda pAmyuM che. / / atha prakArAMtareNAsya munIzasya vacomAhAtmyaM darzayansanstutimAha / / jalpati nAstikamRte nviti ke jagatyAM / kAryaM kiyanmunivarasya vacobhirasya // durbhikSamApya nanu mUrkhamRte vadetkaH / kAryaM kiyajjaladharairjalabhAranamraiH / / 22 / / / / jalpaMtIti / nAstikamRte nAstikA: "nAtmA na puNyaM na bhavo na pApaM " ityAdimatAvalaMbino ye janAstAnvinetyevaM nviti vitarphe jagatyAM loke ke jalpati ke janA: pralapaMti na kepIti / atha te nAstikAH kiM jalpaMtItyAha / asyaitasya munivarasya vAcaMyama- zreSThasya vacobhirvacanaiH kiyatkAryaM kiM prayojanamastIti zeSaH / athaitaddRSTAMtena samarthayannAha / nanviti zaMkAyAM durbhikSaM duSkAlamApya labdhvA mUrkhamRte yuktAyuktavicArazUnyajanaMvinA ko vadet ko jalpennako'pIti / atha kiMvadedityAha / jalabhAranamrairjalasya pAnIyasya bhAra: saMbhArastena namrairvilaMbitairjaladharairmeghaiH kiyatkAryaM kiM prayojanamiti // jagatamAM nAstika zivAya (bIjA) koNa ema bole ke A munirAjanA vacanonuM zuM prayojana che? kemake dukALane meLavIne mUrkha vinA (jIbhe) aae| uhe hai, bhalanA bhArathI nabhelA vrsAdonuM zuM prayojana che? / / athapunarapi prakArAMtareNa tasya vacomAhAtmyaM darzayansanstutimAha / / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 lagnaM mano mama mune hi yathA tavoktau / naivaM tathAnyavacasIha vasuMdharAyAm // ratnArthinAM hRdatha ratnagaNe yathAptaM / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 23 // / / lagnamiti / / he mune! he sAdho ! mama me manazcittaM hIti nizcayena yathA tava te uktau vacasi lagnaM saMyuktaM / tathA'nyavacasi paradarzanAvalaMbidharmaguruvacane ihavasuMdharAyAmasyAM pRthivyAM naivaM naiva lgnN| mithyAbhASitvAt // * / / atra. " evaM " avadhAraNArthe "evaM prakAre'gikAre'vadhAraNasamanvayoriti haimaH " / / * / / athaitaddRSTAMtena samarthayannAha / atheti pratijJAyAM " atho atha samuccaye / maMgale saMzayAraMbhAdhikArAnaMtareSu ca / / anvAdeze pratijJAyAM / praznasAkalyayorapIti haimaH" ratnArthinAM / ratnAnAM maNikarketanavajrAzmAdiratnAnAmarthaH prayojanaM yeSAM te ratnArthinasteSAM ratnArthinAM hRccittaM yathA ratnagaNe pUrvoktamaNisamUhe AtaM saMsaktaM hRssttmitiyaavt| evaM tathA kiraNAkule'pi razmiyukte'pi bhAsvare'pItiyAvat / kAcazakale kAcAkhyakSudramaNikhaMDe na naiva sNsktmiti|| he munirAja! A pRthvImAM kharekhara ApanA vacanamAM jevuM mAruM mana coMTeluM che, tevuM anyanA vacanamAM coMTeluM nathI; kemake ratnanA arthI mANasonuM mana jevuM ratnonA samUhamAM lAgeluM che, tevuM tejasvI evA paNa kAcanA TukaDAmAM lAgeluM nathI. / / athAsya sAdhUttamasya caraNamAhAtmyaM darzayansanstutimAha / / yo bhavyalokanikarazcaraNau praNauti / mokSapradau tava munIza bhavAbdhiyAnau // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 ekAdazamaH sargaH / tasyAtha kiM kugururatra kadApi loke| kazcinmano harati nAtha bhavAMtare'pi / / 24 // / / yobhvyeti|| he munIza! he vAcaMyameza! yo bhavyalokanikaro bhavyA mokSAzcite lokAzca bhavyalokAsteSAM nikaraH samUhastava te mokSapradau muktidAyakau ca bhvaabdhiyaanau| bhavaH saMsAraH saevAbdhirmakarAkarastasminyAnau pottulyau| yathA nauH samudrAttArayati tathA he munIza! tava caraNAvapi mokSadAyitvAtsaMsArAttArayata iti grbhaarthH| evaMvidhau caraNau pAdau praNauti stviiti| tasyaitasya bhavyalokanikarasya manazcittamatheti saMzaye / he nAtha! he svAmin! atraloke'smiJjagati ca bhavAMtare'pi anyasminbhave'pi kadApi kasminnapi kAle kazcit ko'pi kuguru: saMsArApArapArAvArazilAtulyaH kUTadharmamArgopadezaka: kiM kimu harati yathAtathA pratArya svavaze karoti na karotyeveti // | he munirAja ! bhavya lokono je samUha, mokSa denArA tathA bhavarUpI samudramAMthI (taravAne) vahANa sarakhA evA tamArAmAM caraNone stave che, tenA manane he nAtha! A loka ane paralokamAM paNa koI paNa kuguru kadApi paNa potAne) vaza zuM karI zake che? (marthAta nathI 4 42N Asto.) / / athAsya munIzituH prakArAMtareNa bodhamAhAtmyaM varNayansanstutimAha // bodhaM vibodhitajagajjanajAtavRMdaM / maunIMdra yacchasi sadaiva mudA tvameva // arka vibodhitjgjnjaatvRNdN| prAcyeva digjanayati sphuradaMzujAlam // 25 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / / bodhamiti / / he maunIMdra ! he vAcaMyameMdra ! vibodhitajagajjanajAtavRMdaM // * / / jagati janA jgjjnaaH| jagajjanAnAM jaatmutpnnNbhuutmitiyaavjjgjjnjaatN| "jAtaM vyktaughjnmsu| klIbaM triliMgamutpanne / ityuktatvAt" jagajjanajAtaM ca tadvaMdaM ca jgjjnjaatvRNdN| vibodhitaM jagajjanajAtavRMdaM yena sa vibodhitjgjjnjaatvRNdstN| vibodhitajagajjanajAtavRMdamiti samAsaH / / / / evaM vidhaM bodhaM jJAnaM sadaiva srvdaiv| anena kAdAcitkopadezadAyinAM vyavaccheda uktH| mudA harSeNa jnopryupkaarbudhdhyullsnmaasgtsNmden| anena lokalajjayA kUTavezADaMbaridaMbhayuktajainAbhAsopadezakAnAM nirAsaH kRtH| tvameva bhvaanev| anena paratIrtha kopadezakAnAM nirAsaH kRtH| yacchasi dadAsyupadizasItiyAvat / athaitadRSTAMtena samarthayansannAha / vibodhitjgjjnjaatvRNdN| vibodhitaM prakAzatvaM nItaM jagajjanajAta-vRMdaM jagatIlokotpannakadaMbakaM yena sa taM / ca sphurdNshujaalN| sphuradullasadaMzujAlaM kiraNavRMdaM yasya sa taM / evaMvidhamarka sUryaM prAcyeva dik pUrvaivAzA janayatyutpAdayatIti // bodhayukta karela che jagatanA lokonA utpanna thaelA samUhane jeNe evA bodhane he munIMdra ! hamezAM harSathI tame ja Apo cho, kemake prakAzita karela che jagatanA lokonA utpanna thaelA samUhane jeNe tathA skurAyamAna che kiraNono samUha jeno evA sUryane pUrva dizA ja utpanna kare che. / / punarapi prakArAMtareNa tasyopadezamAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / mAdhuryavAravijitAmRtavRMdamenaM / . jainAvalaMbijanacittacakoracaMdram // bhavyAMgisevita vinAtra tvopdeshN| nAnyaH zivaH zivapadasya munIMdra paMthA / / 26 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 ekAdazamaH sargaH / // maadhuryeti|| he bhvyaaNgisevit| bhavyA mokSArhA ye'gino dehinastaiH sevitaH puujitsttsNbodhnm| he bhavyAMgisevita ! atrAsmiJ jagati tava ta enaM prasiddhamupadezaMvinA dharmasaMbaMdhihitakathanamRte he munIMdra! he vAcaMyameza! zivapadasya mokSasthAnasyAnyaH paraH zivaH zreyaskaraH paMthA mArgoM n| kiNvishisstthmupdeshmityaah| maadhuryvaarvijitaamRtvRNdN| mAdhuryasya madhuratAyA yo vAraH samUhastena vijitaM parAjitaM tiraskRtamitiyAvat / amRtavRMdaM pIyUSakadaMbakaM yena taM // * / / atra vRMdazabdaprayuktatvenAsya sUrIzvarasyopadezasya paramamAdhuryaM dhvnitN| yato'mRte mAdhuryaM prsiddhN| amRtavAre tvadhikataraM mAdhuryaM syAcca tadamRtavArasyApi vijayatvenAsya munIzasyopadeze tvadhikatamaM mAdhuryaM vartata iti garbhArthaH // * / / ca punaH kiNvishisstthmupdeshmityaah| jainaavlNbijncittckorcNdr| jinasyAyaM jaino dharmaH so'valaMbanaM yeSAM te jainAvalaMbinasteSAM cittAni mAnasAni tAnyeva cakorA raajraajaakhypkssivishessaaH| ye caMdraM dRSTvA pramoda pryaaNti| teSAmAnaMdakRte caMdraM sudhaarshmismaanmiti|| he bhavya prANIothI sevAelA munirAja! madhuratAthI jitela che amRtano samUha jeNe, tathA jainadharmI mANasonAM cittorUpI cakorone caMdra samAna evA tamArA upadeza vinA mokSasthAnakano bIjo kalyANakArI mArga nathI. / / athAsya munIMdrasya jJAnasvarUpaM varNayansanstutimAha / / mithyaatvishaastrgjdaarnnpuNddriikN| syAdvAdazAstravaramAnasarAjahaMsam // evaMvidhaM tava munIza nayopapannaM / jJAnasvarUpamamalaM pravadaMti saMtaH / / 27 // / / mithyAtvIti / / he munIza! he yogIza! mithyAtvizAstra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / gjdaarnnpuNddriikN| mithyAtvino'saddevagurudharmANAMprati satyatvena pratipannAH paradarzaninasteSAM zAstrANi dharmamArgapravartanaparA AgamAstaeva gajA daMtinasteSAM dAraNe vinAze puMDarIkaM siNhtulyN| ca syaadvaadshaastrvrmaansraajhNsN| syAdvAdaH pUrvoktAnekabhaMgiyuktAnekAMtajainamArgastasya zAstrANyAsapraNitAgamAstaeva varamAnasaM pradhAnamAnasAkhyasaraH // * / / anena syAdvAdazAstrANAM sphaTikavannirmalatvaM dhvnitN| yato mAnasAkhyataDAgasyAcchajalatvena nirmalatvaM prasiddhameva // * / / tasmin g'aahne| tadrahasyaM jJAtubhiti yAvat / rAjahaMsaM kalahaMsatulyaM "rAjahaMsastu kaadNbe| kalahaMse nRpottme| iti haimamedinyau" anenAsya sUrIzasya syAdvAdazAstrapAraMgAmitvaM jnyaapitN| ca nayopapannaM naigamAdyAptAgamaprasiddhairnayairupapannaM saMyuktaM // * / / naigamAdinayAnAM vizeSasvarUpaM nayacakrasArAdigraMthato'vaseyaM // * / / amalaM nirmlmsmNjsaalaapprsprvirodhaadiduussnnrhitaamitiyaavt| evaMvidhaM pUrvoktavarNanabhUSitaM tava te jJAnasvarUpaM bodhamahattvaM saMtaH prajJAH kovidAH "sansudhI: kovido budhaH / ityamaraH" // * / / anenAsya munIzasya jJAnasvarUpasya paramotkRSTatvaM dhvnitN| yato yasya jJAnasvarUpaM saMto vidvAMso'pi prazaMsaMti tasya jJAnasvarUpasya paramotkRSTatvaM jaganmAnyatvaM ca nirvivAdameva // * / / pravadaMti prakarSaNa kathayati // * / / atra "pra" ityupasargeNa satAM cetassvasya munIMdrasya jJAnasvarUpAptatvasya gADhatayA saMlagnatvaM dhvnitN| yatastadvinA sadbhiH prakarSeNa tatprazaMsA durlabhaiveti // * / / he munIza ! mithyAtvIonA zAstrorUpI hAthIone vidAraNa karavAmAM siMha samAna, ane syAdvAdanA zAstrorUpI manohara mAnasa sarovaramA (3051 72vAne.) 284 sa samAna, bhe (nagamA ) nayovALuM tamAruM nirmaLa jJAnasvarUpa vidvAno kahe che. / / athAsya munIzasya vyaktapuruSottamatvaM darzayansanstutimAha / / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / tvattaH paro munivareMdra sadaiva lakSmIM / labdhvA vRthA svapuruSottamatAM vyanakti // jJAtvA tvakiMcanamatheti vinizcitaM tvAM / vyaktaM tvameva bhagavan puruSottamo'si // 28 // / / tvatta iti / / he munivareMdra ! munayo yatayasteSu varAH zreSTAste SAmapIMdraH pulomIpatiriva nAyakastatsaMbodhanaM he munivareMdra ! tvattaH paro bhavato'nyo jinoktacaraNakaraNarUpasaMyamamArgAdviparItAcArayuktaparigrahAsakto yatiH / vyaMgye tu parairdevarUpamato viSNuH / sadaiva sarvadaiva lakSmIM dhanaM / pakSe padmAlayAM padmAlayAM labdhvA'dhigamya svapuruSottamatAM nijanarottamatvaM / pakSe- svakIyanArAyaNatvaM vRthA mudhA vyanakti prakAzayati / / * / / yato lakSmIlubdhAnAM puruSottamatvaM tu durlabhameveti ca lokaprasiddhaM // * // atha ca tvAMtu bhavaMtaMpunarakiMcanaM lakSmyAdiparigraharahitaM jJAtvA budhdhvA / ityevaM nizcitaM nirNItaM mayeti zeSaH / kiM nirNItamityathAha / he bhagavan he mahAtmyavaMstvameva bhavAneva vyaktaM prakaTaMyathAsyAttathA puruSottamo'si puruSeSu nareSUttamaH zreSTho'si / lakSmyAdiparigrahalubdhatvAbhAvAditi / / he munivareMdra ! tamArAthI UlaTI rIte vartanAro (nAmadhArI yati) (pakSe-viSNu) hamezAM lakSmIne (ghanane) bhejavIne potAnI phokaTa puruSottamatA pragaTa kare che; ane tamone niSparigrahI jANIne meM evo nizcaya karyo ke, he bhagavan! pragaTa rIte to tamo 4. "puruSottama cho." / / athAsmai muniMdrAya kavirnamaskAraM kurvansanstutimAha / / jaineMdradarzanasamudrasudhAkarAya / siddhAMtasArakamalabhramaropamAya // ajJAnasuptajanajAgaraNAruNAya / tubhyaM namo jina bhavodadhizoSaNAya / / 29 // 259 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam || / / jaineMdreti / he jina ! he jitvara ! "jino'rhati ca buddhe ca / puMsi syAjjitvare triSu / ityuktatvAt " tubhyaM te namo namaskAro bhavatu / kiMviziSThAya tubhyamityAha / jaineMdradarzanasamudrasudhAkarAya / jaineMdraM ca taddarzanaM ca jaineMdradarzanaM / tadeva samudro'pAMnidhistasya vRddhaye sudhAkarAya mRgAMkatulyAya / punaH kiMviziSThAya / siddhAMtasArakamalabhramaropamAya / siddhAMtAnAmAptapraNitAgamAnAM yaH sArastatvaM tadeva kamalaM nIrajaM tasya rasagrahaNe bhramaropamAya dvirephatulyAya / punaH kiMviziSThAya / ajJAnasuptajanajAgaraNAruNAya / ajJAnamavidyA tasyAM suptAnAM nidritAnAM pralInAnAmitiyAvat / svaparAvabhAsijJAnazUnyatvAt / evaMvidhAnAM janAnAM lokAnAM jAgaraNAya nidrAvasthAvilopanakRte'ruNAya sUryatulyAya " aruNo'vyaktarAge'rke / ityukttvaat"||*|| yathA bhAskaro rajanIsuptadehinAM jAgaraNaM karoti tathA bhavAnapyajJAnanizAnidritajanAnAM jJAnamArgaprakAzanena jAgaraNaM karoSIti garbhArthaH // * // punaH kiMviziSThAya / bhavodadhizoSaNAya / bhavaH saMsAraH saevodadhirmakarAkaraH / dhIvarairapi dustarituM zakyatvAt / tasya zoSaNAyAgastiriva tanukaraNasamarthAya vinAzakAya / apunarjanmadAyakAyetiyAvaditi / / 260 he jayazIla munirAja! jaineMdra darzanarUpI samudrane vRddhi karavAmAM caMdra samAna, tathA siddhAMtonA sArarUpI kamala prate bhramaratulya, ane ajJAnamAM nidrAvaza thaelA lokone jagADavAmAM sUryasamAna, tathA saMsArarUpI samudrane zoSanArA evA tamo prate namaskAra thAo. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 261 / / athAsya sUrIMdrasya mithyAtvikRtAdarzanaM darzayansanstutimAha / / krodhogradhUmanikarAMdhitanetrayugmai / rajJAnarAtritimirATanamattacittaiH // mithyAtvighUkanivahairbhuvi lokbNdho| svaprAMtare'pi na kadAcidapIkSito'si // 30 // / / krodhogreti / / he lokabaMdho ! lokAnAM janAnAMprati baMdhutulyo hitakAritvAt / tatsaMbodhanaM he lokabaMdho ! | vyaMgye tu-he sUrya ! / bhuvi pRthivyAM mithyAtviSUkanivahaiH / mithyAtvinaH pUrvavarNitAjJAnayukta janAstaeva ghUkA: pecakAsteSAM nivahAH samUhAstaiH kadAcidapi kasmiMzcitsamaye'pi svapnAMtare'pi nidrAvasthAyAM cittavikArajanyavicAracchadmanApi / / * / / anena teSAM gADhadurlabhabodhitvaM sUcitam // * // nekSito'si nodRSTo'si bhavAniti zeSaH / ghUkAnAmapi sUryadarzanadurlabhatvaM lokaprasiddhameva / kiMviziSThaurmithyAtvighUkanivahairityathAha / krodhogradhUmanikarAMdhitanetrayugmaiH / krodhaH kopaH saevogradhUma utkaTadhUmrastasya nikaro vrajastenAMdhitAnyaMdhatvaM prAptAni netrayugmAni locanayugalAni yeSAM taiH / punaH kiMviziSThairajJAnarAtritimirATanamattacittaiH | ajJAnaM mithyAjJAnaM tadeva rAtritimiraM nizAsaMbaMdhitamaH / sadbodhAcchAdanatvAt / tasmin yadaTanaM bhramaNaM tasminmattAni hRSTAni "hRSTe mattastRptaH / ityamaraH " tena vA mattAni madonmattAni cittAni cetAMsi yeSAM taiH / ghUkAnAmapi rAtritimirATanamattacittatvaM lokaprasiddhameveti / / he soDabaMdhu ! (pakSe - he sUrya!) adhaicI layaMDara dhuMvADAnA samUhathI aMdha thaela che banne netro jemanAM tathA ajJAnarUpI rAtrinA aMdhakAramAM harSita (athavA-madonmatta) thaela che citta jemanAM evA mithyAtvIorUpI ghuvaDonA samUhothI pRthvImAM tamo koI vakhate paNa svapradazAmAM paNa jovAelA nathI. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / / / athAsya munirAjasya vaktraM varNayansanstutimAha / zyAmatvavArapariNiHkRtabhRMgavRMda | kezoccayAliparicuMbitazIrSabhAgam // vaktraM munIza tava bhAti sudhormigauraM / biMbaM raveriva payodharapArzvavarti / / 31 // / / zyAmatveti / / he munIza ! he yatinAyaka! tava te vaktraM mukhaM payodharapArzvavarti / payodharAH sajalameghAsteSAM pArzve nikaTe varti sthitaM raveH sUryasya biMbamiva maMDalavadbhAti zobhate / kiMviziSTaM tava vaktramityAha / zyAmatvavArapIraNiH kRtabhRMgavRMdakezoccayAliparicuMbitazIrSabhAgam / zyAmasya mecakasya bhAvaH zyAmatvaM tasya vAra: samUhastena pariNiH kRtaM samaMtAttiraskRtaM bhRMgavRMdaM bhramarakadaMbakaM yaiste / evaMvidhA ye kezAzcikurAH // * // anenAsya manIzasya paramayauvanAvasthAyAmapi duSkarajainavRttapAlanatvaM dhvanitaM // * // teSAmAli: paMktistayA paricuMbita AzliSTaH khacita itiyAvat / zIrSabhAgo mastakasthAnaM yasya yasminvA tat / punaH kiMviziSTaM / sudhormigauram | sudhA pIyUSaM tasyormayastaraMgA : " UrmiH piiddaa| javotkaMThA bhaMgaprAzyavIciSu / iti haima : " taiva gauraM zvetaM "gaura: zvete'ruNe pIte / vizuddhe caMdramasyapIti haimaH" iti // he munirAja! zyAmapaNAnA samUhathI dUra karela che bhamarAono samUha jeNe, evA kezonA samUhanI zreNithI bharelo che mastakano bhAga jemAM, evuM tamAruM amRtanA mojAMo sarakhuM gaura mukha, vAdaLAMonI samIpamAM rahelA sUryanA biMba sarakhuM zole che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / || atha prakarAMtareNa tasya munirAjasya vacomAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / siddhAMtasArakalitAni hitAni tAni / bhavye vacAMsi vigatAni hi te prasAram // prAtaryathAzu kiraNAni mahatprabhANi / tuMgodayAdrizirasIha sahastrarazmeH / / 32 // / / siddhAMteti / / he munIMdra ! siddhAMtasArakalitAni / siddhAMtAnAmAgamAnAM sArAstattvAni taiH kalitAni yuktAni ca hitAni yathArthatvena bhavyopakArakArINi tAni prasiddhAni te tava vacAMsi vacanAni bhavye mokSArhe jane / jAtitvAdekavacanam / hIti nizcayena prasAraM vistAraM gatAni prAptAni / kAnIvetyAha / ihAsmiJ jagati prAta: pratyUSakAle sahasrarazmermArtiMDasya mahatprabhANi / mahatI prabhA kAMtiryeSAM tAni mahatprabhANi kiraNAni marIcayo yathAzu tUrNaM tuMgodayAdrizirasIva / tuMga unnato ya udayAdriH pUrvAcalastasya zirasIva zikhareveti / / he munirAja! prabhAtamAM sUryanA mahAna kAMtivALAM kiraNo jema turata pUrvAMcalanA zikhara para vistAra pAme che, tema tamArAM siddhAMtonA sArovALAM te hitakArI vacano bhavya loko prate kharekhara vistAra pAmelAM che. athAsya muninAthasyAMgaM varNayansanstutimAha // tejasvibhirgrahagaNairiva ziSyavarge / rnityaM munIza caraNakramasaMzritaizca // aMgaM vibhAti tava veSThitamatra varNya / muccaistaTaM suragireriva zAtakauMbham / / 33 // 263 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / / / tejasvibhiriti / / he munIza ! he yatIzvara ! ziSyavargaiH / parivArasamUhairveSTitaM parivRttaM te tava varNya zreSThamaMgaM zarIramatrAsyAM pRthivyAM suragirermeruparvatasya zAtakauMbhaM kArtasvaranirmitamuccaistaTamivonnatamekhaleva vibhAti zobhataityutprekSA / anenAsya munirAjasya bhAsvarakArtasvarakAMtinibhA zarIraprabhA dhvanitA / kiMviziSThaiH shissyvrgairitythaah| grahagaNairiva nakSatrasamUhairivetyutprekSA / tArakanikarairveSTitaM ca merutaTaM lokaprasiddhameva / punaH kiMviziSThaistejasvibhiH prabhAvayuktaiH "tejo dIsau prabhAve ca / syAtparAkramaretasoriti medinI" grahapakSe / dIptiyuktaiH / ca punaH kiMviziSThairnityamanizaM caraNakramasaMzritaizcAritraparaMparAzritaiH / grahapakSe- bhramaNakramAzritairiti / / 264 he munnIza! prabhAvavALA (pakSe--kAMtivALA) tathA hamezAM cAritranA kramane Azrita thayelA (pakSe bhramaNanA kramane Azrita thaelA) evA grahonA samUha sarakhA ziSyonA samUhothI vIMTAeluM tamAruM uttama zarIra A duniyAmAM meruM parvatanA UMcA suvarNataTa sarakhuM zobhe che. / / athAsya munIMdrasyodaraM varNayansanstutimAha // manye munIza paramodaragaM tavedaM / siddhAMtapAraga valitrayamAyataM ca // saMsArasAgarazaraNya drutaM hi bhAvi / prakhyApayattrijagataH paramezvaravam / / 34 // / / manyaiti / / he munIza ! he yogIMdra ! he siddhAMtapAraga! siddhAMtA AptapraNitAgamAsteSAM pAraM taTaM gacchatIti siddhAMtapAragastatsaMbodhanaM he siddhAMtapAraga! he saMsArasAgarazaraNya! saMsArasAgara: saMsRtirUpAkUpArastasya taraNe pota iva zaraNyaH zaraNAya yogya-stAraNasamartha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 265 itiyAvat / tatsaMbodhanaM he saMsArasAgarazaraNya! manye'hamevaM tarkayAmi / kiM tarkayAmItyathAha / tava te idaM prasiddhamAyataM vistRtaM paramodaragaM zreSThazobhAnvitatuMdaprAptaM "suSamA paramA zobhA / ityamaraH " valitrayaM / ca pAdapUraNArthe / hIti nizcayena drutaM tUrNaM trijagata: svargamRtyupAtAlAtmakatrayANAM lokAnAM lokAnAM bhAvyAgAmini bhAvyAgAmini kAle bhaviSyatparamezvaratvaM mahezvaratvaM tIrthakaratvamitiyAvat / prakhyApayat prakarSeNa khyApayatsUcayadastIti zeSa // * // evaM vidhasyA- sAdhAraNaguNagaNamaNimANikyanikaramakarAkarAyamANasyAsya sUrIzvarasyAnekanirjaranikaranAyakasevyatIrthakaratvAptisulabhatA nirvivAdaiveti / * / / he munirAja! he siddhAMtonA pAraMgAmI! tathA he saMsArarUpI sAgarathI taravAne zaraNArUpa! huM ema mAnuM chuM ke, utkRSTa zobhAvALA udara para rahelI A tamArI vistAravALI traNa vaLIo kharekhara turata thanArA traNe jagatanA 52mezvarapaNAne (tIrthaMkarapshaane) sUyavanArI che. || he munirAja ! " evaMvidhaM bhAvi tava tIrthakaratvaM tvAstAM / paraMtu tava vAcaM zrutvA bhavyajanA api tIrthakarapadamadhigamiSyaMti " iti varNayansannatha tasya munIMdrasya stutimAha // vAcaMyameza tava vAcamamoghapuNyAM / zrutvApya taM sapadi tIrthakaratvabhAvam // dharmaM janA upadizaMti ca kAMcanAni / padmAni tatra vibudhAH parikalpayaMti // 35 // / / vAcaMyamezeti / he vAcaMyameza! he munIMdra ! tava te amogha Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / punnyaaN| na moghaM nirarthakamamoghaM "moghaM triSu nirrthke| ityuktatvAt" evaMvidhaM puNyaM sukRtaM "tyAddharmamAstriyAM puNya-zreyasI sukRtaM vRssH| ityamaraH" yasyAM tAM vAcaM vANIM zrutvAkarNya sapadi tUrNaM natu cirkaalaanNtrN| anenAsya munIzasya vAcaH paramamahattvaM dhvnitm| taM prasiddha tIrthakaratvabhAvamArhatyAvasthAmApya labdhvA janA bhavyA dhrmN| mokSamArgamupadizaMti drshyNti| lokayiSyaMtIti garbhArthAH / bhaktisaMbhramoktitvAdeva vartamAnanirdezo'duSTaeva / ca punastatropadezasthAnake vibudhA nirjarAH kAMcanAni suvarNanirmitAni pAni kamalAni parikalpayaMti racayaMtIti // he munirAja ! sArthaka puNyavALI tamArI vANI sAMbhaLIne turata tIrthaMkarapaNuM meLavIne loko dharmano upadeza dIe che; tathA tyAM devo suvarNanA kamaLo banAve che. / aa prakArAMtareNAsya munivarasyopadezamAhAtmyaM darzayansanstutimAha // bhavyAMginAM tava munIMdra yathopadezo / dhatte padaM na ca tathaiva parasya mahyAm // yAdRkprabhAmRtakarasya hi mutprdaatrii| tAdRkkuto grahagaNasya vikAsino'pi / / 36 // / / bhavyAMginAmiti / / he munIMdra! he yatIza ! tava bhavata upadezo dharmasaMbaMdhihitakathanaM bhavyAMginAM bhavyA mokSArhA aMgino dehinasteSAM pratIti shessH| padaM sthAnaM yathA dhatte dhArayati tathaiva parasya tvadanyasya paradharmopadezakasyetiyAvat mahyAM pRthivyAM naca naiva "caH pAdapUraNe pakSAMtare hetau vinishcye| iti trikAMDazeSaH" upadezo naiva padaM dhatta Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 ekAdazamaH sargaH / iti bhaavaarthH| athaitadRSTAMtena samarthayansannAha / hi yto'mRtkrsy| amRtayuktAH pIyUSayuktAH karA aMzavo yasya kalAnidheritiyAvat / prabhA kAMtiryAdRk yathA mutpradAtrI harSadAyinyastIti shessH| tAdRk tathA vikAsino'pi bhAsvarasyApi grahagaNasya nakSatrasamUhasya kutaH kvAstIti shessH| naastyeveti| evaM grahasamUhasyApi prabhA yadA caMdratulyA nAsti tadaikasya grahasya tu kA vaartaa| evaM ca tvatparasamUhasyApyupadezanirbalatvaM yadyasti tadA tadekasyopadezanirbalatve tu kA vArteti garbhArtha iti // he munIMdra ! Apano upadeza jevI rIte bhavya prANIo prate sthAnakane dhAraNa kare che, tevI ja rIte anya darzanIono upadeza dhAraNa karI zakato nathI ja, kemake, caMdranI kAMti jevI (lokone) harSa ApanArI che, tevI vikasvara evA paNa grahonA samUhanI kyAM che? / / athAsya munIzasya caraNamAhAtmyaM varNansastutimAha // saMsAratoyanidhitAraNayAnarUpau / lakSmIprabhUtaparamadhvajamaMDitau ca // pAdau munIza bhavato bhavato janAnAM / dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm / / 37 // / / saMsAreti // he munIza! he yatIMdra ! bhavatastava pAdau caraNau dRSTvA viloky| anena taccaraNasevAphalaM tu tasmAdapyadhikataraM suucitm| bhavadAzritAnAM bhavaMtaM tvAmAzritAnAM saMzritAnAMbhavadattopadezasyAnuvartanaM kurvatAmiti yAvat / anena tadAzrayaMvinA kevalaM tatpAdAlokanamAtrakurvatAM janAnAM nirAsaH kRtH| janAnAM lokAnAM bhavataH saMsArato bhayaM sAdhvasaM no bhavati na vidyte| kiM viziSTau paadaavityaah| sNsaartoynidhitaarnnyaanruupau| saMsAro bhavaH saeva Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / toyanidhiryAdaHpatistasmAttAraNe parataTaprAptidAne yAnarUpI pottulyau| ca puna: kiMviziSThau lakSmIprabhUtaparamadhvajamaMDitau lakSmIprabhUtau saamudrikshaastroktcinhvishessruupau| evaMbhUtau yau paramadhvajau zreSThaketane tAbhyAM maMDitau shobhitau| naurapi lakSmIprabhUtadhvajamaMDitA lokprsiddhaiveti|| he munIza ! saMsArarUpI samudrathI tAranArA vahANa sarakhA tathA cinharUpa thaelI utkRSTa dhajAothI maMDita thaelAM evAM tamArAM caraNone joIne tamone Azrita thaelA lokone saMsArathI bhaya thato nathI. / / athAsya munirAjasya prakArAMtareNa caraNamAhAtmyaM varNansanstutimAha // AkrAMtalokanivaho bhaTakoTikalpo / daamodraadisursNhtinaapyjeyH|| evaMvidho'pi madano munirAja bhavyaM / nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te|| 38 // / / aakraaNteti|| he munirAja! he vAcaMyameza! AkrAMtalokanivaha AkrAMta AkramaNaM nIto lokanivaho janasamUho yena s| maraNAvadhikaSTadAyitvAt / ca bhaTakoTikalpo bhaTAnAM vIrANAM koTayo bhaTakoTayastatkalpastannibho durjeytvaat| ca daamodraadisursNhtinaapyjeyH| dAmodaro nArAyaNa sa AdiryeSAM te dAmodarAdayaH surA devAsteSAM saMhatinApi samUhenApyajeyo jetumshkyH| yadAha bhartRhariH- "zaMbhusvayaMbhuharayo hrinnekssnnaanaaN| yenAkriyaMta satataM gRhakarmadAsAH" evaM vidho'pItthaMprakAro'pi madano manmathaste bhavataH kramayugAcalasaMzritaM kramayugaM caraNadvaMdvaM tadevAcalaH parvatastaMprati Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 269 saMzritamAzritaM bhavyaM mokSArha janaM nAkrAmati no praabhvti| adristhitajanaM jetuM vIrezo'pi naiva zaknotIti ca lokaprasiddha meveti|| he munirAja ! AkramaNa karela che lokono samUha jeNe, tathA koDo subhaTo sarakhA (baLavAna) ane viSNu Adika devonA samUhothI paNa na jItI zakAya tevo paNa kAmadeva tamArA banne caraNorUpI parvatane Azrita thaelA bhavya mANasane AkramaNa karI zakato nathI. / / athAsya munIzasya nAno mAhAtmyaM vrnnynsnstutimaah|| krodhAdidhUmanikarAMdhitalokanetraM / bhAryAMgajAditRNakASTavivardhitaM ca // vAcaMyameMdra kila kmkRpiittyoniN| tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 39 // / / krodhaadiiti|| he vAcaMyameMdra ! he munIMdra ! krodhaadidhuumnikraaNdhitloknetrN| krodha: kopa AdiryeSAM te krodhAdayaH krodhamAnamAyAlobhAstaeva dhUmanikaro dhUmrasamUhastenAMdhitAnyaMdhatvaM nItAni lokanetrANi janalocanAni yasmAtsa taM ca punarmAyaryAMgajAditRNakASTavivardhitaM / bhAryA mahilA aMgajAH putrA AdiryeSAM te bhAryAMgajAdaya AdizabdAd bhraatRduhitRsuhRdaadyo'pi| taeva tRNakASTAni tairvivardhitaM vizeSeNa vRddhi praapt| evaMvidhamazeSaM samastaM karmakRpITayoniM / krmaanni| AtmanA mithyAtvAdihetubhiH parapudgalasaMbaMdhalakSaNAni jJAnAvaraNAdIni tAnyeva kRpiittyonirgniH|| / / "kRpiittyoniclno| itmayaraH" kRpITasya jalasya yoniH| 'kRpITamudarejale' iti rtnkossH| 'anerApaH' iti shruteH| kRpITaM yonirasyeti vA / 'adbhyo'gnibrahmataH kSatram' iti manuH // * / / taM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kileti nizcayena tvnnaamkiirtnjlN| tvannAma bhavadabhidhAnaM tasya kIrtanaM kathanaM smaraNamitiyAvat / tadeva jalaM pAnIyaM zamayati zAMtatAM nayati vidhyApayatItiyAvat / mokSaM prayacchatIti garbhArtha iti / / he munIMdra ! krodhAdikarUpa dhuMvADAnA samUhathI AMdhaLA thaela che lokonAM netro jenAthI tathA strI, putrAdikarUpa ghAsa ane kASTothI vRddhi pAmelA evA karmarUpI agnine kharekhara tamArA nAmanA kIrtanarUpI pANI ThArI nAkhe che. / / punarapi prakarAMtareNAsya manIzasya nAmro mAhAtmyaM varNayansanstutimAha // kaTopadezaviSavAravidagdhaloka / __mithyaatvinaaykbhujNgmsNcyshc|| naivaM kadarthayati taM hi kadApi loke| tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH / / 40 // / / kuuttopdesheti|| he munIza! yasya puMsaH puruSasya hRdi mAnase tvnnaamnaagdmnii| tvannAma bhavadabhidhAnaM tadeva nAgadamanI sarpaviSadhvaMsakSamAvallirastIti shessH| tametaM pumAMsaM loke'smiJ jagati kadApi ksmiNshciddivse'pi| kuuttopdeshvissvaarvidgdhlokmithyaatvinaaykbhujNgmsNcyH| kUTo daMbhayukto ya upadezo dharmasaMbaMdhihitakathanaM tadeva viSavAro garalavrajastena vidagdhA bhsmiikRtaaH| durgatigamanA_kRtA iti grbhaarthH| lokA janA yaiste| evaMvidhA ye mithyAtvinAyakAH paradharmaguravastaeva bhujNgmaaH| 'bhujena kauTilyena gacchaMtIti bhujaMgamAH' sarIsRpAsteSAM saMcayo nikrH| ca pAdapUraNArthe / hIti nizcayena naivaM naiva "evaM prkaaropmyo-rNgiikaare'vdhaarnne| iti dharaNiH" kadarthayati duHkhayatIti / / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 271 he munIza! je puruSanA hRdayamAM tamArA nAmarUpI nAgadamanI nAmanI auSadhi che, te puruSane A lokamAM, jUThA upadezarUpI jheranA samUhathI bhasmarUpa karela che lokone jeoe, evA mithyA-IonA nAyakorUpI sarpono samUha kharekhara koIpaNa divase parAbhava karI zakato nathI. / / athAsya munirAjasya kIrtanaphalaM drshynsnstutimaah|| sUrIza bhuuribhvbhNgibhraarjitaaghN| bhavyAMginAM janitaduHkhasamUhamugram // mArtaMDamaMDalavibhAbharataH prabhAte / tvatkIrtanAttama ivAzu bhidAmupaiti / / 41 // / / sUrIzeti / / he sUrIza! he AcAryedra ! bhavyAMginAM / bhavyA mokSArhA ye'gino dehinasteSAM jnitdu:khsmuuhm| janita utpAdito du:khanAmApadAM samUhaH prakaro yena tat / cogramutkaTamevaMdhiM bhuuribhvbhNgibhraarjitaaghN| bhUrayo bahavo bhavA janmAni teSAM bhaMgayaH prakArAsteSAM bharaH samUhastasminnarjitaM prAptamaghaM pApaM tvatkIrtanAdbhavataH stavanAdAzu capalaM bhidAM nAzamupaiti praapnoti| kivetyaah| mArtaMDamaMDalavibhAbharataH mArtaMDasya vikartanasya // * / / "vikrtnaarkmaartdd| ityamaraH" mRteuMDe bhavo maartNddH| zakaMdhvAdiH (vaa06|1 / 94) maannddo'pi| 'praamaannddmaasyt'| 'punarmAtADamAbharat' ityAdimaMtrAddIrgho'pi / 'atha mArtaMDamANDau' iti nAmanidhAnazabdArNavau ca // * / / yanmaMDalaM biMbaM tasya vibhAbharataH kAMtistomataH prabhAte pratyUSakAle tmivaaNdhkaarvditi|| he sUrIzvara! utpanna karela che du:khono samUha jeNe tathA bhayaMkara evuM bhavya prANIonuM ghaNA bhavonA prakAronA samUhamAM meLaveluM pApa, prabhAtamAM sUryanA biMbanI kAMtinA samUhathI jema Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / aMdhakAra, tema tamArA kIrtanathI turata nAza pAme che. / / atha prakArAMtareNAsya munIzasya caraNamAhAtmyaM varNayansanstutimAha saMsAratApaparitApitamaMgameta / dviSThAdyaniSTamiha hi pravihAya tUrNam // ekAMtazAMtapadamavyayamokSarUpaM / tvatpAdapaMkajavanAzrayiNo labhaMte / / 42 // // saMsAreti / / he munIMdra ! sNsaartaappritaapitm| saMsAro bhavastasminyastApa AtapaH kheda itiyAvat / tena paritApitaM samaMtAhu:khaM niitm| ca viSThAdyaniSTaM viSThA purISamAdiryeSAM te visstthaadyH| aadishbdaadrudhiraasthimaaNsmedaadyo'pi| tairaniSThaM niNdy| evaMvidhametatprasiddhamaMgaM zarIramihasmiJ jagati hItinizcayena tUrNaM drutaM pravihAya prakarSeNa tyktvaa| avyayamokSarUpaM / avyayaH kSayarahito yo mokSo'pavargaH saeva rUpaM svarUpaM ysy| evaMvidhaM // ekAMtazAMtapadam / ekAMtazAMtaM viSayakaSAyAdibhIrahitaM padaM sthAnaM lbhNte'dhigcchti| ke'dhigcchNtiitythaah| tvtpaadpNkjvnaayinnH| tvatpAdau bhavaccaraNau tAveva paMkajavanaM kamalakAnanaM tadAzrayiNastatprati zaraNaM gtaaH| yuSmadaMghrisevakA janA iti bhaavaarthH| paMkajavanAyiNAM ca tApanivRttirlokaprasiddhaiveti / / he munIMdra! tamArAM caraNorUpI kamaLavanane Azrita thaelA mANaso, saMsAranA tApe tApayukta karelA, tathA viSTAdikathI niMdanika evA A zarIrane ahIM kharekhara turata tajIne, akSaya mokSarUpa evA ekAMta zAMtapadane meLave che. / / athAsya munirAjasya smaraNamAhAtmyaM vrnnynsnstutimaah|| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 273 chedaprabhedanavikuTTanatADanAdiM / tIryaMcanArakamanuSyabhavaprabhUtam // muktiM vimuktasakalApadamatra bhavyA / strAsaM vihAya bhavataH smrnnaavti|| 43 // / / chedaprabhedeti / / he sUrIMdra ! atrAsmilloke bhavyA mokSArhA dehino bhavatastava smaraNAtsmRtestrAMsaM bhayaM vihAya tyaktvA / vimuktsklaapdm| vimuktA vizeSeNa tyaktA sakalA samastApadvipattiryayA sA tAM cidaanNdruuptvaat| evaMvidhAM muktiM mokSaM vrajaMti pryaaNti| kiMviziSTaM traasmitythaah| chedprbhednvikuttttntaaddnaadi| chedshchednmNgdvaidhiikrnnmitiyaavt| "chidir dvaidhIkaraNe" prabhedaH prakarSeNa shriirvidaarnnN| vikuTTanaM muzalAdibhiH kRtshriirpraabhvH| tADanaM yaSTyAdibhiH kRtaprahAra: ta Adiryasya sa tm| punaH kiMviziSTaM traasN| tiiryNcnaarkmnussybhvprbhuutN| pshushvbhrmnujjnmotpnnmiti|| sUrIzvara! mApana 2524thI mI mavyasoDa, tiryaya, nA251, tathA manuSyabhavathI utpanna thaelA, chedana, bhedana, tADana Adika trAsane tajIne, sarva ApadAothI rahita evA mokSaprate jAya che. / / athAsya munIMdrasya ratnatrayamAhAtmyaM vrnnynsnstutimaah|| ratnatrayaM munivareMdra vilabhya bhavyA / stvatto bhavAhizamanauSadharUpamatra // muktistriyo'pi gatarUpavibhA hybhiissttaa| mA bhavaMti makaradhvajatulyarUpAH / / 44 // / / ratnatrayamiti / / he munivareMdra ! munayaH sAmAnyayatayasteSu varAH Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / pradhAnA AcAryAdayasteSvapi zakraiva zreSThastatsaMbodhanaM he munivareMdra ! he vAcaMyameza! bhavyA mokSArhA mA janA atrAsmiJ jagati tvatto bhavato ratnatrayaM samyagjJAnadarzanacAritrarUpANi triratnAni vilabhyAdhigamya muktistriyo'pi mokSarUpavaravarNinyA api / / / / atra 'api' zabdena muktistriyaH sAmAnyajanAnAM durlabhatvaM dhvanitaM // * / / hIti nizcayenAbhISTA vAMchitA bhavaMti / kiM viziSTaM rtntrymityaah| bhvaahishmnaussdhruupN| bhavaH saMsAraH saevAhiH sarpo dukha:dAyitvAttasya zamane zAMtaya auSadharUpaM bhessjtulyN| bhujaMgamaviSadhvaMsane ratnAnAM kSamatvaM prsiddhmev| atha te bhavyA mAH kathaM saMto'bhISTA bhavaMtItyAha / gtruupvibhaaH| gatA naSTA rUpavibhA dehasaMbaMdhirUpakAMtiryeSAM te| siddhaanaamshriiritvprsNgaat| vyaMgye tu gatasauMdaryakAMtinAmapi puruSANAMprati striyo mohaprasaMga AzcaryasUcaka ev| punaH kathaM saMta ityaah| mkrdhvjtulyruupaaH| makaradhvajaH kaMdarpastasya tulyaM rUpaM yeSAM te| makaradhvajatulyarUpANAM puruSANAMprati striyo mohaprasaMgastu yukta ev| nanu "gatarUpavibhAH" ca "makaradhvajatulyarUpAH" iti dvayorapi vizeSaNayormadhye virodhprsNgH| naivN| makaradhvajatulyarUpA ityanaMgatulyarUpA azarIriNa iti yAvaditi / / he munivareMdra! bhavarUpI sarpane zAMta karavAmAM auSadharUpa evA (samyaga jJAna, darzana, cAritrarUpI) traNa ratnone ahIM meLavIne bhavya mANaso kharekhara rUpakAMti rahita thayA thakA, tathA kAmadeva sarakhA rUpavALA thayA thakA mukti rUpI strIne paNa vahAlA thAya che. / / atha prakArAMtareNAsya munIzasya vacomAhAtmyaM vrnnynsnstutimaah|| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / bhavyA munIza tava vAgamRtaM nipIye / hAsyeMdunirgatamamUlyarasapravAham // AnaMdadAmatulabhAM pravilabhya muktiM / sadyaH svayaM vigatabaMdhabhayA bhavaMti / / 45 // / / bhavyAiti / / he munIza ! he yogIMdra ! ihAsmiJ jagati bhavyA mokSArhA janAstava ta AsyeMdunirgatamAsyaM mukhaM tadeveMduzcaMdrastasmAnnirgataM niHsRtaM prAdurbhUtamitiyAvat / cAmUlyarasapravAhaM / amUlyo'narthyo rasapravAhaH zAMtAkhyarasapravRttiryasmiMstattat " pravAhastu pravRttiH syAdityamaraH" evaMvidhaM vAgamRtaM / vAg vANI saivAmRtaM pIyUSaM tannipIya pItvA / AnaMdadAM pramodapradAM cAtulabhAM / atulA nirupamA bhA kAMtiryasyAstAmevaMvidhAM muktiM mokSaM pravilabhyAdhigamya sadyo drutaM svayaM svayameva vigatabaMdhabhayA vigato naSTo baMdhabhayaH karmabaMdhanadaro yeSAM te / evaMvidhA bhavatIti // he munIza! A jagatamAM bhavyaloko tamArA mukharUpI caMdrathI nIkaLelA amUlya rasa pravAhavALA vANIrUpI amRtane pIne, AnaMda ApanArI, tathA nirupama kAMtivALI muktine meLavIne turata potAnI meLe karmabaMdhanonA bhayathI rahita thAya che. 275 / / athAsya munIzasya stavamAhAtmyaM varNayansanstutimAha / / bhavya jo bhavati vai bhavato'bhimukto / vAcaMyameza nikhilaM pravihAya pApam // sAhityasArarasane rasanArasajJo / yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte / / 46 // / / bhavyavrajaiti / / he vAcaMyameza! he manIMdra ! sAhityasArarasane Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / rasAnArasajJaH / sAhityasyAlaMkAraviSayasya dhvanyAdikAvyamarmaNaitiyAvat / yo sArastatvaM tasya rasane svadane " rasanaM svadane dhvanau / iti medinI" rasanArasajJaH / jIhvAsvAdasya jJAtA / ca matimAn buddhimAn / evaMvidho yo bhavyavrajo mokSArhajanasamUhastAvakaM bhavatsaMbaMdhinamimamenaM stavaM stutimadhIte sa vai nizcayena "syurevaM tu punarvaivatyavadhAraNavAcakAH / ityamaraH nikhilaM samastaM pApamaghaM pravihAya prakarSeNa tyaktvA bhavataH saMsArato'bhimuktaH samaMtAdrahito bhavati jAyate mokSaM prayAtItiyAvaditi / / 276 71 he munirAja! alaMkAranA sArano svAda levAmAM jIhvAnA rasane jANanAro je buddhivAna bhavyalokono samUha tamArI A stuti bhaNe che, te kharekhara sarva pApane tajIne saMsArathI rahita thAya che. / / atha punarapyasya munIzasya prakArAMtareNa stavanamAhAtmyaM varNayannupasaMharansanstutimAha / evaMvidhAM stutimimAmanavadyarUpAM / kAvyajJacittarasadAM gurubhaktiramyAm // nityaM janaH paThati yaH puruSottamaM hi / taM mAnatuMgamavazA samupaiti lakSmIH // 47 // / / evaMvidhAmiti / / evaMvidhAmitthaMprakArAmanavadyarUpAmagarhyasvarUpAM ca kAvyajJacittarasadAM / kAvyaM jAnatIti kAvyajJAsteSAM citteSu manassu rasadAM svAdapradAM / ca gurubhaktiramyAM / guroH zrIvijayAnaMdasUrIzvarasya yA bhakti: sevA tayA ramyAM manoharAM / imAM pUrvoktAM stutiM stavanaM yo jano manuSyo nityaM sarvadA paThati bhaNati Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamaH sargaH / 277 tametaM mAnatuMgaM / mAnena cittonnatyA "mAnaM pramANe prasthAdau / mAnazcittonnatau grahe / iti haima : " tuMgamunnataM puruSottamaM / puruSeSu nareSUttamaM zreSThaM hItinizcayenAvazA durlabhA lakSmIH kamalAsanA samupaiti samyakprakAreNa prApnotIi evI rItanI A anavadya svarUpavALI tathA kAvyonA jANanArone svAda ApanArI, ane gurubhaktithI manohara thaelI stutine je mANasa haMmezAM bhaNe che, te cittonnatithI unnata thaelA uttama puruSane kharekhara durlabha lakSmI prApta thAya che. ziSyairyukto munipatiratho pAdaliptAdvihRtya / so'pyAgAdrAdhanapuramaraM bhavyalokopakArI // tatra sthitvA jaladasamayaM nirmitaM tena zAstraM / vidvanmAnyaM sapadi ca caturthastuternirNayAkhyam / / 48 / / / ziSyairiti / / atho'thAnaMtaraM saiSa munipatirapi zrI vijayAnaMdo munIzvaro'pi pAdalipsAtpAlitAnA itikhyAtanagaradvihRtya svacaraNaiH pracAlyAraM tUrNaM rAdhanapuraM rAdhanapurAbhidhaM nagaramAgAdAgacchat / kiM viziSTho munipatirityAha / ziSyairyuktaH parivAraiH samanvitaH / punaH kiM viziSTho bhavyalokopakArI / bhavyA mokSArhA ye lokA janAsteSAmupakArI hitakArakaH / ca punastatra tadrAdhanapurAkhyanagare jaladakAlaM varSartuyAvatsthitvA sthirIbhUya tenaitena munIMdreNa 1. tyAra pachI zrI khatmArAma tyAMthI nIDajIne vajA, joTAha, lIMjaDI, vaDhavANa ane lakhatara thaIne zrI mallInAthasvAmIjInI yAtrA mATe bhoyaNIjI dhAryA. tyAMthI zaMkhezvara pArzvanAthajInI yAtrA karIne rAdhaNapura thai pATaNa pardhAyA. cAMthI temaNe keTalAMka navIna pustako prApta karyAM. rAdhaNapuranA zrAvakonA AgrahathI rAchA teo tyAM padhAryA ane saMvata 1944nuM comAsuM rANapuramAM karyuM. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sapadi capalaM / natu zanai: zanai: / anenAsya munIzasya buddheH paramaprAbalyaM dhvanitaM / caturthastuternirNayAkhyaM / rAjeMdrasUrigarvaparvatapavitulyaM caturthastutinirNayAbhidhaM zAstraM nirmitaM racitaM / kiMviziSThaM tacchAstramityAha / vidvanmAnyaM / vidvadbhiH prAjJairmAnyaM mAnanIyaM pUjyaM prazasyamitiyAvat / anena tasya zAstrasya paramAptatvaM dhvanitamiti / / have bhavyalokono upakAra karanArA te zrI vijayAnaMda munirAja pAlItANAthI vihAra karIne turata rAdhanapura AvyA; vaLI tyAM comAsuM rahIne temaNe turata vidvAnone mAnanIka evuM caturthastutinirNaya nAmanuM zAstra banAvyuM. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sarge'DAkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 49 // "aDAkaH " kheTale khagIyAramo (jADIno saghaNo artha AgaLa pramANe ja jANavo.) iti zrI jAmanagaranivAsi zrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiJcarite tasya pAdaliptapurAgamana sUripadaprApti bhaktAmarapAdapUrtirUpatatstutivarNano nAma ekAdazamaH sargaH samAptaH / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 // dvAdvirAma: saf: VIRcyate evaM sthitvA caturmAsaM, tatra dharmaparAyaNaH / vihRtya ca tato yAto, 'hmadAvAdaM krameNa saH / / 1 / / evI rIte dharmamAM tatpara rahelA te munirAja tyAM (rAdhanapuramAM) caturmAsa rahIne, tathA tyAMthI vihAra karIne anukrame abaeNdAvAda gayA. munIzasyAsya netre yo, 'bhavadroga: puraatnH| so'dhunA dharmakAryeSu , vighnakAro babhUva ca // 2 // A munirAjanA netramAM pUrve je roga thayo hato, te have dharmakAryamAM vighna karavA lAgyo. taM tribhuvanadAsAkhyo, netrvaidyshiromnniH| nAnauSadhopacAre , tUrabhu: 3 | | munirAjanA te rogane netravedyomAM ziromaNi evA tribhuvanadAsa nAmanA vaidya nAnA prakAranA auSadhonA upacArathI dUra karyo. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vihRtyetaH samAyAto, munIMdro'sau krameNa c| zrImesANAhvayaM grAma, caturmAsaM sthito mudA / / 4 / / ahIMthI vihAra karIne A munirAja anukrame zrI mesANA nAmanA grAma prate AvyA, tathA tyAM harSathI caturmAsa rahyA. yUropadezavAstavyo, hornlaakhyshcikitskH| prapaccha katicitpraznAJ , jainodaMtAptaye ca tam / / 5 / / vaLI (tyAM) te munirAjane yuropa dezamAM rahenArA hornala nAmanA DaoNkaTare keTalAka jainadharma saMbaMdhI prazno pUchayA. munIzenApi saMproktA, uttarAstasya tossdaaH| tena so'pi mudaM yAto, 'zaMsacca taM muniM bahu // 6 / / (te) zrI AtmArAmajI munirAje paNa tene (praznonA) saMtoSakArI uttaro ApyA, tethI te paNa harSita thayo, ane te munirAjanI bahu prazaMsA karavA lAgyo. tato nirgatya tAraMga, tIrthayAtrAM vidhAya ca / pAlaNapuramAgatya, sthitastatra sukhena saH // 7 / / tyAMthI nIkaLIne, tathA tAraMgAjInI tIrthayAtrA karIne te pAlaNapura AvIne tyAM sukhethI rahyA. tatra saptajanAn dIkSAM, vairaagyaaNcitcetsH| dadau saiSa munIzastu , paropakRtipaMDitaH / / 8 / / tyAM paropakAra karavAmAM vicakSaNa evA A munirAje, vairAgyathI zobhItAM cittavALA evA sAta mANasone dIkSA ApI. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 kavi: saf. / ___ 281 tato nirgatya maunIMdro, gato'sAvarbudAcalam / tatra yAtrAM vidhAyAgA, jodhapurAbhidhaM puram // 9 // tyAMthI A munirAja nIkaLIne Abuparvata para gayA; (tathA) tyAM yAtrA karIne jodhapuramAM AvyA. jJAtvA vidvacchiroratnaM, munIzaM taM ca bhArate / / bhavyalokopakartAraM, samatAMcitamAnasam // 10 / / aMglarAjA dadau tasmai, bahumAnapurassaram / pustAnIda veAnAM, prakRtti nijIyA che ? puNAA te zrI AtmArAmajI munirAjane bharatakhaMDamAM vidvAnonA ziromaNi, bhavya lokono upakAra karanArA, tathA samatAthI zobhItA manavALA joIne ahIM (jodhapuramAM) aMgreja sarakAre potAnI icchAthI bahumAnapUrvaka temane vedonAM pustako bheTa tarIke ApyAM. tato drutaM sa mAlera, koTalAbhidhapurvaram / parIvAraiH sahAyAto, rAjoDubhirivAMbaram // 12 // pachI te munirAja turata tArAo sahita caMdra jema AkAzamAM, tema parivAra sahita mAlerakoTaDA nAmanA uttama nagaramAM AvyA. caturmAsAvadhiM sthitvA, tatra dharmaparo muniH| vihRtya sa tatastUrNa, mamRtasaramAyayau // 13 / / tyAM dharmamAM tatpara thayA thakA te munirAja caturmAsa sudhI rahIne turata amRtasaramAM AvyA. tatra tasyopadezena, zrAvakairjinamaMdiram / nirmitaM yatpurA tasya, pratiSThA tena kAritA // 14 / / tyAM temanA upadezathI zrAvakoe je pahelAM jinamaMdira karyuM hatuM, tenI temaNe pratiSThA karAvI. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 nirgatyetaH samAgatya, paTTInAmapuraM varam / caturmAsaM ca tatrAsthA, cchiSyaiH saMsevito muniH // 15 // / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tyAMthI nIkaLIne, paTTI nAmanA uttama nagaramAM AvIne, ziSyothI sevAelA te munirAja caturmAsa rahyA. tatraikaH zrAvako'pRccha, nmunIzaM taM praNamya ca / svAminkatimatA mahyA, mIzvaraM jagato'nizam // 16 // kartAraM kathayati ya, nijazAstraparAyaNAH / tattu satyamasatyaM vA, prasadya kathayaMtu me // 17 // | / / yugmm|| tyAM eka zrAvaka te munirAjane namaskAra karIne pUchavA lAgyo, ke he svAmI! potapotAnAM zAstromAM tatpara thaelA keTalAka mato haMmezAM Izvarane jagatkartA kahe che, te satya che ke, asatya che? te Apa kRpA karIne mane kaho. tacchrutvAtha munIMdro'pi taM jagAda sudhAnibhAm / vAcaM mithyAtvanAzaika, dakSAM jinavibhASitAm // 18 // te sAMbhaLIne have (te) munirAja paNa amRta sarakhI, tathA mithyAtvano nAza karavAmAM samartha evI jinoe kahelI vANI bolavA lAgyA. nAsti ko'pi jagatkartA, dRzyate tattvanAdikam / jagatyatra sadA jJeyAH, sarve bhAvAH svabhAvajAH / / 19 // jagatkartA koi paNa nathI, te to anAdi dekhAya che, ane A jagatamAM sarva padArtho svabhAvathI utpanna thaelA jANavA. matA bhUvi manyaMta, IzvaraM sRSTikArakam / te mithyAtvimatA nityaM, vijJeyAH suvicakSaNaiH // 20 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krAtizI: saf. / 283 pRthvImAM je mato Izvarane sRSTikartA mAne che, te matone uttama vicakSaNa mANasoe hamezAM mithyAtvI mato jANavA. yadIzvaraM hi kartAraM, bhuvi manyAmahe vayam / tadA bhavettvaho'smAkaM, svayaM kUpanipAtanam // 21 / / jayAre ApaNe pRthvImAM Izvarane kartA mAnIe, to to aho! ApaNanuM potAnI ja meLe kUvAmAM paDavApaNuM thAya. ime pare tu manyate, kartAraM sarvavastunaH / IzvaraM tatkathaM ca syA, dupAdAnaMvinA dhruvam // 22 / / A anyadarzanIo Izvarane sarva vastunA kartA mAne che, te kharekhara upAdAna vinA zI rIte thaI zake? upAdAnamRte na syA, tkAryaM kimapi jAtucit / zazakAnAM hi zrRMgANi, ko vidagdho vadediha // 23 // upAdAna vinA kaMI paNa kArya koI paNa samaye thaI zakatuM nathI, kemake ahIM kayo catura mANasa sasalAone ziMgaDAM kahe? jagattehi vijAnaMti, sarvamIzamayaM sadA / tattadvAkyaM tu teSAM hi, sadA bAdhApradAyakam // 24 // te (anyadarzanIo) hamezAM kharekhara sarva jagatane "Izvaramaya" mAne che, teonuM te vAkya teone ja hamezAM bAdhA ApanAruM che. yato loke hi dRzyete, dharmAdharmI sukhApadau / puNyapApe tathA svarga-narako raMkabhUmipau // 25 // kemake jagatamAM kharekhara dharma ane adharma, sukha ane duHkha, puNya ane pApa, svarga ane naraka, raMka ane rAjA dekhAya che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 " kartAraM tu sadA teSAM manyaMte yadi te prabhum / tadezvaraH svayaM hi syA, tsvasyaiveha vinAzakaH // 26 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te saghaLAonA kartA jyAre teo hamezAM Izvarane mAne che, tyAre to ahIM Izvara kharekhara potAno ja nAza karanAro thAya. tathA caivaM vadaMtyete, vedAnAmapi kArakam / IzvaraM hi vacasteSAM tadapi doSapoSakam // 27 // , vaLI evI ja rIte teo Izvarane vedonA paNa kartA mAne che, teonuM te vacana paNa kharekhara doSone poSanAruM che. yato vedA yadA tena, proktA jJAnasya hetave / ajJAnyeva tadA so'pi, yato jagattutanmayam // 28 // kemake jyAre tene jJAna mATe vedo kahyA, tyAre to te Izvara paNa ajJAnI ja haryo, kemake, jagata to tenA maya ja che. kathayeyuH punazcaivaM, yadi te'nyamatasthitAH / zaktimAneva hIzo'tra, nopAdAnamapekSate // 29 // teSAM tadvacanaM ko hi, vaMdhyAputranibhaM khalu / manyetAtra sadA mahyAM, nyAyAnyAyavicAravAn // 30 // // yugmam / / vaLI te anyadarzanIo kadAca ema kahe ke, ahIM te Izvara zaktimAna ja che, upAdAnanI apekSA karato nathI; to teonuM te kharekhara vaMdhyAputra sarakhuM vacana, hamezAM (A) pRthvImAM nyAya anyAyanA vicArane jANanAro kayo mANasa mAne? (arthAt koi parA na mAne.) vadeyuryadicenmahyAM, vastujAtaM nirIkSyate / pratyakSezamayaM sarvaM tadapyeSAM sadoSakam // 31 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazamaH sargaH / 285 vaLI kadAca (teo) ema kahe ke, sarva vastu pratyakSa Izvaramaya dekhAya che, te paNa teonuM (kahevuM) dUSaNavALuM che. yato vedairiti proktaM, saMmataistu sadaiva taiH / phaeNzvara jopi no za:, tuM hi daSTinoram ||rUra|| kemake teoe hamezAM mAnelA evA vedoe ema kahyuM che ke, Izvarane dRSTigocara karavAne kharekhara koi samartha nathI. kiMca te hyatra pRSTavyA, ya Izena rasAtale / tehino nirmalAstevA, matinA vA vinirmitAH|| rUr // vaLI te anyadarzanIone ahIM (ema) pUchavuM ke, Izvare je prANIone ahIM pRthvI para banAvyA che, te (teNe) nirmaLa ke malina banAvyA? yadi te nirmalA nityaM, tadA vedA hi kiM kRtAH / mAnityasthApanovAya, tehinAmIzvareLa te|| rU4|| jo te prANIone hamezAM nirmaLa banAvyA, to teonI malinatA dUra karavA mATe Izvare kharekhara te vedone zA mATe banAvyA? jaDA api hi tatkAryaM, piSTapeSaNasaMnibham / kurvaMti no kadApyatra, tadezasya tu kA kathA // 35 // A duniyAmAM piSTapeSaNa sarakhuM tevuM kArya mUrkhA paNa kharekhara koi vakhate paNa karatA nathI, tyAre IzvaranI to vAta ja zI ? kiMcAtra kathayeyuste, ya Izena tu nirmitAH / nirmalA eva te lokA, mAlinyaM tu svayaM gatAH // 36 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaLI te anyadarzanIo ema kahe ke, Izvare je mANasone banAvyA che, te to nirmala ja che, ane (teo) potAnI meLe ja malinatAne prApta thayA che. 286 tadapi hi vacasteSAM teSAmevApadAM pradam / yato'sAvIzvaraH svasyA, bhavanmAlinyadaH svayam // 37 // teonuM te vacana paNa teone ja kharekhara duHkhadAyi che; kemake (tethI to) A izvara potAnI meLe ja malinatA ApanAro thayo. yadicetkathayeyuste, pApavaMto janAH kRtAH / tavA vinAparAthena, teSAM sone vidvAra:|| rUTa vaLI kadAca teo ema kahe ke, (izvare) pApI mANaso banAvyAM, tyAre arere!! aparAdha vinA teono te nAza karanAro Tharyo. tathA caivaM hi manyeraM, ste svasyezvaratAM khalu / prajvayitumevede--ona sRSTivinirmitA // 36 // vaLI kadAca teo ema mAne ke, Izvare ahIM kharekhara potAnuM IzvarapaNuM pragaTa karavAne ja sRSTi banAvI che. tadvaco'pIha teSAM tu, naucityamaMcati dhruvam / yataH sa sRSTitaH pUrvaM kiM mUDha iva saMsthitaH / / 40 / / teonuM te vacana paNa ahIM kharekhara ucitatAne zobhAvatuM nathI, kemake, (tyAre) zuM te Izvara sRSTi (banAvyA) pahelAM mUDhanI peThe rahyo hato? yadicetkathayeyuste, jIvA Izena nirmitAH / svargasaMprAptaye tvatra, puNyakArye niyojitum // 41 // vaLI kadAca teo ema kahe ke, ahIM Izvare svarganI prApti kAryamAM joDavA mATe jIvone banAvyA che. puNya mATe Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 dvata: saf: / 287 tadapIha vacasteSAM, karNasUcIsakhaM satAma / yAMti vidyataH zraddha, pado toparitA | 42 teonuM te vacana paNa ahIM vidvAnone karNasUcI sarakhuM lAge che, kemake keTalAka prANIo nara jAya che, mATe aho! IzvaranuM upakArIpaNuM to ghaNuM sAruM!! kathayeyuryadaivaM te| puNyapApasya kAraNam / Iza eva janAstvatra, zAlabhaMjikasaMnibhAH // 43 / / vaLI kadAca teo ema kahe ke, puNyapApanuM kAraNa to Izvara ja che, ane mANaso to ahIM pUtaLAM sarakhAM che. tadapi vacanaM teSAM, sadA hAsyAspadaM satAm / yato janAH svacittena, dRzyaMte kAryatatparAH // 44 / / teonuM te vacana paNa hamezAM vidvAnone hAMsInA sthAnakarUpa che, kemake mANaso potAnA cittathI kAryomAM tatpara thaelA dekhAya che. kiMca yadA na kartAro, janAzca puNyapApayoH / nasyustadA tu saMsAre, gatayo narakAdayaH // 45 // vaLI jyAre puNyapApanA kartA loko na hoya, tyAre saMsAramAM narakAdika gatio na hoya. tA na saMti yadA cAtra, saMsAro'pi bhavennahi / saMsAro'pi yadA na syA, cchaastraannaampysNbhvH|| 46 / / vaLI jyAre ahIM te gatio na hoya, tyAre kharekhara saMsAra paNa na hoya, ane jyAre saMsAra na hoya, tyAre zAstrono paNa asaMbhava hoya. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zAstrANyapi yadA na syu, rupadezo bhavenna ca / upadezo yadA na syA, ddurlabho'pyupadezakaH || 47 // jyAre zAstro paNa na hoya, tyAre upadeza paNa na hoya, ane jyAre upadeza na hoya tyAre upadezaka paNa durlabha hoya. yadyupadezako na syA, dIzvarasya kathA tu kA / evaM tu parito nityaM zUnyataiva hyapAgatA // 48 // ? jyAre upadezaka na hoya, tyAre IzvaranI to vAta ja zI karavI? ane evI rIte to cAre bAjuthI kharekhara hamezAM zUnyapaNuM ja prApta thayuM. kiMcaivaM kathayeyuste, yadIzaH khelakArakaH / svecchayaiva jagajaMtUn, krIDAM kArayati svayam // 49 // tadvaco'pIha teSAM tu viruddhaM pratibhAsate / " krIDA sahyataH svasya, janAnAM duHkhado bhavet // 50 / / // yugmam / / vaLI kadAca teo ema kahe ke, Izvara to bAjIgara che, ane (te) potAnI icchAthI ja potAnI meLe jagatanAM prANIone krIDA karAve che; tevI rItanuM teonuM vacana paNa ahIM viruddha dekhAya che, kemake AthI to te potAnI krIDA mATe lokone duHkha denAro thAya. evaM yadIzvaro datte, svayamevApadaM janAn / tadA so'pIha pApI syA, drAgI dveSI tathA sphuTam // 51 // evI rIte Izvara jyAre pote ja lokone duHkha dIe che, tyAre to te Izvara paNa ahIM pApI tathA pragaTa rIte rAgI ane dveSI thAya. yadA rAgI ca vidveSI, svayamevezvaro bhavet / tadA tamIzvarAhvena, mugdho'pi kathayennahi // 52 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAAma: n:/ 289 (evI rIte) jyAre Izvara pote ja rAgI ane dveSI thAya, tyAre tene mugdha mANasa paNa IzvaranA nAmathI kharekhara kahe nahIM. vadeyuryadi te caivaM yathA jIvaH karoti yaH / puNyapApe tathezo'pi datte daMDaM tameva hi // 53 // vaLI teo kadAca ema kahe ke je jIva jevI rIte puNyapApa kare che. tevI rIte Izvara paNa tene ja kharekhara daMDa Ape che. vAkyametattu teSAM hi teSAmeva vinAzakam / yatastena tu saMmAroDa, nArzvibhUva nizcitam // 4 // teonuM te vAkya paNa kharekhara teone ja nAza karanAruM che, kemake tethI to kharekhara saMsAra anAdi Tharyo. yato yathA janaH pUrve bhave karma karoti hi / > tathaiveha phalaM so'pi, labhate'saMzayaM sadA / / 55 / / kemake pUrva bhave mANasa jevuM karma kare che tevI ja rIte ahIM te paNa hamezAM saMzaya rahita phaLa meLave che. yadaivaM te hi manyeran, bhavAnAM ca paraMparAm / tadAyaM tu svayaM siddhaH, saMsAro hyAdivarjitaH // 56 // evI rIte jyAre teo bhavonI paraMparA mAne, tyAre A saMsAra to potAnI meLe ja anAdi siddha thayo. 1 zrutvaivaM sa punaH prAha zrAvako'pi guruM mudA / svAmin mayA zrutaM tattu, nAmitlRm / / 27 / / evI rIte sAMbhaLIne te zrAvaka paNa pharIne gurune harSathI kahevA lAgyo ke, he svAmI! A jagat kartA rahita (arthAt anAdi) che, te to meM sAMbhaLyuM. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kiMtu ye nAstikAH saMti, te nityaM nijamAnase / jIvaM svargaM tathA zvabhraM manyaMte hi kadApi na / / 58 / / " zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / paNa jeo nAstika che, teo haMmezAM potAnA manamAM koi dahADo paNa jIva, svarga ke narka mAnatA nathI. munIMdro'tha jagAdaivaM nAstikAste hi dhUrtakAH / vaMcayitvA sadA lokAn, kumArge pAtayaMti ca / / 59 / / have te zrI AtmArAmajI munirAja ema kahevA lAgyA ke, te nAstiko kharekhara ThagArA che, ane teo hamezAM lokone ThagIne kumArgamAM pADe che. prathamaM tanmatasyAtha, svarUpaM vacmi tacchRNu / manyaMte naiva te lokA, AtmAnaM ca punarbhavam // 60 // have pahelAM te nAstika matanuM huM svarUpa kahuM chuM, te sAMbhaLa. te nAstika loko AtmAne ane punarbhavane mAnatA nathI. manyaMte sarvadA te tu zarIraM nirmitaM dhruvam / mahyAdipaMcabhUtebhyo, nAstikA lokavaMcakAH // 61 // lokone ThaganArA te nAstiko to hamezAM zarIrane kharekhara pRthvI Adika paMca bhUtothI baneluM mAne che. yathA piSTAnnanIrAdyai, madyazaktiH prajAyate / tathaiva paMcabhUtebhya, zcetanApi prajAyate / / 62 / / jema piSTa, anna tathA pANI AdikathI madyazakti thAya che, temaja paMcabhUtothI caitanyazakti paNa thAya che. kathayaMti tathA te ca, dharmaM svasya varaM bhuvi / nArIsaMbhogameveha, sarvadApyanivAritAH / / 63 / / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi: it. / 291 vaLI te nAstiko anivArita thayA thakA hamezAM A jagatamAM strIsaMbhogane ja potAno uttama dharma kahe che. duhitRbhaginImAtrA, dibhirapi sadaiva te / dhruvaM kurvaMti saMbhogaM, nirbhayaM nIcanAstikAH / / 64 / / vaLI te nIca nAstiko hamezAM bhaya rahita kharekhara dIkarI, bahena tathA mAtA AdikanI sAthe paNa saMbhoga kare che. nAstikA bhakSayaMtyatra, palalaM rAkSasA iva / pivaMti ra sA pada, niti di vikSa: Io vaLI ahIM nAstiko rAkSasonI peThe mAMsabhakSaNa kare che, tathA hamezAM vicakSaNoe niMdeluM evuM madha pIe che. evaM saMkSepataH prokto, matasteSAM mayA tava / adhunA tu zRNvetesya, khaMDanaM nyAyagarbhitam // 66 // evI rIte he zrAvaka! meM tane te nAstikono mata saMkSepathI kahyo; have te matanuM vAyagarbhita khaMDana tuM sAMbhaLa. yadIhAtmA na dehe'sti, sukhaduHkhe ca vetti kaH / tataH sadA svasaMvedya, AtmAtvastyeva nizcitam / / 67 // jo A zarIramAM AtmA na hoya, to sukhaduHkhane koNa jANe che? mATe kharekhara hamezAM "svasaMvedya" AtmA to che ja. yathaivaM svasya dehe'pi, jJAyate sa tu saMsthitaH / tathaiva ca pareSvatra, jJAtavyo nijabuddhinA / / 68 / / evI rIte jema te AtmA potAnA dehamAM paNa rahelo jaNAya che, temaja paranA dehomAM paNa potAnI buddhithI jANI levo. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / kiMca te kathayaMtyatrA-nyalokasyApyasaMbhavaH / tadvacastu sadA teSAM, pramANasyApyagocaram / / 69 / / vaLI teo ahIM paralokano paNa asaMbhava kahe che; teonuM te vacana paNa hamezAM pramANane paNa agocara che. vinAnyabhavasaMskAraM, jAtamAtro hi bAlakaH / kathaM jAto vinA zikSA, dhruvaM mAtRstanaMdhayaH / / 7 / / kemake parabhavanA saMskAra vinA turatano janmelo bALaka zikhAmaNa vinA kharekhara mAtAnA stanane kema dhAvavA lAgyo? tato'trAnyabhavAstitvaM, dRzyate nizcitaM sadA / vipazcidbhirapi hyevaM, sarvairaMgIkRtaM mudA / / 71 // tethI ahIM parabhavanuM hovApaNuM hamezAM kharekhara dekhAya che, ane sarva paMDitoe paNa evI ja rIte kharekhara harSathI aMgIkAra resuMche. tathA yatte vadaMtyevaM, paMcabhUtaizca cetanA / madyazaktirivAvanyAM, tadapyatrAsamaMjasam // 72 // vaLI teo je ema kahe che ke, A pRthvImAM jema madyazakti tema paMcabhUtothI caitanyazakti thAya che, te vacana paNa asamaMjasa che. yataH pUrvaM tu dRSTAMto, naucitimaMcati dhruvam / madyazaktistvacaitanyA, jIvastvatra sacetanaH // 73 // kemake pahelAM to te dRSTAMta ja kharekhara ucita nathI; kemake madya-zakti to acetana che, ane jIva to ahIM sacetana che. kiMca teSu na pazyAmaH, pRthakeSu hi cetanAm / evaM mUlaM na yasyAsti, zAkhAyAstu kathApi kA / / 74 / / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAAma: sarja: / 293 vaLI te judA judA pRthvI Adika paMcabhUtomAM amo kharekhara caitanyazakti jotA nathI; ane evI rIte jenuM mUla nathI, tenI zAkhAnI to vAta paNa kyAMthI hoya ? strIsaMbhogaM sadA dharmaM, kiMca te kathayaMti yat / tadvAkyamiha mUDho'pi nyakkariSyati sarvadA // 75 / / vaLI teo hamezAM 'strIsaMbhogane" je dharma kahe che, te vAkyane ahIM mUDha mANasa paNa hamezAM dhikkArI kahADaze. mAtrAdibhizca saMbhogo, naicairapIha niH kRtaH / tattu bhuvi prakurvANA, nIcakebhyo'pi nIcakA: / / 76 / / mAtA AdikanI sAtheno saMbhoga ahIM nIca mANasoe paNa tiraskArelo che, ane tevI rItano saMbhoga karanArAo to A pRthvImAM nIcathI paNa nIca che. madirAmAMsabhojyaM tu sadA'niSTaM bhuvi smRtam / ye sadA tatprabhoktAra, cAMDAlebhyo'pi te'dhamAH / / 77 / madirAmAMsanuM bhakSaNa to pRthvImAM hamezAM aniSTa jaNAeluM che, ane teonuM jeo hamezAM bhakSaNa kare che, teo to cAMDAlothI paNa adhama che. zrutveti zrAvakaH prAha, munIMdra bhavato dhruvam / nAstikAnAM durAcAraH, zruto'yaM hi mudA mayA / / 78 / / evI rIte sAMbhaLIne (te) zrAvaka kahevA lAgyo ke, he munIMdra! tamArI pAsethI meM nAstikono A durAcAra harSathI kharekhara sAMbhaLyo. adhunA'dvaitamArgasye, cchAmi zrotuM svarUpakam / tatprasIdya mayi nAtha, yUyaM vaktuM mamArhatha / / 79 / / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have huM advaitamArganuM svarUpa sAMbhaLavAne icchuM chuM; tethI he nAtha! mArA para kRpA karIne te Apa kahevAne yogya cho. 294 munIMdro'pi jagAdAtha, zRNu zrAvaka tanmatam / te manyate sadA tvatra, sarvaM brahmamayaM jagat // 80 // have te zrI AtmArAmajI munirAja paNa kahevA lAgyA ke, he zrAvaka! teonA mata tuM sAMbhaLa. teo hamezAM ahIM sarva jagatane brahmamaya mAne che. evaM kathayatAM teSAM nAstikatvamupAgatam / yato yadA jagatsarvaM, mataM brahmamayaM ca taiH / / 81 / / tadA ko'pi na pApI syA, ddharmI cApi bhavennahi / naca jJAnI nacAjJAnI, na zvabhraM na triviSTapam // 82 // na sAdhurnaca nIco'pi, naca mAMsAnnabhakSakaH / naca svalalanAbhoktA, nacAnyastrIvilAsakaH // 83 // yato brahmamayaM sarvaM tadA sarvaM samaM sthitam / , naca teSAM hi kasyApi bhedo vijJAyate bhuvi // 84 / / / / caturbhiH kalApakam / / ema kahetA evA te anyadarzanIone nAstikapaNuM prApta thayuM; kemake, jyAre teoe sarva jagatane brahmamaya mAneluM che, tyAre koi pAga pAyI, dharmI, jJAnI, ajJAnI, naraDa, svarga, uttama, nIya, mAMsabhakSI, annabhakSI, svannI bhogavanAra, ke parastrI bhogavanAra hoto nathI; kemake jyAre sarva brahmamaya che, tyAre saghaLuM tulya raheluM che, ane tethI teomAM koino paNa duniyAmAM bheda jaNAto nathI. yadi cetkathayeyuste, mAyAmayamidaM tu tat / brahma tu zuddharUpaM tat, tadapIhAsamaMjasam // 85 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvA : saf. / 295 vaLI kadAca teo ema kahe ke, te to (sarva) mAyArUpa che; ane te brahma to zuddharUpa che; te vacana paNa ahIM asamaMjasa che. yato'trArthe tu pRSTavyA, stecaa'dvyvivaadinH| yuSmAbhiryA matA mAyA, sA tadbrahmamayA na vA / / 86 / / kemake, te saMbaMdhamAM te ayavAdIone pUchayuM ke, tamoe je mAyA mAnelI che, te mAyA brahmamaya che ke nahi? yadi bhinnAM vadeyaste, tadA sAsti jaDA na vA / yadi jaDAM ca manyeraM, stadA nityAstisA na vA / / 87 / / kadAca teo te mAyAne (brahmathI) bhinna kahe, tyAre te jaDa che ke nahIM? ane kadAca teo te jaDa mAne, to te mAyA nitya che ke nahIM? kathayeyuryadA nityA, madvaitaM tu gataM svayam / yato brahma ca mAyA ca, dvAvapi saMsthitau dhruvau // 88 / / kadAca teo te mAyAne nitya kahe, to (teonuM) atapaNuM potAnI meLe ja cAlyuM gayuM; kemake, brahma ane mAyA banne nizcala rahyAM. vadeyuryadi mAyAM te, tAmanityAM sadA bhuvi / tathApyadvaitatA teSA, mevameva ca saMsthitA // 89 // kadAca teo te mAyAne pRthvImAM hamezAM anitya kahe, topaNa teonuM advaitapaNuM temanuM temaja rahyuM. yato vinazvaraM yadyat , tattatkAryasvarUpakam / yadyatkAryasvarUpaM tat , kAraNasyaiva gocaram // 90 // kemake, je je vinazvara che, te te kAryasvarUpa che; ane je je kAryasvarUpa che, te kAraNane ja gocara che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 tadA tasyAstu mAyAyA, bhavitavyamatho dhruvam / kAraNaM tu kimapyatra, sadopAdAnasaMjJakam // 91 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tyAre te mAyAnuM paNa ahIM kharekhara hamezAM upAdAna saMjJAvALuM kaMi paNa kAraNa hovuM joIe. yadicecca vadeyuste, mAyAyA iha kAraNam / parA mAyaiva tasyAzca tattvanavasthitaM dhruvam / / 92 / / vaLI kadAca teo kahe ke, te mAyAnuM kAraNa ahIM bIjI mAyA ja che; to temAM kharekhara anavasthA doSa Avyo. yadi tatkAraNaM brahma, manyeraMste sadaiva ca / tadA doSazca pUrvoktaH, svayameveha saMsthitaH // 93 // vaLI kadAca teo hamezAM brahmane te mAyAnuM kAraNa mAne, tyAre ahIM pUrvokta doSa potAnI meLe ja AvIne Ubho. evamadvaitamArgasya, svarUpaM sarvathA janaiH / vijJeyaM mAnase nityaM, nyAyAnyAyavicakSaNaiH // 94 // evI rIte nyAya anyAyane jANanArA mANasoe hamezAM advaita mArganuM sarvathA svarUpa (potAnA manamAM jANavuM.) tato nirgatya saMyAto, jIrAgrAmaM munIzvaraH / jinAlayapratiSTAMcA, kArayatpramudeha saH / 95 / / tyAMthI nIkaLIne te munirAja jIrA nAmanA gAmamAM gayA, tathA ahIM temaNe harSathI jinamaMdiranI pratiSThA karAvI. tato drutaM sa saMprApto, huziyArAbhidhaM puram / jinadhAmnaH pratiSTA ca tena tatrApi kAritA // 96 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUmi : saf. / 297 tyAMthI te turata nIkaLI huziyArapura nAmanA nagara prate gayA; ane tyAM paNa temaNe jinamaMdiranI pratiSThA karAvI. caturmAsaM sthitiM tatra, kRtvAsau vijahAra ca / samIti ninaiH rirtha, vaivAbhAmiyaM puram . 27nA tyAM (huziyArapuramAM) caturmAsa rahIne, temaNe vihAra karyo, tathA potAnA ziSyo sahita te verovAla nAmanA nagaramAM AvyA. amerikAkhyadeze'bhU , ccikAgonAmni purvare / tadA pradarzanaM loka-hRccamatkRtikArakam / / 98 / / te samaye amerikA nAmanA dezamAM rahelA cikAgo nAmanA uttama nagaramAM lokonA hRdayane camatkAra karanAruM pradarzana thayuM. tatra dharmasabhA jAtA, nAnApaMDitamaMDitA / jainadharmasya netAsau, patreNAkAratistayA / / 99 // te pradarzanamAM vividha prakAranA paMDitothI zobhItI thaelI dharmasabhA thaI; te dharmasabhAe jainadharmanA mahAna AcArya evA A zrI AtmArAmajI munirAjane patra mAraphate tyAM teDAvyA. tadA so'ciMtayattatra, yAnaM me na hi zobhanam / yato'sti tatra yAnaM tu , sAdhuvRttivighAtakam // 100 / / te vakhate te zrI AtmArAmajI munirAja vicAravA lAgyA ke, mAre tyAM javuM te kharekhara lAyaka nathI; kemake tyAM javuM te (vacce samudra hovAthI) sAdhuvRttine vighAta karanAruM che. tatra zrAddhastataH kazci, jjainsiddhaaNtkovidH| gacchedyadi tadA jaina-dharmasya mahimA bhavet // 101 // tethI tyAM jo koI jainasiddhAMtone jANanAro zrAvaka jAya to jainadharmanI unnati thAya. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 evaM viciMtayitvAtha, muMbApuryAM munIzvaraH / sovRvadhavuvaMta taM, bhAratanainasaMsade / / 02 / / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / ema vicArIne have te munirAje te vRttAMta muMbaImAM bhArata jaina sabhAne (dhI jaina esosiezana opha iDiAne) jaNAvyo. tayApi preSitastUrNaM, vIracaMdrAbhidho janaH / munIzasyAMtike tasya, vAkpatiriva dhIyutaH // 103 // te sabhAe paNa turata bRhaspati sarakhA buddhivAna evA vIracaMda rAghavajI bI e ne te munirAjanI pAse turata mokalyA. capalaM vIracaMdrAyo, padiSTaM tena sUriNA / jainasiddhAMtatattvaM ca mAsasyAvadhinA svayam / / 104 // te zrI AtmArAmajI AcArya mAhArAje pote turata eka mAsamAM ja te vIracaMdrane jainasiddhAMtonuM tattva kahI batAvyuM. pratikRtiM gRhItvAsya, munIMdrasya yayau tataH / vIracaMdrakopa darbheLa, cIAyonAmapurvam // 206 II pachI te vIracaMdra paNa A munirAjanI chabI leine harSathI cIkAgo nAmanA uttama nagara prate gayA. sUrerasya prabhAvena, tatrApyevaM mahonnatiH / jAtA hi jinadharmasya, bhavyaharSapradA tadA // 106 // evI rIte te samaye te amerikA khaMDamAM paNa A sUrIzvaranA prabhAvathI bhavyalokone harSa ApanArI kharekhara jinadharmanI mahAna unnati thaI. tataH sUrIzvaro'pyAgA, jjhaMDIyAlAbhidhaM puram / tatra ziSyayuto'sau ca caturmAsAvadhiM sthitaH // 107 / / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAddazama: sarja: / 299 pachI A sUrIzvara jhaMDIyAlA nAmanA nagara prate AvyA; tathA tyAM ziSyo sahita caturmAsa rahyA. tato'pi punarAgatya, jIrAkhyanagaraM tvaram / sthitaH sa ca caturmAsaM, bhavyabodhaikamAnasaH // 108 / / pachI tyAMthI turata jIrA nAmanA nagara prate AvIne, bhavyone bodha devAmAM ja che eka mana jemanuM evA te munirAja tyAM cartumAsa rahyA. tattvanirNayaprAsAda, nAmA graMthazca nirmitaH / tena sthitvAtra harSeNa, nAnAjIvopakArakaH // 109 // vaLI te munirAje ahIM jIrA gAmamAM rahIne harSathI vividha prakAranA jIvone upakAra karanAro tattvanirNayaprAsAda nAmano graMtha banAvyo. tato gato'sau paTyAkhya, grAmaM punarapi drutam / tatrAMjanazilAkA ca, kAritA tena sUriNA // 110 // pachI A sUrIzvara pharIne paNa turata paTTI nAmanA gAma prate gayA tathA tyAM temaNe aMjanazalAkA karAvI. tato nirgatya so'thAgA, daMbAlAbhidhapurvaram / sukhena ca sthitastatra, caturmAsAvadhiM muniH // 111 // have tyAMthI nIkaLIne te munirAja aMbAlA nAmanA uttama nagara prate AvyA; tathA tyAM sukhethI caturmAsa rahyA. athAgato munIMdro'pi sa sanakhatarAbhidham / ' grAmaM ca tatrApyaMjana, zilAkA tena kAritA / 112 / / have zrI AtmArAmajI munirAja paNa sanakhatarA nAmanA gAmamAM AvyA tathA tyAM paNa temaNe aMjanazilAkA karAvI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / evaM yena munIzvareNa vijayAnaMdAbhidhenAvanau / caMdreNeva nijopadezakiraNavAtaizca zItaiH sadA // nIto bodhamaraM subhavyakumudavAto vratollAsinA / so'yaM jainamatAvalaMbijanatAharSaprado vo'vatu // 113 // evI rIte zrI vijayAnaMda (zrI AtmArAmajI) nAmanA vratamAM ullAsavALA evA munirAje caMdranI peThe hamezAM zItala evA potAnA upadezarUpI kiraNone karIne uttama bhavyorUpI kumudano samUha turata bodhane (vikasvarapaNAne) prApta karyo che, te A jainamatanA avalaMbanavALA mANasonA samUhane harSa ApanArA munirAja tamAruM rakSaNa karo. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargaSThAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 114 / / "ThAMkaH" bheTa mAramo. (41no saghaNo artha mAgaNa pramANe ja jANavo. iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite vividhamatAdivarNano nAma dvAdazamaH sargaH samAsaH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / trayonAma: sTerna: rIte // prArammate munIzo'sau tato yAto, bhavyopakRtikarmaThaH / putraM zrIpunarAvAnaM, meLa banasevitaH / / / / pachI bhavyono upakAra karavAmAM samartha tathA lokothI sevAelA evA A munirAja anukrame zrI gujarAvAla nAmanA nagaramAM gayA. athaikadA munIze'smin, sukhasthAyini harSataH / preSito moharAbena, nUtotra samupAvau / / 2 / / have ahIM eka dahADo A munirAja harSathI sukhe rahete chate moharAjAe mokalelo dUta temanI pAse Avyo. sa daMbhena namaskAraM, kRtvovAca munIzvaraM / ahaM mohanRpasyAsmi, dUto durbuddhinAmakaH // 3 // 301 te dUta kapaTathI (te) munirAjane namaskAra karIne kahevA lAgyo ke, huM durbuddhi nAmano moharAjAno dUta chauM. 1. A sarganuM sarva varNana AlaMkArika che; teno garbhita khulAso A graMthanI svopajJa saMskRta TIkAthI jANI levo. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 balinA tena bhUpena, preSito bhavadAMtike / aMtakeneva saMdeza, miha vaktumahaM nijam // 4 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te yama sarakhA baLavAna evA moharAjAe potAno saMdezo kahevA mATe mane ApanI pAse mokalyo che. tacchRNutAsya saMdezaM, kathyamAnaM mayA mukhAt / yatastacchravaNe hyasti, hitaM ca bhavatAM sadA // 5 // mATe mArA mukhathI kahevAto evo A moharAjAno tamo saMdezo sAMbhaLo. kemake, te sAMbhaLavAmAM kharekhara hamezAM tamAruM hita che. munIzo'pi jagAdainaM, sudhAmadhurayA girA / kathayasvAvilaMbena, saMdezaM taM hi nirbhayam // 6 // munirAje paNa te dUtane amRta sarakhI madhura vANIthI kahyuM ke, (he dUta!) te saMdezo (tuM) turata kharekhara bhaya rahita thaIne kahe. vAcaM vAcaMyamasyaiva, mAkarNya karNayostadA / cakito'sAvuvAcAtha, saMdezaM mohabhUbhujaH // 7 // have te samaye munirAjanI evI rItanI vANI karNomAM sAMbhaLIne bhayabhIta thaelo A dUta moharAjAno saMdezo kahevA lAgyo. asmAkaM zAsati svAmI, nirbhayaM bhuvi bhairavaH / naMtavo itavAveza, ghati mude saddA // 8 // amAro bhayaMkara svAmI (moharAjA) bhayarahita pRthvI para rAja calAve che, ane prANIo paNa temanA hukamane hamezAM mukuTa 52 dhAraNa kare che. 6. bhairava: vuMtti zaMre / mISaLe sAmeve ca / / rUtyut // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayogama: sarca:| bhavadbhistu tadAdezo, bAlyata eva niHkRta / ni:rUpastena naH svAmI, odha yAtastayaiva va: || ph|| tamoe to temanA hukamane bAlyapaNAthI ja tiraskArelo che, tethI amAro te nirdaya svAmI te ja vakhate tamArA para gusse thayo hato. kiMtu bAlaM tadA jJAtvA bhavato bhavitavyataH / mAyatuM mavaMta ca, notsuo hi vamUva maH / / z0 // paNa te samaye tamone bALaka jANIne tamArI bhavitavyatAthI tamone DarAvavAne te kharekhara utsuka thayo nahIM. tathApyanAdaraM kRtvA, svAmino mama mAninaH / bhavaMtastu sadA khairaM bhuvi bhrAmyatha nirbhayam // 11 // ? 303 to paNa tamo to mArA ahaMkArI svAmino anAdara karIne hamezAM potAnI icchA pramANe nirbhaya thayA thakA pRthvImAM bhramaNa karo cho. iyatApi na saMtuSTA, yUyaM svIyopadezataH / AkarSatha nije pakSe, prajAstasya vazaMvadAH // 12 // vaLI eTalethI paNa saMtuSTa nahIM thaelA evA tamo, potAnA upadezathI tene (mArA svAmIne) vaza thaelI prajAne (tamArA) potAnA pakSamAM kheMco cho. evaM svIyopadezena, bahavo jaMtavo bhuvi / bhavadbhirnirbhayaM tUrNaM, tyajitAstasya zAsanAt // 13 // evI rIte tamoe potAnA upadezathI pRthvImAM ghaNA jaMtuone bhaya rahita turata te moharAjAnA zAsanathI tajAvelA che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 adhunA madhunA so'yaM, matto mattebhavattataH / nirbhaya pitaturthya, moharAno munIzvara // 4 / / tethI he munirAja ! have madirAthI madonmatta thaelA hAthInI peThe te A madonmatta thaelo moharAjA bhaya rahita tamArA prate kopAyamAna thayo che. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tatastasya zaraNasya, zaraNaM bhavatAM hitam / balinA saha loke hi, virodho'narthado mataH / / 15 / / tethI zaraNuM levA lAyaka evA te moharAjAnuM zaraNuM tamone hitakArI che; kemake duniyAmAM balavAnanI sAtheno virodha anarthane denAro mAnelo che. yadyasya zaraNaM yUyaM, nAMgIkartumihecchata / tathApyetadvacastasya manasA maMtumarhatha / / 16 / vaLI jo tamo A moharAjAnuM zaraNuM aMgIkAra karavAne na icchatA ho, to paNa tamAre tenuM ATaluM vacana manathI mAnavuM lAyaka che. bhavadbhirupadezasya, karma marmaprabhedakam / tasya bhUpasya lokAnAM, tyAjyaM prAjyahitecchayA / / 17 // tamoe te moharAjAnA marmone bhedanAruM evuM lokone upadeza devAnuM kArya (tamArA) utkRSTa hitanI icchAthI tajavuM. nocedasau mahAcaMDa, caMDadordaMDamaMDalaH / maMDalIkRtya kodaMDaM, balAttattyAjayiSyati // 18 // ane jo te kArya tamo nahIM tajo to, mahA bhayaMkara tathA caMDa che hastadaMDanuM maMDala jenuM evo A moharAjA dhanuSya caDAvIne baLathI te kArya tajAvaze. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoAma: spardhA:| zvApadAnAM yathA siMha, stArakANAM yathA vidhuH / dehinAM hi tathezo'yaM, moharAjo mahodayaH // 19 // vanavAsI pazuono jema siMha, tathA tArAono jema caMdra tema A mahAna udayavALo moharAjA kharekhara (sarva) prANIono svAmI che. asya senA mahArAja, mahArAjasya rAjate / nati moharAnasya, nirarapi durnayA / / 20 / / he mahArAja! jagatamAM mahAna rAjA sarakhA evA A moharAjAnI devothI paNa durraya evI senA zobhe che. 305 balino 'sya balAbhyarNe, yuSmAkaM nirbalaM balam / vilabhya ladhimAnaM hi, capalaM layamApsyati // 21 // balavAna evA A moharAjAnA sainyanI pAse tamAruM nirbaLa sainya kharekhara laghutA pAmIne turata nAza pAmaze. tadAgatya tadabhyarNe, kSamAM yAcata taM drutam / ninAma: svayaM sUrya, yudhmArUM hi hitecchayA / / 22 / / tethI tamo te moharAjAnI pAse AvIne tenI pAse turata potAnI meLe kharekhara tamArAM hitanI icchAthI (tamArA) potAnA aparAdhanI mAphI mAgo. anyathA moharAjena, samaraM samarAMgaNe / bhavaMto bhavatAM sainya, maivata RtumudyatAH / / 23 / / ane jo mAphI na mAgo to raNabhUmimAM moharAjAnI sAthe tamo tamArAM sainya sahita raNasaMgrAma karavAne taiyAra thAo. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 __ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / evaM nizamya tadvAcaM, vAcaMyamaziromaNiH / uvAca vAcaM vAcAlaM, dUtaM mohamahIpate: / / 24 / / evI rItanI te dUtanI vANI sAMbhaLIne muniomAM ziromaNi (evA te zrI AtmArAmajI mahArAja) te moharAjAnA vAcALa dUtane vANI kahevA lAgyA. tvayA yadgaditaM dUta, pUtaM sAmAdinA vacaH / kathyamAnaM mayA tasyo, ttaraM zRNu samAdhinA // 25 // he dUta! sAma Adika nItathiI pavitra thaeluM je vacana te kahyuM, teno mArAthI kahevAto uttara tuM samatAthI sAMbhaLa. tvatsvAmI zAsti dUtAtra, mugdhAnAM jagati dhruvam / pAtayatyanizaM lokAn , durgatau chalatazca saH / / 26 / / - he dUta! tAro te svAmI jagatamAM kharekhara mugdha loko para potAnI sattA calAve che, tathA hamezAM lokone chalathI durgatimAM pAche. mAmapi svIyapAza'tra, pAtayituM samAgataH / bAlizo bAlya evAsau, lAlyamAnaM subuddhinA // 27 / / te mUrkha evo (tAro svAmI) A duniyAmAM uttama buddhithI lAlana karAtA evA mane paNa, bAlyapaNAmAM ja potAnA pAzamAM pADavA mATe Avyo hato. 1. sAmadAnabhedadaMDarUpA nItayaH / / / / yaduktam-priyavacanAdinA krodhopazamanaM sAma / "parasparopakArANAM darzanaM guNakIrtanam / saMbaMdhasya samAkhyAnamAyatyAH saMprakAzanam // 1 / / vAcA pezalayA sAdhu tavAhamiti caarpnnm| iti sAmavidhAnajJaiH sAma paMcavidhaM smRtm"|| 2 // / / / / svadhanAdeH parebhyaH Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazamaH sargaH / mayA tu tasya mohasya, pAzaH pAzupatena saH / nirmamatvAhvayenAraM, chinno bAlyataeva hi / / 28 / / te mohArAjAno te pAza meM to bAlyapaNAthI ja nirmamatva nAmanA hathiyArathI turata kharekhara chedI nAkhyo che. evaM parAbhavaM prApya, matto mattebhavadbhuvi / bhApayan jaMtuvRMdAni, bhramatyeSa bhayapradaH / / 29 / / evI rIte mArAthI parAbhava pAmIne bhaya ApanAro te moharAjA madonmatta hAthInI peThe prANIonA samUhone bhaya Apato thako pRthvImAM bhamyA kare che. satyopadezinAM mahyA, mupadezena kovidAH / svayameva tyajaMti no, bhUpaM te kapaTAnvitam // 30 // 307 satya upadeza denArA evA amArA upadezathI pRthvImAM DAhyA mANaso potAnI meLe ja tArA kapaTI rAjAne taje che. 1. pratipAdanaM dAnam paMcavidhaM / / yathAha mukuTaH -" pratidAnaM tathA tasya gRhIta - syAnumocanam / dravyadAnamapUrvaM ca svayaM grAhapravartanam // deyasya pratimokSazca dAnaM paMcavidhaM smRtam " / / * / / bhedastrividho yathA - " streharAgApanayanaM saMharSotpAdanaM tthaa| saMtarjanaM ca bhedajJairbhedastu trividhaH smRtaH ' / / 1 / / ( rAjJo drohAya zapathapurvakaM 'amiSAmaikyamataM jAtaM' ityasyArthasya kapaTalekhAdInAM rAjasadasi prakSepAdrAjJo'nuyAyiSu snehasya parijanAnAM ca prabhorbhakterapanayanaM 'sneharAnApanayanam') ( anuyAyinAmeva parasparAbhibhavasaMjananaM 'saMharSotpAdanam ' ) ( saMtarjanaM ca prasiddhameva ) / / * / / daMDo'pi trividho yathA " vadho'rthagrahaNaM caiva pariklezastathaiva c| iti daMDavidhAnajJairdaMDo'pi trividhaH smRtaH / / " / / * / / 'sAma dAnaM ca daMDazceti catuSTayam / / mAyopekSedrajAlaM ca / saptopAyAH prakIrtitAH / / 1 / / " ityanye / / iti svopajJaTIkAyAm // 44 bhedazca / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / hetunA yadi tenaiva, kupito mohabhUpatiH / kartA kimahitaM no'yaM, siMhAnAmiva pheravaH / / 31 // te ja hetuthI kadAca jo moharAjA (amArA para) kopAyamAna thayo hoya, to te siMhonuM jema ziyALa tema amAruM zuM ahita karanAra che? zaraNaM tasya nIcasya, labdhvA kiM kurmahe vayam / azmAnaM vAhanIkRtya, tarItuM ko'bdhimicchati // 32 / / nIca evA te moharAjAnuM zaraNa leine amo zuM karIe? (kemake) pattharane vAhanarUpa karIne samudrane taravAne koNa Icche che? tyaktAro'tra vayaM naivo-padezasyAsya jlptH| ghUkaghUtkArato'rkaH kiM, tyajati jaMtubodhanam // 33 / / (vaLI) amo ahIM te moharAjAnA bakavAdathI upadezane tajanArA nathI ja; (kemake) ghuvaDanA dhutkArathI sUrya zuM prANIone jAgRta karavAnuM kArya kare che? tatkarmatyAjane'smAkaM, varAko'yamalaM kimu| kimabhraM tyAjayatyabja-kumudAkarabodhanam // 34 // amArA te upadezanA kAryane sajAvavAmAM A rAMkaDo moharAjA zuM samartha che? (kemake) vAdaLuM zuM caMdranA kumudAkaranA prabodhanane tajAve che? tasyAnIkaM ca no'nIka-saMnidhau nidhanaM gatam / jJeyaM tvayA hi sUryAgre, yathA tArApathe grahAH // 35 / / 1. anIko'strI raNe sainye // iti medinii|| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 zAma: : ! vaLI te moharAjAnuM sainya amArA sainya pAse tAre, jema sUrya pAse AkAzamAM tArAo tema nAza pAmeluM jANavuM. vilAbhyAsau nijaM nAza, macireNa mayA kRtam / samakSaM jagatAM nityaM, nyaGmukho hi bhaviSyati // 36 // (vaLI) A moharAjA turata meM karelA (tenA) potAnA nAzane meLavIne kharekhara hamezAM jagatonI samakSa nIcA mukhavALo thaze. asmAbhistu kimapyasyA-hitaM nAcaritaM dhruvam / tena tvakAri no'vajJA, siMhAnAmiva pheruNA // 37 // amoe to A moharAjAnuM kaMI paNa ahita kharekhara AcaryuM nathI, ane teNe to siMhonI jema ziyALe tema amArI avajJA karI che. tato gatvA tavezaM taM, moharAjaM madoddhatam / kSamAyAMcAkRte'smAkaM, prArthayAsya hito'smi cet // 38 / / mATe (he dUta!) jo tuM teno hitakArI ho to, tArA te madobaMta moharAjA (nAmanA) svAmine amArI kSamAnI mAgaNI mATe prArthanA kara. anyathA vigrahaM kartuM , vigrahasamarAMgaNe / samaitu so'pi vegenA-yAtA eva vayaM drutam // 39 // nahIMtara laDAI karavAne te moharAjA paNa zarIrarUpI raNabhUmimAM vegathI Ave; ane amone (paNa tyAM) turata AvyA ja jANavA. 1. vigraha: kAyavistAra-vibhAge nA raNe'striyAm / / iti medinI // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrutveti praNatiM kRtvA, dhRtvA khedaM ca mAnase / gata: svasvAmina: pArzva, dyUtoDyuM mohabhUpateH / / 40 / / evI rIte sAMbhaLIne moharAjAno A dUta (munirAjane) namaskAra karIne, tathA manamAM kheda dharIne potAnA svAmi pAse gayo. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / praNamya nyagadatsarva, mudaMtaM muditAnanam / mohabhUpamatho dUto, vAcA nyakkRtavAkpatiH / / 41 // have vANIthI dUra karela che bRhaspati jeNe evA (te) dUte harSita mukhavALA moharAjAne namaskAra karIne sarva vRttAMta kahyo. dUtavAcaM nizamyAtha, bhUta ivAkulo'bhavat / mohabhUpo mahAjopa--dranATopoTAnana: 542 // have dUtanI vANI sAMbhaLIne mahA krodhanA samUhanA ATopathI bhayaMkara mukhavALo evo moharAjA bhUtanI peThe Akula thayo. prArebhe ca mukhAdeSa, jalpArka iva jalpanam / somadhye samApatya, viSadhArAnima tA||4rU || vaLI te vakhate A moharAjA sabhA mAMhe AvIne viSadhArA sarakho bakabakIAnI peThe bakabakATa karavA lAgyo. adyApIha na kenApi, luptaM re mama zAsanam / vidyutaM vadhunAnena, vinayAnuMsAdhunA 544 / / are! Ajadina sudhI A duniyAmAM mArI AjJA koIe paNa lopI nathI, paNa A vakhate A vijyAnaMda sAdhue lopI che!! 1. syAjjalpAkastu vAcAlo vAcATo bahuMgarhyavAk / / ityamaraH / / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayAma: sa. / 311 tathAca samarAhato, vigrahasamarAMgaNe / ahaM tena mRgeNeva, mRgArAtirjayecchunA // 45 / / vaLI jaya IcchanAruM hariNa jema siMhane, tema te vijayAnaMda munirAje mane laDavA mATe zarIrarUpI raNabhUmi para bolAvyo che. varAko'yaM na jAnAti, mama dordaMDacaMDatAm / caMDatAM caMdamAno: viM, nAnAvukULapota: kaddA A bicAro vijayAnaMda munirAja mArA bhujadaMDanA bhayaMkarapaNAne jANato nathI, (kemake) sUryanA bhayaMkarapaNAne ghuvaDanuM baccuM zuM jANe che? kupite tu mayi moha, nAthe ko'yamanAthakaH / gate kopaM hi svarbhAnau, bhAnurbhAti kadApi kim // 47 / / (vaLI) jyAre huM moharAjA gusse thayo, tyAre A anAtha munirAja zuM hisAbamAM che? kemake, rAhu kopAyamAna thAte chate zuM sUrya kadApi paNa caLake che? mayi madoddhate gaMdha, hastini durjaye janaiH / utthite kadalIlIlAM, sulabhAM lapsyate tvayam / / 48 / / (vaLI) madathI uddhata thaelo, tathA lokothI na jItAya evo huM rUpI gaMdha hasti jyAre UThayo, tyAre A munirAja sulabha evI keLanI krIDAne pAmaze. matpratApAnale'nalpa, kalpAMtAnalasaMnibhe / sa klRptAnalpasaMkalpo, zalabhatvaM gamiSyati // 49 / / - atyaMta evA kalpAMta kALanA agni sarakhA evA mArA pratAparUpI agnimAM, karela che ghaNA evA saMkalpo jeNe evA te munirAja pataMgIApaNAne prApta thaze. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 bhobhoH sAmaMtamaMtryAdyAH, senAM hi samaronmukhAm / kurutAzvagajairyuktAM, rathaizca subhaTotkaTAm // 50 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / he sAmaMta maMtri Adiko! (tamo) ghoDA, hAthI tathA rathothI yukta tathA subhaTothI utkaTa thaelI senAne kharekhara raNasaMgrAma mATe taiyAra karo. evamAdizya tAneSa, prajvalan kopavahninA / kuvAsanAbhidhAM sadyo, jaitrabherimavIvadat // 51 // evI rIte teone hukama karIne, krodhAgnithI baLatA evA te moharAjAe turata kuvAsanA nAmanI caitrabherI vagaDAvI. tasyA nAdaM samAkarNya, zauryavallighanopamam / AmAdyA: sumaTA: sarve, sadya: sannAhatAM vyadhuH // 2 // zauryarUpI valline varasAda sarakhA evA te bherInA nAdane sAMbhaLIne kAma Adika sarva subhaTo turata taiyArI karavA lAgyA. athaivaM gajagaMdharva, rathavIrasamanvitaH / mohamUovidaMvena, samarAMmAyathI parU // have evI rIte hAthI, ghoDA, ratha tathA subhaTothI yukta thaelo evo te moharAjA turata raNasaMgrAmanI bhUmiprate Avyo. ito'yaM vijayAnaMdo, munirAjo mahodayaH / svabhaTAnAhvayAmAsa, samarotsukamAnasaH / / 54 // ahIM, mahAna udayavALA, tathA raNasaMgrAmamAM utsuka manavALA evA A zrI vijayAnaMda munirAje paNa potAnA subhaTone bolAvyA. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazamaH sargaH / kRtaprayANo mAMgalya, zakunaprerito javAt / saseno munirapyAgA, tsamarAMgaNabhUmikAm / / 55 / / kareluM che prayANa jemaNe, tathA mAMgalika zukanothI prerAelA te zrI vijayAnaMda munirAja paNa senA sahita samarAMgaNanI bhUmi para AvyA. evaM svakIyabalavRMdasamanvitau tau / vegena tatra samarAMgaNa bhUmibhAge // Agatya vai samarakarmasu zarmamanyA / vanyo'nyadhvaMsanaparau kila saMsthitau ca // 56 // 313 evI rIte potapotAnAM lazkaranA samUha sahita, raNasaMgrAmanAM kAryomAM sukha mAnatA thakA teo banne (moharAjA ane zrI vijayAnaMda munirAja) te raNasaMgrAmanI bhUminA bhAgamAM vegathI AvIne, kharekhara ekabIjAno nAza karavAmAM tatpara thayA thakA rahyA. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM tvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargoDAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 57 // "DAMkaH " kheTale teramo (jADIno saghaNo artha sAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsi zrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite mohabhUpapreSitadUtAgamana dUtoktyAdi yuddhakRte prasthAnavarNano nAma trayodazamaH sargaH samAptaH / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 // vaturvarAma: svapna: prApyate zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / senApatiM munivaraH pravidhAya buddhyA / buddhayA nidhAnajitavAkpatireSa harSAt // samyaktvamityabhidhamatra bhaTaM prabhAte / prAgAdatho samarabhUmimanIkayuktaH // 1 // have ahIM A buddhinA bhaMDArathI jitela che bRhaspatine jeNe evA A zrI vijayAnaMda munirAja buddhithI samyaktva nAmanA subhaTane senApati karIne prabhAtamAM sainya sahita harSathI samarAMgaNanI bhUmi prate AvyA. tatrAyayau samararaMgataraMgitAzaH / senApatiM ca capalaM viracayya saiSaH // mithyAtvamityabhidhamugrabhaTaM sasainya / AnaMdakaMdakalitaH kila mohabhUpaH / / 2 // laDAinA raMgathI UchaLelI che AzA jenI, tathA kharekhara AnaMdanA kaMdathI yukta thaelo evo te A moharAjA (paNa) turata mithyAtva nAmanA bhayaMkara subhaTane senApati karIne tyAM sainya sahita Avyo. 1. A sarganuM samasta lakhANa AlaMkArika jANavuM; tathA teno garbhita bhAvArtha A graMthanI svopanna saMskRta TIkAthI jANavo. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 caturdazamaH sargaH / sene ca tatra samarAMgaNabhUmibhAge / te dve api pramilite militograzastre // vAcaMyamo'tha ripusainikavRMdametad / jJAtuM jagAda sacivaM sa ca saMvidAkhyam // 3 // have te raNasaMgrAmanI bhUmimAM, ekaThAM karela che bhayaMkara zastro jeNe evI te banne senAo paNa ekaThI thaI; have te zrI vijayAnaMda munirAje zatrunA laDavaiyAonA samUhane jANavA mATe potAnA jJAna nAmanA maMtrIne kahyuM. vIkSyAtha zatrubalamAha munIzameSa / svAminimaM balataraM balavAramadhye // dhyAnAtsvayaM nayanagocaramAkurudhvaM / krUrApabuddhigajagaM tviha mohabhUpam / / 4 // have zatrunA sainyane joIne A (jJAnamaMtrI) munirAjane kahevA lAgyo ke, he svAmI ! ahIM sainyanA samUhanA madhyabhAgamAM krUra evI viparIta buddhirUpI hAthI para beThelA A moharAjAne tamo tamArI meLe dhyAna daIne nayanagocara karo. mithyAtvaM cakrapatimenamanIkato'gre / duSTAzayAkhyahayagaM hanavodyataM tam // vIkSasva nAtha mathitAkhilabhUmilokaM / vadhyaM zarAdivividhAyudhadhArakaM c|| 5 // vaLI he nAtha! sainyanA agrabhAge duSTa AzayarUpI ghoDA 1. balaM gaMdharase rUpe / sthAmani sthaulyasainyayoH // iti medinI / / 2. cakrasya senAyAH pti| yataH-cakra: koke pumAn kliibN| vraje sainyarathAMgayoH // iti medinI // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / para caDelA, mAravAne udyamavaMta thaelA, du:khita karela che sarva bhUmi paranA lokone jeNe, vadha karavA lAyaka tathA bANa Adika vividha prakAranA hathiyArone dhAraNa karanArA evA te A mithyAtva nAmanA senApatine tame juo. vIraM ca taM jagati jaMtujayapravINaM / kAmaM vipazyata sumAyudhadhArakaM ca // pArzvasthamasya vidhRtogravasaMtavAhaM / pauSpairapi svavizikhairjanaghAtakaM c||6|| vaLI (he munirAja!) jagatamAM prANIone jItavAmAM pravINa, puSyarUpI hathiyArane dhAraNa karanArA, dhAraNa karela che bhayaMkara evo vasaMtarUpI ghoDo jeNe, tathA potAnA puSpanAM bANothI paNa lokono ghAta karanArA evA kAmadeva (nAmanA) tenI (senApatinI) paDakhe rahelA yoddhAne tamo juo. pArzve'sya kopasubhaTaM kaTake gataM taM / kAlAnalavrajazikhAgrasakhaM sukhena // vegena vo nayanagocaramIza yUyaM / duAnanAmarathagaM kurutograzastram / / 7 // (vaLI) he svAmI ! enI (kAmadevanI) paDakhe lazkaramAM rahelA, kalpAMtakALanA agninA samUhanI zikhAnA agrabhAga sarakhA, dudhdhana nAmanA ratha para caDelA, tathA bhayaMkara zastravALA evA te krodha nAmanA subhaTane tamo vegathI sukhe karIne daSTigocara karo. 1. vAho bhuje pumAnmAna-bhedAzvavRSavAyuSu // iti medinI // 2. viziSTA zivamasthA 'vizid: rA' ti zai: || Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazaH sa. / pRSTe'sya mAnasubhaTaM bhaTakoTikalpaM / kalpAMtakAlavikarAlaghanAghanogram // haMsapravAsadamamUM satataM jananA / mIkSasva taM kapaTadaMtigataM munIMdra // 8 // vaLI he munIMdra ! AnI (krodhanI) pAchaLa (rahelA) kroDo subhaTo sarakhA, kalpAMtakALanA bhayaMkara varasAda sarakhA bhayaMkara, mANasonA prANone (haMsone) hamezAM pravAsa ApanArA tathA kapaTa rUpI hAthI para caDelA evA te A mAna nAmanA subhaTAne tamo juo. tatpArzvagaM subhaTamenamathogravIryaM / lobhAbhidhaM munivareMdra vinidranetram // netraM sadA narakabhUmipateH svanetrai / rIkSasva hi tvaritamatra gatatrapAzvam / / 9 // he munivareMdra ! have tenI (mAnanI) pAchaLa (rahelA) bhayaMkara vIryavALA, praphullita AMkhovALA, hamezAM narakanA svAmiprate (yamaprate) leI janArA, tathA nirlajjatArUpI ghoDAvALA evA A lobha nAmanA subhaTane tamo ahIM turata juo. evaM mune vividhvaahngaannekaa| nekAgramAnasaparAn samare sametAn // nAnAstramaMDitakarAnarisainikAgrA / nIkSasva daMDadharakarmakarAnivogrAn / / 10 // he munirAja ! evI rIte vividha prakAranA vAhano para caDelA, ekAgra manamAM tatpara, nAnA prakAronA hathiyArothI zo Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / bhItA hAthovALA tathA jANe yamanA cAkaro hoya nahi, tema bhayaMkara evA raNasaMgrAmamAM AvelA aneka zatrunA agresarI laDavaiyAone tamo juo. uktveti maMtriNi munIzamatho sthite'tra / yoddhAgriNAmanikayoH samarotsukAnAm // kolAhalaH samarabhUmitale tadAsI / ttenAMbaraM ca sahasA bibharAMbabhUva // / 11 // have evI rIte munirAjane kahIne maMtri (mauna) rahate chate (banne) lazkaranA raNasaMgrAmamAM utsuka thaelA mukhya yoddhAono te samaye tyAM raNasaMgrAmanI bhUmi para kolAhala thayo, ane tethI AkAza bharAi gayuM. mAtaMgabRMhitaravairhayaheSitaizca / bhUmau saradratharathAMganinAdavRMdaiH // yuddhotsukograsubhaTAsyajasiMhanAdai | rdhvanyAkuleva samarAMgaNabhUmirAsIt / / 12 // hAthIonI garjanAnA zabdothI, ghoDAonA heSAravothI, pRthvI para cAlatA rathonA cakronA zabdonA samUhothI, tathA yuddhamAM utsuka evA bhayaMkara subhaTonA mukhathI nIkaLatA siMhanAdothI samarAMgaNanI bhUmi jANe zabdothI Akula thaI hoya nahIM jema, tema thai. TaMkAranAdaparivRttadigaMtarANi / vIrA dhanUMSi nijahastagatAni cakruH // kecitkarAttakaravAlakarAladehA / dehaMgatA iha hi vIrarasAva rejuH / / 13 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvAma: maLa: 1 319 TaMkAranA nAdothI bharAelA che dizAonA madhya bhAgo jenAthI evA dhanuSyone keTalAka subhaToe potAnA hAthomAM dhAraNa karyAM; vaLI ahIM hAthomAM dhAraNa karelI talavArothI bhayaMkara zarIravALA thaelA keTalAka subhaTo to dehadhArI jANe kharekhara vIra raso ja hoya nahIM jema tema zobhavA lAgyA. kecitkarAttazarasaMgata kArmukogrA / agrezvarAH subhaTapaMktiSu varmitAMgAH // prAsavrajAkalitahastabhaTAzca keci / dyuddhonmukhAstu capalaM capalA babhUvuH / / 14 / hAthamAM dhAraNa karelA bANo sahita dhanuSyothI bhayaMkara lAgatA, subhaTonI zreNiomAM agresara, tathA bakhtarayukta aMgavALA evA keTalAka (subhaTo) tathA bhAlAMonA samUhothI yukta thaelA hAthovALA keTalAka capala subhaTo turata kharekhara yuddha mATe sanmukha thayA. AgAdathograbalakopabhaTo'grabhAge / durdhyAnanAmarathagaH karasaMdhRtAstraH // vAcaMyamasya subhaTo'pi zamAbhidho'gre / saddhyAnanAmarathago dhRtazastravAraH / / 15 // have (moha rAjAno) bhayaMkara baLavALo durdhyAnarUpI ratha para caDelo, tathA hAthamAM dhAraNa karela che hathiyAra jeNe evo krodha nAmano subhaTa agADInA bhAgamAM Avyo; (tathA) uttama dhyAnarUpI ratha para caDelo, ane dhAraNa karela che zastrono samUha jeNe evo samatA nAmano zrI AtmArAmajI munirAjano subhaTa paNa agADInA bhAgamAM Avyo. 2. dhanuthAodhanvarArA-manoraMDAnuMm|| mara: | ta: / / tyamaH // 2. prAsastu Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 tau dvAvaha samarAMgaNabhUmibhAga / yanyo'nyanAzanaparau paramaujasau ca // bANAMstu tUrNamatibAhubalau bhaTAgrau / cikSepatuH kSaNata eva raNAgralInau / / 16 // have ahIM samarAMgaNanA bhUmi bhAgamAM ekabIjAnA nAzamAM tatpara, mahA parAkramavALA, ati bAhubaLavALA, subhaTomAM agresarI tathA raNanA agrabhAgamAM lIna thaelA evA teo baMne turata kSaNavAramAM ja bANo pheMkavA lAgyA. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / AsIttadAMbarataTaM zaravArayuktaM / varSartukAlajaladhArayutaMva tUrNam // teSAM ca kAMtikalitA nizitAgrabhAgAH / saudAminIlalitarAjicayAva rejuH / / 17 // te vakhate bANonA samUhothI yukta thaeluM AkAzanuM taTa jANe turata varSARtunA samayanI jaladhArAothI yukta thayuM hoya nahIM (tema thayuM) tathA teonA (bANonA) cakacakita ane tIkSNa evA agrabhAgo jANe vIjaLIonI manohara zreNionA samUho hoya nahIM prema tema zolatA hatA. lakSaM ca mArgaNagaNAH pravilabhya tatra / pRSTaM pradazarya samare hi tayoH prayAtAH // citraM kimatra jagatIha guNojjhitAnA / meSaiva kovidavarairgaditA pravRttiH // 18 // 1. lakSaM vyAjazaravyayoH // saMkhyAyAmapi / itihaimaH // 2. mArgaNaM yAcane'nveSe / mArgaNastu zare'rthini / / iti haimaH // | Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / 321 tyAM raNasaMgrAmamAM teo bannenA bANonA samUho (pakSe- mAgaNonA samUho) lakSane (pakSe-lAkhogame dhanane) meLavIne kharekhara pRSTa (pITha) dekhADIne cAlyA gayA; temAM zuM Azcarya che ? (kemake) A jagatamAM guNothI (pakSe-dorIothI) rahita thaelA onI evI ja pravRtti uttama paMDitoe kahelI che. bANaiH zamAgryasubhaTane salIlamatra / muktairathaH pravigataH kSaNato vinAzam // kopAbhidhasya subhaTasya ghaTodbhavena / muktairyathAtha culukairjaladhirjagatyAm // 19 // have (munirAjanA) samatA nAmanA agresara subhaTe krIDA sahita mukelAM bANothI ahIM (moharAjAnA) krodha nAmanA subhaTo (durbAna nAmano) ratha, agastie mUkelA culukothI jagatamAM jema samudra tema kSaNavAramAM nAza pAmyo. kalpAMtakAlajaladhirva tadeha tUrNaM / tenaiva kopasubhaTo'bhavaduddhato'yam // vegena so'tha mathito rathato'vatIrya / dhRtvA zaraM dhanuSi tasya tatAna nAdam // 20 // te ja hetuthI A krodha nAmano subhaTa te vakhate ahIM kalpAMtakAlanA samudranI peThe uddhata thayo; tathA thita thaelA evA teNe vegethI rathathI UtarIne dhanuSya upara bANa caDAvIne teno TaMkAra karyo. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 nAdena tena pavinAdanibhena tatra / tUrNaM nitaMbataTasaMgatakhaMga kozIH // paMkSAzritAH kaTakavArasuzobhitAMgAH / kSobhaM gatAH samarabhUmiga bhUbhRto'pi // 21 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vajranA nAda sarakhA te nAdathI tyAM kaTI taTa para prApta thaela che talavAronA miyAno jemane (pakSe--mekhalA para prApta thaela che lokhaMDanI khANo jemane) madadagArothI Azrita thaelA) (pakSepAMkhothI Azrita thayelA) vIravalayonA samUhathI zobhitAM aMgovALA (pakSe zikharonA samUhothI zobhitA bhAgovALA) evA samarAMgaNamAM rahelA rAjAo paNa (pakSe-parvato paNa) turata kSobha pAmyA. kSiptAH kSaNena rAmavIrapatau ca tena / viddhA atho pathigatAstu patatriNo'tra // vairipramuktasukalaMba kadaMbakaizca / bhAnupramuktakiraNaistamasAM vrajAva / / 22 // have te krodha nAmanA subhaTe kSaNavAramAM samatA nAmanA subhaTonA agresarI para ahIM choDelAM bANo, sUrye mUkelAM kiraNothI jema aMdhakAronA samUho, tema vairIe (samatAe) mUkelAM uttama bANonA samUhothI mArgamAM rahyA thakA ja viMdhAyAM. 1. khaDgaM lohe pumAnbuddha / vizeSe gaMDake tathA // iti zrIharSaH // 2. kozo'strI kuddhale pAtre / pezyAM zabdAdisaMgrahe // jAtikoze'rthasaMghAte / divye khaDgapighAnake / / iti tAlavyAMteSu medinI / / 3. pakSastu mAsArdhe gRhasAdhyayoH / / cullaraMdhre bale pArzve / varge kezAtparazcaye / / picche virodhe dehAMge / sahAye rAjakuMjare // iti mUrdhanyAMteSu haimaH // 4. kaTakastvadrinitaMbe / bAhubhUSaNe / / iti haimaH / / bhUbhRdgirau nRpe caiva / / iti dhanaMjayaH / / 6. kalaMbamArgaNazarAH // ityamaraH / / 5. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / tenaiSa naSTamahimA kila kAMdizIkaH / kopAbhidho'tha subhaTaH sthira eva tasthau // hastAttavittapariNAzagatapramodo / mArge yathA tanudharastanutAM gato'ram // 23 // tethI karIne have kharekhara nAza pAmela che, mahimA jeno, tathA bhayabhIta thaelo evo krodha nAmano subhaTa, hAthamAM prApta thaelA dhananA nAzathI gaela che, harSa jeno (ane tethI ja) turata kAryapaNAne prApta thaelo (arthAt UtarI gaelA mukhavALo) evo mANasa turata mArgamAM jema, tema sthira ja rahyo. kAlaM vilabhya zamanAmabhaTo'pi tUrNaM / vakSa:sthale pravijaghAna ghanapramodaH // krodhogravIramatha saMmathitAzayaM taM / tIkSNaiH svamArgaNagaNairgaNitAribhAvam / / 24 // 323 have avasara meLavIne atyaMta harSita thaelA evA samatA nAmanA subhaTe paNa turata, sArI rIte mathita thayela che Azaya jeno tathA gaNela che vairibhAva jeNe evA te krodha nAmanA bhayaMkara subhaTane vakSaHsthalamAM potAnA tIkSNa bANonA samUhothI mAryo. 1. kAMdiziko bhayadrutaH / / ityamaraH // * // / 'kAMdizaM yAmi' ityAha / 'tadAheti mAzabdAdibhyaH ' ( vA0 4|4|1) iti Thak / pRSodarAdiH (6 / 3 / 109) / mukuTastu - kadi vaiklavye' (bhvA0 A0 se0 ) / bhAvadhaJantAtmatvartha / ini: (5 / 2 / 115) / kAndI / 'zIkR secane' (bhvA0 A0 se0 ) / bhAve ghaJ (3 / 3 / 18) / zIkaH kSaraNArthatvAdazrupAte vartate / vaiklavyayukto'zrupAtaH / kAMdizIkaH / tadyogAjjyotsnAdyaN ( 5 / 2 / 103 ) - ityAha // iti svopajJaTIkAyAm / / - Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ghAtena tena sa papAta mahItale'ram / prANairapi drutamihaiva babhUva muktaH // sUryo'pi tasya zavalagnakarAnnirIkSya / snAtuMva siMdhupatimeSa yayau vizuddhayai // 25 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te prahArathI te krodha nAmano subhaTa turata pRthvI para paDyo, ane ahIM ja turata prANothI paNa rahita thayo; (te vakhate) A sUrya paNa tenA zabane lAgelAM (potAnAM) kiraNone joine zuddhine mATe jANe snAna karavAne hoya nahIM jema tema samudra prate gayo. (arthAt khasta thayo.) tArApathastimiraraMgabhayaMkarAMta / rAsIttadA bhayadaeva jagajjanAnAm // citraM tadaiva kila mohacamUcarANAM / ghUkAgriNAmapi zucaH sahasA babhUvuH / / 26 // te samaye aMdhakAranA (zyAma) raMgathI bhayaMkara thaela che madhya bhAga jeno evuM AkAza jagatanA lokone bhaya ApanAruM ja thayuM; paNa AzcaryanI vAta che ke, te ja samaye ghuvaDomAM agresarI sarakhA evA moharAjAnA subhaTone kharekhara ekadama dilagIrIo thai. evaM taMmIjavikarAlaghanAMdhakAre / bhUmau visarpati gatAH pRtanAcarAste // AvAsayozca nijayoH shrmgaaNgbhaagaa| anyo'nyazauryavikathAbharavAvadUkAH / / 27 // evI rIte rAtrithI utpanna thaelo bhayaMkara aMdhakAra pRthvI para 1. rajanI yAminI tamI // ityamaraH // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazaH saf. 325 phelAte chate, thAkelA che aMganA bhAgo jemanA, tathA parasparanA zauryanI vikathAnA samUhamAM vAcALa evA te lazkarIo potapotAnA AvAsamAM gayA. prAtarvibhAvasurapIha nabho'grabhAge / saMbodhayankamalinIH sahasAyayau saH // krodhAhatezca subhttaagrimmohcitte| lInaMva zokamiSatastimiraM praNaSTam / / 28 // prabhAtamAM ahIM AkAzanA agrabhAgamAM te sUrya paNa kamalinIone prabodhita karato thako turata Avyo; ane krodha nAmanA subhaTanA haNavAthI (thaelA) zokanA miSathI jANe subhaTomAM agresarI evA moharAjAnA cittamAM lIna thayo hoya nahIM jema, tema aMdhakAra nAza pAmyo. senAdvayasya subhaTA api tatra tUrNaM / yuddhotsukAzca samarAMgaNamAyayuste // hastAttakhaDgazarakuMtavimaMDitAMgA / mAtaMgavAjirathavAhanavAhitAzca / / 29 // have (te samaye) banne senAnA, hAthamAM dhAraNa karelA khaga, bANa tathA bhAlAMothI zobhita aMgovALA, tathA hAthI, ghoDA ane ratharUpa vAhanothI vahita thaelA evA yuddhamAM utsuka thaelA te subhaTo paNa tyAM samarAMgaNamAM turata AvyA. 1. vibhAvasustu bhaaskre| hutAzane hArabhede / / ityuktatvAt // 2. mAtaMga: zvapace gaje // iti medinI // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / daMtAvaleMdramadadhUtAziraHsamuttha / __siMdUrapUraparipUritadigvibhAgAH // vAcaMyamaprati raNAgatamohabhUpe / / kopAjaDA api tadA hyaruNAva rejuH / / 30 // te vakhate zreSTha hAthIonA, madathI kaMpAvelA mastakamAMthI uDelA siMdUranA samUhathI bharAelA jaDa evA paNa dizAonA bhAgo, munirAja sAme laDavA mATe AvelA moharAjA prate kodhathI jANe lAla thayA hoya nahIM jema tema zobhavA lAgyA. aakaashgaanrishraahtviirmaulii| bAhuvrajaM hRdi vimanya karAlavAlAn // pIteH khuroddhatarajaHpihitetarIkSe / mArtaMDamaMDalamapIha bhayAdva guptam / / 31 // AkAzamAM UchaLelAM evAM zatruonAM bANothI haNAelAM (chedAelAM) subhaTonA bhayaMkara kezovALAM mastakone, hRdayamAM rAhuno samUha jANIne, sUryanuM maMDala paNa ahIM, ghoDAnI kharIothI UDelI dhUlithI AcchAdita thaelA AkAzamAM jANe bhayathI ja hoya nahIM jema tema gupta rahyuM. Agatya so'tha rabhasA nijavAjiyukto / ___mukto drutaM capalamohamahIdhavena // 1. daMtI daMtAvalo hastI / / ityamaraH / / 'daMtazikhAt saMjJAyAm' (5 / 2 / 113) iti valac / 'vale' (6 / 3 / 118) iti dIrghaH // iti svopajJaTIkAyAm // 2. maulimastakamuMDake // iti haimaH / / 3. pIti zce striyAM pAne // iti medinI // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 caturvaNama: saf. / hstaattkNtkrvaalkraalruup| stasthau tadA samarabhUmitale'tra lobhaH // 32 // have capala evA moharAjAe mUkelo, tathA hAthamAM dhAraNa karelA bhAlAM tathA talavAramAMthI bhayaMkara rUpavALo evo te lobha (nAmano) subhaTa te vakhate ahIM vegathI turata potAnA ghoDA sahita samarAMgaNamAM AvIne Ubho. AgAttathaiva munimukcamUcaro'gre / raMgeNa saMgaraMganirmamatAbhidhAnaH // sAdRzyabhAvavaravAjiyuto bhaTAgyo / hastAttazastrabharabhItibharaprado'ram / / 33 // tevI ja rIte raNasaMgrAmamAM rahelo nirmamatA nAmano, subhaTomAM agresara, tathA hAthamAM dhAraNa karelAM zastronA samahUthI bhayanA samUhane denAro evo munie mUkelo subhaTa turata sAdRzyabhAvarUpI ghoDA sahita harSathI agADInA bhAgamAM Avyo. pUrvaM tayoH samarasaMgatayorbabhUva / vIrAgriNoH samarabhUmitale kalaMbaiH // bhItipradaH khacarabhUcaranirjarANA / manyo'nyanAzaparayoH smrstdaiv||34 // te ja vakhate prathama saMgrAmamAM prApta thaelA, subhaTomAM agresarI, tathA ekabIjAnA nAzamAM tatpara evA te banne subhaTo vacce raNabhUmi para khecara, bhUcara tathA devone (paNa) bhaya ApanAro raNasaMgrAma thayo. 2. saMzo dha vI i ti kvinI | 2. taMvamAgarIrA: | ityamaraH / / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zauDiryavAravaranirmamatApramuktaiH / pakSAzritaizca nizitaistu patatribhizca // lobhasya mArgaNagaNAH sahasA vinaSTAH / pathyeva tatra samare svaguNacyutAzca // 35 // zauDiryanA samUhathI manohara evA nirmamatA (nAmanA yoddhAe) mUkelA, pAMkhovALA, tathA tIkSNa evAM bANothI te saMgrAmamAM lobha nAmanA subhaTanA potAnI dorIothI chUTelAM bANonA samUho ekadama mArgamAM ja nAza pAmyA. bANaprahArabharanirgataraktarakta / maMgaM tadA hatahRdaH sahasAsya reje // channaMva lobhasubhaTasya bahirgataizca / kopapravAhanikarairiha hRdyamAtaiH / / 36 // te vakhate ahIM bANonA prahAronA samUhathI nIkaLelA rudhirathI rakta thaeluM, haNAelA hRdayavALA evA A lobha nAmanA subhaTanuM zarIra jANe (potAnA) hRdayamAM nahIM mAtA ane (tethI) bahAra nIkaLelA evA krodhanA pravAhanA samUhothI jANe ekadama AcchAdita thayuM hoya nahIM jema tema zobhavA lAgyuM. kuMtaM tataM tataviSAdagato gatAzo / haste svayaM khalu vidhAya vadhAya lobhaH // 1. nizitakSNutazAtAni tejite / / ityamaraH / / 2. raktaM nIlyayadiraMjite / kuMkume'sRjyanurakte / prAcInAmalake'ruNe / iti haimaH / / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazama spardhA: dha zatroradhAvadatha saMgararaMgalIno / roSAruNo bhRkuTibhaMgakarAlabhAlaH / / 37 / / have vistAra pAmelA khedane prApta thaelo tathA gaelI che AzA jenI evo, laDAinA raMgamAM lIna thaelo, krodhathI lAla thaelo, ane bhrUkuTinA bhaMgathI vikarALa lalATavALo thaelo lobha nAmano subhaTa, pote kharekhara hAthamAM vistRta bhAluM leine (potAnA) zatrune mAravA mATe doDayo. vegena nirmamamahAsubhaTena so'tha / khaDgena tatra sahasA vihato hatAzaH // kalpAMtakAlamilitogramahAnilena / vRkSo yathAtra nijavegabhareNa mahyAm / / 38 // have kalpAMta kALamAM ekaTho thaelo bhayaMkara pavana A pRthvImAM potAnA veganA samUhathI jema vRkSane, tema nirmamatA nAmanA subhaTe vegathI, haNAela che AzA jenI evA te lobha nAmanA subhaTane tyAM talavArothI mAryo. tUrNaM svakIyahayato'tha papAta so'pi / sAkaM manorathabharairiha saMgarAgre // 329 lobho bhaTaH pravaramohamahAnRpasya / tatrAzayAca mumuce'subhireSa sAkam / / 39 // have te lobha subhaTa paNa ahIM turata potAnA ghoDA parathI raNAMgaNanA agrabhAgamAM manorathanA samUhonI sAthe paDayo; ane mahA baLavAna evA moha nAmanA mahAna rAjAnI AzAnI sAthe tyAM prANothI paNa rahita thayo. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sUryo'pyatho tamasamAMsalamohabhUpaM / vIkSya svakIyariputulyamamUM ca citte|| nidhyAya tasya mukhadarzanato viSaNNo / roSAdivAruNataraH sa gato'nyadezam / / 40 // have te sUrya paNa zokathI (aMdhakArathI) puSTa thaelA evA moharAjAne joIne, tathA tene cittamAM potAnA zatrutulya jANIne, tenA mukhane jovAthI khedayukta thayelo thako, tathA jANe krodhathI ja hoya nahIM jema, tema vadhAre lAla thayo thako anya dezamAM gayo. (arthAt masta thayo.) ghorAMdhakAranikaraiH pihite'tarIkSe / svasvAni sainikagaNAH zibirANi jagmuH / / abje tadA nabhasi vai samupAgate ca / hRtkairavaM mimila mohanRpasya zokAt / / 41 // te vakhate bhayaMkara aMdhakAranA samUhathI AkAza chavAte chate laDavaiyAonA samUho potapotAnA AvAso prate gayA; tathA AkAzamAM caMdra Avate chate moharAjAnuM hRdayarUpI caMdravikAsi kamala zokathI bIDAI gayuM. 1. tamasaM tu nizAcarma // iti trikAMDazeSAt // 2. nabho'tarIkSaM gaganamanaMtaM sukhavartma kham // ityamaraH / / dyAvApRthivyorantarIkSyate / 'IkS darzane' (bhvA0 A0 se0) karmANi dhaJ (3 / 3 / 19) / vede tu chAMdasaM hasvatvaM / aMtar RkSA (Ni nakSatrA) Nyasya / pRSodarAditvAt (6 / 3 / 109) itvam / asmin pakSe 'antarikSam' iti hsvmdhyH| adhikaraNavyutpattistu nocitaa| lyuTAdhatro bAdhaprasaMgAditi svopajJaTIkAyAm // 3. niveza: zibiraM ssNddhe|| ityamaraH / / 4. abjo zaMkhazazAMkau ca // ityamaraH // 5. kairavaM caMdrakAMtaM / gardabhaM kumudaM kumud / / iti mAdhavaH // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 caturdazamaH sargaH / AsIttadA ca rajanI virahAkuleyaM / ghoraaNdhkaarbhrpuuritdigvibhaagaa|| divyo DusaMhatimiSeNa vinidranetrA / dRSTuM nijenamatha caMdramasaM kimutkA / / 42 // vaLI te samaye (potAnA svAminA) virahathI Akula thaelI, tathA bhayaMkara aMdhakAranA samUhathI pUrelo che dizAono bhAga jeNIe, evI A rAtrI, manohara tArAonA samUhanA miSathI khullI AMkhovALI thaI thakI potAnA svAmI caMdrane zuM jovAne utkaMThita thaI hatI ? AkArya tUrNamatha mohanRpaH svapArzve / sAmaMtavargamavadattviti raktanetraH // re re mamAgrasubhaTAH pravidhAya dhairyaM / yuddhaM ghaMge vividhavIryabalairvidheyam / / 43 // have lAla netrovALA moharAjAe turata sAmaMta vargane 1. rajanI yAminI tamI / / ityamaraH / / rajaMtyanuraktA bhvNtiraaginno'syaa| kSipeH kicca' (u02|107) iti cakarAdaniH / kitvAna lopaH (6 / 4 / 24) / GIS (ga0 4 / 1 / 45) iti svopajJaTIkAyAm // 2. tArakApyuDuvA striyAm / / ityamaraH / / avatIti-UH / kvip (3 / 2 / 178) / 'jvaratvara'-(6 / 4 / 20) ityuutthau| "isvo npuNske'-(1| 2 / 47) iti isvaH / samAsottaraM 'iko husvo'DayaH' iti vA hrasvaH / Duyate?H / DIDo mitaDvAditvAt (vA0 3 / 2 / 108) DuH / "u ca taDDa ca' iti vigrahaH / striyAM tu 'UzcAsau Duzca' iti jJeyaH / 'uDuH / udduu| uDavaH / ityAdi dhenuvat / yadvA-'u saMbuddho ruSoktau ca / zivavAcI tvanavyayam // u prazne ca' haimH| u krodhaM Dayate-unA zaMbhunA DIyate vaa| 'mitaDvAdibhyaH' (3 / 2 / 180) iti DuH // iti svopajJaTIkAyAm // 3. prage prAtaH prabhAte / / ityamaraH / / pragIyate atra vA / 'gai zabde (bhvA0 pa0 a0) ke pratyayaH / / iti svopajJaTIkAyAm // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / potAnI pAse bolAvIne evI rIte kahyuM ke, are! mArA agresarI subhaTo! prabhAtamAM vividha prakAranA vIryanA balothI (tamAre) dhairya dharIne yuddha karavuM. prAtarmarIcinicayoccanijAstravRMdaiH / / sUraM nijAritamasaM hananodyataM tam // spardhApraNunna subhaTA api kiM nu sUrAH / zastrairnijArinikaraM prati saMprayAtAH / / 44 // prabhAtamAM kiraNonA samUharUpI UcAM evAM potAnA hathiyAronA samUhothI, potAnA zatru evA te aMdhakArane mAravAmAM udyamavaMta thayelA sUryane joIne zuM spardhAthI prerAelA zUrA (bahAdura) subhaTo paNa zastro sahita potAnA zatruonA samUha prate dhasI AvyA? yoddhAgribhiH pravitataM AditaM nbho'gre| kSiptaM patatrinikaraM ca patatriNo'pi // dRSTvA mudeva ninadaM kila tenuruccaiH / ko modate na nijajAtyudayaM hi vIkSya / / 45 // mahAna yoddhAoe phekelA, vistAra pAmelA tathA kharekhara AkAzanA agrabhAgamAM UchaLelA evA patatrionA (bANonA) 1. dvayormarIciH kiraNo / bhAnurusraH karaH padam // iti zadbArNavaH / / mriyate tamo'smin / 'mukaNibhyAmIciH' (u0 4 / 70) strIpuMsAdhikAre'truTimAsimarIcayaH' iti liMgAnuzAsanam // iti svopajJaTIkAyAm // 2. subhaTe zUraH sUrye ca / daMtyo'pi / ityuSmavivekaH / / yadAha daMDi:- vAruNI vAruNIbhUtasaurabhA sArebhAspadam' iti / / suvati prerayati karmaNi lokam / 'pU preraNe' (tu0 pa0 se0) 'susUdhAJ gRdhinyaH kran iti svopajJaTIkAyAm // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza: saf / 333 samUhane joIne, patatrio paNa (pakSIo paNa) jANe harSathI hoya nahIM jema, tema kharekhara UMce prakAre zabdo karavA lAgyA; kemake potAnI jAtino udaya joIne koNa harSita nathI thatuM? mohAdhipena rabhasA prhitstdaiv| kAmAbhidho'tha subhaTaH samupAjagAma // citte yathA kuguruNA kathitaH kubodhaH / kaSTapradaH samarabhUmitale zaThasya / / 46 // have te ja samaye, kugurue kahelo du:khadAyI kubodha jema zaThanA cittamAM, tema moharAjAe vegathI mokalelo kAma nAmano subhaTa samarAMgaNamAM Avyo. valgadvasaMtavaravAjigato bhaTAgro / / bANairnijaiH kusumajaiH kusumAyudho'yam // zatruJ jaghAna hRdi te'pi tadaiva tena / tatraiva tenurabhito luThanaM dharitryAm / / 47 // UchaLatA evA vasaMtarUpI uttama ghoDA para beThelo, tathA subhaTomAM agresara evo e kAmadeva nAmano subhaTa potAnA puSponAM bANothI zatruone hRdayamAM mAravA lAgyo; tethI te ja samaye tyAM ja te zatruo paNa cAre bAjuthI pRthvI para loTavA lAgyA. vIkSya svakIyasubhaTAnatha saMgarAgre / kaSTaM gatAnarikarAgatabANavRMdaiH // vAcaMyamo'pi nijasainikavAramadhyAd / brahmAbhidhaM bhaTavaraM pratitaM mumoca / / 48 // have raNasaMgrAmanA agra bhAgamAM potAnA subhaTone, zatrunA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / hAthathI AvatAM bANonAM samUhothI duHkhita thaelA joIne munirAje paNa potAnA lazkaranA samUhamAMthI, tenA prate brahmacarya nAmanA uttama subhaTane mokalyo. tau dvAvapIha samarotsukamAnasogrA / vagre'vasarpya parikharvitavIradapa // viMdhyAcalAvanataTe madamaMDitAMgau / daMtAvalAviva raNe samayuddhatAM ca // 49 // ahIM saMgrAmamAM utsuka manathI bhayaMkara, tathA aTakAvela che subhaTono garva jeoe, evA teo banne paNa agADI AvIne, viMdhyAcalanI pRthvImAM rahelA vananA taTamAM made karIne zobhitAM aMgovALA evA hAthIonI peThe raNamAM yuddha karavA lAgyA. protsarpidarpabharabhAritadehabhAga: / kaMdarpanAmasubhaTo bhaTakoTitulyaH // kalpAMtakAlavikarAlaghano yathAddhi / rbANairnabho'gramakarotparipUritaM ca // 50 // have UchaLatA ahaMkAranA samUhathI bhArayukta thaela che zarIrano bhAga jeno, ane kroDo subhaTa sarakho evo kAmadeva nAmano subhaTa, kalpAMta kALano vikarALa varasAda jema pANIthI tema bANothI AkAzanA agra bhAgane saMpUrNa karavA lAgyo. kuMtena tatra vihato hRdi darpavIro / brahmAbhidhena sahasAtha camUcareNa // pRthvyAM papAta capalaM paritaptadeho / vAtAhato hi viTapIva suvATikAyAm / / 51 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / 335 have tyAM brahma nAmanA subhaTe karIne ekadama bhAlAMthI hRdayamAM viMdhAelo tathA khedayukta zarIravALo kAmadeva nAmano subhaTa turata pavanathI haNAeluM uttama bagIcAmAM raheluM vRkSa jema, tema kharekhara pRthvI para paDayo. ratyAH patiM ca patitaM pRthivItale'dho / dhUlau viluMThatamavekSya tadIyajIvaH // sthAne gataM pratikule ca mumoca tUrNaM / jIvA yadUrdhvagatayaH samayaprasiddhAH / / 52 // have te kAmadeva nAmanA subhaTane nIce pRthvItala para paDelo, dhUlImAM loTato tathA pratikUla sthAnake paDelo joine, teno jIva turata (tene) tajato havo; kemake jIvo UrdhvagativALA zAstromAM prasiddha che. evaM gatAsumatha kAmabhaTaM nirIkSya / vIrAgriNaM sapadi saMgarabhUmibhAge // hAhAravo'jani tadaiva camUcarANAM / sainye sakhedamiha mohamahIdhavasya / / 53 // have evI rIte vIromAM agresarI evA kAma nAmanA subhaTane raNasaMgrAmanI bhUmimAM turata mRtyu pAmelo joIne, te ja vakhate ahIM moharAjAnA sainyamAM kheda sahita subhaTono hAhAkAra thayo. 1. samayaH zapathAcAra | siddhAMteSu tathA dhiyi // iti medinI // smynm| samIyate'tra anena vA / sameti vA 'iN gatau' (a0 pa0 a0 ) / 'i gatau' (bhvA0 pa0 se0) vA / 'erac' (3 / 3 / 56) / 'puMsi-' (3 / 3 / 118) iti ghovA / / pacAdyac ( 3 / 1 / 134) vA / iti svopajJaTIkAyAm / / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / AkarNya taM kharakaraH sahasA tadaiva / kolAhalaM subhaTajaM hi bhayAdivAram // saMgRhya bhAnuvasu kAMtipadena kaMpro / dvIpAMtaraMprati palAyanatAM sa bheje / / 54 // te ja vakhate sUrya, subhaTothI utpanna thaelA te kolAhalane sAMbhaLIne ekadama kharekhara bhayathI hoya nahIM jema, tema (potAnA) kiraNorUpI dhanane laine (cakacakAyamana) kAMtinA miSathI kaMpato thako dvIpAMtaramate nAzI gayo. senAdvayasya pRtnaacrvrgmaalaaH| svasthAnakaMprati ca celuratho saghoSAH // pAthonidhiMprati yatheha payodakAle / kalUMkaSAH kulamahIdharato dharitryAm / / 55 // have banne senAnA subhaTonA samUhanI zreNio, varSAkALamAM A pRthvImAM (rahelI) nadIo kulaparvatathI jema samudramate tema dhvaniyukta thaI thakI potAnA sthAnaka prate cAlavA lAgI. mohAdhipasya manasi pravidahyamAna / ciMtAnalasya sahasA bahirAgateha // dhiSNyasphuliMgakalitA kila dhUmramAle / vAkAzagAtha tamasAM tatirAtatAsIt / / 56 // have ahIM moharAjAnA manamAM baLatA evA ciMtArUpI agninI ekadama bahAra nIkaLelI, tathA tArAorUpI taNakhAothI yukta thaelI evI jANe kharekhara dhuMvADAnI zreNi hoya nahIM jema, tema AkAzamAM rahelI aMdhakAronI zreNi vistRta thaI. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvaMzama: sparza: 1 svIyaprabhAbharavibhUSitameghamArgaM / tamyAM tamIpatimavekSya munIzvarasya // cakSuzcakorasuzakuMtayugaM pramodaM / mohasya netrakamalaM milanaM ca yAtam / / 57 // potAnI kAMtinA samUhathI zobhAvela che AkAzane jeNe evA caMdrane rAtrine viSe joine munirAjanAM netrorUpI uttama cakora pakSIonuM joDaluM harSa pAmyuM tathA moharAjAnuM netrarUpI kamaLa bIDAi gayuM. dRSTvAruNodayapadena nijAM mahelAM / kausuMbhavastrakalitAM madanAkulova // prAtardizaM nijakaraiH parirabhya pUrvAM / saMbhogaraMgamakarodatha caMDabhAnuH || 58 // have prabhAte potAnI strI evI pUrva dizAne aruNodayanA miSathI kasUMbI vastra karIne yukta thaelI joine jANe kAmAtura thayo hoya nahIM jema, tema sUrya potAnAM kiraNothI (hastothI) (teNIne) AliMgana karIne saMbhogaraMga karavA lAgyo. Ajagmuratra samarAMgaNabhUmibhAge / zastrairnijairatha yutAH subhaTAlivArAH // 337 vArAMnidhAviva javena taraMgayuktA / nAiima: parivRttA: saritAM pravAhA:|| 2 / mojAMothI pakSe-azvaphAlothI) yukta thaelA, sarpAdikathI (pakSe-hAthI AdikothI) viTAelA evA nadIonA pravAho vegethI samudramAM jema, tema potAnAM zastrothI yukta thaelA subhaTonI zreNionA samaho have ahIM samarAMgaNanI bhamiprate AvyA. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / nistriMzavRMdamakarodatha sainikAnAM / maulInihArinikarasya tadA prabhinnAn // yadvAtra kovidavaro hi na ko viveda / nistrizanAmabhajatAM kila niHkRpatvam / / 60 // have te samaye ahIM sainikono khagono samUha zatrunA mastakone chedavA lAgyo; athavA ahIM kayA uttama paMDite "nispriMza' (nirdaya) nAmane bhajanArAonuM nirdayapaNuM nathI jANyuM? (arthAt bhaeyuM 4 che.) yoddhAgriNAM zarabharaiH prapatadbhirugrai / razvAapIha paridIrNasupRSTabhAgAH // kaSTaM gatA nijakhurairavaniM khanaMto / taH praveSTumiva bhAMti samudyatAzca / / 61 // mahAna yoddhAonA paDatA evA bhayaMkara bANothI phATI gaela che uttama pRSTabhAga jeonA evA ghoDAo paNa ahIM kaSTane prApta thayA thakA potAnI kharIothI pRthvIne khaNatA thakA jANe kharekhara aMdara praveza karavAne udyamavaMta thayA hoya nahIM jema tema zobhe che. mAnAbhidho'tha subhaTaH samupAjagAma / prAptAjJayA sapadi mohamahIzvarasya // astraiH samaM samarabhUmitale yathAMzu / yukto'ruNo'ruNanidezayuto'barAgre / / 62 // have mAna nAmano subhaTa moha rAjAnI, prApta thaelI A 1. nistrizoni ghRNe khaDge / / iti haimaH // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / 339 jJAthI turata kiraNothI yukta thaelo sUrya aruNanI AjJA sahita jema AkAzanA agrabhAgamAM tema raNasaMgrAmanI bhUmitala para Avyo. AgAdatho nirabhimAna iti prasiddhaH / vAcaMyamasya subhaTo'pi samIpamasya // kodaMDanAdaparinAdita meghamArgI / karNArjunAviva tataH samayuddhatAM tau / / 63 / have tenI samIpe nirabhimAna evA (nAmathI) prasiddha evo munirAjano subhaTa paNa Avyo, (tathA) pachI teo banne karNa ane arjunanI peThe yuddha karavA lAgyA. bANairatho nirabhimAnabhaTamuktai / dIrNAMgamAnasubhaTo'bhavadugrakopaH // haMtuM svakIyamarimeSa samudyatazca / karNAgrakRSTanijacApaguNoruhastaH / / 64 // have nirabhimAna (nAmanA) subhaTe mUkelAM bANothI phATI gaela che aMga jenuM evo mAna nAmano subhaTa bhayaMkara kopavALo thayo, tathA kAnanA agrabhAga sudhI kheMcelA evA potAnA dhanuSyanI dorIthI manohara thaela che hAtha jeno evo thayo thako te potAnA zatrune mAravAne udyamavaMta thayo. evaM ca tatra subhaTe'tha samutthite'gre / zatrupramuktazarasaMhatayaH prapetuH // tAbhiH kSatAMgavigaladrudhirorudhAro / mANikyadAmakalitova rarAja mAnaH / / 65 // have evI rIte UThelA te (mAna nAmanA) mukhya subhaTa para Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zatrue choDelAM bANonA samUho paDyA, ane tethI ghAyala thaelA aMgamAMthI gaLatI rudhiranI manohara dhArAvALo thayo thako mAna subhaTa jANe mANikayonI mALAoe karIne yukta thayo hoya nahIM jema, tema zobhavA lAgyo. haMso'pi tasya zarapaMktisuvRSTipAta / zIrNaM nirIkSya nijavAsamatho sakhedaH // tyaktvA ca taM pravigato hyaparapradezaM / . vRSTerhi haMsanikarA dadhati prayANam / / 66 // have teno haMsa ketAM jIva paNa, bANonI zreNinA uttama vRSTipAtathI vikharAelA potAnA AvAsane (zarIrane) joIne kheda sahita tene tajIne bIje sthAnake gayo; kemake vRSTithI haMsonA samUho prayANane dhAraNa kare che. haMsaM ca taM kila vilokya kRtaprayANaM / - haMso'pi meghapathago nijamitra bhAvam // svAMte vicArya varavArinidhiM jagAma / saMtastyajaMti na hi sAptapadInamatra / / 67 // 5252 rekha cha prayAze mevA (tanA) te DaMsane (94ne) joIne AkAzamAM rahelo haMsa paNa (sUrya paNa) manamAM po 1. ravizvetacchado hNso| ityamaraH // haMti gacchati / 'hana hiMsAgatyoH' (a0 pa0 a0) pacAdyac (3 / 1 / 134) 'bhavadvarNAgamAddhaMsaH' iti sak / yadvA-vRta vadivacivasihanikamikaSibhyaH' (u0-3| 62) iti sapratyayaH // iti svopajJaTIkAyAm // 2 sakhyaM sAptapadInaMsyAt / ityamaraH / saptabhiH padairavApyate / 'sAptapadInaM sakhyam' (5 / 2 / 22) iti sAdhu / / iti svopajJaTIkAyAm // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza: f / 341 tAnA mitrabhAvane vicArIne uttama samudra prate gayo, kemake saMta puruSo A duniyAmAM kharekhara mitrAI tajatA nathI. mohasya sainikagaNA api vAyasAva / mitre gate klklaarvraavitaashaaH|| sviiyaaribhiitibhrshiirnnmnHprdeshaaH| sthAnaM yayurnijanijaMprati zokayuktAH // 68 // kalakalATa zabdothI zabdayukta karela che dizAo jeoe tathA potAnA zatru taraphanA bhayanA samUhathI vikharAela che mananA pradezo jemanA ane zokayukta thaelA evA moharAjAnA sainikonA samUho paNa sUrya asta hote chate kAgaDAonI peThe potapotAne sthAnake gayA. jagmurnijAvasathameva munIzvarasya / harSagraphullamanasaH paridIrNakhedAH // zatroH parAjayavilabdhanRpaprasAdAH / zauryAnvitAH samarabhUmitalAtpravIrAH / / 69 // harSathI praphullita thaela che mana jemanuM, tathA gayelo che kheda jemano ane zatrunA parAjayathI meLavela che rAjAnI (potAnA svAminI) kRpA jemaNe evA munirAjanA zurA subhaTo (paNa) raNabhUmi parathI potAnA sthAnake ja gayA. petustadA sitagabhastigabhastayo'pi / vAcaMyamasya pRtanopari dIrNatApAH // khedaM daduH kila taeva ciraM ca citraM / mohasya sainikagaNaM rvirshmyov|| 70 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te samaye caMdranAM kiraNo paNa nAza karela che tApa jeoe evA thayA thakA munirAjanI senA para paDavA lAgyAM, paNa AzcaryanI vAta che ke, te ja kiraNo ghaNA kALa sudhI moharAjAnA lazkarIonA samUhane sUryanAM kiraNonI peThe kharekhara kheda devA lAgyAM. nakSatravAramiSato'tha tamaHsamUha | stUrNaM svakIyasuhRdaH paribhAvya citte // zatroH parAbhavamayaM galadazruvAro / mohasya zokabharato nanu kiM ruroda / / 71 // // have A aMdhakArano samUha potAnA mitra evA moharAjAnA zatruthI thaelA parAbhavane hRdayamAM dhArIne turata zokanA samUhathI nakSatronA samUhanA miSathI gaLatA azruovALA thayo thako zuM rudana karavA lAgyo? jAte prabhAta iha bhAnubhireSa bhAnuH / svIyaiH zarairiva nijAritamaH samUham // dIrNatvameva nayanugrakaro rathastho / rAjeva khehi sa babhau raNabhUmibhAge / / 72 // ahIM prabhAta thAte chate te bhayaMkara kiraNovALo tathA rathamAM beThelo evo A sUrya, rAjA jema raNabhUmi para tema, potAnAM bANo sarakhAM kiraNothI potAnA zatrurUpa evA aMdhakAranA samUhane nAza karato thako kharekhara AkAzamAM zobhavA lAgyo. senAdvayasya bhaTasaMhatayaH sametA / velA ivodakanidhidvayasaMbhavAzca // kuMtAsibANasamudAyataraMgayuktA / stIraMva saMgaramukhaM dhvanipUritAzAH / / 73 // be samudrothI utpanna thaelI velAo jema kAMThA para tema, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 vaturvarama: saf. / bhAlAM talavAra tathA bANonA samUharUpI mojAMothI yukta thaelI dhvaniothI pUrelI che dizAo jeoe evI banne senAnI subhaTonI paMktio samarAMgaNanA mukha para AvI. krodhograzoNanayano'tha sa mohabhUpaH / sAraMgavairiravadhUtasamastalokaH // bhrUbhaMgataH kila karAlavizAlabhAlo / vAcaM jagAda mukhato nijasainikAMzca / / 74 // krodhathI bhayaMkara ane lAla thaela che AMkho jenI ane siMhanAdathI kaMpAvela che samasta loka jeNe, tathA bhRkuTInA bhaMgathI kharekhara bhayaMkara thaela che vizAla bhAla jenuM evA te moharAjA potAnA subhaTone mukhathI vacana kahevA lAgyo. rere bhaTA mama kaTItaTasaktakhaDgAH / yudhyadhvamadya nijavizvabalAdbhavaMtaH // vAcaMyamasya subhaTairbata naH praNItAH / senAcarA acirataH zamanAtithitvam / / 75 // kaTI taTa para rAkhela che khago jeoe evA he mArA subhaTo!! tamo Aje potAnA samasta baLathI yuddha karo. vaLI arere!! munirAjanA subhaToe ApaNA sainikone turata mArI nAMkhyA che !! yuSmAdbhiradya kila yuddhamaho vidheya / mevaM yathA munivarasya camUcarANAM // nAzo bhavetkSaNata eva yathArkabhAbhi / dattapramodatatibhistamasAM tatInAm / / 76 // aho ! Aje tamoe evuM yuddha karavuM ke jethI, dIdhela che Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / AnaMdanI zreNio jeNe evI sUryanI kAMtiothI jema aMdhakAronI zreNiono tema munirAjanA sainikono kSaNamAM ja vinAza thAya. zrutveti vAcamatha mohamahIzvarasya / zauryapracoditahRdo hRdi kopayuktAH // petuH samaM samarabhUmitale balena / vAcaMyamasya pRtanopari vIravArAH / / 77 / / have moharAjAnI vANI sAMbhaLIne zauryathI prerAelAM che hRdayo jemanAM tathA hRdayamAM kopayukta thaelA evA subhaTonA samUho ekI vakhate ja munirAjanI senA para paDyA. sUrIzvarasya subhaTA api saMgatkA / ApeturugrasamarAMgaNabhUmibhAge // AttograzastrabharabhItidahastayugmA / vegena tatra yabhito yamakiMkarAva / / 78 // raNasaMgrAmamAM utkaMThita thaelA tathA dhAraNa karelA evA bhayaMkara zastronA samUhathI bhayAnaka che hastayugmo jemanA evA jANe yamanA kiMkaro hoya nahIM jema, tema cAre bAjuthI tyAM samarAMgaNanA bhUmibhAga para sUrIzvaranA subhaTo paNa dhasI AvyA. jAtastadAtra samaraH samarAcalAyAM / zrAMtAMtakogracaraNaH zaraNAtiriktaH // vairiprabhinnaripumastakapaMktiruddha / mArgo doH putanayoH dhRtanAvALAm / 576 // te vakhate ahIM samarabhUmimAM, thAkI gaela che yamano bhayaMkara caraNa jemAM, tathA zaraNArahita, ane vairIe cheThelAM zastronA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtA: saf: . rU41 mastakonI zreNiothI rodhAelA che mArga jemAM evo banne senAonA subhaTono saMgrAma thayo. senAcarAMgagaladasrasamUhadhAra / prodbhUtazaivaladharAlijasupravAhe // . vIravrajasya tatazIrSakadaMbakAni / rAjIvarAjaya ivAbabhurAtatAzca / / 80 // sainikonA aMgathI jharatA, rudhiranA samUhanI dhArAthI utpanna thaelI nadIonI zreNinA thaelA uttama pravAhamAM subhaTonA samUhanA vistAra pAmelA mastakonA samUho jANe vistAra pAmelI kamaLonI zreNio hoya nahIM jema tema zobhatA hatA. kSiptaizcamUcaravarairgagane gataizca / bANavajaiH kila nabhaH prababhUva bhinnam // nocetsadA vitatadhISNyagaNApadezA / dbhAMtisma tatra kimu hi kSatapaMktayo nu / / 81 // uttama subhaToe phekelA tathA AkAzamAM pahoMcelA evA bANonA samUhothI kharekhara AkAza bherAI gayuM; jo ema na hota to te AkAzamAM vistAra pAmatA evA tArAonA samUhanA miSathI kharekhara chidronI paMktio kema zobhe che !! evaM prabhUtabalasainyagaNe hi yuddhaM / kurvatyajastramiha mohanRpapramuktaH // . mithyAtvanAmapatanApatirAtatAna / . siMhAravaM kRtagatapramadArinAgam / / 82 // evI rIte ahIM atyaMta baLavALo sainyono samaha ekadama Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / yuddha karate chate moharAjAe mUkelA mithyAtva nAmanA senApatie, karela che mada rahita zatrurUpI hAthI jeNe evo siMhanAda karyo. zrutvAravaM bhaTagaNAH kila kaMpamApu / stenAtataM gajavarAH sthirabhAvamIyuH // azvA apIha vikRtonnatakarNadezA / stasthurbhayAkulahRdo gatasattvavArAH / / 83 // (evI rIte) teNe vistArelA siMhanAdane sAMbhaLIne subhaTonA samUho kaMpavA lAgyA; gajeMdro sthira thayA; ane karela che UMcA kAnanA bhAgo jeoe, tathA gaela che sattvano samUha jemano evA ghoDAo paNa ahIM bhayAkula hRdayavALA thayA. samyaktvanAmasubhaTo'tha smaagto'gre| labdhvA nidezamiha zastrayutaH svanetuH // mithyAtvanAmasubhaTo'pi samIpamasya / kalpAMtakAlapavanova smaajgaam|| 84 // have ahIM samyakatva nAmano (munirAjano) subhaTa potAnA svAminI AjJA leine zastro sahita agrabhAgamAM Avyo; ane mithyAtva nAmano subhaTa paNa kalpAMta kALanA pavananI peThe tenI samIpa Avyo. aMgazravadrudhiravAramadapravAhau / hastAttakuMtakaradaMDavimaMDitau ca // viMdhyAvanau samarabhUmitale tadaiva / / daMtAvalAviva mitho mathanodyatau tau|| 85 // zarIramAMthI jharatA rudhiranA samUharUpI madanA pravAhavALA, Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / 347 tathA hAthamAM dhAraNa karelA evA bhAlAM rUpI suMDadaMDothI maMDita thaelA evA hAthIo jema viMdhyAcaLanI bhUmimAM tema teo banne te ja vakhate samarAMgaNanA bhUmitala para ekabIjAne nAza karavAmAM udyamavaMta thayA. samyaktvabANanikarairhatadeha bhAgo / mithyAtvanAmavaravIrapatiH papAta // aMgaM ca tasya niziteSukRtavraNADhyaM / valmIkavadrudhiradaMbhasajaMtu reje / / 86 // samyaktvanA bANonA samUhothI haNAela che zarIrano bhAga jeno evo mithyAtva nAmano uttama subhaTeza paDayo; tathA tIkSNa bANoe karelA kSatothI yukta thaeluM evuM tenuM aMga rudhiranA mizathI jaMtuo sahita thaelA rAphaDAnI peThe zobhavA lAgyuM. jIvo'pi tasya nijadhAma vizIrNamevaM / dRSTTA yayau paraniketanalabdhaye'tha // kovA sacetanajanaH pravilokya sadma / bhagnaM nijaM paranikAyamaho na yAyAt / / 87 // have teno jIva paNa evI rIte potAnA sthAnakane nAza pAmeluM joine bIjA sthAnakanI prApti mATe cAlyo gayo; athavA aho! kayo sacetana mANasa potAnuM ghara bhAMgeluM joine bIjA ghara prate na jAya. evaM svakIyabalanAzamatho vilokya / krodhoddhataH samarabhUmitalaM prayAtaH // mohaH svayaM varatuNIrasuzobhipRSTo / hastAttakArmukagaNairvikarAladehaH // 88 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have evI rIte potAnA lazkaranA nAzane joine krodhathI uddhata thaelo tathA uttama tuNIrathI zobhAyukta thaela che pRSTha jevuM, ane hAthamAM dhAraNa karelA dhanuSyanA samUhothI bhayaMkara aMgavALo evo moharAjA pote samarAMgaNanA bhUmitala prate gayo. 348 TaMkAranAdamakarocca sa mohabhUpaH / karNAgrakRSTaguNakArmuka bhImadehaH // kalpAMtakAlaghanagarjanibhaM tadaiva / zrutvainamagryabhaTasaMhatayazcakaMpuH // 89 // kAnanA agrabhAga sudhi kheMcAela che dorI jenI evA dhanuSyathI bhayaMkara zarIravALA evA te moharAjAe vaLI TaMkAranAda karyo; te ja samaye kalpAMtakALanA varasAdanI garjanA sarakhA te nAdane sAMbhaLIne agresara subhaTonI zreNio kaMpavA lAgI. vAcaMyamo'pi nijasainikarakSaNAya / prAgAdatho samarabhUmitale svayaM saH // yuddhaM tayorabhavadatra bhayapradaM ca / saMsmAritograbhaTakauravapAMDavIyam / / 90 // have te zrI vijayAnaMda munirAja paNa potAnA sainikonA rakSaNa mATe pote samarAMgaNanI bhUmi para AvyA; ane ahIM bhaya ApanAruM tathA yAda karAvela che bhayaMkara subhaTovALuM kauravapAMDavanuM yuddha jeNe evuM teo bannenuM yuddha thayuM. muktairmunIzakarataH zarapaMktivRMdaiH / saktaizca mohanRpadehavibhAgavAre // so'bhAtsahastrakarayukta ivogratejA / dattAkhilAvanijanAtapabhAnutulyaH / / 91 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamaH sargaH / 349 munirAjanA hAthathI mUkelA ane moharAjAnA zarIravibhAgonA samUhamAM coTelA evA bANonI zreNionA samUhothI te bhayaMkara tejavALo moharAjA jANe hajAro hAthothI (pakSe-- kiraNothI) yukta thayo hoya nahIM jema tema dIdhela che saghaLI pRthvInA lokane tApa jeNe evA sUrya sarakho zobhavA lAgyo. mohe'tha naSTabalabhAji munIzvaro'pi / bANaM mumoca nijabhAvaratAkhyamugram // viddhazca tena sa papAta mahItale'raM / prANAzca taM mumucureva gatapramodam / / 92 // have nirbaLa thaelA evA moharAjA para munirAje paNa AtmasvabhAvaramaNatA nAmanuM bhayaMkara bANa choDayuM; ane tethI viMdhAelo te moharAjA turata pRthvI para paDyo; ane (tenA) prANo paNa harSa rahita jema thAya tema tene choDI ja gayA. evaM svanetari hate'tha camucarAzca / mohasya te khalu palAyanatAM prapeduH // vAcaMyamo'pi jayamApya mudA prayAto / harmyaM nijaM capalameSa divAbhidheyam / / 93 // evI rIte potAno svAmI haNAyAthI moharAjAnA te subhaTo kharekhara nAzI gayA; ane A munirAja paNa jaya meLavIne harSathI turata potAnA devaloka nAmanA mahelamAM padhAryA. hRdi vicArya sadAtmahitAya ca / bhavika mohamahIpatinA saha // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / samaramatra kuru pravaraujasA / capalameva labhasva ca siddhizam / / 94 // he bhavika! hRdayamAM vicArIne hamezAM Atmahita mATe tuM moharAjA sAthe ahIM atyaMta baLathI saMgrAma kara, ane turata ja mokSasukha meLava. sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargoDhAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 57 // "DhAMkaH " kheTale yauhamo. (jADIno saghaNo artha bhAgaNa pramANe ja jANavo. iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite zrI vijayAnaMdasUrIzvareNa mohanRpeNa sahakRtasaMgrAmavarNana tatsvargagamano nAma caturdazamaH sargaH samAptaH / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 // paMcadazamaH sargaH prArabhyate // athaivaM bodhayitvAsau, bhUribhavyAMzciraM mahau / ratnasamitinidhyarka, varSe pUrNe sUrIzvaraH // 1 // dhyAnaM hRdyarhatAM dhyAyana, jyeSTazuklASTamIdine / vibhAvaryAM vibhAvaryaH, prayAtastridivAlayam // 2 // // yugmm|| evI rIte kAMtithI manohara evA A sUrIzvara ghaNA kALa sudhI pRthvImAM ghaNA bhavyone bodha ApIne saMvata 1953nA jeTha sudi AThamane divase rAtrie arihaMta prabhunuM dhyAna dharatA thakA svarge gayA. munyarke'staM prayAte'smin , bhArataM hi tamomayam / jAtaM mithyAtvighUkAnAM, manassu pramadapradam // 3 / / A munirAjarUpI sUrya asta pAmate chate mithyAtvIrUpI ghuvaDonA manamAM harSa denAruM evuM kharekhara aMdhakAramaya bharatakSetra thayuM. asya zaMkaralAlena, kapaDavaMjavAsinA / zrAddhavaryeNa bhAvena, zrIzatrujayaparvate // 4 // sthApitA pratimA caikA, sUrIzasya manoharA / vIracaMdrasya putreNa, bhavyaharSapradA sadA // 5 // // yugmam // vaLI A sUrIzvaranI kapaDavaMjanA rahenAra zaMkaralAla vIra Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / caMda nAmanA uttama zrAvake bhAvathI zrI zatruMjaya parvata para (AdIzvarajInI TukamAM) hamezAM bhavyone harSa ApanArI eka manohara mUrti sthApI. tAladhvaje dvitIyA ca, sthApitA pratimA zubhA / asya zutAvacaMdrA, zrInavapuravAptinA // 6 // vaLI A munirAjanI bIjI uttama mUrti jayapura nivAsI munasapha gulAbacaMdabhAIe tAladhvaja para (talAjA para) (sumatinAthajInA) maMdiramAM sthApI. tRtIyA gujarAvAla, grAme'pi prabhaviSyati / pratimA sthApitA mInA - kumAryAsya munIzituH // 7 // vaLI A sUrirAjanI trIjI pratimA (temanA zarIra jevaDI murzIdAbAdanA rahevAsI rAyabahAdura dhanapatisiMhajInAM rANI) mInAkuMvarI taraphathI (jyAM mahArAja zrI svargavAsa thayA) tyAM gujarAvalA gAmamAM sthApana thavAnI che. caturthI pAdarAgrAme, pratimAM sthApayiSyati / pAnAcaMdrAbhidhaH zrAddho, munIzasyAsya bhAvataH // 8 // vaLI A munirAjanI cothI pratimAne pAdarA nAmanA gAmamAM pAnAcaMda kIsoradAsa nAmanA zrAvaka sthApana karavAnA che. paMcamIM pratimAM tvasya, vaDodarAbhidhe pure / tAtacaMdrAbhiSa: zrAddha, sthApaciti mAvata: / / z|| vaLI A munirAjanI pAMcamI pratimA vaDodarA nAmanA zaheramAM gAMdhI lAlacaMda nAmanA zrAvaka bhAvathI sthApana karavAnA che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 vaMza saf. / punarasya munIzasya, sthApitA hi bhaviSyati / pratimA suprabhAvADhyA, huziyArAbhidhe pure / / 10 / / vaLI A munirAjanI uttama prabhAvavALI mUrti kharekhara huzIyArapura nAmanA nagaramAM paNa sthApana thavAnI che. pAduke asya paTyAkhya, grAme staH sthApite jnaiH| evaM ca vallabhIpUri, sthApite ca bhaviSyataH // 11 // vaLI A munirAjanI pAkA lokae paTTI nAmanA gAmamAM sthApana karelI che; tathA vallabhIpuramAM paNa evI rIte sthapAvAnI che. aneneha munIMdreNa, bhuvi mithyAtvino jnaaH| SaTsahastramitA jaina, dharme kila dRDhIkRtAH // 12 // vaLI A munirAje pRthvImAM cha hajAra mithyAtvI mANasone (bodha ApIne) jaina dharmamAM dRDha karyA. anekanagarAdhIzAn , bodhayAmAsa vegtH| dayAmayahRdazcAyaM, kArayAmAsa tAnsadA // 13 // vaLI A munirAje aneka rAjAone vegathI bodha pamADayo; tathA teone hamezAM dayALu hRdayavALA karAvyA. rAjamAnaM sadA labdhaM, sUriNA tena bhUrica / vAridhineva vizve'smin , gAMbhiryabharadhAriNA // 14 / / vaLI gaMbhIratAnA samUhane dharanArA evA te munirAje sarvadA A jagatamAM samudranI peThe ghaNuM rAjA taraphanuM ( kSe-caMdra taraphanuM) mAna meLavyuM. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 anekavAdino jitvA, nyAyazAstravizAradAn / munIMdro'sau jayaM prApa, kesarIva mRgAniha / / 15 / / zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / nyAyazAstromAM paMDita evA aneka vAdIone jItIne, hariNone jItIne jema kesarIsiMhe tema A munirAje jaya meLavyo. tatpratApaparAbhUtAH, paravAdinizATanAH / vanaM gatvA guhAM bhejuH sadA'jJAnatamoratAH / / 16 / / " te munirAjanA pratApathI parAbhava pAmelA evA paravAdIorUpI ghuvaDo (athavA coro) hamezAM ajJAnarUpI aMdhakAramAM rakta thayA thakA vanamAM jaine guphAmAM rahevA lAgyA. zAsati munirAje'smin bhArate bhAratA janAH / jainadharmasya sAmrAjyaM prApUratnatrayaM sadA // 17 // " 1 bharatakhaMDamAM A munirAja zrI jainadharmanuM rAjya karate chate bhAratanivAsI lokoe hamezAM ratnatraya meLavyAM. municaMdramamUM dRSTvA, cakorA iva paMDitA: / muvaM yAtA: saddA mahyAM, dharmatattvAminASiNa: // chuTa pRthvImAM A munirAjarUpI caMdrane joine dharmatattvanA abhilASI paMDito cakoronI peThe hamezAM AnaMda pAmyA. munerasya giraM pItvA, bhavyAH svAdasudhAnibhAm / ihaiva sarvadA mahyAM, devazarma vilebhire / / 19 // svAdathI amRta sarakhI evI A munirAjanI vANI pIne bhavya lokoe hamezAM A pRthvImAM ja devasukha meLavyuM. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadazamaH sargaH / evaM kiyatprabhAvaM ca, varNayAmi munIzituH / asyaikajihvayAhaM hi zeSAherapyagocaram // 20 // evI rIte (sahasra jIbhovALA) zeSanAgane paNa agocara evA A munirAjanA prabhAvane huM eka jIbhathI kharekhara keTaloka varNavuM? 9 sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargeNAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH // 21 // "NAMkaH " kheTale paMcharamo. (jADIno saghaNo artha sAgaNa pramANe ja jANavo.) 355 iti zrIjAmanagaranivAsi zrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrIvijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvara zrImadAtmArAmajiccarite pariziSThasUriprabhAvavarNano nAma paMcadazamaH sargaH samAptaH / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // SoDazaH sarva: prArate evaM zrIvijayAnaMda, sUrIzasyeha varNitam / bhavyalAbhakRte kiMci, ccaritraM pramadapradam // 1 // evI rIte zrI vijayAnaMda sUrIzvara mahArAjanuM kiMcit ane harSa ApanAruM caritra bhavyonA lAbha mATe (me) varNavyuM. adhanAsya munIzasya, parivArasya varNanam / kiMcitkaromi bhavyAnAM, mAnaseSu mudAM pradam // 2 // have A munirAjanA parivAranuM bhavyonA manomAM harSa ApanAruM kiMcit varNana karuM chuM. munIzasyAsya ziSyeSu, zrI lakSmIvijayAhvayaH / mukhyo'bhUtkhalu vIrasya, gautama iva paMDitaH // 3 // 1 A munirAjanA ziSyomAM paMDita evA zrI lakSmIvijayajI nAmanA, zrI vIraprabhunA jema gautama tema mukhya (ziSya) hatA. 1. zrI lakSmIvijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAtie puSkaraNA brAhmaNa hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma viSNucaMdajI hatuM tathA temaNe saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 lokajI: : / tato babhUva zAstrajJaH, saMtoSavijayAhvayaH / ziSyo'muSya munIMdrasya, dharmadhyAnaparAyaNaH // 4 // te vAra pachI A munirAjanA zAstrone jANanArA tathA dharmadhyAnamAM tatpara evA zrI saMtoSavijayajI nAme ziSya thayA. tato'bhavanmunIzasya, shriirNgvijyaabhidhH| ziSyo'sya jainasiddhAMta, pArago dharmatatparaH // 5 / / pachI A munirAjanA jaina siddhAMtonA pArane pahoMcelA tathA dharmamAM tatpara evA zrI raMgavijayajI nAme ziSya thayA. babhUva ca tataH prajJaH, zrIratnavijayAhvayaH / ziSyo'muSya munIzasya, ratnatrayapradAyakaH / / 6 / / pachI A munirAjanA vidvAna tathA traNe ratnone denArA zrI ratnavijayajI nAme ziSya thayA. tato babhUva ziSyo'sya, cAritravijayAbhidhaH / jainasiddhAMtatatvajJo, nyAyAnyAyavicAravAn // 7 / / 1. zrI saMtoSavijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAtie agravALa vANiyA hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma khubacaMdajI hatuM. tathA temaNe paNa saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI raMgavijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA hatA tathA amRtasaranA rahevAsI hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma hukamacaMdajI hatuM tathA temaNe paNa saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. 3. zrI ratnavijayajI saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA huzIyArapuranA rahevAsI hatA. DhuMDhApaNAmAM temanuM nAma hAkamarAyajI hatuM, tathA temaNe paNa saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / tevAra pachI A sUrirAjanA jaina siddhAMtanA tattvone jANanArA tathA nyAyAkhyAyanA vicAravALA zrI cAritravijayajI nAme ziSya thayA. labdhvA tadIyacaraNAMbujatArasAraM / svAdacchaTAdharitadivyasudhAsamUham / / saMsArakAnanataTe haTatAlineva / pIto mayA pravarabodharasapravAhaH / / 8 // te zrI cAritravijayajI mahArAjanA, svAdanI chaTAthI dUra karela che divya amRtano samUha jeNe evA caraNorUpI kamaLonA manohara sArane meLavIne A saMsArarUpI vanataTamAM bhamatA bhamarAnI peThe kharekhara meM (A graMthakartA hIrAlAle) uttama bodhanA rasano pravAha pIdho che. cAritravijayasyAsya, buddhiM dRSTvA bRhaspatiH / darzayati mukhaM svasya, lajayeva divA na hi / / 9 // A zrI cAritravijayajI mahArAjanI buddhine joIne bRhaspati (paNa) jANe lajjAthI ja hoya nahIM jema, tema divase mukha dekhADato nathI. sUrIzasya babhUvAsya, tataH ziSyaH subuddhivAn / vAvigagathe siMdara, ravinayamighA 20 . 1. zrI cAritravijayajI mahArAja saMsArIrapaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA huzIyArapuranA rahevAsI hatA. DheDhakapaNAmAM temanuM nAma salAmatarAyajI hatuM. tathA temaNe paNa saMvata 1931mAM mahArAjazrI pAsethI amadAvAdamAM dIkSA lIdhI hatI. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza: sarva: 359 pachI A sUrIzvaranA uttama buddhivALA tathA vAdiorUpI hAthIne jItavAmAM siMhasamAna zrI kuzalavijayajI nAme ziSya thayA. tato babhUva ziSyo'sya, nyAyazAstravizAradaH / bhavyAnAM pramudAM dAtA, pramodavijayAhvayaH / / 11 // tevAra pachI A sUrirAjanA nyAyazAstromAM pAraMgAmI tathA bhavyone harSa ApanArA zrI pramodavijayajI nAmanA ziSya thayA. munerabhUttataH ziSya, udyotavijayAbhidhaH / paro bhAnurivajJAnA, jjagadudyotakArakaH // 12 // pachI te munirAjanA jJAnathI jagatane udyota karanArA bIjA sUrya sarakhA zrI udyotavijayajI nAme ziSya thayA. vamUvAsya munIdrasya, tata: ziSya: jalAnidhiH / vairAyaprokSajyetA:, mumativinayAmidha: / / rU|| 1. zrI kuzalavijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA sujAnapura gAmanA rahevAsI hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma kanaiyAlAlajI hatuM tathA saMvata 1931mAM temaNe paNa mahArAjazrI pAse amadAvAdamAM dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI pramodavijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAte agravALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA sunAma nAme gAmanA rahevAsI hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma tulasIrAmajI hatuM tathA temaNe paNa saMvata 1931mAM mahArAjazrI pAse amadAvAdamAM dIkSA lIdhI hatI. 3. zrI udyotavijayajI mahArAjanuM yatidharmamAM uttamarSi nAma hatuM tathA aMbAlAnA rahevAsI hatA. temaNe mahArAjazrI pAse saMvata 1935mAM ludhiyAnAmAM dIkSA lIdhI hatI. vaLI teo atyaMta zAMta svabhAvI, paropakAramAM tatpara tathA asarakAraka bodha ApanArA che temanI jJAnagaMbhIra tathA amRtasarakhI vANI kharekhara sajalameghanA garjA2vane paNa dUra kare tevI che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / pachI A zrI vijayAnaMda munirAjanA kaLAonA bhaMDArarUpa tathA vairAgyamAM ullAsAyamAna cittavALA zrI sumativijayajI nAme ziSya thayA. tataH ziSyo'bhavattasya, zrIvIravijayAhvayaH / satyIkRtaM nijaM nAma, yenAMtardviSatAM jaye / / 14 // te vAra pachI te munirAjanA zrI vIravijayajI nAme ziSya thayA; ke jemaNe aMtaraMga zatruone jItavAmAM potAnuM (vIra evuM) nAma satya karyuM che. babhUvAsya mahAjJAnI, munIMdrasya tataH khalu / vairAgyayuktaH ziSyasta, zrIkAMtivijayAbhidhaH // 15 / / te vAra pachI A munIndranA kharekhara mahAjJAnI tathA vairAgyavALA zrI kAMtivijayajI nAme ziSya thayA. 1. zrI sumativijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA pAlI nAme gAmanA rahevAsI hatA; ane temanuM nAma harakhacaMda hatuM. temaNe mahArAjazrI pAse saMvata 1935mAM ludhiyAnAmAM dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI vIravijayajI mahArAja saMsArIpaNAmAM jJAte bhAvazALa tathA bhAvanagaranA rahevAsI hatA; ane temanuM nAma vIracaMda hatuM. temaNe mahArAjazrI pAse saMvata 1935mAM aMbAlAmAM dIkSA lIdhI hatI. 3. zrI kAMtivijayajI mahArAja zrI AtmArAmajI mahArAjanA ziSyomAMnA eka mahAjJAnI, zAMta svabhAvI, nyAyazAstramAM pAraMgAmI tathA jaina dharmanI atyaMta unnati karanArA che. saMsArIpaNAmAM teo jJAte dazAzrImAlI vANIA tathA vaDodarAnA rahIza hatA; ane temanuM nAma chaganalAla hatuM. temaNe saMvata 1935mAM mAhA sudi 11ne divase paMjAbamAM AvelA aMbAlA nAme zaheramAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. tyArabAda traNa Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza ma: / tataH ziSyo munIzasya, babhUvAsya mahodayaH / jainamArgaikacetAstu, zrIjayavijayAhvayaH / / 16 // te pachI A munirAjanA mahAna udayavALA tathA jaina mArgamAM eka cittavALA zrIjayavijayajI nAmanA ziSya thayA. tato vairAgyayukto'bhU, damaravijayAbhidhaH / ziSyo'muSya munIMdrasya tattvajJAnaparAyaNaH // 17 // varSo sudhI amRtasaramAM pramukhamAM vihAra karI vyAkaraNAdikanuM temaNe jJAna meLavyuM. tyArabAda jayapuramAM yati zrI hIrAcaMdajI pAse temaNe dharmazAstrono abhyAsa karyo ane jayapuranivAsI zrAvakone temaNe dharmopadeza karyo; tethI tyAMnA lokonI dharma para ghaNI AstA thai; tathA jaina dharmanI ghaNI unnati thai. tyArabAda vikAnera, jodhapura, pAlI vagere nagarone pavitra karIne tathA AbujI pramukhanI yAtrA karIne amadAvAda padhArI temaNe vaDI dIkSA lIdhI. tathA tyAM temanA upadezathI ghaNAM jaina pustakono uddhAra thayo, vaLI emanA upadezathI saMvata 1946mAM vaDodarAthI mohoTA ThAThathI kesarIyAjIno saMgha nIkaLyo hato; ityAdi temanA upadezathI ujamaNA, aThThAimahotsava vagere ghaNAM dharmonnatinA kAryo thayAM che. tyArabAda pAlaNapura, Abu tathA pAlI thaine temaNe ajameramAM caturmAsa karyu. tyArabAda jayapura, alavara, dIlhI vagere sthAnake thai huzIyArapuramAM pratiSThAmahotsava 52 teo padhAryA. tyArabAda temaNe traNa varSo sudhI gujarAvAlA Adika zaheromAM caturmAsa karIne paTTImAM caturmAsa karyuM. tyArabAda temaNe bhaTenaranA jaina pustakanA bhaMDAranI uttama vyavasthA karI. tyAMthI vikAneramAM caturmAsa karIne temaNe tyAM ghaNA jIvone jainadharmamAM sthira karyA. vaLI temaNe zuddha sAmAcArI prakAzapratyuttara" nAmanuM pustaka racyuM che tathA vaDodare caturmAsa karIne gurubhaktithI temaNe tyAM zrI AtmArAmajI jainazALA tathA lAyabrerInI' sthApanA karI che. ityAdi temaNe ghaNAM dharmonnatinAM kAryo karyAM che. 361 1. zrI jayavijayajI saMsArIpaNAmAM jJAte vIsA zrImAlI vANIA tathA DabhoinA rahevAsI hatA; ane temanuM nAma jayacaMda hatuM. temaNe saMvata 1939mAM ludhIyAnAmAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / te pachI A munIdranA vairAgyayukta tathA tattvajJAnamAM tatpara evA zrI amaravijayajI nAme ziSya thayA. evaM tvasya munIMdrasya, ziSyANAM svalpavarNanam / kRtaM mayAdhunA tveSAM ziSyANAM vacmi varNanam // 18 // evI rIte A sUrirAjanA ziSyonuM meM svalpa varNana karyuM; ane have te ziSyonA ziSyonuM varNana huM kahuM chuM. zrIlakSmIvijayasyAtho, sarvazAstravizAradAH / catvAro'trAbhavaJ ziSyA, gurubhaktyekamAnasAH / / 19 / / have zrI lakSmIvijayajI mahArAjanA sarva zAstromAM vicakSaNa tathA gurubhaktimAM ja eka cittavALA cAra ziSyo thayA. prabhAviko'tha ziSyeSu, zrIlakSmIvijayasya ca / vamUva mUvi vijJAta:, zrIhaMsavinayAmidha: / / 20 / / have zrI lakSmIvijayajI mahArAjanA ziSyomAM prabhAvika tathA pRthvImAM prakhyAta evA zrI haMsavijayajI nAme ziSya thayA. . 1. zrI amaravijayajI saMsArIpaNAmAM jJAte vIsA zrImAlI vANIA tathA DabhoinA rahevAsI hatA; ane temanuM nAma hiMmatalAla hatuM. temaNe saMvata 1939mAM ludhIyAnAmAM mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI. 2. te cAre ziSyomAM pehelA zrI kumudavijayajI mahArAja hatA. te saMsArIpaNAmAM jJAte khaMDeravALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA bilolapura nAme gAmanA rahevAsI hatA; DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma cImanalAlajI hatuM. temaNe saMvata 1931 mAM amadAvAdamAM zrI lakSmIvijayajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI hatI. bIjA ziSya zrI harSavijayajI nAme hatA. te saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA rAvalapIMDI nAme gAmanA rahevAsI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 poTa: saf: vadAmIha munestasya, caritraM janaharSadam / kiMcidatho mahAMto ya, varNanIyA vizeSataH // 21 // - have ahIM huM te zrI haMsavijayajI munimahArAjanuM lokone harSa ApanAruM kiMcit caritra kahuM chuM, kemake mahAna puruSo vizeSa prakAre varNana karavA lAyaka hoya che. atraiva bharatakSetre, vaDodarAbhidhaM puram / asti sarvaMsahAkhyAtaM, nAnApaMDitaDimatam // 22 / / A ja bharatakSetramAM pRthvImAM prakhyAta tathA nAnA prakAranA paMDitothI zobhituM thaeluM vaDodarA nAme nagara che. pArAvArapriyAprApta, viSapUravigAhakaiH / abhaMgabhogabhaMgaughai, maNimaMDitamaulibhiH // 23 // paurairnAgaurivApUrNAM, pAti paataalpaalkH| khAtikAchadmanAhyetAM, matvA pAtAlikI purIm / / 24 // // yugmam / / hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma nIhAlacaMdajI hatuM. temaNe paNa saMvata 1931 mAM amadAvAdamAM zrIlakSmIvijayajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI hatI. trIjA ziSya zrI kamalavijayajI nAme hatA. te saMsArIpaNAmAM jJAta brAhmaNa tathA sarasA gAmanA rahevAsI hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma rAmalAlajI hatuM temaNe paNa saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAja zrI lakSmIvijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI. cothA ziSya zrI haMsavijayajI nAme hatA. teo saMsArIpaNAmAM jJAta visA zrImAlI vANIA tathA vaDodarAnA rahevAsI hatA. ane temanuM nAma choTAlAla hatuM. temaNe saMvata 1935mAM paMjAbamAM AvelA aMbAlA nAme zaheramAM mahArAja zrI lakSmIvijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI. te muni mahArAja zrI AtmArAmajI mahArAjanA parivAramAM mahA pratApI ane prabhAvika thayA che. mATe temanuM ahIM svalpa caritra kahIzuM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / nadImAMthI prApta thaelA pANInA (pakSe-viSanA) samUhamAM vigAhana karanArA, abhaMga bhogonA (pakSe-phaNAonA) prakAronA samUhovALA, maNiothI zobhitAM mastakovALA evA nAgothI hoya nahIM jema, tema paurothI bharelI te nagarIne kharekhara pAtAla nagarI jANIne khAInA miSathI zeSanAga pALe che. tapanAtapataptAMgAH, khacitAH khAtirodhasi / vistIrNaviTapaprAMtA, viTapasthapatatriNaH // 25 / / viTapino'pi pInAMsA, mahasAmasahiSNavaH / meghamArgamaNItAnAM, tApitAmitadehinAm // 26 // pratibiMbacchalenaiva, nizcitaM khAtikAMbhasi / zobhaMte satataM snAtuM , yatrAvataritA iva / / 27 // // trimirvishesskm|| je nagaramAM sUryanA tApathI tapelAM che aMgo jemanAM, khAInA kAMThA para coTelAM, vistIrNa che DALAMonA cheDAo jenAM, DALAMo para beThelAM che pakSIo jemAM, ane puSTa che zAkhAo jenI evAM vRkSo paNa tApa Apela che ghaNA prANIone jeoe evA sUrya taraphathI AvelA tejone nahIM sahana karatA thakA pratibiMbonA miSathI jANe kharekhara khAInA pANImAM hamezAM snAna karavAne UtaryA hoya nahIM jema, tema zobhe che. tatrA'bhavaddhanairyukto, bhuvi zreSThiziromaNiH / naLIvanavAsIra, zraddhatharmaparAyaUT: 28 te vaDodarA zaheramAM dhanothI yukta tathA pRthvImAM zreSThiomAM ziromaNi ane zrAvakadharmamAM tatpara evA jagajIvanadAsa nAme zeTha thayA. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazaH sargaH / tasya mANekabAIti, bhAryA zIlaikabhUSaNA / AsIdavanivikhyAtA, jaina dharmaikamAnasA / / 29 // te jagajIvanadAsa zeThanI zIlarUpI AbhUSaNavALI, pRthvImAM prakhyAta tathA jaina dharmamAM ekacittavALI mANekabAi nAme strI hatI. tasyAH zubhe dine jAtaH putraH susvapnasUcitaH / bhAnurivAparaH kAMtyA, jagadudyotakArakaH // 30 // teNIne uttama svaprathI sUcita thaelo, tathA kAMtithI jagatane udyota karanAro jANe bIjo sUrya ja hoya nahIM jema, tema (eka) putra thayo. choTAlAla iti tvasya, pitrA cakre pramodataH / abhidhAnAM zubhe kAle, sarvasajjanasAkSikam // 31 // zubha samaye pitAe harSathI sarva sajjanonI sAkSie choTAlAla evuM tenuM nAma pADyuM. , yathA yathA vayovRddhiM prApAyaM bAlakaH kramAt / tathA tathA piturge, gatA vRddhiM haripriyA / / 32 / / 365 jema jema A bALaka anukrame vayovRddhine pAmatA gayA, tematem (temanA ) pitAnA gharamA lakSmI (pA) vRddhine pAmatI ardha. vasaMte kalpazAkhIva, tasya tvaMgamazobhata / yauvane sajjanAnAM ca, mAnasapramadapradam // 33 / / vasaMta RtumAM jema kalpavRkSa tema sajjanonAM manane harSa denAruM tenuM aMga yauvanavayamAM zobhavA lAgyuM. athaikadA nirIho'pi, pinurAgrahataH khalu / pANigrahaNamekAyAH, kanyAyAH sa cakAra ca / / 34 / / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / have eka dahADo nahIM IcchatA evA paNa te choTAlAle kharekhara pitAnA AgrahathI eka kanyA sAthe lagna karyA. vairAgyayuktacetastu , vimukhaM samajAyata / tasya saMsArato nityaM, mokSazarmasamutsukam // 35 // tenuM vairAgyavALuM tathA mokSasukhamAM utsuka thaeluM citta hamezAM saMsArathI vimukha thayuM hatuM. athaikadA prayAto'ya, maMbAlAbhidhapUrvare / zrIlakSmIvijayasyAgre, saMsArodvignamAnasaH // 36 / / have eka dahADo saMsArathI udvigna thaela che mana jemanuM evA te choTAlAla aMbAlA nAmanA uttama nagaramAM zrI lakSmIvijayajI nAmanA munirAja pAse gayA. tasyopadezatastena, vairAgyAMcitacetasA / svIkRtA jainadIkSAtra, tatastUrNaM zivapradA // 37 / / temanA (zrI lakSmIvijayajI mahArAjanA) upadezathI vairAgyAthI zobhitA cittavALA evA te choTAlAle turata temanI pAsethI mokSa ApanArI jaina dIkSA lIdhI. evaM gurukarAddIkSAM, jagrAhaiSa zivapradAm / yato guruvinA dIkSA, niSphalaivoditA jinaiH // 38 // evI rIte temaNe gurumahArAjane hAthe mokSa ApanArI dIkSA lIdhI; kemake guru vinAnI dIkSA jinezvara mahArAjoe niSphala kahelI che. cakre'tha guruNA tasyA-bhidhAnaM janaharSadam / zrIlakSmIvijayenAtra, haMsavijayasaMjJakam // 39 / / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza: sparza dha 367 have zrI lakSmIvijayajI guru mahArAje ahIM temanuM lokone harSa ApanAruM "zrIhaMsavijayajI'" evI saMjJAvALuM nAma karyuM. nArAcchaMda jagatsu saMti bhUrayojanA: suzAstrapAragA / stathaiva saMti te'pi ye vasaMti kAnane sadA // smaraM tu yauvane'pi ye jayaMti te munIzvarA / jayaMtu haMsasAdhavo'vanau bhavAMtadAH sadA / / 40 // jagatomAM uttama zAstronA pArane pahoMcelA ghaNA mANaso che, temaja jeo hamezAM vanamAM vase che teo paNa (ghaNA) che; paNa yauvanAvasthAmAM paNa jeo kAmadevane jIte che, evA munionA izvara tathA hamezAM saMsAranA aMtane denArA evA zrI haMsavijayajI munirAja pRthvImAM jayavaMtA varto. sadA tapastapaMti ye ca te'pi saMti bhUrayaH / bubhukSitAzciraM vasaMti bhUrayo janAstathA // smaraM tu yauvane'pi ye jayaMti te munIzvarA / jayaMtu haMsasAdhavo'vanau bhavAMtadAH sadA / / 41 / / jeo hamezAM tapa tape che evAo paNa ghaNA che, temaja ghaNA mANaso lAMbA vakhata sudhI bhUkhyA paNa rahe che; paNa yauvanAvasthAmAM paNa jeo kAmadevane jIte che, evA munionA izvara tathA hamezAM saMsAranA aMtane denArA evA zrI haMsavijayajI munirAja pRthvImAM jayavaMtA varto. janArddanAdayo'pi devanAyakAH smarAturAH / sudhAkarAnanAMganAlikiMkarA vilokitAH // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 smaraM tu yauvane'pi ye jayaMti te munIzvarA / jayaMtu haMsasAdhavo'vanau bhavAMtadAH sadA // 42 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / viSNu Adika devanAyako paNa kAmadevathI Atura thayA thakA caMdra sarakhA mukhavALI strInI zreNionA dAso thaelA dekhAelA che; paNa yauvanAvasthAmAM paNa jeo kAmadevane jIte che, evA munionA Izvara tathA hamezAM saMsAranA aMtane denArA evA zrI haMsavijayajI munirAja pRthvImAM jayavaMtA varto. tathAca zAlibhadravaddhanAkare na mUrchitAH / payojinIdRzaMpratIha jaMbuvannamohitAH // smaraM tu yovane'pi ye jayaMti te munIzvarA / jayaMtu haMsasAdhavo'vanau bhavAMtadAH sadA / / 43 // vaLI jeo ahIM zAlibhadranI peThe dhananA samUhamAM mUrchita thayA nathI, tathA jaMbUsvAminI peThe jeo strIprate mohita thayA nathI, tathA yauvanAvasthAmAM paNa jeo kAmadevane jIte che, evA munionA Izvara tathA hamezAM saMsAranA aMtane denArA zrIhaMsavijayajI munirAja jayavaMtA varto. evaM dIkSAM gRhItvAyaM, vijahAra munirmahIm / madhyamokSapraenitya, pAdyAnnai: pavitrayan / / 44 // evI rIte dIkSA leine A zrI haMsavijayajI muni mahArAja bhavyone mokSa denArA (potAnA) pAdanyAsothI hamezAM pRthvIne pavitra karatA thakA vihAra karavA lAgyA. munerasyopadezena tyaktaM hi mAMsabhakSaNam / nAhApuramadIrona, sarvavA narapratam // 4 / / > Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza: sarja: / 369 A muninA upadezathI jAhApuranA ThAkore hamezAM naraka ApanAruM mAMsabhakSaNa kharekhara tajyuM che. evaM ca muninAnena jainadharmonnatiH kRtA / graMthagauravatastasyA, vistAro na kRto mayA / / 46 // evI rIte A munirAje jainadharmanI (ghaNI) unnati karI che; paNa graMthagauravathI teno meM vistAra karyo nathI. 1. A zrI haMsavijayajI munirAje jainadharmanI ghaNIja unnati karI che; tathA teo mahA prabhAvika che. temaNe pUrva dezamAM cheka kalakattA sudhI vihAra karIne ghaNA jIvone pratibodha Apelo che. temanA upadezathI makSudAbAdanA rahevAsI mahAna dhanADhaya zrAvaka rAyabahAdura dhanapatisiMhajIe zrIsammeta zikharajIno ghaNA ThAThathI saMgha kahADayo hato. temAM hAthI vigere ghaNI rAjyariddhi sarakhI sAmagrIo hatI. vaLI temaNe dakSiNamAM khAnadezamAM AvelA dhulIyA Adika nagaromAM vihAra karIne paNa ghaNA jIvone pratibodha ApI jainadharmamAM sthira karyA; eTaluM ja nahIM paNa tyAMnA anya darzanIo tathA mAMsamiMdarA bhakSaNa karanAra anArya lokone paNa dharmopadeza ApI temaNe zuddha mArga para caDAvyA che. khAnadezamAM evA mahAna munirAjano vihAra durlabha hovAthI loko taraphathI temane ghaNuM sanmAna maLyuM che. temaNe jyAre dhulIyAmAM praveza karyo, tyAre tyAMnA dhanADhaya rahIza zeTha sakhArAmabhAI durlabhadAsa ke jeo jainadharmamAM atyaMta zraddhA dharAve che, temaNe ghaNA ThAThamAThathI A munirAjano pravezamahotsava karyo hato. te samaye AsapAsanA paMdara gAunA gAmomAM rahetA zrAvako tathA anya darzanIo paNa te mahotsava jovA mATe AvyA hatA; tathA eka rAjAne jema tema A munirAjane mAna ApatA hatA; vaLI te samaye tyAM ghaNA anya matanA lokoe paNa A munirAjanA dharmopadezathI mAMsamadirA Adikano tyAga karyo hato. vaLI tyAM AvelA Amalanera nAmanA gAmathI nIkaLelA saMgha sAthe vihAra karI temaNe zrI aMtarikajI pArzvanAthajInAM darzana karI potAnA AtmAne pavitra karyo. temaNe vaDodarAmAM moTo pustakabhaMDAra sthApyo che. tathA gurubhakti lAvIne jagoe jagoe mahArAjazrI AtmArAmajI mahArAjanA nAmathI jainapAThazALAo Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zrIraMgavijayasyAtha, ziSyau dvau ca bbhuuvtuH| siddhAMtatattvajJa, dhyAnaparAya che. 47 have zrI raMgavijayajI mahArAjanA jenasiddhAMtanA tattvone jANanArA tathA dharmadhyAnamAM tatpara evA be ziSyo thayA. abhUtAmatha ziSyau dvau, cAritravijayasya ca / pramodavijayasyApi, ziSyazcaiko babhUva ca // 48 / / have zrI cAritravijayajI mahArAjanA be ziSyo thayA; tathA sthapAvI che; tathA ghaNI jagoe te mahArAjazrInI mUrtio paNa sthapAvI che. vaLI temaNe vaLAmAM (asalanA vallabhIpuramAM) devaTTIgaNI kSamAzramaNanI mUrti paNa sthapAvI che. temaNe niMdrastutinirNaya, pUrvadezastavanAvALI vagere pustako racIne bhavya loko prate ghaNo upakAra karyo che; ItyAdi ghaNAM jainadharmonnatinAM kAryo temaNe karyo che. hAlamAM te munimahArAja potAnA ziSyo sahita varADa prAMtamAM AvelA amarAvatI nAmanA nagaramAM birAje che. 1. zrI raMgavijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI kalyANa vijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA ropaDa nAmanA gAmanA rahevAsI che. ane temanuM nAma kalyANacaMda hatuM. temaNe saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAja zrI raMgavijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI. bIjA ziSyanuM nAma zrI caMdravijayajI che; tathA te saMsArIpaNAmAM jJAta brAhmaNa tathA paMjAbamAM AvelA jhaMDIyAlA nAme gAmanA rahevAsI hatA; tathA temanuM nAma prabhudayALa hatuM. temaNe paNa amadAvAdamAM mahArAja zrI raMgavijayajI pAse saMvata 1931mAM dIkSA lIdhI hatI. tathA te mahA vairAgyavaMta che. 1. zrI cAritravijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI kalyANa vijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA huzIyArapura nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma kalyA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 poTa: f / zrI pramodavijayajI mahArAjanA paNa eka ziSya thayA. babhUvuzca trayaH ziSyA, udyotavijayasya ca / zrIvIravijayasyApi, trayaH ziSyA manoharAH / / 49 / / vaLI zrI udyotavijayajI mahArAjanA traNa ziSyo thayA, tathA zrI vIravijayajI mahArAjanA paNa traNa manohara ziSyo thayA. racaMda hatuM. temaNe saMvata 1935mAM ludhIyAnAmAM mahArAja zrI cAritravijayajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI amIvijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA mAravADamAM AvelA cANoda nAme gAmanA rahevAsI hatA; tathA temanuM nAma amIcaMda hatuM. temaNe saMvata 1951mAM mahArAja zrI cAritravijayajI pAse jAmanagaramAM dIkSA lIdhI hatI. 1. zrI pramodavijayajI mahArAjanA ziSyanuM nAma zrI amRtavijayajI che. te saMsArIpaNAmAM jJAte dazA zrImALI vANIA tathA kAThiyAvADamAM AvelA dhrAMgadharA nAme zaheranA rahevAsI hatA. vaLI temanuM nAma phUlacaMda hatuM. temaNe mahArAja zrI pramodavijayajI mahArAja pAse saMvata 1939mAM ludhIyAnAmAM dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI udyotavijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI vinayavijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA mudagI nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma dunIcaMda hatuM; temaNe saMvata 1935mAM ludhIyAnAmAM mahArAja zrI udyotavijayajI pAsethI dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI mANekavijayajI che, temanuM nAma murAririkha hatuM tathA te paMjAbamAM AvelA phagavADA nAme gAmanA rahevAsI hatA. temaNe saMvata 1937mAM gujarAvALA nAme gAmamAM mahArAja zrI udyotavijayajI pAsethI dIkSA lIdhI hatI. - temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI kapuravijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte brAhmaNa tathA jaMbu nAme gAmanA rahevAsI hatA. temanuM nAma karamacaMda Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zrI kAMtivijayasyAtha, ziSyAH khalu trayo'bhavan / amara vijayasyApi, ziSyastveko'bhavattathA // 50 // have zrI kAMtivijayajI mahArAjanA traNa ziSyo thayA; tathA hatuM temaNe saMvata 1949mAM huzIyArapuramAM mahArAja zrI udyotavijayajI pAsethI dIkSA lIdhI hatI. 3. zrI vIravijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI dAnavijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte dazA zrImALI vANIA tathA jhIMjhuvADAnA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma dIpacaMda hatuM. temaNe mahArAja zrI vIravijayajI pAsethI saMvata 1946mAM ghoghAmAM dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI navijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte bhAvasAra tathA bhAvanagaranA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma nathubhAI hatuM temaNe mahArAja zrI vIravijayajI pAsethI saMvata 1950mAM paMjAbamAM AvelA jIrA nAme gAmamAM dIkSA lIdhI hatI. temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI muktivijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte dazA zrImALI vANIA tathA bhAvanagaranA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma mohanalAla hatuM. temaNe mahArAja zrI vIravijayajI pAsethI saMvata 1952mAM huzIyArapuramAM dIkSA lIdhI hatI. 1. zrI kAMtivijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI caturavijayajI mahArAja che; teo saMsArIpaNAmAM jJAte poravADa vANIA tathA gujarAtamAM vaDodarA pAse AvelA chANI nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma cunilAla hatu; temaNe saMvata 1946mAM jeTha sudI 10 guruvAre mahArAja zrI kAMtivijayajI pAse DabhoImAM dIkSA lIdhI hatI; temanI vaya nAnI chatAM temanuM jainazAstronuM jJAna ghaNuM ja vakhANavA lAyaka che. saMskRta bhASAnI sArI kavitvazakti dharAve che; tathA parama vairAgyavAna ane gurubhaktimAM tatpara che. vaLI temano svabhAva ghaNo ja zAMta ane gaMbhIra che. mahArAjazrInA parivAramAMnA vidvAna munirAjomAMnA teo paNa eka che. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI lAbhavijayajI che; te saMsArIpaNAmAM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SokA: san:/ zrI amaravijayajI mahArAjanA eka ziSya thayA. kumudavijayasyAtha, ziSyastveko babhUva ca / zrIharSavijayasyApi SaT ziSyA abhavaMstathA // 51 // have zrI kumavijayajI mahArAjanA eka ziSya thayA; tathA zrI harSavijayajI mahArAjanA cha ziSyo thayA. 373 zAte poravADa vANIA tathA vaDodarAnA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma lallubhAI hatuM. temaNe mahArAja zrI kAMtivijayajInI pAse saMvata 1949mAM huzIyArapuramAM dIkSA lIdhI hatI; temano svabhAva atyaMta zAMta che, tathA bilakula abhimAna rahita thaine sAthenA sAdhuonI vakhANavA lAyaka teo vaiyAvaccha kare che. temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI bhaktivijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte vIsA zrImAlI vANIA tathA kAThiyAvADamAM bhAvanagara pAse AvelA vaLA nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma bhagavAnadAsa hatuM. temaNe mahArAja zrI kAMtivijayajInI pAse saMvata 1943mAM rAdhanapuramAM dIkSA lIdhI hatI. teo paNa vidvAna ane zAMta svabhAvI che. 1. zrI amaravijayajI mahArAjanA ziSyanuM nAma zrI bAlavijayajI che; te saMsArIpaNAmAM jJAte kSatriya tathA gujarAvAlAnA rahevAsI hatA. tathA temanuM nAma barakata hatuM. temaNe mahArAja zrI amaravijayajI pAse saMvata 1951mAM ajameramAM dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI kumadavijayajI mahArAjanA ziSyanuM nAma zrI hIravijayajI che. saMsArIpaNAmAM teo jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA rAvalapIMDI nAme gAmanA rahevAsI hatA. DhuMDhakapaNAmAM temanuM nAma nidhAnamalla hatuM. temaNe saMvata 1931mAM amadAvAdamAM mahArAja zrI kumudavijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI. 3. zrI harSavijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI mohanavijayajI che. teo yatinA ziSya tathA paMjAbamAM AvelA nikodara nAme gAmanA rahevAsI hatA; tathA temanuM nAma mohanalAla hatuM. temaNe mahArAja zrI harSavijayajI pAse saMvata 1937mAM gujarAMvAlAmAM dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI rAjavijayajI mahArAja che; saMsArIpaNAmAM temanuM nAma rAyacaMda hatuM; tathA teo kuMDalA nAme gAmanA rahevAsI hatA. temaNe mahArAja zrI harSavijayajI pAse saMvata 1941mAM suratamAM Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / kamalavijayasyApi, ziSyastveko babhUva ca / catvArazcAbhavaJ ziSyAH, zrIhaMsavijayasya ca / / 52 / / vaLI zrI kamalavijayajI mahArAjanA eka ziSya thayA; tathA dIkSA lIdhI hatI. temanuM jJAna ghaNuM ja sAruM che; tathA mahArAjanA parivAramAM vidvAna munirAjomAnA te eka che; saMskRta bhASAnI AlaMkArika kavitAnA teo parIkSaka che; tethI tevA kavinI pichAna karanArA che. temano svabhAva zAMta ane vairAgyavAna che. vaLI teo paropakAramAM hamezAM tatpara tathA vidyAne cAhanArA che. vaLI temaNe DabhoimAM zrI AtmArAmajI mahArAjanA nAmathI pAThazALA tathA lAyabrerI apAvI che. temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI premavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA nArovAla nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma prabhudayALa hatuM. temaNe mahArAja zrI harSavijayajInI pAse saMvata 1939mAM paMjAbamAM AvelA jIrA nAme gAmamAM dIkSA lIdhI hatI. temanA cothA ziSyanuM nAma zrI vallabhavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte visA zrImALI vANIA tathA vaDodarAnA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma chaganalAla hatuM. temaNe mahArAja zrI harSavijayajI pAse saMvata 1943mAM rAdhanapuramAM dIkSA lIdhI hatI. teo mahArAjazrInA parivAramAM vidvAna muniomAMnA eka che; temaNe paMjAbadezastavanAvalI tathA gappadIpikAsimIra nAmanAM pustako racyAM che. temanA pAMcamA ziSyanuM nAma zrI zubhavijayajI che; teo saMsArIpaNAmAM jJAte vIsA zrImALI vANIA tathA gujarAtamAM AvelA dasADA nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma vardhamAna hatuM. temaNe saMvata 194pamAM mahArAja zrI harSavijayajI pAse pAlaNapuramAM dIkSA lIdhI hatI. temanA chaThThA ziSyanuM nAma zrI motIvijayajI mahArAja che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte visA zrImALI vANIA tathA kAThIAvADamAM AvelA ghoghAbaMdaranA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma maganalAla hatuM. temaNe mahArAja zrI harSavijayajI pAse saMvata 194pamAM pAlanapuramAM dIkSA lIdhI hatI. 1. zrI kamalavijayajI mahArAjanA ziSyanuM nAma zrI yazovijayajI che; Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zekaza: pan / 1 zrI haMsavijayajI mahArAjanA cAra ziSyo thayA. teo saMsArIpaNAmAM zAte dazA zrImALI vANIA tathA cuDAnA rahevAsI hatA. vaLI temanuM nAma jayacaMda hatuM. temaNe saMvata 1945mAM mahArAja zrI kamalavijayajI pAse pAlaNapuramAM dIkSA lIdhI hatI. 375 1. zrI haMsavijayajI mahArAjanA pehelA ziSyanuM nAma zrI hemavijayajI che; teo saMsArIpaNAmAM jJAte vIsA zrImALI vANIA tathA gujarAtamAM AvelA Dabhoi nAme gAmanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma motIlAla hatuM. temaNe munimahArAja zrIhaMsavijayajI pAse saMvata 1940mAM amadAvAdamAM dIkSI lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI saMpaddhijayajI mahArAja che; teo saMsArIpaNAmAM jJAte poravADa vANIA tathA gujarAtamAM AvelA pATaNa nAme zaheranA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma vADIlAla hatuM. temaNe mahArAja zrI haMsavijayajI mahArAja pAse saMvata 1942mAM gujarAtanA kheDA jIllAmAM AvelA mAtara nAme gAmamAM dIkSA lIdhI hatI. te zrI saMpadvijayajI munirAja jainazAstraonA jANanArA tathA mahArAjazrInA parivAramAM vidvAna muniomAMnA eka che. teo dharmakAryomAM ghaNo ja utsAha dharanArA tathA gurubhaktimAM tatpara che. temaNe ghaNI ja nAnI uMmaramAM mokSasukha ApanAruM jaina saMyama grahaNa karIne utkRSTa kriyAthI pALyuM che. vaLI teo svabhAve zAMta tathA vairAgyavaMta che. potAno saghaLo samaya jainazAstronuM jJAna meLavavAmAM tathA dharmonnatinAM kAryo karavAmAM gALe che. vaLI vizeSa prakAre te munimahArAjanI preraNA tathA icchAthI A zrI vijayAnaMdAbhyudaya mahAkAvya nAmanA graMthanI racanA karavAmAM AvI che; ane te ja temanI parama gurubhakti dekhADI Ape che. teo hamezAM potAnA gurumahArAja zrI haMsavijayajI mahArAjanI sAthe rahI temanI niraMtara sevA bajAve che. ane tema karI potAnA AtmAne teo saphala kare che. temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI tIrthavijayajI che; yatidharmamAM temanuM nAma tArAcaMda hatuM. tathA teo kAzInA rahevAsI hatA. temaNe mahArAja zrI haMsavijayajI mahArAja pAse saMvata 1948mAM pUrvamAM dIkSA lIdhI hatI. temanA cothA ziSyanuM nAma zrI dolatavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte zrImALI vANIA tathA dasADA nAme gAmanA rahevAsI hatA, temaNe saMvata 1951mAM mAravADamAM AvelA phalodhi nAme gAmamAM mahArAja zrI haMsavijayajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI hatI. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / zrIhIravijayasyApi / ziSyau dvau ca babhUvatuH / zrIpremavijayasyApi, trayaH ziSyAzca jajJire // 53 // (kumadavijayajInA ziSya) zrI hIravijayajI mahArAjanA paNa be ziSyo thayA; tathA (harSavijayajInA ziSya) zrI premavijayajI mahArAjanAM traNa ziSyo thayA. 1. zrI hIravijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI suMdaravijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte ozavALa vANIA tathA paMjAbamAM AvelA amRtasara nAme zaheranA rahevAsI hatA, tathA temanuM nAma motIcaMda hatuM. temaNe mahArAja zrI hIravijayajI pAse saMvata 1937mAM gujarAvAlAmAM dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI lablivijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte poravADa vANIA tathA pATaNanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma vADIlAla hatuM. temaNe mahArAja zrI hIravijayajI pAse saMvata 1945mAM pAlaNapuramAM dIkSA lIdhI hatI. 2. zrI premavijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI mANekavijayajI mahArAja che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte dazA ozavALa vANI tathA suratanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma mANekacaMda hatuM. temaNe mahArAja zrI premavijayajI pAse saMvata 1942mAM pAlItANAmAM dIkSA lIdhI hatI; teo vidvAna tathA atyaMta zAMta svabhAvI ane gaMbhIra che; tathA temanI upadezazakti ghaNI ja asarakAraka che. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI jJAnavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte dazAzrImAlI vANIA tathA amadAvAdanA rahevAsI hatA. ane temanuM nAma gopAlajI hatuM. temaNe mahArAja zrI premavijayajI pAse saMvata 1944 mAM amadAvAdamAM dIkSA lIdhI hatI. temanA trIjA ziSyanuM nAma zrI mAnavijayajI che, teo saMsArIpaNAmAM jJAte dazAzrImAlI vANIA tathA amadAvAdanA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma maganalAla hatuM. temaNe saMvata 1945mAM mahArAja zrI premavijayajI pAse pAlaNapuramAM dIkSA lIdhI hatI. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza: sarva: dha vallabhavijayasyAtha, ziSyau dvau ca babhUvatuH / mANikyavijayasyApi tathAsaMkhyau hi ziSyakau / / 54 / / (harSavijayajInA ziSya) zrI vallabhavijayajInA be ziSyo thayA tathA (premavijayajInA ziSya) zrI mANekavijayajInA paNa be ziSyo thayA. gata iha zubhavaMzastasya sUrIzvarasya / zivasukhaphalado'yaM kalpazAkhIva vRddhim // munigaNatatamAlAzauktikeyAni tatra / sukhadazivakumArIprItidAni babhUvuH / / 55 / / (evI rIte) te zrIvijayAnaMda sUrirAjano mokSasukha rUpI phalane denAro vaMza kalpavRkSanI peThe vRddhi pAmyo; te vaMzamAM sukha ApanArI evI mokSarUpI kumArikAne prIti ApanArA munionA samUhanI vistAra pAmelI zreNio rUpI motIo utpanna thayAM. 377 1. zrI vallabhavijayajInA pahelA ziSyanuM nAma zrI vivekavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte zrImAlI vANIA tathA gujarAtamAM AvelA valAda nAme gAmanA rahevAsI hatA, vaLI temanuM nAma DAhyAbhAI hatuM. temaNe saMvata 1948mAM paMjAbamAM AvelA paTTI nAmanA gAmamAM mahArAja zrI vallabhavijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI. temanA bIjA ziSyanuM nAma zrI lalitavijayajI che; temaNe paNa mahArAja zrI vallabhavijayajI pAse paMjAbamAM AvelA nArovAla nAme gAmamAM saMvata 1953mAM dIkSA lIdhI hatI, 2. zrI mANekavijayajI mahArAjanA pahelA ziSyanuM nAma zrI gulAbavijayajI che; saMsArIpaNAmAM teo jJAte vIsA ozavALa vANIA tathA vIkAneranA rahevAsI hatA; vaLI temanuM nAma ghebaracaMda hatuM. temaNe saMvata 1953mAM mahArAja zrI mANekavijayajI pAse gujarAtamAM AvelA vaDAlI nAmanA gAmamAM dIkSA lIdhI hatI. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargastAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 56 // "tAMkaH" meTale sogamI. (mADInI saghaNo artha mAga pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite zrI vijayAnaMdasUrIzvarasya parivArAlpavarNano nAma SoDazaH sargaH smaaptH| temanA bIjA ziSyanuM nAma kalyANavijayajI che; temaNe paNa mahArAja zrI mANekavijayajI pAse saMvata 1955mAM vaDhavANamAM dIkSA lIdhI hatI. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdavijayajI (zrI AtmArAmajI mahArAja) lakSmIvi0 saMtoSavi0 raMgavi0 ratanavi0 cAritravi0 kuzalavi0 pramodavi0 udyotavi0 sumativi0 vIravi0 kAtivi0 jayavi0 amaravi amRtavi0 amRtavi0 caMdravi0 kalyANavi0 0 amIvi0 kalyANavi0 vinayavi0 mANekavi0 kapuravi0 pratApavi0 bAlavi0 yazovi0 dAnavi0 nayavi0 muktivi0 kumudavi0 harSavi0 kamalavi0 haMsavi0 hIravi yazovi0 caturavi0 lAbhavi0 bhaktivi0 anaMgavi0 hemavi0 saMpadvivi0 tIrthavi0 dolatavi0 . suMdaravi0 buddhi vi0 mohanavi0 rAjavi0 vallabhavi0 zubhavi0 mANekavi0 jJAnavi0 mAnavi0 vivekavi0 lalitavi0 gulAbavi0 kalyANavi0 iti zrI AtmArAmajI mahArAjanA (AnaMdavijayajIsUrirAjanA) parivAranI saMvata 1956nI sAla sudhInI vaMzAvaLI. premavi0 motIvi0 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU80 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / // satAma: saf: prArazyate / atrAsti jAmanagaraM nagaraM gariSThaM / yasmiJ jinezanilayoparigA patAkA // RddhiM purasya kila darzayituM dhulokaM / lolAnilena lulitAhvayatIva reje|| 18 // A bharatakSetramAM uttama evuM jAmanagara (evA nAmanuM) nagara che, jemAM (rahelA) jinezvaronA maMdira para rahelI ane capaLa pavanathI lalita thaelI patAkA kharekhara (te) nagaranI Rddhi devalokane dekhADavA mATe jANe bolAvatI hoya nahIM jema, tema zobhavA lAgI che. tatrauzajAtivaNijAM mukuTopamastu / vaMzo babhUva kila lAlaNanAmadheyaH // tadvaMzamauktikanibho'tra babhUva cebhyaH / - zrIvardhamAna rUtinA vikhaMDito vaiA 2 te jAmanagaramAM ozavALa jAtinA vaNikomAM kharekhara mukuTa * 1. jAmanagara nAmanuM zahera hiMdustAnanA pazcima vibhAgamAM AvelA kAThiyAvADanI uttare dariyAkinAre AveluM che; te zahera Azare vikrama saMvata caudanA saikAmAM jAmazrI rAvale vasAvyuM kahevAya che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasalAma: sarja 381 samAna evo lAlaNa nAmano vaMza hato. te vaMzamAM mauktika sarakhA ane zrI vardhamAnazAha evA nAmathI maMDita thaelA mahA dhanADhya zeTha thayA. viracitamiha tena maMdiraika / madhigatatuMgatayA tiraskRtAdri // agaNitavasunA jinezabiMbai: / pravata: parimaMDita manojJam / / rU . // prApta karelI UMcAithI tiraskAra karela che parvatano jeNe, tathA ati uttama evA jinezvaronAM biMbothI maMDita thaeluM tathA manohara evuM eka jinamaMdira te vardhamAna zAha zeThe ahIM (jAmanagaramAM) agaNita dhana kharacIne banAvyuM che. 1. vardhamAnazAhano itihAsa nIce pramANe che. teo kAThiyAvADanI uttare AvelA kaccha nAmanA dezamAM AvelA alasANa nAme gAmanA rahevAsI hatA; teo ghaNA ja dhanADhaya tathA vyApAranAM kAryomAM pravINa hatA. te ja gAmamAM rAyasI zAha nAmanA paNa eka dhanADhya zeTha rahetA hatA; teo banne vacce vevAIono saMbaMdha hato. teo banne jainadharma pALatA hatA. eka divase jAmanagaranA rAjA jAmasAhebe te alasANAnA ThAkoranI kanyA sAthe lagna karyAM. temAM jAmazrInA kahevAthI te kuMvarIe dAyajAmAM potAnA pitA pAse te banne zAhukAro jAmanagaramAM AvI vase evI mAgaNI karI. te mAgaNI tenA pitAe kabula rAkhavAthI ozavALa jJAtinA daza hajAra mANaso sahita te banne zAhukAroe jAmanagaramAM AvI nivAsa karyo; tathA tyAM rahI aneka dezAvaro sAthe vyApAra karavA lAgyA. ane tethI jAmanagaranI prajAnI paNa ghaNI AbAdI vadhI. vaLI te banne zAhukAroe potAnA dravyano sadupayoga karavA mATe tyAM (jAmanagaramAM) lAkho paisA kharacIne moTA vistAravALAM tathA devimAno sarakhAM jinamaMdiro baMdhAvyAM. te jinamaMdiro vikrama saMvata 1676mAM saMpUrNa thayAM; (tenuM vizeSa varNana A ja Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28ra zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / tasya koTIdhvajasyAtho, 'bhUtsuputraH kalAnvitaH / nAmnA jagaDuzAhazca, pApasaMtApavarjitaH // 4 / / koTIdhvaja evA te zrI vardhamAna zAhanA kalAvAna, tathA pApasaMtApathI rahita evA jagaDu zAha nAmanA uttama putra thayA. pustakanA 113 meM pRSTa chapAelA zrI vardhamAna zAhanA jinamaMdiramAM rahelA zilAlekhanI nakalathI jANI levuM.) anukrame zrI vardhamAnazAhe zatruMjaya giranAra vagerenI yAtrA karI tyAM paNa jinamaMdiro baMdhAvyAM. evI rIte potAnA lAkho paisA kharacIne temaNe A capala lakSmIno lAvo lIdho. vardhamAnazAhanuM rAjyadarabAramAM ghaNuM sanmAna thavA lAgyuM tathA jAmazrI paNa ghaNuMkharuM kArya temanI salAha pramANe karavA lAgyA. AthI karIne jAmasAhebanA eka luvANA kArabhArIne irSA thai; tethI te vardhamAna zAha paranI jAmasAhebanI prIti ochI karAvavAnI tajavIja karavA lAgyo. eka dahADo te kArabhArIe jAmasAhebane kahyuM ke, hAlamAM rAjyamAM nANAno khapa che; tethI ApaNA zaheranA dhanADhaya zAhukAra vardhamAna zAha upare nevuM hajAra korInI cIThThI lakhI Apo. jAmasAhebe paNa tenA kahevA pramANe nevuM hajAranI korInI cIThThI 1 vardhamAnazAha upara lakhI ApI. pachI te kArabhArIe te nevuM hajAra korInI cIThThI para eka mIMDuM caDAvIne te cIThThI nava lAkha korInI karI. ane te divase sAMjanAM vALa vakhate te vardhamAna zAha pAse Avyo; ane kahevA lAgyo ke, jAmasAhebe hukama karyo che ke, A cIkI rAkhIne nava lAkha korI A vakhate ja Apo. vardhamAna zAhe kahyuM ke, A vakhate amAro vyALuno vakhata che, mATe AvatI kAle savAre tamo Avajo, eTale ApIzuM. paNa te kArabhArIe to te ja vakhate te kArI levAnI haTha lIdhI. tethI vardhamAna zAhe tene te ja vakhate kAMTo caDAvI potAnI vakhAramAMthI navalAkha korI toLI ApI. kArabhArInA A kartavyathI vardhamAna zAhane gusso caDyo; tethI prabhAtamAM rAyasI zAha sAthe maLIne temaNe TharAva karyo ke, je rAjyamAM prajA para Avo julama hoya tyAM ApaNe rahevuM lAyaka nathI, mATe ApaNe Aje ja ahIMthI cAlIne kacchamAM javuM. te samaye rAyasI zAhe paNa te vAta kabula karI; ane jyAre vardhamAnazAhe tyAMthI nIkaLI kaccha tarapha prayANa karyuM tyAre rAyasI zAhe khuTAmaNa leI kahyuM ke, mAre to A derAMonuM kAma adhUruM hovAthI mArAthI AvI zakAze nahIM, pachI vardhamAna zAhe ekalAe tyAMthI prayANa karyuM, ane temanI sAthe Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : saf. ! 383 tasyAbhUddhanabhAjastu , putro govardhanAhvayaH / dhanadhAnyaizca saMpUrNaH, putrAdiparivArabhAk // 5 // te dhanADhaya jagaDuzAhanA dhanadhAnyothI saMpUrNa tathA putrAdikanA parivAravALA govardhana nAmanA putra thayA. abhUttasya sutazcAru, rnAmnA valamajitkhalu / kacchadeze hi maMtritvaM, prAptaM tena tatAdaram / / 6 // te govardhana zAhanA valamajI nAme putra thayA; temaNe kacchadezamAM vistArayukta AdaramAnavALuM maMtrIpaNuM meLavyuM hatuM. ozavALanA sADA sAta hajAra mANasoe paNa kaccha tarapha prayANa karyuM. ane te saghaLA mANasonuM khAdhAkhorAkI vagerenuM kharaca zeTha vardhamAna zAhane mAthe hatuM. prayANa karI vardhamAna zAha dhroLa mukAme pahoMcyA, tyAre jAmasAhebane te bAbatanI khabara paDI; tyAre jAmasAhebe temane pAchA bolAvavA mATe potAnA mANasone mokalyA; paNa vardhamAna zAha AvyA nahIM. tyAre jAmasAheba pote tyAM gayA; ane AvI rIte ekAeka prayANa karavAnuM kAraNa temaNe vardhamAna zAhane pUchayuM, tyAre vardhamAna zAhe je hakIkata banI hatI te nivedana karI. tyAre jAmasAhebe Azcarya sahita kahyuM ke, meM to phakta nevuM hajAra korInI cIThThI lakhI che; pachI kArabhArI para jAmasAhebane ghaNo ja gusso caDyo, tethI teo ekadama jAmanagara AvyA; tyAM kalyANajI heThe te kArabhArI jAmasAhebane maLyo; jAmasAhebe ekadama gussAmAM ja tyAM tene jaMbIyAthI potAne hAthe mArI nAMkhIne yamane hAra pahoMcADyo, te luvANA kArabhArIno pALIo hAla paNa (jAmanagaramAM) kalyANajInA maMdiramAM mojuda che; je vakhAramAM vardhamAna zAhe tene navalAkha korI toLI ApI hatI, te vakhAranuM jAmanagaramAM mAMDavI pAse raheluM makAna hAla paNa navalakhAnA nAmathI oLakhAya che. temanAM caNAvelA atyaMta manohara jinamaMdiro hAla paNa jAmanagaramAM te samayanI temanI jAhojahAlI daSTigocara kare che. temanuM rahevAnuM makAna paNa hAla ahIM jAmanagaramAM jIrNa avasthAmAM hayAta che. temaNe aneka dharmakAryo tathA lokopakRtinAM kAryo karelAM che; A temano TUMka hevAla che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 dRSTvA tasya ca cAturyaM, bhUmipAlo'rpayaddharAm / varSe satataM lakSa- mudrikAdAyinIM tadA / / 7 // zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / vaLI te valamajI zAhanI caturAi joine kacchanA rAjAe te samaye hamezAM dara varSe lAkha korInI upajavALI jamIna ApI hatI. zreSTino'bhUtsutastasya tulyastena kalAnvitaH / cArustu lAlacaMdrAkhyo, rAjyamAnena zobhitaH // 8 // te valamajI zAha zeThanA tenA sarakhA, kaLAvAna, tathA rAjyamAnathI zobhitA evA lAlacaMda zAha nAme putra thayA. dhanarAjazca tatputra, stasya putrastu zobhitaH / zreSTI jyeSThAhvayazcAsIt, parivAraiH samanvitaH // 9 // te lAlacaMda zAhanA dhanarAja zAha nAme putra thayA, ane temanA zobhitA tathA parivArathI yukta evA jeThAzA zeTha nAme putra thayA. satyaM zrAddhavRtaM tena, dvitIyaM paripAlitam / yAvajjIvaM tathA tyaktaM, zreyase rAtribhojanam // 10 // te jeThA zAhe jAvojIva satya nAmanuM bIjuM zrAvaka vRtta pALyuM hatuM; tathA (potAnA) kalyANa mATe temaNe rAtribhojana tajyuM hatuM. tasya sUnuvarasAmajidAhvo / rAjamAnya iva vAridhidezaH // ratnamauktikamaNiprakarADhyo' / trAbhavatsukamalAparivRttaH // / 11 // te jeThA zAhanA samudranA pradezanI peThe rAjAthI mAnanIka (pakSe--caMdrathI mAnanIka) ratna, motI ane maNionA samUhavALA, tathA uttama lakSmIthI yukta thaelA evA sAmajI zAha nAme uttama putra ahIM thayA. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya: sarca: { haMsarAja iti nAmato'bhavat / tasya sUnuramitairguNairyutaH // jainazAstravaravAridhau mano / mInatAmabhajadasya sarvadA // 12 // te sAmajI zAhanA amita guNothI yukta evA haMsarAja zAha nAme putra thayA; temanuM mana jainazAstrorUpI uttama samudramAM hamezAM matsyapaNAne bhajatuM hatuM. (arthAt jainazAstromAM rakta hatuM.) racitastasya putreNa, hIrAlAlAhvayena hi / graMtho'yaM vijayAnaMdA - bhyudayAkhyaH kavipriyaH / / 13 / / te haMsarAja zAhanA hIrAlAla nAmanA putre kavione priya evo A zrI vijayAnaMdAbhyudaya nAmano graMtha kharekhara racyo che. darzanAgnyaMkacaMdraizca, varSe parimite zubhe / graMtha: saMpUrNatAM nIto, madhau zunASTamInei|| 4 / / (vikrama saMvata) 1956nA vaizAka sudI AThamane divase A graMtha saMpUrNa karyo che. yAvAtsthitAvatra hi caMdrasUryau / tAvabudhAnAM kila kaMThapITham // 385 graMthe sthiteyaM varakAvyamAlA / vidvatpriyA nityamalaMkarotu / / 15 / / A duniyAmAM jyAM sudhI caMdra ane sUrya rahelA che, tyAM sudhI (A) graMthamAM rahelI vidvAnone priya evI A kAvyamAlA hamezAM lokonA kaMThapIThane kharekhara zobhAvo. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / sucAritrAcAre gatamiha sucAritravijayaM / mama jJAnAMbhoje tanulataratAruNyataraNim // guruM natvA taM tatsuguruvijayAnaMdacarite / mayA sargasthAMkaH kavizizukahIreNa kathitaH / / 16 // "thAMkaH" meTale sattaramo. (mADInI saghano artha mAgaNa pramANe ja jANavo.) iti zrIjAmanagaranivAsizrAvakavaryahaMsarAjAtmajapaMDitahIrAlAlaviracite zrI vijayAnaMdAbhyudayAkhye mahAkAvye aparanAmasUrIzvarazrImadAtmArAmajiccarite kaviprazastivarNano nAma saptadazamaH sargaH smaaptH| enaM graMthaM vilokya muMbApurInivAsinyA purabAItyAkhyayA zrAddhavaryaThAkarasIhIrajitaH zrAvikottamabhAryayA zatadvayarUpakANAM ca chANIgrAmanivAsizreSTivaryakIlAbhAipAnAcaMdreNa sArdhazatarUpakANAM pAritoSikaM kavaye dattamasti. / / samApto'yaM graMthaH guruzrImaccAritra vijayasuprasAdAt // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghajI zAha. harapAlazAha. devanaMdazAha. A graMtha kartAnI vaMzAvaLI. parvatazAha. vatsarAjazAha. amarasiMhazAha. A graMthakartAnI vaMzAvaLI. zrIvardhamAnazAha cAMpasiMha zAha amIyazAha pAsiMhazAha zrIpAlazAha. kuMvarapAlazAha. raNamallazAha. (khabara nathI.) rAmajIzAha (khabara nathI.) bhImajIzAha (khabara nathI.) nArAyaNajI zAha. kRSNadAsazAha, sthAvarazAha. (khabara nathI.) (khabara nathI.) vAghajI zAha (khabara nathI.) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 vIrajIzAha. (khabara nathI.) vijapAlazAha. bhAmAzAha. jagaDuzAha (tenA bIjA putronI khabara nathI.) godhAzAha (tenA bIjA putronI khabara nathI.) (khabara nathI.) (khabara nathI.) valamajIzAha (tenA bIjA putronI khabara nathI.) lAlacaMda zAha (tenA bIjA putronI khabara nathI.) dhanarAjazAha (tenA bIjA putronI khabara nathI.) jeThAzAha zAmajIzAha. vIkamasIzAha. trIkamajIzAha. haMsarAjazAha. mUlacaMdazAha. zrI vijayAnaMdAbhyudayam mahAkAvyam / / hirAlAla. evI rIte A graMthakartA kavinI vaMzAvALI jANavI. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________