Book Title: Vyakhyapragnapti Sutra
Author(s): Abhaydevsuri
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600376/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 19 // CAMERAMPCAUST kAiyA NaM bhaMte ! kaidisaM ANamati 41, goSaNa! nivAghAeka chadisi, vAghAyaM paDacca siya tidisimityAdi / evamapkAyAdiSvapi, tatra nirvyAghAtena SaDdirza SaD dizo yatrAnamanAdau tattathA, vyAghAtaM pratItya sthAt tridizaM sthAccaturdizaM syAtpazcadizamAna- 2 zatake manti 4, yatastapAM lokAntavRttAvalokena vyAdidi bhavAsAdipudgalAnAM vyAghAtaH saMbhavatIti. 'sesA niyamA chadisiM'ti zeSA- hezaH1. nArakAditrasAH SaDdizamAnamanti, teSAM hi trasanADyantarbhUtatvAt SaDdizamucchvAsAdipudgalagraho'styeveti // athaikendriyANAmucchvA vAyo zvAso sAdibhAvAdunchvAsAdezca vAyurUpatvAt kiM vAyukAyikAnAmapyucchvAsAdinA vAyunaiva bhavitavyamutAnyena kenApi pRthivyAdInAmiva bhramaNa tadvilakSaNena ? ityAzaGkAyAM prabhayannAha-'bAuyAe Na'mityAdi, athocchvAsasthApi vAyutvAdanyenonchvAmavAyunA bhAvyaM tasyApyanyenaivamanavasthA, naivam , acetanatvAttassa, kiMca-yo'yamucchvAsavAyuH sa vAyutve'pi na vAyusaMbhAvyaudArikavaikriyazarIrarUpaH, tadIya dgalAnAmAnaprANasajJitAnAmaudArikavaikriyazarIrapudgalebhyo'nantaguNapradezatvena sUkSmataryaMtaccharIravyapadezyatvA(saMbhavA)t , tathA ca pratyu-8 cchvAsAdInAmabhAva iti naanvsthaa| bAuyAe NaM bhaMte! pAuyAe ceva aNegasayasahassakhutto uddAittA 1 tattheva bhujo bhujo paJcAyAti, haMtA goyamA! jAva paJcAyAti / se bhaMte kiM! puDhe uddAti apuDhe uddAti ?, goyamA ! puDhe uddAi, no apuDhe uddaai| se bhaMte ! kiM sasarIrI nivasvamai asarIrI nikkhamai ?, goyamA ! siya sasarIrI nikkhamai, siya asarIrI nikkhamai / sekeNaDeNaM bhaMte! evaM vuccai-siya sasarIrI nikakhamai, miya asarIrI nikkhamai ?, goyamA ! vAuyAyassa NaM cattAri sarIrayA pannattA, taMjahA-orAlie veundhie teyae kammae, orAliyaveubbiyAI vippaja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA jJaptiH abhayadevIyA vRttiH .194 hAya teyakammaehiM nikkhamati, se teNaheNaM goyamA ! evaM buccai - siya sasarIrI0, siya asarIrI ninakhamai // (sU0 86 ) // maDAI NaM bhaMte! niyaMThe no niruddhabhave no niruddhabhavapavaMce No pahINasaMsAre No pahINasaM mAraveya Nijje No vocchiNNasaMsAre No vo cchaNNasaMsAraveyaNile no niTTiyaTThe no niTThiyaTThakaraNije puNaravi itthattaM havvamAgacchati ?, haMtA goyamA ! maDAI NaM niyaMThe jAva puNaravi itthattaM havvamAgacchai / / (sU0 87) / / se NaM bhaMte! kiM vattavvaM siyA ?, goyamA ! pANeti vattavvaM siyA, bhUteti vattavvaM siyA, jIvetti vattacvaM0 satteti vattavyaM vibhUtti vattavvaM vedeti vattavaM siyA pANe bhUe jIve satte vinnU veeti vattavvaM siyA, se keNaThTheNaM bhaMte! pANetti vattavyaM siyA, jAva vedeti battavvaM siyA !, goyamA ! jamhA A0 pA0 u0 nI0 tamhA pANetti vattavyaM siyA, jamhA bhUte bhavati bhavissati ya tamhA bhUetti vattavvaM siyA, jamhA jIve jIvaha jIvatta AuyaM ca kamma uvajIvaha tamhA jIvetti vattavvaM siyA, jamhA satte suhAsuhehiM kammehiM tamhA sattetti vattavvaM siyA, jamhA tittakaDuyakasAya aMbilamahure rase jANai tamhA vinnUtti vattavanaM siyA, vedei ya suhadukkhaM tamhA vedeti vattavvaM siyA, se teNaTTeNaM jAva pANetti battavvaM siyA jAva vedeti battavvaM siyA || (sU0 88) | maDAI NaM bhaMte! niyaMThe niruddhabhave niruddhabhavapavaMce jAva niThThiyaTThakaraNije No puNaravi ityattaM havvamAgacchati ?, haMtA goyamA ! maDAI NaM niyaMThe jAva no puNaravi itthattaM havvamAgacchati / se NaM bhaMte! kiMti vattavvaM siyA ?, goyamA ! siddhetti vattavvaM siyA, buddhetti0 siyA, muttetti battavvaM pAragaetti ba0, paraMparagaetti va9, siddhe buddhe mutte, parinibbu 2 zatake uddezaH 1 mRtAdibhavAdi mU0 88 // 194 // pra0A01.0 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 19 // ne mRtAdi pavAdi pU. 89 RSS RSSCREENOUS | aMtakaDe savvadakkhappahINetti vatsavvaM siyA, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMta! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM / baMdai namasaha 2 saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati // (mu0-89)|| ... 'vAukAe NaM bhaMte'iti, ayaM ca prazno vAyukAyaprastAvAdvihitaH, anyathA pRthivIkAyikAdInAmapi mRtvA khakAye utpAdo' tyava, sarveSApeSAM kAyasthiterasaGkhathAtatayA'nantatayA coktatvAt , yadAha- "assakomappiNIussappiNIo. egidiyANa ucauNhaM / tAceva U arNatA vaNassaIe u boddhavvA // 1 // " tatra vAyukAyo vAyukAya evAnekazatasahasrakRtvaH 'uddAitta'tti 'apahRtya' mRtvA 'tattheva'tti vAyukAya eva 'paJcAyAitti 'pratyAjAyate' utpadyate / 'puDhe uddAiti spRSTaH khakAyazastreNa parakAyazastreNa vA 'apadravati' mriyate, 'no apuDhetti, sopakramApekSamidaM, 'nikkhamaiti svakaDevarAnniHsarati, 'siya sasarIrIti syAta-kathaJcit 'orAliyaveuciyAiM vippajahAye'tyAdi, ayamarthaH-audArikavaikriyApekSayA'zarIrI taijasakArmaNApekSayA tu sazarIrI niSkAmatIti / / vAyukAyasya punaH punastatravotpattirbhavatItyuktam , atha kasyacinmunerapi saMsAracakra pekSayA punaH punastatraivotpattiH syAditi darzayannAha-'maDAI NaM | bhaMte ! niyaMThe'ityAdi, mRtAdI-prAsukabhojI, upalakSaNAdeSaNIyAdI ceti dRzya, nimranthaH' sAdhurityarthaH 'havvaM' zIghramAgacchatIti yogaH, kiMvidhaH san ? ityAha-'no niruddhabhavetti aniruddhAtanajanmA, caramabhavAprApta ityarthaH, ayaM ca bhavadvayaprAptavyamo kSo'pi syAdityAha-'no niruddhabhavapavaMce ti prAptavyabhavavistAra ityarthaH, ayaM ca devamanuSyabhava pazcApekSayApi syAdityata Aha| 'No pahINasaMsAre'tti anahINacaturgatigamana ityarthaH, yata evamata eva 'no pahINamaMsArabeyaNije'tti aprakSINasaMsAravedyakarmA, ayaM ca sakRccaturgatigamanato'pi syAdityata Aha-'no vocchinna saMsAre'tti atruTitacaturgatigamanAnubandha ityarthaH, ata eva 'no // 195|| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake uddezaH1 mRtAdi bhavAdi 089 vocchinnasaMsArapeyaNije ti 'no naiva vyavacchinnam-anubandhavyavacchedena caturgatigamanavedya karma yasya sa tathA, ata eva 'no jyAkhyA ni hayaDe'tti aniSThitaprayojanaH, ata eva 'no nihiyaTTakaraNijjetti 'no' nava niSThitArthAnAmiva karaNIyAni-kRtyAni yasya sa prajJaptiH abhayadevI tathA yata evaMvidho'sAvataH punarapIti, anAdau saMsAre pUrva prAptamidAnI punarvizuddhacaraNAvApteH sakAzAdasambhAvanIyam 'itthatyaMti 'ityartham' enamartha anekazastiryaDnaranAkinArakagatigamanalakSaNam , 'ityatta' miti pAThAntaraM, tatrAnena prakAreNetthaM tadbhAva ityatvaM, vRttiH hama pyAditvamiti bhAvaH anuvAralopazca prAkRtatvAt , 'hanvaM' zIghram Agacchatti prAmoti, abhidhIyate ca kssaayodyaatprtipti||196||15 | tacaraNAnAM cAritravatAM saMsArasAgaraparibhramaNaM, yadAha-"jai uvasaMtakasAo lahai aNataM puNovi paDivAya"ti / sa ca saMsAracakragatI munijIvaH prANAdinA nAmaSadkena kAlabhedena yugapaJca vAcyaH syAditi vibhaNiSuH praznayanAha-se Na'mityAdi, tatra 'saH' nirgranthajIvaH kiMzabdaH prazna sAmAnyavAcitvAcca napuMsakaliGgana nirdiSTaH 'iti' evamanvarthayuktatayetyarthaH, vaktavyaH syAt , prAkRtatvAca sUtre napuMsakaliGgatA'spati, anvarthayuktazabdairucyamAnaH kimasau vaktavyaH syAt ? iti bhAvaH / atrottaraM-'pANetti vattabba'mityAdi, tatra prANa ityetattaM prati vaktavya syAt yadocchvAsAdimattvamAtramAzritya tasya nirdezaH kriyate, evaM bhavanAdidharmavivakSayA bhUtAdizabdapaJcakavAcyatA tasya kAlabhedena vyAkhyeyA, yadA tUcchvAsAdidhayugapadasau vivakSyate tadA prANo bhUto jIvaH sacco vijJo vedayitetyetattaM prati vAcyaM syAt , athavA nigamanavAkyamevedaM, atona yugapatpakSavyAkhyA kAryeti / 'jamhA jIve' ityAdi, yasmAt 'jIvaH' AtmA'sau 'jIvati' prANAn dhArayati, tathA 'jIvatvam' upayogalakSaNam AyuSkaM ca karma 'upajIvati'anubhavati tasmAjIva iti vaktavyaH syAditi / 'jamhA satte subhAsubhehiM kammahiMti saktaH-AsaktaH zakto vA-samarthaH sundarAsundarAsu ceSTAsu, athavA saktaH A0111 2992906 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake | uddezaH1 khyiA -1 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 197 // skandaka caritraM sU0 89 saMbaddhaH zubhAzubhaiH karmamiriti // anantaroktasyaivArthasya viparyayamAha-'pAragae ti pAragataH saMsArasAgarasya 'bhAvini bhUtavadityupacArAditi 'paraMparAgae'tti paramparayA-mithyAdRSTyAdiguNasthAnakAnAM manuSyAdisugatInAM vA pAramparyeNa gato-bhavAmbhodhipAraM prAptaH | paramparAgataH // ihAnantaraM saMyatasya saMsAravRddhihAmI ukte siddhatvaM ceti, adhunA tu tepAmanyeSAM cArthAnAM vyutpAdanArtha skandakacaritaM vivakSuridamAha teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihAo nagarAo guNasilAo ceiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA pahiyA jaNavayavihAraM viharaha, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kayaMgalAnAma nagarI hotthA, vaNNao, tIse NaM kayaMgalAe nagarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe chattapalAsae nAmaM cehae hotthA, vaNNa o, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre uppaNNanANadaMsaNadhare jAva samosaraNaM, parisA nigacchati, tIse NaM kayaMga| lAe nagarIe adUrasAmaMte sAvatthI nAma nayarI hotthA, vaNNao, tattha NaM sAvatthIe nayarIe gaddabhAlissa aMsevAsI khaMdae nAma kaccAyaNassagotte parivvAyage parivasai, riubbevajajubvedasAmavedaahabvaNavedaitihAsapaMcamANaM nigghaMTuchaTThANaM cauNhaM vedANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM sArae bArae dhArae pArae saDaMgavI sadvitaMtavicArae saMkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte jotisAmayaNe annesu ya bahasu baMbhaNNaesu parivvAyaesu ya nayesu supariniTTie yAvi hotthA / tattha Na sAvatthIe nayarIe piMgalae nAmaM niyaMThe vesAliyasAvae parivasai, tae NaM se piMgalae NAmaM NiyaMThe vesAliyasAvae aNNayA kayAI jeNeva khaMdae kaccAyaNassagotte teNeva uvAgacchai 2 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAkhyA-14 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 198 // vA tavaM tAva AyakvAhi buccamA pucchie samANe saMki vitiginchie bhedasamAvanna tae NaM se piMgale niyaMThe / mokkhamakkhAiuM, tusiNA! ki sote loe jA XXSAEOSASARAM khaMdagaM kaccAyaNassagottaM iNamakkhevaM pucche-mAgahA! kiM sate loe aNaMte loe 1 saaMte jIve aNaMte jIve 2 saaMtA siddhI aNaMtA siddhI 3 saaMte siddhe aNate siddhe 4 keNa vA maraNeNa maramANe jIve vaDDhati vA hAyati 2 zatake uddezaH1 vA 5?, etAvaM tAva AyakvAhi vuccamANe evaM, taeNaM se khaMdae kaccA0 gotte piMgalaeNaM NiyaThaNaM vesAlIsAva skandaka eNaM iNamakkhevaM pucchie samANe saMkie kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusamAvanne No saMcAi piMgala- | caritraM yassa niyaMThassa vesAliyasAvayassa kiMcivi pamokkhamakkhAiuM, tusiNIe saMciTThai, tae NaM se piMgale niyaMThe vesAlIsAvae khaMdayaM kaccAyaNassagotaM docaMpi tacaMpi iNamakhevaM pucche-mAgahA ! kiM saaMte loe jAva keNa vA maraNeNaM maramANe jIve vaDDhai vA hAyati vA? etAvaM tAva AikkhAhi vuccamANe evaM, tateNaM se khaMdA kaccA pra0A0112 gottepiMgalaeNaM niyaMTheNaM vesAlIsAvaeNaM docaMpi tacaMpi iNamakkhevaM pucchie samANe saMkhie kaMgvie vitigicchie bhedasamAvaNe kalusamAvaNNe no saMcAei piMgalayasta niyaMThasma vesAlisAvayassa kiMcivi pamokkhamakkhAuM tusiNIe saMciTThai / tae NaM sAvatthIe nayarIe siMghADaga jAvamahApahetu mahayA jaNasamadde i vA jaNavUhe i vA. parisA nigacchai / tae NaM tassa khaMdayassa kaccAyaNassagottassa bahujaNassa aMtie eyamaDhe socA nisamma imeyArUve abbhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajitthA-evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre kayaMgalAe nayarIe pahiyA chattapalAsae ceie saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM | mahAvIraM vaMdAmi namasAmi, seyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA NamaMsittA sakArettA sammANittA 4 / 198 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 199 // kallANaM maMgalaM devarya ceiyaM pajjuvAsittA imAI ca NaM eyAravAI aTThAI heUI pasiNAI kAraNAI pucchittapattikaTTu evaM saMpehei 2 jeNeva parivvAyAvasa he seNeva uvAgacchai 2 ttA diMDaM ca kuMDiyaM ca kaMcaNiyaM ca karoDiyaM cabhisiyaM ca kesariyaM ca channAlayaM ca aMkusayaM pavittayaM ca gaNettiyaM ca chattayaM ca vAhaNAo ya pAuyAo ya dhAurattAo ya gehai geNhahattA parivvAyAvasa hIo paDinikkhamai paDinikkhamaittA tidaMDakuMDiyakaMcaNiyakaroDiyabhimiyakesariyachannAlayaaMkusayapa vittaya gaNettiyahatthagae chattovAhaNasaMjutte dhAurattavatthaparihie sAvatthIe nagarIe majjhaMmajjheNaM nigacchai nigacchattA jeNeva kayaMgalA nagarI jeNeva chattapalAsae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe / goyamAi ! samaNe bhagavaM mahAvIreM bhagavaM goyamaM evaM vayAsIdacchisi NaM goyamA ! puvvasaMgatiyaM, kahaM bhaMte !, khaMdayaM nAma se kAhaM vA kihaM vA kevacireNa vA ?, evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM 2 sAvatthInAmaM nagarI hosthA, vannao, tattha NaM sAvatthIe nagarIe gaddabhAlirasa aMtevAsI khaMdae NAmaM kaccAyaNassagotte parivvAyae parivasai, taM caiva jAva jeNeva mamaM aMtie teNeva pahArettha gamaNAe, setaM adUrAgate bahusaMpate advANapaDivaSNe aMtarApahe vahai / ajjeva NaM dacchisi goyamA !, bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 evaM vadAsI-paha NaM bhaMte ! khaMdae kaccAyaNassagotte devANupiyANaM aMtie muMDe bhavattA agArAo aNagAriyaM pavvaittae 1, haMtA pabhU, jAvaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bhagabao goyamassa eyamahaM parikahei tAvaM caNaM se khaMdara kaccAyaNassagotte taM desa havvamAgate, tara NaM bhagavaM 2 zatake uddezaH 1 skandaka caritraM pU0 89 WIN / / 199 / / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake | uddezaH1 skandaka caritraM pra.A.113 goyame khaMdayaM kaccAyaNassagottaM adUraAgayaM jANittA khippAmeva abbhuDheti khippAmeva paJcuvagacchai 2 jeNeka vyAkhyA khaMdae kaccAyaNassagotte teNeva uvAgacchai 2ttA khaMdayaM kaccAyaNassagottaM evaM bayAsI-he khaMdayA ! sAgayaM khaMprajJaptiH dayA! susAgayaM khaMdayA! aNurAgayaM khaMdayA! sAgayamaNurAgayaM khaMdayA! se nUNaM tumaM khaMdayA! sAvatthIe nayaabhayadavA rIe piMgalaeNaM niyaMTheNaM vesAliyasAvaeNaM iNamakkhavaM pucchie-mAgahA ! kiM saaMte loge aNaMte loge? vaM taM yA vRttaH dAceva jeNeva ihaM teNeva havvamAgae, se nUNaM khaMdayA! aDhe samaDhe ?, haMtA atthi, tae NaM se khaMdae kaccA bhagavaM .200 // goyama evaM vayAsI-se keNa?NaM goyamA ! tahArUve nANI vA tavassI vA jeNaM tava esa aDhe mama tAva rahassakaDe havvamakkhAe ? jao NaM tumaM jANasi, tae NaM se bhagavaM goyame khaMdayaM kaccAyaNassagottaM evaM vayAsI-evaM khalu khaMdayA! mama dhammovaesae samaNe bhagavaM mahAvIre uppaNNaNANadasaNadhare arahA jiNe kevalI tIyapaccuppannamaNAgayaviyANae savvannU savvadarisI jeNaM mama esa adve tava tAva rahassakaDe havvamakkhAe, jao NaM ahaM jANAmi khaMdayA!, tae NaM se khaMdae kaccAyaNassagotte bhagavaM goyama evaM vayAsI-- 'uppaNNaNANadaMsaNadhare iha yAvatkaraNAt 'arahA jiNe kevalI savvaNNU savvadarisI AgAsagaeNaM chatteNa mityAdi samavasaraNAntaM vAcyamiti / 'gaddabhAlissa'tti gardabhAlAbhidhAnaparivrAjakasya 'riubveyajajubveyasAmaveyaathavvaNaveya'tti, iha pApIbahavacanalopadarzanAta RgvedayajurvedasAmavedAtharvaNavedAnAmiti dRzyam , itihAsaH-purANaM sa paJcamo yeSAM te tathA tepAm , 'cauNhaM veyANati vizeSyapadaM 'nigdhaMTuchaTThANaM'ti nirghaNTuH nAmakozaH 'saMgovaMgANaM'ti agAni-zikSAdIni SaD upAGgAni-taduktaprapazcanaparAH // 20 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AS vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM yA vRttiH // 201 // sU0 89 prabandhAH 'sarahassANaM'ti aidamparyayuktAnAM 'sAraetti sArako'dhyApanadvAreNa pravartakaH sArako vA'nyeSAM vismRtasya sUtrAdeH sAraNAt 'vArae'tti vArako'zuddhapAThaniSedhAt 'dhArae'tti citpAThaH tatra dhArako'dhItAnAmeSAM dhAraNAt 'pArae'tti pAragAmI 'SaDaGgaviditi SaDaGgAni-zikSAdIni vakSyamANAni, sAGgopAGgAnAmiti yaduktaM tavedaparikarajJApanArtham , athavA SaDaGgavidityatra tadvicArakatvaM gRhItaM 'vida vicAraNe' iti vacanAditi na punaruktatvamiti 'sahitaMtavisAraetti kApilIyazAstrapaNDitaH, tathA 'saMkhANe'tti gaNitaskandhe supariniSThita iti yogaH, SaDaGgavedakatvameva vyanakti-'sikkhAkappeti zikSA-akSarasvarUpanirUpakaM zAstraM kalpazca tathAvidhasamAcAranirUpakaM zAstrameva tataH samAhAradvandvAt zikSAkalpe 'vAgaraNe'tti zabdazAstre 'chaMdetti padyalakSaNazAstre niruttetti zabda| vyutpattikArakazAstre 'jotisAmayaNe'tti jyotiHzAstre 'baMbhaNNaesutti brAhmaNasambandhiSu 'parivvAyaesu yatti parivrAjakasaskeSu 'nayeSu' nItiSu, darzaneSvityarthaH / 'niyaMThe'tti nigranthaH, zramaNa ityarthaH, 'vesAliyasAvae ti vizAlA-mahAvIrajananI tasyA apatyamiti vaizAlika:-bhagavAMstasya vacanaM zRNoti tadrasikatvAditi vaizAlikazrAvakA, tadvacanAmRtapAnanirata ityarthaH, 'iNama| kkhevaM ti enam 'AkSepa' praznaM 'pucchetti pRSTavAn , 'mAgaha'tti magadhajanapadajAtatvAnmAgadhastasthAmantraNaM he mAgadha ! 'vaDDhaItti saMsAravarddhanAt 'hAyaitti saMsAraparihAnyeti / etAvaM tAve tyAdi, etAvat praznajAtaM tAvadAkhyAhi 'ucyamAnaH' pRcchayamAnaH, 'evam' anena prakAreNa, etasminnAkhyAte punaranyatprakSyAmIti hRdayam / 'saMkie'ityAdi, kimidamihottaramidaM vA? iti saMjAtazaGkaH, idamihottaraM sAdhu idaM ca na sAdhu ataH kathamatrottaraM lapsye? ityuttaralAbhAkAGkSAvAn kAzintaH, asminnuttare datte kimasya pratItirutpatsyate na vA ? ityevaM vicikitsitaH, 'bhedasamAvanne maderbhaGga-kiMkartavyatAvyAkulatAlakSaNamApanaH 'kaluSamApannaH' nAhamiha 201 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadIyA vRttiH // 202 // caritraM kizcinjAnAmItyevaM svaviSayaM kAluSyaM samApanna iti 'no saMcAeiti na zaknoti 'pamokkhamakkhAiuMti pramucyate paryanuyoga 2 zatake baMdhanAdaneneti pramokSam-uttaram 'AkhyAtuM' vaktum / 'mahayA jaNasaMmadde i vA jaNavUhe i vA' ityatredamanyad dRzyam-'jaNabole uddezaH1 i vA jaNakalakale i vA jaNummI i vA jaNukaliyA i vA jaNasaMnivAe i vA bahujaNo aNNamaNNassa ebamAikkhai 4-evaM khalu devA prA0114 NuppiyA! samaNe 3 Aigare jAva saMpAviukAme punvANupuvvi caramANe gAmANugAmaM duijjamANe kayaMgalAe nayarIe chattapalAsae skandaka ceie ahApaDirUvaM uggahaM uggiNDittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, taM mahapphalaM khalu bho devANuppayA ! tahArUvANaM, mAmU089 arahatANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavi savaNayAe, kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe, egassavi Ayariyassa | dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe ?, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe?, taM gacchAmo NaM devANuppiyA! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namaMsAso sakAremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmo, eyaM No peccabhave hiyAe suhAe khamAe, nisseyasAe | ANugAmiyattAe bhavissaittikaDe bahave uggA uggaputtA evaM bhogA rAiNNA khattiyA mAhaNA bhaDA johA mallaI lecchaI aNNe ya bahave rAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyaibbhaseDiseNAvaisatthavAhapabhiyao jAva ukiTThasIhanAyabolakalayalaraveNaM samudaravabhUyaMpiva karemANA sAvatthIe nayarIe majhamajjheNaM niggacchati' asthAyamarthaH-zrAvastyAM nagayAM yatra 'mahayatti mahAn janasaMmardastatra bahujano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti vAkyArthaH, tatra janasaMmardaH-uroniSpepaH 'itiH' upapradarzane 'vA' samuccaye pAThAntare zabda iti vA janavyUhaH-cakrAdyAkAro janasamudAyaH bolaH-avyaktavarNo dhvaniH kalakalaH sa evopalabhyamAnavacanavibhAgaH UrmiH-saMbAdhaH kallolAkAro vA janasamu // 20 // dAyaH utkalikA-samudAya eva laghutaraH janasannipAtaH-aparAparasthAnebhyo janAnAM mIlanaM, 'yathApratirUpamityucitaM 'tathArUpANAM' SAMAC HAR Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO 2 zatake vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH // 20 // uddezaH1 skandaka caritraM sU0 89 saGgatarUpANAM 'nAmagoyassaviti nAno yAdRcchikasthAbhidhAnasya gotrasya ca-guNaniSpannasya 'savaNayAe' zravaNena 'kimaMga puNa'tti kiMpunariti pUrvoktArthasya vizeSadhotanArthaH aGgetyAmantraNe abhigamanam-abhimukhagamanaM vandanaM-stutiH namasyanaM-praNamanaM pratipracchanaMzarIrAdivA praznaH paryupAsanaM-sevA teSAm-abhigamanAdInAM bhAvastattA tayA, AryasyetyAryapraNetRkatvAt dhArmikasya dharmapratibaddhatvAt , 'vaMdAmotti stumaH 'namasyAmaH' iti praNamAmaH 'satkArayAmaH' AdaraM kurmoM vastrArcanaM vA sanmAnayAmaH ucitapratipattibhiH, kimbhUtam ? ityAha-kalyANa-kalyANahetuM maGgalaM-duritopazamanahetuM daivataM-daivaM caityam-iSTadevapratimA caityamiva caityaM 'paryupAsayAmaH' sevAmahe 'etaNNe'tti etat 'naH' asmAkaM 'pretyabhave' janmAntare 'hitAya' pathyAnnavat 'sukhAya' zarmaNe 'kSemAya' saGgatatvAya 'niHzreyasAya' | mokSAya 'AnugAmikatvAya' paramparAzubhAnubandhasukhAya bhaviSyati itikRtvA' itihetobahavaH 'ugrAH' AdidevAvasthApitA''rakSakavaMza| jAtAH 'bhogAH' tenaivAvasthApitaguruvaMzajAtAH 'rAjanyAH' bhagavadvayasyavaMzajAH 'kSatriyAH' rAjakulInAH 'bhaTAH' zauryavantaH 'yodhAH' tebhyo viziSTatarAH mallakino lecchakinazca rAjavizeSAH 'rAjAnaH' nRpAH 'IzvarAH' yuvarAjAstadanye ca mahardhikAH 'talavarAH' pratuSTanarapativitIrNapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH 'mADambikAH' saMnivezavizeSanAyakAH 'kauTumbikAH' katipayakuThumbaprabhavo rAjasevakAH, utkRSTizca-AnandamahAdhvaniH siMhanAdazca-pratItaH bolazca-varNavyaktivarjito mahAdhvaniH kalakalazca-avyaktavacanaH sa evaitallakSaNo yo vastena samudraravabhUtamiva-jaladhizabdaprAptamiva tanmayamivetyarthaH nagaramiti gamyata iti / etasyArthasya sasapaM kurvanAha-'parisA |niggacchati'tti / 'tae NaM'ti 'tataH' anantaram 'imeyAruti 'ayaM vakSyamANatayA pratyakSaH, sa ca kavinocyamAno nyUnAdhiko'pi bhavatItyata Aha-etadeva rUpaM yasyAsAvedratadrUpaH 'anbhatthie'tti AdhyAtmika AtmaviSayaH 'ciMtie'tti smaraNarUpaH 203 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DECREA vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 204 / pra0A0115 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM mu089 S SESSERE 'patthie'tti prArthitaH-abhilASAtmakaH 'maNogae'tti manasyeva yo gato na bahiH, bacanenAprakAzanAt, tathA 'saGkalpaH' vikalpaH 'samuppajjityatti samutpannavAn , 'seyaMti zreyaH-kalyANaM 'pucchittae'tti yogaH 'imAiM ca Nati prAkRtatvAd 'imAn' | anantaroktatvena pratyakSAsannAn cazabdAdanyAMzca 'eyArUvAIti 'etadUpAn' uktasvarUpAn , athavaiteSAmevAnantaroktAnAmarthAnAM rUpaM | yeSAM praSTavyatAsAdharmyAttattathA tAn 'arthAn' bhAvAn lokasAntatvAdIstadanyAMzca 'heUiMti anvayavyatirekalakSaNahetugamyatvAddhetavolokasAntatvAdaya eva tadanye vA'tastAn 'pasiNAIti praznaviSayatvAt praznA eta eva tadanye vA'tastAn 'kAraNAIti kAraNamupapattimAtraM tadviSayatvAt kAraNAni eta eva tadanye vA'tastAni 'vAgaraNAI ti vyAkriyamANatvAdyAkaraNAni eta eva tadanye | vA'tastAni 'purichattae'tti praSTuM 'tikaTu' itikRtvA'nena kAraNena 'evaM saMpeheitti evam' uktaprakAraM bhagavadvandanAdikaraNamityarthaH 'saMprekSate' paryAlocayati 'parivAyAvasahe'tti parivrAjakamaThaH 'kuNDikA' kamaNDalu 'kAzcanikA' rudrAkSakRtA 'karoTikA' mRdbhAjanavizeSaH 'bhRzikA' AsanavizeSaH 'kezarikA' pramArjanArtha cIvarakhaNDa 'SaDnAlaka' trikASThikA 'aGkuzakaM' tarupallavagrahaNArthamaGkuzA| kRtiH 'pavitrakam' aGgulIyakaM 'gaNetrikA' kalAcikA''bharaNavizeSaH 'dhAurattAoMti sATikA iti vizeSaH, 'tidaMDe'tyAdi tridaNDakAdIni daza haste gatAni-sthitAni yasya sa tathA, 'pahAretya'tti 'pradhAritavAn' saGkalpitavAn 'gamanAya' gantuM / 'goyamAi'tti gautama iti evamAmantryeti zeSaH, athavA'yItyAmantraNArthameva / 'se kAhe vatti atha kadA vA ? kasyAM velAyAmityarthaH, 'kiha vatti kena vA prakAreNa? sAkSAd darzanataH zravaNato vA 'kevacireNa vatti kiyato vA kAlAt ', 'sAvatthI nAma nayarI hottha'tti vibhaktipariNAmAdastItyarthaH, athavA kAlasyAvarpiNItvAtprasiddhaguNA kAlAntara evAbhavannedAnImiti 'adUrAigai'tti Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 205 // kala uddezaH1 skandaka caritraM sU0 89 | adUre AgataH, se cAvadhisthAnApekSayApi syAt , athavA dUrataramArgApekSayA [graMthA0 3000] krozAdikamapyadUraM syAdata ucyate|'bahusaMpatte'ISadUnasaMprApto bahusaMprAptaH, sa ca vizrAmAdihetorArAmAdigato'pi syAdata ucyate-'addhANapaDivanne tti mArgapratipannaH, kimuktaM bhavati ?-'aMtarApahe vatti vivakSitasthAnayorantarAlamArga varttata iti / anena ca sUtreNa kathaM drakSyAmi ? ityasyottaramuktaM, | kathaM ?, yato'dUrAgatAdivizeSaNasya sAkSAdeva darzanaM saMbhavati, tathA 'ajevaNaM dacchasi ityanena kiyaccirAdityasyottaramuktaM, 'kAhe' ityasya cottaraM sAmarthyagamyaM, yato yadi bhagavatA madhyAhnasamaye iyaM vA mihitA tadA madhyAhnasyopari muhartAdyatikramaNe yA velA bhavati tasyAM drakSyasIti sAmarthyAMduktam , adUrAgatAdivizeSaNasya hi taddezaprAptau muhUrtAdireva kAlaH saMbhavati, na bahutara iti / 'agArAo'ti niSkramyetizeSaH 'anagAritA' sAdhutAM 'prabajituM gantum , athavA vibhaktipariNAmAdanagAritayA 'pravajituM' pravrajyAM pratipattum , 'abbhuDhetitti AsanaM tyajati, yacca bhagavato gautamasyAsaMyataM pratyabhyutthAnaM tadbhAvisaMyatatvena tasya pakSapAtaviSayatvAd gautamasya cAkSINarAgatvAt , tathA bhagavadAviSkRtatadIyavikalpasya tatsamIpagamanatastatkathanAd bhagavajjJAnAtizayaprakAzanena bhagavatyatIva bahumAnotpAdanasya cikIrSitatvAditi / 'he khaMdaya'tti sambodhanamAtra 'sAgayaM khaMdaya'tti 'sva gataM' zobhanamAgamanaM tava skandaka ! mahAkalyANanirbhagavato mahAvIrasya saMparkeNa tava, kalyANanibandhanatvAttasya, 'susAgarya'ti atizayena svAgataM, kathazci| dekArthI vA zabdAvetau, ekArthazabdoccAraNaM ca kriyamANaM na duSTaM, saMbhramanimittatvAdaspati, 'aNurAgayaM khaMdaya !'tti rephasyAgamikatvAd 'anvAgatam' anurUpamAgamanaM skandaka ! taveti dRzyaM, 'sAgayamaNurAgarya'ti zobhanatvAnurUpatvalakSaNadharmadvayopetaM tavAgamanamityarthaH, 'jeNeva ihaMti yasyAmeva dizIdaM bhagavatsamavasaraNaM 'teNeva'tti tasyAmeva dizi 'atthe samatthe ti astyeSo'rthaH?, 'aTTe // 205 / / pra0A0116 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH / / 206 / / samar3e 'tti pAThAntaraM, kAkvA cedamadhyeyaM, tatazcArthaH kiM 'samarthaH ' saGganaH ? iti praznaH syAt, uttaraM tu 'haMtA asthi' sadbhUto'yamartha ityarthaH / ' NANI' tyAdi, asyAyamabhiprAyaH - jJAnI jJAnasAmarthyAjjAnAti tapastrI ca tapaH sAmarthyAdevatAsAnidhyAjjAnAtIti praznaH kRtaH 'rahassakaDe 'ti rahaH kRtaH - pracchannakRto, hRdaya evAvadhAritatvAt / gacchAmo NaM goyamA ! tava dhammAyariyaM dhammovadesayaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo jAva pajjuvAsAmo, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM, tae NaM se bhagavaM goyame khaMdapaNaM kaccAyaNassagottaNaM saddhi jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNayAe / teNaM kAleNaM 2 samaNe bhagavaM mahAvIre viyaDabhotIyAvi hotthA, tae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa viyadvabhogiyassa sarIraM orAlaM siMgAraM kallANaM sivaM ghaNaM maMgala sassirIyaM aNalaMkiyavibhUsiyaM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM sirIe atIva 2 uvasobhemANaM ciTThA / taeNa se khaMdae kaccAyaNassagotte samaNassa bhagavao mahAvIrassa viyahabhogissa sarIraM orAlaM jAva atIva 2 uvasobhemANaM pAsai 2ttA haTTatuTThacittamANaMdie pIimaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiyae jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 ttA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNappayAhiNaM karei jAva pajjuvAsai / khaMdayAti / samaNe bhagavaM mahAvIre khaMdayaM kaccAya0 evaM vayAsI-se nUNaM tumaM khaMdayA ! sAvasthIe nayarIe piMgalaeNaM NiyaMTheNaM besAliyasAvaraNaM iNamakkhevaM pucchie-mAgahA ! kiM saaMte loe anaMte loe ? evaM taM jeNeva mama aMtie teNeva havvamAgae, se nUNaM khaMdayA ! ayamaTThe samahe ?, haMtA asthi, je'viya te khaMdayA ! 2 zatake uddezaH 1 skandaka caritraM sU0 89 // 206 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 207 // ayameyArUve anbhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA - kiM saaMte loe anaMtelae? tassaviya NaM ayama- evaM khalu mae khaMdayA ! cauvvihe loe pannatte, taMjahA- davvao khettao kAlao bhai o / davvao NaM ege loe saaMte 1, khettao NaM loe asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejjAo | joyaNakoDAkoDIo parikkheveNaM pa0, atthi puNa saaMte 2, kAlao NaM loe Na kayAvi na AtI na kayAvi na bhavati na kayAvi na bhavissati bhaviMsu ya bhavati ya bhavissaha ya dhuve Nitie sAmate akkhae avvae avaTThie | Nicce, Natthi puNa se aMte 3, bhAvao gaM loe anaMtA vaNNapajjavA gaMdha0 rasa0 phAsapajjavAtA saMThANapajavA anaMtA garuyalahuyapajjavA aNaMtA agaruyalahuyapajjavA, natthi puNa se aMte 4, settaM khaMdagA ! davvao loe saaMte khettao loe saaMte kAlato loe anaMte bhAvao loe anaMte / jevi ya te khaMdayA ! saaMte jIve aNate jIve, tassavi ya NaM eyamaTThe evaM khalu jAva dabvao NaM ege jIve saaMte, khettao NaM asaMkhejapaesie asaMkhejjapadesogADhe, atthi puNa se aMte, kAlao NaM jIve na kayAvi na Asi jAva nitthi puNa se aMte, bhAvao NaM jIve anaMtA NANapajavA anaMtA daMsaNapa0 anaMtA carittapaH anaMtA agugyapa, nattha puNa se aMte, settaM dabbao jIve saaMte khettao jIve saaMte kAlao jIve aNate bhAvao jIve aNate / jevi ya te khaMdayA pucchA [imeyArUve ciMtie jAva saaMtA siddhI aNaMtA siddhI, tassavi ya NaM ayam-dayA ! mae evaM khalu caubbihA siddhI paNNa0, taM0 - davvao 4, davvao NaM egA siddhI] khettao NaM siddhI paNayAlIsaM 2 zatake uddezaH 1 skandaka caritra sU0 89 pra0A0117 // 207 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 208 // PROCEROSAROKARANG joyaNasayasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI bAyAlIsaM ca joyaNasayasahassAI tIsaM ca joyaNasahassAiM donni ya auNApannajoyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM, atthi puNa se aMte, kAlao NaM siddhI 2 zatake uddezaH1 | na kayAvi na Asi0, bhAvao ya jahA loyassa tahA bhANiyabvA, tattha dabvao siddhI saaMtA khe0 siddhI skandaka saaMtA kA siddhI aNaMtA bhAvao siddhI aNaMtA / jevi ya te khaMdayA! jAva kiM aNaMte siddhe taM ceva jAva caritraM dabvao NaM ege siddhe saaMte, khe0 siddhe asaMkhejapaesie asaMkhejapadesogADhe, atthi puNa se aMte, kAlao NaM mU089 siddhe sAdIe apajjavasie, natthi puNa se aMte, bhA. siddhe aNaMtA NANapajavA aNaMtA daMsaNapajjavA jAva aNaMtA agurulahuyapa0, natthi puNa se aMte, settaM davvao siddhe saaMte khettao siddhe saaMte kA siddhe aNate bhA04 siddhe aNaMte / jevi ya te khaMdayA ! imeyArUve anbhatthie ciMtie jAva samuppajitthA-keNa vA maraNeNaM maramANe | jIve vaDDhati vA hAyati vA ?, tassavi ya NaM ayamaDhe-evaM khalu khaMdayA!-mama duvihe maraNe paNNatte, taMjahAbAlamaraNe ya paMDiyamaraNe ya, se kiM taM bAlamaraNe, 2 duvAlasavihe paM0, taM0-valayamaraNe vasahamaraNe aMtosallamaraNe tanbhavamaraNe giripaDaNe tarupaDaNe jalappavese jalaNappa. visabhakkhaNe satthovADaNe vehANase giddhapaTre. icceteNaM khaMdayA! duvAlasaviheNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehi appANaM saMjoeDa, | tiriyamaNudeva. aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTai, settaM maramANe vaDDhai 2, 208 // settaM bAlamaraNe / se kiM taM paMDiyamaraNe, 2 duvihe pa0, taM0-(graM01000) pAovagamaNe ya bhattapaccakkhANe y| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajAti abhayadevI 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM sU0 90 navRttiH // 20 // se kiM taM pAovagamaNe 1, 2 davihe pa0, taM0 nIhArime ya anIhArime ya, niyamA appaDikame, settaM paaovgme| se kiMtaM bhattapaccakkhANe ?, 2 duvihe paM0, taM0-nIhArime ya anIhArimeM ya, niyamA sapaDikkame, settaM bhattapaJca- kkhANe / icceteNaM khaMdayA! duviheNaM paMDiyamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehiM. appANaM visaM|joei jAva vIIvayati, settaM maramANe hAyai, settaM paMDiyamaraNe, icceeNaM khaMdayA! duviheNaM maraNeNaM maramANe jIve |vaDDhai vA hAyati vA // (muu090)|| _ 'dhammAyarie'tti kuta etat ? ityAha-'dhammovaesae'tti, utpannajJAnadarzanadharo, na tu sadA saMzuddhaH, arhan vandanAghahatvAt , jino rAgAdijetRtvAt , kevalI asahAyajJAnatvAt , ata evAtItapratyutpannAnAgatavijJAyakaH, sa ca dezajJo'pi syAdityAha--sarvajJaH sarvadarzI, "viyadRbhoi'tti vyAvRtte 2 mUrye bhuGkte ityevaMzIlo vyAvRttabhojI, pratidinabhojItyarthaH, 'orAlaM'ti pradhAnaM 'siMgAraMti zRGgAraH-alaGkArAdikRtA zobhA tadyogAt zRGgAraM, zRGgAramiva zRGgAram , atizayazobhAvadityarthaH, 'kalyANaM' zreyaH 'zivam' anupadravamanupadravahetu; 'dhanyaM dharmadhanalabdhR tatra vA sAdhu tadvA'rhati 'mAGgalyaM' maGgale-hitArthaprApake sAdhu mAGgalyam , alaGkataM mukuTAdibhirvibhUSitaM vastrAdibhistaniSedhAdanalatavibhUSitaM, 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaMti lakSaNaM-mAnonmAnAdi, tatra mAna-jaladroNamAnatA, jalabhRtakuNDikAyaryA hi mAtavyaH puruSaH pravezyate, tatpraveze ca yajjalaM tato nissarati tadyadi droNamAnaM bhavati tadA'sau mAnopeta ucyate, unmAnaM tvarddhabhAramAnatA, mAtavyaH puruSoM hi tulAropito yadyarddhabhAramAno bhavati tadonmAnopeto'sAvucyate, pramANaM punaH svAGgulenATottarazatAigulocchrayatA, yadAha-"jaladoNemaddhabhAra samuhAI samRsio u jo nava u / mANummANapamANaM tivihaM khalu lakkhaNaM M pra0A0118 // 209 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 210 // eyaM // 1 // " vyaJjanaM-maSatilakAdikam, athavA sahajaM lakSaNaM pazcAdbhavaM vyaJjanamiti, guNAH - saubhAgyAdayo lakSaNavyaJjanAnAM vA ye guNAstairupapetaM yattattathA, upaapaitam ityetasya sthAne niruktivazAdupapetaM bhavatIti, 'sirIe'ti lakSmyA zobhayA vA // 'haTThacittamANaMdie'ti hRSTatuSTamatyarthaM tuSTaM hRSTaM ghA - vismitaM tuSTaM ca-santoSavaccittaM - mano yatra tattathA tad hRSTatuSTacittaM yathA bhavati evam AnanditaH' ISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagataH, tatazca 'naMdie 'ti nanditaH taireva samRddhataratAmupagataH 'pI maNeti zrItiH - prINanamApyAyanaM manasi yasya sa tathA 'paramasomaNassie'ti paramaM saumanasyaM - sumanaskatA saMjAtaM yasya sa paramasaumanasthitastadvA'syAstIti paramasaumanasthikaH 'harisavasa visappamANahiyae' ti harSavazena visarpad vistAraM vrajad hRdayaM yasya sa tathA, ekArthikAni vaitAni pramodaprakarSapratipAdanArthAnIti / 'davvao NaM ege loe saaMte'tti pazcAstikAya mayaikadravyatvAllokasya sAnto'sau, 'AyAmavikgvaM bheNaM' ti AyAmo- dairghyaM viSkambho - vistAraH 'parikkheveNaM' ti paridhinA 'bhuvisu ya'ti abhavat ityAdibhizca padaiH pUrvoktapadAnAmeva tAtparyamuktaM, 'dhuve 'ti dhruvo'calatvAt sa cAniyatarUpo'pi syAdata Aha- 'Niyae' ci niyata ekasvarUpatvAt, niyatarUpaH kAdAcitko'pi syAdata Aha- 'sAsa e 'ti zAzvataH pratikSaNaM sadbhAvAt sa ca niyatakAlApekSayA'pi syAdityata Aha- 'akkhae 'tti akSayo'vinAzitvAt, ayaM ca bahutarapradezApekSayA'pi syAdityata Aha- 'acvae 'ci avyayastatpradezAnAmavyayatvAt, ayaM ca dravyatayA'pi syAdityAha - 'avaTThie'tti avasthitaH paryAyANAmanantatayA'vasthitatvAt kimuktaM bhavati ?nitya iti, 'vaNNapajjava 'tti varNavizeSA ekaguNakAlatvAdayaH, evamanye'pi, gurulaghuparya vAstadvizeSA bAdaraskandhAnAm, agurulaghupayavA aNUnAM sUkSmaskandhAnAmamUrttAnAM ca, 'nANapajjava'tti jJAnaparyAyA jJAnavizeSA buddhikRtA vA'vibhAgaparicchedAH, anantA gurulaghupa 2. zatake uddeza: 1 skandaka caritraM sU0 90 // 210 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IH 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM A0119 mU0 90 // 21 // ryAyA audArikAdizarIrANyAzritya, itare tu kArmaNAdidravyANi jIvasvarUpaM cAzrityeti / 'jevi ya te khaMdayA! pucchatti anena udhAkhyA-14 prajJaptiH sama siddhipraznasUtramupalakSaNatvAccottarasUtrAMzazca mUcitaH, tacca dvayamapyevam-'jevi ya te khaMdayA! imeyArUve jAva kiM saaMtA siddhI aabhayadevI- | gaMtA siddhI', tassavi yaNaM ayamaDhe, evaM khalu mae khaMdayA! cauvihA siddhI paNNatA, taMjahA-davyao khettao kAlao bhAvaotti, yA vRttiH | davbao NaM egA siddhiti, iha siddhiyadyapi paramArthataH sakalakarmakSayarUpA siddhAdhArA''kAzadezarUpAvA tathA'pi siddhAdhArAkAzadezapra tyAsannatveneSatprAgabhArA pRthivI sidviruktA, 'kiMcivisesAhie parikkheveNaM'ti kiJcinyUnagavyutadvayAdhike dve yojanazate ekonapazcAzaduttare bhavata iti / 'valayamaraNe'tti valato-bubhukSAparigatatvena valavalAyamAnasya saMyamAdvA bhrasyato ( yat )maraNaM tadvalanma raNaM, tathA vazena-indriyavazena Rtasya-pIDitasya dIpakalikArUpAkSiptacakSuSaH zalabhasyaiva yanmaraNaM tad vazAlaimaraNaM, tathA'ntaHzalyasya 8| dravyato'nuvRtatomarAdeH bhAvataH sAticArasya yanmaraNaM tadantaHzalyamaraNaM, tathA tasmai bhavAya manuSyAdeH sato manuSyAdAveva baddhAyuSo | yanmaraNaM tattadbhavamaraNam , idaM ca naratirazcAmeveti, 'satthovADaNe'tti zastreNa-kSurikAdinA avapATanaM-vidAraNaM dehasya yasmin maraNe tacchastrAvapATanaM, 'vehANase'tti vihAyasi-AkAze bhavaM vRkSazAkhAdyuddhandhanena yattaniruktivazAdvaihAnasaM, 'giddhapaTTe'tti gRdhaiH-pakSivizeSaiddhairyA-mAMsalubdhaiH zRgAlAdibhiH spRSTasya-vidAritasya karikarabharAsabhAdizarIrAntargatatvena yanmaraNaM tabhraspRSTaM vA gRddhampRSTaM vA, gRdhervA bhakSitasya-spRSTasya yattamRdhraspRSTam / 'duvAlamaviheNaM bAlamaraNeNaM ti upalakSaNatvAdasyAnyenApi bAlamaraNAntaHpAtinA | maraNena mriyamANa iti 'vai vaDaitti saMsAravarddhanena bhRzaM varddhate jIvaH, idaM hi dvivacanaM bhRzAthai iti / 'pAovagamaNetti | pAdapasyevopagamanam-aspandatayA'vasthAnaM pAdapopagamanam , idaM ca caturvidhAhAraparihAraniSpannameva bhavatIti / 'nIhArime yatti | // 21 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake 0 . nirhAreNa nirvRttaM yattanirdArima, pratizraye yo priyate tasyaitat , ta kaDevarasya niriNAt , ani:rimaM tu yoSTavyAM mriyate. iti / yaccAvyAkhyA anyatreha sthAne iGgitamaraNamabhidhIyate tadbhaktapratyAkhyAnasyaiva vizeSa iti naha bhedena darzitamiti / prajJaptiH uddezaH1 abhayadevIettha NaM se khaMdae kaccAyaNassagotte saMbuddhe mamaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 evaM vadAsI-icchAmi skandaka yA vRttiH hANaM bhaMte ! tumbhaM aMtie kevalipannattaM dhammaM nisAmettae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM / tae NaM samaNeA caritraM bhagavaM mahAvIre khaMdayassa kaccAyaNassagottassa tIse ya mahatimahAliyAe parisAe dhamma parikahei, dhammakahA // 212 // bhANiyavvA / tae NaM se khaMdae kaccAyaNassagotte samaNassa bhagavao mahAbIrassa aMtie dhammaM socA nisamma hahatuDhe jAva hiyae uTThAe uThei 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 evaM vadAsIsaddahAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM, roemiNaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM, anmuDemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pA0, evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte! icchiyameyaM bhaMte ! paDicchiyameyaM bhaMte ! icchiyapaDicchiyameyaM bhaMte ! se jaheyaM tumbhe vadahattikaTTha samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasati 2 uttarapuracchimaM disIbhAyaM avakkamai 2 tidaMDaM ca kuMDiyaM ca jAva dhAurattAo ya | egaMte eDei 2 jeNeva samaNaM bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM |payAhiNaM karei kareittA jAva namaMsittA evaM vadAsI-Alitte NaM bhaMte ! loe palitte NaM bhaM0 lo A0 p0212|| bhaM0 lo jarAe maraNeNa ya, se jahAnAmae-kei gAhAvatI AgAraMsi jhiyAyamANaMsi je se tattha bhaMDe bhavai USSESSES USSRESAS Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAkhyA prajJApta: abhayadevIyA vRttiH // 13 // 2 zatake uddezaH1 A0120 skandaka caritraM | sU0 90 appasAre mollagarue taM gahAya AyAe egaMtamaMtaM avakamaitti, esa me nitthArie samANe pacchA purA hiyAe| suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattAe bhavissai, evAmeva devANuppiyA! majjhavi AyA ege bhaMDe ihe kaMte pieM maNunne maNAme bheje vesAsie saMmae bahumae aNumae bhaMDakaraMDagasamANe, mA NaM sIyaM mA NaM uNhaM mA NaM khuhA mA NaM pivAsA mA NaM corA mA NaM vAlA mA NaM daMsA mA NaM masagA mA Na vAiyapittiyasaMbhiyasaMnivAiyavivihA rogAyaMkA parIsahovasaggA phusaMtuttikahu esa me nitthArie samANe paraloyassa hiyAe suhAe khamAe nIsesAe aNugAmiyattAe bhavissai, taM icchAmi NaM devANuppiyA! sayameva muMDAviyaM sayameva sehAviyaM sayameva sikkhAviyaM sayameva AyAragoyaraM viNayaveNaiyacaraNakaraNajAyAmAyAvattiyaM dhammamAikkhiyaM / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre khaMdayaM kaccAyaNassagottaM sayameva pabbAvei jAva dhammamAtikkhai, evaM devANuppiyA! gaMtavvaM evaM ciTTiyavvaM evaM nisItiyabvaM evaM tuyaTTiyavvaM evaM bhuMjiyavvaM evaM bhAsiyavvaM evaM udyAe 2 pANehiM bhUehiM jIvahiM sattehiM saMjameNaM saMjamiyavvaM, assi ca NaM aDhe No kiMcivi pamAiyavvaM / tae NaM se khaMdae kaccAyaNassagotte samaNassa bhagavao mahAvIrassa imaM eyArUvaM dhammiyaM uvaesaM sammaM saMpaDivajati, tamANAe taha gacchai taha ciTThai taha nisIyati taha tuyadRi taha bhuMjai taha bhAsai taha uhAe 2 pANehiM bhUehiM jIvahiM sattehiM saMjameNaM saMjamiyavamiti, assi ca NaM aDhe No pamAyai / tae NaM se khaMdae kaccAya. aNagAre jAte IriyAsamie bhAsAsamie esaNAsamie AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie uccArapAsavaNakhela // 213 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 214 // siMghANajallapAriTThAvaNiyAsamie maNasamie vayasabhie kAyasamie maNagute vaigutte kAyagutte gutte gutidie guttabaMbhayArI cAI lajjU ghaNNe khaMtikhame jiiMdie sohie aNiyANe appussue abahillese susAmaNNarae daMte iNameva NiggaMthaM pAvayaNaM purao kAuM viharai || (sU0 91) // 'dhammakA bhANiyavva' tti, sA caivam - "jaha jIvA vajjhatI muccaMtI jaha ya saMkilissaMtI / jaha dukkhANaM aMta kareMti keI apaDibaddhA || 1 || aniyaTTiyacittA jaha jIvA dukkhasAgaramurveti / jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihADiti // 2 // ityAdi, iha ca 'aniyaTTiyacittA' Ate nirvarttittaM cite yaiste tathA, ArttAdvA nirvarttitaM cittaM yaiste ArcanirvartitacittAH | 'saddahAmi'tti nirmanthaM pravacanamastIti pratipadye 'pattiyAmi'tti prItiM pratyayaM vA satyamidamityevaMrUpaM tatra karomItyarthaH 'roemi' ti cikIrSAmItyarthaH 'anbhuTThemi' ti etadaGgIkaromItyarthaH atha zraddhAnAdyullekhaM darzayati - evametannairbranthaM pravacanaM sAmAnyataH atha yathaitadyUyaM vadati yogaH / ' tahameyaM 'ti tathaiva tad vizeSataH 'avitahameyaM' satyametadityarthaH 'asaMdiddhameyaM' ti iSTametat 'paDicchimeyaM ti pratIpsitaM prAptumiSTam 'icchiyapaDicchiyaM' ti yugapadicchApratIpsAviSayatvAt 'tikahu'tti itikRtveti, athavA 'evameyaM bhaMte!" ityAdIni padAni yathAyoga mekArthAnyatyAdarapradarzanAyoktAni / 'Alitte NaM'ti abhividhinA jvalitaH 'loe'ti jIvalokaH 'palite 'ti prakarSeNa jvalitaH, evaMvidhazvAsau kAlabhedenApi syAdata ucyate - AdIptapradIpta iti, 'jarAe maraNeNa yatti iha vahnineti vAkyazeSo dRzyaH 'jhiyAyamANaMsi'tti dhyAyamAne dhmAyati vA, dahyamAna ityarthaH, 'appasAre'ti alpaM ca tatsAraM cetyalpasAram 'AyAe 'ti AtmanA ekAntaM - vijanam antaM-bhUbhAgaM 'pacchA purA ya'tti vivakSitakAlasya pazcAt pUrvaM ca sarvadaivetyarthaH 'thejje 'ti' 2 zatake uddezaH 1 skandaka caritra sU0 91 pra0A0121 // 214 / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM | mU0 91 sthayadharmayogAt svaiyoM vaizvAsiko vizvAsaprayojanatvAt saMmatastatkRtakAryANAM saMmatatvAt 'bahumataH' bahuzo bahubhyo vA'nyebhyaH sakAvyAkhyAprajJaptiH zAd bahuriti vA mato bahumataH 'anumataH' anuvipriyakaraNasya pazcAdapi mato'numataH 'bhaMDakaraMDagasamANe'tti bhANDakaraNDakamabhayadevI- AbharaNabhAjanaM tatsamAna AdeyatvAditi / 'mA NaM sIta'mityAdau mAzabdo niSedhArthaH Namiti vAkyAlaGkArArthaH, iha ca spRzasviti yA vRttiH yathAyogaM yojanIyam , athavA mA enamAtmAnamiti vyAkhyeyaM, 'vAla'tti vyAlA:-zvApadabhujagAH 'mA NaM vaaiypittiysNbhi||215|| yasannivAiya'tti iha prathamAbahuvacanalopo dRzyaH 'rogAyaMka'tti rogAH-kAlasahA vyAdhayaH AtaGkAsta eva sadyoghAtinaH 'parImahobasagga'tti asya mA Namityanena sambandhaH 'spRzantu' chupantu bhavantvityarthaH 'ttikadR' ityabhisandhAya yaH pAlita iti zeSaH, sa kim ? ityAha-taM icchAmi tti tattasmAdicchAmi 'sayameva'tti svayameva bhagavataivetyarthaH pravAjitaM rajoharaNAdiveSadAnenAtmAnamiti gamyate, bhAve vA ktapratyayastena pravrAjanamityarthaH, muNDitaM ziroluzcanena 'sehAviyaMti sehitaM pratyupekSaNAdikriyAkalApagrAhaNataH zikSitaM mUtrArthagrAhaNataH tathA''cAraH-zrutajJAnAdiviSayamanuSThAnaM kAlAdhyayanAdi gocaro-bhikSATanam etayoH samAhAradvandvastatastadAkhyAtamicchAmIti yogaH, tathA vinayaH-pratIto bainayikaM-tatphalaM karmakSayAdi caraNaM-tratAdi karaNaM-piNDavizuddhayAdi yAtrA-saMyama yAtrA mAtrA-tadarthamevAhAramAtrA, tato vinayAdInAM dvandvaH, tatazca vinayAdInAM vRttiH-vartanaM yatrAsau vinayavainayikacaraNakaraNayAtrAHI.mAtrAvRttiko'tastaM dharmam 'AkhyAtam' abhihitamicchAmIti yogaH / 'evaM devANuppiyA! gaMtavvaM ti yugamAtrabhUnyastadRSTinetyarthaH 'evaM ciTThiyabvaMti niSkramaNapravezAdivarjite sthAne saMyamAtmapravacanabAdhAparihAreNordhvasthAne sthAtavyam , 'evaM nisIiyavvaMti 'niSi (pIdi) tavyam' upaveSTavyaM saMdaMzakabhUmipramArjanAdinyAyenetyarthaH 'evaM tuyaTTiyavvaMti zayitavyaM sAmAyikocAraNAdipUrvakam SARVASNA // 215 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / skandaka caritraM muMjiyavvaM'ti dhUmAGgAgadidoSavarjanataH 'evaM bhAsiyavvaM ti madhurAdivizeSaNopapannatayeti 'evamutthAyotthAya' pramAdanidrAMvyayAkhyA 2 zatake pohena vibuddhaya 2 prANAdiSu viSaye yaH saMyamo-rakSA tena saMyaMtavyaM- yatitavyaM 'tamANAe'tti 'tad' anantaram AjJayA Adezena ajJAtaH 11 Baa uddezaH1 abhayadevI 'IriyAsamieti IryAyAM-gamane samitaH, samyakpravRttatvarUpaM hi samitatvam , 'AyANabhaMDamattaniAkhevaNAsamietti AdAyA vAtA mena -praNena saha bhANDamAtrAyA upakaraNaparicchadasya yA nikSepaNA-nyAsastasyAM samito yaHsa tathA 'uccAre'tyAdi, iha ca 'khela'tti kaNThamukhazleSmA micAnakaM ca-mAsikAzleSmA, 'maNasamie'tti saMgatamanaHpravRttikaH 'maNaguttetti manonirodhavAn 'gutta'tti mano gubhatvAdInAM nigamanam , etadeva vizeSaNAyAha-guttidie'tti, 'guttabaMbhayArI'ti gupta-brahmaguptiyuktaM brahma carati yaH sa tathA kA'cAitti saGgatyAgavAn 'lajju'tti saMyamavAn rajjuriva vA rajju:--avakravyavahAraH 'dhannetti dhanyo--dharmadhanalabdhetyarthaH 'khaMti bameM tta kSAntyA kSamate, na tvasamarthatayA, yo'sau zAntikSamaH 'jitendriyaH' indriyavikArAbhAvAt , yacca prAgguptendriya ityuktaM tdi-| ndriyavikAragopanamAtreNApi syAditi vizepaH 'sohie'tti zobhitaH zobhAvAn zodhito vA nirAkRtAticAratvAt , sauhRdaM-maitrI sarvaprANipu tadyogAtsauhRdo vA 'aNiyANe'tti prArthanArahitaH 'appussuetti 'alpautsukyaH' tvarArahitaH 'abahillesse tti | pra0bhA0122 hA avidyamAnA bahiH-saMyamAd bahistAllezyA-manovRttiryasyAsAvabahirlezyaH 'susAmannarae'tti zobhane zramaNatve rato'tizayena vA zrAmaNye ma 'daMte'tti dAntaH krodhAdidamanAt dhanto vA rAgadveSayorantArtha 'iNameva'tti idameva pratyakSaM 'purao kAuMti agre vidhAya mArgAnabhijJo mArgajJanaramiva puraskRtya vA-pradhAnIkRtya 'viharati Aste iti / // 216 // tarasamaNe bhagavaM mahAvIre kayaMgalAo nayarIo chattapalAsayAo ceiyAo paDinikkhamai 2 bahiyA-4 CAR Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajAti abhayadevIyA vRttiH // 21 // ANSWERSte jaNavayavihAraM viharati / tae NaM se khaMdae aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrasmatahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai, jeNeva samaNe bhayavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM|| 2 zatake mahAvIraM baMdai namasaha 2evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM abbhaNuNNAe samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM* uddezaH1 skandaka uvasaMpajittANaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM / tae NaM se khaMdae aNagAre samaNeNaM bhaga-11 caritraM vayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe haTe jAva namaMsittA mAsiyaM bhikkhupaDima uvasaMpajittANaM viharai, tae mU0 91 |NaM se khaMdae aNagAre mAsiyabhikkhupaDimaM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacaM ahAsamma kAraNa phAseti pAleti sobheti tIreti pUreti kiti aNupAlei ANAe ArAhei, samaM kAraNa phAsittA jAva ArAhettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchairasamaNaM bhagavaM jAva namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi gaMbhaMte! tumbhehiM abbhaNuNNAe samANe domAsiyaM bhikkhupaDima uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAhaM devANuppiyA! mA paDibaMdha, taM ceva, evaM temAsiyaM cAummAsiyaM paMca00sattamA0, paDhama sattarAiMdiyaM doccaM sattarAIdiyaM tacaM sattarAtidiyaM ahorAtiMdiyaM egarA0, tae NaM se khaMdae aNagAre egarAiMdiyaM bhikkhupaDimaM ahAsuttaM jAva ArAhettA jeNeva samaNe teNeva uvAgacchati 2 samaNaM bhagavaM ma0 jAva namaMsittA evaM vadAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM anbhaguNNAe samANe guNarayaNasaMvaccharaM tavokammaM uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDi // 21 // baMdhaM / tae NaM se khaMdae aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM anbhaNuNNAe samANe jAva namaMsittA guNaraya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJapti abhayadavI yA vRttiH // 218 // coisamaMcoisameNa mA caubbIsatimaM 2 bArasama molasamaM mAsaM cottIsaima 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM mu091 NasaMvaccharaM tavokamma uvasaMpajittANa viharati, taM0-paDhamaM mAsaM cautthaMcauttheNa anikkhitteNaM tavokammeNaM diyA ThANukkuDue sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDeNa ya / evaM docaM mAsaM chaTTalTeNaM, evaM tacaM mAsaM aTThamaMaTThameNaM, cautthaM mAsaM dasamaMdasameNaM, paMcamaM mAsaM bArasamaMbArasameNaM, chaTuM mAsaM codasamaMcodasameNaM, sattamaM mAsaM solasamaM 2 aTThamaM mAsaM aTThArasamaM 2 navamaM mAsa vIsatima 2 dasamaM mAsaM bAvIsaM 2 e.ArasamaM mAsaM cauvvIsatimaM 2 bArasamaM mAsaM chavvIsatimaM 2 terasamaM mAsaM aTThAvIsatimaM 2 codasamaM mAsaM tIsaimaM 2 pannarasamaM mAsaM battIsatimaM2 solasamaM mAsaM cottIsaimaM 2 anikkhitteNaM tavokammeNaM diyA ThANukkuDue sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDeNaM, tae NaM se khaMdae | aNagAre guNarayaNasaMvaccharaM tavokammaM ahAsuttaM ahAkappaM jAva ArAhettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2bahUhiM cautthachaTThahamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe vihrti| tae NaM se khaMdae aNagAre teNaM orAleNaM viuleNaM payatteNaM rahieNaM kallANeNaM siveNaM dhanneNaM maMgalleNaM sassirIeNaM udaggeNaM udatteNaM uttameNaM udAreNaM mahANubhAgeNaM navokammeNaM sake lakkhe nimmaMse aDhicammAvaNaddhe kiDikiDiyAbhUe kise dhamaNisaMtae jAte yAvi hotthA. jIvaMjIveNa gacchai jIvaMjIveNa ciThTha bhAsaM bhAsittAvi gilAi bhAsaM bhAsamANe gilAti bhAsaM bhAsissAmIti gilAyati, se jahAnAmae-kaTThasagaDiyA i vA pattasagaDiyA i vA pattatilabhaMDagasagaDiyA i vA eraMDa A0123 ID Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyA-1 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 21 // uddezaH1 skandaka caritraM AASARAMGAR kaTThasagaDiyA i vA iMgAlasagaDiyA i vA uNhe diNNA sukkA samANI sasaI gacchai sasaI ciTThai evAmeva khaMdaevi aNagAre sasaI gacchai sasaI ciTThaha uvacite taveNaM avacie maMsasoNieNaM yAsaNeviva bhAsarAsi. paDicchanne taveNa teeNaM tavateyasirIe atIva 2 uvasobhemANe 2 ciTTha // (m092)|| 'e.Arasa aMgAI ahijjaitti iha kazcidAha-nanvanena skandakaccaritAtprAgebaikAdazAGganiSpattiravasIyate. paJcamAGgAntarbhUtaM ca | bandakacaritamidamupalabhyate iti kathaM na virodhaH?, ucyate, zrImanmahAvIratIrthe kila nava vAcanAH, tatra ca sarvavAcanAsu skandakacaritAtpUrvakAle ye skandakacaritAbhidheyA arthAste caritAntaradvAreNa prajJApyante, skandakacaritotpattau ca sudharmasvAminA jambUnAmAnaM khaziSyamaGgIkRtyAdhikRtavAcanAyAmasyAM skandakacaritamevAzritya tadarthaprarUpaNA kRteti na virodhaH, athavA sAtizAyitvAdgaNadharANApanAgatakAlabhAvicaritanivandhanamaduSTamiti, bhAviziSyasantAnApekSayA'tItakAlanirdezo'pi na duSTa iti / 'mAsiya'ti mAsaparimANAM | 'bhikkhupaDimati bhikSUcitamabhigrahavizeSam , etatsvarUpaM ca-"gacchA viNikkhamittA paDivajai mAsiyaM mahApaDimaM / dattegabhoyaNassA pANassavi ega jA mAsaM // 1 // " ityAdi / nanvayamekAdazAGgadhArI paThitaH, pratimAca viziSTazrutavAneva karoti, yadAha"gacche ciya NimmAo jA puvvA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiyavatthU hoi jahaNNo suyAhiMgamo // 1 // " iti kathaM na virodhaH?, ucyate, puruSAntaraviSayo'yaM zrutaniyamaH, tasya tu sarvabidupadezena pravRttatvAmma doSa iti / 'ahAmuttaMti sAmAnyasUtrAnatikramaNa 'ahAkappaMti pratimAkalpAnatikrameNa tatkalpavastvanatikrameNa vA 'ahAmaggaMti jJAnAdimokSamArgAnatikrameNa kSAyopazamikabhAvAnatikrameNa vA 'ahAtacaMti yathAtacaM taccAnatikrameNa, mAsikI bhikSupatimeti zabdArthAnatilacanenetyarthaH 'ahAsammati yathAsAmyaM **Yuan *KKK** // 219|| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 220 // 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM 092 samabhAvAnatikrameNa 'kAeNati na manorathamAtreNa 'phAseiti ucitakAle vidhinA grahaNAt 'pAleiti asadupayogena pratijAgaraNAt 'soheiti zobhayati pAraNakadine gurvAdidattazeSabhojanakaraNAta zodhayati vA'ticArapaGkakSAlanAt 'tIreiti pUrNe'pi tadadhau stokakAlAvasthAnAt 'pUrei'tti pUrNe'pi tadavadhau tatkRtyaparimANapUraNAt , 'kiiti kIrtayati pAraNakadine idaM cedaM caitasyAH kRtyaM tacca mayA kRtamityevaM kIrtanAta , 'aNupAlei'tti tatsamAptau tadanumodanAt , kimuktaM bhavati? ityAha-AjJayA''rAdhayatIti, / evametAH sapta saptamAsAntAH, tato'STamI prathamA saptarAtrindivA-saptAhorAtramAnA, evaM navamI dazamI ceti. etAstisro'pi caturthabhaktenApAnakeneti, uttAnakAdisthAnakRtastu vizeSaH, 'rAiMdiyatti rAtrindivA, ekAdazI ahorAtraparimANA, iyaM ca SaSThabhaktena, 'egarAiya'tti ekarAtrikI, iyaM cASTamena bhavatIti / 'guNarayaNasaMvacchara ti guNAnAM-nirjarAvizeSANAM racanaM-karaNaM saMvatsareNa-satribhAgavarSeNa yasiMstapasi tad guNaracanasaMvatsaraM, guNA eva vA ratnAni yatra sa tathA guNaratnaH saMvatsaro yatra tad guNaratnasaMvatsaraM tapaH, iha ca trayodaza mAsAH saptadazadinAdhikAstapaHkAlaH, trisaptatizca dinAni pAraNakakAla iti, evaM cAyam-"paNNarasavIsacauvIsa ceva cavIsa paNNavIsA ya / cauvIsa ekavIsA cauvIsA sattavIsA ya // 1 // tIsA tettIsAvi ya cauvIsa chavIsa aTThavIsA ya / tIsA battIsAvi ya solasamAsesu tavadivasA // 2 // paNNarasadasaTThachappaMcacaura paMcasu ya tiNNi tiNNitti / paMcasu do do ya tahA solasamAsesu pAraNagA // 3 // " iha ca yatra mAse'STamAditapaso yAvanti dinAni na pUryante tAvantyagretanamAsAdAkRSya raNIyAni, adhikAni cAgretamamAse kSeptavyAni / 'cautthaM cauttheNaM'ti caturtha bhaktaM yAvadbhaktaM tyajyate yatra taccaturtham , iyaM | copavAsasya sajJA, evaM SaSThAdikamupavAsadvayAderiti / 'aNikkhittaNa ti avizrAntena 'diyatti divA divasa ityarthaH 'ThANu ||220 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 22 // uddezaH1 skandaka caritraM sU0 92 EMAIL pakuDue'tti, sthAnam-AsanamutkuTukam-AdhAre putAlaganarUpaM yasyAsau sthAnotkuTukaH 'vIrAsaNeNaMti siMhAsanopaviSTasya bhUnyasta-| pAdasyApanItasiMhAsanasyeva yadavasthAnaM tadvIrAsanaM tena, 'avAuDeNa yatti prAvaraNAbhAvena ca / orAleNa'mityAdi 'orAlena' AzaMsArahitatayA pradhAnena, pradhAnaM cAlpamapi syAdityAha-'vipulena' vistIrNena bahudinatvAt , vipulaM ca gurumirananujJAtamapi sthAdaprayatnakRtaM vA syAdata Aha-'payatteNaM'ti pradattenAnujJAtena gurubhiH prayatena vA-prayatnavatA, pramAdarahitenetyarthaH, evaMvidhamapi sAmAnyataH pratipannaM syAdityAha-'pragRhItena' bahumAnaprakarSAdAzritena, tathA 'kalyANena' nIrogatAkAraNena 'zivena' zivahetunA 'dhanyena' | dharmadhanasAdhunA 'mAGgalyena' duritopazamasAdhunA 'sazrIkeNa' samyapAlanAt sazobhena 'udagreNa' unnataparyavasAnena, uttarottara vRddhimatetyarthaH, 'udAttena' unnatabhAvavatA 'uttameNaM ti Urdhva tamasaH-ajJAnAdyattattathA tena, jJAnayuktenetyarthaH, uttamapurupAsevitatvAdvottamena 'udAreNa' audAryavatA niHspRhatvAtirekAt , 'mahAnubhAgena' mahAprabhAveNa 'suki'tti zuSko nIrasazarIratvAt 'lukkhe'tti bubhukSAvazena rUkSIbhUtatvAt , asthIni carmAvanaddhAni yasya so'sthicavinaddhaH, kiTikiTikA-nirmAsAsthisambandhyupavezanAdikriyAsamutthaH zabdavizeSastAM bhUta:-prApto yaH sa kiTikiTikAbhUtaH 'kRzaH' durbalaH 'dhamanIsantato nADIvyApto, mAMsakSayeNa dRzyamAnanADIkatvAt , 'jIvaMjIveNaM ti anusvArasyAgamikatvAt 'jIvajIvena' jIvavalena gacchati, na zarIrabalenetyarthaH 'bhAsaM bhAsitte'tyAdau kAlatrayanirdezaH 'gilAi'tti glAyati-glAno bhavati / 'se jahA nAmae'tti 'se'tti yathArthaH yatheti dRSTAntArthaH nAmeti sambhAvanAyAm 'iti' vAkyAlaGkAre 'kaTThasagaDiya'ti kASThabhRtA zakaTikA kASThazakaTikA 'pattasagaDiya'ti palAzAdipatrabhRtA gantrI 'pattatilabhaMDagasagaDiya'ti patrayuktatilAnAM bhANDakAnAM ca-mRnmayabhAjanAnAM bhRtA gantrItyarthaH 'tilakaTThagasagaDiyAMtti pra0bhA0125 // 221 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 222 // uddezaH1 skandaka caritraM mu091 TAXASSEXUA* kvacitpAThaH pratItArthaH 'eraNDakaTThasagaDiya'tti eraNDakASThamayI eraNDakASThabhRtA vA zakaTikA, eraNDakASThagrahaNaM ca teSAmasAratvena tacchakaTikAyAH zuSkAyAH satyA atizayena gamanAdau sazabdatvaM svAditi, 'aGgArazakaTikA' aGgArabhRtA gantrI 'uNhe diNNA sunA samANI'ti vizeSaNadvayaM kASThAdInAmANAmeva saMbhavatIti yathAsambhavamAyojyamiti, hutAzana iva bhamarAzipraticchannaH 'taveNaM teeNa'ti tapolakSaNena tejasA, ayamabhiprAya:-yathA bhamacchanno'gnirbahivRttyA tejorahito'ntavRttyA tu jvalati, evaM skandako'pi apacitamAMsazoNitatvAdahinistejAH antastu zubhadhyAnatapasA jvalatIti // uktamevArthamAha teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare jAva samosaraNaM jAva parisA paDigayA, tae NaM tassa khaMdayassa aNa. | aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve abbhatthie ciMtie jAva samuppanjitthA-evaM khalu ahaM imeNaM eyArUveNaM orAleNaM jAva kise dhamaNisaMtae jAte jIvaMjIveNaM gacchAmi jIvaMjIveNaM ciTThAmi jAba gilAmi jAva evAmeva ahaMpi sasaI gacchAmi sasaI ciTThAmi, taM asthi tA me udANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame taM jAva tA me atthi uhANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame jAva ya me dhammAyarie samaNe bhagavaM mahAvIre jiNe suhatthI viharai tAva tA me seyaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe phullappalakamalakomalummiliyaMmi ahApAMDure pabhAe rattAsoyappakAsakiMsuyasuyamuMhaguMjaddharAgasarise kamalA garamaMDabohae uTTiyaMmi sUre sahassarassimi diNayare teyasA jalaMte samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA jAva pajju|vAsittA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM anbhaNuNNAe samANe sayameva paMcamahabvayANi ArovettA samaNA ya // 222 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayadevI 18| samaNIo ya khAmettA tahArUvehi therehiM kaDAIhiM saddhiM vipulaM pavvayaM saNiyaM 2 durUhittA meghaghaNasannigAsaM|| mAkhyAprajJaptiH devasannivAtaM puDhavIsilAvaddyaM paDilehittA danbhasaMthArayaM saMtharittA danbhasaMthArovagayassa saMlehaNAjosaNAjU- 2 zatake siyassa bhattapANapaDiyAikkhiyassa pAovagayassa kAlaM aNavakakhamANassa viharittaettikahu evaM saMpehei 2 uddezaH1 ttA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalaMte jeNeva samaNe bhaga0 jAva pajjuvAsati, khaMdayAi! samaNe bhagavaM yA vRttiH skandaka | caritraM mahAvIre khaMdayaM aNagAraM evaM vayAsI-se nRNaM tava khaMdayA ! puvvarattAvarattakAlasa0 jAva jAgaramANassa imeyaa||223|| sU0 92 rUve anbhatthie jAva samuppajitthA evaM khalu ahaM imeNaM eyArUveNaM taveNaM orAleNaM vipuleNaM taM ceva jAva kAlaM aNavakakhamANassa viharittaettikahu evaM saMpeheti 2 kallaM pAuppabhAyAe jAva jalate jeNeva mama aMtie te- 0bhA0126 | Neva havvamAgae, se nUNaM khaMdayA! aDhe samaDhe, haMtA atthi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM // (ma0 93) 'puvvarattAvarattakAlasamayaMsitti pUrvarAtrazca-rAtreH pUrvo bhAgaH apararAtrazca-apakRSTA rAtriH, pazcimatadbhAga ityarthaH, tallakSaNo | yaH kAlasamayaH-kAlAtmakaH samayaH sa tathA tatra, athavA pUrvarAtrApararAtrakAlasamaya ityatra rephalopAt 'puzvarattAvarattakAlasamayaMsitti syAd , dharmajAgarikAM jAgrataH-kurvata ityarthaH, 'taM asthi tA meM tti, tadevamapyasti tAvanmama utthAnAdi, na sarvathA kSINamiti bhAvaH, 'taM jAva tA me atthi' ti tat-tasmAdyAvattA iti bhASAmAtre 'me' mamAsti 'jAva yatti yAvaca 'suhatyi'ti zubhArthI bhavyAn | prati suhastI vA-puruSavaragandhahastI, etacca bhagavatsAkSiko'nazanavidhirmahAphalo bhavatItyabhiprAyeNa, bhagavanirvANe zokaduHkhabhAjanaM mA // 223 | bhUvamaham ityabhiprAyeNa vA cintitamaneneti, 'kallamityAdi, 'kallaM'ti zvaH prAduH-prAkAzye, tataH prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM 'phullo Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-*-%A5% prajJaptiH 2 zatake uddezaH1 skandaka caritraM mu013 8 tpalakamalakomalonmIlite' phullaM-vikasitaM tacca tadutpalaM ca phullotpalaM tacca kamalazca-hariNavizeSaH phullotpalakamalau tayoH komalam vyAkhyA akaThoramunmIlitaM-dalAnAM nayanayozconmIlanaM yasmiMstattathA tasmin 'atheti rajanIvibhAtAnantaraM pANDure prabhAte raktAzokamakAna abhayadevI kiMzukasya zukamukhasya guJjArddhasya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin , tathA kamalAkarA-idAdayasteSu SaNDAni-nalinISaNDAni teSAM | bodhako yaH sa kamalAkaraSaNDabodhakastasmin 'utthite' abhyudgate, kasmin ? ityAha-sUre, punaH kimbhUte ? ityAha-'sahasmarassiMmi' yA vRttiH | ityAdi, 'kaDAIhiM'ti, iha padaikadezAtpadasamudAyo dRzyastataH kRtayogyAdibhiriti syAt , tatra kRtA yogAH-pratyupekSaNAdivyApArA yeSAM // 224 // Msanti te kRtayoginaH AdizabdAt priyadharmANo dRDhadharmANa ityAdi gRhyata iti, 'viulaM'ti vipulaM vipulAbhidhAnaM 'meghaghaNasaMnigAsaMprati ghanameghasadRzaM-sAndrajaladasamAnaM kAlakamityarthaH 'devasaMnivArya'ti devAnAM saMnipAtaH-samAgamo ramaNIyatvAd yatra sa tathA taM 'puDha | visipaTTayaMti pRthivIzilArUpaH paTTakaH-AsanavizeSaH pRthivIzilApaTTakaH, kASThazilA'pi zilA syAdatastadvayavacchedAya pRthivIgrahaNaM, |saMlehaNAjUsaNAjUsiyassa'tti saMlikhyate-kRzIkriyate'nayeti saMlekhanA-tapastasyA joSaNA-sevA tayA juSTaH-sevito juSito vA| kSapito yaH tathA tasya 'bhattapANapaDiyAikkhiyassa'tti pratyAkhyAtabhaktapAnasya 'kAlaM'ti maraNaM 'tikaTu'itikRtvA idaM viSayIkRtya / tae NaM se khaMdae aNagAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe haddatuTTa jAva hayahiyae uhAe uTTei 2 samaNaM bhagavaM mahA. tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 jAva namaMsittA sayameva paMca mahavvayAI Aruhei 2 ttA samaNe ya samaNIo ya khAmei 2 ttA tahArUvehiM therehiM kaDAIhiM saddhiM vipulaM pabvayaM saNiya 2 durUhei mehagaNasannivAyaM puDhavIzilAvayaM paDilehei 2 uccArapAsavaNabhUmi paDilehei 2 danbhasaMdhArayaM 0 |224 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K |2 zatake uddezaH1 skandaka pra0A0127 caritraM mU0 94 | saMtharai 2ttA puratyAbhimuhe. saMpaliyaMkanisane karayalapariggahiyaM dasanaha sirasAvattaM matthae aMjaliM kaDu evaM vyAkhyA- |vadAsI-namo'tthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM, namo'tthu NaM samaNassa bhagavao ma. jAva saMpAprajJaptiH viukAmassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tattha garga ihagate, pAsau me bhayavaM tatthagae ihagayaMtikaTu vaMdai namasati 2 abhayadevI | evaM badAsI-puSvipi mae samaNassa bhagavao mahAbIrassa aMtie savve pANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe yA vRttiH jAva micchAdasaNasalle paJcakkhAe jAvajjIvAe, iyANipi ya NaM samaNassa bha. ma. aMtie savvaM pANAivAyaM // 22 // | paJcakkhAmi jAvajjIvAe jAva micchAdasaNasallaM paJcakkhAmi, evaM savvaM asaNaM pANaM khA0 sA0 cauvvihaMpi A hAraM paccakkhAmi jAvajIvAe, jaMpi ya imaM sarIraM i8 kaMtaM piyaM jAva phusaMtuttikaha eyaMpiNaM carimehiM ussAsa| nIsAsehiM vosirAmittikahu saMlehaNAjUsaNAjUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagae kAlaM aNavakhamANe | viharati / tae NaM se khaMdae aNa samaNassa bha0 ma0 tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAdiyAI ekkArasa aMgAI ahi jittA bahupaDipuNNAI duvAlasavAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA saDhi bhattAI aNasaNAe chedettA AloiyapaDikate samAhipatte ANupuvIe kAlagae (sU014)tae jANaM te therA bhagavaMto khaMdayaM aNa. kAlagayaM jANittA parinivvANavattiyaM kAussaggaM kareMti 2 pattacIvarANi | giNhaMti 2 vipulAo pavvayAo saNiyaM 2 paccoruhaMti 2 jeNeva samaNe bhagavaM ma0 teNeva uvA0 samaNaM bhayavaM | ma. vaMdati namasaMti 2 evaM vadAsI--evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI khaMdae nAma aNagAre pagaibhaddae paga ARANAS 225 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 226 // tiviNIe pagatiuvasaMte pagatipayaNuko hamANamAyAlobhe miumaddavasaMpanne allINe bhaddae viNIe, se NaM devANupiehiM anbhaNuNNAe samANe sayameva paMca mahatvayANi ArovittA samaNe ya samaNIo ya vAmettA amhehiM saddhiM vipulaM pabvayaM taM caiva niravasesaM jAva ANupubbIe kAlagae ime ya se AyArabhaMDae / bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM ma0 baMdati nama'sati 2 evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI baMdae nAmaM aNa0 kAlamAse kAlaM kiccA kahi~ gae ? kahiM ubavaNNe ?, goyamAi samaNe bhagavaM mahA0 bhagavaM goyamaM evaM vayAsIevaM khalu goyamA ! mama aMtevAsI khaMdae nAmaM aNagAre pagatibha0 jAva se NaM mae anbhaNuNNAe samANe sayameva paMca mahavvayAI AruhettA taM caiva savvaM avisesiyaM neyavvaM jAva AlotiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse | kAlaM kicA accue kappe devattAe ubavaNNe, tattha NaM atthegaiyANaM devANaM bAbIsaM sAgarovamAI ThitI pa0, tassa NaM khaMdayassavi devassa bAvIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA / se NaM bhaMte! khaMdara deve tAo devalogAo AukkhaNaM bhavakkhaeNaM ThitIkha0 anaMtaraM cayaM cahattA kahiM gacchihiti ? kahiM uvavajjihiti ?, goyamA ! mahA| videhe vAse sijjhihiti bujjhihiti mucihiti parinicvAhiti savvadukkhANamaMtaM karehiti ( sU0 95 ) / | khaMdao sammatto // bitIyasayassa paDhamo uddeso // 2-1 // 'evaM saMpehei' tti 'evam' uktalakSaNameva 'saMprekSate' paryAlocayati saGgatAsaGgata vibhAgataH 'uccArapAsavaNa bhUmiM paDileheDa' ti pAdapopagamanAdArA, cArAdestasya karttavyatvAduccArAdibhUmipratyupekSaNaM na nirarthakaM, 'saMpaliyaMkanisapaNe'tti padmAsanopaviSTaH 'sira 2 zatake uddezaH 1 skandaka caritraM mR0 95 // 226 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvattaMti zirasA prAptam-aspRSTam , athavA zirasi Ava:-AvRcirAvartana-parizramaNaM yasyAsau saptamyalopAcchirasthAvartastaM, 'sahi vyAkhyA- bhittAIti pratidinaM bhojanadvayasya tyAgAta triMzatA dinaiH paSTibhaktAni tyaktAni bhavanti 'aNasaNAe ti prAkRtatvAdanazanena 2 zatake prajJaptiH 'cheitta'tti 'chivA' parityajya 'AloiyapaDitetti AlocitaM-gurUNAM niveditaM yadaticArajAtaM tat pratikrAntam-akaraNaviSa | uddezaH2 abhayadevI A0128 yIkRtaM yenAsAvAlocitapratikAntaH, athavA''locitazcAsAvAlocanAdAnAta pratikrAntazca mithyAduSkRtadAnAdAlocitapratikrAntaH 'pariyA vRttiH samudghAtA.NivvANavattiyaMti parinirvANaM-maraNaM tatra yaccharIrasya pariSThApanaM tadapi parinirvANameva tadeva pratyayo-heturyasya sa parinirvANa- tidezaH // 227 // pratyayo'tastaM 'kahiM gae'tti kasyAM gatau 'kahi uvavaNNetti ka devalokAdau ? iti / 'egaiyANaM'ti ekeSAM, na tu sarveSAm / sU0 95 | 'AukvaeNaMti AyuSkakarmadalikanirjaraNena 'bhavakkhaeNa'ti devabhavanibandhanabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNena 'ThitikkhaeNa'-18 ti AyuSkakarmaNaH sthitervedanena 'aNaMtati devabhavasambandhinaM 'cayanti zarIraM 'caitta'tti tyaktvA, athavA 'caya'ti cyavaM-cya-| & vanaM 'caitta'tti cyutvA-kRtvA'nantaraM ka gamiSyati ? ityevamanantarazabdasya sambandhaH kArya iti // dvitIyazate prathamaH // 2-1 // atha dvitIya uddezakaH atha dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'keNa vA maraNeNa maramANe jIve vaiti prAguktaM, maraNaM ca mAraNAntikasamudghAtena samavahatasthAnyathA ca bhavatIti samudghAtakharUpamihocyate, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram // 22 // kati NaM bhaMte ! samugghAyA paNNattA, goyamA ! satta samugghAyA paNNattA, taMjahA-vedaNAsamugdhAe evaM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake Ct- uddezaH2 samudghAtAtideza: mu016 | samugghAyapadaM chAumatthiyasamugghAyavajaM bhANiyavvaM, vemANiyANaM kasAyasamugdhAyA appAbahuyaM / aNagAraMssa vyAkhyAprajJaptiH daNaM bhaMte ! bhAviyappaNo kebalisamugdhAya jAva sAsayamaNAgayaddhaM ciTThati, samugghAyapada neyavvaM (suu096)| abhayadevI vitIyasae bitIyoiso bhANiyavvo // 2-2 // // yA vRttiH / 'kai NaM bhaMte ! samugghAe' tyAdi, tatra 'hana hiMsAgatyoH' iti vacanAd harnanAni-ghAtAH sam--kIbhAve ut-prAMvalyena tatazcakIbhAvena prAbalyena ca ghAtA', atha kena sahakIbhAvaH ?, ucyate, yadA''tmA vedanAdisamudghAtagato bhavati tadA vednaadynubhv||228|| | jJAnaparaNita eva bhavatIti vedanAdyanubhavajJAnena sahakIbhAvaH, atha prAvalyena ghAtAH katham ?, ucyate, yasmAdvedanAdisamudghAtapariNato bahun vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSya udaye prakSipyAnubhUya nirjarayati, AtmapradezaiH saha zliSTAn zAtayatItyarthaH, ataH prAbalyena pAtA iti, 'satta samugghAya'tti bedanAsamudghAtAdayaH, ete ca prajJApanAyAmiva draSTavyAH, ata evAha--'chAumathie'tyAdi, 'chAumatthiyasamugghAyavajjati 'kai NaM bhaMte ! chAumatthiyA samugghAyA paNNattA' ityAdisUtravajitaM 'samagyAyapayaMti prajJApanAyAH SaTtriMzattamapadaM samudghAtArthamiha netavyaM, taccaivam-'kai NaM bhaMte ! samugdhAyA paNNattA ?, goyamA ! satta samugghAyA paNNatA, taMjahA-veyaNAsamugdhAe kasAyasamugdhAe'ityAdi, iha saGgrahagAthA-"veyaNa 1 kasAya 2 maraNe 3 veubviya | teyae ya 5 AhAre 6 / kevalie ceva 7 bhave jIvamaNussANa satteva // 1 // " jIvapade manuSyapade ca sapta vAcyAH , nArakAdipu tu | yathAyogamityarthaH, tatra vedanAsamudghAtena samuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalAnAM zAtaM karoti, kaSAyasamudghAtena kaSAyapudgalAnAM mAraNAntikasamudghAtenAyuHkarmapulAnAM vaikurvikasamudghAtena samuddhato jIvaH jIvapradezAn zarIrAdahiniSkAzya zarIraviSkambhavAhalyamAtramA RESEARCH 228 // pra0A0129 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 229 // yAmatazca maGkhayeyayojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAna zAtayati yathAsUsmAMzcA- A0129 datte, yathoktam-"verabviyasamugghAeNaM samohaNNai 2 saMkhejAI joyaNAI daMDaM nisiraha 2 ahA~bAyare poggale parisADei ahAmuhume poggale 2 zatake Aiyai"tti, evaM taijasAhArakasamudghAtAvapi vyA vyeyau, kevalisamudghAtena tu samuddhataH kevalI vedanIyAdikarmapudgalAn zAtayatIti, uddezaH2 eteSu ca sarveSvapi samudghAteSu zarIrAjjIvapradezanirgamo'sti, sarve caite'ntarmuhartamAnAH, navaraM kevaliko'STasAmayikaH, ete caikendriya samudghAtAH 43u.pRthvyaH vikalendriyANAmAditastrayo, vAyunArakANAM catvAraH, devAnAM paJcendriyatirazcAM ca paJca, manuSyANAM tu sapteti // dvitIyazate dvitiiyH|| mU0 97 ___ atha tRtIya uddezakaH atha tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-dvitIyodezake samudghAtAH prarUpitAH, teSu ca mAraNAntikasamudghAtaH, tena ca samavahatAH kecitpRthivIpUtpadyanta itIha pRthivyaH pratipAdyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram kati NaM bhaMte ! puDhavIo pannattAo?, jIvAbhigame neraiyANaM jo bitio uddeso so neyabvo, puDhaviM ogAhittA nirayA saMThANameva baahllN| [vikkhaMbhaparikkhevo vaNNo gaMdho ya phAso ya // 1 // ] jAva kiM savvapANA uvavaNNapuTavA ?, haMtA goyamA! asatiM aduvA aNaMtakhutto (sU097) puDhavI uddeso // 2-3 // 'kai NaM bhaMte ! puDhavIo'ityAdi, iha ca jIvAbhigame nArakadvitIyodezakArthasaGgrahagAthA-"puDhavI ogAhittA nirayA saMThANameva bAhallaM / vikkhaMbhaparikkhavo vaNNo gaMdho ya phAso ya // 1 // " sUtrapustakeSu ca pUrvArddhameva likhitaM, zeSANAM vivakSitArthAnAM // 229 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1230 // yAvacchabdena mUcitatvAditi, tatra 'puDhavI ti pRthivyo vAcyAH, tAzcaivam-'kai NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo?, goyamA ! satta, 2 zatake taMjahA-rayaNappabhe'tyAdi, 'ogAhittA niraya'tti pRthivImavagAhya kiyad dure narakAH ? iti vAcyaM, tavAsyAM ratnaprabhAyAmazItisaha | uddezaH 3 srottarayojanalakSabAhalyAyAmupayekaM yojanasahasramavagAhyAdho'pyekaM varjayitvA triMzannarakalakSANi bhavanti, evaM zarkarAprabhAdiSu yathAyogaM pRthvyaH | vAcyaM, 'saMThANameva'tti narakasaMsthAnaM vAcyaM, tatra ye AvalikApraviSTAste vRttAstryasAzcaturazrAzca, itare tu nAnAsaMsthAnAH, 'bAhallaM'ti mU0 98 narakANAM bAhalyaM vAcyaM, tacca trINi yojanasahasrANi, katham ?, adha ekaM madhye zuSiramekamupari ca saGkoca ekamiti, 'vikkhaMbhaparikkhevotti etau vAcyau, tatra saGkhathAtavistRtAnAM saGkhyAtayojana AyAmo viSkambhaH parikSepazca, itareSAM tvanyatheti / tathA varNAdayo vAcyAH, te cAtyantamaniSTA ityAdi bahu vaktavyaM yAvadayamuddezakAntaH, yaduta-'kiM savvapANA ?' ityAdi, asya caivaM prayogaH-asyAM ratnaprabhAyAM triMzannarakalakSeSu kiM sarve prANAdaya utpannapUrvAH, atrocaram-'asaiMti asakRd-anekazaH, idaM ca velAdvayAdAvapi syAdato'tyantabAhulyapratipAdanAyAha-'aduva'tti athavA 'aNaMtakhutto'tti 'anantakRtvaH' anantavArAniti ||dvitiiyshtke tRtiiyH||IS A.130 ___ atha caturtha uddezakaH tRtIyodezake nArakA uktAH, te ca paJcendriyA itIndriyaprarUpaNAya caturthoddezakaH, tasya cAdimUtramkati Na bhaMte ! iMdiyA pannattA?, goyamA! paMciMdiyA pannattA, taMjahA-paDhamillo iMdiyauddeso neyamyo. // 230 // saMThANaM pAhallaM pohattaM jAva alogo (suu098)|| bIyasae iMdiyauddeso cuttho||2-4|| arNatakhutA asaItipANA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 23 // 2 zatake uddezaH3 pRthvyaH sU0 98 . 'paDhamillo iMdiyauddesao neyamvoti prajJApanAyAmindriyapadAbhidhAnasya paJcadazapadasya prathama uddezako'tra 'netavyaH' a. dhyetavyaH, tatra ca dvAragAthA-"saMThANa bAhallaM pohattaM kaipaesaogADhe / appAbahupuTTapaviTThavisaya aNagAra AhAre // 1 // " iha ca | | mUtrapustakeSu dvAratrayameva likhitaM, zeSAstu tadarthA yAvacchabdena sUcitAH, tatra saMsthAnaM zrotrAdIndriyANAM vAcyaM, taccedaM-zrotrendriyaM kadambapuSpasaMsthitaM cakSurindriyaM masUrakacandrasaMsthitaM masUrakam-AsanavizeSazcandraH--zazI, athavA mamUrakacandro-dhAnyavizeSadalaM, ghANendriyamatimuktakacandrakasaMsthitam , atimuktacandrakaH-puSpavizeSadalaM, rasanendriyaM kSuraprasaMsthitaM, sparzanendriyaM nAnAkAraM, 'bAhallaM ti indriyANAM bAhalyaM vAcyaM, taccedaM sarvANyagulAsaGkhayeyabhAgabAhalyAni, 'pohattaM'ti pRthutvaM, taccedaM-zrotracakSurghANAnAmagulAsaGkhayeyabhAgo jihandriyasyAGgulapRthaktvaM sparzanendriyasya ca zarIramAnaM / 'kaipaesa'ti anantapradezaniSpannAni pazcApi / 'ogADhe'tti asa vayeyapradezAvagADhAni / 'appAbahu'tti sarvastokaM cakSuravagAhatastataH zrotraghrANarasanedriyANi krameNa saGkhyAtaguNAni, tataH sparzanaM tvasaGkhadheyaguNamityAdi / 'puTTapaviTThati zrotrAdIni cakSurahitAni spRSTamartha praviSTaM ca gRhanti / 'visaya'tti sarveSAM (sAmAnyena) jaghanyato'GgulasyAsakhayeyabhAgo viSayaH, utkarSatastu zrotrasya dvAdaza yojanAni, cakSuSaH sAtireka lakSaM, zeSANAM ca nava yojanAnIti, 'aNagAre'tti anagArasya samudghAtagatasya ye nirjarApudgalAstAnna chadmastho manuSyaH pazyatIti / 'AhAra'tti nirjarApudgalAnArakAdayo na jAnanti na pazyanti AhArayanti cetyevamAdi bahu vAcyam / atha kimanto'yamuddezakaH ? ityAha-'yAvadalokaH' alokasUtrAntaH, | taccedam-'aloge NaM bhaMte! kiNNA phuDe kaihiM vA kArahiM phuDe ?, goyamA ! no dhammatthikAraNaM phuDe jAva no AgAsasthikAyassa deseNaM phuDe AkAsatthikAyassa parasehiM phuDe, no puDhavikAieNaM phuDe jAva no addhAsamaeNaM phuDe, ege ajIvadabvadese agurulahue aNaM // 231 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH 2 zatake uddeza:5 anyatIthi| kA vede abhayadevIyA vRttiH // 232 // tehiM agurulahuyaguNehiM saMjute savvAgAse aNaMtabhAgUNe'tti / nAloko dharmAstikAyAdinA pRthivyAdikAyaiH samayena ca spRSTo-vyAptaH, teSAM tatrAsattvAt , AkAzAstikAyadezAdibhizca spRSTaH, teSAM tatra sattvAn , ekazcAsAvajIvadravyadezaH, AkAzadravyadeza vAttasyeti / 2-4 // atha paMcama uddezakaH anantaramindriyANyuktAni, tadvazAcca paricAraNA syAditi tanirUpaNAMya paJcamoddezakassedamAdisUtram-- aNNautthiyA NaM bhaMte ! evamAikkhaMti bhAsaMti pannaveMti paraveMti, taMjahA-evaM khalu niyaMThe kAlagae samANe devabhUeNaM appANeNaM se NaM tattha No anne deve no annesiM devANaM devIo ahijuMjiya 2 pariyArei 1, No appa| NaciyAo devIo abhijuMjiya 2 pariyArei 2, appaNAmeva appANaM viuvyiya 2 pariyArei 3, egevi ya NaM jIve egeNa samaeNaM do vede vedei, taMjahA-itthivedaM purisavedaM ca, evaM parautthiyavattavyayA neyavvA jAva itthi| vedaM ca / se kahameyaM bhaMte ! evaM?, goyamA ! japaNaM te annautthiyA evamAikkhaMti jAva ityivedaM ca purisavedaM ca, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi bhA0 pa0 parU.-evaM khalu niyaMThe | kAlagae samANe annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavanti mahiDDhIesu jAva mahANubhAgesu dUragatIsu ciradvitIesu, se NaM tattha deve bhavati mahiDDhIe jAva dasa disAo ujjovemANe pabhAsemANe jAva paDirUve / se NaM tattha anne deve annesiM devANaM devIo abhimuMjiya 2 pariyArei 1, appaNacciyAo devIo abhimuMjiya M ||232 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprati abhayadevI AAMSALSAL 2 zatake uddezaH5 anyatIrthi| kA vede yA vRttiH // 233 // 2 pariyArei 2, no appaNAmeva appANaM biubbiya 2 pariyArei 3, ege'viya NaM jIve egeNaM samaeNaM egaM vedaM | vedei, taMjahA-itthivedaM vA purisavedaM vA, jaM samayaM isthivedaM vedei No taM samayaM purusaveyaM veei, jaM samayaM | purisaveyaM veei no taM samayaM itthiveyaM vedei, iMtthiveyassa udaeNaM no purimavedaM veei, purisaveyassa udaeNaM no ithiveyaM veei, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM ega vedaM vedei, taMjahA-itthIveyaM vA purisaveyaM vA, itthI | itthiveeNaM udineNaM purisaM patthei, puriso purisaveeNaM udinnaNaM itthi patthei, dovi te annamannaM patthati, taMjahA itthI vA purisaM purise vA itthi // (suu099)|| I 'devabhUeNaM'ti devabhUtenAtmanA karaNabhUtena no paricArayatIti yogaH, 'se NaM'ti asau nigranthadevaH 'tatra' devaloke 'no' | naiva 'aNNe'tti 'anyAn' AtmavyatiriktAna 'devAn' surAn 1 tathA no anyeSAM devAnAM sambandhinIdevIH 'abhijuMjiya'tti | 'abhiyujya' vazIkRtya AzliSya vA 'paricArayati' paribhuGkte, No 'appaNaciyAotti AtmIyAH 'appaNAmeva appANaM viubviya'tti strIpuruSarUpatayA vikRtya, evaM ca sthite-'parautthiyavattavvayA Neyavvati evaM ceyaM jJAtavyA-'jaM samayaM itthiveyaM veei taM samayaM purisaveyaM veei, jaM samayaM purisaveyaM veei taM samayaM ithiveyaM veei, itthiveyassa veyaNayAe purisaveyaM veei, purisaveyassa veyaNayAe itthIveyaM veei, evaM khalu ege'viya NamityAdi / mithyAtvaM caiSAmevaM-strIrUpakaraNe'pi tasya devasya puruSatvAt puruSavedasyaivaikatra samaye udayo, na strIvedasya, strIvedaparivRttyA vA strIvedasyaiva, na puruSavedodayaH, parasparaviruddhatvAditi / 'devaloesutti devajaneSu madhye 'uvavattAro bhavaMti'tti prAkRtazailyA upapattAro bhavantIti dRzyaM, 'mahiDIe'ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'maha .. A RIOUS // 233 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C 2 zatake uddezaH 5 vyAkhyAprajJaptiH abhayadavIyA vRttiH // 234 // | garbha ontatto jjuie mahAbale mahAyase mahAsokkhe mahANubhAge hAravirAiyavacche kaDayatuDiyarthabhiyabhue' truTikA-bAhurakSikAH 'aMgayakuMDalamadvagaMDakaNNapIDhadhArI' aGgadAni-bAhvAbharaNavizeSAn kuNDalAni-karNAbharaNavizeSAn mRSTagaNDAni ca-ullikhitakapolAni karNapIThAni-karNAbharaNavizeSAn dhArayatItyavaMzIlo yaH sa tathA, 'vicittahatthAbharaNe vicittamAlAmaulimauDe vicitramAlA ca-kusumasrag maulau-mastake | | udakAdi| mukuTaM ca yasya sa tathA, ityAdi yAvat 'riddhIe juIe pabhAe chAyAe accIe teeNaM lesAe dasa disAo ujjovemANe'tti tatra RddhiH-parivArAdikA yutiH-iSTArthasaMyogaH prabhA-yAnAdidIptiH chAyA-zobhA arciH-zarIrastharatnAditejojvAlA tejaH-zarIrArciH lAmU0100 lezyA-dehavarNaH, ekArthA vaite, udyotayan prakAzakaraNena 'pabhAsemANe tti 'prabhAsayan' zobhayan , iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam| 'pAsAie' draSTraNAM cittaprasAdajanakaH 'darisaNijje' yaM pazyaccakSurna zrAmyati 'abhiruve' manojJarUpaH 'paDirUve'tti draSTAraM 2 prati rUpa pra0A0132 yasya sa tatheti, ekenaikadeka eva vedo vedyate, iha kAraNamAha-'itthI ithiveeNamityAdi / paricAraNAyAM kila garbhaH syAditi garbhaprakaraNaM, tatra udagaganbhe NaM bhaMte ! udagagabbhetti kAlato kevacciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM ekaM samayaM, ukoseNaM chmmaasaa||tirikkhjonniygmbhe NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyaganbhetti kAlao kevaciraM hoti ?, goyamA! jahaneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aTTha sNvcchraaiN|| maNussIgabbhe NaM bhaMte ! maNussIganbhetti kAlao kevaciraM hoi!, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM bArasa sNvcchraaiN|| (muu0100)|| 'udagaganbhe NaM' kacit 'dagaganbhe 'ti dRzyate, tatrodakagarbha:-kAlAntareNa jalapravarSaNahetuH pudgalapariNAmaH, tassa cAva & // 234 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 235 // uddezaH5 kAyabhavastha kAla: sU0103 OMOMOMOMOMOM sthAnaM jaghanyataH samayA, samayAnantarameSa pravarSaNAta , utkRSTatastu SaNmAsAn , SaNNA mAsAnAmupari varSaNAta , ayaM ca mArgazIrSapauSAdiSu vaizAkhAnteSu sandhyArAgameghotpAdAdiliGgo bhavati, yadAha-"pauSe samArgazIrSe sandhyArAgo'mbudAH sapariveSAH / nAtyartha mArga| zire zItaM paussetihimpaatH||1||" ityAdi / / kAyabhavatthe NaM bhaMte! kAyabhavatthetti kAlao kevaciraM hoi, goyamA! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM caubvIsaM saMvaccharAI / (suu0101)| maNussapaMceMdiyatirikkhajoNiyabIe NaM bhaMte ! joNiyambhUe kevatiyaM kAlaM saMciTThai ?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vArasa muhuttA // (suu0102)|| 'kAyabhavatthe NaM bhaMte'ityAdi, kAye-jananyudaramadhyavyavasthitanijadeha eva yo bhavo-janma sa kAyabhavastatra tiSThati yaH sa kAyabhavasthaH, sa ca kAyabhavastha iti, etena paryAyeNetyarthaH, 'cauvvIsaM saMvaccharAIti svIkArya dvAdaza varSANi sthitvA punamatvA taminnevAtmazarIre utpadyate dvAdazavarSasthitikatayA, ityevaM caturviMzatirvarSANi bhavanti / kecidAhuH-bAdaza varSANi sthitvA puna| statravAnyabIjena taccharIre utpadyate, dvAdazavarSasthitiriti / egajIve NaM bhaMte ! joNie bIyambhUe kevatiyANaM puttattAe havvamAgarachaha ?, goyamA ! jahanneNaM ikkassa vA | doNhaM vA tiNhaM vA ukkoseNaM sayapuhuttassa jIvANaM puttattAe havvamAgacchati (sU. 103) / egajIvassa NaM bhaMte ! egabhavaggahaNeNaM kevaiyA jIvA puttattAe havyamAgacchaMti ?, goyamA! jahanneNaM iko vA do vA tinni vA, ukkoseNaM sayasahassapuhattaM jIvANaM puttattAe havvamAgacchaMti, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai-jAva habvamAga // 235 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkhyAmajJaptiH cchaha ?, goyamA ! itthIe ya purisassa ya kammakaDAe joNIe mehuNavattie nAmaM saMjoe samuppajai, te duhao| siNehaM saMciNaMti 2 tattha NaM jahanneNaM eko vA do vA tiSiNa vA ukkoseNaM sayasahassapuhattaM jIvANaM puttattAe 4 uddezaH 5 abhayadevI- havvamAgacchaMti, se teNaTeNaM jAva havyamAgacchai (sU0 104) / mehuNeNaM bhaMte ! sevamANassa kerisie asaMjame pitRputrasaMkhyA vRttiH kajai ?, goyamA! se jahAnAmae kei purise rUyanAliyaM vA bUranAliyaM vA tatteNaM kaNaeNaM samabhidhaMsejjA eri- yA maithunAsaeNaM goyamA mehuNaM sevamANassa asaMjame kajai, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! jAva viharati // (mU0105) // A0133 // 236 // saMyamazva ___'egajIve NaM bhaMte'ityAdi, manuSyANAM tirazcAM ca bIjaM dvAdaza muhUrtAn yAvadyonibhUtaM bhavati, tatazca gavAdInAM zatapRthaktva mU0105 kasyApi bIjaM gavAdiyonipraviSTaM bIjameva, tatra ca vIjasamudAye eko jIva utpadyate, sa ca teSAM bIjavAminAM sarveSAM putro bhavatItyata 6 uktam-'ukkoseNaM sayapuhuttasse'tyAdi / 'sayasahassapuhuttaMti matsyAdInAmekasaMyoge'pi zatasahasrapRthaktvaM garbhe utpadyate | niSpadyate cetyakasyaikabhavagrahaNe lakSapRthaktvaM putrANAM bhavatIti, manuSyayonau punarutpannA api bahavo na niSpadyanta iti / 'itthIe purisassa ya' ityatasya 'mehuNavattie nAma saMyoge samuppajati' ityamena sambandhaH, kasyAmasau utpadyate ? ityAha-'kammakaDAe joNIe'tti nAmakarmanivartitAyAM yonau, athavA karma-madanoddIpako vyApArastat kRtaM yasyAM sA karmakRtA'tastasyAM maithunasya vRttiH-pravRttiryasinnasau maithunabRttiko maithunaM vA pratyayo-heturyasinnasau svArthikekapratyaye maithunapratyayikaH 'nAma'ti nAmanAmavatorabhedopacArAdetannAmetyarthaH 'saMyogaH' saMparkaH, 'te' iti strIpuruSau 'duhaotti ubhayataH 'lehaM reta zoNitalakSaNaM 'saMcinutaH' samba // 26 ndhayataH iti // 'mehuNavattie nAmaM saMjoe'tti prAguktam , atha maithunasyaivAsaMyamahetutAprarUpaNasUtram-rUyanAliyaM vatti rutaM GUGURSOS GRUPOSTS 960 6 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 23 // kAsavikArastabhRtA nAlikA-zupiravaMzAdirUpA rutanAlikA tAm, evaM bRranAlikAmapi, navaraM baraM-vanaspativizeSAvayabavizeSaH, 'samabhidraMsejati rutAdisamabhidhaMsanAt , iha cAyaM vAkyazeSo dRzyaH-evaM maithuna sevamAno yonigatasacAn mehanenAbhidhvaMsayet , 2 zatake | ete ca kila granthAntare paJcendriyAH zrUyanta iti, 'erisae NamityAdi ca nigamanamiti // pUrva tiryaanuSyotpattirvicAritA, atha udezaH5 tugikA. | devotpattivicAraNAyAH prastAvanAyedamAha zrAddhavaNana tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihAo nagarAo guNasilAo ceiyAo paDinivamai 2 yahiyA X0106 jaNavayavihAraM viharati / teNaM kAleNaM 2 tuMgiyA nAma nagarI hotthA, vaNNao, tIse NaM tuMgiyAe nagarI bahiyA uttarapuracchime disIbhAe pupphavatie nAmaM cetie hotthA, vaNNao, tattha NaM tuMgiyAe nayarIe bahave samaNo. vAmayA parivasaMti aDDhA dittA vicchiNNavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNA bahudhaNabahujAyarUvarayayA AogapaogasaMpauttA vicchaDDiyavipula bhattapANA bahudAsIdAsagomahisagavelayappabhUyA bahujaNassa apari| bhUyA abhigayajIvAjIvA ubaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaranijarakiriyAhikaraNabaMdhamokkhakusalA asahejadevA| suranAgasubaNNajakkharakkhasakiMnarakiMgarisagarulagaMdhavamahoragAdIpahiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo a| NatikamaNijjA, NiggaMthe pAvayaNe nissaMkiyA nikaMkhiyA nivitiginchA laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA abhigayaTThA viNicchiyaTThA advimiMjapemmANurAgarattA, ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTe sese aNaTe, // 237|| UsiyaphalihA avaMguyaduvArA ciyattaMteuragharappavesA bahahiM sIlabvayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM, ANSAR. COM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 238|| cAudasamuddiTThapuNNamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlemANe samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM pIDhaphalagasejjAsaMdhAraeNaM osahabhesaLeNa ya paDilA bhemANA AhApaDiggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti // ( sU0 106 ) // 'aDDa'tti ADhyA - dhanadhAnyAdibhiH paripUrNAH 'ditta'ti dIptA: - prasiddhAH haptA vA darpitAH 'vicchinnavipula bhavaNasayaNAsaNa jANavAhaNAiNNA' vistIrNAni - vistAravanti vipulAni - pracurANi bhavanAni - gRhANi zayanAsanayAnavAhanairAkIrNAni yeSAM te | tathA, tatra yAnaM - gantryAdi vAhanaM tu-azvAdi, 'bahudhaNabahujAyarUvarayayA' bahu-prabhUtaM dhanaM-gaNimAdikaM tathA bahu eva jAtarUpaMsuvarNa rajataM ca-rUpyaM yeSAM te tathA, 'AogapaogasaMpauttA' Ayogo- dviguNAdivRddhyA'rthapradAnaM prayogazca - kalAntaraM tau saMprayuktau - vyApAritau yeste tathA, 'vicchADDiyaviulabhattapANA' vicchardditaM vividhamujjhitaM bahulokabhojanata ucchiSTAvazeSa sambhavAn viccharditaM vA vividhavicchittimadvipulaM bhaktaM ca pAnakaM ca yeSAM te tathA, 'bahudAsIdAsa gomahisAgavela gappabhUyA' bahavo dAsIdAsA yeSAM te gomahiSagavelakAca prabhUtA yeSAM te tathA, gavelakA - urabhrAH, 'bahujaNassa aparibhUyA' baholokasyAparibhavanIyAH, 'Asave' tyAdau kriyAH - kAyikyAdikAH 'adhikaraNaM' gantrIyantrakAdi 'kusala 'ti AzravAdInAM heyopAdeyatAsvarUpavedinaH, 'asahejje 'tyAdi, avidyamAnaM sAhAyyaM - parasAhAyakam atyantasamarthatvAyeSAM te'sAhAyyAste ca te devAdayazceti karmadhArayaH, athavA vyastamevedaM tenAsAhAyyA - Apadyapi devAdisAhAyakAnapekSAH svayaM kRtaM karma svayameva bhoktavyamityadInamanovRttaya ityarthaH athavA pASaNDibhiH prArabdhAH samyaktvAdicalanaM prati na parasAhAyyamapekSante, svayameva tatpratighAtasamarthatvAjjinazAsanAtyantabhAvitatvAcceti, 2 zatake uddezaH 5 tuMgakA pra0 A0134 zrAddhavarNana mU 106 // 238 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 239 // tatra devA - vaimAnikA: 'asure'ti asurakumArAH 'nAga'ti nAgakumArAH, ubhaye'pyamI bhavanapativizeSAH, 'suvaNNa'tti sadvarNA :jyotiSkAH yakSarAkSaMsakiMnarakiMpuruSAH - vyantaravizeSAH 'garula'ti garuDadhvajAH suparNakumArAH bhavanapativizeSAH gandharvA mahoragAtha vyantaravizeSAH 'aNatikkamaNijja' ti anatikramaNIyAH - acAlanIyAH, 'laddhaTTa' tti arthazravaNAt 'gahiya'ti arthAvadhAraNAt 'pucchiyaha 'tti sAMzayikArthaprakaraNAt 'abhigahiyadva'tti praznitArthasyAbhigamanAt 'biNicchiya'tti aidamparyAthasyopalambhAd, ata eva 'aTThimiMjape mANurAgarattA' asthIni ca - kIkasAni mikhA ca tanmadhyavarttI dhAturasthi mijAstAH premAnurAgeNa - sarvajJapravacanaprItirUpakusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yeSAM te tathA, athavA'sthimijAsu jinazAsanagatapremAnugageNa raktA ye te tathA, kenolekhena ? ityAha- 'ayamAuso' ityAdi, ayamiti - prAkRtatvAdidam 'Auso'ti AyuSmanniti putrAderAmantraNaM 'sese 'ti zeSaMnirgranthapravacanavyatiriktaM dhanadhAnya putrakalatramitra kupravacanAdikamiti, 'Usiyaphaliha'ti ucchritam-unnataM sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yeSAM te ucchritasphaTikAH, maunIndra pravacanAvAptyA parituSTamAnasA ityartha iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuH - ucchritaH - argalAsthAnAdapanIyovakRto na tiravInaH kapATapazcAdbhAgAdapanIta ityarthaH parighaH- argalA yeSAM te ucchritaparighAH athavocchrito- gRhadvArAdapagataH parigho yeSAM te ucchritaparighAH, audAryAtizayAdatizayadAnadAyitvena bhikSukANAM gRhapravezanArthamanargalitagRhadvArA ityarthaH, 'avaguyaduvAre 'ti aprAvRtadvArA:- kapATAdibhirasthagitagRhadvArA ityarthaH, saddarzanalAbhena na kuto'pi pApaNDikAdvibhyati, zobhanamArgaparigrahegodghATazirasastiSThantIti bhAva iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuH - bhikSukapravezArthamaudAryAdasthagitagRhadvArA ityarthaH, 'ciyattaMteuragharappavesA' 'ciyattotti lokAnAM prItikara evAntaHpure vA gRhe vA pravezo yeSAM te tathA, atidhArmikatayA sarvatrAnAzaGkanIyAsta ityarthaH, 12 zatake uddezaH 5 tuMgakA zrAddhavarNanaM sU0 106 / / 239 / / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 24 // A0135 | 2 zatake uddezaH 5 | pArthApatyasthaviravaNanaM mU0107 anye tvAH-'ciyattoti nAprItikaro'ntaHpuragRhayoH pravezaH-ziSTajanapravezanaM yeSAM te tathA, anIryAlutApratipAdanaparaM cetthaM vizepaNamiti, athavA 'ciyattotti tyakto'ntaHpuragRhayoH parakIyayoryathAkathaJcitpravezo yaiste tathA, 'bahahiM'ityAdi, zIlavatAniaNuvratAni guNA-guNavratAni viramaNAni-aucityena rAgAdinivRttayaH pratyAkhyAnAni-pauru yAdIni pauSadhaM-parvadinAnuSThAnaM tatropavAsaH-avasthAnaM pauSadhopavAsaH, eSAM dvandvo'tastairyuktA iti gamyam / pauSadhopavAsa ityuktaM, pauSadhaM ca yadA yathAvidhaM ca te kurvanto viharanti tadarzayannAha-'cAuddase'tyAdi, ihoddiSTA-amAvAsyA. 'paDipuNNaM posahati AhArAdibhedAccaturvidhamapi sarvataH 'vattha| paDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM'ti iha patagRha-pAtraM pAdaproJchanaM-rajoharaNaM 'pIDhe'tyAdi pITham-AsanaM phalakam-avaSTambhanaphalakaM | zayyA-vasatibRhatsaMstArako vA saMstArako-laghutaraH eSAM samAhAradvandvo'tastena 'ahApariggahiehi ti yathApratipannairna punarvAsa niitaiH|| | teNaM kAleNaM 2 pAsAvacijA therA bhagavaMto jAtisaMpannA kulasaMpannA balasaMpannA rUvasaMpannA viNayasaMpannA NANasaMpannA daMsaNasaMpannA carittasaMpannA lajjAsaMpannA lAghavasaMpannA oyaMsI teyaMsI vaccaMsI jasaMsI jiyakohA jiyamANA jiyamAyA jisalobhA jiyaniddA jitiMdiyA jiyaparIsahA jIviyAsamaraNabhayavippamukkA jAva kuttiyAvaNabhUtA bahussuyA bahuparivArA paMcahi aNagArasaehiM saddhi saMgarivuDA ahANupudi caramANA gAmANugAmaM daijjamANA suhaMsuheNaM viharamANA jeNeva tuMgiyA nagarI jeNeva pupphabatIe ceie teNeva uvAgacchaMti 2 ahApaDirUvaM uggahaM ugiNihattANaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANa viharati / / (sU0 107) // 'thera'tti zrutavRddhavAH 'rUvasapannati iha rUpa-suvihitane pathyaM zarIrasundaratA vA tena saMpannA-yuktA rUpasaMpannAH 'lajjA // 240 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 24 // 2 zatake uddezaH5 pArthApatya varNanaM sU0107 lAghavasaMpannatti lajjA-prasiddhA saMyamo vA lAghavaM-dravyato'lpopadhitvaM bhAvato gauravatyAgaH, 'oyaMsI'ti 'ojasvino' mAna| sAvaSTambhayuktAH, 'teyaMsI'ti 'tejakhinaH zarIraprabhAyuktAH 'vaccaMsI'ti 'varcakhinaH' viziSTaprabhAvopetAH 'vacakhino vA viziSTavacanayuktAH 'jasaMsI'ti khyAtimantaH, anukhArazcaiteSu prAkRtatvAt , 'jIviyAsamaraNabhayavippamukka'tti jIvitAzayA maraNabhayena ca vipramuktA yete tathA, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'tavappahANA guNappahANA' guNAca-saMyamaguNAH, tapaHsaMyamagrahaNaM ceha tapaHsaMyamayoH pradhAnamokSAGgatA'bhidhAnArtha, tathA 'karaNappahANA caraNappahANA' tatra karaNaM-piNDavizuddhayAdi caraNaM-vratazramaNadharmAdi 'niggahappahANA' | nigrahaH-anyAyakAriNAM daNDaH 'nicchayappahANA' nizcayaH-avazyaMkaraNAbhyupagamastattvanirNayo vA 'mahavappahANA ajavappahANA' nanu jitakrodhAditvAnmAIvAdipradhAnatvamavagamyata eva tatki mArdavetyAdinA?, ucyate, tatrodayaviphalatoktA, mArdavAdipradhAnatve tUdayAbhAva eveti, 'lAghavappahANA' lAghavaM-kriyAsu dakSatvaM 'khaMtippahANA muttipphaann|' evaM vijAmaMtaveyababhanayaniyamasaccasoyappahANA' 'cArupaNNA' | satprajJAH 'sohI' zuddhihetutvena zodhayaH suhRdo vA-mitrANi jIvAnAmiti gamyam , 'aNiyANA appussuyA abahilasA susAmaNNarayA acchiddapasiNavAgaraNe ti acchidrANi-aviralAni nirdeSaNAni vA praznavyAkaraNAni yeSAM te tathA, tathA 'kuttiyAvaNabhUyatti kutrikaM-svargamartyapAtAlalakSaNaM bhUmitrayaM tatsambhavaM vastvapi kutrika tatsaMpAdaka ApaNo-haTTaH kutrikApaNastadbhUtAH samIhitArthasampAdanalabdhiyuktatvena sakalaguNopetatvena vA tadupamAH, 'saddhiti sAI, sahetyarthaH 'saMparivRttAH' samyak parivAritAH, parikarabhAvena parikaritA ityarthaH, paJcabhiH zramaNazataireva // . .. tae NaM tugiyAe nagarIe siMghADagatigacaukkacaccaramahApahapahesu jAva egadisAbhimuhA NijAyaMti, tae NaM pra0A0136 // 24 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 242 / / 2 zatake uddezaH 5 tuMgikAzrAvakAgamaH mU0108 te samaNovAsayA imIse kahAe laTThA samANA hatuTThA jAva saddAveMti 2 evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA! pAsAvaccejA therA bhagavaMto jAtisaMpannA jAva ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittANaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti, taM mahAphalaM khalu devANuppiyA! tahArUvANaM therANaM bhagavaMtANaM NAmagoyassabi savaNayAe| kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe? jAva gahaNayAe, taM gacchAmo NaM devANuppiyA! there bhagavaMte vaMdAmo namasAmo jAva pajjuvAsAmo, eyaM NaM iha bhabe vA parabhave vA jAva aNugAmiyattAe bhavissatItikaTu annamannassa aMtie eyamaDhe paDisuNeti 2 jeNeva sayAI 2 gihAI teNeva uvAgacchaMti 2 bahAyA kayapalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappAvesAI maMgallAiM vatthAI pavarAI parihiyA appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrA sarahiM 2 gehehiMto paDinikkhamaMti 2ttA egayao milAyaMti2 pAyavihAracAreNaM tuMgiyAe nagarIe majjhamajjheNaM Niggacchati 2 jeNeva pupphavatIe cehae teNeva uvAgacchaMti 2 there bhagavaMte paMcaviheNaM abhigacchaMti, taMjahA-sacittANaM davvANaM viusaraNayAe 1 acittANaM davANaM aviusaraNayAe 2 egasADieNaM uttarAsaMgakaraNeNaM 3 cakkhupphAse aMjalippagaheNaM 4 maNaso egattIkaraNeNaM 5 jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchati 2 tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti ||(suu0 108) // 'siMghADagati zRGgATakaphalAkAraM sthAnaM trikaM-pathyAtrayamIlanasthAnaM catuSkaM-rathyAcatuSkamIlanasthAnaM catvaraM-bahutararathyAmI|lanasthAnaM mahApatho-rAjamArgaH panthA-pathyAmAtraM yAvatkaraNAd 'bahujaNasadde ivA' ityAdi pUrva vyAkhyAtamatra dRzyaM 'eyamadaM paDisu // 242 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIgAvAMtaH 243 // 2 zatake uddezaH5 tuMgikAzrAvakAgamaH sU0108 *titti abhyupagacchanti 'sayAI 'ti svakIyAni 'kayavalikammati snAnAnantaraM kRtaM balikarma yaiH svagRhadevatAnAM te tathA, 'kayakouyamaMgalapAyacchitta'ti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni duHkhamAdivighAtArthamavazyakaraNIyatvAdyaiste tathA, anye vAhu:-'pAyacchitta'ti pAdena pAde vA chuptAzcakSurdoSaparihArArtha pAdacchamA, kRtakautukamaGgalAzca te pAdacchuptAveti vigrahaH, tatra | kautukAni-maSItilakAdIni maGgalAni tu siddhArthakadadhyakSatADarAdIni 'suddhappAvesAIti zuddhAtmanAM vaiSyANi-veSocitAni athavA zuddhAni ca tAni pravezyAni ca-rAjAdisabhApravezocitAni zuddhapravezyAni 'vasthAI pavarAI parihiyati kvacidRzyate, kvacicca 'vatthAI pavaraparihiya'tti, tatra prathamapATho vyaktaH, dvitIyastu pravaraM yathA bhavatyevaM parihitAH pravaraparihitAH 'pAyavihAracAreNaM'ti pAdavihAreNa, na yAnavihAreNa, yazcAro-gamanaM sa tathA tena 'abhigameNaM'ti pratipacyA 'abhigacchanti' tatsamIpaM abhigacchanti 'sacittANaM'ti puSpatAmbUlAdInAM viusaraNayAe'tti 'vyavasarjanayA' tyAgena 'acittANaMti vastramudrikAdInAm 'aviusaraNayAe'tti atyAgena 'egasADieNaM'ti anekottarIyazATakAnAM niSedhArthamuktam , 'uttarAsaMgakaraNeNaM ti uttarAsaGga:uttarIyasya dehe nyAsavizeSaH 'cakSuHsparza' dRSTipAte 'egattIkaraNeNaM'ti anekatvasya-anekAlambanatvasya ekatvakaraNam-ekAlambana tvakaraNamekatrIkaraNaM tena, 'tivihAe pajjuvAsaNAe'tti, iha paryupAsanAtraividhyaM manovAkAyabhedAditi // tae NaM te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM tIse ya mahatimahAliyAe cAujjAmaM dhamma parikaheMti jahA kesisAmissa jAva samaNovAsiyattAe ANAe ArAhage bhavati jAva dhammo kahio / tae NaM te samaNovAvAsayA therANaM bhagavaMtANaM aMtie dhammaM socA nisamma hahatuTTha jAva hayahiyayA tikkhutto AyAhiNappayA A0137 // 24 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 244 // hiNaM kareMti 2 jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti 2 evaM vadAsI saMjame NaM bhaMte! kiMphale 1, taveM NaM bhaMte ! kiMphale ?, tae NaM te therA bhagavaMto te samaNovAsae evaM badAsI - saMjame NaM ajo ! aNaNyaphale, tave vodANaphale, tae NaM te samaNovAsayA there bhagavaMte evaM vadAsI-jati NaM bhaMte ! saMjame aNaNyaphale tave vodANaphale kiMpattiyaM NaM bhaMte! devA devaloesa ubavajaMti ?, tattha NaM kAliyaputte nA there te samaNovAsae evaM vadAsI - puvvataveNaM ajjo ! devA devaloesu uvavajjaMti, tattha NaM mehile nAmaM there te samaNovAsae evaM vadAsIpuvvasaMjameNaM ajjo ! devA devaloesu uvavajjaMti, tattha NaM ANaMdarakkhie NAmaM there te samaNovAsae evaM vadAsIkammiyAe ajjo ! devA devaloesa uvavajjaMti, tattha NaM kAsave NAmaM there te samaNovAsae evaM vadAsI -saMgiyAe ajjo ! devA devaloesa uvavajaMti, puvvataveNaM puvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajjo ! devA devaloesa uvavajaMti, sacce NaM esa aTThe, no ceva NaM AyabhAvavattavvayAe, tae NaM te samaNovAsayA therehiM bhagavaMtehiM imAI eyAruvAI bAgaraNAI vAgariyA samANA haTTatuTThA dhere bhagavaMte vadaMti narmasaMti 2 pasiNAI pucchati 2 aTThAI uvAdiyaMti 2 uTThAe uTTheti 2 there bhagavaMte tikkhutto vaMdaMti NamaMsaMti 2 therANaM bhagavaM0 aMtiyAo pupphavatiyAo cehayAo paDinikkhamaMti 2 jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA / tae NaM te therA annayA kayAI luMgiyAo nayarIo pupphavaticeiyAo paDinigacchanti 2 bahiyA jaNavayavihAraM viharanti (sU0 109) / / 'maha mahAliyAe 'ti Alapratyayasya khArthikatvAnmahAtimahatyAH 'aNaNyaphale 'ti na AzravaH anAzravaH anAzravo 2 zatake uddezaH 5 tuMgikAzramaNa pArzvApatyaprazno ttare sU0109 // 244 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tti 'dAe lavane' athavA 'da pattiyati kA pratyayAvata vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH // 24 // 2 zatake uddezaH5 pArthApatyavacaHsatyatvaM A0138 navakarmAnupAdAnaM phalamasyetyanAzravaphalaH saMyamaH 'vodANaphale'tti 'dAe lavane' athavA 'daipa zodhane' iti vacanAd vyavadAnaM-pUrvakRtakarmavanagahanasya lavanaM prAkkRtakarmakacavarazodhanaM vA phalaM yasya tavyavadAnaphalaM tapa iti / 'kiMpattiyaMti kaH pratyayaH-kAraNaM | yatra tat kiMpratyayaM ?, niSkAraNameva devA devalokeSUtpadyante tapaHsaMyamayoruktanItyA tadakAraNatvAdityabhiprAyaH / 'puvataveNaM ti | pUrvatapaH-sarAgAvasthAbhAvitapasyA, vItarAgAvasthA'pekSayA sarAgAvasthAyAH pUrvakAlabhAvitvAt , evaM saMyamo'pi, ayathAkhyAtacAritramityarthaH, tatazca sarAgakRtena saMyamena tapasA ca devatvAvAptiH, rAgAMzasya karmabandhahetutvAt , 'kammiyAe'tti karma vidyate yasyAsI | karmI tadbhAvastattA tayA kammitayA, anye tvAhuH-karmaNAM vikAraH kArmikA tayA, akSINena karmazeSeNa devatvAvAptirityathaH, 'saMgiyAe'tti saGgo yasyAsti sa saGgI tadbhAvastattA tayA, sasaGgo hi dravyAdiSu saMyamAdiyukto'pi karma bannAti tataH saGgitayA devatvAvAptiriti, Aha ca-"puvvatavasaMjamA hoti rAgiNo pacchimA arAgassa / rAgo saMgo vutto saMgA kammaM bhavo teNaM // 1 // " 'sacce Na'mityAdi satyo'yamarthaH, kasmAt ? ityAha-'no ceva NamityAdi naivAtmabhAvavaktavyatayA'yamarthaH, AtmabhAva eva-svAbhiprAya eva. na vastutattvaM, vaktavyo-vAcyo'bhimAnAdyeSAM te AtmabhAvavaktavyAsteSAM bhAva-AtmabhAvavaktavyatA-ahamAnitA tayA, na vayamahaMmAnitayaivaM brUmaH, api tu paramArtha evAyamevaMvidha iti bhAvanA / / teNaM kAleNaM 2 rAyagiha nAma nagare jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUtInAma aNagAre jAva saMvittaviulateyalesse chaTuMchaDeNaM anikkhittaNaM tavokammeNaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe jAva viharati / tae NaM se bhagavaM goyame chaTTakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe // 245 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 246 // 2 zatake uddezaH 5 pApitya vacaHsatyatva porisIe sajjhAyaM karei, bIyAe porisIe jhANaM jhiyAyai, taiyAe porisIe aturiyamacavalamasaMbhaMte muhapottiyaM paDilahei 2.bhAyaNAI vatthAI paDilehei 2 bhAyaNAI pamajjai 2 bhAyaNAI uggAhei 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 evaM vadAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM anbhaNunnAe chaTTakkhamaNapAraNagaMsi rAyagihe nagare uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDittae, ahAsuhaM devANuppiyA!mA paDibaMdha, tae NaM bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM anbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo guNasilAo ceiyAo paDinikkhamai 2 aturiyamacavalama| saMbhaMte jugaMtarapaloyaNAe diTThIe purao riyaM sohemANe 2 jeNeva rAyagihe nagare teNeva uvAgacchai 2 rAyagihe nagare uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyaM aDai / tae NaM se bhagavaM goyame rAyagihe na0 jAva aDamANe bahujaNasaI nisAmei-evaM khalu devANuppiyA! tuGgiyAe nagarIe bahiyA pupphavatIe ceie pAsAvaccijA therA bhagavaMto samaNovAsaehiM imAI eyArUvAI vAgaraNAI pucchiyA-saMjame NaM bhaMte! kiMphale ? tave NaM bhaMte ! kiMphale?, tae NaM te therA bhagavaMto te samaNovAsae evaM vadAsI-saMjame NaM ajo! aNaNhayaphale tave vodANaphale taM ceva jAva puvvataveNaM puvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajjo! devA devaloesu uvavajaMti, sacce NaM esamaDe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe // se kahameyaM maNNe evaM?, tae NaM samaNe0 goyame imIse kahAe laTTe samANe jAyasaDhe jAva samuppannakouhalle ahApajjattaM samudANaM geNhai 2 rAyagihAo nagarAo paDini A0139 & // 246 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 247 // kkhamai 2 aturiyaM jAva sohemANe jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvA0 sama0 bha0 mahAvIrassa adUrasAmaMte gamaNAgamaNAe paDikkamai esaNamaNesaNaM AloeDa 2 bhattapANaM paDidasei 2| 2 zatake samaNaM bha0 mahAvIraM jAva evaM bayAsI-evaM khalu bhaMte ! ahaM tumbhehiM ambhaNuNNAe samANe rAyagihe nagare / nagara uddezaH5 | pArthApatyauccanIyamajjhimANi kulANi gharasamudANasma bhikkhAyariyAe aDamANe bahujaNasaI nisAmeti(mi), evaM khala vacaHsatyatvaM devA tuMgiyAe nagarIe bahiyA pupphavaIe ceie pAsAvaJcijjA therA bhagavaMto samaNovAsaehiM imAI eyArUvAI vAgaraNAI pucchiyA-saMjame NaM bhaMte! kiMphale ? tave kiMphale? taM ceva jAva sacce NaM esamaThe, No ceva NaM AyabhAvabattabvayAe, taM pabhU NaM bhaMte ! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAI eyArUvAI vAgaraNAI vAgarittae udAha appabhU?, samiyA NaM bhaMte ! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAI eyAravAI vAgaraNAI vAgarittae udAhu asamiyA? AujiyA NaM bhaMte ! te therA bhagavaMtotesiM samaNovAsayANaM imAiM eyAravAI | vAgaraNAI vAgarittae ? udAhu aNAujjiyA? paliujiyA NaM bhaMte ! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAiM eyArUvAI vAgaraNAI vAgarittae udAhu apaliujiyA? puvataveNaM ajo! devA devaloesu uvavajaMti puvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajo! devA devaloesu uvavajjati, sacce NaM esamaThe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe, pabhU NaM goyamA! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAiM eyArUvAiM vAgaraNAI vAgarettae, // 24 // No ceva NaM appabhU, taha ceva neyavvaM avasesiyaM jAba pabhU samiyaM AujiyA paliujiyA jAva sacce NaM esa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 248 // 2 zatake kA uddezaH 5 paryupAsanAdiphalAni mU0110 mahe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe, ahaMpiNaM goyamA ! evamAikkhAmi bhAsemi paNNavemi parUvemi puvvataveNaM devA devaloesu uvavajaMti puvvasaMjameNaM devA devaloesu uvavajaMti kammiyAe devA devaloesu uvavajjati saMgiyAe devA devaloesu uvavajjaMti, puvataveNaM pubvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajo! devA devalorasu uvavajaMti, sacce NaM esamaThe, No ceva NaM AyabhAvavattabvayAe // (sU0 110) // 'aturiyaM ti kAyikatvarArahitam 'acavalaM'ti mAnasacApalyarahitam 'asaMbhaMtetti asaMbhrAntajJAnaH 'gharasamudANassa' gRheSu samudAna-bhaikSaM gRhasamudAnaM tama gRhasamudAnAya 'bhikkhAyariyAe ti bhikSAsamAcAreNa 'jugaMtarapaloyaNAe'tti yugaM-yUpasta| pramANamantaraM-khadehasya dRSTipAtadezasya ca vyavadhAnaM pralokayati yA sA yugAntarapralokanA tayA dRSTyA 'riya'ti I-gamanam // 'se kahameyaM maNNe evaM'ti atha kathametat sthaviravacanaM manye iti vitarkArtho nipAtaH 'evam' amunA prakAreNeti bahujanavacanaM, 'pabhU Nati 'prabhavaH' samasti, 'samiyA NaM'ti samyagiti prazaMsAoM nipAtastana samyak te vyAkattuM vartante, aviparyAsAsta | ityarthaH, samazcantIti vA samyazcaH, samitA vA-samyakpravRttayaH zramitA vA-abhyAsavantaH 'Aujiya'ti 'AyogikAH' upayogavanto jJAnina ityarthaH jAnantIti bhAvaH 'paliujiya'tti pari-samantAd yogikAH parijJAnina ityarthaH parijAnantIti bhaavH|| anantaraM zramaNaparyupAsanAsaMvidhAnakamuktam , atha sA yatkalA taddarzanArthamAha tahArUvaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA pajjuvAsamANassa kiMphalA pajjuSAsaNA?, goyamA! savaNaphalA, se NaM bhaMte! savaNe kiMphale ?, NANaphale, se NaM bhaMte ! nANaM kiMphale?, vigNANaphale, se NaM bhaMte! vinnANe kiMphale?, // 248 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJaptiH .A.140 |2 zataka zaH5 paryupAsanAdiphalAni // 249 // paccakkhANaphale, se NaM bhaMte ! paJcakakhANe kiMphale. saMjamaphale, se NaM bhaMte ! saMjame kiMphale ?, aNaNyakale, evaM vyAkhyA aNaNhave tavaphale, tave vodANaphale, vodANe akiriyAphale, se NaM bhaMte! akiriyA kiMphalA ?, siddhipajavaabhayadevI sANaphalA paNNattA goyamA !, gAhA-savaNe NANe ya viNNANe, paJcakkhANe ya saMjame / aNaNhae tave ceva, yA vRttiHvodANe akiriyA siddhI // 21 / / (sU0 111) / / 2-4 // / 'tahArUva'mityAdi 'tathArUpam' ucitasvabhAvaM kazcana puruSaM zramaNaM vA tapoyuktam , upalakSaNatvAdasyottaraguNavantamityarthaH, 'mAhanaM vA' svayaM hanananivRttatvAt paraM prati mA hanetivAdinam , upalakSaNatvAdeva mUlaguNayuktamiti bhAvaH, vAzabdo samuccaye, athavA 'zramaNaH' sAdhuH 'mAhanaH' zrAvakaH, 'savaNaphale ti siddhAntazravaNaphalA, 'NANaphale'tti zrutajJAnaphalaM, zravaNAddhi zrutajJAnamavApyate, 'viNNANaphale'tti viziSTajJAnaphalaM, zrutajJAnAddhi heyopAdeyavivekakAri vijJAnamutpadyata eva, 'paJcakkhANaphale'tti vinivRttiphalaM, viziSTajJAno hi pApaM pratyAkhyAti, 'saMjamaphale'tti kRtapratyAkhyAnasya hi saMyamo bhavatyeva, 'aNaNhayaphale'tti anAzravaphalaH, saMyamavAn kila navaM karma nopAdatte, 'tavaphale'tti anAzrayo hi laghukarmatvAttapasyatIti. 'vodANaphale'tti vyavadAnaM-karmanirjaraNaM, | tapasA hi purAtanaM karma nirjarayati, 'akiriyAphale ti yoganirodhaphalaM, karmanirjarAto hi yoganirodhaM kurute, 'sidi javamANa| phale'ti siddhilakSaNaM paryavasAnaphalaM-sakalaphalaparyantavatiM phalaM yasyAM sA tathA / 'gAha'tti saGgrahagAthA, etallakSaNaM caitad-"viSamA kSarapAdaM vA" ityAdi chandaHzAstraprasiddhamiti / tathArUpasyaiva zramaNAdeH paryupAsanA yathoktaphalA bhavati, nAtayArUpasya, asamyagabhASi| tvAditi asamyagabhApitAmeva keSAzcidarzayannAha CAREERASACRECRUAR 249 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH | // 250 // aNNautthiyA bhaMte! evamAtikkhaMti bhAsaMti paNNaveMti parUveMti evaM khalu rAyagihassa nagarassa bahiyA vebhArassa patrvayassa ahe ettha NaM mahaM ege harae adhe pannatte aNegAI joyaNAI AyAma vikkhaMbheNaM nANAdumasaMDamaMDitauddese sassirIe jAva paDirUve, tattha NaM bahave orAlA balAhayA saMseyaMti sammucchiti vAsaMti tavvatiritte ya NaM sayA samio usiNe 2 AukAe abhinissavai / se kahameyaM bhaMte / evaM 1, goyamA ! japaNaM te aNNautthiyA evamAtikkhati jAva je te evaM parUveMti micchaM te evamAtikkhati jAva savvaM neyavvaM, jAva ahaM puNa goyamA ! evamAtikkhAmi bhA0 paM0 pa0 evaM khalu rAyagihassa nagarassa bahiyA vebhArapavvayassa adUrasAmaMte, ettha NaM mahAtavovatIrappabhave nAmaM pAsavaNe pannatte paMcadhaNusayANi AyAmavikkhaMbheNaM nANAdumasaDamaMDiuse sassirIe pAsAdIe darisaNijje abhirUve paDirUve, tattha NaM bahave usiNajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti viukkamaMti cayaMti uvavajjaMti, tavvatirittevi ya NaM sayA samiyaM usiNe 2 AuyAe abhinissavai, esa NaM goyamA ! mahAtavovatIrappabhave pAsavaNe, esa NaM goyamA ! mahAtavovatIrappabhavassa pAsavaNassa aTThe pannatte, sevaM bhaMte 2 tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati nama'sati // ( sU0 112 ) // 2-5 // 'pavvayassa ahe'tti adhastAt tasyopari parvata ityarthaH 'harae' tti hRdaH 'aghe'tti aghAbhidhAnaH, kvacittu 'harae'ti na dRzyate aghetyasya ca sthAne 'appe 'ti dRzyate, tatra cApyaH - apAM prabhavo hada eveti, 'orAla'ti vistIrNaH 'balAhaya'tti meghAH 'saMse 2 zatake uddezaH 5 mahAtapa vaktavyatA mU0112 // 250 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 25 // SAMACHAR yaMti' 'saMvidhanti' utpAdAbhimakhIbhavanti samuItiti 'saMmaInti' utpadyante 'savvaharitte yati hadaparaNAdatiriktazca,utkalita | A0141 ityarthaH 'AuyAe'tti aphAyaH 'abhinissabaitti 'abhiniHzravati' kSarati 'micchaM te evaMmAigvati'tti, mithyAtvaM caitadA 2 zatake uzaH5 khyAnasya vibhaGgajJAnapUrvakatvAt , prAyaH sarvajJavacanaviruddhavAdyAvahArikapratyakSeNa prAyo'nyathopalambhAccAvagantavyam / 'adUrasAma mahAtapateti nAtidUre nApyatisamIpa ityarthaH 'ettha NaM'ti prajJApakenopadayamAne 'mahAtayovatIrappabhave nAma pAsavaNe'ti Atapa vaktavyatA ivAtapaH-uSNatA mahAMzcAsAyAtapazceti mahAtapaH mahAtapasyopatIraM-tIrasamIpe prabhava-utpAdo yatrAsau mahAtapopatIraprabhavaH, prazravati- sU0113 kSaratIti prazravaNaH, prasyandana ityarthaH, 'vakkamaMti' utpadyante 'viukkamaMti' vinazyanti, etadeva vyatyayenAha-cyavante ceti utpadyanne ceti / ukta mevArtha nigamayabAha-'esa Na'mityAdi 'eSaH' anantaroktarUpaH eSa cAnyagRthikaparikalpitAghasajJo mahAtapopatIra-12 prabhavaH prazravaNa ucyate, tathA 'eSaH' yo'manantaroktaH 'usiNajoNIe'tyAdi sa mahAtapopatIraprabhavasya prazravaNasvArtha:-abhidhAnAnvarthaH prajJaptaH iti // dvitIyazate pnycmH||2-5|| atha SaSTha uddezakaH // paJcamoddezakasyAnte'nyavRthikA mithyAbhASiNa uktAH, atha SaSThe bhASAsvarUpamucyate, tatra mUtram - se gRNaM bhaMte ! maNNAmIti ohAriNI bhAsA. evaM bhAsApadaM bhANiya (sU0 113) // 2-6 // 'se guNaM bhaMte ! maNNAmIti ohAriNI bhAsa'si sezabdo'thazabdArtha, sa ca vAkyopanyAse, 'nUnam' (nUna) upamA| nAvadhAraNatarkapraznahetuSu' iha avadhAraNe 'bhadanta' iti gurvAmantraNe 'manye' avadhudhye iti, evamavadhAryate-avagamyate'nayetyavadhAraNI, IP avabodhabIjabhRtetyarthaH, bhASyata iti bhASA, tadyogyatayA pariNAmitanisRSTanisRjyamAnadravyasaMhatiriti hRdayam , eSa padArthaH, ayaM puna SARKAHAARA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJA abhayadavAyA vRttiH // 252 // kyiArthaH-atha bhadanta ! evamahaM manye'vazyamavadhAraNI bhASeti / evamamunA sUtrakrameNa bhASApadaM prajJApanAyAmekAdazaM bhaNitavyamiha | sthAne, iha ca bhASA dravyakSetrakAlabhAvaiH satyAdibhizca bhedairanyaizca bahubhiH paryAyavicAryate // iti dvitIyazate SaSThaH // 2-6 // X2 zatake uddezaH 6-7 atha saptama uddezakaH // bhASAvizuddhadevatvaM bhavatIti devodezakaH saptamaH samArabhyate, tasya cedamAdimUtram avadhAraNI kativihA NaM bhaMte ! devA paNNattA, goyamA! caubihA devA paNNattA, taMjahA-bhavaNavaivANamaMtarajo- bhavanAdayazca tisavemANiyA / kahiM NaM bhaMte ! bhavaNavAsINaM devANaM ThANA paNNattA, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe mU0114 | jahA ThANapade devANaM vattavvayA sA bhANiyabvA, navaraM bhavaNA paNNattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge, evaM savvaM bhANiyavvaM jAva siddhagaMDiyA samattA-kappANa paihANaM bAhuluccattameva saMThANaM / jIvAbhigame jAva vemANiuddeso bhANiyanvo sabyo (sU0 114) // 2-7 // ____ 'kai NaM'ti kati devA jAtyapekSayeti gamyaM, katividhA devAH ? iti hRdayaM, 'jahA ThANapae'tti yathA-yatprakArA yAdRzI | prajJApanAyA dvitIye sthAnapadAkhye pade devAnAM vaktavyatA 'seti tathAprakArA bhaNitavyeti, navaraM 'bhavaNA paNNattatti kvacid / dRzyate, tasya ca phalaM na samyagavagamyate, devavaktavyatA caivam-'imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahamsavAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTTA cegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM bhavaNavAsINaM devANaM A0142 satta bhavaNakoDIo bAvattari ca bhavaNAvAsasayasahassA bhavaM tIti makkhAyaM' ityAdi / tadgatamevAbhidheyavizeSa vizeSeNa darzayati-1 |'uvavAeNaM loyassa asakhejaibhAge'ti, upapAto-bhavanapatisvasthAnaprAptyAmimukhya tenopapAtamAzrityetyarthaH, lokasyAsaGkhayameyata 252 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || dhAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 253 // bhAge varttante bhavanavAsina iti / 'evaM sacvaM bhANiyavvaM'ti 'evam' uktanyAyenAnyadapi bhaNitavyaM taccedam- 'samugdhAraNaM loyassa asaMkheja bhAge ti mAraNAntikAdisamudghAtavarttino bhavanapatayo lokasyAsaGkadheya eva bhAge vartante / tathA 'sahANeNaM loyassa asaMkheje bhAge svasthAnasya - uktabhavanavAsa sAtirekakoTIsaptakalakSaNasya loka saGghayeyabhAgavarttitvAditi, evamasurakumArANAm evaM teSAmeva dAkSiNAtyAnAmaudIcyAnAm, evaM nAgakumArAdibhavanapatInAM yathaucityena vyantarANAM jyotiSkANAM vaimAnikAnAM ca sthAnAni vAcyAni, kiyad dUraM yAvadityAha - 'jAva siddhe ci yAvatsiddhagaNDikA- siddhasthAnapratipAdanaparaM prakaraNaM, sA caivam- kahiM NaM bhaMte! siddhANaM ThANA paNNattA ?' ityAdi, iha ca devasthAnAdhikAre yatsiddhagaNDikAbhidhAnaM tassthAnAdhikArabalAdityavaseyaM, tathedamaparamapi jIvAbhigamaprasiddhaM vAcyaM, tadyathA - 'kappANa paTThANaM' kalpavimAnAnAmAdhAro vAcya ityarthaH, sa caitram - - 'soha|mmIsANesu NaM bhaMte ! kappesu vimANapuDhavI kiMpaiTTiyA paNNattA ?, goyamA ! ghaNodahipaTTiyA paNNattA' ityAdi, Aha ca - "ghaNaudahipaTTANA surabhavaNA hoMti dosu kappesu / tisu vAupaTTANA tadubhayasupaTTiyA tisu ya // 1 // teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaTTiyA savve / "tti / tathA 'bAhalla'ti vimAnapRthivyAH piNDo vAcyaH, sa caivam - 'sohammIsANesu NaM bhaMte ! kappe vimANa puDhavI kevaiyaM bAhalleNaM paNNattA ?, goyamA ! 'sattAvIsa sayAI Aimakappesu puDhavivAhalaM / ekkikahANi sese du duge yaduge cakke ya // 1 // " graiveyakeSu dvAviMzatiryojanAnAM zatAni, anuttareSu tvekaviMzatiriti / 'uccattameva 'tti kalpavimAnocatva vAcyaM, taccaivam -- 'sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu vimANA kevaiyaM uccaNaM paNNattA ?, goyamA ! paMcajoyaNasayAI' ityAdi, Aha ca-"paMcasa uccatteNaM Aimakappesu hoMti u vimANA / ekkekavuDDi sese du duge ya duge cauke ya // 1 // " graiveyakeSu daza yojanazatAni 2 zatake uddezaH 7 avadhAraNI bhavanAdayazva sU0 114 // 253 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 254 // anuttareSu tvekAdazeti, 'saMThANaM'ti vimAnasaMsthAnaM vAcyaM, tacaivam--"sohammIsANesu NaM bhaMte ! kappesu vimANA kiMsaMThiyA paNNatA ?, goyamA! je AvaliyApaviTThA te vaTTA taMsA cauraMsA, je AvaliyAbAhirA te naannaasNtthiy'tti| uktArthasya zeSamatidizannAha- 2 zatake |jIvAbhigametyAdi, sa ca vimAnAnAM pramANavarNaprabhAgandhAdipratipAdanArthaH // iti dvitIyazate saptamaH // 2-7 // | uddezaH 8 camaracaJcA20--04 dhikAraH atha aSTama uddezakaH // atha devasthAnAdhikArAccamaracazcAbhidhAnadevasthAnAdipratipAdanAyASTamodezakaH, tasya cedaM mUtram- pa0A0143 kahiM NaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asurakumAraranno sabhA suhammA pannattA?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMda mU0114 rassa pavvayassa dAhiNeNa tiriyamasaMjjeje dIvasamudde vIIvaittA aruNavarassa dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo aruNodayaM samudaM bAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM camarasma apsuriMdassa asurakumAraraNNo tigicchiyakUDe nAma uppAyapabbae paNNatte, sattarasaekavIse joyaNasae uDDhe uccattaNaM cattAri joyaNasae |kosaM ca ubveheNaM gotthUbhassa AvAsapabvayassa pamANeNaM NeyavvaM, navaraM uvarilaM pamANaM majjhe bhANiyavvaM mUle | dasavAbIse joyaNasae vikkhaMbheNaM majjhe cattAri cauvIse joyaNasate vikhaMbheNaM uvariM sattatevIse joyaNasate 21 vikkhaMbheNaM, mRle tiNi joyaNasahassAI doSiNa ya battIsuttare joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM majhe pagaM joyaNasahassaM tiNi ya igayAle joyaNasate kiMcivisemUNe parikkhaveNaM uvariM doNi ya joyaNasahassAI / 254 // doNi ya chalasIte joyaNasate kiMcivisesAhie parikkhaveNaM] jAva mUle vitthaDe majjhe saMkhitte upi vimAle 4OMOMOMOMOM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 255 // majjhe varavairaviggahie mahAmauMdasaMThANasaMThie sambarayaNAmae acche jAva paDirUve, se NaM egAe paumavaraveiyAe egeNaM vaNasaMDeNa ya savao samaMtA saMparikkhitte, paumavaraveiyAe vaNasaMDassa ya vaNNao, tassa NaM 2 zatake udezaH8 tigicchikUDassa uppAyapabvayassa uppi bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte, vaNNao, tassa NaM bahusamaramaNi camaracaJcAjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAge etthaNaM mahaM ege pAsAyavaDiMsae pannatte aDDhAijAI joyaNasayAI uDDhaM dhikAraH uccattaNaM paNavIsaM joyaNasayAI vikhabheNaM, pAsAyavaNNao, ulloyabhUmivannao, aTTha joyaNAI maNipeDhiyA, | camarassa sIhAsaNaM saparivAra bhANiyabvaM, tassa NaM tigicchikUDassa dAhiNeNaM chakkoDisara paNapannaM ca koDIo | paNatIsaM ca sayasahassAI paNNAsaM ca sahassAI aruNode samuI tiriyaM vIivaittA ahe rayaNappabhAra puDhavIe cattAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM camarassa asuriMdassa alurakumAraraNgo camaracaMcA nAmaM rAyahANI paM0 egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM jaMbuddIyappamANaM, pAgAro divaDUDhaM joyaNasayaM uha ucca-| tteNaM mUle pannAsaM joyaNAI vikhaMbheNaM uvari addhaterasajoyaNA kavisIsagA addhajoyaNaAyAnaM kosaM vikha-15 bheNaM desUrNa addhajoyaNaM uDDhe uccatteNaM egegAe bAhAe paMca 2 dArasayA aDaDhAijAI joyaNasayAI 250 | uccattaNaM 125 addha vikkhaMbheNaM uvariyaleNaM solasajoyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pannAsa joyaNasahassAI paMca ya sattANauyajoyaNasae kiMcivisesUNe parikkheveNaM sabbappamANaM vemANiyappamANassa addhaM neyavvaM, mabhA 25 suhammA, uttarapuracchime NaM jiNagharaM, tato uvavAyasabhA harao abhiseya. alaMkAro jahA vijayassa saMkappo Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 256 // RRCASERIES abhiseyavibhUsaNA ya vvsaao| aJcaNiya siddhAyaNa gamovi ya NaM camara parivAra ittaM (sU. 115) // | bIyasae aTThamo // 2-8 // 42 zatake ___'asuriMdassa'tti asurendrasya, sa cezvaratAmAtreNApi syAdityAha-asurarAjasya, vazavaya'suranikAyasvetyarthaH, 'uppAyapavvae'tti uddezaH8 camaracaJcAtiryaglokagamanAya yatrAgatyotpatati sa utpAtaparvata iti / 'gotthubhasse tyAdi, tatra gostubho lavaNasamudramadhye pUrvasyAM dizi nAga A0144 | rAjAvAsaparvatastasya cAdimadhyAnte(prAntamadhyeSu), viSkambhapramANamidam-"kamaso vikkhaMbho se dasabAvIsAi joyaNasayAiM 1 / sattasae dhikAraH tevIse 2 cattArisae ya cauvvIse 3 // 1 // " ihaiva vizeSamAha-'navara'mityAdi, tatazcedamApannam-'mRle dasabAvIse joyaNasaera mU0115 vikkhaMbheNa majjhe cattAri cavIse uvariM sattatevIse, mule tiNi joyaNasahassAI doNi ya battIsuttare kiMcivisesUNe parikkheveNaM, majjhe ega joyaNasahassaM tiNNi ya iguyAle joyaNasae kiMcivisesUNe parikkheveNaM, uvariM doNNi ya joyaNasahassAI doNNi sa chalasIe joyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM' pustakAntare tvetatsakalamastyeveti / 'varavairaviggahie'tti varavajrasyeva vigrahaH-AkRtiyasya sa svArthikekapratyaye sati varavajravigrahiko, madhye kSAma ityarthaH, etadevAha-'mahAmauMde'tyAdi mukundo-vAdyavizeSaH 'acche tti khaccha AkAzasphaTikavat , yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'saNhe' zlakSNaH zlakSNapudgalanirvRttatvAt 'laNhe' masRNaH 'ghaDhe' ghRSTa iva ghRSTaH kharazAnayA pratimeva 'mahe' mRSTa iva mRSTaH sukumArazAnayA pratimeva pramArjanikayeva vA zodhitaH ata eva 'nIrae' nIrajA rajorahitaH 'nimmale' kaThinamalarahitaH 'nippaMke' ArdramalarahitaH 'nikaMkaDacchAe' nirAvaraNadIptiH 'sappabhe' satprabhAvaH(bhaH) 'samariie' sakiraNaH 'saujjoe' pratyAsannavastUyotakaH pAsAIe 4, 'paumavaraveiyAe vaNasaMDasma ya vapaNaotti, vedikAvarNako ||256 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake | uddezaH 10 astikAyAH | pUrNapradezavAcyatA ca sU0116 // 26 // vijai tAvaM ca NaM assiloetti pavucaItti, atigamanamihottarAyaNaM nirgamana-dakSiNAyanaM vRddhiH-dinasya varddhanaM nivRddhiH-tasyaiva ...yAkhyA -1 pratihAniriti // dvitIyazate nvmH||2-9|| abhayadevIpA vRttiH atha dazama uddezakaH // anantaraM kSetramuktaM, taccAstikAyadezarUpamityastikAyAbhidhAnaparasya dazamodezakasyAdisUtram kati NaM bhaMte ! asthikAyA pannattA?, goyamA! paMca asthikAyA paNNattA, taMjahA-dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe poggalatthikAe // dhammatthikAe NaM bhaMte ! kativanne katigaMdhe katirase | katiphAse ?, goyamA! avaNNe agaMdhe arase aphAse arUve ajIve sAsae avahie logadambe, se samAsao paMcavihe pannate, taMjahA-davvao khettao kAlao bhAvao guNao, davvao NaM dhammasthikAe ege dabve, khattao NaM logappamANamette, kAlao na kayAvina Asi na kayAI natthi jAva nicce, bhAvao avaNNe agaMdhe arase aphAse, guNao gamaNaguNe / ahammatthikAevi evaM ceva, navaraM guNao ThANaguNe, AgAsatthikAevi evaM ceva, navaraM khettao NaM AgAsatthikAe loyAloyappamANamette aNaMte ceva jAva guNao avagAhaNAguNe / jIvatthikAe NaM bhaMte! kativanne katigaMdhe katirase kaiphAse?, goyamA! avaNNe jAva arUvI jIve sAsae avaTThie logadavve, se samAsao paMcavihe paNNatte, taMjahA-davvao jAva guNao, davvao NaM jIvatthikAe aNaMtAI jIvadavvAI, khettao logappamANamette, kAlao na kayAi na Asi jAva nicce, bhAvao puNa avaNNe agaMdhe arase aphAse, pra0A0147 // 26 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 262 // |2 zatake uddezaH 10 astikAyAH | pUrNapradezavAcyatAca mU0117 guNao uvaogaguNe / poggalatyikAe NaM bhaMte ! kativaNNe katigaMdhe0 rase0 phAse ?, goyamA ! paMcavaNe paMcarase dugaMdhe aTThaphAse ruvI ajIve sAsae avaTTie logadavve, se samAsao paMcavihe paNNatte, taMjahA-davvao khettao kAlao bhAvao guNao, davvao NaM poggalatthikAe aNaMtAI davvAiM, khettao loyappamANamette, kAlaona kayAi na Asi jAva nicce, bhAvao vaNNamaMte gaMdha0 rasa0 phAsamaMte, guNao gahaNaguNe / (sU0 117) ege bhaMte ! dhammatthikAyapadese dhammatthikAetti vattavvaM siyA?, goyamA! No iNaDhe samaDe, evaM donivi tinnivi cattAri paMca cha satta aha nava dasa saMkhejA, asaMkhenjA bhaMte! dhammatthikAyappaesA dhammatthikAetti vattavvaM siyA?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, egapadesUNe'viya NaM bhaMte ! dhammatthikAe 2 tti vattavvaM siyA?, No tiNadde samahe, se keNaDhaNaM bhaMte! evaM vuccai-ege dhammatthikAyapadese no dhammatthikAetti vattavvaM siyA jAva egapadesUNevi ya NaM dhammatthikAe no dhammatthikAetti vattavvaM siyA?, se nRNaM goyamA ! khaMDe cake sagale cake ?, bhagavaM! no khaMDe cake, sakale cake, evaM chatte camme daMDe dUse Au pahe moyae, se teNaTeNaM goyamA! evaM buccaiege dhammatthikAyapadese no dhammatthikAetti vattavvaM siyA, jAva egapadesUNeviya NaM dhammatthikAe no dhammatthi| kAetti vattavvaM siyA, se kiMkhAtie NaM bhaMte ! dhammatthikAetti vattavvaM siyA ?, goyamA ! asaMkhajjA dhammathikAyapaesA te savve kasiNA paDipuNNA niravasesA egagahaNagahiyA esa NaM goyamA! dhammatthikAetti vattavvaM siyA, evaM ahammatthikAevi, AgAsatthikAevi, jIvatthikAyapogmalatthikAyAvi evaM ceva, navaraM 262 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA 2 zatake prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 263 // udezaH 10 astikAyA: pUrNapradeza4 vAcyatA ca sU0118 tiNhaMpi padesA aNatA bhANiyavvA, sesaM taM ceva // (suu0118)|| 'kai NamityAdi, astizabdena pradezA ucyante atasteSAM kAyA-rAzayo'stikAyA:, athavA'stItyayaM nipAtaH kAlatrayAbhidhAyI, tato'stIti-santi Asan bhaviSyanti ca ye kAyAH-pradezarAzayaste'stikAyA iti, dharmAstikAyAdInAM copanyAse'yameva kramaH, | tathAhi-dharmAstikAyAdipadasya mAGgalikatvAddharmAstikAya AdAvuktaH, tadanantaraM ca tadvipakSatvAd adharmAstikAyaH, tatazca tadAdhAratvAdA- kAzAstikAyaH, tato'nantatvAmUrtatvasAdhAjjIvAstikAyaH, tatastadupaSTambhakatvAtpudgalAstikAya iti // 'avaNe ityAdi, yata | evAvarNAdirata eva 'arUpI' amRoM, na tu niHsvabhAvo, natraH paryudAsavRttitvAt , zAzvato dravyataH avasthitaH pradezataH, 'logabve'tti lokasya-pazcAstikAyAtmakasyAMzabhUtaM dravyaM lokadravyaM, bhAvata iti paryAyataH, 'guNaotti kAryataH 'gamaNaguNe'tti jIvapudgalAnAM gatipariNatAnAM gatyupaSTambhaheturmatsyAnAM jalamiveti / 'ThANaguNe'tti jIvapudgalAnAM sthitipariNatAnAM sthityupaSTambhaheturmatsyAnAM sthalamiveti / 'avagAhaNAguNe'tti jIvAdInAmavakAzaheturbadarANAM kuNDamiva / 'uvaogaguNe'tti upayogaH-caitanyaM sAkArAnAkArabhedaM / 'gahaNaguNe tti grahaNaM-paraspareNa sambandhanaM jIvena vA audArikAdibhiH prakArairiti // 'khaMDaM cakke ityAdi, yathA khaNDacakraM cakraM na bhavati, khaNDacakramityevaM tasya vyapadizyamAnatvAt , api tu sakalameva cakraM cakraM bhavati, evaM dharmAstikAyaH pradezenApyUno na dharmAstikAya iti vaktavyaH syAd , etacca nizcayanayadarzana, vyavahAranayamataM tu ekadezenonamapi vastu vastveva, yathA khaNDo'pi ghaTo ghaTa eva, chinnakarNo'pi zvAzcaiva, bhaNanti c-'ekdeshvikRtmnnyvditi||'se kiMkhAiMti' atha kiM punarityarthaH 'sabvevi' samastAH, te ca dezApekSayA'pi bhavanti, prakArakAranye'pi sarvazabdapravRtteriti, ata Aha-'kasiNa'tti kRtsnAH, na tu tadekadezApekSayA pa0bhA0148 // 263 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1264 // |2 zatake | uddezaH 1. jIvasyajJAnAdipUryAya | rupadarzanAta mU0119 | sarva ityarthaH, te ca svasvabhAvarahitA api bhavantItyata Aha-pratipUrNAH-AtmasvarUpeNAvikalAH, te ca pradezAntarApekSayA svaskhabhAva nyUnA api tathocyanta ityAha-niravasesa'tti pradezAntarato'pi khakhabhAvenAnyUnAH, tathA 'egaggahaNagahiyatti ekagrahaNena| ekazabdena-dharmAstikAya ityevaMlakSaNena gRhItA yete tathA, ekazabdAbhidheyA ityarthaH, ekArthA vaite zabdAH, 'paesA aNaMtA bhANiyabvatti dharmAdharmayorasaGkhayeyAH pradezA uktAH, AkAzAdInAM punaH pradezA anantA vAcyAH, anantapradezikatvAt trayANAmapIti // upayogaguNo jIvAstikAyaH prAgdarzitaH, atha taddezabhUto jIva utthAnAdiguNa iti darzayannAha jIve NaM bhaMte ! sauTThANe sakamme sabale savIrie sapurisakkAraparakkame AyabhAveNaM jIvabhAvaM uvadaMsetIti vattavvaM siyA?, haMtA goyamA ! jIve NaM sauTThANe jAva uvadaMsetIti vattavvaM siyA / se keNaDhaNaM jAva vattavvaM siyA ?, goyamA! jIve NaM aNaMtANaM AbhiNibohiyanANapajavANaM evaM suyanANapajjavANaM ohinANapajavANaM maNapajjavanANapa0 kevalanANapa0 maiannANapa0 suyaannANapa0 vibhaMgaNANapajavANaM cakkhudaMsaNapa0 acakkhudasaNapa0 ohidasaNapa0 uvaogaM gacchai, uvaogalakkhaNe NaM jIve, se teNaTThaNaM evaM vuccai-goyamA ! jIve NaM sauhANe jAva vattavvaM siyA // (sU0 119) 'jIve NamityAdi, iha ca 'sauTThANe'ityAdIni vizeSaNAni muktajIvavyudAsArthAni 'AyabhAveNa ti AtmabhAvena-utthAnazayanagamanabhojanAdirUpeNAtmapariNAmavizeSeNa 'jIvabhAvaM ti jIvatvaM-caitanyam 'upadarzayati' prakAzayatIti vaktavyaM syAda ?, vizi- TasyotthAnAdeviziSTacetanApUrvakatvAditi / 'aNatANaM AbhiNibohie'tyAdi, 'paryavAH' prajJAkRtA avibhAgAH palicchedAH, te // 26 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** * 2 zatake udezaH10 lokAlokayorjIvaprade zAdi ma.A0149 cAnantA AbhiniyodhikajJAnasyAto'nantAnAmAbhinivodhikajJAnaparyavANI sambandhinama , anantAbhinivodhikajJAnaparyavAtmakamityathaH, jyokhyAprajJaptiH 'upayogaM cetanAvizeSa gacchatIti yogaH, utthAnAdAvAtmabhAve vartamAna iti hRdayam , atha yadyutthAnAdyAtmabhAve vartamAno jIva AbhiabhayadevI nibodhikajJAnAzupayogaM gacchati tatkimetAvataiva jIvabhAvamupadarzayatIti vaktavyaM syAt ? ityAzayAha-'uvaoge'tyAdi, ata upayogalayA vRttiH dakSaNaM jIvabhAvamutthAnAdyAtmabhAvenopadarzayatIti vaktavyaM syAdeveti // anantaraM jIvacintAmUtramuktam , atha tadAdhAratvenAkAzacintAmUtrANi kativihe NaM bhaMte! AgAse paNNatte?, goyamA! duvihe AgAse pa0, taMjahA-loyAgAse ya aloyAgAse // 265 // jaya // loyAgAse NaM bhaMte! kiM jIvA jIvadesA jIvapadesA ajIvA ajIvadesA ajIvapaesA?, goyamA ! jIvAvi jIvadesAvi jIvapadesAvi ajIbAvi ajIvadesAvi ajIvapademAvi, je jIvA te niyamA egidiyA | beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA paMceMdiyA aNidiyA, je jIvadesA te niyamA egidiyadesA jAva aNidiyadesA, je jIvapadesA te niyamA egidiyapadesA jAva aNiMdiyapadesA, je ajIvA te duvihA pannattA, taMjahA-rUvI ya | arUvI ya, je ruvI te cauvvihA paNNattA, taMjahA-khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapadesA paramANupoggalA, je arUvI te | | paMcavihA paNNattA, taMjahA-dhammatthikAe no dhammatthikAyassa dese dhammatthikAyassa padesA adhammatthikAe | no adhammatthikAyassa dese adhammatthikAyassa padesA addhAsamae // (sU0 120) // / tatra lokAlokAkAzayorlakSaNamidaM-'dharmAdInAM vRttivyANAM bhavati yatra tatkSetram / taivyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam // 1 // " iti // 'logAgAse Na'mityAdau SaT praznAH, tatra lokAkAze'dhikaraNe 'jIva'tti saMpUrNAni jIvadravyANi 'jIvadesa'tti GAGERER **** // 26 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 266 // jIvasyaiva buddhiparikalpitA dvayAdayo vibhAgAH, 'jIvapaesa 'ti tasyaiva buddhikRtA eva prakRSTA dezAH pradezAH, nirvibhAgA bhAgA ityarthaH, 'ajIva 'tti dharmAstikAyAdayo, nanu lokAkAze jIvA ajIvAcetyukte tadezapradezAstatroktA eva bhavanti, jIbAdyavyatiriktatvAddezAdInAM tato jIvAjIvagrahaNe kiM dezAdigrahaNene ti ?, naivaM niravayavA jIvAdaya iti matavyavacchedArthatvAdasyati, atrottaraMgoyamA ! jIvAbI'tyAdi. anena cAdyapraznatrayasya nirvacanamuktam / athAntyasya praznatrayasya nirvacanamAha - 'rUvI ya'ti mUrttAH, pudgalA ityarthaH, 'arUvI yatti amUrttAH, dharmAstikAyAdaya ityarthaH, 'vadha'tti paramANupracayAtmakAH skandhAH, 'skandhadezAH ' dvayAdayo vibhAgAH 'skandhapradezAH ' tasyaiva niraMzA aMzAH 'paramANupudgalAH ' skandhabhAvamanApannAH paramANava iti, tato lokAkAze rUpidravyApekSayA 'ajIvAvi ajIvadesAvi ajIvapaesAvi' ityetadarthataH syAd, aNUnAM skandhAnAM cAjIvagrahaNena grahaNAt, 'je arUvI te paMcavihe 'tyAdi, anyatrArUpiNo dazavidhA uktAH, tadyathA-AkAzAstikA yastaddezastatpradezazcetyevaM dharmAdharmAstikAya samayazceti daza, iha tu sabhedasyAkAzasyAdhAratvena vivakSitatvAttadAdheyAH sapta vaktavyA bhavanti, na ca te'tra vivakSitAH, vakSyamANakAraNAt, ye tu vivakSitAstAnAha - pazceti, kathamityAha - 'dhammatthikAe' ityAdi, iha jIvAnAM pudgalAnAM ca bahutvAdekasyApi jIvasya pudgalasya vA sthAne saGkocAditathAvidhapariNAmavazAdbahavo jIvAH pudgalAzca tathA taddezAstatpradezAzca saMbhavantIti kRtvA jIvAzca jIvadezAzca jIvapradezAzca, tathA rUpidravyApekSayA'jIvAzcAjIva dezAzcAjIva pradezAzceti saMgatam, ekatrApyAzraye bhedavato vastutrayasya sadbhAvAt, dharmAstikAyAdau tu dvitayameva yuktaM yato yadA saMpUrNa vastu vivakSyate tadA dharmAstikAyAdItyucyate, tadaMzavivakSAyAM tu tatpradezA iti teSAmavasthitarUpatvAt, tadezakalpanA tvayuktA teSAmanavasthitarUpatvAditi, yadyapi cAnavasthitarUpatvaM jIvAdidezAnAmapyasti 2 zatake uddezaH 10 lokAlokayojavapradezAda mU0120 // 266 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAsmbi, abhayadevIyA vRttiH // 267 // mAnaM ARRRRRRRRRR tathA'pi teSAmekatrAzraye bhedena sambhavaH prarUpaNAkAraNam , iha tu tad na, astikAyAderekatvAdasaGkocAdidharmakatvAceti, ata eva dharmAsti- zatake kAyAdidezaniSedhAyAha-'no dhammatthikAyassa dese'tti tathA 'no adhammatthikAyassa deseti / cUrNikAro'pyAha-'arUviNo A0150 | davvA samudayasadeNaM bhannati nIsesA paesehiM vA nIsesA bhaNijjA, no deseNaM, tassa aNavaTTiyappamANataNao, teNa na deseNaM nideso, uddezaH 10 aloke'jIjo puNa desasaddo eemu kao so savisayagayavavahAratthaM ceti, tatra skhaviSaye-dharmAstikAyAdiviSaye yo dezasya vyavahAro-yathA videza dharmAdharmAstikAyaH svadezeno lokAkAzaM vyAmotItyAdistadartha, tathA paradravyeNa-UrzvalokAkAzAdinA yaH khasya sparzanAdigato vyavahAro stikAyAdiyatholalokAkAzena dharmAstikAyasya dezaH spRzyate ityAdistadarthamiti, 'addhAsamaya'tti addhA-kAlastallakSaNaH samayaH-kSaNoddhAsamayaH, sa | caika eva vartamAnakSaNalakSaNaH, atItAnAgatayorasatvAditi // kRtaM lokAkAzagatapraznapasya nirvacanam , athAlokAkAzaM prati praznayannAha- sa.121-225 | alogAgAse bhaMte! kiM jIvA? pucchA taha ceva, goyamA! no jIvA jAva no ajIvappapasA, ege ajIvadabadese aguruyalahue aNaMtehiM aguruyalahuyaguNehiM saMjutte savvAgAse aNaMtabhAgUNe // (sU0 121) // | dhammatthikAe NaM bhaMte! kiM (ke) mahAlae paNNatte ?, goyamA! loe loyamette loyappamANe loyaphuDe loyaM ceva phusittA NaM ciTThai, evaM ahammatthikAe loyAgAse jIvatthikAe poggalatthikAe paMcavi ekAbhilAvA (mu0 122) 'pucchA taha ceva'tti yathA lokaprazne, tathAhi-'alogAgAse NaM bhaMte ! kiM jIga jIvadesA jIvappaesA ajIvA ajIvadesA | ajIvappaesa'tti / nirvacanaM tveSAM SaNNAmapi niSedhaH, tathA 'ege ajIvadavvadese'tti alokAkAzasya dezatvaM lokAlokarUpAkAzadra // 267 // vyasya bhAgarUpatvAt 'agaruyalahue'tti gurulaghutvAvyapadezyatvAt 'aNaMtehiM aguruyalahuyaguNehiM ti 'anantaiH' khaparyAyaparaparyA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 26 // disparzanA | yarUpairguNaiH, agurulaghusvabhAvairityarthaH, 'savvAgAse aNaMtabhAgUNe'tti lokAkAzasyAlokAkAzApekSayA'nantabhAgarUpatvAditi // athAnantaroktAn dharmAstikAyAdIn pramANato nirUpayannAha-'kemahAlae'tti luptabhAvapratyayatvAnnirdezasya kiM mahattvaM yasyAsau kiMma 42 zatake hattvaH?, 'loeti lokaH, lokapramitatvAllokavyapadezAdvA, ucyate ca-"paMcatthikAyamaiyaM (o) loyaM (o)"ityAdi, loke cAso uddezaH 10 4 UrdhvalokAvarttate, idaM cApraznitamapyuktaM, ziSyahitatvAdAcAryasyeti, 'lokamAtraH' lokaparimANaH, sa ca kizcinyuno'pi vyavahArataH syAdityata Aha-lokapramANaH, loka(pramANa)pradezatvAttatpradezAnAM, sa cAnyo'nyAnubandhena sthita ityetadevAha-'loyaphuDe'tti lokena-lokA-18 0123 | kAzena sakalakhapradezaiH spRSTo lokaspRSTaH, tathA lokameva ca sakalakhapradezaiH spRSTvA tiSThatIti / pudgalAstikAyo lokaM spRSTvA ti tI-|| tyanantaramuktamiti sparzanAdhikArAdadholokAdInAM dharmAstikAyAdigatAM sparzanAM darzayannidamAha aheloe NaM bhaMte ! dhammatthikAyassa kevaiyaM phusati?. goyamA! sAtiregaM addhaM phusati / tiriyaloe NaM bhaMte ! pucchA, goyamA! asaMkhejaibhAgaM phusai / uDDhaloe NaM bhaMte ! pucchA, goyamA! desUrNa addhaM phusai / sU0 123) // 'sAtiregaM addhaM'ti lokavyApakatvAddharmAstikAyasya sAtirekasaptarajjupramANatvAcAdholokasya / 'asaMkhejaibhArga'ti asasyAtayojanapramANasya dharmAstikAyasyASTAdazayojanazatapramANastiryagloko'saGkhyAtabhAgavartIti tasyAsAvasaGghayeyabhAgaM spRzatIti / 'desoMNaM aMI ti dezonasaptarajjupramANatvAvalokasyeti // imA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavI dhammatthikAyassa kiM saMkhejaibhAgaM phusati ? asaMkhejaibhAgaM phusai ? // 268 / pra0A0151 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 269 // saMkhije bhAge phusati / asaMkhejje bhAge phusati ? savvaM phusati ?, goyamA ! No saMkhejjaibhAgaM phusai, asaMkhejjaibhAgaM phusai, No saMkhejje 0, No asaMkhejje, no sabbaM phusati / imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtare ghaNodahI dhammatthikAyassa, pucchA, kiM saMkhejjaibhAgaM phusati ? jahA rayaNappabhA tahA ghaNodahighaNavAyataNuvAyA / imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhaSIe uvAsaMtare dhammatthikAyassa kiM saMkhejjatibhAgaM phusati asaMkhejaibhAgaM phusai jAva savvaM phusai 1, goyamA ! saMkhejjaibhAgaM phusai, No asaMkhejjaibhAgaM phusai, no saMkheje0, no asaMkheje0, no savvaM phusai, uvAsaMtarAI sabvAI jahA rayaNappabhAe puDhavIe vattabvayA bhaNiyA, evaM jAva ahe mattamAe, jaMbuddIvAiyA dIvA lavaNasamuddAiyA samuddA, evaM sohamme kappe jAva Isipa bhArApuDhavIe, ete savve'vi asaMkhejjatibhAgaM phusaMti, sesA paDiseheyavvA / evaM adhammatthikAe, evaM loyAgAsevi, gAhA - puDhavo dahIghaNataNukappA gevejjaNuttarA siddhI / saMkhejjatibhAgaM aMtaresu sesA asaMkhejjA // 22 // ( sU0 124 ] // bitiyaM sayaM samattaM // 2-10 // 2 // 'imANaM bhaMte' ityAdi, iha pratipRthivi paJca mUtrANi devalokamUtrANi dvAdaza graiveyakasUtrANi trINi anuttareSatprAgbhArAsUtre dve, evaM dvipaJcAzat sUtrANi, dharmAstikAyasya kiM saGkhyeyaM bhAgaM spRzantItyAdyabhilApenAvaseyAni, tatrAvakAzAntarANi saGghayeyaM bhAgaM spRzanti, zeSAstvasavadheyaM bhAgamiti nirvacanam, etAnyeva mUtrANyadharmAstikAya lokAkAzayoriti / ihoktArthasaGgrahagAthA bhAvitArthaiveti / 2-10 / zrIpaJcamAGge gurumUtrapiNDe, zataM sthitAnekazate dvitIyam / anaipuNenApi mayA vyacAri, sUtraprayogajJavaco'nuvRtyA // 1 // iti // 2 zatake uddezaH 10 pRthvIdharmA disparzaH sU0 124 // 269 // pra0 A0152 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 27 // 3 zatake uddeza: uddezakasaMgrahaNI mU0124 // atha tRtIyaM zatakam // ___vyAkhyAtaM dvitIyazatam atha tRtIyaM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarazate'stikAyA uktAH, iha tu tadvizeSabhUtasya jIvAstikAyasya vividhadharmA ucyante, ityevaMsambandhasyAsya tRtIyazatasyoddezakArthasAhAyeyaM gAthA kerisaviuvvaNA' camara kiriya jANithi nagara pAlA ya / ahivaI iMdiyaparisA tatiyammi sae dasuddesA // 23 // tatra 'kerisaviuvvaNati kIdRzI camarasya vikurvaNAzaktirityAdipraznanirvacanArthaH prathama uddezakaH 1, 'camara'tti camarotpAtAbhidhAnArtho dvitIyaH 2, 'kiriya'tti kAyikyAdikriyAdyarthAbhidhAnArthastRtIyaH 3, 'jANa'tti yAnaM devena vaikriyaM kRtaM jAnAti sAdhurityAdyarthanirNayArthazcaturthaH 4, 'itthiti sAdhurbAhyAn pudgalAn paryAdAya prabhuH stryAdirUpANi vaikriyANi kartumityAdyarthanirNayArthaH paJcamaH 5, 'nagara'tti vArANasyAM nagA kRtasamudghAto'nagAro rAjagRhe rUpANi jAnAtItyAdyarthanizcayaparaH SaSThaH 6, 'pAlA yati somAdilokapAlacatuSTayasvarUpAbhidhAyakaH saptamaH 7, 'ahivaitti asurAdInAM kati devA adhipatayaH ? ityAdyarthaparoSTamaH, 'iMdiyatti indriyaviSayAbhidhAnArtho navamaH 9, 'parisa'tti camarapariSadabhidhAnArtho dazamaH 10 iti / tatra kIdRzI vikurvaNA ? ityAdyarthasya prathamoddezakasyedaM sUtram teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM moyA nAma nagarI hotthA, vaNNao, tIse NaM moyAe nagarIe bahiyA uttarapura-18 270 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 27 // 3 zatake | uddezaH1 |camaravaikriya |cchime disIbhAge NaM naMdaNe nAmaM cetie hotthA, vaNNao, teNaM kAleNaM 2 sAmI samosaDDhe, parisA niggacchai, | paDigayA parisA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa doce aMtevAsI aggibhUtInAmaM aNagAre goyamagottaNaM sattussehe jAva pajjuvAsamANe evaM vadAsI-camare NaM bhaMte! asuriMde asurarAyA kemahiDDhIe ? kemahajjuttIe ? kemahAbale ? kemahAyase ? kemahAsokkha ? kemahANubhAge? kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae ?, goyamA! camare NaM asuriMde asurarAyA mahiDDhIe jAva mahANubhAge, seNaM tattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM causaThThIe sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANa jAva viharai, evaMmahiDDhIe jAva mahANubhAge, evatiyaM ca NaM pabhU viuvittae se jahAnAmae-juvatI juvANe hattheNaM hatthe geNhejA, cakkassa vA nAbhI aragAuttA siyA, evAmeva goyamA! camare asuriMde asurarAyA veubviyasamugyAeNaM samohaNai 1 saMkhejAI joyaNAI daMDa nisiraha, taMjahA-rayaNANaM jAva rihANaM, ahAbAyare poggale parisADei 2 ahAsuhame poggale pariyAeti 2 docaMpi veubviyasamugghAeNaM samohaNati 2, pabhU NaM goyamA! camare asuriMde asurarAyA kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 bahahiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya AipaNaM vitikipaNaM uvatthaDaM saMthaDaM phuDaM avagADhAavagADhaM karettae, aduttaraM ca NaM goyamA ! pabhU camare asuriMde asurarAyA tiriyamasaMkhaje dIvasamudde bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya AiNNe vitikiNNe uvatthaDe saMthaDe phuDe avagADhAvagADhe karettae, esa NaM goyamA! camarassa asuriMdassa ararapaNo ayameyArUve visae visayamette vuie, No ceva NaM saMpattIeM vikubbisu A0153 // 271 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 272 // SASURENDRA | vA vikuvvati vA vikubvissati vA // (sU0 125) // teNaM kAleNa'mityAdi sugama, navaraM 'kemahiDie'tti kena rUpeNa maharddhikaH ? kirUpA vA maharddhiraspati kiMmaharddhikaH, kiya 43 zatake uddezaH 1 nmaharddhika ityanye, 'sAmANiyasAhassINaM ti samAnayA-indratulyayA RddhyA carantIti sAmAnikAH 'tAyattIsAeti trayastriMzataH camaravaikriya 'tAyattIsagANaM ti mantrikalpAnAM, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'cauNhaM logapAlANaM paMcaNDaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNDaM parisANaM mU0125 | sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhibaINaM cauNhaM causahINaM AyarakkhadevasAhassINaM annasiM ca bahUNaM camaracaMcArAyahANivatthabvANaM devANa ya devINa ya AhevaccaM porevaccaM sAmittaM bhaTTittaM ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayA''hayanadRgIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divvAI bhogabhogAI bhuMjamANe'tti tatrAdhipatyam-adhipatikarma purovartitvam-agragAmitvaM svAmitvaM| svasvAmibhAvaM bhartRtvaM-poSakatvam AjJezvarasya-AjJApradhAnasya sato yatsenApatyaM tattathA, tatkArayan anyaiH, pAlayan svayamiti, tathA mahatA raveNeti yogaH 'Aya'tti AkhyAnakapratibaddhAnIti vRddhAH, athavA 'ahaya'tti ahatAni-avyAhatAni nATyagItavAditAni, tathA | tantrI-vINA talatAlAH-hastatAlAH talA vA-hastAH tAlAH-kaMsikAH 'tuDiya'ti zeSatUryANi, tathA ghanAkAro dhanisAdhAyo mRdaGgo-mardalaH paTunA-dakSapuruSeNa pravAdita ityeteSAM dvandvo'ta eSAM yo ravaH sa tathA tena 'bhogabhogAIti bhogArhAn zabdAdIn / | 'evaMmahiDDhIe'tti evaM maharddhika iva maharddhikaH, iyanmaharddhika ityanye / 'se jahAnAmae' ityAdi, yathA yuvatiM yuvA hastena haste gRhNAnti, kAmavazAd gADhataragrahaNato nirantarahastAGgulitayetyarthaH, dRSTAntAntaramAha-'cakkasse'tyAdi, cakrasya vA nAbhiH, kiMbhUtA ?| 'aragAutta'tti arakairAyuktA-abhividhinAnvitA arakAyuktA 'siya'tti 'syAt' bhavet , athavArakA uttAsitA-AsphAlitA // 272 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 273 // vakriyaM SARA yasyAM sA'rakottAsitA, 'evameva'tti nirantaratayetyarthaH prabhurjambUdvIpaM bahubhirdevAdibhirAkIrNa kartumiti yogaH, vRddhaistu vyAkhyAtaM-yathA yAtrAdiSu yuvatiyaMno haste lamA-pratibaddhA gacchati bahulokapracite deze, evaM yAni rUpANi vikucitAni tAnyekasin kartari prati- | 3 zatake | baddhAni, yathA vA cakrasya nAbhirekA bahubhirarakaiH pratibaddhA ghanA nizchidrA, evamAtmazarIraprativaddhairamuradevairdevIbhizca pUrayediti / 'veu dAuddezaH 1 camarendravviyasamugyAeNati vaikriyakaraNAya prayatnavizeSeNa 'samohaNaitti samupahanyate-samupahato bhavati samupahanti vA-pradezAn vikSipatIti / tatsvarUpamevAha-'saMkhejAiMityAdi, daNDa iva daNDa:-UrdhvAdhaAyataH zarIrabAhalyo jIvapradezakarmapudgalasamUhaH, tatra ca sU0126 vividhapudgalAnAdatta iti darzayannAha-tadyathA-'ratnAnAM' katanAdInAm , iha ca yadyapi ratnAdipudgalA audArikA vaikriya samudghAte ca vaikriyA eva grAhyA bhavanti tathA'pIha teSAM ratnAdipudgalAnAmiva sAratApratipAdanAya ralAnAmityAdhuktaM, tacca ratnAnAmivetyAdi | vyAkhyeyam , anye tvAH-audArikA api te gRhItAH santo vaikriyatayA pariNamantIti, yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'vairANa veruliyANaM lohiyakUkhANaM masAragallANaM haMsagambhANaM pulayANaM sogaMdhiyANaM jotIrasANaM aMkANaM aMjaNANaM rayaNANaM jAyarUvANaM aMjaNa pulayANaM phalihANaM ti, kim ?, ata Aha-'ahAbAyare'tti yathAbAdarAn-asArAn pudgalAn parizAtayati daNDanisargagRhItAn , yatroktaM A0154 prajJApanATIkAyAM 'yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prA-baddhAna zAtayatIti tatsasuddhAtazabdasamarthanArthamanAbhogika vaikriyazarIrakarmanirjaraNamAzrityati, "ahAsuhameM tti yathAsUkSmAn sArAn 'pariyAeti' paryAdatte, daNDanisargagRhItAn sAmastyenAdatta ityarthaH 'docaMpitti dvitIyamapi vAraM samudghAtaM karoti. cikIrSitarUpanirmApaNArtha, tatazca 'pabhutti samarthaH kevalakappaMti 273 / kevalA-paripUrNaH kalpata iti kalpaH-khakAryakaraNasAmopetastataH karmadhArayaH, athavA 'kevalakalpaH kevalajJAnasadRzaH paripUrNatAsAdha -* Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 274 // 3 zatake uddezaH1 camarasAmAnikAdivekriyaM / mU0127 -% At , saMpUrNaparyAyo vA kevalaphalpa itizabdaH / "Ainna'mityAdaya ekArthA atyantavyAptidarzanAyoktAH / 'aduttaraM ca NaM'ti athAparaM ca, idaM ca sAmarthyAtizayavarNanaM 'visae'tti gocaro vaikriyakaraNazakteH, ayaM ca tatkaraNayukto'pi syAdityata Aha-'visa | yamettetti viSaya eva viSayamAtraM-kriyAzUnyaM 'buie ti uktam , etadevAha-saMpattIe'tti yathoktArthasaMpAdanena 'viuvvisu vA' vikurvitavAn vikurvati vA vikurviSyati vA, vikurva ityayaM dhAtuH sAmayiko'sti, vikurvaNetyAdiprayogadarzanAditi / jati NaM bhaMte ! camare asuriMde asurarAyA emahiDDIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU vikunvittae, camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asuraranno sAmANiyA devA kemahiDDhIyA jAva kevatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae ?, goyamA ! camarassa asuriMdassa asuraranno sAmANiyA devA mahiDDhiyA jAva mahANubhAgA, te NaM tattha sANaM 2 bhavaNANaM sANaM 2 sAmANiyANaM sANaM 2 aggamahisINaM jAva divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti, evaMmahiDDIyA jAva evaiyaM caNaM pabhU vikRvittae, se jahAnAmae-juvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejA, cassa vA nAbhI arayAuttA siyA, evAmeva goyamA! camarassa asuriMdassa asuraranno egamege sAmANie deve veubbiyasamugghAegaM samohaNai 2 jAva docaMpi veunviyasamugghAeNaM samohaNati 2 pabhU NaM goyamA ! camarassa asuriMdassa asuraranno egamege sAmANie deve kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya AinnaM vitikinnaM uvatthaDaM saMbaDaM phuDaM avagADhAvagADhaM karettae, aduttaraM ca NaM goyamA! pabhU camarassa asuriMdassa asuraranno egamege sAmANiyadeve tiriyamasaMkheje dIvasamudde bahahiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya AiNNe vitikiNNe % %A 4 // 274 // % Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 27 // 3 zatake uddezaH1 camarasAmAnikAdi vaikriyaM | sU0197 uvatthaDe saMthaDe phuDe avagADhAvagADhe karettae, esaNaM goyamA! camarassa asariMdassa asuraranno egamegassa | sAmANiyadevassa ayameyArUve visae visayametta buie, No cevaNaM saMpattIe vikavisu vA bikuvvati vA vikRvvissati vA / jati NaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asuraranno sAmANiyA devA evaMmahiDDhiyA jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae camarassaNaM bhaMte ! asuriMdassa asurarano tAyattIsiyA devA kemahiDhiya?, tAyattIsiyA devA jahA sAmANiyA tahA neyavA, loyapAlA taheva, navaraM saMkhajA dIvasamuddA bhANiyabvA, bahUhiM asurakumArehiM 2 Ainne jAva viuvissaMti vA / jati NaM bhaMte! camarassa asuriMdassa asuraranno logapAlA devA evaMmahiDDhiyA jAva evatiyaM caNaM pabhU viuvittae / camarassaNaM bhaMte! asuriMdassa asuraranno aggamahisIo devIo kemahiDDiyAo jAba kevatiyaM caNaM pabhU vikubvittae?, goyamA! camarassa NaM asuriMdassa asuraranno aggamahisIo mahiDDhiyAo jAva mahANubhAgAo, tAo NaM tattha mANaM 2 sAmANiyasAhassINaM sANaM 2 mahattariyANaM sANaM 2 parisANaM jAva emahiDDhiyAo annaM jahA logapAlANaM aparisasaM / sevaM bhaMte ! 2tti (sUtraM 126) bhagavaM docce goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 jeNeva tacce goyame vAyubhUtiaNagAre teNeva uvAgacchati 2 tacaM goyamaM vAyubhUti aNagAraM evaM vadAsI-evaM khalu goyamA! camare asuriMde asurarAyA evaMmahiDhie taM ceva evaM savvaM apuTThavAgaraNa neyavvaM aparisesiyaM jAva aggamahisINaM vattavvayA samattA / tae NaM se tacce goyame vAyubhUtI aNagAre docassa goyamassa aggibhUissa aNagArassa evamAikkhamANassa bhA0 A0155 // 275|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 276 / / 3 zatake uddezaH1 vAyubhUtikSAmaNaM mU0127 paM0 parU0 eyamadvaM no saddahai no pattiyai no royai, eyamaheM asaddahamANe apattiyamANe aroemANe uhAe | uThei 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI-evaM khalu bhaMte ! docce goyame aggibhUtiaNagAre mama evamAtikkhai bhAsai pannavei paravei-evaM khalu goyamA! camare asuriMde asu|rarAyA mahiDDhie jAva mahANubhAve se NaM tattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM evaM taM ceva savvaM aparisesaM bhANiyanvaM jAva aggamahisINaM vattavvayA saMmattA, se kahameyaM bhaMte ! evaM01, goyamAdi samaNe bhagavaM mahAvIre tacaM goyamaM vAubhUti aNagAraM evaM vadAsI-japaNaM goyamA! doce go0 aggibhUiaNagAre tava evamAtikkhA 4-evaM khalu goyamA ! camare 3 mahiDDhie evaM taM ceva savvaM jAva aggamahisINaM vattavvayA saMmattA, sacce NaM esamaThe, ahaMpiNaM goyamA! evamAtikkhAmi bhA0pa0 parU0, evaM khalu goyamA!-camare 3 jAva mahiDDhie so ceva bitio gamo bhANiyavvo jAva aggamahisIo, sacce NaM esamahe, sevaM bhaMte ! 2, tace goyame ! vAyubhUtI | aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 jeNeva doce goyame aggibhUtI aNagAre teNeva uvAgacchai 2 docaM go0 aggibhUti aNagAraM vaMdai namasati 2 eyamaTTa samma viNaeNaM bhujjo 2 khAmeti (sUtraM 127) tae NaM se tacce goyame vAubhUtI aNagAre doceNaM goyameNaM aggibhUtINAmeNaM aNagAreNaM saddhiM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI-jati NaM bhaMte ! camare asuriMde asurarAyA evaMmahiDDhie jAva evatiyaM ca pabhU vikumbittae balINaM bhaMtevairoyarNide vairoyaNarAyA kemahiDDhIe jAva kevatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae ?, | // 276 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 277 // 3 zatake udezaH1 |balyAdi vaikriyaM sa 128 goyamA! balI NaM vairoyaNiMde vairoyaNarAyA mahiDDhie jAva mahANubhAge, se NaM tattha tIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM saTThIe sAmANiyasAhassINaM sesaM jahA camarasa tahA baliyassavi NeyavvaM, NavaraM sAtiregaM kevalakappaM jaMbuddIvaMti bhANiyanvaM, sesaM taM ceva giravasesaM NeyavvaM, NavaraM NANattaM jANiyavvaM bhavaNehiM sAmA|NiehiM, sevaM bhaMtetti tacce goyame vAyubhUtI jAva viharati |bhNtetti bhagavaM doce goyame aggibhUtI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdai 2 evaM padAsI-jahaNaM bhaMte! balI bairoyaNide bairoyaNarAyA emahiDDhie jAva evaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae dharaNe NaM bhaMte ! nAgakumAride nAgakumArarAyA kemahiDhie jAva kevatiyaM ca NaM |pabhU vikuvittae?, goyamA ! dharaNeNaM nAgakumAride nAgakumArarAyA emahiDhie jAva se NaM tattha coyAlIsAe |bhavaNAvAsasayasahassANaM chaNhaM sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe. tAyattIsagArNa cauNhaM logapAlANaM chaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauttIsAe AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca jAva viharai, evatiyaM ca NaM pabhU viuvittae, se jahAnAmae--juvati juvANe jAva pabhU kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 jAva tiriyaM saMkhaje dIvasamudde bahahiM nAgakumArIhiM jAva viuvvissaMti vA, sAmANiyA tAyattIsA logapAlagA aggamahisIo ya taheva, jahA camarassa evaM dharaNeNaM nAgakumArarAyA mahiDhie jAva evaMtiyaM jahA camare tahA dharaNe'vi, navaraM saMkhaje dIvasamudde bhANiyabve, evaM jAva thaNiyakumArA vANamaMtarA joisiyAvi, navaraM dAhiNille sabve aggibhUtI pucchati, uttarille sabve vAubhUtI pucchai, bhaMtetti bhagavaM pra0A0156 ||277 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 278 // 3 zatake uddezaH1 balyAdivaikriyaM mU0128 CARRORRRRRRRRRRC docce goyame aggibhUtI aNagAre samaNaM bhagavaM ma. vaMdati namaMsati 2 evaM vayAsI-jati NaM bhaMte ! joisiMde jotisarAyA evaMmahiDhie jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae sakeNaM bhaMte deviMde devarAyA kemahiDhie jAva kevatiyaM ca NaM pabhU viuvittae ?, goyamA! sakeNaM deviMde devarAyA mahiDDhIe jAva mahANubhAge, se NaM tattha battIsAe vimANAvAsasayasahassANaM caurAsIe sAmANiyasAhassINaM jAva cauNhaM caurAsINaM Ayarakkha(deva) sAhassINaM annesiM ca jAva viharai, evaMmahiiDIe jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, evaM jaheva camarassa taheva bhANiyabvaM, navaraM do kevalakappe jaMbuddIve 2 avasesaM taM ceva, esa NaM goyamA! sakassa devidassa devaraNo imeyArUve visae visayamette NaM buie, no ceva NaM saMpattIe viuvisu vA viuvvati vA viuvi. ssati vA // (sU0 128) // 'navaraM saMkhejjA dIvasamuddati lokapAlAdInAM sAmAnikebhyo'lpatararddhikatvenAlpataratvAdvaikriyakaraNalabdheriti / 'apuTTavAgaraNaM ti apRSTe sati pratipAdanaM 'vairoyaNiMde'tti dAkSiNAtyAsurakumArebhyaH sakAzAdviziSTaM rocanaM-dIpanaM yeSAmasti te vairocanAaudIcyAsurAsteSu madhye indraH-paramezvaro vairocanendraH 'sAiregaM kevalakappaMti audIcyendratvena baleviziSTatarala.bdhakatvAditi / 'evaM jAva thaNiyakumAra'tti dharaNapakaraNamiva bhRtAnandAdimahAghoSAntabhavanapatIndraprakaraNAnyadhyeyAni, teSu cendranAmAnyetadgAthAnusArato vAcyAni-"camare 1 dharaNe 2 taha veNudeva 3 harikaMta 4 aggisIhe ya 5 / puNNe 6 jalakatevi ya 7 amiya 8 vilaMbe | ya 9 ghose ya 10 // 1 // " ete dakSiNanikAyendrAH, itare tu-"bali 1 bhUyANaMde 2 veNudAli 3 harisaha 4 'ggimANava 5 basiDe 278 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 279 // 3 zatake udezaH1 balyAdiprA0157 paikriyaM mU:129 6 / jalaNappame 7 aamiyavAhaNe 8pabhaMjaNa 9 mahAghose 10 // 2 // " eteSAM ca bhavanasaGkhyA "cautIsA 1 cacattA 2" ityAdipUrvIktagAthAdvayAdavaseyA, sAmAnikAtmarakSasaGkhathA caivam-"causaTThI sahI khalu chacca sahassA u amurabajANaM / sAmANiyA u ee caragguNA AyarakkhA u // 1 // " agramahiSyastu pratyeka dharaNAdInAM SaT, sUtrAmilApastu dharaNamUtravatkAryaH, 'vANamaMtarajoisiyAvitti vyantarendA api dharaNendravatsaparivArA vAcyAH, eteSu ca pratinikAyaM dakSiNottarabhedena dvau dvau indrau syAtAM, tadyathA--- "kAle ya mahAkAle 1 surUva paDirUva 2 puNNabhadde ya / amaravai mANibhadde 3 bhIme ya tahA mahAbhIme 4 // 1 // kiMnara kiMpurise 5 khalu sappurise ceva saha mahApurise 6 / aikAya mahAkAe 7 gIyaraI ceva gIyajase 8 // 2 // " eteSAM jyotiSkANAM ca trAyastriMzA lokapAlAzca na santIti te na vAcyAH, sAmAnikAstu catuHsahasrasaGkhyAH , etaccaturguNAzcAtmarakSAH, agramahipyazcatasra iti, eneSu ca savaSvapi dAkSiNAtyAnindrAnAdityaM cAgnibhUtiH pRcchati, udIcyAMzcandraM ca vAyubhRtiH, tatra ca dAkSiNAtyeSvAditye ca kevalakalpaM jambudvIpaM saMstRtamityAdi, audIcyeSu ca candre ca sAtirekaM jambudvIpamityAdi ca vAcyaM, yaccehAdhikRtavAcanAyAmasUcitamapi byAkhyAtaM tadvAcanAntaramupajIvyeti bhAvanIyamiti, tatra kAlendrasUtrAbhilApa evam-'kAle NaM bhaMte ! pisAIde pisAyarAyA kemahiDDhIe 6 kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae ?, goyamA ! kAle NaM mahiDDhIe 6 se NaM tattha asaMkhejANaM nagaravAsasayasahassANaM cauNhaM sAmANi| yasAhassINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM cauNDaM aggamahisINaM saparivArANaM aNNosiM ca bahaNaM pisAyANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAba viharai, evaMmahiDDIe 6 evatiyaM ca NaM pabhU virabvittae jAva kevalakappaM jaMbuddIva 2 jAva tiriya saMkhaje dIvasamudde | ityAdi, zakraprakaraNe 'jAva cauNhaM caurAsINa'mityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam--'aTTaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cauNhaM logapA kara RAKAR Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI- 4 yA vRttiH // 280 // lANaM tihiM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM' ti / zakrasya vikurvaNoktA, atha tatsAmAnikAnAM sA vaktavyA, tatra ca svapratItaM sAmAnikavizeSamAzritya taccaritAnuvAdatastAM praznayannAha - jaNaM bhaMte! sakke deviMde devarAyA emahiDdie jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvvittae / evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI tIsae NAmaM aNagAre pagatibhaddae jAva viNIe chachaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appA bhAvemANe bahupaDipuNNAI aTTha saMvaccharAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAra attANaM jhusettA sahi bhattAI aNasaNAe chedettA AlotiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sarAMsi vimANaMsi uvavAyasabhAe devasayaNijjaMsi devadUtarie aMgulassa asaMkhejaibhAgamettAe ogAhaNAe sakassa deviMdassa devaraNNo sAmANiyadevattAe ubavaNNe, tae NaM tIsae deve ahaNovavannamette samANe paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gacchai, taMjahA- AhArapajjattIe sarIra0 iMdiya0 ANupANupajattIe bhAsAmaNapajattIe, tae NaM taM tIsayaM devaM paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gayaM samANaM sAmANiyaparisovavannayA devA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu jaeNaM vijaeNaM baddhAviMti 2 evaM vadAsI - aho NaM devANuppie ! divvA devaDDhI divvA devajutI divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgate, jArisiyA NaM devANuppiehiM divvA deviDDhI divvA devajuttI divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgate tArisiyA NaM sakkeNaM devideNaM devarannA divvA deviDDhI jAva abhisamannAgayA, jArisiyA NaM (sakkeNaM deviMdeNaM devaraNNA divvA deviDDhI jAva abhisa 3 zatake uddezaH 1 tiSyaka sAmAnikaH mU0129 // 280 // pra0 A0158 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 281 // * maNNAgayA tArisiyA NaM) devAzuppiehiM divvA deviDDhI jAva abhisamannAgayA / se NaM bhaMte! tIsae deve kemahiDhie jAva kevatiyaM ca NaM pabhU biuvvittae ?, goyamA ! mahiDUDhie jAva mahANubhAge, se NaM tattha sayassa vimANassa caunhaM sAmANiyasAhassINaM caunhaM aggamahisINaM saparivArANaM tinhaM parimANaM sattaNhaM aNi yANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasaNDaM AyarakkhadevasAhassINaM aNNesiM ca bahnaNaM vaimANiyANaM devANa ya devINa ya jAva viharati, evaMmahiTie jAva evaiyaM ca NaM pabhU viubvittae, se jahANAmae juvatiM juSANe hattheNaM hatthe geNhejA jaheva sakkassa taheba jAva esa NaM goyamA ! tIsayasma devassa ayameyArUve vimae visayamette bur3ae, no veSa NaM saMpattIe viubvisu vA 3 / jati NaM bhaMte ! tIsae deve mahiDUDhie jAba eiyaM NaM pabhU viubvittae sakassa NaM bhaMte ! devvidassa devaramno abasesA sAmANiyA devA kemahiDhiyA taba sa | jAva esa NaM goyamA ! sakkassa deviMdassa devaranno egabhegassa mAmANiyassa devassa imeyArUve visayamese buie, no cetra NaM saMpattIe viudhvisu viudhviti vA viuvvissaMti vA, tAyatIsA ya loga pAlaaggamahisINaM jaheva camarassa, bavaraM do kevalakappe jabuddIve 2, aNNaM taM ceva, sevaM bhaMte 2 tti doce goyame jAva viharati // (mR0 129) // 'evaM khalu' ityAdi, 'evam' iti vakSyamANanyAyena sAmAnikadevatayotpanna iti yogaH, 'tIsara'tti tiSyakAbhidhAnaH 'sayaMsitti khake vimAne, 'paMcavihAe pajjattI 'ti paryAptiH- AhArazarIrAdInAmabhinirvRttiH, sA cAnyatra poDhoktA, iha tu pazcadhA, bhASAmanaH paryAptyorbahuzrutAbhimatena kenApi kAraNenaikatvavivakSaNAt, 'laddhe'tti janmAntare tadupArjanApekSayA 'patte 'ti prAptA devabhavA 3 zatake uddezaH 1 tiSyaka sAmAnikaH sU0129 // 281 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRORE maka kriyaM pekSayA 'abhisamaNNAgae'ti tadbhogApekSayA 'jaheva camarassatti anena lokapAlAgramahiSINAM 'tiriya saMkhene dIvasamudde'tti | vyAkhyA5 vAcyamiti sUcitam // 3 zatake prajJaptiH bhaMtetti bhagavaM tace goyame vAubhUtI aNagAre samaga bhagavaM jAva evaM vadAsI-jati NaM bhaMte! sake deviMde | uddezaH1 abhayadevI IzAnakuruyA vRttiH devarAyA emahiDhie jAva evaiyaM ca NaM pabhU viuvittae IsANe NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kemahiDhie? evaM dattasanatkutiheva, navaraM sAhie do kevalakappe jaMbuddIve 2, avasesaM taheva (sU0 130) // maaraadi||282|| | 'IsANe NaM bhaMte'ityAdi IzAnaprakaraNam , iha ca evaM taheva'tti anena yadyapi zakrasamAnavaktavyamIzAnendraprakaraNaM mUcita | tathApi bizeSo'sti, ubhayasAdhAraNapadApekSatvAdatidezasyeti, sa cAyam-'se NaM aTThAvIsAe vimANAvAsasayasahassANaM asIIe sAmA-1 | mU0130 | NiyasAhassINaM jAva cauNhaM asIINaM AyarakkhadevasAhassINaM'ti // IzAnavaktavyatAnantaraM tatsAmAnikavaktavyatAyAM svapratInaM tadvize| SamAzritya taccaritAnuvAdataH praznayanAha jati NaM bhaMte ! IsANe deviMde devarAyA emahiDDhie jAva evatiyaM ca NaM pabhU viuvitte|| evaM khalu devA| NuppiyANaM aMtevAsI kurudattaputte nAmaM pagatibhaddae jAva viNIe aTThamaMaTThameNaM aNikkhittaNaM pAraNae AyaMbilapariggahieNa tavokammeNaM uDDhaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe bahupaDi dAprA0159 | punne chammAse sAmaNNapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA tIsaM bhattAI aNasaNAe 282 // chedittA AloiyapaDikaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA ImANe kappe sayaMsi vimANaMsi jA ceva tIsae Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH / / 283 // vattabdhayA tA sabveva aparisesA kurudattaputte'vi, navaraM sAtirege do kevalakappe javahIve 2, avasesaM taM ceva, evaM 3 zatake | sAmANiyatAyattIsalogapAlaaggamahisINaM jAva esa NaM goyamA! IsANassa deviMdassa devaranno0 evaM egamegAe uddezaH1 aggamahisIe devIe ayameyArUve visae visayamette buipa, no ceva NaM saMpattIe viubbisu vA 3||(mR0 131) // IzAnakuruevaM sarNakumAriDUDhI, navaraM cattAri kebalakappe jaMbuddIve dIve anuttaraM ca NaM tiriyamasaMkheje, evaM sAmANiyatAya- dattasanatkuttImalogapAlaaggamahisINaM asaMkhaje dIvasamudde sabve viuvvaMti, saNaMkumArAo AraddhA uvarillA logapAlA mArAdi| samve'vi asaMkheje dIvasamudde viubdhiti,evaM mAhiMdevi, navaraM sAtirege cattAri kevalakappe jaMbuddIve 2, evaM baMbha vaikriyaM sU0 loevi, navaraM aTTa kevalakappe, evaM laMtaevi, navaraM sAtirege aTTa kevalakappe, mahAsukke solasa kevalakappe, saha 131-132 sAre sAtirege solasa, evaM pANaevi, navaraM battIsa kevala0, evaM accuevi0, navaraM sAtirege battIsa kevalakappe jaMbuddIve 2, annaM taM ceva, sevaM bhaMte 2 tti tacce goyame vAyubhUtI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasati jAva viharati / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAI moyAo nagarIo naMdaNAo cetiyAo paDinikkhamai 2 yahiyA jaNavayavihAraM viharai / / (sU0 132) / 'uDDhe bAhAo pagijhiya'tti pragRhya, vidhAyetyarthaH / 'evaM saNaMkumArevitti, anenedaM mUcitam-'saNaMkumAre NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kemahiDDhie 6 kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae ?, goyamA ! saNaMkumAre NaM deviMde devarAyA mahiDDhie 6, se NaM bAra-IERen saNhaM vimANAvAsasayasAhassINaM bAvattarIe sAmANiyasAhassINaM jAva cauNhaM bAvattarINaM AyarakkhadevasAhassINaM' mityAdIti, 'agga Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 284 // mahisIgaMti yadyapi sanatkumAre strINAmutpattirnAsti tathA'pi yAH saudharmotpannAH samayAdhikapalyopamAdidazapalyopamAntasthitayo'parigRhItadevyastAH sanatkumAradevAnAM bhogAya saMpadyante itikRtvA'yamahiSya ityuktamiti / evaM mAhendrAdisUtrANyapi, gAyAnusAreNa 43 zatake | uddezaH1 vimAnamAnaM sAmAnikAdimAnaM ca vijJAyAnusandhAnIyAni, gAthAzcaivam- "battIsa aTThavIsA 2 bArasa 3 aTTha 4 cauro 5 ya saya 8. IzAnasahassA / AreNa baMbhaloyA vimANasaMkhA bhave esA // 1 // paNNAsaM 6 catta 7 chacceva 8 sahassA laMtasukkasahasAre / sayacauro ANayapANaesu 9-10 tiNNAraNa'Jcuyao 11-12 // 2 // " sAmAnikaparimANagAthA-"caurAsIi asII bAvattari sattarI ya sahI ya / | sAmarthya paNNA cattAlIsA tIsA vIsA dasa sahassA // 1 // " iha ca zakrAdikAn paJcaikAntaritAnagnibhUtiH pRcchati, IzAnAdIMzca tathaiva vAyubhUtiriti // indrANAM kriyazaktiprarUpaNaprakramAdIzAnendreNa prakAzitasthAtmIyasya vaikriyarUpakaraNasAmarthyasya tejolezyAsAmarthyasya copadarzanAyedamAhateNaM kAleNaM teNaM0 rAyagihe nAmaM nagare hotthA, vannao, jAva parisA pajjuvAsaha / teNaM kAleNaM 2 IsANe A0160 deviMde devarAyA sUlapANI vasabhavAhaNe uttaraDhalogAhivaI aTThAvIsavimANAvAsasayasahassAhivaI ayaraMbarava| sthadhare AlaiyamAlamauDe navahemacArucittacaMcalakuMDalavilihijamANagaMDe jAva dasa disAo ujjovemANe pabhAsemANe IsANe kappe IsANavaDiMsae vimANe jaheva rAyappaseNaijje jAva divvaM deviDiMDha jAva jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disiM pddige| bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati NamaMsati 2 evaM vadAsI| ahoNaM bhaMte ! IsANe deviMde devarAyA mahiDhie0 IsANassa NaM bhaMte! sA divvA deviDDhI kahiM gatA kahiM aNu- 1 // 284 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 285 // 3 zatake umezaH1 | tAmalItA4 pasAdhikAraH sU0133 | paviTThA!, goyamA! sarIraM gatA 2, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM bucati-sarIraM gatA? 2, goyamA ! se jahAnAmae kUDAgArasAlA siyA duhao littA guttA guttavuvArA NivAyA NivAyagaMbhIrA tIse NaM kUDAgAra jAva kUDA| gArasAlAdiluto bhaanniybvo| IsANeNaM bhaMte ! devideNaM devaraNNA sA divyA deviDDhI divvA devajuttI dibve devANubhAge kiNNA laddhe kinnA patte kiNNA abhisamannAgae, ke vA esa Asi puvvabhave kiNNAmae vA kiMgotta vA kayaraMsi vA gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva saMnivesaMsi vA, kiM vA succA kiM vA baccA kiM vA bhocA kiMvA kiccA kiM vA samAyarittA kassa bA tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiya suvayaNaM socA nisamma [japaNaM IsANeNaM devideNaM devaraNNA sA divvA deviDDhI jAva abhisamannAgayA ?, evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM 2 iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse tAmalittI nAma nagarI hotthA, vannao, tattha NaM tAmalittIe nagarIe tAmalI nAma moriyaputte gAhAvatI hotthA, aDDhe ditte jAva bahujaNassa aparibhUe yAvi hotthA, tae NaM tassa moriyaputtassa tAmalittassa gAhAvaiyassa aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi kuDuMbajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve ajjhathie jAva samuppajitthA-atthi tA me purA porANANaM sucinANaM suparikaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM kallANaphalavittiviseso jeNAha hiraNNeNaM baDhAmi suvaneNa vaDDhAmi dhaNeNa vaDDhAmi dhanneNaM vaDDhAmi puttehiM vaDDhAmi pasUhi vaDDhAmi viuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvatejjeNaM atIva 2 abhivaDDhAmi, taM kiNNaM ahaM purA porANANaMsucinnANaM kaa||28|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 286 // 3 zatake uddezaH 1 tAmalItApasAdhikAraH | mU0133 jAva kaDANaM kammANaM egaMtasokkhayaM uvehemANe viharAmi, taMjAva tAva ahaM hiraNNeNaM vahAmi jAva atIva 2 abhivaDDhAmi jAvaM ca NaM me mittanAtiniyagasaMbaMdhipariyaNo ADhAti pariyANAi sakkArei sammANei kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM viNaeNaM pajjuvAsai tAva tA me seyaM kalaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalaMte sayameva dArumayaM paDiggahiyaM karettA viulaM asaNaM pANaM khAtimaM sAtimaM uvakkhaDAvettA mittaNAtiniyagasaNayasaMbaMdhipariyaNaM AmaMtettA taM mittanAiniyagasaMbaMdhipariyaNaM viuleNaM asaNapANakhAtimasAtimeNaM vatthagaMdhamallAlaMkAreNa ya sakArettA sammANettA tasseva mittaNAiniyagasaMbaMdhipariyaNassa purato jeTTaputtaM kuDuMbe ThAvettA taM mittaNAtiNiyagasaMbaMdhipariyaNaM jeTTaputtaM ca ApucchittA sayameva dArumayaM paDiggahaM gahAya muMDe bhavittA pANAmAe pabvajAe pabvaittae, pavvaie'vi ya NaM samANe imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigihissAmi-kappai me jAvajjIvAe chaThaMchaTheNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uDDhaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhassa AyAvaNabhUmIe AyAvemANassa viharittae, chaTThassavi ya NaM pAraNayaMsi AyAvaNabhUmIto paccorubhittA sayameva dArumayaM paDiggahayaM gahAya tAmalittIe nagarIe uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDittA suddhodaNaM paDiggAhettA taM tisattakhutto udaeNaM pakkhAlettA tao pacchA AhAraM AhArittaettikaddu evaM saMpehei 2 kallaM pAuppabhAyAe jAva jalaMte sayameva dArumayaM paDiggahayaM karei 2 viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAvei 2 tao pacchA pahAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte suddhappAvesAI maMgallAI vatthAI pavaraparihie pra0A0161 ||286 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 287 // appamahagghA bharaNAlaMkiyasarIre bhopaNavelAe bhoyaNamaMDavaMsi suhAsaNavaragae, tae NaM mittaNAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM saddhiM taM viulaM asaNaM pANaM khAtimaM sAimaM AsAdemANe bIsAemANe paribho emANe paribhAe|mANe paribhuMjemANe viharai / jimiyabhutattarAgae'vi ya NaM samANe AyaMte cokhe paramasuibhUe taM mitta jAva pariyaNaM viuleNaM asaNapANa 4 pupphavatthagaMdhamallAlaMkAreNa ya sakkAreha 2 tasseba mittaNAi jAva pariyaNassa purao jeThThe puttaM kuTuMbe ThAvei 2 ttA tasseva taM mittanAiNivagasayaNasaMbaMdhipariyaNaM jeTThaputtaM ca Apucchadda 2 muMDe bhavittA pANAmAe pavvajjAe pavvaie, patravaievi ya NaM samANe imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappar3a me jAvajjIvAe chachadveNaM jAva AhArittaettikaTTu imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai 2 ttA jAvajjIvAe chahUMchaTThaNaM aNikkhitteNa tavokammeNaM uDUDhaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimudde AyAvaNabhUmIe AyAvemANe viharaha, chaTThassavi ya NaM pAraNayaMsi AyAvaNabhUmIo paJcoruhai 2 sayameva dArumayaM paDiggahaM gahAya tAmalittIe nagarIe uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikvAyariyAe aDai 2 suddhoyaNaM paDiggAhei 2 tisattakhutto udaeNaM pakkhAlei, tao pacchA AhAraM AhArei / se keNaTTeNaM bhaMte! evaM buccai - pANAmA pavvajjA 21, goyamA ! pANAmAe NaM pavvajjAe pavvaie samANe jaM jattha pAsai iMdaM vA khaMdaM vA rudda vA sivaM vA vesamaNaM vA ajaM vA kohakiriyaM vA rAyaM vA jAva satthavAhaM vA kAgaM vA sANaM vA pANaM vA uccaM pAsai uccaM paNAmaM kareha nIyaM pAsai nIyaM paNAmaM karei, jaM jahA pAsati tassa tahA paNAmaM kareha, se teNDeNaM goyamA ! evaM buccai - pANAmA jAva 3 zatake uddezaH 1 tAmalItApasAdhikAraH sU0133 // 287 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 3 zatake | uddezaH1 tAmalItApasAdhikAraH mU0133 pavvajA // (mU0 133) // vyAkhyA 'jaheva rAyappaseNaijetti yathaiva rAjapraznIyAkhye'dhyayane sariyAbhadevasya vaktavyatA tathaiva cehezAnendrasya, kimantetyAhaprajJaptiH 'jAva divvaM deviDhi'miti, sA ceyamarthasakSepataH-sabhAyAM sudharmAyAmIzAne siMhAsane'zItyA sAmAnikasahasraizcaturbhirlokapAlairaabhayadevI STAbhiH saparivArAbhiragramahiSIbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhizcatasRbhizcAzItibhirAtmarakSadevasahasrANAm anyaizca bahubhirdevaiHyA vRttiH vIbhizva parivRto mahatAhatanATayAdiraveNa divyAn bhogabhogAn bhuJjAno viharati sa, itazca jambUdvIpamavadhinA''lokayan bhagavantaM // 288 // mahAvIraM rAjagRhe dadarza, dRSTvA ca sasaMbhramamAsanAduttasthau, utthAya ca saptASTAni padAni tIrthakarAbhimukhamAjagAma, tato lalATataTaghaTitakarakuDmalo vavande, vanditvA cAbhiyogikadevAna zabdayAJcakAra, evaM ca tAnavAdIta-gacchata bho rAjagRhaM nagaraM mahAvIraM bhagavantaM vandacaM yojanaparimaNDalaM ca kSetraM zodhayata, kRtvA caivaM mama nivedayata, te'pi tathaiva cakruH, tato'sau padAtyanIkAdhipati devamevamavA. 4 dIt-bho! bho! devAnAM priya ! IzAnAvataMsakavimAne ghaNTAmAsphAlayan ghoSaNAM kuru yaduta gacchati bho ! IzAnendro mahAvIrasya vandanAya tato yUyaM zIghraM mahA tasyAntikamAgacchata, kRtAyAM ca tena tasyAM bahavo devAH kutUhalAdibhistatsamIpamupAgatAH, taizca parivRtto'sau yojanalakSapramANayAnavimAnArUDho'nekadevagaNaparivRto nandIzvare dvIpe kRtavimAnasakSepo rAjagRhanagaramAjagAma, tato bhagavantaM triHpradakSiNIkRtya caturbhiraGgulai vamaprApta vimAnaM vimucya bhagavatsamIpamAgatya bhagavantaM vanditvA paryupAste ma, tato dharma zrutvaivamavAdI-bhadanta ! yUyaM sarva jAnIya pazyatha, kevalaM gautamAdInAM maharSINAM divyaM nATyavidhimupadarzayitumicchAmItyabhidhAya divyaM maNDapaM vikurvitavAn , tanmadhye maNipIThikA tatra ca siMhAsanaM, tatazca bhagavantaM praNamya tatropaviveza, tatazca tasya dakSiNAddha prA0162 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-1 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 28 // 3 zatake uddezaH1 | tAmalItApasAdhikAraH mU0133 COMCHOTEACROSS jAduSTottaraM zataM devakumArANAM vAmAcca devakumArINAM nirgacchati sma, tatazca vividhAtodyavaragItadhvaniraJjitajanamAnasaM dvAtriMzadvidhaM | nATayavidhimupadarzayAmAseti / 'tae NaM se IsANe deviMde 2 taM divaM devir3i yAvatkaraNAdidamapara vAcyaM yaduta 'divvaM devajuI divyaM devANubhAvaM paDisAharai, sAharitA khaNeNaM jAe egabhUe / tae NaM IsANe 3 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA niyagapariyAla| saMparivuDe'tti 'pariyAla'tti parivAraH / 'kUDAgArasAlAdiTTato'tti kuTAkAreNa-zikharAkRtyopalakSitA zAlA yA sA tathA tayA dRSTAnto yaH sa tathA, sa caivaM-bhagavantaM gautama evamavAdIta-IzAnendrasya sA divyA devarddhiH ka gatA ? (kAnupraviSTA ), gautama ! (zarIraM gatA) zarIrakamanupraviSTA / atha kenArthenaivamucyate ?, gautama ! yathA nAma kUTAkArazAlA sthAta, tasyAzcAdare mahAn janasamUhastiSThati, sa ca mahAbhrAdikamAgacchantaM pazyati, dRSTvA ca tAM kUTAgArazAlAmanupravizati, evamIzAnendrasya sA divyA devarddhiH (zarIraMgatA) zarIrakamanupraviSTeti / 'kiNNe ti kena hetunA ? 'kiM vA dace'tyAdi, iha davA'zanAdi bhuktvA'ntaprAntAdi kRtvA tapaHzubhadhyAnAdi samAcarya ca pratyupekSApramArjanAdi, 'kassa vetyAdivAkyasya cAnte puNyamupArjitamiti vAkyazeSo dRzyaH, 'jaNNaM ti yasmAtpuNyAt nnmitylngkaare| 'atthi tA me purA porANANa'mityAdi purA-pUrva kRtAnAmiti yogaH, ata eva 'porANANati purANAnAM 'suciNNANaM ti dAnAdisucaritarUpANAM 'suparakaMtANaM ti suSTu parAkramastapaHprabhRtikaM yeSu tAni tathA teSAM, zubhAnAmAvahatvena kalyANAnAmanarthopazamahetutveneti, kuto'sti ? ityAha-'jeNAha'mityAdi, pUrvoktameva kizcitsavizeSamAha'viuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvaejeNaM'ti, iha dhanaM-gaNimAdi ratnAni-karketanAdIni maNayaH-candrakAntAdyAH zilApravAlAni-vidrumANi, anye tvAhuH-zilA-rAjapaTTAdirUpAH pravAlaM vimaM raktaratnAni-padmarAgA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 29 // CREAKING | dIni, etadrUpaM yat 'saMta'tti vidyamAnaM sAraM-pradhAnaM svApateyaM-dravyaM tattathA tena 'egaMtaso khayaMti ekAntena kSayaM, navAnAM zubhakarmaNAmanupArjanena, 'mitte'tyAdi, tatra mitrANi-muhRdo jJAtayaH-sajAtIyAH nijakA-gotrajAH sambandhino-mAtRpakSIyAH zvazurakulInA 3 zatake vA parijano-dAsAdiH 'AdAi'tti Adriyate 'parijANAi'tti parijAnAti svAmitayA 'pANAmAe'tti praNAmo'sti vidheyatayA | uddezaH1 tAmalItAyasyAM sA prANAmA tayA, 'suddhoyaNaM ti mUpazAkAdivarjitaM kUraM 'tisattakhuttoti trisaptakRtvaH, ekaviMzativArAnityarthaH, 'AsA pasAdhikAraH emANe ti ISatsvAdayan 'vIsAemANe ti vizeSeNa svAdayan svAdyavizeSa 'paribhAvamANe'tti dadat 'paribhuMjemANe'tti bhojyaM hAma0133 paribhuJjAnaH, 'jimiyabhusuttarAgae'tti 'jimiya'tti prathamaikavacanalopAt jaimitaH-bhuktavAn 'bhuttottaratti bhuktottaraM-bhojanotta- prA0163 | rakAlam 'Agae'tti AgataH upavezanasthAna bhuktottarAgataH, kiMbhUtaH san ? ityAha-'AyaMte'tti AcAntaH-zuddhodakayogena 'cokkha' tti cokSaH lepasikthAdyapanayanena ata eva paramazucibhUta iti / 'je jattha pAsae'tti yam-indrAdikaM yatra-deze kAle vA pazyati tasya tatra praNAmaM karotIti vAkyazeSo dRzyaH 'khaMdaM vatti skandaM vA-kArtikeyaM ruI vA' mahAdevaM sivaM vatti vyantaravizeSam , AkAravizeSo dRzyaH, AkAravizeSadharaM vA rudrameva, 'vesamaNaM vatti uttaradipAlam 'ajaM vatti AryAM prazAntarUpAM caNDikA 'kohakiriyaM vatti caNDikAmeva raudrarUpAM, mahiSakuTTanakriyAvatImityarthaH, 'rAyaM vA' ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam'IsaraM vA talavaraM vA mADaMbiyaM vA seTiM vA' iti. 'pANaM vatti cANDAlaM 'uccaMti pUjyam 'uccaM paNamati' atizayena praNamatItyarthaH 'nIya'ti apUjyaM 'nIyaM paNamati' anatyartha praNamatItyarthaH, etadeva nigamayabAha-jaM jaheM'tyAdi, yaM puruSapazcAdikaM yathA-yatpra- 290 // kAraM pUjyApUjyasvabhAvaM tasya-puruSAdeH tathA-pUjyApUjyocivatayA / / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 29 // 3 zatake uzaH1 tAmaleranidAnatA sU0133 tae NaM se tAmalI moriyaputte teNaM orAleNaM vipuleNaM payatteNaM pagahieNaM cAlatavokammeNaM sukke bhukkhe jAva dhamaNisaMtae jAe yAvi hotyA, tae NaM tassa tAmalissa bAlatavasissa annayA kayAi puvvarattAvara|ttakAlasamayaMsi aNiccajAgariyaM jAgaramANassa imeyArave ajjhathie ciMtie jAva samuppajjitthA-evaM khalu ahaM imeNaM orAleNaM vipuleNaM jAya udaggeNaM udattaNaM uttameNaM mahANubhAgeNa tavokammeNaM sukke bhukkhe jAva dhama| NisaMtae jAe, taM atthi jA me uhANe kamme cale vIrie purisakkAraparakkame tAva tA me seyaM kallaM jAva jalaMte tAma|littIe nagarIe dihAbhaTTe ya pAsaMDatthe ya puvasaMgatie ya gihatthe ya pacchAsaMgatie ya pariyAyasaMgatie ya | ApucchittA tAmalittIe nagarIe majjhamajjheNaM niggacchittA pAuggaM kuMDiyamAdIyaM upakaraNa dArUmayaM ca paDi| ggahiyaM egaMte [ eDei ] eDittA tAmalittIe nagarIe uttarapuracchime disIbhAe NiyattaNiyamaMDalaM [Alihai ] | AlihittA saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyassa bhattapANapaDiyAikkhiyassa pAovagayassa kAlaM aNavaskhamANasma viharittaettikaddu evaM saMpehei, evaM saMpehettA kalaM jAva jalate jAva Apucchai 2 tAmalittINa [egaMte eDei] jAva jalate jAva bhattapANapaDiyAikkhie pAovagamaNaM nivanne / teNaM kAleNaM balicacArAyahANI aNiMdA apurohiyA yAvi hotthA / tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavyayA yahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliM bAlatavassi ohiNA AhoyaMti 2 annamannaM saddAveMti 2 evaM vAyasI-evaM khalu devANuppiyA! balicaMcA rAyahANI aNiMdA apurohiyA ahe NaM devANuppiyA ! iMdAhINA iMdAdhiTTiyA iMdAhINakajA, ayaM ca NaM devANuppiyA! // 20 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 292 // tAmalI bAlatavassI tAmalittIe nagarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe niyattaNiyamaMDalaM AlihittA saMlehaNAsaNAnUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagamaNaM nivanne, taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM tAmaliM bAlatabariMsa balicaMcAe rAyahANIe ThitipakappaM pakarAvettaettikaTTu annamannassa aMtie eyamahaM paDisurNeti 2 balicaMcAe rAyahANIe majjhaMmajjheNaM niggacchai 2 jeNeva ruyagiMde uppAyapaJcae teNeva uvAgacchai 2 veucviyasamugdhAraNaM samohaNaMti jAva uttaraveubviyAiM rUvAeM vikubvaMti, tAe ukkiTThAe turiyAe cavalAe caMDAe jahaNAe cheyAe sIhAe sigyAe divvAe uddhuyAe devagatIe tiriyamasaMkhejjANaM dIvasamuddANaM majjhamajjheNaM jeNeva jaMbuddIve 2 jeNeva bhArahe vAse jeNeva tAmalittI[e] nagarI[e] jeNeva tAmalittI moriyaputte teNeva uvAgacchati 2 ttA tAmalissa vAlatavassissa upi [sapi ] sapakkhi sapaDidisiM ThicA divvaM deviDDhIM divvaM devajuttiM divyaM devANubhAgaM divvaM battIsavihaM nadRvihiM uvadaMsaMti 2 tAmaliM bAlatavassi tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti vadati namasaMti 2 evaM vadAsI evaM khalu devANupiyA ! amhe balicaMcArAyahANIvatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya devANuppiyaM baMdAmo nama'sAmo jAva pajjuvAsAmo, amhANaM devANuppiyA ! balicaMcA rAyahANI aNiMdA apurohiyA, amhe'vi ya NaM devANuppiyA ! iMdAhINA iMdAhiTTiyA iMdAhINakajjA, taM tumbhe NaM devANuppiyA ! balicaMcArAyahANiM ADhAha pariyANaha sumaraha ahaM baMdhaha nidANaM pakareha Thitipaka pakareha, tate NaM tumbhe kAlamAse kAlaM kiccA balicaMcArAyahANIe uvavajjissaha, tate NaM tumme amhaM iMdA bhavi 3 zatake uddezaH 1 tAmalera pra0 A0164 nidAnatA sU0133 / / 292 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 293 // 3 zatake uddezaH1 tAmalivRttaM mU0164 ssaha, tae NaM tunbhe amhahiM saddhiM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANA viharissaha / tae NaM se tAmalI vAlatavassI tehiM balicacArAyahANivatthabvehiM bahahiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya evaM vutte samANe eyamadvaM no ADhAi no pariyANei. tusiNIe saMciTTai, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthabbayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliM moriyaputtaM docaMpi taccapi tikkhutto AyAhiNappayAhiNaM kareMti 2 jAva amhaM ca NaM devANuppiyA! balicaMcArAyahANI ajiMdA jAva ThitipakappaM pakareha, jAva docapi tacaMpi evaM vutte samANe jAva tusiNIe saMciBi, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliNA bAlatavassiNA aNADhAijamANA apariyANijamANA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disi paDigayA // (sU0 134 ) // teNaM kAleNaM 2 IsANe kappe aNiMde apurohie yAvi hotthA, tate NaM se tAmalI bAlatavassI bahupaDipunnAI saddhi vAsasahassAI pariyAgaM pAuNittA domAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA savIsa bhattasaya aNamaNAe chedittA kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe IsANavaDiMsae vimANe uvavAyasabhAe devasayaNijaMsi devadUsaMtariye aMgulassa asaMkhejabhAgamettAe ogAhaNAe IsANadeviMdavirahakAlasamayaMsi IsANadeviMdattAe uvavaNe, tae NaM se IsANe deviMde devarAyA ahuNovavanne paMcavihAe pajjattIe pajattIbhAvaM gacchati, taMjahA-AhArapa0 jAva bhAsa|maNapajjattIe, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliM bAlatavassi kAlagayaM jANittA IsANe ya kappe deviMdattAe uvavaNNaM pAsittA AsuruttA kuviyA caMDikiyA misimisemANA CARRORARY G // 293 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 29 // 3 zatake udezaH1 A0165 tAmalivRtta sU0135 balicaMcArAya0majjhamajheNaM niggacchaMti 2 tAe ukiTAe jAva jeNeva bhArahe vAse jeNeva tAmalittI[e] nayarI [[e] jeNeva tAmalissa bAlatavassissa sarIrae teNeva uvAgacchaMti 2 vAme pAe suMbeNaM baMdhaMti 2 tikkhutto muhe uhaMti 2 tAmalittIe nagarIe siMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu AkaDDhavikaDDhIM karemANA mahayA 2 saddeNaM ugghosemANA 2 evaM vayAsi-kesa NaM bho se tAmalI bAlatava0 sayaMgahiyaliMge pANAmAe pabbajAe pabvaie ? kesa NaM bhaMte (bho)! IsANe kappe IsANe devide devarAyA itikaTu tAmalissa bAlatava0 sarIrayaM hIlaMti nidati khisaMti garihiMti avamannati tajjati tAleMti parivahati pavvati AkaDDhavikaTiM kareMti hIlettA jAva AkaDdavikaDhiM karettA egate eDaMti 2 jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA (sU0 |135)tae Nate IsANakappavAsI bahave vemANiyA devAya devIoya balicaMcArAyahANivatthavvaehiM asurakumArehiM devahiM devIhi ya tAmalissa bAlatavasissa sarIrayaM hIlijamANaM niMdijamANaM jAva AkaDDhavikaDdi kIramANaM pAsaMti 2 AsuruttA jAva misimisemANA jeNeva IsANe deviMde devarAyA teNeva uvAgacchaMti 2 karayalaparigga| hiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaddu jaeNa vijaeNaM vaddhAti 2 evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA! balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya devANuppie kAlagae jANittA ImANe kappe iMdattAe uvavanne pAsettA AsuruttA jAva egate eDeMti 2 jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA / tae NaM se IsANe deviMde devarAyA tesiM IsANakappavAsINaM bahaNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya aMtie eyamaDheM / / 294 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 29 // |3 zatake | uddezaH1 tAmalivRttaM SASARAN socA nisamma Asurutte jAva misimisemANe tattheva sayaNijjavaragae tivaliyaM bhiuDi niDAle sAhahu balicaMcArAyahANiM ahe sapakkhi sapaDidisiM samabhiloei, tae NaM sA balicaMcArAyahANI IsAseNaM deviMdeNaM deva. ranA ahe sapakkhi sapaDidisiM samabhiloiyA samANI teNaM divvappabhAveNaM iMgAlabbhUyA mummurabhUyA chAriyambhUyA tattakavellakanbhUyA tattA samajoibhUyA jAyA yAvi hotyA, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya taM balicaMca rAyahANiM iMgAlabbhUyaM jAva samajotibbhUyaM pAsaMti 2 bhIyA tatthA tasiyA unviggA saMjAyabhayA savvao samaMtA AdhAti paridhAveMti 2 annamannassa kArya samaturaMgemANA 2 ciTThati, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya IsANaM deviMdaM devarAyaM parikuviyaM jANittA IsANassa deviMdassa devaranno taM divyaM devida divvaM | devajjuiM divvaM devANubhAgaM divvaM teyalessaM asahamANA savve sapakkhi sapaDidisiM ThiccA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM khu jaeNaM vijaeNaM vaddhAviti 2 evaM vayAsI-ahoNaM devANuppiehiM divvA deviDDhI jAva abhisamannAgatA taM divvA NaM devANuppiyANaM divyA deviDDhI jAva laddhA pattA abhisamannAgayA taM khAmemi NaM devANuppiyA ! khamaMtu NaM devANuppiyA ! [khamaMtu] marihaMtu NaM devANuppiyA! NAi bhujo 2 evaM| karaNayAettikaGa eyamaTuM sammaM viNaeNaM bhujo 2 khAmeMti, tate NaM se ImANe deviMde devarAyA tehiM balicaMcArA yahANIvatthavvehiM bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya eyamahU~ sammaM viNaeNaM bhujo 2 khAmie samANe taM // 20 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 296 // MARC4 pra.0166 | 3 zatake uddezaH1 tAmalivRttaM sU0136 divvaM deviDdi jAva teyalessaM paDisAharai, tappabhitiM ca NaM goyamA !, te balicaMcArAyahANivatthavbayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya IsANaM deviMdaM devarAyaM Ar3hati jAva pajjuvAsaMti, ImANassa deviMdassa devaranno ANAuvavAyavayaNaniddese ciTuMti, evaM khalu goyamA ! IsANeNaM devideNa devarannA sA divvA deviDDhI jAva abhisamannAgayA / IsANassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaranno kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! sAtiregAiM do sAgarovamAI ThitI pannattA / IsANe NaM bhaMte ! deviMde devarAyA tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva | kahiM gacchihiti ? kahiM uvavajihiti ?, go ! mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM kAheti // (sU0136) // 'aNiJcajAgariyaM ti anityacintAM 'dihAbhaDe ya'tti dRSTAbhASitAn 'puvvasaMgatie'tti pUrvasaGgatikAn gRhasthatve paricitAn 'niyattaNayamaMDalaM'ti nivarttanaM-kSetramAnavizeSastatparimANaM nivartanikaM, nijatanupramANamityanye, 'pAovagamaNaM nivaNe'|ti pAdapopagamanaM 'niSaNNaH' upasaMpanna Azrita ityarthaH / 'aNidatti indrAbhAvAt 'apurohiya'tti zAntikarmakArirahitA, anindratvAdeva, purohito hIndrasya bhavati tadabhAve tu nAsAviti, 'iMdAhINa'tti indrAdhInA indravazyatvAt 'iMdAhiTThiyatti indrAdhiSThitAstadyuktatvAt , ata evAha-'iMdAhINakaja'tti indrAdhInakAryAH 'ThitIpakappaMti sthitau-avasthAne balicazcAviSaye prakalpaH| saGkalpaH sthitiprakalpo'tastaM 'tAe ukkiTThAe'ityAdi, 'tayA' vivakSitayA 'utkRSTayA' utkarSavatyA devagatyeti yogaH 'tvaritayA' Akula [ta] yA, na svabhAvajayetyarthaH, antarAkUtato'pyeSA syAdityata jAha-'capalayA'kAyacApalayopetayA 'caNDayA' raudrayA tathAvidhotkarSayogena 'jayinyA' gatyantarajetRtvAt 'chekayA' nipuNayA upAyapravRttitaH 'siMhayA' siMhagatisamAnayA zramAbhAvena 'zIghrayA' vega %AA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake uddezaH1 tAmalivRttaM mU0137 vatyA 'divyayA' pradhAnayA 'uddhRtayA' vastrAdInAmuddhRtatvena, uddhatayA vA sadarpayA, 'sapakkhi'ti samAH sarve pakSAH-pArthAH pUrvAvyAkhyA | paradakSiNottarA yatra sthAne tatsapakSam , ikAraH prAkRtaprabhavaH, samAH sarvAH pratidizo yatra tatsapratidika, 'battIsativihaM 'naTTaviprajJaptiH abhayadevI 18| hiMti dvAtriMzadvidhaM nATyavidhi, nATyaviSayavastuno dvAtriMzadvidhatvAd , tacca yathA rAjapraznIyAdhyayane tathA'vaseyamiti / 'arTa baMdha-8 yA vRttiH hati prayojananizcayaM kurutetyarthaH 'nidAna' prArthanAvizeSam , etadevAha-'ThiipakappaMti prAgvat / 'Asurutta'tti 'AsuruttA' zIghaM // 297 // | kopavimUDhavuddhayaH, athavA sphuritakopacihvAH, 'kuviya'tti jAtakopodayAH 'caMDakiya'ti prakaTitaraudrarUpAH 'misimisemANe ti dedIpyamAnAH krodhajvalaneneti / 'muMbeNaM'ti rajjvA 'uhaMti'tti 'avaSThIvyanti' niSThIvanaM kurvanti 'AkaDDhavikaDDi'ti | AkarSavikarSikAMhIleMti'tti jAtyAyudghATanataH kutsanti 'niMdati'tti cetasA kutsanti "khisaMti'tti strasamakSaM vacanaiH kutsanti | 'garahaMti'tti lokasamakSaM kutsantyava 'avamapaNaMti'tti avamanyante-avajJA''spadaM manyante 'tajiti'tti aGgulIzirazcAlanena |'tAleti' tADayanti hastAdinA parivahati'tti sarvato vyathante-kadarthayanti 'pavvahaM titi pravyathante prakRSTavyathAmivotpAdayanti / | 'tattheva sayaNijjavaragae'tti tatraiva zayanIyabare sthita ityarthaH, 'tivaliyaMti trivalikA 'bhRkuTi' dRSTivinyAsavizeSa' 'samajo ibhUyatti samA jyotiSA-agninA bhUtA samajyotirbhUtAH 'bhIya'tti jAtabhayAH 'uttatyati 'uprastAH' bhayAjAtotkampAdibhaya| bhAvAH 'susiya'ti zuSitA''nandarasAH 'uviggati tattyAgamAnasAH, kimuktaM bhavati ?-ityata Aha-saMjAtabhayAH, 'AdhAvanti' ISaddhAvanti 'paridhAvanti' sarvato dhAvantIti 'samaturaMgemANa'tti samAzliSyantaH, anyo'nyamanupravizanta iti vRddhaaH| 'nAi bhujora | evaM karaNayAe'tti naiva bhUya evaMkaraNAya saMpatsyAmahe iti zeSaH, 'ANAuvavAyavayaNaniddase'tti AjJA-karttavyamevedamityAdyAdezaH SACRACK 9A%A9424 // 29 // A0167 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A%A4 % A vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 298 // SAGARASHTRA 4 upapAtaH-sevA vacanam-abhiyogapUrvaka AdezaH nirdezaH-praznite kArye niyatArthamuttaraM, tata eSAM dvandvastatastatra // IzAnendravaktavyatAprastAvAttadvaktavyatAsaMbaddhamevoddezakasamApti yAvan mUtravRndamAha 43 zatake sakkassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaramno vimANehiMto IsANassa deviMdassa devaranno vimANA IsiM uccayarA uddezaH1 saudharmezAnaceva IsiM unnayatarA ceva, IsANassa vA deviMdassa devaranno vimANehiMto sakassa deviMdassa devaranno vimANA prAdurbhAvAdi NIyayarA ceva Isi ninnayarA ceva ?, haMtA! goyamA! sakkassa taM ceva savvaM neyavvaM / se keNaTeNaM0?, goyamA! se | sU0137 jahAnAmae-karayale siyA dese ucce dese unnae dese NIe dese ninne, se teNa?rNa goyamA! sakkassa deviMdassa devaranno jAva Isi niNNatarA ceva / (sU0 137 / pabhU NaM bhaMte ! sake deviMde devarAyA ImANasma deviMdassa devaranno aMtiyaM pAunbhavittae?, haMtA pabhU, se NaM bhaMte! kiM ADhAyamANe pabhU aNADhAyamANe pabhU?, goyamA ! ADhAyamANe pabhU,no aNADhAyamANe pabhU, pabhU NaM bhaMte ! IsANe deviMde devarAyA sakkassa deviMdasma devaranno aMtiyaM pAubhavittae 1, hatA pabhU, se bhaMte ! kiM ADhAyamANe pabhU aNADhAyamANe pabhU ?, goyamA! ADhAyamANe'vi pabhU , aNADhAyamANe'vi pabhU / pabhU NaM bhaMte ! sakke deviMde devarAyA IsANaM devidaM devarAyaM sapakkhi sapaDidisiM samabhiloettae ? jahA pAdunbhavaNA tahA do'vi AlAvagA neyavvA / pabhU NaM bhaMte ! sake deviMde devarAyA IsANeNaM devideNaM devarannA saddhiM AlAvaM vA saMlAvaM vA karettae ?, haMtA! pabhU jahA paadunbhvnnaa| atthi NaM bhaMte ! tesiM sakkIsANANaM deviMdANaM devarAINaM kiccAI karaNijjAiM samuppajjaMti ?, hatA! atthi, se kahamidANiM pakareMti ?, goyamA ! -% Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 299 // 3 zatake | uddezaH1 saudharmezAnaprAdurbhAvAdi mU0128 AMARCROSORRECIRRORE tAhe ceva NaM se sakke deviMde devarAyA IsANassa deviMdassa devaranno aMtiyaM pAunbhavati, IsANe NaM deviMde devarAyA sakkassa deviMdassa devarAyassa aMtiyaM pAunbhavai, iti bho! sakkA deviMdA devarAyA dAhiNaDDhalogAhivaI, iti bho! IsANA deviMdA devarAyA uttaraDDhalogAhivaI, iti bho! iti bhotti te annamannassa kiccAI karaNijjAI paccaNubbhavamANA viharaMti // (sU. 138) // asthi NaM bhaMte ! tesiM sakIsANANaM deviMdANaM devarAINaM vivAdA samuppajaMti?, hatA! asthi / se kahamidANiM pakareMti !, goyamA! tAhe ceva NaM te sakIsANA deviMdA devarAyANo sarNakumAraM deviMdaM devarAyaM maNasIkareMti, tae NaM se saNaMkumAre devide devarAyA tehiM sakIsANehiM devi dehiM devarAIhiM maNasIkae samANe khippAmeva sakkIsANANaM deviMdANaM devarAINaM aMtiyaM pAunbhavati, ja se badaha tassa ANAuvavAyavayaNaniddese ciTThati / / ( sU0 139) // saNaMkumAre NaM bhaMte ! devide devarAyA kiM bhavasiddhie abhavasiddhie ? sammaviTThI micchadiTTI parittasaMsArae aNaMtasaMsArae ! sulabhabohie dulabhayohie ? ArAhae virAhae? carime acarime?, goyamA! saNaMkumAre NaM deviMde devarAyA bhavasiddhIe no abhavasiddhIe, evaM sammaddiTTI | parittasaMsArae sulabhavohie ArAhae carime pasatthaM neyavvaM / se keNadveNaM bhaMte !?, goyamA ! saNakumAre deviMde devarAyA bahUNaM samaNANaM bahaNaM samaNINaM bahUNaM sAvayANa bahUNaM sAviyANaM hiyakAmae suhakAmae patthakAmae ANukaMpie nisseyasie hiyasuhanismesakAmae, se teNaTeNaM goyamA! saNakumAreNaM bhavasiddhie jAva no acarime / saNakumArassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaranno kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, goyamA! satta sAgarovamANi ||229 // A0168 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 30 // 18 sU0140 ThitI pannattA / se NaM bhaMte ! tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva kahiM uvavajihiti ?, goyamA! mahAvidehe | vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! 2 / gAhAo-chahamamAso addhamAso vAsAI 43 zatake aTTha chammAsA / tIsagakurudattANaM tvbhttprinnpriyaao|| 24 // uccattavimANANaM pAunbhava pecchaNA ya uddezaH1 saMlAve / kiMci vivAduppattI saNakumAre ya bhaviyavvaM (ttN)|| 25 / / (sU0 140) moyA saMmattA / taIyasae 18 saudharmezAna hai prAdurbhAvAdi paDhamo uddeso saMmatto // 3-1 / / 'uccatarA ceva'tti uccatvaM pramANataH 'unnayatarA ceva'tti unnatatvaM guNataH, athavA uccatvaM prAsAdApekSam , unnatatvaM tu prAsAdapIThApekSamiti, yaccocyate-'paMcasauccatteNaM Aimakappesu hoMti u vimANati tatparisthUlanyAyamaGgIkRtyAvaseyaM, tena kizciduccataratve'pi | teSAM na virodha iti / 'dese ucce dese unnaetti pramANato guNatazceti / 'AlAvaM vA saMlAvaM vatti 'AlApa' saMbhASaNaM, saMlA| pastadeva punaH punaH / 'kiccAIti prayojanAni 'karaNijAIti vidheyAni / 'se kahamiyANiM kareMti'tti, atha katham 'idAnIm' asmin kAle kAryAvasaraNalakSaNe prakurutaH?, kAryANIti gamyam / 'iti bho'tti 'iti' etatkAryamasti, bhozabdazyAmantraNe, 'iti bho iti bhotti'tti parasparAlApAnukaraNaM 'jaM se vayai tassa ANAuvavAyavayaNaniise'tti yadAjJAdikamasau vadati tatrAjJAdike | tiSThata iti vAkyArthaH, tatrAjJAdayaH pUrva vyAkhyAtA eveti / 'ArAhae'tti jJAnAdInAmArAdhayitA 'caramati carama eva bhavo yasyAptAptastiSThati, devabhavo vA caramo yasya saH, caramabhavo vA bhaviSyati yasya sa caramaH / 'hiyakAmae'tti hitaM-sukhanivandhanaM vastu 'suhakAmae'tti sukha-zarma 'patthakAmae'tti pathya-duHkhatrANaM, kasmAdevamityata Aha-'ANukaMpie'tti kRpAvAn , ata evAha // 3 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 30 // 'nisseyasiya'ti niHzreyasaM-mokSastatra niyukta iva naiHzreyasikaH 'hiyasuhanissesakAmaetti hitaM yatsukham-aduHkhAnubandhamityarthaH tanniHzeSANAM-sarveSAM kAmayate-vAJchati yaH sa tthaa| pUrvoktArthasaGgrahAya gAthe dve-'chaTTe'tyAdi, ihAyagAthAyAM pUrvArddhapadAnAM | pazcArddhapadaiH saha yathAsaGkhyaM sambandhaH kAryaH, tathAhi-tiSyakakurudattasAdhvoH krameNa SaSThamaSTamaM ca tapaH, (granthAnam 4000) tathA mAso 'rddhamAsazca 'bhattapariNa'tti anazanavidhiH, ekasya mAsikamanazanamanyasya cArddhamAsikamiti bhAvaH, tathaikasyASTa varSANi paryAyaH anya| sya ca SaNmAsA iti / dvitIyA gAthA gatArthA / 'moyA saMmatta'tti mokAbhidhAnagaryAmasyoddezakArthasya kIdRzI vikurvaNA ? ityetAvadvapasyoktatvAnmokaivAyamuddezaka ucyate // iti tRtIyazate prathamoddezakaH saMpUrNaH // 3 // 1 // 3 zatake uddezaH2 asurakumArAdhikAraH mU0141 prathamodezake devAnAM vikurvaNoktA, dvitIye tu tadvizeSANAmevAsurakumArANAM gatizaktiprarUpaNAyedamAha teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAma nagare hotthA jAva parisA pajjuvAsai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM camare asuriMde asurarAyA camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsi sIhAsagasi causaTTIe mAmANi| yasAhassIhiM jAva navihiM uvadaMsettA jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disi pddige| bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsI-asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe asurakamArA devA parivasaMti, goyamA! no iNaTe samaDhe, jAva ahesattamAe puDhavIe, sohammassa kappassa ahe // 30 // pra0 A0169 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 302 // 3 zatake udezaH2 asurakumArAdhikAraH sU0141 jAva atthi NaM bhaMte! asurakumArA devA parivasaMti, No iNa sama? / se kahiM khAi NaM bhaMte ! asurakumArA devA parivasati ?. goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassavAhallAe, evaM asurakumAradevavattavvayA jAva dibvAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti / atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM ahe gativisae ?, haMtA asthi, kevatiyaM ca NaM pabhU! te asurakumArANaM devANaM ahe gativisae pannatte?, goyamA! jAva ahe sattamAe puDhavIe, tacaM puNa puDhaviM gayA ya gamissaMti ya / kiM pattiyannaM bhaMte ! asurakumArA devA tacaM puDhavi gayA ya gamissaMti ya?, goyamA! puvvaveriyassa vA vedaNa udIraNayAe puvvasaMgaiyassa vA vedaNauvasAmaNayAe, evaM khalu asurakumArA devA tacaM puDhaviM gayA ya gamissaMtiM ya / atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM tiriyaM gativisae pannatte!, haMtA asthi, kevatiyaM ca NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM tiriyaM gaivisae pannatte?, goyamA ! jAva asaMkhejA dIvasamuddA, naMdissaravaraM puNa dIvaM gayA ya gamissaMti ya / kiM pattiyannaM bhaMte ! asurakumArA devA naMdIsaravaradIvaM gayA ya gamissaMti ya?, goyamA ! je ime arihaMtA bhagavaMtA eesi NaM jammaNamahesu vA nikkhamaNamahesu vA NANuppAyamahimAsu vA parinivvANamahimAsu vA, evaM khalu asurakumArA devA naMdIsaravaradIvaM gayA ya gamissaMti ya / atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM uDDhaM gativisae, hatA! asthi / kevatiyaM ca NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM uDDhaM gativisae 1, goyamA ! jAva'ccue kappe, sohammaM puNa kappa gayA ya gamissaMti ya / kiM pattiyaNNaM bhaMte ! asurakumArA devA sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya?, goyamA ! Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SO vyAkhyAprajJapti abhayadevIyA vRttiH // 30 // RES-GESTAS tesi NaM devANaM bhavapaccaiyaverANubaMdhe, te NaM devA vikubvemANA pariyAremANA vA Ayarakkhe deve vittAseMti, |3 zatake AhAlahussagAI rayaNAiM gahAya AyAe egaMtamaMtaM avkaamNti| atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM AhAlahussagAI | uddezaH2 rayaNAI?, haMtA atthi / se kahamiyANi pakareMti?, tao se pacchA kArya pavvahaMti / pabhU NaM bhaMte ! te asurakumA- camarotpAtaH devA tattha gayA ceva samANA tAhiM acchararAhiM saddhiM divvAI bhogabhogAiM bhuMjamANA viharittae ?, No tiNa: mR0141 samaDhe, te NaM tao paDiniyattaMti 2ttA ihamAgacchaMti 2 jati NaM tAo accharAo ADhAyaMti priyaannNtiH| pabhU NaM bhaMte ! te asurakumArA devA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAI bhogabhogAI bhuMjamaNA viharittae ahannaM 8 | tAo accharAo no ADhAyaMti no pariyANaMti ?, No NaM pabhU te asurakumArA devA tAhiM accharAhiM saddhiM | divAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharittae, evaM khalu goyamA! asurakumArA devA sohamma kappaM gayA ya gamissaMti ya / (sU 141 ) kevaikAlassa NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDDhe uppayaMti jAva mohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya?, goyamA ! aNaMtAhiM ussappiNIhiM aNaMtAhiM avasappiNIhiM samatikatAhiM, atthi NaM esa bhAve | loyaccherayabhUe samuppajai jannaM asurakumArA devA uDDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo, kiM nissAe NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDDhe uppayaMti jAva sohammo kappo ?, se jahAnAmae-iha sabarA i vA babbarA i vA TaMkaNA i vA bhuttuyA i vA palhayA i vA puliMdA i vA egaM mahaM gaDuM vA khaDDu vA duggaM vA dariM vA visamaM vA pavvayaM // 30 // vANIsAe sumahallamavi AsavalaM vA hatthibalaM vA johabalaM vA dhaNubalaM vA AgaleMti, evAmeva asurakumArAvi pra0 A0170 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 304 // devA, NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA aNagAre vA bhAviyappaNo nissAe uDDhe uppayaMti jAva sohammo kappo / sabvevi NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDDhe uppayaMti jAva sohammo kappo?, goyamA! No 3 zatake iNaDhe samaDhe, mahiDDhiyA NaM asurakumArA devA uDDhe uppayaMti jAva sohammo kappo / esaviNaM bhaMte ! camare | uddezaH 2 camarotpAtaH asuriMde amurakumArarAyA uDDhaM uppaiyapubvi jAva sohammo kappo?, haMtA goyamA !2 / aho NaM bhaMte ! camare sU0142 asurariMde asuramArarAyA mahiDDIe mahajjuIe jAva kahiM paviTThA?, kUDAgArasAlAdiTuMto bhANiyavyo / (sU0 142) camareNaM bhaMte ! asuriMdeNaM asararannA sA divA deviDDhI taM ceva jAva kinnA laddhA pattA abhisamannAgayA, evaM khalu goyamA! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve 2 bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle bebhele nAma saMnivese hotthA, vannao, tattha NaM bebhele saMnivese pUraNe nAmaM gAhAvatI parivasati aDDhe ditte jahA tAmalissa |vattavvayA tahAneyavvA, navaraM cauppuDayaM dArumayaM paDiggahayaM karettA jAva vipulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM jAva sayameva cauppuDayaM dArumayaM paDiggahayaM gahAya muMDe bhavittA dANAmAe pavvajAe pabvaittae, pavvaie'vi ya NaM samANe taM ceva, jAva AyAvaNabhUmIo paccorubhai 2 ttA sayameva cauppuDayaM dArumayaM paDiggahiyaM gahAya bebhele sannivese uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDettA ja me paDhame puTue paDai kappai me taM paMthe pahiyANaM dalaittae, jaM me doce puDae paDai kappai me taM kAgasuNayANaM dalaittae, jaM me tacce puDae paDai kappai me taM macchakacchabhANaM dalaittae, jaM me cautthe puDae paDai kappar3a me taM appaNA AhArittaettikaTTha evaM 18|304 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 30 // saMpehei 2 kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe taM ceva niravasesaM jAva jaM me(se)cautthe puDae paDai taM appaNA AhAraM 43 zatake AhArei, tae NaM se pUraNe bAlatavassI teNaM orAleNaM viuleNaM payatteNaM paggahieNaM cAlatabokammeNaM taM ceva jAva uddezaH2 bebhelassa sannivesassa majjhamajjheNaM niggacchati 2 pAuyaM kuMDiyamAdIyaM uvakaraNaM cauppuDayaM ca dArumayaM paDi- camarotpAtaH ggahiyaM egaMtamaMte eDei 2 bebhelassa sannivesassa dAhiNapuracchime disIbhAte addhaniyattaNiyamaMDalaM AlihittA mU0143 saMlehaNAjhUsaNAjhUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagamaNaM nivaNNe / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ahaM goyamA ! chaumatthakAliyAe ekkArasavAsapariyAe chaTTachaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe puvANupubdhi caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva susamArapure nagare jeNeva asoyavaNasaMDe ujANe jeNeva asoyavarapAyave jeNeva puDhavisilAvaddao teNeva uvAgacchAmi 2 asogavarapAyavasma heTTA puDavisilApaTTayaMsi aTThamabhattaM parigiNhAmi, dovi pAe sAha? vagghAriyapANI egapoggalanividiTThI aNimimanayaNe IsiMpanbhAragaeNaM kAraNaM AhApaNihiehiM gattehiM sabvidiehiM guttehiM egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharAmi / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM camaracaMcA rAyahANI aNiMdA apurohiyA yAvi hotthA, tae Na se pUraNe bAlatavassI bahupaDipunnAI duvAlasavAsAiM pariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsettA sahi bhattAi aNasa|NAe chedettA kAlamAse kAlaM kiccA camaracaMcAe rAyahANIe uvavAyasabhAe jAva iMdattAe uvavanne, tae NaM se | | camare asuriMde asurarAyA ahuNovavanne paMcavihAe pajattIe pajattibhAvaM gacchai, taMjahA-AhArapajjattIe jAva IA pra.A0171 ACANCY Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH ||306 // bhAsamaNapajjattIe, tae NaM se camare asuriMde asurarAyA paMcavihAe pajjattIe pajattibhAvaM gae samANe uDDha vIsasAe ohiNA Abhoei jAva sohammo kappo, pAsai ya tattha sakaM deviMda devarAyaM maghavaM pAgasAsaNaM sayakatuM sahassakkhaM vajjapANiM puraMdaraM jAva dasa disAo ujjovemANaM pabhAsemANaM sohamme kappe sohammavaDeMsa e vimANe sakaMsi sIhAsAMsi jAva divvAiM bhoga bhogAI bhujamANaM pAsai 2 imeyArUve ajjhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA - kesa NaM esa apatthiyapatthae duraMtapaMtalakkhaNe hirisiriparivajjie hINapunnacAudase jannaM mamaM imAe eyArUvAe divvAe deviDDhIe jAva divve devANubhAve ladve patte abhisamannAgae upi appussue divvAI bhoga bhogAI bhuMjamANe viharai, evaM saMpehei 2 sAmANiyaparisovavannae deve sahAvei 2 evaM vayAsI kesa NaM esa devANuppiyA ! apatthiyapatthara jAva bhuMjamANe viharai 1, tae NaM te sAmANiyaparisovavannagA devA camareNaM asuriMdeNaM asurarannA evaM vRttA samANA haTTatuTThA jAva hayahiyayA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu jaeNaM vijaeNaM vaddhAveti 2 evaM vayAsI- esa NaM devANuppiyA ! sakke deviMde devarAyA jAva viharai, tae NaM se camare asuriMde asurarAyA tesiM sAmANiyaparisovavannagANaM devANaM aMtie eyamahaM soccA nisamma Asurute ruddhe kuvie caMDikkie misimisemANe te sAmANiyaparisovavannae deve evaM vayAsI - anne khalu bho ! (se) sakke devide devarAyA, anne khalu bho ! se camare asuriMde asurarAyA, mahiDDhIe khalu se sakke deviMde devarAyA, appaDhie khalu bho ! se camare asuriMde asurarAyA, taM icchAmi NaM devANuppiyA! 3 zatake uddezaH 2 camarotpAtaH sU0 143 // 306 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 307|| 3 zatake uddezaH2 camarotpAtaH mU0143 sakaM deviMdaM devarAyaM sayameva acAsAdettaettikaTu usiNe usiNabhUe yAyi hotyA, tae NaM se camare asuriMde asurarAyA ohiM pauMjai 2 mamaM ohiNA Abhoei 2 imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA-evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve 2 bhArahe vAse susamArapure nagare asogavaNasaMDe ujANe asogavarapAyavassa | ahe puDhavisilAvayaMsi aTTamabhattaM paDigiNhittA egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajittANa viharati, taM seyaM khalu me samaNa bhagavaM mahAvIraM nIsAe sakaM deviMdaM devarAyaM sayameva acAmAdettaettikahu evaM saMpehei 2 sayaNijjAo abbhuTei 2 ttA devadUsaM parihei 2 uvavAyasabhAe puracchimilleNaM dAreNaM Niggacchaha, jeNeva mabhA muhammA jeNeva coppAle paharaNakose teNeva uvAgacchai 2ttA phaliharayaNaM parAmusai 2 ege abIe phaliharayaNamAyAe mahayA amarisaM vahamANe camaracaMcAe rAyahANIe majjhamajjheNaM niggacchaha 2 jeNeva tigicchakUDe uppAyapavvae teNAmeva uvAgacchai 2ttA veubviyasamugghAeNaM samohaNai 2 ttA saMkhejjAiM joyaNAI jAva uttaraveuviyarUvaM viuvvai 2ttA tAe ukiTThAe jAva jeNeva puDhavisilApaTTae jeNeva mama aMtie teNeva uvAgacchati |2 mama tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareti jAva namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte! tumbhaM nIsAe | sakaM deviMda devarAyaM sayameva accAsAdittaettikaTu uttarapuracchime disibhAge avakamai 2 veubviyasamugyAeNaM | samohaNai 2 jAva docapi veubviyasamugdhAeNaM samohaNai 2 egaM mahaM ghoraM ghorAgAraM bhImaM bhImAgAraM bhAsuraM | bhayANIyaM gaMbhIraM uttAsaNayaM kAlaDDharattamAsarAsisaMkAsaM joyaNasayasAhassIyaM mahAboMdi viuvvai 2 apphoDei pra.A0172 // 30 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 308 // 3 zatake uddezaH2 camarotpAta: | su0143 2 vaggai 2 gajai 2 hayahesiyaM karei 2 hatthigulagulAiyaM karei 2 rahaghaNaghaNAiyaM karei 2 pAyadaddaragaM karei 2 | bhUmicaveDayaM dalayai 2 sIhaNAdaM nadai 2 uccholei 2 paccholei 2 tipaI chiMdai 2 vAma bhuyaM Usavei 2 dAhi NahatthapadesiNIe ya aMguTTaNaheNa ya vitiricchamuhaM viDaMbei 2 mahayA 2 saddeNaM kalakalaraveNaM karei, ege abIe | phaliharayaNamAyAe uDDhaM vehAsaM uppaie, gvobhaMte ceva aheloyaM kaMpemANe ceva meyaNitalaM AkarTa (sAkaida) teva | tiriyaloyaM phoDemANeva aMbaratalaM katthai gajaMto katthai vijjuyAyaMte katthai vAsaM vAsamANe katthaI raugghAyaM pakaremANe katthai tamukAyaM pakaremANe vANamaMtaradeve vittAsemANa 2 joisie deve duhA vibhayamANe 2 Ayarakkhe deve vipalAyamANe 2 phaliharayaNaM aMbaratalaMsi viyadRmANe 2 viujjhAemANe 2 tAe ukiTThAe jAva tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majhamajjheNaM vIyIvayamANe 2 jeNeva sohamme kappe jeNeva sohammabaDeMsae vimANe jeNeva sabhA sudhammA teNeva uvAgacchai 2 egaM pAyaM paumavaraveiyAe karei egaM pAyaM sabhAe suhammAe karei | phaliharayaNeNaM mahayA 2 saddeNaM tikkhutto iMdakIlaM AuDei 2 evaM vayAsI-kahi NaM bho! sake deviMde devarAyA? kahi NaM tAo caurAsIi sAmANiyasAhassIo? jAva kahi NaM tAo cattAri caurAsIio AyarakkhadevasAhassIo? kahi NaM tAo aNegAo accharAkoDIo aja aja haNAmi aja mahemi anja bahemi aja mama avasAo accharAo vasamuvaNamaMtuttikaTu taM aNiTuM akaMtaM appiyaM asu0 amaNu0 amaNA0 pharusa giraM nisiraha, tae NaM se sakke deviMde devarAyA taM aNiTuM jAva amaNAmaM assuyapuvvaM pharusaM giraM socA nisamma // 30 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH CARRORRC Asurutte jAva misimisemANe tivaliyaM bhiuDiM niDAle sAha1 camaraM asuriMda asurarAyaM evaM badAsI-haM bho |3 zatake camarA ! asuriMdA! asurarAyA! apatthiyapatthayA! jAMva hINapunnacAuddassA ajaM na bhavasi nAhi te suha- | uddezaH 2 matthItikaTu tattheva sIhAsaNavaragae vajaM parAmusai 2 taM jalaMtaM phuDataM taDataDataM ukkAsahasmAiM viNimmuya- camarotpAtaH | mANaM jAlAsahassAI pamuMcamANaM iMgAlasahassAiM pavikkhiramANaM 2 phuliMgajAlAmAlAsahassehiM cakkhuvikkhe- mU0143 vadiTTipaDighAyaM pakaremANaM hRyavahaairegateyadippaMtaM jatiNavegaM phullakiMsuyasamANaM mahanbhayaM bhayaMkaraM camarassa asuriMdassa asuraranno vahAe vajaM nisirai / tate NaM se camare asuriMde asurarAyA taM jalaMta jAva bhayaMkara | vajamabhimuhaM AvayamANaM pAsai pAsaittA jhiyAti pihAi jhiyAyittA pihAittA taheva saMbhaggamauDaviDae sAlaMbahatthAbharaNe uDDhapAe ahosire kakkhAgayaseyaMpiva viNimmuyamANe 2 tAe ukkiTThAe jAva tiriyamasaM| khajANaM dIvasamudANaM majhamajjheNaM vIIvayamANe 2 jeNeva jaMbuddIve 2 jAva jeNeva asogavarapAyave jeNeva mama aMtie teNeva uvAgacchai 2ttA bhIe bhayagaggarasare bhagavaM saraNamiti buyamANe mamaM doNhavi pAyANa aMtaraMsi vegeNa samovaDie (sU0 143) (granthAgram 2000) evaM asurakumAre'tyAdi, 'evam' anena mUtrakrameNeti, sa caivam-'uvari egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNa| sahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse ettha NaM asurakumArANaM devANaM cosaDhi bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti akkhAya'- 18 prA0971 mityAdi / 'viuvvemANA vatti saMrambheNa mahadvaikriyazarIraM kurvantaH 'pariyAremANA vatti paricArayantaH, parakIyadevInAM bhogaM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 31 // |3 zatake uddezaH 2 camarotpAta: su0143 4-SA- SAX kartukAmA ityarthaH, 'ahAlahassagAIti 'yati yathocitAni laghukhakAni-amahAsvarUpANi, mahatAM hi teSAM netuM gopayituM | vA'zakyatvAditi yathAlaghusvakAni, athAlaghUni-mahAnti variSThAnIti vRddhAH / 'AyAe'tti AtmanA svayamityarthaH 'egaMta'ti vijanam 'aMtaM ti dezam / 'se kahamiyANi pakareMti'tti atha kimidAnI ratnagrahaNAnantaramekAntApakramaNakAle prakurvanti vaimAnikA ratnAdAtRNAmiti / 'tao se pacchA kArya pavvahaMti'tti tato ratnAdAnAda 'pacchatti anantaraM 'se'tti eSAM ratnAdAtRNAmasurANAM 'kArya' dehaM 'pravyathante' prahAramananti vaimAnikA devAH, teSAM ca pravyathitAnAM vedanA bhavati jaghanyenAntarmuharjamutkRSTataH | SaNmAsAn yAvat / 'sabarA i vA' ityAdau zabarAdayo'nAryavizeSAH 'gahuM vatti gartA 'duggaM vatti jaladurgAdi 'dariM vatti darI-parvatakandarAM 'visamaM vatti viSama-gAtarvAdyAkulaM bhUmirUpaM 'nissAe'tti nizrayA''zritya 'dhaNubalaM vatti dhanurddharabalam | 'AgaleMti'tti Akalayanti jeSyAma ityadhyavasyantIti / 'naNNattha'tti 'nanu' nizcitam 'atra' ihaloke, athavA 'arihaMte vA nissAe uDDhaM uppayaMti' 'nAnyatra' tanizrayA'nyatra na, na tAM vinetyarthaH / 'dANAmAe'tti dAnamayyA, 'chaumatthakAliyAe'tti chadmasthakAla eva chadmasthakAlikA tasyAM 'dovi pAe sAhaTu'tti saMhRtya-saMha(ha)tau kRtvA, jinamudrayetyarthaH, 'vagghAri|yapANi'tti pralambitabhujaH,'IsiMpanbhAragaeNaM'ti prAgbhAraH-agratomukhamavanatatvam 'ahApaNihiehiM gattehiMti 'yathApraNihi taiH' yathAsthitaH 'vIsasAe'ti svabhAvata eva / 'pAsaiya tatthati pazyati ca tatra-saudharmakalpe 'maghavaMti maghA-mahAmeghAsta yasya | vaze santyasau maghavAnatastaM 'pAgasAsaNaM'ti pAko nAma balavAn ripustaM yaH zAsti-nirAkarotyasau pAkazAsano'tastaM 'sayakauMti zataM RtUnA-pratimAnAmabhigrahavizeSANAM zramaNopAsakapaJcamapratimArUpANAM vA kArtikazreSThibhavApekSayA yasyAsau zataRturatastaM 'saha 446 310 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH | 3 zatake | uddezaH2 camarotpAtaH TERRORREN ssakkhaMti sahasramaNAM yasyAsau sahasrAkSo'tastam, indrasya kila mantriNA pazca zatAni santi, tadIyAnAM cAkSNAmindraprayojanavyApRtatayendrasambandhitvena vivakSaNAttasya sahasrAkSatvamiti 'puraMdarati asurAdipurANAM dAraNAta purandarasta 'jAva dasa disAo'tti | iha yAvatkaraNAt 'dAhiNaDDhalogAhibaI battIsavimANasayasahassAhivaI erAvaNavAhaNaM muriMdaM asyaMbaravatyadhara' arajAMsi ca tAni | ambaravastrANi ca-khacchatayA''kAzakalpayasanAni arajo'mvaravastrANi tAni dhArayati yaH sa tathA tam , 'AlaiyamAlamauDa' AlagitamAlaM mukuTaM yasya sa tathA taM 'navahemacArucittacaMcalakuNDalavilihijjamANagaMDe' navAbhyAmiva hemnaH satkAbhyAM cArucitrAbhyAM | caJcalAbhyAM kuNDalAbhyAM vilikhyamAnau gaNDau yasya sa tathA tam , ityAdi tAvadvAcyaM yAvata "divveNaM teeNaM divyAe lesAe'tti, atha yatra yatparivAraM yatkurvANaM ca taM pazyati tathA darzayitumAha-'apatthiyapatthae'tti aprArthitaM prArthayate yaH sa tathA 'duraMta| paMtalakkhaNe'tti durantAni-duSTAvasAnAni ata eva prAntAni-amanojJAni lakSaNAni yasya sa tathA 'hINapugnacAuddase'tti hInAyAM puNyacaturdazyAM jAto hInapuNyacAturdazaH, kila caturdazI tithiH puNyA janmAzritya bhavati, sA ca pUrNA atyantamAgyavato janmani bhavati, ata AkrozatoktaM-'hINapuNNacAuddasetti 'mama'ti mama 'asyAm' etadrUpAyAM divyAyAM devaddhauM satyAM, tathA divye devAnumAge labdhe prApte abhisamanvAgate sati 'utpiti mameva 'appussupa'tti alpautsukyaH 'accAsAittapatti 'atyAzAtayituM' chAyAyA bhraMzayitumiti / 'usiNe'tti uSNaH kopasantApAt , kopasantApajaM coSNatvaM kasyacitsvabhAvato'pi syAdityAha-'usiNabhUe'tti asvAbhAvikamauSNyaM prApta ityarthaH, 'ege'tti sahAyAbhAvAt , ekatvaM ca bahuparivArabhAve'vi vivakSitasahAyAbhAvAdvayavahArato bhavatI. tyata Aha-'abiie'tti advitIyaH, piNDarUpamAtrasyApi dvitIyasthAbhAvAditi / 'egaM mahaMti ekA mahatIM bondImiti yogaH A0174 // 31 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 312 // 3 zatake uddezaH 2 camarotpAta: sa0143 RRRRRRRRR 'ghoraM ti hiMsrAM, katham ?-yato 'ghorAkArAM' hiMsrAkRti 'bhIma'ti 'bhImA' vikarAlatvena bhayajanikAM, katham ?-yato 'bhImAkArAM' bhayajanakAkRti 'bhAsuraMti bhAsvarAM 'bhayANIyaMti bhayamAnItaM yayA sA bhayAnItA'tastAm , athavA bhayaM bhayahetutvAdanIkaM-tatparivArabhUtamulkAsphuliGgAdi sainyaM yasyAH sA bhayAnIkA'tastAM 'gaMbhIra'ti gambhIrAM vikIrNAvayavatvAt 'uttAsaNaya'tti utrAsanikAM'trasI udvege' iti vacanAt smaraNenApyudvegajanikAM 'mahAboMdinti mahAprabhAbatanum 'apphoDeitti karAsphoTaM karoti 'pAyadaddaragaM'ti bhUmeH pAdenAsphoTanam 'uccholeiti agratomukhAM capeTAM dadAti 'paccholeitti pRSThatomukhAM capeTAM dadAti 'tivaI chiMdaitti malla iva raGgabhUmau tripadIcchedaM karoti 'Usaveiti ucchRtaM karoti "viDaMbeItti vivRtaM karoti 'sAkaDDhetevatti samAkarSayanniva 'viujjhAemANe'tti vyubhrAjamAnaH-zobhamAno vijRmbhamANo vA vyubhrAjayan vA'mbaratale parigharatnamiti yogaH 'iMdakIla'tti gopurakapATayugasandhinivezasthAnam / 'nAhi tetti naiva tava / 'phuliMgajAle tyAdi sphuliGgAnAM jvAlAnAM ca yA mAlAstAsAM ca yAni sahasrANi tAni tathA taiH, cakSurvikSepazca-cakSurbhamaH dRSTipratighAtazca-darzanAbhAvaH cakSurvikSepadRSTipratighAtaM tadapi kurvat , api vizeSaNasamuccaye 'hutavahe' tyAdi, hutavahAtirekeNa yattejastana dIpyamAnaM yattattathA 'jaiNavegaM'ti jayI zeSa| vegavadvegajayI vego yasya tattathA 'mahanbhaya'ti mahatAM bhayamamAditi mahadbhayaM, kasAdevamityata Aha-'bhayaGkaraM bhayakartR / 'jhiyAiti 'dhyAyati' kimetat ? iti cintayati, tathA 'pihAItti 'spRhayati' yadyevaMvidhaM praharaNaM mamApi syAdityevaM tadabhilapati, khasthAnagamanaM vAbhilapati, athavA 'pihAItti akSiNI pidhatte-nimIlayati, 'pihAi jhiyAiti pUrvoktameva kriyAdvayaM vyatyayena karoti, anena ca tasyAtivyAkulatoktA, 'taheva'ti yathA dhyAtavAMstathaiva tatkSaNa evetyarthaH, 'saMbhaggamauDaviDave ti saMbhagno mukuTaviTapa: Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 31 // 3 zatake uddezaH 2 vIrakSAmaNaM camaranirbha yatA | ma0144 zekharakavistAro yasya sa tathA // 'sAlaMbahatyAbharaNe'tti saha Alambena-pralambena vartante sAlambAni tAni hastAbharaNAni yasya adhomukhagamanavazAdasau sAlambahastAbharaNaH 'kakkhAgayaseyaMpiva'tti bhayAtirekAt kakSAgataM khedamiva muzcayan , devAnAM kila khedo na bhavatIti saMdarzanArthaH pivazabdaH 'jhatti vegeNaM ti vegena samavapatitaH, kathaM ?-'jhagiti' jhaTitikRtvA . tae NaM tassa sakkassa deviMdassa devaranno imeyArUve ajjhathie jAva samuppajitthA-no khalu pabhU camare asuriMde asurarAyA no khalu samasthe camare asuriMde asurarAyA nokhalu visae camarassa asuriMdassa asuraranno appaNo nissAe uDDhe uppaittA jAva sohammo kappo, NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA aNagAre vA bhAviyappaNo NIsAe uDDhe uppayati jAva sohammo kappo, taM mahAdukavaM khalu tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM aNagArANa ya accAsAyaNAettikaTu ohiM pauMjati 2 mamaM ohiNA AMbhoeti 2 hA hA aho hato'hamaMsittikaTu tAe ukkiTThAe jAva divvAe devagatIe vajassa vIhiM aNugacchamANe 2 tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majjhamajjheNaM jAva jeNeva asogavarapAyave jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai 2 mamaM cauraMgulamasaMpattaM vajaM paDisAharai (sUtraM 144) aviyAI me goyamA! muTThivAeNaM kesagge vIitthA, tae NaM se sakke deviMde devarAyA vajaM paDimAharittA mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 vaMdai namasai 2 evaM vayAsI-evaM khalu bhaMte! ahaM tumbhaM nIsAe camareNaM asuriMdeNaM asurarannA sayameva acAsAie, tae NaM mae parikuvieNaM samANeNaM camarassa asuriMdassa asuraranno vahAe baje nisaTTe, tae NaM me imeyArUve ajjhathie pra0A0175 SCRIBE // 313 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 314 // 3 zatake | uddezaH2 vIrakSAmaNaM camaranirbha yatA sa0145 jAva samuppajitthA-no khalu pabhU camare asuriMde asurarAyA taheva jAva ohiM pauMjAmi devANuppie ohiNA Abhoemi hA hA aho hatomItika tAe ukkiTThAe jAva jeNeva devANuppie teNeva uvAgacchAmi devANuppiyANaM cauraMgulamasaMpattaM vajaM paDisAharAmi vajapaDisAharaNaTTayAe NaM ihamAgae iha samosaDhe iha saMpatte iheva anja uvasaMpajittANaM viharAmi, taM khAmemi NaM devANuppiyA! khamaMtu NaM devANuppiyA! khamaMtu marahaMtu NaM devANuppiyA! NAibhujjo evaM pakaraNayAettikaTu mamaM vaMdai namasai 2 uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakkamai 2 vAmeNaM pAdeNaM tikkhutto bhUmi dalei 2 camaraM asuriMdaM asurarAyaM evaM vadAsI-mukko'si NaM bho camarA ! asu- riMdA asurarAyA ! samaNassa bhagavao mahAvIrassa pabhAveNaM, na hi te dANiM mamAo bhayamatthItikaTTu jAmeva disi pAunbhUe tAmeva disiM pddige|| (sU0145) 'pabhutti zaktaH 'samatthe tti saGgataprayojanaH 'hA hA' ityAdeH saMskAro'yaM-hA hA aho! hato'hamasmItikRtvA, vyaktaM caitat / 'aviyAIti, 'apica' ityabhyuccaye 'AI'ti vAkyAlaGkAre 'muDhivAeNaM'ti ativegena vajragrahaNAya yo muSTebandhane vAta utpanno'sau muSTivAtastena 'kesagge'tti kezAgrANi 'vIitthA' vIjitavAn / 'ihamAgae'tti tiryagloke 'iha samosaDr3he'tti susamArapure 'iha saMpatte ti udyAne 'ihevatti ihaivodyAne 'aje'ti 'adya' asminnahani athavA he Arya !-pApakarmavahirbhUta ! 'Arya! vA-svAmin ! 'uvasaMpajittANaM ti 'upasaMpadya upasaMpanno bhUtvA 'viharAmi' va 'nAibhujoti naiva bhUyaH 'evaM pakaraNayAeti evaM prakaraNatAyAM vartiSya iti zeSaH, 'dANiti idAnI sampratItyarthaH // iha leSTvAdikaM pudgalaM kSiptaM gacchantaM kSepakamanuSya // 314 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 315 // 3 zatake uddezaH2 zakrAdInAM gatayaH mU0146 pra0A0176 stAvad grahItuM na zaknotIti dRzyate, devastu kiM zakroti ? yena zakreNa vajaM kSiptaM saMhRtaM ca, tathA vanaM cedgahItaM camaraH karamAnna gRhIta ityabhiprAyataH prastAvanopetaM praznottaramAha bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati 2 evaM vadAsI-deveNaM bhaMte ! mahiMDDhIe mahajjutIe jAva mahANubhAge puvAmeva poggalaM khivittA pabhU tameva aNupariyahittANaM giNhittae ?, haMtA pabhU // se keNa?NaM bhaMte ! jAva giNihattae?, goyamA! poggale nikkhitte samANe puvvAmeva sigghagatI bhavittA tato | pacchA maMdagatI, bhavati, deve NaM mahiDDhIe pusvipiya pacchAvi sIhe sIhagatI ceva turiyaturiyagatI ceva, se teNaTeNaM pabhU geNhittae / jati NaM bhaMte ! deviMde mahiDDhIe jAva aNupariyahittANaM geNhittae kamhA NaM bhaMte ! sakke NaM deviMde devarannA (rAyA)camare asuriMde asurarAyA no saMcAeti sAhatdhi geNhittae ?, goyamA ! asurakumArANaM devANaM ahe gativisae sIhe 2 ceva turie 2 ceva, uDDhaM gativisae appe 2 ceva maMde maMde ceva, vemANiyANaM devANaM uDDhaM gativisae sIhe 2 ceva turie 2 ceva, ahe gativisae appe2 ceva maMde 2 ceva, jAvatiyaM khattaM sakke deviMde devarAyA uDDhe uppayati ekkaNaM samaeNaM taM vaje dohiM, jaM vaje dohiM taM camare tIhi, sabatthove sakassa deviMdassa devaranno uDDhaloyakaMDae, aheloyakaMDae saMkhejaguNe, jAvatiyaM khattaM camare asuriMde asurarAyA ahe ovayati ekkeNaM samaeNaM taM sakke dohiM, jaM sake dohiM taM vaje tIhiM, savvatthove camarassa asuriMdassa asuraranno aheloyakaMDae, uDDhaloyakaMDae saMkhejaguNe / evaM khalu goyamA sakkeNaM devideNaM devaraNNA camare asu // 315 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 316 // gatayaH tayaMka 1. riMde asurarAyA no saMcAeti sAhatthiM geNhittae // sakassa NaM bhaMte! deviMdassa devaranno uDUDhaM ahe tiriyaM ca gativisayassa kayare2hiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA!, goyamA! savvatthovaM khettaM sake 3 zatake deviMde devarAyA ahe ovayai ekkaNaM samaeNaM, tiriyaM saMkhaje bhAge gacchai, uDDhaM saMkhaje bhAge gcchi| camarassa uddezaH 2 ___ gamyagantrapekSayA 13 zakrAdInAM NaM bhaMte ! asuriMdassa asuraranno uDDhe | Urddha / 24 / 12 / 8 / . Urdhva tiryak | adhaH ahe tiriyaM ca gativisayassa kayare2- 0146 | iMdraH yo yoga02 yo01 hiMto appe vA bahue vA tulle vA vise. adhaH yo 1 ga03. ga23 | sAhie vA?, goyamA! sabvatthovaM khettaM ga0 23 ga. 5: yo0 2 camare asuride asurarAyA uDUDhaM upaadhaH iMdraH vajaH | camaraH / yati ekeNaM samaeNaM, tiriyaM saMkhenje zakraH Uddha yo0 2 yo 1 ga0 2. bhAge gacchai, ahe saMkheje bhAge gacchai, 8 vajraM tiryaka yo 1 // ga0 3. ga05:tri vajaM jahA sakkassa deviMdassa taheva navaraM bhAgadvaya- visesAhiyaM kAyavvaM // sakkassa NaM bhaMte! nyUnaga06 deviMdassa devaranno ovayaNakAlassa ya 16. / 24 camaraH adhaH yo0 1 ga 2 | yo0 2 | uppayaNakAlassa ya kayarehiMto appe | // 316 // vara camarA gavyUtatribhAgApekSayA 12 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Com vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI- yA vRttiH // 317 // %ARRC vA bahue vA tulle vA visesAhie thA?, goyamA! sambatthove sakassa deviMdassa devaranno uDDhaM uppayaNakAle, ovaSaNakAle saMkhejaguNe // camarassavi jahA sakkassa, NavaraM samvatthove ovayaNakAle, uppayaNakAle saMkhejaguNe // 3 zatake vajassa pucchA, goyamA! sabvatthove uppayaNakAle, ovayaNakAle visesAhie / / eyassa NaM bhaMte ! bajassa bajA uddezaH2 zakrAdInAhivaissa camarassa ya asuriMdassa asuraranno ovayaNakAlassa ya uppayaNakAlassa ya kayarezahito appe vA mUrkhAdi41, goyamA ! sakassa pa uppayaNakAle camarassa ya ovayaNakAle ee NaM donivi tullA savvasthovA, sakkassa yA gatiH | ovayaNakAle vajassa ya uppayaNakAle esa NaM doNhavi tulle saMkhejaguNe, camarassa u uppayaNakAle bajjasma ya mU0146 ovayaNakAle esa NaM doNhavi tulle visesAhie (sU0 146) pra.A0177 ___'bhaMte! ityAdi, 'sIheti zIgho vegavAn , sa ca zIghragamanazaktimAtrApekSayA'pi sAdata Aha-'sIhagaI ceva'tti zIghra| gatireva, nAzIghragatirapi, evaMbhUtazca kAyApekSayA'pi syAdata Aha-turiyatti tvaritaH-svarAvAn , sa ca gateranyatrApi syAdityata | Aha-turiyagaiti 'tvaritagatiH' mAnasautsukyapravartitavegavadgatiriti, ekArthA vaite zabdAH 'saMcAie'ti zakitaH 'sAhatthi'nti svahastena / 'gaivisae'tti, iha yadyapi gatigocarabhUtaM kSetraM gativiSayazabdenocyate tathA'pi gatireveha gRhyate, zIghrAdivizeSaNAnAM kSetre'yujyamAnatvAditi, 'sIhe'tti zIghro vegavAn , sa cAnaikAntiko'pi syAdata Aha-'sIhe ceva'tti zIghra eva, etadeva prakarSa| dhRttipratipAdanAya paryAyAntareNAha-tvaritastvaritazcaiveti, 'appe appe ceva'tti atizayenAlpo'tistoka ityarthaH, 'maMde maMde ceva'tti // 317 // atyantamandaH, etena ca devAnAM gatisvarUpamAtramuktam // etasiMzca gatisvarUpe sati zakravajracamarANAmekamAne UrdhvAdau kSetre gantavye Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA 3 zatake uddezaH zakrAdInAmUrkhAdi pajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 31 // gatiH sU0147 paH kAlabhedo bhavati taM pratyekaM darzayannAha-'jAvaiya'mityAdi, athendrasyorvAdhAkSetragamane kAlabhedamAha-'savvatthove sakkasse'tyAdi, 'sarvastokaM' svalpaM zakrasya Urdhvalokagamane kha(ka)NDakaM-kAlakhaNDaM UrbalokakaNDakaM, Urdhvalokagamane'tizIghratvAttasya, adholokagamane kaNDakaM-kAlakhaNDamadholokakaNDakaM saGghayAtaguNaM. UrdhvalokakaNDakApekSayA dviguNamityarthaH, adholokagamane zakrasya manda| gatitvAt , dviguNatvaM ca 'sakkassa uppayaNakAle camarassa ya ovayaNakAle ee NaM doNNivi tullA' tathA 'jAvatiyaM khettaM camare 3 ahe ovayai ikeNaM samaeNaM taM sako dohiMti vakSyamANavacanadvayasAmarthyAllabhyamiti, 'jAvaiya'mityAdisUtradvayamadhaHkSetrApekSaM pUrvavadvyAkhyeyaM, 'evaM khalu' ityAdi ca nigamanam / atha zakrAdInAM pratyekaM gatikSetrasyAlpabahutvopadarzanAya sUtratrayamAha-'sakkasse'tyAdi, tatra Urdhvamadhastiryak ca yo gativiSayo-gativiSayabhUtaM kSetramanekavidhaM tasya madhye kataro gativiSayaH katarasAdgativiSayAtsakAzAdalpAdiH ? iti praznaH, uttaraM tu sarvastokamadhaHkSetraM samayenAvapatati, adho mandagatitvAcchakrasya, 'tiriya saMkheje bhAge gacchaitti kalpanayA kilaikena samayena yojanamadho gacchati zakraH, tatra ca yojane dvidhAkRte dvau bhAgau bhavataH, tayozcaikasmin dvibhAge mIlite trayaH saGgayeyA bhAgA bhavanti, atastAn tiryaga gacchati, sArddha yojanamityarthaH, tiryaggatau tasya zIghragatitvAt , 'uDDhaM saMkheje bhAge gacchaha'tti yAn kila kalpanayA trIn dvibhAgAMstiryaggacchati teSu caturthe'nyasmin dvibhAge mIlite catvAro dvibhAgarUpAH saGkhyAtabhAgAH saMbhavanti atastAnrddha gacchati / atha kathaM sUtre saGkhyAtabhAgamAtragrahaNe satIdaM niyatabhAgavyAkhyAnaM kriyate ?. ucyate. 'jAvaiyaM khettaM camare 3 ahe ovayai ekkeNaM samaeNaM taM sakke dohiM' tathA 'sakkassa uppayaNakAle camarassa ovayaNakAle ete the| donivi tullA' iti vacanato nizcIyate-zako yAvadadho dvAbhyAM samayAbhyAM gacchati tAvadUrdhvamekeneti dviguNamadhAkSetrAdardhvakSetraM. R5R-Cons |318 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIpA vRttiH 3 zatake uddezaH 2 pa00178 zakrAdInAmUrkhAdigatiH mu0147 *4-9454 etayozcApAntarAlavarti tiryakakSetramato'pAntarAlapramANenaiva tena bhavitavyamityadhaHkSetrApekSayA tiryakakSetraM sArddha yojanaM bhavatIti vyA| khyAtaM, Aha ca cUrNikAra:-'egeNaM samaeNaM ovayai ahe joyaNaM egeNeva samaeNaM tiriya divaiDhaM gacchai uDDhaM do joyaNANi sakkoti // 'camarassa Na'mityAdi 'samvatthovaM khettaM camare 3 uDDhe uppayai ekeNa samaeNaM'ti Urdhvagatau mandagatitvAttasya, tacca | kila kalpanayA tribhAganyUnaM gavyatatrayaM, 'tiriyaM saMkheje bhAgetti tasminneva pUrvokte tribhAganyUnagavyatatraye dviguNite ye yojanasya saGkhayeyA bhAgA bhavanti tAn gacchati, tiryaggatau zIghrataragatitvAttasya, 'ahe saMkheje bhAge gacchaitti pUrvokte tribhAgadvayanyUne gavyUtaSadke tribhAganyUnagavyUtatraye mIlite ye sakhyeyA bhAgA bhavanti tAn gacchati, yojanadvayamityarthaH, atha kathaM saGkha yAtabhAga| mAtropAdAne niyatasaGkhayeyabhAgatvaM vyAkhyAyate ?, ucyate, zakrasyordhvagatezcamarasya cAdhogateH samatvamuktaM, zakrasya cordhvagamanaM sama| yena yojanadvayarUpaM kalpitamatazcamarasyAdhogamanaM samayena yojanadvayamuktaM, tathA 'jAvaiyaM sake 3 uDDhe uppayai egeNaM samaeNaM taM vajaM dohi, jaM vajaM dohiM taM camare tIhiMti vacanasAmarthyAt pratIyate zakrasya yarca gatikSetraM tasya tribhAgamAtrarUpaM camarasyordhvagatikSetra, | ato vyAkhyAtaM tribhAganyUnatrigavyUtamAnaM taditi, UrdhvakSetrAdhogatikSetrayozcApAntarAlavarti tiryakSetramitikRtvA tribhAgadvayanyUnaSaDgabyUtamAnaM tadvyAkhyAtamiti, yacca cUrNikAreNoktaM-'camaro uDDa joyaNa'mityAdi tanAvagataM, 'vajaM jahA sakkassa tahevatti vajramAzritya gativiSayasyAlpabahutvaM vAcyaM yathA zakrasya tathaiva, vizeSayotanAthaM tvAha-'navaraM visesAhiyaM kAyavvaM ti, taccaivam'vajassa NaM bhaMte ! uDDhaM ahe tiriyaM ca gaivisayassa kayare kayarehito appe vA 4 1, goyamA ! savvatthovaM khettaM vaje ahe ovayai | ekeNaM samaeNaM, tiriyaM visesAhie bhAge gacchai'tti, vAcanAntare tu etatsAkSAdevoktamiti, asthAyamartha:-sarvastokaM kSetraM vajramadho | Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 320 // |3 zatake uddezaH2 | zakrAdInAmUrkhAdi gatiH su0147 RAKAR bajatyekena samayena, adho mandagatitvAttasya vajrasya, tacca kila kalpanayA tribhAganyanaM yojanaM, tiryak tacca vizeSAdhiko bhAgau gacchati, zIghrataragatitvAt , tau ca kila yojanasya dvau tribhAgau vizeSAdhikau, satribhAgaM gavyatatrayamityarthaH, tathovaM vizeSAdhiko bhAgau gacchati, yau kila tiryagvizeSAdhiko bhAgau gacchati tAvevordhvagato kizcidvizeSAdhiko, Urdhvagatau zIghrataragatitvAt , paripUrNa yojanamityarthaH, atha kathaM sAmAnyato vizeSAdhikatve'bhihite niyatabhAgatvaM byAkhyAyate !, ucyate, 'jAvaiyaM camare 3 ahe ovayai ekkeNaM samaeNaM tAvaiyaM sakke dohiM, jaM sake dohiM taM vajje tIhiMti vacanasAmarthyAcchakAdhogatyapekSayA vajrasya tribhAganyUnAdhogatirlabdheti tribhAganyUnaM yojanamiti sA vyAkhyAtA, tathA 'sakkassa ovayaNakAle vajassa ya uppayaNakAle esa NaM doNDavi tulle' iti | vacanAdavasIyate yAvadekena samayena zakro'tho gacchati tAvadvajramUvaM, zakrazcakenAdhaH kila yojanaM evaM vajramUz2a yojanamitika| tvocaM yojanaM tasyoktaM, UrdhvAdhogatyozca tiryaggaterapAntarAlavartitvAttadapAntarAlavatyaiva satribhAgagavyUtatrayalakSaNaM tiryaggatipramANamuktamiti // anantaraM gativiSayasya kSetrasyAlpabahutvamuktaM, atha gatikAlasya tadAha-'sakassa Na'mityAdi sUtratrayaM / zakrAdInAM gatikAlasya pratyekamalpabahutvamuktaM, atha parasparApekSayA tadAha-'eyassa NaM bhaMte ! vajasse'tyAdi, 'ee NaM doSiNavi talla'tti zakracamarayoH svasthAnagamanaM prati vegasya samatvAdutpatanAvapatanakAlau tayostulyau paraspareNa, 'savvatthova'tti vakSyamANApekSayeti, tathA 'sakkasse' tyAdau 'esa NaM doNhavi tulle tti ubhayorapi tulyA, zakrAvapatanakAlo vajotpAtakAlasya tulyaH, vajrotpAtakAlazca zakrAvapatanakAlasya tulya ityarthaH, 'saMkhejaguNe'tti zakrotpAtacamarAvapAtakAlApekSayA, evamanantarasUtramapi bhAvanIyam // tae NaM camare asuriMde asurarAyA vajabhayavippamukke sakkeNaM deviMdeNaM devarannA mahayA avamANeNaM avamANie RCRAF% // 320 // A0179 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 321 // - - samANe camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsi sIhAsaNaMsi ohayamaNasaMkappe ciMtAsoyasAgarasaMpaviDhe karayalapalhatyamuhe adRjjhANovagae bhUmigayadiTTIe jhiyAti, tate NaM taM camaraM asuriMda asurarAyaM | sAmANiyaparisovavannayA devA ohayamaNasaMkappaM jAba jhiyAyamANaM pAsaMti 2 karayala jAva evaM vayAsI-15| uddezaH 2 kiNNaM devANuppiyA! ohayamaNasaMkappA jAba jhiyAyaha?, tae NaM se camare amariMde asura te sAmANiyapari- camarotpAta: mR0147 sovavannae deve evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA! mae samaNaM bhagavaM mahAvIraM nIsAe sake deviMde devarAyA sayameva acAsAdie, tae NaM teNaM parikuvieNaM mamANeNaM mama vahAe baje nisiTTe, taM bhaddaNNaM bhavatu devANuppiyA! samaNassa bhagavao mahAvIrassa jasma mamhimanupabhAveNa akiDe avvahie aparitAvie ihamAgae iha samosaDDhe iha saMpatta iheva arja uvasaMpajjittANaM viharAmi, taM gacchAmo NaM devANuppiyA! samaNa bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo jAva pajjuvAsAmottika causaTThIe sAmANiyasAhassIhiM jAva savviDDIe jAva2 jeNeva asogavarapAyave jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai 2 mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva namaMsittA evaM vadAsI-evaM khala bhaMte! maga tumbhaM nIsAe sake deviMde devarAyA sayameva accAsAdie jAva taM bhaI NaM bhavatu devANuppiyANaM mamhi jassa aNupabhAveNaM avidve jAba viharAmi, taM khAmemi NaM devANuppiyA! jAva uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakamaha 2ttA jAva battIsaibaddhaM navihiM uvadaMsei 2 jAmeva disiM pAu dAsa pA // 32 // bhUe tAmeva disiM paDigae, evaM khalu goyamA ! camareNaM aMsuriMdeNaM asurarannA mA divvA deviDDhI laddhA pattA - UCREACHER------ -- Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 322 // A%ACROS jAba abhisamannAgayA, ThitI sAgarovamaM, mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM kAhiti // (mRtraM 147) 'ohayamaNasaMkappetti upahato-dhvasto manasaH saGkalpo-darpaharSAdiprabhavo vikalpo yasya sa tathA, "ciMtAsogasAgaramaNu- 3 zatake paviDhe'tti cintA-pUrvakRtAnusmaraNaM zoko-dainyaM tAveva sAgara iti vigraho'tastaM 'karatalapalhatthamuhe'tti karatale paryastaM-adho uddezaH 2 asurANAM mukhatayA nyastaM mukhaM yena sa tathA, 'jassamamhimanupabhAveNaM ti yasya prabhAveNa ihAgato'si-bhavAmIti yogaH, kiMbhUtaH sanni saudharmagamatyAha-'akiTTe'tti 'akRSTaH' avilikhitaH akliSTo vA-abAdhito, nirvedanamityarthaH, etadeva kathamityAha-'avvahie'tti anya nehetu thitaH, atADitatve'pi jvalanakalpakulizasannikarSAtparitApaH syAdatastaM niSedhayannAha-'aparitAvie'tti, 'ihamAgae ityAdi viva- sU0148 kSayA pUrvavavyAkhyeyaM, 'iheva aje'tyAdi, ihaiva sthAne 'adya' aminahani 'upasaMpadya prazAnto bhUtvA viharAmIti // pUrvamasurANAM bhavapratyayo vairAnubandhaH saudharmagamane heturuktaH, atha tatraiva hetvantarAbhidhAnAyAha kiMpattiyaM NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo?, goyamA ! tesiNaM devANaM | ahaNovavannagANa vA carimabhavatthANa vA imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjai-aho NaM amhehiM divvA deviDDhI laddhA pattA jAva abhisamannAgayA jArisiyA NaM amhehiM divyA deviDDhI jAva abhisamannAgayA tArisiyA NaM sakkeNaM devideNaM devaranA divvA deviDDhI jAva abhisamannAgayA jArisiyA NaM sakkeNaM devideNaM devarannA jAva abhisamannAgayA tArisiyA NaM amhehivi jAva abhisamannAgayA, taM gacchAmo NaM sakkassa deviM IMI|322 // dassa devaranno aMtiyaM pAunbhavAmo, pAsAmo tAva sakkassa deviMdassa devaranno divvaM deviDhi jAva abhisamannA- A0180 AUR SES Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 323 // gayaM, pAsatu tAva amhavi sake devide devarAyA divvaM deviDhi jAva abhisamaNNAgayaM, taM jANAmo tAva sakassa deviMdassa devaranno divvaM deviDhi jAva abhisamannAgayaM, jANar3a tAva amhavi sake deviMde devarAyA divvaM deviDhi jAva abhisamaNNAgayaM, evaM khalu goyamA ! asurakumArA devA uDUDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo / sevaM bhaMte! sevaM bhaMte! tti // (sU0 148) camaro samatto // 3-2 // 'kiMpattiyaNNa' mityAdi, tatra 'kiMpattiyaM' ti kaH pratyayaH - kAraNaM yatra tat kiMpratyayam 'ahuNovavaNNANaM' ti utpannamAtrANAM 'carimabhavatthANa vatti bhavacaramabhAgasthAnAM ?, cyavanAvasara ityarthaH // iti tRtIyazatake dvitIya uddezakaH dvitIyodezake camarotpAta uktaH, sa ca kriyArUpaH, ataH kriyAsvarUpAbhidhAnAya tRtIyodezakaH, sa ca - te kAle teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nagare hotthA jAva parisA paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jAva aMtevAsI maMDiyaputte NAmaM aNagAre pagatibhaddae jAva pajjuvAsamANe evaM vadAsI kati NaM bhaMte! kiriyAo paNNattAo ?, maMDiyaputtA ! paMca kiriyAo paNNattAo, taMjahA - kAiyA ahigaraNiyA pAusiyA pAriyAvaNiyA pANAivAyakiriyA / kAiyA NaM bhaMte! kiriyA kativihA paNNattA ?, maMDiyaputtA ! dubihA paNNattA, taMjahA- aNuvarayakAyakiriyA ya duppauttakAyakiriyA ya / ahigaraNiyA NaM bhaMte! kiriyA kativihA paNNattA !, maMDiyaputtA ! duvihA paNNattA, taMjahA - saMjoyaNAhigaraNakiriyA ya nivvattaNAhigaraNakiriyA ya / pAosiyA NaM bhaMte! kiriyA kativihA paNNattA ?, maMDiyaputtA ! duvihA paNNattA 1, taMjahA jIva pAosiyA 3 zatake uddezaH 3 kriyAbhedAH mU0 148 // 323 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 324 // 3 zatake | uddezaH3 kriyAbhedAH sU0149 * ya ajIvapAdosiyA ya / pAriyAvaNiyA NaM bhaMte ! kiriyA kaivihA paNNattA?, maMDiyaputtA! duvihA paNNattA, taMjahA-sahasthapAriyAvaNiyA ya parahatthapAriyAvaNiyA y| pANAivAyakiriyA NaM bhaMte! pucchA, pANAivAyakiriyA kaivihA paNNattA?, maMDiyaputtA! duvihA paNNattA, taMjahA-sahatthapA. parahatthapA0 kiriyA ya // (sU0 149) / / | teNaM kAleNa'mityAdi, tatra 'paMca kiriyAoM'tti karaNaM kriyA, karmabandhanibandhanA ceSTetyarthaH 'kAiya'tti cIyata iti | kAyaH-zarIraM tatra bhavA tena vA nivRttA kAyikI?, 'ahigaraNiya'tti adhikriyate narakAdiSvAtmA'nenetyadhikaraNaM-anuSThAnavizeSaH bAhyaM vA vastu cakrakhaGgAdi tatra bhavA tena vA nivRttetyAdhikaraNikI 2, 'pAusiya'tti pradveSo-matsarastatra bhavA tena vA nivRttA sa |eva vA prAdveSikI 3, 'pAritAvaNiya'tti paritApanaM paritApA-pIDAkaraNaM tatra bhavA tena vA nivRttA tadeva vA pAritApanikI 4, | 'pANAtivAyakiriyatti prANAtipAta:-prasiddhastadviSayA kriyA prANAtipAta eva vA kriyA prANAtipAtakriyA 5 / 'aNuvarayakAyakiriyA yatti anuparataH-aviratastasya kAyakriyA'nuparatakAyakriyA, iyamaviratasya bhavati, 'duppauttakAyakiriyA ya'tti duSTaM prayukto duSprayuktaH sa cAsau kAyazca duSprayuktakAyastasya kriyA duSprayuktakAyakriyA. athavA duSTaM prayuktaM-prayogo yasya sa duSprayukta| stasya kAyakriyA, iyaM pramattasaMpatasyApi bhavati, viratimataH pramAde sati kAyaduSTaprayogasya sadbhAvAt , 'saMjoyaNAhigaraNakiriyA | yati saMyojanaM halagaraviSakUTayantrAdyaGgAnAM pUrvanivarcitAnAM mIlamaM tadevAdhikaraNakriyA saMyojanAdhikaraNakriyA. 'nivvattaNAhi|garaNakiriyA yatti nivarttanaM-asizaktitomarAdInAM niSpAdanaM tadevAdhikaraNakriyA nivartanAdhikaraNakriyA, 'jIvapAosiyA ***** prA0281 // 324 // **** Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 325 // 3 zatake uddezaH3 kriyAbhedAH mU0150 yatti jIvasa-AtmaparatadubhayarUpasyopari pradveSAd yA kriyA pradveSakaraNameva vA, 'ajIvapAusiyA yati ajIvasyopari pradveSAdyA kriyA pradveSakaraNameva vA, 'sahatthapAritAvaNiyA yati vahastana khasya parasya tadubhayasya vA paritApanAd-asAtodIraNAdyA kriyA paritApanAkaraNameva vA sA khahastapAritApanikI, evaM parahastapAritApanikyapi, evaM prANAtipAtakriyA'pi / uktAH kriyAH atha tajjanyaM karma tadvedanAM cAdhikRtyAha pubdhi bhNte| kiriyA pacchA vedaNA puvi vedaNA pacchA kiriyA ?, maMDiyaputtA! pubvi kiriyA pacchA vedaNA, No pubbi vedaNA pacchA kiriyA // (sUtraM 150) asthi NaM bhaMte! samaNANaM niggaMdhANaM kiriyA kajai, haMtA! asthi / kahaM Na bhate! samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajai ?, maMDiyaputtA ! pamAyapaJcayA joganimittaM ca, evaM khalu samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajati // (sUtraM 151) // 'pubdhi bhaMte ! ityAdi, kriyA-karaNaM tajjanyatvAtkarmApi kiyA, athavA kriyata iti kriyA-kamaiva, vedanA tu karmaNo'nubhavaH, mA ca pazcAdeva bhavati, karmapUrvakatvAttadanubhavasyeti / / atha kriyAmeva khAmibhAvato nirUpayannAha-'asthi Na'mityAdi, astyayaM pakSo yaduta kriyA kriyate-kriyA bhavati, pramAdapratyayAt yathA duSprayuktakAyakriyAjanyaM karma, yoganimittaM ca yathairyApathikaM karma / / kriyAdhikArAdidamAha jIve NaM bhaMte ! sayA samiyaM eyati yati calati phaMdai ghaTTai khubbhai udIrai taM taM bhAvaM pariNamati, hantA ! maMDiyaputtA! jIve NaM sayA samiyaM eyati jAvata taM bhAvaM pariNamai / jAvaM ca NaM bhaMte ! se jIve // 325 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayA samitaM jAva pariNamai tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA bhavati ?, No tiNa? samajhe, se vyAkhyA-1 keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-jAvaM ca se jIve sayA samitaM jAva aMte aMtakiriyA na bhavati?, maMDiyaputtA! 3 zatake prajJaptiH jAtraM ca jIve samma samijAva pariNamanilA case jAve AraMbhai sAraMbhai samAraMbhai AraMbha uzaH3 abhayadevI ejanAdAvayadRi sAraM bahasamAraMbha va AraMbhAmArga mAnalA samAraMbhamaNe AraMbhe vaTTamANe sAraMbhe vaTTamANe yA vRttiH __ mokSaH isa prAraMbha kamA bahI pANA bhUgANe jIkA sampUrNa dukhAvaNayAe sozAvaNayAe jUrAvaNayAe sU0151 // 326 // ticyAvaNayAra vihAyaNayAe pariyAvaNayAe vadRi, se teNaTeNaM maMDiyaputtA! evaM vuccai-jAvaM ca NaM se | | jIve sayA samiyaM eyati jAva pariNamati tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA na bhavai / / jIve Na bhate ! sayA mamiyaM No eyaha jAva no taM taM bhAvaM pariNamai ?, haMtA maMDiyaputtA! jIve NaM sayA sa kAmA0182 miyaM jAva no pariNamati / jAvaM ca NaM bhaMte ! se jIve no eyati jAva no taM taM bhAvaM pariNaprati tAvaM ca eM tassa jIvassa aMte aMtatiriyA bhavai?, haMtA! jAva bhavati / se keNaDhaNaM bhaMte! jAva bhavati?, maMDiyaputtA! jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM No eyati jAva No pariNamai tAvaM ca NaM se jIve no AraMbhai no sAraMbhai no samAraMbhai no AraMbhe vai No sAraMbhe vadRi No samAraMbhe vaTTai aNAraMbhamANe asAraMbhamANe asamAraMbhamANe AraMbhe avadRmANe sAraMbhe avamANe mamAraMbhe avadRmANe bahaNaM pANANaM 4 adukkhAvaNayAe jAva apariyAvaNayAe vai / se jahAnAmae kei purise sukaM taNahatthayaM jAyateyaMsi pakkhivejA, se naNaM maMDiyaputtA! se 4%%%A4%2587 haa|326|| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 327 // 3 zatake uddezaH3 ejanAdAva mokSaH mu0152 SC ke taNahatthara jAyateyaM si pakkhitte samANe khippAmeva masamasAvijai 1, hatA! masamasAvijai, se jahA-1 nAmae ke purise tattaMsi ayakavallaMsi udayabiMdU pakkhivejA, se nUrNa maMDiyaputtA! se udarabiMdU tattaMsi ayakavalaMmi pakkhitte samANe khippAmeva viddhaMmamAgacchai ?, haMtA! viddhaMsamAgacchaDa, se jahAnAmae haraNa miyA puNNe puNNaNamANe bolaTThamANe vosahamANe samabharaghaDattAe ciTThati ?, haMtA citi, ahe NaM kei purise taMsi harayaMmi egaM mahaM NAvaM satAmavaM sacchidaM ogAhejA, se nUNaM maMDiyaputtA ! sA nAvA tehiM AmavadArehiM AparemANI 2 puNNA pugNappamANA bolaTTamANA vosaTTamANA samabharaghaDatAe ciTThati ?, haMtA ! ciTThati, ahe NaM kei purise tIse nAvAra savato samaMtA AmavadArAI piheDa 2 nAvAussicaNaeNaM udayaM ussicijA, se nRNaM maMDiyaputtA! sA nAvA taMsi udayaMsi ussicijjaMsi samANasi vippAmeva uDDhaM udAi ?, haMtA! udAijA. evAmeva maMDiyaputtA ! attattAsaMvuDassa aNagArassa IriyAsamiyassa jAya guttabhayAriyassa AuttaM gacchamANassa ciTThamANassa nisIyamANassa tuyaTTamANassa AuttaM vatyapaDiggahakaMcalapAyapuMchaNaM gehamANassa NigvivamANassa jAva cakkhupamha nivAyamavi vemAyA sahumA IriyAvahiyA kiriyA kAi, sA paDhamasamayabaddhapaTTA bitiyasamayavetiyA tatiyasamayanijariyA mA baddhA puTThA udIriyA vediyA nijiNNA seyakAle akammaM vAvi bhavati, se teNa?Na maMDiyaputtA! evaM bucati-jAvaM ca se jIve sayA samiyaM no eyati jAvA aMte aMtakiriyA bhavati // (sU0 152) - - 52-*-*-* - 327 // hai| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 328 // |3 zatake | uddezaH 3 ejanAdAva mokSaH sU0153 CAKARCH 'jIve 'mityAdi, iha jIvagrahaNe'pi sayoga evAsau grAhyaH, ayogasyaijanAderasambhavAta, 'sadA' nityaM 'samiyaMti sapramANaM Baa 'eyaiti ejate-kampate 'eju kampane' iti vacanAn 'veyaitti 'vyejate' vividhaM kampate 'calaI'tti sthAnAntaraM gacchati 'phaMda itti 'spandate' kiJciccalati 'spadi kiJciccalane iti vacanAt , anyamavakAzaM gatvA punastatraivAgacchatItyanye, 'ghaTTaItti sarvadikSu | calati, padArthAntaraM vA spRzati, 'khumbhai'tti 'kSubhyati' pRthivIM pravizati, kSobhayati vA pRthivIM, bibheti vA, 'udIraitti prAbalyena | prerayati, padArthAntaraM pratipAdayati vA, zeSakriyAbhedasaGgrahArthamAha-taM taM bhAvaM pariNamaitti utkSepaNAvakSepaNAkuzcanaprasAraNAdikaM | pariNAma yAtItyarthaH, eSAM caijanAdibhAvAnAM kramabhAvitvena sAmAnyataH sadeti mantavyaM, na tu pratyekApekSayA, kramabhAvinAM yugapada-| bhASAditi, 'tassa jIvassa aMtetti maraNAnte 'aMtakiriya'tti sakalakarmakSayarUpA, 'AraMbhaitti Arabhate pRthivyAdInupadra| vayati 'sAraMbhai'tti "saMrabhate' teSu vinAzasaGkalpaM karoti 'samAraMbhai'tti 'samArabhate' tAneva paritApayati, Aha ca-"saMkappo saMraMbho paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao sanvanayANaM vimuddhANaM // 1 // " idaM ca kriyAkriyAvataH(toH) kathaJcidabheda ityabhidhAnAya tayoH samAnAdhikaraNataH mUtramuktam , atha tayoH kathazcid bhedo'pyastIti darzayituM pUrvoktamevArtha vyadhikaraNata Aha'AraMbhe'ityAdi, Arambhe adhikaraNabhUte vartate jIvaH, evaM saMrambhe samArambhe ca, anantaroktavAkyArthadvayAnuvAdena prakRtayojanAmAhaArambhamANaH saMrabhamANaH samArabhamANo jIva ityanena prathamo vAkyArtho'nUditaH, Arambhe vartamAna ityAdinA tu dvitIyaH, 'dukkhAvaNayAe' ityAdau tAzabdasya prAkRtaprabhavatvAt 'duHkhApanAyAM' maraNalakSaNaduHkhaprApaNAyAm, athavA iSTaviyogAdiduHkhahetuprApaNAyAM, varcata iti yogaH, tathA 'zokApanAyA~ dainyaprApaNAyAM 'jUrAvaNatAe'ci zokAtirekAccharIrajIrNatAprApaNAyAM 'tippAvaNayA pra0mA0183 // 32 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e'tti 'tepApanAyo' 'tipRSTepa kSaraNArthI' itivacanAt zokAtirekAdevAzrulAlAdikSaraNaprApaNAyAM 'piTTAvaNatAe'tti piTTanaprApaNAyAM vyAkhyA tatazca paritApanAyAM zarIrasantApe vartate, kacitpaThyate 'dukkhAvaNayAe ityAdi, tacca vyaktameva, yacca tatra 'kilAmaNayAe uddA- 3 zatake prajJaptiH vaNayAe' ityadhikamabhidhIyate tatra 'kilAmaNayAe'tti glAninayane 'uddAvaNayAe'tti uttrAsane // uktArthaviparyayamAha-'jIve abhayadevI uddezaH3 ejanAdauyA vRttiHNamityAda, 'NA eyaiti |Na'mityAdi, 'No eyaitti zailezIkaraNe yoganirodhAno ejata iti, ejanAdirahitastu nArambhAdiSu varttate, tathA ca na prANAdInAM nAntakriyA duHkhApanAdiSu, tathA'pi ca yoganirodhAbhidhAnazukla yAnena sakalakarmadhvaMsarUpA'ntakriyA bhavati tatra dRSTAntadvayamAha-'se jahe'. // 329 // mU0153 | tyAdi. "tiNahatthayaMti tRNapUlakaM 'jAyateyaMsitti vahnau 'masamasAvijaiti zIghraM dahyate, iha ca dRSTAntadvayasyApyupana-18 yArthaH sAmarthyagamyo, yathA-evamejanAdirahitasya zukladhyAnacaturthabhedAnalena karmadAhyadahanaM syAditi / atha niSkriyasyaivAntakriyA bhava| tIti naudRSTAntenAha-'se jahANAmae'ityAdi, iha zabdArthaH prAgvat navaram 'uddAi'tti udyAti-jalasyopari vartate 'attatAsaMvuDassa'tti AtmanyAtmanA saMvRtasya, pratisaMlInasvetyarthaH, etadeva 'iriyAsamiyasse'tyAdinA prapaJcayati-'AuttaMti Ayuktam , upayogapUrvakamityarthaH 'jAva cakkhupamhanivAyamavitti kiMbahunA AyuktagamanAdinA sthalakriyAjAlenoktena ? yAvaccakSuHpakSma|| nipAto'pi, prAkRtatvAlliGgavyatyayaH, unmeSanimeSamAtrakriyA'pyasti, AstAM gamanAdikA, tAvaditi zeSaH, 'vemAya'tti vividhamAtrA, antarmuha dardezonapUrvakoTIparyantasya kriyAkAlasya vicitratvAt , vRddhavAH punarevamAhuH-yAvatA cakSuSo nimeSonmeSamAtrA'pi kriyA kriyate tAvatA'pi kAlena vimAtrayA stokamAtrayA'pIti, kacidvimAtretyasya sthAne 'sapehApati dRzyate tatra ca 'svaprekSayA' khecchayA cakSuHpakSmanipAto, na tu parakRtaH, 'suhumatti sUkSmabandhAdikAlA 'IriyAvahiyati IryApatho-gamanamArgastatra bhavA airyApathikI, // 329 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 330 // kevala yogapratyayeti bhAvaH 'kiriye 'ti karma sAtavedanIyamityarthaH 'kajjai'tti kriyate bhavatItyarthaH, upazAntamohakSINamohasayogikevalilakSaNaguNasthAnakatrayavarttI vItarAgo'pi hi sakriyatvAtsAtavedyaM karma banAtIti bhAvaH, 'se'ti IryApathikI kriyA 'paDhamasamayabaddhapuDha' ti ( prathamasamaye) baddhA karmatApAdanAt spRSTA jIvapradezaiH sparzanAt tataH karmadhAraye tatpuruSe ca sati prathamasamayabaddhaspRSTA, tathA dvitIyasamaye veditA - anubhUtasvarUpA, evaM tRtIyasamaye 'nirjIrNA' anubhUtasvarUpatvena jIvapradezebhyaH parizATiteti etadeva vAkyAntareNAha - sA baddhA spRSTA prathame samaye, dvitIye tu 'udIritA' udayamupanItA, kimuktaM bhavati 1 - veditA, na hyekasmin samaye bandha | udayazca saMbhavatItyevaM vyAkhyAtaM, tRtIye tu nirjIrNA, tatazca 'seyakAle 'ti eSyatkAle 'akammaM vAviti akarmA'pi ca bhavati, iha ca yadyapi tRtIye'pi samaye karmAkarma bhavati tathA'pi tatkSaNa evAtIta bhAvakarmatvena dravyakarmatvAt tRtIye nirjIrNa karmeti vyapadizyate, caturthAdisamayeSu tvakarmeti, 'attattAsaMvuDasse' tyAdinA cedamuktaM-yadi saMyato'pi sAzravaH karma banAti tadA sutarAmasaMyataH, anena ca jIvanAtraH karmmajala pUryamANatayA'rthato'dhonimajjanamuktaM, sakriyasya karmabandhabhaNanAccAkriyasya tadviparItatvAtkarmabandhAbhAva uktaH, tathA ca jIvanAvo'nAzravatAyAmUrddhagamanaM sAmarthyAdupanItamavaseyamiti / atha yaduktaM zramaNAnAM pramAdapratyayA kriyA bhavatIti tatra pramAdaparatvaM tadvipakSatvAttaditaratvaM saMyatasya kAlato nirUpayannAha - pattasaMjayassa NaM bhaMte! pamattasaMjame vahamANassa savbAvi ya NaM pamattaddhA kAlao kevacciraM hoi ?, maMDiyaputtA ! eMgajIvaM paDucca jahanneNaM ekaM samayaM, ukkoseNaM desUNA pubvakoDI, NANAjIve paDucca savvaddhA // appamattasaMjayassa NaM bhaMte ! appamattasaMjame vadyamANassa savvAvi ya NaM appamattaddhA kAlao kevacciraM hoi ?, maMDi - 3 zatakeM uddezaH 3 ejanAdau nAntakriyA pra0 A0184 sU0153 // 330 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 331 // 9A% yaputtA! egajIvaM paDucca jahanneNaM aMtomuhutaM, ukko. puvvakoDI desUNA, NANAjIve paDucca savvaddhaM, sevaM bhaMte !2tti bhayavaM maMDiyaputte aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2 saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe IR3 zatake viharai / / (mU0 153) // | uddezaH3 | 'savvAvi ya NaM pamattaddhatti 'sarvA'pi ca sarvakAlasambhavA'pi ca 'pramattAddhA' pramattaguNasthAnakakAlaH 'kAlata:' pramattApramatta kAla: pramattAddhAsamUhalakSaNaM kAlamAzritya 'kiyaciraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavatIti praznaH, nanu kAlata iti na vAcyaM, kiyacciramityanenaiva mU0154 gatArthatvAt , naivaM, kSetrata ityasya vyavacchedArthatvAt , bhavati hi kSetrataH kiyacciramityapi praznaH, yathA'vadhijJAna kSetrataH kiyaciraM / bhavati ?, trayastriMzatmAgaropamANi, kAlatastu sAtirekA SaTSaSTiriti, 'eka samayaMti, katham ?, ucyate, pramattasaMyamapratipattisamaya| samanantarameva maraNAn , 'demUNA puvakoDitti kila pratyakamantarmuhUrttapramANe eva pramattApramattaguNasthAnake, te ca paryAyeNa jAyamAne | dezonapUrvakoTiM yAvadutkarSeNa bhavataH, saMyamavato hi pUrvakoTireva paramAyuH, sa ca saMyamamaSTAsu varSeSu gateSveva labhate, mahAnti cApra-| mattAntarmuhUrttApekSayA pramattAntarmuhUrttAni kalpyante, evaM cAntarmuhUrtapramANAnAM pramattAddhAnAM sarvAsAM mIlanena dezonA pUrvakoTI kAla-| mAnaM bhavati, anye tvAhuH-aSTavarSInAM pUrvakoTiM yAvadutkarSataH pramattasaMyatatA syAditi / evamapramattamUtramapi, navaraM 'jahanneNaM atomuhattaMti kilApramattAddhAyAM vartamAnasyAntarmuhUrtamadhye mRtyuna bhavatIti, cUrNikAramataM tu pramattasaMyatavarjaH sarvo'pi sarvavirato'pramatta ucyate, pramAdAbhAvAt , sa copazamazreNI pratipadyamAno muhUrtAbhyantare kAlaM kurvan jaghanyakAlo labhyata iti, dezonapUrvakoTI tu // 33 // kevalinamAzrityeti // 'NANAjIve paDucca savvaddha' mityuktaM, atha sarvAddhAbhAvibhAvAntaraprarUpaNAyAha A --k Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai 2ttA evaM vayAsI-kamhA NaM bhaMte ! lavaNavyAkhyAsamudde cAuddasamuddiTTapunnamAsiNIsu atireyaM vaDDhati vA hAyati vA?, jahA jIvAbhigame lavaNasamuddavattavvayA 43 zatake prajJaptiH A0185 neyavvA jAva loyadvitI, jaNaM lavaNasamudde jaMbuddIvaM 2 No uppIleti No ceva NaM egodagaM kareha (loyaTTiI) loyA | uddezaH3 abhayadevI NubhAve / sevaM bhaMte! ratti viharati / kiriyA samattA (sU0 154 ) // tatiyassa sayassa taio // 3-3 // lavaNa pA bRttiH 'bhante'tti ityAdi, 'atiregaMti" tithyantarApekSayA adhikataramityarthaH, 'lavaNasamuddavattavvayA neyavatti jIvAbhigabhoktA, kiya- vRSdhyAdi // 332 // dAdUraM yAvadityAha-'jAva loyadiI' tyAdi, sA caivamarthataH-kassAd bhadanta ! lavaNasamudrazcaturdazyAdiSvatirekeNa varddhate vA hIyate vA?, sU0154 iha prazna uttaraM-lavaNasamudrasya madhyabhAge dikSu catvAro mahApAtAlakalazA yojanalakSapramANAH santi, teSAM cAdhastane tribhAge vAyurmadhyame vAyada ke uparitane tUdakamiti, tathA'nye kSudapAtAlakalazA yojanasahasrapramANAzcaturazItyuttarASTazatAdhikasaptasahasrasaGkhyA vAyavAdiyuktatribhAgavantaH santi, tadIyavAtavikSobhavazAjalavRddhihAnI aSTamyAdiSu syAtAM, tathA lavaNazikhAyA dazayojanAnAM sahasrANi viSkambhaH SoDazonchyo yojanArddhamupari vRddhihAnI ityAdi, atha kamAllavaNo jambUdvIpaM notplAvayati !, ahaMdAdiprabhAvAllokasthitivaiSA iti, etadevAha-'loyaTTiItti lokavyavasthA 'loyANubhAve'tti lokaprabhAva iti // tRtIyazate tRtIyoddezakaH // 3-3 // ARCARKHARAA% ||332 // anantarodezake kriyoktA, sA ca jJAnavatAM pratyakSeti tadeva kriyAvizeSamAzritya vicitratayA darzayaMzcaturthoddezakamAha, tasya cedaM sUtram aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA devaM viuvviyasamugghAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jANai pAsai ? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 331 // yaputtA ! egajIvaM paDucca jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko0 puvvakoDI desRNA, NANAjIve paDucca savvaddhaM, sevaM bhaMte!2tti bhayavaM maMDiyaputte aNagAre samaNaM bhagavaM mahAbIraM baMdara narmasaha 2 saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharaha || (mR0 153) // " 'savvAvi ya NaM pamattaddha'tti 'sarvA'pi ca ' sarvvakAlasambhavA'pi ca 'pramattAdvA' pramatsaguNasthAnakakAlaH 'kAlataH ' pramattAddhAsamUhalakSaNaM kAlamAzritya 'kiyaciraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavatIti praznaH nanu kAlata iti na vAcyaM, kiyacciramityanenaiva gatArthatvAt naivaM, kSetrata ityasya vyavacchedArthatvAt bhavati hi kSetrataH kiyacciramityapi prazna:, yathA'vadhijJAnaM kSetrataH kiyacciraM bhavati ?, trayatriMzatyAgaropamANi, kAlatastu sAtirekA SaTSaSTiriti 'ekaM samayaM 'ti, katham 1, ucyate, pramattasaMyamapratipattisamayasamanantarameva maraNAn, 'deNA puvvakoDi'tti kila pratyekamantarmuhUrttapramANe eva pramattApramattaguNasthAnake, te ca paryAyeNa jAyamAne dezonapUrvakoTiM yAvadutkarSeNa bhavataH, saMyamavato hi pUrvakoTireva paramAyuH, sa ca saMyamamaSTAsu varSeSu gateSveva labhate, mahAnti cApramatAntarmuhUrttApekSayA pramattAntarmuhUrttAni kalpyante, evaM cAntarmuhUrttapramANAnAM pramattAddhAnAM sarvAsAM mIlanena dezonA pUrvakoTI kAlamAnaM bhavati, anye tvAhu:- aSTavarSonAM pUrvakoTiM yAvadutkarSataH pramattasaMyatatA syAditi / evamapramatta mUtramapi, navaraM 'jahaneNaM atomuhattaM' ti kilApramattAddhAyAM varttamAnasyAntarmuhUrtamadhye mRtyurna bhavatIti, cUrNikAramataM tu pramattasaMyatavarjaH sarvo'pi sarvavirato'pramatta ucyate, pramAdAbhAvAt sa copazamazreNIM pratipadyamAno muhUrttAbhyantare kAlaM kurvan jaghanyakAlo labhyata iti, dezonapUrvakoTI tu kevalinamAzrityeti || ' NANAjIve paDuca savvaddha' mityuktaM, atha sarvAdvAbhAvibhAvAntaraprarUpaNAyAha 3 zatake uddezaH 3 pramattApramatta kAlaH mR0 154 | // 331 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 330 // uddezaH3 ejanAdaunAmtakriyA pra0A0184 sU0153 | kevalayogapratyayeti bhAvaH 'kiriye ti karma sAtavedanIyamityarthaH 'kanjaI'tti kriyate bhavatItyarthaH, upazAntamohakSINamohasayogikevalilakSaNaguNasthAnakAyavartI vItarAgo'pi hi sakriyatvAtsAtavedyaM karma banAtIti bhAvaH, 'sati IryApathikI kriyA paDhamasamayabaddhapuTThatti(prathamasamaye)baddhA karmatApAdanAt spRSTA jIvapradezaiH sparzanAt tataH karmadhAraye tatpuruSe ca sati prathamasamayabaddhaspRSTA, tathA dvitIyasamaye veditA-anubhUtasvarUpA, evaM tRtIyasamaye 'nirjIrNA' anubhUtasvarUpatvena jIvapradezebhyaH parizATiteti, etadeva vAkyAntareNAha-sA baddhA spRSTA prathama samaye, dvitIye tu 'udIritA' udayamupanItA, kimuktaM bhavati ?-veditA, na hokasmin samaye bandha udayazca saMbhavatItyevaM vyAkhyAtaM, tRtIye tu nirjIrNA, tatazca 'seyakAle ti eSyatkAle 'akammaM vAvitti akarmA'pi ca bhavati, | iha ca yadyapi tRtIye'pi samaye karmAkarma bhavati tathA'pi tatkSaNa evAtItabhAvakarmatvena dravyakarmatvAt tRtIye nirmANa karmeti vyapadizyate, caturthAdisamayeSu tvakarmeti, 'attattAsaMvuDasse'tyAdinA cedamukta-yadi saMyato'pi sAzravaH karma badhnAti tadA sutarAmasaMyataH, anena ca jIvanAvaH karmajalapUryamANatayA'rthato'dhonimajjanamuktaM, sakriyasya karmabandhabhaNanAccAkriyasya tadviparItatvAtkarmavandhAbhAva uktaH, tathA ca jIvanAvo'nAzravatAyAmUgamanaM sAmarthyAdupanItamavaseyamiti / atha yaduktaM zramaNAnAM pramAdapratyayA kriyA bhavatIti | tatra pramAdaparatvaM tadvipakSatvAttaditaratvaM saMyatasya kAlato nirUpayannAha___pamattasaMjayassa NaM bhaMte ! pamattasaMjame vahamANassa sabbAvi ya NaM pamattaddhA kAlao kevaciraM hoi ?, maMDiyaputtA! egajIvaM paDucca jahanneNaM evaM samayaM, ukoseNaM desUNA puvakoDI, NANAjIve paDuca savvaddhA // appamattasaMjayassa NaM bhaMte ! appamattasaMjame vahamANassa sabvAvi ya NaM appamattaddhA kAlao kevacciraM hoi ?, maMDi Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAtrajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 333 // goyamA ! atthegaie devaM pAsai No jANaM pAsai 1 atthegaie jANaM pAsai no devaM pAsai 2 atthegaie devaMpi pAsai jANaMpi pAsai 3 atthegaie no devaM pAsai no jANaM pAsaha 4 // aNagAre NaM bhaMte! bhAviyappA deviM vevviyasamugdhAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jANai pAsaha ?, goyamA ! evaM caiva // aNagAre NaM bhaMte! | bhAviyappA devaM sadevIyaM veucvidhasamugdhAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jANai pAsai ?, goyamA ! atthegaie devaM sadevIyaM pAsai no jANaM pAsai, eeNaM abhilAveNaM cattAri bhaMgA 4 // aNagAre NaM bhaMte! bhAviyappA rukvasma kiM aMto pAsai bAhiM pAsa ubhaMgo / evaM kiM mUlaM pAsa kaMdaM pA0 1, caubhaMgo, mUlaM pA khaMdha pA0 caubhaMgo, evaM maleNaM bIjaM saMjoeyavvaM, evaM kaMdeNavi samaM saMjoeyatrvaM jAva bIyaM, evaM jAva puSpheNa samaM bIyaM saMjoeyavvaM // aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA rukhassa kiM phalaM pA0bIyaM pA0 ?, ubhaMgo, / (sU0 155) 'aNagAre Na'mityAdi, tatra 'bhAviyappa'tti bhAvitAtmA saMyamatapobhyAm evaMvidhAnAmanagarANAM hi prAyo'vadhijJAnAdilabdhayo bhavantItikRtvA bhAvitAtmetyuktaM, 'viubviyasamugdhAeNaM samohayati vihitottaravai kriyazarIramityarthaH ' jANaruveNaM'ti yAnaprakAreNa zibikAdyAkAravatA vaikriyavimAnenetyarthaH 'jAyamANaM 'ti yAntaM gacchantaM 'jANaiti jJAnena 'pAmai'tti darzanena ?, uttaramiha caturbhaGgI, vicitratvAdavadhijJAnasyeti / 'aMto'tti madhyaM kASThasArAdi 'bahiM'ti bahirvartti tvakpatrasaJcayAdi, 'evaM mUleNa'mityAdi, 'eva' miti mUlakandamUtrAmilApena mUlena saha kandA ( skandhA ) dipadAni vAcyAni yAvadvIjapadaM, tatra mUlaM 1 kandaH 2 skandhaH 3tvakU 4 zAkhA 5 pravAlaM 6 patraM 7 puSpaM 8 phalaM 9 bIjaM 10 ceti daza padAni eSAM ca paJcacatvAriMzadvikasaMyogAH, etAvantyeveha ca 3 zatake uddezaH 3 devayAna darzanAdi mU0 155 0 A0286 // 333 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 334 // faaiyogAH 45 5555 20 www V min mor or or turmaGgIsUtrANyadhyeyAnIti // etadeva darzayitumAha-' evaM kaMdeNavi' ityAdi || 'devaM viudhviyasamugdhAeNaM samohayati prAguktamato vaikriyAdhikArAdidamAha - bhU NaM bhaMte! bAukAe evaM mahaM itthirUvaM vA purisatvaM vA hatthitvaM vA jANarUvaM vA evaM juggagilli - thilisIyasaMdamANiyarUvaM vA viuvvittae ?, goyamA ! No tiNaTThe samaTThe, vAukAeNaM vikuvvamANe egaM mahaM | paDAgAsaMThiyaM rUvaM vikubbi| pabhU NaM bhaMte ! vAukAe egaM mahaM paDAgAsaMThiyaM rUvaM viuvvittA aNegAI joyaNAI gamittae !, haMtA ! pabhU / se bhaMte ! kiM AyaDDhIe gacchai pariDDhIe gacchai ?, goyamA ! AyaDDhIe ga0 jo pariDDhIe ga0, jahA AyaDUDIe evaM caiva AyakammuNAvi AyaSyaogeNavi bhANiyavaM / se bhaMte / kiM UsiodagaM gacchai payatodagaM ga0 ?, goyamA ! UsiodayaMpi ga0 payayodayaMpi ga0, se bhaMte / kiM egaopaDAgaM gaccha duhaopaDAgaM gacchai ?, goyamA ! egao paDAgaM gacchai, no duhao paDAgaM gacchaha, se NaM bhaMte ! kiM vAukAe ? paDAgA ?, goyamA! vAukAe rNa se, no khalu sA paDAgA // ( sU0 156) pabhU NaM bhaMte ! balAhage evaM mahaM itthirUvaM vA jAva saMdamANiyarUvaM vA pariNAmettara ?, haMtA pabhU / SabhU NaM bhaMte ! balAhae evaM mahaM itthirUvaM pariNAmettA aNegAI 3 zatake uddezaH 3 vAyuvaikriyameghapari NAmau sU0156 ||334 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI- 4 yA vRttiH ||335|| joyaNAI gamittae ?, haMtA pabhU, se bhaMte! kiM AyaTIe gacchai paridIe gacchai ?, goyamA ! no AyaDDhIe gacchati, pariDDhIeM ga0, evaM no AyakammuNA, parakammuNA, no AyapaogeNaM, parappaogeNa, UsitodayaM vA gaccha payodayaM vA gacchai, se bhaMte ! kiM balAhae ? itthI ?, goyamA ! balAhae NaM se, No khalu sA itthI, evaM puriseNa Ase hatthI | pabhU NaM bhaMte ! balAhae evaM mahaM jANarUvaM pariNAmettA aNegAI joyaNAI gamittae jahA itthirUvaM tahA bhANiyavvaM, NavaraM egaocakavAlaMpi gacchai (tti) bhANiyavvaM, juggagillithillisIyAsaMda mANiyANaM taheva || (sU0 157) 'pabhU NamityAdi, 'jANaM'ti zakaTaM 'juggaM' ti gollaviSayaprasiddhaM jampAnaM dvihastapramANaM vedikopazobhitaM 'gilli'tti hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIva 'thillI'ti lATAnAM yadazvapalyAnaM tadanyaviSayeSu thillItyucyate ' siya'tti zivikA kUTAkArAcchAdito jampAnavizeSaH 'saMdamANiya'ti puruSapramANAyAmo jampAna vizeSaH 'evaM mahaM paDAgAsaMThiyaM 'ti mahat pUrvapramANApekSayA, patAkAsaMsthitaM svarUpeNaiva vAyoH patAkAkArazarIratvAd vaikriyAvasthAyAmapi tasya tadAkArasyaiva bhAvAditi, 'AiDie' ti 'AtmadvaryA' AtmazaktyA''tmalabdhyA vA 'AyakammuNa'tti AtmakriyayA 'AyappaogeNaM'ti na paraprayukta ityarthaH, 'UsiodayaMti, ucchrataUrddham udaya - AyAmo yatra gamane taducchritodayam, UrddhapatAkamityarthaH, kriyAvizeSaNaM cedaM, 'patatodayaM ti tadudayaM patitapatAkaM gacchati, UrdhvapatAkAsthApanA ceyam patitapatAkAsthApanA tviyam-, 'ega opaDAgaM' ti ekata: - ekasyAM dizi patAkA yatra tadekataH patAkaM, sthApanA ttriyam-, 'duhaopaDAgaM' ti dvidhApatAkaM sthApanA tviyam / rUpAntara kriyAdhikArAdvalAhaka , 3 zatake uddezaH 3 vAyuvai kriyameghapari NAmau mR0 157 pra0 A0187 ||335 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 336 // sUtrANi - 'balAhae 'ti meghaH 'pariNAmettae 'ti balAhakasyAjIvatvena vidurbaNAyA asambhavAt pariNAmayitumiyuktaM, pariNAmazcAsya vizrasArUpaH, 'no AyaDDhIe' ti acetanatvAnmeghasya vivakSitAyAH zakterabhAvAnnAtmaddharddhA gamanamasti vAyunA devena vA preritasya tu syAdapi gamanamato'bhidhIyate - 'pariDDhIe'ti, evaM 'purise Ase hatthi'tti strIrUpamUtramiva puruSarUpAzvarUpahastirUpasUtrANyadhye tavyAni yAnarUpamUtre vizeSo'stIti taddarzayati- pabhUNaM bhaMte ! balAhae evaM mahaM jANarUvaM pariNAmettA' ityAdi 'patodayaMpi gacchai' ityetadantaM strIrUpasUtrasamAnameva, vizeSaH punarayam- 'se bhaMte ! kiM egaocakkavAlaM gacchai duhaoccakavAlaM gacchai 1, goyamA ! egaocakkavAlaMpi gaccha duhaocakavAlaMpi gacchatti, asyaivottara rUpamaMzamAha - navaraM 'egao' ityAdi, iha yAnaM zakaTaM cakravAlaMcakraM, zeSasUtreSu tvayaM vizeSo nAsti, zakaTa eva cakrabAlasadbhAvAt tatazca yugyagillithillizibikA syandamAnikArUpasUtrANi strIrUpasUtravadadhyeyAni etadevAha - 'juggagillithillisIyAsaMdamANiyANaM taheva'tti || pariNAmAdhikArAdidamAha - jIve NaM bhaMte! je bhavie neraiesa uvavajjittae se NaM bhaMte / kiMlesesu uvavajjati ?, goyamA ! jallesAI davvAI pariyAistA kAlaM karei tallesesu uvavajjai, taM0- kaNhalesesu vA nIlalesesu vA kAulesesu vA, evaM jassa jA lessA sA tassa bhANiyavvA jAva jIve NaM bhaMte! je bhavie jotisiesa uvavajjittae ? pucchA, goyamA ! jallesAI davvAI pariyAitirattA kAlaM karei tallesesu uvavajjai, taM0 teulessesu / jIve NaM bhaMte ! je bhavie bemANiesa uvavajjittae se NaM bhaMte / kiMlessesu uvavajjai ?, goyamA ! jallessAiM dabvAI pariyAittA kAlaM karei tallesesu ubacajjaha, taM0 teulessesu vA pahalesesu vA sukkaleselu vA // (bhU0 158) 3 zatake uddezaH 3 utpAde - lezyA sU0 158 // 336 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 336 // 3 zatake uddezaH 3 utpAde lezyA sU0158 sUtrANi-'balAhae'tti meghaH pariNAmettae'tti balAhakasyAjIvatvena vikurbaNAyA asambhavAt pariNAmayitumiyuktaM, pariNAmazcAsya vizrasArUpaH, 'no AyaDDhIe'tti acetanatvAnmeghasya vivakSitAyAH zakterabhAvAnAtmaddharyA gamanamasti, vAyunA devena vA preritasya | tu syAdapi gamanamato'bhidhIyate-'pariDDhIe'tti, evaM 'purise Ase hasthiti strIrUpamUtramiva puruSarUpAzvarUpahastirUpasUtrANyadhye | tavyAni, yAnarUpamUtre vizeSo'stIti taddarzayati-pabhUNaMbhaMte ! balAhae egaM mahaM jANarUvaM pariNAmettA'ityAdi 'patodayaMpi gacchaI' ityetadantaM strIrUpasUtrasamAnameva, vizeSaH punarayam-'se bhaMte ! kiM egaocakkavAlaM gacchai duhaoccakavAlaM gacchai ?, goyamA ! egaocakkavAlaMpi gacchai duhaocakkavAlaMpi gacchaItti, asyaivottararUpamaMzamAha-navaraM 'egao' ityAdi, iha yAna-zakaTaM cakravAlaMcakraM, zeSasUtreSu tvayaM vizeSo nAsti, zakaTa eva cakravAlasadbhAvAt , tatazca yugyagillithillizibikAsyandamAnikArUpasUtrANi strIrUpa| sUtravadadhyeyAni, etadevAha-'juggagillithillisIyAsaMdamANiyANaM taheva'tti // pariNAmAdhikArAdidamAha| jIve NaM bhaMte ! je bhavie neraiesu uvavajittae se NaM bhaMte ! kiMlesesu uvavajati?, goyamA ! jallesAI dabvAiM pariyAittA kAlaM karei tallesesu uvavajai, taM0-kaNhalesesu vA nIlalesesu vA kAulesesu vA, evaM jassa jA lessA sA tassa bhANiyabvA jAva jIve NaM bhaMte ! je bhavie jotisiesu uvavajittae ! pucchA, goyamA ! jallesAI dabvAiM pariyAitirattA kAlaM karei tallesesu uvavajjai, taM0-teulessesu / jIve NaM bhaMte ! je bhavie vemANiesu uvavajittae se NaM bhaMte ! kiMlessesu uvavajai ?, goyamA ! jallessAI dabvAiM pariyAittA tA | kAlaM karei tallesesu ubavajaha, taM0-teulessesu vA pamhalesesu vA sukkaleselu vA // (bhU. 158) // 336 // OM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *% % vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 377 // *** 5 zatake | uddezaH9 uttarArdhAdausamayAdi % % bhANiyabvo jAva aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi paDhame ayaNe paDivanne bhavati, jahA ayaNeNaM abhilAvo tahA saMvacchareNavi bhANiyabvo, jueNavi vAsasaeNavi vAsasahasseNavi vAsasayasahasseNavi pubvaMgeNavi pubveNavi tuDiyaMgeNavi tuDieNavi, evaM pubve 2 tuDie 2 aDaDe 2 avave 2 hahae 2 uppale 2 paume 2 naliNe 2 acchaNiure 2 aue 2 Naue 2 paue 2 cUliyA 2 sIsapaheliyA 2 paliovameNavi sAgarovameNavi bhANiyavvo / jayA Na bhaMte ! jaMbuddIve 2 dAhiNaDDhe paDhamA omappiNI paDivajai tayANaM uttaradevi paDhamA osappiNI paDivajai, jayA NaM uttaraDhevi paDivajaha tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNavi, Nevatthi osappiNI nevatthi ussappiNI, avaTThie NaM tattha kAle pannatte? samaNAuso!, haMtA goyamA! taM ceva uccAreyavvaM jAva samaNAuso!, jahA osappiNIe AlAvao bhaNio evaM usmappiNIevi bhANiyavyo / / ( sUtraM 177) / | lavaNe NaM bhaMte ! samudde sUriyA udIcipAINamuggaccha jacceva jaMbUddIvasma vattavvayA bhaNiyA sacceva savvA aparisesiyA lavaNasamuhassavi bhANiyavvA, navaraM abhilAvo imo Neyavvo-jayA NaM bhaMte ! lavaNe samudde dAhiNaDDhe divase bhavati taM ceva jAva tadA NaM lavaNe samudde puracchimapacatthimeNaM rAI bhavati, eeNaM abhilAveNaM neyavvaM / jadA NaM bhaMte ! lavaNasamudde dAhiNaDDhe paDhamA osappiNI paDivajai tadA NaM uttaraDDhevi paDhamA osappiNI paDivajai, jadA NaM uttaraDDhe paDhamA osappiNI paDivajai tadA NaM lavaNasamudde puracchimapaJcatthimeNaM nevatthi | osappiNI 2 samaNAuso! ?, haMtA goyamA ! jAva smnnaauso!||dhaayiisNdde NaM bhaMte ! dIve sUriyA udIci | // 377 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 378 // pAdINamuggaccha jaheva jaMbuddIvassa vattavvayA bhaNiyA sacceva dhAyaisaMDassavi bhANiyabA, navaraM imeNaM abhilAveNaM sabve AlAvagA bhANiyavvA / jayA NaM bhaMte ! dhAyaisaMDe dIve dAhiNaDDhe divase bhavati tadA NaM utta | 5 zatake raDDhevi, jayA NaM uttaraDevi tadA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM puracchimapaJcatthimeNaM rAtI bhavati ?, umezaH 9 haMtA goyamA ! evaM ceva jAva rAtI bhavati // jadA NaM bhaMte ! dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pabvayANaM puracchimeNa 15 uttarArdhAdau samayAdi divase bhavati tadANa paJcatthimaNavi, jadA NaM paJcatthimaNavi tadA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM uttareNaM dAhiNeNaM rAtI bhavati ?, haMtA goyamA ! jAva bhavati, evaM eeNaM abhilAveNaM neyavvaM jAva jayA NaM bhaMte ! dAhiNaDDhe paDhamA osa0 tayA NaM uttaraDDhe jayA NaM uttaraDDhe tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM puracchimapaJcatthimeNaM natthi osa. jAva? samaNAusoM, haMtA goyamA! jAva samaNAuso!, jahA lavaNasamudassa vattavvayA tahA kAlodassavi bhANiyavvA, navaraM kAlodassa nAma bhANiyavvaM / abhitarapukkharaddhe NaM bhaMte! sUriyA udIcipAINamuggaccha jaheva dhAyaisaMDassa vattavvayA taheva abhitarapukkharaddhasmavi bhANiyavvA, navaraM abhilAvo jAva jANiyanyo jAva tayA NaM abhitarapukkharaddhe maMdarANaM puracchimapaJcatthimeNaM nevatthi osa neva| tthi ussappiNI, avaTThie NaM tattha kAle pannatte samaNAuso, sevaM bhaMte 2 // (sUtraM 178) // paMcamasae paDhamo uddeso smtto||5-1|| 378||'jyaa NaM bhaMte ! jaMbuddIve 2 dAhiNaDDhe vAsANaM paDhame samae paDivajaI' ityAdi, 'vAsANaM ti caturmAsapramANava pra.A0210 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 379 // 5 zatake uddezaH9 uttarArdhAdau| samayAdi mU0178 kAlasya sambandhI 'prathama' AdhaH 'samayaH' kSaNaH 'pratipadyate' saMpadyate, bhavatItyarthaH, 'aNaMtarapukkhaDe samayaMsitti anantaro-nirvyavadhAno dakSiNAr3he varSAprathamatApekSayA sa cAtIto'pi syAdata Aha-puraskata:-parovatI, bhaviSyaniyarthaH, samayaH-pratItaH, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastatra, 'aNaMtarapacchAkaDasamayaMsitti pUrvAparavidehavarSAprathamasamayApekSayA yo'nantarapazcAtkRto'tItaH samayastatra dakSiNottarayorvarSAkAlaprathamasamayo bhavatIti / / 'evaM jahA samaeNa'mityAdi, AvalikA'bhilApazcaivam-'jayA NaM bhaMte ! | jaMbuddIve 2 dAhiNaDDhe vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajati tayANaM uttaraDDhevi, jayA NaM uttaraDaDhe vAsANaM paDhamAvaliyA paDivajjati | | tayA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNaM aNaMtarapurakkhaDasamayasi vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai 1, haMtA | | goyamA !, ityAdi / evamAnaprANAdipadeSvapi, AvalikAdyarthaH punarayam-AvalikA-asaGkhathAtasamayAtmikA AnaprANaH-ucch- | vAsaniHzvAsakAlaH stokA-saptaprANapramANaH lavastu-saptastokarUpA muhUrtaH punarlavasaptasaptatipramANaH, Rtustu mAsadvayamAnaH, 'hemaMtANaM' | ti zItakAlasya 'gimhANa vatti uSNakAlasya 'paDhame ayaNetti dakSiNAyana, zrAvaNAditvAtsaMvatsarasya, 'jueNavi'ti yugaM-paJca| saMvatsaramAnaM 'pubvaMgeNavitti pUrvAGgaM caturazItivarSalakSANAM 'pubveNavi' ti pUrva pUrvAGgameva caturazItivarSalakSaNa guNitaM, evaM catura| zItivarSalakSaguNitamuttarottaraM sthAnaM bhavati, caturnavatyadhikaM cAGkazatamantime sthAne bhavatIti / 'paDhamA osappiNi'tti abasarpayati bhAvAnityevaMzIlA'vasarpiNI tasyAH prathamo vibhAgaHprathamAvasarpiNI 'ussappiNiti utsarpayati bhAvAnityevaMzIlA utsarpiNIti // paJcamazate prathamaH // 5-1 // // 379 // 45 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 380 // prathama uddezake dikSu divasAdivibhAga uktaH, dvitIye tu tAsveva vAtaM pratipipAdayiSurvAta bhedAMstAvadabhidhAtumAharAyagihe nagare jAva evaM vadAsI-atthi NaM bhaMte ! Isi purevAtA patthAvA maMdAvA0 mahAvA0 vAyaMti ? haMtA atthi, atthi NaM bhaMte! puracchimeNaM Isi purevAyA patthAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti, haMtA atthi / evaM paJcatthimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM puracchimadAhiNeNaM dAhiNapaJcatthi meNaM pacchimauttareNaM // jayA NaM bhaMte! puracchimeNaM isiM purevAyA patthAvAyA maMdAvA0 mahAvA0 vAyaMti tayA NaM paJcatthimeNavi IsiM purevAyA, jayA NaM paJcatthimeNaM IsiM purevAyA tayA NaM puracchimeNavi !, haMtA goyamA ! jayA NaM puracchimeNaM tayA NaM paJcatthimeNavi IsiM, jayA NaM paJcatthimeNavi Isi tayA NaM puracchimeNavi Isi, evaM disAsu vidisAsu || asthi NaM bhaMte! dIviccayA IsiM ?, haMtA atthi / atthi NaM bhaMte! sAmuddayA IsiM ?, haMtA asthi / jayA NaM bhaMte ! dIviccayA Isi tayA NaM sA sAmuddayAvi IsiM jayA NaM sAmuddayA Isi tayA NaM dIvicayAvi Isi ?, No iNaTThe samaTThe / se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccati-jayA NaM dIvicayA IsiM No NaM tathA sAmuddayA IsiM ?, jayA NaM sAmuddayA IsiM No NaM tayA dIviccayA IsiM ?, goyamA ! tesiM NaM vAyANaM annamannassa vivaJcAseNaM lavaNe samudde velaM nAtikkamai, se teNaTTeNaM jAva vAyA vAyaMti // asthi NaM bhaMte! Isi purevAyA patthAvAyA maMdAvAyA mahAvAyAvAyaMti ?, haMtA atthi / kayA NaM bhaMte! IsiM jAba vAyaMti ?, goyamA ! jayA NaM vAuyAe ahAriyaM rIyaMti tayA NaM IsiM jAva vAyaM bAyaMti / asthi NaM bhaMte! IsiM0 ?, haMtA asthi, kayA NaM bhaMte ! 5 zatake uzaH 9 digAdibhe denavAtAH sU0 178 pra0 A0211 1122011 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 381 // Isi purevAyA patthA0 1, goyamA ! jayA NaM bAuyAe uttarakiriyaM riyai tathA NaM IsiM jAva vAyaMti / atthi NaM bhaMte ! IsiM0 ?, haMtA asthi, kayA NaM bhaMte ! Isi purevAyA patthA0 ?, goyamA ! jayA NaM vAukumArA bAukumArIo vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aDDhAe vAukAyaM udIreMti tayA NaM IsiM purevAyA jAva vAyaMti // vAukAe NaM bhaMte ! vAukAyaM ceva ANamaMti pANa0 jahA khaMdara tahA cattAri AlAvagA neyavvA, aNegasayasa hassa0 puTThe uddAti vA, sasarIrI nikkhamati // ( sUtraM 179 ) // 'rAya' ityAdi, 'asthi ti astyayamartho - yaduta vAtA vAntIti yogaH kIdRzAH ? ityAha- 'Isi purevAya'tti manAkU sahavAtAH 'patthAvAya'tti pathyA vanaspatyAdihitA vAyavaH 'maMdAvAya'tti mandAH-zanaiH saMcAriNo'mahAvAtA ityarthaH 'mahAvAya'tti uddaNDavAtA analpA ityarthaH ' puracchimeNaM'ti sumeroH pUrvasyAM dizItyarthaH, evametAni dividigapekSayA'STau sUtrANi // uktaM digbhedena vAtAnAM vAnam, atha dizAmeva parasparopanibandhena tadAha- 'jayA Na' mityAdi, iha ca dve dikmatre dve vidikamutre iti // atha prakArAntareNa vAtasvarUpanirUpaNamUtraM, tatra 'dIvicaga 'tti dvaipyAH - dvIpasambandhinaH, 'sAmuddaya'tti samudrasyaite sAmudrikAH 'annamannavivacAseNaM' ti anyo'nyavyatyAsena yadeke ISatpurovAtAdivizeSeNa vAnti tadetare na tathAvidhA vAMtItyarthaH, 'velaM nAhakamaha'ti tathAvidhavAtadravyasAmarthyAdvai lAyAstathAsvabhAvatvAcceti // atha vAtAnAM vAne prakArAntareNa vAtasvarUpatrayaM mUtratrayeNa darzayannAha - 'asthi Na' mityAdi, iha ca prathamavAkyaM prastAvanArthamiti na punaruktamityAzaGkanIyaM, 'ahAriyaM riyaMti'ti rItaM rItiH, svabhAva ityarthaH, tasyAnatikrameNa yathArItaM 'rIyate' gacchati, yadA khAbhAvikyA gatyA gacchatItyarthaH 'uttarakiriyaM' ti vAyukAyasya hi 5 zatake uddezaH 2 vAtavAnaM mR0 179 // 381 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 382 // | 5 zatake | udezaH 2 | odanAderanizarIratvaM | sU0180 pra.A0212 mUlazarIramaudArikamuttaraM tu vaikriyamata uttarA-uttarazarIrAzrayA kriyA-gatilakSaNA yatra gamane taduttarakriya, tadyathA bhavatItyevaM rIyategacchati, iha caikasUtreNaiva vAyuvAnakAraNatrayasya vaktuM zakyatve yatsUtratrayakaraNaM tadvicitratvAtsUtragateriti mantavyaM, vAcanAntare tvAdya kAraNaM mahAvAtavarjitAnAM, dvitIyaM tu mandavAtavarjitAnA, tRtIyaM tu caturNAmapyuktamiti // vAyukAyAdhikArAdevedamAha-vAyukAe Na' mityAdi, 'jahA khaMdae' ityAdi, tatra prathamo darzita eva, 'aNege' tyAdidvitIyaH, sa caivam-'vAuyAe NaM bhaMte ! vAuyAe | ceva aNegasayasahassakhuco uddAittA 2 tattheva bhujo 2 paJcAyAi ?, haMtA goyamA !, 'puDhe udAi'ti tRtIyaH, sa caivam-'se bhaMte ! |kiM puDhe uddAi apuDhe uddAi ?, goyamA! puDhe uddAi, no apuDhe, 'sasarIrI'tyAdiH caturthaH, sa caivam-se bhaMte ! kiM sasarIrI nikkhamai asarIrI (nikkhamai) 1, goyamA ! siya sasarIrI'tyAdi / / vAyukAyazcintitaH, atha vanaspatikAyAdIn shriirtshcintynnaah| aha bhaMte ! odaNe kummAse surA ee NaM kiMsarIrAti vattavvaM siyA?, goyamA ! odaNe kummAse surAe ya je ghaNe davve ee NaM pubvabhAvapannavaNaM paDucca vaNassaijIvasarIrA, tao pacchA satthAtIyA satthapariNAmiA agaNijjhAmiyA agaNijyUsiyA agaNiseviyA agaNipariNAmiyA agaNijIvasarIrAti vattavvaM siyA, surAe |ya je dave dabve ee NaM pubbabhAvapannavaNaM paDucca AujIvasarIrA, tao pacchA satthAtIyA jAva agaNikAyasarI rAti vattavvaM siyA / ahannaM bhaMte ! ae taMbe taue sIsae uvale kasahiyA ee NaM kiMsarIrAi vattavvaM siyA?, goyamA! ae taMbe taue sIsae uvale kasahiyA, ee NaM pubvabhAvapannavaNaM paDucca puDhavijIvasarIrA, tao pacchA satyAtIyA jAva agaNijIvasarIrAti battabvaM siyaa| ahaNNaM bhaMte ! aTThI aTThijjhAme camme cammajjhAme * * // 382 // * Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9A %A vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 383 // A rome 2 siMge 2 khare 2 nakhe 2 ete NaM kiMsarIrAti battavvaM siyA?, goyamA! aTThI caMme rome siMge khure nahe ee NaM tasapANajIvasarIrA, advijjhAme cammajjhAme romajjhAme siMga* khura0 NahajjhAme ee NaM pubvabhAvapaNNa- 5 zatake vaNaM paDucca tasapANajIvasarIrA, tao pacchA sattharatIyA jAva agaNijIvatti vattabvaM siyA / aha bhaMte. iMgAle | uddezaH2 chArie bhuse gomae esa NaM kiMsarIrAti battavvaM siyA?, goyamA! iMgAle chArie bhuse gomae ee paM pubvabhA | odanAdera nizarIratvaM vapaNNavaNaM paDucca egiMdiyajIvasarIrappaogapariNAmiyAvi jAva paMciMdiyajIvasarIrappaogapariNAmiyAvi, mU018. | tao pacchA satthAtIyA jAva agaNijIvasarIrAti vattavvaM siyA // ( sUtra 180 ) // | 'ahe tyAdi, 'ee NaM'ti etAni NamityalaGkAre ' kiMmarIratti keSAM zarIrANi kiMzarIrANi ?, 'surAe ya je ghaNe'tti surAyAM dve dravye syAtAM-ghanadravyaM drabadravyaM ca, tatra yad ghanadravyaM tat 'puvvabhAvapannavaNaM paDucca'tti atItaparyAyaprarUpaNAmaGgIkRtya vanaspati| zarIrANi, pUrva hi odanAdayo vanaspatayaH, 'tao pacchatti vanaspatijIvazarIravAcyatvAnantaramagnijIvazarIrANIti vaktavyaM syAditi | sambandha', kimbhUtAni santi ? ityAha-'satyAtIya'tti zastreNa-udkhalamuzalayantrakAdinA karaNabhUtenAtItAni-atikrAntAni pUrvapa-ta ryAyamiti zastrAtItAni 'satthapariNAmiya'ti zastreNa pariNAmitAni-kRtAni (ta) navaparyAyANi zastrapariNAmitAni, tatazca 'agaNijjhAmiya'tti vahinA dhyAmitAni-zyAmIkRtAni khakIyavarNatyAjanAt , tathA 'agaNijjhasiya'ti agninA zoSitAni pUrva khabhAvakSapaNAt , agninA sevitAni vA 'juSI prItisevanayoH' ityasya dhAtoH prayogAt , 'agaNipariNAmiyAI ti saMjAtAgnipa- 383 // |riNAmAni uSNayogAditi, athavA 'satthAtItA'ityAdau zastramagnireva 'agaNijjhAmiyA' ityAdi tu tadvyAkhyAnameveti 'uvale. %A3-4-% %* Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AR vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 384 // tti iha dagdhapASANaH 'kasahiya'tti ka (papa) dRH 'advijjhAmitti asthi ca takhyAmaM ca-agninA dhyAmalIkRtam , ApAditaparyAyantaramityarthaH, 'iMgAle' ityAdi, 'aGgAraH' nirjalitendhanaM 'chArie'tti 'kSArakaM' bhasa 'bhuse ni busaM 'gomaya'tti chagaNam , iha | 5 zatake uzaH2 ca busagomayo bhUtaparyAyAnuvRttyA dagdhAvasthau grAhyau, anyathA'gnidhyAmitAdivakSyamANavizeSaNAnAmanupapattiH syAditi / ete pUrvabhAva kAlavaNasamuprajJApanAM pratItyaikendriyajIvaiH zarIratayA prayogeNa-svavyApAreNa pAriNAmitA ye te tathA, ekendriyazarIrANItyarthaH, 'apiH' samuccaye, drAtidezaH | yAvatkaraNAd dvIndriyajIvazarIraprayogapariNAmitA apItyAdi dRzya, dvIndriyAdijIvazarIrapariNatatvaM ca yathAsambhavameva, na tu sarvapade- sa0181 viti, tatra pUrvamaGgAro bhasma caikendriyAdizarIrarUpaM bhavati, ekendriyAdizarIrANAmindhanatvAt , busaM tu yavagodhUmaharitAvasthAyAmeke C .A0213 |ndriyazarIraM, gomayastu tRNAdyavasthAyAmekendriyazarIraM, dvIndriyAdInAM tu gavAdibhirbhakSaNe dvIndriyAdizarIramiti / / pRthivyAdikAyA|dhikArAdapakAyarUpasya lavaNodadheH svarUpamAha lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte !, evaM neyavvaM jAva logahitI logANubhAve, sevaM bhaMte ! 2tti bhagavaM jAva viharai // (mUtraM 181) // paJcamazate dvitIyaH // 5-2 // 'lavaNe NamityAdi, 'evaM NeyavvaM ti uktAmilApAnuguNatayA netavyaM jIvAbhigamoktaM lavaNasamudramatraM, kimantamityAha-'jAva loge tyAdi, taccedam-'kevaiyaM parikkheveNaM ?, goyamA ! do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMmeNaM paNNarasa sayasahassAI | ekkAsIyaM ca sahassAI sayaM ca iguNayAlaM kiMcivisemNaM parikkhevaNaM paNNatte' ityAdi, etasya cAnte 'kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamudde X // 384 // jaMbuddIvaM dIvaM no ubbIleI' ityAdau prazne 'goyamA ! jaMbuddIve 2 bharaheravaesu pAsesu arahaMtA cakkavaTTI' tyAderuttaragranyasyAnte Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake 9844 uddezaH jAlagraMthi badAyuH | mU0182 | 'logaDiI'ityAdi draSTavyamiti // paJcamazate dvitiiyH||5-2|| dhyakhyiAprajJaptiH anantaroktaM lavaNasamudrAdikaM satyaM samyagjJAnipratipAditatvAt , mithyAjJAnipratipAditaM tvasatyamapi syAditi darzayaMstRtIyo- abhayadevI mAddezakasyAdisUtramidamAhayA vRttiH aNNautthiyA NaM bhaMte ! evamAtikkhaMti bhA0 pa. evaM pa0 se jahAnAmae jAlagaMThiyA siyA aannupubdhi||385|| gaDhiyA aNaMtaragaDhiyA paraMparagaDhiyA annamannagaDhiyA annamannaguruyattAe annamannabhAriyattAe annamanaguruyasaMbhAriyattAe aNNamaNNaghaDattAe jAva ciTuMti, evAmeva bahUNaM jIvANaM bahasu AjAtisayasahassu bar3haI AuyasahassAI ANupubvigaDhiyAiM jAva ciTThati, ege'viya NaM jIve egeNa samaeNaM do AuyAI paDisaMvedayati, taMjahA-ihabhaviyAuyaM ca parabhaviyAuyaM ca, je samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedeha taM samayaM parabha|viyAuyaM paDisaMvedei jAva se kahameyaM bhaMte ! evaM?, goyamA! jannaM te annautthiyA taM ceva jAva parabhaviyA| uyaM ca, je te evamAsu taM micchA. ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi jAva parUvemi annamanaghaDatAe ciTThati, evAmeva egamegassa jIvassa bahahiM AjAtisahassehiM bahaI AuyasahassAI ANupubvigaDhiyAI jAva ciTThati, ege'viya NaM jIve egeNaM samaeNaM ega AuyaM paDisaMvedei, taMjahA-ihabhaviyAuyaM vA parabhaviyAuyaM vA, jaM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei no taM samayaM para0 paDisaMvedeti, jaM samayaM pa0 no taM samayaM ihabhaviyAuyaM pa0, ihabhaviyAuyassa paDisaMveyaNAe no taM samayaM para0 paDisaMvedei, parabhAviyAuyassa 4444 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 386 // paDisaMveyaNAe no ihabhaviyAuyaM paDisaMvedeti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM evaM AuyaM pa0, taMjahAihabha0 vA parabha0 vA // ( sUtraM 182 ) // 'annautthiyA Na' mityAdi, 'jAlagaMThiya'tti jAlaM - matsyabandhanaM tasyeva granthayo yasyAM sA jAlagranthikA - jAlikA, kiM svarUpA sA ? ityAha- 'ANupubvigar3hiya'tti AnupUrvyA - paripAThyA grathitA - gumphitA AdhucitagranthInAmAdau vidhAnAd antocitAnAM krameNAnta eva karaNAt, etadeva prapaJcayannAha - 'anaMtara gaDhiya'tti prathamagranthInAmanantaraM vyavasthApitairgranthibhiH saha grathitA anantaragrathitA, evaM paramparaiH - vyavahitaiH saha grathitA paramparagrathitA, kimuktaM bhavati ? - 'annamannagaDhiya'tti anyo'nyaM - paraspareNa ekena granthinA sahAnyo granthiranyena ca sahAnya ityevaM grathitA anyo'nyagrathitA, evaM ca 'aNNamannagaruyattAe 'ti anyo'nyena granthanAd gurukatA - vistIrNatA anyo'nyagurukatA tayA, 'annamanna bhAriyattAe 'ti anyo'nyasya yo bhAraH sa vidyate yatra tadanyo|'nyabhArikaM tadbhAvastattA tayA, etasyaiva pratyeoktArthadvayasya saMyojanena tayoreva prakarSamabhidhAtumAha - 'annamannaguruyasaMbhAriyatA' ti anyo'nyena gurukaM yatsambhArikaM ca tattathA tadbhAvastattA tayA, 'annamannaghaDattAe 'ti anyo'nyaM ghaTA samudAyaracanA yatra tadanyo'nyaghaTaM tadbhAvastattA tayA 'ciTThai'ti Aste iti dRSTAntaH, atha dASTantika ucyate -- 'evAmeva 'tti anenaiva nyAyena bahUnAM jIvAnAM sambandhIni 'bahusu AjAisahassesu'ti anekeSu devAdijanmasu pratijIvaM kramapravRtteSvadhikaraNasUteSu bahUnyAyuSkasahasrANi tatsvAmijIvAnAmAjAtInAM ca bahuzatasahasrasaGkhyatvAt, AnupUrvIgrathitAnItyAdi pUrvavadvayAkhyeyaM navaramiha bhArikatvaM karma - pudgalApekSayA vAcyam // athaiteSAmAyuSAM ko vedanavidhiH 1 ityAha- 'ege'viyetyAdi, eko'pi ca jIvaH, AstAmanekaH, ekena 5 zatake uddezaH 3 jAlagraMthi vadAyuH pra0 A0214 sU0182 ||386 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA itiH // 387|| 5 zatake uddezaH3 AyuSkaraNAdi mU0182 | samayenetyAdi prathamazatakavat , atrottara-'je te ebamAhaMsu'ityAdi, mithyAtvaM caiSAmevam-yAni hi bahUnAM jIvAnAM bahUnyAyUMSi jAlagranthikAvattiSThanti tAni yathAsvaM jIvapradezebu saMbaddhavAni syurasaMbaddhAni vA !, yadi saMbaddhAni tadA kathaM bhinnabhinnajIvasthitAnAM teSAM jAlagranthikAkalpanA kalpayituM zakyA?, tathA'pi tatkalpane jIvAnAmapi jAlagranthikAkalpatvaM syAt tatsaMbaddhatvAt , tathA ca sarvajIvAnAM sarvAyuHsaMvedanena sarvajIvAnAM sarvabhavanaprasaGga iti, atha jIvAnAmasaMbaddhAnyAyUMSi tadA tadvazAddevAdijanmeti na syAdasaMbaddhatvAdeveti, yaccoktam 'eko jIva ekena samayena dve AyuSI vedayati tadapi mithyA, AyurdvayasaMvedane yugapadbhavadvayaprasaGgAditi / 'ahaM puNa goyameM'tyAdi, iha pakSe jAlagranthikA-saGkalikAmAtram , 'egamegasse'tyAdi, ekaikasya jIvasya, na tu bahUnAM, bahudhA AjAtisahasreSu kramavRttiSvatItakAlikeSu tatkAlApekSayA satsu bahUnyAyuHsahasrANyatItAni vartamAnabhavAntAni anyabhavikamanyabhavikena pratibaddhamityevaM sarvANi parasparaM pratibaddhAni bhavanti, na punarekabhava eva bahUni 'ihabhaviyAuyaM vatti vartamAnabhavAyuH 'parabhaviyAuyaM batti parabhavaprAyogya yadvartamAnabhave nibaddhaM tacca parabhavagato yadA vedayati tadA vyapadizyate 'parabhaviyAuyaM vati // AyuHprastAvAdidamAha| jIve NaM bhaMte ! je bhavie neraiesu uvavajitae se NaM bhaMte ! kiM sAue saMkamai nirAue saMkamai ? goyamA ! sAue saMkamai, no nirAUe saMkamaha / se NaM bhaMte ! Aue kahiM kaDe kahiM samAiNNe ?, goyamA! purime bhave kaDe, purime bhave samAiNNe, evaM jAva vemANiyANa dNddo| se nUNaM bhaMte ! je jaMbhavie joNiM uvavajjittae se tamAuyaM pakarei, taMjahA-neraiyAuyaM vA jAva devAuyaM vA?, haMtA goyamA! je bhavie // 38 // 26LC Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 388 // joNi uvavajjittae se tamAuyaM pakarei, taMjahA - neraiyAuyaM vA tiri0 maNu0 devAuyaM vA, neraiyAuyaM pakaremANe sattavihaM pakarei, taMjahA - rayaNappabhApuDhavineraiyAuyaM vA jAva ahesattamApuDhavinerajhyAuyaM vA, tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe paMcavihaM pakarei, taMjahA- egiMdiyatirikkhajoNiyAuyaM vA, bhedo savvo bhANiyabvo, maNussAuyaM duvihaM, devAuyaM caubvihaM, sevaM bhaMte! sevaM bhaMte ! | ( sUtraM 183 ) || pazcamazate tRtIyodezakaH // 5-3 // 'jIve Na' bhityAdi, 'se NaM bhaMte !' tti atha tadbhadanta ! 'kahiM kaDe 'ti va bhave baddhaM 'samAiNe'tti samAcaritaM taddhetusamAcaraNAt, 'je jaMbhavie joNi uvavajjittae ti vibhaktipariNAmAd yo yasyAM yonAvutpattuM yogya ityarthaH ' maNussAuyaM duvihaM 'ti saMmUcchimagarbhavyutkrAntikabhedAd dvidhA, 'devAuyaM caubvihaM' ti bhavanapatyAdibhedAditi // paJcamazate tRtiiyH|| 5-3 // >>>>{ 'anantarodezake'nyayUthikacchadmasthamanuSyavaktavyatoktA, caturthe tu manuSyANAM chadmasthAnAM kevalinAM ca prAyaH socyate ityevaMsaMbandhasyAsyedamAdimUtram -- chaumatthe NaM bhaMte! maNusse AuDijamANaiM saddAI suNei, taMjahA - saMkhasaddANi vA siMgasa0 saMkhiyasa0 kharamuhisa0 poyAsa0 paripiriyAsa0 paNavasa0 paNahasa0 bhaMbhAsa horaMbhasa0 bherisaddANi vA jhallarisa0 duMduhisa0 tayANi vA vitayANi ghaNANi vA jhusirANi vA ?, haMtA goyamA ! chaumatthe NaM maNUse AuDija 5 zatake uddezaH 3 zaMkhAdizabda pra0 A0215 zravaNaM sU0183 ||388|| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 389 // * zravaNaM mANAI sahAI saNeha, taMjahA-saMkhasahANi vA jAva musirANi vaa| tAI bhate? kiM puTThAIsuNei apuTThAI suNei ?, goyamA ! puTThAI suNeha, no apuTThAI suNei, jAva niyamA chaddisiM sunneh| chaumatthe NaM maNusse kiM 5 zatake uddezaH3 AragayAiM sahAI suNei pAragayAI saddAiM suNei ?, goyamA ! AragayAiM sahAI suNei, no pAragayAiM saddAI suNei / jahA NaM bhaMte ! chaumatthe maNusse AragayAiM sahAI suNei no pAragayAI saddAiM suNei tahA NaM bhaMte ! kevalizabdakevalI maNusse kiM AragayAiM sahAiM suNei pAragayAiM sahAI suNei, goyamA ! kevalI NaM AragayaM bA| pAragayaM vA savvadUramUlamaNaMtiyaM sadaM jANei pAsei, se keNaTeNaM taM ceva kevalI NaM AragayaM vA pAragayaM vA | mU0184 jAva pAsai ?, goyamA ! kevalI NaM puracchimeNaM miyaMpi jANai abhiyaMpi jA. evaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM uDDhaM ahe miyaMpi jANaI amiyapi jA. savvaM jANai kevalI savvaM pAsai kevalI savvao jANai pAsai savvakAlaM jA pA0 savabhAve jANai kevalI savvabhAve pAsai kevalI // aNate nANe kevalissa aNaMte dasaNe kevalissa, nivvuDe nANe kevalissa, nivvuDe daMsaNe kevalissa, se teNaTeNaM jAva pAsai // (sUtraM 184) / 'chaumatthe Na 'mityAdi ' AuTijamANAI ti ' juDa bandhane ' itivacanAda AjoDayamAnebhyaH' AsaMbadhyamAnebhyo | mukhahastadaNDAdinA saha zaGkhapaTahajhallaryAdibhyo vAyavizeSebhya AkuMTyamAnebhyo vA ebhya eva ye jAtAH zabdAste AjoDayamAnA|| | AkuyyamAnA eva vocyante'tastAnAjoDathamAnAnAkuTyamAnAn vA zabdAn zRNoti, iha ca prAkRtatvena zabdazabdasya napuMsakanirdezaH, 6 // 389 // athavA 'AuDijamANAIti 'AkuTayamAnAni' paraspareNAbhihanyamAnAni 'saddAIti zabdAni-zabdavyANi zaGkhAdayaH pratItAH Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 39 // navaraM 'saMkhiya'tti zakhikA-hasvaH zaGkhaH 'kharamuhitti kAhalA 'poyA' mahatI kAhalA 'paripIriya'tti kolikapuTakAvanaddhamukho A0216 bAbavizeSaH 'duMduhitti devavAdyavizeSaH 'paNava'tti bhANDapaTaho laghupaTaho vA tadanyastu paTaha iti 'bhabhatti DhakkA 'horaMbha'tti 45 zatake rUDhigamyA 'bheritti mahADhakkA 'jhallaritti valayAkArovAdyavizeSaH 'duMduhitti devavAdyavizeSaH, athoktAnuktasaGgrahadvAreNAha-tatANi uddezaH 3 | chadmasthavetyAdi, 'tatAni vINAdivAdyAni tajjanitazabdA api tatAH, evamanyadapi padatrayaM, nabaramayaM vizeSastatAdInAm-tataM vINAdikaM kavalizabda| jJeyaM, vitataM paTahAdikam / dhanaM tu kAzyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // " iti / 'puTThAiM suNeI' ityAdi tu prathamazate AhA- / zravaNaM rAdhikAravadavaseyamiti / 'AragayAiMti ArAdbhAgasthitAnindriyagocaramAgatAnityarthaH 'pAragayAIti indriyaviSayAtparato'vasthi- sU0184 | tAniti, 'savvadUramUlamaNatiyaM ti sarvathA dUra-viprakRSTaM mUlaM ca-nikaTaM sarvadUramUlaM tadyogAcchabdo'pi sarvadUramUlo'tastam atyartha | dUravartinamatyantAsannaM cetyarthaH antikaM-AsannaM tanniSedhAdanantikam , naJo'lpArthatvAnnAtyantamantikamadarAsannamityarthaH, tadyogAcchabdo'pyanantiko'tastam, athavA 'sabatti anena 'savvao samaMtA' ityupalakSitaM, 'dUramUla'ti anAdikamitihRdayam, 'aNaMtiya'ti | anantikamityarthaH, 'miyaMpitti parimANavad garbhajamanuSyajIvadravyA [dItyA di, 'amiyaMpitti anantamasakhayeyaM vA vanaspati| pRthivIjIvadravyAdi 'savvaM jANaI' ityAdi dravyAdyapekSayoktam / atha kasmAt sarva jAnAti kevalItyAdhucyate ?, ityata Aha| 'aNaMte' ityAdi, anantaM jJAnamanantArthaviSayatvAt , tathA 'nivvuDe nANe kevalissa'tti 'nivRtaM nirAvaraNaM jJAnaM kevalinaH kSAyikatvAt zuddhamityarthaH, vAcanAntare tu 'nivvuDe vitimire visuddhetti vizeSaNatrayaM jJAnadarzanayorabhidhIyate, tatra ca 'nirvRtaM' niSThAgataM 'vitimira' kSINAvaraNamata eva vizuddhamiti // atha punarapi chaasthamanuSyamevAzrityAha // 30 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 4 uddezaH3 // 391 // | chamasthakevalihasa| nanidAdi mU0185 chaumatthe Na bhaMte ! maNusse haseja vA ussuyAeja vA ?, haMtA haseja vA ussuyAena vA, jahA NaM bhaMte ! chaumatthe maNuse haseja jAva ussutahA NaM kevalIvi haseja vA ussuyAena vA ?, goyamA! no iNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte ! jAva no Na tahA kevalI haseja vA jAva ussuyAeja vA?, goyamA ! jaNNaM jIvA carittamohaNijassa kammassa udaeNaM hasati vA ussuyAyati vA, se NaM kevalissa natthi, se teNaDheNaM jAva no NaM |tahA kevalI haseja vA ussuyAeja vaa| jIve NaM bhaMte ! hasamANe vA ussuyamANe vA kai kampayaDIo | baMdhai ?, goyamA ! sattavihabaMdhae vA aTThavihavaMdhae vA, evaM jIva vemANie, pohattiehiM jIvegiMdiyavajjo tiybhNgo|| chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse nidAeja vA payalAeja vA!, haMtA nidAena vA payalAeja vA, jahA haseja vA tahA navaraM darisaNAvaraNijassa kammassa udaeNaM nihAyati vA payalAyaMti vA, se NaM kevalissa natthi, annaM taM ceva / jIve NaM bhaMte ! niddAyamANe vA payalANamANe vA kati kammapayaDIo baMdhai ?, goyamA ! sattavihabaMdhae vA advavihabaMdhae vA, evaM jAva vemANie, pohattiesu jIvegiMdiyavajjo tiybhNgo|| (sUtraM 185) 'chaumatthe tyAdi, 'ussuyAejati anutsuka utsuko bhavedutsukAyeta, viSayAdAnaM pratyautsukyaM kuryAdityarthaH, 'jannaM jIvatti yasmAt kAraNAjIvaH 'se NaM kevalissanasthiti tatpunazcAritramohanIyaM kama kevalino nAstItyarthaH, evaM jAva vemANie'tti, evamiti jIvAbhilApavanArakAdirdaNDako vAcyo yAvadvaimAnika iti, sa caivam-'neraie Na bhaMte ! hasamANe vA ussuyamANe vA kai kammapayaDIo baMdhai , goyamA ! sattavihabaMdhae vA avihabaMdhae vA' ityAdi, iha ca pRthivyAdInAM hAsaH prAgbhavikatatpariNAmAdavaseya | // 39 // A0217 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 vihabaMdhagAvi 5zatake kAdipadeSu vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 392 // bhako labhyatA, vA saptavidhAmakhapratibodha: naigamaiSi zaktiH sU0186 iti, 'pohattiehiMti pRthaktvasUtreSu-bahuvacanasUtreSu 'jIvA NaM bhaMte ! hasamANA vA ussuyamANA vA kai kammapayaDIo baMdhati ?, goyamA ! sattavihabaMdhagAvi aTTavihabaMdhagAvi' ityAdiSu 'jIvegidie' tyAdi jIvapadamekendriyapadAni ca | pRthivyAdIni varjayitvA'nyeSvekonaviMzatau nArakAdipadeSu 'trikabhaGgaH' bhaGgatrayaM vAcyaM, yato jIvapade pRthivyAdipadeSu ca bahutvAjIvAnAM saptavidhabandhakAzcASTavidhavandhakAzcetyevameka eva bhaGgako labhyate, nArakAdiSu tu trayaM, tathAhi-sarva | eva saptavidhavandhakAH syurityekaH 1, athavA saptavibandhakAzcASTavidhabandhakazcetyevaM dvitIyaH 2, athavA saptavidhabandhakAzcASTavidhabandhakAzcetyevaM tRtIyaH 3 iti / atraiva chadmasthakevalyadhikAre idamaparamAha -'chaumatthe'tyAdi, 'NiddAeja vatti nidrAM-sukhapratibodhalakSaNAM kuryAt nidrAyeta 'payalAeja vatti pracalAm-UrdhvasthitanidrAkaraNalakSaNAM kuryAt pracalAyet // kevalyadhikArAtkevalino mahAvIrasya saMvidhAnakamAzrityedamAha harI bhaMte ! hariNegamesI sakkadae itthIgambhaM saMharaNamANe kiM gambhAoM gambha sAharai 1 gambhAo joNi sAharai 2 joNIo gabbhaM sAharai 3 joNIo joNiM sAharai 41, goyamA! no gambhAo gambhaM |sAharaha, no gambhAo joNi sAharai, no joNIo joNiM sAharai, parAmusiya 2 abvAbAheNaM avvAbAhaM joNIo gambha sAharai // pabhU NaM maMte! hariNegamesI sakassa NaM dUe itthIgabhaM nahasirasi vA romakUvaMsi vA sAharittae vA nIharittae vA ?, haMtA pabhU, no ceva NaM tassa ganbhaMssa kiMcivi AvAhaM vA vivAhaM vA uppAejjA, chavicchedaM puNa karejA, esuhumaM ca NaM sAharija vA nIharija vA // (sUtraM 186), // 392 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI // 393 // 'harI'tyAdi, iha ca yadyapi mahAvIrasaMvidhAnAbhidhAyakaM padaM na dRzyate tathA'pi harinaigameSIti vacanAttadevAnumIyate, harinaga| meSiNA bhagavato garbhAntare nayanAt , yadi punaH sAmAnyato garbhaharaNavivakSA'bhaviSyattadA 'deve NaM bhaMte !' ityavakSyaditi, tatra hariH hai uddezaH3 indrastatsambandhitvAta harinaigameSIti nAma, 'sakkadUe'tti zakradUtaH zakrAdezakArI padAtyanIkAdhipatiryena zakrAdezAd bhagavAn mahAvIro garbhApahAraH devAnandAgarbhAta trizalAgarne saMhata iti, 'itthIgambhaMti striyAH sambandhI garbha:-sajIvapudgalapiNDakaH strIgarbhastaM 'saMharemANa'tti mU0186 anyatra nayan , iha caturbhaGgikA, tatra 'garbhAd' garbhAzayAdavadheH 'garbha' garbhAzayAntaraM 'saMharati' pravezayati, 'garbha' sajIvapudgalapiNDalakSaNamiti prakRtamityekaH 1, tathA garbhAdavadheH 'yoni' garbhanirgamadvAraM saMharati, yonyodarAntaraM pravezayatItyarthaH2, tathA 'yonito' yonidvAreNa garbha saMharati, garbhAzayaM pravezayatItyarthaH 3, tathA 'yonitaH' yoneH sakAzAdyoni 'saMharati nayati, yonyodarAnniSkAzya yonidvAraNevodarAntaraM pravezayatItyarthaH 4, eteSu zeSaniSedhena tRtIyamanujAnanAha-'parAmusie'tyAdi, 'parAmRzya 2' tathAvidhakaraNavyApAreNa saMspRzya 2 strIgarbham 'anyAbAdhamavyAbAdhena' sukhasukhenetyarthaH 'yonitaH' yonidvAreNa niSkAzya 'garbha' garbhAzayaM 'saMharati' garbhamiti prakRtaM, yaha yonIto nirgamanaM svIgarbhasyoktaM tallokavyavahArAnuvartanAt , tathAhi-niSpanno'niSpanno vA garbhaHhA svabhAvAconyaiva nirgacchatIti / ayaM ca tasya garbhasaMharaNe AcAra uktaH, atha tatsAmarthya darzayannAha-pabhU Na'mityAdi, 'nahasiraMsitti nakhAne 'sAharittae'tti saMhartu-pravezayituM 'nIharittae'tti vibhaktipariNAmena nakhaziraso romakUpAhA 'niharnu' niSkAzayitum 'AbAhaMti ISadvAdhAM 'vivAhaM ti viziSTabAdhAM 'chavicchedaMti zarIracchedaM punaH kuryAt , garbhasya hi chavicchedama- A0218 kRtvA nakhAgrAdau pravezayitumazakyatvAt 'esuhumaM ca Nati itisUkSmamiti evaM ladhviti // anantaraM mahAvIrasya sambandhi // 393 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 394 // garbhAntarasaGkramaNalakSaNamAzcaryamuktam , atha tacchiSyasambandhi tadeva darzayitumAhateNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI aimutte NAma kumArasamaNe pagatibhadae 5zatake uddezaH 3 | jAva viNIe, tae NaM se aimutta kumArasamaNe aNNayA kayAi mahAvuTTikAyaMsi nivayamANaMsi kakkhapaDigga-16 4 atimuktakaharayaharaNamAyAe bahiyA saMpaTThie vihArAe, tae NaM se aimutte kumArasamaNe vAhayaM vahamANaM pAsai 2 maTTi- muniH yAe pAliM baMdhai NAviyA me 2 nAvioviva NAvamayaM paDiggahagaM udagaMsi kaTUTu pabvAhamANe 2 abhiramai, taM ca therA addakkhu, jeNeva samaNe bhagavaM0 teNeva uvAgacchati 2 evaM vadAsI-evaM khala devANuppiyANaM aMtevAsI atimutte NAmaM kumArasamaNe se NaM bhaMte ! attimutte kumArasamaNe katihiM bhavaggahaNehiM sijjhihiti jAva aMtaM | karehiti ?, ajjo samaNe bhagavaM mahAvIre te there evaM vayAsI-evaM khalu ajo ! mama aMtevAsI aimutte NAma | kumArasamaNe pagatibhaddae jAva viNIe se NaM aimutte kumArasamaNe imeNaM ceva bhavaggahaNeNaM sijjhihiti jAva aMtaM karehiti, taM mA NaM ajjo! tumbhe atimuttaM kumArasamaNaM hIleha niMdaha khiMsaha garahaha avamannaha, tumbhe NaM devANuppiyA! atimuttaM kumArasamaNaM agilAe saMgiNhaha agilAe uvagiNhaha agilAe bhattaNaM pANeNaM viNayeNaM veyAvaDiyaM kareha, aimutte NaM kumArasamaNe aMtakare ceva aMtimasarIrie ceva, tae NaM te therA bhagavaMto samaNeNaM bhagavayA ma0 evaM vuttA samANA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasaMti aimuttaM kumArasamaNaM agilAe saMgiNhaMtitti jAva veyAvaDiyaM kareti // (sUtraM 187) COCAL Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 39 // 5 zatake uddezaH3 atimuktaka muniH . mR0187 'teNa'mityAdi, 'kumArasamaNetti paDUvarSajAtasya tasya pravrajitatvAt, Aha ca-"chabbariso pabvaio niggaMthaM roiUNa pAvayaNaM ti, etadeva cAzcaryamiha, anyathA varSASTakAdArAna pravrajyA syAditi, 'kakkhapaDiggaharayaharaNamAyAe'tti kakSAyAM pratigrahaka rajoharaNaM cAdAyetyarthaH 'NAviyA meMti 'naukA' droNikA meM mameyamiti vikalpayanniti gamyate 'nAvio viva nAvaM'ti nAvika iva-nauvAhaka iva 'nAva' droNIm 'ayaMti asAvatimuktakamuniH pratigrahakaM pravAhayannabhiramate, evaM ca tasya ramaNakriyA | bAlAvasthAbalAditi, 'abakkhu'tti 'adrAkSuH' dRSThavantaH, te ca tadIyAmatyantAnucitAM ceSTAM dRSTrA tamupahasanta iva bhagavantaM papracchuH, | etadevAha-'evaM khalu'ityAdi, 'hIleha'tti jAtyAdhughaTTanataH 'niMdahati manasA 'khiMsaha'tti janasamakSaM 'garahaha'tti tatsamakSam 8 | 'avamaNNaha'tti taducitapratipattyakaraNena 'paribhavaha'tti kvacitpAThastatra paribhavaH-samastapUrvoktapadAkaraNena 'agilAe'tti 'aglAnyA' akhedena 'saMgiNhaha'tti 'saGgrahIta' svIkuruta 'uvagiNhahatti 'upagRhIta' upaSTambhaM kuruta, etadevAha-'veyAvaDiyaM'ti vaiyAvRttyaM kurutAsyeti zeSaH, 'aMtakareM ceva'tti bhavacchedakaraH, sa ca dUratarabhave'pi syAdata Aha-'aMtimasarIrie ceva'tti | caramazarIra ityarthaH / yathA'yamatimuktako bhagavacchiSyo'ntimazarIro'bhavat evamanye'pi yAvantastacchiSyA antimazarIrAH saMvRttAstAvato darzayituM prastAvanAmAha teNaM kAleNaM 2 mahAsukkAo kappAo mahAsaggAo mahAvimANAo do devA mahiDDhIyA jAva mahANubhAgA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM pAunbhUyA, tae NaM te devA samaNaM bhagavaM mahAvIraM maNasA baMdati namasaMti maNasA ceva imaM eyArUvaM bAgaraNaM pucchati-kati NaM bhaMte ! devANuppiyANaM aMtevAsIsayAI A0219 // 395 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 396 // 5 zatake uddezaH 3 devaddhikassamanasApraznaH sU0187 sijjhihiMti jAva aMtaM karehiMti ?, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tehiM devehiM maNasA puDhe tesiM devANaM maNasA ceva imaM etArUvaM vAMgaraNaM vAgareti-evaM khalu devANuppiyA! mama satta aMtevAsIsayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiMti, tae NaM devA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM maNasA puDheNaM maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA haTTatuTThA jAva yahiyayA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti NamaMsaMti 2 ttA maNasA ceva sussUsamANA NamaMsamANA abhimuhA jAva pajjuvAsaMti / teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeDhe aMtevAsI iMdabhUtI NAmaM aNagAre jAva adUrasAmaMte uDDhaMjANU jAva viharati, tae NaM tassa bhagavao goyamassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA, evaM khalu do devA mahiDDhiyA jAva mahANubhAgA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM pAunbhUyA taM no khalu ahaM te deve jANAmi kayarAoM kappAo vA saggAo vA vimANAo vA kassa vA atthassa aTThAe ihaM havvamAgayA ,taM gacchAmi NaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi NamaMsAmi jAva pajjuvAsAmi imAiM ca NaM eyArUvAI vAgaraNAI pucchissAmittikaTu evaM saMpeheti 2 uhAe udveti 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahA. jAva pajjuvAsati, goyamAdi samaNe bhagavaM ma. bhagavaM goyama evaM vadAsI-se gRNaM tava goyamA ! jhANaMtariyAe vaddamANassa imeyArUve ajjhathie jAva jeNeva mama aMtie teNeva habvamAgae, se zRNaM goyamA ! atthe samatthe ?, haMtA atthi, taM gacchAhi NaM goyamA ! ee ceva devA imAiM eyArUvAI vAgaraNAI vAgarehiMti, tae the bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 397 // 5 zatake uddezaH3 gautamadevA lApaH mR0188 abbhaNunAe samANe samaNa bhagavaM mahAvIraM vaMdaha NamaMsai 2 jeNeva te devA teNeva pahArettha gamaNAe, tae NaM te devA bhagavaM goyamaM pajjuvAsa(eja)mANaM pAsaMti 2 haTThA jAva hayahiyayA khippAmeva abbhuDheMti 2khippAmeva paccuvAgacchaMti 2 jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchaMti 2ttA jAva NamaMsittA evaM vayAsI-evaM khalu bhaMte ! amhe mahAMsukkAto kappAto mahAsaggAto mahAvimANAovo devA mahidiyA jAva pAunbhUtA, tae NaM amhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo 2 maNasA ceva imAiM eyArUvAI vAgaraNAI pucchAmo-kati NaM bhaMte ! devANappiyANaM aMtevAsIsayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiMti ?, tae NaM samaNe bhagavaM mahA| vIre amhehiM maNasA puDhe amhaM maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgareti-evaM khalu devANu0 mama satta | aMtevAsIsayAiM jAva aMtaM karehiMti, tae NaM amhe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM maNasA ceva puDheNaM maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo 2 jAva pajjuvAsAmottikadda bhagavaM gotamaM vaMdati namasaMti 2 jAmeva disiM pAu0 tAmeva disi pa0 (sUtraM 188) 'teNa'mityAdi, 'mahAzukrAt saptamadevalokAt 'jhANaMtariyAe'tti antarasya-vicchedasya karaNamantarikA dhyAnasyAntarikA dhyAnAntarikA-ArabdhadhyAnasya samAptirapUrvasyAnArambhaNamityarthaH atastasyAM vartamAnasya 'kappAo'tti devalokAta 'saggAo'tti svargAd, devalokadezAt prastaTAdityarthaH, vimANAotti prastaTaikadezAditi, 'vAgaraNAIti vyAkriyanta iti vyAkaraNAH-praznArthAH adhikRtA eva klpvimaanaadilkssnnaaH|| devaprastAvAdidamAha A0220 // 39 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH | // 398 // bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM jAva evaM vadAsI- devA NaM bhaMte! saMjayAti battavvaM siyA ?, goyamA ! No tiNaTThe samaTThe, abhakkhANameyaM, devA NaM bhaMte ! asaMjatAti vattabbaM siyA ?, goyamA ! No tiNadve, NiDuravayaNameyaM, devA NaM bhaMte! saMjaya saMjayAti vattavvaM siyA ?, goyamA ! No tiNaTThe samaTThe, asanbhUyameyaM devANaM, se kiM khAti NaM bhaMte! devAti vattavvaM siyA ?, goyamA ! devA NaM nosaMjayAti vattavvaM siyA // ( sUtraM 189 ) devA NaM bhaMte ! kayarAe bhAsAe bhAsaMti ?, kayarA vA bhAsA bhAsijmANI visissati 1, goyamA ! devA NaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsaMti, sAvi ya NaM addhamAgahA bhAsA bhAsinamANI visissati // ( sUtraM 190 ) 'devA Na' mityAdi, 'se kiM khAi NaM bhaMte / devAha vattavvaM siya'tti 'se' iti athArthaH kimiti praznArthaH NaM vAkyAlaGkArArthaH devA iti yadvastu tadvaktavyaM syAditi / 'nosaMjayAi vattavvaM siya'ti nosaMyatA ityetadvaktavyaM syAt, asaMyatazabdaparyAyatve'pi nosaMyatazabdasyAniSThuravacanatvAt, mRtazabdApekSayA paralokIbhUtazabdavaditi / / devAdhikArAdevedamAha - 'devA Na' mityAdi 'bisissai' ti viziSyate, viziSTo bhavatItyarthaH, 'addhamAgahAe'tti bhASA kila SaDvidhA bhavati, yadAha - " prAkRta saMskRtamAgadhapizAcabhASA ca saurasenI ca / SaSTho'tra bhUribhedo dezavizeSAdapabhraMzaH || 1 ||" tatra mAgadhabhASAlakSaNaM kiJcitkiJcica prAkRtabhASAlakSaNaM yasyAmasti sArddha mAgadhyA iti vyutpattyA'rddhamAgadhIti / kevalicchadmasthasya vaktavyatAprastAva evedamAha - kevalI NaM bhaMte ! aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANati pAsai ?, haMtA ! goyamA ! jANati pAsati / jahA NaM bhaMte ! kevalI aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANati pAsati tahA NaM chaumatthe'vi aMtakaraM vA aMti 5 zatake uddezaH 3 devAnAM nosaMyatatvaM sU0189 190 / / 398 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 399 // masarIriyaM vA jANati pAsati ?, goyamA ! No tiNaTThe samajheM, socA jANati pAsati, pamANato vA, se kiM taM soccA NaM 1, kevalissa vA kevalisAvayassa vA kevalisAviyAe vA kevaliuvAsagassa vA kevaliuvAsiyAe vA tappakkhiyassa vA tappakkhipasAvagassa vA tappakkhiyasAviyAe vA tappakkhiyauvAsagassa vA tappakkhiyaubAsiyAe vA se taM socA / (sU0 191) se kiM taM pamANe 1, 2 pamANe cauvvihe paNNatte, taMjahA - paJcakkhe aNumANe ovamme Agame, jahA aNuogadAre tahA NeyabvaM pamANaM jAva teNa paraM no attAgame, no anaMtarAgame, paraMparAgame // (sU0 192) kevalI NaM bhaMte! carimakammaM vA carimaNijjaraM vA jANati pAsati?, haMtA goyamA! jANati pAsati / jahA NaM bhaMte! kevalI carimakammaM vA jahA NaM aMtakareNaM AlAvago tahA carimakammeNa vi aparisesio Nepavvo / (mR0 193) kevalI NaM bhaMte! paNIyaM maNaM vA vaI vA dhArejA ?, haMtA dhArejA, jahA NaM bhaMte! kevalI paNIyaM maNa vA vaI vA dhArejjA te NaM vemANiyA devA jANaMti pAsaMti ?, godhamA ! atthegatiyA jAti pA0, atthegatiyA na jANaMti na pA0, se keNadveNaM jAva Na jANaMti Na pAsaMti ?, goyamA ! vaimANiyA devA dubihA paNNattA, taMjahA-mAimicchAdiTTiuvavanagA ya amAisammadigvivannayA ya, tattha NaM je te mAimicchAdiTThIuvavanagA te na ghANaMti na pAsaMti, tattha NaM je te amAIsammadiTThIuvavannagA te NaM jANaMti pAsaMti, se keNaTTaNaM evaM vu0 amAIsammadiTThI jAva pA0 1, gogamA ! amAI sammadiTThI duvihA paNNattA - anaMtazevavannagA ya paraMparovavannagA ya, tattha aNaMtarovavannAgA na jA0, paraMparovavannagA jANaMti, se keNaNe bhaMte ! evaM0 paraMparovava 5 zatake uddezaH 3 antakRjjJA naM pramANaM manojJAnaM ca mR0191 193 pra0A0221 / / 399 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 40 // nagA jAva jANaMti ?, goyamA ! paraMparovavannagA duvihA paNNattA-pajjattagA ya apajattagA ya, pajjattA jA, apajjattA na jA0, evaM aNaMtaraparaMparapajattaapajjattA ya uvauttA aNuuvattA, tattha NaM je te uvauttA te jA065 zatake | pA0, se teNaTeNaM taM ceva / (ma0 194) pabhU Na bhaMte ! aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA ihagaeNaM uddezaH 3 antakRjjJAkevaliNA saddhiM AlAvaM vA saMlAvaM vA karettae ?, haMtA pabhU, se keNaTTeNaM jAva pabhU NaM aNuttarovavAiyA naM pramANaM devA jAva karettae ?, goyamA ! jaNNaM aNuttarobavAiyA devA tatthagayA ceva samANA aTuM vA heDaM vA pasiNaM manojJAnaM ca vA vAgaraNaM vA kAraNaM vA pucchati tae NaM ihagae kevalI aha~ vA jAva vAgaraNaM vA vAgareti se teNaTeNaM0 / jannaM bhaMte ! ihagae ceva kevalI aTuM vA jAva vAgareti taNaM aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA jA. pA.?, haMtA ! jANaMti pAsaMti, se keNaDeNaM jAva pAsaMti ?, goyamA! tesiNaM devANaM aNaMtAo maNodavvavagaNAo laddhAo pattAo abhisamannAgayAo bhavaMti, se teNaTeNaM jaNaM ihagae kevalI jAva paa0|| | (sU0 195) aNuttarovavAiyA NaM bhaMte ! devA kiM udinamohA uvasaMtamohA khINamohA ?, goyamA ! no udi- | namohA, uvasaMtamohA, No khINamohA // (sU0196) 'kevalI'tyAdi, yathA kevalI jAnAti tathA chaastho na jAnAti, kathaMcitpunarjAnAtyapIti, etadeva darzayannAha-'socetyAdi kevalissa'tti kevalinaH' jinasyAyamantakaro bhaviSyatItyAdi vacanaM zrutvA jAnAtIti, 'kevalisAvagassa vatti jinasya samIpe yaH zravaNArthI san zRNoti tadvAkyAnyasau kevalizrAvakaH tasya vacanaM zrutvA jAnAti, sa hi kila jinasya samIpe an // 400 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake uddezaH4 aMtakarAdi vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 40 // yA'vaseyaM, na ya nAthastatpramANaM pramini | jJAnaM mR0196 ti pratyakSam 'aNumA vAkyAntarANi zRNvan ayamantakaro bhaviSyatItyAdikamapi vAkyaM zRNuyAt tatazca tadvacanazravaNAjAnAtIti, 'kevaliuvAsagassa'tti kevalinamupAste yaH zravaNAnAkAzI tadupAsanamAtraparaH sannasau kevalyupAsakaH tasya vacaH zrutvA jAnAti, bhAvanA prAyaH prAgvat , 'tappakkhiyassa'tti kevalipAkSikasya, svayaMbuddhasyetyarthaH, iha ca zrutveti bacanena prakIrNakaM vacanamAtraM jJAnanimittatayA'vaseyaM, na vAgamarUpaM, tasya pramANagrahaNena gRhISyamANatvAditi / / 'pamANe'tti pramIyate yenArthastatpramANaM pramitirvA pramANaM 'paccakkhe'tti akSaM-jIvam akSANi vA-indriyANi prati gataM pratyakSam 'aNumANe tti anu-liGgagrahaNasambandhasmaraNAdeH pazcAnmIyate'nenetyanumAnam 'ovammati upamIyate-sadRzatayA gRhyate vastvanayetyupamA saiva aupamyam 'Agame ti Agacchati gurupArampayaNetyAgamaH, eSAM svarUpaM zAstralAghavArthamatidezata Aha-'jahe'tyAdi,evaM caitatsvarUpam-dvividhaM pratyakSam-indriyanoindriyabhedAt, tatrendriyapratyakSaM paJcadhA-1 zrotrAdIndriyabhedAt , noindriyapratyakSaM vidhA-avadhyAdibhedAditi, trividhamanumAnaM-pUrvavaccheSavadRSTasAdharmyavacceti, tatra pUrvavat pUrvopalabdhAsAdhAraNalakSaNAnmAtrAdi(deH)pramAtuH putrAdiparijJAnaM, zeSavat yatkAryAdiliGgAtparokSArthajJAnaM yathA mayUrotra kekAyitAditi, dRSTasAdharmyavat yathaikasya kArSApaNAderdarzanAdanye'pyevaMvidhA eveti pratipattirityAdi, aupamya yathA gaurgavayastayetyAdi, Agamastu vidhA-laukikalokottarabhedAt , tridhA vA sUtrArthobhayabhedAt , anyathA vA tridhA-AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedAt , tatrAtmA|gamAdayo'rthataH krameNa jinagaNadharatacchiSyApekSayA draSTavyAH, sUtratastu gaNadharatacchiSyapaziSyApekSayeti, etasya prakaraNasya sImAM kurvannAha-'jAve'tyAdi, 'teNa parati gaNadharaziSyANAM matrato'nantarAgamo'rthatastu paramparAgamaH, tataH paraM praziSyANAmityarthaH || kevalItaraprastAva evedamaparamAha-'kevalI NamityAdi, caramakarma yacchai lezIcaramasamaye'nubhUyate, caramanirjarA tu yattato'nantara pra0A0225 x // 401 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 402 // samaye jIvapradezebhyaH parizaTatIti / 'paNIyanti praNItaM zubhatayA prakRSTaM 'dhArejati dhArayeda,vyApArayedityarthaH / 'evaM aNaMtare'tyAdi, asyAyamarthaH-yathA vaimAnikA dvividhA uktAH, mAyimithyAdRSTInAM ca jJAnaniSedhaH, evamamAyisamyagdRSTayo'nantaropapannapara 5 zatake mparopapannakamedena dvidhA vAcyAH, anaMtaropapannakAnAM ca jJAnaniSedhaH, tathA paramparopapannakA api paryAptakAparyAptakamedena dvidhA / | uddezaH4 aMtakarAdivAcyAH, aparyAptakAnAM ca jJAnaniSedhaH, tathA paryAptakA upayuktAnupayuktabhedena dvidhA vAcyA:, anupayuktAnAM ca jJAnaniSedhazceti / jJAnaM vAcanAntare vidaM sUtraM sAkSAdevopalabhyate, 'AlAvaM vatti sakRjalpaM 'saMlAvaM vatti muhamuhurjalpaM mAnasikameveti 'laddhAoMtti tadavadherviSayabhAvaM gatAH 'pattAoM'tti tadavadhinA sAmAnyataH prAptAH, paricchinnA ityarthaH 'abhisamannAgayAotti vizeSataH paricchinnAH, yatasteSAmavadhijJAnaM saMbhinnalokanADIviSayaM, yacca lokanADIgrAhakaM tanmanovargaNAgrAhakaM bhavatyeva, yato yo'pi | lokasaMkhyeyabhAgaviSayo'vadhiH so'pi manodravyagrAhI yaH punaH saMbhinnalokanADIviSayo'sau kathaM manodavyagrAhI na bhaviSyati ?, iSyate ca lokasaMkhyeyabhAgAvadhermanodravyagrAhitvaM, yadAha-"saMkheja maNodavve bhAgo loga paliyassa boddhvyo"ti| anuttarasurAdhikArAdidamAha-'anuttaretyAdi, 'udinnamohati utkaTavedamohanIyAH 'uvasaMtamohati anutkaTavedamohanIyAH, paricAraNAyAH kathaJcidapyabhAvAt , natu sarvathopazAntamohAH, upazamazreNesteSAmabhAvAt , 'no khINamohatti kSapakazreNyA abhAvAditi / / pUrvatanasUtre kevalyadhikArAdidamAhakevalI Na bhaMte ! AyANehiM jA pA0, goyamA ! No tiNaTe sa0, se keNagaM jAva kevalI NaM AyANehiM // 40 // na jANai na pAsai, goyamA! kevalI NaM puracchimeNaM miyapi jANai amiyaMpi jA. jAba nimbuDe daMsaNe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 403 // 5zatake | uzaH4 kevalijJAnAMtavagAhau zrutakevali| vaikriyaM A0223 sU0197 kevalissa se tenn| (sUtraM 197)kevalI NaM bhaMte ! assi samayaMsi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA uruM vA ogAhittANaM ciTThati pabhU NaM bhaMte ! kevalI seyakAlaMsivi tesu ceva AgAsapadesesu hatthaM vA jAva ogAhittA NaM cihittae ?, goyamA ! No ti0, se keNaTeNaM bhaMte ! jAva kevalI NaM assi samayaMsi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA jAva ciTThati No NaM pabhU kevalI seyakAlaMsibi tesu ceva AgAsapaesesu hatthaM vA jAva ciTTittae ?, go! kevalissa NaM vIriyamajogasavvayAe calAiM uvakaraNAiM bhavati, calovagaraNaTThayAe ya NaM kevalI assi samayaMsi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA jAva ciTThati No NaM pabhU kevalI seyakAlaMsivi tesu ceva jAva cidvittae, se teNaTeNaM jAva vuccai-kevalI NaM asmi samayaMsi jAva ciTTittae (sUtraM 198) pabhU NaM bhaMte ! coddasapuvvI ghaDAo ghaDamahassaM paDAo paDasahassaM kaDAo2 rahAo 2 chattAo chattasahassaM daMDAo | daMDasahassaM abhinivvade'ttA uvadaMsettae ?, haMnA pabhU, se keNa?NaM pabhU coddamapubvI jAva uvadaMsettae ?, goyamA! cauddasapuvvissa NaM aNaMtAI dabvAiM ukkariyAbheeNaM bhijjamANAI laddhAI pattAiM abhisamannAgayAiM bhavaMti, se teNaTeNaM jAva uvadaMsittae / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 199) // paJcamazate caturtha uddezaH // 5-4 // 'kevalI'tyAdi, 'AyANehiM ti AdIyate-gRhyate'rtha ebhirityAdAnAni-indriyANi tairna jAnAti, kevalitvAt / 'asti samayaMsitti asmin vartamAne samaye 'ogAhittANaM'ti 'avagAhya Akramya 'seyakAlaMsivitti eSyatkAle'pi 'vIriyasajogasahavvayAe'tti vIrya-vIryAntarAyakSayaprabhavA zaktiH tatpradhAnaM sayoga-mAnasAdivyApArayuktaM yatsad-vidyamAnaM dravyaM 6 // 403 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadravyaM tacathA, vIryasadbhAve'pi jIvadravyasya yogAn vinA calanaM na syAditi sayogazabdena sadvyaM vizeSitaM, saditi vizeSaNaM vyAkhyAmaca tasya sadA sattAvadhAraNArtha, athavA svam-AtmA tadrUpaM dravyaM svadravyaM tataH karmadhArayaH, athavA vIryapradhAnaH sayogo-yogavAn 65 zatake prajJaptiH uzaH4 vIryasayogaH sa cAsau sadvyazca-manaHprabhRtivargaNAyukto vIryasayogasadrvyastasya bhAvastattA tayA hetubhUtayA 'calAIti asthirANi abhayadevI kevalijJA'uvakaraNAIti aGgAni 'calovagaraNaTThayAe'tti calopakaraNalakSaNo yo'rthastadbhAvazcalopakaraNArthatA tayA, cazabdaH punrrthH| yA vRttiH nAMtavagAhI | kevalyadhikArAt zrutakevalinamadhikRtyAha-'ghaDAo ghaDasahassaMti ghaTAdavadherghaTaM nizrAM kRtvA ghaTasahasraM 'abhinivaTTittA' iti shrutkevli||404|| yogaH 'abhinivvahittA' vidhAya zrutasamutthalabdhivizeSeNopadarzayituM prabhuriti praznaH, 'ukkariyAmeeNaM ti (pra. 5000) iha pudgalAnAM bhedaH paJcadhA bhavati, khaNDAdibhedAt , tatra khaNDabhedaH khaNDazo yo bhavati loSTAdekhi, pratarabhedo'bhrapaTalAnAmitra, carNikA sU0197bhedastilAdicUrNavat, anutaTikAbhedo'vaTataTabhedavat, utkArikAbheda eraNDabIjAnAmiveti, tatrotkArikAbhedena bhiyamAnAni'laddhAiMti lagdhivizeSAd grahaNaviSayatAM gatAni 'pattAIti tata eva gRhItAni 'abhisamannAgayAIti ghaTAdirUpeNa pariNamayitumArabdhAni, tatastairghaTasahasrAdi niyati, AhArakazarIravat , nivartya ca darzayati janAnAM, iha cotkarikAbhedagrahaNaM tadbhinnAnAmeva dravyANAM vivakSitaghaTAdiniSpAdanasAmarthyamasti nAnyeSAmitikRtveti // paJcamazate caturthaH // 5-4 / / | vaikriya ACCOCCAS // 404 // anantarorezake caturdazapUrvavido mahAnubhAvatoktA, sa ca mahAnubhAvatvAdeva chayastho'pi setsyatIti kasyApyAzaGkA syAdutastadapanodAya pazcamoddezakasyedamAdisUtram-- Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaumatthe NaM bhaMte ! maNase tIyamaNataM sAsarya samayaM kevaleNaM saMjameNa jahAM paDhamae cautthuddese AlAvagA vyAkhyAprajJaptiH tahA neyavvA jAva alamatthutti vattavvaM siyA / (sUtraM 200) annausthiyA NaM bhaMte ! evamAtikkhaMti jAva5 zatake | paraveMti savve pANA savve bhUyA savve jIvA samve sattA evaMbhUyaM vedaNe gheti se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, abhayadevI | udezaH 5 goyamA ! jaNaM te annausthiyA evamAtikkhaMti jAva vedeti je te evamAsu, micchA te evamAhaMsu, ahaM yA vRttiH vedanAdvai vidhyaM // 405 // puNa goyamA ! evamAtikkhAmi jAvapa rUvemi-asthagaiyA pANA bhUyA jIvA sattA evaMbhUyaM vedaNaM vedeti,atthe pra0A0224 gaiyA pANA bhUyA jIvA sattA anevaM bhUyaM vedaNaM bedeMti,se keNa?NaM. atyaMgatiyA ? taM ceva uccAreyavvaM,goyamA! sU02000 je NaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA tahA vedaNaM vedeti te Na pANA bhUyA jIvA sattA evaMbhUyaM vedaNaM vedeti, je NaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA no tahA vedaNaM vedeti te NaM pANA bhUyA jIvA sattA | | anevaMbhUyaM vedaNaM vedaMti, se teNaTeNaM taheva / neraiyA NaM bhaMte ! kiM evaMbhUyaM vedaNaM vedaMti anevabhUyaM vedaNaM vedaMti?, goyamA! neraiyA NaM evaMbhUyaM vedaNaM vedeti anevaMbhUyaMpi bedaNaM vedaMti, se keNaTeNaM taM ceva ?, goyamA! je NaM neraiyA jahA kaDA kammA tahA vedaNaM vedeti te NaM neraiyA evaMbhUyaM vedaNaM vedeti, jeNaM neratiyA jahA kaDA kammA No tahA vedaNaM vedeti te Na neraiyA anevaMbhUyaM vedaNaM vedeti, se teNaTeNaM, evaM jAva vemANiyA,saMsAramaM DalaM neyavvaM / (sUtraM 201) jaMbuddIveNaM bhaMte! bhArahe vAse imIse osa0 kai kulagarA hotthA ?, goyamA! satta, 405 // lA evaM titthayarA titthayaramAyaropiyaro paDhamA sissiNIo0 cakavaTTImAyaro itthirayaNaM baladevA vAsudevA vAsu AAAAAACHAR 201 % 4 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhavadevIyA vRttiH // 406 // | devamAyaro piyaro, eesi paDisana jahA samavAe parivADI tahA yabvA, sevaM bhaMte 2 jAva viharai // (sUtraM 202) // paMcamasae paMcamuddesao sammatto // 5-5 // 45 zatake uzaH 5 'chaumatthe Na'mityAdi, 'jahA paDhamasae'ityAdi, tatra ca chadmasthaH Adho'vadhikaH paramAdho'vadhikazca kevalena saMyamAdinA na vedanA | siddhayatItyAdharthaparaM tAvanneyaM yAvadutpannajJAnAdidharaH kevalI alamastviti vaktavyaM syAditi, yaccedaM pUrvAdhItamapIhAdhItaM tatsambandha vidhyaM vizeSAt , sa punaruddezakapAtanAyAmukta eveti // svathikavaktavyatA'nantaramanyayathikavaktavyatAmUtraM, tatra ca 'evaMbhUyaM veyaNaM'ti mU0203 | yathAvidhaM karma nivaddhamevaMprakAratayotpannAM 'vedanAM' asAtAdikarmodayaM 'vedayanti' anubhavanti, mithyAtvaM caitadvAdinAmevaM-na hi yathA paddhaM tathaiva sarva karmAnubhUyate, AyuHkarmaNA vyabhicArAt , tathAhi-dIrghakAlAnubhavanIyasyApyAyuHkarmaNo'lpIyasA'pi kAlenAnubhavo | bhavati, kathamanyathA'pamRtyuvyapadezaH sarvajanaprasiddhaH syAt ?, kathaM vA mahAsaMyugAdau jIvalakSANAmapyekadaiva mRtyurupapadyateti ?, 'aNevaMbhUyaMpitti yayA baddhaM karma naivaMbhUtA anevabhUtA atastAM, zrUyante hyAgame karmaNaH sthitividhAtarasaghAtAdaya iti, evaM jAva vemANiyA, saMsAramaMDalaM neyabvaM'ti 'evam' uktakrameNa vaimAnikAvasAnaM saMsArijIvacakravAlaM netavyamityarthaH, athaveha sthAne | vAcanAntare kulakaratIrthakarAdivaktavyatA dRzyate, tatazca saMsAramaNDalazabdena pAribhASikasaJjayA seha mUciteti saMbhAvyata iti // | paJcamazate paJcama uddezakaH smaaptH|| 5-5 // - - - 4.6 // anantaroddezake jIvAnAM karmavedanoktA, SaSThe tu karmaNa eva bandhanibandhanavizeSamAha, tasya cAdimUtramidam Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 407 // 5 zatake uddezaH6 alpAyuSkabandhAdihetavaH A0225 | sU0204 kahaNaM bhaMte ! jIvA appAuyattAe kamma pakareMti ?, goyamA! tihiM ThANehiM, jahA-pANe ahavAettA musaM vahattA tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAhamasAimeNaM paDilAbhettA, evaM khalu jIvA appAuyattAe kammaM pakarenti // kahaNaM bhaMte! jIvA dIhAuyattAe kamma pakareMti?, goyamA! tihiM ThANehi-no pANe ativAittA no musaM ghaittA tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA, evaM khalu jIvA dIhAuyattAe kammaM pakareMti // kahannaM bhaMte ! jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pakareMti ?, goyamA! pANe aibAittA musaM vaittA tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA x hIlittA niMdittA khisittA garahittA avamannittA annayareNaM amaNunneNaM apItikAreNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA, evaM khalu jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pakareMti // kahannaM bhaMte ! jIvA subhadIhAuya. |ttAe kammaM pakareMti ?, goyamA ! no pANe aivAittA no musaM vaittA tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdittA namaMsittA jAva pajjuvAsittA annayareNaM maNunneNaM pIikAraeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA, evaM | khalu jIvA subhadIhAuyattAe kamme pakareMti // (sUtraM 204) 'kahANa 'mityAdi, 'appAuyattAe'tti alpamAyuryasyAsAvalpAyuSkastasya bhAvastattA tasyai alpAyuSkatAyai, alpajIvita| vyanibandhanamityarthaH, alpAyuSkatayA vA, 'karma' AyuSkalakSaNaM 'prakurvanti' bannanti ?, 'pANe aivAettatti 'prANAn jIvAn 'atipAtya' vinAzya 'musaM vaitta'tti mRSAvAdamuktvA 'tahArUvaMti tathAvidhasvabhAvaM bhaktidAnocitapAtramityarthaH 'samaNaM vatti / // 407 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 408 // zrAmyate tapasyatIti zramaNo'tastaM 'mAhaNaM va'tti mA hanetyevaM yo'nyaM prati vakti svayaM hanananivRttaH sannasau mAhanaH, brahma vA brahmacaryaM kuzalAnuSThAnaM vA'syAstIti brAhmaNo'tastaM, vAzabdau samuccaye, 'aphAsuraNaM' ti na pragatA asavaH - asumanto yasmAttadaprAsukaM, sajIvamityartha', 'aNesa NijjeNaM' ti eSyata ityeSaNIyaM- kalpyaM tanniSedhAdaneSaNIyaM tena, azanAdinA - prasiddhena 'paDilA bhetta 'ti 'pratilambhya' lAbhavantaM kRtvA, atha nigamayannAha - 'eva' mityAdi, 'evam' uktalakSaNena kriyAtrayeNeti, ayamatra bhAvArtha:-adhyavasAya vizeSAdetatrayaM jaghanyAyuH phalaM bhavati, athavehApekSikI alpAyuSkatA grAhyA, yataH kila jinAgamAbhisaMskRtamatayo munayaH prathamavayasaM bhogiMnaM kaJcana mRtaM dRSTvA vaktAro bhavanti - nUnamanena bhavAntare kizcidazubhaM prANighAtAdi vA sevitamakalpyaM vA munibhyo dattaM yenAyaM bhogyapyalpAyuH saMvRtta iti, anye tvAhuH - yo jIvo jinasAdhuguNapakSapAtitayA tatpUjArthaM pRthivyAdyArambheNa svabhANDAsatyotkarSaNAdinA''dhAkarmAdikaraNena ca prANAtipAtAdiSu varttate tasya vadhAdiviratiniravadyadAnanimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSkatA'vaseyA, atha naivaM nirvizepaNatvAtsUtrasya, alpAyuSkatvasya ca kSullakabhavagrahaNarUpasyApi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAd, ataH kathamabhidhIyate savizeSaNaprANAtipAtAdivarttI jIva ApekSikI cAlpAyuSkatA iti 1, ucyate, avizeSaNatve'pi sUtrasya prANAtipAtAdervizeSaNamavazyaM vAcyaM, yata itastRtIyasUtre prANAtipAtAdita evAzubhadIrghAyuSkatA vakSyati, na hi sAmAnya hetau kAryavaiSamyaM yujyate, sarvatrAnAzvAsaprasaGgAt, tathA 'samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM 2 asaNaM 4 paDilA bhemANassa kiM kajjai ?, goyamA ! bahutariyA nijjarA kajjai, appatare se pAve kamme kajjaiti vakSyamANavacanAdavasIyate - naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpA'lpAyuSkatA, na hi svalpapApabahunirjarA nibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhava grahaNanimittatA saMbhAvyate, jinapUjAdyanuSThAnasyApi tathAprasaMgAt, nanvevaM 5 zatake uddezaH 6 alpAyuSkabandhAdi - hetavaH mU0204 ||408 || Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0226 5 zatake uddezaH6 alpAyuSkatAdivicAra sU0203 | dharmArtha prANAtipAtamRpAvAdApAsukadAnaM ca karttavyamApannamiti, atrocyate, ApadyatAM nAma bhUmikApekSayA ko doSaH 1, yato yatidhavyAkhyA ziktasya gRhasthasya dravyastavadvAreNa prANAtipAtAdikamuktameva pravacane, dAnAdhikAre zrUyate-dvividhAH zramaNopAsakA:-saMvignabhAvitA prajJaptiH | lubdhakadRSTAntabhAvitAzca bhavanti, yathoktam-"saMviggabhAviyANaM loddhayadiTuMtabhAviyANaM c| mottaNa khettakAle bhAvaM ca karhiti abhayadevIyA vRttiH su chaM // 1 // " tatra lubdhakadRSTAntabhAvitA AgamArthAnabhijJatvAdyathAkathaJciddadati, saMvinabhAvitAstvAgamajJatvAtsAdhusaMyamabAdhApari hAritvAcadapaSTambhakatvAcaucityena, Agamazcaivam-'saMtharaNaMmi asuddhaM doNhavi geNhaMtaditayANa'hiyaM / AuradiIteNaM taM ceva hiyaM asN||409|| tharaNe // 1 // " tathA "nAyAgayANaM kappaNijjAgaM annapANAINaM davANa" mityAdi, athavehApAsukadAnamalpAyuSkatAyAM mukhya | kAraNaM, itare tu sahakArikAraNe iti vyAkhyeyaM, prANAtipAtanamRSAvAdanayonivizeSaNatvAta, tathAhi-prANAnatipAtyAdhArmAdikaraNato mRSoktvA yathA bhoH sAdho ! svArthamida sidaM bhaktAdi kalpanIyaM cAto nAneSaNIyamiti zaikA kAryeti, tataH pratilabhya | tathA karma kurvantIti prakrama iti, gambhIrArtha cedaM sUtramato'nyathA'pi yathA''gamaM bhAvanIyamiti / / atha dIrghAyuSkatAkAraNAnyAha'kahanna'mityAdi, bhavati hi jInadayAdimato dIrghamAyuH, yato'trApi tathaiva bhavanti dIrghAyuSaM dRSTvA vaktAro-jIvadayAdi pUrva kRtamanena tenAya dIrghAyuH saMvRttaH, tathA siddhameva vadhAdiviratebhghamAyumtasya devagatihetutvAt, Aha ca-" aNuvvayamahabbaehi ya bAlatavo|'kAmanijarAe ya / devAuyaM nibaMdhai sammaTTio ya jo jIvo // 1 // " devagatau ca vivakSayA dIrghamevAyuH, dAnaM cAzrityehaiva vakSyati| "samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA 2 phAsueNaM 2 asaNa 4 meNaM paDilAmemANassa kiM kajjai ?, goyamA ! egaMtaso la nijarA kajaI"tti, yacca nirjarAkAraNaM tadviziSTadIrghAyuHkAraNatayA na viruddhaM, mahAvratavaditi, vyAkhyAnAntaramapi pUrvavadeveti // // 40 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 410 // |5 zatake uddezaH6 alpAyuSkatAdivicAra sU0203 athAyuSa eva dIrghasya sUtradvayenAzubhazubhatvakAraNAnyAha-kahanna'mityAdi, prAgvannavaraM zramaNAdikaM hIlanAdikaraNataH pratilabhyetyakSaraghaTanA, tatra hIlanaM-jAtyAdhughaTTanataH kutsA nindanaM manasA khisanaM-janasamakSaM garhaNaM-tatsamakSam 'apamAnanaM' anabhyutthAnAdikaraNaM 'anyatareNa' bahUnAmekatamena 'amanojJena' svarUpato'zobhanena kadannAdinA ata evAprItikArakeNa, bhaktimatastvamanojJaM manojJameva manojJaphalatvAt, iha ca sUtre'zanAdi prAsukAdinA na vizeSitaM, hIlanAdikartuH prAsukAdivizeSaNasya dAnasya phalavizeSa pratyakAraNatvena matsarajanitahIlanAdivizeSaNAnAmeva ca pradhAnatayA tatkAraNatvena vivakSaNAt, vAcanAntare tu 'aphAsueNaM aNesaNijjeNeti dRzyate, tatra ca prAsukadAnamapi hIlanAdivizeSitamazubhadArghAyuHkAraNaM, aprAsukadAnaM tu vizeSata ityupadarzayatA 'aphAmueNa' ityAdhuktamiti, prANAtipAtamRSAvAdanayordAnavizeSaNapakSavyAkhyAnamapi ghaTata eva, avajJAdAne'pi prANAtipAtAdedRzyamAnatvAditi, bhavati ca prANAtipAtAderazubhadIrghAyuH, teSAM narakagatihetutvAt , yadAha-"micchaliTimahAraMbhapariggaho tivvalobha nissIlo / narayAuyaM nibaMdhai pAvamaI roddprinnaamo||1||" narakagatau ca vivakSayA dIrghamevAyuH // viparyayasUtraM prAgiva, navaraM ihApi prAsukApAsukatayA dAnaM na vizeSitaM, pUrvasUtra viparyayatvAd asya, pUrvamUtrasya cAvizeSaNatayA pravRttatvAt, na ca prAsukAprAsu| kadAnayoH phalaM prati na vizeSo'sti, pUrvamUtrayostasya pratipAditatvAt , tasmAdiha prAmukaipaNIyasya dAnasya kalpyAprAptAvitarasya cedaM phalamavaseyaM, vAcanAntare tu 'phAsueNa'mityAdi dRzyata eveti, iha ca prathamamalpAyuHmUtraM dvitIyaM tadvipakSastRtIyamazubhadIrghAyuHsUtraM caturtha tu tadvipakSa iti // anantaraM karmabandhakriyoktA, atha kriyAntarANAM viSayanirUpaNAyAha gAhAvaissa NaM bhaMte ! vikSiNamANassa kei bhaMDaM avaharejA ? tassa NaM bhaMte ! taM bhaMDaM aNugavesamANasa 0A0227 // 410 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAX vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 411 // 5 zatake udezaH 6 kriyAvicAraH mU0204 % kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai pariggahiyA. mAyA* apa0micchA-1, goyamA! AraMbhiyA kiriyA kajai | pari0 mAyA0 apaJca0, micchAdasaNakiriyA siya kanai siya no kajaha // aha se bhaMDe abhisamannAgae | bhavati, tao se pacchA savvAo tAo payaNuI bhavaMti // gAhAvatissa NaM bhaMte ! taM bhaMDaM vikkiNamANassa katie bhaMDe sAtijejA, bhaDe ya se aNuvaNIe siyA, gAhAvatissa Na bhaMte ! tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kanjai jAva micchAdasaNakiriyA kajjai ? kaiyassa vA tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajai | jAva micchAdasaNakiriyA kajai ?, goyamA! gAhAvaissa tAo bhaMDAo AraMbhiyA kiriyA kajjai jAva apa-15 |cakvANiyA, micchAdasaNavattiyA kiriyA siya kanjai siya no kajai, katiyassa NaM tAo savvAo payaNuIbhavati / gAhAvatissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikiNamANassa jAva bhaMDe se uvaNIe siyA, katiyassa bhaMte ! tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjati ?, gAhAvaissa vA tAo bhiMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjati !, goyamA kaiyassa tAo bhaMDAo heDhillAo cattAri kiriyAo kajaMti, micchAdasaNakiriyA bhayaNAe, gAhAvatissa Na tAo savAo payaNuIbhavati / gAhAvatissa NaM bhaMte ! bhaMDaM jAva dhaNe ya se aNuvaNIe siyA?| | evaMpi jahA bhaMDe uvaNIe tahA neyavvaM cauttho AlAvago, dhaNe se uvaNIe siyA jahA paDhamo AlAvago bhaMDe ya se aNuvaNIe siyA tahA neyamvo, paDhamacautthANaM eko gamo, vitiyataiyANaM eko gamo // agaNikAe NaM X bhaMte ! ahuNojalite samANe mahAkammatarAe ceva mahAkiriyatarAe ceva mahAsavatarAe ceva mahAvedaNatarAe // 421 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 412 // ceva bhavati, ahe. NaM samae 2 bokkasijamANe 2 carimakAlasamayaMsi iMgAlabhUe mummurabhRte chAriyabhUe tao pacchA appakammatarAe ceva appakiriyatarAe ceva appAsavatarAe ceva appavedaNatarAe ceva bhavati ?, haMtA| 5 zatake goyamA ! agaNikAe NaM aNujjalie samANe taM ceva // (sUtraM 204) . uddezaH 6 kriyA| 'gAhAvaissa'ityAdi, gRhapatiH-gRhI 'micchAdasaNakiriyA siya kanjaI'ityAdi, mithyAdarzanapatyayA kriyA syAta vicAraH kadAcit kriyate-bhavati syAno kriyate-kadAcina bhavati, yadA mithyAdRSTigRhapatistadA'sau bhavati, yadA tu samyagdRSTistadA na mU0204 | bhavatItyarthaH / / atha kriyAsveva vizeSamAha-'ahe' ityAdi, 'atheti pakSAntaradyotanArthaH 'se bhaDeti tadbhANDaM 'abhisamannA gae'tti gevaSayatA labdhaM bhavati 'taoti' samanvAgamanAt 'seti tasya gRhapateH 'pazcAt samanvAgamAnantarameva 'sabbAo'| ti yAsAM sambhavo'sti tA ArambhikyAdikriyAH 'pataNuIbhavaMti'tti 'pratanukIbhavanti' isvIbhavanti apahRtabhANDagaveSaNakAle 40A0228 |hi mahatyastA Asan prayatnavizeSaparatvAd gRhapatestallAbhakAle tu prayatnavizeSasyoparatatvAttA isvIbhavantIti // 'kaie bhaMDaM sAijjejatti krayiko-grAhako bhANDaM 'svAdathet' satyaGkAradAnataH svIkuryAt 'aNuvaNIe siya'tti krayikAyAsamappitatvAta . 'kAyassaNa tAo savvAo pataNuIbhavaMtitti aprAptabhANDatvena tadgatakriyANAmalpatvAditi, gRhapatestu mahatyo, bhANDasya | tadIyatvAt?, krayikasya bhANDe samarpite mahatyastAH, gRhapatestu pratanukAH 2 / idaM bhANDasyAnupanItopanItabhedAtsUtradvayamuktam, evaM dhanasyApi vAcyaM, tatra prathamamebam-'gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijejjA ? dhaNe ya se aNuvaNIe X // 412 // |siyA, kaiyassa NaM bhaMte ! tAo. dhaNAo kiM AraMbhiyAkiriyA kajaI 51, gAhAvaissa ya tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA CARRAKAR Rec Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 413 // kiriyA kajjai 5 9; goyamA ! kaiyassa tAo dhaNAo heTillAo basAri kiriyAo kajjaMti, micchAdaMsaNa kiriyA bhayaNAe, gAhAvatissa tAo savvAo pataNuIbhavaMti, dhane'nupanIte krayikasya mahatyastA bhavanti, dhanasya tadIyatvAt gRhapatestu tAstanukAH, dhanasya tadAnImatadIyatvAt evaM dvitIyasUtrasamAnamidaM tRtIyam, ata evAha - 'eyaMpi jahA bhaMDe ubaNIe tahA pati, dvitIyasUtrasamatayetyarthaH 3 / caturtha tvevamadhyeyam- 'gAhAvaissa NaM bhaMte ! maMDaM vikiNamANassa kaie bhaMDa sAijjejjA dhaNe ya se | uvaNIe siyA, gAhAvaissa NaM bhaMte ! tAo dhaNAo ki AraMbhiyA kiriyA kajjai 5 1, kaiyassa vA tAo dhaNAo ki AraMbhiyA kiriyA kajjai 5 1, goyamA ! gAhAvahassa tAo dhaNAo AraMbhiyA 4, micchAdaMsaNavattiyA kiriyA siya kajjar3a siya no kajjai, kaiyassa NaM tAo savvAo payaNuIbhavati' dhane upanIte dhanapratyayatvAttAsAM gRhapatermahatyaH, krayikasya tu pratanukAH, dhanazya tadAnIma tadIyatvAt evaM ca prathamasUtrasamamidaM caturthamiti etadanusAreNa ca sUtra pustakAkSarANyanugantavyAni // kriyA'dhikArAdidamAha - 'agaNI' ityAdi, 'ahuNojjalie'ti 'adhunojjvalitaH' sadyaH pradIptaH 'mahAkammatarAe'tti vidhyAyamAnAnalApekSayA'tizayena mahAnti karmANi - jJAnAvaraNAdIni bandhamAzritya yasyAsau mahAkarmmataraH evamanyAnyapi, navaraM kriyA-dAharUpA Azravo- navakarmopAdAnahetuH vedanA - pIDA bhAvini tatkarmajanyA parasparasaMbAdhajanyA vA 'vokkasijjamANe 'tti ' vyavakRSyamANaH ' apakarSa gacchan 'appakammatarAe'ti aGgArAdyavasthAmAzritya, alpazabdaH stokArthaH [kSarAvasthAyAM tvabhAvArthaH ] // kriyA'dhikArAdevedamAha - purise NaM bhaMte! dhaNuM parAmusai dhaNuM parAmusittA usuM parAmusai 2 ThANaM ThAi ThANaM ThiccA AyatakaNNAtrayaM usuM 5 zatake uddezaH 6 vikrayAdau kriyA mR0206 // 413 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 414 // 5 zatake uddezaH6 iSupAtAdau kriyA sU0206 kareti AyayakannAyayaM usu karettA uI vehAsaM usu uvihai 2 tato NaM se usu uI vehAsaM uvihie samANe jAI tattha pANAiM bhUyAiM jIvAiM sattAiM abhihaNai vatteti lesseti saMghAei saMghaddeti paritAvei kilAmei ThANAo ThANaM saMkAmei jIviyAo vavarovei tae NaM bhaMte ! se purise katikirie 1, goyamA ! jAvaM ca NaM se purise dhaNuM parAmusai 2 jAva uvvihai tAvaM ca NaM se purise kAtiyAe jAva pANAtivAyakiriyAe paMcahiM kiriyAhiM puDhe, jesipi ya NaM jIvANaM sarIrehiM dhaNU nivvattie te'vi ya NaM jIvA kAiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM | puTThA, evaM dhaNupuDhe paMcahiM kiriyAhiM, jIvA paMcahiM, AhArU paMcahiM, usU paMcahiM, sare pattaNe phale pahArU paMcahiM, | // (sUtraM 205) // ahe NaM se usU appaNo guruyattAe bhAriyattAe gurusaMbhAriyattAe ahe vIsasAe paccovayamANe jAI tattha pANAI jAva jIviyAo vavarovei tAvaM ca NaM se purise katikirie ?, goyamA ! jAvaM ca NaM se usU appaNo guruyAe jAva vavarovei tAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva cauhiM kiriyAhiM puDhe, jesipi ya NaM jIvANaM sarIrehiM dhaNU nivvattie tevi jIvA cauhiM kiriyAhiM, dhaNupuDhe cauhiM, jIvA cauhiM, pahArU cauhiM, usU paMcahiM, sare pattaNe phale pahArU paMcahiM, jevi ya se jIvA ahe paccovayamANassa uvaggahe ciTThati tevi ya NaM jIvA kAtiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM puTThA // (mUtraM 206) // ... 'purise NamityAdi 'parAmusaItti 'parAmRzati' gRhNAti, 'AyayakaNNAyayaMti Ayata:-kSepAya prasAritaH karNAyata:| karNa yAvadAkRSTastataH karmadhArayAdU AyatakarNAyataH atastaM, 'iSu vANaM 'uDDU vehAsaMti Urdhvamiti vRkSazikharAdyapekSayA'pi A0229 // 414 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 415 // %%%*CREC 5 zatake udezaH 6 iSupAtAdau kriyA mU0206 sthAdata Aha-'vihAyasi' ityAkAze 'uvihaItti 'UvaM vijahAti' Uba kSipatItyarthaH, 'abhihaNaiti abhimukhamAgacchato hanti 'vattei'tti vartulIkaroti zarIrasaGkocApAdanAt 'leseiti 'zleSayati' Atmani zliSTAn karoti 'saMghAei'tti anyo'nyaM gAtraiH saMhatAna karoti 'saMghaddeiti manAka spRzati 'paritAveItti samantataH pIDayati 'kilAmeitti mAraNAntikAdisamudghAtaM nayati 'ThANAo ThANaM saMkAmei' svasthAnAtsthAnAntaraM nayati 'jIviyAo vavaroveiti cyutajIvitAn karotIti, 'kiriyAhiM puDhe'tti kriyAbhiH spRSTaH, kriyAjanyena karmaNA baddha ityarthaH, 'dhaNu'tti dhanuH-daNDaguNAdisamudAyaH, nanu puruSasya paJca kriyA | bhavantu, kAyAdivyApArANAM tasya dRzyamAnatvAt dhanurAdinivarttaka zarIrANAM tu jIvAnAM kathaM paJca kriyAH 1, kAyamAtrasyApi tadIyassa | tadAnImacetanatvAta, acetanakAyamAtrAdapi bandhAbhyupagame siddhAnAmapi tatprasaGgaH, tadIyazarIrANAmapi prANAtipAtahetutvena loke viparivartamAnatvAta, kiJca-yathA dhanurAdIni kAyikyAdikriyAhetutvena pApakarmabandhakAraNAni bhavanti tajjIvAnAmevaM pAtradaNDakAdIni jIvarakSAhetutvena puNyakarmanibandhanAni syuH, nyAyasya samAnatvAd iti, atrocyate, aviratipariNAmAd bandhaH, aviratipariNAmazca yathA puruSasyAsti evaM dhanurAdinirvartakazarIrajIvAnAmapIti, siddhAnAM tu nAstyasAviti na bandhaH, pAtrAdijIvAnAM tu na puNyabandhahetutvaM, taddhetovivekAdesteSvabhAvAditi, kizva-sarvajJavacanaprAmANyAyathoktaM tattathA zraddheya meveti, issuriti-shrptrphlaadismudaayH|| 'ahe NaM se usU'ityAdi iha dhanuSmadAdInAM yadyapi sarvakriyAsu kathazcinimittabhAvo'sti tathA'pi vivakSitabandhaM pratyamukhyapravRttikatayA vivakSitavadhakriyAyAstaiH kRtatvenAvivakSaNAccheSakriyANAM ca nimittabhAvamAtreNApi tatkRtatvena vivakSaNAcatasrastA uktAH, bANAdijIvazarIrANAM tu sAkSAd vadhakriyAyAM pravRttatvAtpaJceti // atha samyakprarUpaNAdhikArAnmithyAprarUpa %AC% // 415 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 416 // NAnirAsapUrvakaM samyakprarUpaNAmeva darzayannAha__aNNautthiyA NaM bhaMte ! evamAtivati jAva parUveMti se jahAnAmae-juvatiM juvANe hattheNaM hatthe | uddezaH6 | geNhejA cakkassa vA nAbhI aragA uttAsiyA evAmeva jAva cattAri paMca joyaNasayAI bahusamAinne maNuyaloe || narayikavaimaNussehiM, se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, goyamA ! jaNaM te aNNautthiyA jAva maNussehiM je te evamAsu kriyAdhAmicchA0, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi jAva evAmeva cattAri paMca joyaNasayAI bahusamAiNNe niraya karmaNI pra0A0230 loe neraiehiM // ( sUtraM 207) / neraiyA NaM bhaMte! kiM egatta pabhU viuvittae pahuttaM pabhU viuvittae ?, sU0207jahA jIvAbhigame AlAvago tahA neyamvo jAva durahiyAse // (sUtraM 208) / AhAkamma aNavajetti maNa pahArettA bhavati, se NaM tassa ThANasma bhaNAloiyapaDikate kAlaM karei, natthi tassa ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikaMte kAlaM karei asthi tassa ArAhaNA, eeNaM gameNaM neyavvaM-kIyagaDaM ThaviyayaM raiyaM kaMtArabhattaM dubhikkhabhattaM vaddaliyAbhattaM gilANabhattaM sejAyarapiMDaM rAyapiMDaM / AhAkammaM aNavajetti bahujaNamajjhe bhAsittA sayameva paribhuMjittA bhavati se NaM tassa ThANassa jAva asthi tassa ArAhaNA, eyaMpi taha ceva jAva | rAyapiMDaM / AhAkammaM aNavajetti sayaM annamannassa aNuppadAvettA bhavati, seNaM tassa evaM taha ceva jAva rAyapiMDaM / AhAkama NaM aNavajetti bahujaNamajjhe pannavatittA bhavati se NaM tassa jAva asthi ArAhaNA G // 416 // jAva rAyapiMDaM // (209) // . . - . . . .. 209 OM%AR Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 417 // ___ 'aNNautthie' ityAdi, 'bahusamAiNNe'tti atyantamAkINa, mithyAtvaM ca tadvacanasya vibhaGgajJAnapUrvakatvAdavaseyamiti / 5 zatake 'neraiehiM' ityuktamato nArakavaktavyatAmUtram-'egattaMti ekatvaM praharaNAnAM 'puhuttaMti 'pRthaktvaM' bahutvaM praharaNAnAmeva 'jahA udezaH 6 jIvAbhigame ityAdi, AlApakazcaivam-'goyamA ! egapi pahU viuvittae, pUhuttapi pahU viuvittae, ega viuccamANe egaM nairayikavaimahaM moggararUvaM vA musuMDhirUva vA' ityAdi, 'puhuttaM viuvvamANe moggararUvANi vA'ityAdi, tAI saMkhejAI, no asaMkhejjAI, evaM saMba- kriyAdhAddhAi 2 sarIra I viuvvaMti, viuvbittA annamannassa kArya abhihaNamANA 2 veyaNaM udIreMti ujjalaM viulaM pagADhaM kakkasaM kaDuyaM pharusaM karmaNI | niThuraM caDaM ticaM dukkha duggaM durahiyAsaM ti, tatra 'ujjvalAM' vipakSalezenApyakalaMkitAM 'vipulAM' zarIravyApikA 'pragADhAM' sU0210 | prakarSavatIM 'kazAM' kazadravyopamAmaniSTAmityarthaH, evaM kaTukAM paruSAM niSThurAM ceti 'caNDa' raudrAM 'tIvrAM' jhagiti zarIravyApikAM | 'duHkhAm' asukharUpAM 'durgA' duHkhAzrayaNIyAm, ata eva duraghisahyAmiti // iyaM ca vedanA jJAnAcArAdhanAviraheNa bhavatItyArAdhanA| 'bhAvaM darzayitumAha-'AhAkamme'tyAdi, 'aNavajetti 'anavadya'miti nirdoSamiti 'maNaM pahAretta'tti mAnasaM 'pradhArayitA' sthApayitA bhavati; 'raiyagati modakacUrNAdi punarmodakAditayA racitamorezikabhedarUpaM 'kaMtArabhatta'tti kAntAram-araNyaM tatra bhikSukANAM nirvAhArtha yadvihitaM bhaktaM tatkAntArabhaktaM, evamanyAnyapi, navaraM vArdalikA-meghadurdina, 'gilANabhattaMti glAnasya nIrogatArthaM bhikSukadAnAya yatkRtaM bhaktaM tad glAnabhaktaM, AdhAkarmAdInAM sadoSatvenAgame'bhihitAnAM nirdoSatAkalpanaM, tata eva svayaM bhojanamanyasAdhubhyo'nupradAnaM sabhAyAM nirdoSatAbhaNanaM ca viparItazraddhAnAdirUpatvAnmithyAtvAdi, tatazca jJAnAdInAM virAdhanA sphuttai-||417|| veti // AdhAkAdIMzca padArthAnAcAryAdayaH sabhAyAM prAyaH prajJApayantItyAcAryAdIn phalato darzayamAha +AC ARCRA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 418 // RAHA 5 zatake uddezaH6 gaNasaMgraha toA0231 mU0211 AyariyauvajjhAe NaM bhaMte ! savisayaMsi gaNaM agilAe saMgiNhamANe agilAe uvagiNhamANe katihiM bhavaggahaNehiM sijjhati jAva aMtaM kareti ?, goyamA ! atthegatie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhati atthegatie | doceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhati taccaM puNa bhavaggahaNaM NAtikamati // (sUtraM 210)||je NaM bhaMte ! paraM alieNaM | asanbhUteNaM abbhakkhANeNaM agbhakkhAti tassa NaM kahappagArA kammA kajaMti !, goyamA! je NaM paraM alieNaM asaMtavayaNeNaM abhakkhANeNaM abbhakkhAti tassa NaM tahappagArA ceva kammA kati, jattheva NaM abhisamAgacchaMti tattheva NaM paDisaMvedeti tato se pacchA vedeti sevaM bhaMte 2 tti // (mUtraM 211) // paMcamazate | SaSTha uddezakaH // 5-6 // | "AyariyetyAdi, 'AyariyauvajjhAe gaMti AcAryeNa sahopAdhyAya AcAryopAdhyAyaH 'savisayaMsitti 'svaviSaye' | arthadAnasUtradAnalakSaNe 'gaNaM'ti ziSyavarga 'agilAe'tti akhedena saMgRhNan 'upagRhNan' upaSTambhayan , dvitIyaH tRtIyazca bhavo | manuSyabhavo devabhavAntarito dRzyaH, cAritravato'nantaro devabhava eva bhavati, na ca tatra siddhirastIti // parAnugrahasthAnantaraphalamuktaM, | atha paropaghAtasya tadAha-'je NamityAdi, 'alieNa'ti 'alIkena' bhUtanihavarUpeNa-pAlitabrahmacaryasAdhuviSaye'pi nAnena brahma|caryamanupAlitamityAdirUpeNa 'asambhUeNa'ti abhUtodbhAvanarUpeNa, acaure'pi cauro'yamityAdinA, athavA 'alIkena' asatyena, | tacca dravyato'pi bhavati lubdhakAdinA mRgAdIn pRSTasya jAnato'pi nAhaM jAnAmItyAdi, ata evAha-'asadabhUtena' duSTAbhisandhitvAdazobhanarUpeNa, acaure'pi cauro'yamityAdinA, 'abbhakkhANeNaM'ti AbhimukhyenAkhyAnaM-doSAviSkaraNamabhyAkhyAnaM tena %A5% // 418 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5zatake 'abhyAkhyAti' brUte 'kahappagAratti kathaMprakArANi, kiMprakArANItyarthaH, 'tahappagArati abhyAkhyAnaphalAnItyarthaH, 'jattheva 'mityAdi, yatraiva mAnuSatpAdau 'abhisamAgacchati' utpadyate tatraiva pratisaMvedayasyabhyAkhyAnaphalaM karma tataH pazcAdvedayati, nirjarayatItyarthaH // paJcamazate SaSThaH // 5-6 // vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 419 // umezaH 6 paramAvAghejanAva| gAhane sU0212 SaSToddezakAntyamUtre karmapudgalanirjaroktA, nirjarA ca calanamiti saptame pugalacalanamadhikRtyedamAha paramANupoggale NaM bhaMte ! eyati veyati jAva taM taM bhAvaM pariNamati ?, goyamA ! siya eyati veyati jAva pariNamati, siya No eyati jAva No pariNamati / dupadesie NaM bhaMte ! khaMdhe ecati jAva pariNamai?, goyamA! siya eyati jAva pariNamati, siya No eyati jAva No pariNamati, siya dese eyati, dese no eyati / | tippaesie NaM bhaMte ! khaMdhe eyati?, goyamA ! siya eyati, siya no eyati, siya dese eyati no deso | eyati, siya dese eyati no desA eyaMti, siya desA eyaMti no dese eyati / cauppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe eyati ?, goyamA! siya eyati, siya no ethati, siya dese eyati No dese eyati, siya dese eyati No desA eyaMti, siya desA eyaMti no dese eyati, siya desA eyaMti no desA eyaMti, jahA cauppadesio tahA paMcapadesio tahA jAva aNaMtapadesio // (sUtraM 212) // paramANupoggale NaM bhaMte ! asidhAraM vA khura- dhAraM vA ogAhejA ?, haMtA : ogAhejA, se NaM bhaMte ! tattha chijjeja vA bhijjejA vA ?, goyamA ! No tiNaThe AAAACRORESARSA-% 419 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 420 // 5 zatake uddezaH6 paramANvA A0232 ghejanAva gAhane mU0213 samaDhe, no khalu ettha satyaM kamati, evaM jAva asNkhejpesio| aNaMtapadesie Na bhaMte ! khaMdhe asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA ?, haMtA ! ogAhejjA, seNaM tattha chijjeja vA bhijeja vA ?, goyamA! atthegatie chijjeja vA bhijeja vA,atthegatie no chijeja vA no bhijeja vA,evaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM,tahiM NavaraM jhiyAejA bhaNitavvaM, evaM pukkhalasaMvadRgassa mahAmehassa majjhaMmajjheNaM, tahiM ulle siyA, evaM gaMgAe mahA NadIe paDisoyaM havvamAgacchejjA, tahiM viNihAyamAvajejjA, udagAvattaM vA udagabiMduM vA ogAhejjA, se NaM | tattha pariyAvajjejA (sUtraM 213) / 'paramANu'ityAdi, 'siya eyaitti kadAcidejate, kadAcitkatvAtsarvapudgaleSvejanAdidharmANAM / dvipradezike trayo vikalpAHsyAdejanaM 1 syAdanejanaM 2 syAddezanaijanaM dezenAnejanaM ceti 3 yaMzatvAttasyeti / tripradezike pazca-AdyAstrayasta eva, vyaNukasyApi tadIyasyaikasyAMzasya tathAvidhapariNAmenaikadezatayA vivakSitatvAt, tathA dezasyaijanaM dezayozcAnejanamiti caturthaH, tathA dezayorejanaM | dezasya cAnejanajiti paJcamaH / evaM catuSpradezike'pi, navaraM SaT, tatra SaSTho dezayorejanaM dezayoreva cAnejanamiti // pudgalAdhikArAdevedaM mUtravRndam-'paramANu'ityAdi, 'ogAhejati avagAheta-Azrayeta 'chiyeta' dvidhAbhAvaM yAyAt 'bhidyata' vidAraNabhAvamAtraM yAyAt , 'no khalu tattha satthaM kamaitti paramANutvAd, anyathA paramANutvameva na syAditi / 'atthegaie chijejatti | tathAvidhacAdarapariNAmatvAta 'atthegaie no chijjejati sUkSmapariNAmatvAt, 'ulle siya'ti Ado bhavet, 'viNihAyamAvajjejatti pratiskhalanamApadheta, 'pariyAvajeja'tti 'paryApadheta' vinazyet // // 420 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 421 // 5 zatake uzaH 7 paramANvAderanadhAdi sU0214 paramANupoggale NaM bhaMte! kiM saaDDe samajhe sapaese?, udAhu aNaDDhe amajjhe apaese?, goyamA! aNaDDhe amajhe apaese,no saaDDhe no samajhe no sapaese / dupadesie NaM bhaMte! khaMghe kiM saaddhe samajhe sapadese udAhu aNaddhe amajhe apadese?, goyamA! saaddhe amajhe sapadese, No aNaddhe No samajhe No apadese / tipadesie NaM bhaMte ! khadhe pucchA, goyamA ! aNaddhe samajhe sapadese, no saaddhe No amajhe No apadese, jahA dupadesio tahA je samA te bhANiyabvA, je visamA te jahA tipaesio tahA bhANiyabvA / saMkhejapadesie NaM bhaMte ! khaMdhe kiM saaDDheda ? pucchA, goyamA ! siya saaddhe amajhe sapadese siya aNaDUDhe samajjhe sapadese, jahA saMkhejapadesio tahA asaMkhejapadesiovi, aNaMtapadesio'vi // (sUtraM 214) / 'dupaesipa'ityAdi, yasya skandhasya samAH pradezAH sa sA. yasya tu viSamAH sa samadhyaH, saMkhyeyapradezikAdimtu skandhaH samapradezikaH itarazca, tatra yaH samapradezikaH sa sArdU'madhyaH, itarastu viparIta iti // paramANupoggale NaM bhaMte ! paramANupoggalaM phusamANe kiM deseNaM desaM phusai 1 deseNaM dese phusai 2 | deseNaM sabvaM phusai 3 desehiM desaM phusati 4 desehiM dese phusai 5 desehiM saba phusai 6 sabveNaM desa phusa|ti 7 savveNaM dese phusati 8 saveNaM savvaM phusai 9?, goyamA! No deseNaM desa phusai No deseNaM dese | phusati No deseNaM manvaM phusaha No desehiM desa phusati no desehiM dese phusai no desehiM manvaM phusati No sabveNaM desaM phusai No sabveNaM dese phusati, sabveNaM savyaM phusai, evaM paramANuggale dupadesiyaM phusamANe satta- maNavamehiM phusati.paramANupoggale tipaesiyaM phumamANe NippacchimaehiM tihiM phu0,jahA paramANupoggale tipa kara 421 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 422 // 5 zatake pra.A0233 | uddezaH 7 paramANvAdeH ipazenA mU0215 esiyaM phusAvio evaM phusAveyavvo jAva annNtpesio|| dupaesie NaM bhaMte! khaMdhe paramANupoggalaM phusamANe pucchA, tatiyanavamehiM phusati. dupadesiyaM phusamANo paDhamataiyasattamaNavamehiM phusai, dupadesio tipadesiyaM phusamANo Adillaehi ya pacchillaehi ya tihiM phusati, majjhamaehiM tihiM vipaDiseheyavvaM, dupadesio jahA tipadesiyaM phusAvito evaM phusAveyavvo jAva aNaMtapaesiyaM / tipaesie NaM bhaMte ! khaMdhe paramANupoggalaM phusamANe pucchA, tatiyachaTTaNavamehiM phusati, tipaesio dupaesiyaM phusamANo paDhamaeNaM tatieNaM cautthachaTTasattamaNavamehiM phusati, tipaesio tipasiyaM phusamANosavvesuvi ThANesu phusati, jahA tipaesio tipadesiyaM phusAvito evaM tipadesio jAva aNaMtapaesieNaM saMjoeyavvo, jahA tipaesio evaM jAva aNaMtapaesio bhANiyabyo / ( sUtraM 215) // 'paramANupoggale NaM bhaMte !' ityAdi, "kiM deseNaM desa' mityAdayo nava vikalpAH, tatra dezena svakIyena dezaM tadIyaM spRzati, dezenetthanena dezaM dezAn sarvamityevaM zabdatrayapareNa trayaH, evaM dezairityanena 3, sarveNetyanena ca traya eveti 3, sthaapnaa| dezena / dezaH | sarveNa / atra ca sarveNa sarvamityayeka eva ghaTate, paramANoniraMzatvena zeSANAmasambhavAt , nanu yadi / dezaM | desh| dezaM sarveNa sarva spRzatItyucyate tadA paramANvorekatvApatteH kathamaparAparamANuyogena ghatAdiskandhani|2 dezAn | dezAn dezAn pattiH 1 iti, atrocyate, sarveNa sarva spRzatIti ko'rthaH ?, svAtmanA tAvanyo'nyasya lagato, | sarva | sarve | na punarIdyazena, arddhAdidezasya tayorabhAvAt , ghaTAghabhAvApattistu tadaiva prasajyeta yadA tayo // 422 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 423 // rekatvApattiH, na ca tayoH sA svarUpabhedAt / 'sattamanavameohaM phusaiti sarveNa dezaM sarveNa sarvamityetAbhyAmityarthaH, tatra yadA dvipradezikaH pradezadvayAvasthito bhavati tadA tasya paramANuH sarveNa dezaM spRzati, paramANostaddezasyaiva viSayatvAt, yadA tu dvipradezikaH pariNAmasaukSmyAdekapradezastho bhavati tadA taM paramANuH sarveNa sarva spRzatItyucyate, 'pacchimaehiM tihiM phumai'tti tripradezika - masau spRzaMstribhirantyaH spRzati, tatra yadA tripradezikaH pradezatrayasthito bhavati tadA tasya paramANuH sarveNa dezaM spRzati paramANostadezasyaiva viSayatvAt, yadAtu tasyaikatra pradeze dvau pradezau anyatraiko 'vasthitaH svAttadA ekapradezasthitaparamANudvayasya paramANoH sparzaviSayatvena sarveNa dezau spRzatItyucyate, nanu dvipradezike'pi yukto'yaM vikalpastatrApi pradezadvayasya spRzyamAnatvAt ?, naivaM, yatastatra dvipradezamAtra evAvayavIti kasya dezau spRzati ?, tripradezike tu trayApekSayA dvayasparzane eko'vaziSyate, tatazca sarveNa dezau tripradezikasya spRzatIti vyapadezaH sAdhuH syAditi yadA tvekapradezAvagADho'sau tadA sarveNa sarvaM spRzatIti syAditi || 'dupaesie Na' mityAdi,, "taiyanavamehiM phusati yadA dvipradezikaH dvipradezasthastadA paramANuM dezena sarva spRzatIti tRtIyaH, yadA tvekapradezAvagADho'sau tadA sarveNa sarvamiti navamaH | 'duparasio dupaesiya' mityAdi, yadA dvipradeziko pratyekaM dvipradezAvagADhau tadA dezena dezamiti prathamaH, yadA tveka ekatrAnyastu dvayostadA dezena sarvamiti tRtIyaH, tathA sarveNa dezamiti saptamaH, navamastu pratIta eveti, anayA dizA'nye'pi vyAkhyeyA iti || pudgalAdhikArAdeva pugalAnAM dravyakSetrabhAvAn kAlatazcintayati, tatra paramANupoggale NaM bhaMte ! kAlato kevaciraM hoti ?, goyamA ! jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, evaM jAva aNatapaesio / egapadesogADhe NaM bhaMte ! poggale saMe tasmi vA ThANesu annaMbhi vA ThANe 5 zatake udezaH 7 paramANvAdeH parzanA sU0115 // 423 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * kAlao kevaciraM hoi?, goyamA ! jaha0 egaM samayaM ukko. AvaliyAe asaMkhejahabhAgaM, evaM jAva asaM- A0234 vyAkhyA- X khejapadesogADhe / egapadesogADhe Na bhaMte ! poggale niree kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM egaM 5 zatake prajJaptiH samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, evaM jAva asaMkhejapadasogADhe / egaguNakAlae NaM bhaMte ! poggale kAlao keva | uddezaH7 abhayadevI paramANvAdeH ciraM hoi ?, goyamA! jaha0 ega samayaM u0 asaMkhenaM kAlaM, evaM jAva aNaMtaguNakAlae, evaM vannagaMdharasaphAsa. yA vRttiH saijatvAdi |jAva aNaMtaguNalukkhe, evaM suhamapariNae poggale, evaM bAdarapariNae poggale / saddapariNae NaM bhaMte ! puggale 216 // 424 // | kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! ja0 egaM samayaM u. AvaliyAe asaMkhejaibhAgaM, asaddapariNae jahA egaguNakAlae // paramANupoggalassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM egaM samayaM, ukkosaiNaM asaMkhenaM kAlaM / duppaesiyassa NaM bhaMte ! khaMdhassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! jahanneNaM erga samayaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, evaM jAva aNaMtapaesio / egapaesogADhassa NaM bhaMte! poggalassa seyassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, evaM jAva asaMkhejapae-2 sogADhe / egapaesogADhassa NaM bhaMte ! poggalassa nireyassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM | egaM samayaM ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejai bhAgaM, evaM jAva asaMkhejapaesogADhe / vannagaMdharasaphAsuhumapariNaya| bAyarapariNayANaM etesiM ceva saMciTThaNA taM ceva aMtaraMpi bhANiyavvaM ! saddapariNayassa NaM bhaMte ! poggalassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM ega samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM / asaddapariNayassa NaM ** * // 424 // * Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 425 // bhaMte! poggalassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi, goyamA ! jahanneNaM ega samaya, ukkoseNaM AvaliyAe asaM zatake khejahabhAgaM / / (sUtraM 216) // uzaH7 'paramANu'ityAdi dravyacintA 'ukoseNaM asaMkheja kAlaM'ti asaMkhyeyakAlAtparata: pudgalAnAmekarUpeNa sthityabhAvAt 'egapae- kA pudgalAnAMsogADhe NamityAdi kSetracintA, 'see'tti 'saijA' sakampaH 'tammi ThANe'tti adhikRta eva 'aNNammi batti adhikRtAdanyatra dravyAdi | 'ukoseNaM AvaliyAe asaMkhejaibhAgaM'ti pudgalAnAmAkasmikatvAccalanasya na mirejatvAdInAmivAsaMkhyeyakAlatvaM, 'asaM cintA khejapaesogADhe'tti anantapradezAvagADhasyAsambhavAdasaMkhyAtapradezAvagADha ityuktaM, 'niree'tti 'nirejaH' niSprakampaH // 'paramANu mU0116 poggalasse tyAdi, paramANorapagate paramANutve yadaparamANutvena vartanamAparamANutvapariNateH tadanantaraM skandhasambandhakAlaH, sa| | cotkarSato'saMkhyAta iti / dvipradezikasya tu zeSaskandhasambandhakAlaH paramANukAlazcAntarakAlA, sa ca teSAmanantatvAt pratyeka |cotkarSato'saMkhyeyasthitikatvAdanantaH, tathA yo nirejasya kAlaH sa saijasthAntaramitikRtvoktaM saijasthAntaramutkarSato'saMkhyAtakAla iti, yastu saijasya kAlaH sa nirejasyAntaramitikRtvoktaM nirejasyAntaramutkarSata AvalikAyA asaMkhyAto bhAga iti / ekaguNakAlakatvAdInAM cAntaramekaguNakAlakatvAdikAlasamAnameva, na punardviguNakAlatvAdInAmanantatvena tadantarasyAnantatvaM. vacanaprAmANyAt / sUkSmAdipariNatAnAM tvavasthAnatulyamevAntaraM, yato yadevaikasyAvasthAnaM tadevAnyasyAntaraM, taccAsaMkhyeyakAlamAnamiti / 'sadde'tyAdi tu mUtrasiddham // eyassa NaM bhaMte ! dabaDhANAuyassa khettaTThANAuyassa ogAhaNaTThANAuyassa bhAvahANAuyasma kayare 2 A0235 jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! savvatthove khettaThThANAue ogAhaNaTThANAue asaMkhejaguNe davvaTThANAue | // 425 // C AREER Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 426 // asaMkhejaguNe bhAvahANAue asaMkhejaguNe-'khettogAhaNadabve bhAvahANAuyaM ca appabahuM / khette savvatthove se- zatake sA ThANA asaMkhejA // 35 // ' ( sUtraM 217) | uddezaH 7 _ 'eyassa NaM bhaMte! pabvaTThANAuyassani dravyaM-pudgaladravyaM tasya sthAnaM-bhedaH paramANudvipradezikAdiH tasyAyuH-sthitiH, pudgalAnAMathavA dravyasthANutvAdibhAvena yatsthAna tadrUpamAyuH dravyasthAnAyustasya 'khittaTThANAuyassa'tti kSetrasya-AkAzasya sthAna-bhedaH dravyAdi cintA pudgalAvagAhakRtastasyAyuH-sthitiH, athavA kSetre-ekapradezAdau sthAnaM-yatpudgalAnAmavasthAnaM tadrUpamAyuH kSetrasthAnAyuH, evamavagAha mU0217 nAsthAnAyuH bhAvasthAnAyuzca, navaramavagAhanA-niyataparimANakSetrAvagAhitvaM pudgalAnAM, bhAvastu-kAlatvAdiH, nanu kSetrasyAvagAhanA| yAzca ko bhedaH, ucyate, kSetramavagADhameva, avagAhanA tu vivakSitakSetrAdanyatrApi pudgalAnAM tatparimANAvagAhitvamiti / 'kayare' ityAdi kaNThya', eSAM ca paraspareNAlpabahutvavyAkhyA gAthAnusAreNa kAryA, tAzcemAH| khetogAhaNadabvebhAvahANAuappabahuyatte / thovA asaMkhaguNiyA tinni ya sesA kahaM NeyA ? // 1 // khettAmuttattAo teNa samaM baMdhapaccayAbhAvA / to poggalANa thovo khettAvahANakAlo u // 2 // aNNakkhettagayassavi taM ciya mANaM ciraMpi saMbhavai / ogAhaNanAse puNa khetta'NNa phuDa hoi // 3 // ogAhaNAvabaddhA khettaddhA akiyAvabaddhA ya / na u ogAhaNakAlo khettaddhAmettasaMbaddho // 4 // jamhA tattha'NNattha ya sacciya ogAhaNA bhave khette / tamhA khecaddhAo'vagAhaNaddhA asaMkhaguNA // 5 // saMkoyavikoeNa va uvaramiyAe'vagAhaNAevi / tattiyamettANaM ciya ciraMpi davvANa'vatthANaM // 6 // saMghAyabheyao vA dabbovarame puNAi saMkhitte / niyamA gAi sAkhata / niyamAna // 426 // tahavyogAhaNAe~ nAso na saMdeho // 7 // ogAhaddhA dave saMkoyavikoyao ya avabaddhA / na u davvaM saMkoyaNavikoyamiteNa saMbaddhaM // 8 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10CE 5 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 427 // udezaH7 pudgalAnAMdravyAdi cintA mU0117 jamhA tattha'NNattha va davaM ogAhaNAe~ taM ceva / dabaddhA'saMkhaguNA tamhA ogAhaNaddhAo // 9 // saMghAyabheyao vA davbovarame'vi panjavA saMti / taM kasiNaguNavirAme puNAi davvaM na ogAho // 10 // saMghAyabheyabaMdhANuvattiNI niccameva dabbaddhA / na u guNakAlo saMghAyabheyametta'ddhasaMvaddho // 11 // jamhA tattha'NNattha ya dave khettAvagAhaNAsuM ca / te ceva pajjavA saMti to tadaddhA asaMkhaguNA // 12 // Aha aNegaMto'yaM davyovarame guNANadhvatthANaM / guNaviSpariNAmaMmi ya dabaviseso ya'negaMto // 13 // vippariNayaMmi dabve kammi | guNapariNaI bhave jugavaM / kammivi puNa tadavatthe hoi puNa guNA priinnaamii||14|| bhaNNai saJcaM kiM puNa guNabAhullA na savvaguNanAso / dadhvassa tadaNNatte'vi bahutarANaM guNANa ThiI // 15 // " | ayamartha:-kSetrasyAmUrtatvena kSetreNa saha pudgalAnAM viziSTabandhapratyayasya-snehAderabhAvAnnaikatra te ciraM tiSThantIti zeSaH, | yasmAdevaM tata ityAdi vyaktaM / athAvagAhanAyubahutvaM bhAvyate-iha pUrvArddhana kSetrAddhAyA adhikA avagAhanAddhetyuktam , uttarArddhana tvavagAhanAddhAto nAdhikA kSetrAddheti / kathametadidamiti !, ucyate, avagAhanAyAmagamanakriyAyAM ca niyatA kSetrAddhA, vivakSitAva| gAhanAsadbhAve evAkriyAsadbhAva eva ca tasyA bhAvAduktavyatireke cAbhAvAt , avagAhanAddhA tu na kSetramAtre niyatA, kSetrAddhAyA abhAve'pi tasyA bhAvAditi / atha nigamanam ['jamhetyAdi / atha dravyAyurbahutvaM bhAvyate-saGkocena vikocena coparatAyAmapyava| gAhanAyAM yAvanti dravyANi pUrvamAsaMstAvatAmeva ciramapi teSAmavasthAnaM saMbhavati, anenAvagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivarttata ityuktaM, | atha dravyanivRttivizeSe'vagAhanA nivartata evetyucyate-saGghAtena pudgalAnAM bhedena vA teSAmeva yaH saGkSiptaH-stokAvagAhanaH skandho na tu prAktanAvagAhanaH tatra yo dravyoparamo-dravyAnyathAtvaM tatra sati, na ca saMghAtena na saMkSiptaH skandho bhavati, tatra sati mUkSmata 427 // pra.A0236 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 428 // ratvenApi tatpariNateH zravaNAta,niyamAtteSAM-dravyANAmavagAhanAyA nAzo bhavati, karamAdevamityata ucyate-avagAhanAddhA-dravye avabaddhA- |5 zatake | aniyatatvena saMbaddhA,kathaM?,saMkocAdvikocAcca,saMkocavikocAdi parihatyetyarthaH,avagAhanA hi dravye saMkocavikocayorabhAve sati bhavati, uddezaH 7 | tatsadbhAve ca na bhavatItyevaM dravye'vagAhanA'niyatatvena saMbaddhetyucyate, drumatve khadiratvamiveti / uktaviparyayamAha-na punadravyaM saMkoca pudgalAnAM dravyAdivikocamAtre satyapyavagAhanAyAM niyatatvena saMbaddhaM, saMkocavikocAbhyAmavagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivartata ityavagAhanAyAM tanni cintA | yatatvaM nAsaMbaddhamityucyate, khadiratve dumatvavaditi / atha nigamanam / atha bhAvAyurvahutvaM bhAvyate-saMghAtAdinA dravyoparame'pi sU0217 paryavAH santi, yathA mRSTapaTe zuklAdiguNAH, sakalaguNoparame tu na tad dravyaM, na cAvagAhanA'nuvartate, anena paryavANAM ciraM sthAnaM dravyasya tvaciramityuktam , atha kasmAdevamiti ?, ucyate-saMghAtabhedalakSaNAbhyAM dharmAbhyAM yo bandhaH-sambandhastadanuvArtanI-tadanusAriNI, saMghAtAdyabhAva eva dravyAddhAyAH sadbhAvAta, tadbhAve cAbhAvAt, na punarguNakAlaH saMghAtabhedamAtrakAlasaMbaddhaH, saMghAtAdibhAve'pi guNAnAmanuvartanAditi / atha nigamanam--'dravyavizeSaH' drvyprinnaamH| // anantaramAyuruktam , athAyuSmata ArambhAdinA catuviMzatidaNDakena prarUpayannAha--- neraiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA sapariggahA udAhu aNAraMbhA apariggahA ?, goyamA! neraiyA sAraMbhA sapariggahA, no aNAraMbhA, No apariggahA / se keNaTeNaM jAva apariggahA ?, goyamA ! neraiyA NaM puDhavi-18 | kAyaM samAraMbhaMti jAva tasakAyaM samAraMbhaMti sarIrA pariggahiyA bhavaMti kammA pariggahiyA bhavaMti sacittA IG // 428 // cittamIsayAI davAI pari0 bha0, se teNaTeNaM taM ceva / asurakumArA NaM bhaMte! kiM sAraMbhA 4?, pucchA, goyamA! SHAR Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 429 // 5zatake uddezaH 7 jIvAnAMsAraMbhapari grahatvaM mU0218 asurakumArA sAraMbhA sapariggahA, no aNAraMbhA apa0 / se keNa?NaM0?, goyamA ! asurakumArA NaM puDhavikAyaM samAraMbhaMti jAva tasakAyaM samAraMbhaMti sarIrA pariggahiyA bhavaMti kammA pariggahiyA bhavaMti bhavaNA pari0 bhavaMti devA devIo maNussA maNussIo tirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo pariggahiyAo bhavaMti, AsaNasayaNabhaMDamattovagaraNA pariggahiyA bhavati, saccittAcittamIsayAI davAiM pariggahiyAI bhavaMti,se teNaTeNaM taheva evaM jAva thnniykumaaraa| egidiyA jahA neriyaa| beiMdiyA NaM bhaMte! kiM sAraMbhA sapariggahA taM ceva jAva sarIrA pariggahiyA bhavaMti,bAhiriyA bhaMDamattovagaraNA pari0 bhavaMti,sacittAcitta0 jAva bhavaMti,evaM jAva cauriMdiyA, paMceMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte! taM ceva jAva kammA pari0 bhavanti, TaMkA kUDA selA siharI panbhArA pariggahiyA bhavaMti,jalathalabilaguhAleNA pariggahiyA bhavaMti,ujjharanijjharacillalapallalavappiNA pariggahiyA bhavaMti, agaDataDAgadahanadIo vAvipukkhariNIdIhiyA guMjAliyA sarA sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo bilapatIyAo pariggahiyAo bhavaMti, ArAmujjANA kANaNA vaNAI vaNasaMDAI vaNarAIo pariggahiyAo bhavaMti, devaulasabhApavAthUbhAkhAtiyaparikhAo pariggahiyAo bhavaMti,pAgAraTTAlagacariyadAragopurA pariggahiyA bhavaMti, pAsAdagharasaraNaleNaAvaNA pariggahitA bhavaMti,siMghADagatigacaukkacaJcaracaummuhamahApahA pariggahiyA bhavaMti, | sagaDarajANajuggagillithillisIyasaMdamANiyAo pariggahiyAo bhavaMti, lohIlohakaDAhakaDucchuyA pariggahiyA bhavaMti,bhavaNA pariggahiyA bhavaMti,devA devIomaNussA maNussIo tirikkhajoNio tirikkhajoNiNIo // 429 // A0237 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 430 // grahatvaM AsaNasayaNakhaMbhabhaMDasacittAcittamIsayAI davvAiM pariggahiyAI bhavaMti, se teNaTeNaM, (jahA) tirikkhajo- 5zatake NiyA tahA maNussANavi bhANiyabvA, vANamaMtarajotisavemANiyA jahA bhavaNavAsI tahA neyabvA (sU0 218) 18| uddezaH 7 , 'neraie'tyAdi, 'bhaMDamattovagaraNa'tti iha bhANDAni-mRnmayabhAjanAni mAtrANi-kAMskhabhAjanAni upakaraNAni-lauhIkaDucchu jIvAnAMsA | raMbhaparikAdIni, ekendriyANAM parigraho'pratyAkhyAnAdavaseyaH, 'bAhirayA bhaMDamattovagaraNa'tti upakArasAdhAvIndriyANAM zarIrarakSArtha tatkRtagRhakAdInyavaseyAni, 'TaMka'tti chinnaTaMkAH 'kUDa'tti kUTAni zikharANi vA hastyAdibandhanasthAnAni vA 'sela'tti muNDaparvatAH sU0218 'siharati zikhariNaH-zikharavanto girayaH 'panbhArati ISavadanatA giridezAH 'leNa'tti utkIrNaparvatagRhAH 'ujjharatti avajharaH-parvatataTAdudakasyAdhaHpatanaM 'nijjhara'tti nijhara-udakasya zravaNaM 'cillala'tti cikhallamizrodako jalasthAnavizeSaH 'pallala'tti prahAdanazIlaH sa eva 'vappiNa'tti kedAravAn taTavAn vA dezaH, kedAra evetyanye, 'agaDa'ti kUpaH 'vAvitti vApI caturasro | jalAzayavizeSaH 'pukkhariNiti puSkariNI vRttaH, sa eva puSkaravAn vA 'dIhiya'tti sAriNyaH 'guMjAliya'tti vakrasAriNyaH 'sara'tti sarAMsi-svayaMsaMbhUtajalAzayavizeSAH 'sarapaMtiyAo'tti sarapaMktayaH 'sarasarapaMtiyAoMti yAsu sarapaMktiSu ekamAsaraso'nyasminnanyasmAdanyatra evaM saJcArakapATakenodakaM saMcarati tAH sara sarapaMktayaH vilapaMktayaH-pratItAH 'ArAma ti Aramanti yeSu mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni te ArAmAH 'ujANa'tti 'udyAnAni puSpAdimavRkSasaMkulAni utsavAdau bahujanabhogyAni 'kANaNa'tti 'kAnanAni' sAmAnyavRkSasaMyuktAni nagarAsannAni 'vaNa'tti vanAni nagaraviprakRSTAni 'vaNasaMDAIti vanaSaNDAH // 430 // | ekajAtIyavRkSasamUhAtmakAH 'vaNarAiti vanarAjayo-vRkSapaMktayaH 'khAiya'tti 'khAtikAH' uparivistIrNAdhaHsaGkaTakhAtarUpAH 'pariha'tti ASS Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |parikhAH adha upari ca samakhAtarUpAH 'ahAlagati prAkAroparyAzrayavizeSAH 'cariya'tti 'carikA' gRhaprAkArAntaro hastyAdipravyAkhyA- 185zatake cAmArgaH 'dAra ti dvAra-khaDakikA 'goura'tti 'gopuraM' nagarapratolI 'pAsAya'tti prAsAdA devAnAM rAjJAM ca bhavanAni, athavA prajJaptiH uzaH 7 abhayadevI utsedhabahalAH prAsAdAH 'ghara'tti gRhANi sAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA 'saraNa'tti 'zaraNAni tRNamayAvasarikAdIni 'AvaNa- hatve hetavaH yAtitti 'ApaNA' haTTAH zRGgATakaM sthApanA AtrikaM sthApanA | catuSkaM sthApanA+catvaraM sthApanA * caturmukha-caturmukhadevakulakAdi 'mahA- mU0219 paha'tti rAjamArgaH 'sagaDe'tyAdi prAgvat 'lohitti 'lauhI' maNDakAdipacanikA 'lohakaDAhitti kavellI 'kaDacchuya'tti // 43 // pariveSaNAdyartho bhAjanavizeSaH 'bhavaNa'tti bhvnptinivaasH|| ete ca nArakAdayazchadmasthatvena hesuvyavahArakatvAddhetava ucyante iti tabhedAnirUpayannAha . paMca heU paNNattA, taMjahA-he jANai heuM pAsai heuM bujjhai heu abhisamAgacchati heuM chaumatthamaraNaM marai // paMceva heU paM0, taMjahA-heuNA jANai jAva heuNA chaumatthamaraNaM marai // paMca heU paNNattA, taMjahA heDaM na jANai jAva heuM annANamaraNaM marai // paMca heU pannattA, taMjahA-heuNA Na jANati jAva heuNA MImaraNaM marati // paMca aheU paNNattA, taMjahA-aheDaM jANai jAva aheuM kevalimaraNaM marai / / paMca aheU paNNattA, taMjahA-aheuNA jANai jAva aheuNA kevalimaraNaM marai // paMca aheU paNNattA, taMjahA-aheuM na jANai jAva aheuM chaumatthamaraNaM marai // paMca aheU paNNattA, taMjahA-aheuNA na jANai jAva aheuNA pra.A0238 chaumatthamaraNaM marai / sevaM bhaMte 2 tti // (sUtraM 219) // paJcamazate saptamoddegakaH // 5-7 // // 43 // *%%CRAC4 1954 44CRACCATECREG marada // paMca ahe paNa marai // paMca aheja raNaM marai / sevaM bhaMte Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMca heu'ityAdi, iha hetuSu varcamAnaH puruSo hetureva tadupayogAnanyatvAt, paJcavidhatvaM cAsya kriyAbhedAdityata AhaherDa vyAkhyAjANaitti 'hetuM' sAdhyAvinAbhUtaM sAdhyanizcayArtha 'jAnAti' vizeSataH samyagavagacchati, samyagdRSTitvAt, ayaM paJcavidho'pi |5zatake prajJaptiH samyagdRSTimantavyo, mithyAdRSTeH mUtradvayAt parato vakSyamANatvAdityekaH, evaM hetuM pazyati sAmAnyata evAvabodhAditi dvitIyaH, evaM uddezaH7 abhayadevI hetve hetavaH 'budhyate' samyak zraddhatta iti, bodheH samyakzraddhAnaparyAyatvAditi tRtIyaH, tathA hetum 'abhisamAgacchati' sAdhyasiddhau vyApA-1 yA vRttiH mU0219 raNataH samyakprApnoti caturthaH, tathA 'heuM chaumatthe tyAdi, hetuH-adhyavasAnAdimaraNakAraNaM tadyogAnmaraNamapi heturatastaM, hetumdi||432|| tyarthaH, chadmasthamaraNaM, na kevalimaraNaM, tasyAhetukatvAta, nApyajJAnamaraNametasya samyagjJAnitvAt, ajJAnamaraNasya ca vakSyamANatvAt, mriyate-karotIti paJcamaH // prakArAntareNa hetUnevAha-'paMcetyAdi, 'hetunA' anumAnotthApakena jAnAti-anumeyaM samyagavaga| cchati samyagdRSTitvAdekaH, evaM pazyatIti dvitIyaH, evaM 'budhyate' zraddhatta iti tRtIyaH, evam 'abhisamAgacchati' prApnotIti 4 caturthaH, tathA'kevalitvAt 'hetunA' adhyavasAnAdinA chadmasthamaraNaM mriyate iti paJcamaH // atha mithyAdRSTimAzritya hetUnAha'paMce'tyAdi,paJca kriyAbhedAt hetavo hetuvyavahAritvAt, tatra 'hetuM' liGgaM na jAnAti, naJaH kutsArthatvAdasamyagavaiti mithyAdRSTitvAta 1, evaM na pazyati 2, evaM na budhyate 3, evaM nAbhisamAgacchati 4, tathA 'hetum' adhyavasAnAdihetuyuktamajJAnamaraNaM 'mriyate' 3 karoti mithyAdRSTitvenAsamyagjJAnatvAditi 5 // hetUneva prakArAntareNAha-paMce'tyAdi, 'hetunA' liGgena na jAnAti-asamyagavaga-18 cchati, evamanye'pi catvAraH // athoktavipakSabhUtAnahetUnAha--'paMce'tyAdi, pratyakSajJAnitvAdinA'hetuvyavahAritvAdahetavaH kevalinaH, // 432 // te ca paJca kriyAbhedAt, tadyathA-'ahetuM jANaiti ahetuM-na hetubhAvena sarvajJatvenAnumAnAnapekSatvAd dhUmAdikaM jAnAti svasthAnanu SAHASR454 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 433 // mAnotthApakatayetyarthaH ato'sAvahetureva evaM pazyatItyAdi, tathA 'ahetuM kevalimaraNaM maraha'ti 'ahetuM' nirhetukaM anupakramatvAt kevalimaraNaM 'mriyate' karotItyaheturasau paJcama iti / prakArAntareNA hetUne vAha -- 'paMce 'tyAdi, tathaiva, navaram 'ahetunA' hetvabhAvena kevalitvAjjAnAti yo'sAvahetureva evaM pazyatItyAdayo'pi 3, 'aheuNA kevalimaraNaM maraha' ni 'ahetunA' upakra mAbhAvena kevalimaraNaM mriyate, kevalino nirhetukasyaiva tasya bhAvAditi // ahetUneva prakArAntareNAha - 'paMca aheU' ityAdi, 'ahetavaH' ahetu vyavahAriNaH, te ca paMca jJAnAdibhedAt, tadyathA- 'aheDaM na jANai'ti, 'ahetuM' na hetubhAvena svasyAnumAnAnusthApakatayetyarthaH ' na jAnAti' na sarvathA'vagacchati, kathaJcidevAvagacchatItyarthaH, natro dezapratiSedhArthatvAt jJAtuzvAvadhyAdijJAnavavAt kathaMcijjJAnamuktaM, sarvathA jJAnaM tu kevalina eva syAditi, evamanyAnyapi 3, tathA 'aheuM chaumatthamaraNaM maraiti aheturadhyavasAnAderupakrama kAraNasyAbhAvAd chadmasthamaraNama kevalitvAt, na tvajJAnamaraNamavadhyAdijJAnavatvena jJAnitvAttasyeti || ahetUne vAnyathA''ha - 'paMce' tyAdi, tathaiva nagaram 'ahetunA' hetvabhAvena na jAnAti kathaMcidevAdhyavasyatIti / gamanikAmAtramevedamaSTAnAmadhyeSAM sUtrANAM, bhAvArtha tu bahuzrutA vidantIti // paJcamazate saptamoddezakaH // 6-7 // 91 saptame uddeza ke pudgalAH sthitito nirUpitAH, aSTame tu ta eva pradezato nirUdhyaMte, ityevaM sambandhasyAsyedaM prastAvanAmUtramte kAle 2 jAba parisA paDigayA, teNaM kAleNaM 2 samaNassa 3 jAva aMtevAsI nArayaputte nAmaM aNagAre pagatibhae jAva viharati, teNaM kAleNaM 2 samaNassa 3 jAba aMtevAsI niyaMThiputte NAmaM aNa0 paga 5 zatake uddezaH 7 hetva hetavaH mR0219 pra0 A0239 // 433 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 434 // tibhaddae jAva viharati, tae NaM se niyaMThIputte aNa0 jeNAmeva nArayaputte aNagAre teNeva uvAgacchai 2 nArayaputtaM aNa0 evaM vayAsI-savvA poggalA te ajjo ! kiM saaDDhA samajjhA sapaesA udAhu aNaDUDhA amajjhA apaesA ?, ajotti nArayaputte aNagAre niyaMThiputtaM aNagAraM evaM vayAsI- savvapoggalA me ajo ! saaDDA samajjhA sapadesA, no aNaDDA amajjhA appaesA, tae NaM se niyaMThiputte aNagAre nArayaputtaM a0 evaM vadAsi-jati NaM te ajjo ! savvapoggalA saaDDhA samajjhA sapadesA, no aNaDDhA amajjhA apadesA kiM davvAdeseNaM ajjo ! savvapoggalA saaDDhA samajjhA sapadesA, no aNaDDhA amajjhA apadesA! khenAdeseNaM ajjo ! savyapoggalA saaDDhA samajjhA sapaesA taheva ceva, kAlAdeseNaM taM ceva, bhAvAdeseNaM ajjo ! taM ceva, tae NaM se nArayaputte aNagAre niyaMThiputtaM aNagAraM evaM vadAsI - davvAdeseNavi me ajjo ! savvapoggalA saaDUDhA samajjhA sapadesA, no aNaDDhA amajjhA apadesA, khettAeseNavi sabve poggalA saaDDhA taha ceva, kAlAdeseNavi, taM caiva bhAvAdeseNavi / tae NaM se niyaMThIputte aNa0 nArayaputtaM aNagAraM evaM vayAsI-jati NaM he ajjo ! davvAdeseNaM savvapoggalA saaDDhA samajjhA sapaesA, no aNaMDUDhA amajjhA apaesA, evaM te paramApoggalevi saaDDhe samajjhe sapaese, go aNaDDhe amajjhe apaese, jati NaM ajjo ! khettAdeseNavi savvapoggalA saa0 3 jAva evaM te egapaesogADhevi poggale saaDUDhe samajjhe sapaese, jati NaM ajjo ! kAlAdeseNaM savvapoggalA saaDDhA * samajjhA sapaesA, evaM te egasamayaThitIevi poggale 3 taM ceva, jati NaM ajo ! 5 zatake zaH 8 samadezAdiH mU0220 || 434 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRtiH // 435|| * bhAvAdeseNaM savvapoggalA saaDDA0 samajhA sapaesA 3, evaM se egaguNakAlaeva poggale saa0 3, taM ceva, aha te evaM na bhavati to jaM vayasi davvAdeseNavi savvapoggalA saa 3, no aNaDDhA amajjhA apadesA, evaM khettAdeseNavi, kAlA0, bhASAdeseNavi tannaM micchA, tae NaM se nArayaputte aNagAre niyaMThIputtaM a0 evaM vayAsIno khalu SayaM devA0 eyamahaM jANAmo pAsAmo, jati NaM devA0! no gilAyaMti parikahittae taM icchAmi NaM devA ! aMtie eyamahaM socA nisamma jANittae, tae NaM se niyaMThIputte aNagAre nArayaputtaM aNagAraM evaM vayAsI- davvAdeseNavi me ajjo sacce poggalA sapadesAvi apadesAvi aNatA, khettAseNavi evaM ceba, kAlAdeseNavi bhAvadeseNavi evaM caiva // je davvao appadese se khettao niyamA appadese, kAlao siya apadese siya apadese bhAvao siya sapadese siya apdese| je khettao appadese se davvao siya sapadese siya apadese kAlao bhayaNAe bhAvao bhayaNAe / jahA khettao evaM kAlao bhAvao / je davvao sapadese se khettao siya sapadese siya apadese, evaM kAlao bhAvaovi / je khettao sapadese se davvato niyamA sapadese, kAlao bhayaNAe, bhAvao bhayaNAe, jahA davvao tahA kAlao bhAvaoSi / eesi NaM bhaMte ! poggalANaM davvAdeseNaM khettAdeseNaM kAlAdeseNaM bhAvAdeseNaM sapadesANa ya apadesANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA bA, nArayaputtA! savvatthoSA poggalA bhAvAdeseNaM apadesA kAlAdeseNaM apadesA asaMkhejaguNA dayvAdeseNaM apademA asaMkhejjaguNA khettAdeseNaM apadesA asaMkhejjaguNA khettAdeseNaM ceva sapadesA asaMkhejaguNA dagvAdeseNaM sapadesA visesAhiyA kAlAdeseNaM +++ 5 zatake uddezaH 7 sapradezAdiH mR0220 pa0A0240 |||435 || Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 436 // sapadesA visesAhiyA bhAvAdeseNaM sapadesA bisesAhiyA / tae NaM se nArayaputte aNagAre niyaMThIputtaM aNagAraM vaMdaha namaMsaha niyaMThiputtaM aNagAraM vaMdittA NamaMsittA eyamahaM sammaM viNaeNaM bhujo 2 khAmeti 2 ttA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai || (sUtraM 220 ) / 'teNa 'mityAdi, 'davvAdeseNaM'ti dravyaprakAreNa, dravyata ityarthaH, paramANutvAdyAzrityetiyAvat 'khettA deseNaM' ti ekapradezAvagADhatvAdi netyarthaH, 'kAlA deseNaM' ti ekAdisamayasthitikatvena 'bhAvAdeseNaM' ti ekaguNakAlakatvAdinA 'savyapoggalA sapaesAbI' tyAdi, iha ca yatsaviparyayasArddhAdipudgalavicAre prakrAnte sapradezApradezA eva te prarUpitAH tatteSAM prarUpaNe sArddhatvAdi prarUpitameva bhavatIti kRtvetyavaseyaM, tathAhi - sapradezAH sArddhAH samadhyA vA, itare tvanarddhA amadhyAzreti, 'anaMta'ti tatparimANajJApanaparaM tatsvarUpAbhidhAnam || atha dravyato'pradezasya kSetrAdyAzrityApradezAditvaM nirUpayannAha - 'je davvao appaese' ityAdi, yo dravyato'pradezaH paramANuH sa ca kSetrato niyamAdapradezo, yasmAdasau kSetrasyaikatraiva pradeze'vagAhate, pradezadvayAdyavagAhe tu tasyApradezatvameva na syAt, kAlatastu yadyasAvekasamaya sthiti kastadA'pradezo'ne kasamaya sthitistu sapradeza iti, bhAvataH punaryadyekaguNakAlakAdistadA'pradezo'nekaguNakAlakAdistu sapradeza iti // nirUpito dravyato'pradezo'tha kSetrato'pradezaM nirUpayannAha - 'je khettao appa se ' ityAdi, yaH kSetrato'pradezaH sa dravyataH syAtsapradezaH, dvyaNukAderapyekapradezAvagAhitvAt, syAdapradezaH, paramANorapyekapradezAvagAhitvAt, 'kAlao bhayaNAe 'ti kSetrato'pradezo yaH sa kAlato bhajanayA'pradezAdirvAcyaH, tathAhi--ekapradezAvagADhaH ekasamayasthikatvAdapradezo'pi syAt, anekasamayasthitikatvAcca sapradezo'pi syAditi, 'bhAvao bhayaNAe'tti kSetrato'pradezo yo'sAve kaguNakAlakatvA 5 zatake udezaH 8 samadezAdiH sU0220 / 436 / / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 437 // dapradezo'pi syAt anekaguNakAlakAditvAcca sapradezo'pi syAditi // atha kAlApradezaM bhAvApradezaM ca nirUpayannAha - 'jahA khettao evaM kAlao bhAvao'ti yathA kSetrato'pradeza ukta evaM kAlato bhAvatazcAsau vAcyaH, tathAhi 'je kAlao apparase se davvaosiya sappaesesiya apaese evaM kSetrato bhAvatazca, tathA 'je bhAvao appae se se davao siya sappaese siya apparase' evaM kSetrataH kAlataceti / uktopradezo'tha sapradezamAha- 'je davvao sapae se ityAdi, ayamarthaH- yo dravyato dvadyaNukAditvena sapradezaH sa kSetrataH syAt sapradezo dvayAdipradezAvagAhitvAt, siya appara se syAdapradeza ekapradezAvagAhitvAt evaM kAlato bhAvatazca tathA yaH kSetrataH sapradezo dvyAdipradezAvagAhitvAt sa dravyataH sapradeza eva, dravyato'pradezasya dvyAdipradezAvagAhitvAbhAvAt kAlato bhAvatazvAsau dvidhA'pi syAditi, tathA yaH kAlataH sapradezaH sa dravyataH kSetrato bhAvatazca dvidhA'pi syAt, tathA yo bhAvataH sapradezaH dravyakSetrakAlairdvidhApi syAditi saprade sUtrANAM bhAvArtha iti // athaiSAmeva dravyAditaH sapradezApradezAnAmalpabahutvavibhAgamAha - 'eesi NamityAdi sUtrasiddhaM, navaramasyaiva sUtroktAlpabahutvasya bhAvanArthaM gAthAprapaJca vRddhokto'bhidhIyate-- vocchaM appAbahuyaM davveskhettaddhabhAvao vAvi / apaesa sappaesANa poggalANaM samAseNaM || 1 || davveNaM paramANU khette NegappaesamogADhA / kAleNegasamaiyA apaesA poggalA hoMti ||2|| [varNAdibhirityarthaH] bhAveNaM apaesA egaguNA je havaMti vaNNAI / te zciya thotrA jaM guNAlaM pAso da0ve || 3 || etto kAlApaseNa appaesA bhave asaMkhaguNA / kiM kAraNaM puNa bhave ? bhaNNati pariNAmabAhallA || 4 || bhAveNaM apaesA je te kAleNa huMti duvihAvi / duguNAdaovi evaM bhAveNaM jAva'NaMtaguNA || 5 || kAlApaesayANaM evaM ekekao havati rAsI / ekkekaguNaTTANammi egaguNakAlayAIsu ||6|| AhANaMtaguNattaNamevaM kAlApaesayANaMti / jamaNaMtaguNadvANe hoMti rAsIviDa 5 zatake uddezaH 8 pudgala - sapra dezAdi mR0 220 pra0A0241 // 437 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake udezaH8 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 438 // sapadezAdi mU0220 arNatA // 7 // bhaNNai egaguNANavi aNaMtabhAgaMmi jaM aNaMtaguNA / teNAsaMkhaguNaM ciya havaMti NANataguNIyattaM // 8 // evaM tA bhAvamiNa paDucca kAlApaemayA siddhA / paramANupoggalAisu dabvevi hu esa ceva gamo // 9 // emeva hoi khette egapaesAvagAhaNAIsuM / ThANatarasaMkaMtiM paDDucca kAleNa maggaNayA // 10 // saMkoyavikoyaMpi hu paDucca ogAhaNAe~ emeva / taha muhumabAyaranireyaseyasaddAipariNAmaM // 11 // evaM jo sabbo ciya pariNAmo puggalANa iha samaye / taM taM paDucca esi kAleNaM appaesattaM // 12 // kAleNa appaesA evaM bhAvApae-IN |saehito / hoti asaMkhijjaguNA siddhA pariNAmabAhallA // 13 // etto davAeseNa appaesA havaMti'saMkhaguNA / ke puNa te ? paramANU kaha te bahuyatti ? ta suNasu // 14 // aNu 1 saMkhejjapaesiya 2 asaMkha [guNa ] 3 'NaMtappaesiyA ceva 4 / cauro cciya rAsI poggalANa loe aNaMtANaM // 15 // tatthANaMtehiMto mutte'NaMtappaesiehiMto / jeNa paesaTThAe bhaNiyA aNavo aNaMtaguNA // 16 // saMkhejjatime bhAge saMkhejapaesiyANa vaTuMti / navaramasaMkhejjapaesiyANa bhAge asaMkhaime // 17 // saivi asaMkhejapaesiyANa tesiM asaMkhabhAgace / bAhullaM sAhijjai phuDamavasesAhiM rAsIhiM // 18 // jeNekarAsiNo cciya asaMkhabhAgeNa sesarAsINa / teNAsaMkhejjaguNA aNavo kAlApaesehiM // 19 // etto asaMkhaguNiyA havaMti khettApaesiyA sme| jaM to te savve'vi ya apaesA khettao aNavo // 20 // dupaesiyAiemuvi paesaparivaDhiesu ThANesu / labbhai ikiko ciya rAsI khettApaesANaM // 20 // etto khettAeseNa ceva sapaesayA asaMkhaguNA / egapaesogADhe mottuM sesAvagAhaNayA // 22 // te puNa dupaesogAhaNAiyA savvapoggalA sesA / te ya asaMkhejaguNA | avagAhaNaThANabAhullA // 23 // dabveNa hoMti etto sapaesA poggalA visesahiyA / kAleNa ya bhAveNa ya emeva bhave visesahiyA // 24 // bhAvAIyA baTTA asaMkhaguNiyA jamappaesANaM / to sappaesayANaM khettAivisesaparivuDUDhI // 25 // mIsANa saMkamaM pai sapaesA khettao %ACHECCA2-% ACCES // 438 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 439 // asaMkhaguNA / bhaNiyA sahANe puNa thovacciya te gaheyavvA / / 26 || kheteNa sappaesA thovA daSvaTTabhAvao ahiyA / sappaesa pAtrahuye saTTA atthao evaM // 27 // paDhamaM apaesANaM bIyaM puNa hoha sappaesANaM / taiyaM puNa mIsANaM appabahuM atthao tiNi // 28 // ThANe ThANe vaDDhai bhAvAINaM jamapparasANaM / taM ciya bhAvAINaM paribhassati sappaesANaM // 29 || ahavA khelAINaM jamappaesANa hAyae kamaso / taM zviya khettAINaM parivaDDhai sappaesANaM / / 30 / / avaroparappasiddhA buDDhI hANI ya hoi dohaMpi / apaesasappaesANa poglANaM salakkhaNao // 31 // te caiva te cauhivi jamuvacarijjati poggalA duvidhA / teNa u buDDI hANI tersi aNNoSNasaMsiddhA |||32|| eesiM rAsINaM nidarisaNamiNaM bhaNAmi paJcakkhaM / buDDhIeN savvapoggala jAvaM tAvANa lavakhAo ||33|| ekaM ca do ya paMca ya dasa ya sahassAi~ appaesANaM / bhAvAINaM kamaso cauNhati jahovaiTThANaM ||34|| uI paMcANauI aDDANauI tadeva navanavaI / evaiyAi~ sahassAI sapparasANa vivarIyaM ||35|| eesiM jahasaMbhavamatthovaNayaM karijja rAsINaM / sambhAvao ya jANijja te anaMte jiNAmihie // 36 // dravye prAyeNa dvayAdiguNA anantaguNAntAH kAlakatvAdayo bhavanti, ekaguNakAlakAdayastvalpA iti bhAvaH // 3 // ayamarthaH--yo hi yasmin samaye yadvarNagandharasasparzasaghAta bhedasUkSmatvavAdaratvAdipariNAmAntaramApannaH sa tasmin samaye tadapekSayA kAlato'pradeza ucyate, tatra caikasamayasthitirityanye, pariNAmAca bahava iti pratipariNAmaM kAlApradezasaMbhavAttadbahutvamiti 4 // etadeva bhAvyate - bhAvato ye'pradezA ekaguNakAlatvAdayo bhavanti te kAlato dvividhA api bhavanti, sapradezA apradezAcetyarthaH, tathA bhAvena dviguNAdayo'pyanantaguNAntAH, 'eva' miti dvividhA api bhavanti, tatazca ekaguNakAlAd dviguNakAlAdiSu guNasthAnakepu madhye ekaikasmin guNasthAnake kAlApradezAnAmekaiko rAzirbhavati, tatazcAnantatvAd guNasthAnakarAzInAmanantA eva kAlApradeza 5 zatake uddezaH 8 pudgalasapradezAdi mR0 220 pra0A0242 // 439 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-62 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 440 // rAzayo bhavanti // 5-6 // atha prerakaH-evamiti--yadi pratiguNasthAnakaM kAlApradezarAzayo'bhidhIyante tArhi pratiguNasthAnakamanantarAzibhAvAt bhAvApradezebhyo'nantaguNatvaM kAlApradezAnAM bhAvApradezebhyaH syAt iti, atrottaram -, ayamabhiprAya:-yadya- 45zatake pyanantaguNakAlatvAdInAmanantA rAzayastathA'pyekaguNakAlatvAdInAmamantabhAga eva te vartanta iti na tadvAreNa kAlApradezAnAmananta uddezaH8 guNatvaM, api tvasaGkhyAtaguNatvameveti // 7-8 / / evaM tAvat 'bhAvaM' varNAdipariNAmam 'ima' uktarUpamekAdyanantaguNasthAnavartinamityarthaH sapradezAdi pratItya kAlApradezikAH pudgalAH siddhAH, kAlApradezatA vA pudgalAnAM 'siddhA' pratiSThitA, 'dravye'pi' dravyapariNAmamapyaGgIkRtya para mU0220 mANvAdipu 'eSa eva' bhAvapariNAmokta eva gamaH-vyAkhyA / / 9 / / evameva' drabhyapariNAmavad bhavati kSetre' kSetramadhikRtya ekaprade-16 zAvagADhAdiSu pudgalabhedeSu sthAnAntaragamanaM pratItya kAlena kAlApradezAnAM mArgaNA // 10 // yathA kSetrataH evamavagAhanAdito'pI-1 tyetaducyate-avagAhanAyAH saGkocaM vikocaM ca pratItya kAlApradezAH syuH, tathA sUkSmavAdarasthirAsthirazabdamanaHkarmAdipariNAmaM ca / pratItyeti // 11 // 'esiti pudglaanaabhityrthH||12-13-14-15|| anaMtebhyaH anantapradezikaskandhebhyaH pradezArthatayA paramANavo'nantaguNAH sUtra uktAH, sUtraM cedam "savvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA dabvaTThayAe, te ceva paesaTTayAe aNaMtaguNA, paramANupoggalA dabayAe paesaTTayAe aNaMtaguNA, saMkhejapaesiyA khaMdhA davvaTTayAe saMkhejjaguNA, te ceva paesaTTayAe asaMkhejjaguNA, asaMkhejjapaesiyA khaMdhA dabaTTayAe asaMkhejjaguNA, te ceva paesahayAe asaMkhejjaguNa"tti / saGkhyeyatame bhAge salathAtapradezikAnAmasaiyatame cAsajayAtapradezikAnAmaNavo vattente, uktasUtraprAmANyAditi // 16-17 // (rAsIhiM) sakhadheyapradezikAnantapradezakAbhidhA // 440 // nAbhyAm , iha ca saGkhyAtapradezikarAzeH saGkhathAtabhAgavartitvAtteSAM svarUpato bahutvamavagamyate, anyathA tasyApyasaGkhaceyabhAge'nantabhA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 441 // ROCHHAR LAR-62% 5 zatake uddezaH 8 pudgalAnAM sapadezAdi mu0221 A0243 |ge vA'bhaviSyanniti // 18 // 'na zeSarAzyo riti, asthAyamarthaH-anantapradezikarAzeranantaguNAste, saGkhyAtapradezikarAzestu saGkhyAtabhAge, saGkhathAtabhAgasya ca vivakSayA nAtyantamalpatA, kAlataH sapradezeSvapradezeSu ca vRttimatAmaNUnAM bahutvAt , kAlApradezAnAM ca sAmayikatvenAtyantamalpatvAt kAlApradezebhyo'saGkhathAtaguNatvaM dravyApradezAnAmiti / etadbhAvanA ca vakSyamANasthApanAto'vaseyA // 19-2021-22-23-24-25 // mizrANA'mityapradezasapradezAnAM mIlitAnAM saGkramaM prati-apradezebhyaH sapradezeSvalpabahutvavicAre saGkame kSetrataH sapradezA asaGkhayeyaguNAH kSetrato'pradezebhyaH sakAzAta, svasthAne punaH kevalasapradezacintAyAM stokA eva te kSetrataH sapradezA iti | // 26 // etadevocyate-arthata iti vyAkhyAnApekSayA arthato-vyAkhyAnadvAreNa trINyalpabahutvAni bhavanti, sUtre tvekameva mizrAlpa| bhutvmuktmiti||27||ythaa kila kalpanayA lakSaM samastapudgalAsteSu bhAvakAladravya kSetrato'pradezAH krameNa ekadvipaJcadazasahasrasaGkhyAH , sapradezAstu navanavatyaSTanavatipaJcanavatinavanavatisahasrasaGkhyAH , tatazca bhAvApradezebhyaH kAlApradezeSu sahasraM varddhate, tadeva bhAvasapradezebhyaH kAlasapradezeSu hIyata ityevamanyatrApIti, sthApanA ceyam| bhAvataH / kAlataH / dravyataH / kSetrataH | // 28-29-30-31 // caturbhiriti-bhAvakAlAdibhirupacaryantAM iti vizeapra01000 apra.2000 agra05000 apra010000 pyante // 32 // kalpanayA yAvantaH sarvapudgalAstAvaMto lakSA iti // 33 // sapra0 sapra0sapra0sapra0 / anantaraM padagalA nirUpitAste ca jIvopagrAhiNa iti jIvAMzcintayannAha99000 98000 95000 90000 bhantetti bhagavaM goyame jAva evaM vayAsI-jIvA NaM bhaMte ! kiM vadati hAyaMti avaTTiyA?, goyamA! jIvA FAC-CRACHAR / / 441 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 442 // *SAOMOM No vaDdaMti, no hAyaMti, avaTThiyA / neraiyA NaM bhaMte ! kiM vadati hAyaMti avaTTiyA ?, goyamA ! neraiyA | vaDDaMtivi hAyaMtivi avaDiyAvi, jahA neraiyA evaM jAva vemaanniyaa| siddhA NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! 45 zatake siddhA baDdati, no hAyaMti, avaTTiyAvi / jIvA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM avaDiyA [vi] ?, sambaddhaM / neraiyA NaM uddezaH8 jIvAdInAM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM vaDDaMti ?, goyamA ! ja. egaM samayaM ukko AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, evaM hAyati, vRdhdhyAdi neraiyA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM avaDhiyA ?, goyamA! jahanneNaM egaM samayaM uko0 cauvvIsaM muhuttA, evaM mU0221 sattasuvi puDhavIsu vaDdati hAyaMti bhANiyavvaM, navaraM avaDhiesu imaM nANattaM, taMjahA-rayaNappabhAe puDhavIe aDatAlIsaM muhuttA sakkara0 coddasa rAtidiyANaM vAlu. mAsaM paMka0 do mAsA dhUma0 cattAri mAsA tamAe aTTa mAsA tamatamAe bArasa mAsA / asurakumArAvi vaDdati hAyati jahA neraiyA, avaDiyA jaha. eka samayaM ukko. aTTacattAlIsaM muhuttA, evaM dasavihAvi, egidiyA vaDdativi hAyaMtivi avaTThiyAvi, eehiM tihivi jahanneNaM evaM samayaM uko AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, beiMdiyA vaDDhaMti hAyaMti taheva, avaTThiyA ja0 ekaM samayaM uko. do aMtomuhuttA. evaM jAva cauriMdiyA, avasesA savve vaDhaMti hAyati taheva, avaTTiyANa NANataM imaM, taM0saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do aMtomuhattA, ganbhavatiyANaM cauvvIsaM muhuttA, saMmucchimama|NussANaM aTThacattAlIsaM muhuttA, ganbhavatiyamaNussANaM cauvvIsaM muhuttA, vANamaMtarajotisasohammIsANesu aTTacattAlIsaM muhuttA, saNaMkumAre ahArasa rAtiMdiyAI cattAlIsa ya muha, mAhiMde cauvIma rAtidi // 442 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARE yAI vIsa ya mu0, baMbhaloe paMcacattAlIsaM rAtidiyAI, latae nauMti rAtidiyAI, mahAsuke sahi rAtidiyasataM vyAkhyA | sahassAre do rAtiMdiyasayAI, ANayapANayANaM saMkhejA mAsA, AraNaccuyANaM saMkhejAI bAsAI, evaM gevejade- IM5zatake prajJaptiH |vANaM vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM asaMkhijAI vAsasahassAI, savaThThasiddhe ya paliovamassa asaMkhejatiabhayadevI | uddezaH 8 jIvAdInAM yA vRttiH bhAgo, evaM bhANiyavvaM, vaDdati hAyaMti jaha evaM samayaM u0AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, avaDhiyANaM ja bhnniyN| 18 vRdhdhyAdi // 443 // | siddhA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM vadati ?, goyamA ! jaha0 eka samayaM ukko0 aTTa samayA, kevatiyaM kAlaM ava- ma0222 dviyA, goyamA ! jaha0 ekaM samayaM ukko. chammAsA // jIvA NaM bhaMte ! kiM sovacayA sAvacayA sovacaya- 18 A0244 sAvacayA niruvacayaniravacayA?, goyamA ! jIvA No sovacayA no sAvacayA No sovacayasAvacayA niru vacayaniravacayA, egidiyA tatiyapae, sesA jIvA cauhivi padehivi bhANiyabvA, siddhA NaM bhaMte ! pucchA, KgoyamA ! siddhA sopacayA, No mAvacayA, No sovacayasAvacayA, niruvacayaniravacayA / jIvA NaM bhaMte ! keva | tiyaM kAlaM niruvacayaniravacayA ?, goyamA ! savvaddhaM, neratiyA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM sovacayA ?, goyamA ! |jaha. ekaM samayaM u. AvaliyAe asaMkhejaibhAgaM, kevatiyaM kAlaM sAvacayA? evaM ceva, kevatiyaM kAlaM sovacayasAvayA?, evaM ceva, devatiyaM kAlaM niruvacayaniravacayA, goyamA! ja0 ekaM samayaM uko vArasa mu. egiMdiyA sabve sovacayasAvacayA savvaddhaM, sesA save sovacayAvi sAvacayAvi sovacayasAvacayAvi niruvacaya- 443 // |niravacayAvi jahaneNaM egaM samayaM ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, avaDhiehiM vakaMtikAlo bhANiyabbo. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 444 // 5 zatake udazaH8 jIvAdInAM vRdhdhyAdi mU0222 siddhA NaM bhaMte ! kevatiya kAlaM sovacayA?, goyamA !jaha0 eka samayaM ukko aTTa samayA, kevatiyaM kAlaM niruvacaya niravacayA ?, jaha0 ekaM u0 chammAsA / sevaM bhaMte 2 // (mUtraM 221) // paMcamasae aTThamo uddeso saMmatto // 2-8 / / 'jIvA Na'mityAdi, 'neraiyA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM avaDhiyA ?, goyamA! jahanneNaM eka samayaM ukkoseNaM cauvIsamuhuttaMti, kathaM ?, saptasvapi pRthivISu dvAdaza muhUrtAn yAvanna ko'pyutpadyate udvattate bA, utkRSTato virahakAlasyaivaMrUpatvAt, anyeSu punAdazamuhUrteSu yAvanta utpadyante tAvanta evodvarttanta ityevaM caturviMzatimuhUrttAn yAvannArakANAmekaparimANatvAdavasthitatvaM, vRddhihAnyorabhAva ityarthaH, evaM ratnaprabhAdiSu yo yatrotpAdodvartanAvirahakAlazcaturviMzatimuhartAdiko vyutkrAntipade'bhihitaH sa tatra teSu tattulyasya samasaMkhyAnAmutpAdodvartanAkAlasya mIlanAd dviguNitaH sannavasthitakAlo'STacatvAriMzanmuhUrttAdikaH mUtrokto bhavati, virahakAlazca pratipadamavasthAnakAlArddhabhUtaH svayamabhyUhya iti / 'egidiyA vaDDhaMtivitti tepu virahAbhAve'pi bahutarANAmutpadAdalpatarANAM codvartanAt , 'hAyaMtivitti bahutarANAmudvartanAdalpatarANAM cotpAdAt , 'avaTThiyAviti tulyAnAmutpAdAdudvartanAceti, 'etehiM tihivipatti eteSu viSvapi ekendriyavRdvayAdiSvAvalikAyA asaMkhyo bhAgastataH paraM yathAyoga vRddhayAdarabhAvAt 'do atomuhutta'| ti ekamantamuharta virahakAlo dvitIyaM tu samAnAnAmutpAdodvartanakAla iti / 'ANayapANayANaM saMkhejA mAsA AraNaccuyANaM saMkhejA vAsatti iha virahakAlasya saMkhyAtamAsavarSarUpasya dviguNitatve'pi saMkhyAtatva mevetyataH saMkhyAtA mAsA ityAyuktam , 'evaM gevejadevANaM ti iha yadyapi graiveyakAdhastanatraye saMkhyAtAni varSANAM zatAni madhyame sahasrANi uparime lakSANi viraha ucyate | tathApi dviguNite'pi ca saMkhyAtavarSatvaM na virudhyate, vijayAdiSu tvasaMkhyAtakAlo virahaH sa ca dviguNito'pi sa eva, sarvArthasiddhe 444 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 44 // palyopamasaMkhyeyabhAgaH so'pi dviguNitaH saMkhyeyabhAga eva syAdata eva uktaM 'vijayavejayaMtajayaMtAparAjiyANaM asaMkhejAI vAsasahassAI' ityAdIti // jIvAdIneva bhagavantareNAha-'jIvA Na' mityAdi, 'sopacayAH' savRddhayaH prAktaneSvanyeSAmutpAdAta 'sApacayA' prAktanebhyaH kepAzcidudvartanAta sahAnayaH sopacayasApacayAH' utpAdodvartanAbhyAM vRddhihAnyoyugapadbhAvAta, nirupacayanirapacayAH utpAdodvartanayorabhAvena vRddhihAnyorabhAvAt, nanUpacayo vRddhirapacayastu hAniH, yugapavayAbhAvarUpazcAvasthitatvaM, evaM ca zabda| bhedavyatirekeNa ko'nayoH sUtrayorbhedaH ?, ucyate, pUrva pariNAma (mANa) mAtramabhipretam , iha tu tadanapekSamutpAdodvarttanAmAtra, tatazceha tRtIyabhaGgake pUrvoktavRddhadyAdivikalpAnAM trayamapi syAt, tathAhi-bahutarotpAde vRddhibahuttarodvarttane ca hAniH, samotpAdodvartanayozcAvasthitatvamityevaM bheda iti / 'egiMdiyA taiyapae' ti sopacayasApacayA ityarthaH, yugapadutpAdodvartanAbhyAM vRddhiAnibhAvAta. zeSabhaGgakeSu tu te na saMbhananti, pratyekamutpAdodvartanayostadvirahasya cAbhAvAditi / 'avahiehiM ti nirupacayanirapacayeSu 'vatikAlo bhANiyavyoti virahakAlo vAcyaH // paJcamazate'STamaH // 5-8 // 5zatake uddezaH8 jIvAdInAM A0245 | vRdhdhyAdi mR0221 CAKACCR | idaM kilArthajAtaM gautamo rAjagRhe prAyaH pRSTavAn, bahuzo bhagavatastatra vihArAditi rAjagRhAdimvarUpanirNayaparamRtraprapaJcaM navamoddezakamAha-- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jAva evaM vayAsI-kimidaM bhaMte ! nagaraM rAyagihaMti pavuccai ?, kiM puDhavI nagaraM rAyagihati pavuccai, AU nagaraM rAyagihaMti pavuccai ? jAva vaNassaI, jahA eyaNuddesae paMciMdiyatirikkha // 44 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 446 // joNiyANaM vattavyayA tahA bhANiyabvaM jAva sacittAcittamIsayAI davAI nagaraM rAyagihaMti pavucai ?, goyamA! | puDhavIvi nagaraM rAyagihaMti pavuccai jAva sacittAcittamIsiyAI davvAiM nagaraM rAyagihaMti pavuccai / se keNa 5 zatake heNaM?, goyamA ! puDhavI jIvAtiya ajIvAtiya nagaraM rAyagihaMti pavuccaI jAva sacittAcittamIsiyAI uzaH9 pRthvyAdI|davvAiM jIvAtiya ajIvAtiya nagaraM rAyagihaMti pavuccati se teNaTeNaM taM ceva // (sU0 222) // nArAjagRhatA 'teNa mityAdi, 'jahA eyaNuddesae'tti ejanoddezako'syaiva paJcamazatasya saptamaH, tatra paJcendriyatiryagvaktavyatA 'TaGkA kUDA 8 mU0222 | selA siharI'tyAdikA yoktA sA iha bhaNitavyeti, atrottaraM-'puDhavIvi nagara'mityAdi, pRthivyAdisamudAyo rAjagRhaM, na pRthivyAdisamudAyAdRte rAjagRhazabdapravRttiH, 'puDhavI jIvAiya ajIvAiya nagaraM rAyagihaMti pavuccaItti jIvAjIvasvabhAvaM rAjagRhamiti pratItaM, tatazca vivakSitA pRthivI sacetanAcetanatvena jIvAzcAjIvAzceti rAjagRhamiti procyata iti // pudgalAdhikArAdidamAha se nUrNa bhaMte ! diyA ujjoe rAti aMdhayAre?, haMtA goyamA ! jAva aNdhyaare| se keNaTeNaM0 ?, goyamA ! diyA subhA poggalA subhe poggalapariNAme rAtiM asubhA poggalA asubhe poggalapariNAme se teNadveNa / neraiyA NaM bhaMte ! kiM ujjoe aMdhayAre ?, goyamA! neraiyANaM no ujjoe, aMdhAre, se keNaTeNaM0?, goyamA neraiyA NaM asuhA | poggalA asubhe poggalapariNAme,se tennttennN| asurakumArANaM bhaMte! kiM ujjoe aMdhayAre?, goSamA! asurakumArANaM ujjoe, no aMdhayAre / se keNaTeNaM?, goyamA ! asurakumArANaM subhA poggalA subhe poggala riNAme, se teNadveNaM evaM vuccai, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyA jAva teiMdiyA jahA neraiyA / cauriMdiyANaM bhaMte ! kiM // 446 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 447 // pra0A0246 5zatake uddezaH9 udyotAndha kArau mR0223 ujjoe aMdhayAre ?, goyamA! ujjoebi adhayArevi, se keNaTeNaM0, goyamA ! cauridiyANaM subhAsubhA poggalA |subhAsubhe poggalapariNAme, se teNaTeNaM evaM jAva maNussANaM / vANamaMtarajotisavemANiyA jahA asurkumaaraa| (sUtraM 223) // atthi NaM bhaMte ! neraiyANaM tatthagayANaM evaM pannAyati-samayAti vA AvaliyAti vA jAva osappiNIti vA usmappiNIti vA, No tiNa? sama? / se keNa?NaM jAva samayAti vA AvaliyAti vA osappiNoti vA ussappiNIti vA ?, goyamA ! ihaM tesiM mANaM iha tesiM pamArNa ihaM tesiM paNNAyati, taMjahAsamayAti vA jAva ussappiNIti ga, se teNatuNaM jAva no evaM paNNAyae, taMjahA-samayAti vA jAva ussappiNIti vA, evaM jAva paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM, atthi NaM bhaMte ! maNusANaM ihagayANaM evaM pannAyati, taMjahA-samayAti vA jAva urasappiNIti vA ?. haMtA ! asthi / se keNaTeNaM0?, goyamA ! ihaM tesiM mANaM0 ihaM ceva taisiM evaM paNNAyati, taMjahA-samayAti vA jAva ussappiNIti vA, se teNa0, vANamaMtarajotimavemANiyANaM jahA neraiyANa // (sUtraM 224) // 'se guNa mityAdi, 'divvA subhA poggalatti 'divA' divase zubhAH pudgalA bhavanti, kimuktaM bhavati ?--zubhaH pudgalapariNAmaH, sa cArkakarasamparkAt , rittiti rAtrau 'neraiyANaM asubhA poggala'ti tatkSetrasya pudgalazubhatAnimittabhUtaravikarAdiprakAzakavastuvarjitatvAt , 'asurakumArANaM subhA poggala'tti tadAzrayAdInAM bhAsvaratvAt / 'puDhavikAie'ityAdi, pRthivIkAyikAdayasvIndriyAntA yathA nairayikA uktAstathA vAcyAH, eSAM hi nAstyudyoto'ndhakAraM cAsti, pudgalAnAmazubhatvAt , iha %ALASARAI // 447 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 448 // 5 zatake uzaH9 udyotAndha kArau mU0224 ceyaM bhAvanA -eSAmetatkSetre satyapi ravikarAdisaMparke eSAM cakSurindriyAbhAvena dRzyavastuno darzanAbhAvAcchubhapudgalakAryAkaraNenAzubhAH pudgalA ucyante, tatazcaiSAmandhakArameveti / 'cauriMdiyANaM subhAsubhe poggale'tti eSAM hi cakSuHsadbhAve ravikarAdisAve dRzyA vibodhahetutvAcchubhAH pudgalAH, ravikarAdyabhAve tvarthAvabodhAjanakatvAdazubhA iti // pudgalA dravyamiti taccintA'nantaraM kAladravya| cintAmutram -'tattha gayA'ti narake sthitaiH SaSThyAstRtIyArthatvAt , 'evaM paNNAyati'tti evaM hi prajJAyate 'samayAi vatti samayA iti vA 'ihaM tesiMti 'iha' mAnuSyakSetre 'teSAM samayAdInAM 'mAna' parimANam, AdityagatisamabhivyaGgayatvAttasya, Adityagatezca manuSyakSetra eva bhAvAt, narakAdau svabhAvAditi, ihaM tesiM pamANati 'iha' manuSyakSetre teSAM--samayAdInAM pramANaMprakRSTaM mAnaM, sUkSmamAnamityarthaH, tatra muhUstAvanmAnaM tadapekSayA lavaH sUkSmatvAtpramANaM tadapekSayA stokaH pramAgaM lavastu mAnamityevaM neyaM | yAvatsamaya iti, tatazca 'ihaM temi'mityAdi, 'iha' martyaloke manujaisteSAM-samayAdInAM sambandhI 'evaM' vakSyamANasvarUpaM samayatvAdyeva jJAyate, tadyathA--'samayA iti ve' tyAdi, iha ca samayakSetrAd bahivartinAM sarveSAmapi samayAdyajJAnamavaseyaM, tatra samayAdikAlasyAbhAvena tadvayavahArAbhAvAt, tathA paJcandriyatiryaJco bhavanapativyantarajyotiSkAzca yadyapi kecit manuSyaloke santi tathApi te'lpAH prAyastadavyavahAriNazca itare tu bahava iti tadapekSayA te na jAnantItyucyata iti // kAlanirUpaNAdhikArAdrAtrindivalakSaNavizeSakAlanirUpaNArthamidamAha-- teNaM kAleNaM 2 pAsAvacijA [te therA bhagavaMto jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti 2 samaNasma bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThicA evaM vadAsI--se nUrNa bhaMte ! asaMkhaje loga aNaMtA rAtidiyA appa // 448 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 449 // jiMsu vA upajaMti vA upajissaMti vA vigacchsui vA vigacchaMti vA vigacchissaMti vA parittA rAtiMdiyA uppajiMsu vA 3 vigacchisu vA 3 ?, haMtA ajjo! asaMkhejje loe anaMtA rAtiMdiyA taM caiva se keNadveNaM jAva vigacchi ssaMti vA ?, se nUNaM bhaMte! ajjo ! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM sAsae loe vuie aNAdIe aNavadagge parite | parivuDe heTThA vicchipaNe majjhe saMkhitta uppi vimAle ahe paliyakasaMThie majjhe varavaharaviggahite uppi uddhamuI| gAkArasaMThie teMsi ca NaM sAsaryasi logaMsi aNAdiyaMsi aNavadaggaMsi paritaMsi parivuDaMmi heTThA vicchinnaMsi majjhe saMkhittaMsi upi visAlaMsi ahe paliyaMkasaMThiyaMsi majjhe varavairaviggahiyaMsi upi uddhamugAkArasaMThiyaMsi aNaMtA jIvaghaNA uppajjinA 2 nilIyaMti parittA jIvaghaNA uppajittA 2 nilIyaMti se nRNaM bhUe upapanne vigae pariNae ajIvehiM lokkati palokkar3a, je lokai se loe ?, haMtA bhagavaM [te] !, se teNaTTeNaM ajjo ! evaM vuccai asaMkheje taM caiva / tappabhiti ca NaM te pAsAvacijjA therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM paJcabhijANaMti savvanna savvadarisI [graM0 3000 ], tae NaM te therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namasaMti 2 evaM vadAsI - icchAmi NaM bhaMte ! tunbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sappa DikamaNaM dhammaM ubasaMpajjittA NaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha, tae NaM te pAsAvacijjA therA bhagavaMto jAva carimehiM ussAsanismAsehiM siddhA jAva saMvvadukkhappahINA atthegatiyA devA devAloesa uvavannA || [ sUtraM 225 ] // kativihA NaM bhaMte ! devalogA paNNattA ?, goyamA ! caubvihA devalogA paNNattA, taMjahA 5 zatake uddezaH 9 pArzvaziSya praznaH mR0 226 // 449 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 450 // SAGAR bhavaNavAsIvANamaMtarajotisiyavemANiyabhedeNa, bhaMvaNavAsI dasavihA vANamaMtarA aTTavihA joisiyA paMcavihA vemANiyA duvihA / gAhA-kimiyaM rAyagihaMti ya ujjoe aMdhayAra samae ya / pAsaMtivAsipucchA rAtiM 5 zatake diya devalogA ya / / 1 // sevaM bhaMte !2tti // [sUtraM 226] // paMcame sae navamo uddezo sNmtto||5-9|| | uddezaH 9 pArzvaziSyateNa kAleNa'mityAdi, tatra 'asaMkheje loe'tti asaMkhyAte'saMkhyAtapradezAtmakatvAt loke-caturdazarajjvAtmake kSetraloke prazna: AdhArabhUte 'aNaMtA rAiMdiya'tti anantaparimANAni rAtrindivAni-ahorAtrANi 'uppajiMsu vA ityAdi utpannAni vA utpadyante mU0226 | vA utpatsyante vA, pRcchatAmayamabhiprAyaH-yadi nAmAsaMkhyAto lokastadA [kathaM] tatrAnantAni tAni kathaM bhavitumarhanti ?, alpa-14 tvAdAdhArasya mahattvAcAdheyasyeti, tathA 'parittA rAiMdiya'tti parittAni-niyataparimANAni nAnantAni, ihAyamabhiprAyaH-yadyanantAni tAni tadA kathaM parItAni ? iti virodhaH, atra intetyAdhuttaraM, atra cAyamabhiprAya:-asaMkhyAtapradeze'pi loke'nantA jIvA vartate, tathAvidhasvarUpatvAd, ekatrAzraye sahasrAdisaMkhyapradIpaprabhA iva, te caikatraiva samayAdike kAle'nantA utpadyante vinazyanti ca, sa ca samayAdikAlasteSu sAdhAraNazarIrAvasthAyAmananteSu pratyekazarIrAvasthAyAM ca parItteSu pratyekaM vartate, tatsthitilakSaNaparyAyarUpatvAttasya, tathA ca kAlo'nantaH parIttazca bhavatIti, eva cAsaMkhyeye'pi loke rAtrindivAnyanantAni parIttAni ca kAlatraye'pi yujyanta iti // etadeva praznapUrvakaM tatsaMmatajinamatena darzayannAha-'se nUNa mityAdi. 'bhetti bhavatAM sambandhinA 'ajo'tti he AryAH ! 'purimAdANIeNa'ti puruSANAM madhye AdAnIya:-AdeyaH puruSAdAnIyastena 'sAsae'ti pratikSaNasthAyI, sthira ityarthaH, 'vuie'tti uktaH, sthirazcotpacikSaNAdArabhya sthAdityata Aha-'aNAie'tti anAdikA, saca sAnto'pi syAdbhavyatvavadityAha--'anavayagge'- / 450 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 451 // tti anavadagraH-anantaH 'parittetti parimitaH pradezataH, anena lokasyAsaMkhyeyatvaM pArzvajinasyApi saMmatamiti dArzatam / tathA | A0248 | 'parivuDe'tti alokena parivRtaH 'heTThA vicchinnetti saptarajjuvistRtatvAt 'majjhe saMkhitte'tti ekarajjuvistAratvAt 'uppiA5zatake visAletti brahmalokadezasya pazcarajjuvistAratvAt, etadevopamAnataH prAha-'ahe paliyaMkasaMThie'tti uparisaGkIrNatvAdhovistRta-15 | uddezaH9 pAvaziSyatvAbhyAM 'majjhe varavairaviggahie'tti varavajravadvigrahaH-zarIramAkAro madhyakSAmatvena yasya sa tathA, svArthikazcekapratyayaH, 'uppi prazna: udghamuiMgAgArasaMThie'tti Urbo na tu tirazcIno yo mRdaGgastasyAkAreNa saMsthito yaH sa tathA, mallakasaMpuTAkAra ityarthaH, mR0226 'aNatA jIvaghaNa'tti 'anantAH' parimANataH mUkSmAdisAdhAraNazarIrANAM vivakSitatvAta, santatyapekSayA vA'nantAH, jIvasantatInAmaparyavasAnatvAta, jIvAzca te ghanAzcAnantaparyAyasamaharUpatvAdasaMkhyeyapradezapiNDarUpatvAcca jIvadhanAH, kimityAha-'upajitte'ti utpadyotpadya 'vilIyante' vinazyanti, tathA 'parIttA' pratyekazarIrA anapekSitAtItAnAgatasantAnatayA' vA saGkSimAH, jIvadhanA ityAdi tathaiva, anena ca prazne yaduktam 'aNaMtA rAIdiyA'ityAdi tasyottaraM mRcitaM, yato'nantaparIttajIvasambandhAtkAlavizeSA appanantAH parIttAzca vyapadizyante'to virodhaH parihRto bhavatIti / atha lokameva svarUpata Aha-se (nU gaM) bhUe'tti yatra jIvadhanA | utpadya 2 vilIyante sa loko bhUtaH-sadbhUto bhavanadharmayogAt, sa cAnutpattiko'pi syAd yathA nayamatenAkAzamata Aha-utpannaH, evaMvidhazvAnazvaro'pi syAd yathA vivakSitaghaTAbhAva ityata Aha-vigataH, sa cAnandhayo'pi kila bhavatItyata Aha-pariNataH-paryA| yAntarANi Apanno, na tu niranvayanAzena naSTaH / atha kathamayamevaMvidho nizcIyate ? ityAha-'ajIvehiMti 'ajIvaiH' pudgalAdibhiH 451 // sattAM bibhradbhirutpadyamAnaivigacchadbhiH pariNamadbhizca lokAnanyabhUtaiH 'lokyate' nizcIyate 'pralokyate' prakarSeNa nizcIyate, bhUtAdi Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmako'yamiti, ata eva yathArthanAmA'sAviti darzayannAha-'je lokkA se loe'tti yo lokyate-vilokyate pramANena sa lokovyAkhyA- lokazabdavAcyo bhavatIti, evaM lokasvarUpAbhidhAyakapArzvajinavacanasaMsmaraNena svavacanaM bhagavAn samarthitavAniti / 'sapaDikkamaNaM ti prajJaptiH AdimAntimajinayorevAvazyakaraNIyaH sapratikramaNo dharmo'nyeSAM tu kadAcitpratikramaNaM, Aha ca-"sapaDikkamaNo dhammo purimassa ya abhayadevI pacchimassa ya jiNassa / majjhimagANa jigANaM kAraNajAe paDikkamaNaM ||1||"ti // anantaraM 'devaloesu uvavannA' ityuktamato yA vRttiH devalokaprarUpaNasUtram-'kativihA NamityAdi // paJcamazate navamoddezakaH / / 5-9 // // 452 // anantaroddezakAnte devA uktA iti devavizeSabhUtaM candraM samuddizya dazamoddezakamAha, tasya cedaM mUtram teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAma nayarI jahA paDhamillo uddesao tahA neyambo esovi, navaraM caMdimA prabhANiyavvA // (sUtraM 227) // paMcame sae dasamo uddeso samatto // 5-10 // paMcamaM sayaM samatta 'teNaM kAleNa'mityAdi, etacca candrAbhilApena paJcamazatakaprathamoddezakavanneyamiti // paJcamazate dazamaH // 5-10 // zrIrohaNAneriva paJcamasya, zatasya devAniva sAdhuzabdAn / vibhidya kuzyeva budhopadiSTyA, prakAzitAH sanmaNivanmayArthAH // 1 // 5 zatake uddezaH9 caMdravaktavyatAtidezaH mU0227 %AROMOMOM // iti zrImadabhayadevAcAryavihitavRttiyute / zrImadbhagavatIsUtre paJcamaMzataM samAptaM // HD na // 452 // pra.A0249 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4 ||ath SaSThaM zatakam // vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 45 // 6 zatake uddezaH9 vedananirjarAsaMbandhaH mR0228 bhyAkhyAtaM vicitrArtha paJcamaM zataM, athAvasarAyAtaM tathAvidhameva SaSThamAramyate, tasya codezakArthasahaNI gAtheyam veyaNa 1 AhAra 2 mahassave ya 3 sapaesa 4 tamuya 5 bhavie 6 y| sAlI 7 puDhavI 8 kamma 9 'nautthI 10 dasa chaTTagaMmi sae // 37 // __'veyaNe'tyAdi, tatra 'veyaNa'tti mahAvedano mahAnirjara ityAdyarthapratipAdanaparaH prathamaH 1 'AhAra'tti AhArAdharthAbhidhAyako dvitIyaH 2'mahassave yatti mahAzravasya pudgalA badhyante ityAdyarthAbhidhAnaparastRtIyaH 3 'sapaesa'tti sapradezo jIvo'pradezo vA ityAdyarthAbhidhAyakazcaturthaH 4 'tamue yatti tamaskAyArthanirUpaNArthaH paJcamaH 5 'bhavie'tti bhanyo-nArakatvAdinotpAdasya yogyastadvaktavyatA'nugataH SaSThaH 6 'sAli'tti zAlyAdidhAnyavaktavyatA''zritaH saptamaH 7 'puDhavitti ratnaprabhAdipRthivIvaktavyatA'rtho'STamaH 8'kamma'tti karmabandhAbhidhAyako navamaH 9 'annautthi'tti anyapRthikavaktavyatArtho dazamaH 10 iti / se naNaM bhaMte ! je mahAveyaNe se mahAnijare, je mahAnijare se mahAvedaNe, mahAvedaNassa ya appavedaNassa ya se see je pasatthanijjarAe ?, haMtA goyamA ! je mahAvedaNe evaM caiva / chahasattamAsu NaM bhaMte ! puDhavIsu neraiyA mahAveyaNA ?, haMtA mahAveyaNA, te NaM bhaMte ! samaNehiMto niggaMthehiMto mahAnijaratarA, goyamA! No tiNahe samar3he se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai je mahAvedaNe jAva pasatthanijarAe ?, goyamA ! se jahAnAmae duve vatthA je mahAvedaNe evaM cAvaNe, mahAvedaNassa ya apanA / mahAveyaNA, te // 453 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 454 // siyA, ege vatthe kaddamarAgaratte, ege vatthe khaMjaNarAgaratte, eesi NaM goyamA ! donhaM vatthANaM kayare vatthe dudhoyatarAe caiva duvAmatarAe ceva duparikammatarAe ceva / kayare vA vatthe sudhoyatarAe caiva suvAmatarAe ceva suparikammatarAe ceva 1, je vA se vatthe kaddamarAgarate je vA se vatthe khaMjaNarAgaratte 1, bhagavaM ! tattha NaM je se vatthe kaddamarAgaratte se NaM vatthe dudhoyatarAe ceva duvAmatarAe caiva duSparikammatarAe caitra, evAmeva goyamA ! neraiyANaM pAvAI kammAI gADhIkayAI cikkaNIkayAI (a) siDhilIkayAI khilIbhUyAiM bhavaMti, saMpagADhaMpi ya NaM te vedaNaM vedemANA No mahAnijarA No mahApajjavasANA bhavaMti se jahA vA kei purise ahigaraNaM AkoDemANe mahA 2 saddeNaM mahayA 2 ghoseNaM mahayA 2 paraMparAghAeNaM No saMcAei tIse ahigaraNIe keI ahAbAyare poggale parisADittae, evAmeva goyamA ! neraiyANaM pAvAI kammAI gADhIkayAI jAva no mahApajjavasANAI bhavaMti, bhagavaM / tattha je se vatthe khaMjaNarAgaratte se NaM vatthe sudhoyatarAe caiva suvAmatarAe ceva suparikammatarAe ceva, evAmeva goyamA ! samaNANaM niggaMthANaM ahAbAyarAI kammAI siDhilIkayAiM niTThithAI kammAI viSpariNAmiyAI khippAmeva viddhatthAI bhavaMti, jAvatiyaM tAvatiyaMpi NaM te vedaNaM vedemANe mahAnijjarA mahApajjavasANA bhavaMti se jahAnAmae - kei purise sukkataNahatthayaM jAyateyaMsi pakkhivejjA, se nUNaM goyamA ! se sukke taNahatthae jAyateyaMsi pakkhitte samANe khippAmeva masamasAvijjati ?, haMtA masamasAvijjati, evAmeva goyamA ! samaNANaM niggaMdhANaM ahAbAyarAI kammAI jAva mahApajjavasANA bhavaMti se jahAnAmae 6 zatake uddezaH 9 vedananirjarAsaMbandhaH mu0228 pra0A0250 // 454 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 45 // uddezaH 9 vedananirjarAsaMbandhaH mR0228 kei purise tattaMsi ayakavallaMsi udagabiMdU jAva haMtA viddhaMsamAgacchaha, evAmeva goyamA! samaNANaM niggaMthANaM jAva mahApajjavasANA bhavati, se teNaTeNaM je mahAvedaNe se mahAnijare jAva nijarAe // (sUtraM 228) // _ 'se nRNaM bhaMte ! je mahAvedhaNe'ityAdi, 'mahAvedanaH' upasargAdisamudbhUtaviziSTapIDaH 'mahAnirjara' viziSTakarmakSayaH, anayozcAnyo'nyAvinAbhUtatyAvirbhAvanAya 'je mahAnijjare ityAdi pratyAvarttanamityekaH praznaH, tathA mahAvedanasya cAlpavedanasya ca madhye sa zreyAn yaH 'prazastanirjarAkaH' kalyANAnubandhanirjara ityeSa ca dvitIyaH praznaH, praznatA ca kAkupAThAdanagamyA, hante tyAgu|ttaraM, iha ca prathamapraznasyottare mahopasargakAle bhagavAn mahAvIro jJAtaM, dvitIyasyApi sa evopasargAnupasargAvasthAyAmiti / yo mahAve| danaH sa mahAnirjara iti yaduktaM tatra vyabhicAraM zaGkamAna Aha-'chaTThI'tyAdi, 'dudhoyatarAe'tti duSkarataradhAvanaprakriyaM 'duvAmatarAe'tti 'durvAmyatarakaM' dustyAjyatarakalaGka 'duparikammatarAe'tti kaSTakarttavyatejojananabhaGgakaraNAdiprakriyam, anena ca vizeSaNatrayeNApi durvizovyamityuktaM, 'gADhIkayAI'ti AtmapradezaiH saha gADhabaddhAni sanasUtragADhabaddhasUcIkalApavat 'cikkaNIkayAIti mUkSmakarmaskandhAnAM sarasatayA parasparaM gADhasambandhakaraNato durbhedIkRtAni tathAvidhamRtpiNDavat '(a) siDhilIkayAIti nidhattAni | mUtrabaddhAgnitaptalohazalAkAkalApavat 'khilIbhRtAni' anubhUtivyatiriktopAyAntareNa kSapayitumazakyAni, nikAcitAnItyarthaH, vizeSaNacatuSTayenApyatena durvizodhyAni bhavantItyuktaM bhavati, evaM ca 'evAmeve tyAApanayavAkyaM sughaTanaM syAd , yatazca tAni durvizodhyAni | syustataH 'saMpagADha'mityAdi 'no mahApajjavasANA bhavaMti'tti, anena mahAnirjarAyA abhAvasya nirvANAbhAvalakSaNaM phalamuktamiti nApastutatvamityAzaGkanIyamiti / tadevaM yo mahAvedanaH sa mahAnirjara iti viziSTajIvApekSamavagantavyaM, na punarnArakAdikliSTakarmajIvApekSaM, // 45 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 456 // uddezaH9 daMDakeSukaraNAni mR0228 4954*** | yadapi yo mahAnirjaraH sa mahAvedana ityuktaM tadapi prAyikaM, yato bhavatyayogI mahAnirjaro mahAvedanastu bhajanayeti / 'ahiMgaraNi'tti adhikaraNI yatra lohakArA ayodhanena lohAni kuTTayanti 'AuDemANe ti AkuTTayan 'saddeNaM ti ayodhanaghAtaprabhaveNa dhvaninA puruSahuGkatirUpeNa vA 'ghoseNaM'ti tasyaivAnunAdena 'paraMparAghAeNati paramparA-nirantaratA tatpradhAno ghAtaH-tADanaM paramparAghAtastena, uparyuparighAtenetyarthaH, 'ahAbAyare'tti sthUlaprakArAn , 'evAmeve tyAdhupanaye 'gADhIkayAI'ityAdivizeSaNacatuSkeNa duSparizA| TanIyAni bhavantItyuktaM bhavati, 'sudhoyatarAe'ityAdi, anena suvizodhyaM bhavatItyuktaM syAt , 'ahAbAyarAIti sthUlataraskandhAni,asArANItyarthaH, 'siDhilIkayAIti zlathIkRtAni-mandavipAkIkRtAni 'niTThiyAI kayAIti nissattAkAni vihitAni 'vipariNAmiyAIti vipariNAmaM nItAni sthitighAtarasaghAtAdibhiH, tAni ca kSiprameva viSvastAni bhavanti,emizca vizeSaNaiH muvizodhyAni bhavantItyuktaM syAt , tatazca 'jAvaiya' mityAdi / anantaraM vedanA uktA, sA ca karaNato bhavatIti karaNamUtraM, tatra kativihe NaM bhaMte ! karaNe pannatte, goyamA ! caubvihe karaNe pannatte, taMjahA-maNakaraNe vaikaraNe kAyakaraNe kammakaraNe / NeraiyANaM bhaMte ! kativihe karaNe pannatte ?, goyamA! caubvihe pannatte, taMjahA-maNakaraNe vaikaraNe kAyakaraNe kammakaraNe 4 [cau0 ] paMciMdiyANaM sabvesiM cauvihe karaNe pannatte / egidiyANaM duvihe-kAyakaraNe ya kammakaraNe ya, vigaleMdiyANaM 3-bahakaraNe kAyakaraNe kammakaraNe / neraiyANaM bhaMte ! kiM karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti ?, akaraNao amAyaM veyaNaM vedeti ?, goyamA ! neraiyANaM karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti, no akaraNao asAyaM veyaNaM veyaMti, se keNa?NaM?, goyamA ! neraiyANaM caubvihe karaNe pannatte taMjahA AAAA%A4 pra.A0251 // 86 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 457 // A% 6 zatake uddeza: karaNAkaraNA bhyAvedanaM ma0229 230 | maNakaraNe vaikaraNe kAyakaraNe kammakaraNe, icceeNaM cauviheNaM asubheNaM karaNeNaM neraiyA karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti, no akaraNao, se teNaTeNaM / asurakumArA NaM kiM karaNao0 akaraNao0?, goyamA ! kara| Nao, no akaraNao, se keNaTeNaM ?, goyamA ! asurakumArANaM cauvihe karaNe paNNatte, taMjahAmaNakaraNe vayakaraNe kAyakaraNe kammakaraNe, icceeNaM subheNaM karaNeNaM asurakumArANaM karaNao sAyaM veyaNaM veyaMti, no akaraNao, evaM jAva thaNiyakumArANaM / puDhavikAiyANaM evAmeva pucchA, navaraM ieNaM subhAsubheNaM karaNeNaM puDha vikAiyA karaNao vemAyAe veyaNaM veyaMti, no akaraNao, orAliyasarIrA save subhAsubheNaM vemAyAe / devA subheNaM sAyaM // (sUtraM 229) // jIvA NaM bhaMte ! kiM mahAvepaNA mahAnijarA 1 mahAvedaNA appanijarA 2 appavedaNA mahAnijjarA 3 apavedaNA appanijarA 4 ?, goyamA ! atthegatiyA jIvA mahAvedaNA mahAnijarA 1 atthegatiyA jIvA mahAveyaNA appanijarA 2 atthegatiyA jIvA appavedaNA mahAnijarA 3 atthegatiyA jIvA appavedaNA appanijarA 4 / se keNaTeNaM0 1, goyamA ! paDimApaDivannae aNagAre mahAvedaNe mahAnijare, chaTThasattamAsu puDhavIsu neraiyA mahAvedaNA appanijarA, selesiM paDivannae aNagAre | appavedaNe mahAnijare, aNuttarovavAiyA devA appavedaNA appanijarA, sevaM bhaMte 2 tti // mahavedaNe ya vatthe | kaddamakhaMjaNarAe ya ahigaraNI / taNahatthe ya kavalle karaNa mahAvedaNA jIvA // 38 // (sUtraM 230) // sevaM bhaMte ! | sevaM bhaMte ! tti // chaTThasayassa paDhamo uddeso samatto // 6-1 // A9-97 // 457 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kammakaraNaM ti karmaviSayaM karaNaM-jIvavIrya bandhanamazramAdinimittabhUtaM karmakaraNaM 'venAyAe'tti vividhamAtrayA kadAcitsAtA kadAcidasAtAmityarthaH // 'mahAveyaNe ityAdi saGgrahagAthA gatArthA // SaSThe zate prathamoddezakaH // 6-1 // vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 458 // |6 zatake umezaH2 AhAroddezAtidezaH mR0231 anantaroddezake ya ete savedanA jIvA uktAste AhArakA api bhavantItyAhAroddezaka: rAyagihaM nagaraM jAva evaM vayAsI-AhAruddeso jo pannavaNAe so samyo niravaseso neyamvo / sevaM bhaMte :sevaM bhaMte! tti ( sUtraM 231 ) chaThe sae bIo uddeso saMmatto // 6-2 // sa ca prajJApanAyAmiva dRzyaH, evaM cAsau-neraiyA NaM bhaMte ! kiM saccittAhArA 1 azcittAhArA 2 mIsAhArA 3 ?, goyamA ! no saJcittAhArA 1 acittAhArA 2 no mIsAhArA 3' ityAdi / paSThazate dvitIyoddezakaH / / 6-2 // anantarodezake pudgalA AhAratazcintitAH, iha tu bandhAdita ityevaMsambandhasya tRtIyoddezakasyAdAvarthasaGgrahagAthAdvayambahukammavatthapoggalapayogasAvIsasA ya sAdIe / kammahitIthisaMjaya sammaTTiI ya sannI ya // 39 // bhavie daMsaNa pajjatta bhAsaaparitta nANajoge ya / uvaogAhAragasuhamacarimabaMdhI ya appbhuN||40|| 'bahukamme' tyAdi, 'bahukammatti mahAkarmaNaH sarvataH pudgalA badhyanta ityAdi vAcyaM, 'vattha poggalA payogasA vIsasA ya'tti yathA vastre pudgalAH prayogato vizrasAtazca hIyante kimevaM jIvAnAmapIti vAcyaM, 'sAietti vastrasya sAdiH pudgalacayaH, evaM C.pra.A0252 // 458 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 459 // kiM jIvAnAmapyasau ? ityAdi praznaH, uttaraM ca vAcyaM 'kamnahi' ti karmmasthitirvAcyA, 'thii'tti kiM strI puruSAdirvA karma banAti ? iti vAcyaM, 'saMjaya'tti kiM saMyatAdiH ? 'sammadiTTi si kiM samyagdRSTyAdiH ?, evaM saJjJI bhanyo darzanI paryAptako bhASakaH parItto jJAnI yogI upayogI AhArakaH sUkSmaH caramaH 'baMdhe ya'tti etAnAzritya bandho vAcyaH, 'appabahuM' ti eSAmeva strIprabhRtInAM | karmabandhakAnAM paraspareNAlpabahu [tva ] tA bAcyeti / tatra bahukarmadvAre -- se nUNaM bhete ! mahAkammassa mahAkiriyasa mahAsavassa mahAvedaNassa savvao poggalA bajjhati savvao poggalA cijjati savvao poggalA uvaciti sayA samiyaM ca NaM poggalA bajjhati sayA samiyaM poggalA cijjaMti sayA samiyaM poggalA uvacijaMti sayA samiyaM ca NaM tassa AyA durUvattAe duvannattAe dugaMdhattAe durasattAe duphAsattAe aNiTThattAe akaMta0 appiya0 asubha0 amaNunna0 amaNAmattAe aNicchiyattAe abhijjhiyattAe attAe to uDDhattAe dukkhattAe no suhattAe bhujo 2 pariNamaMti ?, haMtA goyamA ! mahAkammassa taM ceva / se keNaTTeNaM0 ?, goyamA ! se jahAnAmae-vatthassa ahayassa vA ghoyassa vA taMtugayassa vA ANupubbIe paribhujamANassa savvao poggalA bajjhati sambao poggalA cijjati jAva pariNamaMti se teNadveNaM0 / se nUNaM bhaMte ! appAsavassa appakammassa appa kiriyarasa appavedaNassa savvao poggalA bhijaMti savvao poggalA chijjaMti savvao poggalA viddhasaMti savvao poggalA parividdhasaMti sayA samiyaM poggalA bhijaMti savvao poggalA chijaMti viddhassaMti parividdhassaMti sayA samiyaM ca NaM tassa AyA surUvattAe pasatthaM neyavvaM jAva 6 zana ke uddezaH 3 mahAkriyAdi mR0 232 // 459 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 46 // suhattAe no dukkhattAe bhujo 2 pariNamaMti ?, haMtA goyamA ! jAva pariNati / se keNaTeNaM ?, goyamA! se jahAnAmae-vatthasma jalliyassa vA paMkiyassa vA mailiyassa vA railliyassa vA ANupuvIe parikammija 6 zatake | udezaH2 mANassa suddhaNaM vAriNA dhovemANassa poggala bhijjaMti jAva pariNamaMti se teNaDheNaM0 // (sUtra 232) // 4 mahAkriyAdi 'mahAkamprasse'tyAdi, mahAkarmaNaH sthityAyapekSayA 'mahAkriyasya' alaghukAyikyAdikriyasya 'pahAzravasya' bRhanmithyA mR0232 tvAdikarmabandhahetukasya 'mahAvedanasya'maha pITusya 'sarvataH'sarvAsu dikSu sarvAna vA jIvapradezAnAzritya badhyante-AsaGkalanataH cIyante vandhanataH upacIyante-niSekaracanataH, athavA badhyante-bandhanataH cIyante-nidhattata upacIyante-nikAcanataH 'sayA samiyaM' ti 'sadA sarvadA, sadAtva. ca vyavahArato'sAtatye'pi syAdityata Aha-'samitaM' santataM 'tassa Aya'tti yasya jIvasya pudgalA badhyante tasyAtmA, bAhyAtmA zarIramityarthaH 'aNidvattAe'tti icchAyA aviSayatayA 'akaMtattAe'tti amundaratayA 'appiyattAe'tti apremahetutayA 'asubhattAe'tti amaGgalyatayetyarthaH 'amaNunnatAe'tti na manasA-bhAvato jJAyate sundaro'yamityamanojJastAvastattA tayA, 'amaNAmattApa' ti na manasA amyate-gamyate saMsaraNato'mano'myastadbhAvastattA tayA, prAptumavAJchitatvena, 'aNicchiyattAe' ti anIpsitatayA prAptumanabhivAJchitatvena 'abhijjhiyattAe'tti bhidhyA-lobhaH sA saMjAtA yatra so bhidhyito na bhibhyito'bhidhyitastadgrAvastattA tayA 'ahattAe'tti jaghanyatayA 'no uddhRttAe'tti na mukhyatayA 'ahayassa vatti aparibhuktasya 'dhoyassa vatti paribhujyApi prakSAlitasya 'taMtugayassavati tatrAt-turIvemAderapanItamAtrasya, 'bajjhatI' tyAdinA // 460 // padatrayeNeha vastrasya pudgalAnAM ca yathottaraM sambandhaprakarSa uktaH, 'bhijaMti'tti prAktanasambandhavizeSatyAgAt 'viddhasaMtitti tato'dhaH pra.A0252 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH 4 // 461 // pAtAt 'parividdhaMsaMti'tti niHzeSatayA pAtAt 'jalliyasa' tti' jallitasya' yAnalaganadharmopetamalayuktasya 'paMkiyassa' ti Ardramalopetasya 'mailiyasma' tti kaThinamalayuktasya 'railliyassa' ti rajoyuktasya 'parikammijamANassa'tti kriyamANazodhanArthopakramasya || vatthassa NaM bhaMte! poggalovacae kiM payogasA vIsasA 1, goyamA ! paogasAvi vIsasAvi / jahA NaM bhaMte ! vatthassa NaM poggalovacae paogasAvi vIsasAvi tahA NaM jIvANaM kammovacae kiM paogasA vIsasA ?, goyamA ! paogamA, novIsasA, se keNadveNaM0 1, goyamA ! jIvANaM tivihe paoge paNNatte, taMjahA- maNappa oge vai0 kA0, icceteNaM tiviheNaM paogeNaM jIvANaM kammovacae paogasA, no vIsasA, evaM mavvesiM paMceMdi diyANaM tivihe paoge bhANiyacce, puDhavikAiyANaM egaviheNaM paogeNaM, evaM jAva vaNassaikAiyANaM, vigaliMdiyANaM duvihe paoge paNNatte, taMjahA- vaipaoge ya kAyappaoge ya, iceteNaM duvihegaM paogeNaM kammocacae ogamA, no bIsasA, se eeNadveNaM jAva no bIsamA, evaM jassa jo paogo jAva vemANiyANaM || (sUtraM 233) tyAdidvAre 'paogamA vIsasA ya'ti chAndasatvAt 'prayogeNa' puruSavyApAreNa 'vizrasa[na]yA' svabhAveneti / 'jIvANaM kammovacae paogasA No vIsasa'tti prayogeNaiva, anyathA'prayogasyApi bandhaprasaGgaH / / vatthassa NaM bhaMte ! poragalobacae kiM sAdIe sapajjayasie 1 sAdIe apajjavasite 2 aNAdIe sapajja0 3 aNA0apa0 4 ?, goyamA ! vatthassa NaM poggalovacae sAdIe sapajjabasie, no mAdIe apa0, no aNA0 sa0, no aNA0 apa0 / jahA NaM bhaMte! vatthassa poggalovacae sAdIe sapajja0, no sAdIe apa0, no aNA0 sapa0, 6 zatake uddezaH 3 prayogAdi nA bandhaH mR0 233 // 461 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 462 // no aNA0 apa0, tahA NaM jIvANaM kammovacae pucchA, goyamA! atthegatiyANaM jIvANaM kammovacae sAdIe sapajavasie, atthe. aNAdIe sapajjavasie, atthe. aNAdIe apajjavasie, no ceva NaM jIvANaM kammovacae 6 zatake sAdIe apa0 / se keNa?, goyamA! IriyAvahiyAbaMdhassa kammovacae sAdIe sapa0, bhavasiddhiyassa kammo * uddezaH3 | bandhAdeH vacae aNAdIe sapajjavasie, abhavasiddhiyassa kammovacae aNAdIe apajjavasie, se teNaTeNaM goyamA ! sAditvAdi evaM vuccati atthe jIvANaM kammovacae sAdIe0 no ceva NaM jIvANaM kammovacae sAdIe apajavasie, vatthe NaM mR0234 bhaMte ! kiM sAdIe sapajjavasie caubhaMgo?, goyamA ! vatthe sAdIe sapajavasie, avasesA tinnivi paDiseheyavvA / jahA bhaMte ! vatthe sAdIe sapajjavasie, no sAdIe apaja, no aNAdIe sapa0, no anAdIe || | agjavasie, tahA NaM jIvANaM kiM sAdIyA sapajjavasiyA? caubhaMgo pucchA, goyamA! atthegatiyA sAdIyA | sapajjavasiyA cattArivi bhANiyavvA / se keNaTeNaM.?, goyamA ! neratiyA tirikkhajoNiyA maNusmA devA gatirAgatiM paDucca sAdIyA sapajjavasiyA,siddhI(siddhA)gatiM paDucca sAdIyA apajjavasiyA,bhavasiddhiyA laddhiM paDucca | aNAdIyA mapajjavasiyA, abhavasiddhiyA saMsAraM paDucca aNAdIyA apajavasiyA, se tennttennN0|| (sUtraM 234) / 00254 sAdidvAre 'IriyAvahiyabaMdhayasse'tyAdi, IryApatho-gamanamArgastatra bhavamairyApathikaM, kevalayogapratyayaM karmatyarthaH tadvandhakasyopazAntamohasya kSINamohasya sayogikevalinazcetyarthaH, airyApathikakarmaNo hi abaddhapUrvasya bandhanAt sAditvaM, ayogyavasthAyAM zreNiprati | // 462 // pAte vA'bandhanAt saparyavasitatvaM, 'gatirAgaI paDucca'tti nArakAdigatau gamanamAzritya sAdayaHAgamanamAzritya saparyavasitA ityarthaH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 463 // 15432% A 'siddhA gaI paDucca sAiyA apajjavasiya'tti, ihAkSepaparihArAvevam-'sAIapajjavasiyA siddhA na ya nAma tIyakAlaMmi / Asi kayAivi muNNA siddhI siddhe haiM siddhaM te // 1 // satvaM sAi sarIraM na ya nAmAdimayadehasavabhAvo / kAlANAittaNo jahA va rAI M6 zatake diyAINaM // 2 // savo sAI siddho na yAdimo vijaI tahA taM ca / siddhI siddhA ya sayA nidihA rohapucchAe ||3||"tti, 'taM | uddeza:3 ca'tti tacca siddhAnAditvamiSyate, yataH 'siddhI siddhA ye' tyAdIti / 'bhavasiddhiyA laddhi'mityAdi, bhavasiddhikAnAM bhavyatvalabdhiH karmaNAM | siddhatve'paitItikRtvA'nAdiH maparyavasitA ceti // sthitiH mR0235 / kati Na bhaMte ! kamtrappagaDIo paNNattAo?, goyamA! aTTa kammappagaDIo paNNattA, taMjahA-NANAvaraNijja darisaNAvaraNija jAva aMtarAiyaM / nANAvaraNijassa NaM bhaMte ! kammassa kevatiyaM kAlaM baMdhaThitI paNNa|ttA ?, goyamA ! jaha0 aMtomuttaM ukko tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, tinni ya vAsamahasmAI abAhA, abAiaiyA kammahitI kammaniseo, evaM darisaNAvaraNipi, vedaNijaM jaha* do samayA uko jahA nANAvaraNijaM. mohaNilaM jaha0 aMtomuhattaM ukko sattari sAgarovamakoDAkoDoo. sata ya vAmasahassANi abAdhA, abAhaNiyA kammaThiI kammanisego, AugaM jahanneNaM aMtomuhutta ukko0 tettosaM mAgarovamANi, punva| koDitibhAgamabhahiyANi, (puvakoDitibhAgo avAhA, acAhaNiyA) kammahitI kammaniseo, nAmagoyANaM jaha* aTTha muhuttA udo0 vIsaM sAgarova makoDAkoDio, doNi ya vAmasahastrANi avAhA, abAha // 46 // NiyA kammahitI kammaniseo, aMtarAtiyaM jahA nANAvaraNijjaM // (sUtraM 235) // 4 -% 4-%86% A Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake udezaH3 karmaNAM sthitiH mR0235 karmasthitidvAre 'tiNi ya vAsasahassAI avAhA, abAhANiyA kammaThiI kammanisegotti 'bAdhu loDane' bAdhata vyAkhyA iti bAdhA-karmaNa udayaH na bAdhA abAdhA-karmaNo bandhasyodayasya cAntaraM abAdhayA-uktalakSaNayA UnikA abAdhonikA karmasthitiHprajJaptiH / karmAvasthAnakAla uktalakSaNaH karmaniSeko bhavati, tatra karmaniSako nAma karmadalikasyAnubhavanAtha racanAvizeSaH, tatra ca prathamasamaye abhayadevI bahukaM niSiJcati dvitIyasamaye vizeSahInaM tRtIyasamaye vizeSahInamevaM yAvadutkRSTasthitikaM karmadalikaM tAvadvizeSahInaM niSiJcati, tathA yA vRttiH coktam-"mottaNa sagamabAhaM paDhamAi ThiIi bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jA ukkosaMti savvAsi // 1 // " idamuktaM bhavati-baddhamaSi // 464 // | jJAnAvaraNaM karma trINi varSasahasrANi yAvadavedyamAnamAste, tatastaduno'nubhavanakAlastasya, sa ca varSasahasranayanyUna striMzatsAgaropamakoTI koTImAna iti / anye tyAhuH-abAdhAkAlo varSasahasratrayamAno, vAdhAkAlazca sAgaropamakoTIkoTItriMzallakSaNaH, tadvitayamapi ca | karmasthitikAlaH,sa cAbAdhAkAlavarjitaH karmaniSekakAlo bhavati, evamanyakarmasvapyabAdhAkAlo vyAkhyeyo, navaramAyupi trayastriMzatsAga ropamANi niSikaH, pUrvakoTItribhAgazcAbAdhakAla iti / 'veyaNijaM jahanneNaM do samaya'tti kevalayogapratyayabandhApekSayA vedanIyaM * dvisamayasthitikaM bhavati, ekatra badhyate dvitIye vedyate, yaccocyate 'veyaNiyassa jahannA bArasa nAmagoyANa aTTha[u] muhuttatti tatsakapAyasthitibandhamAzrityeti veditavyamiti // nANAvaraNijjaNaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhai puriso baMdhai napuMsao baMdhai ? NoitthI nopuriso nonapuMsao baMdhai ?, goyanA ! itthIvi baMghai purisovi baMdhai napuMsaovi baMdhai noitthI nopurimo nonapuMsao |siya baMdhai siya no baMdhai, evaM AugavajAo satta kmmppgddiio|| Auge NaM bhaMte / kammaM kiM itthI vaMdhai para nasovi vara nointhI nopuriyA // 464 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -% vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 46 // puriso baMdhai napuMsao baMdhai0 1 pucchA, goyamA ! itthI siya baMdhai, siya no baMdhai, evaM tinnivi bhANiyavvA, | noitthInopurisononapuMsao na baMdhai // NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM saMjae baMdhai asaMjae, evaM 6 zatake saMjayAsaMjae ghaMdhai nosaMjayanoasaMjaenosaMjayAsaMjae baMdhati, goyamA! saMjae siya baMdhati siya no uddezaH 3 baMdhati, asaMjae baMdhai, saMjayAsaMjaevi baMdhai, nosaMjaenoasaMjaenosaMjayAsaMjae na baMdhati, evaM AugavajAo styAdInAM sattavi, Auge hehillA tinni bhayaNAe, uvarille Na baMdhai / / NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM samma diTThI | jJAnAvara TaNAdi bandhA baMdhai micchaddiTThI baMdhai sammAmicchadiTThI baMdhai ?, goyamA ! sammadiTTI siya baMdhai siya no baMdhai, micchadiTThI / bandhau baMdhai, sammAmicchadiTThI baMdhai, evaM AugavajAo sattavi, AUe heDillA do bhayaNAe, sammAmicchadiTThI ma0236 na baMdhai / / NANAvaraNijjaM kiM sapaNI baMdhai asannI baMdhai nosapaNNInoasaNNI baMdhai ?, goyamA ! sannI siya baMdhai siya no baMdhai, asannI baMdhai nosannInoasannI na baMdhai, evaM vedaNijjAugavajAo cha kammappagaDIo, vedaNijaM heDillA do baMdhaMti, uvarille bhayaNAe, AugaM heDhillA do bhayaNAe, uvarillo na baMdhar3a // NANAvaraNijjaM kammaM kiM bhavasiddhIe baMdhai abhavasiddhIe baMdhai nobhavasiddhIenoabhavasiddhIe baMdhati ?, goyamA ! bhavasiddhIe bhayaNAe, abhavasiddhIe baMdhati, nobhavasiddhIenoabhavasiddhIe na baMdhaha, evaM AugavajjAo sattavi, AugaM heTThilA do bhayaNAe, uvarillo na baMdhai / / NANAvaraNijjaM kiM cakkhudamaNI baMdhati acakkhudaMsa. // 465 // ohidaMsa0 kevaladaM0?, goyamA ! heDillA tinni bhayaNAe, uvarille Na baMdhai, evaM vedaNijavajAo sattavi, veda AC-ARCHER Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 466 // |NijaM hehillA tinni baMdhaMti, kevaladasaNI bhayaNAe // NANAvaraNijaM kamma kiM pajjattao baMdhai apajjattao baMdhai nopajjattaenoapajjattae vaMdhai ?, goyamA ! pajjattae bhayaNAe, apajattae baMdhai, nopajjattaenoapajattae na vaMdhai, evaM AugavajAo, AugaM heDillA do bhayaNAe, uvarille Na baMdhai / nANAvaraNizaM kiM bhAsae baMdhai abhAsae?, goyamA! dovi bhayaNAe, evaM vedaNiyavajAo satta, vedaNijaM bhAsae vaMdhai, abhAsae bhayaNAe || NANAvaraNijjaM kiM paritte baMdhai aparitte baMdhai noparittanoaparitte baMdhai?, goyamA ! paritte |bhayaNAe, aparitte baMdhai, noparittanoaparitte na baMdhai, evaM AugavajAo satta kammappagaDIo, Aue pari- ttovi aparittovi bhayaNAe, noparittonoaparitto na vaMdhai ||nnaannaavrnnijjN kammaM kiM AbhiNiyohiyanANI baMdhai suyanANI. ohinANI. maNapajjavanANI. keyalanANI baM01, goyamA ! heDhillA cattAri bhayaNAe, kevalanANI na baMdhai, evaM vedaNijjavajAo sattavi, vedaNijjaM hehillA cattAri baMdhaMti, kevalanANI bhynnaae| NANAvaraNijjaM kiM matiannaHNI baMdhai suya0 vibhaMga0, goyamA! (sabvevi) AugavajAo sattavi baMdhaMti, AugaM bhayaNAe / NANAvaraNijaM kiM maNajogI baMdhai0 vaya kAya0 ajogI baMdhai ?, goyamA ! hehillA tinni bhaya-| NAe, ajogI na baMdhai, evaM vedaNijavajAo. vedaNijjaM heDillA baMdhati, ajogI na baMdhai / / NANAvaraNijz2a kiM sAgArovautte baMdhai aNAgArovautte baMdhai ?, goyamA ! aTThasuvi bhayaNAe // NANAvaraNijja kiM AhArae baMdhai aNAhArae baMdhai ?, goyamA! dovi bhayaNAe, evaM vedaNijaAugavajANaM chaNhaM, vedaNijaM 6 zatake uddezaH3 styAdInAM | jJAnAvaraNAdibandhA bandhau pra.A0256 mR0236 ||466 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake | uddezaH 3 scyAdInAM jJAnAvaraNAdivandhA bandhau ma0236 *% AhArae baMdhati, aNAhArae bhayaNAe, Aue AhArae bhayaNAe, aNAhArae na baMdhati, NANAvaraNijja vyAkhyA- kiM suhame baMdhai bAyare baMdhai nosuhumenobAdare baMdhaha , goyamA ! suhame baMdhai, bAyare bhayaNAe, nosuhameprajJAntiH nobAdare na baMdhai. eva AugavajAo sattavi, Aue suhame bAyare bhayaNAe, nosahumenobAyare Na baMdhai / / abhayadevIyA vRttiH jANANAvaraNilaM kiM carime acarime baM0 1, goyamA ! avi bhayaNAe // (sUtraM 236) // strIdvAre 'NANAvaraNijjaM NaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhaI'ityAdi praznaH tatra na strI na puruSo na napuMsako vedodayarahitaH, // 467 // sa cAnivRttibAdarasamparAyaprabhRtiguNasthAnakavartI bhavati, tatra cAnivRttibAdarasamparAyasUkSmasamparAyau jJAnAvaraNIyasya bandhako saptavidhaSaDUvidhabandhakatvAt, upazAntamohAdiSva (tva) bandhakaH ekavidhabandhakatvAt, ata ukta sthAnabadhnAti syAnna banAtIti / 'Auge NaM bhaMte'ityAdipraznaH, tatra stryAditrayamAyuH sthAnAti syAnna badhnAti, bandhakAle badhnAti abandhakAle tu na badhnAti, AyuSaH saka| devakatra bhave bandhAta , nivRttasyAdivedastu na banAti, nivRttibAdarasamparAyAdiguNasthAnakeSvAyurvandhasya vyavacchinnatvAt / / saMyatadvAre | 'NANAvaraNija'mityAdi, 'saMyataH' AdyasaMyamacatuSTayavRttirjJAnAvaraNaM badhnAti, yathAkhyAtasaMyatastUpazAntamohAdirna badhnAti, ata uktaM 'saMjae siyetyAdi, asaMyato mithyAdRSTayAdiH, saMyatAsaMyatastu dezavirataH,tau ca badhnItaH, niSiddhasaMyamAdibhAvastu siddhaH, sa ca na badhnAti, hetvabhAvAdityarthaH, 'Auge heDhillA tinni bhayaNAe'tti saMyato'saMyataH saMyatAsaMyatazcAyurvandhavAle badhnAti anyadA tu neti bhajanayetyuktaM, 'uvarille Na baMdhaItti saMyatAdiSUparitanaH siddhaH, sa cAyurna bdhnaati|| samyagdRSTidvAre 'sammaTTiI siyati samyagdRSTiH vItarAgastaditarazca syAt tatra vItarAgo jJAnAvaraNaM na badhnAti ekavidhabandhakatvAt itarazca badhnAtIti syAdityuktaM, mithyA % // 467 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 468 // 6 zatake uddezaH 3 stryAdInAM jJAnAvara dRSTimizradRSTI tu badhnIta eveti, 'Aue heTThillA do bhagaNAe ti samyagdRSTimidhyAdRSTI AyuH syAdvadhnIta ityarthaH, tathAhisamyagdRSTirapUrvakaraNAdirAyurna badhnAti itarastu AyurbandhakAle tad badhnAti anyadA tu na badhnAti, evaM mithyAdRSTirapi, mizradRSTistvA - yurna badhnAtyeva tadbandhAdhyavasAyasthAnAbhAvAditi / saJjJidvAre 'sannI siya baMdha'tti 'saJjJI' manaHparyAptiyuktaH, sa ca yadi vItarAgastadA jJAnAvaraNaM na badhnAti yadi punaritarastadA badhnAti tataH syAdityuktam, 'asaNNI baMdhai' tti manaHparyAptivikalo baghnAtyeva 'nosannIno asannitti kevalI siddhazca na badhnAti, hetvabhAvAt, 'veyaNijjaM heTThillA do baMdhaMti'tti samjhI asajJI 1 NAdivandhAca vedanIyaM badhnItaH, ayogisiddhavarjAnAM tadbandhakatvAt, 'uvarille bhayaNAe 'ti uparitano nosavjhInoasaJjJI, sa ca sayogA- bandhau pra0A0257 yogakevalI siddhazca tatra yadi sayogakevalI tadA vedanIyaM badhnAti yadi punarayogikevalI siddho vA tadA na bandhAti ato bhajanayemR0 236 tyuktam, 'AugaM heTThillA do bhayaNAe ti sabjJI asaJjJI cAyuH syAd badhnItaH antarmuhUrttameva tadbandhanAt, 'uvarille na baMdhaiti kevalI siddhazvAyurna badhnAtIti / bhavasiddhikadvAre 'bhavasiddhie bhayaNAe ti bhavasiddhiko yo vItarAgaH sa na badhnAti jJAnAvaraNaM tadanyastu bhavyo badhnAtIti bhajanayetyuktaM, 'no bhavasiddhienoabhavasiddhie 'tti siddhaH, sa ca na badhnAti, 'AuyaM do hehillA bhayaNAe ti bhavyo'bhavyazvAyurvandhakAle badhnIto'nyadA tu na badhnIta ityato bhajanayetyuktam, 'uvarilena baMdhai'tti siddho na badhnAtItyarthaH || darzanadvAre 'hekillA tiSNi bhayaNAe ti cakSuracakSuravadhidarzanino yadi chadmasthavItarAgAstadA na jJAnAvaraNaM badhnanti vedanIyasyaiva bandhakatvAtteSAM, sarAgAstu badhnanti ato bhajanayetyuktam, 'uvarille na baMdhai' tti kevaladarzanI bhavasthaH siddho vA na badhnAti hetvabhAvAdityarthaH, 'veyaNijjaM heDillA tinni baMdhaMti'tti AyAstrayo darzaninachAsthavItarAgAH ||468 / / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2025% vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 469 // - sarAgAzca vedanIyaM badhnantyeva, 'kevaladasaNI bhayaNAe'tti kevaladarzanI sayogikevalI vadhnAti ayogikevalI siddhazca vedanIyaM na badhnAtIti bhajanayetyuktam // paryAptakadvAre 'pajjattae bhayaNAe'tti paryAptako vItarAgaH sarAgazca syAt tatra vItarAgo jJAnAvaraNaM 46 zatake na badhnAti sarAgastu badhnAti tato bhajanayetyuktaM, 'nopajattaenoapajjattae na baMdhaitti siddho na badhnAtItyarthaH, 'AugaM syAdInAM heDhillA do bhayaNAe'tti paryAptakAparyAptakAvAyustadvandhakAle badhnItaH anyadA neti bhajanA, 'uvarille ne ti siddho na badhnA- jJAnAvara| tItyarthaH // bhASakadvAre 'dovi bhayaNAeti bhASako bhASAlabdhimAMstadanyastvabhASakaH, tatra bhASako vItarAgo jJAnAvaraNIyaM na NAdibandhA| badhnAti sarAgastu badhnAti, abhASakastvayogI siddhazca na badhnAti pRthivyAdayo vigrahagatyApannAzca badhnaMtIti 'dovi bhayaNAe'ityuktaM, II bandhau 'veyaNijz2a bhAsae baMdhaItti sayogyavasAnasyApi bhApakasya sadvedanIyabandhakatvAt 'abhAmae bhayaNAe'tti abhASakastvayogI mR0236 | siddhazca na badhnAti pRthivyAdikastu badhnAtIti bhajanA // parIttadvAre 'parItte bhayaNAe'tti 'parItaH' pratyekazarIro'lpasaMsAro vA sa ca vItarAgo'pi syAt na cAsau jJAnAvaraNIyaM banAti, 'noparittenoaparitte na baMdhaItti siddho na badhnAtItyarthaH 'AuyaM parIttovi aparittovi bhayaNAe'tti pratyekazarIrAdiH AyurvandhakAla evAyurbadhnAtIti na tu sarvadA tato bhajanA, siddhastu na badhnAtyevetyata Aha-'No pritte'ityaadi||jnyaandvaare 'heDhillA cattAri bhayaNAe'tti AbhinibodhikajJAniprabhRtayazcatvAro jJAnino jJAnAvaraNa vItarAgAvasthAyAM na badhnantIti sarAgAvasthAyAM tu badhnantIti bhajanA, 'veyaNijjaM hehillA cattArivi baMdhaMti'tti vItarAgANAmapi chamasthAnAM vedanIyasya bandhakatvAt, 'kevalanANI bhayaNAe'tti sayogikevalinAM vedanIyasya bandhanAdayoginAM // 469 // siddhAnAM cAbandhanAdbhajaneti / / yogadvAre 'heDillA tinni bhayaNAe'tti manovAkAyayogino ye upazAntamohakSINamohasayogikeva -- Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %% % linaste jJAnAvaraNaM na badhnanti tadanye tu badhnantIti bhajanA 'ajogI na baMdhaItti ayogI kevalI siddhazca na banAtItyarthaH, dhyAkhyA-1XCh 'veSaNija heDhillA baMdhati'tti manoyogyAdayo badhnanti sayogAnAM vedanIyasya bandhakatvAta , 'ajogI Na baMdhaItti ayoginH| 6 zatake prajJaptiH uddezaH3 abhayadevIsarvakarmaNAmabandhakatvAditi // upayogadvAre 'aTThasuvi bhayaNAeM'tti sAkArAnAkAropayogau sayogAnAmayogAnAM ca syAtA, stryAdInAM yA vRttiH tatropayogadvaye'pi sayogA jJAnAvaraNAdi prakRtIbadhnanti ayogAstu neti bhajaneti // AhArakadvAre 'dovi bhayaNAe'tti AhArako pra0A0258 vItarAgo'pi bhavati, na cAsau jJAnAvaraNa badhnAti, sarAgastu badhnAtIti AhArako bhajanayA badhnAti, tathA'nAhArakaH kevalI vigraha- 4 jnyaanaavr||470|| 4 gatyApannazca syAttatra kevalI na badhnAti itarastu badhnAtIti anAhArako'pi bhajanayeti / 'veyaNijjaM AhArae baMdhaI'tti ayogi laNAdibandhA bandhau varjAnAM sarveSAM vedanIyasya bandhakatvAt, 'aNAhArae bhayaNAe'tti anAhArako bigrahagatyApannaH samudghAtagatakevalI ca badhnAti mR0236 ayogI siddhazca na badhnAtIti bhajanA, 'Aue AhArae bhayaNAe'ti AyurvandhakAla evAyuSo bandhanAt anyadA tvabandhakatvAdbhajaneti 'aNAhArae Na baMdhati'tti vigrahagatigatAnAmapyAyuSkasyAbandhakatvAditi / / sUkSmadvAre 'bAyare bhayaNAe'tti vItarAgabAdarANAM jJAnAvaraNasyAvandhakatvAt sarAgabAdarANAM ca bandhakatvAdbhajaneti, siddhasya punarabandhakatvAdAha--'no suhameM' ityAdi, 'Aue suhame bAyare bhayaNAe'tti bandhakAle bandhanAdanyadA tvabandhanAd bhajaneti // caramadvAre 'aTThavi bhayaNAe'tti, iha yasya caramo bhavo bhaviSya[tI]ti sa caramaH, yasya tu nAsau bhaviSyati so'caramaH, siddhazcAcaramaH, caramabhavAbhAvAt , tatra caramo yathAyogamaSTApi badhnAti ayogitve tu netyevaM bhajanA, acaramastu saMsArI aSTApi badhnAti siddhastu netyevamatrApi bhajaneti / / // 470 // eesi NaM bhaMte ! jIvANaM itthivedagANaM purisavedagANaM napuMsagavedagANaM aveyagANa ya kayare 2 appA vA 4?, % Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH | abhayadevIyA vRttiH // 47 // |6 zatake uddezaH3 vedavatAmalpabahu tyAdi ma0237 goyamA! savvatthovA jIvA purisavedagA, itthivedagA saMkhenaguNA, avedagA aNaMtaguNA, napuMsagavedagA annNtgunnaa| eesiM savvesi padANaM appabahugAI uccAreyabvAI jAva savvatthovA jIvA acarimA,carimA annNtgunnaa| sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti (sUtraM 237) // chaTThasae taio uddeso sNmtto||6-3|| ____ athAlpabahutvadvAraM, tatra 'itthIveyagA saMkhejaguNe ti yato devanaratiyapuruSebhyaH tastriyaH krameNa dvAtriMzatsaptaviMzatitriguNA dvAtriMzatsaptaviMzatitrirUpAdhikAzca bhavantIti, 'aveyagA aNaMtaguNa'tti anivRttibAdarasamparAyAdayaH siddhAcAvedA ata(da)tvAt , (te) strIvedebhyo'nantaguNA bhavanti, 'napuMmagaveyagA aNaMtaguNa'tti anantakAyikAnAM siddhebhyo'naMtaguNAnAmiha gaNanAditi / | 'eesiM sabvesimityAdi, 'eteSAM pUrvoktAnAM saMyatAdInAM caramAntAnAM caturdazAnAM dvArANAM tadgatabhedApekSayA'lpabahutvamuccA| rayitavyaM, tadyathA-eesiNaM bhaMte ! saMjayANaM asaMjayANaM saMjayAsaMjayANaM nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA 4?, goyamA ! sambatthovA saMjayA saMjayAsaMjayA asaMkhejjaguNA nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayA aNaMtaguNA asaMjayA aNataguNA' ityAdi prajJApanAnusAreNa vAcyaM yAvaccaramAdyalpabahutvaM, etadevAha-'jAva samvatthovA jIvA acarime tyAdi, atrAcaramA |bhavyAH caramAzca ye bhavyAzcaramaM bhavaM prApsyanti, setsyantItyarthaH te cAcaramebhyo'nantaguNAH, yasmAdabhavyebhyaH siddhA anantaguNA bhaNitAH, yAvantazca siddhAstAvanta eva caramAH, yasmAdyAvantaH siddhA atItAddhAyAM tAvanta eva setsyantyanAgatAddhAyAmiti // SaSThazate tRtiiyH||6-3|| A0259 8| // 47 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 472 // anantaroddezake jIvo nirUpitaH, atha caturthoddeza ke'pi tameva bhaGgayantareNa nirUpayannAha - jIve NaM bhaMte! kAlAeseNaM kiM sapadese apadese ?, goyamA ! niyamA sapadese / neratie NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM kiM sapadese apadese ?, goyamA ! siya sapadese siya apadese, evaM jAva siddhe / jIvA NaM bhaMte! kAlAdeseNaM kiM sapadesA apadesA ?, goyamA ! niyamA sapadesA / nerahayA NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM kiM sapadesA apadesA ?, goyamA ! savvevi tAva hojjA sapadesA 1 ahavA sapaesA ya apadese ya 2 ahavA sapadesA ya apadesA ya 3, evaM jAva dhaNiyakumArA / puDhavikAiyA NaM bhaMte! kiM sapadesA apadesA ?, goyamA ! sapadesAvi apadesAvi, evaM jAva vaNapphaikAiyA, sesA jahA neraiyA tahA jAva siddhA || AhAragANaM jIvegeMdiyavajjo tiyabhago aNAhAragANaM jIvegiMdiyavajjA chanbhaMgA evaM bhANiyavvA - sapadesA vA 1 apaesA vA 2 ahavA sapadese ya appadese ya 3 ahavA sapadese ya apadesA ya 4 ahavA sapadesA ya apadese ya 5 ahavA sapadesA ya apadesA ya 6, siddhehiM tiyabhaMgo, bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA [bhavasiddhiyA] jahA ohiyA, no bhavasiddhiyanoabhavasi - dviyA jIvasiddhehiM tiyabhaMgo, saNNIhiM jIvAdio tiyabhaMgo, asaNNIhiM egiMdiyavajjo tiyabhaMgo, neraiyadevamaNuehiM chanbhaMgo, nosannino asannijIvamaNuyasiddhehiM tiyabhaMgo, salesA jahA ohiyA, kaNhalessA nIla| lessA kAulessA jahA AhArao navaraM jassa atthi eyAo, teulessAe jIvAdio tithabhaMgo, navaraM puDhavikAiesu AuvaNaSphatIsu chanbhaMgA, pamhalesa sukkalessAe jIvAdiohio tiyabhaMgo, alesIhiM jIvasiddhehiM 6 zatake uddezaH 3 vedavatA malpabahu tvAdi sU0 238 1180211 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 473 // 6 zatake uddezaH4 jIvAdInAM sapradezApradezatve mR0238 | tiya bhaMgo, maNusse chabhaMgA, sammaTThiIhiM jIvAitiyabhaMgo, vigaliMdiesu chanbhaMgA, micchadiTThIhiM egidiya| vajjo tiyabhaMgo, sammAmicchadiTThIhiM chanbhaMgA, saMjaehiM jIvAio tiyabhaMgo, asaMjaehiM egidiyavajjo tiyabhaMgo, saMjayAsaMjarahiM tiyabhaMgo jIvAdio, nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayajIvasiddhehiM tiya| bhaMgo, sakamAIhiM jIvAdio tiyabhaMgo, egidiesu abhaMgakaM, kohakasAIhiM jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo, | devehiM chanbhaMgA, mANakasAImAyAkasAI jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, neratiyadevehiM chabbhaMgA, lobhakasAIhiM jIve| gidiyavajo tiyabhaMgo, neratiesu chanbhaMgA, akasAIjovamaNuehiM siddhehiM tiyabhaMgo, ohiyanANe AbhiNibohiyanANe suyanANe jovAdio tiyabhaMgo, vigaliMdiehiM chabbhaMgA, ohinANe maNa. kevalanANe jIvAdio tiyabhaMgo, ohie annANe matiaNNANe suyaaNNANe egidiyavajjo tiyabhaMgo, vibhaMganANe jIvAdio tiyabhaMgo, sajogI jahA ohio, maNajogI vayajogI kAyayogI jIvAdio tiyabhaMgo, navaraM kAyajogI pagidiyA tesu abhaMgakaM, ajogI jahA alesA, sAgArovautte aNAgArovautte jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo, saveyagA ya jahA sakasAI, isthiveyagapurisaveyaganapuMsagaveyagesu jIvAdio tiyabhaMgo, navaraM napuMsagavede | egidiesu abhaMgayaM, aveyagA jahA akamAI, masarIrI jahA ohio, orAliyaveubviyasarIrANaM jIvaegadiyavajjo tiyabhaMgo, AhAragasarIre jIvamaNuesu ubhaMgA, teyagakammagANaM jahA ohiyA, asarIrehiM jIvasiddhehiM tiyabhaMgo, AhArapajjattIe sarIrapajjattIe iMdiyapajattIe ANApANupajjattIe jIvaegidiyaH AAACARTes // 473 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJapti abhayadevI yA vRttiH // 474 // | vajo tiyabhaMgo, bhAsamaNapajattIe jahA saNNI, AhAraapajjattIe jahA aNAhAragA, sarIraapajattIe A0260 iMdiyaapajjattIe ANApANaapajattIe jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, neraiyadevamaNuehiM chabbhaMgA, bhAsAmaNa- 6zatake | uddezaH 4 apajattIe jIvAdio tiyabhaMgo, NeraDyadevamaNuehiM chanbhaMgA // gAhA-sapadesA AhAragabhaviyasannilessA 18 jIvAdInAM diTThI saMjayakasAe / NANe joguvaoge vede ya sarIrapajjattI // 41 // (sUtraM 238) samadezA'jIve Na' mityAdi, 'kAlAeseNaM ti kAlamakAreNa kAlamAzrityetyarthaH 'sapaeseci savibhAgaH 'niyamA sapaese'tti pradezatve anAditvena jIvasyAnantasamayasthitikatvAd sapradezatA, yo |ksmysthitiH so'pradezaH, dvayAdisamayasthitistu sapradezaH, iha cAnayA sU0238 gAthayA bhAvanA kAryA-"jo jassa paDhamasamae baTTati bhAvassa so u apdeso| aNNammi vaTTamANo kAlAeseNa sapaeso ||1||"naarkstu yaH prathamasamayotpannaH so'pradezaH dvayAdisamayotpannaH punaH sapradezo'ta uktaM 'siya sappaese siya appaese' eSa tAvadekatvena jIvAdiH siddhAvasAnaH SaDviMzatidaNDakaH kAlataH sapradezatvAdinA cintitaH, athAyameva tathaiva pRthaktvena cintyate-'sabvevi tAva hoja sapaesa'tti upapAtavirahakAle'saGkhathAtAnAM pUrvotpannAnAM bhAvAtsarve'pi sapradezA bhaveyuH, tathA pUrvotpanneSu madhye yadaiko'pyanyo nAraka utpadyate tadA tasya prathamasamayotpannatvenApradezatvAt zeSANAM ca vyAdisamayotpannatvena sapradezatvAd ucyate-'sappaesA ya apaese | yatti, evaM yadA bahava utpadyamAnA bhavanti te tadocyante 'sapaesA ya appaesA yatti, utpadyante caikadaikAdayo nArakAH, yadAha-"ego va do va tinni va saMkhamasaMkhA va egasamaeNaM / uvavajjantevaiyA uvvaTuMtAvi emeva // 1 // " 'puDhavikAiyA Na'mityAdi,ekendriyANAM 474 // pUrvotpannAnAmutpadyamAnAnAM ca bahUnAM sambhavAt 'sapaesAvi appaesAvI'tyucyate, 'sesA jahA neraie'tyAdi, yathA nArakA 5454 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJapti abhayadevIyA vRttiH // 47 // ***** amilApatrayeNoktAstathA zeSA dvIndriyAdayaH siddhAvasAnA bAcyAH, sarveSAmeSAM virahasadbhAbAdekAdyutpatteceti / evamAhArakAnAhAraka 6 zatake zabdavizeSitAvetAvekatvapRthaktvadaNDakAvadhyeyau, adhyayanakramazvAyam-'AhArae NaM bhaMte ! jIve kAlAeseNaM kiM sapaese 21, goyamA0 udezaH4 siya appaese siya appaese'ityAdi svadhiyA vAcyAH, tatra yadA vigrahe kevalisamudghAte vA'nAhArako bhUtvA punarAhArakatvaM pratipadyate jIvAdInAM tadA tatprathamasamaye'pradezo dvitIyAdiSu tu sapradeza ityata ucyate-'siya sappaese siya appaese'tti, evamekatve sarveSvapi dAsapradezAsAdibhAveSu, anAdibhAveSu tu 'niyamA sappaese'tti vAcyaM / pRthaktvadaNDake tvevamabhilApo dRzyaH-AhArayA Na bhaMte ! jIvA kAlA- pradezatve | eseNaM ki sappaesA appaesA ?, goyamA ! sappaesAvi appaesAviti tatra bahUnAmAhArakatvenAvasthitAnAM bhAvAtsapradezatvaM tathA mU0238 bahUnAM vigrahagateranantaraM prathamasamaye AhArakatvasambhavAdapradezatvamapyAhArakANAM labhyata iti sapradezA api apradezA apItyuktaM, evaM pRthivyAdayo'pyadhyeyAH, nArakAdayaH punarvikalpatrayeNa vAcyAH, tadyathA-'AhArayANaM] bhaMte ! neraiyA NaM ki sappaesA appaesA ?, goyamA ! savve'vi tAva hoja sappaesA 1 ahavA sappaesA ya appaese ya 2 ahavA sappaesA ya appaesA yeti 3 etadevAha'AhAragANaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhagoM jIvapadamekendriya padapaJcakaM ca varjayitvA trikarUpo bhaGgaH trikabhaGgo, bhaGgatrayaM vAcyamityarthaH, siddhapadaM tviha na vAcyaM, teSAmanAhArakatvAt , anAhArakadaNDakadvayamapyevamanusaraNIyaM, tatrAnAhArako vigrahagatyApannaH samud pra.A0261 ghAtagata kevalI ayogI siddho vA syAt, sa cAnAhArakatvaprathamasamaye'pradezaH dvitIyAdiSu tu sapradezastena syAt sapradeza ityAdhucyate / pRthaktvadaNDake vizeSamAha-'aNAhAragA Na'mityAdi, jIvAne kendriyAMzca barjayantIti jIvaikendriyavarjAH, tAn varjayitvetyarthaH, // 475 // jIvapade ekendriyapade ca 'sapaesA ya appaesA yetyevaMrUpa eka eva bhaGgako, bahUnAM vigrahagatyApannAnAM sapradezAnAmapradezAnAM ******* Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAkhyAprajJaptiH abhayadavI yA vRttiH // 476 // 6 zatake . uddezaH 4 jIvAdInAM | sapadezApradezatve sU0238 ca lAbhAt, nArakAdInAM dvIndriyAdInAM ca stokatarANAmutpAdaH, tatra caikadvayAdInAmanAhArakANAM bhAvAt SaDbhaGgikAsambhavaH, tatra | dvau bahuvacanAtau anye tu catvAra ekavacanabahuvacanasaMyogAt kevalaikavacanabhaGgakAviha na staH, pRthaktvasyAdhikRtatvAditi / 'siddhehiM tiyabhaMgo'tti sapradezapadasya bahuvacanAntasyaiva sambhavAt, 'bhavasiddhI ya abhavasiddhI ya jahA ohiya'tti, ayamarthaH-odhikadaNDakavadeSAM pratyekaM daNDakadvayaM, tatra ca bhavyo'bhavyo vA jIvo niyamAtsapradezaH, nArakAdistu sapradezo'pradezo vA, bahavastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH, ekendriyAH punaH sapradezAzcApradezAzcetyekabhaGga eveti, siddhapadaM tu na vAcyaM, siddhAnAM bhavyAbhavyavizepaNAnupapatteriti / tathA 'nobhavasiddhiyanoabhavasiddhiya'tti etadvizeSaNaM jIvAdidaNDakadvayamadhyeyaM, tatra cAbhilApaH'nobhavasiddhienoabhavasiddhie NaM bhaMte ! jIve sappaese appaese ?' ityAdi, evaM pRthaktvadaNDako'pi, kevalamiha jIvapadaM siddhapadaM | ceti dvayameva, nArakAdipadAnAM nobhavyanoabhavyavizeSaNasyAnupapatteriti, iha ca pRthaktvadaNDake pUrvoktaM bhaGgakatrayamanusatavyamata | evAha-'jIvasiddhehiM tiyabhaMgo'ti / sajJiSu yo daNDako tayodvitIyadaNDake jIvAdipadeSu bhaGgatrayaM bhavatItyata Aha-'saNNIhiM' ityAdi, tatra sacino jIvAH kAlataH sapradezA bhavanti, cirotpannAnapekSya utpAdavirahAnantaraM caikasyotpattau tatprAthamye sapradezAzcApradezazceti syAt,bahUnAmutpattiprAthamye tu sapradezAzcApradezAzceti syAt, tadevaM bhaGgakatrayamiti, evaM sarvapadeSu,kevalametayordaNDakayorekendriyavikalendriyasiddhapadAni na vAcyAni teSu sajJivizeSaNasyAsambhavAditi, 'asannIhiM'ityAdi, ayamarthaH-asajJipu-asajJiviSaye dvitIyadaNDake pRthivyAdipadAni varjayitvA bhaGgakatrayaM prAg darzitameva vAcyaM, pRthivyAdipadeSu hi sapradezAzcApradezAzcetyeka eva, sadA bahUnAmutpatyA teSAmapradezabahutvasyApi sambhavAt , nairayikAdInAM ca vyantarAntAnAM saJjinAmapyasajJitvamasajJibhya utpAdAdbhUtabhA |476 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake umezaH4 jIvAdInAM sapradezApradezatve mR0238 vatayA'vaseyaM, tathA nairayikAdiSvasajJitvasya kAdAcikatvenaikatvabahutvasambhavAt paD bhaGgA bhavanti, te ca darzitA eva, etadevAhavyakhyiA | 'neraiyadevamaNue' ityAdi, jyotiSkavaimAnikasiddhAstu na vAcyAsteSAmasajJitvasthAsambhavAta , tathA nosajJinoasajJivizeSaNadaNDa-| prajJaptiH kayordvitIyadaNDake jIvamanujasiddhapadepRktarUpaM bhaGgakatrayaM bhavati, teSu bahUnAmavasthitAnAM lAbhAdutpadyamAnAnAM caikAdInAM sambhavAditi, abhayadevIyA vRttiH rAetayozca daNDakayo vamanujasiddhapadAnyeva bhavanti,nArakAdipadAnAM nosaJInoasaJItivizeSaNasyAghaTanAditi.salezyadaNDakadvaye audhi||477|| kadaNDakavajjIvanArakAdayo bAcyAH, salezyatAyAM jIvatvavadanAditvena vizeSAnutpAdakanvAta. kevalaM siddhapadaM nAdhIyate, siddhAnAmaleiyatvAditi, kRSNalezyA nIlalezyAH kApotalezyAzca jIvanArakAdayaH pratyekaM daNDakadvayenAhArakajIvAdivadapayujya vAcyAH, kevalaM yasya jIvanArakAderetAH santi sa eva vAcyaH, etadevAha-'kaNhalese'tyAdi, etAzca jyotiSkavaimAnikAnAM na bhavanti, siddhAnAM tu | sarvA na bhavantIti tejolezyAdvitIyadaNDake jIvAdipadeSu ta eva trayo bhaGgAH pRthivyababanaspatiSu punaH SaD bhaGgAH, yata eteSu tejo lezyA ekAdayo devAH pUrvotpannA utpadyamAnAzca labhyanta iti sapradezAnAmapradezAnAM caikatvabahutvasambhava iti, etadevAha-'teulesAe' | ityAdi, iha nArakatejovAyuvikalendriyasiddhapadAni na vAcyAni, tejolezyAyA abhAvAditi, padmalezyAzuklalezyayodvitIyadaNDake |jIvAdiSu padeSu ta eva trayo bhaGgakAH, tadevAha-'pamhale se'tyAdi, iha ca paJcendriyatiryagmanuSyavaimAnikapadAnyeva vAcyAni, anyeSvanayorabhAvAditi, alezyadaNDakayorjIvamanuSyasiddhApadAnyevocyante, anyeSAmalezyatvasthAsambhavAt, tatra ca jIvasiddhayobhaGgakatrayaM tadeva, manuSyeSu tu SaD bhaGgAH, alezyatAM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM manuSyANAM sambhavena sapradezatve'pradezatve caikatvabahutvasambhavAditi, idamevAha-'alesIhi'ityAdi / samyagdRSTidaNDakayoH samyagdarzanapratipattiprathamasamaye'pradezatvaM dvitIyAdiSu tu A0262 // 477 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 478 // 6 zatake uddazaH 4 jIvAdInAM samadezApradezatve sU0238 | sapradezatvaM, tatra dvitIyadaNDake jIvAdipadeSu trayo bhaGgAH tathaiva, vikalendriyeSu tu SaD, yatasteSu sAsAdanasamyagdRSTaya ekAdayaH pUrvotpannA utpadyamAnAzca labhyante ataH sapradezatvApradezatvayorekatvabahutvasambhava iti, etadevAha-'sammadiTThIhiM'ityAdi, ihaikendriyapadAni na vAcyAni, teSu samyagdarzanAbhAvAditi, 'micchaddiTThIhiM'ityAdi, mithyAdRSTidvitIyadaNDa ke jIvAdipadeSu tu trayo bhaGgA mithyAtvaM pratipannA bahavaH samyaktvabhraMze tatpatipadyamAnAzcaikAdayaH sambhavantItikRtvA, ekendriyapadeSu punaH sapradezAzvApradezAzcetyeka eva, teSvavasthitAnAmutpadyamAnAnAM ca bahUnAmeva bhAvAditi, iha ca siddhA na vAcyAH, teSAM mithyAtvAbhAvAditi, samyagmithyAdRSTibahutvadaNDake 'sammAmicchaTTiIhiM chanbhaMgA'ayamarthaH-samyagmithyAdRSTitvaM pratipannakAH pratipadyamAnAzcaikAdayo'pi labhyanta ityatasteSu SaD bhaGgA bhavantIti, iha caikendriyavikalendriyasiddhapadAni na vAcyAnyasambhavAditi / 'saMjaehi ityAdi, 'saMyateSu' saMthatazabdavizeSiteSu jIvAdipadeSu trikabhaGgaH, saMyama pratipannAnAM bahUnAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM bhAvAt , iha ca jIvapadamanuSyapade eva vAcye, anyatra saMyatatvAbhAvAditi, asaMyatadvitIyadaNDake-'asaMjaehI'tyAdi. ihAsaMyatatvaM pratipannAnAM bahUnAM saMyatatvAdipratipA| tena tatpratipadyamAnAnAM caikAdInAM bhAvAdbhaGgakatrayaM, ekendriyANAM tu pUrvoktayuktyA sapradezAzcApradezAzcaika eva bhaGgaH iti, iha siddhapadaM nAdhyeyamasambhavAditi / saMyatAsaMyatabahutvadaNDake 'saMjayAsaMjaehiM' ityAdi, iha dezaviratiM pratipannAnAM bahUnAM saMyamAdasaMyamAdvA nivRtya tAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM bhAvAdbhaGgakatrayasambhavaH, iha jIvapaJcendriyatiyagmanuSyapadAnyevAdhyeyAni, tadanyatra saMyatAsaMyatatvasyAbhAvAditi / 'nosaMjae'tyAdau saiva bhAvanA, navaramiha jIvasiddhapade eva vAcye, ata evoktaM 'jIvasiddhehiM tiybhNgo'tti| 'sakasAIhiM jIvAhao tiyabhaMgo'tti, ayamarthaH-sakaSAyANAM sadA'vasthitatvAtte sapradezA ityeko bhaGgaH, tathopazamazreNItaH // 478 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 479 // pracyavamAnatve sakaSAyatvaM pratipadyamAnA ekAdayo labhyante tatazca samadezAzcApradezazca tathA sapradezAzcApradezAzvetyapara bhaGgakadvayamiti, nArakAdiSu tu pratItameva bhaGgakatrayam, 'egiMdiesa abhaMgayaM' ti abhaGgakaM - bhaGgakAnAmabhAvo'bhaGgakaM sapradezAzcApradezAzvetyeka eva vikalpa ityarthaH, bahUnAmavasthitAnAmutpadyamAnAnAM ca teSu lAbhAditi, iha ca siddhapadaM nAdhyeyamakaSAyitvAt, evaM krodhAdidaNDakeSvapi, 'kohaka| sAIhiM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo'tti, ayamarthaH krodhakaSAyidvitIyadaNDa ke jIvapade pRthivyAdipadeSu ca sapradezAzcApradezAzcetyeka eva bhaGgaH, zeSeSu trayaH, nanu sakaSAyijIva padavatkathamiha bhaGgatrayaM na labhyate, ucyate, iha mAnamAyAlo bhebhyo nivRttAH krodhaM pratipadyamAnA bahava eva labhyante, pratyekaM tadrAzInAmanantatvAt, na tvekAdayo yathopazamazreNItaH pracyavamAnAH sakaSAyitvaM pratipattAra iti / 'devehiM chanbhaMga' tti devapadeSu trayodazastrapi SaD bhaGgAH, teSu krodhodayavatAmalpatvenaikatve bahutve ca sapradezApradezatvayoH sambhavAditi, mAnakaSAyimAyAkaSAyidvitIyadaNDake 'neraiyadevehiM chanbhaMga'tti nArakANAM devAnAM ca madhye'lpA eva mAnamAyodayavanto bhavantIti pUrvoktanyAyAt SaD bhaGgA bhavantIti, 'lohakamAIhiM jIvegeMdiyavajjo tiyabhaMgo'ti etasya krodhamutravadbhAvanA. 'neraiehiM chabbhaMga'tti nArakANAM lobhodayavatAmalpatvAtpUrvoktAH SaD bhaMgA bhavantIti, Aha ca - " kohe mANe mAyA boddhavvA suragaNehiM chabhaMgA | mANe mAyA lobhe neraiehipi chanbhaMgA / " 1 // " devA lobhapracurAH nArakAH krodhapracurAiti, akaSAyidvitIya daNDa ke jIvamanuSya siddhapadeSu bhaGgatrayamanyeSAmasambhavaH t, etadevAha - 'akasAI' ityAdi / 'ohiyanANe AbhinibohiyaNANe suganANe jIvAIo tiyabhaMgo'ti, audhikajJAnaM-matyAdibhiravizeSitaM, tatra matizrutajJAnayozca bahutvadaNDake jIvAdipadeSu trayo bhaGgAH pUrvoktA bhavanti, tatraudhikajJAnamatizrutajJAninAM sadA'vasthitvena sapradezAnAM bhAvAt sapradezA ityekaH, tathA mithyAjJAnAnmatyAdijJAnamAtraM 6 zatake uddezaH 4 jIvAdInAM sapradezA pradezatve pra0A0263 mR0 238 | // 479 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 46 // ***** 6 zatake uddezaH 4 jIvAdInAM sapradezApradezatve sU0238 matyajJAnAnmatijJAnaM zrutAjJAnAca zrutajJAnaM pratipadyamAnAnAmekAdInAM lAbhAtsapradezAcApredazazca tathA sapradezAzca apradezAzceti dvAvityevaM trayamiti / 'vigaleMdiehiM chanbhaMga'tti dvitricaturindriyeSu sAsAdanasamyaktvasambhavenAbhinibodhikAdijJAninAmekAdInAM sambhavAtta eva SaD bhaGgAH, iha ca yathAyogaM pRthivyAdayaH siddhAzca na bAcyAH, asambhavAditi, evamavadhyAdiSvapi bhaGgatrayabhAvanA, kevalamavadhidaNDakayorekendriyavikalendriyAH siddhAzca na vAcyAH, manaHparyAyadaNDakayostu jIvA manuSyAzca vAcyAH, kevaladaNDakayostu jIvamanuSyasiddhA vAcyAH, ata eva vAcanAntareM dRzyate 'viNNeyaM jassa jaM atthi'tti / 'ohie annANe' ityAdi, sAmAnye'jJAne | matyajJAnAdibhiravizeSite matyajJAne zrutAjJAne ca jIvAdiSu tribhaGgI bhavati, ete hi sadA'vasthitatvAtsapradezA ityekaH, yadA tu tadanye | jJAnaM vimucya matyajJAnAditayA pariNamanti tadaikAdisambhavena sapradezAzvApradezazcetyAdibhagadvayamityevaM bhaGgAtrayamiti, pRthivyAdiSu tu sapredazAzcApradezAzcetyeka evetyata Aha-egidiyavajjo tiyabhaMgoM'tti, iha ca traye'pi siddhA na vAcyAH, vibhaMge tu jIvAdiSu maMgatrayaM, tadbhAvanA ca matyajJAnAdivat. kevalamihekendriyavikalendriyAH siddhAzca na vAcyA iti, 'sajoI jahA ohio'tti sayogI jIvAdidaNDakadvaye'pi tathA vAcyo yathaudhiko jIvAdiH, sa caivam-sayogI jIvo niyamAtsapradezo nArakAdistu sapradezodezo |vA, bahavastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH, ekendriyAH punastRtIyabhaMgA iti, iha siddhapadaM nAdhyeyaM, 'maNajoI ityAdi, manoyogino yogatrayavantaH, sacina ityarthaH, vAgyogina ekendriyavarjAH, kAyayoginastu sarve'pyekendriyAdayaH, eteSu ca jIvAdiSu trividho bhaMgaH, tadbhAvanA ca manoyogyAdInAmavasthitve prathamaH, amanoyogitvAdityAgAcca manoyogitvAdyutpAdenAprazadevalAbhe'nyadbhaGgakadvayamiti, navaraM kAyayogino ye ekendriyAsteSvabhaMgakaM, sapradezA apradezAztyeka eva bhaMgaka ityarthaH, eteSu ca *** * Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 481 // 35**4% pra0A0264 6 zatake udezaH4 jIvAdInAM sapradezApradezatve | sU0 238 - - yogatrayadaNDakeSu jIvAdipadAni yathAsambhavamadhyeyAni siddhapadaM ca na vAcyamiti 'ajogI jahA alesa'ti daNDakadvaye'pyalezyasamavaktavyatvAtteSAM, tato dvitIyadaNDake'yogiSu jIvasiddhapadayobhaGgakatrayaM manuSyeSu ca SaDbhaGgIti // 'sAgAre'tyAdi sAkAropayukteSvanAkAropayukteSu ca nArakAdiSu trayo bhaGgAH, jIvapade pRthivyAdipadeSu ca sapradezAzcApradezAzcetyeka evaM, tatra cAnyataropayogAdanyataragamane prathametarasamayeSvapradezatvasapredazatve bhAvanIye, siddhAnAM tvekasamayopayogitve'pi sAkArasyetarasya copayogasyAsakRtmAptyA sapradezatvaM sakRtprAptyA cApradezatvamavaseyam , evaM cAsakRdavAptasAkAropayogAn bahUnAzritya sapradezA ityako bhaGgaH, tAneva sakadavAptasAkAropayogaM caikamAzritya dvitIyaH, tathA tAneva sakRdavAptasAkAropayogAMzca bahUnadhikRtya tRtIyaH, anAkAropayoge tvasakRtprAptAnAkAropayogAnAzritya prathamaH, tAneca sakRtprAptAnAkAropayogaM caikamAzritya dvitIyaH, ubhayeSAmapyanekatve tRtIya iti / 'mavegA jahA sakasAi'tti savedAnAmapi jIvAdipadeSu bhaGgakatrayabhAvAt, ekendriyeSu caikabhaGgasadbhAvAta, iha ca vedapratipannAn bahana zreNibhra ze ca vedaM pratipadyamAnakAdInapekSya bhaGgakatrayaM bhAvanIyam , 'itthIveyage'tyAdi, iha vedAvedAntarasaGghAntau prathame samaye'pradezatvamitareSu ca sapradezatvamavagamya bhaGgakatrayaM pUrvavadyojyaM,napuMsakavedadaNDakayostvekendriyeSveko bhaGgaH sapradezAzcApradezAzcetyevaMrUpaHprAgukta yukte reveti,strIHNDakapuruSadaNDa keSu devapazcendriyatiryagmanuSyapadAnyeva, napuMsakadaNDakayostu devavarjAni vAcyAni, siddhapadaM ca sarveSvapi na vAcyamiti, 'aveyagA jahA akamAItti jIvamanuSyasiddhapadeSu bhaGgakatrayamakapAyivadvAcyamityarthaH 'sasarIrI jahA ohio'tti audhikadaNDakavatsazarIridaNDakayorjIvapade sapradezataiva vAcyA'nAditvAtsazarIratvasya, nArakAdiSu tu bahutve bhaGgakatrayamekendriyeSu tRtIyabhaGga iti, 'orAliyaveubviyasarIrANaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgoMti audArikAdizarIrisattveSu jIvapade ekendriyapadeSu ca bahave 4 - - -%A4-% -- // 481 // P4-16 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 482 // tRtIyabhaGga eva, bahUnAM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM cAnukSaNaM lAbhAda, zeSeSu bhaGgakatrayaM, bahUnAM teSu pratipannAnAM tathaiaudArikavaikriyatyAgenaudArikaM vaikriyaM ca pratipadyamAnAnAmekAdInAM lAbhAt, ihaudArikadaNDakayornArakA devAzca na vAcyAH, vaikriyadaNDakayostu pRthivyaptejovanaspativikalendriyA na vAcyAH, yazca vaikriyadaNDa ke ekendriyapade tRtIyabhaGgo'bhidhIyate sa vAyunAmasaGkhyAtAnAM pratisamayaM vaikriyakaraNamAzritya tathA yadyapi paJcendriyatiryaJco manuSyAzca vaikriyalabdhimanto'lpe tathA'pi bhaGgakatrayavacanasAmarthyAd bahUnAM vaikriyAvasthAnasambhavaH tathaikAdInAM tatpratipadyamAnatA cAvaseyA, 'AhArage' tyAdi, AhArakazarIre jIvamanuSyayoH SaD bhaGgakAH pUrvoktA eva, AhArakazarIriNAmalpavAt zeSajIvAnAM tu tanna saMbhavatIti, 'teyage'tyAdi, taijasakArmaNazarIre samAzritya jIvAdayastathA vAcyA yathaudhikAsta eva, tatra ca jIvAH sapradezA eva vAcyAH, anAditvAttaijasAdisaMyogasya, nArakAdayastu tribhaGgAH, ekendriyAstu tRtI yabhaGgAH, eteSu ca zarIrAdidaNDakeSu siddhapadaM nAdhyeyamiti, 'amarIre'tyAdi azarIreSu jIvAdiSu sapradezatAditvena vaktavyeSu jIvasi - padayoH pUrvoktA tribhaGgI vAcyA, anyatrAzarIratvasyAbhAvAditi / 'AhArapajjattIe' ityAdi, iha ca jIvapade pRthivyAdipadeSu ca bahUnAmAhArAdiparyAptIH pratipannAnAM tadaparyAptityAgenAhAraparyAptyAdibhiH paryAptibhAvaM gacchatAM ca bahUnAmeva lAbhAtsapradezAzcApradezAzvetyeka eva bhaGgaH, zeSeSu tu trayo bhaGgA iti, 'bhAsAmaNetyAdi, iha bhASAmanasoH paryAptirbhASAmanaH paryAptiH, bhASAmanaH paryAptyostu bahuzrutAbhimatena kenApi kAraNenaikatvaM vivakSitaM, tatazca tathA paryAptakA yathA saJjJinastathA sapradezAditayA vAcyAH, sarvapadeSu bhaGgakatrayamityarthaH, paJcendriyapadAnyeva ceha vAcyAni, paryAptInAM cedaM svarUpamAhuH - yena karaNena yuktamAhAraM khalaM rasaM ca karttuM samartho bhavati tasya karaNasya niSpattirAhAraparyAptiH karaNaM zaktiriti paryAyau, tathA zarIraparyAptirnAma yena karaNenaudArikavaikriyAhArakANAM 6 zatake uddezaH 4 jIvAdInAM |sapradezA pradezatve sU0 238 pra0A0265 // 482 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 483 // yogyAni dravyANi gRhItvaudArikAdibhAvena pariNamayati tasya karaNasya nirvRttiH zarIraparyAptiriti tathA yena karaNenaikAdInAmindriyANAM prAyogyANi dravyANi gRhItvA''tmIyAn viSayAn jJAtuM samartho bhavati tasya karaNasya nirvRttirindriyaparyAptiH, tathA yena karaNenAna gaNaprAyogyANi dravyANyavalambyAvalambyAna prANatayA nisraSTuM samartho bhavati tasya karaNasya nirvRttirAnaprANaparyAptiriti, tathA | yena karaNena satyAdibhASA prAyogyANi dravyANyavalamvyAvalambya caturvidhayA bhASayA pariNamayya bhASAnisarjanasamartho bhavati tasya karaNasya niSpattirbhASAparyAptiH, tathA yena karaNena caturvidhamanoyogyAni dravyANi gRhItvA mananasamartho bhavati tasya karaNasya niSpattimanaHparyAptiriti / 'AhAra appajattI e' ityAdi, iha jIvapade pRthivyAdipadeSu ca sapradezAzcApradezAzvetyeka eva bhaGgako'navarataM vigrahagatimatAmAhAraparyAptimatAM ca bahUnAM lAbhAt, zeSeSu ca SaD bhaGgAH pUrvoktA evAhAraparyAptimatAmalpatvAt, 'sarIra appajjattIe' ityAdi, iha jIveSvekendriyeSu caika evaM saGgo'nyatra tu tryaM, zarIrAdyaparyAptakAnAM kAlataH sapradezAnAM sadaiva lAbhAt apradezAnAM ca kadAcidekAdInAM ca lAbhAt, nArakadevamanuSyeSu ca SaDeveti, 'bhAse'tyAdi, bhASAmanaH paryAptyA'paryAptakAste yeSAM jAtito bhASAmanoyogyatve sati tadasiddhiH, te ca paJcendriyA eva, yadi punarbhASAmanaso'bhAvamAtreNa tadaparyAptakA abhaviSyaMstadai kendriyA api te bhavivyaMstatazca jIvapade tRtIya eva bhaGgaH syAt, ucyate ca - 'jIvAio tiyabhaMgo'tti, tatra jIveSu paJcendriyatiryakSu ca bahUnAM tadaparyAptiM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM lAbhAt pUrvoktameva bhaGgatrayaM, 'neraiyadevamaNupasa chanbhaMga'tti nairayikAdiSu mano'paryAptikAnAmalpataratvena sapradezAnAmekAdInAM lAbhAt taeva SaD bhaGgAH, eSu ca paryAptyaparyAptidaNDakeSu siddhapadaM nAdhyeyamasambhavAditi // pUrvoktadvArANAM saGgrahagAthA - 'sapae se 'tyAdi, 'sapaesa' ti kAlato jIvAH sapradezAH itare cakatvabahutvAbhyAmuktAH, ' AhAraga' 6 zatake udezaH 4 jIvAdInAM sapradezA pradezatve mR0 238 // 483 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 484 // zataka uddezaH 4 pratyAkhyA nyAdi sU0239 *%%OMOMOMOMOMAS |tti AhArakA anAhArakAzca tathaiva, 'bhaviya'tti bhavyA abhavyA ubhayaniSedhAzca tathaiva, sanniti sajJino'sajinodvayaniSedhavantazca | tathaiva 'lesa'tti salezyAH kRSNAdilezyAH (granthAgrAm 6000)6 alezyAzca tathaiva 'dihitti dRSTiH samyagdRSTyAdikA 3 tadvanta- stathaiva 'saMjaya ti saMyatA asaMyatA mizrAstrayaniSedhinazca tathaiva, 'kamAya'tti kaSAyiNaH krodhAdimantaH4 akaSAyAzca tathaiva 'nANe| ti jJAninaH AbhinivodhikAdijJAninaH 5 ajJAnino matyajJAnAdimantazca tathaiva, 'joga'tti sayogAH, manaAdiyoginaH ayoginazca | tathaiva, 'uvaoge'tti sAkArAnAkAropayogAstathaiva, 'veda'tti savedAH strIvedAdimantaH 3 avedAzca tathaiva, 'sasarIra'tti sazarIrA | audArikAdimantaH 5 azarIrAzca tathaiva, 'pajjatti'tti AhArAdiparyAptimantaH 5 tadaparyAptakAzcara tathaivoktA iti| jIvAdhikArAdevAha jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANI apaccakkhANI paccakkhANApaJcagvANI?, goyamA ! jIvA paJcakkhANIvi apaccakkhANIvi paccakkhANApaccakkhANIvi / savvajIvANaM evaM pucchA, goyamA ! neraiyA apaJcakkhANI jAva cauridiyA. sesA do paDiseheyavvA, paMceMdiyatirikvajoNiyA no paJcakkhANI apaJcakkhANIvi paccakkhANApaccakkhANIvi, maNussA tinnivi, sesA jahA neratiyA | jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANaM jANaMti, apaccakkhANaM jANaMti, paJcakkhANApaJcakkhANaM jANaMti ?, goyamA ! je paMceMdiyA te tinnivi jANaMti, avasesA paccakkhANaM na jANaMti 3 // jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANaM kuvaMti apaJcakakhANaM kuvvaMti paccakkhANApaJcakkhANaM kuvaMti ?, jahA ohiyA tahA kuvvaNA // jIvA NaM bhaMte! kiM paJcakkhANanibvattiyAuyA apacakkhANaNi. paJcakkhANApaccakkhANani?, goyamA! jIvA ya vemANiyA ya paccakkhANaNivvattiyAuyA tinnivi, ava 24432** pra0A0266 // 484 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vyAkhyA- . prajJapti abhayadevIyA vRttiH // 48 // sesA apaJcakkhANanivvattiyAuyA // paJcakravANaM 1 jANai2 kunvati 3 tinnava aaunivvttii4| sapadesuddesaMmi ya emee daMDagA cauro // 42 // ( sUtraM 239) // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti chaThe sae cauttho uddeso // 6-4 // zatake 'jIvA 'mityAdi, 'paJcakkhANi ti sarvaviratAH 'apaJcakkhANitti aviratAH 'paJcakkhANApaJcakkhANiti daza-18| uddezaH 4 | viratA iti. 'sesA do paDiseheyavvA' pratyAkhyAnadezapratyAkhyAne pratiSedhanIye, aviratatvAnnArakAdInAmiti // pratyAkhyAnaM ca |pratyAkhyAPA tajjJAne sati syAditi jJAnasUtra, tatra ca 'je paMciMdiyA te tinnivitti nArakAdayo daNDakoktAH paJcendriyAH, samanaskatvAta nyAdi sU0239 | samyagdRSTitve sati jJaparijJayA pratyAkhyAnAditrayaM jAnantIti, 'avasese'tyAdi, ekendriyavikalendriyAH pratyAkhyAnAditrayaM na | jAnantyamanaskatvAditi // kRtaM ca pratyAkhyAnaM bhavatIti tatkaraNamUtra, pratyAkhyAnamAyurvandhaheturapi bhavatItyAyuHmUtraM, tatra ca 'jIvA yetyAdi, jIvapade jIvAH pratyAkhyAnAditrayanibaddhAyuSkA vAcyAH, vaimAnikapade ca vaimAnikA apyeba, pratyAkhyAnAditrayavatAM teSUtpAdAta | BI avaseseti nArakAdayo'pratyAkhyAnanivRttAyuSo, yatasteSu tattvenAviratA evotpadyanta iti // uktArthasaGgrahagAthA-'paJcakkhANa' mityAdi, pratyAkhyAnamityetadartha eko daNDakaH, evamanye trayaH // SaSThe zate caturthaH // 6-4 // CARSHA anantaroddezake sapradezA jIvA uktAH, atha sapradezameva tamaskAyAdikaM pratipAdayituM paJcamodezakamAha-- kimiyaM bhaMte ! tamukkAetti pavuccai kiM puDhavI tamukkAetti pavucati AU tamukkAetti pavuccati ? goyamA ! no paDhavI tamukkAetti pavucati, AU tamukkAetti pavuccati / se keNaTeNaM0 1, goyamA! puDhavikAe NaM atthe // 485 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 486 // vicAra: * 2525 gatie subhe desaM pakAseti, atthegaie desaM no pakAsei, se teNa?Na / tamukkAe NaM bhaMte ! kahiM samuTThie kahiM saMnihie ?, goyamA! jaMbuddIvassa 2 bahiyA tiriyamasaMkheje dIvasamudde vIIvatittA aruNavarassa dIvassa 6 zatake uddezaH 5 bAhirillAo vetiyantAo aruNodaya samuhaM bAyAlIsaM joyaNasahassANi ogAhittA uvarillAo jalaM 4 tamaskAyatAo egapadesiyAe seDhIe ittha NaM tamukkAe samuTTie, sattarasa ekavIse joyaNasae uDUDhaM uppaittA tao pacchA tiriyaM pavittharamANe 2 sohammIsANasaNaMkumAramAhiMde cattArivi kappe AvarittANaM uDdapi ya NaM jAva sU0240 baMbhaloge kappe rihavimANapatthaDaM saMpatte ettha NaM tamukAe NaM saMnihie // tamukkAe NaM bhaMte ! kiMsaMThie pannatta, goyamA ! ahe mallagamUlasaMThie uppi kukkuDagapaMjaragasaMThie paNNatte, tamukkAe NaM bhaMte ! kevatiyaM vikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM paNNatte ?, goyamA! duvihe paNNatte, taMjahA-saMkhenjavitthaDe ya asaMkhejavitthaDe ya, tattha NaM je se saMkhejavitthaDe se NaM saMkhejAiM joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM asaMkhejAiM joyaNasahassAI parikkheveNaM pa0, tattha NaM je se asaMkhijavitthaDe se NaM asaMkhejAiM joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM asaMkhejAI joyaNasahassAiM parikkheveNaM paNNatto / tamukkAe NaM bhaMte ! kemahAlae pa0 1, goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamudANaM savvabbhaMtarAe jAva parikkheveNaM paNNatte // deve NaM mahiDDhIe jAva mahANubhAve iNAmeva 2-18.A0267 ttikahu kevalakappaM jaMbuddIvaMtIhiM accharAnivAehiM tisattakhutto aNupariyahittANaM havvamAgacchinA, se NaM deve tAe ukkihAe turiyAe jAva devagaIe bIIvayamANe 2 jAva ekAhaM vA duyAhaM vA tIyAhaM vA ukAseNaM chammAse * * * * Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 487 // ASHRECC vItIvaejA atthegatiyaM tamukkAya vItIvaejA, atthegatiyaM no tamukAyaM vItIvaejA, emahAlae NaM goyamA ! tamukkAe pannatte / atthi NaM bhaMte ! tamukkAe gehAti vA gehAvaNAti vA!, No tiNaTe samaDhe, atthi NaM bhaMte !, |6 zatake tamukAe gAmAti vA jAva saMnivesAti vA 1, No tiNaTTe smjhe| asthi NaM bhaMte ! tamukkAe orAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti saMvAsaMti vA ?, haMtA atthi, taM bhaMte ! kiM devo pakareti asuro pakareti nAgo tamaskAyapakareti ?, goyamA ! devovi pakareti asurovi pakareti nAgovi pakareti / asthi rNa bhaMte ! tamukkAe bAdare vicAraH sU0240 thaNiyasadde bAyare vijjue ?, haMtA atthi, taM bhaMte ! kiM devo pakareti ? 3, tinnivi pakareti ? atthi NaM bhaMte ! tamukkAe bAyare puDhavikAe bAdare agaNikAe?, No tiNaDhe samaDhe, NaNNattha viggahagatisamAvannaeNaM / asthi NaM| bhaMte ! tamukkAe caMdimasUriyagahagaNaNakkhattatArArUvA?, No tiNadde samaDhe, paliyassato puNa asthi / asthi NaM bhaMte ! tamukkAe caMdAbhAti vA sUrAbhAti vA, No tiNahe samaDhe, kAdasaNiyA puNa sA / tamukkAe NaM bhaMte ! kerisae vanneNaM paNNatta?, goyamA kAle kAlAvabhAse gaMbhIralomaharisajaNaNe bhIme uttAsaNae paramakiNhe vanneNaM paNNatta, devevi NaM atthegatie je NaM tappaDhamayAe pAsittA NaM khubhAejjA, ahe NaM abhisamAgacchejjA tao pacchA sIhaM 2 turiyaM 2 khippAmeva vItIvaejA // tamukkAyassa NaM bhaMte ! kati nAmadhejA paNNattA?, goyamA ! terasa nAmadhejA paNNattA, taMjahA-tameti vA tamukkAeti vA aMdhakArei vA mahAMdhakArei vA logaMdhakArei vA IR // 48 // logatamissei vA devaMdhakAreti vA devatamisseti vA devAranneti vA devavheti vA devaphaliheti vA devapaDi CC-% GACASSETTE % AE Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 488 // 6 zatake uddezaH 4 tamaskAyavicAraH 0240 |kkhobheti vA aruNodaetti vA samudde // tamukkAe NaM bhaMte ! kiM puDhavIpariNAme AupariNAme jIvapariNAme | poggalapariNAma?, goyamA! no puDhavipariNAme, AupariNAmevi jIvapariNAmevi poggalapariNAmevi / tamukkAe NaM bhaMte ! sabve pANA bhUyA jIvA sattA puDhavikAittAe jAva tasakAiyattAe uvavannapuvvA ?, haMtA goyamA! | asatiM aduvA aNaMtakhutto, No ceva Na bAdarapuDhavikAiyattAe bAdaraagaNikAittAe vA (sUtraM 240) _ 'kimiya'mityAdi, 'tamukkAe'tti tamasAM-tamizrapudgalAnAM kAyo-rAzistamaskAyaH, 'sa ca niyata eveha skandhaH kazcidviva- | kSitaH, sa ca tAdRzaH pRthvIrajaHskandho vA syAdudakarajaHskandho vA na tvanyastadanyasyAtAdRzatvAditi pRthivyaviSayasandehAdAha"kiM puDhavI'tyAdi, vyaktaM, 'puDhavikAe NamityAdi, pRthivIkAyo'styekakaH kazcicchubho-bhAsvaraH, yaH kiMvidhaH ? ityAha-dezaM vivakSitakSetrasya prakAzayati bhAsvaratvAnmaNyAdivat, tathA'styekakaH pRthivIkAyo deza-pRthavIkAyAntaraM prakAzyamapi na prakAzayatyabhA| svaratvAdandhopalavata, naivaM punarapkAyastasya sarvasyApyaprakAzatvAt, tatazca tamaskAyasya sarvathaivAprakAzakatvAdapkAyapariNAmataiva 'egapaesiyAe'tti eka eva ca, na dyAdayaH, uttarAdharya prati pradezo yasyAM sA tathA tayA, samamittitayetyarthaH, na ca vAcyamekapradezapramANa| yeti, asaGkhyAtapadezAvagAhasvabhAvatvena jIvAnAM tasyAM jIvAvagAhAbhAvamasaGgAt, tamaskAyasya ca stibukAkArApkAyikajIvAtmakatvAta, bAhalyamAnasya ca pratipAdayiSyamANatvAditi, 'ittha jati prajJApakAlekhyalikhitasyAruNodasamudrAderadhikaraNatopadarzanArthamuktatvAta, 'ahe' ityAdi, adhaH-adhastAnmallakamUlasaMsthitaH-zarAvabudhnasaMsthAnaH, samajalAntasyopari saptadaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni yAvadvalayasaMsthAnatvAt, sthApanA c| 'kevaiyaM vikkhaMbheNaM ti vistAreNa, kvacid 'AyAmavikvaMbheNaM'ti dRzyate, tatra cAyAma pra0A0268 // 488 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 489 // uddezaH 5 tamaskAyavicAraH sU0240 * uccatvamiti / 'saMkhejavitthaDe' ityAdi, saGkhyAtayojana vistRtaH, Adita ArabhyovaM saGkhayeyayojanAni yAvat tato'saGkhyAtayojanavistRta upari tasya vistAragAmitvenoktatvAt, 'asaMkhejAI joyaNasahassAI parikkheveNaM ti saGkhyAtayojanavistRtatve'pi | tamaskAyasthAsaGkhyAtatamadvIpaparikSepato bRhattaratvAtparikSepasyAsayAtayojanasahasrapramANatvam , AntarabahiHparikSepavibhAgastu noktaH, ubhayasyApyasaGkhyAtatayA tulyatvAditi / 'deve Na'mityAdi, atha kiMparyantamidaM devasya mahaddharyAdikaM vizeSaNam ? ityAha-'jAva iNAmeveM'tyAdi, iha yAvacchabda aidamparyArthaH, yato devasya mahaddharyAdivizeSaNAni gamanasAmarthyaprakarSapratipAdanAbhiprAyeNaiva pratipAditAni 'iNAmevattikadR' idaM gamanamevam-atizIghratvAvedakacappuTikArUpahastavyApArodarzanaparam, anusvArAzravaNaM ca prAkRtatvAt. dvivacanaM ca zIghratvAtizayopadarzanaparamitiH-upadarzanArthaH 'kRtvA' vidhAyeti 'kevalakappaMti kevalajJAnakalpaM paripUrNamityarthaH, vRddhavyAkhyA tu-kevala:-saMpUrNaH kalpata iti kalpaH-svakAryakaraNasamartho vasturUpa itiyAvata, kevalacAsau kalpazceti kevalakalpastaM 'tIhiM accharAnivAehiMti tisRbhizcappuTikAbhirityarthaH 'timattakhuttotti triguNAH sapta trisapta trisaptavArAn trisaptakRtva ekaviMzativArAnityarthaH, 'havvaM'ti zIghram 'atthegaiya'mityAdi, saMkhyAtayojanamAnaM vyatibajeditaraM tu neti| 'orAlA balAya'tti mahAnto meghAH 'saMseyaMti'tti saMsvidyante tajanakapudgalamnehasampattyA, saMmUrcchanti ttpudglmiilnaattdaakaartyotptteH| 'taM bhaMtesi tat |saMsvedanaM saMmRrchana varSaNaM ca / 'bAyare vijjuyAre'tti, iha na bAdaratejaskAyikA mantavyAH, ihaiva teSAM niSetsyamAnatvAt, kintu devaprabhAvajanitA bhAsvarAH pudgalAsta iti,' 'NaNNattha viggahagaIsamAvanneNaM'ti na iti yo'yaM niSedho bAdarapRthivInejasoH yavAsajasA so'nyatra vigrahagatisamApanatvAd vigrahagalyaiva cAdare te bhavataH, pRthivI hi bAdarA ratnaprabhAdyAsvaSTAmu pRthivISu girivimAneSu, tejastu | 2-% %* // 489 / / kara Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 490 // uddezaH 5 tamaskAyavicAraH sU0240 | manujakSetra eveti, tRtIyAM ceha paJcamyarthe prAkRtatvAditi, 'paliyassao puNa atthiti paripAvataH punaH santi tamaskAyasya candrAdaya ityarthaH, 'kAdUsaNiyA puNa sA'iti nanu tatpArzvatazcandrAdInAM sadbhAvAttatprabhA'pi tatrAsti ?, satyaM, kevalaM kam-AtmAnaM dUSayati tamaskAyapariNAmena pariNamanAt kaSaNA saiva kaSaNikA, dIrghatA ca prAkRtatvAt , ataH satyapyasAvasatIti, 'kAle'tti kRSNaH 'kAlAvabhAse'tti kAlo'pi kazcit kuto'pi kAlo nAvabhAsata ityata Aha-kAlAvabhAsaH kAladIptirvA 'gaMbhIralomaharisajaNaNeti gambhIrazcAsau bhISaNatvAdromaharSajananazceti gambhIraromaharSajananaH, romaharSajanakatve hetumAha-'bhIma'tti bhISmaH 'uttA| saNae'tti utkampahetuH, nigamayannAha-'parame'tyAdi, yata evamata evAha-'devevi Na'mityAdi, 'tappaDhamayAe ti darzanaprathamatAyAM 'khubhAejatti 'skamnIyAt' kSubhyeta, 'ahe NamityAdi atha 'ena' tamaskAyam 'abhisamAgacchet' pravizet tato bhayAt 'sIhaMti kAyagaterativegena 'turiyaM turiya'ti manogaterativegAta, kimuktaM bhavati ?-kSiprameva, 'bIivaejatti vyativrajediti // 'tameti ve'tyAdi, tamaH andhakArarUpatvAt ityetat 'vA' vikalpArthaH, tamaskAya iti vA'ndhakArarAzirUpatvAt, andhakAramiti vA tamorUpatvAt mahAndhakAramiti vA mahAtamorUpatvAt, lokAndhakAramiti vA lokamadhye tathAvidhasyAnyasyAndhakArasyAbhAvAt evaM | lokatatamisramiti vA devAndhakAramiti vA devAnAmapi tatrodyotAbhAvenAndhakArAtmakatvAt, evaM devatamizramiti vA, devAraNyamiti | vA, balavadevabhayAnazyatAM devAnAM tathA vidhAraNyamiva zaraNabhUtatvAt, devavyUha iti vA devAnAM durbhedatvAd vyUha iva-cakrAdivyUha iva devavyUhaH, devapariMdha iti vA devAnAM bhayotpAdakatvena gamanavighAtahetutvAt, devapratikSobha iti vA tatkSobhahetutvAt, aruNodaka iti vA samudraH aruNodakasamudrajalavikAratvAditi / pUrva pRthivyAdestamaskAyazabdavAcyatA pRSTA, atha pRthivyapkAyaparyAyatAM pRthivya 984%C4--06- 20% pra0A0269 C4444 // 49 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 6 zatake uddezaH 5 kRSNarAjya: sU0241 48+ pkAyau ca jIvapudgalarUpAviti tatparyAyatAM ca praznayannAha-'tamukAeNa' mityAdi, bAdaravAyuvanaspatayatrasAzca tatrotpadyante'pkAye vyAkhyA tadutpattisambhavAt na vitare'svasthAnatvAt, ata uktaM 'no ceva 'mityAdi / tamaskAyasAdRzyAt kRSNarAjiprakaraNamprajJaptiH abhayadevI kati NaM bhaMte ! kaNharAIo paNNattAo?, goyamA! aTTha kaNharAIo pnnnnttaao| kahi NaM bhaMte ! eyAo aTTa kaNharAIo paNNattAo?, goyamA ! upi sarNakumAramAhiMdANaM kappANaM hiTuMbaMbhaloe kappe riTe vimANe // 49 // patthaDe, ettha NaM akkhADagasamacauraMmasaMThANasaMThiyAo aTTha kaNharAtIo papaNattAo. taMjahA-puracchimeNaM do paJcatthimeNaM do dAhiNeNaM do uttareNaM do, puracchimabhaMtarA kaNharAI dAhiNaM yAhiraM kaNharAtiM puTThA, dAhiNabhaMtarA kaNharAtI pacatthimabAhiraM kaNharAiM puTThA, pacatthimabhaMtarA kaNharAI uttarabAhiraM kaNharAtiM puTThA, | uttaramabhaMtarA kaNharAtI puracchimabAhiraM kaNharAtiM puTThA, do puracchimapaJcatthimAo bAhirAo kaNharAmAtIo chalasAo, do uttaradAhiNabAhirAo kaNharAtIo taMsAo, do puracchimapaJcatthimAo abhitarAo kaNharAtIo cauraMsAo, do uttaradAhiNAo abhitarAo kaNharAtIo cauraMsAo, 'puvvAvarA chalaMsA taMsA puNa dAhiMNuttarA vajjhA / abhaMtara cauramA savvAvi ya kaNharAtIo // 43 // ' kaNharAIoNaM bhaMte ! | kevatiya AyAmeNaM kevatiyaM vikhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM paNNattA ?, goyamA! asaMkhejAI joyaNasaha|ssAI AyAmeNaM, asaMkhejAiM joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, asaMkhenjAiM joyaNasahassAiM parikkheveNaM pnnnnttaao| kaNharAtIo NaM bhaMte! kemahAliyAo paNNattA ?, goyamA ! ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva addhamAsaM + +- // 49 // - Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 492 // 6 zatake uddezaH 5 kRSNarAjya: | sU0241 pra0A0270 vItIvaejjA atthegatiyaM kaNharAtI vItIvaejjA atthegaiyaM kaNharAtIM No vItIvaejA, emahAliyAo NaM| goyamA! kaNharAtIo pnnnnttaao| asthi NaM bhaMte ! kaNharAtIsu gehAti vA gehAvaNAti vA ?, no tiNaDhe samaDhe / asthi NaM bhaMte ! kaNharAtIsu gAmAti vA01, No tiNaDhe smjhe| atthi NaM bhaMte ! kaNha0 orAlA balAiyA saMbhucchaMti 31, haMtA atthi, taM bhaMte ! kiM devo pa031, go0 devo pakareti, no suro no nAgo ya / asthi NaM bhaMte! kaNharAIsu vAdare thaNiyasadde jahA orAlA tahA / atthi NaM bhaMte ! kaNharAIe bAdare AukAe bAdare agaNikAe bAyare vaNapphaikAe ?, No tiNaDhe samahe, NaNNattha viggahagatisamAvannaeNaM / asthi NaM. caMdimasUriya 4501, No tiNa / asthi NaM kaNha. caMdAbhAti vA 21, No tiNadve smjhe| kaNharAtIo NaM bhaMte ! kerisayAo vanneNaM pannattAo?, goyamA ! kAlAo jAva khippAmeva vItIvaejA kaNharAtIoNaM bhaMte ! kati nAmadhejA paNNatA?, goyamA! aTTha nAmadhejA paNNattA, taMjahA-kaNharAtitti vA meharAtIti vA maghAvatI (ghe)ti vA mAghavatIti vA vAyaphaliheti vA vAyapalikkhobhei vA devaphalihei vA devapalikkhobheti vA / kaNharAtoo NaM bhaMte ! kiM puDhavipariNAmAo AupariNAmAo jIvapariNAmAo puggalapariNAmAo?, goyamA ! puDhavipariNAmAo, no AupariNAmAo,jIvapariNAmaovi pugglprinnaamaaovi| kaNharAtIsuNaM bhaMte ! sabve pANA bhUyA jIvA sattA uvavannapuvA ? haMtA goyamA! asaI aduvA aNaMtakhutto, no ceva NaM bAdaraAukAiyattAe vA bAdaraagaNikAiyattAe vA bAdaravaNapphatikAiyattAe vA ( sUtraM 241) 492 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 GA % A A A &aa 'kaNharAIo'ti kRSNavaNapudgalarekhAH 'havvaM'ti samaM kileti vRttikAraH prAha 'akvADagevAdi, iha AkhATaka:vyAkhyA- | prekSAsthAne AsanavizeSalakSaNastatsaMsthitAH, sthApanA ceyam / 'no asuro'ityAdi, asuranAgakumArANAM tatra gamanAsambhavAditi / / 6 zatake prajJaptiH | 'kaNharAIti vatti pUrvavata, megharAjIti vA kAlamegharekhAtulyatvAt, madheti vA tamizratayA SaSThanArakAthavInulyatvAt, mAghavatIti vA uddezaH 5 abhayadevI lokAyA vRttiH tamizratayaiva saptamanarakapRthivItulyatvAt. 'vAyaphalihei vatti vAtotra vAtyA tadvadvAtamizratvAt parighazca durlaGghayatvAta sA vAta ntikAH paridhaH, 'vAyaparikkhobhei batti bAtotrApi vAtyA tadvadvAtamizratvAt parikSobhakSa parikSobhahetutvAt sA vAtaparikSobha iti, sU0242 // 493 // | 'devaphalihei vatti kSobhayati devAnAM parikSetra argaleva dulacayatvAddevaparigha iti'devapalikkhAbhei batti devAnAM prikssobhhetutvaaditi| etesi aTTaNhaM kaNharAINaM asu uvAsaMtaresu aTTalogaMtiyavimANA paNNattA, taMjahA-1acIra acimAlI | 3vairoyaNe4pabhakare caMdAbhesUrAbhesukkAbheTasupatihAbhe9majjhe rihaabh| kahiNa mate!acIvimANe pa0?,goyamA! uttarapuracchimeNaM, kahi NaM bhate ! acimAlIvimANe pa0, goyamA! puracchimeNaM, evaM parivADIe neyavvaM jAva kahi NaM bhaMte ! riTTe vimANe paNNatte?, goyamA ! bahumajjhadesabhAge / eemu NaM ahasu logaMtiyavinANesu aTThavihAM logaMtiyadevA parivasaMti. taMjahA-sArassayamAicA vahI varuNA ya gaddatoyA y| tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva rihA ya // 44 // kahiNaM bhaMte ! sArassayA devA parivasaMti ?, goyanA! aJcivimANe parivasaMti, kahi Na bhaMte ! AdiccA devA parivamati ?, godhamA ! acimAlivinANe, evaM neyavvaM jahANupubbIe jAvA // 49 // kahi NaM bhaMte ! rihA devA parivasati, goyamA! rihavimANe || sArassayamAicANa bhaMte ! devANaM kati devA R - -%AA ra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA 4 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 494 // kati devasayA paNNatA?, goyamA ! satta devA satta devasayA parivAro paNNatto, vaNhIvaruNANaM devANaM cau-14 6 zatake jA isa devA cauddasa devasahassA parivAro paNNatto, gaddatoyatusiyANaM devANaM satta devA satta devasahassA umezaH 5 paNNattA, avasesANaM nava devA nava devasayA paNNattA, 'paDhamajugalammi satta u sayANi bIyaMmi coisasa pra0A0271 hassA / taie sattasahassA nava ceva sayANi sesesu // 45 // logaMtigavimANA NaM bhaMte ! kiMpatiTThiyA paNNattA, lokA| goyamA ! vAupaiDiyA tadubhayapatiTThiyA paNNattA, evaM neyavvaM // 'vimANANa patihANa bAhalluccattameva sNtthaannN|' ntikAH sU0242 baMbhaloyavattavvayA neyavvA [ jahA jIvAbhigame devuddesae ] jAva haMtA goyamA ! asatiM aduvA annNtkhutto| no ceva NaM devittaae| logaMtiyavimANesu NaM bhaMte ! kevatiya kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! aTTha |sAgarovamAiM ThitI paNNattA / logaMtiyavimANehiMto Na bhate ! kevatiyaM ayAhAe logate paNNatte ?, goyamA ! | asaMkhejAI joyaNasahassAI abAhAe logaMte paNNatte / sevaM bhate! sevaM bhaMte ! tti 6-5 // (sUtraM 242) // 'ahasu uvAsaMtaresu'tti dvayorantaramavakAzAntaraM tatrAbhyantarottarapUrvayorekaM pUrvayordvitIyaM abhyantarapUrvadakSiNayostRtIyaM | dakSiNayozcaturtha abhyantaradakSiNapazcimayoH paJcamaM pazcimayoH SaSThaM abhyantarapazcimottarayoH saptamaM uttarayoraSTamaM, 'loga tiyavimANa'tti lokasya-brahmalokasyAnte-samIpe bhavAni lokAntikAni tAni ca tAni vimAnAni ceti samAsaH, lokAntikA vA devAsteSAM | vimAnAnIti samAsaH, iha cAvakAzAntaravartiSvaSTAsu arciHprabhRtiSu vimAneSu vAcyeSu yat kRSNarAjInAM madhyabhAgavarti riSThaM vimAnaM // 494 // navamamuktaM tadvimAnaprastAvAdavaseyam // 'sArassayamAicANa'mityAdi, iha sArasvatAdityayoH samuditayoH sapta devAH sapta ca -4--1-% C4 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 495 // devazatAni parivAra ityakSarAnusAreNAvasIyate, evamuttaratrApi, 'avasesANaM'ti avyAvAdhAgneyariSThAnAm "evaM neya'ti pUrvoktapraznottarAbhilApana lokAntikavimAnavaktavyatAjAtaM netavyaM tadeva pUrvoktena saha darzayati-'vimANANa'mityAdi gAthAddha, tatra vimAnapratiSThAnaM darzitameba, bAhalpa tu vimAnAnAM pRthivIbAhalyaM tacca paJcaviMzatiryojanazatAni, uccatvaM tu sapta yojanazatAni, saMsthAna | punareSAM nAnAvidhamanAvalikApraviSTatvAta, AvalikApraviSTAni hi vRttavyasracaturasrabhedAt trisaMsthAnAnyeva bhavantIti // 'baMbhaloe'ityAdi, brahmaloke yA vimAnAnAM devAnAM ca jIvAbhigamoktA vaktavyatA sA teSu 'netanyA' anumatavyA, kiyadram ? ityata Aha-'jAvetyAdi, sA ceyaM lezataH-'loyaMtiya vimANA NaM bhaMte ! kativaNNA pagNatA ?, goyamA ! tivaNNA paM0-lohiyA hAliddA mukillA, evaM pabhAe niccAloyA gaMdheNaM iTTagaMdhA evaM iTaphAsA evaM savvarayaNamayA tesu devA samacauraMsA allamahugavannA pamhalesA / loyaMtiyavimANesa NaM bhaMte ! savve pANA 4 puDhavikAiyattAe 5 devatAe uvavannapuvA?, 'hate'tyAdi likhitameva, 'kevatiyaMti chAndasatvAta kiyatyA 'abAdhayA' antareNa lokAntaH prajJapta iti // SaSThazate paJcamaH // 6-5 // |6 zatake uddezaH 5 lokAntikAH sU0242 A + + A bhyAkhyAto vimAnAdivaktavyatA'nugataH paJcamorezakaH, atha SaSThastathAvidha eva vyAkhyAyate, tatra kati NaM bhaMte ! puDhavIo paNNattAo?, goyamA! satta puDhavIo paNNattAo, taMjahA-rayaNappabhA jAva tamatamA, rayaNappabhAdINaM AvAsA bhANiyavvA(jAva)ahesattamAe, evaM je jattiyA AvAsA te bhANiyabbA jAva kati NaM bhaMte ! aNuttaravimANA paNNacA?, goyamA! paMca aNuttara vimANA paNNattA, taMjahA-vijae jAva 1 // 49 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 496 // 6. zatake uddezaH6 4 pra0A0272 pRthvyaH sU0343 savvaTThasiddhe / (sutra 243) / jIve NaM bhaMte ! mAraNatiyasamugghAeNaM samohae samohaNittA je bhavie imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu annayaraMsi nirayAvAsaMsi neraiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte ! tasthagate ceva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdhejA ?, goyamA ! atyaigatie tatthamae ceva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdheja vA, atthegatie tao paDiniyattati, tato paDiniyattittA ihamAgacchati 2 docaMpi mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohaNai 2 imIse rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu annayaraMsi nirayAvAsaMsi neraiyattAe uvavajittae, tato pacchA AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdhejA, evaM jAva ahesattamA puDhavI / jIve NaM bhate ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohae 2 je bhavie causaTThIe asurakumArAvAsasayasahassesu agnayaraMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumArattAe uvavajittae jahA neraiyA tahA bhANiyavvA jAva thnniykumaaraa| jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamuraghAeNa samohae 2 je bhavie asaMkhejasu puDhavikAiyAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi puDha vikAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe uvavajittae se NaM bhaMte ! maMdarassa pabvayassa puracchimeNaM kevatiyaM gacchejA kevatiyaM pAuNejA?, goyamA ! loyaMta gacchejjA loyaMta pAuNijA, se Na bhaMte ! tatthagae ceva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdhejA, goyamA ! atthegatie tatthagae ceva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdheja, atthegatie tao paDiniyattatiratA iha havvamAgacchai 2ttA docapi mAraNatiyamugghAeNaM samohaNati 2ttAmaMdarassaM pavvayassa puracchi // 496 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 497 // meNaM aMgulassa asaMkheja bhAgamettaM vA saMkhejjatibhAgamettaM vA vAlayaM vA vAlaggapuhuttaM vA evaM likkhaM jUyaM javaM aMgulaM jAva joyaNakoDiM vA joyaNakoDAkoDiM vA saMkhejjesu vA asaMkhejjesu vA joyaNasahassesu logaMte vA egapadesiyaM seTiM mottUNa asaMkhejesa puDhavikAiyAvAsasayasahassesu annayaraMsi puDhavikAiyAvAsaMsi puDhavi kAiyattAe uvavajjettA tao pacchA AhAreja vA pariNAmejja vA sarIraM vA baMdhejjA, jahA puracchimeNaM maMda| rassa pavvayassa AlAvao bhagio evaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM uDDhe ahe, jahA puDhavikAiyA tahA egiMdiyANaM savvesiM ekkekssa cha AlAvayA bhANiyavvA / jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samoharatA je bhavie asaMkhejesa beMdivAvAsasayasahassesu aNNayaraMsi beMdiyAvAsaMsi beiMdiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte ! tatthagae caiva jahA neraiyA, evaM jAva aNuttarovavAiyA / jIve NaM bhaMte! mAraNaMtiyamamugdhA evaM samohae 2 je bhavie evaM paMcasu aNuttaresu mahatimahAlaesu mahAvimANesu annayaraMsi aNuttaravimANaMsi aNuttarovavAiyadevattAe uvavajjittae, se NaM bhaMte / tatthagae ceva jAva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraM vA baMdheja 10 / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // (sUtraM 244 ) | puDhaviuddaso samatto // 6-6 // 'kai Na' mityAdi sUtram, iha pRthivyo narakapRthivya ISatprAgbhArAyA anadhikariSyamANatvAt iha ca pUrvoktamapi yat pRthivyA zuktaM tattadapekSamAraNAntikasamuddhAta vaktavyatA'bhidhAnArthamiti na punaruktatA, 'tatthagae ceva'tti narakAvAsaprApta eva ' AhArena vA' pudgalAnAdadyAt 'pariNAmena va'ti teSAmeva khalarasavibhAgaM kuryAt 'sarIraM vA baMdhejja' ti taireva zarIraM niSpAdayet / 'atthe 6 zatake uddezaH 6 maraNasamud ghAtadvayaM sU0 244 // 497 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 498 // gaie'tti yastasminneva samudghAte mriyate, 'tato paDiniyattati' tato-narakAvAsAta samudghAtAdvA' iha samAgacchattisvazarIre, 'kevaiyaM gaccheja'tti kiyadaraM gacched ? gamanamAzritya, 'kevaiyaM pAuNeja'tti kiyavaraM prApnuyAt ?, avasthAnamAzritya, 'aMgulassa asaMkhejaibhAgamettaM ve'tyAdi, iha dvitIyA saptamyarthe draSTavyA, aGgalaM iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM-'vihatthi vA rayaNi kucchi vA dhaNuM vA kosaM vA joyaNaM vA joyaNasayaM vA joyaNasahassaM vA joyaNasayasahassaM vA' iti, 'logaMte ve'tyatra gatveti zeSaH, tatazcAyamarthaH-utpAdasthAnAnusAreNAGgulAsaGkhatheyabhAgamAtrAdike kSetre samudghAtato gatvA, katham ? ityAha-'egapaesiyaM seTiM mottaNatti yadyapyasaGkhayeyapradezAvagAhasvabhAvo jIvastathA'pi naikapradezazreNIvaya'saGkhyapradezAvagAhanena gacchati tathAsvabhAvatvAdi| tyatastAM muktvetyuktamiti / / SaSThazate SaSThaH // 6-6 // |6 zatake uddezaH7 pra0A0273 yavAdiyo| nikAlaH sU0244 SaSThoddezake jIvavaktavyatoktA, saptame tu jIvavizeSayonivaktavyatAdirartha ucyate, tatra cedaM sUtram ahaNaM bhaMte ! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM eesi Na dhannANaM kohAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttAgaM mAlAuttANaM ullittANaM littANaM pihiyANaM muddiyANaM laMchiyANaM kevatiyaM kAlaM joNI saMciTThaha?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhutta ukkoseNaM tinni saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyai, teNa paraM joNI pa. viddhaMsaha teNa paraM bIe abIe bhavati, teNa paraM joNIvocchede pannatte samaNAuso ! / aha bhaMte ! kalAyamasUratilamuggamAsanipphAvakulatthaAlisaMdagasatINapalimaMthagamAdINaM eesi NaM dhannANaM jahA sAlINaM tahA eyA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BARSAAR Navi, navaraM paMca saMbaccharAI, se taM ceva / aha bhaMte ! ayasikusubhagakohavakaMguvaragarAlagakodasagasaNasarisavyAkhyA- vamUlagabIyamAdINaM eesi NaM dhannANaM, eyANivi taheva, navaraM satta saMvaccharAI, sesaM taM ceva // (sUtraM 245) / 6 zatake prajJaptiH 'aha bhaMte'ityAdi, 'sAlINaM'ti kalamAdInAM 'vIhINaM ti sAmAnyataH 'javajavANaM'ti yavavizeSANAm etesi // ' uddezaH 7 abhayadevI sAyavAdiyoyA vRttiH mityAdi, uktatvena pratyakSANAM, 'kohAuttANa'tti koSThe-kuzUle AguptAni-tatprakSepaNena saMrakSaNena saMrakSitAni koSThAguptAni nikAlaH teSAM 'pallAuttANaM'ti iha palyo-vaMzAdimayo dhAnyAdhAravizeSaH 'maMcAuttANaM mAlAuttANa mityatra mnycmaalyorbhedH||499|| sU0245 | "akkuDDe hoi maMco mAlo ya gharovari hoti," [abhittiko maJco mAlazca gRhopari bhavati] 'olittANati dvAradeze pidhAnena dra saha gomayAdinA'valiptAnAM 'littANaM ti sarvato gomayAdinaiva liptAnAM 'pihiyANe ti sthagitAnAM tathAvidhAcchAdanena 'mukhiyANaM'| ti mRttikAdimudrAvatAM 'laMchiyANa'ti rekhAdi kRtalAJchanAnAM, 'joNi'tti aGkurotpattihatuH 'teNa parati tataH paraM 'pamilAyaI'| tti pramlAyati varNAdinA hIyate 'paviddhaM saI'ti kSIyate, eva ca bI namabIjaM ca bhavati-uptamapi nAGkaramutpAdayati, kimuktaM bhavati?| 'teNa paraM joNivocchee paNNatte'tti / 'kalAya'ti kalAyA vRttacanakA ityanye 'masUrati bhilaGgAH canakikA ityanye 'nipphAvatti ballAH 'kulasthati catralikAkArAH cipiTikA bhavanti 'AlisaMdaga'tti cavalakaprakArAH cacalakA evAnye 'maINa'| ti tuvarI 'palimaMthaga'tti vRttacanakAH kAlacanakA ityanye 'ayasitti bhaGgI 'kusuMbhaga'tti laTTA 'varaga'tti varaTTo 'rAlagatti kavizeSaH 'kodUsaga'tti kodravavizeSaH 'saNa'tti tvaradhAnanAlo dhAnya vizeSaH 'sarisava'tti siddhArthakAH 'mUlagavIya'tti mUlaka // 499 // bIjAni zAkavizeSavIjAnItyarthaH // anantaraM sthitiruktA'taH sthitereva vizeSANAM muhartAdInAM svarUpAbhidhAnArthamAha - 4-6- 4 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 50 // __egamegassa NaM bhaMte ! muhattassa kevatiyA UsAsaddhA viyAhiyA ?, goyamA ! asaMkhenANaM samayANaM samuda- 0A0274 yasamitisamAgameNaM sA egA Avaliyatti pavuccai, saMkhejjA AvaliyA UsAso, saMkhenA AvaliyA ni-18| zatake | ssAso-haTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti buccati // 46 // sAno udezaH7 ucchvAsAsatta pANUNi se thove, satta thobAiM se lave / lavANaM sattahattarie, esa muhutte viyAhie // 47 // tinni sahassA di muhurtAsatta ya sayAiM tevattariM ca UsAsA / esa muhutto dihro samvehiM aNaMtanANIhiM / / 48 // eeNaM muhuttapamA- dikAlaH NeNaM tIsamuhutto ahoratto, pannarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAse, do mAsA uU, tini uue ayaNe, do sU0246 ayaNe saMvacchare, paMcasaMvaccharie juge, vIsa jugAI vAsasayaM, dasa vAsasayAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassAI vAsasayasahassaM, caurAsIti vAsasayasahassANi se ege puvvaMge, caurAsItI puvvaMgasayasahassAiM se ege puvve, [ evaM puvve] 2 tuDie 2 aDaDe 2 avave 2 hUhUe 2 uppale 2 paume 2 naliNe 2 acchaNiure 2 aue 2 paue |ya 2 naue ya 2 caliyA 2 sIsapaheliyA 2 etAva tAva gaNie etAva tAva gaNiyassa visae, teNa paraM ovamie / se kiM taM ovamie ?, 2 duvihe paNNate, taMjahA-paliovame ya sAgarovame ya, se kiM taM paliovame? | | se kiM taM sAgarovame ? // satyeNa sutikSeNavi chettuM bhettuM ca jaM kira na sakA / taM paramANu siddhA vayaMti Adi pamANANaM / / 49 // aNaMtANaM paramANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA ussahasaNhiyAti vA sahasaNhiyAti vA uDhareNUti vA tasareNUti vA rahareNUti vA bAlaggei vA likkhAti vA jUyAti / / 500 // - Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %ACCO vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 501 // 6 zatake uddezaH 7 ucchvAsAdi mUhurtAdikAla: sU0247 ct SHRESTHA%*-*-964 vA javamoti vA aMguleti vA, aTTa ussaNhasahiyAo sA egA sahasaNhiyA, aTTha sahasaNhiyAo |sA egA uDDhareNU, aTTha uDDhareNUo sA egA tasareNU, aTTha tasareNUo sA egA rahareNU, aha rahareNUo se | ege devakuruuttarakurugANaM maNUsANaM vAlagge, evaM harivAsarammagahemavaerannavayANaM, puvvavidehANaM maNUsANaM aTTa vAlaggA sA egA likkhA, aTTa likkhAo sA egA jUyA, aTTa jayAo se ege javamajjhe, aTTa javamajjhAo se ege aMgule, eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulANi pAdo bArasa aMgulAI vihatthI cauvvIsaM aMgulAI rayaNI aDayAlIsaM aMgulAI kucchI channautiaMgulANi se ege daMDeti vA dhaNUti vA jUeti vA nAliyAti | vA akkheti vA musaleti vA, eeNaM dhaNuppapANeNaM do dhaNusahassAI gAuyaM cattAri gAuyAI joyaNaM, eeNa joyaNappamANeNaM je palle joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM uDDhaM uccatteNaM taM tiuNaM savisesaM pariraeNaM, seNaM |egAhiyabeyAhiyateyAhiya ukkosaM sattarattapparUDhANaM saMmaDhe saMnicie bharie bAlaggakoDINa[te], se NaM vAlagge no aggI dahejA no vAU harejA no kutthejA no parividdhaMsejA no pUtittAe havvamAgacchejA, tato NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvatieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nimmale nihie nilleve avahaDe visuddhe bhavati se taM paliovame / gAhA-eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taM sAgarovamassa u ekassa bhave parImANa // 50 // eeNa sAgarovamapamANeNaM cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamasusamA 1 tinni sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamA 2 do sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susama - - -- -- // 501 // - Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 502 // pra00275 |6 zatake | uddezaH7 ucchvAsAdi mUhurtAdikAla: sU0246 247 dUsamA 3 egA sAgarovamakoDAkoDIo bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyA kAlo dUsamasusamA 4 ekavIsaM vAsasahassAI kAlo dusamA 5 ekkavIsaM vAsasahassAI kAlo dUsamadUsamA 6 / puNaravi ussappiNIe | ekavIsaM vAsasahassAI kAlo dUsamadUsamA 1 ekkavIsaM vAsasahassAI jAva cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamasusamA, dasa sAgarovamakoDAkoDIokAlo osappiNI, dasa sAgaropamakoDAkoDIo kAlo ussappiNI, vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo kAlo osappiNI ya ussappiNI y||(suutrN 246) jaMbuddIve NaM bhaMte ! | dIve imIse osappiNIe susamasusamAe samAe uttamakaTTapattAe bharahassa vAsassa kerisae AgArabhAvapaDo| yAre hotthA ?, goyamA! bahusamaramaNija bhUmimAge hotthA, se jahANAmae-AliMgapukkhareti vA evaM uttarakuruvattavvayA neyavvA jAva AsayaMti sayaMti, tIse NaM samAe bhArahe vAse tattha 2 dese 2 tahiM2bahave orAlA kuddAlA jAva kusavikusavisuddharukkhamUlA jAva chabbihA maNussA aNusajjitthA paNNattA, taM0-pamhagaMdhA 1 miyagaMdhA 2 amamA 3 teyalI 4 siMhA 5 saNicAri 6 / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 247) // 6-7 // 'UsAsaddhA viyAhiyati ucchvAsAddhA iti ucchavAsapramitakAlavizepAH 'vyAkhyAtAH' uktA bhagavadbhiriti, atrottaram - 'asaMkheje'tyAdi, asaGkhyAtAnAM samayAnAM sambandhino ye samudAyA-vRndAni teSAM yAH samitayo-mIlanAni tAsAM yaH samAgamaH-- saMyogaH samudAyasamitisamAgamastena yatkAlamAnaM bhavatIti gamyate saikA''valikati procyate, 'saMkhejjA Avaliya'ti kila SaTpaJcAzadadhikazatadvayenAvalikAnAM kSullakabhavagrahaNaM bhavati, tAni ca saptadaza sAtirekANi ucchvAsaniHzvAsakAle, evaM ca saGkhyAtA 502 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 5.3 // 6 zatake uddezaH 7 ucchvAsAdi mUhurtAdikAla: sU0243 247 AvalikA ucchvAsakAlo bhavati // 'hahasse'tyAdi, 'hRSTasya tuSTasya 'anavakalpasya jarasA'nabhibhUtasya 'nirupakliSTasya' vyAdhinA prAk sAmprataM cAnabhibhUtasya 'jantoH' manuSyAdereka ucchvAsena saha niHzvAsa ucchavAsaniHzvAsaH ya iti gamyate eSa prANa ityucyate // 'satta'tyAdi gAthA, 'satta pAgU' iti prAkRtatvAt sapta prANA ucchvAsaniHzvAsA ya iti gamyate sa stoka ityucyata iti vartate, evaM sapta stokA ye sa lavaH, lavAnAM saptasaptatyA eSaH-adhikRto muhatoM vyAkhyAta iti // 'tinni sahassA' gAhA, asyA bhAvArtho'yam-saptabhirucchvAsaiH stokaH stokAzca lave sapta, tato lavaH saptabhirguNito jAtakonapaJcAzata. muharne ca saptasaptatirlavA iti sA ekonapaJcAzatA guNiteti jAtaM yathoktaM mAnamiti / 'etAva tAva gaNiyassa visae'tti etAvAn-zIrSaprahelikAprameya. rAziparimANaH tAvaditi kramArthaH gaNitaviSayo-gaNitagocaraH gaNitaprameya ityrthH| 'ovamiya'ti upamayA nivRttamaupamikaM upamAmantareNa yat kAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaupamikamiti bhAvaH // atha palyopamAdiparUpaNAya paramANvAdisvarUpamabhidhitmurAha-'sattheNe'tyAdi, chettumiti khaDgAdinA dvidhA kattuM 'bhetu' mUcyAdinA sacchidraM kartuM 'vA' vikalpe kileti lakSaNamevAsyedamabhidhIyate na punastaM ko'pi chattuM bheta vA''rayata ityarthasaMsUcanArthaH, 'siddha'tti jJAnasiddhAH, kevalina ityarthaH, na tu | siddhAH-siddhiM gatAsteSAM vadanasyAsambhavAditi, 'Adi' prathamaM 'pramANAnAM' vakSyamANodazlakSNazlakSiNakAdInAmiti, yadyapi ca |naizcayikaparamANorapIdameva lakSaNaM tathA'pIha pramANAdhikArAvyAvahArikaparamANulakSaNamidamavaseyam // atha pramANAntaralakSaNamAha| 'aNaMtANa'mityAdi, 'anantAnAM' vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayAH-dvayAdisamudayAsteSAM samitayo-mIlanAni tAsAM samAgamaH-pariNAmavazAdekIbhavanaM samudayasamitisamAgamastena yA parimANamAtreti gamyate, sA ekA'tyantaM zlakSNA zlakSNazlakSNA saiva | 4%AR // 503 // A0276 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 504 // zlakSNazlakSNakA ut-prAbalyena zlakSNalakSNikA utzlakSNalakSNikA 'iti' upadarzane 'vA' samuccaye, ete ca utzlakSNalakSNikAdayogulAntA daza pramANabhedA yathottaramaSTaguNAH santo'pi pratyekamanantaparamANutvaM na vyabhicarantItyata uktam- 'ussAhasahiyAi vetyAdi, 'saNhasahiya'tti prAktanapramANApekSayA'STaguNatvAd UrdhvareNyapekSayA tvaSTamabhAgatvAt zlakSNalakSNikA ityucyate, 'uDDhareNu' tti UrdhvAdhastiryakUcalanadharmopalabhyo reNuH UrdhvareNuH 'tasareNu'tti tryasyati - paurastyAdivAyuprerito gacchati yo reNuH sa trasareNuH 'rahareNu'tti rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vAlAgralikSAdayaH pratItAH, 'rayaNi'tti hastaH 'nAliya'ti yaSTivizeSaH 'akkhe'ti zakaTAvayavavizeSaH 'taM tiuNaM savisesaM pariraeNaM'ti tad yojanaM triguNaM savizeSaM, vRttaparidheH kiJcinnyUnapaDbhAgAdhikatriguNatvAt, 'se NaM ekkA hiyabehiyatehiya'ti SaSThIvahuvacanalopAd ekAhikadvayAhi katryAhikAnAm 'ukkosa'ti utkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti sambandhaH, tatraikAhikyo muNDite zirasi ekenAGkA yAvatyo bhavantIti, evaM zeSAsvapi bhAvanA kAryA, kathambhUtaH 1 ityAha- 'saMsRSTaH ' AkarNabhRtaH 'saMnicitaH' pracayavizeSAnniviDaH, kiM bahunA ?, evaM bhRto'sau yena 'te 'ti tAni vAlAgrANi 'no kutthe 'tti na kudhyeyuH, pracayavizeSAcchu pirAbhAvAdvAyorasambhavAcca nAsAratAM gaccheyurityarthaH, ata eva 'no parividdhaMseja 'tti na parividhvaMseran - katipaya parizATamapyaGgIkRtya na vidhvaMsaM gaccheyuH, ata eva ca 'no pUhalAe havva mAgaccheja'ti na pUtitayA - na pUtibhAvaM kadAcidAgaccheyuH, 'tao NaM'ti tebhyo vAlAgrebhya, 'egamega vAlaggaM avahAya'tti ekaikaM vAlAgramapanIya kAlo mIyata iti zeSaH, tatazca 'jAvaieNa 'mityAdi, yAvatA kAlena sa palyaH 'khINe'tti vAlAgrAkarSaNAtkSayamupagataH AkRSTadhAnyakoSThAgAravat, tathA 'nIrae'tti nirgatarajaH kalpasUkSmataravAlAgro'pakRSTadhAnyarajaH koSThAgArabat, tathA 'nimmale 'ti 6 zatake uddezaH 7 ucchvAsAdi mUhurttA|dikAlaH sU0 247 // 504 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 505 // CLOCKS | vigatamalakalpasUkSmataravAlAgraH pramArjanikApramRSTakoSThAgAravat, tathA 'niTThiya'tti apaneyadravyApanayamAzritya niSThAM gataH viziSTaprayatnapramArjitakoSThAgAravat, tathA 'nilleva'tti atyantasaMzleSAttanmaya tAgata vAlAgrApahArAdapanI tabhittyAdigatadhAnya lepakoSThAgAravat, atha kasmAnnirlepaH ? ityata Aha- 'avahaDe 'ti niHzeSavAlAgralepApahArAt, ata eva 'visuddhe 'ti rajomala kalpavAlAgravigamakRtazuddhatvApekSayA lepakalpavAlAgrApaharaNena vizeSataH zuddho vizuddhaH, ekArthAzcaite zabdAH, vyAvahArikaM cedamadvApalyopamaM idameva yadA'saGkhyeya| khaNDIkRtaikaika vAlAgrabhRtapalyAdvarSazate 2 khaNDazo'poddhAraH kriyate tadA sUkSmamucyate, samaye samaye'poddhAre tu dvidhaivoddhArapalyopamaM bhavati, tathA taireva vAlAgrerye spRSTAH pradezAsteSAM pratisamayApoddhAre yaH kAlastadvayAvahArikaM kSetrapalyopamaM, punastairevAsaGkhye yakhaNDIkRtaiH spRSTAspRSTAnAM tathaivApoddhAre yaH kAlastatmakSmaM kSetrapalyopamam // evaM sAgaropamamapi vijJeyamiti // kAlAdhikArAdidamAha'jaMbuddIve Na' mityAdi, 'uttamaTThapattAe'ti uttamAn - tatkAlApekSayotkRSTAnarthAn - AyuSkAdIn prAptA uttamArthaprAptA uttamakASThAM prAptA vA prakRSTAvasthAM gatA tasyAm 'AgAra bhAva paDoyAre'ti AkArasya AkRterbhAvAH - paryAyAH, athavA''kArAca bhAvAca | AkArabhAvAsteSAM pratyavatAraH - avataraNamAvirbhAva AkArabhAva pratyavatAraH 'bahusamaramaNija' ti bahusamaH - atyantasamo'ta eva ramaNIyo yaH sa tathA, 'AliMgaputrakhareti murajamukhapuDhaM, lAghavAya sUtramatidizannAha - 'eka' mityAdi, uttarakuruvaktavyatA ca jIvAbhigamoktavaM dRzyA- 'muiMgapukkharei vA saratalei vA' sarastalaM sara eva 'karatalei vA' karatalaM kara evetyAdIti / evaM bhUmisamatAyA bhUmibhAgagatatRNamaNInAM varNapaJcakasya surabhigandhasya mRdusparzasya zubhazabdasya vApyAdInAM vApyAdyanugatotpAta parvatAdInAmutpAta parvatAdyAzritAnAM haMsAsanAdInAM latAgRhAdInAM zilApaTTakAdInAM ca varNako vAcyaH, tadante caitad dRzyam -'vattha NaM bahave bhArahayA maNussA maNussIo 6 zatake uddezaH 7 palyopamAdi sU0 247 pra0A0277 // 505 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 506 // ya Asayati saMyaMti citi nisIyaMti tuyaGkRtI' tyAdi, 'tattha tatthe' tyAdi, tatra tatra bhAratasya khaNDe khaNDe 'dese dese' khaNDAMze khaNDAMze 'tarhi tarhi 'ti dezasyAnte2, uddAlakAdayo vRkSavizeSAH yAvatkaraNAt 'kayamAlA NaTTamAlA' ityAdi dRzyaM, 'kusa vikusavisuddharukkhamUla'tti kuzAH - darbhAH vikuzA - balbajAdayaH tRNavizeSAstairvizuddhAni - tadapetAni vRkSamUlAni - tadadhobhAgA yeSAM te tathA, yAvatkaraNAt 'mUlamaMto kaMdamaMto' ityAdi dRzyam, 'aNussajjittha'ti 'anusaktavantaH ' pUrvakAlAt kAlAntaramanuvRttavantaH 'pamhagaMdha' ti padmasamagandhayaH 'miyagaMdha'tti mRgamadagandhayaH 'amama'ti mamakArarahitAH 'teyatali'tti tejazca talaM ca rUpaM yeSAmasti te tejastalinaH 'saha'tti sahiSNavaH - samarthAH 'saNicAre 'ti zanaiH - mandamutsukatvAbhAvAccarantItyevaMzIlAH zanaizcAriNa // SaSThazate saptamoddezakaH // 6-7 // 79 saptamodezake bhAratasya svarUpamuktam, aSTame tu pRthivInAM taducyate, tatra cAdisUtram - kaNaM bhaMte! puDhavIo pannattAo ?, goyamA ! aTTha puDhavIo paNNattAo, taMjahArayaNappabhA jAva iisiipnbhaaraa| atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe gehAti vA gehAvaNAti vA?, goyamA ! No tiNaTTe samaTThe / asthi NaM bhaMte ! imIse gaNappabhAe ahe gAmAti vA jAva saMnivesAti vA 1, no tiNaTThe samaTThe / asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe urAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti?, haMtA atthi, tinnivi pakareti, devovi pakareti asurobi pa0 nAgovi pa0 / asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNa0 6 zatake uddezaH 8 ratnaprabhAdyadho gRhAdya bhAvaH sU0 248 // 506 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJapti abhayadevIyA vRttiH // 507 // 6 zatake uddezaH 8 ratnaprabhAdyadhogRhAdya bhAvaH sU0248 445CA% AA | bAdare thaNiyasadde ?, haMtA asthi, tinnivi pakareMti / asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNa ahe bAdare agaNikAe ?, goyamA ! no tiNaDhe samaDhe, nannatya viggahagatisamAvannaeNaM / asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNa. ahe caMdima | jAva tArArUvA?, no tiNaDe smddhe| atthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe. caMdAbhAti vA 21, | No iNaDhe samaDhe, evaM doccAevi puDhavIe bhANiyavvaM, evaM taccAevi bhANiyavvaM, navaraM devovi pakareti asurovi pakareti, No NAgo pakareti, cautthAevi evaM, navaraM devo ekko pakareti, no asuro no nAgo pakareti, evaM | heDillAsu savvAsu devo eko pakareti / asthi NaM bhaMte ! sohammIsANANaM kappANaM ahe gehAi vA 2?, no iNaDhe smddhe| atthi NaM bhaMte ! urAlA balAhayA ?, haMtA atthi, devo pakareti, asurovi pakarei, no nAo | pakarei, evaM thaNiyasadevi / asthi NaM bhaMte ! bAyare puDhavikAe yAdare agaNikAe ?, No iNaDhe samajhe, naNNattha viggahagatisamAvannaeNaM / atthi NaM bhaMte ! caMdima0, No tiNaDhe samajhe / atthi NaM bhaMte ! gAmAi vA ?, No tiNaTTe sa0 / atthi NaM bhaMte ! caMdAbhAti vA ?, goyamA! No tiNaDhe samaTe / evaM maNaMkumAramAhiMdesu, navaraM devo ego pakareti / evaM baMbhaloevi / evaM baMbhalogassa uvariM, sabahiM devo pakareti, pucchiyabvo ya, bApare AukAe bAyare agaNikAe bAyare vaNassaikAe annaM taM ceva // gAhA-tamukAe kappapaNae agaNI puDhavI ya agaNi puDhavIsu / AUteUvaNassai kappuvarimakaNharAIsu // 51 // (sUtraM 248) // 'kaha Na'mityAdi, 'bAdare agaNikAe'ityAdi, nanu yathA bAdarAnermanuSyakSetra eva sadbhAvAniSedha ihocyate evaM cAdarapRthi yA tiNaDhe samajaNI iNaTTe samaDhe, na bhate ! caMdAbhAti va prA0278 // 507 // ra Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJaptiH 6 zatake urezaH8 ratnaprabhAdya bhAvaH sU0248 vIkAyasyApi niSedho vAcyaH syAt, pRthivyAdiSveva svasthAneSu tasya bhAvAditi, satyaM, kintu neha yadyatra nAsti tattatra sarva niSidhyate vyAkhyA | manuSyAdivad, vicitratvAt sUtragateH, ato'sato'pIha pRthivIkAyasya na niSedha uktaH, apkAyavAyuvanaspatInAM tviha ghanodadhyAdibhAvena bhAvAnniSedhAbhAvaH sugama eveti, 'no nAo'tti nAgakumArasya tRtIyAyAH pRthivyA adho gamanaM nAstItyata evAnumIyate, 'no aabhayadevI |suro no nAgo'ti, ihApyata eva vacanAca caturthyAdInAmadho'murakumAranAgakumArayorgamanaM nAstItyanumIyate, saudharmezAnayostvayA vRttiH dho'suro gacchati camaravat, na nAgakumAraH azaktatvAt, ata evAha-'devo pakareI'ityAdi, iha ca bAdarapRthivItejasoniSedhaH // 508 // sugama evAsvasthAnatvAt, tathA'bvAyuvanaspatInAmaniSedho'pi sugama eva, tayorudadhipratiSThitatvenAbvanaspatisambhavAd, vAyozca sarvatra | bhAvAditi / 'evaM saNaMkumAramAhiMdesutti ihAtidezato bAdarAbvanaspatInAM sambhavo'numIyate, sa ca tamaskAyasadbhAvato'vaseya, iti / 'baMbhaloyassa uvari savvahiMti acyutaM yAvadityarthaH, parato devasyApi gamo nAstIti na tatkRtabalAhakAderbhAvaH, 'pucchiyavvo yatti bAdaro'pkAyo'gnikAyo vanaspatikAyazca praSTavyaH, 'annaM taM ceva'tti vacanAniSedhazca, yato'nena vizeSoktAdanyatsarva pUrvoktameva vAcyamiti sUcitaM, tathA greveyakAdIpatprAgbhArAnteSu pUrvoktaM sarva gehAdikamadhikRtavAcanAyAmanuktamapi niSedhato 'dhyeyamiti // atha pRthivyAdayo ye yatrAdhyetanyAstAM sUtrasaGgrahagAthayA''ha-'tamukkAya'gAhA, 'tamukkAe'tti tamaskAyaprakaraNe prAgukta 'kappapaNae'tti anantaroktapsaudharmAdidevalokapaJcake 'agaNI puDhavI ya'tti agnikAyapRthivIkAyAvadhyetavyo-'asthi NaM |bhaMte ! bAdare puDhavikAe bAdare agaNikAe !, no iNaDe samaDhe, naNNattha viggahagatisamAvannaeNaM' ityanenAbhilApena / tathA 'agagaNiti agnikAyo'dhyetavyaH 'puDhavIsutti ratnaprabhAdipRthivIsUtreSu, 'asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe bAdare / / 508 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6 zatake * | uddezaH 8 jAtyAdinidhattAyuH jAtinAmaniha-40249 agaNikAe'ityAdyamilApeneti / tathA 'AUteUvaNassaiti akAyatejovanaspatayo'dhyetavyA:-'atthi gaM bhaMte ! bAdare AukAe vyAkhyA-1 bAyare teukAe bAyare vaNassaikAe ?, no iNaDhe samaDhe' ityAdinA'milApena, keSu ? ityAha- 'kappuvarima'ni kalpapazcakoparitaprajJaptiH abhayadevI nakalpamUtreSu, tathA 'kaNharAIsutti prAgukte kRSNarAjIsUtra iti, iha ca brahmalokoparitanasthAnAnAmadho yo'bvanaspatiniSedhaH sa yA vRttiH yAnyabavAyupratiSThitAni teSAmadha AnantayeNa vAyoreva bhAvAdAkAzapratiSThitAnAmAkAzasyaiva bhAvAdavagantavyaH, agnestvasvasthAnAditi / / // 509 // anantaraM bAdarApkAyAdayo'bhihitAste cAyurvandhe sati bhavantItyAyurvandhamatraM kativihe NaM bhaMte ! AuyabaMdhae pannatte ?, goyamA ! chabbihA AuyabaMdhA pannattA, taMjahA-jAtinAmanihadattAue 1 gatinAmanihattAue 2 ThitinAmanihattAue 3 ogAhaNAnAmaniha tAue 4 paesanAmanihattAue INIK aNubhAganAmanihattAue 6 daMDao jAva vemANiyANaM / jIvANaM bhaMte ! kiM jAinAmanihattA jAva aNu|bhAganihattA ?, goyamA ! jAtinAmanihattAvi jAva aNubhAganAmanihattAvi, daMDao jAva vemANiyANaM / jIvA NaM bhate! kiM jAinAmanihattAuyA jAva aNubhAganAmanihattAuyA ?, goyamA ! jAinAmanihattAuyAvi jAva aNubhAganAmanihattAuyAvi, daMDao jAva vemANiyANaM / evaM ee duvAlasa daMDagA bhaanniybvaa| |jIvA NaM bhaMte ! kiM jAtinAmanihattA 1 jAinAmanihattAuyA 21, 12 / jIvA NaM bhaMte ! kiM jAinAmaniuttA3 jAtinAmaniuttAuyA 4 jAigoyanihattA 5 jAigoyanihattAuyA 6 jAtigoyaniuttA 7 jAigoyaniuttAuyA 8 jAiNAmagoyanihattA 9 jAiNAmagoyanihattAuyA 10 jAiNAmagoyaniuttA 11 ? jIvA NaM A0279 -5 4 // 509 // -5 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 510 // bhaMte! kiM jAinAmagoyaniuttAuyA 12 jAva aNubhAganAmagoyaniuttAuyA ?, goyamA ! jAinAmagoyaniuttAuyAvi jAva aNubhAganAma goyaniuttAuyAvi, daMDao jAva vaimANiyANaM || (sUtraM 249) || tatra 'jAtinAmanihattAue ti jAtiH ekendriyajAtyAdiH paJcadhA saiva nAmeti-nAmakarmaNa uttaraprakRtivizeSo jIvapariNAmo vA tena saha nidhattaM niSiktaM yadAyustajjAtinAmanidhattAyuH, niSekazca karmmapudgalAnAM pratisamayamanubhavanArthaM racaneti 1, 'gatinAma - nidhattAuti gatiH - narakAdikA caturdhA zeSaM tathaiva 2, 'ThiinAmanidhattAue' ti sthitiriti yatsthAtatryaM kacidvivakSitabhAve | jIvenAyuH karmaNA vA saiva nAma - pariNAmo dharmaH sthitinAma tena viziSTaM nidhattaM yadAyurdalikarUpaM tat sthitinAmanidhattAyuH 3, athaveha sUtre jAtinAmagatinAmAtragAhanAmagrahaNAjjAtigatyavagAhanAnAM prakRtimAtramuktaM, sthitipradezAnubhAganAmagrahaNAtu tAsAmetra sthityAdaya uktAste ca jAtyAdinAmasambandhitvAnnAmakarmarUpA eveti nAmazabdaH sarvatra karmArtho ghaTata iti sthitirUpaM nAma - nAmaka sthitinAma tena saha nidhattaM yadAyustatsthitinAmanidhattAyuriti 3, 'ogAhaNAnAmanidhattAueti avagAhate yasyAM jIvaH sA'vagAhanAzarIraM audArikAdi tasyA nAma - audArikAdizarIranAmakarmetyavagAhanAnAma avagAhanArUpo vA nAma - pariNAmo'vagAhanAnAma tena saha yannidhattamAyustadavagAhanAnAmanidhattAyuH 4, 'parasanAmanihattAue'tti pradezAnAM - AyuH karmmadravyANAM nAma - tathAvidhA pariNatiH pradezanAma pradezarUpaM vA nAma karmavizeSa ityarthaH pradezanAma tena saha nighattamAyustatpradezanAmanidhattAyuriti5, 'aNubhAganAmanidhattAueti anubhAga- AryudravyANAmeva vipAkastallakSaNa eva nAma- pariNAmo'nubhAganAma anubhAgarUpaM vA nAmakarma anubhA ganAma tena saha nighataM yadAyustadanubhAganAmanidhattAyuriti 6 / atha kimarthe jAtyAdinAmakarmmaNA''yurvizeSyate ?, ucyate, 6 zatake. uddezaH 8 jAtyAdinidhattAyuH sU0 249 // 510 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 51 // A4%AC%5 AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArtha, yasmAnArakAdyAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavopagrAhakaM cAyureva, yasmAduktamihaiva-'neraie NaM bhaMte ! neraiemu uvava jai ?, aneraie neraiesu uvavajjai ?, goyamA ! neraie neraiemu uvavajai. 6 zatake no aneraie neraiesu uvavajaItti, etaduktaM bhavati-nArakAyuHprathamasamayasaMvedana eva nArakA ucyante, tatsahacAriNAM ca | uddezaH 8 jAtyAdipazcandriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti. iha cAyurvandhasya paividhatve upakSipta yadAyuSaH paividhatvamuktaM tadAyuSo bandhA | nidhattAyuH vyatirekAd baddhasyaiva cArvyapadezaviSayatvAditi / 'daMDao'tti 'neraiyANaM bhaMte ! kativihe AuyabaMdhe pannatte' ? ityAdivaimAni-INTE249 kAntazcaturviMzatidaNDako vAcyo'ta evAha-'jAva vemANiyANeti // atha karmavizeSAdhikArAttadvizeSitAnAM jIvAdipadAnAM | dvAdaza daNDakAnAha-'jIvA NaM bhaMte !'ityAdi, 'jAtinAmanihatta'tti jAtinAma nidhasaM-niSitaM viziSTabandhaM vA kRtaM yaiste | H00280 jAtinAmanidhattAH 1 evaM gatinAmanidhattAH 2, yAvatkaraNAt 'ThitinAmanihattA 3 ogAhaNAnAmanihattA 4 paemanAmanihattA 5 | aNubhAganAmanihattA 6' iti dRzya, vyAkhyA tathaiva, navaraM jAtyAdinAmnAM yA sthitirye ca pradezA yazcAnubhAgastatsthityAdinAma abagAhanAnAma zarIranAmeti, ayameko daNDako vaimAnikAntaH 1, tathA 'jAtinAmanihattAuti jAtinAmnA saha nivattamAyuyaste jAtinAmanidhattAyuSaH, evamanyAnyapi padAni, ayamanyo daNDakaH 2, evame te 'duvAla na daMDagati asunA prakAreNa dvAdaza daNDakA bhavanti, tatra dvAvAdyau darzitAvapi saGkhyApUraNArthaM punardarzayati-jAtinAmanidhattA ityAdirekaH, 'jAinAmanihattAuyA' ityAdidvitIyaH 2 / 'jIvANaM bhaMte ! kiM jAinAmaniuttA'ityAdistRtIyaH 3, tatra jAtinAma niyuktaM-nitarAM yuktaM-saMbaddha nikAcitaM // 51 // | vedane vA niyuktaM yaiste jAtinAmaniyuktAH evamanyAnyapi 5, 'jAinAmani uttAuyA ityAdizcaturthaH, tatra jAtinAmnA saha niyuktaM C4 4-44 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 512 // 6 zatake uddezaH8 lavaNAdesacchitodakAdi sU0249 nikAcitaM vedayitumArabdhaM bA''yuyaiste tathA, evamanyAnyapi 5, 'jAigoyanihattA'ityAdiH paJcamaH, tatra jAteH-ekendriyAdikAyA yaducitaM gotraM-nIcairgotrAdi tajAtigotraM tannidhattaM yaiste jAtigotranidhattAH evamanyAnyapi 5, 'jAigoyanihattAuyA ya ityAdiH SaSThaH, tatra jAtigotreNa saha nidhattamAyuyaste jAtigotranidhattAyuSaH, evamanyAnyapi 5 'jAigoyaniuttA'ityAdiH saptamaH7 tatra jAtigotraM niyuktaM yaiste tathA, evamanyAnyapi 5, 'jAigoyaniuttA'ityAdiraSTamaH 8 tatra jAtigotreNa saha niyuktamAyuyaste tathA, ekmanyAnyapi 5, 'jAtinAmagoyanihattA' ityAdirnavamaH 9 tatra jAtinAma gotraM ca nidhatta yaste tathA, evamanyAnyapi 5, 'jIvA NaM bhaMte ! kiM jAinAmagoyanihattAuyA ?' ityAdirdazamaH 10 tatra jAtinAmnA gotreNa ca saha nidhattamAyuyaste tathA, evamanyAnyapi 5, 'jAinAmagoyaniuttA' ityAdirekAdazaH 11 tatra jAtinAma gotraM ca niyuktaM yaiste tathA, evamanyAnyapi 5, 'jIvA NaM bhaMte ! kiM jAinAmagoyaniuttAuyA' ityAdijdazaH 12 tatra jAtinAmnA gotreNa ca saha niyuktamAyuyaiste tathA, evamanyAnyapi 5 // iha ca jAtyAdinAmagotrayorAyuSazca bhavopagrAhe prAdhAnyakhyApanArtha yathAyoga jIvA vizeSitAH, vAcanAntare cAdyA evASTau daNDakA dRzyanta iti / pUrva jIvAH svadharmataH prarUpitAH, atha lavaNasamudraM svadharmata eva prarUpayannAha lavaNe Na bhaMte ! samudde kiM ussiodae patthaDodae khubhiyajale akhubhiyajale ?, goyamA! lavaNe NaM samudde ussiodae, no patthaDodae, khubhiyajale, no akhubhiyajale, etto ADhattaM jahA jIvAbhigame jAva se teNa. goyamA ! bAhirayA NaM dIvamamuddA punnA punnappamANA volaTTamANA bosahamANA samabharaghaDattAe ciTThati saMThANao egavihivihANA vittharao aNegavihivihANA duguNAduguNappamANao jAva assi tiriyaloe / / 512 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 vyAkhyAprajJaptiH | abhayadevIyA vRttiH // 513 // | asaMkhejA dIvasamuddA sayaMbhuramaNapajavasANA pannattA samaNAuso ! / dIvasamuddA NaM bhaMte ! kevatiyA nAmaghejehiM pannattA ?, goyanA ! jAvatiyA loe subhA nAmA subhA rUvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA phAsA | 6 zatake | evatiyA NaM dIvasamuddA nAmadhejehiM pannattA, evaM neyavvA subhA nAmA uddhAro pariNAmo savajIvA nnN| sevaM|4| Tra uddezaH 8 dvIpabhaMte ! sevaM bhaMte ! (sUtraM 250) // 6-8 // chaTThasayassa aTThamo uddeso saMmatto // | samudramAnaM 'lavaNe Na'mityAdi, 'usmiodae'tti 'ucchritodakaH' UrdhvavRddhigatajalaH, tadavRddhizca sAdhikaSoDazayojanasahasrANi A0281 I'patthaDodae'tti prastRtodakaH, samajala ityarthaH 'khubhiyajale'tti velAvazAta, velA ca mahApAtAlakalazagatavAyukSobhAditi, 'etto sU0250 ADhatta'mityAdi, itaH sUtrAdAra-dhaM tad yathA jIvAbhigame tathA'dhyetavyaM, taccedam-'jahA Na bhaMte ! lavaNasamudde ussiodae ya, no | patthaDodae,khubhiyajale,no akhabhiyajale, tahA NaM bAhiragA samuddA kiM ussiodagA ?, goyamA ! bAhiragA samuddA no ussiodagA, patthaDodagA, no khubhiyajalA, akhubhiyajalA, puNNA puNNappamANA volaTTamANA vosaTTamANA samabharaghaDatAe ciTThati / asthi NaM bhaMte ! | lavaNasamudde bahave orAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti ?, haMtA asthi / jahA NaM bhaMte ! lavaNe samudde bahave orAlA 5 tahA NaM bAhiresuvi samuddesu orAlA 51, no iNa? samaDhe, se keNakhUNa bhaMte ! evaM vuccai bAhiragA NaM samuddA punnA jAva ghaDatAe ciTThati ?, goyamA ! bAhiraesu NaM samuddesu bahave udagajoNIyA jIvA ya poggalA ya udagattAe bakkamati viukkamaMti cayaMti uvavajjaMti' zeSaM tu likhitamevAsti, vyaktaM cedamiti / 'saMThANao' ityAdi, ekena 'vidhinA prakAreNa cakravAlalakSaNena vidhAna-svarUpasya 11513 // karaNaM yeSAM te ekavidhavidhAnAH, vistArato'nekavidhavidhAnAH, kutaH 1, ityAha-'duguNe'tyAdi, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'pavittha bajayI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA abhayadevIyA vRttiH // 514 // 6 zatake udezaH8 dvIpasamudramAnaM sU0250 ramANA 2 bahuuppalapaumakumuyanaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIyamahApuMDarIyasatapattasahassapattakesaraphullovaiyA' utpalAdInAM kezaraiH phullaizcopa- 12 | petA ityarthaH 'unbhAsamANavIiya'tti, (avabhAsamAnavIcayaH sAmAnyavAtasya sarvatra bhAvAt pAtAlakalazAnAmanyatrAbhAve'pi nAsaM| gatirvIcInAM) 'subhA nAma'tti svastikazrIvatsAdIni 'subhA rUvatti zuklapItAdIni devAdIni vA 'subhA gaMdhati surabhigandhabhedAH | gandhavanto vA karpUrAdayaH 'subhA rasa'ti madhurAdayaH rasavanto vA zarkarAdayaH 'subhA phAsa'tti mRduprabhRtayaH sparzavanto vA navanItAdayaH 'evaM neyavvA subhA nAma'tti evamiti-dvIpasamudrAbhidhAyakatayA netavyAni zubhanAmAni pUrvoktAni, tathA 'uddhArotti dvIpasamudrapUddhAro netavyaH, sa caivam-'dIvasamuddA NaM bhaMte ! kevaiyA uddhArasamaeNaM pannattA, goyamA! jAvaiyA aDDhAijANaM uddhAra| sAgarovamANaM uddhArasamayA evaiyA dIvasamuddA uddhArasamaeNaM pannattA' yenaikaikena samayena ekaikaM vAlAgramudbhiyate'sAvuddhArasamayo'tastena / | tathA 'pariNAmotti pariNAmo netavyo dvIpasamudreSu, sa caivam-dIvasamuddA NaM bhaMte ! kiM puDhavIpariNAmA AupariNAdhA jIvapariNAmA | poggalapariNAmA?, goyamA! puDhavIpariNAmAvi AupariNAmAvi jIvapariNAmAvi poggalapariNAmAvI' tyAdi / tathA 'savvajIvANaM'ti sarvajIvAnAM dvIpasamudrapUtpAdo netavyaH, sa caivam -'dIvasamuddesu NaM bhaMte ! savve pANA 4 puDhavikAiyattAe jAva tasakAiyattAe ubavannapuvA !, haMtA goyamA ! asaI aduvA aNaMtakhuttotti // SaSThazate'STamoddezakaH // 6-7 // 514 // dvIpAdiSu jIvAH pRthivyAditvenotpannapUrvA ityaSTamoddezake uktaM, navame tUtpAdasya karmabandhapUrvakatvAdasAveva prarUpyata ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 6 zatake uddezaH9 pra0A0282 karmaprakRti| bandhaH sU0251 jIveNaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM baMdhamANe kati kammappagaDIo baMdhati ?. goyamA! sattavihabaMdhae vA vyAkhyA aTTavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA, baMdhuheso pannavaNAe neyamvo // (sUtraM 251) // prajJaptiH abhayadevI 'jIve 'mityAdi, 'sattavihabaMdhae' AyuravandhakAle 'aTThavihabaMdhae'tti AyubandhakAle 'chavihabaMdhae'tti sUkSmasamparAyA prattiH yAvasthAyAM mohAyuporabandhakatvAt / 'baMdhudeso'ityAdi, bandhoddezakaH prajJApanAyAH sambandhI caturviMzatitamapadAtmakotra sthAne 'netavyaH' adhyetavyaH, sa cAyam-'nerahae NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANe kai kammapagaDIo baMdhaDa 1. goyamA ! addhvih||55|| | baMdhage vA sattavihabaMdhage vA evaM jAva vemANie, navaraM maNusse jahA jIve ityAdi // jIvAdhikAraddevajIvamadhikRtyAha deve NaM bhaMte ! mahiDDhIe jAva mahANubhAe bAhirae poggale apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viuvvibhattae 1, goyamA! no tiNaDhe0 / deveNaM bhaMte ! bAhirae poggale pariyAittA pabhU, hatA pabhU. se NaM bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittAviuvvati tatthagae poggale pariyAittA vikubvati annatthagae poggale pariyAittA viuvvati ? goyamA ! no ihagae poggale pariyAittA viuvvati, tatthagae poggale pariyAittA bikuvati, no annatthagae poggale pariyAittA viuvvati, evaM eeNaM gameNaM jAva egavannaM egarUvaM 1 egavaNaM aNegarUvaM 2 aNegavannaM egarUvaM 3 aNegavannaM aNega dArUvaM 4 caubhaMgo / deve NaM bhaMte ! mahiDDIe jAva mahANubhAge bAhirae poggale apariyAittA pabhU kAlayaM poggalaM nIlagapoggalattAe pariNA %AAAAAA % paMcavarNanA bhAMgA10| rasanA 10 12 ] gaMdhano sparzanA / evaM 25 A ||515 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA battiH // 516 // | mettae nIlagaM poggalaM vA kAlagapoggalattAe pariNAmettae ?, goyamA ! no tiNaDhe samaDhe, pariyAittA pabhU / / se NaM bhaMte! kiM ihagae poggale taM ceva navaraM pariNAmetitti bhANiyabvaM, evaM kAlagapoggalaM 6 zatake lohiyapoggalattAe, evaM kAlaeNaM jAva sukillaM, evaM NIlaeNa jAva sukillaM, evaM lohiyapoggalaM jAva suki uddezaH 8 vikurvaNalattAe, evaM hAliddaeNaM jAva sukkilaM, taMjahA evaM eyAe parivADIe gaMdharasaphAsa. kakkhaDaphAsapoggalaM pariNamau mauyaphAsapoggalattAe 2 evaM do do garuyalahuya 2 sIyausiNa 2 giddhalukkha 2, vannAi savvattha pariNAmei, sU0252 | AlAvagA ya do do poggale apariyAittA pariyAittA // (sUtraM 252 ) // 'deve Na'mityAdi, 'egavannaMti kAlAyekavarNam 'ekarUpam' ekavidhAkAraM svazarIrAdi, 'ihagae'tti prajJApakApekSayA ihagatAn prajJApakapratyakSAsannakSetrasthitAnityarthaH 'tatthagae'tti devaH kila prAyo devasthAna eva vartata iti tatragatAna-devalokAdigatAn 'aNNatthagae'tti prajJApakakSetrAddevasthAnAccAparatrasthitAn, tatra ca svasthAna eva prAyo vikurvante yataH kRtottaravaikriyarUpa eva prAyo-13 'nyatra gacchatIti no ihagatAn pudgalAn paryAdAya ityAdyuktamiti / 'kAlayaM poggalaM nIlapoggalattAe'ityAdau kAlanIlalohitahAridrazuklalakSaNAnAM paJcAnAM varNANAM daza dvikasaMyogasUtrANyadhyeyAni 'evaM eyAe parivADIe gaMdharasaphAsa'tti iha surabhidurabhilakSaNagandhadvayasyaikameva, tiktakaTukaSAyAmlamadhurarasalakSaNAnAM paJcAnAM rasAnAM daza dvikasaMyogasUtrANyadhyeyAni, aSTAnAM ca sparzAnAM catvAri sUtrANi, parasparaviruddhena karkazamRdvAdinA dvayenaikaikamUtraniSpAdanAditi // devAdhikArAdidamAha___ avisuddhalese NaM bhaMte ! deve asamohaeNaM appANaeNaM avisuddhalesaM devaM deviM annayaraM jANati pAsati 11 AAAAAAAAACH 51 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 517 // A0283 |6 zatake uddezaH 9 vizuddhalezyAdi jJAnaM sU0253 7 No tiNaTTe samajhe, evaM avisuddhalese asamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM 3, 2 / avisuddhalese samohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3,3 / avisuddhalese deve samohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM 3, 4 / avisuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3, 5 / avisuddhalese samohayA0 visuddhalesaM devaM 3, |6 // visuddhalese asamo0 avisuddhalesaM devaM 3,1 / visuddhalese asamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, 2 / visuddhalese NaM bhaMte! deve samohaeNaM avisuddhalesaM devaM 3 jANai0, haMtA jANai0, evaM visuddha. samo0 visuddhalesaM devaM 3 jANai ?, haMtA jANai 4 / visuddhalese mamohayAsamohaeNaM avisuddhalesaM devaM 3, 5 / visuddhalese samohayAmamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, 6 / evaM heDillaehiM ahahiM na jANai na pAsai, uvarillaehiM cauhiM jANai pAsai / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // (sUtra 253 ) chaTThasae navamI uddeso saMmatso // 6-9 // 'avisuddhe'tyAdi, 'avisuddhalese NaM'ti avizuddhale zyo-vibhaGgajJAno devaH 'asamohaeNaM appANeNati anupayuktenAtmanA, ihAvizuddhalezyaH 1 asamavahatAtmA devaH 2 avisuddhalezyaM devAdikam 3 ityasya padatrayasya dvAdaza vikalpA bhavanti, tadyathA 'avimuddhalese NaM deve asamohaeNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM 3 jANai pAsai ?, no iNaDhe samaDhe' ityeko vikalpaH 1 / 'avisuddhalese asamohaeNaM vimuddhalesaM devaM 3 no iNaDhe samaDhe iti dvitIyaH 2 / avimuddhalese samohaeNaM avimuddhalesaM devaM0 no iNa? samaTTe' iti tRtIyaH 3 / 'avisuddhalese samohaeNaM visuddhalesaM devaM0, no iNaDhe samaDe'iti caturthaH 4 / 'avisuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM , No iNaDhe samaDe' iti paJcamaH 5 / 'avisuddhalese samohayAsamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, no -1 // 517 // -04-96 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 518 // iNaDhe samaDhe'iti SaSThaH 6 / 'visuddhalese asamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3 no iNaDhe samadRtti saptamaH 7 / visuddhalese asamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3,no iNaDhe samaDhe'tti aSTamaH 8 / etairaSTabhirvikalpairna jAnAti, tatra panirmithyAdRSTitvAt dvAbhyAM tvanupayuktatvAditi / 'visuddhalese samohaeNaM avisuddhalesaM devaM 3 jANai?, haMtA jANai'iti navamaH 9|'visuddhlese samohaeNaM visuddhalesaM devaM 3 jANai 1, haMtA jANaI'iti dazamaH 10 / visuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3 jANai 21, haMtA jANaitti ekAdazaH 11 / 'visuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM 3 jANai 2tti dvAdazaH 12 / ebhiH punazcaturbhirvikalpaiH | samyagdRSTitvAdupayuktatvAnupayuktatvAcca jAnAti, upayogAnupayogapakSe upayogAMzasya samyagjJAnahetutvAditi / etadevAha-evaM heDi. llehiM' ityAdi, vAcanAntare tu sarvamevedaM sAkSAd dRzyata iti // SaSThazate navamoddezakaH // 6-9 // 6 zatake udezaH9 sukhaduHkhAdya nupadarzanaM mU0 253 prAgavizuddhalezyasya jJAnAbhAva uktaH, atha dazamoddezake'pi tameva darzayannidamAha annautthiyA NaM bhaMte ! evamAikkhaMti jAva parUveMti jAvatiyA rAyagihe nayare jIvA evaiyANaM jIvANaM |no cakiyA kei suhaM vA duhaM vA jAva kolaTThigamAyamavi nipphAvamAyamavi kalamamAyamavi mAsamAyamapi | muggamAyamavi jUyAmAyamavi likkhAmAyamavi abhinivahettA uvvadaMsittae, se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, goyamA ! jannaM te annautthiyA evamAikkhaMti jAva micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi-savvaloe'vi ya NaM savvajIvANaM No cakkiyA koI suhaM vA taM ceva jAva uvdNsitte| sekeNadveNaM, goyamA ! 518 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 519 // --% ayannaM jaMbuddIve 2 jAva visesAhie parikkheveNaM pannatte, deve NaM mahiDdIe jAva mahANubhAge egaM mahaM savile vaNaM gaMdhasamuggagaM gahAya taM avaddAleti taM avaddAlettA jAva iNAmeva kaTTu kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 tIhiM accha rAnivAehiM tisattakhutto aNupariyadvittANaM havamAgacchejA, se nUNaM goyamA ! se kevalakappe jaMbuddIve 2 tehiM ghANapoggalehiM phuDe ?, haMtA phuDe, cakiyA NaM goyamA ! keti tesiM ghANapoggalANaM kolaTThiyAmAyamavi jAva uvattiya 1, No tiTThe samaTThe, se teNaTTeNaM jAva uvadaMsettae / (sUtraM 254 ) // 'annautthI' tyAdi, 'no cakkiya'tti na zaknuyAt 'jAva kolaTThiyamAyamavi'tti AstAM bahu bahutaraM vA yAvat kubalAsthikamAtramapi tatra kubalAsthikaM badarakulakaH 'niSkAva'tti vallaH 'kala'tti kalAyaH 'jaya'tti yUkA 'ayanna' mityAdidRSTAntopanayaH, evaM yathA gandhapudgalAnAmatisUkSmatvenAmUrttakalpatvAt kubalAsthikamAtrAdikaM na darzayituM zakyate evaM sarvajIvAnAM sukhasya duHkhasya ceti || jIvAdhikArAdevedamAha jIve NaM bhaMte! jIve 2 jIve ?, goyamA ! jIce tAva niyamA jIve, jIvevi niyamA jIve / jIve NaM bhaMte ! neraie neraie jIve ?, goyamA ! neraie tAva niyamA jIve, jIve puNa siya neraie siya aneraie, jIve NaM bhaMte ! asurakumAre asurakumAre jIve ?, goyamA ! asurakumAre tAva niyamA jIve, jIve puNa siya asurakumAre siya No asurakumAre, evaM daMDao bhANiyavvo jAva vaimANiyANaM / jIvati bhaMte ! jIve jIve jIvati ?, goyamA ! jIvati tAva niyamA jIve, jItre puNa siya jIvati siya no jIvati jIvati bhaMte ! neraie 2 jIvati ?, | pra0A0284 6 zatake uddezaH 10 sukhaduHkhAdya nupadarzanaM sU0 254 // 519 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 520 // goyamA ! neraie tAtha niyamA jIvati 2 puNa siya neraie siya aneraie, evaM daMDao neyavvo jAva vemANiyANaM / bhavasiddhIe NaM bhaMte ! neraie 2 bhavasiddhIe ?, goyamA ! bhavasiddhIe siya neraie siya aneraie, neraie'viya siya bhavasiddhIe siya abhavasiddhIe, evaM daMDao jAva vemANiyANaM || (sUtraM 255 ) / 'jIve NaM bhaMte! jIve jIve jIve ?', iha ekena jIvazabdena jIva eva gRhyate, dvitIyena ca caitanyamityataH praznaH, uttaraM punarjIva caitanyayoH paraspareNAvinA bhUtatvAjjIvazcaitanyameva caitanyamapi jIva evetyevamarthamavagantavyaM, nArakAdiSu padeSu punarjIvatvamavyabhicAri, jIveSu tu nArakAditvaM vyabhicArItyata Aha- 'jIve NaM bhaMte / neraie' ityAdi / jIvAdhikArAdevAha - jIvati bhaMte ! jIve jIve jIvai'tti, jIvati - prANAn dhArayati yaH sa jIvaH uta yo jIvaH sa jIvati 1 iti praznaH, uttaraM tu yo jIvati sa tAvaniyamAjjIvaH, ajIvasyAyuH karmmAbhAvena jIvanAbhAvAt, jIvastu syAjjIvati syAnna jIvati, siddhasya jIvanAbhAvAditi, nArakAdistu niyamAjjIvati, saMsAriNaH sarvasya prANadhAraNadharmakatvAt, jIvatIti punaH syAnnArakAdiH syAdanArakAdiriti, prANadhAraNasya sarveSAM sadbhAvAditi // jIvAdhikArAttadgatAmevAnya tIrthika vaktavyatAmAha annautthiyA NaM bhaMte ! evamAikkhati jAva parUveMti evaM khalu sacve pANA bhUyA jIvA sattA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti, se kahameyaM bhaMte ! evaM 1, goyamA ! jannaM te annautthiyA jAva micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva parUvemi atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti, Ahacca sAyaM, atthegatiyA pANA bhUyA jIvA sattA egaMtasAyaM veyaNaM veyaMti, Ahaba assAyaM veyarNa veyaMti, atthe 6 zatake uddezaH 10 jIvajIvAdigatapratyA gatAdi sU0 255 // 520 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH ||521 // gaiyA pANA bhUyA jIvA sattA bemAyAe veyaNaM veyaMti, Ahaca sAyamasAyaM / se keNadveNaM0 ?, goyamA ! neraiyA etadukkha veyaNaM veyaMti [ Ahacca sAyamasAyaM] Ahaca sAyaM bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiyA egaMtasAyaM vedaNaM veyaMti, Ahaca asAyaM, puDhavikAiyA jAva maNussA bemAyAe veyaNaM veyaMti, Ahacca sAyamasAyaM, se teNadveNaM0 // ( sU 256 ) // 'anna utthiyA' ityAdi, 'Ahacca sAyaMti kadAcitsAtAM vedanAM, kathamiti ceducyate-" uvavAraNa va sAyaM nerahao devakamNA vAvi" / "Ahaca asAyaMti devA AhananapriyaviprayogAdiSvasAtAM vedanAM vedayantIti, 'vemAyAe 'ti vividhayA mAtrayA, kadAcitsAtAM kadAcidasAtAmityarthaH // jIvAdhikArAdevedamAha neraiyANaM bhaMte! je poggale attamAyAe AhAreti te kiM AyasarIrakhettogADhe poggale attamAyAe AhAreMti aNatarakhettogADhe poggale attamAyAe AhAreMti paraMparakhettogADhe poggale attanAyAe AhAraMti ?, goyamA ! AyasarIrakhettogADhe poggale attamAyAe AhAreMti, no aNatarakhettogADhe poggale attamAyAe AhAreMti, no paraMparakhettogADhe0 jahA neraiyA tahA jAtra bemANigANaM daMDao / ( sUtra 257 ) kevalI NaM bhaMte ! AyANehiM jANati pAsati ?, goyamA ! no tiNaTTe0 / se keNadveNaM ?, goyamA ! kevalI NaM puracchimeNaM miyaMpi jANai amiyaMpi jANai jAva nivvuDe daMsaNe kevalissa, se teNaTTeNaM0 gAhA-jIvANa suhaM dukkhaM jIve jIvati taheva bhaviyA ya / etadukkhaveyaNa attamAyA ya kevalI // 52 // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! ( 258 ) / / 6 zatake uddezaH 10 sAtAdipudgalAdAnA dAnAni sU0 256 257-258 // 521 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 522 // // 6-10 // cha8 sayaM samattaM // 6 // / 'neraiyA NamityAdi, 'attamAyAe'tti AtmanA AdAya-gRhItvetyarthaH 'AyasarIrakhettogADhe'tti svazarIrakSetre'vasthitAnityarthaH 'aNaMtarakhettogADhetti AtmazarIrAvagAhakSetrApekSayA yadanantaraM kSetraM tatrAvagADhAnityarthaH, 'paraMparakhettogADhe'tti | AtmakSetrAnantarakSetrAdyatparaM kSetraM tatrAvagADhAnityarthaH // 'attamAyAe'ityuktamata AdAnasAdharmyAt 'kevalI Na'mityAdi sUtraM, tatra ca 'AyANehiMti indriyaiH| dazamoddezakArthasaGgrahAya gAthA-'jIvANa'mityAdi gatArthaH // SaSThazate dazamoddezakaH // 6-10 // pratItya bhedaM kila nAlikeraM, SaSThaM zataM maNmatidantabhaJji / tathA'pi vidvatsabhasacchilAyAM, niyojya nItaM svaparopayogam // 1 // 6 zatake | uddezaH10 sAtAdipudgalAdAnAdAnAni mA0286 sU0256 257-258 SAM] [] [I] MIN Ammami II II amirmiNIMD] [nlim maniml I nityum][IMIM Imay ||iti candrakulIna zrImadabhayadevAcAryavihitayA vRttyA yute zrIbhagavatIsatre SaSThaM zataM vivaraNataH samAptam / am tumihintention Content, (amortecedornixum) Comununua (Cuitlamido, inqITORI ORITION) Tuntemno me 1.522 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 523 // // atha saptamazatakam // vyAkhyAtaM jIvAdyarthapratipAdanaparaM SaSTha zatam, atha jIvAdyarthapratipAdana parameva saptamazataM vyAkhyAyate, tatra cAdAvevodezakArthasaGgrahagAthA - AhAra 1 virati 2 thAvara 3 jIvA 4 pakkhI 5 ya Au 6 aNagAre 7 / chaumattha 8 asaMvuDa 9 annautthi 10 dasa sattamaMmi sae // 53 // 'AhAre' tyAdi, tatra 'AhAra'tti AhArakAnAhAraka vaktavyatArthaH prathamaH 1' viraha 'ti pratyAkhyAnArthe dvitIyaH 2 'dhAvara'tti vanaspativaktavyatArthastRtIyaH 3'jIva'ti saMsArijIvaprajJApanArthazcaturthaH 4 'pakkhI ya'tti khacarajIvayonivaktavyatArthaH pazcamaH // 'Au'ti AyuSkavaktavyatArthaH SaSThaH 6 'aNagAra'ti anagAravaktavyatArthaH saptamaH 7 'chaumattha'tti chadmasthamanuSyavaktavyatArtho'STamaH 8 ' asaMbuDa 'ti asaMvRtAna gAravaktavyatAtha navamaH 9 'annautthiya'tti kAlodAyiprabhRtiparatIrthika vaktavyatAthoM dazama 10 iti // te kANaM teNaM samaraNaM jAva evaM vadAsI-jIve gaM bhaMte ! kaM samayamaNAhArae bhavai ?, goyamA ! paDhame samae siya AhArae siya aNAhArae bitie samae siya AhArae siya aNAhArae tatie samae siya AhArae siya aNAhArae, cautthe samae niyamA AhArae, evaM daMDao, jIvA ya egiMdiyA ya cautthe samae, | sesA tatie samae // jIve NaM bhaMte / kaM samayaM savvappAhArae bhavati ?, goyamA ! paDhamasamayovavannae vA caramasamae bhavatthe vA ettha NaM jIve NaM savvaSpAhArae bhavai, daMDao bhANiyavvo jAva vaimANiyANaM // ( 259 ) // 7 zatake udezaH 1 anAhArA pAhArAdi sU0 259 // 523 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 524 // 'kaM samayaM aNAhArae'ti parabhavaM gacchan kasmin samaye'nAhArako bhavati 1 iti praznaH, uttaraM tu yadA jIva RjugatyotpAdasthAnaM gacchati tadA parabhavAyuSaH prathama eva samaye AhArako bhavati, yadA tu vigrahagatyA gacchati tadA prathamasamaye vakre'nAhArako bhavati, utpattisthAnAnavAptau tadAharaNIyapudgalAnAmabhAvAd, ata Aha- 'paDhame samae siya AhArae siya aNAhArae'ci, tathA yadaikena vakreNa dvAbhyAM samayAbhyAmutpadyate tadA prathame'nAhArako dvitIye tvAhArakaH, yadA tu vakradvayena tribhiH samayairutpadyate tadA prathame dvitIye cAnAhAraka ityata Aha- 'bIyasamaye siya AhArae siya aNAhArae'ci, tathA yadA vakradvayena tribhiH samayairutpadyate tadA''dyayoranAhArakastRtIye svAhArakaH, yadA tu vakratrayeNa caturbhiH samayairutpadyate tadA''ye samayatraye'nAhArakacaturthe tu niyamAdAhAraka itikRtvA 'taie mamae siya' ityAdyuktaM, vakratrayaM cetthaM bhavati - nAkhyA bahirvidigbhyavasthitasya sato yasyAdholokAdUrdhvaloke utpAdo nADyA bahireva dizi bhavati so'vazyamekena samayena vizreNitaH samazreNIM pratipadyate, dvitIyena nADIM pravizati, tRtIyenordhvalokaM gacchati, caturthena lokanADIto nirgatyotpattisthAne utpadyate, iha cAye samayatraye vakratrayamavagantavyaM, samazreNyaiva gamanAt, anyetvAhuH - vakracatuSTayamapi saMbhavati, yadA hi vidizo vidizyevotpadyate, tatra samayatrayaM prAgvat, caturthe samaye tu nADIto / pra0A0287 nirgatya samazreNiM pratipadyate, paJcamena tUtpattisthAnaM prApnoti, tatra cAdhe samayacatuSTaye vakracatuSTayaM syAt, tatra cAnAhAraka iti, idaM ca sUtre na darzitaM, prAyeNetthamanutpateriti / 'evaM daMDao'ti amunA'bhilApena caturviMzatidaNDako vAcyaH, tatra ca jIvapade ekendriyapadeSu ca pUrvoktabhAvanayaiva caturthe samaye niyamAdAhAraka iti vAcyaM, zeSeSu tRtIyasamaye niyamAdAhAraka iti, tatra yo nArakAdivasa seSvevotpadyate tasya nADyA bahistAdAgamanaM gamanaM ca nAstIti tRtIyasamaye niyamAdAhArakatvaM, tathAhi - yo matsyAdirbharatasya 7 zatakeM uddezaH 1 anAhArA lpAhArAdi sU0 259 // 524 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 525 // pUrvabhAgAdevatapazcimabhAgasyAdho nara ke pratpadyate sa ekena mamayena bharatasya pUrvabhAgAtpazcima bhAgaM yAti dvitIyena tu tata aivatapazcima | bhAgaM tatastRtIyena narakamiti, atra cAyayoranAhArakastRtIye tvAhArakaH, etadeva darzayati-'jIvA egidiyA ya cautthe samaye, | 7 zatake sesA taiyamamae'tti / / 'kaM samayaM mayappAhArae'tti kasmin samaye sarvAlpaH-sarvathA stoko na yasmAdanyaH stokataro'sti | uddezaH1 lokasaMsthAna | sa AhAro yasya sa sarvAlpAhAraH sa eva sarvAlpAhArakaH, paDhamamamayovavannae'tti prathamaH samaya utpannasya prathamo vA samayo yatra tat | prathamasamayaM tadutpanna-utpattiryasya sa tathA, utpatteH prathamasamaya ityarthaH, tadA''hAragrahaNahetoH zarIrasyAlpatvAtsarvAlpAhAratA bhavatIti, 'caramasamayabhavatthe vatti caramasamaye bhavasya-jIvitasya tiSThati yaH sa tathA,AyuSazcaramasamaya ityarthaH,tadAnI pradezAnAM saMhRtatvenAlpeSu sU0260 zarIrAvayaveSu sthitatvAtsarvAlpAhArateti // anAhArakatvaM ca jIvAnAM vizeSato lokasaMsthAnavazAdbhavatIti lokaprarUpaNamUtram-- kiMsaMThie NaM bhaMte! loe pannatta?; goyamA! supaiTTagasaMThie loe pannatte. heTThA vicchinne jAva upipa uDDhaMmuI| gAgArasaMThie, taMsiM ca NaM sAsayaMsi logaMsi hehA vicchinnaMsi jAva uppiM uDDemuiMgAgArasaMThiyaMsi uppanna-18 nANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI jIvevi jANai pAsai ajIvevi jANai pAsai tao pacchA sijjhati | jAva aMtaM karei / / (sUtraM 260) // 'supaigasaMThie'ci supratiSThakaM zarayantrakaM, tacceha uparisthApitakalazAdikaM grAhya, tathAvidhenaiva lokasAdRzyopapatteriti, etasyaiva bhAvanArthamAha-'heTThA vicchinne' ityAdi, yAvatkaraNAt 'majjhe saMkhitte upi visAle ahe paliyaMkasaMThANasaMThie // 535 // majjhe varavayaraviggahie'tti dRzyaM, vyAkhyA cAsya praagvditi|| anantaraM lokasvarUpamuktaM, tatra ca yatkevalI karoti taddarzayannAha kama-CASEARCRACCA * Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dhyAkhyA -94 prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 526 // 7 zatake uddezaH1 sAmAyikavratayoHkriyA dAnaphalaM sU0261 262-263 'taMsimityAdi, aMta kreiti| atra kriyoktA, atha tadvizeSameva zramaNopAsakasya darzayabAha samaNovAsagassa NaM bhaMte ! sAmAiyakaDassa samaNovAsae acchamANassa tassa NaM bhaMte! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajai ? saMparAiyA kiriyA kajaI ?, goyamA! samaNovAsayassa NaM sAmAiyakaDassa samaNovAsae acchamANassa AyA ahigaraNIbhavai, AyAhigaraNavattiya ca NaM tassa no IriyAvahiyA kiriyA kajai, saMparAiyA kiriyA kajai, se teNaTeNaM jAva saMparAiyA / / ( sUtraM 261) samaNovAsagassaNaM bhaMte ! puvAmeva tasapANasamAraMbhe paJcakkhAe bhavati, puDhavisamAraMbhe apaJcakkhAe bhavai, se ya puDhavi khaNamANe aNNayaraM tasaM pANaM vihiMsejjA se NaM bhaMte ! taM vayaM aticarati !, No tiNaDhe samaDhe, no khalu se tassa ativAyAe Au| iti / samaNovAsayassa NaM bhaMte ! puvAmeva vaNassaisamAraMbhe paccakkhAe, se ya puDhaviM khaNamANe annayarassa rukkhassa mUlaM chiMdejA se NaM bhaMte ! taM vayaM aticarati !, No tiNaDhe samaDhe, no khalu nassa aivAyAe AudRti (sUtraM 262) / samaNovAsae NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAi. meNaM paDilAbhamANe kiM lagabhai , goyamA! samaNovAsae NaM tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAmemANe tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA samAhiM uppAeti, samAhikArae NaM tameva samAhiM paDila bhai / samaNovAsae NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAbhemANe kiM cayati ?, goyamA! jIviyaM cayati duccayaM cayati dukkaraM kareti dullahaM lahai bohiM bujjhai tao pacchA sijjhati jAva aMtaM kareti (sUtraM 263) pra0A0288 2 5%*&+GC // 526 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 527 // | 7 zatake uddezaH1 sAmAyikavatayoHkriyA dAnaphalaM sU0 261 262-263 - %ARC-24 'samaNetyAdi, 'sAmAiyakaDasmati kRtasAmAyikasya, tathA 'zramaNopAzraye sAdhuvasatAvAsInasya-tiSThataH 'tassa Na'|nti yo yathArthastasya zramaNopAsakasyaiveti, kilAkRtasAmAyikasya tathA sAdhvAzraye'navatiSThamAnasya bhavati sAmparAyikI kriyA, vizeSaNadvayayoge punaryApathikI yuktA, niruddhakaSAyatvAdityAzaGkA, ato'yaM praznaH, uttaraM tu 'AyAhikaraNI bhavati tti AtmA-jIvaH adhikaraNAni-halazakaTAdIni kaSAyAzrayabhUtAni yasya santi so'dhikaraNI, tatazca 'AyAhikaraNavattiyaM ca NaM'ti Atmano'dhikaraNAni AtmAdhikaraNAni tAnyeva pratyayaH-kAraNaM yatra kriyAkaraNe tadAtmAdhikaraNapratyayaM sAmparAyikI kriyA kriyata iti yogaH // zramaNopAsakAdhikArAdeva 'samaNovAsage'tyAdi prakaraNam, tatra ca 'tasapANasamAraMbheti savadhaH 'no khalu se tassa ativAyAe AuTTaitti na khalu asau 'tasya' trasaprANasya 'atipAtAya'vadhAya 'Avartate' pravartate iti na saGkalpavadho'sau, saGkalpavadhAdeva ca nivRtto'sau, na caipa tasya saMpanna iti nAsAvaticarati vrataM, 'kiM cayaitti kiM dadAtItyarthaH, 'jIviyaM cayaitti jIvitamiva dadAti, annAdi dravyaM yacchan jIvitasyaiva tyAgaM karotItyarthaH, jIvitasyevAnnAdidavyasya dustyajatvAt, etadevAha-'duccayaM cayaitti dustyajametata, tyAgasya duSkaratvAt, etadevAha-dukaraM karotIti, athavA kiM tyajati-kiM virahayati ?, ucyate, jIvitamiva jIvitaM-karmaNo dIrghA sthiti 'duccayaMti duSTaM karmadravyasaJcayaM 'dukaraM ti duSkaramapUrvakaraNato granthibheda, tatazca 'dullaMbhaM labhaItti anivRttikaraNaM labhate, tatazca 'bohiM bujjhaiti 'bodhi' samyagdarzanaM 'vudhyate' anubhavati, iha ca zramaNopAsakaH sAdhUpAsanAmAtrakArI grAhyaH, tadapekSayavAsya mUtrArthasya ghaTamAnatvAt, 'tao paccha'tti tadanantaraM siddhathatItyAdi prAgvat, anyatrApyuktaM dAnavizeSasya | bodhiguNatvaM, yadAha-"aNukaMpa'kAmaNi jarabAlatave dANaviNae" tyAdi, tadyathA-"keI teNeva bhaveNa nivvuyA sabakammao mukkA / keI A4%A-CA // 527 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manissaMgayAe niraMgaNayAe pAe niraMgaNayAe gaipariNAma vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 528 // 7 zatake uddezaH 1 akarmaNo e A0289 sU0264 tuyaM nicchiDDe niruvahayAta taiyabhaveNaM sijjhimsaMti jiNasagAse // 1 // " ti // anantaramakarmatvamuktamato'karmasUtram asthi bhaMte ! akammassa gatI pannAyati ?, haMtA asthi // kahannaM bhaMte ! akammassa gatI pannAyati !, goyamA ! nissaMgayAe niraMgaNayAe gatipariNAmeNaM baMdhaNacheyaNayAe niraMdhaNayAe puvvapaogeNaM akammarasa | gatI pannattA // kahannaM bhaMte ! nissaMgayAe niraMgaNayAe gaipariNAmeNaM baMdhaNacheyaNayAe niraMdhaNayAe puvappaogeNaM akammasma gatI pannAyati ?, se jahAnAmae-keha purise sukaM tuMbaM nicchi niruvahayaMti ANupubbIe parikammemANe 2 danbhehi ya kusehi ya veDhei 2 aTThahiM maDiyAlevehi liMpai 2 uNhe dalayati bhUti 2 sukkaM samANaM atyAhamatAramaporisiyaMsi udagaMsi pakkhivejA, se nUNaM goyamA ! se tuMbe tesiM aTThaNhaM mahiyAlevANaM guruyattAe bhAriyattAe gurusaMbhAriyattAe salilatalamativaittA ahe dharaNitalapaihANe bhavai ?, haMtA bhavai, ahe NaM se tuMbe aTThaNhaM mahiyAlevANaM parikkhaeNaM dharaNitalamativaittA upi salilatalapaihANe bhavai 1.haMtA bhavai, evaM khalu goyamA ! nissaMgayAe niraMgaNayAe gaipariNAmeNaM akammassa gaI pannAyati / kahannaM bhaMte ! baMdhaNachedaNayAe akammassa gaI pannattA ?, goyamA ! se jahAnAmae-kalasiMbaliyAi vA muggasiMbaliyAi vA mAsasiMbaliyAi vA siMbalisiMbaliyAi vA eraMDamiMjiyAi vA uNhe dinA sukkA samANI phuDittA NaM egaMtamaMtaM gacchai, evaM khalu goyamA ! / kahannaM bhaMte ! niraMdhaNayAe akammassa gatI?, goyamA ! se jahAnAmae-dhUmassa iMdhaNavippamukkassa uDDhe vIsasAe nivvAghAeNaM, 528 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 529 // 7 zatake uddezaH1 akarmagatiH | sU0 264 gatI pavattati, evaM khalu goyamA! / kahanaM bhaMte! pucappaogeNaM akammassa gatI pannattA?, goyamA ! se jahAnAmae-kaMDassa kodaMDavippamukkassa lakkhAbhimuhI nivAghAeNaM gatI pavattaha, evaM khalu goyamA! nIsaMgayAe niraMgaNayAe jAva pubbappaogeNaM akammarasa gatI paNNattA / / (sUtra 264) // 'gaI paNNAya'ti gatiH prajJAyate abhyupagamyate itiyAvat 'nissaMgayAe'tti 'niHsaGgatayA'karmamalApagamena niraMgaNayAe'tti nIrAgatayA-mohApagamena 'gatipariNAmeNa ti gatisvabhAvatayA'lAbudranyasyeva 'baMdhaNaccheyaNayAe'tti karmabandhanacchedanena eraNDaphalasyeva 'nirindhaNatAe'tti karmendhanavimocanena dhUmasyeva 'puvvapaogeNaM'ti sakarmatAyAM gatipariNAmavacvena bANasyeveti // etadeva vivRNvannAha-kahanna'mityAdi, 'niruvaya'ti vAtAyanupahataM 'danbhehi yati dabhaiH samalaiH 'kusehi yatti kuzaH-dabhaireva chinnamalaiH 'bhUI bhUi'nti bhUyo bhUyaH 'atthAhe'tyAdi, iha makArau prAkRtaprabhavAvataH astAghe'ta evAtAre'ta eva 'apauruSeye' apuruSapramANe 'kalasiMbaliyAi vA' kalAyAbhidhAnadhAnyaphalikA 'siMbali'tti vRkSavizeSaH 'eraMDamiMjiyA' eraNDaphalam 'egaMtamaMta gacchai'tti eka ityevamanto-nizcayo yatrAsAvekAnta eka ityarthaH atastamanta-bhUbhAgaM gacchati, iha ca bIjasya gamane'pi [yat] kalAyasiMbalikAderiti yaduktaM tattayorabhedopacArAditi, 'uDDhavIsasAe'tti Urdhva 'visrasayA' svabhAvena 'nivvAghAeNaM'ti kaTAdyAcchAdanAbhAvAt // akarmaNo vaktavyatoktA, athAkarmaviparyayabhUtasya sa karmaNo vaktavyatAmAha dukkhI bhaMte ! dukkheNaM phuDe adukkhI dukkheNaM phuDe ?, goyamA ! dukkhI dukkheNaM phuDe, no adukkhI du. kkheNaM phuDe / dukkhI NaM bhaMte ! neratie dukkheNa phuDe adukkhI neratie dukkheNaM phuDe ?, goyamA! dukkhI nera | // 529 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyAM attiH // 530 // | iparzAdi ie dukkheNaM phuDe, no adukkhI neratie dukkheNaM phuDe, evaM daMDao jAva vemANiyANaM, evaM paMca daMDagA neyavvA, |dukkhI dukkheNaM phuDe 1 dukkhI dukkhaM pariyAyai 2 dukkhI dukkha udIrei 3 dukkhI dukkhaM vedeti 4 dukkhI | 7 zatake | dukkhaM nijareti 5 // (sUtraM 265) // uddezaH1 | 'dukkhI bhaMte ! dukkheNaM phuDe ti duHkhanimittatvAt dukha-karma tadvAn jIvo duHkhI bhadanta ! duHkhena-duHkhahetutvAt karmaNA duHkhiduHkha pra0A0290 | spRSTo-baddhaH 'no adukkhI 'tyAdi, 'no' naiva aduHkhI-akarmA duHkhena spRSTaH, siddhasyApi tatprasaGgAditi, 'evaM paMca daMDagA |Neyavva'tti 'evam' ityanantaroktAmilApena paJca daNDakA netavyAH, tatra duHkhI duHkhena spRSTa ityeka ukta eva 1, 'dukkhI dukkhaM sU0265 pariyAyaI ti dvitIyaH, tatra 'duHkhI' karmavAn 'dukhaM karma 'paryAdadAti' sAmastyenopAdatte, nidhattAdi karotItyarthaH 2, 'udIrei'|ti tRtIyaH 3, 'veeiti caturthaH 4, 'nijareiti paJcamaH 5, udIraNavedananirjaraNAni tu vyAkhyAtAni prAgiti // karmabandhAdhikArAtkarmabandhacintAnvitamanagArasUtraM, anagArAdhikArAcca tatpAnakabhojanamUtrANi aNagArassa NaM bhaMte ! aNAuttaM gacchamANassa vA ciTThamANassa vA nisiyamANassa(vA) tuyamANasa vA aNAuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM geNhamANassa vA nikkhivamANassa vA tassa NaM bhaMte ! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajjai ? saMparAiyA kiriyA kajaha, gono IriyAvahiyA kiriyA kajati, saMparAiyA 4 | kiriyA kajati / se keNaTeNaM0 ?, goyamA! jassa NaM kohamANamAyAlomA vocchinnA bhavaMti tassa NaM // 530 // IriyAvahiyA kiriyA kajai, no saMparAiyA kiriyA kanjai, jassa NaM kohamANamAyAlobhA avocchinnA bhavaMti Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 53 // 4%3AGAR%25A tassa NaM saMparAyakiriyA kajai, no IriyAvahiyA, ahAsuttaM rIyamANassa IriyAvahiyA kiriyA kajai, ussuttaM rIyamANassa saMparAiyA kiriyA kajai, se NaM ussuttameva riyati, se tennttennN0|| (sUtraM 266) aha bhaMte! saiMgAlassa sadhUmassa saMjoyaNAdosaduTThassa pANabhoyaNassa ke aTTe paNNatte ?, goyamA ! je NaM niggaMthe vA niggaMdhI vA phAsuesaNijjaM asaNapANa 4 paDigAhittA mucchie giddhe gaDhie ajjhovavanne AhAraM AhAreti esa NaM goyamA! maiMgAle pANabhoyaNe, jeNaM niggaMthe vA nigaMdhI yA phAsuesaNijnaM amaNapANa 4 paDigAhittA mahayA 2 appattiyakohakilAma karemANe AhAramAhArei esa NaM goyamA! sadhUme pANabhoyaNe, je NaM nigaMthe vA 2 jAva paDigAhettA guNuppAyaNaheuM annadabveNa saddhiM saMjoettA AhAramAhArei esa NaM goyamA ! saMjoyaNAdosaduDhe pANabhoyaNe, esa NaM goyamA ! saiMgAlassa sadhUmassa saMjoyaNAdosaduhassa pANabhoyaNassa aDhe pannatte / aha bhaMte ! vItiMgAlassa vIyadhUmassa saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoyaNasma ke aTe pannatte ?, goyamA ! je NaM NiggaMtho vA jAva paDigAhettA amucchie jAva AhAreti esa gaM goyamA! vItiMgAle pANabhoyaNe, je NaM niggaMthe vA niggaMthI vA jAva paDigAhettA No mahayA appattiya jAva AhAreDa esa NaM goyamA! vIyadhame pANabhoyaNe, je NaM niggaMthe vA niggaMthI vA jAva paDigAhettA jahAladdhaM tahA AhAramAhArei ema | NaM goyamA ! saMjoyaNAdosavippamukke pANabhoyaNe, esa NaM goyamA! vItiMgAlasma vIyadhUmassa saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoyaNasta ahe pannattA(sUtraM267)aha bhaMte khettAtikaMtassa kAlAtikatassa maggAtikaMtassa pamANA 7 zatake uddezaH 1 anAyuktagamanasAMgAramArgAtikrAntAdi sU0266 267 // 532 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA 7zatake prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 532 // tikaMtassa pANabhoyaNassa ke aTTe pannattI, gojeNaMniggaMthe vA niggaMdhI vA phAsuesaNiNaM asaNaM4aNuggae sUrie paDiggAhittA uggae sarie AhAramAhAreti esa NaM goyamA ! khittAtikate pANabhoyaNe, je NaM niggaMtho vA 2 jAva sAimaM paDhamAe porisIe paDiggAhettA pacchima porisiM uvAyaNAvettA AhAraM AhArei esa NaM goyamA ! kAlAtikate pANabhoyaNe, je NaM niggaMtho vA 2 jAva sAimaM paDigAhittA paraM addhajoyaNa| merAe vIikkamAvaittA AhAramAhArei esa NaM goyamA! maggAtikaMte pANabhoyaNe, je NaM niggaMtho vA niggathI vA phAsuesaNijjaM jAva sAima paDigAhittA paraM battIsAe kukkuDiaMDagappamANamettANaM kavalANaM AhAramAhArei esa NaM goyamA ! pamANAikvaMte pANabhoyaNe, aTThakukkuDiaMDagappamANamette kavale AhAramAhAremANe a| pAhAre duvAlasakukkuDiaMDagappamANameta kavale AhAramAhAremANe avaDDhomoyariyA solasakukkuDiaMDagappamANamette kavale AhAramAhAremANe dubhAgappatte cauvvIsa kukkuDiaMDagappamANe jAva AhAramAhAremANe omo. darie battIsaM kukkuDiaMDagamette kavale AhAramAhAremANe pamANappatte, etto ekkeNavi gAseNaM UNagaM AhAramAddAremANe samaNe niggaMthe no pakAmarasabhoI iti vattavvaM siyA, esa NaM goyamA khettAtikaMtasta kAlAtikatassa maggAtikatassa pamANAtikaMtassa pANabhoyaNassa aTTe pannatte // (mUtraM 268) // tatra ca 'vocchinnetti anuditAH, 'saiMgAlassa'tti cAritrendhanamaGgAramiva yaH kati bhojanaviSayarAgAniH so'GgAra evocyate tena saha yadvarttate pAnakAdi tat sAGgAraM tasya 'sadhRmassati cAritrendhanadhUmahetutvAt dhUmo-dveSastena saha yatpAnakAdi tat uddezaH 1 anAyuktaga pra0A0291 4 manasAMgAra| mArgAti| kAntAdi mU0268 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 533 // 4 sadhUmaM ' saMjoyaNAdomaTThasma'ti saMyojanA- dra yasya guNavizeSArtha dravyAntareNa yojanaM saiva doSastena dRSTaM yattattathA tasya 'jeNaM'ti vibhaktipariNAmAdyamAhAramAhArayatIti sambandhaH 'mucchie'tti mohavAn doSAnabhijJatvAt' giddhe'tti tadvizeSAkAGgAvAn 'gaTTie'ti tadgatasnehatantubhiH saMdarbhitaH 'ajjho banne 'ti tadekAgratAM gataH 'AhAramAhAreiti bhojanaM karoti 'esa NaM'ti 'eSaH ' AhAraH sAGgAraM pAnabhojanaM, 'mahayA appattiyaM'ti mahadaprItikam - aprema konhakilAmaM ti krodhAtkkumaH- zarIrAyAsaH krodhakkamoDatastaM, 'guNuppAyaNaheDaM' ti ramavizeSotpAdanAyetyarthaH, 'bIiMgAlassa'ti vIto gato'GgAro- rAgo yasmAttadvItAGgAraM 'khettAikaMtassa' tti kSetra - sUryasambandhi tApakSetraM dinamityarthaH tadatikrAntaM yattat kSetrAtikrAntaM tasya 'kAlAitamma'tti kAlaM - divasasya praharatrayalakSaNamatikrAntaM kAlAtikrAntaM tasya, 'maggAiketassa'tti arddhayojanamatikrAntasya 'pamANAta rasa'tti dvAtriMzatkavalalakSaNaM pramANamatikrAntasya, 'uvAiNAvitta 'tti upAdApayya prApayyetyarthaH paraM 'addhajoyaNa merAe ti arddhayojanalakSaNamaryAdAyAH parata ityarthaH 'vItikamAvetta'tti vyatikramayya-nItvetyarthaH 'kukkuDiaMDagapamANamettANaM' ti kukkuTyaNDakasya yat pramANaM - mAnaM tat parimANaM - mAnaM yeSAM te tathA, athavA kukuTIva- kuTIramitra jIvasyAzrayatvAt kuTI - zarIraM kutsitA azuciprAyatvAt kuTI kukuTI tasyA aNDakamivANDakaM - udarapUrakatvAdAhAraH kukuTyaNDakaM tasya pramANato mAtrA - dvAtriMzattamAMzarUpA yeSAM te kukuTyaNDakapramANamAtrA atasteSAm, ayamabhiprAyaH - yAvAn yasya puruSasyAhArastasyAhArasya dvAtriMzattamo bhAgastatpuruSApekSayA kavalaH, idameva kavalamAnamAzritya prasiddha kavala catuHSaSTyAdimAnAhArasyApi puruSasya dvAtriMzatA kabalaiH pramANaprAptatopapannA syAt na hi svabhojanasyArddhaM bhuktavataH pramAprAtatvamupapadyate, prathamavyAkhyAnaM tu prAyikapakSApekSayA'vagantavyamiti / 'appAhAre'ti alpAhAraH sAdhurbhavatIti gamyam. 7 zatake uddezaH 1 vItAMgArA dyarthaH sU0 268 // 533 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 534 // athavA'STau kukkuTacaNDakapramANamAtrAn kavalAnAhAram 'AhArayati' kurvati sAdhau 'alpAhAraH' stokAhAraH caturthAMzarUpatvAttasya, evamuttaratrApi, 'AhAramANe' ityetatpadaM prathamaikavacanAntaM saptamyekavacanAntaM vA vyAkhyeyam / 'avaDDhomoyariyatti akmasya 7 zatake Unasyodarasya karaNamavamodarikA, apakRSTa kizcidUnamarddha yasyAM sA'pArddhA dvAtriMzatkavalApekSayA dvAdazAnAmapArddharUpatvAt apArkI | udezaH1 4 pra00292 cAsAvabamodarikA ceti samAsaH sA bhavatItyevaM saptamyantavyAkhyAnaM neyaM, prathamAntavyAkhyAnaM tu dharmAdharmiNorabhedAdapArDsavamaudarikaHzastrAtItAsAdhurbhavatItyevaM netavyaM, 'dubhAgappatte'tti dvibhAgaH-arddha tatprApto dvibhAgaprApta AhAro bhavatIti gamyaM, dvibhAgo vA prApto'neneti |4| dyaH dvibhAgaprAptaH sAdhurbhavatIti gamyam, 'omoyariyatti avamodarikA bhavati dharmadhamiNorabhedAdvA'vamodarikaH sAdhurbhavatIti gamyaM, sU0269 'pakAmarasabhoiti prakAma-atyartha rasAnAM-madhurAdibhedAnAM bhogI-bhoktA prakAmarasabhogIti // aha bhaMte ! satyAtIyassa sasthapariNAmiyassa esiyassa vesiyasa samudANiyassa pANabhoyaNassa ke ahe| pannatte ?, goyamA ! je NaM niggaMthe vA niggaMthI vA nikkhittasatthamusale vavagayamAlAvannagavilevaNe vavagayacuyacaiyacattadehaM jIvavippajaDhaM akayamakAriyamasaMkappiyamaNAhUyamakIyakaDamaNuddi navakoDIparisuddhaM dasadosaviSpamukkaM uggamuppAyaNesaNAsuparisuddhaM vItiMgAlaM bItadhUmaM saMjoyaNAdosavippamukaM asurasuraM acavacavaM a-15 duyamavilaMbiyaM aparisADI akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaM saMyamajAyAmAyAvattiya saMjamabhAravahaNaTTayAe bilamiva pannagabhUeNaM appANeNaM AhAramAhAreti esa NaM goyamA ! satthAtIyassa satyapariNAmiyassa jAva // 534 // pANabhoyaNassa ayamaDhe pannatte / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! ti||(suutr 269)|sattamasae paDhamo uddeso saMmatto 7-1 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA abhayadevIyA vRttiH // 535| AA-%% 'satthAtItassani zastrAd-agnyAderatItaM-uttIrNa zastrAtItam, evaMbhUtaM ca tathAvidhapRthukAdivadapariNatamapi syAdata Aha'satthapariNAmiyassa'tti varNAdInAmanyathAkaraNenAcittIkRtasyetyarthaH, anena prAmukatvamuktam, 'esiyasa'tti eSaNIyasya gaveSa- 7 zatake | NAvizuddhayA vA gaveSitasya 'vesiyasa'tti vizepeNa vividhairvA prakAraireSitaM-vyaSitaM grahaNaSaNAgrAsaiSaNAvizodhita tasya, athavA 8| uddezaH 1 vezo-muninepathyaM sa heturlAbhe yasya tadvaiSikam-AkAramAtradarzanAdavAptaM. na tvAvajanayA, anena punarutpAdanAdopApohamAha, 'sAmudA svAtItANiyassa'tti tatastato bhikSArUpasya, kiMbhUto nirgranthaH ? ityAha-nikkhittasatthamusale'tti tyaktakhaDgAdizastra muzalaH 'vavagaya 51 dharthaH sU0269 mAlAvannagavilevaNe'tti vyapagatapuSpamAlAcandanAnulepanA, svarUpavizeSaNe ceme, na tu vyavacchedArtha, nigranthAnAmevaMrUpatvAdeveti, 'vavagayacuyacaiyacattadehati vyapagatAH-svayaM pRthagbhUtA bhojyavastusaMbhavA AgantukA vA kramyAdayaH kayutA-mRtAH svata eva | parato vA'bhyavahAyavastvAtmakAH pRthivIkAthikAdayaH 'caiya'tti tyAjitA-bhojyadravyAta pRthakkAritA dAyakena 'catta'tti svayameva dAyakena tyaktA-bhakSyadavyAtpRthakkRtA 'dehA' abhedavivakSayA dehino yasmAt sa tathA tamAhAraM, vRddhavyAkhyA tu vyapagataH-oghata|zcetanAparyAyAdapetaH cyutaH-jIvavakriyAto bhraSTaH cyAvitaH-svataH evAyuSkakSayeNa bhraMzitaH tyaktadehaH--parityaktajIvasaMsargajanitAhAraprabhavopacayaH, tata eSAM kammadhArayo'tasta, kimuktaM bhavati ? ityAha-'jIvavijaDhaMti prAmukamityarthaH 'akayamakAriyamasaMkappiyamaNahayamakIyagaDamaNuTTi' akRtaM-sAdhvarthamanivartitaM dAyakena, evamakAritaM dAyakaneva, anena vizeSaNadvayenAnAdhAkArmaka | upAttaH 'asaGkalpitaM' svArtha saMskurvatA sAdhvarthatayA na saGkalpitam, anenApyanAdhAmika eva gRhItaH, svArthamArabdhasya sAdhvartha niSThAM // 535 // gatasyApyAdhAkammikatvAt, na ca vidyate AhUta-AhvAnamAmantraNaM nitya madgRhe poSamAtramanna grAhyamityevaMrUpaM karmakarAdyAkAraNaM vA %AE Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 7 zatake % * 4 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 536 // pra0A0293 uddezaH1 zastrAtItA| dyarthaH sU0268 | sAdhvartha sthAnAntarAdanAdyAnayanAya yatra so'nAhUtaH, anityapiNDo'nabhyAhRto vetyarthaH, spardhA vA''hUtaM taniSedhAdanAhUto, dAyakenAsparddhayA dIyamAnamityarthaH, anena bhAvato'pariNatAbhidhAnaepaNAdopaniSedha ukto'tastam 'akrItakRtaM' krayeNa sAdhudeyaM na kRtam, anuddiSTam-anaudezikaM, 'navakoDIparisuddhaMti iha koTayo-vibhAgAstAzcemAH-bIjAdikaM jIvaM na hanti na ghAtayati nantaM nAnumanyate 3, evaM na pacati 3 na krINAti 3 ityevaMrUpAH, 'dasadomavippamukaM ti doSAH-zaGkitamrakSitAdayaH 'uggamupAyaNesaNA- |suparisuddha'ti udgamazca-AdhAkAdiH SoDazavidhaH utpAdanA ca-dhAtrIdatyAdikA poDazavidhava udgamotpAdane etadvipayA yA eSaNA-piNDavizuddhistayA suSThu parizuddho yaH sa udgamotpAdanaSaNAsuparizuddho'tastam, anena coktAnuktasaGgrahaH kRtaH, vItAGgArAdIni kriyAvizeSaNAnyapi bhavanti, prAyo'nena ca grAsapaNAvizudviruktA, 'asurasuti anukaraNazabdo'yam, evamacavacavamityapi, 'adurya'ti azIghram, 'avilaMbiya'ti nAtimantharaM 'aparisADiti anavayavojjhanam 'akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaMti akSopAJjanaM ca--zakaTadhumrakSaNaM vraNAnulepanaM ca -kSatasyauSadhena vilepanaM akSopAJjanatraNAnulepane te iva vivakSitArthasiddherazanAdinirabhipvaGgatAsAdhAdyaH so'kSopAJjanavaNAnulepanabhUto'tastaM, kriyAvizeSaNaM vA, 'saMjamajAyAmAyAvattiya'ti saMyamayAtrA-saMyamAnupAlanaM saiva mAtrA-AlambanasamUhAMzaH saMyamayAtrAmAtrA tadarthaM vRttiH-pravRttiyatrAhAre sa saMyamayAtrAmAtrAvRttiko'tastaM saMyamayAtrAmA trAvRttikaM vA yathA bhavati saMyamayAtrAmAtrA pratyayo yatra sa tathA'tastaM saMyamayAtrAmAtrApratyayaM vA yathA bhavati, etadeva vAkyAntareNAha-saMyamabhAravahaNaTTayAe ci saMyama eva bhArastasya vahanaM-pAlanaM sa evArthaH saMyamabhAravahanArthastadbhAvastattA tasyai, 'bilamiva pannagabhUeNaM appANeNaM ti bile iva-randhra iva 'pannagabhUtena' sarpakalpena AtmanA karaNabhUtenAhAramuktavizeSaNam 'AhArayati' rasa // 536 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 537 // zarIrakoSTha ke prakSipati, yathA kila bile sarpa AtmAnaM pravezayati pAvanisaMspRzan evaM sAdhurvadanakandarapAcanasaMspRzannAhAreNa tadasacAraNato jaTharabile AhAraM pravezayatIti, 'esa NaM' ti 'eSaH' anantaroktavizeSaNa AhAraH zastrAtItAdivizeSaNasya pAnabhojanasya artha:-- abhidheyaH prajJapta iti / / saptamazate prathamodezakaH 7-1 / / prathamoddeza ke pratyAkhyAnino vaktavyatoktA, dvitIye tu pratyAkhyAnaM nirUpayannAha - se nUNaM bhaMte! savvapANehiM savvabhUpahiM savvajIvehiM savvasattehiM paJcakkhAyamiti vadamANassa supacakvAyaM bhavati ? dupaccakkhAyaM bhavati ?, goyamA ! savvapANehiM jAva savvasattehiM paJcakkhAyamiti vadamANassa siya supacakvAyaM bhavati, siya dupaJcakkhAyaM bhavati, se keNaTTeNaM bhaMte! evaM bucca savvapANehiM jAva siya duSpacakvAyaM bhavati ?, goyamA ! jassa NaM savvapANehiM jAva savvamattehiM paJcakkhAyamiti vadamANassa No evaM abhisamannAgayaM bhavati ime jIvA ime ajIvA ime tasA ime thAvarA tassa NaM satrvapANehiM jAva savvasattehiM paJcakvAyamiti vadamANassa no supacakkhAyaM bhavati, dupacakhAyaM bhavati, evaM khalu se dupaJcakakhAI savvapANehiM jAva savvasattehiM paJcakkhAyamiti vadamANo no sacaM bhAsaM bhAsaha, mosaM bhAsaM bhAsaha, evaM khalu se musAbAI savvapANehiM jAva savvasattehiM tivihaM tiviheNaM asaMjayavirayapaDiyapaJcakrakhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle yAvi bhavati, jassa NaM savvapANehiM jAva savvasattehiM paca 7 zatake uddezaH 2 supratyAkhyA na vicAra: sU0 270 // 537 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -C4 A vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 538 // A0294 7 zatake umezaH2 supratyAkhyA % sU0270 kkhAyamiti vadamANassa evaM abhisamannAgayaM bhavai-ime jIvA ime ajIvA ime tasA ime thAvarA, tassa NaM savapANehiM jAva savvasattehiM pacakkhAyamiti vadamANassa supacakkhAyaM bhavati, no dupaccakkhAyaM bhavati, evaM khalu se supaccakhAI savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vayamANe sacaM bhAsaM bhAsai, no mosaM bhAsaM bhAsai, evaM khalu se saccavAdI savvapANehiM jAva savvasattehiM tivihaM tiviheNaM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme akirie saMvuDe egaMtapaMDie yAvi bhavati, se teNaTeNaM gomamA! evaM vuccai jAva siya dupaccakkhAyaM bhavati // (sUtraM 270) // _ 'se nUNa'mityAdi, 'siya supacakkhAyaM siya dupaccakkhAya'iti pratipAdya yatprathama duSpratyAkhyAnatvavarNanaM kRtaM tadyathAsaGkhacanyAyatyAgena yathA''sannatAnyAyamaGgIkRtyeti draSTavyaM, 'no evaM abhisamannAgayaM bhavati'tti 'no' naiva 'evam' iti vakSyamANaprakAramabhisamanvAgataM-avagataM syAt,'no supaccakkhAyaM bhavati'tti jJAnAbhAvena yathAvadaparipAlanAt supratyAkhyAnatvAbhAvaH, 'savvapANehiM ti sarvaprANeSu 4 'tivihaM ti trividhaM kRtakAritAnumatibhedabhinna yogamAzritya 'tiviheNaM ti trivivena manovAkAyalakSaNena karaNena 'asaMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakammati saMyato-badhAdiparihAre prayataH virato-vadhAdernivRttaH pratihatAni atItakAlasambandhIni nindAtaH pratyAkhyAtAni cAnAgatapratyAkhyAnena pApAni karmANi yena sa tathA, tataH saMyatAdipadAnAM karmadhArayastatastanniSedhAd asaMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA, ata eva 'sakirie'tti kAyikyAdikriyAyuktaH sakarmabandhano vA'ta eva 'asaMvuDe'tti asaMvRtAzravadvAraH, ata eva 'egaMtadaMDe tti ekAntena-sarvathaiva parAn daNDayatItyekAntadaNDaH, ata eva 4 // 538 // +% Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 539 // RSHA%+ 7 zatake uddezaH 2 pratyAkhyAna bhedAH sU0271 +4 'ekAntavAla' sarvathA bAlizo'jJa ityarthaH // pratyAkhyAnAdhikArAdeva tadbhedAnAha kativihe NaM bhaMte ! paccakkhANe pannatte ?, goyamA! duvihe paccakkhANe pannatte, taMjahA-mUlaguNapaccakkhANe ya | uttaraguNapaccakkhANe ya / mUlaguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, goyamA ! duvihe pannatte, taMjahA-savvamUlaguNapaccakkhANe ya desamUlaguNapaJcakkhANe ya, savvamUlaguNapaJcakkhANe NaM bhaMte ! kativihe pannatta ?, goyamA! paMcavihe pannatte, taMjahA-sabbAo pANAivAyAo veramaNaM jAva sabbAo pariggahAo ceramaNaM / desamUlaguNapaccakkhANe NaM bhaMte ! kaivihe pannatta, goyamA ! paMcavihe pannatte, taMjahA-dhulAo pANAivAyAo veramaNaM jAva dhulAo pariggahAo vermnnN| uttaraguNapaJcakkhANe NaM bhaMte ! kativihe pannatta, goyamA! duvihe pannatte, taMjahA-savuttaraguNapaJcakhANe ya desuttaraguNapaJcakkhANe ya, savvuttaraguNapaJcakkhANe NaM bhaMte ! kativihe pannatta ?, goyamA! dasavihe pannatta, taMjahA-aNAgaya 1 maikaMtaM 2 koDIsahiyaM 3 niyaMTiyaM 4 ceva / sAgAra 5 maNAgAraM 6 parimANakaDaM 7 niravasesa 8 // 54 // sAkeyaM 9 ceva addhAe 10 paccakkhANaM bhave damahA / desuttaraguNapaccakhANe NaM bhaMte ! kaivihe pannate ?, goyamA ! sattavihe pannatte, taMjahA-disivvayaM 1 uvabhogaparIbhogaparimANaM 2 anatyadaMDaveramaNaM 3 sA gaiyaM 4 desAvagAsiyaM 5 posahovavAso 6atihisaMvibhAgo 7 apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhUsaNArAhaNatA (sUtra 271) // 'kativihe' NamityAdi, 'mUlaguNapaJcakkhANe yati cAritrakalpavRkSasya mUlakalpA guNAH-prANAtipAtaviramaNAdayo %AAAAAA% 4 -% A A0295 | // 539 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A AAN | 7 zatake uddezaH 2 pratyAkhyAna medAH sU0271 4 mUlaguNAstadrUpaM pratyAkhyAna-nivRttirmalaguNa viSayaM vA pratyAkhyAna-abhyupagamo mUlaguNapratyAkhyAnam 'uttaraguNapaJcakkhANe ya'tti vyAkhyA SImUlaguNApekSayottarabhUtA guNA vRkSasya zAkhA ivottaraguNAsteSu pratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM, 'savvamUlaguNe tyAdi, sarvathA mUlaguNaprajJaptiH ra pratyAkhyAnaM sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM dezato mUlaguNapratyAkhyAna dezamUlaguNapratyAkhyAnaM, tatra sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM sarvaviratAnAM, abhayadevI dezamUlaguNapratyAkhyAnaM tu dezaviratAnAm // 'aNAgaya'gAhA, anAgatakaraNAdanAgataM, paryuSaNAdAvAcAryAdivaiyAvRttyakaraNenAntarAyayA vRttiH sadbhAvAdArata eva tattapaHkaraNamityarthaH, Aha ca-"hohI pajjosavaNA mama ya tayA aMtarAiyaM hojjaa| guruveyAvacceNaM 1 tassi 2 // 54 // | gelaNNayAe vA 3 // 1 // so dAi tavokamma paDivajaha taM aNAgae kAle / evaM paJcakkhANaM aNAgaya hoi nAyavaM // 2 // " iti, evamatikrAntakaraNAdatikrAntaM, bhAvanA tu prAgvat, uktaM ca-"pajjosavaNAi tavaM jo khalu na karei kAraNajjAe / guruveyAvacceNaM 1 tavassi 2 gelaNNayAe vA 3 // 1 // so dAi tavokamma paDivajjai taM aicchie kAle / eyaM pacakkhANaM atikaMtaM hoi naaybvN||2||" ti, koTIsahitamiti-mIlitapratyAkhyAnadvayakoTi caturthAdi kRtvA'nantarameva caturthAdeH karaNamityarthaH, abAci ca-"paTThavaNao u divaso paJcakkhANassa niTThavaNao ya / jahiyaM sameMti donni u taM bhannai koDisahiyaM tu // 1 // " 'niyaMTitaM ceva'nitarAM yantritaM niyantritaM, pratijJAtadinAdau glAnatvAdhantarAyabhAve'pi niyamAtkartavyamiti hRdayaM, yadAha-"mAse mAse ya tavo amugo amuge diNami evaio / haTeNa gilANeNa va kAyabbo jAva UsAso // 1 // evaM paccakkhANaM niyaMTiyaM dhIrapurisapanna / jaM gehaMta'NagArA aNissi| yappA apaDibaddhA // 2 // " 'sAkAra miti bhAkriyanta ityAkArAH-pratyAkhyAnApavAdahetavo mahattarAkArAdayaH sahAkArairvartata iti sAkAram, avidyamAnAkAramanAkAraM-yadviziSTaprayojanasambhavAbhAve kAntAradurbhikSAdau mahattarAyAkAramanuccArayadbhirvidhIyate tadanAkAramiti | %A9% 445 // 54 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 54 // bhAvaH, kevalamanAkAre'pyanAbhogasahasAkArAvucArayitabyAveva, kASThAGgulyAdemukhe prakSepaNato bhaGgo mA bhUditi, ato'nAbhogasahasAkA- 7 zatake | rApekSayA sarvadA sAkArameveti, 'parimANakRta'miti dattyAdibhiH kRtaparimANam, abhANi ca-"dattIhi va kavalehi va gharehi bhikkhAhiM uddezaH 2 ahava davvehiM / jo bhattaparicAyaM kareti parimANakaDameyaM // 1 // " 'niravazeSa' samagrAzanAdiviSayaM, bhaNitaM ca-"savvaM asaNaM pra0A0296 dazadhA savvaM ca pANagaM sabakhajapejavihiM / pariharai sabvabhAveNeyaM bhaNiya niravasesaM // 1 // " 'sAeyaM ceva'ti keta:-cihna saha ketena pratyAkhyAna vartate saketaM, dIrghatA ca prAkRtatvAt, saGketayuktatvAdvA saMketam-aGguSThasahitAdi, yadAha-"aMgudumuhigaMThIgharaseUmAsathibugajoikkhe / sU0271 bhaNiyaM sakeyameyaM dhIrehiM aNataNANIhi // 1 // addhAe'tti addhA-kAlastasyAH pratyAkhyAnaM-pauruSyAdikAlasya niyamanam, Aha ca"addhApaccakkhANaM jaM taM kAlappamANacheeNaM / purimuDDhaporusIhiM muhuttmaasddhmaasehiN||1||" 'uvabhogaparibhogaparimANaM ti upabhogaH. sakadbhogaH, sa cAzanapAnAnulepanAdInAM,paribhogastu punaH punarbhogaH,sa cAsanazayanavasanavanitAdInAma, apacchimamAraNatiyasaMlehaNAjhUsaNArAhaNaya' tti pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA maraNaM-prANatyAgalakSaNam,iha yadyapi pratikSaNamAvIcImaraNamasti tathApi na 15 | tad gRhyate, kiM tarhi?, vivakSitasarvAyuSkakSayalakSaNaM iti, maraNamevAnto maraNAntastaMtra bhavA mAraNAntikI saMlikhyate-kazIkriyate'nayA | zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA-tapovizeSalakSaNA tataH karmadhArayAd apazcimamAraNAntikasaMlekhanA tasyA joSaNa-sevanaM tasyArAdhanam-| akhaNDakAlakaraNaM tadbhAvaH apazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNArAdhanatA, iha ca sapta digvatAdayo dezottaraguNA eva, saMlekhanA tu bhajanayA, tathAhi-sA dezottaraguNavato dezottaraguNaH, Avazyake tathA'bhidhAnAta, itarasya tu sarvottaraguNaH, sAkArAnAkArAdipratyAkhyAnarUpatvAditi, saMlekhanAmavigaNayya sapta dezottaraguNA ityuktam, askhAzcaiteSu pATho dezottaraguNadhAriNA'pIyamante vidhAtavyetya- // 541 // SCSCRICA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 542 // svArthasya khyApanArtha iti / / athoktabhedena pratyAkhyAnena tadviparyayeNa ca jIvAdipadAni vizeSayannAha| jIvA NaM bhaMte! kiM mUlaguNapaccakkhANI uttaraguNapaJcakkhANI apaJcakkhANI?, goyamA ! jIvA mUlaguNapacca 7 zatake kkhANIvi uttaraguNapaJcakkhANIvi apaJcakkhANIvi | neraiyA NaM bhaMte! kiM mUlaguNapaccakkhANI0 pucchA?, goya udezaH2 mA! neraiyA no mUlaguNapaccakkhANI, no uttaraguNapaccakkhANI, apaccakkhANI, evaM jAva cauridiyA, paMciMdiya mUlaguNAdi pratyAkhyAnaM | tirikkhajoNiyA maNussA ya jahA jIvA, vANamaMirajoisiyavemANiyA jahA neraiyA // eesi NaM bhaMte ! sU0272 mUlaguNapaJcakkhANI uttaraguNapaJcakvANI apaJcakkhANI ya kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA ! samvatthovA jIvA mUlaguNapaccakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI asaMkhejaguNA, apaJcakvANI anaMtaguNA / eesi NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, goyamA ! savvatthovA jIvA paMceMdiyatirikkhajoNiyA mUlagu| NapaJcakkhANI, uttaraguNapaccakkhANI asaMkhejaguNA, apaccakkhANI asaMkhijaguNA / eesiNaM bhaMte ! maNassArNa mUlaguNapaJcakkhANINaM0pucchA,goyamA!sabvatthovA maNussA mUlaguNapaccakkhANI,uttaraguNapaJcakkhANI saMkhejaguNA, apaccakkhANI asaMkhenaguNA jIvANaMbhaMte ! kiM savvamUlaguNapaJcakkhANI desamUlaguNapaJcakkhAkhI apaJcakkhANI?, goyamA! jIvA savvamUlaguNapaccakkhANI desamUlaguNapaccakkhANI apaJcakkhANIvi / neraiyANaM pucchA, goyamA ! // 542 // neraiyA no savvamUlaguNapaccakkhANI, no desamUlaguNapaJcakkhANI,apaccakkhANI, evaM jAva curiNdiyaa| paMciMdi CloA029 yatirikkhapucchA, goyamA! paMciMdiyatirikkha0 no savvamUlaguNapaccakkhANI, desamUlaguNapaJcakkhANI apaJcakkhA 9540 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI // 543 // NIvi, maNussA jahA jIvA, vANamaMtarajoisavemANiyA jahA neraiyA / eesi NaM bhaMte! jIvANaM savvamUlaguNapaJcakakhANINaM desamUlaguNapaJcatravANINaM apaJcakkhANINa ya kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA ?, gotramA ! savvatthovA jIvA savvamUlaguNapaJcakakhANI, desamUlaguNapaJcakakhANI asaMkhejjaguNA, apaJcakkhANI anaMtaappAbahUgANi tinnivi jahA paDhamillae daMDae, navaraM savvatthovA paMciMdiyatirikkhajoNiyA desa* mUlaguNapaJcakkhANI, apaJcakkhANI asaMkhejjaguNA / jIvA NaM bhaMte! kiM savyuttaraguNapaJcakakhANI desuttaraguNapaJcakkhANI apaJcavANI ?, goyamA ! jIvA savuttaraguNapaJcavANIvi tinnivi, paMcidiyatirikkhajoNiyA massA ya evaM ceva, sesA apaJcavANI jAva vaimANiyA / eesi NaM bhaMte ! jIvANaM savyuttaraguNapacakkhANI appA bahugANi tinnivi jahA paDhame daMDae jAva maNUsANaM // jIvA NaM bhaMte! kiM saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA ?, goyamA ! jIvA saMjayAvi asaMjayAvi saMjayAsaMjayAvi tinnivi, evaM jaheba pannavaNAe taheva bhANiyavvaM, jAva vaimANiyA, appAbahugaM taheva tinhavi bhANiyavvaM // jIvA NaM bhaMte! kiM paJcavANI apaJcavANI paJcakhANApaccatravANI, gogamA ! jIvA paJcakkhANIvi evaM tinnivi, evaM maNussANavi tinnivi, paMcidiyatirikkhajoNiyA AillavirahiyA, sesA savve apacakkhANI jAva venANiyA / eesi NaM bhaMte! jIvANaM paJcakkhANInaM jAva visesAhiyA vA !, goyamA ! savvatthovA jIvA paJcakkhANI, paJcavANApaccakkhANI asaMkheguNA, apaJcacakhANI anaMtaguNA, paMceMdiyatirikkhajoNiyA savvadhovA paccakkhANApaJcakakhANI, apaJcakakhANI 7 zatake uddezaH 2 mUlaguNAdipratyAkhyAnaM sU0 272 // 543 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - | asaMkhejaguNA, maNussA savvatthovA paJcakkhANI, paJcakkhANApaccakkhANo saMkhejaguNA, apaJcakkhANI asaM-14 vyAkhyAkhejaguNA // (mRtraM 272) // 7 zatake prajJaptiH urezaH2 | 'jIvA Na' mityAdi, 'paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya jahA jIva'tti mUlaguNapratyAkhyAnina uttaraguNapratyAabhayadevI mUlaguNAdi| khyAnino'pratyAkhyAninazca, navaraM paJcendriyatiryazco dezata eva mUlaguNapratyAkhyAninaH, sarvaviratesteSAmabhAvAt, iha coktaM gAthayA- pratyAkhyAna yA vRttiH "tiriyANaM cArittaM nivAriyaM aha ya to puNo tesi / subbai bahuyANaM ciya mahabbayArovaNaM samae // 1 // " parihAro'pi gAthayaiva- sU0272 // 54 // "mahavayasabbhAve'viya caraNapariNAmasaMbhavo tesi / na bahuguNANaMpi jahA kevalasaMbhUipariNAmo / / 2 // " ti // atha mUNaguNapratyAkhyAnAdimatAmevAlpatvAdi cintayati-'eesi Na' mityAdi, 'savvatthovA jIvA mUlaguNapacakkhANI ti dezataH sarvato vA ye mUlaguNavantaste stokAH, dezasarvAbhyAmuttaraguNavatAmasaMkhyeyaguNatvAt, iha ca sarvavirateSu ye uttaraguNabantaste'vazyaM mUlaguNavantaH, | mUlaguNavantastu syAduttaraguNavantaH syAttadvikalAH, ya eva ca tadvikalAsta eveha mUlaguNavanto grAhyAH, te cetarebhyaH stokA eva, bahu-18 tarayatInAM dazavidhapratyAkhyAnayuktatvAt,te'pi ca mUlaguNebhyaH saGkhyAtaguNA eva, nAsaGkhyAtaguNAH, sarvayatInAmapi saGkhyAta cAt, dezavirateSu punarmUlaguNavadbhayo minnA ayuttaraguNino labhyante, te ca madhumAMsAdivicitrAbhigrahavazAd bahutarA bhavantItikRtvA dezavirato. ttaraguNavato'dhikRtyottaraguNavatAM mUlaguNavadbhayo'saGghayAtaguNatvaM bhavati, ata evAha-'uttaraguNapaJcakkhANI asaMkhejaguNa'tti, 'apacca khANI aNaMtaguNati manuSyapazcendriyatiryazca evaM pratyAkhyAnino'nye tvapratyAkhyAnina eva, vnsptiprbhRtiktvaattessaamnntgu-II||544|| PNatvamiti / manuSyamatre 'apaJcakkhANI asaMkhejaguNe'ti yaduktaM tatsaMmacchimamanuSyagrahaNenAvaseyamitareSAM saMkhyAtatvAditi / 'evaM 298 - *% Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 545 // appAbahugANi tinnivi jahA paDhamillara daMDae'tti ta jIvAnAmidameva, dvitIyaM paJcendriyatirazcA, tRtIyaM tu manuSyANAm, etAni ca yathA nirvizeSaNaguNAdipratibaddha daNDake uktAni evamiha trINyapi vAcyAni, vizeSamAha-'navara'mityAdi, 'paJcediyatirikkhajo- zatake NiyA maNussA ya evaM ceva'tti yathA jIvAH sarvottaraguNapratyAkhyAnyAdaya uktAH evaM paJcandriyatiryazco manuSyAzca vAcyAH, iha ca | uddezaH 2 paJcendriyatiryazco'pi sarvottaraguNapratyAkhyAnino bhavantItyavaseyaM, dezaviratAnAM dezataH sarvottaraguNapratyAkhyAnasyAbhimatatvAditi // mUlaguNAdi / pratyAkhyAna mUlaguNapratyAkhyAniprabhRtayazca saMyatAdayo bhavantIti saMyatAdisUtram-'tinnivitti jIvA svividhA apItyarthaH, 'evaM jahevetyAdi, sU0272 'evam' anenAbhilApena yathaiva 'prajJApanAyAM tathaiva mUtramidamadhyeyaM, taccaivam-'neraiyA NaM bhaMte ! kiM saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA?, goyamA ! no saMjayA, asajayA, no saMjayAsaMjaye'tyAdi / 'appA ityAdi, alpabahutvaM saMyatAdInAM tathaiva yathA prajJApanAyAmuktaM, 'tiNhavitti jIvAnAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca, tatra sarvAstokAH saMyatA jIvAH, saMyatAsaMyatA asaMkhyeyaguNA, asaMyatAstvanantaguNAH, paJcendriyatiyazcastu sarvastokAH saMyatAsaMyatAH, asaMyatA asaMkhyeyaguNAH, manuSyAstu sarvastokAH saMyatAH, saMyatAsaMyatAH saMkhyeyaguNAH, asaMyatA asaMkhyeyaguNA iti // saMyatAdayazca pratyAkhyAnyAditve sati bhavantIti pratyAkhyAnyAdisUtram / nanu paSThazate | caturthIdezake pratyAkhyAnyAdayaH prarUpitA iti kiM punastatprarUpaNena ?, satyametat, kintvalpabahutvacintArahitAstatra prarUpitAH, iha tu tayuktAH sambandhAntaradvArAyAtAzceti // jIvAdhikArAttacchAzvatAzAzcatatvamUtrANi, tatra ca jIvA NaM bhaMte ! kiM sAsayA asAsayA ?, goyamA ! jIvA siya sAsayA, siya asaasyaa| se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-jIvA siya sAsayA siya asAsayA ?, goyamA! davaTTayAe sAsayA, bhAvaTTayAe asA AAAAAA-2-% -* yA / sa kaNaNa // 545 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zatake umezaH3 | vanaspatteralpAhAratvAdi sU0 273 274. sayA, se teNadveNaM goyamA ! evaM vucaha-jAva siya asAsayA / neraiyA NaM bhaMte! kiM sAsayA asAsayA?, vyAkhyA evaM jahA jIvA tahA neraiyAvi, evaM jAva vemANiyA jAva siya sAsayA siya asaasyaa| sevaM bhaMte ! prajJaptiH sevaM bhaMte ! // (sUtraM 273) // sattamassa sayassa biio uddeso sNmtto||7-2|| abhayadevI 'dabvaTThayAe'tti jIvadravyatvenetyarthaH 'bhAvaDhayAe'tti nArakAdiparyAyatvenetyarthaH // saptamazate dvitIyoddezakaH // 7-2 // yA vRttiH // 546 // jIvAdhikArapratibaddha eva tRtIyoddezakastatsUtram ghaNassaikAiyA NaM bhaMte ! kiMkAlaM savvappAhAragA vA savvamahAhAragA vA bhavaMti ?, goyamA ! pAusavaribhasArattesu NaM ettha NaM vaNassaikAiyA savvamahAhAragA bhavaMti, tadANaMtaraM ca NaM sarae tayANaMtaraM hemaMte tadA NanaraM ca NaM vasaMte tadANaMtaraM ca NaM gimhe, gimhAsu NaM vaNassaikAiyA savvappAhAragA bhavaMti, jai NaM bhaMte! gimhAsu vaNassaikAiyA sabbappAhAragA bhavaMti kamhA NaM bhaMte ! gimhAsu bahavevaNassaikAiyA pattiyA puphiyA phaliyA hariyagarerijamANA sirIe aIva aIva uvasobhemANA uvasobhemANA ciTThati ?, goyamA ! gimhA|su NaM bahave usiNajoNiyA jIvA ya poggalA ya vaNastaikAiyattAe vakamaMti viukkamati cayaMti uvavajaMti, evaM khalu goyamA ! gimhAsu bahave vaNassaikAiyA pattiyA puphiyA jAva ciTThati / (sUtraM 274) se nUrNa bhaMte ! mUlA mUlajIvaphuDA kaMdA kaMdajIvaphuDhA jAva bIyA bIyajIvaphuDA , haMtA goyamA ! mUlA mUlajIvaphuDA pra00299 | // 546 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 547 // -% jAva bIyA bIyajIvaphuDA / jati NaM bhaMte ! mUlA mRlajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIvaphuDA kamhA NaM bhaMte ! 7 zatake vaNassaikAiyA AhArati kamhA pariNAmeMti ?, goyamA! mRlA mUlajIvaphuDA puDhavijIvapaDibaddhA tamhA | uddezaH 3 AhAreMti tamhA pariNAmeti,kaMdA kaMdajIvaphuDA mUlajIvapaDibaddhA tamhA AhArenni tamhA pariNAmenti,evaM jAva vanaspattebIyA bIyajIvaphuDA phalajIvapaDibaddhA tamhA AhArenti tamhA prinnaamenti||(suutrN275) aha bhaMte !Alue mUlae dAralyAhArasiMgabere hirilI sirilI sissirilI kiTTiyA chIriyA chIrivirAliyA kaNhakaMde vajakaMde sUraNakaMde khelUDe tvAdi addae bhaddamutthA piMDahaliddA lohI NIhU thIha thirUgA muggakannI assakannI mIhaMDI musuDhI je yAvanne tahappagArA sU0275 276 sabve te aNaMtajIvA vivihamattA ?, haMtA goyamA! Alue mUlae jAva aNaMtajIvA vivihasattA / / (sUtraM 276) ___'vaNasmaikAiyA NaM bhaMte!' ityAdi, 'kiMkAlaM'ti kasmin kAle 'pAuse'tyAdi, prADAdau bahutvAnjalasnehasya mahAhAratoktA. || prAvRT zrAvaNAdivarSArAtro'zvayujAdiH 'saradeti zarat mArgazIrSAdiH, tatra cAlpAhArA bhavantIti jJeyaM. grISme sarvAlpAhAratoktA'ta evaM ca zepeSvapyalpAhAratA krameNa draSTavyeti, 'haritagarerijamANe ti haritakAca te nIlakA rerijamAnAzca-dedIpyamAnA haritakarerijyamAnAH 'sirie'tti vanalakSmyA 'usiNajoNiya'tti uSNameva yoniryeSAM te uSNayonikAH, 'mUlA mUlajIvaphuDa'tti mUlAni-mUlajIvaiH spRSTAni, vyAptAnItyarthaH, yAvatkaraNAt 'khaMdhA khaMdhajIvaphuDA evaM tayA sAlA pavAlA pattA puSphA phala'tti dRshym|| 'jai Na'mityAdi, yadi bhadanta ! mUlAdInyevaM mUlAdijIvaiH sRSTAni tadA 'kamhatti 'kasmA' kena hetunA, kathamityarthaH, vnsptyR||54|| AhArayanti ?, AhArasya bhUmigatatvAt mUlAdijIvAnAM ca mUlAdivyAptyaivAvasthitatvAt keSAzcica parasparavyavadhAnena bhUmerdUravarti * A9-%C4 *- Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 548 // tvAditi, atrottaraM, mUlAni mUlajIvaspRSTAni kevalaM pRthivIjI pratibaddhAni 'tamha'si 'tasmAt ' tatpratibandhAddhetoH pRthivIrasaM mUlajIvA AhArayantIti, kandAH kandajIvaspRSTAH kevalaM mULajIvapratibaddhAH 'tasmAt ' tatpratibandhAt mUlajIvopAttaM pRthivIrasamAhArayantItyevaM skandhAdiSvapi vAcyam || 'Alue' ityAdi, ete cAnantakAya bhedA lokarUDhigamyAH, 'tahapagAra'ti ' tathAprakArAH AlukAdisadRzAH 'anaMtajIvati anantA jIvA yeSu te tathA 'vivihasatta'tti vividhA - bahuprakArA varNAdimedAt sattvA yeSAmanantakAyikavanaspatibhedAnAM te tathA, athavekasvarUpairapi jIvaireSAmanantajIvitA syAdityAzaGkAyAmAha - vividhA - vicitrakarmmatayA'neka vidhAH saccA yeSu te tathA, ' vivihasatta ( cittAvihi ) ti kacid dRzyate tatra vicitrA vidhayo-bhedA yeSAM te tathA te savA yeSu te tathA // jIvAdhikArAdevedamAha- siyA bhaMte ! kaNhalese neraie appakammatarAe nIlalese neraie mahAkammatarAe ?, haMtA siyA se keNa eNaM evaM buccai - kaNhalese neraie adhyakammatarAe nIlalese neraie mahAkammatarAe ?, goyamA ! ThitiM paDuca, se teNadveNaM goyamA ! jAva mhaakmmtraae| siyA bhaMte / nIlalese neraie appakammatarAe kAulese neraie mahAkammatarAe ?, haMtA siyA, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccati-nIlalese appakammatarAe kAulese neraie mahAkammatarAe ?, goyamA ! Thiti pahuca, se teNadveNaM goyamA ! jAva mhaakmmtraae| evaM asurakumArevi, navaraM teulesA anbhahiyA evaM jAva vemANiyA, jassa jai lesAo tassa tattiyA bhANiyavvAo, joisiyassa na bhannai, jAva siyA bhaMte ? pahalese vemANie appakammatarAe sukalese vaimANie mahAkammatarAe ?, haMtA , 7 zatake uddezaH 3 vanaspatte ralpAhAra tvAdi sU0 277 pra0A0300 // 548 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 uddezaH 3 lAsiyA, se keNadveNaM0 sesaM jahA neraiyassa jAva mahAkammatarAe (sUtraM 277) // bhyAkhyA 'siya bhaMte ! kaNhalese neraie'ityAdi, 'ThitiM paDucca'tti, atreyaM bhAvanA-saptamapRthivInArakaH kRSNalezyastasya ca svaprajJaptiH |7 zatake abhayadevI sthitau bahukSapitAyAM tacchepe vartamAne paJcamapRthivyAM saptadazasAgaropamasthitiArako nIlalezyaH samutpannaH, tamapeya sa kRSNalezyo. 'lpakarmA byapadizyate, evamuttaramRtrANyapi bhAvanIyAni / 'joisiyassa na bhannaiti ekasyA eva tejolezyAyAstasya sadbhAvAt vedanAnirjahai| saMyogo nAstIti / / salejhyA jIvAzca vedanAvanto bhavantIti vedanAsUtrANi rAvicAraH // 54 // se nUNaM bhaMte ! jA vedaNA sA nijarA jA nijarA sA vedaNA?, goyamA! No tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM sU0277 bhaMte ! evaM vuccai jA veyaNA na sA nijarA jA nijarA na sA veyaNA, goyamA! kamma vedaNA Nokamma nijarA, se teNaTeNaM goyamA ! jAva na sA vedaNA / neraiyA NaM bhaMte ! jA vedaNA sA nijarA jA nijarA sA veyaNA', goyamA ! No tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte! evaM buccai neraiyANaM jA veyaNA na sA nijarA jA nijarA na sA veyaNA ?, goyamA ! neraiyANaM kamma vedaNA Nokamma nijarA, se teNaTeNaM goyamA ! jAva na sA veyaNA, evaM jAva vemANiyANaM / se nUNaM bhaMte ! je vedeMsu taM nijariMsu jaM nijariMsu taM vedeMsu, No tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai jaM vedeMsu no taM nijareMsu jaM nijariMsu no taM vedeMsu?, goyamA! kammaM vedeMsu nokammaM nijariMsu, se teNaTeNaM goyamA! jAva no taM veda'su, neraiyA NaM bhaMte ! jaM veda'su taM nijariMsu? evaM 1549 // neraiyAvi evaM jAva vemANiyA / se nUNaM bhaMte ! vedeti taM nijareMti jaM nijariMti taM vedeti ?, goyamA! Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . No tiNaDhe samaDhe, se keNatuNaM bhaMte ! evaM vucai jAva no taM vedeti ?, goyamA ! kambha vedeti nokammaM nijareMti, vyAkhyA se teNadveNa goyamA ! jAva no taM vedeti, evaM neraiyAvi jAva vemaanniyaa| se nUNaM bhaMte ! jaM vedissaMti taM | 7 zatake prajJaptiH nijarissaMti jaM nijarissaMti taM vedissaMti ?, goyamA ! No tiNaDhe samaDhe, se keNaTTeNaM jAva No taM vede udezaH3 abhayadevI-1 vedanAnirjassaMti ?, goyamA ! kammaM vedissaMti nokammaM nijarissaMti, se teNaTeNaM jAva no taM nijarissaMti, evaM nerayA vRttiH rAvicAraH iyAvi jAva vaimaanniyaa| se gRNaM bhaMte ! je vedaNAsamae se nijarAsamae je nijarAsamae se vedaNAsamae ?, sU0 278 // 550 // no tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai je veyaNAsamae na se nijarAsamae je nijarAsamae na se vedaNAsamae ?, goyamA ! jaM samayaM vedeti no taM samayaM nijareMti, jaM samayaM nijareMti no taM samayaM vedeti, annammi samae vedeti annammi samae nijareMti, anne se vadaNAsamae anne se nijarAsamae, se teNaTeNaM jAva 40A0301 na se vedaNAsamae na se nijraasme| neraiyANaM bhaMte! je vedaNAsamae se nijarAsamae je nijarAsamae se vedaNAsamae ?, goyamA ! No tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai neraiyANaM je vedaNAsamae na se nijarAsamae je nijarAsamae na se vedaNAsamae ?, goyamA ! neraiyA NaM jaM samayaM vedeti No taM samayaM nijareMti jaM samayaM nijaraMti no taM samayaM vedeti annammi samae vedeti annammi samae nijareMti anne se vedaNAsamae anne se nijarAsamae, seNaTeNaM jAva na se vedaNAsamae evaM jAva vemANiyA / / (sUtra 278) // // 550 // 'kammaM veyaNa'tti udayaM prAptaM karma vedanA dharmadhAmaNorabhedavivakSaNAt , 'nokammaM nijareti kAbhAvo nirjarA tasyA CARECAC- % C4- 4- 4 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 551 // evaMsvarUpatvAditi 'nokamma nijaresu'tti veditarasaM karma nokarma tanirjaritavantaH, karmabhUtasya karmaNo nirjaraNAsambhavAditi // | pUrvakRtakarmaNazca vedanA tadvattA ca kathazcicchAzvatatve sati yujyata iti tacchAzvatAzAzvatatvasUtrANi, tatra ca neraiyA Na bhaMte ! kiM sAsayA asAsayA ?, goyamA ! siya sAsayA siya asAsayA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccae neraiyA siya sAsayA siya asAsayA ?, goyamA! avvocchittiNayaTTayAe sAsayA vocchittiNayaTTha yAe asAsayA, se teNaTeNaM jAva siya sAsayA siya asAsayA, evaM jAva vemANiyA jAva siya asAsayA / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // ( sUtraM 279) // 7-3 // 'avvocchittiNayaTThayAe'tti avyavacchittipradhAno nayo'vyavacchittinayastasyArtho-dravyaM avyavacchittinayArthastadbhAvastattA | tayA'vyavacchittinayArthatayA-dravyamAzritya zAzvatA ityarthaH, 'vocchittiNayayAe'tti vyavacchittipradhAno yo nayastasya yo'rthaH| paryAyalakSaNastasya yo bhAvaH sA vyavacchittinayArthatA tayA 2-paryAyAnAzritya azAzvatA nArakA iti|| saptamazate tRtiiyoddeshkH||7-3|| 7 zatake uddezaH 3 zAzvatAzAzvatatve sU0279 SHARMA tRtIyoddezake saMsAriNaH zAzvatAdisvarUpato nirUpitAzcaturthoddezake tu tAneva bhedato nirUpayannAha rAyagihe nagare jAva evaM vadAsI-kativihA NaM bhaMte ! saMsArasamAvannagA jIvA pannattA?, goyamA chabvihA 5 saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA-puDha vikAiyA evaM jahA jIvAbhigame jAva sammattakiriyaM vA micchattakiriyaM vA // sevaM bhaMte sevaM bhaMtetti / jIvA chabbiha puDhavI jIvANa ThitI bhavahitI kaae| nillevaNa // 551 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNagAre kiriyA sammattamicchattA ||55||(suutrN 280 ) // 7-5 // vyAkhyA- / 'kativihA Na'mityAdi, 'evaM jahA jIvAbhigame'tti evaM ca tatraitatsUtram-'puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, se kiM taM kavitA | 7 zatake prajJaptiH puDhavikAiyA ?, puDhavikAiyA duvihA pannattA, taMjahA-muhumapuDhavikAiyA bAyarapuDhavikAiyA' ityAdi, antaH punarasya-'ege jIve egeNaM | uddezaH4 abhayadevI jIvabhedAH | samaeNaM ekaM kiriyaM pakarei, taMjahA-sammattakiriyaM vA micchattakiriyaM vA' ata evoktaM 'jAva mammatte'tyAdi, vAcanAntare tvidaM yA vRttiH sU0 280 dRzyate-"jIvA chabbiha puDhavI jIvANa ThitI bhavahitI kAe / nillevaNa aNagAre kiriyA sammatta micchattA // 1 // " iti. tatra ca // 552 // SavighA jIvA darzitA eva, 'puDhavi'tti SavidhA bAdarapRthvI zlakSNA 1 zuddhA 2 vAlukA 3 manaHzilA 4 zarkarA 5 kharapRthivI-5 |6 bhedAt, tathaiSAmeva pRthivIbhedajIvAnAM sthitirantarmuhurtAdikA yathAyogaM dvAviMzativarSasahasrAntA vAcyA, tathA nArakAdiSu bhavasthi- bI0A0302 | tirvAcyA, sA ca sAmAnyato'ntarmuhattAdikA trayastriMzatsAgaropamAntA, tathA kAyasthitirvAcyA, sA ca jIvasya jIvakAye saddhimi4. tyevamAdikA, tathA nirlepanA vAcyA, sA caiva-pratyutpannapRthivIkAyikAH samayApahAreNa jaghanyapade'saGkhyAbhirutsarpiNyavasapiNIbhi&Arapahiyante, evamutkRSTapade'pi, kintu jaghanyapadAdutkRSTaSadamasaMkhyeyaguNamityAdi / 'aNagAreti anagAravaktavyatA vAcyA, sA ceyam-avizuddhalezyo'nagAro'samavahatenAtmanA'vizuddhalezyaM devaM devImanagAraM jAnAti ?, nAyamarthaH(samarthaH)ityAdi / 'kiriyA saMmattamicchatta'ti evaM dRzyaH-anyayUthikA evamAkhyAnti-eko jIva ekena samayena dve kriye prakaroti, samyaktvakriyAM mithyA-1x tvakriyAM ceti, mithyA caitadvirodhAditi (jIvA0 mu. 100-101-102-103-104) // saptamazate caturthoddezakaH // 7-4 // 6 // 552 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 553 // %ACACA 7 zatake uddezaH 5 | yonisaMgrahAdiH sU0281 caturthe saMsAriNo medata uktAH, pazcame tu tadvizeSANAmeva yonisaGgrahaM bhedata, Aha rAyagihe jAva evaM vadAsI-gvayarapaMciMdipatirikvajoNiyANaM bhaMte ! kativihe gaM joNisaMgahe paNNatte ?, goyamA ! tivihe jogIsaMgahe paNNate, taMjahA-aMDayA poyayA saMmucchimA, evaM jahA jIvAbhigame jAva no ceva NaM te vimANe vItivaejjA evaMmahAlayANaM goyamA! te vimANA pnnttaa|| 'jogIsaMgaha lesA diTThI | nANe ya joga uvoge| ubavAyaThitisamugghAyacavaNajAtIkulavihIo // 56 // sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti ( sUtraM 281) // 7-5 // khahayare'tyAdi, 'joNisaMgahe'tti yoniH-utpattihetu vasya tayA saGghaH-anekeSAmekazabdAbhilApyatvaM yonisaGgrahaH 'aMDaya'tti aNDAjAyanne aNDajAH-haMsAdayaH, 'poyaya'ti potavad-vastravajarAyuvarjitatayA zuddhadehA yonivizeSA jAtAH potAdiva vA-bohitthAjjATA: potA iva vA-vastrasaMmArjitA iba jAtAH potajAH-valAlyAdayaH 'saMmucchimati saMmUrchana-yonivizeSadharmaNa nivRtAH saMmacchimAH-vahikAdayaH / evaM jahA jovAbhigame'tti evaM ca tatraitatsUtram-'aNDayA tivihA pannatA, taMjahA-itthI purisA napuMmayA, evaM poyayAvi, tattha NaM je te saMmucchimA te savve napuMsagA' ityAdi, etadantamRtraM vetram-'asthi NaM bhaMte ! vimANAI vijayAI jayaMtAI vejayaMtAI aparAjiyAI ?, haMtA asthi, te NaM bhaMte ! vimANA kemahAlayA pannattA?, goyamA ! jAvaDayaM ca NaM marie udei jAvaiyaM ca Na mUrie atthamei yAvatA'ntareNetyarthaH, evaMrUvAI nava uvAsaMtarAiM atthegaiyassa devasma ege vikkame siyA se NaM deve tAe ukiTThAe turiyAeM jAva divyAe devagaIe vIIvayamANe 2 jAva egAhaM vA duyAhaM vA ukkoseNa chammAse vIIvaejati, -baba-ba-ba-ba Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 554 / / zeSaM tu likhitamevAste, tadeva ca paryantasUtratayA yAvatkaraNena darzitamiti / vAcanAntare tvidaM dRzyate-joNIsaMgaha lesA diTThI gANe ya joga uvaoge / ubavAyaThiDsamugdhAya cavaNajAI kula vihIo // 1 // tatra yonisaGgraho darzita eva, lezyAdIni tvarthato darzyante eSAM lezyAH SaD dRSTayastisraH jJAnAni trINi AdyAni bhajanayA ajJAnAni tu trINi bhajanayaiva yogAstrayaH upayogau dvau upapAtaH sAmAnyatazcatasRbhyo'pi gatibhyaH sthitirantarmuhUrttAdikA palyopamAsaMkhyeyabhAgaparyavasAnA samuddhAtAH kevalyAhArakavarjAH paJca tathA cyutvA te gaticatuSTaye'pi yAnti tathaiSAM jAtau dvAdaza kulakoTIlakSA bhavantIti ( jIvA0 sU0 96-97-98-99 ) // saptamazate paJcama uddezakaH saMpUrNaH 7-5 / / 18801 anantaraM yonisamAdirartha uktaH, sa cAyuSmatAM bhavatItyAyuSkAdinirUpaNArthaH SaSThaH 1 rAga jAva evaM vadAsI-jIve NaM bhaMte ! je bhavie neraiesu uvavajjittae se NaM bhaMte! kiM ihagae neraiyAuyaM pakareti uvavajamANe neraiyAjyaM pakarei uvabanne neraiyAuyaM pakarei ?, goyamA ! ihagae neraiyAjyaM paka rei, no uvavajjamANe nerajhyAuyaM pakareha, no ubavanne neraiyAuyaM pakarei, evaM asurakumAresuvi evaM jAba mANi esu / jIve NaM bhaMte ! je bhavie neraiesa uvavajjittae se NaM bhaMte! kiM ihagae neraiyAuyaM paDisaMvedeti uvavajramANe neraiyAuyaM paDisaMvedeti uvabanne nerajhyAuyaM paDisaMvedeti 1, goyamA ! Neraie No ihagae neraiyAuyaM paDisaMvedeha uvavajamANe neraiyAuyaM paDisaMvedeza, uvavannevi nerahayAuMya paDisebaMdeti, evaM jAva vemANie / jIve NaM 7 zatake uddezaH 6 Ayu:karaNAdi sU0 282 pra0A0303 // 554 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhaya devIyA vRttiH // 555 // bhaMte! je bhavie neraiesa uvavajittae se NaM bhaMte! kiM ihagae mahAvedaNe uvavajjamANe mahAvedaNe ubavaNNe mahAveyaNe ?, goyamA ! ihagae siya mahAveyaNe siya appaveyaNe ubavajamANe siya mahAveyaNe siya appavedaNe, ahe NaM ubavanne bhavati tao pacchA etadukkhaM veyarNa veyati, Ahaca sAyaM / jIve NaM bhaMte! je bhavie asurakumAresu uvavajjittae pucchA, goyamA ! ihagae siya mahAvedaNe siya appavedaNe uvavajamANe siya | mahAvedaNe sina appavedaNe, ahe NaM ubavanne bhavai tao pacchA egatamAyaM vedhaNaM vedeti, Ahacca asAyaM, evaM jAva dhaNiyakumAresu / jIve NaM bhaMte ! je bhavie puDhavikAiesa uvavajjittae pucchA, goyamA ! ihagae siya mahAdr saya adhyayaNe, evaM uvavajamANevi, ahe NaM uvavanne bhavati tao pacchA venAyAra veyarNa veyati evaM jAva maNussesa, vANamaMtarajoimiyavemANiesu jahA asurakumAresu / ( sU 282 ) jIvA NaM bhaMte! kiM AbhoganizvattiyAuyA aNAbhoganivvattiyAuyA ? goyanA ! no AbhoganivvattiyAuyA aNAbhoganivvatithAuyA. eva neraiyAvi, evaM jAva vemANiyA ( sU 283 ) / asthi NaM bhaMte ! jIvA NaM kakkasavevaNijA kammA kati ?, [goyamA !] haMtA asthi kahannaM bhaMte ! jIvA NaM kakkasaveyaNijjA kasnA kajaMti ?, goyamA ! pANAivAe jAvamicchAdaMmaNasalleNaM, evaM khalu goyamA ! jIvANaM kakkanaveyaNijA kamtA kajjati / asthi NaM bhaMte! neraiyANaM kakkasaveyaNijA kammA kajaMti, [evaM ceva] evaM jAva vaimANiyANaM / asthi NaM bhaMte ! jIvA NaM akakamaveyaNijjA kammA kajaMti ?, hantA atthi kahannaM bhaMte ! akakkasaveyaNijjA kammA kati ?, goyamA ! 7 zatake uddezaH 6 alpa vedanAdi sU0 282 283 // 555 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja na- -- vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 7 zatake umezaH6 alpavedanAdi sU0 284 285 pANAivAyaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM kohavivegeNaM jAva micchAdasaNasallavivegeNaM, evaM khalu goyamA ! jIvANaM akakkasaveyaNijjA kammA kjNti| atthi NaM bhaMte! neraie(yANaM)akakkasaveyaNijjA kammA kajjaM ti?, goyamA! No tiNaDhe samaDhe, evaM jAva vemANiyA, navaraM maNussANaM jahA jIvANaM / (sUtraM 284) / atthi NaM bhaMte! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA kajati ?, haMtA atthi, kahannaM bhaMte ! jIvANaM sAtAveyaNijjA kammA kajaMti ?, goyamA! pANANukaMpAe bhUyANukaMpAe jIvANukaMpAe sattANukaMpAe bahaNaM pANANaM jAva sattANaM adukhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atippaNayAe apiTTaNayAe apariyAvaNayAe evaM khalu goyamA! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA kajaMti, evaM neraiyANavi, evaM jAva vemaanniyaannN| asthi NaM bhaMte jIvANaM assAyaveyaNijjA kammA kajati ?, haMtA asthi / kahannaM bhaMte ! jIvANaM assAyAveyaNijjA kammA kajaMti ?, goyamA ! paradukkhaNayAe parasoyaNayAe parajUraNayAe paratippaNayAe parapiTTaNayAe parapariyAvaNayAe bahUNaM pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jAva pariyAvaNayAe evaM khalu goyamA ! jIvANaM assAyAveyaNijjA kammA kajaMti, evaM neraiyANavi, evaM jAva vemANiyANaM (sUtraM 285) // tatra ca 'egaMtadukkha veyaNaM ti sarvathA duHkharUpAM vedanIyakarmAnubhUtim 'Ahaca sAyaMti kadAcitsukharUpAM narakapAlAdInAmasaMyogakAle, 'egaMtasAya'ti bhavapratyayAt 'Ahacca asAyaM'ti prahArAyupanipAtAt, 'kakkamaveyajijA kammapatti karkazaiHraudraduHkhadyate yAni tAni karkazavedanIyAni skandakAcAryasAdhUnAmiveti 'akakkasaveyaNijje ti akarkazena-mukhena vedyante yAni pra0A0304 - // 56 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 557 // 44560 7 zatake uddezaH6 | duSpamaduSpa| mAvarNanaM sU0 286 tAnyakarkazavedanIyAni bharatAdInAmiva. 'pANAivAyaveramaNeNaM'ti saMyamenetyarthaH, nArakAdInAM tu saMyamAbhAvAttadabhAvo'vaseyaH, 'aduvaNayAe'tti duHkhasya karaNaM duHkhanaM tadavidyamAnaM yasyAsAvaduHkhanastadbhAvastattA tayA aduHkhanatayA, aduHkhakaraNenetyarthaH, etadeva prapancyate-'asoyaNayAe'tti dainyAnutpAdanena 'ajUraNayAe'tti zarIrApacayakArizokAnutpAdanena 'atippaNayAe'tti azrulAlAdikSaraNakAraNazokAnutpAdanena 'apiTTaNayAe'tti yaSTayAditADanaparihAreNa 'apariyAvaNayAe'tti zarIraparitApAnutpAdanena // duHkhaprastAvAdidamAha jaMbahIve NaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe dUsamadUsamAe samAe uttamakaTTapattAe bharahassa vAsassa kerisae AgArabhAvapaDoyAre bhavissati ?, goyamA ! kAlo bhavissai hAhAbhUe bhaMbhAbhUe kolAhalabbhUe, samayANubhAveNa ya NaM kharapharusadhUlimailA duvvisahA vAulA bhayaMkarA vAyA saMvaTTagA ya vAiMti, iha abhikkha dhRmAiMti ya disA samaMtA raussalA reNukalusatamapaDalanirAlogA samayaluskhayAe ya NaM ahiyaM caMdA sIyaM mocchaMti ahiyaM sUriyA tavahassaMti aduttaraM caNaM abhikkhaNaM vahave arasamehA virasamehA khAramehA khaTTamehA aggimehA vijjumehA visamehA asaNimehA apiyaNijjodagA vAhirogavedaNodIraNApariNAmamalilA amaNunnapANiyagA caMDAnilapahayatikkhadhArAnivAyaparaMvAsaM vaasihiNti| jeNaM bhArahe vAse gAmAgaranagarakheDakabbaDama| DaMbadoNamuhapaTTaNAsamAgayaM jaNavayaM cauppayagavelagae khahayareya pakivasaMghe gAmAranapayAranirae tase ya pANe bahupagAre rukkhagucchagummalayavallitaNapabvagaharitosahipavAlaMkuramAdIe yataNavaNassaikAie viddhaM sehiMti pabvayagiri // 557 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 558 / / DoMgaraucchala bhaTTimAdIe veyaDDhagirivajje virAvehiMti salilabilagaduggavisamaM niSNunnayAI ca gaMgAsiMdhuvajjAI samIkarehiMni // tIse NaM bhaMte! samAe bharahavAsassa bhUmIe kerisae AgArabhAva paDoyAre bhavissati?, goyamA ! bhUmI bhavissati iMgAlabbhUyA mummurabhUyA chAriyabhUyA tattakavellayabhUyA tattasamajotibhUgA dhUlibahulA reNubahulA paMkabahulA paNagabahulA calaNibahulA bahUNaM dharaNigoyarANaM sattANaM donikkamA ya bhavissati // (sUtraM 286) 'jaMbuddIve Na'mityAdi, 'uttamakaTTapattAe'ci paramakASThAprAptAyAm, uttamAvasthAyAM gatAyAmityarthaH paramakaSTaprAptAyAM vA, 'AgAra bhAva paDoyAre 'ti AkAra bhAvasya - AkRtilakSaNaparyAyasya pratyavatAraH - avataraNaM AkArabhAvapratyavatAraH 'hAhAbhUe'ti hAhAityetasya zabdasya duHkhArttalokena karaNaM hAhocyate tad bhUtaH - prApto yaH kAlaH sa hAhAbhUtaH 'bhaMbhAbhUe' ti mAM bhAM ityasya zabdasya duHkhArttagavAdibhiH karaNaM bhaMbhocyate tad bhUto yaH sa bhaMbhAbhUtaH, bhambhA vA merI sA cAntaH zUnyA tato bhambheva yaH kAlo janakSayAcchranyaH sa bhambhAbhUta ucyate, 'kolAhalabhUe'ti kolAhala ihArttazakunisa mRhadhvanistaM bhUtaH - prAptaH kolAhalabhUtaH 'samayANubhAveNa ya NaM'ti kAlavizeSasAmarthyena ca NamityalaGkAre 'kharapharu sadhUlimahala'tti kharaparuSAH - atyanta kaThorA dhUlyA ca malinA ye vAtAste tathA 'duvvisaha'tti duHsahA 'vAula'tti vyAkulA asamaJjasA ityarthaH 'saMvaya'ti tRNakASThAdInAM saMvarttakA: 'iha' ti asmin kAle 'abhikkhaM 'ti abhIkSNaM 'dhUmAhiMti ya disatti dhUmAyiSyante dhUmamudramiSyanti dizaH punaH kiMbhUtAstAH ? ityAha- 'samatA ra ussala ci samantAt - sarvato rajakhalA - rajoyuktA ata eva 'reNukalusatamapaDalanirAlogA' reNunA - dhUlyA kaluSA - malinA reNukaluSAH tamaH paTalena - andhakAravRndena nirAlokAH - nirastaprakAzA nirastadRSTiprasarA vA tamaHpaTalanirAlokAH tataH 7 zatake uddezaH 6 duSSamaduSSamAvarNanaM sU0 286 pra0A0306 // 558 / / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 559 // 7 zatake uddezaH 6 duSSamaduSpamAvarNanaM sU0 286 | karmadhArayaH, 'samayalukkhayAe NaM' kAlarUkSatayA cetyarthaH 'ahiya'nti adhikam 'ahita vA apathyaM 'mocchaMti'tti 'mokSyanti' srakSyanti 'aduttaraM cati athAparaM ca 'aramameha'tti arasA-amanojJA manojarasavarjitajalA ye meghAste tathA 'virasameha'tti viruddharasA meghAH, etadevAbhivyajyate-'khArameha'tti sarjAdikSArasamAnarasajalopetameghAH 'khattameha'tti karISasamAnarasajalopetameghAH, 'khaTTameha'tti kvacid dRzyate tatrAmlajalA ityarthaH 'aggimeha'tti agnivahAhakArijalA ityarthaH 'vijjumeha'tti vidyutpradhAnA eva jalavarjitA ityarthaH vidyunnipAtavanto vA vidyunnipAtakAryakArijalanipAtavanto vA 'visameha'tti janamaraNahetujalA ityarthaH 'asaNimeha'tti karakAdinipAtavantaH parvatAdidAraNasamarthajalatvena vA vajrameghAH 'apiyaNijjodaga'tti apAtamyajalAH 'ajavaNijodae'ti kvacid dRzyate tatrAyApanIyaM-na yApanAprayojanamudakaM yeSAM te ayApanIyodakAH 'vAhirogavedaNodIraNApariNAmasalila'tti vyAdhayaH-sthirAH kuSThAdayo rogA:-sadyoghAtinaH zUlAdayastajanyAyA vedanAyA yodIraNA saiva pariNAmo yasya salilasya tattathA tadevaMvidhaM salilaM yeSAM te tathA'ta evAmanojJapAnIyakAH 'caMDAnilapahayatikkhadhArAnivAyapauti caNDAnilena prahatAnAM tIkSNAnAM-vegavatInAM dhArANAM yo nipAtaH sa pracuro yatra varSe sa tathA'tastaM 'jeNaM'ti yena varNa karaNabhUtena pUrvoktavizeSaNA meghA vidhvaMsayiSyantIti sambandhaH 'jaNavayaMti manuSyalokaM 'cauppapagavalae'tti iha catuSpadazabdena mahiSyAdayo gRhyante gozabdena gAvaH elakazabdena tu urabhrAH 'khahayareci khacarAMzca, kAn ? ityAha-pakkhisaMghatti pakSisaGghAtAn, tathA 'gAmAraNNapayAranirae'tti grAmAraNyayoryaH pracArastatra niratA yete tathA tAn, kAn ? ityAha-'tase pANe bahuppayAre'tti dIndriyAdInityarthaH, 'rukkhe'tyAdi, tatra vRkSAH-cUtAdayaH gucchAH-vRntAkIprabhRtayaH gulmA-navamAlikAprabhRtayaH latA-azokalatA // 559 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 560 // dayaH vallyo - vAluGgIprabhRtayaH tRNAni - vIraNAdIni parvagA - ikSuprabhRtayaH haritAni - dUrvAdIni auSadhyaH - zAsyAdayaH pravAlA:pallavAMkurAH aMkurA:- zAlyAdivIjasUcayaH tato vRkSAdInAM dvandvastataste AdiryeSAM te tathA tAMzca, AdizabdAt kadalyAdivalayAni padmAdayazca jalajavizeSA grAhyAH, kAnevaMvidhAn ? ityAha- 'taNavaNassaikAie'tti bAdaravanaspatInityarthaH 'pavvae'tyAdi, yadyapi * parvatAdayo'nyatrai phArthatayA rUDhAstathApIha vizeSo dRzyaH, tathAhi parvatananAt - utsava vistAraNAtparvatAH krIDAparvatA ujjayantavaibhArAdayaH gRNanti-zabdAyante jananivAsabhUtatveneti girayaH - gopAlagiricitrakUTaprabhRtayaH, DuGgAnAM - zilAvRndAnAM cauravRndAnAM cAstitvAt DuGgarAH -ziloccaya mAtrarUpAH 'uccha [ttha]la'tti ut-unnatAni sthalAni dhUlyucchrayarUpANyuccha (ttha) lAni, kaciducchabdo na dRzyate, 'bhaTTitti pAMzvAdivarjitA bhUmayastata eSAM dvandvastataste AdiryeSAM te tathA TAn, AdizabdAt prAsAdazikharAdiparigrahaH 'virAvehiMti'tti vidrAvayiSyanti, 'salile' tyAdi salilabilAni ca bhUminirjharA garttAzca zvabhrANi durgANi cakhAtavalayaprAkArAdidurgamANi viSamANi ca - viSamabhUmipratiSThitAni nimnonnatAni ca pratItAni dvandvo'tastAni // ' tattasamajo - bhUya'tti taptena - tApena samAH - tulyAH jyotiSA - vahninA bhUtA-jAtA yA sA tathA 'dhUlibahule' tyAdau dhUlI- pAMzuH reNuH - vAlukA paGkaH - karddamaH panakaH - prabalaH karddamavizeSaH, calanapramANaH karddamazcalanItyucyate, 'dunnikama' ti duHkhena nitarAM krama:kramaNaM yasyAM sA durnikramA // tIse NaM bhaMte! samAe bhArahe vAse maNuyANaM kerisae AgArabhAva paDoyAre bhavissati ?, goyamA ! maNuyA bhavissaMti durUvA duvannA dugaMdhA durasA duphAsA aNiTThA akaMtA jAva amaNAmA hINassarA dINassarA 7 zatake uddezaH 6 duSpamaduSSamAvarNanaM pra0A0307 sU0 286 // 560 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH / / 561 / / ahissarA jAva amaNAmassarA aNAdejavayaNapacAyAyA nilajA kUDakavaDakalahavahabaMdhavera nirayA majjAyAtikamapahANA akajjaniccujatA guruniyoyaviNayarahiyA ya vikalarUvA parUDhanahakesamaMsuromA kAlA kharapharusajhAmavannA phuchasirA kavilapaliyakesA bahuhAru (NI) saMpinaddhaduddasaNijarUvA saMkuDiyavalItaraMgapariveDhi - yaMga maMgA jarApariNatavtra theraganarA pavirala parisaDiyadaMta seThI unbhaDaghaDamuhA visamanayaNA vaMkanAsA baMgavalIfaraNamuhA kacchukasarAbhibhUyA kharatikkhana khakaMDya vikkhayataNU dahUkiDibhasiMjha phuDiyapharusacchavI cittalaMgA TolA gativisamasaMdhibaMdhaNaukkuDDu aTThigavibhattadubbalakusaMghayaNa kuppamANakusaMThiyA kurUvA kuThANAsaNakusejakubhoiNo asuiNo aNegavAhiparipIliyaMgamaMgA khalaMtavejjhalagatI nirucchAhA sattaparivajiyA vigayaciTThA nadvateyA abhikkhaNaM sIyauNhakharapharusavAya vijjhaDiyA maliNapaMsurayaguMDiyaMgamaMgA bahukohamANamAyA bahulobhA asuhadukkhabhAgI osannaM dhammasaNNasammattaparinbhaTThA ukkoseNaM syaNiSpamANamettA solasavIsa tivAsaparamAuso puttanatupariyAlapaNayabahulA gaMgAsiMdhuo mahAnadIo veyaidaM ca pavvayaM nissAe bAvantariM niodA bIyaM bIyamettA bilavAsiNo bhavissaMti // te NaM bhaMte! maNuyA kimAhAramAhAreMti ?, goyamA ! te NaM kAle NaM te NaM samae NaM gaMgAsiMdhUo mahAnadIo rahapahavittharAo akkhasoyappayANamettaM jalaM vojjhihiMti, sevi ya NaM jale bahumacchakacchabhAine, No ceva NaM Auyabahule bhavissati, tae NaM te maNuyA suruggamaNamuhuttaMsi ya sUratthamaNamuhuttaMsiga bilehiMno 2 nidAittA macchakaccha me thalAI gAhe 7 zatake uddezaH 6 duSpama duSpamAvarNanaM sU0 287 // 561 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 562 // 7 zatake uddezaH 6 duSpamaduSSamaa03 mAvarNanaM sU0287 hiMti sIyAyavatattaehiM macchakacchaehiM ekavIsaM vAsasahassAI vittiM kappemANA viharissaMti // te NaM bhaMte ! maNuyA nissIlA nigguNA nimmerA nippaccakkhANaposahovavAsA osaNNaM maMsAhArA macchAhArA khodAhArA kuNimAhArA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gacchihiMti? kahiM uvavajihiti?, goyamA! osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavajaMti, te NaM bhaMte! sIhA vagghA vagA dIviyA acchA taracchA parassarA nissIlA taheva jAva uvavajihiMti ?, goyamA ! osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavajihiMti, te NaM bhaMte ! DhaMkA | kaMkA vilakA madugA sihI nissIlA taheva jAva osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavajihiMti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti (sUtraM 287 ) // sattamassa sayassa chaTTho uddesao sammatto / / 7-6 // | 'durUva'tti duHsvabhAvA 'aNAejavayaNapaJcAyAya'tti anAdeyavacanapratyAjAte yepAM te tathA, pratyAjAtaM tu janma, 'kUDe'tyAdau kUTa-bhrAntijanakadravyaM kapaTaM-vaJcanAya veSAntarAdikaraNaM 'guruniogaviNayarahiyA yati guruSu-mAtrAdiSu niyogenaavazyatayA yo vinayastena rahitA yete tathA, caH samuccaye 'vikalarUvati asampUrNarUpAH 'kharapharusajjhAmavaNNa'tti kharaparuSAH | sparzato'tIva kaThorAH dhyAmavarNA-anujjvalavarNAstataH karmadhArayaH 'phudRsira'tti vikIrNazirojA ityarthaH 'kavilapaliyakesati kapilAH palitAzca-zuklAH kezA yeSAM te tathA 'bahuNhArusaMpiNaddhaduIsaNijjarUva'tti bahulAyumiH saMpinaddhaM-baddhamata eva duHkhena darzanIyaM rUpaM yeSAM te tathA 'saMkraDiyavalItaraMgapariveDhiyaMgamaMgA' saMkuTitaM valIlakSaNataraGga pariveSTitaM cAGgaM yeSAM te tathA, ka iva ? ityata Aha-'jarApariNayavva therayaNarati jarAparigatasthaviranarA ivetyarthaH, sthavirAzcAnyathApi vyapadizyanta iti jarA // 56 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 563 // 7 zatake uddezaH 6 duSSamaduSpamAvarNanaM sU0287 pariNatagrahaNaM, tathA 'paviralaparisaDipadaMtaseDhI' praviralA dantaviralatvena parizaTitA ca dantAnAM keSAMzcitpatitatvena bhannatvena vA dantazreNiryeSAM te tathA 'unbhaDaghaDamuha'tti udbhaTaM-vikarAlaM ghaTakamukhamiva mukha tucchadazanacchadatvAdheSAM te tathA 'unbhaDaghADAmuha|tti kvacit tatra udbhaTe-spaSTe ghATAmukha-zirodezaviSayau yeSAM te tathA 'vaMkavalIvigayabhesaNamuha'tti vaMka-vanaM pAThAntareNa vyaGgasalAJchanaM valibhirvikRtaM ca-bIbhatsaM bheSaNa-bhayajanakaM mukha yeSAM te tathA 'kacchUkasarAbhibhUyA' kacchra:-pAmaNA(mA)tayA kazaraizcakhazarIrabhibhUtA-vyAptA ye te tathA, ata eva 'kharatikkhanakhakaMDUiyavikkhayataNu'tti kharatIkSNanakhAnAM kaNDUyitena vikRtA-kRtavraNA tanu:-zarIraM yeSAM te tathA, 'dakiDibhasiMjhaphuDiyapharusacchavi'tti dakiDimasidhmAniH kSudrakuSThavizeSAstatpradhAnA sphuTitA paruSA ca chaviH-zarIratvaga yeSAM te tathA, ata eva 'cittalaMgati karbarAvayavAH, 'Tole'tyAdi, TolagatayaH-uSTrAdisamapacArAH pAThAntareNa TolAkRtayaH-aprazastAkArAH viSamANi isvadIrghatvAdinA sandhirUpANi bandhanAni yeSAM te viSamasandhibandhanAH | utkuTu kAni-yathAsthAnamaniviSTAni asthikAni-kIkasAni vibhaktAnIva ca-dRzyamAnAntarAlAnIva yeSAM te utkuTukAsthikavibhaktAH |athavotkuTukasthitAstathAsvabhAvatvAdvibhaktAzca-bhojanavizeSarahitA ye te tathA, dubalA-balahInAH kusaMhananAH-sevAttasaMhananAH | kupramANAH-pramANahInAH kusaMsthitAH-duHsaMsthAnAH, tata eSAM 'Tolage'tyAdipadAnAM karmadhArayaH, ata eva 'kurUva'tti kurUpAH | 'kuTThANAsaNakuseja kubhoiNoM'tti kutsitAzrayaviSTaraduHzayanadurbhojanAH 'asuiNo'tti azucayaH snAnabrahmacaryAdivAjatatvAt, azrutayo vA zAstravarjitAH, 'khalaMtavijjhalagaItti khalantI-skhalantI vihvalA ca-ardavitardA gatiryeSAM te tathA anekavyAdhirogapIDitatvAt 'vigayaceTTAnaDhateya'tti vikRtaceSTA naSTatejasazcetyarthaH 'sIe'tyAdi zItonoSNena kharaparuSavAtena ca 'vijjhaDiya'. . . // 563 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 564 / / tti mizritaM vyAptamityarthaH malinaM ca pAMzurUpeNa rajasA dravyarajasetyarthaH 'ugguDiya'tti uddhUlitaM cAGga 2 yeSAM te tathA 'asuhadukkhabhAgi 'tti duHkhAnubandhiduHkhabhAgina ityarthaH 'osaNaM' ti bAhulyena 'dhammasaNNa' ti dharmmazraddhA'vasannA - galitA samyaktvabhraSTA 'rayaNipamANametta 'ti ratneH - hastasya yatpramANaM - aGgulacaturviMzatilakSaNaM tena mAtrA - parimANaM yeSAM te ratnipramANamAtrAH 'solasavI sahavAsapara mAuso'ti iha kadAcit poDaza varSANi kadAcicca viMzatirvapANi paramAyuryeSAM te tathA 'puttana pariyAlapaNayabahula' ti putrAH sutAH naptAraH - pautrA dauhitrAtha etallakSaNo yaH parivArastatra yaH praNayaH snehaH sa bahulo-bahuryeSAM te tathA pAThAntare 'puttana parivAlANabahula' tti tatra ca putrAdInAM paripAlanaM bahulaM - bAhulyena yeSAM te tathA, anenAlpAyukatve'pi bahrapatyatA teSAmuktA alpenApi kAlena yauvanasadbhAvAditi, 'nissAe 'ti nizrAya - nizrAM kRtvetyarthaH 'nioya'tti nigodA: - kuTusvAnItyarthaH 'vIrya'ti bIjamiva bIjaM bhaviSyatAM janasamUhAnAM hetutvAt 'bIyametta'tti bIjasyeva mAtrA - parimANaM yeSAM te bIjamAtrA svalpAH svarUpata ityarthaH // 'rahapaha'ti rathapathaH - zakaTacakradvayapramito mArgaH 'akkhasoyappamANamettaM ti akSazrotaH - cakradhuraH pravezarandhaM tadeva pramANamakSa zrotaH pramANaM tena mAtrA - parimANamavagAhato yasya tattathoktA 'vojnihiMti, sevi ya NaM jale vakSyataH 'AU bahule 'ti bahupakAyamityarthaH 'niddhAhiMti' tti 'nirddhAviSyanti' nirgamiSyanti 'gAhehiMti' ti 'grAhayiSyanti' prApayivyanti, sthaleSu sthApayiSyantItyarthaH 'vittiM kappemANe 'ti jIvikAM kurvantaH // 'nissIla' tti mahAvratANutratavikalAH 'niraguNatti uttaraguNavikalAH 'nimmera' ti avidyamAna kulAdimaryAdA: 'nipaccakkhANaposa hovavAsa' tti asatpauruSyAdiniyamA avidyamAnA|STamyAdiparvopavAsAcetyarthaH ' osannaM'ti prAyo mAMsAhArAH, katham ? ityAha-matsyAhArA yataH, tathA 'khoddAhAra' ci madhubhojinaH 7 zatake pra0A0308 jozaH 6 duSSamaduSSa mAvarNanaM sU0 287 | // 564 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 565 // bhRkSodena vAsshAro yeSAM te kSodAhArAH 'kuNimAhAre'ti kuNapaH- zabastadraso'pi vasAdi: kuNapastadAhArAH / ' te NaM'ti ye tadAnIM kSINAvazeSAzcatuSpadAH kecana bhaviSyanti ' accha' ti RkSAH 'taraccha 'ti vyAghravizeSAH 'parassara 'ti zarabhAH, 'DhaMka'tti kAkAH 'maduga' ti madravo - jalavAyasAH 'sihi' tti mayUrAH / saptamazate SaSThaH / / 7-6 / / B4 anantaroddeza ke narakAdAvRtpatiruktA sA ca saMvRtAnAm, arthatadviparyayabhUtasya saMvRtasya yadbhavati tatsaptamoddeza ke Aha saMvuDassa NaM bhaMte ! aNagArasma AuttaM gacchamANassa jAva AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM geNhamANasma vA nikvivamANassa vA tassa NaM bhaMte! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajjaha saMparAiyA kiriyA kajjai 1, goyamA ! saMvuDasma NaM aNagArassa jAva tasma NaM IriyAvahiyA kiriyA kajjai, No saMparAiyA kiriyA kajjaitti / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuJcai saMvuDasma NaM jAva saMpagaiyA kiriyA kajjai 1, goyamA ! jassa NaM kohamANamAyA lobhA vocchinnA bhavaMti tasma NaM IriyAvahiyA kiriyA kajjai, taheba jAva ussutaM rIyamANassa saMparAiyA kiriyA kajai, se NaM ahAsuttameva rIyaha, se teNaTTeNaM goyamA ! jAva no saMparAIyA kiriyA kajjai // (sUtraM 288 ) / / rUvI bhaMte! kAmA arUbI kAmA ?, goyamA ! rUvI kAmA samaNAuso !, no arUvI kAmA / sacittA bhaMte! kAmA acittA kAnA ?, goyamA sacittAvi kAmA, acittAvi kAmA / jIvA bhaMte! kAmA ajIvA kAmA?, goyamA ! jIvAvi kAmA, ajIvAvi 7 zatake uddezaH 7 saMvRtasvaryA pathikIkAmabhoga vicAraH sU0 288 // 565 // pra0A0309 * Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 566 // zatake umezaH 7 saMvRtasyaryA| pathikI| kAmabhoga vicAraH sU0289 kAmA / jIvANaM bhaMte ! kAmA ajIvANaM kAmA?, goyamA! jIvANaM kAmA, no ajIvANaM kAmA, kativihA NaM bhaMte ! kAmA pannattA ?, goyamA ! duvihA kAmA pannattA, taMjahA-sahA ya rUvA ya / rUvI bhaMte ! bhogA arUvI bhogA?, goyamA! rUvI bhogA, no arUvI bhogA, sacittA bhaMte ! bhogA acittA bhogA?, " goyamA! sacittAvi bhogA, acittAvi bhogA, jIvA NaM bhaMte ! bhogA ? pucchA, goyamA ! jIvAvi bhogA, ajIvAvi bhogA, jIvANaM bhaMte! bhogA ajIvANaM bhogA?, goyamA ! jIvANaM bhogA, no ajIvANaM bhogA, kativihA NaM bhaMte ! bhogA pannattA, goyamA ! tivihA bhogA pannattA, taMjahA-gaMdhA rasA phAsA / kativi- hA bhaMte ! kAmabhogA pannattA ?, goyamA ! paMcavihA kAmabhogA pannattA, taMjahA-sadA rUvA gaMdhA rasA phAsA / jIvA NaM bhaMte ! kiM kAmI bhogI?, goyamA! jIvA kAmIvi bhogIvi, se keNa?NaM bhaMte ! evaM vuccai jIvA kAmIvi bhogIvi ?, goyamA ! soiMdiyacakkhidiyAI paDucca kAmI, ghANidiyajibhidiyaphAsiMdiyAI paDucca bhogI, se teNaTeNaM goyamA ! jAva bhogIvi / neraiyA NaM bhete ! kiM kAmI bhogI ?, evaM ceva, evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyANaM pucchA, goyamA! puDhavikAiyA no kAmI, bhogI, se keNaTeNaM jAva | bhogI?, goyamA ! phAsiMdiyaM paDucca, se teNaTeNaM jAva bhogI, evaM jAva vaNassaikAiyA, beiMdiyA evaM ceva, navaraM jibhidiyaphAsiMdiyAI paDucca bhogI,teiMdiyAvi evaM ceva, navaraM ghANidiyajibhidiyaphAsiMdiyAI paDucca paDaca bhogI, cauridiyANaM pucchA, goyamA ! cariMdiyA kAmIvi bhogIvi, se keNaTeNaM jAva bhogIvi, goymaa| // 566 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 567 // cakkhidiyaM pahucakAmI, ghANiMdiyajibhidiyaphAsiMdiyAI paDucca bhogI, se teNadveNaM jAva bhogIvi, ava| sesA jahA jIvA jAva vaimANiyA / eemi NaM bhaMte! jIvANaM kAmabhogINaM nokAmanobhogINaM bhogINa ya kayare kamarehiMto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA ! savvatthovA jIvA kAmabhogI, nokAmInobhogI anaMtaguNA, bhogI anaMtaguNA // ( sUtraM 289 ) // 'saMvuDe' tyAdi // saMvRtazca kAmabhogAnAzritya bhavatIti kAmabhogaprarUpaNAya 'rUbI' tyAdi sUtravRndamAha - tatra rUpaM - mUrtatA tadasti yeSAM te rUpiNaH, tadviparItAstvarUpiNaH, kAmyante--abhilaSyante eva na tu viziSTazarIrasaMsparzadvAreNopabhujyante ye te kAmA:manojJAH zabdAH saMsthAnAni varNAzca, atrottaraM -rUpiNaH kAmAH, no arUpiNaH, pudgaladharmatvena teSAM mUrttatvAditi, 'sacitte 'tyAdi, | sacittA api kAmAH samanaskaprANirUpApekSayA, acittA api kAmA bhavanti, zabdadravyApekSayA'sajjJijIvazarIrarUpApekSayA ceti / 'jIve' tyAdi, jIvA api kAmA bhavanti jIvazarIrarUpApekSayA, ajIvA api kAmA bhavanti zabdApekSayA citraputrikAdirUpApekSayA ceti / 'jIvANa' mityAdi, jIvAnAmeva kAmA bhavanti kAmahetutvAt, ajIvAnAM na kAmA bhavanti teSAM kAmAsambhavAditi / 'rUvi'mityAdi, bhujyante - zarIreNa upabhujyante iti bhogAH - viziSTagaMdharasasparzadravyANi 'rUviM bhoga'tti rUpiNo bhogAH, no arUpiNaH, puladharmatvena teSAM mUrttatvAditi / 'sacitte 'tyAdi, sacittA api bhogA bhavanti gandhAdipradhAnajIvazarIrANAM keSAJcitsamanaskatvAt, tathA'cittA api bhogA bhavanti keSAJcidgandhAdiviziSTajIvazarIrANAmamanaskatvAt, 'jIvAvi bhoga' tti jIvazarIrANAM viziSTagandhA diguNayuktatvAt, 'ajIvAvi bhoga'ti ajIvadravyANAM viziSTagandhAdiguNopetatvAditi / 'savvatthovA kAma bhogI'ti se hi 7 zatake uddezaH 7 saMvRtasvaryA pathikI kAmabhoga vicAraH sU0 289 // 567 // pra0A0310 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha / vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 568 // 7 zatake | uddezaH 7 kSINabhogI mahAnirjaraH sU0 290 caturindriyAH pazcandriyAzca syuste ca stokA eva, 'nokAmInobhogI'tti siddhAste ca tebhyo'nantaguNA eva, 'bhogi'tti ekadvitIndriyAste ca tebhyo'nantaguNA vanaspatInAmanantaguNatvAditi // bhogAdhikArAdidamAha chaumatthe NaM bhaMte ! maNUse je bhavie annayaresu devaloesu devattAe uvavajittae, se nUNaM bhaMte ! se khINabhogI no pabhU uhANeNaM kammeNaM baleNaM vIrieNaM purisakkAraparakameNaM viulAI bhogabhogAI bhujamANe viharittae ?, se nUNaM bhaMte ! ethamaTuM evaM vayaha ?, goyamA ! No iNaDe samaDhe, pabhU NaM uTThANeNavi kammeNavi baleNavi vIrieNavi purisakAraparakkameNavi annayarAiM viulAI bhogabhogAI bhujamANe viharittae, |tamhA bhogI bhoge paricayamANe mahAnijjare mahApajavasANe bhavai 1 / Ahohie NaM bhaMte ! maNusse je bhavie | kSannayaresu devaloesu evaM ceva jahA chaumatthe jAva mahApajjavasANe bhavati 2 / paramAhohie NaM bhaMte ! maNusse |je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae jAva aMtaM karettae ?, se nUNaM bhaMte ! se khINabhogI sesaM jahA chau-| matthassavi 3 / kevalI NaM bhaMte ! maNusse je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM evaM jahA paramAhohie jAva mahApajavasANe bhavai 4 // (sUtraM 290) // 'chaumatthe Na'mityAdi sUtracatuSkaM, tatra ca 'se nUrNa bhaMte ! se khINabhogitti 'setti 'asau' manuSyaH 'nanaM' nizcita / bhadanta ! 'se'tti ayama(thA)rthaH athazabdazca paripraznArthaH, 'khINabhogi'tti bhogo jIvasya yatrAsti tad bhogi-zarIraM tatkSINaM taporogAdibhiryasya yaH kSINabhogI kSINatanurdurbala itiyAvat, 'No pabhuti na samarthaH 'uhANeNaM'ti UrbIbhavanena 'kammeNaM'ti // 568 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 569 // ARTHA gamanAdinA 'ghaleNaM ti dehaprANena 'vIrieNati jIvabalena 'purisakAraparakameNaM ti puruSAbhimAnena tenaiva ca sAdhitasvaprayojanenetyarthaH bhogabhogAIti manojJazabdAdIn 'se nUNaM bhaMte ! eyamaTuM evaM vayaha' atha nizcitaM bhadanta ! etam-anantaro 7 zatake ktamarthamevam--amunaiva prakAreNa vadatha yUyam ? iti praznaH, pRcchato'yamabhiprAyaH-yadyasau na prabhustadA'sau bhogabhojanAsamarthatvAnna uddezaH 7 akAmaprabhogI, ata eva na bhogatyAgItyataH kathaM nirjarAvAn ? kathaM vA devalokagamanaparyavasAno'stu ?, uttaraM tu 'no iNaDhe samaThe'tti, 4 kAmavedanA kasmAd ?, yataH 'pabhU NaM settisa kSINabhogI manuSyaH 'annatarAIti ekatarAn kAMzcit kSINazarIrasAdhucitAn, evaM cocitabhoga- sU0 291 | bhuktisamarthatvAd bhogitvaM tatpratyAkhyAnAca tacyAgitvaM tato nirjarA tato'pi ca devalokagatiriti / 'Ahohie NaM'tti 'Adho'vadhika' niyatakSetraviSayAvadhijJAnI 'paramAhohie 'ti paramAdho'vadhikajJAnI, ayaM ca caramazarIra eva bhavatItyata Aha'teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae' ityAdi // anantaraM chadmasthAdijJAnavaktavyatoktA, atha pRthivyAdyajJAnivaktavyatocyate je ime bhaMte ! asanniNo pANA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA ya egatiyA tasA, ee Na adhA mUDhA tamaMpaviTThA tamapaDalamohajAlapaDicchaNNA akAmanikaraNaM vedaNaM vedaMtIti vattavvaM siyA ?, haMtA goyamA! je ime asanniNo pANA jAva puDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA ya jAva vedaNaM vedaMtIti | vattavvaM siyA // asthi NaM bhaMte ! pabhUvi akAmanikaraNaM vedaNaM vedaMti ?, haMtA goyamA ! asthi, kahannaM bhaMte ! A0311 pabhRvi akAmanikaraNaM vedaNaM vedeti !, goyamA ! je NaM No pabhU viNA dIveNaM aMdhakAraMsi rUvAI pAsittae, // 569 // je NaM no pabhU purao rUvAiM aNijjhAittANaM pAsittae, je NaM no pabhU maggao rUvAI aNavayakkhittANaM | RAACARTS Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 570 // SACRAAT 7 zatake umezaH7 akAmaprakAmavedanA sU0 291 pAsittae, je NaM no pabhU pAsao rUvAI aNAloittA NaM pAsittae, je NaM no pabhU uDDhaM rUvAI aNAloettANaM pAsittae, jeNaM no pabhU ahe rUvAI aNAloyaettA NaM pAsittae, esa Na goyamA pabhUvi akAmanikaraNaM vedaNaM vedeti // asthi NaM bhaMte ! pabhUvi pakAmanikaraNaM vedaNaM vedeti?, haMtA asthi, kahannaM bhaMte! pabhUvi pakAmanikaraNaM vedaNaM vedaMti ?, goyamA ! je zaM no pabhU samudassa pAraM gamittae, je NaM no pabhU samuhassa pAragayAI rUvAI pAsittae, je NaM no pabhU devalogaM gamittae, je NaM no pabhU devalogagayAI rUvAI pAsittae, esa NaM goyamA ! pabhUvi pakAmanikaraNaM vedaNaM vedeti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti // (sUtraM 291 ) sattamassa sattamo uddesao saMmatto // 7-7 // ___ 'je ime ityAdi, 'egaiyA tasatti 'eke' kecana, na sarve, saMmUcchimA iya'thaH 'aMdha'tti aMdha ibAndhA-ajJAnAH 'mUDha'tti mUDhAH tattvazraddhAnaM prati eta evopamayocyante 'tamaMpaviTTatti tamaH praviSTA iva tamaHpraviSTAH 'tamapaDalamohajAlapaDicchanna"tti tamaHpaTalamiva tamaHpaTalaM-jJAnAvaraNaM moho-mohanIyaM tadeva jAlaM mohajAlaM tAbhyAM praticchannA-AcchAditA ye te tathA 'akAmani| karaNaM ti akAmo-vedanAnubhAve'nicchA'manaskatvAt sa eva nikaraNaM-kAraNaM yatra tadakAmanikaraNam, ajJAnapratyayamiti bhAvastadyathA bhavatItyevaM 'vedanAM' sukhaduHkharUpAM vedanaM vA-saMvedana' 'vedayanti' anubhavantIti // athAsajjJivipakSamAzrityAha-'atthI'tyAdi, | astyayaM pakSo yaduta pabhUvitti prabhurapi sajJitvena yathAvadrUpAdijJAne samartho'pi, AstAmasajJitvenAprabhurityapizabdArthaH 'akAmanikaraNam' anicchApratyayamanAbhogAt, anye tvAhu:-akAmena-anicchayA 'nikaraNaM kriyAyA-iSTArthaprAptilakSaNAyA abhAvo yatra SC MASALASAX // 570 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 5 // 571 // vedane tattathA tadyathA bhavatItyevaM vedanAM vedayantIti praznaH, uttaraM tu 'je 'ti yaH prANI saJjJitvenopAyasadbhAve ca heyAdInAM hAnAdau samartho'pi 'no pahu'tti na samartho vinA pradIpenAndhakAre rUpANi 'pAsittae'tti draSTum eSo'kAmapratyayaM vedanAM vedayatIti sambandhaH, 'purao'ti agrataH 'aNijjhAettANaM'ti 'aniddhayAya' cakSuravyApArya 'maggao'tti pRSThataH 'aNavayakkhittANaM ti 'anavekSya' pazcAdbhAgamanavalokyeti // akAmanikaraNaM vedanAM vedayatItyuktam, atha tadviparyayamAha - 'asthi Na' mityAdi, 'prabhurapi' saMjJitvena rUpadarzanasamartho'pi 'pakAmanikaraNaM'ti prakAmaH - IpsitArthA prAptitaH pravarddhamAnatayA prakRSTo'bhilASaH sa eva nikaraNaMkAraNaM yatra vedane tattathA, anye tvAhuH - prakAme - tIvrAbhilASe sati prakAmaM vA atyarthaM nikaraNam - iSTArthasAdhaka kriyANAmabhAvo yatra tat prakAmanikaraNaM tadyathA bhavatI-yevaM vedanAM vedayatIti praznaH, uttaraM tu 'je Na' mityAdi, yo na prabhuH samudrasya pAraM gantuM tadgatadravyaprAptyarthe satyapi tathAvidhazaktivaikalyAt, aMta eva ca yo na prabhuH samudrasya pAragatAni rUpANi draSTuM sa tadgatAbhilASAtirekAt prakAmanikaraNaM vedanAM vedayatIti // saptamazate saptamaH ||7-7|| ka saptamoddezakasyAnte chAnasthikaM vedanamuktam, aSTame tvAdAveva chadmasthavaktavyatocyate, tatra cedaM sUtram - utthe NaM bhaMte! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM evaM jahA paDhamasae cautthe uddesae tahA bhANivvaM jAva alamatthu || (sUtraM 292 ) // se NUNaM bhaMte ! hasthissaya kuMthussa ya same caiva jIve ?, haMtA goyamA ! hatthassa kuMthussa ya, evaM jahA rAyappa seNaijje jAva khuDDiyaM vA mahAliyaM vA se teNaTTeNaM goya 7 zatake uddezaH 8 akAmapra kAmavedanA sU0 292 pra0A0312 // 571 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 7 zatake uddezaH 7 | hastikunthusamatvAdi sU0 293 mA! jAva same ceva jIve ( sutraM 293) // vyAkhyA 'chaumatthe NamityAdi, etacca yathA prAg vyAkhyAtaM tathA draSTavyam / / atha jIvAdhikArAdidamAha-se nUNa mityAdi, prajJaptiH 'evaM jahA rAyappesaNaijetti, tatra caitatsUtramevaM-same ceva jIve, se gRNaM bhaMte ! hatthIo kaMtha appakammatarAe ceva appakiriabhayadevI * yatarAe ceva appAsavatarAe ceva, kuMthUo hatthI mahAkammatarAe ceva 41, haMtA goyamA ! / kamhA NaM bhaMte ! hathissa ya kuMthussa ya yA vRttiH same ceva jIve ?, goyamA ! se jahAnAmae-kUDAgArasAlA siyA duhao littA guttA guttaduvArA nivAyA nivAyagaMbhIrA, ahe NaM keI // 572 // | purise paIvaM ca joiM ca gahAya taM kUDAgArasAlaM aMto 2 aNupavisei 2 tIse kUDAgArasAlAe savao samaMtA ghaNaniciyanirantara| nicchiDDAI duvAravayaNAI piheti tIse ya bahumajjhadesabhAe taM paIvaM palIvejA, se ya paIve kUDAgArasAlaM aMto 2 obhAsati ujjoei | tavai pabhAsei, no ceva NaM kUDAgArasAlAe bAhiM, tae NaM se purise taM paIvaM iDDareNaM pihei, tae NaM se paIve iDDarassa aMto 2 obhAsei, no ceva NaM iDDarassa bAhi, evaM gokilaMjaeNaM gaMDavANiyAe pacchipiDaeNaM ADhaeNaM addhADhaeNaM patthaeNaM addhapatthaeNaM kulaveNaM addhaku| laveNaM caubbhAiyAe aTThabhAiyAe solasiyAe bacIsiyAe causaTTiyAe, tae NaM se purise taM paIvaM dIvagacaMpaNaeNaM pihei, tae NaM se | paIve taM dIvagacaMpaNayaM aMto 2 obhAsai,no ceva NaM dIvagacaMpaNayassa bAhi, no ceva NaM causaTTiyAe bAhi, jAva no ceva NaM kUDAgA| rasAlAe bAhiM, evAmeva goyamA jIvevi jArisiyaM puvakammanibaddhaM boMdi nivvattei taM asaMkhejehiM jIvapaesehiM sacittIkarei, zeSa tu likhitamevAsti, asya cAyamarthaH-kUTAkAreNa-zikharAkRtyA yuktA zAlA kUTAkArazAlA 'duhao littA' bahirantazca gomayAdinA lipsA 'guptA' prAkArApAtA 'guttaduvArA' kapATAdiyuktadvArA 'nivAyA' vAyupravezarahitA, kila mahadhaM prAyo nivAtaM na bhavatItyata // 572 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCASCAM Aha-nivAyagaMbhIrA' nivAtavizAletyarthaH 'paIvaM teladazAbhAjanaM 'joIti agniM 'ghaNanicayanirantaraM nicchiDDAI duvAravayaNAI vyAkhyA- piheti'dvArANyeva vadanAni-mukhAni dvAravadanAni pidhatte, kIdRzAni kRtvA ? ityAha-dhananicitAni kapATAdidvArapidhAnAnAM dvArazAkhA 7 zatake prajJapti uddezaH 8 diSu gADhaniyojanena tAni ca tAni nirantaraM-kapATAdInAmantarAbhAvena nizchidrANi ca-nIrandhrANi ghananicitanirantaranizchidrANi abhayadevI karmaNoduHkha yA vRttiH 'iDareNaM'ti gantrIDhazcanakena 'gokilaMjaeNa'ti gocaraNArtha mahAvaMzamayabhAjanavizeSeNa, DallayetyarthaH 'gaMDavANIyAe'tti 'gaNDapA natAsaMjJAnAraNikA'vaizamayabhAjanavizeSa eva yo gADena-hastena gRhyate DallAto laghutaraH 'pacchipiDaeNa'ti pacchikAlakSaNapiTa kena ADhakAdIni // 573 // nakaduHkhaM pratItAni navaraM 'caubhAiya'si ghaTakasya-rasamAnavizeSasya caturthanAgamAtro mAnavizeSaH 'aTTabhAiyA' tasyaivASTamabhAgamAtro sU0 294 mAnavizeSaH evaM 'solasiyA' SoDazabhAgamAnA 'battIsiyA' tasyaiva dvAtriMzadbhAgamAtrA 'catuHSaSTikA' tasyaiva catuHSaSTitamAMzasvabhAvA palamiti tAtparya 'dIvagacaMpaeNaM ti dIpakacampakena-dIpAcchAdanena, kozikenetyarthaH, etaca sarvamapi vAcanAntare sAkSA- A0313 llikhitameva dRzyata iti // jIvAdhikArAdidamAha neraiyANaM bhaMte ! pAve kamme je ya kaDe je ya kajai je ya kajissai sabve se dukkhe, je nijinne se suhe!, haMtA goyamA ! neraiyANaM pAve kamme jAva suhe, evaM jAva vemANiyANaM (sUtraM 294 ) // kati NaM bhaMte ! sannAo| pannattAo?, goyamA ! dasa sannAo pannattAo, taMjahA-AhAramannA 1 bhayasannA 2 mehuNamannA 3 pariggahamannA 64 kohasannA 5 mANasannA 6 mAyAsannA 7 lobhasannA 8 logasannA 9 ohasannA 10, evaM jAva vemANiyANaM // // 573 // paneraiyA dasavihaM veyaNijjaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjahA-sIyaM usiNaM khuhaM pivAsaM kaM9 parajjhaM jaraM dAhaM SARKA4%A4-% Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 574 // 7 zatake umezaH 8 karmaNoduHkha tAsaMjJAnArakaduHkhaM sU0 295 | bhayaM sogaM // ( sUtraM 295) // 'neraiyANa'mityAdi, 'sabbe se dukkhe'ti duHkhahetusaMsAranibandhanatvAd duHkhaM 'je nijinne se suhe'tti sukhasvarUpamokSahetutvAdyanijINaM karma tatsukhamucyate / nArakAdayazca sacina iti saJjJA Aha-'kati NamityAdi, tatra saJjJAnaM sajJA-Abhoga ityarthaH manovijJAnamityanye saMjJAyate vA'nayeti saJcA-vedanIyamohanIyodayAzrayA jJAnadarzanAvaraNakSayopazamAzrayA ca vicitrAhArAdiprAptaye kriyaivetyarthaH, sA copAdhibhedAdbhidyamAnA dazaprakArA bhavati, tadyathA-'AhArasanne'tyAdi, tatra kSudvedanIyodayAt kAvalikAdyAhArArtha pudgalopAdAnakriyaiva saMjJAyate'nayA tadvAnityAhArasajJA, tathA bhayamohanIyodayAdbhayobhrAntadRSTivacanavikAraromAJcojhedAdikriyaiva sajJAyate'nayeti bhayasajJA, tathA puMvedAyudayAnmaithunAya syAdyaGgAlokanaprasannavadanasaMstambhitoruvepathuprabhRtilakSaNA kriyaiva sajJAyate'nayeti maithunasaMjJA, tathA lobhodayAtpradhAnabhavakAraNAbhiSvaGgapUrvikA sacittetaradravyopAdAnakriyaiva sajJAyate'nayeti parigrahasajJA, tathA krodhodayAdAvezagarbhA prarUkSanayanadantacchadasphuraNAdiceSTaiva sajJAyate'nayeti krodhasaJjA, tathA mAnodayAdahaGkArAtmikotsekakriyaiva saJjJAyate'nayeti mAnasajJA, tathA mAyodayenAzubhasakkezAdanRtasaMbhASaNAdikriyaiva saMjJAyate'nayeti mAyAsaMjJA, | tathA lobhodayAllobhasamanvitA sacittetaradanyaprArthanaiva saMjJAyate'nayeti lobhasaJjJA, tathA matijJAnAvaraNakSayopazamAcchabdAdyarthagocarA sAmAnyAvabodhakriyaiva sajJAyate vastvanayeti oghasaMjJA, evaM zabdAdyarthagocarA vizeSAvabodhakriyaiva sajJAyate'nayeti lokasaMjJA, tatazcaughasajJA darzanopayogo lokasajJA tu jJAnopayoga iti, vyatyayaM tvanye, anye punaritthamabhidadhati-sAmAnyapravRttirodhasaMjJA lokadRSTistu lokasaMjJA, etAzca sukhapratipattaye spaSTarUpAH paJcendriyAnadhikRtyoktAH, ekendriyAdInAM tu prAyo yathoktakriyAnibandhana // 575 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 575 // CAOM 7 zatake uddezaH9 | hastikunthusamakriyAdi sU0296 karmodayAdirUpA evAvagantavyA iti| jIvAdhikArAt-'neraiye tyAdi, 'parajma'tti pAravazyam // prAga vedanoktA, sA ca karmavazAta, taJca kriyAvizeSAt, sA ca mahatAmitareSAM ca samaiveti darzayitumAha se nUNaM bhaMte ! hathissa ya kuMthussa ya samA ceva apaJcakkhANakiriyA kajati ?, haMtA goyamA! hathissa ya kuMthussa ya jAva kajati / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai jAva kajai ?, goyamA! aviratiM paDuca, se teNaTeNaM jAva kanjaha (sUtraM 296) // AhAkammaM NaM bhaMte ! bhuMjamANe kiM baMdhai ? kiM pakareha ? kiM ciNAi ? kiM uvaciNAi ? evaM jahA paDhame sae navame uddesae tahA bhANiyavvaM jAva sAsae paMDie, paMDiyattaM asAsayaM, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMtetti // (mRtraM 297) sattamasayasma aTThamo uddeso sNmtto||7-8|| 'se nUgaM bhaMte ! hathissetyAdi / anantaramaviratiruktA sA ca saMyatAnAmapyAdhAkarmabhojinAM kathazcidastItyataH pRcchati'ahe'tyAdi, 'sAsae paMDie paMDiyattaM asAsayaMti ayamartha:-jIvaH zAzvataH, paNDitatvamazAzvataM, cAritrasya bhraMzAditi saptamazate''STamoddezakaH // 7-8 // 297 CAS5464-2-- pUrvamAdhAkamabhoktRtvenAsaMvRtavaktavyatoktA, navamoddezake'pi tadvaktavyatocyate, tatra cAdisUtram asaMvuDe NaM bhaMte ! aNagAre bAhirae poggale apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viumbittae ?, No tiNa-| he samajhe / asaMvuDe NaM bhaMte ! aNagAre bAhirae poggale pariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM jAva haMtA pabhU / se // 575 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 576 / / **** * bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittA viuvvai,tatthagae poggale pariyAhattA viuvvati,annatthagae poggale pariyAittA vikuvvaI?, goyamA ! ihagae poggale pariyAittA vikuvvada, no tatthagae poggale pariyAittA vikuvvai, no 7 zatake udezaH 8 annatyagae poggale jAvavikubvati, evaM egavannaM aNegarUvaM caubhaMgo jahA chaTTasae navame uddesae tahA ihAvi vikurvaNe bhANiyavvaM, navaraM aNagAre ihagayaM ihagae ceva poggale pariyAittA vikuvvai, sesaM taM ceva jAva lukkhapoggalaM pudgalAdAnaM niddhapoggalattAe pariNAmettae ?, hatA pabhU, se bhaMte ! kiM ihagae poggale pariyAittA jAva no annatthagae sU0298 poggale pariyAittA vikubvai // (sUtraM 298) // 'asaMvuDe Na'mityAdi, 'asaMvRtaH' pramattaH 'ihagae'tti iha pracchako gautamastadapekSayA ihazabdavAcyo manuSyalokastatazca 'ihagatAn' naralokavyavasthitAn 'tatthagae'tti vaikriyaM kRtvA yatra yAsyati tatra vyavasthitAnityarthaH 'annatthagae'tti uktasthAna-3 dvayavyatiriktasthAnAzritAnityarthaH 'navaraM ti ayaM vizeSaH-'ihagae' iti ihagataH anagAra iti ihagatAn pudgalAniti ca vAcyaM, tatra tu deva iti tatragatAniti coktamiti // anantaraM pudgalapariNAmavizeSa uktaH, sa saGgrAme savizeSo bhavatIti saGgrAmavizeSavaktavyatAbhaNanAya prastAvayannAha__NAyameyaM arahayA suyameyaM arahayA vinAyameyaM arahayA mahAsilAkaMTae saMgAme 2 // mahAsilAkaMTae NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe ke jaitthA ke parAjaitthA ?, goyamA! vajI videhaputte jaitthA, navamallaI navalecchaI kAsIkosasagA aTThArasavi gaNarAyANo parAjaitthA // tae NaM se koNie rAyA mahAsilAkaMTakaM saMgAmaM // 576 // *** Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64545 A vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 577 // 7zatake uddezaH 1 mahAzilAkaMTaka: |mU0 299 % pra0A.315 ubaTTiyaM jANittA koDaMbiyapurise sahAvei 2 evaM bayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! udAI hatthirAyaM paDikappeha hayagayarahajohakaliyaM cAuraMgiNiM seNaM sannAha 2ttA mama eyamANattiyaM khippAmeba paccappiNaha / tae NaM. te koDaMbiyapurisA koNieNaM rannA evaM vuttA samANA haTTatuTTha jAva aMjaliM kahu evaM sAmI! tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaMti 2 khippAmeva cheyAyariyovaesamatikappaNAvikappehiM suniuNehiM evaM jahA uvavAie jAva bhImaM saMgAmiyaM aujjhaM udAiM hatthirAyaM paDikati hayagaya jAva sannAti 2 jeNeva kUNie rAthA teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchaittA karayala* kUNiyassa ranno tamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM se kRNie rAyA jeNeva majaNaghare teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA majaNagharaM aNupavisai manjaNagharaM aNupavisittA pahAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte savvAlaMkAravibhUsie mannaddhabaddhavammiyakavae uppIliyasarAsaNapaTTie piNaddhagevene vimalavarabaddhaciMdhapaTTe gahiyAuhappaharaNe sakoriMTamalladAmeNaM chattaNaM dharijamANeNaM caucAmaravAlavItIyaMge maMgalajayasahakayAloe evaM jahA uvavAie jAva uvAgacchittA udAI hatthirAyaM durUDhe, tae NaM se kUNie rAyA hArotthayasukayaraiyavacche jahA uvavAie jAva seyavaracAmarAhiM udadhuvvamANIhiM udhuvvamANIhiM hayagayarahapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparivuDe mahayA bhaDacaDagaraviMdaparivakhitte jeNeva mahAsilAe kaMTae saMgAme teNeva uvAgacchai teNeva uvAgacchittA mahAsilAkaMTayaM saMgAma oyAe, purao ya se sake deviMde devarAyA ega mahaM abhejakavayaM vairapaDirUvagaM viubvittANaM ciTThati, 4 // 577 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zatake udezaH 9 mahAzilAkaMTaka: mU0 299 evaM khalu do iMdA saMgAma saMgAmeti,taMjahA-devide ya maNuiMde ya, egahatthiNAvi NaM pabhU kUNie rAyA parAjivyAkhyA Nittae, tae NaM se kUNie rAyA mahAsilAkaMTakaM saMgAma saMgAmemANe nava mallaI nava lecchaI kAsIkosalagA prajJaptiH aTThArasavi gaNarAyANo hayamahiyapavaravIraghAiyaviyaDiyaciMdhaddhayapaDAge kicchapANagae diso disiM paDiabhayadevI sehitthA // se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai mahAsilAkaMTae saMgAme ?, goyamA ! mahAsilAkaMTae NaM saMgAme yA vRttiH | vaTTamANe je tattha Ase vA hatthI vA johe vA sArahI vA taNeNa vA patteNa vA kaDhaNa vA sakarAe vA abhi1578|| hammati savve se jANae mahAsilAe ahaM abhihae ma0 2, se teNaTeNaM goyamA! mahAsilAkaMTae saMgAme / mahAsilAkaMTae NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe kati jaNasayasAhassIo bahiyAo', goyamA ! caurAsII jaNa |sayasAhassIo vhiyaao| te NaM bhaMte ! maNuyA nissIla jAva nipaccakkhANaposahovavAsA ruhA pari kuviyA samaravahiyA aNuvasaMtA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gayA kahiM uvavannA?, goyamA ! osannaM naragaMItirikkhajoNiesu uvavannA // (sUtraM 299) // 'NAyameya'mityAdi, jJAtaM sAmAnyataH 'etat vakSyamANaM vastu 'arhatA' bhagavatA mahAvIreNa sarvajJatvAt, tathA 'surya'ti smRtamiva smRtaM spaSTapratibhAsabhAvAta, vijJAtaM vizeSataH, kiM tat ? ityAha-"mahAsilAkaMTae saMgAmetti mahAzilaiva kaNTako jIvita medakatvAd mahAzilAkaNTakaH, tatazca yatra tRNazalAkAdinA'pyamihatasyAzvahastyAdermahAzilAkaNTakenevAbhyAhatasya vedanA jAyate sa saMgrAmo mahAzilAkaNTaka evocyate, dvirvacanaM collekhasyAnukaraNe, evaM ca kilAyaM saGgrAmaH saJjAtaH-campAyAM kaNiko rAjA // 578 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 579 // babhUva, tasya cAnujau hallavihallAbhidhAnau bhrAtarau secanakAmidhAnagandhahastini samArUDhau dinyakuNDaladivyavasanadivyahArabhUSitau vilasantau dRSTrA padmAvatyabhidhAnA kUNikarAjasya bhAryA matsarAhantino'pahArAya taM preritavatI. tena tau taM yAcitau, tau ca taDyA- 7zatake dvaizAlyAM nagayA~ svakIyamAtAmahasya ceTakAbhidhAnasya rAjJo'ntikaM sahastiko sAntaHpuraparivArau gatavantau, kUNikena ca dUtapreSaNato uddezaH 1 |mArgitau, na ca tena preSitau, tataH kUNikena bhANitaM-yadi na preSayasi tau bho! tadA yuddhasajjo bhava, tenApi bhANitam-epa sajjo'smi, mahAzilA | kaMTaka: tataH kUNikena kAlAdayo daza svakIyA minnamAtRkA bhrAtaro rAjAnazceTakena saha saMgrAmAyAhUtAH, tatraikaikasya trINi 2 hastinAM | sU0 299 sahasrANi, evaM rathAnAmazvAnAM ca, manuSyANAM tu pratyekaM tisraH 2 koTyaH, kUNikasyApyevameva, enaM ca vyatikaraM jJAtvA 402316 ceTakenApyaSTAdaza gaNarAjA militAH, teSAM ceTakasya ca pratyekamevameva hastyAdiparimANaM, tato yuddha saMpralagnaM, ceTakarAjazca pratipannavratatvena dinamadhye ekameva zaraM muJcati, amoghavANazca saH, tatra ca kUNikasainye garuDanyUhaH, [granthAga 7000] ceTakasainye ca sAgaravyaho viracitaH, tatazca kUNikasya kAlo daNDanAyako yuddhayamAnastAvad gato yAvacceTakaH, tatastenaikazaranipAtenAsau nipAtito, bhagnaM ca kUNikabalaM, gate ca dve api bale nijaM nijamAvAsasthAnam, evaM ca dazasu divaseSu ceTakena vinAzitA dazApi kAlAdayaH, ekAdaze tu divase ceTakajayArtha devatArAdhanAya kUNiko'STamabhaktaM prajagrAha, tataH zakracamarAvAgato, tataH zakro vabhANa-ceTakaH zrAvaka ityaha na taM prati praharAmi, navaraM bhavantaM saMrakSAmi, tato'sau tadakSArtha vanapratirUpakamabhedyakavacaM kRtavAn, camarastu dvau saMgrAmau vikurvitavAn | mahAzilAkaNTakaM rathamuzalaM ceti // 'jaitthati jitavAn 'parAjaityatti parAjitavAn. hAritavAnityarthaH 'vanjiti vajI' indraH // 579 // 'videhaputtetti koNikaH, etAveva tatra jetArau, nAnyaH kazciditi 'nava mallai'tti mallakinAmAno rAjavizeSAH 'nava lecchaI'tti Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zatake | lecchakinAmAno rAjavizeSA eva 'kAsIkosalagati kAzI-vANArasI tajanapado'pi kAzI tatsambandhina AdhA nava kozalAdhyAkhyA ayodhyA tajjanapado'pi kozalA tatsambandhino nava dvitIyAH, 'gaNarAyANo'tti samutpanne prayojane ye gaNaM kurvanti te gaNapradhAnA | prajJaptiH udezaH9 abhayadevI | rAjAno gaNarAjAH,sAmantA ityarthaH, te ca tadAnI ceTakarAjasya vaizAlInagarInAyakasya sAhAyyAya gaNaM kRtavanta iti // atha mahAzi- mahAzilApA vRttiH | lAkakaNTake saGgrAme camareNa vikurvite sati kUNiko yadakarottadarzanArthamidamAha-'tae Na' mityAdi, 'tato' mahAzilAkaNTakasaGgrAma- kaMTaka: | vikuNAnantaramudAyinAmAnaM hatthirAya'ti hastipradhAnaM 'paDikappehati sannaddhaM kuruta 'paJcappiNaha'tti pratyarpayata, nivedayatetyarthaH, sU0 299 1580 // 'hahatu8' iha yAvatkaraNAdevaM dRzyam-'hahatuTThacittamANaMdiyA naMdiyA pIimaNA' ityAdi, tatra hRSTatuSTaM-atyartha tuSTaM hRSTaM vAvismitaM tuSTaM ca-toSavat cittaM-mano yatra tattathA tad hRSTatuSTacittaM yathA bhavati ityevamAnanditA-ISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagatAH, | tatazca nanditAH prItiH-prINanaM-ApyAyanaM manasi yeSAM te prItimanasaH 'aMjalI kaTTa'tti idaM tvevaM dRzyam-'karayalapariggahiyaM dasapaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu tatra zirasA'prAptaM-asaMspRSTaM mastake'JjaliM kRtvetyarthaH 'evaM sAmI ! tahatti ANAe viNa-18 | eNaM vayaNaM paDisuNetitti evaM khAmin ! tatheti AjJayA ityevaMvidhazabdabhaNanarUpo yo vinayaH sa tathA tena vacanaM rAjJaH sambandhi 'pratizRNvanti' abhyupagacchanti 'cheyAyariovaesamaikappaNAvigappehiti cheko-nipuNo ya AcAryaH-zilpopadezadAtA | | tasyopadezAd yA matiH-buddhistasyA ye kalpanAvikalpA:-kRtibhedAste tathA taiH pratikalpayantIti yogaH 'suniuNehiMti kalpanAvikalpAnAM vizeSaNaM narairvA suMnipuNeH, 'evaM jahA uvavAie'tti tatra cedaM sUtramevam-'ujjalanevatthahanbaparivacchiyaM' ujjvalanepathyena CT nirmalaveSeNa 'havvaM'ti zIghra paripakSitaH-parigRhItaH parikRto yaH sa tathA taM, susajja 'cammiyasannadabaddhakavaiyauppIliyavacchageveja 13 // 580 // AAAACARE Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA tiH // 581 // 7 zatake uddezaH 1 | mahAzilAkaMTakaH mU0 299 A AR gabaddhagalagavarabhUsaNavirAiyaM' varmaNi niyuktA vArmikAstaiH sannaddhaH-kRtasabAho vAmmikasanaddhaH baddhA kavacikA-sabAhavizeSo yasya sa baddhakavacikaH utpIDitA-gADhIkRtA vakSasi kakSA-hRdayarajjuryasya sa tathA, aveyaka baddhaM galake yasya sa tathA, varabhUSaNavirAjito yaH sa | tathA, tataH karmadhArayo'tastam 'ahiyateyajuttaM viraiyavarakaNNapUrasalaliyapalaMbAvacUlacAmaroparakaryadhayAra' viracite varakarNapUre-pradhAna[karNAbharaNavizeSo yasya sa tathA, salalitAni pralambAni avacUlAni yasya sa tathA, cAmarotkareNa kRtamandhakAraM yatra sa tathA, tataH karma| dhArayo'tasta, 'cittaparicchoyapacchayaM' cittaparicchoko-laghuH pracchado vastravizeSo yasya sa tathA'tastaM 'kaNagaghaDiyasuttagasu| baddhakaccha' phanakaghaTitasUtrakeNa sRSTa baddhA kakSA-urobandhanaM yasya sa tathA taM 'bahupaharaNAvaraNAbhariyajujjhasajja' bahUnAM praha| raNAnA (masyAdInA) mAvaraNAnAM ca-sphurakakaNTakAdInAM bhRto yuddhasajazca yaH sa tathA'tastaM 'sacchattaM samaya saghaMTa' 'paMcAmeliyapa-| rimaMDiyAbhirAmaM' paJcabhirApIDikAbhi:-cUDAbhiH parimaNDito'bhirAmazca-ramyo yaH sa tathA'tastam 'osAriyajamalajuyalaghaMTe' avasAritaM-avalambitaM yamalayugalaM-dvayaM ghaNTayoryatra sa tathA'tastaM 'vijjupiNaddhaM va kAlamehaM' bhAsvarapraharaNAbharaNAdInAM vidyutkalpanA (tvAta) kAlatvAca gajasya meghasamane ti 'uppAiyapavvayaM va sakkhaM' autpAtikaparvatamiva mAkSAdityartha. 'manaM mehamiva gulugulaMta' 'maNapavaNajANavega' manaHpavanajayI vego yasya sa tathA'tastaM, zeSaM tu likhitamevAsti,vAcanAntare vidaM sAkSAllikhitameva dRzyata iti, 'kayavalikamme'tti devatAnAM kRtabalikarmA 'kayakouyamaMgala pAyacchitetti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazci tAnIva duHkhamAdivyapohAyAvazyaM karttavyatvAt prAyazcitAni yena sa tathA, tatra kautukAni-maSIpuNDAdIni maGgalAni-siddhArthakAdIni 'sannaddhabaddhavammiyakavae'tti sanaddhaH saMnahanikayA tathA baddhaH kazAvandhanato varmito varmatayA kRto'Gge nivezanAt kavacaH- kaGkaTo - 4--45.6 // 581 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhaya devIyA vRttiH ||582 / / yena sa tathA tataH karmadhArayaH, 'upIliya sara sagapachi 'tti utpIDitA guNasAraNena kRtAvapIDA zarAsana paTTikA - dhanurdaNDo yena sa tathA, utpIDitA vA bAhau baddhA zarAsanapadvakA bAhupaTTikA yena sa tathA, 'piNaddha gevejja vimalavarabaddha ciMdhapaTTe 'ti pina-parihitaM graiveyakaM - grIvAbharaNaM yena sa tathA, vimalavaro baddhacihna paTTo - yoddhacihnapaTTo yena sa tathA tataH karmmadhArayaH, 'gahiyAuhapaharaNe'ti gRhItAni AyudhAni - zastrANi praharaNAya pareSAM prahArakaraNAya yena sa tathA, athavA''yudhAni akSepyazastrANi khaGgAdIni praharaNAni tu kSepyazastrANi nArAcAdIni tato gRhItAnyAyudhapraharaNAni yena sa tathA, 'sakoriMTa malladAmeNaM'ti saha koriNTapradhAnaiH - korisTa kAbhidhAna kusumagucchermAlyadAmabhiH - puSpamAlAbhiryattattathA tena, 'caucAmaravAlavIiyaMgetti caturNA cAmarANAM vAlaivajitamaGga yasya sa tathA, 'maMgala jayasaddakayAloe'tti maGgalo- mAGgalyo jayazabdaH kRto- janairvihita Aloke - darzane yasya sa tathA 'evaM jahA ubavAie jAva' ityanenedaM sUcitam -'aNegagaNanAyagadaMDa nAyagarAIsaratalavara mADaMbiya koDuMbiya maMti mahAmaMtigaNa gadovAriya amacaceDapITha maddaNagaranigama seTThiseNAvaisatthavAhadUyasaMdhivAla saddhiM saMparivuDe dhavalamahA mehaniggae viva gahagaNadippaMtarika khatArAgaNANa majjhe sasinva piyadasaNe naravaI majjaNagharAo paDinikkhamai majjaNagharAo paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA jeNAmeva udAI hattharAyA teNAmeva uvAgacchatti tatrAneke ye gaNanAyakAH - prakRtimahattarAH daNDanAyakAH- tantrapAlAH rAjAno - mANDalikAH IzvarA - yuvarAjAH talavarAH - parituSTanara patipradatta paTTabandha vibhUSitA rAjasthAnIyA mADambikA:- chinnamaDambAdhipAH kauTumbikA:- katipayakuTumbaprabhavo'valagakAH mantriNaH - pratItAH mahAmantriNo- mantrimaNDalapradhAnaH gaNakAH- jyotiSikAH bhANDAgArikA ityanye dauvArikAHpratIhArAH amAtyA - rAjyAdhiSThAyakAH ceTA:- pAdamUlikAH pIThamardAH - AsthAne AsanAsInasevakAH vayasyA ityarthaH nagara miha sainyAni - 7 zatake uddezaH 9 mahAzilA kaMTakaH sU0 299 // 582 // pra0A0318 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRttiH // 583 // 4-9- 7 zatake | uddezaH 1 mahAzilAkaMTakaH sU0 299 vAsiprakRtayaH nigamAH-kAraNikA vaNijI vA zreSThina:-zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAtAH senApatayo-nRpatinirUpitacaturaGgasainyanAyakAH sArthavAhAH pratItAH dUtA-anyeSAM rAjAdezanivedakAH sandhipAlA:-rAjyasandhirakSakAH, eteSAM dvandvastatastaiH, iha tRtIyAbahuvacanalopo draSTavyaH 'saddhiti sArddha sahetyarthaH,na kevalaM tatsahitatvameva, api tu taiH samiti-samantAt parivRtaH-parikarita iti, 'hArotthayamukayaraiyavacche' hArAvastRtena-hArAvacchAdanena suSTu kRtaratikaM vakSaH-uro yasya sa tathA, 'jahA ceva uvayAie'tti tatra caivamidaM sUtram-'pAlaMbapalaMbamANapaDasukayauttarijeityAdi, tatra prAlambena-dIrpaNa pralambamAnena-ambamAnena paTena suSTha kRtamuttarIyaM-uttarAsaGgo yena sa tathA, 'mahayA bhaDacaDagaravaMdaparikkhitte'tti mahAbhaTAnAM vistAravatsadhena parikarita ityarthaH 'oyAe'|tti 'upayAtaH' upAgataH 'abhejakavayaMti parapraharaNAbhedyAvaraNaM 'vairapaDirUvarga'ti vajrasadRzam 'egahatthiNAvitti ekenApi gajenetyarthaH 'parAjiNittae'tti praanbhibhvitumityrthH| 'hayamahiyapavaravIraghAiyavivaDiyaciMdhaddhayapaDAge'ti hatAH-prahAradAnato mathitA-mAnanirmathanataH pravaravIrAH-pradhAnabhaTA ghAtitAzca yeSAM te tathA vipatitAzcihnadhvajAH-cakrAdicihnapradhAnadhvajAH patAkAzca-tadanyA yeSAM te tathA, tataH karmadhArayo'tastAn, 'kicchapANagae'tti kRcchragataprANAn-kaSTapatitapANAnityarthaH 'disodisiM' ti dizaH sakAzAdanyasyAM dizi abhimatadiktyAgAddigantarAbhimukhenetyarthaH, athavA digevApadig nAzanAbhiprAyeNa yatra patiniSedhane tahigapadikU tadyathA bhavatyevaM, 'paDisehitya'ti pratiSedhitavAn ddhAnnivartitavAnityarthaH / / / _NAyameyaM arahayA suyameyaM arahayA vinAyameyaM arahayA rahamusale saMgAme, rahamusale NaM bhaMte ! saMgAme vahamANe ke jaitthA ke parAjaitthA, goyamA ! bajI videhaputte camare asuriMde asurakumArarAyA jaitthA, nava ACANON-ARE 4 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 1584 // NATAK 7 zatake uzaH 9 rathamuzala saMgrAmaH sU0 300 mallaI naca lecchai parAjaitthA, tae NaM se kUNie rAyA rahamusalaM saMgAma uvaTTiyaM sesaM jahA mahAsilAkaMTae navaraM bhUyAnaMde hasthirAyA jAva rahamulasaMgAmaM oyAe; purao ya se sake deviMde devarAyA, evaM taheva jAvaciTuMti, maggao ya se camare asuriMde asurakumArarAyA egaM mahaM AyA kiDhigapaDirUvagaM viubvittANaM ciTThai, evaM khalu tao iMdA saMgAma saMgAmeMti, taMjahA-deviMde ya maNuiMde ya asuriMde ya, egahatthiNAvi NaM pabhU kUNie rAyA jaittae, taheva jAva disodisiM pddisehitthaa| se keNaTeNaM bhaMte! evaM buccai rahamusale saMgAme 21, goyamA ! rahamusale NaM saMgAme vaddamANe ege rahe aNAsae asArahie aNArohae samusale mahayA 2 jaNakkhayaM jaNavahaM jaNappamaI jaNasaMvaddakappaM ruhirakaddamaM karemANe savvao samaMtA paridhAvitthA se teNaTeNaM jAva rahamusale saMgAme / rahamusale NaM bhaMte ! saMgAme vaTTamANe kati jaNasayasAhassIo vahiyAo?, goyamA! channautiM jaNasayasAha|ssIbho bhiyaao| te NaM bhaMte ! maNuyA nissIlA jAva uvavannA ?, goyamA! tattha NaM dasa sAhassIo | egAe macchIe kucchisi uvavannAo, ege devalogesu uvavanne, ege sukule paJcAyAe, avasesA osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavannA / (sUtraM 300) kamhA NaM bhaMte ! sake deviMde devarAyA camare asuriMde asurakumArarAyA kUNiyassa ranno sAhejnaM dalaitthA ?, goyamA! sake deviMde devarAyA pubvasaMgatie, camare asuriMde asurakumArarAyA pariyAyasaMgatie, evaM khalu goyamA ! sake deviMde devarAyA camare ya asuriMde asurakumArarAyA kUNiyassa rano sAhijaM dalaitthA // (sUtraM 301) bahujaNe NaM bhaMte ! annamannassa edhamAikkhaMti jAva parUveMti evaM pra0mA0318 // 584 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 585 / / khalu bahave maNussA annayaresu uccAvaesa saMgAmesu abhimuhA caiva pahayA samANA kAlamAse kAlaM kicA annayaresu devaloesa devattAe uvavattAro bhavaMti se kahameyaM bhaMte ! evaM ?, goyamA ! japaNaM se bahujaNo annamannassa evaM Aikkhati jAva uvavattAro bhavaMti je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA ! evamAhakkhAmi jAva paruvema evaM khalu gopamA ! teNaM kAleNaM terNa samaraNaM vemAlI nAma nagarI hotthA, vaNNao, tattha NaM vesAlIe NagarIe varuNe nAmaM NAganatue parivamaha aDhe jAva aparibhUe samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva paDilA bhemANe chachaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe viharati, tara NaM se varuNe NAganatue annayA kayAi rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiyogeNaM rahamusale saMgAme ANate samANe chuTTabhattie aTTamabhattaM aNuvadveti aTTamabhattaM aNuvadvettA koDuMbiyapurise sahAveha 2 evaM vadAsI - khippAmeva bho devANupiyA ! cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva ubaTTAveha hayagayarahapavara jAba sannAhettA mama eyamANattiyaM paJcaviNaha, tae NaM te koDuM viyapurisA jAba paDisuNettA khippAmeva sacchattaM sajjhayaM jAva uvaTThAveMti hayagaraha jAvasannArhati 2 jeNeva varuNe nAganattue jAva paJcappiNaMti, tae NaM se varuNe nAganacue jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchati jahA kUNio jAva pAyacchite savvAlaMkAravibhUsie sannaddhabaddhe sakoreMTamalladAmeNaM jAva dharijamANeNaM aNegagaNanAyaga jAva dUyadhipAla saddhiM saMparivuDe majjaNagharAo paDinikkhamati | paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA jeNeva cAugghaMTe Asara he teNeva uvAgacchadda uvAgacchattA 7 zatake uddezaH 9 rathamuzala saMgrAmaH sU0 302 / / 585 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 586 // -*-** cAugghaMTaM AsarahaM durUhaI 2 hayagayaraha jAva saMparibuDe mahayA bhaDacaDagara jAva parikkhitte jeNeva rahamu. sale saMgAme teNeva uvAgacchai 2 ttA rahamusalaM saMgAma oyAe, tae NaM se varuNe NAgaNattue rahamusalaM saMgAmaM 7zatake jozaH 9 oyAe samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappati me rahamusalaM saMgAma saMgAmemANassa je puTiva rathamuzala pahaNai se paDihaNittae, avasese no kappatIti, ayameyArUvaM abhiggahaM abhigeNhai abhigeNhaittA rahamusalaM saMgrAmaH saMgAmaM saMgAmeti, tae NaM tassa varuNassa nAganattuyassa rahamusalaM saMgAmaM saMgAmemANassa ege purise sarisae sU0302 |sarisattae sarisavvae sarisabhaMDamattovagaraNe raheNaM paDirahaM havvamAgae, tae NaM se purise varuNaM NAgaNattayaM evaM vayAsI-pahaNa bho varuNA! NAgaNattuyA ! pa0 2, tae NaM se varuNe NAgaNatue taM purisaM evaM vadAsIno khalu me kappai devANuppiyA! puJbi ahayassa pahaNittae, tuma ceva NaM puvvaM pahaNAhi, tae NaM se purise varuNe NAgaNattaeNaM evaM vutte samANe Asurutte jAva misimisemANe dhaNuM parAmusai 2 usuM parAmusai usuM parAmasinA ThANaM ThAti ThANaM ThiccA AyayakannAyayaM usuM karei AyayakannAyayaM usuM karettA varuNaM NAgaNattuyaM gADhappahArI karei, tae NaM se varuNe NAganattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe Asurutte jAva misimisemANe 51 pra0mA0320 dhaNuM parAmusai dhaNu parAmusittA usuM parAmusai usuM parAmusittA AyayakannAyayaM usuM karei AyayakannAyayaMka 2 taM purisaM egAhacaM kUDAhacaM jIviyAo vavarovei, tae NaM se varuNe NAgaNatue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale avIrie apurisakAraparakame adhAraNijamitikahu turae nigiNhai turae nigi * Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 587 // |NhittA rahaM parAvattai rahaM parAvattittA rahamusalAo saMgAmAo paDi nikkhamatiraegaMtamaMtaM avakamai egaMtamaMtaM avakkamittA turae nigiNhai 2ttA rahaM ThaveDa 2ttA rahAo paJcoruhai rahAo 2 rahAo turae moei turae moettA 7 zatake turae visajei 2ttA (grantha 4000)2 dabbhasaMthAragaM saMtharaI 2 (puracchAbhimuhe durUhai danbhasaM0 2) uddezaH 9 sthamuzala puracchAbhimuhe saMpaliyakanisanne karayala jAva kaha evaM vayAsI-namotthu NaM arihaMtANaM jAva saMpattANaM, saMgrAma: | namotthu NaM samaNasma bhagavao mahAvIrassa Aigarassa jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyasma dhammo- 0302 vadesagassa, vaMdAmi gaM bhagavantaM tatthagayaM ihagae, pAsau me se bhagavaM tatthagae jAva vaMdati namasati 2 evaM va-13 yAsI-pusvipi mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie thUlae pANAtivAe pacakhAe jAvajIvAe evaM jAva thUlae pariggahe paccakhAe jAyajIvAe, ighANiMpiNaM arihaMtasseva bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM savvaM pANAtivAyaM paJcavAmi jAvajjIvAe evaM jahA khaMdao jAva eyaMpiNaM caramehiM UsAsanIsAsehiM vosirissAmittikahu sannAhapaDheM muyai sannAhapaTTa muittA malluddharaNaM kareti salluddharaNaM karettA AloiyapaDi kate samAhipatte ANupuvIe kAlagae / tae NaM tassa varuNassa NAganattuyassa ege piyabAlavayaMsae rahamusalaM saMgAma saMgAmemANe egeNe puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale jAva adhAraNijamitikaTu varuNaM NAgana| nayaM rahamusalAo saMgAmAo paDinikkhamamANaM pAsai pAsaittA turae nigiNhai turae nigiNhittA jahA hai // 587 // varuNe jAva turae visajjeti paDasaMdhAragaM durUhai paDasaMthAragaM durUhittA puratthAbhimuhe jAva aMjaliM kaha Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 588 // 7 zatake uddezaH 9 rathamuzala saMgrAmaH sU0302 303 evaM vayAsI-jAI NaM bhaMte ! mama piyabAlavayassassa varuNassa nAganattuyassa sIlAI vayAiM guNAI veramaNAI paJcakkhANaposahovavAsAI tAI NaM mamaMpi bhavaMtuttika? sannAhapaDheM muyai 2 salluddharaNaM kareti salluddharaNaM karettA ANupuvIe kAlaMgae, tae NaM taM varuNaM NAgaNattayaM kAlagayaM jANittA ahAsannihiehiM vANamaMtarehiM devehi divve surabhigaMdhodagavAse buTTe dasaddhavanne kusume nivADie divve ya gIyagaMdhavvaninAde kae yAvi hotthA, tae NaM | tassa varuNassa NAganattuyassa taM divvaM deviDUDhIM divvaM devajjurti divvaM devANubhAgaM suNittA ya pAsittA ya baha jaNo annamannasma evamAikvai jAva parUveti-evaM khalu devANuppiyA ! bahave maNusmA jAva uvavattAro bhavaMti // (sUtraM 302 ) varuNe NaM bhaMte ! nAganattue kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae kahiM uvavanne?, goyamA! | sohamme kappe aruNAbhe vimANe devattAe uvavanne, tattha NaM atthegatiyANa devANaM cattAri paliovamANi ThitI pannattA, tattha NaM varuNassavi devassa cattAri paliovamAiM ThitI pannattA / seNa bhate ! varuNe deve tAo devalogAo AukhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikvaeNaM jAva mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti / varuNassa NaM bhaMte ! NAgaNattuyassa piyabAlavayaMsae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae ? kahiM uvavanne?, goyamA! sukule pcaayaate| se NaM bhaMte! taohiMto aNaMtaraM uvvahittA kahiM macchihiti kahiM uvavajihiti?, mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! tti // (mUtraM 303) sattamassa sayassa Navamo uddeso sammatto / / 7 // 9 // . . . - . // 588 // pra0A.321 tA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 589 // 'sAruha 'ti saMruSTAH manasA 'parikuviya'tti zarIre samantAddarzitakopavikArAH 'samaravahiya'tti saGgrAme hatAH 'rahamusale 'ti yatra ratho muzalena yuktaH paridhAvan mahAjanakSayaM kRtavAn asau rathamuzala: 'maggao'ti pRSThataH 'AyasaM'ti lohamayaM 'kiDhi - | paDiruvagaM 'ti kiThinaM - vaMzamayastApasasambandhI bhAjana vizeSastatpratirUpakaM tadAkAraM vastu 'aNAsae'ti azvarahitaH 'asArahie'|tti asArathikaH 'aNArohae'tti 'anArohakaH' yodhavarjitaH 'mahatAjaNakkhayaM' ti mahAjanavinAzaM 'jaNavahaM'ti janavadhaM janavyathAM vA 'jaNapamadde 'ti lokacUrNanaM 'jaNasaMvahakappaM 'ti janasaMvartta iva - lokasaMhAra iva janasaMvarttakalpo'tastam / 'ege devalogesu uvavanne, ege sukule paJcAyAe 'ti etatsva [ bhAva]ta eva vakSyati / 'puNvasaMgaie' tti kArttikazreSThayavasthAyAM zakrasya kUNikajIvo mitramabhavat, 'pariyAyasaMgaie'tti pUraNatApasAvasthAyAM camarasyAsau tApasaparyAyavarttI mitramAsIditi // 'jannaM se bahujaNo annamannassa eva mAikkha i' ityatraikavacanaprakrame 'je te evamAhaMsu' ityatra yo bahuvacananirdezaH sa vyaktyapekSo'vaseyaH, 'ahigayajIvAjIve' ityatra yAvatkaraNAt 'ubaladvapunnapAve' ityAdi dRzyaM, 'paDilA bhemANe'tti, idaM ca 'samaNe niggaMthe phAguNaM esaNijjeNaM asaNapAkhAimasAimeNaM vattha paDiggahakaMbalaraoharaNeNaM pIuphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilA memANe viharar3a' ityevaM dRzyaM, 'cAuraghaMTe' ti ghaNTAcatuSTayopetam 'AsarahaM'ti azvavahanIyaM rathaM 'juttAmeva 'ti yuktameva rathasAmagryeti gamyaM 'sajjhaya' mityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyaM'saghaMTe sapaDAgaM satoraNavaraM sadighosaM sakiMkiNIhemajAlaperaMta parikkhittaM' sakiGkiNIkena- kSudravaSTikAyuktena hemajAlena paryanteSu parikSipto yaH sa tathA taM' hemavayacittategisakaNagani uttadA rugAgaM' haimavatAni - himava girijAtAni citrANi vicitrANi tai nizAni - tinizAbhidhAnavRkSasambandhIni sa hi dRDho bhavatIti tadgrahaNaM, kanakaniyuktAni niyukta kanakAni dAruNi yatra sa tathA taM 7 zatake uddezaH 9 rathamuzala saMgrAmaH sU0 303 // 589 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 590 // 7 zatake udezaH 9 rathamuzala saMgrAmaH 'susaMvidacakkamaMDaladhurAgaM' suSTha saMviddhe cakre yatra maNDalA ca-vRttA dhUryatra sa tathA taM 'kAlAyasasukayanemijaMtakamma kAlAyasena| lohavizeSeNa suSTu kRtaM neme:-cakramaNDalamAlAyA yatrakarma-bandhanakriyA yatra sa tathA tam, 'AinnavaraturayasusaMpauttaM jAtyapradhA| nAzvaiH suSTa saMprayuktamityarthaH, 'kusalanaraccheyasArahisusaMpaggahiyaM kuzalanararUSo yazchekasArathiH-dakSaprAjitA tena suSTu saMpagRhIto yaH sa tathA taM, 'sarasayabattIsayatoNaparimaMDiyaM zarANAM zataM pratyekaM yeSu te zarazatAstatriMzatA toNaiH-zaradhibhiH parimaNDito yaH sa tathA taM, 'sakaMkaDavaDeMsagaM saha kaGkaTaiH-kavacairavataMsaizca-zekharakaiH zirastrANabhUtairyaH sa tathA taM 'sacAvasarapaharaNAvaraNabhariyajohajuddhasajja' saha cApazaryAni praharaNAni-khaDgAdIni AvaraNAni ca-sphurakAdIni teSAM bhRto'ta eva yodhAnAM yuddhasajazca-yuddhapraguNo yaH sa tathA taM, 'cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva'tti, vAcanAntare tu sAkSAdevedaM dRzyata iti, 'ayameyArUvaM'ti prAkRtatvAdidam 'etadrUpaM vakSyamANarUpaM, 'sarisae'tti sadRzakaH-samAnaH 'sarisattae'tti sadRzatvaka 'sarisavvae'tti sadRgvayAH 'sarisabhaMDamattovagaraNe'tti sadRzI bhANDamAtrA-praharaNakozAdirUpA upakaraNaM ca-kaGkaTAdikaM yasya sa tathA, 'paDirahaM'ti rathaM prati 'asuArutte'tti Azu-zIghraM rUtaH-kopodayAdvimUDhaH 'rUpa lupa vimohane' iti vacanAta, sphuritakopaliko vA. yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'ruTe kuvie caMDikkie' tatra 'ruSTaH' uditakrodhaH 'kupitaH' pravRddhakopodayaH 'cANDiyitaH sakhAtacANDikyaH, prakaTitaraudrarUpa ityarthaH 'misimisemANe'tti krodhAgninA dIpyamAna iva, ekArthikA vaite zabdAH kopaprakarSapratipAdanArthamuktAH, 'ThANa'ti pAdanyAsavizeSalakSaNaM 'ThAti'tti karoti 'AyayakaNNAyaya'ti AyataH-AkRSTaH sAmAnyena sa eva karNAyata:AkarNamAkRSTa AyatakarNAyatastam, 'egAhacaMti ekA hatyA-hananaM prahAro yatra jIvitavyaparopaNe tadekAhatyaM tadyathA bhavati, 'kUDA-15 pra0A.322 // 590 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI pA tiH | haccaMti kUTe iva tathAvidhapASANasaMpuTAdau kAlavilambAbhAvasAdhAdAhatyA-AhananaM yatra tat kUTAhatyam 'atyAme'tti 'asthAmA | sAmAnyataH zaktivikalaH 'abatti zarIrazaktivarjitaH 'avIrieti mAnasazaktivarjitaH 'apurisakAraparakametti vyaktaM navaraM |zatake puruSakriyA puruSakAraH-puruSAbhimAnaH sa eva niSpAditasvaprayojanaH parAkramaH 'adhAraNijjati Atmano dharaNaM kartumazakyam 'iti | uddezaH 9 rathamuzala kaDe'tti itikRtvA, itihetorityarthaH 'turae NigiNhaItti azvAn gacchato niruNaddhItyarthaH 'egaMtamaMtaMti 'ekAntaM' vijanam saMgrAma: 'antaM' bhUmibhAgaM' 'sIlAI ti phalAnapekSAH pravRttayaH, tAzca prakramAcchubhAH, vayAIti ahiMsAdIni 'guNAIti guNavatAni 'veramaNAI'ti sAmAnyena rAgAdiviratayaH 'paJcakakhANaposahovavAsAIti pratyAkhyAna-pauruSyAdiviSayaM pauSadhopavAsaH parvadinopavAsaH 'gIyagaMdhavvaNiNAe'tti gIta-gAnamAtraM gAndharva-tadeva murajAdidhvanisanAthaM tallakSaNo ninAdaH-zabdo giitgaandhrvninaadH|| kAlamAse'tti kAlamAse-maraNamAse,mAsasyopalakSaNatvAt kAladivase ityAdyapi draSTavyaM 'kahiM gae kahiM uvavanne' tti praznadvaye sohamme| tyAghekamevottaraM gamanapUrvakatvAdutpAdasyotpAdAbhidhAnena gamanaM somAdavagatamevetyabhiprAyAditi / 'AukkhaeNa"ti AyuHkarmadalikanijaraNena 'bhavavaraNa'ti devabhavanibandhanadevagatyAdikarmanirjaraNena ThiikkhaeNaM'ti AyuSkAdikarmaNAM sthitinirjaraNeneti // saptamazane navamodezakaH sampUrNaH / / 7-9 // OM.91-% anantaroddeza ke paramatanirAsa ukto, dazame'pi sa evocyate, ityevaMsambandhasyAsyedaM mUtram-' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAma nagare hotthA, vannao, guNasilae ceie, vannao, jAva puDhavisilA // 591 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH 592 // 7 zatake umeza:10 astikAyAdi sU0304 paTTae, vaNNao, tassa NaM guNasilayassa ceiyassa adUrasAmaMte bahave annautthiyA parivasaMti, taMjahA-kAlodAI | selodAI sevAlodAI udae nAmudae tammudae annavAlae selavAlae saMkhavAlae suhatthI gAhAvaI, tae NaM tesiM annautthiyANaM bhaMte ! annayA kayAI egayao samuvAgayANaM sanniviTThANaM sannisannANaM ayamayArUve miho kahAsamullAve samuppajitthA-evaM khalu samaNe nAyaputte paMca asthikAe pannaveti, taMjahA-dhammatthikAyaM jAva | AgAsasthikAyaM, tattha NaM samaNe nAyaputte cattAri asthikAe ajIvakAe pannaveti, taMjahA-dhammatthikAyaM adhammasthikArya AgAsasthikAyaM poggalatthikAyaM, egaM ca samaNe NAyaputte jIvatthikAyaM arUvikAyaM jIva| kAyaM pannaveti, tattha NaM samaNe NAyaputte cattAri atthikAe arUvikAe pannaveti, taMjahA-dhammatthikArya adhammatthikAyaM AgAsatthikAyaM jIvasthikAyaM, egaM ca NaM samaNe NAyaputte poggalatthikAyaM rUvikAyaM ajIvakAyaM pannaveti, se kahameyaM manne evaM ?, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva guNasilae ceie samosaDhe jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUI NAma aNagAre goyamasagotteNaM evaM jahA bitiyasae niyaMThuddesae jAva bhikkhAyariyAe aDamANe ahApajattaM bhattapANaM paDiggahei paDiggahittA rAyagihAo jAva aturiyamacavalamasaMbhaMtaM jAva riyaM sohemANe sohemANe tesiM annautthiyANaM adUrasAmaMteNaM vIivayati, taeNaM te annautthiyA bhagavaM goyamaM adUrasAmaMteNaM vIivayamANaM pAsaMti pAsettA annamannaM saddAveMti annamannaM sahAvettA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA! amhaM imA kahA avippa pra07323 // 592 // GSTS Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA prajJaptiH abhayadevI yA vRti: // 593 // 4-6 kaDA ayaM ca NaM goyame amhaM adUrasAmaMteNaM vIivayai taM seyaM khalu devANuppiyA ! amhaM goyamaM eyamahaM pucchitaettikaTTu annamannassa aMtie eyamahaM paDisurNeti 2 ttA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchati teNeva | uvAgacchattA te bhagavaM goyamaM evaM vayAsI vaesu evaM khalu goyamA ! tava dhammAyarie dhammovadesae samaNe | NAyaputte paMca asthikAe pannaveti, taMjahA-dhammatyikArya jAva AgAsatthikArya, taMcetra jAva rUvikArya ajIvakArya pannaveti se kahameyaM bhaMte! goyamA! evaM?, tae NaM se bhagavaM goyame te annautthie evaM vayAsI-no khalu vayaM devAppiyA ! asthibhAvaM natthitti vadAmo, natthibhAvaM asthiti vadAmo, amhe NaM devAviyA ! savvaM asthibhAvaM atthIti vadAmo, savvaM natthibhAvaM natthIti vayAmo, taM cetasA khalu tubbhe devANuppiyA ! eyamahaM sayameva paccuvekkhaha sayameva0 ttikahu te annautthie evaM vayAsI evaM 2, jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre evaM jahA niyaMDuddesae jAva bhattapANaM paDidaMseti bhanapANaM paDidaMsettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadaha narmasaha 2 naccAsanne jAva pajjuvAsati / teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAkahApaDivanne yAvi hotthA, kAlodAI ya taM detaM havamAgae, kAloda Iti samaNe bhagavaM mahAvIre kAlodAI evaM vayAsI-se nRNaM [bhaMte !] kAlodAI annayA kamAI egayao sahiyANaM nuvAgANaM sannividvANaM taheba jAba se hame manne evaM ?, se jUNaM kAlodAI atthe samaTThe ?, haMtA atthi taM0, sace NaM esamaTThe, kAlodAI ! ahaM paMcastrikArya pannavemi, taMjahA - dhammatthikArya jAva poggalatthikArya, tattha NaM ahaM cattAri asthikAe ajIvasthikAe 7 zatake uddezaH 10 kAlodAyya. dhikAraH sU0 304 // 593 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uzaH10 vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 594 // dhikAraH ajIvatayA pannavemi taheva jAva egaM ca NaM ahaM poggalatthikAyaM rUvikAyaM pannavemi, tae NaM se kAlodAI samaNaM bhagavaM mahAvIra evaM vadAsi-eyaMsi NaM bhaMte ! dhammatthikAyaMsi adhammatkiAyaMsi AgAsatthikAryasi 7 zatake arUvikAyaMsi ajIvakAyaMsi cakkiyA kei Asaittae vA 1 saittae vA 2 ciTThaittae vA 3 nisIittae / kAlodAyyavA 4 tuyadvittae vA 5?, No tiNaDhe0, kAlodAI egaMsi NaM poggatthikAyaMsi rUvikAyaMsi ajIvakAryasi | cakiyA kei Asaittae vA saittae vA jAva tuyattie vA, eyaMsiNaM bhaMte ! poggalatthikAyaMsi rUvikAyaMsi mU0304 ajIvakAyaMsi jIvANaM pAvA kammA pAvakammaphalavivAgasaMjutA kajaMti !, No iNaDhe samaDhe kAlodAI !, eyaMsiNaM jIvatthikAyaMsi arUvikAyaMsi jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajaMti?, haMtA kajaMti, etya | |NaM se kAlodAI saMyuddhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbhaM aMtiyaM dhamma nisAmettae, evaM jahA khaMdae taheva pavvaie taheva ekkArasa aMgAI jAva viharai (sUtraM 304) 'teNa'mityAdi, 'egayao samuvAgayANaM'ti sthAnAntarebhya ekatra sthAne samAgatAnAmAgatya ca 'sanniviTTANaM 'ti upaviSTAnAm , upavezanaM cotkuTukatvAdinA'pi syAdata Aha-'sannisannANaM'ti saMgatatayA niSaNNAnAM sukhAsInAnAmitiyAvat 'asthikAe'tti pradezarAzIn 'ajIvakAe ni ajIvAzca te acetanAH kAyAzca-rAzayojjIvakAyAstAn 'jIvatthikAya'mityetasya svarUpavizeSaNAyAha-'arUvikAya'ti amUrtamityarthaH 'jIvakAya'ti jIvanaM jIvo-jJAnAgupayogastatpradhAnaH kAyo // 594|| jIvakAyo'tastaM, kaizcijjIvAstikAyo jaDatayA'bhyupagamyate'tastanmatavyudAsAyedamuktamiti, 'se kahameyaM manne evaM ? ti atha |pra0A0325 CARRC-R Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 % vyAkhyAprajJaptiH abhayadevI yA pattiH // 595 // SAMAC4064-%C4% kathametadastikAyavastu manya iti vitarkArthaH 'evam' amunA cetanAdivibhAgena bhavatIti, eSAM samullApaH, 'imA kahA avipakaDa'ti iyaM kathA-eSA'stikAyavaktavyatA'pyAnukUlyena prakRtA-prakrAntA, athavA na vizeSeNa prakaTA aviprakaTA, 'aviuppakaDa'ti 7 zatake pAThAntaraM, tatra avidvatprakRtAH-avijJaprakRtA athavA na vizeSAt ut-prAbalyatazca prakaTA avyutprakaTA 'ayaM catti ayaM punaH uddezaH10 kAlodAyya'taM ceyasA' iti yasmAdvayaM sarvamastibhAvamevAstIti badAmaH tathAvidhasaMvAdadarzanena bhavatAmapi prasiddhamidaM tat-tasmAt 'cetasA' 4AdhikAra * manasA 'vedasati pAThAntare jJAnena pramANAbAdhitatvalakSaNena 'eyamaTuMti amumastikAyasvarUpalakSaNamartha svayameva 'pratyupekSadhvaM' sU0304 paryAlocayateti, 'mahAkahApaDivannetti mahAkathAprabandhena mahAjanasya tattvadezanena, 'eyaMsi NaMti etasmin uktasvarUpe 'cakiyA kei'tti zaknuyAt kazcit // 'eyaMsiNaM bhaMte ! poggalasthikAyaMsi'ityAdi, ayamasya bhAvArtha:-jIvasambandhIni pApakarmANya zubhasvarUpaphalalakSaNavipAkadAyIni pudgalAstikAye na bhavanti, acetanatvenAnubhavavarjitatvAttasya, jIvA| stikAya eva ca tAni tathA bhavanti, anubhavayuktatvAttasyeti / prAkAlodAyipraznadvAreNa karmavaktavyatoktA, adhunA tu tatpraznadvAreNaiva tAnyeva yathA pApaphala vipAkAdIni bhavanti tathopadidarzayiSuH ettha NaM se' ityAdi saMvidhAnakazeSabhaNanapUrvakamidamAha tae NaM.samaNe bhagava mahAvIre annayA kayAi rAyagihAo Nayazao guNasilae(yA)ceie(yA) paDinikkhamati bahiyA jaNavayavihAraM viharaha,teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nagare guNasile NAma ceie hotyA, tae NaM // 595 // samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi jAva samosaDhe parisA paDigayA,tae NaM se kAlodAI aNagAre annayA kayAi 20-450456-461% - kamA Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIpA vRttiH jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA evaM 7 zatake bayAsI-asthi NaM bhaMte! jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajaMti,haMtA atthi| kahaNNaM bhaMte! jIvANaM umeza:10 pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kati?, kAlodAI ! se jahAnAmae keha purise maNunnaM thAlIpAgasuddhaM 18 pApakalyANa aTThArasavaMjaNAulaM visasaMmissaM bhoyaNaM bhujejA tassa NaM bhoyaNassa AvAe bhaddae bhavati, tao pacchA vipAkaH pariNamamANe pari0 durUvattAe dugaMdhattAe jahA mahAsavae jAva bhujjo 2 pariNamati, evAmeva kAlodAI jI- sU0305 vANaM pANAivAe jAva micchAdasaNasalle, tassa NaM AvAe bhaddae bhavai, tao pacchA vipariNamamANe 2 durUvattAe jAva bhujo 2 pariNamati, evaM khalu kAlodAI jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAga. jAva kajaMti / asthi NaM bhaMte ! jIvANaM kallANA kammA kallANaphalavivAgasaMjuttA kajaMti !, haMtA asthi, kahannaM bhaMte! jI| vANaM kallANA kammA jAya kajjati ?, kAlodAI ! se jahAnAmae kei purise maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaM. jaNAkulaM osahamissaM bhoyaNaM bhujejA, tassa NaM bhoyaNassa AvAe no bhaddae bhavaha, tao pacchA pariNamamANe 2 ya surUvattAe suvannattAe jAva suhattAe no dukkhattAe bhujjo 2 pariNamati, evAmeva kAlodAI ! jIvANaM pANAivAyaveramaNe jAva pariggahaveramaNe kohavivege jAva micchAdasaNasallavivege, tassa NaM AvAe A0325 no bhaddae bhavai, tao pacchA pariNamamANe raya surUvattAe jAva no dukkhattAe bhujjo 2 pariNamai, evaM khalu 4 // 596 // | kAlodAI ! jIvANaM kalloNA kammA jAva kajaMti // (sUtraM 305) // ...... Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CH vyAkhyA prajJaptiH abhayadevIyA vRttiH // 597 // 7 zatake uddezaH10 pApakalyANa vipAka: O RROA% 'asthi Na'mityAdi, astIdaM vastu yaduta jIvAnAM pApAni karmANi pApo yaH phalarUpo vipAkastatsaMyuktAni bhavantItyarthaH 'thAlIpAgasuddhaMti sthAlyAM-ukhAyAM pAko yasya tat sthAlIpAkam, anyatra hi pakkamapakvaM vA na tathAvidhaM syAditIdaM vizeSaNaM, zuddha-bhaktadoSavarjitaM, tataH karmadhArayaH, sthAlIpAkena vA zuddhamiti vigrahaH, 'aTThArasavaMjaNAulaM'ti aSTAdazabhirlokapratItairvyaJjanaiHzAlanakaistakAdibhirvA AkulaM-saGkIrNa yattattathA, athavA'STAdazabhedaM ca tavyaJjanAkulaM ceti, atra bhedapadalopena samAsaH, aSTAdaza bhedAzcaite-"sUo 1 daNo 2 javanaM 3 tinni ya maMsAI 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA 11 hariyagaM 12 DAgo 13 // 1 // hoi rasAlU ya 14 tahA pANaM 15 pANIya 16 pANagaM 17 ceva / aTThArasamo sAgo 18 niruvahao loio piNddo|| 2 // " tatra mAMsatrayaM-jalajAdisatkaM 'jUpo' mudgatandulajIrakakaTubhANDAdirasaH 'bhakSyANi' khaNDakhAdyAdIni 'gulalAvaNiyA' guDaparpaTikA lokaprasiddhA, guDadhAnA vA, mUlaphalAityekameva padaM 'haritaka' jIrakAdi 'DAko' vAstulakAdibharjikA 'rasAlUH majikA, tallakSaNaM cedam-"do ghayaphalA mahupalaM dahiya'ssaddhADhayaM miriya vIsA / dasa khaMDagulapalAI esa rasAlU nivai jogo|1||" | 'pAnaM' surAdi 'pAnIyaM jalaM 'pAnaka' drAkSApAnakAdi zAkaH-prasiddha iti, 'AvAya'tti ApAtaH-tatprathamatayA saMsargaH 'bhaddae'tti | madhuratvAnmanoharaH 'durUvattAe'tti durUpatayA 'jahA mahAsavae'tti SaSThazatasya tRtIyoddezako mahAzravakastatra yathedaM sUtraM tathehA| pyadhyeyam , 'evAmeva'tti viSamizrabhojanavat 'jIvANe bhaMte ! pANAivAe'ityAdau bhavatItizeSaH 'tassa Nati tasya prANA|tipAtAdeH 'tao pacchA vipariNamamANe ti 'tataH pazcAt ApAtAnantaraM 'vipariNamat' pariNAmAntarANi gacchat prANAti| pAtAdi-kArya kAraNopacArAt prANAtipAtAdihetukaM karmeti 'dUruvattAe'tti durUpatAhetutayA pariNamati, dUrUpatAM karotItyarthaH / % ||597 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 %A4-% 7zatake uddezaH10 agnyujjvalanAdAvAraMbhaH sU0306 'osahamissaMti auSadhaM-mahAtiktakaghRtAdi 'evAmeva'tti auSadhamizrabhojanavat 'tassa Nati prANAtipAtaviramaNAdeH 'AvAe dhyAkhyA mo bhaddae bhavati'tti indriyapratikUlatvAt, 'pariNamamANe tti prANAtipAtaviramaNAdiprabhavaM puNyakarma pariNAmAntarANi gacchat // prajJaptiH anantaraM karmANi phalato nirUpitAni, atha kriyAvizeSamAzritya tatkatapuruSadvayadvAreNa karmAdInAmalpabahutve nirUpayatiabhayadevI do bhaMte ! purisA sarisayA jAva sarisabhaMDamattovagaraNA annamanneNaM saddhiM agaNikAyaM samAraMbhaMti, tattha pA vRttiH jANaM ege purise agaNikAyaM ujjAleti ege purise agaNikAyaM nivvAveti, eesi NaM bhaMte ! doNhaM purisANaM // 598 // kayare 2 purise mahAkammatarAe ceva mahAkiriyatarAe ceva mahAsavatarAe ceva mahAveyaNatarAe ceva kayare yA purise appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva, je se purise agaNikAyaM ujAlei je vA se purise agaNikAyaM nivvAveti ?, kAlodAI ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujAlei se NaM purise mahAkammatarAe ceva jAva mahAveyaNatarAe ceva, tattha NaM je se purise agaNikAyaM nivvAvei se NaM purise appakammatarAe ceva jAva appaveyaNatarAe ceva / se keNa?NaM bhaMte.! evaM buccai-tattha Na je se purise jAva appaveyaNatarAe |ceva ?, kAlodAI ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAleha se NaM purise bahutarAgaM puDha vikAyaM samAraMbhati bahatarAgaM AukAyaM samAraMbhati appatarAyaM teUkAyaM samAraMbhati bahutarAgaM vAUkAyaM samAraMbhati bahutarAyaM vaNassaikAyaM samAraMbhati bahutarAgaM tasakAyaM samAraMbhati, tattha NaM je se purise agaNikAyaM nivvAveti se NaM purise appatarAyaM puDhavikAyaM samAraMbhai appatarAga AukAyaM samAraMbhati bahutarAga teukAyaM samAraMbhati A.326 404 // 598 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |7 zatake udezaH10 tejolezyAvabhAsaH appatarAgaM vAukAyaM samAraMbhaha appatarAgaM vaNassaikAyaM samAraMbhai appatarAgaM tasakAya samAraMbhati se vyAkhyA teNaDhaNaM kAlodAI ! jAva appaveyaNatarAe ceva // (sUtra 306) // prajJaptiH 4 'do bhaMte!' ityAdi, agaNikAyaM samAraMbhaMti'tti tejaskAyaM samAramete-upadravayataH, tatraika ujjvAlanena,anyastu vidhyAabhayadevIyA vattiH sapanena, tatrojjvAlane bahutaratejasAmutpAde'pyalpatarANAM vinAzo'pyasti tathaiva darzanAva, ata uktaM 'tattha NaM ege' ityAdi, // 599 // 'mahAkammatarAe ceva tti atizayena mahata karma-jJAnAvaraNAdikaM yasya sa tathA, caivazabdaH samuccaye, evaM 'mahAkiriyatarAe ceva'tti navaraM kriyA-dAharUpA 'mahAsavatarAe ceva'tti bRhatkarmabandhahetukaH 'mahAveyaNatarAe ceva'tti mahatI vedanA jIvAnAM | yasmAtsa tathA anantaramagnivaktavyatoktA,agnizca sacetanaH sannavabhAsate, evamacittA api pudgalAH kimabhavabhAsanne? iti praznayanAha ____ asthi NaM bhaMte ! acittAvi poggalA obhAsaMti ujjoti taveMti pabhAseMti ?, hatA asthi / kayare NaM | bhaMte ! te acittAvi poggalA obhAsaMti jAva pabhAti ?, kAlodAI ! kuddhassa aNagArassa teyalessA | nisaThThA samANI dUraM gaMtA dUraM nipatai, desaM gaMtA desaM nipatai, jahiM jahiM ca NaM mA nipatai tahiM tahiM ca NaM te acittAvi poggalA obhAsaMti jAva pabhAsaMti, eeNaM kAlodAI! te acittAvi poggalA obhAsaMti | jAva pabhAseMti, tae NaM se kAlodAI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namamati 2 bahahiM cautthachaTThahama jAva appANaM bhAvemANe jahA paDhamasae kAlAsavesiyaputte jAva samvadukkhappahIge / sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte! tti| .(sUtraM 307) 7-10 // sattamaM sayaM mamattaM // 7 // // 599 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAprajJaptiH abhayadevIyA attiH // 600 // 'atthi NamityAdi, 'acittAviti sacetanAstejaskAyikAdayastAvadavabhAsanta evetyapizabdArthaH, 'obhAsaMti ti saprakAzA bhavanti 'ujjoiMti'tti vastUyotayanti 'tavetitti tApaM kurvanti 'pabhAseMti'tti tathAvidhavastudAhakatvena prabhAsaM labhante 7 zatake 'kuddhassa'tti vibhaktipariNAmAt kruddhena 'dUraM gaMtA dUraM nivayaitti dUragAminIti dUre nipatatItyarthaH, athavA dUre gatvA dUre nipa uzaH10 tejolezyAtatItyarthaH, 'desaM gaMtA desaM nivayaiti abhipretasya gantavyasya kramazatAderdeze-tadarDAdau, gamanasvabhAve'pi deze tadarDAdau nipata bhAvabhAsaH tItyarthaH, ktvApratyayapakSo'pyevameva, 'jahiM jahiM ca'tti yatra yatra dUre vA taddeze vA sA tejolezyA nipatati 'tahiM tahiM tatra tatra |sU0307 dUre taddeze vA 'te'tti tejolezyAsambandhinaH // saptamazate dazamoddezakaH // 7-10 // pra0mA0327 ziSTopadiSTayaSTyA padavinyAsaM zanairahaM kurvan / saptamazatavikRtipathaM lajitavAn vRddhapuruSa iva // 1 // Palm mum amm [i] ME zrIstammanAdhIzvarAviSkArakanavAGgIvRttividhAtRzrImacandrakulAmbaranabhomaNizrIabhayadevAcAryavihitavRttiyutaM saptama zataM samAptaM . prathamo bhAgo bhagavatyAH samAptaH // Varalim][i][i] [TIDAILY // 600 // IMIMONIND ME CHAHIM