Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
ਦੇ ਦਰਵੁਕ ਵਿਚ
ਕ
ਸਾਬਤ ਕਰ ਵੀ ਵੰਡੇ )
੬. ੨੦
- ੬ ੨੨
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
सिरिभद्देसरसूरिविरइआ
कहावली
[ पढमपरिच्छेअस्स बीओ खंडो]
सम्पादकः आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिशिष्यः
मुनिकल्याणकीर्तिविजयः
(
.00.
-
.
-
.
-
.
-
.
SN ( o
श्रीहेमचन्द्राचार्य
प्रकाशक
कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी
स्मृति संस्कार शिक्षणनिधि
अहमदाबाद
वि.सं. २०७३ -ई. २०१६
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Kahāvali of Bhadreswarsuri - II
सम्पादक आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिशिष्य मुनिकल्याणकीर्तिविजय
प्रकाशनवर्ष ई.स. २०१६ I वि.सं. २०७३
प्रति ३५०
मूल्य रू.६००/
प्रकाशक
कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी स्मृति संस्कार शिक्षणनिधि C/o. श्रीविजयनेमिसूरीश्वरजी स्वाध्याय मंदिर,
१२, भगतबाग, नवा शारदामंदिर रोड,
शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पेढी पासे, पालडी, अहमदाबाद- ३८०००७.
फोन : ०७९ - २६६२२४६५
प्राप्तिस्थान (१) श्रीविजयनेमिसूरीश्वरजी स्वाध्याय मंदिर,
१२, भगतबाग, नवा शारदामंदिर रोड, शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पेढी पासे, पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७. फोन :०७९ २६६२२४६५
-
(२) श्रीविजयनेमिसूरीश्वरजी स्वाध्याय मंदिर, १२, भगतबाग, नवा शारदामंदिर रोड, शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पेढी पासे,
पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७. फोन :०७९
२६६२२४६५
-
(२) सरस्वती पुस्तक भण्डार ११२, हाथीखाना, रतनपोल,
मुद्रक क्रिष्ना ग्राफिक्स
अहमदाबाद - ३८०००१. फोन : ०७९ - २५३५६६९२
९६६, नारणपुरा जूना गाम, नारणपुरा,
अहमदाबाद - १३. फोन : ०७९
-
२७४९४३९३
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
समर्पणम्
कहावली -ग्रन्थना
प्रकाशननी जेओए ऊंडी झंखना सेवी हती
तथा
तेने प्रकट करवा माटे जेओए घणो परिश्रम कर्यो हतो
सर्व पूर्वसूरिओ - विद्वानो
श्रीहर्मन जेकोबी, प्राकृत विशारद आ. श्रीविजयकस्तूरसूरीश्वरजी, आगमप्रभाकर मुनि श्री पुण्यविजयजी, मुनि श्रीजिनविजयजी, डॉ. हरिवल्लभ भायाणी,
पं. दलसुख मालवणिया, डॉ. श्रीमधुसूदन ढांकी, प्रा. श्रीरमणीक शाह सहित तमाम विद्वज्जनोना
करकमलोमां
कहावली - द्वितीय खण्ड
समर्पित छे.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
VI
VIII
XIV
१-३४४
३४५
॥ ग्रन्थानुक्रमः ॥ (१) प्रकाशकीयं निवेदनम् (२) कहावली : एक ऐतिहासिक ग्रन्थ
आ. विजयशीलचन्द्रसूरि (३) सम्पादकीयम्
मुनिकल्याणकीर्तिविजय (४) कथानुक्रमः (५) कहावली पढम-परिच्छेअस्स बिइओ खंडो
आचार्यश्रीभद्रेश्वरसूरिः (६) परिशिष्टानि
१. ग्रन्थगतकथानामकारादिक्रमेण सूचिः २. ग्रन्थगतकथानां मूलस्थाननिर्देशा विविधग्रन्थैश्च सह तुलना ३. ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतशब्दानां सूचिः ४. ' ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतक्रियापदानां सूचि ५. ग्रन्थगताः सूक्तयः ६. ग्रन्थगता लोकोक्तय आभाणकानि च ७. ग्रन्थगताः शास्त्रीयपदार्थाः ८. ग्रन्थगता वेदाद्यन्यलौकिकशास्त्रीयपदार्थाः
९. विविधप्रसङ्गेषु विविधतीर्थानामुत्पत्तिः (७) कहावली - प्रथम खण्डनुं सम्मार्जन
उपा. श्रीभुवनचन्द्रजी म.
३४७
३५२
३५५
४५६
३५८
३५९
३५९
३५९
३६०
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
V
प्रकाशकीयं निवेदनम्
कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य भगवन्तनी नवमी जन्मशताब्दी (वि.सं. १९४५ - २०४५) नी उजवणीना उपलक्ष्यमां, परमवन्दनीय आचार्य भगवन्त श्रीविजयसूर्योदयसूरीश्वरजी महाराजनी प्रेरणाथी स्थपायेल आ ट्रस्ट तेओ श्रीना पट्टधर परमपूज्य आचार्य श्रीविजयशीलचन्द्रसूरिजी म.ना मार्गदर्शन अनुसार अनेकविध साहित्यिक अने शैक्षणिक प्रवृत्तिओ करे छे. मां संशोधित - सम्पादित बहुमूल्य ग्रन्थोनुं प्रकाशन, 'अनुसंधान' नामक शोधपत्रिका ( अद्यावधि ७० अंक) नुं प्रकाशन, विद्वानोनुं ‘श्रीहेमचन्द्राचार्य चन्द्रक' थी सन्मान वगेरे मुख्य छे.
मुख्यत्वे कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य विरचित ग्रन्थो तथा ते ग्रन्थो परना टीका व. साहित्यने ज प्रकाशित करता अमारा ट्रस्टने आ वखते श्रीहेमचन्द्राचार्य करतां पण घणा प्राचीन एवा आचार्य श्रीभद्रेश्वरसूरि द्वारा रचायेल प्राकृतभाषामय कहावली नामक ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदना द्वितीय खण्डनुं प्रकाशन करवानो लाभ मळ्यो छे ते बदल अमो खूब आनन्दनी लागणी अनुभवीए छीए.
अद्यावधि अप्रकट एवा आ अत्यन्त महत्त्वपूर्ण ग्रन्थनुं संशोधन तथा सम्पादन प्राचीन ताडपत्रीय पोथी उपरथी पू.आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिजी महाराजनी प्रेरणा तथा मार्गदर्शन अनुसार एमना शिष्योए कर्तुं छे. आवा ग्रन्थना प्रकाशननो लाभ अमारा ट्रस्टने आपवा बदल अमे पू. आचार्य भगवन्तना ऋणी छीए.
आ ग्रन्थना प्रकाशनमां आर्थिक सहयोग आपवा बदल श्री बोरीवली श्वेताम्बर मूर्तिपूजक तपागच्छ संघ, मण्डपेश्वर रोड, बोरीवली (वे. ) ना अमो आभारी छीए.
आवा उत्तम ग्रन्थोनां प्रकाशननो लाभ अमारा ट्रस्टने मळ्या ज करे एवी आशा सह...
लि.
कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी स्मृति संस्कार शिक्षणनिधिना ट्रस्टीओ
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાવતી : એક ઐતિહાસિક ગ્રંથ
આ મહાગ્રંથનું સંપાદન અમારા ભાગમાં અને ભાગ્યમાં આવ્યું તે અમારા માટે એક ઓચ્છવસમાન ઘટના છે. નાનપણથી જ પડકાર ઝીલવાની એક આદત પડી ગયેલી; અને આ પ્રકારના ગ્રંથોનું કામ - જે તે પડકારરૂપ હોય તો - કરવાની તમન્ના પણ ભારી. બહુ વર્ષો અગાઉ વાંચેલું કે “યુવાનોને સ્વપ્નાં જોવાનો અધિકાર છે; સ્વપ્નાઓનો છિન્નભિન્ન થવાનો સ્વભાવ હોય છે અને જેને દિવસે પણ સ્વપ્ન નથી આવતાં તેની જવાની નિરર્થક છે.” આત્મશ્લાઘા
ની વાત નથી, પરંતુ નાનો હતો ત્યારે નિશદિન સ્વપ્ન આવતાં કે આવા આવા ગ્રંથોને, ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો કે દસ્તાવેજી સામગ્રીને શોધી કાઢે, ગમે ત્યાંથી મેળવું, અને પછી તેનું પ્રકાશન કે પ્રકટીકરણ કરીને જૈન શાસનને જયવંત બનાવું. બાપ રે, કેટલાં બધાં કાલ્પનિક સ્વપ્નો હું જોતો ! અને તે દ્વારા જે સુખ અનુભવાતું તે પણ કેમ વર્ણવું! એવાં સ્વપ્નો ક્યારેય સાકાર ન થતાં, અને મનમાં જ સર્જાઈને મનમાં જ વિલાઈ જતાં; છતાં એનું સુખ અનન્ય-અનલ્પ થતું. સ્વપ્નાં જ્યારે છિન્નભિન્ન થઈ જાય ત્યારે ચિત્ત ધરતી પર આવતું, અને નજર સામે તથા હાથ પર જે કામ શક્ય હોય તે કરવા મંડી પડતું. એ રીતે કેટલાંક કામો થયાં ખરાં. દા.ત. "વસુંવરી #ા, નીવસમાસ, પ્રત્યેકવુદ્ધતિ (પ્રતિ, માટ) ઇત્યાદિ. આ જ શૃંખલામાં પ્રસ્તુત ગ્રંથ હાવતી નો પણ સમાવેશ કરી શકાય. આ ગ્રંથનું કામ દાયકાઓથી ચાલી રહેલું અને ખોટકાયા કરતું હતું. પ્રા. ૨.મ.શાહને અમે અનુરોધ કર્યો કે અમને આપો, અમે કરી આપીશું. તેમણે અમારી વાત સ્વીકારી, અમને સોંપ્યું. સાચું કહું તો આવું કામ મારે જ કરવું- એવી મનમાં તીવ્ર ઝંખના હતી; રહે જ. પરંતુ એક સાથે ઘણા ઘોડા પર સવારી કેમ થઈ શકે? એટલે મેં આ કામ કલ્યાણકીર્તિવિજયજીને સોંપ્યું. તેમણે તે ઝીલ્યું. અને તેમના પરિશ્રમનું પરિણામ આ ગ્રંથરૂપે આપણા હાથમાં છે.
અમારું કામ એ એક રીતે સમૂહ-કાર્ય હોય છે. દરેકને પોતપોતાના રસના વિષય પર કામ કરવાનું; તેની ક્રેડિટ પણ તેને જ ફાળે જાય; પરંતુ હોય સમૂહ-કાર્ય. એ પરિપ્રેક્ષ્યમાં જ આ કામને પણ મૂલવવાનું છે. - વહાવતી એ એક અદ્યાવધિ અપ્રકટ એક ઐતિહાસિક કથાગ્રંથ છે. પ્રાકૃત ભાષાનો આ મહત્ત્વપૂર્ણ ગ્રંથ ગત છ* સાત કે તેથી વધુ દાયકાઓથી વિદ્વાનોની નજરમાં હતો, અને તેનું કામ થાય તેવી વ્યાપક ઉત્કંઠા પ્રવર્તતી હતી. પણ તે કામ થયું નહિ- ગમે તે કારણે તે હવે થાય છે, અને તેનો યશ અમારા ભાગે આવ્યો છે તે માત્ર ગુરુકૃપાનું જ ફળ અને બળ છે. અન્યથા આ યોગ ન મળે.
વાવની ગ્રંથની મહત્તા વગેરે બાબતો વિષે પહેલા ભાગમાં વિગતે રજૂઆત થઈ છે, તેથી તે બધાનું પિષ્ટપેષણ કરવાની અહીં જરૂર નથી. વાત માત્ર સ્વાધ્યાય-સાધનાની જ વિચારવાની છે.
સ્વાધ્યાય એક સાધના છે. ચિત્તની એકાગ્રતા સધાય અને વધે; ચિત્ત અશુભ વિકલ્પો થકી બચી જાય; ચિત્તના ક્લેશો શમી જઈને શાન્તિનો ભાવ પ્રવર્તે; અને એ રીતે સ્વાધ્યાય સ્વયં એક સાધના બની રહે. ધ્યાન એ સાધના છે
‘નાગ ન મળ,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
VII
અવશ્ય, પરંતુ સ્વાધ્યાયની પૂર્વસેવા વગરની ધ્યાનાત્મક સાધના મોટા ભાગે ગેરમાર્ગે દોરી જનારી પ્રવૃત્તિ જ નીવડતી હોય છે. સ્વાધ્યાયથી પદાર્થની જાણકારી મળે છે. અનુપ્રેક્ષા દ્વારા પદાર્થનું તત્ત્વ કે હાર્દ પામી શકાય છે. એ મેળવનારું ચિત્ત, પછી સંસારની અનંત પૌગલિક ઘટમાળની વાસ્તવિકતાને પ્રીછવા માંડે છે અને તે તરફ તેને ઉદ્વેગ, અરુચિ, વિવેક અને ઔદાસીન્ય આવતાં ધ્યાન માટેની ભૂમિકા તૈયાર થાય છે. જ્ઞાનીઓ જ્યારે સાયન્સારો – સ્વાધ્યાયધ્યાન-રત એમ કહે છે ત્યારે તેમના મનમાં આ જ આશય હોય છે કે સ્વાધ્યાયથી ચિત્તને સજ્જ કરવું, અને પછી ધ્યાન તરફ ડગ ભરવાં. “તપ-સજઝાયે રત સદા' – એ જાણીતી પંક્તિનો સ્થૂલ અર્થ તો જગજાહેર છે કે “તપ અને સ્વાધ્યાયમાં હમેશાં રમે છે. પરંતુ તેનો એક ઓછો જાણીતો પણ મહત્ત્વનો અર્થ આવો છે : સ્વાધ્યાયરૂપી તપમાં જે હમેશાં રમે તે. સાર એ કે અધકચરા જ્ઞાનાભ્યાસમાં જ કે જ્ઞાનાભ્યાસ વગર જ ધ્યાન સાધનાને જીવનનું સાધ્ય બનાવવામાં મોટું જોખમ કે ભયસ્થાન રહેલું છે.
આ સ્વાધ્યાય માટે આવા ગ્રંથો બહુ ઉપયોગી બનતા હોય છે. આ ગ્રંથના ત્રુટિત કે ભ્રષ્ટ પાઠને સાંધવામાં કે પુનર્ધટિત કરવામાં ચિત્તને બરાબર કેન્દ્રિત કરવું પડે. તો અનેક અનેક ગ્રંથો - સંદર્ભો અવલોકવા પડે. છતાં કેટલુંક - બહુ થોડુંક જ - કામ થાય, અને મોટા ભાગનું છોડી દેવાનું થાય; ત્યારે ચિત્તમાં બે સંચલન પ્રવર્તે : ૧. કાશ, આની શુદ્ધ બીજી પોથી ક્યાંકથી મળી જાય ! ૨. મારો ક્ષયોપશમ અને સજ્જતા કેટલાં મર્યાદિત છે કે આટલા ત્રુટિત પાઠ કે શબ્દને પણ કલ્પી નથી શકતો કે જોડી નથી શકતો ! તો પોતાની ભીતરી મયદાનું ભાન, આ રીત, સ્વાધ્યાય દ્વારા થતું હોય છે. સ્વાધ્યાય ફક્ત જ્ઞાન જ વધારે છે એવું નથી, એ તો આપણી મર્યાદિત આવડત કે ક્ષમતાનું ભાન પણ કરાવતો રહે છે. અને આ રીતે સાધના વિકસતી જાય છે, અને ધ્યાનની ભૂમિકા રચાતી જાય છે.
અમારો સંશોધનાત્મક સ્વાધ્યાયનો લક્ષ્યાંક કહો કે આશય તે આ છે. એટલે આવા ગ્રંથોના શોધન-સંપાદનાદિ દ્વારા એક તરફ શ્રુતજ્ઞાનની ઉપાસના થાય છે, બીજી તરફ પ્રભુશાસનની સેવા થાય છે, પૂર્વાચાર્યોની સેવા થાય છે, અને ત્રીજી તરફ અમારા આંતરિક હાસ-વિકાસનું માપ પણ સમજાતું જાય છે, એમ અવશ્ય કહી શકાય. આ અર્થમાં આ ગ્રંથસંપાદન-કાર્ય પણ એક સાધન બની રહે છે.
આવી સ્વાધ્યાય-સાધના નિરંતર મળતી રહો તેવી ભાવના મનમાં રહે છે.
આ તકે, પ્રા. રમણીકભાઈ મ. શાહનો પુનઃ ઋણસ્વીકાર કરું છું. સાથેજ જેમના કૃપાબળે આ કામ થઈ શક્યું છે તે પૂજયપાદ ગુરુભગવંત આચાર્ય શ્રીવિજયસૂર્યોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજનું પણ બહુમાનપૂર્વક સ્મરણ કરું છું. અને . મુનિ કલ્યાણકીર્તિવિજયજીના હાથે આવાં ઉત્તમ સંપાદનાદિ કાર્યો ખૂબ થતાં રહે એવી શુભાશંસા સાથે વિરમું છું.
સં. ૨૦૭૨, આસો શુદિ ૧ મહુવા
- શીલચન્દ્રવિજય
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
VIII
सम्पादकीयम्
ग्रन्थपरिचय
आचार्य श्रीभद्रेश्वरसूरिविरचित कहावली नामक आ ग्रन्थमां भगवान् श्रीऋषभदेवथी प्रारम्भी सर्वे २४ तीर्थंकरो, १२ चक्रवर्तीओ, ९-९ वासुदेव - प्रतिवासुदेव - बलदेव, नारद, अन्य अनेक प्रसिद्ध - अप्रसिद्ध महापुरुषो राजाओ, श्रावको, महासतीओ वगेरेनां तथा भगवान् महावीरस्वामीना शासनमां थएल, आचार्य श्रीहरिभद्रसूरिजी पर्यन्तना, अनेक शासनप्रभावक गुरुभगवन्तोनां चरितो कथास्वरूपे आलेखायेलां छे. मुख्यत्वे आ सङ्कलन ग्रन्थ छे. आवश्यक चूर्णि, उत्तराध्ययन चूर्णि, दशवैकालिकचूर्णि, निशीथ चूर्णि, भगवतीसूत्र, ज्ञाताधर्मकथा सूत्र, उपासकदशा, अंतगडदशा, अनुत्तरोपपातिकदशा, निरयावलिका, औपपातिकसूत्र, वसुदेवहिण्डी, पउमचरिय, चउप्पन्नमहापुरिसचरिय, संखित्ततरंगवई कहा वगेरे अनेक आगमो तथा प्राचीन कथाग्रन्थोमांथी कथाओ / कथाखण्डो लई, क्यांक शब्दश: उद्धरी तो क्यांक पोतानी भाषामां गद्य वा पद्यमां ढाळी, आलङ्कारिक वर्णनो तथा चमत्कारपूर्ण भाषा - खण्डो सर्वथा टाळीने अत्यन्त सरल प्राकृतभाषामां आ ग्रन्थ रचायो छे. तेमां पण देशी शब्दो - धातुओ तथा जूनी गुजराती तरफ ढलता शब्दो अहीं प्रचुरपणे प्रयोजाया छे.
आ ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदनो प्रथम खण्ड आजथी चार वर्षो पूर्वे वि.सं. २०६८मां प्रकाशित कर्यो हतो. मां श्रीआदिनाथथी आरम्भी श्रीपार्श्वनाथ भगवानना चरितान्तर्गत बन्धुदत्तनी अधूरी कथा पर्यन्तनी कथाओ प्रकाशित थई हती.
अहीं, प्रस्तुत पुस्तकमां, प्रथम परिच्छेदनो बीजो खण्ड, जेमां बन्धुदत्तनी शेष कथा, श्रीमहावीरस्वामीनुं सम्पूर्ण चरित, तेमनी साथै सङ्कळायेला अनेक गणधरो, साधु-साध्वीओ, श्रावक-श्राविकाओ, राजा-राणीओ, देवो तथा तेमना शासनमां थई गएल आचार्य श्रीभवविरहसूरि (श्रीहरिभद्रसूरिजी ) पर्यन्तना अनेक महापुरुषोनां चरितो आलेखायेलां छे ते, प्रकाशित थई रह्यो छे.
बीजो परिच्छेद के मां आचार्य श्रीहरिभद्रसूरिजी पछीना अनेक महापुरुषोनां चरितो होवानी सम्भावना छे, अद्यपर्यन्त कोई प्रति उपलब्ध थई नथी. अन्यान्य दृष्टिकोणथी विचारीए तो, एवं पण सम्भवी शके के आचार्य श्रीभद्रेश्वरसूरिजीए बीजो परिच्छेद रचवानी भावना व्यक्त करी, परन्तु कोई विषम संयोगोमां तेनी रचना थई जन शकी होय ! अने तेथी ते ग्रन्थनी एक पण प्रति अथवा अन्य ग्रन्थोमां तेना उल्लेखो जोवा न मळ्या होय.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
IX
प्रति - परिचय तथा सम्पादन पद्धति
कहावलीना प्रथमपरिच्छेदना द्वितीय खण्डनी एकमात्र प्राचीन ताडपत्रीय पोथी (क्र. ४०३, संघवीना पाडानो भण्डार, पाटण)ना आधारे आ ग्रन्थनुं सम्पादन कर्तुं छे.
आ पोथीनां कुल पत्रो ३०२ छे. पत्रोनुं माप ३४ x २ इंचनुं प्राय: छे. प्रत्येक पत्र पर ३ थी ७ पङ्क्तिओ लखायेली छे. ग्रन्थाग्र ११, २०० श्लोक प्रमाण छे. प्रतिनुं लेखन कया वर्षमां थयुं छे ते उल्लिखित नथी, छतां लेखन पद्धति, अक्षरो वगेरे परथी बन्ने प्रतिओ साथे ज लखाई हशे तेवुं सम्भवे छे. तेथी आ प्रतिनुं लेखन पण प्रथमखण्डनी प्रतिनी जेम वि.सं. १४९७नी आसपास ज थयुं ह...
प्रतिनो आरम्भ पत्र क्रमाङ्क १ पर, ब्रह्मदत्तचक्रवर्तीना कथानकथी थाय छे अने तेनो अन्त ३०२मा पत्र पर भवविरहसूरिनी कथानी पूर्णाहुति साथे आवे छे.
आ प्रति प्रथम खण्डनी प्रति करतां पण वधु अशुद्ध, वधु भ्रष्ट छे. घणा पाठो त्रुटित छे. यथाशक्य, उपलब्ध ग्रन्थोना आधारे तथा सन्दर्भोने लक्ष्यमां राखीने अक्षरो पाठो सुधार्या छे अथवा त्रुटित पाठो पूर्ण कर्या छे. छतां, अनेक स्थानोमां त्रुटित/शङ्कित पाठो, कोई आधार / सन्दर्भ न मळवाथी यथावत् राख्या छे.
ज्यां ज्यां विविधग्रन्थोमांथी ग्रन्थकारे गाथादि सन्दर्भो मूक्या छे तेना स्थाननिर्देश यथाशक्य शोधीने ते ते स्थळोए ज कर्या छे.
कोई कोई स्थळे अघरा / अपरिचित शब्दो वपराया छे तेना संस्कृतभाषीय पर्याय पण टिप्पणमां निर्देश्या छे.
अनुक्रमणिका - बे बनावी छे : १. ग्रन्थानुक्रम जेमां समग्र पुस्तकना दरेक विभागनो अनुक्रम छे, तथा २. कथानुक्रम जेमां ग्रन्थमां आवती कथाओनो अनुक्रम छे. ग्रन्थकारे पोते जे कथाओनो स्वयं निर्देश कर्यो छेते, तथा ते सिवायनी पण महत्त्वनी कथाओ कथानुक्रममां सूचित छे. कुल १८० कथाओ छे.
परिशिष्टो
ग्रन्थान्ते ९ परिशिष्टो आप्यां छे.
प्रथम परिशिष्टमां ग्रन्थान्तर्गत समग्र कथाओनी अकारादि सूचि आपी छे.
द्वितीय परिशिष्टमां ग्रन्थगत कथाओनां मूलस्थानोना ग्रन्थसन्दर्भो आप्या छे तथा अन्यान्य ग्रन्थो साथे तुलना
करी छे.
तृतीय परिशिष्टमां ग्रन्थगत देश्य - प्राकृत- जूनी गूजरातीभाषीय शब्दोनी सूचि.
चतुर्थ परिशिष्टमां ग्रन्थगत देश्य - प्राकृत- जूनी गुजरातीभाषीय धातुओनी सूचि.
पञ्चम परिशिष्टमां ग्रन्थगत सूक्तिओनी सूचि.
षष्ठ परिशिष्टमां ग्रन्थगत कहेवतो/लोकोक्तिओनी सूचि .
सप्तम परिशिष्टमां ग्रन्थगत शास्त्रीय पदार्थो.
अष्टम परिशिष्टमां ग्रन्थगत वेदादि अन्य शास्त्रना पदार्थोनी सूचि .
नवम परिशिष्टमां विविध प्रसंगोए विविध तीर्थोनी उत्पत्ति थई छे, तेनी सूचि.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
X
ARRRRRRRRRRRamanan
ग्रन्थनी विशेषता
आ ग्रन्थमा केटलीक कथाओ तथा कथागत केटलांक स्थानो एवां छे जे प्रचलित/प्राप्त ग्रन्थोमा प्रायः जोवा मळतां नथी. ते स्थानोनो निर्देश अहीं को छ : १. नग्गई प्रत्येकबुद्धकथान्तर्गत गन्धर्वनागदत्तनो पूर्वभव. (पृ. ८०) २. श्रेणिकपुत्र नन्दिषेण दीक्षाग्रहण बाद एकाकी विहारप्रतिमा करवा हिमालय पर्वत पासे गंगा नदीना किनारे
काउस्सग्ग-आतापना करे छे अने त्यां कोई आगन्तुक आवे तेनी पासे भक्त-पानादि ग्रहण करे छे. समीपमां वप्पिण नामक नगरमां त्रिलोकसुन्दरी नामे गणिका, पुत्री गुणसुन्दरीना विवाहनिमित्ते दान लेवा माटे,
नन्दिषेणने विनन्ति करे छे ते प्रसंग. (पृ. १३७) ३. सीह हालिक कथान्तर्गत लग-सग नामक वणिक् पुत्रोनी कथा तथा सुस्थितसूरिकृत त्रण शिष्योनी परीक्षानी
वात. (पृ. १५४-१५५) ४. भगवान महावीरस्वामी श्रेणिकराजाने नरकगतिना रोध माटे जे कारणो कहे छे तेमां अहीं बे कारणो वधारे आप्यां
छे – १. नरजाति-महामांसनो त्याग, २. बोर-फल खावानो त्याग. (पृ. १७५) ५. प्रचलित रौहिणेय चोरनी कथाना स्थाने अहीं रुप्पखुरय-लोहखुरय नामक पिता-पुत्र चोरोनी कथा छे. तेमां
लोहखुरय ते ज रौहिणेय छे. परन्तु तेना पिता रुप्पखुरयने सूळीए चढावती वखते अरहदास श्रेष्ठी द्वारा भक्त पच्चक्खाण तथा नमस्कार दान द्वारा ते चोरनी देवगति, चोरदेव द्वारा श्रेष्ठी, राजा तथा पुत्र-चोरने त्रण-त्रण
रत्न अपावा वगेरे कथाखण्ड. (पृ. १९०) ६. नमुक्कारफलकथान्तर्गत आठ कथाओ. (पृ. १८९-२००) ७. लोहखुरय चोर वरसादथी बचवा जिनभवनना द्वारमा ऊभो रहे छे अने तत्र स्थित आ. धर्मघोषसूरिनी देशनामां
देवोनां लक्षणनी गाथा सांभळे छे. ते गाथा याद राखी अभयकुमारना प्रपंचमांथी बची जाय छे अने आचार्य
पासे श्रावकनां व्रतो ग्रहण करे छे. (पृ. १९९-२००) अहीं भगवान महावीरनी के तेमनी वाणीनी वात नथी. ८. उज्जयिनीमां जीवितस्वामीनी प्रतिमा लई गया बाद प्रद्योतराजा द्वारा स्थापित चैत्यमां तेनी स्थापना तथा
लोकमां तेनी देवनिर्मितआयतन तरीके प्रसिद्धि. (पृ. २०४) ९. प्रभावतीना जीव देवे उदायन राजानी सेनानी तृषा छिपाववा माटे करेल त्रण पुष्करो, अने तेनाथी पुष्करतीर्थनी
स्थापना. (२०५) १०. वीतभयना उदायनराजाने तेमनी राणी प्रियङ्गमञ्जरी द्वारा विष आपी करायेलो मारवानो प्रयास. (पृ. २०७) ११. कोणिक-चेडाराजाना युद्धमा सोहिय नामक योद्धानो प्रसङ्ग. (पृ. २१०) १२. पोतनपुर नगरनुं बीजुं नाम पृष्ठचम्पा छे. तेना राजा साल अने युवराज महासाल प्रसन्नचन्द्र राजाना पुत्रो छे.
(पृ. २४०) १३. गौतमस्वामी अष्टापद पर्वत पर जङ्घाचारणलब्धिथी करोळियाना तन्तुनी सहायथी चड्या छे. (पृ. २४१) १४. ७०० शिष्योना गुरु, अम्बड परिव्राजक उत्सर्ग-रुचिवाळो, सर्वविरतिचारित्रना अतिचारोनो भीरु अने लोकापवादथी
भयभीत होवाथी परिव्राजकपणुं छोडी दीक्षा नथी लेतो, पण श्रावकनां व्रतो ग्रहण करे छे. तेने निरन्तर छ? तप करवाथी अवधिज्ञान तथा वैक्रियादिलब्धिओ उत्पन्न थयां छे. राजगृह जतां तेने, भगवान महावीर, सुलसानी कुशलवार्ता पूछवानु कहे छे. (पृ. २५१)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
XI
१५. ७०० शिष्यो साथे अनशन स्वीकारीने अम्बड ब्रह्मलोकमां देव थाय छे. त्यांथी ते सद्गतिओमां जइ आ ज
भरतक्षेत्रमा आवती चोवीशीमां देवोपशम नामे बावीसमा तीर्थंकर थशे. बीजा पण अम्बड नामे भगवान् महावीरना एक श्रावक छे जे अहींथी कालधर्म पामी सहस्त्रारमा उत्पन्न थया छे. त्यांथी महाविदेहमां दृढप्रतिज्ञ नामे जन्म लई मोक्षे जशे. (पृ. २५२) [श्रीस्थानाङ्गसूत्रनी वृत्तिमां, (भगवान महावीर द्वारा कहेवायेलो) विद्याधर अम्बड परिव्राजक-श्रावक सुलसाने कुशल वार्ता पूछवा जाय छे, अने ए ज कालान्तरे २२मा तीर्थंकर थशे, एम कर्दा छे. साथे ज नोंध्युं छे के, औपपातिकसूत्रमा वर्णवायेल, ७०० शिष्योना गुरु अम्बड परिव्राजक, महाविदेहमां जन्म लई मोक्षे जशे. (अर्थात् ते तीर्थंकर नहीं थाय.) अहीं तत्त्व शुं छे ते विचारवा योग्य छे, कारण के परिव्राजक शब्द बन्ने अम्बड
श्रावको माटे वपरायो छे.] १६. पोताना निर्वाण समयने जाणी भगवान महावीर, गौतमस्वामीने देवशर्माना प्रतिबोध माटे मोकले छे अने
त्यांथी चम्पा नगरीमां सुभद्रा श्राविकाने कुशल वार्ता पूछवा मोकले छे त्यारे सुभद्रा तेमने भगवानना निर्वाणना
समाचार कहे छे. (पृ. २६२) १७. भस्मकग्रहना कुप्रभाव विशे वात करतां भगवान महावीर इन्द्रने कहे छे के मालव देशमा विक्रमराजा
पोताना नामे संवत्सर प्रवर्तावशे अने, ते पछी शक राजा पोतानो संवत्सर प्रवर्तावशे. (पृ. २५७-२५८) १८. भद्रबाहुस्वामी-कथान्तर्गत अमरगुरु-सरस्वतीनी कथा, त्रिविक्रम-ब्रह्मवर्ग-आखण्डलकथा तथा वीरशुभाकथा
अपूर्व छे. (पृ. २७९-२९०) १९. दशार्णभद्रराजा साथे सुद्धड नामक ब्राह्मण पण दीक्षा ले छे, ते सुद्धड ब्राह्मणनी कथा अपूर्व छे. (पृ. ३०४
३०५) २०. भवविरहसूरि कथामां, १. हरिभद्र ब्राह्मणने यज्ञ-पशुहिंसामा श्रद्धा नथी, ते "जेनुं वचन समझी नहीं शकुं
तेनो शिष्य थईश" एवी प्रतिज्ञा ले छे; २. गुरु भगवन्तने धर्मफल पूछतां तेओ-सस्पृहने सुरादिसुखप्राप्ति, निःस्पृहने भवविरह-प्राप्ति-एम कहे छे त्यारे, "मने भवविरह ज प्रिय छे" एवं हरिभद्र कहे छे; ३. हरिभद्रसूरिनो पितराई लल्लिग दीक्षा लेवा इच्छे त्यारे आचार्य तेने रोकी धनप्राप्ति माटे ज्योतिषशास्त्र अनुसार उपाय बतावे छे: ४. शिष्यो जिनभद्र-वीरभद्रना बौद्धविहारमां थएल अवसानथी पीडित आचार्य अनशन स्वीकारवा तैयार थाय छे, परन्तु, बोध थतां, "ग्रन्थोने ज शिष्यसन्तति मानीश" एवं विचारी ग्रन्थो रचे छे; ५. लल्लिग श्रावक उपाश्रयमां तेजस्वी रत्न मूके छे तेथी रात्रे पण ग्रन्थरचना थाय; ६. वासुकि श्रावकद्वारा वग्गकेवलियसूत्रनी पोथी प्राप्त थाय छे तथा आचार्य तेना पर वृत्ति लखे छे; ७. तेमना कालधर्म बाद, अन्तिम संस्कार समये देवो दुन्दुभि वगाडतां तेमना देहनी पूजा करवा आवे छे अने "तेओ सौधर्म देवलोकमां लीलक नामक विमानमां पांच पल्योपमना आयुष्यवाळा देव थया छे" - तेवू जणावे छे. (पृ. ३४१-३४३) [आवं चरित्र क्यांय जोवा मळ्युं नथी तेथी तेमां घणा पाठो त्रुटित होवा छतां पूरी शकाया नथी.]
आ बधां स्थानो अपूर्व/अल्पज्ञात छे. तेना सन्दर्भो प्रायः कोई प्राचीन ग्रन्थोमां जणाया नथी, तेमज पश्चात्कालीन ग्रन्थोमां पण जणाया नथी. मनोगतं किञ्चित्
वि.सं. २०६८मां भावनगरना चातुर्मासमां कहावलीना प्रथम खण्डनो प्रथम परिच्छेद प्रकाशित थयो हतो. ते पछी द्वितीय परिच्छेदनी सम्पूर्ण प्रतिलिपि करी, तेनी अत्यधिक अशुद्धिओ यथाशक्य टाळी, तेना मूलस्थानो तथा
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
XII
www
सन्दर्भो वगेरे शोधी, प्रेसमां तेनुं मुद्रण-प्रूफशोधन वगेरे करावी प्रकाशन करवामां आजे साडाचार वर्षो वीती चूक्यां छे. आटलो लांबो समयगाळो थयो तेमां, वधु समय तो प्रतिलिपि करवामां तेमज मुद्रणमां ज थयो छे, साथे मारी पण अन्यान्य समयोचित प्रवृत्तिओ अने केटलाक अंशे प्रमादमां समयव्यय तथा अशुद्धिओ टाळवामां अने सन्दर्भो शोधवामां घणो समय थयो छे. तेथी आ तके आ ग्रन्थना प्रकाशननी प्रतीक्षा करी रह्या विद्वज्जनोनी क्षमा प्रार्थं छु. साथे ज, कहावलीना प्रथम खण्डना प्रकाशित ग्रन्थने जोई - "आ ग्रन्थने मस्तके चढावी नाचवा- मन थाय छे !!" - एवा उद्गारो काढनारा मान्य विद्वान् डो. मधुसूदन ढांकीनी बीजा खण्डना ग्रन्थने अवलोकवानी इच्छा, ग्रन्थना प्रकाशन पूर्वे ज तेमनुं अवसान थई जवाथी, पूर्ण न थई शकी तेनो खेद व्यक्त करुं छु.
आ कार्य करवामां सतत प्रेरणा, सर्व सामग्री, वात्सल्यपूर्ण मार्गदर्शन तथा कालोचित सूचनो द्वारा सदैव कृपामृत वर्षावनार पूज्य गुरुभगवन्त आ. श्री विजयशीलचन्द्रसूरीश्वरजी महाराजनो हुं हमेशनो ऋणी छु अने तेमनुं आq ऋण सदा मुझ पर चडतुं रहे तेवी प्रार्थना करूं छु.
साथे, मास गुरुभ्राता, विद्वान् मुनिश्रीत्रैलोक्यमण्डनविजयजीए पण आ कार्यमा पुस्तकादि सामग्री तथा सन्दर्भो पूरा पाडवामां सतत सहाय करी छे अने प्रेरणा-प्रोत्साहन आप्यां छे, तेमनो पण आ अवसरे ऋणस्वीकार करूं छु.
वळी, आ ग्रन्थनी ताडपत्रीय प्रतनी झेरोक्षनकल मेळवी आपवा बदल पू.आ. श्रीविजयसोमचन्द्रसूरिजीना शिष्यो मुनिश्रीसुयशचन्द्रविजयजी तथा मुनिश्रीसुजसचन्द्रविजयजीनो अने आ. कैलाससागरसूरि ज्ञानमन्दिर, कोबामांथी ते ज ताडपत्रीय प्रतिनी वधु स्वच्छ अने स्पष्ट झेरोक्ष नकल मेळवी आपवा बदल विदुषी संशोधिका सा.श्री चन्दनबालाश्रीजी म.नो कृतज्ञतापूर्वक आभार मानुं . आ ग्रन्थना सम्पादन माटे श्रीहेमचन्द्राचार्य ज्ञानमन्दिर, पाटणगत संघवीना पाडाना भण्डारनी ताडपत्रीय पोथीनी झेरोक्ष नकल वापरवानी अनुमति आपवा बदल तेना वहीवटदारोनो आभार मानु छु. वळी, आ सम्पादन माटेना उपयुक्त ग्रन्थो -
श्रीस्थानाङ्गसूत्र (सम्पादक - पू. जम्बूविजयजी म.) श्रीभगवतीसूत्र श्रीज्ञाताधर्मकथासूत्र . श्रीउपासकदशा सूत्र श्रीअंतगडदशासूत्र श्रीअनुत्तरौपपातिकसूत्र श्रीनिरयावलिका सूत्र श्रीविपाकसूत्र श्रीआवश्यकचूर्ण श्रीदशवैकालिकचूर्णि (दरेकना सम्पादक - पू. सागरजी म.) श्रीनिशीथ चूर्णि (श्रीसन्मति ज्ञानपीठ आगरा) श्रीउत्तराध्ययन सूत्र - नेमिचन्द्रसूरिरचितवृत्ति (प्रका. शारदाबेन चीमनभाई एज्युकेशनल रिसर्च सेन्टर)
१२.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
XIII
संखित्ततरंगवईकहा (सम्पादक - पू. आ.श्री कस्तूरसूरीश्वरजी) १४. त्रिषष्टिशलाकामहापुरुषचरित-१० सर्ग (प्रका. श्रीहेमचन्द्राचार्य शिक्षणनिधि)
परिशिष्ट पर्व (प्रका. श्रीजैन धर्म प्रसारक सभा) आख्यानकमणिकोश (प्रका. प्राकृत ग्रन्थ परिषत्)
प्रभावकचरित (प्रका. सिंघी जैन ग्रन्थमाला) १८. पाइयसद्दमहण्णवो (पं. हरगोविन्ददास सेठ)
देशीशब्दकोश (प्रका. जैन विश्व भारती, लाडनूं) २०.-२१. प्राकृतश्लोकानामकारादिक्रमेण अनुक्रमणिका तथा आगमपद्यानामकारादिक्रमेण अनुक्रमणिका
(सम्पादक - मुनि श्रीविनयरक्षितविजयजी) २२. प्राकृत विशेषनामोनो परिचयात्मक कोश (प्रका. - श्री १०८ तीर्थभवनदर्शन ट्रस्ट, पालीताणा)ना
सम्पादको तथा प्रकाशकोनो पण आ अवसरे कृतज्ञतापूर्वक आभार मानुं छु. अने साथे ज सुन्दर तथा शुद्ध मुद्रण करी आपवा बदल क्रिश्ना ग्राफिक्सना श्री हरजीभाई पटेल तथा श्री किरीटभाई
पटेलनो पण हार्दिक आभार मानुं छु. प्रान्ते, आ सम्पादनमा रहेल खामीओ - त्रुटिओ अंगे जणाववा माटे तथा कोई नवा सन्दर्भो मळे तो ते अंगे प्रकाश पाडवा माटे विद्वज्जनोने विनंति करुं छु.
मुनि कल्याणकीर्तिविजय
आसो सुदि १, २०७२ महुवा
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
XIV
कथानुक्रमः
क्रम कथा
पृष्ठ
क्रम कथा
२१ २१ २४
३४ ३५
१. बंधुयत्तकहा (अवसिट्ठा) २. जिणवद्धमाणकहा ३. मरीइकहा ४. विस्सभूइकहा ५. तिविट्ठवासुदेवकहा ६. अट्ठियगामकहा ७. चंडकोसियकहा ८. कंबल-संबलकहा ९. गोसालयकहा १०. वेसियायणकहा ११. चमरिंदकहा १२. सयाणीय-मियावई-अज्जचंदणाकहा १३. करड-कुरडकहा १४. गोअमकहा १५. केढीकहा १६. दुग्गयानारीकहा १७. जमालिकहा १८. सुनक्खत्तकहा १९. वणियवयंसकहा २०. तीसगुत्तकहा २१. सेणियाभयकुमारकहा २२. सेणाधीयाकहा
२३. चेडयकहा २४. दहिवाहण-पउमावई-करकंडुकहा २५. दुम्मुहकहा २६. नमिकहा २७. नग्गइकहा २८. गंधव्वनागदत्तकहा २९. उदयणकहा ३०. पज्जोय-सिवाकहा ३३. सुजाय-वारत्तयकहा ३४. जेट्ठाकहा ३५. सुजेट्ठा-चेल्लणाकहा ३६. सुलसापुत्तकहा ३७. कोणियकहा ३८. पसनचंदकहा ३९. विज्जुमालिकहा ४०. खुड्डगकहा ४१. जंबूनामकहा ४२. पभवकहा ४३. महुबिंदुपुरिसकहा ४४. कुबेरदत्तकहा ४५. महेसरदत्तकहा ४६. करिसगकहा
५४
५७
६२ ६२ ६५ ६६ ६८
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
XV
क्रम कथा
क्रम कथा
१४०
१४१
१४२
१४३
१४४ १४५ १४६
११६
१४७
१५१
१५१
११८ ११८
१५२
११९
१४
१२०
१५३ १५६ १६१ १६४
१२२ १२४ १२४
१६४
१६६
४७. कागकहा ४८. वानरकहा ४९. कोइल्लारयकहा ५०. नेउरपंडिया-सियालकहा ५१. विज्जुमालिकहा ५२. संखधमगकहा ५३. सिलानउवानरकहा ५४. थेरीकहा ५५. जच्चकिसोरकहा ५६. गामउडसुयकहा ५७. सोल्लगकहा ५८. तिमित्तकहा ५९. नागसिरीकहा ६०. ललियंगयकहा ६१. सूरियाभकहा ६२. चंदकहा ६३. सुक्ककहा ६४. बहुपुत्तियाकहा ६५. पंडरज्जाकहा ६६. सिरिदेवीकहा ६८. दहणदेवकहा ६९. मियापुत्तकहा ७०. उज्झिययकहा ७१. अभग्गसेणकहा ७२. सगडकहा ७३. बिहस्सइदत्तकहा ७४. नंदिसेणकहा ७५. उंबरदत्तकहा ७६. सोरियदत्तकहा ७७. देवदत्ताकहा ७८. अंजूकहा ७९. सुबाहुकहा ८०. सेयणय-नंदिसेणकहा ८१. अइमुत्तकुमारकहा ८२. चिलाइपुत्तकहा
१२५
८३. अज्जुणमालिकहा ८४. पुष्फमालकहा ८५. मेहकुमारकहा ८६. छड्डुल्लियाकहा ८७. मायंगविज्जाकहा ८८. विज्जाहरकहा ८९. धनकहा ९०. सालिभद्दकहा ९१. चिलायरायकहा ९२. खंदयकहा ९३. इंदनागकहा ९४. सीहहालियकहा ९५. कयउण्णकहा ९६. मेयज्जकहा ९७. रंकसाहुकहा ९८. ददुरदेवकहा ९९. चित्तयरकहा १००. जासासासाकहा १०१. नंदमणियारकहा १०२. हारकहा १०३. सिवकहा १०४. सुव्वयकहा १०५. धणयकहा १०६. जोणअकहा १०७. किंमहग्घकहा १०८. धम्मियाधम्मियकहा १०९. नमुक्कारफलकहा १०. रुप्पखुरय-लोहखुरयकहा १११. जयसेणाकहा ११२. सोमाकहा ११३. अज्जुणगकहा ११४. सुंदरीकहा ११५. मसाणपालकहा ११६. उप्पलमालाकहा ११७. पउमसिरीकहा
१००
१६७
१२६
१२७
१७६ १७७
१२७
१८०
१२७ १२८
१८१
१२९ १३०
१८२ १८४ १८८
१८८
2m 20% WW.
१३२
१३३
الله
१३४ १३५
१९४ १९५
१३५ १३८ १३९
१९६
१९८
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
XVI
Ammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
क्रम कथा
पृष्ठ
क्रम
कथा
२७७
२०० २००
२७८ २७९ २८०
२०६
२८२
२१३
२९३ ३०२
३०४ ३०४
३०६
२१५ २४० २४१ २४५ २४६ २४७ २४८ २४९ २४९ २४९ २५० २५१ २५१ २५१ २५३
३०७
११८. उद्दायण-पभावईकहा ११९. कुमारनंदिकहा १२०. सेणियकोवकहा १२१. उदाइकहा १२२. वरुणसोहियकहा १२३. कूलवालयकहा १२४. महेसरकहा १२५. तरंगवईकहा १२६. सालाइकहा १२७. पुंडरीयकहा १२८. संखाइकहा १२९. आणंदकहा १३०. कामदेवकहा १३१. चुलणिपियाकहा १३२. चुल्लसयअकहा १३३. कुंडकोलिअकहा १३४. सद्दालपुत्तकहा १३५. महासयगकहा १३६. नंदिणीपियाकहा १३७. सालिहीपियाकहा १३८. अम्मडकहा १३९. सुभद्दाकहा १४०. पुण्णपालदिट्ठसुमिणयफलकहा १४१. कलिगीकहा • १४२. सेज्जंभवकहा १४३. मणिप्पभकहा १४४.अण्णियापुत्तकहा १४५.नंदकहा १४६. कप्पगकहा १४७.अज्जासाढसीसकहा १४८. आसमित्तकहा १४९. गंगदेवकहा
१५०. रोहगुत्तकहा १५१. भद्दबाहुकहा . १५२. सरस्सईकहा १५३. अमरगुरु-सरस्सईकहा १५४.तिविक्कमकहा १५५. बंभवग्गकहा १५६. आखंडलकहा १५७. वीरसुभाकहा १५८. सगडाल-थूलभद्दकहा १५९. चाणक्क-चंदगुत्तकहा १६०. अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिकहा १६१. एलगच्छकहा १६२. दसण्णभद्द-सुद्धडकहा १६३. अवंतिसुकुमालकहा १६४. वयरसामिकहा १६५. अज्जरक्खियकहा १६६. गोट्ठामाहिलकहा १६७. सिवभूइकहा १६८. कालगायरियकहा १६९. पालित्तयसूरिकहा १७०. रुद्ददेवायरिअकहा १७१. देविंदचेल्लअकहा १७२. अज्जखउडायरियकहा १७३. कणवीरलयाभामगकहा १७४.सालिवाहणकहा १७५. कट्ठसेट्ठिकहा १७६. सीहसाहुकहा १७७.खंदिलायरिय-नागज्जुणवायगाइकहा १७८. मल्लवाइकहा १७९. सिद्धसेणदिवायरकहा १८०. भवविरहसूरिकहा
३१२
३१८ ३२० ३२१ ३२६ ३२९ ३२९ ३३० ३३२
२५४
३३३
३३६ ३३७
२५८ २६३ २६४ २६७ २७२ २७३ २७५ २७६
३३८
३३९ ३४० ३४२
२७६
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ अर्हम् ॥
सिरिभद्देसरसूरिविरइआ
कहावली
[पढमपरिच्छेअस्स बिइओ खंडो] [पढमे खंडे अद्धं चेव कहियं बंधुयत्तचरियं एत्थ अणुवट्टइ-] तत्तो निरूविऊणं, सामग्गि भंड-वाहणाईणं । पट्ठवइ बंधुदत्तं, सुदिणे पियदंसणासहियं ॥ 'नायउरिं जाह'ति य, सो घोसावित्तु मिलियसत्थजणं । संवाहिऊण जंतो, पत्तो उ मा(महा)डवि भीमं ॥ तं च तिदिणेहिं लंघिउ-मावासिया पल्ललंतिए जाव । ता पडइ चंडसेणा-वइणो रयणीचरमजामे ॥ सत्थंमि भिल्लसेणा, सम्मुहमुट्ठित्तु सत्थपुरिसा य । जुझंति समं तीए, जित्ता य दिसोदिसि नट्ठा ॥ निजिणिऊण य सत्थं, रित्थं घेत्तूण बहुविहमसेसं । पियदंसणं च भिल्ला, उवट्ठिया चंडसेणस्स ॥ भणिओ य तेहि - 'एयं रित्थं सत्थो त्ति देव ! गहिओ त्ति । जुवई य का वि एसा, संपइ देवो पमाणं ति' ॥ सो दट्ठ मिलाणमुहं, दयाए चिंतेइ - 'किंचि दाउ धणं । नियपुरिसेहिं परागो(णे?)वेमीमं बंधुवग्गस्स' ॥ तो भणइ चंडसेणो, - 'सुंदरि ! तुब्भेऽत्थ आगया कत्तो ?' । पियदंसणा वि दुहिया, न किंचि तस्सुत्तरं देइ ।
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
तत्तो सेणावइणा, पुट्ठा तप्पासवत्तिणी चेडी । चूयलइयत्ति नामं, - 'वुत्तंतमिमीए ममं कहसु' ॥ सा भणइ 'सुणसु, सेट्ठी, कोसंबिपुरीए अत्थि जिणदत्तो । तस्स धीय'त्ति सोउं, सो पल्लिवई गओ मोहं ॥ सत्थीहूओ य पुणो, भिच्चेहिं कयलिपत्तपरिविइओ । भणइ 'मह देहसविया, भो!; जं गहियं तमाणेह' ॥ तेहिं पितमाणीयं पुरओ पियदंसणाए काऊण । भणियं पल्लीवइणा, 'सुंदरि ! जं नत्थि तं हसु ॥ मोत्तु भयं; जेणऽम्हं, जीवियदाइस्स होसि तं धीया । न य जाणासि तुमं ता, साहेमि सुणाहि खणमेत्तं ॥ अम्हेहि उपविट्ठा, [वच्छ ] विस पुराऽऽसि चोरीए । गिरिगामे य पियंता, गोवेलाए कह वि नाउं ॥ विसयपालस्स गहिया, पुरिसेहि; साहिया य नेऊणं । माणभंगस्स रण्णो, कोसंबीपुरीऍ तेणाऽवि || क (व)ज्झा आणत्ता बहि, निज्जामो; तुह पिया य पुरिमेइ । जच्चासारूढो धरि-यधवलछत्तो नराइन्ना (न्नो? ) ॥
सोउं च तेण विरसं, डिंडिमसद्दं निएत्तु जणनिवहं । पट्टविया नियपुरिसा, तिणि 'किमेयं ? 'ति सुद्धिक ॥ तेहिं वि सम्मं पुच्छिय, गएहिं से साहिओ अम्ह वृत्त । तो पट्ठविया पुण ते, तुह पिउणा भणिउमाढत्ता ॥ " एस जिणयत्तसेट्ठी, पविसइ नयरिं जओ जिणगिहाओ । कयपोस[ह]-उववासो, ता भो मुंचह इमे जेण ॥ पोसहपारणयदिणे, एसो बंधणट्ठियाण सत्ताणं । काऊण बंदिमोक्खं, दाऊण य किं पि पारेइ || नियपुरिसा पट्टविया, एएन्नं (णं) दोन्नि नरवइसमीवं । एएसि मोयणट्ठा, मुयह अओ जीविया एए" ॥ रायपुरिसेहिं सहिओ, आओ एत्थंतरंमि तुज्झ पिया । दट्ठूण य तं एंतं, मुक्का अम्हे वि तेहिंतो ॥ सम्माणिऊण य तओ, वत्थासण-पाण-गंध-कुसुमेहिं । तुज्झ पिउणा उ सुंदरि ! तत्तो वीसज्जिया अम्हे || भणिऊण ढं "पावं, तुब्भेहि सया पुणो न कायव्वं । कज्जंमि य उप्पन्ने, अहमेवऽब्भत्थणिज्जो उ" ॥
-
-
[२]
-
अम्हेहि वितं वयणं, महाणुभावस्स तस्स पिय (पइ) दियहं । विवरीयं सेवंते-हिं पाविया तं इमं वसणं ॥
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३]
एवमुवगारिधूया, सुंदरि ! अम्हं तुमं ति कलिऊणं । जं कायव्वं अम्हे-हिं तं समाइससु एत्तो' ॥ सोउं चेमं निब्भय-मणाए पियदंसणाए सो भणिओ । 'तं सि मम निव्विसेसो, भाय ! गिहमागया य तुहं ॥ आएसो उण कह जेट्टभाउणो दिज्जए तहाऽविहि । कज्जं तुज्झायत्तं, भणिमो तेणं तुमं चेव ॥
आवाए च्छि (च्चिय सेणाए तुब्भं भइणीवई तुरियतुरियं । चावं घेत्तूण गओ, सेणाभिमुहं पहावंतो ॥
सत्थंमि निज्जियंमि य, न उणो दिट्ठो मए न याणामि । कत्थई वट्टई [सो], ता तं मेलसु मे कहं वि ॥ तेण रहियाए किं मे, धणेण जीएण वा अभवा (अभग्गा ?) ए लाभंमि य तस्स फुडं, जयं पि सव्वं पि मे अस्थि ॥ तत्तो सेणावइणा, भणिया पियदंसणा 'कुण पसायं । मम गिहपरिग्गहेणं, सेसमहं ते भणिस्सामि ॥
' एवं ' ति य पडिवण्णे, नीया पियदंसणा घरं तेणं । रित्थं च निरवसेसं, सत्थियपुरिसे पडिट्ठाय ॥
तीसे संदरिसिया तओ तेण । मज्झं भइणीवई साह' ॥
वणपरिकमं (म्मं) काउं, 'कयरो एत्थं सुंदरि !, पियदंसणाएँ भणियं, नूणं संभरणिज्जं सोऽवत्थं पाविओ विहिणा' ॥
'न म (न) ज्जए को वि एत्थ भत्तारो ।
भणियं च चंडसेणेण, 'नेह सत्यंमि सुंदरि ! जणोवि । वावाइओ त्ति; तुज्झं, सरीरसवणेणिमं भणिमो ॥
पुच्छसु य सत्थियनरे, जइ एयं अन्नहा महं वयणं' ।
बाहभरमंथरच्छी पुच्छिओ तेण तो मंदो ॥
कहियं च तेण 'सुंदरि ! सत्यंमि न कोई धारओ (मारिओ) सच्चं । सत्थाहिवो वि चोरे, पेल्लेऊणं नियत्तंतो ॥
अन्नदिसाए सत्थं, मुणिऊणं निज्जियं स चोरेहिं । नो पुव्वाभिमुहो, एगागी पवणवेगेणं ॥
तं मा तस्स पमायं, संकंती दुक्खमुक्कडं वहसु । जीवइ सयाउसो [सो], मग्गह एत्थेव रन्नंमि' ॥ भणियमिह भिल्लनाहेण 'नत्थि रन्नंमि सो खलु एसो ।
जं मज्झमि पुरिसा, जाणंति न सुंदरि ! कहिं पि ॥
1
—
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४]
ता पट्टवेमि सिग्घं, सयमवि वच्चामि रण्णमझमि । किं जंपिएण बहुणा?, सिग्धं मेलेमि तं तस्स ॥ ता कुणसु पाणभोयण-गहणं साहारणं सरीरस्स । न हु तेण विणा मज्झ, गिहाउ तुह गमणमत्थि त्ति ॥ गोत्तंतेहि य सुंदरि !, पाविज्जइ सो कयाइ बहुएहिं । दियए(हे)हिं भयपणट्ठो, तहा वि खेओ न कायव्वो' ॥ ‘एवं' ति य पडिवन्ने, पट्ठविया तेण दस दिसिं पुरिसा । तस्स गवेसणहेउं, कयं च रित्थं पि एगत्थ ॥ इयरो वि बंधुदत्तो, सत्थंमि विणिज्जियंमि वेगेण । तत्तोऽवक्कमिऊणं, पत्तो हिंतालतरुसंडं ॥ परिचिंतिउं पयत्तो, – 'पेच्छ मह पावपरिणइवसेण । सुकलत्तसंपओगो, सोयामणिसन्निभो जाओ ॥ पियदंसणा इ(य) नूणं, पाणे न धारेइ मह विओयंमि । अमुणियविरहपओगा, विसमं वसणं च संपत्ता ॥ किं जीविएण मज्झ वि, दीसइ जो एस सत्ति(त्त)वन्नतरू । तम्मि ठिओ य विसन्नो, अहमुक्कलंबेमि अप्पाणं' ॥ इय चिंतिउं पयट्टो, नवरं तस्संतिए तरुस्सेसो । पेच्छइ नाऽइदूरे, महासरं नलिणिसंछण्णं ॥ दिट्ठो य तत्थ एगो, कलहंसो तेण पिययमारहिओ । विरहानलसंतत्तो, कामावत्थेहिं झीणतणू ॥ तं पिच्छिऊण चिंता, जाया सत्थाहिवस्स - ‘एसो वि । पियविप्पओगदुहिओ, विहिणा विणडिज्जइ वराओ' ॥ इय चिंतागयचित्तो, दुहिए सत्थाहिवंमि कलहंसो । पत्तो परिब्भमंतो, सरंमि एक्कं सरुद्देसं ॥ अह निययविप्पणट्ठा, वियर्ड भमिऊण सरवरं तत्थ । कुवलयछायाएँ ठिया, दिट्ठा कलहंसिया तेण ॥ विरहपरिदुब्बलंगी, असमत्था कूविउं पि सोएण । दट्ठण य तं हंसो, धणि परिओसमावण्णो ॥ दट्ठण य पियजाया-घडियं कलहंसयं विहिवसेण । सत्थाहिवस्स तओ, मणमि चिंता समुप्पन्ना ॥ 'एवं जीवंताणं, कालेण कयाइ होइ संपत्ती । जीवाण; मयाण पुण, कत्तो दीहंमि संसारे ?॥ पाणेसु धरतेसु य, नियमा उच्छाहय(स)त्तिममुयंतो । पावेइ फलं पुरिसो, नियववसायाणुरूवं तु ॥
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
पियदंसणा वि भाविय-जिणवयणा कहमकारणा जीयं । उज्झिहिइ पुव्वदुच्चरिय-कम्मविवागं वियाणंती ॥ अन्नं च इमी[ए] फुडं, [कहियं चेव] नेमित्तियपहाणेण । जायसुआए चरित्तं, तं पि य कहमन्नहा होही ?॥ ता जुत्तमियाणि मे, एयं जमिय(ओ) पुरं समभिगंतुं । घेत्तूण दव्वजायं, [जायं] मोएमि सयराहं ॥ अहवा कहं इयाणिं, रहिओ विहवेण तत्थ वच्चामि ?। दुज्जणहिययाणंद, वसणं संपाविओ विहिणा ॥ कोसंबि पि न जुत्तं, गंतुं पियदंसणाए रहियस्स । तो माउल[स्स] पासं, तुरियं वच्चामि वेसालि ॥ तं च मग्गित्तु दव्वं, भिल्लेहितो विमोइउं तीए । पियदंसणाए सहिओ, गच्छिस्सं नवरि नायरिं ॥ गंतूण य नायउरिं, माउलयस्साऽवि थेवदियहेहिं । केणइ ववएसेणं, पेसिस्सं दव्वजायं ति' ॥ इय चिंतिउं पयट्टो, पुव्वाभिमुहं तु गुरुजणं जंतो । बीयदियहमि पत्तो, गिरिथलयं नाम थाम ति ॥ कयभोयणोवयारो, पंथब्भासंमि तत्थ जक्खहरे । वीसमइ जाव थेवं, वेलं बहुरुक्खछन्नंमि ॥ पत्तो य ताव एक्को, पहिओ जक्खालयं दढं खिन्नो । नमिऊण माणिभदं, सो वि य तत्थेव उवविट्ठो ॥ वीसमिओ य मुहत्तं, वीसमिएणं च बंधुदत्तेणं ।। अह पुच्छिओ य - 'सुंदर !, कत्तो एत्थाऽऽगता तुब्भे ?' || तेण विय सबहुमाणं, 'वेसालीओ'त्ति कहियमच्चत्थं । परिओसवियसियच्छं, पुणो वि सो पुच्छिओ तेण ॥ 'किं तत्थ वसह तुब्मे?, कि वा अन्नत्थ कारणेणं वा । कह वि गया वेसालि ?', 'तत्थ'त्ति य तेण सिटुंमि ॥ भणिओ अह बंधुदत्तेण - 'सत्थवाहोऽत्थि तत्थ धणयत्तो । तं किं जाणह तुब्भे ?', 'बाढं'ति य तेण भणियंमि ॥ दि(हि)टेण बंधुदत्तेण, सो तहिं पुच्छिओ य नेहेणं । 'कुसलं तस्स ?'त्ति तओ, जाओ नवरं सतुण्हिक्को ॥ भणिओ य बंधुदत्तेण, – 'कीस तुण्हिक्कओ तुम जाओ? । धणयत्तस्स पउत्ति, पुच्छियमेत्तो ससोगो य?' || दीहं नीससिऊणं, भणियं पहिएण दीणवयणेण । 'न हु परवसणं तीरइ, वोत्तुं मोणं ठिओ तेण ॥
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६]
कस्स य सोयावेयं, न जणइ जा तस्स संपयमवत्था । जाया कुकम्मपरिणइ-वसेण गुणरयणजलहिस्स ?' ॥ इय भणिएणं जाए, तुण्हिक्के पंथियंमि सोएण । बाहभरमंथरच्छं, भणियमिणं बंधुदत्तेण ॥
'किं कह व तस्स वसणं, जायमवत्था य केरिसी तस्स ? । संपइ जमेस जाओ, सव्वेसि सोयणिज्जो उ ?' ॥
ता पंथिएण भणियं, – 'खलयणपरिभवनियाणमच्चत्थं । जायं विहिदोसेणं, दारिद्दं तस्स वसणं ति ॥
तस्स य पढमसुएणं, जायासहिएण हम्मयतलंमि । कीलंतेण न गणिओ, राया किर तत्थ वच्चंतो ॥ परिकुविएण वि रण्णा, कोवेणं पेयनाहसरिसेणं । गहियं सव्वं दव्वं, तस्स उ देसंतरगयस्स ॥ धरियं च तस्स सव्वं, कलत्त - पुत्ताइमाणुसं रन्ना । परिच्छित्तदंडसेसाऍ दव्वकोडीऍ रेसंमि ॥ कइवयपुरिससहाओ, नायपुरिं पट्टिओ य सोएहिं । नवरं दव्वस्स कए, बंदीण विमोयणट्ठा ॥ तत्थ किर भाइणिज्जो, निवसइ नामेण बंधुदत्तो त । तं मग्गिऊण दव्वं, मोएहि माणुसं ताव ॥ सव्वस्स वि दाऊणं, पुव्वि दीणस्स सव्व (अत्थ) संघायं । संपइ सो चेव परं, जाइस्सइ तणयदोसेणं ॥
ता एरिसी अवस्था, इहि धणनंदणस्स दइवेणं । पुव्वविरुद्धेण कया, सव्वस्स वि सोयणिज्जा उ ॥ सत्थेण समं सोविय, इहेव देसंमि वट्टए एहि । कल्लं मए विमुक्को, कज्जवसेणं तुरंतेणं' ॥
इय पंथिएण सिट्ठमि बंधुदत्तो वि नवरि सविसायं । परिचितिउं पयत्तो, 'पेच्छहऽ हो विलसियं विहिणो ॥ आसा - बंधुत्थामं, पुव्वं चिय फेडिऊण निउणेणं । संपाविया दुरंतं, वसणसमुद्दं तओ अम्हे ॥ जायाविरहसयासाउ तस्स दूमेइ मह दढं हिययं । धणयत्तस्स अवत्था, जाया जा दव्वदोसेणं ॥ ता तस्स दंसणसुहं, इह ट्ठिओ पाविऊण नायउरिं । तेण सहिओ गमिस्सं, तमत्थपसाहणट्ठाए' ॥ इय चिंतिऊण गमिया, दियहा चत्तारि तेण जावेत्थ । ता आगंतुं पंचमदिणे, तत्थेवाऽऽवासिओ सत्थो ॥
-
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
wwwwww
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwcom
एत्थंतरंमि कइवय-पुरिससहाओ य तत्थ धणयत्तो । जक्खालयमागंतु, तमालछायाए उवविट्ठो ॥ दटुं च बंधुदत्तो, तं खीणधणं पि कंतिसंपन्नं । चिंतइ - ‘एसो होही, सो धणयत्तो त्ति मण्णामि' ॥ गंतुं च विणयपणए-ण पुच्छिओ - 'आगया कओ तुब्भे ?' । 'वेसालीओ'त्ति तओ, कहिए निस्संसयं जायं ॥ पुट्ठो तहा वि - 'तुब्भे, कत्थ पयट्ट ?'त्ति तेण - 'नायउरिं' । सिटुंमि बंधुदत्तो, भणइ - 'अहं पि य तहिं जाहं ॥ को य(त)त्थऽत्थि तुब्भं ?', धणयत्तो भणइ - 'बंधुयत्तो मे । भाणेज्जो' तेणुत्तं, साहेइ - 'ममं परममित्तो' ॥ इय वीसत्थालावा, थेवं कालं तहिं गमेऊण । कयभोयणोवयारा, रत्तिं तत्थेव य पसुत्ता ॥ गोसंमि बंधुदत्तो, आयमणट्ठाए गिरिनईतीरे । गंतुं कयंबपायव-कुडवसमीवंमि निय(व)न्नो ॥ दटुं च रयणछाया-रंजियारुणं तदेक्कदेसं सो । तिक्खसिंगेण खणिउं, पेच्छइ लहुतंबयकरंडिं ॥ सच्चवियरयणसारा-भरणं संगोवियं(उ) च तं लेइ । पत्तो य बंधुयत्तो, हिट्ठो धणयत्तपासंमि ॥ चलणेसु निवडिऊणं, सो धणयत्तस्स भणिउमाढत्तो । 'कप्पडियसयासाओ, मओवलद्धा तुह पउत्ती ।। आयमणत्थं च मए, गएण धरणीए निक्खिया इण्हि । छायाए रयणाणं, करंडिया पाविया एसा ॥ तो गेण्हिऊण एयं, वेसालिं चेव नवरि गच्छामो । माणु[स] विमोयणट्ठा, कालक्खेवं पमोत्तूणं ॥ माणुससहिया पच्छा, गच्छिस्सामो दुवे वि नायउरिं । तुह पुण्णेण य एसा, मया वि संपाविया इहई' ॥ इय भणिऊणं पुरओ, मोत्तूण करंडियं च रयणाणं । जाओ य बंधुदत्तो, चित्तालिहिओ व्व तुण्हिक्को ॥ तत्तो धणयत्तेणं, भणियं - 'किं मज्झ माणुसेहिं ते ?। पेच्छामु ताव सुंदर !, तुह मित्तं बंधुदत्तं च ॥ न य ते वि परायत्ता, चिट्ठति दुहेण निवइसमीवे । वेसालीगमणं पि य, न मज्झ परिओसमुव्वहइ ॥ [ता] तं करेह(हि) जह तं, सिग्धं पेच्छामि बंधुदत्तं तु । तेण सह मंतिऊणं, [जं] जुत्तं तं करिस्सामो' ॥
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८]
तत्तो य बंधुदत्तो, 'नऽन्नह गहिहि'त्ति चिंतिउं भणइ ।। नयचलणो सो – 'अहं पि, तुम्हं संमेलिओ विहिणा' ॥ सोउं चे[व]मणिटुं, धणयत्तो भणइ - 'पुत्त ! कह पत्तो । तुममेयमवत्थं ?' साहियं च से बंधुदत्तेण ॥ सव्वं पि तं च सोउं, धणयत्तो भणइ - 'मोत्तु मम कज्ज । मोयावेमो सुंदर !, पढमं पियदंसणं ताव' ॥ इय जाव य मंतेंती, ताव तहिं धाविउं निवनरेहिं । घेप्पइ भुयंगपाओ, पहिओ य जणो त्ति दटुं च ॥ धणयत्त-बंधुयत्ता, थवेंति जक्खालयंतिए दव्वं । तं जा ता निवपुरिसा, पत्ता ते तया तु धाविता ॥ "किं थवह ?' ति भणंता, दटुं भीया य तेहिं पुण भणिया । 'मा भाह कहह सच्चं, मुटुं जेणऽज्ज भंडारं ॥ रन्नो केणइ तेणेस चुडणा कीरइ'त्ति सोउं च । मामय-भाणिज्जेहिं, भणियं - 'तुम्हं भएणेमं ॥ थवियं नियदव्वं चिय, पहिएहम्हेहिं जाणिउं चेमं । जं भणह तं कुणामो, संपइ तुब्भे पमाणं'ति ॥ भणियं च तेहिं - 'मामय ! अम्हे आएसकारिणो नवरं । ता गेण्हिऊण दव्वं, वच्चह तुब्भे नरिंदहरं ॥ तत्थ य परिक्खिऊणं, मंती तुब्भे विसज्जिही नूणं । अन्नह कीरंतंमि य, अवराहं पाविमो अम्हे' ॥ इय भणिया य पयट्टा, नरिंदपुरिसेहिं रायहरमेव । धणयत्त-बंधुदत्ता, घेत्तूणं दव्वजायं ति ॥ पत्तेहिं तत्थ पहिया मोत्तिय-वरकणयसंपउत्ता वि । दिट्ठा विमुच्चमाणा, परिक्खिउं मंतिणा णी[या] ॥ तो वीसत्था य गया, मंतिसमीवं तु पुच्छिया तेण । के ? कत्तो वा तुब्भे ?, किं ते पाथेयमण्णं वा ?' ॥ कहियं धणयत्तेणं,- 'वेसालीओ समागया अम्हे । वाणि(णी)यगसत्थेणं, कल्लं चिय एत्थ संपत्ता ॥ अम्हं च [पुव्व]पुरिसेहिं अज्जिअं [जं] किं पि दव्वजायं । तं घेत्तुं संपयट्टा, कज्जेणं [लाडदेसं तु] ॥ जाए तुहिक्के तंमि मंतिणा भणियं, – 'तं तुब्भ दव्वजायं पेच्छामो' । ता नरचोइएणं, तस्सुवणीया य बंधुयत्तेण ॥ सामाए गहियच्छाया, करंडिया तं च दट्ठणं ॥
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
तं-मज्झजाणणत्थं, पुट्ठा ते मंतिणा उ साडोवं । 'साहेह इमीए तुरियं, सपच्चयं सव्वमाभरणं' ॥ खुद्धेहिं तओ भणिअं, तेहिं - 'जइ संपयं हरियमेयं । तो जोएसु तुम चिय', तत्तो उग्घाडिउं मंती ॥ जा जोयइ ता पेच्छइ, नरवइनामंकियं तदाभरणं । कालंतरनटुं तो, चिंतइ - ‘हरिअं पुरा आसी ॥ थवियमेएहि संपइ, कहिअं; कहमन्नहा उ सामलिया । दीसइ करंडिया तह, एएहितो लहीहामि || सेसचोरे वि'; तत्तो, नियपुरिसे भणइ - 'निव्वरोवेउं । पुच्छह एए; अकहेवए य सूलीए पोएह' ॥ तो निवनरे हिं निद्दय-मच्छोडिज्जंति ते कसाईहिं । वेयंति य कूयंता, - 'मा मारेह नाऽरिणो अम्हे ॥ कल्लं चिय सत्थेणं, सहाऽऽगया जइ न तो वियारेत्ता । मारेज्जह'; तो थाणय-पुरिसेणेगेण भणियं [च] ॥ उद्दिस्स बंधुदत्तं – 'मए स एत्थेव पंचमदिणंमि । दिट्ठो'त्ति; सोउ मंती, सद्दिय पुच्छेइ सत्थाहं ॥ 'जाणासि तुममिमे ?'; सो, अणत्थासंकी भणइ - 'को मुणइ । भंडेणाऽपडिबंधे(बद्धे), महल्लसत्थंमि कप्पडिओ(ए)?' || सोउं चेमं कुविओ, अमच्चो भेयविउं धरावेइ । ते भीममहागुम्मे, इओ य पउमाडवीमज्झे । गोत्तेइ चंडसेणो, सपरियणो बंधुदत्तमलभित्ता । वलिओ कुणइ पइण्णं, पियदंसणजीवियासकरं ॥ 'जइ न घडेमि तुह पियं, छम्मासब्भंतरंमि जीवंतं । पइसामि(मी य?) सुहुयवहजालानिवहमि तो नूणं ॥ तो पट्ठवेइ पच्छन्नवेसपुरिसे स नायउरिं । कोसंबिं च तदन्नेसणत्थमेए वि गंतु ग(त)ओ । कइहि वि दिणाइ(णेहि) वलिया, भणंति - 'दिट्ठो न बंधुदत्तो'त्ति । सोय(उ)मिमं सविसाएण चिंतियं भिल्लनाहेण ॥ 'पियदंसणाए नूणं, दुव्विसहं सो विओयमसहंतो । जलणंमि पविसिऊणं, पत्तो सग्गं गुणमहग्धं ॥ मज्झ वि मासा चउरो-ऽइक्कंत च्चिय पइन्नकालाओ । पत्तो न बंधुदत्तो, ता सपइन्नं फलावेमि ॥ अहवा पसविउकामा, संपय पियदंसणा जणय(इ) पुत्तं । जइ; ता नियपुरिसे[हिं], पिउमूलमिमं पराणित्ता ॥
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०]
काहं समीहियं'ति य, जा चिंतइ ता तमेत्तु पडिहारी । वद्धावइ – 'पहु ! पुत्तो, जाओ पियदंसणाइ' त्ति ॥ सोउं चेमं तीसे, सो दाउं पारिओसियं सुबहु । उवा(वया)यइ पउमाडवि-देवीए चंडसेणाए ॥ 'जइ खेमेणं गमिस्सइ, मासं पियदंसणा सह सुएणं । ता तुह पुरओ भयवइ !, दसपुरिसेहिं बलिं काहं' ॥ पणुवीसए दिवसेसु, सो दसदिसासु [झड त्ति] पट्ठवइ । नियपुरिसे बलिपुरिसा-णयइ(ण)त्थं; ते तह कुणंति ॥ एत्तो य तंमि गुम्मे, छम्मासा बंधुयत्त-धणयत्ता । जावऽच्छंति सदुक्खा, तावेगो दारपुरिसेहिं ॥ दिवो महाभुयंगो, सधणपरिट्ठायओ परिभमंतो । रयणीए घेत्तूण य, मंतिसमीवं समाणीओ ॥ तेण वि दटुं 'चोरिय-मेसो पासंडिओ कुणइ नूणं । कहमन्नहा धणं ?' ति य, कलित्तु वज्झो समाणत्तो । निज्जतेण य तेणं, वज्झत्थं दाहिणेण जणपयडं । पच्छत्तावियमाणस्स(मणसा), 'कहमलियं होइ मुणिवयणं ?' ॥ इय चिंतिऊण भणिया, तेण नरनाहसंतिया पुरिसा । 'मोत्तूण मं न मुटुं, धणमिणं केणइ निरुत्तं ।। सव्वं च तइं(यं) दव्वं, चिट्ठइ एत्थेव नवर थाणंमि । आराम-सुन्नदेउल-गिरिनइतीरेसु धरणिगयं ॥ घेत्तूण य तं तुब्भे, अप्पेह जणस्स जस्स तं तणयं । सिटुं मए सचिंध, पच्छा मारेज्जह ममं' ति ॥ सिटुं च तओ सव्वं, सपच्चयं जं जहा जओ गहियं । चिट्ठइ य जत्थ देउल-गिरिनइतीराइ[सु] तहेव ॥ गंतूण तेहिं वि तओ, सिट्ठममच्चस्स सव्वमेयं ति । जोयावियं च तेण वि, पच्चइयनरेहिं तं दव्वं ॥ दिटुं च निरवसेसं, सिटुं जं जत्थ जेण ठाणंमि । पुव्वगहियं आभरण-करंडियं वाएइ(नेव जोएइ) ॥ तत्तो सद्दावित्ता, तत्थ परिव्वायओ विणयपुव्वं । पुट्ठो चोज्जियचित्तेण मंतिणा सो जहा - 'भयवं ! ॥ 'वेस-सहावविरोहो, कहमेस तुह ? त्ति कहसु परमत्थं' । सो भणइ - 'को विरोहो, विसयासत्ताण?; भणियं च ॥ जणणि-जणयाण सुकहं(यं?), न गणंति; न बंधु-मित्त-सामि(मी)णं । विसयवसमोहियमणा, पुरिसा परलोयमग्गं च' ॥
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११]
एवं च सिट्ठमेत्ते, भणियममच्चेण – 'जुज्जए एयं । विण्णाणदरिद्दाणं, न उणो तुमए सरिच्छाणं ॥ ता साहेहि अवितहं, परधणहर[ण]स्स कारणं मज्झ' । तेणुत्तं – 'जइ एवं, ता सुम्मउ; अत्थि इह भरहे ॥ पुंडानामजणवओ, तंमि पुरं पुंडवद्धणं नाम । तत्थऽत्थि अग्गिवेसायणगोत्तो सोमदेवदिओ ॥ तस्स सुओ नारायण-नामोऽहं जीवघायमग्गेणं । सग्गं ति परूवंतो, चिट्ठामि, कयाइ अह पुरिसा || वुन्नमहातरलच्छं, जोएंता केइ चोरबुद्धीए । वज्झा नीणिज्जंता, ते दट्ठ मए भणिय-'मेए ॥ घायह महाभुयंगे', सोउं चेमं ममंतियठिएण । भणियमेगेण मुणिणा, - 'हा कटुं कट्ठमन्नाणं !' । सोउं चेमं चिंतिय, – 'किमेवमुद्दिसिउमेस मं भणइ ?' । पडिओ मुणिचलणेसुं, भणामि – 'भगवं ! किमन्नाणं ?' ॥ मुणिणा भणिय-'मसंताभिओगदाणं परस्स पीडयरं' । पुढे मए - 'कहं ति ?' य, सो भणइ 'महाभुयंगो त्ति ॥ जं भणसि पुवकयकम्मपरिणइवसेण वसणपत्ताणं । एएसिं तदसंताभिओगदाणं मुणसुः जेण ॥ जम्मंतरदिन्नस्स वि, फलसेसमिहेव पाविहिसि जम्मे । थेवदियहेहिं बालय !, नवरमसंताभिओगस्स' ॥ सोउमिमं च मयोत्तं, – 'फलसेसं केरिस ?'ति अह मुणिणा । अइसइणा सविसेसं, दयं जोएत्तु भणिओऽहं ॥ 'अत्थीह भरहवासे, गज्जणयं नाम पट्टणं तत्थ । आसाढो नाम दिओ, भज्जा से रच्छया; ताणं ॥ एत्तो अईयपंचमभवंमि तुममासि चंददेवो त्ति ।। नाम सुओ; अह पिउणा, कराविउं वेयपढणाई ॥ *अह पंडियाभिमाणी, तुमं; ठिओ नयरसामिणो मूले । वीरसेणस्स; तस्स वि, संपूइय जीवणं दिन्नं ॥ एत्तो य परिव्वाय-भत्ता तत्थेव बालविहवाऽऽसी । वीरमई णामेणं, विणयसेट्ठिस्स धूया सा ॥ कम्मदएण गया सा, सीहनामेण मालिएण समं ।
एत्तो य तद्दिणे च्चिय, तीसे पुज्जो निरइयारो || अह पंडियाभिमाणी जोगप्पा नाम परिव्वायगो आसि, जो उ ठिओ नयरसामिणो मूले वीरसेणस्स, तेणाऽवि तस्स संपूइय जीवणं दिन्नं ॥ (इति त्रिषष्टावधिकम् ।)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२]
Amavasnase
निस्संगयाए कस्सइ, गओ परिव्वायओ अकहिऊणं । जोगप्पा नामेणं, थाणेसरमह य जणवाओ ॥ जाओ; वीरमई पवसिय त्ति नाउं; तुमं च जोगप्पा । एत्तो गओ; त्ति चिंतसि, कम्मोदयओ सममणेण || वीरमई वि य होही, गय त्ति; अह अन्नया य राऊले । जाया कहा - 'न नज्जइ, वीरमई पवसिया कहि वि ॥ तत्तो गुणप्पओसी, भणसि तुमं - 'किमिय(ह) जाणियव्वमहं । जाणामि'; तो निवेणं, 'कह(हिं)' पुट्ठो भणसि - 'सद्धिं ॥ . जोगप्पणा गया सा', रायाऽऽह – 'कलत्तचत्तसंगो सो' । भणियं तए - 'अओ च्चिय, सो पव्वइ(हरइ ?) परकलत्ताई ॥ देव ! एवंविहो च्चिय, पासंडिजणो न एत्थ कायव्वा । बुद्धी सामुइएणं(?), सोउं चेमं जणो उ चलो ॥ धम्ममि विपरिणओ, सेसपरिव्वायया वि सोउमिमं । बझं कुणंति जोगप्पमेवमेयं विडंबंता ॥ मिच्छाहिनिवेसेणं, तिव्वं कम्मं निकाइऊण मओ । कोल्लागसन्निवेसे, जाओ तुममेलगो तत्थ ॥ तक्कम्मपहावेण य, जीहं सडिउं मओ समुप्पन्नो । कोल्लागसंनिवेसाडवीए गोमाउगत्ताए । तहिं वि तक्कम्मपेरियतारिसफलभक्खणे सं(स)डियजीहो मरिऊण समुप्पण्णो, साएयपुरे निवपियाए ॥ मयणलयानामाए, विलासिणीए सुओ तरुणभावे । तक्कम्मदोसओ च्चिय, कयाइ सुरपाणमत्तो त्ति ॥ दढमक्कोसंतो निवजणणिं, कज्जं विणा निवसुएणं । वाराविओ त्ति तं पि य, अक्कोसेंतो सुकुविएण ॥ छिदावियजीहो तेण विसन्नो लहि(ज्जि)ओ कयाणसणो । मरिउमिह पुंडवद्धण-माहणपुत्तो समुप्पन्नो ॥ तह पाविहिसि इमंमि वि, भवंमि तक्कम्मसेसओ किंचि । लोयविडंबण'मेवं, सोउमहं जायवेरग्गो ॥ सुगुरुसमीवे जाओ, साहुपरिव्वायओ त्ति गुरुणा य । आगासगामिणी मे, तालुग्घाडणिज्जया विज्जा ॥ दिन्ना मरमाणेणं, भणिओ य तओ - 'पउंजियव्वाओ । एयाओ विज्जाओ, धम्मसरीरस्स रक्खत्थं ॥ पत्तंमि महावसणे, कहिं पि नऽन्नत्थ; तह य एयाओ । धारितेणाऽलीयं, हासेण वि नेय वत्तव्वं ॥
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३]
जइ पुण पमायओ कह, वि जंपियं तह वि तक्खणं चेव । नाहिप्पमाणजस(ल)गयदेहेण कउड्डबाहेणं ।। एयासि अट्टत्तर-सहस्सजावो पुणो वि दायव्वो' । तं च मए विवरीयं, विसयासत्तेण विहियं ति ॥ कल्लं च मए अलियं, चरिमण्हे(हे) जंपियं पमायाओ । नियआवसहासन्ना, आरामे वाउलत्तणेणं तो ॥ मंती भणेइ - "किं तं ?', तओ परिव्वायओ भणइ - 'सुणसु । काहिँ वि तरुणीहिँ कय-जलावगाहाहिँ तत्थेव ॥ आवसहे देवपूयणत्थमायाहिं दट्ठ भणिओऽहं । साभिलासाहिँ – 'भयवं !, कीस तुमं मोत्तु विसयसुहं ॥ वयमेरिसं पवण्णो, तरुणो वि ?'; तओ भणामि मूढोऽहं । 'हिययानुकूलपिया-विरहेणं पीडिओ' त्ति तया ॥ वोत्तुमेवं कओ सो, [न?] गुरूवइट्ठो पमायओ जावो । अद्धरत्ते य सागर-सेट्ठिगिहे चोरियाहेउं ॥ अपिहिय कह वि दुवारे, झत्ति पविट्ठो तओ य घेत्तूणं । सोन्नय-रुप्पाईयं, निग्गच्छंतो निवनरेहिं ॥ सोउं पयसंचारं, धावित्ता साउहेहिं गहिओऽहं । नहगामिणी य विज्जा, सरिया वि मए न सा फुरिया ॥ एत्तो परं तुम चिय, जुत्तं तं मुणसि'; तो भणइ मंती । 'एवं; किंतु किमेगा, नाऽऽभरणकरंडिया पत्ता ?' | तो भणइ परिव्वाओ, निक्खणिया जत्थ सा तओ गहिया । न मए; जइ परमन्नस्स कह वि कस्सइ करे चडिया' ॥ सोउं चेमं मंती, - 'संपइ सविवेगसरिसमेव तए । करणीय'ति जंपिय, तं मुंचइ; तो गओ लिंगी ॥ दट्ठण य तं दव्वं, चिंता मंतिस्स नवरमुप्पन्ना । 'पुव्वगहिएहिं लद्धा, निहिया उ करंडिया नूणं ।। अमुणियविभूसणेहिं, लोह-भयवसेण अन्नहा सिटुं । दाऊण तओ अभयं, पुच्छामि जहट्ठियं ते उ' ॥ इय चिंतिऊण तेणं, सहावेऊण पुच्छिया तुरियं । संपत्ति भणिऊणं, 'अभयंति करंडिया नूणं ॥ धणयत्तेण य कहिया, संपत्ती तीएँ अवितहा नवरं । मुक्का य खामिऊणं, दढं तओ मंतिणा दो वि ॥ धणयत्त-बंधुयत्ता, खीणसरीरत्तणेण गमेंति । जग(म)मुहनिग्गयमप्पं, मन्नंता तत्थ दिवसदुगं ॥
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४]
तत्तो चलिया तइए, दिवसे नायउरि सह निउत्तेहिं । पउमाडइभमएहिं, पुरिसेणं(हिं) चंडसेणस्स ॥ पत्ता घेत्तूण(घेत्तुं) यट्ठा(बद्धा?), ठिया य गंतूण जोयणं एगं । पेच्छंति चंडसेणाययणं, भीमं मसाणं च ॥ चितंति य - 'नित्थिरिउं, कहमेगं आवयं पुणो पडिया । बीयावईए ?; अहवा, को छुट्टइ सुकय-दुकयाणं ?' ॥ एवं च चिंतयंता, छूढा भिल्लेहिं बंदमज्झमि । अह बंधिऊण बाढं, पुव्वविरुद्धेहिं वि खलेहिं ॥ एत्तो य चूयलइया-सहियं पियदंसणं सपुत्तं च । घेत्तूण चंडसेणो, सपरियणो एइ चिंतइ य ॥ कढिणहिययाउ एयं, भीमाययणं परस्स य विवत्तिं । भिल्लविलयाओ सक्कंति पेच्छिउं न वररमणीओ ॥ ता रत्तंसुयबद्धच्छिमिमं देविभवणे पवेसेमि । पुत्तं च सयमिमीए, लेमि' त्ति तहेव सो कुणइ ॥ ता चंडसेणलोयण-संचारयसण्णिएण केसेसु । कड्डित्तु भिल्लपुरिसेणाऽऽणीओ बंधुदत्तो सो ॥ चंडसेणाएँ पुरओ, पढमं चिय देवजोगओ तत्तो । चंडसेणेण पुत्तो, पाडिज्जइ देविपाएसु ॥ रत्तंदणं समप्पिय, भणिया पियदंसणा ‘णु - अम्हाणं । सुंदरि ! एसायारो, कलिय व(अ)च्चेसु देविमिमं' । एत्थंतरंमि गहियं, करवालं तत्थ चंडसेणेणं । उक्खणिऊणं छित्तं, नियभुयसिहरं फुरंतेण ॥ पियदसणा इ(य) जाव य, चिंतेइ - 'कहं मए अभव्वाए । परपुरिसदेवयाबलि-अयसो संपाइयव्वो ?' त्ति ॥ इयरो वि बंधुदत्तो, मरणंमि उवट्ठियंमि सयराहं । घोसेऊण पवत्तो, ताव जिणाणं नमोक्कारं ॥ सोऊण य तं सदं, हुलियं उग्घाडिऊण नयणाई । पियदंसणाइ दिट्ठो, हरिसिअचित्ताए भत्तारो ॥ दटुं च तं रुयंति, खग्गं पडियारिऊण तरलच्छो । चंडसेणोऽवलीयइ, जा ता करफुसियनयणाए ॥ पियदंसणाए भणिओ, - 'सच्चपइण्णो तुमं सि संवुत्तो । जेणेसो चेव तुझं, भगिणिवई'; सोउमेयं च ॥
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५]
aaamwammam
तुट्ठो भिल्लाहिवई, पडिओ चलणेसु बंधुदत्तस्स । भणियं च – 'सामि ! तुम्हं, अवरद्धं जं मए कि पि ॥ अमुणियपरमत्थेणं, तं खमह'; निएत्तु तेण चिराओ । पियदंसणं; स भणिओ, - 'कहमवराही पियामेलो ?' ॥ तो भणइ चंडसेणो, - 'सोभावयणेण सामि ! किमणेणं ?। देहाऽऽणत्तिं जीए, कयायवं(कयावयं?) नित्थरामि इमं' || तो भणइ बंधुदत्तो, - 'मोत्तुमिमे बंदए; कहसु किमिदं ?' । तेण वि कहिओ तस्सो-वाइयपज्जंतवुत्तंतो ॥ तो भणइ बंधुदत्तो, - 'न जीवघाएण जुज्जए पूया । देवीएँ किंतु धम्मिय !, कुसुमाईहिं; तुमं तेण ॥ हिंसमलीयमदत्तं, परदारं चयसु होसु संतुट्ठो' । तेण वि तह पडिवन्ने, पत्तगया भणइ देवी वि ॥ 'भो भो ! ममऽज्जपभिई, पूया कुसुमाइएहिं कायव्वा' । सोउमेयं च बहवे, भिल्ला वि य भद्दगा जाया ॥ एत्थंतरंमि देवी-पुरओ पियदंसणाए घेत्तु सुओ । पाएसु बंधुदत्तस्स, पाडिओ 'तुज्झ पुत्तो' त्ति ॥ बिते(ती)ए; घेत्तु तेण वि, मामयपाएसु पाडिओ; सो वि । तं घेत्तूणुच्छंगे, धरेइ तो बंधुदत्तेण ॥ पियदंसणा य भणिया. - 'वेसालिपरीनिवासिसत्थाहो । धणयत्तो नामेसो, तुह ससुरो मज्झ माउलओ' || सोउं चेमं विलिया, तप्पाएसु पियदंसणा पडिया । तेण वि दिन्नाऽऽसीसा तीसे 'सुहभागिणी होइ(सु)' ॥ तो धणयत्तो तीए, भणिओ – 'अज्जेव मंगलदिणंमि । नामनिवेसणमेयस्स कुणसु' तेणाऽवि हिटेणं ॥ 'जीवियदाणेणऽम्हं, जहा तहा बंधवाणमाणंदो । होहीमाओ'त्ति कयं, [तन्नामं] [बं]धवाणंदो ॥ [नी]ओ य बंधुदत्तो, नियगेहं तत्थ चंडसेणेण । पियदसणाए सहिओ, सव्वेण य बंधुवग्गेण ॥ भुत्तुत्तरकालंमि य, उवणीयं से समत्थरित्थं तु । भिल्लाहिवेण तुरियं, गहियं जं जत्थ भंगंमि ॥ दिज्जंति य चमराई, करीण मुत्ताहलाई दंता य । दाउं च किंचि बंदा, विसज्जिया बंधुदत्तेण ॥ कयकिच्चं च धडोहडइ(?), धणयत्तं; गमिउं किंचिकालं पि । तत्थेव, सपल्लिवई, गओ ससत्थो य नायरिं ॥
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
मुणिऊण य आगमणं, जायासहियस्स बंधुयत्तस्स । राया नियसयणो विय, हिट्ठो समुहो गओ हुलियं ॥ पविसइ य तेहिँ सहिओ, महाविभूईओ करिवरारूढो । दाई दाणं, देंतो सो [गओ] नयरिगिहे ॥ सेसा वि उ सगिहेसु, गमिय (उं) राई च पुण णिमंतित्ता । गोसे निव - सुहि-सयणे, तेणुवयारो कओ तेसिं ॥ भुत्तुत्तरकालंमि य, सुहासणत्थाण ताण वृत्तंतो । सिट्ठी पवहणभंगाइ - नयरिसंपत्तिपज्जंतो ॥
भणिया य तओ सव्वे, 'मोत्तूणमाणं जिणाण संसारे । बहुदुक्खसोयपवर (रे), सव्वमसारं वियाणेह' |
इय बंधुदत्तवयणं, सोउं बहुमण्णिऊण य संतोसं । जिणसासणाणुरत्तो, रायाईओ जणो जाओ ॥
धरिडं च कंचि कालं, सम्माणित्ता य बंधु ( चंड) सेणं पि । पट्ठवइ बंधुदत्तो, नियदेसे गमइ य सयं च ॥ बारसवरिसाणि सुहं - सुहेण; सरयंमि अह समोसरिओ । पासजिणो पुरि उत्तरदिसि सुरविरइयसमोसरणे ॥ नाउं च बंधुदत्तो, सपरियणो करिगओ विभूईओ । उत्तरदारपविट्ठो, वंदइ भत्तीऍ पासजिणं ॥ कहिओ य धम्मसारो, जिणेण परिसाए तह दयाईओ । जह सा संठियमणा म (य), धम्मकम्मुज्जया जाया ॥ तो भइ बंधुदत्तो, 'भयवं! पावं मए कयं किं जं । भज्जाओ छम्मयाओ, परिणयणाणंतरदिणेसु ?॥ पियदंसणाविओयं, दुसहं बंदत्तणं च संपत्तो ? ' । तो भइ पाससामी, 'सुणेह साहेमि सयलं पि ॥ अत्थीह जंबुदीवे, भारहवासंमि गिरिवरो विंझो । नामेण सिहरसेणो, तत्थाऽऽसि तुमं सबरराया ॥ सुट्टु पाविट्ठबुद्धी, बहुजीवखयंकरो विसयचिट्ठो । पियदंसणा वि एसा, सिरिमइ नामाऽऽसि तुह जाया ॥ तुमं इमीए सद्धिं, सच्छंदं गिरि - निगुंजदेसेसु । विसयसुहमणुहवंतो, चिट्ठसि काले निदाहंमि ॥ एत्थंतरंमि एक्को, [गच्छो] साहूण पहपरिब्भट्ठो । पहखीणो हिंडतो, तं देसं आगओ णवरं ॥
साहुगच्छं, अणुकंपा तुह मणंमि संजाया । 'हो ! किं भमंति एए, अइविसमे विंझकंतारे ?' ॥
-
[१६]
1
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७]
गंतूण पुच्छिया ते, – 'किं हिंडह एत्थ विझरन्नंमि?' । साहूहिं तओ भणियं, - 'सावग ! पंथाउ पब्भट्ठा' ॥ भणिओ य सिरिमईए, तं – 'सामि ! महातवस्सिणो एए । कंदाइकयाहारे, उत्तारसु विझरन्नाओ' ॥ देसि य तुमं पि तेसिं, फल-मूलाईणि भणियमह तेहिं । 'नऽम्हमेयाणि कप्पंति', तह वि न तुम धिई लहसि ॥ साहूहिं तओ भणियं, - ‘एवं सइ विगयवन्न-गंधाई । जइ अस्थि देहि नवरं, फलाइ चिरकालगहियाई' ॥ इय भणिएण तए विहु, तुरियं गिरिकंदराओ घेत्तूण । पडिलाहिया तवस्सी, परिणयफल-मूल-कंदेहि ॥ पंथं वि पाडिया तह, जायासहिएण सुट्ठ भावेण । साहिति य ते धम्म, तह धम्मियजणुचियं किच्चं ॥ तुम्हं पि साहुभणियं, कम्मोवसमेण परिणयं चित्ते । सो(दा?)उं च नमोक्कारो(?), तदा उ बेंति - 'तुब्भेहिं ॥ पक्खस्सेगंमि दिणे, आरंभं वज्जिऊण सावज्जं । पइरिक्कसंठिएहिं, अणुसरियव्वो नमुक्कारो ॥ तंमि य दिणंमि तुब्भं, सरीरविणिवायणं पि जइ कोइ । । चिंतेज्ज तह करेज्ज व, तहा वि तुब्भेहिं खमियव्वं ॥ एवं सेवंताणं, तुब्भं जिणदेसियं इय(मं) धम्मं । अचिरेणं धुवं होइ, मण(णो)हरलोयसंपत्ती' ॥ बहुमण्णिउं च तं तह, तुम्ह कुणंताण विंझगिरिसिहरे । पत्तो कयाइ सीहो, तब्भीया सिरिमई य ती(त)ए । घेत्तुं समीवमुक्कं, धणुहं; भणिया – 'सुभीरु ! मा भाहि । जेणेसो पसुराया, ममेक्कसरघायसज्झो' त्ति ॥ तो सिरिमईए भणियं, - 'एव एयं न एत्थ संदेहो । किंतु गुरुवयणलोवो, होही ता सहसु मरणं पि' । सोउं चेमं जाओ, निच्चलचित्तो तुमं सिरिमई य । सीहखद्धा उ. जाया, सोहम्मसुरा पलियआऊ ॥ तो वरविदेहलासे, धक्कपुरीए निवो कुरुमियंको । देवी य बालचंदा, तीसे पुत्तो तुमं जाओ ॥ तह कुरुमियंकसालय-भूसणनिवस्स कुरुमइपियाए । सिरिमइदेवो जाओ, धीया; नामाणि य कयाणि ॥ सव्व( ब )रमियंको त्ति तुहं, वसंतसेण त्ति तीएँ तो दो वि ।
लाकलावं. रमणीयं जोव्वणं पत्ता ॥
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८]
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww
सोउं च कहिज्जंतं, वसंतसेणा कयाइ नियपिउणो । दूएण तुज्झ चरियं, पुव्वभवब्भासओ रत्ता ॥ दटुं च दुब्बलंगी, पुट्ठा जणणीए साहइ न किंचि । जा; ता सहीहिं पुच्छाविऊण विण्णायगुज्झाए ॥ तीए वसंतसेणा, चित्ताविय पेसिया पडे तुझं । नियपुरिसाणं हत्थे, नीसेसकलासु कुसलाणं ॥ उवणीओ य तुह पडो, चित्तयरछलेण तेहिं साणंदं । भणियं च - 'देव ! अम्हे, सुसम्मनयराओ आयाओ ॥ चित्तयरा; ताऽऽएसं, देज्जह चित्तंमि'; तं च दट्ट तुमं । भणसि - 'अहोहो ! चित्तं', ते बेंति - 'न देव ! चोज्जमिणं ॥ जेण अम्हेहि लिहियं, रूवमिमं दट्ठ किमिह कोसल्लं ?' । भणिया तए - 'कहं ?' ति य, ते बिंति - 'सुसम्मनयरंमि ॥ राया सुभुसूणो सो(से), एसा धीया वसंतसेण त्ति । नयराओ नीसरंती, वसंतसमयंमि अम्हेहिं ॥ जंपाणगया दिट्ठा, बहुसहिपरिवारिया धरियव्व त्ति(?) । उज्जाणं गंतुमणा, दाहिणकरधरियसयवत्ता ॥ अम्हेहिं तओ तुरियं, पडयं घेत्तूण सभवणयं गंतुं । आलिहिया किर बाला, दंसणं, संभरंतेहिं' ॥ सोउं चेमं वयणं, पुव्वभवब्भासओ तुमं वि तीए । रत्तो; नाउं चेमं, पिउणा परिणाविओ विहिणा || अह अन्नया तुह पिया, संविग्गो कह वि तावसो जाओ । जाओ य तुमं राया, सबरभवोवज्जियं च तए ॥ जं तिरियविसंजोयण-कम्मं तमिहोदिय; पुण कहेमि । आसि तत्थेव विजए, जयउरिपुरि वद्धणो राया ॥ तेण य समं अरित्ते, जाए तह विग्गहमि तस्सेव । तवसंतिया सुजोहा, मिलिय त्ति भणाविओ तेण ॥ दूयं पट्टविय 'तुमं, दाउं देवि वसंतसेणं मे । भुंज ममाऽऽणत्तीए, नियरज्जं; देसु वा जुज्झं' ॥ सोउं चेमं वयणं, कुविओ नीसारिउं तुमं दूयं । जुज्झाणत्तिं दाउं, करिरूढो झत्ति नीसरिओ ॥ संवड्डिऊण य मिलिए, चउरंगुलंमि तुज्झ नयराओ । नितस्साऽसउणा धय-वडणाईया कुडा जाया ॥ तो मंती भणइ तुम, - 'देव ! निअत्तसु; सुए गमिस्सामो । तह वि न थक्को; सम्मुह-मायाओ वद्धणनिवो वि ॥
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
जाए य महाजुज्झे, वद्धणराया तए जिओ नट्ठो । तो तत्तो नाम निवो, तए समं जुज्झिउं लग्गो ॥ परिहीणबलो य तुमं, बलसमुदयगव्विरेण समरंमि । विणिवाइओऽसि सावय !, किच्छेणं तत्तनरवइणा ॥ मरिउं च तुमं जाओ, रोद्दज्झाणेण छट्ठपुढवीए । बावीससागराऊ, नेरइओ जह; तहा जलणं ॥ पविसेउं विरहत्ता, वसंतसेणा वि जाइ तत्थेव । उव्वहिउं च तत्तो, पुक्खरदीवस्स भरहंमि ॥ एगंमि दरिद्दगिहे, जाओ पुत्तो तहा तुमं; बीए । तुह भज्जा नेरइओ, जाया धीया सजाईए ॥ कालेण वि(य) दोण्णि विय, तुब्भे अह जोव्वणं च पत्ताई । जाओ य कह वि तुब्भं, तत्थ वि दोण्हं विवाहो त्ति ॥ नेहवसेण य तुब्भे, तत्थ वि दारिद्ददुक्खविमुहाई । चिट्ठह जहासुहेणं, अन्नोन्नं बद्धरागाई ॥ अह अन्नया य तुब्भेहिं, निययगेहमि पयडपुलएहिं । पडिलाभिया उ फासुग-भिक्खादाणेण [अज्जाओ] ॥ 'कत्थ ठिया य तुब्भे ?' -, इय पुट्ठाहिं च ताहि सिटुं तु । 'वसुसेट्ठिघरसमीवे, पडिस्सए'; सोउमेयं च ॥ घेत्तूण पुप्फनिवहं, वासरविरमंमि तो पइट्ठाई । पुव्वकहियं ति दोण्णि वि, पडिस्सयं भत्तिजुत्ताई ॥ पत्तेहिं च कमेणं, पडिस्सयं धम्मनिहियचित्तेहिं । तुब्भेहिं बालचंदा, दिट्ठा गणिणी तहिं रम्मे ॥ आसीणा साहुणि-सावियाहि परिवारिया धवलवसणा । पुरओ संठियपोत्थय-निविट्ठदिट्ठीनमंतंगा ॥ तो वंदिया य एसा, गणिणी तुब्भेहिं विम्हियमणेहिं । करयलकयंजलिउडं, हरिसवसुब्भिन्नपुलएहिं ॥ ताए(हे) धवलपडंतर-विणिग्गउच्चाइ इक्ककरकमलं । अद्धोणामियवयणाइ, भणियं – 'धम्मलाभो'त्ति ॥ दाऊण कुसुमनिवहं, गंधड़े कुट्टिमंमि जिणयंदे । अभिवंदिऊण य तओ, गणिणीसमीवे निसन्नाइं ॥ गणिणीए तओ भणियं, निम्मलपरिणितदसणकिरणोहं । 'परिवसह कत्थ तुब्भे ?', 'इहेव' इय जंपमाणेहिं ॥ तुब्भे उ साहुणीए, जाए दिट्ठाई गोयरगयाइं । ताए भणियं - 'अज्जे-वऽम्हे पुट्ठा उ एएहि ॥
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०]
सहिं ति तेण धणियं, सद्धामंताइ सुठु एयाई । तित्थयरदंसणत्थं, तुम्हं च इहाऽऽगयाई 'ति ॥ गणिणीए तओ भणियं, - 'साहु कयं निहियधम्मचित्ताइं । जं एत्थ आगया, किच्चमिणं भव्वसत्ताणं' ॥ कहिओ य तीएँ धम्मो, तुब्भेहिं वि नवर सुटुचित्तेहिं । पडिवण्णो जिणभणिओ, कया य विरई य थोवति ॥ अणुपालिऊण सम्मं, सावगधम्मं विसुद्धचित्ताई । मरिऊण बंभलोए, कप्पंमि तओववन्नाई ॥ आउं च तत्थ तुब्भं, सागरनामाई आसि नव चेव । तत्तो चइऊण कुले, वाणियए इहं सुजायाई ॥ निच्चं च सबरजम्मे, कम्मं तुमए कयं इमीए उ । अणुमोइयं च तस्स उ, परिणामो निरयवासंमि ॥ अणुभूओ च्चिय तुब्भेहिं तह य भरहंमि मणुयजम्मंमि । तक्कम्मसेसयाए, एत्थं पि दुहाई विरसाई ॥ तुब्भेहि पावियाई, जायामरणाइयाई बहुयाई । धिक्कार-विसमबंधण-दूसहविरहावसाणारं ॥ ता मुणिऊण विवागं, एवं अइदारुणं तु कम्माणं । तह कुणह जह पावह, एहि पि पुणो न दुक्खाई' ॥ इय कहियंमि नियाणे, जायाभरणाइयस्स सव्वस्स । वृत्तंतस्स सहरिसं, भणियमिणं बंधुदत्तेण ॥
'इहि पि सामि ! अम्हे, साहण (ह) मुणिऊण कत्थ ठाणंमि । पाविस्सामो जम्मं, संसारं (रो) केत्तिओ तह य ?' |
-
भणियं च जिणवरेण, – 'एत्तो तुब्भे नियाउगं भोक्तुं । कप्पंमि सहस्सारे, पाविस्सह तियसजम्मं ति ॥ तत्तो चविऊण पुणो, पुव्वविदेहमि चक्कवट्टित्तं । तं पाविऊण सहिओ, इमीऍ देवीऍ सिज्झिहिसि ॥ सोउं चेमं वयणं, दोहिं पि य पाससामिसमभिहियं । भद्दमणेहि पवन्ना, दिक्खा जिणपायमूलंमि ॥
काऊ य पव्वज्जं, दोसु वि सग्गं गएसु वीसमइ । इय बंधुदत्तचरियं, भद्देसरसूरिरइयं ति ॥छ ||
एवं च बंधुदत्ताइसेविओ पासकेवली भयवं चउरासीदिणरहियसत्तरिवरिसाणि विहरित्ता सम्मेयसेलसिहरे सावणसुद्धमीए सिद्धो त्ति ॥ सयलं च परिसमत्तं पासजिणिंदस्स चरियं ति || ||
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१]
vie
पासजिणाओ अड्डाइयवरिससएहिं वीरजिणतित्थं चउवीसमं ति भण्णइ सतित्थजिणवद्धमाणकहा -
अवरविदेहे गामे, एगमि बलाहिओ वाअ(निवा)णाए । सगडाणि गहाय गओ, दारुणिमित्तं महाडवीए ॥ एत्तो तीए चेवाऽऽवासियसत्थे सहाऽऽगया मुणिणो । भत्त-पाणाण हेडं, पासट्ठियगोउलेसु गया । सत्थो य गओ सहसा, मुणिणो तट्ठाणमागया भीया । सत्थं गवेसमाणा, भुक्खिय-तिसिया दिसामूढा ॥ हिंडंता संपत्ता, बलाहिओ जत्थ सो वि ते दटुं । गाढमणकंपियमणो. पडिलाहड पाण-भत्तेहि ॥ भुत्ते भणइ – 'चल्लह, जेणुवदंसेमि तुम्ह मग्गमहं' । चलिया य तेण सह ते, गुरुणो साहिति से धम्मं ॥ सो वि य परिणयधम्मो, मग्गगए साहुणो विहिय चलिओ । कालेण मओ जाओ, सोहम्मसुरो पलियठिई ॥ तो चविऊणिह जंबुद्दीवे भरहे अओज्झनयरीए । रिसहसुय-भरहपुत्तो, जाओ किरिणे मुयंतो त्ति ॥ [पइ]ठियमरीइनामो, पुव्वुत्ते सामिणो समोसरणे । नाहितणयस्स पढमे, पिउ-माइ-मुणी(सयणे)हिँ सह जाइ ।। दट्ठण कीरमाणिं, महिमं देवेहिं खत्तिओ(खित्तओ?) मरिई । सम्मत्तलद्धबुद्धी, धम्मं सोऊण पव्वइओ ॥ सामाइयाइँ पढिऊणेक्कारसंग[पसत्थ] सत्थाइं । उज्जुत्तो गुरुभत्तो, विहरइ सो सामिणो सद्धिं ॥ अह अन्नया कयाई, गिम्हे उण्हेण परिगयसरीरो । अण्हाणएण चइओ, इमं कुलिंगं विचितेइ ॥ [आव. नियुक्तिगाथा ३५०] मेरुगिरीसमभारे, न हुमि समत्थो मुहुत्तमवि वोढुं । सामन्नए गुणरहिओ, अहयं संसारमणुकंखी ॥ [३५१] *[तस्स] विचिंतयंतस्स, एवं नियगा मई समुप्पन्ना । 'लद्धो मए उवाओ, जाया मे सासया बुद्धी ॥ [३५२] समणा तिदंडविरया, भगवंतो निहुयसंकुचियगत्ता । अजिइंदियदंडस्स उ, होउ तिदंडं महं चिंधं ॥ [३५३] लोइंदियमुंडा संजया उ अहयं खुरेण ससिहो अ । थूलगपाणिवहाओ, वेरमणं मे सया होउ ॥ [३५४]
* एवमणुचिंतंतस्स तस्स निअगा० इति आव. निर्युक्तौ ।
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२]
MARAmmmmmmmmm
mmmmmmmmar
निक्किंचणा य समणा, अकिंचणा; मज्झ किंचणं होउ । सीलसुयंधा समणा, अहयं सीलेण दुग्गंधो ॥ [३५५] ववगयमोहा समणा, मोहच्छन्नस्स छत्तयं होउ । अणुवाणहा य समणा, मझं च उवाणहा होंतु ॥ [३५६] मुक्कंबरा य समणा, निरंबरा; मज्झ धातुरत्ताई । [३५७] *वत्थाणि होतु; जमहं, कसायकलुसोऽरिहो तेसि ॥ वज्जतिऽवज्जभीरू, बहुजीवसमाउलं जलारंभं । होउ मम परिमिएणं, जलेण ण्हाणं च पियणं च' ॥ [३५८] एवं सो रुयइ(रुइय)मई, नियगमइविगप्पियं इमं लिंगं । **निव्वाहत्थं घेत्तुं, पारीवज्जं पवत्तेइ ॥ [३५९] अहं तं पागडरूवं, दट्ठ पुच्छेज्ज बहुजणो धम्मं । कहइ य जईणं तो सो, विआलणे, तस्स परिकहणा ॥ [३६०] धम्मकहाअक्खित्ते, उवट्ठिए देइ सामिणो सीसे । गाम-नगराइआई, विहरइ सो सामिणो सद्धिं ॥ [३६१] पुणरवि य समोसरणे, विणीयनयरीएँ चक्किणा पुट्ठो । जिण-चक्कि-वासुदेवे, पुव्वुत्ते साहए सामी ॥ अह भणइ भरहचक्की, - 'ताय ! इमीसेत्तियाय(एँ) परिसाए । अण्णो वि को वि होही, भरहे वासंमि तित्थयरो ?' || [आव.मूलभाष्यगाथा ४४] तत्थ मरीई नामं, आय(इ)परिव्वायओ उसभनत्ता । सज्झायझाणजुत्तो, एगते झायइ महप्पा || [आव.नियुक्तिगाथा ४२२] तं दाएइ जिणिदो, एव नरिंदेण पुच्छिओ संतो । 'धम्मवरचक्कवट्टी, अपच्छिमो वीरनामो त्ति ॥ [४२३] आइगरो दसा[रा]णं, तिविठ्ठनामेण पोयणाहिवई । पियमित्तचक्कवट्टी, मूयविदेहाविसयंमि' ॥ [४२४] तं वयणं सोऊणं, राया अंचियतणुरुहसरीरो । अभिवंदिऊण पियरं, मरीइमभिवंदओ जाइ ॥ [४२५] सो विणएण उवगओ, काऊण पयाहिणं च तिक्खुत्तो । वंदइ अभित्थुणतो, इमाई महुराहि वग्गूहि ॥ [४२६] 'लाभसु(लाहा हु) ते सुलद्धा, जं सि तुमं धम्मचक्कवट्टीणं । होहिसि दसचोद्दसमो, अपच्छिमो वीरनामो त्ति ॥ [४२७] आइगरो दसाराणं, तिविठ्ठनामेण पोयणाहिवई ।
पियमित्तचक्कवट्टी, मूयविदेहाए वासंमि ॥ [४२४] * हुंतु इमे वत्थाई, अरिहो मि कसायकलुसमई - इति आव.नियुक्तौ ॥ ** तद्धितहेउसुजुत्तं - इति आव. नियुक्तौ ॥
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३]
aman
न वि ते पारीवज्जं, वंदामि अहव(अहं व) ते इमं जम्मं । जं होहिसि तित्थयरो, अपच्छिमो तेण वंदामि' ॥ [४२८] एवण्हं थोऊणं, काऊण पयाहिणं च तिक्खुत्तो । आपुच्छिऊण पियरं, विणीयनयरिं अह पविट्ठो ॥ [४२९] तं वयणं सोऊणं, तिवई अप्फोडिऊण तिक्खुत्तो । अब्भहिअजायहरिसो, तत्थ मरीई इमं भणइ ॥ [४३०] जइ वासदेवपढमो, मयविदेहाए चक्कवट्टितं । चरिमो तित्थयराणं, अहो अलं एत्तियं मज्झ ॥ [४३१] अहयं च दसाराणं, पिआ य मे चक्कवट्टिवंसस्स । अज्जो तित्थयराणं, अहो कुलं उत्तम मज्झ' ॥ [४३२] एवं चुप्प(क्क)डमाणो, मल्लो व्व पुणो(मयपुण्णो?) समोसरणे । जाइमएण मरीई, निम(व्व)त्तइ नीयगोत्तं ति ॥ अह अन्नया कयाइ, रोगेणं वाहिओ गिलाणो सो । अस्संजओ त्ति न पडिगिज्जइ साहूहि चिंतइ य ॥ 'नाऽसंजयस्सऽवेक्खा, मम साहुपडिग्गहणंमि जं जुत्ता । तो कमवि सहायमहं, सत्थसरीरो करिस्सामि' ॥ पडुदेहेण य मिलिओ, धम्मत्थी कविलमाहणोऽणेण । पन्नविओ जिणधम्म, भणइ – 'तुमं किं न तं कुणसि ?' ॥ मरिई वि भणइ - 'सुंदरि(र) !, कम्मगुरू काउ तमहमसमत्थो' । केवलिगो(कविलो) वि भणइ - 'भयवं !, किं तह मझे(मग्गे) न धम्मोऽत्थि ?' ॥ तो मरिई कम्मगुरू, तं पि य नाउं 'सहाओ मे होही' । चिंतित्तु भणइ - 'धम्मो, अत्थि [हु] कविला ! [य] एत्थं पि' ॥ वयणेणिमिणा मरिई, कुमग्गमूलेण भणिउं कविलं । दिक्खित्तु भवे भमिही, सागरुवमकोडिकोडिं जा ॥ तत्तो तमणालोइय, जीवित्ता पुव्वलक्खचुलस(सी)ई । बंभलोयंमि देवो, जाओ दससागरो मरिई ॥ मरिईदरिसियकिरियानिरओ कविलो वि दिक्खइ सुरक्खो । आसुरिनाम सीसं, पढमं बहुगे तहऽन्ने वि ॥ तो धम्मत्थो मरिउं, जाओ कविलो वि बंभलोयसुरो । दिनविभंगुवओगो, मोहेणाऽऽगम्म सीसंते ॥ सद्वितंताइगंथे, सयंकए सिक्खवित्तु जाइ दिवं । तो तं परंपराए भगवाणं दरिसणं जायं ॥ मरिईसुरो वि जाओ, कोल्लागनामसन्निवेसंमि । पुव्वासीलक्खाऊ, दियभगवो कोसिओ नाम ॥
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
पत्त - पुप्फ-फलाणयणत्थं वच्चंतीओ
इओ य विसाहनंदिस्स माऊए दासचेडीए (ओ) पुप्फकरंडुज्जाणे पेच्छितु विस्सभूइं कीलंतममरिसियाओ सोल्लुठमागंतुं साहिति जहा 'सामिणी ! विस्सभूई चेवेह राया जो पुप्फकरंडुज्जाणे अणवरयं संतेउरो जहिच्छमभिरमइ । तुम्हे पुण नाममेत्तेण रायाणो, कहमन्नहा तुह पुत्तो विसाहनंदी न तहा तंमि कयाइ कीलइ ?' सोउं चेमं देवी ईसाए कोवहरं पविट्ठा। 'जइ ताव रा [ या] ए जीवंत एसा अवस्था, तो जाहे राया [मओ] भविस्सइ ताहे एत्थ को अम्हे गणेही ?' तओ रायभणिया वि सा पसायं न गेहइ 'किं मे रज्जेणं तए वा ?' पच्छा तेण अमच्चस्स दि (सि) द्वं । ताहे अमच्चो धिरं उप्पाएइ । तहा वि न ठाइ । ताहे अमच्चो भण 'रायं ! मा देवीए अवमाणा(वयणा) इक्कमो कीरउ, मा मारेहिइ अप्पाणं' । राया भइ 'को उवाओ होज्जा ? । जओ नऽम्हं वंसे अन्नंमि अइगए उज्जाणं अण्णो पविसइ | विस्सभूई वसंते पविट्ठो बहुमासमच्छिज्जइ' । अमच्चो भइ 'उवाओ कीरउ । जहा अगो पच्वंतराया विसंवइओ कीरउ । अनज्जंता पुरिसा कूडलेहे उवणेंतु' । ' एवं होउ 'त्ति रन्ना भणिएण, कवडेण कूडलेहा रण्णो उवट्ठविया । ताहे राया पयाणयं देइ । तं विस्सभूइणा सुयं । ताहे भइ
'मए जीवमाणे तुम्हे किं निग्गच्छह ?' तओ नियत्तावित्ता रायाणं अप्पणा चेव गओ विस्सभूई नियदेससीमासंधि जाव न तत्थ किंचि पेच्छइ उड्डमरं । तओ सो आहिंडित्ता जाव नत्थि कोई जो आणं अइक्कमइ ताव पुणरवि पुप्फकरंडयं उज्जाणं आगओ ।
[२४]
तो संसारे भमिडं, थोवं थूणाए होइ नयरीए । दियपुव्व (पुस्स) मित्तभगवो बाहत्तरिपुव्वलक्खाऊ ॥ सोहम्मि मज्झिमाऊ, सुरो अह चेइयसन्निवेसंमि । दियभगवो अग्गिज्जोओं, चउसट्ठीपुव्वलक्खाऊ ॥ मज्झिमठिई ईसाणे, सुरो होउं मंदिरयसन्निवेसंमि । विप्पऽग्गिभूइभगवो, छप्पन्नापुव्वलक्खाऊ ॥ तो मज्झिमठिइदेवो, सणकुमारे अह से [ अ ] विपुरीएँ । भारद्दाओ चउत्तपुव्वलक्खाऊ दियभगवो ॥ माहिंदमज्झिमठिई, सुरोऽप्पसंसार मरिउ रायगिहे । भारद्दाओ चोत्तीस - पुव्वलक्खाऊ दियभगवो । मज्झिमठिई बंभसुरो, बहुसंसारं भमित्तु रायगिहे । ज ( त ? ) णओ विसाहनंदी, विस्सनंदि ति नाम निवो ॥ तब्भाया जुवराया, विसाहभूइ त्ति धारिणी देवी । तीसे पुत्तो जाओ, मरिइजिओ कोडिवरिसाऊ ॥ विस्सभूइ त्ति नामं, जाओ य जुवा विवाहिओ बहुसो । पुप्फकरंडुज्जाणे, ताहि समं रमइ रइसारो ||
-
-
-
-
-
-
1
' मा पविसह सामि !' । सो भणइ
तत्थ दारपाला दंडगहियहत्था भति
'किं कारणं ?' ते भांति – 'एत्थ विसाहनंदीकुमारो कीलंतो चिट्ठइ' । तओ एयं सोऊण कुविओ विस्सभूई चिंतइ जहा
1
‘ऽहं कवडेण उज्जाणाओ नीसारिओ' । तत्थ य कविट्ठलया अणेगफलभरनामिया मुट्ठिप्पहारेण आहया ।
—
-
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५]
तीए य कवितुहिं हे?ओ पडिएहि सव्वा वि छाइया भूमी । तओ भणइ – ‘एवमहं तुब्भं सीसाणि पाडेतो जइ पिउणो गउरवं न करेंतो । संपयं पुण छलेण नीसारिओ किं करेमि ? ता अम्हं अलाहि भोगेहिं, जओ भोगा अवमाणमूलं' ।
तओ सो निग्गंतूण अज्जसंभूआणं थेराणं अंतिए पव्वयइ । तओ तं पव्वइयं णाउं राया संतेउरपरियणो जुवराया य निअ(ग्ग)ओ खमावेइ । न य तेसिं सो पसायं गेण्हइ । तओ बहूहि छटुट्ठमाइएहिं अप्पाणं भावेंतो सो विहरमाणो महुरं नगरि गओ । इओ य विसाहनंदी कुमारो नियपिउसियाए महुररायग्गमहिसीए धीयाए परिणयणत्थं तत्थेवाऽऽगओ । तस्स य रायमग्गे आवासो दिन्नो । सो विस्सभूई अणगारो मासखमणपारणगे हिंडंतो तं पएसं आगओ जत्थ ठाणे विसाहनंदीकुमारो अच्छइ । ताहे तस्स पुरिसेहिं कुमारो भन्नइ – 'सामि ! तुब्भे एयं न याणह ?' सो भणइ - 'न याणामि' । तेहिं भण्णइ - ‘एसो सो विस्सभूई कुमारो' । तओ तस्स तं दट्ठण रोसो जाओ । एत्थंतरा सूयाए गावीए पेल्लिओ पडिओ। ताहे एहि उक्किट्ठकलयलो कओ, इमं च भणियं – 'तं बलं तुज्झ कविट्ठपाडणं च कहिं गयं ?' सोउं चेमं तद्दिसमवलोएइ विस्सभूई, दटुं च विसाहनंदिममरिसिओ तं गावि सिंगग्गेसुं घेत्तूणुद्धमुप्पाडेइ । जइ(ह) 'सुदुब्बलस्साऽवि सिंहस्स किं सियालेहिं बलं लंधिज्जड ?'
__नियत्तो य तत्तो च्चिय विस्सभूई 'नूणमज्ज वि दुरप्पा ममोवरि इमो रोसं वहइ' त्ति चिंतेत्ता, 'जइ इममेमस्स(इमस्स) तवनियमस्स फलमत्थि ता जम्मंतरंमीमममियबलो होउं मारेज्ज'त्ति नियाणं करेइ । तं चाऽनालोइऊण महासुक्के देवो उववन्नो । पालियसत्तरससागरोवमाऊ य सेयंसजिणकाले पढमो संजाओ तिविट्ठ वासुदेवो त्ति ॥छ।
तिविडुवासुदेवकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पोयणपुरे रिउपडिसत्तू नाम राया । तस्स भद्दा नाम देवी । तीसे चउसुमिणसू[इ]ओ अयलो नाम पुत्तो । तस्स य अयलस्स भगिणी मियावई नाम कण्णगा अईव रूववई। सा य अमु(उम्म?)क्कबालभावा सव्वालंकारभूसिया पिउपायवंदणत्थमागया । तेण सा उच्छंगे निवेसिया । सो तीसे रूवे जोव्वणे य मुच्छिओ तं विसज्जित्ता पउरजणवयं हक्कारावेइ । ताहे भणइ – 'जं एत्थ रयणं उप्पज्जइ, तं कस्स ?' ते भणंति – 'तुब्भं' । एवं तिन्नि वारा साविए सा धीया उवट्ठि(ट्ठ)विया । ताहे लज्जिया निग्गया । तओ तेसिं सव्वेसिं कूयमाणाणं गंधव्वविवाहिया । तओ भद्दादेवी विरत्तचित्ता अयलेण समं दक्खिणावहे गंतुं माहेसरिं पुरि निवेसयति । महंतीए ईसरीए निवेसिय त्ति माहेसरी नाम । तत्थ य अयलो मायं ठविऊण पिउमूलमागओ ।।
तस्स य रन्नो लोएण पयावइ त्ति नामं कयं । जओ पयाए धीयाए भत्तारो सयं चेव जाओ त्ति । वेए वि भणियं – ‘पयावई सं दुहियरमकामेसि' ।
तओ सो विस्सभूइजीवो महासुक्काओ चविऊणं तीए मियावईए सत्तमहासुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । समाइट्ठो य सुमिणपाढगेहिं पढमवासुदेवो त्ति । जाओ समयंमि चउरासीवरिसलक्खाऊ । एत्तो तिन्नि य पिट्ठिकरंडगा जमिमस्स तेण पइट्ठिओ पिऊणा तिविट्ठ नाम । तहा मायाए मक्खिओ [उ]ण्हतेल्लेणं ति कण्हो जाओ । असीइधणूसिओ य जोव्वणं पत्तो ।
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६]
इओ य सो विसाहनंदिजीवो संसारं भमित्ता तुं[ग]गिरिगुहाए जाओ सीहो । तेण य नर-तिरियंतकरेणुव्वासिओ संखउरविसओ त्ति सोऊणाऽऽसग्गीवो नाम तया पयंडो पडिवासुदेवो नेमित्तियं गहाविसंवायं पुच्छइ – 'कुओ मे मच्चू ?' नेमित्ती भणइ – 'जो ते चंडमेहं नाम दूअं गंजिही तहा तुंगगिरिगुहावासिसीहं च मारिही तओ ते भयं' । सोउमिममासग्गीवो तज्जाणणत्थं चंडमेहावाहिएऽसेसरायाणो वारोसारएणं सबले नियोजिय पइवरिसं संखउरविसओ(ए) सालीओ वावित्ता रक्खावेइ ।
___अण्णया य पेसिओ पयावइस्संऽतेउरे पेच्छणयं पेच्छंतस्स पविट्ठो चंडमेहो । तं च दद्रुणुट्ठिओ राया। भग्गं पेच्छणयं । पुच्छिया य मंतिणो कुमारेहिं - 'कस्सेसो दूओ ?' तेसिं(हिं) वि 'महारायस्साऽऽसग्गीवस्स' त्ति साहिए कुमारेहिं भणिया नियपुरिसा – 'जया वच्चइ इमो दूओ तया कहियव्वमम्हं' । पडिवन्नं च तेहिं । रन्ना य निरायं सम्माणित्ता गुण-दोसं च वोत्तुं विसज्जिओ चंडमेहो । चलिओ य अप्पणो विसयस्स। कहियं च पुरिसेहिं कुमाराणं । तओ तेहिं गंतूण अद्धपहे कुवि(ट्टि)ओ दूओ । तस्स य जे सहाया ते सव्वे दिसोदिसिं पलाया । तओ रन्ना सुयं जहा - 'कुमारेहिं आधरिसिओ दूओ' । तओ बीहंतेण नियत्ताविओ । वाहरेत्ता बिउणं तिउणं दाणं दाऊण भणिओ - 'मा हु रण्णो साहेज्जसु जं कुमारेहि कयं' । तेण भणियं - 'न साहामि' । ताहे जे ते पुरओ गया तेहिं सिटुं जहा - 'आधरिसिओ दूओ' । ताहे सो राया कुविओ । तेण दूएण नायं जहा – 'रन्नो पुव्वमेव कहियं' । तओ जहावत्तं सिटुं ।
तओ आसग्गीवेण अन्नो दूओ पेसिओ - 'वच्च, पयावई गंतूण भणसु - सीहाओ मे सालिं रक्खाहि करिसिज्जमाणं' । गओ दूओ । रन्ना कुमारा उवालद्धा - 'कहमकालमच्चू खवलिओ ? जेण अम्हमणवसरे देवजत्ता आणत्ता' । राया पहाविओ । ते भणंति - 'अम्हे वच्चामो' । ते रुब्भंता वि मड्डाए गया । गंतूणं खेत्तिए भणंति - 'कहमण्णे रायाणो सीहं रक्खंता आसि ?' ते भणंति - 'आसहत्थिरह-पुरिसपागारं काऊण' । 'केच्चिरं ?' - 'जाव करिसणं पविटुं' । तिविट्ठ भणइ - 'को एच्चिरं अच्छइ ? मम तं पएसं दरिसेह' । तेहिं कहियं – 'एयाए गुहाए' । ताहे कुमारो रहेण गुहं पविठ्ठो । लोगेणं दोहिं वि पासेहिं कलयलो कओ । सीहो वियंभंतो निग्गओ । कुमारो चिंतेइ – 'एस पाएहिं, अहं रहेण । विसरिसं जुझं । असि-खेडगहत्थो होऊण ओइण्णो । ताहे पुणो वि चिंतेइ – 'एस दाढा-नक्खाउहो, अहं असि-फर(खेड)एण । एयमवि असमंजसं' । तं पि तेण असिखेडगं छड्डियं । सीहो वि तं दटुं संजायजाइसरणो गाढममरिसिओ चिंतेइ - 'अहो ! तावेक्कं थद्धया जं [हे]णेगागी गुहमागओ; बीयं भूमिमोइण्णो, तइयमाउहाणि वि मुक्काणि । अज्ज णं विणिवाएमि'त्ति महया विदारिएण वयणेण फालं दाऊणं संपत्तो, ताहे कुमारेण एगेण हत्थेण उवरिल्लो होट्ठो एगेणं हेट्ठिल्लो गहिओ । तओ जुण्णो पडगो विव दुहा काऊण मुक्को । ताहे लोएण उक्कट्ठिकलयलो कओ । अहासण्णिहियाए देवयाए आभरण-वत्थकुसुमवरिसं वरिसियं । ताहे सीहो तेण अमरिसेण फुरफुरितो अच्छइ - ‘एवं नाम अहं कुमारएण जुद्धेण मारिओ'त्ति । तया य किर सामिजीवस्स गोयमजीवो रहसारही आसि । तेण भण्णइ – ‘मा तुमं अमरिसं वहाहि । एस नरसीहो तुमं मियाहिवो । तो जइ सीहो सीहेण मारिओ, को एत्थ अवमाणो ?' ताणि सो वयणाणि महुमिव पियइ । सो मरित्ता नरएसु उववण्णो ।
सो कुमारो तं चम्मं गहाय सनगरस्स पहाविओ ते य गामेल्लए भणइ – 'गच्छह भो घोडयग्गीवस्स कहेह जहा – “अच्छसु वीसत्थो" ।' तेहिं गंतूण सिटुं । तओ रुट्ठो राया दूयं विसज्जेइ – 'एए पुत्ते
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७]
A
-
तुमं मम ओलग्गए पट्ठवेहि । तुमं महल्लो । जेण पेच्छामि, सक्कारेमि, रि(र)ज्जाणि य देमि' । तेण भणियं - 'अच्छंतु कुमारा, सयं चेव णं ओलग्गामि' । ताहे दूओ भणइ – 'किं पे[स]सि ? उअ जुद्धसज्जो निग्गच्छासि ?' तओ दूओ कुमारेहि आधारिसित्ता धाडिओ । ताहे सो आसग्गीवो सव्वबलेण उवट्ठविओ(उवट्ठिओ) । इयरे वि देसंते ठिया । सुबहु कालं जुज्झिऊण हय-गय-रह-नराइखयं च पेच्छिऊण कुमारेण दूओ पेसिओ जहा - 'अहं च तुमं च दोण्ह(ण्णि) वि जुझं संपलग्गामो । किं बहुएण अणवराहिएण जणेण विणासिएणं ?' पडिवनंमि य बीयदिणे रहावत्तपव्वयसमीवे रहेहिं जुज्झंताणमाउहेसु खीणेसु चक्कमासग्गीवो मुयइ । तं तिविठ्ठस्स तुंबेण य(उ)रे पडियं । तेणेव चक्केण आसग्गीवस्स तिविट्ठणा सीसं छिन्नं । घुटुं च देवेहिं जहा – 'एए अयल-तिविठ्ठणो समुप्पण्णा पढमबलदेव-वासुदेव'त्ति ।
___ तो सव्वे रायाणो पणिवायमुवगया । साहियं दाहिणभरहद्धं । उप्पाडिऊण तिविट्ठणा कोडियसिला बाहुदंडेहिं धरिया । सेसवासुदेवेहि य कमसो पडि(रि)हीयमाणबलाणुरूवमुप्पाडिज्जमाणा नवमेण जाणूणि जावुप्पाडिय त्ति ।
विहियमहारज्जारंभो य तिविठ्ठवासुदेवो कालं काऊण उप्पन्नो सत्तमपुढवीए तेत्तीससागरोवमाऊ अप्पइट्ठाणे नेरइओ । तव्विओयंमि य निम्विन्नो अयलबलदेवो निक्खमित्ता सिद्धो त्ति ॥छ। तिविट्ठवासुदेवो त्ति गयं ॥छ।
तओ उव्वट्टिऊण तिविठ्ठनेरइओ सीहो संजाओ, पुणो नरयं गओ । एवं कइ वि भवग्गहणाणि तिरिय-मणुएसु उववज्जिऊणाऽवरविदेहे मूयाए रायहाणीए धणंजयराइणो देवीए धारिणीए चउरासीपुव्वलक्खाऊ पियमित्तो नाम चक्कवट्टी जाओ । तओ पोट्टिलायरियसमीवे पेरते वरिसं कोडिं पव्वज्जं काऊण महासुक्के देवलोए सव्वढे विमाणे दससागरोवमाऊ देवो जाओ ।
तओ छत्तग्गाए नयरीए जियसत्तुस्स रण्णो भद्दाए देवीए पंचवीसवरिसलक्खाऊ नंदणो नाम कुमारो जाओ । बालभावाओ चेव चउव्वीसं वरिसलक्खाइं रज्जमणुपालित्ता निक्खंतो पोट्टिलसूरिसमीवे । वरिसलक्खं जाव अणवरयमासोमा(ववा)सेहिं सामण्णमणुपालेंतो वीसहिं कारणेहिं तित्थयरनामकम्ममवस्सं अणुहवियव्वं ति निकायइ । तओ *सट्ठिदिवसाणि(सट्ठिभत्ताणि) अणसणं काऊण पाणए कप्पे पुप्फुत्तरे विमाणे वीससागरोवमाऊ देवो जाओ ।
तओ आसाढसुद्धछट्ठीए चविऊणिहेव [जंबुद्दीवे भारहे वासे माहणकुंडग्गामे नयरे उसभदत्तस्स माहणस्स देवाणंदाए माहणीए चोद्दसमहासुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । बासीइमंमि य दिणे चलियासणेण सक्केणोहिणा नाऊण भणिओ हरिणेगमेसी नाम देवो – 'जइ वि विसाललच्छी-विसालसीलेसु निम्मलरायकुलेसु उत्तमपुरिसा संभवंति, तहा वि पुरा जाइमयज्जियनीयागोयकम्मोदयसेसो चरमतित्थयरो परोवजीव[स्स] गंतूण तुच्छस्सोसभदत्तस्स बंभणस्स कुले समुप्पण्णो । ता तुमं तं गंतुं सुकुमाले(सुकुले) पक्खिवसु' ।
तओ हरिणेगमेसी 'जमाइसइ सामि'त्ति वोत्तुमागओ देवाणंदाए बंभणीए चउदसमहासुमिणाणि नीसरंताणि पासंतीए कुच्छीओ उद्धरित्तु भगवंतं खत्तियकुंडग्गामे नयरे सिद्धत्थस्स खत्तियस्स तिसलाए भारियाए
* मासिकया संलेखनयाऽऽत्मानं क्षपयित्वा षष्ठिभक्तानि विहाय - इति आ.नि. टीकायाम् ॥ षष्टि दिनान्यनशनं, पालयित्वा समाहितः ॥ इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते ॥
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८]
चउदसमहासुमिणाणि पइसरंताणि पासंतीए कुच्छिसि [साहरइ] आसोय[बहुलाए तेरसीए] ।।
मइ-सुअ-ओहिनाणसंपन्नो भगवं 'मा मए गब्भत्थंमि चलंते माऊए पीडा हवउत्ति चिंतिऊण निच्चलंगो कइवयदिणाणि ठिओ । ताहे तिसला 'किं मम एस गब्भो जीवइ न व'त्ति सासंका रुयइ । सिद्धत्थो वि तदंतियाओ गब्भसरूवं सोउमुव्विग्गो चिट्ठइ । तओ 'अम्मा-पियरो अच्चतमोहेण मह विओए मरंति'त्ति नाऊण भगवं मणागं अंगाइं चा[ले]त्ता सत्तमे मासे गब्भत्थो चेवाऽभिग्गहं गेण्हइ जहा - 'जीवंतेहिं अम्मा-पिऊहिं नाऽहं समणो भविस्सामि' ।।
तओ चेत्तसुद्धतेरसीए मज्झरत्ते जाओ बावत्तरिवरिसाऊ कणयवन्नो पुत्तो । सो य देवीहिं विहियजायकम्मो रिसहजिणो वाऽहिसित्तो विहिणा । परमिदं सुम्मइ – चरमतित्थयरमुच्छंगगयं काउमुवविठ्ठो मेरुमत्थयत्थसीहासणोवरि सक्को देविंदाइडेहिं किंकरदेवेहिं जम्माभिसेयत्थमुवट्ठविए[हिं] पुरओ खीरसमुद्दाइसारनीरभरियकलसाणमट्ठत्तरसहस्सेहिं चिंतेइ – 'कहमेअप्पमाणनीरपूराभिसेयमेसो बालो सहिस्सइ ?' सावी(मी) वि सक्कचिंतियमिमं नाऊण वामपायंगुट्ठएण तं सीहासणमक्कमंतो सव्वं पि पुहविं कंपावेइ । तओ 'किमेयं ?'ति संजायसंकेणोहिणा जाणित्ता संभंतचित्तेण खामित्ताऽहिसित्तो त्ति ।
__[गब्भ]संभूइकालओ अ जमिमस्स बंधुणो धण-धन्न-बंधूहिं बहुमाणो जातो तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा वद्धमाणो नाम सुहंसुहेण वड्डइ त्ति ।
अन्नया उण अट्ठवरिसं भगवंतं सक्को आ[स]णत्थो ओहिणा पासित्ता भणइ जहा – 'बालो वि वद्धमाणो अबालपरक्कमो' । तावेगो देवो असद्दहंतो भगवओ भेसणट्ठाए समागओ । भगवं पुण चेडरूवेहि समं रुक्खखेड्डेण कीडइ । तेसु य रुक्खेसु जो पढमं विलग्गइ उत्तरइ वा सो चेडरूवाणि वाहेइ । सो वि देवो आगंतूण हेटुओ रुक्खस्स सप्परूवं विउव्वित्ता अच्छइ उप्परामुहो । सामिणा अमूढेण वामहत्थेण घेत्तुमुल्लालिओ दूरे पडिओ । ताहे देवो चिंतेइ - ‘एत्थ ताव न छलिओ' । अह पुणरवि सामी तेंदूधा(स)ए[ण] रमइ । सो य देवो चेडयरूवं विउव्विऊण सामिणा समं अभिरमइ । तत्थ सामिणा सो जिओ तस्सोवरि विलग्गो । सो य वड्डिउं पयत्तो पिसायरूवं विउव्वित्ता जा ता सामिणा अभीएण तलप्पहारेण [प]हओ जहा तत्थेव निबुड्डो । एवं च कह वि छलिउं [न] सक्कंतो वंदित्ता गओ देवो। सक्केण य तया पइट्ठिओ सामी वीरो नामा ।
साहियट्ठवरिसं भगवंतं कलागहणजोग्गं जाणित्ता कयालंकारं अम्मा-पियरो पढणत्थं उवज्झायस्सोवणयंति । ताहे सक्को आसणकंपेण पउत्तावही 'अहो ! मोहविलसियं जं भुवणगुरू वि उवज्झायस्स समप्पिज्जइ'त्ति विचिंतेइ । तओ तुरियमागंतूण उवज्झायत्थं परिकप्पिए महंते आसणे भगवंतं बइसारेइ । ताहे सद्दलक्खणं पुरओ ठाऊण पुच्छइ । भगवं च सोवज्झायस्स सक्कस्स परिकहइ । तओ कह वि भगवंतभणियवयणावयवेहिं अवहारिएहि उवज्झाएण अइंदं नाम वागरणं रइयं ।
तओ सामी सत्तहत्थुस्सिओ सयणवग्गपुच्छाए अम्मा-पिऊहिं जसोयं नाम रायकन्नगं सुहलग्गमि परिणाविओ । तीए सर्भ अवस्सं भोगफलं कम्मं वेइयव्वं ति नाऊण भोगे भुंजंतस्स भगवओ पियदंसण त्ति वा अणोज्ज त्ति वा नामेण धीया जाया ।
एत्थंतरे अम्मा-पिऊहिं कालगे(गए)हिं तिन्ननियपइण्णो त्ति पव्वज्जत्थमुज्जमंतो जेट्ठभाउगनंदिवद्धण
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९]
पहेहिं भगवं भणिओ जहा 'गुरूहिं विओएणं चेव पीडिया अम्हे । ता खयक्खारदाणनाएण सुट्रुयरं [मा] पीडेहि, [चिट्ठसु अज्ज] वि किंचिकालं' । तओ भगवया भणियं 'कियंतं ?' तेहिं भणियं 'वरिसदुगं' । ताहे भगवं ' एवं होउ 'त्ति मन्नइ, 'परं मम भोयणा [इ] वावारेहिं चिंता न कायव्वा' । तेहिं वि ' एवं 'ति वोत्तु मोहेणाऽलंकिज्जमाणो वि गिहत्थो चेव परिसुद्धभत्त - पाणोवभोगी जइ व्व वरिसदुगं समहियं गमेइ ।
एत्थंतरंमि य निव्वत्तियसंवच्छरियमहादाणो 'भयवं तित्थं पवत्तेहि त्ति लोगंतियदेवविन्नत्तो ससुरासुरमणुअपरिवारिओ नायसंडवणुज्जाणंमि संपत्तो । विमुक्कालंकारो सक्केण खंधे निवेसियदेवदूसो पंचमुट्ठियं [लोयं ] कुणंतो " करेमि सामाइयं, सव्वं सावज्जं जोगं पच्चक्खामि जाव वोसिरामि "त्ति भणतो वद्धमाणकुमारो तीसवरिसोवरि मग्गसिरकिण्हदसमीए निक्खंतो । अवि य
—
-
-
वीरो अरिट्ठनेमी, पासो मल्ली य वासुपुज्जो य । पढमवए पव्वइया, सेसा पुण पच्छिमवयंमि ॥
एत्यंतरे पिउवयंसो धिज्जाइओ उवट्ठिओ । य दाणकाले कहिं पि पवसिओ आसि । आगओ भज्जा आवडिय (अंबाडिओ ) – 'सामिणा एवं दवावियं, पुण तुमं गोउलाई हिंडसि । जाहि, जइ एत्यंतरे वि लभेज्जासि' । तओ सो गंतुं भणइ 'सामि ! तुब्भेहिं न मम किंचि दत्तं । इयाणि पि मे देहि' । ता सामिणा तस्स देवदूसस्स अद्धं दिन्नं, 'अन्नं मि (मे) नत्थि, परिचत्तं ति' । तं तेण तुन्नागस्स उवणीयं, जहा 'एयस्स दसियाओ करेहि' । 'कत्तो ?' त्ति पुच्छए भइ 'सामिणा दिन्नं' । तुन्नागो भणइ 'तंपि एअद्धं जा (आ) णिज्जासु जया पडिहिइ भगवओ खंधाओ, जेणाऽहं तुनामि । ता लक्खमोल्लं भविस्सइ । तो तुज्झ वि अद्धं मज्झ वि अद्धं' । तओ भट्टो 'एवं होउ' त्ति पडिवज्जिऊण भगवंतं ओलग्गिउमाढत्तो ।
-
-
-
'
तओ भगवं सयणजणमापुच्छिऊण नायसंडवणाओ दिवसे [ मुहुत्तसे] से कुमार (कुम्मार ? ) गामं गंतूण पडिमाठिओ । एत्थंतरे तत्थेगो गोवालो दिवसे बइल्ले वाहे गामसमीवं पत्तो । ताहे चिंतेइ गामसमीवे चरंतु, अहं पि ताव गावीओ दुहामि । तओ सो गाममज्झे परिकम्मं करेइ । ते य बइल्ला अडवि चरंता पट्ठा | सो गोवो निग्गतो । ताहे सामि पुच्छ 'कहिं बइल्ला ?' सामी तुहिक्को अच्छइ। सो चिंतेइ 'एस न याणइ' । तओ सव्वरतिं पि गवेसिउमारद्धो । ते य बइल्ला सुचिरं भमित्ता गामसमीवमागया । माणुसं दट्ठूण रोमंथंता अच्छंति । ताहे सो आगओ ते पेच्छइ तत्थेव निविट्ठे । ताहे पभा घेत्तुं गंतुकामेण एएण 'एए बइल्ला अवहरियव्व'त्ति चिंतिऊण आसुरत्तो दावणमुप्पाडिऊण हणणत्थं [पधाविओ] ।
-
—
-
इओ य सक्को चिंतेइ 'किमज्ज सामी पढमदिवसे करेइ ?' जाव पेच्छइ तं गोवं धावंतं । ताहे सो तेण थंभिओ । पच्छा आगओ तं तज्जेइ 'दुरप्पा ! न याणसि सिद्ध[त्थ] रायपुत्तो एस पव्वइओ ?' एयंमि अंतरे सिद्धत्थो सामिस्स माउसियाउत्तो बालतवोकम्मेण वाणमंतरो जाओ सो वि आगओ । ताहे सक्को भणइ 'भगवं ! तुब्भं उवसग्गबहुलं अहं बारस वरिमाणि वेयावच्चं करेमि' । ता सामिणा भणियं 'नो खलु देविंदा ! एयं भूयं वा भवइ वा भविस्सइ य, जण्णं अरहंता देविंदं निस्साए काउं केवलनाणं उप्पाहें (डें) ति, सिद्धिं वा वच्वंति । अरहंता सएणं चेव परक्कमेणं केवली (ल) नाणं
-
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०]
उप्पाडेंति' । ताहे सक्केण सिद्धत्थो भण्णइ – 'एस तव निएल्लओ । पुणो वि मम वयणं - सामिस्स जो परं मारणंतियं उवसग्गं करेइ तं निवारेज्जासु' । तओ ‘एवं होउ'त्ति तेण पडिस्सुअं । सक्को पडिगओ। सिद्धत्थो ठिओ ।
तद्दिवसं च सामिस्स छट्ठपारणयं । तओ भगवं जेणेव कोल्लागसन्निवेसे तेणेव गओ । तत्थ बहुलो नाम माहणो । तेण महु-घयसंजुत्तेण परमण्णेण पडिलाहिओ । तत्थ पंच दिव्वाइं पाउब्भूयाइं ।
तओ सामी विहरमाणो गओ मोरागसन्निवेसं । तत्थ य मोराए दूइज्जंतगा नाम पासंडत्था वसंति। तेसिं च कुलवई भगवओ पिउमित्तो । सो य सामिस्स सागएण उवट्ठिओ । सामिणा वि से पुव्वपओगेण बाहा पसारिया । तओ भण्णइ – 'अत्थि घरा एत्थ कुमारवर ! अच्छाहि' । तत्थ सामी एगराई वसित्ता पच्छा(च्चा?)गओ विहरंतो य तेण भणिओ - 'विवित्ताओ वसहीओ । जइ वासारत्ति करेसि तो आगच्छेज्जसु, अणुग्गिही[आ] होज्जामो' ।
ताहे सामी अट्ठ रिउबद्धे मासे विहरित्ता वासावासे संपत्ते तं चेव दूइज्जंतगगामं एइ । तत्थेगंमि मढे वासावासं ठिओ । पढमपाउसे य गोरूयाणि चारिं अलभंताणि जुन्नाणि तिणाणि खायंति । ताणि य ते वारेंति, सामी न वारेइ । ताहे दूइज्जंतगा तस्स कुलवइस्स साहिति जहा – 'एस गोरूयाणि न वारेइ' । ताहे सो कुलवई अणुसासंतो भणइ - 'कुमारवर ! सउणी वि ताव घरं रक्खई' । ताहे सामी 'अचियत्तोग्गहो'त्ति काउं निग्गओ । इमे य तेण पंच अभिग्गहा विसेसओ सच्चविया, तं जहा - 'अचियत्तोग्गहे न मए वसियव्वं-१, निच्चं निप्पडिकम्मकाएण होयव्वं-२, पायं मोणेण अच्छियव्वं-३, पाणीसु भोत्तव्वं-४, गिहत्थविणओ सव्वहा न कायव्वो-५'त्ति । तत्थ य भगवं वीसं राइंदियाइं अच्छित्ता वलिओ जत्थ अट्ठियगा[मो] ॥छ। अट्ठियगामकहा भन्नइ -
वड्डमाणगो नाम गामो । तस्स समीवे वेगवई नाम नई । तीए पंचहि [धुरसएहिं] गणिम-धरिममज्जभंडभरिएहिं धणदेवो नाम वाणियगओ संपत्तो सगडाणि उत्तारेइ । पहाणो य तस्सेगो वसहो सगडे एगत्थे मूलधुरे जुप्पइ । तस्सामत्थेण ताओ गड्डीओ उत्तिन्नाओ । पच्छा सो छिन्नो पडिओ । वाणियगेण तण-पाणि(अं) पुरओ दाऊण मुक्को । सो य तत्थ वालुगाए जेट्ठमासे अईव उण्हेण तण्हाए छुहाए य परिताविज्जइ । वद्धमाणस्स य लोगो तेणंतेण य पाणियं तणं च वहइ, न य तस्स कोइ वि देइ ।
तओ गोणो लोगस्स पओसमावण्णो अकामतण्हाए छुहाए य मरिऊण तत्थेव गामे अग्गुज्जाणे सूलपाणी नाम जक्खो उप्पण्णो । उवउत्तो पासइ तं बलद्दसरीरं । तओ कुविओ मार विउव्वेइ । सो गामो मरिउमारद्धो । तओ अद्दन्नो कोउगसयाणि करेइ । तह वि न ठाइ । ताहे नट्ठो गामो अण्णेसु [गामेसु] संपत्तो । तत्थ वि न मुच्चइ । तओ गामेल्लयाणं चिंता जाया - 'अम्हेहिं तत्थ न नज्जइ को वि देवो वा दाणवो वा विराहिओ । तम्हा तहिं बोधव्वो सो'त्ति मंतित्ता समागया गामदेवयाए विउलं विविहं भत्तं उवक्खडावित्ता बलि-पूयाईयं करेंता समंतओ उड्ड]म्मुहा 'सरणं सरणं' ति जंपंता, 'जं अम्हेहि सम्मं न चेट्ठियं तस्स खमह' । ताहे अंतरिक्खपडिवण्णो सो देवो भणइ – 'तुब्भे दुरप्पा निरणुकंपा, तेणंतेण य एह जाह, न य तस्स सत्थवाहबइल्लस्स तणं वा पाणियं वा देह । अओ नत्थि भे मोक्खो' ।
तओ ते ण्हाया पुप्फ-बलिहत्थगया भणंति - 'दिट्ठो कोहो, पसायमिच्छामो' । ताहे भणइ - 'मणुस्सट्ठियाण पुंजं काऊण उवरिं देवउलं करेह । तंमि य माणुसट्ठिसन्निविटुं वसहमुहं साहावियसरीरं
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१]
सूलपाणिं नाम जक्खं पइट्ठावेह' । तेहि वि तुरियं तहा काऊण(णिं)दसम्मो नाम निउत्तो सूलपाणिपूजारओ। सो य वद्धमाणगगामो पउरअट्ठित्तणओ अट्ठियगामो त्ति जंतावंतजणेणुद्दिसिज्जंतो जाओ नामेण अट्ठियगामो त्ति छ। अट्ठियगामो त्ति गयं ॥छ।
तमि पुण सूलपाणिदेवकुले जो रत्तिं परिवसइ सो तेण सूलपाणिणा पीडेता रत्तीए चेव मारिज्जइ । तेण तदिवसं लोगो अच्छइ, पच्छा अण्णत्थ गच्छइ । इंदसम्मो वि धूवं दीवगं च दाउं दिवसओ जाइ। तओ य तत्थ सामी आगओ दूइज्जतगाण वासाओ । तत्थ य सव्वो गामलोगो मिलिओ अच्छइ । सामिणा देवकुलिओ अणुण्णविओ । गामो भणइ - ‘एत्थ न सक्का वसिउं' । सामी भणइ - 'नवरं तुब्भे अणुजाणह' । ते भणंति - 'ठाह' । तत्थेक्केक्को वसई(हिं) देइ, सामी नेच्छइ । जाणइ जहे 'सो संबुज्झिहि'त्ति । तओ एगकूणे पडिमं ठिओ ।
ताहे इंदसम्मो सूरे अच्छंते चेव [धूव] पुष्पं दाउं कप्पडिय-करोडिए य सव्वे पलोएत्ता भणइ - 'भो नीसरह, मा विणिस्सिहिह' । तं पि देवज्जयं भणइ - 'तुब्भे वि निग्गच्छह, मा मारिज्जिहिह' ।
तसिणीओ । सो सलपाणी चितेड - 'देवकलिएण गामेण य भण्णंतो वि न जाइ, पेच्छ जं से करेमि' । ताहे संझाए चेव भीमं अट्टहासं मुअंतो बीहावेइ । जाहे सो अट्टहासादिणा भगवंतं खोभेउं पवत्तो ताहे सो सव्वो लोगो तं सदं सोऊण भीओ - 'अज्ज सो देवज्जओ मारिज्जइ' । तत्थ उप्पलो नाम पच्छाकडओ पासावच्चिज्जओ परिव्वायगो अटुंगमहा]निमित्तजाणगो जणपासाओ [तं] सोऊण – 'मा तित्थंकरो होज्ज'त्ति अद्धिइं करेइ, बीहेइ य रत्तिं गंतुं ।
तओ सो वाणमंतरो जाहे सद्देण न बीहेति ताहे हत्थिरूवेणुवसग्गं करेति, पिसायरूवेण नागरूवेण य । एएहिं वि जाहे न तरह खोभेउं ताहे सत्तविहं वेयणं उदीरेइ - सीसवेयणं, कन्न-अच्छि-नास-दंतनह-पट्ठिवेयणं । एक्केक्का वेयणा समत्था पागयस्स जीवियं संकामिउं, किं पुण सत्त वि समेयाओ ?
ताहे सो देवो जाव न तरइ चालेउं कह वि भगवंतं ताव परिस्संतो पाए वडइ, खामेइ – 'खमह भट्टारग'त्ति । ताहे सिद्धत्थो उद्धाइओ भणइ - 'हं भो सूलपाणी ! अपत्थिअपत्थिआ ! न याणसि सिद्धत्थरायपुत्तं भगवंतं तित्थयरं ? जइ एवं(यं) सक्को जाणइ तो तं निव्विसयं करेइ' । ताहे सो भीओ दुगुणं खामेइ । सिद्धत्थो से धर्म कहेइ । तओ सोउमुवसंतो महिमं करेइ सामिस्स । गामलोगो चिंतेइ - 'सो तं देवज्जयं मारित्ता इयाणि कीलइ' ।
___सामी य देसूणे चत्तारि जामे अईव परियाविओ पभायकाले मुहुत्तमेत्तं निद्दापमायं गओ । तत्थेमे दस महासुमिणे पासित्ता पडिबुद्धो, तं जहा - तालपिसाओ हओ-१, सेयकोइलो चित्तकोइलो वि(य) दो वि ते पज्जुवासिता दिट्ठा-२-३, दामदुगं च सुरभिकुसुममयं दिटुं-४, गोवग्गो य पज्जुवासेतो दिट्ठो-५, पउमसरो विबुद्धपंकओ-६, सागरो सयं नित्थिण्णो-७, सूरो य पइण्णरस्सिमंडलो उग्गमंतो-८, अंतेहिं मे माणुसुत्तरो वेढिओ-९, मंदरं चाऽऽरूढो मित्ति-१० ।
तओ लोगो पहाए आगओ, तहा उप्पलो इंदसम्मो य । ते य अच्चिणियं दिव्वगंध-चुण्ण-पुप्फवासं च पासंति भट्टारगं च अक्खयसव्वंगं । ताहे सो लोगो सव्वो सामिस्स उक्किट्ठसीहनायं करेंतो पाएसु पडिओ भणइ जहा – 'देवज्जएणं देवो उवसामिओ' । महिमं करेइ । उप्पलो वि सामि दर्से वंदिय भणइ * त्रुटितोऽत्र पाठः, आ.नि.हारि.वृत्त्यनुसारेणाऽनुसन्धत्तः ।
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२]
‘सामि ! तुब्भेहिं अंतिमराईए दस सुमिणा दिट्ठा तेसिमि[मं] फलं जओ तालपिसाओ हओ तमचिरेण मोहणिज्जं उम्मूलेहि [ सि] - १, जो य से[य]सउणो [तं] सुक्कज्झाणं झाए [हि ] सि-२, जो वि चित्तो [कोइलो] तं दुवालसंगं पण्णवेहिसि - ३, गोवग्गफलं च ते चउव्विहो समण - समणी - सावग - साविगासंघो भविस्सइ–४, पउमसरोवमो य चउव्विहदेवसंघाओ सेविस्सइ - ५, जं च सागरो तिन्नो तं च संसारं उत्तरिहिसि-६, जो य सूरो, तमचिरा केवलनाणं ते उप्पज्जिही - ७, जं च अंतेहि माणुसुत्तरो वेढिओ तं ते निम्मला जसकित्तिपयावा तिहुयणे वि भविस्संति - ८, जं च मंदरं आरूढो तं च सीहासणत्थो सदेवमणुयासुराए परिसाए धम्मं पण्णवेहिमि - ९, दामदुगं - १० पुण न याणामि' । सामी भणइ 'हे उप्पल ! जं तुमं न याणसि तमहं साहेमि दुविहं सागाराणगारिअं धम्मं पण्णवेहामि-१०'त्ति । तओ उप्पलो वंदित्ता गओ । तओ सामी अद्धमासेण खमइ । एस पढमो वासारत्तो
१ ॥ छा ।
1
तओ सरए निग्गंतूण मोरागं नाम सन्निवेसं गओ । तत्थ सामी बाहिं उज्जाणे ठिओ । वा (व) संति य मोराए सन्निवेसे अच्छंदा नाम पासंडत्था । तेसिं चेगो अच्छंदओ तंमि सण्णिवेसे मंत- तंतेहिं जीवेइ । [सिद्धत्थओ अ एक्कल्लओ दु]क्खं अच्छइ, बहुपसिद्धि पूअं च भगवओ संपेच्छंतो तत्थेव एगं वोलेंतं गोवालं सद्दित्ता भाइ जत्थ पहाविओ जत्थ जिमिओ, व जिमिओ, पंथे य जं दिट्ठ, दिट्ठो य एवंगुणविसि तए सुमिणगो त्ति वागरेइ । सो आउट्टो गंतुं गामे मित्त- परिचियाणं कहेइ । तओ सव्वहिं गामे पयडीहूयं जहा एस देवज्जओ उज्जाणेऽतीयाणागयवट्टमाणयं जाणइ । ताहे अण्णो वि लोगो आगओ । सव्वस्स वागरे । लोगो आउट्टो महिमं करेइ । लोगेण अविरहिओ पु (अ)च्छइ । ताहे सो लोगो भणइ जाणइ' । ताहे सो लोगो गंतुं अप्पाणं ठावेउकामो भणइ भगवओ पुरओ ठिओ तणं गहाय भण न छिज्जिहिइ, तो णं छिंदिस्सं [अह भणइ
'न सो किंचि
'कस्स एएण
--
'एत्थ अच्छंदओ णाम जाणओ' । सिद्धत्थो भइ भणइ 'तुमं न किंचि जाणसि, देवज्जओ जाणइ' । सो [लो] यमज्झे 'एह जामो । जइ मज्झ पुरओ जाणइ' । ताहे लोगेण परिवारिओ एइ । 'एयं तणं छिज्जिहिइ न वा ?' सो चिंतेइ – 'जइ भणइ - छिज्जिहिइ तो न छिंदिस्सं ] ' । तओ सिद्धत्थेण भणियं 'न छिज्जिहिइ' । [सो] छिंदिउमाढत्तो । सक्केण य उवओगो दिण्णो, वज्जं पक्खित्तं, अच्छंदगस्स अंगुलीओ दस वि भूमीए पडियाओ । ताहे लोगेण खिसिओ । सिद्धत्थो य से रुट्ठो । तओ सिद्धत्थो तस्स पओसमावण्णो तं लोगं भणइ 'एस चोरो' । लोगो भणइ चोरियं ?' सो भणइ 'अत्थेत्थ वीरघोसो नाम कम्मकरो' । सो पाएसु पडिओ 'अहं'ति । 'अत्थि तुज्झ अमुयकाले दसपलि (ल) यं वट्टयं नट्ठपुव्वं ?' 'आमं अस्थि' । 'तं एएण हरियं' । 'तं पुण कहिं ?' ‘एयस्स पुरोहडे महिसेंदुरुक्खस्स पुरत्थिमेणं अ[ट्ठ? ] हत्थमित्तं गंतूणं तत्थ खणिऊणं गेण्हह' । ताहे गया। दिट्टं | आगया कलकलं करेमाणा । अण्णं पि सुणेह - 'अत्थि एत्थ इंदसम्मो नाम गिहवई ?' ते भांति 'अत्थि' । ताहे सो सयमेव उ[व]ट्ठिओ, जहा 'ऽहं, आणवेह' । 'अत्थिं तुज्झ ऊरणओ-ऽमुयकाले नट्ठो ?' 'आमं' । 'सो एएण मारित्ता खद्धो । तस्स य अट्ठियाणि बदरीए दक्खिणपासे उक्कुरुडियाए णिहियाणि चिट्ठंति' । तओ ताणि वि तहेव दद्धुं कलयलं करेंता आगता, ताहे भणंति – ‘एवं चेव जायं' । 'तइयं पुण अवच्चं, अलाहि तेण कहिएणं' । तओ ते निब्बंधं करेंति । पच्छा
--
तओ सो भइ
-
-
-
-
-
-
-
-
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३]
amnnama
भणइ – 'वच्चह, भज्जा से कहिस्सइ' । सा पुण तस्सेव छिद्दाइं मग्गमाणी अच्छइ । ताहे सुयं जहा - 'विग्गोविऊण अंगुलीओ से छिण्णाओ' । सा य तेण तद्दिवसं पिट्टिया चिंतेइ - 'एंतु ताव गामेल्लया, ताहे साहिस्सामि' । ते आगया पुच्छंति । सा भणइ - 'मा से नामं गेण्हह । भगिणीए एस पई मं नेच्छइ' । ते उक्कढेि करेमाणा तं भणंति – 'एस पावो' । एवं तस्स उड्डाहो जाओ, जहा न कोइ भिक्खं पि देइ । ताहे सो अप्पसा[गा]रियं आगओ भणइ भगवंतं – 'तुब्भे अन्नत्थ वि पुज्जिज्जह, अहं कहिं जामि ?' ताहे 'अचियत्तोग्गहो'त्ति काउं सामी निग्गओ !
वच्चमाणस्स अंतरा दो वाचालाओ - दाहिणा उत्तरा य । तेसिं दोण्ह वि अंतरा दो नईओ - सुवण्णवालुगा रुप्पवालुगा य । ताहे सामी दक्खिणवाचालाओ सण्णिवेसाओ उत्तरावाचालं वच्चइ । तत्थ सुवण्णवालुयाए नईए पुलिणे कंटियाए तं वत्थं लग्गं । सामी गओ । [पु]णो अवलोइयं । किंनिमित्तं? 'धम्मोवगरणं ति ममत्तीए । तहा एयं चेव किं थंडिले पडियं अथंडिले वा ? तहा सहसाकारेणं । तहाऽवरं सिस्साण वत्थ-पत्तं सुलभं भविस्सइ न वा ?' तं च तेण धिज्जाइएण गहियं तुन्न(न्नाग)स्स उवणीयं सयसहस्समोल्लं संजायं । एक्केक्कस्स पण्णासं पण्णासं सहस्साणि जायाणि ।
ताहे सामी उत्तरवाचालं वच्चइ । तत्थ अंतरा कण[ग]क्खलं णाम आसमपयं । तत्थ दो पंथा - उज्जुगो वंको य । जो सो उज्जुओ सो कणगक्खलमज्झेणं वच्चइ । वंकं परिहरितो सामी उज्जुगेणं पहाविओ । तत्थ गोवालेहिं वारिओ - 'एत्थ दिट्ठिविसो सप्पो चिट्ठइ, ता मा एएण पंथेणं वच्चह' । सामी वि जाणइ जहेस भविओ संबुझिही' तओ गंतुं जक्खघरं मंडवियाए काउस्सग्गेण ठिओ । सो य सप्पो पुव्वभवे आसि चंडकोसिओ त्ति ॥छ।
चंडकोसियकहा भण्णइ -
एगो खमगो पारणगे चेल्लएण सह वासियभत्तट्ठा गओ । तेण य मंडुक्किया मारिया । तओ जाणाविओ चेल्लएण । ताहे सो भणइ - 'किं इमाओ वि [मए] मारियाओ ?' [लोयमारियाओ] दरिसेइ। ताहे खुड्डएण नायं – "वियाले आलोएहिइ' । सो आवस्सएऽणालोएत्ता उवविट्ठो । खुड्डुओ चितेइ - 'नूनं सा विसारिया' । ताहे सारियं । रुट्ठो । 'आहणामि'त्ति उद्धाइओ खुड्डगस्स । तत्थ थंभे आवडिओ मओ । विराहियसामण्णो जोइसिएसु उववन्नो । तओ चुओ कणगखले पंचण्हं तावससयाणं कुलवइस्स तावसीए उदरे आयाओ । ताहे दारगो जाओ । तत्थ से कोसिय त्ति नामं कयं । सो अईव तेयसभावो चंडकोहो । तत्थ अन्ने वि अस्थि कोसिया । तस्स चंडकोसिओ त्ति नामं कयं । सो कुलवई मओ । पच्छा सो कुलवई जाओ । सो तत्थ वणसंडे मुच्छिओ तेसिं तावसाणं ताणि फलाणि न देइ । ते अलभंता गया दिसोदिसि । जो वि तत्थ गोवालाई ए[इ] तं पि हंतुं धाडेइ । तस्स य अदूरे सेयविया नाम नयरी। तीए रायपुत्तेहिं आगंतूण विरहे तस्स उडयाई विणासिओ । तओ गंतूण तस्स गोवालएहिं कहियं । सो य कंटियाण गओ आसि । ताओ छड्डित्ता परसुहत्थो धाविओ रोसेण धमधमंतो कुमारेहिं दिट्ठो । तं च आगच्छंतं दट्ठण पलाया । सो वि कुहाडयहत्थो पहावंतो खड्डे आवडिऊण पडिओ । सो कुहाडो अड्डो ठिओ । तओ से सिरं दो भाए कयं । तत्थ मओ तंमि चेव वणसंडे दिट्ठी(ट्ठि)विसो सप्पो जाओ ।
. तेण रोसेण लोभेण य तं रक्खइ वणसंडं । तो तावसा सव्वे दड्डा । जे अदड्डागा ते नट्ठा । सो तिसंझं वणसंडं परिचिऊण जं सउणमवि पासइ [तं डहइ] । ताहे सामी तेण दिट्ठो । तओ आसुरत्तो।
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४]
'ममं न याणसि ?' सूरं निज्झाएत्ता पच्छा सामि पलोएइ । सो न डज्झइ अड्डोह(जह) अण्णे । एवं दोतिण्णि वारा । ताहे गंतूण डसइ । डसित्ता अवक्कमइ – ‘मा मे उवरि पडिहि'त्ति । तह वि न मरइ । एवं तिन्नि वारे । ताहे पलोयंतो अच्छइ अमरिसेण । तस्स भगवओ रूवं पेच्छंतस्स ताणि विसभरियाणि अच्छीणि विज्झायाणि सामिणो कंति-सोम्मयाए । ताहे सामिणा भणियं – 'उवसम भो चंडकोसिया !'। ताहे तस्स भगवओ वयणाणुसारेण विमरिसेंतस्स जाईसरणं समुप्पण्णं । ताहे तिक्खुत्तो आयाहिण-पयाहिणं करित्ता भत्तं पच्चक्खाइ मणसा । तित्थकरो जाणइ । ताहे सो बिले तुंडं छोढुं ठिओ 'मा हं रुट्ठो संतो लोगं मारेह' । सामी तस्स अणुकंपाए अच्छइ । सामि दट्ठण गोवाल-वच्छवाला अल्लिएंति । रुक्खेहि आवरित्ता अप्पाणं तस्स सप्पस्स पाहाणे खिवंति । कठेहिं चालिओ, तह वि न फंदइ । तेहिं लोगस्स सिटुं । तो लोगो आगंतूण सामि वंदित्ता तं पि सप्पं महेइ । घयविक्किणियाओ तं सप्पं मक्खिति फरिसेंति। सो पिपीलियाहिं गहिओ तं वेयणं अहियासेइ । तओ अद्धमासस्स मओ सहस्सारे उववण्णो त्ति ॥छ। चंडकोसिओ त्ति गयं ॥छ।
तओ सामी सुरहिपुरं गओ । तत्थ गंगा उत्तरियव्वा । तत्थ सिद्धदत्तो नाम नाविओ । खेमिलो नाम सउणजाणगो । तत्थ नावाए लोगो विलग्गइ । उलूगेण महासउणेण वासियं । तओ खेमिलेण भणियं - 'जारिसं सउणेण भणियं तारिसं अम्हेहिं मारणंतियं पावियव्वं । किंतु इमस्स महारिसिस्स पभावेणं मुच्चिहामो' । सा य नावा पवाहिया सुदाढेण नागकुमारराइणा दिट्ठा । भगवं नावाए ठिओ । तस्स कोवो जाओ । सो य किर जो सो सीहो वासुदेवत्तणेण मारिओ सो संसारं भमिऊण सुदाढो नाम जाओ । सो संवट्टगं वायं विउव्वित्ता नावं उब्बोलेउमिच्छइ । तत्थ य चलियासणा पत्ता कंबल-संबल त्ति ॥छ।।
कंबल-संबलकहा भन्नइ -
महुराए नयरीए जिणदासो वाणियओ । सो य सड्ढो । **सामिदासी साविया । ते य दो वि धम्मपरा परिमिय[प] रिग्गहा । तेहिं चउप्पयस्स पच्चक्खायं ति दिवसे [दिवसे] गोरसं किणंति । तत्थेगा आभीरी गोरसं गहाय आगया । एसा ताए सावियाए भण्णइ – 'मा तुमं अण्णत्थ भमाहि । जेत्तियमाणेहिसि तेत्तियं गेण्हिस्सामि'त्ति । एवं तासिं संगयं जायं । इमा वि गंधपुडियावि(इं) देइ । सा वि तीए तक्कं दुद्धं दहिं च देइ । एवं तासिं दढं सोहियं जायं ।
अन्नया तेसिं गोवाणं विवाहो जाओ । तत्थ तेहिं निमंतिया भणंति - 'अम्हे अक्खणिया न पहुच्चामो । परं जं तत्थ विवाहे किंचि उवगरइ तं सव्वं पि गिण्हेह' । तओ रसोइजोग्गं जीरयाइ वहु[व]रजोग्गं च वत्थाभरणाइ तेसिं दिन्नं । तेणोवगरणेण अईव सोहिओ विवाहो सलाहिओ लोगेण । तओ गोवालेहिं तुट्टि(तुट्टेहिं) दो तिवरिसा तेसिं कण्होडया लट्ठसरीरा उवट्ठविया कंबल-संबल त्ति नामेण । तओ अणिच्छंतेसु बला बंधित्ता गया । .
ताहे तेण सावएण चिंतियं – 'जइ मुंचिहिति ता असंजमो वड्डिस्सइ । ता घरे चेव अच्छंतु । फासुगचारी किणिऊणं दिज्जई' । एवं पोसिज्जंति । सो वि सावओ अट्ठमी-चउद्दसीसु उववासं करेइ पोत्थयं च वाएइ । ते वि तं सोऊण भद्दया जाया । सन्निणो त्ति जद्दिवसं सावगो न जेमेइ तद्दिवसं [ते
* सिद्धजत्तो इति आ.नि.हा.वृत्तौ । ** सोमदासी इति आ.नि.हा.वृत्तौ ।
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३५]
वि] न जेमेति । सावगस्स भावो जाओ जहा – 'इमे भविया उवसंता' । ता अब्भहिओ य नेहो जाओ। ते य रूवस्सिणो । तस्स य सावगस्स मित्तो तत्थेव अत्थि । तेण य भंडीरवणजक्खजत्ताए वच्चंतेण तारिसा नत्थि अन्नस्स बइल्ल त्ति ते चेव गड्डीए जोत्तेत्ता नीया अणापुच्छाए ।
तत्थऽण्णबइल्लेहिं साकं धावं कारिया, ताहे ते छिन्ना । तेण ते आणेउं बद्धा । न चरंति न य पाणियं पिबंति । जाहे सव्वहा नेच्छंति ताहे सो तेसिं भत्तपच्चक्खाणं नमोक्कारं च देइ । ते कालगया नागकुमारेसु उववन्ना ओहिं पउंजंति । जाव पेच्छंति तित्थगरस्स उवसग्गं कीरमाणं । ताहे तेहिं चिंतियं - 'अलाहि ता अण्णेणं, सामिं मोएमो' । आगया । एगेण नावा गहिआ एगो सुदाढेण समं जुज्झइ । सो य महिड्डिगो परं तस्स चवणकालो । इमे य अहुणोववन्नया । सो तेहिं पराइओ । ताहे ते नागकुमारा तित्थगरस्स महिमं करेंति संतरूवं च गायति । एवं लोगो वि । तओ सामी उत्तिण्णो । तत्थ देवेहि गंधोदयवासं पुप्फवासं च वुटुं । तओ गया सट्ठाणं ति ॥छ। कंबल-संबल त्ति गयं ॥छ।।
तओ सामी गंगातीरे इरियावहियं पडिक्कमित्ता पत्थिओ । तओ नईपुलिणे मसिणकद्दमे भगवओ पायपडिबिंबेसु पसत्थलक्खणाणि दीसंति । तत्थ पूसो नाम सामुद्दिओ । सो ताणि पासिऊण चिंतेइ - 'एस चक्कवट्टी गओ एगागी । वच्चामि णं वागरेमि । तो मम एत्तो भोगा भविस्संति । सेवामि णं कुमारत्तणे' । सामी थूणागस्स [सण्णिवेसस्स] बाहिं पडिमाए ठिओ । तत्थ सो सामि पेच्छिऊण चिंतेइ - 'अहो मे(मए) पलालं अहिज्जियं, एएहि लक्खणेहिं जुत्तो वि एस सुमिणो(समणो) जं जाओ'त्ति ।
___इओ य सक्को देवराया ओहिणा पलोएइ – 'कहिं अज्ज सामी ?' ताहे सामि पेच्छइ, तं च पूसं । तओ आगओ सामि वंदित्ता भणइ - 'भो पूस ! तुमं लक्खणसंखं पि न याणसि । एसो अपरिमियलक्खणो । ताहे वन्नेइ लक्खणं अभितरगं - 'रुहिरं गोखीराभ'मिच्चाइ । तहा 'लक्खणफलं पि पसत्थं एयस्सेव भगवओ त्ति सत्थं न होइ अलियं, जओ एस धम्मचक्कवट्टी देविंदनरिंदपूइओ भवियजणकुमुदाणंदकारओ भविस्सइ' ।
तओ सामी रायगिहं गओ । तत्थ नालंदाए बाहिरियाए तंतुवाग(य)सालाए एगदेसंमि अहापडिरूवं उग्गहं अणुन्नवेत्ता पढमं मासक्खमणं उवसंपज्जित्ता णं विहरइ । एत्थेव भगवओ मिलिओ गोसालो त्ति गोसालयकहा भण्णइ -
तेणं कालेणं तेणं समएणं मंखली नाम मंखो । तस्स भद्दा भारिया गुठ्विणी गोबहुलस्स माह]णस्स गोसालाए पुत्तं पसूया । *गोन्नं च से [नाम] कयं गोसालो त्ति संवडिओ य सो मंखसिप्पं अहिज्जिओ चित्तफलयं करावेइ(करेइ?) । तओ एगल्लओ विहरंतो रायगिहे तंतुवागसालाए भगवं महावीरो अच्छइ तत्थेव वासावासं उवगओ । तत्थ भगवं मासखमणपार[णए] इ(अ)भितरियाए विजयस्स घरे विउलाए भोयणविहीए पडिलाहिओ । पंच दिव्वाणि पाउब्भूयाणि । गोसालो सुणेत्ता आगओ । पंच दिव्वाणि पासिऊण भणिओ(भणइ) - भगवं ! तुब्भं अहं सीसो' । सामी तुसिणीओ निग्गओ बिइअं मासक्खमण(णं) ठिओ । तत्थ पारणयं नंदस्स घरे खज्जगविहीए । तइए सुनंदस्स घरे सव्वकामगुणिएणं । तओ चउत्थं मासक्खमणं उवसंपज्जित्ताणं विहरइ ।
तओ गोसालो कत्तियदिवसपुण्णिमाए पुच्छइ - 'किमहं अज्ज भत्तं लभिस्सामि ?' सिद्धत्थेण * गौणं - गुणनिष्पन्नम् ।
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३६]
भणियं – 'कोद्दवकूरं अंबिलेण कूडरूवगं च दक्खिणाए' । तओ सो सव्वायरेण निग्गओ जहा हिंडियसुणहो । न य कहिंचि किंचि लद्धं । ताहे अवरहे एक्केणं कम्मारएण अंबिलकूरो दिन्नो रूवगो य । ताहे जिमिय रूवगो परिक्खाविय कूडगो जाओ । तओ जेण जहा भवियव्वं न तं हवइ अन्नह'त्ति जंपतो सविलक्खमागओ । एस बीओ वासारत्तो ॥छ।२॥
तओ भगवं चउत्थमासखमणपारणए नालंदाओ निग्गओ कोल्लागं सन्निवेसं गओ । तत्थ बहुलो माहणो भोज्जं करेइ घय-महुसंजुत्तेणं परमन्नेणं । ताहे तेण सामी पडिलाभिओ । तत्थ पंच दिव्वाणि । गोसालो वि तंतुवागसालाए सामि अपेच्छमाणो रायगिहं अभितरे बाहिरियं गवेसइ जाव न पेच्छइ । ताहे नियगोवगरणमन्नेसिं पाणिज्जाणं समप्पित्ता नग्गवेसो होउं गओ कोल्लागं । तत्थ भगवओ मिलिओ ।
तओ भगवं गोसालएण समं सुवन्नखलं वच्चइ । तत्थंतरा गोवा गावीहिंतो खीरं गहाय महल्लीए थालीए नवेहिं तंदुलेहिं खीरं रंधिता चिटुंति । तओ गोसालो भणइ - 'एह भगवं ! एत्थ भुंजामो' । सिद्धत्थो भणइ – 'एसा निम्माणं चेव न जाइस्सइ, भज्जिहिइ उत्तारिज्जंती' । ताहे सो असद्दहंतो ते गोवे भणइ - 'एस देवज्जगो तीयाणागयजाणगो भणइ - एसा थाली भज्जिही । तो पयत्तेण संरक्खह' । ताहे पयत्तं करेंति - वंसविदलेहिं सा बद्धा थाली वि, तहा वि अइबहुगा तंदुला छूढ त्ति सा फुट्टा । पच्छा गोवालेहिं जं निजं किंचि भत्तमाणीयमासी तं चेव जेमियं, न किंचि गोसालेण लद्धं । तओ सो विसेसेण - जेण जहा भवियव्वं ति घोसइ ।
तओ सामी बंभणगामं गओ । तत्थ नंदो उवनंदो य दो भायरो । गामस्स दो पाडगा । एक्को नंदस्स [बिइओ उवणंदस्स] । तओ सामी नंदस्स पाडए पविट्ठो नंदघरं । [तत्थ दोसीणेण पडिलाभिओ नंदेण । गोसालो उवनंदस्स । तेण उवनंदेण संदिटुं - 'देहि भिक्खं' । तत्थ न ताव वेला । ताहे सीअलकूरो णीणिओ । सो तं णेच्छइ । पच्छा सा तेण वि भण्णइ – 'दासी ! एयस्स उवरि छुभसु'त्ति । तीए छूढो । अपत्तिएण भणइ]- 'जइ मम धम्मायरियस्स अत्थि तवो तओ वा, एयस्स घरं डज्झउ' । तत्थ अहासन्निहिएहिं वाणमंतरेहिं 'मा भगवओ नामग्गहणेण सावणा अलिया भव[उ]'त्ति तं द8 घरं ।
तओ सामी चंपं गओ । तत्थ [वासा]वासं ठाइ । तत्थ दोमासिएणं खमणेणं खमइ विचित्तं तवोकम्मं, परिमियदेसकाउस्सग्ग-जाणुक्कडुगोववेसणाइयं करेइ । एस तइओ वासारत्तो ॥छ।।३।।
तओ चरिमं दोमासियं पारणयं बाहिं पारित्ता कालाय(यं) नाम सन्निवेसं गओ गोसालेण समं । तत्थ भगवं सुण्णघरे पडिमं ठिओ । गोसालो वि तस्स दारदेसे ठिओ । तत्थ सीहो नाम गामकुंढपुत्तो विज्जुमईए गोट्ठिदासीए सह तं चेव सुन्नघरं पविट्ठो । तत्थ तेण भणियं - 'जो एत्थ समणो वा माहणो वा पइथो-(पहिओ) वा कोइ चिट्ठइ सो जंपउ जेण अण्णत्थ वच्चामो' । सामी तुण्हिक्को अच्छइ तहा गोसालो य मूओ । सो तीए सह भोगे भुंजित्ता नीसरिओ । सा य नीसरंती दासी गोसालेण छित्ता । तओ सा भणइ – ‘एत्थ अच्छइ कोइ' । तओ तेणाऽऽगंतूण पिट्टिओ गोसालो – “एसो धुत्तो अणायारं करितो(ताणि) पेच्छंतो ठिओ' । ताहे सामि भणइ – 'अहं एक्कल्लओ पिट्टिज्जामि, तुब्भे न वाहर(वारेह)' । सिद्धत्थो भणइ - 'जइ सीलं रक्खसि ता जहा अम्हे तहा तुम्ह(मं) पि न पिट्टिज्जसि । कीस वा दुवारदेसे चिट्ठसि ?' ।
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३७]
तओ सामी निग्गंतूण पत्तकालयं गओ । तत्थ वि तहेव अ(सु)ण्णे घरे ठिओ । गोसालो तेण भएण अंतो ठिओ । तत्थ खंदो नाम गामकुंढपुत्तो अप्परेज्जाए(अप्पणिच्चियाए?) दासीए समं महेलाए लज्जंतो तमेव सुन्नघरमागओ । तेणाऽवि तहेव पुच्छिए तहेव तुहिक्का अच्छंति । ततो तेसिं निग्गच्छंताणं गोसालेण हसियं । ताहे पुणो वि पिट्टिओ । ताहे सामि खिंसइ – 'अम्हे भ(ह)म्मामो तुब्भे न वारेह? ता किं अम्हे तुब्भे ओलग्गामो ?' ताहे सिद्धत्थो भणइ – 'तुमं अत्तदोसेण हम्मसि । कीस तुंडं न रक्खेसि?'
तओ भगवं कुमारसन्निवेसं गओ । तत्थ चंपगरमणिज्जे उज्जाणे भगवं पडिमं ठिओ । इओ य पासावच्चिज्जो मुणिचंदो नाम सूरी बहुस्सुओ बहुसीसपरिवारो तंमि सण्णिवेसे कूवणयस्स कुंभारस्स सालाए ठिओ, जो य जिणकप्पपडिमं करेइ । सीसं गच्छे ठवेत्ता नियसत्तपरिक्खणत्थं बाहिं काउस्सग्गं देइ । तओ गोसालो सामि भणइ - ‘एस भिक्खाकालो, हिंडामो' । सिद्धत्थो भणइ - 'अज्ज अम्हे उववासिया' । पच्छा सो हिंडंतो पासावच्चिज्जे पासइ । भणइ य - 'के तुब्भे ?' ते भणंति - 'अम्हे समणा निग्गंथा ?' सो अप्पणो आयरिए(य) वण्णइ – 'एरिसो महप्पा । तुब्भेत्थ के ?' ताहे तेहिं भणियं - 'जारिसो तुमं तारिसो धम्मायरियो वि ते सयंगिहीयलिंगो' । ताहे सो रुट्ठो - 'मम धम्मायरियं निंदह?' त्ति 'जइ मम धम्मायरियस्स तवो तो तुम्हं पडिस्सओ डज्झउ' । ते भणंति - 'न तुम्हाणं भणिए डज्झामो' । ताहे सो गओ साहइ सामिस्स - 'अज्ज मए सगंथा सर(म)णा दिट्ठा, निदंता य तुब्भे मए एवं सविया' । तओ गोसालो सिद्धत्थेण भणिओ - 'ते पासावच्चिज्जा साह[वो], न ते डझंति' ।
ताहे रत्ती जाया । ते य मुणिचंदायरिया बाहिं उवस्सयस्स पडिमं ठिया । सो य कूयणओ तद्दिवसं सेणिभत्ते पाऊण वियाले एइ अइमत्तेल्लओ जाव पासइ ते मुणिचंदायरिए । ताहे सो चिंतेइ - 'एस चोरो' । तेण ते गलए गहिऊण निरुस्सासा कया न य झाणाओ कंपिया । ओहिणाणं उप्पण्णं आउयं च निट्ठियं । देवलोगं गया । अहासन्निहिएहिं वाणमंतरेहिं महिमा कया । ताहे गोसालो बाहिं ठिओ पेच्छइ देवे उ(ओ)वयंते निवयंते य । तओ जाणइ '[ए]स डज्झइ सो तेसिं उवस्सओ' । साहइ सामिस्स - 'भगवं ! सो तेसिं पडिणीयाणं उवस्सओ डज्झइ' । [सिद्धत्थो भणइ – 'न तेसिं उवस्सओ डज्झइ] किंतु आयरियाणं ओहिणाणं उप्पण्णं, तओ देवलोगं गया । तेसिं देवा महिमं करेंति' ।
ताहे सो गओ [तं] पएसं । जाव देवा महिमं. काऊण पडिगया, ताहे तस्स गंधोदगवासं पुष्फवासं च दट्टण अब्भहियजायहरिसो गोसालो ते साहुणो गंतुमुट्ठवेइ – 'अरे ! तुब्भे महासर(मुरु?)क्खा एरिसगा चेव बोडिया हिंडह, जं बाहिं आयरियं कालगयं पि न याणह ? सुवह रत्तिं सव्वं ?' । ताहे ते जाणंति - 'सच्चिल्लओ पिसाओ, रत्तिं पि हिंडइ' । ताहे तस्स सद्देण उट्ठिया गया आयरियसकासं, जाव पे[च्छं]ति कालगयं । ताहे ते अद्धिइं करेंति - 'अम्हेहिं न नाया आयरिया कालं करेंता' । ते य निब्भच्छेत्ता समागओ गोसालो ।
___ तओ भगवं चोरागं सन्निवेसं गओ । तत्थ य उड्डंबालगा नाम चोरा । तेहिं हेरिओ त्ति काऊणं निरुद्धो सामी गोसालो य । बद्धो कूवे ऊसारेता पुणो पुणो नीसारिज्जइ । एत्थंतरंमि तत्थेव निवसमाणीओ सोम(मा)-जयंतीनामगा(ओ) उप्पलस्स दुवे भ(गि)णीओ पासावच्चिज्जाओ जाहे न तरंति संजमं काउं ताहे परिव्वाइयत्तणं करेंति, ताहिं सुयं – 'एरिसा के वि दो जणा उड्डेबालएहिं कूवे पवेस-नीसारिज्जंति' ।
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३८]
ताओ पुण जाणंति जहा - चरिमतित्थगरो पव्वइओ । ताहे गयाओ जाव पेच्छंति ताहे मोइओ । ते य उद्धंसिया - 'अहो किं विणस्सिउकामा तुम्हे ?' तओ ते[हिं] भएण खमाविया महिया य ।
तओ भगवं पिट्ठीचंपावासं गओ । तत्थ चउत्थं वासारत्तं करेइ ॥छ।४॥ तत्थ य चाउम्मासियं खमणं करेंतो विचित्तं पडिमाईयं तवं करेइ । ततो बाहिं पारेत्ता कयमंगलं गओ ।
तत्थ य दरिद्दथेरा नाम पासंडत्था समहिला सारंभा सपरिग्गहा । तेसिं च वाडगस्स मज्झे देवउलं । तत्थ सामी पडिमं ठिओ । तद्दिवसं च फुसिअं सीअं पडइ । तेसिं च तद्दिवसे तत्थ जागरो, तओ समहिला गायंति । तत्थ गोसालो भणइ – ‘एसो वि नाम पासंडो भण्णइ सारंभो समहिलो य । सव्वे वि य मिलिया गायंति नच्चंति य' । सोय(उ)मेयं च सो नीसारिओ तेहिं । तओ सो बहिं(तहिं?) माहमासे सीएण सतसारेण अच्छड़ संकचिओ । तेहिं अणकंपे(पंते)हिं पणो वि पइसारिओ । तो पणो वि भणइ । पुणो वि नीसारिओ । एवं तिण्णि वारा नीसारिओ प[इसारिओ] य । तओ भणइ – 'अम्हे फुडं भणामो तहा वि नीसारिज्जामो' । तत्थऽण्णेहि भण्णइ – 'एस देवज्जस्स कोइ पीडि(ढि)यावाहओ छत्तधारओ वा आसि, तो तुण्हिक्का अच्छह, सव्वाउज्जाणि खडखडावेह, जहा से सद्दो न सुव्वइ' ।
तओ सामी सावस्थि गओ । तस्स(त्थ) सामी बाहिं पडिमं ठिओ । तत्थ गोसालो पच्छड - 'तुब्भे भिक्खिस्सह?' सिद्धत्थो भणइ - 'अज्ज अम्हमुववासो' । सो भणइ - 'अज्ज अहं किं लभी(भि)हामि आहारं ?' सिद्धत्थो भणइ – 'तए अज्ज माणुसमंसं खाइयव्वं' । सो भणइ – 'तं अज्ज जेमिस्सं जत्थ मंससंभवो नत्थि, किमंग पुण माणुसमंसं ?' सो पहिडिओ ।
तत्थ य सावत्थीनयरीए पिउदत्तो नाम गाहावई । तस्स सिरिभद्दा नाम भारिया । सा य मरंतवियाइणी सिवदत्तं नाम नेमित्तियं पुच्छइ – 'कह वि मम पुत्तभंडं जीवेज्जा ?' सो भणइ – 'जो सुतवस्सी तस्स [तं गब्भं] सुहुमखंडीकयं महु-घयसंजोइयदुद्धेण खीरिं रंधित्ता देहि । सघरस्स य अण्णओहुत्तं दारं करेज्जासि, मा सो जाणित्ता डहिस्सइ । एवं ते थिरा पुत्ता भविस्संति' । ताए तहा कयं । गोसालो य हिंडंतो तीए घरं पविट्ठो । तस्स सा खीरी घय-महु संजुत्ता दिण्णा । तेण चिंतियं - ‘एत्थ मंसं कओ भविस्सइ ?' त्ति । ताहे तुटेणि] भुत्ता(तं) । गंतुं भणइ - 'चिरं चिरं नेमित्तियत्तं करेंतस्स नवरमज्ज भुल्लोऽसि' । तओ सिद्धत्थो भणइ – 'न विसंवयइ । [जइ] न पत्तियसि ता वमाहि' । तओ तेण तहेव कए दिट्ठा नहाइया अवयवा । ताहे रुट्ठो तं घरं मग्गइ । तेहिं वि [अण्णओहुत्तदारं] तं घरं कयं । तेण सो न याणइ । तओ गवसंतो वि जाहे न लब्भइ ताहे भणइ - 'जइ मम धम्मयरियस्स तवतेओ अत्थि तो डज्झउ बाहिरिया' । ताहे दड्डा सव्वा बाहिरिया ।
___ताहे सामी हलिहुगो नाम गामो, तं [ग]ओ । तत्थ महप्पमाणो हले(लि)हरुक्खो । तत्थ सावत्थीए निग्गच्छंतस्स पविसंतस्स य सत्थस्साऽऽवासट्ठाणं ति तद्दिणे आवासिओ सत्थो । सामी वि तत्थेव काउस्सग्गेणं ठिओ । तेहि य सत्थिएहिं रत्तिं सीयकालो त्ति अग्गी जालिओ । तओ वट्टे पहाए उठ्ठित्ता गया । सो य अग्गी तेहिं न विज्झाविओ । त[ओ] डहंतो सामिपासं गओ सो सामि पडिज्झामेइ । गोसालो भणइ – 'भगवं ! नासह, एस अग्गी एइ' । सामिस्स पाया दड्डा, गोसालो नट्ठो ।
तओ सामी नंगला नाम गामो, तत्थ गओ । वासुदेवघरे पडिमं ठिओ । गोसालो वि तत्थ ठिओ
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३९]
जाणि डिंभरूवाणि तत्थ खेल्लंति ताणि केलिपियत्तणओ अच्छिपंपणीओ उच्छलित्ता बीहावेइ । ताहे तेसिं धावंत-पडताणं जाणूणि रिगडिक्कं(ज्जं?)ति । अप्पेगइयाणं नासिगाओ भज्जंति । पच्छा तेसिं अम्मापियरो आगंतूण तं पिटुंति । सो* भणइ – 'देवज्जगस्स भएण एए नासंति' । तओ अण्णे वारेंति - 'अलाहि, देवज्जगस्स खमियव्वं' । पच्छा सो भणइ – 'अहं हम्मामि, तुब्भे न वारेह' । सिद्धत्थो भणइ – 'न ठासि तुमं दुस्सीलो, अवस्सं पिट्टिज्जसि' ।
तओ सामी आवत्तो नाम गामो, तत्थ गंतुं बलदेवहरे पडिमं ठिओ । गोसालो वि तहेव मुहमक्कडियाहिं भेसवेइ पिट्टेइ य । तओ ताणि चेडरूवाणि रोविंताणि अम्मा-पिऊणं साहेति । तेहिं गंतूणं थेच्चिओ गोसालो, तह वि न थक्कइ । तओ ते तं मोत्तूण भणंत्ति - 'किं एएण पिसाएणं हएणं ? एयं से सामि हणामो जो एयं न वारेइ । तओ सा बलदेवपडिमा नंगलं बाहुणा उप्पाडिऊण उट्ठिया । तओ पायवडियाए सामि खामिति ।
तओ सामी चोरागं नाम सन्निवेसं गओ । तत्थ गोट्ठियभत्तं रज्झइ, वच्चइ तेणंतेण भगवं । तओ पिट्ठिट्ठिओ गोसालो भणइ – 'अज्ज एत्थ भुंजामो' । सिद्धत्थो भणइ – 'अज्ज अम्हमुववासो' । तओ सो तत्थ निगुडित्ता पलोएइ – 'किं भिक्खाकालो न वा ?' तत्थ य चोरभयं । ताहे ते जाणंति – 'एस पुणो पुणो पलोएइ, मन्ने एस चोरो हुज्जा' । ताहे सो नि[सटुं घेत्तूण ह]म्मइ । सामी पच्छन्ने अच्छइ । ताहे गोसालो भणइ - 'मम धम्मायरियस्स जइ तवो, तो एस मंडवो डज्झउ' । डड्डो ।
तओ सामी कोकाल्लुगा(कलंबुगा)नामसन्निवेसं गओ । तत्थ य पव्वयनिवासिणो दो भायरो - मेहो कालहत्थी य । सो कालहत्थी चोरेहिं समं धाडीए धाविओ । तओ सो पेच्छइ सामि गोसालं च । भणइ य - 'के तुब्भे ?' न य ते हम्मंता वि किंचि साहिति । ताहे बंधिऊण मेहस्स पेसिया । तेण य सामी कुंडग्गामे दिट्ठपुव्वो त्ति परियाणिऊणुट्ठिएण सायरं पूजित्ता खामिओ त्ति ।
तत्तो सामी चिंतइ, छव्वीसइमड्डजणवयरज्जेसु । पाएण सुहविहारो, वरनयर-अकेसु(?) ते य इमे ॥ रायगिह-मगह १, चंपा अंगा २, तहा तामलित्ति वंगा ३ य । कंचणपुरं कलिंगा ४, वाणारसी चेव कासी य ५ ॥ [प्रज्ञापनासूत्रे मनुष्यपदे-११३] साएय कोसला ६ गय-पुरं च कुरु ७ सोरियं कुसट्टा य ८ । [कंपिल्लं] पंचाला ९, अहिछत्तं जंगला चेव १० ॥ [११४] बारवई सोरट्ठा ११, मिहिल विदेहा १२, कुसंबी वच्छा य १३ । नंदिपुरं संडिब्भा(ल्ला) १४, भद्दिलपुरमेव मा(म)लया य १५ । [११५] वइराड वच्छ १६ वरणा अच्छा १७ तह कत्तियावइ दसण्णा १८ । सुत्तियवई य चेदी १९ वीई(य) भयं सिंधु-सोवीरा २० ॥ [११६] महुरा य सूरसेणा २१ पावा भंगी य २२ मास पुरवट्टा २३ । सावत्थी य कुणाला २४, कोडीवरिसं च लाटा य २६ ॥ [११७]
* पच्छा भणंति - 'देवज्जगस्स एसो दासो, नूणं न ठाति ठाणे' इति आ.नि.हा.वृत्तौ ।
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४०]
सेयविया [वि]य नयरी, केयइ(केयय)अद्धं च आयरियं(आरियं भणियं) । जत्थुप्पत्ती जिणाणं, चक्कीणं राम-कण्हाणं ॥ [११८] कम्मं च बहुं मे ता, अणारियदेसेसु खिसणाईहिं । को(तो)डेमि लहुं गंतुं, ल्हासियसमक्खजणिएहिं । लाढाओ अणावि(रि)यगयं, सामि दट्ठण व(त)ज्जणो नज्जणो(दुजणो?) ।
न य हसइ हुस(स्स)क्कइ, सुणहे; दुसहं सहावेइ ॥ तत्थ वि चलिओ सामी । जया(गओ) पुण्णकलसं नाम अणारियगामं । तत्थ य दो चोरा लाढाविसयं पविसिउकामा सम्मुहमेंतं सामि दटुं *[अवसउणो एयस्स वहाए भवउ त्ति कट्ट असिं कड्डिऊण 'सीसं छिंदामि'त्ति पहाविआ । सक्केण ओहिणा आभोइत्ता दो वि वज्जेण हया । एवं विहरता भद्दियनयरिं पत्ता । पंचमो वासारत्तो ॥५॥ तत्थ चाउम्मासियखमणेणं अच्छति, विचित्तं च तवोकम्मं ठाणाईहिं ।।
तत्तो बाहिं पारेत्ता विहरंतो गओ, कयलिसमागमो नाम गामो । तत्थ अच्छारियभत्तं दिज्जइ ।] * गोसालो भणइ - 'वच्चामो'। तओ सिद्धत्थेण 'अम्हमुववासो' त्ति भणिए सो चेव [त]त्थ गओ भुंजाविओ दहिकरं कह वि न अग्घाइ । तेहिं भणियं – 'सव्वं पि कूरं करंबेह' । करंबेत्ता दिन्नं । न य सो खाइउं सक्कइ। तओ तेसि सेसं तस्सेवोपरि नक्खंताणं कुलुकलंतो नट्ठो ।
. तओ सामी जंबूसंडं नाम गामं गओ । तत्थ वि अच्छारियभत्तं दिज्जइ, नवरं तत्थ खीरेण कूरो। तहिं तहेव गोसालो भुंजित्ता नट्ठो ।
तओ भगवं तंबायं नाम गामं गओ । तत्थ नंदिसेणा नाम थेरा बहुस्सुया बहुपरिवारा पासावच्चिज्जा, ते वि जिणकप्पस्स परिकम्मं करेंति । सामी वि बाहिं पडिमं ठिओ । गोसालो पुण तत्थ वि तहेव पासावच्चिज्जखिसाइयं करेइ । सो य नंदिसेणो तद्दिवसं तहेव चउक्के पडिमं ठाइ । पच्छा तहिं
आरक्खियपुत्तेण चोरो त्ति काउं भल्लएण आहओ, ओहिनाणं जायं । सेसं जहा मुणिचंदस्स । तओ गोसालो तहेव काऊणाऽऽगओ ।
तओ सामी कूवियं नाम सन्निवेसं गओ । तत्थाऽऽरक्खिएहिं हेरिओ त्ति काउं सगोसालो घेप्पइ बज्झइ य । तओ जाओ तत्थ लोगसमुल्लावो - 'अहो देवज्जओ रूवेण जोव्वणेण य अप्पइमो चारिओ त्ति काउं गहिओ' । तत्थ य विजया [प]गब्भा य [पासंतेवासिणीओ] भट्टचारित्तपरिणामाओ परिव्वाइयाओ लोयस्स मुहाओ सोऊण तित्थगरो पव्वइओ, 'सो [ए]सो होज्जा' [त्ति] चिंतिऊण गयाओ । तओ त[त्थ] दट्ठण ताहि सामी मोइओ - 'दुरप्पा ! न याणह चरिमतित्थगरं सिद्धत्थरायपुत्तं ? अज्ज सक्को तुब्भं रूसिस्सइ' ताहे मुक्को खामिओ य - 'न अम्हेहिं नायं जहा एस परमेसरो तित्थगरो' ।
तओ सामिणो वच्चंतस्स दो पंथा । ताहे गोसालो भणइ – 'तुब्भेहिं समं न वच्चामि । तुब्भे ममं हम्ममाणं न वारेह । तहा तुब्भेहिं समं बहूवसग्गं । अण्णं च, अहं चेव पढमं हम्मामि । ता एक्कल्लओ विहरिस्सामि' । सिद्धत्थो भणइ – 'तुमं जाणसि' ।
ताहे सामी वेसालिमुहो चलिओ । सो वि भगवओ फिडिओ अन्नत्तो पडिओ । अंतरा य * अत्र पाठत्रुटितः । आ.नि.हा.वृत्त्यनुसारं पूरितः ॥
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४१]
छिन्नट्ठाणं । तत्थ चोरो रुक्खविलग्गो पलोएइ । तेण दिट्ठो भणइ – 'एक्को नग्गो समणो एइ' । ते य भणंति - 'सो न बीहेइ, नत्थि हरियव्वं ति । अज्ज से नत्थि छोट्टिक्कओ जं अम्हे परिभवई' । तओ पत्तो गोसालो । पंचहिं चोरसएहिं 'माउलो'त्ति भणंतेहिं पत्तेयं पत्तेयं भिरिडिओ साइएणं । तओ सो चिंतेइ - 'वरं सामिणा सहेज्जओ, कोइ मोएइ सामि, तस्स य निस्साए मम वि मोयणं भवइ' । ताहे सामि गवेसिउमारद्धो ।
सामी वि वेसालि गओ । तत्थ कम्मयरसालाएऽणुनवित्ता पडिमं ठिओ । इओ य तत्थेगो कम्मकरो छम्मासे जाव ओलग्गंतो लट्ठो लग्गो सोहणतिहिकरणे आउहाणि गहाय तं सालमागच्छंतो सामि [पा] सित्ता 'अमंगलं ममेसो, ता आहणामि'त्ति पहाविओ घणं उप्पाडिऊण । सक्केण य ओही पउत्तो जाव पेच्छइ ताव झत्ति तीए चेव वेलाए सक्को समागम्म तस्सेवुवरिं तं घणं पाडेइ, तह चेव मओ । सक्को वि वंदित्ता गओ ।
तओ सामी गामायं नाम सन्निवेसं गओ । तत्थुज्जाणे बिहेलए बिभेलओ णाम जक्खो । सो भगवओ पडिमाठियस्स महिमं करेइ । तओ सामी सालिसीसयं नाम गामं गओ । तत्थुज्जाणे पडिमं ठिओ । माहमासो य वट्टइ । तत्थ कडपूयणा नाम वाणमंतरी सामि दट्ठण तेयं असहमाणी तावस(सी)रूवं विउव्वित्ता परिहियवक्कला जडाभारधारिणी सव्वं सरीरं पाणिएण उल्लित्ता देहमि उवरिं सामिस्स ठाउं धुणइ वायं च विउव्वइ । जइ अन्नो होज्जा तो मरेज्जा । तं च तिव्वं वेयणमहियासेंतस्स सामिणो पाणयकप्पट्ठियदिट्ठखेत्तमाणो चउव्वीससहियनववरिसलक्खंतोऽतीयाणागयभाववियाणओ जो अवही होंतो सो सव्वलोयप्पमाणो असंखेज्जवरिसंतोऽतीयाणागयभावपरिच्छेयओ संजाओ त्ति ।
__उवसंताए य कडपूयणाए भगवं मेढियं(भदिय) नाम नगरं गओ । तत्थ छठें वासावासं उवगओ त्ति ॥६॥
एत्थ य वरिसाकाले पुणो वि छठे मासे गोसालो मिलिओ भगवओ । तत्थ चाउम्मासखमणं विचित्ते य अभिग्गहे कुणइ भगवं ठाणाईहिं । बाहिं पारित्ता पच्छा मगहविसए विहरइ निरुवसग्गं अट्ठ उउबद्धिए मासे।
तओ सामी आलंभियं नयरिं एइ । एत्थ सत्तमं वासा[रत्तमुवा]गओ चाउम्मासखमणेणं ॥छ।७॥
तओ बाहिं पारेत्ता कुंडागनामसन्निवेसं एइ । तत्थ वासुदेवस्स घरे सामी पडिमं ठिओ । कोणे गोसालो वि वासुदेवपडिमाए अहिट्ठाणं मुहे काउं ठिओ । तस्स य पूजारओ आगओ तं पेच्छइ तहा ठियं । ताहे सो चिंतेइ - 'मा कोइ भणिस्सइ असहमाणो धरिओ' । तओ गामे जाइउं कहेइ - 'एह, पेच्छह, भणिहिह - रागिओ' । ते आगया, दिट्ठो पिट्टिओ बद्धो य । तओ अण्णे तेसिं चेव मज्झे भणंति - 'पिसाओ एसो, किं बज्झइ ?' ताहे मुक्को ।
__ तओ गओ सामी जत्थ मद्दणा नाम गामो । तत्थ बलदेवस्स घरे अंतो कोणे पडिमं ठिओ । गोसालो मुहे तस्स नियलिंगं दाउं ठिओ । तत्थ वि तहेव हओ बद्धो य । तओ पुणो वि 'पिसाओ एसो' त्ति काऊण मुक्को ।
तओ सामी बहुसालगो नाम गामो, तत्थ गओ । तत्थ सायलं (सालवणं) नाम उज्जाणं । तत्थ
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४२]
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww
सालज्जा वाणमंतरी । सा भगवओ तेयमसहमाणा जहा कडपूयणा वाणमंतरी तहेव भगवओ पडिमागयस्स उवसग्गं करेइ । ताहे संता महिमं करेइ ।
तओ भगवं त(ग)ओ लोहग्गलं रायहाणि । तत्थ जियसत्तू राया । सो अण्णेणं राइणा समं विरुद्धो। तस्स चारपुरिसेहिं सामी सगोसालो गहिओ । पुच्छिज्जंतो वि न किंपि कहइ । तओ हेरिओ त्ति काऊण रन्नो अत्थाणवरगयस्स उवट्ठविओ । तत्थ य उप्पलो अट्ठियगामाओ पुव्वमेवाऽऽओ चिट्ठइ । सो य आणिज्जंतं दट्ठण भगवंतं तिक्खुत्तो वंदइ । पच्छा सो भणइ – 'न एस हेरिओ, किंतु सिद्धत्थरायपुत्तो धम्मचक्कवट्टी एस भगवं । लक्खणाणि [से] पेच्छह' । तओ दटुं सक्कारिऊण मुक्को ।
तओ सामी पुरिमतालं एइ । तत्थ वग्गुरो नाम सेट्ठी । तस्स भद्दा भारिया । सा य वंझा बहूणं देवीण य बहुविहोवाइयाणि दाऊण सुट्ठ परिस्संता । अण्णया सगडंमुहे उज्जाणियाए गया दो वि एगत्थ पासंति जुण्णदेउलं सडिय-पडियं । तत्थ मल्लिसामिणो पडिमा, तं नमसंति । 'जइ अम्ह दारओ दारिया वा जायइ ता एवं चे[वं] देउलं [नवं] करिस्सामो एयभत्ताणि य होहामि(मो)'त्ति भणित्ता णिग्गया । तत्थ य अहासंनिहियवाणमंतरीदेवयाए पाडिहेरं कयं । जाओ भद्दाए गब्भो । तओ गब्भदिणाओ चेव वग्गुरो तं देउलं कराविउमारद्धो । तहा तत्थ तिसंझं पूयं करेइ । पव्वइयगा य अल्लियंति । एवं सो सावगो जाओ।
___इ[ओ] य सामी विहरमाणो सगडमुहस्स उज्जाणयस्स [नगरस्स य] मग्गंतराए पडिमं ठिओ । वग्गुरो य हाओ उल्लपडओ सपरियणो महाविभूईए विविहकुसुमहत्थो आययणं अच्चओ जाओ । ईसाणो य देविंदो पुव्वागओ सामि वंदित्ता पज्जुवासेइ वग्गुरं च वच्चंतं पासइ । भणइ य - 'भो वग्गुरा ! तुमं पच्चक्खतित्थगरस्स महिमं न करेसि तप्पडिमं अच्चओ जासि, जमेसो वीरवद्धमाणो'त्ति । ताऽऽगओ 'मिच्छा मि दुक्कडं' काउं खामेइ, महिमं करेइ ।
____तओ सामी उण्हागं वच्चइ । एत्थंतरा वहू-वराणि संमुहमागच्छंति । ताणि पुण दोण्णि वि विरूवाणि उदंतुराणि य । तत्थ गोसालो भणइ – 'अहो ! इमो सुसंजोगो ! । अवि य -
तत्तिल्लो विहिराया, जाणइ दूरे वि जो जहिं वसइ ।
जं जस्स होइ सरिसं, तं तस्स बिइज्जयं देइ ॥' जाहे न ठाइ ताहे [ते]हिं पिट्टित्ता वंसीकुडंगे छूढो । तत्थ ठिओ उत्ताणओ अच्छइ । वाहरइ सामि । ताहे सिद्धात्थो भणइ – 'सयं खामवं कयं तए' । ताहे सामी गंतुं अदूरे पडिक्खइ । पच्छा ते भणंति - 'नूणं एस देवज्जस्स पीढियावाहओ वा छत्तधारओ वा आसि तेणेस ठिओ' । ताहे मुक्को । तओ पहिएहि भणियं – 'सुंदरं तुब्भेहिं कयं । जुत्तमेसो देवज्जगस्स पडिचारगो मुक्को' ।
___ तओ सामी गोभूमि वच्चइ । तत्थंतरं(रा) अडवी घणा । तीए सया गावीओ चरिति तेण गोभूमी । तत्थ गोसालो गोवालए भणइ – 'अरे रे मिलेच्छा ! एस पंथो कहिं वच्चइ ?' । [ताहे ते गोवा भणंति - 'कीस अक्कोससि ?' ताहे सो भणइ – 'असूयपुत्ता ! खउरपुत्ता ! सुट्ठ अक्कोसामि' । ताहे तेहिं मिलित्ता पिट्टित्ता बंधित्ता वंसीए छूढो । तत्थ अण्णेहिं पुणो मोइओ जिणुवसमेणं ।] तओ सामी सगोसालो रायगिहं गओ । तत्थऽट्ठमं वासारत्तं ॥छ। ८ ॥
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४३]
तत्थ चाउम्मासखमणं, सुद्धभूमीए विचित्ते अभिग्गहे काउं बाहिं पारित्ता सरयदिट्ठतं करेइ समईए जहा 'एगस्स कुटुंबियस्स बहुगो साली जाओ । ताहे सो पंथिए भइ "तुब्भं हियइच्छियं भत्तं देमि, मम सालि छु (लु) णह" । एवं सो उवाएण लुणावेइ । एवं चेव मम वि बहु कम्मं अच्छइ । एवं सहाइएहिं निज्जरावेयव्वं । ते य अणारियदेसेसु वज्जभूमिपभिईसु भवंति 'त्ति विहरिओ तत्थ सामी । ओ अणायरियजणा हीलंति निंदंति तहा सुणहे छुच्छुकारेत्ता भति 'समणं कुक्कुरा ! डसह ' एवमारं । तहा वसही वि न लब्भइ त्ति सीयवायाभिहओ भगवं तत्थ छम्मासे जाव विसेसेण अणिच्चजागरियं भावेमाणो विहरइ ॥ [ एस नवमो वासारत्तो ] ||छ ||९ ॥
-
भण्णइ
तओ निग्गओ पढमसरए सिद्धत्थपुरं गओ । सिद्धत्थपुराओ कुम्मगामं संपट्ठिओ । तत्थंतरा तिलत्थंबओ, तं दट्ठण गोसालो भइ 'भगवं ! एस तिलत्थंबओ किं निप्फज्जिही [न वा] ?' [ सामी भणइ निप्फज्जहि ।] एए सत्त तिलपुप्फजीवा उद्दात्ता एगाए तिलसिं [ गुलियाए वच्चायाहिंति' ।] गोसालेण असद्दहंतेण ओसरिऊण सलेट्टुगो उप्पाडिओ एगंते पडिओ । अहासण्णिहिएहिं च वाणमंतरेहिं 'मा भगवं मिच्छावाई भवउ' त्ति वरिसेण आसासिओ । तओ बहुलिगाए गावीए आगयाए खुरेण पइट्ठिओ । पुणो पुप्फाणि जायाणि ।
तओ भगवं कुम्मगामं संपत्तो, जस्स बाहिमायावेइ बालतवस्सी वेसियायणो त्ति वेसियायणकहा
—
-
--
-
चंपा नयरीए रायगिहस्स [य] अंतरा गोब्बरगामो । तत्थ गोसंखी नाम कोडुंबिओ । सो तेसिं अहिवई आभीराणं । तस्स बहु( बंधु ? ) मई नाम भज्जा अवियाउरी । इओ य तस्स अदूरसामंते गामो चोरेहिं ओ । तं हंतूणं बंदिग्गहं च काउं पहाविया चोरा । तत्थ य एगा अचिरपसूईया पइंमि मारिए इत्थी चेडेण समं गहिया, तं चेडं छड्डाविया । सो चेडओ तेण गोसंखिणा गोरूवाणं गएण दिट्ठो । कहिओ य अप्पणियाए महिलाए दिन्नो, तत्थ य पगासियं जहा 'मम महिला गूढगब्भा आसि' । तत्थ य छगलयं मारित्ता लोहियगंधं कारित्ता सूयानेवत्थठियाए सव्वं [जंकायव्वं ] तं कीरइ । सो वि ताव संवड्ड । सा वि से माया चंपाए विक्कीया, वेसियाए थेरीए गहिया 'एसा मम धूय'त्ति । ताहे जो गणियाणं उवयारो तं सिक्खाविया । सा तत्थ सुट्रु पसिद्धा गणिया जाया ।
सोय गोसंखियस्स पुत्तो तरुणो जाओ । घयसगडे [णं] चंपं गओ सवयंसो । तत्थ पेच्छइ नागरजणं जहिच्छमभिरमंतं । तस्स वि [इ]च्छा जाया- 'अहं पि ताव रमामि' । सो तत्थ गओ वेसाय [य]णे जत्थ सा चेव से माया अच्छइ । अभिरुइयमोल्लं देइ । वियाले [य] ण्हाय-विलित्तो वच्चइ । तत्थ य वच्वंतस्स अंतरा पाओ पाओ अमेज्झेण लित्तो । सो न याणइ केणाऽवि लित्तो ।
एत्थंतरंमि य कुलदेवया ' मा अकिच्चमायरउ, बोहेमित्ति दुवारकोड्डगाए [गा]विं सवच्छियं विउव्विऊण ठिया । ताहे सो तं पायं वच्छस्सुवरिं फुसइ । ताहे सो वच्छओ भइ 'अम्मो ! एस ममोवरि गूहविलित्तं पायं फुसइ' । ताहे सा गावी माणुसीए भासाए भणइ 'किं तुमं पुत्ता ! अद्धिइं करेसि ? एसो अज्ज मायाए समं संवासं गच्छइ । ता एस एरिसं अकिच्चं ववसंतो अण्णं किं न काहिइ ?' ताहे तं सोऊण तस्स चिंता समुप्पण्णा । 'गओ पुच्छीहामि' । पविट्ठो पुच्छ ' का तुज्झ
-
-
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४४]
उप्पत्ती ?' सा भणइ – 'किं तुज्झ उप्पत्तीए ?' महिलाभावं दावेइ । सो भणइ – 'अन्नं पि एत्तियं मोल्लं देमि, साहसु सब्भावं' । ताहे सवहसवियाए सव्वं सिटुं ।
ताहे सो निग्गओ सग्गामं गओ अम्मा-पियरो पुच्छइ । ते वि न कहेंति ताहे ताव अणसिओ ठिओ जाव कहियं । ताहे सो तं मायरं मुयावेत्ता वेसाययणाओ पच्छा विरागं गओ ‘एयावत्था विसय'त्ति पाणामाए पव्वज्जाए पव्वइओ, तेण जाओ वेसियायणो त्ति ।
विहरंतो य तं कालं कुम्मग्गामे आयावेइ । तस्स य छप्पयाओ जडाहितो आइच्चकिरणतावियाओ पडंति । सो य जीवदयाए पडियाओ वि ताओ सीसे छुहइ । तं गोसालो दट्ठण ओसरित्ता तत्थ गंतूण भणइ – 'किं तुमं मुणी [मुणि]ओ उया[हु] जूयासेज्जायरो ?' एवं च बहुसो भणंतस्स रुट्ठो वेसियायणो तेउलेसं निसिरइ । तं च दटुं भएण पुक्कारेंतो सामिसम्मुहो धाविओ गोसालओ । तओ सामिणा गोसालस्स अणुकंपणट्ठाए वेसियायणस्स य उसिणतेयपडिहणणट्ठाए सीयलियातेयलेसा नीसारिया । सा य जंबुद्दीवं अभितराओ वेढेइ । इयरा य तीए पेल्लिया पासेसु परिब्भमंती सीयलाए कमेण विज्झाविय त्ति ।
ताहे सामिस्स रिद्धि पासेत्ता समीवमागम्म भणइ – 'भगवं ! न मए जाणियं जहा तुम्हमेसो सीसो। ता सव्वं खमह मे दुच्चिण्णय' । खामित्ता य गओ वेसियायणो सट्ठाणं ति ॥छ। वेसियायणो त्ति गयं ॥
गए य वेसियायणे गोसालो सामिमापुच्छइ – 'किमेसो जूयासेज्जायरो भणइ ?' सामिणा कहियं । ताहे चोज्जिओ पुच्छइ सामि जहा – *['किह संखित्तविउलतेयलेस्सो हवइ ? भगवं भणइ - 'जे णं गोसाला ! छटुं छद्रेण अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं आयावेति, पारणए सणहाए कुम्मासपिंडियाए एगेण य वियडासणेण जावेइ जाव छम्मासा से णं संखित्तविउलतेयलेस्सो भवइ' ।
अण्णया सामी कुम्मगामाओ सिद्धत्थपुरं पत्थिओ पुणरवि तिलथंबगस्स अदूरसामंतेण वीतीवयइ । पुच्छइ सामि जहा -] 'भगवं ! न निप्फण्णो सो तिलत्थंबो' । सामी भणइ – ‘एस सो निप्फण्णो चिट्ठइ' । तओ तमसद्दहमाणो गंतूण तिलसिंगलियं हत्थे[ण] फोडेत्ता तिले गणमाणो तहेव सत्त तिले दट्टण भणइ – 'जेण जहा भवियव्वं तं भवइ, [न] अन्नहा' ।
तओ तस्स जमुद्दिटुं सामिणा आसि जहा, 'संखित्तविउलतेयलेसो एवं हवइ', तन्निमित्तं सो सामि मोत्तूण सावत्थीए कुंभगारसालाए ठिओ । तओ तत्थ ठिओ तहेव तवं काऊण सिद्धलेसो विण्णासणत्थं बाहिं गंतूण दासीए कूवतडत्थाए पासंतीए चेव कोवजणणत्थं जलभरियकुंभं कक्करयं पक्खिवित्ता काणेइ । तओ सा तं दट्ठण अक्कोसिउमाढत्ता । तओ रोसाविट्ठो गोसालो सहस त्ति तं तेउलेसाए डहइ । तओ तत्थ जायपच्चओ गोसालो चउव्वीसइवासपरियाओ आजीविगसंघपरिवारिओ विहरइ ।
तओ पाससामिपडिसीसा इमे छद्दिसायरा वयभट्ठा मिलिया, तं जहा – १. सोणो, २. कलिंदो, ३. कणियारो, ४. अच्छिद्दो, ५. अग्गिवेसायणो, ६. अज्जुणो । ते य गोसालस्स अटुंगमहानिमित्तं वयइ(वयंति) त्ति । तओ गोसालो तेण अटुंगमहानिमित्तेण तेउलेसाए य दप्पिओ समाणो लोयमज्झे अजिणो वि 'अहं जिणो'त्ति पन्नवेंतो विहरइ त्ति छ।
तओ भगवं वेसालिनगरि विहरइ । तत्थ संखो नाम गणराया सिद्धत्थस्स रण्णो मित्तो । सो तं * अत्र पाठवुटितः । आवश्यक-चूर्ण्यनुसारेण पूरितः ।
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४५]
पूएइ । पच्छा वाणियग्गामं पहाविओ । तत्थंतरा गंडइया नाम नई । तं सामी नावाए उत्तिण्णो । तओ नाविया सामि नावामोल्लं मग्गंति । तत्थ संखरन्नो भाइणिज्जो चित्तो नाम दूयत्तेण वाणियवट्टाए नावाकडएण
एइ । ताहे तेण मोइओ।
तओ वाणियग्गामं गओ । तस्स बाहिं पडिमं ठिओ । तत्थ आणंदो नाम सावओ छटुं छटेण आयावेइ । तस्स ओहिन्नाणं समुप्पन्नं, जाव पेच्छइ तित्थयरं । वंदइ भणइ य - 'अहो सामी परीसहे अहियासेइ । एच्चिरेण कालेण तुब्भं केवलनाणं उप्पज्जिहि'त्ति कहेइ । तओ सामी सावत्थी( त्थि) गओ। तत्थ दसमं वासारत्तं ॥छ।१०॥ विचित्तं च तवोकम्मं तत्थ काउस्सग्गाई करेइ ।
तओ माणुसट्ठियं(साणुयट्ठियं) नाम गामं गओ । तत्थ विचित्तं काऊण तवोकम्मं आणंदस्स गाहावइस्स घरे बहुलियाए दासीए रसोयणीए भायणाणि खणीकरेंतीए दोसीणं छड्डेउकामाए सामी पविट्ठो । ताए भणियं - '[किं] भगवं ! अट्ठो ?' सामिणा पाणी पसारिओ । ताए परमाए सद्दा(द्धा)ए दिण्णं । पंच दिव्वाणि पाउब्भूयाणि ।
तओ सामी दढभूमिं गओ । तीसे बाहिं पेढालं नाम उज्जाणं । तत्थ पोलासं नाम चेइयं । तत्थ य अट्ठमण भत्तेण ईसिमवणयकाओ ल्हुक्के(लुक्खे)गपोग्गलनिरुद्धदिट्ठी चिट्ठइ ।
___इओ सक्को देवराया भगवंतं ओहिणा आलो(भो)एत्ता सभा[ए] सुहम्माए अत्थाणीवरमज्झगओ सामिस्स नमोक्कारं काऊण भणइ – 'अहो ! भगवं तेलोक्कं अभिभूय ठिओ, न सक्को केणइ देवेण वा दाणवेण वा चाले' । तत्थ य संगमो नाम सोहम्मकप्पवासी देवो सक्कसामाणिओ अभवसिद्धिओ। सो भणइ - 'अहो ! देवराया रागेण उल्लवेइ । को माणुसो देवेण न चालिज्जइ ? अहं चालेमि' । तं च सक्को न वारेइ - ‘मा जाणिही जं परनिस्साए भगवं तवोकम्मं करेइ' । अहवा भणियव्वं 'भगवओ अवस्समुवसग्गेहिति' । भ[णि]यं च -
उवसग्ग-गब्भहरणं, इत्थीतित्थं अभाविया परिसा । कण्हस्स अवरकंका, अवयरणं चंद-सूराणं ॥ [तित्थोगालीप्रकीर्णके ८८८] हरिवंसकुलुप्पत्ती, चमरुप्पाओ अट्ठसया सिद्धा ।
अस्संजयाण पूया, दस वि अणंतेण कालेणं ॥ [तित्थोगालीप्रकीर्णके ८८९] तओ संगमओ संपत्तो धूलिवरिसं वरिसेइ । तेण य सामी पूरियसव्वसोत्तो निरुस्सासो जाओ । तह वि झाणाओ न चलिओ ॥१॥ तओ कीडियाओ विउव्वइ । ताओ वज्जतुंडेहिं एक्कसोत्ताओ [अणुपविसित्ता अण्णेण] सोत्तेण नीसरंतीओ चालिणीसरिसं सामि कुणंति । तह वि न चलिओ ॥२॥ ताहे उसे विउव्वेइ । ते तिक्खतुंडेहिं डसंति । तह वि न चलिओ ॥३॥ ताहे घव(य)हिल्लाओ विउव्वइ । ताहिं [पि] न चलिओ ॥४॥ ताहे विच्छुए विउव्वइ । ते कंटएहिं विचंति । तह वि न चलिओ ॥५॥ तओ नउले विउव्वइ । ते तिक्खदाढाहिं सरीरं खंडंति । तह वि न चलिओ ॥६। तओ सप्पे विउव्वइ । ते उग्गविसा डाहज्जरकारगा डसंति । तह वि न चलिओ ॥७॥ तओ उंदुरे विउव्वइ । ते सरीरं कुरुडित्ता मुत्तेणं सिंचंति । तह वि न चलिओ ॥८। तओ हत्थिरूवं विउव्वइ । सो सुंडाए उच्छालेत्ता पडतं तिक्खदंतेहिं विधिऊण भूमीए पाडिय मुत्तेणं सिंचंतो चलणेहिं मलइ । तह वि न चलिओ ॥१०। तओ पिसायं विउव्वइ । सो विविहं बीहावेइ । तह वि न चलिओ ॥११॥ तओ वग्धं विउव्वइ । सो नह-दाढाहिं फालित्ता
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४६ ]
काइयाए सिंचइ । तह विन चलिओ | १२| तओ सिद्धत्थं विउव्वइ । सो 'एहि पुत्त ! मा मा मं छड्डेह' त्ति कलुणाणि विलवइ । तह वि न चलिओ || १३ | तओ तिसलं विउव्वइ । सा विविहं विलवइ । तह विन चलिओ ॥१४) तओ खंधावारं विउव्वइ । तत्थ य सूवयारो पत्थराभावे भगवओ पायाणमुवरि वरयं चडावित्ता मज्झे अरिंग पज्जालेंतो रंधइ । तह वि न चलिओ || १५ | तओ आहेडियं विव्व । सो पंजरत्थे पक्खिणो भगवओ बाहु-गल-कन्नेसु ओलएइ । ते य तुंडेहिं विधित्ता मुत्त-पुरीसं वोसिरंति । तह विन चलिओ || १७ | तओ आवत्तवायं विउव्वइ, जेण चक्कमिव भमाडिज्जइ । तह विन चलिओ || १८ | तओ 'मारेमि'त्ति संपहारित्ता भारसहस्सग (म ) यं गोलयं उवरि पक्खिवइ, जो मंदरं पि चूरेज्जा । तेण य भगवं ताव भूमीए निबुड्डो जाव हत्थग्गाई । तह विन चलिओ ॥ १९ ॥ तओ चितइ 'न सक्का एस मारेडं, ता संपयमणुलोमे उवसग्गे करेमि । तओ पभायं विउव्वइ । तंमि लोगो हिंडतो भइ ‘देवज्जगा ! किमज्जाऽवि अच्छसि ?' भगवं पि 'न ताव पभाइ [जाव सभावओ पभा]यं'ति नाणेण जाणंतो न चलिओ । तओ सकामामररमणीरमणीयं पेच्छणयमुवदंसंतो भइ 'तुट्ठो मि तुज्झ भगवं ! किं देमि ? सग्गं मोक्खं वा ते सरीरं नेमि ? तिन्नि वा लोए तुज्झ पाएसु पाडेमि ?' तह वि न चलिओ ||२०|
-
-
-
एवमेगराईए भगवओ वीसं उवसग्गे संगमओ काऊण निव्विण्णो चिंतेइ – 'पुणो करिस्सामि' ।
ओ सामी वालुगा नाम गामो, चलिओ । तत्थंतरा पांच चोरसए विउव्वइ, वालुगं च, जत्थ खुपिज्जइ । तओ चोरेहिं वज्जसरीरेहिं 'माउलो माउलो 'त्ति भणतेहिं तारिसं साययं दिण्णं जारिसेण पव्वयं (या?) वि फुट्टेज्जा । तओ जाणुप्पमाणं वालुयाए खुप्पंतो वालुयाए गामं गओ । तत्थ सामी भिक्खं हिंडंतो संगमेण आवरियरूवो तरुणीओ दट्ठूण काणक्खियाओ देइ । [ताओ हम्मंति ।]
ओ भगवं सुभोमं गओ तत्थ वि संगमएणाऽऽवरियरूवो भिक्खटुं पविट्ठो महेलाणं अंजलीओ करे । पच्छा लोएण पिट्टिज्जइ । तओ भगवं पु( सु )च्छेत्तागामं गओ । तत्थ वि भिक्खत्थं पविट्ठो संगमणाऽऽवरियरूवो सिडिंगो व हसंतो गायंतो तरुणीण काल (ण) क्खियाओ गालीओ य देंतो लोएण पिट्टिज्जइ ।
ओ सामी मलयगामं गओ । तत्थ भिक्खत्थं हिंडतो संगमएणाऽऽवरियरूवो उम्मत्तपिसाओ व्व महेल्लाणं पिट्ठओ धावइ । तहा डिंभगे छारकयारं संमुहं पक्खिवंते तासिंतो तूसट्ठाईहिं हणइ । तओ लोएण पिट्टिज्जइ ।
ओ सामी हथिसीसयगामं गओ । तत्थ भिक्खं हिंडतो संगमएणाऽऽवरियरूवो अइथद्धलिंगो महिलियाण पिट्ठओ धावइ । तओ सामी गामस्स बाहिं गओ । तत्थ वि जत्थ जत्थ इत्थीओ पेच्छइ तत्थ तत्थ थद्धलिंगो संजायमाणो चिंतेइ 'अहो ! गाढमेस संगमओ उड्डाहमणेसणं च करेइ । ता न वस पविसिस्सामि'त्ति कयनिच्छओ बाहिं चैव काउस्सग्गेण ठिओ । तओ संगमो हसिउमादत्तो 'जाणामि संतिसंतं तुमं जइ ठाणाओ ण चलिहिसि' ।
-
एत्थंतरंमि तत्थेवाऽऽगएण सक्केणं थद्धलिंगो चेव भगवं वंदिओ सक्कारिओ य । तप्पभिई च पंचाल ति वा ढोंढसिवो त्ति वा दीहपिट्टो त्ति वा भंडसिवो त्ति वा नामेण तहारूवो चेव लोगेण देवो पट्ठा
।
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४७]]
Ammmmm
___ तओ सामी तोसलिगाम गओ । तत्थ बाहिं काउस्सग्गेण ठिओ । तओ संगमओ – 'न एस वसिमं पविसइ । ता बाहिं ठियस्सेव संपयमुवसग्गे करेमि'त्ति चिंतिता खुड्डगरूवो होऊण गहियखत्तपाडणोवगरणो गाममज्झे गंतुं खत्तं पाडेइ । तओ लोगेण दलृ पिट्टिज्जतो भणइ - ‘मा मं पिट्टेह । जं ममोवज्झाओ भणइ तमहं करेमि' । लोओ भणइ – 'कत्थ सो चिट्ठइ ?' तओ गंतूणुज्जाणे भगवंतं दंसेइ । [तओ] लोगेणं बहुविहं पिट्टित्ता भगवं मारणत्थं नीसारिय(ओ) । तत्थ भूइलो नाम इंदजालिओ । तेण सामी कुंडग्गामे दिट्ठो आसि । तओ पच्चभिजाणित्ता सो भणइ – 'भो ! सिद्धत्थरायपुत्तो एस भगवं, ता मा उवद्दवेह' । तओ वंदित्ता खामित्ता य लोगेणं सो खुड्डगो गवेसिओ । न य दिट्ठो । तओ नायं जहा कोइ देवो भगवओ उवसग्गं करेइ ।
तओ सामी मोसलिगामं गओ । तत्थ वि भगवओ समीवे खत्तपाडणोवगरणाणि विउव्वित्ता अप्पणा खुड्डगरूवो होउं गाममज्झे गंतूणं खत्तपाडणट्ठाणं संगमओ निहुयं जोयइ । तओ लोगेण दट्ठण भणिओ - 'किमेत्थ जोएसि ?' सो भणइ - 'मम धम्मायरिओ रत्तीए एत्थ गंतूणं खत्तं खणिही । तस्स मा कंटया भज्जंतु त्ति पढममेव सुहेल्लयं करेमि' । लोगो भणइ - 'कत्थ सो धम्मायरिओ ?' तओ तेण तहेव बाहिं गंतूण दंसिए लोएण दिट्ठाणि खत्तोवगरणाणि । तओ घेत्तूणाऽऽणीओ भगवं । तत्थ य सुमागहो नाम रट्ठिओ, सो य भगवओ पिउमित्तो । तेण दटुं मेल्लाविओ ।
तओ सामी तोसलिं नाम गामं गओ । तत्थ वि तहेव गहिओ, नवरं उक्कलंबिउमाढत्तो । तओ तुट्टा रज्जू । एवं सत्त वारा जाव तुट्टा रज्जू । तओ समागंतूण [क]हियं तोसलिखत्तियस्स । सो भणइ - 'मुंचह एयं, जइ(ओ) अचोरो निद्दोसो य एसो । तं च खुड्डगं गवेसह' । न य सो [जो]इज्जतो वि दीसइ । तओ नायं जहा काइ उसो(काइ एसा) देवमाया ।
तओ सामी सिद्धत्थपुरं गओ । तत्थ वि संगमएण तहाकए चोरो त्ति काऊण लोगेण गहिओ । तत्थ य कोसिओ नाम हेडाउओ । तेण य कुंडपुरे सामी दिवो आसि त्ति पच्चभिजाणित्ता मोयाविओ।
तओ सामी गोउलं गओ । तत्थ य तद्दिवसमसवो, सव्वत्थ खीरी रंधिज्जइ । तओ सामी 'बहं कालमुवसग्गेंतस्स संपयं निव्विन्नो संगमओ भविस्सई'त्ति संपहारित्ता निक्खंतु गोउले गओ । पुणो वि संगमए अणेसणं कुणमाणे सामी दिन्नोवओगो अद्धर्हिडिओ चेव नियत्तो बाहिं पडिमं ठिओ ।
तत्थ संगमओ ओहिणा आभोएइ - 'किमेस भग्गपरिणामो न वा ?' तओ तहेव सुद्धपरिणामं भगवंतं दट्ठण चिंतेइ - 'जो छहिं मासेहिं ममोवसग्गंतस्स वि न चलिओ सो कहं संपयं छ(च)लिस्सइ ?' त्ति नियत्तचित्तो पाएसु पडित्ता – 'सच्चं जं सक्को भणइ'त्ति वोत्तुं 'सव्वं खामेह भगवं । अहं भग्गपइन्नो तुब्भे य समत्तपइन्ना । संपयं निरुवसग्गं विहरह' । सामी भणइ - 'भो संगमया ! नाऽहं कस्सइ आएसकारी । इच्छाए चेव चरेमि' ।
___ तओ सामी बीयदिवसे तत्थेव गोउले हिंडंतो वच्छवालथेरीए ऊस[व]दिवसे दुद्धाभावेणं तंमि दिणे रद्धखीरीए छण्हं मासाणं पाराविओ । पाउब्भूयाणि पंच दिव्वाणि ।।
इओ य सोहम्मे कप्पे सव्वेसि देवाणं [उव्विग्गमणाणं] समागओ संगमओ । तं च दट्ठण सक्को परंमुहो ठिओ भणइ – 'भो भो देवा ! न एएणं अहं चित्तरक्खा वि कया जं तित्थयरो आसाइओ ।
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४८]
ता एसो असंभासो निव्विसओ य कीरउ' । तओ संगमओ सागरोवमाउगसेसो नीसारिओ जाणएण विमाणेणं देवीहिं सहाऽऽगंतुमुवरि मेरुचूलियाए ठिओ । पइट्ठिओ य तहा सक्केण सामी महावीरो नाम ।
तओ सामी आलभियं गओ । तत्थ विज्जुकुमारिंदो महिमं काऊण थोवोवसरिंग केवलनाणुप्पत्ति वागरेइ । तओ सामी सेयवियं गओ । तत्थ हरिस्सहो महिमं काऊण वंदइ ।
तओ सामी सावत्थि गंतूण बाहिं पडिमं ठिओ । तत्थ य लोगो भगवंतमवगन्निय खंदपडिमाए रहजत्तं काउमाढत्ता । तओ सक्को दिण्णोवओगो तं पडिममणुपविसित्ता भगवंतेणं पत्थिओ । लोगो तुट्ठो भणइ – 'देवो सयमेव रहे चडिस्सई' । जाव सामि गंतूण वंदइ ताव सो लोगो 'एस [देव]देवो'त्ति अक्खित्तचित्तो भगवंमहिमं करेइ ।
तओ सामी कोसंबिं गओ । तत्थ चंदसूरा सविमाणा वंदति । तओ सामी वाणारसिं गओ । तत्थ सक्को वंदइ । तओ सामी मिहिलाए नगरीए गओ । तत्थ जणगो राया पूर्व करेइ । धरणिंदो य पियपुच्छओ एइ । तओ सामी वेसालिं नगरिं गओ । तत्थेक्कारसमो वासारत्तो ॥छ। ११॥
तत्थ य अणुन्नविय उग्गहं देवउले पडिमाए ठिओ जिन्नसेट्ठिणा दिट्ठो । तं दट्ठण अईव सेट्ठिस्स भत्ती समुप्पण्णा – 'अहो ! भयवओ सोम्मया निप्पकंपया !' । अहिंडणेण य नाओ चाउम्मासियभिग्गहो सेट्ठिणा । अइक्कंता चत्तारि मासा । पत्तो पारणए । दिट्ठो भिक्खागोयरं पइ चलिओ भगवं । समुप्पण्णो सेट्ठिस्स मणोरहो - 'अहो धन्नोऽहं जइ मे भगवं गेहे आहारगहणं करेई' । गओ तुरियं गेहं, पवड्डमाणसंवेगो य भयवओ आगमणं पलोएउं पयत्तो । भयवं पि अद्दीणमणो [गओ] गोयरट्ठिईए अहिणवसेट्ठिगेहं । तेण वि भयवं[तं] पासिऊण जहिच्छाए दवावियं कुम्मासाइभोयणं । पत्तं विसेसओ । समुन्भूयाणि दिव्वाणि। अद्ध तेरसहिरन्नकोडीओ निवडिया वसुहारा । कयपुन्नो त्ति पसंसिओ लोएहि अहिणवसेट्ठी । [जिण्णसेट्ठी] वि भयवओ पारणयं सुणेऊण अवट्ठियपरिणामो जाओ ।
भयवं पि भूयाणंदेण असुरकुमारिंदेण नाणुप्पत्तिं वागरिऊण सुहविहारं पुच्छिओ वेसालीओ विहरिओ त्ति । आगओ य पासावच्चिज्जो केवली तंमि चेव दिवसे वेसालि । मुणिओ लोगेणं । निग्गओ य तस्स वंदणवडियाए । वंदिऊण य वसुहारावुत्तंतविम्हिएण लोएण पुच्छिओ केवली - 'भयवं ! इमीए नयरीए अज्ज लोयाणं मज्झे को महंतपुण्णसंभारज्जणेण कयत्थो ?' भगवया भणियं – 'जिन्नसेट्ठी' । लोगेण भणियं – 'न तेण भयवओ पारणयं कयं, न य तस्स गेहे वसुहारा निवडिया । ता कहमेयं ?'। भयवया भणियं – 'कयं चेव भावेणं, जओ तस्सेरिसो कुसलपरिणामो आसि जेण जइ थेववेलाए तित्थयरपारणगस्स वुत्तं सुणेतो ता पवड्डमाणसंवेगयाए कम्मं खविऊण केवलं पि पावेतो' ।
___ 'अवि य, भावियं तेण सद्धाए(इ)सएण निरुवहयमोक्खधी(बी)यं, अओ महंतपुण्णसंभारज्जणेण सो कयत्थो त्ति । पारणगकारगस्स उ अहिणवसेट्ठिस्स न तारिसो परिणामो अओ न तहा कयत्थो । वसुहारानिवडणं च एगजम्मियं थेवपओयणं' ति ॥
सामी वि तओ विहरंतो गओ सुंसुमारपुरं । तत्थ वि असोयसंडे उज्जाणे असोयवरपायवस्साऽहो पुढविसिलापट्टगोवरि अट्ठमभत्तिओ काउस्सग्गेण जाव चिट्ठइ तावाऽऽगओ चमरिंदो त्ति ॥छ। चमरिंदकहा भण्णइ -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
[४९]
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विंझगिरिपायमूले नागसन्निवेसे होत्था । तत्थ य हिरन्नसुवन्नाइसमिद्धो पूरणो नाम गाहावई । सो य कयाइ मज्झरत्ते चिंतइ - 'अत्थि मे पुव्वज्जियाणं सुकयाणं फलविसेसो जेणाऽहं सव्वसुत्थो । ता संपयं पि जुत्तं मे सुकयज्जणं' । तंनिमित्तं च जं जहा काही तं तहा सव्वं संपहारेइ । तओ पहाए सुहि-सयण-परियणाइवग्गं आमंतित्ता सम्माणित्ता य विउलेणाऽसण-पाणाइणा तप्पुरओ जेट्टपुत्तं कुडुंबे ठावइ । आपुच्छित्ता य ते सव्वे सयं कारियं चउकोट्ठयं दारुमयं पडिग्गहं गेण्हइ ।
तओ दिट्ठदेव-नर-तिरिक्खजाईणं पणामकरणेणं पाणामा नाम जा पव्वज्जा तीए पव्वइओ य पूरणो जावज्जीवं च गहियाभिग्गहो सो छटुंछटेणं तवोकमेणं अणिक्खित्तेणं तवं करेइ । पारणगदिणे चउकोट्ठयं पडिग्गहं गहाय भिक्खं भमित्ता जं पढमे कोटे पडइ तं पहि-दीणाणाहाणं देइ । जं दोच्चे तं कागसुणगाईणं, जं तच्चे तं मच्छ-कच्छभाईणं, जं चउत्थे पडइ कोट्ठए तं अप्पणा आहारेइ । एवं चाऽईव खीणसरीरो पूरणो अवसाणकाले बेभेलसन्निवेसस्स उत्तर-पुरत्थिमं दिसाभागं गंतूण भत्तं पच्चक्खाइ ।
___एतथंतरंमि असुरनिकायेंदस्स चमरचंचा नाम रायहाणी अणिंदा आसि । तीए य सो पूरणो बालतवस्सी दुवालसवरिसाणि जाव सव्वं पि तावसवयं सेवित्ता मासं च पालियाणसणो मरिऊण उप्पन्नो सागरोवमाऊ चमरो नाम इंदो ।
समुप्पण्णमेत्तो चेवोहिणा सोहम्मे कप्पे सोहमवडिंसए विमाणे सक्कं सीहासणगयं वज्जपाणिं साइसयमहाविभूई नियसीसोवरि दिव्वाइं [भोगाइं] भुंजमाणं पासइ । तओ नियपरिवारासुरे सद्दावित्ता भणइ - 'को एस भो देवाणुप्पिया ! अपत्थियपत्थिओ ?' ते भणंति - 'सक्को देविंदो' । तेण भणियं - 'अन्नो खलु भो ! सो सक्को देविंदो, अन्नो सो चमरो असुरिंदो । ता सयं गंतुं सक्कमिमं अईवोवद्दवेमि त्ति ममिच्छा' । सोउं चेमं वारिओ सेसासुरेहिं । तहा वि दप्पाओ गहायाऽऽउहसालाओ फलिय(परिह)रयणं चलिओ चमरो ।
___ जंति य जया देविंदासायणत्थं असुरिंदा तया अवस्सं जिणं वा जिणचेइयं वा सुसाहुं वा सरणं कुणंति त्ति ठिई । तेणोहिणा महावीरं दट्ठणाऽऽगओ पुरिमताले चमरिंदो । मुक्कफलिह(परिह)रयणो य सामि वंदित्ता भणइ - 'भयवं ! तुज्झ निस्साए सुट्ठ विच्छायइस्सं सक्कं । तओ पुणो फलिह(परिह)रयणमादाय तुरियमसंखेज्जाणं दीव-समुद्दाणं मझमज्झेणं गंतुमुप्पइउं वित्तासिंतो जोइसगणं जिणित्ता वेसमणाइदिसापाले जेणेव सोहम्मे कप्पे सोहम्मवडिंसयं नाम विमाणं तेणेवाऽऽगम्म एगं पायं पउमवरवेइयाए ठवित्ता बीयं सुहम्माए सभाए करेइ । तओ फलिह(परिह)रयणेणिंदकीलं तिक्खुत्तो अक्खोडित्ता महया सद्देणेवं वयासी - 'कहिं णं भो ! सक्को देविंदो ?' सोउं चेमं असुयपुव्वं फरुसगिरं नाउं च 'चमरो'त्ति आसुरत्तो सक्को एवं वयासी - 'अहं सो चमरा ! अपत्थियपत्थया ! सक्को, जओ तुमं अज्ज न भवसि' । [तओ] तहेव सीहासणगओ जालासहस्साई मुयंतं भयंकरं चमरस्स वहाए वज्जं निसिरइ ।
तं च चमरो वज्जमभिमुहमागच्छंतं पेच्छिय भउब्भंतचित्तो संभग्गमउडाडोवो उड्डपाओ अहोसिरो कक्का(क्खा)सेयं पिव मुयंतो तुरियं जेणेव भगवं वीरो तेणेवाऽऽगंतुं 'सरणं'ति पजंपमाणो भगवओ दोण्हं पायाणं अंतरे पविट्ठो । सक्को वि वज्जं पेसित्ता 'नंत्थि खलु दुरंतासायणाणं जिण-चेइय-सुमुणीणं अन्नयरनिस्सं विणा सोहम्मागमणसामत्थं । चमरिंदस्स आसाइहीयंतस्स सरणीकयं जिणाइयं पि वज्जं विफुरियमइ(विप्फुरइ'-इइ) जावोहिं पउंजइ ताव पेच्छइ महावीरनिस्सं । तओ 'हा हा हओऽहमंसि'त्ति कट्ट
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५० ]
वज्जाणुमग्गेण तुरियमागंतुं भगवओ चउरंगुलासंपत्तं वज्जं मुट्ठीए गेहइ । तम्मुट्ठिवाएण वीइयाणि भगवओ सग्गाणि । तओ सक्को तिपयाहिणित्ता वंदित्ता साहित्ता य जहावट्ठियवुत्तं तिविहं पि सम्मं खामेइ सामि । तओ य तप्पएसाओ गंतुं ईसाणदिसाभागं तत्थ वि रोसनिज्जामणत्थं भूमिं वामपाएण तिव्वेणं (तिवेलं?) दालित्ता भण 'मुक्को सिता च [म] रा ! महावीरस्स पहावेणं । नत्थि ते संपयं ममाउ भयं । तओ ओ सक्को सट्टा ।
-
भणइ
चमरो वि निरुच्छाहो तओ गंतुं चमरचंचाए जावोवविट्ठो चमरसीहासणे ताव विच्छायं तं द सामाणियाइदेवा भणति 'सामि ! किं तुब्भे विमणा दीसह ?' चमरिंदो वि सविलक्खो सव्वं साहित्ता 'भद्दं भवउ देवाणुप्पिया ! भगवओ महावीरस्स, जप्पहावेण हं मुक्को कुवि [ ए ]णाऽवि सक्केणिहाऽऽगओ निराबाहो, ता तं गंतूण संपयं वंदामो' । तेहिं वि 'एवं करेमो'त्ति वुत्ते चमरिंदो सपरिवारो पुणो वि आगओ सामिमूलं । तओ वि (य) सम्मं सामिं तिपयाहिणित्ता वंदित्ता खामित्ता य सामिस्सेसाणदिसा [ भा] ए दंसेइ दिव्वं पेक्खणयं । तओ गओ सट्टाणं ति ।
-
साहिही य सव्वं पि इमं चमरिंदचरियं सामी संपत्तकेवलो रायगिहे समोसरणे पुणो वि तक्कयं दिव्वपेक्खणयं दद्धुं ‘भगवं ! कहमेसाऽणेण दिव्वा देविड्डी पत्त'त्ति पुच्छंतस्स गोअमस्स । पुणो य 'भगवं ! कहिमेसो इओ चुओ भविस्सइ ? त्ति पुच्छंतस्स साहिही तस्सेव जहा 'महाविदेहे सिज्जिहि 'ति ॥ छ | चमरिंदो त्ति गयं ॥ छ
-
ओ सामी भोगपुरं इ । तत्थ माहिंदो नाम खत्तिओ 'सामि खज्जूरीदा (डा) लएण आहणामित्ति पहाविओ । एत्थंतरे सणंकुमारिंदो आगओ । तेण धाडिओ तासिओ य | पियं च पुच्छइ । तओ नंदिगामं गओ । तत्थ नंदी नाम भगवओ पिर्यैमित्तो । सो महेइ । तओ मिंढियगामं एइ । तत्थ गोवालो जहा कुम्मारगामे, तहेव वालसिंदुरएण आहणंतो सक्केण तासिओ ।
तओ सामी कोबिं गओ, जीसे सयाणीय - मियावई - अज्जचंदण त्ति सयाणीय - मियावईअज्जचंदणाकहा भण्णइ
-
कोसंबीणयरीए सयाणीयो नाम राया । तस्स चेडयरायधीया साविया मिगावई नाम देवी । तच्चावाई नाम पोत्थयवायगो । मंती सुगुत्तो तस्स नंदा नाम भज्जा साविया । सा मियावईए वयंसिया । [तत्थेव नयरे] धणावहो सेट्ठी, तस्स मूला भारिया । एवमेए सकम्मसंपउत्ता अच्छंति ।
तत्थ सामी पोसबहुलपाडिवर दव्वओ १, खेत्तओ २, कालओ ३, भावओ ४, अभिग्गहं गेहइ । तत्थ ‘दव्वओ कुम्मासा कोसंबीए हिंडंतस्स गया सुप्पकोणेणं । खेत्तओ एलुगमोलंडंती, कालओ नियत्तेसु भिक्खायरिएसु । भावओ जहा रायधूया, दासत्तणं पत्ता, नियलबद्धा, मुंडियसिरा, रोवमाणी, तइओववासिणी देस्सइ ता गिहिस्सं नऽन्नह त्ति । एवं च कयाभिग्गहो सामी कोसंबी दिवसे [दिवसे] भिक्खायरियं फासेइ। किंनिमित्तं ? बावीसं परीसहा भिक्खायरियाए उद्दि (इ) ज्जंति, एवं चत्तारि मासा कोसंबीए हिंडंतस्स
गया ।
अन्नया नंदा घरमणुपविट्ठो सामी । ताए नाओ । ताहे परेण आयरेण भिक्खा नीणिया । सामी पितुर्मित्रमित्यर्थः ।
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५१]
निग्गओ । सा अद्धिई पगया । तओ दासीओ भणंति - 'एस देवज्जओ दिवसे दिवसे एत्थ एइ' । ताहे ताए नायं - 'नूणं भगवओ अभिग्गहो कोई' । तओ निरायं चेव अद्धिई जाया । सुगुत्तो य अमच्चो आगओ, तं भणइ - 'किमम्हममच्चत्तणेण जमेच्चिरं कालं सामी इह हिंडंतो वि भिक्खं न लहइ ? किं च ते विन्नाणेण, जइ एवं अभिग्गहं न याणसि ?' तेण सा आसासिया भणिया य - 'कल्लदिवसे जहा भवइ तहा करेमि' ।
___ एयाए य कहाए वट्टमाणीए विजया नाम पडिहारी मिगावईए भणिया केणइ कारणेण आगया । सा तं उल्लावं सोऊण मिगावईए साहेइ । मिगावई वि तं सोऊण महादुक्खेणाऽभिभूया अईव अधिइं पगया। राया य आगओ पुच्छइ । तीए भन्नइ - 'किं तुज्झ रज्जेणं मए वा ? एवं सामिस्स एवइयं कालं हिंडंतस्स भिक्खाभिग्गहो न नज्जइ ? न वा जाणासि एत्थ विहरंतं ?' तेण आसासिया - 'तहा करेमि जहा कल्ले भवई' ।
ताहे सुगुत्तं अमच्चं सद्दावेइ अंबाडेइ य जहा - 'तुमं आगयं सामि न याणसि ? अज्ज किर चउत्थो मासो हिंडंतस्स' । ताहे तच्चावाई सद्दाविओ पुच्छिओ य सयाणीएणं – 'तुब्भं धम्मसत्थे सव्वपासंडायारा विज्जंति ते तुमं भण' । सुगुत्तो वि भणिओ - 'तुमं पि बुद्धिबलिओ, कहेहि' । ते भणंति - 'महाराय ! बहवे दिव्वाइया अभिग्गहा । ता न जाणिज्जइ अइसयनाणं विणा, को वि भगवया अभिग्गहो गहिओ' ।
तओ रन्ना विविहपगारेहिं दाणटुं संदिट्ठो लोगो । तेण वि परलोगत्थिणा तहेव कयं । तओ सामी आगओ, न य तेहिं वि पगारेहिं गेण्हइ । एवं च ताव एयं ।
इओ य सयाणीओ 'चंपानयरीए दहिवाहणं गेण्हामि'त्ति नावाकडएण गओ आसि । तओ एगाए रत्तीए अचिंतिया नयरी वेढिया । तत्थ दधिवाहणो पलाणो । रन्ना य जग्गहो घोसाविओ । तंमि य घुढे दहिवाहणस्स रन्नो धारिणी देवी धूयाए वसुमईए [सह ए]गेण ल्हसडेण गहिया । निग्गएण रन्ना सह चलिओ सो ल्हसडो भणइ – 'ममेसा भज्जा भविस्सइ, धीयं च विक्किणिस्सं' । सोउं चेमं देवी - 'न नज्जइ किं ममेसा धीया पाविस्सइ'त्ति महा(णो)माणसिएण दुक्खेणं अंतरा चेव कालगया । चिंतियं च ल्हसडेण – 'दुट्ठ मए कयं जं ममेसा भज्जा भविस्सइ'त्ति भणियं । संपयं पुण जइ भणिस्सं ता नूणमेसा वि धीया मरिस्सइ । तओ मे मोल्लं पि न होही' ।
ताहे अणुवत्तंतेण नीया वसुमई कोसंबीए, विक्किणणत्थं चाऽवतारिया हट्टमग्गे । दिट्ठा धणावहेण, चिंतियं च - 'नूणमेसा काइ महाकुलुप्पण्णा कण्णगा । कहमन्नहा एरिसी रूव-लावन्नाइसंपया ? ता मा [आ]वई पावउ त्ति मेल्लावेमि जेणिमीए समं मे गत्ता(मा)गमो होइ(ही)' । तओ जंमग्गियं मोल्लं दाऊण नीया सगिहं, पुच्छिया य - 'काऽसि तुमं ?' न किंचि साहइ । तओ पहाविऊण जिम्वाविया । 'तुहेसा धीय'त्ति वोत्तुं समप्पिया मूलाए । सुसीला [सा] तहा चिट्ठइ जहा समावज्जिओ सेट्ठिपरियणो सेसजणो य तीए सयलसीयलला(सी)लावत्तणओ [सील]चंदण'त्ति नाममुल्लवेंतो सुमिणो वि न विरमइ । पसिद्धा सा तेण 'चंदण'त्ति ।
मूला य तीए गुणावज्जणेण मच्छरिया तुच्छत्तणओ चिंतइ – 'जइ कह वि सेट्ठी इमं कलत्तीकरेइ ता नूणमहमस्सामिणी होमि' । एवं च जंतेसु दिणेसु कयाइ मज्झण्हसमए बाहितो विजणं गिहमागओ सेट्ठी।
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५२]
न कोइ धोएइ पाए । ताहे पाणियं घेत्तूण अज्जचंदणा चेवुट्ठिया । वारिया तेण । तहा वि तीए बला पक्खालंतीए विलुलिओ पलंब-कोमलाइकंतिल्लो केसकलावो । सो य 'मा हेट्ठियचिक्खल्लेण खरंट्टिज्जइ(उ)'त्ति चिंतिऊणुद्धरिओ हत्थट्ठियलीलाजट्ठीए सेट्ठिणा, पुणो सायरं सहत्थेहिं संटि(संठवि)ओ त्ति ।
तं च मत्तवारणठिया दटुं मच्छरिया मूला चिंतेइ - 'अहो कह वीमाए वच्छल्लमेरिसं दरिसेंतो जइ पईहोई सेट्ठी ता नूणमहमभागिणी भोगाणं । तम्हा विसमवाही व जाव सा न पसरइ ताव चिगिच्छामि' । तओ सेटुिंमि निग्गए तीए पहावियं सद्दावित्ता बोडाविया, नियलेहिं बद्धा पिट्टिया य । वारिओ य तीए परियणो – 'जो साहइ वाणियगस्स सो मम नत्थि' । तओ सा तं घरे छोढूण बाहिर(रि) कुंडट्ठिया (कुडंडिया) ।
सो सेट्ठी कमेण आगओ पुच्छइ – 'कहिं चंदणा ?' न कोइ साहइ भएण । सो जाणइ – 'नूणं रमइ, उवरिं वा चिट्ठइ' । एवं रत्तिं पि जाणइ – 'सा सुत्ता । तओ बिइयदिवसे वि न दिवा । तओ तइयदिवसे निब्बंधेण पुच्छिओ परियणो - 'कहेह चंदणं, अन्नहा भे मारेह' । तत्थ य थेरदासी एक्का चिंतेइ – 'किं मम जीविएण ? सा जीवउ वराई' । ताहे कहियं जत्थ घरे चिट्ठइ । तओ गंतूणग्घाडियं तस्स दुवारं । दिट्ठा य अभितरे तहावत्ता छुहाकिलामिया चंदणा । तओ परियणे मूलाभएण दूरमोसरिए रसोइहरं गओ । तत्थाऽवि [तहा] विधमन्नं [अ]पेच्छंतो सुप्पकोणट्ठिओ(ए) कुम्मासे चेव तीसे हत्थेसु दाऊण नियलभंजणत्थं लोहारघरं गओ ।
तओ हत्थिणी व कुलं संभरिउमारद्धा । तओ उंबरमालोडंती कुम्मासेहिं पुरओ कएहिं हिययब्भंतरे रोवइ । एत्थंतरंमि य सामी समागओ । तीए चिंतियं – 'ममाऽधम्मफलमेयं । ता सामिस्स दाणं देमि' । तओ सा भणइ – 'भगवं ! जइ कप्पइ ता गेण्हह' । तओ पंचदिवसोण-छम्मासोववासिएण सामिणा पाणी पसारिओ । चउव्विहो वि पुण्णो अभिग्गहो । पंच दिव्वाणि पाउब्भूयाणि । तीसे य वाला तदवत्था जाया। ताणि य नियलाणि फुट्टाणि सोवण्णियाणि नेउराणि जायाणि । देवेहि य सव्वालंकारा कया । सक्को देवराया आगओ । वसुधारा अद्धतेरसहिरण्णकोडीओ पडियाओ । कोसंबीए उग्घुटुं - 'केणइ पुन्नमंतेण अज्ज सामी पडिलाभिओ' ।
ताहे राया संतेउरपरियणो आगओ । तहा दहिवाहणस्स रण्णो संपुण्णो( लो)नाम महल्लओ पुव्वधाडीए बंधित्ताऽऽणीओ, सो वि तत्थेवाऽऽगओ । तेण सा नाया । तओ सो पाएसु पडिऊण परुन्नो। तओ राया पुच्छइ – 'का एसा ?' । तेण से कहियं जहे'सा दहिवाहणस्स रण्णो दुहिया' । तओ मियावई भणइ – 'ममेसा भगिणीधीया' । सुगुत्तो वि सभज्जो तत्थेवाऽऽगओ सामि वंदइ । तओ निग्गओ सामी।
ताहे राया तं वसुहारं गेण्हंतो सक्केण वारिओ - 'जस्सेसा देइ तस्स होइ' । सा पुच्छिया भणइ - 'मम पिउणो होउ । तओ गहिया सेट्ठिणा ।
ताहे सक्केण य सयाणीओ भणिओ - 'एसा चरमसरीरा सामिस्स पढमसिस्सिणी भविस्सइ, ता एवं संगोवेहि जाव सामिस्स केवलनाणं उप्पज्जई' । तओ सा रण्णा कन्नतेउरे छूढा वड्डइ । मूला वि खिसिया बहुप्पगारं लोगेणं ति ।
तओ सामी सुमंगलं नाम गामं गओ । तत्थ सणंकुमारिंदो वंदइ । तओ सुच्छेत्तं गामं गओ ।
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५३]
wwwwwwwwwwww
तत्थ माहिंदो वंदइ । तओ वालगं(पालगं?) गामं गओ । तत्थ वाइलो नाम वाणियओ जत्ताए चलिओ, [अमंगलं ति काऊण असिं] कड्डित्ता धाविओ । 'एयस्सेयाऽमंगलं फलउ' तस्स सीसं सिद्धत्थेण सहत्थेण छिन्नं।
तओ सामी चंपं गओ । तत्थ साइदत्तमाहणस्स अग्गिहोत्तसालाए चाउम्मासं चउमासियओ ठिओ। तत्थ य पुण्णभद्द-माणिभद्दा दुवे जक्खा पूर्य काऊण रत्तीए निच्वं पज्जुवासंति । ताहे साइदत्तो चिंतेइ - 'किमेस जाणइ जेण देवा पूएंति ?' तओ विण्णासणत्थं पुच्छइ - __'भगवं ! को जीवो ?'
[भयवं कहेइ] - 'साइदत्ता ! जो अहं ति मन्नइ' । ['केरिसो सो ?'] 'सो सुहुमो' । 'को सुहुमो ?' '[जो] न इंदियगेज्झो' 'भगवं ! को उवएसो ?' 'साइदत्ता ! दुविहो उवएसो, धम्मिओ अहम्मिओ य' । 'को नियमो ?' 'दुविहो नियमो, [महादोसनियमो] लहुदोसनियमो य' । तओ तेण नायं जहा 'साइसओ भगवं' ।
तओ सामी जंभियगामं गओ । तत्थ सक्को नट्टविहीए वंदित्ता भणइ, जहा - 'भगवं ! एत्तिएहि दिवसेहिं तुम्हें केवलनाणं उप्पज्जिस्सइ' । तओ सामी मेढिलय(मेंढिय)गामं गओ । तत्थ चमरिंदो वंदित्ता सुहविहारं पुच्छइ ।
तओ भगवं छम्माणिनामं गामं गओ । तत्थ सामिसमीवे गोवो गोणे छड्डेऊण गामे पविट्ठो 'दोहणाणि ताव करेमि'त्ति । ते गोणा अडविमणुपविट्ठा चरियव्वगस्स कज्जे । ताहे सो आगओ पुच्छइ - 'देवज्जा! कहिं ते बइल्ला ?' भगवं मोणेण अच्छइ । ताहे सो परिकुविओ भगवओ कन्नेसु घडिय[कास]सलागाओ छुहइ । एगा एगेण कन्नेण, बीया बीएण, जाव दोन्नि वि मिलियाओ । ताहे बाहिं भग्गाओ, ‘मा कोइ उक्खणेउ'त्ति । अवि य -
सामिजीवेण पुस्वि, तिविट्ठणा पहरउवविट्ठस्स । बोल्लावियस्स सहसा, अद्दाय(निद्दाइअ?)स्स रुटेणं ॥ गोवजीवस्स कन्ना, भराविया कारिलं तउं तत्तं । तक्कम्मणियदोसस्स सामिणो तेण कन्नेसु ॥ छोढूण सलागाओ, गोवेणिमिणा मणे वि दुसहाओ ।
तह खोडियाओ दोण्णि वि, जाणिज्जइ जह सलागेगा ॥ तओ सामी मज्झिमं गओ । तत्थ सिद्धत्थो नाम वाणियगो; मित्तो य से खरगो नाम वेज्जो।
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५४]
तस्स य कयाइ सिद्धत्थघरोवविट्ठस्स भिक्खट्ठा पविट्ठो सामी । वाणियएण वंदिओ थुणिओ य । तओ वेज्जो तित्थगरं पासिऊण भणइ - 'अहो ! भगवं सव्वलक्खणसंपुण्णो, किंतु ससल्लो' । तओ सो वाणियओ संभंतो भणइ – 'पलोएहि कह(हिं) ससल्लो ?' । तेण दिवो कण्णेसु । तेण वाणियएण भणियं - 'नीले(णे)हि सल्लमेयं महातवस्सिस्स, पुण्णं होही तव वि, मम वि' । वेज्जो भणइ – 'निप्पडिकम्मो भगवं नेच्छइ' । ताहे पडियराविओ जाव दिवो उज्जाणे पडिमं ठिओ । .
तओ ओसहाणि गहाय गया तत्थ । भगवं तेल्लदोणीए उल्लारिओ मक्खिओ य । पच्छा बहुएहिं पुरिसेहिं जंतिओ अक्कंतो य । पच्छा संडासएण गहाय कड्डियाओ ताओ सरुहिराओ सलागाओ । तासु य कड्डिज्जंतीसु भगवया आरडियं । ते य मणुस्से उप्पाडित्ता उट्ठिओ । महाभैरवं नाम तत्थुज्जाणं जायं देवकुलं च । पच्छा संरोहणं ओसहं दिन्नं, जेण तव्वेलए चेव पउणो जाओ । ताहे वंदित्ता [खा]मित्ता य गया ।
__ एवं च व[य]गहणकालाओ जहण्णेण वि छठूतवसा पारयंतस्स तह पारणयवेलाए चेव पाणियं पिबंतस्स भगवओ गोवालेणाऽऽढत्ता गोवालेणं चेवोवसग्गा निट्ठिय त्ति । सिलामाघल्लगो अ गोवालो गओ सत्तमनरयपुढवीए । सिद्धत्थ-खरगा हु गया देवलोयं जओ तिव्ववेयणं कुणंता [वि] न तहा दुट्ठभावा जहा करड-कुरड त्ति । करड-कुरडकहा भन्नइ -
कुणालाए महानयरीए नाणातवविसेस(विसोसिय)तणुणो मासकप्पेण विहरमाणा संपत्ता सहयरा सहज्जाइणो य दो करड-कुरडाहिहाणा तवस्सिणो नयरिनिद्धमणोन्नताए वसहीए ठिया वरिसायाले । तेसिं च तवोविसेसेणाऽऽवज्जियाए खेत्तदेवयाए - ‘मा महाणुभावाणामिमेसिं नीयवसहीए जलप्पवणेणुवद्दवो होउ'त्ति चिंतिय देवयासत्तीए निवारियं नयरमझे वरिसणयं । तं च बहुं निंदंता नागरया ते नि(नी)सारिउं पवत्ता । समुप्पन्नकोवानलेहि य करड-कुरुडेहिं पायंपारण कमसो पूरियसिलोगेहि दिन्नो सावो । अवि
य
वरिस देव ! कुणालाए, दिणाणि दस पंच य ।
मुसलप्पमाणधाराहि, जहा रत्तिं तहा दिवा ॥ एवं च ते सविऊण सयं गया साकेअपुरं । तहाभवियव्वयाए य तारिसाए चेव वुट्ठीए संजायाए कुणालाजणवया पन्नरसयग्ग(अ?)होरत्तेहि पक्खित्ता समुइंमि । ते वि तइयदिवसे रुद्दज्झाणा मरिऊणुववन्ना सत्तमपुढवीए काले नरगे बावीएकास (तेत्तीस)सागरोवमाउणो नेरइय त्ति ॥ करड-कुरुड त्ति गयं ॥
___ करड-कुरुडाणं च पुरओ तेरससमाए सामिणो जंभियगामं गयस्सुज्जुवालियानईतीरसंठिय-कालक(साल)रुक्खाहोठियस्सुक्कुडुयासणेण छट्ठभत्तियस्स वइसाहसुद्धदसमीए दिणपहरतिगद्धसे[से] समुप्पन्नं केवलनाणं । तओ मिलिया देव-दाणवाईया । विरइयं समोसरणं; परमभव्वा सव्व[परिसा] । तहा वि कप्पो त्ति खणमित्तं काऊण देसणं चलिओ सामी जत्थ गोअमाईय त्ति ॥ गोअमकहा भण्णइ -
___ मगहाविसए गोव्वरगामे वसुभूई नाम बंभणो । तस्स पुहवी नाम भज्जा । तीसे इंदभूई[अग्गिभूर्ह]-वायुभूई-नामगा तिण्णि पुत्ता । परं पढमो पसिद्धो गोअमो त्ति ।
तहा कोल्लागसन्निवेसे धणमित्त-धमि(म्मि)ला नाम बंभणा । तेसिं वारुणी-भद्दिला नाम
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
ANNA
भज्जाओ । तासि कमेण वियत्त-सुहम्मा नाम पुत्ता ।
तहा मोरियसन्निवेसे धणदेव-मोरिया नाम परोप्परं माउसिहा(स्सिया)उया दोन्नि बंभणा। तत्थ धणदेवा(वस्स विजयदेवा)नाम भज्जा । [तीसे मंडिओ नाम पुत्तो जाओ । ताहे धणदेवो पंचत्तमुवागओ। तत्तो मंडिएण सहियं चेव विजयदेवा मोरिएण धरिया, तंमि देसे एयस्स अविरोहो त्ति काउं । तत्तो तीसे मोरियपुत्तो जाओ ।]
[मिहिलाए नयरीए देवो नाम बंभणो ।] तस्स जयंती नाम भज्जा । तीसे अकंपिओ नाम पुत्तो।
तहा कोसलापुरीए वसू नाम बंभणो । तस्स नंदा नाम भज्जा । तीए अयलभाया नाम पुत्तो। तहा कोसंबीविसए तुंगीयसण्णिवेसे दत्तो नाम बंभणो तस्स वरुणदेवा नाम भज्जा । तेसिं मेयज्जो नाम पुत्तो ।
तहा रायगिहे बलो नाम बंभणो । तस्स य भद्दा नाम भज्जा । तीसे पहासो नाम पुत्तो त्ति ।
एए य रज्ज(रिजु)वेय-सामवेय-यजुव्वेय-अहव्वणवेएहिं चउव्वेया गोयमाइया । अह अपावाए नयरीए सोमिलो नाम बंभणो जण्णदिक्खिओ होही । तेण ह [समारद्धे] जागंमि गयाऽपावाए नयरीए ।
इओ य भगवं महावीरो गोयमाईणं गुणो भविस्सइ त्ति नाऊण सूरत्थमणसमए चलिओ जंभियगामाओ देवगणुज्जोइयमग्गो, देवनिम्मियनवपउमोवरिविरइय(वियरिय)चरणो, रयणीए चलित्तु बारस जोयणाणि सूरुग्गमवेलाए पत्तो पावाए नयरीए उत्तरपासंमि जावगाणस्स(?) महासेणस्स वणुज्जाणे ।
विरएंति समोसरणं, जत्थ य देवो महिड्डिओ एइ । तत्थ तक्करणनियमो, जिणो अइसयवं ति भणियं च ॥ चउरो जम्मप्पभिई, एक्कारस केवले समुप्पन्ने । नवदस य देवजणिया, चोत्तीसं अइसया एए ॥ [विचारसारप्रकरणे १५८] सारमागयं (सहजसुगंध) देहं १, सुक्किलनिव्विसढ(ह)मंस-रुहिरिल्लं२ । नीहाराहारमचक्खुगोयरं ३, सुरहिनीसासं ४ ॥ मायंति समोसरणे, जोयणमाणंमि कोडिकोडीओ १।। परिणमइ देसणुत्तं, निय-नियभासाएँ देसाणं २ ॥ न दुभिक्ख३-मणावुट्ठी४, चिररोगा ५ वइर ६-मुड्डमर ७ माई ८। नाऽइवुट्ठी ९ न मारी १०, पसरइ भामंडलं देहे ११ ॥ सुपमाणा वाल-नहा १, सउणा विय पाहिणंति २ सहपवणो ३ । रिउसोहे ४ वसुहा कंट-ग ५ पउमाणि ६ नव गमणे ।। गंधोदयस्स छडओ ७, पयरो पुप्फाण पंचवण्णाण । हेट्ठियवयणाणं(वेंटाणं?) जाणुपमाणो ८ नमंति दुमा ९ ॥ वेमाणि-जोइ-भवणा, कुणंति मणि-रयण-कणयकविसीसे । । चउपोलि-समोसरणे, पायारे रयण-कणय-रुप्पमए १० ॥ गयणे दुंदुभिसद्दो ११, असोगदुमो जिणपमाण-बारगुणो १२ । छत्तीसगुणो वीरे, रम्मं छत्तत्तयं तदहे १३ ॥
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
सिंहासणाणि चउदिसिं १४, तेसिं पुव्वंमि पुव्वदारेहिं । पविसिय नवपउमाणं, दुसु दुसु पुरुगे(पउमे)सु कयचरणो ॥ सामी सूरुदए दिणपच्छिमपहरे य जोयणेक्कधणी १५ । निविसइ पयाहिणित्ता, 'तित्थस्स नमो' ति वोत्तुं च ॥ पुव्वमुहो सुरकयसरिसपडिच्छंदया य [तिन्नि] दीसंति । सेससीहासणेसुं विमला विज्जाहराणुगया ॥ पासेसु चमरहारा १६, पुरओ चक्कं १७ गरुयरयणझओ १८ । थोवं पि कोडिमित्तं, देवाण ठियं समोसरणे १९ ॥ पागारावरकिच्चं, बाहि पउलि पुरो य वंतरेहि वरं । वाविचउक्कं कीरइ, जिणो य न कयाइ सुररहिओ ॥ साहारणओसरणे, एवं; जत्थिड्डिमं तु ओसरइ ।
एक्को च्चिय तं सव्वं, करेइ भयणा उ इयरेसिं ॥ [आ.नि. ५५४] एवं च समोसरिए जिणंमि य गयणत्थदुंदुभिसई सोऊण चोज्जियाणं संतो गोयमो भणइ -
'पेच्छह भो भो ! देवागमणं पहावओ [य] जाग[स्स]' । जोइंताण य तेसिं, वयं[ति] देवा समोसरणे ॥ नाऊण गोयमाई, मच्छरिया बेंति - 'को णु सव्वण्णू? । पुरओ अम्ह ?; जारिसो, सव्वन्नू तारिसा देवा' ॥ 'ता गंतुमज्ज तमहं, हयप्पयावं करेमि' वोत्तुमिणं । पंचसयचट्टसहिओ, संपत्तो गोयमो तत्थ ॥ 'तुह सामणं(सागय?) ति गोयम !' जिणभणिओ मुणइ 'कहमहं नाओ?' 'किं वा चोज्जं? पयट्टे, दुण्णेयं चिंतियं जम्हा' ॥ तत्तो जिणेण भणिओ, - 'गोयम ! जीवंमि संसओ तुज्झ । न हु जुत्तो; सो जेणं, सिद्धो अहंपच्चया चेव' ॥ तत्तो संबुद्धो सो, निक्खंतो नाउमेयमण्णे वि । एवं जिणाभासिया, नामेहिं चोज्जिया कमसो ॥ संसयवोच्छित्तीए, संबुद्धा पव्वयंति पत्तेयं । पंच सह पणसएहिं, दोऽहुढेहिं तिहिँ उ सेसा ॥ 'भयवं ! किं तत्तं ?'ति य, नमिउं पुच्छंति गोयमाईया । भणइ जिणो – 'उप्पण्णे, विगए धुवे य' सोउमिमं ॥ विरएंति य पत्तेयं, तन्निसा(स्सा)ए दुवालसंगाणि । जव्वायणभेएणं, गणसंखा; तेसि नामाणि ॥ आयारो सूयगडो, ठाणं समवाओ भगवई अहवा । वियाहप्पन्नत्ती [उ], छटुंगं नायधम्मकहा ॥
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५७]
उवासगदसा अंतगडदसा उ अणुत्तरोववाइदसा ।
पण्हावागरणमह विवागसुयं दिट्ठिवाओ त्ति ॥ दिट्ठिवाए य चोद्दस पुव्वाणीमाणि नामओ -
उप्पायपुव्वं, अग्गाणीयं, विरियाणुप्पवायं, अत्थि-नत्थिप्पवायं, नाणप्पवायं, आयप्पवायं, कम्मप्पवायं, पच्चक्खाणपुव्वं, विज्जाणुप्पवायं, कल्लाणपुव्वं, पाणावायं च, किरियाविसालं, लोगबिंदुसारं ति चोद्दस।
एवं च विरइयंगा, सुवासपूरिएण रयणथालेणं । देविंदविहियमहिमा-गाणेणं ते गणहरा ठविया ॥ तो समणा कप्पित्थी, समणीओ पविस्स [पुव्व]दारेणं । ति-पयाहिणित्तु नमिउं, जिणमग्गेईएँ निविसंति ॥ जोइसिय-भवण-वंतर-देवीओ दक्खिणेण पविसित्ता ॥ तिपयाहिणिउं नमिउं, कमसो तिरिरी(च्छी)एँ निविस्संति ॥ जोइसिय-भवण-मंतर-देवो पच्छिमदुवारओ पत्ता । तिपयाहिणिउं नमिउं, वायवीए कमा ठंति ॥
वेमाणिय-माणुस-माणुसीओ उत्तरपउलिसंपत्ता । तिपयाहिणिलं नमिउं, बइसंतीसाणदिसि कमसो ॥ एतं महिड्डियं पणि-वयंति; ठियमवि वयंति पणमंति(ता) । न वि जंतणा न विकहा, न परोप्परमच्छरो न भयं ॥ [आ.नि. ५६२] बीयंमि होति तिरिया, तइए पागारमंतरे जाणा । पागारजढे तिरिया वि होंति पत्तेय मिस्सा वा ॥ [५६३] मिउ-गहिर-गुरुगिराए, सामिस्स न तित्तिोति सोयारा । सुम्मइ निदरिसणं किर, केट(ढ)उरे वाणियकिढिस्स ॥ केट(ढि) त्ति नाम दासी, थेरी कट्ठाणि घेत्तुमडवीए । पत्ता भुक्खिय-तिसिया, गिम्हे मज्झण्हवेलाए ॥ तो सेट्टिणीएँ वुत्तं, - 'थोवाणीमाणि थेर(रि)! कट्ठाणि' । सा पिट्टिउं वराई, पुणो वि कट्ठाण पट्टविया ॥ सा वि भएणाऽऽणेती, चउत्थपहरंमि कट्ठगुरुभारं । पडिएगकट्ठगहत्थ-मुगुड्डिया; जिणधणिं महुरं ॥ सोऊण विग्घभीया, तह चेव ठिया न वेयए दुक्खं । सूरत्थमणंमि जिणे, समुट्ठिए तो गया थेरी ॥ किं च; केटी(ढी) व थेरी, दुग्गयनारि त्ति तक्कहाऽवीह । भण्णइ - कायंदीए, कयाइ वीरे समोसरिए ॥ तव्वंदणभत्तीए, रायामच्चाइपउरजणनिवहो ।
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५८]
गंध-बलि-पुप्फहत्थो, वच्चइ; निवसइ य तत्थेगा ॥ दुग्गयनारी; सा उण, तण-कट्ठाईणमाणयणहेउं । बाहिं जंती पुच्छइ, नागरमेगं – 'कत्थ एस जणो ॥ एगाभिमुहो वच्चइ ?', तेणुत्तं – 'सामिणोऽरिहंतस्स । वंदण-पूयाहेउं', तं सोउं सा वि सुहभावा ॥ चिंतइ – 'ममाऽवि जुत्तं, परमेसरपूयणं परमपुन्ना । पूजोवगरणरहिया, कह तं काहं, दरिद्दाऽहं ?' ॥ तत्तो मुहियालभाणि, चुंटिउं सिंदुवारकुसुमाणि । तत्थ जंती विचाले, रहसेणाऽऽउक्खएण सा थेरी ॥ जिणपूयाभावेण य, मरिउं सा होइ देवलोयसुरो । थेरिदेहं च सिंचइ, नीरेण जणोऽणुकंपाए ॥ जह 'मुच्छिया वराई, इम'त्ति वियप्पित्तु तह निव्विचेटुं । तं दटुं गंतुं जणो, पुच्छइ – 'भगवं ! मया किमिमा ? ॥ थेरी किं वा जीवइ ?', जा; ता थेरीसुरो वि पज्जत्तो । ओहनाणोवउत्तो, जिणपूजाभावफलमेयं ॥ नाऊण समोसरणे, झड त्ति वंदणनिमित्तमायाओ । पुच्छंताण जणाण य, दरिसिय तं भगवया भणियं ॥ 'पूजापणिहाणेणं, थेरी या(इ)मा सा अमरत्तणं पत्ता' । दटुं च तं जणाणं, विम्हियचित्ताण भणियमिणं ॥ 'एगं मि(पि) उदगबिंदूं, जह पखित्तं महासमुइंमि । [जायइ अक्खयमेवं, पूयाजिणगुणसमुद्देसु] ॥ [उपदेशपदे १०२३] [कणगउरे कणगधओ, राया होऊण सरणछणगमणे] । [दट्ठण वइससमिणं,] जाओ पत्तेयबुद्धो त्ति ॥ [१०२६] मंडुक्क-सप्प-कुरर-[अज]गराण कूरं परंपरग्गसणं । परिभाविऊण एवं, लोगं हीणाइभेयं ति ॥ [१०२७] मंडुक्को इव लोगो, हीणो इयरेण पन्नगेणं व । एत्थ गसिज्जइ; सो वि हु, कुररसमाणेण अण्णेण ॥ [१०२८] कुररसमो वि न सवसो, जेण अयगरकयंतवसगो त्ति । [एवंविहे उ लोए, विसयपसंगो महामोहो ॥] [१०२९] [इय चिंतिऊण य भयं], सम्मं संजायचरणपरिणामो । रज्जं चइऊण तहा, होही(जाओ) समणो सा(स)मियपावो ॥ [१०३०] सिज्झिहि य केवलसिरिं, परमं संपाविऊण ओज्झाए ।
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
[५९]
सक्कावयारनामे, *थेरिज (जि) ओ चेइए रम्मे ॥ [१०३१] जे य थेरी व भव्वा, जीवा तेसिं गुणाय साहेइ । धम्मं सामी नवरं, पहरुद्देसे समोसरणे ॥
राया व रायमच्चो, तस्स असई ( तस्साऽसइ) पउरजणवओ वा वि । दुब (ब्ब) लिय-खंडियबलिछडियतंदुलाढगं कलमा ॥ [आ.नि. ५८४ ] भाइणाऽऽणियाणं अखंडफुलियाण फलगसरियाणं । कीरइ बली; सुरा वि य, तत्थेव छुब्भंति गंधाई || [५८५ ] बलिपविसणसमकाले (लं), पुव्वदुवारेण ठाइ परिकहणा । तिगुणं पुरओ पाडण, तस्सद्धं अवट्ठि(डि) यं देवा || [५८६] अद्धद्धं अहिवइणो, अवि (व) सेसं, होइ पागयजणस्स । सव्वामयप्पसमणी, कुप्पइ नऽन्नो [य] छम्मासा ॥ [ ५८७ ] तत्तो उट्ठित्तु जिणो, गंतुं वीसम [इ] देवछंदंमि । पढमपागारबाहिं, रम्मे सुरनिम्मिए तओ (तो) |
ओवणीयसिंहासणोवविट्ठो व पायपीढंमि । जे अन्नयरो वा गणहरो कहेइ बीयाए ॥ [ ५८९] खेयविणोओ सीसगुण[ दीवणा ] पच्चओ उभयओ वि । सीसायरियकमो वि य, गणहरकहणे गुणा होंति । [ ५८८ ] संखाईए वि भवे, साहेइ [जं] वा परो उ पुच्छेज्जा ।
ण य णं अणाइसेसी, वियाणई एस छउमत्थो ॥ [५९०] जे उ साहिति वत्तं, 'तत्थऽज्जं जिणो'त्ति तेसि नियपहुणो । देंति वित्तिं पसायं, निउत्तपुरिसाण भणियं च ॥
वित्ती उ सुवन्नस्सा, बारस अद्धं च सयसहस्साइं । तावइयं चिय कोडी, पीइदाणं तु चक्कीणं ॥ [५८०] एयं चेव पमाणं, नव[रं] रययं तु केसवा देंति । मंडलियाण सहस्सा, वित्ती पीई सयसहस्सा ।। [५८१] भत्तिविभवाणुरूवं, अन्ने वि य देंति इब्भमाईया | सोऊण जिणागमणं, निउत्तमनिउत्तएसुं वा ॥ [५८२] देवावित्ति भत्ती, पूजा थिरकरण - सत्तअणुकंपा । साओदय दाणगुणा, [पभावणा] चेव तित्थस्स ॥ [५८३]
एवं महावीरो विहरंतो गणहरेहिं संपत्तो कोसंबीनयरीए । देवेहिं कयं समोसरणं । तत्थ जा पुव्वि सयाणीयस्स रणो अज्जचंदणा नामिदेणं भलाविया आसि, सा तेणं चेवाऽऽणित्ता बहुरायधीयापरिवारिया
* परमसिवे चेइउज्जाणे - इत्युपदेशपदे पाठः ॥
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६०]
जंपाणारूढा सयं समप्पिया भगवओ । तेणाऽवि विहिपुव्वगं पव्वावित्ता एक्कारसंगधारिणी तासिं चेव तवस्सिणीणं पवत्तिणी विहिया ।
अन्नया सा सव्वत्थमण्ण त्ति बहुलोयपरिवारिया वियसंतमुत्तिधारिणी कोसंबीचउहट्टएणं वच्चंती दालिदिएणेगेणं सेडुयगनामेण दिट्ठा । तओ तेणं पुच्छिओ एगो थेरो – 'का एसा भगवई ?' थेरेण भणियं - 'चंपाए दहिवाहणस्स रण्णो दुहिया वसुमई नाम, तहा नियनिम्मलगुणेहिं लद्धअज्जचंदण त्ति-बीयनामा, भगवओ महावीरस्स पढमसिस्सिणी; इहेव चिटुंतस्स सुत्थियसूरिस्स वंदणत्थं चलिया' । तओ सेडुयगो भत्तीए कोड्डेण य तीए चेव समं सूरिसमीवं गओ । वंदिओ सूरी । अज्जचंदणा वि सूरिं वंदित्ता गया पडिस्सयं ।
सो य सेडुयगो तत्थेवोवविट्ठो । सूरिणा दट्ठण नाणोवओगेण जहा - 'एसो धम्मजोग्गो'त्ति संभासिओ महुरवयणेहिं, जेंवाविओ मिट्ठभोयणेणं । तओ सेडुयगो – 'एक्कं ताव एएसिं दयालुत्तं, बीयं पुण मिट्ठभोयणेणं चेव परलोगो साहिज्जइ'त्ति चिंतित्ता तेसिं चेव समीवे पडिवन्नो पव्वज्जं । सूरिणा वि दिक्खिऊण धम्मे थिरीकरणत्थं सुसाहुपरिवारिओ [पेसिओ] अज्जचंदणापडिस्सयं । साहवो वि सेडुयगं पडिस्सए पइसारित्ता अप्पणा बाहिं ठिया । तओ सो अब्भुटिओ अज्जचंदणाए । दवावियमपरिभोगमासणं । वंदिओ सविणयं । एत्थंतरंमि अज्जियाहिं आणित्ता दिण्णमासणं, न य तीए तस्स पुरओ पडिच्छियं । भणियं च जोडियहत्थाए – 'किं भगवंताणमागमणपओयणं ?' तओ सेडुयगो - 'अहो ! धम्मपहावो, जेणेवंविहा वि ममेवंविहं विणयं कुणंति'त्ति विसेसेण धम्मंमि थिरीकयभावो 'सूरीहिं तुम्ह वुत्तापुच्छणत्थं पेसिओ'त्ति वोत्तुं गओ सूरिसमीवं ति ॥
तओ भगवं वद्धमाणसामी गोयमाइगणहरेहिं अज्जचंदणाए य सहिओ माहणकुंडग्गामे बहुसालुज्जाणे समोसरिओ । तत्थ य उसभदत्तमाहणो देवाणंदाए माहणीए सहिओ रहवरारूढो समागंतुं भगवंतमभिवंदइ । देवाणंदाए य उसभदत्तस्स पुट्ठट्ठियाए भगवंतमणिमिसदिट्ठीए निरूवमाणाए पल्ललि(वि)यसव्वगत्ताए तहा कंचुओहुणायाई भिदित्ता थणेहिंतो दुद्धसोडओ भगवंताभिमुहमुच्छलिओ जहा समवसरणत्थसव्वलोगेणं दिट्ठो। तओ वंदित्ता गोयमसामिणा पुच्छिअं 'किमेयं भयवं?' । भगवया भणियं – 'पढममेवाऽहं देवलोगाओ चइत्ता एईए देवाणंदाए कुच्छिसि बासीइं दिवसाइं जाव वसिओ । तओ देविदेणं तिसलाए कुच्छिसि घल्लाविओ जेण, तेण सा पुव्वावत्थासिणेहेणं तं(म) दट्टण पल्ल(ण्हु)यथणी जाया' । ____तओ [सोऊण]मेवं बहवो पडिबुद्धा पाणिणो । उसभदत्तो वि भगवओ समीवे गहियपव्वज्जो एक्कारसंगधरो होऊण कमेण पत्तो निव्वाणं । सा वि देवाणंदा भगवया सयमेव दिक्खित्ता अज्जचंदणाए सिस्सिणी दिना । तीए य पढाविया एक्कारसंगाइं । तओ कमेणं संपत्तकेवला सिद्ध त्ति ।
एवं चोसभदत्तो व्व सभज्जो पव्वइओ जमालि त्ति जमालिकहा भन्नइ -
माहणकुंडग्गामस्स समीवे खत्तियकुंडग्गामं नाम नयरं । तंमि य सामिस्स जे?भगिणीए [जेट्टाए] पिय(सु)दंसणाए [वा] पुत्तो जमाली नाम परिवसइ । तेण य भगवओ चेव धीया सु(पिय)दंसणा नाम परिणीया । तीए य समं विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइ । अन्नया य माहणकुंडग्गामे बहुसालुज्जाणे भगवंतं समोसरियं सोऊण रहवरारूढो गओ वंदणत्थं जमाली । सोउं च धम्ममणुण्णाओ माया-पिऊहिं पंचसय-परिवारो सहस्सपरिवाराए य सु(पिय)दसणाए सहिओ पव्वइओ । तओ पढियेक्कारसंगो त्ति किं
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६१]
चेव [सहपव्वइयाणं साहूणं] सो भगवया सामीकओ ।
अन्नया भिन्नविहारत्थमेक्कं-दो-तिण्णि वाराओ पुच्छंतो अणणुन्नाओ वि भगवया पंचहि अणगारसएहिं सु(पिय)दंसणज्जाए य सहिओ जमाली भिण्णो विहरंतो सावत्थीनगरीए तिंदुगुज्जाणे समोसरिओ । तत्थ य अणु(ण्ण)वियारेहिं तस्स दाहज्जरो जाओ । तओ उवविट्ठो अच्छिउमसक्कंतो साहवे भणइ – 'मम संथारयं करेह' । ते वि तहेव कुणंता पुणो वि पुच्छिया भणंति - 'कओ संथारओ' । तओ उठ्ठित्ता तप्पएसं गओ ताहे संथारगोवरि पच्छेवडियं दिज्जतं दट्टण कुविओ वि साबाहत्तणओ तंमि उल्लरिओ ।
तओ सत्थसरीरो तवोहणे हक्कारित्ता पुच्छइ – 'किं तुब्भेहिं तया अद्धकओ वि संथारओ कओ त्ति भणिओ ?' तेहिं भणियं – 'बहुकओ ति कट्ट' । जमाली भणइ – 'न बहुकयं पि पडिपुन्नकयकज्जं साहेज्जा । तम्हा महावीरवयणं "कज्जमाणं कडं"ति जुत्तियं मा पडिवज्जेहि(ह)' । तओ सोऊणेवं केहि वि गीयत्थसाहूहि भणिओ - 'जम्मेत्तं कयं तम्मेत्तं कयं, को भणणे दोसो ?'
___ एवं च [बहुं] भणिओ वि जाहे न पडिवज्जइ ताहे केइ तस्स वयणमसद्दहंता सामिसमीवं गया। अण्णे तेणेव समं ठिया । सु(पिय)दंसणा वि, तत्थेव ढंको नाम कुंभारो सावओ, तस्साऽऽवासए चिटुंती वंदणत्थमागया पण्णविया । तओ सा वि अणुरागेण जमालिमग्गं पडिवन्ना पडिस्सयं गंतूण अजियाणं ढंकसावयस्स य तं देसणं करेइ । तओ ढंको वि तं [वि]पडिवन्नं जाणित्ता भणइ – 'नाऽहं वियारविसेसं जाणामि' ।
अन्नया सु(पिय)दसणा सज्झायंती ढंकेण दिट्ठा । तओ आवाहाओ भंडगाणि उच्छल(व्वत्त)तेण जहा न लक्खिज्जइ तहा तीए संमुहो इंगालकणो पक्खित्तो । तेण य तीसे पंगुरिया-पच्छिवडियाए दाहकाणओ पाडिओ । तओ सु(पिय)दंसणा दाहकाणयं दंसेंती भणइ – 'अहो ढंकसावय ! किं मम तए पच्छेवडिया [दड्डा]?' ढंको भणइ - 'अज्जे ! हिं(किं) दाहकाणयमेत्तेणं चेव पच्छेवडियं दड़े ति भणसि?'
___तओ सा 'सुट्ठ चोइय'त्ति भणंती 'मिच्छादुक्कडं' दाऊण सम्म पडिवन्ना गंतूणं जमालिं पन्नवेइ । तंमि य कह वि अपडिवज्जंते सु(पिय)दसणा सेससाहुणो य सामिसमीवे वच्चंति ।
तओ एगागी जमाली अभिग्गहियमिच्छदिट्ठी विहरंतो चंपाए नयरीए पुन्नभहुज्जाणे समागंतूण तत्थेव समोसरियं महावीरं एवं वयासी - 'तुम्हाणं बहवे सीसा अकेवलिणो चेव गया कालं । अहं पुण केवली संपन्नो त्ति सिज्झिस्सामि' । तओ सोउमिमं गोयमो जमालिमेवं वयासी - 'जइ तुमं नाणी ता कहेहि - 'केरिसो लोगो ?' । तया तं गोयमपसिणपरमत्थाजाणगं कुवियमवि मोणट्ठियं दट्ठण महावीरो भणइ – 'जमाली ! कहं तुमं नाणी जो यच्छ(अज्ज?) वि "सासओ [असासओ य] लोओ"त्ति पच्चुत्तरं काउं न सक्कसि ?' एवं च भणिओ वि जाहे न पडिवज्जइ ताहे निह्नवो त्ति संघबाहिरो कओ। सामिकेवलुप्पत्ति-समयाओ य तया चोद्दसवरिसाणि त्ति ।
कुविओ जमाली तत्तोऽभिगंतुं सच्छंदो विहरइ । अणालोइयदुरायारो य कालं काऊण छटे देवलोगंमि लंतयनामगे तेरसागरोवमठिइओ किब्बिसियदेवो जाओ । तओ चइत्ता पंच[वाराइं] तिरिक्ख-मणुस्सदेवभवगहणाई संसारं हिंडिऊण सिज्झिहि[इ] त्ति । जमालि त्ति गयं ॥
पच्चणीओ य जमालि व्व भगवओ गोसालगो जेण दड्डो सव्वाणुभूई तओ सुनक्खत्तो त्ति
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
विहरइ' । तं च
सुनक्खत्तकहा भण्णइ -
खिइपइट्ठिए नयरे जियसत्तू राया । धणावहो नाम इब्भो, धारिणी से भारिया । तीसे पुत्तो सुनक्खत्तो नाम भज्जाहिं समं भोगे भुंजतो चिट्ठइ । अण्णया समोसरिओ सामी । तं च नाऊण जणसमूहेण समं गओ सुनक्खत्तो वंदित्ता पज्जुवासिंतो जाव चिट्ठइ ताव परिसापडिबोहणत्थं गोयमेण वंदित्ता पुच्छिओ सामी - 'कहं भंते ! जीवो गरुयत्तं लहुयरयत्तं वा वच्चंति ?' सामी भणइ - 'गोयमा ! जहा महि(ट्टि)याविए(य)-तुंबिए(या) गुरुत्ताए जलहेट्ठा चिट्ठज्जा तहा हिंसाइभावगरुया जीवा लोयाहो उ(वच्चे)ज्जा । जहा य पिट्ठ(नट्ठ) मट्टिए(या) तुंबिया लहुयत्ताए जलोवलि(रि) तरिज्जा तहा दयाइभावहलुया जीवा लोय(यो)वरि वच्चेज्जा' । सो[उ मि]मं सामिभणियं संबुद्धा बहवे पाणिणो । सुनक्खत्तो वि पडिबुद्धो । अणुन्नाओ माया-पिईहिं महाविच्छड्डेणं सामिसमीवे निक्खंतो उग्गतवं चरइ ।
___सामी वि पडिबोहित्ता गोसालगभत्तं पोलासपुरनिवासिणं भण(णि)स्समाणं सद्दालपुत्तं नाम गाहावई कयाइ समोसरिओ सावत्थीए । तत्थ य गोयमो छ?पारणए भिक्खत्थं पविट्ठो भत्त-पाणं गहायाऽऽगओ भगवंतमभिवंदित्ता पुच्छइ – 'भगवं ! भिक्खं हिंडंतेणेत्थ मए "गोसालगो जिणो''त्ति भणंतो लोओ बहुओ निसुओ । ता को एस गोसालो ?' तओ भगवया कहिया सव्वा वि मंखलिपुत्ताइया गोसालयवत्तव्वया जाव 'ममोवएसेणं सिद्धतेयलेसो वयभट्ठ-पासजिणसीसेहिं जाणावियनिमित्तो अजिणो वि जिणमप्पाणं पगासमाणो विहरई' । तं च समवसरणागयलोयाओ गोयमाइसमक्खं महावीरपरूवियनियचरियं सोऊण रुटो गोसालो ।
इओ य महावीरस्साऽऽणंदो नाम सीसो भिक्खत्थं पविट्ठो । तं च तप्पएससेरियासीवेण वच्चंतं दलु हालाहलाकुंभगरीघरसंठिओ गोसालो एवं वयासी – 'भो भो आणंदा ! इओ एहि' । आणंदसाहू वि सद्दिओ समागओ गोसालयसमीवं । तओ भणिओ तेण – “किं भो आणंदा ! एसो तुह धम्मायरिओ वीरो अप्पणो पूया-सक्कारमिच्छंतो लोयसमक्खं मं मंखलिपुत्ताइकहणवत्तव्वयाए अजिणं ति परूवेमाणो न जाणइ मम तेउलेसासत्तिं, जि(जे)ण नियसत्तिम(सत्तिमु)वेक्खिऊण मम पडिकूलकारी जाओ? ता नूणमाणंदा ! ममाओ अज्ज सो तव धम्मायरिओ विणि(ण)स्सिउकामो, जहा नागाओ पंचवणियवयंस त्ति ॥छा। वणियवयंसकहा भण्णइ - -
खेमिलाओ नयरीओ पंच वणियवयंसा अवसर १-पसर २-संवाय ३-कारय ४-भलण ५नामगा भंडभरियगड्डीओ गहाय वणिज्जेणं देसंतरं पत्थिया । ते य निज्जलंतरालाडवीए वच्चंता तिसाभिभूया इओ तओ जलं गवेसंति । तओ भमंतेणावसरेणेगंमि पएसे [दिट्ठो] सीयलवणमज्झगओ पंचसिहरो [रप्फो] । हक्कारिया य पसराईया । सव्वसम्मएणं फोडिओ पुव्वो रप्फसिहरो । तओ अहोनिरूवेंतेहिं दिटुं विमलं जलं, कड्डिऊण य तेण कयं पाणाइयं । तओ सत्थीहूयाणं पसरेणं भणियं – 'दाहिणं रप्फसिहरं फोडेमो जेणऽन्नं किं पि वत्थु लभामो' । तओ अवसरेण भणियं- 'मा एवं करेह । नागो जइ उट्ठिस्सइ तो विणासिस्सइ' । संवाएण भणियं – 'पढमसिहरे चेव किं न उट्ठिओ नागो ?' अवसरेण भणियं - 'एत्थ पाणियं चेव देव्वजोगेण जायं' । ताहे कारओ ‘एत्थ दम्मा वि भविस्संति'त्ति भणिऊण खणिउमारद्धो। तओ अवसरो 'लाभो वि हाणी वि एत्थ तुम्हाणं चेव, न ममं'ति भणिऊण नियगड्डिमारूढो । भलणेण भणियं - 'सच्चं लभिस्सामो किमवसरो करिस्सइ ?'
तओ पसराईया वि खणिउमारद्धा जाव तंमि दम्मा नीसारिया । गहिया य जासक्काए अवसरं
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६३]
मोत्तूण सव्वेहि वि । तओ लद्धावगासेहिं पसराईहिं पच्छिमरप्फसिहरो फोडिओ । तत्थ य रूप्पयं दिटुं । तं पि दम्मे मोत्तूण जासक्काए गहियं । एवं उत्तररप्फसिहरो वि, नवरं सु[व]न्नयं गहियं । तओ अप्पभारबहुमोल्लरयणलाभत्थिएहि मज्झिल्लरप्फसिहरो फोडिओ । तत्थ य हेट्ठा पु(पे)च्छंताणं दुप्पेच्छो दिट्ठी(ट्ठि)विसो महानागो आसुरत्तो उद्धाइऊण रप्फसिहरोवरिमारूढो । भीया य पसराईया नियगड्डीरएसु समारुहिऊण नासिउमारद्धा । तओ दिट्ठीए पढमं सूराभिमुहं पलोएत्ता पच्छा दिट्ठिविसनागेणाऽवलोइया सगड्डि-बलद्दा भासरासीकया [पसराईया] । अवसरो वि नागदेवयाए सुसंतुट्ठो त्ति काऊणाऽऽवज्जियहिययाए सगड्डि-बलद्दो नियनयरं पराणिओ त्ति ॥छ। वाणियवयंस त्ति गयं ॥
‘एवं लोयाणंदा (भो आणंदा !) अइलाभत्थी महावीरो असमंजसभासी मम तेउलेसाए अज्ज भासरासी भविस्सइ । ता आणंदा ! समणस्स एयमटुं गंतूणं कहेहि' ।
तओ आणंदो तेण एवं वुत्ते समाणे कुंभारावणाओ आगम्म महावीरं वंदित्ता सव्वं साहित्ता भणइ - "किं सो पभू तं(भ)ते ! भासरासिं करित्तूण ?' सामी भणइ – 'समत्थो णं आणंदा ! गोसालो अरहंतं मोत्तूणं सेसे भासरासिं करित्तूण । अरहंताणं पुण परियावणामेत्तं चेव काउं सक्केइ, जओ अणरहंतस्स तवतेयाओ अणंतगुणेण तवतेएणाऽहिया अरिहंता भवंति, परं खंतिखमत्तणओ सहति । गच्छ तुमं आणंदा ! गोयमाइसमणाणं एयमटुं कहेहि - "मा णं तुब्भं केइ गोसालं धम्मियाए वायणाए पडिचोएज्जह" ।'
__ तओ तेण गंतुं सव्वे जाव वुत्ता ताव गोसालो जेणेव भगवं वीरो तेणेव उवागम्म सामिस्स पुरओ ठिच्चा एवं वयासी - 'सुट्ठ णं कासवा ! तुमं ममं एवं वयासी - जेणेसो गोसालो मंखलिपुत्तो मम अंतेवासी । किमप्पाणं वीरया ! तुमं न जाणसि जेणेरिसं जंपसि, ता वीरया ! तहा करेमि जहा अज्ज ण भवसि' ।
___ तओ महावीरस्स अंतेवासी सव्वाणुभूई नाम अणगारो धम्मायरियाणुरागेणं एयमट्ठमसहमाणो उवागम्म एवं वयासी - 'गोसाला ! तुमं भगवया चेव सव्वं जाणाविओ, ता कहमेयस्स चेव मिच्छं पवत्तो?' तओ सोउमेवमासुरत्तो गोसालो सव्वाणुभूई अणगारं तवतेएणं भासरासी करेइ । तओ सो सहस्सारे कप्पे उक्कोसठिई देवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिहि[इ] त्ति ।
तओ दोच्चं पि समणं भगवं महावीरं बहुप्पयाराहिं आओसणाई[हिं] आओसइ । तओ महावीरस्स अंतेवासी सुनक्खत्तो नाम अणगारो । सो वि धम्मायरियाणुरागेणं एयमट्ठमसहमाणो तं चोएइ । तओ रुट्ठो गोसालो सुनक्खत्तं तवतेएणं परितावेइ । तओ सो महावीरं तिक्खुत्तो वंदइ । सयमेव पंचम[ह]व्व[या]इं समुच्चारेइ । समणा समणीओ य खामेइ । आलोइयपडिक्कंतो [य] कालगओ संतो अच्चुए कप्पे उक्कोसठिई देवो जाओ तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिहि[इ] त्ति ॥छ। सुनक्खत्तो त्ति गयं ॥
तओ सो गोसालो महावीरं पुणो वि आओसइ । तओ वीरो तं एवं वयासी जहा - 'गोसाला ! तुमं मए चेव सिक्खविओ बहुस्सुईकओ, ममं चेव मिच्छं पडिवन्नो ?' तओ एवं वुत्तो समाणो आसुरत्तो भगवओ पहाए सरीरगंमि तेयं निसिरइ, तओ अप्पणा दूरमोसरइ । तं च तेयं भगवओ आयाहिणपयाहिणीकरित्ता पहयं समाणं तस्सेव गोसालगस्स सरीरे अणिच्छंतस्स अंतो अणुपविटुं ।
तओ गोसालो भगवंतमेवं वयासी - 'तुमं कासवा ! अंतो छण्हं मासाणं पित्तजरपरिगयसरीरो
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६४]
ह(भव?)वक्कंतीए छउमत्थो चेव कालं करिस्ससि' । तओ भगवं गोसालगमेवं वयासी - 'अहं अण्णाई सोलस वरिसाइं विहरिस्सामि । तुमं पुण गोसाला ! अप्पणा(णो) चेव तेएणं सत्तरत्तस्स अंतो पित्तजरपीडिओ कालं करिस्ससि' ।
___ तओ विब्भलो तत्थेव पडिओ गोसालो विलवंतो गोयमाइसमणेहिं समागंतुं - 'गोसाला ! गुरुपच्चणीयाणमेरिसा चेव गई होउ' द्वि[इच्चाई] बहुहा मम्मवयणेहिं दूमिज्जंतो वि किंचि काउमसमत्थो उप्पाडिओ परिवारेण नीओ नियट्ठाणं । तत्थ य हालाहला नाम कुंभगारी तस्स भत्ता । तीए कओ सीयल्लकट्ठमाइपडीयारो, त[ह] वि डज्झइ ।
तओ सत्तमदिणंते छेयकालो त्ति किंचि सत्थावत्थो लद्धसम्मत्तो नियथेरे सद्दावित्ता भणइ – 'नाऽहं जिणो, किं तु महावीरो जिणो । तस्साऽहं पच्चणीओ कुसीसो । ता मं कालगयं जाणित्ता वामपाएऽणुबंधित्ता वसहीए बाहिं कड्डमाणा "एस गोसालो अजिणो [वि जिण]प्पलावी [मुणिघाई दोसनिहाणं गुरुपडिणीओ]" एवं भणमाणा [नयरीए] विहरेज्जह' । तओ ते सवहसाविया संता [तं] कालगयं जाणेत्ता वसतीए बारं ठवित्ता सावत्थि लिहित्ता लज्जंता तं सव्वं करेंति । गोसालो वि कालगओ संतो अच्चुए कप्पे उक्कोसठिईओ देवो जाओ ।
तओ सामी सावत्थीओ मेंढियगामं गओ । तओ तत्थ गोयमेण पुच्छिओ भयवं - 'कहिं गओ गोसालो ?' 'गोयमा ! अच्चुए कप्पे' । 'तओ चुओ कहिं उववज्जिहिइ ?' सामी भणइ – 'इहेव जंबुद्दीवे भरहे सत्तदुवारे नगरे संमुइरन्नो भद्दाए भारियाए महापउमो नाम पुत्तो होहीइ । सो य राया जाओ समाणो समणाणं निग्गंथाणं निब्भच्छणाईहिं पच्चणीओ होही । अण्णया सो रहवरियाए निग्गओ सुमंगलं अणगारं छटुं छटेण आयावेमाणं काउस्सग्गट्ठियं पासित्ता आसुरत्तो रहमत्थएणं पेल्लविस्सइ पुणो पुणो । तओ सुमंगलो ओहिणा पेच्छित्ता [तस्स] पुव्वभवचेट्ठियं सुनक्खत्ताइदहणं सरह-सारहिं महापउमं भासरासि करिस्सइ । तओ सुमंगलो आलोइयपडिक्कंतो मरिउं सव्वट्ठसिद्धे गंतुं चुओ विदेहे सिज्झिहिइ । [महा]पउमो वि तेण डड्डो सत्तमपुढविनेरइओ भविस्सइ ।।
___ एवं नरयपुढवीसु सत्तसु वि नेरइओ दो दो वाराओ होऊण सव्वासु तिरिक्खजाईसु भुज्जो [भुज्जो] जाहिइ । सव्वत्थ वि सत्थवज्झो दाहेण य मरिहिइ ।
तओ रायगिहस्स बाहिरीए वेसा होउं अभितरीए वि वेसा होही । तओ माहणदारिया गुम्विणी संती दवग्गिणा डज्झिहिइ । तओ अग्गिकुमारेसु तओ मणुएसु बोहिं लभिहिइ पव्वज्जं च । तओ सोहम्माईसु देवलोएसु उववज्जिय सव्वट्ठसिद्धे उववज्झिहिइ । तओ चइत्ता विदेहे वासे अट्ठकुंभेसु(अड्डकुडुंबे) दढप्पइण्णो नाम पुरिसो होऊण केवलनाणं उप्पाडेही । तओ अप्पणोऽतीयटुं अणेयजम्म-मरणपउरं आभोएउं समणाणं अप्पणो चरियं कहिस्सइ, जहा - "मा अज्जो ! तुब्भे वि आयरियाईणं पडिणीया होज्जह"त्ति' ॥छ।। गोसालो त्ति गयं ॥
इओ य भगवं भवियव्वयानिओगेण समुप्पण्णसायसय(साईसार)दाहज्जररोगो अट्ठि-चम्मावसेसो वयणं पि वोत्तुमसमत्थो मेंढियगामे नयरे सालकोट्ठए चेइए समोसढो । तत्थेव देवा देवीओ विज्जाहरा य भगवंतं वंदिऊण स(र?)मणत्थं तत्थेव माओ(लु)आकच्छाहिहाणतरुगणसेन्नं गयणेण गच्छंता परोप्परमुल्लवंति -
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
wwwwwwwwAAN
'अहो ! भगवं साईसारदाहज्जरपीडिओ अयंडे चेव कालं करेइ(उं?) लग्गो । न रोगपरि(डि)यारासेवणं किमवि पडिवज्जई' । सोउं चेमं तेसिं चेव हेट्ठा काउस्सग्गत्थो छद्रुतवोनिरओ सामिसीसो सीहो नाम चितेइ - 'अहो सीहणंति(किं भणंति) इमे ? जओ परतित्थिया भणिस्संति "जहा गोसालगेणुत्तं तहा तेउलेसावसेणुवक्कमिओ सामी" ।'
एवं च गाढमुम्माहिउं सीहो पविसित्ता मालुआकच्छे महिपट्ठि(वटुं?) सद्दयंतो धाहाहिं रोविउमाढत्तो। ताहे महावीरेण सीहमेयावत्थं जाणित्ता समणा सद्दाविऊण भणिया - 'वच्चह तुब्भे सीहं साणुक्खयं मालुयाकच्छाओ सिग्धं ममंतियं आणेह' । तओ समणेहिं तहेव कए सीहो समागओ । भगवंतमेयावत्थं दट्ठण पाएसु सीसं निहट्ट गाढयरं रोविउं पयत्तो । भगवया भणियं – 'सीहा ! मा अद्धिइं करेहि । अज्ज वि अहं सोलसवासाणि जाव केवलिपरियाएणं विहरिस्सामि' । सीहेण भणियं - 'भगवं! किमयस्स साईसारदाहजरस्स नत्थि को वि पडीयारो ?' भगवया भणियं – 'अत्थि, परं सपज्जाएणं चेव नियत्तिस्सइ' ।
तहा वि सीहए धिई अलभमाणो(णे) भगवया भणियं - 'सीहा ! जइ एवं ता इहेव रेवईसेट्ठिणीए कूमहलकडाहोसहं नाणाविहदव्वसंजोइयं मन्निमित्तं पक्कं चिट्ठइ तं नाऽऽणेयव्वं, जं पुण तीए चेव कुटुंबनिमित्तं बिज्जउरयकडाहोसहं विहिणा पक्कं चिट्ठइ तं घेत्तूणाऽऽगच्छसु' । तओ जहाभणियमेव सीहेण कए तमोसहमुज्जीवित्तु भगवं झत्ति पउणो जाओ । ताहे सव्वो वि तुट्ठो भद्दओ जणो विसेसेण संघो, न उण जमाली जस्स विरोहओ तइयवरिसे संजाओ निण्हवो तीसगुत्तो त्ति ॥छ। तीसगुत्तकहा भण्णइ -
रायगिहे नगरे गुणसिलए चेइए वसू नाम चोद्दसपुव्वी सूरी समोसरिओ । तस्स तीसगुत्तो नाम सीसो। सो य कयाइ आयप्पवायपुव्वे 'नो एगाइप्पएसेसु जीवो किंतु अंतप्पएसेसु चेव'त्ति वत्तव्वयाजुत्ते आलावगे परावत्तंतो चिंतेइ - 'अहो जइ अंतप्पएसहीणेसु सेसजीवप्पएसेसु [नो] जीवसन्ना ता सो चेव जीवो' । एवं च वियाणंतो गओ सूरिसमी । कहिओ नियाभिप्पाओ । सूरिणा भणियं – 'भद्द ! तुल्ले वि जीवप्पएसत्ते को एत्थ विसेसो जेणेगो जीवो अन्नो अजीवो ? जं पुण सिद्धते भणियं [तं] पडिपुन्नजीवावेक्खाए' । एवं च सूरिणा पन्नविओ वि जाहे न ठाइ ताहे संघबाहिरो कओ । सामि केवलुप्पत्तिसमयाओ य तया सोलसवरिसाणि त्ति ।
[एसो लोगं वुग्गाहेमाणो] कयाइ गंतूणाऽऽम[ल]कप्पाए नगरीए ठिओ बाहिं अंबसालवणे । तत्थ य दढसम्मत्तो मित्तसिरी नाम अत्थि समणोवासओ । तप्पमुहा य अण्णे वि सावगा समागया तेसिं वंदणत्थं । मित्तसिरी जाणइ जहा - [एस] निह्नवो । सो य तीसगुत्तो तेसिं नियमि(म)यं पयासेइ । मित्तसिरी वि माइट्ठाणेण धम्मं सुणंतो न ते(तं) विरोहेइ । 'पण्णवेयामि'त्ति चिंतित्तु ठिओ सो कम्म(मं?) पडिक्खंतो, जाव महापगरणं घरे जायं । तंमि निमंतिओ तेण तीसगुत्तो जहा - 'सपरिवारहिं मे गिहागमणेण अज्जाऽणुग्गहो कायव्वो' । ते वि तहेवाऽऽगंतुं निविट्ठा । तओ मित्तसिरिणा ठावित्ता पुरओ खज्ज-पेज्ज-वत्थाई [त]ओ थोवथोवेण पडिलाभिया । चिंतइ एस - ‘पच्छा पुणो दाही' ।
मित्तसिरी वि सह सयणेहिं ते वंदित्ता भणइ – 'धण्णोऽहं जेण सयं गिहमागया तुब्भे, सहत्थेण पडिलाभिया' । ते भणंति – 'किमेवमम्हे तए विगोविया ?' ताहे सो भणइ – 'न तुब्भं सिद्धंतो पज्जंतावयवमेत्तो(त्ते) चेव ठिया जी[वा]? जइ बी(स?)च्चमिणं तो किमेवं ते पडिलाभिया रूसह ? जइ पुण(ण्ण)पडिलाहणमिच्छह ता वद्धमाणसामिस्स तणएण सिद्धतेण पडिलाहेमि' । सोउं चेम संबुद्धा तीस
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६६]
mmmmmmwww
गुत्ताईया भणंति – 'इच्छामो अज्जो ! सम्म पडिचोयणा' । पच्छा सावरण पडिलाहिया मिच्छा दुक्कडं काऊण आलोइयपडिक्कंता सम्मं विहं(हरं)ति त्ति ॥छ। तीसगुत्तो त्ति गयं ॥छ।।
दढसम्मत्ता य तीसगुत्तसंबोहगमित्तसिरि व्व सेणिय-अभयकुमार त्ति छ। सेणियाभयकुमारकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भरहखेत्ते खिइपइट्ठियं नाम नयरं । तंमि नगरे जियसत्तू राया । तेण य खेत्तदेवयाविरहिओ-(विरोहओ) उच्छन्नं तं नगरं दट्ठण अन्ननगरनिवेसणत्थं समाइट्ठा भूमिपरिक्खगा । तेहिं वि भूमिविभागं जोयतेहिं दिट्ठमेगं सुसिणिद्धं(सुसमिद्ध) चणयखेत्तं । तत्थ निवेसियं चणगपुरं । तओ तंमि वि कालेणुच्छन्ने रायाएसेण भूमिपरिक्खगेहि दिट्ठो रन्नेगदेसे एगो वसभो अण्णेहिं वसभेहिं अपरिभविज्जंतो। तओ तत्थ निवेसियं उसभपुरं । तओ तंमि वि कालेण उच्छण्णे पुणो वि रायाएसेणं भूमिपरिक्खगेहि दिट्ठो अईव सोभाइमाणो(सोभमाणो) कुसत्थंबो । तत्थ निवेसियं कुसग्गपुरं । तंमि पसेणई नाम राया । तस्स धारिणी नाम देवी । तीए पुत्तो सेणिओ नाम । तहा अण्णासिं देवीणं अन्ने य बहवे तस्स पुत्ता अत्थि।
___ तं च नगरं अग्गिणा पुणो [पुणो] डज्झइ । तओ लोगस्स भयजणणनिमित्तं राया घोसावेइ - 'जस्स घराओ अग्गी उढेइ सो नगराओ नीसारेयव्वो' । अन्नया रसोइयाणं पमाएण रण्णो चेव घराओ अग्गी उट्ठिओ । तओ 'सच्चपइण्णा रायाणो भवंति'त्ति भाविय पसेणई राया सयं चेव नयराओ निग्गंतुं गाउयमेत्ते ठिओ । तओ तत्थेव मंति-सामंत-दंड-वाणियादओ गमणागमणाईसु परोप्परं रायगिहं ति भणंता वावारेंति। तओ अणुगुणत्थं तं चेव जायं नामेण रायगिहं नयरं ति ।
इओ य राउलपलीवणयकाले जं जेण कुमारेण पावियं तं तेण चेव नीसारियं । तओ रन्ना तत्थाऽऽगएणं पुच्छिओ परियणो – 'किं केणाऽऽणीयं ?' तओ सव्वेहि वि कहिए सेणिओ भणइ – 'मए ढक्का भिंभा नामाऽऽणीया' । तओ रन्ना अईव वल्लहो त्ति काउं सेणिओ बीयनामेण उल्लावि[ओ] - 'तुमं भिंभिसारो'त्ति ।
अण्णया पसेणइणा चिंतियं - 'को कुमाराण मज्झे रज्जधुरुव्वहणपच्चलो ?' तओ तेण एगपंतीनिविट्ठाण कुमाराण पणामियाणि घय-महुजुत्तपायसभरियाणि [क]च्चोलाणि । तओ मुक्का बंधणेहितो सुणया । तेहिं च तासिया सव्वे वि कुमारा पलाणा । सेणिएणं पुण दूराओ चेव धावतेण पक्खित्तं सेसपायसं । जाव य तं खायंति ताव सेणिएण भुत्तं नियपायसं । तओ पसेणइस्स पासाओवरि ठियस्सेसो चेव रायलक्खणजुत्तो त्ति लग्गो चित्ते, परं 'मा सेसकुमारेहिं मारिज्जिस्सइ' त्ति न से किंचि देइ ।
तओ कुमाररिद्धि दट्ठण चिंतियं सेणिएण – 'अहो ! परिभूओऽहं नियपिउणा वि, ता किमेत्थ करिस्सं ? अन्नत्थ वच्चामि'त्ति पयट्टो विन्नागतडाभिमुहं । कालेण य पच्छन्नठियपसेणइचरपुरिसाणुगओ पत्तो विन्नागतडं । निविट्ठो भद्दसेट्ठिणो हट्टे । तप्पभावेण य सेट्ठिणा समासाइओ विउलो लाभो । तओ 'जो मए पच्चूससमए रयणागियणुकारी दिव्वपुरिसो सुनंदं वीवाहितो दिट्ठो, एसो सो'त्ति चिंतितेण भणियं सेट्ठिणा – 'कस्सेत्थ तुब्भे पाहुणया ? तेण भणियं – 'तुम्हाणं' । तओ 'अहो ! समुल्लावो वि सुंदरो'त्ति चितंतेण नीओ सगिहे । कयं पाहुन्नं ।
अन्नयदियहे सबहुमाणं भणिओ सेट्ठिणा - 'कुमार ! जइ वि ते वणियदुहिय त्ति काऊण
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६७]
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
अणुचिया, तहा वि गेण्ह सुनंदाए करं करेण' । तओ भणिओ सेणिएण - 'ताय ! अमुणियपरमत्थाणं नियधूयं देंतो तुमं चेव जाणसि' । सेट्ठिणा भणियं - 'वच्छ ! असरिसगुणेहिं रूवेण सुमिणयसूइओ य तुमं जहा उत्तमपुरिसो' । तेण भणियं – 'जइ एवं ता तुमं चेव जाणसि' । तओ पसत्थवासरे महाविभूईए विवाहिया तेण सुनंदा । तओ तीए सह विसयसुहं [अणुभ]वंतस्स [तस्स] अइक्कंतो कोई कालो । अन्नया तीए सुमिणे दिट्ठो धवलवारणो वयणं पविसंतो । साहिओ पइणो । तेणाऽवि 'पहाणपुत्तजम्मो होहि[इ]'त्ति वुत्तं ।
__ अन्नया संपत्ता वरियारूढा पसेणइरायपुरिसा । तेहिं समप्पिओ से लेहो । तओ आपुच्छिऊण सेट्ठी सह नागरएहि भणिया सुनंदा – 'पिए ! सुप्पसिद्धा वयं पंडरकुड्डा गोवाला रायगिहे । जहियं अम्हेहिं कज्जं ता तत्थाऽऽगच्छेज्जसु' ।
तओ सो आरूढो वरियं । पत्तो रायगिहं । दिट्ठो पसेणई । पणमिओ सबहुमाणं । अन्नया पसत्थदिणे सामंत-नागरा(र)याण स(सा)हिउं निययाभिप्पायं कओ सेणियस्स रायाभिसेओ । कालक्कमेण सो जाओ महानरिंदो त्ति ॥छ।।
इ[ओ] य सुनंदाए गब्भाणुभावाओ 'अमारिघोसणापुव्वयं हत्थिखंधारूढा देमि जम्मग्गिराण महादाणं'ति दोहलो जाओ । संपाडिओ य सेट्ठिणा रायविन्नवणपुव्वयं । तओ पसत्थवासरे पसूया दारयं । बारसाहे य वित्ते कयं से नामं अभओ त्ति । तओ जाओ अट्ठवरिसिओ लेहायरियस्स उवणीओ । तत्थ य पढंतस्स अन्नकुमारेहिं सह कलयलो जाओ । तेहिं भणियं - 'किं अम्हं पुरओ जंपसि, जस्स ते न मुणिज्जए जणओ वि?' तओ तेण संजायविम्हएण सुनंदा पुच्छिया । तेइ(तीए) सेट्ठी दरिसिओ । तेण भणियं - 'फुडं साहसु, न होइ एसो' । तओ साहिओ परमत्थो जहा – 'देसंतराओ आगओ को वि विवाहेऊण तुमंमि उदरत्थे गओ' । तेण भणियं - 'गच्छंतेण किं पि सिटुं न वा ?' तओ तीए 'सुपसिद्धा वयं पंडरकुड्डा गोवाला रायगिहे'त्ति सिटे सुमइत्तणओ तेण नाऊण भणियं जहा – 'मे पिया तत्थ नरनाहो । ता पयट्ट, तत्थ गच्छामो' । तीए वुत्तं – 'जइ एवं ता पुच्छ तायं' । पुच्छिओ य सबहुमाणं । तेण वि महाविभूईए पट्ठाविया सुनंदा अभयकुमारो य । पत्ता य रायगिहे ।
तओ बाहिरुज्जाणे सुनंदं ठविय कइवयपुरिससहिएण पिउदरिसणत्थं पविसंतेण दिट्ठो जुन्नकूवपासे बहुगो लोगो । अभएण पुच्छिओ एगो पुरिसो - 'किमेस लोगो मिलिओ ?' तेण वुत्तं – 'सेणिएण एगणपंचमंतिसयाणि मेलियाणि । ताणं च पहाणमंतिपरिक्खणत्थमिमंमि झिरिंडकूवे वेंटियं पक्खित्तं जो य तं तडट्ठिओ गेण्हइ तस्स राया नियधूयं अद्धरज्जं च देइ, मंतीणं च सामि करेइ' ।
तओ तेण अगडे गंतूण भणिया लोगा - 'भो ! कीस न गेण्हह ?' तेहिं वुत्तं - 'नत्थि गहणे सत्ती' । अभएण वुत्तं – “किमेयं गिण्हिउमन्नो लहइ ?' तेहिं वुत्तं - 'सुट्ठ लहइ' । तओ तेण पक्खित्तो वेंटगोवरि घाएण अन्न(६)गोमयपोद्दो सोसिओ य पलालग्गिणा । तओ सो सारणिजलेण भराविओ अगडो। त[र]माणो य गहिओ वेंटिओ। जाओ य साहुवाओ । नीओ य निउत्तपुरिसेहिं सेणियसमीवं। पायवडणमुट्ठिओ य सहरिसं पसिउं राइणा वुत्तो - 'वच्छ ! कत्तो इहाऽऽगओ ?' अभएण भणियं - 'विन्नागतडाओ' । राइणा भणियं – 'जाणसि भद्दसेट्टि सुनंदं [च] तस्स धूयं ?' अभएण भणियं – 'दारओ' एवमाइसव्वं कहियं । तओ राइणा वुत्तो – 'इदाणिं कहिं सो ?' तेण वुत्तं – 'इहेव चिट्ठइ, जाव... अहं तव पुत्तो
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
[६८]
अभओ'त्ति । तओ हरिसेण कह(काउं) उच्छंगे पुच्छिओ सुनंदाए वुत्तं । तेण कहियं जा[व] 'उज्जाणट्ठिय'त्ति ।
राइणा वि - 'झत्ति पवेससु [तं] ति भणिओ 'जं ताओ आणवेइ'त्ति भणंतो निउत्तपुरिसेहि परिवुडो गओ तमुद्देसं । दिट्ठा सव्वालंकारविभूसिया माया । वुत्ता य अभएणं – 'अंब ! न पउत्थवइयाओ पइंमि अदिढे वेसग्गहणं करेंति' । तओ कओ तीए पुव्ववेसो । पविट्ठा य महाविभूईए अंतेउरं । [दटुं तं] हरिसिओ राया । काराविओ महूसवो । जाया य महावीरदेसणाए सेणियाभयकुमारा परमसावया । तओ अणिच्छंतो वि अभयकुमारो अद्धरज्जं दाऊण सेणिएण निउत्तो सयलरज्जचिंताए धुवं(रं)धोरिओ । परिणाविओ सेणाधीयं ति ॥छ। सेणाधीयाका भण्णइ -
रायगिहे सेणियस्स मोक्खो नाम विज्जाहरो जाओ कहिंचि परममित्तो । तस्स य सा 'मेत्ती थिरा [होउ' त्ति] चिंतिय 'ममेसा [भगिणी] सयलंतेउरपहाणा कायव्व'त्ति निब्धं काऊण सेणा नाम नियभगिणी दिन्ना । सा य तस्स अईव इट्ठा जाया । तओ तस्स सेसविज्जा[हरी]हिं 'पेच्छ धरणीगोयरी वि होउं अम्हाणं मज्झे एसा वल्लहेरी संपन्न'त्ति अमरिसियाहि सा मारिया । तीसे य एगा धीया चिट्ठइ । तओ विज्जाहरेण नाऊण सेणामारणवुत्तंतं 'मा एसा वि एयाहिं मारिज्जिस्सइ'त्ति तं घेत्तुं सेणियस्स समीवमागओ कहिओ य सेणामरणवुत्तंतो, समप्पिया य तस्स धीया । गओ नियट्ठाणं । सेणिएण सेणाए महासोगं काऊण पालिया धीया ।
तओ जोव्वणमणुप्पत्ता अभयकुमारस्स दिन्ना । तस्स य सा विज्जाहरि त्ति काउं पाणप्पिया जाया। तओ सेस[*महिलाओ तीसे उवरि अमरिसियाओ । तओ तं दुक्खे पाडिउकामाहिं ताहिं घरिणीहिं
ओलग्गियाओ जोगिणीओ । ताहिं भणियं जहा - 'एसा विज्जाहरी न हो[ज्ज'त्ति रत्तीए नियपासाए पसुत्ताए तीए मुहं] मंसरुहिरेणाऽऽलिंपित्ता बीयदिणे पहायसमए चेवाऽऽगंतूण रन्नो निवेइंति जहा – “एसा तुम्ह घराओ चेव मारी [*उट्ठिया । सम्मं गवेसावेहि नियघरं । तओ रण्णा वि] संभंतचित्तेण सयलंतेउरं निरूवेंतेण दिट्ठा सा विज्जाहरी रुहिरालित्तहत्थमुहा । तओ तं दट्ठण 'हा हा हा अकज्जं' ति भणित्ता रन्ना हक्कारावियाओ जोगिणीओ । तासिं च समप्पिया सा विज्जाहरी । भणियं च – 'जमेयाए उचियं तं तुब्भेहिं चेव कायव्वं' ।
___ ताओ वि तं घेत्तुं गयाओ । मज्झरत्ते य मंडलए ठविऊण जाव मारिउमारद्धाओ [*ताव सा उच्चसरेण रोइडं लग्गा । तं च सोऊण तत्थेव समीवे वसंता केइ तावसा आगया तं च विज्जाहर जोगिणीहत्थेहितो मोयावित्ता निययासमंमि नेऊण गया । तत्थ य गंतूण पणमिया कुलवई अन्ने य] तावसा सेणाधीयाए सविसेसं । [*तओ तेहिं सम्मं सारविया आसासिया सा पुट्ठा कुलवइणा वुत्तं, ताहे अ]इदीणवित्तीए मासामिणीए(?) वि साहिओ सेणियाइवुत्तंतो ।
. कुलवइणा वि 'पुत्ति ! सेणियस्सऽम्हे भवामो अज्जया, ता अम्हं चेव संतिया तुमं वीसत्था चिट्ठसु'त्ति वुत्ता ठिया सा तत्थेव जाव कइ वि दिणाणि ताव पुणो तेण भणियं 'पुत्ति ! न एत्थ तावसासमे बहुकालमित्थीणं वासो जुत्तो । विज्जइ य इओ पच्चासन्नाए चेवुज्जेणीए तुह ससुरयस(सा)डुयस्स चंडपज्जोयरायस्स [सासणं ।] तस्स भज्जा सिवा नाम देवी । तदंतिए गंतुं तुमं चिट्ठसु' । तीए वि
*अत्र कश्चन पाठस्त्रुटितः, आवश्यकचूर्ण्यनुसारेण च पूरितः ।
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
कुलीणत्तणओ पडिवज्जियमिणं ।
तओ कुलवइणा निउत्ता वुड्डा तावसा । तेहिं वि नेउं समप्पिया सा सिवादेवीए जीसे पिया चेडओ त्ति ॥छ।
चेडयकहा भण्णइ -
अत्थि वेसालीए नयरीए हेहयकुलसंभूओ परमसावओ चेडओ नाम राया । सो य सयंविवाहपवत्तणकयनियमो धीयाओ कस्सइ न देइ । तओ तासिं चेव मायरो रायाणं अणुजाणाविय रायकुलपुत्ताणमन्नेसिं सरिसरूवगुणाणं देंति । सत्त य चेडयस्स अन्नमन्नदेवीणं पहाणधीयाओ । तं जहा - पभावई १, पउमावई २, मिगावई ३, सिवा ४, जेठ्ठा ५, सुजेट्ठा ६, चेल्लणा ७ य त्ति ॥छ।।
पहावईपमुहकहाओ भन्नति । तत्थ वि उद्दायणभज्जा भन्निस्समाणा पहावई, जीसे बहिणोवइयबहिणिभाणिज्जा [दहिवाहण-पउमावई-करकंडवो त्ति] दहिवाहण-पउमावई-करकंडुकहा भन्नइ -
अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अंगाजणवए चंपानयरीए दहिवाहणो नाम राया । तस्स य चेडयरन्नो धीया पउमावई नाम महादेवी । तीसे य कयाइ रयणीविरामसमए सुमिणयंसि ससिप्पहं गयवरं वयणेणोदरं पविसंतं पासमाणीए संभूओ गब्भो । साहिओ य तीए सुमिणओ रन्नो । तेणाऽवि साहिया पहाणा पुत्तुप्पत्ती । समुप्पन्नो य तीसे तइयमासे दोहलओ जहा – 'अहं नरवइनेवत्थविभूसिया हत्थिखंधारूढा रण्णा धरिज्जमाणेण छत्तेण जइ काणणाईसु विहरामि' । तंमि य अपूरिज्जते पउमावई दुब्बला दटुं पुच्छिया रण्णा । साहियसब्भावा य जयहत्थिमारोविउं सयमुवरि[धरि]यछत्ता निग्गया [परिवारेण] सयलेणुज्जाणे । पढमपाउसो य तहा(या) वट्टइ त्ति सुसीयलमट्टियागंधेण तेण भाविओ विंझं सरिऊणाऽवसीहूओ सो करी धाविओ विंझाभिमुहं । न सक्कइ य से पिट्ठओ पहाविउं रायवग्गो । गएण वि राया देवी य दो वि पवेसिया विंझाडवि । तहा वि वेगाऽणु(वेगेण) धावंतो न सो थक्कइ ।
[ताहे] राया महंतं वडपायवं परओ पेच्छित्तु देवि भणइ – “एयस्स पायवस्स हेद्रुण हत्थी जइ जाइ ता तुमं सुसंवुडा होउं डालं गेण्हेज्जासु' । पडिस्सुयं चेमं तीए । परी(रं) राया दक्खो त्ति गहियाऽणेण डाला न उण देवीए । तं च विणा निराणंदो राया गओ चंपं नयरिं ।
___पउमावई वि नीया हत्थिणा निम्माणुसं अडवि । तिसाभिभूओ करी पेच्छित्तु महंतं जलासयमेगं पविट्ठो जावाऽभिरमइ ताव सनियमोइन्ना देवी, सो य भरियं जाणइ त्ति । उत्तिण्णा सरवराओ । तत्थ य भक्खिउं वणफलाई पिबिउं च पाणियं दिसाविसेसमयाणंती सागारभत्तं पच्चक्खिऊण पहाविया एगदिसाए । गया य जाव दूरं तावेगो दिट्ठो तावसो । गया य तस्समीवं । तेणाऽवि नीया कुलवइमूलं । अभिवायणेण य पुच्छिया सा [ताव]सेण - 'कुओ अम्मो ! तुमं ?' तीए वि कहियं जहा - 'ऽहं चेडगधूया जाव हत्थिणा आणिया' । सो य तावसो चेडगस्स निएल्लगो । तेण आसासिया - ‘मा बीहेहि' । ताहे तेण फलाणि दाऊण अच्छोविया कइवि दियहे । अन्नया वुड्डतावसेहिं संपरिहेऊण भणिया – 'एत्तिओ चेव अहं ग[ई]ए विसए(ओ), एत्तो परेण हलवाहिया भूमी न कप्पइ अक्कमिउं । ता तुमं जाहि दंतपुरं । तत्थ य दंतवक्को निवो' ।
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७०]
सा वि तावस[द] रिसियमग्गेण पत्ता दंतपुरं । दिट्ठा य तत्थ सुव्वया पवत्तिणी । वंदिऊण य पुच्छियाए साहिओ गब्भं मोत्तूण सव्वो वि नियवृत्तंतो । पवत्तिणीए वि कुलीण त्ति नाऊण पव्वाविया । पयडीहूए य गब्भे पुच्छिया पवत्तिणीए – “किमेयं ?' तीए साहिओ जहट्ठियवुत्तंतो । 'पुव्वं पुण न सिट्ठो, मा पव्वज्जा न होहिइ'त्ति । तओ पच्छन्नं परिणयसावयगिहे नेऊण धरिया । समयंमि पुत्तो जाओ । सो य तीए जायमेत्तो चेव पुव्वाणीयरयणकंबलवेढिओ दहिवाहणनरिंदनामंकियमुद्दासहिओ चत्तो नेउं मसाणे । गहिओ य मसाणाहिवइणा ढेढेण, दिन्नो नियभज्जाए पुत्तो । साहुणी वि तं दटुं निव्वुयहियया गया पवत्तिणीए समीवं । भणइ – 'पुत्तो मयगो जाओ, सो य मए चत्तो'त्ति ।।
__ अन्ने उण 'जइ वि वित्तमेवं, तहा वि बाहिं कहिज्जंतमेव सगुणं'ति । जहा – 'पउमावई तावसासमे च्चिय ठिया । तावेगंमि विवित्ते कयलीहरए जाव पसूया मज्झरत्ते दारयं । काउं च सयमेव जायकम्मं । सूरग्गयसमए नाममुद्दासहिएण कंबलरयणेण वेढित्तु दारयं गया वत्थाण [धोवणत्थं] नईदहे। जत्थ य सो दारओ चिट्ठइ तत्थ भवियव्वयानिओगेणाऽऽगओ हत्थिदंते गवेसमाणो मायंगमेहरो । दिट्ठो य णेण दारओ। चिंतिउं च [व]रं ममेसो अपुत्तस्स पुत्तो भविस्सई'त्ति नीओ सयनयरं । समप्पिओ नियभज्जाए ।
पउमावई वि ण्हाया समाणी जाव गया कयलीहरं ताव न पेच्छइ दारयं । तओ धाहारवं कुणमाणी मुच्छिया । पउमावईधाहारवविबोहिया य तत्थाऽऽगया कुलवइपमुहा तावसा । सत्थीकया य णेहिं पडिया वायाइदाणओ देवी । पुच्छियाए य कुलवइणा 'किमेयं ?'ति, कहियं तीए जहावत्तं । कुलवइणा वि पयाणुसारेण पेसिया दुवे तावसकुमारा । ता तेहि वि गंतुं नगरं जाव नटुं पयंति, वलिऊणाऽऽगएहिं साहियं सरूवं । तओ कुलवइणा धम्मदेसणापुव्वयं अवणीओ पउमावईए सोगो ।
___ अइक्कंते य केत्तिए वि काले 'केच्चिरं तावसासमे चिट्ठिस्सं ? वरं किंचि परलोगहियमणुट्ठियं' ति चिंतित्तु विन्नत्तो तीए कुलवई, जहा - 'मए अवस्सं गंतव्वं' । कुलवइणा पराणाविया सा दंतपुरं । पव्वइया तत्थ । पालेइ जहासत्तीए सामन्नं । अण्णया य तत्थाऽइसयनाणी समागओ सूरी । पुच्छिओ य सो पउमावईए – 'कत्थ मे तणओ ?' त्ति भणइ – 'एत्थेव नयरे मसाणाहिवइणो मायंगस्स गिहे चिट्ठई' ।
तओ पउमावई तीए मायंगीए समं धम्मकहणमिसेण मित्तियं काय(काउं?) लवु(ड)गाइमिट्ठदव्वाणि पुत्तस्स देइ । तमा(म्मा)वित्ता वि धम्मं सोउं जाया सावया । तेहिं च दारयस्स कयं नामं अवइण्णगो त्ति ।
__वटुंतो य सो जाहे जाओ अट्ठवरिसिओ ताहे गहिओ सुक्ककंडूए । तत्थ वि विसेसओ करेसु कंडु त्ति डिभरूवाणि भणइ – 'दाहामि तुम्हं गाम-नगराईणि, ममं करेहिं कंडूयह' । तेहिं वि तहेव कुणंतेहि तस्साऽवइण्णगं ति नामं फेडिऊण कयं करकंडु त्ति नामं ।
सो[ल]समवरिसे मसाणं रक्खंतस्स [तस्स] कह वि तत्थाऽऽगया दो मुणिणो । तेसिं च मज्झे एगो दंडलक्खणं [जाणं]तो बीयसाहुं भणइ - 'जो मसाणट्ठियमिमं वंसदंडगमन्नाणि वि चत्तारि अंगुलाणि विवड्डमाणं पडिक्खिऊण गेण्हिस्सइ सो अवस्सं राया भविस्सइ' । तं च साहुवयणं निसुयं वणंतरिएण करकंडुणा तहेगेण बंभणेणं । तओ बंभणो समुस्सुगो निग्विजणे हेट्ठा चत्तारि खणिऊणं अंगुलाणि तं छिंदित्ता वंसदंडगं लेइ । दिवो य दिव्वजोगाऽऽगएण करकंडुणा । तओ 'मसाणस्साऽहं सामि'त्ति वोत्तुमुद्दालिओ वंसदंडो।
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७१]
तओ सो बंभणेण धम्माहिगरणं नीओ भणिओ य - 'समप्पेहि मम वंसदंडं' । सो भणइ - 'मम मसाणुट्टियं ति न देमि' । बंभणो भणइ - 'तुममण्णं गेण्ह' । सो नेच्छइ । भणइ य - 'मम एएणं चिय कज्ज' । तओ धम्माहिगरणिएहिं सो दारगो पुच्छिओ - 'किं न देसि ?'त्ति भणइ – 'अहं एयस्स पहावेण राया भविस्सामि' । ताहे कारणिया हसिऊण भणंति – 'जया तुमं राया भवसि तया एयस्स गुरुगस्स गामं देज्जासि' । पडिवन्नं तेण ।
____बंभणेणाऽवि अन्ने बंभणा विइज्जगा गहिया जहा 'मारित्ता हरामो' । तं च करकंडुपिउणा सुयं । तओ सो भज्ज करकंडं च घेत्तुं नट्ठो । जाव कलिंगदेसे कंचणपुरं पत्तो । तत्थ य अपुत्तो राया मओ। अन्नो नत्थि त्ति अहिवासियाणि पंचदिव्वाणि । ताणि वि सुत्तस्स करकंडुणो मूलमागम्म पयाहिणित्ता ठियाणि । तओ लक्खणपाढएहि लक्खणजुत्तो त्ति दटुं कओ जयजयसद्दो । अप्फालियाणि नंदीतूराणि । जिंभंतो य तस्सद्देणुट्ठिओ करकंडू करिवरं चाऽऽरोविओ जाव पवेसिज्जइ पुरे ताव पुत्तो(पच्छो)-पट्ठिओ पयंपएणाऽऽगच्छंतो खेडीए सह सो बंभणो तहा दटुं विप्पियं काउं मग्गमत्थो(मग्गत्थो) वत्थ[व्व]गबंभणे वुग्गाहेइ । तेहिं वि 'न ढेड्डस्सऽम्हे सहामो'त्ति बहुहा असमंजसभासीहिं निसिद्धो पवेसंतो पउलीए । तओ कुवियस्स करकंडुणो पुण्णोदएण देवयाए समप्पियं जलंतं दंडरयणं । तं च दटुं नट्ठा बंभणा । करकंडू राया जाओ । अणेण य सामत्थओ वाडहाणया पाणा हरिएसा बंभणा कया । भणियं च -
दहिवाहणपुत्तेणं, रण्णा उ करकंडुणा ।
वाडहाणयवत्थव्वा, चंडाला बंभणा कया ॥ तओ समागओ सो बंभणो भणइ – 'देहि मे तं गामं' । राया भणइ - 'जं ते रुच्चइ तं गेण्हसु' । सो भणइ – 'चंपापुरीपच्चासण्णो मणोरहो नाम सन्निवेसो मे जम्मभूमी । ता तं देहि । तओ करकंडू दहिवाहणस्स लेहं देइ, जहा - 'देहि मममेगं गामं, अहं तु जं तुह रुच्चइ गामं वा नगरं वा तं देमि' । सो रुट्ठो – 'दुट्ठमायंगो अप्पाणयं न याणइ तेण मे लेहं देइ' । दूएण पुणरागएण तं कहियं । तओ रुट्ठो करकंडू सबलो गंतुं चंपं रोहेइ । जाओ य दोण्ह वि बलाणं समरारंभो ।।
तं च सोउं पउमावई 'मा जणक्खओ होउ'त्ति तत्थाऽऽगम्म करकंडं भणइ - 'तुहेसो पिया' । सो भणइ – 'कहं ?' सा भणइ – 'पुच्छ निब्बंधेण ते बीयम्मा-पियरो' । तहा य कए तेहिं दरिसित्तु समुदं कंबलरयणं साहिओ से सब्भावो । तहा वि करकंडू भणइ – 'अज्जं(ज्जे!) कहं माणेणोसरामि ?' माया भणइ – 'पुत्त ! वीसत्थो होहि जाव ते जणयं जाणावेमि' । गया य सा राउलं । दट्ठण य पणमिया परियणेणं । राया वि नाऊण समागओ, वंदित्ता आसणं दाऊण तं गब्भं पुच्छइ । पउमावईए वि साहिओ सव्वो नियवुत्तंतो जावेसो 'सो तुह पुत्तो'त्ति । दहिवाहणो वि तं पवेसित्ता महाविभूईए नियरज्जं पि दाऊण पव्वइओ त्ति ॥छ। दहिवाहण-पउमावइ त्ति गयं ॥छ।।
करकंडू य पयंडो राया जाओ । सो य किर गोउलपिओ त्ति करेइ अणेगाणि गोउलाणि । अण्णया सरयकाले एगं गोवच्छगं थोरगत्तं पेच्छित्ता भणइ - 'एयस्स मायरं मा दुहेज्जह, जया य वड्डिओ होइ तया अण्णाणं गावीणं दुद्धं पाइज्जह' । तं च गोवा पडिसुणंति । तओ उव्वत्तविसाणो पीणखंधो वसभो
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७२]
जाओ । पुणो कालेण गओ राया । महाकायं वसभं पड्डुएहिं परिघट्टिज्जतं [पेच्छइ] । गोवे पुच्छइ . 'कहि सो ?' । दाइओ । पेच्छंतओ विसण्णो । चितियं च राइणा 'धिरत्थु संसारासारत्तणस्स, जेण तारिसिं रिद्धि पाविऊण संपयमेयारिसो सव्वावयाण मंदिरं संवुत्तो । अवि य
किंच
-
सेयं सुजायं सुविभत्तसिंगं, जो पासिया वसहं गोट्ठमज्झे ।
रिद्धि अरिद्धिं समुपेहिया णं, कलिंगराया विसमिक्ख धम्मं ॥ [ आ.भा.गा. २०७]
गोगणस्स मज्झे, ढेक्कियसद्देण जस्स भज्जति ।
* दरिया विदित्तवसभा, सुतिक्खसिंगा समत्था वि ॥ [ आ.भा.गा. २०८]
-
पोराणयगयदप्पो गलंतनयणो चलंतवसहोट्ठो ।
सो चेव इमो वसो, पड्डयपरिहट्टणं सहइ ॥ [आ.भा.गा. २०९ ]
इय संसार असारं, भावेंतो संभरित्तु पुव्वभवं ।
निक्खमइ सुरसमप्पियलिंगो सो जह य दुम्मुहो ति ॥
―
दुम्मुहका भण्णइ
अत्थि पंचाल से कंपिल्लपुरे हरिवंसकुलुब्भवो जओ नाम राया । तस्स गुणमाला नाम महादेवी । पुच्छइ य कयाइ दूयमत्थाणत्थो जओ राया, जहा 'किं तए रायंतरेसु दिट्टं किं पि सचोज्जं जं मम नत्थि ?' दूएण भणियं 'देव ! दिट्ठा सया [नीयरण्णो] चित्तसाला' । रण्णा वि 'सुंदरं संलत्तं'ति वोत्तुं सद्दाविया सुत्ताहारा । भणिया य 'लहुं चित्तसालं निम्मवेह' । तेहिं वि 'जं देवो . आणवेइ'त्ति वोत्तुं जावाऽऽरद्धा खणाविडं भूमी ताव तम्मज्झे दिट्ठो विदिप्पमाणो महामउडो । अवि य बहुरयणनियरखचिओ, मुत्ताहल - मणि - किंकिणि -सणाहो । कंचणमओ उ मउडो, दीसइ धरणीऍ विवरंमि ॥
-
सिट्ठो य सो कम्मारएहिं रण्णो । तेणाऽवि तुद्वेण नंदी - तूराइपमोएण कड्ढिओ धरणिविवराओ । पूइया य जहारिहं थवइ-कम्माराईया । तओ पबंधेण य वत्तं कम्मंतरं । अवि य -
खंभसयसन्निविट्ठा, सुवेइपरिमंडियासुवित्थिण्णा ।
निम्माया रमणीया, सव्वा वि य चित्तसालि ॥ त्ति ॥
कओ य रन्ना जोइसियाइट्ठदिणे तीए पवेसो । आरोविओ य उत्तिमंगे मउडो । तप्पहावेण य जाया रणो दो मुहा । तओ लोएण कयं से नामं दुम्मुहोति । समप्पिया य णेण चित्तणत्थं सा साला जवणियं दाऊणऽद्धा अद्धाए दोण्ह विमलय - पहायरचित्तयराणं । तत्थ वि विमलेण सत्तमासेहिं निम्मविडं नियचित्तं, दरिसियं रन्नो । तेणाऽवि तुद्वेण पूइओ विमलो । तओ पुच्छिओ पहाकरो । सो भण 'देव ! मए भूमिया चेव निम्मविया' । तं च सोउं कुविएण रण्णा 'पेच्छामो ताव, केरिसी सा भूमिया जा एत्तिएण कालेण कय ? 'त्ति वोत्तूण सराविया जवणिया । संकंतं च तब्भूमिगाए सयलं पि विमलचित्तं । तं च तुट्टे रणा • 'एवं चेव चिट्ठउ' त्ति वोत्तुं विसेसओ पूइओ पहायरो ।
-
* दित्ता वि दरियवसभा - आ.भा. २०८ ।
-
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७३]
AAAAAAAAAAAAAmmmmmmm
संति य गुणमालादेवीए सत्त तणया, ण उण धीय त्ति उव्विग्गा सा । उव्वा(ओवा ?)इयं च मयणाभिहाणस्स जक्खस्स जावाऽणाए ताव रयणिविरामसमए सुमिणए दिट्ठा पुप्फमाला । साहिया सा पइणो । अवि य -
"दिट्ठा सुमिणे नरवर !, माला कुसुमेहिँ गंधसु(गंथिय?)सुयंधा' । तेण वि भणिया - 'सुंदरि !, होही ते पवरदुहिय'त्ति ॥
एवं कमेण गुणमालाए [धीया] जाया । दाउं च जक्खोवाइयं कयमयणमंजरीनामा सा जाया जोव्वणत्था । अत्थि य तया उज्जेणीए भणिस्समाणो चंडपज्जोओ नाम राया । तेण य विन्नायमउडवुत्तंतेण पेसिओ दुम्मुहस्स दूओ, भणावियं च – 'समप्पेहि मे मउडं जुज्झसज्झो वा होहि' । दुम्मुहेण भणियं - 'देउ स मे ताव नियं सव्वंतेउरवरं सिवादेविं अनलगिरिगंध[हत्थि] हविभीरुं रहवरं च' । साहियं चेमं गंतुं दूएण जाव पज्जोयस्स ताव कुविओ सो सबलो चलिओ दुम्मुहोवरि । दुम्मुहेण पंचालविसयसंधीए होउं सबलेण दिन्नो महासंगामो । तंमि य हारियं निवर्से पज्जोयस्स बलं । तओ बंधिउं पज्जोओ पवेसिओ कंपिल्लपुरं । दिन्नं च से चलणेसु कडयं ।
दिट्ठा य तत्थ चिटुंतेण अन्नया कहं वि पज्जोएण मयणमंजरी जोण्हाणुरागोव[रंजिया?] । पीडितो सो तस्संगमुम्माहएणं । गओ य पभाए दुम्मुहरायत्थाणं । पुच्छिओ य तेण दिट्ठाणो(विच्छाओ) दटुं सरीरपउत्तिं । न य सो किं पि जंपइ त्ति सासंकेण पुट्ठो गाढयरं । तओ दीहं नीससिऊण पज्जोएण भणियं
मयण-वसणवसयस्स, नरवर ! वाहियस्स तह य मत्तस्स । कुवियस्स मरंतस्स य, लज्जा दूरुज्झिया होइ ॥ जइ इच्छसि मम कुसलं, नरवर ! ता देहि मयणमंजरियं ।
अह नो दाहिसि ताऽहं, पविसिस्सं जलियजलणंमि ॥ ___ एवं च निच्छयं नाउं परिणाविओ दुम्मुहेण मयणमंजरिं पज्जोओ । चिंतिउं चे - "किच्चिरं धरियव्वो'त्ति विसज्जिओ सम्माणित्ता मयणमंजरी[ए] समं सो गओ उज्जेणि ति ।
___ दुम्मुहेण वि बायालीसं वच्छराणि जावोवभुत्तरज्जेण सरयसमए आसवाहणियाए नीहरंतेण दिट्ठो इंदकेऊ अणेगलोयपरिवुडो महाविभूईए पूइज्जमाणो । [तओ आसवाहणियाए निवट्टमाणेण तेण] दिट्ठो भूमीए पडिओ कट्ठावसेसो विलुप्पमाणो [सो चेव इंदकेऊ] । तं च दटुं चिंतियमणेण – ‘एवं संसारसत्ताण वि संपयाओ आवयाओ य सया दिट्ठाओ' । अवि य -
महिंदकेउं सुअलंकियं तु दटुं पडतं पविलुप्पमाणं । रिद्धि अरिद्धि समुपेहिया णं पंचालराया वि समिक्ख धम्मं ॥ [आ.भा. २१०] संसारसोक्खेसु विरत्तचित्तो, जम्मं णियं संभरिऊण पुव्वं । पत्तेयबुद्धो सुरदिन्नलिंगो, जाओ सुसाहू य जहा नमि त्ति ॥छ।।
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७४]
नमिकहा भण्णइ -
अत्थि भारहे वासे अवंतीजणवए सुदंसणपुरे मणिरहो नाम राया । तस्स सहोदरो य जुगबाहू नाम जुवराया । रन्नो य देवी पउमुप्पला नाम, जुवरण्णो उण सुरूवा परमसाविया य मयणरेहा नाम देवी । तीसे य सुओ सयलकलाकुसलो चंदजसो नाम । अणुरत्तो य मणिरहराया मयणरेहाए पेसेइ पुप्फकुंकुम-तंबोलाईयं । गेण्हइ य तं सुद्धभावा मयणरेहा । अन्नया य रहसि रत्ती[ए] संभोगत्थं पत्थिया सा भणइ - 'महाराय ! न जुत्तमिणं । भणियं च -
देहीणं हिंसाए, अलिएणं तह य दव्वहरणेणं ।
परइत्थीसंगेणं, जीवा नरयंमि वच्चंति ॥ ता महाराय ! मोत्तुमणायारं नीइं पडिवज्जसु' । सोउं चेमं तुण्हिक्को ठिओ राया । चिंतियं चाऽणेण - 'न एसा जुगबाहुंमि जीवंते पुरिसंतरमिच्छइ । ता कहं पि तव्वावायणेणं घेत्तव्व'त्ति ।
अन्नया य मयणरेहाए चंदसुमिणएण संभूओ गब्भो । कहिए य सुमिणए साहिया से पइणा पहाणा पुत्तुप्पत्ती । जाओ य तीसे तइयमासे डोहलओ जहा – 'मुणीणं पूयं करेमि सययं च तित्थ[य]रसंतियाओ कहाओ निसुणेमि' । पूरिओ य एसो [से पइणा] ।
__ [अह पत्ते] वसंतमासे जुगबाहू मयणरेहाए सह गओ उज्जाणियं । तं च विविहं कुणं[त]स्सुज्जाणे अत्थमिओ सूरो । तओ तत्थेव कयलीहरए रयावियसेज्जाए भुत्तभोगो जुगबाहू सुत्तो सह रमणीए । कयलीहरपासेसु य निवण्णा [निउत्ता] पुरिसा । एत्थंतरंमि य 'वावायणसमओ'त्ति चिंतिउं तत्थ गओ मणिरहो सखग्गो भणंतो पासपुरिसे - 'रे कत्थ जुगबाहू ? किं वा रयणि जावेह ठिओ ? मा कोइ सत्तू चेव बल(अबल?)मभिभविस्सइ'त्ति पविट्ठो कयलीहरे । तस्सद्देण य उट्ठिओ जुगबाहू । कओ पणामो । मणिरहेण वि 'अलमेत्थ वासेणं, बलसु नयरं पविसामो'त्ति भणंतेणाऽऽहओ तहा खग्गेण गीवाए निव्वियप्पो जुगबाहू जहा निमीलियच्छो निवडिओ धरणिवढे । धाहावियं मयणरेहाए । तओ धाविया गहियाउहा पुरिसा। भणियं च णेहिं – 'किमेयं ?' मणिरहो भणइ – 'सुंदरि ! मम हत्थाओ पमाएण पडिओ खग्गो। ता अलं भएणं'ति ।
तओ पुरिसेहिं कलिउं कज्जमज्झं बला नीओ मणिरहो नयरं । साहिओ य चंदजसस्स जुगबाहुवुत्तंतो। सो वि कंदंतो कलुणं वेज्जनियरं गिण्हिऊणाऽऽगओ उज्जाणं । कयं च वेज्जेहिं वणकम्मं । तहा वि थोवाउ त्ति जाओ जाव पज्जंतावत्थो जुगबाहू ताव कन्नमूले ठाइऊण मयणरेहाए पच्चक्खाण-दाणपुव्वं दिन्नो य सयं नमोक्कारो । जुगबाहू वि पलिसायंतो तममयमिव कालं काउं जाओ बंभलोयकप्पे दससागरोवमो इंदसामाणिओ देवो । मयणरेहा वि दटुं तं कालगयं सीलभंगभयाओ सोगाउलाणं चंदजसाईणं नीसरिया मज्झरत्तसमए उज्जाणाओ ।
पयट्टा पुव्वाभिमुहं । पडिया महाडईए । वच्चंती य तत्थ वोलित्तु रयणि वंदित्तोहरं(?) च पत्ता पउमसरोवरं । तंमि य वणफलेहिं कया पाणवित्ती । पहपरिस्संता य पसुत्ता सायारं पच्चक्खित्ता एगंमि कयलीहरे । वोलीणो वासरो । जाया रयणी । तीए सावयसद्दवित्तत्था विउद्धा मयणरेहा थेववेलाए पसूया सव्वलक्खणसंपुन्नं दारयं । कयं च सयमेव जायकम्मं । तओ पसाहाए एगाए कंबलरयणेण नियंसिउं दारयं
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७५]
जुगबाहु नामंकियाओ मुद्दाओ कंधराए ओलंबिऊण गया सरोवरं । तंमि य पक्खालिऊण वत्थाणि ओइन्ना जाव मज्जणत्थं तावुइ(ट्ठि)ओ जवेण जलकरी । तेण य घेत्तुं करेणुच्छालिया नहयले मयणरेहा । दिट्ठा य सा भवियव्वयानिओगओ तप्पएसगामिणा विज्जाहरजुवाणएणं । नीया रूववइ त्ति घेत्तुं निवडंती नहयलाओ वेयड्ढपव्वयं ।
___ मयणरेहा वि कलुणं कूयमाणी साहियपसूइवुत्ता तं भणइ - 'विवज्जिही सो मे सुओ । ता महापुरिस ! पसायं मे कुण प(द)यादाणेणं' । विज्जाहरो भणइ – 'जइ पडिवज्जसि ममं पई ता तुहाऽऽएसयारी हवामि । न याऽहं नीयवंसुप्पन्नो त्ति मंतव्वं । जओ इहेव वेयड्डपव्वए दाहिणुत्तरसेढीए पुवि सुम्मति जं नमि-विनमिरायाणो तेर्सि नमिरायाण्णए जाओ मणिचूडो नाम विज्जाहरराया । तस्स कमलवई भारिया । तीसे पुत्तो अहं मणिप्पभो नाम । सो य मे पिया दोण्हं पि सेणीणं खयराहिवत्तणं पालित्ता निविण्णकामभोगो ममं खयराहियत्ते ठाविऊण जाओ चारणसमणो । विहरंतो यऽणुक्कमेणं कल्लमिहागओ आसि । संपयं पुण पहायसमए नंदीसरदीवे अट्ठाहियामहिमाए जिणिदवंदणत्थं गओ । तस्सरिसं(तस्समीवं) च मए वि वच्चंतेण दिट्ठा तुमं । सो वि तुह तणओ आसावहरिएण [वि] देहादेस-मिहिलाहिवइणा अडवि वियरंतेण दटुं दिन्नो नियमहादेवीए । सा वि तं पुत्तं व परिवड्डेइ । कहियं चेमं ममं पण्णत्तिविज्जाए। ता सुंदरि ! निरवेक्खा होउं ममं भत्तारं पडिवज्जसु'त्ति ।
सोउं मयणरेहाए 'संपयं सीलरक्खणे नऽन्ना काइ गइ'त्ति चितंतीए भणियं – 'भद्द ! नंदीसरदीवं नेहि । तत्थाऽवस्सं तं ते पियं करिस्सामि' । सोउं चेमं मणिप्पभो सहरिसं तीए समं तीए च्चिय(विउव्विय) विमाणारूढो गओ नंदीसरदीवं । वंदियाओ य विहिणा जिणिदपडिमाओ । एत्थंतरंमि य निव्वत्तिओ चउव्विहदेवनिकाएहिं महाविभूईए जिणिदपडिमाभिसेओ । तं च दलृ निविठ्ठो सपरिवारो मणिप्पभो मयणरेहा य मणिचूडचारणसमीवे । सो य भगवं चउनाणि त्ति नाउं मयणरेहावइयरं धम्मकहापुव्वयमुवसामेइ म[णि]प्पहं । तेणाऽवि खामिउं भणिया मयणरेहा, जहा – 'भगिणी तुममज्जप्पभिई । ता भणसु जं ते संपयं करेमि' ।
____ मयणरेहा वि ‘कयं चेव सव्वं पि नंदीसरतित्थदंसणेणं'ति वोत्तुं भणइ – 'भगवं ! साहेह कत्थ मे तणओ वट्टइ ?' मुणी भणइ - 'सुणसु । इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे पुक्खलावईविजए मणितोरणपुरे अमियजसो नामाऽऽसि चक्की । [तस्स पुप्फवईभारियाए दो पुत्ता आसि पुष्फसीहो रयणसीहो य । ते य चउरासीपुव्वलक्खा रज्जं काऊण संसारदुक्खभीया चारणसमणसमीवे पव्वइया । सोलसपुव्वलक्खा पव्वज्जं काऊण आउक्खएण अच्चुए कप्पे इंदसामाणिया बावीससागरोवमाऊ देवा उप्पन्ना । तओ चुआ धायइसंडभारहद्धे हरिसेणऽद्धचक्कवट्टिणो] समुद्ददत्ता देवीए जाया सागर-देवदत्ता नाम पुत्ता । ते य बारसवरिसा दढसुव्वयतित्थयरंतिए पव्वइया । तत्थ वि तइयवासरे विज्जुघाएण विणासिया सुक्ककप्पे सत्तरसागरोवमाऊ देवा [जाया] । ते य नेमिनाहस्स भगवओ केवलिमहिमाए गया । तत्थ य तेहिं पुट्ठो भगवं - "कत्थ अवे(म्हे) उव(प्प)ज्जिस्सामो ?" सामिणा भणियं - "तुम्हमेक्को इहेव भारहे मिहिलापुरीए जयसंणराय-कणगमालादेवीणं पुत्तो पउमरहो भविस्सइ । बीओ य सुदंसणपुरे जुगबाहुराय-मयणरेहादेवीणं जम्मिही पुत्तो । तओ परं पत्तो पउमरहेण पइट्ठिज्जिही नमी नाम नियपुत्तो त्ति भविस्सह परमत्थओ तुब्भे दो वि पिउपुत्ता" ।'
'सोउं चेमं ते देवा गया नियकप्पं । तओ चुओ जो जाओ पउमरहो सो जोव्वणत्थो पिउणा
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७६]
wammaNyam
पव्वयंतेणाऽहिसित्ता रज्जे जाओ जाव महाराया ताव सो तब्बीयदेवो जहा तुमं जाणसि तहेव जाओ कयलीहरे तुह तणओ । [इओ] पउमरहराया विवरीयसिक्खेणाऽऽसेणावहरिउं तं चेवाऽडविं [पवेसिओ] । तेण य अज्ज पहाए परिब्भमंतेण दिट्ठो सो तुज्झ तणओ । पुव्वभवब्भत्थसिणेहओ य अईव पमुइयहियएण गहिओ । एत्यंतरंमि य पयाणुसारेण [समागयं] से बलं । तेण य समं कुंजरमारुहिय गएण सनगरं रण्णा दिण्णो सो बालो पुप्फमालादेवीए पुत्तो । कयं च वद्धावणयं'ति जाव जंपइ तावाऽऽगयं गयणओ बहु किंकरदेवी-देवकीरंतगीय-नट्टाइरमणीयं जाजल्लमाणं विमाणं । अवयरिऊणं च तओ नायगतियसो तिपयाहिणित्ता निवडिओ मयणरेहाचलणजुयलं, [तओ मुणिं] वंदिऊणुवविट्ठो धरणिवढे । तं च मुणिणो पेच्छिऊणाऽविणयं मणिप्पभेण [भणियं] -
'अमरेहिँ नरवरेहिँ य, परूविया होंति नीइ-आयारा । लोविति जत्थ ते च्चिय, को दोसो तत्थ नीयाणं ? || अन्नह मोत्तुं वय-संजमुज्जयं मुणिमिमं महावीरं ।
पणओ सि कीस पढमं, इमाइत्थीए तियसेस ! ?' || अमरेण भणियं – 'जं भणसि तुमं खयरीस ! एयं तह त्ति । किंतु इह कारणवसेण पढमं पणओ, तं सुणसु साहेमि -
_ 'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विंझाडवीए कुंभो नामाऽऽसि गयजूहाहिवो । सो य कयाइ विणासिओ सीहेण रोद्दज्झाणोवगओ मरिऊणुववण्णो दसपलिओवमाऊ रयणप्पभाए नेरइओ । तओ य उव्वट्टो हिंडिओ चउगइयं संसारं गयउरे वयणसिट्ठिणो वज्जा नाम ह(भ)ज्जा जाया । तव्वइरी य सो सीहजीवो दससागरोवमाऊ चउत्थीए नेरइओ होउं तीए चेव वज्जाए संभूओ पुतत्ताए । विणासिओ य सो तीए जम्मदिणे चेव पुव्ववेराणुबंधेणं जाव वज्जादासीए चेव धीया [जाया] । सा वि अट्ठवरिसिगा विसं दाऊण वावाइया वज्जाए । जाओ य तीए चेव दुहियाए कुंभिणि(णी)नामाए पुत्तो । कयं च से नाम वसंतओ त्ति । जाओ य सो सावहियाए मारिउकामाए वि जोव्वणत्थो । तहा वि छिद्दमलभमाणी वज्जा अलंकारियं बंदिऊण धाहाविउं पवत्ता । तओ दंडवासिएहिं घेत्तं वसंतो नीओ रायंतियं । तेणाऽवि परमत्थं नाऊण विमुक्को वसंतओ तेणेव निव्वेएण तावसो जाओ । पालिउं च चउआलीसं वरिससहस्साणि ता[वस]वयं जाओ पलिओवमाऊ जोइसियदेवो' ।
___ 'सा य वज्जा दोसकारिणि त्ति आणत्ता रण्णा निव्विसया हिंडंती अडवीए वावाइया सीहेणुववन्नो साहियसागरोवमाऊ वालुयप्पभाए नेरइओ । तओ उव्वट्टो हिंडिउं तिरि[ए]सु जाओ सुदंसणपुरे धयरटुराइणो पुत्तो मणिरहो त्ति । वसंतयदेवो वि तओ चुओ चउग्गइयं संसारं भमिऊण जाओ मणिरहस्सेव सहोदरो भाया जुगबाहू नामा जस्सेसा मयणरेहा नामाऽऽसि भारिया । सो य जुगबाहू जहा मुणी जाणइ तहा विणासिओ मणिरहेणाऽणाए दिन्नपच्चक्खाण-नमोक्कारो जाओ पंच[म]कप्पे देवो । सो य अहं । ता "धम्मगुरुं नमेत्ता परं तित्थयर-साहुणो''त्ति पढममिमं वंदामि' ।
सोउं चेमं खयरेण भणियं - 'साहु भो तियसेस ! ते कयन्नुत्तणं साहु' । तओ तियसेण भणिया मयणरेहा – 'साहम्मिणिए ! भणसु जं ते पियं करेमि' । तीए भणियं – 'समत्था तुब्भे सव्वं पि पियं काउं । तहा वि जहा पुत्तमुहं दटुं पव्वयामि तहा करेहि' । तओ सुरेण सम[म]प्पणा विमाणारूढा काउं
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७७]
नीया मयणरेहा मिहिलाउरिं, भणिया य - 'भणसु साहम्मिणि ! जत्थाऽवयरामो' । तीए भणियं – 'एत्थ मल्लिनाहस्स नमिजिणिदस्स य जम्म-निक्खमण-केवलुप्पत्तिभूमि त्ति पइट्ठावियाणि पुव्वपुरिसेहिं जत्थ जिणबिबाणि तत्थाऽवयरामो' ।
तओ तव्वयणाणंतरमेवाऽवयरियाणि जिणाययणेसु । संथुणिउं च परमभत्तीए मल्लिसामिपडिमं जाव चलियाणि ताव दिट्ठाओ तत्थ अज्जाओ । वंदिउं च ताओ उवविठ्ठाणि पुरओ । साहिओ य पहाणज्जाए तेर्सि संवेगजणगो धम्मो । तक्कहणावसाणे य भणिया तियसेण मयणरेहा - 'एहि वच्चामो रायाणंतिए'। तीए भणियं - 'अलं मे संसारबंधणकारणेणं सिणेहेणं । तुमं पुण जहारुइयं करेसु' । तओ तियसो साहुणीओ मयणरेहं च वंदिऊण गओ नियट्ठाणं । मयणरेहा वि तासि साहुणीणं समीवे पव्वइया सुव्वय त्ति कयनामा संजममणुपालंती विहरइ त्ति ।
इओ य सो मयणरेहासुओ संवड्डइ सुहंसुहेण तहा पउमरहरायगिहे जहा पडिवक्खरायाणो नमिय त्ति [तस्स नामं कयं नमि त्ति ।] जाओ य कलाकुसलो । परिणीओ य जोव्वणत्थो इक्खागकुलुब्भवाणं कन्नाणमट्ठत्तरसयं सेवेइ विसए । पउमरहराया वि दिण्णनमिरज्जो पव्वइत्ता संपत्तकेवलो सिद्धो । नमी वि जाओ महाराया ।
जेण य सुदंसणपुरे नमिमूलपिया जुगबाहु(हू) घाइओ मणिरहेण सो तीए चेव रयणीए सप्पडसिओ मरिउं जाओ चउत्थपुढवीए नेरइओ । अहिसित्तो य सामंतेहिं रज्जे नमिभाया चंदजसो । सो वि काउं मयकिच्चाणि पिउ-पित्तिवयाणं रज्जमणुपालेइ ।
अन्नया य नमिरायसंतिओ सयलरज्जपहाणो धवलहत्थी आलाणखंभं भंजिऊण धाविओ विंझाडइसंमुहं । सो य सुदंसणपुरासन्नं वच्चंतो चंदजसरन्ना तुरयवाहियाली निग्गएण दिट्ठो, गेण्हाविउं च मणूसेहिं पवि(वे)सिओ नियनयरं । निवेइयं चेमं चारपुरिसेहिं नमिरायस्स । तेणाऽवि पेसिओ चंदजसस्स दूओ । भणावियं च समए - 'सो धवलहत्थी पेसियव्वो'त्ति । चंदजसेण वि - 'न कस्स वि रयणाणि अक्खरताडियाणि, किं तु जो बलेणाऽहिओ तस्सेव हवंति'त्ति वोत्तुं नीसाराविओ दूओ । तेणाऽवि गंतुं कहियं नमिस्स । सो वि कुविओ सबलो चलिओ चंदजसोवरि ।
चंदजसो वि सोउं तदागमं सबलो नीसरंतो समुहं अवसउणिओ त्ति भणिओ मंतीहिं – 'पउलीओ पिहित्तु चिट्ठामो' । चंदजसेण वि तहेव कए नमिराएणाऽऽगंतूण वेढियं चाउद्दिसिं नयरं ।
सोउं चेमं जणपरंपरओ सुव्वयज्जा तदुवसमणत्थं गणिणीअणुन्नाया साहुणिसहिया संपत्ता नमिरायंतियं । सो वि दिण्णासणो वंदिऊणुवविठ्ठो तप्पुरओ । अज्जाए वि काऊणुवसमसारं सद्देसणं भणिओ नमी - 'नियत्तसु संगामाभिप्पा[या]ओ । अण्णं च, केरिसो जेट्ठभाउणा सह तुह संगामो ?' सोउं चेमं नमी भणइ - 'अज्जे ! कहं ममेसो जेट्ठभाया ?' तओ साहिओ सयलो वि तीए वुत्तंतो । तहा वि माणेणं नोवरमइ नमी । तओ अज्जा खडक्कियाए पविट्ठा नयरं । पच्चभिन्नाया य परियणेणं । गया चंदजसरायंतियं । तेणाऽवि सविणयं पुच्छिया वुत्तंतं । तीए वि साहियं जहावित्तं । तं च सोउं चंदजसो भणइ – 'कत्थ मे सो संपयं सहोयरो ?' अज्जा भणइ – 'जेण तुमं रोहिओ' ।
सोउं चेमं संहरिसिओ चंदजसो नीसरिओ नयराओ । तं चाऽऽगच्छंतं दटुं संमुहमागओ नमी । निवडिओ चलणेसु । चंदजसो वि महापमोएण पवेसिङ नमि नयरे अहिसिंचिउं च नियरज्जे पव्वइत्ता संपत्तकेवलो सिद्धो त्ति ।
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ७८ ]
नमिस्स वि दो रज्जाणि पालितस्सइक्कंतो बहू कालो । अन्नया य से कयाइ तहाविहवेयणीउदयेण जणियमहासिरोवेयणस्स समुप्पण्णो दाहज्जरो । उवट्ठिया वेज्जा कुणंति किरियाओ । समइक्कंता छम्मासा। तहा वि दाहो न समइ । तओ कस्सइ वेज्जस्सुवएसेण रायत्थमंतेउरियाओ सव्वाओ वि घसंति सिरिचंदणं । तासिं च सालंकारत्तणओ समुच्छलिओ वलयाणं झणक्कारो । रण्णा वि [ त] मसहंतेण भणियं 'कस्सेसो सद्दो ?' परियणेण कहियं 'वलयाणं' । तओ एक्केक्कं वलयं ताहिं करेहिंतो अवणीयं । तहा वि नोवसंतो सद्दसंघट्टो । तओ उत्तारियाणि दुन्नि तिण्णि चत्तारि पंच, तहा वि पसरइ सद्दो । तओ मंगलत्थमेक्क्कं वलयं धरिऊण सेसाणि अवणीयाणि । नमिणा भणियं 'एहि [कहं] उवसंतो सद्दो
?' परियणेण भणियं
नमी भणइ
सक्को भइ
'एक्केक्कं वलयं ठियं करेसु' ।
तओ चिंतिअं नमिणा – 'जावइओ धण - धन्न - रयण - सयणाइएहिं संगो तावइओ दुक्खनिओगो । तम्हा गागित्तं सुंदरं 'ति भावेंतो चेव समुवसंतदाहवेयणो समद्धासिओ निद्दाए । पभाए य [सुमिण] दिट्ठो अप्पा सुरसेलोवरि धवलकरिवरो य । तूरघोसेण य विबुद्धो । तओ चितिउं पवट्टो 'कत्थ म रिसो सोवन्निओ सेलो दिट्ठो' । विमरिसंतस्स य जायं जाइसरणं जहाऽहमिओ तइयभवे मणूसो विहियसामण्णो समुप्पण्णो पुप्फुत्तरविमाणे देवो । तत्तो य समागंतुं मेरुंमि जिणाणं जम्मणाईसुं कल्लाणएसुं बहुसो महिमासंतोऽहमासिओ । तओ चविऊणेहुववन्नो नमि त्ति पत्तेयबुद्धओ जाओ । पुत्तं ठविडं रज्जे सव्वं चइऊण पव्वइओ । अवि य
नमी भणइ
-
-
-
-
निक्खमंतं नमि नाउं रोवए मिहिलाजणो ।
तत्तो सक्को दिओ होउं, पत्तो तं भणइ इमं ॥
'किं नु भो अज्ज मिहिलाए, कोलाहलगसंकुला ।
सुव्वंति दारुणा सद्दा, पासाएसु गिहेसु य ?' ॥ [ उत्तराध्ययनेषु ९/७] 'मिहिलाए चेइए रुक्खे, सीयच्छाए मणोरमे ।
-
पत्त - पुप्फ-फलोवेए, [बहूणं बहुगुणे सिया] ॥ [ उत्तराध्ययनेषु ९/८ ] वाएण हीरमाणंमि, चेइयंमि मणोरमे ।
दुहिया असरणा अत्ता, एए कंदंति भो ! खगा' ॥ [ उत्तराध्ययनेषु ९ / १० ] 'एस अग्गी य वाऊ य, एयं डज्झइ मंदिरं ।
भगवं ! अंतेउरं तेणं, [ कीस णं ना ] ऽवलोयहा ?' ॥ [ उत्तराध्ययनेषु ९ / १२] 'सुहं वसामो जीवामो, जेसिं मो नत्थि किंचणं ।
मिहिलाए डज्झमाणीए, न मे डज्झइ किंचणं ॥ [ उत्तराध्ययनेषु ९ / १४] इय खोभिउं न सक्को, सक्को नमिमाह नमिय पच्चक्खो । 'सुपुरिस ! कोहो माणो, माया लोभो तए जित्ता ॥ विग्घातोऽहं पि जित्तो त्ति, खमेज्जा दुट्टु जं कयं' । वोत्तूणेवं गओ सक्को, निगमिज्जइ संपयं ॥ बहुयाण सद्दयं सोच्चा, एगस्स य - असद्दयं । वलयाणं नमी राया, निक्खंतो जह नगई ॥
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
[७९]
नग्गइकहा भण्णइ -
__अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे गंधारदेसे पुंडरीयपुरे सीहरहो नाम राया । तस्स सिरिकतादेवीपमुहमंतेउरं । अन्नया उत्तरावहवासिणा दढरहेण सयललक्खणोववेयं समप्पियं सीहरहस्स तुरंगमजुयलं । तं च दट्ठण भणियं रण्णा – 'भो ! अज्ज एवं दिव्वं तुरंगमजुगं वाहयामो' । पडिवज्जिउं चेमं पल्लाणिया तुरंगमा । तेसिं चेगंमि चडिओ राया, बीए उण रण्णो जेट्टपुत्तो । तओ दो वि सबला गया वाहियालिभूमीए । पहओ य तत्थ रण्णा नियतुरंगमो । सो य विवरीयसिक्खगो त्ति खंविज्जमाणो वि गंतु बारसजोयणाणि पडिओ महाडवीए । तत्थ वि गओ तेत्तीसं जोयणाणि तहा वि न थक्कइ त्ति निविण्णेण रण्णा मुक्का जाव से वग्गा ताव तेसु चेव पएसु ठिओ तुरंगमो । तओ नायं रन्ना जहा विवरीयसिक्खगो एसो ।
उत्तरिओ य तओ राया । दटुं पवरगिरिमंडियं अईवरम्मं वणं एगंमि महीरुहे निबद्धासो गओ गिरिमूलं । तत्थ य एगंमि कयलीहरे महुररवं सोउं चिंतइ – 'कस्स उण एस सरो ?' । पुणो य सरलक्खण[जाणग]त्तणओ ‘एगो देवस्स बीओ माणुसस्स'त्ति नाउं 'किं पुण एए मंतयंति ?'त्ति चिंतिउं तस्सेव कयलीहरस्स समीवे गंतुं निलुक्को जाव निसुणइ ताव देवेण साहियं जहुत्तचारित्तरूवं जिणधम्मासेवणं । तं च सोउं मणुओ भणइ – 'जिणधम्मासेवणस्स किं फलं ?' देवेण भणियं - "सिद्धसुहं' । मणुओ भणइ – 'तं पि केरिसं ?' देवेण भणियं – “निरुवमं । निदरिसियं चेह भगवया, जहा को वि सबरो सिया विंझगिरिकडयनिवासी । कहंचि दिव्वजोगेणं गओ जम्मापुव्वं बारवइं । पिच्छिउं च तं सव्वं पि कणग-मणि-रयणाइरम्मं पमुइओ पुणो वि पत्तो विंझगिरिमूलं । पुच्छिओ य सो सेससबरेहिं - "कत्थाऽऽसि गओ तुमं ?" तेण भणियं - "बारवईए" । ते भणंति - "भद्द ! केरिसी पुण सा बारवई ?" "भो ! जम्मापुव्वा बारवई" । सो तस्सरूवं वियाणइ, "परं नत्थीह किंपि तस्सारिक्खं पयत्यंतरं जेणोवमिज्जइ । ता कहमहं तुम्हं साहेमि ?" जहा य साहिउं न सक्केइ मेच्छो बारवईगुणे तहा संसारिओ सिद्धसुहं ति । भणियं च -
जह नाम कोइ मेच्छो, नयरगुणे बहुविहे वियाणंतो । न चएइ परिकहेउं, उवमाए तहिं असंतीए ॥ (तित्थोगाली० १२५०) इय सिद्धाणं सोक्खं, अणोवमं नत्थि तस्स ओवम्मं । किं विसेसेणं ? ता(तह वि?) सारिक्खमिणं सुहं वोच्छं ॥ (१२५१) जह सव्वकामगुणियं, पुरिसो भोत्तूण भोयणं कोइ । तण्हा-छुहाविमुक्को, अच्छेज्ज [सो] जहा तित्तो ॥ (१२५२) इय सव्वकालतित्ता, अतुलं निव्वाणमागया सिद्धा ।
सासयमव्वाबाह, चिटुंति सुहा सुहं पत्ता ।' सोउं चेमं मणुओ 'नमो जिणाणं' ति भण[न]पुव्वं जाओ भावसमणो । देवो वि दाउं से साहुवेसं रजोहरणाइ[यं] पायनिवडिओ क[य]गुणसंथवो य गओ सट्ठाणं । सच्चविउं चेमं राया 'अहो ! धन्नो एसो देवाण वि वंदणिज्जो, ता अहं पि वंदामि'त्ति चिंतंतो गओ समणंतियं । वंदिउं चोवविट्ठो पुरओ । सविनयं भणियं - 'भयवं को एसो तुब्भं देव-मणुयाणं वित्तो वइयरो ?' साहू भणइ – 'जइ ते चोज्जं ता सुणसु' -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८०]
'इओ अईयभवेसु पंचकूड[न]यरे अहं भद्दगुत्तो नाम एसो य देवो गुणभद्दो नामाऽऽसि दो वि रायपुत्ता । आसी य गुणभद्दस्स अट्ठत्तरं देवीसयं । तासिं पि एक्केक्कीए संति दो-तिण्णि-चउ-पंचतणया। मम उण एक्काए वि देवीए पुत्तो नत्थि त्ति अद्दन्नो अहं पयच्छामि वंतराईणमोवाइए । तहा न चेवमुप्पज्जइ त्ति जाओ अहं मज्झिमवओ । अन्नया य निसुयं मए जहा - "अत्थि वडउरनयरे जक्खालए जक्खो। सो किल जो जदत्थी ओवाइयं देइ तस्स तं अचिरा साहेति । गओ य तत्थाऽहं बहुपरिवारेणं । दिण्णो य सत्तरत्तिओ जागरो । तदंतंमि य उववासिएण भणिओ मए जक्खो - "जइ पुत्तलाभो मे होहि ता भगवं अट्ठाहियामहिमजागरं पन्नरदम्मलक्खप्पमाणं च तुज्झ पडिमारूवं कणगमयं कराविस्सं तहा बहुमणिरयणाणि पयच्छिस्सामि' ।
एवं चोवाइऊण जक्खं जावाऽहं गओ सनगरं ताव जायाओ मे पंच प्पहाणदेवीओ गब्भवईओ । ताओ वि समइक्कम्म पसूइसमयं दसममासाओ आरब्भ पाउन्भूयमहावेयणा पसूयाओ तेरसमे मासे । तासि पि एगा देवी अव्वत्तरूवमयगं, बीया इत्थीरूवमयगं, तइया रुहिररूवमयगं, चउत्थी हुंडविहुंडमयगं पसूया । पंचमी ऊण संझासमए पसूया दुगंधकूडं अईव बीभच्छरूवं असहणीयसद्देण रुयमाणं दारयं । सो य रोवणदुग्गंधेहिं उद्देगिंतो वि सयलमंतेउरं अवच्चिसिणेहेण रक्खाविओ मए, तहा वि मओ छटे मासे । एवं च उद्देगिओ चिट्ठामि जावाऽहं तावाऽऽगंतुं सहसा वद्धाविओ सुमंगलाचेडीए जहा – “देव ! पच्छण्णगब्भा ते पुप्फवई संपयं चेव पसूयासव्वलक्खणसंपुन्नं पुत्तं' । सोउं चेमं मए महापमोएण कराविओ पुत्तजम्ममहसवो। दिन्नं च तेरसमदिणे बालयस्स जहत्थं नामं जक्खदत्तो त्ति । पाडिओ य सो वारिसिओ नेउं जक्खपाएसुं। दाउं च जक्खोवाइयं पुणो आणीओ सनयरं । सुहंसुहेण य जाओ जोव्वणत्थो । परिणाविओ य पवरकुलुब्भवाओ अट्ठ रायकण्णाओ । मओ य विवाहाणंतरमज्झरत्ते चेव जक्खदत्तो । तओऽहं पि तेणेव समं पविसमाणो जलणं कहकह वि धीर[वि]ओ गुणभद्देण ।
गयाणि य मे सोआउरस्स जाव कइ वि दिणाणि तावाऽऽगओ तत्थाऽइसयनाणी बहुसाहुपरिवारिओ नंदिभद्दो नाम सूरी । ठिओ बाहिरुज्जाणे । नीओ य गुणभद्देणाऽहं तदंतिए । वंदिउं उवविट्ठस्स परिसामज्झे सूरिणा का संवेगजणणी देसणा । तं च सोउं भणियं मए - 'भगवं ! किंनिमित्तं जाओ मे जक्खदत्तविओओ?' सरिणा वि साहिओ मे परसंतियावच्चविओ[य]जणियकम्मविवागो । मए भणियं - 'कहं पुण फिट्टइ कम्मं ?' सूरी भणइ – 'चारित्तासेवणाओ' । मए भणियं – 'जइ जोग्गो ता तं मे देह' । सूरिणा वि 'को अण्णो जोग्गो ?'त्ति वोत्तुं दिक्खिओऽहं सपरिवारो । पव्वइओ य मन्नेहेणं गुणभद्दो वि ।
करेमि य पाएणाऽहं छम्मासियखमणाणि । नवरं 'न मज्झ कुलसंतई जाय'त्ति चिंतेमि मणेणं । पालियं च दो वाससहस्साणि सामण्णं । दो वि जाया सणंकुमारकप्पे देवा । तत्थ वि ममाऽऽऊ छस्सागरोवमाणि तस्स पुण सत्त । अन्नया दोन्नि(हिं) वि केवलिमहिमागएहिं पुट्ठा अम्हेहिं केवली - 'भयवं ! सुलभबोहिया दुलहबोहिया वा वयं ?' केवलिणा वि साहियं - अहं दुल्लहबोहिओ इयरो उण सुलहबोहिओ । तओ दो वि गया सट्ठाणं । भणिओ य मए गुणभद्ददेवो जहा – 'अहं भाविभवे परिबोहियव्वो सव्वहा तए जिणिंदधम्मे' । पडिवण्णं च तेण ।
तओ य चुओ अहं जाओ पलउरे(?) सव्वसेट्ठिपहाणस्स सूरदेवाभिहाणस्स इब्भस्स सूरसेणाघरिणीए
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८१]
www
नागदेवाराहणओ दिणयरमुणिसूइओ (दिणयरसुमिणसूइओ?) नागदत्तो नाम पुत्तो । वडंतो य देहोवचयकलाहिं संपत्तो जोव्वणं । गंधव्वे य [मह] अईव वसणं [ति] पइट्ठियं लोगेण मे नामं गंधव्वनागदत्तो त्ति । परिणाविओ य गुरूहिं बहुगाओ समिद्धसत्थवाहाइधूयाओ । जाया य मे बहवो मित्ता ।
तेहिं च समं सत्तभूमिगपासाओवरि जावेगया भोयणविहिं करेमि ताव सो गुणभद्ददेवो 'कयाइ साहुरूवदंसणेणेव संबुज्झइ'त्ति भावेंतो समणवेसधारी पडिग्गहयहत्थो महासद्देण धम्मलाभित्ता ठिओ मे पुरओ । तं च दट्ठणाऽईव रोसारुणलोयणेण भणिओ मए भिच्चवग्गो – 'किमयस्स पिसायप्पायस्स इह पवेसो दिण्णो ? ता दढं गीवाए घेत्तुं निच्छुभह । न य भिक्खा दायव्वा जेणेस पुणो वि एरिसं नायरइ' । भिच्चेहिं वि तहेव कए जहासुहं भुत्तोऽहं ।
___ एवं च पुणो पुणो संबोहेंतस्स अइक्कंता सुरस्स छम्मासा । तओ चिंतियमणेण – 'जावाऽऽवई न पत्तो तावेसो न बुज्झइ'त्ति । तओ अच्चंतवेसधारी होउं देवो घेत्तुं च चत्तारि सप्पकरंडए जत्थुज्जाणे रमंतो अहं चिट्ठामि तस्समीवेण गंतुं पयत्तो । मित्तेहिं पुच्छिएण कहियं देवेण - ‘एए सप्पा' । तेहिं पि कहियं मम जहा – 'एस सप्पे कीडावेई' । तओ वाहरिऊण भणिओ देवो - 'तुमं मम सप्पेहिं रमसु अहं पि तुह सप्पेहिति । देवेण रमाविया मम सप्पा । तेहिं चेव सो खद्धो वि न घारिओ । तओ विलिएण भणियं मए - 'अहमिहि तुहं विसहरेहि रमामि' । तेण भणियं – 'अच्वंतं भीसणा मम सप्पा। न तरसि एएहिं रमिउं' । पुणरुत्तं च भणंतस्स मेलिऊण भणिया मे सयण-मित्त-बंधुणो – 'वारेह एवं गंधव्वनागदत्तं' । वारिओ य तेहिं सो जाहे न विरमइ तओ(ताहे) लिहिऊण मंडलं चउद्दिसं ठाविऊण करंडए कोह-माण-माया-लोहरूवे सप्पे व(प?)संसिउमाढत्तो । अवि य -
गंधव्वनागदत्तो, इच्छइ सप्पेहिं खेल्लिउं इहई । सो जइ कहं वि खज्जइ, ता मे दोसो न दायव्वो ॥ [आ.नि. १२५२] तरुणदिवायरनयणो, विज्जुलयाचंचलग्गजीहालो । घोरमहाविसदाढो, कोहो त्ति पज्जलियनागो ॥ [आ.नि. १२५३] डक्को जेण मणूसो, कयमकयं वा न याणइ बहुं पि । अद्दिस्समाणमच्चुं, कं घेच्छसि तं महानागं ? ॥ [आ.नि. १२५४] मेरुगिरितुंगसरिसो, अट्ठफणो वि(ज)मलजुगलजीहालो । दाहिणपासंमि ठिओ, माणो त्ति वियट्टए नागो ॥ [आ.नि. १२५५] डक्को जेण मणूसो, थद्धो न गणेइ देवरायमवि । तं मेरुपव्वयनिभं, कह घिच्छसि तं महानागं ? ॥ [आ.नि. १२५६] सललियवेल्लहलगई, सोत्थियलंछिअफणंकियपडागा । मायामइआ नागी, नियडकवडवंचणाकुसला ॥ [आ.नि. १२५७] तं च सि वालग्गाही, अणोसहिबलो य अपडिहत्थो य ।। सा य चिरसंचियविसा, गहणंमि वणे वसइ नागी ॥ [आ.नि. १२५८] होज्ज हु (होही ते) ते विणिवाओ, तीए दाढंतरं उवगयस्स । अप्पोसहिमंतबलो, कह अप्पाणं चिगिच्छिहिसि ? ॥ [आ.नि. १२५९]
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८२]
उत्थरमाणो सव्वं, महाबलो पुण्णमेहनिग्घोसो । उत्तरपासंमि ठिओ, लोहो त्ति वियट्टए नागो ॥ [आ.नि. १२६०] डक्को जेण मणूसो, होइ महासागरो व्व दुप्पूरो । तं सव्वविससमुदयं, कह घेच्छसि तं महानागं ? || [आ.नि. १२६१] एए ते पावाही, चत्तारि वि कोह-माण-मय-लोहा । जेहिं सयं(या) संतत्तं, जरियमिव जगं कलकलेइ ॥ [आ.नि. १२६२] एएहिं जो खइओ(खज्जइ), चउहि वि आसीविसेहिं पावेहिं ।
अवसस्स नरयपडणं, नत्थि हु आलंबणं किंचि ॥ [आ.नि. १२६३] साहिउं चेमं मुक्का तेण ते सप्पा । समकालं च खद्धो चाहिं पि । निवडिओऽहं धरणीए । तओ सिट्ठा गारुडिएहिं उवओहा(ओसह)मंतागया । न जाओ विसेसो । पच्छा देवेण भणियं – 'हा ! केरिसं जायं? वारिज्जंतो [वि] न ठिओ' । पायपुच्छिएण(पायपडिएण) य सयणेण भणिओ देवो - 'जीवावेसु एयं । करेसु पसायं । देसु माणुसत्ति(भि?)क्खं' । देवेण भणियं - ‘एवं चिय अहं पि खइओ । जइ एरिसं चरितमणुचरइ तो जीवइ । जइ न पालिही, उज्जीविओ वि मरिस्सई' । 'अवि य -
एएहिं अहं खइओ, चउहि वि आसीविसेहिं पावेहिं । विसनिग्घायणहेडं, चरामि विविहं तवोकम्मं ॥ [आ.नि. १२६४] सेवामि सेल-काणण-सुसाण-सुन्नघर-रुक्खमूलाई । नाणरा(पावा)हीणं नमेसिं(तेसिं), खणमवि न उवेमि वीसंभं ॥ [आ.नि. १२६५] अच्चाहारं न सहइ(सहे), अइनिद्धेण विसया उइज्जति । जायामायाहारो, तं पि पगामं न इच्छामि ॥ [आ.नि. १२६६] उस्सण्णकयाहारो, अहवा विगईविवज्जियाहारो ।। जंकिंचिकयाहारो, अवउज्झियथेवआहारो ॥ [आ.नि. १२६७] थेवाहारो थेवभणिओ य जो होइ थोवनिद्दो य ।
थोवोवहिउवगरणो, तस्स हु देवा वि पणमंति' ॥ [आ.नि. १२६८] [एवं जइ अणुपालेइ तो उट्ठवेमि' । ते भणंति - 'वरं एवं पि जीवंतो'] । तओ समयविहीए लिहिऊण मंडलं ठविओऽहं तंमि । तओ देवेण पउत्ता एस विज्जा -
"सिद्धे नमंसिऊणं, संसारत्था य जे महावेज्जा । वोच्छामि दंडकिरियं, सव्वविसनिवारणिं विज्जं ॥ [आ.नि. १२६९] सव्वं पाणइवायं, पच्चक्खाई यऽलीयवयणं च ।
सव्वमदत्तादाणं, अब्बभपरिग्गहं स्वाहा" ॥ [आ.नि. १२७०] ___ [एवं भणिए] जीवियस्स कहिओ मे सयणेण सव्वो वि वुत्तंतो । तओ भणिओऽहं – 'वच्च तं इमिणा सह । जओ जीवंतो नरो कल्लाणं पावेइ' । पडिवज्जिङ चेमं अहं पि खामियसुहि-सयणाइजणो पयट्टो देवेण समं । हिंडिउं च दो वि चक्कर(भिक्ख?)वित्तीए बहुगाम-नगराईणि छम्मासे जावाऽऽगया इहई। साहिओ य सवित्थरो अज्ज रयणे(णीए) पच्छिम[भागे] संविग्गस्स मे सुरेण सपुव्वभवो जिणधम्मो ।
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८३]
.
.
तं च विरम(विमरि)संतस्स जायं जाइसरणं । सुमरियं च पुव्वभवाहीयं सुयं । तओ जाओ पत्तेयबुद्धो । दाउं च सुरो मे वेसं गओ सट्ठाणं । ता महाराय ! जं तए पुच्छियं - को एस वइयरो ? - तं साहियं मए । संपयं पुण गमिस्सामि गुरुसमीवे' ।
सोउं चेमं परमभत्तीए वंदिओ रण्णा गंधव्वनागदत्तो गओ गुरुसमीवं । अहिज्जियसुत्तत्थो य संपत्तकेवलो सिद्धो त्ति छ।
सीहरहराया वि तप्पएसाओ गओ अण्णत्थ । जाए य मज्झण्हसमए गंतुं सरोवरमेगं कया फलेहि पाणवित्ती । सुत्तो य पहपरिस्संतो एगंमि कयलीहरे । विबुद्धो य दिणचरिमजामे । 'बहुकूरसत्ताउला अडवी ता पव्वओवरि जुत्तो रयणवासो'त्ति चिंतिउं सतुरंगमो राया चडिओ पव्वओवरि । दिट्ठो तत्थ कणय-मणिरयणमओ सत्तभूमिओ महापासाओ । पविट्ठो य कोउगेणं जाव तम्मझे ताव दिट्ठा साइसयरूवा जुवई । तओ 'का उण एसा ? अहवा एयं चेव पुच्छामि'त्ति चिंतइ जाव राया ताव दिट्ठो तीए । दिन्नं च ससंभममुट्ठिऊण परमासणं । गहिओ य संमुहागयाए 'महापुरिसस्स सुसागय'ति भणंतीए दाहिणकराओ तुरंगमो । निबद्धो य रयणमयखंभे । निसण्णो य जावाऽऽसणे राया ताव भणियं तीए – 'दूसहो पासट्ठिए य मे विरहुक्कंठो । ता पविससु विरइयचउरियं भवणोदरं । विवाहेहि य मं । पच्छा वुत्तंतं साहिस्सामि' ।
सोउं चेमं तुट्ठो राया । पविट्ठो भवणोदरं । पेच्छइ य तत्थ जिणालयं । तप्पुरओ य चउरियं । पाडिओ य जिणिदपाएस राया । पणो निवडिया सयं । निवेसिओ य सयं तीए दाहिणकरो । राया वि तं घेत्तुं गओ वेईए । तप्पिओ सिही । भमियाइं मंडलाई ।
एत्यंतरे अत्थमिओ सूरो । तओ दो वि गया वासहरं । विरइया सेज्जा । वोलीणा य विसयासत्ताणं रयणी । तओ विउद्धा दो वि जिणिदं वंदिऊणुवविट्ठा एगासणे । तओ भणियं तीए - 'पिययम ! सुम्मउ संपयं मे वत्तंतो. तं जहा -
अत्थि इहेव भारहे वासे खिइपइहिए नयरे विजियसत्तू नाम राया । धारणिपमुहं च तस्संऽतेउरं । अण्णया य राया सभागओ दूयं भणइ – 'किमन्नेसिं रायाईणं तए तं किं पि दिटुं जं मम नत्थि ?' दूओ भणइ - 'देव ! तुह नत्थि चित्तसहा' । तओ रन्ना - ‘एवमेयं ति वोत्तुं सद्दाविया चित्तयरा । समप्पिया य समभागेहिं तेसिं चित्तणत्थं चित्तसहा । तम्मज्झे य चित्तंगओ नाम चित्तेइ थेरचित्तयरो । तद्धीया य कणयमंजरी नाम भत्तं गया य हमज्झेण गच्छंती पिट्रओ रण्णा आगच्छंतेण वाहियतरंगमाओ कह वि छुट्टा पत्ता पिउसमीवं भणइ – 'ताय ! भुंजसु उण्हं चिय भोयणं'ति । एसो वि 'भुंजिस्समागओ'त्ति वोत्तुं गओ बाहिरियाए । तीए वि नक्खणिम्मियाए पिउवण्णएहिं तूलीए वाएणुड्डाविज्जमाणमिव चित्तियं मोरपिंछं । तस्सरूवं एगदेसे गंतुं जाव जोइंती चिट्ठइ ताव विजणो त्ति नाउं चित्तदंसणत्थमेगागी तत्थेवाऽऽगओ राया । सो य सच्चिल्लयमिव तं मोरपिंछं घेत्तुकामो भित्तिपडिहायकणाणाविओ(णक्खाविओ?) भग्गनहो हत्थं फुक्कंतो चित्तयरसुयाए भणिओ सहासं - 'अहो ! जा तिहिं पाएहिं मंचिया आसि तीसे संपयं विहिवसेण मिलिओ चउत्थो पाओ' ।।
तओ समक्खमवलोइउं भणियं रण्णा - 'कहं ?' सा भणइ - 'सुम्मउ । पढमो तावाऽऽसवारो पाओ, जस्स हट्टमग्गे वि वाहियासस्स सयासाओ अहमुव्वरिया दइवजोगओ । बीओ पुण राया, जेण
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८४]
बहुमाणुसाणमेगागीण य चित्तयराणं चित्तणत्थं सम[म]प्पियं खेत्तं । तइओ मम पिया, जेण अगुणन्नुणो वि रण्णो निक्कवडं चित्तंतेण निट्ठवियं पुव्वविढत्तं पि दव्वं, संपयं पुण भोयणं सीयलावियं । चउत्थो पुण तुमं जो सज्जक्खो वि कित्तिमाकित्तिमाणं पिछाणं विसेसं न याणसि' ।
तओ 'अहो से छइल्लतणाइसओ'त्ति भावेंतो गओ राया । चित्तयरसुया वि पियरं भुंजाविउं गया सगिहं । .
पओससमयंमि य रन्ना पट्ठविओ तीसे तायस्स समीवे सिक्खविउं मणूसो, भणियं च – 'देहि रण्णो नियधीयं' । भय-विम्हयाइकायरेण भणियं चित्तयरेण – 'किमम्हं धीयाए रूव-विहवरहियाए परमेसरो करिस्सइ ?' तन्निवेयणत्थं च गए मणूसे तीए सिक्खविओ जणओ - 'जइ पुणो [आ] गंतुमिमो मग्गेइ ता भणेज्जसु – 'कहमहं दरिदो रन्नो विवाहव्वयं काउं समत्थो ?' पेसियस्स रण्णा पुणो मणूसस्स पुरओ साहियं तं । तेण मणूसेण वि गंतुं तहा सिढे रण्णा धण-कणगाइसंपुन्नं चित्तयरगिहं काऊण परिणीया चित्तयरसुया ।
सुइया य रयणीए सहरिसं । तीए य जा अणागयमेव सिक्खविया आसि मयणिया नाम दासी जहा – 'कीलिऊण रन्नो सुविउकामस्स तए अहं कहाणयं पुच्छियव्वा' सा तस्समओवट्ठिया भणइ – 'जाव सामिणि ! उठेइ राया ताव मे किंचि कहाणयं कहेहि' । चित्तयरसुया भणइ – 'साहेमि, सुण' ।।
___'अत्थि वसंतउरे वज्जणो नाम सेट्ठी । तेण य एगखंडपाहाणमया एगहत्थप्पमाणा काराविया देवउलिया । तम्मज्झे पइट्ठाविओ चउहत्थो देवयाविसेसो' । मयणिया भणइ – 'सामिणि ! कहं एगहत्थाए देउलियाए चउहत्थो माइ देवो ?' । कणयमंजरी वि 'हले ! सुट्ठ निदाइया सुयामि ताविहि । कल्ले कहिस्सामि' त्ति वोत्तुं सुत्ता । तीसे य दंदोलीए निद्देसचोज्जिएण रण्णा बीयदिणे वि चित्तयरसुयाए चेव दिण्णओ वारओ ।
तंमि य तहेव दासी भणइ – 'सामिणि ! तं अद्धकहियं कहेसु कहाणयं' । सा भणइ – 'हले ! चउभुओ सो देवो, न उण चउहत्थप्पमाणं तस्सरीरं'ति । तओ दासी भणइ – 'नायमेयं । अण्णं कहिहि' । सा भणइ - 'सुम्मउ । अत्थि मायंदीनयरीए जक्खो नाम सत्थवाहो । तस्स य सुमई नाम भज्जा । तीसे वसुदत्तो नाम पुत्तो, वसमई नाम धीया । सा य अईव पिया पिउ-माउ-भाऊणं । अण्णया य समागओ वसुमईवरगो जणयसगासे । तेण य दिण्णा तस्स, परं विसुमरियं ति न साहियं तं भज्जा-पुत्ताणं । अवरो उण आगओ जणणीसमीवं । तीए वि दिन्ना तस्स, परं न साहियं पइ-पुत्ताणं । एवं भाउणा वि, नवरं न साहियं अम्मा-पिऊणं । तओ संपत्तासु लगणदिणे तिण्हं पि जन्नजत्तासु सप्पदट्ठा मया कन्नगा। तीए य सममेगो वरो पविट्ठो जलणं । बीओ पुण "जइ सा न जीविस्सइ ता मे भोयणस्स अण्णजम्म"ति वोत्तुमुवविट्ठो अणसणं । तइयवरेण य सम्ममाराहियदेवाओ लद्धसंजीवणमंतेण चियाए गंतूणं जिया(जीवाविया?) कन्नगा । सा य सरिसदड्डेण सह ठिया । तेसिं च तिण्हं पि [तं] परिणिउमणाणं मज्झे दायव्वा कस्स सा कण्णगा?' । दासी भणइ - 'न याणामि सामिणि ! साहस' । सा वि 'निघाइया अहं. कल कहिस्सं'ति वोत्तुं सुत्ता ।
तओ तहेव लद्धवारया भणइ – 'जओ जिऊणुटुविया कण्णगा सो तीए पिया । जो उण सममुट्ठिओ
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८५]
सो भाया । तम्हा अणसणइत्तस्सेव सा कण्णगा दायव्व'त्ति । तओ "नायमिममन्नं साहसु'त्ति दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भणइ – 'हले ! अत्थि एगाए महाडवीए महं रत्तासोओ नाम पायवो । सो य साहापसाहाहिं महावित्थरो परं समंतओ नत्थि छाया' । दासी भणइ - 'सामिणि ! किमेरिसं ?' सा वि 'निद्दाइया अहं कल्लं कहिस्सं'ति वोत्तुं सुया ।
तओ तहेव लद्धवारया भणइ - 'हलो ! तस्स पायवस्स हेट्ठा च्छाया न उण उवरि । दिट्ठो अ सो रत्तासोओ दुग्गयमणुएण एगेण अडवि परिब्भमंतेण । चिंतियं चऽणेण - 'जस्सेरिसो पल्लवनियरो तस्साऽणन्नगसारिसाए फलरिद्धीए भवियव्वं' । सो य पायवं जलेणाऽहिसिंचइ । एवं च तस्स दुग्गयपुरिसस्स फलनियरमविक्खमाणस्स विइक्कंता दुवालसमासा । समागओ तत्थ कह वि रत्तासोअसब्भाववियाणओ एगो पुरिसो । तेण वि भणिओ दुग्गओ – 'सुटु एवं मा लक्खेसु जहा पल्लवसारिच्छाए फलरिद्धीए होयव्वं । जओ एयस्स सेवाए खलपायस्सेव फलसंपत्ती न हवइ । अवि य -
मा पत्तलं तं सेवसु, रत्तासोयं इमं फलासाए ।
एयस्स पल्लव च्चिय, मणोरमा न उण फलरिद्धी ॥ सोउं चेमं सो दुग्गओ नियत्तासोयमणोरहो गओ घरहुत्तं'ति ।
तओ 'नायमिमं, अण्णं साहसु'त्ति दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भणइ – 'अत्थि चंपापुरीए सिवो नाम राया । तेण य भूमिहरए छूढा सुवन्नयारा । ते य मणिरयणदीवुज्जोएणाऽऽभरणविहिं अंतेउरनिमित्तं घडिति। पओससमए य तम्घडित्तजोयणत्थं तत्थेवाऽऽगओ राया । तेण पच्छिया सोन्नारा - 'भो का संपयं वेला ?' तेसिं चेगेण 'रयणी वट्टइ'त्ति भणिए समत्थियं तं चेव बीएणं' । दासी भणइ - 'सामिणि ! जो चंदसूराई न पेच्छइ सो कहं जाणइ ?' । सा वि 'निद्दाइया संपयं, कल्लं कहिस्सं'ति वोत्तुं सुत्ता ।
तओ तहेव लद्धवारया भणइ - 'हले ! तेसिं पढमेण नाया रत्तिअंधलत्तणओ रयणी । बीएणं पुण रायहत्थट्ठियमुकुलियकमलदसणाओ' । तओ 'नायमिममण्णं साहसु'त्ति दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भणइ - 'अत्थि सीहउरे नयरे सूरो नाम राया । तस्स य तलारेणोवट्ठविया दो चोरा । ते य मंजूसाए पक्खिवित्तु पकहिया समुद्दे । सा य मंजूसा [*केणइ पोयवणिएणसेट्ठिणा समुद्दमज्झे पवसंतेण दिट्ठा निज्जामएहिं च उव्वराविया । तओ उग्घाडिऊण जाव पेच्छइ ताव दुवे चोरा खुहा-पिवासाहिं आउलीहूया विणिग्गया । सेट्ठिणा पुच्छयं - "केत्तियाणि दिणाणि जायाणि तुम्ह समुद्दमज्झे ?" ताहे एगेण कहियं - "अज्ज चउत्थो दिणो"त्ति' । एत्थंतरंमि दासीए भणियं – 'सामिणि ! मंजूसाए पक्खित्तेण चोरेण कहं विय नायं जहा अज्ज चउत्थो दिणो ?'त्ति । सा वि 'निदाइया अहं, कल्लं कहिस्सं'ति वोत्तुं सुया ।
तओ तहेव लद्धवारया भणइ – 'तेसिं चोराणं मझे एगस्स चोरस्स एगंतरिओ जरो आसी । अओ बिइयवारं जरक्कतेण तेण नायं जहा अज्ज चउत्थो दिणो'त्ति । दासीए भणियं – 'नायमिमं । अण्णं कहेहि'त्ति दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भणइ' – 'अत्थि [एगंमि] नयरे [एगो] राया । तस्स य भज्जाए * कथेयमपूर्णाऽस्ति, अतो यथामति पूरिता । + इयमपि कथाऽप्राप्तारम्भांशा वर्ततेऽतो यथामति लिखिता ।
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८६]
लीलावई नाम अईव रूववई ] धीया । सा य कुट्टिमोवरि रमंती दद्धुं लोलविज्जाहरेणा - Saहरिया । नाउं च तीसे हरणं राया भणइ 'सो जो कण्णगमाणेइ तस्सेव सा मए दिन्ना' ।
भणइ
सोउं चेमं रण्णो सच्चराओ नाम नेमित्ती पसिणवेलागयलगण - पसिणक्खराण बलाबलं निरूवित्ता 'देव ! अमुगदिसाए अमुगविज्जाहरेण हरिज्जती वि कण्णा नूणमुवायओ वलिस्सइ' । सोउं चेमं [अल्लिगो नाम सारही नियं] रहं घेत्तुमुवट्ठिओ भइ 'देव ! आगासगामी ममेसो रहो । ता भणह जत्थ नेमि' । सोउं चेमं सहस्सजोही सूरपालो नाम जोहो भणइ - 'देव ! आदिसह जेण तं दुट्टं विज्जाहरं निग्गहित्तु कण्णमाणेमि' । सोउं चेमं संधीरणो नाम वेज्जराओ भणइ – 'देव ! छिन्नसीसं पि खणेणाऽहमोसही हिं पउणीकरेमि ।
-
सोउं चेमं विसज्जिया रन्ना चउरो वि संवदित्तु ते चडिया रहेण । सच्चरायसच्चवियदिसं च गयणंमि रहं तेण अल्लिगसारहिणा झड त्ति पहुत्ता पिट्ठओ । तओ हक्क - पोक्काहिं संजाए संगामे सूरपाले मारिओ लोलो । तेण य मरंतेण छिण्णं सीसं लीलावईए । तं च संजीवणोसहीहिं तक्खणमेव पुणन्नवीकयं संधीरणेण । तओ घेत्तुमागयाण तेसिं चउण्हं पि दिण्णा रण्णा लीलावई भणइ - 'नाऽहमणेगपत्ती होहं, किंतु जलणं साहिस्सामि । जो य मए सममरिंग पविसइ सो भत्ता होही । को य तीए समं पविट्ठो ? त्ति साहेहि' ।
'न याणामित्ति दासीवुत्ते तहेव पुणो लद्धवारया दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भण 'रहगार - जोहवेज्जा जीवियत्थिणो न पविट्ठा । नेमित्ती पुण नेमित्तओ "न सा मरिस्सइ "त्ति नाउं लीलावईए समं चडिओ चीयाए । तीसे हेट्ठा पुव्वमेव पच्चइयपुरिसेहिं सुरंगं कारिऊण विरइयाणि लीलावईए कट्ठाणि । दवाविओ य कट्ठेसु निज्जलइ जाव अग्गी ताव तेसिं दोन्ह वि सुरंगाए नीसारियाण रायाणुन्नाए वित्तो वीवाहो' ।
तओ 'नायमिममण्णं साहसु'त्ति दासीपुट्ठा चित्तयरसुंया भणइ 'अत्थि सुपुप्फनयरे मेहरहसत्थवाहभज्जा धणेसरी नाम ववहरिया । तीए सुंदरी नाम बाला दुहिया । देइ य धणेसरी कलंतरेण जाणं दम्मे । तीए कयाइ पगरणे संजाए गहणगे य (ध) रिया सोवन्नकडया । ते य 'मा कलंतरं नस्सउ 'त्ति गो (कडग ? ) सामियं पुच्छित्ता परिहिया नियधीयाए । वत्ते य पगरणे कडग [ सा ] मिणो मेल्लावितस्स वि न मुक्का । [ताहे नायकरणत्थं रायउले ] गएसु य कडगसामी भइ 'ववहरिए ! नियदम्मे घेत्तुं कडगें समप्पेहि' । ते य कडगा तिम्मुह त्ति महंतीहूयाए डिक्करिगाए बाहासु खुत्ता नोत्तारिडं तीरंति । धणेसरी 'वेगल्लमोल्लं घेत्तुं कडगे पुहय ( मुयह) । ते नेच्छति । तओ साहू भइ 'न सक्का धीयाए हत्था छिंदावेडं, ता तुम्हमन्ने घडाविऊणेरिस कडगे देहि' । तह वि ते नियकडगे चेव मग्गंता डिक्करिगाकर अच्छिदणेण कहं संठवेयव्व त्ति साहेहि ।
भणइ
-
-
-
-
-
'न याणामि'त्ति दासीवुत्ते तहेव पुणो लद्धवारया दासीपुट्ठा चित्तयरसुया भणइ 'तेसिभिममुत्तरं कीरइ 'जे तुम्ह अम्हेहिं दिण्णा दम्मा ते चेव जइ समप्पेह तो तुम्हमिमे कडगे समप्पेमो 'ति ।
-
एवं च पइदिणं दंदोलिकहाणगाणि कहंतीए चित्तयरसुयाए छम्मासे जावाऽऽणीओ राया । सवक्कीओ य से सरोसाओ छिद्दाणि जोएंति । सा य पविस्सोव्वरयं पिहियदुवारा पिउसंतियं घट्ट-कंचुलियाकूडयकंठिगाई ओढिऊणुवविट्ठा पुरओ निच्चमप्पाणमणुसासंती भणइ - 'जीव ! तुमं चित्तयरधूया, पिउसंतियं
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८७]
www
चेत्तियमेव ते धणं । ता सुकुलुब्भवदेवीओ पिउसंतियधणसमिद्धाओ मोत्तुमण्णाओ जं तुह पसायविसेसं दरिसेइ राया तेण मा मज्जेज्जसु' ।
नाउं चेमं कह वि सेसदेवीओ पायवडियाओ रायाणं विण्णवंति जहा - 'देव ! एसा तुम्हं पिया निच्चमोव्वरए पविसित्तु कम्मणं करेइ, ता जत्तेण अप्पा रक्खियव्वो'त्ति । सोउं चेमं तव्वेलाए हेरिया रण्णा दटुं च तहा अप्पाणं सिक्खवेंती तुटेण ठाविया चित्तयरसुया चेव पट्टदेवी । जाया य तीसे कम-कमेण पुत्ता । तेसिं चाऽहिट्ठाविओ जोग्गो जुवरज्जे । सेसा य कराविया खंडमंडलिया ।
अन्नया य समोसरिओ तत्थेव गुणरहुज्जाणे विमलचंदो नाम सूरी । तस्समीवे य धम्मं सोउं रन्ना समं साविया जाया कणयमंजरी । तओ कयकालो विजियसत्तू देवो होउं जाओ तुमं सीहरहो नाम राया। कणयमंजरी वि कयकाला देवी होउं वेयड्ढपव्वए तोरणवरे नयरे दढसत्तिविज्जाहररायस्सुप्पण्णा कणयमाला नामाऽहं दुहिया । पत्ता य जोव्वणमक्खित्तचित्तेण वासवाहिहाणेणाऽवहरिऊणाऽऽणीया इमंमि पव्व[ए], [वि]उव्वेउं चेमं पासायं 'विवाहिस्सं'ति विरइया [जाव चउरी?] ताव पत्तो मे जेट्ठो भाया कणयतेओ नाम । जुझंता सामरिसा परोप्परं ते दो वि विट्ठा । तओ मएसु बहुं विलविऊण सक्कारिओ भाया ।
एत्थंतरंमि य सोगाउलाए ममंतियमागओ एगो वंतरो नाम देवो । सो य - 'वच्छे ! तुम मज्झ दुहिय'त्ति जाव जंपइ तावेहाऽऽगओ पुत्तदुहियाअण्णेसणत्थं दढसत्तिविज्जाहरो । तं च दटुं वंतरेण मे कयमण्णारिसं रूवं, दरिसियाणि य कणयतेय-कणयमाला-वासवमुयगसरीराणि वसुमईए निवडियाणि । ताणि य दटुं तिण्णि वि चिंतियं मे पिउणा जहा - 'वावाइओ वासवेणिमो मे तणओ, तम्मारिज्जमाणेण य तेणेवेसा मारिया कणयमाला । ता धिरत्थु संसारावासस्स' । एवं च भावेंतो थिरवेरग्गमग्गवडिओ पव्वइओ मे पिया । तं च दट्ठणुव्विया वाणमंतरेण(वंतरेण) माया । जाया अहं कणगमाला ।
तओ वंदिओ मए वंतरेण य मुणी । तेणाऽवि पुच्छिया अहं – 'किमेय-मेरिसं?' मए साहिओ जहावट्ठियं वुत्तंतो । तं च सोउं मुणी भणइ - 'जाणि मए दिट्ठाणि तिण्णि मुयगसरीराणि [ताणि] किं अलीयाणि ?' वंतरेण भणियं – 'भयवं ! मए दरिसिया सा ते माया' । मुणी भणइ – 'किमत्थं?' तओ वंतरेण साहिओ से सव्वो वि चित्तंगय-कणयमंजरी[वुत्तंतो । 'एसा य कणयमाला सा कणयमंजरी।] इयरो सो य भगवं ! तया चित्तंगयजीवो अहं मरणकाले इमाए कणयमंजरीरूवदुहियाए निज्जामिओ जिणदिट्ठ-नमोक्कारेण । तप्पहावेण य मरिऊणाऽहं जाओ महिड्डिओ वंतरो नाम सुरो । वियरंतो य जहिच्छाए जावेहाऽऽगओ ताव दिट्ठा मए एसा सोयविहुरा कणयमाला । पीणिज्जंतलोयणेण य चिंतियं मए - "किं पुव्वभविओ कोइ संबंधो जेणिमीए उवरि वड्डइ सिणेहो ?" तओ दिण्णो अवहिउवओगो । तव्वसेण य विण्णाओ जाव पुव्वभवो तावाऽऽगओ तुमं एत्थ, दिवो य मए । चिंतियं चा-"ऽणेण समं जाही कणयमाला । ता तहा करेमि जहा मे इमीए समं विओगो न होइ" त्ति दरिसियमिमीए वि ते मए मुयगसरीरं । तं च दटुं निव्वेयओ पव्वइए तुमि पुणो पच्छुत्ताविएणुवसंहरिया मए सा माया' ।
___ सोउं चेमं वंतरभणियं विण्णायपरमत्थो दढसत्तिमुणी उप्पइत्ता गओ अण्णत्थ । ममाऽवि वंतरसाहियं विमरिसंतीए जायं जाईसरणं । तव्वसेण य "ममेसो जम्मंतरपिओ"त्ति नाउं जाओ वंतरोवरि महासिणेहो। भणिओ य सो मए - 'ताय ! को संपयं मे वरो होही ?' वंतरेण भणियं - 'पुत्ति ! सो चेव पुव्वभवभत्तारो विजयसत्तू देवो होउं राया जाओ सीहरहो नामेह भवे वि ते पई होही' । मए भणियं -
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८८]
'कहिं सो विवाहेही ?' वंतरो वि साहेउं तुह विवरीयसिक्खासावहाराइवइयरं सपरियणो ठिओ महासिणेहेण इहेव भवणे । गओ य सो कल्लं मेरुगिरिसिहरे जाव चेव(चेइय)वंदणत्थं तावाऽऽगओ तुमं एत्थाऽवरण्हकाले। अओ परं तुम पि जाणसि त्ति साहिओ मए तुह सामि ! सव्वो वि नियवुत्तंतो' ।
[तं] सोउं सीहरहस्स वि विमरिसंतस्स जायं जाईसरणं । एत्यंतरंमि य सुरंगणासहिओ संपत्तो वंतरो। कओचियकिच्चाणं च सव्वेसि पि तत्थेवाऽइक्कंतो सुहंसुहेण [दियहो] । [ताहे सीहरहेण] भणियं - 'कणगमाला पिए ! जीवियाओ वि ममाऽहिया तुमं । परं विप्पलाइही मे पच्छा मुक्कं रज्जं । ता जइ मं भणसि तो तं पडियग्गामि' । कणयमाला भणइ – 'एवमेयं । किंतु [इ]माओ नगवराओ पणयालीसाए जोयणेहिं पुंडरीयपुरं । ता कहं तत्थेक्कल्लओ जाहिसि ? अत्थि य मे सण्णिज्झा पण्णत्ती नाम विज्जा । तं चाऽहं तव देमि, जेण तप्पहावओ तुमं नहयलेणं वच्चसि । तहा जइ कह वि पुणो मज्झं सुमरिस्ससि ता तीए चेवाऽऽगच्छसि(गच्छिहिसि)' । राया भणइ – 'पिए ! जं तुज्झ अत्थि तं मे करट्ठियं चेव चिट्ठइ' । पुणो य निब्बंधलग्गाए रण्णो दिण्णा पण्णत्ती कणयमालाए । तब्भणियविहाणओ साहिया सरज्जा(सा विज्जा) । तप्पहावेण य कणगमालं पुच्छिऊणाऽऽगओ सनगरं राया ।
_ विहिए य महामहूसवे महाजणाईहिं उवविट्ठो अत्थाणमंडवे । भणिओ य मंति-सामंताईहिं – 'देव ! बहुं चिराविओ । न कत्थइ पउत्ती वि लद्धा । जे य तुम्हमन्नेसणत्थं गया तेसिमज्ज वि नाऽऽगच्छंति केइ । रन्ना वि साहिओ सव्वेसि पि नियवुत्तंतो । तं च सोऊण भणंति - 'देव ! पुण्णभाई जहिं वच्चइ तहिं चेव सुहं पावइ' ।
तओ य पंचम-पंचमदिणाओ वच्चइ राया कणयमालासमीवं । संवसिउं च ताए समं पंच सत्त का दिणाणि जावाऽऽगच्छइ पुणो सनयरं । एवं च पुणो पुणो सीहरहो नगं अईइ त्ति पइट्ठिओ लोएण सो नग्गई नाम राया । भणिओ य अण्णया वाणमंतरेण नगं गओ नग्गई जहा - 'महाराय ! ठिओऽहमेत्तियकालं जावेह नगे । संपयं पुण ममाऽऽगओ सामिसंतिओ आएसो । सो य मए अवस्सं कायव्वो। एसा य कणयमाला मम विरहे अद्धिइं करिस्सइ । ता जहा एकल्लिया न होइ तहा तए जइयव्वं' । वोत्तुं चे गओ वाणमंतरो ।
___ रन्ना वि निवेसाविअं तन्नगोवरि पवरत्तुंगपायार-पासायाइकलियं सुसमिद्धवाणियाइनिवासं कणयमालं नाम पुरं । वसाविया य नगरस्स चाउद्दिसिं सपागारं नगरसन्निवेसा । करावियाणि य सुट्ट रम्माणि कणयमालपुरे जिणिंदभवणाणि । एवं च सुहंसुहेण चिटुंतो नग्गई राया [कया]इ वसंतसमए निग्गओ महासेणासमुदएणाऽऽसवाहणियं । तत्थ वि वच्चमाणाणुज्जाणासण्णं रण्णा मंजरीनिवहसणाहो साणंदं पुलइओ एगो चूओ । अइकोऊहलेण य गहिया तओ मंजरी । [तओ मंजरी-]पल्लवाईणि सव्वं खंधावारेण वि [महंतेण विलुत्तो सो चूओ जाओ खीलयमेत्तो । पुणो य रण्णा तम्मग्गेणे[ते]ण पुच्छिया आसण्णनरा - 'भो भो ! कत्थ सो चूओ ?' तेहिं भणियं - 'देव ! जाव तए गहिया मंजरी ताव तव खंधावारेण एयावत्थंतरं पाविओ एसो सो चूओ खाणु व्व संजाओ' ।
तओ सविसायं चिंतियं रन्ना - 'अहो ! करिकण्णचंचलाओ जीविय-जोव्वण-धण-सयण-पियपुत्त-मित्ताइयाओ विभूईओ । ता किमणेण भवनिबंधणेण रज्जेण ?' एवं च जाईसरणपुव्वयं संबुद्धो एसो य गहियदेवोवणीयलिंगो विहरिउं पयट्टो । अवि य -
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
[८९]
जो चूयरक्खं तु मणाभिरामं, समंजरी-पल्लव-पुप्फचित्तं ।
रिद्धि अरिद्धि समुपेहिया णं, गंधारराया वि विहेइ धम्मं ॥ [आ.भा.२१६] विहरता य ते पत्ता सव्वे वि खिइपइट्ठिए नयरे । तत्थ य चउदुवारे देवउले पुव्वदारेण करकंडुमुणी पविट्ठो, दक्खिणेण दुम्मुहो, अवरेण नमी, उत्तरेण नग्गई । तओ 'कहं महामुणीणं तप्परोटुट्ठो ठामि ?'त्ति चिंतिऊण कयं वाणमंतरेण नियपडिमाए मुहचउक्कयं । एत्थंतरंमि कंडूयइ कन्नं कटेण करकंडू एगत्थ संगोवेइ । तं दटुं भण्णइ दुम्मुहेणिमं -
'जया रज्जं च रटुं च, पुरमंतेउरं तहा । सव्वमेयं परिच्चज्ज, संचयं किं करेसिमं ?' ॥ [उ.नि. २७६] चोइओ दुम्मुहेणेवं, करकंडू न जा वए । ताव अणक्खएणुत्तो, दुम्मुहो नमिणा इमं ॥ 'जदा ते पेइए रज्जे, कया किच्चकरा बहू । तेसि किच्चं परिच्चज्ज, अज्ज(अण्ण?)किच्चकरो भवं ?' ॥ [उ.नि. २७७] चोइओ नमिणा एवं, दुम्मुहो जा न जंपए । ताव अणक्खएणुत्तो, नमी नग्गइणा इमं ॥ 'जया सव्वं परिच्चज्ज, मोक्खाय घडसी भवं । परं गरहसि केण, अत्तं नीसेसकारओ ?' ॥ [उ.नि. २७८] चोडओ नग्गडणेवं. नमी जाव न जंपए । ता करकंडुणा वुत्तो, नग्गई धम्मिएणिमं ॥ 'मोक्खवग्गपवण्णेसुं, साहूसुं बंभयारिसु । अहियत्थं निवारेंतो, न दोसं वत्तुमरिहइ ॥ [उ.नि. २७९] रूसउ वा परो मा वा, विसं वा परियत्तउ । भासियव्वा हिया भासा, सपक्खगुणकारिणी ॥ [प्र. १७-५१] जहा जलंताई कट्ठाई, उवेहाए चिरा जले । घट्टिया घट्टिया झत्ति, तम्हा सहह घट्टणं' ॥ [आ.नि. १४०९, प्र. १७-५२] एवं सव्वे चुया जाया, निक्खंतुं केवली समं । करकंडाइया सिद्धा, सममेव समाउया ॥छ।
___ करकंडुय-दुम्मुह-नमि-नग्गइ त्ति गयं ॥छ। करकंडुमाउसिया मियावई, जीसे सुओ उदयणो त्ति उदयणकहा भण्णइ -
अत्थि वच्छाविसए कोसंबीनयरीए वच्छाहियवंसुब्भवा महावीरविबोहिया जयंती नाम साविया । तब्भाया य स[या]णीओ नाम राया । तस्स य चेडयधीया मियावई नाम देवी । तीसे उदयणो नाम बालकुमारो । तद्देवी य होही वासवदत्ता जीसे जणयंबाओ पज्जोय-सिव त्ति पज्जोय-सिवाकहा भण्णइ
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे उज्जेणीनामनगरीए पज्जोओ नाम राया । सो य चंडसासणो त्ि चंडपज्जोओ नाम । तस्स चेडयरण्णो धीया सिवा नाम देवी । चत्तारि य पज्जोयस्स महारयणाणि । तं जहा सव्व अंतेउरपहाणा सिवा नाम महादेवी १, तहा अहोरत्तेण पणुवीसजोयणगामी लोहजंघो नाम लेहारिओ २, तहा पहरथक्केण जोयणसयगामी अनलगिरी नाम गंधहत्थी ३, तहा सत्थग्गिभयावहारी अग्गभीरू नाम रहो ४ । तहा पज्जोयस्स सव्वपरिग्गहसाराणि सत्त लहुरयणाणि । तं जहा निरुवमरूवधारिणी वासवदत्ता नाम धीया १, तहा तीए चेव रायचित्तचमक्कारकारिणी कंचणमाला नाम अंबधाई २, तहा तिलोयसारसरूवा घोसवई नाम वीणा ३, तहा पहरट्ठगेण जोयणसयगामिणी भद्दवई नाम हत्थिणी ४, तहा तीए चेव सयलविन्नाणसंपन्नो वसंतो नाम मेंठो ५, तहा तस्सेव समगुणा वसंतसेणा नाम भज्जा ६, तहा नीसेसजीवसरविसे[स]न्नू अंधो सिंधुलो नाम निमित्तिओं ७ ।
एवं च 'पयंडो वि पज्जोओ न समिक्खियकज्जकारि 'त्ति वोत्तुं छलिओ धुंधुयारेण जक्क (स्स? ) - ऽणुगया सुजाय-वारत्तग ति सुजाय-वारत्तयकहा भण्ण
चंपापुरी मित्तहो राया । तस्स धारिणी देवी । धणमित्तो सत्थवाहो, धणसिरी भज्जा । तस्स उवाइयसयलद्धो पुत्तो जाओ । तओ लोगो भणइ 'जो एत्थ धणसमिद्धे सत्थवाहकुले जाओ सो व सुजाओ' । निव्वत्ते य बारसमे तं चैव तस्स नाम पइट्ठियं । तस्स य देवकुमारस्सेव ललिय- हसियमन्नलोओ सिक्ख य ।
—
[१०]
1
-
-
-
इओ य तत्थेवाऽलक्खणसरीरो दमघोसो नामऽमच्चो । तस्स पियंगू भज्जा । सा सुणेइ जहा रिसो जाओ । अन्नया दासीओ भण 'जाहे सुजाओ इओ वोलेज्जा ताहे मम कहिज्जह, जेण तमहं पेच्छामि। अण्णया य सो मित्तवंदपरिवारिओ तेणं तेण एइ । दासीए पियंगूए कहियं । सा वि निग्गंतुं तं पेच्छइ । तहा अन्नाहिं वि सवत्तीहिं सो दिट्ठो । ताए भण्णइ 'धन्ना सा जीसे भागावडिओ' । अन्नया ताओ परोप्परं जंपंति 'वियरामो सुजायस्स लीलाए' । तओ पियंगू सुजायस्स वेसं काऊण तासिमग्गे मल्हंती संलवइ – 'सविलासमेवं व[च्च ]इ सुजाओ, एवं एवं च हत्थत ( ठ?) वणं करे, तहा मित्तेहिं सममेवमुल्लवइ' । एत्थंतरंमि य दमघोसो नीसद्दमंतेउरं ति नाउं सणियं सणियमागंतूण वारवत्तविच्चेणं पलोएइ । दद्धुं च ताओ तहारूवेणं सो चिंतेइ 'विणट्टं अंतेउरं' । न य पच्चारेइ (पव्वारेइ ?) सो उ, मा भिण्णे रहस्से मुक्कलज्जाओ होर्हिति' । तओ मारेउमिच्छइ सुजायं । चिंतेइ य - 'पिया से रन्नो गाढं वल्लहओ, ता मा तओ मे विणासो होही' । पुणो य लद्धोवाएण मित्तप्पहसत्तुणो सुजायपुव्वीए समप्पियलेहो धराविऊणाऽऽणीइ (ओ) दमघोसेण मित्तप्पहसमीवं समइयपुरिसो । दरिसिओ लेहो वाइओ य जहा सुजाय ! मित्तप्पहरायाणं मारेज्जसु, जेण तुहेसो वीससइ । तओ तुममद्धरज्जियं करिस्सामि' । वाइऊण य पुच्छिओ लेहारिओ । तेणाऽवि कंपंतगत्तेण साहिओ लेहत्थो । तओ तं सोऊण विओ या तं लेहारियं वज्झमाणवेइ । मंतिणा वि सो नसाडिओ । तओ मित्तप्पहो चिंतेइ 'जइ लोगनायं कज्जिही ता पउरक्खोहो होही । तओ ममं मंतिणो य लोगो अयसं देज्जा । ता उवाएणं मारेमि' । तस्य मित्तप्पभस्स एगं पच्चंतनगरं अरक्खुरं नाम । तत्थ चंडज्झओ नाम राया । तस्स लेहो दिण्णो जहा 'सुजायं पेसिस्सामि, तं मारेज्जसु 'त्ति मणूसो पेसिओ । तओ सुजायं मन्नावित्ता भण 'वच्च अरक्खुरिं । तत्थ य रायकज्जाणि पेच्छाहि' । गओ य सो तमरक्खुरिं । दिट्ठो चंडज्झओ ।
-
-
1
-
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९१]
वि चितियं - 'वीसत्थो मारिज्जिहि'त्ति दिणे दिणे एगत्था अभिरमंति । तओ तस्स रूवं समायारं च दट्ठण चिंतेइ - नूणं अंतेउरियाए काए वि समं विणट्ठो । तेणेसो माराविओ । कहं वा एरिसं रूवं विणासेमि ?' तओ ओसारित्ता सव्वं परिकहेइ लेहं च दरिसेइ । तओ सुजाएण भणियं - 'जं जाणसि तं करेहि' । तेण भणियं - 'न तुमं मारेमि, नवरं पच्छन्नं अच्छाहि ।
तओ तस्स चंदजसा भगिणी दिण्णा । सा य कोढरोगिणी । तीए सह अच्छइ । परिभोगदोसेण सो कोढो सुजायस्स सरीर संकेतो । सा वि तेण साविगा कया चिंतेइ – 'मम संगेण(णे)सो विणट्ठो'त्ति संवेगमावण्णा भत्तं पच्चक्खाइ । तेण चेव निज्जामिया [जाओ देवो] । [तओ] देवजीवो उवउत्तो आगओ नीरोगित्ता वंदित्ता य भणइ – “किं करेमि ?' सो संवेगमावण्णो चिंतेइ – 'जइ अम्मापियरो पेच्छेज्ज, ता पव्वयामि' ।
तओ देवेण तं नेउं सिला विउव्विया चंपाए उवरिं । तओ लोया धूवायणयहत्था पायवडिया विण्णवेति । देवो वि तासेंतो ते भणइ – 'रे रे दासा ! सुजाओ समणोवासओ अमच्चेण अकज्जे दूसिओ त्ति भे चूरेमि । तो नवरि मुयामि जइ तं आणेह पसाएउं' । तेहिं भणियं - 'कत्थ सो ?' देवो भणइ - 'उज्जाणे चिट्ठइ' । तओ सनागरो निग्गओ राया । खामित्ता य महाविभूईए पवेसिओ चंपाए सुजाओ। सुजाओ वि कंचि कालमच्छिऊण गुरुजणाणुण्णाओ पव्वइओ । धणसिरी-धणमित्ता वि पव्वइत्ता सिद्ध त्ति ।
दमघोसमंती पुणाऽऽणत्तो रन्ना निव्विसओ । सो वि - 'सम्मं मए भोगलुद्धेणामियं(लुद्धणाविणासावियं) ति भाविऊण संवेगमावण्णो हिंडंतो पत्तो रायगिहे । तत्थ साहूणंतिए पव्वइओ बहुस्सुओ जाओ। कयाइं च विहरमाणो वारत्तपुरं गओ । तत्थ य अभग्गसेणो राया । वारत्तओ नामाऽमच्चो । तस्स य घरमणुपविट्ठो भिक्खत्थं दमघोसमुणी । तस्स य दाणत्थं गुल-हियसंजुत्त-खीरिभरियथालं घेत्तूण निग्गया वारत्तयभज्जा । पडिओ कह वि अलक्खिऊण य धरणीए बिंदू । तारिसं च सुसाहूणं भत्त-पाणं न कप्पइ त्ति निसेहित्ता गओ दमघोसो । वारत्तओ वि सयं ओलोयणगओ पेच्छइ । 'किमेसो नेच्छइ ?' त्ति चिंतितस्स य तत्थाऽऽगंतुं मच्छियाओ लीणाओ । तासिं च गहणत्थं धाविया घिरोलिया । तीसे य ककिंडओ, तस्स य मज्जारो, तस्स वि पाडिवेसियसुणहो, तस्स य घरसुणहो धाविओ। तओ दोण्हं पि सुणहाणं कइवारेण मिलियाओ महिलियाओ । तासिं च जुज्झताणं समुट्ठिओ सयणाइजणो । एवं च दोण्हं पि पक्खाण गहणगंदलेण जाओ समरसंघद्रो । तं च कह वि निवारिऊण वारत्तगो चितइ - 'भत्तमेएण कारणेण मुणिणा न गहियं' । जायं चेवमस्स जाईसरणं जहा – 'ऽहं सोहम्मवडिंसयाओ चइऊणेत्थुप्पण्णो' ।
तओ सो बुद्धो । देवयाए य लिंगं समप्पियं । सो य वारत्तगरिसी सुंसुमारपुर नगरं आगओ । तत्थ धुंधुयारो राया । तस्स अंगारवई धूया साविगा । तत्थ परिव्वायगा उवागया । सा अंगारवईए पराजिया पओसमावण्णा चिंतेइ – 'पाडेमीममित्थीलोलस्स सावक्कयाए' । तओ चित्तवट्टियाए तं लिहित्ता ऊ(उ)ज्जेणीए पज्जोयसयासं गया । दटुं(दि8) च रूवमंगारवईए चित्तफलगे पज्जोएण । पुच्छियं(उ) च णाए पज्जोओ तीए पयट्ठ(दूय)माणय[ण]त्थं पेसेइ । सो धुंधुयारेण असक्कारिओ निच्छूढो, भणियं च - 'अणुराग-विणएणं चेव कण्णगाओ गुरूहि दिज्जति' । दूएण वि समागएण बहुययरं पज्जोयस्स कहियं । रुट्ठो य सो सबलो समागंतूण सुसुमारपुरं वेढेइ । धुंधुयारो वि अंतो अच्छइ, अप्पबलो त्ति काउं ।।
इओ य सो वारत्तगरिसी एगस्थ जक्खहरे चच्चरमज्झे काउस्सग्गेण ठिओ । सो य राया भीओ,
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२]
'एस महाबलवंतो'त्ति नेमित्तिगं पुच्छइ । सो भणइ - 'जाव निमित्तं गेण्हामि ताव कहिस्सामि' । तेण य डिंभगाणि रम[माणाणि बीहावियाणि रोवंताणि मुणिणा भणियाणि - ‘मा बीहेह' । तं च सोउं नेमित्तिओ आगंतूण भणइ – 'तुझं जओ' । तओ पच्चयत्थमप्पणा वि धुंधुयारेण देवयाए उववासं काऊण तत्थेव गओ । तीए वि चेडरूवाणि विउव्वित्ता तहेव वारत्तगमुहाओ तस्स निमित्तं दिण्णं ।
तओ संजायभरोसओ मज्झण्हे तेसिमुस्सन्नद्धाणं उवरिं पडिओ पज्जोओ य पाडित्ता गहिओ । तं च घेत्तुं पविट्ठो नयरीए, बाराणि बद्धाणि । पज्जोओ तेण भणिओ - 'कओमुहो ते वाओ वाई ?' सो भणइ - 'जं जाणसि तं करेहि' । धुंधुमारेण वि 'किमेएण महासासणेण वहिएणं ?'ति चिंतिय तस्स महाविभूईए अंगारवई दिन्ना । सो वि तं परिणित्ता मुक्कदुवारो चिट्ठइ । ताहे पज्जोओ नगरं हिंडंतो पिच्छित्ता अप्पसासणं रायाणं अंगारवई(इं) पुच्छइ – 'किह अहं गहिओ ?' सा साहुवयणं कहेइ । सो तस्स मूलं गओ भणइ - 'वंदामि तुमं निमित्तयसाहुं' । वारत्तओ वि तं सो[ऊ]णुवउत्तो सव्वंमि वि पव्वज्जकाले जाव 'छोरुयाणि मंभीसियाणि'त्ति संभरियाणि । तओ संजायपच्छायावो तं पायं सम्ममालोएइ । धुंधुयारविसज्जिओ य पज्जोओ सममंगारवईए उज्जेणि गओ त्ति ॥छ। सुजाय-वारत्तय त्ति गयं ॥
वारत्तगो व्हाऽऽसि पज्जोयस्स सालिया जेट्ट त्ति जेट्ठाकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे खत्तियकुंडग्गामे सिद्धत्थो नाम खत्तिय त्ति । तस्स तिसला नाम भज्जा। तीए दो पुत्ता नंदिवद्धणो वद्धमाणसामी य । [नंदिवद्धणस्स य] चेडयरायधीया जेट्ठा नाम भज्जा । सा य तेण सह धम्म-कम्मनिरया कालं काउं देवलोयं गय त्ति ॥छ। जेट्ठ त्ति गयं ।
जेट्ठाणंतरं च सुजेडा-चेल्लणाण कहा भण्णइ -
वेसालीनयरीए चेडयस्स रण्णो परिणीयाओ पंच पभावईपमुहाओ धीयाओ । दो उण सुजेट्ठाचेल्लणानामिगाओ कुमारीओ चेव कन्नतेउरे चिट्ठति । अन्नया तत्थेगा आगया परिव्वाइया । सा य तेसिं पुरओ नियधम्मं कहेंती सुजेट्ठाए वियारेण निरुत्तरीकया । तओ तीसे परिवारेण बहुप्पगारमुवहसिऊण नीसारिया परिव्वाइया । तओ सा सुजेट्टाए उवरि पओसमावण्णा चिंतेइ – 'मए इत्थीलोलस्सेसा बहुसवक्किवेहए पाडियव्वा' ।
___ तओ सा चित्तवट्टियाए सुजेट्टाए रूवं लिहाविऊण सेणियमूलं गया । दटुं च सेणिएण पुच्छियाए कहियं । तेण वि सुजेट्ठाणुरत्तेण दूओ विसज्जिओ वरगो । तं च भणइ चेडओ - 'नाऽहमाहेडियकुले नियधीयं देमि' । तओ दूएणाऽऽगंतुं तहेव कहिए सुजेट्ठालंपडो विसण्णो सेणिओ ।
तओ अभयकुमारेण पुच्छिओ साहइ सब्भावं । सो भणइ - 'अच्छह वीसत्था । तहा करेमि जहा आगच्छइ । तओ गओ नियभवणं । उवायं चिंतित्ता वाणियरूवं करेइ । तओ गुलियाहिं सरीरस्स सरभेयं वन्नपरावत्तिं [च] काऊण वेसालिं गओ । तत्थ य कन्नतेउरसमीवे हट्टं गेण्हइ । चित्तवट्टियालिहियं च सेणियरूवं हट्टस्सेगदेसे धारेइ । तओ कण्णंतेउरदासीओ ढुक्कडोत्ति तस्सेव हट्टे गंधकिणणत्थमागच्छंति । तासिं च अभयकुमारो सविसेसाई गंधदव्वाई देइ । तओ दासीओ तं चित्तवट्टियं दट्टण य पुच्छइ - 'किमेयमालिहियं चिट्ठइ ?' सो भणइ – 'मम सामी सेणिओ नाम राया एसो । ताहि भणियं – 'किमेरिसं तस्स रूवं ?' अभओ भणइ - 'को समत्थो तस्स रूवं चित्तिउं ? परं निभमेत्तं चेवाऽऽलिहियं' ।
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९३]
तं च दासीहिं गंतूण कन्नतेउरे कहियं । तओ सुजेट्ठा-चेल्लणाओ भणंति - 'आणेह तं चित्तवट्टियं'। दासीहिं गंतूण मग्गिओ अभयकुमारो । सो भणइ – 'मम सामिस्स तुब्भे अणायरं करिस्सह। ता तं [न] समप्पेमि' । तओ ताहिं बहुप्पगारं कएहिं सवहेहि समप्पिया चित्तवट्टिया । दासीहिं पच्छण्णं पेसवित्ता दिक्खालिया(विया?) सुजेट्टाए । सा वि तं दट्ठण संजाउम्माहया दासीओ भणइ – 'मम वयणेण तं वाणियं गंतूण भणह - जहा कोइ न जाणइ तहा ममेसो भत्ता तए संपाडियव्वो' । ताहि वि गंतूण कहियमभयकुमारस्स। ते[णाऽवि निययमणूसेहिं कण्णंतेउरपासायपज्जतं सुरंगा खणाविया । तओ 'सुरंगाए आगंतूण अमुगदिवसे सुजेट्ठा हरियव्व'त्ति जाणाविओ सेणिओ बत्तीसं च सुलसापुत्त त्ति सुलसापुत्तकहा भण्णइ - .. रायगिहे पसेणइस्स रन्नो नागो नाम सारही । तस्स सुलसा नाम भज्जा । तीसे य अणेगे वि उवाइए कुणंतीए नत्थि पुत्तुप्पत्ती । तओ तीए भणिओ नागो - 'पुत्तनिमित्तमन्नं परिणेहि' । सो भणइ - 'मम नियमो अन्नपरिणयण्णे । जइ परं तुह चेव पुत्तो भविस्सई' । तओ नागेण कस्स वि नेमित्तियस्सुवए[ सेणं घर?]निमित्तं तिहिं लक्खेहिं पयाविया तिण्णि तेल्लघडिया ।
. इओ य सोहम्मे कप्पे सक्को देवसभागओ भणइ - 'नत्थि सुलसासमा दढधम्मा अण्णा साविया' । तओ एगो देवो तं सक्कवयणमसद्दहंतो साहुरूवं काऊण समागओ सुलसाहरं पविट्ठो तमि निसीहियं कुणंतो । तओ सोऊण निसीहियासद्दमब्भुट्ठिया सुलसा वंदिउं परमभत्तीए भणइ – 'भयवं! भणह किमागमणप्पओयणं ?' तेण भणियं - 'किंचि मम सरीरकारणमत्थि, तेण वेज्जेण लक्खपागतेल्लोसहमुवइटुं । तं च सुम्मइ तुह घरे । ता तं संपाडेहि' । तओ सुलसा हरिसियचित्ता तदाणयणत्थं घरमज्झे पविसिऊण अवराइयाओ लक्खपागतेल्लघडयं उत्तारिउमारद्धा । सो य उत्तारंतीए चेव देवमायाए झड त्ति फुट्टो । तओ बीओ वि लक्खपागतेल्लघडओ निग्गच्छंतीए ऊंबरप्पएसे फुट्टो । तओ तहेव पवद्धमाणसद्धाए तइओ वि साहुमूलमागयाए फुट्टो । तओ तं तीसे सत्तं दट्टण तुट्ठो देवो सक्कवुत्तंतं कहित्ता भणइ - 'सुलसे! वरं वरेहि' । तीए भणियं - 'सद्धम्मो चेव दुल्लहो । सो य मए संपत्तो' । सो भणइ - 'तहा वि किंचि मग्गाहि' । सा भणइ – 'जइ एवं ता नागो पुत्तत्थी तम्हा तं चेव देहि' । तओ देवेण ढोइयाओ तीसे बत्तीसं गुलियाओ । भणियं [च] – 'एयाओ पाणिएण पीसित्ता कमेण उवउंजियव्वाओ जेण बत्तीसं पुत्ता तुह उप्पज्जति । जया य किंचि कज्ज होइ तयाऽहं सुमरियव्वो, जेणऽऽगच्छामि'त्ति वोत्तुं गओ देवो ।
तओ सुलसा - 'को एएसिं पुत्ताणं कमुप्पण्णाणं बहुं कालं गृहं कुंथिस्सइ ? ता एक्को चेव लक्खणजुत्तो पुत्तो होउत्ति चिंतित्ता बत्तीसं पि गुलियाओ समकालमेव वट्टित्ता पिबइ । तओ जहादिण्णमेव वरं फलइ त्ति संभूया तीसे बत्तीसं पुत्ता, पीडिया य तेहिं वद्धमाणेहिं अट्ठप्पमाणोदरेणं । तओ अद्धिईए देवे वंदित्ता देवं हियए काऊण काउस्सग्गं देइ । तओ आगओ देवो भणइ – “किं करोमि ?' तओ तीए कहिए नियवुत्तंते सो भणइ - 'दुट्ठ तए कयं परं । संपयमेए जाया वि पुत्ता समाउआ भविस्संति' । तओ फेडित्ता तस्स पीडं गओ देवो । तओ समए सुलसाए जाया बत्तीसं पुत्ता । ते य सेणियस्स सहजाया सहवड्डिया य सारहिणो संपन्ना ।
___ तओ तेसिं बत्तीसाए रहेहिं अह अप्पणो तेत्तीसइमरहारूढोऽभयकुमारजाणावियसमए पविट्ठो सुरंगाए। गओ सुरंगामूलं । इओ य सुजेट्ठा चेल्लणाए कहइ नियगमणवुत्तं । तीए भणियं - 'अहमपि तए चेव
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९४]
-
सहाऽऽगमिस्सामि' । तओ दो वि समागंतु सुरंगामूले ठियाओ जाव चिट्ठति ताव सुजेट्ठा सुमरित्ता भणइ - 'चेल्लणे ! ममाऽऽभरणकरंडिया वीसरिया । ता तं घेत्तूणाऽऽगच्छामि' । तओ आगया सा तन्निमित्तं । पडिया य सुरंगा । दिट्ठो चेल्लणाए सेणिओ । तओ तंमि 'सिग्घमेहि एहि'त्ति भणंते समारूढा सा तस्स रहं । तओ 'झड त्ति चारय' [इइ भणिए] चेल्लणाए [पाडिओ सेणिएण] सुरंगाए रहो, वेगेण य गंतुं पवत्तो ।
इओ य आभरणकरंडिगं गहाय संपत्ता तत्थ सुजेट्ठा सुरंगामूलं । चेल्लणमपेच्छंती तुलुप्पिया चितेइ - 'अहोऽहं छलिया तीए तोडियाए । ता तहा करेमि जहा तीसे वि सेणिओ न होइ' । तओ 'चेल्लणा हरिया हरिय'त्ति मुक्का आराडी । तं च सोऊण सन्नद्धो चेडगो । तस्स य वीरंगओ नाम सारही । तेण भणियं - 'महाराय ! मा तुब्भे वच्चह । अहं चेव आणिस्सामि चेल्लणं' । तओ लद्धाएसो वीरंगओ सुरंगाए चेव धाविओ पिट्ठओ । तीसे च सुरंगाए एक्केक्को चेव रहो माइ । तओ जच्चतुरंगमेहिं वच्चंतेणं दटुं रहधोरणि वीरंगएण मुक्को महापाणेणेगो बाणो । तेण य रहधोरणि संधिया बत्तीसं पि मारिया सुलसापुत्तसारहिणो त्ति ॥छ। सुलसापुत्त त्ति गयं ॥
तओ तेसिं रहाणं विच्चकुच्चेणं जाव नीसरइ ताव पलाणो सेणिओ संपत्तो रायगिहं तं चेल्लणं 'सुजेटे ! सुजेटे !'त्ति बोल्लावेइ । तओ सा भणइ - 'नाऽहं सुजेट्ठा किंतु चेल्लणा' । सेणिओ भणइ - 'तुमं चेव ममं सुजेट्ठा' । सुजेट्ठा वि पच्छा 'ऽहं भगिणीए वि वंचिय'त्ति निव्वेएण महावीरस्संऽतिए पव्वइय त्ति ।
तओ सेणिओ हरिसिओ चेल्लणालंभेणं विसण्णो सारहिमरणेणं, चेल्लणं हरिसियं सेणियलाभेण विसण्णं च भगिणीवंचणेण परिणेइ । तओ विसयसुहमणुहवंतीए जाओ कोणिओ त्ति छ।। कोणियकहा भण्णइ -
रमणिज्जं नाम नयरं । तत्थ जियसत्तू नाम राया । तस्स सुमंगलो नाम पुत्तो । तहा तस्सेव सेणिगो नाम मंतिपुत्तो । सो य अईव लंबोदरो त्ति काउं सुमंगलेण कीलाए चोल्लयंथेहिं(?) गाढं झोडिज्जंतो पीडिज्जइ । तहा वि सुमंगलो न थक्कइ । तओ सो तेण निव्वेएण घरवासं मोत्तुं गुदुहियापविट्ठो मासं मासेणुववासेंतो तावसो जाओ । सो य सुमंगलो पिउंमि मए संपत्तरज्जो तेणं-तेणाऽऽगच्छंतो गुदुहियं दटुं पुच्छइ – “किमेयं ?' तओ परिवारेण भणियं – 'देव ! एसो सेणिगो मंतिपुत्तो तवमेरिसं कुणइ' । तओ सोऊणेवं राया – 'अहो ! मए पुचि बहुयमेसो कयत्थिओ । ता संपयं पूएमि'त्ति संपहारित्ता तस्स समीवे गंतूणं - ‘भयवं ! मासक्खवणे पुन्ने मम घरे पारियव्वं' वि वोत्तुं गओ राया। सेणिगो वि 'एक्कंमि चेव निमंतणहरे जावज्जीवं मए पारियव्वं'ति कयाभिग्गहो पारणत्थं पविसंतो राउलंमि ‘राया असोमाविओ'त्ति निवारिओ दुवारपालेहिं । तओ अपारिओ चेव पविट्ठो गुदुहियाए बीयं मासक्खमणं करेइ ।
तओ चलणविभागागएण पुणो वि निमंतिओ रन्ना । न य तहेव पारिओ । तओ तइओ(ए) वि मासखमणे तहेवाऽपारिओ कुविओ सेंणिओ - 'अहो ! जहा घरवासे विडंबेंतो तहा संपयं पि एसो मं विडंबिउमाढत्तो । ता जइ मम तवस्सऽत्थि किंचि फलं तो अनं]मि जम्मंमि एयस्स वहाए उप्पज्जेज्ज'त्ति कयनियाणो मरिऊण वंतरो जाओ । सुमंगलो वि रज्जमणुपालित्ता तावसभत्तो अप्पिड्डिओ वंतरो जाओ ।
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५]
1
तओ सुमंगलदेव उव्वट्टिऊण रायगिहे पसेणइस्स रण्णो सेणिओ [नाम पुत्तो] जाओ । सेणियदेवो वि उव्वट्टित्ता सेणियस्स रण्णो चेल्लणाए देवीए गब्भो जाओ । सा य पुव्वकम्म (य) नियाणगब्भवसेण 'सेणियं जइ [अ]च्छीहिं वि न पेच्छामि'त्ति विरागं गच्छंती 'गब्भस्सेमस्स [चेव] को वि दोसो'त्ति परिभाविय बहूणि गब्भसाडणाणि करावेइ । न य बलियाउयत्तणओ सो पडिओ । तओ 'सेणियस्स जइ अंताणि खामि'त्ति संजायदोहला कस्स अकहेंती गाढं दुब्बला जाया । तओ निब्बंधेण पुच्छियाए कहियं ती सेणिस्स । तेणाऽवि कहियमभयकुमारस्स ।
तओ अभयकुमारेण मत्तवारणगयाए चेल्लणाए पेच्छंतीए हेट्ठा संधयारे पृएसे उल्लारियस्स सेणियस्स पोट्टोवरि संचियं मंसं ससगचम्ममुक्कत्तावित्ता दिण्णं । सेणिओ वि पोट्टे बद्धपटहो कइवयदिणाणि धरिओ पच्छण्णो । चेल्लणाए पुण सेणियचितणेण दुक्खियाए गब्भचितणेण तुट्ठाए पुण्णदोहलाए जाओ समए पुत्तो । वद्धाविओ तुट्ठो राया ।
तओ चेल्लणा 'रन्नो अहियं'ति तं जायपुत्तं दासीए समप्पित्ता असोगवणे छड्डावेइ । दासी [ ए ] वि तहेव काउं निवेइअं रण्णो । तओ सेणिओ संभंतचित्तो सहस त्ति गओ असोगवणं । दद्धुं च तेणं गोनतु(गयणु?)ग्गयचंदो व्व तमसोगवणमुज्जोवंतो त्ति कयअसोगचंद नामको आणित्ता समप्पिओ धाई । भिडिया य चेल्लणा 'किस तए पढमपुत्तो छड्डाविओ ?"
-
इओ य असोगचंदो असोगवणे छड्डिज्जतो चेव पुव्वपडियकुक्कुडपिंछेण कह वि * वेढंगुलीए विद्धो । तीए य अईव सुकुमालाए अरुज्झतीए सो पीडिओ रोवंतो न थक्कइ । वल्लहत्तणओ य सेणिओ तमंगुलिं गलंतपूइरुहिरमवि मुहे वोढुं जाव धरेइ ताव सो सुहं लहइ । सा य रूढा वि किंचि कूणा जाया । ओ परियणेण कूणिय नामेण चेव पसिद्धिमुवागओ ।
ओ चेल्लाए अण्णे वि दो पुत्ता हल्ल- विहल्लनामगा जाया । तहा सेणियस्स अण्णेसिं देवीणं कालाईया दस पावा(?) पुत्ता आसि । जया सेणिओ कुमारेहिं सहाऽऽसवाहिणियाए निग्गच्छइ तया चेल्लणा 'भुक्खिया कुमार'त्ति तत्थ ठियाणं चेव कल्लेउयग (?) निमित्तं दासचेडीए हत्थे दाऊण मोयगे पट्ठवेइ । तत्थ वि कोणियस्साऽणिट्ठत्तणओ गुलमोयगे हल्लविहल्लाणं च खंडमोयगे पेसेइ । तओ कोणओ हल्ल - विहल्ले खंडमोयगे खायंते दण सयं गुड्डु भक्तो 'ममे सेणिओ दवावेइ' त्ति संकाए कलुसियचित्तो वि न नाओ सेणिएण जहा पसन्नचंदो त्ति छ |
पसण्णचंदकहा भण्णइ
अत्थि पोयणपुरे नयरे सोमचंदो राया । तस्स धारिणी देवी । सा कयाइ रण्णो [ओ]लोयणगयस्स 'सामि ! दूओ आगओ' । रन्ना दिट्ठी विसारिया । न य पस्स [इ
केसे रयंती पलियं दट्ठूण भण अपुव्वं जणं । ततो भणति 'दिव्वं ते चक्खु' ।] तीए पलियं दंसियं 'धम्मदूओ एसो'त्ति । तं च दट्ठूण परुण्णो राया । उत्तरियस्स य से अंसूणि फुसंती देवी भण 'जइ लज्जसि वुड्डभावेण ता वारिज्जिही जि (ज) णो' । सो भणइ 'देवि ! [न] एवं, किंतु कुमारो [ बालो] असमत्थो पयापालणे । तेण मे मन्नुं जायं । पुव्वपुरिसाणुचिन्नमग्गेण नाऽहं गओ त्ति । ता तुमं कुमारं पसन्नचंदं संरक्खंती * काणंगुलीए इति आव. चूर्णौ ।
-
-
-
-
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९६]
अच्छइ(सु)' । [सा निच्छिआ गमणे ।] ततो पसन्नचंदस्स रज्जं दाउं धारिणीदेवीसहिओ वणवासं गओ। देवीए पच्छन्नगब्भाए पुग्ने समए पुत्तो जाओ । सो य वक्कलेहिं ढक्किओ त्ति कओ पिउणा वक्कलचीरी नाम । देवी य सूइयारोगेण मया चंदविमाणे देवी जाया । पुव्वसिणेहेण य वणमहिसीरूवं काउं दुद्धं कुमारं पाएइ। धाई वि से सप्पदट्ठा मया । तओ पिया किच्छेण कुमारं पालेइ ।।
तओ पसण्णचंदेण तं तहा जाणिऊण णेहेण तरुणविलासिणीओ रिसिरूविणीओ वक्कलचीरिउवलोभणत्थं सरसमोयगाइखज्जसहियाओ [पेसियाओ] । ताओ वि सोमचंदसावभीयाओ रुक्खट्ठिए साहियपुरिसे काऊण वक्कलचीरिं पलोभेतीओ पच्छण्णं भणंति - ‘एहि सह अम्हेहिं जेणेरिसाणि मोयगाइफलाणि तुह देमो' । सो वि ‘एवं'ति वोत्तुं निजोवगरणं थवित्ता तुरियं संकेयट्ठाणं जावाऽऽगच्छइ ताव हिय(रुक्ख)ट्ठियभयभमिएहिं साहियपुरिसेहिं [सण्णा दिण्णा जहा] 'पत्तो सोमचंदो' [त्ति] । ताओ वि य सोउमेवं सावभीयाओ दिसोदिसिं पलाणाओ । वक्कलचीरी वि संकेयट्ठाणं सुन्नं दट्ठण तदन्नेसणत्थमडवीए हिंडंतो सभज्ज पुरिसमेगं रहारूढं पेच्छित्ता भणइ – 'ताय ! अभिवादयामि' । रहिणा भणियं – 'कुमार ! कत्थ गंतव्वं?' सो भणइ - 'पोयणपुरं नामाऽऽसमपयं' । रहिणा भणियं - 'जइ एवं ताऽहमवि तत्थ गंतुकामो त्ति रहमारुहसु' । सो वि वंदित्ता तब्भज्जं भणइ - ताय ! अभिवादयामि' । तीए वुत्तं - 'को एसो [उ]च्छल्ल(?)ववहारो ?' रहिणा भणियं - "पिए ! इत्थीरहिए वणे एसो वड्डिओ त्ति न कुप्पियव्वं' । तुरंगे य भणइ – 'किमिमे मिगा वाहिज्जंति ?' रहिणा वि ‘एवं चेव एएहिं कज्जं'ति वोत्तुं दिन्ना तस्स मोयगा । सो भणइ – 'पोयणवासीहिं तावसकुमारेहिं वि एरिसाणि फलाणि मम दिन्नपुव्वाणि' ।
वच्चंताण य तेसिं एक्केण चोरेण सह जुझं जायं । रहिणा गाढप्पहारो चोरो कओ । तओ सो सिक्खागुणपरितोसिओ भणइ - 'अत्थि मे भूरिवणवफलाणि(भूरिधण-रयणाणि ?) ताणि गेण्हसु' । रहिणा वि तेसिं रहो भरिओ । कमेण पत्तो पोयणपुरं । तओ रहिणा मोल्लं दाउं पेसिओ 'म(उ)डयं मग्गसु' त्ति । सो वि भमंतो गणियाघरे गंतुं भणइ - 'ताय ! अभिवादयामि। देहि इमेण मोल्लेण उडयं' । गणियाए भणियं - "दिज्जइ निव्विसह' । तओ तीए कासवयं वाहिरिऊण अणिच्छंतस्स वि करावियं नहपरिकम्मं । अवणीयवक्कलो य वत्थाभरणभूसिओ काउं गणिकादारियाए पाणिं गाहिओ । गणियाओ [य] गायमाणीओ दुतरं(वहू-वरं) चिटुंति ।
जे य कुमा[र]विलोभणनिमित्तं रिसिवेसा नरा पेसिया आसि ते समागंतुं रन्नो साहिति जहा - 'कुमारो अडविं अइगओ अम्हेहिं रिसिस्स भएण न तिन्नो सद्दावेउं' । तओ राया विसन्नो भणइ - 'अहो! अकज्जं, न पिउसमीवे जाओ न [य] अम्हं । ता [न] नज्जइ किं पावेइ ?'त्ति चिंतापरो अच्छइ । सुणिऊण य निज्जणरयणीए गीय-मद्दलसद्दमरईए भणइ - 'मए दुक्खिए को एत्थ सुहिओ जमेवं गीयमद्दलसद्देण रमइ ?' तं च वेसाए सुजि(सुहिय)जणे[ण] गंतुं कहियं । तओ सा आगया विन्नवेइ – 'देव ! नेमित्तिणा आइ8 मे - "जो तावसरूवी तरुणो गिहमागच्छेज्ज तस्स दारियं देज्जसु । तप्पभावेण य सा विउलसोक्खभागिणी भविस्सइ" । सो य अज्ज मे गिहमागओ । दारिया से दिन्ना । तेणऽज्ज महसवो। न य नाओ. कुमारो पणट्ठो । ता मम अवराहं खमसु' ।
तओ रण्णा संदिट्ठा मणुस्सा जेहिं आसमे दिट्ठपुव्वो कुमारो । तेहिं गंतुं दिट्ठो पच्चभिन्नाओ य । सिटुं च रण्णो । तेणाऽवि हरिसिएण वहूसहिओ सगिहमाणीओ सरिसकुल-रूव-जोव्वणाण य कन्नाण
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७]
पाणि गाहिओ जहासुहं चिट्ठइ ।
पिया वि वणे कुमारमपेच्छंतो सोगाउरो जाओ । पसन्नचंदपेसिएहि य नरेहिं वक्कलचीरिवुत्तं कहित्ता कह वि संठविओ पुत्तं सरेंतो अंधो जाओ । रिसीहिं साणुकंपेहिं कयफलसंविभाओ तत्थेव वणे वसई ।
गएसु य बारसवासेसु कुमारो अद्धरते पडिबुद्धो पियरं चितिमारद्ध 'किह मन्ने ताओ मया निग्घिणेण विरहिओ अच्छइ ? 'त्ति पिउदंसणसमुस्सुओ पसन्नचंदसमीवं गंतूण विन्नवेइ - 'देव ! विसज्जेहि मं । उक्कंठिओ हं तायस्स' । तेण वुत्तं 'समगं वच्चामो' । गया य आसमपयं । पणया चलणेसु पिउणो । निवेइयंमि य पसन्नचंदो अणेण पाणीहिं फरिसित्तु भ[णियं ] 'पुत्त ! निरामओ सि ?" वक्कलचीरी पुण समागओ [ अवदासिओ], चिरकालधरियं च बाहं मुयंतस्सुम्मिलियाणि नयणाणि । ओ पाएसु परामुसंतं पसन्नचंदं दट्ठूण पिया जाव सव्वगयं कुसलं पुच्छंतो चिट्ठति ताव वक्कलची पुव्वयनिय(संठिय?)निओवगरणस्स निरूवणत्थं गओ । तं च दट्ठूण वत्थंतेण सणियसणियं पमज्जतो चिंतेइ
'कत्थ मए एरिसो वावारो कयपुव्वो ?' विमरिसेंतस्स य जायं जाईसरणं । सुमरइ य पुव्विल्लं देवभवं । तओ वि परं माणुसभवं । तंमि य कयसामण्णेणेवं चिलिचिलियाए पत्ताणि पमज्जियाणि ।
-
-
तओ संवेगमावण्णो भोगेहिंतो विरत्तचित्तो झाणविसेसेण खवियकम्ममलो वक्कलचीरी केवली जाओ । तओ उडवाओ निग्गओ साहेइ धम्मं जिणप्पणीयं पिउणो पसण्णचंदस्स य रण्णो । ते वि लद्धसम्मत्ता पणया सिरेहिं केवल भांति – 'सुट्टु तए दंसिओ मग्गो' । वक्कलचीरी वि पत्तेयबुद्धकेवली पियरं मो(घे)त्तूण महावीरसामिणो पासे गओ । पसन्नचंदो वि पोयणपुरं गओ । जिणो वि भगवं सगणो विहरमाणो पोयणपुरे मणोरमे उज्जाणे समोसरिओ ।
-
तओ पसण्णचंदो वक्कलचीरीजणियवेरग्गो तित्थगरभासिएण य वड्डिउच्छाहो बालं पुत्तं रज्जे ठविऊण पव्वइओ । अहिगयसुत्तत्थो य कालंतरेण मगहापुरमागओ भगवया सद्धि । तओ सेणिओ राया तित्थगरदंसणूसुओ वंदओ जाइ । तस्स य अग्गाणीए दुवे पुरिसा सुमुह- दुम्मुह-नामा । ते य मिच्छदिट्ठी कुटुंबसंबंधकहं करेंता पस्संति पसण्णचंदसाहुं एगचलणपइट्ठियं ऊसियबाहुजुयं आयावेंतं । तत्थेक्केण वृत्तं 'अहो ! एस महारिसी सूराभिमुहो तप्पइ । एयस्स सग्गो मोक्खो वा हत्थगओ' । बीएण [पुण ] पच्चभिन्नाओ [सो] । तओ भणइ 'किं न याणसि एस राया पसन्नचंदो पिट्ठचंपाहिवसालमहासालपिया (?) ? कुओ एयस्स धम्मो ? । पुत्तो अणेण बालो रज्जे ठविओ । सो य मंतीहिं चंपानयरीवत्थव्वेण दधिवाहणेण रन्ना [र]ज्जाओ मोइज्जइ । सोऽणेण रज्जधम्मो विणासिओ । अंतेउरं पि न नज्जइ किं पाविहिइ । ता अदट्ठव्वो एसो' ।
-
तेसिं वयणं झाणोवघायगं सुणेंतो चिंतिउं पयत्तो 'अहो ते निम्मज्जाया अमच्चा निच्चसम्माणिया वि पुत्तस्स विहडिया । जइ अहं होंतो ता तेसिं सिक्खं करेंतो' । एवं सेसं कप्पयंतस्स [तस्स] सो कालो रज्जठ (ठि) यस्सेव जाओ । तओ तेहिं समं मणसा चेव जुज्झिउमारद्धो ।
-
एयंमि अवसरे पत्तो सेणिओ, वंदिओ य विणणं । पेच्छइ य झाणनिच्चलजं (त्तं) । तओ 'अहो अच्छरियं जमेरिसं पसन्नचंदस्स सामत्थं' ति चिंतयंतो पत्तो सामिसमीवे वंदिउं पुच्छइ 'भगवं !
-
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९८]
wwwvicm
पसन्नचंदो जंमि समए. मया वंदिओ, जइ तंमि कालं करेज्ज ता कत्थ गच्छेज्ज' ? सामी भणइ - 'सत्तमीए' । तओ चिंतेइ – 'कहं साहुणो नरगगमणं ? ता मए दुट्ठ सुयं' । पुणो थेववेलाए पुच्छइ - 'भगवं ! पसन्नचंदो इयाणि जइ कालं करेइ ता कं गई गच्छइ ?' सामी भणइ – 'सव्वट्ठसिद्धि' । तओ भणइ – 'कहं इमं दुविहं वागरणं ?'
सामी भणइ – 'झाणविसेसाओ । जओ सो तंमि समए दुम्मुहभणियसवणेण संजायामरिसो सामंतामच्चाईहिं समं वासणामेत्तओ भर(रे?)ण जुज्झमाणो तए वंदिओ । तंमि य समए तेण रोद्दपरिणामत्तणओ सत्तमपुढवीजोग्गमाउगं निबद्धमासि । तुमंमि य समागए सो चिंतेइ - 'मम सव्वाणि वि सत्थाणि [समत्ताणि] । ता संपयं सिरत्ताणेण सव्वं हणामि' । तओ कलयोरं(कयलोयं) सिरं परामुसंतो पडिबुद्धो - 'कहं सकज्जं चइउं परकज्जे ल(स)ज्जेमि ?' तओ निंदण-गरिहणं करेंतो आलोइयपडिक्कतो पसत्थज्झाणोवगओ सव्वट्ठसिद्धिजोग्गो जाओ'त्ति ।।
एत्थंतरंमि य पसण्णचंदसमीवे दिव्वो देवदुंदुभिसणाहो महंतो कलयलो उद्धाइओ । तओ सेणिएण वुत्तं – 'सामि ! किमेयं ?' सामिणा वुत्तं - विसुज्झमाणपरिणामस्स केवलणाणं समुप्पण्णं । तेण केवलिमहिमं देवा कुणंति' । तओ सोऊणेवं सेणिएणं भणियं - 'महाणुभावं केवलनाणं कत्थमण्णे वोच्छिज्जिही ?' तंमि य समए बंभिंदसमाणो विज्जुमाली नाम देवो चउहिं देवीहिं सहिओ भगवंतवंदणत्थमुवागओ । सो य उज्जोएंतो दस वि दिसाओ दरिसिओ भगवया – 'एयंमि वोच्छिज्जिही' । राया पुणो पुच्छइ – 'कहं देवो केवली होइ ? जओ मणुस्सस्स वि सुद्धचारित्ते तब्भवचरिमे केवलनाणसंभवो तुब्भेहि पुव्वं मम कहिओ आसि' । भगवया भणियं – 'एसो वि देवो चुओ सत्तमदिवसे मणुस्सो भविस्सई' । राया भणइ – 'चवणसमए देवो परिहीणतेओ हवइ । एस पुण अभिभवइ तेयसा सूरंपि । तं कहमेयं ?' भगवया भणियं – 'एसं(सो) संपयं परिहीणजुई । पुव्वं पुण जम्मंतरकयसुकयाओ सुट्ठ तेओ आसि' । तओ राया भणइ – 'कहं विय ?' भगवया भणियं – 'सुम्मउ नामेणेसो गिज्जंतो विज्जुमालि'त्ति छ। विज्जुमालिकहा भण्णइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मगहाविसए सुगावे( मे) अज्जवनामरट्ठउडो आसि । तस्स रेवई भारिया। तेसिं दुवे पुत्ता - भवदत्तो भवदेवो य । तत्थ जेट्ठो जोव्वणसमए सुट्ठियायरियस्स समीवे पव्वइओ। तओ गुरुसहिओ विहरइ ।
अण्णया तंमि गच्छे एक्केण साहुणा आयरिया विण्णत्ता जहा – 'सयणिज्जयसमीवं गंतुमिच्छामि तुब्भेहिं अणुन्नाओ । तत्थ मे कणीयसो भाया । सो मे अईव सिणेहसंतुट्ठो मं दट्ठण पव्वइस्सइ' । तओ तेहिं विसज्जिओ बहुस्सुयसाहुसहाओ । दट्ठण य बंधवजणं पडिनियत्तो गुरूणं आलोएइ जहा – 'भगवं! सो मे भाया पुव्वलद्धकन्नगमम्मा-पिऊहिं संपयं परिणाविज्जंतो न पव्वज्जत्थमागओ' । भवदत्तेण भणियं - 'कहं भाउगो विवाहकोउगे वि बद्धमणो भाउगं दट्ठण पिट्ठओ न लग्गइ ?' इयरेण साहुणा भणियं - 'पेच्छिस्सं भाउगं तुमं पव्ववेत' । भवदत्तेण भणियं - 'जइ मगहाविसए खमासमणा विहरिस्संति ता पेच्छिहिसि तुमं पि भाउगं मे पव्वयंत' ।
विहरता य आयरिया मगहाजणवयं गया । विन्नविया भवदत्तेण – 'भयवं ! सयणिज्जे दट्ठमिच्छामि असहाओ' । तेहिं विसज्जिओ । भवदेवस्स य [एयंमि चेव] समयं[मि] नागदत्तस्स दुहियाए वासुकी
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
[९९]
nown
समुप्पण्णाए नागिलाए सह विवाहो वित्तो, भवदत्तो य बंधुसमीवं पत्तो । दट्ठणं च परितुट्ठा बंधवा भवदत्तागमणेण । तेण य कुसलं पुच्छिऊण भणिया – 'तुब्भे संपयं [विवाहो]वगरणेणाऽऽउला । ताऽहं वच्चामि' । तेहिं वि 'तह'त्ति पडिवज्जित्ता पडिलाभिओ विउलेण भत्तपाणेण । निवेइयं च भवदेवस्स जेट्ठभाउणो आगमणं । सो य सही[सहि]यं वहुं तया मंडेइ । गुरुआगमणं च सोऊण ससंभममब्भुट्ठिओ। तओ सहीहिं भणिओ - 'न ते अद्धपसाहियं वहुं मोत्तुं जुत्तं गंतुं' । [तहा वि सो भाउगमुणिणा सह चलिओ] ।
[तओ सव्वे सयणजणा भवदत्तमुणिणा सह चलिया । तओ थोवं दूरं गंतूणं] नियत्तेति पढममित्थियाओ। तओ पुरिसा । भवदेवो उण 'कहमहमवि मेल्लिओ नियत्तामि'त्ति चिंतित्तु वक्खेवजणणत्थं भणिओ साहुणा – 'एयाणि ताणि पोक्खरिणी-वणाईणि जत्थऽम्हे रमेंता भाउया !' । सो वि भणइ - 'सुमरामि, जाणामि' । तओ गामसीमंतं जाव संपत्तं पि न भणइ तं भवदत्तो – 'नियत्तसु' ।
__एएण कमेण वच्चमाणा पत्ता गुरुसमीवं । दिट्ठो य वरनेवत्थिओ । खुड्डगेहिं भणियं – 'किमेस पव्वइस्सइ ? अहो ! तुब्भेहिं जहाभणियं कयं' । आयरिएहिं पुच्छिओ – 'किं इमो आगओ तरुणो ?' भवदत्तेण भणियं – 'पव्वो(व्वइ)उं' । तओ गुरुहिं पुच्छिएण ‘मा मम भाउगस्स ओहावणा होउ'त्ति तेण 'एवं'ति पडिस्सुयं । पव्वाविओ य साहुसंघाडएण विसज्जिओ । तओ समागया बंधवा 'किं चिराइयं ?'ति पुच्छिएण भगवया भणियं 'सो पत्तमेत्तो चेव नियत्तो' । ते एवं वुत्ता 'धुवमण्णेण मग्गेण गओ होहिइ'त्ति सिग्धं पडिनियत्ता ।
भवदेवो अकामओ तवं [कुणंतो] वरभज्जं हियएण पडिवहंतो [संजममणुपालेइ] । बहुणा कालेण य भवदत्तो कयभत्तपरिच्चाओ कालगओ समाणो समाहीए सोहम्मे देवो जाओ । भवदेवो वि 'सा मम भज्जा अहं पि तीसे पिओ भत्ता, वच्चामि तीसे संपयं सुद्धिकरणत्थं ति [त]त्थियरे अणापुच्छिऊण गओ सुग्गामं । बहिआ य आययणं संवरियदुवारं 'तस्साऽऽसण्णे वीसमामि'त्ति संठिओ । तत्थ य एगा इत्थिया गंधमत्तं गहाय एगाए माहणीए सह आगया । तीए 'साहु'त्ति वंदिओ । तेण पुच्छिया - 'साविगे ! तुब्भे अवस्सं जाणिहिह इहेव वसंतीओ, जीवइ अज्जवरट्ठउडो रेवई वा ?' तीए भणियं - 'तेसिं बहुकालो [जाओ] कालगयाणं' । तओ विमणो जाओ पुणो वि पुच्छइ – 'भवदेवस्स वहू नागिला जीवई न वा?' तीए चिंतियं – 'होज्ज एसो भवदेवो । पुच्छामि ताव णं' । तओ भणइ – 'तुब्भे भवदेव ! कुओ किमत्थमिहाऽऽगया ?' सो भणइ – 'अहं अज्जवपुत्तो कणिट्ठो नाइलमणापुच्छिय जेट्ठभाउगस्स वित्ताणुवित्तीए पव्वइओ । भाउयंमि उवरए सा किं वहइ आउं? ति तं दटुं आगओ' । तीए भणियं – 'अहं सा नागिला जीए दट्ठमिहाऽऽगया तुब्भे । केरिसं च ममेत्तिएण कालेण लावण्णं जेण तुम्हं चित्तखिणिखिणि ? न य तुम्हारिसाणमिमं जुत्तं, जओ तया इहं तुब्भेसु पव्वइएसु साहुणीओ गुरुजणेण पूइज्जमाणो(णा) समागच्छंति । ते(ता)हि य गेहे अच्छंते(ती)हिं मम कयाइ कहापसंगागओ कहिओ खुड्डगो'त्ति ॥छ। खुड्डगकहा भण्णइ -
एक्को किर बंभणो उवरयभज्जो डहरगं दारगं गहेऊण निग्गओ । सो य मोक्खमग्गं अण्णेसमाणो साहुसमीवे उवलद्धसब्भावो सपुत्तो पव्वइओ । सो य चेल्लओ तस्स अईव इट्ठो सीयमाणो कयाइ भ[ण]इ - 'खंता ! न सक्केमि अणुवाहणो(वाणहो) हिंडिउं" । तओ सूरिमणुजाणावित्ता चेल्लयस्साऽणुकंपाए खंतेण दिन्नाओ उवाहणाओ(वाणहाओ) । तओ सो भणइ - "पणियाओ सीएण फुटृति" । तओ
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१००]
कराविया खल्लगा । तओ भणइ - "सीसं हिंडंतस्स तावेण डज्झइ" । तओ अणुण्णायं सीसढक्कणं । ताहे भणइ - "न सक्केमि भिक्खं हिंडिउं" । तओ बइठ्ठो चेव जेंवाविज्जइ । तओ भणइ - "खंता ! न सक्केमि निट्ठणभूमीए सो[उं] चेव" । [तओ] संवरिज्जइ कोमलं पत्थरणयं । पुणो भणइ - "खंता! न सक्केमि म्हे(महे)लियाए विणाऽच्छिउं" । तओ सोऊणेवं खंतेण - "ण चेव जोग्गो तुमं"ति वोत्तुं नीसारिओ खुड्डगो ।
तओ निग्गंतूण गओ सो सयणिज्जाणं घरेसु । तेहि वि ओलक्खित्ता "वयभट्ठो अदट्ठव्वो तुम"ति वोत्तुं नीसारिओ । तओ गओ एगस्स वारडबंभणस्स घरे । तेणाऽवि अत्थिणं सायारं च दट्ठण पइच्छिया तस्स नियधीया । भट्ठो वि तल्लोभेण कुणइ बंभणघरे कम्मं । तओ बंभणेण अन्नदिणे पारद्धो तस्स विवाहो । खद्धं च तंमि भट्टेण दप्पाए पाउर(दप्पेण परं?) जाया विसूइया । एत्थंतरंमि य पडिया चोरधाडी । नट्ठो सेसलोगो । भट्टो उण पीडिओ वि "मा कवडट्ठिओ अम्हे हणिस्सइ"त्ति वोत्तुं वियप्पंतेहि सभज्जो मारिओ चोरेहिं तत्थेव महिसो जाओ ।
सो य खंतो पव्वज्जमणुपालित्ता कयाणसणो गओ देवलोयं । तओ दिण्णोवओगो ओहिणा पेच्छइ तं नियपुत्तं महिसभूयं । तओ तप्पडिबोहणत्थं पुव्वनेहेणं तेसिं गोवालाणं पासाओ तं महिसं किणइ । तओ गुरुभारभरियाए गड्डीए जोत्तेइ । तओ तं गड्डेि कड्डेउमसक्कंतं दुअंगुलआराहिं अप्पाडेतो भणइ - "खंता ! न सक्केमि भिक्खं हिंडेउं" । एवं सयणं लोयमिच्चाइ जाव "खंता ! न सक्केमि महेलियाए विणा अच्छिउं" । तओ सो सोउमेवं चिंतेइ – “कत्थ ममेयाणि सुयपुव्वाणि ?" ।
तओ पुणो वि देवो खट्टिगरूवं काऊण ताई चेव खंताइवयणाइं सुणावेंतो लउडेहिं निद्दयं पिट्टेइ । तहा बीयरूवेणं खंतरूवं विउव्वित्ता तस्स पुरओ दंसेइ । तओ तस्स ताणि वयणाणि भावेंतस्स तहा खंतरूवं पासमाणस्स चिंता जाया - "कत्थ मण्णे मम एयं सव्वं सपुव्वं ?" तओ तहाविहकमव(कम्मवसेण) संजायजाईसरणो नियभासाए खंतं - "संपयं परित्तायसु ममं"ति रवइ । तओ खंतदेवेण मायाए भणिओ खट्टिगो - "भो भो खट्टिगा ! ममेसो खुड्डगो । ता मा मारेहि" । तेणाऽवि सरोसेण भणियं - "तुज्झेसो वयणं पि न सुणेइ । ता ओसरसु जेण एयस्स जोग्गं करेमि" ।
___ तओ खंतदेवेण नाऊण तस्स सम्म पडिवत्तिं मेल्लाविओ बहूहिं अब्भत्थणाहिं खट्टिगदेवाओ । तओ अणुसासिओ दिट्ठभओ महिसो पडिवज्जिऊण वयाणि सोहम्मे कप्पे देवो जाओ त्ति ॥ खुड्डगो त्ति गयं ॥
‘एवं च भवदेव ! जहा पिउणा नित्थारिओ वि खुड्डगो पमाइओ दुग्गइं गओ तहा जेट्ठभाउणा नित्थारिओ तुम पि संपयं पमत्तो अणिच्चे जीविए कालं काऊण दुग्गइं गमिस्ससि । ता नियत्तित्ता गुरुसमीवं वच्चसु' ।
__एत्थंतरंमि य तीए माहणीए दारगो पायसं भुंजिऊणाऽऽगओ भणइ – 'आणेहि भायणं जेण पायसं वमामि । तओ णेणं पुणो भुंजिस्सं अणेण सिटेणं परं । संपयं ताव दक्खिणाहेउं अन्नत्थ भुंजीहं' । तीए भणियं - 'पुत्तं ! वंतं न भुज्जइ । पुणो अलं ते दक्खिणाए । अच्छ सुहं' । तओ तं वयणं सोऊण भवदेवेण भणियं – 'मुद्ध भट्ट ! माहणा ! वंतासी दुग्गंछणीओ होइ' । तओ भणइ नाइला – 'तुमं पि. एवं मं वमिऊण अत्थि-मंस-रुहिर-हारु-मुत्त-पुरीसरूवं, ममेहाऽणुरत्तो वि पत्थेतो अहमो होहिसि' । तओ
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०१]
भणइ ' वच्चामि गुरुसमीवं । अणुसासिओ तर काहं परलोगहियं । परं पेच्छामि ताव सयणिज्जए' । ती भणियं 'किं सयणिज्जएहिं वाघायकारणेहिं ? वच्चह, सकज्जे निच्छिया होह । अहं प साहुणीसमीवे पव्वइस्सं' ।
तं च वयणं पमाणं कुणंतो वंदिऊण जिणबिबाणि पडिनियत्तो गुरुसगासे आलोइयपडिक्कंतो निव्विन्नचित्तो सामन्नमणुचरिऊण कालगओ सक्कस्स देवरण्णो सामाणिओ जाओ ति ।
-
भवदत्तो वि तओ पुव्वविदेहे पुक्खलावईविजए पुंडरीगिणीनयरीए वइरदत्तस्स चक्कवट्टिणो जसोधराए देवीए गब्भे उववन्नो । तीसे य समुद्दमज्जणे दोहलो समुप्पण्णो । तओ राया महाविभूईए सीयं समुद्दमुवगओ । तत्थ य जसोधरा देवी मज्जिया कमेण विणीयडोहला तत्थेव पुण्णे पवसणसमए पसूया कुमारं पसत्थलक्खणोववेयं । तस्स य दोहलगुणसूइयस्स कयं नामं सागरदत्तो त्ति । सो सुहेण वडिओ गहियकलाविहाणो य पत्तो जोव्वणं । तरुणजुवईसहिओ वणगओ विव करिणीपरिकिन्नो अभिरमइ। पासायगओ य कयाइ पस्सइ मेरुसरिसं बलाहगं नयणमणहरं चिंतेइ य 'जारिसो कहिज्जइ रिसीहिं मेरू तारिसो जलहरो । जइ य एरिसो मेरू तो सच्चं देवरमणो' । सो य तेण परियणेण य दीसमा जलबुब्बुओ इव खणेण विलीणो । तं च पासंतो चिंतेइ – 'एरिसी वि नाम कुलसोभा नयणामयभूया खणेण विणट्ठा | मणुस्साणं एरिसीओ रिद्धीओ विणासपज्जवसाणाओ । जो वि य [ए]सो सरीरसमुस्सओ सोविन नज्जइ कंमि समए पडिविहिइ (पडिहि ? ) । तं जाव देहो निरुवद्दवो ताव परलोगहियं कायव्वं 'ति निच्छियमई अम्मापियरं आपुच्छइ । तेहिं वि विसज्जिओ अणेगरायसुयसयपरिवारो अमयसागरस्स सूरिस्स समीवे पव्वइओ । गओ य सुओदहिस्स पारं । विसुज्झमाणचरित्तस्स य ओहिन्नाणं समुप्पण्णं छि
भवदेवो वि देवलोगाओ चइऊण तत्थेव विजए वीयसोगाए नयरीए पउमरहस्स रण्णो वणमालाए देवीए पुत्तो जाओ सिवो नाम । कमेण परिवड्ढिओ जोव्वणत्थो रायसुयाहिं सरिसजोव्वण - लायण्णाहि सहिओ पासायगओ अभिरमइ । सागरदत्तो य अणगारो गणपरिवुडो विहरमाणो वीयसोगाए नयरीए उज्जाणे समोसरिओ । मासखमणपारणए य कामसमिद्धेण सत्थवाहेण गिहागओ पडिलाभिओ । तओ तस्स गिहंमि पत्तविसेसंमि दाणसुद्धिनिमित्ता वसुधारा पडिया । तं च सोउं सिवकुमारो गओ तत्थ । तं वंदित्ता निसन्नो । तस्स य सपरिवारस्स चोद्दसपुव्वी सागरदत्तो धम्ममाइक्खइ । अवि य
संसारासारत्तं, साहइ निस्संसयं तहा संतो ।
जह सा(सो?) य निस्सेयससुहमासमुहा (हो) सम्म[म]स्सियइ ॥
-
कहंतरेण य सिवकुमारो भइ 'भयवं ! तुब्भेहिं समं ममऽत्थि किं कोइ पुव्वभविओ संबंधो जेण पासमाणस्स अहिओ होइ हिययाणंदो ?' ।
ओ सागरदत्तो म -सु[य] - ओहिसंपत्तो नाऊण भणइ 'सिवकुमार ! इओ तइए भवे जंबूद्दीवगभरहे मगहाजणवए तुमं मे कणिट्ठो भाया आसि पाणेहिंतो वि पियतरो । मया य सिणेहेण मंदसद्धो [ना] ऊण [वि] पव्वाविओ । तओ दो वि कमेण सोहम्मे देवा जाया । तत्थ वि पीई आसि । इयाणि पुण वीयरागयाए न मे विसेसो सयणे परजणे य' ।
तं च सोऊण सिवकुमारो भणइ 'भगवं ! एवमेयं जहाजुत्ते अवितहनाणिणो भणह । य
-
-
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०२]
जिणमयं । भीओऽहं संसारस्स । तं च जाव अम्मापियरो आपुच्छामि ताव तुब्भं पायमूले हियं अप्पणो करिस्सं'ति भणिऊण सगिहमागओ । तओ अम्मा-पियरं आपुच्छइ – 'सुओ मए धम्मो, सागरदत्तसमीवे पव्वइस्सामि' । तेहि भणिओ – 'पुत्त ! किह तुमं अम्हे विसज्जेमो ? तुहाऽऽयत्ता अम्हं पाणा । मा अम्हे परिच्चयसु' । तओ सो तेहिं निरुज्झमाणो कयनिच्छओ मणसा परिचत्तगिहावासो सीसोऽहं सागरदत्तस्स अणगारस्स'त्ति पु(स)व्वजोगविरओ मोणेणं पिट्ठओ(ठिओ?) पसत्थज्झाणो ।।
[ताहे परियणेणं] बहुप्पगारं छंदिओ भोयणेणं जाहे न कस्सइ वयणं करेइ ताहे उद्देयिएण पउमरहेणं रन्ना दढधम्मो नाम इब्भपुत्तो समणोवासगो सद्दावेऊण भणिओ - 'पुत्त ! सिवकुमारेण पव्वज्जाभिलासिणा अम्हेहिं अविसज्जिएण मोणं पडिवन्नं । तं संपयं भोत्तुं पि न इच्छइ । ता जहा जाणसि तहा तं भोयावेहि । एवं करेंतेण अहं जीवियं दिण्णं तए भविस्सइ' ।
तओ सो पणमिऊण 'सामि ! करिस्सं जुत्तं'ति वोत्तुं गओ सिवकुमारसमीवं । पविट्ठो [तत्थ य] निसीहियं काऊण । पडिक्कंतो इरियावहियं च । तओ बारसावत्तवंदणेण तं वंदित्ता भूमि पमज्जिऊण 'अणुजाणसु ममं'ति वोत्तुमुवविठ्ठो सिवकुमारसमीवे । तओ दट्ठमेवं भणिओ सिवकुमारेण – 'इब्भपुत्त ! मया गुरुणो सागरदत्तस्स समीवे साहूणं चेव एसो विणओ पउंजिज्जमाणो दिट्ठो । ता कहं न विरुज्झइ ?' दढधम्मेण भणियं – 'कुमार ! सम्मद्दिट्ठिस्स समभावो चेव सव्वस्स वि विणयस्स जोग्गो । सो य जइ अत्थि ता सव्वो वि जीवो वंदणारिहो । नत्थेत्थ कोइ दोसो । परं किमत्थं न भुंजसि ? त्ति तुह समीवेऽहमागओ पुच्छामि' ।
___ कुमारो भणइ - 'सावय ! ममं अम्मा-पियरो निक्खमणत्थं न विसज्जेंति तेणाऽहं सावओ परिचत्तगिहवासो जावज्जीवं पव्वइओ त्ति कयनिच्छओ चिट्ठामि' । तओ सोऊणेवं दढधम्मेण भणियं - 'कुमार ! मा एवं जंपसु । जइ एवं ता भुंजसु [निरवज्जाहारं । जओ] -
देहायत्तो धम्मो, देहो आहारसंभवो जेण ।
जं निरवज्जाहारं, विहिणा साहू वि भुंजंति' || तओ सोउमेवं कुमारेण भणियं - 'सावय ! जुत्तमुत्तं । किंतु निरवज्जाहारो चेव मम न पुज्जइ' । दढधम्मेण भणियं - 'कुमार ! मा एव जंपसु । अज्जप्पभिई तुमं गुरू अहं तुह सीसो । जं भणसि तं सव्वं संपाडिस्सामि' । कुमारेण भणियं - 'सावय ! जइ एवं ता निरंतरं छट्ठतवं काऊणाऽऽयंबिलेणाऽहं पारिस्सामि' । तओ 'तह'त्ति पडिवज्जिय दढधम्मो तहेव कुमारस्स विणयं काउमाढत्तो ।
___ तओ तस्सेवं सिवकुमारस्स तवं कुणमाणस्स समइक्कंताणि दुवालसवरिसाणि । न य मोक्कलिज्जओऽम्मा-पिउहिं । तओ समाहीए कयदेहपरिच्चाओ बंभलोए कप्पे इंदसामाणिओ देवो जाओ । जारिसी य बंभस्स देवरन्नो जुई तारिसी एयस्स वि आसि । [तओ] संपुण्णदससागरोवमकालपरिक्खएण चुओ इओ सत्तमे दिवसे उसभदत्तस्स धारिणीभारियाए पुत्तो भविस्सइ । एवं च सेणिय ! एएण जुई संपत्ता एरिसि'त्ति ॥छ।
एत्थंतरंमि य एत्थ पुव्वमेवाऽऽगओ भगवओ वयणमेवं सोऊण अणाढिओ नाम जंबुद्दीवाहिवई देवो परमपरिओसवियसियहिययकमलो उढिओ मल्लो व्व तालाओ वाएंतो उप्पडिऊण सुइमहुरेण सद्देण
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०३]
ANNNNNNNNNNN
भणइ - 'अहो ! मे कुलं उत्तमं' । तस्स य कुलपसंसावयणं सोऊण सेणिओ राया पुच्छइ – 'भगवं! एस देवो सकुलपसंसं कुणइ केण कारणेण ?' भगवया भणियं सुणाहि -
__इहेव नगरे गुत्तमई नाम इब्भो आसि । तस्स दुवे पुत्ता – उसभदत्तो जिणदासो य । तत्थ जेट्ठो सीलवंतो कणिट्ठो उण जिणदासो मज्जवेसा-जूयपसंगी । तओ सो उसभदत्तेण सयणवि(च)यं काउं अभाया चेव अज्जप्पभिई मए एसो जिणदासोऽत्थि कालक्खरिओ' ।
अण्णया य सो बलणवयणो(?) जूयकारेण सह रममाणो दायविसंवाए विरूवगं धोल्लातो(बोल्लंतो?) तेणाऽऽउहेणाऽऽहओ । तओ तं मरिउकामं दट्ठण भणिओ सयणजणेणुसभदत्तो जहा - 'जिणदासं वयणदास(य)हम्मियं संपयं पडियग्गसु जेण ते जसा(सो) होइ' । तओ सो गओ तस्समीवं । दट्ठण य जिणदासेण भणिओ उसभद्दत्तो - 'ब्भसाय(भाउय?) ! अविणीयस्स मे सव्वं खमित्ता परलोगं पत्थियस्स उवएससहाओ होहि' । उसभदत्तेण भणियं – 'जिणदास ! मा विसायं वच्च । तहाऽहं जुत्तं करिस्सं जहा जीवसि तुमं' । सो भणइ – 'नऽज्ज मे जीवियलोभो किंतु भत्तं पच्चक्खाइस्सं' । तओ कयनिच्छओ परिचत्तसव्वारंभो विहीए कालं काऊण जंबुद्दीवाहिवई एसोऽणाढियदेवो जाओ । संपयं पुण “जेठुस्स मे भाउगस्स चरमकेवली पुत्तो भविस्सइ"त्ति तुट्ठीए कुलपसंसं काउं पणमित्ता गओ' ।
तओ गओ विज्जुमाली नियट्ठाणं ति । ताओ वि विज्जुमालिदेवीओ सोउमेवं भगवंतवयणं लज्जंतीओ गंतुं पसण्णचंदकेवलिं वंदित्ता पुच्छंति – 'भयवं ! इओ अहं विज्जुमालिणा देवेण विउत्ताणं आगामिजम्मे पुणो एएण सह समागमो भविस्सइ न वा ?' तेण भणियं – 'तुब्भे इहेव रायगिहे नगरे समुद्दपिय १-समुद्ददत्त २-सागरदत्त ३-कुबेरदत्ताणं ४ इब्भाणं धीयाओ भविस्सह । तत्थ तुम्हमिमेण देवेण मणुस्सभूएण सह समागमो भविस्सइ । तओऽणेणेव सह जिणभणियं संजममणुपालित्ता गेवेज्जगे वासुदेवा(गेवेज्जगवासिदेवा) भविस्सह' । तओ सोऊणेवं केवलिवागरियं हिट्ठाओ वंदित्ता गयाओ देवीओ । पसण्णचंदो वि कमेण निव्वाणमणुप्पत्तो त्ति ॥छ। पसण्णचंद-विज्जुमालिणो त्ति गयं ॥
विज्जुमाली य जाओ जंबूनामो त्ति जंबूनामकहा भण्णइ -
रायगिहे नयरे उसभदत्तो नाम इब्भो सावओ । तस्स धारिणी नाम भज्जा । सा य पुत्तत्थिणी सुट्ठ अद्धिई करेइ । तओ उसभदत्तेण तीए विणोयणथमिमं भणियं - 'एहि गच्छामो विब्भारगिरिवरं, जेण तत्थ रम्मुज्जाणेसु कीलामो' । पडिवण्णं च तीए । तओ सह समुदएण रहवरारूढा गया वेब्भारसमीवं । तओ रहादुत्तरिऊण पव्वयमारुहित्ता वच्चंति जाव [उ]ज्जाणदेसे ताव सहस त्ति दिट्ठो जसमित्तो नाम तेहिं सावगो सिद्धपुत्तो । पुच्छिओ य उसभदत्तेण - 'कत्थ पत्थिओ ?' तेण भणियं – 'इह चेवुज्जाणे महावीरसामिसीसो पंचमगणहरो सुहम्मसामी समोसरिओ चिट्ठइ । तव्वंदणत्थमहं चलिओ। जइ अत्थि उच्छाहो ता तुब्भे वि एह वंदह' । तेहिं भणियं – 'सुट्ठ वंदिस्सामो' ।
तओ सव्वेहिं वि गंतूण वंदिओ परमभत्तीए सुहम्मसामी । तओ लद्धावसरेणं पुच्छिओ जसमित्तेण - 'भयवं ! जस्स जंबूरुक्खस्स नामेणेसों जंबुद्दीवो भण्णइ तस्स सरूवं कहेह' । भगवया वि विविहजच्चरयणमयावयवस्स अच्वंतरमणीयस्स कहियं तस्स सरूवं । एत्थंतरंमि य लद्भूणाऽवसरं पुत्तत्थिणीए पुच्छियं धारिणीए – 'भयवं किं मे पुत्तो होही न वा ?'
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०४]
तओ जसमित्तेण भणियं - 'जाणता वि साहुणो न कहेंति सावज्जं । ता अहं चेव निमित्तसत्थोवएसेण कहेमि । सुम्मउ -
धीरो चित्ते सपरक्कमो य कारण जह सिलुच्छंगे । दटुं सुहम्मसामी, सुयणु ! तए सुट्ट तुट्ठाए ॥ वंदित्ता पुत्तजम्म, पुट्ठो तहा तण्ण हु ते जु[त्तं] । उच्छंगे तुह होही, तत्तो पुत्तो पहाणो त्ति ॥ सो वि य गुणरयणमओ, साहियसरेव्वो व्व(साहियसरूवो य) भगवया होही ।
जंबूनामो कयदेवसन्निही नत्थि संदेहो ॥ तओ एयं सोऊण धारिणीए भणियं - 'जइ एवं होही तो जंबूदेवयाए नामेण अट्ठत्तरसयं आयंबिलाण करिस्सामि' । [तओ] वंदिऊण य भयवं-सुहम्मसामि नयरं अणुपविट्ठाणि । दिट्ठो य णाए सुमिणमि सेओ सीहकिसोरो । कहियो य भत्तुणो । तेण भणियं – 'कहियमेवऽम्हं जसमित्तेणाऽऽसि जहा सव्वलक्खणसंजुत्तो जंबुनामधेओ पुत्तो भविस्सइ' । तओ सा तुट्ठा अच्छइ । ____एत्थंतरंमि सो विज्जुमाली देवो बंभलोगदेवलोगाओ चुओ तीए गब्भे संभूओ । दोहलो [य] से जाओ देव-गुरुपूयाए । पूरिओ सो उसभदत्तेण । तओ सड्ढसत्तदिणाहियनवमासेहिं जाओ पुत्तो । विहिओ वद्धावणयाइमहूसवो । पइट्ठिओ पिउणा जंबुनामा । सुजायसव्वंगपडिपुन्नो पुव्वज्जियपुण्णपब्भारवसेण सुहं सुहेण वद्धंतो जोव्वणमणुप्पत्तो ।
एत्थंतरंमि नाऊणाऽवसरमम्मा-पिऊहिं तण्णिमित्तं वरिआओ अट्ठ कण्णगाओ । तं जहा – रायगिहवत्थव्वगाणं समुद्दपिय १-समुद्ददत्त २-कुबेरदत्त ३-कुबेरदत्त४सत्थवाहाणं कमेण पउमावई १-कणगमाला २-विणयसिरी ३-धणसिरि ४भज्जाहिं ताव(ओ) चेव विज्जुमालिदेवीओ चविऊण जायाओ [समुद्दसिरी १]-पउमसिरी २-पउमसेणा ३-कणगसेणा ४-नामिगाओ चउरो वि वरियाओ । तहा अवराओ तत्थेव वत्थव्वगाणं कुबेरसेण १-वेसमणदत्त २-वसुसेण ३-वसुपालिय ४-सत्थवाहाणं कमेण कणगवई १सिरिसेणा २-वीरमई ३-जयसेणा भज्जाहिं जायाओ नभसेणा-१-कणगसिरी २-कणगवई ३-जयसिरी ४नामिगाओ चउरो वि वरियाओ ।
एत्थंतरंमि य तत्थेव पुणरवि भयवं सुहम्मसामी समवसरिओ । सुओ य जंबुनामेण । गओ य तत्थ सुहम्मसामिसमीवं । कहिओ य तेण तस्स निव्वेयजणणो धम्ममग्गो । परिणओ य चित्ते । तओ वंदिऊण भणियं जंबुनामेण - 'भयवं ! जाव अहं माया-पियरं पुच्छामि ताव तुब्भंतिए पव्वज्जं करिस्सामि'। भगवया भणियं - 'अविग्धं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं करेहि' । तओ पणमिऊण रहमारूढो पत्तो नयरदुवारं । तं च रह-तुरग-गयवराईहिं निरुद्धं दट्ठण चिंतेइ – 'जाव पवेसं पडिवोलेमि ताव कालाइक्कमो भवेज्ज । ता सेयं मे अण्णेण दुवारेण सिग्धं पविसिउं' । परावत्तिओ रहो । पत्तो अण्णदुवारं, जाव तत्थ वि परचक्कभएण अणागयमेव पागारोवरि संठियजंतेहिं ओलंबमाणीओ जंतसिलाओ चिट्ठति । ताओ य दट्टण चिंतियं जंबुनामेण – 'जइ [ए]याओ कह वि मह रहोवरि निवडेज्जा तोऽहमविरओ चेव दुग्गई गच्छेज्ज' ।
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०५]
___ तओ सो सारहिं भणइ - 'परावत्तेहि रहं जेण पुणरवि गुणसिलए चेइए सुहम्मसामिसमीवं गच्छामि' । तेण 'तह'त्ति तं पडिवन्नं । पत्तो गुरुसमीवं विन्नवेइ – 'भयवं ! जावज्जीवं बंभचारी भविस्सं ति नियमं देहि' । भगवया तहेव कए रहं समारुहिऊण पत्तो नियभवणं अम्मा-पियरं कयप्पणामो भणइ - 'अम्मो ! ताय ! अज्ज मए सुहम्मसामिणो समीवे धम्मो जो सुओ तमिच्छामि सिवसुहहेउमासेविउं। ता पव्वज्जत्थं विसज्जेह' ।
तओ ते सोउमेवं रोवमाणा भणंति - 'सुट्ठ ते सुओ धम्मो । किंतु न ताव कालो पव्वज्जाए । पुत्त ! विवाहसुहं ते पेच्छामो, ता जइ मणोरहे पूरेसि अम्हाणं तो कयत्था तए चेव सहाऽणुपव्वइस्सामो' । तओ तेण भणियं - ‘एवं । किंतु न निवारियव्वो' । तओ धारिणीए तुट्ठाए भणियं - 'एवमेवं । परं तेसिं सत्थवाहाणं धीयाओ तुह निमित्तं वरियाओ चिट्ठति । तेसिं वि एवमेयं अत्थं करे(हे)मो' । तओ सव्वसम्मएण जाणावियं तेसिं जहा - 'पव्वइस्सइ जंबुनामो विवाहकल्लाणे निव्वत्ते । मा भणिस्सह - न कहियं' ।
तं च वयणं सोऊण सह घरिणीहिं सव्वाणं संलावो तेसिं जाओ - 'किं कायव्वं ?' ति । सा य पउत्ती सुया दारियाहिं । तओ ताहिं एक्कमेक्कनिच्छयाहिं माया-पियरो भणिया - 'नणु कण्णाओ एक्कवारा दिज्जति । अम्हेहिं(अम्हे य) तुब्भेहिं तस्स दिन्नाओ । जं सो उ ववसिहिइ तं करिस्सामो । तेहिं उसभदत्तस्स पडिकहियं ।
पसत्थे य दिवमे वित्तं पाणिग्गहणं । जंबूदीवाहिव[अणाढि] यस्स [सन्नेज्झे] । जंबुनामो य सव्वालंकारभूसिओ बहुबंधवसहिओ गओ वासहरं सुहं सुहेण चिट्ठइ । एत्थंतरंमि य तत्थेव संपत्तो पभवो त्ति छ। पभवकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विंझगिरिसन्निवेसे जयपुरं नाम पट्टणं । तत्थ विंझो नाम राया । तस्स पभवो नाम पुत्तो । तस्स य पहू नाम लहुभाउगो । तेण य विंझराएण कह वि पहुस्स रज्जे दिन्नंमि पभवो माणेण निग्गओ तत्थेव विझगिरिस्स विसमे देसे कडयसन्निवेसं काऊण चोरियाए जीवइ । सो य हेरियपुरिसेहितो जंबुनामविभवं विवाहकज्जंमि मिलियं च इब्भजणं नाऊण तालुग्घाडणि-अवसोवणिविज्जसणाहो अइगओ जंबुनामभवणं ।
तत्थ य पुन्नाहियत्तणओ जंबूनामं मोत्तूण सेसजणमवसोवि[ऊण] पवत्ता चोरा वत्थाभरणाणि गहेडं। [ताव] पसन्नमुहराएण य भणियं जंबुनामेण - 'भो भो ! मा छिवह निमंतियं जणं' । तस्स य वयणेण ते चोरा थंभिया लेप्पकम्मनिम्मिया व निच्चेट्ठा जाया । पभवेण वहुआसहिओ दिट्ठो जंबुनामो सुहासणगओ तारापरिवुडो इव सरयचंदो । ते य चोरे थंभिए दटुं पभवो भणइ - 'महाभाग ! विझरायपुत्तो पभवो नाम जइ सुओ तए । दिवो य तुह मए पभावो । ता इमाओ अज्जप्पभिई मु(मि)त्तभावमुवगयस्स मे देहि विज्जाओ - थंभिणी मोक्खणी य । अहं पि तुह दो विज्जाओ देमि - ओसोवणिं तालुग्घाडणि च'।
जंबुनामेण भणियं - 'पभव ! सुणसु एत्थ सब्भावं । अहमेयाओ अट्ठ वि नवपरिणीयभज्जाओ सयणजणमिमं विभवं च चइऊण पव्वइउ(स्स) । मए सव्वारंभा परिचत्ता । अओ मे विज्जा न पहवइ,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०६]
amnavaman
wwwwwwwwwwwwwwwwwwww
न य विज्जाहिं कज्ज' । तं च सोऊण पभवो विम्हिओ संवरियविज्जावयारो पणमिऊणुवविठ्ठो तदंतिए भणइ जंबुनामा[णं] – 'विसयसुहमेयाहि सहिओ परिभुंजाहि ताव । तओ धम्मं करेज्जसु' । जंबुनामेण भणियं 'भो पभव ! किं विसयसुहेण सेविएण वि ? जओ तेण तुच्छेणाऽवायबहुलेण दुही [होइ] देही जहा महा(हु)बिंदुपुरिसो'त्ति महुबिंदुपुरिसकहा भण्णइ -
'एगो पुरिसो बहुविहदेसपरिब्भमणसीलो अडविं सत्थेण सह पविट्ठो । सो य सत्थो चोरेहिं विलुत्तो दिसो दिसिं गओ । सो वि पुरिसो चोरभएण पब्भट्ठो महाडविं पविट्ठो । तस्स य मग्गेण महंतो हत्थी पहाविओ । पुरिसो वि तस्स भएण पलाइउमारद्धो । जाव सो हत्थी करेण न छिवइ ताव पुरिसेण तणच्छन्नो कूवो दिट्ठो । तस्स तडे महंतो वडपायवो । तस्स य मूलं कूवे पविटुं । पुरिसो वि भयाभिभूओ तंमि चेव कूवे झंपं दाऊण तं चेव मूलं गहिऊण ठिओ । सो य कूवबंधं जाव पलोएइ ताव तत्थ दिट्ठो अणेणाऽयगरो महाकाओ विदारियमुखो गसिउकामो परं जं न पावइ । पासेसु य चउदिसिं ललंतजीहा चत्तारि महासप्पा डसिउकामा दिट्ठा । पारोहं च किण्ह-सुक्किला दो मूसया परिछिदिउमारद्धा । हत्थी य सुंडेण तस्स केसंताणि परामुसइ रोसेण वडसाहं च आहणइ । तत्थ ट्ठियाओ बहुयाणि(महुकोसाओ) मच्छिआयो य उड्डियाओ तं पुरिसं खायंति । इओ य महुकोसाओ चालियाओ महुबिंदू पुरिसस्स निडाले निवडइ । सो य ओगलंतो मुहपएसमागओ । पुरिसो य तं महुबिंदुं आसाइउमाढत्तो सुहं च मन्नइ' ।
एसो दिटुंतो । जोजणा पुणेमस्सेवं – जहा पुरिसो तहा संसारी जीवो । जह अडवी तहा संसारो। जहा वणहत्थी तहा मच्चू । जहा कूवो तहा मणुस्सभवो । जहा अयगरो तहा नगरं(र)गो* | जहा चत्तारि सप्पा तहा कोह-माण-माया-लोभा । जह वडपायवपरोहो तहा आऊ । [जहा किण्ह-सुक्किला दो मूसया तहा किण्ह-सुक्कपक्खा ।] जहा ताओ महुमच्छियाओ तहा अणेगाओ वाहीओ । जहा सो महुबिंदू तहा विस[य]सुहं ति ॥छ। महुबिंदुपुरिसो त्ति गयं ॥छ।।
_ 'अओ भणामि पभव ! तुच्छमवायबहुलं च विसयसुहं । जइ पुण विज्जाहरो देवो वा कोइ तं पुरिसं उत्तारेज्ज, तओ सो इच्छेज्ज न वा ?' पभवेण भणियं - 'को ते नेच्छइ ?' जंबूनामो भणइ - 'जइ एवं ता गणहरे भवोदहिउत्तारगे कहं न उत्तरामि ?' पभवेण भणियं - 'महाभाग ! तव पव(च्च)क्खेणं [नेहजुत्ता] चेव अम्मापियरो विविहगुणसंजुत्ताओ तहाऽणुरत्ताओ भारियाओ दीसंति । अओ अणुकूलं बंधवजणं न जुत्तं परिच्चइउं' । जंबुनामेण भणियं – 'पभव ! को संसारे बंधुनिब्बंधो ? जा(ज)ओ बंधू वि बंध(धो?) जाइ कम्मेहिं, जहा कुबेरदत्तो त्ति छ। कुबेरदत्तकहा भण्णइ –
महुराए नगरीए कुबेरसेणा नाम गणिया पढमगब्भेण खेइया । तओ जणणीए वेज्जस्स दंसिया । तेण भणियं – 'जमलगब्भदोसेणं एईए बाहा । [न] उण कोइ वाहिदोसो । एवं च जाणिए जणणीए भणिया – 'पुत्ति ! मा ते पसवणकाले पीडा भविस्सइ सरीरस्स । ता गाल्लेमो ते गब्भं' । तीए न इच्छियं । तओ समए दारओ दारिया य जाया । जणणीए भणियं – 'उज्झिज्जंतु दुक्खकारयाणि एयाणि' । तीए भणियं – 'जइ ते निबंधो ता दसरायं पोसिज्जंतु' । तओऽणाए दुवे मुद्दाओ कुबेरदत्तकुबेरदत्तानामंकियाओ करावियाओ । तओ पूरे दसराए मंजूसाए रयणपूरियाए छोढूण जउणानईए पवाहियाई।
* नगरग = गृहम् ॥ वसुदेवहिंड्याम् ।
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०७]
___ तओ भवियव्वयाए सोरियनगरे पच्चूसे दोहिं इब्भवावार(रि)एहिं दिट्ठा मंजूसा गहिया य । तेहिं दिट्ठाणि य ताणि । एक्केण कुबेरदत्तो गहिओ बिइएण कुबेरदत्ता गहिया । कमेण संवड्डियाणि । पत्तजोव्वणाणं च वीवाहो कओ । ___वत्ते कल्लाणे वहु-वरएहिं जूव(य?)कीला काउमारद्धा । तओ सहीहि कुबेरदत्तहत्थाओ सा मुद्दा गहिऊण कुबेरदत्ताए हत्थे समप्पिया । तीए वि देसंतरी व पुराणा उग्घाडित्ता सरिसनामंकिया नियमुद्दाणुरूवा सा दिट्ठा मुद्दा । चिंतियं च – 'नूणं अम्हे भाइ-हंडाइं । न य मे कुबेरदत्तमज्झेणं भत्तारबुद्धी, नाऽवि कुबेरदत्तस्स मंमज्झेण भज्जाबुद्धी । ता भवियव्वं एत्थ कारणेणं'ति चिंतिऊण दो वि मुद्दाओ कुबेरदत्तस्स हत्थे ठवियाओ । तस्स वि पस्समाणस्स तहेव चिंता समुप्पण्णा । तओ सो तीए मुद्दे समप्पिऊण गओ माउसमी । सव्व(व)हे दाऊण पुच्छिया माया । तीए वि गुरुनिब्धं नाऊण जहाभूयं कहियं । तेण भणियं - 'अम्मो ! अजुत्तं तुब्भेहिं जाणमाणेहिं कयं' । तीए वि परमत्थं नाऊण भणियं - 'पुत्त ! आ[णु]रूवसंजोगेण मोहिया अम्हे । परं हत्थग्गहो चेव जाओ न उण पावं किमवि समायरियं । ता विसज्जेहीमं दारियं सगिहं । तुह पुण दिसाजत्ताओ नियत्तस्स अन्नाण(हिं) सह संबंधं करिस्सामो' ।
तओ ‘एवं'ति वोत्तु सो तं पेसित्ता नियगेहं गओ वणिज्जेण महुराए । तत्थ य कुबेरसेणं कलत्तीकरेइ।
कुबेरदत्ताए पुण गंतुं पुच्छिया जणणी । तीए वि साहियं जहावत्तं । तओ कुबेरदत्ता निविण्णा पव्वइया पवत्तिणीए सह विहरिया । सा य मुद्दा तीए संगोविया पवत्तिणीए वयणेणं । विसुज्झमाणचारित्ताए य ओहिणाणं समुप्पण्णं । आभोयओ यऽणाए कुबेरदत्तो दिसागओ दिट्ठो कुबेरसेणागिहे वट्टमाणो । पुत्तो य से जाओ । चिंतियं चऽणाए – 'अहो अन्नाणं !' तओ तेसिं संबोहाय गयाओ ताओ ।
दिण्णवसहीए सो(रो?)वंतदारयं साहुणीसमीवे निक्खिवइ । अज्जा य पडिबोहणनिमित्तं दारयं हुल्लावेइ, जहा - 'बाल ! भायाऽसि मे १, पित्तिओ सि मे २, भत्तिजो सि मे ३, देवरो सि मे ४, पुत्तो सि मे ५, पउत्तो(णत्तुओ) सि मे ६ । जस्स य वंसो(वंसे तुम जाओ सो ?) मे पिया १, पियामहो २, भाउगो ३, ससुरो ४, पई ५, पुत्तो य ६ । जीसे य गब्भाओ तुम जाओ सा वि मे माया १, पियामही २, भाउजाया ३, सासू ४, सवक्की ५, वहू य ६ ।
तं च तहा परियंदणं सोऊण कुबेरदत्तं वंदिऊण कुबेरदत्तो पुच्छइ – 'अज्जे ! कहमिमं एक्कमेक्कविरुद्धं असंबद्ध कित्तणं करेसि ?' अज्जा भणइ – 'सावय !, सव्वं एयं ओहिणाणेण मए उवलद्धं' । कुबेरदत्तो भणइ – 'कहं विय ?' सा भणइ – 'सुण, बालओ भाया मे जेण एक्का माया १, [पित्तिओ मे जेण मायाए पइस्स नाम पिउणो भाया २, भत्तिजो मे जेण भाउणो पुत्तो ३, देवरो मे जेण पइस्स भाया ४, पुत्तो मे जेण पइस्स पुत्तो ५, णत्तुओ जेण सवक्किपुत्तस्स पुत्तो ६ । जस्स य वंसे सो जाओ सो वि मे पिया जेण मायाए पई १, पियामहो मे जेण पित्तिवयस्स पिया २, भाउगो मे जेण एक्का माया ३,] ससुरो जेण देवरस्स पिया ४, पई जेण परिणीओ ५, पुत्तो जेण कारणेण सवक्कीए जाओ ६ । जीए जाओ बालगो सा वि मे माया जेण तीएऽहं जणिया १, पियामही वि जेण पित्तिवयस्स माया २, भाउजाया • वि जेण भाउणो भज्जा ३, सासू जेण भत्तारस्स माया ४, सवक्की जेण भत्तारस्स बीयभज्जा ५, वहुया जेण सवक्किपुत्तस्स भज्जा ६' ।
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०८]
तओ अज्जाए मुद्दा दंसिया । कुबेरदत्तो य तं नाऊण जायतिव्वसंविग्गो 'अहो अण्णाणेण एवमहं कारिओ'त्ति पव्वइऊण गरुयतव-चरणं च काऊण देवलोगं गओ । कुबेरसेणा वि साविया जाया । अज्जा वि पवत्तिणीए समं गय त्ति ॥छ। कुबेरदत्तो त्ति गयं ॥छ।
ता पभव ! एरिसो संसारंमि पच्चक्खो चेव विसयगिद्धस्स दुरंतो परिणामो बंधुयणस्स य विग्गोविओ' । पभवेण भणियं - 'जंबुनाम ! नियपुत्तुप्पत्तीए गुरुणो ताव तारेहि' । जंबुनामेण भणियं - 'पभव ! पुत्तुप्पत्तीए वि गुरुजणतरणे निदरिसणं महेसरदत्तो त्ति छ। महेसरदत्तकहा भण्णइ -
तामलित्तीए नयरीए महेसरदत्तो नाम सत्थवाहो । तस्स पिया समुद्दो नाम । सो य समुद्दो वित्तसंचयरक्खणपरो [इ]लोभाभिभूओ मायापहाणो मरिऊणं महिसो जाओ । तंमि चेव विसए माया वि तस्स बहुविहकवडकरणपरा पइमरणेण अट्टज्झाणोवगया मरिऊण सुणिया जाया । महेसरदत्तभारिया गंगिला नाम । सा वि गुरुजणविरहिए घरे सच्छंदा अच्छमाणा अण्णपुरिसेण सह अच्छइ । [अण्णया तेण सह] एगंते कीलंता सा महेसरदत्तेण दिट्ठा । तओ महेसरदत्तेण सो जारपुरिसो अद्धमारिओ नट्ठो । थोवदूरं च गंतूण पडिओ । चिंतियं चऽणेण – 'अहो ! मए अकज्जं कयं' । एवं च जायसंवेगो मओ विचित्ततयाए कम्मुणो तीए चेव गंगिलाए तेणेव सबीएण तक्खणभुत्तमुक्काए उदरे पुत्तत्ताए उववन्नो । जाओ य पिओ महेसरदत्तस्स ।
तमि समए पिउकिच्चे सो महिसो किणिऊण महेसरदत्तेण मारिओ । मंसं तस्स तं जारपुत्तमुच्छंगे काऊण आसाएमाणो माए सुणियाए पुरओ ट्ठियाए अट्ठीणि समंसाणि पक्खिवइ । सा वि तुट्ठा भक्खइ । साहू य मासखमणपारणए साइसओ तं गिहं भिक्खत्थी पविट्ठो पेच्छइ नाणेण महेसरदत्तस्स विलसियं चिंतेइ य - 'अहो अण्णाणं से सत्तुं पिउ त्ति उच्छंगेण वहइ, पिउणो मंसं खायइ, सुणिया य भत्तुणो अत्थीणि खायंती तुट्ठा !' ।
तओ तग्गिहागओ निग्गओ साहू । महेसरदत्तो वि तं दट्ठण झडत्ति उठ्ठित्ता साहुणो गहणाय धाविओ भणइ य - 'भगवं ! किंनिमित्तं भिक्खा न गहिया ?' साहुणा भणियं - 'भो महासत्त ! मंसाइभक्खणकुलाणि त्ति न परिवालियं संवेगो य मे समहिओ जाओ' । महेसरदत्तेण भणियं - 'भयवं ! केण कारणेण ?' साहुणा से सव्वं कहियं । महेसरदत्तो भणइ - 'को पच्चओ ?' साहू भणइ - 'पुव्वनिक्खि(क्खा)यं किंचि सुणियं पुच्छाहि' । तओ तहेव कए सुणियाए पाएहिं खउलिओ सो पएसो। तओ जायपच्चओ महेसरदत्तो तस्सेवंतिए पव्वइओ त्ति छ।।
___ 'ता पभव ! को निच्छओ जमम्मापियरो पुत्तेण तारियव्वा ?' एत्थंतरंमि य समुद्दसिरीए भणियं - [मा] मूढो होसु जहा करिस्सगो त्ति करिसगकहा भण्णइ -
सुसीमो नाम गामो । तत्थ वको नाम करिसगो । अईव समिद्धो सो कंगू कोद्दवे य वरिसागमणे वावित्ता दूरगामे सयणिज्जयसमीवं गओ । तत्थ य मंडया गुलेण भक्खेइ । पेच्छइ य अण्णे खायंते । ताहे सो विम्हियमणो सन्नाए समालवइ – 'अहो तुब्भं सुजीवियं जेण एरिसो आहारो । ता कहं तुब्भं एयस्स उप्पत्ती ?' तेहि भणियं - 'वावी-अरहट्टपओगेण खेत्ताण परिकम्मं काऊण गोधूमा इच्छू य वाविज्जति । अओ एस आहारो भवई' । तेण चिंतियं - 'अहं पि एमेव करेमि' । गओ य सो तत्तो
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१०९]
बीयाणि घेत्तुमासोए मासे । [तओ] तंमि य [नियखेत्ते ] फलिए कंगू कोद्दवे य विणासिउमारद्धो । वाहियं चखेत्तं हलेण । पुत्तेहि भणिओ 'किं खेत्ताइ विणासेसि ?' तेण भणियं 'मंडय -गुलाहारनिमित्तं' । पुत्तेहि भणियं – 'एए ताव कंगू कोद्दवे य निप्फन्ने भुंजामो । गोधूम - इक्खूसु य संसओ' । सो वारिज्जंतो वि न अच्छइ । खणाविया वावी । न तत्थ सिरा उग्गया । न य वरिसियं । एवं च तस्स न कंगूकोद्दवा न गोधूमा इच्छू य । दारिद्दं च से जायं । पच्छायावेण य दुक्खं हियएण समुवाहियं च ||छ | करिसगो त्ति गयं ॥
-
' एवं तुमं पि नाह ! इमाओ इत्थियाओ धणसंचयं [च] चयंतो संसइओ य परलोए लग्गो पच्छायावेण घच्छिहिसि' ।
जंबुनामेण भणियं
'सुंदरीओ नाऽहं निब्बुद्धिओ कागो'त्ति कागकहा भण्ण
नम्मया नईकूले विंझाडवीए हत्थी जूहा [हि] वई परिवसइ । य जराजज्जरियदेहो गिम्हकालसमयमि सुक्काए गिरिनईए उत्तरंतो फे( प ? ) ल्लुट्ठो पडिओ गरुययाए कायस्स उट्ठाणियवीरियहीणो मओ । सुणयन[उ]ल-कोल्हुगाईहि य अवाणाओ मंसं भक्खियं । पच्छा तेण अवाणेणं वायसा आमिसत्थिणो पविसंति निग्गच्छंति य । तत्थ एगो अईव मंसगिद्धो काओ न निग्गच्छइ । तस्स य मंस - सोणियपसत्तस्स अमुणियपुव्वावरस्स अच्छमाणस्स दिणयरकरतावियं गयकलेवरं सुक्कं । अवाणं च से संकुचियं निच्छिद्दं जायं । पढमपाउसो(से) य पाणिए पडिए पुन्नाए गिरिनईए गयकलेवरं वुज्झमाणं नम्मयाए महानईए वूढं सलिलवेगाहियं महासमुद्दं पत्तं । तंमि य कलेवरे तिम्ममाणे [ छिद्दं उग्घडियं तत्तो य] जलं पविसिउमारद्धं । पविट्ठे य जले निग्गओ काओ कलेवराओ । ठिओ कलेवरस्सुवरिं दिसावलोयणं करेउमाढत्तो पेच्छइ समंतओ जलं । ताहे उड्डेऊण सव्वदिसाओ गच्छइ, न य जलस्स अंतं पेच्छइ । पुणो परिस्संतो तत्थेव कलेवरे विसइ । तं च कलेवरं मच्छ- कच्छवाईहिं विलुप्पंतं बुड्डुं । सो य काओ निरासओ परिकिलंतो जले बुड्डो मओ । एत्थोवणओ जहा हत्यिकलेवरं तहा इत्थीओ, जहा महोदही तहा संसारो, जहा काओ तहा पुरिसोति ॥छ । कागो त्ति गयं ॥छ ।
-
' एवं पिययमाओ नाऽहं कायसरिसो तुम्हाणं हत्थिकलेवरसरिससरीरेसु पसंगं करेमि' ।
तओ पउमसिरीए भणियं 'सामि ! तुमं विसूरिहिसि जहा वानरो 'त्ति ॥ वानरकहा भण्णइ . एगाए वानयरी (वानरअडवी) ए वानरो वानरीए सह परिवसइ । सजाइअणुरूवं बोहाणुरूवं च तेसिं [कालो गच्छइ] । तत्थऽन्नया कयाइ भागीरहीकूलजाए वंजुलरुक्खे रमंताणं वानरो साहाओ अणाढियत्तणेणं 'धस' त्ति धरणीए निवडिओ । सो तत्थ तित्थप्पहावेणं अमरोवमो मणुओ जाओ । तओ पासिऊण तस्स रूवसिरिं [वानरी वि] अप्पाणं तंमि चेव ठाणे तहेव पाडेइ । सा वि दिव्वरूवा इत्थी जाया ।
-
-
'पुणो वि एयाओ चेव
तओ देवकुमारोवमं अप्पणो रूवं दट्ठूण तीए भणियं वानरजीवेण तरुवराओ अप्पाणं पाडेमो जेण देवरूवा हवामो' । ताहे तीए पमयाए भणियं 'अलं ते असंतोसेण । एएण चेव मणुयरूवेण भोगे उवभुंजामो, किं ते अण्णभवेण संसइएण ?' । तओ तीए य वारिज्जंतेणाऽवि तरुवरं समारुहिऊण मुक्कमप्पाणं ( मुक्को अप्पा) । तत्थ य सहावओ पढमं चेव तिरिक्खो पडिओ मणूसो
-
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११०]
होइ, माणुसो वि देवो । तओ पुणो पडतो तिरिओ चेव होइ त्ति काउं पुणरवि सो मक्कडो जाओ । सा य तस्स महिला रायपुरिसेहिं भमंतेहिं दिट्ठा । तओ घेत्तूण समप्पिया रन्नो । तेणाऽवि सयलंतेउरप्पहाणा देवी कया । सो वि वानरो कह वि तप्पएसमागएहिं नडेहिं घेत्तूण सिक्खवेडं (विओ) विविहं नट्टविहिं । अन्नया य ते नडा तस्स रन्नो तद्देवीसहियस्स पुरओ पेच्छणयं दरिसेंति । ताहे सो वानरो तं देवि पिच्छित्ता अंसूणि मुयंतो झूरेइ । देवी वि तं दट्ठूण अणुकंपाए वंदइ (भणइ)
भण्णइ
'जो जहा वट्टए कालो तहा सेवे [ज्ज] वानरा ! ।
मा वंजुलपरिब्भट्ठो संपयं पडणं सरी' ॥
वानरो त्ति गयं ॥ छ
'ता सामि ! तुमं पि संपत्तं सुहमिमं चयंतो वानरसमो भविस्ससि' ।'
जंबूनामेण भणियं – 'देवाणुप्पियाओ ! नाऽहं विसयतिसिओ जहा कोइल्लारओ त्ति । कोइल्लारयका
एगो कोइ कोइल्लारगमणूसो उण्हालए गहियपाणिओ कोइल्लयपाडणत्थं अडविं गओ । तत्थ य आयव-अग्गितावेहिं परिस्समेण य पुणो पुणो जलपिअणेण नट्ठपाणिओ तिसाभिभूओ निवाणाभिमुहं धाविउं तत्तो वच्चंतो चेवाऽइवपीडिओ त्ति अद्धमग्गट्ठिएगतरुबहलच्छायाए निवडिओ । तत्थ य खणमेत्ते सीयलच्छायासमासासिओ संपत्तपत्तलनिद्दो तग्गयचित्तत्तणओ सुमिणयंमि पाणियं पाउमाढत्तो । सोसिया य तेण कूव-तलाय-नई - दह - समुद्दा । तहा वि तित्तिमपावंतेण इओ तओ भममाणेण दिट्ठो कद्दमिल्लपाणिओ एगो जुण्णकूओ । तत्थ य चुलुईहिं पाणियं गिण्हेउमसक्कंतो जीहाए चट्टमाणो वि न तित्तो ।
कोइल्लारयसमो जीवो कूवाइजलतुल्लेसु वंतर - भवणवइ - जोइसिय-कप्पोववन्नकप्पाईयदेवभोगेसु जो न तित्तो सो कहं कद्दमिल्लजुन्नकूवतुल्लेसु माणुसभोगेसु तित्तिं लहिस्सइ ? ति ॥छा
'ता एवं नाऽहं तुच्छविसएसु रज्जामि' ।
ओ पउमसेणा भणियं 'सामि ! कम्मायत्ता जंतूणं परिणई । दिट्टंता उण संति विससु पवत्तग- निवत्तगा जहा नेउरपंडिया - सियाल त्ति नेउरपंडिया - सियालकहा भण्णइ
-
रायग नगरे देवदत्तो नाम सुवन्नयारो । तस्स पुत्तो देवदिन्नो नाम । तस्स भारिया दुग्गला नाम। अण्णया जलमज्जणनिमित्तं नई गया ण्हायंतीए एगेण दुस्सीलजुवाणेण दिट्ठ पढियं च -
'सुहायं ते पुच्छइ, [एस नई मत्तवारणकरोरु !] । एए य नईरुक्खा, क(अ)हं च पाएसु ते पडिओ' ॥ ता सा पडिभाइ
—
-
[ ' सुभगा हुंतु नईओ ], चिरं च जीवंतु जे नईरुक्खा । सुण्हायपुच्छगाणं, जं व पियं तं करिस्सामो' ॥
सो य तीसे घराईयं किमपि न याणइ । तओ तत्थाऽऽसन्नपएसट्ठियस्स रुक्खस्सऽ होठिए फलत्थिणो
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१११]
केइ डिभगे उड़े पलोएंते दट्ठण ले?एहिं पाडेइ बहुफलाणि । तग्गहणपरितुढे य वच्छे पुच्छइ – 'का एसा नारी ? कत्थ वा गिहमिमीए ?' साहियं च डिभगेहिं जहा - 'देवदत्तस्स सुण्हा, अमुगपएसे गिहं'। दुग्गिला वि तं जुवाणं दटुं साणुरागा गया सगिहं । ते य दो वि संजोगमलभमाणा परोप्परमणुरत्ता चिटुंति ।
दिट्ठा य जुवाणेणेगा पव्वाइया । सम्माणिउं च असणाईहिं भणिया सा - 'तुमं ममाऽमुगाए रमणीए समं मेलावयं विहेसु' । तीए वि ‘एवं करेमि'त्ति वोत्तुं गंतुं च तत्थ हंडियाण तलयं देंती भणिया दुग्गिला - 'पुत्ति ! सुट्ट सुगुणो एगो वाणियदारओ तुम्ह गुणग्गहणं करेइ । दिट्ठा य तुमं तेण नई[ए] पहायंती। ता तेण समं संगओ समागओ' । दुग्गिलाए वि हिययगुज्झं गोविउकामाए – 'हा दुट्ठरंडे ! तुममेरिसं जंपंती ममऽच्छीणमग्गओ फिट्टसु'त्ति निब्भच्छिया पव्वाइया । सा वि परमत्थमयाणिउं सविलक्खा जा चलिउमाढत्ता ताव दुग्गिलाए दिन्नो तीसे मसिमलिणेण पंचंगुलितलेण पट्ठिप्पहारो ।
दरिसियं एयं जुवाणस्साऽऽगंतुं तीए कहियवुत्तंताए । तेणाऽवि परितुद्वेण चिंतियं - 'अहो ! पंडिया सा जुवई जीए समागमंमि कण्हपंचमी[ए] पाणिसंकेयं देंतीए वंचिया एसा वि पव्वाइया, परं न जाणावियं संकेयट्ठाणं'ति चिंतित्ता भणियं – 'भो ! सुट्ठियभणिया सा कयाइ मण्णेज्ज । ता गंतुं पुणो भणसु' । पव्वाइया वि 'पुत्त ! न सा ते नामं पि सहेइ । तहा वि जं तुम भणसि तं करेमि'त्ति वोत्तुं गया पडिवज्जावेइ । [ताहे दुग्गिलाए सा पुणो वि निब्भच्छिय 'हा दुढे तं पुणो वि समाग]या ? [अहुणा]ऽवदुवारेणेज्जसु'त्ति भणंतीए गीवाए गहिया गिहासोगवणियामज्झेण नेउं नीसारिया पच्छिल्लबारेण । तं चाऽऽगंतुं साहइ सव्वं जुवाणस्स । तेणाऽवि या'ऽसोगवणियामज्झेणेज्जसु'त्ति विन्नायसंकेएण भणियं – 'न तए पुणो वि तीए सगासे गंतव्वं रे ! दुट्ठा खु सा' ।
तो सो पंचमीए किण्हपक्खस्स असोगवणियापच्छिमदुवारेण गओ । दिट्ठा य सा पडिवालेंती । ठिओ य ताए सह अद्धरत्तं जाव । इओ य ससुरो से निग्गओ । दिट्ठा य सा परपुरिसेण सह पसुत्ता । तेण चिंतियं – 'पुत्तस्स अहिनाणनिमित्तं नेउरं से अवणेमि' । घेत्तूणं च नेउरं घरं पविट्ठो । नायं च तीए । तओ भणिओ जारो – “विणटुं कज्जं । ता गच्छ लहुं । साहिज्जं च मम जहावसरं करेज्जासु' । तओ गओ जारो ।
सा वि गया भत्तारसमीवं । उट्ठवेऊण भणिओ - 'इह घम्मो त्ति असोगवणियं वच्चामो' । मन्निए य दो वि गंतूण तत्थ सुत्ता । तओ निब्भरसुत्तं भत्तारं उट्ठविऊण भणइ – 'किं तुब्भं कुलीणाणं जुत्तं जं ससुरो भत्तारेण सह निवि(व)न्नाए [सुण्हाए] नेउरं हरं[हरेज्ज] ?' । तेण भणियं - 'पभाए भणिस्सामो थेरं' ।
उइए सूरे कुविओ पियरं भणइ – 'जुत्तं तुह एवं अणायारं समायरिउं ?' तेण भणियं - 'पुत्तं ! मए अण्णो पुरिसो वहूए सह दिट्ठो' । सो सुट्टयरं रुट्ठो भणइ – 'थेर ! मूढो तुमं । अहं चेव सो पुरिसो। ता समप्पेहि नेउरं' । एवंभणिओ वि थेरो जावऽज्ज वि न तं समप्पेइ तावाऽऽगया सुण्हा साडोवं भणइ - 'अत्थेत्थ सोहणो नाम जक्खो । तस्स य जंघंतरालेणाऽसुद्धो निग्गच्छंतो विलग्गइ । सुद्धो पुण नीसरइ । ता तत्थ तुब्भे अहं पत्तिज्जावेमि' । पडिवण्णं च तं तेहिं ।
तओ सा वहू पाणिउल्लवडा धूव-वलि-पुप्फहत्था गया जक्खसमीवं । अच्चेइ य जक्खं ।
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११२]
एत्थंतरंमि य सो जुवाणो गहिल्लयरूवं काऊण तस्समीवमागओ । लग्गो य कंठे । लोएण य गहिल्लओ त्ति निद्धाडिओ । सा वि वहू पुणो वि ण्हाया अच्चिऊण जक्खं विन्नवेइ - 'भयवं ! मए न कयाइ भत्तारं मोत्तूण अण्णो पुरिसो अण्णेण भावेण छित्तो । एसो पुण तुम्हं पच्चक्खमेव छिविऊण गओ गहिल्लो। ता ममेरिसीए सुद्धिं देहि' । सोउं चेमं जक्खो 'किमिमीए जोग्गं ?'ति जाव वीमंसेइ [ताव सा तस्स जंघंतरालेण निग्गया] । जणेहिं कओ कलयलो । वज्जंतेण य तूरेण घरं गया । तप्पभिई च एसा नेउरपंडिय त्ति नामेण पसिद्धिमुवागया ।
ससुरस्स य तप्पभिई चिंताए निद्दा नट्ठा । जाणियं च राइणा । चिंतियं च णेण – 'सोहणो एस अंतेउररक्खवालो होहि'त्ति हक्कारिओ रण्णा । भणिओ य - 'सव्वे मेऽवरोहा इमे अहं ते भलिस्सामि । ता अच्छ अंतेउरं मह रक्खंतो' । तेण वि 'तह'त्ति पडिवण्णं ।
तओ सो रयणि-दियहेसु परिरक्खइ । जाव एक्का रायपत्तिया तं रक्खवालं पलोएंती उढेइ निवज्जइ य । दिट्ठा य तेण । 'किं पुण इमा एवं करेइ ?'त्ति कवडनिदाए पसुत्तो । तीए चिंतियं- 'सुत्तो' । गवखेण य पयट्टा । तस्स य गवक्खस्स हेट्ठा राइणो इट्ठो गयवरो बज्झइ। तस्स जो मेंठो तेण सह सा अच्छइ । सा य गंतुं गवक्खं, अवणेऊण संचारिमफलहयं बाहिं निग्गया । पडिच्छिया य हत्थिणा करेण भूमी[ए] मुक्का । सो य मेंठो – 'किमज्ज तुमं चिराओ समागय ? 'त्ति वोत्तुं रुट्ठो तं हत्थिसंकलेण ताडिउमारद्धो । तीए भणियं - ‘मा पहणसु । णवो को वि अंतेउररक्खगो अज्ज राइणा दिन्नो जो न सुवई' । तओ तेण मुक्का रमिऊण पच्छिमराईसमए पुणरवि तेण गएण करेणाऽऽरोविया, पविट्ठा य निययवास[ह]रे ।
एयं च तेण सुवण्णयारेण सव्वं दिटुं चिंतियं च - 'अहो महेलाणं विसमं चरियं ! एवं पि उवरिभूमीए रक्खिज्जंतीए जइ एवं एसा समायरइ, ता सोहणा अम्हं वहू जा पाणियाइकज्जेसु निग्गया पुणो वि गेहं एइ'त्ति अमरसचिताविमुक्को सुत्तो ।
उग्गओ य सूरो । न य उद्वेइ । कहियं च चेडीए राइणो जहा - 'अज्ज वि सो थेरो सुवई' । राइणा चिंतियं – 'कारणेण एत्थ होयव्वं' । तओ भणियं - 'न उट्ठावेयव्वो । निद्दाखए पडिबुद्धं मम समीवे आणेज्जह' । तेहिं 'तह'त्ति कयं । सत्तरत्तस्स निद्दाखए आणीओ से संभंतो सुवण्णयारो । भणिओ राइणा – 'किंनिमित्तं अज्ज तुह वड्डयरा निद्दा आगया ?' तेण भणियं [- 'जइ न कुप्पेह तो भणामि' । राइणा] भणियं - ‘एवं, अभयं तुह' । तओ सव्वं कहियं सुवन्नयारेणं । रन्ना वि सो दव्वं दाऊण पेसिओ पइट्ठो य सगिहं ।
राया वि न याणइ का वि सा । तओ तज्जाणणत्थं किलंजहत्थी कराविओ । भणियाओ य अंतेउरियाओ जहा – 'मए सुमिणो दिट्ठो । तं तुब्भेहिं किलिंजहत्थी आरुहियव्वो निरावरणाहिं' । तओ उवविट्ठस्स रन्नो ताहिं सव्वाहिं 'तह'त्ति कयं [तं] । सा एक्का नेच्छइ भणइ य - 'बीहामि अहं हत्थिस्स' । तओ रण्णा हत्थट्ठिएणुप्पलनालेणाऽऽहया सामरिसं । सा वि मुच्छिऊण पडिया कवडेण । चिंतियं च रन्ना – 'एसा दुरायारा' । निरूविया से पिट्ठी जाव संकलघाया दीसंति । हसिऊण भणियं -
'खेल्लसि मत्तगएणं, किलिंजहत्थिस्स कह णु बीहेसि ? सहसि संकलघाए, उप्पलनालेण मुच्छगया ॥'
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११३]
तओ रन्ना सद्दाविओ मेंठो । आणाविओ करिवरो । समारोवियाई दोण्णि वि जणाइं । भणियं च राइणा - 'गिरि समारोविऊण हत्थि एगपाएण पाडेहि हत्थ(त्थि)समण्णविओ' ।
तेणाऽवि गिरिसमकक्करमारोविऊण सुकेलवियत्तणओ तहा धरिओ हत्थी जहा एक्को पाओ आगासे तिण्णि पाया पब्भारसिलाए चिटुंति । लोएण भणियं - 'न हत्थिस्स जुत्तं मारणं' । रन्ना भणियं - 'पाडेहि सिग्धं हत्थि' । पुणो वि मेंठेण आगासे दो पाए धराविओ दो य कक्करोवरि । पुण वि लोगेण भणियं – 'हा हा न जुत्तमेयं पसुं मारेउं' । पुणो वि राया तुण्हिक्को ठिओ । तओ मेंठेण तिण्णि पाया आगासे कारिया, एगो भूमिमि । तओ सयललोगेण हाहारवं काऊण भणियं – 'भो राय ! न जुत्तमेरिसं हत्थिरयणं सुसिक्खियं विणासेउं । पसू एस सयं कज्जाकज्जं कहं जाणेज्ज ? ता कुणसु पसायं, मुयसु एयं' ।
___ ताहे राइणा संलत्तं - 'भणह एयं मेंठं जेण नियत्तावेइ हत्थि' । भणिओ मेंठो – 'किं समत्थो पुणो वि हत्थि वालेउं ?' मेंठेण भणियं - 'जइ दोण्ह वि अम्हाण अभयं देह ता परावत्तेमो हत्थि' । निवेइयं राइणो । भणियं च तेण – 'होउ एवं' । ताहे मेंठेण परावत्तिओ हत्थी । तओ उत्तरिऊण पणमिओ राया । रण्णा वि निव्विसयमाणत्ताणि । तओ सालंकाराई सिग्धं पलाइउमारद्धाई । एक्कं च गामं संझाए समणुपत्ताइं । देवकुले पसुत्ताई ।।
. इओ य अद्धरत्तसमए चोरो गामाओ पुरिसेहिं पेल्लिज्जंतो तमेव देवकुलं पविट्ठो । 'पभाए गेण्हिस्सामो' [त्ति ठिया पुरिसा ।] । सो य चोरो जत्थ ताई तत्थ गओ । मेंठो य सुट्ठ परिस्संतो त्ति पसुत्तो । तीए वि चोरफरिसेण चेइयं । भणियं च णाए तग्गयचित्ताए - 'को सि तुमं ?' तेण भणियं - 'चोरोऽहं, मणुस्सेहिं पेल्लिओ मरणभएण इहाऽऽगओ' । तीए भणियं - 'अहं संरक्खामि, जइ तुम मम इच्छसि' । तेण भणियं – 'सुट्ठ इच्छामो, किं तु केण प्पगारेण ?' तीए भणियं - 'अहं तुमं भत्तारं भणिस्सामि' । चोरेण भणियं – “एवं होउ' ।
पभाए ताई गहियाइं । ते न याणंति- 'को वि एयाए इत्थीए भत्ता' । तेहिं सा पुच्छिया । तीए चोरपुरिसं उद्दिसिय भणियं – 'एसो मम भत्ता' । [ताहे] पुरिसेहिं मेंठो गहिओ सूलाए भिन्नो । ताहे सो तण्हाए अभिभूओ जं जं पुरिसं पासइ तं तं सलिलं मग्गइ । रायकुलसंकाए न कोइ [देइ] । ताहे जिणदासो सावगो तेण पएसेणाऽऽगच्छइ । सो तेण सलिलं मग्गिओ । तेण भणियं - 'देमि, जइ अरहंतनमोक्कारं कुणमाणो अच्छसि, जाव अहं तोयं आणेमि' । [मेंठेण] 'तह'त्ति पडिवन्नं । आणियं च रायपुरिसाणुन्नाएण पाणियं । दट्टणं च सावयं सुट्टयरं 'नमो अरहंताणं'ति पढंतो मओ । ताहे नमोक्कारपहावेण अकामनिज्जराए निस्सीलो वि वाणमंतरो देवो जाओ ।
__· सा वि महिला तेण [चोरेण] सह संपत्थिया । ताणं च अंतरे नई समावडिया । तत्थ सो चोरो महिलं समालवइ – 'एयाए नईए सिग्धवेगत्तणओ सव्वं पि वक्खरं एक्कवाराए उत्तारेउं न सक्किज्जइ । ता तुमं इमंमि कूले सरत्यंबावरियसरीरा गुज्झपएसपुरओ हत्थाई दाऊण ताव अच्छसु जाव परिवाडीए उत्तरेमि' । तीए भणियं - ‘एवं होउ' । तो तेण सव्वं उत्तारिऊण चिंतियं - 'जा एसा निययं भत्तारं मारावेइ सा मह कहं थिरा होइस्सइ ?' | तओ गच्छंतो तीए वुत्तो – 'कीस मं उज्झियं(उ) [गच्छसि ?'
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११४]
ताहे – 'तुम्हारिसीए इत्थीए न मह कज्जं' ति] भणिउं गओ अइंसणं । सा वि जहाजायसरीरा सरत्थंबे पविसिऊण ठिया ।
__इओ य सो वाणमंतरो ओहिं पउंजंतो पलोएइ जाव तं पेच्छइ । एयावत्थं पासिऊणं च अणुकंपा जाया । तओ तेण संबोहणनिमित्तं विउव्विओ सियालो । तेणाऽवि मंसपेसी मुहेण गहिया । इओ य मच्छो कूलंताओ उत्तरिऊणं नईतीरे ठिओ । सियालो वि मंसं मुहाओ चइऊण 'मच्छं गेण्हामि'त्ति पहाविओ । सो य मच्छो जले पविट्ठो । मंसपेसी वि गगणाओ ओयरिऊण विउव्वियाए सउणीए उक्खित्ता ताहे सो सियालो उभयभट्ठो अच्छइ । ताहे तीए महिलाए भणियं -
'मंसपेसिं चएऊणं, मीणं पेच्छसि दुम्मयं(ई?) । चुक्को मीणाओ मंसाओ, किमिदं झायसि जंबुगा ?' ॥ तेण भणियं - 'कोमारयं पई मोत्तुं, जारं पेच्छसि लंपडे ! । चुक्का पईए जाराओ, किमिदं झायसि संपयं ?' ||
[ताहे] सा सुट्टयरं भीया 'किमेयं ?'ति । ताहे वाणमंतरो अप्पणो रूवाइसयविभूई दरिसिऊण भणइ - 'पावे ! जइ वि तं तहा तए दुरायारत्तण[ओ] समायरियं तहा वि इयाणि जिणसासणं पवन्ना धम्म कुणसु' । तीए वि 'तह'त्ति पडिवन्नं । देवेण वि साहुणीसमीवं नेऊण पव्वाविय त्ति छ। नेउरपंडिया - सियाल त्ति गयं ॥छ।
_ 'ता सामि ! तुमं मोत्तुमम्हारिसजणाणुचिओदाहरणाणि संपत्ते वसणुस्सए भोगे ताव [ जाहि]' । जंबुनामो भणइ – 'नाऽहं पिययमाओ ! रागगहिल्लो जहा विज्जुमालि त्ति विज्जुमालिकहा भण्णइ -
अत्थि इहेव भारहे वासे वेयड्डो नाम गिरिवरो । तत्थ दाहिणसेढीए गगणवल्लहनयरे दुवे भायरो विज्जाहरतरुणा - मेहरहो विज्जुमाली य । ते य विपुलविज्जासाहणत्थं दो वि मंतेंति - 'गच्छामो भूमिगोयरसमीपं' । तासिं च विज्जाणं इमा विही – नीएसु कुलेसु कन्नाण पाणिग्गहणं कायव्वं, नियमेण य सुद्धं बंभचेरं धारेयव्वं संवच्छरं जाव । एवं सिद्धा विज्जा हवइ ।
___ ताहे ते गुरुजणं आपुच्छित्ता पत्ता इहेव दाहिणभरहे ओवइउं जाव वसंतपुरे नयरे चंडालवेसं काऊण पक्कणकुलं गया । गंतूण य पक्कणा आराहिया भणंति – 'किंनिमित्तं तुब्भे इहाऽऽगया ?' तेहि य सब्भावं गोविऊण भणियं - 'अम्हे खिइपइट्ठियाओ नयराओ माया-पिउणो ण कुडुंबवासे ठावंति त्ति रोसेण इहाऽऽगया' । मायंगेहिं भणियं – 'अत्थि अम्हाण कन्नाओ । किंतु जइ अम्ह जाइसरिसं अणुचिट्ठह ता देमो' । तेहिं 'तह'त्ति पडिवन्नं । दारियाओ काण-दंतुराओ लद्धाओ । सो य विज्जुमाली समहिलाए कुरूवाए वि रत्तो विज्जासाहणं न करेइ । तस्स य महिलाए गब्भो जाओ । इयरो वि मेहरहो सिद्धविज्जो पुण्णे संवच्छरे विज्जुमालि भणइ – 'जामो इण्हि सिद्धविज्जा सबंधवाण समीवे, विसिट्ठभोए उवभुंजामो। विज्जुमालिणा सलज्जेणोणयमुहेण भणियं - भाउय ! भग्गनियमोऽहं असिद्धविज्जो कहं गच्छिस्सामि तुम्हेहि समं ? एसा य वराई मम भज्जा जायगब्भा, कहं मुंचामि ? ता गच्छ तुमं । अण्णंमि अ वच्छरे आगच्छेज्जाह' ।
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११५]
___ एवं च सो मेहरहो बहुप्पगारेण भणिऊणं जाहे विज्जुमालिणो न तरइ मोहपासे छड्डेउं ताहे सनगरं गओ । कहियं च सव्वं बंधवाणं । विज्जुमाली वि पुत्तजम्मे जाए अईव हरिसिओ तेहिं पाणेहिं सह खाणपियणं काउमारद्धो । विज्जाहरसुहं वि से सव्वं वीसरियं । पुणो महिलाए तस्स गब्भो जाओ । मेहरहो पुणरवि माया-पियरं आपुच्छिऊण आगओ । भणिओ य तेण – 'एहि, गच्छामो विज्जाहरलोए । मुयसु एयं नीयकम्म' । विज्जुमालिणा वि विलक्खहसियं काऊणं संलत्तं - 'एसा बालवच्छा, पुणरवि से उयरं जायं । ता कहमेयावत्थं मुयामि ? ता कुणसु पसायं पुणो वि मे दरिसणेणं' । ___ताहे मेहरहो खिज्जिऊण गओ । इयरो वि ताए सद्धि संपत्तो बिइयजायपुत्तो वसण-खाणगहिओ किलिस्संतो अच्छइ । अवि य -
मन्नइ दुक्खं पि सुहं, इंदियविसएहि मोहिओ दीणो ।
खरफरुसतज्जणाओ, सहइ य सो पक्कणवहूए ॥ तओ मेहरहो गरुयसंसारनेहाणुबंधेण पुणरवि समागओ, भणिओ [य विज्जुमाली] – 'भाउय ! एहि वच्चामो' । सो नेच्छइ । ताहे मेहरहेण खर-फरुसवयणेहिं भणिओ - 'धि द्धि ते पाव ! जो तुमं देवलोगसरिसकुले जम्मं लहिऊण सव्वदुगंछणिज्ज-नीयकुलेहिं सुरयं गओ । न पुणोऽहमागच्छामि । अच्छ किलिस्संतो' ।
___ तओ गओ मेहरहो । पिउणा वि रायाभिसेएणाऽहिसित्तो भुंजिऊणं च भोगे पुत्तस्स रज्जं दाऊण सुट्ठियस्स अणगारस्स समीवे पव्वइओ । अहाउयं च पालेऊण देवलोगं गओ ।
एवं च मेहरहो परंपरसुहाण भागी जाओ । विज्जुमाली पुण नीयसुहपसत्तो विज्जाहरसुहस्स देवलोयसुहस्स य चुक्को संसारं च हिंडइ त्ति ॥छ। विज्जुमालि त्ति गयं ॥छ।।
‘ता नाऽहं तारिसो होहामि' ।
तओ कणगसेणाए भणियं – 'सामि ! मा तुममइयारं कुणसु जहा संखधमगो 'त्ति संखधमगकहा भण्णइ -
अत्थि सालिगामे एक्को करिसगो । सो निच्चं खेत्तरक्खणत्थनिमित्तं रत्तीए वच्चइ । तत्थ य सेलयारूढो संखमभिक्खणं सावयसंतासणनिमित्तं फुक्केइ । अन्नया अण्णगामाओ चोरा गोहणं अवहरिऊण संखधमगगामेणाऽऽगच्छंति, जाव ते संखसदं सोऊण परिभीया परोप्परं भणंति - 'अहो अम्हाणं अग्गिमंतरं कढिया आगया तेणाऽऽसन्नो संखसहो'त्ति मोत्तं गोहणं पलाया । तं च चउप्पयं भुक्खियं सणियं चरमाणं खेत्तसमीवमागयं दिटुं धमगेण अरुणवेलाए । ताहे सो [तदभिमुहं धाविओ] दिटुं च तं धणं । चिंतियं च - 'नूणं मम संखसद्दभीएहिं चोरेहिं एवं छड्डियं' तओ तेण तं सव्वं गोधण गामजणाण दाऊण कहेइ - ममेयं देवयाए दिन्नं । ता तुब्भे गिण्हंतु' । जणेहिं वि गोधणलाहेण तुढेहि सो पूइओ सक्कारिओ य । एसो वि पइदिणं रत्तीए संखं धमिउमारद्धो ।
अण्णया ते चेव चोरा अण्णत्तो गामाओ गोधणं अवहरिऊण तत्थाऽऽगया संखसदं सुणंति चिंतेति य – 'पुचि पि एएण चेव अम्हे बीहाविया । ता एयं अज्ज सम्मं दंडिस्सामो' । नाऊण य माल्लसमारूढं संखं धममाणं सद्दाणुसारेण तं चोरा लउडाईहिं ताडेंति । आसन्नं धमगस्स जं गोहणं तं सव्वं गेहंति ।
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११६]
www
maawar
छिंदिऊणं च धमगस्स वि वत्थाईयं गया । पभाए य नग्गो दिट्ठो । पुच्छिओ य तेहिं - 'किमेयं ?' तेण भणियं -
'धमे धमे पमाणत्थ-मईवं तं न सोहेइ ।
जणाए धम्मणेणऽज्ज, हारियं धम्मणज्जियं' ॥ संखधमगो त्ति गयं ॥छ।
'ता तुब्भेहिं वि सामि ! नाऽइयारो काउमुचिओ' ।
ताहे जंबुनामेण भणियं - 'नाऽहं देवाणुप्पियाओ बंधणाण अणभिन्नू जहा सिलाजउवानरो'त्ति सिलाजउवानरकहा भण्णइ -
अस्थि विंझो नाम पव्वओ । तंमि वानर जूहं परिवसइ । तत्थेगो जूहाहिवई वानरे सव्वे धाडेइ, ते य पेरंतेसु हिंडंता अच्छति । अन्नया तत्थेगेण तरुणवानरेण सो जूहाहिवई पहइऊण निद्धाडिओ, एक्कंमि पव्वए अईव तण्हापरिकिलंतो पासित्ता एक्कंमि पएसे सिलाजउं झरंतं 'तोय'ति कालिऊण मुहं छुहइ । तं च तत्थेव सिलाजउंमि लग्गं । तेण चिंतियं – '[क]हं कड्डामि ?' तओ बाहाओ दो वि छूढाओ । ताओ वि तत्थेव लग्गाओ । एवं पाए वि । सो पंचहिं वि अंगेहिं लग्गो मओ । एवं सो वानरो जइ तुंडमेव केवलं सेससरीरेणाऽबद्धो कटुंतो [ता] मुंचतो । एवं च जो जीवो जिभिदियमेत्तगिद्धो [विसए]सु सिलाजउसरिसेसु पंचहिं वि इंदिएहि खुप्पइ सो वानरो व्व विणस्सइ त्ति छ। सिलाजउवानरो त्ति गयं छ।
'ता नाऽहं सिलाजउवानरसरिसो' । तओ नभसेणाए भणियं – 'सामि ! मा तुमं तहा होसु जहा थेरि'त्ति थेरीकहा भण्णइ -
एगंमि गामे दो थेरीओ सहियाओ परिवसंति । तत्थ य गामस्स बाहिं जक्खहरयं । तत्थ य ससन्निज्झो जक्खो परिवसइ । तं चेगा थेरी जक्खं आराहिउं पयत्ता । तं जक्खहरयं तिसंझं समज्जणोवलेवणाईहिं अणुचिट्ठइ । ताहे जक्खो परितुट्ठो भणइ – 'किं ते पयच्छामि ?' थेरी भणइ - 'ममेत्तियं
चेव कज्जं, जेण सुहं जीवामि तं मे देहि । जक्खेण भणियं - 'गच्छ तुमं, मम पायमूलाओ दिवसे दिवसे दीणारं लेज्जासु' । थेरी एवं करेइ । अवि य -
सा जक्खकयपसाया, अत्थं संचेइ निच्छियमईआ ।
सयणस्स जणवयस्स य, अहिययरं अड्डिया जाया ॥ सविभवाणुरूवं घरं कारियं । किवणाईण दाउं पयत्ता । 'कम्मारया य धरिया ।
ताहे इयरी तीसे रिद्धि दट्ठण समच्छरा चिंतेइ – 'कओ एसा रिद्धी ?' | पुच्छिया य सा । तीए वि वयंसिय त्ति काउं कहिओ जक्खवुत्तंतो । तीए चिंतियं - 'अहं पि जक्खं विसेसयरं आराहेमि' । आराहिओ य जक्खो भणइ – 'वरं भणाहि(मग्गाहि)' । थेरीए भणियं - 'जं एयाए थेरीए कयं तं दुगुणं [मे] करेसु' । जक्खेण भणियं – ‘एवं होउ' । ताहे सा दो दो दीणारे लेइ । इयरा उ[व]लद्धावुत्तंता] पुणरवि विसेसेण आराहिउं पयत्ता । जक्खो तुट्ठो भणइ – 'वरं मग्ग[सु]' । तीए चिंतियं – 'पुणो वि जक्खं आराहिऊण दुगुणं मग्गिस्सइ । ता करेमि से अवयारं' ति भणियं – 'एक्कं मे अच्छि फुट्टउ' ।
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११७]
जक्खेण 'तह'त्ति कयं । काणा जाया । इयरी वि बीयदिवसे गंतूण जक्खं भणइ तं दुगुणं तुज्झ पसाएण होउ' । 'तह'त्ति जक्खेण कयं । अंधा जाया अवि य – दट्ठूण नियसहीए, काणाए रूवसंपत्ति(संपयं असूयाए?) । अइसिरिमिच्छंतीए, थेरीए विणासिओ अप्पा ||छ ।
' एवं तुमं पि सामि ! माणुससिरिं संपत्तो वि अइसिरिमिच्छंतो अंधथेरीसमो भविस्सइ (सि) ' । तओ जंबुनामेण भणियं - 'नाऽहं दुप्पहगामी जहा [ जच्चकिसोरो त्ति ] जच्चकिसोरकहा भण्णइ -
वसंतपुरे नयरे जियसत्तू राया । तस्स य सव्वत्थामेसु (सव्वट्ठाणेसु) लद्धपच्चओ वीससणिज्जो जिणदासो नाम सावगो सेट्ठी य । सो तंमि नयरे परिवसइ । अण्णया य आसवालेहिं आसकिसोरा उवट्टविया । ताहे अस्सलक्खणपाढगा सद्दाविया भणिया य रण्णा 'परिक्खिज्जंतु एए किसोरा । के केरिसेसु लक्खणेसु वट्टंति ?' । ताहे तेहि परिक्खगेहिं एक्को किसोरो सव्वलक्खणसंपण्णो [त्ति ] अस्सलक्खणागमेणं सुपरिच्छिओ ओ रन्नो 'एस रिद्धि करेहि [इ] 'त्ति साहिओ विसेसेण । ताहे रन्ना चितियं 'को एयस्स रक्खणसमत्थो ?' ठियं च चित्ते - 'जिणदासो सव्वन्नुवयणपईवदिट्ठजहट्ठियसंसारसरूवो रक्खणसमत्थो । सो य मम अणुरत्तो वीससणिज्जो' [त्ति ] सद्दाविऊण [भण]इ मम एयं अस्सकिसोरं रक्खसु । एयंमि रक्खिए मम सव्वं तए रक्खियं होइ ।
-
-
-
-
—
—
'मम सहीए जं अत्थि
तओ जिणदासेण पणमिऊण पडिच्छिय (ओ) अस्सकिसोरो, किंकरे [ हिं] परियरिओ नीओ घरंमि । पयत्तेण सो [तं] रक्खइ । सयमेव य सो किसोरस्स जोग्गासणाईयं देहं बाहिं च नेऊणं पाणियं तलाए सयं पाएइ । तस्स य तलायस्स नगरस्स य अंतराले एक्कं जिणाययणं चिट्ठइ । सो य तं पयत्तेण अस्संकिसोरं सयमेव आरुहिय तलायं वक्कंतो तं जिणाययणं तिक्खुत्तो पयाहिणं करेइ । तहेव समारूढो वंदइ 'मा मे अस्स पमाओ भविस्सइ' । एवं सो अस्सो जिणदासेण एरिसं सिक्खं गाहिओ जेण जिणाययणं तलायं घरं च मोतु अन्नं पहं न जाइ ।
सो य राया तस्साऽऽस[स्स ] पसाएणं सव्वराईणं उक्कडो जाओ । ताहे ते रायाणो मच्छरेण चितिंति 'कहं सो अम्ह(अम्हेहिं) हरिज्जेज्ज वा ?' तओ एगस्स सामंतस्स मंती भणइ 'अहं तं अस्सं उवाएण हरामि' । सामंतेण भणियं 'एवं करेहि' । तओ मंती कवडपुव्वं साहुसमीवे सावयत्तणं सिक्खिऊण गओ वसंतपुरं । तत्थ चे[इ]ए साहूय वंदित्ता घरे चेइयाणं वंदओ गओ जिणदाससमीवं । वंदिऊण य तेण चेइआई जिणदासो सावयवंदणेणं वंदिओ । सो वि अब्भुट्ठाण - वंदणाई काउं साहम्मियवच्छलत्तणेण पुच्छइ 'कओ देवाणुप्पियाणमागमणं ?' कवडसावओ भणइ 'संसारसभावं दट्ठूण संवेगसमावन्नो सव्वतित्थजत्ताओ काऊण पव्वइस्सामो त्ति तुम्हं [नयर ] मज्झेणं पयट्टो' ।
-
1
-
'सोम्म !
-
जिणदासेण भणियं 'सागयं तुम्हागमणस्स । अज्ज म[ह घ]रि सागयं करेमो (ह)' । पडिवन्नंमि य, जिणदासेण सव्वो परिवारो आणत्तो जहा - 'सिग्घं कुणसु मज्जण-भोयणाइयं' । कयं च से सव्वं । भुत्तुत्तरकाले य जिण - साहुकहाहिं जावऽच्छंति ताव निद्धबंधुयण ( णु) वज्झाओ निमंतओ आगंतुं जिणदासं 'कल्लं कल्लाणकज्जे तुम्हेहिं आगंतव्वं, सयलमेव अहोरत्तं अच्छेयव्वं' । जिणदासेण भणियं 'एवं होउ' । [तओ सो तं विसज्जिऊण] एयत्थे कवडसावयं भणइ
भणइ
'भद्द ! [मए अवस्सं गंतव्वं ।
-
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
[११८]
ता मम गेहं] तए सव्वकज्जे सुवज्जेक्कं अहोरत्तं भलणीयं, विसेसओ सहाऽऽसेण' । कवडसावएणाऽवि तहेव पडिवन्ने गओ जिणदासो ।
. तंमि य दिणे कोमुईऊसवो वट्टइ त्ति रयणीए वीसत्थो जणवओ काकी)लंतो अच्छइ । ताहे सो कवडसावओ अस्सं गहेऊण पत्थिओ । आसो वि जिणाययणस्स तिक्खुत्तो पयाहिणं काऊण निवारिज्जंतो [वि] तलागं गच्छइ । तलायाओ जिणाययणं, तओ घरं, तओ ण अन्नपहं बला निज्जंतो वि जाइ । जाहे य सो कवडसावओ निविण्णो ताहे पहायसमए घरंमि मोत्तुं पलाणो ।
[तओ समागए, जिणदासे] उयग्ग(उग्ग)ए सूरे [दिट्ठाणु]सारिणा लोएण भन्नइ – 'भो जिणदास ! अज्ज तइ कोमुईऊसवे सव्वरत्तिं आसो वाहिओ । जिणदासो वि विलक्खो तं सोउं 'हुं हुं'ति भणंतो गओ सिग्घयरं जाव न घडोई(घरे पेच्छइ ?) कवड[सावयं] । संभंतो य गओ अस्सट्ठाणं । जाव तं पेच्छइ दुब्बलं परिस्संतं अस्सं । दट्टण य हरिस-विसाएहिं गहिओ । चिंतियं च – 'अहो ! हं धम्मच्छलणाए छलिओ । ता सव्वहा अत्थि मे पुण्णाणुहावो जेण अस्सो न नट्ठो । तओ सुट्टयरं पयत्तं काऊण रक्खंतो अच्छइ त्ति ॥ जच्चकिसोरो त्ति गयं ॥छा।
'जहा यऽस्सो न उप्पहं नीओ तहाऽहं पि तुब्भेहिं उप्पहं न निज्जामि' ।
तओ कण्गसिरीए भणियं – 'सामि ! मा तुमं जडो होसु जहा गामउडसुओ'त्ति गामउडसुयकहा, भण्णइ -
एक्कंमि गामे गामकुंढपुत्तो गामउडसुओ नाम परिवसइ । तस्स य पिया मओ । माया य तस्स रुयंती भणइ - 'पुत्त ! तुमं अईव पवत्तो परतत्तिं चेव वहसि, न सुलग्गो कहिं वि कज्जे होसि । पिया य ते सुणिच्छिओ जं कज्जं समारभंतो तं दटुं गाढत्तणेण असमाणियं न मुयंतो । तुमं पुण सव्वकज्जेसु सिढिलो' । तेण भणियं - 'अम्मो ! मा अहिहिं(अधिई) करेहि । अहमवि पिउसंतियं चेटू अब्भुटेमि' ।
अन्नया गामेल्लयसहिओ परिसुक्करडियाए कहासु अच्छइ । तत्थ य भामहसत्थाओ [ग]दे(द)हो दा[म]बं[ध]णं तोडिऊण पहाविओ । तओ भामहेणं मग्गओ पहावंतेण भणियं - 'भो ! तुम्हं जो एत्थ समत्थो सो इमं गद्दहं धारेइ(ह)' । तओ तेण गामउडेण 'अत्थलाभो भविस्सई'त्ति दढं पुच्छे गहिओ । गद्दहेण य पहु(ण्हु?)याहिं दंता से चुन्निया । अन्नेहि भणमाणो वि न मुंचइ । तओ सो गद्दहेण पज्ज(ण्हु)याहिं झगहि(डि)ऊण धरणीए पाडिओ त्ति छ।। गामउडसुओ त्ति गयं ।।
‘ता सामि ! तुमं. पि एवमसग्गाहममुंचमाणो न नज्जइ किं पि पाविहिसि' ।
जंबुनामेण भणियं – “पिययमाओ ! नाऽहं पोसगगहिल्लो जहा पो(सो)ल्लगो त्ति ॥ सोल्लगकहा भण्णइ -
___ एक्कस्स भुत्तिपाउलस्स(पालयस्स) एक्का घोडिया अईव लट्ठा इट्ठा य । सो य [तं] जोग्गासणेण घएण तेल्लेण य पडियग्गड । समप्पिया य एसा एक्कस्स सोल्लगनामस्स परिसस्स । सो य घोडियाए किंचिमित्तं दाऊण अप्पणा भक्खेइ । एयं भक्खिऊण बहुकालं सो सोल्लगो तीए वडवाए आभिओगं कम्म बंधिऊण मओ, तिरिक्खजोणि हिंडिऊण खिइपइट्ठिए नयरे सोमदत्तस्स माहणस्स सोमसिरीए उववण्णो, कालेण य जाओ । इयरा वि घोडिया संसारे परस(परिभ)मित्ता तंमि चेव नयरे कामपडागा नाम
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
गणियाए दुहिया जाया ।
जोव्वणत्थाए तीए सो सोल्लगजीवबडुओ अईव रत्तुम्मत्तो जाओ । सा वि रायामच्च - सेट्ठिसत्थवाहपुत्तेहिं सह कीलंता तमवमन्नइ । [ सो वि] गणियाघराओ धाडिज्जंतो वि तेण आभिओगियनिबद्धकम्मदोसेण तीए कम्मं करिसणाईयं करंतो न निग्गच्छइ । एवं च सो ताडण - निद्धाडण - भुक्ख-तिसाओ विसहंतो कालं गमेइति ॥छ । सोल्लगो त्ति गयं ॥छ ।
'ता पिययमाओ ! नाऽहं वडवासरिसीओ तुब्भे नियपोसगासंपाडणेण वाहित्ता आभिओगियं कम्मं निव्वत्ति-स्सामि' ।
तओ कमलाईए भणियं मासाहससउणिकहा भण्णइ
-
भण्णइ
एक्को मुणीसो (मणूसो) दुब्भिक्खपीडिओ सयण - बंधवाई मोत्तूण सत्थेण समं संतरं पत्थओ । तत्थ य अंतरालाडवीए सत्थे समावासिए कट्ठ-तणाणयणनिमित्तं सो गओ एगंमि वणनिगुंजे वग्घं सुहपसुत्तं पेच्छइ । जया य वग्घो संनिधाइ (?) त[ या ] मुहस्स दंतंतरेसु संठियाई मंसखंडाई लुंटित्ता पुणो पुणो तरुवरमारुहिऊण 'मा साहसं मा साहसं 'ति फुडक्खरेहिं रडमाणं सउणिविसेसमेगं पेच्छइ । तओ 'अहो धट्टो एसो सउणि 'त्ति चिंतिउं पढइ
-
[११९]
-
'सामि ! मा तहा तुमं साहसिओ होसु जहा मासाहससउणि त्ति ||छ ।
मासाहससउणि त्ति गयं ॥ छ |
'ता सामि ! तुमं पि पच्चक्खं संसारसुहं निंदंतो अणागयसुहत्थी दुक्खरूवतवच्चरणुज्जओ मासाहससउणितुल्लो' ।
तओ जंबूनामेण भणियं 'पिययमाओ ! नाऽहं बु (भु)ल्लामि जाणंतो तिमित्ताणि 'त्ति तिमित्तकहा
' मा साहसं [ति] जंपसि, वग्घमुहाओ आमिसं हरसि ।
धट्ठो व्व सउणि ! दीससि, वायासरिसं न हु करेइ (सि) ' ॥
खिड्पट्ठिए नरे जियसत्तू राया । तस्स पुरोहिओ सोमदत्तो नाम सव्वाहिगारी । तस्स य तिण्णि मित्ताणि । एगो सव्वत्थ मिलिओ खाण - पाणाइकारी सहमित्तो नाम । बीओ ऊसवेसु चेव सम्मा[ण] णिज्जो पव्वमित्तो नाम । तइओ जत्थदिट्ठालवणाइमेत्तोवयारो जोहारमित्तो नाम । अण्णया तस्स उवरोहियस्स तंमि रायकुले अवराहो आगओ । कुविओ य से राया वहपरिणओ । पुरोहिओ य भीओ सहमित्तस्स घरं गंतुं सव्वं साहेइ । सो सुट्टुयरं भीओ भण 'नीसर मम गिहाओ । मा तुज्झ अवराहेण अहमवि विणस्सामि' । तओ सो पुरोहिओ तेण निब्भच्छिओ समाणो निग्गओ नियघरस्सुवरं (स्सुंबरं?) पि जाव न बोलाविओ । तओ गओ पव्वमित्तस्स समीवे । साहिओ रायावराहवुत्तंतो । तेणाऽवि किंचि संभासं काऊण नीसारिओ । वोलाविओ य चच्चरं जाव । तओ पडिनियत्तो । तओ पुरोहिओ भीओ चिंतेइ 'मम एएहिं अईव नेहाणुरायवंतेहिं न कोऽवि उवयारो कओ । ता संपयं जोहारमित्तं पेच्छामि' । गओ तस्स घरं । साहिओ रायावराहो । तओ तं सोऊण भणियं जोहारमित्तेण ' मा बीहेहि । ममंमि जीवंते को ते वालं पि गेण्हइ ?' तओ पुरोहिओ भइ 'सरज्जाओ उत्तारेहि, जेण पररज्जे सुहं अच्छामि' । ताहे
-
—
-
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२०]
सो [जो]हारमित्तो हत्थियारिओ तं पुरओ काऊण भणइ – 'चल, वच्चामो जत्थ तुह पडिहाइ' । तओ दो वि निग्गया पत्ता य जहासमीहियविसए । इच्छाए सुहं भुंजंता अच्छंति ।
___एत्थ य उवणओ - जारिसो सोमदत्तो तारिसो जीवो । जहा स[ह]मित्तो तहा जीवस्स सरीरपरिग्गहो। कम्मरायनिम्मियाए मरणावईए संपत्ताए जीवेण समं पयं पि न चलइ । जारिसो य पव्वमित्तो तारिसो बंधुसयण-वग्गो । एसो वि माणो(सुसाण)चच्चरं जाव गंतुं पविसइ । जारिसो जोहारमित्तो तारिसो धम्मो । जेण परलोए गच्छमाणस्स जीवस्स सो चेव एको सहाओ त्ति ॥छ। तिमित्त त्ति गयं ॥छ। ___ 'ता नाऽहमिहलोगसुहनिमित्तं परलोयसहायं धम्ममुवेक्खामि' । तओ जयसिरीए भणियं – 'सामि ! बुद्धिकुसलो तुंडग्गलो य कूडकहाणएहिं परं च(वा)मोहेहि(सि?) जहा नागसिरि त्ति छ। नागसिरीकहा भण्णइ -
रमणीयपुरे कहापिओ राया अणुदिणं वारएणं अत्थाणगओं नायरेहिं अक्खाणयं कहावेइ । एक्को य तत्थ बंभणो दरिद्दो कणभिक्खाभमणेण जीवइ । तस्स य वारएण अक्खाणयदिवसो आगमो । सो य चिंतावरो अच्छइ । धूया य से कुमारी । तीए पुच्छिओ - 'ताय ! किं अज्ज विमणो चिट्ठसि ?' तेण भणियं - 'पुत्ति ! निरक्खरकुक्कीर(कुक्कुरो?) अहं न समत्थो अत्थाणीए वोत्तुं । रन्नो य कहाणयं कहेयव्वमज्ज । तेण चिंतावरो संवुत्तो' । तीए भणियं - ‘मा अधिई करेहि । अहं कहिस्सामि' । तओ सा पहाया सेयंबरनिवसणा गया रण्णो समीवं । 'जयसु'त्ति आसीसावसाणे य भणइ - 'राय ! सुय(ण) अक्खाणयं' । तओ राया तीए निक्खोभत्तणेण विम्हिओ सोउं पयत्तो ।
तओ सा भणइ – 'अत्थि इहेव नगरे नागसम्मो नाम बंभणो दरिदो आसि । [सो] सुस्सूसणपरो कणभिक्खाए जीवइ । भज्जा से सोमसिरी नाम । अहं तीए उदरसंभूया [नागसिरी] नाम । अन्नया य अहं जोव्वणत्था तेहिं एगस्स चट्टस्स बंभणपुत्तस्स दिन्ना । वीवाहनिमित्तं च मम एगागिणी घरे ठवेऊणं दो वि अण्णगामे गयाइं । तद्दिवसं च सो चट्टो घरमागओ । तओ मए चिंतियं - 'गेहागयस्स जहाजोग्गं कीरइ' । तओ लज्जं मोत्तूण जं सासू जामाउयस्स करेइ तं ण्हाण-भत्त-पाणाईयं कयं । रयणीसमागमे य एक्कमेव खट्टा-पत्थरयणं च से पत्थरिऊणं चिंतेमि – 'जइ ताव अहं भूमीए सुविस्सामि ता सज्झुसिरमिमं गिहं, सि(स)रीसहिंतो भयं होइ; तम्हा एयस्स चेव पासेऽहमवि सोयंमि(सुयामि), को मं पेच्छिहि ?' पसुत्ता य । तओ सो मे अंगफासं वेयंतो लज्जाए संखोहेण विसयनिरोहेण य असुगेज्झसूलो कालगओ। तओ तं जि(जा)णिऊण अइदुक्खसंतत्ताऽहं चिंतेमि – ‘हा हा मंदभग्गाए ममं [ए]स बंभणो मओ । कस्स साहेमि ? कहं वा एगागिणी एयस्स नीहरणं करेमि ?'त्ति सुइरं किसिमिसित्ता खंडखंडे (डी)काऊण खड्डूं खणिऊण तत्थेव गेहे निक्खणिओ । तं च घरं संमज्जिओवलित्तं पुप्फगंधपउरं काऊण धूयो दड्डो । तओ मे अम्मा-पियरो समागया चिटुंति' ।।
रण्णा भणियं - 'कुमारि ! तए इमं किं सव्वं सच्चं कहियं ?' तीए भणियं - 'महाराय ! तुममन्नाणि कहाणयाणि सुणसि, ताणि सच्चाणि जइ ता एवं पि सच्चं चेव'त्ति ॥छ। नागसिरि त्ति गयं छ।
'ता सामि ! जहा तीए चोज्जिओ राया तहा तुम्हं(म) पि अम्हे कप्पियकहाणएहिं मा विप्पयारेहि' ।
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२१]
तओ जंबुनामेण भणियं - 'पिययमाओ ! नाऽहं विसयलोलो जहा ललिय[गय]राओ त्ति ललियंगयकहा भण्णइ -
वसंतपुरे नयरे सयाउहो नाम राया । तस्स य ललिया नाम देवी । सा अन्नया मत्तवार[ण] ट्ठिया एगं रूवस्सिणं पुरिसं पेच्छइ । चेडी य तीसे समीववत्तिणी तं निच्चलदिढेि दट्ठण चिंतेइ – 'किमेसा देवी पेच्छमाणी चित्तकम्मनिम्मिया पुत्तलिया इव निच्चला ठिया ?' जाव पेच्छइ अहे ठियं पुरिसं । चिंतियं च णाए – 'एयंमि से पुरिसे दिट्ठी अभिरमइ' । विन्नविया य तीए – 'सामिणि ! एयं तुमं पुरिसं आयरेणं पेच्छसि । कस्स वा चंदंमि दिट्ठी न रमइ ?' देवीए भणियं – 'साहु सच्चं । को पुण एसो हवेज्जा ?' चेडी भणइ – "विसज्जेह मं, जेण जाणामि' । तओ सा विसज्जिया, गंतूणं च नियत्ता साहेइ - 'इहेव नगरे समुद्दपियस्स सत्थवाहस्स पुत्तो ललियंगओ नाम कलाविहन्नू गुणवंतो य' । तओ ललिया तं वयणं सोऊण भणइ – 'हला ! मंदभग्गत्ताए तम्मि चक्खुपहपडिए वि जायं मे अनिव्वुयं हिययं' । चेडीए भणियं – 'वच्चामि, आणेमि तं तुब्भं हिययवल्लहं' । देवीए भणियं – 'अहं [लेहं लिहेडं देमि]'।
ताहे गया चेडी लेहं देवीसंतियं गहिऊण । गंतूण य दिट्ठो सो । भणिओ य सव्वं देवीदसणाइयं । तओ सो तं वयणं सोऊण लेहं चाऽवधारिऊण चेडिं भणइ – 'सुयणु ! अईव मे पसाओ । परं चंदलेहं को धरणिगओ छिवेज्जा ?' तीए भणियं - ‘असहायस्स अत्थो हत्थगओ वि विणस्सेज्ज, सुसहायस्स पुण न किंचि दुल्लहं । ता अम्हं भण'त्ति वोत्तूणं नियत्ता देवीए जहावत्तं सव्वं कहेति । संजाए य कोमुईमहूसवे राया आहेडगनिमित्तं गओ । तओ दासीए देवीविणोयसंपायणत्थं लेप्पमयजक्खपडिमाछलेणंऽतेउरे पइसारिओ ललियंगओ ।
तओ देवीए सह सो विसओवभोगवक्खित्तो कह वि लक्खित्ता महल्लएहिं समागयस्स रण्णो कहियं । तओ पयट्टो राया देवीए वासभवणं । नायं च तदागमणं निउणाए चेडीए । तओ दोहिं वि देवीदासीहिं अत्तणो रक्खानिमित्तं [पवेसिओ ललियंगओ पच्छाहरए ।] आगंतूण य तत्थ परपुरिस[म]पेच्छंतो गओ राया । ललियंगओ वि पच्छाहरए ठिओ परममसुइगंधमणुभवमाणो चिंतेइ – 'जइ एयाओ निग्गमो होज्ज तो अलमेरिसपज्जवसाणेहिं भोगेहि' । देवी-चेडीओ य तस्साऽणुकंपाए तत्थ कूवे भुत्तसेसमाहारं पक्खिवंति । ललियंगओ छुहावसेणं तं चेव उच्चिट्ठमुवजीवंतो चिट्ठइ । तओ कमेण संपत्ते पाउसकाले बहुमेहोदएण पूरिए पच्छाहरयकूवे [त]क्खालेण पवाहित्ता पाडिओ पागारबाहिरखाइयाए । तत्थ वि पउरपाणियपूरेणुच्छालिओ पडिओ खाइया तीरे मुच्छिओ य तत्थेव । तओ कह वि दिव्वजोगाऽऽगयाए दिट्ठो नियधाईए । संगोविओ सगिहं । तओ कमेण जारिसो चेव ललियंगओ [आसि तारिसो जाओ ।]
एवमेयस्स दिटुंतस्सेसो उवणओ – जहा सो ललियंगओ तहा जीवो अनिव्विन्नकामभोगो । जहा देवीपरिभोगो तहा आवायमहुरं विवायकडुयं विसयसुहं । जहा असुइकूवो तहा गब्भवासो । जहा भुत्ताहारपक्खेवो तहा जणणिपरिणामियमन्न-पाणं । जहा मेहोदएण पूरियासुइकूवा तक्खालेण निग्गमो तहा पोग्गलोवचएण पूरियासुइगब्भाओ जोणीणिग्गमो । जहा पागारबहिट्ठियखाइयाए पडणं तहोदरपासट्ठियसूयाउडीए पडणं । जहा जलाउलखाइयाओ तीरत्थे मुच्छा तहा जर-रुहिराउलक्खोमियाओ पासत्थे मुच्छा । जहा देहोवग्गहकारिणी धाई तहा कम्मविवागसंतइ त्ति ॥ ललियंगओ त्ति गयं ॥छ। १६॥ ...
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२२]
'पुच्छामि य पिययमाओ तुब्भे अहं, जइ ललियंगयं पुणरवि सा देवी रूवविम्हिया [चेडिं] पट्ठवित्ता भणावेइ - "एहि [एहि]" । ए[वं] वि साहिओ सो किं पविसेज्ज ?' ताहिं भणियं – 'कहं पविस्सइ तहाणुभूयदुक्खो ?' जंबुनामेण भणियं – 'अह सो अन्नाणयाए पुणो वि पविसेज्ज न उणाऽहं नायपरमत्थो गब्भवासपवेसकारणं अणुचरामि' ।
तओ ताओ नाऊणेवं जंबुनामनिच्छयं – 'सामि ! सोल्लुंठवयणभणियाविणयगमणदोसपयमम्हे वि नित्थारेह'त्ति भणंतीओ पाएसु पडित्ता खामंति ।
एत्थंतरंमि य तत्थेवोवविढेहिं माया-पिइ-सासू-ससुराइबंधवेहिं भणियं – 'पुत्ता ! सोहणो तए एसो सुग्गइमग्गो देसिओ । ता अम्हे तुज्झ म[ग्गाणु]लग्गा सव्वे पव्वइस्सामो' । पभवेण वि एवमेव पडिवज्जिऊण भणियं – 'सामि ! मं मेल्हह, जेण गंतुं नियपल्लिं, पुच्छिऊण अम्मा-पियरो तुह पव्वज्जासहाओ होमि' । जंबुनामेण भणियं – 'अविग्धं [ते होउ] । मा पडिबंधं करेहि' ।
[तओ] जंबुनामो पहाए कयण्हाण-विलेवणो आभरण विभूसिओ अणाढियदेवकयसन्निज्झो पुरिससहसुज्जमाणपाणमारूढो बहुजणेण य संसिज्जमाणो दीणाणाहाईणं दाणं च देंतो गओ सुहम्मसामिगणहरसमीवं । उत्तिण्णो जंपाणाओ । पट्ठिओ पाएसु । विण्णवेइ – 'भयवं ! सयणसहियं ममं पव्वावेह' । सुहम्मसामी वि सम्मं एवं पव्वावेइ । पभवो वि रायाणुण्णाए सव्वं परिचइऊण समागंतुं पव्वइओ ।
___ इय जंबुनाम-पभवो व्व जो दढो सो न विसयविसमेइ ।
राया जहा पएसी, जो जाओ सूरियाभो त्ति ॥छा। सूरियाभकहा भन्नइ. -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सेयवियाए नयरीए पएसी नाम राया । तस्स सूरिकंता नाम देवी। तीसे सूरिकंतो नाम पुत्तो । तहा पएसिस्स अलंघणीयवयणो चित्तो नाम मंती । सो य कयाइं पेसिओ रण्णा तहाविहकज्जे सावत्थीनयरीए जियसत्तुरायसगासं । गओ य स तत्थ चलणविभागागयं पाससामिस्स गणहरं केसिं नाम चोद्दसपुचि चउनाणि पेच्छिय वंदइ । तओ धम्मायन्नणपुव्वं पडिबुद्धो समाणो चित्तो मंती परमसावओ जाओ भणइ – 'भयवं ! सेयवियाए नयरीए अम्हं सामी पएसी नाम । सो जइ धम्म पडिवज्जइ तो सोहणं हवइ' । भयवया भणियं - 'सो इहलोयासत्तो परलोयनिरवेक्खो सव्वहा निद्धम्मो कउलो । ताहे कहं पडिबोहजोग्गो होज्ज ?' तओ चित्तो केसि एवं वयासी – “किं तुब्भं पएसिणा रण्णा? अत्थि सेयवियाए नयरीए बहवे ईसर-सत्थवाहादओ जे तुब्भे कप्पणिज्जेहिं भत्त-पाणेहिं पडिलाभिस्संति । तुब्भेहिं वि ते सद्धम्मपवत्तणेणाऽणुग्गहीया भविस्संति । ताऽवस्सागंतव्वं' । तओ भयवया भणियं - 'जाणिस्सामो जहाजुत्तकालं'।
अन्नया जहुत्तविहारेणं विहरमाणो सेयवियं गओ केसिगणहरो । वद्धाविओ य गुरुपउत्तिनिउत्तेहि चित्तो । तेण वि तत्थ ठिएणेव वंदिओ । चिंतियं च - ‘एसो राया निद्धम्मो, ता सूरिसमीवमुवाएण केणाऽवि नेमि' । तओ घोडयवाहयालीमिसेणं तीए सो तेण तं पए[सं] चेव [णीओ] । [तहा] बइसारीओ य वीसमणमिसेण जत्थ सो सूरी परिसामज्झट्ठिओ धम्मं कहेंतो चिट्ठइ । तं च सूरिसई सोऊण रण्णा भणियं - 'किमेवमाराडिओ सो मुंडिओ मेल्लइ ?' मंतिणा भणियं - 'न जाणामो । एयस्सेव
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२३]
समीवे गंतूण सुणामो' । तओ सूरिसमीवं गओ राया । सूरिणा वि परिसाए परूविओ देव-गुरु-जीवाइपयत्थवित्थरो ।
तं च सोऊण राया भणइ – 'सव्वमिदं पच्चक्खेणाऽणुवलब्भमाणत्तणओ ससयसिंगं व जं भणसि त[म]संबद्धं' । सूरिणा भणियं – 'किमप्पणो पच्चक्खं तुहाऽभिप्पेयं परस्स वा ? जइ अप्पणो ता भित्तिपरलोगाइगयं पि तुमं न पेच्छसि त्ति तस्स वि अभावो पत्तो । तओ य निययकज्जा(ज्जा?)साहगत्तं विरुज्झेज्ज । न य खं(तं?) दीसइ । तम्हा तुह प[च्च]क्खमप्पमाणं । अह [पर]पच्चक्खं, तं पि तए किं परोत्तीए नायं सयं वा ? जइ परोत्तीओ ता अम्हेहिं चेव वसे वारो । अह सयं ता पुव्वुत्तो चेव दोसो'त्ति ।
एवं च सूरिणा जुत्तीए निरुत्तरीकओ राया भणइ - 'भयवं ! जइ परलोगो होतो, तो मज्झ अज्जिगा अइधम्मपरा पिया उण जीवमारगो आसी । ते य तुहाभिप्पाएण सग्ग-नरगेसु पत्ता । ता कहं मं नाऽऽगंतुं पडिबोर्हिति ?' भगवया भणियं - 'जहा कोइ महयाऽवराहेण गहिओ मारिज्जमाणो न नियबंधवेण पुच्छिउं लहइ, एवं नरगे ठिया नारगा नाऽऽगमणं काउं लहंति । देवा उण सग्गस्साऽइरिद्धी[ए] अक्खित्तचित्ता असमत्तपओयणा अइदुग्गंधयाए य तिरियलोयस्स पंचमहाकल्लाणग-समोसरणाइवज्जं नेच्छंतीहाऽवयरणं' ।
तओ पुणो वि राया भणइ - 'दो मए चोरा गहिया । तेसिं चेगो कुंभीसंपुडे छुहित्ता जउसाराविओ निरंतरं । बीओ य निरंतरं खइ(खंड?)यकुहूणियाए कुट्टाविओ । न य तेसु दोसु वि जोइज्जमाणो जीवो दिट्ठो । पच्छा मए कुंभीमज्झे किमिपुंजो दिट्ठो, चोरजीवो वा कहं निग्गओ ?' भयवया भणियं - 'कोइ पुरिसो कुंभीमज्झगओ जउसारिओ संखं वाएइ [ता] कत्तो सो संखसद्दो निग्गच्छइ ? निरंतरे लोहगोले य धम्ममाणे [क]त्तो अग्गी पविट्ठो जेण सो अग्गिवण्णो होइ । बीयवावारे य एस दिटुंतो – कोइ पुरिसो अरणीकटुं खंडखंडं फालेइ, न य तेण दिवो तत्थऽग्गी । अन्न[कटे]ण ज(घ)दृविउं तत्थेवाऽ[ग्गि पेच्छइ] । जइ य मुत्तपयत्थे वि एवं ता अमुत्तस्साऽदसणे को विरोहो ?'
पुणो भणियं राइणा - 'मए एगो चोरो जीवंतो तोलिओ, ऊसासने(मे?)त्तनिरोहेण मारिय पुणो तोलिओ जाव तत्तिओ चेव । कहं न ऊणो जाओ ?' भगवया भणियं - ‘एगेण गोवालेण वाएणाऽऽवूरियदियहो(ओ) तोलिओ पुणो वि रत्तो तोलिओ जाव तत्तिओ चेव । एवं च फासिदियगब्भत्तणओ मुत्ते वि ताव दिटुं तुल्लं तोल्लयं किं पुण अमुत्ते पयत्थे ? तम्हा सव्वपाणीणं सरीराइरित्तो ससंवेयणाणुभवपच्चक्खो चेयन्नपडिबद्धो गमणाइचट्ठालिंगो पवणो व्व पडागापचलणलिंगगब्भो अत्थि जीवो त्ति सद्धेयं' ।
__राइणा [भणियं] - 'भगवं ! एवमेयं । नटो मे मोहपिसाओ तुम्हं वंदणमंतेहिं ? केवलं कुलक्कमागया अम्हाणं नाहियवायदिट्ठी । सा कहं मए मोत्तव्वा ?' सूरी भणइ - ‘भद्द ! तुच्छमेयं सइ विवेगे, जओ कुलक्कमागओ वि वाही दारिदं वा किं न मुच्चइ ?'
'जो उण कूडग्गाही, मोत्तुं निफुरं न गिण्हए सुफुर । वणिजारओ व्व झूरइ, सो दटुं सेसवणिजारे ॥ अय-सीसं तंब-काणगं]---- ---------
--- मुत्तर-मभिगिण्हंता न उण एगो ॥
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२४]
VVVVVVVVVV
__ सो पच्छामिह पत्तो, रिद्धि दटुं विसूरए तेसि ।
तह मा तुमं पि होहिसि, ता मुंचसु लोयहेरि ति' ॥ तओ रण्णा संजायतत्तनिन्नएण पडिवन्नो विसुद्धो सावगधम्मो । चिरं च निरइयारो पालिओ । परिचत्तो य इत्थीसंगो । तओ सूरियकंताए कामाउराए अन्नपुरिसासत्ताए एवं चित्तं जायं – 'जप्पभिई राया [जाओ] उवासओ तओ मं न माणेइ । ता सेयं मे सत्थ-विसपओगेणं रायाणं मारित्ता सूरियकंतं रज्जे ठवित्ता जहिच्छाए विहरिउं' । [तओ] अंतरं जाणिऊण असण-पाण-खाइम-[साइमे]सु पोसहोववासपारणगदिवसे विसं पउत्तं, तहा वि तीए उवरि मणसा वि अप्पउस्समाणो विहीए कालं काऊण सोहम्मे कप्पे सूरियाभे विमाणे चउपलिओवमठिइओ [सूरो] व सूरियाभो नाम देवो जाओ । तत्थ वि धम्मियत्तणओ कुणइ नियविमाणत्थाए जिणपडिमाए महाविभूईए ण्हावणं ।
तओ भगवंतं वद्धमाणसामि समोसरियमामलकप्पाए नयरीए दट्ठणोहिणा समागओ वंदणत्थं । वंदिऊण य महाविभूईए महावीरं भणइ - 'भगवं ! गोयमाईण नट्टविहिमहं दंसेमि' । भयवं वि तुसिणीए(ओ) चिट्ठइ । एवं दोच्चं पि तच्चं पि । तओ ईसाणदिसिभाए ठिओ सीहासणं विउव्वइ । ता(तत्थ?) बइठ्ठो दाहिणभुयाए दिव्वाओज्जिय-नच्चणाण देवकुमाराणमट्टत्तरसयं नीसारेइ, वामभुयाए [य] देवीण । तओ दिव्वं देवपेक्खणयं गोयमाईणं दंसित्ता वंदिऊण य गओ नियविमाणं सूरियाभो ।
संजायचोज्जो य गोयमो महावीरं पुच्छइ – 'भयवं ! को एस देवो ?' भयवया वि कहिया पएसिरन्नो वत्तव्वया जावेसो सूरयाभो देवो जाओ । तत्तो य चविऊण महाविदेहे सिज्झिस्सइ त्ति छ।। सूरियाभो त्ति गयं ॥
साहिया य सूरियाभो व्व सामिणा गोयमस्स सूय(भूय) भाविभवेहिं चंदाइय त्ति ॥ चंदाइकहा भण्णइ
रायगिहे नयरे सेणियरज्जे गुणसिलगुज्जाणे समोसरियस्स सामिस्स जोइसे देविंदे सूरियाभो व्व नट्टविहिं दरिसिय गए, पणमित्ता गोयमो भणइ – 'भगवं ! किं पुव्वं काउमेसो समुप्पण्णो ?' सामी भणइ - 'सुण । सावत्थीए नयरीए बहुजणमन्नणिज्जो महासमिद्धो य अंगहि ई) नाम बं(भ)डसालिओ । सो य कयाइ तत्थेव कोट्ठगुज्जाणे समोसरिय[स्स] पाससामिणो समीवे धम्मं सोऊण संतुट्ठो भणइ - 'भगवं! पव्वइस्सं जाव जेट्टपुत्तं कुडुंबे ठवेमि' । समणसद्धो य सामिणा तहेव काउमागओ दिक्खिओ । अहिज्जिएक्कारसंगो य बहूणि वरिसाणि तवोविसेसं कुणइ । किंतु मम सरिसो खमाए कोई नत्थि त्ति दुरज्झवसाय(ओ) महोवसमीवे(?) विराहियसामण्णो मासद्धं कयाणसणो चंड(द)वडिंसए विमाणे जोइसिंदो नामेसो जाओ । गोयमो भणइ – 'केत्तियाऊ कहिं च इओ चुओ जाही ?' [सामी] भणइ - 'पलिओवमाऊ चुओ य महाविदेहे वासे सिज्झिही जहा सुक्को' ॥छ।
तं जहा – रायगिहे चंदो व्व सुक्को वत्तव्वो ।
किंतु पुव्वभवे वाणारसीए नयरीए धण-धन्न-बंधुसमिद्धो सोमिलो नामाऽऽसि माहणो । सो य कयाइ तत्थेव ब]सालवणुज्जाणे समोसरियस्स पाससामिणो समीवे संबुद्धो साव[ओ] जाओ । विहरियंमि काले अण्णत्थ पासजिणे तहाविहकम्मोदयओ परिवडिओ धम्माओ सोमिलो पुणो मिच्छदिट्ठी जाओ । तओ
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२५]
कयाइ मज्झरत्ते चित्ते – 'अहोऽहं सव्वत्थ कओचियकिच्चो विज्जापारगो य माहणो अइपसिद्धो । ता जुत्तं मे संपयं नयरीए बाहिमारामनिम्मवणं'ति चिंतित्तु पहाए अणुजाणाविय रायाणं आरोवाविऊण य अंबबीजउरिंग-बिल्ल-कविट्ठ-अंबिलिया[इं] पुप्फारामे सम्मं संगोवावेइ । कमेण तेसिं पत्त-पुष्फ-फलसमिद्धिं दटुं तुट्ठो सोमिलो ।
पुणो वि मज्झरत्ते चिंतेइ जहा - '[क]यकिच्चस्स मे गिहधम्मे संपयं जुत्तं पव्वइउं' । तओ करावित्तु वोक्काणयाइतावसोवगरणं जेंवावित्ता य सुहि-सयणजणं, तप्पुरओ जेट्टपुत्तं संठवि[उं] कुटुंबचिंतगं गहियतावसोवगरणो गओ जत्थ दिसापोक्खिया नाम तावसा चिटुंति । दिक्खिओ य तेहिं पढममेवाऽभिग्गहं गिण्हइ जहा – “एयंमि तावसासमे पुव्वाइदिसासु सूराभिमुहमुड्डबाहू छटुंछट्टेणाऽऽयावित्तु जावज्जीवं पारिस्सामि' । काउं च तहा तवं पारणगदिणे वक्कलधारी नियमुडवमागंतुं गहियछज्जियाकमंडलू जद्दिसिं दिन्नमायावणं तद्दिसिमब्भोक्खित्ता 'पेच्छउ मं सोमिलमाहणरिसिं एयद्दिसापालो, अणुजाणेउ य समिहाई गेण्हतं'ति वोत्तुं च तद्दिसाए समिहा-दब्भ-पुष्फ-फलाणि गिण्हित्ता गंगानईण्हाओ कयबलि-वयकिच्चो अतिहिपूयापुव्वमप्पणा भुंजइ ।
___ पुणो कयाइ मज्झरत्ते 'कयं मए बहुं तवं । संपयं विसेसुज्जमो जुत्तो'[त्ति] चिंतित्तु पभाए तावसजणं पुच्छिऊण अभिग्गहं गिण्हइ, जहा - मु(मो)णेणुत्तराभिमुहो वक्कंतो [जइ] तत्थ पक्खलिस्सं तओ न उट्ठिस्सामि' । गंतुं च पच्छिमदिणे असोगवरपायवस्स हेट्ठा कि(ठि)च्चा मोणी जाव चिट्ठइ ताव मज्झरत्ते देवेणेगेणाऽऽगंतुं भणियं जहा – 'भो ! सोमिलमाहण ! पव्वइयस्स ते दुप्पव्वइय'ति । मोणट्ठिओ य सोमिलो । पुणो वोत्तुं गओ देवो । पहाए सोमिलो गओ सत्तिवन्नहेट्ठा । तत्तो वि तहेव देवुत्तो पहाए गओ असोगहेट्ठा । तहिं तहेव देवुत्तो भणइ – 'भो ! कहं मं दुप्पव्वइयं भणसि ?' देवो भणइ – 'जं पासजिणसावओ वि होउं मए य चोइओ मोणेणं चिट्ठसि ? जो(तो) जइ सावगत्तणं पुणो पडिवज्जसि तो ते सुप्पव्वइयव्वं होज्ज' ।
सोउं चेमं सोमिल[माह]णो पुणो वि सावओ [जाओ] जाव सुबहुं चउत्थाइं मासक्खमणंतं तवो कुणइ । चिंतइ य - 'रसासि-मंस-मेद-अट्ठि-मज्जा-सुक्काणि धायवो सत्त । तेसिं सुक्कधाउस्स जेया नत्थि मए समो । एवं च दुरज्झवसायओ विराहियसम्मत्तो सुक्कवडेंसए विमाणे सुक्को नाम एसो गहो जाओ । जाव महाविदेहे वासे सिज्झिही जहा बहुपुत्तिया ।
रायगिहे सुक्क व्व बहुपुत्तिया वि वत्तव्वा । किंतु पुव्वभवे, वाणारसीए भद्दो नाम सत्थवाहो । तस्स सुभद्दा नाम सुभज्जा । सा य वंझा । कयाइ चेलुक्कप्पत्तिमणोरहेहिं झूरती जाव चिट्ठइ ताव तत्थेवाऽऽगयाणं सुव्वयज्जाण संघाडओ विहरत्थं पविट्ठो तीसे गेहं । तओ य दट्ठमज्जाओ तुट्ठा सुभद्दा विहिणा विहरावित्ता भणइ – 'भगवईओ ! सच्चं [मे नत्थि एगंपि] चेलुक्कं । तुब्भे जाणह कंचि [उवायं] जेण मे चेलुक्को होज्जा' । [अज्जा]हिं भणियं – 'महाणुभावे ! सव्वसावज्जारंभनियत्ताणमम्हं सोहं(उ)पि नेरिसं कप्पइ, किं पुण वइसू(त्त)ए ? न य जिणधम्मं मोत्तुमन्नओ समीहियसिद्धी । ता तं सम्ममाराहेसु' । [सु] भद्दा तदंतिए सुसाविया जाया ।
अण्णया य मज्झरत्ते 'सुहसमिद्धीए किं मे सुयजम्मरहियाए ? ता पई पुच्छित्ता पव्वयामि'त्ति चिंतित्तु पभाए कयंजलिउडा भणइ – "विसज्जेहि मं, जेण पव्वयामि' । भद्दो वि तं कह वि धरिउमसक्कतो
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२६]
wwwwwwwwwwwwwwmummmmmmmmmore
महाविभूईए घेत्तुं गओ सुव्वयज्जाणं समीवं । वंदित्ता भणइ - 'भगवईओ ! मए पाणप्पिया एसा भज्जा संसारविरत्ता तुम्हं सीसत्ताए दिन्ना' । सुव्वयज्जाहिं वि 'जुत्तमेयंति वोत्तुं पव्वाविया विहिणा चारित्तमणुपालेइ ।
___ कयाइ य बहुजणस्स चेडरूवाणि दट्ठमुम्माहिया सुभद्दा तेसिं चेव मज्ज[ण]-मंडण-रमावणासत्ता भणिया सुव्वयज्जाहिं – 'महाणुभावे ! न जुत्तमेयं काउं सुतवस्सिणीणं, वासं च मुत्तुं मसि-गंधाइत्तणं(?)' । अनियत्तमाणा य सा हीलिज्जती साहुणीहिं चिंतइ – 'गिहत्थाऽहं सवसा आसि । संपयं पुण परव्वसा जाया । ता किमेयाहिं ? भिन्नोवासए चिट्ठामि' । जहाचिंतियं च काउं सुभद्दा चेडरूवेसु मुच्छिया सच्छंदा मरित्तु सोहम्मे कप्पे बहुपुत्तियविमाणे बहुपुत्तिया नाम देवी जाय'त्ति ।
एवं च साहिए सामिणा गोयमो भणइ – 'भगवं ! कहमिमीए बहुपुत्तिय त्ति नाम जायं ?' सामी भणइ – 'जेणेसा सक्कस्सोवत्थाणं कुणंती बहवे दारियाओ दारए य विउव्वइ, तेण बहुपुत्तिय'त्ति । गोयमो भणइ - 'भंते ! कत्तियाऊ बहुपुत्तिया कहिं च चुया होही ?' सामी भणइ - 'चउपलियाऊ तत्थ बहुपुत्तिया, चुया य तओ तहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विंझगिरिपायमूले वेसालासन्निवेसे माहणकुले सोमा नाम दारिया होही । सा जोव्वणत्था पुप्फिहाभाउगस्स रट्टकूड नामगस्स अम्मा-पिऊहिं दिन्ना भज्जा होही, पइवरिसं च जुवलगं जा(ज)णंतीए सोलसवरिसेहिं होहीति तीसे बत्तीसं दारगरूवाणि । तेहिं च सा अणवरयं सूयरि व्व उवताविज्जंती निव्विन्ना कयाऽवि सुव्वयज्जाओ दटुं पव्वज्जत्थिणी पई विन्नविस्सइ । रटुकूडेण य 'भुंजाहि ताव भोए । पच्छा अइक्कंतवया पव्वइज्जासु'त्ति भणिया सुव्वयज्जाणं समीवे साविया होही । बाहिं च वेसालासन्निवेसाओ विहरिऊणाऽऽगयाणं पुणो सुव्वयज्जाणं समीवे रटकूडाणुण्णाया सोमा पव्वइस्सइ । होउं च बहुवरिसाणि जहुत्तचारित्तणी मासं कयाणसणा सोहम्मे सक्कसामाणिओ दुसागरोवमाऊ देवो होही । तओ चुओ महाविदेहे वासे सिज्झिही'
एयं(इयाणि) पुण सोहम्मे चिट्ठइ जहा पंडरज्जा देवी ॥छ।।
तं जहा – सावत्थीए तरंगसेट्ठिधूया पोइणा नाम संबुद्धा पव्वइया पाससीसंतिए । सिढिलीहूया उ कम्मोदयओ सरीरोवगरणविभूसापरा जाया । तओ निच्चं निक्कियनेवत्थेणं पंडरा चिट्ठइ त्ति कयं लोगेण नामं पंडरज्ज त्ति । सा य विज्जा-मंत-वसीयरणुच्छाएण कोउएसु कुसल त्ति ताणि जणेसुं पउंजइ। जणो वि से पणयसिरो कयंजलीओ चिट्ठइ । अद्धवयाइक्कंता य पंडरज्जा वेरग्गमुवागया गुरुं विन्नवेइ जहा - 'आलोयणं देमि' । तेणाऽवि पडिवन्ने सव्वमालोइयं । तओ पुणो विन्नवेइ - 'न दीहं कालमहं सुद्धं पव्वज्जं पालिउं समत्था' । ताहे गुरूहि अप्पकालपरक्कम[त्थं?] विज्जा-मंताईयं सव्वं छड्डाविया । तओ काराविया अणसणं । निउत्तो य तप्पडिजागरणो गीयत्थसाहु-साहुणीवग्गो । भणिओ य सो – 'न लोगस्स कहेयव्वं जहा पवन्ना अणसणं पंडरज्जा' ।
सा वि भत्ते पच्चक्खाए चत्तं वसीकरणाइप्पओगाओ(इ) [त्ति] पुव्वि वउ(व न) बहुजणपरिवुड त्ति गहिया [सोगेण । तओ तीए] लोगवसीकरणी विज्जा मणसा आवाहिया । तव्वसेण य पुणो वि जणो पुप्फ-धूव-गंधहत्थो वंदओ एउमाढत्तो । ताहे आयरिएहिं पुच्छिओ साहु-साहुणीवग्गो –'किं तुब्मेहिं कहियं किं पि जणस्स ?' ते भणंति – 'नहि' । तओ पुच्छिया पंडरज्जा । सा भणइ – 'मए विज्जाए आगरिसिओ एइ जणो' । गुरूहि भणियं - 'न जुत्तमेयं काउं' । तओ विहिणाऽऽलोइयपडिक्कंता सम्म । थक्को य लोगो आवेतो । एवं च तिण्णि वाराओ जाव सम्म पडिक्कंता पंडरज्जा । चउत्थवेलाए पुण
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२७]
पुच्छिया विन [पडिक्कंता ] सम्ममाउट्टी [ए] भणइ य - 'पुव्वब्भासेणाऽऽगच्छइ जणो' । तं चाऽणालोएउं कालगया पंडरज्जा सोहम्मे एरावणस्स अग्गमहिसी जाया । सा य रायगिहे समोसरिय[स्स] महावीरस्साऽऽगया समोसरणे । धम्मकहावसाणे य हत्थिणीरूवं काउं सामिणो पुरओ नच्चंती महया सद्देण वायकम्मं करेइ । ताहे गोयमो जाणंतो वि सामि पुच्छ 'भगवं ! किमेयं ?' सामिणा वि साहिओ से पुव्वभवो, मा य अन्नो वि को वि साहू साहुणी वा मायं काही ।
तेणेसा वा (मा) यकम्ममेवमकासी जहा सिरिदेवी । तं जहा
-
वाराणसीए भद्दसेणजुन्नसेट्ठिणो नंदाभज्जाए धूया नंदसिरी नाम वरविवज्जिया तत्थेव को गुज्जा समोसढेण पासनाहेण पव्वाविडं दिन्ना गोवालिपवत्तिणीए सिस्सिणी । सा य पढममुज्जमिउं पि पच्छा संजम-पराभग्गा वारिज्जंती वि ठिया भिन्नवसहीए । तओ सच्छंदा चेव मरिऊणुप्पन्ना चुल्लहिमवंते पउमदहे सिरी नाम देवगणिया । तओ परमेसा वि पंडरज्जा देवी व वत्तव्वा । नवरं सेणियपुच्छाए जहुत्तं साहिया सामिणा जहा गोयमपुच्छाए दहणदेवो । तं जहा
-
सामी भइ
पाडलिपुत्ते हुयासणो नाम सावयबंभणो । जल [ण ] सिहा से भज्जा । तीसे दो पुत्ता - जलणो दहणो य । चउरो वि निव्विन्ना पव्वइया । तेसि पि मज्झाओ जलणसिहा - हुयासणा जलणो य सहावओ चेव रिजू, दहणो उण मायाबहुलो । सो य अणालोइयपडिक्कंतो कालं ग[ओ । कालं] काउं दो वि सोहम्मे सक्कस्स अब्भितरपरिसाए पंचपलिओवमाउया देवा जाया । दोण्णि य ते आमलकप्पानयरीए अंबसालवणे चेइ[ए] समोसरियस्स महावीरस्साऽऽगंतुं भत्तीए नट्टविहिं दरिसेंति । तत्थ य जलणदेवस्स सुट्रु रमणीयं नट्टविहिं दहणदेवस्स पुण पयत्तेण वि कुणंतस्स वंक-तेड्डुं तं दट्ठूण गोयमो भणइ 'भगवं ! किमेयं ?' 'जेणासि जम्मंतरे पढमो रिजुभावो बीओ पुण वंकभावो जहा मियापुत्तो ॥ तं जहा मियग्गामे नगरे विजओ नाम खत्तिओ । तस्स मियादेवीए जच्चंधो मूओ बहिरो हत्थ - पायकन्न-नासाठाणेसु निभत्तधारी रुंडो मियापुत्तो नाम दारओ । तं च भूमिगिहगयं मियादेवी पच्छन्नं भत्तपाणेहिं पडियग्गइ । इओ य तत्थेव ईसाणदिसि सुहुमजक्खनिवासे चंदणा (णपाय) यव उज्जाणे समोसरियं महावीरं बहुजणरवाओ नाऊण एगो जच्वंधो पुरिसो दुत्थिओ दंडए अन्नपुरिसेण कड्डिज्जमाणो भत्तीए गंतुं सामिं गंतूण(वंदिऊण) निविट्ठो य चरिमेगदेसे धम्मं सुणइ । तं च दट्टुमुट्ठिया परिसा वंदित्ता [गया ?]। गोयमो भणइ सामिं 'भगवं ! किमेरिसो अत्थि जच्चंधो अन्नपुरिसो ?' सामिणा वि साहिए जहुत्ते मियापुत्ते गो[यमो भणइ 'तं सामि ! तुम्हाणा]ए दट्टुमिच्छामि' । विसज्जिओ य सामिणा गओ विजयखत्तियगिहे । जत्थ मियादेवी [तं] दठ्ठे भत्तीए वंदित्ता भणइ 'संदिसंतु भगवंता ! किमागमणपओयणं ?' गोयमो भणइ – 'तुब्धं पुत्तं [दट्टु ]मिच्छामि' । सोउं चेमं मियादेवी 'भगवं ! चिट्ठह इहेव खणं जेण तं दंसेमि'ति वोत्तुं गया रसोइहरं । तओ निच्छिऊण सारवत्था (त्थू ? )णि भत्तपाण [ भरिय]कट्टसगडियं क‡ती गोयमंतियं गंतुं भणइ - - 'भगवं ! चलसु जेण दंसेमि पुत्तं', आएगं (आएंतं?) च
-
'भगवं ! तुमं पि मुहपोत्तिआए
-
-
-
—
—
गोयमं सा भूमिगिहदुयारे नेऊण य वत्थेणं नक्क- मुहं पिहेंती भाइ नक्क-मुहं पिहेह' । तहा य कए परम्मुहाए होऊणुग्घाडिओ (ए) भूमिगिहे वहक्किओ अईव बहुलो दुस्सहो दुग्गंधो। दिन्नं चाऽन्नपाणं तं पविसित्तु तीए सो मियापुत्तो लहुं पूय - सोणियत्ताए परिणामेइ । तं पिय पूयं सो भुंजइ । दठुं च तं तहा गोयमो 'अहो दुरंतो दुकयकम्माणं विवागो जमेवमणुभवइ पाणी । जे
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२८]
य नाऽऽसि नेरइया पच्चक्खा तेऽणेण सच्चविय'त्ति चिंतितो मियादेवि पुच्छिऊण गओ महावीरंतियं ।
वंदित्ता भणइ – 'भगवं ! मियापुत्तो किं पुराऽऽसि ?' सामी भणइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे धणवइरन्नो सयदुवारनयरस्स अग्गेईए दिसाए पंचगामसयाणुगओ विजयवद्धमाणो नाम खेडओ । तत्थ इक्काई नाम अड्डाइज्जवाससयाऊ र?उडो अहिवई । सो य सु(द)स्सीलसिरोमणी महाज्झुट्टो(दुट्ठो?) जणवयं पीडेइ । अवि य -
सुयदिट्ठमसुयदिटुं, वइ(य) भणइ य जहा न तं ज(भ?)णइ ।
किं बहुणा ? नत्थि समो, तेणऽन्नो तिहुयणे पावो ॥ ___ एवं सो कयाइ सोस १-कास २-जर ३-दाह ४-गुज्झसूल ५-भगंदर ६-हरिस ७-अजिण्ण ८दिट्ठिसूल ९-मुहसूल १०-अरोचक ११-अच्छिवेयणा १२-कन्नवेयणा १३-कंडू १४-जलोदर १५-कोढेहिं १६ सोलसरोगायंकेहिं पीडिओ सव्वत्थ घोसावेइ । जहा - 'जेणेक्काई सोम्मो कीड़ तस्स तो जंमग्गियं देइ' । सोउं चेमं बहुहा चिगिच्छिओ वेज्जाईहिं । नाउं चाऽसज्झो त्ति चत्तो मरित्ता पढमैपुढवीए सागरोवमाऊ नेरइओ जाओ । तओ उव्वट्टिऊणिह मियग्गामे संभूओ मियादेवीए कुच्छीए । अणेण य रण्णो वि सा अणिट्ठा हूया चिंतइ – 'नूणं गब्भदोसो कोइ जेणाऽहं अणिट्ठा जाया । ता पाडेमि इमं गब्भं वहाय' । [परं] कह वि बलियाउयत्ताओ न विवण्णो त्ति पसूया। छव्वीसवासाउयं रुंडमिमं मियादेवी दटुं भीया समप्पिऊण अंबधाई भणेइ – 'छड्डेहि इमं नेऊणुक्करुडियाए'। धाई वि तं घेत्तुं गया विजयंतिए सव्वं साहइ । विजओ वि तं घेत्तुमागओ मियादेवि भणइ – 'पढमं गब्भमिमं अछड्डावेंती भूमिगिहगयं काउं भत्तपाणेणं सम्मं पालेहि जेण सेसा ते पुत्ता थिरा होंति' । तं च पडिवज्जित्तु मियादेवी तहेव कुणंती चिट्ठइ' ।
गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ मओ मियापुत्तो कहिं जाही ?' सामी भणइ – 'सीहो होठं पढमाए, सिरीसवो होउं दोच्चाए, पक्खी होउं तच्चाए, सीहो होउं चउत्थीए, उरगो होउं पंचमीए, ह(इ)त्थी होउं छट्ठीए, मणुओ होउं सत्तमीए पुढवीए नेरइओ होही । तओ बहुसो असेसं तिरियगई हिंडित्ता सुप्पइट्ठपुरे गोणो होही । सो य जोव्वणत्थो पढमपाउसे सिंगेहिं महियं खणंतो गंगापडियतडीए मारिओ तत्थेव पुरे सेट्ठिपुत्तो होही । सो वि तहाविहथेरंतिए [धम्मं] सोउं संपत्तो(त)धम्मो पव्वइत्ता निक्कलंकसामण्णो सोहम्मे देवो होही । तओ महाविदेहे सुकुलुप्पण्णो दढपइन्नो नाम होउं सिझेही जहा उज्झियओ ॥ तं जहा -
वाणियग्गामे नयरे मित्तो नाम राया । तस्स सिरी नाम देवी, । सयलकलाकुसला य कामज्झया नाम गणिया । समिद्धो य विजयमित्तो नाम सत्थवाहो । तस्स सुभद्दा नाम भज्जा । इओ य तत्थेव ईसाणदिसि सुहुमजक्खनिवासे इंदपलासुज्जाणे समोसरिए महावीरे गोयमो छट्ठपारणए पविट्ठो वाणियग्गामे । रायमग्गओ संनद्धबद्धमज्झगयपायक्कवेढियं मोरबंधबंधो(बंधियं) उक्कत्तियकन्न-नासं तिलंतिलेण छेत्तु नियमसाणि [खाविज्जमाणं सोणियाणि य पाइज्जमाणं पेच्छइ जणमेगं] । पुण इय चच्चर-चच्चरे पडहएण घोसिज्जमाणं जहा - 'भो ! न उज्झियस्सेरिसे निग्गहे अवरझंति रायाइणो, किंतु नियकम्माणि' ।. .
तओ पज्जत्तभत्तपाणो गोयमो गओ सामिसमीवं । वंदित्ता भणइ – 'भगवं ! को सो पुरिसो जो
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१२९]
NewsNews
दिट्ठो मए तहा विडंबिज्जंतो ?'
सामी भणइ – 'इहेव जंबुदीवे भारहे वासे हत्थिणापुरे सुनंदो नाम राया । नयरमज्झे य महतो एगो खंभसयसमन्निओ गोमंडवो । तंमि य बहूणि वत्थव्वगामंतुगाणि(वत्थव्वगसंतिगाणि?) गोरूवाणि परिवसंति । इओ य तत्थेव भीमो नाम कूडग्गाहो [आसि अहम्मिओ । तस्स भ]ज्जा गब्भवई । तइयमासे गोरूयथणाइमंसासण-मज्जपाणदोहलेण झिज्जती पुच्छिया साहइ दोहलयं । [तं च] मंभीसुत्ता य भीमेण रयणीए सुत्ते जणे गोमंडवाओ अन्नन्नगोरूयाणं छिदित्तु थण-च्छि-पुच्छाईणि सत्थेणाऽऽणित्ता समप्पियाणि तीसे । पुण्णदोहलाए य जाओ पंचवाससयाऊ दारगो । सो य जायमेत्तो चेव चंडवीसाडीए [महया सद्देण आरसइ तेण य सद्देण णयरे बहवो गो-वसहाईया भीया उत्तसिया पलाइया । तेण पिऊहिं पइट्ठिओ गोत्तासगो] नाम सुहंसुहेण वड्डइ । [अण्णया काइ मओ भीमो । तओ रण्णा सयमेव गोत्तासगो कूडगाहित्तणेण ठविओ । सो य बहूणं गोरूवाणं थण-च्छि-पुच्छाईणि अंगाणि रत्तीए छिदित्ता गिहमागंतुं भुंजेइ । एवं बहु पावकम्मं कुणंतो सो पंचवाससयाई आउं पालिऊण मरित्ता बीयाए नरयपुढवीए नारओ जाओ । तत्तो उव्वट्टित्ता एत्थेव नयरे विजयमित्तस्स सत्थवाहस्स जायनिंदुयाए सुभद्दाए पुत्तत्ताए उववण्णो । तओ सा तस्स रक्खणट्ठा जायमेत्तं तं उक्कुरुडियाए उज्झावेइ । तओ गेहावित्ता तं संरक्खमाणी संवड्डेइ । जायमेत्तो य उक्कुरुडियाए उज्झिओ त्ति तस्स नाम उज्झियओ त्ति ठविअं पिउणा ।]
विजयमित्तो य गओ देसावरवणिज्जेणं विवन्नवि(वा?)हणो विणट्ठो त्ति नाउं जं जस्सा[ऽऽया?]ति हत्थे सो तं घेत्तुमवक्कंतो । सुभद्दा वि विन्नायवुत्तंता काउं मयकिच्चाई सत्थवाहस्स सोगेण मया । जे य केइ तत्थ सत्थाहधणेण धणयंता ते ‘मा कयाइ पिउधणमुग्गाहिस्सइ'त्ति संकियचित्ता चिला(रा)लंबिएहिं(?) रायपुरिसेहिं नीसारावेऊण उज्झियगं दवावेंति [तं गिहं अन्नस्स |] उज्झियगो य सच्छंदो मज्ज-चोरियाजूअ-परदाराइपसंगी कामज्झयगणियासत्तो चिट्ठइ ।
इओ य मित्तो राया सिरिदेवि जोणिसूलेण भोगासमत्थं नाउं कामेइ कामज्झयगणियं । नीसारिओ य उज्झियओ । तहा वि तं मोत्तुमचएंतो कह वि लहिऊणं जाव कामेइ कामज्झयं तावाऽतक्किओ पत्तो राया। दटुं च कुविएणुज्झियओ तहा तेणाऽऽइट्ठो जहा तए [दिट्ठो]' ।
गोयमो भणइ - 'अओ परं सो कहं होही ? सामी भणइ - 'दिणतिभागावसेसे अज्जेव सूलियाभिन्नो पढमपुढवीए नेरइओ होही । तओ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे इंदपुरे नयरे गणियापुत्तो पियसेणो नाम नपुंसओऽहम्मिओ [मरिऊण] पढमपुढवीए नेरइओ होही । तओ मियापुत्तो व्व संसारं भमिऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चंपानयरीए महिसो होही । सो य मारिओ गोट्ठिल्लएहिं तत्थेव सेट्ठिपुत्तो होउं थेरंतिए पव्वइत्ता सोहम्मे देवो, चवित्तु महाविदेहे सिज्झिही, जहा अभग्गसेणो ।
तं जहा - महबलरन्नो पुरिमतालं नयरं । तस्स ईसाणदिसि महाडवीए सालाडवी नाम विसमा चोरपल्ली । तीए विजओ नाम अईवरोद्दो चोरसेणावई । तस्स खंदसिरीभज्जाए अभग्गसेणो नाम पुत्तो। वह(ट्ट)ति य वीरवित्ताए विजयस्स उवद्दवंतस्स पुरिमतालविसए बहूणि गामनगराणि कप्पं(कप्पायं) । समोसरिओ य पुरिमताले अमोहदंसिजक्खनिवासे अमोहदंसिउज्जाणे कयाइ महावीरो । गओ य गोयमो भिक्खट्ठा छट्ठपारणए जाव रायमग्गं ताव तहेव रायपुरिसेहिं चच्चरे निवेसियं पुरओ बहुपित्तिवय-पियामहियापुत्त-सुन्हा-जामाउय-धीयाइ-पिउस्सिय-माउस्सियाईणं नामग्गाहं मारित्तु समंसाणि खाविज्जमाणं सोणियाणि
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३०]
य पाइज्जमाणं कयत्थिज्जमाणमणेगहा पेच्छइ पुरिसमेगं । विसन्नो य भत्त-पाणाणि घेत्तूणाऽऽगओ सामि भणइ – 'को [सो] पुरिसो ?' . सामी भणइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पुरिमताले नयरे निन्नओ नामाऽऽसि अंडवाणियओ । सो य बहूहिं चित्तपुरिसेहिं समप्पियपिडिया-कोदालियाइ-विविहोवगरणेहिं जलचर-थलचर-खचरजीवाणं अंडगाणि निच्चमाणावेइ । तेसिं च काणि वि रसोईए अणेगहा संसकाराविय सयं कुटुंबेणोवजीवइ । सेसाणि पुण विक्किणइ । एवं च सो निन्नओ वाससहस्साऊ बहुपावपूरिओ मरित्तु तइयपुढवीए सत्तसागरोवमाऊ नेरइओ उव्वट्टिऊणिहेव सालाडवीए पल्लीवइस्स खंदसिरीए भज्जाए जाओ गब्भे । तप्पभावेण य तीसे तइयमासे जाओ दोहलओ जहा – धन्नाओ ताओ महिलाओ जाओ सुय-सयण-बंधु-महेलाहिं सहाऽलंकियाओ बहु सुरं पावित्ता मंसं च खाइत्ता पुरिसनेवत्थाओ विविहपहरणेहिं सहियाओ वज्जंतेण गुरूतूरेण अभग्गसेण व्व सालाडवीए हिंडंति । झिज्जंतीए य पुच्छित्तु विजएणाऽविणा(वणी)यदोहलाए जाओ सत्ततीसवासाउओ पुत्तो। पइट्ठिओ य सो दोहलगुद्देसेणं अभग्गसेणो नाम । जाव समत्थीहूओ ताव मओ विजओ । निव्वत्तिएसु य विजयमयकिच्चेसु परिवारेणाऽहिसित्तो अभग्गसेणो पल्लीवई ।
तस्स य ल्ह(ल्ह)संतस्साऽसमंजसेण पुरिमतालुत्तरदिसिं, मिलित्ता देसलोगो गओ महब्बलरायंतिए विन्नवेइ जहा – 'नित्थामा कया देव ! अभग्गसेणेणाऽम्हे । ता तहा करेउ देवो जहा निरुव्विग्गा वसामो, अन्नत्थ वा विसज्जउ' । सोउं चेमं कुविओ महब्बलो दंडं नाम दंडनायगं सद्दित्ता भणइ - 'भो ! अभग्गसेणं बंधित्ता सिग्धं जहा आणेमो तहा कुणसु' । लद्धाएसो य दंडो चलिओ तस्सुवरि बहुसामग्गीए । एत्थंतरंमि हेरिएहिं जणाविओ अभग्गसेणो तज्जित्ता(पल्लिं ता) रक्खाविय पाइएहिं, [सयं पंच]चोरसएहिं निग्गंतुं सालाडवीदुवारे गहियभत्तपाणो ताव ट्ठिओ पच्छन्नो जाव पहुत्तं पारक्कयं । तओ उट्ठिओ सबलो तं दंडबलं खणमेत्तेण हयमहियं काउं पविट्ठो सालाडवीए । दंडो वि पाणसेसो पत्तो पुरिमतालं रन्नो साहइ, जहा – 'देव ! बहुसुहिय-सयण-कोस-धण-धन्नाइसमिद्धो अभग्गसेणो पाणिय-तणाइपउरे तंमि दुग्गे न केणइ घेत्तुं तीरइ'।
तओ रन्ना 'न साम-भेए विणा तस्सऽण्णो गहणोवाओ'त्ति चिंतित्तु कयाइ महारिहपाहुडहत्था पेसिया तदंतिए छइल्लपुरिसा । भणावियं च जहा – 'महाबलेणाऽऽणत्तो सुक्काइनिज्जंतणारहिओ सव्वजणवएसु दसदेवसिओ धम्ममहूसवो । ता समुदाएणापया(पणा)इसु गच्छह निस्संका पुरिमतालं तुब्भे जेण मिलिया खाण-पाण-दाणाइकिच्चं कुणामो जहोचियं । तहा तुम्हाणयणत्थमिहाऽऽगमिस्सइ महब्बलो । गंतुं च रायाचारिएहिं पाहुडाणि समप्पित्ता तहेव भणिए तुट्ठो अभग्गसेणो । निग्गयहणकला(निग्गहणकाल?)चोइओ य सपरिवारो पुरिमतालमागंतुं निव्वियप्पो जावाऽऽसत्तो खाण-पाणाईसु ताव निरुद्धो दुवारे निजंतित्ता महाबलेणाऽऽणत्तो तहा जहा दिवो तए' ।
गोयमो भणइ – 'समा(सामि?)! इओ सो कहं होही ?' सामी भणइ - 'दिणंतिमतिभागे अज्ज सूलिभिन्नो पढमपुढविनेरइओ होउं मियापुत्तो व्व संसारं भमित्ता वाणारसीए सूया(य)रो होही । सो य मारिओ सु(सो)यरिएहिं तत्थेव सेट्ठिपुत्तो सोहम्मे सुरो य होउं महाविदेहे सिज्झिही' जहा सगडो' । तं जहा
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३१]
wwwwwwwan
साहंजणीए नयरीए महचंदो नाम राया । तस्स सुसेणो नामाऽमच्चो । तहा तस्सेव सुदंसणा नाम भज्जा । [तत्थ नयरीए सुभद्दो नाम सत्थवाहो । तस्स य भद्दा नाम भज्जा ।] तीसे सगडो नाम सु(पु)त्तो। इओ य तत्थेवाऽमोहजक्खनिवासे देवरमणुज्जाणे समोसरियस्स देवर(महावीर)सामिणो, पविट्ठो छटुंते भिक्खट्ठा पुरमज्झे समत्थी(सममित्थीए) पुरिसमेगमुज्झियगो व्व निजंतियं दद्रुमागओ गोयमो भणइ - 'को सो ?' सामी भणइ - .
___ 'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे छगलपुरे सीहगिरी नामाऽऽसि राया । तहा छन्निओ नाम सत्तवाससयाऊ छागलिओ । सो य बहूहिं वित्तिपुरिसेहिं सयं च निच्चं बहुजीवखयंकरो पायं मंस-सुरावहारी य महापावो मरित्तु दससागरोवमाऊ जाओ चउत्थपुढविनेरइओ । उव्वट्टिऊणिह साहंजणीए सुभद्दसत्थवाहस्स अथिरपुत्तभंडाए भद्दाभज्जाए जाओ सत्तावन्नवासाऊ पुत्तो । सो य जीवणत्थं तीए जायमेत्तो चेवुज्झिओ सगडहेट्ठा तेण पइट्ठिओ सगडो नाम । जोव्वणत्थो य मायाचित्तो उज्झियगो व्व नीसारिओ गिहाओ गिद्धो सुदरिसणागणियाए । सा य तं नीसारावित्ता संगहिया सुसेणामच्चेण । दटुं च उज्झियगो व्व कह वि तीए सह सगडो कुविएण बंधावित्ता नीओ महचंदरायंतिए । भणियं च – 'देव ! चुक्को मे भज्जाए सहेसो' । राया भणइ – 'जं जाणसि तं कुणसु' । तओ सुदरिसणाए [सह] तहा अमच्चेणाऽऽणत्तो जहा तए दिट्ठो' ।
गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ ते कहं होंति ?' सामी भणइ - "दिणंतिमतिभागे पडिमं अयोमयं अयोग्गिवनं आलिंगाविया दो वि मया पढमपुढविनेरइया होउं रायगिहे मायंगकुले जमदु(ल?)आ पुणो सगड-सुदरिसणा नाम होहिंति । सो य सगडो महावाडो होउं तं चेव सुदरिसणं कलत्तीकाऊण मियापुत्तो व्व हिंडिय संसारे वाणारसीए मच्छो होही । सो य धीवरमारिओ तत्थेव सेट्ठिपुत्तो सोहम्मसुरो य होउं सिज्झिही' जहा वहिस्सइ(विहस्सइ)दत्तो । तं जहा -
कोसंबीनयरीए सयाणीओ राया । तस्स मियावई देवी । तीसे उदयणो नाम पुत्तो । तस्स पउमावई नाम देवी । तहा रन्नो सोमदत्तो नाम पुरोहिओ । तस्स वसुदत्ता नाम भारिया । तीसे विहस्सई नाम पुत्तो । समोसरिओ य तस्स(तत्थ) भद्दजक्खनिवासे चंदो[यरणुज्जाणे महावीरो जाव तहेवाऽऽगओ गोयमो भणइ – 'को [सो] पुरिसो?' सामी भणइ -
___ 'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सव्वओभद्दे नयरे जियसत्तुरन्नो महेसरदत्तो नाम पुरोहिओ । सो य निउत्तपुरिसेहिं मारावित्ता बंभण-खत्तिय-वइस्स-सुद्ददारगे निच्चं एगेगस्स, अट्ठमी-चउद्दसीसुं दोण्हं, चाउम्मासिए चउण्हं चउण्हं, छम्मासिए अट्ठण्हं अट्ठण्हं, संवच्छरिए सोलसण्हं सोलसण्हं, परचक्कडमरे पुण अट्ठत्तरसयस्स कालेज्जेएणं जियसत्तुरायस्स संतिहोमं कुणइ । एवं च तीसवाससयाऊ विहियमहापावो पंचमपुढविनेरइओ सत्तरससागरोवमो होऊणिह कोसंबीए सोमदत्तपुरोहियस्स वसुदत्ताए भज्जाए जाओ चउसट्ठिवासाऊ विहस्सइदत्तो नाम पुत्तो ।
सो य सयाणीए चित्तयरकहाकहिस्समाणवइयरेणाऽभावीहूए कएसु मयकिच्चेसु परियणेण सहजायवड्डिय-कीलिओ त्ति मन्निज्जंतो सव्वत्थलद्धपसरो दुस्सीलत्तणओ कह वि दिट्ठो पउमादेवि कामेंतो कुविएण य तहा तेणाऽऽणत्तो जहा दिट्ठो' ।
तओ गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सो कहं होही ?' सामी भणइ – 'दिणंतिमतिभाए अज्ज सूलियाभिन्नो पढमपुढविनेरइओ, मियापुत्तो व्व हिंडियसंसारो हत्थिणाउरे मिगो वागुरयविणासिओ तत्थेव
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३२]
सेट्ठिपुत्तो सोहम्मसुरो य होउं महाविदेहे सिज्झिही' । जहा नंदिसेणो ॥ तं जहा -
महुराए नयरीए सिरिदासो नाम राया । तस्स बंधुसिरी देवी । तीसे नंदिसेणो नाम पुत्तो । तहा सुबंधू नामाऽमच्चो । तस्स बहुमित्तापुत्तो नाम दारओ । तहा रण्णो सुटु वल्लहो चित्तो नामाऽलंकारकारओ। समोसरियस्स तत्थेव सुदरिसणजक्खाहिट्ठिए भाडीभ(भंडीर)उज्जाणे सामिस्स, गोयमो तहेव चच्चरे रायपुरिसेहि संडासयगिह(गहिय)[त]त्तअओ-सीस-खा[र]तेल्लभरियकलसेहिं एहवित्तु संडासयगहियग्गिवन्न-लोहमयहाराई परिहाविज्जंतं पुरिसमेगं दट्ठणाऽऽगओ भणइ – 'सामि ! को सो पुरिसो ?' सामी भणइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहेवासे सीहपुरे नयरे सीहरहो नाम राया । तस्स दुज्जोहणो नामाऽऽसि गुत्तिवालो महातित्तिसो । अवि य -
सा का वि नत्थि भुवणे, पीडा जं सो जियाण न जणइ ।
सेहण-बंधण-ताडण-दहणंकण-मारणाईयं ।।। सो य जीविऊणेक्कतीसं वाससयाणिं छट्ठपुढविनेरइओ बावीससागराऊ होऊणिहेव महुराए सिरिदासरायस्स बंधुसिरीदेवीए जाओ सट्ठिवासाऊ नंदिसेणो नाम पुत्तो । सो य रायाणं चिरजीवियं दटुं रज्जट्ठी चित्तं रहसि भणइ – 'तहा अलंकारं कुणंतो गीवाए छुरं निवेसेहि जहा मे पिया न होइ । जेणाऽहं राया जाओ तुममद्धरज्जियं करेमि' । सोउं चेमं पडिवज्जिलं च चित्तो 'अहो जइ कह वि राया कज्जमिममुल्लवियं जाणिस्सइ ता मं निग्गहिस्सइ । तम्हा सयं चिय गंतुं साहेमि'त्ति चिंतित्ता गओ रायंतियं। रहसि सव्वं साहेइ । तं च सोउं रन्ना रुटेणाऽऽणत्तो तहा नंदिसेणो जहा दिट्ठो तए' । गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सो कहं होही ?' सामी भणइ – 'मरिऊण अभग्गसेणो व्व हिंडियसंसारो हत्थिणाउरे मच्छो मच्छियविणासिओ तत्थेव सेट्ठिपुत्तो सोहम्मसुरो य होउं महाविदेहे सिज्झिही' । जहा - अं(उ)बरदत्तो । तं जहा - . ___पाडलिसंडे णयरे सिद्धत्थो नाम राया । सागरदत्तो नाम सत्थवाहो । तस्स गंगदत्ता नाम भज्जा। तीसे उंबरदत्तो नाम पुत्तो । समोसरियस्स तत्थेव उंबरदत्तजक्खाहिट्ठिए वणसंडुज्जाणे सामिस्स गोयमो भिक्खट्ठा पविसइ जाव पुव्वपउलीए ताव सडहडंतकोढं सडियहत्थंगुलिनासं छूणमुह-हत्थ-पयं कंडूजलोदर-भगंदरारिस-खास-सास-किमिजालसंकुलं गलंतलाला-किमिपूयरुहिरं कलुणवीसरसरेण कुव्वंतं मच्छियाभिणिहि[णि]ज्जंतं दंडीखंडवसणं खंडखप्परयहत्थं भिक्खाहारियमेगं पेच्छइ । पज्जत्तभत्तपाणो य गंतुं सामिणा पुन्नाउवुत्तो(अब्भण्णुण्णाओ भुत्तो) । पुणो बीए छट्ठपारणए तं तत्थेव पेच्छइ नवरं दाहिणपउलीपविट्ठो । तइए य पच्छिमपउलीपविठ्ठो चउत्थे पुण उत्तरपउलीपविट्ठो तं चेव दटुं चिंतेइ – 'अहो णं दुरंतो दुकयकम्माणं विवागो जेणेवंविहं विडंबिज्जइ जीवो' । तओ तहेवाऽऽगंतुं गोयमो सामि भणइ - 'भगवं ! को [सो] पुरिसो ?' । सामी भणइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विजयपुरे नयरे कणगरहो राया । तस्स बंभणो वेय-वेज्जय-पारगो धन्नंतरी नाम वेज्जो । सो य रण्णो सपरिवारस्स सेसजणाणं च बहुजलचर-थलचर-खचरजीवमंसाहियं चेव वेज्जयमुवइसंतो कुणंतो य बत्तीसवाससयाऊ निद्धम्मो मरित्ता छट्ठपुढविनेरइओ बावीससागराऊ जाओ।
इओ य इह पाडलिखंडे सागरदत्तसत्थवाहस्स गंगदत्ता भज्जा मरंतवियाइणी कयाइ मज्झरत्ते
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३३]
चिंतइ – 'किं मे भोगोवभोगसुहेणं जीसे न मे पुत्तो ? ता जुत्तं पुत्तत्थं उंबरदत्तजक्खमोवाइउं' । पभाए य तहा निवेइए सागरदत्तेणाऽणुन्नाया गहियबहुपुष्फ-गंध-मल्लालंकारा निग्गंतुं नगराओ ण्हाइत्ता वावीए कयमंगलसुवेसा गंतू[बरदत्तजक्खमच्चित्तु विहीए पायवडिया विन्नवेइ - 'जहा तए दिन्नो मे पुत्तो होइ तहा कुणसु' । गिहागयाए य तीसे सो धन्नंतरिनेरइओ संभूओ गब्भे । तइयमासे य जाओ दोहलो जहा - जइ सुहि-सयणसहिया नगरबाहिं पुक्खरिणीए मंस-सुराइखज्ज-पेज्जे[हिं] विलसामि' । तहा पुच्छित्ता पूरिए जाओ तीसे बाहत्तरिवरिसाऊ पुत्तो । सो य उंबरदत्तजक्खदिन्नो त्ति पइट्ठिओ पिउणा उंबरदत्तो नाम । तओ विजयमित्ते व्व मए सागरदत्तसत्थवाहे उज्झियगो व्व नीसारिओ उंबरदत्तो कम्मपरिणईए तहा जहा तए दिट्ठो' ।
गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सो कहं होही ?' सामी भणइ – 'विहस्सइदत्तो व्व संसारं भमित्तु हत्थिणाउरे कुक्कुडो गोट्ठिल्लयमारिओ तत्थेव सेट्ठिपुत्तो सोहम्मदेवो य होउं महाविदेहे सिज्झिही । जहा [सोरियदत्तो । तं जहा -
सोरियपुरे णयरे सोरियदत्तो राया । तस्स य] सोरियपुरस्स ईसाणदिसीभाए मच्छगंधपाडए समुद्ददत्तो नाम मच्छिओ । तस्स य समुद्ददत्ता नाम भज्जा । तीसे सोरियदत्तो नाम पुत्तो । समोसरियस्स य तत्थेव सोरियजक्खाहिट्ठिए सोरियवडेंसगुज्जाणे सामिस्स [भिक्खट्ठा पविट्ठो] गोयमो पुरिसमेगमट्ठिचम्मावसेसं कलुणमुक्कूवमाणमभिक्खणं पूय-रुहिर-किमिपुजं वममाणं पेच्छित्तु तहेवाऽऽगओ सामि भणइ - 'भगवं! को सो पुरिसो ?'
सामी भणइ – 'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे नंदिपुरे नयरे मित्तो नाम राया । तस्स सिरिओ नाम महाणसिओ । सो य सयं बरहिय(याइ)बहुजीवखयंकरो महारोद्दपरिणामो पायं मज्ज-मंसासणेण जीवित्ता छट्ठपुढविनेरइओ होऊणिह सोरियपुरे समुद्ददत्तभज्जाए समुद्ददत्ताए जाओ जहा उंबरदत्तो । नवरं सोरियजक्खदिन्नो त्ति कओ सोरियदत्तो नाम । सो य मए समुद्ददत्ते मच्छियाणं मेहरीहूओ राइंदियं बहुमच्छवहबंधण-पयण-असणनिरओ कया वि भुजंतो विद्धो गलए मच्छकंटएण । महावेयणत्तो य सव्वत्थुग्घोसावेइ - 'जो मं पगुणीकरेइ तस्स जंमग्गियं देमि' । तं च सोउं लग्गेहिं [वेज्जेहिं] न सक्किओ पगुणीकाउं। तओ तहा जाओ जहा तए दिट्ठो' ।
गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सो कहं होही ?' सामी भणइ – 'सो सत्तरिवासाऊ विहस्सइदत्तो व्व भमियसंसारो हत्थिणाउरे मच्छो मच्छियमारिओ तत्थेव नयरे सिट्ठिपुत्तो सोहम्मदेवो य होउं महाविदेहे सिज्झिही' । [जहा देवदत्ता । तं जहा –]
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रोहीडए नयरे वेसमणदत्तो नाम राया । तस्स सिरी नाम भारिया देवी। तीसे पूसनंदी नाम पुत्तो जुवराया । तहा दत्तो नाम भंडसालिओ । तस्स कण्हसिरी नाम भज्जा। तीसे देवदत्ता नाम दुहिया । समोसरियस्स तत्थेव ध[र]णजक्खाहिट्ठिए पुढविवडेंसगुज्जाणे सामिस्स गोयमो उज्झियगं व विणडिज्जमाणिमित्थियमेगं दट्ठणाऽऽगओ सामि भणइ – 'भगवं ! का सा नारी ?' सामी भणइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सुप्पइठ्ठपुरे महसेणो राया । तस्स देवीसहस्सपहाणा धारिणी नाम देवी।
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३४]
तीसे चोत्तीसवाससयाऊ सीहसेणो नाम पुत्तो । सो य सुट्ठ वल्लहो त्ति माया-पिऊहिं परिणाविओ सम्मा*(सामा)देवीपमुहाणि पंच भज्जासयाणि । कराविओ य भज्जासंखपा[सा] यपरिवेढिओ मज्झे पा[सा] यवडेंसओ। तंमि सो ताहि समं ललंतो कयाइ मए महसेणो राया जाओ । सत्तो य सम्मादेवीए न सेसभज्जाओ भुंजइ । तम्मायरो य मच्छरियाओ मंतेंति – 'पेच्छइ(ह), इमाए परिभवियाओ णे धूयाओ। ता तहा ववसामो जहा एसा मरइ' । तं च मंतयंताओ नाउं कह वि सम्मादेवी पभीया पविट्ठा कोवगिहं । पुच्छिया य निब्बंधेण रण्णा भणइ - 'विसाइपओगेण एवमेवं मंतेंतीओ सवक्किमायरो मं मारिस्संति' । रन्ना वि 'मा भाहि, तहा करिस्सं जहा ते खेमं होइ'त्ति वोत्तुं नियपुरिसेहिं नगरबाहिं गुत्तदुवारो कराविओ महंतो पासाओ । निमंतावियाओ य सेसदेवीमायाओ । सहरिसं पउत्ता(पत्ता)ओ । पुप्फ-वत्थ-तंबोलाइणा सम्माणिउं तंपि(मि) पासाए दवावियावासाओ, निरूवियमहाणसिएहिं भुंजावियाओ परमरसोईए, पाइयाओ मज्जं, गेय-महू(नट्ट?)-पेक्खणयक्खित्तचित्ताओ जाव चिटुंति ताव विवित्तपुरिसेहिं सहाऽऽगंतुं रन्ना पिहियदुवारो पज्जालाविओ सो पासाओ । पट्टा(मया?)ओ य कलुणं विलवंतीओ सेसदेवीमाऊओ ।
काउं चेमं महापावं सीहसेणो छट्ठपुढविनेरइओ बावीससागरोवमाऊ होऊणिह रोहीडए नयरे दत्तसत्थवाहस्स कण्हसिरीभज्जाए जाया असीइवासाऊ देवदत्ता नाम धीया । सा य रूवाइसयसंपन्ना जोव्वणत्था बहुदासीसहिया नियपासाओवरि कणयमयगेंदुएण रमंती जाव चिट्ठइ तावाऽऽसवाहणियानिग्गएण वेसमणदत्तरन्ना तप्पएसागएण दटुं पुच्छिया नियपुरिसा – 'कस्सेसा धीया ?' [कहियं] तेहिं । तओ राउलागएण रन्ना सा वराविया पूसनंदिनिमित्तं । दत्तसत्थवाहो वि सबहुमाणं पडिवज्जित्ता सोहणदिणे सुहिसयणसमेओ देवदत्तं पुरओ काउं गओ रायंतियं । रन्ना वि कओचियकिच्चेणं महाविभूईए परिणाविओ पूसनंदी । देवदत्ताए सह विसयसुहमणुहवंतो कयाइ मए वेसमणदत्ते राया जाओ । सो य सुटू माउभत्तो त्ति निच्चं पायवडिओ ज(जा)व सिरीए न कालोचियं ण्हाणनेवत्थालंकार-भोयणाई [कयं] तावऽप्पणो वि [न करेइ] । दटुं च तं तुच्छत्तणओ देवदत्ता 'जइ सिरी मारिज्जइ तो मं चेव राया मन्नई'त्ति चिंतित्तु कयाइ सेज्जाविरहियं(विरहियसेज्जं?) निब्भरसुत्तं पेच्छित्तु सिरिदेविं, दिसालोयं कुणंती गया रसोइहरं । काउं च तत्थऽग्गिवन्नो लोहमयकुसओ संडासएणाऽऽ[णित्ता] णिच्छूढो तीसे अवाणे । तेण य महावेयणक्कंताए सिरिदेवीए सोउं करालारसियं धाविया दासी । पेच्छंती य सा तुरियमवक्कमंतं देवदत्तं जाव पहुत्ता ताव मया सिरिदेवी । तं दटुं च तहाविहाणं(विहं) 'हा हा ! अहो अकज्जं !'ति धाहावेंती गया पूसनंदिसमीवे । साहिओ देवदत्तावुत्तंतो । सोउं च माउमरणमइमोहिलो त्ति मुच्छिओ पूसनंदी । खणंतरेण य लद्धचेयण्णेण सिरीदेवीए मयकिच्चं काउं देवदत्ताए रुद्रुण तेण सा वज्झा आणत्ता जहा तए दिट्ठा' ।]
[गोयमो भणइ – 'सामि! इओ सा कहि होही?' सामी भणइ – 'असीइवासाउया सा रयणप्पभाए पुढवीए उववज्जित्ता वहस्सइदत्तो व्व भमियसंसारा गंगपुरे नयरे हंसो साउणियमारिओ तत्थेव नयरे सेट्ठिपुत्तो सोहम्मदेवो य होउं महाविदेह]वासे सिज्झिही । जहा अज्ज(अंजू) ।
तं जहा - वद्धमाणपुरे विजयमित्तो नाम राया । तहा धणदेवो नाम सत्थवाहो । तस्स पियंगुभज्जाए अंजू नाम धीया । समोसरियस्स य तत्थेव माणिभद्दजक्खनिवासे विजयवद्धमाणुज्जाणे सामिस्स गोयमो भिक्खट्ठा छट्ठपारणए [पविट्ठो] विजयमित्तरायस्स असोगवणियंतिएणं नीलगवत्थनियत्थं * विपाकसूत्रे | + 'विरहियसयणिज्जसि' इति श्रीविपाकसूत्रे ॥
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३५]
अट्ठिचम्मावसेसं कलुणविलावं इत्थिमेगं पेच्छित्तु तहेवाऽऽगओ भणइ – 'भगवं ! का सा नारी ?' सामी भणइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे [इंदपुरे णयरे] इंददत्तो राया । तहा पंचतीससयाऊ पुहविसिरी नाम गणिया । सा य निस्सूगा कट्ठिल्ला कामणकारिणी बहुं जणं बहुहा विडंबंती छट्ठपुढविनेरइओ होऊणिह वड्डमाणपुरे धणदत्तसत्थवाहस्स पियंगुभज्जाए जाया नवइवासाऊ अंजू नाम धीया । तीसे य देवदत्त व्व दटुं वरावित्ता य परिणीयाए विजयराएण कयाइ जायं जोणीसूलं । तओ उग्घोसावियं रन्ना - 'जो पगुणमंजुदेवि कुणइ तस्स जंमग्गियं देमि' । न य केणइ सक्किया पउणीकाउं । तओ तहा जाया जहा तए दिट्ठा' ।
गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सा कहिं होही ?' सामी भणइ – 'देवदत्त व्व भमित्तु संसारं सव्वओभहे नगरे मऊरो साउणिएहि मारिओ तत्थेव सेट्ठिपुत्तो सोहम्मगदेवो य होउं महाविदेहे सिज्झिही। जहा सुबाहू ।
तं जहा – हत्थिसीसे नयरे अद्दी(दी)णसत्तू नाम राया । तस्स सहस्संतेउरप्पहाणा धारिणी नाम देवी । तीसे सीहसुमिणसूइओ सुबाहू नाम पुत्तो । सो य महब्बलो व्व अम्मा-पिऊहिं परिणाविओ पुष्फचूलापमुहपंचदेवीसयसहिओ सुहंसुहेण चिट्ठइ । समोसरियं च तत्थेव ईसाणदिसाए कयवणमालजक्खनिवासे पुप्फकरंडुज्जाणे महावीरं सोऊणाऽऽगओ । वंदित्ता य सुयधम्मो सावओ होउं जाव गओ सट्ठाणं ताव गोयमो भणइ - 'भगवं ! को पुराऽऽसी इमो सुबाहू ?' सामी भणइ -
'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे हत्थिणाउरे सुमुहो नाम भंडसालिओ, सो य तत्थेव पंचहिं समणसएहिं सह समोसरियाणं धम्मधोससूरीणं सुदत्तं नाम सीसं मासेणं खमेतं भिक्खट्ठाए पविटुं दद्रुमुट्ठिओ विउलेणं भत्तपाणेणं भत्तीए जाव पडिलाभेइ ताव पाउब्भूयाणि पंच दिव्वाणि ।
तं जहा - अद्धतेरसकोडिप्पमाणा वसुहारा वुट्ठा १, पंचवन्नपुप्फपयरो निवडिओ २, चेलुक्खेवो कओ ३, देवदुंदुभिनिनाओ वित्थरिओ ४, सव्वत्थ घुटुं चाऽहोदाणमहो दाणं' ५ ति । मि(सल)हिज्जतो य बहुसो जणेण सुमुहो कालं काऊणिह हत्थिसीसे जिय(अदीण)सत्तुरन्नो धारिणीदेवीए जाओ सुबाहू नाम पुत्तो' ।
एवं च साहियसुबाहुवुत्तंतो सामी विहरिओ तत्तो देसंतरे । सुबाहू य बहुसो पोसहसालाए पोसहं कुणंतो कयाइ विहिओववासतिगो पोसहिओ मज्झरत्ते चिंतइ – 'सामी इह समोसरिस्सइ ताऽहं समणो होहं' । नाउं चेमं तच्चित्तं समोसरिओ पुणो तत्थ सामी । पव्वइत्ता य तदंतिए विहिणा सुबाहू पढिऊणेक्कारसंगाणि विहिउं च बहुवरिसाणि तवोविसेसं मासं कयाणसणो कालगओ ।
__ तओ गोयमो भणइ – 'सामि ! इओ सुबाहू कहं होही ?' सामी भणइ – 'संपयं सोहम्मदेवो जाओ, चुओ पव्वइत्ता सणंकुमारदेवो । एवं बंभलोय-महासुक्काणयारण-सव्वट्ठसिद्धदेवो वि होउं महाविदेहवासे सिज्झिस्सइ'त्ति ॥छ। चंदाइय त्ति गयं ॥
इय चंदाइ व्व जया(जीवा?) सकम्मनडावएण भवरंगो(गे) नच्चाविज्जति जहा सेयणओ नंदिसेणो त्ति । सेयणय-नंदिसेणकहा भण्णइ -
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३६]
maaaaaaaaaam
अग्गहारो नाम गामो । तत्थ सोमो नाम बंभणो । सो य जन्नवाडए नियदासं रक्खवालयं निरूवेइ। दासो वि सो बंभणं भणइ – 'जइ जागुव्वरियमाहारं मम देसि तो रक्खामि' । सोमेण तहेव पडिवन्ने सो दासो तमाहारसेसं साहूणाऽऽगयाणं देइ । तंनिमित्तं च देवाउयं निबंधित्ता मरिऊण गओ देवलोयं । तओ चुओ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रायगिहे नयरे सेणियस्स रन्नो धारिणी देवीए नंदिसेणो नाम पुत्तो जाओ । सोमबंभणो वि तओ मरिउं हिंडियसंसारो मगहादेसासन्ने गयं विझे अट्टज्झाणमयं [पेच्छिउं?1 तावसजीवजा या]ए जाइस्सरहत्थिणीए संभओ गब्भे ।
तस्स य पिया जूहाहिवई भोगलंपडत्तणओ सव्वे वि हत्थिणो मारित्ता हत्थिणीमज्झगओ एक्कल्लो भोगे भुंजतो चिट्ठइ । तहा अण्णे वि हत्थिणीणं जाए जाए कलभे मारेइ । सो य सव्वाओ वि हत्थिणीओ अप्पणो पुरओ चेव धारेइ । एत्थंतरंमि य सा गुम्विणी हस्थिणिगा गब्भं रक्खिउकामा कवडेण खोडायंती दूरं पच्छओ आगच्छइ । तारिसं च निच्चं दट्ठण जूहाहिवई तं नाऽऽयरेण अक्खेडेइ । एवं च सा अन्नया कयाइ तणपूलियं सीसे काऊण तावसाणं पाएसु पडिया । तओ तेहिं 'सरणागया एसा वराइ'त्ति नाऊण तत्थेवाऽऽसमे धरिया चरंती चिट्ठइ । पसूया य समए मयगलं सयललक्खणोववेयं सा पुत्तं । तं च तत्थेवाऽऽसमे धरित्ता खोडयंती चेव विच्चकुच्चेणं मिलइ जूहाहिवइणो । जहा य तेण न नज्जइ तहा पुत्तस्साऽऽगंतुं थणं(ण्णं) देइ । तत्थ य तावसकुमारा पुष्फजाइओ [सिंचंति] जहा, [तहा] सो [वि] चिंदुल्लगो गंगाओ पाणियमाणिऊण सुंडादंडेण पुप्फजाइओ सिंचइ । तओ तग्गुणाणुरूवं तस्स तावसेहिं कयं सेयणओ त्ति नामं ।
पुव्वसंगइयदेवयाकयसंनिज्झो य सो सेयणगो जोव्वणत्थो संतो विणासित्ता पियरं सयं जूहाहिवई जाओ । चिंतियं(उ) च - 'मा मम माय व्व अन्ना वि हत्थिणी एत्थाऽऽगंतुं वियाउ'त्ति भंजेइ तं तावसासमं । तओ संकुद्धा तावसा 'कहमेसो दासो कयग्घणो दमियव्वो ?'त्ति मंतित्ता गया सेणियरायसगासं, कहिओ य तस्स तेहिं सेयणगो गंधहत्थी । रन्ना वि तग्गहणत्थं निउत्ता विन्नुपुरिसा । तेहिं वि गंतुं विझे तहा विक्खेरिया सरसमोयगा जहा तेसु पलक्खे(पलट्टो ?) सेयणओ समागओ विसमं । तओ वि पयत्तेण नितिऊणाऽऽणीओ रायगिहं । समप्पिओ सेणियस्स । तेणाऽवि आलाणखं[भे बद्धो सो। एएणं मुइय]ते(चे?)इया य ते तावसा निच्चं तस्स समीवमागंतुं भणंति - 'भो सेयणय ! कत्थ सा ते संपयं गया दुईतया जीए भग्गो अम्हं आसमो ?' सोउं चेमं 'अहो ! एएहिं अहं बंधाविओ'त्ति जाणित्ता कुविओ सेयणगो । तोडियं(उ) च बंधणाणि भंजियालाणखंभो मारित्ता ते तावसे पुणो पविट्ठो विझे ।
नाउं चेमं पुणो वि तग्गहणुज्जओ जाओ जाव राया ताव देवयाए हियत्थं भणिओ सेयणओ जहा - 'सेयणय ! सेणियस्स रण्णो वाहणेण होयव्वं ति [बंधि]यं तए जम्मंतरे कम्मं । तव्वसेण य सो बला वि तुमं वाहिस्सइ । ता सयं चेव गच्छसु खंभट्ठाणं जेण सव्वकरीणं पहाणो होसि' । परिव्वा(परिअट्टा?)विओ चेवं देवयाए सेयणओ वलिऊणाऽऽगओ नगरं । ठिओ खंभट्ठाणे । दटुं चे लोगेण निवेइयं सेणियस्स । तेणाऽवि 'नूणं देवयाहिट्ठिओ एसो, अन्नहा कहं सयमेवाऽऽगओ ?'त्ति हरिसेण सेयणओ ठाविओ पट्टहत्थी।
___इओ य नंदिसेणो गहियकलाकलावो जोव्वणुम्मत्तो विवाहि[ज्जंतो] बहुरायकन्नयाहिं सह, भोगे भुंजतो चिट्ठइ । पेच्छंतस्स य तं बहुसो सेयणयस्स विमरिसणेण समुप्पन्नं विभंगनाणं । तेण य जाणतो सोमभवाइवत्तव्वयं, जया य खंधमारुहइ नंदिसेणो तया तया विमओ होइ ।
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३७]
एत्थंतरंमि तत्थेव समोसरिओ महावीरो । समागओ वंदणत्थं सेणिओ राया नंदिसेणो य । तओ लद्धावसरेण [नंदिसेणेण अम्मा-पियरमापुच्छिऊण गहिया दिक्खा । पढिएक्कारसंगो नियसीसपरिवारिओ य विहरइ । अन्नया] विहरंतो नियसीसगं कम्मदोसओ भग्गपव्वज्जापरिणामं नाऊण धम्मथिरीकरणत्थं पुणो वि रायगिहे समोसरियस्स भगवओ महावीरस्संऽतिए घेत्तूणाऽऽगओ । तओ नंदिसेणमागयं जाणित्ता तस्स जणणी धवलनेवत्थधराहिं हंसीहिं व तस्स भज्जाहिं परिवारिया समा[गया । सो य ताओ] पढमजोव्वणाओ [पेच्छिऊण] पुच्छइ परिवारं – 'कस्सेमाओ सुंदरीओ ?' तेहिं भणियं - 'एयस्स तुह गुरुणो नंदिसेणस्स भज्जाओ एयाओ' । तओ 'अहो ! अह मह गुरू जइ एरिसीओ लडहंगणाओ मोत्तूण चारित्तमणुपालेइ ता किमहमसंतीओ पत्थेमि'त्ति पुणो वि संजायसुहपरिणामो दढधम्मो य जाओ ।
__कयाइ च गीयत्थो नंदिसेणमुणी एगल्लविहारपडिमापडिवज्जणत्थमुज्जओ गिम्हे महारण्णमेगं वोलित्तु पत्तो हिमालयं नाम गिरिं । तन्नितंबेण य वहमाणगंगातीरट्ठिए सुद्धसिलायले काउस्सग्गत्थो सूराभिमुहमायावेइ । जया य कोइ तत्थाऽऽगंतुगो भत्तपाणं देज्जा तया पारेइ । एवं च पसिद्धिगओ नंदिसेणो पुलिंदाईहिं परमभत्तीए वंदित्तु सययं सेविज्जइ ।
इओ य तस्से करेंतस्स नाऽइदूरे गंगाजलपक्खालिज्जमाणपागारं वप्पिणं नाम नगरं । तम्मि य वियक्खणाए तिलोयसुंदरीए धूयाए विवाहे पयट्टावियमवारियसत्तुदाणं । साहियं च तीसे नंदिसेणाणुट्ठाणावज्जियजणेण जहा – 'अत्थि इह एगो महामुणी तवतेएण देदिप्पमाणो । तस्स जइ दाणं दाउं केणइ ववएसेण तीरइ तो महाफलं होज्जा' । सोउं चेममुम्माहिया तिलोयसुंदरी तदा रन्नो रन्नवासत्थे धण(म्म?)यरे सद्दावित्ता भणइ – 'तहा करेह जहा सो महामुणी तुम्हं वासणेसु भिक्खत्थ[मागच्छेज्ज I] गंतुं धम्मत्थीहिं य तहा विन्नत्तो नंदिसेणो जहा कारणा पवन्नचित्तो भिक्खत्थमागंतुं वासणेसु खोल्लडयस्सेगस्स दुवारदेसे धम्मलाभं देइ । तिलोयसुंदरी वि सामग्गि काऊण तत्थाणेगयमागया गुणसुंदरीए हत्थेण भत्तपाणं दवाविउकामा नंदिसेणस्सोवट्ठिया पुरओ । रमणीयरूवं च तं गुणसुंदरिं दटुं कम्मदोसेण ईसि संजायाणुरागो नंदिसेणो लक्खिऊण भणिओ तिलोयसुंदरीए – 'महरिसि ! न धम्मलाभेण अम्हं कज्जं, किंतु दम्मलाभेण' ।
सोउं चेम'मणहो(महणो?)ऽहं निद्धणचंगो कहमुवहसिज्जामि'त्ति फुरियाभिमाणेण खोल्लडयनेवायतणं कड्डित्तु पक्खित्तमुटुं गयणे । तं च तस्साऽऽमोसहिलद्धीओ जच्चकंचणमयं होऊण जत्थ निवडियं तीए पुरओ तत्थ देवयानिग्गओ(णुग्गहओ?) जायं महाकायं कणगक्खलं ति निमित्तं निवेसियं जणेण कणगखलं नाम पट्टणं । तओ पडिलाहिओ व्वा(य?) सिस्साण सिद्धिसिक्खाए गओ नंदिसेणो ।
___'तं च कणगखलं गिण्हामि'त्ति ववसिया जाव तिलोयसुंदरी ताव जाओ कोइल्लयरासी । तओ चिंतइ - 'नूणमेयं न तं महारिसिं विणा घेत्तुं तीरइ । ता तहा करेमि जहा सो तावसो होइ' । तओ पुणो वि अन्नदिणे भिक्खत्थं नंदिसेण[स्सा]ऽऽगयस्स सालंकारं गुणसुंदरिं पुरओ काऊण तिलोयसुंदरी भणइ – 'भगवं ! जप्पभिई तुममणाए मणोरमो दिट्ठो तप्पभिई अणण्णमणा चत्तविसयसुहा एस चिट्ठइ । ता तुहाणुभावओ चेव संपत्तेणाऽणेण कणयखलेणं सममिणं माणेसु मे मणोरमं धीयं' । सोउं चेममणुरत्तो वि नंदिसेणो पढमसिंगारजणियलज्जासवक्काए व्व व(वि?)मुहीकओ निग्गंतुमणो पाएसुः विट्ठिऊणं विन्नत्तो तिलोयसुंदरीए जहा – 'सामि ! न पवत्ता(पवच्च) नूणमेसा मरिस्सइ वराई । न य निद्दओ वि बालियावहमिच्छइ, जि(किं) पुण तुम्हारिसा महारिसिणो ? ता मे गुरुनिहोरएण पडिच्छसु बालियमिमं' ।
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३८]
___ एवं चोवसग्गिज्जमाणो तहाभवियव्वयाए चलियचित्तो नंदिसेणो रजोहरणाइवेसं मंजूसागयं काऊण गुणसुंदरीए सह भोगे भुंजिउं पवत्तो । अवि य -
भावियमई वि तवसोसिओ वि विन्नायविसयदोसो वि । कम्मवसेणं चलिओ, मेरुसरिच्छो वि नियमाओ ॥ नियमइ 'दस दसाऽहं, पइदियहं जइ न जिणवरमयंमि । बोहेमि तओऽवस्सं, विसं व विसए परिहरामि' ॥ कुव्वंतो य तहच्चिय, वीरजिणस्संऽतिए विसज्जेइ । घेत्तुकामो चरित्तं, सेसो(सं) पुण सावयं कुणइ ॥ खीणे य भोगकम्मे, विसए मोत्तुं पुणो वि पव्वइओ ।
काउं च तवं वच्चइ, दियलोयं नंदिसेणो त्ति ॥छ।। नंदिसेणो त्ति गयं ॥छ। ___खोहिओ य जहा विसएहिं नंदिसेणो तहा बालकीलाए अइमुत्तकुमारो त्ति [अइमुत्तकुमार कहा. भण्णइ -
तेणं कालेणं तेणं समएणं पोलासपुरे विजओ नाम राया । सिरी से देवी । सा सुमिणे सीहं दटुं राइणो कहेइ । तेणाऽवि आइटुं जहा – 'सुयणु ! पुरिससीहो ते पुत्तो भविस्सइ' । तओ सा तयणंतरमेवाऽऽवन्नसत्ता जाया । कमेणं नवण्हं मासाणं साइरेगाणं पुत्तं पसूया । एक्कारसमे य दिवसे अइमुत्तो त्ति नामं कयं ।
अन्नया य सो अइमुत्तकुमारो ऊणट्ठवासो कयालंकारो बहुदासी-दासपरिवारिओ रायमग्गट्ठिओ कीलमाणो चिट्ठइ । इओ य तत्थ वीरसामी समोसढो । तस्स सीसो गोयमो नाम भिक्खट्ठाए पविट्ठो तं चेव रायमग्गं संपत्तो । तए णं सो अइमुत्तदारओ भगवं गोयमं एज्जमाणं पासित्ता हट्ठतुट्ठो सत्तट्ठपयाइं अणुगच्छित्तु वंदित्ता एवं वयासी – 'के तुब्भे देवाणुप्पिया !? किमत्थं वा हिंजहा(हिंडह?) एवं ?' तए णं गोयमो अइमुत्तं वयं वयासी – 'अम्हे णं देवाणुप्पिया ! समणनिग्गंथायरिया[ण] समणा बंभयारिणो पोलासपुरे भिक्खट्ठा विसिटकुलाइं हिंडामो' । तए णं सो अइमुत्तो गोयमं एवं वयासी – 'अहं तुम्हाणं भिक्खं दवावेमि' ।
तओ गोयमहत्थंगुलिं नियहत्थेण घेत्तुं जेणेव सए गेहे तेणेव उवागच्छित्ता सयं गिह[म]णुपवेसेइ । तए णं सा सिरीदेवी गोयमं अइमुत्तेण सद्धि एज्जमाणं पासित्ता हट्टतुट्ठा सत्तटुपयाई अणुगच्छित्ता वंदित्ता विउलेण असण-पाणेण पडिलाभित्ता विसज्जेइ ।।
___तओ अइमुत्तो [गोयमं एवं वयासी - 'कत्थ वसह तुब्भे देवाणुप्पिया !?' ताहे] गोयमो एवं वयासी – 'देवाणुप्पिया ! जत्थ मम धम्मायरिए महावीरे समोसढे चिट्ठइ तत्थ बाहिं वसहिओ वसामो' । तओ विजयस्स रन्नस्स गिहाओ बाहिं निक्खमित्ता गोयमो सामि पज्जुवासइ ।
तए णं सो अइमुत्तकुमारो सयाओ गिहाओ निग्गंतूण जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ । वंदित्ता य धम्मं सोच्चा एवं वयासी – 'भगवं ! जाव अम्मापियरो आपुच्छामि ताव तुब्भंतिए पव्वइस्सामि' । भगवया भणियं – 'अहासुहं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंध करेहि' । तए णं सो अइमुत्तकुमारो जेणेव
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१३९]
अम्मापियरो तेणेव उवागच्छित्ता एवं वयासी – 'इच्छामि णं तुब्भेहिं अब्भणुण्णाओ महावीरस्स अंतिए पव्वइत्ताए' । तओ अम्मापियरो वारिज्जमाणमवि पव्वज्जाकयनिच्छयं अइमुत्तकुमारं महाविभूईए घेत्तूण जेणेव महावीरो तेणेव उवागंतुं वंदित्ता एवं भणइ – 'एस णं अइमुत्तकुमारो भविओ भीओ जम्मणमरणाणं देवाणप्पियाणं अंतिए इच्छइ पव्वइउं । ता तुज्झ सीसभिक्खं अम्हे पयच्छामो । पडिच्छंतु देवाणुप्पिया ! सीसभिक्खं' । तओ भगवं 'जुत्तं'त्ति वोत्तुं तं एवं वयासी - 'अहासुहं देवाणुप्पिया छंदेणं पव्वयाहि' ।
तए णं सो अइमुत्तो उत्तरपुरत्थिमाए दिसाए गंतुं आभरणाईणि मुयइ, सयमेव पंचमुट्ठियं लोयं करेइ । भगवं वंदित्ता पव्वयइ । एक्कारसअंगाई अहिज्जइ । _ अन्नया अइमुत्तो महावुट्ठीए जायाए कक्खाए सपडिग्गहं रओहरणं घेत्तूण बालसहावत्तणओ कीलानिमित्तं बाहिं वच्चइ । तओ *वायं वहमाणं पासित्ता मट्टियाए पालिं बंधित्ता नाविओ व्व पडिग्गहमेव नावमुदयंमि काऊण पवाहेमाणो अभिरमइ । तं च थेरा रममाणं दट्ठणाऽऽगंतुं महावीरमापुच्छंति – 'भगवं ! अइमुत्तकुमारो कईहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिस्सइ ?' तओ भगवं वयासी - 'अज्जो ! इमेणं चेव भवग्गहणेणं सिज्झिहिइ । तं मा तुब्भे अज्जो ! अइमुत्तकुमारसमणं बालसहावगं वि अबालं हीलेह परिभवह । किंतु जहासत्तीए भत्तपाण-विणयाईहिं पडिजागरह' ।
__ तओ ते थेरा भगवया महावीरेणेवं वुत्ता समाणा अइमुत्तं भत्तीए पडियग्गंति । तओ बहूणि वासाणि परिपालित्ता विविहं काऊण तवोकम्मं संपत्तकेवलो सिद्धो अइमुत्तकुमारो त्ति ॥छ। अइमुत्तकुमारो त्ति गयं ॥छ।
किं च अइमुत्तयकुमारो व्व सयं दिक्खिओ सीसो सामिणो धणो जस्स तणओ चिलाइपुत्तो त्ति चिलाइपुत्तकहा भण्णइ -
खिइपइट्ठिए नयरे जन्नदेवो नाम बंभणो पंडियमाणी जिणधम्मं खिसइ । सो य वाए पइन्नाए गुरुवारिएणाऽवि चेल्लएण उग्गाहिऊण पराजिणित्ता पव्वाविओ । पच्छा देवयाचोइयस्स सब्भावसारं चित्तंमि साहुधम्मो परिणओ । नवरं दुगुंछं न मुंचइ । सयणिज्जा य तस्सोवसंता । भज्जा पुण नेहं न छड्डेइ । दिन्नं च परिव्वायगोवएसेणं वसीकरणत्थं तीए तस्स कम्मणं । जण्णदेवो वि कम्मणेणाऽपरिणएण मओ देवलोगे देवो जाओ । सा वि तन्निव्वेएण पव्वइया अणालोइया चेव कालं काऊण देवलोए उववन्ना । __जण्णदेवजीवो वि तओ चइऊण रायगिहे नयरे धणसत्थवाहो, तस्स चिलाइया चेडी, तीसे पुत्तो उववन्नो । नामं से कयं चिलाइपुत्तो त्ति । इयरी वि तस्सेव धणस्स पंचण्हं पुत्ताणमुवरि भद्दाए भारियाए सुंसुमा नाम धीया जाया । तीसे य सो चिलाइपुत्तो बालहारो कओ । सो य तं जोणिप्पएसे पुणो पुणो छिवंतो दट्ठण धणेण नीसारिओ गेहाओ । गओ सीहगुहं नाम पल्लिं । तत्थ य चोरसेणावई मओ । [तओ] सो चेव निमित्तं सोत्त(सोहित्तु) चोरसेणावई पइट्ठिओ । सुंसुमा य वड्डिया रूवाइगुणेहिं कलाकलावेण य जोव्वणं च पत्ता ।
अन्नया चिलाओ चोरे भणइ – 'रायगिहे धणो नाम सत्थवाहो । तस्स सुंसुमा [कुमा]रिया ।
* वायं = जलं ।
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४०]
तहिं वच्चामो । धणं तुब्भं, सुंसुमा ममं । तओ पयट्टा ते सव्वे वि पत्ता धणस्स गेहं । ओसोवणि दाउं अइगया नामं साहित्ता मुसिउमारद्धा घरसारं । धणो य सह पुत्तेहिं अवसरिओ । चिलाइपुत्तो वि गहियसुंसुमो चोरेहिं सहिओ तओ पलाओ । तओ धणेण नगरारक्खिआ सद्दाविऊण 'मम धूयं नियत्तेह । सव्वं धणं
'ति भणिया । तओ सपुत्तो घणो कुढिएहिं समं पिट्ठओ लग्गो । तओ चोरा भग्गा । लोगो धणं गहाय नियतो । धणो य सह पुत्तेहिं चिलाइपुत्तस्स मग्गओ लग्गो ।
अह आसन्नभूए य धणे 'एसा मा भवउ धणस्स वित्ति चिंतिय नासिउमसक्कंतीए सुंसुमाए सीसं तू गओ चिलाओ । धणो वि विमण - दुम्मणो घेत्तूण तस्स देहं पडिनियत्तो नयराभिमुहं । पडिओ य छुहा- पिवासापरिगओ य बहुसावयसंकुलाए अडवीए । जाओ य मज्झण्हसमओ । तओ सुटु परिस्संतेण 'अहो केरिसी विसमा कज्जपरिणइ ? 'त्ति चिंतित्ता भणिया धणेण नियपुत्ता 'भो भो ! ऽहं जराजज्जरियदेहो कालेणं चेव कवलिओ चिट्ठामि । नत्थि य एत्थ नित्थरणोवाओ अन्नो कोऽपि संपयं । ता मं चेव विणासित्ता तुभे उवभुंजह । पच्छा य नगरं संपत्ता दाणाइणा पायच्छित्तेण सुद्धि करेज्जह । अन्ना सव्वेसु पि एत्थेव मएस कुलक्खओ भविस्सइ' । तओ जेट्ठपुत्तो भइ 'अम्ह तुब्भे आराहणीया । चेलुक्कया एए लहुभायारो पालणीया । ता सव्वे वि मं विणासिऊणोवभुंजह' । एवं बीओ वि, तइओ वि । तओ चउत्थो भणइ – 'गुरू तुब्भे पूयणिज्जा । चेलुक्को य एसो लहुभाया चिंतणिज्जो । ता मं चेवोवजीवेह' । तओ पंचमो भणइ 'गुरू तुब्भे सम्माणणीया । ता मं विणासिऊणाऽऽहारेह' । नाउं चेमं सव्वेसि पि समसुहदुक्खत्तणं धणो भइ 'जइ एवं ता इदमेव सुंसुमासरीरं विगयप्पाणं पडियं मट्टियासममुवभुंजामो' । पडिवज्जिउं चेमं सव्वेहिं वि राग - दोसरहिएहिं तं चेव भक्खियं तेहि ।
1
--
-
तओ सपुत्तेण धणेण रायगिहं पत्तेण कयं सुंसुमापरलोयकिच्चं । तओ जेट्ठपुत्तं कुटुंबे ठवित्ता महावीरंतिए पव्वइऊण [ अहीयाई ए ] क्कारसंगाईं, बहूणि य वासाणि तवं काउं धणो सोधम्मे उक्कोसठिइओ देवो जाओ ति ॥
सो वि चिलाओ खंधरारोवियसुंसुमासीसो गहियकरवालो पयट्टो दक्खिणदिसाहुत्तं । दिट्ठो य एक्को साहू काउस्सग्गट्ठिओ भणिओ यऽणेण - 'संखेवेण मम धम्मं साहसु अण्णहा तुज्झ वि सीसं छिंदामि' । नाणोवओगेण य 'संबुज्झिस्सइत्ति जाणिऊण भणियं मुणिणा 'उवसम-विवेग-संवर'त्ति । [तओ सो मुणी उप्पइओ । चिलाओ वि तिण्णि एयाई पयाई झायमाणो] जाव ठिओ ताव लोहियगंधागयाओ कीडियाओ तद्देहं खाइउमारद्धाओ । ताहिं च सो चालणि व्व कओ तहा वि न चलिओ झाणाओ । एवं च अड्ढाइएहिं [दिवसेहिं] समाहित्थो चेव चिलाइपुत्तो कालं काऊण देवलोगं गओ ति ॥छ|| चिलाइ तो त्ति गयं ॥छ ।
―
संबुद्धो य चिलाइपुत्तो व्व निग्घिणकम्मं पि काउमज्जुणमालि त्ति अज्जुणमालिकहा भण्णइ - रायगि नरे अज्जुणओ नाम मालायारो परिवसइ । तस्स भज्जा बंधुमई वा खंदसिरी वा नाम । अत्थि य रायगिहस्स नगरस्स बहिया मोग्गरपाणी नाम जक्खो अज्जुणगस्स कुलदेवया । सो य तस्साऽऽरामे वच्चंताण मग्गे चेव चिट्ठ |
अन्नया खंदसिरी भत्तं तस्स भत्तारस्स लेउं गया वलिया य पुप्फाइं घेत्तुं घरं गच्छइ । सा मोग्गर
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४१]
पाणिघरट्टियाए दुल्ललियगोट्ठीए छहिं जणेहिं दिट्ठा । ते भति 'एसा अज्जुणगस्स भज्जा सुरूवा, ता गेण्हामो एयं' । तओ तेसिं (तीसे ?) सहिया छाऽवि जणा तस्स जक्खस्स पुरओ भोगे भुंजंति । सो य मालागारो निच्चकालं एव पुप्फेहिं जक्खमच्चेइ । तं च तव्वेलाए जक्खच्चणनिमित्तमागच्छंतं दण ते भणिया – 'एसो मालायारो आगच्छइ । ता तुब्भे मए (मं) किं विसज्जिस्सह ?' । तेहिं नायं 'एयाए पियं । तओ भणियं ‘मालागारं बंधिस्सामो' । संपत्तं च तं ते बंधिऊणाऽवहोडएण जक्खस्स पुरओ तस्सेव पेच्छमाणस्स भारियं भुंजंति । सा य तस्स भत्तारस्स मोहुप्पायगाई इत्थीसद्दाई करेइ ।
-
-
-
पच्छा सो मालागारो चिंतेइ " एयं अहं जक्खं निच्चकालं पवरपुप्फेहिं अच्चेमि, तहा अहमेयस्स पुरओ एवं विग्गोविज्जामि । तम्हा नत्थेत्थ कोइ मोग्गरपाणी जक्खो । [ताहे सो जक्खो ] अणुकंपाए पविट्ठो तस्स सरीरं । तोडिया [ इं बंधणारं ] । तओ घेत्तुं पलसहस्समयं लोहमोग्गरमुद्धाइओ ते छप्पि पुरिसे समहिले मारेइ । तहट्ठियावेसो य निच्चमित्थीसत्तमे छप्पुरिसे घाएइ । रायगिहलोगो वि न ताव निग्गच्छइ जाव न विणासिया सत्त जणा ।
-
कयाइ य विहरमाणो समोसरिओ रायगिहंमि महावीरो । तव्वंदणत्थं च पढममेव निग्गओ सुदरसणो नाम सेट्ठी । तं च दट्टुमज्जुणगो कुविओ [ पहाविओ ] मारणत्थं । सेट्ठी वि कयनियमो ठिओ मग्गंमि काउस्सग्गेण । तंमि य धम्मपहावओ पहाविउ (पहरिउ ? ) मसक्कंतो पासेसु परिब्भमंतमज्जुणगं मोत्तूण गहियमोग्गरो पलाणो जक्खो | पडिओ अज्जुणगो । लद्धचेयण्णो य खणेणुट्ठिओ सेट्ठि भणइ – 'कत्थ गच्छसि ?' [ सेट्ठी भणइ 'महावीरसामि वंदिउं गच्छामि ।'] सो सेट्ठि भणइ 'तए चेव सहाऽहमवि वच्चामि । तओ दो वि गया सामिसमीवं, वंदिऊणुवविद्वाण य साहिया विसयनिंदापहाणा देसणा । तं च सोउमज्जुणगो संबुद्धो पव्वइओ । भिक्खं हिंडतो रायगिहलोगेण - 'एसो सो सयणजणविणासगो 'त्ति बहुविहमक्कोसिज्जंतो वि कम्मखवणत्थं सम्मं सहइ । कालेण य संपत्तकेवलो सिद्धो त्ति ||छ । अज्जुणगो त्ति गयं ॥ छ
-
-
संबुज्झिओ णं सप्पुरिससंगेण अज्जुणगो व्व आविट्ठो वि, किं पुण जो विणीओ जहा पुप्फमालो त्ति पुप्फमालका भण्णइ -
—
1
मगहाविसए गोब्बरगामे सालो नाम कुटुंबिओ । तस्स भद्दा नाम भज्जा । तेसिं पुप्फमालो नाम पुत्तो । सो य लट्ठबुद्धी पुच्छइ माया-पिउणो 'को धम्मो ?' तेहिं भणियं 'दो चेव देवयाओ, माया पिया य जीवलोगंमि । तत्थ वि पिया विसिट्टो, जस्सा [ ऽऽणे] वट्टए माया ॥
ता तेसिं चिय निच्चं, विणओ कीरइ जमेस धम्मो त्ति । सोउमिमं सो सम्मं, तं किच्चं काउमाढत्तो ॥
-
कयाइ तेसिं घरमागओ गामठक्कुरो । तंमि य पियरं [सव्वायरेण] विणयपरं दद्धुं 'अहो ! एएसिं पि एसो देवो'त्ति भावेंतो पुप्फमालो ठक्कुरमाराहेइ । तओ ठक्करस्स वि पुज्जं पहुं, पहुस्स वि पुज्जं महत्तमं, महत्तमस्स वि पुज्जं रायगिमि सेणियरायमाराहेइ । कयाइ य समोसरिओ तत्थ महावीरो । निग्गंतुं च महिड्डीए वंदिओ सेणियराएण । तं च दट्ठूण पुप्फमालो भइ 'भगवं! तुम्हमहमोलग्गं करिस्सामि' । सामी भणइ 'भद्द ! पव्वयाणं (पव्वइएणं?) चेव हो[इ] [कय] मोलग्गं तए [त्ति] मन्नामि' । तओ धम्मदेसणं सोऊण संबुद्धो पव्वइओ पुप्फमालो त्ति || पुप्फमालो त्ति गयं ॥छ
-
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४२]
views
womamiwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww
को वा पुप्फमालो व्व कुलीणो न समुवएसं पडिच्छेज्ज जहा मेहकुमारो त्ति मेहकुमारकहा भण्णइ -
रायगिहे नयरे सेणिओ राया । तस्स धारिणी देवी । तीए य सेज्जागयाए दिट्ठो कयाइ सेयगइंदसुमिणओ । साहिओ रन्नो । तेणाऽवि सद्दिऊण साहिओ सुमिणपाढगाणं । तेहिं वि समाइट्ठा पहाणपुत्तुप्पत्ती । तीसे य धारिणीए गब्भदाणकालोवरि तिहं मासाणं पुन्नाणं अकालमेहेसु दोहलो जाओ। तओ सा देवी तंमि अपूरमाणे दुब्बला जाया । दट्ठण तं तहाविहमंगपडियारिगाए निवेइयं सेणियस्स । गओ तीए पासे । पुच्छिया य संती तुसिणीया चिट्ठइ । पुणो पुच्छियाए साहिओ दोहलो । तस्सुवायं च अजाणतो अभयं पुच्छइ । तेण भणिया – “निब्भंता अच्छह । संपाडेमि अहं' । गओ पोसहसालाए । दब्भसंथारठिओ पुव्वसंगइयस्स देवस्स कए अट्ठमभत्तं करेइ । तओ आगओ देवो भणइ - 'किं करेमि ?' अभओ भणइ - 'मे माऊए अकाले मेहदोहलयं पूरेह' । तहा काउं गओ देवो । तओ देवी नवण्हं मासाणं अट्ठमाण य राइंदियाणं पुन्नाणं पसूया दारयं । नामं च से कयं मेहकुमारो त्ति । वड्डिओ देहोवचएण कलाकलावेण य।
अन्नया सामी समोसढो । निग्गओ सेणिओ पुत्तपरिवारो । कया भगवया संसारवेरग्गजणणी धम्मदेसणा । संबुद्धो मेहकुमारो । जाओ सावओ । कालंतरेण य अम्मा-पियरं आपुच्छित्ता गहिया भगवओ पायमूले दिक्खा । तओ तंमि चेव दिवसे समणेहिं गुजारिए(गुणारिह?)जेट्ठाणुक्कमेण सेज्जासंथारएसु दिज्जमाणेसु मेहस्स दुवारदेसे संथारओ जाओ । तओ समणा राईए वियाले उच्चार-पासवण-वायणपुच्छणाइकज्जेहिं निग्गच्छंता आगच्छंता य मेहे(हं) हत्थे पाए सीसे य संघटुंति । तओ तेण सव्वराईए खणमवि अच्छीणि न मे(न निमी)लियाणि । चिंतियं चऽणेणं कम्मोदयओ - 'जयाऽहं गिहवासे होतो तया समणा आयरेण गोरवं करेंता । एहि न करेंति । [ता] आपुच्छित्ता महावीरं अगारं गच्छामि' ।
तओ पहाए गए(गओ) भगवओ वंदओ । उवविठ्ठो तयासन्ने । तओ भणिओ भगवया मेहकुमारो - 'ते जागरमाणस्स आसि एवंविहोऽभिप्पाओ ?' सो भणइ - ‘एवं' । भगवया भणियं - 'अणुचिओ सो तुम्हारिसाणं महासत्ताणं । जओ इओ तुमं तच्चे भवे जंबुद्दीवे भारहे वासे वेयड्डपायमूले जूहसहस्साहिवई वणचरकयनामगो सुमेरुप्पहो नाम गइंदो । तत्थ य अन्नया कयाइ उण्हालए दवसंपलित्ते वर्णमि तुमं भीओ बहूहिं हत्थीहिं हत्थिणीहि य समं पलाओ जराजज्जरियदेहो किह(लं)तो महंतं सरं अप्पोदयं पंकबहुलं अतिच्छेण(अतित्थेण ?) प(पि?)वासिओ त्ति पविट्ठो य अंतरा पंकखुत्तो न जलं पत्तो । तिसिओ य पुणो वि कायं उक्खिविउं कमा दढयरं खुत्तो दटुं गएणेगेणं चिरनीसारिएणं पुव्ववेरं सुमरंतेणं तिक्खेहि दंतेहिं विद्धो तारिसं च दुरहियासं वेयणं सत्त राइंदियाणि अहियासित्ता वीसुत्तरवाससयं आउयं पालित्ता अट्टज्झाणेण मओ संतो तत्थेव भारहवासे विंझगिरिपायमूले उप्पन्नो गंधहत्थित्ताए । तओ उम्मुक्कबालभावो जोव्वणं पत्तो वणचरकयनामो मेरुप्पहो चउदंतो गंधहत्थी सत्तसयजूहाहिवई जाओ । तओ अन्नया तुमं गिम्हकाले वणदुमपलित्तेसु वणेसु जहा पुव्वं तहा बहूहिं कलभियाहिं संपरिवुडो पलाओ । चिंतियं च तए - 'कहिं मए एरिसो अग्गिसंभमो दिट्ठपुव्वो' । तओ सुतेण(सुद्धेण?) भावेणं जाई सरिया। तओ तीए [पहावे]ण तए पढमपाउसे गंगाए अदूरे बहूहिं एत्थि-हत्थिणी[हिं] तण-कट्ठ-वल्ली-खाणु-रुक्खाइयं सव्वं गहाय एगते एगवित्ता महंतं एगं थंडिलं करावियं । पुणो वरिसायालए तहेव बीयं थंडिलं करावियं ।
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४३]
[वरिसायालंते, य तइयं थंडिलं करावियं ।] तओ तुमं गिम्हकाले तहेव पलित्तेसु वणेसु बहूहिं हत्थिरूवेहिं परिवुडो पलायमाणो पत्तो पढमं मंडलं । तत्थ य अन्ने बहवे सीह-वग्घ - विरूय-चित्तगाईया पुव्वपविट्ठा निरंतरं चिट्ठेति । तओ तुमं बीयं मंडलं गओ । तं पि तहेव अणुकंपाए मोत्तुं तइयं मंडलं गओ सपरिवारो चिट्ठसि । तत्थ वि तए कंडूयणत्थं पाए उक्खित्ते ससओ तंमि ठाणे पविट्ठो दिट्ठो । तओ सत्ताणुकंपाए सो पाओ तए हेट्ठा न मुक्को । तीए य जीवाणुकंपाए मणुस्साउयं निबद्धं । परित्तीकओ संसारो । जाव एसो वणदवो अड्डाइज्जेहिं राईदिएहिं वणं झामित्ता उवसंतो ताव ते सिंहाईया अग्गिभयविप्पमुक्का ओ महामंडलाओ निक्खंता । तुमं पि मे ( म ? ) हाजिन्नदेहो किलंतो 'वणं निस्सरिस्सामि'त्ति चिंतिऊण सहसा पसारियपाओ चलिओ धस त्ति धरणीयले सव्वंगेहिं निवडिओ । तओ दुरहियाससिगालाइभक्खणवेयणं तिन्नि राइंदियाइं अहियासित्ता एगं वाससयं आउं पालित्ता कालं किच्चा धारिणीए देवीए कुच्छिसि पुत्तत्ताए उन्नो |
ता तए तिरिएण वि होऊणं अणुकंपाए पाओ निक्खित्ता तत्थेव पडिसाहरिओ । संपयं पुण संपत्तविवेगेण विसेसओ सगुणसमणाणं हत्थसंघट्टणाई सम्मं अहियासेउं जुतं' ।
तओ एमट्ठे सोच्चा पुव्वजाई सरित्ता आणंदंसुपत्तनयणो समणं भगवंतं पयाहिणीकाउं वंदइ । तओ मिच्छादुक्कडं दाडं 'अच्छिमेत्तं मोत्तुं अन्नत्थ सव्वावयवेसु वि संघट्टिज्जंतो न मणदुक्कडं काहं' ति अभिग्गहं गेण्हिय पव्वज्जं काउं विजयविमाणे उववन्नो । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सइति ॥छ | मेहकुमारो त्ति गयं ॥छ ।
मेहकुमारमन्ने पायछड्डल(ल्लि ) यत्ति छडल्लियाकहा भण्ण
देसस्सेगस्स पच्चंतगामे जिणदासो नाम सावगो परिवसइ । तेण नियधीयाए विवाहो आढत्तो । तत्थ वि कह वि साहवो संपत्ता । तओ पिउणा भणिया सा धीया 'पुत्ते ! नियपगरणे सयं चेव साहुणो पडिलाहेहि' । तओ सा कयालंकारा साहूण निप्पडिकम्मसरीरत्तणओ पासेएण समागयदुगंधाण चिंतेइ 'अहो ! सोहणो जिणधम्मो, परं फासुएणं चेव पाणिएणं साहवो ण्हायंता ता को दोसो होंतो ?' तओ सा तं दुच्चितियं अणालोइत्ता चेव कालं काऊण रायगिहे गणियाए पोट्टे उववन्ना । सा य गब्भत्था चेव तीए अरई जणंती बहूहिं गब्भपाडणेहिं पाडिया वि बलियाउयत्तणओ न पडिया । तओ सा समए जाया समाणी एगंमि वणे दासीए हत्थेण छड्डाविया वेसाए । उच्छलिओ य तत्थ तीए सो पुव्वदुच्चितियनिमित्तो भगंध
-
—
इओ य सेणिओ तेणेव पएसेण महावीरवंदणत्थं निग्गच्छइ । तस्स य खंधावारो तीए गंधमसहमाणो उप्पण गंतुमाढत्तो । तओ रन्ना भणियं • 'किमेयं ?' परिवारो भणइ 'एगाए बालियाए दुग्गंधेण सव्वं वणमेयमभिभवियं' । तओ सोउमेवं चोज्जिएणं रन्ना गंतुं सा दिट्ठा बालिया चिंतियं च - 'एसेव भगवओ समीवे पढमं पुच्छा मए कायव्वा' । तओ गंतूण भगवंतसमीवं वंदित्ता पुच्छइ राया बालिया - वृत्तंतं । सामिणा वि साहिओ तीसे दुच्चितणाईओ पुव्वजम्मवइयरो । तओ रन्ना भणियं 'कहमेसा तं कम्मं खोडिस्सइ ?' सामी भणइ - 'खोडियं चेव तं संपयं कम्मं । सा य जोव्वणत्था अट्ठ संवच्छराणि जाव तुह चेव अग्गमहिसी भविस्सइ' । रन्ना भणियं 'को पच्चओ ?' सामी भणइ 'जा तए सह रममाणी पट्ठीए समारुहिऊण तुमं जिणित्ता वाहिस्सइ तं जाणेज्जसु' । तओ वंदित्ता गओ सेणिओ ।
―
—
-
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४४]
सा य बालिगा तंमि चेव समए विगयगंधा समाणि तप्पएसागयाए एगाए आभीरीए घेत्तूण नियघरं नीया । कयछड्डिल्लियानामिगा य पालिया जोव्वणत्था जाया । तओ कत्तियपुन्निमाए कोऊहलदसणत्थं माऊए सह समागया रायगिहं ।
इओ य सेणिओ अभयकुमारसहिओ जत्थ सा छड्डिल्लिया चिट्ठइ तत्थेव पच्छन्नमागंतुं कोमुईपेच्छणयं पेच्छिउमाढत्तो । तओ तीए छड्डिल्लियाए सुकुमारंगफरिसणेणं जायाणुरागो नियनामंकियं मुदं वत्थंते बंधित्ता अभयकुमारस्स कहेइ । तओ अभयकुमारेण 'तहा करेमि जहा लब्भइ'त्ति वोत्तुं सव्वपासेसु पेच्छय[जण]स्स हव्वा(क्का)विया पाइक्कचेरी । तओ एक्केक्कं माणुसं पलोइऊण नीसारिज्जइ । दिट्ठा य तीए निव्वियप्पाए नीसरंतीए वत्थंते गंठिबद्धा मुद्दिया । तओ सुबुद्धित्तणओ गहियपरमत्थेणाऽभयकुमारेण 'चोरि'त्ति काऊण धराविया छड्डल्लिया । नीया राउलं । परिणीया सेणिएण । जाया अग्गमहिसी ।
अन्नया घोडियाखेड्डेण रममाणो जित्तो वि देवीहिं लज्जंतीहिं पिट्ठए वत्थं दाऊण वाहिज्जइ । छड्डिल्लियाए पुण नियदाए समागए सयं चेवाऽऽरुहिज्जंतो सुमरियवीरवयणो हसिउमाढत्तो । तीए भणियं - 'सामि ! किं हसियं ?' राया भणइ - 'न किंचि' । तओ निब्बंधपुच्छिएण रन्ना कहिओ महावीरवुत्तंतो। तं च सोऊण संबुद्धा महावीरंतिए निक्खंता छड्डिल्लिय त्ति ॥छ। छड्डिल्लिय त्ति गयं ॥छ।
वसीकया य छड्डिल्लिय व्व अभयकुमारबुद्धीए सेणिएण मायंगविज्ज त्ति मायंगविज्जाकहा भण्णइ
रायगिहे नगरे सेणिओ राया । तस्स सयलंतेउरपहाणा चेल्लणा नाम देवी । तीए कयाइ भणिओ राया - 'मम कीलानिमित्तं सव्वोउ[य]आरामसमिद्धं एगखंभं पासायं करावेसु' । राइणा वि समाइट्ठो अभयकुमारो । तेणाऽवि सम्मं निरूविऊण तंनिमित्तं वर्णमि पट्ठविओ वड्डई । तेणाऽवि वणे भमंतेण दिट्ठो थंभनिमित्तं सव्वलक्खणसंपुन्नो रुक्खो । कओववासेण य वड्डइणा गंध-पुष्फ-धूव-बलिपुव्वयं अहिवासियंमि रुक्खे उद्दरिसियं अभयस्स रुक्खवासिणा वंतरेण – 'मा रुक्खे छिंदावेहि । अहोरत्तेण एगखंभं पासायं सव्वोउयं च आरामं सव्वपुप्फजाइउववेयं करेमि' । तओ आणाविओ वड्डइओ । देवेण वि निव्वत्तियाणि दोन्नि वि । एवं च ताण जीवलोगसुहमणुभवंताण समइक्कंतो कोइ कालो ।
अण्णया तत्थेव विज्जासिद्धमायंगस्स भज्जाए अंबयफलेसु जाए(ओ) दोहलओ, असंपत्तीए य दुब्बलदेहाए निब्बंधपुच्छियाए सिट्ठो मायंगस्स । तेणाऽवि अकालत्तणओ अन्नत्थाऽलभमाणेण सुरकयसेणियारामे पागारबहिट्ठिएणोणामणीविज्जाए नामिऊण अंबगसाहाओ गहियं फलं । तओ पुणो वि उन्नामणीविज्जाए संठवियाओ सट्ठाणे । पहायमि य निवेइयमुज्जाणपालेहिं सेणियस्स जहा – 'देव ! न पविट्ठस्स [निग्गयस्स] वा चिण्हाणि पयाणि वा कस्स वि दीसंति परं वुत्तो आगमो दीसइ' । तओ 'जस्सेरिसी अमाणुसा सत्ती तस्स न किंचि अकरणिज्जाणुट्ठाणमत्थि'त्ति चिंतितेण रन्ना भणिओ अभओ - 'झत्ति लहसु चोरं जइ जीविएण कज्जं' ।
सो वि 'महापसाओ'त्ति भणंतो गवेसिउं पवत्तो आरामुज्जाण-देव-कुलाईसु । वोलीणाणि कइवयवासराणि, न य दिवो चोरो । अन्नदियहमि नडेहिं लोयाणं पेच्छणयदरिसणत्थं कयाए सामग्गीए पढममेव गंतूणोवविद्वेण अभयकुमारेण भणियं - 'भो भो ! जावाऽऽगच्छइ नच्चणी तावेक्कमक्खाणयं सुणेह' । लोगो भणइ – 'साहेह' । तओ कहिउमाढत्तो -
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४५]
Amavas
'वसंतपुरे नयरे पुन्नसेट्ठिणो दरिद्दस्स वडकुमारी दुहिया । सा य वरत्थिणी कामदेवपूयानिमित्तमारामे चोरिया[ए] कुसुमाइं उच्चिणंती गहिया मालागारेणं । तीए भणियं - ‘मा मं कुमारि विणासेसु । मए सरिसाओ नत्थि ते धूया-भगिणी-भागिणिज्जाओ ?' । तेण भणियं - 'जइ उव्वूढमेत्ता भत्तुणा अपरिभुत्ता मम समीवमागच्छसि ता ते मोक्खो, न अन्नहा' । 'एवं'ति पडिवज्जिऊणाऽऽगया निययभवणे । संपन्न(त्त)वरा य पसत्थदिवसे परिणीया सा ।
एत्थंतरंमि अत्थमिओ दिणो । उच्छलिओ तमो । उग्गओ मियंको । एसा वि पत्ता वासहरं । साहिऊण य वुत्तंतं ताए भणिओ भत्तारो - 'मए मालायारस्स वयणं पडिवन्नं, जहा - 'परिणीयमेत्ताए मम सगासे आगंतव्वं' । तं च करेमि तए पट्टविया' । तओ 'सच्चपइन्ना एस'त्ति मन्नमाणेण पट्ठविया पइणा । पंथे य वच्चंती सव्वालंकारभूसिया दिट्ठा तक्करहिं । सब्भावे य कहिए 'आगच्छंतिं मुसिस्सामो'त्ति मुक्का । पुणो अच्चंतछुहिएण दिट्ठा रक्खसेण । सब्भावे य कहिए तेणाऽवि मुक्का । तओ पत्ता आरामे । दिट्ठा मालिएण । भणियं च णाए - 'एसा सा अहमागया' । तओ 'सच्चपइन्ना महासई य एस'त्ति भातेण पाएसु निवडिऊण मुक्का मालागारेण । पत्ता रक्खससमीवं । कहिओ मालायारवुत्तंतो । तओ 'महाणुभावा एसा जा मालागारेण सयमागया मुक्कत्ति चिंतितेण पाएसु पडिऊण पट्ठविया रक्खसेण । पत्ता तक्करसमीवं । सब्भावे य निसुए मुक्का चोरेहिं पि पत्ता पइसमीवं । कहिओ सव्वो वि वुत्तंतो । तओ तीए सह विसयसुहमणुहवंतस्स वोलीणा रयणी । कयं गोसकिच्चं । उग्गए य दिणयरे सगुण त्ति पलोइया सा चेव पढमं पइणा । भणियं च -
'छंदट्ठियं सुरूवं, समसुह-दुक्खं अणिग्गयरहस्सं ।
धन्ना सुत्तविउद्धा, मित्तं महिलं च पेच्छंति' ॥ एवं च जोग्ग त्ति कया सा तेण सव्वस्ससामिणी' । 'ता कहेह भो ! तेसिं मझे केण दुक्करं कयं ?'
तओ ईसालुएहिं पिपत्ता(पिसुणित्ता?) भणियं - 'पइणा, जेण जीवियाओ वि वल्लहा नववहुया [रत्ति]वेलाए परपुरिससमीवं पट्टविया । पाणेण भणियं - 'तक्करेहिं दुक्करं कयं, जेहिं तीए वेलाए ससुवन्ना मुक्का' । छुहालुएहिं भणियं - 'रक्खसेण दुक्करं कयं, जेण अच्चंतछुहिएण वि न भक्खिया' । पारदारिएहि भणियं - 'मालागारेण दुक्करं कयं' । [तओ 'मायंगो चेव अंबयचोरो'त्ति जाणिय गहिओ अभएण सो, पुच्छिओ य - 'कहं तए फलं गहियं ?' तेण भणियं - 'विज्जाए' । तओ रण्णो सयासे उवणीओ ।] भणिओ तेण मायंगो – 'जइ परं विज्जं देसि तो मोक्खो न अन्नहा' । 'एवं'ति पडिवन्ने सीहासणठिओ सेणिओ पढिउमाढत्तो । न य ठाइ विज्जा । तओ रुटेण तज्जिओ राइणा मायंगो । अभएण भणियं – 'ताय ! न अणायरेण विज्जाभागी होज्जा । जहा तुम्हेहिं चेव विज्जाहरो'त्ति विज्जाहरकहा भण्णइ -
___ रायगिहे नयरे गुणसिलए चेइए महावीरो समोसरिओ । तत्थ य बहवे सुरासुर-सिद्ध-विज्जाहरा धम्मसवणनिमित्तं समागया । तओ धम्मकहावसाणे तेर्सि नियनियठाणेसु वच्चंताणं विज्जाहरस्सेगस्साऽणायरपरावत्तणेण गयणगामिणीए विज्जाए विसरियमेगमक्खरं । तओ हीणविज्जत्तणओ अद्धमग्गट्ठिओ आगासेणुप्पइओ वि पुणो पुणो भूमीए निवडइ ।
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४६]
इओ य सेणिओ राया साभयकुमारो तेणंतेणाऽऽगच्छंतो तमुप्फिट्टनिप्फिडं करेमाणं दट्टण चिंतइ - 'भगवओ समीवे मए पढममेवऽस्सेव पुरिसस्स पुच्छा कायव्वा' । तओ संपत्तो महावीरंतिए वंदित्ता भणइ - 'भगवं ! किं सो पुरिसो तहा तडफडेइ ?' भगवया भणियं – 'सेणिय ! अणायरओ हीणतक्खता (हीणक्खरा) तस्साऽऽगासगामिणी विज्जा जाया । तओ सोउमेवमभयकुमारो कोड्डेण गओ तस्स समीवं । भणइ – 'ममाऽऽगासगामिणीए विज्जाए जइ सिद्धिं देसि ता अहं ते नट्ठमक्खरं लहेमि । परं तीए मज्झाओ पयमेगं मम कहियव्वं । तओ विज्जाहरेण तहेव कए अभयकुमारेण पयाणुसारिमइत्तणओ पूरिया तस्साऽऽगासगामिणी विज्जा कहिया य । तओ सो संपुन्नविज्जो तीए विज्जाए अभयकुमारस्स सामन्नसिद्धि दाऊण गओ नियट्ठाणं ति ॥छ। विज्जाहरो त्ति गयं ॥छ।
___'ता [उवगिण्हसु] तुम पि विज्जाहरो व्व विज्जत्थी मा अणायरेण विज्जं, जं सुमणसि ठाइ विज्जा। ता सीहासणे निवेसिय मायंगमिमं सयं तु भूमिट्ठिओ पुरओ गेण्हसु विज्जं जेणेसा चडइ सहस'त्ति । तेण वि तहेव कए चडिया विज्जा । विसज्जिओ जाइ मायंगो नियं ठाणं ॥छ। गयं च मायंगविज्ज त्ति ॥छ।
बहुमन्निओ य मायंगविज्ज व्व सविनयं सेणिएण धन्नो त्ति ॥ धन्नकहा भण्णइ -
कायंदीए नयरीए जियसत्तू राया । तहा सुट्ठ समिद्धा भद्दा नाम सत्थवाहिणी । तीसे धन्नो नाम पुत्तो । सो य तीए बत्तीसण्हमिब्भकण्णगाणमेगदिवसेण गाहिओ हत्थं । ताहिं सह सुहंसुहेण ललंतो चिट्ठइ । इओ य तत्थेव समोसरिओ वीरसामी । तं च नाउं धन्नो भत्तीए पाएहिं गओ । वंदित्ता निसुयधम्मो संजायपरिणामो सामि भणइ – 'भगवं ! जावऽम्मगमापुच्छामि ताव तुब्भंतिए पव्वइस्सं' । सामी भणइ - 'निव्विग्घमेवं कुणसु' ।
तओ गओ गिहं धन्नो भदं भणइ – 'अम्मो अज्ज मए निसुओ सामिसमीवे धम्मो परिणओ य' । भद्दा भणइ – 'पुत्त ! धन्नो कयत्थो तुमं जेण सुओ धम्मो सव्वहिओ(सच्चविओ) य' । एवं च दुत्तिवारं जाणाविया वि इमं चेव जंपंती भद्दा भणिया धन्नेण - 'अम्मो पव्वडउमिच्छामि' । सोउं चेममसयपव्वं सुयमोहेणं मुच्छिया भद्दा । खणंतरेण य लद्धचेयणा मिलाणमुही रुयंती भणइ – 'वच्छ ! ममाऽईव पिओ पुत्तो गुरुमणोरहेहिं पत्तो त्ति नाऽहं ते खणं पि विओगं सहिउं समत्था । ता भुंजाहि ताव भोए जावाऽहं जीवामि । पच्छा सामिसमीवे पव्वइज्जासु' । धन्नो भणइ – 'सच्चमेयं अम्मो जं तए भणियं, किंतु तुह नज्जइ विज्जुलयाचंचले जीविए को वि पुवि पच्छा वा विणस्सइ ? ता पव्वइस्सामि' । भद्दा भणइ - 'वच्छ ! मेलियाओ तुहाणुरूवाओ मए कह वि इमाओ भज्जाओ । ता भुंजाहि एयाहिं सह ताव भोए । पच्छा पव्वइज्जसु' । धन्नो भणइ – 'सच्चमेयमम्मो । किंतु निस्सारा माणुस्सगा कामभोगा, जलबुब्बुओवमे जीविए न नज्जइ केण वि पव्वि पच्छा वा चइयव्वं । ता पव्वइस्सामि' । भद्दा भणइ - 'वच्छ ! पिउपरंपरागया पउरा इमा ते कणय-रयणाइसंपया जा विससिज्जंती .तुह पुरओ सत्तमवंसे वि न निट्ठिहिइ । ता देंतो कुणंतो य जहोचियकिच्चं माणेहि इमं ताव । पच्छाऽणुहूयकल्लाणो पव्वइज्जासु' । धन्नो भणइ - 'सच्चमेयमम्मो, किंतु चोर-अग्गि-रायाइसाहिया बहुपच्चवाया संपया । को जाणइ चलजीविए कयाइ चइयव्वा । ता पव्वइस्सामि' । भद्दा भणइ – 'पुत्त ! अईव दुक्करा पव्वज्जा। तुमं पुणो सुहोचिओ तं काउमसमत्थो । ता भुंजाहि ताव भोगे । [पच्छा] पव्वइज्जासु' । धन्नो भणइ – 'सच्चमेयमम्मो । किंतु
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४७]
कायरजणुद्धोसकारए दुक्करे वि कज्जे का धीराणं गणणा ? ता पव्वइस्सामि' ।
एवं च भणिय-पडिभणिएहिं पव्वज्जाकयनिच्छयं धनं नाऊणाऽणिच्छंती वि भद्दा गंतुं रायंतियं विन्नवेइ, जहा – 'देव. ! मे सुओ धन्नो पव्वइउमिच्छइ । तं तस्साऽणुजाणउ देवो हत्थि-चामराईए रायालंकारे' । जियसत्तू भणइ – “चिट्ठ तुममहं चिय धन्नस्स निक्खमणमहिमं विहिस्सामि ।
___ तओ सायरं सद्दावित्ता रन्ना धण्णो सयं सचोज्जं करावियमज्जण-नेवत्थालंकारो हत्थवरमारूढो छत्तेणोवरि ताडिएणं, वीतिज्जंतो चमरेहि, महातूरेहिं नीओ समोसरणं । समप्पिओ य सविणयं भद्दाए, जहा - 'भगवं ! मए तुम्हं पियपुत्तेणेसा कया पडिलाहण'त्ति ।
. तओ सामिणा पव्वाविओ विहिणा धन्नो पढममेवाऽभिग्गहं गिण्हइ – 'जावज्जीवं मए छटुं छद्रुण पारियव्वं'ति । काउं तहेव तवं धन्नो सुद्धभत्तपाणेणं चेव पारेंतो अट्ठि-चम्मावसेसीहूओ पढिएक्कारसंगो सामिणा सह समोसरिओ रायगिहे । तत्थ य राओ सामि भणइ – 'भगवं ! तुम्हं सीसाणं मझे को संपयं महादुक्करकारओ ?' सामी भणइ - 'धन्नो' । राया भणइ - 'कहं ?' सामिणा वि साहियाए तव्वत्तव्वयाए सुट्ट उम्माहिओ सेणिओ गंतुं जट्ठाणत्थधन्नं वंदित्ता सबहुमाणं भणइ – 'सच्चो च्चिय तुम धन्नो जो परमेसरेण वि तवोविसेसं कुणंतो सलाहिज्जसि' ।
__ सोउं चेमं मज्झत्थो चेव धन्नो कयाइ मज्झरत्ते - 'अहो ! ऽहं जाव समत्थो तावाऽणसणं पव्वज्जामि' त्ति चिंतित्ता पभाए साहियचिंतिओ अणुन्नाओ सामिणा बहुसमणेहिं सहाऽऽरुहित्तु गिरिवरे मासद्धकयाणसणो पालियनवमाससद्धपव्वज्जो य कालगओ। .
तओ सेस समणा धन्नस्सोवगरणं घेत्तूणाऽऽगया सामिणो निवेएंति । तं च दटुं गोयमो भणइ - 'सामि ! इओ धन्नो [कह] होही ?' सामी भणइ – 'संपयं ताव तेत्तीससागरोवमाऊ सव्ववसिद्धिविमाणे देवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे वासे सुकुलुप्पन्नो होउं सिज्झिस्सइ'त्ति ॥छ। धन्नो त्ति गयं ॥छ।
सुही य धन्नाओ विसेसेण आसि सालिभद्दो त्ति ॥ सालिभद्दकहा भण्णइ -
मगहाविसए सालिग्गामे समुच्छिन्नवंसा अन्नाणं कुडुंबिणीणं कम्मं करेमाणा धन्ना नाम महेला परिवसइ । तीसे पुत्तो अट्ठवरिसो संगमओ नाम वच्छे परिरक्खइ । सो य कयाइ गोवालयाणं सयासाओ 'कल्लं खीरि(री) पच्चिहिइ' त्ति सोऊणाऽऽगओ भणइ - 'मममम्मो ! खीरि रंधेज्जसु' । सोउं चेमं तंदुलाइरहिया रुयंती धन्ना पुच्छिया मिलियपाडिवेसिणीहिं - "किं रुयसि ?' सा भणइ - 'मंदपुन्नाऽहं न समत्था सुयस्स खीरसिद्धि(सद्धं?) पि पूरेउं । ताहिं वि सकरुणाहिं - 'मा रुवसु । सव्वमम्हे मेलिस्सामो'त्ति वोत्तुं काहिं वि तंदुला काहिं वि दुद्धमन्नाहिं घयमवराहिं गुलमप्पियं पउरं धन्नाए । तीए वि सहरिसं खींरि रंधिऊण घयाइसंजुयपायसस्स भरिउं भाणं समप्पियं संगमस्स ।
एत्थंतरंमि य सो दारगो मासपज्जंतपारणयपविटुं गोयरचरियाए साहुं पेच्छिय फुल्ललोयणो रहसुब्भिज्जमाणबहलपुलइयंगो तं पायसं देउमाढत्तो । साहुणा य विसुज्झमाणेसु कंटगेसु तस्स आँगुवं सुभं पेच्छिय 'न य अंतरायदोसो'त्ति धरियं से भायणं । दाऊण य पवड्डमाणेण परिणामणं वंदिय [चिंतइ] 'अज्ज मे सफलो जम्मो जं महेसिणा अहं अणुग्गहिओ' । तओ सेसपायसं पकामं भुंजिय
* आकूतम् ।
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुसिणिद्धमाहारमजीरमाणो पंचत्तमुवगओ ।
तओ भ(त)द्दाणपभावओ रायगिहे नगरे गोभद्दो नाम सेट्ठो, भद्दा से भारिया, तीए अणेगमणोरहसहि गब्भत्ताए उववन्नो । दिट्ठो य तीए रयणीए महल्लंतमणोहरो कलमसालिवणसमूहओ निवेइओ य । सत्थपाढगेहिं भणियं 'अइपहाणो ते पुत्तो भविस्सइ' । कालक्कमेण य तहाविहे चेव सालिवणे दोहलं माणिय पसूया । जायस्स य दोहलाणुरूवं पइट्ठावियं से नामं सालिभद्दोति ।
-
कालक्कमेण य संपत्तजोव्वणो पहाणकुलुप्पन्नाओ रूव - जोव्वण - कला - कोसल्लजुत्ताओ बत्तीसं इब्भधूयाओ सभवणठिओ चेव पत्थणापुव्वं परिणाविओ । पिया य सकुलक्कमागयं सावगधम्मं पालिय वेमाणिसु उववण्णो । तत्थ वि पुत्तपुन्नाणुभावागरिसिओ पइदिणं विचित्तवत्थमल्लरयणालंकाराइयं सवहूयस्स संपाडेइ । एवं च निरुवमे भोगे भुंजमाणो चिट्ठइ । माया य से सयलकरणिज्जं [करे ] इ ।
[१४८]
अन्नया य राइणो सेणियस्स आगंतूण वणिएहिं कंबलरयणाणि उवणीयाणि । अघाणि राइणा पडिसेहियाणि । पच्छा तेहिं भद्दाघरे नेऊण विक्कीयाणि । तओ चेल्लणाए देवीए कंबलरयणत्थं किरकिरेंतीए रन्ना आणाविय ते पुरिसा पुच्छिया भणंति – 'गहियाणि सालिभद्दजणणीए सव्वाणि । तत्थ य पेसिया एहिं पुरिसेहिं भणियं जहा 'देव ! तक्खणं चेव भद्दाए ताणि कंबलरयणाणि फालिऊणं वहुयाणं पायलूहणगाणि दिन्नाणि । भणियं च णाए " जइ पुराणगेहिं कज्जं तो पेसेमि" । एवं च सोऊण गाढयरं रुट्ठा चेल्लणा 'एक्कं पि किं मंनिमित्तं न तीरए घेत्तुं ?' |
-
--
विम्हिओ य राया दिट्ठीए पुणो वि पुरिसं पेसित्ता भद्दं भणावेइ – 'पट्ठवेहि सालिभद्दं जेण तं पेच्छामि' । गंतुं चाऽऽगओ कहेइ राइणो पुरिसो जहा 'तस्स माया विन्नवेइ, न कयाइ सालिभद्देण चंदाइच्चा वि निरंतररयणच्छायापगासिय भवणोवरि दिट्ठा । न य घराओ बाहिं निग्गओ । ता जइ अम्हं राया घरागमणेण एक्कं पि करेइ पसायं ता अणुग्गैहिया होमो' । एवं च सुणिय पडिवन्नं राइणा । जाणावियं भद्दा । ताए वि कहावियं रण्णो 'जइ एवं ता देवेण पडिक्खियव्वं जावाऽहं सामग्गं करावेमि' । तओ सुट्टु समिद्धत्तणओ तीए राउल - नियघरंतरालमग्गेसु कराविया हट्टसोहा । ओभावा(लंबा?)वियं गिहदुवारे तोरणं । रयाविओ गेहंमि रमणीओ उल्लोओ । वित्थिन्नदेसभागे पुयगित्तसावियाणि (मोत्तियसोत्थियाणि रयावियाणि) विविहाणि । तओ सद्दाविओ राया ।
-
-
सो वि अ(स)विम्हयं पेच्छंतो सालिभद्दगिहं [समागओ ।] गिहागयस्स कओ जहोचिओ सपरियणस्स उवयारो । भणियं राइणा 'पेच्छामो सालिभद्दं' । निवेइयं च सालिभद्दस्स माऊए 'तुज्झ घरे राया आगओ चिट्ठइ' । तेण भणियं 'अंब ! तुब्भे चेव तस्स अग्घं जाणेह' । तीए भणियं 'पुत्त ! [न एयं ] भंडं, किंतु जो तुज्झ सामिओ सो गिहमागओ' । सोउं चेवमस्सुयपुव्वं 'ममाऽवि किं कोई अन्नो सामिओ ?'त्ति चिंतंतो वेरग्गं गओ 'अहवा किं चोज्जं ? जओ जुत्तमेवमम्हारिसाणं विसयपंकखुत्ताणं मोहरायवसवत्तीणं, [तहा] मुणिणो चेव कयत्था हवंति 'त्ति भावयंतो विरइयविचित्तरयणसोहो अच्छरगणपरिवुडो व्व देविंदो अवइन्नो पासायतलाओ । राइणा वि अइनेहगब्भिणं पुलइयबहुमाणपुरस्सरं निवेसिओ नियउच्छंगे । सालिभद्दस्स वि अणुचिय (अणणुभूय ? ) मसुइगंध अग्घायणेणं समुच्छलिए अच्छिजलदए भणियं भद्दाए 'देव ! विसज्जिज्जउ सालिभद्दो । अणणुभूयपुव्वं एएण माणुसपुप्फ-गंधाइ - सेवणं' । ओ विसज्जिओ राइणा आरूढो तं देवपासायं ।
-
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१४९]
तओ भद्दाए भणियं - 'देव ! कओ अम्हगिहागमणेण पसाओ । तहा वि सपरिवारेण सारीरठिईए पसाओ कीरउ' । सोउमेयं भणियं राइणो अमच्चेण - 'भद्दा ! तुज्झ पणयभंगो न होइ तहा आगमणेण चेव सव्वं मए पडिवनं' । ताहे अइवीसत्थयाए नियभवणुज्जाणकीलाओ वि अहिययरं कीलिओ राया अब्भंगाविओ भद्दाए । उव्वट्टिओ सुगंधिउव्वट्टणेण । तओ चित्तजंतपओगेहिं संवारिज्जमाणजलधारापवाहेसु मज्जंतस्स रन्नो रुप्प-सुवन्न-मणिमयवावीसु अइसंभमेण कह वि निवडियं मुद्दारयणं । तओ तरलतारं निरूवयंतस्स सामिणो भद्दाए भणिया चेडी - 'हला ! अन्नत्थ वावीए उदयं संचारेहि' । तहा करतीए तओ दिटुं तत्थ राइणा विविहमणिनियररइयं चामीयर[र]जतुणमेत्तपडिबद्धं आभरणमणेगविहनिम्मल्लं सालिभद्दस्स । तम्मज्झनिवडियं मुद्दारयणं न रेहए अहियं । दट्टणेसिविलिए वि हु पुच्छइ – "किं एत्थ एयं नि[वडियं?]' ।
कहियं च परियणेणं, – 'इह देवो सालिभद्दभोगंगे । अन्न]न्ने पइदियहं, आणेइ तेणुज्झियाइ इहं' ॥ तो चिंतिउं पवत्तो, – “किमसझं पुन्नपूरियस्सेह ?।
देवा वि किंकरतं, पावेंति न एत्थ संदेहो ॥ तओ विचित्तवत्थ-गंध-मणि-मल्लालंकारेहिं भूसियं जाविऊण भद्दाए विविहमणि-सुवन्ननियरेहि पडिपुन्नरायालंकारेहि य सम्माणिऊण भत्तीए विसज्जिओ राया ।
एत्थंतरंमि संसारभउव्विग्गचित्तस्स कहियं सालिभद्दस्स कल्लाणमित्तेण, जहा – 'अज्ज गुण[सिल]चेइए समोसरिओ धम्मघोससूरी । तस्स य राया अंतेउर-पुर-चाउव्वेज्जपरिगओ वंदणवडियाए निग्गओ' । तओ सालिभद्देण माया भणिया – 'अहं वि अज्ज तं दट्ठमिच्छामि' । तओ तीए भणिओ - 'पुत्तय ! सालिभद्द ! तुमं पि गच्छ' ।
तओ पहाणतुरएहिं पहाणसुवन्नविचित्तिओ रहवरो सज्जिओ । तत्थाऽऽरुहिय महाविभूईए सपरियणो उज्जाणं गओ सालिभद्दकुमारो । तओ रहाओ ओयरिउं पाएसु निवडिऊणुवविट्ठो पुरओ । राया वि सेणिओ तत्थेवोवविट्ठो चिट्ठइ । तओ धम्मघोसायरिओ खंताइलक्खणं साहुधम्मं सावयधम्मं च तहा संसारसरूवं च परिकहेउमाढत्तो । तओ अवसरपत्तं सालिभद्देण भणिअं - 'भयवं ! केण पुण कम्मणा सुकएणं परो नाहो न हवइ ?' धम्मघोसेण भणियं - 'सालिभद्द ! सुकयतव-चरणेणं पाणीणं जम्मंतरे वि परो नाहो न हवइ' । तओ सालिभद्देण भणियं – 'तवं(तवचरणं?) तुब्भ पायमूले करिस्सामि । किंतु जाव मायरं पुच्छामि ।
तओ धम्मं सोउं गुरुं वंदित्ता सव्वे सभवणेसु गया । सालिभद्देण भणियं गंतु भद्दाए निवेइउं - 'अज्ज मया असुयपुव्वो धम्मो सुओ' । तीए भणियं – 'पुत्त ! सोहणं कयं' । सालिभद्देण भणियं - 'जइ एवं ता पव्वज्जं गेहामि' । तओ मायाए भणियं - 'पव्वज्जा पुत्त ! दुक्करा । जओ तत्थ केसुप्पाडण-भूमिसयण-बंभचेराईणि जावज्जीवं पालियव्वाणि । तुमं च देवकओवभोगेहिं विद्धिमुवगओ' । सालिभद्देण [भणियं - 'सुहंसुहेण भोए भुंजिऊण तओ वयाई पालेउं कट्ठाई च सहिउं च असमत्था पुरिसा कायरा चेव । अहं च न तारिसो' । ताहे भद्दाए] भणियं – 'जइ एवं ता थोव थोवं उवभोगं परिच्चयाहि । माणुसभोयणस्स य हेवायं करेहि' । सालिभद्दो वि तहेव पडिवज्जिय बत्तीसण्हं तूलीणं दिणे दिणे एक्केक्कं
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
। [१५०]
wwwwwwwwwwwmommmmmmm
AMAVAAAAAAAA
तूलि परिच्चयइ । एवं दिव्वाहार-समालहणइत्थीपरिभोगे य परिच्चयइ ।
सालिभद्दस्स भगिणी तत्थेव धन्ननामेणिब्भेण परिणीया । सा य धन्नस्स पहाणं देंती अंसुवायं करेइ। धन्नेण भणियं - ['*केण तुमं दुक्खाविया रोवेसि ?' तीए भणियं - 'मे भाया पव्वज्जं गहीउकामो पइदिणमेगमेगं इत्थि तूलियं च परिच्चएइ। तेणाऽहं रोवेमि' । धन्नो भणइ – 'जो एवं कुणइ सो तुज्झ भाया सियालो व्व भीरुओ हीणसत्तो य'त्ति । ताहे तस्स अण्णाहिं भज्जाहिं कहियं सहासं - 'जइ एवं ता नाह ! कि तुमं सयं चेव न पव्वज्जं न गहेसि ?'] धन्नेण भणियं - ['मह वयगहणे तुब्भे चेव विग्घभूया अहेसि, अहुणा य अणुमयं वयं तुब्भेहिं । ता सिग्धं चेव पव्वइस्सामि हं ति] पेच्छह' । ताहि भणियं - 'अम्हे हिं खेडं कयं । मा भोगे अम्हे य परिच्चय' । तेण भणियं - 'सव्वमणिच्चं संसारे [इत्थी-धणाईयं । ता अवस्सं चइस्सामि'त्ति] निच्छियमई जाओ । ताहिं भणियं - 'जइ एवं, ता अम्हे वि पव्वयामो' । धणेण भणियं - ‘एवं होउ ।
एत्थंतरंमि य तत्थेव समोसरिओ महावीरो । तओ अत्थविणिओगं काउं महाविभूईए ताहि सिबियारूढो सयणपरि[वुडो सतूर] निनायं लोएण पसंसिज्जंतो नगराओ निग्गच्छइ । तओ भयवंतं वीरं दटुं सभज्जो सिबियाओ ओइन्नो गंतुं पाएहिं पडिओ विन्नवेइ – 'भयवं ! अम्हाणं दिक्खाए पसाओ कीरउ' । तओ आभरणाणि उत्तारित्ता लोयं काऊणुवट्ठियाणं तिलोगनाहेण दिक्खा दिन्ना । तओ साहु-साहुणीसमीवं गयाओ।
तं च लोयाओ वुत्तंतं सालिभद्दो सोउं चिंतइ – 'अहमितरिओणेण' । तओ मायरं रायाणं च आपुच्छिय दाणं दाउं महाविभूईए तूरनिनाएण समक्खं तित्थयरसमीवे निक्खंतो । ग(त)ओ रन्ना वंदिउं पसंसिओ जहा - 'तुमं चेव धन्नो जो चेव जाणिय भोगे भोत्तुं मोक्ख[सुहं च पावेउं निग्ग]ओ' ।
तओ धन्न-सालिभद्दा दो वि भयवया सद्धिं तवं कुणमाणा देसंदेसेण विहरंति । चित्ततवोकम्मेहि य सोसियसरीरा सुयसमिद्धा विक्खायकित्ती जाया । कालंतरेण य भगवया सद्धिं रायगिहमागया । तत्थ य ते तिलोगगुरुं पणमिऊण पराण(मासक्खमण)पारणए भिक्खट्ठा जाव चलिया ताव सालिभद्दो भयवया भणिओ - 'अज्ज तव माउसंतियं पारणयं भविस्सइ' । तओ दो वि धन्न-सालिभद्दमणिणो नगरे पविट्ठा एगदिसाओ विहरंता सभवणमागया न य केणइ परिन्नाया आउलभावत्तणओ 'भयवयवंदणत्थं सपरिवारा गमिस्सामि(मो) । तत्थ य धन्नं सालिभदं च पेच्छिस्सामो'त्ति । अओ अलद्धभिक्खा गिहाओ निग्गया । नगराओ य निग्गच्छंता महियारियाहिं तओ दिट्ठा । तासिं च मज्झे एक्का दटुं हरिसुभितलोयणा रोमंचं[चिय]सरीरा सालिभद्दमभिवंदिउं भणइ – 'मम दहिगहणेणं पसायं करेह' । तेहिं वि उवओगं दाउं 'सुज्झइ'त्ति गहियं । सा वि तं दाउं गाढमाणंदिया । ते वि दहिं घेत्तुं जिणंतियं गया । तओ सालिभद्दो वंदिउं पुच्छइ – 'भयवं ! कहं मम मायाए आहारो दिन्नो ?' तओ तिहुयणगुरुणा भणियं – 'जाए दहियं दिन्नं सा भवंतरिया तुह माया । तं च सोउं सो विमरिसं करेमाणो जाईसरो जाओ।
___ तओ दो वि तं चेव दहिं पारेउं वेभारगिरिकंदरे अणसणं काऊण निच्चलदेहा ठिया । तओ भद्दा सपरियणा आगंतुं वीरं वंदित्ता पुच्छइ – 'भयवं ! कत्थ मुणी सालिभद्दो ? किं वा अम्हाणं गिहं भिक्खट्ठा नाऽऽगओ ?' तओ सामिणा भणियं – 'सो तव गिहे गंतुं आगच्छंतो पुव्वभवमायाए मासोववासपारणे पाराविओ संपयं अणसणं गिरिकंदरे गंतुं सह धन्नेण पडिवन्नो' । * पाठोऽयं त्रुटितस्त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिताधारेणाऽनुसन्धत्तः ।
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
कहं ?
[१५१]
तओ भद्दा सपरिवारा तत्थेव गया । तं वंदित्ता रोवमाणा सपरियणा अगप्पगारे विलावे करे |
1
तं पुत्तय ! बत्तीसं, तूलीणुवरिं सुवेसु कहमहुणा । खरफरुसोवरि सुत्तो, सिलायले चिट्ठसि अकंपो ? ॥ तं पुत्त ! गीयवाइय- रवेण सुत्तो वि जो वि बुज्झतो । सो संपइ कह जग्गसि, सियालसद्देणऽभद्देणं ? ॥ तं पुत्त ! न विन्नाओ, नियगेहसमागओ वि अम्हेहिं । संपइ संभासं पि य, न कुणसि; हा ! मंदपुन्नाऽहं ॥
एवं च विलवमाणा भद्दा तत्थेव सालिभद्दवंदणत्थमागएण सेणियरन्ना समणुसासिऊण भणिया 'अम्मो ! संपयं अवेला भवइ त्ति जामो नगरं । तओ वंदिउं मुणिणो सव्वे पविट्ठा नयरे । धण्ण-सालिभद्दा वि निययमाउयमणुपालेडं सव्वसिद्धे विमाणे अहर्मिंदा अणुत्तरदेवा जाया । तओ तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिइमणुपालेउं आगया तेणेव भवेण सिज्झिस्संति ||छ । सालिभद्दो त्ति गयं ॥छ||
गावयारो सालिभद्दो व्व [ चिलायराय ति] चिलायरायकहा भण्णइ
सागेयनगरे सत्तुंजओ नाम राया जिणदेवो य नाम सावओ ववहारी य । सो य [रय]णाणि गहाय निग्गओ दिसायत्ताए पत्तो कोडिवरिसं नाम मिलेच्छसन्निवेसं । तत्थ य चिलाओ राया । दिन्नाणि य जिणदेवेण कइ वि रयणाणि जाणि य जम्मापुव्वाणि दट्टु चिलाओ भणइ 'अहो ! किं वुच्वंति इमाणि ?' जिणदेवेण भणियं 'रयणाणि' । चिलाओ भणइ 'कहिं हवंति ?' जिणदेवेण वि 'जइ कह वि इमो संबुज्झिज्जइ'त्ति भावेंतेण भणियं 'अन्नत्थ रज्जंतरे' । चिलाओ भणइ तत्थ, पेच्छामि रयणाणि । नवरं तहिं भीओ तण्णयररण्णो' । जिणदेवेण भणियं ' मा बीहेहि । तहा काहं जहा सोऽणुकूलो ते होही' । तहा वि अधीरंते चिलाए जिणदेवेण पुच्छाविओ सत्तुंजओ । तेणाऽवि 'निस्संकमागच्छह'त्ति भणाविए जिणदेवो वि रायं घेत्तूणाऽऽगओ सागेयपुरं । धरिओऽणेण सो सगउरवं नियावासिणीए ।
'अहं पि जामि
-
-
-
1
-
-
-
-
-
समोसरिओ य तत्थ सामी । तव्वंदणत्थं सपरिवारो सजणसमूहो य महाविभूईए निग्गओ सत्तुंजयराया । तं च दट्टं चिलाओ जिणदेवं पुच्छइ – 'कर्हि एसो जाइ ?' जिणदेवो भणइ - 'जावऽच्छइ रयणवाणियओ' । चिलाओ भइ 'जइ एवं ता वयं पि जामो तत्थ । पेच्छामो रयणाणि' । तओ दो वि जणा गया समोसरणं । दटुं च सामिणो साइसय [ रय]णाणि छत्तत्तयसिंहासणाईणि विम्हिओ चिलाओ । सामिं पुच्छइ 'कहिं लब्धंतीमाणि रयणाणि ?' सामी भणइ 'दव्वरयणाणीमाणि नाहसाय ( न य ) भावरयणेहिं विणा पाविज्जंति' । चिलाओ भणइ 'जइ एवं, ता मे भावरयणाणि [ दरिसेह ] ' ।
सामी वि एएहिं (एयाणि) चेव भावरयणाणि साहिज्जंति'त्ति भणंतो दरिसे से रजोहरणाईणि । तग्गहणुज्जुओ य चिलायराया दिक्खिओ सामिणा । सम्मं सेवियसामण्णो य सो जाओ अच्चुयकप्पे देवो । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सइ जहा खंदओ त्ति || || चिलायराओ त्ति गयं ॥छ |
खंदयकहा भण्णइ -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५२]
अत्थि सावत्थीए नयरीए चोद्दसविज्जापारगो खंदओ नाम परिव्वायगो । अह तत्थेव महावीरसीसो पिंगलगो नाम सावओ । अण्णया य गंतुं पिंगलगेण परिव्वायगो पुच्छिओ खंदगो – “किं सासया लोगजीव-सिद्धि-पयत्था ? असासया वा ? केण व मरणेण मरमाणो जीवो संसारं वद्धारइ वा छिदइ वा ?' एवं च पुणो पुणो [पुच्छमाणो] वि खंदओ जाहे मोणमालंबिऊण ठिओ ताहे गओ पिंगलगो सट्ठाणं ।
एत्यंतरे तत्थेव कोट्ठगुज्जाणे समोसरिओ सिरिमहावीरो त्ति निसुयं खंदगेण चिंतियं च – 'तिकालदरिसी सो भगवंतो । जं पुच्छिओऽहं पिंगलगेण तं गंतुं पुच्छामि' । तओ गहियतिदंडाइनिजोवगरणो चलिओ सामिसम्मुहं । एत्यंतरे सामी भणइ - 'गोयम ! पेच्छिहिसि तुम' । गोयमो भणइ - 'कं भंते ?' सामी भणइ - 'पुव्वसंगइयं खंदगपरिव्वायगं' । गोयमो भणइ - 'कहिं ?' सामी वि साहइ से जाव पिंगलगवुत्तंतं तावाऽऽगओ तत्थेव खंदओ । तओ गोयमो ससंभमो तस्स सम्मुहो होउं भणइ – 'खंदय ! सागयं ते'। सामी वि 'पिंगलगसावयपुच्छानिन्नयत्थमागओ सित्ति सच्चविओ भणइ - 'खंदया ! पयत्थत्तेणं सासया लोयाईया, असासयाऽतीयाइपरिणईए । वह-जलणपवेसाइबालमरणेणं वड्डइ संसारो । छिज्जइ य जिणुत्तपंडियमरणेणं' । साहिउं चेचं संखेवओ भगवया पत्थंतस्स परूविओ धम्मवित्थारो । तं च सोउं संबुद्धो खंदगो गओ ईसाणदिसाए । चइडं च तत्थ परिव्वायगोवगरणमागओ भणइ – 'भगवं ! करेह मं नियसीसं'। भगवया वि सयमेव पव्वाविओ खंदगो [समणो] जाओ एक्कारसंगधारी संवुत्तो य। तवोविसेसेण जाव ठिओ माससेसो ताव सामि पुच्छित्तु खामणाइविहिणा गीयत्थसाहूहि सहाऽऽरूढो विउलं पव्वयं । पडिवज्जिय(उ) च तत्थ सुटुसिलायलोवरि पायवोवगमणमणसणं कालगओ खंदगमुणी जाओ अच्चयकप्पे देवो । गीयत्थसाहवो वि तं निज्जामिऊणाऽऽगया सामिमलं । समप्पिउं च खंदगोवगरणं साहिति से समाहिमरणं । खंदगदेवो वि तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिहि त्ति ॥ खंदओ त्ति गयं ॥छ।।
लोइयलिंगी य खंदय व्वाऽऽसि इंदनागो त्ति इंदनागकहा भण्णइ
अत्थि वसंतउरे इब्भकुलमेगं । तं च कयाइ मोत्तूर्णिदनागनामगं रोगियं दारगं सेसं सव्वं पि मारीए उच्छेइयं । तओ लोगेण चइयं से समंतओ भिट्टेहि(लुट्टियं) गिहं । पडिया य तंमि सुणहपवेस-निग्गमाई छंदया । तीए वि कह कह वि नीसरिओ इंदनागो । सो य दट्ठणिब्भसुओ त्ति जीवाविओ लोगेणाऽणुकंपाए । पणट्ठरोगेण य चिंतियं जेण -
'न वि तह बाहंति ममं, दारिद्दाईणि तिव्वदुक्खाणि ।
नियवासपरिभवो जह, नरयानलविब्भमो दूरं ॥ अन्नदिवसे य पयट्टो रायगिहं सिद्धत्यो नाम सत्थवाहो । तेण य समं चलिओ इंदनागो । कुणइ य सत्थवाहो परत्थसंपाडणं । निरूवेइ सुहियदुहिए । पडियग्गइ महाणुभावत्तणेणं । इंदणागो वि अव्वत्तवेसधारी भिक्खत्थं गओ सत्थवाहावासे । दवाविओ य से घय-गुलसारो सत्थवाहेण पिंडो । तं चोवजीविऊणिंदनागो पुणो भिक्खत्थमागओ तइयदिवसे । तओ सत्थवाहेण 'नूणमेगंतरोववासिओ एसो तेण कल्लं नाऽऽगओ'त्ति चिंतिउं दवाविओ सुसिणिद्धयरो पिंडो । तज्जेवणेण य सो पुणो चउत्थदिणे । तओ सत्थवाहेण - 'अहो महाणुभावो एसो तवस्सि'त्ति भावसारं पणमित्ता पडिलाभिओ विचित्ताहारेहिं । तज्जेवणेण य पत्तो पंचमदिणाओ । एवं च सो जाओ मासक्खमणे । भणिओ सत्थवाहेण - 'जाव पुरं न पत्तो ताव ममाऽऽवासाओ नऽन्नत्थ भिक्खडा गंतव्वं' । पारितो य तहेविंदनागो कमेण पत्तो रायगिहं ।
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५३]
कराविओ य गिहासन्नो सत्थवाहेण मढो । चिट्ठतो तंमि सीसं मुंडाविऊणिदनागो नियंसियकासायवत्थो जाओ लोगविक्खाओ । जणवओ य से परमभत्तीए भत्त - पाण- वत्थोसहाईहिं उवयरिउमारद्धो । जद्दिवसं च पारेइ तद्दिणे सव्वो वि लोगो गहियाहारो नियगिहे दुवारे पडिवालेंतो चिट्ठइ । गिण्हइ य एगस्सेव कस्सइ पिंडं इंदनागो । अओ सेसलोगजाणावणत्थं जग्गिहाओ सो नियत्तइ तंमि ताडिज्जइ भेरी । तस्सद्दं च सोउं नियत्तंति सेसलोगा ।
एवं च वच्चंते काले कयाइ संपत्तकेवलो तत्थेव समोसरिओ गुणसिलगुज्जाणे वद्धमाणसामी । कयं च से देवेहिं समोसरणं । वद्धाविओ सेणिओ तित्थयरागमणेण निउत्तपुरिसेहिं । समुप्पन्नहरिसेण य दवावियं तेसिं महादाणं । पयट्टो महाविच्छड्डेणं भगवओ वंदणवडियाए । पत्तो समोसरणं वंदिओ अणाचिक्खणीयमाणंदसुहमणुहवंतेण तित्थयरो सह अभयाइएहिं । भगवया वि कया सद्धम्मदेसणा पोरिसिं जाव । तओ उट्ठिए भगवंतंमि तप्पायवीढोवविद्वेणं पारद्धा गोयमसामिणा धम्मदेसणा । तओ सो वि उट्ठओ पुन्नाए बीयपोरिसीए । परिसा वि गया नियं ठाणं ।
मज्झण्हसमए य भिक्खत्थं मुणिणो पवेसमाणा वारिया महावीरेण । पट्ठाविओ य संदेसयं दाउं गोयमो । सो वि गंतूणिदनागं भणइ - 'भो ! अणेगपिंडिया ! एगपिंडिओ दट्टुमिच्छइ' । सोउं चेममस्सुयपुव्वं चितियमिंदनागेण 'कहमणेगपिंडिओऽहं जो एगपिंडं गेण्हामि ? अणेगपिंडिया एए जे अणेगपिंडे बहुघरेर्हितो गेण्हंति' । समुवसंतकोवेण य चिंतियमणेण - 'अच्चुवसंतवेसायारा एए न अन्नहा जंपंति । ता किमेयं ? 'ति सम्मं चितेंतेण नायं 'नूणं होमि अणेगपिंडिओ जो सव्वनयरे पयणाईयं करावेमि । एए पुण अकयाकारियविसुद्धाहारभोइणो । ता एए न अणेगपिंडिया' । भावेंतस्स य समुप्पण्णं जाइसरणं । सुमरिपुव्वभवो जाओ पत्तेयबुद्धो महारिसी । कालंतरेण य पत्तो नेव्वाणं ति ॥ इंदनागो त्ति गयं ॥छ । संबोहिओ य सामिणा गोयमं पेसिऊणिंदनागो व्व सीहहालिओ त्ति सीहहालियकहा भण्णइ
-
-
-
राग गुणसिलचेइयाओ महावीरेण सीहहालियदिक्खादाणसमुट्टिउट्ठाणे(?) पेसिओ गोयमो । सो वि तत्थ गंतुं हलं वाहेमाणं तं भणइ 'भो ! किमत्थं हलं वाहेसि ?' हालिएण भणियं – 'निव्वाहत्थं' । गोयमो भइ 'तुममहं निव्वाहिस्सामि, किं किलिस्ससि ?' तओ सो हलं मोत्तूणाऽऽगओ तस्स समीवं । गोयमेण वि संबोहिऊण पव्वाविओ भुंजाविओ य परमाहारेण । तओ हट्ठचित्तो भणिओ - 'एहि वच्चामो सामिसमीवं' । तओ ‘एवं करेमो 'त्ति वोत्तुं गोयमेण सह सो हालियसाहू तावाऽऽगओ जाव समवसरणमज्झत्थो । दूराओ चेव सामी दिट्ठगोयरे पडिओ । तओ सहसु त्ति समुप्पण्ण [ रोसो] 'रे गेण्हेमं नियकलप्पलयं ति [व] त्तुं मोत्तूण य [ उवगरणं] कोवे [ण] संपलाणो हालिओ गओ नियक्खेत्तं । पडिग्गहियं पुणो वि नियहलं ।
1
गोयमो वि सविलक्खो समागओ भगवंतमूलं । वंदित्ता भइ 'भगवं ! किमेसो तुब्भेहिं हालिओ दिक्खाविओ ?' भगवया भणियं – 'गोयमा ! पुव्वि तिविट्टुवासुदेवभवे वट्टमाणेण मए एसो सीहो संतो विणासिओ आसि । संपयं पुणोवसमकरणस्स समओ त्ति नाऊण तुमं पेसित्ता दिक्खाविओ । पुव्ववेराणुबंधेण य मह दंसणमसहंतो पुणो वि पलाइउं गओ सट्ठाणं । परं खणमेत्तं पि पव्वज्जापरिणामसंपत्तीए सिद्धिसुहमहीरुहस्साऽवंझबीयाभागी जाओ एस सीहहालिओ त्ति ||छ । [सीहहालिओ त्ति गयं ॥ छ | ] किंच
-
-
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५४]
ज च्चिय गुणपडिवत्ती, सव्वण्णुमयंमि होइ परिसुद्धा । स च्चिय जायइ बीयं, वीहीए तेणनाएण ॥ जह रयणपुरे होता, तेण चतेणत्ति(तेणा दुवे त्ति) तक्करा मित्ता । तरुणा पट्ठावइया(पुट्ठावयवा?), साहसिया चोरियानिग्गया ॥ पत्ता य तलारेहिं, कहंचि ते बंधिउं च निजंता । वज्झत्थामं पेच्छंति, साहुओ केइ मग्गगए । माणिज्जते माणुण्णएहिमह चिंतियं च तेणेण । 'एए मुणिणो धन्ना, धम्मरया न उ वयं पावा' ॥ इय जणइ बोहिवीयं, तेणो [य] गुणरागओ नि[य]ओ । तेणा मरिउं च तणुकसाय-उदारगुणेण ते दो वि ॥ कोसंबीए पुत्ता, कमेण दोण्हं वणीणमुप्पण्णा । लग-सगनामाणो सिं, पुव्वभवब्भासओ मेत्ती ॥ अह बाहिं वच्छागयवीरजिणत्थं कए समोसरणे । सुरनरनाहाइन्ने, लग-सगवणिणो वि संपत्ता ॥ सद्देसणं च सोउं, विहियं वीरेण अणन्नहरिसाओ । रोमंचियतणू सगेण दिट्ठो लगो सो वि ॥ सहजंगो च्चिय दिट्ठो, लगेण; तत्तो गिहागयसगेण । भणिओ लगो - 'सुमित्ता !, तुज्झ व किं मे न जाओ ॥ रोमंचाई भावो ?, जिणवयणायण्णणाओ; जं दो वि । सव्वकज्जेक्कभावा, सव्वत्थ वयंस ! पसिद्ध त्ति ?' ॥ भणियं लगेण - 'मित्ता !, एवमिमं जं मए वि सच्चवियं । ता कल्लं गंतु जिणं, पुच्छिस्सामो', तहा य कए । वीरेणाऽऽसि कहिओ, मुणिरायारायकारिचोरभवो । रोमंचाईभावाभावनिमित्तं च सोउं च ॥ जिणधम्मपरो जाओ, सुट्ठ लगो सिज्झिही य कालेण । संसारी य सगो खलु, होही जिणधम्मविमुहो त्ति ॥ इय तेण सीहहालिय-जीवाइसु बोहिबीयमाइटुं । केवलणाणाइसय-निच्छयओ वीरणाहेण ।। सम्मं च जइ वि सगुणं, विगुणं वा कज्जमइसई मुणइ । तह वि हु णाऽणइसइणो, ववहारो तव्वसेणुत्तो ॥ सगुणमि जहा वी[य]भयमग्गे जंतेण सामिणा कहिया । जलपुण्णपोक्खरितडा-वासियतिलगड्डितो[यस्स?] || निज्जीवानिच्छयओ, घेत्तुमणा साहवो वि तं विहिणा । 'ववहारेणाऽकप्प'त्ति, वोत्तु वीरेण पडिसिद्धा ॥
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५५]
जं न कप्पं पि घेप्पइ पुट्ट(ट्ठ)-कडाद(रा)इकारणेण विणा । अप्परिणय-अइपरिणय-हियत्थिणा परिणएणाऽवि ॥ उस्सग्गकु(ज)डो पढमो, अववायनिद्धंधसो य बीयमुणी । उस्सग्गववायसमो, तइयमुणी सेसविद्धंतो(?) ॥ सिरियरुनगरे सुत्थिय-सूरी सगणाहितं चविउकामो । परिणयमुणिकयसमओ, विऊ सीसतिगं परिक्खेइ ॥ कवडेणाऽइगिलाणो, होउं संथारए ठिओ सूरी । मुणिणो भणंति - 'भयवं !, किमसोक्खं तुम्हद्दन्ना?' ॥ सूरी वि भणइ - 'न(तु?)म्हे जप्पडियारं कराविउं सक्का । तं दुक्खं सुणंताण', 'काहामो' सोउमेयं च ॥ परिणयमुणिणो नेउं, रहसि विसण्णत्थ(विसण्णा?) बेंति ते सीसे । 'सूरी नऽम्हं साहइ, नियदुक्खं गंतु ता तुम्हे । वल्लहसीसा पुच्छह, जेण न पढणा(?) विसूरेइ(ह?) ॥ पुच्छंति ते वि गंतु, निब्बंधेणं चरणलग्गा ॥ सूरी वि तेसि साहइ, पिहप्पिहं कह वि साभिलासो व्व । 'एक्कं चोसहमह'; ते, 'तह'त्ति वोत्तुं गवेसंति ॥ पढमो चिंतइ - 'वरमणसणेण वि जमाणा विहि(हे)उमुचिया । न उणमववायसेवा, सावज्जा; जं सुए भणियं ॥ एक्केण कयमकज्ज, करेइ तप्पच्च[यं] पुणो अन्नो । मायाबहुलं परंपर-वोच्छेओ संजमतवाणं ॥ [पिण्डनियुक्तिः १८५] सोच्चा ते जियलोए, जिणवयणं जे नरा न याणंति । सोच्चाण वि ते सोच्चा, जे नाऊणं न वि करंति ॥ [उवएसमाला २६०] न य भावजडविद्धंसगमिमं सुयं सुणइ'तो गुरुनिमित्तं । सुक्काओ पक्कंबछल्लीओ घेत्तु सो पत्तो ॥ ढोइय पुट्ठो गुरुणा, तस्सुद्धिं कहे[इ] नियमभिप्पायं । तत्तो य नायमप्परिणओ त्ति नेयो य एयस्स ॥
(न य एयस्सचिओ?) ॥ बीओ चिंतइ - 'धम्मो' वेयत्तो ति मोत्तुमुस्सग्गं । सो पालिज्जइ सेसं, सत्तीए जं सुए भणियं ॥ एक्को वि नमुक्कारो, जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स । संसारसागराओ, तारेइ नरं व नारिं वा ॥ [आवश्यकान्तर्गते सिद्धस्तवे ३] अप्पा जाणइ अप्पा, जहट्ठिओ अप्पसक्खिओ धम्मो । अप्पा करेइ तं तह, जह अप्पसुहावहं होइ' ॥ [उवएसमाला २३]
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५६]
न य किरियाजड-दूसग-मिमं सुयं सुणइ तो गुरुनिमित्तं । तत्तरवडिओ(?) माणइ[आणेइ], सयमंबलद्धी(छल्ली?)ओ ॥ ढोइय पुट्ठो गुरुणा, तस्सुद्धिं चाऽऽह नियमभिप्पायं । तत्तो नायमइपरिणइय त्ति न सो वि एयजोग्गो ॥ तइओ चिंतइ – 'सत्थाणुस्सग्गो पीडियाणमववाओ । दो वि जिणुत्ता नवरं, जयणाए; जं सुए भणियं ॥ जं जह भणियं सुत्ते, तहेव जइ तप्पालणा नत्थि । किं कालियाणुओगो, दिट्ठो दिट्ठिपहाणेहिं ? ॥ तम्हा सव्वाणुन्ना, सव्वनिसेहो य पवयणे नत्थि । आयं वयं तुलिज्जा, लाहाकंखि व्व वाणियओ ॥ [उवएसमाला ३९२] ता(ने?)हाणुभाविएहिं, एक्कंबेहिं गुरूणमसइ गुणे । सो सोवाओ जुत्तो', विहिणा आणित्तु ताणि लहुं ॥ ढोइय पुट्ठो गुरुणा, तस्सुद्धि चाऽऽह नियमभिप्पायं । तत्तो य जाणिउं परिणओ त्ति जोग्गो य [एयस्स?] ॥ कहिलं च सेसपरिणय-मुणीण समए निवेसिओ गुरुणा । सो सूरिपए सेसा, तस्साऽऽणावत्तिणो विहिणा(या) ॥ एवं च पंडियाणं, विरलिज्जताणं सुयविसेसेणं । को वेत्थ गुणो दोसो, तो ववहारेऽवही(वहिया?) होह ॥ विगुणे पुण जह साहइ, नाऽऽहाकम्माइ केवली किंतु । सेवयसयं पिच्छओ सत्थहियं सो वि ववहारो ॥ तह पुव्वपवत्तो जम्मि, तेण जा [स] केवलो त्ति नो नाओ । ता कुणइ विणयकम्मं, सो तस्स जमागमे भणियं ॥ विवहारो वि हु बहुबलवं जं छउमत्थं पि वंदए अरिहा । जो होइ अणाभिन्नो, जाणतो धम्मयं एयं ॥ [आव.नि.भा. १२३] जइ जिणमयं पवज्जह, ता मा ववहार-निच्छयं मुयह । ववहारनओच्छेए, तित्थुच्छेओ जओऽवस्सं ॥ [विशेषा० २३८२] कम्मुदय-दसणत्था(?)इवसा जइ वि दोसमावण्णो । सावेक्खो तह वि जई, निक(च्छ)यओ विसधारियरो(?) ॥ जं चाऽऽइसइ साहइ, सगुणं ति सयं पमाणमिह तं पि ।
निच्छयनएण जह सीहहालियं सामि समणं ति ॥ सीहहालिय त्ति गयं ॥छ।
सविग्घो य जहा धम्मे सीहहालिओ तहा भोगेसु कयउन्नगो त्ति कयउण्णकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे विजयपुरे नयरे विजयसेणो राया । तस्स गुणमई देवी । इओ य
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५७]
तत्थेव धणवज्जो नाम सेट्ठी । तस्स पउमसिरी नाम भज्जा । तीए वसुदत्तो नाम पुत्तो । मओ य धणवज्जो, परिक्खीणविहवो । पउमसिरी वसुदत्तं बालगं घेत्तूण गया सिरिउरं नाम नयरं । तत्थ य ठिया सेट्ठिघरमेगं करेइ जणकम्मं । लाइओ य [वसुदत्तो] वच्छवालगो । तेण य बाहिं हिंडमाणेण कयाइ तवसुसियदेहो दिट्ठो महातवस्सी । सो य संजायउल्लासेण वंदिओ परमभत्तीए । ठिओ य थेवं वेलं तं पज्जुवासेंतो । तओ गओ सगिहं ।
इओ य तंमि चेव नयरे जाओ को वि ऊसवो । सिज्झइ य तंमि घरे घरे खीरी । भुंजइ य गुल-हियाइसंजोइयं लोगो खीरिं । तं च दट्ठण संजायसद्धेण वसुदत्तेण भणिया माया - 'अम्मो ! ममाऽवि अज्ज खीरिभोयणं संपाडेहि' । तओ तं सोऊण खीरिसामग्गीरहिया पउमसिरी वि रोविउं पवत्ता । तओ समागयाओ पाडिवेसिणीओ पुच्छंति निब्बंधेण - 'किमेयं रुव्वइ ?' तओ तीए कहिए खीरित्तंते कया ताहि खीरिसामग्गी । रंधिया य थेरीए खीरी । तओ पहावित्ता भोयणत्थं बइसारिओ वसुदत्तो । दिन्नं पुरओ थारं(लं) । भरियं खीरीए पक्खित्तं च पउरं गुल-हियं । तओ रत्थ(वत्थ?)संवरणत्थं पविट्ठा घरमज्झे थेरी । ___एत्थंतरंमि य मासोववासिओ पारणत्थं तत्थ समागओ सो खमरिसी । दिट्ठो वसुदत्तेण । चिंतियं च - 'अहो ! [अज्ज] [मह]रिसिदाणेण धम्ममुवज्जेमि' । तओ थालमुप्पाडिऊणुट्ठिएण देंतेण - 'मा माया भणिही - बहुं दिन्नं'ति संकाए पक्खित्तो खमरिसिपत्तंमि खीरितिभागो । तओ पुणो [चिंतिउं 'थोवं' ति बितिआ तिभागा दिण्णा । तओ पुणो] वि चिंतियं – 'जइ एयस्स मज्झे अण्णं किं पि अंबखलिगाइ पडिस्सइ तो सव्वं पि विणस्सिस्सइ । ता भरेमि पत्तमिमं'ति । तओ पक्खित्ता सव्वा वि थालखीरी ।
___ एत्थ य पढमं निविभागदाणत्थमुक्खित्ता खीरी । पच्छा य सा जहा दोहिं अदाणभावेहिं तिभागीकया तहा तद्दाणावज्जियं पुण्णं पि दोहिं विग्घेहिं तिभागोदयं होही । तप्पढमपरिणामो य देवाउजोग्गो त्ति निबंधइ जा देवाउयं च वसुदत्तो ता विनिग्गओ खमरिसी । तओ घरमज्झाओ नीसरिया पउमसिरी । पेच्छित्ता य रितं थालं चिंतेइ – 'अहो अइभुक्खिओ मम पुत्तो जं जेमिया झड त्ति खीरी' । तओ पुणो वि भरियं थालं । भुत्ता य तेण अइरंकत्तणेण आकंठप्पमाणा खीरी । तओ वच्छए घेत्तूण चारणत्थं गओ बाहिं । झोडिओ य तत्थ देव्वजोगेणं झडीए । तओ जाया विसूइया । मओ य देवलोगं गओ ।
____ तओ चुओ रायगिहे नयरे धणसत्थवाहस्स सुंदरस्स भद्दाए कुलवईए भारियाए उवाइयसएहिं संभूओ गब्भे । भणइ य लोगो - 'कयपुण्णो एस जीवो जो एईए गब्भे उववन्नो । तओ जायस्स तं चेव कयउण्णो त्ति नामं तस्स पइट्ठियं । तओ वड्डिओ सो देहोवचएणं कलाकलावेण य । परिणाविओ समाणरूव-लावण्णं कंतिमई नाम भज्जं । मेलिओ य मायाए दुल्ललियगोट्ठिल्लयाणं । तेहिं वि नीओ माहवसेणावेसाहरं । रत्तो य तीए कयउन्नो पइदिणमट्टत्तरसहस्सगहणयदाणेण तीए सह भोगे भुंजिउमाढत्तो।
इओ य असोम्माविया अम्मापियरो । भणियं सयणिज्जएहिं - 'सद्दाविज्जउ कयउन्नओ' । तओ अम्मा-पिऊहिं अइमोहओ 'मा तस्स रइभंगो'त्ति चिंतिय भणिया कंतिमई - 'पुत्ति ! जहा अम्हेहिं तहा तए वि तत्थ ठियस्सेवं कयउन्नस्स जंमग्गियं पेसियव्वं । तओ मएसु तेसु तहेव कुणंतीए कंतिमईए गयाणि[णि] बारस वरिसाणि । निट्ठियं सव्वं पि धणं । तओ गहणयमग्गणत्थमागयाए 'बहुं कालं ठिओ तत्थ कयउन्नगो । संपयं जाणावेमि'त्ति चिंतिऊण लोढणिकणयसणाहं नियाभरणं पडलियारूढं पेसियं
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५८]
दासचेडीए हत्थे । तं च दटुं चिंतियं माहवसेणाए जणणीए – 'एत्तियं चेव कयउन्नयस्स संपयं घरसारं । ता किमणेण गहिएणं ?' तओ सह कणयसहस्सेहिं लोढणि तेहिं य [आभरणेहिं सह] पडलियाहत्था वालिया दासचेडी । सा वि साहिऊण वुत्तंतं समप्पेइ तं कंतिमईए । कुट्टिणीए वि भणिया माहवसेणा - 'पुत्ति ! निद्धणो संपयं कयउन्नगो । ता मुच्चउ' । माहवसेणा भणइ – 'अम्मो ! जमेत्तियकालं दिन्नं कयउन्नेणं तेणंतेणं वि पज्जत्तमम्हाणं' । तओ पुणो भणिया वि जाहे सा तं न मेल्लइ ताहे कुट्टिणीए किंचि पव्वमगाले चेव कप्पिऊण पाइया दो वि मज्जं । ताहे विहलंघलीहूओ कयउण्णओ दासचेडीहिं सुव्वाइऊण नीओ बाहिं । मुक्को देउलंमि । विमओ य विउद्धो दटुं सो सुन्नदेउलं पुव्वुत्तपढमविग्घोदयाओ चिंतइ जहा - 'विसज्जिओऽहं वेसाहिं । अहवा कस्स वि सयणो न ठिओ निसंसकम्मो [वेसाजणो]' । माहवसेणा वि कयउन्नयमपेच्छमाणा विरहाओ वेणीबंध काऊण संभोगरहिया [चिट्ठइ] कयनिच्छया ।
कयउन्नगो वि तत्तो समागओ नियघरं सडिय-पडियं । तं च दट्ठण संभमेणुट्ठिया कंतिमई । कयमुचियकरणिज्जं । मिलिओ सयणवग्गो । तओ कयउन्नएण पेच्छमाणेण पुच्छिया कंतिमई - 'कत्थंऽबा? कत्थ य ताओ ?' सा वि 'मा पढममेव इमं [ए]यस्स होउ'त्ति चिंतणेणाऽसाहिती घोरंसुधारेहिं रोविउं पयत्ता । तओ पुच्छिओ तेण परियणो – 'किं न कुसलमंबा-तायाणं ?' तेहिं भणियं – ‘एवमेयं' । तओ मोहं गओ । सत्थीकओ य चंदणरसच्छडाईहिं कलुणप्पलावं जा काउमाढत्तो तावाऽऽसण्णीहूओ सुहिसयणजणो । समासासिओ णेण । पुच्छिया विसेसवत्ता । साहिया तेहिं । तओ अम्मा-तायाण मयकिच्चाणि काउं विसयसुहमणुहवंतस्स जाया गुव्विणी कंतिमई ।
एत्थंतरंमि य तुच्छत्तणाओ विभवस्स लज्जमाणेण भणिया सा कयउन्नेप्प – 'भद्दे ! परतीरं गंतुमत्थं विढविऊणाऽऽगच्छामि' । तीए भणियं - 'सामि ! न कज्जमत्थेण मत्थि । [जमत्थि] तेण चेव निव्वहिस्सामो' । कयउन्नओ भणइ - "पिए ! मा कायरा होहि । जओ देसंतरं चलिओ सुसत्थो । तेण य सह सुहेण गंतुं विढवियविउलत्थो पुणो वि समागंतुं तुह समीहियं सव्वं संपाडिस्सामि' । तओ तस्स निब्बंधं नाऊण कंतिमईए भणियं – 'अज्जउत्त ! तुम चिय बहुयं जाणसि' । तओ सब्भावं साहिऊण सयणजणस्स भलाविया तेण कंतिमई । तीए वि तस्स संबलत्थं सरससेवालड्डए बंधिऊण भरिया थवलिया। सोहणदिणंमि य बाह(हिं) ठिओ सत्थो । कयउन्नओ वि [ग]मणत्थं गओ सत्थे । कंतिमई वि सत्थासण्णदेउले संघयंमि पुवावित्ता ससंबलं कयउन्नयमागया घरे ।।
इओ य तंमि चेव नयरे दढसिरी नाम ववहरिया । तीए सूरो नामपुत्तो । तस्स धणसिरीरायसिरी-नागसिरी-पुन्नसिरीनामिगाओ चत्तारि तरुणसंरूवभज्जाओ । सो वि सूरो वाणिज्जत्थं जंमि को वि पायं न वच्चइ तओ दूरदेसंतरं गओ [मओ] त्ति । तस्स य पडिसरीरभूएण हियसहाएण दढसिरीए जाणावणत्थं मुद्दियलेहं समप्पिऊण पेसिओ रायगिहमि साधारणो नाम धावणयपुरिसो । तेणाऽवि समागंतुमुद्दिट्ठदिणंमि घल्लिओ लेहो । वाइओ दढसिरीए । न व(य?) विन्नायपरमत्थाए वि तीए तत्थुप्पण्णमइत्तणओ सामीकयं मुहं । विसज्जिओ य जायलेहक्खरपच्चयाए दव्वयं दाऊण सो धावणयपुरिसो। [तओ] सद्दिऊण तीए वहूणि साहिओ सूरमरणवुत्तंतो । भणियं च – 'न तुब्भेहिं वि वत्तणमप्पणो सव्वहा पयासियव्वं । तहा जो तुब्भं रुच्चइ कोइ पुरिसो तं गवेसिऊण सिग्घमाणेमो जेण पुत्ता संपज्जंति । अण्णहा घरसारमेयमपुत्तस्स राया गेण्हिस्सइ' ।
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१५९]
तओ वहूहि - 'एक्कं मिटुं बीयं वइद्देणोवइटुं'ति नाएण मज्झे पियावंतीहिं वि भणिया – 'अम्मो ! तुमं चिय बहुसो जुत्तं जाणसि' । तओ दढसिरी वहूहिं समप्पि(त्थि)यं च 'मा किंचि अण्णहा रचयंति'त्ति मिसेण बाहिं हिंडंती पत्ता सत्थदेउलं । दिट्ठो य तंमि सेज्जाए सुत्तो कयउणणओ । तओ 'सायारो त्ति पहाणरूवो कोऽवेस पुरिसो । ता एयं चेव हरामि'त्तिं वोत्तुमुव्वाइ(हि)ओ बाहिं, नीओ थेवंतरं । न सक्केइ य [नेउं] । चिंतियं कयउण्णएण – “किमेयाओ काओ वि जोगिणीओ मं नेति ? अहवा न मम पुरओ का वि दटुं पि ताओ सक्कइ । ता पेच्छामि ताव जं भवियव्वयाए संपज्जई' । तओ ठिओ विहरीए घरदुवारं नेऊण भणिओ ताहिं - 'सामि ! पओयणं तुब्भेहिं, ता पविससु गिहमिमं' । तओ निव्वियप्पो चेव पविट्ठो तत्थ कयउन्नओ । चडिओ दरिसिओ चरिमभूमि गंतुं निसण्णो दिण्णासणंमि । तओ पुरओ ठाऊण पियवयणसंभासणंतरं भणिओ दढसिरीए – 'पुत्त ! दिण्णाओ मए तुज्झेमाओ भुंभुरभोलियाओ । ता परिणिऊणेयाहिं सममच्छसु विसयसुहमणुहवंतो' ।
कयउन्नएणाऽवि पुव्वुत्तबीयतिभागोदयाओ ‘एवं होउ'त्ति वोत्तुं सक्खिणयमगि काऊण परिणीयाओ चउरो वि ताओ । तओ य गोसे पारद्धं वद्धावणयं । कया बाहिं वत्ता जहा - समागओ सूरसेट्ठी । तं च नाऊणाऽऽगओ सुहि-सयणाइजणो । पविट्ठाणि देक्खिउं ताणि । दढसिरीए वि 'मणागपडुसरीरो सूरो । तेण तस्स न सुहाइ पायरवो'त्ति सवित्थरं वाहरावित्ता पुप्फतंबोलाइयं च जहोचियकिच्चं काऊण हे?ओ चेव विसज्जिओ सव्वो वि लोगो ।
कयउण्णएण वि बारसवरिसाणि जाव जहिच्छमभिरमंतेण जणिया तासिं पउरपुत्ता । ठो(डो?)क्करहोएसु तेसु चिंतियं दढसिरीए - 'सिद्धमम्हाणं ताव पुत्तुप्पायणं । परमेएसि विवाहाइपओयणेसु किरिक्किस्संति सयणजाइया पियरमपेच्छंता । ता [इमं पुणरवि तत्थेव निच्छुभामि जओ आणीओ सत्थ]पुरिसस्स संगओ, [तं च मे पुत्तं 'मओ'त्ति जाणावेमि जणस्स]' । तओ कहियमेगंते वहूणं । ताहिं पि निरायमणुरत्ताहिं तं सोऊण अणिट्ठवयणं 'अहो कुद्धो दढसिरीरूवेण दड्डदइवो जेणऽज्जमेएण सह विउंजितेइया' । 'अहवा विउत्ताओ वि तहा कह वि काहामो जहा पुणो वि संगमो भविस्सइ'त्ति परं लहुसद्देण खुसुभुसित्ता भणियमिमं - 'अम्मो ! तुम्हमायत्तं सव्वं पि किच्चं । तहा वि बहुकालमेसो ठिओ । जइ भणसि ता संपयं किंचि संबलं करेमो' । दढसिरी भणइ – 'किमजुत्तं ? जओ ससंबलो चेवाऽऽणीओ' । तओ ताहिं बद्धा मोयगा । छूढाणि य ताण मज्झे अणग्घेयाणि सह पत्तियाहिं जलकंताइरयणाणि । लिहियं च पत्तियासु - 'अहं तत्ती कायव्वा' । तओ बंधिऊण थवल्लियाए कया ते मंचमोसीसदेसे । पाइऊण मज्जं दढसिरीए तंमि चडाविओ कयउण्णओ । तओ तहेव अप्पपंचमा तं घेत्तुं गया तं चेव पएसं ।
इओ य देसंतराओ भवियव्वयाए सो चेव सत्थो तत्थाऽऽगंतुमावासिओ । मोत्तुं च ताहिं इहेव कयउण्णयं अणाहमडयमेगं अग्गिणा सक्कारिऊण रोवंतीहिं कया वत्ता जहा – 'कालगओ सूरसेट्ठी' । नाउं
चेमं मिलिओ सुहि-सयणजणो । तप्परओ य दढसिरी भणइ – 'सेट्ठिसक्कारवेलाए थोवयरं भावि एयंगं ति जाणाविया न तुब्भे' । तओ तेहिं कयाई मयकिच्चाई ।
___ इओ य कंतिमईए पुन्नचंदो नाम पुत्तो जाओ । सो य एक्कारसवारिसीओ तया लेहसालाए पढइ । निसुयं च तीए जहा - 'पहुत्तो सो सत्थो' । गवेसणत्थं च सह दासचेडीए गया कंतिमई तत्थ पभायसमए । पविट्ठा देउलियाए । ट्ठिो य सीयलपवणाहओ विगयमओ तत्थोल्लरिओ कयउन्नगो । तओ
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६०]
WWWMVVNINNNNNN
तमुट्ठवित्ता ससंबलगो गिहमाणीओ । पहाणत्थमब्भंगिउमाढत्तो । एत्थंतरंमि य लेहसालाओ समागओ पुण्णचंदो । भणिओ तीए – 'पुत्त ! तायस्स पाएसु पडसु' । सो वि पणओ चुंबिओ तेण सीसे । तओ पुण्णचंदो भणइ - 'अम्मो अम्मो ! देहि सिग्घं भोयणं, अन्नहा उवज्झाएण हम्मीहामि' [ तओ तीए कयउण्णय-कज्जवावडाए अण्णं किमवि तहाविहं खाइममपेच्छमाणीए ताओ चेव संबलठइयाओ घेत्तूण एगो मोयगो दिन्नो तस्स हत्थे ।
सो वि तं खायंतो निग्गओ घराओ । तओ पेच्छइ मोयगमज्झे महारयणं, चिंतित्ता य अहो ! 'सोहणो एसो समए पट्ठियापुर्घटओ लद्धो' । लेहसालाए गंतुं पढियं घुट्टिउमाढत्तो । दिवो य पासट्ठियचट्टेहिं । पुच्छिओ य – “किमेयं ?' तओ कहिए तेण सब्भावे तेहिं भणियं - 'रयणमिमं, मा विणासेहि । एयाओ जमिच्छियं खाइमं लभिस्सामो' । तओ ‘एवं होउ'त्ति काऊण सव्वे वि गया कंदुइयहरं । भणंति - 'जइ जंमग्गियमम्हाण खाइमं दिणे दिणे संपाडेसि ता देमो तुह मणिमिमं' । तेणाऽवि सव्वासण्णजलंमि दट्ठण (पक्खिविऊण) नायं जहा जलकंतरयणमेयं । तओ तहेव गहियं ।
इओ य कयउन्नगो सिणाणं काउं भुंजिउं पवत्तो । कंतिमईए य कयउण्णयं भुंजाविंतीए 'न किंचि तहाविहं पक्कन्नमत्थि'त्ति चिंतिऊण ताओ चेव थवल्लियाओ मोयगं कड्डमाणीए ल्हसिओ हत्थाओ मोयगो फुट्टो य । पयडीहूयं जाजल्लमाणं रयणं । तओ विम्हियचित्ताए कमेण बीयाइमोयगेसु वि फोडिएसु मज्झे रयणाणि पेच्छंतीए कयउण्णयमुद्दिसिऊण भणियं – “किमेवं कयाणीमाणि रयणाणि ?' तेणाऽवि परमत्थ[म]याणमाणेण भणियं - ['सुंकदाणभएण एवं कयाणि'त्ति ।] तओ मग्ग(मोयग)भेएण दरिसियासु य पत्तियासु लिहियमवधारिऊण नायं जहा - 'तासि विलसिय'ति ।
तओ हट्ठचित्ताए चिंतियं कंतिमईए – 'नूणं जो मए पुण्णचंदस्स मोयगो समप्पिओ तस्स वि मज्झे रयणेण होयव्वं' । तओ पुच्छिओ पुण्णचंदो । तेणाऽवि बालसहावत्तणओ खाइमलोभाभिभूएण 'न किंचि वत्थु तत्थ दिटुं' ति भणिऊणाऽवलत्तं रयणं ।
एवं च पुव्वुत्तबीयविग्घाणंतरं जाए तइयपुण्णतिभागोदए तेहिं चेव रयणेहिं वित्थरिओ कयउण्णगो जाओ सव्वत्थ पसिद्धो ववहारिओ त्ति ।
इओ य तत्थेव सेयणओ गंधहत्थी पाणीपिवणत्थं सरोवरे पविट्ठो । तत्थ य तंतुजीवेण पाएसु वेढिए निच्चलो जाओ । तओ अद्दण्णो राया । पुच्छिओ अभयकुमारो । तेणाऽवि भणियं - 'जइ कत्थ वि जलकंतो मणी लब्भइ तो मुच्चइ एसो हत्थी । तओ राउले अइबहुयत्तणेण रयणाणं गोत्तिज्जतो वि व(चि)रेण लब्भि[हि]इ त्ति काऊण दवाविओ रण्णा पडहओ घोसावियं च - [जो जलकंतं रयणं] देइ तस्स राया रज्जद्धं नियधीयं च देइ' ।
तओ सोऊणेवं समप्पिओ सो कंदुइएण पुण्णचंदसंतिओ जलकंतो मणी । नीओ सेयणयसमीवं । दारियं तप्पभाए जलं । तओ थलं ति नाऊण हत्थि मोत्तुं नट्ठो तंतू । समागओ सेयणओ । तओ राया भणइ – 'कस्सेसो जलकंतो ?' तओ परिवारेण कहिए 'कुओ कंदुइयस्स जलकंतसंपत्ति ?'त्ति चिंतिऊण हक्काराविओ कंदुइओ । वडिओऽभयकुमारेण । तओ निब्बंधे कए बीहंतेण सिटुं कंदुएण जहा - 'कयउण्णगपुत्तेणं पुण्णचंदेणं समप्पिओ मम एसो'त्ति ।
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६१]
तओ रण्णा तुट्टेणं 'कस्सऽण्णस्सेरिसं रयणं घरे भविस्सइ ? 'त्ति भणिऊण हक्काराविओ कउन्नगो । परिणाविओ नियधीयं देवसिरिं । दिण्णं च रज्जद्धं । तओ सुहंसुहेण कंतिमईए देवसिरीए य सह भोगे भुंजमाणस्स सोऊणाऽऽगया सा माहवसेणा वेसा । भइ य 'तया तुमं नीसरिओ मया सव्वत्थ गवेसाविओ न य कत्थइ दिट्ठो । तओऽहं तक्कालाओ चेव पवसियवइत्तं चित्तेण वहंती वेणीबंधं काऊण तावठिया जावऽज्ज तुमं दिट्ठोऽसि 'ति ।
ओ तं पि पडिवज्जिऊण भणिओ कयउण्णगेणाऽभयकुमारो 'अज्जवि मन्ने एत्थ [ मम ] अन्नाओ वि चउरो महिलाओ बहुजणियपुत्ताओ चिट्ठति । परं तेसिं घरं न याणामि' । तओ नायपरमत्थेण भणियं अभयकुमारेण - 'वीसत्थो होहि । तहा करेमि जहा ताओ वि तुह मिलंति' । तओ कराविऊण दुबारं देवहरयं मज्झे कराविया लेप्पमई कउन्नयाणुकारिणी जक्खपडिमा । तओ नगरे दवाविओ पडहगो । घोसावियं च जहा 'नवजक्खस्सेमस्स रन्ना पट्ठावियस्स कत्तियपुण्णिमाए जत्ता भविस्सइ । तत्थ य जो घरसुद्धीए सबाल - वुड्डो नाऽऽगमिस्सइ सो महाडंडेण डंडित्ता निग्गहियव्वो 'त्ति ।
—
-
तओ सोऊणेवं सव्वो वि नगरजणो महाविभूईए तत्थाऽऽगंतुं एक्कदुवारेणं पविसिऊण जक्खं अच्चित्ता बीयदुवारेणं नीसरंतो महाजत्तं काऊमारद्धो । अच्छंति य तत्थोवविट्ठा गब्भहरेगदेसे कउन्नगाभयकुमारा । तओ लहुडिंभगबहुपरिवारिया कमेणाऽऽगया दढसिरी । पूइओ जक्खे । डिंभगेहिं वि अइरछड्डओ कउन्नगबुद्धीए कयनिच्छएहिं 'ताय'त्ति भणंतेहिं समालिंगिओ जक्खो ।
-
तओ नायमभयकुमारेण । धराविया सपरिवारा थेरी । नीया राउलं । भणिया य 'वुड्डेरि ! कालकवलिया तुमं जा एरिसाणि कूडकवडाणि काउं पट्टणमज्झे वससि' । तओ बीहंतीए थेरीए समप्पियमभयकुमारस्स घरसारं । तेणाऽवि कयउण्णयस्स समप्पियं ति ।
-
एवं च ताहिं सत्तर्हि वि भज्जाहिं समं विसयसुहमणुहवंतो अन्नया कयाइ तत्थेव समोसरियं महावीरं वंदित्ता पुच्छइ 'भगवं ! किं निमित्तं सविग्घं मम सुहं ?' तओ भगवया कहिओ तस्स पुव्वजम्मसंबद्धो खीरीए तहिं दाणवइयरो । तओ सोऊणेवं संबुद्धो निव्विण्णकामभोगो पव्वइत्ता सुगई गओ त्ति ||छ | कयउण्णओ त्ति गयं ॥छ ।
जामाउगो य कयउण्णगो व सेणियस्स मेयज्जो त्ति मेयज्जका भण्ण
साकेयनयरे चंदवडेंसओ नाम परमसावओ राया । तस्स दुवे पत्तीओ - सुदंसणा पियदंसणा य। तत्थ सुदंसणाए दुवे पुत्ता सागरचंदो मुणिचंदो य । पियदंसणाए वि दो पुत्ता बालचंदो य । सागरचंदो जुवराया । मुणिचंदस्स उज्जेणी दिन्ना कुमारभुत्तीए ।
गुणचंदो
-
-
—
-
इओ य चंदवडेंसओ राया महामासरयणीए 'जाव दीवो बलइ ताव न पारियव्वं 'ति कयनिच्छओ वासहरे काउस्सगं देइ । तस्स य सेज्जावाली चितेइ - 'दुक्खं सामी अंधतमसे अच्छिहिइ' । तओ तीए बीए जामे विज्झायंते दीवगे तेल्लं छूढं । सो ताव जलिओ जाव अद्धरत्तो । ताहे पुणो वि तेल्ले छूढे ताव जलिओ जाव पच्छिमपहरो । तओ पुणो वि छुहंतीए राया सुकुमारो पहायंतीए रयणीए वियणाभिभूओ कालगओ । उववन्नो देवलोए । पच्छा सागरचंदो राया जाओ ।
अण्णा सो मायरसवत्ति भण 'गेहेमं रज्जं ते पोत्त- पुत्ताणं होइ । अहं पुण पव्वयामि' ।
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६२]
सा नेच्छइ जओ एएण रज्जं न सीयइ । तओ सा पुणो वि निग्गमणेसु रायलच्छीए सोभमाणं तं दट्टणं चिंतेइ – 'मए पुत्ताण रज्जं दिज्जंतं न इच्छियं । ते वि एवं सोहेंता । [ता] इयाणि पीमं मारेमि'त्ति छिद्दाणि मग्गइ । तेण कयाइ रायवाडियागएण छुहालुयत्तणओ सूवयारस्स संदेसओ दिन्नो – 'एत्तो चेव पुव्वह्रियं पट्ठवेज्जासु, जह विरावेमि । सूवेण वि सिंहकेसरओ मोयगो चेडीए हत्थे विसज्जिओ पियदंसणाए दिट्ठो । भणइ - 'पेच्छामि, किमेयं ?' तीए अप्पिओ । पुव्वमेव तीए विसमक्खिया हत्था कया आसि। तेहिं सो विसेणं भाविओ । पच्छा भणित्ता - 'अहो सुहो मोयगो'त्ति पडिप्पिओ चेडीए । ताए गंतूण रन्नो समप्पिओ ।
___ तया दो वि कुमारा रन्नो समीवे अच्छंति । तेण चिंतियं - 'कहमहं एएहिं छुहाइएहि खाइस्सं?' तेण दुहा काऊण तेसिं दोण्हं पि सो दिनो । ते खाइउमारद्धा । जाव विसवेगताविया संपत्ता मंदिरं । राइणा संभंतेण वेज्जा सद्दाविया । सुवण्णं पाइया [सज्जा जाया] । सेज्जावाली सद्दाविया पुच्छिया भणइ - ‘एसो न केणइ दिट्ठो, नवरं एयाणं मायाए परामुट्ठो । सा सद्दावित्ता भणिया – 'पावे ! तया नेच्छसि रज्जं दिज्जतं । इयाणि तए अहं अकयपरलोगसंबलो संसारे छूढो होतो' । तओ तेसिं रज्जं दाऊण पव्वइओ।
अन्नया उज्जेणीए साहूणं संघाडओ आगओ । सो पुच्छिओ सागरचंदसाहुणा – 'निरुवसग्गं [तत्थ]?' [ते भणंति] - 'परं रायपुत्तो [पुरोहियपुत्तो] य बाहिति पासंडिणो [साहू] य' । सोउं चेमं चलिओ अमरिसेणं उज्जेणिं । पत्तो य कालक्कमेणं । पडिबद्धो एगंमि गच्छे । तत्थ वीसामिओ साहूहि भणिओ य भिक्खावेलाए – 'चिट्ठह तुब्भे, अम्हे चेव विहरिस्सामो' । सो भणइ – 'अत्तलद्धिओ हं । नवरं भद्दयकुलाणि दरिसेह' । तेहिं वि तस्स वत्थव्वयसाहू बिइज्जओ दिन्नो । सो य 'रायपुत्तोवरोहियपुत्ताणं घरदुगं न गंतव्वं'ति वोत्तुं नियत्तो ।
सागरचंदसाहू वि तत्थेव पविट्ठो वड्डवड्डुसद्देण धम्मलाभेइ । तं च सोउं अंतेउरियाओ निग्गयाओ हाहाकारं करेंति । सो महासदेणं भणइ – 'किमेयं सावियाओ !?' तस्सदं च सोउं ते कुमारा बाहिं निग्गया बारं बंधइत्ता पच्छा भणंति – 'नच्चसु' । सो भणइ – 'वाएह' । तओ वाइडं लग्गा । सो वि नच्चंतो भणइ – 'रे रे कोलिया ! न जाणह वा वाएउं ?' सोउं चेमं ते रुट्ठा 'कुट्टामो मुंडियमिमं ति जंपंता दो वि समागया । साहुणा वि निउद्धकुसलेणं मम्मट्ठाणेसु हंतुं ते ताव जंताणीव खलखलाविया जाव निच्चेट्ठा जाया । तओ सो साह बाराणि उग्घाडित्ता गओ बाहि उज्जाणे चिटुइ ।
रन्नो कहिया कुमारवत्ता । तेणाऽवि गवेसाविओ सो वसहीए । तम्मुणीहि य भणियं – 'पाहुणयसाहू एगो एत्थाऽऽगओ आसि । न य तं अम्हे परियाणामो । तओ दिवो गवसंतेहिं उज्जाणे । तंमि य गओ राया । दटुं च सो उवालद्धो साहुणा - ‘कि जुत्तं तुज्झ चंदवडेंसयतणयस्स कुमारे उवेक्खिउं ?' रण्णा वि खामित्ता भणियं - 'भयवं ! पउणीकुणसु कुमारे' । साहू भणइ – 'जइ पव्वयंति तो पउणयामि' । पुच्छिएहि य तेहिं मण्णियं । तओ तेण कार]मेक्कं घेत्तुं तहा [चालिया जहा] सट्ठाणे ठिया तेसिं संधिणो। तओ लोयं काउं पव्वाविया ।
तेसिं पि रायपुत्तो 'मम पित्तिओ एसो'त्ति करेइ सम्मं पव्वज्ज । पुरोहियसुओ पुण 'एएणऽम्हे कवडेण पव्वाविय'त्ति दुगुंछइ । ते य दो मरिऊण देवलोगं गया । तत्थ य संकेयं करेंति – 'जो पढमं
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६३]
चवइ सो बीएण संबोहेयव्वो' ।
तओ पुरोहियसुओ चइऊण तीए दुगुंछाए रायगिहे मेईए पोट्टे आयाओ । तीसे य अत्थि सेट्ठिणी एगा वयंसिया । जओ सा सकुटुंबा मंसासिणि त्ति दटुं तं मेई मंसं विक्किणइ । ताए भण(ण्ण)इ - 'मा अन्नत्थ हिंडाहि । अहं चेव सव्वं ते मंसं किणिस्सामि' । सा वि दिवसे दिवसे आणेइ । एवं च तेसिं पीई घणा जाया । तओ सा सेट्ठिघरस्सेव समीवे सकुटुंबा आगंतूण ठिया । सेट्ठिणी य मरंतवियाइणी। तीए य मेईए रहसि तीसे पुत्तो दिन्नो । सेट्ठिणीए य धूया मइया जाया । सा मेईए गहिया । सेट्ठिणी वि निच्चं तं दारगं मेईए पाएसु पाडेइ । भणइ य – 'जीवउ ममाऽऽसाई(सही)ए मेईए पहावओ भोलओ पुत्तो!' । तेण से नामं कयं मेयज्जो त्ति । संवडिओ य सो देह-कलाहिं । संबोहिओ देवेण न संबुज्झइ ।
____ अन्नया य अट्ठण्हं इब्भकण्णाणं एक्कदिवसेण पाणिं गेण्हाविओ सो जंपाणारूढो जाव नगरं हिंडइ ताव देवो मेयसरीरमणुपविट्ठो । तव्वसेण य सो रुयंतो भणइ - 'जाऽणेण समं जायाऽऽसि धीया सा जइ जीवंती होंता ताऽहमवि विवाहमज्ज तीसे कुणंतो भत्तं च मेत्ताण देतो' । दटुं चेवं समाहाणत्थं सिटुं जहावित्तं तस्स मेईए । तं च सोउं कुविएण मेयदेवेण पाडिओ मेयज्जो जंपाणाओ । वोत्तुं च 'किं तुम असरिसियाओ परिणेसि'त्ति नीओ नियघरं कोलियखड्डाए छूढो । ।
तओ विसन्नो सपच्चयं भणिओ देवेण – 'किमज्ज वि न पडिबुज्झसि ?' सो भणइ – 'सुटु विगुत्तो । ता तहा करेहि जहा एसो कलंको मे फिट्टेज्ज' । देवेण भणियं – 'भणसु, किं करेमि ?' सो भणइ – ‘रन्नो धूयं दवावेहि । तओ सव्वाओ वि अप्पसिद्धीओ फिट्टिस्संति' । तओ पभावं कहित्ता देवेण समप्पिओ तस्स छगलगो । सो य रयणाणि हगड ।
तओ रयणाणं थालं भरित्ता तेण पिया भणिओ - 'रन्नो धूयं वरेहि' । सो वि गओ । थाले समप्पिए रण्णा भणिओ - 'किं कीरउ ?' सो भणइ – 'मम पुत्तस्स नियधीयं देहि' । तओ रुद्रुण नीसाराविओ रन्ना । सो वि दिणे दिणे तहा वच्चंतो भणिओऽभयकुमारेण – 'कत्तो तुहेमाणि रयणाणि ?' सो भणइ – 'छगलगो हगइ' । तओ अभएणाऽऽणाविओ जाव तत्थ दुगंधं हगइ । तओ भणियमभएण - 'देवाणुभावो एसो । परं परिक्खिज्जउ' । तओ भणइ राया – 'दुक्खं वेभारपव्वयं सामि वंदओ चडइ। ता तंमि रहमग्गं करेहि' । सो कओ । अज्ज वि दीसइ । पुणो भणियं - 'पासाणं(पागारं) सोवण्णं करेहि' । कओ । पुणो वि भणिओ - 'जइ समुदं आणेसि तत्थ हाओ सुद्धो होहिसि । तओ ते दाहामो' । आणिओ | वेलाए ण्हाओ । विवाहाविओ सेणिएण नियधीयं । तओ जंपाणारूढो एव्व परिणियाहिं सह सव्वत्थ हिंडिओ ।
तओ ताहिं समं भोगे भुंजइ बारस वरिसाणि । संभालिओ पुणो वि देवेण । सो य महिलाहिं बारस वरिसाणि मग्गिओ दिनाणि य । चउवीसहिं वासेहि सव्वाणि वि पव्वइयाणि ।
तओ मेयज्जो नवपुव्वधरो एगल्लविहारी जाओ । तत्थेव रायगिहे हिंडंतो सुवन्नकारगिहमभिगओ । सो य सेणियस्स सोवण्णियाणं जवाणमट्ठत्तरसयं घडेइ । तेहिं च तिक्कालं देवच्चणं सेणिओ करेइ । निप्फण्णेसु य जवेसु भणियाए वि भज्जाए साहुनिमित्तं झड त्ति नाऽऽणीया भिक्खा । तओ सयमेव सुवण्णयारो गिहमज्झं अइगओ । ते य जवा कोंचेण गिलिया । सो आगओ न पेच्छइ । रन्नो य
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६४]
देवच्चणवेला वट्टइ । तओ सो 'रण्णा अहं जवेहिं विणा नवखंडो करि(कीरि)स्सामि'त्ति भीओ तं साहुं संकइ । तओ पुच्छइ । साहू तुण्हिक्को अच्छइ कोंचदयाए । जाहे य न कहेइ ताहे सो साहुस्स अल्लचम्मेण मत्थयं बंधित्ता भणइ – 'साहसु केण गहिया ?' अकहते य तहा तेण बंधो भीडिओ जहा लोयणाणि भूमीए निवडियाणि । कुंचो वि कम्मगरघत्तियसण्णिहियदारुभरिगाओ उच्छुडिय गले तालिओ ते जवे वमइ। तओ लोगो – 'आ पाव ! इमे जवा । किं तए ववसियं ?' ति जाव जपंतो चिट्ठइ ताव सो भगवं संपत्तकेवलो पुराओ निग्गंतुं सिलायलोवरि पायवोवगमणेणं सिद्धो त्ति । विन्नायतव्वइयरेण य रण्णा आणत्तो वज्झो सकुटुंबो सुवण्णयारी । सो वि 'न अन्ना संपयं का वि गइ'त्ति पिहियदुवारे घरे सुकुटुंबो लहुं पव्वइत्तु रण्णो मूलमागओ धम्मलाभित्ता भणइ - 'सावग ! धम्मेण वड्दाहि' । तओ 'मुक्को सित्ति मो(वो)त्तुं भणियं रन्ना – 'जइ उप्पव्वइस्ससि तो ते तेल्लभरियकवल्लीए चडाविस्सामि'त्ति छ। मेयज्जो त्ति गयं ॥
कओ य मेयज्जो व्व नि[च्चलो?] [अभय] कुभारेण रंकसाहु त्ति रंकसाहुकहा भण्णइ -
रायगिहे नयरे सेणिओ राया । तत्थेगो पुरिसो रंको नाम कट्ठहारयवणिज्जेणं जीवमाणो सुहम्मसामिणो सयासे धम्मं सोऊण संबुद्धो पव्वइओ । सो य भिक्खं हिंडंतो लोगेण भण्णइ – 'एसो सो रंको कट्ठहारिओ पव्वइओ' । सो याऽसहत्तणेण आयरियं भणइ – 'इओ ममं अन्नत्थ नेह । अहं न सक्केमि लोगोववा(हा)समहियासेउं' । तओ सूरीहिं अभओ पुच्छिओ – "विहरामो वयं' । अभओ भणइ - 'मासकप्पजोग्गं खेत्तं किं एयं न भवइ जेण अण्णत्थ वच्चह ?' सूरीहिं भणियं - 'जोग्गं । परं सेहस्सोवहासो दुस्सहो' । अभओ भणइ – 'अच्छह वीसत्था । अहमेयं लोगं उवाएण निवारिस्सामि' । ____ तओ बीयदिवसे तिन्नि सुवण्णकोडीओ धराविऊणुग्घोसावियं नगरे जहा – 'अभओ दाणं दा[हि]इ' । लोगो आगओ । भणियमभएण – 'तस्साऽहं एयाओ तिन्नि कोडीओ देमि जो एयाइं तिण्णि परिहरेइ, तं जहा - अग्गि पाणियं महेलियं च' । लोगो भणइ – 'एएहिं विणा किं सुवण्णकोडीहिं ?' अभओ भणइ - 'जइ एवं ता किं उवहसेह कट्ठहारयसाहुं तुब्भे ? जओ जो निरत्थो वि पव्वयइ तेणाऽवि सुवण्णकोडीतिगमोल्लेणाऽवि दुल्लहाणि अग्गि-पाणिय-महेलारयणाणि चत्ताणि । अण्ह(ण्ण)हा तुब्भे वि कहं न चयह ?' तओ 'सामि ! सच्चंति वोत्तुं तप्पभिई सव्वो वि लोगो रंकं साहुं सम्मं पसंसइ त्ति ॥छ। रंकसाहु त्ति गयं ॥छ।
लद्धो य रंकसाहुकज्जे व्व सव्वत्थ कुसलेणाऽभयकुमारेण हारो जस्स दाया दगुरदेवो त्ति दगुरदेवकहा भण्णइ -
कोसंबीए नयरीए सयाणीयरज्जंमि सेडुयगो नाम बंभणो । तस्स पुण्णसिरी नाम बंभणी । सा य कयाइ गुम्विणी पई भणइ – 'मम वियायाए घयमोसहनिमित्तं पउणीकरेहि' । भट्टो वि दरिदत्तणओ तं भणइ – 'जं ममऽत्थि तं तुमं पि जाणसि' । तीए भणियं – 'पुप्फसमप्पणेण निच्चं सयाणीयमोलग्गसु, जेण सो तुट्ठो समीहियं संपाडेउ' । तओ सेडुवगो तहेव काउमारद्धो । ____इओ य पज्जोओ सयाणीयसाहणत्थं समागओ सबलो । सयाणीओ वि तमागच्छंतं नाऊण जउणादाहिणकूलओ पुरओण(पूरिऊण?)ऽवगओ जउणुत्तरकूलं । पज्जोओ पुण जउणदाहिणकूलचालिओ वि
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६५]
A
सारदलेणुत्तरिऊणमुवद्दवेइ सयाणीयलोयं । सयाणीओ वि पज्जोयखंधावारं पक्खंदेहि संतावेइ । जे य पज्जोयस्स कोउगाइनिमित्तं पुरिसा वच्चंति ते छिन्नोट्ठ-नासाउडे [काऊण नयरी]ए य पसरं न देइ । एवं च पज्जोओ सुट्ठ काइओ निविण्णो सहस त्ति वलिओ नियदेसाभिमुहं रत्तीए । सो य सेडुयगेण पुष्फनिमित्तं गएण नाओ । तओ झड त्ति समागंतुं निवेइयं रन्नो । सयाणीएण वि 'जो जं लेइ तं तस्सेव'त्ति घोसाविऊण नेगहा विडंबित्ता लूसियं पज्जोयबलं । एवं च लुंठविलुज्ज(प्पं)तो कह कह वि महाकिलेसेण नट्ठो पज्जोओ ।
___ तओ सेडुवगस्स तुट्ठो सयाणीओ भणइ – 'सोहणो तए अवसरो साहिओ । ता संपयं एवं भण - किं ते देमि ?' तओ महेलियासुणयत्तणओ भट्टो भणइ - 'जइ एवं ता भट्टिणी पुच्छामि' । तओऽणुमओ रण्णा गओ भट्टिणीसमीवं । कहिओ रायपसाओ । तीए वि 'नेसो विभवं संपत्तो ताडिओ मए कज्जं करिस्सइ । ता करेमि जहा वसवत्ती चेव चिट्ठइत्ति चिंतिऊण भणियं - 'भद्दो तुमं । ता किं बहुणा रायपरिग्गहेण करिस्ससि ? सदक्खिणमग्गासणेण भोयणं निच्चोसारयं च मग्गसु' । तहेव कए तं चेव तस्स दिण्णं रण्णा ।
___ एवं च सो निच्चमेव रण्णा सहोसारयं लब्भंतो बीहंतेहिं निज्जइ सगउरवं सगिहेसु । भुंजाविज्जइ सदक्खिणेहिं अइमिट्ठण्णेहिं । सेडुवगो वि मिट्ठण्णलोभेणं पुणो पुणो वमित्ता अन्नन्नगिहेसु भुंजतो कोढिओ जाओ । तओ 'रायसभाणरिहो'त्ति चिंतिय भणिओ मंतीहिं - 'संपयं तुममसमत्थो । ता पुत्ते चेव नियट्ठाणे पट्ठवेहि ।
तओ तहेव कमेण कए ते पुत्ता रायसम्माणओ 'कोढिओ एसो' त्ति लज्जंता घरपच्छोक्कडे खोल्लडयं करावित्ता सेडुवगं धरेंति । कम्मारयाइहत्थेण य भोयणाईयं दवावेंति । तओ सो तहाऽवण्णाए दूमंतो - 'अहो ! मए चेव एए एरिसं रिद्धि नीया तहा वि न सम्मं मम वद॒ति । ता तहा करेमि जहा एए वि वसणे पडंति'त्ति परिभाविऊण सद्दाविया पुत्ता । भणिया य - 'पुत्तगा ! किं ममेरिसावत्थस्स संपइ जीविएणं ? परमम्हाणं कुलक्कमागओ एसो धम्मो जं छालगं सण्णिहियं धारिय मारित्ता अणसणं कीरइ । ता जइ [कालं छालगं] संपाडेह तोऽहं कयविहाणोऽणसणं पवज्जामि' । पुत्तेहिं वि 'तह'त्तिकाऊण समप्पिओ तस्स कालछालगो। सेडुवगो वि तं छालगं नियं सरीरमणवरयं चट्टावेतो सरीरुल्लट्टणियं च चरावेंतो सयं चेव खसंतरोमेहिं नाऊण संकंतकोढं मारेइ । तओ पुत्ते सद्दावित्ता 'तुब्भेहिं सयमेवेमस्स मंसमुवजीवियव्वं न जस्स कस्सइ दायव्वं'ति वोत्तुं समप्पिऊण य तेसिं नीसरिओ घराओ ।
वच्चंतो य कमेण पविट्ठो महाडविमेगं । तत्थ य तिसाभिभूओ इओ तओ परिब्भमंतो पेच्छइ एगाए गिरिदरीए निम्भिच्च(ण्ण)सिलोवरि संठियनिवडंततडट्ठियहरडई-बहेडयामलयाइविविहतरुपत्त-पुप्फ-फलछल्लि-मूलं सरयकालखरसूरकिरणतावियं काढयं व जलं । तओ तं चेव पुणो पुणो पिबंतो नित्थरिओ गाढाइसारेण । जाया कोट्ठसुद्धी । फिट्टो कोढरोगो ।
___ तओ पुणण्णवीहूयसरीरो समागओ कोसंबीए । पच्चभिजाणित्ता य पुच्छिओ जणेण – 'कहं तुम पुणो जाओ [व्व संजाओ] ?' सेडुवगेण भणियं - 'देवेहिं मम रोगो अवणीओ' । दिट्ठा य तेण ते पुत्ता "पिउवयणमवितहति मण्णमाणा सकुडंबा तं छालगं समुवजीविऊण संजायसडहडंतकोढा । भणिया य जणसमक्खं - 'रे दप्पुद्धरा तुब्भे होता । संपयं पत्तकोढा किं करेह ?' तओ सोऊण [ज]णेहिं भणियं
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६६]
- 'केणेण(केण)? किं त[ए एए] सिं कोढो कओ ?' तेण भणियं – 'को एत्थ संदेहो ? एयं चेव एएसिं रड्डाण जुत्तं' । जणो भणइ – 'कहं विय ?' तओ कहिए सव्वंमि नियवुत्तंते खिसिज्जंतो जणेण निरायं सेडुवगो निग्गओ कोसंबीनयरीओ । जहा सयाणीयावमाणिओ चित्तयरो त्ति ॥छ। चित्तयरकहा भण्णइ -
इहेय जंबुद्दीवे भारहे वासे कोसंबीए नयरीए सयाणीओ राया । मियावई देवी । तहा तीए चेव नयरीए चित्तयरपुत्तो सोमदेवनामगो परिवसइ । सो य कयाइ सयं चित्तसिक्खणत्थं 'सोहणा तत्थ चित्तयरोवज्झाया संति'त्ति सोऊण साकेयनयरंगओ। तंमि य चित्तगरस्सेगस्स गिहे सो समल्लीणो । तम्मायाए थेरीए सो वि कोसंब(बी)ओ [समागओ] चित्तयरपुत्तो नियपुत्तो व्व दट्ठमाढत्तो । तओ सो तेण समं परममित्तभावमुवगओ चित्तं सिक्खंतो चिट्ठइ ।
इओ य तंमि चेव सागेयनगरे उत्तरपुरस्थिमदिसाभागे सुरप्पियनामजक्खाययणं । तंमि य सुरप्पिओ नाम जक्खो । सो य सच्चोवाइओ वरिसे वरिसे चित्ताविज्जइ । महामहूसवो य से कीरइ । सो य जक्खो चित्तिअमाणो तं चेव चित्तयरमणायरेण चित्तमाणं मारेइ । अह न चित्तिज्जइ तो जणमारणं करेइ । तो चित्तयरा सव्वे पलाइउमारद्धा । पच्छा रन्ना तं नाऊण चिंतियं - 'जइ सव्वे वि चित्तयरा पलाइस्संति ता एसो जक्खो अचित्तिज्जतो अम्हं वहाय भविस्सइ' । तओ रन्ना चित्तयरा परोप्परं संकलियाए बंधिऊण पाहुएहिं निजंतिय धारिया । सव्वेसि च चित्तयराणं नामाइं पत्तएसु लिहिऊण घडए छूढाणि । तओ वरिसे वरिसे जस्स नामयं उढेइ सो चित्ताविज्जए । एवं कालो वट्टइ ।
अन्नया य तस्सेव सोमदेवस्स थेरीपुत्तस्स वारओ समागओ । पच्छा सा थेरी बहुप्पगारं रोविउमाढत्ता । तं च रोयमाणिं थेरि दट्ठण सो सोमदेवो भणइ - 'अम्मो ! किं रुयसि ?' तीए वि कहिओ तस्स सुरप्पियजक्खवइयरो, तओ सोमदेवो भणइ 'मा रुयह । अहमेयं जक्खं चित्तिस्सामि' । तओ सा थेरी भणइ – 'तुम पि मे पुत्तो किं न भवसि?' । सोमदेवो भणइ – 'जइ वि एवं तहा वि अहं चेव जक्खं चित्तिस्सामि । अच्छह तुब्भे वीसत्था' ।
तओ तेण छट्ठोववासं काऊण चोक्खयं वत्थजुयलं परिहित्ता अट्ठगुणाए य धोयवस्थाए मुहं बंधिऊण परमायरजुत्तेणं सुइभूएणं नवएहिं कलसेहिं पहावित्ता नवएहिं कुच्चएहिं नवएहि मल्लपुडएहि सोहणेहिं वण्णेहिं चित्तेऊण पायवडिएण विन्नत्तो जखो - 'खमह जं मए अवरद्धं' । तओ तुट्ठो जक्खो भणइ - ['वरं वरेहि' । सो भणइ –] 'एयं चेव मे वरं देहि जं लोगो न मारियव्वो' । सो भणइ – 'एयं ताव ठियमेव । जहा तुमं न मारिओ एवमन्ने वि न मारिस्सं । अन् भण' । तओ सो भणइ – 'जइ एवं ता जस्स एगदेसमवि पासामि दुपयस्स वा चउप्पयस्स वा तस्स तयणुरूवं रूवं जहा निव्वत्तेमि तहा करेहि' । तओ ‘एवं होउत्ति दिन्नो वरो' । तओ सो लद्धवरो रण्णा सक्कारिओ संमाणिओ य गओ कोसंबिं नयरिं ।
तत्थ य सयाणीओ नाम राया । सो अन्नया कयाइ सुहासणगओ इयं पुच्छइ – 'किं मे नत्थि ! जमण्णराईणमत्थि ?' दूएण भणियं - 'चित्तसभा नत्थि' । तओ 'मणसा देवाणं वाया पत्थिवाणं कज्जसिद्धिति तक्खणमेवाऽऽणत्ता चित्तगरा । तेहिं वि समप्पियविभागेहिं चित्तिया चित्तसाला । तस्स य लद्धवरस्स रन्नो जो अंतेउरकीडापएसो सो समप्पिओ । तेण य तत्थ सविसेसं चित्तं निम्मव्वंतेण कह वि मिगावईए जालकडगंतरेण पायंगुटुओ दिट्ठो । वेमाणेण नायं जहा 'मियावई एसा' । तेण य पायंगुट्ठगाणुसारेण
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६७]
aamanawwammawwwwwwwwwwwwwwsaamaaamanawaimaanwar
देवीए रूवं निव्वित्तियं । तीसे य चक्खूसु उम्मीलिज्जतीसु एगो मसिबिंदू ऊरुअंतरे पडिओ । तेण फुसिओ। पुणो वि जाओ । एवं तिण्णि वारा । पच्छा तेण नायं – 'एएण एवं होयव्वमेव' ।
तओ चित्तसभा निम्माया । तओ राया चित्तसभं पलोएमाणो तं पएसं पत्तो जत्थ सा देवी । तं च दट्ठण रुट्ठो । 'एएण मम पत्ती धरिसिय'त्ति काऊण वज्झो आणत्तो । चित्तगरसेणी उवट्ठिया – 'सामि ! एसो लद्धवरो चित्तगरो' । तओ से खुज्जाए मुहं दरिसियं । तेण तयणुरूवं देहं पि निव्वत्तियं । तहा वि रण्णा तस्स संडासओ छिन्नाविओ निव्विसयत्तं चाऽऽणत्तो । तओ सो सागेयं गंतूण तस्सेव जक्खस्सोववासेतो पुरओ पडिओ । तेण भणिओ - 'वामेण वि हत्थेण तारिसं चित्तेहिसि' ।
तओ सो सयाणीयस्स पडिदायत्थी चिंतेइ जहा – 'पज्जोओ चेव एयस्स गंजणं काउं समत्थो' । तओ सो मिगावईए चित्तवट्टियं काऊणुज्जेणि गंतुं पज्जोयस्स दरिसेइ । सो भणइ – 'का एसा देवया?' चित्तयरेणुत्तं – '[न ए]सा देवया, किंतु सयाणीयभज्जा मियावइ'त्ति ॥ चित्तयरो त्ति गयं ॥छ।।
चित्तयरुहुक्कहाविएण य पज्जोएणित्थीलोलयाए मियावईमग्गणत्थं पेसिओ दूओ । सो य निब्भच्छित्ता य [निद्धम]णेण नीसारिओ खणेण । तओ दूएणाऽऽगंतुं जहावट्ठिए कहिए रुट्ठो पज्जोओ सव्वबलेण कोसंबिं एइ । तं चाऽऽगच्छंतं सोउं सयाणीओ अप्पबलो त्ति मओ भयाइसारेण ।।
तओ मिगावईए चिंतियं - ‘पयंडो पज्जोओ बालो य मम पुत्तो । ता भेयसारो सामप्पओगो चेव संपयं जुत्तो' । तओ तस्स तीए पेसिओ दूओ, भणावियं च - ‘मा वियप्पेहि । तुहतणिया चेवाऽहं । परमेसो कुमारो बालो अम्हेहिं गएहिं मा सामंतराइणा केणइ अण्णेणं पेल्लिज्जिही' । सो भणइ – 'को ममंमि जीवमाणे पेल्लिस्सइ ?' सा भणइ – 'ओसीसए सप्पो, जोयणसए विज्जो किं करिहिइ ? ता नगरि दढं करावेहि' । सो भणइ - ‘एवं करेमि' । तीए भण्णइ – 'उज्जेणिगाओ इट्टगाओ बलियाओ। ताहिं कीरउ' । तेणाऽवि 'एवं'ति वोत्तुं चोद्दसराइणो वसवत्तिणो उज्जेणि-कोसंबीणं अंतराले ठविया । तेहिं य पुरिसपरंपराए आणियाओ य इट्टगाओ । [कराविओ य] कोसंबीए पागारो । तीए भणियं - 'इयाणि धन्नस्स भरेहि नगरि । तेणाऽवि भराविया । जाहे नगरी रोहयसज्जा जाया ताहे सा विसंवइया । चिंतियं च णाए - 'धण्णा ते गामागर-णगर-सन्निवेसा जत्थ सामी विहरइ । जइ संपइ सामी समोसरइ ताऽहं पव्वज्जामि' । [तओ नाऊण समयं तत्थेव समागओ सामी । देवेहिं कयं समोसरणं । निग्गया य मिगावईपज्जोयाईया] । तेहिं य सामि वंदिऊणुवविटेहिं निसुयं – 'जासासास'त्ति ॥छ। जासासासा-कहा भण्णइ
कोसंबीए समवसरियस्स सामिणो सव्वण्णुत्तं सोऊणाऽऽगओ समोसरणे एगो पुरिसो । मिगावईपज्जोयाणं धम्मकहाए वट्टमाणीए मणसा पुच्छइ । सामिणा भणियं - 'भद्द ! वायाए पुच्छसु जेण अण्णे वि सत्ता संबुझिति' । तह वि सो लज्जंतो भणइ – 'भयवं ! जा सा सा सा ?' सामिणा भणियं - 'भद्द ! जा सा सा सा ?' तं च सोउं विम्हियाए परिसाए गोयमो पुच्छइ – 'भयवं ! किमणेण तुब्भेहि य जा सा सा स त्ति भणियं ?' सामी भणइ – 'साहेमि । निसुम्मउ' -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चंपानयरीए अणंगदेवो नाम सुवण्णयारो इत्थिलोलो परिवसइ । सो य पंच पंच सुवण्णसयाणि दाऊण जा जा बाला कण्णा तं तं परिणेइ । एवं च तेण मेलियाणि पंचमहेलि
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६८]
wwwwwwwwwww
यासयाणि । तासिं च पडिपुण्णमलंकारं काराविऊणेक्केक्काए जद्दिवसं जीए समं भोगे अँजिही तद्दिवसं तीए अलंकारमणुजाणेइ, न सेसकालं । न य परस्सेसालुयत्तणेण सो कस्सइ घरे पवेसं देइ । न य सयं कयाइ मुंचइ घरं । एवं च वच्चंते काले कयाइ पगरणंमि निमंतेउं मित्तेणाऽणिच्छंतो वि नीओ अणंगदेवो जेमणत्थं । तओ 'बहुकालाओ निव्विग्घं जायं'ति चिंतिऊण मिलियाओ सव्वपत्तीओ पहायंति । कयंगरागनेवत्थाओ य सव्वालंकारअलंकियाओ हत्थे धरियारिसयंमि पत्तेयमप्पाणं पेच्छमाणीओ चिट्ठति । अणंगदेवो वि तओ तुरियं भोत्तुमागओ ताओ तहा दट्ठणाऽऽसुरु(र)त्तो । जा य सन्निहिया तेणेक्का गहिया ताव पिट्टिया जाव मया । तओ अण्णाओ भणंति – 'एवं अम्हं पि एक्केक्कं विणासिस्सइ । तम्हा एयं चेव अद्दागपुंजं करेमो' । तओ एगूणाहिं पंचसयाहिं पंच एगूणाई अद्दागसयाई समकालं पक्खित्ताई । तओ सो अदागपुंजो जाओ । पच्छा पुणो वि तासिं पच्छायावो जाओ - 'का गई अम्हं पइमारियाणं भविस्सइ? लोए य उद्धंसणाओ सहियव्वाओ' । ताहे तं घरं कवाडनिरंतरं काऊण गवक्खबाराइं च ढक्किऊण पज्जालिओ अग्गी ।
तओ ताओ एगूणपंचसयपरिमाणाओ पच्छातावेणं अकामनिज्जराए य मरित्ता चोरपुरिसा जाया । ते य एगंमि पव्वए परिवसंति । सो य सुवण्णकारो कालगओ तिरिक्खेसु उववण्णो । तत्थ जा सा पढमं मारिया सा एक्कभवं तिरिएसु गमिऊण पच्छा एगमि बंभणकुले चेडो होऊण जाओ पंचवरिसो । सो य सुवण्णगारो तिरिक्खेसु उव्वट्टिऊण तंमि चेव कुले दारिया जाया । सो य चेडो तीसे बालग्गाहो कओ। सा य निच्चमेव रोइ त्ति तेण उदरपोप्पयं करतेणं कह वि जोणिद्दारे आहया उ सा झत्ति थक्का रोवंती। तेण नायं - 'लद्धो मए उवाओ' । एवं च सो निच्चकालं करेइ । जाहे य माया-पिईहिं नाओ ताहे हणिऊण धाडिओ । सा वि य जोव्वणुग्गमे चेव बहुलिया ।
सो य चेडो चिरं हिंडंतो सयलदुस्सीलचूडामणी संतो गओ तं चोरपल्लिं जत्थ ताणि एगूणाणि पंच चोरसयाणि परिवसंति । चेडी वि जहिच्छं हिंडंती जं गामं गया सो गामो तेहिं चोरेहि ल्हूसिओ। सा य तेहिं गहिया नीया सट्ठाणं । तओ पंचहिं वि चोरसएहिं परिभुंजिज्जइ । तेर्सि चिंता जाया - 'अहो इमा वराई इत्तियाणं निग्घायं सहइ । जइ अण्णा वि बिइज्जिया संपज्जइ ता विस्सामो होज्ज' । तओ तेहिं अण्णया कयाइ तीसे बिइज्जिया आणीआ । जंमि य दिणे आणीया तद्दिणाओ चेव सा तीसे छिद्दाई जोएइ -'केण उवाएण मारिज्जा ?' ते य अण्णया धाडीए गया । तओ तीए पाणियए(पाणियत्थं गयाए?) सा भणिया – 'पेच्छ कूपे किंपि दीसइ' । सा दट्ठमारद्धा ताए य तत्थ उल्लोडिया पडिया मया य । तेसिं चाऽऽगयाणं पुच्छंताणं ताए भण्णइ - 'अप्पणो महिलं कीस न सारवेह ?' तेहिं नायं जहा – 'एताए मारिया' । बंभणचेडेण पुण चिंतियं - 'जा सा मम भगिणी पुव्वं रोवमाणी जोणिदेसे हत्थेणाऽऽहया अउग्गिया हुता, सा एसा नूणमेरिसीए कामाउरयाए भविस्सइ । सुव्वइ य संपयं सव्वण्णू कोसंबीए समोसरिओ । ता तत्थ गंतूण पुच्छामि'त्ति । एसो य सो बंभणचेडो लज्जाए जा सा सा स त्ति पच्छण्णं पुच्छंतो पडिबोहणत्थं मए पयर्ड पुच्छविओ । पडिउत्तरं च एयस्स पुच्छासरिसत्तणओ तं चेव दिण्णं'ति ।
तओ सो बंभणचेडो सोऊणेदं सामिवयणं संबुद्धो पव्वइओ य । तओ गंतूण चोरपल्लिं ते वि समे चोरा पव्वाविय त्ति ॥ जा सा सा स त्ति गयं ॥छ।
सोऊणं च तं जा सा सा सा-चरियं सव्वा [परि]सा पयणुराया जाया । तओ मिगावई देवी जेणेव
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१६९]
महावीरो तेणेव उवागच्छित्ता तं वयासी - 'भगवं ! पज्जोयं आपुच्छामि ता तुम्हं सगासे पव्वयामि' । तओ पज्जोयं आपुच्छइ । सो य तीए महंतीए सदेव-मणुयासुराए परिसाए लज्जंतो न तरइ वारेउं । ताहे विसज्जेइ । तओ मियावई पज्जोयस्स उदयणं नाम कुमारमुच्छंगे निक्खिविऊण पव्वइया । पज्जोयस्स वि अट्ठ अंगारवईपमुहाओ देवीओ पव्वइयाओ । अहिज्जित्ता य एक्कारसंगाई छट्ठट्ठमाइतवोकम्मेण अप्पाणं भाति ।
पज्जोओ गओ सामि वंदिऊणुज्जेणि । सामी वि विहरिओ अन्नत्थ । संजाओ कोसंबीराया उदायणो। सो य सहावओ च्चिय गीयरइ त्ति विझे गंतूणेगदेसठिओ महुरयररागालत्तीए मुच्छावित्ता विंझहत्थिणो नियपरियणेणं बंधावेइ तह वि ते ण किंचि चेयंति त्ति काउं भुवणच्छेरयभूयगीयकलाकुसलो परं पसिद्धिमुवागओ ।
इओ य पज्जोएणाऽइवल्लहत्तणओ पुव्वुत्ता वासवदत्ता कण्णया विसिट्ठायरियाभावओ गीयकलं मोत्तुं सेसकलाकलावकुसला कराविया । तओ पुच्छियं तेण - 'को वासवदत्ताए निम्मलगंधव्वकलागहणत्थमुवज्झाओ होज्जा ?' विन्नायवुत्तंतेण य साहिओ पासपरियणेण – 'उदायणो' । सो य नऽन्नहा तं कराविउं तीरइ त्ति तग्गहणत्थं पज्जोएण पविट्ठमज्झजोहो अदिस्समाणपासनिउत्तपरियारो जंतमयहत्थी कारावित्ता तद्देससीमासंधिट्ठिए वणगहणे डोल्लाविउमाढत्तो । [उदायणो य तं हत्थि गहिउं तत्थ ढुक्को ।] तओ निउणेण पुव्वमेव सिक्खविए[ण] य पज्जोयपरिवारेण पच्छण्णमेवाऽऽणीए पज्जोयसमीवं तेणाऽवि भणिओ - 'मम धीयमेक्कं गीयकलं सिक्खवेहि । परं सा काणा अत्थि, तए न दट्ठव्वा । अण्णहा लज्जंती पाणच्चायं करिस्सइ' । वासवदत्ता वि भणिया – [* उवज्झाओ कोढिओ, ता मा तं पेच्छसु' । सो य जवणंतरिओ तं सिक्खावेइ । सा य तस्स सरेण हीरइ ।]
- [अण्णया पज्जोओ राया चउद्दसनिवेसिं सहिओ उज्जेणीओ रायगिहं रोहेडं चलिओ । सेणिओ य तत्तो बीहइ ।] निच्चं चमक्कियहियओ सभायणे भणइ - 'कहं पज्जोओ विच्छाइयव्वो ?' अभयकुमारेण भणियं - 'ताय ! मा खेयं करेहि । संपयमागयं पज्जोयं तहा करिस्सामि जहा विच्छाइज्जइ' । तओ तेणाऽणागयमेव पज्जोयभडसामंतावासट्ठाणेसु नीलदम्मभरिया चरुया निक्खणाविया । तओ समागओ पज्जोओ वेढियं रायगिहं । जुज्झिओ तेण सह कइ वि दिवसे सेणिओ । तओ अभयकुमारेण पज्जोयस्स दिन्नो पच्छन्नलेहो - 'जइ वि तुममम्हाणं नियत्तियसि(?) तहा वि कहेमो - तुह डंडा सव्वे वि सेणिएण अत्थपूरिया कया । ता सिग्धं नासेहि अण्णहा घेप्पिहिसि । अह वयणे नत्थि पडिबत्ती ता नियसामंतावासदेसे खणावेहि' । तओ तेण तहेव कए दिट्ठा नीलदम्मभरिया चरुगा । पाडिया अप्पपरी[त्ता?] । नट्ठो पज्जोओ। गओ उज्जेणीए । ल्हूसिओ तस्स खंधावारो नासंतो सेणिएण ।
तओ पज्जोओ संपत्ते नियभडे बहुविहं चंडिउमाढत्तो । तेहिं भणियं - 'देव ! न अम्हे एयस्स कम्मस्स कारिणो । जइ को वि परं पबंधो(पवंचो?) [ता] अभयकुमारस्स' । तओ तेहिं सव्वहा पत्तिज्जाविओ पज्जोओ अत्थाणत्थो भणइ - 'सो को नत्थि मम सेवगो जो अभयकुमारं मम समीवमाणेज्जा?' तओ सोउमेवं भणियमेगाए पज्जोयवरविलासिणीए - 'देव ! अहं आणेमि । परं मम सहायसामग्गी
* त्रुटितोऽयं पाठः आवश्यकचूाधारेण पूरितः ॥
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७०]
कीरउ' । पज्जोओ भणइ 'जं भणसि तं करेमि' |
तओ तीए कहिए दिण्णाओ मज्झमवयाओ अण्णा वि विलासिणीओ । तओ परिणयपुरिसा जे तीए मग्गिया । तओ कवडेण तीए विलासिणीए सपरिवाराए तवस्सिणीणं मूले गंतूण सिक्खिओ जिणधम्मो । तओ विविह-खज्ज-पेज्जाहिं भरिया गड्डी । [तओ ] र ( स ) एहिं गूढायारा (गूढचरेहिं ?) पइदिणं पज्जोयस्स पउत्तिं संपाडेंती मग्गत्थगामनगराइसु चेइय- साहुपूयं कुणंती संपत्ता रायगिहं । आवासिया बाहिरुज्जाणे ।
-
तओ चेइयवंदणत्थं पविट्ठा नगरमज्झे । वंदियाणि चेइयाणि । तओ घरचेइयवंदणत्थं गया अभयकुमारघरं। कया पविसंतीए निसीहिया । तओ अभयकुमारो सोऊण निसीहियासद्दं दद्धुं च ताओ चत्तभूसणाओ हरिसिओ चित्ते सहस त्ति अब्भुट्टिओ । भण 'सागयं निसीहियाओ !' । तओ दरिसियाओ घरपडिमाओ । वंदियाओ ताहिं पुलइयंगाहिं । तओ अभयकुमारस्स वंदणं दाउं उज्जिताइतित्थठाणेसु देवे वंदावित्ता दिन्नासणेसु उवविट्ठाओ ।
तओ पुच्छइ अभयकुमारो 'कत्तो तुम्हागमणं ?' ताहिं भणियं 'उज्जेणीए गंगडो नाम सेट्ठिपुत्तो आसि । तस्स भज्जाओ अम्हे । सो य कालगओ । ता संपयमम्हे पव्वइउकामाओ पढमं तित्थाणि वंदामो'त्ति । अभयकुमारेण भणियं – 'पाहुणिया होह' । ताहिं भणियं – 'अम्हे अज्ज तित्थोववासिया' । तओ सुइरं धम्मकहाए अच्छित्ता पट्टिया नियावासं । तासि चऽणुव्वयणत्थमुट्ठिएणाऽभयकुमारेण सलसलिओ दासाइपरिवारो । तं च पलोयंतीहिं ताहिं भणिओ अभयकुमारो – 'चिट्ठह तुब्भे । जेण वच्चामो वयं' । अभयकुमारो वि 'मह पयारेरिया (परियारियाओ) बहवो सभीरुयाओ महाणुभवियाओ 'त्ति भणिउं नियत्तो । गमिउं च रयणि पच्चूसे साहम्मियाणुरागेण अभयकुमारो 'मा ताओ बहुसकाणि कुणंतु 'त्ति चिंतिऊगागी चेव अस्सारूढो गओ कवडसावियासमीवं । भइ य 'मम गिहे पारिवं (पारेह ) ' । ताओ भांति ‘इमं पारणयं संपयं पउणीकयं । ता तुब्भे चेव एत्थ पारेह' । तओ 'न मण्णिस्सामि ता मम घरे एयाओ नाऽऽगमिस्संति'त्ति चिंतिऊण 'एवं होउ'त्ति वोत्तुं चाऽभयकुमारो जेमिउमाढत्तो । ताहिं च पाणियमिसेण सो जेमंतो सुसंजोइयमज्जं पाइओ । तओ भोत्तूण सुत्तो तत्थेव अभयकुमारो
-
-
-
—
-
तओ ताहिं पुव्वि धरावियजच्चतुरंगमाईहिं पराणिओ उज्जेणीए समप्पिओ य पज्जोयस्स । तेण भणियं 'धम्मच्छलेणाऽहं 'अभयकुमारा ! कत्थ गयं ते पंडिच्चं जेण बद्धो सि ?' अभओ भणइ वंचिओ' । तेणाऽभयस्स वुत्तंतकहणपुव्वगं समप्पिया सा पुव्वगया विज्जाहरी भज्जा । तीए य सहाऽभयकुमारो विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइति ॥ सेणाधीयत्ति गयं ॥छ ।
-
पु (जु?) त्तो य सेणाधीयव्व लोहजंघो नाम लेहारिओ । सो य पेसिओ पज्जोएण भरुयच्छ्रायंतियं । पत्तो य तत्थ । तओ भरुयच्छराया चितइ - 'अहो ! अहोरत्तेणुज्जेणीओ पणुवीसं जोयणाणीहाऽऽगच्छंतेण अणेण निच्चमम्हे संतावेइ पज्जोओ । ता तहा करेमो जहा एसो विणस्सइ । अण्णो पुण को जाणइ पुरिसो होज्ज न वा ?' तओ तस्साऽणिच्छेतस्साऽवि पुव्वमेव विससंजोइया संबलत्थं हत्थे लड्डुगा दवाविया । जं च तस्स अप्पणिज्जं संबलं तं हरियं । तओ सो कह वि जोयणाणि गंतूणं नईतीरे भुक्खिओ चिंतेइ 'लड्डुगे खामि' । तहा वि सोऽसउणेण निवारिज्जतो अजेमिओ चेव चलिओ । तओ पुणो वि तहेव भुंजिकामो निवारिओऽसउणेण जाव तिन्नि वाराओ । तओ 'भवियव्वमेत्थ कारणेणं'ति संपहारिता तहेव
-
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७१]
गहिअसंबलो गओ पज्जोयमूलं । निवेइयं रायकज्जं । तओ कहिया संबलवत्ता । रण्णा वि चोज्जिएण हक्काराविओ अभओ । कहियं तस्स सरूवं । तेणाऽवि लड्डयथवल्लियं सुंघित्ता भणइ - ‘एत्थ संजोएण दिट्ठिविसो सप्पो संभूओ चिट्ठइ । जइ एयमेसो उग्घाडेतो ता तेण दड्डो होतो' । राया भणइ – 'संपयं किं कीरउ ?' अभएण भणियं - 'वणनिगुंजे एणं परम्मुहं मेल्लेह, अण्णहा जं पेच्छिस्सइ तं चेव मारिस्सइ' । तओ तहेव कए दड्डो सप्पेण वणनिगुंजो । खणमेत्तं च सो जीवित्ता मओ । तओ तुट्ठो राया कुमारं भणइ – 'पुत्त ! बंधमोक्खं मोत्तुमन्नं वरं वरेहि' । अभयकुमारो भणइ – 'मग्गिस्सामि । परं संपयं तुम्हं चेव पासे चिट्ठउ वरो' त्ति ॥छ।१॥
वरहेऊ य लोहजंघो व्व नलगिरी नाम हत्थी जाओ । सो अइमत्तो त्ति भंजिऊण आलाणखंभमुम्मग्गीहूओ । न य कोइ तं साहिउं सक्कइ । तओ पज्जोएणाऽद्दन्नचित्तेण हक्कारावित्ता पुच्छिओ अभयकुमारो – 'कहं नलगिरी सट्ठाणमागमिस्सइ ?' उदायणो एयस्स समीवत्थो गायाविज्जउ जेण वसवत्ती होज्ज' । तओ तहेव कए उवसंतो नलगिरी । तओ तुट्ठो अभयस्स राया भणइ – 'बंधमोक्खं मोत्तूणऽन्नं वरेहि' । तेण भणियं - 'जया कज्जं भविस्सइ तया गेण्हिस्सं । संपयमेसो वि वरो तुम्हें चेवंऽतिए चिट्ठउ'त्ति ॥छ।२॥
अक्खित्ता य नलगिरि व्व वासवदत्ता उदायणस्साऽईव सुस्सरगा[य]णेण । तओ य सा बहुसो भुल्लइ गेयलक्खाओ । तओ उदायणो भणइ - "कि काणेडिए विणाससे रागं ?' वासवदत्ता भणइ - 'किमप्पाणं न जाणसि कोढिया जेणेवं जंपसि ?' तओ सोऊणेवमुदायणो चिंतइ - 'अहो जारिसोऽहं कोढिओ तारिसी एसा काणेडी' । तओ पाडित्ता जवणियमुदायणेण तियससुंदरि व्व दिट्ठा वासवदत्ता । तीए वि दिट्ठो देवकुमारोवमो उदायणो । तओ दोण्हं पि गाढाणुरागओ तव्वेलाए चेव संजाओ संजोगो । दिट्ठो कंचणमालाए । जओ सा समयं पविट्ठा (?) ।
कयाइ उदायणस्साऽमच्चो जोगंधरायणो नाम तम्मोक्खोवायत्थं तत्थेवाऽऽगओ । तओ सो उदायणधवलहरे पवेसमलभमाणो बुद्धि[मंत]त्तणओ विण्णाय एस्सत्थी महासद्दे[ण] समुल्लविउमाढत्तो - 'भो भो! मा तुब्भे एत्थ पवेसं देह, परं ममेसा पइण्णा -
जइ तं चेव [तं चेव, तं चेवाऽऽयय]लोयणं ।
न हरामि निवस्सऽत्थे, नाऽहं जोगंधरायणो' ॥ पढंतो य पुणो पुणो सिलोगमिमं रक्खवालेहिं अक्खूणत्थं कहिए तव्वुत्तंते जोइओ पज्जोएण जोगंधरायणो । सो वि तं जोयतं दट्ठण सम्मुहो होउं 'जइ तं चेव' इच्चाई पढंतो हत्थेहिं निक्खोसियलिंगो उद्धट्ठिओ चेव मुत्तिउमारद्धो । तओ तं तहाविहं दट्टण पज्जोओ भणइ – 'अहो ! एसो पिसाओ । ता न कत्थ वि पविसंतो खलियव्वो' । तओ सो तद्दिणाओ गहिल्लवेसो सव्वत्थ पविसंतो उदायणस्स संकेयचारी जाओ । तओ तेण भेइआ कंचणमाला । तीए वि वसंतसेणो । तओ वसंतसेणो भणइ - 'नलगिरी उवेगे(उवभोगे?)णाऽऽहया भद्दसिरी(वई)' । जोगंधरायणो भणइ – 'चत्तारि भद्दवइमुत्तस्स घडियाओ गहियव्वाओ । तओ नलगिरी खलिस्सइ' ।
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७२]
amananews
AAAAAAAAAmar
तओ वसंतेण संकेयसमए तहेव पल्लाणिज्जमाणीए भद्दवईए, दूरं जाइस्सइ त्ति गाढमाखंचिज्जमाणं धारित्ताए मुक्का वीसाडी । तं च सोऊण पढियं पुव्वुत्तेण सिंधुलनेमित्तिएणं -
__ 'कक्खाए बज्झमाणाए, जहा रसइ हत्थिणी ।
जोयणाण सयं गंतुं, पाणच्चायं करिस्सइ' ॥ तओ वसंतसेणासहिएण वसंतेण संपाडिया झत्ति उदायणस्स भद्दवई । तओ घोसवईसणाहा आरुहइ तीए कंचणमाला, तहा वासवदत्ता उदायणो य सजोगंधरायणो । तओ पवणवेगेणुच्चलंतीए भद्दवईए जणजाणावणत्थं पढियमुदायणेण -
'एसो वच्चइ सत्थो, कंचणमाला वसंतओ चेव ।
भद्दवई घोसवई, वासवदत्ता उदयणो य ॥ सोउं चेमं जाओ जणकोलाहलो । जाणियं पज्जोएण । तओ तदादेसेण पल्लाणित्ता नलगिरी जाव पिट्ठओ चोइओ ताव भद्दवई गया पणुवीसं जोयणाणि । तओ तंमि समासण्णीहूए फोडिया एगा मुत्तहडिया जोगंधरायणेणं । तओ नलगिरी तं मुत्तमुस्सिघतो चोइओ वि जाव न चलइ ताव सा पुणो वि गया पणुवीसजोयणाणि । तओ पुणो तंमि अदूरत्थे फोडिया बीया मुत्तहडिया । तओ तस्सिघंते गया तम्मेत्तं । तओ पहुत्तमाणे फोडिया तइया मुत्तहडिया । तमुस्सिघमाणंमि य नलगिरिमि पविट्ठो कोसंबीए भद्दवई । दिण्णाओ पउलीओ । तओ वलिओ नलगिरी । उप्पल्लाणिज्जंती य मया भद्दवई त्ति छ।।
एवं च वासवदत्ताइपुव्वुत्तलहुरयणछक्कविरहियाए उज्जेणीए अणग्गी नाम जलणो उढिओ । सो य कहं वि नोवसमइ । तओ पज्जोएणाऽभओ पुच्छिओ - 'कहमेसो अग्गी उवसमिस्सइ ?' तेण भणियं विसस्स विसं चेव ओसहं । ता एयंमि अग्गिमि अण्णं [अग्गि] पक्खिवेह, जेणेसो उल्हाइ' । तओ तहेव कए विज्झाणो अग्गी । तओ तुट्ठो राया अभयस्स बंधमोक्खवज्जं वरं देइ । अभएण वि सो रण्णो चेव पासे धरिओ त्ति ॥छ।३
दुद्धरा य अणग्गि व्व जाया उज्जेणीए जणमारी । तओ संभंतचित्तेण रन्ना सद्दावित्ता पुच्छिओ अभओ । तेण भणियं - 'तुममंतेउरलीलाधवलहरट्ठिओ सव्वाओ वि देवीओ कयालंकाराओ पुरओ ठियाओ पत्तेयं पत्तेयं दिट्ठीए निरूवेहि । तासिं च मज्झे जा तुह दिट्ठीए दिट्ठि मेलित्ता तुमं जिणइ सा मम कहेयव्वा' । तओ रण्णा तहेव कए [सव्वाओ देवीओ हारियाओ हेट्ठा होतिओ । सिवादेवीए पुण राया जिणिओ । तओ तेण अभयस्स कहिअं - 'तुह चुल्लमातुगाए अहं जिओ'त्ति । अभओ भणइ - 'सा रत्तीए विगयवसणा कुंभबलीए अच्चणियं करेउ । ताहे तत्थ जं भूतं सिवारूवेण उठूइ तस्स मुहे करं णिच्छुभेउ' । तओ रण्णा सिवादेवीए तहेव कारितं । एवं चउक्के अट्टालएसु य जाहे सा देवता सिवारूवेण वासइ ताहे तीसे मुहंमि कूरं छुभइ । भणइ य - 'अहं सिवा गोवालगमाय'त्ति । एवं च सव्वाणि वि णिज्जियाणि भूयाणि ।] उवसंता जणमारी । तओ तुट्ठो राया 'बंदिमोक्खं मोत्तुं'अभयकुमारस्स 'वरं वरेहि'त्ति [भणइ] ॥छ।४॥ तओ अभयकुमारो 'केत्तियं कालमेवमिह चिट्ठियव्वं ? ति चिंतित्ता भणइ - 'महाराय ! संपयं मम चउरो वि वरा दिज्जंतु' । तेण भणियं – 'पुत्त मग्गेहि' । तओ अभएण भणियं - सारवेउ नलगिरी हत्थी एक्के ।१। तस्सुवरि तुमं मेंठो [त्ति बीए] ।२। मं घेत्तूणुच्छंगे नलगिरि समारूढा
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७३]
सिवादेवि त्ति तइओ ।३। वियारियग्गिभीरुरहकट्ठफालिविरइयपज्जलंतचीयाए पविसंतु त्ति चउत्थो ।४। वरो दिज्जउ' । तओ सोउमेवं विसन्नो राया । तओ तब्बुद्धिसमावज्जियहियएण पज्जोएण पूइत्ता मुक्कोऽभयकुमारो। तओ सो वच्चंतो भणइ - 'तुब्भेहिं धम्मच्छलेणाऽहमिहाऽऽणीओ । अहं पुण दिवसओ उज्जोएंतीए आदिच्चदीवियाए धाहावंतं नगरमज्झेण जइ तुमं न हरामि ता अग्गीए पविसामि'त्ति पइन्नं काऊण गओ अभयकुमारो । ठिओ कंचि कालं रायगिहे ।
___ अन्नया सो संजोइअगुलियाहिं नियदेहस्स सरूवपरावत्तं काऊणं सिक्खवियतरुणसरूवविलासिणीदुगसहिओ वियक्खणपुरिसपरिवारो गहियगरुयकियाणगो, पवंचसारो ईसरो त्ति पयडावियनामो, तहा कवडगहिल्लभाउगकयपज्जोयनामो वाणियगवेसेण गओ उज्जेणीए । तओ तत्थ घेत्तूण राउलासण्णठियं मु(गि?)हभूमिगं भाडएण हट्टं ववहरिउमाढत्तो ।
इओ य सो कवडपज्जोओ मंचएण सह बद्धो पुरिसुप्पाडिओ माणतुंगवेज्जस्स घरे चेव दत्तकालेणं चउहट्टयमज्झेणं निजंतो वाहे(हर)इ - 'अहो ! ऽहं पज्जोओ निज्जामि, धावह धावह लोया !' । तओ सोऊणेवं धाविया तलाराइया । तेहिं भणियं – 'को एसो निज्जइ ?' । तओ अभयकुमार-पवंचसारपुरिसेहि तेसिं तं दंसित्ता भणियं - ‘एसो ईसरसेट्ठिभाया गहिल्लो जाओ । तो सयमवच्चंतो वेज्जहरमम्हेहिं बंधित्ता निज्जइ' । तओ निवत्तो लोओ । एवं च पइदिणं कवडपज्जोए निज्जंते आणिज्जतमि य निरवेक्खो लोओ। न कोइ उठुइ ।
ताओ य सिक्खवियविलासिणीओ राउलदिसिट्ठियमत्तवारणगयाओ पइदिणं चिटुंति । तओ राउलत्थो कह वि दट्ठणाऽच्छिलोलो पज्जोओ हत्थजोडणाईहिं ताओ कामत्थं पत्थेइ । ताओ वि किंचि कामभोगं दरिसेंतीओ तस्स हिययं रुहुक्कावेंति । तओ तेण गंधकिणणपेसियाओ ताहिं दडवडेंतीहिं नीसारियाओ दासीओ । तओ कहियवुत्तंतेणाऽवि पज्जोएण बीयदिणे पेसियाओ । तंमि य 'को रायस्स एत्तिओ गाहो ?'त्ति जंपियं ताहिं विसज्जियाओ य । तइयदिणे वि समागयदासीणं पुरओ ताहिं भणियं - 'जइ एवं रायनिब्बंधो ता सत्तमदिवसे एसोऽम्हं भाया ईसरसेट्ठी बाहिं देवजत्ताए वाहिस्सइ । तस्स सेट्ठिणो विरहे रन्ना समागंतव्वं । परं दुवारदेसे सेट्ठिनिउत्ता रक्खपाला न ओसरंति' ।
तओ दासीहिं गंतूण रण्णो जहावट्ठिए कहिए कामाउरत्तेण तंमि दिणे तीए चेव [गव]क्खभित्तीए चडिऊणाऽऽगओ विलासिणीसमीवमारुहिओ पल्लंके । एत्थंतरंमि य सहस त्ति समारुहिय तंमि माले अभयनिउत्तपुरिसेहिं दिट्ठो ताहि समं पज्जोओ बद्धो य झत्ति तेणेव सह पल्लंकेणं । तओ पुरिसुप्पाडिओ गहिल्लपज्जोयकमेण 'अहोऽहं पज्जोओ राया निज्जामि'त्ति महासद्देण धाहावितो वि निव्वियप्पसयललोयसमक्खमेव अवहरिओ पज्जोओ राया । तओ जच्चतुरंगमाइवाहणेणाऽऽणीओ अभयकुमारेण रायगिहं । समप्पिओ सेणियस्स । तओ तं दट्ठण सरोसो सेणिओ । समायड्डिओ य खग्गो । मारिउं संमुहमुट्ठिओ । तओ भणिओ अभयकुमारेण – 'ताय ! न गिहागयाणमेयं जुत्तं' । तओ संवरियखग्गो सो भणइ – 'जइ एवं, ता पुत्त ! किं करेमि ?' अभएण भणियं - 'सक्कारित्ता विसज्जिज्जइ' । तओ तहेव कए तद्दिणाओ पभिई दोण्णि वि जाया परोप्परं मित्ता त्ति ॥छ।।
मेत्ती-मच्छररहिओ य विहरतो भगवं वद्धमाणसामी समोसरिओ कोसंबीए । पारद्धा देसणा । तत्थ
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७४]
AAAAAAAAAAmmmmmmmm
य चंद-सूरा भगवओ वंदगा सविमाणा ओइण्ण त्ति वड्डिओ दिवसो । कप्पो य एसो तित्थयराणं जं दिणस्स पढम-चरिमाओ पउणपोरिसीओ जाव देसणा कीरइ । तहा वि तया सामिणा मिगावईए तव्वियारेणं चिय केवलुप्पत्तिं तदन्नेसिं च पाणीणं पुण्णं पेच्छंतेण नोवसंहरिया देसणा । तीए य समाक्खित्तचित्ता मियावई दिवसो त्ति मण्णंती चिरं ठिया । सेससाहुणीओ उण तित्थयरं वंदिऊण पडिगया । [इओ य पडिगया] चंदसूरा । तओ हूया रत्ती । तओ मियावई वि समागया अज्जचंदणासगासं । तीए सपरिवाराए पडिक्कंतो । तओ मियावई आलोइउं पवत्ता । अज्जचंदणा भणइ - 'कीस अज्जो ! चिरं ठिया ? किं जुत्तं नाम उत्तमकुलप्पसूयाए एगागिणीए एच्चिरं अच्छिउं ?' । तओ सा भावेणं 'मिच्छादुक्कडं'ति भणमाणी अज्जचंदणाए पाएसु पडिया । अज्जचंदणाए य वेलाए संथारं गयाए निद्दा आगया । मियावईए वि तिव्वसंवेगमावन्नाए पायवडियाए चेव केवलनाणं समुप्पण्णं । सप्पो य तेणंतेणाऽऽगओ, अज्जचंदणाए य संथारगाओ हत्थो ल्हसिओ । तओ मियावईए ‘मा खज्जिहि'त्ति सो हत्थो संथारगं चडाविओ । सा विउद्धा भणइ – 'किं अज्जे ? अज्ज वि तुमं अच्छसि । मिच्छामि दुक्कडं जं निद्दापमाएणं न पट्टवियाऽसि' । तओ मिगावई भणइ – 'एस सप्पो खइस्सइ त्ति तुह हत्थो संथारए चडाविओ' । सा भणइ – 'कहिं सो सप्पो ?' मिगावई भणइ - ‘एस जाइ' । अज्जचंदणा अपेच्छमाणी भणइ - 'अज्जे किं ते कोइ अइसओ ?' सा भणइ – 'अत्थि' । अज्जचंदणा भणइ – "किं [छाउमत्थो] केवलिओ वा ?' मिगावई भणड - 'केवलिओ' । तओ अज्जचंदणा पाएस पडित्ता भणइ - 'मिच्छा मि दुक्कडं, केवली आसाइओ'त्ति [तीए वि केवलनाणं जायं] ॥छ। मियावइ त्ति गयं ॥छ।
मियावईपइप्पिओ य पुव्वुत्तो सेडुयगभट्टो कोसंबीओ निग्गंतुं परिब्भमंतो पत्तो रायगिहं । तत्थ य पउलीदेसे रायगिहा नाम जक्खिणी । तीसे य पुत्तोवाइओ लोगो एंतओ बहुं विरएइ बलि-बक्कुलाइयं । रक्खवालो य तत्थ निम्भिच्चो नाम । सेडुवगो वि जीवणोवायमण्णमपेच्छमाणो [तं चैव समस्सिओ। ताहे य भगवं महावीरो तत्थ समोसरिओ त्ति तद्देसणं सोउं सो रक्खवालो सेडुवगं नियगणे निउंजित्ता गओ। पउलीए उवविट्ठो य एसो वि छुहापीडिओ तं सव्वं बलि-बक्कुलाईयं खाइउमारद्धो । आकंठं परिभुत्तान्नत्तणओ गिम्हतावेण य सो अईव तिसाभिभूओ संजाओ । तओ कत्थ वि पाणियमपेच्छमाणो] निम्भिच्चभएण पउलिममुंचमाणो पाणियाभावेण तिसाभिभूओ मरित्ता तत्थेव समवसरणासन्नवावीए दहुरो जाओ ।
तओ सोऊण भगवंतदेसणाधणि संजायजाइसरणो वावीओ महावीरवंदणत्थं उप्फिडितो चलिओ रायमग्गेणं । तओऽणेण चेव मग्गेणं सेणियस्स वि भगवंतवंदणत्थं गच्छमाणस्सेगेणाऽऽसकिसोरेण विक्खिल्लिओ खुरेण सो । अओ मुहुत्तवसाएणं सोहम्मे देवो जाओ । गओ अ सक्कसभं ।
एत्थंतरंमि य गुणाणुरागित्तणओ सक्को भणइ - 'न सेणियसमो अवरो को वि दढधम्मो संपयमत्थि' । सोउं चेमं परिक्खणत्थं समोसरणमागओ दडुरदेवो । उवविठ्ठो महावीरंतिए संवइ(अच्चइ) य भगवंतचरणे गोसीसचंदणच्छडाहि । दरिसेइ य देवमायाए सेणियस्स कोढियनियसरीरुत्थियकोडियाहितो निग्गएण पूयरसेण [अच्चेंतो । तं च दट्ठण] जाव किसिमिसइ य सेणिओ । [ताव य छिक्कियं भगवया वीरेण । ताहे सो देवो भणइ – 'मरसु' ।] तहा तेण सहाऽऽगओ तत्थेव कालसोयरिओ नाम महड्डवई(?)। तेण य छिक्किए दद्दरदेवो भणइ - 'मा मर मा जीव' । अभयकुमारेण छिक्किए भणइ - "मरस वा जीवसु' । सेणिएण छिक्किए भणइ – ‘मा मरसु, जीवसु' । सोउं चेमं रुद्रुण सेणिएण रण्णा भणिया
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७५]
नियपुरिसा – 'जो एसो भगवंतमेवमासायए सो दासो तुब्भेहिं समोसरणनिग्गओ गिण्हियव्वो' । तओ जा तहेव गिण्हिज्जंतो वि पुरओ धावंतो चेवाऽइंसणीहूओ । तं च राउलं गयस्स कहियं रण्णो । रण्णा वि नायं जहा 'को वि सो देवो' ।
तओ बीयदिणे वंदणत्थमागएण पुच्छियं रण्णा – 'भगवं ! को सो जेण तुब्भे कल्लमासाइया ?' भगवया वि कहिओ सवित्थरो सेडुवगवुत्तंतो जाव दडुरदेवो होऊणिहाऽऽगओ, जाओ य देवसत्तीए पूयनिवाओ तेण तुह दरिसियाओ ताओ गोसीसचंदणच्छडाओ, पेच्छऽज्ज वि मम पाएसु दीसंति । जो य तुहेसो कालसोयरिओ महड्डवई सो जीवंतो पइदिणं पंचमहिससयाणि मारावेइ । मओ पुण सत्तमपुढविनेरइओ भविस्सइ । तेण इहलोगे परलोगे य न सुंदरो त्ति काऊण तच्छिक्किए दद्दुरदेवेण भणियं – मा जीव मा मर ।१। अभयकुमारो वि जीवेंतो धम्मकारओ मओ पुण देवलोगगामि त्ति काऊण तच्छीए भणियं - जीवसु वा मरसु ।२। तुमं पि जीवंतो सुहिओ मओ पुण पढमनरयपुढविं गमिस्ससि त्ति काऊण तुहछिक्किए भणियं - मा मरसु, जीवसु ।३। अहं जीवंतो संसारिओ मओ पुण मुक्खे भविस्सामि त्ति काऊण तेण भणियं - मा
सोउं चे विसण्णचित्तो सेणिओ भणइ – 'भयवं ! तुब्भेहिं वि नाहेहिं कीसाऽहं नरगं जामि ?' भयवया भणियं - 'सेणिय ! न नरजाइमहामंसाइनियम पडिवज्जसि' । तओ सोउमेवं सेणिओ - 'हा हा अकज्जं'ति भणमाणो वि न तं नियम पडिवज्जइ । तओ सामी भणइ - 'जइ बोराणि न खाएसि, अहवा जा तुह रसोइणी कविला बंभणी, तं जइ साहूणं भिक्खं दवावेसि, कालसूयरियं वा निच्चं पर(पंच) महिससयाणि घायंतं निरंभसि तहा वि तुमं नरगं न जासि' ।
___ तओ सोऊणेवं 'बोराणि न ताव खाइस्सामि'त्ति कयनिच्छओ उट्ठिउं समोसरणाओ चलिओ नियमंदिरं । तत्थ य वच्चंतस्सेगा परिपक्कवणबोराणि विक्किणंति(ती) 'बोराणि बोराणि'त्ति पुक्कारेंती समुहमागया । तओ भसरक्कएण समागओ तेसिं गंधो । वीसरियं च भगवंतवयणं । समुच्छलिया मुहे बहललाला । भक्खियाणि य तेणाऽविरयत्तणओ तत्थेव बोराणि ।
__ तओ गओ नियमंदिरं । हक्काराविया कविला । भणिया य - 'साहूण भिक्खं देसु' । सा वि अभव्वत्तणओ कह वि न पडिवज्जइ । रण्णा भणियं - 'जइ न देसि तो मराविस्सं' । सा भणइ - 'जं जाणसि तं कुणसु, तहा वि साहूणं भिक्खं न देमि' । तओ तमेवमपडिवज्जमाणं नाऊण सद्दाविओ कालसूयरिओ [भणिओ य] - 'मा महिसे मारेहि' । सो वि अभव्वत्तणओ निव्वासणो भणइ - 'मम गुणेणो(णे)त्तिओ नयरज[णो] सुहिओ, को एत्थ दोसो ?' तओ बला निरंभाविओ रण्णा कणिक्कामट्टिया-खडियाइप्पओगेहिं वि संकप्पित्ता जाहे महिसे मारेंतो न थक्कइ ताहे मुक्को । तस्स पुत्तो सुलसो पालओ वा नाम । सो अभयकुमारेण संबोहित्ता सावओ कओ । कालसूयरिओ वि कमेण बहुरोगाभिभूओ मरिउमारद्धो ।
एत्थंतरंमि य तमसोम्मावियं नाऊण मारणत्थमाणियाणि पंच महिससयाणि मिल्लावियाणि सुलसेण । ताणि य तुरियं नासंताणि तहाविहभवियव्वयाए दिवाणि नियधवलहरमत्तवारणए [च] डिऊण कालसूयरिएण। तओ आणावित्ता [सव्वाणि] मारावियाणि । [बंधियं च तओ तेण] सत्तमनरयपुढवीगमणजोग्गं कम्मं । तओ सो छय(मरण?)काले धाउविवरीयत्तणओ सुहपडियारमसुभं ति मन्नइ । तओ सुलसेण तस्स तहारूवं
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
पुच्छिओ अभयकुमारो । तेणाऽवि 'संपयमेयस्साऽईव पावोदयं ति नाऊण भणियं 'पाइज्जउ एसो खालोदगं, विलिंपिज्जउ विट्ठाओ, खाविज्जाउ कुहियकद्दमं' । तओ पालगेणं तहेव किज्जंते महाकिलेसेण मरिऊणं गओ सत्तमनरयपुढवीए ।
-
[१७६]
तओ परियणेणं कालसूयरियस्स पए पालगो निवेइज्ज्तो भइ 'नाऽहं नरगं गंतुकामो' । ते भणंति 'अम्हे विहंजित्ता सव्वं पावं गेहिस्सामो । तुह पुण एक्कस्सेव महिसस्स पावं भविस्सइ' । ! तओ सो सोउमेवं तेसिं पडिबोहणत्थं सत्थेण अप्पाणं आहणित्ता पडिओ विलवंतो सयणिज्जए भण 'एयं मम दुक्खमुवट्ठियं । ता तुब्भे विहंजित्ता गेहह' । ते भति 'न कस्सइ दुक्खं घेत्तुं तीरए' । पालगो भइ 'जइ एवं ता किं जंपह सव्वं पावमम्हे विहंजित्ता गेहिस्सामो ?' सोउं चेमं सुलसपरियणो सव्वो वि संबुद्धो जाओ सम्मद्दिट्ठी जहा बीओ दद्दुरदेवो, जो पुराऽऽसी नंदमणियारसेट्ठि त्ति ॥छा
-
-
-
नंदमणियारकहा भण्णइ
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रायगिहे नगरे सेणिओ राया । सव्वनयरप्पहाणो समिद्धो नंदो नाम मणियारसेट्ठी । सो य कयाइ रायगिहाओ बाहिं गुणसिलए उज्जाणे समोसरियं महावीरं नाऊण धम्मत्थी कोउगेण य गओ वंदणत्थं । वंदिऊण य निसन्नो पुरओ । भगवया वि कया पडिबोहप्पहाणा देसणा । तओ तं सोउं नंदो सुस्सावओ जाओ ।
—
-
अन्नया कयाइ तिरत्तोववासिओ पोसहं घेत्तूण पोसहसालाए पविट्ठो नंदसेट्ठी सज्झायं काउमाढतो । तत्थ य तइयरत्तीए तण्हाए छुहाए य अभिभूओ चिंतेइ 'धन्ना ते गिहत्था जेहिं कारावियाणि विमलसाउसलिलपुण्णाणि वावी - कूव - पुक्खरिणी - सरोवराणि । तहाऽहमवि जइ पसाइस्सए एसा रयणी कुसलेण ता रायाणमापुच्छित्ता पुक्खरिणीं खणाविस्सामि' । तओ पहायाए रयणीए पारित्ता पोसहं कयपारणओ पाहुडं घेत्तुं गओ सेणियसमीवं । समप्पियपाहुडो य विन्नवे 'सामि ! पुक्खरिणीमहं काराविउकामो, ताऽणुजाणह कहं(हिं) पि पएसं' । तओ प्प (र) ण्णा 'जहा पडिहा [इ] 'त्ति समणुन्नाएण नंदसेट्ठिणा नगरबाहिं खणाविया नंदपोक्खरिणी तीए य चाउद्दिसि पि निम्मवियाणि सयलकुसुम - फलसमिद्धाणि रमणिज्जाणि वणसंडाणि । तओ पुव्विल्लवणसंडमज्झे कराविओ णेगथंभसयसंनिविट्टो विचित्त (विविहचित्तक) म्मो महामंडवो । तंमि य पक्खित्तेसु बहुविहसयणिज्जासणेसु वीसमंति बहवे पाहिय - कप्पडियादओ । वहइ य तेसिं भत्तपाणोसहाइतत्ति नंदसेट्ठी । सलाहिज्जइ य सो ण्हाणपाणाइनिमित्तं पुक्खरिणीसमागयजणेणं ।
एवं च काले वच्चंतंमि नंदि (द) सेट्ठिस्स पाउब्भूया सोलस रोगायंका । तं जहा कासो १, सासो २, जरो ३, दाहो ४, कुच्छिसूलं ५, भगंदरो ६, हरिसा ७, अजीरत्तं ८, दिट्ठिसूलं ९, सीससूलं १०, अरोयओ ११, अच्छिवेयणा १२, कण्णवेयणा १३, कंडू १४, जलोदरं १५, कोढो १६ त्ति । पीडिओ य सोलसेहिं वि इमेहिं रोगायंकेहिं नंदसेट्ठी. नयरंमि पडहयं दवावेइ घोसावेइ य 'जो नंदसेट्ठि सोलसरोगायंकेहिंतो पउणीकरेइ तस्स जम्मग्गियमत्थं देइ' । तं च घोसणं सोउं बहवे समागया टिवा (विज्जा) - रिया । पउत्ता नियनियविहीओ । तहा वि न पउणीहूओ नंदसेट्ठी । तहावत्थो य सो नंदो पुक्खरिणीए उवरिं गाढं मुच्छिओ मरिऊणुववन्नो तीए चेव पुक्खरिणीए दद्दुरो । संपत्तजोव्वणो य ण्हाणाइनिमित्तमागयलोयाओ ‘धन्नो नंदमणियारसेट्ठी जस्सेरिसा पोक्खरिणित्ति जंपियं बहुसो सुणंतो पुव्वसुयपरिवायसुमरेण
-
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७७]
संजायजाईसरणो झूरिउमाढत्तो - 'अहो मए पत्तो वि जिणधम्मो कहं पमायओ हारिओ जेणढे दडुरो जाओ? ता संपयं पि किंपि उज्जमामि'त्ति संपहारिय सुहाणुट्ठाणो निरंतरं छटुं छद्रुणोववासित्ता 'भोयणाइनिमित्तागयएहि मए पारियव्वं'ति जावज्जीवं कयाभिग्गहो कालं गमिउमाढत्तो ।
अन्नया तत्थेव गुणसिलए उज्जाणे समोसरिओ महावीरो । तव्वंदणत्थं पुक्खिरिणी समीवमग्गेणं वच्चमाणजणाओ 'महावीरो समोसरिओ'त्ति सोउं संजायवंदणपरिणामो चलिओ नंदद(रो । एत्थंतरंमि य भगवंतवंदणत्थं सबलवाहणो तेणेव मग्गेण निग्गओ सेणिओ । तस्स य एगेणाऽऽसकिसोरेणं वामपाएणऽक्कतो सो नंददइरो । तओ कंठगयपाणो तत्थ ठिओ चेव महावीरं वंदित्ता समाहीए मरिऊणुववन्नो सोहम्मे कप्पे दहरवडेंसए विमाणे दड्रंको नाम देवो । दिन्नोवओगो य गुणसिलगमागंतुं भगवंतमभिवंदिऊण जहा सूरियाभो तहा नट्टविहिमुवदंसित्ता गओ सट्ठाणं ति ।
तओ भणियं गोयमेण – 'भगवं ! को एस देवो ?' भगवया वि कहिओ नंदमणियारवुत्तंतो जाव दद्दुरदेवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिहिइ त्ति ॥छ।। नंदमणियारसेट्ठि त्ति गयं ॥छ।।
नंदमणियारसेट्ठिसामिणो य सेणियस्स पुणो सक्केणं पसंसिए सम्मत्ते तप्परिक्खणत्थमागओ ददुरदेवो । सो य जत्थ सेणिओ पेच्छइ तत्थ तडागट्ठिओ चेल्लयरूवं काऊण मच्छे बंधिउमाढत्तो । तओ तं दट्ठण भणियं रण्णा – 'चेल्लुगा किमसमंजसं कुणसि ?' चेल्लगो भणइ – 'अनिव्वहंतो' । रण्णा भणियं - 'अहं तुमं निव्वाहिस्सामि' । सो भणइ – 'नाऽहं मंसं विणा निव्वहामि' । तओ रन्ना तहेव अचलियधम्मभावेण निव्वाहिज्जंतो दद्दरदेवो तं रूवमवसंहरित्ता विलासिणीविलासविब्भमं गब्भुब्भडसाहणीरूवं काऊण सेणियस्स पुरओ चलिउमाढत्तो । तओ भणियं रण्णा - 'भयवइ ! किमत्थमेवं लहसि ?' तीए भणियं - 'नत्थि मम कोइ पडिजागरिगो' । तओ पवयणपक्खवाइणा रण्णा 'सव्वमहं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं जहा कोइ न जाणइ तहा पच्छन्नमोव्वरए धरिऊण सवं चेव कयं तीए सूयापडिकम्मं ।
तओ तं दद्रुण तुट्ठो देवो 'सुलहं ते जम्म-जीवियफलं जस्सेरिसो धम्मे थिरपरिणामो' । तओ दिव्वरूवधारी होऊणं आगासत्थो सेणियस्स पुरओ ठिओ साहिऊण नीसेसं सक्कवुत्तंतं 'अमोहं देवदरिसणं'ति काउं दिव्वमट्ठारसवंकं हारं तहा मज्झट्ठिएणं दिव्वेणं कुंडलजुयलेणं खोमजुयलेण य संजुत्तं लक्खामयं गोलगदुर्ग दाऊण सेणियस्स देवो गओ सट्ठाणं ति ॥छ। दहुरदेवो त्ति गयं ॥
जावइयं च सेणियस्स सव्वस्स रज्जस्स मोल्लं तावइयं ददुरदेवदिण्णऽट्ठारसवंकहारस्स सेयणगगंधहत्थिस्स य मुल्लं । तओ सेणिएण पियत्तणओ चेल्लणाए दिनो सो देवहारो । तहा सुनंदाए दिन्नं तं लक्खामयं गोलियादुगं । तओ तं दट्टण कुविया सुनंदा 'अहो ! बालकस्सेव रण्णा ममेदं खेल्लणयं दिण्णं । तओ कोवेणं गोलियादुर्ग पि रा(आप्फा?)लेंतीए अब्भिट्टमंतरालखंभे फुटुं च । तत्थेगाओ गोलियाओ नीसरियं दिव्वं कुंडलजुयलं [अन्नाओ य दिव्वं वत्थजुयलं] । तओ तुट्ठा सुणंदा ताणि गिण्हइ । चिल्लणा सुनंदाए देवीए तं दिव्वं कुंडलजुयलं देवदूसजुयलं च हत्थगयं पासिऊणं सेणियं भणइ – 'देहि एयाणि में' । सेणिएण भणियं - 'तुज्झ मए दिव्वो हारो दिन्नो । नंदाए पुण लक्खामया गोलगा । तं जइ से अत्तणो पुण्णेहिं कुंडलजुयलं वुत्तं तो किं एईए अवहरियव्वं ?' चेल्लणाए भण्णइ – 'जइ न ममेयाणि देसि ताऽहं जीवियं चयामि' । सेणिएण भणियं - 'जं ते रुच्चइ तं करेहि' । ततो सा एवमवमन्निया रोसवसगया सेणियसगासाओ उठेऊणं आरूढा पासायं । तत्थ य गवक्खे चडिऊण अप्पाणं जाव 'मुयामि'त्ति
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७८]
ववसिया ताव दिट्ठो तत्थेव हेट्ठोवट्ठियस्स सेयणगगंधहत्थिस्स जसराओ नाम महाउत्तो । पिया य से मगहसेणा नाम विलासिणि त्ति तीए निजुच्छंगनिवेसियाए सह दिवो किंपि जंपंतो । चिंतियं च चेल्लणाए - 'सुणामि ताव किमेए जंपंति ? पच्छा झंपं घल्लिस्सामि' ।
एत्थंतरंमि य मगहसेणा जसरायं भणइ - 'कल्लं महूसवविसेसो होही । तंमि य सव्वालंकारविभूसियाओ वेसाओ उज्जाणे गमिस्संति । ता तुब्भेहिं मम रायचंपयमालाओ दायव्वाओ' । ताओ य किल परमामोयत्तणओ सकलपुप्फजाइप्पहाणाओ रायाओ चेव लब्भंति । सेयणओ रायहत्थी सुट्ठ वल्लहो त्ति तस्स राया निच्चं पि देइ । एवं च रायचंपगपुप्फाणि रायपुरिसेहिं पयत्तेण रक्खिज्जति त्ति दुल्लभाणि । तेण मगहसेणा गणिया महाउत्तं ताणि मग्गंती भणइ – 'रायचंपयमालाहिं परिहियाहिं तुह पसाएण सव्वाओ विलासिणीओ सोभाए अहं जिणामि तहा करेहि' ।
तओ सा भणिया महाउत्तेण - "पिए ! रायचंपयमालाहिं दिज्जतीहिं राया रूसइ' । सा भणइ - 'रम्मे नरनारीसंकुले रायगिहे वासे महे इहं जइ एयं न देसि चंपयमालियं तो पियउच्छंगगया हु चयामि जीवियं' । तओ तं सोऊण पडिहत्थेण भणिओ महाउत्तो -
'पेच्छ भणिज्जमाणस्स, पत्थं जस्स न रुच्चए ।
कीरए दारुणं तस्स, पलासस्स दिएणिव' ॥ तओ महाउत्तो भणइ – 'को सो बंभणो ?' मेंठो भणइ – 'उत्तरावहे किर एगो माहणो परिवसइ । तेण य परदेसं गएण पलासो पुष्फिओ दिट्ठो । "अहो ! इमो सोहणो पायवो पुप्फिओ"त्ति तेण बीयं घेत्तूण अत्तणो देसे नेऊण सक्खवाडियाए वावियं दिणे दिणे पाणिएण सिंचइ । कोमलो निद्धो य कमेण वडिओ निग्गयतरुणपत्तपल्लववलयसमाउलो पायवो जाओ । सो तं तहेव सिंचइ भणइ य - 'सिग्धं पुप्फेहि' । सो य सिच्चमाणो सुट्टयरं कोमलो जाओ । न पुप्फिओ । तओ कुविएण पज्जालिओ तस्स अग्गी मूलेसु । तेण य सो उज्झक्खुरीहोउं पुष्फिओ । एवं च जो अणुव्वत्तिजलसित्तो वि न तूसइ सो अणायरग्गिजोग्गो त्ति मोत्तुं तं अत्तणो हियं कायव्वं । ता महाउत्त ! किं एईए तुह अणुव्वत्तियाए ? जइ एवमवि अणुव्वत्तिज्जमाणा न जीवइ ता दुज्जीवणी पडउ, अन्नाओ तुह विलासिणीओ भविस्संति'त्ति । ___तओ सा चेल्लणा एयं वुत्त-पडिवुत्तियं सोऊण चिंतेइ – 'सच्चं भणइ मेंठो । जइ अहं मरिस्सामि ता किं रन्नो सेणियस्स भविस्सइ ? तस्स हु अन्नाओ वि उत्तमकुलसालिणीओ अणेगाओ संति । अहं [म]रि[या] माणुसत्तणस्स चुक्का [न] नज्जए अकयतवच्चरणा कं गई गमिस्सामि ?' तओ चेल्लणा पडिनियत्ता मरियव्वाओ । सेणिएण य देव्वे विसए अणुभुंजमाणी विहरइ ।
तीसे य सो हारो कुओ वि कालाओ तुट्टो । तेण ददुरदेवेण [हारदाण]काले चेव कहियमासि - 'जो तुट्टमेयं हारं पढमं संघडिस्सइ सो सत्तहा सिरं खु(फु?)ट्टिऊण मरिस्सइ' । तओ सेणिएण रायगिहे पुरवरे उग्घोसावियं - 'जो अट्ठारसवंकहारं संधेइ तस्स राया दम्माण सयसहस्सं देइ' । तत्थ य एगो मणियारो चितेइ – 'अहं महंतो दरिदो य । जइ पुत्त-पउत्ताणं विभूई करेमि तो किं मया न लद्धं ?' तओऽणेण पडहओ वारिओ हक्कियं सेणियस्स । सेणिएण मणियारस्स दम्माणं पन्नाससहस्साणि दाऊण समप्पिओ हारो । भणियं च - 'संधिए हारे सेसदम्माणि दाहामो' । तओ मणियारेण निययगिहस्स
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१७९]
ANN
एगपएसे निवाए समाए भूमीए सो हारो समं रइडं सहाओ य दोरियाओ व(वा?)लिऊणं महुघएण घ(ख)रंटियअग्गभागा]ओ हारमणीणं मुहमूले ठवियाओ। बीयपासेण य महु-घयगंधेण सण्हाओ पिवीलियाओ पविट्ठाओ । तओ ते दोरए गहाय निग्गयाओ अवरिल्लेण पासेणं मणीणं । तओ दोरियाणं मूलंमि दिन्नगंठीणं खंचिया मणियारेणं अग्गभागा । संधिओ हारो । तओ तस्स मणियारस्स सिरं सत्तहा फुट्ट । मरिऊण य तंमि चेव पुरे एगाए मक्कडीए पोट्टे संभूओ । समएण य पसूया वानरी वानरवल्लयं ।
__ तओ सो मायावद्धारिओ समाणो कयाइ घराओ घरं डेवेमाणो तंमि नियघरे ओइण्णो । पेच्छइ य पुत्त-धूयाओ निययवग्गं च । तस्स य ते दट्ठण जाईसरणं समुप्पण्णं । मुच्छिओ पडिओ । तओ तेहिं अणुकंपंतेहिं उदगेण सित्तो वीयणवाएण वीइज्जमाणो सत्थीहूओ तेसिं पुत्ताण पुरओ अक्खराणि लिहइ । जहा – 'ऽहं सो तुब्भं पिया' । तओ पुणरवि तेसिं पुरओ अक्खराणि लिहइ, जहा – 'ताणि सेसाणि पन्नासं दम्मसहस्साणि रन्ना तुब्भं दिन्नाणि न वा ?' तेहिं भणियं - 'न देइ राया । भणइ य जहा - 'सो विवण्णो मणियारो, कस्स देमि ?' । तओ वानरो पओसमावन्नो 'पेच्छ जारिसो अकज्जकारी राया। अहमणेण माराविओ । न य संपुण्णं मोल्लं दिन्नमेएसिं'ति चिंतेइ । केण उवाएण तं हारं सव्वेसि आभरणाणं लभेज्ज'त्ति छिद्दाणि गवेसइ ।।
अन्नया य चेल्लणा विगालवेलाए असोगवणियापुक्खरिणीए पहायइ । दासचेडी य तीसे सव्वाणि आभरणाणि पडलए सेयवत्थोच्छाडिपट्टवियाणि सिरेण धारती अच्छइ असोगपायवस्स हेतु । सो य वानरो वणाओ वणं डेवमाणो तंमि असोगे लीणो । पेच्छइ य तं हारं सव्वेसिमाभरणाणमुवरि ठियं । तओ मउयमउयं रुक्खडालियं नामित्ता तं हारं घेत्तुमवक्कंतो । वक्खित्तचित्ताए य दासचेडीए न नायं । ताहे चेल्लणा हाउत्तिन्नाऽऽभरणाणि परिहिंती हारं न पेच्छइ । अद्दन्नाए य सव्वत्थ गवेसाविओ न दिट्ठो चेल्लणाए । सेणियस्स परिकहियं ।
तेणाऽवि पुरे घोसावियं - 'जेण अट्ठारसवंको हारो गहिओ वा उवलद्धो वा सो अच्छलियाए आइक्खउ । इयरहा जइ जाणिज्जिही तो महंतमवयारं पाविहिइ' । सो वि वानरो तं हारं गेण्हिऊण सुत्ते सव्वंमि वि जणवए जेट्टपुत्तस्स समप्पेइ । तेण संगोविओ । इय हारे अलब्भमाणे रण्णा अभयकुमारो भणिओ - 'सत्तरत्तब्भंतरे जइ हारं न लभसि ता ते नत्थि जीवियं' । अभओ वि ‘एवं'ति वोत्तुं तं गवेसिउमारद्धो
इओ य सुट्ठिओ नाम सूरी सिव'-सुव्वय'-धणय'-जोणय साहुसमण्णिओ जिणकप्पं पडिवज्जिउकामोऽभयजणणत्थं रयणीए वसहिबाहि काउस्सग्गं देंतो सव्वत्थ विहरइ । अण्णया य सो भगवंतो चउहि वि साहूहिं सह विहरंतो रायगिहं संपत्तो । तत्थ य अभयकुमारस्स जाणसालाए मासकप्पेण ठिओ। अभयकुमारो वि तं हारं अलभंतो गाढमुद्देगिओ चिंतेइ – 'अज्ज सत्तमो दिवसो । न लद्धो हारो । न नज्जइ य राया कल्लं किं पि मम कराविस्सइ । ता साहुणो ताव अज्जरत्तिं पज्जु[वासामि]' । [तओ ग]ओ साहुपडिस्सयं । वंदिया य णेण भगवंतो साहुणो । तेहिं वि धम्मासीसाए पूइओ(?) । तओ तेर्सि सगासे धम्मं सोऊण कयसामाइओ पमज्जित्ता भूमियलं पोसहिओ बंभयारी मुक्कमणि-सुवन्नो भूमिसंथारोवगओ संविग्गो अच्छइ । समुग्गओ य ससी ।
इओ सो मणियारपुत्तो चिंतेइ – 'जइ कह वि एस हारो जाणिज्जिही मज्झ घरे तो मे सपरियणस्स
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८०]
नत्थि जीवियं' । तओ तेण तस्सेव वानरस्स समप्पिओ । सो य चिंतेइ – 'जस्स घरे धरिज्जिस्सइ सो नियमा विणासिज्जिही । ता किं मज्झ जीवहच्चाए कयाए ? एसो राया समणोवासओ । ता घत्तेमीमं साहूवस्सए, जओ न तेसिं अवगारं कहे(रे)इ' । तओ गओ सो साहूण पडिस्सयं । तत्थ य णेण ट्ठिो भगवं सुट्ठिओ पडिमट्ठिओ । तओ सो वानरो तस्स भगवंतस्स हारं कंठे हलइ(ओलइ?)ऊण पडिगओ ।
ते य चउरो वि साहुणो जामे जामे सुट्ठियस्स पडिजागरणत्थं निग्गच्छंति । तत्थ य पढमे पहरे पुण्णे निग्गओ य पडिजागरणत्थं सिवो नाम अणगारो । पेच्छइ य सुट्ठियं कंठोलइएण हारेणं तं पएसं उज्जोएमाणं । तओ सिवो चिंतेइ – 'हद्धी ! एसो सो रज्जसव्वस्सभूओ हारो जस्स कएणं अभओ दढं संतप्पइ । ता एवमवट्ठिए कज्जे किं कायव्वं ?'ति चिंताउलत्तओ पविसंतेण आवस्सयं वीसरिय निसीहियाकरणेण भणियमणेण – 'भयमुवट्ठियं' । तओ अभएण भणियं – 'कत्तो तुब्भं भयं ?' साहुणा भणियं – 'सावय ! साहेमि ते सयमणुभूयं भयमहं सिवो त्ति ॥छ।
सिवकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अवंती नाम जणवओ । तंमि य उज्जेणीए नयरीए वाणियकुलप्पसूओ अहं सिवो नाम । कणिट्ठो [य] मे भाया सिवदत्तो नामाऽऽसि । अन्नया य अम्हे दुवे वि दारिद्दाभिभूया अत्थत्थिणो सुरटुं पविट्ठा । तत्थ य अम्हेहिं कहंचि विढत्तं दससहस्सं । निजंतियं नउलगे । तओ पयट्टा सनगराभिमुहं । तं च नउलयं वारोसारएण वहामो । जया य तमहं वहामि तया चिंतेमि जह - 'सिवदत्तं मारेमि' । सो वि तं वहमाणो मं मारिउमिच्छइ । तओ अम्हे उज्जेणि संपत्ता । तीए य बाहिं सिप्पानईदहे हत्थ-पाए पक्खालिङ पवत्ता । तओ मया सो नउलगो तंमि दहे पक्खित्तो । सिवदत्तो संभंतो भणइ - 'किं ते कयं ?' मया तस्साऽभिप्पाओ कहिओ । सो भणइ – 'मम वि एस अभिप्पाओ आसि । ता सुट्ठ तए कयं जमेसो पक्खित्तो अणत्थो ।
तओ गेहं गयाण अम्हं मायाए 'सागय'ति काऊण अम्हं भगिणी कणिट्ठा हट्टंमि पेसिया मच्छाणं । इओ य सो नउलओ पडतो चेव मच्छेणेगेण गिलिओ । मच्छो य मच्छिएणं जालेण गहिओ । मारित्ता हट्टे उवट्ठाविओ । तं च किणिऊणऽम्हं सा भगिणी घरमागया । सम्मकरणत्थं च वु(चु?)ल्हित्तएण छिदंतीए मच्छपोट्टाओ पडिओ 'खंडओ'त्ति नउलओ। सव्वेसिं च चक्टुं वंचिऊणुच्छंगे गोविज्जंतो कह वि माऊए दिवो । तो पुच्छिया - 'हला ! किमयं ?' सा भणइ - 'न किंचि' । तओ थेरी तग्गहणाभिप्पाएणुद्वित्तु तुरियतुरियं जाव धाविया धीयामुहं ताव तीए लोभाभिभूयाए चुल्हित्तएणं मत्थए आहया । मया य सा अम्हेहिं पडंती दिट्ठा । तओ 'हा ! किमेयं ?' ति भणंता अम्हे ससंभमं उट्ठिया । धीयाए संभंतखलियाए सो नउलओ पडिओ दिट्ठो य अम्हेहिं – 'हा हा ! इमो सो अणत्थो' । तओ माऊण अग्गिसक्काराइमयकिच्चाणि काऊण भगिणिं च अण्णस्स दाउमम्हे पव्वइया त्ति ॥छ।
तं च सावय ! संसरिऊण मए भणियं - भयमुवट्ठियं' । अभएण भणिय - ‘एवमेयं भगवं ! पाएण खरपरिणामकारगो निद्धबंधवाणं पि सव्वाणत्थजणगो अत्थो' ।
तओ बीए जामे सुव्वओ नाम अणगारो निण्णओ । सो वि तहेव हारं पेच्छिऊणं नियत्तो भणइ - 'महाभयं' । अभएण भणियं - 'भगवं ! तुब्भं चत्तघरवासाणं किं महाभयं ?' साहुणा भणियं - 'सावय ! साहेमि तं सयमणुभूयं तुहाऽहं सुव्वओ त्ति छ।
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८१]
सुव्वयकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अंगाजणवए पच्चंतगामो बहुगामहिमाउलो वयग्गामो नाम । तत्थाऽहं मयहरपुत्तो सुव्वओ नाम । भद्दा मे भज्जा । अण्णया य तंमि गामे चोरधाडी पडिया । तेहिं सो गामो विलोलि(वि)ओ । मणुस्सा भएण नट्ठा । अहं पुण एगत्थ निलुक्को अच्छामि । तओ सा मे महिला ते चोरे पलोएइ । अवि य -
गेहंमि डज्झमाणे, [बाहिं] निग्गया भणइ [सा] बाला ।
'हो दढमूढा ! तुब्भे, महिलाउ न लेह वंदंमि ?' ॥ सोउं चेमं तेहिं 'सा इच्छइ'त्ति नाऊणं नीया चोरपल्लिं । समप्पिया सीहपल्लवइस्स । तेण सा रूववइ त्ति काउमत्तणो भारिया कया ।
इओ अहं सयणेण बहुसो भण्णामि – 'कीस तुमं महिलं वंदाओ न मोएसि ? अहो निरुच्छाहो!' । तओऽहं तेहिं तोरिज्जमाणो गओ कालजिब्भं नाम तं चोरपल्लिं । तत्थ य सुमित्ता नामोलग्गिया मए थेरी। सा भणइ – 'पुत्त ! संदिससु जं मया करणीयं' । भणिया य मया - 'अम्मो ! मम महिला एत्थ बंदिया आणीया । किर सा पल्लीवइणा भारिया कया । तीए विरहे परिकहेहि जहा – तुज्झ कारणे भत्ता तुहेहाऽऽगओ चिट्ठइ' । तीए गंतूण कहियं । तो सा भणइ - 'अज्ज चोराहिवो पवसिउकामो । तंमि निग्गए तुम एज्जसु' । तओ हं विगाले गओ तीए सगासं । दिट्ठा य सा भणइ - 'सोहणं तए कयं जमागओ। उवविससु इमीए सेणावइसंतियाए सेज्जाए' । तत्थ य ममोवविट्ठस्स निव्वत्तियं पायसोयं ।
सो य सेणावई अवसउणिओ त्ति काउं नियत्तो सगिहमागओ । तओ णाए संभंताए सेणावईसंतियाए पट्टा(खट्टा)ए हेट्ठाऽहं पवेसिओ । सेणावई य तंमि चेव सयणीए सण्णिसण्णो । थोववेलाए य तीए सेणावई भणिओ - 'जइ सो मज्झ भत्ता एज्ज तो तुमं किं करेसि ?' सेणावई भणइ – 'तुमं सक्कारिऊणं तस्स समप्पेमि' । तीए भिउडी कया । तओ सेणावई भणइ - 'जइ पेच्छामि तो तं बंधावेमि' । ताहे सन्निओ जहेसो हेट्ठा खट्टाए अच्छइ । तओऽहं तेण बालेहिं कड्डिऊण अल्लवद्धेहिं हूडिओ मज्झिमथूणाए। तओ तेसु पसुत्तेसु मम भवियव्वयाए वद्धगंधेण सुणओ समागओ । तेण सा वद्धा खइया । तओऽहं छुट्टो बंधणाओ। तओ मया सेणावइसंतियं असिं कड्डित्ता घाइओ चोरसेणावई । सा वि मए बालेसु कड्डित्ता भणिया - "जइ पुक्कारिस्ससि तओ ते सीसं छिदिस्सामि" । सा तुण्हिक्काविया ।
तओऽहं तं घेत्तूणं निग्गओ पल्लीओ । सा वि निज्जमाणी पंगुरणस्स दसियाओ मग्गे विक्खेरेइ । तओ मए राईए दूरं नीया एगाए वंसजालीए पविट्ठा 'दिवसं लंघेमो राईए वच्चिस्सामो'त्ति बुद्धीए । इओ य पभाए वाहरा निग्गया । तेहि य जोयंतेहिं सव्वओ वंसजालित्था दिट्ठा अम्हे । तओ य घेत्तुं पहारसंभंतगत्तो कओ । पच्छा हत्थ-पाएसु सीसे य पंचहिं खाइरखीलेहिं खीलित्ता मुक्को । ततो तं महेलं घेत्तूण पडिगया पल्लिं ।
इओ य एगो वानरो परिहिंडतो तप्पएसमागओ । सो ममं पासिऊण मुच्छिओ । थोववेलाए य समासासिओ । तओ तुरियं उद्वेऊण अवक्कंतो । नाइ निरस्स(नाऽइवेलाए नियत्तो?) पउमिणिपत्तत्थउदगं दो य ओसहीओ घेत्तूणं । तओ ताण सल्लुद्धरणी सिलायले उदगेण पीसिऊण मम पंच वि खीलियगत्ताणि
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८२]
[पूरि]ताणि । तओ ते कीलिगाओ [तीए ओसहीए पहावेण निग्गयाओ । तओ] पुणो वाणरेणं संरोहिणीए पासिऊणं ते वणा आलित्ता । जाव खणेणं वूढो ( रूढो) निव्वेयणो संवुत्तो । तओऽहं तेण सुणिब ( णिद्ध)बंधवेण विय मरणाओ मोइओ पोराणसरीरो जाओ ।
I
तओ सो वानरो मम पुरओ अक्खराणि लिहइ जहा 'ऽहं तुब्भं गामे सिद्धकम्मो नाम विज्जो आसि । सो हं [त]त्तो मरिऊण इमाए अडवीए मक्कडजूहे एगाए वानरीए गब्भत्ताए उववन्नो । समएण जाओ । जोव्वणत्थो य उवरए पिउंमि तस्सेव जूहस्स जूहाहिवो जाओ । अण्णया य अण्णेण वाणरेण बलियतरेणाऽहं धाडिओ । तेण तं जूहं अक्कंतं । तओऽहं जूहपरिब्भट्ठो परिब्भमंतो इमं पएसमागओ । दिट्ठो य मया तुमं कीलगनियडिओ । चितियं च मया 'कत्थ पुण एस पुरिसो दिट्ठपुव्वो । जाई संभरिया । सल्लुद्धरणि-संरोहिणीहिं विज्जकालजाणियाहिं तिगिच्छिओ । ता तुमं मे साहेज्जे वट्टसु तं सत्तुं हंतुं' ।
-
तओ मए मण्णियंमि गओ सो वानरो जूहं । लग्गो रिवुवानरेण सह जुज्झिउं । निहओ य तेण बलवया नह-दंतेहिं य विदारियतणू गलंतरुहिरो कह वि जीवियावसेसो मुक्को । तओ सो लुक्क - विलुक्को मम सगासमागंतूणं मम पुरओ अक्खराणि लिहइ 'अहं तुब्भेहिं माराविओ' । सुव्वओ भणइ 'अहं तुम्ह विसेसं न याणामि' । तओ सो वानरो बीयदिवसे वणमालं कंठे बंधिऊण वानरंतरेण समं तुझे संपलग्गो । तओ सो मया वानरो तस्स पडिसत्तू अचिरेण जीवियाओ मोइओ । पडिवन्नं च नियजूहं तेण वानरेणं ।
-
-
-
तओऽहं तं वानरमापुच्छिऊण पुणरवि गओ तं चोरपल्लिं । खत्तमुहेण य पविट्ठो सेणावईगिहं । तंमि य तीए सह सुत्तो पल्लीवइभाया वग्घो नाम दठ्ठे तस्सेवाऽसिणा विणासिओ मओ । सा य मे भज्जा बासु कड्डिऊणुप्परा उट्ठा [विया] भणिया य 'दुरायारे ! जइ कूइस्ससि ता तुज्झ वि नत्थि जीवियं' । तओ पल्लीवइसंतियगहियसाराउहो तं पुरओ काऊण निग्गओ पल्लीओ । वच्चंतो य गामंतरावुल्लो (?) भिट्टिओ अवरेण वीरपल्लीवइणा । तब्बलं वहणत्थमुज्जयं लहुहत्थयाए जित्तं मए दद्धुं रणत्थमोत्थरिओ सयं वीरपल्लीवई भइ 'सुपुरिस ! किमिमेहिं ते ? पहरसु मम सम्मुहो होउं । अहवा तुममेगागी सूरो विज्जेहिउं जुत्तो' । मए भणियं 'वढ ! होउ सुपुरिसाणं नियओ परक्कमो चेव । ता पहरसु जइ सामत्थमत्थि, अहवा समोसरसु' । सोउं चेमं मुक्काउहो वीरो भइ 'सुयणु ! तुहुत्तीए चेवाऽऽवज्जिओहं । ता साह को तुमं ?' । तओ जाणाविय साहियसब्भावोऽहं नीओ तेण नियपल्लीए । सम्माणित्ता य सायरं भोयणाईहिं गंतुमणो सयं पराणिओ नियग्गामं । पुण्णाभिमाणो य तं भज्जं पेइए पराणित्ता अहं सुट्टुसंजायवेरग्गो साहूणंतिए पव्वइओ'त्ति || || सुव्वओ गयं ॥
-
'सुमरिडं चेमं मए कुमार ! पविसमाणेण भणियं "महाभयं 'ति' । 'अहो ! भगवया महंतं दुक्खमणुभूयं' [ति अभएण भणियं ।]
तओ तइए जामे धणओ नाम अणगारो निग्गओ । सो वि तहेव हारं पासिऊण पविसंतो भण - 'अइभयं' । अभएण भणइ 'तुब्भं समसत्तुमित्ताणं निद्धणाणं वेरग्गमग्गासियाणं कओ अइभयं ?" ‘सावय ! सयमणुभूयमइभयं अहं तुह साहेमि धणओ त्ति ॥ धणयकहा भण्ण
—
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८३]
इहेव जंबुद्दीवे भारहेवासे अवंतीजणवए उज्जेणीनयरीए नाऽइदूरे एक्को गामो । तत्थाऽहं फुल्लपुत्तदारओ धणओ नाम । मए उज्जेणीए विवाहियं । अण्णया हिं[डंतो] ऊसवदिवसे विगालवेलाए कह वि एगागी ससुरघरं पट्ठिओ । संझावेलाए महाकालं नाम महाभयजणगं मसाणं पत्तो । तत्थ य दीणमुहमेगं महिलं अइकरुणसरेण रुयमाणं(णि) पेच्छामि । तओऽहं तीसे समीवं संपत्तो । पुच्छिया य मया - 'किं रोवसि ?' तीए भणियं -
___'जो य न दुक्खं पत्तो, जो य न दुक्खस्स निग्गहसमत्थो ।
जो य न दुहिए दुहिओ, न तस्स दुक्खं कहेयव्वं' ॥ मया भणियं -
'अहयं दुक्खं पत्तो, अहयं दुक्खस्स निग्गहसमत्थो ।
अहयं दुहिए दुहिओ, मज्झ य दुक्खं कहेयव्वं' || सा भणइ - ‘एस मम भत्ता अणवराही सूलियाए भिन्नो सजीवो य तिसिय-भुक्खिओ । ता जाणामि जइ तुज्झ पसाएणं जेमावित्ता पाणियं पावेज्जा' । तओ मए भणियं - 'मम पट्टीए विलग्गिउं भुंजावेहि' । तओ सा हट्टतुट्ठा संजमियकेसवसणा कंसभायणं घेत्तूणं आरूढा मम पट्टीए । भणइ य - 'मा उवरिहत्तं पलोइज्जसु' । तओ मया तहेव चिरं पडिक्खिए वि जाहे न उत्तरइ पट्ठिओ, सीयलाणि बिंदूणि पट्ठीए पडंति । ताहे मया उवरिहत्तं मणागं सा निज्झाइया जाव पेच्छामि सा तं पुरिसं कप्पणीए कप्पित्ता मंसपेसीओ तंमि भायणे पक्खिवइ । तओऽहं भीओ तं उल्लोडिऊणं पलाइउं पयत्तो । खग्गं च मम पासट्ठियं आसि तं मया अइतुरिएण न सक्किअं घेत्तुं । तओ सा तं चेव खग्गं गहाय 'रे विणट्ठोऽसित्ति भणंती ममाऽणुमग्गेण धाविउं पयत्ता । अहं च धावमाणो मरणभीओ बाररक्खिणि कुलदेवयं 'सरणं सरणं' [ति] जायमाणो उज्जेणीए एक्कं पायं इंदकीलस्स अब्भंतरे एगं च बाहिं जाव ठवेमि ताविआविओ तीए सो बाहिरिल्लो पाओ ऊरुपएसे य खग्गेणं तिक्खधारेणं छिन्नो । अहं पि कूवमाणो अंतो बारस्स पडिओ । सा वि तं ऊरुयं गिहिणं पडिनियत्ता ।
___ तओऽहं बारजक्खिणीपुरओ कंदमाणो अच्छामि । सा य अहं कुलदेवया । तेण तीए साणुकंपाए मम वेयणं अवहरिऊण एगस्स सूलिया पोइयस्स सजीवस्स ऊरुं उच्छिदिऊणं तहेव सो पाओ मज्झ लाइओ। भणियं च - 'पुत्त ! एस मम समओ डाइणीहि समं - जो इंदकीलस्स बाहिं तस्साऽहं न [व]वसामि । जो उण अब्भंतरे सो तासिं अवज्झो । ता तुज्झ मए एस ऊरुगो डाइणीए पवाए बाहिं इंदकीलस्स पाविओ' ।
__ तओऽहं कुलदेवयं नमिऊणं गओ ससुरघरं । तं च ठइयदुवारं मया कुंचियाछिद्देणं निज्झाइयं । जाव पेच्छामि दीवगेणं जालंतरेणं नियमहिलं सासुयं च मंसं खंतीओ मज्जं च पिबंतीओ । मायाए भणियं - 'पुत्ति ! मंसमिमं साइमं सज्जोक्कं च तए आणीयं' । तीए भणियं - 'अम्मो ! एयं ते जामाउयस्स संतियं' । [तओ] तीए सव्वं परिकहियं जंववसियं । माया भणइ – 'पुत्ति ! दुट्ठ तए कयं नियभत्तारं विणासेंतीए । सा भणइ - 'रूसियाए मए कयं' । माया भणइ - 'पुत्ति !
रोसस्स पढमसमए, जं फुरियं मा हु तं कुणउ । को किर सो मुहनिहिअं, अमयस्स रसं विसेसेण (विसेणेइ?) ।
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८४]
सा भणइ 'अम्मो ! सो मया भणिओ
" मा उवरिहुत्तो पलोएज्जसि" । जओ ममेवमासि ठियं चित्ते जहा सूलपोइस्सेव मंसं गिण्हित्ता आगमिस्सं ति । न उण पइणो पहरिस्सामि । तहा वि सो
ममं मोत्तुं जाव पलाणो ताव मए पहओ' ।
सोउं चेममहं समुद्धसियरोमकूवो चिंतेमि
-
—
'नत्थि हु कज्जमकज्जं महिलाणं तह पिओ [ व अन्नो] वा(?) । तम्मो परिहरियव्वो संगो वीमाण दुट्ठाणं' ॥
तओ गओ बारजक्खिणिसमीवं । तत्थ य सुविऊण विभायाए रयणीए निग्गओ । गओ सगामं । तत्थ य साहूसमीवे धम्मं सोऊण पव्वइओ त्ति || छ
-
सुमरियंमि ममेतंमि कुमार ! वीसरिया निसीहिया' । अभओ भइ 'सच्वं भगवं ! अइभयं' । तओ चउत्थजामेण जोणओ नाम साहू निग्गओ । सो वि तहेव हारं पासिऊणं पविसंतो भणइ 'भयाइभयं' । अभएण भणियं - 'तुब्भे सव्वभयविप्पमुक्का । किं भयाइभयं ?' । साहुणा भणियं 'सुणेहि सावय ! जमहं सयमणुभूयं भयाइभयं तुह साहेमि जोणओ 'त्ति ||छ
जोणयकहा भण्णइ
-
'उज्जेणीए पसिद्धो धणदत्तो नाम सत्थवाहो । भज्जा य से सुभद्दा । पुत्तो से जोणगो अहयं । भज्जा य मम सिरिमई नाम । सा य सुट्टु अणुकूला । किं बहुणा ? कत्थ वि गंतुमागयस्स हिं सा मम पाए जेण दगएणं धोवेइ तं पायधोवणं पिबइ । अण्णया मं भणइ 'जोणग ! मम सद्धा कत्थूरियामिगपुच्छमंसस्स । तं जइ नाऽऽणेसि ता मरेमि' । मया भणियं 'कत्थ पुण तारिसपुच्छमिगा?' सा भणइ – 'सुम्मंति रायगिहे नयरे सेणियस्स रण्णो कत्थूरिया मिगा' ।
-
-
-
-
ओऽहं ती वयणं पट्ठिओ रायगिहाभिमुहं । पत्तो य कमेण तत्थ बाहिरुज्जाणे वीससामि । इओ य रायगिहे वेसामहो वट्टइ । तओ नाणावेसलवत्थगहियवेसाओ सव्वालंकारभूसियाओ नियनियविभवेणं नियनियपरिवारसंवुडाओ गणियादारियाओ उज्जाणमागयाओ जत्थऽहं वीससामि । ताओ य नंदणवणे अच्छराओ विव सच्छंदं उज्जाणे वियरिऊणं एगं पउमसरं कमलमालाउलं, तं सीअलजलं अवइण्णा विविहेहिं जलमज्जणपगारेहिं मज्जिउं पयत्ताओ । तत्थ य मगहसेणा नाम गणियादारिया अईव रूववई । सा तंमि पउमसरे जलमज्जणं [कुणं] ती विज्जाहरेणेगेण उक्खित्ता । धाहावियं च से परिजणेणं । तओ मया साणुकंपेण 'मा एसा गणियादारिया दुरायारेणाऽणेण विज्जाहरेण हीरउ'त्ति सजीवं धणुवरं करेऊणं सरेणाऽऽहओ विज्जाहरो । तओ से वेयणाविहुरस्स हत्थाओ पडिआ तंमि चेव पउमसरे । तओ सा उत्तरिऊणं पउमसराओ मम समीवमागया भणइ 'अज्जउत्त ! सुपसन्ना एसा तुहाऽहं चलणकमलाणि पणिवयामि । मया संलत्तं 'सुभगा सुहभागिणी य होहि' ।
aasure वियरइयंजलिउडाए संलत्तं - 'अज्जउत्त ! अहं तए जीवियप्पयाणक्कयकीया उज्जमिस्सं तुज्झ चलणकमलाणि परितोसेउं । ता पसायं करेह । वच्चामो एयं असोगवरपायवसमस्सियकयलीहरे, जत्थऽच्छइ मम परियणो । एत्थ य सरीरगयं परिस्समं मोएह' । तओऽहं तमणुवत्तमाणो गओ । तत्थ य मे सुहासणगयस्स अब्भंगुव्वट्टण - मलणाईहिं मज्जणावसाणेहिं कयपडिकम्मस्स उवट्ठावियं भोयणं अणेग
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
भक्खप्पगारं नाणावंजणसमाउलं । तओऽहं वुत्तभोयणो गहियतंबोलो सण्णिविट्ठो सयणीए । तओ मगहसेणा 'अज्जउत्त ! कुओहुत्तमागया ?' मयाऽवि से सव्वं परिकहियं ।
सुहासणवरगया पुच्छइ
-
[१८५]
-
—
तओ सा भइ 'अज्जउत्त ! तं विप्पयारिओ अइउज्जययाए । सा ते महेला दुस्सीला तुब्भं निग्गमं मग्गेइ' । तओ मया भणियं ' मा सुयणु ! एवं जंपसु । नत्थि तारिसी सब्भाविया बीया' । तओ सा मम भावं लक्खिऊणं तुहिक्का ठिया । ताव य अव [र] ह्रीहूयं । तओ मगहसेणाए अत्तणो उत्तिमंगाओ चूडामणिमवणेऊण मम उत्तिमंगे बद्धो । भणियं च – 'अज्जउत्त ! विगालीहूयं । ता एह वच्चामो नियभवणं' । तओ मया पडिवण्णे जोत्तियं तीए दासचेडेण जाणवत्तं । तंमि य मगहसेणाए सहाऽऽरूढो अहं । अवि य
जाणवरमारुहित्ता, पंडरबलिवद्दजोइयमुदारं ।
पुरवरमुहा पयाया, घेत्तूण ममं वियसियच्छा ॥१॥ अह संख-पडहसद्दं, उक्कुट्टं कलयलं असहमाणो । मत्तो वरमायंगो, उम्मत्तो भंजए खंभं ॥२॥ खंभं सो भंजिऊणं, खंभहत्थी ऊसवियदंत - मुह-सुंडो । अण्ण (अण्ण) कलय [ लेणं? ], वेगेण पहाविओ तत्तो ||३|| तत्थ वि सो दट्टु करी, तुरियं जावाऽऽगओ गुलुगुलेंतो । जाणं तं घेत्तुमणो; ताऽहं पुरओ ठिओ तस्स ॥ आगोरेंतो बहुसो, हत्थी तमहं बहुसो रमावेंतो । नाणाविहभंगेहिं, लोयसमक्खं भमाडेमि ॥ पुव्वत्थेण तओ, सीहनिनाएण उत्थरामि अहं । तत्थेव परिभममाणो, मूढो मं गेहए हत्थी | 'अह पेल्लिओ इमो मारिओ त्ति तहतुवय- नागरजणेणं । उक्कूवियं सकलुणं, जह नगरं गोहियं सव्वं ॥ एयंमि अंतरे परियणेण गहिऊण सा मगहसेणा । महदिन्नदिट्टि - चित्ता, निज्जइ किर लेप्पमइय व्व ॥
या वि सो हत्थी बहुयं खेल्लाविऊणं गहिओ नागमं (दं) ते सभावे ठविओ । तओ साहुक्काररवं कुणमाणा उवागया हत्थिपुडक्कारा । तेसिं च मए समप्पिओ हत्थी ।
एत्थंतरंमि य जाया रयणी । इओ य मगहसेणाए तं रतिं नच्चणवारओ त्ति सज्जिओ विसेसेण सेणियरायस्स संतिओ पेच्छाघरमंडवो । उवट्टिया गहियाउज्जा जाव ता दिन्नो सवहत्थो ( ? ) । समाहयाणि तूराणि । उवट्ठिओ सबाल - वुड्डो जणवओ । तओ उवविट्ठो महाराओ सेणिओ सपुत्त-परियणो । [तओ ] रमणीयसव्वालंकारभूसिया कलियतिलयक्खयाइमंगला ओइण्णा रंगं मगहसेणा । तओ सेणियस्स रंगस्स य पणामं काऊण पणच्चिया काम-भाव - विब्भमे पयासेंती ।
अहमवि य एयंमि समए पुच्छमियरक्खए वाउले जाणिऊण पविट्ठो तंमि कोट्ठए जंमि चिट्ठति पुच्छमिया । तओऽहं एगस्स पुच्छमियस्स पुच्छाओ उक्कत्तिऊण मंसं निग्गओ कट्ठाओ ।
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८६]
रक्खवालेहिं पोक्कारिय'मेसो मियपुच्छमंसहारओ चोरो चोर'त्ति रक्खित्ता निवेइअं रण्णो । भणियं च तेण - ‘मा पेच्छा भज्जउ । एयसारअंतोगमणं(?) क(का)हामि' ।
तओऽहं मगहसेणापडिबद्धमाणसो चिंतेमि – 'पेच्छामि ताव मगहसेणं नच्चमाणि' । तओ हं गओ रंगं । तत्थ य पेच्छंतस्स मम चारुनच्चणयं वोच्च(पेच्छिउं?) मगहसेणाए मगहाहिवेण नच्चणपरितोसिएण संलत्तं - 'मगहसेणे ! साहु साहु नच्चियं । ता वरं वरेहि' । तीए संलत्तं - 'महाराय ! अच्छउ ताव तुब्भं सगासे । जया [मग्गेमि तया] देज्जह' । मन्निउं चेमं रण्णा पुणो तीसे संगीय-नट्टतोसिएण दिन्नो बीओ वरो । धरिओ तहेव सयासे । तओ पुणो वि नट्टकरणपरितोसिएण दिन्नो तइओ वरो । एत्थंतरंमि य मगहसेणाए लद्धतिविहप्पसायाए मम गवेसणानिमित्तं उग्गीयमिमं उल्लवंतीए -
'कहिं सो मिगमंसहारओ ? मज्झं जीवियदायओ पिओ ? । चूडा[मणि] मज्झ गिण्हिया
चिट्ठइ ? मं साहेउ संपयं' ॥ मया भणियं - 'अहं सो मियमंसहारओ
तुझं जीवियप्पदायओ [पिओ] । [चूडामणिं तुज्झ गिण्हिया]
पासओ चिट्ठइ जीव तं चिरं (?)' || तीए भणियं - 'जइ तुमं मंसहारओ
मझं जीवियदायओ पिओ ।
चूडामणि मज्झ गेण्हिया चिट्ठसु संगोवि[ओ] संपयं ॥ जओ रम्मे नर-नारिसंकुले रायगिहे सपहे महालए । मत्तेण गएण भेसिया
तेण विउत्तो मे तमेच्चिरं' ॥ तओ णाए मगहाहिवो विण्णविओ जहा - 'जोणओ नामेस सामिस्स सं[प]यं तक्करो, परं विज्जाहरहीरंतियाए तेण जीवियं दिन्नं । ता सामि ! एक्कंमि वरे तुब्भे एयस्स अभयं देह । बीए वरे एस चेव मे पइ त्ति । तइए(ओ) पुण वरो तुब्भमेव सगासे अच्छउ । जाहे मग्गेमि ताहे देज्जाह' । राइणा पडिवन्नं । तओ मगहसेणा सललियं नच्चिऊण परितोसियरंगसमूहा रायाणुण्णाया ममं गहाय निययभवणं गया । तत्थ य अहं तीए सद्धि एगंतरइपसत्तो पइदिणं परिवड्डमाणसिणेहो सुहंसुहेण अच्छामि ।
तओ कुओ वि कालाओ भणियं मए – 'मगहसेणे ! वच्चामि उज्जेणि' । सा भणइ – 'तुब्भे तत्थ जंता कस्सेह संमिलिस्सह ? ता ममं पि गिण्हिऊणं वच्चह' । तओ मया संपडिवणं । तओ मगहसेणा सललियं उत्थिय गया मगहाहिवसमीवं । विण्णविअं च णाए – 'सामि ! जो मे तइओ वरो
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८७]
तेण पसायं करेह' । राइणा भणियं 'भणसु, जेण देमि' । तओ णाए भणियं 'विसज्जेह ममं, उज्जेणि गमिस्सं जोणगेण सद्धि' । तओ रायाणुण्णाया मया सह निययपरिवुडा स बहुधण - रयणभरिया उज्जेणिहुत्तं संपत्थिया ।
तओ हं मगहसेणासहिओ सुहंसुहेण संपत्तो उज्जेणि । तत्थ वि मगहसेणं उज्जाणे नेऊण रत्तिं सुसुत्तं च नाऊण एगागी गहियखग्गो महिलापरिक्खणनिमित्तं गओ नियभवणं । तं चुग्घाडियदुवारं काउं जा पविट्ठो ता पेच्छामि मणूस पढममहिलाए सह संपसुत्तं । तस्स य मया रोसवसएण असिं कड्डिऊण सीसं छिन्नं सिग्घं च अवक्कमिऊण एगंते निलुक्को पेच्छामि । चिि 'एसा महिला किं करेइ ? 'त्ति जाव, ताव सा ससंभमं उट्ठिया । अवलोइयाओ य णाए दिसाओ । जाहे न किंचि पासइ ताहे रंधण - घरस्स एगपासे महइं खड्डुं खणिऊणं तं पुरिसं तत्थ परिक्खिवइ । मट्टियाए य तस्सोवरि महंतं थलं रएत्ता सव्वं घरं लिंपिऊण सण्णिसण्णा सयणीए । चितियं च मए -
'महिला देज्ज हरेज्ज व, नासेज्ज व संठविज्ज व मणूसं । तुट्ठा उज्जियावेज्जा, रुट्ठा पुण मारए पावा ॥
एवं च जइ ताव एसा कुलीणा मम परिणीया भज्जा एरिसा ता को पुण वेसाण पत्तिज्जिहं ? ता जुत्तं मम मगहसेणं मगहे सयणवग्गस्स मेलित्ता अत्तणो वयविसेसं काउं'त्ति चिंतिऊणं सन्निग्गओ गिहाओ । पत्तो उज्जाणं । भणिया य मए मगहसेणा - 'पिए ! दिट्ठो सारो दारस्स । वच्चामो मगहपुरं । तत्थेव अच्छीहामो' । तओ मगहपुरं मगहसेणं गहाय पडिगओ । तत्थ कइ वि दिवसे अच्छिऊणं गंतुकामेण मए भणिया मगहसेणा 'पिए ! तया गएणं मए माया-पिता न दिट्ठा । ता ते पेच्छिऊण सिग्घमेवाऽऽगमिस्सामि' |
-
एवं च पुच्छिऊण निग्गओ आगओ उज्जेणि । दिट्ठो य सयणवग्गो । आनंदिया माया - पिता । अगओ सहिं । दिट्ठा भारिया । न य से किंचि आगारं दरिसेमि । सा य दिणे दिणे तस्स थलस्स अग्गकूरेण अच्चणियं करेइ । पच्छा जस्स दायव्वं । अण्णया एयाए मम पाहुण्णयं उवकप्पियं । भणियं च मया 'खज्जं न तए कस्स वि किंचि दायव्वं, तह तईए (तए ? ) वि न य खायव्वं मम अदाउ' । तीए भणियं 'को मे अण्णो सुंदरो तुमाहिंतो जस्स दाहामि ?' तओ तीए दिण्णे हत्थसोए समप्पियं कंसभायणं । तओ तवगाई (ओ) सिक्खं हिंडित्ता बलिअच्चणं काऊण मम भायणे छूढो । मया य उवलक्खिऊण भणिया 'अज्ज वि न विम्हरसि तं ?' तीए भणियं
-
. 'किं तए तं कयं ?' मया भणियं 'जइ न मए ता किं तुह पिउणा कयं ?' सोउं चेमं साऽऽसुरोसवसकंपमाणदेहा चंडिया इव कयभीमभिउडी तं चेव तवयं सुलसुलेंतं घेत्तूणं उद्धाइया ममं जओ । तओऽहं 'तं अज्ज मारिज्जासि' [त्ति चितिउं धाविओ] । तओ 'पलाओ'त्ति णाउं गहाय मे पट्ठीए कत्तुयाविओ ( ? ) तवओ । तेण य अहं दडकाओ अईव वेयणत्तो कह वि तायघरमणुपविट्ठो मुच्छिओ पडिओ । तओ कह वि लद्धयणो । एक्कथक्कं(?) [स]यणजणेण नाऊणोसहतेल्लेहिं अब्भंगिओ सत्थो जाओ । पुणण्णवसरीरोय संतोऽहं सयणवग्गस्स सब्भावं कहेऊण 'इत्थीणं दंडो विसज्जणं ति काउं सिरिमई माया - वित्ताण समासे कारणं सुणाविऊणं समप्पिया । अहं च साहुसगासे धम्मं सोऊण पव्वइओ' त्ति ||छ । जोणगो त्ति गयं ॥छ | 'एयं च सुमरिऊण कुमार ! मए भणियं
भयाभयं । अभएण भणियं
'भयवं ! निग्गया
-
-
-
-
-
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८८]
तुब्भे सव्वभयाओ । अम्हे पुण भारियकम्मा सव्वभयाणऽब्धंतरे वट्टामो' ।
एत्थंतरंमि य विभाया रयणी । उवट्ठिया पुव्वसंझा । तओ अभओ निग्गओ उवस्सयाओ । पेच्छइ य सूरिं कंठोलइएणं दिव्वेणं हारेणं । तओ अभओ हट्ठ- तुट्ठो हारं गिहिऊणं चिंतइ – 'अहो साहूणं अलोभया जे दिव्वहारं रज्जतुल्लं पासिऊण न लोभगया । तहा एतदत्थं चेव साहूहि एएहिं रयणीए मम पुरओ भयाईणि पयाणि साहियाणि । जओ सव्वाणि वि भयाणि लोभपइट्ठियाणि' । तओ साहुणो वंदिऊणं संतेहि य गुणेहिं थुणिऊण गओ अभओ पिउसगासं । समप्पिओ य सो हारो पिउणो । तओ सेणिएण साणंदमालिंगित्ता सुट्टु सम्माणिओ अभयकुमारोति ।
एवं च हारवइयरे व्व विसमे य कज्जे ण गेज्झेण अभयकुमारेण सह सेणिओ कयाइ कोमुईमहूसवे कोडकरणत्थं निग्गओ पच्छन्नवित्तीए रायगिहे परिब्भमइ । इओ य रण्णा निक्खारणत्थं पुव्वं चिय परियट्टस्स समप्पियाओ दोह ( दोणि) साडीओ । परियट्टेण वि कोमुईमहूसवो त्ति चेव वत्थं मग्गंतीणं समप्पियाओ दोण्हं नियमहिलाणं । तासु य नेवत्थेण नयरे हिंडंतीसु ह (निय ? ) साडियाओ अभयकुमारेण रन्ना [य] पच्चभिज्जाणित्तु खूणपाडणत्थमंकियाओ तंबोलपिक्काए । तहा य दठ्ठे रायभीएण रयगेण गाढमंबाडित्तु भज्जाओ तक्खणं खारेहिं तासिं सोहियाणि पिक्कारवण्णाणि निक्खारिऊण य बीयदिणे समप्पियाओ रण्णो । ताओ य सहावट्ठाओ दट्ठूण चोज्जिओ राया ।
[ अह अन्नया रायसहाए विवाओ जाओ जहा किं अप्पग्घं किं च महग्घं? ति । ताहे सव्वे भणंति 'मंसं अप्पग्घं'ति ।] तओ अभयकुमारो भणइ 'इमं चेव महग्घं' । सोउं चेमं सेणियाईया भणंति - 'कुमार ! सिरिं मोत्तूण अण्णस्स का महग्घया जीए तं नत्थि जं तिहुयणे वि न पाविज्जइ ?' तओ सोउमेवमायारसंवरणं काउमुट्ठिओ अभयकुमारो । अवसरंमि सेणियं भणइ 'ताय ! पंच दिवसाणि मम रज्जदाणेणं पसाओ कीरउ' । तओ तहेव कए पविट्ठो राया भूमिगिहं । पालइ अभयकुमारो रज्जं । एवं च विक्खाए सव्वजणंमि सव्वेसिं वियक्खण- ववहारि - वीराईणं गिहेसु पच्छण्णं गंतुं अभयकुमारो भण
'महारोगेणाऽसोमाविओ राया पविट्ठो महाकिरियं । तत्थ य सुवेज्जेणेगेणोवइट्ठ "जइ रायसस्स पुरिसस्स कालेजयमंसं जवमेत्तं संपाडेह तो संपयं चेव पउणीकरेमि रायं" । तन्निमित्तं च रन्नाऽहं पेसिओ तुम्ह समीवं । दिज्जउ जवमेत्तं नियकालेज्जयं' । तओ सव्वमेवं सोउं सव्वे विहलंघलीहूया पाणप्पिया जंपंति 'सव्वहा तुब्भेहिं रायपुरओ खूणं रज्जं (क्खं) तेहिं सव्वं पि घरसारमम्हाणं घेत्तूण किं पि पडिउत्तरीकायव्वं' । तओ सव्वेहिं वि समप्पिअमभयकुमारस्स नियधण - सुवन्न - रयण - चउप्पयाईयं । सोवि तं घेत्तूण गओ राउलं । धरावेइ य पयडठाणेसु ।
किं को
तओ कमेण निग्गओ राया । दिण्णमत्थाणं । पेच्छइ य तं विहवपउरलच्छि । तओ 'अहो ! अभयकुमारेण पंचदिणरज्जत्थेणाऽवि पीडिऊण पयाओ सव्वे वि निद्धणा कया । ता हेरावेमि जंप 'त्ति चितिऊण निउत्ता पच्छन्नपुरिसा । तेहि वि सव्वत्थ 'अभयकुमारो चिरं जयउ जेणऽम्हे पंचदिणरज्जेणाऽवि सुक्काइरहिया सव्वसुहिया कय'त्ति सहरिसं पयाओ जंपंतीओ सोऊण साहियं सेणियस्स । तओ तुट्ठो राया एगंते पुच्छइ अभयकुमारं । तेणाऽवि [ मंस ] महग्घवृत्तंतो [ कहिओ ] ति ॥ छ
-
—
-
-
-
एवं च किंमहग्घवइयरे व्व असंभावणिज्जे वि कज्जे सच्चवियनयपवण्णेणाऽभयकुमारेण समं सेणिओ राया कयाइ सभामज्झट्ठिओ भइ 'भो भो ! किं धम्मो बहुगो दोसो वा ?' तओ भणियं
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१८९]
सभाजणेण - 'देव ! पाएणाऽसमंजसकारिणीओ पयाओ । ता दोसो चेव बहुगो त्ति संभाविज्जइ' । तओ [राया] भणइ – 'जइ एवं ता पयागुण-दोसेणं(साणं) छटुंसेण राया [भागी हो]इ त्ति ता कहमहं दोसाओ छुट्टिस्सामि ?' । तओ सोउमेवं तायस्स खेयवयणं भणियं कुमारेण - 'जइ जुत्ती पमाणं ता धम्मो चेव पुढवीए बहुगो' । तओ सोउमेवं सहरिसो राया भणइ – 'पुत्तगा ! का एत्थ जुत्ती ?' अभयकुमारेण भणियं - 'ताय ! धम्मो दोसो वा तत्तओ दुल्लक्खो । परं पउरपप्पभासाभरणं(?) चेवेत्थ विसए जुत्ती' । मण्णियं चेदं सव्वेहि सभाठिएहिं । ताहे अभयकुमारेण करावियं धवलहरदुगं । तत्थ य एगं सुहाए धवलावित्ता बीयं मसीकुच्चएहिं कालं कराविऊण दवाविओ पडहो घोसावियं [च जहा - 'अमुग]म्मि दिणे एयंमि राउलकराविए सुक्किल्लधवलहरे सव्वेणाऽवि समागंतव्वं । पावियजणेणं पुण कालधवलहरे । जो उण नाऽऽगमिस्सइ सो दंडारिहो' ।
तओ तंमि दिणे धवलहरदुवारदेसे कयपीढियाए उवविट्ठो सपरिवारो सेणिओ राया । समागया य तत्थ पुप्फ-फलाइहत्था बंभण-खत्तिय-वइस्स-सुद्दा । पविसिऊण य सुक्किल्लधवलहरे निग्गच्छमाणे रायपरियणेणं 'को को तुहं धम्मो ?'त्ति छड्डणाए(छंदणाए?)
___'गहासमसमो धम्मो, न भूओ न भविस्सइ' त्ति सत्थवयणुवन्नाए सपुव्वगं सुयासिणि-दाणाइयं धम्ममग्गं चेव जंपंता नियट्ठाणं वच्चंति ।
एत्थंतरंमि दो जुवाणा पविसित्ता कालधवलहरं नीसरंता पुच्छिया रन्ना - "किं तुब्भे लोयमग्गमवक्कमित्ताऽण्णत्थ पविट्ठा ?' तेहिं भणियं - 'देव ! सुम्मउ – अम्हे कुलीणसेट्ठिणो मज्जपाणनिरया सरल-विरला नाम दो पुत्ता । कयाइ देव्वजोगओ घरसमीव(वं) [उव]विट्ठए समुवसंते दट्टण साहुणो गया वंदणत्थं । तेहिं धम्मं साहिउं [साहिओ] सविसेसो मज्जपाणदोसो । तं च महाराय ! सोउमम्हेहिं सुट्ट संविग्गेहिं तेसिं चेव साहूणं [पुरओ] कया मज्जपाणस्स निव्वित्ती । भग्गा य कम्मवसेण । तेणऽम्हे नियमभंगकारिणमप्पाणं मन्नमाणा कालंमीह धवलहरे पविट्ठा । अवि य -
संपप्प माणुसजम्मं, लभ्रूणं जिणसासणं । निव्वित्ती विहिया मज्जे, सम्मं सा वि न पालिया ॥ तेणऽम्हे पावदोसेणं, मन्नमाणा अहम्मियं ।
अहमाहममप्पाणं, किण्हपासायमस्सिया ॥ सच्चविउं चेमं सेणिएण विवेयरहियववहारओ चेव बहुगो धम्मो न उण परमत्थओ त्ति संजायनिन्नएणं सुट्ठ सम्माणिओ अभयकुमारो । जेण सम्मं निसुयाणि नमोक्कारफलाणि त्ति ॥छ। नमुक्कारफलकहा भण्णंति -
__ अत्थि मगहाविसए रायगिहनगरे सेणिओ राया । तेण य कयाइ सव्वसुत्थत्तणओ संपत्ते सरयसमए उग्घोसावियं जहा – 'भो ! सव्वेण वि नयरजणेण गंतूणुज्जाणं सविभवाणुरूवो कायव्वो कोमुईमहसवो' । परिवसइ य तत्थ सुप्पसिद्धो भावियप्पओ सावओ जिणदासो नाम इब्भो । तस्स य भज्जाओ अट्ठ । तं जहा - पउमावई १, वीहिणी २, तरुणी ३, चमरी ४, पंडिया ५, छन्निया ६, सरणी ७, अमया ८ य । सो य जिणदासो कोमुईमहूसवुग्घोसणं सोऊण 'कहं पुण चाउम्मासय(सियाइ)तिहीसु सव्वपव्वे[सु]
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९०]
चेइयपूइय(पूय)महं काहं ?' ति चिंतित्ता ढोयणयं गहायाऽऽगओ रायंतियं । समप्पियं च दरिसणिज्जं । पणओ पुच्छिओ(पुच्छइ) राया -- 'भणह कज्ज' । जिणदासो भणइ – 'अहं चाउम्मासियं चेइयपूयं काउमिच्छामि । भणियं चाऽऽगमे -
संवच्छर-चाउम्मासिय(सिएसु)-अट्ठाहियासु य तिहीसु ।
सव्वायरेण लग्गइ, जिणवरपूया-तवगुणेसु ॥ [उपदेशमाला २४१] ता पसायं काउं तं ममाऽणुजाणेउ' । रन्ना भणियं – “जिणदास ! कुणसु जहासमीहियं धम्मकिच्चं, जेणाऽहं पि तमणुमोयामि' । तओ जिणदासो 'महापसायं'ति वोत्तुं गओ सगिहं । तत्तो य सकलत्तो चेइयभवणे भत्तीए कुणइ जिणिंदाणं ण्हवणाइपूयं । [कहियं] च -
ण्हाण-विलेवण-मल्ल-गंधं चाऽलंकियं बलिं । दीवजुयं जिणे कुज्जा, निच्चं पूयाट्ठगं गिही ॥ [ण्हाणे?] सयगुणं पुण्णं, सहस्सं च विलेवणे ।
सयसाहस्सियं माला(मल्ले), अणंतं गीय-वाइयं(ए) ॥ कयपूयाविहाणा य देवे वंदित्ता सव्वे वि कुणंति धम्मजागरियं । तत्थ वि जिणदासो सयं वाएइ मद्दलं । तब्भज्जाणं च चत्तारि जणीओ गायंति देवाहिदेवथुइओ, तिण्णि य वाइंति वंसं, एगा पुण लहुगा नर्से कुणइ । तस्स चेइयभवणस्स जगईए चेव देवपूजानिमित्तं कराविया चिट्ठइ जाइवाडिया जाए पविट्ठा न जाणिज्जति चोरा वि जहा रुप्पखुरय-लोहखुरय त्ति छ। रुप्पखुरय-लोहखुरयकहा भण्णइ -
रायगिहे नयरे सेणियनामाऽऽसि राया । तहा रुप्पखुरओ नाम चोरो । सो य विहत्थिमेत्तेण वि खत्तविवरेणं पविसइ पावेइ य महंतं दव्वसंचयं । न य सो महाजत्तेण वि हेरिज्जंतो पाविज्जइ । तस्स य बहुविहवित्ताण वोल्लिया(चोरिया?)कुसलो लोहखुरओ नाम पुत्तो । सो य बालभावो चेव सिक्खविओ कउलप्पाएण पिउणा, जहा – 'पुत्त ! न तए सेवडएङि सह संसग्गा कायव्वा, न तव्वयणं सोयव्वं । सुए वि य अरडणट्ठा करेहिं पिहणीया कन्ना । कायव्वं च सव्वहा तए ममेगमेयं वयणं'ति मन्नमाणो पेच्छइ जत्थ साहुणो तओ दूरं वच्चइ । मुसइ य सो अटुंगुलेणाऽवि खत्तविवरेण समिद्धट्ठाणं । समिद्धं च तं जिणदासचेइयभवणं ति सण(सण्णाए?) लोहखुरो सुन्नं नगरं वियाणिऊण जहा कोइ न याणइ तहा पओससमए पविट्ठो तच्चेइयजाइवाडियाए निल्लुक्कित्ता य ठिओ त्ति ।
इओ य सेणिओ राया 'किं सो जिणदासो देवपूयं करेइ ? किं वा ईसालुयत्तणेणं सभज्जाओ मेल्लिउं न सक्केइ ? ता निच्छयं जाणामि'त्ति चिंतित्ता सहाऽभयकुमारेणाऽऽगओ चेइयभवणे विट्ठिउं च तज्जाइगुलुम्मेगदेसे जाव सच्चवेइ जिणदासाईणं पेच्छणयं ताव अमया नच्चंती पभणइ - 'भो ! किमत्थं तुब्भे गायह [वाएह न]च्चह ?' जिणदासो भणइ – 'धम्मत्थं' । 'सो वि किमत्थं ?' [ति तीए भणिए जिणदासो कहेइ – 'परलोगसाहणत्थं ।] भणियं च -
एक्को वि नमोक्कारो जिणवरवसहस्स वद्धमाणस्स । संसारसागराओ तारेइ नरं व नारिं वा' ॥
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९१]
अमया भणइ – 'को परलोगं पेच्छिऊणाऽऽगओ ? न य केणइ दिट्ठमिय (ह) लोगे जिणधम्मनमोक्कारफलं । तम्मा निरत्थयं किलिस्सह' । जिणदासो भणइ 'कुलक्कमागओ मे ताव जिणधम्मो । दिट्ठे च मए नमोक्कारफलं, जेण देवीहूओ रुप्पखुरो' । अमया भणइ - 'कहं ?' जिणदासो भणइ 'इहेव जंबुद्दी रायगिहे पसेणइरज्जेऽन्नया होंतो रुप्पखुरयचोरो । तया अरहदासो नामाऽऽसि सेट्ठी । भद्दा से भारिया। तेसिं पुत्तो अहयं जिणदासो नाम । परमसावगो य सो मे वि पिया बालावत्थं मं घेत्तुं चेइय- साहुवंदणत्थं जाइ मोरमुज्जा । रायगिह- मणोरमुज्जाणाणं च विचाले धुधुलं नाम मसाणमत्थि ।
-
इओ य सो रुप्पखुरयचोरो रायभवणाओ दव्वसंचयं चोरित्तु वच्चमाणो कह वि पत्तो तलारेहिं निवेदिओ पसेणइरायस्स । तेणाऽवि दुट्ठनिग्गहो रायधम्मो त्ति काऊणाऽऽणत्तो वज्झो निउत्तनरेहिं य वज्झपडहो । तओ तंमि मसाणे घल्लिओ सूलीहिं रुप्पखुरो । तव्वेलाए गच्छंतं चाऽरहदासं दट्टं पाणियं मग्गइ। इमो वि लोगविरुद्धं [ ति] काउं न देइ । तओ रुप्पखुरो 'तुब्भ वए संगहिस्सं 'ति भणतो पुणो मग्गइ। सोउं चेमं सेट्ठिणा 'धम्मत्थि'त्ति दाउं भत्तपच्चक्खाणं सिक्खविडं सो नमोक्कारं भणिओ - 'घोसंतो चिट्ठ तावेमं जावाऽऽणेमि पाणियं' । पडिवन्नं च । जलं गहाय जावाऽऽगच्छइ सेट्ठी ताव नमोक्कारं घोसितो च्चिय सूलियाभिन्नहियओ मओ रुप्पखुरो [देवो जाओ ] । सेट्ठी पुण 'चोरचितगो' त्ति गहिओ निउत्तपुरिसेहिं । निवेइओ रायस्स । तेण वि पुट्ठो सेट्ठी, परं गहियाभिग्गहो न किंचि जंपइ त्ति कुविएण भणिय' मिमं पि नेउं सूलीए पोयह' ।
—
-
इओ य रुप्पखुरदेवो पढमुप्पन्नो च्चिय चिंतेइ 'किं मए पुव्वं कयं जेण देवो जाओ ?' | दडुं चोहिणा जहावट्ठियं 'कहं मे गुरु वज्झ[ ठाणं ]मि निज्जइ ?' त्ति कुविओ बाराणि बंदित्ता नगरोवरि विउव्वइ थरथरिति महासिलं । च दट्टु सपुरजणो भीओ राया ण्हाइऊणोल्लसाडओ उल्लवड[ओ] [धू] वडयह [त्थो ] भणइ 'जक्खा ! अवरद्धं किंचि देवदाणवाइणो सो खामेइ ममऽम्हमवराहं । तओ देवो गयणत्थो भणइ 'कीस विणासिज्जइ निरवराहो सेट्ठी ? ता जइ तं पूइत्ता पुरे पवेसेह तो परमुवसमामि' । सोउं चेमं तुरियमाणाविओ रन्ना अरहदाससेट्ठी । करावियण्हाण-विलेवण-मल्लालंकारो य चडाविओ हथिखंधे धरिओवरिछत्तो य सव्वत्थ जयजयाविज्जंतो गायणेहिं सतूरनिनायं पयाहिणावइत्ता पुरे पवेसिउं ससिणेहं खमाविओ सपरिवारेण रन्ना जणवएण य । तओ देवेणाऽवणीया सिला । दिन्नाणि य 'महोवयारि 'त्ति सेट्ठिणो तेण तिण्णि रयणाणि । तहा 'छंदाणुवत्तओ' त्ति रण्णो वि तिण्णि, 'पुत्तो' त्ति मोहओ लोहखुरस्स वि तिण्णि दाउं रयणाणि रुप्पखुरदेवो गओ सट्ठाणं ति । ताणि य सेट्ठिणा तिण्णि रयणाणि देवकोट्ठए बद्धाणि संपयं पि समुज्जोएंताणि चिट्ठति । लोहखुरस्स वि जूयारत्तणेण न जाणामि कथ चिट्ठेति ? दद्धुं चेममहं बालभावे संजायपच्चओ दढो जाओ जिणधम्मो । तेणेवं मद्दलं वाएमि । ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
-
तओ मिच्छदिट्टित्तणेणाऽमया भणइ - 'सव्वमेयमलीयं लविज्जइ तुब्भेहिं' । सोउं चेमं लोहखुरो चिते 'पेच्छ जं मे पिउणो वित्तं मए य दिट्ठ, तं जहा अवलवेइ ता ए[त्थ] नत्थीमाए ममाओ छोट्टिक्कओ' । सेणिओ वि चिंतेइ – 'जं मे पिउरज्जे वित्तं मए वि दिट्ठ तमवलवंतीए जो अलीयवाइनिग्गहो सो मए कल्लं इमाए कायव्वो' ।
तओ अमयाए पुच्छिया पउमावई - 'किं तए वि दिट्ठे किंचि जेण गाएसि ?' पउमावई भणइ
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९२]]
- 'भगिणि ! दिटुं नमोक्कारफलं मए जेण रुप्पखुरो व्व नित्थरिया जयसेण त्ति ॥छ। रुप्पखुरो त्ति गयं ॥छ। जयसेणाकहा भण्णइ -
___ अत्थि अवंतीजणवए उज्जेणीनयरीए जियसत्तू नाम राया । धारिणी से महादेवी । तहा तत्थेवोसहदत्तो नाम सेट्ठी । तस्स य जयसेणा नाम साविया । सा य अपुत्त त्ति चिंताओसो(चिंताउरो) सेट्ठी। तं च लक्खिय जयसेणाए सयमेव वरित्तु परिणाविओ सेट्ठी सुंदर नाम सवक्किं । तीसे य कालेणं जाओ पुत्तो । तओ तुट्ठो सेट्ठी । सुंदरीमाया य नियधूयाए निस्सावक्कयमिच्छंती विज्जासिद्धं ढेड्डमुवयारेणोलग्गइ । भणियं च -
जो होइ गेण्हियव्वो तं पुव्वं आमिसेण गेण्हाहि ।
आमिसनिद्धो काही [सव्वं] कज्जं अकज्ज वा ॥ ताहे ढेड्डो भण्णइ – 'जयसेणं विणासेहि' । तओ तेण कालपक्खचउद्दसीए रत्तिं मसाणं गंतूणं [उ]ढविओ मंतेहिं मडओ । भणियं च – 'खग्गं गहाय जाहि जयसेणं विणासेहि' । तओ सो गहियखग्गो वेयालो पत्तो भीसणसदं कुणंतो । जयसेणा वि तद्दिवसं पोसहिया तं पासिऊण भीया पंचनमोक्कारं परावत्तेइ। तप्पहावेणाऽपहावेंतो य तीसे वेयालो गंतुं पडिओ ढेड्डमूले । तेणाऽवि 'न मारिय'त्ति नाउं पुणरवि मंतबलेणुट्ठविऊण पेसिओ जाव तहेवाऽऽगओ । एवं तइयवेलाए वि । तओ भणिओ ढेड्डेण - 'जं किंचि पुरओ पेच्छसि तं चिय मारेज्जसु' । गओ य जाव वेयालो ताव तव्वेलाए नीसरिया सुंदरी सरीरचिंताए । तओ तं चिय मारेइ । दटुं चेमं जयसेणा 'हा कहमजसो ममाऽऽगओ ? ता भयवइ ! सासणदेवए ! ममोवसग्गमिममवणेहि'त्ति चिंतिय ठिया काउस्सग्गेण ।
___ पहाए य किंचि तत्तिगवेसणत्थमागयाए दिट्ठा विणट्ठा मायाए सुंदरी । तओ सा 'खद्धा खद्ध(?)'त्ति विलवंती गया राउलं । पुच्छिया य 'किं?' ति रण्णा भणइ 'सवक्किवेहएणोसहसेट्ठिभज्जाए जयसेणाए माराविया [मम पुत्ती सुंदरी]' । सोउं चेमं रन्ना तत्थेवाऽऽणाविया जयसेणा । भणिया य - 'ववसियमइरुदं कम्म' । सा वि नमोक्कारपरा तुन्हिक्का चिट्ठइ । तओ राया देवयाभिओगओ पलोइत्तु तीसे नयणवयणविसरे 'नेयारिसी इमस्स कम्मस्स कारिणित्ति चिंतेंतो भणइ – 'तुहाऽभयं । साहेसु सब्भावं' । तहा वि मोणत्थाए जयसेणाए देवयाभिओगओ च्चिय भणियं रण्णा – 'भो ! गवेसह तं खुद्दविज्जासिद्धियं ढेड्डे' । गवेसिंतेहि य पुरिसेहिं दिवो सो मसाणे च्चिय थंभिओ देवयाए । आणीओ य पच्छिओ तत्तो रन्ना - 'कहेहि सब्भावं' । ताहे तुण्हिक्को चिट्ठइ ढेड्डो । तओ ताव पिट्टाविओ कसेहिं जाव साहिओ सब्भावो । तओ सव्वस्सहरणं काऊणाऽऽणत्ता निव्विसयं सुंदरिमाया । ढेड्डो पुणाऽऽणत्तो वज्झो । परं जयसेणाए पसायं मग्गिऊण दवावियं तस्साऽभयं । जयसेणा वि रन्ना - 'भगिणी तुमं ममऽज्जप्पभिई । ता सुहंसुहेण चिट्ठसु'त्ति वोत्तुं पूजित्ता य विसज्जिया गया सगिहं । दटुं चे मए पडिवण्णो जिणधम्मो । तेण गाएमि । ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
अमया भणइ - 'चप्फलिया तुमं जा ममेवं वुब्भाविउमिच्छसि । अण्णहा भणउ वीहिणी जइ किंचि दिटुं' । सा भणइ – 'भगिणि ! मए वि दिटुं नमोक्कारफलं जेण नित्थरिया जयसेण व्व सोम त्ति ॥छ। जयसेण त्ति गयं ॥छ। सोमाकहा भण्णइ -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९३]
awar
कविठ्ठपुरे बंभणस्सेगस्स दुहिया सोमा नाम । तीसे य सही वाणियस्सेगस्स धीया जिणदासी नाम। सा य साहुसगासे घेत्तूण वयाणि साविया जाया । तओ सोमं भणइ - 'तुमं पि साविया होहि' । जाया य सुस्साविया सोमा मट्टियाए पच्चक्खाणं करेइ । विवाहिया य सा गामे । समयंमि य गब्भवईए जाओ सोमाए दोहलो - जह मट्टियं खामि' । तं चाऽकुणंती सा दुब्बलीहूया । पुच्छिया य सासूए - 'पुत्ति ! किं से (भो !) दुब्बलिया ?' सा भणइ – 'मट्टियाए दोहलो' । सासू भणइ – 'कीस न खासि?' सोमा भणइ - 'पच्चक्खायं' । सासू भणइ - 'किं कीरइ पच्चक्खाणेणं ? जओ न तारिसो दोसो पच्चक्खाणभंगे जारिसो [दोहलयभंगे] । [सा] भणइ – 'पाणच्चाए वि न मट्टियं खामि' ।
एवं च गाहलग्गाणं वि सासू-ससुराईणं जाहे न मन्नइ ताहे ससुरो सोमं घेत्तुं गओ पेइयं । कविठ्ठपुरस्स य हेट्ठा तया नई अताघा वहइ । तीए य धरिया जाव अच्छंति ताव '[सोम'त्ति] भणइ (भणंती) अंबर(अवर)कूले कह वि नगराओ आगया जिणदासी । परोप्परदरिसणेण तासिं जाओ चुल्लालावो । तओ सोमा पियवयंसियाए विओयमसहमाणी ससुरं भणइ - 'उत्तरामो नई' । सो भणइ - [कहं] हिडिज्जिहामो ?' सा वि – 'जं होइ तं होउ, तहा वि गंतव्वं'ति वोत्तुं परावर्तिती नमोक्कारं पविट्ठा जमि ठाणे तट्ठाणाओ च्चिय वंकवलणेणं गया मग्गंतरं नई । मिलियाओ य सोमाजिणदासीओ । पविट्ठाओ नयरं । सोमानिमित्तनईवंकट्ठाणे य पइट्ठियं लोएण सोमावंकं नाम तित्थं जमज्ज वि सेविज्जइ धम्मत्थीहिं । तं चाऽइसयं दर्दू बहुलोगेण सहाऽहं पडिवन्ना जिणधम्मं । तेण गाएमि । ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
___ अमया भणइ - 'तुम पि चप्फलिया । भणेउ वा तरुणी जइ किंचि दिटुं' । सा भणइ - 'भगिणि! मए वि दिटुं नमोक्कारफलं जेणुद्धरिओ सोम व्व अज्जुणगो त्ति ॥छ। सोम त्ति गयं ॥छ। अज्जुणगकहा भण्णइ -
वसंतउरे नयरे जियसत्तू राया धारिणी से महादेवी । तीसे पुत्तो धारो नाम अईव वल्लहो रण्णो। नगरस्समीवे नई गुग्गुलंतसद्दाला पाउसपढमे सूरे उम्मिसहस्ससंकिण्णा । तं दट्ठण वहति रन्ना संजायकोउहल्लेणं 'संतेउरो करिस्सं जलकीलमिहंति चित्ते ठियं । तं च सया वि कुणंतो नईपूरोपरि दवावियं जालं लोहमयं नईतडिदुगनिक्खयखीलेहिं दढबद्धं चडिओ जहातह च्चिय कीलंतो लेइ दट्ठमाणीयं नईपूरेण रुइरं राया विज्जउरयदुगं । सो देइ सुयस्सेगं । तो पुण देइ तस्स बीयं पि मग्गंतस्स । मग्गंतो तह वि जा, ता रण्णा भणिया नियपुरिसा – 'अरे ! एयाए नईए तडतडेण गंतुमेएसिमुप्पत्तिठाणं जाणह। तेहिं पि गवसंतेहिं दूरे दिट्ठो नईतीरत्थो पागारपरिक्खित्तो माहुलिंगारामो । तंमि य तेसिं पुरिसाणमद्धेल्लया पविट्ठा । सेसा बहिं ठिया । जे य पविट्ठा ते बाहिं पक्खित्ता(त्त)मेत्तमाहुलिंगा चेवाऽऽरामवासिणा विणासिया किलिकिलंतजक्खेणं । बहिट्ठिया ताण घेत्तूणाऽऽगया जहावत्तं साहिति रन्नो । तेणाऽवि बुद्धिविसेसओ मेलियसयलनयरलोएणं घरं घरा परिएसो काउं लिहाविया सव्वे पुरिसा पत्तए । जस्स य पत्तगमुद्रुइ सो पविसिऊणाऽऽरामे माहुलिंग खिवइ । बहिट्ठिओ उण आणेइ ।
__ एवं वच्चंते काले तत्थाऽऽगओ देसंतराओ एगो चित्तयरसावगो । सो य तत्थेव निवसंतस्स अल्लीणो थेरपुत्तयचित्तयरस्स । तं भणइ - 'पसायं काउं साइसयं चित्तयम्मं सिक्खवेहि' । थेरीपुत्तेण भणियं - 'करिस्सं सोहणे दिणे सिक्खारंभं । संपयं जहऽब्भसियं चेवाऽऽलिहतो चिट्ठसु' । सा य थेरी निच्चं पभाए रोयंती पुच्छिया अज्जुणगेण – 'अम्मो ! कीस रोवसि ?' साहियपरमत्था य थेरी भणइ
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९४]
- 'ममेक्को चेव पुत्तो । जइ कहं वीमस्स वारगो आगच्छेज्जा ता मरियव्वमरगाहाए(मणाहाए) । नत्थि को वि जीवणोवाओ एएण विरहियाए' । तो सा अज्जुणएण भणिया – 'एयस्स वारगे अहं गच्छिस्सामि । मा बीहेहि' । सा भणइ – 'तुमं पि मम पुत्तो चेव' । तेण भणियं – 'केणइ उवाएणं [*रक्खिस्सामि ते पुत्तं' ।
तओ अण्णंमि दिणे थेरीपुत्तस्स वारगे समागए गओ अज्जुणगो, सागारं भत्तपच्चक्खाणं च काउं पविट्ठो उज्जाणे नमोक्कारं सरंतो । तं च समागच्छंतं दट्टण किलिकिलंतो जक्खो तं मारिउं धाविओ । परं नमोक्कारपहावेण न किंचि काउं तरइ । ताहे 'किमेयं ?'ति चिंतेंतो ओहिनाणं*] पउंजिउं पवत्तो । नायं च जहा 'विराहियसामन्नत्तणेणेत्थाऽहं वाणमंतरजक्खो उववन्नो । महंतं चाऽकिच्चं कयं जमन्नाणदोसेण विराहिया बहवो जीवा । ता अज्जप्पभिई सव्वसत्ताणमभयं देमि । तहोवगारी य ममेसो सावओ जिणधम्मपवत्तओ । ता पच्चवगारं करेमि' ।
___ तओ भणिओ जक्खेणाऽज्जुणओ - 'किं ते करेमि ?' । सो भणइ – 'रण्णो दिणे दिणे बीजउरगाणि तत्थेवाऽऽणेसु' । जक्खो भणइ – 'बालस्सोसीसगे पलोएज्जह । तओ अज्जुणगो जक्खसयासाओ अप्पबीओ त्ति आगओ रन्नो नयर[लोय]स्स य कोउयं जायं । पुच्छिएण य निवेइयं जहावत्तं । तओ रन्ना महाविभूईए वरहत्थिखंधगओ नगरस्साऽभयदाणुग्घोसणाए हिंडाविऊण पूइओ अज्जुणगो। पुणो थेरीगिहमागओ। दटुं चेमं नमोक्कारफलं पडिवन्नो मए जिणधम्मो । तेण गाएमि । ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
अमया भणइ – 'सच्चमिणं जइ समत्थेइ विसरी(चमरी) । सा भणइ – 'भगिणि ! मए वि दिटुं नमोक्कारफलं जेण अज्जुणगो व्व नित्थारिया सुंदरित्ति ॥छ। अज्जुणगो त्ति गयं ॥छ। सुंदरीकहा भण्णइ -
___ अवंतीजणवए उज्जेणीनयरीए जियसत्तू नाम राया । धारिणी से महादेवी । तहा तस्स राइणो विदिन्नछत्त-चामराओ दो गणियाओ - सुंदरी बउला य । परोप्परं मच्छरमुव्वहति । तीए य नयरीए जिणदासो नाम सेट्ठी । तस्स भद्दा भारिया । उसहसेणो नाम पुत्तो । णाय(सो य?) अईवरूवस्सी । परं सुसीलो त्ति माया-वित्तेहिं पच्चक्खाणं काराविओ जहा - 'तए गणियाघरं न पविसियव्वं' ।
अन्नया सो य रायकुलं पविसइ सुंदरी य गणिया नीसरइ । ताए य दिवो हिययमइगओ । दासी य पुच्छिया - 'को एसो ?' ताहे कहियं – 'उसहसेणो नाम जिणदाससेट्ठिणो पुत्तो' । तओ सुंदरीए चमरहारी पेसिया । सा दारपालेण छाणपाणिएण छंदित्तु धाडिया । पुणो वि माया विसज्जिया । सा वि धाडिया । [तओ] तम्मित्ता निउत्ता । तेहिं य घेत्तूणाऽऽसंधओ(?) पवेसिओ सो सुंदरीहरे सुहासणोववेसिओ य । दिण्णफुल्लतंबोलाए भणिओ तीए – 'कीस तुब्भे मम पाहुणया न एह ?' उसहसेणो भणइ - 'अम्हं ववहाराउलाणं काइ वेला भइणि ! नत्थि' । सा भणइ – 'मए जाणियं जहा तुब्भेहिं सह भोगा भुंजियव्वा । संपयं पुण जावाऽहं भइणि त्ति भणिया ता तुमं पि मे भाया चेव । तहा अज्जप्पभिई तुम्हंतणओ अणुराएण मए पडिवन्नो धम्मो । ता चेइयपूयाकज्जे मं निमंतेज्जसु' । जाए य तेसिं परोप्परं साहम्मियत्तणे सुंदरीए अप्पणो समीवे करावियं चेइयहरं । तस्स य पइट्ठाए महंति पूर्य सा करेइ । तं च
* अत्र पाठस्त्रुटितः । पूरितश्च कथानकानुसारम् ।
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९५]
ANNNNNNN
नाउं बउलाए मच्छरेण पुव्वगहियसप्पं छोढूण दासचेडीए हत्थे विसज्जिओ घडओ । भणावियं च – 'तुज्झ सहीए फुल्लाणि पट्टवियाणि' । सुंदरीए वि 'न जाणामो किमेत्थ छूढ़'ति चिंतिय दासचेडीए च्चिय पुरओ उग्घाडिओ । अहासन्निहियदेवयाकयपणामाए य भणित्ता पंचनमोक्कारं छूढो तंमि हत्थो । देवयाए तब्भत्तिसमावज्जियाए सो सप्पो कया दिव्वा पुप्फमाला । सा च दटुं सुंदरीए धरिया तहिं चेव घडए । दासचेडी वि - 'न एसा केण वि सज्जिया ता कहं जाय ?'त्ति कोउगेणं तं जाव घेत्तुमारद्धा ता देवयाए पुणो कओ सो सप्पो । तेण य सा डक्का 'खद्धा खद्ध'त्ति कूएइ । तओ 'अहो ! सुंदरीए खाविया सप्पेणं'ति जाओ जणुल्लावो । तं च सोउं सुंदरी 'ममेसो अयसो समागओ'त्ति चिंतिय ठिया देवयाराहणत्थं काउस्सग्गेणं । देवयाए वि 'जुत्तो साहम्मिओवयारो'त्ति काउं लोयस्स मज्झे सव्वं जहावत्तं कहियं । तओ लोएण धिक्कारिया बउला । भणियं च -
'अपावह माणुसह पावु जो चिंतेइ परस्सु ।।
पच्चुप्फिडि विनियत्तु तउ तं तहु एइ अवस्सु' ॥ तह वि देवयाए सुंदरी(रिं) मज्झत्थेउं जीवाविया दासचेडी । दटुं च सयमिमं मए गहिओ धम्मो' त्ति । जिणपुरओ गाएमि ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
अमया भणइ - 'जाणामि सच्चमिमं जइ पडिऊरेइ पंडिया' । सा भणइ - 'भगिणि ! मए वि दिटुं नमोक्कारफलं जेण सुंदरि व्व नित्थरिओ मसाणपालो त्ति ॥छ। सुंदरि त्ति गयं ॥छ। मसाणपालकहा भण्णइ -
कासीजणवए वाणारसीनयरीए जियसत्तू नाम राया । नयरिप्पहाणा चर]सुंदरी नाम गणिया। तीए य समं रायपुत्तमित्तो [पुरोहियपुत्तो] अच्छए । सा य गणिया मंसेण विणा न भुंजइ । सो य राया धम्मपरो त्ति वरिसे वरिसे फिरंतमासक्कमेणाऽमारिं घोसावेइ । सुंदरी वि अणागया चेव मंसाणि सुक्कविऊणं संगहं कुणइ । अन्नया य भोगासत्तत्ताओ तीए [न जाणिओ] अमारिघोसणासमओ । तओ मग्गिओ पुरोहियपुत्तो मंसं । तेण वि रायपुत्तस्स मित्ततणओ कारणओ अवन्नाए सेणं(मेसं?) मारावित्ता [दिन्नो] तीसे । तं च नाउं नियत्तणओ दंडवासिएण साणुरक्खो कराविओ पुरोहियपुत्तो । पुण्णे य अमारिमासे दरिसिओ रन्नो । तेणाऽवि रुद्रुणाऽऽणत्तो य वज्झो । तत्थ य मसाणपालो नाम पाणो । जो य कोइ वहेयव्वो सो तस्स समप्पिज्जइ त्ति भणिओ सो रन्ना - 'अरे ! पुरोहियपुत्तमिमं मारेहि' । सो नेच्छइ मारेउं । रन्ना भणियं - "किंकारणं न मारेसि ?' सो भणइ – 'मए निवित्ती गहिया मारेयव्वस्स' । रण्णा भणियं – 'कहं ?' पाणो भणइ – 'साहेमि, सुण -
ममाऽसुहकम्मोदएण पडिया पुरीए मारी । तीए गहिओ अहं पि । तओ चिंतियं मए - [अहं ताव] बज्झो । तत्थ य मसाणपालो । एए उद्दिटुंति मेऽसिवं । मा मं पुरीओ निस्सारिज्जंतं दट्ठण मणोरहा पुज्जंतु [एयाण?] । तम्हा सयमेव मसाणे गंतुं मरामि जेण ते न पुच्छंति । तओ गंतुं पडिओ जाव मसाणेगदेसे चिट्ठामि तावाऽचिंतिओ कुओ वि समागओ सीयलो वाओ । तेण य सा मारी नट्ठा । तओ अहं गओ तव्वायागमणदिसाणुसारेण जाव थोवंतरं ताव पेच्छामि पडिमापडिवन्नं साहुं । तं च दटुं जाओ सत्थसरीरो अहं सव्वं पि फुलकेल्लयं(फल-फुल्लयं?) घेत्तुं गओ अहिणंदिउं पयाहिणं काउं वंदामि तं समणसीहं । दिट्ठा ये तदंतिए मए पुरिसा पुच्छिया य ते – 'के तुब्भे ?' तेहिं भणियं – 'एयस्स
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९६]
रायरिसिणो पुत्तो राया चिंतेइ । सो य दिवसे दिवसे इमस्स वत्तं गवेसावेइ । तेण य अम्हे पट्ठविया इहाऽऽगया' त्ति । एत्थंतरंमि य पुण्णसमओ त्ति काउस्सग्गमूसारिउं सो य रायरिसी धम्मं साहिउमाढत्तो । तं च सोउं संजायवासणस्स मे दिण्णाणि पाणाइवायविरमणाईणि तेणाऽणुव्वयाणि त्ति न जीवं मारेमि' । रण्णा भणियं – ‘किमम्हमणुव्वएहिं ? जइ पुरोहियपुत्तमिमं न मारेसि तो तुमं मरिस्ससि' । पाणो [भणइ ] 'जइ मरिस्समहं तो वि जीवंतो पाणिघायं न करेमि । तओ रन्ना भणियं - 'पाणमेयं वावीए छुहह' । तहा य कए झाइओ तेण पंचनमोक्कारो । तप्पभावेण य न बुड्डो । वाविमज्झे परमं जायं । तत्थोवविट्ठो चिट्ठइ | च दट्टं सव्वेसि कोउयं जायं । तओ उत्ताराविओ रन्ना पुच्छिओ य - 'कहं तुमं न बुड्डो ?' तेण भणियं नमोक्कारप्पभावेणं' । तं चाऽइसयं दद्धुं केइ पवन्ना पव्वज्जं, केइ पुण मए समं सावगधम्मं । तेणाऽहं वंसं वाएमि । ता तुमं पि सम्मं नच्चसु' ।
—
अमया भइ
'सव्वमिममलीयं । अण्णहा किं न कहिं चेव माणेहिं [तं सच्चवियं होज्ज ? ' ] [ तह वि जाणामि सच्चमिणं जइ समत्थेइ ] किं पि छण्णिया' । सा भइ 'भगिणि ! मए दिट्ठ नमोक्कारफलं, जेण मसाणपालो व्व पत्ता समीहियमुप्पलमाल ति ||छ । मसाणपालो त्ति गयं ॥छ||
उप्पलमालाकहा भण्णइ
-
-
-
वच्छाजणवए कोसंबीनयरीए पसन्नचंदो राया । तस्स चंदमई महादेवी । तहा रायविदिन्नछत्तचामरा तत्थेवुप्पलमाला नाम गणिया । विहरइ य वच्छाजणवए ससीसपरिवारो उसहसेणो नामाऽऽयरिओ । तेण य वसहिगवेसणत्थं पेसिओ साहुसंघाडओ कोसंबीए । तेहि य गवेसंतेहि लद्धाओ वसहीओ, परं सज्झायाइसंजमाणुट्ठाणे ताओ न सुज्झति । तओ नाऽइदूरे उप्पलमालातणयं दिट्टं उज्जाणं । तं च अणुजाणाविअं साहूहिं उज्जाणपालाओ । तेणाऽवि गंतुं पुच्छिया उप्पलमाला । तदणुन्नाया य ठिया तत्थ साहवो । तओ कइवयदिवसेहिं आगया आयरिया । तेहिं य पेसिओ उप्पलमालाए धम्मलाभो । सो य सिट्ठो गंतूणुज्जाणपालएहिं । तदाइट्ठेण भणिया सूरिणो – 'भयवं ! पसायं काउं गेण्हह भत्तापाणं उप्पलमालाए'। आयरिया भणति 'न कप्पइ तुब्भंतणयं साहूणं भत्तपाणं ति साहेज्जह' । तंमि य कहिए उज्जाणपालेणुप्पलमाला ठिया तुहिक्का । वित्ते य वरिसायाले सूरीहिं उज्जाणपालस्स हत्थेण पेसिओ धम्मलाभो । भणावियं च 'गमिओ तुम्ह उज्जाणे वरिसायालो । विहरिस्सामो संपयं' । तं च सोउं सूरिसमीवमागया उप्पलमाला । वंदिउं च निसुयधम्मा सिक्खविया सूरीहिं नमोक्कारं । तं च घेत्तुं पणमिऊणाऽऽगया गिहं । विहरिया य अन्नत्थ आयरिया ।
सा उप्पलमाला वि सओ कालं नमोक्कारं झायंती अच्छइ चिंतइ य 'न मए तया सूरिणो [ पुच्छियमा ] सि - केरिसं नमोक्कारफलं ' । त (इ) ओ य तत्थ निवसइ दढसुप्पओ नाम खत्तहाणओ । सो य जाए गणियाए गाढमासत्तो ताए पडित्ता भण्णइ - 'जइ ममाऽऽभरणं न देसि तो तए मम न कज्जं' । तओ दढसुप्पण एगाए गणियाए गिहे खत्तं खणिऊणाऽऽणीया आभरणकरंडिया । न य केणइ तव्वेलाए वेइयं । पच्छा विचारे चिंधोवलंभाभावओ [न नाओ] उत्तमं चाऽऽभरणाण जीरविओ सो । दढसुप्पगेणाऽवि दिन्नो य करंडियाओ घित्तुं हारो गणियाए । भणियाए य सा ' मा हारमिमं पयासेज्जसु । जओ गणियातणओ मए खत्तं खणिऊण आणीओ । ता जइ कह वि नज्जिही ता मे नत्थि जीवियं' । गणियाए वि ‘एवं करिस्सं'ति वोत्तुं कयाइ जाए दासीमहे तं हारं परिहिऊण बहुगणिगाणं मज्झे अप्पाणं दाएंती हिंडइ।
-
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९७]
परियाणिओ य तीसे गणियाए दासीहिं । मंतियं परोप्परं - 'हला ! अम्हं सामिणीए तणओ एसो हारो जो तया हरिओ । तं गंतूण साहामो सामिणीए' । तहा य ताहिं कए गणियाए कहियं रण्णो। तेणाऽवि आणाविया सा गणिया । पुच्छिया य - 'कत्तो ते एस हारो ?' सा भणइ - 'दढसुप्पएणं दिन्नो' । तओ तं हारं घेत्तणाऽऽणाविओ दढसप्पओ । सेसाभरणसाहणत्थं च सो पिट्रिज्जतो भणइ - 'अण्णाणि विणा(क्की?)याणि मए' । तओ राइणा आणत्तो वज्झो ।
तं च नीणिज्जंतं दट्ठणुप्पलमाला चिंतेइ – 'एत्थ एवं पंचनमोक्कारं परिक्खेमि' । तओ विणासट्ठाणं गंतुं सा दड्ड(ढ)सुप्पयं भणइ - 'नमोक्कारं गेण्हसु' । सो भणइ – 'नमुक्कारेण मरंतस्स किं होज्जा ?' सा भणइ – 'सोहणा मई(गई?)' । तेण वि - 'जइ एवं ता गिण्हामि' त्ति वोत्तुं पडिच्छिओ तद्दिण्णो पंचनमुक्कारो । भणियं च तीए – 'नियाणं करेहि जहा - "नमोक्कारस्स फलेणाऽहं एयस्स रण्णो पुत्तो होज्जं" । तहा य काउं मओ दढसुप्पओ चंदमईदेवीगब्भे संभूओ पुत्तो । विण्णवंतीए [तीए] चेव रयणीए चंदभरियं थालमुप्पलमालाए [दिटुं] सुमिणमि महादेवीए । पीयं च तीए । तओ पहाए गंतूणमुप्पलमालाए कहियं रण्णे जहा – 'ते पुत्तो होही' । रन्ना भणियं – 'जइ होज्ज सच्चं तो सो तुज्झ चेव दिज्जिही' ।
तओ राया गओ दंडजत्ताए । देवी य तइयमासे जाए धम्मसवणडोहले उप्पलमालं भणइ – 'जो तुम्हमुज्जाणे चिट्ठइ उसभसेणायरिओ तदंतिए जामि, जइ धम्मं सुणेमि त्ति मे दोहलो' । उप्पलमाला भणइ - "विहरिया ते भयवंतो । चिड य सेटिहरे सव्वया नामऽज्जा । जड़ परं तत्थ वच्चामो' । तओ देवी उप्पलमाला य गया सुव्वयज्जाए समीवं । वंदिओ(या) य देवीए पुच्छिया धम्मं । साहिओ य सो तीए अहिंसालक्खणो । तओ पुच्छिया पव्वज्जागहणकारणं । सुव्वया भणइ - ____ 'इंदपुरे इंदसेणो राया । तस्स गुणवई महादेवी । तीसे दो पुत्ता - उसभसेणो सीहसेणो य। तहा अहं च सुव्वया नाम धीया । अन्नया य तत्थाऽऽगया मुणिसुव्वया[य]रिया । ठिया उज्जाणे । तेसिं वंदणत्थं महाविभूईए बहुजणेण समं निग्गओ राया । सुयधम्मो य संबुद्धो सीहसेणस्स रज्जं दाउं पव्वइओ मए उसभसेणेण य समं सूरिसमीवे । विहियपव्वज्जो य सुबहुं कालं सिद्धो राया । उसभसेणो वि आयरिओ जाओ । सा वि य सुव्वयज्जा अहं पच्चक्खा चेव' ।
सोउं चेमं वंदिय तं गयाओ सट्ठाणं देवी-उप्पलमालाओ । राया वि आगओ । देवी वि पसूया समए । सलक्खणो पुत्तो जाओ । सो य पुव्वपडिवन्नो दिन्नो उप्पलमालाए । तीए वि तस्सोचियसमए कयं नामं नमोक्कारचंदो त्ति । हुल्लाविज्जतो य दढसुप्पओ ति पुव्वभवनामेणुप्पलमालाए वडिओ नमोक्कारचंदो । जोव्वणत्थो जाओ । परिणाविओ य सीलरायधूयं सिरिकंतं नाम । तीए सह विसयसुहमणुहवंतो सो अहिसित्तो रण्णा जुवरज्जे । तं चाऽणुपालंतस्स एसा सव्वा वि रिद्धी नमोक्कारपहावेणं तस्स संपण्ण त्ति संजायपच्चया उप्पलमाला रायाणं भणइ - 'निविण्णाऽहं पव्वइस्सामि' । राया भणइ - 'किं ते निव्वेयकारणं ?' सा भणइ – 'नमोक्कारचंदो' । राया भणइ – 'कहं ?' तओ कहिओ तीए सव्वो वि जहावुत्तंतो । तं च सोउं राया वि निम्विन्नो सह महादेवीए ।।
एत्यंतरंमि य तत्थेवाऽऽगओ विहरंतो उसभसेणसूरी । तदंतिए य पव्वइओ राया । महादेवी उप्पलमाला य पव्वाविय सूरिणा दिन्नाओ सुव्वयज्जाए सिस्सिणीओ । विहरिया अण्णत्थ ।
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९८]
कालेण पुणो तत्थाऽऽगओ सूरी । तव्वंदणत्थं च निग्गओ नमोक्कारचंदो । सुयधम्मो य पुच्छइ पिउ-माया-उप्पलमालाणं गईओ । सूरी भणइ - तुह पिया माया य भवेणेऽणेणेव सिज्झिस्संति । उप्पलमाला उण देवलोयं गमिस्सइ' । सोउं चेमं संविग्गो नमोक्कारचंदो नियपुत्तं बलचंदं नामाऽहिसिंचित्तु रज्जे पव्वइओ । दटुं चेममइसयं पडिवण्णो मए जिणधम्मो । तेण वंसं वाएमि । ता तुमं पि सम्म नच्चसु'।
अमया भणइ – 'किमलीयं जंपसि ? भणउ वा सारणिया जइ किं चि सच्चं' । सा भणइ - 'भगिणि ! नमोक्कारफलेणुप्पलमाल व्व पुज्जणिज्जा पउमसिरि'त्ति ॥छ। उप्पलमाल त्ति गयं ॥छ। पउमसिरीकहा भण्णइ -
__ अवंतीजणवए उज्जेणीनयरीए अरिदमणो राया । तस्स धारिणी महादेवी । तहा तत्थेव धणो नाम वाणियओ । तस्स जुयंजुयगिहेसु दो भज्जाओ - पउमसिरी बुद्धसिरी य । तहा तस्स बुद्धिकुसलो कालुओ नाम सुणहो । तं च कयाइ धणो भणइ - 'देसंतरमहं जाइस्सं । ता तए रक्खियव्वाणीमाणि दोण्णि वि घराणि' । कालुओ 'काहामेवं'ति जाणावणत्थं धणपुरओ पुच्छं कण्णे य चालेंतो ठिओ । तओ धणो गओ दिसाजत्ताए । कालुओ वि तिकालं दोण्णि वि गिहाणि पडियग्गेइ ।
___ सा य बुद्धसिरी दुस्सीला जाया । कालुओ य तग्गिहं विसेसेण रक्खेइ । तं च नाउं पउमसिरी भणइ – 'कीस तुमं मग्गिणिज्ज(निग्गमिज्ज?)माणो वि तग्गिहं यासि ? विरुद्धाए एयाए विणासिज्जिहिसि' । कालुओ न थक्कइ त्ति बुद्धसिरीए दटुं तस्सुण्हकंजिएण मुहं । सो खिक्खियंतो गओ पउमसिरिघरं । तीए वि तहा दटुं भणिओ – 'मए वारिओ तुमं न थक्को । संपयं पुण नियकुकम्माणि उइण्णाणि त्ति भावेंतो मा तीए उवरिं पओसं वहेज्जासु, करेसु य अणसणं पंचनमोक्कारमिमं झायंतो जेण सुगइं गच्छसि' । मण्णिए य तंमि निज्जामिओ पउमसिरीए [कालं] काउं गओ देवलोयं । तत्थ य 'किं मए कयं जेणेरिसी देविड्डी पत्त ?'त्ति पउत्तावही पेच्छइ विहिमरणं ।
धणो वि तया पडिनियत्तो समुद्दमज्झे पवहणेणाऽऽगच्छइ । तस्स य दरिसेइ सुणहरूवं कालुयदेवो । तं च दटुं 'कहिं एत्थ कालुओ ?'त्ति चिंतइ जाव धणो ताव दरिसियं देवरूवं । पुच्छिओ एसो - 'किमेयं ?' ति धणेण, साहइ से जहावत्तं । तओ भणियं धणेण – 'आसि किंचि जम्मंतरनिमित्तं तुम्हें न वा ?' । कालुयदेवो भणइ – 'साहेमि, सुण । अहं कालुयभवाओ पच्छिमे जम्मे गिरिनयरे मिच्छदिट्ठी मणुस्सो आसि । बुद्धसिरी पउमसिरी दुवे य मे भज्जाओ । तासिं च पढमा तब्भवे वि दुस्सीलाऽऽसि त्ति पिट्टिऊण मए नीसारिया गिहाओ । बीया उण साविय त्ति कयाइ धिज्जाइयाणमदाउं पढमं चिय साहूणं भत्तपाणं देइ । तओ अंबाडिया मए, अणसणं काउं मया तुहेसा जाया पउमसिरी भज्जा । पढमा उण मरित्ता जाया बुद्धसिरी । पुणो वि दुस्सील त्ति मच्छरिओऽहं मारिओ तीए । जम्मंतराणुरत्तो य नियामिओ पउमसिरीए देवो जाओ । अमोहं च देवदरिसणं, ता करिस्सं तीसे पच्चुवगारं ति वोत्तुं समप्पियं तेण पउमसिरीनिमित्तं धणस्स दिव्वमाभरणं । तओ गओ सट्ठाणं देवो ।
धणो वि पहुत्तो कमेण नियनयरं तेणाऽऽभरणेणाऽलंकारेइ पउमसिरिं । तं च दटुं विम्हिओ जणो धणं पुच्छइ – 'कुओ ते संपन्नमिमं दिव्वाभरणं ?' धणेण वि साहिया सव्वा वि कालुयदेवाइवत्तव्वया।
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
[१९९]
तं च सोउं मया लोगेण य पडिवन्नो जिणधम्मो । तेण वंसं वाएमि । ता तुमं पि सच्चं नच्चसु'त्ति ॥छा पउमसिरि त्ति गयं ॥छ |
अमया भणइ
'सव्वमलीयमेयं सव्वेहिं तुब्भेहिं जंपियं ति न मन्नामि' । जिणदासो भणइ 'कहं ?' सा भणइ 'जमम्हहिं 'जइ सच्चं होतं ता तुब्भे घरवासे न अच्छंता' । जिणदासो भइ साणुभवं साहियं तं तए वि सुयं । ता [तुमं किं पव्वइहिसि ?' सा भणइ ] - 'कीस न पव्वइस्सामि ?' जिणदासो भइ 'अम्हे वि पव्वइस्सामो' ।
-
—
-
सोउं चेमं सेणियाभयकुमारा हरिसिया तप्पव्वज्जागहणसमयजाणणत्थं तत्थ ठाविऊण पच्छन्नपुरिसे गया सट्ठाणं । पभाए य जिणदासो काऊण महारिद्धीए पाभाइयपूयं दाउं च जहोचियं धण-धन्नाई सह अट्ठभज्जाई पयट्टो उज्जाणसंठिय-संति (?) सूरिसमीवं । एत्थंतरंमि य निउत्तपुरिसजाणाविएहिं सेणियाभयकुमारेहिं निक्खमणमहिमत्थमाणाविओ जिणदासो सपरिवारो राउलं । विभूसियं च हत्थिखंधं समारूढा महाविभूईए सव्वे वि नीया तेहिं सूरिसमीवं । पव्वाविया य विहिणा । पालियसामण्णा काऊणाऽणसणं देवलोयं गयति ॥छ
-
--
जो य लोहखुरयचोरो जिणदासचेइयमुसणत्थं जाईगुलुम्मे निलुक्को आसि सो असंधिकज्जो चेव ओ गओ ट्ठाणं । अन्नया य कयाइ पाउसकाले लोहखुरओ जिणभवणासण्णरायपहेणं जाव वच्चइ ताव जलहरो धारानिवाएहिं वरिसिउं पवत्तो । तओ सो जलभरण कन्ने करेहिं पिहित्ता ठिओ जिणभवणदुवारदेसे | दिट्ठो य णं तंमि जिणहरे सावयाण साहेंतो धम्मं धम्मघोसो नामाऽऽयरिओ । चिंतियं च - 'न मए कयाइ सेवडयसाहिज्जंतं सिलोयमेत्तं पि निसुयं । संपयं पुण अहाणुभावेणेवाऽऽगओ इहई । न य कोइ दोसो संभाविज्जइ । ता सुणेमि केरिसमिमे जंपंति ?' । तओ लोहखुरएणुग्घाडिया कण्णा । सूरिणा वि तस्समयदेसणावसरागयं साहियं सुरलक्खणं । अवि य
-
-
'अमिलाणमल्लदामा, अणिमिसनयणा नीरुयसरीरा । चउरंगुलं भुवं नो छिवंति अमरा' जिणो भइ ॥ तहा वि [थिरत्तणओ मेहावि] त्तणओ य सुयमेत्ता चेवाऽवहारिया लोहखुरएणेसा गाहा । तओ अवक्कंतो तप्पएसाओ । संतावियं चऽणेण दिणे दिणे खत्ताणि पाडितेण सव्वं पि नयरं । तओ पहाणजणाईहिं विन्नविओ सेणियराया । जहा 'विव(णेण?) अईवोवद्दविआ चोरियाए' । तं च नाऊणामरिसिओ राया सभाए भणइ 'भो ! अत्थि कोइ सो जो चोरं लभइ ?' अभयकुमारेण भणियं 'ता चोरो मए लद्धो लोहखुरओ किं तु पावाणुबंधिपुन्नोदयओ न कह वि सो सलोत्तो पाविज्जइ' । चितियं 'अईव इत्थि [लोलो ] लोहखुरओ । वावप्पवतेण स्संव (तावप्पवंचेण चेव) केणइ जइ परं सो घेत्तुं सक्किज्जिही ' । तओ पच्छण्णं सिक्खवियाओ तस्स जम्मापुव्वासुख (सुरवहूओ ?) व तरुणिवेसाओ जहा - 'तुब्भेहिं देवि-देवववहारसच्चवणेणाऽऽवज्जिओ लोहखुरओ चोरो कामए सच्चावियव्वो' । तओ पुरिसा - 'जया चोरियाकामयं सावेइ लोहखुरओ तया तुब्भेहिं निब्भरं बंधिऊणाऽऽणेयव्वो सो सेणियमहारायस्संऽतियं' ।
च अभएण जहा
-
गयाओ य सुसिंगाराओ होउं मज्जासत्तस्सुज्जाणे लोहखुरयचोरस्संतियं निउत्तवेसाओ । तच्चाउद्दिसिं ठिया महियाउहा सुत्तावेड्डुएणं निउत्तपुरिसा । लोहखुरेण वि दद्धुं दिव्वविलेवण - कुसुमालंकाराइकलियाओ
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२००]
ताओ गणियाओ विम्हियमाणसेण भणियं 'का तुब्भे ?' ताहिं भणियं - 'अम्हे देवयाओ महापओयणेणं तुम्हं समीवमागयाओ' । लोहखुरेण वि मयणुम्माहियमणेण भणियं 'आइसंतु भट्टारिगाओ जं मए कायव्वं' । ताहिं भणियं 'पंचसेलयं नाम दीवं । तत्थऽम्हे परिवसामो । अन्नया य अम्हं सामी कालविहाणेण अद्दंसणं गओ । तओ अम्हे सामिरहियाओ अण्णं सामिपुरिसं अण्णेसामो । दिट्ठो य भुवणं विहरतीहि तुमहिं । विन्नाओ य सामिजोग्गो त्ति तुम्हमल्लीणाओ । ता आरुहह विमाणं जेण देविड्डि अम्हेहिं समं विसयसुहं च माणेसि । न य कामयसावणं विणा देविड्डी पाविज्जइ आजम्माओ सुहमसुहं वा चेट्ठियं तं सव्वं पि संकित्तेसु संपयं' ।
ता जं किंचि
-
एत्थंतरंमि य लोहखुरेण सुमरिउं तं सूरिसाहियं सुरलक्खणगाहं चिंतियं च - 'नऽन्नहा जिणभासियं' ति निउणं निरूवियाओ वेसाओ, जाव मिलायंति तासिं मल्लदामाणि कुणंति निमेसुम्मेसे लोयणाणि, पसरइ सरीरे पस्सेओ, छिवंति भूमिं चलणा । तओ लोहखुरएणं 'नेयाओ नूणं देवयाओ । ता सव्वा भवियव्वमणेणाऽभयकुमारस्स केणाऽवि कयगे ( कवडे ? ) णं 'ति निच्छिऊण भणियं 'सुंदरीओ ! न मए आजम्माओ इहलोय-परलोयविरुद्धं किंचि कयाइ आयरियं । कओ दाणाइधम्मो चेवाऽऽजीवियं । न लग्गइ [मे मणो तुमासु] ता अण्णं कंचि सामिपुरिसं गवेसह तुब्भे' । वेसाहिं वि बहुविहालीयवयणविण्णासेण जाहे न सक्किओ सो छलिउं ताहे नयरं पविसित्तु साहियं जहावट्ठियमभयस्स ।
-
—
—-
—
लोहखुरओ वि उज्जाणाओ आगओ सभवणं भावेंतो य 'सव्वमेयं रायविलसियं । परं रक्खिओ अहं महावसणसंकडाओ जिणवयणगाहाए । ता जत्थेक्कस्स वि पयत्थस्सेत्तियं माहप्पं, सो चेव मए जिणधम्मो सेवियव्वो'त्ति निवण्णो सयणिज्जे । वोलीणा रयणी । पहाए य गओ साहुसमीवं पच्चक्खिअं च तदंतिए जावज्जीवं चोरत्तणाओ परजुवईमेहुणासेवणाओ य । गहिया ससम्मत्ता देसविरई ।
एत्यंतरे तत्थेवाऽऽगओ अभयकुमारो । वंदिउं च सो विहिणा, साहुणा कयपच्चक्खाणो उवविट्ठो धरणियले । लोहखुरेण य तस्सुट्ठिऊण कयं वंदणयं । अभयकुमारेण वि लोहखुरयमुहं पलोइऊण 'किमेयं? 'ति भणिओ (ए) साहिओ साहूहिं तस्संतिओ वइयरो । तं च सोऊणाऽभएण वंदणं दाउं भणिओ लोहखुरओ 'भद्द ! अप्पमाओ सीलव्वएसु कायव्वो' । लोहखुरओ वि ' एवं 'ति वोत्तुं पालियसावयधम्मो गओ देवलोयं ति ॥छ। लोहखुरय-नमोक्कारफलाणि गियं ॥छ ||
नमोक्कारफलविसेसासंसी य अभयकुमारो कयाइ रायगिहे गुणसिलगुज्जाणे समोसरियं महावीरं पुच्छइ 'भगवं ! मउडबद्धरायाणं मज्झे को चरिमो रायरिसी भविस्सइ ?' सामिणा भणियं – 'उदयणो राया' । पुव्वि (व्व) लिंगिया य उद्दायण - पभावइत्ति ||छ || उद्दायण- पभावईकहा भण्णइ
—
अस्थि सिंधुयडे सोवीरदेसे वीयभयं नाम नगरं । तत्थ मउडबद्धो उद्दायणो नाम राया । जुवराया य तस्सेव केसी नाम भाणिज्जो । जेट्ठपुत्तो य अभीई नाम कुमारो । तम्माया य चेडयधीया उद्दायणमहादेवी पभावई नाम जीए कओ पडिमावइयरे कहा ( कहिओ ? ) कुमारनंदिदेवो त्ति ॥ कुमारनंदिदेवकहा भण्णइ -
-
अत्थि चंपानगरीए जियसत्तू नाम राया । तहा य परमसावओ नाइल्लो (लो) [नाम] सेट्ठिपुत्तो । सो य छिक्किय-खासिय- जंभिय-उवविसणाईसु 'जिणदेव ! जिणदेव !'त्ति कितितो पसिद्धो जिणदेवो ति नाम । तम्मित्तो य ामुम्मत्तो कुमारनंदी नाम सुवण्णयारो । अवि य -
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०१]
कामी कामासत्तो, कामपिओ इत्थिरूवगयचित्तो । इत्थीकहाणुरत्तो, इत्थीलोलो उ सो कुमरो ॥ इत्थीनामग्गहणं, जो निसुणइ ताव होइ परितुट्ठो । लोएण तस्स नामं, पइट्ठियं कामनंदि ति ॥
तस् य गिहे महंतो अत्थि पुव्वपरिसाराओ दव्वसंचओ । सो य तं भुंजंतो गमेइ कालं । अस्थि य तत्थ साइसयरूवाइगुणगणसमण्णिया काममंजरी नाम गणिया । सा य एगाए रयणीए सोलसदीणारेहिं भोगं पे(पय?)च्छइ । अईवाऽऽसत्तो य तीए कामनंदी न करेइ किंचि वित्तिट्ठाणं । बहुदिवसेहिं य खीणप्पाए दव्वसंचए सो आगओ सगिहं । चितियं च 'किमत्थि ? केत्तियं वा नट्टं ? 'ति जाव जोएइ ता दिट्ठ णं वित्तिमेत्तं चेव चिट्ठइ । एत्थंतरंमि य गिहागयं तं नाऊणाऽऽगओ सिक्खवणत्थं नाइलो । दिन्नासणोवविद्वेण य भणिओऽणेण कामनंदी खलकायकप्पाओ 'मित्त ! तुमं मए निवारिओ पुव्वमेवाऽऽसि जहा वेसाओ । तहा वि न गणियं तए तं वयणं मे । संतप्पंता य मित्त ! सिणेहेण वयं पुणो पुणो भणामो । ता चयसु सव्वहा सव्वाणत्थमूलाओ वेसाओ' । कामनंदी भणइ – 'नाऽहं किंचि तव्विसए वत्तव्वो' । तओ नाइलो भग्गमत्थसच्छाहो गओ सभवणं । कामनंदिणा वि थेवकालेणेव विणासिओ दव्वसंचओ । तं नत्थ जेण संबलं कीरइ । तओ कामनंदी 'दव्वागमं विणा सहरिसाओ वेसाओ । ता जाव न घत्तिज्जामि एयाहिं तावाऽहं वरं निग्गओ' त्ति चितिउं संझासमए नीसरिओ चंपापुरीओ ।
-
--
-
विय (ह)रंतो य भिक्खं गओ दूरदेसंतरं । तत्थ य एक्कंमि नयरे दिट्ठो तेण मज्झमवओ परिव्वायगो । भणिओ य णेण 'पुत्तय ! कुओ आगओऽसि ?' कामनंदिणा वि पवत्तिओ मुसावाओ जहा 'ऽहं वसंतउराओ आगओ बंभणदारओ अच्वंतं जम्मा दारिद्दसंताविओ तुम्ह पायाणं विणय-पूयाकरणत्थमागओ । संपयं जं मए कायव्वं तं आइसह जेणाऽणुचिट्ठामि । परिव्वायगेण भणियं - 'पुत्त ! अम्ह समीवे जहासुहं चिट्ठसु' । कामनंदी वि 'एए परिव्वायगा खुद्दविज्जासिद्धिणो हवंति । ता मा कयाइ ममेसो विज्जासाहणं किंचि पयच्छइ'त्ति उ(चितिउं) ठिओ परिव्वायगतिए, सो वि विणयावज्जिओ जं कामनंदी भणइ तं चैव कुइ ।
—
एवं च अइक्कंते केत्तिए वि काले कामनंदिणा पायपडिएण भणिओ परिव्वायगो 'वच्चामहं माया- वित्तपडिजागरणत्थं । ता जो मए तुम्हमविणओ कओ सो खमेयव्वो । अणुजाणिस्संति जइ मायावित्ता ता पुणो वि पूएहामो तुम्ह पाए' । परिव्वायगेण वि सब्भावागएण भणियं - 'भणसु जं ते कीरइ' । कामनंदी भणइ – 'दुम्मेल्ला तुम्हं पाया । तहा वि दालिद्दवसणनासणे किंचि ममोवएसं चिंतह जेण मायावित्ते पालेमि' । तओ परिव्वायगेण दिण्णो से सम्मं धाउव्वाओवएसो । कामनंदी वि तं घेत्तुं पणयपरिव्वायगो गंतुकामो पयट्टो चंपाभिमुहं ।
दिट्ठा य वच्चंतेणाऽणेण एगंमि सन्निवेसे दित्तसरीरा पंच जुवाणपुरिसा । भणिया य मुहर(महुर)गिराए – 'जइ मम सहायगा हवह ता अहं तुम्हें पंचदिवसाण मज्झे सुवन्नपलसयं पयच्छामि' । पडिवन्नं चतं तेहिं । तओ सव्वे वि गया गिरिवरंतरालं । तत्थ य कामनंदिणा निउत्ता अप्पणो चाउद्दिसिं गहियाउहा तेसिं चउरो पुरिसा भणिया य ते ' जो एत्थ कोइ आगच्छइ पे ( ? ) उसियाओ पिसाओ वा सो हंतव्वो' ।
-
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०२]
पंचमो उण भणिओ - 'मम सरीरं रक्खमाणो चिट्ठसु' । एवं च कामनंदिणा निम्माओ सरत्तियदिणेणं धाउव्वाओ । जायाई च कंचणमयसिलावट्राई । तओ भणिया तेण पंच वि पुरिसा जहा - 'तुम्हं पलसयाओ समहियं पि पयच्छिस्सं परं नियसन्निवेसाओ सगडाणि एक्केक्को पंच पंच आणेउ जेण चंपं गओ तुम्हं समीहियं पूरेमि' । तओ गया ते पंच वि पुरिसा सन्निवेसं । कामनंदिणा वि जाव ते आगच्छंति ताव बहुकट्ठाणि दहिऊण कओ महंतो कोइल्लयरासी । घल्लिडं च पहुत्तसगडेसु हेट्ठा कणयं तस्संगोवणत्थमुवरि चडाविया कोइल्लया । तओ वाहेति राईए सगडाणि चिटुंति य दिणे अडवीए । जो य ते पेच्छइ तस्सुत्तरं देइ कामनंदी जहा – 'सोन्नारा अम्हे कोइल्लयनिमित्तमडवीए पविट्ठा पाडिया य ते जहिच्छाए एत्थ दारुएहि' । एवं च गच्छंतो कामनंदी संपत्तो चंपापुरीए बाहिं संझावेलाए । पइसारावियं चाऽणेण एक्केक्कं सगडं गिहे । सगडइत्ता वि भुंजाविउं पडिवत्तीए सुयाविया रयणीए । भणियं च – 'पहाय(पहूय?)पहपरिस्संता तुब्भे, ता वीसमह इहेव कइ वि दिणाणि'त्ति धरिया सत्त दिणाणि । तदंते य पहाविउं वत्थजुयलाणि दाउं च इक्केक्कस्स दोण्णि सुवण्णपलसयाणि विसज्जिया सगडइत्ता गया सट्टाणं ।
कामनंदिणा वि 'जाव दिज्जं दिज्जइ ता चेव विसयसुहं पयच्छंति वेसाओ । ता वरं काइ कया सभज्ज'त्ति चिंतिऊणुक्किट्ठसरीरा विवाहिया विलासवई नामित्थी । पुणो वि पेच्छइ जं जं सुरूवं नारिं तं दाउं पंच सुवन्नसयाइं परिणेइ । एवं च पंचभज्जासयाणि संपिंडिऊणीसालुयत्तणओ कामनंदिणा धरियाणि कराविए एगखंभपासाए । गमेइ य ताहि सह कालं । तो वि सो अतित्तविसओ चेव [सव्व]कालं ।
इओ य पंचसेलगदीववत्थव्वाओ वाणमंतरीओ हास-[पहास]नामिगाओ सक्काएसेण नंदीसरवरदीवजत्ताए पत्थियाओ । तासिं च पई विज्जुमाली नाम पंचसेलाहिवई । सो चुओ । ताओ चितंति - 'कंचि वुग्गाहेमो जो अम्हं भत्ता हवेज्ज' । ताहिं य वच्चंतीहिं चंपाए [दिट्ठो] कुमारनंदी पंचमहेलासयपरिवारिओ उभं(?) ललंतो । चिंतियं च – 'एसो अ(इ)त्थीलोलो । ता एवं वुग्गाहेमो' । तओ ताहि उज्जाणगयस्स अप्पा दंसिओ । ताहे सो भणइ - 'काओ तुब्भे ?' ताओ भणंति - 'देवयाओ' । सो मुच्छिओ ताओ पत्थेइ । ताओ भणंति - 'जइ अम्हार्हि कज्जं ता पंचसेलगदीवं एज्जाहि' । एवं च वुत्तुमुप्पइत्ता गयाओ ।
सो य तग्गयचित्तो सुवण्णं राउले दाऊण पडहगं दावेइ, जहा - 'जो कुमारनंदि पंचसेलगं नेइ तस्स धणकोडि देई' । तत्थ य बहुदिह्रणेक्केण थेरेण छित्तो पडहओ । गहिया धणकोडी । दिन्ना पुत्ताणं । तओ पउणीकरावियं [पवहणं । भरावियं] संबलस्स | कुमारनंदी वि तेण सह णावारूढो ताव गओ जाव समुद्दस्स दूरं । तओ थेरेण भण्णइ – 'किं किंचि पेच्छसि ?' सो भणइ – 'किं पि कालयं दीसई' । थेरो भणइ – 'एस वडो समुद्दकूले पव्वयपाए चिट्ठइ । एयस्स हेटेणं एवं पवहणं जाही । ता एयंमि तुमममूढो वडे विलग्गेज्जसु । जओ एयंमि पंचसेलगाओ चुणिऊणाऽऽगया रयणीए दुमुहा तिप्पाया य भारुडा नाम पक्खिणो परिवसंति । तेसिं च सुत्ताणं पडेण अप्पाणं बंधित्ता जं(जो?) मज्झिमपाएसु लग्गो होहिसि सो तेहिं सह पहाए पंचसेलयं तुमं पि नेही । अह वडडालीए न लग्गिहिसि तो एयंमि पवहणे समुद्दावत्तपडिए तुमंपि विणस्सिहिसि' ।
एवं च सो विलग्गो नीओ पक्खीहिं । तओ ताहिं वाणमंतरीहिं दिट्ठो । रिद्धी य से दाइया ।
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०३]
सो वि ताओ पत्थेइ । तओ ताहिं भणिओ - 'न एएण सरीरेण अम्हं तए सह संभोगो । ता किंचि जलणपवेसाइयं काउं सनियाणो पंचसेलाहिवई होसु' । सो भणइ – 'कहं पुणो वि तत्थ वच्चामि ?' । तओ सो ताहिं चंपाए करयलपुडेण नीओ उज्जाणे छड्डिओ ।
___ पुट्ठो य सो तत्थ लोयस्स सव्वं साहेइ । तओ नाइलेण 'मित्त ! मा तीए हीणदेवजाईए कए किलिस्ससु'त्ति वारिओ वि कामनंदी जलणस्संतो पविसित्ता मओ पंचसेलाहिवई दसवरिससहस्साऊ देविंदसंतिओ पडहवायगो जक्खो [संजाओ] | नाइलो वि दटुं तं कामनंदिविलसियं 'पेच्छ भोगत्थी कहमेसो किलिस्सइ? अम्हे पुण जाणंता कीस गिहवासे गच्छामो ? त्ति भावेतो संविग्गो पव्वइओ सूरायरियसमीवे। जाओ दुवालसंगधारी । पालियसंजमो य विहिणा कालं काऊणुप्पन्नो सहस्सारे कप्पे पउमवडिंसए विमाणे अच्चुयदेवपए सत्तरससागरोवमाऊ अच्चुओ नाम देवो ।
अओ [ज]या य [नंदी]सरवरजत्ताए चलिया देविंदा, तप्पुरओ पत्तरिय(य तूरिय?)देवमज्झे वायाविज्जइ पाडहियजक्खो पडहं । तं च सो लज्जंतो घेत्तुं नेच्छइ । तओ बलक्कारेण विलाय(विलाइओ?) तस्स वज्जदेवेण गीवाए पडहओ । तहा वि तं न वाएइ त्ति बीहविओ वज्जेण । ताहे वाएंतो नंदीसरं गओ । नाइलदेवो वि तत्थाऽऽगओ तं पेच्छइ । जक्खो वि तस्स तेयं असहमाणो पलायइ । तओ नाइलदेवो तेयं उवसंहरित्ता भणइ – 'भो ! मम जाणसि ?' सो भणइ - 'को सक्काईए देवे न याणइ ?' ताहे देवो नाइलरूवं दंसिऊण थाणयं(अप्पाणयं) जाणावेइ । जक्खो वि तं दटुं संवेगमावण्णो भणइ - 'संदिस्सह, इयाणिं किं करेमि ?' नाइलदेवो भणइ - 'देवाहिदेवस्स सव्वण्णुणो पडिमं करेहि । तओ ते सम्मत्तबिअं होही' । ताहे [काम]नंदिदेवो महाहिमवंताओ गोसीसचंदणरुक्खं छेत्तूण तत्थ पडिमं निव्वत्तिऊण कट्ठसंपुडे छुहइ । तओ य पवहणमेगं दट्ठण समुद्दस्स मज्झे उप्पाए छम्मासे भमंतमुवसामिऊण य तमुप्पायं समप्पित्ता कट्ठसंपुडं भणिया कामनंदिदेवेण [पवहणा] इत्ता जहा – 'देवाहिदेवस्सेमंमि पडिमा कायव्व'त्ति ॥छ। कामनंदिदेवो त्ति गयं ॥छ।।
कामनंदिदेवसमप्पियं च तं कट्ठसंपुडं घेत्तुं पवहणइत्ता कुसलेणाऽऽगया वीयभए नगरे । समप्पेंति य सरूवं साहित्ता तं कट्ठसंपुडमुद्दायणस्स रण्णो । सो वि [तावस] भत्तो त्ति करावेइ तत्थिदाइपडिमा । न य तंमि इंदाईणं पडिमाए कीरमाणीए परसू कह वि वहइ । तओ पभावई तं दटुं भणइ – 'किं मूढा तुब्भे न जाणह जहा सव्वण्णू देवाहिदेवो ? ता तस्स पडिमा कीरउ' । तओ तहेव कए पयडीहूया सव्वण्णुपडिमा । सा य जोइज्जंती जस्स जंमि रिसहाइजिणेसरविसेसे उ भत्ती तस्स तारिसी देवयाणुभावओ पडिहाइ । तं च ठविऊणंतेउरासन्नकरावियसुरम्मदेवहरए पभावई विहिणा तिकालमच्चेइ । उद्दायणो वि पडिमापभावओ पभावईसिणेहाणुबंधेण य भद्दयभावो जाओ । सो य कयाइ वीणं वायंतो पभावईदेवीए पडिमापुरओ नच्चंतीए सीसं न पेच्छइ । तओ अद्धिईए पडियं रायहत्थाओ वीणावायणयं । निभग्गो तालो। तओ कुविया देवी भणइ – 'किमेयं ?' राया भणइ – 'न किंचि कहणजोग्गं' । पुणरुत्तं च निब्बंधलग्गाए साहिओ से सब्भावो । तं च सोउं देवी भणइ – 'नत्थि ममुप्पायभयं । जओ -
पूएंति जे जिणिंदे, वयाई पालेंति सुद्धसम्मत्ता । जइजणविइण्णदाणा, न हु ते मरणाओ बीहंति' ॥
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०४]]
अन्नदिणंमि य पभावई ण्हाइऊणाऽऽरिसयहत्था दासचेडिं भणइ – 'धोवत्तिं देहि जेण जिणहरे पविस्सामि' । तीए वि समप्पिया आणेउं सियधोवत्ती । सा य देवीए रत्ता पडिहाइ त्ति आणीया अवरा । सा वि रत्ता दिट्ठा । तओ 'देवावसरंमि को रत्तवत्थाणि समप्पेइ ?'त्ति जंपतीए सकोवं अरिसएणाऽऽहया देवीए दासचेडी । मया य सा कहंवि मम्मपएसागयघाएणं । तओ देवी चिंतित्ता 'मए वयं खंडियं । ता किं जीविएणं ?'ति रायाणं पुच्छइ – 'अणसणं करेमि ?' राया वि कयनिच्छयं तं भणइ – 'जइ देवीहूया ममं संबोहेसि' । मण्णिए य मुक्का कयाणसणा मरिऊणुववन्ना बंभलोयकप्पे दससागरोवमाऊ देवो। देवनिम्मियपडिमापूयणत्थं रन्ना निउत्ता देवदत्ता नाम खुज्जा दासचेडी । सा य तं तिसंझं सुस्सूसइ ।
पभावई देवो वि उद्दायणं संबोहेइ । न संबुज्झइ । सो य तावसभत्तो । ताहे देवो तावसरूवं करेइ । अमयफलाणि गहाय आगओ रण्णा आसाइयाणि पुच्छिओ य - 'कत्थेरिसाणि फलाणि?' सो भणइ - 'नगरसमीवासमे' । राया भणइ - 'मं नेयाहि' । सो भणइ - 'चलसु' । गओ य तत्थ तेण समं । दटुं च फलाणि घेत्तुमारद्धो । हक्किओ य सेसतावसेहिं । सावभीओ य वणंधणेण नासंतो पेच्छइ साहवे । तेहि वि मंभीसिऊण संबोहिओ सद्धम्मदेसणाए । पभावईदेवो वि सब्भावं साहित्ता गओ सट्ठाणं । राया वि अत्थाणत्थमप्पाणं पेच्छइ । एवं च उद्दायणराया सावओ जाओ ।
इओ य अत्थि गंधव्वरओ गंधारो नाम सावओ । सो उ सव्वतित्थी सुणेत्ता य वेयड्डेसु कणयपडिमाओ तव्वंदणत्थं सासणदेवयं मणे काऊणोववासिओ ठिओ । तुट्ठाए य सत्तमोववासंमि देवयाए दरिसियाओ । तओ दिण्णं च तस्स चिंतियत्थसाहगं गुलियासयं । निसुयं च गंधारेण जहा – 'वीयभए चिट्ठइ गोसीसचंदणमई देवनिम्मिया [जिणपडिमा] । [तओ गओ सो वीयभए । विण्णविओ य राया पडिमा-अच्चणत्थं । तओ अच्चिया तेण पडिमा] सा रायाणुण्णाएण । तओ तत्थेव असोम्माविओ गंधारो। पउणीकओ य सो सम्मं रायनिउत्ताए देवदत्ताए । तओ तुट्ठो य दाउं तीसे ताओ देवगुलियाओ भणइ - 'जं जं चिंतिऊणियाओ खज्जंति तं तं कज्जं संपज्जइ' । तओ सुगुरुसमीवे पव्वइओ गंधारो ।
देवदत्ताए वि चिंतिउं 'ममं गुलियापभावओ सुरूवो सुवण्णसमो वण्णो होउत्ति खद्धा गुलिया । तप्पहावेण य जाया सुवण्णगुलियासमा सा । दटुं लोएण सद्दिज्जइ सुवन्नगुलिया नाम । तओ सा पुणो वि चितेइ – 'एसो राया ताव मम पिया । सेसा य नालिया । ता पज्जोओ चेव महेलाललणलालसो पई जुत्तो'त्ति मणे काऊण गुलियं खाइ । तओ पज्जोयस्स देवयाए कहियं - 'एरिसी सा रूववई' । तेणाऽवि सुवण्णगुलियाए दूओ पेसिओ । सा भणइ – 'पेच्छामि ताव तुमं' । तओ सो नलगिरिणा रत्ति आगओ। दिट्ठो तीए अभिरुइओ य । सा भणइ - 'जइ पडिमं नेसि तो जामि' । तओ पडिच्छंदो नत्थि त्ति रत्तिं च वसिऊण पडिगओ । अण्णं जिणपडिमरूवं काऊणाऽऽगओ । ठविठं च तं देवनिम्मियपडिमाठाणे तओ जियसामिपडिमं सुवण्णगुलियं च गहाय गओ उज्जेणि पज्जोओ । कराविउं च णेण तत्थाऽईवरम्मे ठविया जंमि देवनिम्मियपडिमा तं पि पसिद्धि गयं लोए देवनिम्मियं नामाऽऽययणं ति ॥
इओ वीयभए नलगिरिणा मुत्त-पुरिसाणि मुक्काणि । तेण य गंधेणोद्दायणस्स हत्थिणो विमदा जाया। तओ जोयावियं तग्गंधाणुसारेण नायं च नलगिरिदिट्ठपयाणुसारओ जहा पज्जोओ आगओ । किं च से निमित्तं ? ति जाव [जोएइ ताव] चेडी न दीसइ । तओ राया भणइ – 'चेडी निज्जउ । परं पडिमं जोएह' । जाव ‘सा अच्छइ'त्ति निवेइयं । तओ राया अच्चणवेलाए आगओ पेच्छइ पडिमाए पुष्पाणि
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०५]
मिलाणाणि । तओ निम्मल्लंतेण' नायं पडिरूवगं ति हरिया पडिमा । तओ णेण पज्जोयस्स दूओ विसज्जिओ - 'न मम चेडीए कज्जं । पडिमं विसज्जेहि' । सो न समप्पेइ । तओ तस्सोवरि दसहिं राईहिं सममोद्दायणेण जेट्टमासे पारद्धा रणजत्ता । मरुमुत्तरंतस्स य खंधावारो तिसाए मरिउमारद्धो । रन्नो निवेइयं । तओ णेण चिंतिओ पभावईदेवो । तेणाऽवि समागंतुं बलस्स अग्गिवाणे मज्झे पच्छिमहारीए य पुक्खरतिगं कयं ति [तं जायं] पोक्खरं नाम तित्थं । उद्दायणो वि सत्थो पत्तो उज्जेणीए पज्जोयं भणावेइ - 'किं माराविएण लोएण ? तुझं मज्झ य जुद्धं हवउ अस्स-रहगयाणं जेण रुच्चइ' [त्ति] । तओ पज्जोओ 'रहेहिं जुज्झिस्सामो'त्ति भणावित्ता वि गुडाविऊण नलगिरिमारूढो सयमागओ । रहवरारूढो य ढुक्को उद्दायणराया । तं दट्ठण भणइ - 'अहो ! भट्ठपइन्नोऽसि । तहा वि तुह नत्थि मुक्को' । तओ णेण रहो मंडलाए दिन्नो । हत्थी वेगेण पिट्ठओ लग्गो रहेण, जओ जत्थ पायं उक्खिवइ तत्थ तत्थ सरे छुहइ, जाव हत्थी पाडिओ । उत्तरंतो य बद्धो पज्जोओ अंकिओ य निलाडेऽक्खरेहिं जहा – 'उद्दायणदासीए. पई पज्जोओ' ।
तओ तं घेत्तुं चलिओ नियनयराभिमुहं । पडिमा पुणुद्दरिसिए तत्थेव मुक्का । जाओ य विचाले चेव वरिसायालो । तओ ओक्खंदभएण दस वि रायाणो धूलीए पागारे करित्ता ठिया । जं च राया जेमइ तं पज्जोयस्साऽवि दिज्जइ नवरं पज्जोसवणे सूवयारेण पुच्छिओ - 'किं अज्जं जेमेहिसि ?' सो वि चिंतेइ - 'मारिज्जामि' । ताहे भणइ – 'किमत्थमज्ज पुच्छिज्जामि ?' सूवयारो भणइ – 'अज्ज पज्जोसवणं ति राया उववासिओ' । सो भणइ - 'अहं पि उववासिओ । ममाऽवि माया-पियरो संजया आसि । परं न जाणियं मया जहा अज्ज पज्जोसवणं' । तंमि य कहिए राया भणइ - 'जाणामि जहा सो धुत्तो । किंतु मम तमि निरुद्धे पज्जोसवणमवि न सुज्झइ' । तओ खामित्ता मुक्को पज्जोओ । सुवण्णपट्टो य से बद्धो ताणऽक्खराण छायणनिमित्तं । विसज्जिओ सदेसं चेव दाऊणं । तक्कालाओ मउडबद्धा वि रायाणो पट्टबद्धा जाया । वत्ते य वरिसारत्ते गओ राया । तत्थ य जो वणियवग्गो समागओ सो तहिं चेव ठिओ। तओ तं जायं दसपुरं ति । भुंजइ य नियरज्जमोद्दायणो ।
तं च पिउसु(स)ड्डयं महावीरंतिए चरिमं रायरिसिं सोऊणाऽभयकुमारो रज्जे विसेसेण विरत्तो सेणियकोवाओ त्ति ॥छ। सेणियकोवकहा भण्णइ -
रायगिहे नयरे, सेणिओ राया । चेल्लणा तस्स भज्जा । तीए य कयाइ वद्धमाणसामि वंदिऊण [वियाल]वेलाए नगरं पविसंतीए निरावरणो काउस्सग्गत्थो माहमासंमि साहू दिट्ठो । वंदिओ य भत्तीए । तओ रयणीए सुत्ताए तीए हत्थो कह वि सउडीए बाहिं निग्गओ सीएण गहिओ । तओ चेइउं पवेसिओ हत्थो । तस्स य हत्थस्स पहावेणं सव्वं सरीरं सीएण गहियं । पच्छा ताए भणियं - 'तवस्सी संपयं कहं भविस्सइ ?' । तं च सोऊण सेणिएण चिंतियं – 'नूणमेईए अन्नो कोई रुच्चणो संभरिओ' । तओ कुविएण पभाए भणिओ अभयकुमारो – “सिग्घमंतेउरं पलीवेहि' । सयं च गओ सामिसगासं ।
अभएणाऽवि हत्थिसाला पलीविया । सेणिओ सामि पुच्छइ – 'चेल्लणा किं एगपत्ती [अणेगपत्ती वा] ?' । सामिणा भणियं – 'एगपत्ती' । ताहे 'सा डज्झिहि'त्ति तुरियमुट्ठिओ । अभओ पुण भगवओ वंदणत्थं निग्गच्छइ । तं च दट्ठण सेणिओ भणइ - 'किमंतेउरं पलीवियं ?' सो भणइ - ['आम' ति ।
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०६]
ताहे सेणिओ भणइ] - 'तुमं पि किं न तत्थेव पडिओ ?' तओ अभओ - 'किं ममऽग्गिणा ? पव्वइस्सामि'त्ति वोत्तुं पि चिंतित्ता – ‘मा धसक्किज्जउत्ति भणइ – 'न दटुं' । तओ सत्थीहूओ सेणिओ निम्विन्नो य अभयकुमारो त्ति ॥ सेणियकोवो त्ति गयं ॥
एवं चाऽभयकुमारो सव्वकज्जसाहणसमत्थो सेणिएण दिज्जमाणरज्जो वि माऊए देवदिन्नं खोमजुयलं हल्लस्स कुंडलजुयलं च विहल्लस्स दाउं नंदाए सह महाविभवेण महावीरंतिए पव्वइत्ता निक्कलंकसामण्णो सव्वट्ठसिद्धि गओ त्ति ॥ अभयकुमारो त्ति गयं ॥छ।।
___ निक्खंतो य जया अभयकुमारो तया सेणिएण 'कोणियस्स रज्जं दाहामि' त्ति संपहारित्ता हल्लस्स सेयणओ गंधहत्थी विहल्लस्स य देवहारो दिन्नो । संति य समत्था सेणियस्स अन्ने वि दस पुत्ता कालाईया। तं जहा - कालीए देवीए पुत्तो कालो नाम । सुकालीए सुकालो २। [महाकालीए] महाकालो ३। कण्णाए कण्णो ४ । सकण्णाए सकण्णो ५ । महाकण्णाए महाकण्णो ६ । वीरकण्णाए वीरकण्णो ७ । समकण्णाए समकण्णो ८ । पिअसेणाए पिअसेणो ९ । महासेणाए महासेणो १०।
रज्जत्थी य तुरियं कोणिओ कालाईहि समं मंतेइ जहा - 'सेणियं बंधिऊणिक्कारसहा विहंजामो रज्ज' । पडिवज्जिउं च तं लोभओ बद्धो सेणिओ कूणिएण । कूणिओ अहिसित्तो तेहिं रज्जे । पायपडणत्थं च गओ चेल्लणं विसणं दटुं च भणइ – 'किमम्मो ! महामहूसवे वि तुमं साममुही ?' चेल्लणा भणइ - 'धिद्धी सो महसवो जंमि गुरुजणं निजंतिऊणेवं विलसिज्जइ ?' सोउं चेमं 'अहो ! माया वि मे पिउपक्खिअत्ति रुट्ठो गाढयरं कूणिओ ।
____ अह सो य पुव्वण्हे अवरण्हे, सेणियस्स कसघायसयं दवावेइ । भत्तं च निरंभावेइ । पाणियं च सयं चेवाऽभिमाणओ सेणिओ न पिबइ । तओ चेल्लणा कह वि कुम्मासे वालेहिं बंधित्ता सताओयाए सुराए [केसे आउट्टिता] पविसइ । जओ सा सयगुणेणाऽवि जलेण मीसिया सायं न मुंचइ । तप्पभावेण य सेणिओ निच्चं कसप्पहारे सहइ । न य घाएंतो वि सेणियस्स अणिट्ठो कूणिओ । अहवा अवयारी वि पिउणो णयं(णेओ?) पिओ पुत्तो जहा कोणियस्सुदाइ त्ति ॥छ।। उदाइकहा भण्णइ -
रायगिहे कूणियस्स पउमावईए देवीए उदाई नाम पुत्तो । सो य जे तस्सुच्छंगगओ कूणियस्स थाले मुत्तेइ । तं च 'दूमिज्जिहि'त्ति कूणिओ न वारेइ । मुत्तियंमि य कूरमवणित्ता सेसं भुजंतो मायरं भणइ - 'अम्मो ! अन्नस्साऽवि कस्सइ पुत्तो एवं पिओ अत्थि?' मायाए सो भणिओ - 'दुरायार ! बालभावे तुहेसा वटुंगुली किमिएहिं सलसलेंती पिउणा मुहे तहा धरिया जाव रूढा । अन्नहा रोवंतो चेव तुममच्छंतो' । तं च सोऊण कूणिओ भणइ - 'अम्मो ! जइ एवं ता किं तया ताओ ममं गुलमोयगे [पेसेति ?]' देवी भणइ – 'वच्छ ! अहं तुहं तह पेसंती जओ गब्भकालाओ चेव्व पिउवइरिओ त्ति ममाऽणिट्ठो आसि । तहा वि तुज्झ पिया न विरत्तो । तए पुण पिया एवं वसणं पाविओ' ।
तओ सो सोऊणेवं सुट्ठ पच्छुत्ताविओ वेगेणुट्ठित्ता लोहदंडं गहाय 'नियलाणि पिउणो भंजामि'त्ति धाविओ । तं च तहा आगच्छंत दट्ठण रक्खवालेहिं भणियं – 'एसो सो पावो लोहदंडं गहाय एइ' । सोउं चेमं सेणिएण – 'न नज्जइ केणाऽवि कुमारेण मारेहि'त्ति चिंतेंतेण पुव्वसंगहियं तालपुडं विसं खइयं ।
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०७]]
जाव य कूणिओ एइ [ताव मओ] सेणिओ पढमपुढवीए चुलसीवाससहस्साउओ नेरइओ जाओ । तओ अनंतरं उव्वट्टित्ता इहेव भारहे वासे महापउमो नाम पढमतित्थयरो होहि त्ति ॥छ। सेणिओ त्ति गयं ॥छ।।
सेणियपुत्तो य कूणिओ तहा तहा पिउंमि कालगए सुठुयरं अद्धिइओ जाओ । सक्काराविउं च सेणियं सो गिहागओ वि रज्जधुरामुक्कतत्तीओ तं चेव चितंतो अच्छइ । तओ मंतीहिं 'रज्जमिमं विणस्सिहिसि'त्ति मंतिऊण रण्णो चित्तवामोहणत्थं सुनिउणप्पओगेहिं पुराणीकाऊण कड्डियं तं च मयसासणं वाइयं च, जहा – “पिंडपाडण-मंड[दाण] विविहाइ(विहाणाइ?)विहिणा पिया तारिया होंति" । तओ तहेव पवत्ते कूणिए सव्वत्थ वि पवत्तो पिंडप्पयाणाई कुलोयधम्मो । कूणिओ पुण कालेण विसोगीहूओ वि पिउसंतियं धवलहराईयं दट्टणुद्देगिज्जइ । तओ निग्गंतुं रायगिहाओ चंपं रायगिहाणि(रायहाणि) कोणिओ कुणइ त्ति ॥छ।।
कूणियमाउस्सिओ वीयभए नयरे उद्दायणराया । अन्नया कयाइ अट्ठमीए उववासं काउं ठिओ रत्तीए जिणाययणे काउस्सग्गेणं । तत्थ य सरीरस्स संतावो जाओ । तओ जिणभवणसंजुए उज्जाणे सीयलत्थं गओ। चिट्ठइ य तत्थ पियंगुमंजरी नाम महादेवी केणाऽवि परपुरिसेण सह सुत्ता । दटुं च तं चिंतियं रण्णा – 'दो वि एवंठियाणि चेव मारेमि' । पुणो य सुमरियं जहा – 'अज्ज मए पोसहो गहिओ। तंमि य हा ! दु? कयं, हा ! दुट्ट चिंतियं'ति । [तओ] दाउं च पुणो पुणो मिच्छा मि दुक्कडं ति । तओ पडिगओ राया जिणभवणं, पुणो काउस्सग्गेण ठिओ । सुहज्झवसाएण वोलीणा रयणी ।
___ पहाए उट्ठिया देवी । दिट्ठा य तीए पयपंती । ससंकियमणाए य निरूवियाए लक्खणविसेसओ नायं च जहे 'सा पयपंती राइणो पयाण संति । ता हद्धी विणटुं कज्जं, उग्गसासणो राया । परं दिट्ठिगोयरगयाणं चेव अम्हं किं न कओ पाणनिग्गहो ? अहवा नायमेयं पि जओ अट्ठमि-चउद्दसीसुं सो गेण्हइ सामाइयं सपोसहं । तेण कारणेण न पयट्टो मंगुलो । संपयं पुण निच्छएण कए पारणए जं व करणिज्जं करिस्सइ । अह किंचि अग्गयरं उवायं राइणो वावायणटुं अणुचिट्ठेमि' । तओ तीए सभवणं गंतुं पइप्पिओ तालपुडविससंजोइओ सरसमोयगो, तं च घेत्तुं गया मम्मणसूयारसमीवं । महुरसिणेहवयणेहि य भणिओ सो – 'अम्हं एस सामी सुट्ट धमधमी(धम्मी?)हूओ न लड्डयाईयं पवरभत्तं अप्पणो निमित्तं कप्पावेइ । ता एस राइणो ते पढमयरं दायव्वो । मा अन्नहा करेज्जसु' । एवं अप्पाहिऊण देवी गया सभवणं ।
सूयारेण वि रायनिमित्तं पारणीयं पउणीकाऊण चिंतियं – 'मणिदियपीणणिज्जो एसो मोयगो । ता अहं पि इमाओ किंपि भक्खेमि' । तओ दो भागे रायनिमित्तं मेल्लिऊण गहिओ सयं सतिभागो। तं च जाव भक्खिही ताव सम्मुहं छिक्कियं केणाऽवि । तओ ससंकं "किमेत्थ मं कोइ पेच्छइ ?'ति चिंतिउं पलोइयाओ दिसाओ । न कोइ दिट्ठो त्ति खाइओ(खाइ) [जाव ताव] पुणो छिक्कियं । तओ सूयारो 'भवियव्वं एत्थ केणइ कारणेणं'ति चिंतिउं सउणजाणणत्थं पवत्तो । वावारंतरेण पेच्छइ य - तंमि मोयगे जाओ अल्लियंति मच्छियाओ ताओ पाणेण परिमुच्चंति । तओ तेण नायं – 'विससंजोइओ एस लड्डुगो त्ति छिक्कियं मे भक्खेंतस्स' । चिंतियं च – "किं पुणो देवीए एरिसारयणकारणं ? अह को मुणइ महिला[चरियं?]? ता साहेमि जहट्ठियं राइणो' ।
___तओ गओ सो जिणभवणट्ठियरायंतिए । राया वि साहुसमीवे निसुणेइ धम्मं । तओ सूयारो वि तं चेव सोउं पवत्तो । धम्मकहावसाणे य विण्णत्तो राया जहा - 'सामि ! निव्वत्तियं पारणयभोयणं' ।
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०८]
तं च सोउं रन्ना निमंतिओ साहू । तेण भणियं - 'मासक्खमणभोइणो अम्हे' । तओ उट्ठिओ राया । सो उ नेउं जिणभवणेगदेसे भणिओ मम्मणेण - 'सामी कीरउ अभएण पसाओ' । रन्ना भणियं - 'अभयं' । तओ सूयारेण मच्छियामरणवसाणसाहियमोयगवुत्ततेण भणियं - 'संपयं देवो पमाणं' । रण्णा वि 'ताए गूढसीलाए अहं कहं वि विण्णो । तेण अप्पणो जीवियभएण एवं लड्डगविहाणं कर्य'ति चिंतित्तु भणियं – 'भद्द ! मम्मण ! सव्वाणत्थनिहीणं इत्थीणं नत्थि किंचि किच्चाकिच्चं' । मम्मणेण भणियं - 'देवीए वि एवमेयं । तहा वि अइसिणेहवई तुम्होवरि पियंगुमंजरी । ता न किंचि कन्नेभि(तक्केमि?) कोवकारणं' । रण्णा भणियं - 'अज्ज रयणीए परपुरिसेण समं सा मए दिट्ठ त्ति कोवकारणं । न य एयं तए अन्नस्स कस्सइ कहणीयं' । तओ दो वि साहुसमीवमागया । वंदिडं च रन्ना पुच्छिओ साहू - 'भयवं ! लड्डओ पत्थो न वा ?' साहुणा भणियं – 'तालपुडविससंजोइओ त्ति न पत्थो लड्डगो' ।
तओ साहुं वंदित्ता राया गओ सभवणं । कयं भोयणाइकिच्चं । भावेंतो य पुणो पुणो पियंगुमंजरीवइयरं निम्विन्नो य उद्दायणराया । पडिवन्नो य सो कयाइ पोसहसालाए पोसहं । मज्झरत्ते धम्मजागरियं कुणंतो चिंतइ - 'धन्ना णं ते गामनगराईया जेसु महावीरो विहरइ । ते वि धन्ना जे तदंतिए धम्म पडिवज्जति । ता जइ विहरंतो सामी इहेवाऽऽगच्छेज्जा वीयभए तोऽहमवि पव्वएज्जा तदंतिए' । नाउं च तं उद्दायणाभिप्पायं सामी बहुसमणीयपरियरिओ चंपापुरीए पत्थिओ वीयभयनयरं । वच्चंतो य तदंतराले देसरुक्खत्तणेणं घम्मेण य अईव पीडिया छुहा-पिवासाहिं साहवो । दिट्ठा तेहिं मग्गासण्णं जलपडिपुन्नपुक्खरिणीसमीवोववासिया तिलभरिया गड्डाया । उवट्ठिया य तस्सामिणो तिल-पाणियाणि दाउं । विण्णाया य तस्समए सामिणा सव्वे विस्ससापरिणामेणं परिणया तिल-पाणयजीवा । तहा वि 'गड्डितिल-पोक्खरिणिजलाणि जिणेणाऽणुण्णायाणि'त्ति आलंबणेण गेण्हताणं सिस्स-पसिस्साईणं पवित्तिदोसो भविस्सइ' त्ति नाऽणुनाया भगवया साहवो । पहुत्तेहि य तेहिं वसिमं जहाविहीए कयं पारणयं ।
एवं च कमेण संपत्तो सामी वीयभए नयरे । ठिओ मिउवणुज्जाणे । पूरिया परिसा । समागओ उद्दायणो । सुयधम्मो य तुट्ठो एवं वयासी - 'भयवं ! जाव जिट्ठपुत्तं अभीइं रज्जे ठवेमि ताव तुब्भंतिए
सामी भणइ - 'अहासुहं, मा पडिबंधं करेहि' । तओ सामि वंदिऊणाऽऽगओ गिहमोद्दायणो। चिंतियं चाऽणेण – 'न जुत्तमिणं जं जाओ वि महारंभनिओगओ संसारे पाडिज्जइ । ता केसिकुमारस्स रज्जं [जुवरजं] चाऽभीइकुमारस्स दाउं पव्वयामि' । तओ तहेव काउं महाविभूईए पव्वइओ उद्दायणराया।
विहरमाणस्स य निरीहवित्तीए तस्साऽणुचियाहारओ वाही जाओ। भणिओ य सो वेज्जेहिं - 'दहिं भुंजाहि' । तओ वीयभयासण्णगोउलेसु विहरइ । तेसु य तस्स भाइणिज्जो केसी राया तेणं चेव रज्जे ठाविओ सो य तुच्छमहामंतीहिं भणिओ - 'एस परीसहपराजिओ रज्जं मग्गई' । सो भणइ - 'देमो' । ते भणंति – 'न एस रायधम्मो' । गाढं च विप्पयारेंताण भणइ - "किं करेमि ?' ते भणंति – "विसं से दिज्जउ' । तओ एगाए गुवालीए घरे निरोवियं जहा – 'एयस्स रिसिस्स विससंजोइयं दहिं दायव्वं'। तीए वि दिन्नं । तं च भगवओ गुणाणुरागिणीए खेत्तदेवयाए अवहरित्ता भणियं - 'महारिसि! तुह दहिमज्झे विसं दिन्नं दिज्जिही य । ता परिहरसु दहियं' । तेणाऽवि तहेव काउं रोगपीडिएण पुणो वि गहियं । तत्थ वि पउत्तं विसं । तं पि देवयाए अवहरित्तु कहियं । तओ पुणो चइउं पि दहियं रिसिणो रोगविद्धीए जाव गहियं ताव संचारियं विसं । तं चाऽवहरित्तु देवया रिसिसरिसी चेवोवसग्गनिवारणत्थं
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२०९]
हिंडिउमारद्धा ।
अन्नया य कहि(ह)चि पमत्ताए दिन्नं पुणो वि गोउलिणीए सविसं दहियं । तं चोवजीवित्तु पीडिओ महारिसी दाउं सिद्धालोयणं जाव भत्तं [पच्च]क्खाइ ताव परिणयं विसं । तओ पालिय तीसं दिवसाणि जावाऽणसणं संपत्तकेवलो सिद्धो भगवं । एत्यंतरंमि य दिण्णोवओगा कुविया खेत्तदेवया । तीए य महापंसुवुट्ठीए उद्दहियं सव्वं पि सजणवयं वीयभयं नयरं । ठिओ य सेज्जायरकुंभारस्स भगवं गिहे जस्स [सो] रिसिभत्तो त्ति समुद्धरिओ य देवयाए । नेउं च सिणपल्लीदेसे ठविओ जट्ठाणे तत्थ कुंभारपक्खेवो नाम पट्टणं जायं ।
___ इओ य अभीइकुमारो वि उद्दायणपव्वयणकाले मज्झरत्ते चिंतेइ जहा – 'पभावईकुच्छिसंभूओ अहं उद्दायणस्स जेट्टपुत्तो वि होउं न तेणाऽहिसित्तो रज्जे । ता किं चिट्ठिएणं ?'ति दुक्खाभिभूओ सो निग्गंतुं वीयभयाओ गओ चंपाए । तत्थ य माउसियाउत्तो त्ति सम्माणिओ कूणिएणोद्दायणोवरि साणुसओ चेव ठिओ सुहंसुहेण । एवं चाऽभीइकुमारो बहुवरिसाणि य पालियसावयधम्मो वि तहा पज्जते कयद्धमासाणसणो विहिणाऽऽलाइऊणोद्दायणाणुसयं मओ समुववण्णो पलिओवमठिईओ असुरकुमारो । तओ य उव्वट्टो महाविदेहे सिज्झिस्सिहि त्ति ॥छ। उद्दायण-पभावइ त्ति गयं ॥छ।।
पभावईभाणिज्जयकूणियभायरो हल्ल-विहल्ला सेयणएण गंधहत्थिणा समं सभवणेसु पुक्खरिणीसु य अभिरमंति । सो वि हत्थी अंतेउरियाओ तेसि रमावेइ । ते य पउमावई पेच्छइ नयरमज्झेणेत-जंते हल्लविहल्ले देवदूस-हार-कुंडलविभूसिए गंधवरहत्थिगए सेयणओ गंधहत्थी' । एवं च पुणो पुणो तोरविज्जंतो पउमावईए कोणिओ हल्ल-विहल्ले भणावेइ - 'समप्पित्ता मम सेयणयं गंधहत्थि तुब्भे सुहंसुहेण लभह(भमह)'। तेहिं भणिअं - 'ताएण दिण्णो । एयंमि को तुहाऽहिगारो ?' तओ ते वि विसेसेण समच्छरं कोणियं नाउं नासित्ता सेयणयसहिया मायामहचेडयसरणत्थं गया वेसालीए । तं च नाऊण चेडयस्स कोणिएण पेसिओ दूओ । भणावियं च – 'हल्ल-विहल्ले पट्ठवेहि' । चेडएण भणियं – 'तुमं पि दोहित्तओ, तहा एए वि । ता को मम विसेसो ? न य सरणागयाण समप्पणं सुपुरिसेहिं कीरइ' । तओ पडिगओ दूओ। कहियं कोणियस्स । तेणाऽवि पुणो वि पट्ठविओ दूओ, भणावियं च – 'विसज्जेह ते । अह न विसज्जेह ता जुज्झसज्जा होह' । तओ भणावियं चेडएण – 'न विसज्जेमो । कुणसु जं ते रुच्चइ' ।
तओ कोणिएण कालाइया दस वि आवाहिया । तेसिं च एक्कारसण्हं वि पत्तेयं तिण्णि [तिण्णि] हत्थि-रहा-ऽऽससहस्साणि तिण्णि तिण्णि मणुयकोडीओ । बलं नाउं चेमं चेडएण वि मेलिया अट्ठारस गणरायाओ । तेसिं च एगूणवीसाए पत्तेयं *तिण्णि हत्थि-रहा-ऽऽससहस्साणि तिण्णि य मणुयकोडीओ बलसंखा । संपत्ते य सबले कूणिए सम्मुहीहूओ सबलो चेडग त्ति ।
एत्थंतरंमि य कूणिएण सह वेसालीए गएसु कालयाईसु तम्मायरो कालाइनामिगाओ रायगिहे समोसरियं पुच्छंति महावीरं - 'भगवं ! किमम्हाणं पुत्ता संगामाओ वलिस्संति न वा ?' भगवया वि 'तत्थेव तेसिं खओ'त्ति कहिए सव्वाओ वि ताओ पव्वइयाओ त्ति ।
* तिण्णि तिण्णि हत्थिसहस्साणि तिण्णि तिण्णि रहसहस्साणि तिण्णि तिण्णि अस्ससतसहस्साणि इति पाठः
आवश्यकचूर्णी।
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१०]
तओ मिलिएसु [स]व्वेसु बलेसु कूणियस्स कालो दंडनायगो पहरंतो सम्मुहमागओ चेडयबलस्स । चेडएणाऽवि '[ए]गो चेव मए बाणो जावज्जीवं कजंमि निच्चं मेल्लियव्वो'त्ति कयाभिग्गहेण मुक्को कालस्साऽभिमुहममोहबाणो । विणासिओ य तेण कालो । तओ भग्गं कूणियबलं । पडिनियत्ता सए सए आवासे गया । एवं दसहिं [बाणेहिं] दस वि मारिया चेडएण कालाईया तओ 'संपयं मम वारओ'त्ति चिंतित्ता एगारसमे दिवसे कूणिओ अट्ठमभत्तं गेण्हइ । तत्थ य सक्कजीवो कत्तियभवे गिहत्थमित्तो चमरजीवो य पूरणभवे तावसमित्तो कूणियजीवस्साऽऽसि त्ति तदंतियमागया सक्क-चमरा । तेसिं पि सक्केण 'सुसावओ चेडओ, ता नाऽहं तं पहरामि, किंतु तुमं रक्खिस्सं'ति [भणिए, 'अहं तुह साहेज्जं करिस्संति] वोत्तुं नियत्तो चमरो ।
तेणाऽवि दोसु वि बलेसु संगामत्थमुवट्ठिएसु उदाय(इ?)हत्थिवरारूढस्स कूणियस्स पुरओ विउव्वित्ता अदिस्समाणं महासिलं पारद्धा महासिलाकंटओ रहमुसलो य नाम संगामा । तेसु वि जस्स देवसत्तीए सत्तुजणस्साऽऽसो वा, हत्थी वा, जोहो वा; तणेण वा, कटेण वा, पत्तेण वा, सक्कराए वा अभिहओ; 'महासिलाए चूरिओ, महाकंटएण य विद्धो अहं'ति मन्नइ सो महासिलाकंटओ नाम संगामो । मया य एत्थ चउरासी मणुस्सलक्खा । जत्थ उण देवसत्तीए नरा-ऽऽसरहिओ फिरंतो रहो समुसलो सत्तुसेण्णसंहारं करेइ सो रहमुसलो नाम संगामो । मया एत्थ वि चउरासी मणुस्सलक्खा । जम्मज्झे य वरुण-सोहिय त्ति ॥छ। वरुणसोहियकहा भण्णइ -
__ अत्थि रायगिहे नाग-सुलसाणं पोत्तओ वरुणो नाम महाजोहो परमसावओ । सो जावज्जीवं कयाभिग्गहेण छटुं छद्वेण पारेइ । पियबालवयंसो य से सोहिओ नाम जोहो । ते य दो वि हल्लविहल्लसेवग त्ति ठिया तेहिं सहाऽऽगंतुं वेसालीए । निउत्ता य तेहिं रणत्थं रहमुसलसंगामे । तंमि य विहियअट्ठमभत्तो गहियसन्नाहाउहो य रहवरमारुहित्ता 'न मए [दु]क्को एयपढमं पहरियव्वो' त्ति कयाभिग्गहो पविट्ठो जाव वरुणो ताव पडिगएणाऽऽगओ एगो सत्तुजोहो तं भणइ - 'पहरसु भो !' । वरुणो भणइ - 'नियमो मे पढमपहारे । ता तमं चेव पहरस' । सोउं चेमं कविओ सत्तजोहो कट्रिया(त्ता) य बाणेण गाढप्पहारीकरेइ वरुणं । तओ सो कुविओ बाणेणं विणासित्ता तं सत्तुजोहं, वालित्ता घायपीडिओ त्ति तुरए, निग्गओ संगामाओ । गओ सुद्धं थंडिलमेगंते नियरहाओ उत्तरइ । तुरए मुंचइ । दब्भसंथारयं रएइ । पडेणोच्छाएइ । तदुवरि च पुव्वाभिमुहो पच्चासणेणुवविसित्ता सीसे कयकरंजली भणइ - 'नमोऽत्थु णं नमो अरहंताणं भगवंताणं जाव संपत्ताणं । नमोऽत्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स आइगरस्स जाव संपाविउकामस्स मम धम्मोवएसयस्स । पडिवन्नो य मए पुट्वि सामिसमीवे सावयधम्मो । संपयं पुण तस्समक्खं पिव सव्वविरओऽहं सव्वं वोसिरामि'त्ति । काउं चेमं मुक्कसन्नाहो जा सल्लं कड्डेइ ताव समाहित्थो वरुणो मओ । जाओ य सोहम्मे कप्पे अरुणाभे विमाणे चउपलियाऊ देवो । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिहि त्ति ॥छ।
वरुणपियवयंसो य सोहिओ संवाहित्ता पविट्ठो रहमुसलसंगामे । पहरंतो य तत्थेगेण सत्तुणा गाढप्पहारीकओ । सो वि सरहं वालित्ता वलंतो वरुणो दिट्ठो जेणाऽऽसि तं मसाणं गओ वरुणंतियं । दटुं च तं कालगयं रहुत्तिण्णो तुरए मोत्तुं संथारिय केवलपडोवरि वरुणो व्व पुव्वाभिमुहो पच्चासणीयंजली य होउं भणइ - 'वरुणमित्तेण जा काइ कया चरिमाराहणा सा ममाऽवि होउ'त्ति । तओ मुक्कसण्णाहो
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२११]
कड्डियसल्लो य मरिउं [जाओ] सोहिओ मणुस्सो । तयणंतरं च महाविदेहेसु मणुस्सो होउं सिज्झिहि त्ति ।
वरुणसरीरस्स य सण्णिहियवंतरदेवेहिं सु(स)दुंदुभिनायं कया दिव्वगंधपुप्फाइमहिमा । तं च दटुं जाओ लोअप्पघोसो जहा सम्मुहघायमओ संगामे दिव्वं देविढेि पावइ त्ति ॥छ। [वरुण-सोहिय त्ति गयं ॥छ।]
वरुण-सोहिया व को(जो?)हखयकारएण चेडएण पक्खित्तो कूणियस्स बाणो । पडिहओ य सो चमरविउव्वियसिलाए । तओ गया सक्क-चमरा सट्ठाणं । दटुं च विफलं चेडयबाणं गणरायाणो नासित्ता गया सनगरेसुं । चेडओ वि [पुण्णो?]च्छेओ त्ति पविट्ठो वेसालि । तं च समंतओ रोहिऊणाऽऽवासिओ कूणिओ । तंमि य रोहए हल्ल-विहल्ला* [सेयणगमारूढा रत्तीए गंतुं कूणियसेन्नं अभिभविऊण समागच्छंति । ते केणाऽवि धरिउं पहरिउं च न सक्किज्जंति, जओ सो हत्थी विभंगनाणी आसि । एवं च पइदिणं होतं पेच्छिऊणं कूणिओ अमच्चे भणइ – "किं एत्थ कायव्वं ?' तेहिं भणियं - 'जाव ते हल्ल-विहल्ला सेयणगसमारूढा ताव न केणाऽवि धरिउं सक्का । अओ जेणेव मग्गेणं ते आगमिस्संति तत्थ मग्गे एगं खाइरंगारपूरियं खाइयं खणिउं तं च पत्त-कट्ठाईहिं छाएमो । जेण सो हत्थी तत्थ पडिऊण मरिस्सइ' । तओ कूणिएण तदागमणमग्गे खाइया काराविया । तं च खाइरंगारपूरियं काउं सा छाइया । तओ रत्तीए सेयणगसमारूढा हल-विहल्ला कूणियसेन्नं पराभविउं निग्गया । जाव य ते खाइयपासे पहुत्ता ताव विभंगनाणेण तं नाऊण सेयणगो तत्थेव थक्को । हल्ल-विहल्लेहिं सो अंकुसेण पेल्लिओ वि जाहे न गच्छइ ताहे तेहिं सो निब्भच्छिओ जहा - रे रे कयग्घा ! किं रणाओ कायरीहूओ सि ? तुह कएणं चेव अम्हे देस-बंधवे चइऊण एत्थाऽऽगया । एत्थ वि य तुज्झ कएणं चेव अज्जचेडओ वि वसणं पाविओ । ता वरं सुणओ जो सामिस्स सया भत्तो होइ, न उण तुमं जो पाणरक्खणत्थं अम्ह कज्जविमुहो जाओ' । एयं सोऊण सामिभत्तेण]* हल्ल-विहल्ला सेयणएण खंधाओ ओयारिया । सो य ताए पडिओ मओ य रयणपभाए नेरइओ उववण्णो त्ति ॥छ।। सेयणओ त्ति गयं ॥छ।। • हल्ल-विहल्ला य सेयणयमरणेण संविग्गा 'संपयमम्हे महावीरस्स सीस'त्ति चिंतित्ता देवयाए समुद्धरित्ता नीया भगवओ समीवं पव्वज्जमब्भुवगय त्ति ।
कोणियस्स वि नगरीभंगाभावओ चिताउरस्स देवयाए साहिओ कूलवालओ त्ति ॥छ।। कूलवालयकहा भण्णइ -
इहेव भरहखेत्ते सिंहरिद्धियजिणभवणो नाम गिरी । तस्स समीवे सिद्धरं नाम पट्टणं । तत्थ सिद्धो नाम सूरी । तस्स चुल्लओ नाम चेल्लओ । सो य तं पमायंतं दट्ठण कन्नावलणाईहिं पढणाईयं करावेइ । चेल्लओ वि 'अहो ! एस सूरी मम खणमवि सुहं न देइ'त्ति चिंतितो तस्सुवरि अणुसयं वहइ । अन्नया अक्खणिएसु मंत(अन्न?)तवोहणेसु सूरिणा भणियं - 'चेल्लया ! संवहेहि, जेण सिद्धगिरिसिहरचेइयाई वंदिऊणाऽऽगच्छामो । तओ झड त्ति संवूढो चेल्लगो । चडिओ तेण सह सूरी सिद्धगिरिसिहरं । वंदियाई तत्थ चेइयाइं । तओ सूरी उदुंबरगिरिकडणिमज्झेठियसंकुट्ठमग्गेणुत्तरिउमाढत्तो । इओ य 'सूरिकयस्स पडिकरणे ममेसोऽवसरो'त्ति चिंतिउं चेल्लओ मग्गमूलठिओ चेव पव्वउत्तारमज्झपए पसत्तस्स सूरिस्स
*
अत्र पाठस्त्रुटितः, पूरितश्च त्रिषष्टि० अनुसारेण ॥
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१२]
चूरणत्थं ढोलपाहाणं ढालेइ । तस्स य संकुडगिरि * * [ मग्गेण पडंतस्स सद्देण सूरी चेइओ । दिट्ठो तेण पाहाणो पाया य ओसारिया । पाहाणो तम्मज्झाओ नीसरिऊण हेट्ठा पडिओ । इयरहा सो चुण्णीकओ होंतो । तओ कुविएण सूरिणा तस्स सावो दिन्नो जहा 'दुरप्पा ! इत्थीओ तुमं विणस्सिहिसित्ति । सो य चुल्लओ तत्तो निग्गओ 'मिच्छावाई एसो भवउ'त्ति काउं तावसासमे चेव अच्छइ नईए य कूले आयावेइ निच्चं । पंथब्भासे य जो सत्थो एइ तओ से आहारो होइ । वरिसायाले य उवरिहुत्ता बहुं जलं आगयं । परं नईए कूले आयावेमाणस्स तस्स उवरोहभएण सा नई अन्नओ पवूढा । तेण जणेहिं सो कूलवालओ त्ति नाणं पसिद्धो ।
इओ य वेसालिनगरी भंगाभावओ चिताउरस्स कूणियस्स देवयाए गयणत्थाए भणियं
'समणे जइ कूलवालए, मागहियं गणियं गमिस्सए । राया य असोगचंदए, वेसालिं नगरिं गहिस्सए | '
-
-
ताहे कूणिएण सो गवेसाविओ । णाओ य तावसासमे अच्छंतो । तं चेत्थ आणावेउकामेण गणियाओ सद्दावियाओ । तत्थेगा मागहिया नाम गणिया भणइ 'अहं तमाणेमि' । अणुन्नाया य रण्णा सा समणीण पासे धम्मं सिक्खिऊण कवडसाविया जाया । सत्थेण य सद्धि तत्तोहुत्तं निग्गया तं पएसं चाऽऽगया मुणि आयावेंतं वंदइ भइ य 'मओ मे भत्तारो भवियव्वयानिओएण । ता पव्वइउकामा हं तित्थवंदणत्थं निग्गया । तुम्हे य एत्थ सुया ता वंदणत्थमागया । एहि अणुग्गहं काऊण गेव्हह फासुयमेसणिज्जं च भत्तं'ति । तओ तीए साहुस्स पारणए संजोइया मोयगा दिण्णा । तदुवजीवणेण य तस्स अईसारो जाओ । अच्वंतं च विसंठुलदेहावयवो जाओ सो । तओ वंदणनिमित्तं समागया सा तं तदवत्थं 'हा ! पावाए मए अणुचियआहारदाणओ भयवं ! तुम्ह रोगायंको विहिओ । ता ख ममं, अणुजाणह य पडिजागरणत्थं । जओ नत्थेत्थ कोइ तुम्ह परिचारगो । पच्छा आलोएज्जह एयं गुरुपयमूले' । तेणाऽवि 'अन्नो नत्थि उवाओ'त्ति चिंतेंतेण अणुन्नाया सा तस्स वेयावच्चं कुणइ । थोवदियहेर्हि य तीए ओसहप्प ओग - विस्सामणाईहिं सो पउणीकओ । णाओ य सुकुमारकरफासाणुरत्तो तओ विविहिं हावभावेहिं लडहविब्भमेहिं च सो सव्वहा सवसीकओ परिसिढिलधम्ममई चारित्तं चइऊण ती सह भोगपरव्वसो जाओ ।
-
तओ तीए सो कोणियसमीवमाणिओ । तेण भणियं 'तहा करेहि जहा एसा वेसाली सुहेण घेप्पइ' । तेण भणियं 'पडिवालह ताव जाव गवेसामि' । तओ सो नेमित्तियवेसेण नयरब्धंतरं गंतूण सव्वत्थ निरिक्खंतो पेच्छइ सिरिमुणिसुव्वयजिणथूभं । तओ णायं जहा 'एयप्पभावेण चेव नयरी न घेप्पइ'त्ति । ताहे लोगेहिं पुच्छिओ – 'कहिं नयररोहो अवगमिस्सइ ?' सो भइ 'जइ एयं थूभं अवणेह ता झत्ति नयररोहो जाइ' । तओ लोयपच्चयत्थं तेणेगा इट्टिगा थूभाओ नीसारिया । ताहे पुव्विमेव संकेइयं कोणियसेन्नं थोवमवसरियं । तं च सपच्चयं दट्ठूण लोगेहिं हल्लप्फल्लेण सो थूभो भंजिऊण अवणीओ। तओ कूणिएसेन्नेण नयरदाराणि भंजिऊण भग्गा वैसाली । पुव्वकयपइण्णाणुसारं च गद्दहेहिं हलेण वाहिया ।
I
चेडओ य निग्गओ । जाहे कूणिओ नयरजणं मारिडं उज्जओ ताहे तम्मायाए उवालद्धो । तो सो
** अत्र कथा त्रुटिता । सा च उत्तराध्ययनटीका - आव. चूर्ण्याद्याधारेण पूरिता ॥
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१३]
भणइ – 'चेडग ! किं करेमि ?' तेण भणिअं - 'जाव हं पुक्खरिणीओ एयाओ पहाइऊणुढेमि ताव कालं पडिवालेहि' । सो मण्णए । तओ अणसणं काऊण सव्वलोहमइं पडिमं च गले बंधिऊण चेडगो वावीए ओइण्णो, धरणिंदेण सभवणं नीओ कालं काऊण देवलोगं गओ ॥छ। चेडओ त्ति गयं ॥छ।
सव्वो य वेसालिजणो महेसरेण नीलवंतंमि साहरिओ त्ति ॥छ। महेसरकहा भण्णइ -
चेडगस्स धूया सुजेट्ठा वेरग्गेण पव्वइया । सा य उवस्सयस्स अंतो आयावेइ । इओ य पेढालगो नाम परिव्वायगो । सो विज्जासिद्धो विज्जाओ दाउकामो कंचि जोग्गं पुरिसं मग्गेइ । सो य चिंतइ - 'जइ बंभयारिणीए पुत्तो होज्ज ता तंमि मम सुदिन्ना विज्जा हुज्जा' । दिट्ठा य तेण सुजेट्ठा । तओ तीए सो धूमरीवामोहं काऊण विज्जासामत्थओ भमररूवेण बीजं पक्खिवइ । तेण य तीसे रिउसमओ त्ति जाओ गब्भो । तओ साऽणणुभूयसंभोगा वि सुमिणयंमि व संभोगसंकं करेमाणा [पवत्तिणीए कहे]इ । पवत्तिणीए वि पुच्छिओ महावीरो । तेण भणियं - 'न संकाकरो किं तु सच्चओ चेव संभोगो जाओ । परमेईए न को वि भावदोसो' । तओ वड्डिओ गब्भो । जाओ समए पुत्तो । माउसंकाकरत्तेण य कयं तस्स संकरो त्ति नाम १ । महावीरेण य साहिओ सच्चओ तेण पसिद्धो सच्चई नाम । वद्धारिओ सावयघरेसु । साहुणीण मज्झट्ठियस्स य तस्स मेहावित्तणओ कन्नाहेडएण चेवाऽऽगयाणि एक्कारस अंगाणि । तओ अट्ठवरिसो साहुणीहिं नीओ भगवंतसमीवं । भगवया वि दिक्खिओ सच्चई । तत्थ य परावत्तेंताण साहूणं कन्नाहेडएण अवहारियाणि तेण दस पुव्वाणि ।
समागओ य कालसंदीवो नाम विज्जाहरो सामि वंदित्ता पुच्छइ - 'कुओ मे भयं ?' सामिणा भणियं - 'एयाओ सच्चईओ' । ताहे सो तस्स मूलं गओ अवण्णाए भणइ – 'अरे ! तुमं मं मारेहिसि' । तओ पाएसु तं बला पाडेइ । सच्चई वि असमत्थो त्ति साणुसओ वि सहइ । जोव्वणत्थो य चत्तपव्वज्जो संगहिओ सो पेढालेण सिक्खविओ नियविज्जाओ । सव्वपहाणं च देइ तस्स विज्जं रोहिणि। सा य सच्चइजीवेणं पुव्वजम्मेसु साहिया आसि । तेसिं पि पंचसु भवेसु मारिओ । छटे पुण सिद्धा वि पुच्छिया - 'केत्तियं मम आउयं ?' रोहिणीए भणियं - 'छम्मासा' । तओ 'थोवाउयत्तणेणं को तुमाओ ममोवभोगो ? ता आगम्मि(आगामि)जम्मंमि सिज्झेज्जासि'त्ति वोत्तुं न पडिच्छिया ।।
___ तं चेह भवे सच्चई रोहिणि विहिणा साहेउकामो कट्ठसंभारभरियं खाइयं अणाहमडयस्स चीयं काऊण पज्जालेइ । तीए य उवरिं अल्लचम्मं ताडित्ता वामपायंगुट्ठएण ताव चंकमइ जाव कट्ठाणि जलंति । एत्यंतरे कालसंदीवो आगओ पुणो पुणो कट्ठाणि पक्खिवइ । सत्तरत्ते य गए देवया कालसंदीवं भणइ - 'मा विग्धं करेहि । अहं एयस्स सिज्झिउकामा' । सिद्धा य सच्चई भणइ – 'एगमंगमप्पणो समप्पेहि, जेण पविसामि सरीरं । तो तेणं निडालेणं पडिच्छिया । सा वि पविट्ठा । तत्थ य खड्डोलिया जाया । सो य विसोहिय त्ति देवयाए तुट्ठाए कयं तइयं लोयणं तेणेसो पसिद्धो तिलोयणो नाम ३ । तेण य पढमं चेव पेढालो मारिओ । कीस ? 'अणेण मे माया बंभयारिणी धरिसिय'त्ति वासणाए । पच्छा य कालसंदीवं सो आभोएइ । दटुं च पलायंतस्स पिट्ठओ से धाविओ । तओ हेट्ठोवरि नासंतो वि कालसंदीवो जाहे न छुट्टइ ताहे तव्वामोहत्थं विज्जासामत्थेण पुरत्तयं विउव्वित्ता सयं सामिसयासं गओ । सच्चई उण ताणि तिण्णि वि पुराणि पलीवंतो विज्जाहिं भणिओ –'तिपुर[खयं]कर ! ४ किमम्हे निक्कारणं पलीवि(वेसि
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१४]
w
wwware
विज्जा)संजुओ ? तुममेवं वामोहित्ता कालसंदीवो महावीरपायमूलं गओ' । संकरेण वि तत्थ गंतु सो मायाए खामिओ निब्भयचित्तो य नीसरंतो समोसरणाओ झड त्ति खद्धिओ लवणसमुद्दमझेण पविसंतो पायालं मारिओ । एवं विज्जाहिं परमसमिद्धो सो महेसरो नाम जाओ ५ ॥ अवि य -
अणिमा महिमा लघिमा गरिमेसित्तं वसित्तमचलत्तं ।
कामगमित्तमिमेहिं सिद्धत्थ(??)गुणेहिमीसरियं ॥ तिसंझं च महेसरो सव्वतित्थयरे वंदित्ता नटुं च विहित्ता पच्छा तरुणरमणीओ अभिरमइ । सओ य खाइयसम्मद्दिट्ठी वि मिच्छदिट्ठीणं पओसमावन्नो त्ति बंभणकन्नगाणं रिसिकन्नाण य निच्चं सयं सयं बला विद्धंसेइ । तहऽन्नाओ वि वरविलयाओ एवं चाऽदिन्नाओ(विवाहित्ताओ?) वि रमणीओ रममाणो सो हरो नाम जाओ ६ ।
तस्स य दो सीसा - नंदीसरो नंदी य । पुष्फयविमाणारूढेण य महेसरेण मायामहपक्खवाइणा कूणियभंगं दटुं समुद्धरिओ तया सव्वो वि वेसालीजणो नेउं नीलवंतंमि धरिओ त्ति ॥छ।
बहुसो य महेसरो गंतुमुज्जेणि पज्जोयस्संतेउरे सिवं मोत्तूण सेसदेवीओ विद्धंसेइ । पज्जोओ य तस्स पकुप्पंतो विवित्तसभागओ सखेयं भणइ – 'को उवाओ जेणेसो विणासिज्जइ ?' | इओ य पज्जोयस्स उमा नाम गणिया अईव रूववई नियगिहतियं गयणेणाऽऽगच्छंतस्स महेसरस्साऽऽवज्जणत्थं मत्तवारणगया निच्चं धूयं उप्पाडेइ । तीए य रण्णो सखेयं वयणं सोऊण भणियं - 'अहमेयस्स कज्जस्स समत्था' । रण्णा वि सोउमेवं विसेसेण सम्माणिया सा ।
तीए वि विसेसओ वियड्डजणोचिएहिं कामभावेहिं वामोहित्तु दरिसियं महेसरस्स नियकरदुगमहियं वियसिय-मउलियं कमलदुगं । तेणाऽवि वियसियस्स पसारिओ हत्थो । तीए वि 'मुद्धकण्णाओ तुमं रममाणो मउलियकमलस्सेव जोग्गो न उण वियसियकमलसरिच्छाणं सुरमणीणमम्हारिसीणं'ति भणंतीए पणामियं तस्स मउलियं कमलं । सो वि तं सोऊण समक्खित्तचित्तो पविट्ठो तव्वासभवणं । जाओ संभोगो। कओ विसेसेणोमाए हयहियओ त्ति गओ सो पसिद्धिमुमावई नाम ७ ।
एवं च निच्चं पइ तत्थेव वसंतमण्णंमि दिणे गाढरइवसागयहरिसरभसं सा तं पुच्छइ - 'काए वेलाए तुह देवयाओ ओसरंति ?' तेण भणियं - 'जया तुमं सेवामि तया वसभरूवं काउं मम पासे चिटुंति । तेणाऽहं पसिद्धो वसहंको नाम ८ ।' तओ तीए नायपरमत्थाए सिटुं रण्णो । तेणाऽवि निउत्ता तग्घायगपुरिसा । तओ तीए 'कहमहमुव्वरिस्सामि'त्ति भणंतीए गुणमियपुरिसेहिं अन्नस्सोल्लरियस्सुवरिधरियतणमेत्ताइछिंदणेण लहुहत्थयं दरिसिऊण ‘एवं रक्खिस्सामो'त्ति भणंतेहिं दिन्नो भरोसगो । तओ सा वीसत्था गया नियभवणं । घायगपुरिसा वि तप्परोक्खं भणिया पज्जोएण - 'उमाए चेव सह सो मारियव्वो। अण्णहा ससंकं घायंताणं कहं वि खलियं पि होज्जा' ।
ते य घायगा तंमि अणागच्छंतए चेव पच्छण्णं गंतुं ठिया उमाए वासभवणे । तओ समागओ संकरो। पारद्धो तीए सह सुरयं । तहेब मारिओ घायगेहिं । ताहे नंदीसरो ताहि विज्जाहिं अहिडिओ आगासे पव्वयं विउव्वित्ता पज्जोयं भणइ – 'रे दास ! मओ सि' । ताहे सनागरो राया सिणाणोल्लसाडगो ‘खमाहि एगावराह'ति विलवंतो तेण भण्णइ – 'जइ एवं चेव सच्चइस्स जोणिमज्झपविटुं लिंगं देवउलाईसु
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१५]
www
पवि(इ)ट्ठावित्ता महादेवं बुद्धं आराहेंता सव्वे सि(वि), ता मुंचामि' । पडिवज्जिउं चेमं पाणभएण पइट्ठिओ सो महादेवो नाम ९ । तओ य सिवं जायं । तेण य पसिद्धो सो सिवो नाम १० । कालं काऊण उमावई गओ तइयनरयपुढवीए । तओ उव्वट्टित्ता इहेव भरहखित्ते आगामिउस्सप्पिणीए एक्कारसमो मुणिसुव्वओ नाम तित्थयरो भविस्सइ ।
सुण्णीकयाए य महेसरेण वेसालीए पविट्ठो कूणिओ । तेण य पुव्वमेव पइण्णा विहियाऽऽसि जहा - 'मए जोत्तियगद्दहेहिं हलेहिं वेसाली खणावियव्वा' । तं च पइण्णं पूरिऊण कूणिओ चंपंमिक्कं(क्को) चिय रज्जं जइ । पज्जोओ य साउक्खएण मरिऊणुववण्णो जोइसिएसु । सिवा-सुजेट्ठा-चेल्लणाओ पुण देवलोगं गय त्ति ॥छ। पज्जोय-सिवा-सुजेट्टा-चेल्लणा-महेसर त्ति गयं ॥छा। अह चेल्लणा व्व पइणा परिणीया चोरिउं तरंगवई । तेण तरंगवईकहा भण्णइ, तं संपयं सुणह
अत्थीह जंबुदीवे, भारहवासंमि मागहे देसे । वीरजिणसासणरओ, रायगिहे कूणिओ राया । तस्साऽऽसि नगरसेट्ठी, सुसावओ सच्चपयई मणकंतो । धणपालो सुपसिद्धो, तस्सा चिय निवसइ गेहे ॥ बहुसिस्सिणीण गणणी, एक्कारसंगसंपुण्णधारिया । सुव्वया नाम [अज्जा], तेसी य तरंगवई सिस्सी ॥ छट्ठस्स पारणयस्स, दिवसे समणखुड्डीए सहिया । भिक्खत्थं तत्थ हिंडंती, [कयनियमावस्सया काले] || किं चि धणड्डयगेहं, परिवाडिपडियमइगया सा य । पेच्छिज्जइ तंमि ठिया, घरमंदिरजुवइवंदेहिं ॥ भण्णइ य - 'अहो रूवं' !, तं च सुणेऊण निग्गया घरिणी । समुचियवेसा दटुं, तुट्ठा य सखुड्डियं अज्जं ॥ भत्तीए वंदित्ता, तीसे रूवगुणकोउहल्लेण । विम्हयपुलइयगत्ता, सा घरिणी भणइ [तं] अज्जं ॥ 'अम्ह पसीयह अज्जे ! जइ ते नत्थि नियमस्स अवरोहो । ता परलोयसुहावहमिह धम्मकहं परिकहेह ॥ तो भणइ तीएँ भणिया, – 'अज्जा ! नत्थेत्थ कोइ उवरोहो । जं धम्मो सुगुणो च्चिय, दोण्ह वि भणंत-सुणंताणं ॥ ता तं सुणेह साहेमि'; सोउमेवं च हरिसिया घरिणी । उचियासणेसु वंदिय, दो वि निवेसेइ अज्जाओ ॥ तत्तो सह सेसाहिं, बुवईहिं वंदिउं तरंगवई । घरिणी निविसइ पुरओ, कयंजली कोट्टिमतलंमि ॥ तो साहिउं पयत्ता, सव्वजगसुहावहं जिणाणुमयं । जर-मरण-रोग-जम्मण-संसारविणासणं अज्जा ॥
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१६]
सम्मइंसणसुद्धं, पंचमहव्वयमयं विणयमूलं । तव-संजमपडिपुण्णं, निरुवमसिवसुहफलं धम्मं ॥ अह रूवविम्हियमई, नाऊण कहाए अंतरं भणइ । घरिणी कयंजलिउडा, संजम-नियमुज्जयं अज्जं ॥ 'भगवइ ! निसुओ धम्मो, इणमवरं ता पसीयह कहेह । सुसमिद्ध(द्धि)सूयगमिणं, कत्थुप्पण्णं सरीरं च ? ॥ किं च तुह अणुभूयं, निययघरे पइघरे च अज्जि ! तए ? । केण व दुक्खेण इमा, गहिया सुदुक्करा वज्जा ? ॥ इच्छामि जाणिउं भे ! कहेहि सव्वं जहाणुपुव्वीए' । तो भणइ तरंगवई, - 'नियचरियावेयणमजुत्तं ॥ तह वि हु संसारदुगुंछणं ति अह हरिस-पओसमज्झत्था । नियकम्मविवागफलं, कहेमि; निसुणेह तं तुब्भे ॥ अत्थि उ वच्छादेसे, कोसंबीए पुरीएँ रम्माए । वासवदत्तादेवी-कंतो राया उदयणो त्ति ॥ तस्साऽऽसि नगरसेट्ठी, वयंसओ उसभसेणओ नाम । सुस्सावओ समिद्धो, समचित्ता से पिया लच्छी ॥ तस्सऽम्हि बालियाऽहं, उवयाइयलद्धिया पिया घरिणि ! । अट्ठण्हं पुत्ताणं, पट्ठीए कणिट्ठिया जाया ॥ सुहवड्डिया य गब्भट्ठमंमि वरिसंमि गाहिया कलोहं । सयमणुसयण्ण[ए] हिं, पिउणा सुस्साविया विहिया ॥ नवजोव्वणं च पत्ता, निरुवमरूवं ति विम्हिया बहुया । देसपहाणिब्भाणं, मज्झ कए मग्गिया एंति ॥ ते सव्वे पडिसेहिय(हइ), उवायपुव्वमणुवत्तगो ताओ । कुल-सील-रूवसरिसं, मज्झ किर वरं अपेच्छंतो ॥ पुर्फ वत्थाभरणं, खेल्लणयं सुंदरा य जे भक्खा ।
अम्मा-पियरो य [भायरो य] सव्वं महं देंति ॥ विणएण गुरुजणो मे तूसइ दाणेण भिक्खुयजणो य । सुहसीलाए सहिजणो, सेसो य जणो महुरयाए || पोसहकालेसु अहं, बहुसो सामाइयं करेऊणं । जिणवयणभावणत्थं, गणिणीओ पज्जुवासामि ॥ अह अन्नया कयाई, कालागुरुधूवगंधमघमधिए । चित्तकुसुमोवयारो(रे), आसणहरए सुहनिसण्णो ॥ ण्हाय-पसाहिय-जिमिओ, ताओ अम्माजुओ मह कहाहिं । अच्छइ; कालो य तया, सरओ किर पढमसुम्मिल्लो ॥
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१७]]
ण्हाया अहं पि पणया, जिणाण तत्तो सणंकुमारं च । कुलदेवयमच्चित्ता, अम्मा-पिउवंदया एमि ॥ तत्थ वि पणया पिउणो, पायग्गहणेण तह य माऊए । तेहि वि निवेसियाऽहं, वोत्तुं 'जियहि'त्ति नियपासे । तो छत(पत्त)सयपत्तपउम-कुसुमपिंडीओ पुडयसंपुडए । घेत्तुं तत्थाऽऽयाया, फुल्लहरी णे भणइ तायं ॥ 'गहवइ ! वट्टइ सरओ, नट्ठा सत्तूहि ते समं मेहा । सग्घइ जह पउमसरं, तह सेवउ तं चिरं लच्छी' ॥ एवं चोवसिलोयं, सा फुल्लपडिग्गिणी गहवइस्स । [उ]वणेइ वि[विह]संपुडिअपुडियं तं सण्णि(त्ति)वण्णाणं ॥ तत्थुग्घाडियनिग्गय-पहायओ दसदिसाओ पूरेंतो । गयवरम[य]गंधो विव, गंधो सो सत्तिवण्णाणं ॥ तो सत्तिवण्णपुण्णं, तं पुडयं मत्थयंमि काऊणं । पुप्फेहि समुक्खेवं, अरहताणं कुणइ ताओ ॥ अण्णे य पुष्फगोच्छे, नियच्छि-कन्नाइएसु वियरंतो । देड ममं बीए तह. पेसड सकलत्त-पत्ताणं ॥ पेच्छइ य उक्खिवंतो, पुडयाओ सत्तिवन्नपिडीओ । परिपंडुराओ तम्मज्झसंठियं बीयपिंडं च ॥ अग्घाइऊण सुचिरं, मज्झ पणामेइ तं कुसुमपिंडं । भणइ य - 'मुणेहि [पुत्तिय !, इमीए वण्णाहिगा]रमिणं ॥ तं पुप्फजोणिसत्थं, सुसिक्खिया गंधजुत्तिसत्थं च । ता कोसल्लं होही, तुहे(कहेहि?) भणिमो तुमं तेण ॥ पयई[ऍ] पंडुराओ, पिंडीओ पुत्ति ! सत्तिवण्णाणं । कारणजाएण इमा, केण पु[ण] पुडइया(पीइया) पिंडी?' || एवं च तायभणिए, घरिणि ! अहं घेत्तु तं कुसुमपिंडं । अग्घाइऊण सुइरं, मुणियत्था बेमि ‘तायाऽऽसि ॥ कडुय(ओ) सहजो गंधो, इमीए आगंतुओ उ जो गंधो । सो सीयलो सुमहुरो, सरिसो अरविंदगंधस्स ॥ तो तग्गंधेण मए, वरकंचणरेणुपंजुरो(पिंजरो) मुणिओ । पिंडीए अह राओ वरपउमरओ इमीए'त्ति ॥ तो भणइ तत्थ ताओ, - 'वणड्डभागंमि होहिई कत्तो । पंकयरयस्स पुत्तय !, उववत्ती सत्तिवण्णंमि ?' || तोऽहं भणामि – 'सुम्मउ, ताय ! विणा कारणेण न हु कज्जं । दीसइ य इमा पिंडी, कंचणरयपिंजरा तेण ॥
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१८]
पुप्फाण सत्तिवण्णस्स, पिंडीए भवस्स तस्स आसण्णे । होही सरो सुपउमो, सरयाणियपीवरसिरीओ ॥ तंमि य दिणयरकरबोहिएसु सयरायपिंजरीएसु । पउमेसु छप्पयगणा, निलेंति मयरंदलोलीए । तत्तो उड्डीणा [ते], बहुसो मयरंदपिंजरा भमरा ।
ओलेंति सत्तिवण्णस्स, तस्स पुप्फाण थवएसु ॥ ताहे छप्पयपहकर-निलीणसंकामिएणिमा पिंडी । पीएण लच्छिहरवरएण परिपीइया जाया ॥ एत्तियमेयं एयं, नत्थि वितक्कं ति जंपियंमि मए । तो फुल्लढोइणी सा, 'सुट्ट हु मुणिय'ति भाणीय ॥ ताएण य सा भणिया, – 'कह जाणसि तं घरा अतीयाणि(?) । तं सत्तिवण्णरुक्खं, भद्दे ! जायं सरतडंमि ?' ॥ तो भणइ सविणयं सा, – 'सामि ! मए कुसुमपाहुडो दटुं । भणिओ मालियपुत्तो, अज्ज इमं मे पणामेंतो ॥ "कत्तो ते गंधनिही, रुक्खा भाणा ! इमे भमरभोज्जा । सत्तछयस्स कुसुमा, पढमेल्लुयमाणिया अज्जं ?" ॥ तो मज्झ तेण कहियं, - "उज्जाणे अज्ज सेट्ठिणो एए । चडिऊण मया मुणिया, पउमसरस्संतिए रुक्खो" ॥ एवं च मज्झ पक्खे, तीए पडिऊरियंमि तो सोउं । ताएण परियणेण य, साहुक्कारो समुग्घुट्ठो ॥ अवयासेऊण य मं, सीसे अग्घाइऊण तो ताओ । हरिसावूरियहियओ, पुलइयअंगो इमं भणइ ॥ 'सुट्ट हु मुणियं पुत्तय !, हिययगयं मह वि एत्तियं चेव । विण्णाणसिक्खियं पुण, परिच्छिउं पुच्छियाऽसि मए ॥ विणय-गुण-रूव-लावण्ण-वण्ण-विण्णाण-नाणसंपन्ना। होही हु सो कयत्थो, जत्थ(जस्स) तुमं पाविहिसि हत्थं ॥ अइहास-बाहबहुला, अम्मा मे विम्हउक्करिसियंगी । अवगृहइ मं बेंती, - 'पुत्ति ! चिरं जीवसु तुम'ति ॥ एवं च सबहुमाणं, माया-पियरेहिं गउरविज्जती । विणओणयतुण्हिक्का, अच्छामि सलज्जिया ताहे ॥ अम्माए विण्णविओ, ताओ - 'धणियं खु कोउहल्लं मे । तं सत्तिवण्णरुक्खं, कण्णानिव्वण्णिअं दटुं' ॥ 'बाढं'त्ति भणइ ताओ, 'पेच्छसु तं सयणपक्खपरिकिण्णा । कुणसु अ सुण्हाहि समं, तत्थ सरे मज्जणं कल्लं' ॥
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२१९]
ताएणं आणत्ता, नियपुरिसा जह - 'करेह सामग्गि । कल्लुज्जाणियहेडं, महिलाणं' तेहिं वि पत्ता ॥ धाईएँ अहं भणिया, – 'सज्जं ते जिमणं; तुमं पुत्ति ! । एहि य बइस भुंजस', भुत्ता य अहं: तओ सरे ॥ अत्थमिए कयकिच्चा, चेडीहिं जिणघरे पणमिऊण । राईभोयणविरई, कासीय पडिक्कमणयं च ॥ सुत्ता य पुणो गोसे, कयकिच्चा वंदिऊण जिण-साहू । संखेवपडिक्कंता, उववणगमणुस्सुया अहयं ॥ सूरुग्गमंमि य तओ, महिलासु निमंतियाऽऽगयासु गिहे । परिसच्चियनिग्गमणा, उज्जाणे पत्थिया अम्मा । तत्तो तं निग्गमणं, कहियं मे उवगयाहिं चेडीहिं । सद्देउं मं तत्थाऽऽगयाहिं अम्मनिग्गमणं ॥ अहयं पि सहीहिं समं, कमेण मज्जिय-पसाहिया घरिणि ! । सुमहल्लयमारूढा, कयसंजुत्तं पवरजाणं ॥ धाई य उवारूढा, सारसिया चेडिया य मे जाहे । ताहे य पट्ठियं तं, महाविमद्देण य पहुत्तं ॥ तं उज्जाणं तत्तो, जाणेहिं समारुहंति विलयाओ । अहमवि उप्पत्तइया, ओइण्णा निययजाणाओ ॥ रुंजंति पुप्फगोच्छे, वच्छाणं तत्थ महिलियाओ य । पल्लव-गोच्छधराणं, पेच्छंतीओ उववर्णमि ॥ 'एएह सत्तिवण्णं, दच्छामो तंति तो भणइ अम्मा । 'पुप्फेहिं सूइओ जो, सरतडजाओ'त्ति कण्णाओ ॥ तो सो जुवइपहकरो, पल्लावील्लीए तत्थ संपत्तो ।' अहमवि समल्लीणा, सारसियाचेडियासहिया ॥ तं सत्तिवण्णरुक्खं, रम्मं पेच्छामि तत्थ हिंडंती । पउमसरुड्डीणाणं, जं वेडं छप्पयगणाणं ॥ ताहिं च महिलयाहिं, लुत्त-विलुत्तं तु फुल्ललोलाहिं । तं पिच्छिऊण सुइरं, पउमसरं मे गया दिट्ठी ॥ रम्मंमि य तंमि सरे, सहयरीसंजोगरागरत्तो(त्ते) व्व । घरिणि ! बहुचक्कवाए, मणोसिलापंजरे पेच्छं ॥ दटुं च बंधवे विव, ते हं चक्कायए तर्हि घरिणि ! । सरिऊण पुव्वजाइं, सोएणं मुच्छिया पडिया ॥ संपत्तचेयणा पुण, सोयावेसेण विसमकयसासा । माणसदुक्खक्खणियं, बाहं बहलं च मुंचती ॥
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२०]
पस्सामि चेडियं तं, [गहिऊण] भिसिणिपत्ततोएणं । महहिययभागमंसूणि, फुसिय रोवंतियं च सयं ॥ उठेऊण य तत्तो, तप्पउमसरंतियं कयलिसंडं । अहमागया तर्हि पि य, विमलंमि ठिया सिलापट्टे ॥ तो भणइ चेडिया मं, - 'सामिणि ! साहाविएण व समेणं । डसियवसेण व केणइ, तुममेवं मुच्छिया सहसा ॥ साहसु मे जं जायं, जेण लहुं किज्जए पडीयारो । मा कालविलंबेणं, होज्जऽवयारंतरं किंचि' ॥ भणिया य मए एसा, - 'नाऽजिण्णाईणि'; तो भणइ चेडी । 'जइ एवं ता साहसु, सब्भावं'; तो मए भणियं ॥ 'जइ कस्सइ कहसि तुमं, महकहियं ता विहेसु सहि ! सवहं । महजीवियदाएणं, जेणाऽहं तुज्झ साहेमि' ॥ एवं च मए भणिया, सारसिया भणइ पायवडिया मं । 'जह भणसि तह काहं, सामिणि ! साहसु रहस्सं' ॥ वोत्तुं चेमं तीए, सुणणत्थं दुक्कडोवविट्ठाए । बाहोल्ललोयणाऽहं, सोयविसण्णा परिकहेमि || 'अंगा नाम जणवओ, चंपाउरिसिंगओऽत्थि सहि ! जस्स । अंगेसुत्तुंगपुलिणा, विहंगसंगा(घा?)उला गंगा ॥ तंमि सहि ! चक्कवाई, अणंतरभवे अहं इओ आसि । तत्थ वि माणुसजाइं, सरामि तयणंतरं पत्ता ॥ आसी य सहयरो मे, [चक्काओ तेण] सममइपसत्ता । सविलासं छप्पि रिऊ, माणेमि समं तओ तत्थ ॥ अह अन्नया कयाई, नाणासउणगणमिहुणमज्झगया । भागीरहिजलपट्टे, रमिमो मणिकोट्टिमनिभंमि ॥ एयंमि देसकाले, एक्कल्लओ तत्थ मज्जओ एइ । हत्थी मयविसवियलो, सूरायवसोसियसरीरो || सो मज्जिय-निव्वाओ, उत्तिण्णो अप्पणो कमेण करी । मइ(य)जीवियनिव्वाहो, [वाहो] य तहिं समणुपत्तो ॥ दटुं च तं गयवरं, सो वाहो हत्थिदुग्गमे देसे । थोरं कंचि उवगओ, नईतडवयंसयं रुक्खं ॥ पासल्लियदिटीओ. तत्थ चडावियपचंडकोदंडो । सगुणं कुणइ हयासो, वणहत्थिविणासणं कंडं ॥ तेण य विचालगामी कालहवि(कालहत्थेण व?) सहयरो मज्झं । विद्धो कडिप्पएसे, बुद्धो य गओ गओ तत्तो ॥
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२१]
गाढप्पहारवेयणविमोहिओ नट्ठगमण[चेट्ठो उ ] । उदयंमि मुक्कपंखो, हियएण समं महं पडिओ ॥ दटुं च तं ससल्लं, पढमेल्लुयमाणसेण दुक्खेण । सोयभरमधारेती, अहमवि पडिमुच्छिया पडिया ॥ संपत्तचेयणा पुण, खणेण सोआउला विलवमाणी । बाहभरपप्पुयच्छी, अच्छामि पियं पलोयंती ॥ बीहेमि य तं कंडं, तुंडेण कड्डिउं पिययमस्स । 'मा सल्लुट्ठियदूसहवेयणविवसो मरिज्ज'त्ति ॥ तंबंसु(तं चंऽसु)दुद्दिणच्छी, अवयासेऊण पक्खहत्थेहिं । 'हा कंत'त्ति भणंती, मुहं पलोएमि से समुहं । तमहं सकज्जसंमूढयाए तेण य सहावमोहेणं । वीइपरंपरचलियं, मयं पि 'जियइ'त्ति मन्नामि ।। उड्डेती [उल्लेंती], तं च मयं सव्वओ अणुपरिती । सहिययविलवणेणं, सकलुणमेयं च साहामि ॥ 'हा ! केणेवं परसिरि-विणासिणा णिग्घिणेण सोहंतो । सरसीमहिलातिलओ, चक्कायमओ इमो फुसिओ ?' || एवं च हिययसच्चविय-कलुणवयणा वयंसि ! विलवंती । वायाए सोयविरसं, नियस जावुदीरेमि ॥ तावेइ वणयरो सो, विद्धं दटुं च सहयरं मज्झं । 'हा ह'त्ति करेमाणो. करिमि तंमि य पडिनियत्तो ॥ नियहत्थे विधुणंतो, सो वाहो मज्झसोयसंवाहो । तं आगओ पएसं, जत्थ मओ पिययमो सो मे ॥ तो तेण चक्कवाओ, गहिओ कंडं च कड्डिउं तस्स । अण्णेसिउं पवत्तो, कटे सुक्के नइसमीवे ॥ जेणंतरेण सो एइ, वणयरो दारुए गहेऊणं । तेणंतरेण अहमवि, पियस्स पासं समल्लीणा ॥ घेत्तुं च दारुए सो, दुयं दुयं जाव वणयरो एइ । मज्झ पियस्स समीवं, तावऽहं उड्डिया झत्ति ॥ दटुं च दारुणमई, दारुयहत्थं तयं विचिंतेमि । 'हा हा ! एस हयासो, छाउ(वाहो?) पउलेहिइ पियं मे' ॥ . तं वाहं वारेंती, नियभावेणं सगग्गयगिराए ।
पक्खउडं च धुणंती, पियस्स उवर अणुपरीमि ॥ तेण य ठइओ तेहिं, स पिओ मे दारुएहिं सव्वेहिं । धणुहं ससरं जलतुंबयं च पासंमि मोत्तूणं ॥
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२२].
wammam
सरनिम्महियारणिकट्ठियजलणो य तो तहिं दिण्णो । 'तुह सग्गो'त्ति ससई, घोसेमाणेण वाहेण ॥ दट्ठण य तं अग्गि, सधूमजालं पिय[यम]स्सुवरि । कयमरणमणाऽहं पि य, पडिया उण्णामियग्गीवा ॥ तत्थ मयाऽहं संती, [पिएण समयं तयग्गिणा दड्डा] । [एत्थाऽहं उप्पण्णा], वयंसि ! मा कस्सइ कहेज्ज ॥ तह जइ होही मे सहि !, तेणिहलोए समागमो कह वि । तो नवरि माणुसेहिं, वयंसि ! भोए अभिलसिस्सं ॥ आसापिवासविस्सासिया अहं सुरयसुक्खलोभिल्ला । सत्त वरिसाणि सुंदरि !, तल्लिच्छाए पडिक्खिस्सं ॥ तह वि न जड पेच्छिस्सं. वयंसि । तं हिययनंदणं कह वि । जिणसत्थवाहपहयं, तो मोक्खपहं पवज्जिस्सं' ॥ सोऊणं सारसिया, एवं वच्छल्लभावमिउहियया । मह दुक्खसोयसम्मवक्खणा(सोयसंतप्पणेण?) य रोविउं भणइ इमं ॥ 'सामिणि ! मुयसु विसायं, इहाऽवि तव देवयापसाएण । चिरपरिचिएण होही, तेण सह समागओ भीरू !' ॥ एवं चाऽहं तीए, बहुहिं पियजणुचिएहि वयणेहिं । संठविया भिसिणिजलेण, अच्छिजलं पुच्छयंतीए ॥ तत्तोऽहं सारसियासहिया कयलीहराओं घरिणि ! गया । महिलाजणपारद्धज्जाणियं वावीतडपएसं ॥ अज्ज(ह) मज्जणगोवगरण-विरयणसव्वावडं तहिं अम्मं । दट्ठणुवट्ठियाऽहं, दट्ठण ममं च मिलाणमुहं ॥ अम्मा भणइ – "विसण्णा, किं पुत्ताऽऽरामहिंडणसमेण । जायाऽसि विगयसोहा ?', भणामि दुक्खोडुयाऽहं पि ॥ 'गच्छिस्सं नगरीए, न समत्था संपयं रमिउमम्मो !। जं दुक्खइ मे सीसं, जरो य तुरियं तुरियमेइ' ॥ सोउं चेमं वयणं, सविसाया वच्छला महं माया । भाणीय – 'निव्वुया तं, पुत्तय ! जह होहिसि तह होउ ॥ अहमवि नयरिमतीहं, कहं तुमं असुहियं पमोच्छामि ?' । तो सेज्जावहणं मे, जाणं जोत्तावए अम्मा । सेसजुवईओं भणइ, य, - 'तुब्भे मज्जिय-पसाहिया जिमिया । एज्जह नियवेलाए, अहयं नयरं नईहामि ॥ जेणुस्सुयकज्जं मे, अच्छइ होह य निरुस्सुया तुब्भे' । एयं च मुकुलियत्थं, वोत्तुं अम्मा मए सहिया ॥
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२३]
जाणमारुहइ तत्तो, विवित्तपरियणसमण्णिया तुरियं । गेहं पत्ता; तत्थ य, सयणिज्जेऽहं निसण्णा य ॥ ताएण य णे भणियं, - 'किमकंडे च्चिय कयं गिहागमणं । पव्वपयत्ताढत्तं, मोत्तूणुज्जाणियाभोज्जं ? || अम्माए तओ भणियं, – 'तरंगवइयाए अंगमोडोऽत्थि । न य से सीसं सत्थं, तत्थिच्छइ तेण नो रमिउं ॥ जस्स य कए गयाऽहं, उज्जाणं सरसमीवजायस्स । सो सत्तिवण्णरुक्खो, कुसुमसमिद्धो म[ए] दिट्ठो ॥ सेसमहिलाजणस्स य, मा हुज्ज उज्जाणियाए विग्यो त्ति । आगमणकारणमिमं, [न] मए सब्भावो(वओ) कहियं' ॥ सोउं चेमं ताओ, सुविज्जमाणेइ तुरियमह सो वि । पुच्छइ; सारसियाए, कहियाहाराए गहियत्थो । 'नत्थेत्थ कोइ दोसो'त्ति वोत्तुं सगिहं गओ तओऽहं पि । जेमाविया ससवहं, अम्माए सावसेसदिणे ॥ मज्जण-जेमण-मंडण-पमोय-संभोग-वइयरविसेसे । साहिति महिलाओ, मे उज्जाणियनियत्ताओ । न य मे मणमि तोसो. गरु-परियणचित्तरक्खणत्थं च । पंच वि इंदियत्थे, बाहिरवित्तीए माणेमि ॥ एवं च दुक्खियाए, तस्स समागमकए मए गहियं । ।। आयंबिलट्ठसइयं, वयमणुजाणाविउं गुरुणो ॥ जाणेइ य तव्वसेणं, दोब्बल्लं सयण-परियणो मझं । मोत्तूणं सारसियं, पेच्छामि य(न?) सोयविस्सामं ॥ चित्तवटुंमि लिहियं(उ), तं चरियं चक्कवायजाईयं । जं पियसमण्णिया[ए, मए]ऽणुभवियं निरवसेसं ॥ संपत्ते य कमेणं, कोमुईपुण्णिमदिणंमि मगय(अहयं?) । अम्मा-पिईहिं साहिया, कासी चउमासियं किच्चं ॥ धवलहरमत्तवारण-[गया]ए वि हु मए वि अवरण्हे । पेच्छंतीए पुरवरिं, ठाणं ठाणंमि रय(म?)णीयं ॥ सच्चवियाए य चउपय-दुपयपडिच्छंदगा बहुजणेहिं । रायपहाइसु विविहा, पसारिया चित्तवटुंमि ॥ जोइज्जति य सयरं, जणेण तत्तो मए वि पट्टविया । नियचित्तपडं घेत्तुं, सारसिया साहियमिमं च ॥ 'जइ होही आयाओ, पिओ महं सो इहं पुरवरीए । दट्ठण तो पडमिणं, सरिही पोराणियं जाइं ॥
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२४]
तओ सुत्थं गंतुं [तं ], पुच्छेही सो इमस्स निव्व(?) वणं । तं च सु (मु) णिउंपियं मे, साहेज्जसु माणुसायायं ॥ एवं च समाइट्ठा, सारसिया जाइ तोऽहमवि सूरे । अत्थमिए पडिक्कंता, विहिणा सुत्ता य धरणीए ॥ रयणिसेसे य अम्मा-पिउं बेमि 'सुत्ताऽहं रत्तीए । दिट्ठे पहायकालंमि जं मए किल हसंतीए ॥ बहुरयण - धाउ - वित्तं, दिव्वोसहि - देवरुक्खचिचयं । तुंगगिरिं चडियाsहं, तस्स वि सिहरं समारूढा ॥ पडिबुद्ध त्ति य; दाही, किं मे फलमेस सुमिणओ कह' । तो भइ तत्थ ताओ, 'पुत्ति ! सुभो ते इमो सुमिणो ॥ जं तुंगसिहरारुहणो, उत्तमगुणरूवसंपयासारो । कण्णा पइलाभो, सेसस्स जणस्स धणलाभो ॥ सत्तदिणब्धंतरओ, होही ते पुत्ति ! पहरिसो विउलो । किं तु सहासो होस्सइ', सोउं चेमं विचितेमि ॥ 'जइ लहिहमण्णपुरिसं, ता किं मम जीविएण ? अहवाऽहं । ताव धारेमि पाणे, जा सारसिया वि उ कहइ किंचि' ॥ तत्तोऽहमम्म- तायाभिणंदिया उट्ठिया ससयणाओ ।
-
सिद्धे नमंसिऊणं, करेमि राइयपडिक्कमणं ॥ गुरुवंदणं च काउं, आरूढा रम्महम्मियतलंमि । दंतमयपेढियाए, तस्स निसन्ना य जावाऽहं ॥ ता वामकण्णपिलका, जाया भमुहंतरं च मे फुरियं । तो पुव्वसूरिभणियं, पिलकज्झायं विचितेमि ॥ जह 'वामकण्णपिलका, पियवयणसुणावया महिलयाए । भमुहंतरफुरणे पुण, इट्ठजणसमागमो होइ' ॥
एवं च चिंतयंती, जाऽहं चिट्ठामि सहरिसा ताव । उव[ट्ठिया] सारसिया, मज्झ समीवं विसाहेइ ॥ 'लद्धो सो ते रमणो, चिरनट्टो आसि' तत्थ बेंती य । तुट्ठाए समवगूढा, सारसिया सा मए गाढं ||
भणिया य 'वयंसि ! कहं, मह नाहो सो तए कहसु दिट्ठो ?' | सा भणइ 'सुणसु साहेमि सुयणु ! जह दंसणं तस्स ॥ तुम्हाहि अहं सामिणि !, कल्लं अवरण्हकालसममि । अप्पाहिया ससवहं, तुह चित्तवडं गया घेत्तुं ॥ उड्डामि पउममंडिय- जत्थुल्लोएण जणियसोहाए । तं चित्तपट्टयं ते, घरसालाए विसालाए ॥
—
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२५]
-
चंदोदए य जाए, रमणीए मोत्तुमण्णचित्तवडे । तं चिय जणो पलोयइ, सविसेसं चोज(ज्ज)म्मि(मि)इ बेंतो ॥ जह जह परिणमइ निसा, तह [तह] निद्दाकलंकियच्छीओ । पेच्छयजणोऽवसरिओ, पविरलपुरिसो पडो जाओ ॥ तत्थ जणं जोयंती, अहमवि दीवपडियग्गणमिसेणं । अच्छामि तुज्झ सामिणि !, आणाए विहियबहुमाणा ॥ एत्यंतरंमि य तहिं, नियकिंकर-मित्तपरिगओ एगो । मणुयतरुणो सुरूवो, आगच्छइ पट्टयं दटुं ॥ सुइरं च पेच्छिऊणं, 'सव्वं वित्तंति वोत्तु मोहगओ । सयराहं धरणियले, चित्तवडक्खित्तपरिवारो ॥ नाओ य सो चिराओ, समीवे पडिओ वि किंकराईहिं । पडचित्तकम्मपेच्छण-पसंगवक्खित्तचित्तेहिं । तेहि य पणट्ठचेट्ठो, उक्खित्तो लेप्पकप्पजक्खो व्व । नेऊण एगवासे, पवायदेसंमि निक्खित्तो ॥ दटुं च चित्तपढें, इमो हु पडिओ त्ति जायआसंका । अहमवि तत्थेव गया, चिंतेमि य - 'होज्ज सो एसो ॥ चक्कवाओ'त्ति; जाया, सो वि समासासिओ वयंसेहिं । बाहपडिरुद्धकंठो, कलुणमिणं भणइ कह कह वि ॥ 'हा ! मह पणइणि मयणसरदीविए ! रुइरकुंकुम[स]वण्णो(ण्णे)! । कह वच्चंते य [पा]णे, तए वि हु णो धरीहामि ?' | एवं च विलवमाणो, मित्तेहिं पुच्छिओ - 'किमयं?' ति । सो भणइ - 'कहेमि परं, कायव्वमिमं रहस्सं'ति ॥ 'जं चक्कवायसिंगारपगरणं एत्थ पट्टए लिहियं । तं चक्कवायजाईगएण सव्वं मए पत्तं' ॥ 'कहमेयं पत्तं ?' ति [य], पुच्छिओ तेहिं पियवयंसेहिं । जाईसरो त्ति विम्हियमुहेहि समुहं निविटेहिं ॥ जं च तए मे कहियं, तं चिय सो कहइ तेसिमणुच्च(भू)यं । निययं सगग्गयगिरा, ते चेव गुणा(णे) पयासिति(तो) ॥ तत्तो कुणइ पइण्णं,- 'न मए अण्णमहिला मणेणं पि । पत्थेयव्वा उस्सं(अस्सि?), जम्मंमि त्थं(इत्थि) तं मोत्तुं' ॥ भणइ य - 'पुच्छह गंतुं, केण इमो चित्तपट्टओ लिहिओ? । जं नो रसं(इमं?) समत्थो, लिहिलं मह पिययमारहिओ' ॥ सोउं चेमं सामिणि !, 'कहियवमिमेसिं पुच्छगसमए । होहि'त्ति चितिउं पुण, पडंतियं तुरियमायाया ॥
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२६]
तत्थ वि दीवसिक्कण - किरियावाजेण जाव चिट्ठामि । तावाऽऽगओ वयंसो, तस्सेक्को तत्थ मं भणइ ॥ 'केण कयं चित्तमिणं ?', भणियं च मए 'तरंगवइयाए । सेट्ठिकण्णाए लिहियं, समणुभूयं 'ति सोउं गओ ॥ अणुमग्गओ गयाsहं, तस्स य तो तत्थ एक्कपासंमि । अच्छामि जाव ता तेण, साहियं [सव्वं] समित्तस्स ॥ तो भइ – 'सोहणमिणं, होही; जेणऽत्थगव्विओ सेट्ठी । सो पडिसेहइ वरए, सव्वे णं ते कुमारीए' ॥ मित्तेहिं तओ भणियं, 'जं नाऽइमूलट्ठिओ सम्मं । ता [णं] अत्थि उवाओ, ता संपत्ती होहि कमेणं' ॥
सो सगिहं निज्जइ, मित्तेहिमहं पिट्ठओ जामि । 'को'त्ति सुद्धित्थमेसो, सवयंसो गिहमईसी य ॥ नाउं च तग्गिहमहं, तप्पिउनामं च पुच्छिउं सम्मं । निप्पण्णसासणाहं, तत्तो तुरियं पडिनियत्ता ॥
बेमि
सुहसुहया णो णे?) पहुत्ता, इहं'ति सोउं च तमहं घरिणि ! । 'पिउनामसहियं, तन्नामं मे कहेहि [ सहि ! ] ' ॥ सारसियाए भणियं, 'सो धणदेवस्स सत्थवाहस्स । पुत्तो कलागुणनिही, नामेणं पउमदेवो'त्ति ॥
सोउं चेमं तुट्ठा, वि ‘भोवा (गा?) मे एत्ति (त्त ? ) ओ 'त्ति वोत्तुं च । उवरू (गू) ढा सारसिया, तीए भणियं – 'किमच्छेणं (रं?)' ॥
तत्तो ण्हाया देवे, वंदिउमुववासपारणं कासी ।
ताओ वि सहम्माए, विहराविय साहवो विहिणा ॥
-
—
-
ताहे य चेडिया मे, पासाओ अवसरितु सारसिया । उन्हं विणिस्ससंती, पुणो खणेणाऽऽगया तत्थ ॥ भइ विसन्ना 'सामिणि !, सत्थाहो मित्त- बंधवसमग्गो । तुम्हं कए समुवगओ, सेट्ठि अत्थाणमज्झगयं ॥ भाणीय सत्थवाहो, धणदेवो – 'पउमदेवयस्सऽम्हं । दिज्जउ तरंगवइआ, भणह य जं दिज्जए सुक्कं ॥ तो फिर दुट्ठो सेट्ठी, इमाणि उवयारसुन्नविरसाणि । तस्स पउणावउत्थण-कराणि वयणाणि भाणीय ॥ 'कम्मं जस्स पवासो, तह वासो जस्स नियगिहे नत्थि । कह तस्स सव्वदेसातिहिस्स धूयं नियं दाहं ? ॥ तह जो सावयधम्मे, सहायओ होज्ज लद्धसम्मत्तो । सावयकयकम्मे (म्मो य? ), तस्स दरिद्दस्स वि हु दाहं ॥
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२७]]
सोउं चेमं चेडिं, बेमि रुयंती - 'अह कहं होही । कज्जमिणं ? जं मरिही, सो विरहे मज्झ तोऽहं पि ॥ ता सारसिए घेत्तुं, लेहमिमं वच्च; तंमि लिहियं च । "सामिय ! देहाऽऽएसं, जत्थाऽऽगंतुं तुह मिलामि" ॥'. सा वि कयजहाइट्ठा-[ऽऽगया], समप्पेइ तस्स पडिलेहं । 'जेणोभयकुलकुसलं, सो च्चिय मेलावओ जुत्तो' ॥ दटुं चेमं मज्झ(तस्स?), वयणमइसएण दूमिया गमिउं । कह वि दिवसं पओसे, सारसियं बेमि - 'मं नेसु ॥ पिययमपासे' भणइ य, सा – 'धीरा होसु जेण वयणीयं । होही एवं कज्जे, कीरंते'; बेमि तोऽहं तं ॥ 'जइ जीवियाए कज्जं, सहि ! मे तो नेसु तत्थ मं तुरियं' । एवं निब्बंधेण य, तीए पडिवज्जिऊणाऽहं ।। मज्झ(ज्जि)यकयसिंगारा, भोयणवक्खित्तपरियणे नीया । पियवसहिं किच्छेणं, जणाउलत्तेण मग्गाणं ॥ तब्भवणपडिदुवारे, विवित्तदेसट्ठिया य दरिसेइ । दासी मे तं कंतं, सवयंसं सुहनिसण्णं ति ॥ दिट्ठो त्ति पुण हट्ठाओ, अच्छामो तत्थ एक्कपासंमि । 'जो कोइ पेच्छिहि'त्ति य, संकाउलविलियचित्ताओ ॥ अम्हं च भागधेज्जेहिं, तेण विसज्जिया पियवयंसा ।' 'पेच्छह कोमुइवारं, तुब्भे हं पुण सुविस्सं'ति ॥ तो तेसु गएसु नियं, सो चेडि भणइ - ‘एहि वच्चामो । तं चक्कवायपटुं, दट्ठमूसुगेण गिहनियर्ड' ॥ तं चाऽहं निसुणेतीय, ठिड्ड(या?) बारंमि जाव चिट्ठामि । ताव गया सारसिया, मम दासी तस्स पासंमि ॥ विणयरइयंजलिउडं, पुरओ समुवट्ठिअं च तं दटुं । बहुमाणससंभंतो; अह कंतो उट्ठिओ सहसा ॥ जत्तो चेवाऽहं गिह-हेट्ठा चिट्ठामि घरिणि ! पच्छन्ना । तत्तो चेवाऽऽयाओ, चेडीए समं पउमदेवो ॥ तो सकरहिं तं मे, दूई अंगुलिउडे गहेऊणं । भणइ परितोसपायड-पहट्ठवयणो इमं वयणं ॥ 'दिट्ठा पइ दूई तं, तुट्ठिपणटो मे हिययपओसो । जं व भणिया पियाए, कहेसु तं सोउमिच्छामि' ॥ अह भणइ चेडिया तं, - 'न किंचि अप्पाहिया अहं तीए । सयमेव विण्णवेही, सा किर भे आगया पासे' ॥
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२८]
ताऽहं तत्थाऽऽगंतुं, पणमंती पिययमेण बाहाहिं । आलिंगिऊण भणिया, – 'सामिणि ! सुस्सागयं ते' त्ति ॥ अह भणइ मं पिययमो, – 'कि साहसमेरिसं तए विहियं ?। जमहं बेमि किसोयरि ! सपसाया होउ तं सुणसु ॥ रायकुलवल्लहो अग्गओ निगमंमि गहियवक्को य । बहुमित्तो य पिया ते, सामिणि ! नगरस्स य पहाणो ॥ तत्तो उ अविणयमिणं गुणबुद्धि तुहोवरि विहेही [सो] । मज्झ य करेही रुट्ठो, सो सव्वकुलस्स उवघायं ॥ ता तं जाव न नज्जसि, ताव नियत्ताहि निययघरमेव । अहयं काहामि तहा, जह लेज्जं तुममुवाएणं' ॥ एयंमि देसकाले, केण वि पुरिसेण रायमग्गंमि ।। पढिया वच्चंतेणं, गाहा ण(प?)गुणा इमा घरिणि ! ॥ 'सयमागया पिया जोव्वणं च अत्थो य रायलच्छी य । वाससमए पय(ढ)मजोण्हा, पंच वि तुरमाणा भोइज्जाउं(भोज्जउ?)' ॥ सोउं चेमं गीयं, सोच्छाहो घरिणि ! मं पिओ भणइ । 'देसंतरंमि गंतुं, पिए ! जइ वरं रमिज्जामो' ॥ तो तं बेमि रुवंती, - 'नऽम्हि समत्था नियत्तिउं गेहे । अणुगामिणी अहं भे, जत्थ भणह तत्थ वच्चामि' ॥ दायं(एं)तो य अवाए, बहुए वि ममाऽइनिच्छयं नाउं । 'वच्चामो'त्ति पवज्जिय, भणइ - 'गिण्हामि पाहेज्जं ॥ पंथपरिव्वयहेउं', जाव य सो गेहमइगओ निययं । ताव मए सारसिया-ऽऽभरणाणयणाय पट्टविया ॥ सा वि गया जा तुरियं, तायगिहतरगयं [नियं] भवणं । रयणकरंडयहत्थो, पिओ वि मे आगओ ताव ॥ तमहं बेमि सविलया, - 'आभरणाण विसज्जिआ मए चेडी । सा जाव तओ आवइ, ताव मुहुत्तं पडिक्खामो' ॥ सो भणइ - 'मंतभेओ, होई उ होज्ज; कीस सा मुक्का ?। गहियं च मए वित्तं, सव्वाभरणं ति वच्चामो' ॥ तस्स य छंदमणुयत्तमाणाऽहं अपडिच्छियसारसिया । तुरियं संप[त्थियाऽहं, निग्गया स]पिया घरिणि ! ॥ तो सव्वरत्तिजणहिंडणेण नगरिं अवंगुयदुवारं । दटुं निग्गच्छामो, तत्तो जउणग्गमोइण्णा ॥ अह तत्थ नियच्छामो, नावं खीलंमि रज्जुपडिबद्धं । लहुयं गमणसमत्थं, विच्छिण्णाठिंडकुच्छीयं ॥
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२२९]
तं चुच्छोडियबंधण-मारूढो सह मए पउमदेवो । अबलाणक(आवल्लक) च गेण्हइ, निक्खित्तकरंडओ स सयं ॥ नागाणं च पणामं, हुलिअं काउं निग्गया नईए । कंतेण कयाऽणुगुणा, जउणासोत्तस्स जा नावा ॥ ता णे दाहिणपासे, तत्थ सियाला लविंसुः सोउं च । तस्सदं; भणइ पिओ, - 'मा णे सोक्खगमिणं सउणं ॥ वामा खेमा घाएंति दाहिणा मग्गओ नियत्तेति । वह-बंधणं च पुरओ, देंति सियाला अणुसरं(रसं?)ता ॥ एवं चुल्लविऊण वि, रमणो अवायसंकिओ तत्थ । जउणाए सोत्तहुत्तं, नावं वेगेण पेल्लवइ ॥ जंताण य नावाए, परोप्परुल्लावओ सहरिसेणं । गंधव्वविवाहेणं, पिएण परिणित्तु भुत्ताऽहं ॥ भागीरहीए मज्झे, कमेण नावाए तीए वुझंता । चक्कवाय व्व रमिमो, विरिहं ता उग्गओ सूरो ॥ तत्तो य रइकिलंता, नावं मोत्तुं नईए पुलिणंमि । जावऽच्छामो ता तत्थ, निवडिया भीमचोरभडा ॥ दटुं च ते रणथं, समुत्तसंतो य पायलग्गाए । धरिओ मए पिययमो, तो गहिया दो वि चोरेहि ॥ तत्तोऽहं रोवंती, भणिया हक्कित्तु घरिणि ! चोरेहिं । 'जइ दासि ! कासि रोलं, ता तरुणमिमं वहेहामो' ॥ एवं च निलुक्काऽहं, पियस्स पाणपरिरक्खणनिमित्तं । गाढं कंपियहियया, निस्सदं तत्थ रोवामि ॥ दटुं च रयणपुण्णं, तुट्ठा चोरा करंडयं मुक्कं । अह भणइ चोरवंदं, ससीसयभडो तहिं एक्को ॥ *[एक्कंमि हु धवलघरे, विलुत्तमि वि न वि होज्ज एत्तियं । मोल्लं इणमो लद्धं, ता अज्ज सइरं रमिस्सामो ॥ तत्तो अम्हे गहिउं, उत्तिण्णा नईयडाओ ते चोरा । सव्वं निज्झायंता, पत्ता कमसो नियं पल्लिं ॥ निक्किवनिग्घिणहियओ, उवट्ठाणनिविट्ठो हु तत्थ चोरेहिं ।]* सो रइयंजलिकरसंपुडेहिं सेणावई पणओ ॥ अम्हे य निरिक्खंतो, सीसकंपसहियं तहिं एक्कं । संदिसइ थेरचोरं, आसणं कि पि कल्लं(ण्णं)मि ॥
* अत्र पाठलुटितः, संखित्ततरंगवईकहा-मनुसृत्य च पूरितः ।
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३०]
सो तत्थ गहियसम्म-मत्थनिच्छओ भणइ थेरओ एक्कं । सद्दित्तु चोरतरुणं, जहा – 'हो ! पल्लीवई भणइ ॥ [कच्चायणीए जो] किर, जाओ सेणावईहिं कायव्वो । चाउम्मासयअंते, महिलासहिएण पुरिसेणं ॥ तत्थ किर मिहुणयमिणं, जोग्गं ति सुरक्खियं करेज्जासु' । सोउं चेमं भीया, विसेसओऽहं तहिं घरिणी ! ॥ अह सो सामियवयणं, कयंजलिउडो पवज्जिउं अम्हे । आणेइ चोरतरुणो, सपडालीपडिपडालीए ॥ धणियं च बज्झमाणं, धाउक्खंभं विहित्तु चोरेहिं । अवयासेमि पिययमं, वारेंती बंधणं तस्स ॥ एवं च ववसमाणी वि, तेण चोरेण जायरोसेणं । लत्ताहिं हंतु निब्भच्छिया य छूढा य एक्कंते ॥ दटुं चेमं धीरो वि, पिययमो भणइ – 'हा ! मह कएणं । मरणाओ अहियधरिसण-मपत्तपुव्वं पिए ! पत्ता ॥ एवं च जंपमाणे, निच्चलक्खेण य तेण चोरेणं । बद्धो पच्छाबंध, बीयं पडालि तओ गओ(जंतो) ॥ भणिओ य मए चोरो - 'कोसंबी नयरिसत्थवाहस्स । एसो एक्को पुत्तो, सेट्ठिस्स य, बालिया अहयं ॥ जत्तियमित्तं इच्छह, मणि-मुत्त-सुवण्णयं पवालं वा । तत्तियमेत्तं अम्हे, [दाहामो तुम्ह] मेत्थ ठिया ॥ तुम्हं च कोइ वच्चउ, अम्हं लेहेण [दोण्णि] कुलघराणि । लद्धमि तओ अत्थे, अम्हे मुंचेज्जह दुवे वि' || तो भणइ तक्करो सो, - 'तुब्भे कच्चायणीए जायंमि । अम्हं सेणावइणा, महापसू दो वि उद्दिट्ठा ॥ देज्जे य अदिज्जंते, कुविया य हवेज्ज भगवई अम्हं । जीए पसाएणऽम्हे, सव्वे कामे अणुभवामो' । सोउं चेमं भीया, सुट्ठयरं घरिणि ! जाव झूरेमि । तावाऽऽवाणयदेसे, केणइ महुरं समुग्गीयं ॥ अगणियनयपरिवायस्स, साहसं कम्ममारभंतस्स । [पायं] एक्कंतरिया, होइ विवत्ति व्व सिद्धी वा ॥ सोउं चेमं भणिया, पिएण - 'सोऊणिमं समुग्गीयं । मा कुण पिए ! विसायं', सत्था तो किंचि संजाया ॥ सेसाण य बंदीणं. पच्छंतीणं सदक्खचिताणं । साहेमि निययचरियं, रोवंती जं जहावित्तं ॥
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३१]
तं च सोऊण मज्झं, सो चोरो निग्गओ पडालीओ । तासितो बंदीओ, ताओ वि लहुं पलाणासु(ओ) ॥ तासु य गयासु तो भणइ, पिययमं तक्करो मउयमउयं । 'मा भाह; अहं तुब्भे, मरणभयाओ विमो[ए]स्सं' ॥ तो पत्तो [पत्त] लीए, काउं मंसं सो भणइ अम्हे । 'जेमणमिणं ति भुंजह, [ज]ओ सुदूरंमि गंतव्वं ॥ अम्हेहिं नेच्छियं तं, नवरि तेणाऽऽणियं दुवेहिं पि । उत्ताणयकरयलसंपुडेहि उदयं तहिं पीयं ॥ तो सूरो अत्थमिओ, पल्ली वि हुडुक्कगीयसद्दाला । मत्तचोरेहि विहिया, नच्चंतेहिं जहिच्छाए ॥ तो जेमणवक्खित्ते, जणंमि; सो तक्करो पियं मुइओ । भणइ - 'मा भाह; एह य, जेणाऽहं ते पलावेमि' ॥ तत्तो तेणऽम्हे तह, कहं वि नीसारिया सपल्लीओ । जह केण वि न नाया, नेइ य पुरओ ठिओ अम्हे ॥ सो हत्थगहियधणुहो, उप्पीलिय[सर]भत्थओ सणाहो । एवं च पल्लिया से, जंता कंतारमुत्तिण्णा ॥ तो भणइ तक्करो णे - 'नेमि कंतारं ति जाह वीसत्था । एत्तो पच्छिमहत्तं, पुरओ गामं च पाविहह । अहमित्तो य चलिस्सं, खमह य जं सामियस्स आणाए । अण्णाणपमाएहि य, बद्धा पहया य पल्लीए' ॥ तो भणइ पिओ - 'दिण्णं, जीवियमम्हं तए निरासाणं । ता निक्कारणवच्छल !, वीर ! तुमं सुणसु साहेमि ॥ वच्छापुरीए पुत्तो, अहं धणदेवस्स सत्थवाहस्स । नामेण पउमदेवो, कहिही लोओ वि तव एयं ॥ ता एज्जसु कह वि तर्हि, अत्थं दावेमु ते सुविपुलं'ति ।। सो भणइ - 'जया एस्सं, तत्थ करेज्जह जहकिंचि' ॥ एवं च जंपमाणो, [चोरो निग्गओऽम्हं सयासाओ] । वच्चइ उत्तरहुत्तो, अम्हे वि गया अवरहुत्ता ॥ पत्ता य किलेसेणं, पाहियगामंमि पिययम बेमि । 'कत्थइ छुहावहारं, आहारं इह गवेसेहि' ॥ तो मं भणइ पिययमो, तक्कपरिमुट्ठमोल्लसव्वस्स । कहं विय परस्स घरं, न णज्जमाणा अईहामो ॥ वसणपरिधाडियस्स वि, "देह "त्ति न माणिणो भणिउमुचियं । अहवा तुज्झ कए मह, नत्थि अकायव्वयं किंचि ॥
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३२]
ता वीसमसु मुहत्तं, रच्छामुहभूसणंमि एयंमि । [विलसंते] देवउले'; तो दोवि तहिं पविस्सामो ॥ चिट्ठइ य तस्स मज्झे, पडिमा दसरहवन्ना(पुत्ता)ण सीयाए । तं च नमिउं निसन्ना, देउलपासे विवित्तंमि ॥ पेच्छामो य जुवाणं, जच्चासेणेतयं तहिं चेव । पुरओ तुरियपहाविय-किंकरनियरं सुनेवत्थं ॥ तोऽहं 'नागरतरुणो, को वीमो होहिइ'त्ति नाऊणं । लज्जा[ऍ]परावत्तियदेउलसम्मुहमुहा जाया ॥ तरुणो वि धम्महेउं, पयाहिणं देउले करेमाणो । सो दट्ठमज्जउत्तं, हयहियओ धाविओ सहसा ॥ पडिउं च तस्स पाएसु, संसुओ भणइ 'सामि ! तुह मित्तो । कुम्मासहत्थिनामो, पणमियपुरेव्वओऽहं'ति ॥ नाओ य अज्जउत्तेण, धणियमालिगिओ व पुट्ठो य । दोण्ह वि कुलाण कुसलं, 'कओ तुमं निग्गओ पवाह(सं)?' ॥ सो भणइ - 'खेमकुसलं, सत्थाहकुलंमि तह य सेट्टिकुले । तुम्हं गमणनिमित्तं, महंतं साहेमि सुणसु तुमं ॥ सेट्ठिभवणंमि कन्ना, गय त्ति नाए पहायसमयंमि । तो किंकरदासीए, कहिओ सव्वो वि वुत्तंतो ॥ भणिओ य सत्थवाहो, घरमागंतूण सेट्ठिणा एवं । "वेवाहिय ! खमसु ममं, तं जं कडुयवेकल्लं ॥ सिग्धं च समाणिज्जउ, जायाइओ जोइऊण मोत्तु भयं । जह होही सो दुहिओ, विदेसवास-परघरेसु ॥ तुब्भं च पुव्वजायं, सव्वं साहइ तहाऽणुपुव्वीए । सत्थाहस्स वि सेट्ठी, जह कहियं तस्स चेडीए ॥ रोच्छी य तुम्ह विरहे, अंबा बहुपरियणं रुयाती । जाइसरणं च तुम्हं, विप्फुरियं दोण्हं पुरीए ॥ तो सेट्ठि-सत्थवाहेहिं, तत्थ देस-नगराकरसएसु । संपेसिया मणुस्सा, समंतओ मग्गिआ तुब्भे ॥ अहमवि य पणासयपुरं पट्टा विओ] तुम्हं गोत्तणनिमित्तं । अज्जं च तत्थ पत्तो न य सुद्धी का वि लद्ध त्ति ॥ चिंतेमि खीणदव्वा, धणियपरद्धा कयावराहा य । पच्चंते सेवंते, पुरिसा दुरहीयविज्जा य ॥ उ(अ)रए परए हिंडिउं च तत्तो इहाऽऽगओ एहि । देवा य मे पसण्णा, जं मे सफलो समो जाओ' ॥
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३३]
वोतुं च 'तुम्हमेए, ससत्थवाहेण सेट्टिणा लेहा । सहत्थलिहिय'त्ति अप्पिया [पियस्स] तेण पणएण ॥ पण घेत्तुं पिएणुच्छोडिय ते हियाविया पढमं । तो वाइया ससद्दं, मज्झ सुणावणकए लेहा | लिहियं च तत्थ कज्जं, तेहिं सयं ससहजं जहा "तुम्हं । इह का वि नाया दरी, ता इज्जह निब्भया दो वि" ॥ सोउं चेमं सत्था, जाया अह पुच्छिओ पिययमो य । कुम्मासहत्थिणा हत्थ-बंधणं दट्टु 'किमिमं ?' ति ॥ कहियं च तस्स वसणं, जहाणुभूयं पिएण तो ते । एमि बंभणकुले, कराविया सुंदररसोई ॥
जेमाविया य विहिणा, घयमक्खिय-सयलपाणिचलणवणा । निग्गच्छामो तं कुलमभिवाइऊण जच्चासमारूढा ॥ कुम्मासहत्थिभडचडयरेण परिवारिया पहुत्ता य । गंगानई पणासयपुरस्स पासेसु वहमाणि ॥ तं चाऽगाहजलं ति य नावाए उत्तरित्तु रमणीयं । [पत्ता ] पणासयपुरं, तिभागसेसे दिणंमि सयं ॥ कुम्मासहत्थि पेसिय- मणुस्ससंपाडिएण जाणेणं । तत्थ पविट्ठा तुट्ठा, पियमित्तगेहंमि रमणीए | तंमि य सुहंसुहेण, चिट्ठामो; पेसिया य कोसंबि । लेहा पिएण " कुम्मास - हत्थिसहिएण एमो "त्ति ॥ पडिलेहेहि य तत्तो, समागएहिं तहाऽऽगएणं च । पंथपरिव्वयहेउं, हिरण्ण - वत्थाइएण तओ ॥ काहावणयसहस्सं, दिन्नं मित्तहरे चेडरूवाणं । खज्जयमोल्लं ति मए, सेसाणं पि य जहाजोग्गं ॥ किच्चं करेमि कुम्मासहत्थिणा कारिया य सामग्गी । गमणनिमित्तं सुहपवहणेण चलिया य कोसंबिं ॥ तत्थ य कमेण जंता, वासालियगामसंठियं पत्ता । वडपायवं महल्लं, पेच्छामो रम्मं महंतं च ॥ दट्टु कुम्मासहत्थी, भणेइ णे जह 'पवन्नचारित्तो । छउमत्थो परिवुत्थो, एत्थं किर वडमाणजिणो ॥ जं च तयाऽऽसि पवण्णो, वासायालयमिहं महावीरो । तेणेवेसो गामो, जाओ वासालओ नाम' ॥ सोउं च तदुत्तमिणं, जाणाओ उत्तरित्तु दो वि वयं । सीसेणं वंदमाणा, वडस्स मूले निवइयामो ॥
-
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३४]
wwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmNRNNNNNNNN vsNNNAuNewsMAN
बेमि य णं पंजलिया, - 'तरुवर ! धण्णो सिं तं कयत्थो य । जं ते इह छायाए, अच्छीय जिणो महावीरो" ॥ अच्चेऊण वडं तं, काऊण पयाहिणं च तिक्खुत्तो । पवयणमारूढा मो, कमेण पत्ता य कोसंबिं ॥ तत्थ वि कुम्मासवडे, विभूसिए सम्मुहागमिएहि । कयमंगलोवयारा, पवेसिया नयरमझमि ॥ अप्पकयदोसलज्जा-निजंतिया तो तेहिं अइगया मो । ससुरघरस्स विसालं, जणाउलं अंगणं रम्मं ॥ तत्थ य पच्छाऽऽयाओ, पिया वि मे घरिणि ! बंधवसमेओ । सत्थाहेण सहऽच्छइ, वरासणे; ताण य पएसुं ॥ पडिया अम्हे तेहिं वि, उवगूढा ओघि(अग्घि)या य सीसेसु । तो अम्मा-सासूहि, संसूहि सेसयाणं च ॥ विहिओ विहिकिच्चाणं, पाएसुं पडइ पेसवग्गो णे । धाई य पुव्वधरिय-बाहं मोच्छी य सारसिया ॥ तो ताय-ससुरयाणं, दिण्णं(ण्णे) मुहधोवणंमि कोड्डेणं । बंधूहि वयं पुट्ठा, उवविठ्ठा पुव्वसंबंधं ॥ तेसिं च कहइ रमणो, रमणिज्जं चक्कवायजायाइं । सव्वं जहाणुभूयं, जाविह पत्त त्ति सोऊणं ॥ रुणं जणेण ताओ, भणेइ - 'किं मे न पुव्वमिय कहियं ? । जेणाऽऽवई न होती, को चालेइ भवियव्वं तं ? ॥ तं सफलपुरिसकारं, चोरं काहामि आगमेऊणं । तुब्भं जीवियदाणे, जेणऽम्हं जीवियं दिण्णं' ॥ कुम्मासहत्थिणो उण, गुरुणो तुट्ठीए दाउ लक्खं तो । कारित्तु णे विवाहं, अणण्णसरिसं पुरवरीए ॥ दोण्हं पि णे कुलहरा, पीइनिरंतरसिणेहसंबद्धा । एक्ककुलं पिव जाया, समसहदुक्खत्तणगुणेण ॥ पंच य अणुव्वयाई, विहारिउं सह मए पिओ लेइ ।
ओगाढो य विसालं, जिणवयणसुयं अमयभूयं ॥ सव्वमणोरहरयणं, पूरियं च पुण्णे मणोरहंमि मए । उज्जमियं जहभणियं, तं वयमायंबिलट्ठसयं ॥ भणिया य मए चेडी, – 'जइया पियसंगया [गया] अहयं । तइया किमेत्थ वित्तं ?', सा भणइ – 'सुणेह; साहेमि' ॥ 'गंतु तुहाणसणं(तुह पासाओ), भवणे वक्खित्तपरियणो(णे) घेत्तुं । रयणकरंडयमाया, तत्थाऽदठूण य विसण्णा ॥
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३५]
जोत्तु सव्वहिं पुण, गब्भहरयमागया अदडुं च । " हा सामिणि" त्ति बेंती, पडिया पच्चागया य पुणो ॥ किच्छेण गमिय रयणि, पहायकाले कहेमि सेट्ठिस्स । पायवडिया समग्गं, तुह चरियं खूणबीहंती ॥ तं च सोऊण सेट्ठिस्स कुलमाणमणूणगं वहंतस्स । राहुगहिओ व्व चंदो, मुहचंदो कालओ जाओ ॥ रोत्तूण य सविलावं, धूयानेहेण मउयहिययाए । अब्भत्थिओ य सेट्ठी, विण्णविओ तत्थ अम्माए ॥ 'जइ सा जाइसरिया, पुव्वपरं च अणुगया निययं । तो से अप्पो दोसो, आणिज्जउ बालिया सा मे' ॥ एवं च सेट्ठिणीए, निच्चं उवरोहिओ भणइ सेट्ठी । 'जइ एवं ता सत्था, चिट्ठसु आणेइ (मि) ते धीयं ॥ तो जाणेणमिहाऽऽगओ, सत्थाहस्साऽभयं सवहपुव्वं । देइ सेट्ठित्ति तेण वि, तुम्हे आणाविया एवं ' ॥ तत्तो वि पिएण समं, माणेंतीए मणोरमे भोए ।
छस्सु वि घरिणि ! रिऊसुं, कमेण पुत्तो ममं जाओ ॥
तस्स य कयाणि कमसो, कुलक्कमागयासु (णि) जायकम्माणि । नामं च से वि दिण्णं, ताएणं उसहसेणो त्ति ॥
वड्ढइ य सुहेणेसो, कामिजणुम्माहिए य पत्ते यं (हं) । भणिया वसंतसमए, पिएण - 'गंतुं पिए ! बाहिं || पुप्फकरंडुज्जाणे, कीडामो' गया य जाणेणं । तत्थ कीलित्तु बहुविहमणेयनायरजणाइणे ॥ हिंडामो दुमलच्छ, पेच्छंता जाव ता समणमेगं । ट्ठा सुहोवविट्ठ, पस्सामो असोयरुक्खस्स ॥
तं च विणण वंदिय, पुच्छामो धम्ममह कहइ सो वि । संसारासारत्तं, दरिसंतो सिवसुहमयं ति ॥
तं चाऽणुमन्नियपिओ, भणइ
'भयवं ! तुमं चिय कयत्थो ।
जेणेरिसा तविड्डी, पत्ता; किं तुह कहसु सुकयं ?" ॥ भाइ रिसी 'सुण; निवसई, चंपाओ अवरजणवयासणे । अडविय(ग)संसियदेसे, संवाहो वाहपुरिसाणं ॥
-
तत्थ य अब्भुक्ख (अचुक्क) लक्खो, दढप्पहारी य सीहओ नाम । वाहो तस्साऽऽसि पिया, अडविसरी नाम तेसिमहं ॥ पुत्तो अणंतरजम्मे, अमोहकंडो ति नाम पत्ती य । वणराई नामं मे, पारद्धिसुरा निसरया य ।।
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३६]
होउं च वयत्थोऽहं, हत्थि पाडेमि एक्कबाणेणं । ता मे भणिय(भणइ?) पिया - 'सुण, कुलधम्मो [हु] इमो अम्हं ॥ कामेंती गब्भवई, पसवंती, पसविया सपिल्लणया । तिरियजाई सरोमा, न तोडियव्वा जुयलिया य ॥ एसो य कुलायारो, न तोडियव्वो पुव्वपुरिसवाओ । जं होज्ज कुलाववाओ, जो कुलधम्मं विणासेज्जा ॥ ता विरहकायराबलपसूइतिरिए हि सुट्ट रक्खंतो । पुत्त ! करेज्जसु लोयठिइं, साहेज्जसु य ससुयाणं' ॥ पडिवज्जिडं च एयं, पारद्धिकएण रोद्दपरिणामो । वियरामि अहं सपयं, सावयकुलसंकुलं रणं ॥ अहऽन्नया कयाई, गिम्हेऽहं गहियकंडकोदंडो । अंसावसत्ततुंबो, निबद्धवणकुसुममहकेसो ॥ पाएसु तुडुक्कावियपाणहिओ [तह य] अग्गिकरणीए । धणुपट्टे बद्धकट्ठो, वाहारण्णो(ण्णे) गओ तहि वि ॥ वणहत्थि मग्गंतो, दंतमुसलकारणा य परितंतो । आर्हिडिऊण तण्हा-भि[ह]ओ गंगानईएँ गओ ॥ तत्थ य पव्वयमेत्तं, पव्वय-वणंतरवियारि[णं एगं] । पस्सं हाओत्तिण्णं, रुदं एक्कल्लयं हत्थि ॥ सो पविणट्ठविसाणो, गिरिवरहत्थि त्ति तह वि 'वाहकुलं । कुप्पिस्सइ'त्ति चिंतिय, तंमि विमुक्को मए कंडो ॥ तेण य सम[म]क्कंता(तो?), एगो विद्धो कहंचि चक्काओ । पडिओ य वेयणाउर-विमुक्कपक्खो उ सलिलतले ॥ पडिअं च णाउमुवगया, चक्काई कलुणकूवणी तं च । दटुं चिंते विगणो, – 'हा ! जुयलमिमं मए वहियं' ॥ तंमि य हथिमि गए, मए तत्थ पुलिणंमि काऊणं । अग्गिकिच्चेण तुरियं, अग्गीए झामिओ सउणो ॥ तंमि य अग्गिमि पुणो, चक्काई सहयराणुरागेण । भमिऊण सण्णिवइया, तत्थ य दड्डा मुहुत्तेणं ॥ दटुं च तं तह मयं, दुक्खं पीवरतरं महं जायं । 'भद्दयसउणमिहुणयं, विणासियमिणं मुहेव मए । ता सकुलधम्मवयलोवयस्स किं मज्झ जीविएणं'ति ? । एवं कयतावा इय, मरणे जाया महं बुद्धी ॥ तो बहुयरे मेलित्तु, दारु[खंड]ए चक्कवायचीयाए । अहमवि अग्गि [पडिओ, तत्थ य दड्डो मुहुत्तेणं] ॥
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३७]
wammamariomommaamanawwammawww
[* तत्थ मओऽहं गंगाणईए गंतूण उत्तरे कूले । कासीदेसे वाणारसीए इब्भकुले जाओ | *] [* नामेणं रुद्दजसो, जोव्वणत्थो य जूयवसणपासंगी । परधणहरणपसत्तो, लोभेण हिंडामि असिहत्थो । *] [नगरीए विण्णाओ, पायडदोसि त्ति ताणमलभंतो ।] खारीयं नाम गओ विंझगिरिकुडुंबिणि अडवं ॥ विझगिरिपक्खित्तं एक्कद्दारविसमं गओ अहयं । पल्लिं तत्थ महल्लिं, सीहगुहं नाम चोरनिहिं ॥ साहस्सी चोराणं, पोसओ तहिं चोरसामिओ चोरो । पायडभडसत्तीओ, सूरो सत्तप्पिओ नाम ॥ तम्मूलं च गओ हं, धरिओ सम्माणिउं च तत्थेव । सुहडत्तणेण वि पिओ, जाओ सेणावइस्स खरं(चिरं) ॥ तत्थऽण्णया कयाइ य, कम्मं काउं गएहिं चोरेहिं । लद्धं तरुणमिहुणयं, तं चाऽऽणीयं सपल्लीए ॥ उद्दिटुं देवीए, पुव्वि चिय तरुणमिहुणयं आसि । सेणावइणो जाए, भिच्चेहि य दरिसिए तंमि ॥ मिहुणे तरुणी अच्छरसरिसी वि य कप्पिय त्ति काऊणं । सेणावइणा महिला, न कया कच्चाइणीभएणं ॥ चोरेहि य रयणाणं, पल्लीवइणो वरग्गहो दिण्णो । ता सेसेहि वि वित्तं, तरुणमिहुणसंतियं दिण्णं ॥ सेणावइवयणेण य, आणविओऽहं 'इमे उ नवमीए । कच्चायणीए जाए, महापसू दो वि कायव्वा' ॥ भणिओ य 'रक्खणीया, तए'त्ति नेउं मए वि ते दिट्ठा । बाहभरकिलिण्णच्छा, मरणभयपणट्रचेटा य ॥ बद्धा एगत्थ तओ, सपडालिं गओ ते नियंतोऽहं । मज्जं पिबामि मंसं, च खाएमि य जाव ता तरुणी ॥ सा विलवंती दटुं, तदन्नबंदीहिं सोयमाणीहि । कोड्डेण पुटुचरिया, जाइसरणाई साहेइ ॥ सोउं च तयं संजाय[जाइ]सरणो खणं गओ मोहं । पच्चागओ य सम्मं, निविण्णोऽहं विचितेमि ॥ 'जीवियमेसिं दाउं, परलोयहियं करेमि' काउं च । तं रयणीए चलिओ, पल्लिं न गओऽवराहि त्ति ॥
* अत्र पाठलुटितः संखित्ततरंगवईकहा-आधारेण पूरितः ।
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३८]
गंतुं चोत्तरहुत्तो, पत्तो मुक्काउहो पुरिमतालं । नयरं; तस्सोज्जाणे, देउलपुरओ वडं रम्मं ॥ दटुं पुच्छामि जणं, – 'इणमो किं नामयं उववणं?' ति । 'कस्स य देवस्स इमा, कीरइ य सुंदरी पूया ?' || तो पाहुणं ति नाउं, तत्थ जणो मं भणेइ जाणगओ । 'इणमो उज्जाणवरं, सगडमुहं नामिह वडे य । हेट्ठा रिसहेसरकेवलपभवो ति महिमा जणेणेसा । अज्ज वि कीरइ; ठविया, तस्सिमा देउले पडिमा' ॥ एवं च सोऊण अहं, वडं च पडिमं च वंदिऊण तहिं । पस्सामि तवगुणनिहिं, समणं तत्थेक्कपासंमि ॥ तं च विणएण पणमिय, भणामि वेरग्गमग्गमोइण्णो । 'इच्छामि ते महायस !, सिस्सो सुस्सूसओ होउं' ॥ तेण य भणियं - 'दुक्खं, काउं समणत्तणं'ति बेमि अहं । 'धीरस्सा नत्थि दुक्करं' ति य पव्वाविओ विहिणा ॥ एक्कारसंगगाही, नवपुव्वधरो य होउ विहरामि । एवं च मज्झ जाया, मिहुणनिमित्ता तविड्ढि'त्ति ॥ सोउं चेमं अम्हे, सपच्चया दो वि घरिणि ! दिट्ठीए । मेलिच्छि विचितेमो, परंमुहा विसयसोक्खस्स ॥ 'जइ ताव कूरकम्मो, होऊण इमो वि संजओ जाओ । ता जोग्गा वि किमम्हे, तव-चरणं पइ विलंबामो ?' ॥ तो तं वंदिय समणं, भावकयंजलिउडा य साहेमो । 'तं मिहुणं इणमम्हे, जस्स तए जीवियं दिण्णं ॥ ता इण्हि पि पडिच्छसु, इच्छामो ससस्सिउँ(सुस्सूसिउं) अम्हे' । तेणुत्तं - 'सो जाही, मोक्खं जो संजमं काही' ॥ सोउं चेमं भणिओ, सभूसणप्पावणेण पेसजणो । 'तायम्माणं कहेज्जह, सामण्णं ते पवण्ण त्ति ॥ तेसिं च विणयखलियं, खमह य किर सुहुम-बायरं सव्वं । मत्तेहि पमत्तेहि य, जं होज्ज कयं कयाई वि ॥ अस्संजएसु अत्थो, एवं विसोवमो दवग्गिनिभो । अहिकरणं ति न दिण्णो, वोसिरिओ णे'त्ति संदिसियं ॥ सोउं चेमं सहसा, उक्कूवियं परियणेण पाएसुं । लग्गेण तहऽण्णेण य, जणेण; लुंचइ सयं केसो ॥ जाव पिओ ताऽहं पि य, तहेव समणस्स तस्स पाएसुं । पडिया पिएण सह तो, भणामि - "दिक्खेह भयवं !' ति ॥
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२३९]
तेण वि विहिणा जा दिक्खियऽम्हि ता परियणाओ नाऊणं । अम्मा- पियरो पत्ता भणति मोहेण मं 'पुत्ति ! | मा होज्ज विसमतरुणत्तणेण धम्मे विराहणा काइ । तम्हाऽणुभूयभोगा, पच्छा वि तं विहेज्जासु' ॥ भणियं च मए - 'भोगा, खणमेत्तसुह त्ति धीरतरुणं । सासयसिवसुहहेऊ, धम्मो चिय होइ कायव्वो' |
'पुत्त ! केण तुमं ।
तो बेंति – 'पुत्त ! साहसु, सिवमचिरेणेव' तह वि गदगदिया । बंधवजणेण य उट्ठविय, समा[सा] सिया [ते] दो वि सासू ससरो य तओ, मह रमणं बेंति किंचि भणिओ जमेवं, पव्वइओ ? तह य धम्मफलं ॥ सग्गो; तंमि वि भोगा, साहीणा ते य तुज्झ ता भोगे । कइवरिसे [भुंजाहि], पच्छा सुवयं विहेज्जासु' ॥ तो 'मे गुरु तया सो, नियचरिएणेव चोइओ जाओ । समणो'त्ति वोत्तु तेसिं, सुं(सुट्टु) [नि]दरिसेइ दिट्ठतं ॥ जह कोसियारकीडो, लालातणुवेढणेण अण्णाणी । हियकामओ निरुंभइ, अप्पाणं तंतुमेत्तेणं ॥ तह मोहमोहियमई, जीवो विसयसुहकामओ धणियं । इत्थिकएण निरुंभइ, अप्पाणं रागदोसेहिं ॥ भणियं च तेहिं.
-
-
-
'विसयासेवणे निंबुय(निबुड्ड) मणा नवरिमम्हे ।
न चएमो निस्सरिडं, ता तुम्हे चिय परं धण्णा' ॥ तो सेट्ठि - सत्थवाहा, समहिल- मित्त- जण - बंधवसमग्गा । घेत्तूण पुत्तमम्हं, नयरमइगया य रोयंता ॥
तेण य समणेणाऽहं समप्पिया वंदणत्थमायाए । नामेण य बालचंदा - गणिणीए सा उ सिस्सिणिया ॥ नामऽज्जचंदणाए, भणिया य - 'तुहेस सिस्सिणी होही' । सा मं घेत्तूण गया, नियासममहऽत्थमइ सूरो ॥ तत्थ य गणिणीऍ समं, आलोइय-निंदिया पडिक्कंता । धम्माणुरागरत्ता, गयं पि रतिं न याणामि ॥ सो वि य गणिवसभो गुरू, तेण सत्थाहसुएण संजुत्तो । अनिययवसहिविहारो, कत्तो वि गओ विहरमाणो ॥ एयं च तरंगवई - कहियं घरिणी सुणित्तु संविग्गा । सा गिues गिहिधम्मं, तरुणीहि समं जिणुद्दिट्टं ॥ भिक्खं च घित्तु ठाणं, सह खुड्डाए गया तरंगवई । समयंमि समुप्पाडिय-केवलनाणा य सिद्ध त्ति ॥
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४०]
सगुरू य पउमदेवो, सिद्धो; अह घरिणि-सेट्ठि-सत्थाहा । उदयणराया य गया, कालेण देवलोयं ति ॥ एवं च कूणिओदयणरज्जकालब्भवा तरंगवई ।
वीसमइ कहा रम्मा, भद्देसरसूरिरइय त्ति ॥छ। [तरंगवइ त्ति गयं] || असमिक्खकारी य नरवई कूणिओ । चंपाए समोसरिओ महा[वीरो] । [ताहे सो चिंतेइ -] 'ममाऽवि गयासरहपाइक्का [बहुगा] । ता जामि पुच्छामि [य] सामि - किमहं चक्कवट्टी न वा ?' तओ निग्गओ सव्वबलसमुदएणं वंदित्ता भणइ – 'भगवं ! केवइया चक्कवट्टिणो भविस्संति ?' सामी भणइ – 'सव्वे अईया' । कूणिओ भणइ – 'कहियं ते अपरिचत्तकामभोगा मरिऊणुववज्जति ?' सामी भणइ – 'सत्तमपुढवीए' । कूणिओ भणइ – “किं सत्तमपुढविं न जामि ?' सामी भणइ – 'तत्थाऽऽरंभी [पव्वज्जियं] विना सव्वो वि [चक्कवट्टी] गच्छई' । कूणिओ भणइ – "किं नाऽहं चक्कवट्टी ?' सामी भणइ – 'तुज्झ रयणाणि न संति' । तं च सामिकहियं सोउं पि संकामोहोदयाओ असद्दहंतो विव कूणिओ लोहाईहिं चक्काईणि कारिमरयणाणि कराविउमारद्धो ।
संकिओ कूणिओ व्व गोयमो वि सामि[क]हिए किंतु नच्चिसया(निव्विसंका?) सालाईय त्ति ॥ सालाइकहा भण्णइ -
___ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पोयणपुरे बीयनामेण पिढिचंपाए सुभूमिभागे उज्जाणे समोसरिओ महावीरो । तत्थ पसण्णचंदपुत्तो सालो नाम राया । तब्भाया य महासालो नाम जुवराया । तेसिं च भगिणी जसमई नाम परिणीया कंपिल्लपुरे पिढररायउत्तेणं । तीसे य सुओ गागली नाम कुमारो । सो य सालो भगवओ समीवे धम्मं सोऊण भणइ जं - 'नवरं महासालं रज्जे अहिसिंचामि । तओ तुब्भं पायमूले पव्वयामि' । तओ गंतूण भणिओ महासालो – '[अहं पव्वयामि, तुमं] राया भवसु' । [सो भणइ] - 'जहा तुब्भे रज्जमिममसारं चयह तहा अहं पि चइस्सं' । तओ दोहि [पि] पव्वज्जं काउकामेहिं कंपिल्लपुराओ सद्दाविओ जसमईए पुत्तो गागलिकुमारो समहिसित्तो [य] नियरज्जंमि । गागलिणा वि निक्खमणमहिमत्थं तेसिं दो पुरिससहस्सवाहिणीओ सिवियाओ करावियाओ । जाव ते पव्वइया । सा वि तेसिं भगिणी समणोवासिया जाया । तेहिं एक्कारसअंगाई अहिज्जियाई ।
अण्णया भगवं रायगिहे समोसढो। तओ निग्गओ चंपाए अभिमुहो चलिओ । ताहे साल-महासाला सामि आपुच्छंति - 'अम्हे पिट्टिचंपं वच्चामो । जइ नाम को [वि] तेसिं पव्वज्जं सम्मत्तं वा लभेज्जा' । सामी जाणइ जहा – 'ताणि संबुज्झिहि'त्ति । ताहे तेसिं सामिणा गोयमसामी बिइज्जओ दिन्नो । [सयं च] चंपं गओ, गोयमो उण पिट्ठिचंपं गओ । तत्थ समोसरणं । गागली पिढरो जसमई य निग्गया [नयराओ] । सोउं च धम्मं ते निविण्णा । तओ गागली पुत्तं रज्जे अहिसिंचिऊण माया-पियासहिओ पव्वइओ । गोयमसामी वि तं घेत्तूण चंपं वच्चइ । तेसिं च साल-महासालाणं पंथे वच्चंताणं 'संसाराओ एए उत्तारिय'त्ति चिंतावराणं सुभेणऽज्झवसारण केवलनाणं समुप्पण्णं । गागली-पिढर-जसमईणं पि 'अम्हे एएहिं रज्जे ताव ठविया, पुणरवि धम्मे ठविऊण संसाराओ मोइअत्ति चिंतिताणं सुहेणऽज्झवसाएण तिण्ह वि केवलनाणं समुप्पण्णं।
एवं च ते उप्पन्ननाणा समागया चंपं । पयक्खिणेउं [भगवंतं] तित्थं नमिऊण केवलिपरिसाभिमुहं
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४१]
चलिया । गोयमो वि भगवंतं पयक्खिणिऊण पाएसु पडिओ उट्ठिओ भणइ – 'कहिं वच्चह ? एह, सामि वंदह' । भगवया भणियं - 'गोयमा ! [मा] केवलिणो आसाएहि' । सोउं चेमं सो पच्छुत्ताविओ खामेइ संवेगं च गओ चितेइ – 'अहं न चेव सिज्झेज्जा' । इओ य सामिणा पुव्वमेव वागरियं अणागए गोयमंमि आसि जहा - 'जो संपयमट्ठावयं चरणचारी मणूसो समारुहइ सो तेणेव भवग्गहणेणं सिज्झई' । तं च देवा अण्णमण्णस्स कहेंति जहा - 'किर अट्ठावयं जो माणुसो स[मारुह]इ सो तेणेव भवेण सिज्झइ' ।
तओ गोयमो चितेइ जह - 'अट्ठावयं वच्चेज्ज' तओ सामी तस्स हिययाकूयं तहा 'तावसा य संबुज्झिहिति'त्ति नाऊण गोयमं भणइ – 'वच्च गोयम ! अट्ठावयं चेइयवंदओ' । ताहे भगवं गोयमो हट्ठतुट्ठो सामि वंदित्ता गओ अट्ठावयं ।
इओ य तं भगवंतपरूविअं जणाओ सोऊण तिण्णि तावसा पंचपंचसयपरिवारा पत्तेयं पत्तेयमट्ठावयसमारोहणत्थमागया । तं जहा - कुं(को)डिन्नो १, दिन्नो २, सेवालो ३ । तत्थ य कुं(को)डिन्नो सपरिवारो चउत्थं चउत्थेण मूलकंदाणि सच्चित्ताणि आहारेइ । सो य तवपहावओ अट्ठावयस्स पढमं मेहलं विलग्गो । दिन्नो वि छठें छद्रेण परिसडियपंडुपत्ताणि आहारेइ । सो य बीयं मेहलं विलग्गो । सेवालो उण अट्ठमं अट्ठमेण सयं सुक्कं सेवालं आहारेइ । सो य तइयमेहलं विलग्गो ।
तओ य भगवंतं गोयमसामि ओरालसरीरं तेयड्डमट्ठावयाभिमुहं आगच्छमाणं तेसिं तिण्णि वि पासिऊण भणंति - ‘एस कहं थूलसमणओ एत्थ विलग्गिहिइ ? जं अम्हे महातवस्सिणो सुक्खा भुक्खा न तरामो विलग्गिउं ?' भगवं च गोयमो जंघाचारणलद्धीए कोलियगतंतुनिस्साए वि उप्पइओ त्ति जोएंता चेव ते अच्छेरेइ जहा - "एस आगओ एसऽसणं गओ' । एवं च तिण्णि वि सविम्हयमुद्धं पलोएंता चिंतेंति [जह] - 'जइ भगवं उत्तरिस्सइ तो वयमेयस्स सीसा होस्सामो' । गोयमो वि चेइयाणि वंदित्ता उत्तरपुरत्थिमे दिसाभाए पुढविसिलापुट्ठए असोगवरपायवस्स अहे तं रयणि वासाय उवगओ ।
इओ य सक्कदिसावालो वेसमणो अट्ठावए चेइयवंदओ आगओ । सो य चेइयाणि वंदित्ता गोयमसामि वंदेइ । तओ सो भगवं धम्मकहावसरे अणगारगुणे परिकहेइ । जहा - 'भगवंतो साहवो विविहतवसोसियंगा किससरीरा भवंति' । वेसमणो चिंतेइ – 'एस भगवं एरिसे साहुगुणे वण्णेइ । अप्पणो य से इमा सरीरसुकुमारया जा देवाण वि नत्थि' । तओ भगवया तस्स चिंतियं नाऊण भणियं - 'वेसमण ! ववहारओ मए पन्नविया [साहवो] । निच्छयओ पुण भावसारा चेव साहवो जहा पुंडरीओ त्ति ॥ पुंडरीयकहा भण्णइ -
___इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे महाविदेहे पोक्खलावइविजए पुंडरीगिणीए नयरीए महापउमो नाम राया। पउमावई से देवी । ताणं दुवे पुत्ता, पुंडरीओ कंडरीओ य । अण्णया तत्थ थेरा बहुपरिवारा नलिणिवणे उज्जाणे समोसढा । तओ महापउमो तस्स(तेसि) समीवे धम्म सोच्चा पुंडरीयं रज्जे ठवित्ता पव्वइओ । होउं च चउदसपुव्वी पालियबहुवरिससामन्नो मासियाए संलेहणाए संपत्तकेवलो महापउमो गओ निव्वाणं । ते य थेरा विहरंता पुणो पत्ता पुंडरीगिणीए । तव्वंदणत्थं च निग्गया पुंडरीय-कंडरीया । सोउं च सह धम्मदेसणं संबुद्धा बहवे पाणिणो । संजायचरणपरिणामो य पविट्ठो पुंडरीगिणीए पुंडरीओ । सद्दाविउं च मंतिणो तस्समक्खं भणिओ अणेण कंडरीओ - 'वच्छ ! विरत्तोऽहं संसारवासाओ । ता पडिवज्जसु रज्जं जेण करेमि पव्वज्ज' । कंडरीओ भणइ - 'विरत्तोऽहं पि संसाराओ गेण्हिस्सं पव्वज्जं ।
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४२]]
तओ रण्णा आणत्तो दुच्चं पि जाहे न मण्णइ ताहे भणिओ - 'वच्छ ! जुत्तमिणं किं तु दुक्करं सामन्नं । ता काउं रज्जं परिणयवओ पव्वज्जासु' । कंडरीएण भणियं - ‘एवमेयं । किं तु हिययंमि परिप्फुरियं तुह पुरओ जंपियं महाराय ! । जं पव्वज्जकरणं तं सव्वमवस्सकायव्वं' ।
तओ वारिज्जंतो वि पहाणपरियणेणं पव्वइओ कंडरीओ । पुंडरीओ पुण पडिवन्नभावलिंगो वि 'चिट्ठसु ताव चिंधमत्तेणं जाव रज्जारिहो को वि जायइ'त्ति वोत्तुं धरिओ मंतिजणेण । कंडरीओ य हूओ साहूणं सम्मओ । किंच जायपामरोगो कह वि पुंडरीगिणीए विहरंतो पत्तो । पुंडरीएण दटुं चिगिच्छाविओ विहिणा ताऽरोगो वि न विहरइ । तत्तो सुहिओ त्ति पुंडरीएणं तह साम(सामेण?) चोइओ जह पुणुज्जयविहारिओ जाओ । अवि य -
सज्झाय-झाण-संजम-तव-नियमाईसु वट्टमाणस्स ।
भावेण तस्स जायं, सोक्खं तियसाणमब्भहियं ॥ वोलीणे य वरिसहस्से संपत्तो कामिजणुम्माहओ वसंतसमओ । तंमि य तहाभवियव्वयानिओगेणुदिण्णं कंडरीयस्स चारित्तावरणीयं कम्मं । चिंतियं चाऽणेण – 'अलं पव्वज्जाए । गिण्हामि गंतुं पुव्वपडिवण्णं रज्जं । सेवेमि विसए' । तओ दव्वलिंगोवगरणो चेव गओ पुंडरीगिणीए । ठिओ बाहिरुज्जाणे । ओलंबियं सचित्ततरुसाहाए पत्तयं । निसण्णो हरियसयरे । वाहराविओ राया उज्जाणपालएण । तओ चिंतियं राइणा - "किं पुण से एगागिणो आगमणकारणं ?' तओ कइवयपहाणपरियणसहिओ गओ राया । दिट्ठो भग्गपरिणामो । तओ वंदिऊण भणियं राइणा – 'भो भो ! अमच्चा ! पुव्वमेव मम वारेंतस्स गहियमणेण सामण्णं । संपयं अहं रज्जं न तरेमि पालेउं । ता गेण्हउ रज्जं एसो । अवि य -
इच्छंतो विसयसुहं, रज्जंमि निवेसिओ नरिंदेण ।
एक्कं उक्कंठीया, बीयं पुण बरहिणा ललियं ॥ गहियाणि कंडरीएण रायलिंगाणि । राइणो वि समप्पियाणि साहुलिंगाणि । अवि य -
मोत्तुं विससारिच्छं, रज्जं अमयं व लेइ सामन्नं ।
पुंडरिओ इयरो पुण, कयपावो कुणइ विवरीणं(यं) ॥ तओ विमणनरिंद-नागराईणमणिच्छाए निविट्ठो आसणे । ते य सामंता उवहसंति । तओ सो गाढं कुद्धो पविठ्ठो गेहं । चिंतियमणेण – 'भुंजामि ताव । पच्छा एयाण वह-बंधणाई करिस्सामि' । तओ भुत्तो बहुकालाओ छुहाकरिसिएणाऽहम-मज्झिमुत्तिमाहारो । सो य देहस्साऽइसुसियत्तणओ भो[ग]पसंगेणाऽजाग(ज्जी) रणओ न परिणओ त्ति जाया से गूढविसूइया । तीए य पीडिओ गाढं कंडरीओ 'भट्ठपइण्णो महापावो'त्ति काऊणाऽकयपडियारो बंधु-परियण-नागरएहिं चिंतइ – 'जइ कह वि विहाइही रत्ती ता सिक्खविस्सं सव्वे इमे' । एवमाइकिलिट्ठपरिणामो रोद्दज्झाणोवगओ मरिऊणं अहे सत्तमाए नरयपुढवीए अपइट्टाणे नरए तेत्तीससागरठिई महानारगो जाओ । अवि य -
मोत्तूण महारयणं, पहाविओ कायमणियतण्हाए ।
मोहेण; अंतराले, जा पडिओ अंधकूवंमि ॥ पुंडरीयरायरिसी पुण 'अहो ! णु खलु धन्नोऽहं जेण मए पाविओ साहुधम्मो । ता करेमि
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४३]
गुरुसक्खियं'ति चिंतितो पत्थिओ गुरुसमीवे । अणुचियलुक्ख-सीयलभोयणो सीउसिणाईहिं वणगमणेण गलंतचरणरुहिरो समुइण्णछुहा-पिवासापरीसहो य दव्वओ पीडियसरीरो वि अचलियसत्तो सुहज्झाणोवगओ धम्माणुराए एगंमि गामए उस्सयं मग्गिऊण तणसंथारयमि निवि(व)ण्णो - 'अहो ! ऽहं कया उ गुरुसमीवं गओ जहुत्तं पव्वज्जं करिस्सामि ?'त्ति चिंतितो करयलंजलिं सीसे काऊण भणइ – 'नमोत्थु णं अरहंताणं भगवंताणं । नमोत्थु णं थेराणं मम धम्मायरियाणं जेसिमंतियं गओ इवाऽहं सव्वं पाणाइवायं १, मुसावायं २, अदिण्णादाणं ३, मेहुणं ४, परिग्गहं ५, कोहं ६, माणं ७, मायं ८, लोहं ९, पेम्मं १०, दोसं ११, कलहं १२, अब्भक्खाणं १३, पेसुण्णं १४, परपरिवायं १५, अरइरईओ १६, मायामोसं १७, मिच्छादंसणसल्लं १८ [च पच्चक्खामि जावज्जीवाए । जं च मे पुव्वि सावज्जं समायरियं तं सव्वं निंदामि गरिहामि अप्पाणं च वोसिरामि । जं पि य मे इमं सरीरगं एतंपि चरिमेहिं उस्सास-निस्सासेहिं वोसिरामि त्ति । गेण्हामि अहं अरहंताईणं चउण्हं सरणं' इच्चाइसुहज्झाणोवगयचित्तो साउयक्खएणं कालं काऊण] सव्वट्ठसिद्धे विमाणे तेत्तीससागरोवमाऊ देवो उववण्णो । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झइ'त्ति ॥छ। पुंडरीओ त्ति गयं ॥छ।
'तम्हा देवाणुप्पिया ! बलिओ दुब्बलो वा अकारणं । जओ अपसत्थमणोनिग्गहेण पसत्थमणकरणमेवेत्थ पमाणं' । तओ वेसमणो 'अहो ! भगवया मम हिययाकूयं नायंति चिंतिऊण संवेगमावण्णो वंदित्ता पडिगओ । एत्थ य एगो वेसमणसामाणिओ देवो वेसमणेणं चेव सहाऽऽगओ तं गोयमसामिपरूवियं पुंडरीयमज्झयणं पंचसयसिलोगपमाणमवधारित्ता सम्मत्तं च पडिवज्जइ । एसो य चुओ भणिस्समाणो वइरसामी भविस्सइ त्ति ॥छ।
तओ गोयमो बीयदिवसे चेइयाणि वंदित्ता पच्चोरुहइ । ते तावसा भणंति - 'तुब्भे अहं आयरिया, अम्हे तुम्हें सीसा' । गोयमो भणइ - 'तुम्हमम्हाण य तिलोयगुरू आयरिया' । ते भणंति - 'किं तुब्भं पि अण्णो गुरू ?' ताहे गोयमो भगवओ गुणसंथवं करित्ता ते पव्वावेइ । देवयाए लिंगाणि उवणीयाणि । ताहे गोयमेण सद्धि वच्चंति । भिक्खावेलाए जायाए गोयमो भणइ – "किं आणिज्जउ पारणमत्थं ?' ते भणंति – 'पायसो' । तओ गोयमो सव्वलद्धिसंपन्नो पडिग्गहं घय-महुसंजुत्तस्स पायसस्स भरिऊणाऽऽगओ। अक्खीणमहाणसलद्धिणा य तेण ते सव्वे तित्ति नीया । पच्छा अप्पणा जिमिओ ।
तओ ते सुटुतरमाउट्टा । तेसिं च सेवालभिक्खा(भक्खी)णं पंचण्ह वि सयाणं गोयमसामिणो तं लद्धिं पासिऊण केवलनाणं उप्पण्णं । दिण्णस्स पुण सपरिवारस्स भगवओ छत्ततयं पासिऊण केवलनाणं समुप्पण्णं । कुं(को)डिण्णस्स पुण सामि दट्टण केवलनाणं समुप्पण्णं । गोयमो य पुरओ ते कड्डेमाणो सामि पयाहिणीकरेइ । ते केवलिपरिसं गया । गोयमो भणइ - 'एह, सामि वंदेह' । सामी भणइ - 'गोयमा ! [मा] केवली आसाएहि' । तओ सो झड[त्ति] नियत्तो 'मिच्छा मि दुक्कडं'ति करेइ ।
. तओ गोयमस्स सुट्टयरं अद्धिई जाया । ताहे सामी भणइ – 'गोयमा ! देवाणं वयणं पमाणमुदाहु जिणवराणं ?' गोयमो भणइ - 'जिणवराणं' । सामी भणइ जह – 'तुममेएणं चेव भवेणं सिज्झिहिसि त्ति पुणो पुणो भणिओ वि मए किमद्धिई करेसि ? किंच गोयम ! मए चत्तारि कडा पण्णत्ता । तं जहा - सुंबकडा १, विदलकडा २, चम्मकडा ३, तंतुकडा ४ । तत्थ सुंबा नाम सरा । तम्मओ य कडो बालएहिं कीलणत्थं जो कीरइ सो सुंबकडो नाम । विदलीकयवंसगुंथिय(ओ) विदलकडो नाम ।
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४४]
*वद्धावुओ य मंचियाईसु चम्मकडो नाम । तंतुगहणो य कंबलाई तंतुकडो नाम । कमंकमेण य दुहसोहणिज्जा [जहा] पत्थुयकडा तहा पाणीणं पेम्माणुबंधो वि । जओ सुंबकडो थोवेणं चेव उण्हेण जहा विहडइ तहा कोइ मोहो वि सुहं विहडेज्ज १ । कोइ पुण विदलकडो व्व किलेसेण विहडइ २ । अवरो उण ध(च)म्मकडो व्व गुरुकिलेसेण विहडइ ३ । जो उण तंतुकडो व्वाऽईवनिविडो मोहो सो महाकिलेसेणं वि विहडेज्ज वा न वा । ता गोयमा ! तुमं मे भवपरंपरासहभावओ तंतुकडो इव सन्निचियसिणेहतंतू मोहममुंचंतो केवलनाणुप्पत्तीए वि किमद्धिइं करेसि ? जेण अंते तुल्ला भविस्सामो' । एवं च केवलनाणत्थी वि गोयमो न सामिमि मोहं मुंचइ त्ति || सालाइ त्ति गयं ॥छ।
इय वद्धमाणसामिस्स एक्कारसगणहरेहिं सह सीसा चोद्दससहसमाणा समणा । तेसिं च मज्झाओ मोत्तुं गोयमसामि सुहम्मसामि च गणहरा सेसा वीरजिणे जीवंते सिद्धा । दो पुण गए सिद्धि । तह के वि केसिपमुहा पडिसीसा पाससामिणो संति चउसु वि ठिया छसु अठिया कप्पेसु । जओ सुए भणियं
आचेलुक्कुद्देसिय-सेज्जायर-रायपिंड-किइकम्मे । वय-जिट्ठ-पडिक्कमणे, मासं पज्जोसवणकप्पे ॥ आचेलुक्कु १-इसिय २-पज्जोसवण ३-रायपिंड ४-पडिक्कमणे ५ । मासविहारे ६ अट्ठिय-कप्पो मज्झिमजिणाणं ति ॥ सेज्जायरपिंड १-वय २-जेट्ठ ३-किइकम्म ४-रूवठियकप्पे । सव्वजिणतित्थसमणा, समणी य सम त्ति चउसु ठिया ॥ तत्थाऽऽचेलक्कं अप्पमोल्ल-सियवसणगहणओ १ जिणाणं । समणट्ठा कयमुद्देसियं पि पढमंतिमा न गेहंति ॥ भत्ताई लेंति सेसा वि विहियं तित्थंतरनिमित्तं ॥ जढसेज्जायरपिंडा, सव्वे; निवपिंड चइंति पढमंता । सव्वेसि किइकम्म, जं भणइ वड्डवंदणयं ॥ पढमंतिमेसु पंच चउ महव्वया सेसएसु [तित्थेसु] ।
[से केणटेणं एवं कप्पभेओ? ताहे भणियं जहा - पढमजिणसीसा उज्जजडा ।
ते य कयाइ थंडिल्ल] भूमीओ चिरागया पट्ठा । 'कत्थेत्तियवेला भे लग्गा ?' तें बेंति - 'पेच्छंता ।। नडपेच्छणयं थक्का', गुरुराह – 'नडा न जोइउं जुत्ता' । पडिवज्जिउं च तं ते, चिरागया पुणरवि कयाइ ॥
* वर्धाव्यूतः । (स्थानाङ्गसूत्रे ) ॥ * अत्र कश्चन पाठस्त्रुटितः ॥
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४५]
पुट्ठा बेंति - 'नडीओ, पेच्छंता संठिया'; गुरू भणइ । 'तुब्भे कि न निसिद्धा ?', ते बेंति - 'नडेसुं; न नडीसुं' ॥ तो भोलय त्ति नडजाइ वारणे [न] उवरया जह तहेव । [इ]त्थिपमुहेसु नेया, एवं चरमजिणसीसा वि ॥ नवरं वक्का य जडा, ते सढ त्ति; अह सेसजिणाणं वि । सव्वत्थ वि रुजुपण्णा, एमेव णिज्जंति जुयकप्पा(?) ॥ तित्थंतरे उप्पन्ना, तक्कप्पेणं चरंति जं सव्वे । तं गोयमाइसमए, केसिप्पमुहा वि मिलिय त्ति ॥छ।। छत्तीससहस्साणि य, समणीणं सिस्सणी सामिस्स । जे?ऽज्जचंदणाऽऽसि, सिद्धऽज्जचंदणा त्ति गयं ॥छ।। तह सावयाण लक्खं, समहियमणेण सट्ठिसहस्सेहिं ।
सामिस्स ते य भणिया, के वि परा न उण संखाई ॥ संखाइकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सावत्थीनयरीए वद्धमाणसामिस्स सावया संखाइया सुसमिद्धा बहवो परिवसंति । समोसरिओ तत्थेव कोट्ठगुज्जाणे पुण्णिमाए महावीरो । तं च वंदित्ता सोच्चा य धम्म पडिनियत्ता संखाइया भणंति - 'भो ! कायव्वा अज्ज पक्खिगी धम्मजागरिया । परं साहम्मियभोज्जं किच्चा तं जागरामो' । सोउं चेमं तम्मज्झे पोक्खली नाम सावगो, सो भणइ - 'साहम्मियभोज्जस्साऽणुग्गहं काऊण अज्ज मे निरोवं देह' । ते वि तस्साऽणुण्णं दाऊणं गया नियगिहेसु । संखो वि संपत्तो जा नियघरं तावुत्थहि[य]ओ विसेसओ नियभज्जमुप्पलाभिहाणं भणइ - 'उप्पले ! अज्ज पक्खिगिं धम्मजागरियं संपयं चेवाऽहं गंतुं पोसहसालाए जागरिस्सं । ता न तए ममाऽवसेरी कायव्वा' । तओ गओ पोसहसालाए । पडिवज्जिऊण य चउव्विहं पि पोसहं, तं जहा – आहारपोसहं १, सरीरसक्कारपोसहं २, बंभचेरपोसहं ३, अव्वावारपोसहं ४, तओ सामाइयं चाउज्जाय(मं?) पत्तो चिट्ठइ ।
____ पुक्खली वि गओ नियघरं । कराविया भोयणसामग्गी । समागया सव्वे वि संखवज्जा सावया। तओ वढें जोएंताणं वि जाव नाऽऽगओ संखो ताव 'वेलाइक्कमो होइ' त्ति संपहारिऊण पोक्खली हक्कारणत्थं गओ तस्स घरं । दिट्ठो य उप्पलाए अब्भुट्ठिओ ससंभमं । पक्खालिया पाया । दरिसिओ देवालओ । वंदिया तेण देवा । तओ दिण्णमासणमुप्पलाए वंदिय विणएणं [पुच्छियं] - 'भणसु, किमागमणप्पओयणं ?' तेण भणियं - 'कत्थ संखसावओ ?' सा भणइ – 'पोसहसालाए' । तओ गओ तत्थ पोक्खली । पविट्ठो निसीहिअं काउं । पडिक्कंतो इरियावहियं । दाऊणं संखस्स वंदणमुवविट्ठो भणइ - 'वंदामो संखसावया ! तुम्हाऽऽगणेणं चेव साहम्मियभोज्जं विलंबेइ' । संखेण भणियं – 'पोक्खलिसावया ! [पक्खिगि] त्ति अज्ज मए अहोरत्तं जाव पडिवण्णं पोसहसामाइयं । ता तुब्भे संजोगेण कुणंतु साहम्मियभोज्जं । तओ सोउमेवं संखवयणं रुट्ठो पोक्खलिसावओ पोसहसालाओ गओ नियघरं । कहिया सेससावयाणं वत्ता । तेहिं वि सोऊण रुडेहिं चेव कयं साहम्मियभोज्जं । गहिओ निच्छओ - 'पुरओ महावीरस्स पभाए संखसावयमेरिसं ववसेंतमुवालंभिस्सामो' ।
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४६]
संखो वि पोसहसामाइयत्थो चेव भगवंतमभिवंदित्ता पुच्छइ – 'भयवं ! कोहेणं किं कुणइ जीवो?' सामी भणइ - 'संखसावया ! सुहं भंसेइ असुहं सवेइ(संचेइ?), एवं माणेणाऽवि, मायाए वि, लोभेण वि' । सोउं चेमं संविग्गा संखाइया सामि वंदित्ता गया सदाणं ।
____एत्यंतरंमि य सामि वंदित्ता गोयमो भणइ – 'भयवं ! संखसावओ तुम्हंतिए पव्वइही न वा ?' सामी भणइ – 'गोयमा ! न पव्वइही । किंतु सावओ चेव कालं गओ सोहम्मे कप्पे अरुणाभे विमाणे चउप्पलियाऊ देवो होही' । तओ वि चुओ महाविदेहे सुकुलुप्पण्णो सिज्झिही' । जहा आणंदाईय त्ति ॥छा। संखाइय त्ति गयं ॥छ। आणंदाइकहा भण्णइ -
वाणियग्गामे नयरे जियसत्तूराया । तत्थ य आणंदो नाम भट्टसालिओ, ताव(तस्स?) सिवानंदा नाम भज्जा । चत्तारि य दम्माण कोडीओ निहाणं गयाओ । चत्तारि कलंतरदिण्णाओ । चत्तारि य ववहारपडियाओ। दसदसगोसहस्साणि य चत्तारि गोउलाणि । वहति य पइवरिसं पंचहलसयाणि । तहा वाणिज्ज-जाणाइकज्जत्थं पंचसगडसयाणि । पाणियाइवहणत्थं चत्तारि वहणाणि त्ति । तस्स य वाणियगामस्स ईसाणदिसावट्ठियं दुइपलासं नाम उज्जाणं । तंमि य कयाइ विहरमाणो समोसरिओ महावीरो । नाऊण य जणाओ भगवओ साइसयसमिद्धिं महाविभूईए निग्गओ वंदणत्थमाणंदो । भगवया वि वंदिऊणोवविट्ठस्स [तस्स कहिओ] साहु-सावयधम्मो । सो वि तं सोच्चा संविग्गो भणइ – 'भगवं ! एवमेयं । किंतु जहा तुम्हंतिए धम्मं सोऊण बहवे पव्वइया तहाऽहं न सक्को पव्वइउं । सावयधम्मं पुण पडिवज्जिस्सामि' । तओ भगवया - ‘एवं कुणसु'त्ति भणिए जहासत्तीए गहिया[इं] सावयवया[इं] । तओ गओ नियमंदिरमाणंदो सोउंमंद(सिवानंद) भणइ - "पिए ! जहाऽहं सावओ जाओ तहा तुमं पि भगवओ मूलं गंतुं सावयधम्म पडिवज्जसु' । सा वि पइव्वयत्तणओ तव्वयणाणंतरमेव सपरियणा गंतुं भगवंतिए जहुत्तसाविया य होऊणाऽऽगया गेहं ।
एत्थंतरंमि य गोयमो सामिमभिवंदिऊण पुच्छइ – 'भगवं ! तुब्भं अंतिए आणंदो सावओ पव्वज्ज काही न वा ?' भगवया भणियं – 'गोयमा ! सावओ चेवाऽऽणंदो अणसणं काऊण देवलोगं गमिस्सई' । विहरिओ य भगवं देसंतरं ।
___पालिओ य तद्दिणाओ चेव सायरमाणंद-सिवाणंदाईहिं दाण-सील-तव-भावणामओ चउद्दसवरिसाणि जाव निक्कलंको सावयधम्मो । पण्णरसमंमि य वच्छरे रयणीए दुप्पहरुद्देसे सुमरियधम्ममग्गेणं चिंतियमाणदेणं - 'नाऽहं गिहारंभासत्तो भगवंतुवइटुं धम्मं धम्ममग्गमणुपालेउं समत्थो । ता पभायंमि सयणजणसमक्खं भोयणं काऊण जेट्टपुत्तं गिहनायगं ठवेमि । तओ एयस्सेव वाणियगामस्सेसाणदिसाए पच्चासण्णं कोल्लागसण्णिवेसं । तत्थ वच्चामि । जओ तत्थ मे मित्त-सयणाईहिं परमसावएहिं पोसहसाला काराविया चिट्ठइ । तीए य संठिओऽहं परिचत्तारंभो सामिसुस्सूसापरो निरवज्जाहारकयपाणवत्ती सावयधम्मसारमाराहेमि' ।
. तओ पभाए जहाचिंतियं चेव काऊण गओ कोल्लागसन्निवेसं । तत्थ वि तहेव सुट्ठ तवोनिरयस्स समुप्पण्णमोहिण्णाणं । तेण य पेच्छइ सव्वमिमं भरहखेत्तं । तहा भरहखेत्तसंबद्धं लवणसमुदं च जोयणसयभंतरओ पेच्छइ । उड्टुं तु सोहम्मदेवलोगं जाव पासइ । हेट्ठा पुण पढमनरयपुढवीए पढमपत्थडं जाव पेच्छइ । विविहतवोविसेसेहिं य् छ-संवच्छराणि जाव सोसियसरीरो पयं पि गंतुमसमत्थो कुणंतो धम्मजागरियमाणंदो चिंतेइ - 'झोडिए(या?) मए पिंडोवउत्ता(?) जावऽज्ज वि सामी भरहखित्ते विहरइ
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४७]
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww
तावऽहमणसणं पडिवज्जामि' । पभायंमि य सामिमाणो पडिवन्नो जहाचिंतियमणसणं ।
एत्थंतरंमि य तत्थेव समोसरिओ महावीरो । समाणंदियाए य धम्मदेसणाए समागया सव्वसत्तासम्मिया । भिक्खट्ठा पविट्ठो गोयमो य कोल्लागमज्मं । पडिगाहित्ता य पडिपुण्णं भत्तपाणं तत्तो निग्गच्छंतो बहुसो सुणइ जणं भासमाणं, जहा - 'धन्नो कयत्थो य महावीरसीसो आणंदसावओ जेण तवसोसियंगेणऽज्ज पोसहसालाए पडिवन्नं अणसणं' । तं च सोउं संजायदंसणेच्छो तहेवाऽऽगओ पोसहसालाए । दट्ठण गोयममागच्छमाणं आणंदो दूराओ चेव सीसे कयकरयलंजली भणइ – 'भगवं ! तणुयंगो त्ति नाऽहं समत्थो तुम्हंतियमागंतुं । ता तुब्भे चेवऽवत्थाकारणे मम सण्णिहिया होउं नियपाए वंदावेह' । तओ गोयमेण तहेव कए नियसीसमाणंदो तिण्णि वारे तच्चरणकमलेसु निहट्ट परमभत्तीए वंदित्ता गोयमं भणइ - 'भयवं ! किमुप्पज्जइ गिहत्थाणमोहिण्णाणं ?' गोयमो भणइ – 'समुपज्जइ' । तओ सहरिसमाणंदो साहेइ गोयमस्स पुव्वुत्तविसयमप्पणो समुप्पण्णमोहिनाणं । तं च सोउमदिण्णोवओगो गोयमो भणइ – 'सावय ! समुप्पज्जइ गिहत्थस्सोहिनाणं परं नेतावंतविसयं । ता तुममेयमसब्भूयभासणं मिच्छादुक्कडं दाऊणाऽऽलोएहि । जं मिच्छाभासणे तव पायच्छित्तमागच्छइ तं भावओ पडिवज्जसु' । तओ सोउमेवमाणंदो भणइ – 'भगवं ! जिणमए कि सच्चमवि भासियमालोइज्जइ ?' गोयमो भणइ - ['न चेव सावगा !' । तो आणंदो भणइ] - 'जइ एवं ता तुब्भेहिं चेव पमायपरूवणापयए कि पि [आलोएव्वं] । 'नवि मममप्पणो सम्ममालोएव्वं । मम पुण नत्थेत्थ विसए को वि संसओ' ।
तओ सोऊणेवमाणंदभासियं गोयमो असंकिओ वि भगवंतपुच्छणुक्कंठाए अदिन्नो [मिच्छा दुक्कडं] चेव निग्गओ पोसहसालाए । पत्तो सामिसमीवं । दंसिऊण य भत्तपाणं वंदित्ता पुच्छइ तमाणंदसाहियमोहिनाणविसयं । भगवया वि 'सच्चमाणंदसाहिय'ति वोत्तु भणिओ गोयमो - 'नियमणुवओगपरूवियं तुममालोएहि । गंतुं च सावयमाणंदं खा[मेहि]' । [तओ गोय]मेणाऽवि सम्म पडिवज्जित्ता सामिवयणं सव्वं तहेवा(व) [वव]सियं । विहरिओ य महावीरो सपरिवारो तओ देसंतरं । आणंदो वि वीसं वरिसाणि जाव सावयत्तणमणुपालित्ता मासं चाऽणसणं काऊण सोहम्मे कप्पे देवलोए अरुणाभे विमाणे चउपलिओवमाऊ देवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सिइ छ। १ ।
जह [आणंदो तहेव] कामदेवो । तं जहा - __चंपानयरीए जियसत्तू नाम राया । तत्थ कामदेवो नाम भंडसालिओ । तस्स भद्दा णाम भज्जा । निहाणे कलंतरे वणिज्जंमि य पत्तेयं पत्तेयं छ दम्मकोडीओ । दसदसगावीसहस्साणि य छ गोउलाणि ।
इओ य तीए चेव चंपाए पुण्णभहुज्जाणे समोसरिओ महावीरो । निग्गओ य वंदणत्थं कामदेवो य सभज्जो धम्मं सोऊण सावओ जाओ। पालित्ता य चउद्दसवरिसाणि निक्कलंकं सावयत्तणं पण्णरसमवरिसे सयणजणसमक्खं जेट्टपुत्तं गिहसामियं काऊण सयं पविट्ठो पोसहसालाए धम्मज्झाणनिरओ चिट्ठइ ।
एत्थंतरंमि य सक्को सभागओ कामदेवं तहा दट्ठणं भणइ – 'अहो कामदेवस्स धम्ममि निच्चलया ! जो एयं केणइ तिहुयणजंतुणा चालेउं न सक्किज्जई' । तं च तहा सक्कपसंसमसहमाणो तुरियमेगो देवो जिणधम्मपच्चणीओ विगरालपिसायरूवं काऊण किलिकिलायमाणो खोहणत्थमागओ पुणो पुणो भणइ - 'भो कामदेवा ! जइ न छड्डेसि जिणधम्मं तोऽहं खग्गेणाऽणेण खंडखंडं काऊण तुमं भूयबलिं करिस्सामि' । न य सो खुब्भइ । तओ निरायं कुद्धो देवो देहखंडोहंडिं करइ । कामदेवो पुण वेयणत्तो वि न चलिओ
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४८]
नियज्झाणाओ । तओ देवीए(देवेण?) पुणो वि पउणीकयसरीरं कामदेवं संवरियपिसायरूवो तओ मत्तगुलगुलायमाणो महंतहत्थिरूवेणाऽऽगओ देवो माणुसभासाए भणइ - 'जिणधम्मं जइ न चयसि तो मारेमि' । तहा वि निच्चलं तं सुंडदंडेणुच्छालित्ता गयणंगणे पडतं दंतमुसलेहि पडिच्छइ । तओ धरणीतले पाडेत्ता पुणो पुणो पाएहि दरमलेइ । तहा वि दट्ठमचलियचित्तं महाकोवमुग्गविसप्परूवेणाऽऽगओ पच्छिमभाएण गीवं गाढं वेढित्ता तिक्खदाढाहि निसढं पुणो पुणो डसेइ तहा वि न चलिओ महासत्तो कामदेवो ।
___ तओ तुट्ठो देवो [नियरूवं दंसिऊण तं खामित्ता पसंसिऊण य गओ नियठाणं कामदेवो वि चिंतेइ -] 'महावीरं वंदित्ता पोसहं पारेमि' । तओ परिमियपरिवारो निग्गओ गिहट्ठियपोसहसालाओ । पत्तो भगवंतमूलं । समुवविठ्ठो य वंदित्ता भत्तीए । भगवया वि तीसे देव-मणुयासुराए [परिसाए] धम्मदेसणाणुसंगेण साहिऊण सवित्थरं रयणिजणियमुवसग्गं संभासिओ कामदेवो । भणिया य गोयमाईया समणा – 'भो भो महाणुभावा ! गिहत्थेणाऽवि होउमेवमहियासिया पाणंतिउवसग्गा कामदेवेणं । तुब्भेहिं पुण परिचत्तगिहवासेहि विसेसओ अहियासेयव्वा' । तओ सव्वेहिं वि 'तह'त्ति पडिवन्नं । विहरिओ य देसंतरेसु महावीरो ।
___ कामदेवो वि पोसहसालाठिओ छव्वरिसाणि किंचूणाणि विविहतवोविसेसेहिं तवसोसियंगो सव्वं च सावयत्तणं वीसं वरिसाणि पालिऊण य कयाणसणो सोहम्मे कप्पे अरुणाभविमाणे चउपलिओवमाऊ देवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सिइ ॥ छ॥२॥ जहा चुलिणिपिया । तं जहा -
वाणारसीए जियसत्तू राया । तत्थ चुलिणिपिया नाम भंडसालिओ । तस्स *भद्दा(सामा) नाम भज्जा। निहाण-कलंतर-ववहारविलग्गाओ दम्माणं अट्ट कोडीओ । दसदसगोसाहस्सियाणि य अट्ठ गोउलाणि । [अण्णया] कोहगुज्जाणे भगवया समोसरिएण संबोहिओ सभज्जो सावओ जाओ । पण्णरसंमि य वरिसे जेट्ठनिक्खित्तारंभभारो पविट्ठो गिहट्ठियपोसहसालाए । तस्स य पुरओ मिच्छदिट्ठी देवो जेट्टपुत्तमाणित्ता खग्गेण खंडखंडं करेइ । तओ तंमि सहिए तहेव लहुपुत्तं करेइ । तंमि वि सहिए भद्दाभज्ज(मायर)माणित्ता खग्गेण खंडखंडं काउमाढत्तो । तं च दट्ठण संजायामरिसो चुलणिपिया धाविओ देवगहणत्थं । देवो वि 'धम्मझाणाओ खुहिय'त्ति कलिऊण गओ नियट्ठाणं । चुलणिपिया पोसहसालासंतियं पुण थंभमेगं हत्थेहि घेत्तूण गाढं वुब्भुइउमाढत्तो । तं च वुब्भुयासदं सोऊण धाविया भद्दा । पत्ता चुलणिपियासमीवं । दटुं च तं तहावट्ठियं भणइ – 'किमेयं ?' कहिए य चुलणिपिउणा निरवसेसवुत्तंते भणियं भद्दाए – 'महाणुभाव ! खोहिओ तुमं केणाऽवि देवाइणा धम्मज्झाणाओ । ता संपयं निप्पकंपेणं होयव्वं' । तओ चुलणिपिया छव्वरिसियतवसोसियंगो अणसणं काऊण सोहम्मे अरुणाभे विमाणे देवो जाओ । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सिइ त्ति ॥छ।।३।।
जहा य वाणारसीए चुलणिपिया तहा सुरादेवो वि भंडसालिओ वत्तव्यो । नवरं सामा(धन्ना) भज्जा । छ छ च्च दम्मकोडीओ छच्च गोउलाणि । पोसहसालाए य तिण्णि पुत्ते पुरओ विणासित्ता भज्जाविणासणठाणमि देवो भणइ – 'जइ धम्मं न चयसि तो ते सरीरे सास-खास-दाहज्जराईए महारोगे पक्खिविस्सामि सच्चविओ कामस्स य कहं वि ते देवसत्तीए' । [तो] देवस्स भीओ सुरादेवो वुब्भुयंतो य धाविओ जा पिट्ठओ ता नट्ठो देवो । गहिओ य सुरादेवेण पोसहसालार्थभो । समागया सामा(धन्ना)। तओ जहा चुलिणिपिया तहेव, जाव महाविदेहे सिज्झिस्सिइ ॥छ।४॥ जहा चुल्लसयओ । तं जहा - * सामा इति उपासकदशाङ्गसूत्रे ।
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२४९]
wwwwwwwwww
wwwwwwwwwwwwwwwwwwww
आलंभियाए नयरीए जियसत्तू राया । चुल्लसयओ नाम भंडसालिओ । तस्स बहुला नाम भज्जा। छक्कसंखाए य परिग्गहो । संखवणमुज्जाणं । सेसं जहा सुरादेवस्स तहा पढियव्वं । नवरं रोगपक्खेवणठाणे देवेण 'सव्वं तुह घरसारं अवहरिस्सामि । तओ तुमं दीणो टणटणेतो मरिस्ससि' । हरिउकामस्स य देवस्स धाविओ पुट्ठओ चुल्लसयगो । समागया बहुला जाव महाविदेहे सिज्झिस्सइ ॥छ।५॥ जहा कुंडकोलिओ॥ तं जहा -
कंपिल्लपुरे जियसत्तू राया । कुंडकोलिओ नाम भंडसालिओ । तस्स पूसा नाम भज्जा । छक्कसंखए य परिग्गहो । सहसंबवणुज्जाणे महावीरंतिए तहेव सावओ जाओ । अन्नया य पच्छिमदिवसे नियगिहासोगवणियामज्झट्ठियंमि चोक्खयसिलायले नियनामंकियमुद्दियमोढयणं च मेलित्ता सपोसहसामाइयं पडिवज्जइ । तं च दट्ठण एगो मिच्छदिट्ठी देवो नामंकियमुद्दियमोढयणं च घेत्तुं भणइ – 'भो कुंडकोलिया ! मुंचसु जिणमयं । पडिवज्जसु निरणुट्ठाणं गोसालयमयं । अन्नहा अ(ह)रिस्सामि ते समुद्दियमिममोढणयं' । तओ कुंडकोलिओ भणइ – 'जइ निरणुट्ठाणस्स कज्जसिद्धी ता किमत्थमिहाऽऽगंतुं तुममेवमणुचिट्ठसि ? जेणऽणुट्ठाणट्ठिओ चे गोसालयदरिसणाणुगयं न करेसि ?' । तओ सोउमेवं देवो कुंडकोलियस्स पडिउत्तरं किंचि काउमसमत्थो मोत्तूण तहेव सिलायले समुद्दियमोढणयं गओ सट्ठाणं ।
एत्थंतरंमि य समोसरिओ सहसंबवणुज्जाणे महावीरो । नाऊणं च सपोसहो चेव परिमियपरिवारो निग्गओ भगवंवंदणत्थं कुंडकोलिओ । उवविट्ठो य वंदिऊण । तयणुगुणं [च] धम्मदेसणं काऊण भणियं भगवया – 'भो भो ! गोयमाईया ! जहा कुंडकोलिएणऽज्ज पडिवक्खदेवो जुत्तीओ निरुत्तरीकओ [तहा] तुब्भेहिं वि पडिवक्खं पइ सजुत्तीएहिं होयव्वं' । तओ सव्वेहिं वि 'तह'त्ति भणिए गओ कुंडकोलिओ जाव महाविदेहे सिज्झिस्सइ ॥छ।६॥ जहा पुव्वलिगिओ सद्दालपुत्तो ॥ तं जहा -
पोलासपुरे जियसत्तू राया । तत्थ य सद्दालपुत्तो नाम कुंभकारो पंचण्हं कुंभकारसयाणमहिवई गोसालयभत्तो परिवसइ । तस्स य अग्गिमित्ता नाम भज्जा । परिग्गहमि तस्सेगा दम्मकोडी दसगोसाहस्सियं चेगं गोउलं । कयाइं च सो सद्दालपुत्तो अवरण्हासमए नियगिहासोगवणियाए गोसालगोवइटुं धम्मकम्ममायरेइ । तं चेगो देवो समागंतुं गयणत्थो [भणइ] – 'भो भो सद्दालपुत्ता ! कल्लमिहेव पोलासपुरे सहसंबवणुज्जाणे जिणो समोसरिस्सइ । सो य तए गंतुं वंदिऊण य कप्पणिज्जेणऽण्णाइणा निमंतियव्वो' । तं च सोउं चिंतियं सद्दालपुत्तेण – 'नूणं मम जिणो गोसालगो पभाए आगमिस्सइ' । पभायंमि य समोसरिओ सहसंबवणुज्जाणे महावीरो । पूरियं च देव-मणुएहिं समोसरणं । तं च सोउं सद्दालपुत्तो वि सपरियणो गंतुं उवविठ्ठो वंदित्ता । भगवया वि धम्मदेसणं काऊण साहिओ देवागमणवुत्तंतो सद्दालपुत्तस्स । तं च सोउं संजायपच्चओ सद्दालपुत्तो सहरिसं वंदित्ता भणइ – 'भगवं ! तुब्भे सपरिवारा वसहि-सेज्जासणाईहिं मं सपरिवारमणुग्गहेह' ।
तओ सामी पंचसु कुंभकारसयसालासु जहारिहं परिवारं बंधि(वंटि?)ऊण सयं विवक्खियपरिवारो ठिओ सद्दालपुत्तसालाए । तीए मज्झाओ कयाइ नीसारियाण अल्लभंडगाण सद्दालपुत्तो तावग्गि देइ । तं
सामी भणड - 'सबालपत्ता ! कहमेयाणि संपण्णाणि ?' सालपत्तो भणड - 'भगवं ! मदिया पाणिएण तीमिया लद्दिच्छाराइदव्वसंजोइया मग्गिऊण चक्के चडाविज्जइ । तओ बहूणि करय-घडाईणि भंडगाणि निप्पाइज्ज[ति' । ताहे भगवं भणइ – "किं एयं साणुट्ठाणं] संपज्जइ निरणुट्ठाणं वा ?' सद्दालपुत्तो भणइ – 'जेण जहा भवियव्वं तं तहा भवइ न अन्नहा' । भगवया भणियं – 'जइ तुज्झ कोइ भंडगाणि
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५०]
हरेज्ज [नासेज्ज] वा तो तस्स तुमं किं विहेसि ?' सद्दालपुत्तो भणइ – 'बंधेमि मारेमि य' । सामी भणइ – 'जइ भवियव्वया अत्थि तो तुह भंडगाणि न नट्ठाणि । अह नत्थि तो किं चोरेण घाइएणं ?' तओ सोउमेवं सामिस्स सद्दालपुत्तो पडिउत्तरं किंचि काउमसमत्थो संबुद्धो सावओ जाओ । भगवं पि सद्दालपुत्तं संबोहिऊण पुणो वि समोसरिओ सहसंबवणुज्जाणे ।
सद्दालपुत्तो वि संबुद्धो गिहमागंतुं अग्गिमित्तं भणइ - 'भद्देऽहं सावओ जाओ । ता तुमं पि महावीरंतिए गंतुं साविया होहि' । सा वि तव्वयणानंतरं महाविभूईए साविया होऊणाऽऽगया । तओ दो वि पालिंति विहिणा सावगधम्मं । भगवं पि तत्तो विहरिओ देसंतरं ।
तओ गोसालो देसंतरट्ठिओ 'मम मयं मोत्तूण सद्दालपुत्तो सावओ जाओ'त्ति सोउं समागओ सपरिवारो पोलासपुरे । पविसिऊण य कुंभगारअत्थाइ(णि?)याए परिमियपरिवारो गओ सद्दालपुत्तगेहं । तं च विणयपडिवत्तिमकुणमाणं धुत्तत्तणेण भणइ – 'सद्दालपुत्ता ! समोसरिओ एत्थाऽऽसि समणो भगवं ति निसुयमम्हेर्हि' । सद्दालपुत्तो भणइ – 'को सो समणो ? [ताहे गोसालो भणइ] 'जो य केवलनाण-दसणसंपण्णो सो भगवं। ___सद्दालपुत्तो भणइ – “किं समत्था तुब्भे तेण समणेण भगवया महावीरेण सह वायं दाउं ?' गोसालो छइते(ल्ल)त्तणओ भणइ – 'न सक्केमो' । सद्दालपुत्तो भणइ – 'केण कारणेण ?' गोसालो भणइ - 'जह कोइ पुरिसो समत्थो सविण्णाणो य कवोडयाए जीवं घेत्तूण छच्चेविच्छइ तहेव वडवोंछयं करेइ तहा अम्हे वि महावीरेण भगवया लीलाए चेव कवोडयाए तुल्ला वडवोंछीकिज्जामो' । तओ सोउमेवं तुट्ठो सद्दालपुत्तो गोसालं भणइ – 'जइ वि तुब्भमहं न भत्तो तहा वि तुम्हेहिं मम सामी पसंसिओ ता मम सालाए समागंतुं चिट्ठह' । गोसालो वि तहेव काउं लद्धावसरो बहुसो विप्पयारेइ सद्दालपुत्तं । जाहे य मणागं पि सो न चलइ जिणधम्ममग्गाओ ताहे तं मोत्तुमन्नत्थ गओ । अओ परं सद्दालपुत्तो जहा चुलिणिपिया तहा वत्तव्वो जाव महाविदेहे सिज्झिस्सइ ॥छ।७॥ जहा महासयगो । तं जहा -
रायगिहे नयरे सेणिओ राया । तत्थ महासयगो नाम भंडसालिओ । तस्स य परिग्गहे निहाणकलंतर-ववहारविलग्गाओ दम्माण अट्ठट्ठकोडीओ, दसदसगोसहस्सपरिमाणाणि य अट्ठगोउलाणि । तेरस य भज्जाओ रेवईपमुहाओ । तत्थ य रेवईए पेइयसंतियाओ भिन्नाओ चेव दम्माणमट्ठ कोडीओ, दसगोसाहस्सियाणि य अट्ठ गोउलाणि सेसाणं च दुवालसण्हं पेइयसंतिया दम्माणमेगेगा कोडी, दसगोसाहस्सियं च गोउलमेगेगं । समोसरिओ य कयाइ गुणसिलगुजाणे महावीरो । तदंतिए य धम्मं सोऊण महासयगो सावगो जाओ ।
सा य सयगस्स भज्जा रेवई निरंतरं मज्ज-मंसनिरया सुहमप्पणो चेविच्छंती विसप्पओएण दुवालसाऽवि सवक्कीओ माराविऊण तासिं दम्म-गोउलाइपरिग्गहं सयमंगीकाऊण पइणा सह भोगे भुंजइ । अन्नया य कयाइ रायगिहे रण्णा घोसाविया अमारी । रेवई वि मज्ज-मंसं विणा खणं पि चिट्ठिउमसक्कंती नियगोउलियाए सद्दावित्ता पच्छन्नं भणइ – 'मम गोउलेहितो दोहं तरुणकल्होडयाणं मंसं जहा कोइ न जाणइ तहा निच्चं मम संपाडियव्वं' । गोउलियाहिं वि तहेव किज्जते रेवई कल्होडयमंसेसु चेव गिद्धा ।
महासयगो वि सावयत्तणमणुपालिऊण चउद्दससंवच्छराणि जाव, पण्णरसमसंवच्छरे जेट्ठपुत्तं गिहसामियं ठवित्तु पोसाहसालाठिओ निरारंभधम्मपत्ति काउमाढत्तो । सा य रेवई मइरामयवसचलंतगत्ता मयणपरव्वसा
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५१]
पोसहसालमागंतुं पुणो पुणो भणइ - 'हं भो महासयगा सावया ! किं धम्मत्थी किलिस्ससि ? जओ धम्मस्स वि भोगो फलं । ते य मए सह सरसे भुंजसु' । महासयगो वि तमगणेतो छहिं संवच्छरेहि तवोविसेसं काऊण सोसियसरीरो पडिवण्णोऽणसणं । समुप्पण्णं सुभपरिणामेण तस्सोहिनाणं । तेण य पेच्छइ सव्वं भरहखेत्तं संवड्डिायं] च लवणसमुद्दस्स जोयणसहस्सं, उवरिं च सोहम्मं जाव हे?ओ य रयणप्पभाए पढमपत्थडं जाव । पडिवण्णाणसणस्स य महासयगस्स तहेव मत्ता आगंतुं रेवई वोत्तुमाढत्ता रुट्ठो य महासयगो । दिन्नोहिनाणोवओगो तं भणइ – 'हा हा रेवइगे ! दुरायारे ! ममेवं निच्चमुवद्दवेंती तुममंतो सत्तण्हं दिवसाणं सन्निवाएण महारोगेणाऽभिभूया मरिऊण रयणप्पभाए नरयपुढवीए लोलुयच्चुए नरए चउरासीवाससहस्साउसो नेरइओ भविस्ससि' । सोउं चेमं रेवई महासयगसावं सहस त्ति विगयमया भयाओ सणियं सणियमोसरंती गया सगिहं । सत्तमंमि य दिणे तहेव मरिऊण समुप्पण्णा लोलुयच्चुए नरए ।
इओ य रायगिहे गुणसिलगुज्जाणे समोसरिओ महावीरो । धम्मकहावसाणे य भगवया भणिओ गोयमो जहा – 'पोसहसालाए गंतुं महासयगमणसणट्ठियमेवं बोहेहि - "न महाणुभाव ! तुह चरमाराहणं पडिवन्नस्साऽणि?वयणेहिं सावो दाउं जुत्तो जहा दिण्णो रेवईए । तो तुमं तमणि?सावमालोइंतो पडिक्कमाहि जेण सुज्झसि" ।' तओ 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण तत्थ गओ गोयमो । महावीरवयणेहिं पबोहिओ सयगो। सो वि तं सोउं सम्ममालोएत्ता वीसं वरिसाणि जाव पालियनिक्कलंकसावयधम्मो मासं कयाणसणो मरिऊणुप्पण्णो सोहम्मे अरुणवडेंसए विमाणे चउपलिओवमाऊ देवो । तओ चुओ महाविदेहे सिज्झिस्सिइ त्ति ॥छ।८॥
___ सावत्थीए नयरीए जियसत्तुनिवंमि कोट्टगुज्जाणे आणंदो जह तह नंदिणिपिया वि परमस्सिणी भज्जा ॥९॥छ।
___ सालिहीपिओ त्ति य सरिसोऽणेणेव निरवसेसो वि । नवरं फग्गुणिभज्जा । आणंदाईया दस गय त्ति ॥छ।
साहम्मिओ य आणंदाईणं अम्मडो त्ति अम्मडकहा भण्णइ -
अत्थि कंपिल्लपुरे सयलविज्जाठाणपारगो सत्तसयसीसपरिवारिओ अम्मडो नाम परिव्वायगो । सो य महावीरंतिए संबुद्धो वि गाढमुस्सग्गरुइ(?)त्तणओ सव्वविरइचारित्ताइयारभीरू लोयाववायभीरुत्तणओ य परिव्वायगत्तममुंचमाणो सावओ जाओ । तत्थ वि छठे छटेण कुणंतो निरंतरं तवोकम्मं समुप्पण्णोहिनाणो वेउव्वियाइलद्धिसंपण्णो अम्मडो कयाइ अपावानयरीए समोसरिय[स्स] महावीरस्साऽऽगओ वंदणत्थं । वंदिउं च तं पुणो वच्चंतो भणिओ भगवया – 'भो अम्मड ! रायगिहं गएणं तए कुसलवत्तं पुच्छियव्वा सुलस'त्ति ॥छ।
सुलसाकहा भणियसेसा भण्णइ -
रायगिहे नयरे नागसाहिणी(सारहि)भज्जा सुलसा नाम परमसाविया । तीसे य समाइट्ठो भगवया वत्ताउच्छणमम्मडो पत्तो रायगिहं चिंतइ - 'न सामण्णा सुलसा जीए जिणो सारं सयं करेइ । ता परिक्खामि तं, केरिसी गुणेहिं ?' तओ सपरिवारो पविट्ठो सुलसागेहं वेयपज्जणयं काउं भणइ – 'पसिद्धि सोऊण तुहाऽऽसाए वयमिहाऽऽगया । ता दिज्जउ सयमज्जऽहं भोयणं' । सुलसा भणइ - 'नाऽहमपत्ताणं
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५२]
भोयणं देमि' । ते भणंति - 'महाणुभावे ! वेयपाढरोहितो अम्हेहितो वि को अण्णो पत्तभूओ ?' । एवं च पुणो पुणो पत्थिया वि जाहे सुलसा न पसीयइ ताहे नयरबाहिं निग्गंतुं अम्मडो विज्जाबलनिम्मियगोमत्थए पउममारूढो विविहभंगेहिं धम्ममग्गमविरुद्धं साहिउमारद्धो । तं च तहा दट्ठण सयलो वि रायगिहलोओ समक्खित्तचित्तो भणइ – 'अहो ! सयमेसो परमेसरो बंभा अवयरिओ' । सम्माणिज्जए य भोयणाईहिं सपरिवारो परमूसवेण नेउं नियनियगिहलो(भा?)एसु लोएण ।
अण्णदियहमि सयललोयसमक्खं भणइ – 'न किं चि केणइ वत्तव्वं, सुलसागिहमज्ज वच्चिस्सामि' । तं च सोउं सहरिसं धाविओ लोओ गिहं गंतुं सुलसं भणइ – 'वद्धाविज्जसि सुलसे ! वंदुरमालाबंधणाईहिं मंगलकिच्चं करेहि' । सुलसा भणइ – 'किमहो ! संपत्तो महावीरो ?' लोओ भणइ – 'किं महावीरेण? कयत्था तुमं जीए घरंगणंमि सयमेवुच्छहिओ परमेसरो बंभा !' सुलसा भणइ – 'नाऽहमेरिसएहिं कयत्थमप्पाणं मण्णामि' । तं च सोऊण विलक्खो जणो गंतुं अम्मडस्स साहेइ ।
सो वि सुलसासत्तावज्जियहियओ तं तुवाल(?)मुवसंहरिऊण सपरिवारो निसीहियं कुणंतो समागंतुं पविट्ठो सुलसाघरं । सा वि 'सागयं निसीहियाए'त्ति जपंती ससंभममुट्ठिया तं सुहाउच्छियाए य [नि]यजिणिंदघरपडिमाओ पुरओ ठाउं दंसेइ । वंदियाओ य ताओ थुइ-थोत्तसहिलेण(?) भावसारमम्मडेण । तओ निग्गओ समुचियपएसदिन्नासणमुवविट्ठो । कयमागमविहिणा परोप्परं वंदणाइकिच्वं । तओ सुलसा सावसरं भणइ - 'किमेवं तुब्भेहिं विसरिसमेत्तियाणि दिणाणि वत्तियं ?' तओ सब्भावं साहिऊण निवेइयमहावीरवुत्तंतेण पुच्छिया कुसलवत्तं अम्मडेण । सा वि तं सोऊणुल्लसियमाणसा भणइ - 'कीरउ भोयणाइणा ममाऽणुग्गहो' । भणइ अम्मडो – 'पायमम्हे फासुयाहारयाणं भोइणो' । तओ तहेव भत्तीए भुंजाविओ अम्मडो । धम्मकहाए य सुलसाए सह कंचि कालं गमिऊणं गओ समीहियट्ठाणं ।
साभिग्गहो य वयगहणकालाओ चेव अम्मडो जहा - तसरहियमुदगमम्हं कप्पइ । तं पि दिण्णमण्णेहिं नाऽदिण्णं । अन्नया य कयाइ कंपिल्लपुराओ अम्मडो पत्थिओ पुरिमतालनयरं । वच्चंतेहिं तत्थ अंतरा सुट्ठतिसिएहिं दिट्ठमेगमुदगट्ठाणं । न य कोइ उदगदाया अस्थि । तओ चिंतियं तेहिं जं - 'दिण्णं उदगं गेण्हामो तो अवस्सं मरामो । ता किं संपयं काउमुचियं ?' पुणो य सव्वेहिं वयपालणं चेवाऽणुमयं ति नियत्ता जलपरिभोगाओ । तओ गंगानईतीरे वालुयापुलिणंमि दब्भसंथारमुवगया महावीरपायमूलमणुसरंता विहीए पवण्णा पायवोवगमणाणसणं । कयकाला य समुप्पण्णा सव्वे वि बंभलोयकप्पे दससागरोवमाउणो देवा । तओ य चुओ अम्मडदेवो सुगईसु हिंडिऊणिहेव भारहे वासे होही बावीसइमो देवोवसमों (?) नाम जिणो त्ति ॥
साहियअम्मडसमो य बीओ वि वत्तव्वो सामिसीसो अंबडसावओ । नवरं सो कालं काउं समुप्पण्णो सहस्सारे । तओ य चुओ इहेव महाविदेहे दढप्पइण्णो नामिब्भपुत्तो होऊण सिज्झिस्सइ त्ति ॥छ। अम्मडो त्ति गयं ॥छ।
___ सुलसा वि गया देवलोयं । तओ सुगईसु हिंडिऊणिहेव भारहे होही *पन्नरसमो निम्ममो नाम जिणो त्ति ॥छ। सुलस त्ति गयं ॥छा। *समवायाङ्गसूत्रादिषु विमल इति नामाऽस्ति । **समवायाङ्गसूत्रादिषु षोडश इत्युल्लेखः ॥
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५३]
mammarwas
सुलसासमा य सम्मत्तेणं सुभद्द त्ति छ। सुभद्दाकहा भण्णइ -
चंपाए नयरीए जिणयत्तो नाम सावओ । तस्साऽई[वरूववई] सुभद्दा नाम धीया । सा य वंदगोवासएण सिद्धपेण दट्ठणाऽणुरागओ मग्गाविया परिणयणत्थं । जिणदत्तो भणइ – 'नाऽहं मिच्छदिट्ठिस्स धूयं देमि' । सोउं चे सिद्धपो गओ साहुसमीवं । पुच्छिओऽणेण धम्मो । साहिओ साहूहिं । तं च नाउं सिद्धपो जाओ कवडसावगो । विमरिसिंतस्स य कालेण लहुकम्मत्तणओ सो चेव परिणओ धम्मो । तत्थ(तओ) साहिओ सिद्धपेण साहूणं सब्भावो जहा – 'मए पढमं सुभद्दानिमित्तं सिक्खिओ कवडेणाऽऽसि जिणधम्मो । संपयं पडिवण्णो तत्तबुद्धीए । ता मे देह सावयवयाणि' । तओ साहूहिं तहेव कए सुसावगो जाओ ।
___तओ काले गए वरगे पट्ठवेइ । ताहे जिणदत्तेण सावओ त्ति नाऊण सुभद्दा दिण्णा । पाणिग्गहणं वित्तं । अन्नया सिद्धपो भणइ – 'दारियं घरे नेमि' । ताहे जिणदत्तो भणइ – 'तुह सव्वं पि बुद्धभत्तं कुलं । एसा तं नाऽणुवित्तिहिइ । तओ अलियमालं लभिस्सई' । सिद्धपेणाऽवि निब्बंधओ मेल्लावित्ता नेऊण जुतकघरं कयं । सासू नणंदाइओ य भिक्खुआण न भत्तिं करेइ त्ति पदुट्ठाओ सिद्धपस्स साहिति - 'सा एसा तुह भज्जा सेवडेहिं सह अच्छइ' । सिद्धपो न पत्तिज्जइ । अन्नया य खमगसाहुस्स सिद्धपगिहे भिक्खागयस्स अच्छिमि कणुकओ पविट्ठो । सो य बाहइ त्ति सुभद्दाए जीहग्गेण फेडिओ । तीए य वयणे ट्ठियाए(?) तिलओ कओ आसि । सो य खमगस्स नलाडे लग्गो । सासू-नणंदाईहिं निउणं सिद्धपस्स दरिसिओ । सो वि तं तहेव दटुं पत्ति[ज्जिलं निव्वि]ण्णो सुभद्दाए । सा वि पुणहणियाए(?) तं नाऊण चितेइ - 'किं चोज्जं जमहं गिहत्थी आलं लभामि ? परमेत्तियं चेव मे दुक्खं जं पवयणुड्डाहो' ।
तओ रत्तीए काउस्सग्गं दाऊण देवो आराहिओ । आगओ भणइ – 'संदिसाहि, किं करेमि ?' सा भणइ – 'एयं मे कलंकमुत्तारेहि' । देवो भणइ - 'करेमि । अहमेयसत्त(स्स नयरस्स?) चत्तारि वि पउलीदुवाराणि पिहित्ता घोसणएण घोसेहामि जहा – “जा पइव्वया एत्थ नारी सा चेवेयाणि दाराणि उग्घाडेहिइ" । ताणि य तुमं चेव एक्का उग्घाडेउं सक्किहिसि, न अण्णा । सयणवग्ग[स्स] लोयस्स य पच्चयनिमित्तं चालणिया पाणियभरिया हत्थेहिं धारेयव्वा । तओ चालणीओ फुसारमेत्तं पि न गलिहिइ'त्ति आसासेऊण निग्गओ देवो । नयरदाराणि अ णेण थइयाणि । नायरजणो य अद्दण्णो । समुच्छलिया य गयणवाया – 'भो नागरजणा ! मा निरत्थयं किलिस्सह । जीसे सीलवईए पभावेण चालणीगयमुदगं न गलइ सा तेण उदगेण दारं अच्छोडेउ । तओ उग्घाडिस्सई' । तत्थ य बहुयाओ सेट्ठि-सत्थवाहाईणं धीयादओ [य] न सकेंति पउलीदुवारं जाव थोवं पि चालणीजलं नेउं । ताहे सुभद्दा सयणजणं पुच्छइ । अविसज्जंताण य चालणीए उदगं छोढूण तेसिं पहावं दरिसेइ । ताओ य वंदयभत्ताओ तमुवहसिउमाढत्ताओ जहा – 'एसा सेवडयपडेलेहेया(पडिलेहिया?) उग्घाडेहिइ' । तीए य चालणीए जलं धरियं पि थोवं पि न गलइ त्ति पेच्छित्ता विसन्नाओ । तओ महाजणेण सक्कारिज्जंती दारसमीवं गया । 'नमो अरहंताणं'ति भणिऊण य जलेण अच्छोडिया कवाडा । ते य महया सद्देणं डुवुयंता तिण्हं पउलीदुवाराणं उग्घाडिया। उत्तरदारं च चालणिपाणिएण अच्छोडिऊण भणइ - 'जा मया सरिसं सीलवयंमि होहिइ सा एवं उग्घाडिहिइ' । तं चऽज्ज वि ढक्कियं चेव अच्छइ । पच्छा नायरजणेणं साहुक्कारो कओ - 'अहो ! महासई जइणधम्मे'त्ति ॥छ।।
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५४]
wwwwwwwwwware
womaaamwoman
आसी य सुभद्दासमाणा नामेणं साविया जयंती जा कोसंबीनयरीए पुच्छिसु सयं महावीरं -
'भयवं ! किं जीवाणं, कम्मायत्ताणं सुत्तया सेया ? । जागरिया वा सेया ?', सामी वि सयं कहइ तीसे ॥ 'सुण साविये जयंती !, जीवा दुविहा मए समक्खाया । इह धम्मिया तहऽण्णे, अहम्मिया; तत्थ धम्मियया । जे तेसिं जागरिया, सेसा(या); जं ते सुअस्स उज्जुत्ता । पढणायण्णण-चिंतण-मरिसण-पुच्छा-कहणगुणिणो ॥ लिहण-पडियग्गणाइसु, सुयभणियविहाणओ य किच्चेसु । दरिसणपभावणा-दाण-सील-तव-भावणाईसु ॥ एवं च धम्मियजिया, जग्गंता कम्मनिज्जरं काउं । वच्चंति सिवं तम्हा, तेसिं जागरिया सेया ॥ अओ अहम्मियजीवा, ते हिंसाईसु पावकम्मेसु । जग्गंता वढते, तो तेर्सि सुत्तया सेया' ॥ सोउं च जयंती इमं, पव्वइया संवेगया तहऽण्णे वि । संबुद्धा बहुसत्ता, किं वा न करेज्ज सव्वण्णू ? ॥ इय सामिस्सऽट्ठारस[सहस्स]सहियाणि तिण्णि लक्खाणि । सुलसाइसावियाणं दढसम्मत्ताणि जायाणि ॥ एवं च समण-समणी-सावय-सावियभयं समणसंघं । विहिअं चउव्विहं पि य, नियतित्थे गुणगणसमिद्धं ॥ मुत्तिसुहसम्मुहो विव, गंतुं चंपापुरीओ पावाए । नयरीए समोसरिओ, संघेण समं महावीरो ॥ तत्थेइ पुण्णपालो, नाम निवो नमिय पुच्छइ य सामि । दिट्ठसुमिणयफलं, सोउं सामी वि तं भणइ ॥ 'हत्थी १ य वानरो २ तह, खीरदुमो ३ काग ४ सीह ५ पउमाणि ६ । बीज ७ कलस ८ त्ति सुमिणय-फलाणि सुण राय ! साहेमि ॥ होउं पि हत्थिसरिसा, विवेयतुंगत्तणओ[ऽज्ज]पभिई । वसिहिति सावया चल-रिद्धिसुहाईसु गेहेसु ॥ न य दुत्थेसु वि तेसुं, परचक्काईहिं [व] पव्वइस्संति । पव्वइया कुसंगा, केइ पुण उप्पव्वइस्संति ॥ विरला उ पव्वइत्ता, विहिणा थिरबुद्धिणो कुसंगे वि । विहरिस्संति जहुत्तं, गयसुमिणुल्लिंगिया भद्दा ॥१ पायं च वानरसमा, चलपरिणामऽप्पसत्तभावाओ । सूरिप्पमुहा धम्मे, पमाइस्संति गच्छगया ॥
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५५]
wwwamwammmwwwwwwwwww
विप्परिणामाविति य, परं पि तेऽणुचियकारिणो तत्तो । पवयणहीला होही, धम्मुज्जमिणो [उ] विरलयरा ॥ जे सिढिलेसुं दाहिति, चोयणं; ते वि तेहि गाढयरं । खिसिज्जर्हिति वानर-सुमिणयसूइयसहावेहिं ॥२ जे य क्खीरदुमसमा, दाणपरा सावया सुखेत्तेसु । सासणभत्ता तेसिं, हपो(त्थो?)पगेहिं व किलिटेहिं ॥ तह लिंगडेहिं रुज्झिस्संति जहागया महामुणिणो । सिंहतुल्ला वि तेसिं, पडिहासिस्संति [सुणया व] ॥ [आदिस्संति] य सुविहिय-विहारखेत्ताणि लिंगडा वुड्डा । बब्बूल[दुम]समाणा, खीरहुमसुविणयफलं ति ॥३ कागधेट्ठा य पायं, मुणिणो धम्मत्थिणो वि गच्छेसुं । गिहदीहियातडेसुं व, गंभीरेसुं न रमिहिंति ॥ तत्तोऽन्नगच्छिएहि, मायट्ठाणीहिं सूरिपमुहेहिं । मायण्हियासमेहिं, नडिया सह तेहि गंतुमणा ॥ भणिस्संति हिएहिं, – 'जुत्तं गमणं न तुम्ह'मिइ सोउं । बाहिंते केइ अवरि, फिट्टिस्संति त्ति कागफलं ॥४ सिंहसमं च जिणमयं, जाइस्सरणाइपाणपरिहीणं । भारहवणंमि मरिही, धम्मपरिक्खगजणाणुचिए । तह वि न कुतित्थितिरिया, पुव्विल्लपहावओऽभिभविहिति । किंतु निजुप्पण्ण च्चिय, किमिकप्पलिंगिणो पायं ॥ असमंजसकरणेणं, ते य तहा दट्ठ पच्चणीया वि । सावयकप्पा परिभविहिति न गुणिणो त्ति सीहफलं ॥५ पवरपउमायरेसु, सुक्खेसु सुकुलेसु सुरहिपउम व्व । होहिंति न धम्मपरा, हूया वि कुसंगपरिवडिया ॥ गद्दहपउमाइस्संति, जे उ उक्कुरडियासमे [तलाए] । केइ होहिंति कुदेस-कुले धम्मपरा वि हीण त्ति ॥ लोयाणमणादेया, असमत्था साहिउं सकज्जं पि । सजिगीसा परकज्जं, कह साहिस्संति पउमफलं ॥६ वावेंति अबीयाणि वि, ऊसरखेत्तेसु बीयबुद्धीए । जह केइ फलत्थं कूडकरिसगा सावया वि तहा ॥ दाहिति अकप्पाणि वि, भत्तजणाईण धम्मबुद्धीए । सोक्खत्थमणत्थेसुं, कुकरिसगा वा जहा केइ ॥ बीयं वपइ घुणक्खरनाएणाऽबीयमज्झपडियं पि । तहऽ[प]त्ति च्चिय सड्ढा, पत्तं च दाहिति [बीय] फलं ॥७
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५६]
सुपुण्णकलस व्व मुणिणो, सच्चरणसुनीरपूरिया थोवा । वरतत्तणायाइसमो-वसमाइगुणेहिं कयभूसा ॥ सुविवित्तपएसत्था, निवायबहुमण्णिया तदण्णे य । सिढिलचरित्तायारा, बहवे मलिणा य कलस व्व ॥ होहिंति जत्थ तत्थ, तक्खेत्तेसुं मुंच सुविहिया केई । दुद्दिवसवसेणाऽऽगमि-हिंति [ते] समच्छरेहिं च ॥ कलहिज्जंता सह लिंगडेहिं भिडिहिंति जीवियाहेउं । एवं च तए वि समा, पुराणकलस व्व होर्हिति ॥८॥ एवं च ससत्ता ते, कालेणाऽलिंगिया वि गीयत्था । अगहिलगहिलो राया, इय साहिस्संति नियकज्जं ॥ पुहवीपुरीए राया, पुण्णओ नामेण तस्स उ सुबुद्धी । नामाऽमच्चो; तेण य, कयाइ नेमित्तिओ पुट्ठो ॥ लोगदेवो त्ति नामोऽनागयकालस्सरूवमुज्जमिणो । रज्जकज्जेसु तस्स य, कहियं नेमित्तिएणेदं ॥ 'मासोवरि वरिसिस्सइ, देवो जो तं च पाणियं पिबिहि । सो गहगहिओ होही, जावऽन्ना सहजिगा वुट्ठी ॥ जाया'; सोउं चेमं, सुबुद्धिणा साहियं रहसि रण्णो । तेण वि पडहयपिट्टण-पुव्वं नेमित्तियाइ8 ॥ सव्वत्थुग्घोसाविय, भणावियं – 'भो जणा ! कुणह जत्तं । जलसंगहमि तुरियं, काउं च तहेव जणेणं ॥ जायाए कुवुट्ठीऍ, पीयं न नवोदगं गहभएणं । केणइ ता जा खुटुं, आसन्नाए सुवुट्ठीए ॥ रायं मंतिं मोत्तुं, संगहिओदगखओ य सेसजणो । तमुदगमेव पिबंता, जाया सव्वे गहिल्ल त्ति ॥ नच्चंता गायंता, बहुविहमसमंजसाणि चेटुंति । निय[ विसरिसं च रायं, दहें मंतेंति मढमणा ॥ सामंताईया जह, - 'गहगहिउ(ल)त्तं णमेस राया जो । ववहरइ जणुत्तिण्णं, ता कह वि निजंतिज्ज जणेणं ॥ सामुइयमण्णरायं, कुणिमो'; नाउं च मंतणमेयं । साहइ सुबुद्धिमंती, रण्णो; तेणाऽवि भणियमिणं ॥ 'भो ! कहमिमेसिमम्हे, संपयमेवठिए सयासाओ । एगमुहीभूयाणं, छुट्टिस्सामो ?' भणइ मंती ॥ 'देव ! अगहिल्लएहि, वि गहिल्लरूवेहि होउमेएसि । मिलणं मोत्तुं नऽन्नो, मण्णिज्जइ छुट्टणोवाओ' ॥
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५७]
तत्तो राया मंती, य दो वि होऊण कारिमगहिल्ला । जणमज्झे जा मिलिया, रज्जं पि य ता थिरीभूयं ॥ तत्तो य सुवुट्ठीए संपन्नाए पिबित्तु सुहमुदगं । सहजत्थे सव्वजणे, संजायं सव्वसुत्थं ति ॥
एवं च जो गहिलगहिल्लो राय व्व मंतितुल्लाए पन्नाए कुवुड्डिसमं दूसमकालंमि अप्पाणं रक्खेऊण नवोदगतुल्लाओ आगहाओ तहण्णू चेव ववहारगयं काही सो साही सकज्जं 'ति ।
अवि य -
सोउं च समोसरणे, चरिमे दिट्ठट्ठसुमिणयफलाणि । संमि (मी) लियाणि सम्मं, संविग्गो पुण्णपालनिवो ॥ मोत्तुं च दुहविवागं, मोहं; पडिवज्जए सुहविवागं । समणत्तणं; कमेण य, कयकिच्चो वच्चइ सिवं ति ॥ दुहविवाग - मोहारी, सामी भणइ गोयमं । दुहविवागमोहं तं, पेच्छंतो तह चेव से ॥ 'वच्च गोयम ! चंपाए, बोहेंतो मग्गसुट्ठियं । देवसम्मदियं तत्तो, चंपं पत्तो पुरं तुमं ॥ वत्ताउच्छणएणं मे, संभासिज्जेसु सायरं । सुद्धधम्मं जिणाणाए, सुभद्दं नाम सावियं' ॥ सोउं च गोयमो धीमं, वोत्तुं 'भंते! तह'त्ति य । तत्तो सिग्घं विणीयप्पा, निव्वियप्पो गओ तहिं ॥ नाउं च सामिणो मुत्ति - समयं सम्ममागओ । तित्थकज्जुज्जुओ सक्को, जंपए वंदिऊणिमं ॥ 'भगवं ! चवणे जम्मे दिखाए तुम्ह केवले । उत्तराफग्गुणीरिक्खं तं चिहि संकमिस्सइ ॥ भसमगो महा ( गहो ?) सो य, तहट्ठियसहावओ । संकमंतो मरंतस्स, जम्मलेसगई धुवं ॥ दोण्णि वाससहस्सा जा, पीडओ त्ति टालउ (?) । संकमंतं मुहुत्तं से, मुर्ति तुम्हे कमिज्जहा । अन्नहा पीडिही तित्थं', जिणो भणइ 'नाऽऽउयं । सक्को जिणो सहावाओ, सक्क ! सक्को व वालिउं ॥ चक्की हरी बलाई वा, तम्हा तुम्हे जएज्जह । तित्थुण्णईए धम्मत्थं, गाढं ति नाउमोहिणा ॥ जओ मुत्तिगयाणऽम्हें, दूसमसुसमारए । अद्भुट्ठ[ वास] मा[ साणं], सेसुङ्कं पंचमारओ ॥ होही; तंमि य होहिंति, नरा अद्भुट्टहत्थिया । उस्सेहंगुलमाणेणं, साहिव्वाससयाउया ॥
-
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५८]
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwnew
मिच्छट्ठिी य होहेंति, पायं रायाइणो जणा । सव्वे वि; धम्मिया थोवा, सुहाभावा विसेसओ ॥ तंमि मे मुत्तिकालाओ, वासाणं वरिसुत्तरा । सया जया गमिस्संति, देसे मालवए तया ॥ सधणेण पवत्तेही, नियं संवच्छरं तयं । होही मे मुत्तिकालीणं, चउसुत्तरमीसियं ॥ पणतीससयाधुटुं, होही विक्कमसंवसुं । सगो राया पवत्तेही, सो वि संवच्छरं सगं ॥ चोद्दसवासाहिएसूण-वीससएसु जम्मिही । पुरे पाडलिपुत्तंमि, मिलेच्छाणं कुले दिणे ॥ सुदुढे कलिगी नाम, चउम्मुहो व दुम्मुहो । महादुट्ठो त्ति तज्जम्मे, पडिही महुरापुर ॥ सयं चिय महोत्तुंगं, वरामिसाहु(हरि-बलाण?) देउलं । होही गंध-रसच्छेओ, चोराणावुट्ठिपीडिया ॥ थोवपासंडमाणुस्से, चउप्पए दुराउले । सया(राया) अट्ठारसवासुद्धं, हिंडंतो य कयाइ वि ॥ कलिगी पाडलीपुत्ते, पेच्छिही [पंच थूभए] । [पुच्छिही सो] महाविद्धे, ते कहिस्संति तस्सिमं ॥ 'नंदो राया पुराऽऽसीह, निस्सामण्णधणो पहू । तस्सेमाणि हिरन्नाइ-निहाणाणि त्ति भन्निमो' ॥ सोउं चेमं खणावित्ता, तत्थूभे; गिहिही बहुं । नंदरायहिरण्णाई, तोऽखिलं खाणिही पुरं ॥ उद्वेही य तहिं लोण-देवी नाम सिलामई । गामी(वी) हेट्ठा खणिज्जते, तत्तो तप्पाडिहेरओ ॥ होउं रायपहे गावी, पाडेही जण-साहवो । सूमुयंति(घट्टिस्संति?) त्ति तं दट्ठ-मुप्पायं केइ तो जणा ॥ देसंतरेसु जाहिति, जे य जप्पडियंसहा । तत्थ वाहंति; ते राया, लिंगिणो वि य मग्गिही ॥ कर; संघो भणेही य, - 'देव ! नऽम्हऽत्थि किंपि ता । जं जाणसि कुण अम्हं तं', सोउं चेमं सरोसओ ॥ धाही धमधमायंतो, केवि दिणे अह भणिही । नियाए कुलदेवयाए, - 'जइ भे ! मरिठं नेच्छसि ॥ तो संघं गंतुं खामेहि', सोउं चेमं भयाउरो । सुईहोउं गओ संघ, खामेही कलिगी परं ॥
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२५९]
mammer
भूकंपाइमहुप्पाय-बोहिया के वि निप्पिहा । सोवसग्गं ति विण्णाय, तत्तो जाहिति अण्णहि ॥ सप्पिहा पुण ठाहिति, तत्थ मेहो य वासिही । सत्तरसदिणे जाव, गुरुधारो निरंतरं ॥ जलेणुल्लिट्ठिही तत्तो, गंगासोणो महादहो । पच्चासण्णो पलावेही, नित्ताणं सपुरं जणं ॥ तहा वि न मरिस्संति, केइ रायाइणो जणा । लद्धं फलहखंडाई, तो कलिगी निवेसिही ॥ रज्जमण्णं पुरं तं पि, कालेण वसिही बहुं । जाए सुहा(हे) सुकाले य, कलिगी दप्पुद्धरो पुणो ॥ तणं व सेसरायाणे, मण्णेही सुट्ठ लोभिओ । पासंडीणं करं घेत्तुं, सेयभिक्खूण मग्गिही ॥ पुव्वि व वारिही तं च, पुणो [वि] कुलदेवया । तहा वि मग्गिही छटुं, भागं भिक्खाए लोभिओ ॥ संघमुक्खो य नो दाही, सूरो पाडिवओ तया । तो गोवाडे निरुंभेडे, संघं सव्वं धराविही ॥ सासणदेवयाहिं च, भणिही - 'बाह मा मिव । संघ' तहा वि नो ठाही, जा ता संघो विहिस्सइ ॥ काउस्सग्गं मणे काउं, सक्कं ति चलिआसणो । तत्थेही तुरियं सक्को, संघत्तिं नाउमोहिणा ॥ विहिणा पुट्ठकज्जो य, दिओ होउं नचिंतिओ । गंतुं सिक्खिविही तं च, अमन्नाणं विणासिही ॥ एवं च कलिगी राया, जाही मरिउ दुग्गइं । जया छासीइवासाऊ, तया मे मुत्तिकालओ ॥ दोण्णि वाससहस्साणि, वच्चिहिति तओ परं । कलिगिस्स सुयं सक्को, दत्तं नाम य पेच्छिही ॥ लोयं पासंडिणं किच्चे, जिणधम्मे विसेसओ । सम्मएण य सव्वेसिं, दत्तं रज्जेऽहिसेव(इ)ही ॥ संघं च पुच्छिउं सक्को, सट्टाणं वच्चिही पुणो । दत्तो वि सावओ होउं, काही तित्थुण्णइं परं ॥ भारहे मज्झिमे खंडे, चेइयाइविहाणओ । जाइस्सुमरणाईया, तत्तो भावा य सोहणा ॥ किंचि पाउब्भविस्संति, जाऽऽरयंतो तहिं पुण । विमलवाहणो राया, सुमुहो से महत्तमो ॥
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६०]
सावओ नाविलो होही, सच्चसिरी य साविया । अज्जा फग्गुसिरी; सूरी, दुप्पसहो जो सिज्झिही ॥ सोहम्मे सरगे गंतुं, सो मरिही जया पुण । वीसवासाउओ एत्थ, तया [य] पंचमोऽरओ ॥ जाही वाससहस्सेग-विसई; एत्तिओ च्चिय । तत्तो छट्ठोऽरओ होही, सू(दू)समदूसमो तहिं । पलयकालचंडा स(य), चंदक्का सीउण्हा तहिं । वेयड्डन्नं नगाईयं, डहीहिति जहा तओ ॥ भारहो भासरासीव, पायं होही तहुंडयं । पूरेही पलयक्काल-वाऊ सोसेहि[इ] जलं ॥ गंगा-सिंधुनईपडं, मोत्तुं मट्टिहिं(रहपह?)ट्ठियं । पलयकालमेहा य, वरिसिस्संति दारुणा ॥ सहावोरुण्ह(?)नीरेहिं, तिरिबीयं तु थक्किही । नगाओ के वि होहिंति, वेयड्डादारओ परं ॥ सिंधु-गंगट्ठकूलेसुं, हत्थमाणा निलक्खणा । दिणं गमित्तु राईए, निग्गया तुच्छनीरजे ॥ बहुमच्छ-कच्छवाई, घेत्तुं खाहिति निद्दया । गंगासिंधुजलुम्मुक्क-पुलिणंतो य गोविउं । निसंते पविसिस्संति, बिलेसुं पुण निग्गया । बीयराईए ते जीवे; सूररस्सिभलुस्सिए ॥ घेत्तुमण्णे थवित्ता य, भुंजिस्संति अहण्णियं । तेसिं च सोलसवासा, एयणुक्कोसमाउयं ॥ छव्वरिसुड्डमित्थी य, छम्मासे गब्भधारिणी । होउं पसविही; भोगे, तव्वेलं वि पधुंजिही ॥ एवं च बहवो तेसि-मप्पजीवीण डिंभगा । निरुज्जमाण होर्हिति, पुत्त-णाताइया तहा ॥ जस्स थोवं पि वन्नाई, होही सो तेसिमीसरो । पंडिओ पयमेत्तेणं, धम्मवत्ताए धम्मिओ ॥ सम्मदिट्ठी महच्छेरमेवं छठेऽरए गए । ॥छ।। एगा ओसप्पिणी जाही, कोडाकोडिदसायरा ॥ तत्तो उस्सप्पिणी होही, छाऽऽरय च्चिय किंतु सा । दूसमदूसमाईया, सूसम-सूसमंतिया ॥ विवरीया उ होहिंति, तीए उस्सप्पिणीगया । तावा(व?) कुलगराईया, पवटुंता जहाऽरया ॥
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६१]
तज्जाया य चउवीसं, जिणा ते नामओ इमे । [पढमो] सेणियज्जीवो, पउमनाभो जिणेसरो ॥ बीओ सुपासजीवो उ, सूरदेवो त्ति होही(होहिइ) । तइओ पोट्टिलजीवो, सुपासो जिणपुंगवो ॥ चउत्थो य दढाउओ, तित्थयरो सयंपभो । पंचमो कत्तियजीवो, सव्वाणुभूइसन्निओ ॥ छट्ठो संखस्स जीवो उ, देवगुत्तो(सुओ) जिणुत्तमो । सत्तमो गंदजीवो उ, अभिहाणेणुदओ जिणो ॥ सुनंदस्सऽट्ठमो [जीवो], पेढालो पुत्तस्स केवली (? - इइ नामओ ?) । नवमो केक्कसीजीवो, पोटिलो नाम रेहिही ॥ दसमो रेयलिजीवो, सयकित्ती त्ति होहिइ । एक्कारो सच्चइजीवो, नामेणं मुणिसुव्वओ ॥ बारमो वासुदेवस्स, जीवो उ अममो जिणो । तेरसमो बलदेव-जीवो निक्कसायाभिहो || चोद्दसो रोहिणीजीवो, निप्पुलाओ [जिणेसरो] । पण्णरो सुलसाजीवो, निम्ममो निम्ममावही ॥ सोलसो रेवईजीवो, चित्तगत्तो जिणाहवो । सत्तरसो गवालिस्स, जीवो समाहिनामिह ॥ अट्ठारो गग्गलिजीवो, संवरो संवरावही । दीवायणजिओ गुण-वीसो नियट्टिनामगो ॥ वीसमो कन्नजीवो उ, *विवेगो नाम पु[ज्जि]ही । नारयस्स एक्कवीसमो, “विमलो [नामओ] जिणो ॥ . बावीसो अम्मडज्जीवो, देवोवसमदेवया । होही दारमदज्जीवो, तेवीसोऽणंतवीरओ ॥ साइजीवो चउव्वीसो, 'विजओ जुयलाइमो । एवं च कालचक्कंमि, भमंते वारोसारए ॥ ओसप्पुस्सप्पिणीरूवे, अणाइयंते सुराहिवा ! । संसारं जम्मणाईहिं, नायं() दुहविवागियं ॥ तुब्भे दुहविवागं [च], हिंसाइयं चएज्जह । हिंसाइयं च कोवाइ-चउक्कं पेम-मच्छरं ॥ जुद्धऽभक्खाण-पेसुण्ण-निंदा-छम्मारई-रई ।
मायामुसेति नीयं च, दुमाइभंगसूयगं ॥ x यशोधर इति त्रिषष्टिः । * विजय - इति त्रिषष्टिः । ० मल्ल इति त्रिषष्टिः । + भद्रकृत् इति त्रिषष्टिः ।
HHHHHHH
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६२]
emamawware
ठाणं सत्तरसं मिच्छादसणसल्लमंतिमं । । मोत्तु अट्ठारसगाणि, पावट्ठाणाणि जंतुणो ॥ मुत्ति भ(स)ज्जा गया जंति, गमिस्संति जहा जिणा । संसारं सट्ठाणाईहिं, नाउं सुहविवागियं ॥ तुब्भे सुहविवागंगं, दयाईयं वि[भ]ज्जह । दया-सच्च-मचोरिक्कं, सुबंभ-मपरिग्गहो । खमा-मद्दव-अज्जव-संतोसो सिवपेम्मया । सोमणस्सं, पसंतुत्ती, सुआ[नाणगु]णुत्तिया(?) ॥ गुणत्तीहेडं चाऽऽदेया, रई ति सोलसारि[णी?] । जुत्तं [च] सव्वनिव्वेयं, दुगाइसंगसूयगं ॥ एयं सत्तरसं ठाणं, सम्मइंसणमंतिमं । घेत्तुमट्ठारसेमाणि, पु[ण्ण]ठाणाणि जंतुणो ॥ एवं वएण धण्णाणि, परूवेंतो पिहप्पिहं । सुहदुक्खविवागाण-मज्झयणाणि सामिओ ॥ तीसं वासा गिहत्थत्ते, पक्खछम्मासबारसा । वरिसाणि छउम्मत्थो, तीसं वासाणि केवली ॥ सड्डछम्मासहीणाणि, जो होउं मासि कत्तिए । अम्मावसाए गोसंमि, साइभे छ?भत्तिओ ॥ सक्काईहिं सुणिज्जतो, समोसरणं[मि] ठिओ ॥
संपत्तो मुत्तिमेगागी, वद्धमाणजिणो इति ॥छ।। वद्धमाणसामि त्ति गयं ॥छ।
निव्वाणगयंमि य सामिमि 'संपयमत्थमिओ केवलनाणकिरणिल्लो तित्थयरदीवो'त्ति कलिऊण सव्वेहिं वि नराहिवईहिं कराविओ दीवुज्जोओ । तप्पभिई च सव्वत्थ वि पसिद्धिं गया दीवालिया ।
गोयमेण वि मग्गत्थं देवसम्ममाहणं संबोहित्ता चंपाए गंतुं महावीरभणियं साहिऊण सविसेसं संभासिया सुभद्दा । तीए वि विण्णायपरमत्थाए भणियं - 'सिद्धो सामिपत्ति । गोयमो भणइ - 'कहं जाणसि ?' सा भणइ – 'ममाऽऽसि साहिओ पुव्वमेव पुच्छिएणेवं मुत्तिसमओ निजो । मम उण तइयभवे भावि'त्ति ॥छ। सुभद्द त्ति गयं ॥छा।
सोउं च सुभद्दाए, भणियमिमं गोयमो [वि] चितेइ । 'निम्मोहे जो मोहं, विहेइ सो हं व होइ दुही ॥ पेच्छह वीरेण सिज्झिउकामेण साहिया वत्ता । परमेसराणमहवा, काऽवेक्खा मारिसजणस्स ? ॥ को वा ममाऽवि मोहो ?', त्ति झाणमारुहिउं केवली जाओ । कयकिच्चो य कमेणं, गोयमसामी वि सिद्धो त्ति ॥
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६३]
सिद्धमि गोयमंमि उ, चोद्दसपुव्विस्स जंबुनामस्स । दाऊण गणं कमसो, सुहम्मसामी [वि] सिद्धो त्ति ॥छ। गोयमाईय त्ति गयं ॥छ। काउं च पभवसूरिं, जंबूसामी वि वीरमोह(सामि?)स्स । मुत्तिसमयाउ पत्तो, चउसट्टि समाहिमोक्खं ति ॥ .. जंबुंमि य मणपज्जव १, परमोहि २ पुलायलद्धि ३ जिणकप्पो ४ । आहारयं सरीरं ५, उवसमसेणी ६ खवगसेणी ७ ॥ परिहारविसुद्धीयं, सुहुममहक्खायमिइ चरित्ततिगं ८ । केवलनाणं ९ मोक्खो १०, वोच्छिण्णा दस वि भाव त्ति ॥छ।
जंबूनामो त्ति गयं ॥छ। जंबूनामपडिसज्जो(?) य सेज्जंभवो त्ति ॥छ। सेज्जंभवकहा भण्णइ - पभवसूरत्ते(सूरिणो) मज्झरत्ते चिंता समुप्पण्णा - 'को मे गणहरो होज्जा ?' अप्पणो गणे संघे य कंमि वि उवओगो फओ। न दीसह य वोच्छित्तिकरो । ताहे दरिसणंतरेसवओगं देइ । जाव रायगिहे सेज्जंभवबंभणं जण्णं जजमाणं पासइ । ताहे रायगिहं नगरं आगंतूण संघाडगं पेसेइ जहा – 'जण्णवाडं गंतुं भिक्खट्ठा धम्मलाभेह । तत्थ य तुब्भे बंभणेहिं पट्ठाविज्जंता भणेज्जह - "अहो कटुं, तत्तं न नज्जए परं" ।' तत्थ य भिक्खत्थं गएहिं साहूहि भणियं - 'अहो कटुं, तत्तं न नज्जए परं' । तेण य सेज्जंभवभट्टेण जण्णवाडदारदेसट्ठिएणं तं साहुवयणं सोउं 'अहो ! एए उवसंता तवस्सिणो ण असच्चं जपंति'त्ति चिंतिउं गंतूणुवज्झायसमीवे भणियं - "किं तत्तं ?' उवज्झाओ भणइ – 'वेया तत्तं' । तओ सो खग्गमुप्पाडित्ता भणइ – 'सीसं ते छिंदामि जइ मे संपयं सच्चं न कहेसि' । तओ चिंतियं उवज्झाएण – 'जाओ सच्चतत्तकहणसमओ एसो । जओ भणियमिणं वेदंमि - "सिरच्छेए परं तत्तं कहेयव्वं, न अन्नहा" । ता संपयं कहेमि एयस्स जमेत्थ तत्तं' । तओ उवज्झाओ भणइ – 'एयस्स जागजूयस्स हेट्ठा रयणमई पडिमाऽरिहंतस्स पच्छण्णा जेण पूइज्जइ तेण. तस्स चेव धम्मो तत्तं' ।
तओ सो उवज्झायस्स पाएसु पडिओ तं जागोवगरणं तस्सेव दाऊण निग्गओ ते साहुणो गवेसमाणो संपत्तो पभवसूरिसमीवं । तओ सह साहूहिं पभवसूरि वंदित्ता भणइ – 'मम धम्मं कहेह' । ताहे आयरिया उवउत्ता जहा – 'इमो सो' । ताहे सूरीहिं साहुधम्मो कहिओ । पव्वइओ य । तओ पभवसूरिणा गणाहिवई कओ त्ति ॥छ। पभवो त्ति गयं ॥छ।।
पभवपव्वाविओ य जया सेज्जंभवो तया तस्स भज्जा गठिवणी आसि । तंमि य पव्वइए लोगो सयणवग्गो य तमतमइ जहा – 'तरुणीए भत्ता ए[स] पव्वइओ । पुत्तुप्पत्ति पि न पडिक्खिओ' । 'अत्थि य तव किंचि पोट्टे ?'त्ति पुच्छंति । सा भणइ - 'उवलक्खेमि मणागं मंणागं' । तओ समएण दारओ जाओ । निव्वत्ते य बारसमे दिणे नियल्लगेहिं 'माउ(माऊए) [मणागु'त्ति कहियं] काउं ठइयं मणगो त्ति नाम से । जया ज अट्ठवरिसो संवुत्तो तया सो मायरं पुच्छइ – 'को मम पिया ?' सा भणइ - 'तव पिया पव्वइओ' । ताहे सो दारओ निस्सरिऊण पिउसगासं पट्ठिओ।
आयरिया य तं कालं चंपाए विहरति । सो वि दारओ चंपमेवाऽऽगओ । सूरिणा य बाहिरभूमि गएणाऽऽगच्छंतो दिट्ठो । दारएण वंदिओ आयरिओ । आयरियस्स य तं दारगं पेच्छंतस्स नेहो जाओ।
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६४]
तस्स वि दारगस्स तहेव । तओ आयरिएण पुच्छिओ सो दारगो - 'कुओ ते आगमणं ?' तेण भणियं - 'रायगिहाओ' । आयरिएण भणिओ - 'तत्थ कस्स तुमं पुत्तो नत्तुओ वा ?' सो भणइ – 'सेज्जंभवो नाम बंभणो । तस्साऽहं पुत्तो । सो य किर पव्वइओ' । तेहिं भणियं - 'केण कज्जेण तुमं आगओ सि?' सो भणइ - 'अहं पि[यरं] पज्जुवासंतो [आगओ] | [ता] भगवं ! जाणह तं तुब्भे ?' आयरिया भणंति - 'जाणामो' । तेण भणियं - 'संपयं सो कहिं ?' ते भणंति - 'सो मम मित्तो एगसरीरभूओ। ता पव्वयाहि तुम मम सगासे' । तेण भणियं - ‘एवं करेमि' ।
तओ आयरिया आगंतुं पडिस्सए आलोयंति जहा – 'सचित्तो अम्ह लाभो जाओ' । [तओ] य सो पव्वाविओ । पच्छा य सूरिणो उवउत्ता – 'केवइयं कालं एस जीविस्सइ ?' नायं च जाव छम्मासा । तओ सूरीहिं चिंतियं - 'इमस्स थोवमाउयं ता कहं सुयधरो भविस्सइ ? अहवा "चोद्दसपुव्वी कम्मि वि कारणे समुप्पण्णे दुवालसंगाओ गंथं समुद्धरेइ । दसपुव्वी पुण अपच्छिमो समुद्धरेइ"त्ति सिद्धते भणियं । ता ममाऽवि पुच्छलग्गमणगकारणे समुप्पण्णे समुद्धारो जुत्तो'त्ति संभाविऊण समुद्धरियं सिद्धतमज्झाओ सूरिणा सत्थं दसवेयालियं नाम । अवि य -
पहरदुगुद्देसाओ, जओ समत्तं दसज्झयणमाणं ।
वेयालियवेलाए, ता दसवेयालियं नाम ॥ ___ तओ पढाविओ मणगो । छम्मासावसाणे य सूरीहिं कयपज्जंतकिच्चो समाहीए कालं काऊण देवलोगं गओ । तओ सेज्जंभवसूरीहिं कओ अंसुनिवाओ । तं च दट्ठण जसोभद्दाइपरिवारेण भणियं - 'भगवं ! किमेयं ?' तओ सूरीहिं जहावट्ठियं मणगवुत्तंतं कहित्ता भणियं - 'अप्पाउगो एस महाणुभावो जाओ । परं थोवेणाऽवि कालेणं पालियं निम्मलं चारित्तं । कयं समाहिमरणं । एवं च बालो वि अबालसहावो एस जाओ'त्ति काऊणाऽऽणंदियाणमम्हाणं समागयाणि अंसूणि' । ___ तओ जसोभद्दाईहिं भणियं - 'भयवं ! पुव्वमेव अम्हाणं किमेवं न निवेइयं ? जेण गुरुं व गुरुपुत्ते वि वट्टियव्वं ति सत्थोवएसाओ विणएण तमाराहेंता अम्हे' । सूरीहिं भणियं - 'एएणं चेव कारणेणं [न] तुम्ह अम्हेहिं निवेइयं । जओ दरिसियलड्डो न नियकज्जसाहगो होइ । ता संपयमेयस्स कए समुद्धरियं दसवेयालियमिमं जहाठाणं पक्खिविस्सामि' । तं च जसोभद्दाइपरिवारेण कहियं सयलसंघेणाऽवि – 'जम्हा मइ-मेहाइ-गुणहीणा पुरओ पाणिणो भविस्संति । तम्हा एसो चेव सिज्जंभवसूरिरइओ लहुगो दसवेयालियगंथो तेसि विसेसेणुवओगी भविस्सइ'त्ति संभाविऊण धराविओ दसवेयालियगंथो ॥ सेज्जभवो त्ति गयं ॥छ।
मणिप्पभकहा भण्णइ -
मालवयसे उज्जेणीए नयरीए चंडपज्जोओ नाम राया । तस्स दोण्ह वि पहाणपुत्ता भायरो पालगो गोपालगो य । तेसि च गोपालगो य निविण्णकामभोगो पव्वइओ । पालगो राया संवुत्तो । तस्स वि दो पहाणपुत्ता अवंतिवद्धणो रहवद्धणो य । तेसि पि अवंतिवद्धणं रायाणं रट्ठवद्धणं च जुवरायं काऊण पव्वइओ पालगो ।
अण्णया वसंतूसवे नंदणवणोवमे बाहिरुज्जाणे वीसत्थं रमंतीए जुवरायभारियाए सरीरसोहं निएऊणं चिंतियं अवंतिवद्धणनरिंदेणं, अवि य -
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६५]
"कि मज्झ जीविएणं, रज्जेण वि? जइ इमाए सह भोए ।
सुरसुंदरिसरिसाए, सुरयपराए न भुंजामि' || तओ संजायवम्महेण पट्टविया दूई । साहिओ नरिंदाभिप्पाओ । तीए भणियं - 'अम(लं?) पापकहाए । परिहरिओ एस मग्गो खुद्दसत्तेहिं पि' । तओ पुणो पुणो मन्नाविज्जंतीए अवियप्पं भणियमणाए - 'हला दूइ ! ए[स] किं भाउणो वि न लज्जए राया ?' तं च सोऊण रण्णा वावाइओ रट्ठवद्धणो । पुणो भणावियं - 'संपयं इच्छसु । अवणीयं ते सल्लं' । साऽवि तं सोउं 'अहो मम लुद्धेण वावाइओ गुणरयणनिही अज्जउत्तो इमिणा नरिंदाहमेण । ता जाव सीलभंगं न करेइ ताऽवंतिसेणं पुत्तं मोत्तुमिहेव अण्णत्थ वच्चामि'त्ति चिंतित्ता वियाले चेव गहियाहरणा पयट्टा सत्थेण सह कोसंबीए । तीए य अजियसेणो राया । धारिणी से देवी ।
कमेण य संपत्ता तत्थ । दिट्ठाओ साहुणीओ वंदियाओ य । ताहिं च पुच्छियाए साहिओ परमत्थो । संजायसंवेगाइसया य पव्वइया । [तओ] अपत्थासिणो विव वाही वड्डिउमाढत्तं पोट्टं । पुच्छिया पवत्तिणीए - 'वच्छे ! किमेयं ?' तीए भणियं – 'आवन्नसत्ता पव्वइया । न य पुव्वं सिटुं, मा पव्वज्जा न होही'। मयहरियाए भणियं - 'न य सुंदरं कयं' । पच्छण्णाए य पालिओ गब्भो । कमेण य सव्वलक्खणसंजुत्तं पसूया दारयं । 'मा य साहु-साहुणीणं अवण्णवायसंकिलेसायासादओ हवंतु'त्ति चिंताए रट्टवद्धण-नामंकियाए रयणमुद्दियाए सह मुक्को नरिंदभवणंगणे । मोत्तूण अवक्कंता साहुणी ।
दारओ वि उवरितलारूढेण मणिप्पभासमुज्जोइयगयणंगणो दिट्ठो राइणा । घेत्तूण य दिण्णो धारिणीए, 'एस ते अपुत्ताए पुत्तो'त्ति । 'पच्छण्णगब्भा य मे देवी पसूयत्ति पयासिऊण करावियं वद्धावणयं । साहुणी चितं मोत्तुमागया पुच्छिया सेससाहुणीहिं - 'कत्थेगागिणी गया ओममीसि(आसि?)' । तीए भणियं - 'डिभरूवं मयगं जायं । तप्परिट्ठवणमि(ट्ठवणत्थं गयाऽऽसं?)' । बालगो वि य धाईहिं परिवुडो वड्डिउमाढत्तो । कयं च से नामं मणिप्पभो त्ति । सा य साहुणी महादेवीए सह मेत्ति काऊण अभिरमावंती मणिप्पभस्स इट्टा जाया ।
इओ तीए चेव कोसंबीए धम्मवसू नाम आयरिओ । तेसिं च दो पहाणसीसा - धम्मघोसो धम्मजसो य । तहा विनयलया नाम पवत्तिणी । विणयवई य से सिस्सिणिया । तीए य कयमणसणं । तओ संघेण नाइवग्गेण य सा महापूयासक्कारपुव्वगं निज्जामिया । ते य धम्मघोस-धम्मजसा साहुणो अणसणत्थं संलेहणं काउमाढत्ता । चिंतियं च धम्मघोससाहुणा – 'जहा समणसंघाओ विणयवईए पूयासक्कारो इहट्ठियाए पाविओ तहाऽहमवि पाविस्सामि । ता इहट्ठिओ चेव अणसणं करिस्सामि' । धम्मजसो पुण कम्मखयत्थमुज्जओ 'किं पूया-सक्कारेण कायव्वं ? तत्थ वच्चामि जत्थ न कोइ जाणइत्ति भावेंतो कोसंबीए उज्जेणीए य अंतरे वच्छगानईतीरे पव्वयस्स कंदरंमि गओ अणसणत्थं ।
इओ य कोसंबीए कमेण संपत्तजोव्वणस्स मणिप्पभस्स मओ अजियसेणनरिंदो । तओ असाहारणरूवगुणो चाऽसो त्ति नाऊण अणिच्छंतो वि अहिसित्तो महासामतेहिं मणिप्पभो रायाहिसेएणं । अवंतिवद्धणो वि तया उज्जेणीए विणासिए रट्ठवद्धणंमि नट्ठाए धारिणीए देवीए 'अव्वो जीए निमित्तं भाया वावाइओ सा वि मे देवी न जाय'त्ति समुप्पण्णपच्छायावो ताणं चिय सुयस्स अवंतिसेणकुमारस्स रज्जं दाऊण महाविभूईए पव्वइओ । जाओ य पयंडसासणो अवंतिसेणो राया । पट्ठविओ य तेण कोसंबीए मणिप्पभस्स दूओ
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६६ ]
भणावियं च 'दंडं दाऊण ममाऽऽणाए रज्जमणुभवसु' । तेण वि तमत्थमपडिवज्जंतेण निब्भच्छित्ता नीसारिओ दूओ । दूणाऽऽवि समागंतुं साहिओ अवंतिनाथो । अवंतिसेणो वि दूयवयणायण्णणसंजायकोवो सबलवाहणो गंतुं वेढेइ कोबि ।
-
एत्थंतरंमि य सो धम्मघोससाहू कोसंबीए कयाणसणो परचक्कभयाउराओ रोहियकोसंबिलोयाओ पूयासक्काराईयमलभमाणो अपुण्णमणोरहो चेव कालगओ । तओ रोहएण नीसाराभावओ सावएहिं उप्पाडित्ता पागारोवरि रा (रो) लिओ पडिओ बाहिरखाइयाए । अण्णदियहंमि पट्ठविओ अवंतिसेणेण मागहिओ मणिप्पभस्स । भणावियं च 'जइ सच्चं चिय सीहो ता नयरिगुहा [ ओ] झत्ति नीसरसु । अह नो निग्गंतुमणो तो भणसु अहं सियालो त्ति' । मणिप्पभेण वि भणावियं 'सच्चं निवसइ सीहो कोसंबिगुहाए । तुज्झ जइ कज्जं जीविण ता मा तं सुतं कुक्कुर ! बोहेसु' । तत्तो पुणो वि गंतुं मणिप्पभो बंदिणा समालत्तो 'जग्गाविओ नराहिव ! नीहर नयराओ, जुज्झामो' । ' एवं 'ति य पडिवण्णे गंतूण मागहेण नियपहुणो सिट्ठमिणं । सो ताहे संनद्धो नियबलसमेओ । तओ मणिप्पभराया वि सखंधावारो नयरीए नीहरिउं पवत्तो। एत्थंतरं मिय चिंतियं जणणीसाहुणीए - 'जाव निरवराहजणस्स खओ न होइ ताव संबोहेऊण एवं नियत्तावेमि रणाओ' । तओ गंतूण भणिओ राया अज्जाए 'वच्छ ! वेगलाएसु जणं, जेण साहेमि किंचि
-
—
-
तहा य कए भणियमणाए
'कीस नियसहोयरेण सह जुज्झसि ?' तेण भणियं 'भगवइ ! कीस अलियं वाहरसि ?' तीए भणियं 'वच्छ ! न मरणसमए वि अलियं साहुणीओ जंपंति' । तेण भणियं 'कहमेस मे सहोयरो ?' । तओ जहावट्ठियं सवित्थरं कहिऊणं निययवुत्तंतं पच्छा भणिओ 'जइ न पत्तियसि ता धारिणि निब्बंधेण पुच्छसु जेण सा रट्ठवद्धणनामंकं मुद्दं कड्डाविऊणं दंसेइ । ओ तहेव कए पणट्ठसंकेणाऽवि भणियं तेण - 'तहा वि संपयं नियत्तंतो लज्जामि' । तीए भणियं अलं जुज्झज्झवसाएणं, भायरं वि तहेव सामेमि' ।
‘वच्छ!
-
1
—
-
गया सा तत्थ । पडिहारेण य विण्णत्तो राया 'देवेगा पव्वइया दट्टुमिच्छइ' । तदणुण्णाए य पविट्ठा सा निसण्णा जावाऽऽसणे ताव 'अहो ! अम्हाणं सामिणीए सारिच्छा का वि एसा अज्जिया, तओ निस्संसयं धारिणि 'त्ति जाणिऊण पायपडिओ परियणो रोविउमाढत्तो । राइणो वि सिद्धं जहा 'ते जणणी' । सो य तह च्चिय पायपडिओ रोविउमाढत्तो । पच्छा सवित्थरं निययवुत्तंतं कहिऊण अज्जाए भणियं जहे- 'सो ते सहोयरो । ता अलं जुज्झेण' । तओ कया दोन्हं पि भाउगाणं अज्जाए परमपीई ।
-
—
एवं च दो वि कोसंबीए कंचि कालं हिययाणुकूलसुहमणुभविऊण तओ पयट्टा सह मयहरिया - साहुणी-जणणीहिं उज्जेणीहुत्तं । कमेण य पूइज्माणा जणवएणं, पडिच्छंता पाहुडसयाणि, घोसावेंता अमारिं, पूता जिण - मुणिणो, अणुकंपमाणा दीणाणाह - सरणागए, पत्ता वच्छगातीरनिवाए । तत्थ य तस्स धम्मजससाहुस्स पुव्वमेव कयाणसणस्स तद्देसवासिणो मुणि- सावयाइणो वंदणत्थमागच्छंते ताओ विणयवईपमुहाओ गयाओ । वंदिओ य तेहिं भावसारं धम्मजससाहू । भणिया य एयाहिं ते रायाणो 'वयं ताव इमस्स कयाणसणस्स मुणिणो वंदणत्थमेत्थेव चिट्ठिस्सामो' । तेहिं भणियं 'जइ एवं ता अम्हे वि एयस्स साहुस्स पूयं करेमो' । तओऽणुदियहं समणसंघेण नरिंदेहि य पूइज्माणो संथुव्वमाणो मोत्तूण कडेवरं गओ धम्मजससाहू समीवदेवलोगं । मणिप्पभाईया वि संपत्ता उज्जेणीए । पालियधम्मा य कमेणं
--
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६७]
सव्वे वि गया देवलोगं ति ॥छ। मणिप्पभो त्ति गयं ॥छ।
___ मणिप्पभकालीणो य कूणिओ पसत्थं महावीरस्स वयणमवमण्णिऊण कराविय[कारि]मचक्कवट्टिवाहणो(रयणो?) सबलवाहणो चक्कवट्टिभुत्तिसाहणत्थं वेयड्डपव्वयंमि गंतुमावासिओ तिमिसगुहादुवारदेसे । तओ अट्ठमेणं भत्तेणं तिमिसगुहानिवासिणं कयमालगं नाम जक्खमाराहेइ । तओ तीए गुहाए कवाडे कारिमदंडरयणेणं आहणेइ । [ताहे] समागंतूण पभणियं कयमालगजक्खेणं – 'अईया बारसचक्कवट्टिणो। ता तुमं वलसु' । तह वि नवि वलिओ कूणिओ मणिरयणं च हत्थिमत्थए काऊण तंमि समारुहित्ता चलिओ कयमालगाभिमुहं । तेण वि तलप्पहारं दाऊण वावाइओ कूणिओ [गओ] छट्ठपुढविं ति ॥ कूणिओ त्ति गयं ॥छ।
कूणियस्स य कयमालगजक्खेण विणासियस्स सयलं पि सिविरं वलिऊण समागयं चंपाए । तओ तत्थाऽहिसित्तो कूणियस्स पुत्तो उदाई नाम राया । तस्स य उदाइस्सुद्देगो जाओ जहेत्थ नगरे मम पिया आसि । ता तेण विणा नेदमहं पेच्छिउं सक्केमि' । तओ तेण अन्ननगरनिवेसणत्थं हक्काराविया वत्थुविज्जाजाणगा। भणिया य - 'सुभूमिं निरूवेत्ता मम निमित्तमण्णं रायहाणिं निवेसेह' । तेहिं वि भूमिविभागं जोयंतेहिं दिढ़ेगा पाडली जीसे निमित्तमण्णियापुत्तो त्ति ॥छ।।
अण्णियापुत्तकहा भण्णइ -
अत्थि भरहवासालंकारभूयाओ दोण्णि महुराओ - दाहिणमहुरा य उत्तरमहुरा य । [उत्तरमहुराओ य] देवदत्तो नाम वणियपुत्तो दक्खिणमहुरं दिसायत्ताए गओ । तत्थ य तस्सेगेण जयसिंहाहिहाणवाणियगेण मेत्ती जाया । नियभगिणी य अन्नया[अण्णिया] नाम जयसिंघेण भणिया – 'सुंदरभोयणं कुणसु जेण मित्तेण सह भुंजामि' । निप्फण्णे य भोयणे सो वाहरिओ उत्तरमाहुरो वणियमित्तो । समाढत्ता य दोण्णि वि भोत्तुं । अण्णिया वि तेसिं पुरओ वीयणयहत्था [ठिया] । तीसे य सव्वंगाणि पुलइऊण चिंतियं उत्तरमाहुरेण – 'अत्थोरुयत्थो(?) विही जेणेसा करेहिं फासिया । ता अलं मे जीविएणं जइ एसा न मे पियपणइणी हवई' ।
__ तओ बीयवासरे पट्टविया तीए वरगा । भाउणा भणियं – 'अणुरूवो एस अण्णियाए वरो । किंतु जइ एवं ता इहेव चिट्ठियव्वं पवसणकालं जाव' । तेण वि 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण परिणीया महाविभूईए। तीए य सह सब्भावसारं जीवलोयसुहमणुहवंतस्स समइक्कंतो कोइ कालो । जाया आवण्णसत्ता । अण्णदियहमि देवदत्तस्स सुहासणत्थस्स आगओ उत्तरमहुराओ लेहवाहओ । समप्पिओ लेहो तायनामंकिओ त्ति काउं नाओ जहा सामिलेहो । पणमिऊण य विहाडिओ । लिहिअं तत्थ सारभूयमिमं -
'तुज्झ विओगानलसंताविएहिं जं किंचि दुक्खमम्हेहिं । पत्तं तं मा रिउणो, सइणे(सुविणे?) वि लहंतु ते वच्छा ! ॥ ता जइ इच्छसि दट्ट, अम्हे जीवंतए तओ तुरियं । '
आगच्छेज्जसु गुणनिहि !, किमेत्थ बहुणा पलत्तेण ?' || तओ अवधारियलेहत्थं विमणं पिययमं पुलइऊण भणियमण्णियाए – 'अज्जउत्त ! किं कुसलं पुभूसणं(पियराणं?)' । तेण भणियं – 'पिए ! केरिसं कुसलं जेसिमम्हारिसा कुलकलंकभूया तणया ?'
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६८]
NAMANANamasan
तओ घेत्तूण लेहं वाइउमाढत्ता, मुणियलेहत्थाए य भणिओ दइओ - 'अज्जउत्त ! मा झूरसु । तहा करेमि जहा तुरियं पेच्छसि गुरुणो' । [तओ] लेहत्थकहणपुव्वयं भणिओ भाया सह बंधवेहिं जहा – 'विसज्जेसु अज्जउत्तं मए सह जेण पेच्छइ सिणेहकायरे जणणि-जणए' । पसत्थवासरे य महाविछड्डेणं पट्ठविओ अण्णियाए सह । __अद्धपहे य पसूया देवकुमारपडिमं दारयं । कयमुचियकरिणिज्जं । 'गुरुणो य घरंगयस्स नामं करिस्संति'त्ति तमकयनाममभिरमातो परियणो अण्णियासुत्तनामेणुल्लावेइ । कमेण य पत्तस्स गेहमम्मापिऊहिं संधीरणो त्ति कयं पि नामं न पसिद्धि गयं ।
वटुंतो य संपत्तो जोव्वणं सह कलाकलावेण । सुणियजिणवयणो य संसारभउव्विग्गो अण्णायविसयसगो(सरूवो) महाविभूईए विजयसिंहायरियंतिए पव्वइओ त्ति । अवि य -
धण्णो अण्णियपुत्तो, जो विसयसुहाइं नरयमूलाई ।
मोत्तूणं पव्वइओ, सासयसोक्खस्स तण्हाए । परिणमियवय-नाण-दसण-चरणो य कालंतरेण जाओ सूरी । विहरतो य गच्छपरिवारिओ पत्तो पुष्फभई नाम नगरं । तत्थ पुष्फकेऊ राया । पुष्फवई से भारिया । [पुप्फसुविण]यसूइयं च पसूया सा जमलमिहुणयं । पइट्ठियं च दारयस्स पुष्फचूलो त्ति नामं, कुमारियाए य पुप्फचूल त्ति । वड्डियं च तं मिहुणयं कलाकलावाइएहिं, संपत्तं च जोव्वणं । अण्णोण्णाणुरत्तं च जाणिऊण चिंतियं पुष्पकेऊणा – 'जइ परोप्परं मिहुणयं विओइज्जिस्सइ ता नूणं मरिस्सइ' ।
___ तओ अण्णदियहमि मेलिऊण नागरए भणियं राइणा – 'भो भो ! जाणि अंतेउरे रयणाणि उप्पज्जंति ताण को सामिओ ?' तओ अजाणिऊण से भावत्थं भणियं नागरएहिं - 'देव ! चिट्ठउ अंतेउरं, जमेत्थ विसए वि उप्पज्जइ तस्स देवो सामी' । राया भणइ - 'जइ एवं ता उप्पण्णमिमं पुरिसित्थिरयणजुवलं । एयं च तुम्हं भासाभरणेण निदोसत्तणओ परोप्परं परिणाविस्सामि' । तओ विलक्खीहूया गया सट्ठाणं नागरया । विवाहावियं मिहुणयं । मयंमि य पुप्फकेडेमि पुप्फचूलो चेव राया जाओ । पुप्फवई वि सावगामझं वारेंती प[रिणयणं?] 'रण्णा विरुद्धसंगो कओ' त्ति पव्वइया । मया य देवलोगे देवो जाओ।
ओहिनाणोवओगेण य दिटुं तेण मिहुणयं विसयासत्तं । 'मा य दोग्गईए अकयधम्ममेयं वच्चउत्ति भातेण जणणीदेवेण पुष्फचूलाए दरिसियाणि सुविणए जहावट्ठियसत्तनरयाण छेयण-भेयणाईणि तिव्वदुक्खाणि । विबुद्धाए भयवेविरंगीए पुष्फचूलाए साहियाणि ताणि पइणो । तेणाऽवि मंगलत्थं करावियाणि संतिकम्माणि । तहा वि दरिसिज्जंति देवेण पुणो पुणो नरयदुक्खाणि । तओ 'दिव्वविलसियमिमं' ति मन्नमाणेणं रण्णा सद्दाविया सव्वे पासंडिणो । पुच्छिया य पिहप्पिहं नरयसरूवं ।
तत्थ य केहि वि भणियं - 'नरओ दालिद्ददुक्ख'मण्णेहिं । 'गुत्ती गब्भनिवासो, परवसत्तं कुसंगाई' ॥ 'नीयसंगाई' केण वि, भणिओ न नरएहिं देविदिव्विहं(देवीदितुहिं?) । तत्तो पुव्वा(पुट्ठो) रण्णा, सद्दाविउमण्णियापुत्तो ॥ तेहि य 'दुग्गंधाओ, तमंधयाराओ नरयपुढवीओ ।
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२६९]
सत्त वि कहियाओ तहा, नरए वासा य नेरइया ॥ रयणपह-सक्करपहा, वालुयपह-पंकपह य धूमपहा । तमपह-महातमप्पह-नामाओ सत्त पुढवीओ ॥ तासु य नरयावासा, फूहडया (?) तेसु वज्जमयकंटा । भिण्णमुहा घडया-लया य तम्मज्झ उववण्णा ॥ कयपावा कूरजिया, तंमि रसंता तत्थ किलेसेणं । कंटयफोडिज्जंता, परमाहम्मियसुरेहिं च ॥ कड्ढित्तु बला बाहिं, सिलासु फोडिऊण कढिणासुं । छिज्जंति मडिज्जंति य, सुमरावियपुव्वदुकएहिं ॥ सयसिक्करा य होउं मिलंति पुण पारओ व्व नेरइया । पुढवितिगपढममुण्हं, सीयाओ सेसपुढवीओ ॥ परमाहम्मियरहियाओ तासु कंकडगिहे व्व नेरइया । होंति परोप्परुद्दालियदुक्खा सययं जओ भणियं ॥ अच्छिनिमीलियमेत्तं, नत्थि सुहं दुक्खमेव पडिबद्धं । नरए नेरइयाणं, अहोनिसिं पच्चमाणाणं' ॥
सोउं चेमं संजायविम्हया भणइ पुप्फचूला उ । 'भयवं ! किं तुब्भेहिं, वि दिट्ठो एवंविहो सुमिणो ?' | सूरी वि भणइ 'भद्दे !, विणा वि सुविणं जिणागमेणेव । तं नत्थि जं न नज्जइ', तत्तो देवीए भणियमिणं ॥
'केहिं पुण कम्मेहिं, भयवं ! वच्वंति पाणिणो नरए ?' । सूरी वि भणइ 'साहेमि [ जिणागमे जहा भणियं' ॥] पंचिदियवहेण कुणिमाहारेण महारंभ - परिग्गहेण । तह गुरुपच्चणीयाएँ, जीवा वच्चंति नरएसुं ॥ तत्तो जणणीदेवेण पुप्फचूलाए सग्गसोक्खाणि । संदरिसियाणि; ताणि य, तीए कहियाणि नियपइणो ॥ तेण वि सद्दावित्ता, पुट्ठा पासंडिणो पुणो सव्वे । सग्गसरूवं; तेहि वि, भणियं 'पियसंगमो सग्गो' ॥ 'सुहकारण 'मण्णेहिं, तेसु य नेगो वि देविसग्गेणं । संवयइ य तओ रण्णा, सद्दाविय पुच्छिओ सूरी ॥ तेण वि भणियं 'सग्गो, देवनिवासा ठिया सुरा तेसु ।
भवणवइ वंतरा जोइसा य वेमाणियनिवासा ॥ सोहम्मीसाण - सणकुमार - माहिंद - बंभलोया य । लंतय-महसुक्क - सहस्साराणय-पाणयारणच्चुयया ॥
—
-
-
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७०]
बारस कप्पा दु दु सम-तओ झ(चउ)त्ति विडीए(?) दुसम दुसमा य । दुसमदेवाण सुरयं, दु दु दु चउसु फरिस-रूव-सद्द-मणा ॥ नवुवरुवरि गेवेज्जा, कमसो सुदंसणो सुवुनामो य । तइओ मणोरमो तह, विसालओ सव्वओभद्दो । सुमणुसुओ सोमणुसो, पूइकरो नवमओ य आइच्चो । ति-ति-तिसु हेट्ठिम-मज्झिम-उवरिमनामया तदुवरि ॥ पंच समा पंचुत्तरनामा सव्वट्ठसिद्धिमज्झा से । विजओ य वेजयंतो, जयंत अवराजिओत्तरओ ॥ कप्पंताण य सोक्खं, देवाणं देवि ! तं मलीसहियं(?) । तदुवरि पुण तित्त च्चिय, देवा चिटुंति; भणियं च ॥ जं कहिऊण न तीरइ, असंखकालं पि जीवमाणेहिं । तं अणुहवंति सोक्खं, तियसा पुण्णाणुभावेणं' ॥ सोउं चेमं हरिसियमणाए भणियं तु पुष्फचूलाए । 'भयवं ! किं तुब्भेहिं, वि दिट्ठा [सग्गा] सुविणयंमि ?' ॥ तो सूरीहिं भणियं, - 'भद्दे ! सव्वं वियाणिमो अम्हे । आगमबलेण'; तत्तो, सा भणइ - 'कहेह कह भयवं ! ॥ गम्मइ सग्गेसु ?' तओ, सूरी भणइ - 'सुद्धधम्माओ ।
तह गुरुबहुमाणाओ, सग्गो व मुत्ती य सुलहाणि' ॥ __पुणो य वित्थरे साहिए चरणधम्मे भणियं पुप्फचूलाए – 'भयवं ! जाव रायाणं पुच्छामि ताव तुब्भं पायमूले पव्वज्जाणुट्ठाणेणं सफलीकरेमि मणुयत्तणं' । पुच्छिएण रण्णा भणिया एसा – 'जइ परं मम गेहे चिय भिक्खं गेहसि' । तओ ‘एवं'ति भणिऊण महाविभूईए पव्वइया पुप्फचूला । गुरुपरायत्ततणओ गहिया सव्वा वि सिक्खा । अण्णया भविस्सदुक्कालमवगच्छिऊण पट्ठविओ सव्वो वि गणो सूरिणा सुभिक्खं । अवि य -
संवच्छरबारसएण होही असिवं ति ते तओ निति ।
सुत्तत्थं कुव्वंता, अइसयमाईहिं नाऊणं ॥ आयरिया पुण जंघाबलपरिक्खीणा ठिया तत्थेव । अंतेउराओ आणेऊण देइ तेसिं पुप्फचूला भत्तपाणं । एवं च साणंदं गुरुणो वेयावच्चं करेंतीए संसारासारत्तणं भावेंतीए समुप्पण्णं केवलनाणं । तहा वि पुचि व कुणइ सा सूरिणो वेयावच्वं । भणियं च -
किच्चं च पउंजंतो, पुव्वि जो जस्स किंपि तं कुणइ ।
सो केवली वि संतो, तस्स वि जा न विन्नाओ ॥ __ चिंतियं चाऽऽणेती सा सूरीहिं भणिया – 'जं जं मए चिंतियं तं तं तए संपाडियं । कहं मुणियं?' तीए भणियं – 'तुम्हं पयईए मए विण्णायं' । अण्णया मेहे वरिसंते पिंडमाणीयं । ताहे सूरीहिं भणियं
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७१]
warwar
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwws
ware
- 'कहमज्जे ! वासे पडते भत्तपाणमाणेसि ? सा भणइ - 'जेण मग्गेण अच्चित्तो आउकाओ तेण अहमागया' । सूरीहिं भणियं - 'कहं जाणसि ?' तीए भणियं – 'केवलेण' । तओ संभंतो गुरू 'मिच्छा दुक्कडं, केवली आसाइओ'त्ति भणिऊण जाओ चिंताउरो – “किमहं सिज्झिस्सामि न वा ?' केवलिणा भणियं – 'मा अद्धिइं कुणह, जओ चरमसरीराणं तुम्हं पि गंगमुत्तरंताणं होही केवलनाणं' ।
तओ सूरी [निग्गओ नयराओ । विहरंतो य पत्तो गंगातीरं । तओ परतीरं गंतुकामो] लोएण सहाऽऽरूढो नावाए । पवाहिया गंगाजले नावा । जत्थ जत्थ आयरिओ चिट्ठइ तत्थ तत्थ नावा जले बुड्डइ । मज्झट्ठिए य सव्वा बुड्डिउमारद्धा । अप्पभएण य पक्खित्तो सूरी लोएणं गंगाजले । तत्थ य पवयणपच्चणियदेवयाए किल सूलभिन्नो सूरी 'अहो ! णेगपाणीणं उद्दवणकारणं मे सरीरं'ति भावितो विहिउँ खवगसेणि जाओ अंतगडकेवली । संपत्तो सिद्धिं । अहासन्निहियदेवेहिं तत्थ महिमा कय त्ति पयागं नाम तित्थं पवत्तं।
तस्स य सामिस्स करोडी मच्छ-कच्छवाईहिं खुंढिज्जंती लहरीहिं लुलाविया गंगापुलिणे । तओ इओ तओ रुलंती विलग्गा एगत्थाऽवगुंजे । तम्मझे य कह वि पविटुं पाडलिबीयं । तेण वि दाहिणाओ हणुयाओ भिदंतो करोडिमुट्ठिओ पोयगो । तओ जाओ विसालो पाडलिपायवो जस्सेगावयारो मूलजीवो ।
[अह जे] राएण पेसिआ वत्थुविज्जाजाणगा ते तीसे पाडलीए उवरि पसारियमुहस्स नीलचासस्स मुहे सयमेवाऽऽगंतुमाहारत्थं पविसंते कीड-पयंगे पेच्छित्तु वियप्पेंति – 'नूणमेत्थ नगरे कीरते रण्णो सयमेव रयणाणि एहिति । ता नगरमेत्येव निवेसामो' । तओ सुत्तेसु पसारिज्जंतेसु एगो निमित्तगो भणइ – 'ताव सुत्तं देंता वच्चह जाव पइदिसं निसुओ सिवासद्दो । तओ सुत्तं घेत्तूणं पुव्वदिसाओ पुरिसा पच्छिमदिसाभिमुहा गंतुं तहेव ते पुणो उट्ठिया । तओ निउत्ता उत्तराभिमुहं गंतुं तहेव पुणो वि पुव्वाभिमुहा गया । तओ दक्षिणाभिमुहा जाव सिवाए वासियं । तं च किर चउरंसं पाडलिपुत्तं नाम नगरं जायं । मज्झपएसे य पाडलिपुत्तस्स उदाइणा चेइयहरं कारियं ।।
सो य उद्दाई तत्थ ठिओ रज्जं भुंजइ । सेसरायाणो य अभिक्खणं दंडेण ओलग्गावेइ । ते य चिति - 'जइ एसो न होज्ज तो एयाए धाडीए छुट्टामो' । इओ य एगस्स रण्णो कंमि वि अवराहे रज्जमुद्दालियमुद्दाइणा । सो य राया नासंतो मओ । तस्स य पुत्तो भमंतो उज्जेणीए गओ । बीयं रायाणं ओलग्गेइ । सो य बहुसो परिभवइ उदाइस्स । ताहे सो रज्जभट्ठपुत्तो पायवडिओ विण्णवेइ – 'अहं तस्स जीवियमवहरामि । परं मम बिइज्जओ होज्जासु' । तेण मण्णिए भट्ठरज्जपुत्तो गओ पाडलिपुत्तं ।।
तत्थ य बाहिर-मज्झिमपरिसासूदाइस्स छिद्दमलभमाणो सप्पवेसे साहुणो चेव राउलंमि पविसमाणो पेच्छइ । ताहे एगस्स आयरियस्संऽतिए पव्वइओ । सव्वे वि साहुणो तेणाऽऽराहिया तम्मया जाया । सो य राया अट्ठमी-चउद्दसीसुं पोसहं करेइ । तत्थ य सूरिणो समागंतुं वसंति धम्मकहानिमित्तं । अण्णया वियालवेलाए आयरिया भणंति - 'गिण्हह उवगरणं, राउलं वच्चामो' । ताहे सो कवड[साहू झड]त्ति उट्ठिओ । गहियं उवगरणं । पुव्वसंगोविया य कंकलोहकत्तिया आसि । सा वि गहिया पच्छन्ना कया । तओ गया राउलं । चिरं धम्मं च कहिऊणाऽऽयरिया पसुत्ता । राया वि सुत्तो । तओ भट्ठपुत्तेणुट्ठित्ता रण्णो कंठे निवेसिया कत्तिया । तीए रण्णो छिण्णं गलयं । सो वि पावो सरीर-चिंतामिसेण निग्गओ । पाहरिआ वि 'पव्वइओ' त्ति नीसरंतं तं न वारेंति । तओ रुहिरप्पवाहेण आयरिया उद्वित्ता पेच्छंति ताव राया
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७२]
विणासिओ । तओ 'अहो ! पावेण पवयणस्स मालिन्नमुप्पाइयं'ति चिंतिऊण कयपच्चक्खाणो तं चेव कत्तियं गलए दाऊण सूरी वि परलोगं गओ ।
तओ पहायसमए अंतेउरसेज्जवालीहिं राया सूरी य तहा दिट्ठा धाहावियं च । तओ मिलिओ रायवरिवग्गो । कया तस्स पावसमणस्स सुद्धी । नायं च तेहिं परंपराए पुच्छंतेहिं जहा – 'तेण साहुवेसधारिणा वरिएण एवं कज्जं समायरियं' । सो वि पावो उदाइनिवमारगो तारिसं साहसं काऊण गओ रायमूलमुज्जेणीए । कहिओ तस्स वुत्तंतो । तेणाऽवि भणियं - 'पाव ! जो तुममेत्तियं कालं साहुमज्झे वसित्ता नाणाविहधम्मोवएससहस्साणि य सोउमेरिसकज्जमायरसि सो मम कहं हिओ भविस्ससि ? ता अदट्ठव्वो तुम, ओसर दिट्ठिमग्गाओ'त्ति निब्भच्छित्ता नीसारिओ राएण उदाइनिवमारगो नाम तप्पभिज्ञ पसिद्धो सो अभव्वो त्ति ॥छ। उदाइ त्ति गयं ॥छ।।
निरण्णयत्तणओ उदाइस्स जणेणाऽहिसित्तो राया नंदो त्ति ॥छ। नंदकहा भण्णइ -
पाडलिपुत्ते नयरे पहाविएण जाओ वेसाए नंदो नाम पुत्तो । सो य कयाइ पभायसमए सुमिणयं पेच्छइ जहा – 'मम अंतेहिं पाडलिपुत्तं वेढियं । तओ गंतुं तेण कहियमुवज्झायस्स । सो य सुमिणसत्थं जाणइ । तओ तेण घरं नेऊण सो नंदो कयालंकारो परिणाविओ नियधीयं । चडावित्ता य तीए सह जंपाणे नयरे हिंडाविउमाढत्तो । एत्थंतरंमि य अपुत्तगोत्तो उदाइराया विणट्ठो त्ति काउं रायपरिवारेणाऽहिसित्ताणि पंच दिव्वाणि । तं जहा -
पट्टहत्थी पहाणासो, चामरा कलसो [तहा] ।
भिंगारो पंच दिव्वाणि, नट्ठवंसेहिं वासए । ताणि य राउले हिंडित्ता बाहिं निग्गयाणि । तत्थ य नवल्लपरिणिओ नगरमझे हिंडतो दिवो नंदो । तओ गुलुगुलाइयं हत्थिणा, तस्स सीसंमि ढालिओ कलसो । समारोविओ नियपट्ठीए । हिंसियमासेण । विहसियं छत्तं । ढलियाणि चमराणि । तओ महारायाभिसेएणाऽहिसित्तो सामिमुत्तिसमयाओ सट्ठिवरिसेहि जाओ राया नंदो त्ति । तत्थ केइ दप्पप्पहाणा सामंताईया 'हावियपुत्तो एसो'त्ति नंदस्स पणामाइविणयं न कुणंति । नंदो वि तेसिं सब्भावजाणणत्थमत्थाणियामज्झाओ उद्वित्ता निग्गओ य पुणो य पविट्ठो । न य ते उट्ठिया सामंताईया । तओ रुट्ठो नरिंदो पाइक्के भणइ – 'रे रे गेण्हह इमे दुरायारे !' । पाइक्का वि तेसि मिलियचित्ता चेव परोप्परमवलोइऊण हसंति । तओ नंदेणाऽमरिसिएण उत्थाणमंडवियाए लेप्पकम्मनिम्मियं पडिहारजुयलं पलोइयं । तेणाऽवि तुरयमुद्धाइएणं खग्गहत्थेणं तड त्ति मारिया केइ सामंता [केइ य बद्धा । तओ ते राइणो विणयत्थमुवटिया । खामिओ य राया । अखंडसासणो य जाओ सो । ]
_[अह नंदस्स कुमारामच्चो नत्थित्ति सो सव्वत्थ मग्गइ । इओ य कविलो नाम बंभणो] नयरबाहिरयाए परिवसइ । अण्णया अत्थमणसमए तत्थेगो सूरी सपरिवारो समागओ । दुहिल्लओ य तीए वेलाए नयरमज्झे पवेसो त्ति संभाविऊण तस्सेव कविलमाहणस्स अग्गिहोत्तघरं मग्गित्ता वसिया रयणीए सूरिणो । तओ 'जाणंति एए किमवि न व ?'त्ति चिंतिउं तेसिं समीवे गओ कविलो । कया सूरीहिं तस्स वित्थरओ भाविल्ला धम्मदेसणा । तओ तीए चेव राईए पडिबुद्धो कविलो जाओ सावओ । अण्णया अण्णे साहुणो तस्स घरे वासारत्तं ठिआ । तस्स य पुत्तो जायमेत्तो रेवईहिं गहिओ । सो साहूणं भायणाणि
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७३]
कप्ताणं हेट्ठा [भायणा]णं ठविओ । नट्ठा वाणमंतरी । तप्पभिई च पुत्ता थिरा जाया । कप्पओ त्ति से नामं कयं ।
कालगएसु य माया-पियरेसुं कप्पओ चेव सव्वेसु वि विज्जाठाणेसु परिणिट्ठिओ पाडलिपुत्ते पसिद्धि गओ । सो य सावओ त्ति सुसंतुट्ठो न बहुं परिग्गहं कुणइ । न य कन्नगाओ दिज्जंतीओ वि विवाहेइ [पव्वइस्सं] ति । अणेगेहि य चट्टसएहिं परिवरिओ हिंडइ ।।
इओ य तस्स अइगमण-निग्गमणपहे एगो बंभणो परिवसइ । तस्स य धीया अईव रूववई । पर सा जलोदररोगिणी केणाऽवि अविवाहिज्जंती पिउघरं ठिया चेव भंडपवाहिरा जाया । तओ तं नाऊण मायाए कहियं तीसे पिउणो । तेणाऽवि 'बंभहच्चा एसा देइ लग्गा । ता कहं कायव्वं ?'ति चिंतंतेण लद्धो उवाओ जहा 'कप्पगो बंभणो सच्चपइन्नो । ता एयस्स केणाऽवि उवाएण देमि' । तओ खणावित्ता कूविया(य) कप्पगसंचारसमयंमि पक्खित्ता सा धीया । पोक्कारियं च - 'अहो ! ममेसा धीया कुवंमि निवडिया । को वि किवं काउं समुद्धरेउ जेण तस्सेव देमि' । सोऊण दयाए धाविओ कप्पगो । कड्डिया सा कूवियाओ । तओ भणियं तीए पिउणा – 'पुत्तगा ! जो कड्डिस्सइ तस्सेवेमा मए दायव्य त्ति पढममेवुल्लवियं। तुमं च सच्चपइण्णो ता तुह वेसावए एसा कण्णगा दिण्णा । जं जाणसि तं कुणसु'। कप्पगेणाऽवि 'कहमियाणि बहुजणमज्झे खिसिउं तीरइ ?'त्ति चिंतिय पडिगाहिया कण्णगा । पउणीकाऊणं चोसहीहिं परिणीया ।
नंदराएणाऽवि महामंतिकामेण 'कप्पिओ महाबुद्धि पंडिओ'त्ति सोऊण सद्दाविओ भणिओ य - 'मम महामंती भवसु' । कप्पगो भणइ - 'महाराय ! गास-च्छायणमेत्तं मोत्तुं नाऽहियमहं परिग्गहं करेमि । न य ससूगाणं धम्मट्ठियाणं मंतिपयं निव्वहइ । ता एत्थ विसए न किंचि वत्तव्वं'ति निराकरित्ता गओ कप्पगो । नंदो उण 'ममाऽणेण वयणं न कयं'ति चित्ते अणुसयमुव्वहंतो वि कप्पगस्स छिद्दमलभमाणो तस्सेव सेरियाए ठियं नियपरियट्टं सद्दावित्ता पुच्छइ - 'तुमं कप्पगचीराणि धोवसि ?' [तेण भणियं - 'धोवामि' ।] राया भणइ - 'जाणि संपयं कप्पगो धोवणत्थं तुह वस्थाणि ढोएज्ज ताणि न समप्पियव्वाणि' । तओ 'तह'त्ति पडिवज्जिऊणं गओ परिअट्टो ।
इओ य से कोमुईमहसवे पच्चासण्णे भणियं कप्पगभज्जाए - 'ममेमाणि वत्थरयणाणि रन्नो परियट्टगेहे धोवावेहि जेणाऽइसचोक्खाणि सवारियाणि य पव्वदिवसंमि परिहेमि' । कप्पगेणाऽवि 'परियट्टो रायवच्चसिओ एसो, समासण्णो य पव्वदिवस त्ति भाडि घेत्तुमण्णेसि सारवत्थाणीमाणि अप्पेंतो परिभवं संकिलेसं च अम्हं उप्पाइस्सइ'त्ति चिंतिऊणऽवमण्णियं भज्जाए वयणं । तओ पुणो पुणो निब्बंधेण भणंतीए समप्पियाणि य पव्वदिवसे । परियट्टेणाऽवि 'रायनिओगो'त्ति चितेतेण 'अज्जं कल्लं समप्पेमि'त्ति वाहणाए वरिसमेकमक्कम्म गमिओ बीअवरिसो । तओ तइयवरिसे कप्पगो समागंतुं भणइ - 'रे रे ! न होमि कप्पगो जइ तुह रुहिरेण रएत्ता तुह चीवराणि न लेमि' । तओ अण्णंमि दिणे पच्छण्णं छुरियं घेत्तुं गओ कप्पगो सरोसं भणइ - 'रे ! समप्पेहि चीवराणि' । तओ परियट्टो 'देसु' त्ति कप्पगं दट्ठण नियभज्ज भणइ - 'घरमज्झाओ आणित्ता वत्थाणि समप्पेहि' । तीए वि तहेव कए कप्पगेण छुरियाए विदारियस्स पोट्टस्स रुहिरेणं रइयाणि वत्थाणि । तओ तस्स भज्जा कंदंती भणइ - 'रन्ना एसो निवारिओ आसि । किमणेणाऽवरज्झं जेण तए विणिवाइओ?' तओ सोउमेवं कप्पगो संभंतो 'अहो ! रण्णो इमो पवंचो जेण
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७४]
मए तस्स भणियं पुचि न कयं । ता जावऽज्ज वि 'सावराहो'त्ति नंदपुरिसेहिं कड्डित्ता न निज्जामि ताव सयं चेव वच्चामि'त्ति चिंतिऊण गओ नंदसमीवं । _____ नंदो वि तमागच्छंतं दट्ठण सायरं दवावियासणो भणइ – 'किं कीरउ ?' कप्पगो भणइ – 'तुम्ह समीधमागओ' । नंदेण भणियं - 'जं मए पुव्वि भणियमासि' । कप्पगो भणइ – 'जं भणह तं करेमि' । एत्थंतरंमि य कप्पगावराहनिवेयणत्थं रण्णो मूलमागया परियट्टसेणी । दट्ठण य कप्पगं रन्ना सहरिसमुल्लवंतं भयभीया पडिनियत्ता । तओ नंदेण फेडिओ पुव्विल्लमंती । निवेसिओ कप्पगो महामंती । आरोविओ तस्स सयलो वि रज्जचिंतावावारो । जाया य बुद्धिकोसल्लेणं सव्वत्थ पसिद्धी ।
भट्ठमंती वि खूणमण्णेसमाणो कप्पगस्स चित्तपइटुं दासिं तंबोल-वत्थाइणा पइदिणमुवचरिउमारद्धो । सा य लोभेण तस्स जाया सब्भाविला । कहेइ य जं कप्पयघरे निच्चं विच्चइ(वट्टइ?) । पुत्ता य कप्पगस्स बहवो समुप्पण्णा । तओ तेण अण्णया पुत्तविवाहे पारद्धे 'रण्णो संतेउरस्स घरायणेण सागयं कायव्वं' ति चिंतिऊण सव्वे वि रायालंकारा किरीड-छत्त-चामराईया कराविउमारद्धा । कहिओ य एस वइयरो दासीए भट्ठमंतिस्स । सो वि 'अवसरो'त्ति चिंतित्ता नंदमूलं गंतुं भणइ - 'तुम्हमहममण्णणिज्जो, तहा वि तुम्ह सित्थेहिं संवडिओ त्ति सामिहियं भणामि । कप्पगो अईव लद्धपसरो संपयं पच्छण्णं रायालंकारे करावेतो देवेण सम्मं निरूवियव्वो' । तओ सोऊणेवं रण्णा पेसिया तस्स गेहे पच्छण्णपुरिसा । तेहि वि तहेव दट्ठमागंतु कहियं रण्णो । तओ रुट्ठो नंदो । घल्लाविओ सकुडुबो कप्पओ अंधकूवगोत्तीए । दवाविया य तस्स सकुडुंबस्स निच्चं कोद्दवकूरसेइया एक्का य पाणियवाहडिया । तओ कप्पओ कुटुंबं भणइ – 'मा एवमेव मरामो । सो चेव एएण भत्त-पाणेणं जीवउ जो भट्ठमंतिस्स वइरनिज्जायणं करेइ । सेसा उण परलोगहियं कुणंतु' । तओ कप्पगं मोत्तुं कुडुंबेण 'अम्हे वइरनिज्जायणासमत्थ'त्ति वोत्तुं कयमणसणं गया देवलोगं ।
___ एत्थंतरंमि य कप्पगाभावं नाऊण सामंतरायाणो तदुम्मूलणत्थं सबलवाहणा समागया । वेढियं पाडलिपुत्तं । रुद्धाणि सव्वदुवाराणि । तओ नंदो रोहएण काइओ चिंतइ – 'अहो ! कप्पगो जाव मंती आसि ताव सव्वे वि सत्तुणो इमे पडिहयपयावा ठिया । ता संपयं पि एसो चेव एएसिं साहगो' । तओ पुच्छिया गोत्तिवाला - 'रे ! पडिच्छइ को वि कप्पयस्स कूवगोत्तीए भत्तपाणं ?' तेहिं वि 'पडिच्छइ'त्ति कहिए मंचियाए चडावित्ता नीसाराविओ कप्पगो । सो य बहुदिवसेहिं पिलुक्कियसरीरो वायालंकारो जंपाणारूढो पागारोवरि परिब्भमंतो दरिसिओ बाहिरावासियसत्तुवग्गस्स । सत्तुणो वि 'सव्वहा नंदो संपयमबलो जाओ। तेण एसो कूडकप्पगोऽम्हं दरिसिओ'त्ति चिंतित्ता निरायमुवद्दविउं पवत्ता ।
तओ तेसिं कप्पगेणाऽवि विसज्जिओ दूओ भणावियं च – 'जो तुम्हं सव्वेसिमणुमओ सो नावाए गंगामज्झमेउ जेणाऽहमवि नावाठिओ गंगामज्झमि तेण सह वोत्तुं संधि वा जं वा तुब्भे भणह तं करेमि'। तओ तेसिं तहेवाऽऽगओ संधिविग्गहो । कप्पओ वि तहेव नईमज्झमि गंतुं तप्पएसट्ठियस्सेगपुरिसस्स इक्खुलट्ठीकलावमंगुलीए दरिसित्ता हत्थसण्णाए संधिविग्गहिएणं सह ववहरिउमारद्धो । केरिसं ? 'एयस्सिक्खुलट्ठिकलावस्स मज्झाणि मोत्तुं हेट्ठोवरि गंठीमुच्छिन्नस्स किं होज्ज लंबो(भो?) अणा(भा?)वो व त्ति भणियं होइ ?' एत्थ य एसो अभिप्पाओ - इक्खुलट्ठीओ इव दोहिं संधि(धी)हिं मा (खत्तियसंतईओ) विद्धिगामिणीओ। तं जहा - सच्चसंधीए य तत्थ य मए (सच्चसंधीए जत्थ संधियं नऽनहा होज्ज, तहा
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७५]
पवंचसंधीए जा मायाए किज्जइ । ममंमि विज्जमाणे पवंचसंधी कहं भविस्सइ ?) एवं च संधी विद्धंसिओ (?) । सच्चसंधी उण अविस्सासेण नंदस्स वि बंधणाणं संछोडणाजोग्गया जाया । तओ कप्पएणं डंडिगा अभिहया इव ।
तओ तप्पएसत्थाए आहीरीए तहेव सच्चविया दहियहंडिया । इत्थ वि इमो भावत्थो – 'तुब्भं संहइहंडियाए मम बुद्धिडंडिगाहयाए बलदहियं दिसोदिसि विक्खिरंतं संपयं विडकायभोज्जं भविस्सइ' ।
___ एवं च कप्पओ हत्थसण्णाए संधिविग्गहएणं सह समुल्लविय 'तुब्भं तेओ मम तेएणाऽहो धरिओ त्ति वियप्पणाए संधिविग्गहियनावं नियनावाए तिपयाहिणीकाऊण गओ नंदसमीवं । संधिविग्गहिओ वि तं कप्पयविलसियमयातो विलक्खीहूओ गओ नियल्लयाणं समीवं । पुच्छिओ य तेहिं कप्पगववत्थं । तेणाऽवि विसण्णमुहराएण भणियं - "किं कहिज्जउ ? असंबद्धपलावी जोग्गो' । तओ पुणो पुणो तं पुच्छणाए वि किंचि अकहमाणो संधिविग्गहियंमि 'अहो ! एसो वि मिलिओ कप्पगस्स'त्ति वियप्पेंता अप्पभएणं चेव पलाणा सव्वे वि दिसोदिसि । तओ नंदेण कप्पगोवइटेणं पलायंता ते सव्वे वि ल्हूसिया । तओ रज्जं जायं सव्वसुत्थं । नंदेण वि विणासाविओ पढममंती । पइट्ठिओ पुणो वि मंती कप्पगो । सो य संजायपुत्ताइसंतई कमेण कालं काउं देवलोगं गओ त्ति ॥छ। कप्पगो त्ति गयं ॥छ।। ___विपडिवन्ना य नंदरज्जे जहा केइ सामंता तहा वीरतित्थे अज्जासाढसीस त्ति ॥छ। अज्जासाढसीसकहा भण्णइ -
तेणं कालेणं तेण समएणं सेयवियाए नयरीए पोलासं नाम उज्जाणं । तत्थ अज्जासाढा नाम आयरिया । ते य वायणायरिया वि । तेसिं च बहवे सीसा आगाढजोगेसु पविट्ठा । अज्झायंति [ते] । सूरिस्स य रत्तिं विसूइया जाया, निरुद्धवाएण न चेव कोइ जाणाविओ । तओ कालगओ सो सोहम्मे नलिणिगुम्मे विमाणे देवीहूओ ओहिं पउंजइ जाव पेच्छइ तं सरीरं, ते य साहुणो आगाढजोगपडिवन्ना। न य ते मुयं जाणंति त्ति सूरिदेवो तं चेव सरीरगं अणुपविट्ठो । पच्छा उट्ठवेइ सव्वमणुट्ठाणं करावेइ । तं च तेण तेसिं दिव्वपहावेणं लहु चेव समाणियं । कयकिच्चो य ते सूरिदेवो भणइ – 'खमह भंते ! जं तुब्भे मए असंजएणं वंदाविया । जओ हं अमुयदिवसे कालं कइल्लओ' । एवं च सो खामित्ता गओ।
ते वि तं सरीरगं छड्डेऊणं इममेवंरूवमज्झवसा(सि)यं सव्वे विपडिवन्ना - ‘एच्चिरं कालं असंजओ वंदिओ' । ताहे अव्वत्तभावं [भावेंति] जहा – 'सव्वं अव्वत्तं भणेज्जह । जओ न नज्जइ कोइ संजओ असंजओ वा अण्णो वा । जहा इत्तियं कालमम्हेहिं न नाओ देवो' । एवं च अव्वत्तं सव्वलोगं बुग्गाहेमाणा अणुसासिया गीयत्थसाहूहिं जहा – 'अज्जो ! एवं अव्वत्तभावे पडिवज्जियमाणे तुम्हं पि न कोइ ववहारो वट्टिस्सइ । जओ
को जाणइ किं कूरं ? किमओ ? किं पाणियं जलं मज्झं ? । किमलाणं व माणिक्कं, किं सप्पो व थिरं हारो ? ॥ को जाणइ किं सुद्धं ? [किमसुद्धं] ? किं सजीवमजीवं [वा] ? ।
किं भक्खं किमभक्खं ? धम्माधम्मं च निच्छयओ ? ॥ जम्हा(तम्हा) -
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७६]
छउमत्थसमयचज्जा, ववहारनयाणुसारिणी सच्चा । तं तह समायरंतो, सुज्झइ सव्वो वि सुद्धमई ॥ [विशेषाव० २३७९] जइ जिणमयं पवज्जह, ता मा ववहारदसणं मुयह ।
ववहारनओच्छेए, तित्थुच्छेओ जओऽवस्सं ॥ [तित्थोगाली. ८६९] एवं च बहुसो पण्णविज्जंता वि जाहे न पडिवज्जंति ताहे संघबाहिरा कया । सामिमुत्तिसमयाओ य तया चोद्दसुत्तराणि दो वाससयाणि त्ति ।
ते य विहरता रायगिहं नगरं गया । तत्थ मोरियवंसप्पसूओ बलभद्दो नाम राया समणोवासओ। तेण ते आगमिया जहा 'समागया' । ताहे तेणं पुरिसा आणत्ता – 'वच्चह गुणसिलए चेइए । ते इह आणेह। ताहे तेण(हिं) आणीया । भणियं च रण्णा – 'लहुं कट्ठ(ड)गत्थे काऊणिमे हत्थीहिं मद्दावेह' । ताहे हत्थीहिं कडएहिं च आणीएहिं निण्हवा भणंति - 'अम्हे जाणामो जहा तुमं सावओ' । राया भणइ - 'कहं जाणिज्जइ जहाऽहं सावओ मिच्छदिट्टी वा ? तुब्भे उण चोरा वा हेरिया वा घायगा वा ?' ते भमंति -- 'अम्हे समणा निग्गंथा' । सो भणइ - 'किह तुब्भे समणा ? जओ अव्वत्तं सव्वं पि ता कहं नज्जइ समणा वा गिहत्था वा तुब्भे ? अहं पि समणोवासओ वा न वा ? तम्हा पडिवज्जह ववहारनयं' । तओ संबुद्धा लज्जिया पडिवण्णा निस्संकं जहा - 'समणा निग्गंथा अम्हे' । ताहे रण्णा 'जमेवमंबाडिया तुब्भे तं संबोहणत्थं मए कयं' ति वोत्तुं सम्माणित्ता य मुक्का । अज्जासाढसीस त्ति गयं ॥छा।
अज्जासाढसीसविरोहओ य सत्तमवरिसे संजाओ निण्हओ आसमित्तो त्ति ॥ आसमित्तकहा भण्णइ -
मिहिलाए नयरीए लच्छीहरे चेइए महागिरी आयरिया । तत्थ तेसिं सीसो य कयाइ अणुप्पवायपुव्वे अणिच्चत्तभावणासंभूयं सुत्तं परावत्तंतो 'सव्वं खणे खणे विणस्सइ'त्ति भंसियमई विण्णाओ कोडिण्णगुरुणा भणिओ य - 'भद्दा ! एगंतखणियपक्खे कहमेयं तं ति पच्चभिण्णायं ? अह जुटुं तो सव्वं साणुभवं भणह जं किंचि' । इच्चेवमाइ गुरुणा पण्णविओ वि जाहे न पडिवज्जइ ताहे निण्हवो त्ति नाऊण संघबाहिरो कओ । सामिमुत्तिसमयाओ य तया वीसुवराणि दो वाससयाणि त्ति ।
आसमित्तो वि सव्वं वत्थु 'खणे खणे विणस्सइ'त्ति देसणाए सव्वं लोगं वुग्गाहिंतो रायगिहं गओ। तत्थ खंडरक्खिया नाम समणोवासया । ते य सुंकपाला । तेहिं ते निण्हवा जाणिया तओ मारिउमारद्धा। ताहे वि भीया भणंति – 'अम्हेहिं सुयं जहा तुम्हे सड्ढा । तहा वि एत्तिए संजए मारेह ?' । ते भणंति - 'जे समणा सावया य होता ते वोच्छिण्णा, संपयमण्णे के वि तुब्भे अण्णे य अम्हे । तहा सयमेव विणस्सिहह, को तुब्भे विणासेइ ? तुब्भं चेव सिद्धंतो । जइ परं सामिस्स सिद्धतेण ते चेव तुब्भे तेहिं चेव अम्हेहि विणासिज्जह [जओ तं चेव वत्थु कालादिसामग्गि पप्प पढमसमयकत्तेण वोच्छिज्जइ दुसमयकत्तेण उप्पज्जति एवमादि]' । एत्थ ते संबुद्धा भणंति - 'इच्छामो अज्जो ! सम्मं परिचोयणा, एवमेयं न अन्नहा' । तओ तेहिं खामिऊण सपरिवारो मुक्को आसमित्तो त्ति ॥छ। आसमित्तो त्ति गयं ॥छ।
[आसमित्त]विरोहिय(हओ) नवमवरिसे संजाओ निण्हवो गंगदेवो त्ति ॥छ।।
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७७]
गंगदेवकहा भण्णइ -
उल्लुगा नाम नई । तीसे तीरे उल्लुगतीरं नाम नयरं । बीए तीरे खेडगथामं । इओ य महागिरीणं आयरियाणं सीसा धणगुत्ता नाम । सीसा तस्स गंगदेवा नाम आयरिया । सो पुविल्ले तडे उल्लुगतीरे नयरे । आयरिया से अवरिमे तडे । ताहे सो सरयकाले आयरियं वंदओ चलिओ । सो य खल्लीडो। तस्स उल्लुगं नई उत्तरंतस्स सा खल्ली उण्हेण डज्झइ । हेट्ठा य सीयलेण पाणिएण सीयं । ताहे सो चिंतेइ जहा - 'सुत्ते भणियं - एगा किरिया वेइज्जइ, सीया उसिणा वा । अहं पुण दो किरियाओ [वेदेमि । अओ दो वि किरियाओ] एगसमएण वेइज्जति' । ताहे आयरियाण साहेइ । तेहिं भणियं - 'मा अज्जो! एव पण्णवेहि । न एगसमएण दो वि किरियाओ वेइज्जंति । जो पुण तुहेगसमएण दोकिरियाणुभवविब्भमो सो भमाडिज्जमाणालायंमि चक्कवुड्ढि व विवेगाभावओ' ।
एवं च पण्णविज्जमाणो वि असद्दहंतो परं च विप्पयारेंतो संघबाहिरो कओ तया य सामिमुत्तिसमया अट्ठावीसुत्तराणि दो वाससयाणि त्ति ।
गंगदेवो वि हिंडंतो रायगिहस्स महातवोतीरप्पभे पासवणे गओ । तत्थ य मणिनागो नाम नागो। तस्स चेइए ठाइ । सो तत्थ परिसामज्झे कहेइ जहा – “एवं खु जीवा एगसमएण दो किरियाओ वेएंति' । ताहे तेण नागेण तीसे चेव परिसाए मज्झे भणिओ - 'मा एयं पण्णवणं पण्णवेहि । एसा पण्णवणा दुट्ठ सेहा ! । जओ एच्चिरं कालं वद्धमाणसामिमूले मए सुयं जहा – एगा किरिया वेइज्जइ । तुमं पुण किं तओ वि विसिट्ठतरो जाओ जेणेवं पण्णवेसि ? ता छड्डेहीमं देसणमण्णहा फेडिस्सामि तुह देसणावायं' । एवं सो पण्णविओ अब्भुवगओ उवट्ठिओ भणइ - 'मिच्छामिदुक्कडं'ति ॥छ। गंगदेवो त्ति गयं ॥
गंगदेवविरोहओ य तिवाससओवरि सत्तरसमवासे संजाओ निण्हवो रोहगुत्तो त्ति छ। रोहगुत्तकहा भण्णइ -
अंतरंजियाए नयरीए भूयगिहे चेइए सिरिगुत्ता नाम आयरिया । तत्थ बलसिरी नाम राया । तेसिं पुण सिरिगुत्ताणं थेराणं सीसो रोहगुत्तो नाम । सो पुण अण्णगामे ठिएल्लओ । पच्छा तत्तो एइ । तत्थ य एगो परिव्वायगो पोट्टं लोहपट्टेण बंधिऊण जंबूसाहं वि गहाय हिंडइ । पुच्छिओ य भणइ – 'मा नाणेणं पोट्ट फुट्टए तेण लोहपट्टेण बद्धं । जंबूडाला य गहिया जहा एत्थ जंबूदीवे नत्थि मम पडिवाई। ताहे तेण पडहो नीणाविओ जहा – 'सुण्णा पासंडिणो' । तस्स य लोगेणं पोट्टसालो त्ति नामं कयं । पच्छा तेण रोहगुत्तेण वागरियं - 'मा वाएह पडहयं । अहमेयस्स वायं देमि' । एवं सो पडिसेहित्ता गओ आयरियसगासं । आलोएइ य जहा - 'मए पडहगो खोडिओ' । आयरिया भणंति - 'दुट्ठ कयं । सो विज्जाबलिओ वाए पराजिओ विच्छुयाईणि मेल्लेइ' । सो भणइ – 'कहमियाणि उट्ठउं सक्किज्जइ ?' तओ सूरी विच्चुगाइविज्जाविघायणत्थं मोराइविज्जाओ तस्स देइ । सेसखुद्दोवद्दवनिवारणत्थं च रयहरणमभिमंतिऊण समप्पित्ता भणइ – 'एएणं नियसरीरस्स पासेसु परिभामिएण सक्कस्स वि अज्जेओ भविस्सई' ।
तओ रोहगुत्तो एयाओ विज्जाओ गहाय गओ सभं । भणितं च णेणं – 'एस किं जाणइ ? एयस्सेव पुव्वपुक्खो होउ' । परिव्वायओ चितेइ - 'एए निउणा अओ एयाणं चेव सिद्धंतं गेण्हामि, जहा - मम दो रासी, जीवरासी [अजीवरासी] य' । गेण्हएणं पुण 'एएण मम सिद्धंतो गहिओ'त्ति चिंतित्तु तस्स बुद्धिं
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७८]
परिभूय तिणि रासी ठविया जीवा अजीवा नोजीवा य । जीवा संसारत्था, अजीवा घडाई, नोजीवा घिरोलियाछिण्णपुच्छाई । दिट्टंतो दंडो । जहा दंडस्स आई मज्झं अंतं च एवं सव्वे भावा वि तिविहा ।
-
एवं च सो तेणं निरुत्तरो कओ । ताहे सो परिव्वायगो रुट्ठो विच्छुए मुयइ । चेल्लओ पडिमल्ले मोरे मुयइ । ताहे विच्छुएहिं हहिं सो सप्पे मुयइ । चेल्लओ वि तेसिं पडिघायए नउले मुयइ । ताहे उंदुरे, तेसि पि मज्जारे । ताहे मिगे, तेसि पि वग्घे । ताहे सूयरे, तेसि पि सीहे । ताहे कागे, तेसिं पि उल्लुगे । ताहे सउलियाओ, तेसिं पि उलाहिए ।
एवं च कह वि चेल्लगमजिप्पमाणं नाऊण परिव्वायगेण मुक्का तस्स गद्दभी । चेल्लएण वि फेरिएण हया रजोहरणेण ताव तस्सेव परिव्वायगस्सुवरि छेरित्ता गया गद्दही । परिव्वायगो वि हीलिज्जतो निच्छूढो जणेण ।
T
चेल्लओ वि जिणिऊणाऽऽगओ सूरिसयासं जहावत्तमालोएइ । सूरी भइ 'अजुत्तं त कयं जमुट्ठतेण [न] भणियं, जहा 'नत्थि तिन्नि रासीओ । किंतु बुद्धि परिभवणत्थमेयस्स मए पण्णवियाओ । ता इयाणि पि गंतुं तं भणाहि' । रोहगुत्तो वि 'ममाऽववायणा होहि 'त्ति न तं पडिस्सुणेइ । पुणो पुणो य सूरिवुत्तो भइ 'को दोसो ? जओ संति चेव जहट्ठिया तिण्णि रासिणो' । सूरीहिं भणियं ‘अज्जो ! असब्भावपरूवणाए तित्थयरासायणादोसो' । तओ सो सूरीहिं वि समं संपलग्गो । ताहे सूरिणा गंतुं भणियं [निवं]ते जह तेण मम सीसेणाऽवसिद्धंतो भणिओ, जओ दुवे अम्हं रासिणो । विपडिवन्नो य तइयरासिसमत्थणेणं सो सीसो । ता तुब्भे अम्हं पि वायं सुणेह' । पडिस्सुयं रायाईहिं । तस्समक्खं च चेल्लएण पुव्वुत्तजुत्तीए समत्थिए नोजीवपक्खे [सिरि]गुत्तो भइ 'भद्द ! नोसद्दो किं निहत्थे मिस्सत्थे वा ? जइ निसेहत्थे तो जीवंमि निसिद्धे जहा अज्जीवसण्णो घडाई तहा नोजीवसण्णो वि । अह मिस्सत्थे तो सहावओ निज्जीवेहिं सरीरपोग्गलेहिं सम्मिस्सो जीवो चेव नोजीवसण्णो । तहारूवो य घिरोलियापुच्छाई वि । तो कहं तइओ रासि ?' त्ति ।
-
-
-
—
-
एवं च वायारूढाणं जायापराजयाणं गुरुसीसाणं गया छम्मासा । तओ राया भणइ 'सीय मे रज्जं । सूरी भइ 'महाराय ! तुम्हं कोड्डुकरणत्थं विलंबियमेच्चिरं कालं मए । संपयं पुण पास [ह], कल्लं निग्गहामि इमं' ।
-
—
तओ पभाए सूरी भणइ 'गम्मउ कुत्तियावणे जओ तत्थ दव्वाणि संति' । तओ तहेव क मग्गिओ कुत्तियजक्खो जा 'देहि जीवं [ अजीवं नोजीवं] च' । जक्खो वि जीवं अजीवं च दाऊण 'नोजीवो नत्थि 'त्ति भणइ अजीवं पुणो देइ । तहा वि अप्पडिवज्जंतस्स रोहगुत्तस्स सीसे सूरिणा छारभरियखेलुवगसरावो फोडिओ [ संघबाहिरो य कओ ] । सामिमुत्तिसमया [ ओ] य तया बायालीसुत्तराणि पंचवाससयाणि (५४२) त्ति । रोहगुत्तेण वि चेव छारं लाइत्ता परूवियं सिवाण दरिसणं । रण्णा वि रोहगुत्तं निव्विसयमाणावित्ता घोसावियं नयरे 'जयइ जयइ वद्धमाणसामिसासणं'ति ॥ छलुगगोत्तो य रोहत्तो, तेण य इमाणं छलुगदरिसणं जायं ति ॥छ । रोहगुत्तो त्ति गयं ॥छ ।
तं
एवं च दूसियं पि निहवेहिं तित्थं भूसिंति पवयणपुरिसा जहा भद्दबाहु त्ति || || भद्दबाहुकहा
भण्णइ
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२७९]
सेज्जंभवस्स दो सीसा - जसभद्दो संभूयजई य । तत्थ जसभद्दस्स चोद्दसपुव्वी जाओ भद्दबाहू नाम सीसो । सो य सूरीहूओ कयाइ विहरंतो गओ रायगिहे नयरे । वसंति य तत्थ चत्तारि वयंसा वाणियगा सहजाया सहवडिया य । ते य भद्दबाहस्संऽतिए धम्म सोच्चा पव्वइया अहिज्जिय बहस्सुया य पडिमं विहरता पुणो पत्ता ते रायगिहं । तत्थ य भिक्खिउं तइय पोरिसीए पडिनियत्ता । तेसिं च वेब्भारगिरितेण वच्चंताणं पढमस्स गिरिगुहादारे, बीयस्स उज्जाणे, तइयस्स उज्जाणसमीवे, चउत्थस्स नगरब्भासे चेव जाया चउत्थपोरिसी । 'तीओ य भिक्खापंथो य तइयाए'त्ति सुत्तमणुसरंता ते ठिया तट्ठाणेसु चेव । तत्थ वि जो गिरिगुहब्भासे तस्स निरायं वि(सी)यं । जो य उज्जाणे तस्स किंचि मंदं । जो उज्जाणसमीवे तस्स मंदयरं । जो उण नगरब्भासे तस्स न गम्मए वंदेतमंतं(मंदतमं ति) । तं च ते सव्वं सहंता कमेण पढम-बीय-तइय-चउत्थजामेसुं कालं काउं [गया] देवलोयं । जहा तेसिं चेव धम्मभगिणी सरस्सइ त्ति ॥छ।।
सरस्सईकहा भण्णइ -
अत्थि सावत्थीनयरीए भृगुनाम बंभणो । तस्स सावित्ती नाम भज्जा । तीए सत्त पुत्ता । तं जहा - वेयसामी १, [वेय]विऊ २, वेईसरो ३, वेयसरो ४, वेयगब्भो ५, वेयमित्तो ६, वेयरुई ७ । धीया य गायत्ती नाम । ते य सव्वे वेयपारगा । सुट्ट सावित्तीए वल्लभा । एवं अइक्कंतो कोइ कालो ।
अन्नया य मरणपज्जवसाणयाए जीवलोगस्स हट्ठारो(?) मओ पढमपुत्तो । गहिया सावित्ती सोएण । तओ तहेव मओ थेवदियहेहि बीओ पुत्तो । गहिया सा महासोगेण । एवं तइयपुत्तो, गहिया एसा सोगतरुणा । एवं चउत्थपुत्ते गहिया सा सोगपुप्फेण । एवं पंचमपुत्ते गहिया सा सोगफलेण । जाओ से गहो । तो वव(पंच?) दारगे हक्कारेंती चिट्ठइ । दंसिया वेज्जाण । तेहिं भणियं - 'असज्झा एसा अम्हारिसाणं । अन्नं च न धारियव्वा एसा' । [एसा य तहा गहिला जाया जहा अप्पाउरणा चेव बाहि गंतूण दारगे हक्कारेइ ।
अन्नया य तत्थ समोसरिओ सामी । तेण य सावित्तिं पडिबोहेडं पेसिओ रिसी एगो ।] समप्पिओ से अंतरपडो । भणिओ य एसो – 'अमुगत्थामे तुम एयारिसिं माहिणि पेच्छिहिसि । तओ वत्तव्वा सा तए - "कीस परमनाणि पुत्तवत्तंतं न पुच्छसि ?' सोउं चेमं सा गमिस्सइ संदेहं । अप्पाणं च निरूवेंती अप्पाउरणा त्ति लज्जिस्सइ भवओ । तओ दायव्वो तीए एसो अंतरपडो । निवत्थेउं चेममागमिस्सइ सा इहं । तओ पडिबुज्झिस्सइ' ।
गओ रिसी । जाव संवुत्तमेयं । एवमेवाऽऽगया सावित्ती । समोसरणरिद्धि पेच्छिय विम्हियचित्तेण दिट्ठो तिलोगनाहो । जाया सिद्धिई(रिद्धीए?) सद्धा सुहाइसया । पणमिऊण भयवंतं उवविट्ठा एगदेसे । भणिया तिलोगनाहेण - 'धम्मसीले ! जाणसि पुत्ता कुओ आगया ?' तीए भणियं – 'न याणामि' । सामी भणइ- 'जाणसि कहिं गया ?' सा भणइ - 'न याणामि' । सामी भणइ - 'जाणसि तेसिं सुहदुक्खाणि ?' सा भणइ - 'न याणामि' । सामी भणइ - 'जइ एवं ता कि किलिस्ससि ?' तीए भणियं - 'भयवं ! मोहो किलामेइ' । सामी भणइ - 'चयसु मोहं निरूवेहि तत्तं । जओ संसारे सव्वमसारं' । सोउं च सामिवयणमेवं संबुद्धा सावित्ती । गया सगिहं ।
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ २८०]
परितुट्ठो भृगू । पेसिओ णाए सामिसमीवं । गओ रहवरेण । सुओ सामिसमीवे धम्मो । परिणओ एयस्स तहारिय(ह? )स्स । संवेगाइसएण पत्तो चरणपरिणामं भृगू । पेसिऊण रहवरं वत्तं च सावित्तीए पव्वइओ एसो । साहियं गंतूण रहिगेण । परितुट्ठा सावित्ती । दिण्णो इमस्स पारिओसिगो रहो । भणियाणेण 'अलं मम रहेण । माया तुमं । अओ विण्णविज्जसि । अणुजाणाहि ममाऽवि पव्वज्जं' । - अणुजाणिओ हरिसियाए । जाओ इमीए वि चरणपरिणामो । तओ पव्वइया एसा वि । तेण दुवे दारगा गायत्ती य जायाणि सावगाणि । तओ वंसकमेण तेसि पि अवच्चाणि एवंविहाई ( इं ) जाव गायत्ती अण्ण[जम्म] ए गोवगिरिसन्निवेसे गालवनामगस्स बंभणस्स जाया सरस्सई नाम धीया । गालवो वि कारिसिणीयसो त्ति विसिगोहूमाइबीयविसाहणत्थं गओ कुसग्गपुरं । तत्थ सिरिधम्मो राया । सो य ईसालू न घरे बारे य विसिद्वपुरिसित्थीण जोइयं पि सहइ । तद्दिट्ठीए कहं वि हसमाणं गहियं दंडवासिगेहि सहोदरसंगहणगं निज्जए रायकुले जाव [ताव] मच्छिगहट्टसमीवे कहकहाए हसित्ता एक्कमच्छेहिं (णं) भणियं 'न कोई सदोसे पेक्खइ' । एयं च रायपडिबोहणत्थं देवयापओगेण जायं । निवेइयं रण्णो दंडवासिगेहिं । विम्हिओ राया ।
'किमेयं ?' । तेण भणियं
-
तंमि य पुरे अईव बुद्धिजुत्तो अमरगुरू विप्पो सो पुच्छिओ राइणा 'निरूविय साहिस्सामि मासमेत्तेण उदुत्तिष्णेयमेयं ( ? ) ' । राइणा भणियं 'एवं होउ' । तओ आलोचियमणेण 'न नाओ परमत्थो [ता गामंतरेसु हिंडिय निरूवेमि किंचि' । तओ सो पत्थिओ । गांलवो नियकज्जं साहिऊण ताहे चेव पत्थिओ तेण समं गच्छइ । ताहे अमरगुरू तं दट्ठूण कहेइ - 'भो ! किं तं] अद्धपंथं वाहिस्ससि किं वाऽहं वाहेमि ? तेण चितियं 'असंबद्धगो एसो जो एवं जंपइ, जओऽद्धपंथो वाहिज्जइ' । ठिओ तुहिक्कों । पत्ता नदिं । गालवेण मुक्काओ पणहिगाओ । परिहियाओ अमरगुरुणा । गालवेणाऽवि चितियं 'असंबद्धगो चेव' । गया थेवं भूमिभागं । पत्ता नग्गोहपायवं । तस्स मूलासणे वीसमणनिमित्तं नुवन्नो गालवो । नाऽइदूरे य छत्तगं धारिय उवविट्ठो अमरगुरू । विड त्ति (?) कसाइओ गालवो । थेववेलाए पयट्टो अमरगुरुविमद्देण गालवो । तहा वि सिग्घत्तणओ मिलिओ तस्स । जाव थेवं भूमिभागं गच्छंति ताव दिट्टं पढमघत्ता (?) पइण्णं अच्वंतफलियं मुग्गखेत्तं । गालवेण भणियं 'अहो ! फलियं मुग्गखेत्तं । सव्वसंपया खेत्तसामियस्स । अमरगुरुणा भणियं - 'एवमेयं जइ 'न खर्द्ध' । गालवेण चितियं 'पेच्छतो चेव जइ "न खद्धं" ति भणई' । गया एगं सण्णिवेसं । तत्थ पुण नागाईण महिमा महापमोओ वट्टइ । गालवेण भणियं 'अहो ! एत्थ सन्निवेसे पमोओ' । अमरगुरुणा 'अत्थि जइ एसो न उव्वसो' । गालवेण चितियं - 'अहो एयस्स मुक्खया जं पमोयं उव्वसं ति भणइ । गया थेवं भूमिभागं । दिट्टं तत्थ महंतं देवउलं । गालवेण भणियं 'अहो ! आययणं' । अमरगुरुणा भणियं 'अत्थि जइ अणाययणं न होइ' । गालवेण चिंतियं 'अहो ! से बुद्धी जं अणाययणं ति भणइ' । गया पुणो थेवं भूमिभागं । दिट्ठो आगच्छमाणो परूढाणेगपहारो समं हथियारेण कुलपुत्त । गालवेण भणियं 'अहो ! सूरो एस पुरिसो' । अमरगुरुणा भणियं 'अत्थि जइ सत्थो कुट्टिओ' । गालवेण चितियं 'अहो ! सूरो जो सत्थो कुट्टिज्जइ' । तओ गया थेवंतरं । दिट्ठा भत्तारमणुचरंती महिला । गालवेण भणियं 'अहो पव्वइया !' | अमरगुरुणा भणियं 'जइ अत्थि इंदियाण वसाइ' । गालवेण चितियं 'सोहणा पव्वइया जा इंदियाणं न वसाइ । सव्वहा न सामन्न- पुरिसो एसो । ता किं एयसंतिगाए चिंताए ?' ।
भणियं
-
1
-
-
-
1
-
—
-
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८१]
एवं कमेण पत्ता गालवगामं । तत्थ य महाजोइसिओ अमरगुरू 'सुहमुहुत्तेण एसो मम मिलिओ'त्ति चितिय पविट्ठो गालवेणेव समं रत्थाए । पत्तो गिहं । कद्दमखरडियाओ य जंघाओ बहूदगेण धोवियाओ गालवेण । अमरगुरुणा पुण कंबिगाए कद्दममुत्तारिऊण थेवोदगेण धोयाओ । तं च दट्टु लक्खिओ सरस्सईए 'अहो ! न अत्थाणव[ ओ? ] इमो' । आयमणंतेण भणिया सरस्सई [ गालवेण] 'देहि एयस्साऽवि आयमणं' । तीए दिण्णमोल्लंकरण ( ? ) । तओ नायममरगुरुणा 'एसा एत्थ माणुसी' । आयमंतो य विहिणा सो विन्नाओ तीए 'एस 'एस मइमं । भोयणवेलाए य गालवेण भणिया सरस्सई मणागमसंबद्धगो, तहा वि देहि एयस्स भोयणं' । सरस्सईए भणियं 'कहमसंबद्धगो ?' कहियाणि य गालवेण ‘पंथं वाहेसि किं वाऽहं वाहेमि' – इच्चाइकारणाणि | सरस्सईए य भणियं असंबद्धगो होइ । अइसयनाणी खु एसो' ।
'ताय ! नेयारिसेहिं
-
-
गालवो भाइ 'कहं ?' सा भणइ 'सुण, कहाए पंथो ओसरि त्ति वाहिओ होइ । तहा निज्जले पंथे पणहियाहिं पाएसु खेओ हवइ, जलमज्झे पुण कंटगाई न दीसइ । तहा रुक्खखंधासण्णे सप्पो डसेइ । रुहिरगं वीसंवज्झइ (?) थिरासणं मय-चोराइभया, छत्तगं विणोवरि कागाई हगेज्जा । तहा तं खेत्तं खद्धं, निप्फन्नं पि ववहरओ गिहिस्सइ । तहा तं न वसिमं जत्थ सागयाइपडिवत्ती नत्थि । तहा आययणं पि तं चैव जत्थ विसिट्ठा वसंति । तहा सो सूरो जो पढमं न पहरइ । तह जिइंदियत्तणेणेव धम्माचरणं सेयं' ।
-
-
-
तओ 'सव्वमेयं सुंदरं 'ति चितिय भणियं गालवेण भणियं 'सव्वहा मइमं एसो । ता पुत्ति ! तुममेयस्स जोग्गा' । पडिस्सुए नि (चि?) मीए भुत्तुत्तरंमि अयंडे चेव भणिओ गालवेण अमरगुरू 'सा मम कणगा तुज्झ उचिया' । तेणाऽवि गहिओ वाइगो सउणो, परमवेल त्ति न पडिच्छिया तयाणि । चितियं च 'करेमि ताव मूलसुद्धिमेयाए' । सरस्सईए वि 'केरिसो कियावरेणेसो ? 'त्ति चिंतिय परिक्खणत्थं सिक्खवियाओ पाडिवेसिणिथेरीओ जहा 'पुच्छंतस्स साहेज्जह - " सव्वं सोहणमेईए, परं सावहिया मणागं न सुंदरं' । तओ पुच्छंतस्स थेरीहिं साहिए तमपडिच्छिय पच्चूसे निग्गओ अमरगुरू । तीए वि 'कियावरो' त्ति नाउं भणिओ गालवो 'ताय ! अग्गओ गच्छिय एयं कंचणं वट्टीए अमेज्झोवरि ठवेहि, अदिस्समाणो य निरूवेंतो चिट्ठ । जइ तं न गेण्हइ तो उवेक्खियव्वो । अह गेण्हइ तो जत्तेणाऽऽणेयव्वो' । अणुचिट्ठियमिणं गालवेण जाव गहियमणेण कंचणं निरूवित्ता उ गालवेणाऽऽणीओ गिहं । मेलिऊण य तट्टी दिट्ठि सरस्सईए
-
-
विसादप्पऽमियं गेज्झममेज्झादवि कंचणं ।
बालाओ वि हियं वक्कं थीरयणं दुक्कुलादवि ॥
—
-
-
—
-
-
इइ सत्थोवएसं सुमराविउकामाए भणिओ अमरगुरू 'किमेवमेयं किं वा अण्णहा ?' तओ सोमेयं तब्भणियं 'अहो ! कहमेईए कवडमेयं काऊणाऽहं छलिओ ? 'त्ति चिंतिय मणागं सविलक्खेण 'न तीए वेलाए कण्णयायाणबोल्ला जुत्ता । जओ सुमुहु
भणियमभिण्णमुहराएणाऽमरगुरुणा
बोलबीयाणि (बोल्लियाणि ? ) सुहकज्जेहिं फलंति । भणियं च कायव्वा णं सुहे जोगे, बोल्ला वि सुहगोयरा । जेणाऽइबीयवाडा (?) उ, पायं रुक्खे फलट्ठिई ॥
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८२]
__ता [किं?] "किमेवमेयं किं वा अण्णह ?"त्ति वुच्चइ ? जओ पिउणो चेव तवाऽकालभणणदोसो' । तओ दोण्हं पि छइल्लत्तणओ मिलियाणि चित्ताणि । वित्तो वीवाहो । अइक्कंता कइ वि दियहा । परं सचिंतो अमरगुरु त्ति लक्खिऊण भणिओ सरस्सईए – 'किं तुमं सचितो?' तेणाऽवि साहिओ एक्कमच्छाइवुत्तंतो । सरस्सईए वि समइत्तणओ चिंतियं - 'जमेक्कमच्छजुवलेण हसियं तदसंभवदंसणं दइविगं, तेण न पमाणं तेसिं गहणगं जमसंभविपुव्वाण य तं भाइहंडगहणं । जं च हसियं तं हासकरणमेत्तं चैव तत्थ दोस(सो?) । जं च भणियं – “न कोइ सदोसे पेक्खइ" तं रायंतेउरे गुरुदोसं ति सूएइ' ।
एवं च सम्मं भाविऊण भणियं सरस्सईए - 'निच्चितो होहि । थेवमेयं कज्जं । अहमेयं भलिस्सामि' । अमरगुरुणा चिंतियं – 'लद्धो इमीए कोइ एत्थ उवाओ । विचित्तपण्णाहियाणि(इ?)णा कोइ किपि जाणइ त्ति न अच्चब्भुयं । सुविणो वि एवंफलो चेव । ता एवमेयं, न एत्थ संदेहो'त्ति । अवगया से चिंता । सरस्सईए भणियं – 'अणभिप्पेयं लहुं मम गमणं । तहा वि गच्छ, दुक्खं खु तं मिहुणगं चिट्ठइ' । अमरगुरुणा चिंतियं - 'अहो ! से महाणुभावया' ।।
विसज्जाविओ से पिया । आगयाणि कुसग्गपुरं । सुयमिणं रन्ना । पुच्छाविओ य कोड्डेणाऽमरगुरू । तेणाऽवि पुच्छिया सरस्सई । तीए भणियं - ‘एरिसमिणं कज्जं, जेण मए साहियव्वं । ता उद्दिस मं' । तओ अमरगुरुणा भणियं - 'नायमिणं । परं मम महिला कहिस्सइ सोहणतरं'ति तुट्ठो राया । आगओ तीए समं । साहिओ तीए पुवचिंतिओ भावत्थो । 'जं एक्कमच्छजुयलेण हसियं तदसंभवदंसणं दइविगमिच्चाइ' । निरूवावियं राइणा जाव भाव(इ)हंडगहणं चेव तं हासकिरियाओ गहिओ । परितुट्ठो राया । भणियं चऽणेण - ‘एवं सिद्धं । मम पुण अंतेउरे वरे दोसो न संभवइ जओ महंतमेत्थ जुत्तं' । सरस्सईए भणियं – "किं तव इमिणा ? न एयमन्नहा होइ' । राइणा भणियं - 'कहमेयं जाणिज्जइ ?' सरस्सईए भणियं - 'तुमं अंतेउरसमीवे इत्थिगारूवेहिं पुरिसेहिं' । साहिया ते राइणो । निरूवियाऽणेण जाव पुरिसा चेव । कुविओ तेसिं राया । भणियं चऽणेण – 'एए नगरे हिंडाविय अप्पमंसं खावेह' । सरस्सईए भणियं - 'महाराय ! न जुत्तमेयं । एवं खु कुललंमय(?) सुरक्खियमेवमंतेउरं हवइ । जओऽवस्सं पावियव्वं सुकयं दुकयं वा जहा जलवासीहिं जलणपागमेएहिं चेव मच्छरोहिं पत्तं ति परिभावउ देवो' । रण्णा चिंतिय'मेवमेयं' । परिचत्तमीसालुगत्तणं । अंगीकया लोगट्टिई । पूइया सरस्सई सबहुमाणं ।
तीए य पई वि कओ सावगो । तओ दो वि विरत्तकामभोगा चारित्तभावसाहणत्थं विहरंति तित्थजत्ताए । पूयंति भगवंताणं कल्लाणगभूमीओ । अण्णया धम्मचक्के चेइयउज्जाणंमि भद्दबाहुगुरुस्स जसो-रूव-जोव्वणकलिया वि अच्चंतपसंता दिट्ठा तिण्णि साहू । ते य पेच्छिऊण संविग्गा सरस्सई चिंतेइ - 'अहो ! धन्ना एए साहू जे जोव्वणे वि जिणिऊण मयणं पव्वइया' । [पुच्छइ य] तेसिं पव्वज्जाविसेसकारणं । तओ भणियमेगेण [साहुणा] – 'साविगे ! साहेमि सुणह जहा पव्वइओऽहं तिविक्कमो त्ति ॥छ। तिविक्कमकहा भण्णइ -
उड्डियायणविसए उड्डियायणपट्टणे विट्ठ(ण्हु)दत्तपुत्तोऽहं तिविक्कमो नाम । कयाइं च दिवा मए चेइयउज्जाणाओ सभवणमागच्छंती वीरदत्तसावगधूया अभयसिरी नाम कण्णगा । पेच्छिऊण मोहदोसेण अज्झोववण्णो अहं तीए । मुणिओ एस वइयरो मम जणएहिं । वरिया सबहुमाणं । परं माहेसरो ति पिया न देइ । सुयं मए एयं । चिंतियं च - 'सोहणो एस धम्मो जत्थेत्तियं पि निरूविज्जइ' । धम्मरागेण
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८३]
य गओ चेइयउज्जाणं । सुओ गुरुसमीवे धम्मो । परिणओ कम्मक्खओवसमेण । लद्धा अभयसिरी । वत्तो वीवाहो । तीए सह विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठामि । धम्मभेएण अणुवत्तणपरस्स वि न सुंदरो मे पिया । तओऽहं जुवगो चेवाऽणुट्ठाणं करेमि ।
अण्णया गओ मे पिया परतीरं । तत्थ विढत्तमणेण दव्वं । आगओ तुरियं समएण । पूजिओ सयणाइणा । अइक्कंता कइ वि दियहा । नाऽऽइक्खइ मे दव्वं मच्छरेण गिहमि चेव निहाणीकयमेगागिणा । अन्नया मरणपज्जवसाणयाए जीवलोगस्स मओ एसो सहसा विसूइगाए । न नायं मे तं दव्वं । तम्मरणनिमित्तेण पव्वइओ वीरदत्तो ।
अइक्कंतो कोइ कालो । जाओ महरिसी । अप्पमायाइसएण जायं से ओहिनाणं । आभोगियमणुकंपाए 'कहिं सो विठ्ठदत्तो ?' । जाव जाणियं 'उत्तरावहे हिमवंतसमीवे अइरोद्दो गंडगो, समागओ परिवागं । तओ गुरुं पुच्छिय गओ तप्पडिबोहत्थं । पत्तो तमुद्देसं कहाणयविसेसेणं । तत्थ य सत्थघायाइणा ठिइ त्ति आरोडिओऽणेण सत्थो जहिं सो रिसी वट्टइ । पलाणो लोगो । ठिओ रिसी काउस्सग्गेण । आसुरत्तो समागओ गंडगो । ठिओ तदवग्गहस्स बाहिं । न तरेइ तं लंघिउं । विम्हिया जणा - 'अहो ! भगवओ सामत्थं !' । गंडगस्स वि 'कहिं पुण मए एस दिट्ठो'त्ति विमरिसणेण जायं जाईसरणं । पच्चभिन्नाओ वीरदत्तो त्ति निवेइयं सन्नक्खरेहिं । अणुसासिओ रिसिणा । विचित्तयाए य कम्मपरिणामस्स पडिबुद्धो । तदा सन्नक्खरेहिं निवेइओ निययाभिप्पाओ । धम्मदेसणं काऊण दिण्णाणि अणुव्वयाणि । भणिओ य रिसिणा – 'जइ नियदेसं गच्छसि, जणाण साणुभवं कहेसि, तओ बहुलोगो पडिबुज्झइ । एवं ते परित्तो संसारो होइ' । पडिवन्नं गंडगेण ।
जयणाए आणीओ उड्डियायणं । विम्हिओ लोगो । साहियमम्हाण रिसिणा । मए भणियं – 'जइ सच्चयं ता [दंसेहि निहाणं]' । दंसियं गिहेगदेसे । तं दट्ठण जाओ संवेगो मे । भणिओ य अभयसिरीए - 'अज्जउत्त ! एवमवसाणो एस जीवलोगो । ता अलमिह पडिबंधेण । दुल्लहं मणुयत्तणं चरणाणुट्ठाणेण सफलं करेहि । तओ मए चिंतियं – 'सोहणं, एसा वि अणुकूल'त्ति । दव्वविणिओगं काऊण सममभयसिरीए गुरुसयासे पव्वइओऽहं । साविगे ! मम ताव एवं विसेसकारणं' । सरस्सईए भणियं – 'सोहणं विसेसकारणं । सव्वहा कयत्थो तुम'ति ॥छ। तिविक्कमो त्ति गयं ॥छ।
बीएण भणियं – 'साविगे ! सुण साहेमि जहा पव्वइओऽहं बंभवग्गो त्ति ॥छ।। बंभवग्गकहा भण्णइ - .
____ मयवाडए चित्तावंसं नाम गामं । तत्थ गागली नाम भट्टो । तस्स पुत्तोऽहं बंभवग्गो नाम । मित्तो य मे जमलगो नाम मयहरपुत्तो । अण्णया य गओऽहं तस्स गेहं जाव सो उच्छंगगएण पुत्तेण सयं खाइ सूयरमंसं देइ य पुत्तस्स । अट्ठिगाणि पुण मज्जारीए । एत्थंतरंमि य तत्थ भिक्खानिमित्तं पविट्ठो समक्खमम्हमेगो रिसी । दिज्जमाणा वि भिक्खा न गहियाऽणेण । भणियं च – 'अहो ! कट्ठमम्हा(ण्णा)णं' । सुयं चेमं मए । तओ सो तओ चेव नियत्तिऊण गओ उज्जाणवरं । ठिओ काउस्सग्गेणं । तस्संमतीए पुच्छिओ मए - 'भयवं ! कीस तए एत्थ भिक्खा न गहिया ? कीस वा भणियं - "अहो ! कट्ठमण्णाणं" ?' । तेण भणियं - 'सुण, महंतो एत्थ वइयरो । अओ न गहिया भिक्खा । अण्णाणं पुण पिउमंसं खायंतो सत्तुणो य देइ । मायाए [पुण] अट्ठियाणि । तहा वि परितुट्ठो' । मए भणियं -
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८४]
'कहमेयमेवं ?' तेण भणियं – 'सुण ।
एत्थ बकुलदत्तो नाम मयहरो अहेसि । तस्स भज्जा संगमा नाम । पुत्तो य से जमलगो । माहणो य पुत्ताणत्तगकारओ डिंडगो नाम । मोहवसेण लग्गा संगमा डिंडगस्स । न बकुलदत्तो वियाणइ । संगमाए चितियं - 'न मयहरे जीवमाणंमि डिंडगेण सह वीसत्थं कीलिज्जइ । ता वावाएमि एवं' । भणिओ डिंडगो - 'अहं मयहरं गोउलं पेसिस्सं । तए वि वावाइयव्वो एस जेणऽम्हे रत्ति दियहं च सुहेण चिट्ठामो'। पडिवण्णं डिंडगेण । अण्णया भणिओ संगमाए मयहरो – 'न गोउलं सुट्ठ संवहइ त्ति पडियग्गेहि डिंडगेण सह' । पयट्टो मयहरो । समप्पियं डिंडगस्स हत्थियारं । खड्डमोयरंतो य वावाइओ डिंडगेण । पडिनियत्तो डिंडगो । कओ कोलाहलो 'चोरेहिं मयहरो वावाइओ' त्ति । धाविओ लोगो । पलाय त्ति न दिट्ठा चोरा । सक्कारिओ मयहरो । सो उण तहा मओ अट्टज्झाणदोसेण जाओ तत्थेव सूयरो।
___अइक्कंतो कोइ कालो । पसत्ता संगमा डिंडगंमि । लक्खेइ इमं तो वि लज्जइ माऊए जमलगो। न उण सुट्ठोसं(तद्दोसं ?) सहइ छिवइ सत्थे य भणिएहिं । संगमाए चिंतियं – 'एसो वि मे एत्थ परिपंथगो। ता एवं वावाएमि' । भणिओ डिंडगो - 'मणुस्सीहूओ इयाणिं जमलगो । करेइ य णे भोगविग्धं । ता एवं पि नेह पिउपंथेणं' । पडिवण्णं डिंडगेण । तहेव पयट्टो गोउलं । सयमेव गहियं हत्थियारं जमलगेण । गया निजेक्खुवाडमझेण । तत्थ य रिउण्हाय त्ति भुत्ता नियमहिला अणेण म(प)त्थंतेण । तओ खड्डमोयरंताण कुट्ठारगं दिण्णं मुणिणो(?) समाकड्डमाणस्स य दुयं दिट्ठा डिंडगस्स छाया जमलगेण । तुरिययरमोइण्णो एसो । भि(वि?)त्तं से हिययं 'सव्वहा न सुंदरमिणं'ति । पत्ता गोउलं । कया पाणवित्ती । पडियग्गिउं च गोउलं सुत्ता रयणीए परोप्परमइदूरे अवक्खा(?) हिययंमि । न एइ जमलगस्स निद्दा । सुओ य तेण पायरवो । तओ तुरियं सेज्जाए सरीरहाणे खडपूलयमुत्तमंगभागे हंडियं काऊण पक्खित्तमुवरि वत्थं । सयं च खग्गं घेत्तूण ठिओ संधयारप्पएसे । जाव गओ डिंडगो कुट्ठारगेण हणंतो य सयणिज्जं वावाइओ जमलगेण । 'चोरेहिं मारिओ'त्ति कओ कोलाहलो ।
सो उण मरिऊण तस्सेव पुत्तो समुप्पण्णो । आगंतूण निवेइयं जहा – 'अंबे ! चोरेहिं वावाइओ डिंडगो । उम्माहिया संगमा अट्टज्झाणेण मया एसा उप्पण्णा एत्थेव मज्जारिया । जमलगस्स वि पत्तीए जाओ दारगो । कयं वद्धावणयं । अइक्कंतो कोइ कालो । सो य मयहरसूयरो पुव्वब्भासेण निजिक्खुवाडं न मुंचइ त्ति वावाइओ रक्खगेहिं । तम्मंसं चेमं ति पिउमंसं खाइ । सत्तुणो य पुत्तीहूयस्स देइ । माऊए उण मज्जारीहूयाए अट्ठियाणि घल्लेइ'त्ति ।
तओ मए भणियं – 'भयवं ! कहं मुणसि ?' भगवया भणियं - 'सुत्ताइसएण । एसो य एत्थ पच्चओ । "अज्ज तए रयणीए सुविणयंमि निज्जिया वानरा" । तं च जइ सच्चं ता एयं पि' । सोउं चेमं साणुभवं विरत्तोऽहं संसाराओ । साहियमिणं जणणि-जणगाणं । गहिया ते वि संवेगेण । गया सयासं रिसिणो । सुओ धम्मो, परिणओ सव्वेसि । तओऽहं तस्सेव भगवओ सगासे समं जणणि-जणगेहि पव्वइओ । ता एवं साविगे ! मम विसेसकारणं' । सरस्सईए भणियं – 'भयवं ! सोहणं । किं बहुणा? धण्णा तुम'ति ॥छ। बंभवग्गु त्ति गयं ॥छ।
तइएण भणियं - 'साविगे ! सुण जहा पव्वइओऽहमाखंडलो'त्ति ॥छ। आखंडलकहा भण्णइ - 'अहं इओ सत्तमे जम्मे कुणालाविसए कुणालानयरीए अवंतिमाहणस्स पुत्तो आखंडलो नाम
सगळा।
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ २८५]
अहेसि । भाया य मे जण्णो नाम । परिणीया दुवे वि अम्हे । गिहासमं परिवालेंताण य अइक्कंते केत्तिए वि काले अणायारकुलहरयाए अणंगस्स घडिओ जण्णो समं मम महिलाए । अइक्कंतो कोइ कालो । निवेइयं मम तस्स घरिणीए । न पत्तियामि अहं । तीए भणियं 'अह पयडमेव दंसेमि' । दंसियं । तओ जाओ मे संवेगो | चिंतेम अहं 'अहो अजुत्तमेयं'ति । एते किंपि भणिओ जाव सो ता लवलवइ। तओ मए चिंतियं - 'सोहणमेयं जमेवमेसो लज्जइ' । अइक्कंता कइ वि दियहा । पुणो म तवोवलद्धो । न उ मए चिंतियं 'किमेत्थ संपयं भण्णइ ?' । परिचत्तो तीए महिलाए संभोगो । जाणावियं ती जणस्स । कुविओ एसो । भणियं च णेण - 'अहो मुरुक्ख ! केण तुमं वि[प्प]यारिओ सि ?' अक्कोसिउमारद्धो । परिकुविओ अहं पि चित्तेण । चिंतियं च म 'अहो ! एयस्स जहण्णत्तणं !' । पत्तो य वावाइओ अहमिमिणा गलकरमोडएण । अट्टज्झाणदोसेण समुप्पण्णो नियगेहे भुयंगमो ।
—
—
अइक्कंतो कोइ कालो । अण्णया दिट्ठोऽहं जण्णेण । 'अरे ! सप्पो सप्पो'त्ति धाविओ जण्णो । तं दट्ठूण समुप्पण्णं जाईसरणं । भयविब्भलो वावाइओ जण्णेण । अट्टज्झाणदोसेण समुप्पण्णी कुणालागामे बोक्कडो । अइक्कंतो कोइ कालो । पत्थुए पसुवहे गहिओ जण्णेण । नीओ सगिहं । तग्गिहालोयणेणं जायं जाईसरणं । गहिओ महाभरणं । वावाइओ अणेण समुप्पण्णो कुणालारण्णे मयूरो । अइक्कंतो कोइ कालो । अन्नया पाउसे रसिउमारद्धो । सुओ गामाउ आगच्छमाणेण जण्णेण । उक्कंठिओ बीयपत्तीए । तओ अवक्खाए धाविओ ममाऽभिमुहं । दिट्ठो य मए भीएण । जायं जाईसरणं । भीओ चेव वावाइओ णेण समुप्पो त कुक्कुडो । अइक्कंतो कोइ कालो । तग्गिहालोयणेण जायं जाईसरणं । वावाईओ जण्णेण । समुप्पण्णो बीयपत्तीए इमस्स चेव पुत्तो जाओ । कालक्कमेण पत्तो कुमारभावं । दट्ठूण जण्णं समुप्पण्णं मे जाईसरणं । जायं मे महाभयं । तस्स वि अहममणोरमो चेव । तओ जइ सो गेहे तओऽहं बाहिं । अ सो बाहिं तओ गिहे । एवमइक्कंतो कोइ कालो ।
-
अण्णया आरामे ओहिनाणी रिसी आगओ त्ति तस्स वंदनिमित्तं पयट्टो अहं । दिट्ठो पंचे जण्णेण । ‘अरे ! कहिं वच्चसि ? 'त्ति आसुरत्तेण भणिओऽणेण । तओऽहं भीओ महया वेगेण पलाइउमारद्धो । धाविओ य मे पिट्ठओ तहाविहवेगेणेव जण्णो । गंतूण पडिओऽहं पाएसु रिसिणो – 'भयवं ! परित्ताहि 'त्ति जंपियं मए । रिसिणा भणियं 'वच्छ ! मा भाहि' । समागओ जण्णो । भणिओ य रिसिणा 'भो माहण ! न निव्विन्नो तुमं इमिणा चेव छम्मेण छव्वारेण वावाइउं इमं ?' 'अणुभूयं मए सव्वमेयं'ति जाओ पच्चणुभवेण मणागं विलीओ जण्णो । खमाविओ मए संवेगजुत्तेण । अणुजाणाविओ पव्वज्जं । अणुओ रिसिगोरवेण । तओ तस्सेव भगवओ समीवे पव्वइओ । ता साविगे ! मम एयं विसेसकारणं' । सरस्सईए 'भयवं ! सोहणं, सव्वहा हलुयकम्मो तुमं'ति ॥छ । आखंडलो त्ति गयं ॥छ
I
भणियं
एवं च तिमुणिचरियं सोऊण संविग्गा सरस्सई । सहाऽमरगुरुणा जसभद्दसूरिसमीवे निक्खंतुमेक्कारसंगधारिणी जाया । [जस ] भद्दसूरी वि चोद्दसपुव्विणो भद्दबाहुसीसस्स सूरिपयं दाऊण सु[गई] गओ । भद्दबाहुसूरी वि सरस्सईए सह विहरमाणो कयाइ संपत्तोऽओज्झापुरीए । तीए य जियसत्तू राया । तस्स रई नाम देवी । तीसे य दिव्वजोगेण गुज्झप्पएसरोगो जाओ । ईसालुगो राया न वेज्जाणं दंसेइ । पडियारं चेव पुच्छइ । वेज्जेहिं वि 'नाऽदिट्ठे रोगे चिगिच्छा काउं तीरए'त्ति वोत्तुं परिहरिया देवी । कयाइं च देवि मोत्तुं गओ राया विजयजत्ताए । तओ चिंतियं निव्विण्णाए देवीए – 'किं मम जीविएणं ? [मरामि ]
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ २८६] कह वि' । एत्थंतरंमि य नाऊण वि[ज] याचेडीए निवेइयं देवीए जहा 'सामिणि ! दिव्वणाणी भद्दबाहू नामेत्थ सूरी समोसरिओ चिट्ठइ । तओ विजयं पट्ठाविऊण पुच्छाविओ तीए सूरी 'किं मम जुत्तं ?' दिण्णोऽणेण उवओगो । उवलद्धा गुणा । तओ एवमेव 'बहुगुणं' ति वागरियमण 'दो पुत्ता तुज्झ भविस्संति, चरणसंपत्ती य उचियसमए । ता मा कुणसु निव्वेयं । पण्णप्पिहिसि तुमं । परं चेइयसाहुपूजाइसुजुत्तं कुणसु' । तओ 'न अन्नहा एयं 'ति चितियं चेडीए, गंतुं च सहरिसं निवेइयं देवीए । ती वि [* --] तहा अणुट्ठियं जहा आवज्जिया वीरसुभ त्ति ||छ । वीरसुभाकहा भण्ण
इमीए चेव अओज्झाए नयरीए जिणयत्तो नाम सावगो | तस्स धूया [वीरसुभा ] नाम । सा अच्वंतं रूववई, सयलकलाकलावकुसला, भाविया य पवयणे । उज्जुत्ता धम्ममग्गे सा घरुज्जाणे चेइयपूयारया चिट्ठइ त्ति । इओ य इमीए चेव नयरीए सागरो नाम सेट्ठी । तस्स पुत्तो चंदो नाम कुमारो । सो मित्तेहिं समं हिंडतो गओ जिणयत्तघरसमीवेण । दिट्ठे घरुज्जाणे चेइयं रम्मं ति सहरिसं पविट्ठो । एत्थंतरंमि य वीरसुभा पूइऊणं भगवंते काउस्सग्गेण ठिया दिट्ठा चंदेण । 'अहो ! सोहणा देवय'त्ति पडिओ चलणेसु । हसिओ मित्तेहिं । चंदेण भणियं 'किं हसह ? वंदणीयाओ सव्वाओ देवयाओ' । मित्तेहिं भणियं 'न एसा देवया' । चंदेण भणियं 'का पुण एसा ?' मित्तेहिं भणियं 'जिणयत्तधूया' । तओ सविसेसं पुलइया । नेवत्थेण वियाणिया 'कण्णग'त्ति । जाओ य अहिलासो । चिंतियमणेण – 'किं जीवलोएणं, जइ एरिसीए समं भोगा न भुज्जंति ?' तीए वि काउस्सग्गपरिसमत्तीए उचिओवयारेण सम्माणिओ गओ निययगेहं । गहिओ कामजरएणं । सम्माणिऊण य विसज्जिया वयंसगा । गिहेगदेसंमि निवण्णो जरमंचगे नाऊण सागरेण 'किमेयं ? 'ति पुच्छाविओ न साहइ । सद्दाविया से मित्ता । नाउं ताण सगासाओ एस वइयरो भणाविओ सागरेण 'पुत्त ! मा संतप्प । नाऽणुचिया खु तुह एसा । ता एवं चेव वरिस्सामि, जहा एसा [तुह] भवइ तहा जइस्सं' । परितुट्ठो चंदो । कया णे पाणवित्ती ।
----
-
1
—
-
—
-
―
-
सागरेण वि पढमं पेसिया घरिणी । कयं संवधम्मेनं (कहियं 'सइवधम्मे न करेमो' ?) । अण्णया वियड्डमाणिक्के बंभणे गहीयसंबंधे पेसिय गओ अप्पणा जिणयत्तगेहं । कओ य उचिओवयारो । भणियं बंभणेहिं – 'अज्ज ! चंद विवा गउरा मिलिया अम्ह हिंडियाणि (ण) देसंतरेसु दिट्ठा । ता सोहणं हवइ जइ तुम्हाणं विसिट्ठसंबंधो होइ' । जिणयत्तेण गहिओ अभिप्पाओ । भणियं च णेण 'तुम्हाणं अणुभावेण सोहणं भविस्सइ' । अण्णया पयडं वराविया [ सागरेण] । जिणयत्तेण भणियं 'उचिया एसा ह। किंतु अभिग्गो मज्झं ताहव(जहा ?) मज्झ [पुत्ताइं न] अन्नधम्मिगेहिं निजोजेमि' । सुयमियं चंदेण। ‘अहो ! सोहणो आयरो' । [तओ] धम्मं सुणिउमाढत्तो । पडिबुद्धो कम्मोवसमेण । वियाणियमिणं जिणयत्तेण । दिन्ना दारगा महाविभूईए । वत्तो वीवाहो ।
-
-
अइक्कंतो कोइ कालो । अस्थि परोप्परमिमाण पीई । धम्मविभाएण य न तहा पिइ - पुत्ताणं । कालक्कमेण जाया आवण्णसत्ता वीरसुभा । अण्णया धम्मपेक्खणगे जिणगुणकित्तणतुट्टेण लक्खो दीणाराण दिण्णो चंदेण । 'अविढत्तकवडगो'त्ति खरंटिओ पिउणा । निग्गओ अभिमाणेण । कया पइण्णा 'जाव मए कोडी न विढत्ता न ताव गिहं पविसामि' । सुयमिणं वीरसुभाए । जाओ निव्वेओ । गया तस्स पिट्ठओ । दिव्वजोगेण एगागीणि संवुत्ताणि । अइक्कंता कइ वि दियहा । अडविं पविट्ठाणि । एयंमि समए * अत्र पत्रं कृत्तमस्ति ।
-
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८७]
Amaveena
www
चलिओ गब्भो वीरसुभाए । तीए भणियं – 'न सकणोमि गंतुं । सूलं मे बाहइ' । विसन्नो चंदो । ठियाणि नग्गोहसमीवे । तओ सूलाइरोगेण कणिउमारद्धा । चंदेण चिंतियं - 'अहो ! दारुणया जीवलोगस्स । किमहमेत्थ करोमि ? सव्वहा मे मदुण्णइफलमेयं । वरमुवरउ मा पुण इदमी(मि)मं अदिट्ठपुव्वदिटुं' । वीरसुभाए वि एवं चेव चिंतियं । अण्णं च - 'अहण्णा अहं जीए अज्जउत्तस्स एरिसो निव्वेओ जणिओ'। एवं च रोदेवसाण(रोदणपराण ?) जायाणुकंपाए तक्खेत्तनिवासिणीए देवयाए अणुकंपाए दिन्नं दरिसणं, समासासियाणि य । दिन्ना जोणिदुक्खनासणी ओसही वीरसुभाए, अहिदट्ठजीवावणो य गारुडो मंतो चंदस्स ।
तओ ओसहपहावेण पसूया एसा । जाओ से दारगो। परितुद्वेण चित्तेण कहाणगविसेसेण पुण्णाणुभावेण सुहेणेव कुसुमउरं नाम नगरं संपत्ताणि एयाणि । ठियाणि नगरसमीवे । एत्थंतरंमि नगरे कुसुमसारस्स रण्णो कुसुमबुद्धो नाम पुत्तो अहिणा दट्ठो । तंनिमित्तं पडहगो हिंडइ । सो भमंतो आगओ तमुद्देसं । अणेण छित्तो पडहगो । भणियं - 'अणुट्ठएण पेच्छामि ताव जइ जीवाविउं सक्केमि' । नीओ राउलं । जीवाविओ रायपुत्तो । उवन्नत्थं राइणा [दव्व]जायं । न गहियमणेणं । साहियमण्णेहिं - 'घरिणी से दुवारे चिट्ठइ' । आणाविया राइणा । पडिवन्ना धूया । चिंतियं च - 'कज्जेण एयारिसाण एगागित्तं । [तं] च जाणिस्सामि'। ताव सबहुमाणमेव धरिओ राइणा । अइक्कंता कइ वि दियहा ।
___ अन्नया निग्गओ चंदो नयराओ एगमुज्जाणं वरं । उवविट्ठो तिलगपायवसमीवे । जायं से सोमणस्सं । थेववेलाए य दिट्ठो खंजरीडसमागमो । तओ चिंतियमणेण – 'भवियव्वमेत्थ निहाणेणं । निरूवियं कोड्डेण । जाव उवलद्धो कविल्लसंघडो(?) । साहियं राइणो । तेण भणियं – 'तुब्भं चेव एसो' । तओ दीणाईणं दाणपुरस्सरं निहिगहणविहाणेण गहियं चंदेण । निरूविया संखा जाव पण्णासं दीणारलक्खा । पारद्धो ववहरिउं । पुण्णोदएण थेवकालेणेव पूरिया कोडीए ।
तओ महया चडयरेण विसज्जिओ रण्णा आगओ अओझं । कया सव्वाययणेसुं पूया । दिन्नं दीणाणाहाण दविणजायं । कया जहोचियं लोकपूया । बहुमण्णिओ गुरुयणेण चिट्ठइ जहासुहं ति ॥छ।
सोउं च तहुज्जुत्तं, वीरसुहा देविमेइ तम्मूले । साहम्मिणि त्ति तीएँ वि, पूइया सा आसणाईहिं ॥ पढमे समागमंमि य, वीरसुभाए पसंसिया देवी । 'धण्णाऽसि तुमं सुंदरि !, जा गुरुणा एवमक्खाया' ॥ तीएँ सदुक्खं भणियं, - 'का णु ममं धण्णया इमं वसणं । जीएँ न कओ मोहा, परलोगसुहावओ धम्मो' ॥ वीरसुभाए भणियं, – 'थेवं वसणं कओ य धम्मो वि । जं गुरुजणं पुच्छिउं, सम्मं संपाडिया पूया' ॥ कहियाओ कहाओ, दुक्खस्स विसारणीओं विविहाओ । नियचरियं च तओ से, समप्पिया जोणिदुक्खहरी ॥ जा देवयाएँ दिण्णा, पुरि आसि तीसे महोसही तं च । देवी पडिच्छइ तओ, वीरसुभा जाइ नियगेहं ॥
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८८]
देवी वि परमपूर्य, देव-गुरूणं कराविउं कुणइ । विहिणा तमोसहिं तो, पउणीहूया य सहस त्ति ॥ सद्दाविया रईए, बीयदियहमि गउरवेण पुणो । वीरसुभा भणिया तह, वयणमिणं भणिइकुसलाए ॥ 'धन्नाऽहं जीएँ महं, कहं वि जाओ तुमाए संबंधो । धम्मियजणसंजोगो, न होइ जेणऽप्पपुण्णाणं ॥ तेण पओगेण महं, ओसहिसंजोगओ दुयं चेव । नटुं खलु तं दुक्खं, तमो व्व ससि-सूरजोगेण ॥ हा ! किं बहुणा ? अज्जे !, मज्झ तुमं चेव वट्टसि गुरु त्ति धम्मोसहिप्पओगेण कुणसु ताऽणुग्गहमियाणि' ॥ सोऊण इमं वयणं, हरिसवसुल्लसियपयडपुलयाए । भणियं वीरसुभाए, - 'धण्णा तं कोऽत्थ संदेहो ?॥ धम्मोसहिप्पओगे, उ जं तुम्हं अत्थि सुयणु ! इच्छ त्ति । भवपायवच्छेयकरी, जुत्त च्चिय; किंतु मम काउं ॥ धम्मोसहिप्पओगे, अहिगारो नत्थि गुरुजणे संते । न य तंमि परिण्णाणं, पडिपुण्णं सुरधम्म(?)ऽत्थि मम ॥ तह दोण्ह वि होयऽविही, सच्छंदाणऽम्हमिइ कुणंताणं । ता गुरुजणेण जोगं, करेमि तेऽहं भवंतकरं' ॥ भणियं रईएँ - 'जाणसि जं किच्चं तं तुम चिय बहुं ति । ता तह करेहि जायइ, जह मे धम्मोसहिपओगो' ॥ भणियं वीरसुभाए, - 'धण्णा धम्मत्थिणी य तं सुयणु ! । सव्वेसि चिय जोग्गा, भावाण जिणिदपणीयाणं ॥ एत्थं च पवयणगुरू, भयवं सुगिहीयनामधेओऽत्थि । धम्मो व्व मुत्तिमंतो, मुणिवसभो भद्दबाहु त्ति ॥ तस्सेव धम्मभगिणी, वीरजिणविबोहिए कुले जाया । भट्टामरगुरुपत्ती, सरस्सई नाम अज्जऽत्थि ॥ जा दट्ठ मच्छहणणं, निवपुरओ भाइहंडसंगहणे । साहइ निवपुच्छाए, अमरगुरुसुमिणयपरिणीया ॥ निक्खंता-कयपुण्णा, सोऊणं मुणिचरियमच्छेरं । संजायचरणभावा, सदुज्जयविहारिणी चेव' ॥ सोऊण सव्वमेवं, विम्हयपफुल्ललोयणजुयाए । भणियं रईए - 'कह सा, अज्जा अम्हेहिं दट्ठव्वा?' ॥ भणियं वीरसुभाए, – 'सा खलु परोवयाररसिय त्ति । एही इमा इहं चिय, मुणिऊण तुज्झ वुत्तंतं' ॥
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२८९]
भणियं रईए - 'जुत्तं, मम गमणं गुरुजणस्स पासंमि । किं तु मम गमणोवाओ, न विज्जइ ता नरिंदभयाओं ॥ पट्टविया सुहकता, नामेणमिमीए अप्पणो धावी । भणिऊण सव्वमेयं, वीरसुभाए समं नवरं ॥ गंतुं च ताहि सिटुं, सरस्सइपवत्तिणीऐं तं सव्वं । आया सा वि कमेणं, परोवयारंमि रसिग ति ॥ दटुं च भगवई सा-ऽऽसणे रईए निवेसिया विहिणा । वंदित्तु सबहुमाणं, पुट्ठा धम्मोसहिपओगं ॥ भणिया सरस्सईए, रई वि सिद्धतविहिसमाउत्तं । 'धम्मोसहिप्पओगं, सुण सुयणु ! गुरुवईट्ठति ॥ 'पंचनमोक्कारो खलु, विहिदाणं सत्तिओ अहिंसाई । इंदिय-कसायविजओ, एसो धम्मोसहिपओगो' । एवं च सदिटुंतं, सोउं सुसाविया रई जाया । धम्मोसहिप्पओगं, सरस्सईएँ जाइ तो वसहि ॥ तो भद्दबाहुसूरिमि विहरिए अन्नत्थ; संपत्तो । राया; सव्वं कहियं, देवीए, सावओ विहिओ ॥ तत्तो कमेण जाया, चंदो भहो य तो रईपुत्ता । संवड्डिया य विहिया, भूयाणंदेण ते कउला ॥ कहमियमण्णं भूयाणंदपरिव्वायओ तहिं पत्तो । 'विज्ञाए मे फुट्टइ, पोर्टे'ति पयासणनिमित्तं ॥ कंचणपट्टसुबंधिय-पोट्टो तह 'नत्थि जंबुदीवे वि । तुल्लो ममऽण्णमाणि'त्ति पयडणत्थं च धारेंतो ॥ जंबूतरुयरसाहं, सीसोवरि तह 'जगं निरवसेसं । मुक्खजणकयंधारं', ति खावणत्थं बलंतीहिं ॥ [दीवसिहाहिं] विहरइ, तह पन्नवई - 'नत्थि परलोगो ।
ता दिट्ठसुहं माणेह, मण्णह परमत्थमत्थो'त्ति ॥छ।। अवि य - जस्सऽत्था तस्स मित्ताणि, [जस्सऽत्था तस्स गउरवं] ।
जस्सऽत्था सो नरो लोए, जस्सऽत्था सो य पंडिओ ॥ न य तस्सुत्तरदाई, को वि तहिं तेण लद्धपसरेण । भावित्तु चंद-भद्दा, कुजुत्तियाहिं कया कउला ॥ देव-गुरुभत्तिरहिया, पर[धण]सत्ता य विसयपसत्ता । परमत्थमत्थमेव हि, मण्णंताऽतिति दियहाई ॥ पत्तो य कयाइ पुणो, विहरतो भद्दबाहसूरीसो । पूजित्तु राय-देवीहि य पणमिओ साहए धम्मं ॥
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९०]
बिंति य तो चंद-भद्दा, तं सोउं - 'न संति धम्म-परलोगा । निप्पच्चय त्ति तत्तं, अत्थो च्चिय जो सुहं जणइ' ॥ सूरी वि भणइ – 'भद्दा, तुम्हं जणणी इमा जहा निरुजा । धम्माओ संजाया, तह परलोगो वि होइ तओ ॥
अहऽन्नं वा सच्चाओ, तुब्भे सच्च त्ति किं पमाणमिह ?' । किं च - अत्थोऽणत्थो च्चिय, किलेसबहुलो त्ति जं भणियं ॥
अत्थाणमज्जणे दुक्ख-मज्जियाणं पि रक्खणे ।। नासे दुक्खं वह दुक्खं, [अत्थो हु] दुक्खभायणं' ॥ इय भद्दबाहुपूरीय[णाणं]जणणाएण बोहिया दो वि ।
जंति सुराइसु चेवं, वीरसुहा सरस्सइ त्ति गयं ॥छ।। भद्दबाहुकालंमि य जाया सगडाल-थूलभद्द त्ति । सगडाल-थूलभद्दकहा भण्णइ -
पाडलिपुत्ते नयरे नंदवंसेऽणुवत्तमाणंमि जाओ नवमो नंदराया । कप्पगवंसे अणुवत्तमाणे जाओ सगडालो नाम मंती। तस्स लच्छिवई भारिया । तीसे दो पुत्ता - थूलभद्दो सिरियओ य । सत्त य धीयाओ, तं जहा - जक्खा १, जक्खदिन्ना २, भूया ३, भूयदिन्ना ४, सेणा ५, वेणा ६, रेणा ७ नामा, एगसत्थाहिमो(बो?)हगुणाओ य कमेण एयाओ।
इओ य वररुई नाम बंभणो नंदं अट्ठोत्तरसएण सिलोगाणं पइदिणमोलग्गेइ । नंदो य सगडालमुहं पलोएइ । सो य मिच्छद्दिट्टि तं न पसंसेइ । न य सगडालासम्मयस्स राया देइ । तओ वररुइणा सगडालस्सोलग्गिया भज्जा । सा य तुट्ठा भणइ – 'किं ते करेमि ?' । सो भणइ - 'रन्नो पुरओ मं पसंसावेहि' । तओ तीए भणिओ सगडालो । सो भणइ – 'कहं मिच्छद्दिर्टि पसंसामि ?' तहा वि दिणे दिणे भणंतीए भज्जाए नेहेणऽण्णया भणियं - 'अहो सुभासियं !' । तओ रण्णा वररुइस्स दवावियमट्ठ
सयं दीणाराणं । पच्छा तस्स सा चेव वित्ती जाया । सगडालो चिंतेड - "एवं निदिही रायकोसो' । तओ नंदं भणइ – 'सामि ! किमेत्तियं तुब्भे एयस्स देह ?' तेण भणियं – 'तए पसंसिओ' । मंती भणइ – 'परकव्वाणि मुट्ठाणि पढइ त्ति मए पसंसियं । राया भणइ – 'कहं जाणिज्जइ - परकव्वाणि ?' सगडालो भणइ – 'मम धीयाओ वि पढंतीमं कव्वं किं पुण अण्णो लोगो?' तओ रन्नो पच्चयनिमित्तं पच्चूसे चेव सत्त वि जक्खाईयाओ वइसारियाओ रण्णो समीवंमि जवणंतरियाओ । समागओ वररुई । पढिऊण य चाडुयाणमट्टत्तरसयं गओ । तं च सोउं एगसत्थ त्ति पढियमक्खलियं जक्खाए । तओ कमेण बीयाए दोण्णि वारा सुयं, तइयाए तिन्नि वारा सुयं पढियं । एवं सत्तहिं पि । एवं च रण्णा पत्तिण्णेण वररुइस्स दारं वारियं ।।
पच्छा सो ते चेव दीणारे जंतप्पओगेणं गंगायडे रत्तीए निखणइ । दिवसओ गंगं थुणइ । पच्छा पाएणाऽऽहणित्ता तं पएसं दीणारे लेइ । तओ लोओ भणइ - 'धन्नो वररुई जस्स पसन्ना गंगा' । तं च कालंतरेण नाउं सगडालं [नंदो] भणइ – 'पेच्छ वररुइस्स माहप्पं' । सुबुद्धीए सगडालो लक्खित्ता भणइ - 'जइ मए गए देइ तो देइ । कल्लं सरिसा चेव वच्चिस्सामो' । मण्णिए य रण्णा सगडालेणेगो पच्चइयपुरिसो पेसिओ वियाले तप्पएसं भणिओ य – 'पच्छण्णो होऊणऽच्छेज्जसु । तओ जं वररुई ठवेइ
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९१]
तमाणेज्जसु' । पुरिसेणाऽवि तहेवाऽऽणीया पोट्टलिया । समप्पिया सगडालस्स । पच्चूसे य गया नंदसगडाला पेच्छंति तं थुणंतं । निव्व( प्प) ण्णे य थयंमि तं थवियं विमग्गमाणो वररुई विलक्खओ जाओ । ता सगडालो तं पोट्टलियं रण्णो दरिसेइ । एवं चोहामिओ वररुई छिद्दाणि मग्गइ सगडालस्स ।
अन्नया य सिरियगस्स विवाहे नंदघरमाणे सगडालो रायालंकारे करावेइ । वररुइणाऽऽवज्जिया तस्स दासचेडी । तीए साहियं जहा 'रण्णो भत्तं सज्जिज्जइ सह रायालंकारेहिं । तओ वररुइणा चिंतियं 'एयं छिद्दं' । तओ चेलुक्काणि मोयगे दाऊण इमं पाडेइ
-
'हउ सगडालो भणइ (नंदो राया नवि जाणइ), जं सगडालो करिस्सइ । नंदरायं मारेविणु, सिरियओ रज्जे ठविस्स' ॥
ताणि य सव्वत्थ तहा पढंताणि सोउं गवेसावियं रन्ना । नायं च । तओ कुविओ नंदो । जओ जओ [सगडालो पाएसु पडइ तओ तओ राया पराहुत्तो ठाइ ।] सगडालो घरं गओ । सिरियओ य नंदस्स पडिहारो । तं भणइ 'ताओ 'रुट्ठो राया । ता किमहमेगो मरामि सव्वे वा मरंतु ?' सिरियओ भणइ जाणइ' । सगडालो भणइ ' एवं, ता तएऽहं रण्णो पाएसु पडतो मारेयव्वो' । तं च सोउं सिरियओ कण्णे ढक्केइ । सगडालो भणइ 'वच्छ ! मा संकेहि, जओऽहं खायंतो विसं पाए पडिस्सामि । ता तुमं मयं चेव मं मारिस्ससि' । तओ 'ताओ चेव जाणइ' त्ति भणित्ता तहेवाऽऽहओ सिरियएण सगडालो देवलोगं गओ त्ति ||छ । सगडालो त्ति गयं ॥ छ |
—
1
—
-
नंदराया वि 'हा हा ! किमेयं तए कयमकज्जं ?' ति जंपतो जावुट्ठिओ ताव भणिओ सिरियएण • ' सामि ! जो तुम्हं पडिकूलो [न] तेण अम्हं कज्जं' । सोउं चेमं तुट्ठो राया सिरिययं भणइ 'मंतिपयं पडिवज्जसु' । सो भणइ 'मम जेट्ठो भाया थूलभद्दो बारसमं वरिसं कोसावेसाहरं पविट्ठो चिट्ठइ । ता तस्स दिज्जउ' । तओ सद्दावित्ता रन्ना भणिओ य सो भणइ 'चिंतेमि' । रण्णा भणियं 'असोगवणियाए ठिओ चितेहि । तर्हितो माऽभिगच्छाहि' । सो तत्थ [ अतिगतो चिंते 'केरिसं भोगकज्जं वक्खित्ताणं ? रज्जकज्जं महारंभबहुलं कुणंतेणं पुणरवि नरगे गंतव्वं होही । एते णाम एरिस च्चिय भोग' त्ति पंचमुट्ठियं लोयं काऊण पाओयं कंबलरयणं छिंदित्ता रओहरणं काउं रण्णो मूलं गओ भणइ 'एयं चिंतितं' । राया भणइ 'सुचिंतितं' । तंमि य निग्गए राया चिंते 'पेच्छामि किं विडत्तणेण पुणो व गणियाघरं पविसइ ण व ? 'त्ति आगासतलगओ पेच्छइ जाव ताव मयगकलेवरस्स जणो ओसरइ मुहाणि य ठएइ, एसो पुण मज्झेण गओ । राया भइ 'निव्विण्णकामभोगो णु भगवं 'ति । तओ सिरिओ मंतिपए ठाविओ । एसो य संभूयजइस्स मूले पव्वइओ ।
-
-
-
-
-
—
सिरिओ किर भातुणे ] हेण सुकोसाए संभासणत्थं घरं जाइ । सा य किराऽणुरत्ता थूलभद्दे अण्णं णू नेच्छइ । तीसे य सुकोसाए पडिहरिया भगिणी उवकोसा नाम । तीए सह वररुई परिवसइ । सिरिओ य तस्स छिद्दाणि परिमग्गंतो भाउज्जायं सुकोसं भणइ
'एयस्स अम्हे पिउमरणं भाउविओगं च पत्ता ।
तु पुण थूलभद्देण सह विओगो जाओ । ता कह वीमं पाए[ हि मज्जं ? ] ' । [कोसाए वि उवकोसा ] भणिया 'तुममंता जं वा तं वा वि जंपिहि, सिणिद्धो पुण अमच्चो रूसिस्सइ त्ति न सोहणो संजोगो । ता एयं पि पाएहि । तओ तीए भणिओ सो एयं निच्छइ । सा भइ 'जइ न पिबसि ता अलाहि मज्झं तए' । ताहे सो तीए सहाऽविओगं मग्गंतो चंदप्पहं नाम सुरं पिबइ । तं च खीरं ति लोगो जाणइ
-
-
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९२]]
। सुकोसाए पुण सिरियस्स कहियं ति ॥छ।
कयाइं च विहरमाणो सूरीहिं समं वासावासत्थमागओ पाडलिपुत्ते थूलभद्दो । सो य संभूयजइसूरिसमणुण्णाओ घोराकारं [तवं] करइ । तहऽण्णेऽवि सूरीणं तिण्णि साहवो साभिग्गहं तवं कुणंति । तेर्सि चेगो तहा चाउम्मासखमणेण [सीहगुहासन्ने ठिओ जहा] सीहो समुवसंतो । बीओ य सप्पहरासन्ने, तत्थ य दिविविसो सप्पो समुवसंतो । तइओ कूवफलए । तेणाऽरहट्टिओ समुवसामिओ । थूलभद्दो पुण 'निच्चभोयणेण सुकोसाघरे मए चिट्ठियव्वं' ति घेत्तुं अभिग्गहं तीए घरं गओ । सा वि 'परीसहपीडिओ संपत्तो'त्ति तुट्ठा भणइ - 'किं करेमि ?' तेण भणियं – 'उज्जाणे मम ठाणं देहि' । दिन्नं तीए । ठिओ तत्थ थूलभद्दो । सुकोसा वि कामत्थिणी सालंकारा होउमागया रयणीए चाडुयाणि सवियाराणि करेइ । तहा वि तं मेरुमिव निक्कंपं न सक्केइ खोभेउं। तओ धम्मं सोऊण सा साविया जाया । तहोवकोसा वि तीए साविया कया । तओ सुकोसा 'भगवं ! रायाभिओगं मोत्तुमहं जावज्जीवबंभयारिणि'त्ति वोत्तुं बंभव्वयं गेण्हइ।
इओ य चाउम्मासियं खमणं काऊणाऽऽगओ सीहगुहा[वासी] मुणी । सो य मणागमब्भुट्ठिऊण भणिओ सूरीहिं - 'सागयं दुक्करकारयस्स' । एवं सप्पइत्तो वि, कूवफलगइत्तो वि । तओ संपत्तो थूलभद्दो । सो य ससंभमब्भुट्टित्ता भणिओ सूरीहिं – सागयं तेऽइदुक्करकारयस्स' । तं च दट्ठण मच्छरिया सीहगुहाइखमगा भणंति – 'पेच्छह धम्ममग्गं जत्थाऽमच्चपुत्तो त्ति सूरीहिं विसेसओ दरिसिओ' ।
___ तओ बीए वासारत्ते सीहगुहाखमगो 'उवकोसाघरे मए चिट्ठियव्वं'ति अभिग्गहं गेण्हंतो सूरीहिं सुओवउत्तेहिं वारिओ । तहा वि तेसि वयणमवमण्णिऊण गओ गिहमुवकोसाए । मग्गिया वसही । तीए वि छइल्लत्तणओ लक्खियं जहे'सो थूलभद्दरीसाए समागओ । तहा वि सिक्खावेमि'त्ति चिंतिऊण दिन्ना वसही । सा य सालंकारा सहावओ चेव सुंदरसरीरा तदंतिए धम्मं सुणेइ । सो वि निस्सामन्नत्तणओ तमणुरत्तो पत्थेइ । सा भणइ – 'जइ भाडि देसि' । सो भणइ – 'किं देमि ?' तीए भणियं - 'लक्खं देहि' । तं चाऽलभमाणेण निसुयं तेण जहा – 'नेवालविसए सावगो राया । जो तहिं जाइ साहू तस्स सो सयसहस्समोल्लं कंबलरयणं देइ' । सो तहिं गओ । दिवो राया । लद्धं कंबलरयणं । तं च घेत्तुमागच्छंतस्संतराले वासियं सउणेण जहा – 'सयसहस्समागच्छइ' । तं च सोऊण असेसमणूसपरिवारो धाविओ गहणत्थं चोरसेणावई । जाव दिट्ठो सो साहू । पुटुं, 'संजओ' त्ति य मुक्को । गए य पुणो वासइ सउणो - 'गयं सयसहस्सं' । तओ सेणावइणा गंतूण उज्झि(पुच्छि)ओ भणइ - 'अत्थि दंडियस्स मज्झे गोवियं कंबलरयणं, तं च . वेसाए निमित्तं नेमि' । तओ 'दीणो'त्ति मुक्को । पत्तो । दिन्नं च कंबलरयणं तेणोवकोसाए । तीए वि पक्खित्तं खाले । सो भणइ - 'मा विणासेहि' । सा भणइ – 'तुममिमं सोएसि, न उण चिरपरिपालियाचितचिंतामणिकप्पपंचमहव्वयालंकियमणेगविहसंजमाणुट्ठाणसयसहस्समंडियमप्पाणं सोएसि? जओ तुम पि एरिसो चेव होहिसि, पादुक्खालियसममसुइकलेवरसंबंधमिच्छंतो'त्ति ।।
एवं च बहुविहमणुसासिओ तीए नियत्तासुहपरिणामो 'सम्ममज्जो ! मण्णामि ते चोयणं'ति वोत्तुं गओ सूरिसमीवं । साहिओ सब्भावो । सूरिणा भणियं – 'भद्द ! एएणं चेव कारणेणाऽइदुक्करकारगो थूलभद्दो । जओ पुव्वपरिचिया वि माहेसरी वि सयमणुरत्ता वि संबोहियाऽणेण । तए पुण अपुव्वा वि साविया वि अणिच्छंती वि पत्थिया । तओ सो सेसा य सम्ममालोएत्ता विहरंति ।
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९३]
- कयाइं च रण्णा रहियस्स सुकोसा दिन्ना । सा य थूलभद्दसामिणो खणे खणे गुणग्गहणं कुणंती न तहा तमुवयरइ । सो य तीए अप्पणो वि अप्पाणं दरिसेउकामं तमसोगवणियं नेइ । तत्थ य हेट्ठाठिओ। बाणेण अंध(अंब)गलंबीमूलं विधइ । एयपुंखारयविंधणेण य हत्थब्भासमाणेइ बाणावलिं । तत्तो छेत्तुमद्धचंदबाणेण मूलमंबलुंबि वि लेइ । तहा वि न तूसइ सुकोसा । भणइ य - 'किं सिक्खगस्स दुक्करं ?' तओ सा सरिसवरासिसिहरवहोडियसूईमुहोवरि तहा नच्चिया जहेगो वि सरिसबो न चलिओ । तओ सो संभंतो भणिओ तीए – 'महाणुभाव !
'न दुक्कर तोडिउमंबलुंबिया, न दुक्करं सरिसवनच्चिया य । .
तं दुक्करं तं च महाणुभावं, जं सो मुणी पमयवर्णमि वुच्छो ।' एवं च तीए सो सावगो कओ ।
एत्थंतरंमि य संजाए बारसवरिसिए दुक्काले नंदरायमुत्तोलिति चाणक्क-चंदगुत्त त्ति ॥छ। चाणक्कचंदगुत्तकहा भण्णइ -
गोल्लविसए चणग्गामो नाम गामो । तत्थ चणी नाम बंभणो सावओ परिवसइ । तस्स चणीसरी नाम भज्जा । साहवो य तस्स घरे चिट्ठति । अण्णया य चणेसरीए सदंतो पुत्तो जाओ । सो य चणिणा सूरीणं पाएसु पाडिओ साहियं च जहे सो सदंतो जाओ' । सूरीहिं भणिय-'मेसो राया भविस्सई' । तओ चणिणा 'मा महंतेण रज्जारंभेणेसो दुग्गइं जाउ'त्ति चिंतिऊण घट्ठा तस्स दंता । तओ पुणो वि साहियं सूरीणं । तेहिं भणियं - 'घट्ठदंतो वि बिंबंतरिओ राया भविस्सइ' । पइट्ठियं च तस्स नामं चाणक्को त्ति । जोव्वणत्यो य सव्वविज्जाठाणपारगो जाओ । सो य सावओ त्ति संत्तुट्ठी । एगाओ भद्दमाहणकुलाओ भज्जमेगं परिणेइ ।
अन्नया कंमि वि कोउए माउघरं भज्जा से गया । तत्थ य तीसे भाउणो वियाहो त्ति मिलियाओ सेसाओ वि तीए भइणीओ । ताओ य समिद्धाणं दिन्नाओ त्ति विविहकयालंकाराओ तं चाणक्कभज्जं निरलंकारं बहुविहमुवहसंति । तहा समिद्धाओ त्ति ताहिं चेव समं विवाहे मिलिओ जणो सव्वो वि विसेसेण समुल्लवइ । सा य चाणक्कभज्जा एगंते अधिईए अच्छइ । तओ गिहं समागया वि सा ससोगा दटुं पुच्छिया चाणक्केण । निब्बंधओ य सिढे तेण चिंतियं – 'नंदो पाडलिपुत्ते बंभणस्स विसिटुं दक्खिणं देइ । तत्थ वच्चामि' ।
तओ कत्तियपुन्निमाए गंतुं पुव्वण्णत्थे आसणे पढमे निसण्णो । तं च तस्स समल्लीणं नंदस्स सयासे ठविज्जइ । सिद्धपुत्तो य नंदेण समं तत्थाऽऽगओ । सो भणइ - 'एस बंभणो नंदवंसस्स छायं अक्कमिऊण ठिओ' । भणिओ दासीए – 'भगवं ! बीए आसणे उवसिससु' । सो वि 'एत्थ मे कुंडिया चिट्ठिस्सइ'त्ति वोत्तुं बीयासणे कुंडियं ठवेइ । एवं तइए दंडं, चउत्थे गणेत्तियं, पंचमे जण्णोवइयं । तओ धट्ठो त्ति निच्छूढो पाए खिवित्ता चाणक्को सयललोयसमक्खं पइण्णमिमं कुणइ -
'कोसेहिँ भिच्चेहिँ निबद्धमूलं, पुत्तेहि मित्तेहिँ विवड्डसाहं ।
उम्मूलइस्सं किल नंदरायं, महातरुं वाउरिवुग्गवेगो' ॥' तओ निग्गओ नयराओ । सुयं चाऽणेण 'बिंबंतरिओऽहं राया भविस्सामि । ता अन्नं कमवि
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९४]
रज्जारिहं गवेसामि पुरिसं'ति चिंतिऊण भमंतो नंदस्स जंमि मोरपोसगा वसंति तंमि गामे गओ परिव्वायगलोगेणं । मोरपोसगलोगस्स य गुव्विणिधूयाए चंदियपाणदोहलए जाए चाणक्कं कण्णा भिक्खत्थमागयं [पुच्छइ] पुच्छंतिं चेसो भणइ - 'जइ मम दारगं देहि तो पाएमि चंदं' । मण्णिएहिं तेहिं चाणक्केण सच्छिदं पडमंडवं कराविउं ढक्कणयहत्थो य छिद्दस्सोवरि धरिओ पच्छण्णपुरिसो । हेट्ठा य सरसपायसभरियं धरियं थालं । तंमि य संकेतो कत्तियपुण्णिमाए परिपुण्णो मज्झरत्तं चंदो । सद्दित्ता य दंसिओ तीए । पिबंतीए य तं कमेण पूरियं पुरिसेण छिदं । पुण्णदोहलाए य जाओ पुत्तो । चंदगुत्तो से नामं कयं । सो वि ता संवड्डइ ।
चाणक्को य सुवण्णपाडणत्थं धाउवाउए गवेसिउमाढत्तो । चंदगुत्तो वि डिक्करुएहि समं रमेइ । कथ(कयाइ) य तेसिमणेयपगारं गामाईयं रायाउ व्व विलहइ । चाणक्को य कालेण पडिएइ । दटुं च चेडरूवाणं गामाइं विलहंतो सो तेण विमग्गिओ - 'अम्ह वि किंचि दिज्जउ' । चंदगुत्तो भणइ – 'इमा मे गावीओ लेहि' । चाणक्को भणइ – 'कोइ गामेल्लओ गामगावीओ लें मं मारिस्सई' । चंदगुत्तो भणइ - ‘मा भाहि । वीरभोज्जा वसुंधरा' । तओ चाणक्केण नायं - 'अहो ! विण्णाणं पि एयस्स अत्थि' । तओ पुच्छिया पासट्ठियडिंभगा - 'को सो ?' । तेहिं वि कहियं जहा – 'परिव्वायगपुत्तो' । तओ तस्स चाणक्को कहइ – 'अहं सो परिव्वायगो, ता जामो जेण तुमं रायाणं करेमि' । तओ चंदगुत्तं घेत्तूण पलाणो चाणक्को । मेलिओ धाउव्वायपाडिएण अत्थेणं खंतहडलोगो । वेढियं पाडलिपुत्तं । तओ 'असारं' ति नंदेण नीसरित्ता कुट्टियं तं चाणक्क-चंदगुत्तबलं । नटुं च संभंतं दिसोदिसि ।
_तओ नंदो चंदगुत्तविणासणत्थमासवारे निरो(रू)वित्ता पविट्ठो पाडलिपुत्ते । कयं तस्स लोगेहि वद्धावणयं । दिन्नमत्थाणं । तओ सिरिअयं नंदो राया भणइ – 'ममेरिसेसु विसमकज्जेसु तुह पिया सगडालो विसेसेण सुसहाओ आसि । तओ सिरियओ भणइ – 'सच्चं सामि ! एयं, किंतु एएणं मत्तवालएणं वररुइणा मम पिया कवडेण मराविओ' । राया भणइ - 'कि मज्जं पियइ ?' सिरियओ भणइ - 'को संदेहो ? पेच्छह पच्चयं करेमि' । तओ तेणाऽणागयमेव मयणदव्वेहि भाविऊणेगमुप्पलं भणिओ मणूसो – 'एयं वररुइस्स देज्जाहि, सेसाणं पुण सेसकमलाणीमाणि' । तेणाऽवि नंदत्थाणागयस्स य तं चेव दिण्णं वररुइस्सुप्पलं । अग्घियं चाऽणेण । तओ नक्केणं नीसरिया चंदप्पहा सुरा । तओ सव्वेहि ज्ज(चाउव्वेज्ज)बंभणेहि य नायं ।
तओ वररुई तेसिं पुरओ पायच्छित्तगहणट्ठमुवट्ठिओ । चाउव्वेज्जबंभणेहिं य तउयं गालाविऊण पाइओ मओ वररुई । सिरियओ वि कयवररुइनिज्जायणो सत्तभगिणीसहिओ समयंमि नंदरायं मोयाविऊण संभूयजइसूरिसमीवे पव्वइओ त्ति ॥छ।
तेसिं च नंदनिउत्तासवाराणं मझे पिट्ठओ चंदगुत्तस्स पहुत्तो एगो आसवारो । तं च दद्रुण चणक्को चंदगुत्तं भणइ - 'रे इमस्स पउममणीसंडमंडियस्स सरोवरस्स मज्झे निबुड्डाहि' । तओ तेण तहेव कए चाणक्को सरोवरतीरट्ठिओ समाहिं काउमाढत्तो । एसो य नंदसवारो तं दटुं भणइ - 'कप्पडिया ! तए एत्थं एगो जुवाणगो न दिट्ठो ?' तओ चाणक्को 'हुं हुं'ति कुणंतो अंगुलीए तस्स दाएइ सरोवरमझं । तओ सो घोडगं मोत्तूण पाणियपविसत्थं साउहमुत्तारिउमाढत्तो । चाणक्केणाऽवि तस्सेव खग्गं घेत्तूण वक्खित्तचित्तस्स छिण्णं सीसं । तओ हक्कारित्ता चडाविओ तंमि घोडए चंदगुत्तो पुच्छिओ यऽणेण -
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९५]
'गच्छंतो जं वेलं मए तुम सरोवरमझे आसवारस्स कहिअं, तं वेलं किं तए चिंतियं ?' चंदगुत्तो भणइ - 'धुवं एवं चेव सोहणं हवइ त्ति अज्जो चेव जाणइ त्ति मए चिंतियं' । चाणक्केणा'ऽहो जोग्गो एसो न कह वि विपरिणमइ' [त्ति चिंतियं] ।
___ तओ जंताणमण्णो पहुत्तो नंदासवारो । तं च दटुं तहेव निलुक्कावियचंदगुत्तो चाणक्को तप्पएसत्थं परियट्ट भणइ – 'भो ! मए सुयं जहा रुट्ठो तुम्ह सेणीए नंदराया ता नासेसु लहुं जइ जीविएण कज्ज'। सो वि दिव्वो(च्चो?) सपरिवारो भएण नट्ठो त्ति तच्चीवराणि घेत्तुं जाव पच्छोडेइ चाणक्को तावाऽऽगओ तहेवाऽऽसवारो विणासिओ । तओ वच्चंतो चंदगुत्तो भुक्खिओ जाओ । चाणक्को य तं बाहिं चेव ठवित्ता भत्तनिमित्तं चलिओ गाममज्झे । बीहइ य ‘मा चंदगुत्तस्स नंदपुरिसेहितो कोइ पमाओ होज्जा' । पेच्छित्ता य डोड्डमेगं भुंजित्ता गाममज्झाओ नीसरंतं पुच्छइ – 'भट्ट ! लग्गइ एत्थ गामे पाली ?' तेण भणियं - 'मम ताव लग्गा' । चाणक्को भणइ - 'किं भुत्तं?' सो भणइ - 'सतरदहिएण कुसणिओ सारकरंबओ'। तओ चाणक्केण 'एयं पत्तकालं'ति चिंतिय निहणिऊण फाडित्ता तस्स पोट्टं तं चेव करंबयं घेत्तुमागएण भुंजाविओ चंदगुत्तो ।
[तओ] भमंतो पत्तो रत्तीए अण्णंमि गामे पविट्ठो य भिक्खटुं । तत्थ य एगाए थेरीए पुत्तभंडाणं परिवेसिया उण्हरब्बा । तेसिं च मज्झे एगेणं रब्बामज्झे छूढो हत्थो । दड्ढे य तंमि सो रोविउं पयत्तो । तं च दटुं थेरी भणइ – 'चाणक्कमंगल ! किमवि न जाणसि' । तं च थेरीवयणं सोऊण चाणक्को तत्थेव भिक्खट्ठा पविट्ठो भणइ – 'किमेसो डिभगो चाणक्कमंगलो तए भणिओ ?' सा भणइ - 'कप्पडियगा ! जहा चाणक्को पासाइं असाहित्ता पढमं चेव देसमज्झट्ठियं पाडलिपुत्तं रोहितो विगुत्तो [तहा इमो वि] पासाइं मोत्तुं मज्झे रब्बं खायमाणो दड्डो' । तओ चिंतियं चाणक्केण – 'अहो ! इत्थी वि होउं संगया बुद्धी' ।
तओ परिब्भमंतो पत्तो हिमवंतकूडं नाम सण्णिवेसं । तत्थ य पव्वयओ नाम राया । तेण समं मेत्तीए जायाए भणइ - 'नंदरज्जं घेत्तुं समंसमेण विहंजामो' । पव्वयएणाऽवि पडिवण्णे एयंमि अत्थे सबल-वाहणा चाणक्क-चंदगुत्त-पव्वयगा कमेण नंददेसं साहिउमाढत्ता । वेढियं च तेहिं एगं नगरं । न य तं भज्जइ । तओ भिक्खामिसेणं वत्थुनिरूवणत्थं पविट्ठो तत्थ तिदंडधारी चाणक्को । दिट्ठाओ य अणाइकालाओ नगरमज्झट्ठियाओ सत्त माग(उ)याओ । नायं च - 'एयासिं पभावेण एवं नगरं [न] भंजइ' । पुच्छिओ य निम्विन्नेणं नगरलोगेणं चाणक्को – 'भगवं ! कहमेसो परचक्करोहओ फिट्टिस्सइ ?' तेण भणियं – 'इमाहिं [नीसारियाहि । जइ नत्थि पच्चओ तो उप्पाडेह जेण परचक्कं नासेई' । तओ लोगेण तहेव कए दिण्णसंकेया चंदगुत्त-पव्वयगा दूरं नासिऊण पविट्ठा नगरमज्झे । भग्गंमि य तंमि नगरे लद्धजया कमेण देसं साहित्ता समागंतुं रोहिंति पाडलिपुत्तं ।
नंदेणाऽवि पुण्णखयाओ सीयमाणेण मग्गियं धम्मदुवारं । तओ चाणक्को भणइ – 'जं सक्कसि तमेगरहेण घेत्तुं नीसराहि' । तओ नंदो सभज्जो कन्नगमेगं दव्वं च जं माइ तं घेत्तुं रहवरारूढो निग्गंतुमारद्धो। पविसंताण य चाणक्क-चंदगुत्ताणं [सा नंदकण्णगा साहिलासं] चंदगुत्तं पलोएइ । तओ भणिया नंदेणं - 'जाहि' । तीए वि नंदरहा उत्तरित्ता चंदगुत्तरहमारुहंतीए भग्गा नव आरगा । तओ 'अमंगलकारि'त्ति चंदगुत्तो तमारुहंति निवारंतो भणिओ चाणक्केण - ‘मा वारेहि । सउणो एसो जओ नव पुरिसजुगाणि जाव तुज्झ वंसो विद्धि जाइस्सइ' । तओ पविट्ठो राउलं ।
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९६]
तत्य य एगा स्वबई कण्णा बालकालाओ चेव विसमुवजीवाविया नंदेण धारिया चिट्ठइ । तओ चंदगुत्त-पच्चयगेहि नंदरमि विहंजिष्णते पव्ययगस्स तीए विसकपणगाए उवरि अणुरागओ सा तस्सेव दिपया पाणिग्गहणमि य सीए अग्गियारियातावदडियपासेवेण संचरियविसो लुलंतो पव्वयगो चंदगुत्तं भणइ - 'वयंस ! संपयं मरिष्कइ' । तओ चंदगुत्तो विसुत्तारणनिमित्तं ववसेंतो चाणक्केण 'ओसहं विणा वाहि पित मूख ! किं नोक्खसि निन्निमित्तं ? ति' समुल्लवित्ता भिउडि काऊण निवारिओ । तओ मयंमि पत्त्यायगे दो वि रज्जाणि चंदगुत्तस्सेव जायाणि ।
एवं च महावीरमुतिसमयाओ पंचावण्णवरिससएणुच्छिण्णे नंदवंसे चंदगुत्तो राया जाओ ति ॥
तात्य य केई नेदमणूसा वि समयपासविया चोरियं कुणंति । तेसिं च निग्गहणत्थं चाणक्को कमवि तलार गरेसंसो कयाइ गओ एगस्स कोलियस्स घरं । सो वि मंकोडयदरीमुक्खणित्ता दिट्ठो [दितो] अग्गि, पुच्छिओ य - 'किमत्वमेवं कुणसि?' सो भणइ - 'न एए थक्कति दुट्ठा जाव न निम्मूलिया' । 'अहो ! सुबुद्धिति चितिऊण चाणक्को गओ चंदगुत्तसमीवं । हक्काराविओ सो कोलिओ । दिण्णं तलारत्तणं । तेण य ते नंदचोरा खाण-पाणाइणा सम्मं वीसासिऊण सव्वे सकुडंबा निक्कंदिया त्ति ॥छ। नंदो त्ति गयं ॥छ।
इओ य चाणक्केण हिडतेणं जत्थ गामे पुधि भिक्खा न लद्धा आसि तत्थ कोडुंबियाणं दुट्ठाएसो विसजिओ जहा - 'तुझमेहिं रक्खणत्थमंबगाणं वाडी वंसाणं कायष्वा । गामेल्लएहिं वि वंसीओ छिदिऊण अंबगाण पासेसु कया वाडी । तओ चाणक्को रुट्टो भणइ - 'न मए एवमाइटुं, किंतु वंसीण रक्खणत्थं पासेसु अंबगाण वाडी कायव्वा । तुबभेहिं पुण विवरीयं कयं । ता निग्गहजोग्ग'त्ति वोत्तुं पलीवाविओ सवाल-वुझे सव्यो वि गामो ।
तओ ‘पर भंडार नस्थिति बितिऊण य चाणक्को दीणारभरियं थालं मंडित्ता कूडपासएहिं लोएण सह जूयं रमिउमारखो। भणइ अ- 'जो मं जिणइ तस्सेमं दीणारभरियं थालं देमि जइ पुण अहं जिणामि तो एकेकको चेव दीवारो मय दायल्यो । तओ पुणो वि 'अइथोवो सविलंबो य एसो दव्वोवज्जणोवाओ ता अण्णं कमवि उवायंतरं करेमि'त्ति भाविऊण सद्दाविया सव्वे नागरगा । दिनं तेसिं महाभोज्यं । पाइया मकं । तओ मतेसु वाजतमि तूरे मांझपाणपत्थमुट्ठिऊण नच्चंतो चाणक्को भणइ - ‘दो मज्झ धाउरत्ताई कत्थाई, कंचणकुंडिया, लिदंडं च राया मे वसवत्ती एत्य वि, ता मे होलं वायह' । तओ कोलिएहिं वाइया गंभीरा *कुंपरी । तओ अण्णो नच्चमाणो मत्तो भणइ - 'गयविडयस्स जोयणसहस्सं थवंतस्स जावइयाणि फ्माणि सिमेक्केवक एवं सुवष्णसहस्सेणं पूएमि एत्थ य, ता मे होलं वायह' । वाइया य कुंवरी । तओ अण्णो भषा - 'तिलआयस्स बहुसइबस्स निष्पन्नस्स जावइयाणि लिलाणि तावइयाणि मम सुवन्नसहस्साणि इत्थ य, ता मे होलं वायह' । आहया कुंवरी । तओ अण्णो भणइ – 'सुपाउसंमि पुण्णाए गिरिनईए सिग्धवेगाए उदगं एगदिवसुप्पण्णलोलिएणं पालि बंधित्ता परामि एत्थ वि, ता मे होले वायह । अप्फालिया कुंवरी । तओ अण्णो भषइ - 'जच्याण वरकिसोराण एगदिवसजायाण केसेहिं पाडलिपुत्तसीमं सव्वं छाएमि एत्थ वि, ता मे होलं वायह' । खोट्टिया कुंवरी । तओ अण्णो भणइ - 'दो मज्झ अत्थि रयणाणि भिण्णभिण्णसालिबीयाणं, पसूई तहा गद्दहिया साली । सा य छिण्णा छिण्णा पुणो पुणो फलइ एत्थ य, ता मे होलं वायह' । पिट्टिया य कुंवरी' । तओ अण्णो भणइ - 'सययं चंदणचच्चियंगो निच्चसुगंधो *झुम्बरी इति त्रिषष्टिः ।
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९७]
वस्सभज्जो अपवासुओ निरिणो सहस्सधणोऽहं एत्थ वि, ता मे होलं वायह' । झोडिया य कुंवरी ।
एवं च मत्ताण सव्वेसि नागरगाणं मझं नाऊण चाणक्केण मग्गियाणि एगजोयणगामिहत्थिपयपमाणाणि य सुवण्णसहस्साणि, पइमासं चेगदिवसनवनीयनिष्फण्णघयं, तहेगदिवसजायाणि किसोररयणाणि, ठियकोट्ठारभरियाणि य सालिकणाणि । पुव्वुत्तववहरेहि(ववहारिएहि) वि सहरिसं दिण्णाणि घेत्तुं चाणक्केण चंदगुत्तस्स समप्पियाणि । तओ जाओ समत्थो राया चंदगुत्तो त्ति ।
इओ य तंमि महादुक्काले सुत्थिओ नाम सूरी निव्वाहाभावा देसंतरेसु सगणं विसज्जिऊणेगागी पाडलिपुत्ते ठिओ । दो य खुड्डगा दूराओ वलिऊणाऽऽगया पुच्छिया सूरीहिं – 'भद्दा ! किमत्थमागया?' ते भणंति – 'न तरामो तुब्भेहिं विणा चिट्ठिउं' । सूरीहिं भणियं – 'न जुत्तं कयं । तहा वि चिट्ठह' । ते य भिक्खागयभत्तेण सूरीणं सारिऊण सयं भुजंता छुहाए बाहिज्जति पज्जालोएंति य परोप्परं जहा - 'दुहमेवं निव्वहिउं, ता पउंजामो तमद्दिसीकरणपओगं जो पुव्विमम्हेहिं गीयत्थसाहूणमेगंते सूरिणा साहिज्जतो निसुओ' । कयनिच्छया य तहेव गंतुं भोयणावसरे चंदगुत्तेण सहाऽदीसंता पकामं भुंजंति । परमत्थाविण्णायं(ओ) चंदगुत्तो निच्चमूणोयरियाए तिज्जतो वि न कस्सइ साहेइ । तहा य दटुं पुच्छिओ चाणक्केणेगंते भणइ - 'भट्टारगा ! न जाणामि कोइ मे भोयणमंतरा भुंजई । चाणक्को भणइ 'किं न तए साहियं ? संपयं वीसत्थो होहि, सुत्थं करेमि' । .
तओ बीयदिणे तेणं पत्थरावियं चंदगुत्तपासेसु मिसिणमीसमिट्टालचुण्णं । तंमि च निव्वियप्पा खुड्डगा [समागया] । ताण पयाणि दटुं कराविओ महाधूमो । तेण य समुच्छलियलोयणजलुप्पीलपलावियंजणा दिट्ठा भुंजता खुड्डगा । ता वि चाणक्कभएण न को वि किंचि जंपइ । चाणक्को वि ‘मा पवयणहीला होउत्ति भाविऊण भणइ - 'परमेसरा ! रिसिरूवपियरा ! पसायं [काऊण] सट्ठाणं वच्चह' । गएसु य खुड्डएसु क्सिण्णो चंदगुत्तो भणइ - 'पेच्छह अम्हे जहा अण्णेहिं विट्टालिया' । चाणक्को भणइ – 'वच्छ ! मा गुणं दोसे पाडेसु, जओ पुण्णवंतो तुमं जो सयमागंतुमेत्तियं कालं रिसिरूवपियरेहिं संविभागिओ' । एवं च बहुहा संठविऊण चंदगुत्तं चाणक्को गओ सूरिसमीवे खुड्डुगोवालंभं देइ । सूरीहिं भणियं - 'को खुड्डगाणं दोसो ? जत्थ तुम्हारिसा वि रायगुज्झा समत्था संघपुरिसा अप्पंभरा होंति ?' सोउं चमक्किओ चाणक्को 'मिच्छा मि दुक्कडं संतीथोयणं(?)'ति वोत्तुं भणइ - 'भगवं ! जमज्जप्पभिई भत्त-पाणोवगरणाईहिं साहूणं [कणं] तमहं सव्वं संपाडेमि' । तस्संगहिया सिग्घओ य तहेवाऽणुचिटुंति ।।
[इओ] मिच्छदिट्ठिपासंडिभावियं च चंदगुत्तं दटुं चाणक्को भणइ – 'किमिमेसिमसंजयाणमित्थीलोलाण भत्तिं करेसि ?' चंदगुत्तेण भणियं – 'भट्टारगा ! कहमेयं नज्जइ ?' तओ चाणक्को चंदगुत्तसंकेयकरणपुव्वगं 'सव्यपासंडीणं राया धम्मं सुणिस्सइ'त्ति घोसणं करावित्ता पइदिणं कमेण सरूवेइ पासंडिणो । तेसिं च अंतेउरासण्णधवलहरे विवित्तप्पएसे दवावियाणि आसणाणि । तहा तंमि चेव धवलहरे अंतेउरासन्नदिसाए घल्लावियं अइलण्हं अलक्खिज्जमाणं इट्टालचुण्णं । पासंडिणो य समागया बइसारणत्थं पवेसिज्जंति तंमि धवलहरे । ते वि य तं सुन्नं दट्टण अजिइंदिय ति दिण्णासणाणि मोत्तुं पढममेव वच्चंति अंतेउरदिसाए, अक्लोएंति गवक्खेहिं देवीओ । तओ चंदगुत्तागमणसमए झड त्ति उवविसंति दिन्नासणेसु । कहित्ता य तं पुरओ नियधम्मं वच्चंति सट्ठाणेसु । गएसु य तेसु चाणक्को चंदगुत्तस्संतेउरदिसाए नेऊण दरिसेइ इट्टालचुण्णोवरि तेसि पडिबिंबियपयाणि ।
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९८]
एवं च परिक्खिऊण सव्वे पासंडिणो तओ हक्काराविया सुसाहवो । ते य समागंतुं सुन्नंमि धवलहरे उवविट्ठा विवित्तप्प से । समागओ राया । कहिओ तस्स धम्मो । गया नियवसहीसु । न य, गुत्तिदित्ति सिमिट्टालचुण्णोवरि दिट्ठाणि पडिबिंबियपयाणि । तओ संजायपच्चओ चंदगुत्तो विरत्तो सेसपासंडीणं, साहूणं चेव भत्तो जाओ त्ति || ||
एवं च बहूसु संकिन्नसंविहाणयकसवट्टएसु निक्कसियबुद्धिणा चाणक्केण सहावणत्थं रसावणत्थं च निच्चं चडंतमत्ताए विसभावियमाहारं भुंजाविज्जमाणस्स चंदगुत्तस्सेगंमि दिणे दुद्धरा नाम महादेवी गब्भवइ त्ति रागुक्कडा पिएण समं चिय बला भुंजंती दिट्ठा चाणक्केण भणियं च 'हा क' । खणमेत्तेण दुट्टु य विसावेसओ विवण्णाए पोट्टं फाडिऊण देवीए कड्ढिओ दारओ । तस्स य सीसे संकंतो विसबिंदू । तेण कयं नामं बिंदुसारो त्ति । जोव्वणत्थे य तंमि मओ चंदगुत्तो देवलोगं गओ ति ॥छ | चंदगुत्तो ति गयं ॥छ |
-
निवेसिओ य बिंदुसारो राया । चाणक्काणाए च्चिय चलइ त्ति । जो चाणक्केणाऽऽरंभभीएणं चंदगुत्तं भणिऊणाऽऽसि पुरा कराविओ सुबंधू नामाऽमच्चो सो मच्छरिओ बिंदुसारं भणइ 'देव ! जइ वि संपयं अहं तए परिचत्तो तहा वि तुहसंतिएणं भोयणाइणा संवडिओ । ता मए अवस्सं तुह परिणाम- सुहं कडुयं भव्विं । ओ
-
-
-
महु (मुह) महुरं परिणइमंगुलं च गिण्हंति देंति उवएसं ।
मुहकडुयं परिणइसुंदरं [च विरल च्चिय जाणंति ] ॥ [ दंसणसुद्धिपयरणं ९७ ]
ता इमस्स वीसासघाइणो चाणक्कस्स न वीससियव्वं जेण भे जणणीए पोट्टं फाडियं' । तओ राइणा पुच्छिया थणधाई । तीए वि तहेव सिट्ठे रुट्ठो राया चाणक्कस्स । तं च नाउं चिंतियं चाणक्केण 'आरोविओ निक्कारणो कोवो सुबंधुणा राइणो । आसण्णीहूओ य मे मरणकालो । ता तहा करेमि जहा एसो वि संसारनिबंधणे ण विसयसुहमणुहवइ' । तओ जोगो मंताईहिं संजोइऊण गंधालिहियभुज्जेण सह पक्खित्ता य घोलिओ जउणा समुग्गओ । तओ पक्खित्तो मंजूसाए । सा वि तालिया तालयसएणं । तओ जिण - साहु - सावयाईणं दीणाणाहाइयाण य दाऊण घरसारं ठिओ नगरासण्णगोयरे नियप्पए साणसणेण । ओ मुणियजहट्ठियजणणीमरणवृत्तंतो संजायपच्छायावो संपत्तो बिंदुसारो सबहुमाणं खामिऊण भणिओ चाणक्को 'एहि वच्चामो पाडलिपुत्तं, अहिट्ठेसु रज्जं । तेण भणियं 'अलमेयाए कहाए, परिचत्तं मए सरीरं पि' । तओ निच्छयं नाऊण गओ राया । रुट्ठो सुबंधुस्स । तेणाऽवि 'देव ! न मए सम्मं विण्णायं 'ति वोत्तुं खामिओ पच्छुत्ताविओ य चाणक्को । 'मा पुणो चलिस्सइ 'त्ति संकमाणेण विण्णत्तो राया
'देवाऽहं चाणक्कस्स पूयं करेमि । तओ रण्णाऽणुण्णाएण काऊण तस्स पूयं मुक्को करीसमज्झे धूवंगारो । तेण य जलणीभूएण दड्ढो चाणक्को देवलोगं गओ त्ति ||छ । चाणक्को त्ति गयं ॥छ ।
-
सुबंधुणा वि समुप्पण्णदव्वलोभेण चाणक्कगेहं राया मग्गिओ । लद्धे य पविट्ठो तंमि । उग्घाडियं तालयसयं पि । जाव मंजू मोत्तूणं न किंचि दिट्टं । 'अव्वो ! एयाए मंजूसाए जमेत्थसारभूयं तं भविस्सइ'त्ति चितिऊणुग्घाडियाए दिट्ठो जउणा घोलिओ समुग्गओ । तओ 'एत्थ रयणाणि भविस्संति’ मण्णमाणेण विहाडिओ दिट्ठो मघमघंतो । तं अग्घाइऊण निरूवियं समुग्गयअब्भंतरं दिट्ठ अक्खरसणाहं भुज्जं । 'अव्वो ! सुवन्न - रयणाइसंखा इत्थ भविस्सइ 'त्ति भावेंतो वाइउं पयत्तो । अवि य -
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
[२९९]
अग्घाइण एए, जो गंधे मुणिवरो व्व न हु दिट्ठो । सो तक्खणमेत्तेणं, पविस्सइ अंतयघरंमि ॥ संजायविसाएणं, पुरिसो अग्घाविऊण ते गंधे । भुंजाविओ य भोए, सो पत्तो तक्खणा मरणं ॥ तो सो जीवियहेडं, वत्थालंकार-कुसुम-तंबोलं । इत्थीओ घर-पुत्ते, रयणाणि बंधु-सुहि-सयणे । मणसा वि न य झायइ, मुणि व्व तवसोसियसरीरो ।
विहरइ विरइविहीणो, जीवियहेउं अभव्वो त्ति ॥ तओ बिंदुसारंमि अभावीहूए तस्स पुत्तो असोगो नाम राया जाओ । तस्स य पुत्तो कुणालो नाम । तस्स उज्जेणी कुमारभुत्तीए दिन्ना । सो य बालओ । अण्णया तस्स [कए] रण्णो निवेइयं जहा - 'कुमारो साइरेगअट्ठवासो जाओ' । ताहे रण्णा सयमेव लेहो लिहिओ जहा – 'अधीयउ कुमारो' । कुमारस्स य माइसवक्कीए रण्णो पासट्ठियाए भणियं – 'समप्पेहि, पासामि लेहं' । रण्णा वि सो पणामिओ । ताहे ताए रण्णो अण्णचित्तस्स लोयणंजणसलाइयाअंतेण सुक्कतीमिएण अच्छीए कज्जलं घेत्तुं अकारस्सोवरि बिंदू दिन्ना । तओ 'अंधीय'त्ति जाए पडियप्पिओ रण्णो । तेणाऽवि पमायओ नाऽणुवाइओ । तओ मुद्दिऊणुज्जेणीए पेसिओ | वाइओ तओ लेहएहिं । पुच्छिया य ते लेहत्थं न साहिति कुमारस्स । तओ सुबुद्धित्तणओ देक्खोहेक्काए चेव परिचियक्खरेण वाइओ कुमारेण लेहो । चिंतियं चेऽणेण - 'अम्हं मोरियवंसियाणं अप्पडिहया आणा । ता कहं अप्पणो पिउणो आणं भंजेमि ?' तओ णेण तत्तसलागाए अच्छीणि अंजियाणि। ताहे रण्णो नायं परितप्पित्ता य उज्जेणी अण्णस्स कुमारस्स दिण्णा । कुणालस्स पुण तत्थेवऽण्णो दिण्णो गामो । सो वि भणिस्समाणसंपइपुत्तस्स नियगामं दाऊणाऽईवगंधव्वकुसलो गीयविणोएण भममाणो पत्तो पाडलिपुत्ते ।
तत्थ रण्णो निवेइयं जहा - 'एरिसो तारिसो गंधव्विओ अंधलओ' । तओ रण्णा भणियं - 'आणेह' । ताहे आणीओ जवणियंतरिओ गायइ । ताऽसोगो अक्खित्तो ताहे भणइ – 'किं देमि ?' तओ कुणालेण गीयं -
'चंदगुत्तपउत्तो उ, बिंदुसारस्स नत्तुओ ।
असोगसिरिणो पुत्तो, अंधो जाएइ कागिणि' ॥ ताहे रण्णा पुच्छियं – 'को तुमं?' तेण कहियं – 'तुब्भं चेव पुत्तो' । तओ जवणियं अवसारिऊण कंठे घेत्तुं अंसुवाओ कओ । भणियं – “किं तुमं कागिणीए जोग्गो ? जेण कागिणिं जायसि ?' तओ अमच्चेहि भणियं - 'सामि ! रायपुत्ताणं रज्जं कागिणी भण्णइ' । रण्णा भणियं - 'किं काहिसि रज्जेणं?' कुणालेण भणियं – 'मम पुत्तो अत्थि संपई नाम कुमारो' । तओ से दिण्णं रज्जं ति ।
इओ य पत्थुत्ते कोसालिए दुक्काले बारसवरिसियंमि साहुणो निव्वाहाभावओ दिसोदिसं [गया] समुद्दतीरे ठिया । तेसिं च साबाहत्तणओ अणुत्ताणं खंडखुरडीहूयाणि एक्कारसअंगाणि । तओ पुणो वि वित्ते दुक्काले मिलिया सव्वे वि [साहवो] पाडलिपुत्ते । गुणताण य तेसिं कस्स वि कस्स वि अंगे उद्देसयाहिं आगच्छंति, न [पुण सव्वं पि सुयं । दिट्ठिवाओ य । ताहे तेहिं सुमरियं जहा नेवाले
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३००]
सिरिभद्दबाहुसामिणो चिट्ठति । ते य] चोद्दसपुग्विणो । तेसिं च संघेण साहुसंघाडओ पेसिओ भणावियं च - 'दिट्ठीवाओ इह सव्वहा नत्थि । ता तुब्भे साहुणो पढावेह' । तओ सूरिणो भणंति - ‘एत्तियं कालं दुक्कालाऽतिविलंबिया । संपयं पुण बारसवरिससाहणीयं महापाणं नाम झाणविसेसमम्हे पविट्ठा । तस्सिद्धीए य किर समुप्पण्णंमि कज्जे चउद्दसपुव्वाणि पडिपुण्णाणि अत्थओ सुत्तओ य अंतोमुहुत्तेणं परावत्तिज्जंति । तं च महापाणं पविट्ठस्स मम नत्थि काइ वेला जाए पढावेमि' । तओ संघाडएण पडिनियत्तेणं तं संघस्स कहियं । तओ संघेण पुणो अण्णो वि संघाडओ तेसिं विसज्जिओ भणावियं च - 'जो संघस्स आणं अइक्कमइ तस्स को दंडो?' सूरिणा भणियं - 'संघबाहिरो कीरइ' । संघाडओ भणइ – 'जइ एवं ता तुमं पि संघस्स आणं न पडिच्छसि' । सूरिणा भणियं - 'मा एवं कुणह । मेहाविणो साहुणो पेसेह जेण तेर्सि पइदिणं सत्त सत्त दिट्ठिवायस्स वायणाओ देमि । तं जहा - एक्का भिक्खायरियाए आगओ १, तिसु य कालवेलासु तिण्णि २, तहा वेयालिए य पडिक्कमणे कए तिण्णि ३ ।
तओ साहुसंघाडएणाऽऽगंतुं कहिए पेसियाणि थूलभद्दपमुहाणं मेहावीणं पंच सयाणि भद्दबाहुसमीवे । सूरिणो वि ते एगाए दोहिं तीहिं य वायणाहिं कमेण पढाविज्जंता सव्वे निव्विज्जिऊणाऽऽगया । नवरं थूलभद्दो चेव ठिओ । पढियाणि य तया तेण अट्ठवरिसेहिं अट्ठ पुव्वाणि । चउवरिसावसेसज्झाणेण य पुच्छिओ थूलभद्दो सूरिणा – 'किं बहुं किलामिओ?' सो भणइ - 'न किलिस्सामि' । सूरिणा भणियं - 'खमाहि किंचि कालं जेण परिसमत्तंमि झाणे तुह वायणं देमि' । तओ परिसमत्तंमि झाणे दिवसं सव्वं [वायणं लेंतेण थूलभद्देण संपुण्णाणि नव]पुव्वाणि दसमपुव्वं च किंचूणं पढियं । [तओ] सो पुच्छइ - 'भगवं ! केत्तियं मए दिट्ठिवायस्स पढियं, केत्तियं वा चिट्ठइ ?' तओ सूरी तस्स पढियापढिएसु सरिसवमेरुदिटुंतं दाऊण भणइ - ‘मा विसायं वच्च । एत्तो ऊणयरेणं चेव कालेणं संपयं पढाविस्सामि' । एवं च महापाणसमाणणसमयंमि पढियाणि थूलभद्देण नव पुव्वाणि दसमपुव्वं च किंचूणं पढियं ।
___ एयंमि य अंतरे विहरंता सूरिणो गया पाडलिपुत्तं नाम नयरं । ठिया एगमि उज्जाणे । थूलभद्दसामी पुण तत्थेवुज्जाणे एगदेवउलियाए पविसित्ता गुणेउमारद्धो । एत्थंतरंमि य थूलभद्दस्स भगिणीओ जक्खाइयाओ सत्त वि वंदणत्थमागयाओ । वंदित्ता सूरी पुच्छिओ य – 'कत्थ थूलभद्दो ?' सूरिणा वि कहियं – 'एयाए देउलियाए गुणतो चिट्ठइ' । तओ ताओ चलियाओ तीए चेव देउलियाए परमभत्तीए थूलभद्दवंदणत्थं । दिट्ठाओ य थूलभद्देणाऽऽगच्छंतीओ । तओ 'एयासिं भगिणीणं कमवि रिद्धि दरिसेमि'त्ति चिंतित्ता दसमपुव्वगयपओगेणं विउव्वियं सीहरूवं । ताओ वि देउलियाए सीहं पेच्छिऊण भयभीयाओ नासित्ता गयाओ सूरिसमीवं भणंति – 'भगवं ! सीहेण खद्धो थूलभद्दो' । सूरीहिं भणियं – 'न सो सीहो किंतु थूलभद्दो' । तओ पुणो वि जाव ताओ तत्थ वच्चंति ताव दिट्ठो थूलभद्दो । वंदित्ता पुच्छिओ खेम-कुसलवुत्तंतो ।
__तओ थूलभद्देण पुच्छियाए सिरिअयवत्ताए ताहिं भणियं – 'तुब्भं पढणत्थं गयाणमम्हेहिं पज्जोसवणदिणंमि दिन्नं *उववासतिगं सिरिओ कराविओ । तओ पारणगदिणे पारंतो चेव कालगओ । तओ 'अम्हेहिं एस तवं कराविओ'त्ति सोएणं जाया जक्खा गहिल्ला । तओ संघेणं संबोहिज्जंती वि जाहे सत्था न जायइ ताहे सासणदेवयाए सम्मं संवाहिऊण भणाविया । न य तीए वि वयणेणुवसंता जक्खा । तओ भणिया संघेण देवया - "तुममेयं साहुणि घेत्तूण वच्चउ महाविदेहे सीमंधरसामिसमीवंमि, जेणाऽइसयनाणि *अब्मत्तटेणं कालगतो इति आव.चू. २, पृ. १८८ ॥
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०१]
त्ति तव्वयणेणं एईए फिट्टइ सोगविब्भमो, पायच्छित्तं वा जं जोग्गं तं देइ" । तओ ताहे "तत्थ पच्चणीयदेवयाहिंतो गंतुमसमत्थ"त्ति सासणदेवयाभासिए निविग्घगमणाभावओ [संघेण निव्विग्घगमणत्थं काउस्सग्गो कओ । गया देवया जक्खं घेत्तूण महाविदेहे सीमंधरसामिसमीवे । वंदित्ता य पायच्छित्तं पुच्छिओ सामी। सामिणा वि भणियं] - "महाणुभावे ! नेत्थ विसए तुह कोई दोसो । निद्दोसस्स य नत्थि पायच्छित्तं"। तओ भगवंतवयणेणाऽवगओ जक्खज्जाए मोहविब्भमो । समागच्छंतीए सामिणा - "भारहसंघस्सेमं मईयं पढमपाहुडं समप्पियव्वं"त्ति वोत्तुं दिण्णाणि भावणा-विमुत्तिनामगाणि दो अज्झयणाणि । पुणो य "बीयपाहुडमिमं समप्पियव्वं"ति वोत्तुं दिन्नाणि रइवक्क-विवित्तचरियाभिहाणाणि दो अज्झयणाणि । ताणि य एगसत्थत्तणओ जहाभणियाणि चेवाऽवहारित्ता देवयाए सह समागया जक्खा । पारिओ संघेण काउस्सग्गो । साहिऊण य सामिवुत्तंतं समप्पियाणि जक्खाए संघस्स ताणि अज्झयणाणि । संघेण वि भावणा-विमुत्तीओ पढमपाहुडं ति कयाओ तित्थाइसुयस्स आयारंगस्सोवरि चूलाओ । रइवक्क-विवित्तचरियाओ उण बीयपाहुडं ति विहियाओ तित्थंतसुयस्स दसवेयालियस्सुवरि चूलाओ'त्ति । एवं च पज्जुवासित्ता जक्खाइयाओ थूलभदं वंदिऊण गयाओ सट्ठाणं ति ।
तओ बीयदिवसे पुव्वमिव पढणत्थमुवट्ठिओ थूलभद्दो । न य देंति सूरिणो वायणं । तओ नाऊण विउव्वियसीहरूवावराहं पायवडिओ थूलभद्दो भणइ – 'भगवं ! खमह ममेगमवराहं । न पुणो करिस्सामि' । सूरी भणइ - 'जइ ताव तुमं पि पुव्वाणि पढिऊण एरिसो तुच्छसहावो जाओ ता को जाणइ अन्ने किमवि करिस्संति ? तम्हा इमाओ वायणाओ पढियाणि य पुव्वाणि जइ अन्नेसिं न देसि ता पाढयामि'। तओ तहेव पडिवन्ने पढाविओ भद्दबाहूहिं थूलभद्दो जाओ चोद्दसपुव्वी न सेसाणं [देइ] त्ति वोच्छिण्णाणि तप्पभिई उवरिमाणि चत्तारि पुव्वाणि दसमपुव्वस्स य दो वत्थूणि । सामिमुत्तिसमयाओ य तया ससूरं (ससत्तरिं) वाससयं गयं ति । पइट्ठिओ थूलभद्दो सूरी । भद्दबाहुसूरी समाहिणा कालं काऊण देवलोगं गओ त्ति छ। भद्दबाहु त्ति गयं ॥छ।।
थूलभद्दसूरी वि विहरंतो कयाई गओ सावत्थीए । समोसरिओ बाहिरुज्जाणे । समागओ लोगो । कया धम्मदेसणा । तत्थ य भगवओ पिउमित्तो धणदेवो नाम अत्थि । सो य वंदणत्थं नाऽऽगओ त्ति भगवं चेव गओ तस्स घरं । दिट्रो य धणदेवभज्जाए धणेसरीए । उदित्ता य ससंभमं घरममंमि तीए दवावियमासणं । थूलभद्दसामिणा वि तत्थोवविद्वेण पुच्छिया धणदेवकुसलवत्ता । धणसिरीए वि 'बहिट्ठियं दव्वं विलसिऊण पुव्वपुरिसनिक्खियं चाऽलभमाणो धणज्जणत्थं देसावरवणिज्जेणं गओ'त्ति कहिओ धणदेववुत्तंतो। भगवया वि नाऊण सुयबलाओ धम्मदेसणामिसेण निक्खायदव्वजाणावणथमप्पणो पुरओ थंभं हत्थेण दरिसित्ता भणियं - 'धणेसरि ! पेच्छ संसारसरूवं । घरमिममेरिसं धणदेवस्स, तं च तारिसं वाणिज्जं । पेच्छ केरिसं जायं ?' एवमाइ पुणो पुणो देसित्ता गओ भगवं अन्नत्थ विहरिओ त्ति ।
तओ लाभोदयाभावओ अविढत्तदविणो चेवाऽऽगओ धणदेवो । कहिओ य तस्स समयंमि धणेसरीए थूलभद्दागमणवुत्तंतो । तेणा वि सहरिसं – 'किं भणियं भगवय'त्ति पुच्छिया धणेसरी । तीए वि कहियं - 'थंभाभिमुहीकयकराभिमओ भगवओ धम्मदेसणावयणविन्नासो' । तेणाऽवि 'न तेसिं निरभिप्पायं किच्चं'त्ति निस्संसयं भाविऊण खणाविअं थंभतलं । नीसरियं च तत्थ विउलं दव्वजायं । तओ धणकणयसमिद्धो जाओ धणदेवो ।
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०२]
अन्नया सो भत्तीए थूलभद्दवंदणत्थमागओ पाडलिपुत्तयंमि वंदिऊण य सबहुमाणं थूलभद्दसूरि सपरिवारं भणइ – 'भगवं ! तुम्ह पसाएणाऽहं नित्थरिओ दारिद्दसमुदं । ता गेण्हह जं किंचि कप्पई' । तओ 'धणदेव ! कहमेवं जंपसि ?'त्ति पुच्छिओ सूरिपरिवारेण । तेणाऽवि कहिओ तस्स सब्भावो । तओ तं सोऊण 'अहो ! दुव्विसहो नाणपरीसहो'त्ति भाविऊण भणियमिमं पयडं तेहिं -
'इमं च एरिसं तं च तारिसं पेच्छ केरिसं जायं ? इय भणइ थूलभद्दो, सण्णायघरं गओ संतो' ॥ एवं च थूलभद्दो, दसपुव्वधरे विहित्तु दो सीसे । अज्जमहागिरिमज्जसुहत्थि तो जाइ दियलोयं ॥छ।
थूलभद्दो त्ति गयं ॥छ। अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिकहा भण्णइ - थूलभद्दसूरीहिं सूरीकया महागिरि-सुहत्थिणो पढमं पालिया जक्खज्जाए त्ति पसिद्धा अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिनामाणो विहरंति । कालंतरेण य अज्जमहागिरिणो दिण्णवायणा निप्पाइयसीसा सुहत्थिस्स नियगणं दाऊण वोच्छिण्णो जिणकप्पो त्ति गच्छनिस्साए तम्मग्गाणुसरिसं परिकम्मं करेमि(करेंति)। ते य विहरंता पाडलिपुत्तं गया । तत्थ य वसुभूई नाम सेट्ठी । सो य सुहत्थिसूरिणा संबोहिओ सावगो जाओ। भणइ य - 'भगवं ! तुम्हं [उवएसो] मए सयणिज्जाणं पि साहिओ परं न ते संबुझंति । ता तुब्भे चेव कह वि संबोहेह' । तओ सुहत्थी गिहं गंतुं तेसि धम्मं साहेउमाढत्तो । तत्थ य पविट्ठो महागिरी भिक्खत्थमब्भुट्ठिओ सुहत्थिणा । सेट्ठी भणइ – "किं तुब्भं पि सयासाओ को वीमो गुरू ?' सूरी वि सेटिस्स पुरओ काऊण तेसिं छडिज्जमाणभत्तपाणगहणाइरूवं विसेसेण गणसंथवं पडिबोहिऊण य सव्वे गओ सट्ठाणं । तओ सेट्ठी भोत्तूण ते सयणिज्जे महागिरिसरूवं साहितो भणइ – 'जया भिक्खत्थमागयं साहुमेरिसं पेच्छह तया झड त्ति छड्डिज्जमाणं भत्तपाणं दंसिऊण देज्जह, जेण महाफलं पावह' । तओ तेहिं तहेव पडिवन्ने बीयदिणे भिक्खत्थं पविट्ठो महागिरी । दट्टण य ते तहा कुणंते दिन्नोवओगो 'न सुद्धं'ति नाऊण अद्धर्हिडिओ चेव नियत्तो वसहिमागओ सुहत्थि भणइ – 'अज्जो ! अणेसणा कया' । सुहत्थी भणइ - ['कहं विय ?'] [तेहिं भणियं]- 'कल्लं कएण विणएणं' । तओ सुहत्थिणा 'भयवं ! पुणो न काहमेवं'ति खामिओ अज्जमहागिरि त्ति ॥छ।
अण्णया य महागिरि-सुहत्थिणो समं विहरता गया कोसंबीहारं नाम ठाणं । ठिया य वसहिवासेणं दो वि जहिच्छियं । तत्थ य दुब्भिक्खं । तहा वि सुहत्थिदेसणावज्जिओ जणो पवत्तो विसेसेण दाणधम्मे । पविट्ठा य सूरिसाहवो भिक्खत्थमेगंमि सेट्टिकुले । तप्पट्ठिओ य पविट्ठो तत्थवेगो रंको । लद्धा तस्समक्खं चेव विविहा मोयगाइभिक्खा । तं च घेत्तुं जा निग्गया गिहाओ साहवो ताव रंको भणइ - 'भट्टारगा ! देह ममं पि किंचणं' । साहूहिं भणियं – 'गुरुणो जाणंति, न वयं वसामो दाउं' । तओ सो रंको साहुपिट्ठओ चेव गंतुं वसहीए हत्थि तहासेइ(सुहत्थि जायइ) भोयणं । साहूहिं वि सिटुं सूरिणो जहा - 'अम्हे वि मग्गिया एएणं' । [तओ उवउत्तो] सूरी दटुं च सुयाइसयओ जहा 'पवयणाधारो भवंतरे भविस्सइ'त्ति भणियमणेण – 'जइ पव्वयसि ता भुंजावेमो' । मणिकणय (?) [*रंकेणाऽवि 'जइ मिटुं भोयणं सया लब्भेज्ज तो पव्वज्जं पि गेण्हामि'त्ति भणियं ।*] तस्सेवं वयणमायण्णिय तव्वेलं चेव * अत्र पाठस्त्रुटितः । परिशिष्टपर्वाधारेण च पूरितः ।
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०३]
पव्वाविओ सूरीहिं । कराविओ भोयणं । रंकसहावत्तणओ व(य) सरसाकंठे भोयणे [अजिण्णे]ण पीडिओ रयणीए चेव कालगओ रंकसाह । मग्गसब्भावओ य मरिऊणप्पण्णो कुणालस्स पत्तो । संपइनामो सो कुणालतोसिएणाऽसोगरण्णा दिण्णरज्जो उज्जेणीए राया जाओ । साहिया य तेण सोरटुंध-दमिलविसया ।
इओ य अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिणो विहरंता संपत्ता जीवसामिपडिमारहजत्तावरिसणत्थमुज्जेणीए । तत्थ वि महागिरी सिरिघराययणे सुहत्थी उण ठिओ सिवघरे । निग्गए य जीवंतसामिरहे हिंडंति रहाणुमग्गेणं ते दोवि सपरिवारा । परिब्भमेइ राउलस्स समंतओ रहो । [तं च] पेच्छंतेण य ओलोयणगएण संपइराएण दिट्ठो सुहत्थिसूरी । तं च सुइरं निरूवेंतस्स 'कत्थेसो मए दिट्ठो'त्ति विमरिसणेण जायं से जाईसरणं । तओ उत्तरिऊणाऽऽगओ सुहत्थिसमीवं पडिओ य परमभत्तीए पाएसुं । तओ पफुल्ललोयणो संपई चोज्जिएसु सयललोएसु तत्थेव निवेसाविय सूरि सयं चोवविसिय पुरओ विणयावणओ भणइ - 'भगवं ! तुम्हेहिं कहि पि दिट्ठोऽहं सुमरह ?' सूरिणा वि बालभावाओ आरब्भ दिन्नोवओगेण भणियं - 'महाराय ! न तावऽम्हाणं तए सममिहभवियं दरिसणमन्नत्थ जायं' । राया भणइ - 'भयवं ! भवंतरे जायं न वा ?' तओ सूरी सन्नाणोवउत्तो सम्मं विनायसब्भावो भणइ - 'महाराय ! जायं भवंतरे तुम्ह दरिसणं, जाओ सीसो तुमं ममाऽऽसि पुव्वभवे' । तओ राया 'एवमेयं' ति कट्ट सूरि भणइ – 'भगवं! सव्वसत्तविबोहणत्थं सवित्थरं पुव्वजम्मसंबद्धं साहेह चरियं' । सूरीहिं वि तहेव कए पडिबुद्धा बहवे पाणिणो। भणियं च रन्ना – 'भगवं ! ममाऽऽइसह संपयं पि जं मे कायव्वं' । सूरी भणइ – 'जस्स पसायओ संपत्ता एरिसी रिद्धी तं चैव पुणो कुणसु चारित्तं' । राया भणइ – 'भयवं ! भोगपिवासियत्तणओ असमत्थो चारित्तं पडिवज्जिउं' । तओ कओ सो सूरिणा सावगो ।
जाओ य परोप्परमईव नेहो । पज्जुवासंतो वसहीए सयमागंतुं सुहत्थि राया भणइ – 'भगवं ! भत्तपाणाइगहणत्थं मम राउलं पेसिज्जंतु साहवो' । तओ सूरीहिं 'रायपिंडो साहूणं न कप्पई'त्ति पडिसिद्धे वि तंमि राया गओ राउलं चिंतेइ य - 'कहं महाणुभावा साहवो संविभागणिज्ज ?'त्ति । पुणो य लद्धबुद्धिणा रण्णा सद्दाविओ विसयजणो भणिओ य सो – 'जं किंचि वि भत्त-पाणाईयं गेण्हंति तमप्पणयं पिव तुब्भे देज्जह साहूणं । तम्मोलं चाऽहं भे दाहामि । पडिवज्जिय चेमं रायाभोइओ संपयं तुमं' । सोउं चेमं सुहत्थिसंमाणं कुणंतमि जणे सुहंसुहेण निव्वहंति साहवो ।
___ भममाणो य महागिरी वि गिहे गिहे दटुं परिट्ठविज्जंतं पक्कण्णाइयं चिंतेइ 'अहो ! खक्खडमिमं संपावियं खेत्तं, ता किमेरिसी भिक्खा लब्भइ सव्वे साहवो'त्ति नाउं नियत्तो भिक्खाओ । समागओ वसहीए सुहत्थि भणइ – 'अज्जो ! कीस रायपिंडं पडिसेवह ?' सुहत्थी भणइ – 'भगवं ! न सो रायपिंडो किं तु रण्णो भत्तिकरणेणऽम्हं लोगो वि संपयं दाउं पवत्तो । जओ जहा राया तहा पय'त्ति । सोउं चेमं 'सिस्साणुरागेणेसो नाऽकप्पं पि पडिसेहइ'त्ति चिंतित्तु कसाइओ महागिरी सुहत्थि भणइ – गेण्हंतु [*नाम अण्णे पासंडिणो भिक्खागा य ।*] जं पुण तुमं पि [मायाए] एवं जंपसि तं न जुत्तं । परं तुब्भं पि को दोसो जेण पुव्वमेव भगवया महावीरेण गोयमाईणं पुरओ वागरियमासि जहा - "होही मह तित्थे [*थूलभद्दपरओ साहूणं सामायारी पडंतपगरिसा । अण्णं च, भिन्नाए*]सामायारीए विहीए, संभोइओ गच्छो वि [*असंभोइओ होही, समाणाए य सामायारीए असंभोइओ*] संभोइओ वि होहि त्ति। जाया य * अत्र स्थानेषु अक्षराणि न वाच्यानि । परिशिष्टपर्वाधारेण च पूरितानि ।
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०४]
थूलभद्दाणं परमम्हे । तम्हा होयव्वमओ परमम्हाणं पिव गुरु-सीसाणं पि पायं संकिलेसविद्धीए। 'ता ममाऽसंभंतचित्तो सुओवओगेणं विप्फुरिओ पत्थुयत्थो' [त्ति सुहत्थी] संविग्गो खामेइ महागिरिणो । तेहि वि 'नऽन्नहा जिणभासियं'ति चिंतंतेहिं तप्पभिई ठविऊणाऽसंभोइअकप्पं वंदिउं च जीवंतसामिपडिममुज्जेणीओ मणिओ एलगच्छो त्ति ॥छ।
एलगच्छकहा भण्णइ -
दसण्णदेसे दसन्नकूडो नाम पव्वओ । तस्साऽऽसण्णं दसण्णपुरं नाम नगरं । तत्थ केलपो नाम कुलपुत्तो माहेसरो । तस्स य सावयधीया सज्जणी नाम भज्जा । सा य दढधम्मत्तणओ अणथमियपालणयं सदिवसे वेयालियं काउं भत्तं पच्चक्खाइ । सो य केलपो ‘कि रत्तिमुट्ठित्ता कोइ भुंजइ ?'त्ति भणंतो तमुवहासेइ । अण्णया सो भणइ – 'अहमवि पच्चक्खिस्सामि' । सा भणइ – 'भंजिहिसि' । सो भणइ - 'किमहं कयाइ तए रत्तीए भुंजतो दिट्ठो ? जेणेवं जंपसि ?' इओ य साविगापक्खवाइणीसासणदेवयाए चिंतियं - 'अहो ! निच्चमेसो अणज्जो सावियमुवहसइ । ता तहा अज्ज करेमि जहा फिट्टइ एयस्सोवहासवाओ'त्ति । तस्स भगिणी तस्सेव सासुरए वसइ । तीसे य रूवं विउव्विऊण लाहणयहत्था समागया तस्स घरदुवारं देवया पुक्कारेइ जहा – 'दुवारमुग्घाडेह' । तं च सोऊणुट्ठिओ केलपो दुवारमुग्घाडेइ । देवयाए समप्पियं तस्स मोयगाइलाहणियं । सो वि तं दट्टण घुलंतलालो 'तए पच्चक्खाय'ति सुमराविज्जतो वि भज्जाए तव्वेलाए चेव भुंजिउं पवत्तो । रूद्धाए य देवयाए झोडिउं मुहंमि व्व पाए निच्छोलियाणि दो वि डोलगाणि । तओ गया देवया । सज्जणी वि तमंधं दवणा-'ऽहो ! वाम(विग्घ) मेयं समागयं'ति अद्धिईए देवयाराहणत्थमद्धरत्ते काउस्सग्गेण ठिया । तओ देवया आगंतुं भणइ - 'साविए ! किं करेमि?' सा भणइ - 'मममं महंतमयसं । ता केलपं पच्चक्खं सारेहि' । देवया भणइ - "निज्जीवाणीमाणि डोलगाणि जायाणि । जओ तेण [तुह धम्मस्सोवहासो कओ] । जइ पुण तव्वेलाए चेव कहिती तुमं ताऽहमण्णाणि लालयंती' । साविया भणइ – 'तहा वि पेच्छमाणमिमं करेहि' । तओ देवयाए तन्निबंधं नाऊण तक्खणं खट्टिगविणासियएलगलोयणाणि सजीवाणि केलपस्साऽऽणित्ता लाइयाणि ।
तओ पभाए जो जो तं जणो पेच्छइ सो सो भणइ - 'अहो ! तुहऽच्छीणि कहमेलगस्स जारिसाणि जायाणि ?' तओ तेण कहिओ सव्वो वि रयणिवुत्तंतो । तं च सोउं बहुगो जणो केलपो य सावगो जाओ। सोऊण य केलपस्स वुत्तंतं तइंसणत्थमागच्छंतओ कोउगेण लोगो । पुच्छंति य परोप्परं - 'कत्थ तुमं गओ हुंतो ? कओ वाऽऽगओ ?' त्ति । देंति य पडिउत्तरं - 'जत्थेलगच्छो तत्थाऽहं गओ होतो, तओ वा आगओ'त्ति । एवं च बहुसो लोयसमुल्लावेण सो दसण्णदेसो एलगच्छो नाम जाओ त्ति ॥छ। एलगच्छो त्ति गयं ॥छा।
एलगच्छं पत्तेहिं य अज्जमहागिरीहि मणिओ गयग्गपओ जंमि निक्खंता दसण्णभद्द-सुद्धड त्ति दसण्णभहु-सुद्धडकहा भण्णइ -
दसण्णदेसे दसण्णकूडपव्वयासण्णे दसण्णपुरे दसण्णभद्दो नाम राया । तस्संऽतेउरे पंच देवीसयाणि । कोसाइसमिद्धो एसो बहुमप्पाणं मन्नेइ ।
'कोसंतेउर-बल-रूव-समुदयं तिहुयणे वि तं नत्थि ।
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०५]]
-NAMA
wwwwwwwwwwwww
____ जो मे'त्ति मण्णमाणो, दसण्णभद्दो कुणइ रज्जं ॥ इओ य वराविसए धन्नउरे गामे सुद्धडो नाम मयहरपुत्तो । तस्स छिंछई नाम भज्जा। सा य डिंडियनामेण जडहारिणा सममच्छइ । कयाइं च जाए तत्थ नडपेक्खणए कोड्डकरणत्थं गया छिछई। दिट्ठो य तीए सुवेसो रूवस्सी नच्चंतो तत्थ तरुणनट्टो । जायाभिलासाए य तस्सोवरि तीए पच्छण्णं भणिओ नडनायगो जहा – 'नेवत्थेणिमेण आगंतुं मए सममेसो नडो जइ कीडइ तो देमि दम्माणमठ्ठत्तरसयं । नडनायगो भणइ – 'कत्थ तुह गिहं ?' तीए भणियं – 'अमुगप्पएसे' । नडनायगो भणइ – 'गच्छ ताव तुमं पच्छा पेसिस्सामीम'ति गया छिछई । रद्धा य तीए तब्भोयणत्थं खीरी । संपत्तो नडो । कयं चलणसोयमुवविट्ठो भुंजिउं । दिण्णं पुरओ भायणं भरियं खीरीए । पक्खित्तं चोवरि पउरं गुलहियं । तं च जावऽज्ज वि न भुंजिउं पवत्तो नडो तावाऽऽगच्छंतो दिट्ठो तीए डिंडओ । भणिओ नडो - 'लहुमिमंमि तिलोव्वरए पविसित्तु ताव चिट्ठाहि जाव संबोलावेमि जडहारिणि । पविट्ठो नडो । संपत्तो डिंडओ । भणइ - 'किमेयं ?' सा भणइ - 'जेमिस्सं' । डिंडगो भणइ - चिट्ठ ताव तुमं, अहं जेवेमि' । सा भणइ - 'सुट्ठ भुक्खियाऽहं' । तहा वि बला भोयणत्थमुवविट्ठो जावाऽऽगच्छंतो दिट्ठो सुद्धडो । छेछईए भणिओ य डिंडगो – 'लुहुमुट्ठिउं तुमं पविसेत्थ तिलोवरए । बारासण्णो य चिट्ठज्जसु जओ परं सप्पो चिट्ठइ' । पविठ्ठो डिंडगो । संपत्तो सुद्धडो भणइ – 'किमेयं ?' सा भणइ – 'भुक्खिय त्ति जेमिस्सं' । सुद्धडो भणइ – 'चिट्ठ ताव तुममहं जेवेमि' । सा भणइ – 'अज्ज अट्ठमी । कहमण्हाओ भुंजिहि ?' सो भणइ - 'तुमं चेव जा(ण्हा)या चिट्ठसि' । छिछई भणइ - ‘ण कुलीणाणमेसो धम्मो जमण्हाएहिं पव्वदिणे भुंजिज्जइ' । तहा वि बला बट्ठो सुद्धडो खीरं भुंजिउं पवत्तो ।
इओ य भुक्खिय त्ति भक्खणत्थं फुक्खिया तिला नडेण । तं च फुफुयं सोउ'मेसो सप्पो'त्ति संकाए तुरियं नीसरित्तु पलाणो जडहारी । तप्पट्ठिओ य "समागओ समओ'त्ति चिंतिय नट्ठो नडो । ते य तहा निग्गच्छंते दटुं सुद्धडेण पुच्छिया छिछई --- 'किमेयं ?' सा वि मग्गित्तेणं(?) भणइ – 'मए तुमं पुव्वमेव वुत्तो, न कुलीणाणमेसो धम्मो जमण्हाएहिं पव्वदिणे भुंजिज्जइ । संपयं पुण जंमि उमा-महेसरमेयंमि गिहे निवसंतमासि तमण्हाणभोयणा तुह विरत्तं निग्गंतुं गयं । तओ विसण्णो सुद्धडो भणइ – 'हा ! दुट्ठ मए कयं । संपयं किं करेमि ?' छिछई भणइ – 'माएण(?) दव्वं विढवित्तु सव्विड्डीए जइ पूजेसीमं ता पुणो पविसई' । सो 'हं मेवि विहहं'(ऽहमेवं विहेहं')ति मण्णमाणो सुद्धडो दव्वज्जणत्थं गओ दसण्णविसए । लग्गो वाडकम्मे । तस्समत्तीए य विढत्ता दस गद्दियाणगा । किं तु ते वि थोवं ति मन्नमाणो न सहरिसो चित्ते । तहाऽवि पयट्टो नियदेसं । अंतरालाडवीए पिप्पलमूले वीसमंतो जावऽच्छइ तावाऽऽसेणाऽवहरिओ तत्थेवाऽऽगओ परिस्संतो दसण्णभद्दो राया । दिवो सुद्धडेण । दंसियमुदगं । उप्पल्लाणिओ आसो । विस्सामिओ राया । थेववेलाए य समागओ रायपरिवारो । तओ उवगारि त्ति पुच्छिओ सो रण्णा – 'को तुमं ? किं वा ते करेमि ?' तओ ठाणं ति साहियपरमत्थेण भणियं सुद्धडेण – 'जहा सव्विड्डीए पूयमुमामहेसराणं करेमि तहा चिंतेउ देवो' । तं च सोउं रन्ना चिंतियं – 'उज्जगो वरागो घत्तिओ महिलाए । ता संपयं नेमि पुरं । पच्छा जहोचियं करिस्सामि' ।
एत्थंतरंमि य निवेइयमवसरनिवेयएहिं जहा – 'देव ! समोसरिओ वद्धमाणसामी इह दसण्णकूडे' । तं च सोउं दसण्णभद्दो तत्थ ठिओ चेव भावओ सामि वंदित्ता चिंतेइ – 'कल्लं सव्विड्डीए तहा सामि
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०६]
m
वंदिस्सं जहा न केणइ कयाइ वंदिओ' । पहायंमि अ सयं सयलमंतेउरं परिवारं च सविसेसमलंकराविऊण महाविभूईए पत्तो समोसरणं । वंदित्ता महावीरमुवविठ्ठो ससुद्धडो दसण्णभद्दो । तं च तस्स चिंतियं नाऊणोहिणा 'संबुज्झिस्सई'त्ति सक्को अइरावयस्स अट्ठदंते विउव्विय एक्केक्कंमि य दंते अट्ठ? वावीओ, एक्केक्काए वावीए अट्ठट्ठ [कमलाणि । एक्केक्कंमि य कमले]अट्ठट्ठ पत्ताणि । एक्केक्कंमि पत्ते बत्तीसजणनिबद्धमेगेगं नाडगं । तओ सक्को सव्विड्डीए तमइरावयमारूढो समागंतुं भयवओ तिपयाहिणं दाउं हत्थिपाएसु पाडिऊणुत्तरेइ । तस्स य हत्थिस्स दसण्णकूडे पव्वए देवयापहावेण अग्गपयाणि खुत्ताणि ।
___ दटुं चेमं सक्किड्डि विसण्णो दसन्नभद्दो चिंतेइ – 'कत्तो ममेरिसा रिद्धी ? जओऽणेण पुदिव कओ सोहणो धम्मो । ता अहं पि तं चेव तुरियं करेमि' । एत्यंतरंमि य भगवया कया रिद्धिविसेससंपत्तिहेऊ चारित्तदेसणा । तं च सोउं तत्थेव कओवरियकिच्चो पव्वइओ महावीरंतिए ससुद्धडो दसण्णभद्दो। तओ 'संपयं तए अहं जित्तो'त्ति वोत्तुं वंदिओ भत्तीए सक्केण । पालियसंजमा य दो वि कालं काउं देवलोगं गय त्ति ॥छ। दसण्णभद्द-सुद्धड त्ति गयं ॥छ।
दसण्णभद्दसंबोहणावसरुब्भवाणि य तहेव ठियाणि गयग्गपयाणि त्ति तप्पसिद्धीए दसण्णकूडो गयग्गपओ नामं संवुत्तो । तंमि य कालकरणत्थमागंतूणाऽऽरूढो अज्जमहागिरी । विहिणा कयाणसणो कालं काऊण देवलोगं गओ त्ति ॥ अज्जमहागिरि त्ति गयं ॥छ।।
अज्जसुहत्थिणा पुण पव्वाविओ अवंतिसुकुमालो त्ति ॥छ। अवंतिसुकुमालकहा भण्णइ -
अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे उज्जेणीए नयरीए जीवंतसामिपडिमापज्जुवासणत्थं वइदेसाओ अज्जसुहत्थी नामाऽयरिया उज्जाणे समागंतुं साहुणो भणंति – [नयर]मज्झे गंतूण वसहिं मग्गह' । तेसिं चेगो संघाडओ भद्दाए सिट्ठिभज्जाए घरे भिक्खत्थमइगओ । पुच्छंतीए 'कओ भगवंतो ?' तेहिं वि साहित्तु भणियं – 'सुहत्थिस्स वसहिं मग्गमो' । तीए जाणसालाए दरिसियाए तत्थ ठिया ।
___ अण्णया पओसकाले महुरवाणीए आयरिया नलिणिगुम्मं नाम अज्झयणं परावत्तंति । भद्दाए य नलिणिगुम्मादागओ अवंतिसुकुमालो नाम पुत्तो देवकुमारोवमो सत्ततलो पासाए बत्तीसाए [भज्जा]हिं समं उवललइ । सो य तं गुणिज्जतं सोउमुत्तरिओ पासायतलाओ वसहिदुवारमागंतुं 'कत्थ मएऽणुभूयमेरिसं ?'ति विमरिसणेणं संजायजाईसरणो सूरिसमीवमागओ भणइ - 'भगवं ! भद्दाए पुत्तोऽहं अवंतिसुकुमालो नाममंमि नलिणिगुम्मे देवो आसि । संपयं पुणो वि तत्थ गंतुकामो पव्वइस्सामि । न य समत्थोऽहं सामण्णमणुपालिउं। परं पव्वइऊण अणसणं साहइस्सामि' । सूरीहिं भणियं - 'नाऽपुच्छिएणाऽम्हे पव्वावेमो' । पुच्छिया य तेण माया-वित्ता नेच्छंति । तओ सयमेव लोयं काऊण गओ । 'मा य सयंगिहीयलिंगो होउत्ति चिंतिऊण दिक्खिओ सूरीहिं ।
तओ सो 'न सक्केमि दीहकालं कटुं काउंति वोत्तुं वंदित्ता य चलिओ बाहिं । सुकुमालयाए य गलंतचलणलोहिओ कह वि पत्तो मसाणे । तत्थ कंथारिकुंडगं पविसिऊण कयं तेणाऽणसणं । लोहियगंधेण य सिवा सपेल्लका समागंतुं तस्सेगं पायं खाइ बीयं च पेल्लगा खायंति । एवं च पढमे पहरे जाणू जाव खद्धो । बीए ऊरू तइए पोट्टं ति । तओ कालं काऊणुववण्णो नलिणिगुम्मे विमाणे देवो । कया य महासत्तो त्ति तस्स सरीरस्साऽऽगंतुं देवेहिं महामहिमा । भज्जाहिं य तमपेच्छमाणाहिं पुच्छिए नाणोवउत्तेण साहियं सव्वं सूरिणा । ताहिं वि गंतुं तं साहियं सासू-ससुराणं । ते वि सदुक्खा पभायंमि सपरिवारा गया तं
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०७]]
मसाणं । दिटुं कुंडगाओ तिरियदिसाए ठियं कलेवरं । तं च दट्टण बहुं विलवइ ससुण्हा भद्दा । तओ तस्स वहुयाहि कयं सिप्पानईए तीरंमि संखुद्धरणं । लोइयकिच्चाणि य सव्वाणि काऊण अवंतिसुकुमालस्स संविग्गा भद्दा वहुयाहि समं पव्वइया । परमेगा गुम्विणी नियत्ता । तीसे पुत्तो जाओ । तेण य करावियमवंतिसुकुमालकरण(मरण?)ट्ठाणे देउलं । तं चेयाणि महाकालनामेण पसिद्धि लोइएहिं पाडियं ति। अवंतिसुकुमालगुरू य अज्जसुहत्थी विहिणा गणं पालिऊण समप्पियसीसपरिवारो कयाणसणो देवलोगं गओ त्ति ॥छ। अवंतिसुकुमाल-सुहत्थित्ति गयं ॥छ।
अज्जसुहत्थि व्व पवयणपुरिसो वयरसामि त्ति ॥छ। वयरसामिकहा भण्णइ -
इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अवंतीजणवए तुंगगिरिसन्निवेसे धणगिरिनाम इब्भपुत्तो सावओ । सो य संविग्गो त्ति पव्वइउमिच्छइ । माया-पियरो य तन्निमित्तं वरंति कन्नगाओ जेसु जेसु कुलेसु ताणि ताणि सो वि परिणामेइ जहा'ऽहं पव्वइउकामो, मा भणिस्सह न कहियं' [ति] । इह य धणपालस्स इब्भस्स दुहिया सुनंदा नाम भणइ - 'धणगिरिस्स ममं देहि' । ताहे सा तस्स दिन्ना । तीसे य भाया अज्जसमिओ नाम सीहगिरिसूरिसयासे पुव्वं पव्वइओ ।
सुनंदाए वि कयाइ धणगिरिरमियाए चेइयवंदणत्थमट्ठावयं गएणं गोयमसामिणा परूवियं पुंडरीयज्झयणं जेणाऽवधारियं सो वेसमणसामाणिओ देवो चइऊण कुच्छिसि समुप्पण्णो । ताहे धणगिरी भणइ – 'एसो ते गब्भो बिउव्विओ होही' । तओ सीहगिरिसूरिणो सयासे पव्वइओ । सुनंदाए वि नवहं मासाणं [अंते] दारगो जाओ । तत्थ य महेलाहिं एवं जंपिज्जइ – 'जइ से पिया न पव्वइओ होतो तो लटुं हुंतं' । तो बालो वि सण्णी तं सोउं जाणइ जहा - 'मम पिया पव्वइओ' । तओ तस्सेवं अणुचिंतमाणस्स जाईसरणं समुप्पण्णं । ताहे रत्तिं दिवा य रोवइ, 'जइ नामेवं निविज्जती माया मुंचिहि तो सुहं पव्वइस्सामि'[त्ति] । एवं च छम्मासा वच्चंति ।
अन्नया तत्थेवाऽऽगया सीहगिरिसूरिणो । ताहे समिओ धणगिरी य आयरियं आपुच्छंति जहा - 'सन्नाइगाणि पेच्छामो' । पुच्छंताण य तेसिं समुच्छलिओ सुहसउणो । तओ सूरिणो भणंति - 'महालाभो भविस्सइ । ता जं अज्ज सचित्तं अचित्तं वा लहह तं सव्वं लएज्जह' । तओ ते गया । वसयिउं(पासिउं?) चाऽऽबद्धाहिं अन्नाहिं महेलाहिं नंदा भण्णइ – 'एयं से दारयं अप्पेहि तो कहिं नेहिति ?' पच्छा ताए भणियं - 'मए एत्तियकालं पालिओ बालओ । संपयं तुमं संगोवाहि' । पच्छा तेण भणियं - ‘मा ते पच्छायावो भविस्सई' । ताहे सक्खिणो काऊण गहिय(ओ) छम्मासिओ बालओ चोलपट्टएण पत्ताबंधिओ न रोवइ । तओ दो वि तं घेत्तुमागया वसहीए । सूरीहिं वि भाणं भरियं ति पसारिओ हत्थो । दिण्णो तेहिं । भारिओ त्ति य लग्गो भूमीए हत्थो । तओ सूरी भणइ – 'अज्जो ! नज्जइ वयरं' । जाव पेच्छइ देवकुमारोवमं दारगं । तओ भणइ – 'रम्म(सम्म) रक्खह एयं । पवयणस्स आधारो भविस्सइ' । तस्स य तं चेव सूरिभणियं वइरो त्ति नामं कयं ।
ताहे संजईण समप्पिओ । ताहिं वि सेज्जायरकुले । सेज्जायरीओ वि जया अप्पणो चेडरूवाणि हाणिति मंडेंति जंवाविति य तया तं पि वइरं । जया य सो उच्चाराई आयरइ तया आयारं देसेइ कूवइ य । एवं च फासुओवओगओ संवडतो वइरसामी सेज्जायराणं अईव इट्ठो जाओ | साहवो वि बाहिं विहरंति । ताहे सा नंदा सेज्जायरंतियं गंतुं वरं मग्गइ । सेज्जायरा वि 'साहूणं एसो नासो'त्ति वोत्तुं तीए
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०८]
न समप्येति । तओ सा तत्थेवाऽऽगंतूण वइरस्स थण्णं देइ त्ति । ___इओ य अइ(य)लपुरविसए कन्नाए बेन्नाए य नईए अंतरा तावसा परिवसंति । तेसिं चेगो पायलेवं काउं पाउयारूढो पाणिओवरि भमंतो वसिममेइ जाइ य । तं च दट्ठण तहाऽऽवज्जिओ लोओ 'न तुम्हमइसओ कोइ दरिसणे दीसइ जहा अम्हं'ति भणंतो सावयलोयं बहुहा हीलेइ । संपत्ता तत्थ विहरंता वइरसामिमाउलया जोगसिद्धा अज्जसमिया नाम सूरिणो । तेसिं चोवसप्पिऊण साहिओ सावगेहिं सव्वो वि तावसवइयरो । तं च सोउं सुमइत्तणओ लक्खिऊण भणियं सूरीहिं - 'भो ! न तस्सऽत्थि काइ तवाइसत्ती। किं तु जोगेण केणइ तहा[विहेण] विप्पयारेइ । जइ नत्थि भे पच्चओ ता तं निमंतिउं पाए पाउआओ य धोवह' ।
तओ सावगेहिं 'भगवओ साइसयस्स अम्हे वि दाणं देमो'त्ति कवडं काऊणाऽऽणीओ जस्स सावगस्स गेहे तेण भणियं - 'भगवं ! धोवेहामो तुम्हं पाए जेणऽम्हे वि नित्थरामो' । तओ अणिच्छंतस्स वि धोविउं पाए पाउयाओ य भुंजाविओ सो तावसो लोएण वेढिओ गओ नईतीरं । पविट्ठो कू(त)डदेसेणं निबुड्डो नईमज्झे । तओ सतालोदूयं(दयं?) किलिकिलायंतेण जणेण – 'पेच्छह भो ! जहा डंभएहिं लोओ खज्जइ'त्ति जंपइ जाव तावाऽऽगया तत्थेव सूरिणो जोगविसेसं कं वि पक्खिवित्ता नई भणइ - ‘एहि पुत्ति ! जेण परिमं कूलं जामो' । तओ मिलिएसु दोसु वि नईए तडेसु गया परिमं कूलं सूरिणो । तं चाऽइसयं दटुं विलिओ मिच्छादिट्ठी लोओ । तावसा वि संविग्गा तस्सेव सूरिणो समीवे पव्वइया । ते य बंभद्दीववत्थव्व त्ति जाया तदावलीए साहवो बंभद्दीव(विया) नाम । भणियं चाऽऽगमे -
अयलपुरा निक्खंते, कालियसुयआणुओगिए धीरे ।
बंभगदीवगसीहे, वायगपयमुत्तमं पत्ते ॥ इच्चाई ॥ [नन्दीसूत्रे ३२] इओ वयरसामी कमेण वडतो जया जाओ तिव्वरिसो तया विहरंता मुणिणो तुंगगिरिसन्निवेसमागया । तओ सुनंदा ते मग्गिउं पयत्ता । साहवो वि न समप्पंति । तओ साहूणं सुनंदाए य झगडए जाए '[राया] निद्धारिस्सई'त्ति दिट्ठो लोएण ववहारो । सुनंदापक्खिओ पाएण लोगो । तओ सुनंदा बहुप्पगारं खाइमखेल्लणाईयं' बालचित्तावज्जणत्थं घेत्तुं सयण-परियणसहिया रन्नो पुव्वाभिमुहं दिण्णत्थाणस्स वामपासंमि गंतुमुवविट्ठा । संघो वि दाहिणपासे । तत्थ य राया भणइ – 'ममेसा ववत्था - जस्स हक्कारेंतस्स संमुहो जाइ तस्सेसो बालो हवउ' । तओ तेहिं तं रायवयणं बहुमण्णिऊण भणियं - 'को पढमे सद्दावेउ?' तओ नगरजणो भणइ – 'साहूणमेसो बालो संघडिओ चेव । तहा माया दुक्करकारिणी अबला य । तम्हा एसा चेव पढमं वाहरउ' ।
___तओ सा आस-हत्थि-रहाईहिं मणि-कणयाइनिव्वत्तिएहि विविहखाइमाईहिं य बालभावे लोभएहिं भणइ - ‘एहि वइरपुत्त !' । सो वि ताणि पलोएंतो अच्छइ जाणइ [य] - 'जइ संघमवमण्णिस्सं तो दीहसंसारिओ भविस्सामि । तहा एसा वि पव्वइस्सई' । एवं च तिन्नि वारिणिओ(वारे भणिओ) वि जाहे न एइ ताहे मोक्कलिओ पिया । सो वि करकयरजोहरणो भणइ - -
___ "जइ सि कयज्झवसाओ, धम्मज्झयमूसियं इमं वइर !! .
गेण्ह लहुं रयहरणं, कम्मरयपमज्जणं धीर !" | [आ. चू. २, पृ. ३९२] तं चाऽणेण तुरियं गंतूण गहियं । लोगेण य 'जयउ धम्मो'त्ति महासदेण सीहनाओ कओ । ताहे
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३०९]
से माया चिंतेइ – 'मम भाया भत्ता पुत्तो य पव्वइया, अहं किमच्छामि ?' तओ सा वि पव्वइया । वयरो वि सूरीहिं थण्णं न पियइ त्ति पव्वाविओ अज्जियाणं चेव पासे अच्छइ । तस्स य तासिं पासे एक्कारसंगाणि पढंतीणं सुणंतस्स कन्नाहेडएणाऽऽगयाणि, जओ पयाणुसारी सो भगवं । ताहे अट्ठवरिसिओ संजइपडिस्सयाओ आयरियसगासे अच्छइ । आयरिया य उज्जेणिं गया । तत्थ य वरिसिओ मासद्धमखंडियधारेहिं मेहो ।
इओ य से पुव्वसंगइया जंभगा देवा तेणंतेण वोलेंता तं पेच्छंति । ताहे ते परिक्खानिमित्तमोइण्णा । वाणिययरूवेणुल्लदित्ता [उवक्खडेंति] विउव्वित्ता य सूरिणो निमेंतेंति भिक्खत्थं । तेहिं वि पक्कबुद्धि त्ति दटुं वइरो पट्ठविओ । सो वि फुसावेंतं(कणगफुसितं) दट्ठण नियत्तो । तओ देवेहिं वरिसंतं सव्वहा थंभिऊण पुणो सद्दिओ गओ वयरो तत्थोवओगं जाव दव्व-खेत्त-काल-भावेहिं देइ तावाऽसंभविकुहंडफलाइं दव्वं १, सुट्ठ कक्कसे उज्जेणीखेत्ते २, पढमे पाउसकाले ३, धरणिवरु णोछिवण-नयणानिमेसाइभावेहिं ४ दायगेहिं दिज्जंतं दटुं जाणइ जहा 'देवभिक्खा एसा, न य देवपिंडो साहूणं कप्पई'त्ति सरियसत्थोवएसो तं पडिसेहेइ । तओ 'अहो ! बालो वि महासत्तो'त्ति नाउं तुट्ठा, 'पुव्वजम्मनेहेणाऽम्हे तुब्भं दद्रुमागय'त्ति वोत्तुं वेउव्वियलद्धि विज्जं च वइरस्स दाऊण देवा गया सट्ठाणं ।
तओ पुणो वि कयाइ जेह्रमासे बाहिरभूमिगयं वरं ते देवा घेउरेहिं निमंति । तओ वइरो तत्थ वि दव्वाइउवओगओ नेच्छइ । ताहे से नभगामिणि विज्जं दाऊण गया । एवं च वइरो विहरइ ।
जाणि य तेण पयाणुसारिलद्धीए गहियाणि एगारसंगाणि ताणि से संजयमझे थिरतराणि । तहा परावत्तिज्जंतं जं सुयं पुव्वगयं तं पि अणेण सव्वं गहियं । एवं तेण बहुं सुयं गहियं । जया य वुच्चइ - [प]ढाहि' तया सो आवडतं पि मणमणाएंतो परेण परावत्तिज्जमाणं च सुणंतो चिट्ठइ ।
अण्णया आयरिया मज्झण्हे साहूसु भिक्खं निग्गएसु सण्णाभूमि निग्गया। वइरसामी वि पडिस्सयपालो। सो तेसिं साहूणं वेंटियाओ मंडलीए रक्खित्ता मज्झे अप्पणा ठाउं वायणं देइ । ताहे परिवाडीए एक्कारस वि अंगाई वाएइ पुव्वगयं च । तओ सूरिणो समागया गहगहं सोऊण चिंतेंति – "किं सिग्घं विहरिऊणाऽऽगया साहवो ?' नाऊण य मेघनिनायमेगं वसहीए बहिट्ठिया सुणंता अच्छंति । निच्छिऊण य जहा 'वइरो'त्ति पच्छा ओसरिऊण महासदेण निसीहियं करेंति । जओ 'एसो मा लज्जिओ होउ' । वइरेणाऽवि निसीहियासदं सोऊण तुरियं वेंटियाओ सट्ठाणे ठवियाओ । निग्गंतूण य दंडयं गेण्हइ पाए य पमज्जेइ । ताहे रयणीए ते पुच्छइ – 'अमुगं गामं वच्चामि । तत्थ दो वा तिण्णि वा दिवसे अच्छिस्सामि' । तओ जोगपडिवण्णगा भणंति - 'अम्हं को भविस्सइ वायणायरिओ ?' आयरिया भणंति - 'वइरो' । तओ साहहिं विणीयत्तणओ 'जुत्तमजुत्तं वा गुरू चेव जाणइ'त्ति वोत्तुमंगीकए ते गया ।
साहवो वि पहायंमि काउस्सग्ग-वायणागहणाइकिच्चं काउकामा विरइयनिसेज्जाए वइरं बइसारेंति । सो तत्थ निविट्ठो । ते वि जहाऽऽयरियस्स तहा विणयं पउंजंति । ताहे सो तेसिं परिफुडे सव्वेसिं अणुपरिवाडीए आलावगे देइ । जे वि मंदमेहावी ते वि सिग्घं पढिउमाढत्ता । तओ विम्हिया जो आलावगो पुव्वपढिओ तं पि विण्णासणत्थं पुच्छंति । सो वि सव्वं आइक्खइ । ताहे तुट्ठा भणंति - 'जइ आयरिया कइयाणि [दिवसाणि] अच्छेज्जा तओ एस सुयक्खंधो लहुं समाणिज्जइ । तं(जं) च सूरीणं सगासे चिरेण परिवाडीए घेप्पंतं तमेसो एक्काए पउरिसीए चडावेइ' । एवं च सो तेसिं बहुमओ जाओ। सूरिणो वि
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१०]
जाणाविओ साहूणं वइरो [ बहुमओ] त्ति । [तओ] 'संपयं जं तस्साऽपढियं तं पढावेमो' त्ति चिंतिऊणाऽऽगया पुच्छंति य । [साहवो भणंति ] – 'निव्वूढो । परमेसो चेवाऽम्हं वायणायरिओ भवउ' । आयरिया भणंति
-
'होही । परं तुब्भे एयं मा पराभविस्सह, जेण जाणावणनिमित्तं अहं गओ । न उण एस कप्पो । जओ अणेण सुयं कण्णाहेडएण गहियं । अओ एयस्सोसारकप्पो संखेवाणुट्ठाणरूवो कायव्वो' ।
-
तओ 'जोग्गो' त्ति कलिऊणाऽपढियसुयत्थिणं झडत्ति पढावित्ता निप्पाइयाओ (निप्पाइओ) वइरो | जे य अत्था सूरिस्स संकिया ते वि तेण उग्घाडिया । जावइओ दिट्टिवाओ तेसिमत्थि तत्तिओ गहिओ । तओ विहरंता दसपुरं गया । उज्जेणीए य भद्दगुत्ता नाम आयरिया थेरकप्पट्ठिया । तेसिं च संपुष्णाणि दसव्वाणि अस्थि त्ति साहुसंघाडयसहिओ पेसिओ तत्थ वइरो । भद्दगुत्ता यं थेरा सुविणयमेगं पासिंति जहा 'मम करे इ (ठिओ) पडिग्गहओ खीरभरिओ आगंतुएण पीओ तित्तो य सो' । तओ तं पभाए साहूणं साहेइ । ते य विविहं सुविणयफलं साहिति । गुरू भ 'न याणह तुब्भे । अज्ज मम समी को वि एही । सो य सव्वं सुत्तत्थं पडिच्छिही' ।
-
वइरो वि नगरबाहिरियाए वसिउं पभायंमि समागओ । नाओ य सूरीहिं पसिद्धिसरिसागिईए चेव जहे' सो सो वइरो' । तुट्ठेहिं य समालिंगिओ । ताहे तस्सगासे दसपुव्वाणि पढियाणि । ' जत्थ य पढिउमाढत्तो तत्थेवाऽणुण्णा घेत्तव्व'त्ति काउं वइरसामी पुणो वि दसपुरमागओ । आढत्ता सीहगिरिसूरीहिं तस्स पुव्वाणुण्णा । कया य जंभगदेवेहिं वइरसामिअणुण्णाए दिव्ववासाईहिं महामहिमा ।
अन्नया सीहगिरी वइरस्स गणं दाऊण भत्तं पच्चक्खाइउं देवलोगं गओ । वइरसामी वि पंचहिं अणगारसहिं संपरिवुडो विहरइ । जत्थ जत्थ वियरइ तत्थ तत्थ निक्कलंका पसिद्धी परिब्भमइ जहा 'अहो ! भगवं ! अहो ! साइसयविज्जा - चरण-रूव- - सोहग्गाइगुणसंपण्णा !' । एवं च भगवं वि भमिय जणविबोहणं करेंतो विहरइ ।
-
-
इओ य पाडलिपुत्ते नगरे धणो नाम सेट्ठी । तस्स धूया अईव रूववई रुप्पिणी नाम । तस्स य जाणसालाए साहुणीओ ठियाओ । ताओ य वइरस्स गुणसंथवं करेंति । सभावेण य लोओ कामियकामओ त्ति सेट्ठिया चिंते ' [इ] सो मम पई भविस्सइ तोऽहं भोगे भुंजिस्सं । इयरहा अलं भोगेहिं' । वरगा एंति । सा पडिसेहावेइ । ताहे तं भणंति - 'पव्वइओ सो न परिणेइ' । सा भणइ - 'जइ सो न परिणेस्सइ ताऽहं पि पव्वज्जं गिहिस्सं' । भगवं पि साहु साहुणीसहिओ कयाइ विहरंतो पाडलिपुत्तं नाम नगरमागओ । तत्थ य राया वइरसामिसमागमणं सोउं संमुहो निग्गओ । वयरसामिसाहुणो य अइसयरूवधारिणो बहुविंदेहिं सहिए दट्ठूण राया भ 'किमेसो वयरसामी ?' 'अम्हे तस्स सीसा' [ते भति] । तओ पुणो पुणो राया पुच्छंतो ताव गओ जाव अ पच्छिमं विंदं । तत्थ य पविरल [ साहु]सहिओ दिट्ठो रण्णा वंदिओ य वयरसामी ।
ता उज्जाणे ठिओ । धम्मो य णेण कहिओ, महुरयरवाणी य भगवं ति राया हयहियओ जाओ अंतेउरे साहइ । ता भणंति – 'अम्हे वि वच्चामो' । तओ रण्णाऽणुण्णायं सव्वमंतेउरं निग्गयं । साय सेट्ठिया लोगस्स पासे सामिगुणे सुणित्ता 'कहं पेच्छिस्सामि ?' त्ति चिंतेंती अच्छइ । बीए य दिवसे तीए पिया विण्णविओ जहा 'मं सामिस्स देहि । अह न देहि तो मरिस्सामि' । धणेणाऽवि निब्बंधं नाऊण सा सव्वलंकारविभूसिया कया अणेगाहिं धणकोडीहिं सहिया नीया । सामिस्स वि पढमदिणे धम्मं
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३११]
साहेमाणस्स लोएण भणियमासि - 'अहो ! सुस्सरो भगवं सव्वगुणसंपण्णो । नवरं रूवविहूणो । जइ रूवं हुंतं ता सव्वगुणसंपया होता' । तं च भगवं तेर्सि मणोगयं भणियं च नाऊण बीयदिवसे सयसहस्सपत्तं पउमं विउव्वेइ । तस्स उवरि साहाविरं परमरूवं काउं निविट्ठो अईव सोम्मं जारिसं च देवकुमाराणं । तं च दट्ठण लोगो समक्खित्तचित्तो भणइ - 'एयं एयस्स भगवओ साहावियं रूवं । परं "माऽहं जणपत्थणिज्जो होहामि''त्ति काउमसुंदररूवो कल्लं भगवं ठिओ' ।
तओ राया जणसमक्खमक्खित्तचित्तो भणइ – 'अहो ! भगवओ जंचिंतियरूवविउव्वणलद्धी अत्थि' । तेण य रूवेण देसणं कुणंते वयरसामिमि धीयाए सह समागएण सेट्ठिणा विन्नविओ जहा – 'भगवं ! इमीए मम जीवियब्भहियाए कण्णाए धणसहियाए पाणिग्गहणेण कुरु मे अणुग्गहं' । भगवं पि -
आवायमेत्तमहुरा, विवागकडुया विसोवमा विसया ।
अविवेगजणायरिया, [सुहलेस] विवज्जिया पावा ॥ इच्चाई विसयनिंदं काऊण भणइ – 'जइ ममं इच्छइ तो पव्वयउ' । ताहे पव्वइया । तओ 'अयमेव धम्मो जत्थ एवंविहप्पभावेण वि एरिसी निल्लोभय'त्ति चिंतिउं पडिबुद्धा बहवे पाणिणो ।
तेण य भगवया पयाणुसारित्तणओ पम्हट्ठा आयारंगट्ठियाओ महापण्णाओ अज्झयणाओ आगासगामिणी विज्जाओ धरिया । तीए य गयणगमणलद्धिसंपण्णो भयवं । कयाइ य सो एवंगुणविज्जाजुत्तो विहरंतो पुव्वदेसाओ उत्तरावहं गओ । तत्थ य दुभिक्खं जायं, पंथा वोच्छिण्णा । ताहे संघो सूरिसमीवमागओ भणइ – 'भगवं दुक्काला नित्थारेहि' । सूरिणा वि विज्जासामत्थेण विउव्विओ महापडो । तत्थ य चडाविओ सव्वसंघो । तओ उप्पइओ । एत्यंतरंमि य जस्स घरे भगवं ठिओ सो सिज्जायरो बाहिं चारिगहणत्थं गंतुमागओ वयरसार्मि ससंघमुप्पयंतं दट्ठण दत्तेण नियकेसं लुणित्ता भणइ – 'भगवं ! अहं पि तुह साहम्मिओ । ता नित्थारेह' । सोउं चेमं
साहम्मियवच्छल्लंमि उज्जया उज्जया य सज्झाए ।
चरणकरणंमि य तहा, तित्थस्स पभावणाए य ॥ [श्रावकधर्मविधिः ६६] इच्चाइसुत्तं सरंतेण सामिणा सो वि विज्जापडंमि चडाविओ । तओ भगवं संपत्तो पुरि नाम नयरं । तीए य सुभिक्खं । सावयजणो य पउरो अस्थि । परं राया बुद्धोवासओ । तत्थ य जिणसावयाण सोऊण(सुगओ)वासयाण य परोप्परं अहमहमिगाए देवपूजाईसु वट्टमाणाणं सव्वत्थ ते उवासगा सावएहिं जिप्पंति । ताहे तेहिं राया पुष्पाणि वाराविओ । इओ य समागयं पज्जोसवणं । तत्थ य पुप्फाभावओ आदण्णा सावया । ताहे सबालवुड्डा वयरसामि उवट्ठिया – 'तुब्भेहिं वि नाहेहिं पवयणं ओहामिज्जइ' ।
__एवं च तेहिं विण्णत्तो बहुप्पगारमुप्पइऊण सामी माहेसरिं नाम नगरि गओ । तत्थ य हुयासणो नाम देवो । तस्स य आरामंमि वीसं पुष्फलक्खाणि निच्चमुत्तरंति । तंमि य भगवओ पिउमित्तो चिंतगो। सो य भेट्टिओ भगवया भणइ – 'संदिस्सह, किमागमणप्पओयणं ?' भगवया भणियं – 'पुप्फेहिं कज्ज' । सो वि 'अणुग्गहो'त्ति भणइ – 'गहेह' । तओ भगवं 'अहमागच्छामि ता तुब्भे उच्चिणावेह'त्ति वोत्तुं गओ हिमवंतंमि सिरिदेवीसगासं । तीए य तंमि चेव समए पउमद्दहस्स महापउमं छिण्णं । दट्ठण वइरसामी वंदित्ता भणिओ - 'संदिसह किं करेमि ?' तेणाऽवि सा मग्गिया पउमं । समप्पियं तीए । तओ तं गहाय आगओ
। विउव्वियं च भगवया विमाणं । ठवियं तस्स मज्झमि
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१२]
तं सिरीदेवीपउमं थेरिया(?) य । तस्स पासे मुत्ताणि वीसं फुल्ललक्खाणि । सुमरिया ते पुव्वपरिचिया जंभगदेवा । तेहिं वि समागंतुं विमाणारूढेहिं पारद्धे दिव्वगीय-पेक्खणए भगवं देवीपउमवेंटठिओ संपत्तो पुरि नयरिं । तओ बुद्धोवासया तमागासेणाऽऽगच्छंतमिणं दट्ठण 'अम्हं दरिसणेऽणुरत्ता देवा महाभत्तीए पूयाकरणनिमित्तं आगच्छंति'त्ति हरिसवसुप्फुल्ललोयणा समुहमग्धं घेत्तूण निग्गया । भगवं पि ते मोत्तुं आगओ जिणभवणे । कया महिमा देव-सावएहिं । कया य पवयणुण्णई । अक्खित्तचित्तो य राया वि सावओ जाओ । संपत्तो य तया वइरसामिसमीवमज्जरक्खिओ त्ति ॥छ। अज्जरक्खियकहा भण्णइ -
उद्दायणाओ समप्पण्णम्मि दसपुरंमि नगरे सोमदेवो नाम बंभणो । तस्स सोमभद्दा नाम भज्जा परमसाविया । तीसे दो पुत्ता - अज्जरक्खिओ फग्गुरक्खिओ य । तत्थ अज्जरक्खिएण जं पिया जाणइ तं घरे चेव पढियं । सेसपढणत्थं च गओ पाडलिपुत्तं । तत्थ य -
[सोवं]गा चउरो वेया, मीमंसा नायवित्थरो । पुराणं धम्मसत्थं च, विज्जागणाणि चोद्दस ॥ सिक्खा ताराणं कप्पो, निग्घंटु जोइसं तहा ।
निरुत्तेण सहेमाणि, छत्ताणि त्ति [य चोद्दस] ॥ पुरस्सराणि काऊणाऽऽगओ दसपुरं । तंमि य 'पुज्जा चउवेय'त्ति रण्णा लोएण य हत्थिमारूढो पवेसिओ सो महाविभूईए । ठिओ घरबाहिं सालाए । मंगलत्थं च निएल्लएहिं गिहं बद्धा चंदुरमाणो(?), पूरियं चक्कं । पारद्धं वद्धावणयं । जाणियं लोगेण । समागओ सुहि-सयण-बंधवजणो । तेहिं वि पुणरुत्तविसेसेण वत्थाईहिं पूइज्जतो जाओ समिद्धो अज्जरक्खिओ ।
ताहे चितेइ - 'अज्ज वि मए माया न दिट्ठा' । तओ घरमागओ मायरं अभिवंदति । सा वि 'सागयं तुह पुत्त !' त्ति भणित्ता मज्झत्था चेव अच्छइ । सो भणइ - 'किं अम्मो ! न तुह तुट्ठी जेण मए पत्तेण नगरं विम्हियं चोद्दसण्हं विज्जाठाणाणं आगमे कए ?' सा भणइ - 'कहं मम पुत्त ! तुहाऽऽगमणेणं तुट्ठी, जेण तुमं बहूणं सत्ताणं वहकारगं सत्थं अहिज्जिउमागओ ? तेण य संसारो वद्धारियइ । जइ पुण दिट्ठिवायं पढिउमागओ होतो ताऽहं तूसंती' । पच्छा सो चिंतेइ – 'केत्तिओ सो दिट्ठिवाओ होही? [ता] जामि पढामि जेण माऊए तुट्ठी हवइ । किं मम लोएणं तोसिएणं ?' ताहे भणइ - 'अम्मो ! कहिं सो दिट्ठिवाओ ?' सा भणइ – 'साहूणं दिट्ठिवाओ' । ताहे सो 'दिट्ठीण वाओ दिट्ठिवाओ । दरिसणवियारो त्ति एत्थ य परिभावणोगाहो । नामं पि जस्सेरिसं सुंदरं तं जइ कोइ पढावेइ ता अहिज्जामि, माया वि तोसिया हवइ'त्ति चिंतित्ता भणइ - 'कहं ते दिदिवायजाणगा ?' सा भणइ - 'अम्हं उच्छघरे तोसलिपुत्ता नाम आयरिया' । सो भणइ - 'कल्लं पढामि । मा तुब्भे उस्सुया होह' । सो रयणीए दिट्ठिवायनामत्थं चिंतंतो न चेव सुत्तो । बीयदिवसे य पभाए पट्ठिओ।
___ तस्स य पिउमित्तो बंभणो उसणरगामे(ओवणगरं गामे) वसइ । सो य 'कल्लमज्जरक्खिओ मए [न] दिट्ठो ता तमज्ज गंतुं पेच्छामि'त्ति चिंतिय दो(दे?)यणयनिमित्तमिक्खुलट्ठीओ नव पडिपुण्णा एगं खंडं च घेत्तुमागओ नीसरंतस्स घरं पत्तो । पुच्छइ – 'को तुमं ?' 'अज्जरक्खिओ' ताहे सो तुट्ठो । उवगृहिय भणइ – 'सागयं । अहं तुब्भं दरिसणत्थमागओ' । सो भणइ – 'सुंदरं कयं । परमहं सरीरचिंताए जाइस्सं । ता तुममेयाओ उच्छुलट्ठीओ अम्माए समप्पित्ता भणेज्ज - "[दिट्ठाओ एयाओ] रक्खिएणं" ।'
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१३]
तेणाऽवि तहेव कहिए सा चिंतेइ – 'मम पुत्तेण सुंदरो सउणो लद्धो । ता सो नव पुव्वाणि गेण्हिही, खंडं च । सो वि चिंतेइ – 'मए दिट्ठिवायस्स नव पुव्वाणि घेत्तव्वाणि दसमस्स खंडं च' ।
ताहे गओ उच्छुघरं । तत्थ चिंतेइ – 'कहं एवमेव अईमि, गमारो जहा अयाणंतो?' ता जो एएसिं सावगो भविस्सइ तेण समं पविसिस्सामि'त्ति एगपासे अच्छइ । तत्थ य ढड्डरो नाम सावगो । सो सरीरचितं काऊण पडिस्सयमागच्छइ । चलिओ तप्पट्ठिओ अज्जरक्खिओ । ढड्डरो वि तिण्णि निसीहियाओ काऊण इरियावहियं ढड्डरसरेण पडिक्कमित्ता सूरि-साहवो विहिणा वंदिऊणुवविठ्ठो । अज्जरक्खिओ वि मेहावी तं सव्वमवि धारिलं किच्चं च तहेव सच्चविऊणुवविट्ठो । परं तेण ढड्डरसावगो न वंदिओ । ताहे आयरिएहिं नायं - ‘एसो नवल्लो कोइ सड्ढो' । पच्छा पुच्छिओ - 'कुओ धम्मागमो ?' तेण भणियं - 'एयस्स मूलाओ' । साहूहि य कहियं – 'जहेसो सो सोमभद्दाए पुत्तो जो कल्लं हत्थिखंधेणाऽइगओ' । तओ अज्जरक्खिओ भणइ - 'अहं दिट्ठिवायपढणत्थं तुब्भं पासमागओ' । आयरिया भणंति - 'अम्ह दिक्खाअब्भुवगमेण सो पढिज्जई' । सो भणइ - 'पव्वइस्सामि' । सूरिणो भणंति - 'पव्वावेमि, कमेण पढियव्वो' । सो भणइ – ‘एवं होउ, परं ममेत्थ नत्थि पव्वज्जा । जओ एसो राया लोगो य मम गाढमणुरत्तो त्ति बला वि पव्वज्जं मिल्लाविस्संति । ता अण्णत्थ वच्चामो' ।
ताहे तं घेत्तुमण्णत्थमागया सूरिणो । एसो य महावीरतित्थंमि साहूणं सचोरियाववहारो पढमो पवत्तो। दिक्खिओ सूरीहिं नेऊणऽज्जरक्खिओ । तेण य अचिरेण एक्कारस अंगाणि अहिज्जियाणि । जो य दिट्ठिवाओ तोसलिपुत्ताणं अत्थि सो वि तेण गहिओ । तओ सो तेहिं सूरीकओ । तया य वइरसामिणो सुव्वंति जुगप्पहाणा । तेसिं दिट्ठिवाओ बहुगो अस्थि । ताहे य ते पुरीए चिट्ठति । तीए य गंतुकामो अज्जरक्खिओ उज्जेणिं जाइ । तत्थ य भद्दगुत्तथैराण [वसहीए] मज्झे पविट्ठो । तेहिं वि गुणिओ त्ति गाढमुवगू(बू)हिओ, जहा – 'धण्णो कयत्थो य तुमं । परमहं संलिहियसरीरो अणसणं काउकामो । नत्थि य मम समीवे को वि तहाविहो निज्जामओ । ता तुमं चेव निज्जामिऊण जाहि' । तेणाऽवि तहेव मण्णिए तेहिं कयमणसणं । भणिओ य अज्जरक्खिओ - 'न वइरसामिणा समं अच्छेज्जासि । वीसुं पडिस्सयठिओ पढिज्जसु । जओ जो तेहि सममेगं पि रत्तिं सोवक्कमाउओ वसइ सो तेहिं चेव समं अणुमरइ' । तेणाऽवि 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण निज्जामिआ भद्दगुत्तथेरा ।।
___ तओ वइरसामिसगासं गओ बाहिं ठिओ । वइरसामीहि वि तीए चेव रत्तीए पभायंमि सुमिणो दिट्ठो जहा – 'पडिग्गहगो मम सुपायसभरिओ केणाऽवि आगंतुगेण पायसं पाऊण सावसेसपायसो कओ' । तओ पडिबुद्धेहिं सुविणयं कहित्ता भणिया परिवारसाहुणो - 'को वि ममंतिए बहुपुव्वसुयपायसग्गाही साहू समागच्छिस्सइ । सावसेसं पुण पव्वसुयपायसं मम चेवंऽतिए चिट्ठिस्सइ' । तओ पभाए पत्तो अज्जरक्खिओ। पुच्छिओ य वयरसामिणा - 'कत्तो ?' सो भणइ - 'तोसलिपुत्तपासाओ' । सामी भणइ - 'किमज्जरक्खिओ?' सो भणइ – ‘एवं' । तओ सामी 'सागय'ति वोत्तुं भणइ – 'कत्थुत्तरिओ ?' सो भणइ – 'बाहिं' । [सामी भणइ – 'बाहिं] ठियाण किं पढिज्जइ ? किं तुमं न जाणसि ?' ताहे भणइ - 'खमासमणेहिं अहं भद्दगुत्तेहिं थेरेहिं भणिओ' । तओ दाऊणुवओगं सामी भणइ – 'सुंदरं कयं । जओ न निक्कारणं जाणाविओ जह बाहिरिया अच्छह' ।
ताहे अज्झाइउं पवत्तो । अचिरेण कालेण नव पुव्वाणि अहिज्जिय दसमपुव्वं पढिउमाढत्तो । ताहे
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
वइरसामिणो तं भणंति पढिउमाढत्तो ।
—
-
[३१४]
'दसमपुव्वस्स जमगाणि ताव पढेहि' । तओ सो बहूणि विसमाणि यमगाणि
इओ य से माया-पियरो सोगेण गहिया संदिसंति
-
'किमुज्जोयकारी वि तुमं अम्हं अंधकारो जाओ । ता सिग्घमागंतव्वं 'ति । तहा वि न एइ । तओ डहरओ से भाया फग्गुरक्खिओ । सो पट्ठविओ । [आगओ सो भणइ ] • 'एहि जेण सव्वे वि पव्वयामो' । सोऽवि तस्साऽपत्तिज्जंतो भणइ 'जइ ममंमि तत्थ गए सव्वे वि पव्वइस्सह ता तुममिहेव पव्वयाहि' । सो पव्वइओ । पढियाणि य तंमि समए तेण जमगाणि । परमईव तेहिं काइओ पुच्छर 'भगवं ! दसमपुव्वस्स किं सेसं ?' तओ सामी वि बिंदुसमुद्देहिं सरिसव - मंदरेहिं य दिट्ठतं कर 'बिंदुमेत्तं गयं, समुद्दो अच्छइ' । ताहे सो विसायमावण्णो 'कओ मम सत्ती एयस्स पारं गंतुं ?' ताहे आपुच्छइ भगवं 'अहं वच्चामि मम भाया आगओ' । भति 'पढाहि ताव' । तहा वि सो निच्चमेव आपुच्छइ । तओ अज्जवइरा उवउत्ता - 'किं ममाउ चेव एयं वोच्छि[ज्जिही ] सुतं ?' । ताहे णायं जहा 'मम थेवं आउयं । न य एसो पुणो वि आविस्सइ। अओ महंतो वोच्छिज्जिही दसमपुव्वसेसं' । तओ णेण विसज्जिओ दसपुरं गओ ।
-
वइरसामी वि दक्खिणावहे विहरइ । तेसिं चाऽईव सिंभो जाओ । तओ णेण [सुंठि आणेउं] साहू भणिया । तेहिं वि आणीया । तेण कण्णे ठविया 'जेमित्ता आ (खा ? ) इस्सामि त्ति वासणाए । सा य तहेव वीसरिया । ताहे वियाले आवस्सयं करेंतस्स मुहपोत्तियाए चालिया । तेसिं उवओगो जाओ, 'अहो ! पमत्तो जाओऽहं । पमत्तस्स य नत्थि संजमो । तं सेयं खलु मे भत्तं पच्चक्खाइत्तए' । एवं संपेहे । दुभिक्खं च बारसवरिसं जायं । सव्वओ समंता छिन्ना पंथा । निराहारं जायं । ताहे वयरसामी विज्जाए आहारं
—
पि आणेऊण साहूणं देइ भइ य 'एवं बारसवरिसाणि भोत्तव्वं भिक्खियमत्थि । जइ जाणह ओसरंति संजमगुणा तो [भुज्जं । अह जाणह, नवि, तो कहह ] जह अहमवि भत्तं पच्चक्खामि' ताहे ते भति
'किं एरिसेण विज्जापिंडेण भुत्तेण ? भत्तं पच्चक्खामो 'ति । आयरिएहि वि पुव्वमेव नाऊण साहू वइरसेणो नाम पेसणेण पट्ठविओ भणिउं – 'जाहे तुमं सयसहस्सनिप्फण्णं भिक्खं लहसि ताहे जाणेज्जासि जहा गयं दुब्भिक्खं ' ।
-
1
तओ वयरसामी समणगणपरिवारिओ गओ पव्वयस्सेगस्साऽऽसण्णं । 'एत्थ य भत्तं पच्चक्खामो 'त्ति कयनिच्छएर्हि पवुच्चइ [खुड्डगो एगो - ] 'तुमं [नियत्तसु ] ' । सो नेच्छइ । ताहे सो एगमेगेहिं तेहिं मोहिओ। पच्छा गिरिं विलग्गा । खुड्डगो वि ताण गयाण मग्गेणाऽऽगंतूण 'मा तेसिं असमाही होउ'त्ति तस्सेव हेट्ठा सिलायले अणसणं करेइ । तओ उण्हेण नवनीओ जहा तहा लहु विलीणो देवलोगं गओ खुड्डगोत्ति । 'हा सच्चो 'त्ति य तक्कडेवरस्साऽऽगंतुं कया देवेहिं महिमा । तं च नाउं सूरिणा भणियं 'खुड्डएण साहिओ अट्ठो' । तओ ते साहुणो तं सोऊण दुगुणागयसंवेगा भणं 'जइ ताव बालएण वि होंतेण साहिओ अट्ठो ता किं अम्हे न सुंदरतरं करेमो ?' ।
-
—
तत्थ य देवया पडिणीया । ते साहुणो सावयवेसेण भत्तपाणेहिं निमंतेंति 'अज्जो भे ! पारणयं कीरह' । ताहे आयरिएहिं नायं जहा 'ठाणमेयमसमाहिकरं' । ताहे तस्सेवाऽऽसण्णो अण्णो गिरी । तं गया । तत्थ देवयाए काउस्सग्गो कओ । सा आगंतूण भण 'अहो ! भे अणुग्गहो, अच्छह' । ठिया य समाहित्था । [ताहे] तत्थाऽऽगंतुं ते सक्केण रहारूढेण पयाहिणित्ता वंदिया भत्तीए । तेण य सक्करहेप
—
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१५]
m
wwwwwwwwwwwwwese
नामियाणि जाणि तरु-तणाईणि ताणि तहेवऽज्ज वि संति त्ति जायं तस्स पव्वयस्स रहावत्तो नामं । ते य भगवंतो तहा कयकाला गया सव्वे वि देवलोगं । वोच्छिण्णं च वइरसामिमि भगवंते अद्धनाराचसंघयणं तहा दसमपुव्वसेसं ति ।
जो य वइरसेणो तयाणि पेसिओ पेसणेण सो भमंतो सोपारयं पत्तो । तत्थ य समिद्धा ईसरी नाम परमसाविया, सा चिंतेइ - 'किह जीविहामो ? पडिक्कओ नत्थि' । तंमि य दिणे दम्मलक्खेण वि साहियं कुडुंबत्थमण्णं रंधिऊण चिंतेइ – 'पेच्छह, अम्हे सव्वकालं उज्जलं जीविया । ता कहं इयाणि इत्थेव रंकत्तणेण हिंडंता जीविस्सामो ? नत्थि य पडिक्कओ । ता एत्थ सयसहस्सनिप्फण्णे [परमण्णे] विसं छोढूण सनमोक्काराणि कालं करेमो' । तं च मणीकयं जावऽज्ज वि न संजोइज्जइ ताव सो साहू हिंडंतो [तत्थाऽऽगओ] । ताहे सा हट्ठतुट्ठा तं साहुं तेण परमण्णेण पडिलाभेइ । सो साहू भणइ – 'मा भत्तं पच्चक्खाह । जओऽहं वइरसामिणा भणिओ - "जया तुमं सयसहस्सनिप्फण्णं भिक्खं लभिहिसि तप्पभिई चेव सुभिक्खं भविस्सइ" । तओ निव्वहिस्सह' । ताहे सा हरिसिया ठिया ।
इओ य तदिवसं चेव पवहणेहिं तंदुला आणीया । ताहे पडिक्कओ जाओ । सो साहू तत्थेव ठिओ। सुभिक्खं जायं । तेसु य सावएसु वइरसेणस्संऽतिए पव्वइएसु वइरसामिस्स पच्छोपयं जायं ति ॥छा। वइरसामि त्ति गयं ॥छ।
इओ य अज्जरक्खिएहिं दसपुरं गंतूण सव्वो सयणवग्गो पव्वाविओ माउआ]ईओ । जो सो सोमदेवो नाम सूरीणं पिया सो वि तेसिं अणुरागेण तेहिं चेव समं अच्छइ । न पुण लिंगं गेण्हइ लज्जाए । जओ 'पव्वज्जाए कारणं विणा निव्वत्थेणऽच्छियव्वं । पव्वइयाओ मम धीया-वहू-भत्तिज्जियाईयाओ । ता कहं तासिं पुरओ नग्गओ अच्छिस्सं ?' आयरिया य तं बहुसो भणंति - 'पव्वइयसु' । सो भणइ - 'साह, धोवत्तीए, कुंडियाए, छत्तएण, पाणहियाहिं, जन्नोवइएण य पव्वावेसि ?' तओ सूरीहिं 'चारित्तमेसो कह वि फरिसावेयव्वो'त्ति चितिऊणे'वं होउ' त्ति भणिए पव्वइओ धोवत्ती-छत्तिगोवाणह-कुंडिया-बंभसुत्ताणि य मोत्तुं सव्वं परिहरइ ।
__ अण्णया पच्छण्णं सिक्खविऊणं डिंभरूवाणि सूरिणो गया देववंदणत्थं । तत्थ य ते डिभगा समागंतुं भणंति – 'सव्वं वंदामो छत्तइल्लं मोत्तुं' । ताहे सो चिंतेइ – 'एए मम पुत्ता नत्तुगा य वंदिज्जंति, अहं कीस न वंदिज्जामि ?' तओ सो भणइ - 'अहं किं [न] पव्वइओ ?' ताणि भणंति - 'किं कत्थ वि पव्वइयाणं छत्तयाणि भवंति ?' ताहे सो विचितेइ – 'एयाणि वि ममं पडिचोएंति । ता छड्डेमि छत्तियं' । ताहे पुत्तं भणइ - 'अलाहि पुत्ता ! छत्तएणं' । ताहे सो वणइ – ‘एवं होउ । जया तावो होही तया पंगुरणं उवरि करेह' । तओ पुणो ते भणंति – 'मोत्तूणं करवत्तियालं' । ताहे पुत्तेण भणिओ - 'तुंबएणं चेव बाहिरभूमि गम्मइ' । तओ तहेव सूरीहिं 'को अम्हे न जाणइ जहा एए बंभण ?'त्ति भणिए जण्णोवइयं मेल्लेइ । एवं च तेण धोवत्तिवज्जं सव्वं पि मुक्कं । तओ ते डिभगा भणंति - 'सव्वे वंदामो मोत्तूण धोवत्तियालं' । ताहे सो भणइ - सह अज्जय-पज्जयएहिं मा वंदह । अन्नो वंदिही ममं, न मिल्लेमि धोवत्तियं' । . .
इओ य तत्थेको साहू कयाणसणो कालगओ । तओ धोवत्तीविसज्जणत्थमज्जयस्स आयरिया भणंति - 'एयं मययं जो वहेइ तस्स महल्लं फलं हवइ' । पुव्वं च साहू भणिएल्लगा जे ते भणंति – 'अम्हे
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१६]
एयं वहामो' । आयरियसयणवग्गो भणइ - 'अम्हे वहामो' । तओ भिडंता आयरियसगासं पत्ता । आयरिएहि भणिया – 'अम्हं सयणवग्गो किं मा निज्जरं पावेउ जेण तुब्भे चेव भणह "अम्हे वहामो"?' | ताहे सो थेरो भणइ – 'किं एत्थ पुत्ता ! बहुया निज्जरा ?' सूरी भणइ – 'एवमेयं । किं तु सोवसग्गा निज्जरा' । सो भणइ - ['अहं वहामि' ।] [सूरी भणइ] - ‘डिभगा नग्गवेति । तं च जइ तरसि अहियासेउं ता वहाहि । अह नाऽहियासेह ताहे अम्हं न सुंदरं हवइ' । सो भणइ – 'अहियासिस्सं' । ताहे दिण्णो तस्स तेण पच्छिल्लखंधो । पिट्ठओ य तस्स पव्वइयाओ ठियाओ । ताहे संकेइया डिंभगा 'मुयह परिहाणयं'ति जंपंता तं बला घेत्तूण पुरओ तस्स [चोलपट्टयं] अग्गोरयदोरेण बंधंति । ताहे सो लज्जिओ वि तं वहइ चिंतेइ य – 'पिट्ठओ मे सुण्हाई पेच्छंति । परमेसो उवसग्गो उट्ठिओ सम्ममहियासेयव्वो । वहिऊण य तमज्जओ तहेवाऽऽगओ । नग्गं च दट्ठण आयरिया भणंति – "किं खंता ! इमं ?' सो भणइ - 'उवसग्गो उट्ठिओ' । आयरिया भणंति - 'आणेह साडगं' । तो भणइ – 'कि एत्थ साडएण ? दिटुं जं दट्ठव्वं । चोलपट्टओ चेव हवउ' । एवं च सो चोलपट्टयं गेहाविओ ।
पच्छा भिक्खं न हिंडइ । ताहे आयरिया चिंतेंति – 'एस जइ भिक्खं न हिडिस्सइ ता को जाणइ किं भवेज्जा ? पच्छा एक्कल्लओ किं काही ? तम्हा एसो वि कम्मं निज्जरावेयव्वो । ता तहा करेमि
हा भिक्खं हिंडइ । पच्छा वेयावच्चं पि काहिइ' । तओऽणेण सव्वे साहुणो अप्पसागारिए भणिया - 'अहं वच्चिस्सं । तुब्भे एक्कल्लया समुद्दिसिज्जह' । पुरओ य खंतस्स [भणंति –' सम्मं खंतस्स वट्टेज्जाह -- जाव वयं गामं गंतूणा-ऽऽगच्छामो'त्ति । गया आयरिया । ते वि भिक्खं हिंडिऊण सव्वे एक्कल्लया समुद्दिसति । खंतो चिंतेइ – 'ममेसो दाही' । जाहे सो न देइ ताहे चिंतेइ – 'अण्णो दाहिइ, एस वराओ किं लहइ ?' । एवं तस्स न केण वि किंचि दिण्णं ताहे आसुरत्तो न किंचि आलवइ । चितेइ – 'कल्लं ताव एउ पुत्तो । पंथापंथ(पस्संतु एते) जं करिस्सामीमेसिं' । ताहे बीयदिवसे आगया आयरिया भणंति - 'कहं तस्स तुब्भेहिं वट्टियं ?' सो भणइ – 'पुत्त ! जइ तुम न हुँतो तोऽहं एक्कं पि दिवसं न जीवंतो। एए वि जे अण्णे मम पुत्ता नत्तुगा य, ते वि न किंचि देंति' । ताहे ते आयरिएहिं तस्समक्खं धाडिया। ते अब्भुवगया ।
ताहे आयरिया भणंति - 'अज्जो ! ऽहं अप्पणो खंतस्स पारणगं आणेमि' । ताहे सो खंतो चिंतेइ - 'कहं मम पुत्तो हिंडिस्सइ ? लोगप्पयासो न कया हिंडियपुव्वो' । तओ सो भणइ - 'अहं चेव हिंडामि' । ताहे सो अप्पणा खंतओ निग्गओ । सो य पुण लद्धिसंपण्णो गिहत्थत्तणे । परं अहिंडंतो न विन्नायपुव्वो 'कत्तो दारं वा ? [अवदारं वा ?]' तओ सो एगं घरं अवद्दारेण अइगओ । तंमि य पच्छिल्लदिवसे पगरणं किंचि वि वत्तेल्लयं । तत्थ घरसामिणा भणिओ - 'कुओ अवद्दारेण पव्वइओ अइगओ ?' खंतेण भणिओ - 'सिरीए आगच्छंतीए कयरं अवदारं वा ? जहा तहा वा पविसंती सुंदरा' । तओ गिहसामिणा भणियं - 'देह से भिक्खं' । तत्थ लड्डुगा लद्धा बत्तीसं । सो ते घेत्तूणाऽऽगओ ।
आलोइओ अणेण । पच्छा आयरिया भणंति - 'तुब्भं बत्तीसं सीसा होहिंति, परंपराए आवलियाठावगा' । तओ आयरिएहिं भणिओ - 'जाहे तुब्भे किंचि गओ लाभं ताहे सेसेण तं कस्स देता ?' सो भणइ - 'बंभणाणं । सूरी भणइ – 'जइ एवं ता अहं साहवो पूयणिज्जा । एएसि चेव एस पढमलाभो दिज्जउ' । तओ सव्वे साहूणं दिण्णा । ताहे पुणो अप्पणा अप्पणो अट्ठाउ(ए) पविट्ठो । पच्छाऽणेण परमण्णं
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१७]
घयमहुसंजुत्तं आणीयं तं च समुद्दिटुं । तओ अप्पणो चेव हिंडंतो लद्धिसंपण्णो बहूणं बाल-दुब्बलाणं आधारो जाओ ।
तत्थ य गच्छे तिण्णि पूसमित्ता । एगो दुब्बलियपूसमित्तो १, बीओ घयपूसमित्तो २, तइओ वत्थपूसमित्तो ३ । तत्थ जो दुब्बलियापूसमित्तो सो पाढओ(झरओ) । घयपूसमित्तो पुण घयमुप्पाएइ । तस्सिमा लद्धी - दव्वओ गच्छे घयदव्वेण सारेयव्वं । खेत्तओ उज्जेणीए । कालओ जेट्ठासाढेसु मासेसु । भावओ एगा धिज्जाइणी । तीसे भत्तुणा थोवं थोवं मेलितेण छहिं [मासेहिं] वारओ घयस्सोसहनिमित्तं भरिओ । जओ से वियाइयाए उवगिरिहिइ । पूसमित्तेण य घयं मग्गिया अन्नं नत्थि, तं पि सा हट्टतुट्ठा दिज्जा । परिमाणओ जत्तियं गच्छे उवउज्जइ । सो य नीसरंतो चेव पुच्छइ – 'कस्स कित्तिएणं घएणं कज्जं ?' जत्तियं भणंति तत्तियं आणेइ । वत्थपूसमित्तस्स पुण एमेव लद्धी वत्थेसु उप्पइव्वए [दव्वओ वत्थं, खेत्तओ मथुराए, कालओ वासासु सीयकाले वा, भावओ जहा काइ रंडा । तीए दुक्खंदुक्खेणं परिवारेंतीए रोक्काए कत्तिऊण एक्का पोत्ती वुणाविया, 'कल्लं परिहिस्सामि'त्ति । एत्थंतरा सा पूसमित्तेण जाइया हट्टतुट्ठा दिज्जा। परिमाणओ सव्वस्स गच्छस्स उप्पाएइ ।
जो य दुब्बलियपूसमित्तो तेण नव वि पुव्वाणि अहिज्जियाणि । ताणि य दिवसे रत्तीए य [गुणंतो झरंतो] सो झरणाए दुब्बलो जाओ । जइ पुण न गुणेइ तो तस्स सव्वं चेव वीसरइ । तस्स पुण दसपुरे चेव सयणिज्जगाणि । ताणि पुण रत्तवडोवासगाणि आयरियाणं पासं अल्लियंति । तओ ताणि भणंति - 'अहं भिक्खू झाणपरा, तुम्हं झाणं नत्थि' । आयरिया भणंति – 'अहं चेव झाणमत्थि, जओ एसो तुब्भं निएल्लओ दुब्बलियपूसमित्तो झाणेणं चेव दुब्बलो' । ताणि भणंति – ‘एस गिहत्थत्तणे निद्धाहारेण बलिओ आसि, इयाणि नत्थि तेण दुब्बलो' । आयरिया भणंति - ‘एस न [कयाइ नेहेण विणा जेमेइ' । ते भणंति –] 'कुओ तुम्हं नेहो ?' आयरिया – 'घयपूसमित्तो [निच्चं घयं] आणेई' । ताणि न पत्तियंति । ताहे आयरिया भणंति – 'एस तुब्भं मूले किं आहारेंतो ?' ताणि भणंति – 'सुट्ट निद्धपेसलाणि' । तओ सो सूरिणा तेसिं संबोहणत्थं घरं ताणं विसज्जिओ । नेऊण गेहे तहेव दाउं पवत्ताणि । तस्स य निरंतरं सज्झायंतस्स तं नज्जइ छारे छुब्भइ । ताणि गाढतरं देंति । तओ निविण्णाणि । तओ सूरीहिं भणियं - 'संपयमसज्झाएंतो भिक्खाहारमाहारेउ' । तओ सो तहा कुणंतो पुणो वि पोराणसरीरो जाओ । ताहे ताण उवगयं । धम्मो कहिओ । सावगाणि जायाणि ।
तत्थ गच्छे चत्तारि जणा गुणिणो । तं जहा - सो चेव दुब्बलियपूसमित्तो १ । विंझो २, फग्गुमित्तो ३, गोट्ठामाहिलो ४ । तत्थ जो सो विंझो सो अईव मेहावी सुत्तत्थतदुभयाणं गहणधारणसमत्थो । सो पुण सुत्तमंडलीए विसूरइ । जाव परिवाडी आलावगस्स एइ ताव निव्विज्जइ । तओ आयरियं भणइ - 'अम्ह सुत्तमंडलीए विसूरामि, जओ चिरेणाऽऽलावगो परिवाडीए एइ । ता मम वायणायरियं देह' । तओ आयरिएहिं दुब्बलियपूसमित्तो तस्स वायणायरिओ दिण्णो । सो कइवयदिवसे वायणं दाऊण आयरियमुवट्ठिओ भणइ – 'मम वायणं देंतस्स वीसरइ । जं च सण्णायघरे नाऽणुपेहियं तं च मम अज्झरंतस्स नवमपुव्वं नस्सिहिइ' । ताहे सूरिणो 'जइ तावेमस्स महामेहाविणो वि सुयं वीसरइ ता कहमन्नेसिं ठाही ? विसेसओ विसमं पमाणसुयं ?'ति चिंतित्ता संखेवत्थं चरणकरणाणुओगं १, धम्मकहाणुओगं २, गणियाणुओगं ३, दव्वाणुओगं ४ ठावेंति । पमाणगंथरूवो य दव्वाणुओगो त्ति ।
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१८]
अण्णया य अज्जरक्खियसूरिणो विहरंता महुरं गया । तत्थ भूयगुहाए वाणमंतरघरे ठिया । इओ य सक्को देवराया महाविदेहे सीमंधरसामि पुच्छइ निओयजीवे । भगवया य वागरिया । ताहे भणइ - 'अत्थि पुण भारहे वासे कोइ जो निओए वागरिज्जा ?' भगवया भणियं – 'अज्जरक्खिया अत्थि' । तओ सो माहणरूवेण गओ थरथरेंतर्थररूवं करेऊण । पव्वइएसुं भिक्खत्थं सव्वेसुं विनिग्गएसु सूरि वंदित्ता पुच्छइ – 'भगवं ! मज्झ सरीरे महल्लो वट्टइ रोगो । तेणाऽहं भत्तं पच्चक्खाउकामो । ता कहेउ मम कित्तियं आउअं' । अत्थि दसमपुव्वे जमएसु य भणिया आउसेढी । तत्थ उवउत्ता आयरिया जाव पेच्छंति तस्साऽऽउं वरिससयमहियं दो तिण्णि । ताहे चिति – 'भारहओ एस मणूसो न हवइ । ता पुण [को] होज्ज ?'त्ति जावोवउत्ता ताव दिट्ठा से दो सागरोवमाइं ठिई । ताहे भमुगाओ हत्थेहि उप्पाडित्ता भणंति - 'सक्को भवं' । तओ सो सव्वं साहेइ जहा - 'महाविदेहे मए सीमंधरसामी पुच्छिओ । इहं चाऽहमागओ । ता इच्छामि सोउं निओयजीवे' । ताहे से कहिया । ताहे तुट्ठो आपुच्छइ – 'वच्चामि' । आयरिया भणंति - 'अच्छह मुहुत्तं जाव संजया एंति । जेण निव्वासणा वि ते थिरा भवंति । [ते वि] जे चला, जहा - "एत्ताहे वि देविंदा एंति''त्ति' । तओ सक्को भणइ – 'जइ ते ममं पेच्छिस्संति तो अप्पसत्तत्तणओ नियाणं बंधिस्संति' । सूरिणो भणंति - 'जइ एवं ता किंचि चिंधं काउं वच्च' । तओ सक्को तस्स उवासयस्स अण्णओहुत्तं बार काउं गओ । तओ आगया न पेच्छंति ते उवासयस्स बारं । ताहे सूरीहिं वाहरिया - 'इओ एह' । साहिओ सक्कवुत्तंतो । ते भणंति – 'अहो ! अम्हेहिं [न] दिट्ठो, कीस मुहुत्तं न धरिओ ?' तओ साहियं सक्कुत्तं जहा – 'अप्पसत्ता मणुया नियाणं कार्हिति । तेणेमं पच्चयं काउं गओ' ।
___एवं च देविंदवंदिया विहरंता पत्ता दसपुरं । तत्तो य तेहिं पट्ठविओ गोट्ठामाहिलो त्ति गोठ्ठामाहिलकहा भण्णइ -
महुराए नयरीए कउलो वाई उढिओ । सो य संघमहिक्खिवंतो भणइ - 'नत्थि माई-पिइ-देवगुरु-दाणाईओ धम्मो' । तओ अहातच्चयसंघेण वायदाणसमत्थत्तणओ दसपुरट्ठियअज्जरक्खियाणं जुगप्पहाणाणं समीवं पेसिओ साहुसंघाडओ । तेण य समागंतुं साहिए संघवुत्तंते सूरीहिं विद्धत्तणओ सयं गंतुमसमत्थेहिं माउलो गोठ्ठामाहिलो नाम वायलद्धिसंपण्णो पेसिओ । तेण य गंतूण सो वाई निग्गहिओ । पच्छा सावगेहिं गोट्ठामाहिलो धरिओ तत्थेव वासारत्तद्वेण ।
इओ य अज्जरक्खिया चितेंति - 'को गणधरो भविज्ज ?' ताहे तेहिं दुब्बलिअपूसमित्तो चित्ते धरिओ । जो पुण सूरीणं सयणवग्गो तेसिं गोट्ठामाहिलो फग्गुरक्खिओ य सम्मओ । तओ आयरिया सव्वे सद्दावित्ता दिटुंतं कुडयतिगेण कुणंति । तं जहा – 'वल्लकुडो १, तेल्लकुडो २, घयकुडो ३ । तेसिं च तिण्ह वि कुंभाणं हेट्ठामुहाकयाणं वल्ला सव्वे वि नीसरंति । तेल्लमवि नीसरइ परं के वि अवयवा थक्कंति । घयं पुण बहुं चेव थक्कइ । एवमेव अज्जो ! अहं दुब्बलियपूसमित्तं पइ सुत्तत्थतदुभयं पइ निप्फावकुडसमाणो जाओ । फग्गुरक्खियं पइ तेल्लकुडसमाणो । गोट्ठामाहिलं पइ घयकुडसमाणो । अओ एस सुत्तेण य अत्थेण य उववेओ दुब्बलियपूसमित्तो तुब्भं आयरिओ भवउ' । सव्वेहि पडिच्छियं । इयरो वि भणिओ – 'जहाऽहं वट्टिओ फग्गुरक्खियस्स तहा तए वि वट्टियव्वं' । ताणि वि भणियाणि – 'जहा तुम्हे मम वढेंता तहा एयस्स वट्टिज्जह । अहवा अहं कए वा अकए वा न रूसंतो । एसो पुण न खमिही।
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३१९]
ता सुट्टयरं वट्टिज्जह' । एवं च दो वि वग्गे सिक्खवित्ता भत्तं पच्चक्खाइउं अज्जरक्खिया(ओ) देवलोगं गओ त्ति ॥छ। अज्जरक्खिओ त्ति गयं ॥छ।
गोट्ठामाहिलेण वि सुयं जहा सूरिणो कालगया । ताहे आगओ पुच्छइ – 'को गणधरो ठविओ ?' कुडगदिटुंतो य सुओ । तओ सो बीयं पडिस्सयं ठाऊणाऽऽगओ तेसिं सगासं । ताहे तेहिं सव्वेहि अब्भुट्ठिऊण भणिओ – 'इह चेव ठाहि' । सो नेच्छइ । ताहे सो बाहिं ठिओ अण्णे विप्पयारेंतो य न सक्केइ वुग्गाहेउं ।
इओ य आयरिया अत्थपोरिसिं करेंति । सो न सुणेइ । भणइ य - 'तुब्भेत्थ निप्पावकुडगा' । जं च सूरीसु उट्ठिएसुं विंझो अणुसाहेइ तं सुणेइ । अट्ठम य कम्मपवादपुव्वे कम्मं वण्णिज्जइ । तत्थ य नीर-खीराणं विव जीव-कम्माण संबंधो त्ति विझेण भणिए गोट्ठामाहिलो भणइ – 'न य कयाइ जीवो कम्मरहिओ त्ति मोक्खं गच्छेज्जा । ता पुरिसकंचुगाणं पिव जीवकम्माणं संबंधमाइससु' । तओ विझेण भणियं - 'अम्हे एयं चेव सूरिणा वक्खाणिया' । गोट्ठामहिलो भणइ - 'किं सो तुम्ह सूरी जाणइ जेण वक्खाणयमेरिसं कुणइ ?' तओ ‘मा मए अण्णहा अवहारियं होज्ज'त्ति संकिउं गओ सूरिसमीवं । पुच्छिओ सूरी भणइ – 'जहा मए वक्खाणियं तहा तए अवहारियं' । तओ विझेण कहिए 'गोट्ठामाहिलो मिच्छावाई। जओ लोलीभूयस्स वि खीरस्स हंसचंचुसंजोगओ नीराओ विभागो तहा जीवस्स वि विसुद्धचारित्तसंजोगा कम्मुणो विभागो हवइ' । इमं च सूरिभणियजुत्तिमवहारित्ता विझेण गंतुं भणिओ गोट्ठामाहिलो जहे वं आयरिया परूवेंति' । तओ गोट्ठामाहिलो किंचि वोत्तुमसमत्थो तुण्हिक्को ठिओ ।
अण्णया य नवमपुव्वे साहूणं पच्चक्खाणं वण्णिज्जइ । तं जहा - सव्वं पाणाइवायं मुसावायं अदिण्णादाणं मेहुणं परिग्गरं जावज्जीवाए पच्चक्खामि । तओ सोउमेवं गोट्ठामाहिलो भणइ – 'जावज्जीवाइ त्ति अजुत्तं, परओ हिंसाइदोसेणं, जओ आसंसा' । तओ विझेण तस्सुत्तरं दाउकामेण 'सव्वमजुत्तं जं तए भणिय'ति जंपिए सो दप्पेणं कुटुंतो उठ्ठित्ता गओ दुब्बलियापूसमित्तसूरिसमीवं, भणइ – 'अन्नहा अज्जरक्खिएहि वक्खाणियं अण्णहा तुमं पण्णवेसि' । तओ सूरीहिं भणियं - 'अज्जो ! पच्चक्खाणंताण भावो चेव पच्चक्खाणं । ता [पच्चक्खाणंता] चेव पुच्छिज्जंतु, जइ परओ काऽवि हिंसाइआसंसा अत्थि ?' एवं सूरीहिं वुत्ते वोत्तुमसमत्थो वि न जाहे पडिवज्जइ ताहे जे अण्णे गच्छेल्लिया थेरा बहुस्सुया ते पुच्छिया । समत्थिए य तेहि वि सूरिमि एसो भणइ - 'तुब्भे किं जाणह ? जओ तित्थयरेहिं जं भणियं तमहमेव जाणामि' । ते भणंति - 'न तुममेक्को पमाणं किंतु संघो । ता मा तित्थगरे आसाएहि' । जाहे न ठाइ ताहे संघसमवाओ कओ । तओ सव्वसंघेण देवयाकाउस्सग्गो कओ । जा भद्दिया सा आगया भणइ - 'संदिसह किं करेमि ?' ताहे सा भणिया – 'वच्च तित्थगरं । पुच्छ - "किं जं गोट्ठामाहिलो भणइ तं सच्चं? जं वा दुब्बलियपूसमित्तो [संघो य भणइ तं सच्चं ?]" ति' । ताहे सा भणइ - 'ममाऽणुग्गहं काऊण देह काउस्सग्गं मग्गविग्घपडियरणनिमित्तं' । तओ ठिया काउस्सग्गं । ताहे सा भगवंतं पुच्छिऊणाऽऽगया भणइ जहा – 'संघो सच्चवाई, मिच्छावाई य गोट्ठामाहिलो निह्नवो सत्तमओ'त्ति । ताहे सो भणइ – 'एसा अप्पिड्डिया वराई । का एयाए सत्ती तत्थ गंतुं ?' जाहे य न सद्दहइ ताहे सो संघेण बज्झो कंओ बारसविहेणं । तं जहा -
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२०]
उवहि १ सुत २ भत्त-पाणे ३, अंजलीपग्गहे इय ४ । दायणा ५ य निकाए ६ य, अब्भुट्ठाणे त्ति आयरे ७ ॥१॥ कितिकम्मस्स य करणे ८, वेयावच्चकरणे इय ९ ।
समोसरण १० सण्णिसेज्जा ११, कहाए य निमंतणे १२ ॥२॥ [आ.चू. (१) पृ. ४१५] ताणि सुत्तसमग्गाओउयतया(?) चउरासीयाणि त्ति ॥छ। गोट्ठामाहिलो त्ति गयं ॥छ।।
गोट्ठामाहिलो [व्व] विरोहओ य छवीसइमे(छव्वाससए?) वरिसे विप्पडिवण्णो सिवभूइ त्ति सिवभूइकहा भण्णइ -
तेणं कालेणं तेणं समएणं रहवीरपुरं पट्टणं । तत्थ दीवगं नाम उज्जाणं । तंमि अज्जकण्हा नाम आयरिया समोसढा । पुरवासी सिवभूई नाम सहस्सजोही मल्लो । सो रायाणं गंतुं भणइ - 'तुमं ओलग्गामि' । रन्ना वि परिक्खानिमित्तं चिंतिऊण अन्नया भणिओ – 'वच्च माइघरे मसाणे कण्हचउद्दसीए बलिं देहि' । दवाविया से सुरा बोक्कडया य । भणिया य नियपुरिसा जहा - 'एयं बीहावेज्जह' । सो गंतुं माईणं बलिं दाऊण 'भुक्खिओऽहं'ति तत्थेव मसाणे तं पसुं पउलित्ता खाइ । ते य गोहा सिवावासिएहि समंता भइरवं करेंति । तस्स रोमुब्भेओ वि न जायइ । ताहे तत्तो आगओ । सिटुं च पुरिसेहिं रण्णो । तेण वि दिण्णा से वित्ती ।
अण्णया सो राया दंडे आणवेइ जहा – 'महुरं गेण्हह' । ते सव्वबलेण उद्धाइया । तओ थोवतरं गंतूण भणंति – 'अहो ! अम्हेहिं न पुच्छियं, "कयरं महुरं वच्चामो ?" राया य अविण्णवणिज्जो' । ते गुंगुंअंता अच्छंति । सिवभूई आगओ भणइ – “किं भो ! अच्छह ?' तेहिं सिटुं । सो भणइ – 'दो वि गेण्हामो समं चेव' । ते भणंति – 'न सक्का दो वि समं घेत्तुं । एक्केक्काए पुण बहू कालो लग्गइ' । सो भणइ – 'जा दुज्जया तं मम समप्पेह' । तओ तेहिं भणिओ - 'पंडुमहुरं तुमं जाहि' । सो वि तव्वयणाणंतरमेव गओ पंडुमहुरं । तत्थ य पच्चंताणि उवद्दविउमारद्धो । दुग्गे ठिओ । ताव जाव नगरं सेसं जायं । पच्छा नगरमवि गहियं । उवइत्ता तं च निवेइयं रण्णो । तेण य तुटेण भणियं – 'भण किं ते देमि ?' । सो चिंतिउं भणइ – 'वीरमुट्ठि देहि । तीए य जं मए गहियं मुट्ठीए तं गहियं चेव । जहिच्छिओ भविस्सामि' । रण्णा वि - ‘एवं होउ'त्ति पसाईकओ सो बाहिं हिंडंतो अद्धरत्ते आगच्छइ वा न वा । तस्स य भज्जा ताव न जेमेइ सुवइ वा जाव नाऽऽगओ भवइ । सा य निविण्णा अण्णया पइमायरं वड्डेइ जहा – 'तुब्भं पुत्तो दिवसे दिवसे अद्धरत्ते एइ । अहं जग्गामि छुहाइया य अच्छामि' । ताहे भणइ सा – 'दारमज्ज अदाउं सुवेज्जसु तुमं । अहं जग्गिस्सामि' । तीए वि तहेव कए सो आगओ बारमुग्घाडावेंतो माऊए अंबाडिओ भणिओ य - 'जत्थ इमाए वेलाए उग्घाडियाणि बाराणि तत्थ वच्चसु'। तहाविहभवियव्वयाए य तेण मग्गंतेणुग्घाडिओ साहुपडिस्सओ दिठ्ठो । तत्थ य गंतुं वंदिया साहवो भणिया य - 'पव्वावेह मं' । ते य नेच्छंति त्ति कओ सयमेव लोओ । तओ दिण्णवेसा साहवो तं घेत्तुं विहरिया रायभएणऽण्णत्थ ।
पुणो य कालंतरागयाणं तत्थ तेसिं रन्ना दिण्णं सिवभूइस्स कंबलरयणं । तं च सूरीहिं 'किमेएण जईणं पओयणं ?'ति भणिऊण तस्स अणापुच्छाए फालिय निसेज्जाओ कयाओ तओ सो कुविओ । अण्णया जिणकप्पिया वण्णिजंति । तं जहा -
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२१]
जिणकप्पिया य दुविहा, पाणीपाया पडिग्गहधरा य ।
पाउरणा अपाउरणा, एक्केक्का ते भवे दुविहा ॥ [प्रवचनसारोद्धारे ४९३] सो भणइ – 'किं जिणकप्पो संपयं न कीरइ ?' सूरीहिं भणियं - 'वोच्छिण्णो' । सो भणइ - 'जइ परं तुम्हं, मम पुणऽज्ज वि न वोच्छिज्जइ । ताहे तं चेव जिणकप्पमुवसंपज्जित्ताणं निप्परिग्गहो विहरिस्सामि' । सूरीहिं भणियं - ‘भद्द ! मुच्छा चेव परिग्गहो । तव्विरहियं पुण वत्थ-पत्ताईयं धम्मोवगरणबुद्धीए सील-दयाइपरिपालणत्थं धारिज्जमाणमवि न दोसावहं' । एवं च सो सूरीहिं पण्णविज्जमाणो वि कम्मोदएणं चीवराइयं छड्डित्ता निग्गओ । सामिमुत्तिसमया नवुत्तराणि छव्वाससयाणि त्ति ।
. सिवभूइस्स बाहिमुज्जाणे गंतुं ठियस्सुत्तरा नाम भगिणी विण्णायवुत्तंता वंदणत्थमागया । तहा य तं दट्ठण तीए वि छड्डियं चीवराईयं । ताहे भिक्खत्थं पविट्ठा दिट्ठा गणियाए । चिंतिउं च 'मा अम्हं लोगो विरज्जिस्सइ'त्ति उरे से बद्धा पोत्ती । सा नेच्छइ । सिवभूई भणइ – 'चिट्ठउ जेणेसा ते देवयाए दिण्णा' । दिक्खिया य सिवभूइणा दो सीसा - 'कोडिण्णो कोट्टवीरो य । तेसिं च सीसपरंपराए संजायं खवणयदरिसणं ति ॥छ। सिवभूइ त्ति गयं ॥
इय निण्हवसिवभूइ व्व कम्मओ केइ एंति मिच्छत्तं । गुरु-संघपच्चणीया, परमप्पाणं पि सच्छंदा ॥ धन्ना उण निन्नासिय, मिच्छत्तं तत्थमुन्नईमेंति । तह सिद्धते भणिया, पभावगा अट्ठ; ते य इमे ॥ पावयणी, धम्मकही, वाई, नेमित्तिओ, तवस्सी य । विज्जासिद्धो य कवी, अद्वैव पभावगा भणिया । [सम्बोधप्रकरणे ९२६] तत्थऽत्थओ पवयणं, बेइ अहीए य सुत्तओ सम्मं । सो पावयणी एवं, नेया नेमित्तियनिरुत्ती ॥ धम्म कहिउं सीलं, अस्स त्ति निरुत्तिओ य धम्मकही । साइसयं ति विसेसिया, वाओ य तवो य जस्स त्ति ॥ सो वाई य तवस्सी, विज्जाबलिओ य नाम विज्ज त्ति । पायलेवाइसिद्धो, सुकव्वकत्ता कवी नाम ॥ एयगुणा य पुरिसा, अद्रुव पभावगा पवयणस्सा ।
एक्को वि य पुण्णप्पा(?), कोइ जहा कालगज्जो त्ति ॥छ।। कालगायरियकहा भण्णइ -
अवंतीविसए उज्जेणीनयरीए दप्पणो नाम राया । तस्स य किर केणाऽवि जोगिएणं दिन्ना गद्दही नाम विज्जा । सा य जत्थ साहगनिउत्ता तस्समुहा होउं विउव्विया गद्दभीरूवा नादेइ । जो य तिरिओ मणुओ वा रिउसंतिओ तस्सदं सुणेइ सो सव्वो रुहिरं वमंतो भयविहलो नट्ठसन्नो निवडइ । सिद्धा य विहिसाहणेणं दप्पणरन्नो गद्दभी विज्ज त्ति गद्दहिल्लो नाम सो पसिद्धिं गओ ।
पलंबं तयाणि जिणसासणमुज्जेणीए । तम्मज्झे पवयणपुरिसो सूरि[पय]समण्णिओ कालगायरिआ
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
नाम । अवि य -
अत्थि य तत्थेव कालगायरियभगिणी रूववई निम्मलसीला सीलमई नाम तवस्सिणी । सा य कयाइ वच्चंती बाहिं तप्पएसगामिणा दिट्ठा गद्दहिल्लरण्णा । अज्झोवण्णेण य अणिच्छंती वि बला नीया अंतेउरं । साहिया सेसतवस्सिणीहिं कालगसूरीणं वत्ता । तेहिं वि गंतुं सयं भणिओ राया जहा 'न जुत्तं पुहविपालाणमेरिसं ववसिउं । ता संचयह तवस्सिणि' । रण्णा वि 'करिस्सं चिंतिऊणं’ति उत्तं । निव्वतेहि सूरीहिं मेल्लित्तु साहियं तं संघस्स । तेहि वि बहुहा भणिओ राया न य किंपि पडिवज्जइ । तओ दरिसणकज्जुज्जओ रुट्ठो अज्जकालओ पइण्णं करेइ जहा 'जइ गद्दहिल्लं रायाणं रज्जाओ न उम्मूलेमि तो पवयणसंजमोवघायगाणं तदुवेक्खगाण य गर्इं गच्छामि' ।
संविग्गो मज्झत्थो, संतो मउओ. रिजू सुसंतुट्ठो । गीयत्थोऽकवडजोगी, भावण्णू लद्धिसंपणो ॥ देसणियाओ देओ, मइमं विण्णाणिओ कवी वाई । नेमित्तिओ य सीओ - वयारी धारिणीबलिओ ॥ बहुदिट्ठो नयनिउणो, पियवओ सुस्सरो तवोनिरओ । सुसरीरो सुप्पइट्ठो, वाई आणंदओ चोक्खो || गंभीरो अणुवत्ती, पडिवन्नपालओ थिरो [ धीरो ] । उचियण्णू सूरीणं, छत्तीसगुणा इमा होंति ॥
'जइ
ताहे कालगज्जो कवडेणुम्मत्तलीहूओ तिग- चउक्क - चच्चर - महाजणट्ठाणेसु इमं भणतो हिंड गद्दहिल्लो राया तो किं ? जइ सुनिविट्ठा पुरी तो किं ? जइ जणो सुवेसो तो किं ? जइ हिंडामो वयं भिक्खं तो किं ? जइ सुन्नदेसे वसामो तो किं ?' एवं च बहुप्पयारं जणं भावेउं कालगज्जो पारसकूलं गओ ।
—
तत्थ य साहाणुसाहिणो महारायस्स सेवगो साही नाम राया । तं च समल्लीणो निमित्ताईहिं आवज्जेइ । अण्णया य साहिस्स साहाणुसाहिणो कम्हिच कारणे रुद्वेण कट्टारिआ सुट्टेडं (?) पेसिया । लिहियं च तम्मज्झे जहा ‘सीसमेयाए नियं छिंदियव्वं’'ति । दट्टु चेमं विमणो संजाओ साही सरूवेइ कालगज्जस्स । तेणाऽवि भणिओ - 'मा अप्पाणं मारेहि' । साहिणा भणियं 'परं सामिणा रुट्टेण एत्थ अच्छिउं न तीरइ' । कालगज्जेण भणियं '[* एहि हिंदुगदेसं वच्चामो' । रण्णा पडिस्सुयं । तत्तुल्ला य अन्नेसि पि पंचाणउईए साहिणा सअंकेण कट्टारियाओ मुद्देउं पेसियाओ । तेण पुव्विल्लेण दूया पेसिया
' मा आप्पाणं मारेह । एह वच्चामो हिंदुगदेसं' । ते छण्णउई पि सुरट्ठमागया । कालो य णवपाउसो वट्टइ । वरिसाकाले ण तीरइ गंतुं । छण्णउई मंडलाई कयाणि विभज्जिऊणं । जं कालगज्जो समालीणो सो राया अहिवो राया ठविओ । ताहे सगवंसो समुप्पण्णो । वत्ते य वरिसायाले कालगज्जेण भणियं * ] 'रोहेमो गद्दहिल्लरायाणं' । ताहे जे गद्दहिल्लेणाऽवमाणिया लाडरायाणो अण्णे य, ते मेलिउं सव्वेहिं पि रोहिया उज्जेणी ।
*
[३२२]
-
-
अत्र पाठस्त्रुटितः निशीथचूर्ण्याद्याधारेण पूरितश्च ॥
-
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
. [३२३]
__ [तस्स य गद्दभिल्लस्स एक्का विज्जा गद्दहीरूवधारिणी अत्थि । सा य एगमि अट्टालगे परबलाभिमुहा ठविया । ताहे परमे आधिकप्पे अट्ठमभत्तोववासी गद्दहिल्लो राया तं अवतारेति । ताहे सा गद्दभी महंतेण सद्देण नादति, तिरिओ मणुओ जो वा परबलिओ सदं सुणेति स सव्वो रुहिरं वमंतो भयविब्भलो नट्ठसण्णो धरणितलं निवडइ ।]
तत्थंतरंमि य गद्दहिल्लेण सुईभूएण होउं सुमरिया गद्दही विज्जा । अवयरिया य सा गद्दहरूवधारिणी। ठविया एगंमि अट्टालगे परबलाभिमुहो(हा) । तव्विसेसाराहणत्थं चेगत्थ ठिओ गद्दहिल्लो अट्ठमभत्तोववासी। तं च तहाऽऽराहगं नाउं कालगज्जेणाऽणागयमेव निरो(रू)वियं गद्दहीसमुहं दक्खाणं सद्दवेहिजोहाणमट्ठत्तरसयं भणियं च - 'जया एसा गद्दही नानिहिउ(निनदिउ?)कामा तया मुहं पसारेही । जाव य सदं न करेइ ताव समकालमेईए मुहं सरेहिं तुब्भे पूरिज्जह' । तेहिं वि जोहेहिं तहेव कयं । ताहे सा वाणमंतरी तस्स गद्दहिल्लस्सोवरिं हगिउं लत्ताहिं य हंतुं गया सट्ठाणं । तव्विरहिओ अबलो उम्मूल्लिओ गद्दहिल्लो [जाओ] । गहिया उज्जेणी । एवं च पुण्णपइण्णो कालगसूरी तं भगिणि पुणरवि संजमे ठवित्ता विहरिओ अन्नत्थ उज्जयविहारेणं ।
___ साहिप्पमुहराणएहिं चाऽहिसित्तो उज्जेणीए कालगसूरिभाणेज्जो बलमित्तो नाम राया । तक्कणिट्ठभाया य भाणुमित्तो नामाऽहिसित्तो जुवराया । तेसिं च भगिणी भाणुसिरी नामा । तीसे पुत्तो बलभाणू नाम । सो य पगइभद्दय-विणीययाए साहू पज्जुवासइ । पत्तो पुणो विहरंतो वरिसायालासण्णमुज्जेणि कालगसूरी । बहुमण्णिओ रायाईहिं । तम्मज्झे य जोग्गो त्ति विसेसओ साहिओ सूरीहिं बलभाणुणो धम्मो । तं च सोउं संबुद्धो [सो] पव्वाविओ । न य पुच्छिया बलमित्त-भाणुमित्त त्ति रुद्रुहिं तेहिं पसन्न(ज्झ?)माणत्तो निव्विसओ कालगज्जो । सो वि नत्तुयासंघएणं निग्गहत्तणेण य तेसिं वयणमवमन्निऊण ठिओ न य पज्जोसवणं कुणइ । बलमित्तो वि भाणुसिरीए 'किं न जाणह गद्दहिल्लवुत्तंतं जेणाऽवमाणेह माउलगं'ति भणिओ पच्छाताविओ पुणो मामयस्स कुणंति महंतमायरमब्भुट्ठाणेइ [य] । एयं च सहिउमस्सक्कंतो मंगाहरो नाम पुरोहिओ भणइ – 'देव ! सुद्धपासंडो एसो वेयाइबाहिरो' । एवं च रण्णो पुरओ पुणो पुणो उल्लवंतो सूरिणा निप्पट्ठपसिणवागरणो कओ । ताहे खरयरमाविट्ठो पुरोहिओ 'न दंडेणेमेसि कि पि पणिस्सति'त्ति चिंतिय रायाण(णं?) मंडलोवोमएहिं(?) विप्परिणामेड जहा - 'एए रिसओ महाणभागा । ता जेण पहेणेमे गच्छंति तेणेव जस्स रण्णो जणो गच्छइ पयाणि वा अइक्कामइ तस्साऽसेयं महंतं हवइ । ता विसज्जिज्जंतु नियविसयाओ सूरिणो' । सोउं चेमं कम्मदोसेणाऽइसूगिया बलमित्त-भाणुमित्ता । कराविया सूरिनीसरणत्थं तेहिं सव्वंमि नगरे भत्तपाणाणेसणा । तं च नाउं पढमपाउसि च्चिय निग्गया उज्जेणीओ कालगसूरिणो । ___बहुपरिवारा य ते न जहिं तहिं वा निव्वहंति त्ति पट्ठिया पइट्ठाणपुरं । जाणावियं चाऽणागयमेव तहंतेच्चियसंघस्स - 'जावाऽहमागच्छामि ताव तुब्भेहिं न कायव्वं पज्जोसवणं' । तत्थ य सालवाहणो राया। सो य सावगो त्ति कालगज्जमेंतं सोउं निग्गओ समुहो समणसंघो य । तओ महाविभूईए पविट्ठो पइट्ठाणं कालगज्जो । भणियं चाऽणेण - 'भद्दवयसुद्धपंचमीए कीरउ पज्जोसवणं' । पडिवण्णं च तं समणसंघेण। सालवाहणो य राया परमसावओ । पज्जोसवणाइधम्मदिवसे विसेसओ जिणवंदणाइ किच्चं कुणइ ।
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२४]
इओ य तत्थ देसरूढीए कीरइ भद्दवयसुक्कपंचमीए पढममिंदमह[महा]रंभो । तं च जणो न विणा निवं कुणइ त्ति तस्स न होइ पज्जोसवणधम्माणुट्ठाणं । तओ सालवाहणेण भणिओ कालगसूरी – 'भयवं ! बलिओ लोयववहारो त्ति वा(टा?)लिउं न तीरइ इद(मो?) महारंभो । न य मं विणा तं कुणंति लोया। ताऽणुग्गहं काउं कुणह छट्ठीए पज्जोसवणं जेणाऽहमवि पहुच्चामि' । सूरीहिं भणियं - 'महाराय ! न जुत्तमेयं । जओ आसाढपुण्णिमाए कायव्वं ताव पज्जोसवणं । अह केणाऽवि रायविदुगराणेण(?) ताए न कयं ता कायव्वं पुरओ कण्हदसमीए । तओ वियलियं सावणसुद्धपंचमीए । तओ वि पुरं पुण्णिमाए । तओ वि कण्हदसमीए । तओ वि टालियं कायव्वमवस्सं भद्दवयसुद्धपंचमीए, न परओ त्ति जिणाणा । तओ रण्णा भणियं - 'भयवं ! ता कीरउ चउत्थीए पज्जोसवणं' । सूरीहिं भणियं - ‘एवं होउ' । ताहे चउत्थीए कयं पज्जोसवणं ।
एवं च जुगप्पहाणेहिं कालगज्जेहिं कारणेण जा पवत्तिया चउत्थी सा चेवाऽणुमया सव्वसाहूणं जाण[ह] त्ति रण्णा वि भणियाओ अंतेउरियाओ जहा - 'तुब्भे परिक्खिय पडिक्कमणत्थममावसाए काऊणोववासं पाडिवयाए सव्वखज्ज-भोज्जविहीहिं साहवो उत्तरपारणए पडिलाभत्ता पारेज्जह । ताहि पि तहेव कए पज्जोसवणाए अट्ठमं काउं पडिवयाए जायमुत्तरपारणयं । तं च सव्वलोगेहिं कयं ति तप्पभिज्ञ मरहट्ठविसए सवणमूसवो नाम छणो पवत्तो ति । पवत्तियं च भणिस्समाणेण भवविरहसूरिणा संपयसाहूणं अट्ठमतवकरणासत्तिं पेच्छंतेण तइयाए उत्तरपारणयं ॥छ।
किंच, अत्थि उज्जेणीए बहुसीसपरिवारो कालगो नाम सूरी । न य सीसा से चोइया वि पढणसवणाइकिरियासु पवत्तंते । तओ सूरी राईए पसुत्ता चेव ते मोत्तुं सेज्जायरस्सेगस्स साहियसब्भावो पयट्टो सुवण्णभूमि । जत्थ य किर तेसिं सीसस्स सीसो सागरचंदो नाम सूरी समत्थो विहरइ । पत्तो य पोत्तयाणमंतियं कमेण कालगसूरी । तेऽवि तेहिं विसम्मापुव्व(?)त्ति पाहुणओ सो सामण्णज्जगपडिया(मो?)। कालगसूरी [सुणेइ] भोलओ विव सागरचंदवक्खाणं । सो वि नाणपरीसहमसहमाणो पुणो पुणो कालगं पुच्छइ – 'केरिसं मे वक्खाणं ?' सो भणइ - 'सुंदरं' ।
इओ य कालगसीसेहिं सव्वत्थ गोत्तिया सूरिणो । न य कहिं पि लद्धा सुद्धी । तओ [पुच्छंति] ते लज्जाए सेज्जायरस्स । तेणाऽवि निब्धो त्ति पडिसाहिओ तेसिं सब्भावो । तओ सव्वे वि कालगसीसा सुव्वन्नभूमि गमिस्संति । संपत्ता य सिग्घयरं जंता । वं(पत्ता) तज्जणपरंपराए सागरचंदस्स वत्ता जहा 'कालगायरिया आगच्छंति' । तओ सागरखमणो भणइ - 'अज्जया ! किं सच्चं जं ममाऽऽगच्छइ पियामहो?' तेण भणियं - 'न जाणामि । मए वि सुयं' ! सागरो भणइ – 'अज्जया ! सुट्ट पंडियओ सुम्मइ सो मे पियामहो' । कालगो भणइ - 'किं एएणं ? पंडिया चेव वियाणंति पंडियमझं । मम तावाऽणिच्चयं वक्खाणेसु' । सागरो भणइ – 'अन्नं किंचि विसमपयत्थं वक्खाणावेसु' । कालगेण भणियं - 'न विसमपयत्थमवगच्छामि' । सागरो भणइ – 'जइ एवं ता सुणेसु तं चिय साहेमि -
'धम्म करेहु अमूढा अच्छखें चंचलजीविउ-जोव्वणु पेच्छहुँ ।
धम्मु जि कारणु कम्मुहु दच्छ(अत्थ)हुं मोक्खहुं तं पुणु गुरुयणु पुच्छहु' ॥ सोउं चेमं भणियं कालगेण -
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२५]
'नत्थेत्थ कोइ धम्मो, पमाणरहिओ त्ति खर-विसाणं च ।
पच्चक्खो जेण न सो, तयभावे नाऽणुमेओ वि' ॥ तओ 'अव्वो ! पियामहाणुकारी एस खलु को वि डोक्करो'त्ति संजायासंको सागरो भणइ -
नत्थि धम्मो त्ति वोत्तुं, जुज्जइ जीहाए न उण जुत्तीए ।
जेण पच्चक्खकज्जा, धम्माधम्मा वि पच्चक्खा ॥ अवि य -
रूव-मइ-सुह-समिद्धी-दाणाइविसेसओ सपुण्णाणं । विप्फुरइ वसुक्कारो, नियनिव्वाहे वि नऽन्नेसिं ॥ इय धम्माधम्मफलं, पच्चक्खं जेण दीसए साहू ।
ता मोत्तुं सुहम्म(तुमहम्म), आयरेण धम्मं चिय करेसु' ॥ एवं च सत्थत्थविणोएण चिटुंति ते जाव कइवयवासराणि ताव संपत्ता तत्थ कालगसीसा । ते य दट्ठण अब्भुट्ठिओ सागरचंदसूरी । पुच्छिओ य सो तेहिं – 'आगया खमासमणा इह केइ न व ?' [तं च] सोउं संकिओ सो भणइ – 'न जाणामि खमासमणा । अज्जओ पुण एक्को आगओ । तेणाऽऽगंतुकामो सिट्ठो सूरी' । एत्थंतरंमि य वियारभूमीओ आगओ कालगसूरी । अब्भुट्ठिउं च पाहुणयसाहूहि वंदिओ भावसारं । संजायसंकेण य पच्छियाले सागरचंदेण पुढे 'केण ? को एसो ?' । तेहिं भणियं - 'कालगसूरी' । तओ ससंभमं पायावलग्गो सागरचंदो सूरी 'मिच्छा मि दुक्कडं जं मए आसाइय'ति भणंतो सम्मं पियामहे(ह) खामेइ । भणइ सविलक्खो – 'भगवं ! जइ वि मुक्खोऽहं तहा वि केरिसं वक्खाणेमि?' कालगसूरीहिं वि 'लटुं, किंतु मा गव्वं विहेज्जासु'त्ति वोत्तुं कराविओ सो मवाविऊणेगत्थल-वालुयापत्थुलज्जं । तओ विउद्धरिलं पक्खेवाविओ अन्नत्थ मवाविओ जा ऊणो किंचि सो । एवं च वारं वारेण ऊणयरो ऊणतमो त्ति सच्चवाविउं भणिओ सूरीहिं पोत्तओ – 'भद्द ! वालुगापत्थसरिसं सुयं गणहराणं चेव संपुण्णं । सेसाणं पुण कमंकमेण परिहीयमाणं । जओ चोद्दसपुव्वधरा वि भगवंतो छट्ठाणवडिया कहिज्जंति किं पुण सेसा ? ता न जुत्तो काउमयाणंसुतओ(काउं सुयाणं मओ) । भणियं च -
मा वहउ को वि गव्वं, एत्थ जए पंडिओ त्ति हं चेव । आ सव्वण्णुमयाओ, तरतमजोगेण मइविभवा' ॥ [गुरुस्थापनाशतकम्, ८२] एवं च सुयसमिद्धो, विचित्तवरएहि(विचित्तचरिएहि?) आगमपसिद्धो । कालगसूरी सक्केण, वंदिओ एत्थ भणियं च ॥
सीमंधरभणणाओ, निगोयकहणेण रक्खियज्जो व्व । .. कालगसूरी वि दढं, सविम्हयं वंदिओ हरिणा ॥ किंच,
अत्थि इहेव भारहे वासे तुरुमिणीनयरीए जियसत्तू राया । तस्स य कालयसूरिभगिणीए भद्दा बंभणीए सुओ दत्तो नाम ओलग्गेइ । तेण य सव्वदोसनिहिणा वसीकया सव्वे वि जियसत्तुसेवगा । तओ उव्वासिओ राया । समहिट्ठियं से रज्जं । महारज्जलाभाइनिमित्तं च पारद्धा नाणाविहा जण्णा ।
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२६]
अण्णया य विहरमाणो अणेगसीसपरिवारो समोसरिओ से मामगो कालगज्जो । पारद्धं चाऽणेण वक्खाणं । धम्मट्ठा कोऊहलाईए य संपत्ता नागरया लोगा । परंपराए य भाउणो आगमणं सोऊण भणिओ दत्तो भद्दाए - 'वच्छ ! तह माउलओ पडिवन्नसाहलिंगो इहाऽऽगओ । तो तं गंतुं पणमतु । अवि य
__ एक्को सो तुह मामो, बीयं विउसेहिं पूइओ पुण्णो ।
__ तइयं संगहियवओ, ता पुत्त ! न(व)य नम तं साहुं' ।। जणणीउवरोहेण य पयट्टो दत्तो । पत्तो तमुद्देसं । पुच्छिओ कालियज्जओ जण्णाण फलं । भगवया वि साहियं - 'पंचिंदियवहेणं नरगगमणं' । पुणो जण्णाण फलं दुयवाराए पुच्छियं । भगवया वि साहिओ अहिंसालक्खणो धम्मो । तइयवाराए पुढेण साहियं पावकम्माण नरयाइफलं । चउत्थवारं रुद्वेण भणियं दत्तेण - 'भो ! किमेवमसमंजसं पलंवसि ? जइ किंचि मुणसि ता जण्णाण फलं साहसु' । भगवया भणियं - 'जइ एवं ता नरयफला जन्ना । जेण महारंभयाए परिग्गहियाए कुणिमाहारेणं पंचिंदियवहेणं जीवा नरयाउयं कम्मं निव्वत्तेति । एयाणि य जण्णकरणे संपज्जंति' । सोउं चेमं संजायरोसेण भणियं दत्तेण - 'कहं वियाणसि जहा नरगफला जन्ना ?' भगवया भणियं - 'नाणाइसयाओ' । दत्तेण भणियं - ["किमहमवि नरगं गमिस्सामि ?'] [भगवया भणियं] - ‘सत्तमदिणे कुंभीपागेण पच्चिहिसि तुमं' । तेण
i - 'एत्थ वि को पच्चओ ?' साहुणा भणियं - 'तंमि चेव सत्तमदिणे पढमं असुइणा विट्टालिज्जिहिसि' । समुप्पण्णकोवानलेण य पुणो वि भणियं दत्तेण – 'कत्तो तुह मच्चू ?' मुणिणा भणियं - 'निरुवसग्गं विहरिऊण कयकालो देवलोगं गमिस्सामि' । सोउं चेमं कुविओ दत्तो – 'अरे ! पव्वइयाहममेयं सुअसुहगुणं(?) सुरक्खियं करेज्जह, जेण सत्तमवासरे एवं चिय कुंभीए पयामि'त्ति जोजिऊणाऽऽरक्खियनरे पविट्ठो धवलहरे । दवाविओ पडहो जहा - 'न सत्तवासराणि जाव नयरीए पुरीसो उज्झियव्वो' । सत्तमदिणे य निरोहासहित्तुणा मालिएणेगेण रायमग्गे उज्झिऊण पुरीसं ठइयं पुप्फकरंडएणं । वोलीणाणि य सत्त वासराणि त्ति सम्ममयाणंतो दत्तो सत्तमे च्चिय वासरे आसचडयरेण पयट्टो साहुवहाओ(य)। तुरि(र)यखुरेण य असुइणा हसंतो विट्टालिओ । तओ 'अहो ! संवइओ पावसमणस्साऽऽएसो' त्ति मण्णमाणो सो भयभीओ पयट्टो नियगेहाभिमुहं । तत्थ य पविट्ठो दुस्सज्झो त्ति मण्णमाणेहिं विरत्तचित्तेहिं समभडेहिं बंधिऊण पुव्वाणीयजियसत्तुणो समुवणीओ दत्तो । तेणाऽवि तेल्लपूरियाए सुणयसणाहाए कवल्लीए छोढूण पक्को दुक्खमच्चुणा मओ समाणो गओ नरगं ति ॥ कालयसूरी वि विहिणा कालं काउं गओ देवलोगं ॥छ। कालगायरिओ त्ति गयं ॥छ।। पालित्तयसूरिकहा भण्णइ -
__ अत्थि इहेव भरहखेत्ते कोसला नाम पुरी । तीए समिद्धो जणमन्नो य फल्लो नाम सावयसेट्ठी। समगुणा य से पडिमा नाम भज्जा । तीए य पुत्तो नत्थि त्ति वइरोट्टादेवयाराहणत्थं पडिवन्नं पोसहं । वसिया य धम्मजागरियं कुणंता पोसहसालाए । तब्भत्तिसरावज्जिया य रयणीए समागया वइरोट्टा देवी भणइ – 'वच्छे ! होहिंति ते पुत्ता । परमिहेवाऽवट्ठियाणं नागहत्थिसूरीणं पायसोयसलिलं पिवेज्जासु' । तओ गया देवी । एसा य पहाए कयकिच्चा पउणपहरुद्देसे गया सूरीवसहिं । तत्थ य तीए पविसंतीए च्चिय दिट्ठो बाहिरभूमिसमागयाणं सूरीणं पायधोवणं घेत्तुं निग्गच्छंतो साहू । पुच्छिओ य – “किमेयंमि?' सो भणइ – 'सूरिचलणसोउदगं' । मग्गिउं च सहरिसाए तं तत्थेव पीयं तीए ।
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२७]
तओ गया वसहीमज्झे । दिट्ठा य दसासुयखंधं परावत्तिता सूरिणो । वंदिया य परमभत्तीए । धम्मलाभिउं च सा भणिया सूरीहिं - 'सेट्ठिआणिए ! किमेगागिणी केणाऽवि कारणवसेणाऽऽगया ?' साहिए य तीए जहावट्ठियवुत्तंते सुओवउत्तेण सूरिणा समाइ8 तव्वेलानिमित्तवसओ जहा - 'भविस्संति ते पुत्ता । किं तु जेट्ठो पुत्तो दसवरिसोवरि जउणानईए पुरओ चिट्ठतो [न] जीवाही(जीविही)' । सोउं चेमं पडिमा भणइ – 'भगवं ! पढमपुत्तं तुम्हमहं सीसं दाहामि' । सूरीहिं भणियं – 'जइ एवं ता तं चिरजीवियमम्हे काहामो' । तओ 'तह'त्ति काउं गया सगिहं पडिमा । साहिओ य तीए सेट्ठिस्स वुत्तंतो। तेणा वि तं पडिवज्जित्ता सहरिसं सा भुत्ता रत्तीए । दिट्ठो य णे सुविणयंमि विचित्तरयणमओ मुहे पविसंतो नागो । संभूओ य तस्समए तीसे नागकुमारो व्व [इ]द्धो गब्भे पुत्तो । पडिबुद्धाए य साहिओ सुविणओ भत्तारस्स । तेण भणियं - "पिए ! सुपुत्तो ते होही' ।।
सुहंसुहेण य वड्डमाणे गब्भे जाओ तीसे दोहलो जह – 'सुमिण[दि]ट्ठ-सेल-काणणाईसु सयं दाणं देमि' । साहिए य सेट्ठिणा पूरिओ सो सविसेसो । तओ समयंमि पसूया पडिमा सव्वलक्ख-संपुण्णं पुत्तं । करावियं च सेट्ठिणा महापमोएण वद्धावणयाइकिच्चं । पुण्णे य मासे तस्सुप्पत्तिसुविणाणुसारेण ठवियं से गुरूहिं नामं नागिंदो त्ति । समप्पिओ य सो नेऊण 'एसो सो तुम्हं सीसो'त्ति वोत्तुं सूरीणं । तेहिं विसेसलक्खणाणि दटुं भणियं - 'होही एसो महंतो पवयणपुरिसो । ता सम्मं संगोवेह तुब्भे जावट्ठ वरिसाणि' । तेहि वि तहेव कए संगहिओ सूरिणा नागिंदो अट्ठमवरिसे । पव्वाविओ य सुमुहुत्ते महाविभूईए। जाया य कुलुद्धरणा अण्णे पुत्ता पडिमाए ।
__ चेल्लओ य कंमि वि दिणे सन्निहियगेहाओ घेत्तूणाऽऽगओ चउत्थरसियं । ठिओ पुरओ भणिओ य सूरिणा – 'जाणासि आलोइउं ?' सो भणइ – 'तुम्हं पसाएणं' । सूरी भणइ – 'दरिसेसु पसायवण्णियं' । चेल्लओ भणइ -
'अंबं तंवच्छीए, अपुप्फियं पुष्पदंतपंतीए ।
नवसालिकंजियं नववहूए कुडएण मह दिण्णं' ॥ सोउं चेमं सूरी भणइ – 'अहो ! सिंगारग्गिणा पलित्तो चेल्लओ' । तेण भणियं - 'कन्नए पसाएण कुणंतु भयवंतो जेण पालित्तो होमि' । तओ चमक्किओ सूरी सायरं निवेसिऊणाऽऽसणे तं पुच्छइ वायरणच्छंदालंकाराइ । तेण य बालभावाओ साहुसेवावहारियं साहियं सविसेसं । अवि य -
___जं किंचि सुयं दिटुं, पण्णा-मेहागुणेण तं सयलं ।
साहइ सनिम्मियं पिव, पालित्तो सुकयसंपुण्णो ॥ तओ सूरीहिं समुदायं सद्दिऊण भणियं – 'भो ! एस सो मए गुणपगरिसेणाऽऽलित्तो त्ति पालित्तो नाम अज्जप्पभिई पइट्ठिओ तुब्भेहिं सम्ममुवचरियव्वो' । तेहिं वि 'तह' त्ति पडिवण्णो । सूरिणा जोग्गो त्ति भावोवहाणरूवेणोसरणाकप्पेणाऽणुजाणिओ सयलसुत्तत्थेसु । निवेसिओ य संघसम्मएण अट्ठवरिसो च्चिय नियपए पालित्तयसूरी । तओ भणिओ संघो नागहत्थिसूरीहिं - जंघाबलपरिक्खीणा अम्हे न समत्था विहरिउं । संघपुरिसो य बालो वि होउं पालित्तयसूरी । परं जउणानईए परओ च्चिय विहरंतस्सेमस्स कुसलं ति सिट्ठमासि पुव्वि चेवऽम्हेहिं । ताऽणुजाणेउ संघो जेण पेसेमि इमं महुराइदेववंदणत्थं' । सोउं
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२८]
चेमं पज्जालोइयं संघेण जहा – 'जत्थ विहरिस्सइ पालित्तयसूरी तत्थ पायं संघेणऽस्सुण्णइ त्ति लक्खिज्जइ सूरिपेसणेणं । जओ न निक्कारणं जपंति पवयणपुरिसा । ता कीरउ पालित्तयसूरिणा सह ताव तित्थजत्ता' ।
तओ संवहिओ बहु संघो । साहियं नागहत्थिसूरीणं । तेहि वि 'संघकिच्चुज्जओ सययं सहुज्जासु'त्ति पुणो पुणो सिक्खविय विसज्जिओ संघेण समं पालित्तयसूरी । गओ पाडलिपुत्ते । तंमि य मुरुंडो नाम राया । तत्थ य केणइ छइल्लेण दंदोलीए घल्लिओ मयणोदयभाविओ सुत्तसुट्टियओ । तंमि य लहियव्वो सुत्तच्छेओ । न य केणइ लद्धो । तओ सपसिद्धि सोऊण सद्दाविओ रण्णा पालित्तयसूरी । तेण य पक्खित्तो सो तत्तोदए । निम्मयणंमि य सुट्ठियए लद्धो सुत्तच्छेओ । तओ पुणो वि घल्लिउं समदंडो मूलमेयस्स नामवं (जाणेउं?) । न य को वि तं जाणइ । पालित्तएण पुण तराविओ नीरोवरि सो दंडो । तओ मणागं मणंत(णमंत?)दिसाए साहियं दंडमूलं । तओ पुणो वि जउघोलिओ पोलिओ समुग्गओ, जस्स न नज्जइ केण वि ढक्कणयसंधी । तस्स वि पालित्तएण तत्तोदयपक्खेवओ गलिय[ल]क्करसजाणिओ ढक्कणयसंधी।
तओ समप्पियं सूरिणा फोडित्तु पक्खि(क्ख)पूरणयं नट्ठसीवणीसीवियं तुंबयं रण्णो । भणियं च - 'जाणउ को वीमस्स संधि' । दरिसियं तयमण्णेसिं रण्णा परं न केणइ नाओ सीविओ तुंबयसंधी । एवं च सूरिगुणावज्जिओ मुरुंडराया जाओ भद्दगो ।
तत्तो य जो चलिओ संघो तं पि घेत्तूणाऽऽगओ पालित्तयसूरी महुराउरिं । तीए य वंदिउं देवनिम्मियं [चेइयं] रम्मयाए ठिओ कित्तिओ वि संघो । सेसेण य समं कमेण पत्तो पालित्तयसूरी गुज्जरत्ताए ओंकारनगरे । तंमि य एगंमि दिणे भिक्खातंगणियाइकज्जगएसुं सव्वसाहूसुं सावय-सावियाईणं च कह वि तव्वेलाए विरहेणेगागी पालित्तयसूरी बालसहावओ संजायरमणिच्छो कडिवट्ठीए गोवित्तुं दहुविलि(?) मिलिउं कयचुंचुरुट्ठी(?) वसहीए पच्चासण्णं रमणाण(रमेंताण) छोरुयाणं मज्झे गंतुं जाव कीलेइ तावाऽऽगया ठाणंतराओ. मइ-मेहाइगुणपगरिसं सोऊण केइ सूरिवंदणत्थमपुव्वसावया । पुच्छंति य डिभरूवाणि जहा - 'कत्थ पालित्तयसूरिवसही?' सूरिणा वीमे सावय त्ति कलिऊण साहिओ तेसिं समाडयागमणं मग्गो। तेण य ते जावाऽऽगच्छंति वसहि तावाऽऽसण्णमग्गेणाऽऽगओ सूरी लहुं संवरिऊणुवविट्ठो सट्ठाणे। तओ पत्ता ते सावया वंदिऊणुवविट्ठा सूरिपुरओ पुच्छियसुहविहाराइवत्ता य डिंभमज्झट्ठियरूवसारक्खित्त[चित्त]या विम्हिया लक्खित्तु भणिया सूरिणा - 'अहो सावया ! जहा जहा चेल्लुगत्तणं सक्किज्जए न कोट्ठए छुहिउं तहा परिणयवयाणं पि चंचलं चित्तं । ता किं निरंतराओ भे निव्वहइ धम्मो ?' तो सावएहिं वि 'सूरी वियड्ड'त्ति भाविएहिं भणियं – 'स(से)यं भयवं ! तुम्ह पसाएणं'। पज्जुवासिउं च किच्चिरं पि सूरिं ते गया सट्ठाणं ।
पुणो य कयाइ पालित्तयसूरी गड्डिभरं जंतं पेच्छिऊणुम्माहियहियओ रमिएवि(उं?) निव्विजणंमि गंतुं तहेव डिभेहिं सहाऽऽरुहंतुत्तरंतो गड्डिपंथगेसु जा कीलइ ताव पुरिसेहिं केहिं वि तप्पएसागएहिं पुच्छिओ जहा - 'भो डिभगा ! कत्थ पालित्तयपंडियवसही ?' लक्खित्ता य 'केइ विउस'त्ति सूरी ते तहेव विसज्जिउं सयमागओ सट्ठाणे । ठिओ य कडासणेणं सरीरोवरि लुलावियजच्चपट्टओ अलीयनिदाए । पत्ता य ते वाइणो वसहिदुवारदेसे तहाऽवट्ठियं सूरि दट्ठणोलक्खित्ता य धरिसणत्थं 'कुक्कुडूरु'त्ति सच्चविता पविसंति । [सोउं च] कुक्कुडसदं सूरिणा वि तेसिं पडिधरिसणत्थं 'मेउं मेउंति कओ विरालियासद्दो । तओ 'अहो! दुद्धरिसो'त्ति कलिऊण पणया सूरिपाएसु ते ठिया वियड्डगोट्ठीए । 'अलद्धमज्झा य सव्वा ते गुणपसिद्धि'त्ति । पुणो पुणो बहुं मण्णंति । तओ सूरिणा जोग्ग त्ति नाऊण पडिबोहिया ते सद्धम्मदेसणाए पव्वइया केइ, ...
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३२९]
केइ पुण सावया जाया ।
एवं च सव्वंगकुसलत्तणेण विक्खायकित्ती पालित्तयसूरी वंदिऊणुज्जयंत-सत्तुंजयाइतित्थाणि गओ मण्णखेडपुरं । तंमि य विसेसओ मच्छरियबुद्धी [धिज्जाइयजणो ।]
[इओ य पालित्तयसूरी गुरूणं सगासे पाहुडसत्थाणि अहिज्जिऊण] जाओ कुसलो पाहुडेसु । चत्तारि अ पत्थुयाणीह पाहुडाणि, तं जहा – 'जोणिपाहुडं १, [निमित्तपाहुडं २, विज्जापाहुडं ३,] सिद्धपाहुडं ४ । तत्थ दव्वसंजोगा विसेसओ जीवाजीवुप्पत्ती जंमि [वण्णि]ज्जइ तं जोणिपाहुडं । तक्कुसलो य पालित्तयसूरी जहा रुद्ददेवायरिओ । तं जहा -
पंसुपुरे रुद्ददेवायरिओ रहसि वक्खाणेइ गीयत्थसाहूणं जोणिपाहुडगयं मच्छुप्पत्तिं । निसुया य सा कह वि कुड्डोलवयगामिणा धीवरेणेगेण । विण्णासिया गेहं गंतुं जावुप्पज्जंति मच्छा, ता वणिज्जेण य सो जाओ समिद्धो । गओ सूरिदसणत्थं । ते य विहरिया अण्णत्थ । पुणो चलणविभागेणाऽऽगय त्ति नाऊणाऽऽगओ धीवरो सूरिसमीवं । पणमित्ता य सबहुमाणं ते भणइ - 'भयवं ! तुम्ह पसाएणं जाया मे समिद्धी । ता देहाऽऽएसं जं करेमि' । निसुय य 'सा य कहं ?' [ति पुच्छिए] धीवरेण वि कहियं जहावट्ठियं । सूरी भणइ – "किं साहियं कस्सइ तए ?' धीवरो भणइ – 'नहि' । तओ चिंतियं सूरिणा - 'अहो ! पुत्त-पोत्तयाइकहणपरंपराए महंतो पावाणुबंधो । ता वरं थोवदेसमेयस्स विणासणं' । तओ धरिऊणेगंते भणिओ सो सूरिणा – 'भद्द ! पुत्तोते(पुण्णड्डो ?) तुम जस्सेरिसा भत्ती । ता किमेइणा तुच्छोवारण ? रयणवई होसु' । तेण भणियं - 'जमाणवेह' । तओ सूरिणा साहिओ तस्स जोणिपाहुडुत्तो दव्वसंजोगो जेणुप्पज्जइ सहसा सीहो । भणियं च – 'एवजुत्तीए(?) बाहिं गंतूणेगागिणा जहा कोइ न पेच्छइ तहा तए तडत्थेणेसो पक्खियव्वो कम्मि वि सरोवरे दव्वसंजोगो, जेणुप्पज्जति मुत्ताहलामहारयणाणि' । सोउं चेमं हरिसिओ धीवरो 'महापसाओ'त्ति वोत्तुं पणओ सूरिस्स गओ सट्ठाणं । समाइट्ठाणुट्ठियविहाणओ य समुट्ठियसीहेणं विणासिओ सो धीवरो त्ति ॥छ।।
जत्थ उण के(क)वलिया जोइस-सुइणाइनिमित्तं सुत्तिज्जइ तं निमित्तपाहुडं । तक्कुसलो य पालित्तयसूरी जहा देविंदचेल्लओ।
विलासउरे पयावई राया । सो य कयाइ वरिसायाले दीहवरिसणेण पीडियासु पयासुं सद्दिऊण अद्दण्णो पुच्छइ जाणय-जोइसियाईए जहा - 'कया केरिसी वा वुट्ठी होही ?' । न य तेसिमेक्कस्स वि साहियं संवयइ । तओ सद्दाविया रण्णा तत्थेवऽच्छंता समणसीहा नामाऽऽयरिया । सविणयं च पुच्छिया वुट्ठिसरूवं । ते वि 'निरूविय साहिस्सामो'त्ति वोत्तुं गया सट्ठाणं । निमित्तण्णू य तेहिं समाइट्ठो देविंदो नाम चेल्लओ । तेणाऽवि के(क)वलियानिमित्ताओ निर्दृकिया पंचमदिणे तइयपहरे वुट्ठी । सा वि समत्था उत्तरदिसाए । तओ भणियं सूरीहिं – 'कहियव्वमिमं रण्णो, परं विहडाविउं किंचि । अण्णहा सच्चसंवाहावज्जिओ राया जइणो पुणो पुणो पुच्छणेण पाडिही पलिमंथे' । तओ पुणो रायसद्दावणे पट्ठविओ सूरीहिं चेल्लओ । भणियं च तेण - 'महाराय ! न मुणिज्जइ सम्मं, तहा वि एत्तो पंचमदिणे तइयपहरे होही वुट्ठी । परं सा समत्था दक्खिणदिसाए' । तओ सट्ठाणमागओ चेल्लओ । जायाए य तद्दिणवुट्ठीए रण्णा सद्दाविउं भणिओ चेल्लओ जहा - 'सपच्चए वि तुम्हं निमित्ते किं जाओ दिसाविवज्जओ ?' चेल्लओ भणइ - 'महाराय ! पढम चिय मए भणियं जहा, न मुणिज्जइ सम्म, तहा वि तुम्हं निब्बंधो त्ति साहियं
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३०]
www
किंचि' । सोउं चेमं मंदादरीहूया रायाइणो ति ॥छ।
तहा जत्थ निरूविज्जंति विविहा विज्जा-मंताईया तं विज्जापाहुडं । तक्कुसलो य पालित्तयसूरी जहा अज्जखउडायरिय त्ति ॥छ। अज्जखउडायरियकहा भण्णइ -
भरुयच्छे नयरे विज्जापाहुडकुसला अज्जखउडा नामाऽऽयरिया । ते य विज्जा[सिद्धा] । पहावो जाओ जेसि विज्जा-निमित्त-जोगाइकुसलाणं नमोक्कारेणेव । अवरो पोत्थयाइमेत्तावधारी वि तस्समाणसिद्धी[ए] न होज्जा सिद्धो । भाणेज्जो य अज्जखउडसूरीणं अत्थि बालो चेल्लओ । तेण य सूरिपरावत्ताण कण्णाहेडएणेवाऽवहारियाओ काओ वि विज्जाओ । *इओ य गुडसत्थे नयरे को वि परिव्वायओ पंडियाभिमाणी साहहिं पराजिओ वाए । सो य अद्धिईए कालगओ तंमि चेव गुडसत्थपुरे वडुकूओ(वड्डकरओ) नाम वाणमंतरो जाओ । उद्दरिसियं चाऽणेण लोयाणं जहा – 'ऽहं वरदो वड्डकरओ नाम देवो । तुम्हमणुग्गहत्थमेत्थाऽवतरिओ । ता पइट्ठावेह मं' । लोएणाऽवि महंतं कराविय देवहरयं जहुद्दिटुं पइट्ठाविओ सो चउहट्टए । धरिओ देवच्चओ । दिण्णा वित्ती । पुज्जिज्जए जणेण । दिण्णविभागो य सो वड्डकरओ नाउं वायपराजयं कुविओ साहूणं । पारद्धा तेण जाणवियऽप्पणा विविहरोगेहिं साहुपीडा । अत्थि य तया नऽन्नो तन्निग्गहसमत्थो त्ति नाऊणाऽऽहिंडएहिं सद्दाविओ संघेणऽज्जखउडसूरी । तेणाऽवि दरिसणपओयणे तुरियं गंतव्वं ति चालियछडहडयपरिवारेणाऽऽणत्ता पच्छिवालसहावा जहा – 'चेल्लएण सम्मं भल्ला होज्जह' । चेल्लओ वि भणिओ जहा - 'कवलियमम्हं मा तुममुच्छोडेज्जसु' ।
तओ पत्तो गुडसत्थपुरं सो विज्जाचक्कव[ट्टी] पढमं चिय गंतुं वड्डकरयदेउले तं भणइ – 'अरे ! गेण्हसु ममेमाओ पाणहियाओ' । वड्डुकरएणाऽवि ताओ सयं घेत्तूणोलइयाओ नियकण्णेसु । तओ गओ सूरी वसहिं । सम्माणिओ संघेण । उवसंतो साहूवसग्गो । वड्डकरओ वि कण्णोलइयपाणहिओ सीसो(सीसं?) डगावेंतो दिवो देवच्चियाए । साहियसूरिवुत्तंताए य सद्दिऊण दरिसिओ देवच्चयस्स । सो वि तं तहा दटुं रुट्ठो घेत्तूण गओ लोगं । तेणाऽवि जओ जओ जोइज्जइ तओ [तओ] निगडित्ता पुंठाणि दरिसेइ वडकरओ। तओ कहियं रण्णो । तेणाऽवि सयंदिट्ठरुटेण सूरिहणणत्थं मोक्कलिया लउडाउत्तपुरिसा । सूरिणा वि विज्जासामत्थओ संकामिया रायंतेउरे तेसिं लउडघाया । तेहिं च चूरिज्जंति सिरन्नक्काइअंगोवंगाई । धाहावेंति देवीओ । तं च नाऊणाऽद्दण्णेण रन्ना मुक्का वड्डुकरयतत्ती । गंतुं च सविणयं खामिओ सूरी । तेणाऽवि पुणो वि पगुणीकयमंतेउरं । जाया जिणसासणसमुण्णई ।
इओ य भरुयच्छे गउरविओ त्ति सोल्लुंठं सूरिभाणिज्जं भिक्खाइकज्जे जति साहवो । चेल्लएणाऽवि 'किमेसा चोरिय ?'त्ति चिंतिऊणुच्छोडिया सा सूरिकवलिया । चिट्ठइ य तम्मज्झे सूरिलिहियकइवयविज्जाइपुहुक्कयपोत्थियाओ अच्छोडियाओ चेवुच्छल्लिओ तीसे पण्णओ ताव दिट्ठा पढममेव भोयणविज्जा । तप्पुरओ य लिहिया फलसिद्धी । जहा – जो [को]इ जवेइ विज्जमिममेक्कवीसं वाराओ तस्साऽऽगच्छंति भोयणजलभरियभायणाणि वच्चंति य पुणो विसज्जियाणि । दीसइ ताव जावेंतो ताणि केणइ [वारिओ] कोवेण [जावेइ] तहा वि । तत्तो चेल्लओ भिक्खयागएहिं सद्दिओ भोयणत्थं साहूहिं भणइ – 'नत्थि मे * सो तं भाइणेज्जं ठवेत्ता पडिव्वायओ वादे पराजितो अद्धिईए कालगतो गुडसत्थे णगरे वडकरओ वाणमंतरो जातो ॥
इति आव.चूर्त्या प्रथमे भागे पृ. ५४२ ॥
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३१]
भुक्खा'। तहा वि निब्बंधओ बइसारिओ तेहिं ति विमि-(जिमित्ता?) धोविऊणुट्ठिओ चिंतेइ - 'किमणेणाऽणिद्वेणं भिक्खाभोयणेणं ? तहा करेमि जहा मिट्ठ उप्पज्जेइ' ।
उक्कडं च तया बुद्धदरिसणं । समिद्धा. य बुद्धोवासगा देंति जहाचिंतियाणि भत्तपाणाईणि भिक्खुडाणं ति गओ व्वज्जि(तव्वि)हारे तं पोत्थियं गहाय चेल्लओ । बहुमाण्णिओ भिक्खुडेहिं । जाओ तेसिं खुड्डगो । भणिया य तेणोपासगा जहा – 'सयमेवाऽऽगमिस्संति तुम्हं गिहेसु भिक्खुडयपत्ताणि' । सोउं चेममुवासगेहिं सम्मज्जिओवलित्ते भरावियचतुक्के य सुहे गिहप्पएसे विरइयाणि सव्वपवरासणाणि । विसज्जियाणि य विज्जासामत्थओ चेल्लएण पिहुयाणि भिक्खुकप्पराणि । तओ पुरओ सुक्किल्लवत्थोच्छइयं वच्चइ पहाणकप्परं । चिटुंति य ताणि गयणेणाऽऽगंतूणाऽऽसणेसु तेसु । भरियाणि य जहाजोग्गमुवासगेहि मणुनकूर-दालिय-घयपक्कण्ण-वंजणाईणं पुण्णाणि । [णि]ज्जति चेल्लएणं विहारं । पेच्छंतो य निच्चमुद्धमुहो लोओ तमइसयमावज्जिओ बुद्धदरिसणे। [कुणइ य जइणदरिसणो]हावणं । [ताहे] संघेण जक्खउड्डा(सूरिआण)यणत्थं पेसिओ गुडसत्थपुरे संघाडओ । पत्ते य तंमि 'जामो'त्ति पुच्छिओ सूरिणा संघो भणइ – 'उवसग्गेही पुणो तुम्हं गमणे वड्डुकरओ'। सूरी वि 'मा भाह'त्ति वोत्तुं गओ वड्डकरयदेवहरए । तंमि य चिटुंति वसंते मज्जणयकीलाकरणत्थमेगपाहाणमयाओ महामहंतीओ दो जलदोणीओ । पलोइयं(उ) च ताहिं सह सपरिवारं वडकरयं सूरी – 'भो भो ! गच्छिस्समहं भरुयच्छं'ति जंपतो जाव चलिओ ताव वडकरयस्स अण्णेसि च वंतराणं पडिमाओ ताओ य जलदोणीओ खडहडाहट्टेणुप्फेडंतीओ जंति पिट्ठओ । तम्मोयणत्थं विण्णत्तो लोएण सूरी भणइ - 'गमिस्संति मए समं' । सोउं चेमं खरयरं लग्गे सव्वलोए तस्समक्खं सूरिणा जिणसासणोवद्दवे करावित्ता वायाबंधं वालियाओ वंतरपडिमाओ । जलदोणीओ पुणाऽऽणेउं गुडसत्थपुरस्साऽऽरओ भणियं सूरिणा - 'जो मम सरिसो होही सो नेही एयाओ सट्ठाणे' । चिट्ठति य तहेवऽज्ज वि ताओ ।
सूरी वि पत्तो भरुयच्छे सव्वविण्णायवुत्तंतो विज्जाचक्कवट्टि त्ति निजोजेइ विज्जाहिवइदेवयं । तीए वि सहसा आणेउं समप्पिया सा सूरिस्स पोत्थिया । गगणे गच्छंतभूरिभक्खपत्ताणं च पुरओ सूरिणा विउव्विया महंती सिला । तीए य सममन्भिट्टिउं फुट्टाणि सव्वाणि भिक्खुकप्पराणि । विक्खिरियं भोयणजायं । तं च नाउं भीओ वि संभालेइ पोत्थियं । न य सा दीसइ त्ति नट्ठो चेल्लओ । निग्गओ तंगणियाए सूरी गओ बुद्धविहारगेणं । भणिओ तच्चण्णिएहिं – 'एहि बुद्धस्स पाएसुं पडसु' । सूरीहिं भणियं – 'एहि पुत्ता ! सुद्धोदणसुया ! वंदसु ममं' । तओ निग्गया बुद्धपडिमा । पडिउं पाएसु तावुप्फिडंति गया सूरिपिट्ठओ जाव नगरबाहिं बुद्धंडओ । समाइट्ठो य पडिम व्व सूरिणा । सो वि पडिओ पाएसु । भणिओ 'उद्धेहि'त्ति जाओ जाव अद्धावणओ तावे'वं चेव चिट्ठसु'त्ति निद्दिटो ठिओ तहेव । तप्पभिहं च सो बुद्धंडओ नियंठनामिओ नाम जाओ । विरत्तो य बुद्धदरिसणाओ जणो । जाया जिणसासणस्सुब्भावणा । कयकालो य साउक्खएण अज्जखउडसूरी गओ देवलोयं ति ॥छ। अज्जखउडायरिय त्ति गयं ॥छ।
विज्जाकुसलो य अज्जखउड नाम सूरी व्व कणवीरलयाभामगखुड्डगो । तं जहा - अत्थि पाडलिपुत्ते मिच्छदिट्ठी दाहडो नाम राया । सो य विप्पयारिओ धिज्जाइएहिं संघ भणइ – 'जा तुब्भेहिं कीरइ सगुणवंदणाइपडिवत्ती तं कुणह बंभणाणं' । संघेण भणियं - 'पुच्छियंतु बंभणा जइ समिइ(सइ)[सत्थे]सु भणियमिणं' । राया भणइ – 'किं तुहं वियारेण ? कायव्वमवस्समेवं जइ कुसलमिच्छह' ।
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३२]
तओ विन्नायनिब्बंधो संघो 'करिस्सामो सव्वगएणं'ति वोत्तूणाऽणुकूलं गओ सट्ठाणट्ठिओ सारपव्वज्जालोए (सारं पज्जालोएइ) जहा - 'किं कायव्वमेवंविहे रायाभिओगे ?' तत्थ य विज्जासिद्धो देविंदो* नाम चेल्लओ । सो भणइ – 'जइ संघाएसो होइ ता अहं करेमि किंचि चोज्जं' । अणुण्णाओ य संघेण सो निग्गहाणुग्गहविज्जाभिमंतियाओ दो कणवीरलयाओ घेत्तुं संघेण समं गओ राउलं । निविट्ठाए य बंभणपंतीए मिलिए य परलोए भणियं नरवइणा - 'कुण वंदणं संघो' । चेल्लएण भणियं - 'महाराय! अच्छउ ताव संघो ममाऽवीमे न सक्का सहिउं वंदणं' । राया भणइ – 'किमिमेहि चट्टत्तरेहिं ? जंगमदेवा बंभणा' । सोउं चेमं चेल्लओ 'जइ एवं ता कुणह कोउगं' - ति वोत्तुं पंतिदाहिणंताओ सच्चवेंतो वामंतं जपंतो य 'किमेए बंभणा वंदिज्जंति' त्ति जेसिं गलग्गेणं भामेइ निग्गहलयं तेसिं छिज्जंति सीसाणि। दटुं चेमं चमक्किओ राया । खलभलिओ मिच्छदिट्ठी लोओ । दीणा सेसबंभणा मिलिउं च लुलिया संघचलणेसुं दीणमुहा भणंति – 'चुक्का अम्हे । ता किवं काऊणिमं खमहाऽवराहं' । तओ संघेणाऽऽइट्ठो चेल्लओ अणुग्गहलयाए पुव्वविवरीयं जा कुणइ तावुप्फिट्टित्ता पुणो लग्गाणि छिण्णसीसाणि । जाया जिणसासणस्सुण्णइ त्ति । तप्पभिई च सो चेल्लओ कणवीरलयाभामगो नाम विक्खाओ विज्जापाहुडकुसल त्ति ॥छ।३
तहा जत्थ पायलेवंजण-गुडियाईहिं सिद्धा सरूविज्जति तं सिद्धपाहुडं । तक्कुसलो य पालित्तयसूरी। अवि य -
जेण दिट्ठो सुओ वा, सोहग्ग-द-----निलओ । पालित्तयसूरी सो, न तं विणा निव्वुई लहइ ॥ रायामच्चाईहिं, सययं सेविज्जमाणचरणस्स । जस्स न लहंति वोत्तुं, कज्जे विचालियं मुणिणो ॥ तो तदणुग्गहहेडं, पालित्ती तेण विरइया भासा ।
गुरुपारंपज्जेणं, विण्णेयत्थाइसासाओ(?) ॥ समिद्धं च तया दक्खिणावहे मण्णखेडउरं । लाडदेसे भरुयच्छं । सोरट्ठदेसे वलहिउरं गिरिनगरं च । सूरसेणदेसे महुराउरं । निवसंति य ग्गासुओ(?) गुणसमिद्धा संघा । परं मण्णखेडे सुदुराराहो राया। सो य सूरिगुणावज्जिओ नाऽवगरेइ किंचि । तेण संघो तस्स नऽन्नत्थ विहरिउं देइ । सोरटे उण धाउव्वायसिद्धो ढंकपव्वओवरि ढंकपुरनिवासी नागज्जुणओ नाम चं(वं)दओ । तेण य चाग-भोगगुणेणाऽऽवज्जिओ सोरट्ठदेसे सव्वो वि रायाइलोओ निप्पभावाणि मण्णेइ सेसदरिसणाणि । भरुयच्छ-महुरासुं पुण पच्चणीयधिज्जाइया विग्घयंति जिणण्हवण-जत्ताइकिच्चं । सरूवावियं चेमं गिम्हे भरुयच्छाइसंघेहिं पालित्तयसूरिस्स । संदिटुं च तेण तेसिं जहा 'पारंभणीया तुब्भेहिं भिरिहिरियादिणे कोमुईमहिमा जेणाऽऽगच्छामो तप्पेच्छया' । बहुमण्णियं च तं तेहिं । पारद्धा कत्तियसुद्धपडिवयाए, सूरोदयसमए जिणजत्ता। पालित्तयसूरी वि मण्णखेडे [संघस्स] निवेइयसरूवो पउण(र)-पउरं जाव कयलोगजत्तो चलिओ भरुयच्छे । काउं च पायलेवं खणेणाऽवयरिओ अस्सावयारचेइयं पविट्ठो । संघेण हरिसविसेसा उल्लसिउं [को]उगेण व निस्संकमप्फालिया पंचमहासद्दा । अवि य -
* महेन्द्रः इति प्रभावकचरिते ॥
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३३]
wwwwwwwwwwwwwwwe
www
मद्दल-करडिय-सवडह-भाणिय-संखाइया महासद्दा । हत्थवइत्तणओभय-सहओगमुहेहिं वज्जति ।
संवाडिय-घावाइयाइपडिवत्तीए नयरपविट्ठो सूरी ॥ ताव तप्पुण्णोदएणा'ऽहो ! पत्तं जंगमं तित्थं'ति लोयप्पवायपेरिओ तत्थेवाऽऽगओ राया । दटुं चाऽऽणंदिएणाऽणेण पूजिओ पवरवत्थ-कडच्छुयाईहिं । तओ संघेण सेसजणेण य । सूरिणा वि तं पसाईकयं जहोचियमत्थि-बंभणाईणं । समुच्छलिओ साहुक्कारो । तओ सविणयं पणमिय राया भणइ – 'भगवं ! किमम्हे मूलजाया जेणेत्तियं कालं तुब्भेहिं नाऽवलोइया ?' सूरी भणइ – 'महाराय ! विहरिउकामा वि इह न मुक्का मण्णखेडसंघेण अम्हे । दुरंतो य मूलजायाओ वि संघाणाइक्कमो । अज्ज उण पउणपहरुद्देसे तित्थावगाहणत्थं विण्णत्तसंघेणाऽऽणत्तमम् – “जइ पुणो वीहाऽऽगंतुं पहरदुगुद्देसे भुंजह ता वच्चह" । कायव्वं च तहेव - तमम्हेहिं गंतूणेत्तो सत्तुंज-उज्जंत-महुरातित्थेसुं' । सोउं चेम चरणावलग्गो सगग्गयं राया भणइ - 'भयवं ! ताविओ अहं तुम्हं निरंतरायदरिसणस्स । तहा वि कल्लदिणाओ कराविस्समहमिह जिणाययणे पुण्णिमं जाव जत्तं । तं च गुरुपसाएणाऽऽगंतुं जइ संपयं सच्चवेह तुब्भे ता अहं मण्णेमि कयत्थमप्पाणं' । सूरिणा वि 'कायव्वा सत्तीए पवयणुण्णइ'त्ति चिंतित्तु भणियं – 'महाराय ! काहामि ते समाहाणं' ।
तओ रण्णा 'भगवं ! अणुग्गहीओ मि'त्ति वुत्ते गओ सूरी वलहिं । तत्थ वि तहेव विहियपवयषुण्णई वंदित्तु सत्तुंज-उज्जंतदेवे गओ गिरिनगरं । विहियपवयणुण्णई य तओ वि गओ ढंकपुरं । तंमि वि तहेव विहेइ पवयणुण्णई गओ मण्णखेडं ।
__एवं च निच्चमेंतजंतस्स सूरिणो पाओदगुस्सिघणओ नागज्जुणेण विण्णायं पायलेवदव्वाणं सत्तुत्तरसयं । न लक्खियं च मइमयाऽवि अट्ठत्तरसइमं तंदुलधोवणं । तविरहिएण य तेण कयपायलेवो नागज्जुणो किंचिदुप्पडिउं पि पुणो पुणो पडतो जाओ जज्जरियंगो । तहा य दटुं पुण्णिमागएण पुच्छिओ सूरिणा - 'किमेयं ?' तेणाऽवि साहिए जहावट्टियवुत्तंते मायि(नाय)सब्भावो सूरी भणइ – 'साहु साहु विण्णायं तए। परं न मिलिओ तत्थ सेयभिक्खुदरिसणसंजोगो' । सोउं चेमं मोयरिओ(?) नागज्जुणो सूरिसब्भावावेयणत्थं भणइ – 'गेण्हह तुब्भे ममाओ धाउवायसिद्धि' । सूरी वि 'जाणिस्सामि'त्ति वोत्तुं चलिओ महुराभिमुहं । तदणुव्वयणत्थं चाऽऽगमणचरमदिवसो त्ति गओ नागज्जुणो ढंकओ बाहिं [दिटुं] च तत्थ पच्चमाणमिट्टावायं तम्मत्थए भुरुक्काविओ कोविउक्कोवि(?) सूरिणा चुण्णओ । भणियं च - 'तए पुणो वि निरूवियव्वो एसो'त्ति नियत्ताविय नागज्जुणं गओ सूरी । नागज्जुणो वि बीयदिणे दटुं सुवण्णमयं तत्थोवरिमघरं जीवंतो वि जाओ मयकप्पो । विप्फुरिओ मरिउं पि पालित्तयसूरी जेणाऽऽवज्जिओ सालिवाहणो त्ति ॥छ। सालिवाहणकहा भण्णइ -
गोलानईपरिसरे रम्मे पइवाणपुरे बलबुद्धिसंपण्णो सालिवाहणो नाम राया । सो य वरिसे [वरिसे] गंतुं भरुयच्छे समिद्धं नहवाहणरायाणं रोहेइ । वरिसायालं च नियपुरिमागंतुं करेइ । कयाइं च घोसावियं नहवाहणेण - 'जो सालिवाहणसेवगाणं हत्थं सीसं वा आणेइ तस्स राया दम्मलक्खं देइ' । दव्वलोभओ य बहवे नहवाहणमणुस्सा सालिवाहणमणुस्से मारिऊणाऽऽणेति । सालिवाहणमणुस्सेहिं. वि नहवाहणमणुस्सा केइ विणासिज्जंति परं न के वि तेसिं विसेसे सालिवाहणो देइ । एवं च बहुपुरिसक्खएण
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३४]
raamaan
सुट्ठ काइएण सालिवाहणेण पइट्ठाणमकंडे चेव गंतुकामेण कडयधूलिबहलुद्ध[ण]णभयाओ परिवारस्स पत्थाणमसाहंतेणाऽवि मु(थु)क्कियमत्थाणमंडवियाए । तं च दटुं चिंतियं तस्स पडिग्गहगहिणीए रु(छ?)इल्लखुज्जाविलासिणीए जहा – 'नूण राया गंतुकामो' । साहियं च तं तीए नियमित्तस्स जाणसालियस्स । तेणाऽवि पउणीकाउणाऽणागयमेव गड्डीरयाई वहमाणं कयं । तं च दट्ठमुट्ठिओ सेसोऽवि खंधावारो । गंतुं पयट्टो राया वि 'पढममेव वच्चामि'त्ति । बुद्धीए चालिओ कडयधूलिसमुद्भूलिओ चिंतेइ – 'न मए कस्स वि साहियं । कहं कडओ चलिओ ?' तओ सम्म सोहंतेणुवलद्धो जाणसालिओ । तेणाऽवि साहिया खुज्जा। तीए वि साहिओ परमत्थो । तओ रण्णा 'मा एसा लद्धपसरा कज्जंतरेसु वि सच्छंदा होउ'त्ति चिंतिऊणाऽणवराहिणीए वि खुज्जाए उवरिं दरिसिओ अप्पसाओ त्ति ।
एवं च पइवरिसमभज्जमाणे भरुयच्छे चिंतावियं सालिवाहणं दटुं सामंतो नामाऽमच्चो भणइ जहा - 'मे कुडुंबं गोत्तीए पक्खिवित्ता में कवडेण नीसारेहि, जेण भरुयच्छं भंजावेमि' । तओ रन्ना तहेव कए [गओ भरु] यच्छं, ठिओ य तत्थेगदेवकुले । नायं च रज्जंतरेसु जहा – 'सालिवाहणेण नीसारिओ सामंतो' । भरुयच्छंमि य 'को तुमं ?'ति पुच्छिज्जंतो भणइ – 'गुग्गुलभगवं नामाऽहं' । जे उण जाणंति तेसिं साहेइ जहा – 'नीसारिओऽहं सालिवाहणेणं' । नाउं चेमं सो भणाविओ नहवाहणेणं जहा – 'मे मंती होसु' । अमण्णंतो य सयमागंतुं रण्णा ठविओ मंती । वीससिओ य तेण नहवाहणो । भंडारफेडणत्थं लाइओ धम्मधंधए । जहा – 'पुव्वकयसुकएहिं संपज्जइ सुसंपया । संपण्णा य सा ते । किं तु जइ संपयं देउल-कूल-तलाय-दाणाइणा सुकयमुवज्जेसि ता जम्मंतरंमि सुसमिद्धो. होसि' । तव्वयणेण य धम्मवयं कुणंतस्स पायं निट्ठिओ नहवाहणस्स कोसो । वेढिए य भरुयच्छे तहेव पुरिसक्खयकाइओ सालिवाहणो भणावेइ सामंतं जहा - 'तुमं नहवाहणस्सेव मिलिओ' । मंती भणइ - 'मा विचित्तो होसि जओ नियंतेउरियाभरणव्वएणेसो निव्वहइ' । तं च नाउं थिरीहूए सालिवाहणे सव्वहा निणवंसो(निट्ठियकोसो) विणट्ठो नहवाहणो। वसीकयं भरुयच्छं ।
गओ पइट्ठाणपुरं सालिवाहणो सव्वसत्थविणोएण कालं गमेइ । समुवट्ठिया य रायदुवारे नियनियविरइयगंथसुणावणत्थं चउरो कविपंडिया । जाणाविया य पडिहारेण । ते बहिट्ठिया चेव पुच्छाविया रण्णा - 'कस्स को कित्तिओ वा गंथो ?' तेहिं भणियं – 'विज्जय-धम्म-नीइ-कामगंथा लक्खलक्खपमाणा' । सोउं चेमं कव्वसत्तिपरिक्खणत्थं पुणो भणाविया. रन्ना - 'नाऽहमेत्तियं [*महापमाणं गंथं सोउं समत्थो, ता संखेवं कुणंतु' । तेहिं वि ते गंथा अद्धलक्खपमाणा संखेविऊणाऽऽणीया । तहा वि रण्णा 'संखेवं कुणंतु एत्तो वित्ति कहिए पुणो वि संखित्ता । एवं पुणो पुणो संखेवकरणेण अंते तेहिं एक्कक्कमि पाए नियनियगंथा संखित्ता । तओ रण्णा तं भणिउमाइट्ठा । ताहे ते भणंति -
जिण्णे भोयणमत्तेओ, कविलो पाणीसु दया ।
बिहस्सई अविस्सासो, पंचालो थीसु मद्दवं ॥ *] सोउं चेमं तुद्वेण रण्णा सव्वे वि ते वत्थाईहिं जावाऽऽरद्धा सम्माणिउं ताव अंतेउरी भणइ – 'देव ! साहुक्कार-दाणं विणा किमज्जेणिमिणा सम्माणेण ?' तओ रण्णा 'अहो विउसत्तणं'ति पभणिए परोप्परं जोएत्तु मुरुक्कएहिं हसियं वियक्खणपरिवारेण । तं दटुं किरिक्किओ कविलो भणइ – 'नियपरिवारसाहुक्कारं * अत्र कथाभागः कश्चन त्रुटितः । प्रभावकचरितानुसारं च पुरितः ।
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३५]
दवावेउ देवो' । तओ रण्णा निरूवियं पासोवविट्ठाए सुट्ठ वियक्खणाए भोगवईविलासिणीए समुहं । सा वि परमसावियत्तणओ ‘एसो दरिसणपहापहावणाए समओ'त्ति चिंतित्ता भणइ -
'सगुणकित्तणं किर रण्णो, तावऽण्णजणिदुहरिसमुल्लसइ ।
जा ललइ न पालित्तय-सूरिरवी निरुवमगुणंसू' ॥ सोउं चेमं राया भणइ - 'को एस पालित्तयसूरी ?' तीए वि साहियं सव्वं तच्चरियं । तं च सोउं विम्हिओ राया भणइ – 'कत्थ सो संपयं चिट्ठइ ?' तीए वि 'मन्नखेडे'त्ति कहिए रन्ना सूरिसंगमुम्माहिएणाऽऽणत्तो तस्साऽऽणयणत्थं संकरो नाम जा संधिविग्गहिओ ताव मच्छरिओ बिहप्फई भणइ - 'देव ! बुद्धिकिरणेहिं मम पुरओ सो न सूराइही' । पंचालो भणइ – 'सूराईओ वि कवित्तकिरणेहिं मम पुरओ अत्थमिही' । भोगवई भणइ – 'देव ! अत्थमिउं पि पुणो सो सूराइहि त्ति तमाणवउ' । [ताहे] रण्णा 'अहो ! मरिउं पि जो जीवइ तस्साऽपुव्वं विउसत्तणं । ता संकर ! मण्णखेडे गंतुं कण्हडरायं च मोक्कल्लाविऊणाऽऽणेसु सिग्धं पालित्तयसूरिं'ति वोत्तुं विसज्जिओ संकरो । तेणाऽवि ववसिए नियसामिसमाइटे सुट्ठ समाणंदिओ कण्हडराओ । पट्ठविओ यऽणेण सव्वत्थोचियकिच्चसंपायणत्थं निउत्त-नियसुपरिवारसामग्गीए विचित्तसंघसहिओ पालित्तयसूरी । ___पत्ते य तंमि पइट्ठाणपुरासण्णं जाणाविओ संकरेण सालिवाहणो । सो वि हरिसविसेसओ कारित्तु पुरे हट्टसोहाइमहूसवं सयं संचलिओ सपरिवारो जा सूरिसम्मुहं तावाऽऽगओ लोयप्पघोसं सोउमन्नेहिं सहिओ बिहप्फई भणइ – 'देव ! संपयं चेव परिक्खिस्सं सूरिबुद्धि' । राया भणइ – 'परिक्खसु' । सो भणइ - 'अत्थि कोइ तारिसो देवपरिवारो जो जंतावेंतो वि हत्थट्ठियमुहरभायणाओ नोदगाणं छड्डेज्जा ?' रण्णा वि 'अत्थि'त्ति वोत्तुं सहाविओ हीरओ नामाऽईव थिरहत्थो सूरवालो । सो वि 'जओ'त्ति काऊणुवट्ठिओ पुरओ । दरिसिओ बिहप्फइस्स । तेणाऽवि साहिओ जहा सूरिबुद्धिपरिक्खणोवाओ तहेव रण्णा सिक्खवित्ता पेसिओ सूरिसमीवे विधिरियघयभरियवट्टयहत्थो हीरओ । सो वि गओ तं दरिसित्ता सूरि भणइ - 'मंगलीयमिमं तुम्हें सम्मुहं पवीणपुरिसेहिं पेसियं' । सूरिणा वि लक्खियं जहा – 'बहुलाधारत्ताइधम्मेहिं वट्टयतुल्लं पुरमिमं मइमेहाइगुणावहत्तणओ पुव्व(घय)तुल्लेण पंडियजणेणाऽईव मुहरं, ता तुम्हारिसाणं नेहाऽवगासो त्ति जाणाविओऽहं दायपट्ठि(रायपट्ठि)द्धायण्णुणा(?)' । तेण सुमुह-संवेहगत्ताइ गुणभावओ सारसूईसमो जो विउसुत्तमो सो मुहरेऽपि सम्माइ त्ति जाणावणत्थं साहुसयासाओ घेत्तुं तग्घयमज्झे छुहिऊणुद्धरिया धारिणीविज्जाए सुहमसुहं(उड्डमुहमेगा सूई?) तओ पुणो वि विसज्जिओ हीरओ। पत्तो रायंतियं । दुटुं च . तहट्ठियं सूई विसण्णो बिहप्फई । पमुइएण य रण्णा महाविभूईए सयं पवेसिओ पइट्ठाणपुरे पालित्तयसूरी । सम्माणिओ जहोचियं ।
तओ निसुया सपरिवारेण सूरिविरइया सबहुमाणं कव्वरसाउला तरंगवई नाम कहा । भाविओ वि तीए जाव विउसजणो ताव मच्छरिओ पंचालो । सो य मइमेहाधारिणा बलिओ त्ति भणइ - 'देव ! चोरिया ममाऽणेण तहा तदण्णेहि य' । 'कहं नज्जइ ?'त्ति वुत्ते कहिया तेण वि जुत्तीए तरंगवई । चुरक्कंते य बहुसो वइयरमिमं जणे लज्जिओ मणागं संघो । तब्भणिओ य सूरी संकेयपुव्वमेगदिणे कयमरणचे?ओ कुकुहियापविठ्ठो जा न निज्जइ ताव समंतओ तप्पसंसं कुणइ जणो । तम्मज्झट्ठिओ य पंचालो वि पच्छुत्ताविओ महया सद्देणुद्धठियबाहू पुणो पुणो पढइ -
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३६]
'सीसं कह वि न फुटुं, जमस्स पालित्तयं हरंतस्स ।
जस्स मुहनिज्झराओ, तरंग[लोला] नई वूढा ?' ॥ सोउं चेमं खरयरमुम्माहिए सूरिगुणाणं जणे समुट्ठिओ सहसा सूरी भणइ - "भो भो ! मरिउं पि जीविओ अहं पंचालसच्चभासणोसहेणिमिणा' । तओ मउलिओ पंचालो । विहसिओ संघो । विण्णायवुत्तंतेण य रण्णा आणत्तो निव्विसओ पंचालो । थिराविओ सूरिणा सावगो जाओ ।
एवं चाऽणेण पवयणपभावणाकज्जुज्जुओ पालित्तयसूरी चूडामणिजायगाइनिह(विहिं?) काऊणाऽणागयमेवाइऽऽवेयनियमच्वुसमय-भाविभवभावो कालं काउं गओ देवलोगं जहा तवस्सी कट्ठसेट्टि त्ति सालिवाहणपालित्तयसूरि त्ति गयं ॥छ। कट्ठसेट्टिकहा भण्णइ -
वसंतरे कहो नामा सेट्ठी । वज्जा से भारिया । तीसे माघोदो(माधवो?) नाम पुत्तो । सो य अट्ठवरिसिओ संतो पविसिओ पढणत्थं लेहसालाए । चित्तपइट्ठाणि य कट्ठसेट्ठिणो चिटुंति गेहे चत्तारि वियक्खणरयणाणि । तं जहा - मरुवओ नामाऽऽगंतुगवडुओ, कुक्कुडो, सूयओ, मयणसालहिया य । बहुदव्वोवज्जणमणो य कयाइ सेट्ठी महिला-पुत्तसुत्थयानिमित्तं निरूविउं पच्छिवालं मरुवयं गओ देसंतरं । निव्विजणालवणाईहि य घडिया वज्जा समं मरुवएण । अवि य -
जत्थ तरुणो महल्लो, तरुणीमज्झमि तत्थ किं ---
सिद्धो च्चिय विट्टालो - डीए(?) सुणहो रसोईए । पविसंतं च मरुवयमेगंते दटुं सामिपक्खवाइआ परिस्सवइ मयणसालिया । मुणियकज्जमझेण ए भणिया सूएण – 'दुतुंडियरंडे ! मरणहारिया तुममेवं वगवगेंती । जओ -
गुणहेउं नाऽवेक्खइ, जो रत्तो होइ जंमि वच्छंमि ।
जो अभिपाए दइओ, अहवा सो अम्ह दइओ त्ति ॥ एवं च वारिया वि पुणो पुणो कलहंती वावाइया वज्जाए मयणसालिया । तं च दटुं खरयरं भीया कुक्कुड-सूवया नेव वासंति किचि ।
__ निसुयं च कयाइ जालंतरिएण मरुवएण भिक्खुय(भिक्खागय)मुणिजुयलं परोप्परं सणियमुल्लवेतं, जहा - 'जो एयस्स कुक्कुडस्स सीसं खाइस्सइ सो झत्ति राया भविस्सई' । तओ बंभणेण भणिया वज्जा - 'कुक्कुडस्स मंसं साहेसु' । तीए भणियं - 'पुत्तसरिच्छो एसो । अण्णं भे मंसं देमि' । तेण भणियं - "किमेत्थ बहुणा ? इमस्स मंसं देसु' । तओ मारिऊण पसाहिए से मंसंमि सिणाणत्थं च बाहिं गओ भट्टो जावऽज्ज वि न पहुच्चइ ताव लेहसालाओ पत्तो पुत्तडो । सो य भुक्खिओ त्ति मग्गंतो जेण पेच्छंतस्सेव संसकरियं कुक्कुडस्स सीसं खाविऊण पट्टविओ वज्जाए । तओ आगओ मरुवओ । परिविटुं सीसरहियं मंसं । 'कत्थ सीसं ?'ति पुच्छिए भणियं - 'पुत्तस्स दिन्न' । तेण भणियं - 'हा ! दुट्ठ कयं । सीसत्थं चेवेसो मए माराविओ । तं च तए पुत्तस्स दिण्णं । ता जइ तं चिय पुत्तं मारिऊण देसि तो निहिं पुरिमो(?)' । तीए भणियं – 'माए ! बंभण ! सुपरिचत्तो एस मग्गो वि लोएहिं पि' । तेण भणियं – 'किमेत्थ बहुणा पलत्तेण? जइ मए कज्जं ता झत्ति पुत्तं मारिऊण देसु' । पडिवण्णे तीए तंमि
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३७]
वि [मुणिय]मुणिवुत्तंता वणधाई लेहसालाओ चिय घेत्तुं पलाणा दारयं । कमेण पत्ता देसंतरटिइं(यं) निहिसारं नाम नगरं । तंमि य अपुत्तनरिंदमरणे पंचदिव्वाहिवासणेण सो चिय दारओ राया जाओ ।
___ इओ य कित्तियाओ वि कालाओ पत्तो कट्टसेट्ठी वसंतउरं । पणट्ठसोहं च नियं मंदिरं निएऊण पुच्छिया वज्जा जाहे पच्चुत्तरं न किंचि देइ ताहे पुच्छिओ सूओ । सो भणइ – 'मेल्लेसु मं पंजराओ' । तहा कए वरंडियाचडिओ सूवओ साहित्तु सव्वं जहावट्ठियं सेट्ठिणो गओ समीहियट्ठाणं । कठ्ठसेट्ठी वि तं सोऊणा'ऽहो जासिमित्थियाण कए कीरइ किलेसो तासिमेयारिसं चेट्ठियं ?'ति भावित्ता निविण्णो भवाओ तहारूवाणं थेराणं अंतिए पव्वइओ । सोसेइ य तं चेव वेरग्गकारणमणुसरंतो छट्ठ-ट्ठम-दसम-दुवालसद्धमासाइतवोविसेसेण अप्पाणं । गीयत्थो य संतो पडिवण्णो एगल्लविहारपडिमं ।
___वज्जा वि विमुक्का सेट्ठिणा निम्मज्जाया परिभमंती गया निहिसारनगरे । एयं न जाणइ सा जहा - 'ममेत्थ सुओ जाओ राया' । विहरंतो य तहाविहभवियव्वयाए पत्तो तत्थेव कट्ठसेट्ठितवस्सी । भिक्खं च भमंतो कह वि पविट्ठो पुव्वागयभज्जाए घरं । दटुं च परियाणिओ तीए चिंतियं च [तु]च्छत्तणओ - 'जइ कहेहीमो किंचि तोऽहं विगुप्पिस्सं लोयमज्झे । ता तह करेमि जहा एसो न हवइ' । तओ तीए गोवित्तु किंचि सुवण्णं दिण्णा तस्स मंडया । ते य घेत्तुं नीसरियंमि ‘एस चोरो'त्ति कओ तीए कलयलो । मिलिओ लोगो । धाविया तलारा । दिटुं सुवण्णं । नीओ नरिंदसमीवं । पच्चभिन्नाओ वणधाईए । रोविऊण य साहिया राइणो पउत्ती । तेणाऽवि पणमिओ भावसारं । काराविया दाणसुद्धी । नाउं कया निव्विसया वज्जा ।
धम्मपडिवज्जणत्थं तत्थेव कओ तवस्सिणा वरिसायालो । जाओ य तत्थ तवोविसेसावज्जिओ पायं रायाइलोओ सावओ त्ति कलुसिया गाढं वज्जाइया । ताहे य कहकिविलं(?) ठविऊणेगा अणागयमाणत्ता गब्भिणी । दिण्णं [धणा]इं । सा य वरिसारत्तसमत्तीए तवस्सिणो गुरुभत्तिनिब्भरं रायाइबहुजणाणुव्वयणाए गच्छंतस्साऽणुगच्छंती पुक्कारेइ जहा – 'भो भो ! गब्भं मे भट्टारया ! काउं मा वच्चसु' । सोउं चेमं किलकिलेंतेसु वज्जाइएसु 'दरिसणुड्डाहो' त्ति मण्णमाणेण भणियं तवस्सिणा - 'जइ मए कओ एसो गब्भो ता कालक्कमेण नीसरिज्जउ जोणीए । जइ अन्नेण कओ केणाऽवि नीसरउ जहा तहा वा' । तओ झत्ति पो, फट्रिऊण निग्गओ तीए गब्भो फरक्किउं च खणमेत्तं विवन्नो विणदो । तीए वि मरंतीए जणं पड़ साहिए सब्भावे नट्ठा वज्जाइया । जाया पवयणुन्नई । ___एवं जीवोवघाई वि कट्ठसेट्ठी विसुद्धचित्तो मरिऊण नियसमए गओ देवलोयं जहा सीहसाहु त्ति छ।। कट्ठसेट्टि त्ति गयं ॥छ। सीहसाहुकहा भण्णइ - _ अत्थि कोंकणदेसे जुगप्पहाणो नागनिही(?) नाम सूरी । सो य बहुसीस[परिवारो] विहरतो कयाइ संझाकालसमए बहुसावयसंकुलमडविमेगं पविट्ठो । ठिओ रयणिगमणत्थं तत्थेगंमि पएसे गच्छगोलयं काउं । अत्थि य तंमि गच्छे एगो दढसंघयणी सीहो नाम कोंकणसाहू । भणिओ य सो गुरुणा – 'अज्जो ! जं एत्थ दुट्ठसावयं किंचि गच्छं अभिभवइ तं निवारेयव्वं तए । न उ उवेहा कायव्वा' । सीहेण भणियं - 'भयवं ! विराहिंतेहिं अविराहिंतेहिं वा निवारियव्वं ?' गुरुणा भणियं - 'जइ सक्किज्जइ तो अविराहिंतेहिं, अन्नहा विराहिंतेहिं वि जइयव्वं । नत्थि दोसो' । तओ सीहेण भणियं - 'जइ एवं ता सुवह वीसत्था । अहं तुब्भे रक्खिस्सामि' ।
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३८]
सोउं चेमं निच्चिता सुत्ता सव्वे । सीहसाहू वि एगागी जागरमाणो पासइ सीहमागच्छमाणं । साहुणा वि जंपियं 'हड्डि हड्डि'त्ति । तहा वि न नियत्तो एसो । तओ उद्धाइऊण लगुडेणाऽऽहओ । तेण य परिताविओ वलिओ सीहो । पुणो य केच्चिरेण वि दट्टणाऽऽगच्छंतं सीहं साहुणा 'नेसो सुट्ठ परिताविओ तेण पुणो वि आगओ' त्ति चिंतिय गाढयरमाहओ वलिओ य सीहो । एवं तइयवाराए वि । नवरं सव्वायासेणाऽऽहओ वलिओ त्ति । एवं च खेमेण गया रयणी । ____ पच्चूसे य पत्थंता पेच्छंति साहवो सीहमणुपंथे मयं । पुणो य थोवंतरे बीयं । [पुणो अदूरंते तइयं ।] तेर्सि च जो पढमं सणियमब्भाहओ सो दूरे गंतुं पडिओ । जो य गाढयरमाहओ सो विचालो। जो उण सव्वायासेणाऽऽहओ सो नियडो चेव पडिओ मओ सीहो । ते य दट्ठणाऽऽलोइया सीहसाहुणा सूरिणो । तेहिं भणियं - 'कट्ठसेट्ठी व सुद्धो तुमं । जओ जहुत्तं – 'चेइय-संघ-गुरुकज्जओ आरंभो वि सिवहेउत्ति जिणाणा । भणियं च -
जे जत्तिया य हेऊ भवस्स ते चेव तत्तिया मोक्खे ।
*सिवहेऊ वि य संसारहेयवो वि ण अणागंतो (?) ॥' पडिवज्जिउं चेमं जिणाणाराहणुज्जुओ सीहसाहू गओ देवलोगं जहा खंदिलायरिया नागज्जुणवायगाईय त्ति ॥छ। सीहसाहु त्ति गयं ॥छ।।
खंदिलायरिय-नागज्जुणवायगाइकहा भण्णइ -
अस्थि महुराउरीए सुयसमिद्धो खंदिलो नाम सूरी । तहा वलहीनयरीए नागज्जुणो नाम सूरी। तेहि य जाए वरिसिए दुक्काले निव्वाहाभावओ विफुट्टि काऊण पेसिया दिसोदिसिं साहवो । गमिउं च कह वि दुत्थं ते पुणो मिलिया सुगाले जाव सज्झाएंति ताव खंडखुरुडीहूयं पुव्वाहि(इ?)यं । तओ 'मा सुयवोच्छित्ती होइ' त्ति पारद्धो सूरीहिं सिद्धंतुद्धारो । तत्थ वि जं न वीसरियं तं तहेव संठवियं । पम्हुट्ठठाणे उण पुव्वावरवेडंतसुत्तत्थाणुसारओ कया संघडणा । परोप्परमसंपण्णमेलावगा य तस्समयाओ खंदिलनागज्जुणायरिया कालं काउं देवलोगं गया । तेण तुल्लत्थयाए वि तदुद्धरियसिद्धताणं जो संजाओ कत्थइ थोवो वायणाभेओ सो य न चालिओ पच्छिमेहिं । तओ विवरणकारेहिं पि 'नागज्जुणीया उण एवं पढंति'त्ति समुल्लिंगिया तहेवाऽऽयाराइसुत्तेसु सो दरिसिओ त्ति । भणियं चाऽऽगमे -
जेसिमिमो अणुओगो, पउ(य)रइ अज्जाऽवि अद्धभरहंमि । बहुनयरग्गियजसे, ते वंदे खंदिलायरिए ॥ [नंदीसूत्रे] मिउ-मद्दवसंपण्णो(ण्णे), आणुपुव्विवायगत्तणं पत्तो(त्ते) ।
ओहसुयसमायारे(यरए), नागज्जुणवायए वंदे ॥ [नंदीसूत्रे] भरुयच्छे पमाणिओ जिणदेवो नामाऽऽयरिओ । वाई य तत्थ गोविंदो नाम बंदओ । तेण य कयाइ पडहयदवावणेणुग्घोसावियं सव्वत्थ जहा – 'जइ कोइ समत्थो सो मए समं वायं देउ' । सोउं चेमं वंदणत्थं वच्चंतेण वारिओ जिणदेवसूरिणा पडहओ । तओ दोण्हं पि जाओ राउले वाओ । पराजिओ य सूरिणा गोविंदो 'नऽरिहंतसिद्धंतं विणा तीरए दाउमुत्तरमेएसिं'ति चिंतित्तु पव्वइओ तदंतिए । माइट्ठाणेण *गणणाईया लोगा, दुण्ह वि पुण्णा भवे तुल्ला ॥ (इति ओघनिर्युक्तौ ५४)
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३३९]
पढंतो य सिद्धतं सो भाविओ जिणमएण । साहियसब्भावो य वंदित्ता पुणो पडिवण्णो गुरुमूले सम्म महव्वयाणि पुव्वगहिया[णि] । अहिज्जणेण य सो जाओ गोविंदवायगो । जहा उमासाइवायगो । विरइयाणि य उमासाइवायगेण पसमरइ-तत्तत्थाईणि सद्दत्थाणेगपगरणाणि । गया य सव्वे वि देवलोगं ति ॥छ। खंदिलायरिय-नागज्जुणवायगाई त्ति गयं ॥छा। वायगसमाणत्था य सामण्णओ वाइ-खमासमण-दिवायरा । भणियं च -
*वाई य खमासमणो, दिवायरो वायगो त्ति एगट्ठा ।
पुव्वगयं जस्सेमं, जिणागमे तस्सिमे नामा ॥ विसेसओ पुण पुव्वगयंमि सुत्ते । जो वायं दाउं समत्थो सो वाई नाम । जहा मल्लवाइ त्ति ॥ मल्लवाइकहा भण्णइ -
भरुयच्छे जिणाणंदो नाम सूरी । तहा तत्थेव बुद्धाणंदो नाम वाई । तेण य 'जो वाए हारिस्सइ तद्दरिसणेणेह न चिट्ठियव्वं'ति पइण्णाए जिणाणंदसूरिणा सह वाओ । तहाविहभवियव्वयाए हारियं सूरिणा। तओ सो नीसरिओ संघेण समं भरुयच्छाओ । गंतुं ठिओ वलहिपुरीए । सूरिभगिणी य दुल्लहदेवी नाम । तीसे य अजियजसो, जक्खो, मल्लो य नाम तिण्णि पुत्ता । तेहि य समं पव्वइया सूरिसमीवे । निस्सेसगुणसंपण्णा य सा जाया सव्वसम्मय त्ति ठाविया समुदाएण सूरि विण्णवित्तु पोत्थयाइधम्मोवगरणचिंताए। विउसीकया य सूरिणा सव्वसत्थत्थे ते भाणिज्जा मोत्तुं पुव्वगयं नयचक्कगंथं च । जओ पमाणप्पवायपुवुद्धारो बारसारओ नयचक्कगंथो त्ति नयाइदिट्ठिस्स तस्स अरयाणं बारसण्हं पि पारंभ-पज्जतेसु चेइय-संघ-पूयाविहाणेण कायव्वमवगाहणं ति पुव्वपुरिसट्टिई । मइ-मेहाइसयसंपण्णो य मल्लचेल्लओ दट्ठमपुव्वं पि पोत्थयं सयमेवाऽवगाहेइ । विहरिउकामो य सूरी तत्थेव मोत्तुं मल्लचेल्लयं दुल्लहदेविसमक्खं तं भणइ – 'चेल्लया ! मा अवलोएज्जसु नयचक्कपोत्थयं' ।
विहरिए य देसंतरेसु सूरिमि मल्लेण 'किमेयं चोरित्तयं ति अज्झयं(अज्झयणं) ? 'ति चिंतिऊण अज्जियाविरहे अच्छोडियं पोत्थयं । वाइया य तंमि पढमा अज्जा जहा -
विधि-नियम-भङ्गवृत्तिव्यतिरिक्तत्वादनर्थकवचोवत् ।
जैनादन्यच्छासनमनृतं भवतीति वैधर्म्यम् ॥ [द्वादशारनयचक्रे १] वियप्पेइ य सो जावेमं निमीलियच्छो बहुभंगेहिं तावाऽविहि त्ति हरियं तं पुत्थयं देवयाए । चिरं च वियप्पिऊणुम्मीलियच्छो तमपेच्छंतो विसण्णो मल्लो । तहा य दट्ठ पुच्छइएणाऽज्जाए साहिओ तेण सब्भावो । तीए वि समुदायस्स । सो वि 'नत्थि इमं पोत्थयमण्णत्थ कत्थइ ता न सुंदरं कयं'ति वोत्तुं गओ महाविसायं । तओ नयचक्कुम्माहिओ मल्लो भणइ – 'होहं गिरिगुहावासी वल्लभोई य नयचक्कं विणा अहं' । सोउं चेमं खरयरमुद्देगओ समुदाओ 'पि(पी)डिज्जिहिसि तुममेवं वाय-पत्तेहिति वोत्तुं लग्गो विगइपरिभोगे तं । निबंधओ य 'चाउम्मासयपारणए च्चिय तं काहं'ति पवण्णपइण्णो मल्लो गंतुं वलहिपच्चासण्णगिरिहडलयडोंगरिगागुहाए ठिओ तं चेवाऽवहारियं नयक्काइमसिलोगं झायंतो । पडियग्गंति तं तत्थेव * वाई य खमासमणे दिवायरे वायग त्ति एगट्ठा ।
पुव्वगयंमि य सुत्ते एए सद्दा पउटुंति ॥ - इति गाथासाहस्त्रयां ५६० ॥
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४०]
गंतुं भत्त - पाणाईहिं साहवो । आराहेइ य तव - जवाईहिं विसेसओ सुयदेवयं संघो । दिन्नोवओगा य सा
'केण ?' मल्लेण भणियं
रयणीए मल्लं भणइ 'के मिट्ठा ?' तेण भणियं 'वल्ला' । पुणो य गएहिं छहिं मासेहिं देवी भणइ 'घय - गुडेण' । तओ 'अहो ! मइपगरिसो'त्ति समावज्जिया देवी भणइ 'भो ! मग्गेसु समीहियं' । मल्लो भइ 'देसु नयचक्कपोत्थयं' । देवी वि 'निप्पज्जिही तुहाऽवहारियसिलोगेणं चिय पुव्वाओ सविसेसो नयचक्कगंथो' त्ति वोत्तुं जाणाविउं च तमत्थं संघस्स गया सट्ठाणं ।
-
-
-
मल्लचेल्लओ वि तहेव विरइयनयचक्कगंथो पवेसिओ वलहीए संघेण । आणाविओ जिणाणंदसूरी । तेणाऽवि जमत्थि पुव्वगयं तं वायाविऊण य [अजिअ ] जस-जक्खेहिं सह मल्लो निवेसिओ सूरिपए । जाया य तिणि वि ते वाइणो । नवरं विरइओ अजियजसोवायणामिओ पमाणगंथो । [ सो] वि अजियजसोवायनाम पसिद्धो ।
भणइ
नाउं च दरिसणमालिन्नमूलं गुरुपरिभवं भरुयच्छे गओ मल्लवाई । पण्णविओ राया । सद्दाविओ अणेण बुद्धाणंदो । सच्चविया पुव्वपइण्णा । तओ भणियं [मज्झ]त्थेहिं 'को जंपिही पढमं ?' बुद्धाणंदो 'जित्तो जग्गुरू तस्सीसेणिमिणा बालएणं मे का गणणा ? ता दिण्णो मए एयस्स वरायस्स अग्गेवाओ' । तओ अणुण्णाएणं [मज्झ]त्थयपुरिसेहिं बहुवियप्प-पडिवियप्पाउलमुवण्णसियमविच्छिन्नवाणीए मल्लवाइणा जा *छद्दिणाणि । सत्तमदिणंते य 'दूसेउ तावेत्तिययमणुवएडं बुद्धाणंदो' त्ति वोत्तुं वच्चंति सद्वाणं रायाईया । बुद्धाणंदो वि गओ विहरियाए । संभालेंतो य मल्लवाइभणियमणुवायत्थं वि भुल्लो तव्वियप्पाडवीए। तओ संखुद्धो हियएण सदीवो पविसिऊणोवरिगं टिप्पेइ भित्तीए तव्वियप्पमालं । तहा वि न सुमरेइ । तओ 'कहमणुवइस्सं ?' ति लुम्पिएणं तत्थेव मओ बुद्धाणंदो । मिलुप्पिए य रण्णो सभाजणे रण्णा 'नाऽऽगओ बुद्धाणंदो' त्ति विसज्जिया तग्गवेसगा पुरिसा । ते वि गंतूणाऽऽगया भणंति 'देव ! अस्सूरसुत्तो नऽज्ज विविबुज्झइ बुद्धादोत्ति साहियं तप्परिवारेण' । रण्णा वि 'अहो ! न कोसलिया सेट्ठ ( एत्ता ? ) हे निद्दा | ता सम्मं नाऊणाऽऽगच्छह' त्ति वोतुं पुणो पट्ठविया पुरिसा । तेहिं वि गंतुं फोडावियकवाडेहिं दिट्ठो उव्वरिगामज्झे मओ बुद्धाणंदो । तं च साहियं रन्नो ।
एत्थंतरंभि य मुक्का गयणत्याहि मल्लवाइस्सोवरि सासणदेवयाहिं कुसुमवुट्ठी । साहिओ यां जहावट्ठिओ बुद्धाणंदवुत्तंतो १ तो ते ( तं ) नाउं पराजियं ति नीसारिउकामो वि बुद्धदरिसणं राया निवारिओ मल्लवाइणा । तओ रन्ना आणाविओ जिणाणंदप्पमुहो संघो भरुयच्छे । एवं च तित्थपभावगो विहरिउं मल्लवाई गओ देवलोयं ति ||छ । मल्लवाइ त्ति गयं ॥ छा ।
जो उण मल्लवाई व पुव्वगयावगाही खमापहाणो समणो सो खमासमणो नाम जहा आसी इह संपयं देवलोयं गओ जिणभद्दगणिखमासमणो । विरइयाई च तेण विसेसावस्सय - विसेसणवई सत्थाणि, जेसु केवलनाण- दंसणवियारावसरे पयडियाभिप्पाओ सिद्धसेणदिवायरो त्ति ||छ । सिद्धसेणदिवायरकहा
भण्णइ
—
उज्जेणीए नयरीए महावाई महाकवी य सिद्धसेणो नाम साहू । सो य कयाइ जंतो बाहिं दिट्ठो * छम्मास त्ति प्रभावकचरिते ॥
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४१]
विक्कमाइच्चराएणं । चिंतिउं च 'न जाणागि इमेसि केरिसो आसीवाओ'त्ति कओ से दिट्ठिप्पणामो । लक्खिउं च तब्भावमुब्भविय(मुद्धट्ठिय)हत्थेण सिद्धसेणेणाऽऽदिट्ठो महासद्देणं धम्मलाभो । राएण छइल्लत्तणेणाऽऽवज्जिएणं दव्वाविया से दव्वकोडी । भणियं च - करावि[य]रायपारिग्गहिएण विक्कमाइच्चस्स वायए ठिईए ।
धम्मलाभो त्ति वुत्तंमि, दूरादुस्सियपाणिणो ।
साहुणो सिद्धसेणस्स, देइ कोडिं निवाहिवो ॥ निवेइया य सा रायदिण्णा दव्वकोडी सिद्धसेणेणं गुरुस्स । तेणाऽवि संघस्स । संघेण वि कओ तीए साहारणसमुग्गओ ।
__ लज्जंतो य ‘पाययं जिणसासणं'ति लोउत्तीए सिद्धसेणो विण्णवइ संघं – 'जइ मण्णह तो करेमि सक्कयं [सव्वं] पि सिद्धंतं' । संघो भणइ – "चिंतिएण वि इमेण पायच्छित्ती, किं पुण जंपिएण ? ता वरसु तुं पायच्छित्तं, जंमि पवज्जिऊण अ चत्तलिंगं सुण्णाराम-देउलाईसु बारसवरिसाणि जाव विचित्तं तवोकम्मं तं पारंचियं नाम । भणियं च -
आलोयण-पडिक्कमणे, मीस-विवेगे तहा विउस्सग्गे ।
तव-छेय-मूल-अणवट्ठए य परंचिए चेव ॥ [आ.नि. १४२८] वोच्छिण्णं च तया दढसंहणणाभावओ पारंचियं तहा वि 'मा अण्णो वि कोवेवं ववसउ'त्ति भयजणणत्थमणुण्णाओ संघेण सिद्धसेणो । सो य बाहिमुज्जेणीए कुडंगेसरदेउलत्थो पारंचियसेवी इव जयंतो पुच्छिज्जइ जणेण वयविसेसं परं न किंचि साहइ । तओ कहियं रन्नो । तेणाऽवि तत्थाऽऽगम्म सयं पुच्छिओ दरिसणपहावणमिच्छंतो सिद्धसेणो भणइ – 'धम्मिओऽहं' । राया भणइ - 'जइ एवं ता किं न थुणसि कुडंगेसरं ?' सिद्धसेणो भणइ – 'न सहइ ममेसो थुई' । राया भणइ – 'कया ?' सिद्धसेणो . भणइ - 'कल्लं' । नाउं चेमं बीयदिणे मिलिओ कुडंगेसरपुरओ सपुरजणवओ रायाइलोओ । तम्मज्झोवविद्वेण य सिद्धसेणेण पारद्धा बत्तीसियाहिं जिणथुई । एत्थंतरंमि य दिण्णोवओगो धरणिंदो दरिसणकज्जं ति तत्थाऽऽगओ तुरियं । दंसिया य तेण कुडंगेसरसीसाओ नीसरंती पाससामिपडिमा । कमंकमेण य बत्तीसइम-बत्तीसियासमत्तीए पडिपुण्णं तं च दट्टण विम्हिओ रायाइलोओ । तओ सिद्धसेणो भणइ - 'राय ! महत्थुइसहो एसो सो देवाहिदेवो' । दटुं च तहाऽइसयं संबुद्धा बहवे पाणिणो । धरणिंदविन्नविएण य संघेण पवेसिओ सहरिसमुज्जेणीए सिद्धसेणो पइट्ठिओ य तप्पभिइ सो संघेण दिवायरो त्ति । जओ पुव्वगयवायगो वि जो विसेसेण सासणुज्जोयगो सो दिवायरो नाम । विज्जंति य ताव संपयं पि बत्तीसियाओ जासिं पहावओ कुडंगेसरसीसुट्ठियपाससामिपडिमा घसिज्जंती वि पच्चणीयजणेणऽज्ज वि दीसइ पुणो पुणो समुल्लिहंती ।
एवं च मिच्छदिट्ठिदप्पदलणो विहरिओ(3) सिद्धसेणदिवायरो गओ देवलोगं तओ विप्फुरिया से [*पडिवक्खा वाईणो*] ।
फुरंति वाइखज्जोया संपयं दक्खिणावहे ।। नूणमत्थंगओ वाई सिद्धसेणदिवायरो ॥छ। सिद्धसेणदिवायरो त्ति गयं ॥छ।।
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४२]
सुप्पसिद्धो य सिद्धसेणदिवायरो व्व भवविरहसूरि त्ति भवविरहसूरिकहा भण्णइ -
इहेव भारहे वासे पियंगुईए बंभतुणीए(?) संकरो नाम भट्टो । तस्स गंगा नाम भट्टिणी । तीसे हरिभद्दो नाम पंडिओ पुत्तो। सो य पुव्वावरसिद्धत[*विसंवायं दटुं वाउलो जाओ । जहा – पढमं ताव 'सव्वे पाणा न हंतव्व'त्ति सिद्धतं पयंसिऊण, तओ जण्णेसु हिंसिओ प]सू सग्गं जाइ ति समत्थियं वेए तं च जइ सच्चं ता किं न वझंति सुहि-सयण-बंधवा ? भणियं च -
नाऽहं सग्गफलोवभोगतिसिओ नऽब्भत्थिओ त मया संतुट्ठो तिणभक्खणेण सययं साहो न जुत्तं तव । सग्गं जंति जइत्तया य निहया जन्ने धुवं पाणिणो
जण्णं किं न करेसि माउ-पिउहि पुत्तेहि बंधूहि य ॥ एवं च परिणामिओ हरिभद्दो दरिसणे तित्थावगाहणत्थं निग्गओ गेहाओ । पंडिच्चाभिमाणी य सो '[जस्स वयणं] न बुज्झिस्सामि तस्स सीसेण मए होयव्वं'ति काउं पणं हिंडंतो पत्तो चित्तकूडं नाम दुग्गपुरं । तंमि वि चिट्ठइ तया जिणदत्तो(जिणभडो?) नाम सूरी । तस्सेव जाइणी नाम महत्तरा । तीसे य पउणपहरुद्देसे गंभीरसरेण वस्सयंतीए कहमवि पडिस्सयदुवारमागओ हरिभद्दभट्टो । गुणियं च पवित्तिणीए
चक्किदुगं हरिपणगं, पणगं चक्कीण केसवो चक्की ।
केसव चक्की केसव, दुचक्कि केसी य चक्की य ॥ [आ.नि. ४२१] सोउं चेमं गाहं भट्टो विसित्ता पडिस्सयमज्झे पवत्तिणि भणइ – 'भयवइ ! बहुं किंपि चकचकावियं । साहेहि एयस्स अत्थं' । पवत्तिणी भणइ - 'वच्छ ! नाऽहिगारो अम्हं अत्थकहणे किंतु गुरूणं' । हरिभद्दो भणइ – 'कत्थ गुरवो ?' पवत्तिणी भणइ - 'वसहीए' । हरिभद्दो भणइ – 'दरिसेह तं मे' । तओ साहिमाणो त्ति तं घेत्तुं पवत्तिणी गया जिणदत्तसूरिसमीवं । पणमिउं च उवविढे हरिभद्दे पवत्तिणीए साहियं सरूवं । सूरिणा वि साहिओ सवित्थरो चक्किदुगाइगाहाए अत्थो जहा आवस्सयविवरणे । तं चाऽवधारिउं हरिसेण साहिया सूरिणो हरिभद्देण नियपइण्णा । तओ भणियं सूरिणा - 'भद्द ! जइ एवं ता होसु तुममिमाए जाइणीए पवत्तिणीए धम्मपुत्तो' । पडि[वज्जिउं च तं सहरिसं] हरिभद्दो भणइ – 'भयवं ! केरिसो धम्मो ?' साहिओ सो सूरिणा दया-सच्चाचोरिया-बंभ-संतोसमाईओ । भट्टो भणइ - 'किं धम्मफलं?' सूरी भणइ – 'सपिहाणं सुराइसुहसंपत्ती, निप्पिहाणं पुण भवविरहो फलं' । हरिभद्दो भणइ - 'भयवं ! पिओ मे भवविरहो । [ता] तहा कुणह जहा सो संपज्जइ' । सूरी भणइ - 'जइ एवं ता पडिज्जसु सव्वसावज्जजोगविरई' । तओ ‘एवं करेमि'त्ति वुत्ते विहिणा पव्वाविओ सूरिणा हरिभद्दो ।
[*पुव्वि पि सव्वदरिसणेसु पंडि*]यत्तणेण य लहु चेव जाओ सो गीयत्थो त्ति सामिओ(ठाविओ) गुरुणा सूरिपए । महाकयण्णुत्तणेण य "धम्मओ जाइणीसूणु''मेव अप्पाणं पयासेंतस्स हरिभद्दसूरिणो जाया सयलगंथत्थकुसला जिणभद्द-वीरभद्दा नाम दो सीसा । तेसिं च पित्तियओ निवसवित्तओ(नियसगोत्तओ?) दुहेढे(दुहट्टो?) य लल्लिगो नाम । सो य देव-गुरु-भत्तिपरायणो दाणसीलो य । परं दरिद्दयाए न पुज्जंति मणोरहा । तओ [एगया] लल्लिगो वंदित्ता हरिभद्दसूरि भणइ – '[*भयवं ! दरिद्दस्स*] वित्तिवाहियस्स
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४३]
ww
wwwwwwwwwANARAYANNNNNNNNN
विडंबणा गिहवासो । ता ममाऽवि देह पव्वज्जं जेण परलोयहियं विहेमि' । सूरिणा वि चूडामणिजोइसाइसत्थकुसलेण भणिओ लल्लिगो – “चिट्ठउ सा पव्वज्जा । कहेहि किमज्ज पविलृ पिट्ठए कियाणगं ?' कहियं च तेण – 'पविढे कण-चोप्पडाई' । एवं च पइदिणं पुच्छइज्जइ सूरिणा लल्लिगो। ___इओ य [* कयाइ सुव *]ण्णदीयाओ एगे [*वणिया बहूणि सुवण्ण-रयणाणि विढप्पिऊण ताणि य मयणपिंडय*]ट्ठियाणि काऊणाऽऽगच्छंता गहिया केणाऽवि य चरडेण सुवण्ण-रयणाणि विलुत्ता य । तस्स पासाओ किणिया मयणमोल्लेण भमहवणिजारएहिं ते मयणपिंडया । तम्मज्झाऽजाणएहिं जणेहिं वि ते विक्कणणत्थमाणीया चित्तउडपिट्ठए । सूरिपुच्छिएणं भणियं लल्लिगेण - 'भयवं ! अज्जाऽऽगया मयणपिंडिया' । निमित्तमुट्ठविउं तेण य सूरिणा तेहिंतो महालाभो त्ति नाउं भणिओ लल्लिगो – 'सव्वे वि किणिउं ते मयणपिंडए गुत्ते गिहप्पएसे ठवेसु' । सो वि तहेव काउं मयणमोल्लमेव [* दाऊण गहेइ ते । तओ उवलद्धाइं *] तम्मज्झे सुवण्ण-रयणाणि । तेहिं च ववहरंतो स सिट्ठीहूओ लल्लिगो । सव्वत्थ वि जहोचियं जाओ दाणुज्जुओ विसेसओ हरिभद्दसूरिविसए।
___ पबलं च तया चित्तउडे बुद्धदरिसणं । तंमि य बउद्धेहिं हरिभद्दसूरिकलावमच्छरिएहिं निव्विजणे विणासिया तंगणियागया जिणभद्द-वीरभद्दा । तं च कह वि नाऊणुद्देगिओ हरिभद्दसूरि पवज्जतो अणसणं पवयणपभाव[* *] सेसं । तो भवविरहं भावेंतेण सूरिणा – 'संपण्णमाणुसत्तं संसारासारयं विण्णाय हे जीव ! किं पमाणयान्न(किं पमाया) न चे?से संतएण(?) सययं - इच्चाइसरूवं पसरणं(?) 'अत्ताणुरूवीयनामा पइट्ठियव्वा मए विसेसेणेओ पोत्थयसीससंतइ'त्ति गहियनिच्छओ हरिभद्दसूरी समुज्जओ गंथकरणे । महाकवित्तणओ तेण विरइयाओ साइसयपुव्वपुरिसकयाणं पि दसवेयालिय[आवस्सयनिज्जुत्तियाईण] सयं कयाणं पि य सम्ममुज्जीवावियभावत्थाओ जाइणीसूणुनामंकियाओ संपुण्णवित्तीओ। कया य निया चेवाऽणेगंतजयपडाया[ईया] गंथा [तहा] समराइच्च[कहा]ईया विउसजणजणियचमक्कारा भवविरह-नामंकिया निउणत्थगंथा । समप्पियं च सूरिणो लल्लिगेण पुव्वागयरयणाणं मज्झाओ जच्चरयणं । तदुज्जोएण य रयणीए विढप्पेइ(?) भित्तिप[एसे* लिहइ सूरी विविहे नवे गंथे । तं च सव्वं लिहावि*]यं समिद्धसावगेहि।
फुक्कावेइ य लल्लिगो निच्चं सूरिभोयणवेलाए संखं । समागच्छंति य जे संखसद्दसवणेण अत्थिणो तेसिं दवावेइ जहिच्छियं भोयणं । भुत्तुत्तरे य कयपणामा 'भवविरहुज्जया होह'त्ति दिण्णासीसा सूरिणा ते 'चिरं जीवउ भवविरहसूरि'त्ति बेंता जंति समीहियट्ठाणं । तेण सो पसिद्धो भवविरहसूरि त्ति ॥
इओ य वाणारसीए वासुगी नाम सावगो । तेण य कहंचि लद्धा वग(ओग?)केवलियसुत्तपोत्थिया। परं न किंचि बुज्झइ । समागओ य सो कयाइ वि ववहारत्थं चित्तउडे तं समप्पेइ हरिभद्दसूरिणो । तेणाऽवि
ओगकेवलि त्ति नाउं निवेइया परिणयसंघपुरिसाणं । तेहिं वि 'वित्तिमिमीए तुब्भे कुणह जेणोवओगिणी होहि' [* त्ति विण्णत्ते तेहिं विरइया ती*]ए परिफुडत्था वित्ती । विण्णासिया य तव्विवरीयाणुसारओ गीयत्थेहिं परोप्परं केवइ ओगपओगा जाव ताव तहेव संवइया । तओ पुणो 'नेयारिसाणं पावगंथाणमेयंमि काले पयासणं संगय'ति परिभाविऊण संघपुरिसेहिं चेव फुसाविया सा ओवगकेवलीए वित्ती । किं बहुणा? विरइयाणि भवविरहसूरिणा जत्तियपत्ताणि तत्तियाणि संपयपंडिएहिं वाइउं पि न तीरंति त्ति । ज[*
*अत्र कथाभागस्युटितः, यथाशक्यं च पूरितः ।
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४४]
ओ भणियं *]
[पावयणी धम्मकही, वा]ई नेमित्तिओ तवस्सी य ।
विज्जासिद्धो य कवी, अद्वैव पभावगा भणिया ॥ तेमेगेणं (तेसिमेगेणं) ठिच्चा भवविरहसूरिणा सच्चिवियं पयं ।
एवं च वद्धमाणजिणतित्थे सुयहरचरिमो समुचियं जीविऊणाऽऽउक्खयगएहिं विहिणा कयकालो देहसक्कारणत्थं महिड्डीए संघेण नीओ बाहिं । चियारोवियस्स तस्स [गयणा]ओ दुंदुहिमुप्फावेंता संपत्ता देवा । वि[*प्फुरिया पयास*]प्पयरा । समुग्घुटुं च महासद्देणं – 'भो भो ! एस भवविरहसूरी सोहम्मे कप्पे लीलए विमाणे जाओ पंचपलिओवमाऊ अम्हं सामी देवो । गओ य उप्पण्णमेत्तो चेव अम्हेहिं सह भत्तीए सीमंधरसामिसमीवं । वंदिउं च तं पुच्छइ - "भयवं ! कयाऽहं सिज्झिस्सामि ?" सामी भणइ - "[* इओ चुओ महाविदेहे *] समुप्पण्णो सिज्झिस्ससि" । साहिओ य [* पुव्वभव*]वइयरो । तं च सोउमम्हे तुट्ठा तट्ठाणाओ नियसामिदेहपूयासंपायणत्थं तुरियमिहाऽऽगया कयकिच्चा य संपयं गमिस्सामो। ता नाउमेवं तुब्भेहिं वि भविविरुहुज्जएहिं होयव्वं' । समुग्घोसिउं चेमं ते देवा भवविरहदेवमूलं गय त्ति ॥छ। भवविरहसूरि त्ति गयं ॥छ।।
भणियाओ य कहाओ, रिसहाइजिणाण वीरचरिमाणं । तत्तित्थकहाहिं समं, भवविरहो जाव सूरि त्ति ॥छ।। इय पढमपरिच्छेओ तेवीससहस्सिओ सअट्ठसओ (२३,८००) । विरमइ कहावलीए, भद्देसरसूरि रइओ त्ति ॥छ।
इति कहावली [प्रथमपरिच्छेदः समाप्त:] ॥
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रथमं परिशिष्टम् ग्रन्थगतकथानामकारादिक्रमेण सूचिः
कथा
पृष्ठण
कथा
पृष्ठण
कथा
पृष्ण
१३८
१०३
११७
१९२
१८८
२००
२११ - ५७
२८
११६
१६४
अइमुत्तकुमारकहा | कलिगीकहा
२५८ | जंबूनामकहा अंजूकहा १३४ | कागकहा
जच्चकिसोरकहा अज्जखउडायरियकहा ३३०/ कामदेवकहा
जमालिकहा अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिकहा ३०२| कालगायरियकहा
३२१ । जयसेणाकहा अज्जरक्खियकहा किंमहग्घकहा
जासासासाकहा अज्जासाढसीसकहा | कुंडकोलिअकहा
२४९ |जिणवद्धमाणकहा अज्जुणगकहा | कुबेरदत्तकहा
जेट्ठाकहा अज्जुणमालिकहा कुमारनंदिकहा
|जोणअकहा अट्ठियगामकहा कूलवालयकहा
तरंगवईकहा अण्णियापुत्तकहा केढीकहा
तिमित्तकहा अभग्गसेणकहा कोइल्लारयकहा
तिविक्कमकहा अमरगुरु-सरस्सईकहा २८० कोणियकहा
तिविट्ठवासुदेवकहा अम्मडकहा २५१ खंदयकहा
तीसगुत्तकहा अवंतिसुकुमालकहा ३०६ खंदिलायरिय-नागज्जुणवायगाइकहा ३३८ थेरीकहा आखंडलकहा २८४/ खुड्डगकहा
ददुरदेवकहा आणंदकहा
गंगदेवकहा
ર૭૬ दसण्णभद्द-सुद्धडकहा आसमित्तकहा २७६ गंधव्वनागदत्तकहा
दहणदेवकहा इंदनागकहा १५२/ गामउडसुयकहा
दहिवाहण-पउमावई-करकंडुकहा उंबरदत्तकहा
गोअमकहा
५४ दुग्गयानारीकहा उज्झिययकहा १२८ गोट्ठामाहिलकहा
दुम्मुहकहा उदयणकहा ८९| गोसालयकहा
देवदत्ताकहा उदाइकहा २०६/ चंडकोसियकहा
| देविंदचेल्लअकहा उद्दायण-पभावईकहा २००/ चंदकहा
धणयकहा उप्पलमालाकहा १९६/ चमरिंदकहा
४८ धनकहा एलगच्छकहा
३०४ चाणक्क-चंदगुत्तकहा २९३ | धम्मियाधम्मियकहा कंबल-संबलकहा
चित्तयरकहा
१६६ | नंदकहा कट्ठसेट्टिकहा ३३६ | चिलाइपुत्तकहा
१३९ नंदमणियारकहा कणवीरलयाभामगकहा ३३२ चिलायरायकहा
नंदिणीपियाकहा कप्पगकहा २७३|| चुलणिपियाकहा
२४८ नंदिसेणकहा कयउण्णकहा १५६/ चुल्लसयअकहा
नग्गइकहा करड-कुरडकहा ५४ चेडयकहा
६९ नमिकहा करिसगकहा १०८ा छड्डुल्लियाकहा
१४३ | नमुक्कारफलकहा
३०४ १२७ ६९
9
१३३ ३२९
२४
१८२
१४६
१८८
२७२
१५१
२४९
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४६]
कथा
पृष्ठण
कथा
पृष्ठण
कथा
पृष्ठण
२५१
३४०
१२७
११६
१८०
२७७
३२० ३३७
१५३
नागसिरीकहा नेउरपंडिया-सियालकहा पउमसिरीकहा पंडरज्जाकहा पज्जोय-सिवाकहा पभवकहा पसनचंदकहा पालित्तयसूरिकहा पुंडरीयकहा पुण्णपालदिट्ठसुमिणयफलकहा पुष्फमालकहा बंधुयत्तकहा (अवसिट्ठा) बंभवग्गकहा बहुपुत्तियाकहा बिहस्सइदत्तकहा भद्दबाहुकहा भवविरहसूरिकहा मणिप्पभकहा मरीइकहा
१२० | मेयज्जकहा
१६१ सालिहीपियाकहा मेहकुमारकहा
१४२ सिद्धसेणदिवायरकहा रंकसाहुकहा
सिरिदेवीकहा रुद्ददेवायरिअकहा
३२९ सिलानउवानरकहा | रुप्पखुरय-लोहखुरयकहा १९० सिवकहा | रोहगुत्तकहा
सिवभूइकहा | ललियंगयकहा
१२१ सीहसाहुकहा | वणियवयंसकहा
सीहहालियकहा | वयरसामिकहा
३०७ सुंदरीकहा | वरुणसोहियकहा
सुक्ककहा | वानरकहा
१०९ सुजाय-वारत्तयकहा विज्जाहरकहा
सुजेट्ठा-चेल्लणाकहा २८३ | विज्जुमालिकहा
सुनक्खत्तकहा | विज्जुमालिकहा
११४ सुबाहुकहा १३१ | विस्सभूइकहा
२४ सुभद्दाकहा | वीरसुभाकहा
सुलसापुत्तकहा वेसियायणकहा
सुव्वयकहा संखधमगकहा
११५ सूरियाभकहा संखाइकहा
सेज्जंभवकहा सगडकहा
१३० सेणाधीयाकहा १९५ | सगडाल-थूलभद्दकहा
२९० सेणियकोवकहा २५० सद्दालपुत्तकहा
२४९ सेणियाभयकुमारकहा १०६ |सयाणीय-मियावई-अज्जचंदणाकहा ५० सेयणय-नंदिसेणकहा २१३ | सरस्सईकहा
२७९ सोमाकहा सालाइकहा
२४० सोरियदत्तकहा १४४ | सालिभद्दकहा
१४७ सोल्लगकहा १२७ | सालिवाहणकहा
३३३
हारकहा
१२५
२७८
१२२ २६३
मल्लवाइकहा
२०५
मसाणपालकहा महासयगकहा महुबिंदुपुरिसकहा महेसरकहा महेसरदत्तकहा मायंगविज्जाकहा मियापुत्तकहा .
१३५ १९२
१०८
१३३
.११८
१७७
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वितीयं परिशिष्टम् कहावली-२- ग्रन्थगतानां कथानां कथाखण्डानां च
मूलस्थाननिर्देशाः विविधग्रन्थैश्च तुलना कथानाम १. बंधुयत्तकहा (अवसिट्ठा) (पृ. १-२०) (तुलना - त्रिषष्टि० ९/४/१०५ तः) २. जिणवद्धमाणकहा (पृ. २१-२६२) (मूलस्थानम् - मुख्यतः आव-चूर्णिः) ३. मरीइकहा (पृ. २१-२३) (मूलस्थानम् - आवश्यकनियुक्तिः ) (गाथाः ३५०-४३२) ४. विस्सभूइकहा (पृ. २४-२५) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २३०-२३२) ५. तिविठ्ठवासुदेवकहा (पृ. २५-२७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २३२-२३५) ६. अट्ठियगामकहा (पृ. ३०-३१) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २७२-२७३) ७. चंडकोसियकहा (पृ. ३३-३४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २७८-२७९) ८. कंबल-संबलकहा (पृ. ३४-३५) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २८०-२८१) ९. गोसालयकहा (पृ. ३५-६४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २८२-२९९, भगवतीसूत्रे पृ. ५५३-५५६) १०. वेसियायणकहा (पृ. ४३-४४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. २९७-२९९) ११. चमरिंदकहा (पृ. ४८-५०) (मूलस्थानम् - भगवतीसूत्रे शतक ३, उद्देश २) १२. सयाणीय-मियावई-अज्जचंदणाकहा (पृ. ५०तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ३१६-३२०)
(तुलना - त्रिषष्टि०१० पर्व, सर्ग ४,४७४-६००) १३. करड-कुरडकहा (पृ. ५४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ६०१) १४. गोअमकहा (पृ. ५४तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ३३३-३३९) १५. केढीकहा (पृ. ५७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ३३१-३३२) १६. दुग्गयानारीकहा (पृ. ५७-५९) (तुलना - उपदेशपदे गा. १०२०-१०३१) १७. जमालिकहा (पृ. ६०-६१) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४१६-४१९) १८. सुनक्खत्तकहा (पृ. ६२-६३) (मूलस्थानम् - भगवतीसूत्रे, पृ. ५५३) १९. वणियवयंसकहा (पृ. ६२-६३) (मूलस्थानम् - त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग ८, ३७२-३९०) २०. तीसगुत्तकहा (पृ. ६५-६६) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२०) २१. सेणियाभयकुमारकहा (पृ. ६६तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. १५८; १, पृ. ५४६-५४७) २२. सेणाधीयाकहा (पृ. ६८तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६०) २३. चेडयकहा (पृ. ६९तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६४) २४. दहिवाहण-पउमावई-करकंडुकहा (पृ. ६९-७२) (तुलना - उत्तराध्ययनसूत्रस्य श्रीनेमिचन्द्राचार्यविरचितसुखबोधावृत्ती
नवमाध्ययनस्य वृत्तिः) २५. दुम्मुहकहा (पृ. ७२-७३) (तुलना - पर्ववत्) २६. नमिकहा (पृ.७४-७८) (तुलना - पर्ववत्) २७. नग्गइकहा (पृ. ७९-८९) (तुलना - ५र्ववत्) २८. गंधव्वनागदत्तकहा (पृ. ८१-८२) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. ६५-६७) २९. उदयणकहा (पृ. ८९, १६९-१७२) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६१) ३०. पज्जोय-सिवाकहा (पृ. ८९, १६९-१७३) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६०) ३३. सुजाय-वारत्तयकहा (पृ. ९०-९२) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १९७-२००) ३४. जेट्ठाकहा (पृ. ९२) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६४) ३५. सुजेट्ठा-चेल्लणाकहा (पृ. ९२तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णि: २, पृ. १६४-१६७)
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३४८]
ammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmunnaommaavammananemunmun
३६. सुलसापुत्तकहा (पृ. ९३-९४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६४) ३७. कोणियकहा (पृ. ९४तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १६६-१६७) ३८. पसन्नचंदकहा (पृ. ९५-१०३) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४५५-४६०) ३९. विज्जुमालिकहा (पृ. ९८-१०३) (तुलना - परिशिष्टपर्व १/२६०-४७३) ४०. खुड्डगकहा (पृ. ९९-१००) [] ४१. जंबूनामकहा (पृ. १०३तः) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २) ४२. पभवकहा (पृ. १०५तः) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २) ४३. महुबिंदुपुरिसकहा (पृ. १०६) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/१९१-२१८) ४४. कुबेरदत्तकहा (पृ. १०६-१०८) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/२२४-३०९) ४५. महेसरदत्तकहा (पृ. १०८) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/३१५-३५४) ४६. करिसगकहा (पृ. १०८-१०९) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/३५५-३७८) ४७. कागकहा (पृ. १०९) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/३८०-४०५) ४८. वानरकहा (पृ. १०९-११०) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/४०६-४३०) ४९. कोइल्लारयकहा (पृ. ११०) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/४३१-४४३) ५०. नेउरपंडिया-सियालकहा (पृ. ११०-११४) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/४४५-६४०) ५१. विज्जुमालिकहा (पृ. ११४-११५) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/६४२-६९२) ५२. संखधमगकहा (पृ. ११५-११६) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/६९४-७१८) ५३. सिलानउवानरकहा (पृ. ११६) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - २/७२०-७४५) ५४. थेरीकहा (पृ. ११६-११७) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/१-३/४३) ५५. जच्चकिसोरकहा (पृ. ११७-११८) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/४५ - ३/१०६) ५६. गामउडसुयकहा (पृ. ११८) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/१०८ - ३/१२१) ५७. सोल्लगकहा (पृ. ११८-११९) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/१२२ - ३/१४०) ५८. तिमित्तकहा (पृ. ११९-१२०) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/१४९ - ३/१८४) ५९. नागसिरीकहा (पृ. १२०) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/१८६ - ३/२१३) ६०. ललियंगयकहा (पृ. १२१) (तुलना - परिशिष्टपर्व सर्गः - ३/२१४ - ३/२७५) ६१. सूरियाभकहा (पृ. १२२-१२४) (मूलस्थानम् - रायपसेणी पृ. ४९-८९) ६२. चंदकहा (पृ. १२४) (मूलस्थानम् - निरयावली ३-१) ६३. सुक्ककहा (पृ. १२४-१२५) (मूलस्थानम् - निरयावली ३-३) ६४. बहुपुत्तियाकहा (पृ. १२५-१२६) (मूलस्थानम् - निरयावली ३-४) ६५. पंडरज्जाकहा (पृ. १२६-१२७) (मूलस्थानम् - निशीथचूर्णिः ३, पृ. १५१-१५२) ६६. सिरिदेवीकहा (पृ. १२७) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. २०२) ६८. दहणदेवकहा (पृ. १२७) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. १९५) ६९. मियापुत्तकहा (पृ. १२७-१२८) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् २-७) ७०. उज्झिययकहा (पृ. १२८-१२९) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् ९-१४) ७१. अभग्गसेणकहा (पृ. १२९-१३०) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् १५-२०) ७२. सगडकहा (पृ. १३०-१३१) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् २२-२३) ७३. बिहस्सइदत्तकहा (पृ. १३१-१३२) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् २५) ७४. नंदिसेणकहा (पृ. १३२) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् २६-२७) ७५. उंबरदत्तकहा (पृ. १३२-१३३) (मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् २८)
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ३४९ ]
७६. सोरियदत्तका (प्र. १३३) ( मूलस्थानम् विपाकसूत्रम् २९)
७७. देवदत्ताकहा (पृ. १३३ - १३४ ) ( मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् ३०-३१)
७८. अंजूकहा (पृ. १३४ - १३५ ) ( मूलस्थानम् - विपाकसूत्रम् ३२) ७९. सुबाहुकहा (पृ. १३५ ) ( मूलस्थानम् विपाकसूत्रम् ३३)
८०. सेवणय - नंदिसेणकहा (पृ. १३५-१३८ ) ( मूलस्थानम् आव० चूर्णिः २, पृ. १७०-१७४ आव० चूर्णिः १, पृ. ५५९-५६०)
(तुलना:- त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग २, ३२०-४३८)
-
८१. अइमुत्तकुमारकहा (पृ. १३८ - १३९) ( मूलस्थानम् - अंतगडदसा १५ )
८२. चिलाइपुत्तकहा (पृ. १३९ - १४० ) ( मूलस्थानम् अव चूर्णि १, पृ. ४९६-४९८)
८३. अज्जुणमालिकहा (पृ. १४०-१४१) ( मूलस्थानम् - अंतगडदसा, १३)
८४. पुप्फमालकहा (पृ. १४१ ) [ ]
८५. मेहकुमारकहा (पृ. १४२-१४३) ( मूलस्थानम् शाताधर्मकथा १७-३१ तुलना त्रिषष्टि० पर्व १० सर्ग ६, ३७८-४०७)
८६. छडल्लियाकहा (पृ. १४३ - १४४) (तुलना - त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग ७, १३३ १७६)
८७. मायंगविज्जाकहा (पृ. १४४-१४६ ) ( मूलस्थानम् दशवे० चूणिः ४५) (तुलना त्रिषष्टि० पर्व १० सर्ग ७, ५० १२६)
८८. विज्जाहरकहा (पृ. १४५-१४६) [ ]
८९. धन्नकहा (पृ. १४६-१४७) ( मूलस्थानम् - अनुत्तरोववाइ० ३-५ )
-
-
१०४. सुव्वयकहा (पृ. १८१-१८२) (तुलना
१०५. धणयकहा (पृ. १८२-१८४) (तुलना
१०६. जो अकहा (पृ. १८४ - १८७) (तुलना
९०. सालिमहकहा (पृ. १४७-१५१) (तुलना त्रिषष्टि० पर्व १० सर्ग १०, ५७-१८१)
"
९१. चिलायरायकहा (पृ. १५१ ) ( मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. २०३-२०४)
९२. खंदयकहा (पृ. १५१-१५२) ( मूलस्थानम् - भगवतीसूत्रम्, शतक २, उद्देश १ ) ९३. इंदनागकहा (पृ. १५२ - १५३) ( मूलस्थानम् आव. चूर्णि: १, पृ. ४६५-४६६ ) ९४. सीहहालियकहा (पृ. १५३-१५६) (तुलना त्रिषष्टि० पर्व १० सर्ग ९, १-२० )
९५. कपउण्णकहा (पू. १५६-१६१) ( मूलस्थानम् आव चूणिः १ पृ. ४६६-४६९) (तुलना आख्यानकमणिकोशा, पृ. २०-२४)
-
-
९६. मेयज्जकहा (पृ. १६१ - १६४ ) ( मूलस्थानम् - आव. चूर्णि १ पृ. ४९२-४९५ )
९७. रेकसाहुकहा (पृ. १६४) ( मूलस्थानम् दशवे. चूणिः ८३-८४)
९८. दहुरदेवकहा (पृ. १६४-१६६, १७४-१७७) ( मूलस्थानम् आव. चूर्णि २, पृ. १६७-१७०) (तुलना आख्यानकमणि०
:
पृ. ११४-१२० )
९९. चित्तयरकहा (पृ. १६६-१६७) ( मूलस्थानम् आव. चूर्णिः १, पृ. ८७-८९) १००. जासासासाकहा (पृ. १६७ - १६८ ) ( मूलस्थानम् आव. चूर्णि: १, पृ. ८९-९१) १०१. नंदमणियारकड़ा (पृ. १७६-१७७) ( मूलस्थानम् शाताधर्मकथा, ९३-९५ ) १०२. हारकहा (पृ. १७७-१८८) (तुलना मणिपतिचरित्रे हारकथा)
१०३. सिवकहा (पृ. १८०) (तुलना
मणिपतिचरित्रे हारकथा)
-
-
-
मणिपतिचरित्रे हारकथा)
मणिपतिचरित्रे हारकथा)
मणिपतिचरित्रे हारकथा )
१०७. किंमहग्घकहा (पृ. १८८ ) [ ]
१०८. धम्मियाधम्मियका (पृ. १८८-१८९) ( मूलस्थानम् सूत्रकृताङ्गचूर्णिः पृ. ७८)
१०९. नमुक्कारफलकहा (पृ. १८९-१९०, १९९-२००) (तुलना त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग ११, २- ११०)
११०. रुप्पखुरय- लोहखुरयकहा (पृ. १९० - १९१ ) [ ]
१११. जयसेणाकहा (पृ. १९२ ) [ ]
११२. सोमाकडा (पृ. १९२-१९३) []
-
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३५०]
wwmummmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
११३. अज्जुणगकहा (पृ. १९३-१९४) [ ] ११४. सुंदरीकहा (पृ. १९४-१९५) [ ] ११५. मसाणपालकहा (पृ. १९५-१९६) [ ] ११६. उप्पलमालाकहा (पृ. १९६-१९८) [ ] ११७. पउमसिरीकहा (पृ. १९८-१९९) [ ] ११८. उद्दायण-पभावईकहा (पृ. २००, २०३-२०५, २०७-२०९) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. १६४; १, पृ. ३९९-४०१, २, पृ. ३६) ११९. कुमारनंदिकहा (पृ. २००-२०३) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः १, पृ. ३९७-३९९) १२०. सेणियकोवकहा (पृ. २०५-२०६) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः १, पृ. ११४-११५) १२१. उदाइकहा (पृ. २०६ तः) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. १७१, १७९-१८०) १२२. वरुणसोहियंकहा (पृ. २१०-२११) (मूलस्थानम् - भगवतीसूत्रम्, पृ. ३०३-३०४) १२३. कूलवालयकहा (पृ. २११-२१२) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. १७४) १२४. महेसरकहा (पृ. २१३-२१५ (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः २, पृ. १७४-१७६) १२५. तरंगवईकहा (पृ. २१५-२४०) (मूलस्थानम् - संखित्ततरंगवईकहा) १२६. सालाइकहा (पृ. २४०-२४१) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः १, पृ. ३८१-३८२) १२७. पुंडरीयकहा (पृ. २४१-२४३) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः १, पृ. ३८४-३८९) १२८. संखाइकहा (पृ. २४५-२४६) (मूलस्थानम् - स्थानाङ्गे सूत्र ६९१, भगवतीसूत्रे सूत्रम् - ४३८-४३९) १२९. आणंदकहा (पृ. २४६-२४७) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ३-१७) १३०. कामदेवकहा (पृ. २४७-२४८) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे १८-२६) १३१. चुलणिपियाकहा (पृ. २४८) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे २७-२९) १३२. चुल्लसयअकहा (पृ. २४९) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ३२-३४) १३३. कुंडकोलिअकहा (पृ. २४९) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ३५-३६) १३४. सद्दालपुत्तकहा (पृ. २४९-२५०) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ३९-४५) १३५. महासयगकहा (पृ. २५०-२५१) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ४६-५४) १३६. नंदिणीपियाकहा (पृ. २५१) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ५५) १३७. सालिहीपियाकहा (पृ. २५१) (मूलस्थानम् - उपासकदशाङ्गे ५६) १३८. अम्मडकहा (पृ. २५१-२५२) (मूलस्थानम् - औपपातिकसूत्रे ३८-३९) १३९. सुभद्दाकहा (पृ. २५३) (मूलस्थानम् - आव.चूर्णिः २, पृ. २६९-२७०) १४०. पुण्णपालदिट्ठसुमिणयफलकहा (पृ. २५४-२५७) (तुलना - त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग १३, २९-७३) १४१. कलिगीकहा (पृ. २५८-२५९) (तुलना - त्रिषष्टि० पर्व १०, सर्ग १३, ७७-१२२) १४२. सेज्जंभवकहा (पृ. २६३-२६४) (मूलस्थानम् - दशवैका० चूर्णिः, पृ. ६-७) १४३. मणिप्पभकहा (पृ. २६४-२६७) (मूलस्थानम् - आव.चूर्णिः २, पृ. १८९-१९९) १४४.अण्णियापुत्तकहा (पृ. २६७-२७१) (मूलस्थानम् - आव.चूर्णिः २, पृ. १७७-१७९) १४५.नंदकहा (पृ. २७२तः) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १८०-१८५) १४६. कप्पगकहा (पृ. २७३-२७५) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १८०-१८३) १४७. अज्जासाढसीसकहा (पृ. २७५-२७६) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२१-४२२) १४८.आसमित्तकहा (पृ. २७६) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२२-४२३) १४९. गंगदेवकहा (पृ. २७६-२७७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२३-४२४) १५०. रोहगुत्तकहा (पृ. २७७-२७८) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२४-४२६) १५१. भद्दबाहुकहा (पृ. २७८ तः) (मूलस्थानम् - उत्तरा० चूर्णिः, पृ. ५६)
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३५१]
mummmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmsamasomwwwwwwwwwwwwwwwwwwer
rama
१५२. सरस्सईकहा (पृ. २७९-२९०) (तुलना - आख्यानकमणिकोशे पृ. ३४५) १५३. अमरगुरु-सरस्सईकहा (पृ. २८०-२८२) [ ] १५४.तिविक्कमकहा (पृ. २८२-२८३) [ १५५. बंभवग्गकहा (पृ. २८३-२८४) [ ] १५६. आखंडलकहा (पृ. २८४-२८५) [ १५७. वीरसुभाकहा (पृ. २८६-२९०) [ ] १५८. सगडाल-थूलभद्दकहा (पृ. २९०-२९३, २९९-३०२) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १८३-१८८) (तुलना - परिशिष्ट पर्व,
सर्ग ८, १-१९३; ९, ५५-११३; १०, १-४०) १५९. चाणक्क-चंदगुत्तकहा (पृ. २९३-२९८) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. ५६३-५६६) (तुलना - परिशिष्ट पर्व, सर्ग ८, १९४
४६९) १६०. अज्जमहागिरि-अज्जसुहत्थिकहा (पृ. ३०२-३०७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १५५-१५७) (तुलना - परिशिष्टपर्व, सर्ग
११, १-१७८) १६१. एलगच्छकहा (पृ. ३०४) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १५६-१५७) १६२. दसण्णभद्द-सुद्धडकहा (पृ. ३०४-३०६) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४८३-४८५) १६३. अवंतिसुकुमालकहा (पृ. ३०६-३०७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः २, पृ. १५७) १६४. वयरसामिकहा (पृ. ३०७-३१५) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णि: १, पृ. ३९०-३९७, ४०३-४०६) (तुलना - परिशिष्टपर्व, सर्ग १२,
१-३८८; १३, ९४-१७९) १६५. अज्जरक्खियकहा (पृ. ३१२-३१९) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४०१-४१३) १६६. गोट्ठामाहिलकहा (पृ. ३१८-३२०) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४१२-४१५) १६७. सिवभूइकहा (पृ. ३२०-३२१) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ४२७-४२८) १६८. कालगायरियकहा (पृ. ३२१-३२६) (मूलस्थानम् - निशीथ चूर्णिः ३, पृ. ५९-६०); ३, पृ. १३१; उत्तराध्ययनचूर्णिः पृ. ८३, आव.
चूर्णिः १, पृ. ४९५-४९६) १६९. पालित्तयसूरिकहा (पृ. ३२६-३३६) (तुलना - प्रभावकचरिते श्रीपादलिप्तसूरिचरितम्) १७०. रुद्ददेवायरिअकहा (पृ. ३२९) (तुलना - प्रभावकचरिते श्रीपादलिप्तसूरिचरितम्) १७१. देविंदचेल्लअकहा (पृ. ३२९) (तुलना - प्रभावकचरिते श्रीपादलिप्तसूरिचरितम्) १७२. अज्जखउडायरियकहा (पृ. ३३०-३३१) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ५४१-५४३) १७३. कणवीरलयाभामगकहा (पृ. ३३२) (मूलस्थानम् - प्रभावकचरिते श्रीपादलिप्तसूरिचरितम्) १७४.सालिवाहणकहा (पृ. ३३३-३३६) (मूलस्थानम् - आव. चूर्णिः १, पृ. १०९; २, पृ. २००-२०१) (तुलना - प्रभावकचरिते
श्रीपादलिप्तसूरिचरितम्) १७५. कट्ठसेट्ठिकहा (पृ. ३३६-३३७) (मूलस्थानम् - आव० चूर्णिः १, पृ. ५५८-५५९) १७६. सीहसाहुकहा (पृ. ३३७-३३८) (मूलस्थानम् - निशीथचूर्णिः १, पृ. १००-१०१) १७७.खंदिलायरिय-नागज्जुणवायगाइकहा (पृ. ३३८-३३९) (मूलस्थानम् - नंदीचूर्णिः पृ. ९, पृ. १०; दश वै० चूर्णिः, पृ. २०४; आव.
चूर्णिः २, पृ. २०१) १७८. मल्लवाइकहा (पृ. ३३९-३४०) (तुलना - प्रभावकचरिते श्रीमल्लवादिसरिचरितम्) १७९. सिद्धसेणदिवायरकहा (पृ. ३४०-३४१) (तुलना - प्रभावकचरिते श्रीवृद्धवादिसूरिचरितम्) १८०. भवविरहसूरिकहा (पृ. ३४२-३४४) [ ]
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
तृतीयं परिशिष्टम्
ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतशब्दानां सूचिः [ये शब्दाः देशीनाममालायां पाइयसद्दमहण्णवो इत्यत्र च नोपलब्धास्ते * इति चिह्ननाऽङ्किताः]
पृष्ठण
शब्दा
पृष्ठण
पृष्ठण
१८८
१५०
* अउग्गिया अच्छलिया अच्छारिय
खेड खोट्टिय
१४८
२९६
३३४
२७७
खोडिअ खोल्लडय
३०८ १९३
* गड्डीरय * गदगदिय
गद्दियाणग
१३७ ३३४ २३९
३०५
३३५ । ४०
* गमार
३१३
३०९ २५५
२९५
३०९
९६
३२०
२०२
१८५
१४६
१७४
३२४
१७९
६०
३०४
१६८ कालेजय
• किरिकिरेंती
किरिक्किअ
किलकिलायंत २८५ किलिकिलेत
* कुंवरी २८३ | कुकुहिया
* कुलुकलंत
कुसणिअ
केलविय १७८ कोइल्लय
कोडिया १६५ खंचिय
खंडखुरडी
* खंतहड १८७ खंविज्जमाण २८१ खक्खड
खडक्किया
खड्डोलिया ३०८ खरंटिअ
खलखलाविय खलभलिअ खल्लग खसंत खिक्खियंत * खिणिखिणि
खुंढिज्जंत खुट्ट
१६७
२९८
अवक्खा * आगोरेंत
आरोडिअ आवडत उक्कुरडिया उच्छल्ल * उज्झक्खुर
उफिट्ट-निप्फिड * उल्लट्टणिय * उल्लरिअ * उहुक्कहाविय
एक्कथक्क * ओल्लंकय
कणुक * कत्तुयावि
कनाहेडअ करडिय करवत्तिआ कलप्पलय कल्लेउयग कल्होड * कवोडया * काइअ काणक्खिया ,
३१२
गहगह गुंगुंअंत गुलुगुलेंत गोत्तिअ घल्लाविअ घुलंतलाल घोलिअ चंदुरमाण चट्टावेत चप्फलिआ * चिंदुल्लग चिलिचिलिया चुरुक्कंत चुल्हित्तअ छइल्लत्तणं * छोट्टिक्कम * छोरुय
१६५
३३३
३३५
३३२
१८०
१०० १६५ १९८
१९१
९२
२७६
२७१
जोत्तिय
१८५
२५६ | - झगडअ
०८
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३५३]
शब्दः
पृष्ठण
शब्दा
पृष्ठण
| शब्दा
पृष्ठण
२८१
२९९ १०७
१७५
३०४
झडी झणक्कार झिरिंड झोडिअ झोडिय टणटणेत * डगावेंत
डाला डिक्करुअ डुवुयंत डोंगरिगा
| * देक्खोहेक्का
देसंतरी निक्खारण निक्खोसिय निच्छोलिय निरोव पच्छोक्कड * पच्छोपय
पडलिया | * पणिया | * पलिसायंत | - पल्लावील्ली | पाणिज्य * पिक्का
बोल्ला • भरोसअ
भलुस्सिअ * भसरक्क
भाइहंड भिडिय भिरिडिअ भिरिहिरिया भीडिअ भुंभुरभोलिया * भुरुक्काविअ
भुल्ल भोलय मंकोडय मिलुप्पि मुरुक्कअ मोयरिअ
३३३
डोड
३४०
२४५
ढक्कणय ढलिअ
२९६
ढुक्कड
पिट्टण
३४०
३४३
३३४
पिट्ठअ पिलक * पिलुक्किय
पिल्लणय * पुर्घट
णालिअ * तंगणिया * तुडुक्काविअ * तुलुप्पिय
20
तुवाल
३१७
२६४
रब्बा * रीसा रोक्का लड्डु लद्दि लाहणय लुक्क-विलुक्क लोढणी
पुडक्कार पेल्लक * पोद्द पोप्पय फिरंत फुक्खिय
२४९
३०४
१८२
५१
* तोडिया तोरिज्जमाण थरथरेत थवलिया
थुक्किय * थेच्चि • दंदोली
दडवडेंती दडिय दुहिल्लअ
* फुफुय * फूहडय फेरिअ
फोडाविय | * बइसारीअ
२६९ ર૭૮
३३६
वंदुरमाला * वगवगेंत वट्टी वडवोंछय
२८१
१२२
२५०
| * बहुसक
१७०
वल्लय
१७९
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
[३५४]
शब्दा
पृष्ठण
पृष्ठण
शब्दा
पृष्ठण
२९३
साइअ
२२६
२७४
५
* वहोडिय वाज वाहडिया विआविअ विक्खिल्लिअ विधिरिय विच्चकुच्च विडय
* वोक्काणय
वोलाविअ * सउडी संभालेत सज्जोक्क सडहडंत
१८३
| * साडुय * सीव सुलसुलेंत सेट्ठिआणिआ सेरिया
१७४
३३५
सतर
* सोडअ हंडिय
३२८
विफुट्टि
३३८
| * समाडया * सलसलिअ सलसलेंत
१७०
हडलय
२०६
* वीसाडी * ब्भुया वेंटिया
१२९ २४८
सवहत्थ
हल्लप्फल्ल हुलिय हूडिअ हेवाय
३०९
१८५ २७३ २५२
सवारिय सहिल
वेडंत
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
चतुर्थं परिशिष्टम् ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतक्रियापदानां सूचि: *
शब्दः
पृष्ठण
शब्दः
पृष्ठण
शब्दः
पृष्ठण
२६३
१५२
१५
३१२
१२० ।
२९५
२८६
१५८
उल्हाइ * किरिक्किस्संति * किसिमिसित्ता खिसिउं * खुसुभुसित्ता * गुडाविऊण
छरित्ता टिप्पेइ डोल्लाविउं ढक्केइ तडफडेइ
१७२
तमतमइ १५९ धडोहडइ
* पच्छोडेइ ર૭રે पण्णप्पिहिसि १५९ पुवावित्ता
मंभीसिऊण * रिगडिक्कं(ज्ज)ति * रुहुक्काति * लवलवइ
| * वंटिऊण १४६
वट्टित्ता
वद्धारइ वद्धारियइ विक्खेरेइ * विज्जेहिउं विट्टालिहिज्जिसि विरावेमि विहराविय वेगलाएसु हगइ
१०४
१६२
२२६
१७३
२६६
२८५
१६३
२४९
हुल्लावेइ
९३
* हुस्सक्कइ
* ये धातवः पाइयसद्दमहण्णवो देशीशब्दकोशे च नोपलब्धास्ते * इति चिह्ननाऽङ्किताः ।।
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
पञ्चमं परिशिष्टम् ग्रन्थगताः सूक्तयः
१. ०जीवंताणं, कालेण कयाइ होइ संपत्ती ।
जीवाण; मया पुण, कत्तो दीहंमि संसारे ।।
२. जणणि जणयाण सुकयं, न गणंतिः न बंधु मित्त-सामीणं । विसयवसमोहियमणा, पुरिसा परलोयमग्गं च ।। मोत्तूणमाणं जिणाण संसारे ।
बहुदुक्खसोयपवरे, सव्यमसारं वियाणेह ।।
४. तत्तिल्लो विहिराया, जाणइ दूरे वि जो जहिं वसइ । जं जस्स होइ सरिसं तं तस्स बिइज्जयं देइ ॥
५. मयण- वसणवसयस्स, नरवर ! वाहियस्स तह य मत्तस्स ।
कुवियस्स मरंतस्स य, लज्जा दूरुज्झिया होइ ।।
६. देहीणं हिंसाए, अलिएणं तह य दव्वहरणेणं । परइत्थीसंगेण, जीवा नरयंमि वच्च॑ति ।।
७. अमरेहिँ नरवरेहि य, परूविया होंति नीइ आयारा ।
लोविति जत्य ते च्चिय को दोसो तत्थ नीवाणं ? ।।
८. मा पसलं तं सेवसु, रत्तासोयं इमं फलासाए । एयस्स पल्लव च्चिय, मणोरमा न उण फलरिद्धी ।
९. देहायत्तो धम्मो, देहो आहारसंभवो जेण ।
जं निरवज्जाहार, विहिणा साहू वि भुंजंति ।। १०. मन्त्र दुक्ख पि सुहं इंदियविसएहिं मोहिओ दीणो ।।
११. जो उण कूडग्गाही, मोत्तुं निपुरं न गिण्हए सुफुरं । वणिजार ओ व झूर, सो द सेसवणिजारे ।। १२. दो चेव देवयाओ, माया पिया य जीवलोगंमि ।
तत्व वि पिया विसिद्धो जस्साणे वट्टए माया ॥ तातेसि चिय विणओ कोरह जमेस धम्मो ति ।।
१३. छंदट्ठियं सुरूवं, समसुह- दुक्खं अणिग्गयरहस्सं । धन्ना सुत्तविद्धा, मित्तं महिलं च पेच्छति ।। १४. जो य न दुक्खं पत्तो, जो य न दुक्खस्स निग्गहणसमत्यो ।
जोय न दुहिए दुहिओ, न तस्स दुक्खं कहेयव्वं ।।
१५. रोसस्स पढमसमए, जं फुरियं मा हु तं कुणउ ।
को किर सो मुहनिहिअं, अमवस्स रसं विसेने ? ।।
१६. नत्थि हु कज्जमकणं, महिलाणं तह पिओ व अन्नो वा ।
तम्मो परिहरियव्वो, संगो वीमाण दुट्ठाणं ।।
१७. महिला वेज्ज हरेज्ज व नासेज्ज व संतविज्न व मणूसं ।
तुट्ठा उजियाज्जा, रुट्ठा पुण मारए पावा
पृष्ठम्
x
१०
१६
जादूचे
४२
७३
७४
७६
८५
१०२
११५
१२३
१४१
१४५
१८३
१८४
१८४
१८७
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
Ammmmmmmmmmmmmmmmmmmm
-
amwammammam
[३५७] mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm १८. जो होइ गेण्हियव्वो, तं पुव्वं आमिसेण गेण्हाहि ।
आमिसनिद्धो काही, सव्वं कज्जं अकज्जं वा ।। १९. अपावह माणुसह पावु, जो चिंतेइ परस्सु ।
पच्चुप्फिडि विनियत्तु तउ तं तहु एइ अवस्सु ।। २०. सयमागया पिया जोव्वणं च अत्थो य रायलच्छी य ।
वाससमए पढमजोण्हा पंच वि तुरमाणा भोइज्जउ ।। २१. अगणियनयपरिवायस्स साहसं कम्ममारभंतस्स ।
पायं एक्कंतरिया, होइ विवत्ती व सिद्धी वा ।। २२. बसणपरिधाडियस्स वि देह त्ति न माणिणो भणिउमुचियं । २३. विग्घे य खीणदव्वा, धणियपरद्धा कयावराहा य ।
पच्चंते सेवंते, पुरिसा दुरहीयविज्जा य ।। २४. जह कोसियारकीडो, लालातणुवेढणेण अण्णाणी ।
हियकामओ निरंभइ, अप्पाणं तंतुमेत्तेणं ।।१ तह मोहमोहियमई, जीवो विसयसुहकामओ धणियं ।
इथिकएण निरंभइ, अप्पाणं रागदोसेहिं ।।२ २५. अच्छिनिमीलियमेत्तं, नत्थि सुहं दुक्खमेव पडिबद्धं ।
नरए नेरइयाणं, अहोनिसिं पच्चमाणाणं ।। २६. पंचिंदियवहेण कुणिमाहारेण महारंभ-परिग्गहेण । ___ तह गुरुपच्चणीयाएँ, जीवा वच्चंति नरएसुं ।। २७. कहिऊण न तीरइ, असंखकालं पि जीवमाणेहिं ।
तं अणुहवंति सोक्खं, तियसा पुण्णाणुभावेणं ।। २८. किच्चं च पउंजंतो, पुब्बिं जो जस्स किंपि तं कुणइ ।
सो केवली वि संतो, तस्स वि जा न विनाओ ।। २९. विसादप्पऽमियं गेज्झममेज्झादवि कंचणं ।
बालाओ वि हियं वक्कं, थीरयणं दुक्कुलादवि ।। ३०. कायव्वा णं सुहे जोगे, बोल्ला वि सुहगोयरा ।
जेणाऽइबीयवाडा उ, पायं रुक्खे फलट्ठिई ।। ३१. जस्सऽत्था तस्स मित्ताणि, जस्सऽत्था तस्स गउरवं ।
जस्सऽत्था सो नरो लोए, जस्सऽत्था सो य पंडिओ ।। ३२. अत्थाणमज्जणे दुक्ख-मज्जियाणं पि रक्खणे ।
नासे दुक्खं वहे दुक्खं, अत्थो हु दुक्खभायणं ।। ३३. आवागमेत्तमहुरा, विवागकडुया विसोवमा विसया ।
अविवेगजणायरिया, सुहलेसविवज्जिया पावा ।।
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
उक्तिः
१. कमवराही पियामेलो
२. भोगा अवमाणमूलं
३. सुदुब्बलस्साऽवि सिंहस्स किं सियालेहिं बलं लंचिज्जइ
४. सच्चपदण्णा रायाणो भवति
५. जो जहा वट्टए कालो तहा सेवेज्ज
६. सुमणसि ठाइ विज्जा
षष्ठं परिशिष्टम्
ग्रन्थगताः लोकोक्तय आभाणकानि च
७. कायरजणुद्धोसकारए दुक्करे वि कज्जे का धीराणं गणणा
८. एक्कं मिट्ठ बीयं वइद्देणोवइट्ठ
९. मणसा देवाणं वाया पत्थिवाणं कन्नसिद्धी
१०. ओसीसए सप्पो जोयणसए विज्जो किं करिहिइ ?
११. खलकायकण्याओ बेसाओ
१२. सव्वाणत्यनिहीणं इत्थीणं नात्थि किंचि किच्चाकिच्च
१३. धम्मो सुगुणो च्चिय दोण्ह वि भणंत सुणांताणं
१४. वामकण्णपिलका, पियवयणसुणावया महिलयाए । भमुहं तरफुरणे पुण, इट्ठजणसमागमो होइ ।।
१५. सो जाही सोक्खं जो संजमं काही
१६. एक्कं उक्कंठीया बीयं पुण बरहिणा ललि १७. निम्मोहे जो मोहं विहेइ सो होइ दुही
१८. वामा खेमा घाएंति दाहिणा मग्गओ नियत्तेंति ।
वह बंधणं च पुरओ देंति सियाला अणुरसंता ।।
१९. सभावेण लोओ कामियकामियओ
पृष्ठम्
१५
२५
२५
६६
११०
१४६
१४७
१५९
१६६
१६७
२०१
२०८
२१५
२२४
२३८
२४२
२६२
२२९
३१०
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
सप्तमं परिशिष्टम् ग्रन्थगताः शास्त्रीयपदार्थाः
पृष्ठम्
१. अणरहंतस्स तवतेयाओ अणंतगुणेण तवतेएणाऽहिया
अरहंता भवंति, परं खंतिखमत्तणओ सहति ।। २. चोद्दसपुव्वी कम्मि वि कारणे समुप्पण्णे दुवालसंगाओ गंथं
समुद्धरेइ, दसपुव्वी पुण अपच्छिमो समुद्धरेइ ।। ३. वाई य खभासमणो, दिवायरो वायगो त्ति एगट्ठा ।
पुव्वगयं जस्सेमं, जिणागमे तस्सिमे नामा ।।
२६४
३३८
अष्टमं परिशिष्टम् ग्रन्थगता वेदाद्यन्यलौकिकशास्त्रपदार्थाः
पृष्ठम्
२०७
१. वेए वि भणियं - पयावई सं दुहियरमकामेसि ।। २. पिंडपाडण-मंडदाणविहाणाइविहिणा पिया तारिया होति ।। ३. सम्मुहघायमओ संगामे दिव्वं देविड्डि पावइ ।। ४. सिरच्छेए परं तत्तं कहेयव्वं, न अनहा - भणियमिणं वेदंमि ।।
२११
ર૬રૂ
नवमं परिशिष्टम् विविधप्रसङ्गेषु विविधतीर्थानामुत्पत्तिः
पृष्ठम्
१. सोमा नाम ब्राह्मणस्त्री यत्र स्थाने नदी प्रविष्टा तत्र वक्रवलनेन मार्गान्तरं गता, नदी । तत्र च सोमावंकं नाम तीर्थमुत्पन्नम् ।
१९३ २. जीवितस्वामिप्रतिमास्थापने देवनिर्मितं नामाऽऽयतनम् ।
२०४ ३. प्रभावतीजीवदेवेन उदायनसैन्यतृषाहरणार्थं पुष्करत्रिके प्रकटिते पुष्करतीर्थस्योत्पत्तिः ।
२०५ ४. यस्य वटवृक्षस्याऽधो वर्धमानजिनश्छद्मस्थावस्थायां चातुर्मास्यार्थमुषितस्तत्र वासालओ (वर्षालयः) नाम ग्रामो जातः । २३३ ५. पुरिमतालनगरे शकटमुखोद्याने वटस्याऽधः श्रीऋषभदेवजिनस्य केवलोत्पत्तिर्जातेति तत् तीर्थं जातम् ।।
२३८
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
उपा. श्रीभुवनचन्द्रजी
कहावलीना प्रथम खण्डना सम्पादनमां केटलांक स्थळे देखीतो सुधारो करवानो रही गयो छे अथवा भळतो सुधारो थवा पाम्यो छे. केटलांक स्थळो पुनरवलोकन मागे छे. दा.त. पृ. ५७ पं. (नीचेथी) ५, 'मज्झं' छे त्यां 'गुज्झं' शब्द वधु संगत बने, पण सम्पादकना ध्यान बहार गयो छे. पृ. ९७, पं. ( उपरथी) १०, 'परिभा (भ) वो' मां सुधारा द्वारा 'परिभवो' शब्द सूचित कर्यो छे, परंतु सन्दर्भ जोतां 'परियावो' अहीं बराबर बंध बेसे. पृ. १०८ उपर नीचेथी १६मी पंक्तिमां 'करेइ' पाठ छे. अहीं गाथानुं चरण आम छे : 'उप्पइऊणं पहारं करेइ अइदारुणं देइ' सन्दर्भ एवो छे के महापद्मकुमार हाथीने वश करवा माटे जोरदार प्रहार करे छे; तेनी पासे शस्त्र नथी, तेथी हाथथी ज करे छे. एटले 'करेइ' जेवा अनावश्यक क्रियापदने स्थाने 'करेण' पाठ वधु सार्थक बने; पण आ स्थान सम्पादकना ध्यानमां नथी आव्युं. प्रतमां अशुद्ध पाठो अगणित छे, तेथी पुनर्वाचननी जरूर रहे ज. पृ. ३६८, पं. (नीचेथी) ८मां 'गंदित्ता'ने बदले 'छड्डित्ता' सुधारो कौंसमां सूचित कर्यो छे, परंतु वाक्यमां आनाथी पहेलां 'वि' छे तेथी 'विर्गिदित्ता' वांची शकाय, अने तेमां ‘विर्गिदि ( चि) त्ता' एवो सुधारो सूचवी शकाय एम छे.
ग्रन्थनां पानां उथलावतां थोडांक परिमार्जन सूझ्यां ते पण पाठकोना लाभार्थे अहीं नोंधुं छु :
पृ.
१३८
१९७
११७
२३५
१३४
पं.
(नीचे थी) ११
कहावली - प्रथम खण्डनुं सम्मार्जन
(उपरथी) ४
(नीचेथी) ४
(उपरथी) १४
(नीचेथी) १२
अशुद्ध
शुद्ध अहीं 'तंमि' एवा सुधारानी जरूर नथी;
तं विजयं ते मुहं दिट्ठ - आ पाठ ठीक ज छे.
अर्थ थशे - तारं मोढुं जोयुं ते ज (वधामणां छे). सव्वं (च्वं)
सव्वं (त्थं) तायपयकमलं
ताय! पयकमलं
दोह
दहवयणं
तुह वयणं
* * *
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
_