Book Title: Jain Drushtie Gita Darshan Part 1
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008084/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina draSTie tA.za karyuM ke hA huM to tuM Ridolla mahArpara sAhitya prakAzana maMdira DAbhAInI vADI, ALF 6 huM na Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie gItA darzana bhAga pahelo tathA bhAga bIjo saMyukata 'saMtabAla' mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. gItAdarzana Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te prakAzaka : manubhAI ja. paMDita maMtrI, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, haThIbhAInI vADI, amadAvAda-380 004. It prathama AvRtti saMvata 2004 In bIjI AvRtti saMvata 2015 aSADha mAsa It trIjI AvRtti: prata: 1000 gUDI paDavo caitra suda 1 saMvata 2051, tA. 1-4-1995 gi kiMmata baMne bhAganA rUpiyA ekaso pacAsa a mudraka : maheza mudraNAlaya, amRta InDasTriyala esTeTa, pANInI TAMkI, dUdhezvara, amadAvAda-4. phona naM. 387 224 gItAdarzana Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mukha.... saMtabalajI ke gItA-darzana ko maiM prastAvanA likhU~ ausI mA~ga huii| aura gItA ke nAma se maiMne use kabUla kiyA / nahIM to akasara jaise jhamele meM maiM nahIM pdd'taa| kyoMki merI hAlata maiM jAnatA huuN| unakI pUrI kitAba to mere sAmane nahIM hai| tIna cAra adhyAya chape hue Aye haiM / unako bhI bArIkIse maiM nahIM dekha pAyA / yaha merA nasIba maiM jAnatA hI thA / gItA para zaMkarase lekara gA~dhIjI taka aneka mahApuruSoMne apanI kalama calAI hai| phira bhI naI naI TIkAyeM likhI jAtI haiM, aura likhI jaaygii| ye saba prayAsa nirarthaka nahIM gine jAyeMge, jaba taka ve kisI-na-kisI manuSya ke jIvana meM madadagAra ho sakate haiN| aura gItA kI yaha khUbI hai ki vaha jIvana ke lie preraNA detI hai / sarva vAdoM se alipta raha kara gItAne saba kA sAra khIMca liyA hai / aura isI lie nizcayapUrvaka vaha manuSya ko niSkAma AcaraNa meM pravRtta karatI hai lekina gItA meM se bhI nikAnevAloMne aneka vAda nikAle haiM / aura agara unake pherameM hama par3ate haiM to gItA bhI eka pAMDityagraMtha bana sakatA hai; aura jIvana ke lie nirupayogI ho sakatA hai| isa lie maiM to hamezAM bhASyoM ko alaga rakha kara gItA-mAtA kA hI gItAdarzana Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIdhA sahArA lenA pasaMda karatA hU~, aura vaisI hI siphArIza karatA hU~ / jitanA samajhameM Aye amalameM lAte jAye, to sAdhakakA kAma ho jAtA hai / phira bhI jaba aneka vAda par3e hI haiM, aura unase bacanA dimAga ke lie azakya ho jAtA hai, taba koI bhASya agara unakA samanvaya kara detA hai to vaha bhI upayogI hotA hai| gItA kA upaniSad, brahmasUtra Adi se samanvaya karane kI AvazyakatA purAne TikAkAroM ko isI lie mahasUsa huI thI / vahI AvazyakatA Aja adhika vyApaka svarUpa meM, yAne saba dharmo aura paMtha ke sAtha mahasUsa ho sakatI hai| usa dizAmeM saMtabAlajI ke gItA-darzana kA eka upayoga hogA, aisI ummIda hama rakha sakate haiN| unakA jaina darzana se uttama paricaya hai / ve gItA aura jaina vicAra kA isa gItA-darzana meM jagaha jagaha sAmajasya batAte haiM / vaha agara citta meM sthira ho gayA to kama se kama gujarAtI vAcakoM ke lie bahuta lAbhadAyI hogaa| vaise to yaha samanvaya gAMdhIjIne apane jIvana se hI siddha kiyA hai| samatva-buddhi aura ahiMsA yaha hai donoM kA samanvaya / usako hama jIvanameM utAre to hamArA ber3A pAra hai / paraMdhAma, pavanAra 22-2-1948 gItAdarzana vinobA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrI saMtabAlajI prerita 'vivavAtsalya (pAkSika) (sthApanA 1947). vizvavAtsalya" pAkSika chellAM 49 varSathI niyamita rIte munizrInA vicArone vahana karatuM vicArapatra che. temAM munizrInA dharmadaSTie samAjaracanAnA prayoga uparAMta - anubaMdha vicAradhArAno - samAjanA tamAma staranAM naitika ane AdhyAtmika baLo sAthe saMkalana, samanvaya ane sahayogano preraNAdAyI puruSArtha rahyo che. AjIvana lavAjama rUpiyA pAMcaso bharanArane munizrInAM pragaTa thatAM pustako bheTa svarUpe ApavAmAM Ave che. vizvavAtsalya kAryAlaya haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra amadAvAda-381047 gItAdarzana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra sAhitya prakAzana maMdire munizrI saMtabAlajInAM pragaTa karela sarvopayogI pustako * uttarAdhyayanasUtra * sAdhaka sahacarI * dazavaikAlikasUtra * vizvavatsala mahAvIra * AcArAMgasUtra * siddhinAM sopAna * sarvadharma prArthanA pIyUSa * tattvArthasUtra * jaina dRSTie gItA darzana (navI AvRtti) ki. 150-00 abhinava rAmAyaNa (navajIvana prakAzana maMdira) abhinava mahAbhArata (navajIvana prakAzana maMdira) * abhinava bhAgavata : bhAga-1 tathA 2 parva mahimA * saMtabAla patrasudhA : bhAga 1 tathA 2 * sukhano sAkSAtkAra * Adarza gRhasthAzrama * smaraNazakita munizrInA jIvana ane kAryane viSada rIte rajU karatA be anupama smRtigraMtho saMtabAla smRtigraMtha 1, 2 * sAdhutAnI pagadaMDI (be graMtha pragaTa thaI cUkayA che) * praznottarI ane prAsaMgika zrI maNibhAI paTele taiyA2 karelI pravAsanI noMdho uparathI rojerojanI sAmAjika pravRttio ane vizALa janasaMparka mAraphate mArgadarzana pAmatI A graMthazreNI munizrIe rASTrakSetre Apela yogadAnano kiMmatI dastAveja banI rahe che. * saMtabAlanI jIvanasAdhanA : bhAga 1 tathA 2 - jAgrata yugadaSTA H rASTrasaMta munizrI saMtabAlajI (hiMdImAM) kiMmata dasa rUpiyA gItAdarzana Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ra. 3. 4. 5. 6. Amukha.. prastAvanA prathama AvRtti. prastAvanA bIjI AvRtti prasaMge. adhyAya pahelo adhyAya bIjo adhyAya trIjo adhyAya cotho adhyAya pAMcamo aghyAya chaThTho anukramaNikA gItAdarzana : bhAga pahelo gItAdarzana : bhAga bIjo prAstAvika 7. adhyAya sAtamo .. adhyAya AThamo 9. adhyAya navamo 10. adhyAya dasamo 11 adhyAya agiyAramo 12. adhyAya bAramo 13. adhyAya teramo 14. adhyAya caudamo 15. adhyAya paMdaramo 16. adhyAya soLamo 17, adhyAya satta2mo 18. adhyAya aDhAramo samagra upasaMhAra aDhAre adhyAyonI saMgati. pariziSTa gItAdarzana vinobA .saMtabAla .saMtabAla 1 thI 34 35 thI 123 125 thI 182 183 thI 230 231 thI 268 269 thI 312 313 315 thI 338 339thI 363 364thI 391 392 thI 415 416thI 445 446thI 463 464thI 485 486 thI 503 504 thI 518 519thI 541 542 thI 569 500 thI 40 641 thI 673 674 thI 685 686 thI 706 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUMdI Azrama meM inDora, AuTaDora haoNspiTala calatI hai, jisameM vArSika 40 hajAra kI khoTa AtI hai / * saMgha ke antargata kAma karanevAlI saMsthAe~ 1. mAtRsaMsthA : bhAla- naLakAMThA prAyogika saMgha 2. zrI vizvavatsala auSadhAlaya 3. zikSaNa saMskAra samiti 4. kuTumba sahAyaka yojanA mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira 5. 6. kheDUta maMDala 19. gopAlaka maMDala 8. majUra maMDala 9. khAdI grAmodyoga maMDala 10. saghana kSetra samiti 11. AdijAti paDhAra vikAsa samiti 12. mAtRsamAja - muMbaI, ahamadAbAda, dhaMdhukA 13. ukaraDI sarvAMgI grAmavikAsa yojanA 14. cuMvALa sarvAMgI grAmavikAsa yojanA 15. vizvavAtsalya prAyogika saMgha 16. mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra 17. saMta sevaka samudyama pariSada 18. RSi harijana bAlamaMdira, sANaMda 19. lokavastra kendra, rAmapurA (bhaMkoDA ) 20. narmadA siMcAI sahakArI maMDaliyAM bloka projekTa 21. vizvavAtsalya pratiSThAna tathA saMtabAla pAritoSika 22. gAMdhI kArya anubaMdha vicAra maMca TrasTa rajisTrezana naMbara TrasTa ekTa naMbara: eka / 20, ahamadAbAda, tA. 24-9-52 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ; prastAvanA janani ane gItA fe binitatpara lakhe tyAre e zA sAru?' evI jijJAsA thAya te jo mArA aneka bhASAmAM ane saMkhyAbaMdha hAthe gItA paratve lakhAyuM tu to mALAmara lakhavAmAM A AvRtti kadAca pahelI ja che. * prArA dharamA pUjya gurudeva kavizrI nAnacaMdrajI mahArAje udArabhAve je dhI sagraha karyo hato, temAM gItAnA zloko paNa hatA. gurudeve amone te kaMThastha karAvelA. tyArathI gItA paratve kheMcANa thayuM hatuM. tyArabAda to gurudevanAM pravacanomAM - "yasmAnanodvijate loko lokAnnodvijate ca yH| ane "madA sarvabhUtAnAM maitra: kha va aa nirmamo nirahaMkAraH samaduHkhasukhaH kSamI / / santuSTa: satataM yogI yatA''tmA dRDhanizcayaH / mayyarpitamano buddhiryo madabhaktaH sa me priyaH / / e bhakatalakSaNo ane te paratvenuM emanuM AA hRdayI Dolana suNAtuM gayuM tema tema e paratve rasa jAmyo. pachI to bhagavadgItA svahaste lakhI pAse rAkhI, ane prasaMge prasaMge vicArAI hatI. jyAre AcArAMgano anuvAda karyo tyAre gItAno cAvI cAvIne amRtarasa pIdho. tyArathI huM sAdhakone kaheto rahyo chuM ke gItAmAM jainatvano AtmA soLe kaLAe dIpI UThayo che. gItAmAtA-AcArAMgapitA gItAne jaina graMtha gaNavAmAM mane leza paNa saMkoca thato nathI. AcArAMganA pariziSTamAM ja saiddhAMtika-samanvaya, sAdhanAtmaka-samanvaya ane zabdAtmakasamanvaya ema traNa vibhAgamAM je gItAnI tulanA batAvI che, te A graMthamAM paNa mUkI che. eTale have e viSe vadhu kahevAnuM rahetuM nathI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana paraMtu, ema chatAM A graMthanA pAThakane huM eTaluM sUcavuM chuM ke te AcArAMgane ochAmAM ochuM ekavAra ekAgracitte vAMcI le. ane AcArAMganA pAThakane to huM A gItAgraMtha vAMcavAno khAsa anurodha karuM chuM. banne graMtho pUrepUrI rIte zraddhApUrvaka vAMcyA pachI pAThaka potAno mArga cokkasa spaSTa karI zakaze. A rIte huM gItAne mAtA kahyuM. to AcArAMgane pitA kahyuM e bannenA yoge janmatI saMskRti e vizvavyApI saMskRti che. jyAre jaina saMjJAthI oLakhAtA vargamAM ahiMsA, tyAga ane tapano mULa AtmA ghasaghasATa UMghato jaNAya che, jyAre vaidika tarIke gaNAtA vargamAM AcAradharma tarIke snAna tathA ghI-homano vidhi ja pradhAna manAya che, bhakitane nAme AtmazuddhinA taMga DhIlA thaIne malinatattvo jora pakaDe che, advaitavAda mAtra vANI svAdano viSaya banI jAya che, tyAre AcArAMga ane gItA-mAtAno suyoga ajaba jAgRti lAve che. pravRttilakSI nivRtti ane nivRttilakSI pravRtti e nivRttirUpI naukAmAM beThelA saMnyAsIne pravRttilakSanuM sukAna ThIka karavA DhaMDhoLe che, temaja pravRttirUpI sAgaramAM paDelA gRhasthane nivRttilakSanuM tuMbaDuM ApI ugArI le che. | pravRttilakSI nivRtti ane nivRttilakSI pravRtti ema baMneno samanvaya e ja AtmakalyANa ane vizvakalyANano samanvaya che. sarvadharmonuM madhyabiMdu e che. vizvazAMtinuM ajoDa sAdhana paNa e che. upalA vicAronA sakriya akhatarAomAM huM rasa leto thayo tyArathI mArI e zraddhA pratipaLe daDha thatI gaI che. maulika jainasaMskRtinuM raNaziguM AcArAMganI vyAsapITha para meM gItAnuM gIta gAyuM, te veLA je aMkura Ugela te Aje pallavita thayo che. eTale gItAnI vyAsapITha para huM maulika jainasaMskRtinuM raNaziMgaDuM vagADuM chuM ema pAThaka mAne to kazI hAni nathI. maulika jainasaMskRti e vizvavyApI saMskRtinuM ja bIjuM nAma che. ane jo ema ja hoya to sarva saMskRtiono saMgama emAM hoya te svAbhAvika che. sarvatra satyane tAravI levuM e ja maulika jainadaSTi gItAmAM koI paNa viSaya evo nathI ke je jainasUtromAM na hoya. paNa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA gItAe jainadaSTine jeTalI AkarSaka Dhabe mUkI che, evI Dhabe e bIje kayAMya mukAI dhI. AthI ja gItAgraMtha vizvamAnya thayo che. jainadaSTi eTale jagatanA sarva to, sarva paMtho ke sarva dharmomAM rahelA satyane AvakAravuM. tuM khoTo che ema na DitAM tuM amuka daSTie sAco che ema sAbita karIne alpadaSTimAMthI mahAsatya tarapha prerI javo. gItAe A daSTimAM ajaba saphaLatA meLavI che. tethI ja custa mImAMsakathI mAMDIne custa vedAMtIne paNa e mAtA AgaLa doDI jaIne bALaka vimAnI IcchA ApoApa thaI che. UP! alabatta gItAnuM vastra vedAMta che ane bhautika yuddhanI pIMchIthI gItAnI zarUAta che, eTale emAM jainasaMskRtino AtmA che ema mAnatAM pahelAM sahu koI acakAze. gItAne sarvAga apanAvavAmAM jainavargane AvatI A muzkelI bAnIsUnI nathI ja. vaLI paribhASA bhede Avato zabdabheda paNa gUMcavaNamAM mUkI de tevo che. eTale A viSe saMkSepe kahevuM ghaTita che. vistArathI to A graMtha vAMcavAthI jaNAze ja. vasUtro ane gItA . jainasUtromAM paMcAstikAya athavA lokamAM rahelAM cha dravyo mahatvano bhAga che. vedAMtanAM kevalAdvaita, viziSTAdvaita, dvaita, dvaitAdvaita ane zuddhAdvaita ema uttarottaranA phirakAomAM jIva, mAyA ane Izvara ema chevaTe manAya che, paraMtu gItAe je toDa kADhayo che, te toDa tyAM na hovA chatAM badhA phirakAone gItAno toDa sAhya thayo che, kAraNa ke gItAe eka paraMtattvane nirlepa rAkhyuM che, chatAM prakRti ane puruSa mAMhelA puruSane prakRtinA guNanI Asakitane lIdhe janma-maraNamAM bhamavuM paDe che, e vAta cokhkhI kahI dIdhI che. Ama mAyA asat hovA chatAM evA savikAra kSetramAM rahelA puruSa mATe mAyA setu thaI gaI che. emAMthI chUTavA mATe AcAra joIe; kevaLa tattvajJAnathI na vaLe. brahmacaryanI akhaMDa sAdhanA joIe; kevaLa anAsakitanA uccArathI kazuM na vaLe. pAThaka saheje samajaze ke Ama bolIne gItAe vedAMtanA siddhAMtane na avagaNavA chatAM juduM kathana kahyuM che. jainasUtronA dehamAM kArya karatA dharmAstikAya ane adharmAstikAya e baMne savikAra kSetranA dhRti ane saMdhAtanA lakSaNomAM tAravI zakAya che. kALa viSe to judo svIkAra che ja. AkAza ane puruSa tathA prakRtinA guNo ane savikAra kSetrarUpa zarIra paNa gItAne mAnya che. AnI vizeSa samaja gItA sAthenA AcArAMga samanvayamAM anyatra che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana paribhASAbhedano ukela gItAmAM samatva che. tyAM jainasUtronuM samakita che. gItAnuM karmakauzala tyAM jainasUtronuM cAritra ghaDatara. jainaparibhASAnA bahirAtmAne ThekANe gItAnuM savikAra kSetra. jainaparibhASAnA aMtarAtmAne ThekANe kSetrajJa, athavA adhiyajJa. jainaparibhASAnA paramAtmAne ThekANe gItAnuM paraMdhAma athavA paramAtmA. jainasUtronA zubhAmravane ThekANe gItAnuM sukRta; azubha Amravane ThekANe gItAnuM dukRta. jainasUtronA saMvarane ThekANe gItAnuM svabhAvaja AdhyAtmika athavA samatvayoga. jainasUtronI sakAmanirjarA te gItAno anAsakita yoga athavA karmaphalanI AkAMkSAno tyAga. jainasUtronA karmabaMdhane ThekANe gItAno bhUtaprakRti baMdha athavA guNasaMga, jainasUtronA rAga-dveSane ThekANe gItAnAM kAmakrodha athavA rAgadveSa. tethI ja jainasUtronuM siddhisthAna e gItAnuM paraMdhAma. jaina-ahiMsA ane gItA A rIte jainasUtromAM mukhya cha dravyo ane navatattvono tattvajJAnanI daSTie gItA sAthe sumeLa maLyA pachI paNa bhautika yuddhanI pIMchI pAchaLa gItAnI ahiMsA ane jainonI ahiMsA vacce sumeLa kayAM che, e savAla rahe che. ahiMsAmAM jainasUtro jeTalAM UMDAM gayAM che, teTalA bIjA graMtho gayA nathI. eTaluM ja nahi balake emaNe sAdhanAnA kSetramAM e ahiMsAne AbAda rIte utArI paNa che. jainagraMthomAM eka vastukathA che : abhayA rANInI abrahmacaryanI mAgaNIno anAdara karanAra sudarzanane abhayA rANIe zULIe caDAvavA lagI dAva khelyo. chatAM chevaTe sudarzananuM satya tarI AvyuM, tyAre rAjA atyaMta chaMcheDAya e banavA joga hatuM, paNa rAjAne hAthe thato abhayA rANIno vadha e ja sudarzane aTakAvyo. bharapUra hiMsAnA mukhamAM AbAda ahiMsA pALavI ane kaTTara virodhIno prema bharyo sAmano karI vijaya maLyA pachI, vijayamALA virodhIne ja paherAvIne prema pAtharavo e ahiMsAnI saphaLatA che. AvAM to zrAvaka ane zramaNonAM aneka udAharaNa che. A thaI dravya ane bhAva baMne prakAranI ahiMsAnI vAta. paNa jainatattvajJAna jo vizvavyApI hoya, to eNe AcAramAM madhyama mArga paNa kADhavo joIe. A rIte jANIne haNavA nimitte nahi chatAM anivArya rIte tyAM thatI hiMsA e dravyamAM hiMsA che ane bhAvamAM ahiMsA che, to tevI hiMsA evI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pApakara nathI ane evI baMdhanakAra paNa nathI, keje pApa ke baMdha baMdhana na haTI zake. kAraNa ke Avo sAdhaka potAthI thayelI hiMsAno garva nathI leto ke hiMsAne phALe vizva nathI caDAvato, paNa UlaTo thayelI hiMsAmAM pote nimitta thayo, teno hadayapUrvaka pazcAtApa kare che ane vijayano tyAga karI, ahiMsAne mArge Age kima bhare che. AvuM pAtra, bhAvaahiMsaka haze paNa chevaTe dravya ahiMsaka banaze ja. mATe temanuM samakita bhAMgatuM nathI. A udAharaNa ceTaka nAmanA rAjAne lAgu paDe gItAnA kaSNacaMdra yogezvara che. jainagraMthonA ceTaka paNa samakitI che. emanuM evAM svarUpa duniyAthI nirALuM che. AgAmI tIrthakara covIsImAM tIrthakara bhagavAna tarIke jainasUtroe prathamathI ja emanuM sarvottamapada niyata karI nAkhyuM che paNa jainasUtrone to sthULa ahiMsAnuM kalevara paNa barAbara rAkhI batAvavuM che sAme ahiMsAno AtmA to pahelo ja joIe ema e mAne che, eTale sthaLa ahiMsAne sAva beparavAIthI choDI detAM nathI. AthI ja dizAmAM ahiMsAnI jhINavaTathI samIkSA karavAmAM AvI che. Adarza tyAganuM valaNa pradhAnapa che. chatAM jo ahiMsAno sUkSma AtmA sarI jAya ane sthaLa kalevara ja mAtra zaNagArIne rAkhavAmAM Ave, to tenA karatAM to nirupAye jyAM karkavera.bagaDe tyAM bagaDavA daIne paNa ahiMsAno AtmA bacAvI levo e ja ene priya che. jaina AgamamAMnA ceTakanI paNa A dazA hatI. mahAbhAratanA bApAnA yuddhanI paNa A dazA hatI. eTale ja gItAne e yuddhanI kriyAmAM ahiMsAno AtmA ugAravA mATe mahAbhArata yuddhanI pIMchIno Azraya levo paDyo che. ( gItA ahiMsAmAMthI uddabhavI che, tethI ja temAM AdhyAtmikatA khUbIthI jhaLake che. gItArUpI pula ATaluM samajAyA pachI gItA e vaidika graMtho ane jainasUtro vaccenA dhyeyamAM, vastutaH nahi chatAM AbhAse dekhAtI, matabhedarUpI khAInA anusaMdhAnamAM pulanI garaja sAraze. vacce paDelI dIvAlone bhedavAmAM bhagIratha zastranI pUrti karaze. ema mAnIne meM gItAne mAtA gaNIne e godano lAbha uThAvyo che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana gItA tattvano vistAra nI hoya to? huM gItAnA aitihAsika muddAne kALadaSTie nahi gaNuM. saMskRtinuM ghaDatara e ja jo aitihAsika daSTiA hoya ane che, to pachI gItAkALa pahelo ke jainasUtrakALa pahelo e carcA nirarthaka che. kALamAM koI paheluM hoya, tethI e kaMI UcuM ke nIcuM sthAna pAmI zakatuM nathI. chatAM eTaluM kahyuM ke gItA mAMhelA jJAnane vadhu vistArapUrvakra jovA mATe jainasutro nihALyA vagara nahi cAle. gItAnI prakRtinA traNa guNo ke vidyAra kSetra mAMhelA ekatrIsa tattvo vAMcyAthI jene saMtoSa na thAya, tene jainasUtronI vizALarma-mImAMsA avazya saMtoSa Apaze. naMdIsUtramAM jJAnanI je jhINavaTa bharI vicAraNA che, bhagavatI sUtramAM je vaijJAnika paMcAstikAyanA ane bIjI aneka bAbatonA svarUpa batAvavAmAM AvyAM che, pannavaNAjImAM paNa je pRthakkaraNa che, te gItAmAM nathI. uttarAdhyayana sUtramAM AvelI vezyAnuM samAdhAna alabatta gItAnA caudamA adhyAyamAM che; paraMtu jainasUtromAM je vistAra che, te tyAM nathI. karmanuM vaijJAnika DhabanuM nirUpaNa bauddhagraMthomAM sarasa maLatuM hovA chatAM jana tattvajJAna e bAbatanA UMDANamAM ajoDa ja che, ema kabUla karavuM paDe che. eTale gItAthI jene tatvajJAnAmRta pItAM pItAM paNa tRpti na maLe tene jainasUtro vAMcavAnI huM bhalAmaNa karuM chuM. gItA e to gItA ja che ATaluM jainasUtromAM hovA chatAMya gItAmAM tattvajJAna ane AcArano, jagata ane jIvanano sumeLa je saphaLatAthI mUkayo che, te saphaLatA kharekhara ja alaukika che. Ama jo gItAnA saMkalanAra jaina tattvajJAnathI leza paNa ajANa hoya tema lAgatuM nathI teomAM samatAnI bhUmikA suMdara jhaLakI rahelI dekhAya che. jaina tattvArthAdhigamasUtrakAre saMkSepamAM jainatattvajJAna ane AcArane samAvyAM che. e rIte e graMthanuM sthAna uttama che. zrImad rAjacaMdrajIe jainasUtrone cAvI cAvIne AcAranI sIDI apUrva avasara'mAM AbAda rIte goThavI saphaLatA prApta karI che. uttarAdhyayanasUtra eka jainadaSTinuM manohara saMkalana che. samayasAranA kartAe svasamayanuM nyAyapura:sara maMDana karI kriyAjaDatA uDAvavA jarUra prayAsa karyo che; paraMtu AcArAMga ane gItA e baMnenuM potapotAnI kakSAe evuM mahattva che, ke je vANImAM AvI zakatuM nathI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA gItA e jainatvano bhomiyo paNa narati karIne paNa kahevuM joIe ke gItAmAM eka paNa tattva jainatattvanuM nI nathI. gItA e to jainatvanI bhUmikAnuM mArgadarzana che. jema jainasutrone ha mAyAthI pratyakSa jaNAya che te ja jJAna, bAkInuM ajJAna lAge che, tema gItA paNa pratyakSAgavA gharce susu madhya e ja sAcuM jJAna. jyAM dIkarIpaNuM, tyAM ja AvuM AdhyAtmika jJAna Upaje. AmathI dekhAya te ja pratyakSa jJAna evA nyAyaparibhASAmAMnA nirUpaNano E dha sacoTa javAba che! IzvarakartutvavAdano to emaNe cheda uDADyo che. guru Siche pote prabhu banI chevaTe prANImAtramAM pote che, paNa jijJAsu manuSyamAM pragaTapaNe che ema cakaraDI pheravIne chevaTe potAmAM ja prabhu che, vikAsa pAmelo AtmA avatArI che, ema saMpUrNa mokSano sarvane potAmAMthI ja prApti adhikAra bajAvyo che. * janasUtro paNa sarva jIva che siddhasama, jo kariye so hoya" ema ja bole che. mUitromAM brAhmaNa, kSatriya vagere guNaviziSTa manAyA che, tema ja gItA paNa muvimAgaza: bole che. - jainasUtro jema karmabhUmimAMthI mokSa batAve che, tema gItA paNa zaiva iiiicatA ganA :" bole che. jainasUtro sarvottama parameSThI padamAM, prathama namo arihaMtA eTale vijetAne prathama namana kare che, tema gItA paNa kare che, paraMtu jainasUtro e vIratA prabhumaya hoya to ja name che. tema gItA paNa nAmanusmara puSya ja' kahe che. jo zrIkRSNa gurune bAhya yuddhamAM ja mAtra arjunane preravo hota, to mAmanusmara' zA sAru kaheta ? samatA pAmIne pachI laDa ema zA sAru kaheta ? matalaba ke bAhya daSTie gItAnuM kalevara game tevuM lAge, paNa gItAno AtmA to AdhyAtmika raNayuddha . ,. ja che. gItAmAM zrIkRSNacaMdra prabhurUpe, devarUpe ane gururUpe ema traNa rUpe dekhAva de che. paNa chevaTe to teo ema ja kahe che ke je mArA deha viSe che, tevuM svarUpa sau deha viSe che, ane ema e yuktayogI khare ja arjunanA ja gurudeva nahi, paNa gItAnA zraddhALu vAcaka mAtranA gurudeva-padane vare che. AthI ja upalA trividha svarUpanA prayogonI ghaTanAno kharo phoTa paNa anuvAdamAM ThekaThekANa karyo che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAcAranI bhUmikA pachI ja gItAjJAna pace eTale jema zraddhApUrvakanuM gItAvAcana, Adarza jainatvanA pAyA mATe jarUrI che, tema gItAvAcakamAM zrIkRSNa gurudeva kahe che tevI bhUmikA paNa jarUrI che. ochAmAM ocho gItAvAcaka nItimAna ane sadAcArI hovo ja joIe. gItAdarzana Adarza gRhasthAzramanAM badhAM pAtro rAmAyaNamAM maLe che. rAmAyaNa e vaidika dharmano nyAyamUrti graMtha che. zruti, smRtio, purANo vagereno prayAsa paNa mAnavasamAjanI vyavasthA ane sadAcAra mATe ocho nathI; chatAM ekaDo sarasa ghUMTavA mATe to hiMdu bahAranA dharmo tarapha paNa AMkhamicAmaNAM karme cAle tema nathI. gItArUpI akhAtane maLatI, jUno karAra, navo karAra, kurAna temaja avastArUpI saritAo pavitra bAIbalano jUno karAra, pavitra kurAna ane avastA e nadIonI jema gItAnA akhAtamAM vegapUrvaka maLI jAya che. nUha payagaMbara e bAbA AdamanI olAda che ane bAbA Adama ane havA e deva yahovAhanAM ja pUtaLAM che. eTale yahovAha devanI sAthe nUra payagaMbarane sIdho saMbaMdha hato. nUha pachIthI thayelA IbrAhIma nAmanA nAmacIna payagaMbaranA pautra yAkubano vaMza te IstrAela ane yAkubanA vaMza ja athavA yahudAhanA rahevAsI kivA yahudAnA vaMzajo te yahUdIoH A prajAo IbrAhIma pachIthI thayelA musA payagaMbaranI dharmaANa nIce hatI. jUnA karAramAM musA payagaMbarane yahovAha deve sinoya parvata 52 je karAro ApelA te mukhyatve A che H (1) tArA prabhunuM nAma phogaTa na le. (2) tArA khetarane sAtame varSe paDatara mUka. (3) cha divasa kAma kara, paNa sAtame divasa vizrAma le. (4) vyabhicAra na kara. (5) tArA pADozInA ghara para lobha na rAkha. (6) mAbApanuM mAna rAkha. (7) prANIhiMsAthI virama. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (8) jUThI sAkSI nA pUra. (9) corI na kara. (10) eka devane mAna. 9 (Christian-DoctrinemAM judI rIte lakhelA che.) A mukhya ane bIjA paNa, punarniyamanA karAromAM dara traNa varSe tArI Upajano dazAMza kADhI, tArA gharamAM rahenAra ke anAtha athavA vidhavAone Apa. tAro dezavAsI daridrI hoya, to tyAM tuM tArA hRdayane kaThaNa na banAva. (prakaraNa 14-15 punarniyama vibhAga gujarAtI pR. 181-182) navA karAranI hastI Isu pachI thaI che. tyAM kAyAe vyabhicAra na karo eTaluM ja nahi, paNa mAnasika bhAve paNa na karavo e hakIkata che. khUna na karavuM eTaluM ja nahi paNa krodha sudhdhAM na karavo. DAbA gAle tamAco mAre, to jamaNo dharavo, paheraNa mAge tene aMgarakhuM paNa devuM; A rIte kSamA ane paropakAranuM tattva tyAM khUba khIleluM najare caDe che. prema e ja prabhu ane ene meLavavAnAM traNa sAdhano-zraddhA, sartana ane arpaNatA. (juo Cho D00 2,22-28) A tattvo bauddha dharmanI asarathI khrista dharmamAM AvyAM kayAMthI, e carcA artharahita che. mArI namra mAnyatA mujaba manuSya, tattvo game tyAMthI le, paNa jo emane potIkAM karI le, to te enAM potIkAM ja gaNAya. Izu pachI hajarata mohammada payagaMbaranuM sthAna Ave che. teoe A anusaMdhAna kAyama rAkhyuM che. dArU-magha niSegha, jugAra niSegha, eka niAkAra prabhunI ja upAsanA, eka vacananuM mUlya, strI-sanmAna A badhAM tattvomAM kurAne zarIphano avAja preraka che. Izu jema vairano badalo levAnI sApha nA pADe che, tema kurAnamAM sApha manA dekhAtI nathI, paNa enuM kAraNa to hajarata mohammada salbamane yuddha-jIvanamAM jhukAvavuM paDayuM che, te hovuM saMbhave che. emanA aMgata jIvanamAM zraddhA, zrama, bhakita, kheriyata, akarajadArIpaNuMA guNo mukhya bhAga bhajave che. khera, mahera ane baMdagI e kurAnano chevaTano nicoDa che. tathA kayAmatanA divasanI yAdI e kurAnanuM madhyabiMdu che. A rIte mUrtipUjA ane aneka devavAda nAme TheTha nUha payagaMbaranA kALathI yahovAhane je pazubali caDatAM,te to A rIte baMdha thayAM ane ArabomAM jUThane sthAne satyanI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gItAdarzana pUjA thavA lAgI, jaMtaramaMtara ne jAduvidyA tarapha abhAva karAvavA banatuM thayuM, e arabastAna jevA pradezanI dharmakrAnti nAnIsUnI nathI ja. e prajAne, Izvara ja badhuM kare che ne te zubha karmavALAne svarga ane azubha karmavALAne naraka Ape che, ema kahyA vagara chUTako ja nahoto. e pradezanI te kALanI prajAnA mAnasane anulakSIne kaheluM kathana A pradezamAM vasatI IslAmI prajA jo enA AtmAne anulakSIne pALe, to jema haja vakhate zikAranI sApha manAI che, tema e kadI ja zikAra na kare. kurAnanA haddIsA vibhAgamAM jema lakhyuM che ke tuM tArA peTane kabara na banAvIza" tema e vanaspatyAhAra sivAyanA Aharane abhakSya ja mAne. kurAne zarIphamAM paNa khorAkamAM prathama take khajUra ane anAjane ja sthAna apAyuM che. (juo kurAna a.-142) ane kurAne zarIphanA khudAnuM nAma ja 'rahimAna' che. eTale prANIrahemane jANIbUjhIne to kema ja tarachoDAya? azo jarathuSTranA upadezano sAra temanA mAnadayasnI karAra nAmamAM samAI jAya che: (1) pavitra vicAra, (2) pavitra pANI, ane (3) pavitra karma, samudrapUjA, sUryapUjA, Ataza (agni) pUjA ane homahavana badhuM e artha che. pAkadAdara ahuramajUdanI dayAno e ja prasAda che. jarathostI prajAnA prabhunuM nAma ja jo pAka che to pavitratA ane paropakAra ene priya kema na hoya? ATaluM kahyA pachI gItAnAM vacano e cAre zAstronAM vacano sAthe pariziSTamAM TAMkavAmAM AvyAM che. eTale te joI levA bhalAmaNa che. e parathI e dharUpI nadIo gItAnA akhAtamAM kevI rIte maLe che, te samajAze. eka sthaLe custa yahUdI bhAI epha.eca.molama kahe che te A kathanane Teko ApanAruM che. "mArI zakita mujaba meM bAIbalano yathArtha abhyAsa karyo che....emAM je lakhAyuM che, te gItAnA sArarUpe che. paNa gItAmAM je (bIjuM vadhu) maLe che, te bAIbalamAM maLatuM nathI." zuM gItA jIvanamaMthano ukela ApanAra koSa che? gItAnI vyAsapITha para ATaluM prastAvanArUpe bolyA pachI pAThakane ema lAgaze ke gItAmAM evuM zuM che ke enI ATalI tArIpha thAya che? Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA eka yuvake A ja jAtano prazna karyo ane sahajabhAve mArAthI bolI javAyuM ke -'gItA' tamArA praznano javAba Apaze. ane khare ja jyAre eNe potAnA be praznonA saMtoSakAraka javAba tatkALa meLavyA eTale e gItA para ApharIna thaI gayA. pahelAM to e bhAIe potAnI zakti ane smRtinI hada lagI kasoTI karI lIdhI. saheje e gAMjyA jAya evA nahotA, paNa Akhare gItAmAtAne khoLe e bhAIe mastaka jhukAvyuM. emaNe pote ja lakhI lIdhelA emanA praznonA sArabhAganuM ahIM avataNa karIza e parathI bIjA paNa tevA jijJAsuone te ja prakAre samAdhAna maLaze ema mAnuM chuM. vIsa varSanA A yuvAnane vivAhita jIvana jIvavuM ke brahmacArI jIvana e mUMjhavaNa thatAM gItAjIne zabdokoSa mAnIne e prazna mUke che. gItAjIrUpa zabdakoSamAM jovA mATe aDhAra adhyAyono saMkSepe nAmanirdeza praznottarInI dRSTie A pramANe yojela che. aDhAre aghyAyo paikI potAnA praznano uttara jovA mATe ghaDelo kharaDo (1) mANasa kayAre bhulAvAmAM paDe ? (2) jJAnasamajaNa kyAre Ave ? 11 (3) karmayoga eTale zuM karavuM? (4) jJAna-saMnyAsa zA mATe ? (5) kyuM karavuM, kayuM na karavuM ? (6) AtmAne zI rIte oLakhavo ? (7) zAMti mATe ane siddhi mATe kayo kayo mArga levo ? (8) aMta kema sudhare ? (9) rahasyanI vAta kaMI ? (10)siddhi thaI tenuM mULa zuM? (11) camatkAra kayAM che ? (12) bhakita mATe zuM? (13) zarIra ane AtmAno bheda zI rIte pArakhavo ? (14) sukha-du:kha zA kAraNe ? (15) 52ma sthiti mATe zuM karavuM ? Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana (16) Astika ane nAstikano bheda zo? (17)zraddhA kayAM rAkhavI,kyAM na rAkhavI ane kevI rAkhavI? (18) pariNAma zuM? (athavA sarvasAmAnya adhyAya) kharaDAnI tAravaNI A kharaDA pramANe A yuvake pAMcamo adhyAya kholyo ane temAM joyuM to A zabdo jaNAya: "arjuna ! karmano tyAga ane yoga bane mokSadAyaka che. temAMya karmasaMnyAsa karatAM karmayoga caDI jAya che. (5,2) sAMkhya ane yoga bane nokhAM nathI.(5,4) je sAMpya ane yogane ekarUpa jue che te ja kharo jonAro che. (5,5)" karmatyAga ke karmayoga bannemAM samatA, ane AMtarika tyAga to joIe ja (5,6-7). upalA zabdo arjunane udezIne zrIkRSNa gurudeve kahyA che. have yuvakanA ane arjunanA praznono meLa meLavavAnuM trAjavuM banAvIe, te parathI tALo maLI raheze. praznono meLa meLavavAnuM trAjavuM. yuvakano prazna : gRhasthAzrama na sevavo gRhasthAzrama sevavo? arjunano praznaH karma karavuM? karma na karavuM. yuvakanuM samAdhAna upalA gItAjInA uttarathI yuvakane samAdhAna nIcenA udAharaNathI thayuM te e rIte ke-tame bhojana levA beThA. tamArA pAtramAM dUdhapAka Avyo. jo tame samatAvALA jJAnI agara anAsakitayoganI daSTivALA hazo to tamArI hojarIne pathya haze teTalo tame lezo eTale e tene nukasAna nahi kare. paNa je ajJAnathI dUdhapAkane A veLA to choDaze, te vaLI ahIMthI chUTayo to bIje phasAze, ane jJAnI choDaze, te eTalA khAtara ke tene e pathya nahi hoya agara svAdAsakita vadhAranAra nIvaDaze. eTale e tajaze, te tyAgamAM haTha nahi hoya, samabhAva ja haze. Ama yoga ane tyAga ane sApekSa che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 13 A parathI e yuvake samAdhAna meLavyuM ke jo mArI zakita ane maryAdAno vivekapUrvaka tola kADhI brahmacarya lakSya ThIka jALavI zakuM, to ja mAre lagnadazA svIkAravI. nahi to evI dazA sAdhavA mATe brahmacArIdazAne laMbAvavI ke jethI brahmacaryanA saMskAro daDha thAya. e daDha thaze to lagna e mukhyatve Atmalagnapremalagna banaze. ane ethI potAnuM potAnI sakhInuM, ane samAjanuM kalyANa thaze. nahi to moTuM jokhama vahoravAmAM vilaMba karavo ja sAro che. tArIjo mArga sAro (mokSa) kharAba (saMsAra, naraka) tyAga Adarza gRhasthAzrama bhogavilAsa karmasaMnyAsa karmayoga jaDatA bannemAM anAsaktinuM dhyeya to pramAda joIe ja. zreyArthI mATe to sArA mArgamAMthI ja karavuM ke na karavuM? e praznanuM samAdhAna zodhavAnuM rahe che ane te upalI rIte barAbara maLI gayuM. prazna bIjo : apayaza kema gamato nathI ? kudaratI rIte ema javAba maLyo ke lokomAM mAna meLavavAnI Asakita (kAma) che. have gItAjImAM A praznano ukela meLavavA mATe vivekapUrvaka vicAra karI A prazna thavAnuM kAraNa zodhyuM to mAluma paDayuM ke upalo prazna thavAnuM kAraNa e hatuM ke mane jJAna na hatuM. mATe jJAna' viSe carcato sAMkhyayoga ke je gItAjIno bIjo adhyAya che te joyo. jotAM jotAM ema maLI AvyuM ke 'apazaya e mRtyu karatAM bUrI cIja che.(2-34). have ahIM prazna e thayo ke, to krodha paNa mRtya karatAM bUrI cIja che, chatAM gA mATe te gamI jato lAge che ? javAba mATe meM kharaDA pramANe 1 no upasthita thavAnuM kAraNa pUchyuM ke temane jaNAvyuM ke prazna upasthita thavA, kiraNa e hatuM ke Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gItAdarzana mane zA mATe Ama? e pramANe savAla thayo hato,to AnA samAdhAna mATe jJAna ane karmane pRthaka viveka batAvatA cothA adhyAyamAM meM joyuM ane tyAM maLI AvyuM ke rAga enA mULamAM che. (AnI sAbitI adhyAya bIjAmAM maLI) mATe ja jo rAga kADhI nAkhIe to krodha paNa apayaza jevo ja lAgaze. have bIjo prazna e thayo ke jo rAga kADhavAthI krodha TaLe, to zuM kADhavAthI apayaza TaLe ? apayaza TALavA mATe zuM karavuM? zuM na karavuM? ema prazna thayo mATe meM trIjo adhyAya joyo ane (3-41)mAM javAba maLyo ke tuM pahelAM to Idriyone niyamamAM rAkhI jJAna ane anubhavano nAza karanAra kAmano avazya tyAga kara. eTale ke tuM anAsakta thaI jA." (lokomAM mAna meLavavAnI Asakita kADhI nAkha.) badhA praznonuM samAdhAna gItAmAM kema maLe? ma. gAMdhIjI kahe che ke "jyAre mane muzkelI paDe che, tyAre huM gItAmAtA kane choDI jau chuM, ane te mane kadI nirAza karatAM nathI." enuM A jIvatuM jAgatuM pramANa che. zraddhApUrvaka je bhAI gItA joze, tene jarUra e samAdhAna maLaze ja. uparanA kharaDAmAM praznakArane Akho adhyAya sAMgopAMga jotAM pahelAM, te e ja adhyAyanuM svAbhAvika pAnuM kholIne AgaLanA ane pAchaLanA pAMca pAMca zloko vAMce chatAM pUruM samAdhAna na maLe to Akho adhyAya vAMce ATaluM namra sUcana che. jIvananA aMgata prazno ja nahi balake sarva kSetranA sarva praznono saMtoSadAyaka uttara gItAmAM maLI raheze ja. DaoNkaTarI vidyA ke AyurvedanuM dhyeya AdhyAtmika, mAnasika ane zArIrika ema trividha Arogya che. AdhyAtmika Arogyano abhAva ja mukhyatve bIjI bImArIomAM kAraNabhUta che. te viSe gItAmAM puSkaLa lakhAyuM che; chatAM gItAe sAttvika AhAranA spaSTa prakAro ApI daI Ayurvardhaka mArgadarzana karAvyuM che. tapanA zArIrika, vAcika ane mAnasika temaja (17-7) pAchA te traNa prakArone paNa sAttvika, rAjasa ane tAmasa ema traNa peTA. bhedo pADI tapanuM AdarzapaNuM siddha karyuM che. (a.17-1pa thI 19) ekaMdare gItA ati upavAsa ke ati khAudharApaNuM beya vaccenI mAdhyamika sthiti ane niyamitatA pasaMda kare che. (a.6.16-17) jema Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 prastAvanA zArIrika nabaLAImAM vAta, pitta ane kaphanI asamatA kAraNarUpa che, tema AdhyAtmika nabaLAImAM sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNanI asamatA ja kAraNarUpa che. (a.14). svarodaya zAstranuM mukhya kendra samatA che, paNa prANAyAma siddhithI upajatA laukika phaLanI lAlacathI jarUra vAryA che. (a.5, 27-28) alaMkAra zAstramAM upamAnuM mahattva che. gItAmAM e TheraThera Ave che. (13, 31-32) rasa zAstramAM zAMta rasa parama pradhAna che, tema gItAmAM zAMta rasa parama pradhAna che. zAMta rasamAM vIra, raudra, adabhuta, karuNa vagere rasa dUdhamAM sAkaranI jema bhaLI gayA che. (a. 11-15) bhASA daSTie to gItAnI prasAda-madhura-zailI ane lAkSaNika zailInI mahattA che ja, kAvyadaSTie jo kAvyanuM lakSaNa rasAtmaka vAkaya laIe to te paNa che ja. nyAyadaSTie joIe to gItAmAM zrIkRSNa gurudevanI dalIlo ane pramANo saMpUrNa sacoTa che, emAM koNa nA kaheze? gaNitazAstra ane kALajJAnanA viSayane paNa emaNe choDyo nathI. (a.8-17 thI 27) ane gItA svayaM ja kaLA che. bhokatA ene bhogavI zakaze. Ama badhuM hovA chatAM "mathyAtmavidyA vidyAnAma" adhyAtma vidyA sarva vidyAomAM uttama che eTale e tarapha ja eno jhoka che. gItAno nicoDa gItAno sAra sAva saMpamAM ane eka ja zabdamAM kahavo hoya to te "upayoga athavA je paribhASAnI jatanA" zabdathI kahevAya. jainasUtromAMnAM kiMmatI aMgasUtromAMnuM eka hAla upalabdha nathI. tenuM nAma daSTivAda che, khare ja gItA eka dRSTie to daSTivAda sUtra ja che. tuM A mArge jaIza to tArA mArgamAM ATalI muzkelIo ane ATalI sagavaDo che, A mArge jaIza to ATalI savagaDo ane ATalI muzkelIo che. ATalI zakitao hoya to A mArge jA ane e zakita na hoya to A mArge jA. basa anubhavI salAha ApavI e ja gItAnuM kAma. arjunanI prakRtinA paricita hovAthI zrIkRSNagurudeve karmayogano mArga batAvyo. ane karmayoganI muzkelI dUra karavA mATe karmaphalano tyAga athavA AsakitatyAganI daSTi ApI. karmanI bhayaMkaratAthI na bI. paNa karma karavA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1da gItAdarzana pAchaLanI vRttinI bhayaMkaratAthI bI ema kahyuM. duryodhana jo mArgadarzana mAgata, to zrIkRSNae arjunane je tarapha preryo te taraphathI duryodhanane vArata ja. AdhyAtmika e gItAno nicoDa che, te joI gayA pachI gItAkAre bhautika yuddhanI pachI zA sAru lIdhI haze? ATalA khulAsA pachI have tenI zaMkA nahi rahe. je prasaMga AdhyAtmika daSTie sAco hoya, te prasaMga vyavahArika praznomAM paNa saphaLa thAya che, ane kaparA savAlomAM ja AdhyAtmika kasoTI saphaLa thAya e ja enI mahattA che. A ja daSTie meM kahyuM che ke, pAMDavapakSa nyAyI hato eTale e pakSane jIta apAvavI e kRSNa jevA saMskRtinA sUtradhAranI anivArya pharaja hatI. ethI ja zastrasaMnyAsano Adarza laIne preraka sArathI tarIke gayelA zrIkRSNacaMdrane sudarzana cakra levuM paDayuM, te kRtyane upalA ahiMsaka AdarzanI daSTie bhUlarUpa gaNavAmAM huM bAdha joto nathI. A gItA graMthamAM sahAya A graMthanI zarUAta samauna ekAMtavAsamAM e rIte thaI ke gItAnuM gujarAtI samazlokI thoDuM lakhAyuM, te vakhate ma. gAMdhIjIno 'gItApadArtha koza upayogI thayelo. samauna ekAMtavAsa pachI e samazlokI gujarAtI anuvAda pUro thayo. tyAre pachI, kizorabhAInAM gItAdhvani' ane kavivara zrI nAnhAlAlano samazlokI anuvAda paNa tapAsyAM. tyAra bAda bihArI kavi ane vallabhabhAI kavinA anuvAdo paNa maLelA. A anuvAdonA zabdono lAbha na uThAvavA tarapha mAruM lakSya hatuM ja. ema chatAM emanI mahenatano lAbha AmAM eka ja uThAvyo nathI, ema mArAthI na kahevAya. eTale e badhAnI kiMmatI madadanA khyAlanI pAThakavargane sAbhAra yAdI darzAvuM chuM. prathamanA kAvyAnuvAdanI kAyA cheka ja palaTavA jevI sthitimAM morabIvALA bhAI amRtalAla mAstaranI cIvaTa khAsa noMdhavA jevI che. ATaluM chatAM jo jAmanagaranA cAturmAsyamAM sthAnika priya choTubhAI pArekhanI sArthanoMdha athavA vivecana mATe sakriya preraNA na hota, jo jAmanagaravAsI lokonI gItAlekhana mATe udAra bhAve ApelI anukULatA na hota ane e tripuTI mAMhelA priya maganabhAI tathA khaDatala mahenatu ane kAryakuzaLa sevAbhAvI priya chaganabhAInI dhagaza na bhaLI hota, to A sthitimAM gItA graMtha na ja jamyo hota. - A bhAI jAmanagara khAtenA ja sevA kSetranA kAryomAM suvAsa mUkI hamaNAM ja gataprApta thayA che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA gItAvivecana pahelAM lo. tilaka, kavivara nAnhAlAla, ma. gAMdhIjI ne zrI kizorabhAInI kRtio, jJAnezvarI gItA, kalyANano gItA tattvAMka, mahAbhArata tathA maunakALamAM karelI maulika vaidika graMthonI sAra yAdI, kavi bihArI ane emanA patra bahAra pADelI gItAnI AvRttio, DaoN. enIbIseTa vagerenI kRtio khAsa sAvadhAnIpUrvaka jovAI che.ane emAMnA je ullekho TAMkayA che, te saMbaMdhe tyAM noMdha lIdhI che; ane jUnA TIkAkAronA arthomAM jyAM bheda bhAsyo che, te viSe aMgata abhiprAya paNa mUkyA che. gItAnAM pAThAMtaro vize mAro namra mata gItAnAM pAThAMtaromAM khAsa goMDalavALA jIvarAmazAstrInI pratino AmAM chUTathI upayoga karyo che, ane sthaLo noMdhyAM che. paraMtu zloka saMkhyA sAtaso ja rahevA dIdhI che. keTalAka pazcimAtya vidvAno ane arvAcIna vidvAnono zloka saMkhyA viSe khUba ja matabheda che. mAro aMgata mata e viSe e che ke sAtaso zloka saMkhyA khUba sahetuka che. ethI vadhu maLatI saMkhyAmAM khAsa navIna tattva mane maLelI pratomAM bhAsyuM nathI ane e sAtaso zloka saMkhyAmAMthI ghaTADo karavAmAM amuka bAbato choDI devI paDe che. - pAThAMtaro paNa je sthaLe na chUTake levAM paDayAM che, tyAM ja A graMthamAM lIdhAM che. pAThaka e nirNaya spaSTa joI zakAze. kaMDikAo ane gItAracanA ' pratyeka adhyAyane aMte AvatI kaMDikAo, keTalAka bhASAMtarakAroe cheka ja mUkI dIdhI che. keTalAka TIkAkAroe e kaMDikAone khUba mahattva ApyuM che. A graMthamAM prathama adhyAyamAM e kaMDikA viSe noMdha vivaraNa che. bIjA ane trIjA adhyAyane viSe kaMDikAono saMkSepamAM ullekha karyo che. ane pachI bAkInA paMdara adhyAyomAM lakhI nathI, te eTalA sAru ja ke ekavAra samajAyA pachI punarukita karavAnI vAraMvAra jarUra nathI, chatAM eTaluM ahIM e viSe khAsa kahevuM joIe ke emAM 'OM, tatu, sa" thI zarU thato uccAra paNa khAsa je hetupUrvaka che, te viSe pAThaka sattaramo adhyAya vAMcaze eTale khAtrI thaze. e sivAyano kaMDikAno bhAga e sUcave che ke upaniSado , brahmavidyA ane yogazAstra sarvano gItAmAM samanvaya che, e sarvanuM mAkhaNa che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana gItAnA adhyAyonuM nAmakaraNa koI pratomAM juduM maLe che, chatAM ghaNI AvRttiomAM je nAmo che, te A graMthamAM mUkayAM che ane te kaI daSTie sArthaka che, te anuvAda ane noMdhamAM prAyaH jaNAvyuM che. gItA zloka racanAmAM AvatA yoga, brahma, AtmA ane sattva e zabdo arthasUcaka hovA chatAM, jyAM je artha vadhu baMdha bese te ja artha ghaTAvelo graMthavAcaka A graMthamAM jue, to A navIna rIti joIne navAI na pAme.gItAmAM niyata, svabhAvaja, sahaja ema karmane lagADAtAM vizeSaNo viSe paNa A graMthamAM te ja rIti akhatyAra karI che. yajJane paNa jude jude sthaLe vyApaka arthamAM dAkhavyo che. svadharma zabdanuM paNa temaja samajavuM. vaLI citta, AtmA, buddhi, hRdaya, mana A zabdo gItAnA AtmA' zabdamAMthI keTalIka vAra nIkaLe che. tevA sthaLe jyAM je je ghaTita hoya, te te lIdhelA che. ahIM batAvelo AtmA te bahirAtmA, aMtarAtmA ja nahi. uparAMta paramAtmA tattva nirALuM laI, AtmAnI trividha dazA samajAvavAmAM AvI che.A parathI pAThaka spaSTa samajI zakaze ke zrIkRSNagurujIe paNa potAne(1-12) zlokamAM bahirAtmA tarIke batAvela che. paMdaramA adhyAyamAM paramAtmA tarIke ane Itara sthaLoe prAya: aMtarAtmAnI daSTie ja batAvela che ane te pramANe bolela che. arjunane divyadaSTi ApIne agiyAramA adhyAyamAM vizvadarzana dekhADayuM, teno lAkSaNika artha e che ke arjunane potAnI divyadaSTithI potAnA AtmAnI ja dhULa vibhUti joI lIdhI, ane chevaTe AtmAnA sUkSma svarUpamAM ja lIna thavAnuM ene sUjhayuM. gItAnI racanA vyAsa munie karI ke koI anya ? e saMbaMdhe graMtha jAte ja khulAso karaze. saMjayane enA guru vyAsajIe divyacakSu ApyAM, tethI e yuddhavRttAMta joIne dhRtarASTrane kahe che, e kavinI kAlpanika chaTA che. keTalAka mAne che tema jo mahAbhAratanuM yuddha khare ja banyuM hoya, to vyAsa muni yuddhakALe yuddhakSetramAM hAjara hoya, agara tyAMnI hakIkato sthULa agara sUkSmagame te sAdhanothI yuddhakSetra najIka hoIne meLavatA hoya e banavA joga che, Aje dhULavAyaralesa che. to tyAre sUkSma mano-vijJAnanA vAyaralesa hatA ja. A rIte saMjaya paNa yuddha vigata jANe emAM navAI nathI. zrIkRSNagurue saMbhASaNa karyuM hoya te bhAvane gItAnA saMkalanAkAra vyAsamuni zrIkRSNagurunA bhASaNanA mULa AtmAne Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA jALavIne zlokamAM race ethI kaMI hAni nathI. eTale have 700 zloka ja kema? vadhu kema nahi? AvI zaMkAnI jarUra nathI. ane jeo mahAbhAratamAM kaheluM te mAnavasaMhAraka yuddha nahi, paNa AMtarapravRtionuM yuddha mAne che, temaNe to vyAsamuninuM A AdhyAtmika kAvya mAnavuM e paNa kaMI khoTuM nathI. gItA to bane mAnyatAmAM saMmata che. kAraNa ke enuM valaNa AdhyAtmika ja che. ane e ema paNa kahe ja che ke"vRknIomAM huM vAsudeva chuM. pAMDavomAM dhanaMjaya chuM ane muniomAM vyAsa chuM." (10-37). A gItA graMthanuM nAmakaraNa A graMthanuM nAma "gItAdarzana" che. gItAno aMtaranAda zo che, te A graMthane vAMcanAra joI zakaze. gItAdarzanamAM DokiyuM karanAra vAcaka pote paNa kaI bhUmikAe Ubho che, te bhUmikAnuM darzana karI zakaze. A gItA darzanane jainadaSTie gItA paNa kahI zakAya kAraNa ke emAM, huM gItAmAM je ArapAra jainadaSTie jouM chuM tenuM jainasUtro dvArA nirUpaNa karAyuM che. A graMthanA vAcakane A graMthavAcakane A sivAyanuM bIjuM to gItAnA anuvAda, noMdha, TippaNa, upodaghAta, upasaMhAra, pariziSTa ane te uparAMta paNa 'gItAsAra" je judI ja nAnI pustikAmAM apAya e rIte judo tAravyo che, te kahI Apaze. A graMtha chUTaka chUTaka ema lagabhaga Aje cAra varSe pUro thAya che. emAMnA vicAro punarukitathI rajU na thAya evI kALajI rAkhavA chatAM punarukita mane be cAra sthaLe khAsa lAgI che, paNa te bAda karavA jatAM saMkalanA bhaMga thato hoIne te sthaLo ema ja rahevA diIdhAM che. tyAM e darzAvela che. gujarAtI samazlokImAM mULanA vRttanI Dhabe ja vRtta rAkhI bhAvane lAvavA mATe prayatna karyo che. mULanAM vRtto bhASAMtaramAM prAya: rAkhyAM che; chatAM jyAM jyAM ArSaprayogI vRtto che, tyAM cAlu vRtto rAkhyAM che. gItAmAM moTe bhAge anuSTrapa chaMdo che. samazlokI anuSTrapa chaMdomAM, mAtra chaThTho, pAMcamo ane sAtamo akSara ja navA niyama pramANe jALavavAno khyAla rAkhyo che.ane emAM paNa hrasvadIrthanI chUTa kayAMka lIdhI che, saraLatA tathA mULa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gItAdarzana padyanI vaphAdArI keTalI hade jaLavAI che, te to pAThaka pote ja kahI zake. agAu upara kahela jijJAsu yuvakabhAIe be praznonuM samAdhAna meLavAnI IcchA batAvI ane saheje asarakAraka emanuM samAdhAna thayuM, e rIte bIjA pAThako lAbha uThAve, to eno yaza e yuvakane phALe ja javo ghaTe che. chevaTe gItAnuM eka amala vacana TAMkI ApaNe viramIzuM. yo yahUddhaH sa va : "jenI jevI zraddhA tevo ja che." eno artha gItAmAtA pratye Ama paNa ghaTI zakeH jema bALaka zraddhA bharyA dile mAtAne sarvasva mAne che, tema gItAmAtAne sarvasva mAnanArane to khare ja te "sarvasvavata nIvaDaze. saMta Azrama kuTIra, bAvaLA, saMtabAla" zani, tA. 25-10-41 | bIjI AvRtti veLAe- bebolo jUnI prastAvanamAM bahu ja najIvo sudhAro karyo che. have huM navI prastAvanAmAM khAsa umero karavAnuM joto nathI. A pustakanuM mULa nAma "gItAdarpaNa" (jainadaSTie gItA') pasaMda karyuM hatuM, paraMtu gItAdarpaNa nAmanuM eka pustaka bahAra paDI cUkyuM hoIne A nAma badalI jaina daSTie gItAdarzana' rakhAyuM che, je saMpUrNa bhAva sUcavI deze ema huM mAnuM chuM. bhagavAna zrIkRSNa vAsudevane sAru mahAtmA, guru ane kRSNacaMdra vizeSaNo A gItAnA vAcakane bahu svAbhAvika lAgyA vinA nahi ja rahe. e viSe jUnI prastAvanAmAM paNa khulAso che ja. A graMtha pUrepUro lakhAyA bAda paNa cha sAta varSanA lAMbA gALA pachI hAla je AkAramAM pragaTa thAya che, tethI vAcake saMtoSa ja mAnavo rahyo che. vyavasAyI jIvanamAMya gItAjI taraphanA anurAgane lIdhe karmaniSTha vinobAjIe A pustakano Amukha AlekhIne AcAra ane vicAranA samanvayanI je vAta samajAvI che, te AjhAda hiMdanA prajAghaDataramAM upayogI nIvaDe e ja abhilASA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 21 chapAImAM bhAI hariprasAda zAstrIe je utsAha ane rasa batAvyAM, tene lIdhe navalabhAIne tathA mane zuddhinI ciMtAmAMthI mukata thavAnuM saheje banyuM che. jUnA kobA 3-12-47 'saMtabAla' trIjI AvRtti veLAe trIjI AvRttimAM koI khAsa pheraphAra karavAmAM Avyo nathI. ghaNA vakhatathI enI mAMga hatI tethI mULa svarUpamAM punarmudraNa karavAmAM AvI che. agAu krAuna sAIjhamAM hatI te mahArAjazrInAM badhAM pustako DemI sAIjhamAM pragaTa karavAnuM vicArAtAM A paNa e sAIjhamAM karI che. mudraNamAM TAIpa badhe sarakhAM rAkhyA che. 15 oNgasTa, 1994 manupaMDita maMtrI, mahAvIra sA. pra. maMdira Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII, gItAdarzana adhyAya pahelo prathama adhyAyano upodaghAta pAMDavo vanavAsa ane guptavAsa sevI AvyA bAda have rAjyanA hakadAra hatA. e hakanI bajavaNI mATe emaNe mAgaNI karI chatAM duryodhana to pAMca gAma ApavA sudhdhAM taiyAra na thayo. aneka vaDIlonI salAha ane zrIkRSNa jevA taTastha puruSanI viSTine paNa ene nakArI dIdhI, eTale nyAyakhAtara pAMDavapakSane yuddha sivAya bIjo mArga na rahyo, pAMDavapakSa naitikadaSTie sAco hato eTale e pakSanI paDakhe rahI, te pakSane jitADavo e potAnI bhUmikAnI daSTie zrIkRSNagurujInI pharaja thaI paDI. chatAM naitika yuddha paNa hiMsaka sAdhanothI thAya tene teo anucita mAnatA hatA. paNa sAthe sAthe ema paNa hatuM ke ahiMsaka sAmanA mATe pAMDavo tathA kauravo baMnenI bhUmikA taiyAra nahotI. ahiMsaka pratikAranI bhUmikA sarvazreSTha bhUmikA che. e bhUmikA karatAM nIcenI bhUmikA e che ke, siddhAMtane sAcavI samabhAve zastrasahita laDI levuM. siddhAMtadaSTi choDIne zaraNAdhIna thavuM- zaraNAgati svIkAravI e to chellI bhUmikA ja che. eTale chevaTe na chUTake vacalI bhUmikAe ja pAMDavapakSane preraNA ApavAno mArga zrIkRSNayogI pAse rahyo hato. pAMDavapakSamAM arjuna mukhya yoddho hoIne, enA rathanuM sArathipaNuM vinA zastra zrIkRSNajIe svIkAryuM. te eTalA mATe ke zakaya teTalA mAnuSI yatnathI vadhu anartha thato aTakAvavo ane nyAyI pakSane vijaya apAvavo. potAnA zastrarahitapaNAthI azastrayuddhano Adarza paNa jaLavAI rahe ane pAMDavapakSanI jIta thavAthI duryodhananA hiMsaka siddhAMtanI paNa hAra thAya ane nIti jIte. Avo bodha phalita thAya e hetue, zrIkRSNajIe A yuddhamAM sArathi tarIke bhAga lIdho ane yuddha mAMDyuM. pAMDavapakSe e yuddha anivArya hoIne kSamya hatuM. jyAre upalI daSTie jotAM duryodhana paze e ja yuddha akSamya hatuM. A yuddhamaMDANa vakhate muni vyAsajIe dhRtarASTra rAjA aMdha hovA chatAM hastinApuramAM beThAbeThA kurukSetranuM yuddha joI zake evI divyadaSTi ApIne dhRtarASTrane yuddha nihALavA kaheluM paraMtu tyAre rAjAe nA pADI. AthI vyAsa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana munie saMjaya (ke je dhRtarASTra rAjAno sArathi hato, te) ne e daSTi ApI. saMjaye jyAre bhISma paDayA, tyAre dhRtarASTra rAjAne khabara ApI eTale rAjAe pahelethI mAMDIne yuddhavRttAMta sAMbhaLavAnI saMjaya pAse IcchA karI. A parathI saMjaye e sainyavRttAMta ane yuddha zarU thatAM pahelAM arjunane thayelo viSAda ane e viSAda mohajanya hoIne tene kADhavA mATe zrIkRSNa gurue ApelA bodhanI vAta karI. e "zrIkRSNArjuna saMvAda" nuM saMjayakathana e ja gItAnuM svarUpa che. AthI bhautika yuddhanI pIMchI laI vyAsamuni dvArA kaLApUrvaka A AdhyAtmika yuddhanuM varNana gItAmAM kahevAyuM che ema ghaNA zAMtipriya namra mahApuruSo paNa mAne che. AdhyAtmika kasoTIe je pAra paDe te vyavahArika kasoTIe paNa AbAda rIte ghaTI rahe che. ema baMne prakAre ghaTAvavA ane e baMne ghaTakamAM mULa ahiMsAno AtmA na kacarAya evI jAtanI daSTithI ApaNe A prathama adhyAyamAM praveza karIe chIe. dhRtarASTra uvAca : dharmakSetre kurukSetre samavetA yuyutsavaH / mAmakAH pAMDavAzcaiva kimakurvate saMjaya ||1|| dhRtarASTra bolyA: gharmakSetre kurukSetre, yuddhArthe ekaThA thaI; mArA ne pAMDuputroe, zuM karyuM bola saMjaya ! 1 he saMjaya ! dharmakSetra tarIke gaNAtA kurukSetramAM laDavAnI IcchAe ekaThA thayelA mArA ane pAMDunA putroe pachI zuM karyuM? noMdha : mahAbhAratanA dhRtarASTra cakSuhIna che eTale ApaNe ene samadaSTihIna AtmAnA rUpakamAM ghaTAvIzuM. vyAsajIrUpI jJAnIne guru kalpIzuM. * TIkAkAro dharmakSetrane karakSetranA vizeSaNa tarIke le che. kAraNa ke kaurava pAMDavonA pUrvaja kurarAjA A khetara kheDatA hatA. tyAM Indra emane varadAna ApyuM ke ahIM je tapa karaze ke yuddhamAM maraze te svarga pAmaze. evo mahAbhAratamAM ullekha che. (mahAbhAratazalya-pa3) TiLaka gItA. pR. 11, 12. yamunA ane sarasvatI nadIo vaccenuM hastinApuranI AsapAsanuM medAna. (zaMkarAcArya jAbAlazruti ane zatapathagrutimAM Ane devayajana rU5 gayuM che. vaLI te prANImAtrane mATe mokSasthAna che.(madhusUdana) ahIM parazurAme pRthvIne ekavIsa vAra ni:kSatriya karIne pitRtarpaNa karyuM hatuM ema kahevAya che. paNa ApaNe e dharmakSetrano artha zarIra laIe to vadhu baMdhabesatuM che. gItAjInA teramA adhyAyano prathama zloka e bInAne Teko Ape che. dharmanuM kSetra zarIra paNa che. e vAta dareka dharma svIkAre che. gAMdhIjI potAnA 'anAsakitayogamAM e ja artha mAnya kare che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo dhRtarASTrarUpI asamadaSTi AtmAne divyacakSu dvArA hastinApuramAM beThAM beThAM yuddhano citAra joI zake evo te gurujI anugraha kare che. paNa samadaSTihIna AtmAne game zAnuM? Ama hovAthI te gurujI saMjayarUpI vicArane e divyadaSTi Ape che. jema vicAra e zarIrarathano sArathi che. tema ahI saMjaya paNa dhRtarASTrano sArathi ja che. ajJAnI jIvane to khoTI vRttio ja potIkI lAge che. ahIM dhRtarASTrane paNa kauravo potIkA che. eTale e emano ja jaya Icche che. saMjayarUpI vicAra to madhyastha vyakita tarIke Aje vAta karI rahyo che. vyAsarUpI jJAnanA prakAzathI saMjayarUpI vicAramAM sArAsAranI pArakhavRtti paNa AvI gaI che. have A sArathi pAsethI dhRtarASTra vRttAMta sAMbhaLavA taiyAra thAya che. dhRtarASTra kahe che : "bola, mArA putro zuM kare che?" ahIM dhUrtarASTro eTale duvRttio gaNavI ane pAMDane te uttama pAtra hoI samadaSTiAtmA gaNavo. tenAM saMtAno te pAMDavo. ane ahIM pAMDavo eTale suvRttio gaNavI. A baMne kayAM laDI zake? zarIramAM ja ne? mATe zarIrane ApaNe dharmakSetra'no eka artha ghaTAvyo che. saMjaya uvaac| dRSTvA tu pAMDavAnIkaM vyUDhaM duryodhanastadA / AcAryamupasaMgamya rAjA vacanamabravIt ||2|| saMjaya bolyA: dekhuM duryodhane sainya, pAMDavonuM vyavasthita; tyAre AcArya pAse jaI, Ama e rAjavI dyo. 2 | (sAMbhaLo rAjanuM ! have huM kramavAra saghaLuM vRttAMta Apane kahuM chuM.) jyAre bhUhamAM goThavAI gayeluM pAMDavonuM sainya joyuM ke lAgalo ja (Apano putra) duryodhanarAjA droNAcArya kane jaIne A pramANe kahevA lAgyo. noMdha : mahAbhAratanuM duryodhana pAtra bhAre khepAnI che. zrI kRSNa jevAnI viSTine paNa e tucchakAre che. jarAya macaka ApavA taiyAra nathI. dhUrtarASTronA-eTale kuTila vRttionA-AgevAna ane abhimAnamUrti duryodhana Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana pAtrane ApaNe AdhyAtmika yuddhamAM aviveka tarIke oLakhIzuM. jyAM lagI pAMDavonI senA nahotI joI tyAM lagI to majabUta hato. paNa jyAre pAMDavorUpI zubhavRttiono kharekhara bRha joyo eTale te DhIlo paDyo. ane droNAcArya pAse cAlI calAvIne pote gayo. droNAcArya jevA jJAnI tema ja kRpAcArya, bhISma ane karNa jevA samartha sajjano paNa duryodhanane sAtha ApavA kema AvyA haze, tevI kadAca zaMkA thAya to tenuM samAdhAna spaSTa ja che. mahAbhAratakAra jyAre pAMDavarUpI zubhavRttione ane draupadIrUpI sadbuddhine bAra varSa mATe vanavAsa mokale che tyAre avivekanuM sAmrAjya e sahu upara vyApI rahe che. eTale ja satyAsatyano nirNaya na karI zakavAthI evA puruSo pAMDavonA sAthI na banatAM kauravonA sAthI banyA che. ema chatAM jyAM zrIkRSNarUpI aMtarAtmA zubhavRttionI paDakhe che, tyAM bicArA avivekanuM ane enA samartha sAthIonuM paNa zuM cAlavAnuM hatuM? to paNa duryodhana potAnA sAthIone pAno caDhAvavA mATe kahe che: | kuryodhana uvAva ! pazyaitAM pAMDuputrANAmAcArya mahato camUm | vyUDhAM drupadaputreNa tava ziSyeNa dhImatA ||3|| duryodhana bolyA: juo A pAMDaputronI, mahA senA aho guru ; goThavI che tamArA e, ghImaMta ziSya draupade ! 3 (jarA vAMkuM moM karIne AMgaLI cIMdhIne duryodhana kahe che :-) AcArya, A to juo. pAMDavonI vizALa senA ! kevI e chaTAdAra goThavAyelI che. (Apa jANatA ja hazo ke e ApanA buddhimAna ziSya dhRSTadyumnanI ja karAmata che. pachI zI pAmI hoya ? noMdhaH joke duryodhananuM sainya pAMDavonA sainya karatAM saMkhyAmAM vadhu hatuM, chatAM pAMDavasenAnI bhUharacanA evA prakAranI hatI ke duryodhanane A potAnA sainya karatAM e sainya mahAna ja dekhAyuM. athavA droNAcArya vagerene majabUta banAvavA khAtara AvI vyAjakti paNa duryodhana kare tema hatuM. paNa kharI vAta to e hatI ke, duryodhanano AtmA pUrve thayelAM pApothI UMDo DaMkha mArI ene avizvAsu banAvI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo Ama karAvato hato. eTalA ja sAru potAnA saradAra pAse pote dilAso zodhavA ane emane cakAsavA ahIM Avyo hato. mahAbhAratamAM Avo ullekha che ke droNAcArye drupada rAjAne harAvyo tyAre eNe yajJa karIne e dvArA dhRSTadyumna ane draupadI e be saMtAna meLavyAM hatAM." ahIM duryodhana ema kahevAnI ceSTA kare che ke A dhRSTadyumna potAnA pitAnuM vaira vALavA mATe tame enA gurudeva cho chatAM) tamArI sAthe bAtha bhIDavA kevI bhagIratha taiyArI hozabhera karI rahyo che? che ene kAMI lAja ke zarama ! A sAMbhaLIne pAchallA veranI yAdIthI droNAcArya uzkerAze evI duryodhananI dhAraNA hatI. ane jo peNAcArya uzkerAIne sabaLa sAmano kare to pAMDava senAnA mukhya nAyakane uDADI zake. ane jo ema thAya to pachI bhISma jevo mahArathI bhIma ane arjuna jevA sAme sukhethI Takkara jhIlI zake. AdhyAtmika daSTie joIe to aviveka potAnuM sIdhuM jora na cAle ke tarata potAnA paDakhiyA krodha, matsarAdine A rIte ja uzkerI mUkavAno prayatna kare che. atra zUrA maheSvAsA bhImArjunasamA yudhi / yuyudhAno virATazca drupadazca mahArathaH ||4|| dhRSTaketuzcekitAnaH kAzirAjazca vIryavAn / purujitkuMtibhojazca zaibyazca narapuMgavaH // 5 / / yudhAmanyuzca viktrAMta uttamaujAzca vIryacAn / saubhadro draupadeyAzca sarva eva mahArathAH ||6|| bhIma arjuna zA yuddha, mahAbANI vIro tahIM; sAtyaki che virATe che, ne drapada mahArathI. vRSTaketu, narazreSTha zaivya che, cekitAna che; viryavAnuM kAzIrAjAne, purujita kuttibhoja che. 5 parAkramI yuvAmanyu, uttamaujA baliSTha che; ne abhimanyu, sau putro draupadInA mahArathI. 6 (pUjyavara ! kadAca Apa ema mAnatA ho ke bicArA dhRSTadyumnanuM zuM gajuM che! to mAre Apane cetavavA joIe ke) pAMDavonI senAmAM (bhImanuM baLa ane arjunanI bahAdurIthI to Apa jANakAra cho ja. paNa bIjAya) bhIma ane arjuna Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana jevA ja yuddhamAM zUravIro ane moTA moTA ghanuSyadhArI che. (emAMnAM thoDAMka nAmanI oLakhANa ApuM eTale Apane kharo khyAla Avaze. juo) eka to arjunanA ziSya ane khuda zrIkRSNanA anuyAyI sAki, (enuM bIjuM nAma yuyudhAna che. kAraNa ke ativIra yoddhA ane ajeyavIra che.) ane bIjA virATa, (ke je matsya dezanA dhArmika rAjA che, pAMDavo emane tyAM ja chupAI rahyA hatA.) trIjA mahArathI drapada. (ke je pAMcAla dezanA rAjavI che. ane ApanuM vaira levAnA bhAre koDa seve che.)cothA dhRSTaketu. cidi dezanA narapatti,zizupAlanA putra.) pAMcamA to manuSyomAM uttama evA zaivya kahevAya che. vaLI cekitAnane Apa jANatA ja hazo. (pAMDava sainyamAM eka akSauhiNI senA saradAra paNa che. (jo ke kAzI rAjAne Apa nahIM oLakhatA ho, paNa e suddhAM vIryavAna che, ane te sivAyanA bIjA purujita tathA kantibhoja (A baMne to pAMDavonI mAtA kuttinA sagA bhAI thAya che) temaja parAkramI yudhAmanyu ane baLavAna uttamaujA (A baMne bhAIo paMcAla dezanA rAjakumAra paNa che. e uparAMta abhimanyuthI Apa kayAM ajANa cho? (e zrIkRSNanA sagA bhANeja che.) e ane draupadInA (pratividhya, sutasoma, zrutakarmA, zatAnIka ane zrutasena A pAMce yuddhiSThirAdi pAMca pAMDavothI thayelA kramavAra) putro kharekhara mahArathI ja che. noMdhaH pAMDavapakSanAM ATalAM badhAM cunaMdA vIraratnonAM nAma A rIte duryodhana kanethI sAMbhaLI droNAcAryanA caherA para vicitra bhAvo UThavA lAgyA. eTale prasaMga sAdhI duryodhane jarA majabUta dekhAva dhAraNa karyo. ane AgaLa calAvyuM. avivekanI khUbI ajaba ja che! (paNa gurujI, ApaNe ethI gabharAI javA jevuM nathI.) asmAkaM tu viziSTA ye tAnnibodha dvijottama | nAyakA mama sainyasya saMjJArtha tAndravImi te // 7|| ApaNAmAMya je mukhya, teya jANo dvijottama; nAyako mArI senAnA, kahuM te Apa ghArI lo. 7 he brAhmaNomAM uttama gaNAtA evA gurudeva ! ApaNAmAM paNa mahAkhyAti dharAvatA vIro mArI senAnA nAyako tarIke ja che. teya Apa jANI lo.ApanA khyAlamAM barAbara Ave eTalA sAru tamane gaNAvuM chuM. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo noMdha : ahIM dvijottama' vizeSaNa paNa duryodhane IrAdApUrvaka vAparyuM che. te ema kahevA mAge che ke, sAmA pakSamAM kSatriyavIro bheLA thayA che, tema mArA pakSe jenA para mAro bharoso che te tame to brAhmaNa cho. game tevA uttama toya brAhmaNa to kharA ja ne! game tevA vIra hoya toya brAhmaNasvabhAvamAM kSatriyo jevI "rIDa paDe rajapUta chUpe nahIM' e tejovRtti kayAMthI Ave? Ama kahIne vadhu zUra caDAve che. kvI avivekanI goLe vilI kaDavI goLI ! bhavAnabhISmazca karNazca kRpazca samitiMjayaH / azvatthAmA vikarNazca saumadattistathaiva ca ||8|| anye ca bahavaH zUrA madarthe tyaktajIvitAH / nAnA zastrapraharaNA sarva yuddhavizAradAH / / 9 / / Apa, bhIkha tathA karNa, azvatthAmA vikarNa che; kRpAcArya raNe jetA, bhUrizravA jayadratha. 8 bIjAye che ghaNA zUrA, mArA kAje phanA thavA; sajja vividha zastrothI, badhA che yunipuNa. 9 AcAryajI ! prathama to brahmAstra AgneyAtrAdi parama prayogamAM pravINa A5,(2) pitAmaha bhISma ke jemaNe pitAjInI khAtara paraNavAnI ane rAjyanI IcchAno ApameLe mahAna bhoga Apyo che evA, (3) sUryaputra mahAvIra karNa. (4) jJAnavIra ane saMgrAma vijetA kRpAcArya, (5) ApanA ja vIraputra azvatthAmA, (6) mAro nAno bhAI vikarNa (ane Apa jANo ja cho ke, te kevo naitika hiMmatavALo che),(7) bhUrizravA (e zAntanunA moTAbhAI vAhinakanA putra somadattano putra thAya) (8) jayadrathama (siMdhu dezanA rAjA) ane e sivAya paNa mAre khAtara prANa denAra bhAtabhAtanA astrazastrathI sajja thaIne je ahIM AvyA che te paNa badhA yuddhamAM kuzaLa ja cheH * jayadrathaH ne badale ghaNI pratomAM tathravaca evo pATha paNa che. jo jayadratha) pATha rAkhIe to te eka siMdhu dezanA rAjA duryodhananA pakSamAM hatA tevo artha thAya, ane tadaiva ca pATha laIe to jema kRpAcArya mahavijayI che tema azvatthAmA, virNa ane saumadatti(bhUrizravA) paNa mahAvijetA che evo artha thAya, ahIM lo.TiLaka kahe che ke, jyAre pAMDavoe vrajabhUha karyo tyAre rakSaNane mATe te bUhanA agra bhAge bhImanI ja yojanA karavAmAM AvI hatI. tethI duryodhanane ema lAgyuM haze ke, sainya bhImanI rakSA taLe che. paraMtu vastutaH pAMDavonA sainyasenApati to dhRSTadyumna drupadaputra) ja hatA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana nodha : droNAcAryanuM nAma prathama ja mUkI jANe khUbakhUba mAna kAM na Apato hoya ! pachI bhISma, karNa vagerene gaNAvI bIjA paNa mArA mATe prANa denAra ane yuddhavizArada ghaNA che, ema bAdhe bhAre aMtaramAM ATalI badhI bIka hovA chatAM te droNAcArya pAse jaIne DoLa to haju evo ja kare che ke, jANe pote bIto ja na hoya. paNa khare vakhate to "jevuM haiye tevuM hoThe AvyA vagara kema rahe? aparyAptaM tadasmAkaM balaM bhISmAbhirakSitam / paryAptaM tvidameteSAM balaM bhImAmirakSitam ||10|| ApaNuM te aparyApta, sainya che bhIkharakSita; paryApta emanuM toye, sainya A bhImarakSita. 10 paNa AcArya deva! ApaNuM A sainya(saMkhyAmAM vadhu hovA chatAM mAre kahevuM joIe ke) aparyApta che. ane emanuM A sainya to paryApta che. (kAraNa ke emanA pakSamAM mahArathI aneka che. ApaNA pakSamAM jo ke mArI khAtara maranArA ghaNA che; paNa mahArathIo ochA che.) ema chatAM Apa e paNa na bhUlazo ke ApaNuM sainya bhISmapitAmahanI rakSA taLe che. jyAre) emanuM sainya to bhImanI rakSA taLe che. noMdha : potAnA pakSanA sainyanuM saMkhyAbaLa vizeSa hatuM, paNa pAMDavonA sainyanI vyuharacanA, enI taiyArI ane enA pakSanA mahArathI yoddhAo joIne duryodhanano UMDA AtmAno DaMkha bahAra tarI Avyo. tema chatAM, "hAryo jugArI bamaNuM rame" e kahevata pramANe eNe AgaLa calAvyuM. aviveka paNa potAnuM gADuM kauravonuM sainya agiyAra akSauhiNI hatuM. ane pAMDavonuM sainya sAta akSauhiNI hatuM. eka akSauhiNI eTale 21870 hAthI, 21870 ratho, 65610 ghoDA ane 109350 pALAo eTale ke kula 218700nuM sainya. aparyApta ane paryApta e baMne zabdoe ahIM bhAre viTaMbanA UbhI karI che. judA judA TIkAkAro e zabdonA artho judAjudA kare che, lo. TiLaka mahAbhAratanA ullekho TAMkI tathA aneka prakAranA dhAtvartho batAvIne chevaTe 'aparimita' ane 'parimita' artha nakkI kare che. bhAgyakartA zrImAnu zaMkarAcArya ane madhusaddana vagerene paNa e artha ja saMmata che. paNa mane to apUrNa' ane 'pUrNa' e artho ja vAjabI lAge che. jaina paribhASAmAM 'aparyApta' paryApta' zabda AvA arthamAM suprasiddha che. pari upasarga sAthe Apa dhAtuno. A artha ughADo ja che ema mane lAge che. huM samajuM chuM ke, duryodhana abhimAna pAtra che. mahAbhAratamAM enI laDAIno enA mukhethI ullekha che, e vAta kharI che. ema chatAM ahIM to A ja artha ghaTe che. e game tevuM abhimAnI pAtra hoya toya pAMDava sainyano vajUbRha (bhale yudhiSThirane potAnuM sainya nAnuM lAgatuM hoya toya) joIne temaja bhImana (bhale buddhimAna na hoya paNa duryodhanane to e khaMcato ja hato.) tathA arjuna jevA aneka mahArathIone joIne tenuM hRdaya kaMpavA mAMDe che. pAMDava sainyamAM e jevA mahArathI jue che tevA potAnA sainyamAM nathI joto ethI ja te droNAcArya pAse dilAso levA ane emane zUracaDhAvavA khAtara jAte tyAM Ave che. drioNAcAryane potAnA kathananI asara thAya che ane bhISmano zaMkha jorathI phUMkAya che ethI enA haiyAmAM thoDIghaNI hiMmata (kSaNabhara) AvI jAya che. harSa janmAvatA e badhA prayogo A ja vAta siddha kare che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo zarIrarUpI kurukSetramAM Ama ja gabaDAvye jAya che. (gurudeva! mArA kahevAno bhAva to Apa samajI ja gayA cho. chatAM pharIthI kahuM chuM. ke, jyAM lagI bhISmapitAmaha jevA badhI rIte niSNAta netA ApaNA senAnAyaka tarIke beThA che, tyAM lagI ApaNane UnI AMca Ave tema nathI. bhIma ApaNo kaTTara virodhI ane atithiI hovA chatAM, bhISma pitAmaha jevo badhIvAte niSNAta nathI.) ayaneSu ca sarveSu yathAbhAgabhavasthitAH / bhISmamevA bhirakSatuH bhavaMtaH sarva eva hi / / 11 / / mATe Apa badhA rakSo, bhISmane codize khare; potapotAtaNA sthAne, rahyA, sau moracA pare. 11 badhA moracA para rahyA rahyA bhISmapitAmahanI comerathI rakSA karajo. (Ama kahevAnuM kAraNa e ke, drupadaputra zikhaMDI mULa janmatAM strIrUpe hato. ane pachI puruSa thaI gayo hato evI mahAbhAratamAM ghaTanA che. bhISmapitAmahe enI sAme zastra prahAra na karavAnI pratijJA lIdhI hatI. eTale kadAca e AvIne bhISma para prahAra karI jAya e bhayanI saMbhAvanA hatI. ATalo ja mArA kathanano sAra che. noMdha : uparanAM vacana duryodhananA mukhe evI rIte uccArAyAM ke, bAjumAM rahelA bhISmapitAmaha sAMbhaLI zakayA. ane duryodhananA manobhAva kaLI gayA. jema pAMDavone na mAravAno emano saMkalpa hato. tema kauravone rakSavAno paNa emano daDha nizcaya hato. sUDI vacce sopArI' te AnuM nAma, ApaNA manomayasRSTisaMgrAmamAM paNa AvuM ja bane che. jo ke bhISmarUpI saMkalpabaLa ApaNI pAMDavarUpI zubha vRttione haNatuM to nathI ja. paNa jyAM lagI duryodhanarUpI avivekanA pakSamAM e bhaLyuM hoya che, tyAM lagI e dvArA je zreya kharA rUpamAM sAdhI zakavuM joIe te sAdhI zakAtuM nathI. ane te vipulabaLano vyaya duryodhanarUpI avivekane rAjI karavAmAM ja thaI jAya che. ahIM droNa ane bhISmanI paNa e ja sthiti hatI. tasya saMjanayanharSa kuruvRddhaH pitAmahaH / siMhanAdaM vinadyocaiH zaMkhaM dadhmau pratApavAn ||12|| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gItAdarzana pachI saMjaya bolyo: harSa pamADatA tene, kuruvRddha pitAmaha, garjI siMhasamuM moTe, zaMkha phUMkayo pratApIe. 12 kurukuLamAM vRddha, tethI dAdAne nAme saMbodhAtA chatAM pratApI(evA) bhISmapitAmahe siMhanI jema garjIne moTe svare zaMkha vagADayo. noMdhaH kurukuLamAM vAhinakathI bIje naMbare bhISma ja AvatA hatA. ane pAMDava, dhUrtarASTra baMne pakSa emane dAdA mAnIne te nAme ja saMbodhatA. eTale ahIM karavaddha ane pitAmaha e be vizeSaNo vaparAyAM che. paNa e dAdA vRddha hovA chatAM eno pratApa yuvaka karatAM Utare tevo na hato. (juo. kalyANano gItAtattvAMka pR. 186) kharI ja vAta che ke saMkalpa' e zubha ane azubha baMne vRttiono mAnIto dAdo ja che. ane e vRddha hovA chatAM pratApI che. bhISma bALabrahmacArI paNa hatA ja. eTale e rIte paNa emano pratApa bhavya hoya e ghaTe che. eTale enI garjanA siMhasamI ane zaMkhanAda joradAra hoya e svAbhAvika che. atyAre duryodhanarUpI) avivekanI paDakhe che, eTale teo duryodhanane harSa pamADe e paNa banavAyoga ja che. tataH zaMkhAzca meryazca paNavAnakagomukhAH / sahasaivAbhyahanyaMta saM zabdastumulo'bhavat ||13|| pachI zaMkha turI ThaMkA, nagArAM raNazIMgaDAM; sAmaTAM vAgavA lAgyAM, ne thayo nAda ghora te. 13 (bhISmapitAmahe zaMkha phUMkyo ke) pachI (tarata ja) zaMkha turI, kA, raNazIMgaDAM vagere vAdyo eka sAmaTAM vAgavA lAgyAM ane te avAja bhayaMkara thaIne vyApI gayo. noMdhaH prathama bhIkhe ja yuddhanI salAmI ApI dIdhI ane emanA siMhanAdathI jema duryodhanane harSa thayo tema enA sainyamAM paNa ekAeka jANe khumArI kyAM na AvI gaI hoya, evo dekhAva thaI gayo. avivekane saMkalpabaLano ATalo Teko maLe tyAre ethI enA kuvRttiorUpI sainyano garva UbharAI jAya emAM navAI nathI. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 1 6 tataH zvetairhayairyukte mahati syaMdane sthitau / mAdhavaH pAMDavazcaiva divyau zaMkhau pradadhmatuH ||14|| pAMcajanyaM hRSIkezo devadattaM dhanaMjayaH / pauMDra dadhmau mahAzaMkha bhImakarmA vRkodaraH ||15|| anaMtavijayaM rAjA kuMtIputro yudhiSThiraH / nakulaH sahadevazca sudhoSamaNipuSpakau // 16 / / te pachI zvetAzvavALA, mahArathe virAjatA; mAdhave pAMDave baMne, divya zaMkho vagADiyA. 14 pAMcajanya hRSIkeze, devadatta dhanaMjaye; pIDa pheMkayo mahAzaMkha, bhIme bhISaNakarmIe". 15 anaMtajayane rAjA, kuMtIputra-yudhiSThire; nakule sahadeveya, sughoSa-maNipuNaka. tyArabAda dhoLA ghoDAvALA mahAratha para virAjamAna mAdhava ane pAMDava baMnee divya zaMkho vagADayo. hRSIkeze pAMcajanya ane dhanaMjaye devadatta nAmano zaMkha vagADayo, ane vizvamAM bhayaMkarakarmI tarIke khyAti pAmelA bhIme pIDa nAmano mahAzaMkha vagADayo. anaMtavijaya nAmanA zaMkhane kuMtInA putra rAjA yudhiSThire, sughoSa nAmanA zaMkhane nakule, tema maNipuSpaka nAmanA zaMkhane sahadeve vagADayo. noMdha : sauthI prathama kauravasenAe yuddhanI salAmI ApI tyArabAda pAMDavasenAe ApI. uparanI e bInA uparathI siddha thayuM ke, pAMDava-pakSa laDavAnI hoMzathI laDavA nahoto Icchato. AdhyAtmika pakSe paNa ema ja ghaTe che. avivekano pakSa laDavAnI zarUAta kare che, ane na chUTake zubha-vRttio ane enA pakSamAM rahelo aMtarAtmA enI sAme jaMge maMDAya che. have A traNa zloka paikI keTalAMka mukhya aMgo tapAsIe : prathama to mAdhava eTale lakSmInA pati ane pAMDanA putra e baMne dhoLA ghoDAvALA mahAratha para beThA hatA. e parathI gItAkAra baMnenI * zrIdhara bherI' no artha tarI kare che. paNa mane Anaka baMne zabdonA artha anukrame DaMko athavA nobata ane mRdaMga thaI zake, ** hiDaMbavadha jevAM bhISaNa karmothI te prasiddha hato. gItAkAre vRkodara zabda eTalA mATe vAparyo che ke, jema varu je kaMI khAya te pacI jAya che tema bhIma paNa khUba khAto ane badhuM pacI jatuM. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 gItAdarzana yogyatA siddha kare che.... pAMDavarUpI jijJAsumana ane mAyAne vaza karI zake tevA mAdhavarUpI aMtarAtmA jenA para bese te vAhana tejomaya hoya ane eno vAhaka paNa ujaLAvarNano hoya e baMdha besatuM ja che. kAraNa ke, te baMnenI dazA tejomaya ane UjaLI che emanA zaMkhane paNa gItAkAra divya vizeSaNa lagADe che, hRSIkeza eTale IndriyonA svAmI athavA harSAve evA keza che jenA te prabhue, pAMcajanya nAmano zaMkha vagADayo ane dhanaMjaye eTale dhana maLavA chatAM jeNe lAlasA para jaya meLavyo che te arjunarUpI jijJAsumane devadatta (Indra pAsethI meLavela) nAmano zaMkha vagADayo. A bInA paNa baMdha besatI ja che. jijJAsumana AgaLa devo svayaM name che evo ullekha dazavaikAlikajainasUtranI prathama gAthAmAM che.* ahIM saMjayane mukhe, yudhiSThirane rAjA ane kuMtI-putra e baMne vizeSaNo lagADayAM che te paNa sUcaka ja che. te dhRtarASTrarUpI ajJAnI jIvane ema kahevA mAge che ke, kutInA putra hoI dharmarAjA saraLa che tema chatAM dharmayuddhamAMthI pAchI pAnI kare evA nathI. vaLI duryodhana rAjagAdInA rAjA che, jyAre yudhiSThira hRdayagAdInA rAjavI che. emanA zaMkhanuM nAma paNa anaMtavijaya' mukAyuM che. e apAravijaya eTale ke, ekAMte jayanuM ja sUcaka che. kAzyazca parameSvAsaH zikhaMDI ca mahArathaH / dhRSTadyumno virATazca sAtyakizcAparAjitaH // 17 / / drupado draupadeyAzca sarvazaH pRthivIpate saubhadrazca mahAbAhuH zaMkhAndadhmuH pRthakpRthak ||18|| kAzIrAja mahAbANI, ne zikhaMDI mahArathI; dhRSTadyumna virATeya, ajeya sAtyaki tathA, 17. mahAbAhu abhimanyu, drupada draupadI-suto; he rAjana ! e badhAe ya, zaMkha phUMkayA judA judA. 18 x A mahAratha agnidevatAe prasanna thaI arjunane Apyo che. tenI dhajA para hanumAna sadaiva virAjamAna che; A badhI ghaTanAo pavitratA, brahmacaryabaLa Adi batAve che, + pAMcajanya viSe evo ullekha Ave che ke paMcajana nAmanA daityane haNIne temAMthI e zaMkha banAvavAmAM Avyo hato. ApaNe e paMcajanarUpI daityane pAMca viSayonI AsakitarUpe oLakhIzuM. temane haNIne ja e zaMkha banAvavAmAM Avyo hato. aMtarAtmAnA dhvanimAM tethI ja samatA hoI zake, * devAvi taM namasaMti jassadhamme sayAmaNodaza11 devo paNa ene name che jenuM mana dharmamAM che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya pahelo (have saMjaya AgaLa vadhatAM kahe che ke, he rAjan dhRtarASTra ! (mAtra e pAMDavoe ja nahi paNa emanA pakSanA sahue eTale ke,) mahAbANI kAzIrAja, mahArathI zikhaMDI, drupadaputra dhRSTadyumna, rAjA virATa, moTI bhujAvALo(vIra) abhimanyu, rAjA drupada pote ane draupadInA (pAMce) putro vageree paNa alaga alaga potapotAnA zaMkho phUMkayA. noMdha H zubha vRttio bhale saMkhyAmAM thoDI hoya paNa khare vakhate emanI ekavAyakatA ane zakti ajaba rIte jhaLakI UThe che. gItAkAra AgaLa cAlatAM kahe che te sAcuM ja che ke - svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt / paNa e zakita para sAdhakanI niSThA hovI joIe. sa ghoSo dhArtarASTrANAM hRdayAnI vyadArayat nabhazca pRthivIM caiva tumulo vyanunAdayan gajAvI Abha ne pRthvI, e tumula svare ane; dhRtarASTra-sUto kerAM, vidAryAM hRdayo khare, 19 ||58|| (aho bhUmipati ! ) e bhayaMkara svare to Abha ane pRthvI baMne gajAvI mUkayAM ane tamArA putronAM hRdaya cIrI nAkhyAM. (ema kahetAM kahetAM saMjaye te Akho dekhAva khaDo karavA jevo citAra khaDo karI dIdho ane thoDI vAra mauna pakaDayuM, dhRtarASTranuM haiyuM paNa dhabakavA lAgyuM.) 13 noMdha : kaurava sainyanA zaMkhanAde pAMDavo nahotA dhaDakayA paNa pAMDava sainyanA zaMkhanAde kauravo dhaDakI gayA. khoTuM baLa kayAM lagI Take ? thApaTa mArI moDhA 52 dekhADelI camaka keTalI vAra Take ? zubha vRttiono dhvani UMDANano hoya che. eTale nAbhikamaLanA AkAzathI mAMDIne bahAra nIkaLe che ane nIkaLyA pachI pRthvIne gajAvI zake che ane azubha-vRttionAM hRdayane cIrI nAMkhe che. atha vyasthitAndraSTravA dhArtarASTrAnkapidhvajaH / pravRtte zastrasaMpAte dhanurudyamya pAMDavaH hRSIkeza tadA vAkyamidamAha mahIpate 112011 1 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gItAdarzana arjuna uvAca senayorubhayormadhye rathaM sthApaya me'cyuta kauravone vyavasthita, pachI bhALI kapidhvaje; zastraprahAra veLAe, uThAvyuM bANa pAMDave. 20 ne hRSIkezane tyAre, kahyuM A vAkaya bhUpati ! arjuna bolyA sthApo be sainyanI madhye, mahAro ratha acyuta ! 21 arjune kauravone vyavasthita UbhelA dIThA ane pachI jyAre zastraprahAra mATe teNe bANa upADayuM ke tarata ja ekAeka he rAjan ! IdriyonA svAmI evA zrIkRSNane arjune A vAkaya kahyuM : he acyuta ! mAro ratha(tame) be senAnI vacce laI jaIne sthApo. ||1|| noMdha : kSatriyonA yuddhanI eka viziSTa nIti hatI ke, jyAM sudhI sAmA pakSanuM sainya pUrepUrI laDavAnI taiyArImAM na hoya tyAM sudhI tenA para AkramaNa na karI zakAya. A rIte jotAM pAMDava sainyanA zaMkhanAdathI kauravonAM hRdaya cirAI gayAM hatAM ane sainya avyavasthita thaI gayuM hatuM. paNa jyAM kapidhvaje ene vyavasthita thaI gayeluM joyuM tyAre ene lAgyuM ke,zastrapAtanI veLA have bharAI cUkI hatI. pachI saraLa evA pAMDuputre zastra uThAvyuM ane uThAvatAMveMta ja ene ekAeka kAMIka sphurI AvavAthI te zrI kRSNa mahAtmAne uddezIne bolyo ke, prathama mAro ratha be senAnI vacce laI jaIne sthApo. AdhyAtmika dRSTie pratyeka sAdhakane e anubhava che ke, jyAre duSTavRttio prathama khaLabhaLIne pAchI suvRttio sAme jaMga mAMDavA taiyAra thAya che, tyAre jijJAsumana tenI sAthe laDavA to taiyAra thAya che paNa laDatAM pahelAM ene potAnI sAme laDanAra baMdhuone joI levAnI IcchA thAya che. e mananA rathane doranAra IMdriyono svAmI AtmA che. vaLI jijJAsumananA vAvaTAmAM brahmacaryanuM viziSTa cihna che.eTale ene bhaya jevuM kazuM hotuM nathI. AtmA to svayaM avinAzI che; pachI ene bhaya ja zAno ? paNa be sainyanI vacce atha zA sAru khaDo karavo enA khulAsA mATe kahe che : Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAya pahelo 15 IIII ya vadevata nirIkSe'haM yoddhakAmAnavasthitAn / kairmayA saha yoddhavyamasminnaNasamudyame yotsyamAnAnavekSe'haM ya ete'tra samAgatAH / dhArtarASTrasya durbuddheryuddhe triyacikIrSayaH // 23 / / eTale jou UbhelA, yuddhanA vAMcchanAra A; laDatuM konI saMgAthe, mAre A raNakSetramAM. 22 dubuddhi kauravo keruM IcchanAra bhaluM ahIM; laDavA je thayA bhegA, emane nIrakhI lau. 23 (eTale) yuddha karavAnI IcchAthI taiyAra thaIne UbhelA e lokone huM joI lau (vaLI Apa ratha be sainyanI vacce rAkho to mane paNa khabara paDe ke, mAre A raNasaMgrAmamAM konI sAthe laDavAnuM che. tema ja duSTabuddhi kauravonuM bhaluM IcchIne A yuddhamAM laDavA sAru je loko bhegA thAya che teone paNa huM najara taLe kADhI lauM. noMdha : gItAkAra ahIM arjunanA mukhathI dhRtarASTra pAse bolI rahelA saMjayanI vANImAMthI durbuddhi vizeSaNa duryodhanane lagADe che eTale dhRtarASTra ciDAya e svAbhAvika che; paNa AgaLa enuM samAdhAna ene ApoApa maLI rahe che. AdhyAtmika daSTie jotAM jema arjuna zrIkRSNano bhakata che tema jijJAsumana aMtarAtmAnuM bhakata che. jijJAsumana AvA sAdhanAsaMgrAma TANe aMtarAtmA pAse ema Icche che ke, mane madhyastha bhUmikA para laI jAo ane aMtarAtmArUpI sArathi tene te bhUmikA para laI jAya e paNa barAbara che; kAraNa ke, tyAM jaIne ja e yathArtha nirIkSaNa karI zake che. paNa have ghaTanA dhAravA karatAM judI ja banI ema saMjaya kahevA mAMge che. saMjaya uvAca evamukto hRSIkezo guDAkezena bhArata / senayorubhayormadhye sthApayitvA rathottamam / / 24 / / bhISmadroNapramukhataHsarveSAM ca mahIkSitAm / uvAca pArtha pazyaitAnsamavetAnkuruniti // 25 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana tatrApazyasthitAnpArthaH pitRnatha pittAmahAna / AcAryAnmAtulAnbhrAtRnaputrAn pautrAnsakhIMstathA ||26|| zvazurAnsuhRdazcaiva senayorubhayorapi tAnsamIkSya sa kauMteyaH sarvAncaMdhUnavasthitAn ||27|| kRpayA parayAviSTo* viSIdannidamabravIt / saMjaya bolyA guDAkeze hRSIkeza, pratye Ama kahyuM bhU5 ! tyAM to be sainyanI madhye, sthApIne ratha uttama. 24 bhISma droNa tathA sarve, mahIpALo samakSamAM; "pArtha ! A kauravo jAmyA; jo" ema bhAkhyuM ayyate. 25 have tyAM sainya baMnemAM, dIThA pArthe Ubhela e; kAkA, dAdA, guru, mAmA, baMdhuvarNa ane suto. 26 pautro mitro tathA dIThA, sasarA snehIo vaLI; UbhA e bAMdhavo sarve, evuM kauteya bhALatAM. 27 bolyo paraMkRpA (mohadayA) kerA, Aveze Ama khinna thaI. siMjaya kahe che) he bhAratabhUminA bhUpAla dhRtarASTra rAjan ! jyAre guDAkeze* (nidrAne jitanAra sAvadhAna evA arjune) hRSIkeza(IdriyonA svAmI aMtaryAmI)ne upara pramANe kahyuM ke tarata ja be senAnI vacce bhISma tathA droNa tathA bIjA rAjAonI sAme uttamarathane Ubho karIne pachI zrIkRSNamahAtmAe ema kahyuM ke, he pRthAnA putra ! (ahIM komaLa hRdayavALAM kuMtInA putra evo abhiprAya jaNAya che) jo, A kuruvaMzanA vIro ekaThA thAya che : (A vacane arjunanA hRdayamAM rahelI mohadayAne jagADI dIdhI ane) tyAM to have baMneya sainyamAM kauteye potAnA kAkA, dAdA, guru, mAmA, baMdhuo, putrau, pautro, mitro, sasarA, snehIonI* sRSTi dIThI. A UbhelA badhA ja potAnA saMbaMdhIo che evuM jotAMveta ja kuMtIno e gauravavaMta putra paramakRpAnA AvezamAM AvIne khinna thato AvuM bolyo. * keTalAka TIkAkAroe ahIM " purA e jatano pATha laIne sAmAnya prakAranI kupA evo artha paNa ghaTADe che. ApaNe jaina daSTie aparAno athavA patrano artha mohadaya lIdho che. x guDAkeza mATe juo TiLaka gItA gujarAtI pR. 600 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 17 noMdhaH atyAre arjuna samadaSTinI bhUmikAmAM rahevo joIto hato kAraNa ke, baMne sainyanI vacce aMtarAtmAnA sArathipaNAthI dorAyelA rathamAM te beTho che, paNa samadaSTinI ucca bhUmikAe pahoMce te pahelAM ja potAnAM sagAMvahAlAMone jotAM e saMbaMdhIonA saMbaMdha tAjA thaIne e saMbaMdhoe ja ene vacce gherI lIdho.jainadaSTie A bhUmikA mohadayAnI bhUmikA che. jo ke, mUDha-svArthanI je chellI bhUmikA para, vizvano moTo janasamUha che tenA karatAM A UMcI kakSAnI bhUmikA che; chatAM arjuna jevA jijJAsuadhikArI mATe te chAjatI na hatI. mohadayA eTale uparathI dayA lAge jyAre aMdarathI moha hoya evA prakAranI dayA. eTale ja A bhUmikAne vaTAvavI ati kaThaNa che. vyAsajI jagatanA sarva sAdhako mATe ahIM upayogI vastu khaDI kare che. AdhyAtmika kSetramAM joIe to tyAM paNa ema ja che. jijJAsumana jyAre guDAkezanI jema apramatta thaI aMtarAtmAnI preraNAe samatA yoganI bhUmikAmAM javA mathe che tyAM ja IdriyarUpI sagAMsnehIonA saMbaMdho enA dilamAM AkarSaNa utpanna kare che. zuM A bicArI Idriyone kacarI nAkhavI? huM lapa nahi karuM, vikAra rUpI duzmana sAme nahIM laDuM. huM to A beTho. je thavuM hoya te thAya; ATalIvAra to bhogavI ja lauM. AvAM AvAM vacano e ja mana aMtarAtmAne ghaNIvAra saMbhaLAve che. A ja dazA ahIM arjunanI thAya che. juo, te paNa khinna thaIne, kaMTALIne ja Ama bole che: arjuna uvAca : iSTvemaM svajane kRSNayuyutsuM samupasthitam ||28|| sIdaMti mama gAtrANi mukhaM ca parizuSyati / vepathuzca zarIre me romaharSaya jAyate / / 21 / / gAMDIvaM straMsate hastAttvakvaiva paridahyate / na ca zaknomyavasthAtuM bhramatIva ca me manaH ||30|| " bhUrizravA Adi arjunanA vaDIla-eTale pitAtulya kAkAo. bhIkha, somadattavahanika vagere dAdAo, bApAo hatA, droNAcArya vagere guruo hatA. zalya vagere mAmAo hatA. kauravo vagere bhAIo hatA. potAnI senAmAM abhimanyu Adi putro hatA. potAnA bhatrIjA lakSmaNa vagerenA putro e arjunanA pautro hatA. jemanI sAthe ramata karelI evA ghaNA mitro ane snehIo hatA. drupada ane zaikhya arjunanA sasarAo thAya. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 arjuna bolyA yuddhavAMcchu UbhelA A, svajano kRSNa ! joIne gAtro mArAM thatAM DhIlAM, mukha mAruM sukAya che, deha kaMpe ane mArAM, khaDAM romAMca thAya che; gAMDIva hAthathI chUTe, cAmaDI A baLe badhI; UbhA re'vA nathI zakita, jANe mAruM bhame mana. gItAdarzana 28 nimittAni ca pazyAmi viparItAni kezava / na ca zreyo'nupazyAmi hatvA svajanamAhave ||31|| nimitto paNa bhALuM chuM, kezava ! viparIta ne; nathI kalyANa joto OM, yuddhamAM svajano hI. 31 29 30 arjune kahyuM : he(zoka haravAne samartha evA) kRSNa ! yuddhanI IcchAe ToLe maLelA evA A svajanasamudAyane joIne mArA avayavo gaLavA mAMDayA che, mAruM mukha sukAI jAya che, mArA zarIramAM kaMpArI chUTe che ane mArAM romAMca UbhAM thaI jAya che. vaLI gAMDIva (mahAbhAratamAM evo ullekha che ke gAMDIva dhanuSa divya hatuM tethI ja devo ane dAnavo 52 arjune vijaya meLavyo hato. A gAMDIva dhanuSa brahmA, prajApati, Indra, caMdra ane varuNadeve paNa dhAraNa karyuM hatuM. A parathI brahmacaryanI sAdhanAthI prApta thatuM ddaDha saMkalpabaLa e ja AghyAtmika paribhASAmAM gAMDIva samajavuM.) ke jenuM mane bhAre abhimAna che te paNa hAthamAMthI sarI paDe che. cAmaDI baLIne khAka thaI jAya che. UbhA rahevAnI paNa zakita rahI nathI. jANe mAruM mana bhamatuM kema na hoya evuM mane lAge che. noMdha : arjuna jevA gAMDIvadhArInI jema A dazA thAya che tema IndriyonI mohadayAmAM muMjhAIne viSAda pAmatA mana(bahirAtmA)nI tevI ja dazA thAya che. kAraNa ke,te kSaNe tenA badhA dRDha saMkalponA bhAMgIne bhukkA thaI jAya che. vikalpo ane bhramane lIdhe nirAzA, hAya ! hAya ! ane glAni u5rAMta vahema tathA kutarko vagere paNa pedA thAya che. e viSe ApaNe AgaLa joIzuM. (saMjayarUpI) vicAranuM A kathana dhRtarASTrarUpI AMdhaLA(ajJAnI) jIvane gamyuM hoya tema lAgyuM. eTale vaLI pAchuM teNe kahyuM : he rAjan ! have pachI arjuna zuM kahe che te svastha thaIne sAMbhaLo. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 19 vaLI he (brahmA ane zivathI paNa uttama evA athavA kiraNothI jagatane harSAvanAra evA) kezava ! (juone prAraMbhamAM ja badhAM) cihno paNa apazukananAM ja bhALuM chuM. (Apa kadAca kahezo ke mArI hAjarImAM zukana ane apazukana kayAM jovA beTho? bhale ! ema to huM kadAca mAnI lauM chuM ke ApanA sAnidhyAM mane apazukana kadAca na paNa naDe, chatAM) bhalAyuddhamAM svajanane haNI(lyANa paNa karyuM thavAnuM che? ) mane to kazuM ja kalyANa dekhAtuM nathI. nodha : A zloka AdhyAtmika draSTie paNa khUba mahattvano che. (1) zukanazAstra vagere zAstro ane cihano laukika kAryamAM AgAhI pUratuM krama ApI zake paNa sAdhakane potAnA mokSamArgamAM enI jarUra nathI. kAraNa ke, mana jo te mArgamAM makkama hoya to laukika aniSTo bAdhaka thaI zakatAM nathI. UlaTAM bAdhaka hoya to paNa aMte sAdhaka thaI paDe che. eTale UlaTuM evA prakAranA prasaMgothI TevAyeluM mana vahemI banI jAya to UMcI kakSA para javAmAM te paNa eka aMtarAyarUpa bane che. ApaNe agAu kahI gayA tema (zrIkRSNa mahAtmAnI draSTie joIe to). samatAyoganI bhUmikA para javAne have arjuna lagabhaga yogya banyo hato. tyAM ja ene mohadayAe gherI lIdho che. eTale ja e bole che ke je laDAImAM mArA svajano haNAya te laDAImAM bhAga levAmAM mAruM zuM kalyANa che? A sthaLe jainasUtranuM eka daSTAMta yAda Ave che. eka cullinI pitA nAmano sAdhaka potAnA aMtarAtmAne jAgrata karI dharmakaraNImAM samatAyoganI bhUmikAmAM manane sthira karIne beTho che. tyAM ekAeka vyaMtara koTino eka deva AvI tenI pAse tenA traNa juvAna putronA TukaDA karI nAMkhe che. chatAM te Darato nathI. paNa jyAre tenI mAne lAvI vyaMtara TukaDA kare che tyAre te DagI jAya che. (juo upAsaka dazAMgasUtra trIjuM, zrAvakanuM jI.ca.) A ja rIte arjune paNa droNa, bhISma Adine joyA ke tarata ja pAse beThelA zrIkRSNa mahAtmAne joI te sthira thaI jAya che. e to ApaNe kahI ja gayA chIe ke evI mohadayAnI bhUmikA paNa halakI koTInI nathI. phakata AvA AgaLa vadhelA sAdhakane zobhe tevI nathI. kharI vAta to e che ke Avo sAdhaka potAnI AvI mohadayAne AdhIna thAya toya te (1) potAnAM svajano jo kharekhara ja haNAvAnAM hoya to temane bacAvI zakato nathI, kAraNa ke, teNe pote potAnA dehAbhimAnane kAraNe potAmAM vadhu paDatuM mahattva AropI lIdhuM hoya che. paNa kudaratI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gItAdarzana mahAyojanAmAM to te nAnuM nimitta kAraNa che. jainadaSTie kahIe to manuSyano vartamAna puruSArtha pAMca paikInuM eka ja kAraNa che. athavA (2) jo e na haNAvAnA hoya ane jo koI sAdhakane DagamagAvavAne drajALa UbhI karI hoya to paNa enI mohadayA bIjAnA upakArapakSe nakAmI ane potAnA vikAsapakSe hAnikara nIvaDe eTaluM punarukti karIne paNa kahevuM paDe che ke sau koI AvI kauTuMbika ke dehadhArI paranI dayA visArI de to anartha thAya. prathama kakSAmAM rahelA sAdhaka mATe to UlaTI te avalaMbavA yogya paNa hoI zake. paNa tyAM ene mohadayAnuM nAma na ApI zakAya paNa rahemanuM ja nAma ApI zakAya. mohadayA zabda to UMcI koTIno sAdhaka nIcI koTI para khecAya tyAre ja lAgu pADI zakAya. ahIM koIne zaMkA thAya ke ekane mATe eka gaja ane bIjAne mATe bIjo ema te vaLI hoI zake? jarUra hoI zake. enuM nAma ja daSTibheda athavA bhUmikAbheda kahevAya che emAM ja jainadaSTie jotAM anekAMtavAdanuM rahasya che. vaLI A uparathI koI evo paNa prazna kare ke pahelI koTI karatAM AgaLa gayelA bIjI koTInA sAdhakomAM zuM dayA ja na hoya? dayA to hoya ja, paNa enI dayA kAMIka UMDI ane vyApaka hoya. eTale ke te mAtra kuTuMbI-snehIo ja nahi paNa samagra jagatano ane mukhyatve samagra jagatanA AtmAono vicAra karIne e dayAnA mahAna saMskArano upayoga kare. AthI saheje jagataSTie prathama prathama AvA sAdhakanI kriyA vicitra lAge. paNa pariNAme yathArtha ja hoya che. paNa ahIM arjunanI dayASTi mAtra kuTuMba lagI ane te paNa e kuTuMbIonA deha lagI ja pahoMcI che. eTale ja ene mana zreya azreyanuM mApa zarIra-dhArInuM zarIra ja rakSavuM ke haNavuM eTaluM ja che. arjunanI bhUlanuM kharuM mULa ahIM che. e to zrIkRSNa mahAtmA pote ja AgaLa kaheze ke, arjuna, 'lyANa" zabda AtmAnA gharano bole che ane jue che to tuM deha tarapha ja. eTale ja tAro mArga A kheda ane duHkha tathA rAgadveSAdinAM kaMko rokI beTho che. UTha, Ubho thA. mohane khaMkherI nAkha. AtmAnI kasoTIe tArAM kartavya-akartavyane tapAsa; mAtra dehadRSTie ja nahi. ane khare ja A yuddha arjunane mana svajananA ezaArAma khAtara, jaya khAtara, bhoga khAtara ke bahu bahu to svarganI kalpanAe ja racAyuM hatuM. paNa gaLe na Utare chatAM anivAryapaNe mAre mATe AvI paDeluM kartavya che, duryodhananA abhimAnanI ane amArA mohanI kharI kasoTI khAtara A nisarganirTu yuddha che ema e haju nahoto samajyo. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 21 kayAMthI samaje? ahIM prastAvanAmAM lIdhelo jainasUtra mAMhelo hala-vihala ane kuNIka vacceno yuddhaprasaMga ke je yuddhaprasaMga ceTaka mahArAja mATe anivArya yuddhaprasaMga hato te ciMtavI javo ghaTe. kuNIka ane halavihala e traNa bhAIo hatA. zreNikanA putro hatA. kuNIkane rAjyagAdI ane halavihalane divya hAthI ane hAra maLyAM hatAM. kuNIke te jabarAIthI levA prayatna karyo tyAre temanA mAmA ceTakanI madadathI halavihale anyAyano sAmano karyo ane yuddha maMDAyuM. A prasaMga paNa evo ja che. chatAM ahIM eTaluM na ja bhUlavuM joIe ke mAtra arjuna ke ceTaka jevA sAdhanA tatpara sAdhaka mATe ja A anirvAya gaNAya. kRSNa mahAtmA jevA mATe e anirvAya na gaNAya. kAraNa ke zrIkRSNa jevA puruSanI bhUmikA ahiMsAnI hoI nirsagane paNa potAnI sattA taLe rAkhe tevI hoya che. eTale ja temaNe pote yuddha zastra lIdhAM nathI.vyAsajIe doreluM A citra khUba bhavya ahiMsAnA AdarzanI jhAMkhI karAve che. ane yudhiSThira jevA adhikArIne raNe jItyA pachI raDAvyA che e paNa khAtarI ja Ape che ke anivArya evA yuddhamAM joDAyA pachI paNa sAdhakane evI jitathI udAsInatA ja thavI ghaTe. kAraNa ke, hajI duryodhananA abhimAna para nahi paNa duryodhana upara-paNa tene draupadI paratvenA duHkhada prasaMganA UMDA DaMkhanuM vaira hatuM eTale ja e UMDo moha atyAre dayAno svAMga dharI upara tarI Avyo ane jANe e vaira ghaDIbhara bhUlI kayAM na javAyuM hoya ema ene lAgyuM. paNa zrIkRSNa mahAtmA to samadaSTi yogIzvara hatA. temane AvA sAdhakanI AvI manodazAno pUro anubhava hato. arjuna potAnA pakSanI vigato je dalIla para race che te badhI dalIlomAM kevaLa bhautika IcchA khAtara ja A yuddhamAM ene joDAvAnuM che evI enI kalpanA AbehUba taravare che. te have ApaNe joIzuM. na kAMkSe vijayaM kRSNa na ca rAjyaM sukhAni ca / kiM no rAjyena goviMda kiM bhogairjIvitena vA ||32|| yeSAmarthe kAMkSitaM no rAjyaM bhogAH sukhAni ca | taime'vasthitA yuddhe prANAMstyaktvA dhanAni ca ||33|| AcAryAH pitaraH putrAstathaiva ca pitAmahAH / mAtulAH zvazurAH pautrAH zyAlAH saMbaMdhinastathA ||34|| etAnna hRtumicchAmi ghnato'pi madhusUdana / api trailokyarAjyasya hetoH kiM nu mahIkRte ||35|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gItAdarzana vijayecchA nathI paNa ! na cAhuM rAjya ke sukho. evA rAjyathI, bhogothI, kiMvA jIvitathIya zuM? 32 jeo mATe ame IcchamAM rAjya bhoga ane sukha, te sau A yuddhamAM UbhA, prANa* ne ghanane tyajI. 33 kAkA, AcArya ne putro ne temaja pitAmaho, mAmA, dhvazura ne pautro, sALA, saMbaMdhIo vaLI. 34 e haNe toya nA IcchuM, haNavA madhusUdana ! triloyarAjyane arthe, to pachI pRthvI kAja zuM? 35 (he kRSNa ! Apa kadAca kahezo ke bhale AdhyAtmika draSTie lyANa kazuM na hoya paNa sthULa lAbha to che ja ne? jo, eka to tArI paDakhe chuM mATe tAro vijaya che. vijayanI sAthe tene rAjya maLaze temaja ene lIdhe tane te jAtanuM sukha paNa maLaze, bhogo paNa sAMpaDaze ! to huM kahI dau ke,) he kRSNa ! huM vijaya, rAjya ke tevuM sukha vAMcchato nathI. Apa goviMda hoIne eTale ke IdriyonA adhiSThAtA hoIne e jANo ja cho ke AvA prakAranAM rAjya, bhogo ane jIvatarathI paNa ame kharuM sukha meLavI zakavAnA nathI. (kAraNa ke bhautika sukhano upabhoga ekalavAyA mATe azakaya che. e sukha evA sukhavAMcchunA sagAMsnehI- saMbaMdhIonA sahavAse ja mIThuM lAge che, paNa ahIM to paristhiti judI ja che.) jemaNe mATe ame rAjya, bhoga ane sukha IcchIe chIe teo to (sAme AMgaLI cIMdhIne) A (badhAM) raNasaMgrAmamAM prANa ane dhananI bAjI lagADIne UbhA che. (Apa kahezo ke e koNa. to huM kahuM chuM ke juo, A mArA) AcAryo, kAkAo, putro temaja dAdA, mAmA, sasarA, pautro, sALAo ne saMbaMdhIo ! he madhusUdana ! (Ape to madhukaiTabha rAkSasa hato eTale ene mAryo paNa A mArA AvA) najIkanA saMbaMdhIo zuM rAkSasa che ke huM mAruM? UlaTA teo kadAca haze to huM haNAu e mAre mATe bahetara, ahIM mane haNe toya' e eTalA sAru lIdhuM che ke, jo ame rAjyano lobha choDI daIzuM to duryodhanapakSe laDAInuM kAMI ja kAraNa nahi rahe. paNa ema chatAM mAno ke te pakSanA loko mane mAre to huM temane na mAruM. are ! tralokanuM * prANI ne dhananI AzA tyajIne evo artha lakSaNAthI levo joIe, kAraNa ke haju jIve che tyAM lagI prANone tyajI e prayoga na thaI zake ema madhusUdana vagere TIkAkAro lakhe che. ahIM prANa ane dhananI bAjI lagADIne yuddhamAM AvI teo UbhA che e artha sughaTita che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 adhyAya pahelo rAjya maLatuM hoya toya na hatuM, to pachI ATalA pRthvInA TukaDA mATe to zAno ja hatuM? noMdha : arjunane mana haju A yuddhano hetu bhautika ja che e ApaNe A pahelAM hI gayA. paNa arjunanI bhautika ddaSTi cheka adhama ane TUMkI nathI e vicAratAM enI supAtratAno khyAla AvI jaze. paNa AdhibhautikavAdIo jema jema UMDA Utare che tema tema temane ApoApa vyApakapaNAmAM AvavuM paDe che; ema paNa AthI phalita thaI zake. e loko AvI klpanA kare che ke "dA.ta. eka mANasane koI TApu 52 jaIne ekalo mUkI Avo ke jyAM aneka prakAranI bhogasAmagrI hoya, paNa tyAM ekalA ekalA e bhoga bhogavavA kayAM lagI sArA lAgaze ? te pote ja kaheze ke,bhale mAre bhIkha mAgavI paDe, paNa huM to mArAM snehIsaMbaMdhIo haze, tyAM ja rahevuM pasaMda karIza. mane A sukha joItuM nathI. vAta taddana kharI che. bhautika sukhamAM pote anukULa thaI paDe evA bIjA dehadhArInI jarUra paDe ja che. ane evA bhautika sukhecchukane ekanI eka vyakita ke vastu ane ekanuM eka kSetra kAyama gamatuM paNa nathI eTale te vAraMvAra deza, pAtro vagere badalyA kare che. A viSe jJAtA nAmanA jainasUtramAM eka suMdara kathA che. eka ratna nAmanI yakSiNI ekalI ja ratnadvIpa para rahe che. tyAM bhautika sukhasAhyabIno pAra nathI. paNa bicArI elI zuM kare ? eTale bIjA tevA ja koI bhautika sukhanA lAlacune pakaDI lAve che. thoDA divasa tenI sAthe bhoga bhogave che ane pAtra jUnuM thayuM ke ThekANe karI de che. nahi to te pAtra bIjAne kahI de ane potAne navAM pAtro maLatAM baMdha thAya. ahIM ApaNe A citra eTalA mATe lIdhuM che, ke bhautika sukha pote ja parAvalaMbI che. e mArgamAM eTaluM parAvalaMbana eTalA mATe mukAyuM che ke, e mArge javA chatAM yogya sAdhaka jo vicAra karato thAya to AgaLa jaI eTale ke vizva jeTale vyApaka parAvalaMbI thaIne paNa Akhare eka AtmA upara ja AvIne sthira thAya che. paNa ucca koTInA AdhibhautikavAdInI bhUmikA karatAM arjunanI bhUmikA UMcI che. kAraNa ke e kahe che ke "mane mArA droNa jevA vaDIlo haNe toya huM emane na haNuM ane trailokyanuM rAjya maLe toya na haNuM, to pRthvI kAje to kema ja haNuM ?" sArAMza ke epotAno Adhibhautika svArtha ane Adhidaivika svArtha paNa potAnA vaDIlo pratyenI nIti+ khAtara jato karavA taiyAra che. tyAre tame kahezo ke to pachI zrIkRSNa mahAtmA ene zA mATe mUMjhave che ? zrIkRSNa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gItAdarzana mahAtmA ene mUMjhavatA nathI paNa vikAsanI bhUkha ene mUMjhave che. sAdhakamAtranI AvI bhUmikA para A dazA thAya che. sAdhakanuM jijJAsumana paNa AvI arpaNatA mATe taiyAra thAya che, paNa e ja gajathI prasaMgane mApe che tyAM ja bhUla hoya che, ane chevaTe zrI kRSNarUpI aMtarAtmA jijJAsu mananI ziSya vRttinI khAtarI thayA pachI te bhUla tene barAbara batAvI de che.evuM ApaNe arjunanA prasaMga 52thI ja AgaLa joIzuM. have arjuna zuM kahe che ? nihatya dhArtarASTrAnnaH kA prItiH syAjjanArdana / pApamevAzrayedasmAnhatvaitAnAtatAyinaH dhArtarASTro haNye preya amAruM zuM janArdana ! pApa ja amane lAge, haNye e AtatAyIne. 36 ||rUddA (Apa kadAca kahezo ke dhRtarASTranA putro ja tAre haNavA che ne; topaNa e mRtya huM kema karI zakuM?) bhalA janArdana !(duSTajano eTale ke bhakata janonA zatruone haNanAra to Apa ja hoI zako; huM nahi. chatAM Apa kahezo ke emAM tAruM bhaluM che to ) kauravone haNye amAruM zuM bhaluM thavAnuM che ? (vaLI Apa kahezo ke to bhaluM nathI to bUruM zuM thavAnuM che ? vaLI tAre nItinI khAtara paNa AtatAyIne haNavA joIe. kauravo AtatAyI to che ja e to huM paNa kabUla karIza, paNa mAre viziSTa nItinI dRSTie kahevuM joIe ke) bhale, duryodhana AtatAyI hoya topaNa (e mArA pitrAI bhAIo che mATe) emane haNavAthI amane pApa ja lAge. noMdha : 'haNe tene haNIe emAM doSa na gaNIe' e sAmAnya nIti* karatAM arjunanI nIti potAnA kauTuMbiko pratye to UMcA prakAranI che ja e ApaNe joyuM. paNa haju enI udAratA mAtra kauTuMbikonA deha paratve che, tyAM lagI e bhUla che. evuM zrIkRSNa mahAtmA ene AgaLa batAvaze. haju arjuna potAnA pakSanuM samarthana kare che. tasmAnnArhA vayaM haMtuM dhArtarASTransvabAMdhavAn / svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhava ||37|| + kAraNa ke, manusmRtikAra gRhasthAzramIne nIti batAvatAM kahe che ke, potAnA upAdhyAya (zikSaNa) karatAM gauravamAM AcArya daza gaNA che ane AcArya karatAM pitA so gaNA uttama che. * lokamAnya TiLake vaziSThasmRti (136) no ullekha Apyo che. te pramANe lAkSAgRhamAM pAMDavone pUrIne bALavAno prayatna, jugAramAM dago, satI draupadI para julma vagere badhAM kRtyo AtatAyInAM jevAM Thare che. ane AtatAyIne haNavAmAM nItikAro pApa lekhAvatA nathI. manue paNa evA sthaLo kSamya lekhyAM che. rAmAyaNamAM tulasIdAsajI paNa e ja mAnyatAne anusare che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 adhyAya pahelo to banyu ghArtarAkhone, hayA joga ame nathI; svajanone haNI kema sukhI thaIzuM? mAdhava! 37 mATe (kRSNa) amArA kauravo baMdhuone (koI rIte) ame haNavAne lAyaka nathI. he mAdhava ! (eTale ke lakSmInA pati hoI, Apa jANo ja cho ke jyAM bhAI, bhAIne haNe tyAM lakSmIno vAsa ja kayAMthI hoya?) to pachI svajanane haNIne ame zI rIte sukhI thavAnA chIe? nodha : arjunanI dalIla pramANe A loka ke paralokanuM sukha svajanane haNavAthI na maLe e dekhItuM ja che. AdhyAtmika draSTie mana" paNa potAnA nikaTanA svajano eTale karmapudagalone haNI nAkhe to A loka ke paralokanAM viSaya-sukhorUpI zubha karmone kayAMthI pAmI zake? kAraNa ke, hajue manane jeTalo paugalika sukhano paricaya che eTalo AdhyAtmika sukhano nathI. eTale AvI bhUmikAmAM e to potAnA A bAhya gaje ja mApe che. arjunanI paNa atyAre A ja dazA che. AgaLa vadhatAM te kahe che. yadyapyete na pazyaMti lobhopahatacetasaH / kulakSayakRta doSaM mitradrohe ca pAtakam // 38 / / kathaM na jJeyamasmAmiH pApAdasmAnnivatiMtum / / kulakSayakRtaM doSaM prapazyadbhirjanArdaina // 39|| lobhe bhraSTa mativALA, joke e joI nA zake; kuLanA nAzano doSa ne pApa mitradrohanuM. 38 kuLakSayataNo doSa, jANayA chatAM janArdana !. vicArIe ame nA zuM? A pApathI nivartavA. 39 (kRSNa ! kadAca Apa kahezo ke zuM tane kuLakSayanuM pApa lAgaze ane kauravone nahi lAge? to mAre Apane namra bhAve paNa kahevuM joIe ke) kuLakSayanuM AvaDuM bhayaMkara pApa joke te dekhItuM ja che, chatAM teo joI zakatA nathI kAraNa ke emanI buddhi lobhe karIne bhraSTa thaI gaI che, (eTale kayAMthI joI zake? vaLI ahIM to kulakSaya uparAMta) mitradrohanuM mahAbhArata ja bhAkhe che ke 'mitradrohI" karmacaMDALa gaNAya che. pAtaka paNa lAge tevuM che. (Apa kahezo ke droNAcArya ke jemane tuM AcArya mAne che, temanA karatAM paNa vadhI gayo? jone teo paNa laDavA mATe kevA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raka sajja thaIne UbhA che ? kSatriye to 'AhUto na nivarteta' raNathI pAchA pharavuM na joIe. toya mAre kahevuM joIe ke jyAM pApa pratyakSa dekhAtuM hoya, tyAMthI to pAchA pharavuM ja joIe, ane guruonI pravRtti paNa zAstravihita hoya, tyAM ja emanuM anukaraNa karavuM, badhI pravRttinuM nahi. to pachI he janAdarna ! Apa paNa duSkRtane haNo cho ne sukRtane to Adara Apo cho mATe ! A yuddhamAM upara kahyA pramANe kuLakSayano doSa ame to (spaSTa dekhIe chIe, to) dekhatAM chatAM e pApathI pAchA haThavAnuM zA mATe na vicAravuM joIe ? noMdha : arjune potAno pUrvapakSa bhAre sabaLa dalIlo upara Ubho karyo che ema vAcakane lAgyA vinA nahi rahe. haju paNa e potAnA pakSane puSTa karavA sAru prayatna kare che. joke ahIM arjunane anyAya na thAya eTalA sAru eTaluM kahevuM joIe ke enA pakSano A badho madAra mAtra dalIlo 52 ja nathI. sAthe sAthe je kaMI e samajyo che, te pratyenI tenI vaphAdArI paNa bhArobhAra dekhAI Ave che. A ja enI sAdhaka-vRttinI utkRSTa sAbitI che. potAne je kaMI samajAyuM hoya pachI e surUpa hoya ke beDoLa hoya, paNa ene vaphAdAra rahevuM e sAdhanAnI prathama zarata che. kulakSaye praNazyaMti kuladharmAH sanAtanAH dharme naSTe kulaM kRtsnamadharmo'bhibhavatyuta adharmAmimavAtkRSNa praduSyaMti kulastriyaH strISuduSTAsu vArSNeya jAyate varNasaMkaraH I ||4|| I ||41|| gItAdarzana mArA saMkaronarakAyaiva kulaghnAnAM kulasya ca pataMti pitaro hyeSAMluptapiMDodakakiyAH doSairetaiH kulaghnAnAM varNasaMkarakArakaiH utsAdyate jAtidharmAH kuladharmAzca zAzvatAH ||43|| utsannakuladharmANAM manuSyANAM janArdana 1 I narake niyataM * vAsobhavatItyanuzuzrubha | ||44|| ahIM keTalIka pratomAM nAniyata evo pATha che. niyatano artha 'nakkI' thAya ane aniyata'no artha lAMbA kALa lagI' thAya. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo haNAya kuLanA nAze kuLa dharmo sanAtana; dharma naSTa thatAM vyApe AkhuM kuLa adharmathI. 40 adharma vyApavAthI to, bhraSTa thAtI kuLa-strIo; strIo bhraSTa thatAM janme, vAya ! varNasaMkara. 41 kuLa ne kuLaghAtInA narakano ja hetu e; piMDatarpaNa lopAtAM, paDe che pitrI emanA. 42 varNasaMkarakArI, A doSothI kuLaghAtInA chedAya jAtinA gharmo, kuLadaya zAzvatA. 43 kuLadharma thakI hINA, manuSyono janArdana !; narake nizcaye vAsa, thAya che ema surayuM che. 44 (kRSNa ! Apa to badhuM jANo cho, chatAM jANe mArI kasoTI ja karavA mane A dazAmAM kema na mUkayo hoya, ema mane lAge che, huM to kuLakSayanA* doSanuM nAma sAMbhaLIne ja thatharuM chuM. are! e eka doSa pAchaLa kevI anartha paraMparA chupAyelI che! juo :) kuLano + nAza thAya ke sanAtana kuLadharmo 4 (eTale ke TheThathI cAlI AvatI kuLamaryAdAo dareka kuLane hoya che ane ethI mAnavajAtinA vikAsamAM mahAna upayogI thAya evo sadAcAra jaLavAI rahe che. dA.ta. nAnAMthI moTerAM lagI dareka kuLanAM mANasone potAnI khAnadAnI kema jaLavAI rahe, e khyAla hoya che. ethI Ama karavA jatAM rakhe ApaNA kuLane kalaMka lAge e bhayathI paNa durAcArane mArge jatAM aTakI javuM paDe che te nAza pAme che ane kuLanI maryAdAo lopAI eTale adharmanuM jora AkhAya kuLamAM vyApI jAya che. *A viSe upara kahevAI gayuM che ke, kuLano kSaya (kuLadharmapravartaka vaDIlonA nAza) e prathama doSa ane ene lIdhe kuLanI maryAdAo(kuLadharmono) nAza e bIjo doSa. maryAdA lopAyA pachI adharmanI vRddhi e trIjo" doSa ane adharmathI thatI strIonI cAritrahAni e cotho doSa. Ane ja pariNAme varNasaMkara prajAnI utpatti. + ahIM kuLano nAza eTale kuLadharmanA pravartaka vRddha puruSono kSaya samajavo.(zaMkarAnaMda).. * kaLadharma eTale kuLanI maryAdA ane jAtidharma eTale jAtinI maryAdA jAtidharma'nA peTAmAM kuLadharma' AvI jAya che. paNa ghaNIvAra jAti bahAra' thavAnA Dara karatAM 'kuLa bahAra' thavAno ke kuLamAM kalaMka lA+vAno Dara vadhu mahattvano bhAga bhajave che ane jAtidharma'nI maryAdA paNa yathArtha to tyAre ja jaLavAya ke jyAre kuLadharma' nI maryAdA barAbara hoya. - mANasane durAcAranI pravRttithI pAMca hetuo roke che. (1) aMta:karaNamAMthI Ugelo dharma (2) zAstranI AjJA (3) kuLadharma ane jAtidharmanI maryAdAo (4) zArIrika ke Arthika aniSTa ane (5) rAjyakAnUna, A pAMcamAM prathamanA be hetuo vicArIne je mANasa pApathI Dare che te sarvottama koTIno che. tathA kuLa dharma-jAtidharmathI Dare te sAmAnya koTIno che. ane chellAM bethI Dare te jadhanya koTino che. chatAM e pAMcethI je nathI DaratA enA karatAM to e paNa UMcI ja koTI gaNAya. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana ane he kRSNa ! (pApane kheMcanAra kRSNa !) adharmanuM jora vyApe eTale (pachI pUchavuM ja zuM?) kuLanI strIo (ke jemanuM satItva ja kuLadharmono mukhya pAyo che te) dUSita thaI jAya che. te vArmeya ! (vRSNIkuLanA ziromaNi ! kuLaratno je ratnakukSadhAriNIomAMthI pAke te) strIo dUSita thaI eTale varNasaMkara prajA ja pedA thavAnI. e ja varNasaMkara prajA pAchI jeNe kuLakSayano doSa karyo che evA-kuLa ghAtInA ane kuLanA bannene mATe narakanA kAraNarUpa thAya che. noMdha : (kuLaghAtIne narakanA kAraNarUpa eTalA mATe kahyA che ke e prajA sAthe enA pUrvajono paNa RNAnubaMdhax hoya che. eTale enA kusaMskAronI asara emane pahoMce che. ane kuLane narakanA kAraNarUpa eTalA mATe kahyuM che ke enA durAcAranI asarathI AkhA kuLane e durAcArano cepa lAge che. maryAdA gaI, netA gayA ke pachI nItikAra kahe che tema svacchaMdI vAtAvaraNa thaIne aMte "zune tatvarIta te kuLa patita thAya che. hIna saMskAravALI je jAtio dezomAM dekhAya che te e vAtanI sAbitIrUpa che.) eTaluM ja nahIM balake evI prajAnA pitRo (kadAca svargalokamAM hoya toya) piMDodaka kriyA-zrAddhatarpaNakriyA lopAtAM (adho-gatimAM ja) patana pAme che.+ (eTale ke pitRonI" avagati thAya che.) A rIte kuLaghAtakonA AvA varNasaMkarakAraka doSothI zAzvata evA jAtinA ane kuLanA* dharmo paNa viccheda jAya che. ane jemanA kuLadharmo viccheda gayA te ahIM traNAnubaMdhano e artha che ke prajAnA sarjakano prajAmAM je, eka saMskAra paDe che te saMskAra sAthe e sarjakane jyAM lagI mamatva hoya tyAM lagI te saMskArane pariNAme thatA aniSTanI asara jyAM hoya tyAM enA sarjakane paNa pahoMce che. vijJAnathI paNa A bInA siddha thAya che. A daSTie ja sarjaka mAtra prajA vAMcche to saMskArI prajA ja vAMcyuM che ane sadAcAra vinA saMskArI prajA pAkI zake nahIM. + piMDoDakakriyA eTale zrAddhatarpaNanI kriyA. mRta thayelA pitRo pAchaLa tenI tithi joI zrAddhane divase supAtra brAhmaNAdine je bhojana eTale ke piMDadAna devAmAM Ave che, tene 'piMDa kriyA kahevAmAM Ave che. (gItA tattvAMka pR. 202) A kriyA pAchaLa mukhya to brAhmaNa-saMsthAne nibhAvavAno Ardaza hato. kAraNake brAhmaNo te kALe prajAnA saMskArapitA tarIkenI pharaja bajAvatA hatA. ane e kriyA nimitte bIjAM supAtro paNa bhojana pAmatAM hatAM. * pavitra saMtatie marI gayelA pitRo pAchaLa dIdhelo piMDa pitRlokamAM pUge che A mAnyatA vaidika graMthomAM Thera Thera batAvelI che. jo saMtati durAcArI hoya to piMDodaka kriyA kare ja nahIM ane kare toya te vidhisara gaNAya nahIM. kAraNa ke ethI saMtatinA pituo adhogatimAM paDe che. AdhyAtmika dRSTie jotAM pitRloka eTale svargaloka. A viSe gItAjInA AThamA adhyAyamAM je zukala, kRSNa be gati batAvI che te paikI kRSNagatino je Azaya che te AvA prakAranA svargano che, dAnAdithI svarga maLe che ane prabhubhakitathI mokSa maLe che, A mAnyatA pratyeka dharmane mAnya thAya tevI che. ahIM zrAddhatarpaNa' paNa pitRlokamAM pahoMce che. eno artha kareluM dAna svargadAyaka nIvaDe che. paNa jo sadAcArIe supAtrane dIdhuM hoya to. x upara 40mA zlokamAM kuLadharmone 'sanAtana' vizeSaNa hatuM. ahIM 43mAM zlokamAM jAtidharma ane kuLadharma baMnene zAsvata' vizeSaNa che. A rIte jotA arjunane mana varNAzramanA dharmonI duniyAne prathama jarUra hatI, che ane trikAlAbAdhita rahevAnI. janasamUha mATe enI vAta sAva sAcI che. tethI ja RtikAroe eka dharma: sanAtanaH'nI mahorachApa ThekaThekANe mArI che. paNa badhI nItio ane badhA dharmo AtmadharmarUpa siMdhu AgaLa nadI jevA che, e vAta na bhulAvI joIe. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 29 manuSyone cokkasa naraka vAsa sevavo paDe che. ema huM zruti, smRtinI paraMparAe) sAMbhaLato Avyo chuM. Arya prajAnA badhA nItigraMtho ane smRtizAstronA sArarUpa nIti ane sadAcAranuM nirUpaNa adhikArI arjunane ati saMkSepamAM A rIte karyuM - "prajAnI AbAdAnI ane svargano mULa pAyo nIti ane sadAcAra che. varNAzramanAM guNakarma jALavavAthI te jaLavAI rahe che ane kuLanI maryAdAo jALavavAthI varNAzrama jaLavAI rahe che. kuLadharmano AdhAra kuLanI tamAma vyakitanA saMpa, sadAcAra ane mukhyatve strIonAM lAja, maryAdA, ane zIla sadAcAra upara che. eTale gRhasthAzramI vyakitamArge saMpane mATe dhanalobha athavA sattAlobha to zuM paNa trilokanA rAjyano lobha paNa jato karavo joIe" kevaLa nItinI draSTie A bInA so TacanA sonAnI che. AmAMnuM eka paNa vAkaya kADhI nAkhavA jevuM nathI. eka sAmAnya padArtha mATe mamatAnA kadAgrahamAM paDI kaika kuLa tArAja thayAM-ane kaika bhraSTa thaI gayAnA saMkhyAbaMdha dAkhalA che. paNa arjunanI bhUmikA vyAsajInI divyadraSTi pramANe AvI nItinI kakSAthI ghaNI UMcI hovI ghaTe che, temaja pAMDavo ane kauravo vaccenuM A yuddha e mAtra upalaka draSTie jotAM dekhAtA bhAI bhAI vaccenA jhaghaDAne pariNAme ja nIpajeluM nathI batAvavuM, paNa enI pAchaLanA udAtta Azayo batAvI, evA bhayaMkara prasaMgamAMthI paNa jagatamAM ane jIvanamAM sahune Adarza maLe e hetu siddha karavo che. eTale e bahu UMDe jaI badhI nItio ane badhA sadAcAronAM mULiyAM jemAMthI phUTayAM che evA Atmadharmane khuda bhagavAna zrIkRSNa jevA yogIzvara dvArA arjunane udezIne kahevaDAve che. e pravacanamAM nItithI para tattva hoya e to svAbhAvika ja che, paNa nItithI para tattva eTale nItino vinAza nahi paNa nItino vikAsa, ane nItinuM vyApakapaNe A badhuM kahevAya te pahelAM haju arjuna je kaMI kahevA mAge che te tarapha vaLIe ! aho bata mahat pApaM kartuM vyavasitA vayam / yadrAjyasukhalobhena haMtuM svajanamudyatAH ||45 / / * ahIM zrIdhara A pramANe pramANa TAMke che - prAyazcittamakurvANA: pApeSvabhiratAnarAH apazcAttApinaH pApAnnirayAn yAti dAruNAn pApomAM rAcyA chatAM prAyazcitta ane pazcAttApa nahIM karanArA pApiTho raurava narakamAM jAya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 re ! ka2vA mahApApa,hA ! taiyAra thayA ame; je rAjyasukhanA lobhe sagAMne haNavA UThayA. 45 gItAdarzana aho (dInAnAtha ! juo to kharA ATaluM jANavA chatAM)ame kevuM mahApApa karavA taiyAra thaI gayA ! (rAjyasukhano lobha kevI bUrI cIja che ke je dekhatAne paNa AMdhaLo karI mele che) are re ! je rAjyasukhanA lobhe ame(amArA) svajanone haNavAno udyama AdaravA beThA. noMdha : A yuddha mATe arjunano je khyAla agAu ApaNe kahI gayA e ja ahIM sApha zabdomAM pote kahI de che. "lobha e jJAnInI paNa AMkha baMdha karIne pApapravRttimAM prere che." A arjunanuM vAkaya ApaNe sahu mATe mananIya che. AvI chevaTanI paLe paNa arjunano rAjyasukhano tyAga ApaNane arjuna pratye sanmAna prere che. A yuddha rAjyasukhane mATe ja eNe kheDayuM hota to eno bhayaMkara adhaHpAta paNa thAta e vAteya sAcI che. paraMtu A yuddha atyAcArIonA atyAcArano daMDa ApavA arthe yojAyuM hatuM, vijayanuM gumAna parAjyanI lAcArImAM ja pariName che, AvAM AvAM mahAsUtro mahAbhArata yuddhamAMthI phalita thavAnAM hatAM. AvA anubhava mATe AthI UMco mArga naradama sahiSNutAno - kevaLa ahiMsAno - hoI zake; paNa arjunanI teTalI taiyArI to haju nahotI. zrIkRSNe to ene mAtra potAnI sthiti kevI che e oLakhavAnI dRSTi ApI. eTale ja e yoga pAmIne laDayo. laDatA pahelAM viSAda hato te kharI gayo, eTale laDavAmAM ene na rahyo kheda ke na rahyo harSa. ethI ja jItyA pachI ene moha na thayo, paNa ucca koTInI udAsInatA prApta thaI. "potAnI bhUmikAne prApta thayela prasaMgane potAne gaje mApI; prabhu sAme dRSTi rAkhI patAvI le, to samatA TakI rahe che. "A ja gItAnuM parama rahasya che.paNa arjunanuM mana atyAre to mUMjhAI gayuM che. eTale e ekalAM nItisUtrone gaje ja mApIne AgaLa calAve che. ene potAne ema ja lAge che ke, "mane atyAre je jJAna thayuM che e parama jJAna che."chatAM zrIkRSNanA prabhAva AgaLa enuM A dRSTibiMdu 'ati garva'mAM pariName tevuM na hatuM. sAdhakanA mane jyAM lagI AtmAnaMdanI lijjata na cAkhI hoya tyAM lagI bAhya sukhane ja te sukha mAnIne zarIrarUpI sagAMo 52 moha Upaje tyAre AvI ja dalIlo te aMtarAtmA pAse mUke che. na Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 31 yadi mAmapratIkAramazastraM zastrapANAyaH / dhArtarASTrA raNe hanyustanme kSemataraM* bhavet // 46 // raNe sAme na pAnArA, zastra voNA-mane haNe; kauravo zastradhArI jo ! to mAruM kSema che vadhu. 46 (mATe he kRSNa ! huM to zastra heThAM mUkavA mAguM chuM. A svajano, vaDIlo vagerenI sAme huM to gAMDIva nahi calAvI zakuM ! kadAca Apa kahezo ke : tuM zastra heThAM melIza ke tarata dubuddhi kauravo to tane raNamAM ThAra mAravAnA! emane tuM bhISmapitAmaha jevA niSThAvAna rakhe gaNato ! zuM tyAre paNa tuM sAme thayA vagara cUpa besI rahevAno che? to huM Apane vinavIne kahuM chuM ke hA, eTalI mArI taiyArI che ja; eTaluM ja nahi paNa harSa pUrvakanI eTalI taiyArI che. huM to ema paNa mAnuM chuM ke) zastra choDI dauM ane kazoya sAmano na karuM chatAM jo potAnA)hAthamAM zastra laIne kauravo mane raNamAM ThAra mAre to paNa mAruM emAM vadhu ja kSema che. noMdha : prApta vastunuM rakSaNa karavAnA arthamAM kSema' vaparAya che. ahIM arjuna potAnA puNyanuM rakSaNa karavA mATe kazoya sAmano karyA vagara kauravo jevA eka vakhata potAne lAgatA mahAzatruo ne zastradhArIne hAthe maravuM paNa kalyANakara samaje che. sajjanane hAthe maravuM sAruM, paNa durjanane hAthe jIvavuM nahi sAruM e nItivacanane mahattva na ApatAM enI bhAvanA UMcI kakSAmAM jAya che. eTale durjanonA hAthe maravA taiyAra thAya che. e je vastune je rUpe mAne che te rUpe to enI balidAnavRtti saMpUrNa che, enuM have pramANa zodhavA javuM paDe ema nathI. vadhumAM vadhu nikaTanI mamatAvALI vastu deha te paNa tajavA e tatpara che. eTalo badho ene pApano Dara che. tema ja puNyanA saMrakSaNanI tAlAvelI che. dhRtarASTra to A sAMbhaLIne dimUDha ja thaI gayA. eTale saMjaye kahyuM - saMjaya uvaac| evamukttvArjuna saMkhye rathopastha upAvizat / visRjya sazaraM cApaM zokasaMvignamAnasaH ||47|| *koI ThekANe 'priyatara' evo pATha paNa che ema madhusUdana' kahe che. paNa amArA jovAmAM evo pATha kyAMya Avyo nathI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra. gItAdarzana saMjaya bolyA: raNe ema vadI pArtha, zoke kheda bharyA mane; dhanuSya bANane choDI, beTho pAcho rathe jaI. (47) (he dhRtarASTra ! ema kahI upasaMhAra karatAM) saMjaye kahyuM ke raNAMgaNe, upara pramANe kahIne zokathI vyathita cittavALo arjuna to dhanuSyabANane pheMkI daI (cUpacApa) pAcho rathamAM besI gayo. noMdhaH prathama e dhanuSyabANa caDhAvIne Ubho thato hato. e utsAha cAlyo gayo. saMnyAsI bhASyakAro ane TIkAkAro AmAM mokSa-mArganA sAdhanarUpa vairAgyanuM bIja jue che, paNa khuda zrIkRSNa mahAtmA Ane (have pachI)moha zabdathI oLakhe che. Ane mATe ApaNe mohadayA zabda vAparyo che. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmaH vidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde'rjuna viSAdayogo nAma prathamo'dhyAyaH ||1|| OM tat sat e pramANe zrI bhagavAne gAyelI upaniSado paikI brahmavidyA ane yogazAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA saMvAdarUpe A arjunaviSAdayoga' nAmano prathama adhyAya pUro thayo. noMdha : vedo paNa OM tat satuthI racAyA che ane A gItAnA gAnAra to "OM tat sa" evA pavitra nAmathI oLakhAtA zrImad bhagavAna svayaM che. eTale Ane upaniSada kaho to upaniSada kahevAya, brahmavidyA kaho to te paNa kahevAya. yogazAstra kaho to te sudhdhAM kahevAya ane zrIkRSNa ane arjunano saMvAda kaho to teya kahevAya, badhAM pado saptamI vibhakitamAM hoIne A artha ThIka baMdha bese che. vaLI e artha kADhavo hoya to paNa nIkaLI zake ke : " 3OM tat sat" ema kahIne bhagavAne je upaniSado gAI, temAMthI ja jema brahmavidyA eTale sAMkhyanuM tattvajJAna ane vedAMta Adi darzana nIkaLyAM tema yogazAstra paNa nIkaLyuM e ja "OM tat sat ema che nAma, brahmanuM jAtanuM" e bInA a. 23 zlokamAM Ave che. * lo. tilaka kahe che ke gItAmAM brahmavidyAne AdhAre niSkAma karmaganuM ja pratipAdana che, kevaLa brahmavidyAnuM nahi" paNa vAstavika rIte jotAM phakata koI eka ja yoga nathI paNa baMnene samanvaya che. jJAnezvara mahArAjanA zabdomAM kahIe to jJAnayoga, bhakitayoga ane karmayogano triveNI saMgama e ja gItA, sArAMza ke gItAmAM upaniSada, brahmajJAna ane yogazAstra eTaluM ja nahi paNa nIti, dharma ane yogadarzaka badhAM zAstro siMdhumAM nadI samAya tema samAI jAya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pahelo 33 rIte A zrIkRSNa ane arjunano saMvAda paNa nIkaLyo che. sArAMza ke, te chello hoI sarva karatAM vadhu mahimAvAna che ane badhI daSTionuM emAM dohana hoIne saha zreyArthIone e sarva rIte preraka banI zakaze. evo A kaMDikA pAchaLano kathitAzaya lAge che. upasaMhAra saMjaya pAse dhRtarASTra, kurukSetranuM baMne pakSanuM vRttAMta have pahelethI mAMDIne sAMbhaLavA tatpara thAya che. tyAMthI A adhyAyanI zarUAta che. duryodhana pAMDavasainyano bhUha joIne ane emAM rahelA mahArathIone joIne gabharAI jAya che. droNa pAse jaI baMneya sainyanI sthiti kahe che. paNa emAMya kSaNe kSaNe abhimAna, nirAzA, DAMDAI jevAM (enI prakRtinAM) mukhya tatvo UbharAI jatAM dekhAya che. bhISmanI ekaniSThAthI ene kaMIka hiMmata Ave che, bhISmanI siMhagarjanA pachI enA sainyamAM utsAha phelAI jAya che, paNa pAMDavasainyanA zaMkho phUMkAtAM ja e juvALa zamI jAya che ane kauravonA hRdaya cirAI jAya che, paNa toya huM bhale paDyo paNa mAro paga UMco che," evI vRttivALo duryodhana haju aTake tema na hatuM. svastha thayA pachI raNajaMganI taiyArI thAya che. eTale arjuna paNa zrIkRSNa jevA jyAM sArathi che ane jenI dhajA para brahmacaryavIra hanumAna birAje che tevA zveta ghoDAvALA ratha mAthe Ubho thaIne potAnuM ajeya zastra gAMDIva caDhAve che, tyAM to ekAeka ene phuraNa thAya che. ane e sArathine kahI potAno ratha be sainyanI vacce Ubho rakhAve che. tyAM sagAM, snehI, vaDIla ane pitrAI bhAIrUpa kauravone jotAM ja, zrIkRSNanI daSTie kahIe to, ene moha Upaje che, ene mana e dayA lAge che. jemAM zrIkRSNane (arjuna mATe) A anivArya kartavya karma lAge che, tyAM ja anane mahApApa ane bhayaMkara karma bhAse che. jyAM zrIkRSNane viziSTa nItino Adarza dekhAya che, tyAM ja arjunane nItino nAza thato lAge che. eTale ja e bANakAmaThuM choDI maruM to bhale paNa koInI sAme nahi thAuM." ema kahI khinna haiye pAcho rathamAM ba sI jAya che. eTale A adhyAyanuM nAma arjunanA khedano yoga" rAkhyuM che te baMdhabesatuM bane che. AdhyAtmika daSTie dhRtarASTrane ThekANe azubha vRttine janmAvanAra bahirAtmA, saMjayane ThekANe vicAra, vyAsagune sthAne jJAna, duryodhana ItyAdi Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 gItAdarzana ThekANe duSTa vikalpo athavA duSTa vRttio, pAMDavone sthAne zubha vRttio, arjunane sthAne jijJAsu mana ane zrIkRSNane ThekANe samadaSTivALo aMtarAtmA ema letAM AkhuM kathAnaka AbehUba ghaTaze. baMdhabesatuM paNa e ja che. ane je AdhyAtmika daSTie baMdhabesatuM hoya te vyavahArika daSTie vadhu baMdhabesatuM thAya ja eTale ApaNe AdhyAtmika gajanI daSTi ja (gItAnA vivecana pAchaLa) mukhya rAkhI che. arjunane vairAgya thayo, ema mAnavAmAM harakata nathI; paNa je vairAgyanI pAchaLa utsAha, skUrti vagere nathI te vairAgya jJAnagarbhita na gaNAya. zrIkRSNa to kuMtIputrane jJAnagarbhita vairAgyanI bhUmikAmAM jovA icchatA hatA, paNa te bhUmikA duryodhana pratyeno UMDo DaMkha nIkaLyA vinA Ave tema na hatuM. arjunamAM kSAtravRtti hoIne e DaMkha kADhavAnA be ja mArgo hatA. (1) mAnabharyuM samAdhAna (A khAtara to bIjA badhA upAyo ajamAvAI cUkayA hatA, have to eka ja mAtra upAya chello hato. te upAya e ke duryodhanano hRdayapalaTo. sainyano vyuha joIne duryodhana camakyo kharo paNa ene pAcho bhISmanA zaMkhanAdathI Teko ja maLI gayo. zrIkRSNa AdinA zaMkhanAde e pakSanAM hRdaya bhAMgyAM kharAM ! paNa toya ethI paNa eno hRdayapalaTo thAya tema na hatuM. ahIM ja prakRtinAM nigUDha baLo kevuM ajaba kAma kare che, te dekhAI Ave che. duryodhana to mAtra nimitta hato ! te bicAro zuM kare? ekalo mAnavI dhAre toya sAruMbUruM badhuM ekale hAthe karI zakato ja nathI. bIjAM kAraNo maLe tyAre ja ene hAthe sAruMbUruM thaI jAya che. Ama samajIne zreyArthI mAtra samatAyoga ja keLavavo rahyo.). have bIjo mArga joIe to e mArga to mAtra yuddhano ja rahyo hato. 'vAryo na rahe te hAryo rahe evuM ja kaMI cokkasa nirmANa hatuM. eTale yuddha sivAyano bIjo prayatna nakAmo hato. arjuna Icche ke na Icche toya tene joDAvuM ja paDaze, ane te kevI rIte? te vAta zrIkRSNa ene samajAvavA mAge che, je AgaLanA adhyAyomAM joIzuM. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana adhyAya bIjo upodaghAta A adhyAyanuM nAma sAMkhyayoga che. gItAkAra ahIM sAMkhya darzananI vAta nathI kahevA mAgatA paNa jJAnadaSTie jIvananuM ane jagatanuM svarUpa samajAvA mAge che. jaina- sUtronI paribhASAmAM kahIe to A adhyAyamAM nizcayanayanI daSTi mukhyapaNe che. gItAkAranA zabdomAM kahIe to kapila muni je jJAnadaSTine avalaMbIne siddha thayA, te daSTinuM ahIM pratipAdana thayuM che. gItAkArano mukhya jhoka karmayoga upara che paNa e mArge javA mATe jJAnanI AMkha to sauthI pahelI joIe. kharI vAta to e che ke, jJAna e madhyabiMdu che. enA AdhAre saghaLAM jIvanakarmo ane jagataniyamo yathArtha rIte cAlI zake che. jJAna e dhruvakAMTo che. jIvananI nAvaDI ene ja lakSI sIdhI cAlI zake che. dvitIyo'dhyAyaH sAMkhyayogaH bIjo adhyAya : sAMkhyayoga saMjaya uvAca taM tathA kRpayAviSTamaapUrNAkulekSaNam / viSIdaMtamidaM vAkyamuvAca maghusUdanaH // 1 // kapa AvezathI jenAM, netro sajaLa vyAkuLa; evA te binnane bhAkhyuM, A vAkaya madhusUdane. (1) (arjunanI dazA sAMbhaLIne dhRtarASTra rAjA to pachI zuM thayuM? e jANavAne bhAre adhIrA thayA. dhRtarASTranI badhuM vRttAnta sAMbhaLavAnI ATalI badhI tAlAvelI joIne) saMjaya bolyA : (rAjanuM !) Ama kRpAnA AvezathI yukata ane AMsuthI bharelAM temaja vyAkuLa netrovALA khinna thatA-arjuna-ne madhusUdane AvuM veNa kahyuM. noMdha : kheda thavo ane ene pariNAme AMsu AvavAM ane netro vyAkuLa hovAM vagere arjunanAM mAnasika cihano ane zArIrika cino ema batAve che ke, | mULamAM vAri arjunanuM vizeSaNa che, eno artha gujarAtImAM ApaNe 'kRpAvezathI yukta jevo lIdho che. kAraNa ke vastutaH e kharA arthamAM kRpA nahotI paNa kRpAno AbhAsa hato. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ has gItAdarzana arjunanAM vAkayomAM "vaDIlo ane bAMdhavo sAthe laDavA karatAM sAmano karyA vagara emane hAthe marI javuM sAruM. huM traNalokanuM rAjya maLe toya laDIza nahi." emAM je baMdhusneha, vinaya, tyAga ane samarpaNa vagere dekhAya che ane jANe vairAgya thayo hoya ema lAge che; paNa te vairAgya jJAnamaya vairAgya nathI. jJAnamaya vairAgyanA mULamAM mAnasika svasthatA ane zArIrika daDhatA temaja baMne prakAranI prasannatA hoya che. arjunanI sthiti sAva AnAthI UlaTI hatI. eTale ke enI dayA jJAnadayA nahotI, moha dayA hatI. mohadayA eTalA mATe ke e dayAnA garbhamAM bAMdhavAdino moha hato. mArA kuTuMbIo, evI mamatA hatI. kuTuMbanuM mamatva potAnA deha pUratA mamatvathI eka DagaluM AgaLa che, emAM zaMkA nathI paNa samatvanI bhUmikA karatAM kayAMya pAchaLa che. arjuna samatvanI bhUmikAne lAyaka hato, paNa atyAre e mohavaza thaI gayo. kAraNa ke, arjune jyAre kuTuMbane potIkuM mAnyuM eTale vizvanAM bIjAM anaMta prANIo pArakAM TharyA. tethI e bhedamAMthI je khAla utpanna thayA, te badhA mohajanma ja khyAla gaNAya. mATe zrIkRSNa mahAtmAe ene nIce pramANe kahyuM. "jijJAsu mana paNa jyAre padArtha ke saMbaMdhIonA mohamAM jIvane preravA mathe che tyAre sAdhakane paNa aMtarAtmAno A ja javAba maLe che." zrI bhagavAnuvAca kutastavA kazmalamidaM viSame samupasthitam anAryajuSThamasva-makIrtikaramarjuna II 2JI klaibyaM mA sma gamaH pArtha naitatvayupapadyate kSudraM hRdayadaurbalyaM tyaktotvottiSTha paraMtapa || rU II kayAMthI Avyo ne kALo, kaTANe moha arjuna !; Arye varyo akIrtino-kata, na hata svargano. 2 na nAmardapaNuM pAma, pArtha! chAje na e tane; diladurbaLatA-sudra, choDI UTha paraMtapa ! (he rAjana ! zrIkRSNa zuM kahyuM? te A5 manane sthira rAkhI sAMbhaLo. Ape hamaNAM ja khyAla bAMdhyo che ane arjune tyAre bAMdhyo hato, tenAM karatAM to sAva juduM mata zabdano artha kALAza athavA malinatA thAya che, paNa ahIM moha zabda baMdhabesato hoIne keTalAka TIkAkAroe moha zabda lIdho che. ApaNe kALo moha' evo lAkSaNika artha dAkhala karyo che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo ja emaNe kahyuM.) he! arjuna! (tuM to UjaLo che ane bhUMDA !) A TANe A melomoha tArAmAM kayAMthI AvI bharAyo? AryapuruSoe kadI evo moha sevelo nathI. vaLI e svarganA heturUpa paNa nathI (eTale ke UlaTo adyogatie laI janAra che.) A lokamAM paNa apayazano ja denAra che. he pRthAnA putra ! Ama nAmarda na thA, tane e na chAje, tuM to paraMtapa (zatruone saMtApa karanAro) cho. mATe zudra evI hRdayanI nabaLAIne choDIne UTha, Ubho thA. noMdhaH UjaLA arjunane kALAza na zobhe! tArAmAM kaTANe A kALAza kayAMthI peThI? Ama kahIne zrIkRSNa ema kahevA mAge che ke, e vRtti UjaLI nathI paNa kALI che. UDI UDI emAM mohanI kALAza bharI che. eNe ja tArA UjaLA aMtarane kALuM banAvyuM che ane tethI ja A viSAda, rudana ItyAdi lakSaNo tArAmAM UbhAM thayAM che. tArAmAM zubhane bA"ne je azuddhabhAva Avyo che te nathI to prasaMgocita ke nathI to samayocita eTale ke dravya, kSetra ane kALa e traNe, e bhAva mATe baMdhabesatAM nathI. sArAMza ke dvArakAmAM tuM mArI pAse Avyo ane tArA pakSamAM mane bheLavavA yatna karyo te veLAe eTale ke yuddhanA TharAvanI pahelAM ja A bhAva skUryo hota to tenI lijjata judI hota. megha vRSTi karIne sAruM tyAre karI zake ke jo kSetra ane kALa baMne yogya hoya ! uSarakSetre ke akALe thayelI vRSTi zA khapanI? saMbhava che ke te to UlaTI bagADa ja kare. te ja rIte atyAre skUlo A bhAva kaTANAno ane kukSetrano che. eka to A yuddhasthaLa che ane vaLI laDavAnuM TANuM AvI gayuM che. baMne sainya pUrI taiyArI karI lIdhI che. Ave TANe tArA jevA kSatriyavIrane raNasaMgrAmamAM joDAvuM joIe ema eka sAmAnya mANasa paNa kabUla karaze. tuM kadAca ema kahIza ke tyAre to draupadInA prasaMgone lIdhe mArA dilamAM duryodhana pratye DaMkha hato eTale na sUjhayuM paNa atyAre to sUjhayuM che nA? huM e ja kahevA mAguM chuM ke, tyAre na sUjhavAmAM je kAraNa hatuM tenI ja atyAre bIjI bAju dekhAI rahI che, eTale ja arjuna ! AvA melA-mohane Aryoe + eTale ke mokSArthIoe varjela che. kAraNa ke e hamezAM mokSamArgathI UlaTA eTale ke baMdhanane mArge laI jAya che. mATe tuM agAu bolI gayo tema jo kharekhara zreya Icchato hoya to enAthI jaladI + Arya eTale satyArthI athavA mokSArthI. AvA ja arthamAM A zabda prAcIna graMthomAM ane jaina-sutromAM paNa Ave che. juo dhammapada, juo zrI AcArAMga jaina sutra 2.2 8. *"na ca zreyo'nupazyAmi a.1-31 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 gItAdarzana vegaLA ja thaI jA. kadAca tuM kahIza ke bhale mokSa na maLe paNa svarga to maLaze ne ? to paNa huM kahuM chuM ke, nA. ene pariNAme svargagati paNa nathI. UlaTo e melomoha to adhogatie laI janAra che. kharuM pUche to e A jagatamAM paNa apayaza ja Ape che. A rIte moha AdhyAtmika dRSTie ja bhayaMkara che ema nahi paNa Adhidaivika ane Adhibhautika - daSTie paNa hAnikartA che. AvA mohanuM mULa nAmardAI che. jo prathA kevI sahanazIla chatAM vIra che? tuM pRthAno putra cho mATe vIra cho. tane AvI nAmardAI na zobhe. tuM kahIza ke huM dehabaLamAM vIra chuM paNa mAruM hRdaya bhAMgI gayuM che, eTale zuM karuM? huM paNa tane dehabaLanA arthamAM kAyara nathI kaheto. zarIrabaLa ekaluM to hAthamAM hoya che paNa siMhanuM baccuM trADa mAre ke tarata ja e mahAkAya prANI pobArA gaNI jAya che. pArtha ! manobaLa vinAnuM ekaluM zarIrabaLa hoya to te pazubaLa karatAMya napAvaTa che ane manuSyane te pramAdI banAvIne naradama adhama ja karAve che. eTale ja huM tane kahuM chuM ke he paraMtapa ! tuM evI hRdayanI zudra nabaLAIne choDIne UTha, Ubho thaI jA. AdhyAtmika daSTie kahIe to jijJAsumane zubhAzubha vRttionA saMgrAma TANe moha Avyo eTale pachI sAdhanA-maMdiranA turata ja cUrA thaI jAya che. e vasamI paLa ja saMbhALavAnI hoya che. mATe ja sAdhakano aMtarAtmA e vakhate kahe che ke upara dekhAtI vIratA chatAM tArI aMtaraMgamAM rahelI durbaLatAne choDIne, te tapasvI mana ! UbhuM thA, napuMsakapaNAne na pAma. yuddhamAM joDAIne vijaya meLavI le. napuMsakatA tane na chAje. jyAre mahAjJAnI gautama jevAne mahAvIra-nirvANa samaye zarIramoha thayo che tyAre bha. mahAvIre paNa A ja vacano kahyAM che.* Brjuna uvAya ! kathaM bhISmamahaM saMkhye droNaM ca madhusUdana / iSubhiH pratiyotsyAmi pUjAvirisUdana / / 4 / / gurunahatvA hi mahAnubhAvAn zreyo bhoktuM bhakSyamapIha loke / hatvArthakAmAMstu gurunihaiva bhuMjIya bhogAnnuvadhirapradigdhAn // 5 / / * kaNa, nIla ane kapota traNe vezyA kALAzavALI kahevAya che. te narakagatinA jIvone mukhyapaNe hoI zake che, svargagatinA jIvone nahi! mATe e traNe aprazasta che, saMsAramAM paNa evA jIvo zudra, sahune avizvAsapAtra ane halakA gaNAya che. * juo uttarAdhyayana sUtra, dazamuM adhyayana. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 39 arjuna bolyA: bhIkha ne droNanI sAme, raNamAM madhusUdana; ! bANe kema laDuM? teo pUjya che arisUdana. ! haNyA vinA guru mahAnubhAvI, A lokamAM bhIkhIya khAvuM sAruM; arthecchagara haNIneya mAtra, rakatabharyA bhoga ahIM ja mANuM.x5 arjuna (kadhyAM nahotAM evAM zrIkRSNanAM vAkyo sAMbhaLIne zaramAI to gayo paNa pAcho thoDI ja vAramAM jarA ThIka thaIne dhIme svare) bolyo : bhalA madhusUdana ! (Ape paNa madhu daitya hato eTale enI sAme Takkara lagAvI, paNa A to mArA deva+ che. to pachI kaho) raNamAM joDAIne) bhISma ane droNa (samA guruonI sAme zuM mAre zastrothI laDavuM? emanI) sAme zastrAstrothI to huM kema ja laDI zakuM? o arisUdana ! (Apa paNa zatruno ja nAza karanAra cho, jyAre e to mArA pUjanIya puruSo che, zatru nathI. bolo! have huM zI rIte yuddhamAM joDAI zakuM? droNa jevA mahAnubhAvI guruone na haNIne kadAca A lokamAM bhaTakIne khAvAno vakhata Ave toye bahetara che. (Apa jo kahetA ho ke bhISma ane droNa tArA guruo kharA, paNa teoe pote ja dharmarAjAne kahyuM che ke amAro naitika Teko to tamane ja che paNa zuM karIe arthapoSaNane saMbaMdhe karIne ame kauravo sAthe baMdhAI gayA chIe*) to pachI emanuM mahAnubhAvI gurupaNuM kayAM rahyuM ?" AnA javAbamAM paNa huM to namrabhAve eTaluM ja kahIza ke) bhale e guruo arthalobhI hoya toya (jevA hoya tevA paNa amArA guru to kharA ne? mATe amAre mAravA ghaTatA nathI, ane mAnI lo ke) emane (mArIe toya) mArIne paNa emanA lohIthI kharaDAyelA bhoga ja bhogavavAnA ne? ane te paNa A loka pUratA ja. (basa; kRSNa ! basa thayuM. AvuM ghora kyuM mAre hAthe zuM kAma karuM?) noMdha : arjunanI thoDAghaNA pAThAphera sAthe pAchI enI e ja dalIlo cAlI. "game tevA toya guru to kharAne? emanI sAthe kema laDAya? emane mArIneya pariNAme to lohI bharyA bhoga ja mAre bhogavavAne? mAre evuM nathI karavuM !" bhISma ne droNa arthalobhI thayA che, ema e bole che chatAM ene AmanyA ADI Ave che. zarama lAge che ane yuddha paNa ene mana lohIbharyA bhoga khAtara ja kyAya zA caraso mizraupajAtimAM che. + pitRdevo bhava', 'AcAryadavobhava' ema kRtio kahe che. 0 mahAbhArata a. 43, zloka-35,50,76, lo,ti.gI.pU. 126. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 gItAdarzana che. A badhI vAto parathI e spaSTa thaI rahe che ke arjuna upalaka buddhie yuddhanAM sthULa kAraNo paratve ja jue che, ene khabara nathI ke kudarata pote duSTatAne haThAvavA mATe lAkaDI nathI letI paNa bIjAM nimitto UbhAM kare che. A yuddha paNa evAM agamya kAraNe kudarataniryu hatuM ane pote to mAtra nimitta ja banyo hato. mana paNa AvA ataraMga yuddhamAM pote kudaratI yojanA pramANe mAtra nimitta che teTaluM na samajatAM ja goTALo Ubho kare che. vaLI e kahe che - nacaitadvidmaH kataranno garIyo yadvA jayema yadi vA no jayeyuH / yAneva hatvA na jijIviSAma ste'vasthitAHpramukhe dhArtarASTraH ||6|| najANIe zreya amAruM zuM che? ame jItIe, amane jIte ke; jene haNI jIvavuM IcchIe nA, te kauravo sanmukha che UbhelA. 6 (ame emane jItIe te sAruM ke teo amane jIte te sAruM? e paNa ame jANatA nathI, vaLI jemane haNIne ame jIvavAya na IcchIe (kAraNa ke baMdhughAtakanuM biruda laI jagatamAM zI rIte jIvI zakIe?) te A baMdhu kauravo to sAme ja UbhA che. athavA he kRSNa! Apa jyAre ema ja kaho cho ke tArI sAme be vastuo che (1) kAM to yuddhamAM joDAvuM ane kAM to (2) chUTA thavuM. paNa tuM yAda rAkhaje ke tuM chUTo thAya topaNa A yuddha aTakI zake tevI sthiti nathI ane yuddhamAM to je haNAvAnA haze te haNAze ja; paNa tAruM to jIvyuM paNa dhULa thaze. tuM tAro svadharma cUkIza ane lokomAM phiTakAra pAmIza. ane sAthesAthe e paNa kahI dauM ke chUTo thaIneya tuM sthira nahi rahI zake eTale prakRtipreryo pAcho tuM yuddhamAM joDAIza ja. to pachI bola have tane gaurava kaI vastumAM lAge che? svayaM tArI hRdayabhUmikA tapAsIne ApameLe joDAvAmAM ke parANe joDAvAmAM? paNa he azruta !) AmAM huM kaMI ja samajato nathI. mAruM gaurava zAmAM che te mane samajAtuM ja nathI. vaLI ame emane jItIzuM ke teo amane jItaze e paNa mane cokkasa khabara paDatI nathI. " gItAmAM A vRtta pracalita vRtta paddhatine anurUpa nathI. ene gu.sama'mAM pracalita upajAtimAM rAkhyuM che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 41 (kadAca Apa kahezo ke "tame ja jItavAnA," toya zuM ? A aDhAra akSauhiNI senAnA-bhoga ja jItavAnA ne ? are juo to kharA ! ! jemane haNIne ame jIvavA paNa na IcchIe te amArA kAkAnA putro to A (yuddhamAM) sAme ja UbhelA che. noMdha : arjunane zreyanI bhUkha che paNa sAthe e lokaSTine bhegI rAkhIne cAle che. sAdhakamAtrane A ja gUMcavADo naDe che. mATe ja bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, "sAdhako ! prathama tame lokasaMjJA (lokaddaSTi)thI dUra raho ane tamArA sadgurunA kathanano agara tamArA aMtare zodhelA satyano tamArI jAta para saMyamapUrvaka ane sAvacetIpUrvaka amala karo. jo ema nahi karo to vAraMvAra mUMjhavaNa UbhI thavAnI. kharekhara arjuna e rIte ja mUMjhAI gayo che. chevaTe te kahe che :kArpaNyadoSopahatasvabhAvaH pRcchAmi tvAM dharmasaMmUDhacetAH / yacchreyaH syAnnizcitaM brUhi tanme ziSyaste'haM zAdhi mAM tvAM prapannam ||7|| huM kArpaNyadoSathI dharma bhUlyo ne mUMjhAyuM citta evo pUchuM chuM; nakkI je ho, zreya mAruM kahe te; zarSe Avyo ziSya huM zIkha de tuM. 7* - (kharekhara kRSNa ! Apa kaho cho tema ja ) kRpaNatAnA doSe karIne kaho ke dInatAnAM doSe kaho- paNa mArI svAbhAvika vRtti-vIratA huM khoI beTho chuM ane ethI ja mAro dharma zo ? mAruM kartavya zuM? te samajavAmAM mAruM citta mohAI gayuM che. noMdha : (jyAM AtmA zithila thAya tyAM svabhAva sthiratA gumAvI besAya ane pachI mugdha thayeluM citta potAnA kartavya saMbaMdhe spaSTa nizcaya na karI zake' e ApanuM kathana mAre mATe akSarazaH lAgu paDe che paNa tyAre have mAre zuM karavuM? AvI sthitimAM Ape ja kahyuM hatuM ke sadguruzaraNa sivAya koI mArga nathI to have huM ApathI viziSTa bIjA kayA sadguru zodhuM ? ) huM to ApanuM ja zaraNuM svIkAruM chuM. (havethI Apa mArA mitra nahi paNa ananya zaraNa ApanAra gurudeva tarIke mArA hRdayakamaLamAM birAjo) ane Apane ja have huM pUchuM ke mAre mATe je kaMI kalyANakara hoya, te mane nizcayapUrvaka kaho. huM tamAro ziSya chuM. tame ja mane zIkha Apo. ahIM arjunane eTaluM to dekhAyuM ke, 'svadharma ke svakartavyano mArga jo potAne ja kharekhara sUjhayo hota to potAnI AvI khinna, paravaza ane dIna dazA na hota. eTale ja eNe potAnI bauddhika dalIlomAM hathiyAra heThAM melI dIdhAM ane x A Indravajra vRtta che; gu. samA.mAM 'zAlinI' rUpe goThavyuM che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana sadguruzaraNa svIkArI lIdhuM. A rIte sAdhakamAtra maMthana-kALamAM abhimAnane choDIne koIpaNa preraka avalaMbana pakaDI levuM joIe. manasvIpaNAnA ekalA tarko sAdhanAmAM Dakhala kare che. svacchaMdano nirodha thayA vinA mokSano mArga mokaLo thato nathI ane svacchaMdanirodha (1) kAM to hRdaya guphAnI UMDANamAMthI AvatA 4 ane saMyamamArge preratA AtmAnA avAjane potAnI jAtanA bhoge (parane bhoge nahi.) vaphAdAra rahevAthI ane (2) sadUgurune zaraNe javAthI ja thaI zake che. na hi prapazyAmi mamApanudyAd yacchokamucchoSaNamiMdriyANAm / avApya bhUmAvasapatnamRdaM rAjyaM surANAmaNi cAdhipatyam / / 8 / / devonuM svAmIpaNuM ke bhUminuM, samRddha ne zatruvihUrNa rAjya; pAmyA chatAM evuM na bhALuM ke je, mAro hare IdriyazoSI zoka. 8 (paNa ati namrabhAve pharIne Apane vinavIne kahI lau ke) kadAca samRddhi saMpanna ane zatrunA bhaya vinAnuM AkhI bhUminuM rAjya maLe, eTaluM ja nahi balake devonuM adhipatipaNuM maLe toya A mAro Idriyone cUsI lenAro zoka TALavA mATe te samartha nathI ho! noMdha : "arthAta ke huM ApanuM zaraNuM to svIkAruM chuM paNa kRpA karIne Apa mane yuddha mATe AjJA na karazo. kAraNa ke svarganuM IdrapaNuM ke maryalokanuM cakravartIpaNuM A mAro zoka nahi TALI zake." Avo arjunano kathitAzaya che. bacelA terA magara hukama karanA mai kahuM aisA" e be vAtane kema bane? jo ke Akhare to arjune potAnuM eTaluMya abhimAna gALI ja nAkhyuM che paNa atyAre to e kahe che ke "so vAtanI eka vAta e ke huM nahi laDuM". sAdhakane A badhI ghaTanAmAMthI ekeeke bAbata potA paratve ghaTAvI levAnI che.mana haMmezA AtmA kane Ama ja laTakAM karatuM hoya che. chaMda nirohaNa uveImekha jaina u.sUtra a. 4 zuM. * mULamAM zrIkRSNa pratye be vizeSaNa vaparAyAM che, chatAM eka ja arthasUcaka hoI"goviMda' ne badale aMte' zabda arthameLa khAtara vadhAryo che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bI. 43 saMjaya uvAca evamuktvA hRSIkezaM guDAkezaH paraMtapaH / na yotsya iti goviMdamuktvA tUSNIM babhUva ha ||9|| saMjaya bolyA: hRSIkeza prati ema, guDAkeza paraMtapa; bolI nahi lauM' evuM, vadI aMte thayo cUpa.(9). (rAjanuM ema dhRtarASTrane) saMjaye kahyuM - A pramANe hRSIkezane kahIne guDAkeza ane paraMtapa che (arjuna) goviMda ! mATe huM laDavAno nathI" (ema chelluM vAkaya) bolIne cUpa thaI gayo. nodha : dUSIkeza ane goviMda e vizeSaNo IdriyonA svAmI aMtarAtmAne yathArtha lAgu paDe che. ane 'guDAkeza' tathA paraMtapa" e vizeSaNo sAvadhAna ane tapasvI manane lAgu paDe che. tamuvAca hRSIkezaH prahasanniva bhArata | senayorubhayormadhye viSidaMtamidaM vacaH ||10|| hasatA hoya e peThe, hRSIkeze suvAkaya A; rAjanuM! be sainyanI vacce, te pedavaMtane kahyuM. (10) he rAjan ! be sainya vacce khinna thaI beThelA(evA arjuna)ne (joIne) jANe jarA hasatA na hoya (evuM mukha karIne) hRSIkeze A pramANe kahyuM: noMdha : arjunano kheda ane zrIkRSNanuM hasavuM... e vAta vAcakane behUdI lAgaze ke "zuM ronAranAM AMsu lUchavAne badale tyAM hasavuM chAje ? e to nirdayatA gaNAya ! " paNa ahIM A rIte e lakSaNa lAgu paDe tema nathI. kAraNa ke arjuna sArI peThe jANe che ke potA pratye zrIkRSNane bhAre dayA che; arjunano prasaMga ja juone ! e eka taraphathI ema kahe che ke, "mAruM zreya zAmAM che te mane kaho ane mane doro. huM tamAre zaraNe AvI tamArI ziSyavRtti svIkAruM chuM." ane vaLI bIjI tarapha kahe che ke, "paNa jo jo hoM, huM yuddha to nahi karuM." kevI behUdI vAta ! A sAMbhaLIne ja emaNe prajJAvAda' zabdamAMthI madhusUdana' nAmanA gItA-vicArake prajJAavAda' evo padaccheda karI tuM prajJa (DAhyo) che chatAM prajJa na bole, evuM bolI rahyo che evo artha paNa ghaTAvyo che. paNa prastuta sthaLe e barAbara ghaTato nathI kAraNa ke zrIkRSNa mahAtmAne to ema kahevuM che ke tuM vANImAM jJAnIne moDhe chAje evuM bole che, paNa tArA vicAramAM pAyAnI bhUle che, eTale vartana UlaTuM ja dekhAya che eTale ja trIjA, ane cothA caraNamAM jJAnI kema varte che te batAvyuM che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja gItAdarzana smita karyuM che. jo ke arjunane A smite khUba zaramAvI mUkayo ane eTale ja e ceSTA tyAM jarUrI hoIne ja zrIkRSNa karI che ema manAvuM joIe. sadguru haMmezA sAdhakanI aneka prakAre kasoTI karIne ja pachI bhUkha joI yogya jJAnavAnI pIrase che. ane kharI lijjata paNa tyAre ja Ave che. vaLI zrIkRSNa mahAtmAno ahIM samatAyoga paNa ajaba dise che. bIjo koI adhUro e ja sthaLe hota to ema ja kahe, "AvI kAyaratA ja tArAmAM hatI to pachI dvArakAmAM mAre page paDI mane ahIM lagI kema teDI lAvyo? duryodhana jevA pAse mAre tAre khAtara viSTi karavA javuM paDyuM; mane kauravonI AMkhe karyo; A badhAne kuce mAryA ane have kahe che ke nahi laDuM!" Ama kahIne krodhathI bhabhUkI UThata. ane banne sainyanI vacce bicArA arjunanI paTakI pADI nAkhata ! paNa A to samadraSTi puruSa hatA eTale ThaMDe kaleje ja jarA smita karyuM ane kahevA lAgyA. kevI sthiratA ! kevI samatA ! have e (zrIkRSNa mahAtmA) zuM kahe che te joIe : zrI bhagavAnuvAca azocyAnanvazocastvaM prajJAvAdAMzca bhASase / gatAsUnagatANUMzca nAnuzocaMti paMDitAH ||11|| zrIkRSNa bolyA: azocyone anuzoce, ne prajJAvAda+ tuM vade; gayA prANa rahyA prANa tevuM zoce na paMDito.(11) je vastuno zoca na karavo ghaTe, te vastunI pAchaLa tuM zocI rahyo che, ane jJAnIne chAje tevuM bolI rahyo che. (eTale ke zreya khAtara huM badhuM jatuM karavA taiyAra chuM, evuM evuM) tuM jJAnIne moDhe (arthAta haju jJAnanI bhUmikA para tuM nathI ane e bhUmikAne chAje evI vANI bolavA maMDI paDyo che. eTale ja vartana, vicAra ane vANIno meLa khAto nathI. tuM kahe che ke zreya khAtara maravA taiyAra chuM tyAre zuM te, maraNa' ne ja moTAmAM moTuM svArpaNa dhAryuM? vicAra to kharo, bhAI ! eka mRga jevI jAnavaranI jAta paNa potAnAM baccAM khAtara prANa homavA taiyAra che. to zuM e koI bahu UMcI bhUmikA te mAnI lIdhI ? are ! prANanI khAtara prANanI vAta to dUra rahI paNa durAgraha khAtara ke paisA khAtara paNa prANanI bAjI lagADanArA kaMI ochA nathI. dUra zA mATe javuM? A jo, tuM jemane yuddhamAM UbhelA joIne tharathara dhrujI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 85 rahyo che, te bhISma, droNa vageree paNa paisA khAtara ja prANanI bAjI lagADI che ne ! ane A tArA pitrAI duryodhane mAtra durAgraha khAtara ja prANanI bAjI nathI lagADI zuM? bhAI ! prANane tuM AvuM sarvoparI sthAna Ape che e ja mULa bhUla che. paNa have te kharekhara ja ziSyavRtti svIkArI che. eTale tArI jijJAsA joIne mAre tane e mULabhUla batAvavI paNa joIe. jo sAMbhaLa. paMDito (eTale ke jemane brAhma-AtmabhAva thavArUpa buddhi hoya che, teo) prANa gayA ke na gayA" evo zoca karavA besatA nathI. (arthAt ke e prANanI(jiMdagIne) kasoTIe koIpaNa kartavyane mApatA nathI, paNa satya ane nyAyarUpI jIvananI kasoTIe caDhe che) jyAre te to prANanI kasoTI para ja A prasaMgane joyo eTale mULathI ja tArI e bhUla thaI che. e bhUlane ja pariNAme tArAmAM kheda, nirAzA; hRdayadurbaLatA Adi doSo UbhA thayA che. noMdha : prathama mulAso eTalo karavAno ke dareka TIkAkAre 1 gatAsUnuM agatAsUna." e bannene bahuvrIhi samAsathI ghaTAvavA yatna karyo che. ApaNe e bannene karmadhAraya rIte ghaTADyA che. ane e vadhu baMdha bese che. vaLI upara je "zuca" dhAtu vAparavAmAM Avyo che temAMthI vicAra' ane zoka' e banne artho nIkaLI zake, e rIte ApaNe samazlokImAM tathA arthamAM dekhAyuM che. kAraNa ke arjune je na vicAravA joga vastu hatI te vicArI eTale ja ene zoka thayo hato. prajJAvAda' zabda gItAkAre khUba baMdhabesato vAparyo che. mAtra jJAnInI vAto ke AtmAnI vAto karavI sahelI che paNa jyAM lagI vicAradoSa che ane ene lIdhe vartanadoSa che, tyAM lagI te jJAnanI ke AtmAnI vAto UlaTI vadhu mUMjhave che. buddhivAda ane aMta:prerita vicArono sumeLa na thAya tyAM lagI ekalo buddhivAda bhAre anartha karAve che. sAdhakamAtra ATaluM ghUMTIghUMTIne yAda rAkhavuM joIe. zrIkRSNa mahAtmAe A prasaMge arjunanI bhUlanI zarUAta kayAMthI thaI te upara dekhADayuM che. ane (ApaNe arjunanI sthitino abhyAsa karyo e rIte) e barAbara ja lAge che. kAraNa ke arjunanI AMkha pita, pitAmaha, AcAryAdi' upara paDI ane A marAI jaze, emane huM kema mAruM " e khyAla AvatAM ja enI A sthiti thaI che. vAstavika rIte jotAM yuddhanI AdimAM e marAze ja. ane arjuna emane mAraze." evuM jJAna arjunane nahotuM ja. jJAna hota to e banavA kALa banaze" eno ene kheda na thAta, paNa UlaTo pote potAnI AtmasthiratA' kAyama TakAvavA jevo puruSArtha karata ane kadAca zrIkRSNanI A TANe madada leta to te tevA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ja AtmajJAna mATe leta. juone ! bhISma jevA potAnI dazA khullA zabdomAM yudhiSThirane kahe che ke ame 'arthanA dAsa'x banIne duryodhananA pakSamAM maLyA chIe. amAro naitika Teko to pAMDava pakSamAM ja che; chatAM ame atyAre je pakSamAM chIe te pakSanI vaphAdArI khAtara ame prANa ovArIzuM. eTale ke ame artha khAtara prANa Apyo che paNa siddhAMta nathI Apyo. arjunanI gADI AnA karatAM vadhu jhaDapI hovI joIe, tene badale mULa pATA uparathI ja UtarI gaI che. ane A sthiti jotAM "emarAze ja ane huM emane mArIza ja." e khyAlanI pAchaLa abhimAna che ke jene arjuna pote nathI joI zakato, prANanA abhimAnanI dRSTi hovAthI ja te sAme paNa mAtra mukhyatve ja nahi balake kevaLa prANone joI zakayo che. prANonI pAchaLa rahelA cirasthAyI siddhAMtane nathI joI zakato. e ja pAyAnI bhUla. Ano artha e nathI ke jJAnIjano bIjAnA prANa sAmuM jotA nathI. e prANa sAmuM jarUra jue che, paNa enI mukhya kasoTI siddhAMta hoya che. siddhAMta eTale AtmAnI kasoTIe nakkI karelo nirNaya. jyAM lagI AtmA ane prANa beya jaLavAya tyAM lagI e (jJAnI) potApakSe ke 525kSe lAgaNI dubhAvavAno prasaMga TALavA yatna kare che.paNa jyAre eka tarapha satya-prerita nirNaya ane bIjI bAju lAgaNI, duHkha athavA prANanI bAjI hoya to te be paikI pahelI ja bAjune pasaMda karI le che. pachI prANa jAya ke rahe teno vicAra karatA ja nathI athavA prANa jAya ke rahe teno pAchaLathI zoka* karatA nathI. jainasUtra AcArAMgamAM paNa AcArAMgakAra e ja vAtane nIcenA AkAramAM pragaTa kare che ke "je AtmavAdano lokavAda,karmavAda ane kriyAvAda sAthe potAnA sthAna pramANe samanvaya nathI tyAM te AtmavAda sAdhaka nahi paNa ghAtaka nIvaDe che. kAraNa ke tyAM ekAMtavAda AvI jAya che.jyAre kharI rIte anekAMtavAda hovo joIe. jyAM ekAMtavAda che tyAM ajJAna che ane anekAMta vAda che tyAM jJAna che." gItAdarzana x arthasya puruSo dAso dAsastvartho na kasyacit / kRti satyaM mahAcana ! meTrorthenole manuSya arthano dAsa che; artha koIno dAsa nathI.' he mahArAja ! AvuM satya mane lAgu paDayuM che. huM kauravothI artha vaDe baMdhAyo chuM. mahA, bhISmaparva a. 43mo Tilaka gItA, . zoka A ' dhAtu sAthe gItAkAre 'anu' upasarga vAparyo che te barAbara emaja sUcave che ke AtmAno vicAra karIne te jhukAve che, pachI prANa jAya ke rahe teno prathama ja vicAra karI le. 'pAchaLa' vicAra karato nathI. jyAre teM to atyAre kaTANe A vicAra karavA mAMDayo che. A TANe e vastu vicAravA joga nathI. juo zrI AcArAMga sUtra prathama zrutaskaMdhano gu. anuvAda pR. chaThThuM. * Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIje 40 natvevA'haM jAtu nA''sam natvaM neme jnaa'dhipaaH| na caiva na bhaviSyAmaH sarve vayamataH param ||12|| dehino'sminyathA dehe kaumAraM yauvanaM jarA / tathA dehAMtaraprApti(rastatra na muhyati // 13 / / tuM, hune A narAdhIzo, no'tA pe'lAM have pachI; ApaNe sau na hovAnA, evuM te jANa mA kadI. 12 jema dehI ahIM dauM, juvAnI bAlya ne jara; pAme tema bIjo deha, tethI mohe na ghIra tyAM. 13 (arjuna ! paMDito mukhyatve 'prANano vicAra karatA nathI. enuM kAraNa e che ke e traNe kALanI pAchaLa rahelA akhaMDa tattvane jANatA hoya che ane ethI ja prANa gayA ke rahyA, eno zoka ene tArA jevI viSama sthitimAM mUkI zakato nathI. tuM viSama sthitimAM ethI mukAI gayo che ke tane ema lAge che ke "A yuddhamAM maranArA pAchA janmaze ja nahi athavA to emanI sAtheno tAro saMbaMdha kAyama mATe chUTI jaze. ane ethI ja tuM emano RNI rahevAnA bhaye trAsI rahyo che. paNa huM tane kharuM kahuM chuM ke, tuM, huM ane A rAjAo pUrvakALamAM kadI nahotA ja (maLyA) ema paNa na jANato ane haju paNa bhaviSya kadI nathI ja (maLavAnA) ema paNa na jANato. (kAraNa ke ApaNA janmavA ane maravA pAchaLa paNa ghaNAM kAraNo che. jema ghaDo taiyAra thavA mATe ekalo kuMbhAra ja basa nathI e to mAtra eka nimitta che, tema tuM, huM ane A sau, A yuddhamAM paNa nimittarUpa chIe. jema ghaDA pAchaLa mATI e mULakAraNa che tema ApaNA sahumAM rahelA AtmA'ne sparzalA vikAro mULakAraNa che. chatAM mATI jema ghaDAmAM otaprota che tema AtmA, deha sAthe otaprota nathI e vAta paNa tuM na bhUlato.). (bhArata) jema dehadhArIne potAnA A lokamAM maLelA dehamAM bALapaNa, juvAnI ane ghaDapaNa ema krame krame traNe avasthAo AvavAnI ja (eno tane khyAla che) te ja rIte paralokamAM paNa bIjo deha maLavAno che (evo dhIra puruSa-paMDita puruSano khyAla hoya che.) mATe (bALapaNa cAlyuM jatAM jema juvAna raDato nathI tema) dhIra puruSa tyAM (zarIra kiMvA prANamAM) mUMjhAI paDato nathI (eTale ke, AtmanizcayamAM daDha rahe che.) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 gItAdarzana noMdha : bAramA zlokamAM punarjanmavAdanA mahAna satyanuM nirUpaNa che. ahIM zrIkRSNa arjunane ema kahevA mAge che ke "droNAcArya vagerenAM ahezAno tArA upara tuM mAne che paNa kadAca ema paNa kAM na hoya ke, A pahelAMnA bhavamAM tArA e RNI banyA hoya eno A bhave tane zikSaNa ApIne badalo vALyo hoya. kadAca ema na hoya ane mAnI le ke, A bhave ja emano navo upakAra tArA para caDyo che, to ya te upakArano badalo A ja bhAve ApI devo rahyo che ema na mAnato. kAraNa ke jyAM lagI lagAre Asakita che, tyAM lagI dehIne punarjanma dharyA vinA chUTako nathI. paNa A parathI koInA RNano badalo ja tAre A bhave na vALavo ema huM nathI kahevA mAgato. tuM jarUra emanuM RNa pheDavA mATe banatuM karI chUTa. paNa e RNa pheDavAnI vicArasaraNI pAchaLa tuM mULa AtmA khoI beTho che tema na thavuM joIe. kharI vAta to e che ke tuM AtmAne barAbara saMbhALa eTale AkhA jagatanuM RNa teM vALyuM ja che. tarata A vAta tane gaLe nahi Utare, tane ema paNa lAgaze ke jo tame AtmA" ne saMbhALavAnI vAta karo cho to huM nahi lakhuM' ema kahuM chuM emAM zuM khoTuM che? 'laDavAthI to prANahAni thAya, zuM koInA prANa levA e ja AtmakalyANano mArga che ?" paNa tArI A lAgaNI je zabdomAM tuM mUke che, te zabdo paNa prasaMgane chAjatA nathI. kAraNa ke laDavuM - eTale bIjAnA prANa levA mATe laDavuM - e kubhAvanA hoya to to, te yuddha dharmayuddha kadI na hoI zake. yuddha dharmayuddha tyAre ja hoI zake ke jyAre e yuddha pAchaLa koInA prANa levAno hetu na hoya paNa siddhAMta jALavavAno ja hetu hoya. hA, tArI eTalI zaMkA vAjabI che ke, zuM AvA mAnavasaMhAranA yuddha sivAya siddhAMtajALavaNI na hoI zake? paNa eno javAba e che ke A mAnavasaMhAraka yuddha nivAravA mATe meM mArAthI banatuM karyuM, paNa mAnavadehamAM rahelA, mAruM paNa tyAM na cAlyuM, eTale ja meM tAruM sArathIpaNuM kabUlyuM ane te eTalA mATe ke, tArI vIratAnI pAchaLa ekalI pazutA ke AsuravRtti nathI; paNa mIThI mAnavatA ane divyavRtti paDayAM che. emane jAgRta karAvavAM ke jethI ATalA mAnavasaMhAraka yuddhane aMte tamArA pakSa ane duryodhanAdi pakSa vaccenAM UMDAM vairo-ahIMthI ja samULA nIkaLI jAya ane bhaviSyanA jagatane zAntinuM vAtAvaraNa maLe. e to huM kahI gayo chuM ke hRdayanuM UMDe vera paNa AvA yuddha vinA aTakI ja na zake ema nathI; paNa tamArA baMne pakSe to evuM ja che, kAraNa ke mAro mAnuSI puruSArtha ekalo pUrato na thayo. bIjAM badhAM kAro ke je huM AgaLa upara krame krame kahevAno chuM te yuddhanI tarapheNamAM hatAM eTale mAre paNa enI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 49 tarapheNamAM ja bhaLavuM paDayuM. arjuna ! huM kharuM kahuM chuM ke mAnavI puruSArtha bhale kare. paNa pahelAM to eno puruSArtha kazAya mUDha svArthanI gaMdhavihUNo eTale ke, samabhAvabharyo che ke kema eTaluM e tapAsI le ema chatAM paNa jo potAnuM dhAryuM na thAya to, bIjAM kudaratI kAraNonuM je bAju valaNa hoya, te bAjumAM sAtha ApI zake to (samatApUrvaka sAtha) Ape, ane sAtha ApavA jevI sthiti paNa na hoya to, samatApUrvaka eka kore bese paNa eka sthitimAM rahyo rahyo mUMjhavaNanA vamaLamAM na paDe. bhAI ! jo, meM hathiyAra heThAM melyAM kAraNa ke mAre mATe yuddha saMnyAsanuM nirmANa che. eTale yuddhamAM sakriya bhAga mArI jAtane ApavAno nathI paNa tAre mATe ethI jAduM ja nirmANa che. eTale tArI jAtane to yuddhamAM joDayA sivAya tAro chUTako ja nathI. e khAtara huM tane e ja vAta kahuM chuM ke punarjanma che, mATe tuM e marI jaze ke huM mArIza." e vAtanI ciMtA na kara. pachI teramA zlokamAM e kahyuM ke, "jema eka ja dehamAM rahelo AtmA potAnA A eka ja bhavamAM traNa avasthAo jue che enI ene khAtrI che tema A deha jyAre naSTa thAya, tyAre paNa bIjI avasthAo kema na hoya ? kAraNa ke bIjo deha ane A ja dehanuM avasthAMtara e bemAM cULabhAve bhale bheda lAgato hoya paNa tAttvika bheda kazo ja nathI, eTale ke, jenI sAthe e jIve sajAtIya karmonAM sagapaNo bAMdhyAM che, tyAM ja e pAcho yojAvAno che. hA; bahAranI sthitithI enA sthULa dehamAM phera paDe e saMbhavita che. paNa aMtaraMga sthitimAM phera na paDe tyAM lagI bahAranA pULano phera zA khapano ? Ama samajIne ja dhIrapuruSa eTale ke vIratA sAthe dhIratA paNa joIe kAraNa ke dhIratAno saMbaMdha vizeSapaNe to sUkSma sAthe che-hoI, mUMjhAto nathI. mATe tuM paNa sUkSma tarapha jovA mATe, dhIra thA. dhIratA vagaranI vIratA bahu kiMmatI nathI. huM IcchuM chuM ke tuM jemAM duryodhanAdinA sthULa deha na paDe ema Icche che tema sUkSma deha sudhare ema Iccha. atyAre tuM eTaluM to bolI gayo ke duryodhana to duSTa buddhino che. ane enI dujha buddhi eno deha haNAya to ya nathI javAnI ane deha rahe toya nathI javAnI. eTale evo zoka ke vicAra nirarthaka che. ene mATe to tAre ghaNI sahanazIlatA keLavavI paDaze ane samatA sAdhavI paDaze. ema thaze to tArI e sahanazIlatAno ane samatAno duryodhanAdine vahelo ke moDo jarUra cepa lAgaze. jo ke mArI salAha to e ja che ke, cepa lAge ke na lAge toya tAre to evA sAttvika phaLanI IcchA rAkhIne paNa puruSArtha na karavo. tAre to tArA potAnA AtmAne ja sudhAravA tarapha daSTi rAkhavAnI che e vAta paNa huM tane AgaLa kahevAno chuM. jo ke Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 gItAdarzana eTalI badhI UMcI vAta atyAre tuM na samaje e banavA joga che, paNa vahelAM moDAM evuM samajyA vinA chUTako nathI, mATe ja prathama to huM e kahuM chuM ke tuM mUMjha mA. dehane lagato vicAra atyAre choDI de, AtmAne lagato vicAra kara. sAdha paNa potAnA aMtaraMga samarAMgaNamAM zrIkRSNa mahAtmAno upadeza barAbara lAra pADavAno che. bIjI vAta : 13mA zlokane UMDANathI joIe to emAMthI evo bhAva paNa nIkaLe che ke jema dehadhArIne potAnAM bALapaNa, javAnI ane ghaDapaNa koThe paDI jAya che (bhale bIjA jonArane eno buDhApo duHkhakArI lAgato hoya paNa e buDhAne to Akhare buDhApo sadI ja jAya che.) tema jIvane paNa punarjanma game teTalo bhayaMkara lAge toya sadI jAya che. AthI AvuM vicArIne vIrapuruSa punarjanma maLe tethI muMjhAto nathI. enI sthiti to bhavasAgara saba sukha gayA, aba phikara nahIM mujhe tarananakI' jevI hoya che. jJAnI ane ardhadagdhamAM ATalo ja phera che ke jJAnI punarjanmathI nathI bdIto paNa punarjanmanAM kAraNothI vhIe che, jyAre ardhadagdha to kadAca punarjanmathI vhIe che paNa punarjanmanAM kAraNothI to lagAre DaryA vagara pApapravRttimAM bhaLI jAya che. eTale ja jJAnInA punarjanma TaLe che. (kAraNa ke punarjanmanAM kAraNo TaLavAthI kArya TaLe ja.) paNa ajJAnInA punarjanma TaLatA nathI. kAraNa ke badhAM kAraNo bheLAM maLe to kArya thAya ja. ) paNa AvI dazA saheje maLatI nathI. ene sAru prathama to abhyAsanI jarUra paDe che. mATe e AgaLa vadhatAM kahe che : mAtrAsparzAstu kauteya zItoSNasukhaduHkhadAH / AgamApAyino'nityAstAMstitikSasva bhArata ||14|| yaM hi na vyathayaMtyete puruSaM puruSarSabha / samaduHkhasukhaM dhIraM so'mRtatvAya kalpate ||15|| Idriya-viSayasparzI, anitya AvatA jatA; TADhAMUnAM sukhaduHkho,dIe kauteya ! te saha. 14 kAraNa ke narazreSTha! je narane na e pIDe; duHkhe sukhe samo dhIra, te amRtatvayogya che. 15 +mokSagati meLavavA mATe. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 51 (arjuna ! have to tuM vicAramAM paDI gayo kharuM ke ? tane ema lAge che ke, jo 'dehAMtara' e paNa bALaka, juvAnI ane buDhApA jevo paryAyAMtara hoya, to A janma ane maraNathI ATalAM badhAM sukhaduHkha kayA kAraNe thAya che ? jagatanA karoDo dehadhArIono Avo nityano anubhava che, to zuM te khoTo che ? ane khoTo che to kayAM kAraNe ?vaLI jo e pratyakSa anubhava paNa khoTo hoya to pachI'sukhanI prApti ane duHkhanA abhAva mATe ja sarvedehIonI pravRtti che.* eTale ke pravRtti ja zA mATe ? kAraNa ke `hetu vinAnI pravRtti paNa zI ? e dRSTie paNa A yuddha to artha vagaranuM ja Thare che." paNa A mAnyatA tArI bhUlabharelI che. pravRttino hetu to amRtatva baMdhanamukita-mokSa che. e mokSamArgamAM 'sukha'avazya che, paNa e sukha AtmAdhIna hoya che. jyAre tuM je sukhanI vAta kare che te parAdhIna che. viSaya ane IMdriyonA saMyogothI e vedAya che. mATe ja e parAdhIna che. sukhanI bIjI bAjumAM duHkha paDayuM che. jyAre AtmAdhIna sukhamAM, duHkhano chAMToya nathI. AvuM AtmAdhIna sukha meLavavA mATenA be mArgo che. eka e ke viSayothI IMdriyone vegaLI rAkhIne ekAMtamAM rahI tapazcaryAdvArA evI sthiti karI mUkavI ke pachI viSayone Idriyono saMga thAya toya AtmA aDola rahe. ane bIjo mArga e ke, IMdriyono ane viSayono saMga baLAtkAre na Icchavo; paNa pote je kSetromAM hoya te kSetromAM saMga TALavAno zakaya puruSArtha karavA chatAMya thAya to e saMgathI je kaMI TADhuM, UnuM, sukha ke duHkha thAya te kSaNika ja mAnIne emane dhairyapUrvaka sahI levuM, adhIrA thaI akaLAvuM paNa nahi ane abhimAne thaIne phulAvuM paNa nahi. A bIjo mArga tAre mATe pathya che mATe ja tane yuddha karavAnuM kahuM chuM. o kuMtInA putra ! (jema kuMtImAtAe ghaNAM ThaMDI, garamI ane sukhadu:kho sahyAM che tema tuM paNa ) A IMdriyo ane viSayonA saMyogathI aMtaHkaraNamAM janmatI sthiti ke je ThaMDI ane garamI, sukha ane duHkha ItyAdi joDakAMone Ape che, te sthiti(ne baradAsta karI le. kAraNa ke) upajavAnA ane laya pAmavAnA svabhAvavALI hoIne-anitya che. mATe he bhArata ! (je bhAratakuLamAM aneka kSamatAvIra ratno pAkayAM che te kuLanA sapUta !) tuM e badhAMne sahana karI le. kAraNa ke puruSamAM zreSTha evA he arjuna ! je puruSane e (mAtrAsparzo) vyAkuLa sarbatra sarvasya sadA pravRttirduHkhasya nAzAya sukhasya hetoH ! tathA'piduHkha na vinAzameti sukhaM na kasthApi bhajet sthiratvam / artha : badhA jIvonI pravRtti du:khanA nAza mATe ne sukhaprApti mATe che chatAM tema thatuM nathI. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 gItAdarzana karatA nathI ane ethI ja jene sukha ane duHkha beya samAna lAge evo abhyAsa paDI gayo) che te dhIrapuruSa ja amRtatva mokSane" mATe yogya che. noMdha : arjunane je zreya joItuM hatuM te zreyano kharo mArga zrIkRSNa saMkSepe to upara ja batAvI dIdho. emaNe ema paNa sUcita karyuM ke, tane je kheda thayo che tenuM kAraNa paNa kSaNamAM UpajI pAchAM bhAgI javAnA svabhAvavALA-anitya mAtrA sparze che. mAtrA sparzI zabda khUba bhAvAhI che. eno zAstrIya paraMparAe cAlato Avelo artha to upara Apyo ja che. paNa mAtra jeno thoDo sparza ja thatAM jIva sthiratA gumAvI de che, tevo saraLa artha laIe to bahu dUra na javuM paDe ne gaMbhIra arthanI saheje pakaDa thaI jAya tema che. "zItopuravahuvA.' e mAtrAsparzanuM vizeSaNa che e to nakkI; paNa keTalAka bhASyakAro ene be joDakAMno dvansamAsa' mAne che, jyAre keTalAka "madhusUdana' jevA TIkAkAro "ThaMDI garamIne lIdhe thatAM sukhaduHkhane denArA mAtrA sparze evo artha le che. paNa TADhuMUnuM-sukhadu:kha ema joDakAM levAM e vadhu baMdhabesatuM che. ekane je TADhuM lAge te ja bIjAne UnuM lAge che. ekane jyAM sukha lAge tyAM ja bIjAne duHkha lAge che, eTaluM ja nahi, paNa ekanI eka vyakitane amuka vastu amuka kSaNe TADhI lAge ne amuka kSaNe vaLI e ja vastu garama lAge che. A badhuM jotAM A bAhya padArthonA saMge IdriyonI madadathI thatAM sukhaduHkho badhAM kSaNika ja che. krodha ane kAmanA veganuM paNa tevuM ja che. humalA vakhatanI eka kSaNa saMbhALI lIdhI, eTalI dhIraja TakI ke pachI bAkI zuM rahyuM? paNa e badhAMnuM humalA vakhate-anAdi kALathI IdriyonI madadathI lIdhelAM svAdamAM caTakAnI AdatanuM jora eTaluM badhuM hoya che ke tyAre AtmA potAno nirAkuLa svabhAva cUkI-vyAkuLatAmAM phasAI jAya che. zrIkRSNa kahe che ke vyAkuLatA AvyA pachI paNa cetI javAya ane AtmA na bhaLe to tyAM lagI paNa vAMdho nathI, chevaTe AvA vAraMvAranA AtmAnA sAvacetapaNAne lIdhe e sAdhakane dhIratA rAkhavAno abhyAsa paDI jAya che. eTale te bIjAM sAmAnya mANasa karatAM adUbhuta zreSTha lAge che ane ema karavAthI Akhare te sukha ane duHkha bannemAM samAna rahevAnA svabhAvavALo saheje banI jAya che ane tethI te amRtatvane pAtra bane che. eTale ke "aba hama amara bhaye na mareMge' evI AtmamastImAM mahAlI zake che. A sthitine jaina paribhASA pramANe bhAvakarma kahevAmAM Ave che. bhAvakarma ja dravyakarmanA hetubhUta che, ane je dravyakarmane pariNAme sukhaduHkhAdi thAya che, te kSaNika ja hoya che kAraNa ke te mULe paugalika che ane pudgalano svabhAva ja saDI-paDIne vidhvaMsa thavAno che; eTale ke anitya che. juo jaina sUtra u. 28 muM. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIje pa3 nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH / ubhayorapi draSTo'tastvanayostattvadarzimiH // 16 / / avinAzI tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam / vinAzamavyayasyAsya na kazcitkartumarhati t17II antavanta ime dehA nityasyoktAH zarIriNaH / anAzino'prameyasya tasmAdyudhyasva bhArata ||18|| na asatu tattvanI sattA, satuno abhAva nA kadI; e banne tattvano cheDo, doTho che tattvadarzIe. 16 anAzI jANa tene tuM, jethI A sarva vistaryuM; e avinAzIno nAza, karavA na samartha ko. 17 aprameya-avinAzI, nitya evA zarIrInA; deho to aMtavALA che, mATe tuM baDa bhArata! 18 (pyArA) bhArata ! haju tuM mArI vAtane barAbara samajI zakayo nathI. le, have huM bIjI rIte vadhu cokhavaTathI kahevAnI taka lauM. jo bhAI ! A vizvamAM) je asat che (te traNakALamAM asatu che eTale) enI sattA-hastI-(dekhAva pUratI bhale lAge paNa kAyamI saMbhavatI ja)nathI ane je sat che tenI hastI dekhavAmAM bhale na bhAse toya kadI paNa te maTatI nathI. (A meM tane taddana cheDAnI eTale ke siddhAMtanI vAta kahI che. Ane tuM barAbara yAda rAkhIza to sRSTinA tattvajJAnano sAra AmAM ja AvI gayo samajaje. eTale ja) tattvadarzI puruSoe A cheDo joyo che, (eTale ke A banne tattvono pAra pAmIne te jagatano pAra pAmI gayA che. tevA puruSoe badhuM ja jANI lIdhuM che.) (have e be tatva paikI asat koNa ane sat koNa te paNa tane kahuM chuM sAMbhaLa.) jenAthI A Idriya, zarIra vagere sarva vistaryuM che te to sata che. ene koI brahma kahe che to koI AtmA kahe che, koI vaLI ene bIjuM nAma paNa Ape che, paNa e) avinAzI che eTale e avinAzIno (abhAva to upara kahyA pramANe hoI zake 'sarakhAvo AcArAMga sutra " nA je satranA jeNe eka AtmAne jANyo teNe sarva jANayuM. mULa to be ja tattva che (1) jIva (2) ajIva jIvane jANyo eTale ajIva ApoApa jANI levAya che. juo daza, 4 thuM a. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 gItAdarzana nahi mATe teno) vinAza karavA mATe koI paNa samartha nathI. paNa e aprameya (eTale ke IdriyothI agocara), avinAzI (nAza nahi pAmanArA) ane (mATe ja) nitya evA zarIradhArI AtmAne prApta thayelA) A deho to nAzavaMta che. tethI ja kahuM chuM ke tuM yuddha kara. noMgha: deha nAzavaMta che chatAM enI pAchaLa rahelo AtmA avinAzI che. eTale ke deha ane AtmAbeya judAM che. ahIM arjuna e bannene eka mAnI beTho, eTale ja ene duHkha thayuM. zrIkRSNa mahAtmAe khulAso karyo ke, AtmA mULe ja avinAzI che. vaLI e avinAzI che mATe abhAvAtmaka tattva arjuna na gaNI kADhe eTale kahe che e nitya paNa che, tyAre arjuna prazna kare che ke, jo ema ja che to deha to dekhAya che, paNa AtmA kAM dekhAto nathI ? tyAre kahe che ke, bhAI e aprameya che. IdriyothI dehane dekhI zakAya paNa AtmAne na dekhI zakAya kAraNa ke, ene rUpa ke AkAra hotAM nathI. tuM laDe ke na laDe ane A laDAImAM na haNAya, toya eka dahADo to tArA ane emanA sahunA deho paDavAnA ja che kAraNa ke e vahelA ke moDA nAza pAmavAnA svabhAvavALA che. mATe bola, have AtmAnI paravA karavI yogya che ke dehanI? jo AtmAnI ja paravA karato hoya to yuddha kara. tattvadarzIo A pAra pAmI gayA hoya che. eTale e nityAnityano viveka jANIne karma Acare che. tuM paNa tema ja Acara. (ahIM arjunane jo AtmA nitya che to pachI A nityamAMthI, anitya zarIro kayAMthI vistarI gayAM e mahattvano prazna Upaje che. paNa haju te zaMkA rajU kare te pahelAM to enAthI bolAI javAya che ke, to he goviMda ! "ANe haNyo, A haNAyo" ema sahu bole che te zuM khoTA prayogo che? zrIkRSNa mahAtmA eno uttara ApatAM kahe che : ya enaM vetti hantAraM yazcainaM manyate hataM / umau tau na vijAnIto nA'yaM hanti na inyate / / 19 / / na jAyate mriyate vAkadAcinnA'yaM bhUtvA bhavitA bA na bhUyaH * vaizeSiko abhAva'ne paNa alaga tatva tarIke mAne che. jaina sutromAM abhAva' zabda sApekSa che, eTale ke e ema kahe che ke dravyano nAza thayo eTale enA paryAya badalAyA, vastutaH dravyano abhAva thato ja nathI, A ja daSTi gItAjIne paNa mAnya che. sa2khAvo jaina uttarAdhyayana sUtra. a. 14. gAthA 19. no iMdIya gejjho viayabhAvA / amayabhAvAviya hRdai ncco| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo ajo nityaH zAzvato'yaM purANA na hanyate hanyamAne zarIre vedAvinAzinaM nityaM ya enamajamavyayam / kathaM sa puruSa:pArtha kaM dhAtayati haMti kam // 21|| ene ghAtaka je jANe,je mAne nAza e taNo, te banneya nahIM jANe,na e haNe haNAya nA. 19 nahIM ja janme na mare kadApi, na e thaIne na pharI thavAno; ajanmI ne nitya purANa dhruva, kAyA haNAtAM nava e haNAya. 20 je jANe aja ne nitya, e avyaya anAzIne; haNe kone haNAve vA kema? pArtha! puruSa te. 21 (ANe haNyo, A haNAyo' evI je laukika saMjJA che te AtmAne lAgu paDatI nathI. e mukhyatve dehane lAgu paDe che.) je AtmAne haNanAra jANe che, tema ja je AtmAne haNAyelo mAne che te banne (vAstavika jJAna-vijJAnane) jANatA ja nathI. A (AtmA) nathI haNato, (tema) nathI haNAto. (have tane tArI bhUla samajAya che ne? te to AtmA upara ja maranAra marAnAra'nuM AropaNa karyuM che.) paNa arjunanI buddhi ema kayAM mINo bhaNavA de tema hatI. eNe kahyuM, e to ThIka paNa Ape agAu kahyuM tema yuddhamAM marIne paNa bhaviSyakALe A ane huM badhA na janmavAnA ema nahi, paNa janmavAnA?* e vAta to kharIne? ane jo janmavuM prayoga AtmAne lAgu paDe to haNavuM, haNAvuM kAM nahi? tyAre zrIkRSNa mahAtmA bolyA -kharo hoMziyAra ! vAha re vAha! meM tane kayA bhAvamAM e kahyuM hatuM ane tuM samajyo kayA bhAvamAM? jo have huM e ja vAtane pharI khulAsA vAra kahuM chuM. have pharIne pAchI evI gerasamaja na UbhI karato.) A (AtmA) to kadI janmatoya nathI (tema) marato nathI. vaLI A (ekavAra) thaIne pharI nahi thanAro evo x paNa nathI. (tethI jo te ajanmA che, nitya che, purANa che ane zAzvata che. (ane tethI ja te) zarIra haNAvA chatAM (pote) haNAto nathI. he (prathAnA putra) pArtha ! je puruSa (A rIte) ane (AtmAne) aja, juo bloka 1ra mo. x'AtmA' ke evI koI vastu atyAre to che paNa have pachI enA e ja svarUpe, bIjA janmamAM raheze ema na mAnanAro duniyAmAM moTo varga hato ane hajuya che. e varganA siddhAMtane anulakSIne gItAkAra arjunane kahe che, ke tuM rakhe ema mAnato ! kharI rIte ja punarjanma dharaze tenA pachInA janmamAM paNa AtmA to e ja haze, badalAI nahi jAya. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 gItAdarzana avinAzI, avyaya ane nitya jANe che te kone kevI rIte haNAve athavA haze? noMdha : AtmAne potAne janmavuM-maravuM nathI paNa je deha e dhAraNa kare che ene to janmamaraNa lAgu paDelAM ja che. eTale gItAkAra kahe che ke e bIjo deha dhAraNa karaze tyAre paNa AtmA to e ja hovAno' e vAta meM agAu kahI hatI ane huM pharIne kahuM chuM ke A AtmA pahelAM hato athavA Aje che ane have nahi hoya ema tuM ja samaja, te to traNe kALamAM eka sarakho ja che. huM tane e viSe vizeSa to AgaLa upara kahIza; paNa atyAre tuM enA ajIpaNAne-amarapaNAneavyayapaNAne-nityapaNAne-ane purAtana tathA zAzvatapaNAne jANI le, eTale "deha bhale mare huM nathI marato ajara amara pada mAruM eno tane anubhava thaze. ane Avo anubhava thAya pachI bhalA ! tuM kone kevI rIte haNAvIza ke haNIza? je haNAyelo che te ja bIjAne haNe che, amara kadI haNato nathI. e to amRta ja pAthare che, eTale ke tevI dazA anubhavIne tuM evI hiMsaka pravRtti jANI joIne kadI nahi karI zake; chatAM tuM dehadhArI hoIne anivArya sthaLe jo evI pravRttino prasaMga tAre mATe AvI paDaze to tyAM paNa tuM tArI samatA gumAvyA vagara tene baradAsta karI zakIza. mATe ja huM tane kahuM chuM ke samatvayoga sAdhIne yuddha kara. sAdhakamAtre A zabdo potAnA manane vAraMvAra majabUta bhAve samajAvI dRDha vairAgyabhAva lAvavo rahyo che, ane mohabhAva tyajavo rahyo che. vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAnigRhNAti naro'parANi / tathA zarIrANi vihAya jIrNA nyanyAni saMyAti navAni dehI ||22|| jUnAM tajI vastra manuSya jema pAmI navAM anya saje zarIre; jUnA tajI deha zarIradhArI, pAme bIjA deha navIna tema. 22 (janArdana ! mane Ape kahyuM ke, AtmA janmato nathI ne marato nathI, paNa dehane lIdhe janmamaraNa thaya che. vaLI Ape e paNa kahyuM ke jema bALapaNa, juvAnI * avinAzI ane avyayI vize paNa lagabhaga samAnArthaka che paNa ahIM nahi palaTanAro'- jeno pheraphAra na thAya tevo artha levo. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 57 ane ghaDapaNa e traNa avasthAMtaro che, temaja navo deha paNa avasthAMtara che. to pachI eka zarIrane choDavuM ne vaLI bIjuM dhAraNa karavuM, e to mahAduHkha; tema kaho che te AtmA zA mATe vhorI leto haze? tyAre zrIkRSNa bolyA : bhArata !) jema manuSya potAnAM jUnAM vastra utArI nAkhI navAM pAmIne potAnA zarIrane sajAve che, tema A dehadhArI (jIva) paNa potAnA jUnA dehane tajIne bIjA navIna dehono saMyoga pAme che. (samatvayogI jano A rahasyane samaje che eTale emane duHkha thatuM ja nathI. paNa ajJAnIne duHkha thAya che. bALakanuM zarIra enI "mA" cokhuM karavA mAge emAM ene sukha thavuM joIe chatAMya duHkha thAya che, paNa cokhkhAI thayA pachI enA ja mukha para gulAbI hAsya jhaLakI UThe che, evI ja dazA ajJAnI viSe samajavI.) noMdhaH je saMsAra Icche che ene punarjanma che, mATe tuM yuddhathI mUMjhA mA, e vAta 13mA zlokamAM arjunane kahI hatI, e ahIM kahe che. jo ke maravAno prayoga dehane lIdhe che paNa maravuM eTale jUnuM zarIra choDavuM ne navuM grahaNa karavuM, to droNa jevA vRddha kadAca A yuddhamAM kAma AvI jAya toya emane A jarjarita zarIrane badale bIjuM navuM zarIra maLaze. e rIte paNa tArI nahi laDavAnI vAta yogya lAgatI nathI. vastra jema dehanuM saMyogI banI dehane zobhAve che; chatAM dehathI bhinna che, tema zarIra paNa AtmAthI bhinna che. amitagati nAmanA jainAcArye zarIrane myAna'nI upamA ApI che. lo. TiLaka kahe che tema eka amerikana graMthakAra paNa zarIrane "pUMThA'nI upamA ApI che. mahAbhAratamAM vaLI eka ghara tajI bIjA gharamAM pesavAnI upamA che. AvA spaSTa bhedanuM jJAna jemane thAya che, tevA jJAnIo dehanuM kAma pUruM thaI rahe, eTale turata asamAprANa' hoI AhArano tyAga karI svayaM-IcchApUrvaka ene tajI de che. AvAM pramANo jaina sUtromAM to saMkhyAbaMdha che. A vidhine jaina paribhASAmAM aNasaNa" kahevAmAM Ave che, khuda mahAbhAratamAM pAMDavo paNa himALAmAM gaLI gayA che-e paNa e ja jAtano svecchAe maraNa svIkAryAno prayoga che. ghaNA saMta bhakatoe samAdhi lIdhAnA aitihAsika banAvo banyA che. paNa ahIM e vAta na bhUlavI joIe ke AvA puruSo kazAya bhautika hetuo tema karatA nathI. bhautika hetue prANa tyAganArA to zAstrIya dRSTie dhora narakanA adhikArI gaNAya che. eve sthaLe zabda paNa AtmaghAta' vaparAya che. vaLI A zloka parathI ema paNa samajAya che ke jo Ama ja che to maraNa" vakhate mANasane du:kha kema thAya che? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 gItAdarzana (1) maraNa pachI ene bIjuM zarIra maLaze, e jJAna na hovAthI (2) maraNa pachI navuM maLanAra zarIra sudrajioe potAnA mAnuSI jIvanano durupayoga karyo che, temane pAzavayoni ke adhamayoni maLe che te) maLatuM lAgavAthI (3) jUnA zarIra paranI mUcchathI (eTale ke zarIra paranI mamatA ghaTADavAne badale, vadhAravAno ja prayAsa jIvanabhara karyo hovAthI, ekAeka chevaTe e mUccha chUTatI nathI ane bhAre duHkha thAya che.) (4) jUnA zarIrane lagatA saMbaMdhIo paratvenI mUcchathI (eTale strI, putra-parivArAdi paranA mohane lIdhe, jo zarIra ja juduM che to zarIne aMge thayelAM sagAMvahAlAMno viyoga to nizcaye sarjAyo che, paNa A dIvA jevI vAtane arjuna jevA adhikArI paNa bhUlI gayA; tema ghaNAthI bhUlI javAya che. (pa) maraNa have Avaze evI AgAhI thAya che. chatAM na cetavAthI. (chevaTe ekAeka gabharAmaNa thaI Ave che. tethI) (6) akasmAta maraNathI (eTale ke acAnaka vAgavAthI, dharatI dhrUjavAthI, Aga ke jaLamAM DUbavAthI, koI uccATana vagere maMtra jaMtra prayogathI, athavA akudaratI kAraNe mota thAya che tethI.) ahIM arjunane zrIkRSNa to ema kahevA mAge che, ke kadAca yuddhamAM tAro deha paDe to tAruM samAdhimaraNa thAya mATe samatAyoga sAdhIne yuddha kara. ane bIjA je koI maravAnA che te paNa "zUranI samIpa jaIne marIe kAM to mArIe eTalo nizcaya ja karIne AvyA che, eTale emane paNa tuM dhAre che tevA prakAre mRtyuno Dara nathI." ethI tuM nahi laDe, toya yuddha to aTakavAnuM ja nathI. e rIte paNa jeo A yuddhamAM haNAvAnA che te to haNAvAnA ja, paraMtu mAna ke A yuddha aTake toya zarIra gharaDuM thAya pachI paDavAnuM to che ja vaLI kadAca tuM kahIza ke paNa emAM huM to nimittapAtra na thayo gaNAune! tyAre have tane kharI ja vAta kahI dau ke A yuddha to thavAnuM ja che. ane tuM Icche ke na Icche toya tane kAMdhe besADIne kudarata emAM yojavAnI ja che. tuM kahIza ke to pachI mane Apa kAM prero cho? je thavAnuM haze te thaze ja, to huM kahuM chuM ke tane huM eTalA khAtara chuM ke, tuM tyAM samatAbharI AtmasthiratA" TakAvI zake, jethI pharIne AvA yuddhamAM tAre nimitta ja na thavuM paDe. evI samatA, jyAM lagI tuM AtmAnI vAstavika sthiti nahi samaje tyAM lagI nahi Ave. mATe haju tane kahuM chuM te sAMbhaLa : nainaM chidaMtI zastrANi nenaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayaMtyApo zoSayati mArutaH // 23 / / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 59 acchedyo'yamadAhyo'yamakledyo'zoSya eva ca / nityaH sarvagataH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // 24 // avyakto'yaciMtyo'yama vikAryo'yamuccayate / tamAd faphartana nAnuNotumasa rajA na ene chedatAM zastro, agni ane na bALato; pANI na bhiMjave ene, vAyu ene na zoSato. 23 chedI bALI palALI ke, sUkavI na zakAya e; nitya, sthira, rahyo saumAM, acaLa e sanAtana.24 e ja acinya avyakata adhikArI kathAya che; to ema jANIne eno tane zoka na chAjato. 25 (bhAI! tuM to ema kahe che ke, yuddhamAM bANothI droNa ane bhISma sAme kema laDuM? kAraNa ke, tane bIka lAge che ke e chedAI jaze ! meM AgaLa kahyuM te pramANe jema e marato-janmato nathI tema) ene (koI) zastro chedatAM nathI, agni bALato nathI, pANI bhiMjavatuM nathI ane vAyu paNa sUkavato nathI. kAraNa ke AtmAnuM svarUpa ja evuM che ke ene na chedI zakAya, na bALI zakAya, na palALI zakAya ke na sUkavI zakAya. (jagatanA badhA padArtho karatAM AtmAnuM svarUpa ja vilakSaNa che. game tevI pRthvIne chedI zakAya che. bALI paNa zakAya che. ane bhiMjavI paNa zakAya che, jaLane paNa bALI zakAya che ne sUkavI zakAya che. anei paNa pANI palALI naSTa karI zake che. vAyumAM paNa sugaMdhadurgadhanI sArI khoTI asaro thAya che. paNa Ane kazI asara thatI nathI. game tevo suMdara deha hoya paNa AtmA gayo ke tarata bagaDI javAno. eTale deha ane AtmA bannenAM svarUpa ja judAM che) vaLI e (AtmA) nitya che. (e paNa tane ahIM pharIthI yAda ApuM chuM) uparAMta te sarvagAmI che (dA. ta. tArA zarIrane ja jo. AkhA zarIranA je bhAgamAM AkAza nathI te badhA bhAgomAM AtmasattA che ja. Ama hovA chatAM) vaLI sthira che ane acala paNa che. (eTale ke) ene nathI hAlavuM ke nathI cAlavuM! jagatamAM ghaNA je padArtho evA che ke cAlatA nathI paNa kaMpyA kare che, tyAre A to kaMpatoya nathI. uparAMta sanAtana paNa che. (eTale ke deza kALathI paNa eno vibhAga thaI zake tema nathI. te trikAlAbAdhita che) ane he kuMtInA putra! e Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana AtmA(IdriyothI) avyakata(agocara) che. (manathI paNa) acinya che. kAraNa ke) mana to sAMkhya paribhASAmAM kahIe to prakRtijanya che. jaina paribhASA pramANe kahIe to paugalika che ane AtmA to caitanyamaya che. eTale AtmAno anubhava AtmA dvArA ja thaI zake che. AtmA arUpI che. AMkha ane mana rUpI che. eTale rUpI arUpIne kema joI zake? paNa AMkha ke manathI eno sAkSAtkAra na karavA chatAMya eno anubhava pratyeka paLe tane thaI rahyo che. dA.ta. tuM jAgatAM paNa jue che ne UMghatAM paNa joI zake che. to bhalA AMkha ane bAhya manano vyApAra baMdha hovA chatAM, e badhuM koNa jue che ? ane joyA pachI savAre paNa kaDakaDATa (rAtrinA svapnanI vAta) koNa bolI nAkhe che? e badhuM koNe yAda rAkhyuM? jo A dUdha che. emAM ghI kayAM dekhAya che? paNa tuM jANe che ke, emAM ghI raheluM ja che. Ama aneka rIte AtmAnI pratIti thaI rahI che. ane A yuddhamAM paNa jone, tArA magajanI sapATI uparathI vikalponAM keTalAM mojAM vahI gayAM? paraMtu e mojAMnI pAchaLa raheluM eka tattva to evuM che ja ke jeno huM anubhava kare che. temAM zarIrajanya vikArano lepa hovAthI hajI tAro moha cheka cAlyo gayo nathI. mATe ja kahuM chuM ke) e AtmA pote to adhikArI che. jenA kazA vikAro na naDe tevo che, eTale ke * jainadraSTie AtmAnA pradezonA khaMDo paDatA ja nathI, ema jaina sUtromAM kahevAya che) mATe AtmAnuM AnuM svarUpa ja jANIne enI pAchaLa zoca karavo tane chAjato nathI. A rIte tane je jAtano kheda thAya che te kheda AtmAnA dharanI vastu nathI ane AtmAne mArge laI janAra paNa nathI. noMgha : ApaNe agAu kahI gayA te pramANe ahIM kevaLa siddhAMtanIjJAnanI-nizcayanI daSTi che. nizcayanayanI dRSTie jainasUtro paNa AtmAne eka, avikArI, acala, sanAtana ane nitya mAne che. paNa A draSTi potApakSe rAkhavI sArI che. eTale ke, potAnA dehane koI kaSTa ApavA Ave to 'tya jIvasya nAsetti jIvano nAza thato nathI ema mAnIne ja nahi, balka vedIne-sahana kare; paNa koI Ano avaLo artha laI bIjAne ribAvavA mAMDe to to anartha ja karI nAkhe. zrIkRSNa mahAtmA arjunane A nizcayanayanI draSTi eTalA sAru Ape che ke, 1. juo 3. sutra 28. * zrI. uta. sutra, a, ra . jIvano nAza nathI e ghaTanAne paTAvavA mATe jJAnezvara mahArAja pAtramAM bharelA pANImAM paDelA sUryabiMbanuM, gharamAM rahelA AkAzanuM ane manuSyanI chAyAnuM daSTAMta Ape che. jema pANI DhoLavAthI sUryano nAza nathI; chAyA para ghA karavAthI manuSyarno nAza nathI ane ghara paDavAthI dharavALA AkAzano nAza nathI tema AtmAno paNa nAza nathI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo potAnA zarIrano moha chUTI jAya. zarIramohathI upajelA viSAdane sthAne AtmabhAnathI upajelI samatA Ave ! A bodha eTalA sAru nathI ApatA ke, arjuna gAMDIva laIne saMhAra kare. emaNe to mAtra yuddhamAM joDAvAnuM ja kahyuM che. "mArI nAkha" evo hiMsaka prayoga uccAryo ja nathI. alabatta 11mA adhyAyamA evo prayoga che kharo paNa tyAM meM haNI nAkhyA che tene tuM haNa" evuM lakhANa che, e adhyAyanuM nAma ja vizvarUpadarzana che ane temAM bhAvAtmaka vAtono ullekha che. eTale ke, anItino pakSa levAnI AtmadraSTie to teo haNAyA ja che ema batAvyuM che. e sivAya je je sthaLe haNa' prayoga Avyo che tyAM kAma, krodha, lobha vagerene haNavAnA arthamAM ja upayoga thayo che. ane yuddhamAM joDAvAnuM eTalA mATe kahyuM che ke enI bhUmikA mATe e anivArya hatuM. ahIM e prazna thaI zake ke arjuna yuddhamAM samatA rAkhIne laDe toya saMhAra to thAya ja ane thayo paNa che; to pachI yuddhamAM joDAI jA" ane haNa" e be vacce phera zo rahyo? mAnA bhAI kaho ke mAmA kaho bane zuM eka ja artha nathI sUcavatAM ? Ano javAba e che ke, ahIM yuddhamAM joDAI jA." ane "haNa" e be vacce mAnA bhAI' ane 'mAmA' jevo samAnArtha nathI. e be vacce mahAna tAttvika bheda che. laDAImAM yojAvA chatAM dharma yuddhathI samatva na tUTayAno dAkhalo jainasUtromAM mahArAjA ceTakano che je agAu kahevAyo che. A vAta sAmAnya rIte gaLe Utare tevI nathI. paNa goThavo be vaDIlo vacce vAdanI mArAmArI thavA chatAM samatva tUTatuM nathI; be naTonuM nATayazALAmAM yuddha karavA chatAM baMdhutva tUTatuM nathI; e ApaNe joI zakIe chIe. eka nyAyAdhIza dunyavI nyAyanA kAnUne potAnA ja pitA ke vaDIlane sajA karIne paNa putrapitA vacceno vAtsalya saMbaMdha jALavI zakayAnA dAkhalA ApaNe sAMbhaLyA che. kadAca mogala saltanatanI pahelAMno hiMdano kSatriya ItihAsa joIe to yuddhano samaya vIte ke tarata laDanArAM ubhaya lazkaro baMdhutvane nAte nirbhaya rIte haLIbhaLI zaktAM e vAta Ave che. sArAMza, vairavRttinA yuddha ane dharmayuddha vacce AkAza-pAtALa jeTaluM aMtara che. huM duryodhanane to mAruM ja athavA phalANAe mane Ama karyuM hatuM mATe ene to pahelA mAruM, A droNa che mATe enI sAme gAMDIva na ja calAvuM, ene to bacAvI ja lauM athavA A mArAM che mATe emane na mAruM, AmArAM nathI mATe emane mAruM evI bhedabuddhithI khelAyeluM yuddha asamatA sUcaka yuddha che. jyAre samatvanA yuddhamAM abhedabuddhi ja hoya che. samatvanA yuddhane oNparezana Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana karanArA sarjana-DaoNkaTaranA kArya sAthe sarakhAvI zakAya. jo ke je mULathI ja dardane dUra karI zake che ane oNparezana ja ArAma karI zake che te to uttama ja che. e ja parama satya che. paNa oNparezana karanAro paNa zubha hetu dharAvI kare to enI bhUmikA paNa parama satyane mArge eka DagaluM paNa AgaLa che ema to kahevuM ja joIe. Avo parezana karanAra kALajIpUrvaka kare chatAM dardI mare to te dardInI ghAtamAM nimitta to thayo ja paNa eno Azaya ghAtakapaNAno na hoIne enuM prathamanuM samatva khaMDita thatuM nathI. jyAre eka vairI zastra calAve ane koI na mare toya eno adhyavasAya(Azaya) ghAtakapaNAno hoI e ghAtakamAM samatva hoya toya te kriyAthI tUTI paDe che. zastrakriyA DaoNkaTara tathA vairInI ekasarakhI hovA chatAM bannenA AzayomAM phera che. eka ja nyAya darekamAM lAgu pADI zake. jo ke saMhAranI draSTie joIe to oNparezanamAM to seMkaDe amuka TakA ja niSphaLa jAya ane te paNa gaMbhIra prasaMga hoya to ja, jyAre yuddhamAM to seMkaDe amuka TakA ja bace ane te paNa AyuSya baLa hoya to ja. eTale e rIte e durNata sAMgopAMga baMdha besatuM na thAya e to dekhItuM ja che. paNa ApaNe samatvabhAve yuddha karatAM haNanAra ane vairavRttithI haNanAra vacce je Azayameda batAvavA mAgIe chIe, te to A upamAthI spaSTa thAya che. paraMtu ATalI badhI UMDI vAta vadhu vistAra vinA arjuna tarata ja samajI zakyo. enI mUMjhavaNa zrIkRSNa mahAtmA kaLI gayA eTale kahyuM: atha cainaM nityajAtaM nityaM vA manyase mRtam / tathApi tvaM mahAbAho nainaM zocitumarhasi // 26 / / jAtasya hi dhuvo mRtyudhuvaM janma mRtasya ca / tamArArthe ja te jitumati | ra7 II avyaktAdInI bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata / avyaktanidhanAnyeva tatra kA paridevanA // 28 / / jo nitya janmamRtyunA dharmavALo gaNe tuM e ; toye tane mahAbAha! Avo zoka na chAjato ! 26 janmelAnuM khare mRtyu, mUvAnuM janmavuM khare; anivArya dazA e che, to tane zoka nA ghaTe. 2 7 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo u3 bhUtonAM Adi ne aMta, banne avyakata bhArata ! vacalI sthiti che vyakata, to pachI zoka zo tahIM? 28 (jo have tane vyavahAra daSTinI vAta karuM chuM. nizcayadaSTithI kahe. saiddhAMtikadaSTithI kahe ke vAstavikadaSTithI kahe to AtmA to nitya ja che, paraMtu tuM kahe che ke to pachI A badho saMsAra kyAMthI? enAM kAraNo to huM tane AgaLa upara kahIza ja. paNa hamaNAM tuM sAva sIdhI-sAdI rIte samajI zake te rIte tArI ja daSTine avalaMbIne kahuM chuM.) jo vaLI tuM Ane (AtmA) haMmezAM (zarIranI sAthe ja) janmavA ane zarIranI sAthe ja) maravAnA svabhAvavALo mAne + toya he moTI bhujAvALA ! (vIra!) tane (ja zoka thayo che, tevo) zoka thavo ghaTato nathI. kAraNa ke je janmate mare ja' ane je mare te vaLI janma ja' ('UgyuM te Athame ja) A nyAya to sAmAnya mANasa paNa samaje che. (mATe jo) e anivArya vastu che to (ene mATe) tyAM paNa tAre zoka karavo ghaTato nathI. (ane) bhArata ! (jo, uparanI vyavahAru daSTie to) bhUtamAtranI AdinI (janmatA pahelAMnI) ane aMtanI (maryA pachInI) sthiti to jANI zakAtI ja nathI to pachI tyAM vaLI zoka zo rahyo bhalA ? (eTale ke A yuddhamAM joDAyA pachI Ama thaze ne tema thaze tevo zoka to pachI rahyo ja kayAM?). noMdha : gItAkAra ahIM arjunanI daSTithI ja vAta kare che ane satyasiddhAMtanI e ja khUbI che ke, ene game te rIte ghaTAvI zakAya. mAtra apekSAvAda upara lakSa rahevuM joIe. jainasUtro mAMhelA anekAMtavAdanuM paNa A ja rahasya che. zrIkRSNa mahAtmAe enarjunanI enI ja dalIlathI ene bAMdhI lIdho ke, tuM ja daSTie jue che te dRSTie paNa AtmA dehanA maravA sAthe marato hota ne dehanA janmavA sAthe janmato hoya eTale ke, e dehadhArI AtmAno A deha pUrato ja saMbaMdha hoya to tene zoka karavA ghaTato nathI. kAraNa ke, saMsArI-dehadhArI mATe janmamaraNa anivArya che. vaLI mU mudo tane kahuM chuM ke jeo deha ane AtmA vacce bheda nathI jotA raTale ke, vartamAna dehadhArIno saMbaMdha, A dehamAM rahelA AtmA sAthe pharI thavAno ja nathI ema mAne che te kadI bhaviSya kALano vicAra karatA nathI. + ane evI zaMkA thAya e svAbhAvika che ke 'AtmA bhale jema dUdhamAM ghI nathI dekhAtuM tema avyakata hoya, toya te jema dUdhanA nAze dhIno nAza thAka tema vartamAna zarIrano nAza thayA pachI naSTa kema na thAya ? ene kema nitya kahevo ? eTale have zrIkRSNa arjunano ja daSTithI arjunanI bhUla pakaDe che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana kAraNa ke, teo* to atyAre dekhAtA dehadhArI prANIne ja jAe che. ne eTalo ja vicAra kare che. paNa tuM vicAra to paralokanA ane mokSanA kare che ane vaLI dehadhArInI atyAranI sthitine ja kharekharI mAne che. eTale tArAM vicAra, vANI ane vartanano meLa ja khAto nathI. jo atyAre dehadhArImAM che te AtmAne tuM nitya nahi mAne, to pachI (A loke karelAM karmonuM paralokamAM je pariNAma maLaze te bhogavavA mATe bIjo kayo AtmA Avaze? tAre e to kabUla karavuM ja rahyuM ke, maraNanA cheDA sudhI dehadhArI karma sivAya rahI zakato ja nathI. to pachI e karmano badalo to ene ja bhogavavo rahyo. eTale mAnyA vagara chUTako ja nathI ke, e AtmA nitya che. hA; eTaluM kharuM ke, A Aje je sthULadehe prANI dekhAya che, te prAraMbhe kevAM hatAM ane kevAM haze, e avyakata che ane avyakatane to avyakata ja jANI zake che. mATe ja huM' e avyakata AtmAne oLakha, ema tane kahI rahyo Azcaryavatpazyati kazcidena- mAzcaryavadvadati tathaiva cAnyaH / AzcaryavaccainamanyaH zRNoti / zrutvApyenaM veda na caiva kazcit / / 29 / / deho nityabhavadhyo'yaM dehe sarvasva bhArata / / tasmAtsarvANi bhUtAni na tvaM zocitumarhasi / / 30 / / Azcaryavat koI jAe ja ene; Azcaryavat tema kathe bIjo ko; Azcaryavatu koI bIjo sUNe che, sUpyA chatAM koI vaLI na jANe.+ 29 sadA avadhya A dehI, rahyo saunA zarIramAM; mATe sau bhUtano zoka, ghaTe tene na bhArata ! 30 (arjuna ! tuM AtmAnuM svarUpa samajavAmAM ATalo badho mUMjhAya che paNa temAM navAI nathI. kAraNa ke te vastu ja eTalI gahana che. sArAsAra tattva paikI paNa koI ene Azcarya kahe che (addabhuta che) ema joI rahe che, koI vaLI 'adUbhuta" che, alaukika che, ema zabdo dvArA bole che tene chevaTe cUpa thaI * AdhibhautikavAdIono "tatu jIvatatu zarIravAdI tarIkeno ullekha jaina AgamomAM che. prAcIna jaina sUtromAM paNa AvI AtmA vizenI mAnyatA Ave che eTale lAge che ke, A mAnyatA AyovatamAM paNa bahu prAcInakALathI hastI dharAvatI haze. sarakhAvo 1. 14, 28, jema araNInA nAzathI araNImAM rahelo agni naSTa thAya che, tame A mA paNa naSTa thAya che. +ahIM chaMda mizra upajAti lIdho che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 5 jAya che.) koI ene adbhuta che" (e daSTie) sAMbhaLI rahe che. koI vaLI ema sAMbhaLavA chatAMya jANatA nathI. (sArAMza ke, e jonArA, bolanArA ke suNanArAmAMnA koIka ja tattvathI AtmasvarUpane jANe che. zAstro paNa chevaTe neti neti' kahIne virame che mATe ja) bhArata ! (TUMkAmAM kahuM chuM ke, sarva jIvonA zarIramAM rahelo e dehI (AtmA) nitya avadhya che (eTale kadI paNa vadhu pAme tevo nathI) mATe badhA bhUtono zoka tane ghaTato nathI. (tuM mAtra tAruM ja saMbhALa.) noMdha : jema eka sadaguru potAnA ziSyane chevaTe "TUMkuM ne Taca, kahe tema arjunane zrIkRSNa mahAtmAe saMbhaLAvI dIdhuM ane vAta paNa kharI che ke jovAmAM, vANImAM ke zravaNamAM Ave tevuM AtmAnuM svarUpa ja nathI. ahIM e zaMkA thAya che, to pachI jo AtmA svathI ja jaNAya ema hoya to zAstro, sadaguru vagere avalaMbano zuM nakAmAM Thare? paNa kharI vAta e che ke, zAstro ane sadguruo ja AtmabhAna karAvI zakatA hota to bha. mahAvIra jevA mahAsamartha puruSo thayA te kALe ajJAnI koI raheta ja nahi; chatAM rahyA che ema zAstro bole che. eTale ke zAstro ane saddaguruo avalaMbanarUpa kharAM, paNa te mAtra jijJAsunI jijJAsAne tRpta karavA pUratAM. jo pAtra na hoya to badhAM avalaMbano ene mATe nakAmAM ja Thare. kAraNa ke bahAranAM badhAM to sAdhano ja che. eTale ja kahe che ke bhAI keTalAka Azcarya sarakho ene bhALe che." paNa ekalI alaukikatAnI draSTi paNa AtmAnI oLakhANa mATe pUratI nathI. alaukikatAthI* AMkha ane buddhi aMjAya che. paNa aMtaramAM ujAsa thAya ja evuM kaMI nathI. mATe tuM eTaluM ja samajI le ke, te haMmezAM na haNavAnA svabhAvavALo che. mATe "tuM A haNAze ne te haNAze" e bAhya dRSTinI paMcAtamAM kayAM paDayo?" zrIkRSNa mahAtmAnuM A vacana sAdhaka mATe jIvanasUtra' che. jo e potAnA kAryane jagatane kAMTe jokhavA mAMDyo ke pachI enAM goTalA chotarAM UDI ja javAno sArAMza ke, kharI daSTi to AtmadaSTi che. AtmA" nA gajathI ja te potAnAM karmamAtrane mApe. ahIM arjune potAno AtmA kaI bhUmikAmAM che teTaluM ja joIne potAnuM karma vicAravuM rahyuM che. have e ja vAta kahe che - svadharmamapi vivekSya na bikaMpitumarhasi / dhAddhi yuddhAcchreyo'nyatkSatriyasya na vidyate ||31|| samaMta bhadrAcArya bha, mahAvIrane saMbodhIne kahe che ke tArI alaukikatAthI ke camatkAritAthI ame tane mahAna nathI gaNatA paNa tArI vItarAgatAthI tane mahAna gaNIe chIe. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s gItAdarzana svadharma samajI tAre, acakAvuM ghaTe nahIM; dharmayuddha samuM zreya, kSatriyane na ko, bIjuM. 31 pRthAnA putra ! tuM ema kahI gayo hato ke, huM mAro dharma samajavAmAM mUDha thaI gayo chuM mATe mane tame doravaNI Apo. to have huM tane kahyuM ke tArA varNAzrama dharmanI dRSTie paNa yuddha e ja tAro svadharma che, mATe) svadharmane samajIne paNa tAre pAchuM haThavuM yogya nathI. (kAraNa ke dharmayuddha karatAM kSatriyane" mATe bIjuM koI vadhu zreyaskara kArya nathI. noMdha:-gItAjIno kharo muddo ja A che. arjunane mATe A Imayuddha che, ane tethI ene emAM joDAyA vagara chUTako nathI. ahIM zrIkRSNa mahAtmAe varNAzramanI dRSTie svadharma' kahyo che; paNa varNanI vyavasthA teo guNakarmaviziSTa mAne che, janma viziSTa nahi, e vAta na bhUlavI joIe. vaLI emano asala muddo to e ja che ke, svadharma' eTale mAtra (kSatriya dharma) nahi paraMtu svadharma eTale Atmadharma. arjunanA AtmAnI bhUmikA mATe A dharmayuddha hatuM mATe emaNe ene mATe e "dharme kahyuM che, jyAre duryodhana sudhdhAM kSatriya jAtimAM janmyA hovA chatAM emane mATe A yuddha dharma nahotuM, eTale kSatriya jAti paratveno e kathitAzaya nathI paNa kSAtranA guNa paratve dharma kaho to e vadhu baMdhabesatuM che. A rIte dareka sAdhaka potapotAnI bhUmikA tapAsIne potAno dharma nakkI karI zake. jema arjunane eka taraphathI kubadharma ane bIjI taraphathI varNadharma athavA Atmadharma e be vastuo sAme AvI tyAre zrIkRSNa mahAtmAe kahyuM : varNadharmamAM kuTuMbadhirma samAI jAya che. tevI ja rIte AtmadharmamAM sarva dharmo samAI jAya che. AtmArthe pRthivI tyajata" e vacana pramANe tArA AtmAne ja. paNa AtmA zabdathI arjuna na samajyo eTale ene kSAtradharmanI sahelI kasoTI ApIne potAnA aMtarane kasavA kahyuM. be prasaMgo jyAre evA AvI paDe ke je paraspara viruddha lAgatA hoya tyAre mukhya prasaMgane mahattva ApavuM, gauNane gauNatva ApavuM evuM ahIM sudhInuM gItArahasya che. * kSatriyanAM karmomAM yuddhamAMthI pAchA na haThavuM" e paNa eka karma gaNAyuM che. juo gI.a.18mo mATe bIjuM koI vadhu zreyaskara kArya nathI). Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya bIjo yaddacchayA copapannaM svargadvAramapAvRtam / sukhinaH kSatriyAH pArtha labhaMte yuddhamIddazam ||32|| Apa meLe ja AveluM, khulelA svargadvAra zuM; sukhiyA kSatriyo pAme, pArtha ! AvA suyuddhane 32 (ane he pRthAnA putra ! tuM tArI mAtAnAM veNa ja yAda kara ne. emaNe paNa e ja vAta karI hatI ne ? hA; eTaluM kharuM ke kharo kSatriya jANI joIne yuddha Icchato nathI. eTale ke te yuddhanAM kAraNo UbhAM na thAya eTalo haMmezAM jAgrata rahe che ane kadAca yuddha UbhuM thavAno prasaMga AvavAno hoya to tene chevaTa lagIno potAnI zakita pramANe kharA dilano puruSArtha karIne TALavA mathe che; chatAM jo na ja TaLe to evA kSatriyane mATe e ApoApa-kudaratI ja AvI paDeluM yuddha gaNAya che, tAre mATe paNa A yuddha e ja prakAranuM che mATe khare ja kahuM chuM ke) he pArtha ! saheje ughADA maLelA svarganA bAraNA jevuM AvuM yuddha to (koI) subhAgI kSatriyo (ja) pAme che. (sahu koIne mATe A sulabha nathI.) noMgha H sukhiyA zabda ahIM 'puNyazALI'nA arthamAM che. jaina graMthomAM je puNyAnubaMdhI puNya kahevAmAM Ave che te e jAtanuM hoya che ke, A bhavamAM ene dharma (AtmavikAsa)nA sAdhana sAru manuSyadeha jevI puNya sAmagrI maLI hoya tema AvatA bhavamAM paNa evI ja puNya sAmagrI saheje maLavAnI hoya. ahIM paNa zrIkRSNamahAtmA ema kahe che ke bIjAne to svarga mATe hajAro zubha karmo karavAM paDe paNa tane to kazAya prayatna vinA ughADuM svarganuM bAraNuM jema hAtha lAdhe tema AvuM yuddha hAtha lAdhyuM che; tuM jema ahIM puNyavaMta cho, tema paraloke paNa puNyavaMta banIza. ane arjunanI bhUmikA evI ja hatI. ethI UMcI bhUmikAnI vAta ene hAla pace tema na hatuM. eTale ja kahyuM ke tAre mATe A yuddha dharma che, adharma nathI. sArAMza ke, kSatriyo pote laDAI UbhI kare e 'dharma' nathI; paNa prajAno sadAcAra kAyama rAkhavA mATe jyAM yuddha sivAya bIjA upAya na rahe tyAM te pAchI pAnI na kare e dharma che. hA; laDAImAM joDAtA pahelAM, agAu kahyuM tema, yuddhane TALavA potAnI bhUmikA pramANe e saghaLuM karI chUTe; paNa yuddhamAM joDAyA pachI to (enAthI pAchIpAnI karAya ja nahi x kAraNa ke, e pAchapAnImAM AtmapakSe ane prajApakSe aneka hAnio che; kramekrame gItAkAra te kahI rahyA che hAH chellI ghaDIe banne x tyAre ahIM prazna e thAya che ke AvA saMyogomAM zuM yuddha baMdha ja na rahI zake ? Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 gItAdarzana pakSanuM mana samAdhAna thAya evo kudaratI prasaMga Ubho thAya to e yuddha baMdha rahI zake ane ema karavA chatAM kSAtradharma jaLavAI rahe, kAraNa ke te pAchIpAnI na gaNAya. jyAre ahIM to ApaNe joI rahyA chIe ke, arjunane ja mAtra yuddhamAMthI pAchuM pharavAnuM mana thayuM hatuM. enA pakSanA ane sAmA pakSanA yoddhAo to yuddha TALavA lezapaNa taiyAra nahotA. eTale ja yuddhavirAma arjuna ke arjunapakSa mATe zakaya nahoto. mATe arjuna Ave TANe pAcho phare e to AdhyAtmika paribhASAmAM moha ane kSatriya vIranI paribhASAmAM nAmardAI ja gaNAya. arjunanA mULa svabhAvamAM moha ane nAmardAI hota to zrIkRSNane kazuM ja kahevApaNuM nahotuM paNa arjunanI asala bhUmikA to eka sArI koTinA sAdhakane chAje tevI che; paraMtu atyAre e mUMjhAI gayo che. ethI ja zrIkRSNa mahAtmA aneka dRSTie e ekanI eka vAta samajAvI rahyA che. sArAMza ke, mAtra zabdo uparathI ja kazo khyAla na bAMdhavo joIe. teo laDa' ema kahe che paNa sAthesAthe AtmAne oLakhyA pachI laDa ema paNa kahe che. Ano sAra to saheje e nIkaLe che ke, evA AtmabhAnavALAnI laDAI jevI bhayaMkara kriyAmAM paNa sva ane para ubhaya pakSe hAni nahi hoya ! paNa chatAM ahIM zaMkA thaze ke, AtmabhAna" vALAnuM laDAImAM joDAvuM IcchApUrvaka kadI na hoya, paNa anicchAe hoI zake che. Ane AbehUba maLatuM udAharaNa AgaLa prakArAMtare kahI gayo chuM. te jaina sUtromAMnA ceTakanuM che. tyAM mAnI lo kadAca halavihalane potAnA bhAI kaNIka pratyenA moha khAtara e yuddha TALavAnuM mana thAta; jo ke yuddha to TaLe tema na ja hatuM. to jema arjunane ahIM zrIkRSNa mahAtmA kahe che tema halavihalane ceTaka paNa zuM na kaheta ke "AvI mohabharI nAmardAI aTANe tamone na zobhe" halavihala ane kuNIka vaccenA A yuddha prasaMgamAM cekanuM samakti bhAMgyuM nathI, ema jaina Agamo bhAkhe che. vaLI e svarga pAmyA ema paNa kahe che. eTale laDAImAM joDAvuM samakitI athavA AtmArthIne anicchAe paNa hoI zake te to kalpI zakAze. hA; eTaluM kharuM ke jaina Agama mAMhelA ceTaka paNa jema hathiyAra le che tema ahIM zrIkRSNa khuda pahelethI hathiyAra laI bhaLatA nathI. AthI ema paNa phalita thAya che ke emane azastra yuddhanI paNa kalpanA to hatI ja. zastrasaraMjAmathI sAmano karIne haNa athavA "mAra, mAra, jue che zuM?" ema emaNe kayAMya kahyuM nathI e vAta ApaNe visaravI na joIe. emaNe to mAtra laDavAnuM kahyuM che, ane te paNa AtmAne saMbhArIne; AvuM AtmAne saMbhAne thatuM yuddha zastra vinAnuM paNa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo hoI zake che. sadbhAgye Avo ja dAkhalo jaina graMthamAM maLe che. te prasaMga A jAtano che. Fe "bharata ane bAhubali e eka 'mA'nA jaNyA be sagA bhAI che; paNa sAmasAme laDAImAM Utare che. tyAM IMdra AvIne kahe che ke ATalA badhA yoddhAone zA mATe ahIM ekaThA karavAmAM AvyA che ? A yuddha to tamArI aMgata bhUMsAtuMsIthI UbhuM thayuM che. ane tamArA bemAMthI koNa baLavAna che eTalI ja jo tamArI A yuddhanI pAchaLa nema hoya to emAM bIjAne zA mATe kheMco cho ? tame beya paraspara laDI lo ane temAM paNa ahiMsaka rIte laDI levAnI rIta paNa huM tamane batAvuM chuM. juo tame be jaNA sAmasAme AMkho mAMDo, emAM je pahelo mIMce te hAryo gaNAya. chatAM jo tamone tRpti na thAya to chevaTe muSTiyuddha vagere yuddho karo." !! * A jotAM azastra yuddhanI kalpanA ApaNe karI zakIe chIe. jo ke ahIM pAMDavasainya ane kauravasainyanI laDAI upalA ddaSTAMtathI cheka ja judA prakAranI che. chatAM arjuna jo zastra heThAM mUkIne paNa yuddha laDavA Ubho rahyo hota, to e bhUmikAne zrIkRSNa atyaMta AvakArata, e viSe zaMkAne leza paNa sthAna nathI. hathiyAra heThAM mUkIne, hathiyA2vALA sAme yuddhano paDakAra karavo,e to samartha vIratAnI parAkASThA che. AvI bhUmikA jo arjunanI hota to to yuddhano prasaMga ja na Avata ane Avata topaNa duryodhanano hRdayapalaTo thaI atyuttama sthiti janmata. kadAca eno samULago hRdayapalaTo na thAta to paNa yuddhane pariNAme je potAnA durguNano AghAta thavA joga hato te laDAI pahelAM ja thAta kAraNa ke bhISma, droNa vagereno prANArpaNano Teko enA pakSamAM AvI sthiti thatAM, na ja hota. eTale yuddhavirAma pachI paNa AryAvartano A pratyakSa Adarza na eTalo ucca baMdhAta ke, je joIne bIjA dezoe mahAna ghaDo lIdho hota, paNa eTalI utkaTa bhUmikA arjunanI nahotI. eNe gAMDIva tajyuM hatuM paNa utsAhapUrvaka nahi. enA kahevA pramANe e droNAcArya, bhISma ke potAnA pitrAIo joDe zastrathI sAmano karyA vagara marI javA taiyAra hato; paNa temanI sAme Ubho rahIne nahi. eTale ke raNamAMthI bhAgI jaIne je kaMI Ave te sahavA e taiyAra hato paNa raNamAM rahIne *A prasaMgamAM AgaLa jatA to baMne vIroe sAmasAme muSTi yuddhano prayoga karavA mAMDayo. bharate to bAhubaline muSTi mArI paNa dIdhI hatI. paNa jyAM bAhubalie muSTi mAravA hAtha upADayo tyAM j jJAna pragaTa thayuM ke, mArI muSTithI mAro bhAI mare ane huM baLavAna kahevAu enA karatAM zuM baLa ajamAvavAno bIjo koI mArga ja nathI, ane e, jJAnamAMthI enI muSTi dvArA vALa kheMcI kADhI eNe jaina-dIkSA grahaNa karI. ahiMsAno kevo saphaLa pratyAdhAta ! Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana nahi. A parathI enI kyAM bhUla che te saheje samajAya che ane zrIkRSNa mahAtmA ene e ja batAvavA mATe prathama jJAnadaSTie kahI gayA, have vyavahAru draSTie kaheze. vastutaH nizcaya (jJAna) daSTi ane vyavahArudaSTi eka ja AtmAnA be pAsAM che; paraMtu sahue pratyeka prasaMgamAM lakSyarUpe to nizcaya daSTi ja rAkhavI joIe. matalaba ke, enA gajathI ja potAnA prasaMgane mApavo joIe paNa sAthe sAthe potAnI aMtaraMga bhUmikA paNa bhUlavI na joIe. e rIte arjunanI aMtaraMga-bhUmikAnI svadharmanI vAta kahI. have enAM laukika pariNAmo zAM che, te zrIkRSNa prathama jaNAve che. arjuna pAse potAno pakSa sabaLa karavAmAM traNa muddA hatA : (1) A yuddha e azreyanuM kAraNa, (2) A yuddha e sadAcArahAninuM ane ene pariNAme narakanuM kAraNa, (3) A yuddhamAM guru, vaDIlo ane bhAIo haNavAno saMbhava hoIne tethI janmatA lokaniMdAdi dUSaNo. e traNa paikIno zrIkRSNa eka muddo khoTo TharAvyo, te e rIte ke yuddhamAM joDAvuM ke na joDAvuM e zreyanuM ke azreyanuM mukhya kAraNa nathI. kAraNa ke yuddha ke ayuddhane zreya ke azreya sAthe sIdho saMbaMdha ja nathI. yuddha ke ayuddha e to kriyA che jyAre zreya ke azreya e to bhAvo che; eTale te sakriya che. AtmA pote sakriya nathI paNa akriya che. ethI zreya-azreya bhAvono enI sAthe sIdho saMbaMdha che, yuddha-ayuddhanI kriyA sAthe sIdho saMbaMdha nathI. A rIte yuddha ke ayuddhanAM pariNAmonuM mApa te kriyA pAchaLa konA kevA bhAvo che te parathI kADhI zakAya. mATe prathama to tAre tArA bhAvamAM rahelAM mohAdine dUra rAkhavAM joIe. atyAre tArA bhAvamAM moha to che ja eTale prathama tuM enAthI chUTa. A pachIthI ja tuM sthira citte vicAra karI zakIza ke mAre yuddhanA kAryamAM joDAvuM ke nahi? jo mane tuM pUche to huM to tane joDavAnuM ja kahuM chuM. kAraNa ke tArI bhUmikA ane A yuddha prasaMga e ja jAtano che. have zrIkRSNajI A ja muddA upara kahe che : atha cetvabhimaM dharmya saMgrAmaM na kariSyasi / tataH svadharma kIrti ca hitvA pApamApsyasi ||33|| have jo gharmasaMyogI-A yuddha tuM nahIM kare; to svadharma tathA kIti, gumAvI pApa pAmaze. 33 (pyArA pArtha ! huM tane eTaluM to samajAvI gayo ke A yuddha tArA svadharmane bAdhaka nathI arthAt dharmano nAza kare tevuM nathI. eTale nItinAzano je bhaya te kapyo che, e mAtra tAro zrama che, UlaTuM) have jo A dharma saMgrAmamAM tuM nahi Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIje joDAya, to svadharma ane kIrtitA cUkIza (paNa sAthe sAthe) vaLI pApane paNa vahorI laIza. 71 noMdha : arjune atyAra sudhImAM yuddhe joDAvAthI svadharma ane kIrtino nAza tathA pApa kapyuM hatuM tene badale UlaTuM ahIM to yuddhamAM na joDAvAnuM ja pariNAma evuM batAvAyuM che. yuddhamAM nahi joDAvAthI e traNe pariNAmo Avaze ema kahI zrIkRSNa vAsudeve enA be muddAo lUlA karI dIdhA. paNa zrIkRSNanA A kathanano artha ApaNe badhI yuddhakriyA paratve besADavo na joIe. A yuddhaprasaMgane ja, ane temAM paNa khAsa karIne arjunane ja, ane te paNa e atyAre je paristhitimAM che, te paristhitine anulakSIne ja A artha lAgu paDe che. ATaluM paLavAra paNa visaravuM na joIe. eTaluM smaraNa kAyama rahe to atyAre jema arjuna mATe yuddhamAM joDAvAnuM' dharma gaNAyuM che tema e ja arjuna mATe 'yuddhamAM na joDAvAnuM' paNa dharma hoI zake e dIvA jevuM samajAya ane e samajaNa, ApaNane-ApaNI sAme UbhA thayelA sArAmAThA prasaMgo vakhate emAM yojAvuM e dharma che ke na yojAvuM e dharma che te nakkI karavAmAM kAma lAgaze. bIjo A parathI e paNa siddhAMta nIkaLe che ke ghaNIvAra sAdhaka, 'bIjA mane zuM kaheze' e jAtanA lokomAM apayazanA DarathI paNa potAne dharma lAgatI kriyA karatAM pAcho paDe che. dA.ta. eka sAdhakane nItimaya dhaMdho dharma lAge che, paNa e AcaravA jAya to enAM mAbApa kacavAya eTaluM ja nahi paNa e kacavATane pariNAme evAM rokakaLa ane paMpALa phelAve ke ghaNA loko AvA putrane potAnAM mAbApane na dubhavavAnuM kahevA Ave ane vAto evA rUpe phelAI jAya ke enI pratiSThAmAM ghakko lAgato hoya ema dekhAya, paNa A ja kAraNe jo e potAnuM dharma choDe to e AtmAnA dorane cUke ane svadharma gumAvI bese. ane pariNAme enI jAmelI pratiSThA to UlaTI bhayamAM AvI paDe - kAraNa ke pratiSThAnA mULamAM to koI ne koI saddaguNa ja hoya che, jyAre lokApavAdane bhayane bhrame potAno aDaga nizcayano suMdara sadguNa evo sAdhaka gumAvI bese che, eTale dharma paNa hArI jAya che. ane pratiSThA paNa khoI bese che. sArAMza ke jema kaI kriyA dharma ke kaI kriyA adharma ? e AtmAnA gaje mApI zakAya che, tema kIrtinuM paNa mApakayaMtra mukhyatve kriyA nathI; paNa e kriyA pAchaLano zubha bhAva che. A rIte jo AtmA jaLavAyo to pratiSThA to ApoApa jaLavAya ja che. bhale thoDo vakhata apratiSThAnuM vAtAvaraNa lAgyA kare, paNa jo sAdhaka potAnA satyathI na caLe to evuM vAtAvaraNa to UlaTI kAyamI pratiSThAne jamAve che. eTale pratiSThA ke Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 gItAdarzana kIrti khAtara paNa dharma vastune tajavI e sAva avaLo mArga che. AtmA pAchaLa pratiSThA to chAyAnI jema cAlI Ave che. paNa jo chAyA pAchaLa mULa AtmAnI darakAra na rakhAya, to baMne gumAvI besAya. laukika kIrti pAchaLa mathato manuSyamAMno buddhimAna varga ATaluM dhArI le to e svadharma jALavI zake ane laukika kIrti vadhu pramANamAM kamAI zake. paNa enA prayatnamAM eNe AtmAno svadharmano dhruva-kAMTo je AgaLa rAkhavo joIe te pAchaLa rAkhyo hoya che. ane laukika kIrtinuM sthAna je pAchaLa rAkhavuM joIe te AgaLa dhruva- kAMTAnI jema rAkhyuM hoya che, ane te hAlatAM ne cAlatAM ene tapAsyA kare che, eTale ja e beya cUke che. A cUkane ja zAstrIya paribhASAmAM pApa kahevAmAM Ave che. e to dekhItI ja vAta che ke, dizAzramamAM paDelo sukAnI mattA ja khAya. pachI kevA ne keTalA khAya teno AdhAra to vaLI enI bhAvanA para rahyo; paNa evA jIvanI bhAvasRSTimAM paNa UlaTuM pariNAma Upaje che. eTale kIrtine lIdhe karavA jAya che ane maLe che akIrti. A ja vAta arjunane zrIkRSNa mahAtmA samajAve che. akIrtiM cApi bhUtAni kathayiSyaMti te'vyam / saMbhAvitasya cArkItimaraNAdatiricyate / / 34 / / ne bolyA karaze bhUto, tArI akIrti kAyamI; akIrti mRtyuthI bhUMDI, saMbhAvita manuSyane. 34 (kautiya ! meM tane kahyuM ke kIrtine ane svadharmane khoI besIza temaja pApa pAmIza. emAMnA kIrti zabdathI tuM ema na jANato ke mAtra kIrti ja jaze, kIrti to jaze ja paNa enA badalAmAM akIrti paNa thaze eTale) bhUto (ahIM bhUta zabda gItAkAre AzayapUrvaka yojyo che. bhUto eTale saMsArI jIvo, emane ja bIjAnA prasaMgo paratve kIrti-akIrti gAvAno bhAre rasa hoya che.) tArI kAyamI akIrti bolyA ja karaze ane (e tuM jANe ja che ke, saMbhAvita manuSyane akIrti e to maraNa karatAM paNa bhayaMkara thaI paDe che. noMdha : arjunane dunyavI vAtAvaraNanI cheka ja asara na thAya, eTalo e nirlepI Aje nahoto e to dekhItI vAta che. enA potAnA kathanamAM paNa akIrtino Dara to dekhAya ja che. mATe zrIkRSNa mahAtmA kahe che ke bhAI! tArA jevA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo saMbhAvitane- duniyAnA mAnItAne je akIrti mRtyuthIya bhayaMkara* lAge e akIrti to yuddhamAM tuM nahi joDAya eTale evI amara banI javAnI ke, jeTalAM prANI jagatamAM Aje che ane have pachI haze te janmI janmIne pAchAM gAyA ja karavAnAM. kAraNa ke, paraMparAe emanAmAM tArI A apayazanI gAthA to kAyama rahevAnI. tAre rAkhavI che amara kIrtine ane mArga evA levA mAge che ke, je mArge tArI badhI kArakirdI upara pANI pharIne amara apakIrti maLe." AthI evo siddhAMta nIkaLe che ke, jema kIrti rAkhavA ke vadhAravAno sacoTa upAya AtmaparAyaNatA che tema akIrti TALavAno upAya paNa AtmaparAyaNatA ja che. kalaMkita kuLomAMnA eka puruSanI AtmaparAyaNatAe e kuLanAM kalaMka paLavAramAM bhUsIne uddhAra karyo che. jyAre arjuna to e mukhya dhyeyathI ja Aje caLI gayo che. ane kuLamAM kalaMka na lAge evI vAto karI rahyo che. keTaluM Azcarya ! gAbharo banelo sAdhaka paNa Ama ja mULa mArga cUkIne kIrti kamAvA jatAM apakIrti pAme che. ane chatAMye e mULa bhUla sudhAravAne badale UlaTo nasIba" "duniyA' prabhu" 'dharma' evAM evA tattvone doSa daIne kAM to (1) khoTe mArge zakitane veDaphI nAMkhe che. kAM to (2) nirAzA ne ALasathI gherAIne zakitane gUMgaLAvI mAre che. zrI AcArAMgakAranA kahyA mujaba zakitane gUMgaLAvI mAravA jevo bIjo eke mahA anartha nathI. jo ke zakitane khoTe mArge veDaphavI e paNa anartha to che ja. bhayadrANAduparataM masyaMte tvAM mahArathaH / yeSAM ca tvaM vahumato bhUtvA yAsyasi lAghavam / / 35 / / ne bhaye raNathI thAkyo, mAnI leze mahArathI; jyAM thayo chuM bahumAnya, tyAM halako paDIza tuM. 35 (ane arjuna ! kadAca manuSya sAmAnya lokomAM sakAraNe potAnI apakIrti phelAya toya na gaNakAravA jevI bedarakArI dharAvI zake. jo ke e bedarakArI aMte to * jaina sutromAM je sAta bhayanAM sthAno darzAvyAM che, temAM mRtyu-bhayane sauthI mahattvanuM sthAna che; paNa e samagra saMsArI jIvonI apekSAe che. manuSyane (ane te paNa vikasita manavALA manuSyane) to maraNa e ramata vAta hoya che. ene apayaza ja vadhu paDe che. apayaza na thAya e khAtara e saheje jAnanI kurabAnI karI zake che. ahIM sUtrakArano e Azaya che ke, apayazanA bhrame ghaNA marI jAya che tema tuM paNa rakhe evuM karI bese ! e apayazanI bIke thayeluM maraNa to ApaghAta ja gaNAya ane sUkSma ane sthaLa baMne daSTie e pAtakarUpa nIvaDIne bhava vadhAre che. tane jemAM bhrama thayo che temAM tu bhoga ApavA taiyAra thayo che ema lAge che; paNa e bhrama ja TALI nAMkhavo joIe kAraNa ke tane je akIrtino bhaya che, te kharI rIte to yuddhamAM na joDAvAmAM che, joDAvAmAM nathI. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 gItAdarzana bevaDA uchALAthI gaNakAravA jeTaluM du:kha upajAve paNa ema chatAM mAno ke thoDA vakhata mATe paNa evuM valaNa evo mANasa jALavI zake toya evo mANasa paNa pote je sAthIo vacce gaurava, mahimA bhogavato hoya, te sAthIo vacce tucchakAra pAme te ghaDIka paNa sahI zakato nathI. tema tAruM paNa thavAnuM. kAraNa ke A badhA mahArathIo ke jemane viSe (raNamAMthI pIchehaTha kadI na karavAnA birudane lIdhe) tuM bahumAna pAmyo che, tyAM ja halakAI pAmIza (kAraNa ke e) mahArathIo to tane bhayane lIdhe raNathI thAkayo (ema) mAnaze. noMdhaH vAta to kharI ja che ke jemanI AgaLa bahumAna pAmyo hoya tevA nikaTanA sAthIo AgaLa mANasa halako paDI jAya, to ene jabbara AdhAta lAge che. AvA jabbara AdhAta sAme AdhyAtmika baLa na hoya, to TakI ja na zakAya. Ave aNIne prasaMge AdhyAtmika baLa to AvI zake ke jo pote lIdhelo paMtha sAco hoya ane sAthe sAthe bhArobhAra zraddhA hoya. sArAMza ke prabaLa AtmArthI ja tyAM TakI zake. AvA AtmArthanA lakSya to arjuna raNathI nahoto ja thAkyo, eTale drupada jevA enA sasarA ke dhRSTadyumna jevA enA sALA athavA bhISma ke droNa jevA pIDha vIro hata! bhUMDA bIkaNa !" ATaluM kahe eTale e sAMkhI zake tema nahotuM ja. zrIkRSNa mahAtmA AgaLa to eno nAto ja evo hato, eTale e na nAmardapaNuM pAma' eTalA zabdo sAMbhaLI zakayo. jo ke e sAMbhaLyA pachI to ene kevI caTapaTI thaI te ApaNe joI cUkyA paNa eTaluM ja jo bIjA koIe saMbhaLAvyuM hota to joyA jevI thAta ! kAraNa ke haju arjunane eTalI hadanI apramatta dazA para javAne vAra hatI. eTale AvI adhodazA thAya pachI yuddha joDAvA mATe pAchuM AvavuM paDe enA karatAM atyAre ja potAnI evI manodazAno prathamathI ja vicAra kare e khAtara zrIkRSNa mahAtmA arjunane, enA yuddhathI bhAgyAnAM pariNAmo kramavAra AtmalakSya rAkhIne AbehUba varNavI rahyA che. ahIM eka prazna UThe ke mahArathIo bhayathI pIchehaTha mAnI le ethI karIne emane ema na manAvavA khAtara zuM raNamAM eNe joDAvuM? bIjA zuM mAnI leze e ghaDIghaDI jovA bese to to sAdhaka potAnI pravRttimAM DagaluMya kema bharI zake ? e vAta to agAu kahevAI gaI che. paNa Ano javAba to sIdho ja che. loko zuM mAne che, e sAdhakanuM dhyeya to na ja hoya - na ja hovuM ghaTe paNa sAdhake e paNa na bhUlavuM joIe ke pote siddha na hoIne potAnI bhUlo saMbhave che, eTale enA Atmadhuvane to e mukhyapaNe joyA kare, paNa sAthe sAthe lokAbhiprAyane (Thokare na mAratAM, e paratve) paNa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 75 vivekabuddhinI gaLaNIthI tapAsI sAra sAra levAnuM na cUke. kAraNa ke lokAbhiprAya badalAvAmAM ApaNo hRdayapaDagho paNa keTalIka vAra sAce ja kAraNarUpa hoya che. jo ke dareka lokAbhiprAyamAM potAno hRdayapaDagho kAraNabhUta ja hoya, ema ekAMte na kahevAya - kAraNa ke lokAbhiprAyamAM lokadaSTi pradhAnapaNe hoya che, paNa ahIM to eTaluM ja kathitavya che ke lokAbhiprAya AMkha ADe kAna karavA jevI cIja nathI. vaLI lokamAM paNa jyAre ApaNA nikaTanA gaNAtA sAthIo viruddha paDI jAya tyAre to vivekabuddhithI tapAsavuM ja joIe, e na tapAsAya, to potAno mArga kharo ja che, ema nizcaye mAnI levAmAM utAvaLa thAya che ema lAge che. vaLI ApaNA nirTanA sAthIo; sAthI banyA hoya che, temAM koIne koI prakAranuM ApaNA ane emanA vaccenuM samAna tattva hoya, e mukhya kAraNa che, A mukhya kAraNe joDAyelA saMbaMdha ekAeka chUTI javAmAM be kAraNo hoya che. (1) kudaratI akasmAta (2) ApaNo ke emano dizApalaTo. kudaratI akasmAtane to ApaNe eka apekSAe anivArya mAnIe, paNa dizA palaTAne to ApaNe barAbara cakAsavo joIe. ene cakAsavAnI eka rIta e ke jo ApaNo dizApalaTo satya ja hoya, to agAu kahyA pramANe emAM viSAda, rudana vagere na hoya, paNa prasannatA, zAMti, saMtoSa, prema vagere hoya. ane Ama hoIne sAthIone kAM to dhUtakAravAno prasaMga na Ave ane kadAca Ave to te prasaMga kaDavo na bane, paNa pAchaLathI UlaTo vadhu mITho bane. arjunanI atyAranI sthitine A rIte cakAsatAM zrIkRSNa mahAtmA napAsa TharAve che ane arjunane mATe A rIte yuddha choDe to ethI paNa AkarI bIjI kasoTI AvavAnuM sUcavatAM kahe che: avAcyavAdAMzca vahUnvadiSyaMti tavAhitaH / niMdaMtastava sAmarthya tato duHkhataraM nu kim // 36 // na bolyAnA ghaNA bolo, bolaze ahitecchuo; tArA sAmarthyane niMdI, AthI duHkha kayuM vadhu? 36 (ane bhalA, arjuna ! jyAre lokApavAda khUba phelAze ane tArA nikaTanA sAthIo, upara kahyuM te pramANe kahI kahIne tane halako pADI deze, tyAre zuM duryodhana jevA ke je tArA bhalAmAM rAju ja nathI ane haMmezAM tAruM bUruM ja tAkI rahyA che, emane Avo moko malyA pachI kaMI bAkI melaze ke?) te tAruM ahita jovA talasI rahelAo to (joyo napuMsaka, e to ame pahelethIja jANatA hatA. ene to Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 gItAdarzana zrIkaNe ja caDhAvI melyo hato. emAM mAla zo hato ?) evA prakAranA na bolavAnA bola bolaze (ke je tane pAtALamAMthI UMco kare) ane te paNa tArA sAmarthyanI niMdA karatA karatA (bolaze, tyAre bhalA !) AthI vadhu duHkhakara tAre mATe bIjuM zuM hoI zake? noMdha: arjunanI badhI dalIlone toDI pADavAmAM zrIkRSNanuM A chelluM vAkaya che, ane te eTaluM ja samartha che, soMsaruM UtarI jAya tevuM che. arjuna potAnuM apamAna sahI zakato paNa potAnA gAMDIvanuM kadI nahi. kAraNa ke ene e potAno sarva prANa mAnato eTale e sAmarthyanI niMdA koI rIte sahana karI zake tema nahotuM ane na ja sahI zake tevI enI sthiti hatI. eTale enA atyAre thayelA Idriya zoSI zokanA du:kha karatAM A duHkha hajArogaNuM thAya tema hatuM. loDhAno tIkSNa kAMTo je duHkha de te karatAM kharA kAraNa vinA kaDavAM veNano kAMTo hajArogaNuM duHkha de, tema - jaina sUtro kahe che. e pUrNa anubhavasiddha vAkayano sahune thoDoghaNo abhyAsa haze. A mahAbhAratanA yuddhamAM paNa (bhImanuM kaho ke draupadInuM kaho)* eka vAkaya ja mukhya kAraNa che. sAdhakapakSe paNa ema kahI zakAya ke haju jemanA upara laukika daSTinI pragaTa ke apragaTapaNe asara paDe che tevA sAdhakane potAnA virodhIo taraphanA potAnI sAdhanAnA viziSTa guNane niMdatAM AvAM veNa sAMkhavAM mahA duHkhada che. jema arjunano mudo sAco khoTo tapAsavAnI A chellI kasoTI che, tema sAdhakapakSe paNa jo e mULamAM zithila hoya to ahIM AvIne AbAda phaTako khAI jAya che, eTale ke e nathI sahI zakto ne enI sAdhanA-naukA tophAnI vAvAjhoDAmAM jhaDapAI jAya che. sAdhakanuM ahita vAMcchanArA na ja hoya, evuM nathI. enA virodhIo ghaNA hoI zake che, ane je sAdhaka jagata AgaLa nAmAMkita thayo che ke thaI rahyo che tenA TIkAkAro ane tejovadha vAMcanArA to saMkhyAbaMdha hoI zake che. eTaluM kharuM ke kharo sAdhaka emanAM sAcAkhoTA, niMdA, virodha ke TIkAmAMthI paNa satya zodhI, asatyathI vegaLo rahe che. ane ahita-vAMcchuonuM paNa bhaluM cAhe che, Acare che ane sarvatra prema pAthare che. paraMtu toya enA TIkAkAromAMno keTaloka bhAga evo hoya che ke je ene jIvatAM lagI oLakhI ja zakato nathI ane keTaloka bhAga avazya enA prabhAvathI hRdayapalaTo pAmIne Akhare niMdakane badale prazaMsaka thaI jAya che, paNa evA * duryodhana jyAre pAMDavonI mayakata zALAmAM pravezIne cAlatAM alita thayo. tyAre "aMdhanA beTA aMdha" ema draupadIe kahyuM che evo jaina graMthomAM ullekha che. mahAbhAratamAM bhIme ema kahyAno ullekha che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo ucca koTInA sAdhakane to evI prazaMsA aDI ja zakatI nathI paraMtu arjuna haju e utkaTa bhUmikA para nahoto eTale ja zrIkRSNa A chevaTanI eTale ke jema lokottaramAM tema laukika parIkSAmAM paNa nApAsa thayelo jANI, chevaTe kahyuM ke bhoLA ! kheda zuM kare che ? sAMbhaLa : hato vA prApsyasi svargaM jitvA vA mokSyase mahIm / tasmAduttiSTha kauMteya yuddhAya kRtanizcayaH // 37 // maryo to svarga pAmIza, kAM jItI bhogavIza bhU; mATe tuM UTha kauMteya ! karI nizcaya yuddhano, 37 77 (yuddhamAM nahi joDAvAthI tuM svadharma ane kIrti baMne gumAvIza temaja sarva prakAre sarvanI apakIrti vahorI laIza. jyAre yuddhamAM joDAvAthI mAna ke e rIte ja - A yuddhamAM ja - khapI jaIza eTale ke) jo tuM marI jaIza, to tuM svarga pAmIza ane (jIvyo to jItavAno ja che eTale) jItIne bhUmikAne bhogavIza. (emAM tAruM javAnuM zuM che?) mATe yuddhano nizcaya karIne, o kuMtInA putra ! tuM UTha. (Ubho thA.) kheda choDI de. noMdha : dehIno deha vahelAmoDo chUTavAno ja che to mRtyunA bhaye potAnA kartavyane choDavuM ucita nathI, mRtyunA moMmAM kartavya khAtara maranArane marIne svarga maLe che. ane jIvIne vijaya maLavAthI aneka prakAranuM laukika sukha maLe che. uparAMta jeNe kartavya dharma jALavyo eno AtmA paNa nIce nathI jato, UlaTuM jo samatA rAkhI hoya to UMce ja jAya che. mATe ja have zrIkRSNa mahAtmA kahe che keH sukhaduHkhe same kRtvA lAbhAlAbhau jayAjayau / tato yuddhAya yujyasva naivaM pApamavApsyasi || 38 / / lAbha-hAni, sukho-duHkho, jIta-hAra, samAM gaNI; jo joDAIza tuM yuddhe, to to pApa na pAmaze. 38 (o kuMtInA garavA sapUta ! tane pApano Dara lAge che, e joI mane khUba saMtoSa thAya che. je pApathI Darato rahIne vivekapUrvaka pagalAM mAMDaye jAya che, te to sarva prakAre adhikArI ja Thare che paNa A yuddhamAM lAkho kelaiyA kumAra jevA naravIro bharakhAI jaze, paNa A anivArya dazA che, tyAM dehadhArI zuM kare ? jone, dharatIkaMpa, jaLapralaya, mahAmArI vagerenAM moMmAM lAkho dehadhArIo homAI jAya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana che. tuM kahIza e to kudaratI Aphata che, emAM kayAM mAnavI nimitta che? A yuddhamAM to ame ane kauravo nimitta chIe eTale kema pApa na lAge? paNa tuM bhUle che. kudaratI Aphato ke prANIkRta-Aphato-badhAnI pAchaLa kudaratI kAnUna ane sAthe sAthe dehadhArI paNa javAbadAra che. ane mAnavIne vikasita buddhi hoIne te vadhu javAbadAra che, paNa e javAbadArI kAMI kartavyane TALavAthI ke nAsI bhAgavAthI TaLI jatI nathI, UlaTuM jANI karIne tevuM UMdhuM vartana karavAthI to e kriyAnuM pApa vadhu lAge che, jo ke kartavyane na TALavAthI ke na nAsI javAthI e kartavyane aMge je kaMI AraMbha karavo paDe tenuM pApa lAge che kharuM, paNa e pApa evuM lAge che ke jene nivArI zakAya che. eTale jo A veLAe A yuddhamAMthI pAcho bhAgIza, to yuddha nathI aTakavAnuM. tethI je koI haNAze te pApathI kAMI tuM chUTI javAno nathI. kAraNa ke yuddhano mAnasika saMkalpa tAro jyArathI thayo tyArathI ja yuddhajanma hiMsA to tane lAgI ja cUkI che je viSe huM AgaLa tane A vAta bahu saraLa rIte samajAvavAno chuM. hAla to eTaluM ja kahuM chuM ke, "jo tuM e pApathI kharekhara chUTavA mAgatA ho to, eno mArga A che:) jo tuM lAbha ke hAni, jaya ke parAjayane, sukha ke duHkhamAM sarakhAM gaNIne yuddhamAM joDAIza to tane pApa nahi lAge. noMdhaH jo arjunane kuTuMbI snehIonA deha upara moha thayo to pachI potAnA deha upara moha kema na hoI zake? jo ke eNe potAnA zabdomAM e vAta kyAMya nathI kahI. arjunane potAne ema lAgatuM paNa nahi hoya, ke potAnA dehamAM paNa moha che. paraMtu zrIkRSNa mahAtmA kema na jANe? eTale ja emaNe kahyuM ke tuM maravAnI bIka choDI de. marIza toya tAro A ja AtmA bIjo deha dhAraNa karaze. tyAre svargIya sukha maLaze. ahIM svargasukha kahyuM che kAraNa ke dehadhArI AtmAnI dehabhAne karelI kriyA vadhumAM vadhu zubha phaLa Ape to svarganuM phaLa ApI zake; ethI vadhu nahi. ApoApa AvI paDelA yuddhanI kriyA kSatriyane mATe dharmI hoya, toya e kriyA dehabhAna vinA thaI zakatI ja nathI, mATe enuM vadhumAM vadhu phaLa maLe to svarga maLe, mokSa kadI nahi ane tenA eka pAsAmAM svarga che, tenA bIjA pAsAmAM naraka paNa che ja. temaja jyAM puNya che tyAM bIje pAse pApa paNa che. eTale ekaMdare to e kriyA kaMI jIvanadhyeya nathI. mATe ja arjunane zrIkRSNa mahAtmAe kahyuM ke mokSa ApanAra vastu to samatva che. ane samatAmAM ja Atmika sukha che mATe huM tane yuddhamAM joDAvAnuM kahuM chuM." eTale tuM ene ja tAruM parama dhyeya rakhe mAnI leto. A to atyAre tArI bhUmikA pramANe e nivArI zakAya tema nathI, mATe kahuM chuM ke tuM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 79 yuddhamAM joDAI jA. ane yuddhamAM joDAvAthI yuddhanAM be pariNAmo Avaze - kAM to jaya ne kAM to parAjaya, kAM to svataMtra rAjyasukha ane kAM to kauravonuM Adhipatya, kAM to bhogaprApti ane kAM to bhogahAni, kAM to maravuM paDaze ne kAM to jIvIza paNa e be paikI koIne paNa ochI vadhu na mAnato, harakha-kheda na karato. A vakhate tuM rAjyasukha choDavA jANe taiyAra ho, ema bolI gayo paNa e to tArA A mohajanma khedane lIdhe bolI gayo che. ethI kaMI tane rAjyasukha maLavAthI harakha nahi thAya evuM thoDuM ja che ? ane mAnI le ke harakha nahi thAya to vaLI laDAImAM tArAM sagAM haNavAno kheda thavAno. harakha ane khedamAM tattva daSTie kazo phera ja nathI. mATe e kaMThathI para thaIne pachI ja yuddhamAM joDA ema have huM tane bhAra daIne kahuM chuM. ane e paNa kahuM chuM ke kharekharo nizcaya karIne joDAje. pAcho kyAMka ardhI laDAIe vaLI AvuM nATaka na batAvato. sArAM ke daDha nizcaye samatApUrvaka yuddhamAM joDAIza, to tane pApa nahi lAge ane marIne ke jIvIne paralokamAM ke ahIM je je sthiti pAmIza te laukika dRSTie paNa UMcA prakAranI haze. je AtmadaSTie ucita ne paugalika (bAhya) daSTie paNa ucita ja hoya. je lokottara daSTie ucita te laukika daSTie paNa ucita ja hoya paNa je paugalika (bAhya) daSTie ucita hoya te AtmadaSTie ucita hoya ane na paNa hoya ane je laukika daSTie ucita hoya te lokottara daSTie ucita hoya ane na paNa hoya. to pachI AtmadaSTi-lokottara daSTi-ne mukhyatve kAM na rAkhavI? eSA te'bhihitA sAMkhye buddhiryoge tvimAM zRNu / buddhayA yukto yayA pArtha karnabaMdhaM prahAsyasi // 39 / / sAMkhyadaSTi kahI A to, yogadaSTi have suNa; je daSTita tuM pArtha chUTI. karma baMdhathI. 39 he pRthAnA putra (anDa sudhI) to e tane A sAMkhyadaSTi kahI (eTale ke sAMkhya siddhAMta-nizcaya daSTinA siddhAMtathI samajA nuM paNa) have tane huM yoga daSTi (vize) kahuM chuM, te sAbaLa (kAra na ke. vyavahAramAM A ja daSTi rAkhIne sahue cAlavuM rahyuM che. to ja karma baMdha thI 1 TI zakAya che, tuM paNa) te daSTi rAkhIne cAlatAM karmabaMdhanathI chUTI jaIza. noMdha : jaina rAsomAM 'paddhama paNa bane tyAM kahyuM che. sArAMza ke prathama jJAna ane pachI kriyA. te ja rIte sauthI pahelAM zrIkRSNa mahAtmAe arjunane jJAnadaSTi Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 gItAdarzana ApI have kriyAdaSTinI vAta kahe che. jyAM lagI yathArtha jJAna na thAya, tyAM lagI buddhijanya tarkonuM samAdhAna thatuM nathI, eTale e buddhi vAsanAtmaka banI ekAgratA jAmavA detI nathI. ane ekAgratA vinA AtmAnaMda cAkhI zakAya nahi eTale yathArtha jJAnanI jarUra che. paNa ATalethI ja pate nahi sAthe sAthe cAritra paNa joIe. jIvananA jaTila samarAMgaNamAM ekalA jJAnathI cAlatuM nathI. eTale jaina sUtronA pratipAdya viSaya jema cAritra che, te ja rIte gItAkAra paNa e ja viSayanuM pratipAdana have zarU kare che. arjunane yuddhamAM joDavo' eTalo ja zrIkRSNa mahAtmAno Azaya hota to ATalethI ja gItA samApti pAmata paNa zrIkRSNa mahAtmAne arjunane saMsAranA samasta raNasaMgrAmamAM AMtarayuddha khelIne AbAda rIte pAra UtarI zake evo mArga batAvavo che. je siddhAMta eka ja prasaMgane lAgu paDe, te pUrNa siddhAMta kahevAya ja nahi. eTale siddhAMtanI eka bAju varNavI have bIjI bhavya bAju batAvavA mAge che. emaNe agAu arjunane kahyuM hatuM ke tuM samabhAva rAkhIne kriyA karIza to tane pApa nahi lAge. paNa navAM pApa na lAge eTalI ja e to vAta thaI, paNa jUnAM lAgyAM che temanuM zuM? kharI vAta to e che ke A deha je kAraNe baMdhAyo che te karmathI sarva prakAre mukata thavAnI sahu koInI abhilASA che. eTale arjunane uddezIne chatAM, sahune sarva sthaLe lAgu paDe evo vyApaka siddhAMta gItAkAra have rajU kare che. jaina sutro jema kahe che ke cAritra vinA saMpUrNa mokSa nathI'+ te ja rIte gItAkAra paNa kahevA mAge che ke karmayoga vinA sAMgopAMga siddhi nathI jaina sUtronA cAritra zabdano artha saMnyAsa paratve rUDha thaI gayo che, jyAre gItAnA karmayoga zabdathI asaMnyAsa ja bahudhA loko mAnI le che. paraMtu ApaNe to e baMne vaccenuM sAmya ja joIe chIe. jema cAritra zabda aMtara sAthe mukhyatve saMbaMdha dharAve che, tema karmayoga paNa mukhyatve aMtara sAthe saMbaMdha dharAve che; e vyAkhyA gItAkAranA mukhethI ja ApaNe AgaLa upara joIzuM. prathama to hamaNAM e zuM kahevA mAge che te joIe. nehAbhikramanAzo'sti pratyavAyo na vidyate / svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt / / 40 / / na ahIM pragati tUTe, vipna paNa naDe nahIM; aMzeya dharmano nakkI, mahAbhayathI rakSato 40 + jJAnaHrza vAritra gola | Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 81 (vahAlA bhArata ! A yuddhanA prasaMga pUratI ja vAta kahI; huM tane eTalethI ja rokavA nathI mAgato. Aje ahIM tArI sAme yuddhano prasaMga che, paNa yuddhane aMte kadAca tAre phALe mRtyu Ave ke parAjaya Ave athavA te jIvato rahyo to vijayanA gauravavaMto rAjyabhogano prasaMga Ave, tyAre pachI tyAM tAre zI rIte vartavuM? eno paNa huM tane rAha batAvuM chuM. meM tane sarva prasaMgomAM samatva rAkhavAnI vAta to karI, paNa evuM samatva kaMI bALakanA khela nathI. hA kadAca AphatamAM samatA rAkhI zakAya, paNa pralobhanamAM samatA rAkhavI kaThaNa che. ene mATe to daDha dharmasAdhanA joIe, mATe ja have huM tane e samajAvuM chuM, paNa jo; pahelAM to tane e kahI dauM ke) e (yogamArga) mAM karelI pragati kadI aTakI paDatI nathI, tema game tevAM vighno Ave toya e ene naDI zakatAM nathI, vaLI evA dharmanuM kiMcit pAlana paNa mahAbhayathI ugAravA samartha che. noMdhaH lAbhAlAbhano vicAra karyA pachI, lAbha jaNAya to ja tevA mArge javA mATe utsAha Ave che. eTale zarUAtamAM tene karmayogano mahimA sauthI prathama zrIkRSNa mahAtmAe kahyo. samatAyoga kaho ke dharma kaho te badhuM sarakhuM che. jaina sUtromAM paNa dharma ane samakita athavA samyaktva eka ja arthamAM vaparAyAM che. jaina sutromAM dharmanI vyAkhyA ja evI vyApaka ane suMdara che ke sarva sthaLe Abehuba lAgu paDI jAya. te kahe che ke vastuno svabhAva e ja dharma': A rIte AtmAne sparza kare te Atmadharma. AvA dharmanuM pAlana nakAmuM na ja jAya e dekhItuM che. kAraNa ke AtmAno nAza thato nathI to AtmAne sparzelI bhAvanAno kema nAza thAya? e rIte jotAM gItAkArano yoga eTale AtmAnuM joDANa. e joDANa leza paNa thayuM ke pachI mahAbhaya rahyo ja kyAM? kAraNa ke abhaya e AtmAno svabhAva che. jyAre bhaya to dehabhAva che. te bhaya) game teTalo bhayaMkara hoya toya, tyAM enuM (AtmA pAse) zuM cAle? jemake pavana game teTalAM jhApaTAM mAre, toya ethI AkAzane zuM nukasAna thavAnuM? dharmane vipna paNa zAnAM naDe? kAraNa ke vighno bicArAM pArthiva rahyAM ane dharma to apArthiva rahyo tyAM to avaLA graha ke aniSTa paNa zuM karI zake? bahubahu to rogAdi Apattio ke zastro dehane jhUMTavI zake paNa tethI zuM thayuM? jema ghaDo phUTavAthI AkAzamAM kazuM UNuM thatuM nathI, tema dharmamAM zuM UNuM thavAnuM? sArAMza ke jainasUtro jema kahe che ke kSAyika samakti AvyA pachI naSTa thatuM ja nathI ema zrIkRSNa mahAtmA kahe che ke A yoga prApta thayo ke pachI e naSTa thato ja nathI. vaLI jema kAmadeva jevA sAdhakone aneka prakAranAM devakRta ke Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 gItAdarzana manuSyakata saMkaTo" paDayA chatAM samakitane naDayAM nathI. tema A yoganiSThane Aphato naDatI ja nathI. vaLI jema sudarzana jevA sAme mahAbhayo khaDA thayA hatA paNa paLavAramAM dharme tenuM rakSaNa karyuM tema gItAkAra paNa kahe che ke A dharmano aMza paNa mahAbhayathI ugAre che, paraMtu AvA sarva prakAre lAbhadAyaka dharma mATe kevI bhUmikA joIe te have kahe che: vyavasAyAtmikA buddhire keha kurunaMdana / bahuzAkhA hyanaMtAzca buddhayo'vyavasAyinAm // 41 / / A yoge joIe buddhi, eka ja nizcayAtmaka; cheDo nathI, ghaNAM phAMTA, anizcayInI buddhinA 41 (paraMtu vIra arjuna ! jema siMhaNanuM dUdha tAkAtavALuM to che paNa sonAnA vAsaNa sivAya TakI zakatuM nathI, tema AvA utkaTa yogane ArAdhavA sAru sauthI pahelAM to) A yogane viSe buddhi ekanizcayI joIe. jyAre anizcayIjanomAM to (AvI AtmalakSI ekarUpa buddhi nathI hotI, paNa A ThIka te ThIka A karuM to A phaLa maLe che te karuM to te phaLa maLe" ema vAsanAtmaka IcchAne lIdhe) buddhio bahu zAkhA bhede karIne aneka hoya che. mATe tuM prathama to badhI sakAma IcchAothI, tArI buddhine pAchI vALI A yogamAM ekAgra karI de. to ja kramekrame tuM karmabaMdhanathI chUTIne mokSarUpI zAzvata sthAna pAmIza.) noMdha : sAdhake sauthI prathama A ja vAta lakSamAM levAnI che. ghaNA sAdhakone Atmadharma game che kharo paNa enI buddhi sthira nathI thaI hotI eTale kriyA Atmadharmane lagatI karato hoya che. paNa buddhinuM saMsAravRkSa anaMta ane bahuzAkhALu hoIne, enI sthiratA, emAM (yogamAM) kSaNa paNa TakatI nathI. gItAkAra kahe che ke sauthI pahelAM ekAgratA sAdho. je kAMI tamane satya bhAsyuM. tene maraNAMte paNa vaphAdAra raho to A badhA bhayothI ugArIne tamane e nAnakaDuM satya tamArA AtmadevanI godamAM ramADaze. yAmimAM puSpitAM vAcaM pravadaMtyavipazcitaH / vedavAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH // 42 / / * jaina sUtronA daza zrAvakomAM kAmadeva paNa eka zrAvaka hatA ane eka vakhata te, samabhAvano abhyAsa karavA beThA hatA tyAM vyaMtare emanI sAme aneka prakAranAM dazyo khaDAM karyAM. pIDA upajAvavA prayatno karyA. chatAM te aDola rahyA; kAraNa ke te vakhate temanAmAM kSAyika samakitavALo samabhAva hato. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo kAmAtmAnaH svargaparA janmakarmaphalapradAm kriyAvizeSabahulAM bhogaizvaryagati prati bhogaizvaryaprasaktAnAM tayApahRtacetasAm vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyate vedavAde macyA pArtha, 'che na bIjuM' veda vaLI; je A phUlela vANIne, ajJAnIo vadyA kare. 42 jamakarma phaLo detI, aizrvaryabhoga khAta2; viziSTa boLI kriyAne kAmAtmA svargalakSI e. 43 te vANIe haryuM citta; aizvarya bhogasaMgInuM; mATe samAdhimAM buddhi, na rahe nizcayAtmaka. I || 4Z || , || 44 || 83 44 (arjune jyAre zrIkRSNa mahAtmAne pUchyuM ke Apa je dharmano aMza mahAbhayathI ugAre ne jemAM mahAvighno paNa bAdhA na pahoMcADe tathA jemAM eka DagaluM mAMDayuM, to te paNa niSphaLa na jAya te dharmane yogya banavA mATe prathama to nizcaya ja jeno AtmA che, tevI eka nizcayAtmaka buddhi mAgo cho, ane vaLI kaho cho ke anizcayIjanonI buddhio to pAra vagaranI ane bahu zAkhAvALI hoya che, to buddhi to mULe eka ja che ane enA ATalA badhA anaMta bhedo zAthI janme che ? jo nizcaya e ja buddhino AtmA hoya, to mANasa anizcayI kema bane che, te mahattvano prazna thAya che. athavA Apa jo kahetA ho ke vRkSa eka hovA chatAM bahuzAkhALuM hoI zake che, to huM pUchuM chuM ke jo ema hoya to vRkSa jema anaMta-bahu-zAkhAthI UlaTuM rUpALuM lAge che, tema te buddhi UlaTI rUpALI banavI joIe, to Apa ene ApanA dharma mATe anucita kema TharAvo cho, e bIjo prazna thAya che. A baMne praznonA sAmaTA uttara ApatAM A traNa zloka zrIkRSNa mahAtmA bolyA :) he pRthAnA putra ! (je buddhi AtmalakSI che, te eka ja che. nizcaya e ja eno AtmA che, paNa dehadhArI jyAre kAmalakSI bane che, tyAre enI buddhino nizcayarUpI AtmA UDI jAya che, ane vAsanAothI e gherAI jAya che. jema AtmAthI zUnya banelA hADapiMjarane gIdhaDAM, samaLI, kAgaDA yatheccha pholI khAya che, tema AvA dehadhArIne kAmanAo korI khAya che; ethI e dila daIne koI karma karI zakatA nathI eTale tarata) jemano kAma ja AtmA, ane svarga ja Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 gItAdarzana sarvasva che, jeo vedavAdamAM ja niraMtara mazagUla rahIne veda sivAya bIjuM kAMI ja nathI ema (moTA ruAbapUrvaka) bhASaNo karyA kare che. amuka yajJa karo, to amuka phaLa maLe' ane 'amuka yajJa karo, to amuka gatimAM janma maLe' basa navA navA janmo ka2vA ane bhoga tathA aizvarya pAmavA (e ja jANe kema manuSyanuM 52ma lakSya na hoya ! ema mAnI te) prati ja doranArI ane kriyAnA bahoLA vistAravALI evI e emanI phUlelI vANI sAMbhaLIne aizvarya tathA bhoganI AsakitavALA lokonuM mana tarata kheMcAI jAya che, ane ethI teo samAdhi-AtmazAMti- Icche che kharA, paNa emAM emanI buddhi nizcayAtmaka sthira thaI zakatI nathI. (sArAMza ke jemAM manane ochuM joDavuM paDe ane mAtra dhanathI ke thoDIghaNI zArIrika kriyAthI patatuM hoya to evI vastu tarapha anizcayInuM mana tarata lalacAI jAya che, kAraNa ke enA mana para nizcayAtmaka-buddhinI lagAma hotI nathI. eTale ke buddhie vAsanAtmaka IcchAonuM svarUpa lIdhuM hoya che. tethI te manane AdhIna hoya che. AtmAdhIna nathI hotI. AthI A yogamAM dAkhala thavA pahelAM ATalI sAvacetI rAkhavI joIe. noMdha : kharekhara gItAkAre ahIM sAdhakamAtrano gUMcavAyelo koyaDo ukelI nAkhyo che. 'huM dharma karuM chuM' ema dareka dharmano nAnAthI moTo mANasa mAnato hoya che. paNa pAcho e ja phariyAda kare che ke ' paNa jiMdagIno moTo kALadharma karaNImAM kADhayo chatAM e dharme to kazuMya phaLa nathI ApyuM. harakatano to kAMI ArovAro nathI ane e eTalI to naDe che ke jiMdagI ja khArI thaI paDI che. jANe 'ApaghAta karuM ne chUTI jauM' ema vAraMvAra thayA kare che. mahAbhayathI ugAravAnI vAta to dUra rahI paNa UlaTA mahAbhayo Dagale pagale AvI paDe che' A phariyAdInI gItAkAra kAnapaTTI pakaDe che ne bhUla batAvI de che, ke 'teM dharma karyo ja nathI. dharmakriyAmAM to buddhi eka nizcayAtmaka joIe ane tArI buddhi to anaMta-bahu-zAkhALI che. tAruM zarIra devaLamAM beThuM che. paNa jo, pahelI paLe tuM tArA gharanI khabara laI Avyo, bIjI paLe vaLI dukAna oNphisanI, trIjI paLe vaLI mitronI, cothI paLe vaLI zatrunI. oho ! keTalA phAMTA ? tAro AtmA kayAM ghUme che ? bola dharma kayA thayo ? pachI asamAdhi vinA bIjuM zuM maLe bhalA ? sauthI prathama bIjI zALAmAM nizcayAtmakatAnI parIkSAmAM pAsa thaI Ava. pachI dharmazALAmAM pesache. AvAM ja vacano prakArAMtare bhagavAna Izue potAnA ziSyone kahyAM che. jaina yogIzvara Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 85 AnadadhanajI paNa e ja kahe che : "dharma gharma karato jaga sahu phare, jANe na dharmano marma," dharma jinezvara caraNa grahyA pachI, koI na bAMdhe to karma." vAta sAva sAcI che. manuSya nagadadharmanuM eka ja aMga le. dA.ta. satya. bhale zarUAtamAM vANI pUratuM ja e satya jALave. paNa evo to vaphAdAra e rahe ke e khAtara sarvasva homavA taiyAra thAya to e ja vANInA satyanA nAnakaDA TukaDAnI vaphAdArImAMthI ene AkhA vizvathI paNa mahAna evo AtmA maLI jAya. harizcaMdra jevAM dAMto enAM sAkSIrUpa che. je rIte satyanuM dakhrata lIdhuM te ja rIte brahmacarya'. prathama bhale emAM paNa maryAdita pratijJA rAkhe, paNa e maryAdita pratijJAnI bahAra eka DagaluM paNa na bharAya teTalo sAvadha rahe to e sAva sAdI vastuthI paNa sudarzanano* beDo pAra thayo, tema sAdhaka beDo pAra karI de, vAcakomAMnA ghaNAkharAe svastrI-maryAdita brahmacarya to Aja lagI pALyuM ja haze, chatAM kema sudarzana jevI ucca paMkitano AnaMda nathI bhogavI zakatA? eno khulAso upara spaSTa AvI gayo ke brahmacaryapAlana nizcayAtmaka buddhipUrvaka nathI thayuM. Akasmika paLAyuM che, eTale ja eno zrIkRSNagurunA kahelA dharmamAM ekaDo nathI noMdhAI zakato. to pachI evuM pAlana mahAbhayathI kema ugArI zake? A bhave ja na ugAre te parabhave to kema ja ugAravAnuM? dharma to rokaDiyo grAhaka che. mAla le ke turata paisA Ape, mAtra vepArIe potAnI dukAna, ene khapa lAge tevI banAvavI joIe. dharma to prakAza che, prakAza to turata ja aMdhAruM dUra kare. evA dharmamAM zrIkRSNagurue upara kahyuM tema bahu kriyAvistAranI jarUra nathI, mAtra bolavAmAM ane sAMbhaLavAmAM ja rasIlI lAge, paNa dharma tarapha preraNA na karatAM bhoga-aizvarya tarapha ja dorI jAya tevI vANI bolavAnI ke sAMbhaLavAnI paNa jarUra nathI. kAraNa ke bhoga ke aizvarya e kaMI mAnavI jIvananuM parama lakSya nathI. bhoga ane aizvaryanI vAMcchanA pUravA mATe to janmo levA paDe ane vipula bhoga aizvaryavALI buddhithI bahu bahu to svargagati maLe to paNa tethI zuM? tethI manuSya je samAdhi Icche che, te kayAM maLe che ? tyAM paNa huMsAtuMsI" gumAna" "vaira" chaLakapaTa' 'harSazoka" Adi bharyA ja paDyAM che. jyAM kAma che tyAM duHkha che ja. eTale kharI vAta to e che ke * A sudarzana jaina graMthano te sudarzana che ke je vastrI-maryAdita brahmacarya pALato hato ane jene abhyArANI ke je temanA rAjavInI paTTarANI hatI tenA pralobhana AgaLa potAnI aDolatA jALavI hatI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana tha ; jyAM kAmanAmAno aMta che evI mokSagati ja manuSya vAMcyuM che ane te je dharmathI maLe che, te dharma mATe nizcayAtmaka buddhinI je pahelI zarata gItAkAre mUkI che, te mA LavavI jarUrI che paraMtu ahIM pAyAmAM ja bhUla thAya che, tethI huM dharma karuM chuM' ema mANasa mAnI bese che. paNa karato hoya che kaMI bIjAM ja.' have gItAkAra buddhine nizcayAtmaka banAvavA mATe arjunane zuM kahe che, te dhyAna daIne sAMbhaLIe. traiguNyaviSayA vedA nisvaiguNyo bhavArjuna / nirdvadvo nityasatvastho niryogakSema AtmavAn // 45 // triguNa viSayI vedo, triguNe chUTa ana; niryogakSema nirdhaddha, nityasatvastha AtmavAnuM . 45 mATe he UjaLA arjuna ! (prathama to huM tane yoga mATe tArI evI bhUmikA taiyAra karavA khAtara e kahuM chuM ke) vedo (mAMnI je phaLa kRtio tuM mane kahI gayo 'kulIna putronI piDodaka kriyA pitRone asaddagatimAM paDatAM aTakAve che." phalANAne Ama karavAthI svarga maLe che, ane phalANAne Ama karavAthI naraka maLe che." evI vAto te khUba sAMbhaLI che. eTale tArI nizcayAtmaka buddhine jANI joIne teM ja nAhakanI gUMcavI nAkhI che. mANase dharmagraMthone mAtra sAMbhaLavAnA svAda khAtara na sAMbhaLavA joIe, paNa jijJAsAne saMtoSavA mATe agara potAne sAdhanAne mArge jatAM kayAMka gUMca paDI hoya to ukela sAru emano upayoga karavo joIe. vaLI dharmagraMthomAM paNa keTalAka prathama kakSAnA loko mATe upayogI hoya che. eTale prathama kakSA vaTAvyA pachI bIjI kakSAvALAne te graMthonA kathana para (pachI). potAnuM jIvana dhoraNa bAMdhavAnuM rahetuM nathI ane ethI uttama kakSAvALAne to potAno AtmA ja preraka banI rahe che. eTale badhA sadaguruo ane badhA graMthonI garaja ene AtmAmAMthI ja sArI rahe che. tuM Aje hajA eTalI UMcI koTI para nathI, tema sAva pahelI kakSA para paNa nathI, mATe pahelI kakSAne upayogI evI svarganarakanI phaLazrutiothI para thA.) vedo triguNane lagatI bAbatothI khIcokhIca bharyA che, (ane jyAM triguNatA che tyAM ja saMsAra che, paNa tAre to saMsArathI pAra javAnuM che) mATe tuM e vedone ja samULagA paDatA melavA ema artha na leto. paNa tArA ghaNA vaDavAo Aja lagI potAnAM yuddhajanya pApakarmane nasADavA ke bIjAM karelAM pApothI chUTavA athavA putraprApti, vijaya prApti ke svargaprApti mATe seMkaDo yajJo karAvatA AvyA che, tenAthI te para thA. kAraNa ke Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo vediyA ajJAnIo to pote sakAmI hoI, vedavAdamAM rahI jANe vedonuM dhyeya vadhumAM vadhu mAtra svargagati ja kAM na hoya, ema mAne che ne manAve che, paNa kharI vAta ema nathI. vedono kharo Azaya to mokSe javAne yogya sAdhana saMpatti khIlavavAno che, paNa sakAmI loko e sAdhanasaMpattine ja sAghya mAnIne pote bharamAya che ane bIjAne bharamAve che, eTale A yajamAna ane yAjaka baMne mArga bhUle che. have tuM samajI zakayo hoIza ke vaidika karmakAMDo pApathI dUra na karI zake. pApathI dUra rahevA mATe to pote ja sAvadhAna rahI zubha karmo ka2vAM joIe ane evAM zubha karmothI ApoApa svarga maLe che. dA.ta. tAruM A yuddhamAM samatvapUrvaka joDANa thAya ane tema karatAM tAro deha chUTI jAya to tane svarga maLe, ema huM prathama ja kahI gayo chuM, chatAM enI paNa sAdhake paravA rAkhavI na joIe kAraNa ke svarga paNa triguNamaya che - saMsAra che, mATe enAthI sAdhake 52 rahevuM. vaLI huM tane bIjI vAta e kahuM chuM ke have tuM triguNathI aLago to rahIza paNa chatAMya pUrva kALe teM je karma karyA che, ane haju samabhAve karIza tenAM je phaLa Avaze tene lIdhe jyAM lagI tAruM zarIra che tyAM lagI tuM sukhadu:kha, harSa-zoka Adi dvaMdvothI-joDakAMthI-aLago raheje arthAt ke haMmezAM tArA aMtaHkaraNamAM ja sthira raheje. bahirbhAva tarapha jema hamaNAM dorAI gayo, tema na dorAto. vaLI yogakSema (aprApta sAdhanonI prAptirUpa yoga ane prApta sAdhanone rakSaNa rUpa kSema)nI ciMtAthI paNa mukta raheje. (ahIM tane e zaMkA na thavI joIe ke to to huM beTho beTho mArA aMta2mAM ja lIna rahuM ne kazI pravRtti ja na karuM. huM tane e kahuM chuM ke yogakSemane lagatI pravRtti jarUra kara, paNa e pravRtti pAchaLa tArA AtmAne na bhUlI jA, eTale ke tAruM dhyeya to AtmA tarapha ja rAkha) matalaba ke AtmavAna rahe. noMdha : sAdhakanI svAbhAvika nizcayAtmaka buddhi kema anizcita banI jAya che te vAta gItAkAre A pahelAMnA traNa zlokamAM kahI dIdhI. ahIM ema kahyuM ke vedo jevAM ajoDa zAstro paNa jo saMsAra vadhAranArAM ja banatAM hoya, to tethI paNa dUra rahevuM. to pachI jaMtramaMtra, dorAdhAgA, kAmaNaTmaNa, joSa vagerethI dUra rahevuM, temAM kahevAnuM ja zuM ? kAraNa ke tevAM zAstro ane tevAM zAstranA AjanA nirUpako moTe bhAge vizuddha AtmA tarapha laI javAmAM upayogI thavAnI vAta to dUra rahI paNa UlaTAM bAdhaka ja thAya che. jaina sUtromAM paNa A vAta Thera Thera kahevAmAM AvI che. 3 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 gItAdarzana Ama karavAthI jIvananirvAhamAM rakhe vAMdho Ave evo Dara koI na rAkhe. kAraNa ke AtmArthI puruSanI AtmalakSI nivRttimaya pravRttithI ke pravRttimaya nivRttithI enuM yogakSema cAlyA ja kare che. dAMta maLyA ane cAvaNuM to pramANika prayatna maLI ja rahevAnuM. jJAnIne to jarUriyAto, potAnuM lakSyadora na cukAya eTale saheje maLI ja rahe. TUMkamAM e ke pApapuNyane kamAvA mATe sAdhaka potAnA AtmAne jALavI rAkhe. jaina paribhASAmAM A sthitine saMvara dazA kahe che. eTale ke jema kUvAnuM pANI sAva khAlI karavuM hoya to pahelAM Avakane baMdha karavI paDe che. navuM AvatuM pANI baMdha thayA pachI ja, jUnAne ulecavAnuM kAma zarU thatAM dhIme dhIme Akhare kUvo khAlI thAya che. A rIte AtmAne paNa lAgelAM karmo dUra karavA mATe prathama to navI Avakane baMdha karavI joIe. AnuM ja nAma saMvara. yAvAnartha udapAne sarvataH saMplutodake / tAvansarveSu vedeSu brAhmaNasya vijAnataH // 46 / / copAse jyAM bhaya nIra, jeTalI chillare* tamA; teTalI sarva vedomAM, rahe vijJAnI hijane. 46 (arjune jyAre pUchayuM ke Apa vedo mATe je kahI gayA te kathana kevaLa mane ke kharA kSatriyone ja lAgu paDe ke brAhmaNone paNa lAgu paDe che? kAraNa ke jema dharmayuddhamAMthI pIchehaTha karavI e kharA kSatriyone zaramarUpa ane dharmabhraSTa thavArUpa che, tema vedanuM ajJAna parA brAhmaNane paNa zaramarUpa ane dharmabhraSTatArUpa che, ema Ape ghaNIvAra mane kahyuM che, - AnA uttaramAM zrIkRSNa mahAtmA kahe che kauteya ! saiddhAMtika niyamo to sahune eka sarakhA ja lAgu paDe che, hA; bhUmikA saiddhAMtika niyamone pacAvavA jeTalI na taiyAra thaI hoya to judI vAta che, tevA kAcA sAdhaka mATe to nItisUtro nehI netAnI garaja sAre che, paNa saiddhAMtika bhUmikA taiyAra karI che tevA) vijJAnI brAhmaNane brAhmaNa jAtimAM janmyo hovA chatAM) badhA vedo paratve mAtra eTaluM ja prayojana che ke jeTaluM cAre bAju jyAM jaLa bharyA hoya tyAM nAnA jaLAzayamAM hoya ! (eTale ke badhA vedono sAra enA aMtaramAMthI ene jaDI rahe che, eTale vedothI ene khAsa prayojana ja nathI.) * chillara= chicharuM pANI, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo noMdha : sAdhake bahAranAM avalaMbano ke sAdhanone keTaluM mahattva ApavuM, enI maryAdA gItAkAre ApI dIdhI. niyamo viSe paNa Ama ja che. tyAga viSe paNa Ama ja che. tyAga, niyama, vrata, japa vagere badhAM sAdhano che. sAdhya to vItarAgatA che. e vItarAgatA akhaMDa rahe tevA samatAyoganI bhUmikA para sAdhaka pahoMcyo eTale ene vidhiniSedhanI kazI ja AvazyakatA nathI. kharI vAta to e che ke je hetu bIjA UgatA sAdhakane mATe tyAga, japa, vrata, niyamothI sare, te hetu AvA pIDha sAdhakane saheje sarI rahe che. kAraNa ke evA sAdhakanI bhUbhikA ja evI sahaja thaI jAya che. AvA sAdhakane ATalI sahajatA kaMI ekadama nathI maLI hotI, eNe A sahaja dazAnI pUrve ghaNAM kaDaka tyAga, vrata, niyamAdi karyA ja hoya che e vAta paNa koI na bhUle. ATaluM kahyA pachI have arjunane zrIkRSNa mahAtmA pote je kahevA mAge che te yoganA rahasyanI vAta eka ja zlokamAM kahI de che : karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / mA karmaphalaheturbhUrmA te saMgo'stvakarmaNi // 47 / / yogasthaH kuru karmANi saMga tyaktvA dhanaMjaya / siddhayasiddhayoH samo bhUtvA samatvaM yoga ucyate || 48 // kameM tAro adhikAra, karmaphaLe kadI nahIM; na ho karmaphalArthI tuM, na ho saMgI akarmano. 4 7 yoganiSTha rahI karmo, kara Asakitane tajI; samo siddhi-asiddhimAM, samatva yogalakSaNa. 48 (meM tane vedokata zubhAzubha karmothI nirlepa rahevAnI vAta karI, ethI tuM kriyAmAtrane choDI devAnuM rakhe samajI leto. A yogamAM kriyAo samULagI choDavAnI to vAta ja nathI. UlaTI kriyAo to khAsa karavAnI che, paNa te samabhAvapUrvaka Asakita rAkhyA vagara karavAnI che. tuM kahIza ke karma karavAnuM kaho cho ne vaLI Asakita tajavAnuM kaho cho to e be vAtane kema bane? huM eno khulAso karuM chuM te sAMbhaLa : puruSa jyAM lagI karma sAthe athavA sAMkhyA paribhASAmAM kahuM to prakRti sAthe joDAyo che, tyAM lagI prakRti pote kAryahetuka hoIne kArya vinA ene cAlatuM ja nathI eTale karma karavAM emAM puruSane doSa nathI, paNa karmajanya je sukhaduHkhAdi phaLono bhogavaTo puruSa karavA maMDI jAya che, tyAM ja doSa lAge che. paraMtu A rahasyane nahi jANanArA keTalAka manuSyo samULagI kriyA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana ja choDIne pahADI jaMgalomAM nAsI jAya che. joke tyAM paNa koI ne koI prakAranI kriyA to emane karavI ja paDe che ane pAcho tyAM navo saMsAra Ubho thAya che. eTale ja huM tane evI cAvI ApuM chuM ke jethI tuM je kSetramAM rahe te kSetramAM rahyo rahyo mokSane paMthe ochI vadhatI majala kAyama kApyA kare. paNa jo je hoM A cAvIne kSaNa paNa tArA hRdayathI dUra na karIza. A je huM tane kahuM chuM, te bola" tuM ja tArA AtmAne vAraMvAra saMbhaLAvyA karaje.) karmane viSe ja tane adhikAra che, temAMthI nIpajatAM vividha phaLone viSe kadI nahi. mATe karmanAM phaLo meLavavA khAtara tuM karmo na kara (eTale ke karmaphalano arthI na thA), tema karma na ja karavAM evA prakArano AgrahI paNa na thA. (athavA to halakA prakAranAM niSiddha karmamAM Asakata na thA.) paraMtu Asakita choDI yoganiSTha rahI eTale ke, kAryanI saphaLatA ke niSphaLatA je kaMI maLe temAM samAna bhAva rAkhIne karma kara. (kAraNa ke siddhiasiddhimAM) samAna bhAva rahevo e ja yoga kahevAya che. noMdha: kALa, svabhAva, pUrvakarma, puruSArtha ane niyati e pAMca samavAyo (pAMca kAraNo)mAM puruSArthano adhikAra dehadhArInI vartamAna bhUmikAne che. mATe zrIkRSNa mahAtmAe arjunane e vAta kahI ke puruSArtha kara, paNa kAryaphaLa maLavAmAM to dehadhArInA puruSArtha sivAyanAM bIjAM cAra kAraNo paNa che. eTale ekalo dehadhArI dhAre evuM pariNAma Ave che evo Agraha tadana anucita che. e to dekhItuM ja che ke, bIja vAvavAno kheDUta puruSArtha kare, tethI ja kAMI pAka maLato nathI. ene mATe to enA puruSArtha uparAMta bIja zakita, jamInanI phaLadrupatA, mApasara vRSTi, anukULa prakAza, anukULa pavana, anukULa Rtu ane pAkanuM nirmANa Adi bIjAM kAraNono yoga maLe to ja pAka phaLe. paNa mAno ke, e badhA yoge pAka phaLyo to ? toya karmaphalano hetu bheLo rAkhIne kheDUte kAma karyuM haze to tarata ja tene abhimAna Avaze ne te chakI jaze ane kAM to bIjAM kAraNono yoga na maLatAM pAka nahi phaLe to e cheka nirAza thaI jaze ane na ja vAvyuM hota to sAruM ema mAnI akarmaNyano saMgI banaze kAM to khoTA vamaLamAM paDaze. A baMne dazA kharAba che. mATe zrIkRSNa mahAtmAe phaLano hetu, je Asakitane lIdhe Ubho thAya che. te * ApaNe bIjA TIkAkAro le che tema badrIhi samAsa na letAM tatparuSa samAsathI A samAsane choDayo che ne kharekhara tema ja ghaTe che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya bIjo Asakitane prathama tajavAnuM kahyuM ane kAryanI saphaLatA niSphaLatAmAM samabhAva rAkhavArUpa cAvI ApI ane satpuruSArtha jArI rAkhavAnuM kahyuM e addabhuta vastu che. koI paNa kSetramAM rahelo sAdhaka A cAvIthI potAnA game tevA gahana koyaDAne paNa ukelI potAno mArga sIdho, saraLa, suMdara, sahaja ane ziva banAvI zakaze. jo AvI mokSasAdhanA upayogI che to pachI vyavahAramAM to Dagale ne pagale upayogI thAya temAM navAI ja zI che ? sArAMza ke, Asakita tajI satkarmo karavAM, karyA pachI phaLa maLe ke na maLe tethI na ha2khAvuM ke na khinna thavuM ke na to halakA karmamAM sarI paDavuM. puruSArtha sAce mArge ka2vo khoTe mArge nahi. hA 1 || 46 || I , || 11 || dUreNa hyavaraM karma budviyogAdvanaMjaya buddhau zaraNamanviccha kRpaNAH phalahetavaH buddhiyukto jahAtIha ubhe sukRtaduSkRte tasmAdyogAya yujyasva yogaH karmasu kauzalam // 50 // karma buddhiyuktA hi phalaM tyaktvA manISiNaH janmabaMdhavirnimuktAH padaM gacchatyanAmayam samatvabuddhivonuM to, karma tuccha dhanaMjaya ! buddhimAM zaraNuM zodha, kRpaNa phaLahetuo. buddhiyukata ahIM chAMDe pApa ne puNya beya te evo tuM thai pachI joDA, karmakauzalya-yoga-mAM 50 karmajanya phaLo choDI buddhiyukata manISio; thai janmasaMbaMdhathI mukata, nirAmaya pade jatA. 51 (arjuna to A badhuM sAMbhaLIne vamaLamAM ja paDI gayo. eNe mUMjhAta maMda svare kahyuM : gurudeva ! mane sIdhI sAdI bhASAmAM kahone ke phaLanI Asakti tajIne karma karavAM.' mUMjhavI kAM mAro cho ? mAbApa ! tame to yogamAM joDAvAnI vAta karI ane pharI samatve pAchuM yoganuM lakSaNa kahyuM, to have zuM ATalethI nathI patatuM ke, pAcho samatAno navo gUMcavADo Ubho karyo? zrIkRSNa mahAtmA maMda smita karIne bolyA : bhAI ! ghIro thA; bApu ! dhIro thA; huM tane pahelethI ja nathI kahI gayo ke tArAmAM vIratA che, mAnavatA che, divyatA che, paNa utAvaLo bhArI. ThIka, kAMI nahi. cAla e badhI vAta pachI. hamaNAM to huM tane cAlu prasaMganI ja vAta karuM, paNa tAre A 49 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 gItAdarzana vAtane pUrepUrI samajavA pUratI to hamaNAM dhIraja rAkhavI ja paDaze. jo tuM A vAtane samajI jaIza to to tAro e prakRtidoSano kAMTo kheMcatAM tane jarAya vAra nahi lAge ane dhIraja ApoApa AvI jaze. bhalA! tane huM thoDIvAra pahelAM ja nahoto kahI gayo ke, tAre samatva sAdhyA pachI yuddhamAM joDAvAnuM che. basa zuM, eTalIvAramAM bhUlI gayo? priya sAdhaka ! tArA jevAnI smRti to tejasvI hovI joIe. ThIka le pharIne jarA vistArathI AgalI vAtane kahuM) jo karma, buddhiyogathI vikhUTuM hoya (eTale ke jo jJAna vagaranI kriyA hoya, to te sAva tuccha che, mATe ja tuM buddhi (jJAna)nuM zaraNuM zodhI le. (eTale ke buddhine paNa karmanI sAthe rAkha.) paNa che dhanaMjaya ! (to kadAca tuM ema kahIza ke, jo buddhi ane karma bene sAthe rAkhavA kaho cho to samatvabuddhi rAkhIne kAma karIe, paNa sAthe sAthe karma phaLano hetu rAkhIe to temAM kAMI vAMdho kharo?" huM tane kahuM chuM ke moTo vAMdho. kAraNa ke, Asakita ja saMsAranuM mULa che. samatva sAdhyA pachI paNa jyAM lagI AsaktinuM bIja na baLe tyAM lagI punarjanma kadI TaLe nahi. hA; eTaluM kharuM ke, samatvabuddhithI navAM pApapuNya na baMdhAya. paNa pUrvanA karmone nAbUda karavA mATe kriyAjha to karavI ja joIe. paNa e kriyA karavA pAchaLa Asakita eTale ke phaLano hetu na hovo joIe. tuM to dhanaMjaya cho. tArA jevA divijayIe buddhi AgaLa tAja namAvyo, pachI bIjAne namAvavAnI zI jarUra? kAraNa ke, phaLahetuo to kRpaNa che. (evA kaMjUsane zaraNe javAnuM tane zobhe ke?) (vaLI jyAre arjunane panna thayo ke jo ema ja hoya to phaLano hetu na rAkhuM ne karma karuM to na cAle ? pachI sattvabuddhinI vaLI zI jarUra che ? tyAre zrIkRSNa mahAtmAe kahyuM :) samatvabuddhi pAmyA vinA karmaphaLano hetu tyAgavo kaThaNa che, (eTalA ja mATe meM tane pahelAM sAMkhyadaSTi kahI hatI. e nizcayanI daSTi rAkhavAthI samatvabuddhi saheje pAmI zakAya che. ane mATe ja meM ene paNa yoga ja kahyo che. huM je yoga viSe vadhu kahevAno chuM tenuM A paheluM ane bIjA zabdomAM kahuM to yoganuM A saiddhAttika pAsuM che. eTale ke buddhinI samatA e paNa yoga che ane karmanI kuzaLatA eTale ke karmane caturAIpUrvaka-phaLAsakita tajIne kazAya phaLahetune lakSyamAM rAkhyA vagara-nipaTAvavAM e paNa yoga che. (kAraNa ke, samatvabuddhithI joDAyelA puruSo ja (pahelAM to) ahIM (loka saMbaMdhInA) sakRta-duSkRta sarakhAvo jaina sutronI sakAma nirjarA sAthe samatva yoga' eTale samakita maLyA pachI Asravano saMvara, sakAma nirjarA kriyAthI ja mokSa maLe che. daza. vai. 4thuM adhyayana. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 93 pApapuNya-ne choDe che. mATe pahelAM to tuM tevo thA eTale ke,) buddhiyukata thA ane pachI (karmakauzalya rU5) yogamAM joDAI jA. (kAraNa ke) karmakuzaLatA e (paNa) yoga (ja) che. | (sAcuM ja kahuM chuM ane !) (jemanI manISA ucca koTInI che evA) jJAnIjano paNa ekalI buddhithI ja pAra pAmI zakatA nathI paraMtu emaneya karmajanya phaLo tarapha najara nAkhyA vagara pravRtti karavI paDe che tyAre ja teo anAmaya-nirogI padamAM puge che. noMdha : uparanA traNa zlokamAM gItAkAre khUba kahI dIdhuM ane te A pahelAM AvI gayelI, lokamAnyanA zabdomAM kahIe to catuHsUtrI ane jainasUtronI daSTie kahIe to, AtmapaMkhIDAMnI jJAna ane kriyArUpI be pAMkha. "je tArA adhikAranuM karma che te kara." dharmakarma eTale tArA adhikAranuM karma. e karavAmAM doSa nathI. na karavAmAM doSano saMbhava che mATe kara. paNa phaLa zuM? kevuM ane kyAre maLe? e tArA adhikAra bahAranI vAta che mATe ene choDI de. ene choDI de eTale ke karma kara paNa karmaphalano hetu sAthe rAkhIne karma na kara. chellI vAta e keTalAka loko AvI kasoTIthI karma karavA jatAM nAsIpAsa thaI akarmanA saMgI banI jAya che paNa tuM akarmano saMga na karIza. Ama arjunane kahyA pachI vaLI kahyuM : yoganiSTha rahI karma kara eTale tArA adhikAranuM karma che, athavA to dharma karma che ke kema tenI tane saheje khabara paDaze. Asakti choDIne karma kara eTale phaLa tarapha tAruM lakSya nahi jAya ane baMdhanano Dara paNa nahi rahe. jema eka vAdI mahA jherI phaNIdharane paNa vaza karI enI dADhane viSarahita karI nAkhe che. pachI te chaMcheDAya toya bhaya raheto nathI tema AsakitanuM jhera nIkaLI gayA pachI karma game tevuM hoya toya bhaya raheto nathI. jo AvI sthiti tuM sAdhI laIza to siddhi maLe ke asiddhi beyane samAna mAnato thaIza eTale ke, karmaphaLanA hetune mokhare rAkhyA vagara tuM karma karI zakIza ane tethI tane akarmaNya athavA adhArmika karma taraphano saMga kadI ja nahi thAya. pachI uparanI ja vAtanuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM ke, samatva buddhine paNa yoga kahevAya che. kAraNa ke (buddhiyogathI dUra raheluM karma avara eTale naThAruM che. eTale ke enA vinAnuM ekaluM karma mAla vagaranuM che. zubhacaMdrAcArya nAmanA jainAcArya paNa kriyA vinAnuM jJAna pAMgaLuM che ane jJAna vinAnI kriyA AMdhaLI che ema kahe che mATe pahelAM to samatvabuddhinuM zaraNuM le eTale ke samatvabuddhiyukata Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 gItAdarzana thaIne karma kara, samatvabuddhiyukata karma sarvottama che. paNa "rakhe tuM buddhinuM zaraNuM letAM letAM pAcho phalahetunuM zaraNuM laI leto." zrIkRSNa mahAtmAnI A cetavaNI kharI che kAraNa ke buddhinuM zaraNuM levA jatAM sAdhakanA vicAro karmaphaLa tarapha paNa kheMcAI javAne saMbhava che. dA.ta. ApaNI sAme eka sevAno prasaMga Avyo. ApaNe UbhA thayA paNa jatAM jatAM siddhi-asiddhino vicAra karavA rahyA ke turata UDI rahelI kAmanAnI ke nAmanAnI jaDo ApaNane pakaDI levAnI; eTale samatvabuddhinuM zaraNuM to levuM paNa phaLa hetune dUra rAkhavA. kAraNa ke buddhi to udAra-zaktivALI che. ane phaLanA hetuo to bicArA kRpaNa che. (dayApAtra che.) pote ja je Darapoka hoya, te bIjAne zI rIte abhaya ApI zake ? jainasUtra uttarAdhyayanamAM vIsamA adhyAyamAM anAthI nAmanA muni magadha nareza zreNikane kahe che ke, "bhAI ! tuM pote jyAM anAtha cho tyAM bIjAne madada zuM karI zakIza? jJAna ja nAtha banI zake tema che." samanvabuddhino yoga potAnI udAra zaktithI zuM Ape che enA javAbamAM kahyuM che ke, pApa ane puNyanA baMdhanamAMthI choDAvIne te svataMtra banAve che, jo ke puNyanI beDIo jIvane bahu game che paNa enI sAme pratipakSI sahayogI pApa paDayuM ja che. eTale jarA madha cATavA jatAM kAMTAthI jIbhanuM lohI paNa bhaLavAnuM. samatva buddhimAM tevuM kazuM ja nathI eTale e pahelAM pahelAM AkarI lAge toya gamI jAya tevI vastu che. ane vaLI gamyA pachI e pApapuNyanA phAMsAthI ApaNane bacAvI le che. enuM darzana thayA pachI to sAdhakane koI Idra page paDIne svarga sattA ApavA Ave, toya e to eTaluM ja kahe che, "nahIM mAMgatA, tU baMdhana meM paDA ItanA hI kAphI hai dUsare ko yo phasAtA hai?" AthI AgaLa vadhIne zrIkRSNa mahAtmAe arjunane kahyuM ke, vaLI eTale jaIne tuM sthira na thaI jato, yogamAM joDAI je." ahIM prazna thayo ke, to samatva buddhinA yoga karatAM vaLI A bIjo yoga kayAMthI phUTI nIkaLyo; enA uttaramAM kahyuM ke prathamano yoganizcayAtmabuddhi sAthe mukhyatve saMbaMdha dharAve che, ane A yoga karmamAM kuzaLatArUpa che" eTale buddhimAM samatA joIe ane karmamAM kuzaLatA joIe. kAraNa ke, karmamAM jeNe kuzaLatA prApta karI te tarata karmaphaLa tarapha anAsakata bhAva keLavI zake che. A vAta to ApaNA sahunA anubhavanI che ke je kharo kalAkAra che te kaLAnI tanmayatAno eTalo to AnaMda lUMTI le che ke pachI enI kRtinI jagatamAM kiMmata Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 95 thAya ke na thAya tenA tarapha jovAnI paNa ene paDI ja nathI hotI. ApaNe paNa samudra kAMThe caLakatA suMdara retI kaNomAM beThAM beThAM je mohaka bhAta pADIe chIe te vakhatano AnaMda eTalo hoya che ke, pachI e kRtinA phaLano bIjo tu ja koNa kyuM che? anAmayapUrNa nIrogI-pade javAno paNa A ja rasika mArga che. jJAnIo paNa e ja rIte e mA jaIne janmabaMdhathI mukata thayA che, sArAMza ke buddhinI samatA na gumAvavI ane ane jo gumAvI dIdhI hoya to pahelAM ene sAdhI levI e yoganuM A eka pAsuM sadhAyuM ane samatvabuddhiyukata thayA pachI, je kaMI sahaja karma AvI paDe, te karmane kaLAtmaka rIte ja AdithI aMta sudhI pUrAM pADavAM e yoganuM bIjuM pAsuM sadhAyuM. ane ATaluM thayuM eTale thayo beDo pAra. jaina sUtro A be yogane jJAnayoga ane kriyAyoga athavA) cAritrayoga evAM be nAma Ape che. vastutaH te eka ja sikkAnI be bAju che, paNa jJAnavALI bAjumAM mahorachApa paDI che, eTale pAchaluM pAsuM joIne paNa turata vaLI mahorachApa tarapha jIvane AMkha rAkhavI paDe che, paNa jaina sUtrakAro kahe che ke, ATalI sahelI vAta hovA chatAM saMsArI jIvane kaThaNa paDe che. enuM kAraNa e che ke e sikkAno pratiyogI sikko ADo Ubho che. te AtmAnA anaMta prakAzane rokI beTho che. enuM nAma moha. pahelA pAsAnA pratiyogIne darzanamoha kahevAya che ane bIjA pAsAnA pratiyogIne cAritramoha kahevAya che. eTale ja gItAkAra have ananuM lakSya e bAju dore che. yadA te mohakalilaM buddhirvyatitariSyati / tadA gaMtAsi nirvedaM zrotavyasya zrutasya ca // 52 / / zrutivipratipannA te yadA sthAsyati nizcalA / samAdhAvacalA buddhistadA yogamavApsyasi // 53 // moha kIcaDane jyAre, tArI buddhi tarI jaze; tyAre nirveda pAmIza, cuta yogya tathA zrute, pa2 RtithI sthAna cUkelI, tArI buddhi samAdhimAM; dhruva sthira thaze jyAre, tyAre te yoga pAmIza. 53 (paNa UjaLA hRdayanA Arya arjuna ! tuM e yoganuM paheluM pAsuM kayAre joI zakIza te kahuM. saMkSepamAM to A vAta agAu paNa kahI hatI; chatAM ahIM prasaMga AvI gayo mATe pharIne cokhavaTathI kahuM chuM. te e che ke A TANe pratyakSa dekhAya che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana ane pahelAM UMDo ane gupta hato te) moharUpI kIcaDane jyAre tArI buddhi pAra karI jaze, tyAre (ApoA5) sAMbhaLelA upara (ane have pachI) sAMbhaLavA jevA (viSayo) upara udAsInatA AvI jaze. ane ema thavAthI tArI nizcayAtmaka buddhi (aneka prakAranI) zrutithI (nizcayanuM) sthAna cUkI gaI che. (anizcitavyagra banI gaI che) te samAdhimAM-AtmamastImAM hAlyA cAlyA vagaranI (badhA prakAre sthira) thaI jaze tyAre tuM yoga (nuM paheluM pAsuM eTale ke samatvabuddhirUpa yoga) pAmIza. noMdhaH jema jaina sUtro, Atmadarzana thayAnAM : (1) zama, (2) saMvega, (3) nirveda, (4) anukaMpA ane (5) AsthA ema pAMca lakSaNo batAve che, tema gItAkAra paNa kahe che ke pahelAM to tAre moha-kIcaDathI tArI buddhine pele pAra laI javI paDaze. eTale pApa-puNyathI ane kharI rIte to sAMsArika baMdhana denArA padArthamAtrathI ApoApa saMveda (eTale padArtha baMdhana kare che tevuM bhAna) ane nirveda (eTale vairAgya) jAgaze, sAdhakamAtrano A ja anubhava che. have ApaNAmAMnA koIne e zaMkA na rahevI joIe ke, arjunane atyAra sudhI hato te vairAgya hato nahi ke moha. ApaNAmAMnA koI ema paNa na dhArI le ke padArtha pratye aNagamo thavo te vairAgya ane evo vairAgya to arjunane thayo ja hato. eTalA khAtara gItAkAre vairAgya mApavAnI uttama kasoTI mUkI te e ke jyAre vairAgya' eTale ke aMtaraMga vairAgya' jAge che tyAre mohano paDado khasI jaIne AtmasmRtino evo khajAno hAtha lAdhI jAya che ke pachI sAMbhaLeluM yAda karavAnI kaDAkUTa ke navuM sAMbhaLavA jevuM kazuM rahetuM nathI. badhuM ene potAmAM ja sUjhI rahe che. jaina sUtromAM evA asaMkhya dAkhalA che ke, moha upazAMta thayo ke tarata ja jAti-smaraNa jJAna thayuM. paNa A mohano paDado ya kaMI ApoApa khasI jato nathI ke ene mATe koI IlamakI lakaDI jevo jAduI upAya khapa lAgato nathI. ene mATe to te sAdhake potAnI buddhine samAdhidazAne yogya eTale ke nizcaLa banAvavI joIe. tyAre prazna thAya che, to pachI e ja kahone ke e nizcaLa kema bane?' gItAkAre Ano javAba pahelAM paNa ApI dIdho che ane ahIM pharIthI Ape che ke "je kAraNe te vyagra thaI che te kAraNathI vegaLA raho." bhale, gharmagraMthomAM emanI gaNanA thatI hoya, paNa je graMthomAM rAjyasattA, adhikAra ane mojazokha ke svarga meLavavA mATe vAsanAnA protsAhana dvArA kriyAo, maMtro ke vidhio batAvAI hoya te sAMbhaLavAnuM choDo, sAMbhaLI hoya to Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya bIjo ene bhUMsI nAkho. Ama buddhine vAsanAbaMdhanA navA cakramAMthI kADhI lo eTale AtmAmAM sthira thaI, e anupama sukhathI taraboLa banIne tamane enA rasabhokatA banAvaze, ke je sukha tame kadI ja veThayuM hoya.* A navuM sAMbhaLIne have arjunanI tAlAvelI vadhI ane eNe kahyuM : arjuna uvAca / sthitaprajJasya kA bhASA samAdhisthasya kezava / 97 sthitadhIH kiM prabhASeta kimAsIta vrajeta kim // 54 // arjuna bolyA : zI sthitaprajJanI bhASA samAdhiniSTanI ? kaho; sthitaprajJa vade bese ne cAle kema ? kezava ! 54 (gurujI ! Ape vedomAM sAMsArika phaLa-zruti dAkhavanAro je bhAga che te viSe udAsInatA rAkhavAnuM kahyuM ane sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNa e traNethI chUTavA mATe preraNA ApI. temaja sauthI prathama samattvabuddhi sAdhavAnI vAta karI. vaLI jo buddhino moha cAlyo jaze to ja e sAdhanA thaze ane pachI sAMbhaLeluM ke sAMbhaLavA jevuM baMne chUTI jaze ema bolIne chevaTe ema paNa kahI dIdhuM ke, Aje tArI buddhi bhogaizvaryAsakata zrRtivAdathI gUMcAIne caMcaLa banI gaI che, ethI samAdhimAM sthira nathI rahI zaktI to) he kezava ! (arthAt brahmA, viSNu ane maheza e traNe saMjJA jene lAgu paDe che, tevA yukata yogI puruSa bhalA!) evA samAdhiniSTha sthitaprajJano vAda kevo che ? (arthAt jene samAdhimAM dhruva-sthirabuddhi che tevA jJAnInAM lakSaNo zAM che ?) te kema bole che ? kema cAle che ? kema bese che ? te mane saMbhaLAvo. noMdha : bhASA, paribhASA, siddhAMta, vAda, dRSTi, lakSaNa cihna vagere lagabhaga ekArthavAcI zabda che. vANI e bhAva vyakata karavAnuM manuSya pAse eka ajoDa sAdhana che eTale jema gItAkAre vedavAda zabda vAparyo hato te ja rIte arjuna paNa tyAre 'sthitaprajJavAda' vaLI kevo che ema pUche che. arjuna AgaLa sthitaprajJavAda sAva navIna vastu che. uparAMta zrIkRSNamukhe e vAta sAMbhaLI tene * 'nirvedI vedana kare vedana kare anaMta' (AnaMdaghanajI)nI ukita pramANe nirveda eTale sogiyApaNuM nahi, paNa anaMtanuM vedana eTale ke, vikRta rasanA vedanamAMthI mana chUTuM thaI AtmArasamAM taraboLa bane tenuM nAma vairAgya. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. gItAdarzana tevuM thavuM game che. eTale je cIja game, tenAM sauthI pahelAM to mANasa lakSaNo jANavA mAge, te paNa dekhItuM che. vaLI arjuna mAtra sAMbhaLavA khAtara ja nathI sAMbhaLato. ene to e mArge cAlavAnI paNa dhagaza che, eTale ja e lakSaNonI sAthe sAthe sthitaprajJano vyavahAra paNa pUchI le che. kema bole, kema cAle ane kema bese ? ema pUchavA pAchaLa evo dhvani paNa nIkaLI zake ke, arjunanA aMtaramAM sthitaprajJa viSe be kalpanAo AvI hoya; (1) vasaMtamAM rahenAro ane (2) jaMgalamAM rahenAro. jo sthitaprajJa vasatimAM rahenAra hoya to enI bolacAla kevI hoya ema e pUche che. jo samAdhiniSThi sthitaprajJa jaMgalavAsI hoya to e cUpacApa mauna sevIne kevo ekAMtavAsa gALe che ema e pUche che. paraMtu zrIkRSNa mahAtmA to potAnI anekAMtavAdanI atyuttamaDhabe nirUpaNa kare che. emanuM A sacoTa nirUpaNa thatAM thatAM bIjo aghyAya samApta thAya che. ethI A aghyAya soLe kaLAe dIpI UThe che. zrI bhagavAnuvAca / prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn / || 66 || AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate // 55 // duHkheSvanudvignamanAH sukheSu vigataspRhaH I vItarAgabhayakrodhaH sthitadhIrmunirucyate manogata badhI IcchA, pArtha ! jyAre tajI dIe; AtmasaMtuSTa AtmArthI, tyAre te sthitaprajJa che. 55 duHkhe na mana udvegI, sukhe jene spRhA nathI; tajyAM rAga-bhaya-krodha, te muni sthitaprajJa che. 56 aho pRthAnA putra ! (dhanya che, tArI janetAne. huM je bhAvanI apekSA rAkhato hato te tArAmAM thoDe aMze paNa jhaLakayo kharo. have kaMI phikara nahi. tArAmAM kharI jijJAsA pragaTI che. ThIka, le sAMbhaLa. sauthI prathama to meM agAu kahyuM te pramANe sthitaprajJa sAdhaka) potAnA manamAM vAraMvAra UThatI badhI kAmanAone tajI de che ane AtmA vaDe ja AtmAmAM saMtuSTha rahe che, tyAre te sthitaprajJa gaNAya che. (kAmanA choDavA chatAM, deha che tyAM lagI to hAlatAM ne cAlatAM agAu kahyuM tema mAtrAsparza-viSayo-thI duHkhasukha to AvavAnAM ja, eno paNa upAya gItAkAra Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo batAvI de che. teo kahe che ke evA puruSane duHkhasukhanA prasaMga bhale Ave, paNa enuM mana evuM TevAI gayuM haze ke jene lIdhe te sthira rahI zake. mATe ja) duHkhamAM jenuM mana ugI na thAya, sukhe jene spRhA na thAya, temaja rAga, bhaya ane krodhathI je dUra rahe te sthirabuddhi muni gaNAya che. noMdha : jaladhimAM jema vAyuvegathI taraMga UThe che tema jyAM lagI Asaktino vega che, tyAM lagI manamAM IcchAnA taraMgo to UThavAnA ja; eTale gItAkAra kahe che ke enI phikara nahi, paNa evI manogata kAmanA jAgI ke tarata ja sAdhaka ene tajI de. dA.ta. "koI padArtha joIne ema thayuM ke, mArI pAse A padArtha hoya to kevuM sAruM ?" A IcchAmAtrathI mana to dUSita thayuM ja, paNa ahIM lagI (tarata) e dUSitatA TALavAno upAya che. joke aMjJAnIne evI kAmanA jAge ke tarata ja te matuM mArI de che. eTale evI kAmanAne Teko maLyA pachI te mana, buddhi, prANa, citta, Idriyo vagerene bahekAvI mUke che, ane adyogati notare che. paraMtu sthitaprajJa puruSa evI veLAe potAno Teko nathI Apato, paNa UlaTo mana para kAmanA AvI ke sapATAbhera hAMkI kADhe che. jema kuzaLa cokIdAra sAvadhAna rahI koI paNa aniSTa tattvane AvatAM roke che. A vAtanA samarthanamAM jJAnIjana kahe che: mana gayA to jAne re, para mata jAya zarIra; bigara choDI kAmaThI, kyoM lagego tIra. sArAMza ke, mana vaza na rahe toya bacavAno mArga che; paNa jyAre mananI paravazatAnI sAthe ja Idriyo paNa upara kahyuM tema, bahekI UThe che tyAre bAjI sarI jatAM vAra lAgatI nathI. aneka janmonI daDhatAnI meLavelI mUDI paLavAramAM mANasa gumAvI bese che. paNa keTalAka sAdhako evA paNa hoya che ke je kAyAthI to vrata pALe che paNa manogata kAmanAne poSyA kare che. eTale ke 'ThIka chethavA do, barAbara che ema mUgA IzArAthI vikArI vikalpone Teko Ape che. temAMno eka bhAga potAnA abhimAnathI Ama karato hoya che. jeo abhimAnI che teo to eka divasa mAnasika dUSaNane poSatA hovAthI kAyAthI paNa dUSita thavAnA ja che. paNa teo paikI bIjo varga evo paNa hoya che ke je ema pramANika mAne che ke manogata Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 gItAdarzana kAmanAmAM Idriyabhoga karatAM UMcA prakAranuM sukha che, mATe ame ene evA uccakoTinA sukha-saMtoSa khAtara ja poSIe chIe, paDavA khAtara nahi. A pakSanuM uparanuM kathano to sAcuM che; maithunasRSTi karatAM mAnasI sRSTi alabatta ucca kakSAnI che; paNa zekhacallInA udAharaNamAM ApaNe vAMcI gayA chIe tema AvuM mAnasika kAmanAmAMthI kAyika patana bhale na thatuM hoya ema lAge, paNa Akhare to thAya che ja. vaLI kadAca kAyika patana na thAya toya mAnasika kAmanAnuM sukha maithanasukhathI UMcA prakAranuM hovA chatAM e sukha paNa parAvalaMbI che, svAvalaMbI nathI. eTale e sukha pahelAM game teTaluM mIThuM lAgatuM hoya toya Akhara kaDavuM ja che. mATe gItAkAre kahyuM ke sthitaprajJa tyAre ja kahevAya che ke jyAre AtmAthI ja AtmAnI tRpti pAme che. mULe to AtmA eka ja che ema jainasUtro paNa kahe che. to pachI "AtmAthI AtmAnI tRpti" emAM to be AtmA AvyA. vAta kharI che, paNa je AtmAo saMsAranA lepathI nathI mukata thayA, temanI AtmadazA traNa prakAranI hoya che: (1) bahirAtmadazA-eTale ke bahAra ja sukhane zodhavAnAM phAMphAM mAravAnI dazA. jema sUryanAM kiraNo kAca para paDyA pachI e kAca kiraNone bIjA padArtha para pheke che; chatAM kAcane ja koI sUrya mAnI le tema jIva paNa bramamAM paDe che ane para vastumAM je sukha maLe che te potAthI ja maLe che. eTale ke potAnI AsakitathI, potAnA svarUpano prakAza padArtha para pheMkIne mana, Idriyono saMga karAvI sukha vade che, e jJAna hovAne lIdhe bAhya vastune ja sukhadAyaka mAnIne mohAya che te dazA. (ra) aMtarAtma dazA : AtmasvarUpanI jhAMkhI thaI che tevI dazA. (3) paramAtmadazA : vItarAgabhAvanI parAkASThAnI dazA. A traNa dazA paikI uparanI bInA aMtarAtmA dazAvALA dehadhArIne lAgu paDe che. teno aMtarAtmA ja tene tRpti Ape che. basa AvI sthiti thAya eTale e sAdhaka sAco ja puruSArtha kare che. enI saghaLI pravRtti AtmArthe ja hoya che. pachI enuM mana bAhya padArthonAM duHkhathI kaMTALatuM nathI, sadAya utsAhI, sateja ane AzAbharyuM rahe che. e ja rIte bAhyapadArthono Idriyone anAyAse sukhada saMga thAya, toya ene evAM sukhonI spRhA thatI nathI, kAraNa ke e sukha ene AtmAthI maLatA sahaja AtmasaMtoSa AgaLa sAva najIvuM bhAse che. A rIte eno rAga moLo paDe che, rAga gayo eTale bhaya ane krodha paNa gayAM ja samajavAM. kAraNa ke A mane rakhe Ama kare." evA bhayanuM mULa to potAno koI vastu taraphano rAga ja che. ane e ja rIte, eNe mAruM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 101 bagADayuM, eNe mAruM bUruM karyuM evo bIjA pratye manamAM Aveza Ave che ane krodha thaI jAya che, tenA mULamAM paNa rAga ja che. AvI sthitivALo potAnA manane mAre che mATe ene sthitaprajJa muni paNa gaNI zakAya. jainasUtra zrI AcArAMgamAM paNa ema ja kahyuM che : je samaMti pAsaha moNaMti pAsaha . arthAtu jyAM samatva che tyAM munipaNuM che. yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya zubhAzubham / nAbhinaMdati na dveSTi tasya prajJA pratiSThitA / / 57 / / yadA saMharate cAyaM kUrbho'gAnIva sarvazaH / iMdriyANIMdriyArthemyastasya prajJA pratiSThitA / / 58 / / je badhe apratibaMdhI, te te pAmI zubhAzubha; khuza ke khinna nA thAya, tenI prajJA pratiSThita. 57 sameTe kAcabo aMga, sarvathA tema Idriyo; sameTe IDhiyArthothI, tenI buddhi pratiSThita. 58 (vaLI he arjuna A prakAre viSayo paratveno vairAgya thavAthI pachI ene koI vyakitano ke padArthano, koI kSetrano ke kALano kazoya pratibaMdha raheto nathI, tethI) je badhe sthaLe apratibaMdha (mamatvabuddhithI rahita) rIte vicArI rahyo hoya che. ane je te (vastu pachI zubha ke azubha game te prakAranI ho, tene) pAmIne nathI to rAjI thato ke nathI to nArAja thato. (mATe AvAM lakSaNo tuM jyAM bhALe tyAM paNa jANavuM ke,) te puruSanI buddhi pratiSThita che, (paNa he pAMDunaMdana ! tuM ema na mAnato ke te badhI rIte apratibaMdha hoya che, eTale ke phAve tema svachaMde viSayAnaMda lUMTe che ane game tema varte che. jo tuM ema samajIne vartavA mAMDe to to bhAre anartha thAya. kharI vAta to e che ke, evA sthitaprajJane bahAranAM baMdhana nathI, paNa javAbadArInuM-svecchAe svIkAreluM saMyamanuM baMdhana to hoya ja che, ane ene e kaDaka rIte jALave paNa che. je loko jagatane dekhADavA ke rAjI rAkhavA mATe kaDaka kriyA pALe che te bahAranAM baMdhanathI baMdhAyelA che, paNa aMtaraMga saMyama na hovAne lIdhe daMbha, pAkhaMDamAM racyApacyA rahe che. jyAre, kharo sthitaprajJa to daMbha-pAkhaMDathI satata dUra rahe che. tenI carcA A jAtanI hoya che.) kAcabo jema potAnAM aMga sarva prakAre (potAnI rakSA mATe paNa bhayanuM kAraNa na hoya tyAM nathI sameTato ane bhayanuM kAraNa jaNAtAM vAra ja) sameTI le che tema A sthitaprajJa) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gItAdarzana paNa IDhiyArthothI-viSayothI- (bhaya dekhAya tyAM) Idriyone sameTI le che. (bIje nahi !) mATe AvI sthiti dekhAya tyAM tAre jANavuM ke) te (puruSa)nI buddhi sthira thayelI che. noMdha : paMca viSayathI rAgadveSavirahitatA, paMca pramAde na maLe manano kSobha jo; dravya, kSetra ne kALabhAva pratibaMdha viNa, vicaravuM udayAdhIna paNa vItalobha jo. jaina sUtro parathI udbhavelI zrImaddanI uparanI TUMkano Akho bhAva gItAkAre uparanA be zlokamAM kahI dIdho. pratibaMdha ane svacchaMda e be mokSamArganA jabarA lUMTArA che. sAruM ke narasuM-anukULa ke pratikULa-game te prasaMga AvI paDe toya harSa-viSAda na thAya to ja apratibaMdhapaNuM TakI zake che. nahi to managamatuM maLavAthI sAdhaka koI vyaktinA, koI padArthanA ke koI kSetrAdinA baMdhanamAM baMdhAI jAya che. ane enA hRdayaveganI dharI tUTI paDe che, Atmapragati aTakI paDe che. paNa ATale dUra salAmata rIte gayA pachI paNa svacchaMdano cora to AgaLa Ubho ja che. eTale jema kAcabo, kAMThethI koI kAMkarI nAkhe athavA koI Apatti AvavAnI thAya ke tarata ja potAnAM komaLa aMga majabUta pITha nIce sameTI le che tema Avo sAdhaka paNa eTalo badho sAvadhAna hoya che ke Idriyone viSayonI caTapaTI lAge ke tarata ja saMyamanI majabUta pITha nIce sameTI le che. arthAt Idriyo potAnI jarUriyAtanI vastu mAge to jarUra pUrI pADe che, paNa potAnI kuTeva poSavA mATe vastu mAge ke cokhkhI sApha zabdomAM "nA" pADI de che. jo eTalI sAvadhAnI na rAkhe to Idriyo svacchaMdI banIne ATale UMcethI paNa tarata lapasAvI de. kAcabAnuM daSTAMta zrI AcArAMgAdi jainasUtromAM ghaNe sthaLe Ave che, ane e udAharaNa namUnedAra che, sAdhaka ATaluM lakSyamAM rAkhe to Idriyo tAjI ane sudaDha rahe, nahi ke ALasu, zithila ke vilAsI. viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH / rasavarja raso'pyasya paraM draSTavA nivartate // 59 / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 103 nirAhArI thatAM dahI, chUTe che viSayo naryA paNa Asakita to enI para pakhyA pachI chUTe. pa9 (paNa he paraMtapa! viSayothI Idriyone sameTe che, eno artha tuM ema na leto ke teo Idriyone bhUkhe mArI mArIne kacaDI nAkhe che. teo ekAMte Idriyone nathI to kacaDI nAkhatA ke nathI to ekAMte lAlanapAlana karatA.meM tane upara kahyuM tema teo pratyeka padArtha upayoganI draSTithI Idriyone Ape che. bhoganI draSTithI nahi dA. ta. koI be cIja Ave ane jo te khAvAnI hoya to hojarIne pUchIne kaI ane keTalI pathya che teo vicArI maryAdApUrvaka khAya che. vAparavAnI hoya to cAmaDInI pathyApathyatA vicArI vApare che. matalaba ke dareka ThekANe e jAgRta rahe che. haTha khAtara ke dekhAdekhIthI teo lAMdhaNo nathI kheMcatA, paNa potAne lAge che ke have Idriyo bahekI UThe che ane kAbUmAM nathI rahetI ke tarata teo lagAma kheMce che.AthI e upavAsa mAtra jIbha ke hojarI pUrato ja na rahetAM, tamAma Idriyo ane manano paNa banI rahe che. jhaDapathI cAlatA thAkI gaelAne ArAma letA jeTalI prasannatA thAya teTalI prasannatA teone upavAsamAM maLe che, chatAM teo A satyaneya bhUlatA nathI ke) zarIradhArI nihArI rahe che tyAre mAtra viSayo ja moLA paDe che, Asakita nahi. ( paNa mULa darda to Asakita ja kADhavAnuM che, eTale Asakita TALavA mATe teo paraM-AtmA-nI jhAMkhI sAru harapaLa taiyAra rahe che, kAraNa ke Asakita to paraM tattvane pepyA pachI ja chUTe che. noMdha: ahI nirAhAra zabda gItAkAre badhI IdriyonA AhAra mATe vyApakapaNe lIdho che. AthI e ema kahe che ke bAhyatyAga ke bAhyatapa e sAdhya nathI, paNa UMcA prakAranuM sAdhana mAtra che. eTale jaina sutro jema kahe che tema kiyAmAtrano uddeza AtmasAkSAtkAra che, AtmasAkSAtkAra eTale kodhAdi kaSAyonA joranuM moLuM paDavuM, AsakitanuM haLavApaNuM thavuM, paNa je tyAga ke tapathI te moLAM na paDatAM UlaTAM vadhe te tyAga ke tapa paNa bAghaka ja bane che, Ama kahIne gItAkAra tyAgI ke tapasvIne aTakAvatA nathI, paNa kharo mArga batAve che. eTale IdriyonA ghoDA tophAnI thAya tyAre lagAma mATe tyAga tapa jarUrI che, paNa e sAva DhIlA paDavA lAge tyAre AtmavikAranA sAdhanarUpe upayoga Ape tyAM lagI Idriyone khorAkanI paNa jarUra che. eka abrahmacarya ja evI vastu che ke jeno sarvathA tyAga karavAmAM Ave, toya hAni nathI. sArAMza ke Idriya upara aMkuza mUkavo kharo, paNa AtmA tarapha daSTi rAkhIne e maryAdA pUrata to mUkavo; sarvathA nahi. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 || 60 || yatato hyapi kaunteya puruSasya vipazcitaH iMdiyANi pramAthIni haraMti prasabhaM manaH tAni sarvANi saMyamya yukta AsIta matparaH / vaze hi yasyeMdriyANi tasya prajJA pratiSThitA // 61 // kauteya ! jAgatA evA, yatnazIla puruSanuM; viSayomAM hare citta, parANe masta Idriyo 60 te saune kAbUmAM rAkhI, yukata lIna rahe huMmAM; IMdriyo vazamAM jenI, tenI prajJA pratiSThita. 61 gItAdarzana he kuMtInA putra ! (meM tane upara je vAta kahI, te parathI tuM ema na samajI leto ke mAtra manogata kAmanoone kADhI nAkhavAno puruSArtha karavo eTale patyuM, kAraNa ke jo mana ane AtmA bannenI saMmati nahi hoya to viSayo sAthe IMdriyono saMga thAya emAM zo doSa che ? pArtha !) sAdhaka game teTalo vidvAna ane yatnazIla hoya chatAM tevA puruSanA manane paNa mastAnI IMdriyo parANe (viSayo tarapha) kheMcI jAya che. (mATe ja) badhI Idriyone kAbUmAM rAkhI mArAmAM (eTale ke AtmasvarUpamAM) parAyaNa ane (samatAyogathI) yukta rahevuM joIe. kAraNa ke (ema karavAthI Akhare Idriyo para evo kAbU AvI jAya che ke te saheje vazavartI banI rahe che. eTale) IMdriyo jenA tAbAmAM AvI hoya, tenI (paNa) prajJA pratiSThita kahevAya. (e lakSaNa paNa tAre bhUlavuM nahi). noMdha : puruSArtha ane jJAna banne hovA chatAM IMdriyasaMyama paNa avazya joIe. A vAta bahu thoDA sAdhako jANe che, tethI ATale caDayA pachI paNa teo paDI jAya che. gItAkAranI cetavaNI bilakula kharI ane veLAsaranI che. sAdhakane mana vaza karavuM che, tene Idriyone vaza karyA vinA chUTako ja nathI. kAraNa ke jaina daSTie mana e paNa paudnagalika (jaDa) che, ne IMdriyo paNa paudgalika che. eTale e samajAtIyatAne lIdhe IMdriyo sAthe manane kheMcAtAM vAra lAgatI nathI. ahI IMdriyone 'mastAnI' vizeSaNa gItAkAre hetupUrvaka lagADayuM che jyAM lagI Asakita che, tyAM lagI jema mana mastAnI che tema Idriyo paNa mastAnI che, ane emanA e mastAnI paNA nIce AtmA dabAyelo rahyA kare che. jema lobhI zeThanA kamAu vANotaro mIjAjI ane mastAnI banI, khoTI rIte vartatA hovA chatAM, lobhI zeTha emane vA2vA mATe hiMmatapUrvaka kazAM pagalAM laI zakato nathI tema Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 105 Asakata AtmA paNa AvI mastAnI Idriyo ane mastAna mana sAme naitika himmata dAkhavI zakato nathI, eTale IcchAe ke anicchAe ene saMmati ApavI ja paDe che. A naryA anubhavanI bInA che, (bahira) AtmA ane manane saMmati ApavAno tame game teTalo daDha nizcaya karyo hoya, paNa jyAM lagI Asaktine lIdhe Idriyo mastAnI che, tyAM lagI emane viSayomAM chUTI mUkavAmAM Ave to te mananI ane AtmAnI saMmati IcchAe ke anicchAe meLavIne avazya patana karAve che. eTale-A ekavAramAM te zuM ? ema jo jarAya DhIluM mukAyuM, to maNAmAM paDavAnA. Ama cetavIne gItAkAre ekasaThamAM zlokamAM upAya paNa ajaba batAvI dIdhA. emaNe kahyuM ke tame Idriya saMyama rAkho, ne samatva buddhinA yogathI yukata raho. paraMtu ATalethI paNa tamAruM kArya nahi sare, mATe prabhumAM parAyaNa raho. zrIkRSNa ane arjuna vacceno A saMvAda hoI, gItakAre kRSNamAM parAyaNa raho' ema lakhyuM che paNa kRSNa, rAma ane mahAvIra e badhAM nAmonI sAthe mukhya prayojana nathI, mukhya prayojana to AtmA sAthe che. sArAMza ke Idriyone parANe na dabAvo. parANe dabAvazo to daDAnI mAphaka bamaNo uchALo mAraze, paNa svecchAe gheryapUrvaka emanI-IdriyonI-upara saMyama rAkho. emAM tamAre be vAto na bhUlavI : (1) buddhinI samatA ane (2) prabhuzaraNa. Ama karavAthI sthitaprajJanI bhUmikA prApta thaze. buddhimAM samatA AvI karmamAtramAM kuzaLatA AvI eTale, navI Asakita thatI to baMdha paDI jaze. paNa je mULamAM che tenuM zuM? ene mATe Idriyone sahaja saMyama sAdhavo. e sAdhanA to AtmaparAyaNatAthI ja Ave che. jene AtmaparAyaNatA zabda na baMdha bese, tene mATe prabhunuM avalaMbana yogya gaNyuM ethI enI zraddhA baLavAna bane, ne skrodha, akAma Adi sadguNo pratye bhAre rasa jAme. A rIte ajJAna kiyA sAthe bhakitanI paNa jarUra che. jaina sUtromAM deva, guru ane dharma e traNa tatvo pratye sarva bhAve zaraNa svIkArI vaphAdArI jALavavAno bhAra apAyo che, nAnAmoTA dareka dharmamAM zraddhA ane bhakitanuM sthAna che je. kAraNa ke aNIne prasaMge e ja ugAre che, thAkelAne sarasa Teko tyAMthI ja maLe che. 'saccidAnaMda" ke je AtmAnuM svarUpa che, te paikIno AnaMda ApavAnI jabbara tAkAta bhakitamAM che, paNa bhakatamAM samatA ane karmakauzala to joIe ja. ghyAyato viSayAnpuMsaH saMgasteSUpajAyate / saMgAtsaMjAyate kAmaH kAmakrodho'bhijAyate / / 62 / / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ as gItAdarzana krodhAdabhavati saMmohaH saMmohAtsmRtivibhramaH I smRtibhraMzAdabuddhinAzo buddhinAzAtpraNazyati // 63 // viSayo ciMtave tene viSayAsakita janmatI, kAma AsakitathI janme, kAmathI krodha janmato. 62 krodhathI thAya saMmoha, saMmohe smRtivibhrama; nAse buddhi smRtibhraMze", buddhinAze vinAza che. 63 ''arjuna vaLI pAcho gUMcavAyo ane eNe kahyuM: " A te kaI jAtanI vAta ? Apa ghaDIkamAM kaho cho ke viSayo ane IMdriyono saMga sadAya baMdhanakara nathI. kAcabAnI jema jyAre bhaya Ave tyAre enA para saMyama rAkhavo ane vaLI hamaNAM kahI gayA temAM to IMdriyonA saMyama upara ja Ape bhAra Apyo. jo chevaTanI vAta ja vadhu pramANika hoya to IMdriyone viSayothI vegaLI rAkhI eTale patyuM, ema ja kaho ne." A sAMbhaLI zrIkRSNacaMdre kahyuM : " bhAI ! huM tane je yoga upara laI javA mAguM chuM, e yoga anekAMtavAdathI bharapUra hoIne tArA mATe sAva navIna che. jyAM lagI tuM tArI pUrvakALanI rUDhigata mAnyatAone choDIza nahi, tyAMlagI A sAva sIdhI ane saraLa vAta paNa tuM nahi samajI zake. ThIka, cAla, atyAra sudhImAM je kahyuM teno sAra tane TUMkamAM kahI dauM. jo sAMbhaLa sauthI pahelI vAta to e ke viSayonuM dhyAna choDavuM joIe, ne AtmadhyAnamAM pahelI vAta to e ke viSayonA ciMtanathI prathama manane na haTAvI levAya, to pariNAma mahAbhayaMkara Ave che. kAraNa ke je sAdhaka viSayonuM (rasapUrvaka) ciMtana karyA kare che tene viSayo pratye Asakita janme che. e viSayAsaktimAMthI kAma (viSayecchA1) jAge che ane e kAmamAMthI (viSayecchAmAMthI ja) koSanI utpatti thAya che. krodhathI saMmoha (aviveka) thAya che. saMmohathI smRtivibhrama (eTale ke AtmabhAnanI yAdImAM brAnti) thAya che. AvA smRtivibhramathI samatvayogavALI athavA to nizcayAtmaka-AtmalakSI buddhino nAza thAya che. ane Avo buddhinAza e AdhyAtmika mRtyu che. noMdha : IMdriyo ane viSayanA saMyogathI janmelA sukhano saMskAra mULathI smRti bhramita thaI javAthI. 1 amuka viSaya mane prApta thAo, e prakAranI IcchA. jaina mULa kAraNa) gaNavAmAM AvyuM che ane jema DIlane DAbhoDiyuM khUMce tromAM AvI IcchAne 'nidAna' (saMsAra roganuM tema te sAthe rahIne AtmAne khUMcyA kare che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 107 palaTe nahi, tyAM lagI Idriyone viSayothI vegaLI rAkhI eTale patI gayuM; ema koI tyAgI ke saMnyAsI mAnI bese to te kyAM bhUla khAya che te vastu gItAkAra hetathI hAtha pakaDIne batAvI Ape che. jaina sUtroe vAraMvAra pokArIne A vAta karI che ke : tamArA manomayadravya (mananA saMskAra)nAM jevAM pariNAma haze tevA tame banazo.* paNa te kevI rIte ? eno khulAso gItAkAre TUMkamAM upara ApI dIdho. "manojJa viSayo ane Idriyono saMyoga sukhakara che," ahA ! pUrve bhogaveluM e sparza sukha kevuM mIThuM lAge che ? "vAha ! A padArtha kevo svAdIlo che ?" "phalANI kevI majhA che!" "are kevuM suMdara rUpa! "A kevuM pyAruM zravaNa," AvI rIte je vAraMvAra ciMtave che. temanA aMtaramAM rahelI viSayAsakitanI vela pAMgare te dekhItuM ja che. pariNAme "suzIla"nA zabdomAM kahIe to e vAsanA sthULa-bhUmikA para AvavA mATe ItejAra banI nimitta zodhe ane padArthanI lAlasA prabaLapaNe jAgI UThe che. tema ja e lAlasA pUrI karavA mATe prayatna paNa thAya ane je koI enI vacce ADakhIlIrUpa hoya tenA pratye krodha paNa janme te svAbhAvika che. krodha Avyo ke viveka bhAgyo, satyAsatyano viveka bhAgyo eTale "huM sAdhaka chuM, mArAthI Ama na thAya" e vAta zenI yAda rahe? ane ene pariNAme samatAvALI athavA eka nizcayAtmaka buddhi meLavI hoya, te paNa paLavAramAM naSTa thaI jAya. e naSTa thaI eTale bhAva mRtyu thaI ja cUkayuM. pachI bAkI zuM rahyuM? jaina sUtro kahe che ke TheTha agiyArame guNasthAnake jaIne, eTale ke siddhinA chellA zikhara para jaIne paNa, sUkSma lobha sAdhakane pADI de che. zrImad AvI sthiti mATe kahe che ke e sAdhako! juo to kharA ! sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSya lo" "kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho ! rAcI raho ?" tame Iccho cho sukha, paNa pariNAme je Atmasukha Iccho cho te to (UlaTuM) TaLe che, kAraNa ke jyAM AtmA ja kSaNe kSaNe mare, tyAM AtmAnuM sukha kema na TaLe? ahIM prazna thaze ke AtmA to amara che, ene vaLI maravuM zuM? eno javAba e che ke ahIM AtmamaraNa eTale AtmabhAvanuM maraNa levAnuM che. zrImAn zaMkarAcArya paNa kahe che, "jyAM lagI aMtaHkaraNa-AtmabhAva-che, tyAM lagI ja AtmA che; e pariNAme baMdha. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gItAdarzana nAza pAme to puruSa ja nAza pAmyo gaNAya. kAraNa ke mokSanA puruSArthane mATe te ayogya Thare che." AvI dazAne ja jainasUtroe abhavyadazA kahI che ane mokSa mATe adhikArazUnya TharAvI che. A parathI ApaNe eTaluM to samajI gayA ke, jema Idriyone viSayo sAthe game tema pharavA devI e mahA jokhama che. tema manane paNa viSayo sAthe game tema pharavA devuM e paNa ati jokhama ja che. paNa tyAre, arjunanI jema ApaNaneya prazna thAya che ke to pachI karavuM zuM? eno cokhkho khulAso ApatAM gItAkAra kahe che : rAgadveSaviyuktastu viSayAnidriyazcaran / AtmavazyaividheyAtmA prasAdamadhigacchati // 64 // prasAde sarvaduHkhAnAM hAnirasyopajAyate / prasannacetasau hyAzu buddhiH paryavatiSThate // 65 / / rAga dveSa vihuNI jo, AtmAne vaza Idriyo; to viSayo grahI pAme, svAdhInAtmA prasannatA. 64 prasantA thakI enAM sarva duHkho TaLI jatAM; prasannacittavALAnI, buddhi zIdhra thatI sthira. 65 (arjuna, sAdhaka, game teTalo puruSArthI hoya, vaLI sAvadhAna paNa hoya, toya kAyama viSayothI Idriyone chUTI rAkhI zakato ja nathI. dA.ta. koI bhUkhyo raheze, AMkha baMdha rAkhaze, eka ThekANe Asana jamAvI besI raheze; paNa te kyAM lagI? Akhare to koI ne koI prakAre indriyone indriyonA viSayo ApavA ja paDaze. tuM kadAca kahIza ke ema ne ema jiMdagI khatama karI de to? paNa bhAI ! AvA haThIlA sAdhakanuM mana caMcaLa hoIne enI jiMdagI prasannatAthI AtmabhAnapUrvaka chUTatI ja nathI, kAM to e ati tapathI gAMDo banI jAya che ane kAM to kheda ane AvezathI bharapUra rahe che. eTale ja have huM tane, evI dazA tArI kadI na thAya te mATe, "sthitaprajJa thavAno TUMko ane saraLa rasto batAvuM chuM. jo ke A raste bhakta jaladI jaI zake che, paNa bhakitamArga, jJAnamArga, ke karmamArga e paNa Akhare to sAdhano ja che. je TANe jemane je vadhu sahAyaka thAya te TANe te temanuM avalaMbana thaI zake che. tAre mATe A karmayoga sahAyaka che, ane e karmayoga sAthe jJAnayoga ane bhakitayogano sahayoga paNa jarUrI che. paraMtu kharI vAta to ATalI ja che ke indriyone Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 109 AtmA-athavA aMtaHkaraNa ke mana-tAbe na hoI anartha karI bese che tene vaza karavo. basa e be vaza thayAM eTale pachI game tevA karkaza ke komaLa viSayo AvI paDe toya harakata nathI kAraNa ke) AtmAne AdhIna rahelI ane rAgadveSathI dUra rahelI indriyo dvArA viSayomAM pharavA chatAM manojathI sAdhaka, prasAdane ja meLave che. (enA jIvanamAM kheda ke duHkha kadI najare caDatuM nathI.) AvI sahaja prasannatA jeNe sAdhI, enAM sarva duHkho TaLI gayAM ja samajavAM. vaLI AvA prasannacittavALA sAdhakanI buddhi (pUrve game tevI asthira hoya, toya) jaladI ane badhA prakAre sthira thaI jAya che. noMdha : jeNa mana ane indriyo jItI lIdhI, ene viSayono bhaya rAkhavAnuM kazuM kAraNa nathI. eTale sAdhaka jyAre indriyo tathA manane vaza karavAnI tAlIma mATe viSayothI vegaLAM pADe, tyAre indriyo tathA manane AtmAdhIna banAvavA mATe ja e tyAga karyo che, eTaluM na bhUle. Ama karavA chatAM saheje evI sthiti thAya ke Idriyo tathA manane manojJa ke amanojJa viSayomAM rAgadveSa thavAnuM kAraNa na rahe. AvI sthiti pachI evA svAdhIna AtmA- (mana, iMdriyothI je svataMtra thayo te svAdhIna AtmA ja gaNAya)ne game te prakAranA viSayono saMga thAya; chatAM tenI prasannatA tUTe nahi. sAmAnya rIte A bhUmikA jenAmAM na hoya te manojJa-viSayone saMge prasanna thato hoya ema lAge che. paNa te kharI prasannatA ja nathI hotI. prasannatAno AbhAsamAtra che. eTale ja AMkha mIMcIne ughADIe eTalIvAramAM to enI kahevAtI prasannatA tAlI daIne bhAgI jAya che. kharI prasannatA to AtmAnA gharanI vastu che. te bhAge ja zI rIte ? eTale ja gItAkAre kahyuM ke e jene sahaja maLI che, tenAM duHkha mAtra ApoApa nAza pAme che. kharI vAta che ke duHkhanuM mULa bahAra nathI, AtmAnI aprasannatAmAM ja che. AtmA prasanna hoya to game tevA sArAmAThA prasaMga AvI paDe toya citta niraMtara prasanna ja rahe che. "AtmA prasanna, jo saghaLuM prasanna to; che vizvavijJAna ja mAtra ATaluM." e sUtra akSarazaH kharuM che. jaina sUtrakAro kahe che ke samyagadaSTivALA prasanna AtmAo, pUrvanAM kuTilakarmane lIdhe naraka gati pAme to tyAM paNa prasanna ja rahe che. jyAre asamyam daSTivALAne svargamAM paNa aprasannatA ja hoya che. karoDo siddhi, camatkAro, idranI saMpatti ke aizvarya vagere prasannacitta AgaLa sAva tuccha che. prasannacitta thayuM pachI buddhi paNa susthira thAya temAM zI navAI? AthI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gItAdAna phalita e thayuM ke viSayo ke indriyo pote rAgadveSanI hetubhUta nathI, paNa AtmAnuM sadoSapaNuM ja rAgadveSanuM hetabhUta che. A vAta jaina u. sUtranA batrIsamAM adhyayanamAM sacoTa rIte kahevAyelI che. ane jo ema ja che to rAgadveSa moLAM paDe e jAtanuM ciMtana ja kharuM dhyAna che. e ja vANI satya, zuddha pANI che. temaja e ja kriyA, mudrakriyA-dharmakarma-che. mATe zrImad pokAre che tema : "nirdoSa sukha, nirdoSa AnaMda lyo game tyAMthI bhale, e divya zakitamAna jethI jaMjIrethI nIkaLe." nAsti buddhirayuktasya na cAyuktasya bhAvanA / na cAbhAvayataH zAMtirazAMtasya kutaH sukham / / 66 / / ayukatane nathI buddhi, ayukatane na bhAvanA; na abhAvikane zAnti, sukha kayAMthI azAMtane? 9 (arjunane uparanI vAta bahu gamI gaI; paraMtu zrIkRSNa mahAtmAe jarA maThArIne ThAvake moDhe kahevA mAMDayuMH paNa he vIra zreSTha! evI sahaja prasannatA mATe prathama to yogayukta ja banavuM joIe, kAraNa ke yoge je joDAyo nathI evA) ayuktanI buddhi sthira thatI nathI; tema (daDha niSThArUpa) bhAvanA paNa jAgatI nathI ane evI bhAvanA na jAge tyAM lagI evA) abhAvukane zAMti thatI nathI ane azAMtane sukha to kayAMthI ja hoI zake? (sArAMza ke prasAda pAmavA mATe ke rAgadveSathI vegaLA thavA mATe paNa yoga, samatva ane karmakauzala e baMne pAsAMvALA yogamAM joDAvAnI jarUra che.) noMdha : ekAgratA vinA-eTale AtmasvarUpa tarapha laI janArA guNomAM rasa vRtti jamAvyA vinA buddhi nizcaLa thAya nahi, kharI bhAvanA eTale ke aMtaraMga skuraNo jAge nahi. sArAMza ke ekAgratA vinA buddhi ane hRdayanAM zuddhi tathA samanvaya na thAya. jyAM e dazA na hoya tyAM azAMti sivAya bIjuM zuM hoya? jyAM AtmA ja zAMta nathI, tyAM viSayo pAchaLa Idriyone bhaTakatI melIe, to sukha kayAMthI maLe? nirdoSa sukha ane nirdoSa AnaMda to AtmAnI prazamadazAmAM che. evI prazamadazA to upara kahyuM te dazA thAya tyAre ja Ave. iMdriyANAM hi caratAM yanmano'nu vidhIyate / taw 4ta prajJA vAyunavabhivamasi || 67 ll Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 111 tasmAdyasya mahAbAho nigRhItAni sarvazaH / iMdriyANIMdriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA || 68 // bhamatI Idriyo pUThe, je manaDuM bhamyA kare; e ja enI hare prajJA. vAyu naukA yathA jaLe. 67 mATe jeNe mahAbAhu ! Idriyo nigrahI khare; sarvathA IDhiyArthothI, tenI prajJA pratiSThita. 8 (idriyanigraha vinA ekAgratA na jAmI zake eTale yogIne mATe jema samatvabuddhi jarUranI che, tema idriyanigraha paNa jarUrano che. kAraNa ke svacchaMdI) idriyonI pAchaLa je mana (agAu 60mA zlokamAM kahyuM te pramANe) bhamyA kare che, te ja evA sAdhakanI prajJA (buddhi)ne vAyu jema jaLamAM cAlatI naukAne Amatema kheMcI jAya che, tevI rIte kheMcI jAya che. mATe ja (tane kahuM chuM ke he) mahAbAhu! (moTA hAthavALA bahAdura nara !) jeNe sarva prakAre Idriyone viSayo taraphathI nigrahI lIdhI che (eTale ke mAtra potAnI IcchAe te viSayomAM bhaTakI zakatI nathI) tenI prajJA pratiSThita che. noMdha: vedAMta paribhASA pramANe joIe to mana, buddhi, citta ane ahaMkAra e cAre eka aMta:kaNanA ja kArya paratve yojAyelA cAra prakAra che. aMtaHkaraNano AtmA sAthe sIdho saMbaMdha hoIne keTaleka sthaLe aMta:karaNane ThekANe AtmA zabda paNa vaparAya che. gItAjImAM paNa ApaNe A ja prakAre A adhyAyamAM joI gayA chIe. agAunA zlokamAM manane vaza na karavAthI kayuM nukasAna thAya che, te vigatavAra ApyuM hatuM. paNa keTalAka sAdhako manane zUnya banAvI devAmAM sAdhanAnI Iti-samApti mAnI le che, temane gItAkAra cetavIne ahIM kahe che ke A yogamAM mananuM mahattva buddhinA jeTaluM nathI e to tame jANo cho. eTale mana zUnya karavA mAtrathI na vaLe e eka vAta. bIjI vAta e ke sthitaprajJatA ja ucca dazA che, e jo ke sAva sAcI vAta , paNa evI prajJA paNa prathama to mana ane iMdriyono nigraha ja mAge che, kAraNa ke jema bhAravALI naukA hoya, chatAM paNa saDha ane sUkAnI mALA hoya, to va huM ene paLavAramAM phAve te dizAmAM kheMcI jAya che. tema UgatA sAdhakanI sAdhanAnAkAne, svachaMde bhamatI indriyonI pUMThe mana paNa viSayomAM bhame, to te ja mana tenI-tevA sAdhakanI- buddhine paLavAramAM asthira Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 gItAdarzana banAvI de che. mATe prathama to vIra sAdhake potAnuM baLa sarva prakAre viSayo tarapha kheMcAtI Idriyono nigraha karavAmAM vAparavAnuM che. bhagavAna mahAvIra, buddhadeva Adi mahApuruSonA jIvanamAM AvI ja saMkalanA dekhAya che. yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH // 69 / / je nizA sarva bhUtonI, jAgato saMyamI tahIM; jemAM jAge to te to, pekhatA muninI nizA. 29 (paNa he arjuna ! Idriyanigraha upara meM ghaNo bhAra Apyo. tethI tuM vaLI pAcho niSedhAtmaka idriyadamanane mArge na vaLI jato. jo ke huM agAu kahI ja gayo chuM ke Idriyone viSayono mAtra tyAga karAvavAthI kAMI pUro artha sarato nathI; chatAM ahIM tane bIjA prakAre e ja vAta samajAvuM. keTalAka sAdhako "indriyone svecchAe viSayomAM jatAM nigrahI rAkhavI " eno Idriyone viSayothI aLagI rAkhavI eTalo saMkucita artha kADhIne zuSka jIvana gujAravA maMDI paDe che. emane mana vairAgya eTale viSayothI bhAgatA pharavuM, udAsInatA eTale sogiyuM moTuM karIne besI rahevuM, jJAna eTale pustakane popaTanI mAphaka kaDakaDATa paDhI javAM ke gokhI kADhavAM ane bhakita eTale prabhu nAmano uccAra karyA karavo eTalo ja artha che. basa, pachI mana, buddhi ane AtmAnuM zuM thAya che eno khyAla temane raheto nathI. pariNAma zunya ja Ave, are UlaTuM kharAba Ave emAM zI navAI ? huM to AthI cheka judI ja daSTi tane ApuM chuM. e yogadaSTimAM vairAgyane pUro avakAza che, udAsInatAne kharekharuM sthAna che. tyAga, tapa, saMyama ane cAritra e badhAM enAM abhinna aMga che. bhakita enI pavitra sahacAriNI che. jJAna enuM madhyabiMdu che. paNa e badhAMyamAM AvA yogIne narI prasannatA ane rasikatA ja mAluma paDe che, eTale AvI daSTivALo muniveza dhare ke na ghare toya te muni ja che, ane saMsAra vilAsI jIvaDAo karatAM eno paMtha sAva nyAro hoya che.) sarvabhUto (prANI)nI je rAtri che, tyAM evo saMyamI jAge che ane jyAM bhato (prANI) jAge che te epekhatA-muninI-rAtri che. (paNa eno artha e nathI ke evA 1garUka muninI AMkha bilADA ke ghuvaDanA jevI hovAthI rAte dekhe che ne divase mALo bane che. eno artha e che ke jyAM loka pravAhane prakAza dekhAya che, tyAM ja ene aMdhakAra bhAse che. dA.ta. saMsAra-vilAsIo viSa kAmagamAM ja sukha mAne che, tyAre e no Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 113 saMyamI, jAgato ane jJAnI puruSa AtmasukhamAM ja sAcuM sukha jue che. eTale ke saMskRta rasanI lijjatane sAru te saMyama vinA rahI zakato nathI. vikRtarasanI jhaMkhanAne vadhAranAra vilAsa ene jarIye gamato nathI. Ama hoIne, baMnenA paMtha nyArA banI jAya che. eTale ke saMsAravilAsI jIvo je pravRtti ke nivRttimAM jAge che tyAM saMyamI nathI jAgatA, paNa je pravRtti ke nivRttimAM saMsAra-vilAsI jIvo UMdhe che, tyAM saMyamI jAge che. noMdhaH ahIM saMyama, jAgRti, munipaNuM e traNe guNavALo sAdhaka lIdho che. zrI AcArAMga sUtramAM A ja kathana che. te kahe che ke sUtAM sUtAMya muni jAgrata che, kAraNa ke nidrAmAM paNa tenI raTanA to AtmAmAM che. eTale e sUe toya jAge che ema gaNAya, ane amunijano to jAgatA hoya toya sUtA che, ane sUtA hoya toya sUtA che. matalaba ke "jeno AtmA jAgyo, te sadA jAgyo, ane jeno AtmA sUto te sadA sUtA." samadaSTi, rasika saMyama, samatAbharI sthira buddhi jyAM hoya, tyAM prasannatA ane prakAza niraMtara hoya ja. jJAnInI daSTi ane ajJAnInI daSTi nIrALI ja hoya. je padArtha dekhI jJAnI moha choDe tyAM ja ajJAnI moha bAMdhe. zrIkaSNa mahAtmAnI samadaSTi viSe jaina graMthomAM evI vAta che ke saDelA kUtarAne joIne paNa emaNe to enI dAMtanI batrisInI tArIpha karI hatI, jyAre bIjA dekhanArAe to mAtra jAgupsA ja sevI hatI. A rIte lokonI sAmAnya rIti e che ke e pArakAnA rAI jevaDA doSane himAlaya jevaDA dekhe che. A daSTibhedane lIdhe ja eno paMtha nyAro gaNAya che. sthaLakriyAonA bhede jJAnIno paMtha nyAro che evo sAMkaDo artha koI na le! jaina sUtro vAraMvAra kahe che ke lokasaMjJAthI vegaLA raho te A kathana A ja arthamAM che. te bAbata agAu ApaNe carcA gayA chIe. paNa have prazna e thAya che ke indriyone ane manane vaza karI-rAgadveSathI chUTAM rAkhI-viSayo sAthe joDAya, to AsakitanuM jhera na caDe ne AtmA na mare e vastu kalpanAkSetramAM to ghaDIbhara mAnI laIe paNa e Adarza zuM kharekhara jIvanamAM Utare tevo che? vaLI zuM game tevA karkaza viSayo sparza toya zAMti TakI zake kharI? dA.ta. jIvatA aMga upara Aga lAgIne bALavA mAMDe, tyAre zuM voya mADI, na thaI jAya ke ? gItAkAra kahe che ke voyA mADI" eTaluM bolavAthI kaMI AtmA azAMta ja thAya che, tema ekAMte na samajI levuM. hA, vANI moTe bhAge bhAvane ja vyakata karatI hoya che, paNa manuSya ghaNIvAra Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 gItAdarzana buddhithI ghaNA kRtrima bhAvo pragaTa karato hoya che ane svAbhAvika bhAvo dabAvI deto hoya che. kharI vAta to e che ke bhale uparathI azAMti thAya, indriyo azAMta thAya, mana paNa azAMta thAya, paNa jeno AtmA azAMta nathI temane viSayo pIDAkara nathI banI zakatA. e ja rIte AtmA AsakitathI vegaLo rahe, to viSayo ene Asakta karatA nathI. A vAtane gItAkAra eka Adarza dAMta ApI siddha kare che. ApUryamANamacalapratiSThaM samudramApaH yaM pravizaMti yadvata / tadvatkAmA yaM pravizaMti sarve sa zAntimApnoti na kAmakAmI / / 70 // bharAtAM chatAM codizathI samudra, navAM pANI pese vaLI, tema kAmo; bhale pesatA ! je na mAjhA nA mUke che, kharI zAMti pAme, nahIM kAmakAmI.* (70) (pyArA bhArata !) jema cAre taraphathI samudra haMmezAM bharAto hoya che, toya (navA) pANI pesavAthI kadI potAnI acala pratiSThA (akhaMDa mAjhA) mUkato nathI, tema je puruSa kAmo bhale pesatA (eTale ke chone Idriyo upara e asara upajAve) paraMtu potAnI mAjhA (AtmadharmanI maryAdA) cUkto nathI, te (kAmonI vacce rahyA chatAM) zAMti pAme che, paNa kAmone vAMchanAro (eTale ke AtmAne kAma sAthe joDI rAkhanAro paNa Idriyone viSayothI cheTI rAkhanAro) zAMti pAmI zakto nathI. noMdha : jema loTa khAva ne bhasavuM e beno meLa nathI, tema kAmanI IcchA rAkhyA karavI ane zAMti meLavavI e be vAtane kadI banatuM nathI. ghaNA sAdhako satya ke ahiMsAnI sAdhanA karatA hoya che, paNa sAthe sAthe bhautika-sukhanI lAlasA e sAdhanA pAchaLa rAkhatA hoya che. pariNAme teo daDhaniSThA kadI keLavI * mULa vatta mizra upajAti' jevuM che paNa meM ene bhujaMgImAM goThavyuM che. A zlokamAMthI TIkAkAro be artho kADhe che. paNa meM je artha pasaMda karyo che te nIcenA vistArathI samajAze chatAM saMkSepamAM ahIM kahuM chuM "jema samudra saMpUrNa hoIne ghaNuM pANI pesavA chatAM mAjhA mUkato nathI tema je jJAnI che te mudra kAma bhogothI potAnI mAjhA mUkato nathI, kAraNa ke te bhogano kAmI nathI, paNa jarUriyAtamAM sAruM mAthuM je maLe te udAsInabhAve veThI le che. paraMtu siMdhune ThekANe nAnuM bhAna hoya to te mAjhA mUkI de che tema 95jJAnI bhoga khAtara mAjhA mUkI de che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 115 zakatA nathI. eTale enI sAdhanA dIpI nIkaLatI nathI. sArAMza ke kAmanA ke nAmanA khAtara karelI kriyAmAM AtmabaLa kadI na AvI zake. ghaNA mahAtmaDha gIo, ghora tapasvIo ane athAga parizramIo niSphaLa jAya che, enuM mukhya kAraNa A che. eTale gItAkAra kahe che tema kAmanA choDI do. eTale ke jaina paribhASA pramANe paugalika sukha ane laukika paribhASA pramANe bhautika sukhanI tamA na rAkho. paNa sAthe sAthe eka adbhuta niyamanuM paNa emaNe bhAna karAvyuM ke tame jenI tamA choDazo, te vastu tamArI AsapAsa vIMTaLAI jaze. jema bha. mahAvIre na IcchayuM tyAre khuda devo AvIne nATAraMbha karavA lAgyA, paNa A maNe to nATAraMbha karavAnI nA paNa na pADI. kAraNa ke haThIlA dehadhAnI e eka svabhAvasiddha vastu che ke jenI tame nA pADo te bamaNuM jora kare. bha. mahAvIre e nATaka sAme thayuM tyAre AMkha paNa na macI dIdhI, pote to siddha puruSa hatA ema mAnIe, paNa emanA ziSyo to haju sAdhaka ja hatA; chatAM emane paNa AMkha mIMcavAnI AjJA na karI, paNa koIno AtmA emAM na bheLAya eTalI kALajI jarUra rAkhI. paraMtu A parathI koI sAdhaka, nATaka, sinemA jovAnI chUTa maLe che, ema na mAnI le. UlaTuM je sAdhakane evI chUTa levAnuM mana thAya che tene to mahApuruSo tyAgano ja mArga bhArapUrvaka batAve che ane e tyAga karIne ja ba sI na rahetAM, manathI paNa evI kAmabhoganI IcchA na rAkhavA mATe paLepaLe sAvadhAna rahevA sUcave che, gItAkAre paNa A ja vAta ghaNI asarakAraka rIte kahI dIdhI che. ahIM je kahyuM che eno sAra e che ke mAyA avaLacaMDalI che. ene jema 'dUra jA' kaho tema e caraNa cuMbatI Ave ane jema ene "Ava Ava' kaho tema e dUra bhAge. jema jema jhaMkho tema tema tamane te rovaDAve. Ane viSe purANomAM suMdara rUpako doravAmAM AvyAM che. 'AtmA'nI rIti avaLacaMDalI nathI. e to tame kharA hRdayathI Iccha tyAre ja Ave. eTale AtmA khAtara puruSArtha karavo jarUrI che ane mAyAnI jhaMkhanA choDavI jarUrI che. AthI beya kAma saraze. lakSmIpati maLyA to pachI lakSmI bicArI zA visAtamAM? paNa jo lakSmI pAchaLa gAMDA thavAya to to lakSmI paNa cheTI bhAge ane lakSmIpati to so koza dUra jAya. mATe ja kahyuM che ke - sAdhaka viSayone jema jema choDaze tema tema viSayonA nimittA ane lAlaco enI AsapAsa gherI vaLavAnA che, paNa jema samu mAjhA mUkato nathI tema te veLAe pote potAnI AtmamaryAdA na mUkavI jo ke viSayasparzathI cetato rahe, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 gItAdarzana eTale ke viSayasparza Icche nahi. chatAMya keTalAka viSayo evA che ke, jema kAyAthI abrahmacarya kriyAne nivArI zakAya che, tema nivArI zakatA nathI dA. ta. zabda e evI vastu che ke e harapaLe ene AvatAM rokI potAnA kAna baMdha nahi karI zake. eTale sugama mArga e che ke e AsapAsanA viSayomAM potAnA AtmAne Asakata na thavA de. zrI AcArAMgakAre paNa e ja kahyuM che : Urdhva, adho ane tiyaMga e traNe dizAmAMthI pravAho to ghase ja Ave che, paNa jeTalI jemAM AtmAnI Asakita, teTaluM ja temAM te dehadhArInuM baMdhana " mATe baMdhanathI mukata thavAne Asakti athavA uparanA zlokamAM kahyA mujaba kAmanI kAmanA choDavI joIe. kAmanI kAmanA choDI eTale kAmo praveze toya zAnti rahe che; jayAre kAmanI kAmanA rAkhI eTale kAmo praveze toya azAnti rahe che; ane kAmo praveze to to chevaTe valakhAM, ane azAntino pAra ja raheto nathI. ahI samudranI upamAM gItAkAre khUba AbAda ApI. samudra mAjhA kAM mUkto nathI enAM vaijJAnika kAraNo che. vAyu, caMdra Adi sAthe eno tAlabaddha meLa che. uparAMta nadI mAjhA mUke che tenuM kAraNa temAM UMDANa ane gaMbhIratA hotAM nathI, jyAre samudramAM e hoya che. A rIte je sAdhaka karmanA kAnUno-athavA kudaratI kAnUno sAthe sumeLa sAdhIne potAnuM naisargika jIvanadhoraNa bAMdhIne varte che ane ekeeka prasaMga sAthe talasparzI gaMbhIratA rAkhIne ane dhairyapUrvaka vicArIne bhaLe che, eTale te koIpaNa prasaMgamAM AtmamAjhAthI dUra jato nathI. paNa kAmakAmI to chIcharI nadInI jema vAraMvAra mAjhA mUkI de che. eTale hato nahato banI jAya che. emAM kAyamI ane AkarSaka koI tattva hotuM nathI. upalo sthitaprajJa sAdhaka pratikULa saMyogone paNa potAne anukULa banAvavAnI mahAzakita dharAve che, tyAre Avo kAmavAMcchu dehadhArI cAMpavALAM ramakaDAMnI jema saMyogAdhIna prANI ja banI jAya che. mATe ja have A adhyAyano upasaMhAra karatAM gItAkAra kahe che : vihAya kAmAnyaH sarvAnpumAMzcarati nispRhaH / nirmamo nirAhaMkAraH sa zAMtimadhigacchati // 71 / / choDI je sarva kAmone, cAle puruSa niHspRhI; ahaMtA mamatA vo'No, zAMti te jana meLave. 71 (he paraMtapa !) je puruSa sarva kAmone choDIne niHspRhI (rIte) varte che, (tenI hatA ane mamatA ApoApa ochI thAya che, kAraNa ke ahaMtA ane mamatAnuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 117 mULa Asakita ja che; eTale) e ahaMkAra ane mamatvathI dUra rahIne zAMti meLave che. noMdha : Ano artha to spaSTa ja che. zrIkRSNa mahAtmA jema badhI azAMtinuM mULa spRhA batAve che te ja rIte jainayogI AnaMdadhanajI kahe che ke AzAno dAsa e ja jagatano dAsa ane AzAno nAtha e jagatano nAtha." zrI zaMkarAcAryajI paNa vedAMtano sAra e ja kahe che ke saMsArano cepa ahaMtA ane mamatAne lIdhe che, paNa te baMnenuM mULa to kAmanI kAmanA ja che. paNa te eTalI to sUkSma che ke jyAM lagI AtmAnI, satya siddhAMtanI prayogAtmaka rIte jhAMkhI na thAya, tyAM lagI AtmAnA hADamAM kAmanA evI to UMDI pesI gaI che ke chUTatI nathI. mATe ja - eSA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati / sthitvA'syAmaMtakAle'pi brahmanirvANamRcchati // 72 / / pArtha ! A ja sthiti brAhmI, e pAme moha nA thato; ne maLe brahma-nivaNa, emAM aMta lagI rahI. 7 2 o (pRthAnA putra) pArtha ! AnuM nAma ja brAhmI sthiti. (bhakitanI paribhASAmAM ene IzvaranI oLakhANa kahevAya che. vedAMtanI paribhASAmAM ene brahmatAdAbhya kahevAya che.) e pAmyA pachI moha TaLI jAya che, ane dehanA aMtalagI e sthiti TakI rahIne chevaTe (tavo AtmA) brahmanirvANa pAme che. noMdha : badhA TIkAkAro aMta lagI evI sthiti Take, to ja brahmanirvANa maLe che evo artha besADe che. paNa kharI vAta to e che ke moha TaLyo ke brahmanirvANa maLyuM ja che, saMsAra TaLyo ja che. jaina sUtromAM AnuM kramapUrvaka khUba spaSTa, suMdara ane vaijJAnika vivecana che. jijJAsu sAdhaka jaina sUtro na meLavI zake to chevaTa zrImaddanuM 'apUrva avasara" kAvya to avazya joI le. guNasthAnonA krama pramANe AgaLa vadhIne AThamA guNasthAna pachI be zreNI thAya che : (1) upazama ane (2) kSapaka. kSapakazreNie caDhelo AtmA avazya kSINamoha guNasthAne jAya che ja, ane kevaLajJAna prApta karI chevaTe siddhi pAme ja che ke je siddhi pAmyA pachI saMsAranuM bhramaNa rahetuM ja nathI. A sthiti AvyA pachI pAchI jatI ja nathI. dehanuM AyuSya hoya tyAM lagI eTale ke chellA mRtyu lagI e Take che ne bhava bhramaNathI AtmA sAva chUTI jAya che. bhava bramaNathI chUTavuM ene ja Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 gItAdarzana arjuna dhyeya banAve ema zrIkRSNa mahAtmA IcchatA hatA eTale adhikArI arjunane emaNe e vAta kahI. jIvamAtranI abhilASA to e ja che. paNa e mArge javA mATe kayuM bhAthuM joIe, te gItAkAre A adhyAyamAM saMkSepa tathA sacoTa rIte batAvI dIdhuM. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde sAMkhyayogo nAma dvitIyo'dhyAyaH || 2 || OM tata satu' e pramANe zrI bhagavAne gAyelI. upaniSado paikI brahmavidyA ane yogazAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA A saMvAdamAM sAMkhyayoga nAmano bIjo adhyAya pUro thayo. bIjA adhyAyano upasaMhAra jagata sApekSa che. saMsAra parivartanazIla che. pratyeka paLe dehadhArI navuM navuM Icche che, jAnuM phagAve che. eka kSaNe je cIja pathya hoya, te bIjI kSaNe apathya thAya che. ene mATe je kriyA dharkha bane che, te ja kriyA bIjAne mATe adharkha bane che. eka kALe je karma anAcaraNIya hoya che, e ja karma bIje kALe AcaraNIya bane che. paNa eka cIja evI che ke je nirapekSa che, aparivartanazIla che, traNe kALe sarakhI che, eTale tyAM mana, buddhi, jIva (bahirAtmA) sthira thAya che. te haMmezAM pathya che. tyAM badhuM dharma che. nIti-anIti, ThaMDu-UnuM, sukha-duHkha, harSa-viSAda; e badhAM DhaMDho tyAM zame che. A parivartanazIla bhAva ane aparivartanazIla bhAva e baMne vacce sAdhaka mUMjhAya che. ene A be tattvo paraspara virodhI lAge che. koIvAra e prArabdhane ja mAnI puruSArthazUnya bane che, to koIvAra puruSArthanI vAstavika sthiti na vicAratAM kumArge ja pravRttimaya banI jAya che. paNa A durmaLa lAMbo vakhata cAlato ja nathI. bemAMthI eka cakranI gati jarAka DhIlI paDe ke gADuM gUMcAya che. vaLI pAcho te aTake che. paNa mULa bhUlane vicArato nathI eTale be pallAmAMthI eka UMcuM-nIcuM rahyA kare che. ane enI manomaya dAMDI kendrastha banI zakatI nathI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya bIjo 119 upalAM be tattvono meLamaLe eTale ke parivartanazIlabhAvane kyAM ane keTaluM mahattva ApavuM ane aparivartanazIlabhAvane kayAM ane keTaluM mahattva ApavuM eTalI ghaDa besI jAya eTale basa patyuM. gayA aghyAyamAM ApaNe arjunano kheda joyo. enA mULamAM upalAM be tattvonA samanvayano abhAva hato. eTale A aghyAyamAM zrIkRSNa mahAtmAe ukela batAvI arjunano zoka nivArI ene prasAdanI preraNA pAI. teo kahe che : "arjuna ! khedamAM kRpA nathI, paNa kRpaNatA che, kRpALu koI prasaMgomAM khinna na thAya. zokamAM vIratA nathI; nAmaradAnagI che. marada kadI zoka na kare. mANasa haiyAhUbaLo thAya tyAre ja viSAda Ave che. haiyAdUbaLApaNuM e kSudranuM lakSaNa che; sAdhakanuM nahi. - kRpaNa banAve te kRpA nahi, udAra banAve te kRpA kRpA AtmAmAMthI ja Ave che, anAtmAmAMya nahi. potAnA upakArI hoya toya zuM ? temanA doSo bhale pote ja jue-koInAya doSo na jovA e uttama che - paNa e doSone jovA chatAM chAMdIne emanA doSo vadhA2vAnAM nimittone poSavAM eTale ke potAnuM kartavya bhUlavuM tyAM upakArInI sevA nathI paNa kusevA che. kuTuMba pratyenI je lAgaNI kartavyabhraSTa kare te lAgaNI nahi paNa moha che. A kasoTIthI tuM bhISma, droNAdi tathA kauravo sAthe tArI atyAranI daSTine kasI jo. tane khyAla Avaze ke tArI bhUla kayAM che ? "koIpaNa kriyA dharma che ke adharmI ? A kartavya che ke akartavya ? e mApavAnuM mApakayaMtra AtmA che; jagata nahi, AtmA pahelo ane jagata pachI. AtmA jaLavAya to jagata pAchaLa doDayuM ja Avaze. jagata pAchaLa doDIza to AtmA nahi Ave, UlaTo e to cheTo jaze." arjune kahyuM : ApanA upara mane e vizvAsa che ke Apa mane khoTo rasto nahi dekhADo, kAraNa ke jyAM ApanAmAM koI khUNe paNa aMgata svArthane sthAna nathI, tyAM mane e bhaya nathI. vaLI ApanAmAM samadaSTi, zAMti, sthiratA, prasAda ane vizvaprema bharyA che. mahAkrodhanA nimittomAM paNa ApanuM smita karamAtuM nathI. eTale mAro AtmA- Apa evuM Iccho ke na Iccho paNa - Apane caraNe DhaLI jAya che. ApanA pratye 'gurudeva !' e saMbodhana vAparatAM mArAM zoka-duHkha jANe gaLI jatAM lAge che, ane romeroma ullAsa vyApe che, paNa 'huM yuddha to nahi karI zakuM.' yuddhanA pariNAme je sukha maLe te mAro A zoka kAyama mATe nahi harI zake mATe Apa mAre Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 gItAdarzana kharekhara zuM karavuM joIe te batAvo." mahAtmA zrIkRSNa bolyA : tuM bole che DAhyuM ne varte che gAMDuM. eka bAju kahe che ke mane doro; bIjI bAju 'nahi laDuM' ema kahe che. bhAI ! pUrvagraha rAkhIne guruzaraNa na svIkArAya ! zaraNAgatanI zareNya AgaLa zarata na hoI zake. 'nahi laDuM' e bolavA pAchaLa tArI haTha che. e haThano kAMTo kADhavA mATe paNa tAre laDavuM to paDaze. tArAM pUrva karmo ja tArI A sthiti kare che ane AvuM bolAve che. eTale enI asarathI haThavA mATe prathama tAttvika vicAranuM zaraNa le. tAttvika vicAro eTale AtmAnAM prAthamika tejasvI kiraNo. "AmA nitya che, avaghya che. e koIne haNato nathI tema haNAto nathI; AMkhathI agocara che, manathI acittva che. chatAM enA guNothI ene oLakhI zakAya che. tattvadarzIo prathama e ekane oLakhe che. eTale bIjuM tattva ApoApa oLakhAya che. jema gharanA dIpaka pAse jatAM e pote dekhAya che, ane gharanI cIjo paNa dekhAya che. vaLI gharanI cIjo aMdhArAmAM hoya tethI dIvAne aMdhAruM naDatuM nathI; UlaTo e to aMdhArAmAM paDelI cIjane paNa prakAza Ape che. tema bALapaNa, juvAnI ke ghaDapaNa AtmAne naDatAM nathI. AkAza jema akhaMDa che tema badhI dazA vacce AtmA akhaMDa che. jema navuM vastra paheravAnuM maLe to jUnuM choDatAM kheda thato nathI. tema je puruSa AvA sanAtana chatAM pragatinI dRSTie nitya nUtana AtmAne maLatA navA suMdara dehanI pratIti pAme che, tene potAno ke potAnA saMbaMghIno deha paDe, tethI kaMI kheda thato nathI, tema teno potAno sahaja prasAda paNa TaLato nathI. kAraNa ke te jANe che ke je nitya che te haNAto nathI ne haNAya che te nitya nathI, paNa tuM A tAttvika vicArone avyavahAru mAnI hasI na kADhato ! je jeTaluM tAttvika te teTaluM vadhu vyavahAru hovuM joIe; evuM jyAM na dekhAya tyAM AtmavAdano doSa nathI hoto, paNa AtmavAdInI dRSTino ja doSa hoya che. kAraNa ke keTalAka loko AtmAnI, siddhAMtanI ke AdarzanI pAchaLa, koI siddhi, camatkAra ke mAtra laukika hetu sAdhavA khAtara doDayA kare che, paNa tevA loko to bhIMta bhUle che ane jagatanAM vahema, lAlaca, bhaya ane pAmaratA poSe che. dharmane nAme je mahAaniSTo dekhAya che, enuM kAraNa e ja che ane tethI jagatamAM bhaya ane azAMti vyApI rahe che. dharmano to eka aMza paNa mahAbhayathI ugArI zake Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya bIjo 1 2 1 che. dharma to mahA jyoti che. jema sUrya eka sthaLe hovA chatAM jagatane prakAza ApI zake che, tema Avo dharma bhale eka vyakitamAM hoya paNa te AkhA jagatanuM kendra banI zake che. eka vyakitano akhataro ghara, samAja, deza ane chevaTe AkhA vizvane lAgu paDe, emAM ja dharmanuM vajJAnika rahasya che." "jo have tuM tArA yuddhanA prasaMgane ja e kasoTIrUpe kasI jo. tuM mAne che tema A yuddha rAjyasukhanA lobha khAtara nathI maMDAyuM, anivArya hoIne maMDAyuM che; chatAM emAM tuM joDAIne marIza, to tane svarga maLaze ane jIvIne jItIza to rAjyasukha maLaze. tAruM ke bIjAnuM yuddhamAM mRtyu thAya tenuM pApa jo tArI AtmadaSTi barAbara haze eTale ke tane rAjyasukhano moha ke mRtyuno bhaya nahi rahe to tane nahi lAge. tArI atyAranI bhUmikA jotAM mane lAge che ke tuM yuddhathI chUTavA bhale maLe, paNa chUTI zakIza nahi; chatAM tuM kAyaratAthI bhAgIza emAM nathI to AtmAno uddhAra ke nathI to tuM dhAre che tema bhIkhAdinA dehanI ke kauravAdinA dehanI rakSA. kAraNa ke yuddha tArA bhAgavAthI aTakavAnuM to nathI ja ! vaLI bhIru thaI bhAgavAthI to che svadharmakhaMDana ane kartavyabhraSTatA. jo A be AvyAM to AtmApAtanuM mahApApa pesavAnuM ja che ane pachI to tArI vAsanAtmaka buddhi paNa jyAM ne tyAM nirbaLatA poSavA khAtara kartavyamAMthI nAThAbArI gotavAnI TevavALI thaI javAnI. zuM A ochI AdhyAtmika hAni che ! ane AdhyAtmika pakSanA A alAbha zuM vyavahAra pakSe paNa alAbhakara nathI? che ja. je vIra lokomAM tuM mAnya chuM tyAM kirti gumAvI besIza ane UlaTI tArI apakIrti thaze, vIronI vaMzaparaMparAmAM e akIrtinI gAthA gavAze, kauravo jevA paNa tane phITakAra ApI tArI vIratAnA guNanI paNa niMdA karaze. eka tarapha ATalAM badhAM kharekhara aniSTo che, jyAre tuM mAne che ke yuddhamAM joDAvAthI kulaghAtakapaNAnuM pApa lAge. kula bhraSTa thAya vagere vagere. paNa te tArA gokhelA zAstronA zabdothI tuM bhaDake che e bhaDaka choDI de, e zAstrone ja choDI de. laukika zAstronI kakSAthI have tuM para thavAne lAyaka cho. mATe tArA pUrvagraho choDa ane yuddhano nizcaya karI UTha" kartavyAkartavyano nizcaya bAhya saMhArathI nahi paNa enI pAchaLa rahelI bhAvanAthI thavo joIe. eTalA ja mATe kahuM chuM ke joje, ho, samatAnuM lakSya AtmAno dora - na cUkato." "have AvAM ke bIjA prakAranAM karma karavA chatAM tArI sAdhakatAmAM bAdhA kema na pahoMce, e khAtara ane AtmAnA daramAM tAruM dhyAna kema rahe e khAtara, mArA nUtana yoganI vAta kahuM." Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 gItAdarzana "tattvavicAra ane vyavahArano meLa maLyA pachI A yogamAM praveza karI zakAya che. A yoga nUtana eTalA mATe ke te pracalita yoga karatAM judo che. eTale pahelAM to Atmayoga mATenI zarata e ke ahIM nizcayAtmaka buddhi joIe, ekAgratA joIe. sAMsArika IcchAothI buddhi nizcayAtmaka nathI rahetI ane AtmAmAM ekAgra nathI thatI mATe sAMsArika kAmanAothI chUTavuM joIe, sAMsArika kAmanA choDIne puruSArtha karanArane AjIvikAnA sAdhananuM duHkha kadI rahetuM nathI. paNa eNe enI paNa paravAthI chUTavuM joIe. jo ke e baLa A kakSAmAM gayA pachI avazya Ave ja che. mATe tuM A yogamAM niSTha thA." "A yoganAM be pAsAM che : (1) buddhinI samatA ane (2) karmanI kuzaLatA. jenI phalAsakti narama paDe che te karmamAM kuzaLa banato jAya che. te spaSTa samajI ja zake che ke kriyA vinA eka kSaNa paNa koI TakatuM nathI, mATe kriyAne choDavAthI karmabaMdhana nahi chUTe, paNa kriyAmAM lAsakita nahi rAkhavAthI chUTaze, AvI dazA sthitaprajJanI sahaja rIte hoya che." "AvA yogamAM pApa puNyanI kazI darakAra nathI. AvA dharmamAM prasAda sahaja hoya che. eTale jeno AtmA prasanna che, tenAM buddhi, citta, mana, iMdriyo paNa prasanna rahe ja che, jo ke zarUAtamAM Idriyo, mana, buddhi vagerene kAbUmAM levAM ja paDe che, paNa e kAbUmAM ekalo baLAtkAra nathI hoto ! e IMdriya-nigraha paNa prasaMgocita ane rasika hoya che. kAraNa ke zraddhA, bhAvanA ane sthira buddhi ene baMne rIte jAgato rAkhe che (eTale jainaparibhASA pramANe daSTimohano sadaMtara abhAva hoya che ane AtmaramaNatAne rokanAra cAritramohano kramekrame ghaTADo thato jAya che.) ene pUrvagraha hoto ja nathI eTale jagatanI sApekSatA joI dareka vyaktinA vartanamAM ane dareka padArthanA prasaMgamAM te prasanna ja rahe che. zarIra AgaLa AvatA sukhaduHkhanA TADhAUnA vAya2AthI e caMcaLa thato nathI, enA manamAM kazI kAmanA AvatI nathI, Ave to temAM e bhaLato nathI, eTale bIjAne bAhya du:khamAM je udvega ne bAhya sukhamAM je khuzAlI ane spRhA thAya che te ene thatAM nathI. jagatanI sAmAnya dRSTi karatAM enI dRSTi nirALI hoya che. sAmAnya rIte jagatanA loko to bIjA zuM kaheze ne zuM mAnaze, te upara madAra (dhAraNa) bAMdhIne kAma karatA hoya che. eTale bhaya, bhaya ne bhaya tathA daMbha-pAkhaMDa sevavAM paDe che, paNa A saMyamInuM vartana ethI UlaTuM ja hoya che. viSayo paratve Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya bIjo 123 paNa e rAgadveSa na thAya e rIte sAvadha rahe che, paNa viSayothI bIne bhAgato nathI tema ene koI sthaLe pratibaMdha paNa hoto ja nathI. sArAMza ke koI nIti-rItinAM cokaThAM ke lokAcAranAM baMdhano ene bAMdhI zakatAM nathI, e gagana-vihArI hoya che, chatAM enA AcAravicAramAM naryA saMyama, vairAgya, tapa ne tyAga bharyA hoya che. paNa e badhAmAM zuSkatAne badale rasikatA, ataDApaNAne badale vizvaprema, Darane badale nIDaratA, DhIlAzane badale parama daDhatA ane ahaMkArane badale nikhAlasa namratA taravare che." "viSayomAM durdhyAna Asakti ja janmAve che, AsakitathI kAmanA jAge che, kAmanA sakriya banI sukha devAnI lAlaca khaDI karI kupravRtti karAve che. ene lIdhe vacce krodha utpanna thAya che. krodhathI jJAna TaLe che. sArAsAranuM bhAna TaLe che. prajJAnI sthiratA TaLe che. AnuM ja nAma AtmapAta. Avo AtmapAta upalA yogIne hoto nathI, tethI te kadI azAMta thato nathI. Adarza enI sAme niraMtara hoya che. eTale siddhAMta khAtara e ha25Le pratyeka prakAranuM svArpaNa karavA tatpara hoya che. e sadA jAgato rahevA mATe, prabhunuM, gurunuM ke avyakata satyanuM zaraNuM le che. jUnI kuTevone dharamULathI dUra karI navI suTevo pADavAno bhagIratha puruSArtha kare che, eno prasAda e AtmAnA gharano hoI kadI koI saMyogomAM TaLato nathI. samudramAM pANInAM pUra Ave chatAM te udAsIna rahe che eTale mAjhA nathI gumAvato, tema Avo sthitaprajJa kAmo dhasI AvavA chatAM emanI kAmanA nathI rAkhato, eTale ene mATe AtmazAMtinI mAjhA gumAvavAno bhaya nathI. e bhaya to kAma bhogonI kAmanA jene hoya ene ja hoI zake, paNa AnI to AvI zAMta dazA hoIne asukha paNa ene sparzatuM nathI. te nirmamatAthI ane niraMhakArathI bhavya ane divya jIvana jIve che ema prasAdapUrvaka pa2ne pekhatAM-AtmAne dekhatAM-chevaTe moha aMkurasahita kharI paDe che. AkitanuM bIja ja baLI jAya che. ane dehAyuSya lagI TakI chevaTe e brahmanirvANa pAme che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 gItAdarzana gItAno bhakatA eTale gItAnI bhakita te vevalApaNuM nahIM, aMdhazraddhA nahIM. gItAmAM sUcavelA upacArane bAhya ceSTA ke kriyAnI sAthe ochAmAM ocho saMbaMdha che. mALA, tilaka, adhyadi sAdhano bhale bhakata vApare paNa te bhakitanAM lakSaNa nathI. je koIno dveSa nathI karato, je karuNAno bhaMDAra che, je ahaMtA-mamatAthI mukta che, jene sukhaduHkha, TADhataDako sarakhAM che, je kSamAzIla che, je sadAya saMtoSI che, jenA nizcaya kadI pharatA nathI, jeNe mana ane buddhi Izvarane arpaNa karyA che, jenAthI loko trAsatA nathI, je lokono bhaya rAkhato nathI, je harSa zokabhayAdithI mukata che, je pavitra che, je kAryadakSa che chatAM taTastha che, je zubhAzubhano tyAga karanAro che, je zatrumitra pratye samabhAvI che, jene mAnaapamAna sarakhAM che, je stutithI phulAto nathI, niMdAthI glAni pAmato nathI, je maunadhArI che, jene ekAnta priya che, je sthirabuddhi che, te bhakta che. A bhakita Asakata strIpuruSane viSe saMbhave nahIM. emAMthI ApaNe joIe chIe ke jJAna pAmavuM, bhakata thavuM e ja Atmadarzana. Atmadarzana e tenAthI bhinna vastu nathI. jema eka rUpiyo daIne jhera lAvI zakAya ne amRta paNa lAvI zakAya, tema jJAnane ke bhakitane badale baMdhana paNa lAvI zakAya, ane mokSa paNa lAvI zakAya ema nathI. ahIM to sAdhana ane sAdhya sAva eka ja nahIM to lagabhaga eka ja vastu che. sAdhananI parAkASThA te ja mokSa. ane gItAno mokSa eTale parama zAnti. 'anAsakitayoga'mAMthI - gAMdhIjI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana adhyAya bIjo trIjA adhyAyano upodaghAta A adhyAyanuM nAma karmayoga che. karmayoga eTale karmomAM joDAvuM te. jaina paribhASAthI paricita pAThako A vAMcatAM ja bolI UThaze,"amAre to karmamukita joIe che, karma sAthe joDANa nathI joItuM." paNa tevA utAvaLA pAThakone A adhyAya lAlabattI' batAvIne dhIrA pADe che ane karmayoga eTale zuM?" te kahI de che. jaina sUtro mAMhelA kriyA zabdano ane gItA mAMhelA karma zabdano sumeLa che. jaina sUtro paDakAre che ke jyAM lagI karmavargaNA ane mana che, tyAM lagI kriyA to che ja. enAthI koI chUTI zake nahi. chUTavuM e jema zakaya nathI, tema zreyaskara paNa nathI. eTaluM kharuM ke e paikInI zubhAzubha kriyAne choDIne mAtra zuddha kriyAne pakaDavI joIe. zuddha kriyAne cAritra zabdathI paNa oLakhAvI zakAya. paNa AvI zuddha kriyA jJAna vinA hoI zake nahi. mATe prathama jJAna ane pachI AvI zuddha kriyA. jJAnavihUNI kriyA AMdhaLI che. ethI jema jJAna e jIvanuM lakSaNa che, tema zuddha kriyA e paNa jIvanuM lakSaNa che. potAnA lakSaNathI pote judo kema rahI zake? eTale zuddha kriyAmAM joDAvuM e to potAnA svarUpamAM joDAvA barAbara che. (kAraNa ke zuddha kriyAno AdhAra bAhya kriyA tathA karmakAMDo upara nahi paraMtu bhAvazuddhi upara ja AdhAra che.) zuddha kriyAmAM jeTalI apramattatA(sAvadhAnI), teTalo ja AtmAnaMda adhika. gItAkAra paNa AvuM ja nirUpaNa kare che. paraMtu ApaNe gItAnI paribhASAne ane jaina paribhASAne ahIM samajI levI jarUrI che. gItAno samAyoga eTale jainasUtronuM samakita. gItAno sthitaprajJa te jainasUtro mAMhelo apramattasAdhaka, gItAno karmakauzalyayoga eTale jainasUtrono cAritrayoga. gayA adhyAyamAM buddhiyoga-samakita-AtmajJAnanI vAta upara khUba bhAra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 gItAdarzana ApavAmAM Avyo. jo ke sthitaprajJanAM lakSaNomAM karmayoganI bAju tAttvika rUpe to khUba chaNAI gaI; paraMtu arjunane buddhiyoga khUba gamI gayo hato. "buddhiyogathI yukata thayelA buddhimAno sukta-dukRta chAMDI janmamaraNathI mukta thAya che." eTaluM vAkaya sthitaprajJanAM lakSaNo saraLa vistArapUrvaka sAMbhaLavA chatAM haju jANe hamaNAM ja sAMbharyuM hoya tema ene haiye ane hoThe jaDAI gayuM hatuM. buddhiyoga rahita karma nahIM sAruM' e vAkayamAMthI paNa buddhiyoga karma karatAM vadhu sAro" evo artha ja enI gUMcAyelI prajJAe tAravIne dhArI rAkhyo hato. dareka sAdhakanA saMbaMdhamAM AvuM ja bane che. e potAne baMdha besatI vAtane eTalI to jaladIthI grahaNa karI le che ke jANe bIjI badhI vAto nakAmI ja na hoya ! vaLI keTalIkavAra to potAnI buddhi agara vRtti sAdhakane evI rIte Thage che ke zAstra athavA mahApuruSanA AkhA saLaMga vAkayamAMthI e mAtra potAne gamato ja muddo uThAvI le che. ane potAnA pUrvagrahone poSIne sarAsara UMgho ja mArga le che. arjunanA saMbaMdhamAM paNa Ama ja banyuM. jo ke arjunamAM kuTilatA nathI, UlaTuM arpaNatA;udAratA Adi guNo jhaLake che. enI navInatAnI bhUkha paNa ApaNe gata adhyAyamAM joI gayA chIe e na bhUlavuM joIe ane tethI ja e kharI vAtane Akhare pUrepUrI rIte samajI zakaze e ApaNe AgaLa joIzuM. paNa atyAre to ene je caMcaLa buddhie viSAda janmAvyo hato, te pharIne navo svAMga sajIne Ubho ja che. eTale zrIkRSNa mahAtmAnA kathananuM kharuM tAtparya e samajI zakato nathI. A adhyAyane AraMbhamAM e jAtano e prazna uThAve che ke "jo karma karatAM buddhi sArI che" ema tame ja kaho cho to pachI mATe yuddhamAM joDA" ema vaLI kahIne mane yuddha jevA ghora karmamAM joDAvAnuM kema kaho cho? A tamArI goLagoLa-mizra-anizcita(dUdhamAM paga ne dahIMmAM paga jevI) vANI sAMbhaLIne mArI buddhi mUMjhAI jAya che. zA mATe jANI joIne ema karo cho? jyAM huM eka vAtane barAbara samajavA lAgyuM ke tarata jANe ethI UlaTI ja bIjI vAta karavA mAMDo cho." arjunanA jevo ja ukaLATa sAdhakamAtrane thAya che. jJAnIonI vANImAM haMmezAM anekAMtapaNuM hoya che. manuSyanI sAMkaDI buddhi e tarata samajI zakatI nathI,eTale mUMjhAya che. jJAnInI vANIne samajavA mATe paNa pAtratA joIe, zraddhA joIe. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 127 arjunamAM e hatAM, eTale ja zrIkRSNa mahAtmAe e vAta samajAvIne "buddhiyoganuM zaraNa prathama levAnuM kahuM chuM, ethI tuM ema samaja ke karmane samULaguM tajavAnuM kahuM chuM. buddhiyogathI yukta puruSo karmajanya phaLane tajI zake che. karma karavA chatAM nirlepa rahI zake che, mATe karmane zuddha draSTie AcaravA khAtara meM buddhiyoganI tArIpha karI che. ane buddhiyoga vinAnuM karma asAra che ema kahyuM che. paNa ethI tuM 'karmane choDI devAnuM samajI le to to mahA anartha thAya." jJAna vinA mokSa nathI' eno artha jJAna ekalAthI ja mokSa che, ema koI ekAMte pakaDI bese to te jJAnayoga ane karmayoga' banethI vaMcita rahI jAya. ekalA karmayogamAM jema jaDatAno bhaya che, tema ekalA jJAnayogamAM paNa zuSkatAno bhAre bhaya che. mAro mukhya muddo to anAsakta karmayoga'no che. ane te ImAratanA pAyA pUrato buddhiyoga jarUrI che. pAyo caNAto hoya tyAre to pAyAnAM ja gIta gavAya ne ! eTale meM jJAnayoganI vAta karI, ethI tAro viSAda to haLavo paDayo, paNa haju tene prasAda maLyo nathI. e prasAda to karmayogathI ja maLaze. karmayogane pacAve tevI sArI bhUmikA to che, paNa tArI buddhine samatAmAM kAyama mATe sthira banAvavI paDaze." Ama kahIne karmayoga" eTale zuM? zA mATe? puNya ane pApanI vyAkhyA zI? karmane ane dharmane saMbaMdha zo? karma ane yajJane zuM lAgevaLage ? e badhI vicAraNA A adhyAyamAM ApaNe joI zakIzuM. tRtIyo'dhyAyaH ___ arjuna uvAca / jyAyasI cetkarmaNaste matA buddhirjanArdana / tatki karmaNi dhore mAM niyojayasi kezava ||1|| vyAmi zreNeva vAkyena buddhiM mohayasIva me / tadekaM vada nizcitya yena zreyo'hamApnuyAm / / 2 / / adhyAya 3 jo arjuna bolyA : tame jo karmathI sArI, mAno cho buddhi kezava !; zA mATe ghora karme to, mane joDo ? janArdana ! 1 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 gItAdarzana dviarthI vAkaya bolIne, mArI kAM mati mUMjhavo ?; eka vAta vado nakkI, pAmuM kalyANa je thakI. 2 he (brahmA; viSNu ane maheza e traNe saMjJA jene lAgu paDe che tevA) kezava ! A (karmakauzalya pahelAM samatvabuddhinI anivArya jarUra che, ane buddhi pahelI ane pachI karma kahI gayA. to jeno pahelo naMbara hoya, te ja kiMmatI gaNAya, e rIte) jo buddhine karma karatAM vadhu sArI mAno cho (eTale ke karma karatAM, buddhi vadhu sArI che, evo jo Apano mata hoya) to he janArdana ! (pApInA pApanuM mardana karanAra,nyAyI,dayALu athavA janane kalyANa arpanAra he nAtha !) AvA ghora (yuddha jevA bhayaMka2) karmamAM mane zA mATe yojo cho ? (dhaDIkamAM tame kaho cho ke jJAnIe svarga-naraka ApanAra sukRta-duSkRta choDavAM joIe. vijJAnI dvijane vaidika kriyAonI tamA hotI nathI ane vaLI mane kaho cho ke "tuM yuddhamAM yojAI jA; jo marIza to svarga pAmIza.") to AvAM dviarthI (jemAMthI paraspara be-paraspara sAva viruddha, vAto nIkaLI tevAM) vAkayadvArA mane jANe mUMjhavavA kAM na mAgatA ho ! (ema mane to lAge che. o dayAsiMdhu) nakkI karIne mane eka ja vAta kahone ke je dvArA huM kalyANa pAmI zakuM. noMdha : je paheluM te UMcuM. Ama mAnIne dareka dharmanA anuyAyIo potAnA dharmane sauthI prAcIna-sanAtana TharAvavA mathI rahyA hoya che. arjunanA manane paNa buddhi pahelAM mUkI ane pachI karma mUkayuM eTale buddhi karma karatAM sArI che, e bhrama thayo. kharI rIte jUnA-navA parathI kharA-khoTAnuM ke sArA-narasAnuM pArakhuM thatuM nathI. je dharma-pachI e jUno hoya ke navo hoya e-mAM jeTalI vizALatA teTalo te UMco. e vAta gItAkAra AgaLa upara kaheze. ahIM arjune sAthe sAthe e paNa prazna mUkyo ke "mAno ke kadAca buddhi sAme ka rmanI paNa jarUra hoya, toya A karma to mahAbhayaMkara karma che enuM pariNAma mane to lAge che ke naraka ja hoya, chatAM Apa kaho cho ke "tuM haNAIza to svarga pAmIza." te zraddhApUrvaka mAnI lauM. toya te svargagati mAMhenA bhogomAMya mAla zo che ? e to Apa ja kahI gayA cho eTale e rIte paNa he dayALu ! mane kAM A laDatamAM joDo cho ?" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya trIjo 129 kharI rIta bhayaMkaratA ke abhayaMkaratA mAtra karma parathI nathI mapAtI, paNa karma karavA na karavA pAchaLanI vRttithI mapAya che.A vAta paNa gItAkAra ahIM kaheze. paNa savAla e thAya che ke "arjunane AvI sIdhI sAdI vAtamAM kema zaMkA thaI ? mahAtmA kRSNe to sApha sApha zabdomAM badhuM kahI dIdhuM che." AvA savAlakAre e na bhUlavuM joIe ke arjunane sthaLe pote hoya, to enI sthiti arjuna karatAM bhAgye ja judI hoya. mULe to arjuna atyAre gUMcavAI gayo hato. "yuddha e ghora karma che" evo abhiprAya kaMI viveka parathI, eNe nahoto bAMghyo, mohane lIdhe evo abhiprAya bAMdhI lIdho hato ane e pUrvagraha, eTalo to UMDo hato ke e zalyane kADhavA mATe bIjA ghaNA prayatnanI jarUra hatI. pote je vAtane na samaje, tene sAmAnya mANasa goLagoLa athavA gapagoLa mAnIne hasI kADhe che. paNa arjuna evI sAmAnya bhUmikAne vaTAvI ucca bhUmikAe gayo hato, eTale e hasyo nahi. temaja zrIkRSNa mahAtmAnAM (potAne gaLe na UtaravA chatAM, e) vAkaya tarapha bedarakAra paNa na thayo. paNa ene e vAyo be arthavALAM lAgyAM. jJAnI puruSonAM vAkayomAM e ja khUbI che. e vANImAM ekAMta ddaSTi ke ekAMgI valaNa nathI hotuM. kAraNa ke e to pratyeka padArthane potapotAnI kakSAmAM pramANabhUta, tarIke ja dekhe che. eTale je prasaMga, je pAtra, je kSetra ne je kALa, te pramANe ja te tenI kiMmata AMke che. "IMdriyone viSayathI bhUkhI rAkhIe, to viSayo TaLe che, paNa te viSayAsakita varjIne; viSayAsakti to paraM pekhyA pachI ja chUTe che"A ekaja vAkayamAMthI haThAgrahI banne pakSa, potapotAnA matanI puSTino khorAka kADhI zake. (1) dA.ta. saMnyAsamAM ja mAnanAro varga e artha kADhe ke "IMdriyone viSayathI aLagI rAkhavAthI prathama viSayo TaLe che ane pachI-dhIme dhIme AgaLa vadhatAM-paranA darzana thavAthI chevaTe viSayAsakita paNa TaLe che. mATe Idriyone viSayothI nirALI rAkhavI joIe." (2) dA.ta. saMnyAsamAM nahi ja mAnanAro varga e artha kADhe ke "Indriyone viSayothI vegaLI rAkhavAthI kazuM vaLavAnuM nathI,paraM pekhI laIe eTale viSayAsakti ApoApa viramI jAya. pachI viSayo bhogavIe toya zI hAni che?" kharo jJAnI puruSa A beya aikAMtika mAnyatAthI nirlepa raheze. e u52nA vAkayano badhI bAjuthI vicAra karaze, eTale jyAre ene tyAganI jarUra lAgaze Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 gItAdarzana tyAre tyAga paNa karaze ane chatAM eTalethI ja pUrNatA na mAnI letAM AtmajJAnanA dhyeya tarapha potAno tyAga laI jAya che, ke kema e tapAsaze ane evo puruSArtha karaze. Ama hoIne jyAre ene ema lAgaze ke "have amuka vastune grahaNa karavAmAM mArA dhyeyane bAdha nathI ane e nahi lauM to kAyA, je dvArA mAre kAma levAnuM che te kAma nahi Ape !" eTale e vastu grahaNa paNa karI zake che. sArAMza ke kayAre, kayA kSetramAM, kaI vastu grAhya che ke varjya che eno viveka jANI te pramANe e Acarye jAya che. Ama ke tema" vRttithI ThagAto nathI. AvA vivekI puruSane jJAnInAM vacanamAM kayAMya virodhAbhAsa dekhAze ja nahi. kAraNa ke e bhASAnA mAtra kalevara sAme ja nahi jue, paraMtu bhASA pAchaLanA Azaya athavA bhAvarUpI AtmA sAme joze. vAcaka! ApaNe paNa e jANI levuM joIe ke pavitra zAstrone, pavitra puruSone ke pavitra dharmane nAme je jhaghaDA thAya che tenuM kAraNa jhaghaDA karanAra ane emAM rasa lenArano aviveka ja che. jyAM sUtrano AtmA na samajAya tyAM koI jJAnI kane jijJAsApUrvaka jaIne khulAso Icchavo e barAbara che, paNa samajuM chuM ema mAnI abhimAna karavuM, haThAgraha karavo ke potAnI vAsanA poSavA khAtara emano havAlo ApI durupayoga karavo te barAbara nathI. AvA jJAnavirodhakone (virodhaka) jaina zAstroe bahu kaThora sajA pharamAvI. paraMtu arjuna to uparanI kakSAno jijJAsu hato eTale ja zrIkRSNa mahAtmAe hetathI samajAvatAM kahyuM : zrIbhagavAnuvAca loke'smindividyA niSThA purA proktA mayAnagha / jJAnayogena sAMkhyAnAM karmayogena yoginAm ||3|| A loke meM kahI pUrve, be niSThA pApavarjita ! ; jJAnayogathI sAMkhyonI, yogInI karmayogathI. 3 o niSpApI arjuna ! huM tane pahelAM ja kahI gayo ke A lokamAM be niSThasthita dazA-avasthA kahelI che. (1) sAMkhya bhUmikAvALAnI (2) yoga bhUmikAvALAnI (eTale) sAMgo (sAMkhya bhUmikAvALAo) jJAnayoga dvArA niSThA dharAve che ane yogIo karmayoga dvArA niSThA dharAve che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 131 noMdha: judA judA TIkAkAro A bannene svataMtra mArgo kahyuM che, paNa gItAkAra kahe che ke e be bhUmikAo che. je ene svataMtra mArgo kalpIne e bemAMnA ekane ja jaLonI peThe vaLagI rahe che. te bhUle che. jaina upAdhyAya zrI yazovijayajI paNa e ja duHkha raDe che ke - "koI kriyA ko kahata mUDhamati aura jJAna koI pyAro re, milata bhAva rasa doume pragaTata tU (AtmA) donose nyAro re, cetana aba mohe darzana dIje." gItAkAra paNa arjunane e ja samajAve che ke A lokamAM sAdhakonI saMkhyA (jaina draSTie samakita) ane yogI(jaina daSTie saMyati) evI be koTI che, eTale e rIte pUrvakALathI be prakAranI niSThA cAlI Ave che. ema meM paNa tane gata adhyAyamAM kahyuM che. paNa tuM e bannene taddana judI judI na mAnato. e banne ekabIjA sAthe saMkalita che. tuM to emAMnI jJAnayoganI niSThAne dhikkAre che. eTale tyAM tArI moTI bhUla thAya che. kAraNa ke - na karmaNAmanAraMmAnnaiSkarmya puruSo'znute / na ca saMnyasanAdeva siddhiM samadhimacchati ||4|| karmonI apravRttithI, niSkarmI na thato nara; na saMnyAsa thakI mAtra, siddhine meLave vaLI. 4 (mokSAbhilASI sAdhakonI agAu jema be niSThA kahI tema dhyeya kalpanA paNa be prakAranI hoya che. (1) niSkriya dazA arthAtu mana, vANI ne kAyAthI rahitapaNAnI dazA pAmavI ane (2)evI siddhi meLavavI ke jethI AtmA game tyAM rahe, paNa duHkhI na rahe. niSkriya dazAnI dhyeya-kalpanA sAMkhyakoTInA sAdhakonI hoya che ane siddhi dazAnI dhyeya-kalpanA yogInI hoya che. A bannene gItAkAra cetave che ke A paikInI bemAMthI eke karmonA anAraMbhathI kiMvA saMnyAsamAtrathI ja phaLatI nathI. eTale ja kahe che ke) karmono AraMbha na karavAthI koI puruSa niSka thato nathI. tema mAtra saMnyAsa levAthI siddhi paNa koI meLavI zakato nathI. noMdha : keTalAka sAdhako jJAnanI vAto karIne kriyAne AcaratA nathI, tyAga karatA ja nathI eTale ke vartanamAM gametema vartIe toya zuM thayuM ? ema mAnI jJAnanI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 gItAdarzana vAtothI ja mokSaprAptimAM mAne che. jyAre keTalAka saMnyAsa mAtrathI, tyAga mAtrathI ja mokSa maLI jaze, ema Agraha pakaDI bese che, gItAkAra bannene nUtana karmayoganI preraNA pAya che. gItA racAI te kALe sAMkhyamata ane yogamata bannenI pratiSThA ThIka pramANamAM haze ja. niSkarmsa-cittavRtti nirodha-e yoga matanuM dhyeya haze ane siddhi e sAMkhyonuM dhyeya haze athavA siddhi e yogamatanuM dhyaya laIe ane naiSNamyapaNuM sAMkhyamatanuM dhyeya laIe toya ghaTe che. gItAkAra e bannenAM dhyeya viSe vAMdho letA nathI, paNa e dhyeyo mATe je sAdhana (te te pakSa) laIne, potAnA dhyeye pahoMcavA prayatna kare che, tyAM cetave che ke mAtra sAdhana pakaDavAthI ja vaLe nahi ! sAdhya pratyenI vaphAdArI joIe. A rIte gItAno karmayoga jema sAMkhyayoga karatAM judo paDe che, tema pAtaMjala yogathI paNa judo paDe che. gItAno karmayoga eTale jainasUtronuM cAritra. jema gItAkAra kahe che tema jainasUtro paNa kahe che ke cAritra vinA mokSa nathI. e cAritra mAtra jJAnanI vAtothI ke kevaLa tyAgathI AvatuM nathI, paNa anAsakitanI draSTithI Ave che. nItikAronA zabdomAM kahIe to "vipnabhayathI ke pApanA DarathI kriyAno prAraMbha ja na karanArA taddana nIcalA darajjAnA che. kartavyane zarU karI vacce ja pIchehaTha karanArA madhyama darajjAnA che, paNa jeo vighno ke lAlaconI sAme Takkara jhIlI taTastha samabhAvI rahI kartavyane sAMgopAMga pAra utAre che, te ja ucca koTInI che." zrIkRSNa mahAtmA paNa arjunane e ja ucca koTImAM dAkhala karavA mAge che. eTale ja e kahe che : na hi kazcitkSaNamapi jAtu tisstthtykrmkRt| kAryate hyavazaH karma sarvaH prakRtijairguNaiH ||5|| sarNaya na rahe koI,kadI karma karyA vinA; karAve avaze karma, saune prakRtinA guNo. 5 (ane vahAlA bhArata ! koI kartavyano prAraMbha na karIne ja ema mAnI le, ke ame have e kartavyathI kAyama mATe chUTI gayA. to teo bhUla khAya che. vaLI e ema paNa mAnI le ke ame eTalo vakhata kartavyono anAdara karyo teTalo vakhata Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya trIjo paNa niSkarmI dazA anubhavI zakayA, to teo mahAna thApa khAya che. kAraNa ke jene prakRtinA guNo - sattvaguNa,2joguNa ane tamoguNa-no saMga che, tevo dehadhArI) koI kSaNabhara paNa karma karyA vinA kadI raheto nathI.prakRtinA guNo sau pAse paravaze paNa karma karAve ja che. 133 noMdha : tamoguNa, rajoguNa ane sattvaguNanI sAmyAvasthAne sAMkhya paribhASAmAM prakRti kahe che; te vaDe ja baMdhAyelo puruSa, saMsAra paribhramaNamAM paDe che. laukika paribhASA pramANe prakRtino artha saMskAra baMdhAraNa laIe to paNa khUba suMdara rIte ghaTI zake. jIva,je kriyA paratve vAraMvAra rasa le che, te Teva rUpe athavA saMskAra baMdhAraNa rUpe ghaDAI jAya che. AnI asara jIvana pathamAM jabbara hoya che. e Tevo ke saMskAra baMdhAraNone mULathI badalavAnI tAlAvelI hoya toya keTalIkavAra ene anukULa karmo karavAM paDe che ane keTalIkavAra karmone choDavAthI e Tevo badalAya che. jo anukULa karmo ka2vAthI ja e Tevo badalavAnI hoya, to e karmone choDavAnI pravRtti game teTalI zreyakAraka dekhAtI hoya, toya aMte azreya ja thAya che. ahIM arjunanI manomaya bhUmikA e jAtanI hatI ke te karma karyA vinA prakRtithI chUTe tema na hatuM. mATe e vAta ahIM khAsa bhAra mUkIne kahevAmAM Ave che ke kartavya karmane prAraMbhIe toya karmabaMdhanathI chuTAtuM nathI, ane kartavya karmane AraMbhIne choDI daIe to kAyaratA ane karmabaMdhana beyano bhaya rahe che. kAraNa ke kriyAno anAdara karavAthI e kriyAthI karmendriyone dUra rAkhI zakAya che, paNa jyAM lagI e kriyA, vastu ke vyakita pratyenI kAmanA TALavAno yatna na thAya tyAM lagI mana to UlaTuM vadhu vege e bAju doDavA mAMDe che ane AvI sthiti to bhAre bhayaMkara che, te nIce batAve che. karmedriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran / iMdriyArthAnvimUDhAtmA mithyAcAraH sa ucyate ||6|| mAtra karmendriyo rokI,viSayone smaryA kare; manathI je vimUDhAtmA, mithyAcArI gaNAya te. (kharekhara arjuna ! ) je viSayone manathI rasapUrvaka sevyA kare che, ne mAtra karmendriyanA saMgathI bace che te mUDhAtmA, mithyAcArI (daMbhI-pAkhaMDI) gaNAya che. noMdha : A zloka arjunapakSe e rIte lAgu paDe che ke arjunanA manamAMthI jyAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 gItAdarzana lagI yuddhanuM Asakitabharyu mAnasika smaraNa khasyuM nathI, tyAM lagI e karmendriyathI yuddhamAM na joDAya ane te paNa dunyavI hito khAtara ke moha khAtara, to te mithyAcAra ja gaNAya. keTalAMka karmo pApakriyAthI joDAyelAM hoI te karmo karavAthI uccakoTInA AtmAne paNa pApa to lAge ja, paraMtu pApathI chUTavAno rasto haju sahelo che. paNa adharmathI chUTavAno rasto sahelo nathI ja. manathI Akitane vadhA2vI ane karmendriyone loka bhaye ke bIjA kAraNe rokavI, te to adharma kahevAya - pAkhaMDa kahevAya. pAkhaMDano paricaya e AtmajJAnane rokanAro mahAdoSa che. jainasUtromAM teMDulamaccha (ke je mahAmacchanI pAMpaNamAM rahenAruM nAnuM saMjJA-manavALuM-prANI che te ) mAtra mananI duSTa bhAvanAthI je pApakarma bAMdhe che te karmendriyothI karanAra mahAmaccha pote paNa bhAgye ja bAMdhe che. evA utkhanI pAchaLa e ja Azaya che ke mananA duSTa vikalpo mahAmohanA kAraNarUpa che. paNa Ano artha koI evo na kare ke mana na rokAya, tyAM lagI kAyApara aMkuza ja na rAkhavo ! kAyA para aMkuza rAkhyA vinA to mana 5ra saMyama ja kayAMthI Ave ? paNa kAyA para aMkuza rAkhatI veLA, mana para e viSayanuM smaraNa na AvavuM joIe. ane Ave to haTADavAno prayatna ka2vo joIe, poSavAno nahi.A zlokathI evA viSayasmaraNane manathI poSaNa ApanArane sAvadhAna karavAmAM Ave che.e viSe bIjA aghyAyanI noMdhomAM paNa kahevAI gayuM che ke abhyAsI sAdhaka Indriyone saMyamamAM rAkhe ane Indriya saMyama rAkhavA chatAM manamAM kAmanA pese ke turata ene hAMkI kADhe, e kAmanAnI bAjImAM pote sogaThuM na banI jAya. jo kAmanAnuM sogaThuM banyo eTale ke kAmanAne adhIna banyo, to gItAkAra kahe che ke enI buddhi asthira thaI javAnI ane mana Indriyo enI sthiratAmAM kSobha pamADavAnAM, sArAMza ke enI karmendriyonuM rokANa pachI mAtra lokone dekhADavA pUratuM rahevAnuM; kharA arthamAM nahi. eTale kapaTa, dagA, chaLa, prapaMca, mAyA, daMbha, pAkhaMDa phulavAnAM ane AvA sAdhakanI karmendriyonuM rokANa paNa kayAM lagI TakavAnuM ? e koI ne koI veLA karmendriyonA saMyamathI paNa bhraSTa to thavAno ja. bhale pachI e daMbhane poSIne jagata AgaLa bhraSTa tarIke jAhera na thAya; paNa tethI zuM thayuM ? AvA manuSyane bhayanAM bhUto comerathI gherI vaLe che, eTale enI baghI zakitao kuMThita thaI jAya che, ane e potAnuM ane potAnAnuM bagADe che, tema ja jagatamAM khoTA dAkhalAnuM nimitta banIne azAnti vadhAre che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo jyAre mAtra kamendriyone rokI manathI saMbhAravAmAM ke ciMtavavAmAM AvA mahA doSo che, tyAre ethI UlaTuM jo jJAneMdriyone manathI rokI karmendriyone anAsatipUrvaka karmayogamAM joDavAmAM Ave to doSa nathI ane tevo anAsakata karmayogI kharekhara uttama che, ema nIce batAve che : yastvidriyANi manasA niyamyArabhate'rjuna / karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa viziSyate manathI Indriyo rokI, kiMtu karmendriyo vaDe; je karmayoga AraMbhe, te anAsakata zreSTha che. ||7|| 135 6 paNa he (UjaLA) arjuna ! manathI jJAnendriyone rokI karmendriyo vaDe karmayogane AraMbhe che, te anAsakata(jana) uttama che. noMdha : vANI,paga, hAtha, gudA ane jananeMdriya e pAMca karmendriyo che. ane cAmaDI, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca jJAnendriyo che. jJAnendriyono saMbaMdha viSayo sAthe mukhyatve che.AtmA, buddhi mana ane jJAnendriyonA hukama pachI ja karmendriyo duSTamArge pravartI zake che. have jo e emanA uparIonI dAnata zuddha thaI jAya to karmendriyone anucita mArge javAnuM bane ja nahi. mATe gItAkAra kahe che ke jo manathI jJAnendriyone rokavAmAM Ave, to karmendriyothI karavAmAM AvatI kriyAmAM je nibiDabaMdhananuM (majabUta baMdhananuM) jhera che, te zithilabaMdhavALuM banI jAya che. lokamAnya TiLakanA zabdomAM kahIe to Akitano pAro marI gayA pachI UlaTo e sAdhaka thAya che athavA to karmano vIMchI taddana marI zake tema nathI; mATe emAM raheluM AsakitarUpI jhera jyAM rahe che, te AMkaDAne ja kADhI levo e uttama che. jaina paribhASAthI paricita uccakoTInA sAdhakane paNa A prazna thAya ke "AtmA kAryaNa zarIranA pAMjarAmAMthI chUTavA to mAge ja che; paNa e je manuSyadehanA sAdhanathI kAryaNazarIranA (karmamaya zarIranA ) pAMjarAmAMthI chUTavAno che, te mAnava dehathI kAma levo mATe ene khorAka to Apavo ja paDaze. halanacalanAdi karma paNa karavuM ja paDaze. bhale saMyamano hetu hoya chatAMya apratibaMdha vihAra mATe pharatAM anivAryapaNe IcchA na hochA chatAM sUkSma jIvonI hiMsA thaI jaze, te pApathI mukta thavAno upAya kayo ? zuM vRkSanI jema nizceSTa paDI rahevuM ? Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 gItAdarzana khAdhApIdhA vinA aNasaNa karI dehane pADI nAkhavo ?" jainasUtroe sacoTa zabdomAM bhAre vaijJAnika chaNAvaTathI javAba A rIte Apyo che : "kriyAne na choDa, paNa mohane choDa. moha rahita je kriyA thaze te tArA AtmAne lagAre nahi bAMdhe, paNa UlaTo chevaTe mukta karaze." ahIM zrImaddanA A zabdone vicAravA jevA che. "saMyamanA hetuthI yoga pravartanA, mAtra deha te saMyama hetu hoya jo, anya kAraNe anya kazuM kahyuM nahi, dehe paNa kiMcita mUccha nava joya jo." jaina paribhASA pramANe A kriyAne airyApathikI (sahaja kriyA) kahevAmAM Ave che. sAMparAyikI kriyA saMsAra vadhAre che. jyAre aiyaMpathikI saMsAra ghaTADe che. paNa AvI saMsAra ghaTADanArI kriyAmAM viSayAsakitane avakAza nahi hoya, te have pharIne kahevAnuM rahetuM nathI. gItAkAre paNa upalI vAtane ja majabUta rIte kahevA khAtara ja "asata" vizeSaNa lagADayuM che. jene anAsakita keLavavI che, tenuM dhyeya mAtra karmendriyone rokavAthI ja nahi phaLe, paNa mana ane jJAnendriyone rokavAthI phaLaze. kharI vAta to e che kameMdriyone sarvathA rokavA dhAre toye koI rokI zakatuM nathI. e ja vastu have gItAkAra cokhkhA zabdomAM kahe che. niyataM kuru karma tvaM karma jyAyo hyakarmaNaH / zarIrayAtrApi ca te na prasiddhayedakarmaNaH // 8 // kara niyata karmo tuM, karma sAruM akarmathI; ne tArI dehayAtrAya, akarme siddha thAya nA. 8 (priya kautaya ! tuM kadAca ahIM evI zaMkA karIza ke "karmAraMbha para ATalo badho bhAra mUko cho, to mANasa pApapuNyano kazo khyAla karyA vagara karma karavA lAgaze, to to potAnI zakitano durupayoga ke nakAmo vyaya karI nAkhaze." bhArata ! Avo bhaya na rAkha) akarma karatAM (game tevuM toya) karma sAruM ja che. (paNa enI vadhu carcA to huM AgaLa kahIza, hamaNAM to huM tane je kahI rahyo chuM te e ke, tuM niyata (kudarata Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 137 nimyuM TALI na zakAya tevuM athavA aMtaraMga saMyamanI gaLaNIthI gaLAyeluM athavA niyata eTale nakkI thayeluM) karma kara. (karma karyA vinA to koIne kadI paNa cAlavAnuM nathI, to tAre kema cAle ? jone tArI zarIrayAtrA zarIra nirvAha zuM akarmathI siddha thaI zake tema che? eTale ja mAre tane cetavavo paDe che ke, tArI zarIra yAtrA-zarIrane lagatI svAbhAvika kriyA-paNa akarmathI arthAt karma karyA vinA siddha nahi thAya ! noMdha : jainasUtromAM manuSya deha ja mokSane lAyaka che, eTale ke manuSya deha maLelI mAnasika, vAcika ane kAyika sAmagrI, jo eno mokSa mArga mATe ja upayoga karavAmAM Ave to mokSagatidAyaka nIvaDe tema che, tema kahyuM che. paraMtu tyAM paNa eka vadhu khulAso e karyo che ke je karmabhUminAM manuSyo che teo ja mokSa meLavI zake che. sArAMza ke karma upara eTalo badho bhAra mUkavAmAM Avyo che. e ja draSTie zAstroe mahAdevedrone haMmezAM karmabhUminA mAnavatAbharyA mAnavI AgaLa mAthuM namAvatA dekhADayA che. e apUrva zakitane manuSya gUMgaLAve enA karatAM kadAca durupayoga kare to e kSamya gaNI eTaluM jokhama vahorIne paNa zakita upayoga karavA tarapha zrI AcArAMga sUtre karmabhUminA manuSyane preraNA ApI che. gItAkAre paNa upara e vAtane ja Teko Apyo ane eTaluM siddha karyuM ke koI ne koI prakAranI kriyA vinA to koIneya cAlatuM nathI. pachI e jJAnI ho ke ajJAnI ho ! zarIrane yAtrA tarIke jema gItAkAre kahyuM tema jainasUtrakAroe paNa yAtrA tarIke ja ullekhyuM che. kAraNa ke je sacetana zarIra saMyamamUrti che te kharekhara mokSa tarapha laI janAruM hoI yAtrArUpa ja che. tyAre have prazna e thAya che ke corI, jUThavyavahAra emAM paNa karma to che ja. kriyA karyA vinA te kAma banatAM ja nathI, to te karma paNa akarma karatAM sArAM ! evuM thaI jAya. jo ke gItAkAre niyata karma kahIne te bhrama TALI dIdho che, paNa niyata karma jeTalAM bolavAmAM sahelAM che, teTalAM ja pArakhavAmAM sahelAM nathI. corI, jUTha e karma hovA chatAM akarma ja che. kAraNa ke eka sAmAnya buddhithI paNa samajI zakAya tevAM e lokaprasiddha dUSita karma che. je loke prasiddha dUSita karma che. te to akarmamAM ja gaNAvAM joIe. ATalo khulAso maLyA pachI paNa haju niyatakarma' kone kahevAM e zaMkA rahe ja che, mATe have gItAkAra e viSe khulAso ApatAM kahe che : Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 gItAdarzana yajJArthAtkarmaNo'nyatra loko'yaM karmabaMdhanaH / tadartha karma kaunteya muktasaMga: samAcara || 9|| yajJA karmathI bIjAM karma baMdhAya loka A; yajJArthe karma kauteye ! Acara saMgamukata . 9 yajJa nimitte AcarelAM athavA yajJanA prayojanavALAM karma sivAyanAM bIjAM karmaja (lokomAM baMdhana thAya che. athavA)loka baMdhAya che, mATe hai kauteya ! tuM yajJArthe (yajJanA prayojana) Asaki rahita thaIne karma Acara, noMdhaH jaina sUtra dazavaikAlika kahe che ke je kriyAmAM jatanA athavA upayoga nathI tyAM ja pApa karma baMdhanano bhaya che. mATe baMdhanathI chUTavuM hoya to jatanApUrvaka athavA upayogapUrvaka kriyA karavI ghaTe. gItAjI tyAM yajJa zabda vApare che. zrImAnuM zaMkarAcArya ane emanA ziSyagaNa yajJano artha -(tai0 saM. 1. 7. 4 pramANe)"viSNu" karIne prabhuprItyartha sivAyanAM bIjAM karmone baMdhanakara batAve che. zrI jJAnezvara mahArAja yajJa eTale svadharma evo artha kare che. lo. TiLaka zrauta ane smArta evAM banne prakAranAM karmo-eTale ke mImAMsakone mAnya evAM yajJayAgAdi nitya naimittika karmo tathA manu Adine mAnya evAM varNAzramonAM kartavya karmone yajJArtha karmomAM gaNAve che. ma. gAMdhIjI paropakArArthe karelAM karma e ja yajJArtha karma mAne che. athavA bhUtamAtranI sevA te ja devasevA ane te ja yajJa. gItAkAranA anukrama pramANe jotA ema lAge che ke Abehuba rIte teo bIjA adhyAyamAM to sAMkhya yoga batAvI gayA. te kALanA pracalita sAMkhya darzanamAM ane potAnA sAMkhya yogamAM je Azaya bheda hato, te arjunane, mahAtmA zrIkRSNajIe khuda samajAvyo. jo ke haju arjunane gaLe A taddana navI vAta pUrepUrI UtarI notI eTale ja eNe trIjA adhyAyanA prAraMbhamAM ja e jAtano prazna karyo ke buddhi sArI ke karma sArAM? ahIM arjunanA pUchavAno Azaya e hato ke sAMkhya mata ThIka ke yoga mata ThIka? paNa eNe zabdo badalI nAkhyA. mahAtmA kRSNa eno uttara zo Apyo te ApaNe upara joI gayA; emanA abhiprAya pramANe kevaLa karmendriyothI kAryAraMbha na karavA mAtrathI sAMkhyamatanuM dhyeya saratuM nathI tema kartavya karmane tarachoDI karmendriyone enAthI parANe kheMcI laI koI ekAMtamAM jaI yogasAdhanA karI besavAthI yogamatanuM dhyeya saratuM nathI. paraMtu kartavya karmane AsakitarahitapaNe AcaratAM AcaratAM avazya e banne matanAM dhyeyo saheje pAmI zakAya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjI che. sAMkhyamatanI ane yogamatanI niSThA bhale judI judI lAge e bannenA dhyeyamAM kazo ja phe2 nathI. niSThA be dekhAya che, te paNa bhUmikA bhede dekhAya che Akhare to e banneno samanvaya thAya ja che; e bemAMthI e niSThAne paNa je sAcI rIte vaphAdAra rahe che, te beyanuM phaLa meLave che. A viSe abAdhya pramANo to e AgaLa Apaze. ahIM to arjunane niyata karmanI samajaNa Ape che. eka bAjuthI zrIkRSNa mahAtmA pote ja kahI gayA che ke "vaidika karmakAMDonI jALathI tArI buddhi gUMcavAI gaI che. mATe sthira karI triguNathI dUra thA." paNa Ano artha e nathI ke "karmamAtrathI dUra thavuM" e batAvavA khAtara ahIM cokhkhA zabdomAM kahe che ke "niyata karmano sIdho sAdo artha to potAnA hRdayane sUjhe te karma athavA anivArya kartavya karma. chatAM e oLakhavAmAM muzkelI thatI hoya to zAstravihita karma te niyata karma. paNa kayuM zAstra vihita ane kayuM zAstra niSiddha ? e bauddhika carcAthI na samajAya mATe tane TUMkamAM kahuM chuM ke yajJArtha karma e ja niyata karya." 139 Ama kahIne 'karmayoga' mAMhelA karma zabdanI to cokhavaTa karI, paNa rakhe pAcho arjuna pUrvamImAMsA darzanamAM batAvelA yajJane ja yajJa samajI bese,eTalA khAtara yajJano khulAso ApavA mAMDayo.zrIkRSNa mahAtmAnI samaddaSTi ane AtmajJAnano ahIM suMdara paricaya maLe che. teo te kALanAM badhAM darzanonAM maulika mantavyone mAnya rAkhe che, paNa sAMpradAyikatAne vegaLI mUkI de che. teo arjunane kartavya-karmathI bhAgatAM rokI, vIratA ane utsAhanI preraNA pAIne kartavya-karmamAM lagADavA mathe che. paraMtu kartavya karmano artha mAtra 'yuddha' ke ayuddha' eTalo ja sAMkaDo artha nahi, e paNa batAvI de che, eTale koIne kazI zaMkA ja na rahe ! yajJanI AvazyakatA sahayajJAH prajAH sRSTvA purovAca prajApatiH 1 anena prasaviSyadhvvameSa vo'stviSTakAmadhuk ||10|| devAnmAvayatAnena te devA bhAvayaMtu vaH 1 parasparaM bhAvayaMtaH zreyaH paramavApsyatha iSTAnbhogAnhi vo devA dAsyaMte yajJabhAvitAH tairdattAnapradAyaibhyo yo bhuMkte stena eva saH ||11|| / ||1|| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 yajJaziSTAzinaH saMto mucyaMte sarvakilbaSaiH I bhuMjate te tvadhaM pApA ye pacaMtyAtmakAraNAt ||13|| prajA sayajJa sarjIne, pe'lAM bolyA prajApati; e dvArA vadhazo, thAjo, A ISTa phaLadAyaka. A thakI devane bhAvo, te bhAve tamane vaLI; anyonya bhAvatAM ema, paraMkalyANa pAmazo. 11 tamone ISTa bhogoya, deze te yajJa bhAvita; teNe dIdhuM na maiM ene, je mANe nakkI cora te. yajJanuM zeSa khAnArA, saMto sau pApathI chUTe; potA mATe ja rAMdhe je, te pApI pApa khAya che. 1 3 (he bhArata ! sRjanakALe ja) yajJa sahita prajA sarajIne prajApati (eTale brahmadeva) prathamathI ja Ama bolyA hatA : 10 gItAdarzana 12 "A yajJadvArA tame prasavazo (arthAt vRddhi pAmazo. e (yajJa) tamArI ISTa kAmanA pUranAra thAo." "vaLI A vaDe (yajJavaDe) tamo devonI bhAvanA bhAvo, (devone tRpta karo) ane te devo tamArI bhAvanA bhAve (eTale ke tamane tRpti Ape);ema paraspara bhAvanA bhAvatAM tamo (ubhaya) ucca koTInA klyANane pAmazo." "(ane e mArge jatAM) yajJathI tRpta thayelA devo tamone ISTa bhogo paNa Apaze. (paNa teo je kaMI Ape tenuM vaLatara ApyA vinA bhogavazo nahi) je emanuM ApeluM pAchuM dIdhA vagara mANe che, te avazya cora che." "saMto paNa yajJanI prasAdI (zeSa) khAnArA hoIne badhAM pApothI chUTe che. mAtra je potAne mATe ja rAMdhe che, te pApI jIvo pApa ja khAya che (ema jANo )" noMdha : uparanA cAra zlokomAM gItAkAra ghaNuM kahI de che. temanA mukhya muddAone tAravIne emano UMDANapUrvaka samanvaya karIe. (1) yajJa sAthe prajAno sarjanajUno saMbaMdha che, mATe ene TALI zakAya nahi. brahmA prajAne pedA kare che, e pote to svayaMbhU ja che, A mAnyatA TheTha gItAkALa lagI hatI ane che. gItAno mukhya dhvani to e che ke jagatamAM banatI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 141 badhI ghaTanAo svabhAvajanya che, che, koI enuM sarjaka, saMcAlaka ke preraka nathI e ApaNe AgaLa gItAmAM ja joIzuM. (a0 5. 14) ema chatAM e uparanI mAnyatAne jaina sUtronI mAphaka sApekSadaSTie svIkAre che. agAu kahI gayA te rIte jaina sUtro jema kahe che ke je dehadhArI karmabhUminA manuSya tarIke janmyo, e mokSanA puruSArthano adhikArI che. paNa karmabhUmimAM to karmakriyA vinA cAle ja nahi. karma hoya to ja puruSArthane avakAza che. mATe Adi tIrthakara RSabhadeve lokone karma tarapha preryA. gItAmAM paNa e ja kahe che. brahmAe A jagata sarpha ema kaho. bAbA Adame ke ahuramajade A sRSTi ghaDI ema kaho ke svabhAvasiddha ja sRSTi sanAtana che ema kaho, paNa e badhAnI pAchaLa puruSArthane avakAza to rakhAyo ja che. mATe tapa vinA-zramavinA-puruSArtha vinA cAlI zake ja nahi. A mATe koIpaNa dharma, mata ke paMthano vivAda che ja nahi. (2-3) vaMzavelo ke vaibhava vadhAravA mATe paNa yajJa jarUrI che. abhivRddhi pAmavAnI ke potAnuM dhAreluM pAra pADavAnI nAnAthI moTA dehadhArIone IcchA hoya che. te khAtara sahune puruSArtha karavo ja paDe che, zrama karavo paDe che, saMkaTa paNa veThavAM paDe che. eTale ke yajJa vinA cAlatuM nathI. (4) paNa yajJa eTale zrama, tapa ke puruSArtha je kaMI gaNo, te pote kema abhivRddhi karAvI zake ? ke dhAreluM pAra paDAvI zake ? kAraNa ke e kayAM caitanyavaMta dehadhArI che? e praznanA javAbamAM gItAkAra kahe che : "jevI jenI bhAvanA, tevI tene siddhi maLe ja che, paNa yajJa devone uddezIne karo, eTale ke puruSArthane divya mArge phoravo. paizAcika mArge nahi ! sArAMza ke divya bhAvanA rAkhIne ja puruSArtha karo. e divya bhAvanA jemaNe sAdhI hoya, evA devonuM nAma laIne paNa puruSArtha karavAmAM vAMdho nathI. jagatamAM evo kudaratI niyama che ke tame je AMdolana choDazo eno paDagho pAcho tamArAmAM paDaze, eTale devone uddezIne je jAtanI bhAvanA bhAvazo, te jAtano tamane bhAvanAno badalo maLaze. devo to mAtra bhAvanAnA bhUkhyA che. ane pratidAna(badalo) ApavAnI tAlAvelI vALA che, tethI ja teo deva kahevAya che. eTale tame emane je arpaNa karazo, tenuM sATuM tamane e vALaze. Ama paraspara bhAvanAthI AgaLa vadhatAM vadhatAM tame bane chevaTe parama kalyANane pAmazo. kAraNa ke bhAvanA e mokSanuM anupama sAdhana che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 gItAdarzana (5) eTale tame mAtra sthULa kAmabhogo maLe, jagatamAM yaza ane putraparivAranI vRddhi thAya ke vaibhava maLe ethI emAM kheMcI na jazo. kAraNa ke e badhI vastuo tamane deve dIdhI che; eTale je kaMI khAo, pIo ke bhogavo, te emane caraNe dharIne bhogavajo. devane caraNe dharavuM eTale ke "A vastu mArI che ke putra meM saryo che" evuM abhimAna na karavuM. AvuM nirabhimAnIpaNuM satya, brahmacarya, saMyama ane tyAga tarapha laI jAya te dekhItuM che ane enuM phaLa mokSamAM ja pariName e paNa dekhItuM ja che. eTale ke "mokSane mATe puruSArtha karajo. divyatAne paNa chevaTe to tajavAnI ja che." je mokSa mATe puruSArtha kare ene sAdhanano toTo nahi rahe e svAbhAvika che eTale gItAkAre cetavaNI ApI ke "jo jo ! e devonuM che. mATe jo emane ApyA vagara bhogavazo to cora gaNAzo." jainasUtro A ja zabdone AvI Dhabe bole che. "badhuM sImaMdhara svAmInuM che, mATe je vastu para jagatanA mANaso mAlikIhaka na dharAvatAM hoya evI vastune paNa AjJA vagara vAparavAno tane adhikAra nathI. " Ano artha e thayo ke anivArya jarUriyAta vagara kazuM na levAya ane e lIdhAM pachI paNa eno badalo paramArtha kAraNe apAya. mATe jyAM lagI manuSya anivArya jarUriyAta vagara je kaMI vApare che ane te anivArya jarUriyAtano badalo paNa paramArtha kAje nathI vALato, tyAM lagI te cora kahevAya che. (6) chellA muddAmAM e kahe che ke jemaNe gharabAra vagerenI mamatA choDI evA saMto yajJazeSa khAIne sarva pApamAMthI chUTe che. matalaba ke teo ja sAcA arthamAM yajJazeSanA adhikArI che. yajJanI prasAdI vagara sarva pApamAMthI chUTakAro thato nathI. mATe gRhasthAzramImAtra potAnA mATe ja na rAMdhatAM, jagatane mATe rAMdhavuM joIe ane pachI temAMthI potA mATe prasAdIrUpe levuM joIe. potA mATe ja rAMdheluM khAvuM, e anna khAvA barAbara nathI, paNa pApa khAvA barAbara che. jainasUtroe A vastu viSe khUba sUkSma rIte vicAryuM che. te kahe che ke "je sAdhu potAne uddezIne rAMdheluM le che, te pApasAdhu che, kAraNa ke pote e vastuno mAlika nathI. pote to jagatanI vastumAtra paranA mAlikIkano tyAga karyo che, chatAM A rIte levuM te ene mATe ucita nathI. jo te potAne uddezIne banAveluM che, to to te teTalo mAlika thayo. eTale eNe saMyamI-mokSamArganA puruSArthIne tyAMthI niravagha( niSpApa) khorAka je maLe te levo joIe. ema karavAthI denAra ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 143 lenAra banne sadgati pAme che." vaLI gRhasthAzramIne udezIne kahe che ke je gRhasthAzramI, atithi(atithimAM bhUkhyA supAtramAtrano vyApaka artha levo e) no saMvibhAga kADhato nathI te bAramA vratano bhaMga kare che. e vrata AtmazikSA mATe mahAkiMmatI che." AgaLa vadhatAM UMDA UtarIzuM to jainasUtromAM devonAMka balikarmono ullekha paNa maLaze ja ane saMtone bhAvapUrvaka vahorAvanAra zAlibhadra jevAnA paraMkalyANa thayAnAM sacoTa udAharaNo paNa maLaze. zAlibhadrane tyAM devo ja badhuM pUruM pADatA ema paNa jaina graMtho kahe che. ane zAlibhadra paNa devo taraphathI je kaMI maLatuM tenuM vaLatara vALI detA. arthAta ke saMgraha nahotA karatA. aAMgaNe Avela koI pAchuM na vaLatuM. ATalA vaibhava pachI paNa jyAre huM mAlika no ?" ATalo prazna thayo ane emAMthI je bhAvanA UThI, te bhAvanAne pariNAme je tyAga thayo e sthitie ja manuSyabhAve pahoMcavuM joIe. AthI ja kRSNa gurudeva dravyayajJa karatAM jJAnayajJane chevaTe zreSTha TharAve che. annAdbhavanti bhUtAni parjanyAdannasaMbhavaH / yajJAdbhavati parjanyo yajJaH karmasamudbhavaH ||14|| karma brahmodbhavaM viddhi brahmAkSarasamudbhavam / tasmAtasarvagataM brahma nityaM yajJe pratiSThitam / / 15 / / evaM pravartitaM cakraM nAnuvartayatIha yaH / adhAyuridriyArAmo moghaM pArtha sa jIvati / / 16 / / annathI saMbhave bhUto, vRSTithI anna saMbhave; yajJathI saMbhave vRSTi, karmathI yajJa udbhave. 14 uparyuM brahmathI karma, brahma akSarathI UThayuM; tethI ja brahma* sau vyApI, sadAya pratiSThita. 15 Ama cakra pravartaluM, ene je na anusare; pApAyu, IndriyArAma, jIve che pArtha ! vyartha che. 16 * bIjAno bhAga kADhayA vagara, je ekalA bhojana kare che, te pApI che AvuM gaveda maMtronuM paNa sUkata, lo. Tilake potAnA gItA bhASAMtaramAM mUkayuM che, yajJanI zeSo agara bIjAne jamADIne jamavuM e khorAka amRta barAbara che ema manusmRtino paNa dhvani che. kuLadevInAM naivedya, deva AgaLa prasA dharavAnA vidhi pAchaLa zo UDo Azaya che? te AthI samajAze. * ahIM brahmano artha, keTalAka-zrImAnuM zaMkarAcArya vagere-TIkAkAro veda kare che. ane vedavihita karmo-zrauta mArta karmo-AcaravAM. kAraNa ke vedano akSara-paramAtmAsAthe saMbaMdha che, paraMtu lo. tilaka kahe che ke ahIM brahmano artha prakRti ja levo e vadhu susaMgata che. jaina sUtronI paribhASA pramANe bhAvakarma laI zakAya. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 gItAdarzana (pyArA pRthAnaMdana! have huM tane yajJa ane parabrahma sAthe zo saMbaMdha che, te kahuM chuM e sAMbhaLyA pachI yajJArtha karma sivAyanAM karmathI ja baMdhana thAya che. yajJArtha karmathI pApa baMdha thatAM nathI. eTaluM ja nahi paNa e paramadhyeyanuM kAraNa paNa bane che. kAraNa ke paraMparA saMbaMdhathI joIe to yajJano parabrahma sAthe paNa saMbaMdha che. A viSe tane zaMkA nahi rahe jo) annathI (lohI ane lohImAMthI vIrya banI, vIryamAMthI) bhUto saMbhave che. varasAdathI anna pAke che. yajJathI varasAda thAya che ane yajJa karmajanya che. karma paNa brahma (saMgIprakRti)mAMthI upajeluM jANa. temaja e brahmaya akSara(zuddha AtmA)thI UTheluM che (ema samaja.)mATe-e rIte sarvavyApaka brahmanI haMmezAM yajJamAM pratiSThA rahelI che. e pramANe pravartelA cakrane je nathI anusarato, te Idriyarasa laMpaTa, pApamaya AyuSya gALanAro vyartha jIvana jIvI rahyo che. (ema tAre samajavuM). noMdha : "anna samA prANa" e laukika kahevata che. jaina sutro paNa kahe che ke AhAra vinA eka paNa dehadhArIne cAlatuM nathI. varasAdathI pAkatuM anna ja manuSyono mukhyatve khorAka che. eTale kahe che ke jo varasAdanI jarUra hoya, to varasAdanI utpatti yajJathI thAya che. yajJa eTale dharmamaya puruSArtha, evA karmathI janme che ke je karmano brahma sAthe saMbaMdha che ane evuM brahma, akSara brahma sAthe joDAyeluM che. A rIte yajJanI sAthe akSara brahmano paNa saMbaMdha che. jyAM ne tyAM vyakata thatuM brahma eTale ke prakRti sAthe joDAyelo dehadhArI jIva, AkhA saMsAramAM sarva sthaLe dekhAya che. jaina sUtranI bhASAmAM kahIe to lokAkAzano koI paNa bhAga evo nathI ke jyAM dehadhArI ke tenuM jJAna na hoya ! to pachI yajJa sAthe eno to mukhya saMbaMdha ja hoya e dekhItuM che. dharmamaya puruSArtha vizeSa karIne manuSyane jeTalo svAdhIna che teTalo bIjA dehadhArIne nathI, mATe evI anukULa sAmagrI pAmIne paNa jo e A pravartela cakra(kudaratI mahAyojanA) ne vaphAdAra na rahe, to tenuM jIvana pApamaya ane vyartha ja che. Indriya lolupa thAya tyAre manuSya kudaratI mahAyojanAne Thokara mArIne Avo bane che. "gItAkAranA A zabdo sAthe jaina sutronI zailImAM Ama kahI zakAya ke " AtmA akSara (avinAzI) (brahma prakRti) hovA chatAM bhAvakarmane lIdhe dravyakarma dhAraNa kare che. dravyakarmane lIdhe kAryaNazarIra nirmAyuM che. e kArmaNazarIra sAthe rahelA jIvanA puruSArthathI kriyAmAtra thAya che. AvI kriyA vRSTi thavAmAM paNa Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo " kAraNarUpa che. dA.ta. sUryanAM kiraNono tApa na lAge to pANInI varALa kema thAya ? varasAdanuM pANI mIThuM, pauSTika ane zuddha bane che emAM aneka lokone anna jamADAya che enI havA ane varALo paNa ene yoga maLe che." + paNa anna pAkamAM to agni, jaLa Adi saceta sAdhanono vaparAza thAya che eTale e pApamaya khorAka thayo, tyAre e javAba Ape che ke "jemAM upayoga che, te kriyA dharma ja jANavI. kriyA vinA to cAlatuM ja nathI paNa mUDha svArtha khAtara je kriyA kare che te pApI che ane upayogapUrvaka je kriyA kare che te pApI nathI; UlaTuM saMvaramaya athavA dharmiSTha che. " paNa upayoga kone kahevo ? eno uttara A jAtano che. AtmabhAna na cukAya te upayoga. AtmAnI samIpe laI jAya te upayoga. A vyAkhyA pramANe jotAM upayogazIla manuSya jyAM azakaya parihAra (na chUTako) haze tyAM ja Asrava-kriyA ka2ze. eTale ke e auSadhinI jema ja khorAka leze, svAda lolupatA khAtara kazuM nahi le. je rIte khAdya padArthomAM, te ja rIte vAparavAnA padArthomAM paNa Avo jAgRta sAdhaka puruSArthI ane vIra to haze ja. jo enI pAse saMgraha haze, to teno mAtra e TrasTI haze ane ethI e jagatanA badhA jIvonI khAtara saMgrahano ane potAnA manano sadupayoga karato haze." A parathI e phalita thayuM ke upayogazUnya jIvana te ja pApajIvana ane kudaratI sanAtana niyamanuM pAlana e ja upayoga. 1 ||17 / 1 ||18|| yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH Atmanyeva ca saMtuSTastasya kArya na vidyate naiva tasya kRtenArthI nAkRteneha kazcana na cAsya sarvabhUteSu kazcidarthavyapAzrayaH Atmarakata ja je thAya, ne AtmatRpta mAnavI; je AtmAmAM ja saMtuSTa, tane kArya nathI kaMI. 17 koI artha nathI tene, karyo ke na karyuM ahIM; na ene sarva bhUtomAM, artha AdhAra koIe. 18 145 (vhAlA arjuna ! laukika dRSTie meM tane, karma zA mATe karavAM joIe, e vAta kahI. have huM lokottara-alaukika-dRSTie samajAvuM chuM.) je AtmAmAM ja rAcelo + zrutiomAM je paMcayajJanI vAta Ave che, te AvA ja arthamAM che. bhUta, deva, manuSya ene saMtoSavAM te paNa yajJo che ane agAu kahyuM tema jagatane arthe anna pAvI, prasAdIrUpe levuM te paNa nitya yajJa ja che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 gItAdarzana hoya, AtmAthI ja tRpti meLavI rahyo hoya ane AtmAmAM ja saMtoSI hoya tevA (jJAnI) manuSyane kaMI kArya karavApaNuM rahetuM nathI). vaLI Ama hoIne ene jema karma karyAthI kazo artha hetu nathI. tema na karyAthI paNa kazo artha (hanu) nathI. temaja sarvabhUtomAM eno aMgata artha (jarUriyAtanAM sAdhano meLavavA) no paNa AdhAra (lagavADa) hoto nathI. enI zArIrika hAjato paNa kudarata nirbhara hoya che. ene potAne deha pratye lagAre mUrchA hotI nathI. AvI UMcI dazA hovA chatAM deha che tyAM lagI potAnA prArabdha-udaya pramANe emane paNa karma karavAnAM hoya che ane teo te kare ja che.) noMdha : jaina sUtro mAMhelA jinakalpI bhikSunI dazA AbehUba AvI ja hoya che. te mATe sulasA ane munino eka prasaMga jaina graMthomAM che, je parathI eno spaSTa khyAla AvI rahe che. prastuta muni sulatAne tyAM bhikSArthe gayA che. AMkhamAM kaNuM kheMcI lohI nIkaLatuM hovA chatAM, e na kADhavA jeTalI e munijInI deha pratye amUrchA hatI. chatAM evA puruSane paNa karma karavAM paDatAM hatAM. bhikSAcarI mATe javuM e paNa karma to kharuM ja ne? tasmAdasaktaH satataM kArya karma samAcara / asakto hyAcarankarma paramApnoti puruSaH // 19 / / mATe asakata hai nitya, kartavya karma Acara; asakata AcarI karma, puruSa pAmato para. 19 (ane jo ema ja che, to tane karma kazo bAgha hoya? bhalA! tu jo ema kaheto che ke, "jJAnI puruSanI to evI sahaja dazA hoya che, ke jethI ene pApapuNyathI baMdhAvApaNuM nathI, paraMtu mArI haju evI bhUmikA nathI, eTale mane to karma karavAmAM pApapuNyano Dara che." to huM agAu kahI gayo chuM, chatAM punarukti karIne pharIthI kahyuM ke tuM karmathI na Dara. karmathI Darye kaMI vaLavAnuM nathI ane karma karyA vinA cAlavAnuM paNa nathI.) mATe Asakita rAkhyA vinA satata (kAyama)nuM kartavya karma Acara. (Dara mAtra Asakitano che. jo tema na hoya to karmathI kazuM DaravAnuM nathI kAraNa ke, anAsakita rAkhIne karma AcaravA chatAM paruSa paraMtattvane pAmI jAya che. noMdha : "manuSyajIvana-jahAjathI ja paraMpadane baMdare pahoMcAya che mAtra anAsakitano dhruva kAMTo jIvarUpa sukAnIe barAbara rAkhavo joIe. jJAnIne Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 147 mATe to e dazA abhyAsa ane vairAgyanA baLe "vicaravuM udayAdhIna paNa vIta lobha jo." sahaja hoya che. bIjAne e dazA sahaja hotI nathI mATe ja anAsatino dhruva kAMTo rAkhavo paDe che. Avo paLe paLe cIvaTa rAkhIne cAlanAro sAdhaka potA mATe kyuM karma karavA joga che ne kayuM karma karavA joga nathI, te ApoApa zodhIne ja AcaraNa karaze. Ama hoIne ene hAthe nakAmI kriyA nahi thAya, pApakriyA to nahi ja thAya. kadAca e bhUla khAze ke tarata evA jAgRtano AtmA ja ene mUMjhavI nAkhaze ane bhUla sudhAryA pachI ja ene zAMti vaLavA deze. AvI sthitie jatAM jatAM chevaTe e AtmAmAM ja tRpta ane AtmAmAM ja saMtoSI saheje banI jaze. koI paNa bhArI Aphato ke koI paNa moTI lAlaco paNa tene DolAvI nahi zake." gItAkAre uparanA traNa zlokamAM A bInA kahI dIdhI. karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH / lokasaMgrahamevApi saMpazyankartumarhasi // 20 // karma vaDe ja saMsiddhi, pAmyA che janakAdiko; lokasaMgraha jotAMya, tAre karma karyA ghaTe. 20 (ane karavIra !) janakAdiko (ke je kSatriyavIro thaI gayA teo) paNa karma dvArA ja paramasiddhi prApta karI hatI. (e rIte) lokasaMgraha tarapha daSTi karIne paNa tAre karma karavAM joIe. noMdha : janakavidehI, jaina ke jainetara sarva sAdhakone paricita vyakita hoIne ahIM enI oLakhANa ApavAnI jarUra nathI. rAvaNa samA pAzavazakitanA sarva zreSTha bhaMDArIne paNa mAtra daSTipAtathI dhrujAvanAra nArI-ziromaNI sItA jevI ativIra suputrInA (pitA) janaka- janakavidehI kharekhara jagatanA paNa janaka che. e mithilA mahAnagarInA mahArAjA anAsakti yoganI jIvaMta pratimA che. mahAtmA kRSNa e udAharaNa arjuna sAme mUkIne ema kahevA mAge che ke aneka gaDamathalo, aneka javAbadArIo tathA mahApralobhananI vacce je barAbara aDola sthira rahI zake che, jene evA prasaMgomAM paNa kAmakrodhanA Avego aDIne pADI zakatA nathI, e ja Adarza tyAgI che. tene paNa huM evA Adarza tarapha doravA mAguM chuM. mATe ja karmayoga paratve huM vadhu bhAra ApuM chuM. tArAmAM mahAvIratA che, paNa 'samatA' nathI, mATe e sAdhI le eTale tAruM teja kaMI ora ja jaLahaLaze. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gItAdarzana vaLI "lokasaMgraha eTale jagatanAM dhAraNapoSaNa mATe paNa karmo karavAM ja joIe." Ama kahIne gItAkAra AtmakalyANa ane jagakalyANano sumeLa sAdhe che. jainasUtrono paNa e ja dhvani che ke "tIrthakara pada sarvottama pada che. paMcaparameSThImaMtra ke je jainonA utkaTa maMtra che, temAM prathama pada paNa pratyakSa tarIne pratyakSa tAranArA evA tIrthakarane ja apAyuM che; siddhane nahi. kAraNa ke siddha to tIrthakara thAya tema bIjA vItarAgo paNa thaI zake che ke je bIjA vItarAgoe taravA uparAMta pratyakSa tAravAnuM kAma karyuM hotuM nathI. ane te eTalA mATe ke tIrthakaronAM jIvanamAM Atmazreya ane vizvazreya baMneno samanvaya hoya che. teo pote UDe che ane jagatane paNa bAthamAM le che. pote tare che ane jagatane prakAza pUro pADe che. tema AvA puruSo jJAnajyote jaLahaLe che ane lokane prakAza Ape che. teonuM jIvana vyavahAranaya ane nizcayanayanA samanvayanI paNa Adarza parAkASThArUpa che. AvuM tIrthakarapada kSAtratva vinA hoI zake ja nahi; pachI varNa ke jAti game te ho, paNa kSAtratva to joIe ja. parama vIratA vinA jIvana ane jagatanA mahAniyamane parakhavo ane jIvanamAM eno samanvaya sAdhavo azakaya che." 'lokanI unmArga pravRtti nivAravI' evo lokasaMgrahano artha zrImAnuM zaMkarAcArye karyo che evo ullekha lokamAnya potAnA karmayogazAstramAM lIdho che. lokasaMgrahano saraLa artha lokakalyANa athavA lokasevA paNa thaI zake. koI rakhe ema mAne ke AtmakalyANa ane lokasevAne zuM lAgevaLage? hA; eTaluM kharuM che ke pahelAM AtmakalyANa ane pachI lokasevA. paraMtu e baMneno avinAbhAvI (atUTa) saMbaMdha che. je AtmakalyANanI kriyAmAM pratyakSarUpe ke parokSarUpe vizvakalyANa na thatuM hoya athavA na thavAnuM hoya, te kriyA AtmakalyANanI na ja hoI zake. vikAsanuM kharuM mApa ja jagata che. paNa eTalo sAdhake khyAla rAkhavo joIe ke jagata potA pAchaLa anusarI rahyuM che ane pote paramAtmAne anusarI rahyo che. mATe enI eka paNa kriyA evI na hovI joIe ke je parathI ene anusaranArA upara caDavAne badale khADAmAM paDe ! A bInA samajAvavA khAtara have gItAkAra kahe che ke: yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH / sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate // 21 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 149 na me pArthAsti kartavyaMtriSu lokeSu kiMcana / nAnavAptamavAptavyaM varta eva ca karmaNi // 22 / / yadi hyahaM na varteyaM jAtu karmaNyataMdritaH / / mama vAnuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH // 23 / / utsIdeyurime lokA na kuryAM karma cedaham / saMkarasya ca kartA syAmupahanyAmimAH prajAH // 24 // je je AcaratA moTA, te te ja anya Acare; pramANa je kare moTA, loka ene anusare. 21 traNeya lokamAM pArtha! mAre kartavya ke nathI; pAmyo chuM* pAmavA joNuM, varla huM toya karmamAM. 22 tannArahita hai jo huM, kadI vatuM na karmamAM; to jeno pArtha! sau rIte, mAre mArge anusare. 2 3 ne naSTa thAya A loko, jo huM karma karuM nahi; saMkarano banuM kartA, ne rakhe A prajA haNuM ! 24 (vaLI he pRthAnA putra) pArtha ! (jagatanA lokomAM A eka sAmAnya rIti hoya che, ke sau hareka paLe potapotAnI samajathI kartavya akartavyane vicArI zakatA nathI, teo to mAtra eTaluM ja jAe che ke mahApuruSo kaye mArge jAya che, e joIne e mArge cAlavA mAMDe che. Ama) zreSTha puruSo je je AcaraNa kare che, te te ja anya (sAmAnya) loko paNa Acare che. moTA puruSo je vAtane pramANa karIne mAne che, tene loko (paNa pramANa-mAnIne) anusare che. Ama hoIne ja pArtha ! (huM kriyA karmamAM pravartI rahyo chuM nahi to) traNa lokamAM mAre koI kartavya-karavA jevuM-karma che ja nahi. (te ja rIte koI pAmavA yogya vastu na pAmyo houM ema paNa nathI, chatAM huM karmamAM pravarte chuM. kAraNa, jo huM tandrArahita thaIne karmamAM pravRtta na rahuM to loko to badhI rIte mArA vartanane ja anusare (eTale ke badhA edI ane ALasu thaI jAya !) (ane jo ema thAya to jagatamAM avyavasthAnuM jora jAme. eTale to huM ja e) ahIM naja tatparuSa samAsamAMthI eka nakAra nIkaLe che ane bIjo na' avyaya chUTo che, eTale be nakArano 'hakAra' artha kADhayo che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 gItAdarzana avyavasthAno kartA banI jAu ane e pramANe) A prajAne rakhe haNI nAkhuM ! (eTale ke avyavasthAne lIdhe prajAno je DUsa thAya teno huM ja naimittika banI jAu! noMdha : jainasUtrono samadaSTi puruSa e gItAno zreSTha puruSa che. A rIte mahAtmA kRSNa jema jainasUtronA mahApuruSa che, tema gItAnA bhagavAna che ja. uparanA zlokomAM teo potAnI javAbadArI tathA jagatanA lokonI manodazA batAvIne paNa karmayoganuM pratipAdana kare che. sAyika samakitI puruSane AtmasAkSAtkAra hoIne have ene loka saMbaMdhI laukika koI vastu meLavavA jevI bAkI rahI hoya ema lAgatuM nathI. sArAMza ke "jeNe AtmA jANyo, teNe sarva jANya" ane "jeNe AtmAne mANyo teNe sarva mAthuM" ema hoIne e daSTie kriyAnI jarUra nathI, chatAMya e apramattapaNe karma Acarye ja jAya che. kAraNa ke loko evA puruSa pratye bhAre zraddhA ane prema dharAvatA hoya che eTale enA AcaraNane anusare e svAbhAvika che. ApaNe agAu joI gayA ke RSabhadeva bhagavAne yugAdimAM lokone karmamArga batAvyo ema jaina Agamo bole che. ALasa maraDavA sarakhAya rokAyA vinA e preratA hatA. pachI emaNe tyAga grahaNa karIne tyAgano Adarza jagatane pUro pADayo ane chevaTe nirmoha thayA tyAre anAsakita pAmIne udaya prayoge vicarI chello Adarza pUro pADI mokSa sAdhyo. A rIte jema jainasUtro kahe che ke tIrthakara puruSonA jIvananI eka paNa kriyA evI hotI nathI ke jemAMthI vizvane Adarzana maLe. zrIkRSaNa mahAtmA paNa e ja kahe che. anukaraNa karavAno sAmAnya rIte manuSya svabhAva che, ema paNa gItAkAre kahyuM, te ApaNe jAte paNa anubhavyuM che. anukaraNa karavAno svabhAva e mULe to sadaguNa che, paNa viveka na rahe to e aMdha anukaraNa thaI jAya che. eTale samadaSTi puruSonI pharaja che ke manuSyonA e saddaguNane potAnI jIvanacarcAdvArA preraNA ApavI. AthI e anukaraNamAM viveka ane vyavasthA baMne bhaLe che ane jagata taMtra zAMtipUrvaka cAle che. sahu potapotAnA karmadharmamAM agAu kahyuM tema anurakata rahIne vikAsa sAdhe che. A parathI e saheje phalita thAya che ke jo evA moTA puruSo bIjAnA A jAtanA sahaje thatA kalyANa arthe paNa AtmAne abAdhaka evI zuddhakriyA-sa-vRtti na Acare to jagatanI avyavasthA vadhe ane avyavasthA vadhe eTale ahiMsAne, vizvavatsalatAnA ke vizvapremanA siddhAMtamAM gAbaDuM paDe Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya trIjo 151 ane jagatamAM azAMti vadhI jAya. prajAkIya saMskRtinI-hiMsA e bIjI badhI sthULa hiMsAo karatAM moTI hiMsA che, kAraNa ke prajAnA sthULa dehanA sarjako to anaMta nIkaLaze, paNa prajAnI saMskRtinA ghaDavaiyAo to AMgaLIne veDhe gaNAya teTalA ane te paNa ghaNe lAMbe gALe ane te paNa ghaNA kSetronA phALA vacce janmaze, A rIte paNa satpravRtti AcaraNIya che. chevaTanI videhI dazAne pAmelA puruSonI sahaja rIte ja satpravRtti thAya che, emAMthI ApoApa lokasevA phaLe che. paNa samadaSTi puruSoe to apramatta rIte prerAIne paNa satpravRtti AcaravI joIe.* saktAH karmaNyavidvAMso yathA kurvati bhArata / 1 kuyAdvidvAMstaMthAsaktazcikIrSurlokasaMgraham // 25 // na buddhibhedaM janayedajJAnAM karmasaMginAm joSayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcaran // 26 // karme Asakata ajJAnI, kare che jema bhArata 1; tema jJAnI anAsakata, kare loka hitecchuka. 25 karme Asakata azono, buddhibheda na pADavo; AcarI yukatajJAnIe, sau karmo acarAvavAM. 26 (khArA bhArata ! niyata karmamAM samaja na paDe to yajJArtha karma AcaravAnuM meM kahyuM. zAstravihita karma ke varNAzramanAM kartavya karmo karavA pAchaLa paNa e ja rahasya che, chatAM bIjA aghyAyamAM huM kahI gayo chuM te daSTie paNa karma karavAmAM harakata nathI. kadAca ahIM tane zaMkA thAya ke, "jo jJAnI ane ajJAnI baMne karma kare to te baMne vacce phera zo rahyo ?" pRthA putra ! A zaMkAnuM samAdhAna spaSTa ja che. jJAnI ane ajJAnInuM mApa to e baMnenAM aMtaraMga pariNAma (bhAva) uparathI nIkaLe che; mAtra bAhyakriyA parathI nahi ! mATe ja have tane kahuM chuM ke) bhArata ! karmamAM Asakata thaIne ajJAnIo jema karma kare che, tema lokasaMgraha karavAnI IcchA rAkhI jJAnIe anAsakatabhAve karmo karavAM joIe ! (vaLI he arjuna !) karmamAM Asakata evA ajJAnIomAM buddhibheda na jaina Agamo mAMhelA zrIkRSNa vAsudeva ane mahAbhArata, bhAgavata ane chevaTe gItAjI mAMhelA zrIkRSNa mahAtmAnA jIvananA sthULa kalevaramAM alabatta moTuM aMtara che. paraMtu aMtaraMga jIvana sarva sthaLe AbehUba maLatuM che. jaina Agamo paNa zrIkRSNa mahAtmAnuM samadaSTipaNuM ane lokavatsalatAne kAraNe teone AgAmI covIsInA tIrthaMkara tarIke svIkArIne prabhu tarIke pUjApAtra TharAve che. vaidika graMthonA to e prabhu che ja. A rIte teo satpravRttikAra hatA ja, paNa emanI satpravRttimAM zI vizeSatA hatI te have gItAkAra kahe che : Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 gItAdarzana upajAvatAM (na Upaje evI kALajI rAkhIne) vidvAna evA yogIe (jAte) sarva karmo AcaratAM AcaratAM (amane paNa e mArge) preravA joIe ! noMdha : ajJAnIno ane jJAnIno phera eTalo ke ajJAnI AsakitapUrvaka karma Acare che. ethI enuM karma Atmamukita lAvavAne badale AtmabaMdhana UbhAM kare che, temaja lokapre2ka thavAne badale lokabAdhaka bane che. jyAre jJAnInuM karma anAsikatamaya hoIne emAM AtmAnuM ane jagatanuM ekamAtra kalyANa ja thAya che." gItAkAranI A vAta gaLe UtarI jAya tevI che. ApaNe pote paNa je kriyAnI pAchaLa anAsakti jALavI zakIe chIe, te kriyA sAdI ke sAmAnya hoya toya ApaNane khUba saMtoSadAyaka nIvaDe che. jagatane paNa e kriyA bojArUpa nathI thatI, UlaTI jagata pakSeya e preraka ane saMtoSaprada bane che, paNa jJAna vinA anAsikata Uge nahi. jaina sUtro paNa ema ja kahe che. jainasUtromAM 'lokasaMgraha' zabda bhale na dekhAya, paNa emAM rahelo sthavirappI muni, e gItAno yogayukata vidvAna ja che. jaina saMghanA baMdhAraNamAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ema baMne AzramonA sAdhakone sAMkaLI lIdhA che. uparAMta cAre vargonA lokono emAM samAveza che, eTale ApoApa lokasaMgraha thAya ja che. hA, eTaluM kharuM ke jaina sUtro sApha sApha kahe che ke "huM AtmA tarapha joje; jagata tarapha na joIza." gItAkAre paNa uparanA chavvIsamA zlokamAM e ja vAta kahI dIdhI ke "tuM karmasaMgI ajJAnIomAM buddhibheda na janmAvIza, mAtra tArA siddhAMtabhaNI najara rAkhI kAma karye jaje, eTale e lokone ApoApa tArA bhaNI AvavAnI preraNA thaze." lokasevakoe dezasevakoe ke samAjasevakoe A vAta bahu kALajIpUrvaka dhArI rAkhavAnI che. teo jyAM jyAM pAchA paDe che, tyAM upara batAvelI gItAkAranI amUlya zikhAmaNano anAdara ja mULa kAraNarUpe hoya che; pachI e zikhAmaNano anAdara joIe to emaNe IrAdApUrvaka karyo hoya ke ajANatAM karyo hoya ! avazya e zikhAmaNa kaDavA osaDa jevI che kharI; paraMtu jemane khare mArge javuM che emane e ghUMTIne pIdhA vagara chUTako ja nathI. siddhAMtanA Agrahane badale athavA satyanA Agrahane badale mAtra "amuka thavuM ja joIe" evA kAryano Agraha lokomAM buddhibheda janmAve che. lokomAM zAMtine badale azAMti UbhI kare che, pakSApakSI vadhAre che, hiMsaka sAdhanono Azraya levaDAve che, ane Akhare sevakane potAne paNa nirAza thavuM paDe che. kharuM pUcho to UMDe UMDe sevakamAM koI nAmanAnI ke kAmanAnI ADakhIla paDI hoya che, tyAre ja AvuM bane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 153 che. AthI UlaTuM je jJAnI anAsakta karmayogI hoya che, te siddhAMta pratye ja aMtaparvata mustAka rahe che. jo ke karmasaMgI Asakata ajJAnIjano emano jabbara virodha kare che, paraMtu Avo sAdhaka potAnA pakSamAM siddhAMta sivAya koIne nathI leto eTale pakSApakSI thatI nathI, hiMsaka humalA thatA nathI. ane thAya to paNa e jAte ja homAvA tatpara hoya che eTale khunAmarakIno saMbhava ja raheto nathI. vaLI e bauddhika dalIlone mAtra dalIlo khAtara vAparato nathI. te evuM hiMsaka bolato ke lakhato paNa nathI ke jemAM evA lokono buddhibheda thAya. gItAkAra lokasaMgraha mATe paNa AvA puruSane ja pasaMda kare che. bhale e ghamadhamatA juvALavALI lokajAgRti jhaTa na lAvI zake, paNa e thoDuM karaze to paNa evuM nakkara karaze ke jene varSo paryata loko kevaLa zraddhApUrvaka anusaryA kare toya hAni na thAya. AvA puruSanA virodhakonA dilamAM paNa e puruSanuM sthAna haze ja. ethI ghaNA virodhIo enI hayAtImAM ja ene cAhatA thaze ane keTalAka bhale pAchaLathI thaze, paNa emanA haiyAmAM paNa e puruSanA sagaNo pratye sanmAna to raheze ja. jagatanI moTAmAM moTI sevA te A che. jeo uzkerATane ja pragati mAnanArA che, teo to buddhibhedane ja janmAvavAnA nimittarUpa thaI paDe che. buddhibheda janmAvavo e AtmaghAta karAvavA barAbara che. dehaghAta karAvavAnA pApa karatAM AtmaghAta karAvavAnuM pApa ati bhayaMkara che. kAraNa ke manuSyanA aMtaramAMthI je satyanuM jharaNuM nIkaLe che, tene e (buddhibhedano doSa) sUkavI nAkhe che. jeno buddhibheda thAya che, teno AtmA ja zaMkAzIla banI jAya che ane te mokSamArga mATe apAtra Thare che. jaina sUtromAM buddhimedavALAne abhavya jIvo kahyA che ane evI buddhibhedane janmAvavAnI pravRtti karanAra ne agAu kahI gayA tema virodhaka kahyA che. eTaluM ja nahi balake mahAmohanIya karmanA mAlika batAvI enI apAra bhISaNatA samajAvI che. "AvA doSathI bacavA IcchanAra samadaSTi puruSe, bIjAo potAnA satyane vaLage ja evo mohabharyo haThAgraha na rAkhavo. vaTALavRttithI to so gAu dUra rahevuM. vANIno paNa ati vyaya na karavo. nAma judAM hovA chatAM, bhAve to sahu eka ja che, eTale sau bhale potAne ISTa lAge ene bhaje, potAne je saheje maLyo te dharmane paNa bhale bhaje. samadaSTipuruSa mAtra potAnA sUjhelA satyane barAbara vaphAdAra rahe. vartana, vANI ane vicAra eka sarakhAM rAkhe. namra ane nikhAlasa rahe. Ama satya-AcaraNa dekhIne loko to jarUra kheMcAvAnA ja che, eTale evA zraddhALu janone potAnI samadaSTi barAbara Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 gItAdarzana jALavI lAlacathI lobhAyA vagara ane AphatathI akaLAyA vagara preraNA ApyA kare. Ama vartavAthI enA dvArA ajJAnI Asakatone paNa jJAnI anAsakta karmayogI banavAnuM prabaLa nimitta kAraNa maLI rahe che. A ja jIvanavikAsa ane jagadudvArAno ajoDa mArga che AvuM mahAsUtra, gItAkAranA saMkSipta sUtramAMthI ApaNe kADhI zakIe chIe. jaina sUtra zrI AcArAMga ane zrI sUyagaDAMgamAM sUtrakAre, sAdhakane ane vakatAne AvI ja zikhAmaNa ApI che. paNa arjunane prazna e thAya che ke pote karma karavAM, eTaluM ja nahi paNa Ape kahyuM ke anAsakta bhAve karavAM. kAraNa ke karmaphaLa dehadhArInA adhikAranI vastu nathI, e to samajAya che, paNa potAnAM karma jyAre bIjAone preraka thAya, tyAre loko to vAhavAha bolavAnA ane virodhIo niMdA paNa karavAnA. to e badhuM kema baradAsta karavuM? vaLI ajJAnIonI buddhine DAmADoLa karyA vinA jJAnI emane zI rIte prerI zake? enA uttaramAM mahAtmA kRSNa kahe che : prakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvaza : / sadAnitabhA vartAbhiti manyate || ra7 | tattvavittu mahAbAho guNakarmavibhAgayoH / M Tupu vartata kRti mA na || 28 11 prakRterguNasaMmUDhAH sajjaMte guNakarmasu / tAnakRtsnavido maMdAnkRtsnavinna vicAlayet // 29 / / karAtAM karma sau rIte, prakRtinA guNo thakI; vimUDhAtmA ahaMkAre, "kartA huM" ema mAnato. 27 tattvajJa to mahAbAhu! guNa karma judAM jue; "guNomAMhe guNo varta", ema mAnI na coMTato. 28 prakRtinA guNe mUDho, rAce che guNakarmamAM; tevA maMda adhUrAne, pUrNa na cagAvavA. 29 (pyArA arjuna !) badhA prakAre (tuM jo.) karma (mAtra) prakRtinA guNo (nI sahAya)thI ja karAya che. (je dehadhArI ema mAne che ke A huM karuM chuM ke A meM karyuM che, te mAtra enI ahaMtA ane mamatAne lIdhe ja che. prakRtinA guNomAM Asakta thayelo je AtmA vimUDha thAya che e) vimUDhAtmA ahaMkArane lIdhe, kartA huM chuM ema mAne che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 155 he mahAbAhu ! tattvajJa to guNa ane karmanA bhedanuM rahasya samajato hovAthI "guNomAM ja guNo varte che' ema mAnI Asakata thato nathI. paraMtu he kauteya ! upara kahyuM tema je karmano kartA thayo, te guNamAM mohAya ja che) ane je prakRtinA guNomAM mugdha banelA che, teo guNa karmamAM (ke je mULe AtmAthI bhinna che, te baMnemAM) Asakata thAya che. (AnuM kAraNa zithilatA-zakitanI hInatA-ane jJAnanuM adhUrApaNuM che. mATe huM pharIne kahuM chuM ke, pUrA jJAnIe, evA maMda ane adhUrAone asthira na karavA. noMdha: A traNe zlokamAM zrIkRSNa arjunane thayelI zaMkA TALI nAkhI. "guNone AdhAre karma che, ane guNo mULa prakRtinA-mAyAnA che. eTale AtmAnA mULa zuddha svarUpane ane guNakarmane kazuM lAgatuM vaLagatuM nathI." ATaluM tattva ja jANe che, te jema viSayAsakata thato nathI, tema karmane lIdhe janmatI niMdA prazaMsAnI lokavAyakAthI paNa calita thato nathI. ane ema hoIne evA puruSanAM karma bIjAne preraka banavA chatAM e karma viSe paNa enuM kartApaNAnuM abhimAna na hovAthI loko ene anusare vA na anusare, eTaluM jovA paNa e thobhato nathI. eTale ajJAnInI buddhine DAmADoLa ryA vinA e emane prerI zake che. kAraNa ke ajJAnI ane Asakta evA lokone paNa jyAre ema lAge che ke A puruSane koI khUNe paNa haTha ke svArtha nathI, eTale teo ApoApa enI pAchaLa vahelAmoDA vadhu bhAvapUrvaka ane zraddhApUrvaka prerAya che. pahelAM ekAeka teo AvA niHsvArthI, anAsakta ane jJAnI puruSane samajI zakatA nathI enuM kAraNa e che ke teo jJAnamAM adhUrA hoIne maMda hoya che. jJAnImAM to pUrNa jJAna hoI e eka padArthane comerathI, badhI apekSAthI tapAsI zake che. vaLI e bheda-vijJAnano jJAtA hoIne madhyastha rahI zake che. koI ene game tevI calAvavAnI pravRtti kare toya caLato nathI, paNa adhUrA jJAnInI sthiti evI hoya che ke te eka vastunA amuka paryAyone ja joI samajI zake che, eTale enuM kSetra sAMkaDuM banI gayuM hoya che. vaLI evA ajJAnane laIne te sAMkaDA vartuLamAM Asakata paNa thaI gayA hoya che. ethI jarA nimitta maLe ke turata e nimitta vaza banI mULa muddAthI calita thaI jAya che, ane enI buddhi DAmADoLa thAya che. jJAnIe to AvA loko upara vadhu premALa rahevAnuM che. emanuM AvuM mAnasa samajIne temanI buddhi je mULathI ja caMcaLa hoya che ene potAne nimitte caMcaLa karAvavAne badale sthira karAvavAnI hoya che. AthI * mAtra vikAsa arthe ja sAttvikagaNa ane satkarma upayogI thAya che te judI vAta che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 gItAdarzana tevo pUro jJAnI AvI bAbatamAM to khUba ja cetato rahe. ene e khyAla to pahelo ja rAkhavAno ke lokonI buddhi kema sthira bane ? A khyAla rAkhatAM bhale loko jaladI potAnA satya darzanane na jhIlI zake, to paNa enI kaMI ciMtA nahi. e pAtratA taiyAra nahi hoya, to satyadarzana jhIlAyA pachI paNa sthira rahevAnuM nathI. eTale prathama lAbha bahoLo dekhAya, toya pariNAma saMtoSajanaka nathI, jyAre pAtratA taiyAra karAvavAnA nimitta banavAmAM prathama take lAbha bhale ocho dekhAya, toya pariNAma pUrNa saMtoSajanaka che, mATe jJAnIe AvA lokone koI paNa saMyogomAM asthira na banAvavA." gItAkArano A dhvani vizALa lokamAnasanA talasparzI abhyAsanuM phaLa che ema ApaNe saheje samajI zakIzuM. jaina sUtrono paNa A ja avAja agAu sAMbhaLI gayA chIe. ahIM eTaluM umeravAnI jarUra che ke gItAkAra sAMpya paribhASAno jyAM prakRti zabda vApare che, tyAM jaina sUtro bhAvakarma zabda vApare che. bhAvakarmathI ja dravyakarma ane saMsArAsakita che. eTale ja AtmA mULe akriya hovA chatAM sakriya bane che. ane e rIte pharyu banavAthI bhokatA bane e svAbhAvika che. A dRSTie jaina Agamo appA katA vikatAya suhANaya duhANaya / sukhono ane duHkhono AtmA kartA che ane bhokatA che e AgaLa vAta kahI che. have e kahevAnI jarUra nathI ke A AtmA bahirAtmA ja kahevAya. aMtarAtmA ane paramAtmAnI dazA to karmanA lepa vagaranI ja che. eTale e rIte 'prakRteH kriyamANAni' e vAta ghaTI jAya che. vastutaH enA zuddha svarUpane kartAbhokatApaNAno kazo ja lepa nathI. A vAta samayasaranA kartA jainAcArye suMdara Dhabe samajAvI che. jene karma ane AtmA judAM che, evuM bheda-vijJAna thayuM te suvi banArasIdAsajInA zabdomAM kahIe to "zivamArgamAM khelI rahyo hoya che e lagAre Asakata thato nathI. svArtha ane paramArtha baMneno sumeLa enA jIvanamAM hoya che. karoDo virodho vacce paNa e koInI viruddha jato nathI, enI buddhi parabhavamAM jatI nathI." Ama hovAthI e nathI caLato ke nathI koIne caLAvato. ajJAna, zithila ane Asakata janomAM paNa pote jJAnI, mahApuruSArthI vIra ane anAsakata rahe che. sArAMza ke naTa dorI para nAcato jAya che; chatAM lakSya cUkato nathI. keTalAka Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 157 loko enA kAmane vakhANI tALIo pADe che ane keTalAka enA kAmane vakhoDI hasI kADhe che; chatAM e jema lakSya cUkato nathI, ane kAma paNa choDI deto nathI te ja prakAre samadaSTi jJAnIe potApakSe ane jagatapakSe ATaluM sAvadhAna rahevAnuM che ane chatAM potAnuM dhyeya jALavI kAma to karye ja javAnAM che. arjunane ATalI sAvacetI rAkhavI potAnI bhUmikA jotAM bahu kaThaNa lAge te svAbhAvika hatuM. kAraNa ke te supAtra hato, vIra hato, paNa haju AvI dvimukhI sAvacetI mATe je buddhinI sthiratA samatA joIe te enAmAM na hatI, eTale mahAtmA zrIkRSNa ene dilAso ApatAM kahyuM : mayi sarvANi karmANi saMnyasyAghyAtmacetasA / nirAzInirmamo bhUtvA yuddhayasva vigatajvaraH // 30 // ye me matabhidaM nityamanutiSThati mAnavAH / addhAvaMto'nasUyaMto mucyate te'pi karmabhiH // 31 // ye tvetadabhyasUyaMto nAnutiSThati me matam / sarvajJAnavibhUDhAMstAnviddhi naSTAnacetasaH // 32 / / huMmAM sau karma choDIne, AtmalakSIya cittathI; AzA, mamatva ne tApa, tajIne yuddha tuM kara. 30 mArA A matanI rIte, varte je mAnavo sadA; asUyAhIna zraddhALu, teya karmo thakI chUTe. 31 mArA mate na varte che, asUyAvaMta e prati; te sarva jJAnamUDhone, jANavA naSTa ne jaDa 32 (arjuna ! gabharAI na jA. huM samajuM chuM ke tArA jevA sAdhakane AzrayanI jarUra hoya che. tuM mane guru tarIke mAnIne jijJAsu bhAve doravaNI mAgI rahyo che, e joI mane saMtoSa upaje che, paNa tuM sarvasamarpaNabhAve hA taiyAra nathI ane tethI ja tane mUMjhavaNa pedA thAya che. arpaNatA vinA ziSyane sAco AnaMda maLato nathI, ane ziSyanA samarpaNane na jIravI zakanAra guru bhavasAgaramAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI, tane huM khare ja kahuM chuM ke mArAmAM sau karmo samarpI de ! (eTale ke jema eka kartavyazIla munIma, zeThanI vatI kAma kare che, tema kara. ema karavAthI kAmano utsAha tAjo ja raheze ane phaLanI AzA tathA kArya paranI melI mamatA tane nahi Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 gItAdarzana paDe,) ane (e rIte) AzA ane mamatAthI vikhUNo thaI tuM jarAya saMtApa rAkhyA vagara (laDI zakIza, mATe evI dazA pAmI) yuddhamAM yojAI jA (Ama karma karavAthI karma baMdhanathI chUTIne manuSya, mokSa avazya pAmI zake che.). (paNa he bhArata ! mArAmAM samarpaNa karavuM eTale puruSArthahIna thavuM evuM tuM rakhe samajato. keTalAka loko gurunuM zaraNa svIkArI gurunuM bhajana-sevana kare che, paNa saddagurunA abhiprAya AcaraNa karatA nathI. e to baMne cUke che. eTale ja huM tane e paNa kahI dauM chuM ke mArAmAM karma samarpavA eno artha e ke mArA abhiprAyane sAme rAkhIne karma AcaravAM AvuM AcaraNa karanAra saddaguruthI dUra bhale hoya toya tarI jAya che. mArA anuyAyIone mATe paNa ema ja tAre samajavuM eTale ke, je mANaso mArA mata pramANe hamezAM varyA kare che, ane pAchA jeo kAyama zraddhAvaMta rahe che, temaja asUyA karatA nathI teo paNa tamArAthI sthULa rIte cheTe hovA chatAM) avazya karma (baMdhano) chUTe che. (ane ethI UlaTuM) uparanA mArA mata pratye asUyA rAkhIne (eTale ke-nakAmAM ceDAM karIne-khoTA doSo kADhIne) jeo e pramANe nathI vartatA te sarvajJAnamAM mUMjhAyelA (potAne ja sarvajJa mAnanArA)one acetanavALA ane muDadarUpa ja tuM jANI le. (kAraNa ke teo nAmathI to mane bhaje che, paNa e bhajanane amalI svarUpa ApatA nathI, eTale sAcuM jIvana ke kharuM caitanya emAM pragaTatuM nathI. pachI bhalene sthULa rIte mArI pAse rahetA hoya, toya e kharI rIte to cheTA ja che.) noMdha : "samatAyoga sAdhIne laDa" ema a.238mA zlokamAM gItAkAre kahyuM hatuM. vaLI buddhinI samatA AvyA vinA zubhAzubha baMne baLo jItavAM azakaya che. mATe karmakauzalyarUpa yoganA bIjA pAsAmAM joDAtAM pahelAM cittanI sthiratA ane buddhinI samatA sAdhavI jarUrI che" ema paNa kahyuM hatuM. A trIjA adhyAyamAM karmayoganuM sacoTa nirUpaNa karavAthI have arjuna e viSe (eTale ke karma karavAnI jarUra nathI evA potAnA abhiprAya viSe) makkama rahI zakayo na hato, paNa dhAre toya avalaMbana vinA e paMkhI UDI zake tema paNa nahotuM, ethI zrIkRSNa mahAtmAe ene samarpaNAno suMdara mArga ahIM pahelavahelo ja dekhADayo. ziSya potAnA sadagurune prabhu tarIke mAnI enA satyAnubhavo pratye zraddhA rAkhe emAM ziSyanAM zobhA ane zreya bane che. sadagurunAM zobhA ane zreya emAM che ke e ziSyanI potApratye hRdayanI zraddhA coTe evuM nirapekSa ane AtmarasataraboLa jIvana jIve ! Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 159 ahIM mahAtmA kRSNanI sadagurutA, sadaguru yogya ja hatI. ane arjuna badhI rIte arpaNa karI zake tevI ziSyatAne pAtra thavA samartha hato, eTale mahAtmA kRSNanuM kathana veLAsaranuM ane vAjabI Thare che. paNa samarpaNa karanAra ziSya, mAtra samarpaNa kare tethI kazuM ja na vaLe. (1) prathama to eNe sadagurunuM avalaMbana svIkAravA chatAM cittane to AtmAmAM ja parovavuM joIe. keTalAka sAdhako sadagurunA mAtra zarIra para ja gUMcAI jAya che. eTale eno vikAsa aTakI paDe che. bhagavAna mahAvIrane potAnA ziSya gautama jevA mahAsamartha ziSyane paNa, A bAbatamAM aMtima vakhate cetavavA paDayA hatA. (2) samapake phaLanI AzA ane karmanuM mamatva paNa choDavAM joIe. "huM Ama kahIza to sadaguru rAjI thaze." ema sadagurune mAtra rAjI rAkhavAnI AzA paNa ziSyapakSe to bAdhaka ja che. ane "A kAma meM karyuM ke A kAma ke padArtha mArAM che" ema mAnyuM ke saMtApa Avyo ja che. eTale Adhi, vyAdhi ane upAdhithI bacavuM hoya, to A khAsa khyAla rAkhavo joIe. jo emAM jarApaNa kacAza rahe to sadagurunA bIjA anuyAyIo vacce premanI sAMkaLa tUTI paDe athavA sadagurunA vacana pratye avizvAsa utpanna thAya ane kAM to saddagurunAM vacano doSadaSTie dekhavAnI kuTeva jAge. eTale satyarUpI devanAM AcaraNa na thAya ane ethI sadagurunI amIdaSTi na pAmI zakAya. (3) jema avizvAsa ane doSadaSTino tyAga jarUrI che, tema zraddhA ane guNadaSTi paNa bhAre jarUranAM che. game tevA toya saddaguru dehadhArI hoIne emAM to guNadoSa beya hoya, paNa ziSyapaNe to mAtra zraddhA ane guNadaSTi ja jarUranAM che. jJAnInA vacanane je Acare che, te ja eno sAco ziSya che, pachI bhale te game tyAM hoya ! A vAta bhagavAna mahAvIre nirvANa vakhate potAnA ziSya gautamane kahI hatI, tevo ullekha zrI uta. 10mA adhyayanamAM che je agAu paNa ApaNe kahI gayA chIe. gItAkAranA zabdomAM "je mata pramANe cAlatAM ghaNA sAdhako AgaLa vadhyA hoya, te mAM jJAnIno mata samajavo ane ene AcaravA tatpara rahevuM. jeo e matapara nakAmo bahApa karI potAnA svachaMde varte che, teo mahAajJAnI che." e ja pramANe jaina sUtro ane mahAmohanIya karmanA mAlika ane jJAnanA virodhaka gaNI anaMta saMsAra vadhAranArA kahe che. gItAkAra jene naSTa ane acetanavALA' kahe che ene jainasUtro abhavI eTale ke mokSanA anadhikArI TharAve che. kharI vAta Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 gItAdarzana paNa e ja che ke AtmAvaMta hovA chatAM jANe enAmAM AtmA ja kAM na hoya, evuM jaDatAbharyuM enuM jIvana hoya che, paththara jevuM enuM aMtara hoya che, siddhAMta jevI koI vastu ja enAmAM UgatI ja nathI. jevI rIte kaLavALuM pUtaLuM kaLa dabAvAya che tema nAce che, te ja rIte Avo dehadhArI saMjoganI kaLa jema dabAya tema nAcyA kare che, ahIM lagIno sArAMza e ke (1) kAM to sAdhake potAnA AtmasparzI avAjane vaphAdAra rahI UMce mArge javuM rahyuM ane (2) kAM to saddagurune caraNe samaja, zraddhA, guNadaSTi vagere rAkhI samarpaNa karI puruSArtha karavo rahyo. paraMtu puruSArtha to karavo ja joIe. have ATaluM avadhAryA pachI paNa paramArtha kriyA karavAmAM ya hAlatAM ne cAlatAM bhUlo thavAno to sAdhakane bhaya che ja ema mAnI rakhe koI apuruSArthane - akarmayogane- mArge vaLI jAya, eTalA khAtara e arjunane kahe che: sadRzaM ceSTate svasyAH prakRterjJAnavAnapi / prakRtiM yAMti bhUtAni nigrahaH kiM kariSyati || 33 // iMdriyasyedriyasyArthe rAgadveSau vyavasthitau / tayorna vazabhAgacchetau hyasya paripaMthinau // 34 // svaprakRti anurUpa varte jJAnIya ema ja; prakRtigAmI che bhUto, tyAM te nigraha zuM kare? 33 Indriyane svaarthe to, rAga-dveSa rahyAM ja che; te bene vaza nA thAvuM, AtmAnA mArgazatru te. 34 (pyArA pRthA putra !) bhUtamAtra prakRtigAmI che. jJAnI paNa potAnI prakRtine anurUpa varte che. jyAM AvI jagatanI ravAbhAvika sthiti gati che) tyAM (ekalo) nigraha (kriyAne rokavAno baLAtkAra) zuM karaze? (paNa tyAre tuM kahIza ke jJAnI paNa prakRti anusAra varte che, ane bhUto paNa prakRti anusAra varte che, to pachI sAmAnya dehadhArI ane jJAnamAM phera zo rahyo? kauteya ! ghaNo ja phera, ane te e ke bIjA jIvajaMtuo prakRti - sAme thavAnI zakita dharAvatAM nathI ane ethI jema eka kedI jelanA niyama pramANe varte che, tema varte che. paraMtu manuSya to prakRtinI sAme thavAnI zakita dharAve che; chatAM evA manuSyo paikI je jJAnI hoya che, te tenI sAme na thatA prakRtine anurUpa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 161 potAnI pravRtti nakkI kare che. te barAbara samaje che ke prakRtinI sAme thavAthI kazuM vaLatuM nathI eTale ja prakRtinI sAme na thatAM prakRtinAM baLo kAma kare tyAre sAmAnya jIvane je rAgadveSa thAya che, tethI teo dUra rahI zake che, mATe jema teo varte che, tema tAre paNa vartavuM ane ATalo khyAla rAkhavo ke (Indriyane potAnA viSayo paikI manojJapadArthamAM) rAga ane (amanojJa padArthamAM) dveSa rahelAM ja che, mATe e bene vaza na thavuM. kAraNa ke AtmAnA vATapADuo to e (rAgadveSa) ja che. noMdha : "jJAnInuM svaprakRti pramANe vartavuM eTale phAve tema vartavuM ke kuTevone adhIna rahevuM, evo eno artha nathI, paNa (1) tyAgano mArga ane (2) upayogano mArga, A be mArga paikI e pote potApakSe kaI paLe kayo mArga AtmasAdhaka che e vicArIne varte che. e kadI baLAtkAre tyAgano mArga letA nathI, tema Indriyone bahekAvI mUke tevo mArga paNa letA nathI." Avo zrIkRSNajIno kathitAzaya ApaNe agAu paNa vicArI gayA chIe. jainasUtra u. aghyayananA 32 mA aghyayanamAM Indriyone samanojJa padArtha para rAga ane amanojJa padArtha para dveSa thAya che, enuM bhAre vistRta vivecana ApyuM che. gItAkAre ahIM bahu saMkSepe chatAM e ja vAta kahI dIdhI. manuSya pAse bIjAM bhUto karatAM buddhinI prabaLatA ane zaktinI adhikatA che, paNa e eno durupayoga kare to bIjAM bhUto karatAM enI bhAre bUrI ta thAya che ane sadupayoga kare to mokSa (ke je bIjAM bhUtonA dehe sadhAvo muzkela che te) paNa sAdhI zake che. ahIM gItAkAra nigrahano niSedha kare che. jainasUtro to AvA baLAtkAra bharyA nigrahanuM phaLa bahu bahu to karmanI akAma nirjarA thAya ema batAve che, paNa karmanI akAmanirjarA (eTale ke ajJAnathI karmo khare te)thI mokSa prApti kadI thaI zakatI nathI ema bhAra daIne kahe che. potApakSe baLAtkArabharyA nigrahanuM A pariNAma che, jyAre parapakSe baLAtkArabharyA nigrahanuM pariNAma to ekaluM aniSTakArI che, kAraNa ke ethI aMtarAya karmano baMdha thAya che, sArAMza ke mokSa mATe nigraha nirupayogI Thare che. e mArge lAbha thoDo che; hAni ghaNI che. dA.ta. oraDImAM eka divasa purAyo ane e parANe bhUkhyo rahyo, tethI e mANasane covIsa kalAka bhUkhyA rahI zakAya che' evA vizvAsano thoDo lAbha thayo kharo, paNa enuM mana to khAvAmAM ja rahyuM, eTale enuM akarAMtiyApaNuM vadhyuM ane kuvikalpothI caMcaLatA vadhI, te moTo geralAbha thayo. AthI saMyama na karavo ema to nahi ja, paNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 gItAdarzana saMyayamAM saMskRta rasanI lijjata maLe tema saMyamIe IndriyasaMyama sAthe mananuM paNa ghaDatara karavuM joIe. AnuM ja nAma te jainasUtronuM cAritra ane gItAno karmayoga. prakRtino artha paNa 34mA zlokathI phalita e thayo ke sacetana Indriyone potAne gamatA viSayomAM rAga ane aNagamatA viSayomAM dveSa janme te svAbhAvika che, paNa emAM bhaLavuM e potAnA AtmAnA) svabhAva saMgata nathI. eTale kharA prakRtine anusaranArA jJAnI manuSyo tyAM rAgadveSane vaza thatA nathI, paNa ajJAnI manuSya avazya rAgadveSane vaza thaI jAya che. bIjAM ajJAnI bhUto (manuSyatara prANI) paNa ajJAnI manuSya jeTalAM rAgadveSane vaza thatAM nathI, tema kamArge teTalI hoMzathI paDatAM nathI. kAraNa ke odhasaMjJAtmaka (aMdha anukaraNavALI) prakRti enAmAM hoya che, chatAM e prakRti ja emane ema karavA detI nathI. have e kahevAnuM bhAgye ja hoya ke jIvane naisargika prakRtinA niyamo adhogatinA mArge laI jatA nathI, e to UMce ja laI javA mathe che. eTale mANasa khADamAM paDe che, emAM prakRtino doSa nathI. tyAre prazna e thAya che ke to pachI kono doSa? eno javAba gItAkAra Ape te pahelAM ane vacce eka prazna karI lIdho, "karma karavAM joIe e vAta kabUla, paNa jJAnI jema koI sAthe laDavA jato nathI, tema mAre zA mATe laDavuM? yuddha vinA kayAM bIjAM karmo ochAM che?" eno javAba gItAkAra pahelo ApI de che: zreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt / svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH / / 35 / / svadharma viguNo sAro, suvaryA-paradharmathI; svadharme mota che sAruM, paradharma bhayaMkara. 35 (arjuna ! ghaNIvAra mANasa potAnI bhUmikA joyA vinA potAnA sahaja dharmane paDato mUkI parAyo dharma AcarI nAkhe che. jo ke te vakhate ene lAge che ke e parAyo dharma eNe sArI rIte AcarI lIdho, paNa evuM AcaraNa parAyAdharma pratye enuM kAyama nathI TakI zakatuM. kAraNa ke potAnI bhUmikA pramANe je dharma ucita hoya te jeTalo svAbhAvika hoya teTalo potAnI bhUmikAne na baMdha bese tevo dharma bhalene pachI game tevo rUDo, saraLa ke umadA lAgato hoya chatAM paNa temAM kAyama mana sthira thaI zakatuM ja nathI. kharI vAta to e che ke potAnA svAbhAvika dharmane paDato mUkI, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 163 parAyo dharma AcaravAnuM mana thAya che, temAM nabaLAI athavA moha ja kAraNabhUta hoya che. eTale ja tane huM ekathI vadhu vAra kahuM chuM ke, sArI rIte AcarelA parAyA dharma karatAM potAno dharma viguNo (eTale ke guNa vagarano athavA doSavALo paNa) kadAca dekhAto hoya jo ke vAstavika rIte to svadharma nirdoSa ane guNavALo ja hoya, paNa prathama take daSTimAM sadoSa ke guNa rahita dekhAto hoya) toya sAro. vaLI svadharma (AcaravA)mAM mota thAtuM hoya toya te uttama, paNa parAyo dharma to e AcaratAM jIvatara rahetuM hoya ane game teTalo lAbha dekhAto hoya, toya te Akhare to bhayAnaka ja che. noMdha : A zlokathI gItAkAra arjunane e kahevA mAge che ke "tArI bhUmikA jotAM A yuddhamAM joDAvuM te tAro dharma che. yuddhamAMthI bhAgI chUTavuM, e tAro atyAre dharma nathI, e tAre mATe paradharma che eTale yuddhathI bhAgavAnuM karma tuM suMdara rIte AcarI zake ane temAM tuM game teTaluM sAruM mAnato hato, paNa tAre mATe e sAruM nathI. kAraNa ke tuM e parAyA dharmane kAyama nahi TakAvI zake. smazAniyA vairAgyathI ayuddhanI bhUmikA nathI AvI zakatI. tane thayelo vairAgya smazAniyo hato e khAtarI to tane have thaI ja cUkI che, eTale yuddhanI rItimAM tuM jarUrI pheraphAra karI zake che. vaLI samAdhAnIpUrvaka yuddha aTakAvI zakavAno rasto kADhI zake che. ane ema karI zake. to to sarvottama. paNa tAre mATe eTalI udAtta bhUmikAne haju ghaNI vAra che. eTale atyAre tuM yuddhathI bhAge che, temAM UMDe tapAsIza, to tane ja jaNAze ke AbarUhAni ane motano tane bhaya che. vaLI tane hajuya ema paNa lAge che ke eTalAM badhAM jokhamo kheDIne paNa yuddha guNa zo hato ? paNa ghaDIbhara mAnI le ke kizoya guNa na hoya ane pApa ja hoya. jo ke mANasa potAnI sAcI vaphAdArI jALavI rAkhatAM je ekAgratAno lAbha meLave che, tene evuM pApa pIDA ApI zakatuM nathI. ane ekAgratAno lAbha e Akhare mahAguNa banI jAya che. chatAM e ghaDa tane atyAre na besI zake, toya pArakA dharma pAchaLa-eTale ke atyAre tuM yuddhamAMthI bhAge temAM je bhaya che, te nahi bhAgavAthI kadI paNa nathI ja." zrIkRSNa gurunA abhiprAya pramANe ane kAyaratAthI yuddhamAMthI bhAgavA Icchato hato, eTale emaNe joyuM ke arjunane AvelI bhAvanAmAM vIrane chAje tevI ahiMsA nathI. eTale vIrane chAje evI ahiMsAnI vAto e mAtra enA moDhAnA svAdanI vAto che. enI AMtarabhUmikA eTalI taiyAra nathI, ethI ene mATe e dUrano athavA pArako dharma che. kAyaranI ahiMsA e kharI ahiMsA ja na Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 gItAdarzana hoya, e to mAtra ApyuM hoya. atyAre arjuna haju jANato nathI, paNa enA potAnA motathI DarelI vRtti ja ene A vairAgyanA oThA nIce ThagI rahI che, ane yuddhathI bhAgavAno paradharma ene ethI pyAro lAge che. e paradharmamAM e TakI zake tema nathI. atyAre yuddhathI bhAgaze toya yuddha nahi aTake, eTale pharI pAcho joDAze. ane ekavAra bhAgyA pachI joDAze emAM je mAnasika nirbaLatAno pratyAdhAta haze, temAM naradama hiMsA, AtmapAta ane pAzavatA haze. eTale ja gItAkAra ene mULabhUmikAthI nIce gabaDatAM vAraMvAra roke che. ane arjuna yuddhamAM joDAtAM ene phALe je aniSTo Upaje enA karatAM e yuddhathI bhAge, to ene phALe paNa aniSTo Upaje ema samajAve che. jaina sUtronI daSTie A vAtane A rIte ghaTAvI zakAya ke manuSya potAnI dareka kriyAne AtmAnI kasoTIe kasavI enuM nAma svadharma, ane dunyavI daSTie athavA paugalika daSTie kasavI enuM nAma paradharma. ghaNIvAra evuM bane ke potAnA nAnakaDA siddhAMta ke satyanI vaphAdArI khAtara ghaNAM svajano vagere dubhAtAM hoya, ane sAdhaka tyAM mohadaya vaza banI emanuM mana rApavA khAtara satya ke siddhAMtanI vaphAdArIthI zithila thAya, to e svajanono rAjIpo, ene pakSe paradharma thayo. e game teTalo suMdara lAgato hoya, toya svadharmanI hAni AgaLa e suMdaratA tuccha e eTaluM ja nahi, paNa pachI DhALa Ave tyAM DhaLI paDavAnI vRttine evo to Teko maLI jAya ke enuM pariNAma bhayaMkara ja Ave ane pachI koI paNa siddhAMta para mana sthira rahI zake nahi. paNa ATaluM vAMcI koI manuSya evo lAgaNIbUTho na thaI jAya ke potAne lAgyuM tene ja haThAgrahathI pakaDI, vizvapremanI jarAya darakAra na kare. te mATe gItAkAre kahyuM eTale ke jema e potAnA satyane vaphAdAra rahe, tema potAnA dehane karavo paDe to kase, pote deha du:kha veThI le. paNa jyAM lagI bane tyAM lagI bIjAne duHkha na thAya te khAsa lakSyamAM rAkhe eTale ke dehasukhanI khAtara koIne na dubhAvAya tema IrAdApUrvaka paNa koIne na dubhAvAya. bane tyAM lagI bIjAM na dubhAya te rIte e potAno siddhAMta paNa jALave. ane e jALavavAmAM potAnA deha para kaMI Aphata AvI paDe to tene bhogave. sArAMza ke potAnA satyane ane vizvanA premano samanvaya sAdhavA banatuM lakSya Ape. Ama karavAthI lokanA abhiprAya mAtrathI jema potAnA satyane paDatuM na mUke, tema lokanA abhiprAyone bedarakArIthI Thokare paNa na mAre. UlaTo e abhiprAyamAMthI potAne potAnA mArgamAM jyAM sudhAravA jevuM lAge tyAM sudhAre. ahIM potAnuM satya Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 15 kahyuM che, paNa gItAkAre jema kahyuM tema potAnuM satya kharuM ja che ke khoTuM che, te koI niHspRha ane madhyasthapuruSane jijJAsApUrvaka pUchIne khAtarI karAya, to e vadhu uttama che. ema karavAthI sAdhakane potAnA mArgamAM saphaLatA thAya che. paNa ema chatAM eNe potAnA aMtara upara to haMmezamAM vadhu AdhAra rAkhavo ja rahyo. eTale ja zrIkRSNaguru vAta gaLe na Utare tyAM lagI khUba samabhAva jALavI arjunane A badhuM upadezAtmaka rIte samajAve che; baLAtkAre AjJA karatA nathI. dhAre to arjunane teo AjJA kare tema hatA ane arjuna mAne tema paNa hato. jo ema karyuM hota to zrIkRSNagurune ATalA moTA graMtha jeTaluM bolavuM paNa na paData. paraMtu e mArga to baLAtkArano - hiMsAno gaNAya. samadaSTi puruSa kadI tevo mArga svIkAre ja nahi ane kadAca svIkAre, to e potAnI samadaSTi gumAvI bese ane sAmA pakSeya evuM baLAtkAra thayeluM kArya lAMbo vakhata Take nahi tema satya hetu sare paNa nahi. A parathI ziSya, bALaka ke sevakane satya mArga batAvavAmAMya guru, vaDIla ke svAmIe paNa haTha na rAkhavI joIe evo sAra emane (paNa) maLI rahe che. chevaTe eka vAta jarA jeTalI punarukti karIne paNa ahIM kahevI joIe; te e ke keTalAka loko "svadharmano artha potAno sAMpradAyika dharma gaNI bIjA dharmone paradharma mAnI emAM hAu jue che" e yathArtha nathI. TIkAkAroe alabatta svadharmano artha varNAzramadharma lIdho che. ane te kaMI khoTo nathI, paraMtu gItAkArano Azaya to mukhyatve AMtara bhUmikAne sparze che. mAro dharma zo? e kharekhara to sahune potapotAnuM hRdaya ja pArakhI de che. saguru ane sat zAstro emAM jeTalI zraddhA teTalAM jarUra ene madadagAra thAya che. agAu bIjA adhyAyanA zloka 31 mAM 'svadharma' viSe je vivecana AvI gayuM che, te vAcaka pharIthI joI leze, to ene pUruM samAdhAna thaze. have arjuna agAunI vArtAnA anusaMdhAnamAM prazna kare che : mana uvAra atha kena prayukto'yaM pAMpa carati puruSaH / anicchannapi vArSNeya balAdiva niyojitaH / / 36 // arjuna bolyA: preryo konAthI vAya ! puruSa pA5 Acare ? na IcchatAM chatAM jANe joDAyo jora julmathI? 36 (bhalA he vRSNikuLanA zaNagAra !) vAya (Ape agAu kahyuM tema jo jIva Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 gItAdarzana sAthe joDAyelI maulika prakRti to jIvane UMce ja laI javAmAM sahAyabhUta che, nIce laI javAno eno Azaya nathI) to pachI jANe jora julamathI na yojAto hoya, ema A puruSa potAnI tevI IcchA na hovA chatAM konAthI prerAIne pApamAM paDe che? noMgha : arjunano A prazna pUba mahattvano che. sAMkhya darzana to caTa daIne kahe ke 'prakRtinA guNono e badho tAla che.' e jAtano zloka (jo ke gItAkAre judA AzayamAM mUkyo hato te) upara ApaNe joI gayA. paraMtu prakRtinA guNo to bApaDA nimittarUpa che te tarapha puruSa prerAya nahi to e guNo bicArA zuM karavAnA hatA ? eTale gItAkAra e doSa prakRtine mAthe ke prakRtinA guNone mAthe nathI caDAvatA. zuddha AtmAne mAthe paNa nathI caDAvatA. tema vedAMta darzananI jema mAyA kahIne paNa vAta uDAvI nathI detA. paraMtu jaina sUtromAM je anekAMtavAda che, e daSTie e praznano A rIte uttara Ape che. vAcaka e parathI barAbara joI zakaze ke gItAgraMthanI racanA kvaLa samadaSTi para thaI che. bImAvAnuvAva ! kAma eSa krodha eva rajoguNasamudbhavaH / mahAzano mahApApmA viddhayenamiha vairiNam // 37 // dhUmenAviyate vahniryathA''darzo malena ca / yatholvenAvRto garbhastathA tenedamAvRtam // 38 / / zrIkRSNa bolyA : kAma A krodha A pArtha! rajoguNa thakI UThe; pAughara mahApApI, A loke vairI jANa e. 37 DhaMkAya dhUmathI agni, melathI ArasI vaLI; oLe DhaMkAya che garbha, teNe A tema AvavuM. 38 (pyArA pArtha ! tAro prazna bahu ja mahattvano che. ghaNA manuSyo A vAtamAM gUMcavAI jAya che ane UMDe UtaryA vagara kAM to prakRtine mAthe ane kAM to parama vizuddha AtmAne mAthe doSano Topalo oDhADI de che. paNa te barAbara nathI. saMsAranuM, baMdhananuM ke pApanuM mULa prakRtinA ane puruSanA vikAramAM che. e vikAra te zuM ? ane zA mATe ? e have kahuM chuM tuM eka citte sAMbhaLa :-) rajoguNathI (rAgathI) upajelo A kAma ane rajoguNathI upajelo A krodha (te baMne doSo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 17 dharAya evA nathI) mahA khAudharA ane mahApApI che. e (be) ja A loke (tAre) vairI jANavA. (he arjuna ! e kAma ke krodha jaDa che ke cetana che. evI bhAMjagaDamAM paNa paDavAnI tAre jarUra nathI. e dehadhArI cetanamAM ja Upaje che mATe cetanAno vikAra che ane prakRti mAMhelA rajoguNathI Upaje che mATe prakRtino vikAra che ane ema e cetana paNa che, ane jaDa paNa che. koI darzana ene ekAMte cetana kahe che, to vaLI koI darzana ane ekAMte jaDa kahe che. paNa baMnenuM e satya sApekSa satya che. eTale ke apekSAvALuM satya che. vaLI priya kauteya ! AtmAno vikAra AtmAne ane prakRtine athavA prakRtino vikAra prakRtine ane AtmAne kema bAdhA pahoMcADe? e paNa zaMkA tuM karIza nahi. jone A tArA haMmezanA anubhavanI ja cIjamAM zuM evuM nathI banatuM?) (jema kASTha ane agninA saMyogathI UpajelA) dhumADA vaDe, agni (DhaMkAI) avarAI jAya che, jema arIsAne (vAraMvAra hAtha aDADavAthI thayelo parasevA rUpI) mela (ene ja) AvaraNarUpa thAya che, ane jema (garbha ane mAtAnA peTanA saMgathI UpajelI) oLathI garbha DhaMkAI jAya che, tema (e vikAroe A badhuM gherI lIdhuM che) e kAmAdi zatru) vaDe A badhuM DhaMkAyeluM che. noMdha : uparanA be zlokamAM gItAkAre darzanamAtranA jhaghaDAno nAveDo karI dIdho. sAMkhyadarzana pramANe sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNanI sAmyavasthAne prakRti kahevAmAM Ave che. ane jo prakRtino e svAbhAvika guNa hoya to e sukhadu:khanI karanArI ke bhogavanArI banI zake ja nahi. e ja rIte puruSa e nirguNa ja rahe tyAM lagI ene sukha duHkha naDe ja nahi eTale kharI vAta e che ke kAraNa, kArya ane kartApaNAmAM prakRti hetu (eTale mukhya kAraNa) rUpa che ane sukha du:khanA upabhogamAM puruSa hetu (eTale mukhya kAraNa) rUpa che. paNa e baMnenA saMgathI ja A jagata nATaya zarU thAya che. e nATayabhUminA sUtradhAro te kAma ane krodha. jainasUtro kAmane ThekANe rAga ane krodhane ThekANe kaiSa zabda vApare che. zrIkRSNaguru rajoguNathI kAma, krodha UThe che ema kahe che eTale rajoguNa e ja jainasUtro mAMhelo rAga. rAganI sAmI bAjuSa che, tema kAmanI sAmI bAjA krodha che. rAgadveSamAMthI krodha, mAna, mAyA ane lobhanI kaSAya cokaDI janme che ema paNa jainasUtro kahe che. A mujaba AbehUba rIte gItA ane jainasUtrono samanvaya thaI rahe che, e viSe have vAcakane zaMkA na rahevI joIe. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 gItAdarzana zrIkRSNaguru jema agnine dhUma, arIsAne mela ane garbhane oLa gherI levAnAM daSTAMto Ape che, tema jaina sUtromAM vAdaLa sUryane gherI le che tema AtmAne A rAgAdi ripuo gherI le che ema kahevAyuM che. sukhaduHkhano kartA-bhokatA Avo rAgAdi ripuo vaDe gherAyelo AtmA pote ja che evA jaina sUtronA kathanano marma paNa AthI saheje samajAze. "AtmAnA svAbhAvika guNomAM kazoya doSa nathI tema pudgalanA svAbhAvika guNomAM paNa kazoya doSa nathI. eja rIte puruSanA sahaguNomAM kazoya doSa nathI tema prakRtinA sahaguNomAM kazo doSa nathI" e vAkya viSe paNa have koIne virodha nahi ja lAge. vaLI jema jainasUtro kahe che ke, mohanIyanuM mULa ajJAna che ane AtmA to jJAnI che. temaja zrIkRSNa guru paNa kahe che : AvRta jJAnametena jJAnino nityavairiNA / kAmarupeNa kauMteya duSpUreNAnalena ca // 39 // iMdriyANi mano buddhirasyAdhiSThAnamucyate / etairvimohayatyeSa jJAnamAvRtya dehinam // 40 // jJAnInuM jJAna DhaMkAyuM, kauteya ! jANa tuM vaLI; dupUra nityanA vairI, e kAmarUpa agnithI. 39 Idriyo mana ne buddhi, enAM AdhAra sthAna che; e vaDe jJAna DhAMkI e pamADe moha dehIne. 40 vaLI he (kuMtImAtAnA tanaya) kauteya (AtmA mULe to jJAna svarUpa che. chatAM e) jJAnInuM jJAna hamezAMnA vairI evA e kAma vaDe gherAyuM che. uparAMta e kAmarUpI agni, duHkhe karIne purAya evo che. (jema agnimAM game te homo te badhuM svAhA karI jAya, tema kAma bhogonA upabhogathI kadI tRpta thato nathI; UlaTuM agnimAM ghI homavAthI jema e vRddhi pAme tema vRddhi pAme che.) (bhArata ! tane kadAca evI zaMkA thaze ke e kAma evo kevo ke anaMta zakitanA dhaNI AtmAne gherI zake ? paNa e viSe to meM agAu khulAso karyo ja che. chatAM vizeSamAM kahyuM ke jema dhumADAne havA vagaranuM sthAna maLe to ja ene AdhAre agnine gherI le che, tema Indriyo, mana ane buddhinA AdhAre ja AtmAnA jJAnane e kAmarUpI zatru gherI le che, mATe ja kahuM chuM) Indriyo, mana ane buddhi e Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 169 kAmanAM nivAsasthAna kahyAM che. (emanI othe rahIne) e dvArA e (kAma-krodha) dehadhArInA jJAnane ghI nAkhI dehadhArI (AtmA) ne mohamAM nAkhe che. noMdha: keTalAka TIkAkAro jJAnIne paNa kAma mUMjhave che evo artha kare che, paNa ahIM jJAnI zabdathI gItAkAra AtmA jJAna svarUpa che; chatAM kema mUMjhAya che teno khyAla ApavA mAge che. je sthitaprajJa jJAnI hoya che te kAmanI jALamAM phasAtA nathI, paNa sAmAnya koTInA deArIo phasAI jAya che. Avo artha letAM, jJAnI prakRtine oLakhI ceSTA kare che, ane sAmAnya bhUto prakRtine anusare che. e agAu AvelA zlokano paNa meLa maLI rahe che. vaLI A parathI zrIkRSNaguru zuM kahevA mAge che, te paNa khulluM thaI jAya che. te kahe che ke prakRtino nigraha nakAmo che, paNa kAmanigraha kAmano che. kAraNa ke AtmAno zatru prakRti nathI paraMtu AtmAno zatru kAma che, ane te kAyamano zatru che. jaina nyAyanI zailI pramANe te AtmAno vaibhAvika guNa che. ane e AtmAnI paDakhe rahI jIvato rahe che. jo AtmA ene paDakhuM ApavuM choDI de to e laya pAme che. paNa AtmA ene paDakhuM Ape che eTale Indriya, mana, buddhi Adi para dravyano saMbaMgha thatAM ja AtmAnI vibhAva pariNati thAya che, eTale ke AtmA kAmane lIdhe mUcchita thAya che. A vAta to sahune samajAya ema che ke kAma e AtmAno zatru che. kadI eno ane AtmAno meLa maLavAno ja nathI. vaLI e paNa nakkI che ke AtmAne potAnA yathArtha svarUpanuM bhAna thAya eTale e kAmanI paDakhe kadI Ubho rahevAno nathI ane jo ema thAya to jema vAyuthI dhumADo vikhAI jAya che ne agni mokaLo thAya che, tema AtmAno prakAza pUrNa khIlI UThe tema che. paNa prazna e thAya che ke kAma ATalo krUra, bhUkhyo ane sadAno zatru hovA chatAM AtmA samajato kema nathI? zrIkRSNagurue enuM samAdhAna paNa ApI dIdhuM ke ene (kAmane) Indriyo, mana ane buddhino AdhAra maLe che tyAM lagI e AtmAne mUMjhavavAno che. eTale mUMjhAyelo mANasa yathArtha samajI ke vicArI ja kema zake ? eTale ja sauthI pahelAM ene jemanA taraphathI AdhAra maLe che, emane AtmAe potAnA kAbUmAM levA joIe. jema kuzaLa vaidya asAdhya rogInI cikitsA karavAmAM prathama roga vadhavAnAM ane rogane Azraya maLavAnAM kAraNone kAbUmAM le che, ane pachI rogane nAbUda karavAno prayatna kare che, tema pahelAM IndriyAdi (kAmanAM AdhAra sthaLo) ne Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 gItAdarzana kAbumAM laI pachI kAmanuM kAsaLa kADhavuM joIe. zrIkRSNaguru arjunane udezIne A ja vAta have kahe che. e parathI bIjA adhyAyamAM je vastu aspaSTa jevI arjunane lAgatI hatI ane eka taraphathI Indriyone vaza karavAnuM paNa kahe che ane bIjI taraphathI AtmAne vazIbhUta thayelI ane rAgadveSathI virahita evI Indriyo karmamAM pravarte chatAM doSa nathI" evI zrIkRSNa mahAtmAnI sApekSa vANI ene goLa goLa lAgatI hatI te have baMdhabesatI ane barAbara lAgI jAya che. ahIM koI evI zaMkA kare ke ATalI vAta arjunane zrIkRSNagurue prathama ja kahI dIdhI hota to ? AvaDo moTo adhyAya ja na kahevo paData. paNa mAnasazAstranA abhyAsI barAbara jANe che ke buddhine kuzAgra banAvavA mATe kaho ke thakavavA mATe kaho athavA to bhUmikA taiyAra karavA mATe kaho eka ja vAtane aneka rIte cAvavAnI jarUra hoya che, e jarUra mahAtmA kRSNa barAbara samajatA hatA. jema mahenata pachI khorAka maLe ane potAnA dAMtathI khUba cavAya, tema mIThAza vadhu Ave che, tema guru paNa sAdhakanI AvI bhUmikA joI tapAsI jJAna Ape che. A rIte arjunanI bhUmikA taiyAra thatI joIne have zrIkRSNaguru kahe che : tasmAttvamiMdriyANyAdau niyamya bharatarSabha / pApmAnaM prajahi ainaM jJAnavijJAnanAzanam // 41 // mATe tuM Indriyo pelAM, niyame rAkhI bhArata !; jJAna vijJAnanA ghAtI, mAra tuM e ja pApIne. 41 mATe he (bharatakuLanA uttama puruSa) bhArata ! tuM prathama to Indriyone niyamamAM rAkha (AthI kAma-vikAra-ne Teko maLavo baMdha thaze, ane enuM jora narama paDaze. eTale tAruM baLa barAbara enI sAme cAlaze, mATe ja pahelAM Indriyone niyamamAM rAkhavAnuM kahuM chuM,) ane (pachI) e pApI (kAma)ne ja ThAra mArI nAkha, ke je AtmAnAM jJAna ane vijJAnano nAza karanAra (mahAzatru) che. noMdha : A zlokamAM gItAkAre e kahyuM ke "agnine dhumADAnI jema kAmamAtra AtmAne AvarI le che eTaluM ja nahi paNa enA jJAna sAmAnya bodha ane vijJAnaviziSTa bodha baMneno nAza kare che." jaina sUtronAM jJAnadarzana te ahIM gItAnAM jJAna ane vijJAna. sArAMza ke kAmavaza-krodhavaza thayelo AtmA potAnI sAmAnya samajaNa paNa gumAvI bese che, evo je ApaNane vAraMvAra anubhava thAya che, te kharo che. ane ethI ja zrIkRSNaguru vaLI ene ja pApI kahe che. A parathI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 171 ApaNe e sAra levAno che ke koI kAmavaza-krodhavaza thaI pApa karI bese paNa pAchaLathI dilapUrvaka pastAvo karavA lAge to jJAnI puruSa enA upara bahu dayAdaSTi rAkhe che, enuM kAraNa e che ke enA pApano kAraNabhUta pApI mULe to kAma-krodha hato, eTale e gayA pachI e pApI UlaTo vadhu premane lAyaka bane che. pApI para dveSa na karavo, pApa para karavo. trIjI vAta e ke keTalAka sAdhako ema mAnatA hoya che ke Indriyone phAve tema vartavA daIe, mAtra manane vaza rAkhIe eTale basa. paNa zrIkRSNaguru emane cetave che ke "pahelAM to Indriyone niyamamAM rAkhavI joIe." ahIM koI evI zaMkA kare ke zrIkRSNagurue a. 3-33 mAM to nigrahanI nA kahI, ane ahIM 'Indriya niyamananI vAta kema lAvyA? paNa e zaMkAkAre samajI levuM joIe ke tyAM prakRtinA nigrahanI nA pADI che, paNa kuTevanA nigrahanI nA nathI. eTalA ja mATe ahIM niyamana zabda emaNe hetupUrvaka yojyo che. niyamane tAbe rahevAthI kuTevono nigraha ApoApa thAya che ane chatAM prakRti sAme, kudarata sAme baLAtkAra paNa thato nathI. senApatino dAkhalo lo. e sainikono uparI che, eTale enA para sainikono hukama nathI. e vAta kharI ane e rIte e svataMtra paNa che, paraMtu ene paNa zista to pALavAnuM hoya ja che ane te ApoApa pALe che, ethI enAthI svacchede (jema phAve tema) vartI zakAtuM nathI ane chatAM svataMtratA ane kAryavyavasthA badhuM jaLavAI rahe che. Ano artha e thayo ke eka bAju Indriyone haThapUrvaka kacarI na nAkhavI e jema dhyAnamAM rAkhavAnuM che, te ja rIte bIjI bAju emane svacchaMdI na banavA devI e paNa dhyAnamAM rAkhavAnuM che; eTale ke madhyastha mArga svIkAravAno che. e mArge jatAM tAjI ane zistabaddha Indriyo rahevAthI te potAnA mAlikane barAbara vaphAdArapaNe kArya Ape che. ane kAma-krodhane haNavAnI AtmAne anukULatA karI Ape che. tyAre prazna e thAya che ke je AtmA kAma krodhane haNI zake (ema zrIkRSNagurue kahyuM, te AtmA kayo? arjunane udezIne zrIkRSNaguru have e ja khulAso kare cheH indriyANi parANyAhuriMdriyemyaH paraM manaH / manasastu parA buddhiryo buddheH paratastu saH // 42 // Indriyo para che toya, e thakI para che mana; manathI para che buddhi, buddhinI para che ja te. 42 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 gItAdarzana (dhULa padArthane hisAbe kaho ke sthULa karmendiryone hisAbe kaho) Indriyo (sUkSma Indriyo sUkSma hovAthI) para che ane mana to vaLI e (Indriyo) thI paNa (sUkSma hovAthI) para che. temaja (e) manathI buddhi para (sUkSma) che ane e buddhithI paNa je para che, te ja te (kAma) che. noMdha : mAtra Indriyone niyamamAM rAkhavAthI patI gayuM, ema rakhe koI mAnI le! eTale zrIkRSNa gurue nIce pramANe Akho krama ApI dIdho. A parathI phalita e thayuM ke Indriyo vaza karyA pachI manane vaza karavAnuM manane vaza karavA mATe ja Indriyone vaza rAkhI che ema Indriyo vaza rAkhanAre) na bhUlavuM joIe ane mana vaza thayA pachI paNa jema koI darzanakAra ene ja mukti mAnI le che te paNa barAbara nathI, kAraNa ke manathI para buddhi che. ene paNa kAbUmAM levI joIe ane vaLI buddhine suddhAM Teko ApanAra je AtmA che, te ja kAmarUpa AtmA kharo vairI che. mATe ene mAravAnuM nizAna chevaTe na bhUlavuM joIe. A parathI mokSa, mukita ke nirvANa e keTalI moMghI vastu che, eno sAdhakane kaMIka khyAla Avaze. jainasatromAM A viSayane bhAre vistArapUrvaka carcavAmAM Avyo che. tyAM IndriyonA (nivRtti, upakaraNa, labdhi ane upayoga evA) cAra prakAro pADavAmAM AvyA che. zarIranA (audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kArpaNa ema) pAMca bhedo pADavAmAM AvyA che ane kramapUrvaka eka bIjAthI sukSma che, ema kahevAmAM AvyuM che, e vijJAnane vadhu vistArathI jovuM hoya to vAcaka zrI tatvArthAdhigama sUtramAM joI le. have upasaMhAra karatAM zrIkRSNaguru uparanI ja vAtane nakkara rUpe kahe che: evaM buddhaH paraM budaghvA saMstabhyAtmAnamAtmanA / jahi zatru mahAbAho kAmarupaM durAsadam / / 43 / / ema buddhi thakI sUkSma AtmAne thaMbhI AtmathI; mahAbAho ! durAsAgha kAmarUpa ripu haNa. 43 ema (upara kahyA pramANe) buddhithI para (sUkSma) rahelA AtmAne AtmA vaDe thaMbhI rAkhI e (AtmA sAthe rahelA ane) du:khe karIne zodhI zakAya evA e kAmarUpI zatrune he mahAbAho ! (he moTI bhujAvALA !) tuM mArI nAkha. noMdha : AtmA eka hovA chatAM enA traNa prakAro A rIte thAya che (1) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 173 bahirAtmA (2) aMtarAtmA (3) paramAtmA. ahIM kahe che ke buddhithI para rahelo AtmA - aMtarAtmA mULe zuddha che. paramAtma svarUpathI abhinna che paNa zarIra sAthe hoIne ene aMtarAtmA kahevAmAM Ave che ane eTale aMze ene paramAtmAthI judo gaNavAmAM Ave che. teno Azaro levo joIe. tenI sAthe ja kAmarUpa zatru mitranI jema otaprota thaI jAya che. tyAre tene bahirAtma dazA kahevAmAM Ave che. evA bahirAtma bhAvane aMtarAtma bhAvathI thaMbhAvIne pachI e bahirAtma dazAmAM AtmA sAthe joDAyelA evA kAmarUpa zatrune mArI nAkha, paNa yAda rAkhaje ke e kAmarUpI zatru evo to bahurUpI che ke enI mULa dazAmAM ene pakaDI pADavo bahu kaThaNa che. mATe khUba sAvadhAna rahI ene asalI sthitimAM pakaDIne haNaje, nahi to vaLI enI e ja dazA rahevAnI, Ama arjunane uddezIne zrIkRSNa gurue kahyuM. have vAcaka barAbara samajaze ke zrIkRSNa arjunane mukhyatve zuM kahevA mAge che? vAcaka saLaMga gItA tapAsI le, paNa kayAMya tuM duryodhanane haNa ke enI senAne haNa athavA phalANAne haNa" e vAta nahi Ave. paNa ahIM emaNe haNa' prayoga vAparyo, eTale e mukhya vAta e kahevA mAge che ke kurukSetranA A sthULa yuddhanA mULamAM to mAnavImAM rahelA kAmakrodha ane rAgadveSa paDayA che. ene ja mAravA mATe manuSya prayatna karavo joIe. moTI bhujAovALAnI-sudaDha zarIravALAnI zakitano kharo sadupayoga paNa tyAM ja che. jaina sUtrono je pradhAna dhvani che, e ja zrIkRSNaguruno che. tuM mArI ane jita. paNa kone? tArA aMtarazatrune eTale ja yuddhamAM yojAI jA. ema kahetAM paNa e ja vANI zrIkRSNaguru uccAre che ke prathama samatA sAdha, pApa-puNyathI paranI bhUmikA upara jA ane phaLAzA Adi choDI yuddhamAM joDAI jA. sArAMza ke zrIkRSNaguruno pratipAdya viSaya mAnava saMhAranuM yuddha nathI, paNa mAnavanI kuTevonA saMhAranuM yuddha che. baLAtkAra eTale hiMsAno viSaya to emane vyakitamAM, samAjamAM ke deza prakaraNamAM kayAMya gamato nathI, paNa e to kahe che ke hiMsAnA mukhamAM paNa ahiMsA ja rahI zake evI nakkara ahiMsAnI tAlIma lo. AnuM ja nAma te karmayoga. jeo gItAmAMthI "hiMsaka yuddha karavuM joIe ema khuda zrIkRSNa paNa arjunane kaheluM." evo upalaka artha kADhe che, te kevI thApa khAya che e saheje samajAI jAya che. bIjI vAta e ke "Indriyone manojJa viSayamAM rAga ane amanojJa viSayamAM dveSa thAya che." e kathana zrIkRSNagurue cotrIsamAM zlokamAM kahyuM hatuM. ahIM kAmarUpa * agiyAramA adhyAyamAM AvelA haNa' prayogano khulAso tyAM karyo ja che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 gItAdarzana AtmAne TheTha IndriyothI 52 mana, manathI 52 buddhi ane TheTha buddhithI paNa para (AtmAne) batAvyo. eno artha e ke kAmanAM mULiyAM UMDAM che. IndriyonA rAgadveSa to kriyA parathI oLakhAya che, paNa UMDo rahelo kAma turata pArakhI zakAto nathI. jaina sUtromAM kAma zabdane ThekANe moha va5rAyo che. mohane lIdhe baMdhAtuM karmagolaka mohanIya karma tarIke oLakhAya che; enA mULa be (darzana mohanIya ane cAritra mohanIya) ane vizeSataH aThThAvIza bheda thAya che. e paikI cAritra mohanIyanA paccIsa bhedomAM krodha, mAna, mAyA ane lobhanA cAra cAra prakAro varNavAyA che. zrIkRSNagurue je vAta saMkSepe kahI tenI tyAM khUba vaijJAnika Dhabe chaNAvaTa thaI che. jijJAsu vAcaka "siddhinAM sopAna"mAMthI e rasapUrvaka vAMcI zakaze. zrIkRSNagurunI paribhASA pramANe Indriyo saMbaMdhI rAga karatAM mana saMbaMdhI rAga sUkSma che. mana saMbaMdhI rAga karatAM buddhi saMbaMdhI rAga ane buddhi saMbaMdhI rAga karatAM AtmA saMgI rAga sUkSma che. AtmA saMgI rAga e ja kAmarUpa, TheTha ene mAryA pachI ja kharo vijaya maLyo gaNAya. jaina sUtro pramANe e dazAne kSINakaSAya guNasthAna dazA gaNAya. eTale ke 12muM guNasthAna. ATale dUra AvyA pachI sadeha mukita thaI ja gaI. ane deha chUTayA pachI chevaTe apunarjanma dazA. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde'rjunakarmayogo nAma tRtIyo'dhyAyaH || 3 || OM tat sat' e pramANe zrI bhagavAne gAyelI, upaniSado paikI brahmavidyA ane yoga zAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA A saMvAdamAM karmayoga nAmano trIjo aghyAya pUro thayo. trIjA aghyAyano upasaMhAra arjunanI samajamAM "dharma ane vyavahAra beya sAva nokhI ane parasparano meLa na maLe tevI vastuo che" ema hatuM. A parathI eNe mAnyuM hatuM ke "jo karma karavAnI ke kriyA karavAnI jarUra hoya to yajJayAgAdi dharmI kriyA karavAnI jarUra hoI zake," paNa e viSe to zrIkRSNa mahAtmAno abhiprAya bIjA adhyAyamAM e thayo ke "ajJAnInI e yajJayAgAdi kriyA bahu ja tuccha phaLa Ape che ane citta Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjI 175 sthiratA na jAmavA devAnA nimittarUpa banI moTo geralAbha Ubho kare che, ane jJAnIne to (jJAna thayA pachI) evI kriyAnI khAsa anivArya jarUra che ja nahi." e abhiprAya parathI ane dhArI lIdhuM ke jo zrIkRSNa mahAtmA AvA dharma kriyAkAMDone paNa tuccha batAve to pachI "tasmAda yudhyasva bhArata !" yuddha jevAM vyAvahArika karmo ke jemAM narI hiMsa ja saMbhave che, tevA pApamAM mane zA mATe yojAvAnuM kahe che?" A parathI e khUba mUMjhAi gayo. enI buddhine AghAta paNa lAgyo. jarA zrIkRSNa mahAtmA para khijAI javA jevo thaI gayo. paNa enA mukha sAme joIne ene zarama lAgI. chevaTe eNe hiMmata bhegI karIne bhoLA bhAve kahyuM - Aya kharuM ne teya kharuM evuM saMdehavALuM bolIne khIcaDo kAM karI nAkho cho? zuM mane mUMjhavIne mArI nAkhavo che? naraka karatAM paNa vadhu duHkha A mUMjhavaNamAM thAya che. mAre bIjI lAMbI paMcAtamAM nathI paDavuM, mane eka ja vAta - TUMkuM ane Taca - kahone ke mAruM kalyANa zAmAM che? zrIkRSNa mahAtmAe samaya joIne ja kahyuM, " arjuna mUMjhAI jA, mA. tema ochuM paNa lagADa mA. huM tane mUMjhavI mAravA ke herAna karavA nathI mAgato, paNa tuM koI bhramamAM na paDI jAya, e khAtara ekanI eka vAtanI judIjudI daSTie cokhavaTa karuM chuM. tane mArI vAta atyAre lAMbI pIcaDA jevI ane nIrasa lAge che. paNa tuM jyAre samajIza tyAre e sUtra jevI saraLa, suMdara saMktanAbadha ane rasika lAgaze. tAruM zreya kema thAya? mArI paNa e eka ja abhilASA che paNa bhAI ! utAvaLe kaMI AMbA na pAke ! ghIro thA ane sthira citte sAMbhaLa." sAMkhya ane yoga evI be zreNIo tarapha loko niSThA dharAve che. paNa te niSThAmAM ekAMtikapaNuM hovAthI te sAdhaka nIvaDavI to dUra rahI paNa UlaTI keTalIka vAra to bAdhaka ja thAya che. kharI rIte e beya niSThAo eka ja dhyeyalakSI hovI joIe, ane che. karmathI ja bhIru thaIne bhAgatA pharavAthI kaMI karmathI thoDuM ja chUTAya che? tema karmane ekAte tyAgavAthI ja kaMI siddhi thoDI ja maLe che? prakRtinA rajoguNa, tamoguNa ane sattvagugathI joDAyelA koI paNa dehadhArI eka kSaNa niSkriya rahI zakato nathI, rahI zake paNa nahi. hA; hAthapagane niSkriya rAkhI koI edI ALasu banI jAya, to judI vAta che. paNa ethI zuM vaLyuM? | "dhAra, ke eka mANasanuM mana pApamaya vikalpa kare che. zuM tene baMdIkhAnAmAM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 gItAdarzana pUravAthI ja pApamaya vikalpo cAlI javAnA ? tArI ja dazA jone ? atyAre tArAM aMga to niSkriya che, chatAM mana keTaluM sakriya che ? zuM tArAM aMgo bAMdhI rAkhavAthI e baMdhAvAnuM che ? evI koI pravRtti kare to loko ja kahevAnA ke e mithyAcAra karI rahyo che. paNa jo e jAte ja mana vaza karI pApamaya vikalpo choDI de ane karmedriyothI pravRtti kare to kadI evI pravRtti nahi kare ke ene baMdIkhAnAmAM purAvuM paDe ! eTale kharI vAta ja e che ke jema AMkhavALAne AMkha mIMcI ughADavI e kriyA anivArya che ane emAM ene kazuM jora paDatuM nathI, ane duHkha thatuM nathI, tema ja dehadhArIne svAbhAvika hAjato anivArya che, ene enA vinA cAlatuM nathI ane prakRtiniyata karma vinA cAlatuM nathI, eTale karmendriyo rokanAra mithyAcArI karatAM to sakriya pazu vadhu sArAM !" "priya pArtha ! hA, ahIM eka vAtano khulAsa karuM. te e ke karma sAthe pApa, puNyanI sAMkaLa jarU2 joDAyelI che ane tethI dehadhArI jIva baMdhAya che e vAta paNa kharI; paNa te baMdhana karmendriyone rokavA mAtrathI kAMI TaLI jAya tema nathI, ane tAre e paNa yAda rAkhavuM ke je yajJArtha karma Acare che, tene karmanI Asakita thatI nathI ane tethI te karma ene baMdhanaka2 paNa thatuM nathI. "arjuna ! tuM jANato ja haze ke yajJa to prajAne dUdhamAM ja maLyo che eTale ke e sRSTi sanAtana che." yajJa eTale dharmamaya puruSArtha. dharmamaya puruSArtha e to divyatAnuM kalpavRkSa che. dharmamaya puruSArthathI artha ane kAma badhuM ApoApa maLe che. A mATe ja prAcIna kALamAM prajAno manovikAsa ocho hato tyAre e ja brahmAnA mukhamAMthI A pramANe kahevaDAvavAmAM AveluM, prAcIna vedazAstromAM paNa tuM e joIza. tyAranI paribhASA A hatI : "prajA joItI hoya to yajJa karo, devane prasanna karo ane pUjo. ethI IcchelI vastunI siddhi thaze. tame devane saMtoSajo, devo tamane saMtoSaze. jema devo mAtra bhAvabharI prasAdInA vAsanAnA bhUkhyA che, tema tame paNa bhAvabharI prasAdI ja lejo. badhuM ekalA ja ohiyAM na karatA ! to e mArge paNa tame 52 kalyANa pAmI jazo. tamane je maLe che te devanuM che. jo emane ApyA vinA khAso to cora gaNAzo. bIjI vAta e ke yajJaprasAdI jamatAM pahelAM saMhAne (ni:spRhIsatyArthI) ane supAtrone bhUlazo nahi. saMtone ane supAtrone paNa e yajJa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 177 prasAdI Apajo, ethI teone sAtvika khorAka maLaze ne teo te khorAkamAMthI zakita meLavI satyAcaraNa karI pApathI chUTaze. pharIthI sAMbhaLajo ke je (divyatAlakSI supAtro) devono ane bIjAno bhAga kADhayA vinA mAtra potA kAje khAya che, te pApa ja khAya che eTaluM ja nahi paNa ahIM te zramacora, IDhiyArAma ane jagatane bojArUpa che, tema paralokamAM paNa jamanI zikSAne pAtra che" Aje huM navIna paribhASAmAM te A rIte karyuM - - "yajJa eTale dharmamaya puruSArtha dvArA ja arthopArjana karo. AthI aparigraha vrata saheje ArAdhavuM ja paDaze. kAraNa ke jyAM parigrahavAda Avaze tyAM dharmamaya puruSArtha kadI ja nahi hoya. kAmanAne rokavA sadAya tatpara raho, chatAM na rokAya to dharmathI ene raMgo. gharmamaya puruSArthI vikAratRpti khAtara kadI gRhasthAzramane dUSita nahi kare, eTale e saMyama dharmane saheje aMtaHkaraNapUrvaka ja svIkAraze. AthI evA gRhasthAzramInI prajA paNa dharmapremI haze, jene pariNAme mAnavatA ane divyatA baMneno saheje meLa thavAno. AvA dharmamaya puruSArthInAM sAdhano jarUra supAtra saMsthA ke supAtra saMtamahAtmAonA puNyakAryamAM vaparAvAnAM. AmAM AtmAno uddhAra ane jagatanI sevA baMne artha sarI rahevAnA. Ama je na kare te cora che, pApI che - AtmaghAtI che. kAraNa ke dharmamaya puruSArtha sAthe AtmAne paNa paraMparAe saMbaMdha che. - "vahAlA kauteya ! have tuM mArA kathanano artha barAbara samajI gayo hoIza. bhAI ! dharma ane ApaNA koI vyavahArano lagAreya duLa nathI, ane daLa lAgato hoya tyAM kAM to e vyavahAra, vyavahAra nahi, paNa vyavahAra rUDhi haze ane kAM to e dharma, dharma nahi hoya, paNa sAMpradAyika rUDhidharma haze." "eTale have tane karma na karavAM e haTha na rahevI joIe." "sAMbhaLa, bIjI rIte samajAvuM. jene ekalA AtmAnI athavA bhakitanI paribhASAmAM kahuM to prabhunI ja paDI che evA saMto ane bhakato ke je gRhasthAzrama sAthe joDAyelA keTalAka prapaMcamaya vyApArothI saheje aLagA che, teo kArya kare ke na kare toya ene kazuM aTakatuM nathI ke chokarAMchamAM bhUkhe maravAnAM nathI. jyAM ene potAnA dehanI paNa darakAra nathI tyAM bIjAnI zI hoya? chatAMya e ekAMte lokopakAra khAtara ghaDiyALanA kAMTAnI jema niyamita satyavRttiparAyaNa rahyA kare che. chatAM jone kevA e nirlepa ane apratibaddha vihArI hoya che ! che ene kaMI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 gItAdarzana harakha ke zoka? AnuM kAraNa bIjuM kazuM nathI paNa emanI anAsakita che." "bola have kAMI kahevuM che? jo karma ja harakhazokanAM dAtAra hota to emane paNa e thAta, mATe arjuna ! gAMDo na thA. anAsaktapaNe karma karavA mAMDa." "kadAca tuM kahIza ke saMto ane bhakato to nirlepa rahI zake kAraNa ke emaNe saMsAra tajyo che. to huM tane saMsArInuM ja daSTAMta ApuM. jo tArI ja jAtinA sarvottama puruSa janakavidehI koNa hatA? bhalA! kevuM e Adarza udAharaNa che." "bhArata ! mUMjhA mA. saMsAra Akho tapAsI jo. emAM jyAM joIza tyAM tane karma ja karma dekhAze." eTale jo sAmAnya dehadhArIo paNa karma tajavAnA pathane nathI pakaDatA ane bicArA kAryarata rahe che, to pachI moTA ane javAbadAra mANasane bhalA ! edI banavuM kema pAlave? kAraNa ke loko to moTAno ja mArga anusare che." "are ! bhoLA ! Ane lIdhe ja tuM mArI sAme jo. huM paNa maTakuM mAryA vinA niraMtara kAryaparAyaNa rahuM chuM. ema na karuM to avyavasthA keTalI vadhI paDe ane eno nimittapAtra to huM ja gaNAune?" hA, eTaluM kharuM ke moTA, javAbadAra ane samaju mANasane samajI vicArIne anAsakata bhAve karma karavAM joIe. jema tema vagara vicArI-ane sAhasI doDa ene na pAlave. je lokasamudAya ene anusarato hoya eno paNa eNe khyAla karavo joIe. eTale siddhAMtane choDIne loko tarapha khyAla karavo ema huM nathI kaheto, paNa siddhAMta jALavavo ane loko tarapha paNa sAva bedarakAra na banavuM ema bemukhI takedArI rAkhavAnuM huM sUcavuM chuM. dhanurdhara ! kharI bahAdurI to tyAM che. satya jALavavuM e khAMDAnI dhAra para cAlavA jevuM duSkara che. e jALavavuM ane loko taraphathI mAna-apamAna jItavAM, bola ! kevI vasamI vAta ! loko jhaghaDA kare toya sahune premathI navaDAvavAM ane emanI tuccha vAtane paNa nyAyapUrvaka ghaTAvIne satyAsatya samajAvavA prayatnazIla rahevuM. A keTaluM kaThaNa kAma che ! paNa tyAM ja to jJAnI ane ajJAnIno phera che. baLAtkAre to ajJAnI paNa koIne kheMcI zake, paNa karmasaMgIno buddhibheda pADyA sivAya potAnA cAritranI ja chApathI-sattA, adhikAra ke dhanadolatanI lAlacathI nahi AkarSavA tyAM ja jJAnInA anAsaktiyoganI kharI khUbI che. jo ke e kAma moTuM ane dhImuM thAya che ema lAge che; paNa kharuM ane nakkara kAma ja te che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 179 "keTalAka DAhyA loko pote jagatanA netA hovAno dAvo karIne, lokomAM buddhibheda kare che. dharmane nAme leza macAve che. e bhale potAnA pakSamAM saMkhyAbaLa vadhArIne mAnI letA hoya ke ame ghaNuM karyuM, paNa e khAra upara lIMpaNa jevuM kAma hoya che. evA loko to poteya DUbe che, ane potAnA anuyAyIone paNa DubADe che." "are kuruzreSTha! kharI vAta e che ke koInuM karyuM kazuM ja thatuM nathI. huM agAu kahI gayo ke jJAnIe lokahita arthe paNa anAsakatabhAve karma AcaravAM joIe. te eTalA khAtara ke evA puruSonA cAritrathI lokonA aMtaramAM UMDe sUtelo AtmA saLavaLe che. ene preraNA maLe che mATe, nahi ke e ja dorI zake che. koI ema mAne ke mAruM karyuM thAya che, to to jagatamAM ghaNAya bhalabhalA jJAnI thayA, chatAM jagata kema na badalAyuM?" "bhArata ! jo ne, duryodhananA hRdayapalaTA mATe meM thoDuM karyuM? paNa bhAI ! huM samajuM chuM ke mArI pharaja eTalI ja ke nirlepa bhAve sahune satyapreraNA ApavI, pachI koI jhIle ke na jhIle! jhIle temAM mane na ahaMkAra thavo joIe, tema na jhIle to tethI mane na nirAzA thavI joIe." ema je jANe te ja tattvavettA. Avo tattvajJa Asakitane saheje jItI zake, paNa je prakRtinI maulikatA tarapha ke puruSa tarapha ja na jotAM mAtra viSayo tarapha nihALe che, tene to Asakti thAya te paNa banavA joga ja che. eTale pachI e mUrkha hoya ke zAstrI paMDita hoya paNa beya sarakhA che. UlaTo zAstrI, paMDita ke adhUro chatAM potAne pUro mAnanAra adhakacarA karatAM to sAva mUrkha vadhu sAro ! evAnI joDe to vAta karatAM paNa cetatA rahevuM. matalaba ke koIne paNa parANe calAvavAmAM kazo sAra nathI. ["prasaMga paDe to premapUrvaka satya jaNAvavuM, chatAM na samaje to kaMI nahi. "pArtha ! tane A paMtha kaThaNa lAgato hoya to mane badhuM samarpI de, AtmalakSI citta banAva. AthI AzA, mamatA ane tApa TaLaze. pachI yuddhamAM joDAvAthI kazuM nukasAna nahi thAya. huM AtmapAtane moTAmAM moTuM nukasAna mAnuM chuM. A mAro abhiprAya jarAya doSadaSTi rAkhyA vagara zraddhAbharyA dile tuM mAnaje ne tema vartaje. jeo Ama varte che te mArI pAse hoya ke cheTA chatAM tarIpa che, paNa je khoTo doSa Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gItAdarzana kADhI azraddhALu dile kArya kare che, te pAse hoya toya DUbe che. kharI rIte te mArA anuyAyIpaNAne lAyaka ja nathI." "mArA ghaNA anuyAyI evA che, paNa enI paNa huM upAdhi karato nathI. ane bicArA emanoya zo doSa ! emAMnA keTalAka to prakRtinAM maulika baLone lIdhe jaina paribhASA pramANe baLavAna udayamAna karmavipAkane (phaLane) lIdhe maMda gativALA banI gayA che. ane keTalAka to IndriyaviSayamAM laMpaTa banIne maMda banI gayA che. A be prerakamAM pahelI koTInA vargane huM kSamya gaNuM chuM. kAraNa ke teo patanane mArga nathI. eTale ApoApa ThekANe AvI jaze. kAraNa ke emano aMtaraMgata puruSArtha to cAlu che. maulika prakRtine joIne to jJAnIneya vartavuM paDe ane e kaMI khoTuM nathI. maulika prakRti kaMI patanane mArge ghasaDatI nathI. paNa, bIjo varga to patanane mArge ja che. kAraNa ke te nathI to AtmAne vaphAdAra ke nathI to maulika prakRtine vaphAdAra. tane paNa huM cetavuM chuM ke IndriyonA viSayamAM Indriyo rAgadveSa vaza thAya toya tAre tArA AtmAne rAgavaza banAvavAnI jarUra nathI. kAraNa ke AtmAno e vairI che." mATe ja huM have mULa muddA para AvuM chuM ke lokasaMgathI nirlepa rahenAra jJAnInI bhUmikAthI tArI bhUmikA Aje judI che, eTale tAre to tArA svadharmane vaphAdAra rahevuM joIe. "huM samajuM chuM ke tAruM yuddhamAM joDAvuM bhayAvaha tane lAgatuM haze, paNa sAthe sAthe e paNa kahuM ke na joDAvuM e bhayAvahathI paNa bhayAvaha che. kAraNa ke tAruM aMtaranuM valaNa AvA smazAniyA vairAgyathI vaLe eTaluM taiyAra nathI. tuM game tema mAnato ho, paNa huM to tane sApha kahuM chuM ke mRtyunI bIkathI bhAgavAnI vRttine vaza tuM banI gayo cho ane e vRttioe vairAgyano svAMga sajI lIdho che. ana to thIjI ja gayo. ene potAnI bhUla to samajAI, paNa have eNe prazna karyo ke "vAta sAcI che. pApa to aMtaramAM chupAyeluM ja che. paNa e pApa zuM yuddhaka joDAvAthI jaze? ke na joDAvAthI jaze?" zrIkRSNa bolyA, "koI paNa kriyA e bahu mahattvano viSaya nathI. kriyA karavAthI aMtaranuM pApa TaLe ke vadhe evuM paNa khAsa nathI. mukhya vAta to svadharma jALavavo. svadharma jALavavo eTale ke potAnA aMtarane vaphAdAra rahevuM e che. e ja baMdhanathI mukata thavAno mArga che. hA, ghaNIvAra aMtarano maulika avAja nathI paNa Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya trIjo 181 parakhAto; chatAM je jijJAsApUrvaka vaphAdAra haze e chevaTe paNa mArge vaLaze ja." ane vacce pUchayuM : tyAre aMtarano avAja athavA prakRtinuM maulika valaNa AtmAne anukULa thavAnuM che. vaLI AtmA to satya, jJAna ane AnaMdamaya svabhAvavALo che, to pachI na IcchavA chatAM mane AtmAnI nabaLAI kema AvI gaI? mANasa jANIne pApa kare, pApano Dara ja jemane na hoya enI vAta to huM zuM karuM? paNa mArA jevA pApabhIrune paNa pApamAM jANe koI dorI jatuM hoya ema lAge che. zuM e prakRtidharma nahi ?" zrIkRSNa bolyA, "nA bhAI ! nA ! enuM mukhya kAraNa kAma che. ane e kAmanI sAmI bAjunuM pAsuM krodha che. hA, prakRtinA ane puruSanA baMneyanA saMyoge e vikAra janme che. ane jema dhumADo agni ane chANAnA saMyoge janmI e ja agnine ghere che, tema te AtmAne gherI le che. eTale ja AtmA mULe jJAnI hovA chatAM ajJAnInI jema uzruMkhalA mArge pravarte che. kAma ane krodhe AkhI duniyA gherI lIdhI che, chatAM haju jANe dharAtA nathI. paNa ATalI zakti emanAmAM AvI che to AtmAnI othe ja e paNa tAre bhUlavuM na joIe. ethI ja ene pUravA mATe padArtho game teTalA nAkho paNa agninI jema badhuM svAhA thAya toya enI kadI tRpti thatI nathI." "tane kadAca zaMkA thaze ke kAmane AtmA kema nibhAvI le che? paNa AtmAe, je deha sAthe sagapaNa bAMdhyuM che, temane eNe kabajAmAM laI lIdho che, tema mana ane buddhi para paNa che. tethI ja eklI kriyA rokavAthI ke karavAthI kazuM kArya saratuM nathI. tAre enI sAthe ja laDavAmAM bahAdurI vAparavAnI che. A yuddha to mAtra nimitta che. duryodhana tAro vairI nathI paNa e kAma ja tAro mULa vairI che. ene lIdhe duryodhana to bApaDo nimittarUpa thayo che. kharI rIte e kAma ja haNavA lAyaka che. paNa ene mATe prathama Indriyone niyamabaddha banAvIza, to tane enI sAthe laDatAM phAvaze. paNa bhUlaje mA ! A vairInI coTalI ema jhaTa hAthamAM Ave tema nathI. Indriyo to sUkSma che ja, paNa enAthI para mana ane manathI para buddhine enAthIya para e durAtmA (kAma) vase che. AtmAnA zuddha prakAzano AdhAra laI e dvArA ene haNI nAkha. AtmAnA anaMtabaLa sivAya enI sAme kazI kArI (upAya) phAvavAnI nathI, paNa AtmAnA e anaMtabaLanI bhUmikA mATe kramekrame upara javuM joIe. jainasUtronA zabdomAM tuM samajavA mAgatA ho to pharIne kahyuM ke prathama Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 gItAdarzana sthiratA sAdhI le ane darzanamoha TaLaze eTale tane AtmAno prathama sAkSAtkAra to thaI ja jaze. pachI khAtarI thaze. zraddhA daDha thaze chatAM abhimAnathI ke pramAdathI rakhe svacchaMdI banI jato. mATe ja meM tane gurusamarpaNa ane AtmasamarpaNano siddhAMta darzAvyo che, chevaTe cAritramohanI Indriyo para thatI asarathI tuM pahelAM chUTIza. eTale aMze jo rAga-dveSa-krodhAdi para kAbU meLavIza to dhIredhIre mana ane buddhi paranI emanI sUkSma asaro paNa jatI raheze. eTale ja huM karmayoga-cAritrayoga para khAsa bhAra ApuM chuM. te puruSAthIne ja sulabha che. mATe tArA puruSArthane vega ApuM chuM. arjuna UTha, Ubho thA. tArA svadharmane oLakhI kArya tatpara bana. paNa joje, tuM tArA kAma athavA mohane haNavAnuM na cUkato ! e haNavAnA lakSya ja kriyAmAtra karavAnI che, ATalo mArA ahIM lagInA kathanano sAra che, ja che ja Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana latunatitunatitaniuuuull adhyAya cotho cothA adhyAyano upodaghAta bIjA adhyAyamAM jJAnayoga paratve ane trIjA adhyAyamAM cAritrayoga paratve kahevAyuM. paraMtu karma karavAM ja joIe e vAta para khUba bhAra apAyo hoIne rakhe arjuna koI UlaTe mArge caDhI jAya, e khAtara have karmasaMnyAsanI vizeSatA paNa kayAM ane keTalI che te batAve che. zrIkRSNa mahAtmA A adhyAyamAM e paNa batAve che ke A karmayoga agara cAritrayoga navo nathI, paNa jUnAnuM saMzodhana che. vaLI karma karavAthI ja mokSa maLe che, evuM paNa ekAMtika na jANavuM, jJAnamaya karmasaMnyAsa paNa mokSadAtA bane che ja. karmasaMnyAsano kharo artha ekalo karmayAga ja nathI, paNa kayAM karma baMdhanakartA che ane kyAM karma baMdhanakartA nathI enuM vargIkaraNa karI je baMdhanakartA hoya emane tajavAM ane baMdhanakartA na hoya emane AdaravAM e paNa jJAnamaya karmasaMnyAsa ja gaNAya. AthI ja yajJa eTale amuka cIja homavI eTalo artha paNa pUro nathI. kAraNa ke jJAnapUrvaka na hoya, to e dravyamaya yajJa to ekAMte baMdhanakara ja che ane dharmamaya puruSArtha ke upayoga jJAna sivAya parakhAtAM ja nathI, eTale tyAM bhUla thavAno saMbhava rahe che. e ja rIte niyatakarma karyA vinA ane jaina daSTie nikAcita udayamAna karma bhogavyA vinA chUTako nathI, paNa e khare ja niyatakarma che ke kema, sAthe ja nikAcita udayamAna karma che ke kema te jJAna vinA jANI zakAtuM nathI. mATe jJAnanI anivArya jarUra che. potAne jJAna na pragaTe to vizvAsathI aMtaryAmI devane zaraNe javuM; agara zraddhA, namratA, jijJAsA ane sevAbhAva jAgato rAkhI satyanA upAsakane caraNe javuM. ethI hRdaya-saMzayo TaLe che, moha TaLe che ane jJAnano AvirbhAva ane vRddhi thAya che. e dvArA kaye kSetre, kaye samaye, kaI kriyA sAdhaka che athavA kaI bAdhaka che teno ukela aMta:karaNathI ApoApa maLI rahe che, je ApaNe A adhyAyamAM joIzuM. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 gItAdarzana caturtho'dhyAyaH zrIbhagavAnuvAca imaM vivasvate yogaM proktavAnahamavyayam / vivasvAnmanave prAha manurikSvAkave'bravIt ||1|| evaM paraMparAprAptamimaM rAjarSayo viduH / sakAle neha mahatA yogo naSTaH paraMtapa // 2 // sa evAyaM mayA te'dya yogoH proktaH purAtanaH / / bhakto'si me sakhA ceti rahasyaM yataduttamam ||3|| adhyAya 4tho zrI bhagavAna bolyA : pUrve A avyayI yoga, kahyo'to meM ja sUryane; eNe kahyo manune ne, teNe IkvAkune kahyo. 1 Ama paraMparAprApta, ene rAjarSi jANatA; lAMbe kALe ghasAyo te, yoga ahIM paraMtapa ! 2 te ja meM A tane Aje, kahyo yoga purAtana; mAro tuM bhakata ne mitra, evuM rahasya zreSTha A. 3 (arjuna ! AmAM tAre acaMbo pAmavA jevuM nathI. huM Aje je yoganI vAta tArI samakSa kahI rahyo chuM, e ja pramANe) pUrve me A avyayI (mULathI nAza na pAmavAnA svabhAvavALo) yoga sUryane kahyo hato, sUrya manune kahyo hato ane manue IkvAkune kahyo hato. ema paraMparAe maLelA A (yoga)ne rAjarSio jANatA hatA, paNa lAMbA kALe Aje A lokamAM e yoga he paraMtapa ! (zreSTha tapasvI) ghasAI gayo che. (jANe naSTa ko na thaI gayo hoya ema lAge che.) eTale meM tane Aje e prAcIna yogane (tArI pAse) pharIthI kahyo che. enuM kAraNa e che ke, tuM (eka rIte) mAro mitra cho. (eTale mitra AgaLa chAnuM ke DhaMkAyeluM) rahasya (kahevuM e ucita che). vaLI tuM (bIjI rIte Aje to) mAro bhakta paNa cho. (eTale mArA bhakatane mAre zreyaskAraka mArga batAvavo joIe) eTale Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 185 tAre mATe yogya evo A mArga che e jAtanuM uttama rahasya tuM Ane jANa. noMdha : A traNa zloka parathI je phalita thAya che. teno sAra A pramANe laI zakAya : (1) arjunane A yoga navo lAgato hato eTale zrIkRSNa mahAtmAe khulAso karyo ke, A yoga navo nathI, paNa trikAlAbAdhita che, sanAtana che, avinAzI che. (2) vaLI arjuna mATe e paradharma nathI, paNa svadharma che e batAvavA mATe zrIkRSNa mahAtmAe kahyuM: rAjarSio ene jANatA ane ArAdhatA. TheTha sUryakALathI mAMDIne e yoga paraMparAe cAlyo Ave che. kSatriyo suryavaMzI ane caMdravaMzI gaNAya che ane "yAvaceMdradivAkarau" eTale caMdra ane sUryanuM zAsana tape tyAM lagI kSatriyatna TakavAnuM che. e rIte A yoga paNa sAcA kSatriyo mATe svadharma gaNAvAno che." (3) brahmAnI sRSTimAM to prajA mAtra AvI gaI, paNa sUryavaMzamAM to kSAtratvavALI viziSTa prajA ja laI zakAya eTale evI janatA mATe to A yoga khAsa anivArya che. (4) chatAM Aje e yoga ghasAI gayo che, mATe zrIkRSNa mahAtmA kahe che ke tAre nimitte vaLI huM enuM saMskaraNa karuM chuM. ane (5) arjunane ja nimitte A punaruddhAra zA mATe ? enA javAbamAM zrIkRSNa mahAtmA ja kahe che, "tuM kSAtratva dharAvanAra kSatriya cho, paraMtapasvI eTale ke mahApuruSArthI che, vaLI mAro mitra che, uparAMta bhakata paNa cho mATe." eno artha e thayo ke prathama vIratA joIe. vIratAnI sAthe ja vaLI parizramavRtti joIe, niHsvArthIpaNuM joIe, uparAMta bhakita paNa joIe. to ja A karmayoga pace. sArAMza ke sAmAnya janatA mATe yajJa eTale ke dharmamaya puruSArtha anivArya che. viziSTa janatA mATe samatAyukata cAritrayoga anivArya che ke jemAM mahAsatya, vizvaprema ane sarvazreSTha nyAyano samanvaya hoya, ane jethI jagatanuM ane AtmAnuM ubhayanuM kalyANa thAya. have A zlokano artha jainasUtronI paribhASAmAM kahIe to Ama thAya: "aDhI dviIpanAM paMdara karmabhUminAM kSetromAM ja sUryacaMdranI gati, kAla pramANa kADhI zakAya tevI che. vaLI e puruSArthabhUmi che mATe karmabhUmi kahevAya che. tyAM khetI, vANijya, saMskRti ane saMrakSaNa va. sevAnAM kAryakSetro pramANe varNavyavasthA che. puruSArthanuM kSetra hovAthI e ja mokSabhUmi che. paNa pote mukata thavuM ane jagatane mukitamArga tarapha preravuM e kArya kSAtratvabharI jJAnavibhUti vinA na thaI zake. eTale gautamane udezIne bhagavAna mahAvIre A cAritra yoganI rahasyamaya ane Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 gItAdarzana kalyANakA2I vAta jema kahI hatI, tema mahAtmA kRSNa, zrIarjunane kahe che. covIsa tIrthaMkaro kSAtratvabharyA ja hoya che. ethI ja ene A yoga kharekhara pathya thAya che. vaijJAnika dRSTie kalpanA karIe to nihArikAmAMthI sUryamALA chUTIpaDI tyArathI mAnavasamAjamAM A yoga pracalita che, ane bhaviSya paNa rahevAno, paNa jema zarIra ghasAya tyAre e zarIramAMthI rahelo AtmA jo Icche to bIjuM navuM zarIra dhAraNa kare che. tema dharmanuM klevara eTale ke dharma tarapha laI janArA kriyAkAMDo ghasAya che, tyAre mahAvibhUtio, dharmano AtmA tAravI laI ene (dharmane) navIna kalevaronA svAMgathI sajAve che, paraMtu A rahasya bhakitabhInA suhRdaya hRdayo ja samajI zake che. arjuna uvAca / aparaM bhavato janma paraM janma vivasvataH / kathametadvijAnIyAM tvamAdau proktavAniti ||4|| arjuna bolyA sUryano janma jo pe'lo, ne pachI janma Apano; to ene Adi ke'nArA, zI rIte Apane gaNuM ? 4 (bhalA ! AvuM te zuM bolo cho ? Apa to mArI ummaranA mArA goThiyA cho, sAMdIpani RSinA AzramamAM ApanAM pagalAM haju gaI kAlanAM ja che, vrajavAsIonuM mAkhaNacoranuM vizeSaNa hajI tAjuM ja che. eTale ) Apano janma to hamaNAMno che ane vivasvAnano janma to pUrvakALano che. (zruti paNa ema kahe che 'sUrya AtmA jagatastasthapazca .' sthira ane gatimAna sahuno AtmA sUrya ja che. mATe ja te Aditya kahevAya che.) to pachI huM kema mAnuM ke Ape te (yoga) sauthI prathama ja kyo hato? noMdha : prakAza vinA jagatanI sthiti azakaya che ema AdhyAtmika vijJAna bhAkhe che. AjanuM sthULavijJAna paNa e ja bhAkhe che. sUryadizA bhaNI nihALavAnuM dhArmika kriyAonuM paNa e khAtara kahevAmAM AvyuM che. jainasUtromAM sUryane dehadhArI deva tarIke oLakhavavAmAM Avela che ane je prakAza dekhAya che te enA vimAnano che ema kahevAmAM AvyuM che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 187 A rIte jotAM arjunano prazna sAco che, paNa e sthULa dRSTie sAco che; sUkSma dRSTie nahi. ema have zrIkRSNa mahAtmA samajAvavA mATe kahe che : zrIbhagavAnuvAca bahUni me vyatItAni janmAni tava cArjuna / tAnyahaM veda sarvANi na tvaM vettha paraMtapa J6] ajo'pi sannavyayA''tmA bhUtAnAmIzvaro'pi san / prakRti svAmadhiSThAya saMbhavAmyAtvamAyayA // 6 / / yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadA''tmAnaM sRjAmyaham ||7|| paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmivAyuge yuge ||8|| zrIkRSaNa bolyA mArA janmo ghaNA vItyA, ane tArAya arjuna !; te badhAya huM jANuM chuM, tuM na jANe paraMtapa ! 5 aja avyaya AtmA huM, bhUtono Iza chuM chatAM; svaprakRtitaNe Teke, janma mAyAthI AtmAnI. kada thAya che dharmanI glAni, ne upADa adharmano; tyAretyAre huM AtmAne, upajAvuM chuM bhArata ! 7 dukRtonA vinAzAthe, rakSArthe sAdhuo taNA; dharmasaMsthApanA mATe saMbhavuM chuM yuge yuge. 8 (vhAlA bhArata ! tuM je zrIkRSNanA khoLiyAmAM rahelA AtmAne lIdhe zrIkRSNanI saMjJAthI mane oLakhe che, te AtmA ajarAmara che, ane uparAMta jJAnavAna paNa che. paNa je dehane e(AtmA) dhAraNa kare che te vinAzI che. vinAzI evA dehane choDanAra AtmA pote akhaMDa-avinAzIpaNuM choDato nathI, ethI e janmajanmAMtarane jANI zake che, paNa e AtmajJAnanI bhUmikA lagI dehadhArI pahoMce to ja jANI zake che, nahi to nahi. eTale tuM e daSTie sAco che, paNa sUkSmadraSTie parama satya sAva juduM che.) paraMtapa ! (tuM parane tapAve tevo vIra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 gItAdarzana cho, paNa para eTale bIjo mANasa nahi; paraMtu para eTale AtmAthI bhinna evI pratyeka vastu ATaluM bhedavijJAna thayA pachI tArI A vIratA kaMI ora ja rUpe jhaLahaLI UThaze. Aje e sthiti para tuM nathI pahoMcyo mATe ja tane lAge che ke sUryano janma pahelo ane mAro pachI. bhAI ! mAro A janma zrIkRSNa nAme tane bhale hamaNAMno lAgato hoya, paNa bIjA aneka nAme huM ghaNIvAra janma laI cUkayo chuM, e rIte jotAM A pahelAM) mArA ghaNA janmo vItI cUkayA che. (ane jema mArA ghaNA janmo vItI cUkyA che, tema tArA paNa vItI cUkyA ja che, kAraNa ke huM tane agAu bIjA adhyAyamAM kahI ja gayo chuM ke ApaNA badhAnA saMyogo pUrve paNa hatA, Aje paNa che ane have pachI paNa nahi ja hoya evuM ekAMta nathI. jyAM lagI mAyAsaMgI AtmA che, tyAM lagI ene janmamaraNanI ghaTamALamAM pharyA vagara chUTako ja nathI. paNa AvuM yathArtha jJAna thaI gayA pachI e ghaTamALamAM pharavA chatAM eno AnaMda koI alaukika ja hoya che; paraMtu arjuna ! e janmamaraNanA bhedane) Aje tuM nathI jANI zakato ane huM e badhuM jANuM chuM. (tathI tane bhale acaMbo thato hoya. paNa mane emAM kazuM ja Azcarya lAgatuM nathI. eTale have tuM ema samajI le ke sUryanA janma pahelAM paNa mAro janma ekadA hato ja ane jo ema samajIza, to je yoganI vAta huM Aje karI rahyo chuM, te pUrve paNa kahevAI haze ja arthAt ke e purAtana che e viSe paNa tane zaMkA nahi ja rahe.) vaLI he arjuna ! (janmajanmAMtarono jANakAra evo jJAnasvarUpa aMtaryAmI AtmA) huM (kharI rIte to) aja (ajanmA) chuM. avinAzI chuM, bhUtono zAsaka chuM, chatAM mArA janmo zA mATe ! ane jyAM janmadazA che, tyAM maraNadazA paNa anivArya che ja, to evAM janmamaraNo zA mATe ?pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane AkAza karatAM nirALo ane zakitamAna hovA chatAM eno saMga ane parAdhInatA zA mATe ? eno khulAso A pramANe che ke; meM prakRtine mArI mAnI che. tyAM lagI mArAM paNa janmamaraNa anivArya che. ahIM mArA zabdathI tAre AtmA ja samajavo ane jo evA viziSTa AtmAthI joDAyelA ane A zrIkRSNasaMjJAthI oLakhAtA mane samajIza toya evI samajathI kazI harakata nathI. mATe tane e rIte kahuM chuM ke, svaprakRtine AdhAre huM AtmamAyA vaDe janma dhAraNa karuM chuM. (jo prakRtino AdhAra choDI dauM to mane aMtaryAmI AtmAne athavA aMtaryAmI AtmAnA bhAnavALA zrIkRSNane janmavA-maravApaNuM kazuM che ja nahi. A sAMbhaLIne kadAca tuM ema kahIza ke janma-maraNane lIdhe Adhi, vyAdhi, ane upAdhimAM joDAvuM paDe. ghaDapaNa ane Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho roganAM du:kha ke harSa-zoka veThavAM paDe, evuM kaSTa tamArA jevAe zA sAru veThavuM joIe ? sarvazakitamattA ane bhUtonuM svAmIpaNuM hovA chatAM dehe zA sAru joDAvuM joIe ? Ano javAba e che ke, he bhArata ! ) jyAre jyAre dharmamAM (eTale ke vastunI kharI vAstavikatAmAM athavA jagata ane jIvanamAM pravartatA mahAniyamanA ughADamAM) maMdatA Ave che, (bIjA zabdomAM kahuM to jIvanamAM ane jagatamAM dharmaviruddha vikAro bahu upADo le che eTale ke (adharmanuM jora vyApe che, tyAre tyAre huM AtmAne sarajuM chuM. arthAt eka dehadhArInA jIvanamAM jyAre satyanA aMzo moLA paDe che ane asatya jora pakaDe che,tyAre dehadhArI jJAnInI hRdayapUrvakanI bhakitane pratApe evA dehadhArInA hRdayamAM mRtanI jema sUtelo aMtaryAmI AtmA saLavaLIne navasarjana pAme che, ema paNa kahI zakAya. je ghaTanA eka dehadhArIne lAgu paDe che, te ghaTanA "jo piNDe so brahmANDa" nA nyAye samasta jagatane paNa lAgu paDe ja temAM navAI nathI. eTale jJAnIno AtmA, dehane dhAraNa kare emAM sahunuM kalyANa ja che. matalaba ke mAro janma jagakalyANArthe che e viSe tane saMzaya na rahevo joIe. jagakalyANa sAdhutAnA saMrakSaNamAM ane duSkRtonA vinAzamAM hoIne mAre sAdhutAnA aMzo jyAM vikasyA hoya ke vikasavAno saMbhava hoya, emane dhAraNa-poSaNa ApavAnI pravRtti sevavI paDe che, ane asAdhutAnA aMzo jyAM vikasyA hoya ke vikasavAno saMbhava hoya, tyAM emane dUra karavAnI pravRtti sevavI paDe che, paNa AvI pravRtine lIdhe ke janmamaraNane lIdhe mAre Adhi, vyAdhi ane upAdhimAM joDAvuM paDe che, ghaDapaNa ane rogathI upajatAM duHkha athavA bIjA prakAre rAgadveSa janma harakhazoka vaidavAM paDe che ema tuM na mAnato kAraNa ke e pravRttimAM mArI lagAre Asakita nathI. koI kSetra, koI kALa ke koI sthiti duHkhanuM mULa kAraNa nathI. duHkhanuM mULakAraNa to AsiMketa che. eTale deha dharavA chatAM e bhUtonI AdhInatA mArI Atma svAdhInatAmAM ADakhIlI rUpa thatI nathI. AthI kazI bAdhA ja na hovAthI) huM sAdhuonI rakSA kAje ane pApIonA pApanuM jora nAbUda karavA mATe tema ja dharmanI (maMdatA dUra karI, pharI suddaDha sthApanA karavA arthe yuge-yuge janma dhAraNa karuM chuM. (arthAt yuge yuge dharmano AtmA ghasAI jAya che eTale uparanA kriyAkAMDarUpa kalevaramAM, yuge yuge janmatA jJAnIo potAnAM kSetra, kALa ane lokamAnasane tapAsIne-prANa pUre che. sArAMza ke jJAnIne AvI satyavRtti sevavI paNa anivArya che ane evA jJAnInA abhAve sAmAnya janatA kriyAkAMDone ja dharma samajI besI 189 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 gItAdarzana mULadharmane bhUlI jAya te paNa banavA joga hoIne gharmanuM saMrakSaNa paNa eTaluM ja anivArya che.) noMdha : ahIM arthanA kausamAM uparanA cAre zlokono nIcoDa to kahevAI gayo. ahIM pharIthI jainasUtra-daSTi sAthe samanvaya karIe. (1) jainasUtronA samakitakaNanA kALa, ane vaidika graMthonA bhagavAna zrIkRSNanA kALa vacce moTuM aMtara che. eTale keTalAka aitihAsiko e baMne eka ja vyakita haze ke judA judA evI zaMkA karavA lAgyA che. paNa kALa ane zailImAM cAhe teTaluM aMtara hoya, toya e be vyakitane judI pADI zakAya tema nathI. eTale kALa ane zailInuM aMtara paribhASAbhedanI apekSAe mAnIne e baMnene eka vyakita mAnIe, toya hAni Ave tema nathI. samakitI puruSane jAtismaraNa jJAna saMbhave eTaluM ja nahi paNa nirmaLuM jAtismaraNa jJAna saMbhave emAM jainasutrono virodha nathI. (jo ke jAtismaraNa jJAnane ane samakitane avinAbhAva saMbaMdha nathI, e koI na bhUle ! eTale ke jAtismaraNa jJAna hoya; ane samati na hoya tyAM to e jJAna nirmaLa na paNa hoya, paNa jyAM samakti hoya ane jAtismaraNa jJAna paNa hoya tyAM to e nirmaLa ja hoya.) A rIte zrIkRSNa mahAtmA potAnA janmo jANe ane anyAnya saMbaMdhathI kiMvA avadhijJAnathI arjunanA janmo paNa jANe temAM navAI nathI. (2) zlokAMka 6-7-8 ne jainasUtra-daSTie samajavA sAru kaMIka UMDA UtaravuM joIe. mULe AtmA ajara che, amara che, anaMta zakitamAna che ema digaMbara ane zvetAMbara baMnenAM sUtro kahe che. to pachI ene janmamaraNa kema saMbhave? ahIM jainadaSTie bhAvakarmano kartA jIva thavAne lIdhe janmamaraNa che ema kahevAya che, e bhAvakarma te gItAnI svaprakRti. ene laIne ja AtmA ane karma vacce saMga thAya che. tema gItA kahe che ke e svaprakRtinA adhiSThAnane lIdhe AtmAnI ane prakRtinI vacce mAyA janme che. A ubhayamukhI mAyA kivA ubhayamukhI vikArane lIdhe ajarAmara evA AtmAne dehapiMjaramAM rahIne janmamaraNa karavAM paDe che. ema chatAM jainasUtro jema kahe che ke samakitI jIvane to svargamAM je lijjata che, te ja lijjata narakamAM paNa che. eTale ke ene koI paNa bAhya paristhiti potAnA samabhAva madhyasthabhAva taTasthabhAvathI lagAre DolAvI zakatI nathI. eTale evo vedAMta paribhASA pramANe saguNa AtmA ane jaina paribhASA pramANe dehadhArI samaktiI AtmA deha hovA chatAM emAM baMdhAto nathI. satyapravRttimAM parAyaNa rahevA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 191 chatAM kayAMya lapAto nathI. AthI evA jJAnIne cAritra-AtmaramaNatAmAM kazI bAdhA pahoMcatI nathI. ane enA puruSArthathI jagatanuM kalyANa paNa thAya che. bhagavAna RSabhadeva samakitI hatA. emaNe jagakalyANanI pravRtti karI hatI; chatAM AtmabhAna gumAvyuM na hatuM. teo yuganI AdimAM thayA ema yuge yuge evA tIrthakaro janme che. te tIrthaMkaronAM nAmo nirALAM hoIne, vyakitao nirALI nirALI che, paNa e badhAmAM rahelo AtmA to eka ja che. ema saMgrahAyanI daSTithI zrI AcArAMga ane zrI samavAyAMga bole che. te daSTie jo zrIkRSNanuM zrI arjunane kahevAyeluM kathana levAmAM Ave to jainasUtronA tIrthakaravAda ane gItAnA yugeyuge saMbhavatA avatAravAda vacce virodha nahi lAge. je loko zrIkRSNanA deha upara ja avatAravAdanuM AropaNa kare che, te lokone to gItAkAre pote ja cetavaNI ApI che ane haju paNa Apaze. eTale zrIkRSNano "huM janma chuM' e prayoga zrIkRSNa vyakitane nahi, paNa zrIkRSNamAM rahelA samakitI-jJAnI- AtmAne lAgu paDavAno che, ema samajavAthI gItAkArano mukhya Azaya jaLavAI rahe che, avatAravAdanI paripATIthI Izvarano chUTakAro thAya che ane jJAnIjano kALakALe thavAthI saMtone ane bhakatone dilAso maLe che. tathA dharmanuM saMskaraNa jarUrI che ema samajavAthI karmakAMDo badale, niyamo badale, to emAM dharma rakhe cAlyo jAya, evo rUDhicustono bhaya dUra thAya che, dharmane nAme cAlatAM dhatIMgo khaLabhaLe che ane kharA dharmane IcchanAra ane kurUDhithI gherAyelA dharmathI kaMTALanAra dharmapipAsuone paNa preraNA maLe che. ahIM eka bIjI vAta paNa kahevI jarUrI che, te e ke AvA jJAnInI vATa joIne koI besI na rahe, paNa evo jJAnI aMtaryAmI ekeeka vyaktinA aMtaramAM prakAze che, teno prakAza bahAra lAvavA mATe puruSArtha AjathI ja Adare. jyAre evI vyakitaonI khIlavaTa thAya che, tyAre e paikI ja koI prerakajJAnI netA maLI rahe che. amuka jAtimAM, amuka kALamAM ke amuka pradezamAM ja evo netA maLe evuM paNa aikAMtika koI na samajI bese. jAti, kALa, deza saMyogo vagere karatAM AtmAnI zakita anaMtagaNI hoIne e badhA saMyogomAM khIlI zake che. mAtra mULakAraNa mATe puruSArtha hovo joIe, nimitta kAraNo to e mULaupAdAna paratve ja moTo AdhAra rAkhe che. hA, nimittaka raNo bhAre madadakartA nIvaDe kharAM paNa upAdAna taiyAra na hoya to anukULa nimittAya zuM karI zake tema che? ane upAdAna taiyAra hoya to pratikULa nimittoya zuM aTakAvI zake tema che? paNa AvuM nibiDa rIte Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 gItAdarzana taiyAra thayeluM upAdAna to viziSTajJAnI pakSe ja hoya, eTale evA jJAnIne ja dharmodvAraka, saMtarakSaka, pApapraNAzaka pravRtti lAgu paDe che. bIjA sAmAnya jJAnInA vikAsa ke patanano to ghaNo bhAra sArAMmAThAM nimitto paratve paNa hoya che, e vAta paNa bhUlavI na joIe. e dRSTie uparyukata viziSTa jJAnIjanonAM vartana, vANI ane zAstra paNa anukULa nimittarUpa hoI alparIte avalaMbanarUpe bhAre jarUranAM che. kAraNake emane "nimittAdhIno nIvaH" e ukita moTe bhAge lAgu paDatI hoya che. Ama hoIne viziSTajJAnI kahe ema e kare eTaluM ja ene pakSe hitakArI che. jo e viziSTajJAnInI badhI kriyAnuM mAtra samajyA vagara ke potAnI bhUmikA tapAsyA vagara) anukaraNa karavA maMDI jAya, to e anartha karI ba se; kiMvA vikAsane badale patanane paMthe paDI jAya evo paNa saMbhava che. sArAMza ke sahue potAne alpajJAnI gaNavA chatAM viziSTajJAnI pote banI zake tema che, tevI pravRtti namrabhAve niraMtara karyA karavI. AthI pote sAce mArge puruSArtha paNa karI zake ane svacchaMdanA doSathI paNa bacI zake. janma karma ca me divyamevaM yo vetti tattvataH 1 tyaktvA dehaM punarjanma naiti mAmeti so'rjuna // 9 // je jANe tattvathI mArAM, janma ne karma divya A; te marI ne pharI janme, pAme mane ja arjuna ! 9 he arjuna ! (tuM have evI zaMkA karIza ke "aja-avinAza evA AtmAno janma kema hoya ? paNa e tArI zaMkA sthULa daSTie che; sUkSma dRSTie joIza to tane cokkasa jaNAze ke janma dhAravA chatAM AtmA pote to aja che. e eno ajanma svabhAva koI saMyogomAM tajato nathI. eTale) mArAM janma ane karma divya hoIne (divyadaSTi vinA samajAtAM nathI. eka rIte AtmA janmato nathI e vAta paNa sAcI che, ane bIjI rIte huM-AtmA-janma dharuM chuM, te vAta paNa sAcI che. kAraNa ke sthULa dRSTithI loko jJAnIne ema mAne che ke A prabhuno ja avatAra che, ane eka rIte e vAta sAcI che kAraNa ke tevA jJAnInI dRSTi AtmA bhaNI ja hoya che, eTale e daSTie e prabhuno avatAra gaNAya to khoTuM nathI. vaLI bIjI rIte e dehadhArI hovAthI A jJAnIno janma thayo, eNe A kAma karyuM ema paNa kahevAya che, te paNa sAcuM ja che, paNa sAmAnya lokonA janma ane karma karatAM jJAnInAM janma ane karma nirALAM hoya che. emAM divyatA hoya che, kAraNa ke AtmA ta2pha jenuM lakSya che, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 193 tenAM karma ane janma divya hoya ja. A pramANe mArAM janma ane karma paNa divya che, paNa tattvadaSTi sivAya A vAta samajI zakAya tema nathI mATe kahuM chuM ke, tattvathI je ema jANe che, te deha tajI pharI janmato nathI eTale ke A chello deha choDIne e apunarjanma dazA meLave che) ane mane nirmaLa AtmAne) pAmI jAya che. noMdha : agAu gItAkAre zrIkRSNanA mukhe huM sAdhuonI rakSA kAje ane duSkatonA vinAzArthe yuge yuge janma chuM ema kahyuM hatuM, eno ahIM khulAso che. paramAtmadazA pAmelAne punarjanma hoya ja nahi. zrIkRSNanA paramAtmasvarUpane tattva thakI jANanArAno jo punarjanma TaLI jAya, to pachI zrIkRSNa mahAtmAnI potAnI paramAtmadazAmAM punarjanmanuM sthAna ja kayAMthI hoI zake? eTale ja upara kahevAmAM AvyuM ke A vAtane tattvadaSTie jANavI samajavI joIe. tattvadaSTie jANatAM samajatAM zrIkRSNa pote yuge yuge janme che, eno artha e ke yuge yuge zrIkRSNa mahAtmA samA samAyogI-jJAnI-janme che. ane zrIkRSNa jema paramAtmadazAmAM akarma ane ajanma che, tema evA jJAnIpuruSa paramAtmadazA pAmatAM akarmA ane ajanmA bane che. sahuno AtmA, AtmavaMdaSTie eka che, eTale alpajJAnI paNa viziSTajJAnI banavAno adhikArI che. ane viziSTajJAnI thayA pachI enAM janma ane karma ApoApa TaLe tevo eno sahaja puruSArtha thAya che, paNa kadAca janma ane karma laMbAya ke cAlu hoya, toya emAM jagatapakSe kalyANanuM kAraNa che. ane AtmapakSe parama samyaphajJAna hovAthI (janma ane karmanI laMbANa sthitithI) kazI hAni pahoMcatI nathI. ATaluM samajyA pachI manuSya sAce mArge (mokSamArge) puruSArtha avazya karaze ane ema chatAM jagatathI kaMTALaze nahi. Ama thavAthI sva ane para ubhaya pakSe, e kalyANano dhruvakAMTo banI raheze, temaja jIvananA parama rahasyano ane jagatanA parama rahasyano samanvaya karaze. have paramAtma dazAmAM je apunarjanma sthiti che, teno anubhava koNa laI zake te saMbaMdhamAM khulAso ApatAM kahe che : vItarAgabhayakrodhA manmayA mAmupAzritAH / vaDavo jJAnatA dUtA manavamAtAH + 10 || huMmaya Azrito mArA, zuddha jJAna tape thaI; rAge krodhe bhaye vo'NA, pAmyA mArA svarUpane. 10 rAga, bhaya ane krodhathI (e traNa mahAzatruthI cetI emanA saMgathI) vegaLA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 gItAdarzana rahenArA, mArAmAM tanmaya banI mAro Azraya svIkAranArA ghaNA (sAdhako) jJAnamaya tapathI pavitra thaIne mArA svarUpane pAmyA che. noMdha : ApaNe upara je vAta vicArI gayA e vAtane A zloka pUro Teko ApI dIdho. ahIM madubhAvano artha paramAtmabhAva' levo. paramAtmabhAvane pAmavA mATe prathama zarata e ke ekAgratA joIe. bIjI zarata niSThAvALI dhIraja joIe. A beya zarata tyAre paLe ke rAga, bhaya ane krodhathI vegaLA rahevAnI Teva paDI hoya ! AvI Teva pALavA mATe, evo abhyAsa daDha karavA mATe, vAraMvAra UThatI "A joIe ane te joIe, A game che ane A nathI gamatuM" evI kAmanAone kAbUmAM lAvavAnI tapazcaryA karavI joIe. samajaNa vinA, maulika-vicAra vinA AvI tapazcaryA banI ja na zake eTale jJAnamaya tapasyA" upara bhAra apAyo che. evI jJAnabharI tapasyAthI AtmA nirmaLa thAya che. ane ema krame krame paramAtmadazAnI prApti thAya che. je rIte zrIkRSNagurue kahyuM te ja rIte jainasUtrakAroe kahyuM che. zrI dazavaikAlikanI prathama ja gAthAmAM svabhAvane koNa pAme, eno javAba vALatAM kahyuM ke "ahiMsA,saMyama ane tapanA abhyAsathI sAdhaka; vastu svabhAvarUpa dharmane pAme che. kAraNa ke AtmA, nirmaLatA ane saraLatAno UMco guNa evA abhyAsathI ja meLavI zake che, ane evA nirmaLa ane saraLa sAdhakanA aMtaramAM ja dharma pratiSThA pAme che." paraMtu A to ghaNA ucca koTInA dharmanI vAta thaI. ApaNA vizvavatsala saMghanI traNa kakSAo paikI trIjI kakSAnI vAta thaI, paNa bIjA bhakato ke upAsakonuM zuM? enA samAdhAna mATe kahe che : ye yathA mAM prapadyate tAMstathaiva bhajAmyaham / mamavA'nuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH / / 11 / / mAre mArga anuvarte, game tema bhale jano; je rUpe je mane seve, temane tema huM phaLe. 11 pArtha ! sAdhaka game te koTInA bhalene hoya, paNa jeo mAre mArge (eTale ke satyane paMthe) sarva rIte anusare che (eTale ke game te paMtha ke dharmane bhalane mAne paNa jeo satyane savaze vaphAdAra che) teone huM je rIte teo mane bhaje che te rIte (tamane) phaLa ApuM chuM. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 195 noMdha : A zlokamAM be caraNa to spaSTa ja che, paNa trIjA ane cothA caraNanA judA judA TIkAkAro judI-judI daSTie artho kADhe che. gAMdhIjIe evo artha karyo che ke, "mANasa jevuM vAve che, tevuM tene phaLa maLe che." lo. TiLake evo artha karyo che ke "game te tarapha cAle paNa chevaTe manuSya mArA ja mArgane AvIne maLe che arthAt, manuSya Akhare satyane mArge AvyA vinA chUTako ja nathI." ApaNe ahIM je artha karIe chIe te upara vAcaka joI zakaze. ane jyAre mArAmAM tanmaya' eno artha kRSNanA nAmamAM tanmaya karyo ane jJAnamaya tapasyA to jJAnIne ja hoya eTale jJAnIne ja sahu kaMI phaLe evo artha kADhayo, tyAre bIjAnuM zuM? eno ahIM khulAso che. manuSya game te nAme bhaje ke game te rUpe bhaje, tenuM tene bhAva pramANe jarUra phaLa maLe che, ane maLavuM ja joIe. A parathI nAmarUpa ke sthULa kriyAkAMDomAM je loko mukhyapaNuM mAnI jhaghaDA macAve che, te bhUle che te saheje samajAze. vaLI "je loko prabhune sIdhI rIte bhaje eTale ke lokottara alaukika-Atma svarUpane ja upAse te to UMcI vastu che ja, paNa AvA viralA ochA hoya. bIjA ghaNA evA hoya ke jemane prathama sthULa lAbha dekhAya e joIne prabhu-bhakitamAM kheMcAya ane chevaTe jemajema UMDA UtaratA jAya tematema niSkAma bhakita ja emane game ane e rIte AgaLa vadhI mokSa pAmI jAya." A parathI ema paNa samajavuM ja rahyuM ke koI sthULa avalaMbana laI upAsanA karato hoya toya tevI sAdhanAnuM khaMDana karavAnI paNa jarUra nathI.* kAraNa ke manuSya mukhyatve to e ja jovAnuM che ke, koI paNa rIte prabhune paMthe anuvartavuM joIe sArAMza ke satyaniSThA keLavavI joIe. paNa Ano artha e nathI ke manuSya sthaLa avalaMbanamAM paDayuM rahevuM athavA laukika kAmanA mATe ja upAsanA karyA karavI. kharI rIte to Ano artha e che ke judAjudA mata, paMtha, vAda ke saMpradAyothI koIe gabharAI javuM na joIe ane anubhavelA satyane sarva prakAre vaphAdAra rahevuM joIe. Ama thavAthI aneka virodhI vicAro ke vAdo vacce satyAgrahI, samabhAvI ane sthira rahevAnuM baLa pragaTAvI zake che ane te paNa ahiMsAnA hathiyAra vaDe ja. bIjo artha e phalita thAya che ke satyAgrahI ane AtmAvalaMbI sAdhaka pote garviSTha paNa na bane ke mAro mokSa che ane bIjAno nathI. mokSa to game te manuSya game te kSetra ane game te ahIM dhruvanuM dagaMta vicArI levA jevuM che. sAvakI mAtAnA maheNAthI sAcI bhakita AgaLa e badhAne bhUlI jAya che tema. : ", 15 karavA janAra dhruva chevaTe Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana kALamAM meLavI zake che, pachI e strI ho ke puruSa ho, paNa mULe to ekaniSThA keLavavI joIe. ghaDIkamAM A ane ghaDIkamAM te evA asthira mananA sAdhako kazuM ja karI zake nahi. A vAta bIjA adhyAyamAM paNa bIjA prakAre kahevAI gaI che. jo A ekaniSThA laukika hitakAraNe hoya to ? zrIkRSNa guru Ano javAba vALe che ke bhale game te IcchA rAkhIne paNa jo ekaniSThA keLavAtI hoya, to te ekaMdare to kalyANakArI ja che. 196 niSkAmavRttie ekaniSThA rAkhavI e sarvottama che, sakAmavRttie ekaniSThA e halakI koTI che, paNa ekaniSThAvihoNAnI koTI karatAM to ucca darajjAnI che. sakAmavRttinI ekaniSThAnuM phaLa ochuM che. te phaLa kevuM hoya che, te have batAve che. e parathI e paNa saheje samajAze ke jema ekaniSTha kheDUta ghAsa-kaDaba mATe bI nathI vAvato, paNa anAja mATe bI vAve che ane emAMthI ghAsa-kaDaba saheje maLe che. eTale ke ekaniSTha manuSya laukika siddhinI kAMkSA rAkhavI na joIe, emAM enuM bevaDuM hita che, nahi to "kriyAmAtra phalavatI" e nyAyathI phaLa maLe che paNa te ghaNuM ja ochuM. jema ke H kAMkSataH karmaNAM siddhiM yajaMta iha devatAH / kSipraM hi mAnuSe loke siddhirbhavati karmanA // 12 // vAMcchuko karmasiddhinA, devatAne pUje ahIM; to martyalokamAM zIghra, thAya che siddhi karmanI. 12 karmanI siddhine IcchanArA (jo) ahIM (A lokamAM e prakAranI IcchA rAkhIne) devatAone pUje che, to te jhaTa A manuSya lokamAM ja karmajanya siddhi meLavI zake che (paNa he pArtha ! evI kAMkSA rAkhyA vagara satpuruSArtha karavo e sarvottama mArga che.. noMdha : A zlokathI zrIkRSNa mahAtmA ema kahevA mAge che ke, "karmasiddhinI vAMcchA e mokSamArgamAM aMtarAyarUpa che. evA karmaphaLanA Icchuko mAro (aMtaryAmI prabhuno) sIdho prakAza pAmI zakatA nathI. emane vacalA devatAono Azraya levo paDe che. jo ke karmajanya phaLa ene turata A lokamAM ja maLe che, paNa e phaLa turata maLyA chatAM AtmasaMtoSa ene maLato nathI, UlaTo e to kadAca cheTo ja jAya che. je jaina mahAtmAoe (paNa) AvI upAsanAnA maMtro, vidhio vagereno janahitArthe upayoga karavA khAtara Azraya lIdho hato, emaNe paNa devA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 197 nuSThAna karyA hatAM evo ItihAsa che. ethI karmajanya siddhi thAya che ane turata enuM phaLa paNa dekhAya che, tema chatAM maulika jainatvanA upAsakoe evI siddhimAM kazuMya mahattva mAnyuM nathI. AjanuM dhULa-vijJAna paNa tatkALa evI karmasiddhi kayAM ochI pAmyuM che? chatAM e karmasiddhie mAnavatAnA vikAsamAM bahu ocho phALo Ape che, ema jo dekhAtuM hoya to enuM kAraNa vijJAnarasikonI karmasiddhinI kAMkSA ja che, ema mAnavuM rahyuM. karmasiddhinI kAMkSA na rAkhavA chatAMya, karma karanArane karmasiddhi to thavAnI ja, paNa jo evI kAMkSA nahi hoya to te karmasiddhi, vikAsamAM bAdhaka nahi thAya, balake sAdhaka thaze. ATaluM samajyA pachI paNa arjunane prazna thAya che ke, "to pachI karma anivAryapaNe karavAM ja joIe, evo Agraha zA mATe? eno khulAso ApatAM zrIkRSNa mahAtmA kahe che: cAturvarNya mayA sRSTaM guNakarmavibhAgazaH / tasya kartAramapi mAM viddhayakartArabhavyayam || 13 / / guNa ne karmanA bheda, yojyA che cAra varNa meM; teno kartA chatAM jANa, akartA avyayI mane. 13 (priya pAMDava ! karmanI siddhi na IcchavA chatAM kharo sAdhaka, karma karyA vinAeTale ke puruSArtha karyA vinA-rahI zakato ja nathI. tuM kahIza ke e kema bane? paNa tAre emAM navAI pAmavA jevuM kazuM nathI. agAu ekavAra kahevAI gayuM che ke dariyAkinAre lijjatamAM AvI gayelo mANasa retImAM Akutio dore che e to teM anubhavyuM che, e zA mATe tema kare che? tAre kahevuM ja paDaze ke emAMthI ene moja maLe che. basa e ja rIte jJAnI paNa A jagatamAM kriyA karIne moja meLavato hoya che. e mojamAM kare che athavA bIjA zabdomAM kahuM to potAnAM akrodha, namratA, prema ane saMtoSa arthe kare che; chatAM e kriyAthI kudaratI rIte jagatanuM hita thAya che. koIne khuza karavA ke koIne nArAja karavA mATe e kaMI karatA nathI.) meM pote paNa guNa ane karmanA manuSya, manuSya vacce bheda hovAne lIdhe e) vibhAga pramANe cAra varNa upajAvyA che. emano upajAvanAra karyo eTale ke vyavasthApaka banyo mATe e daSTie) huM emano kartA paNa kahevAu ane vAstavika rIte joIe to huM) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 gItAdarzana akartA paNa kahevAuM chuM (kAraNa ke je sRSTi athavA je sarjana che eno vinAza hoya che ane hovo ja joIe. paraMtu huM emAM - e karmamAM-kartApaNAnuM abhimAna nathI karato eTale huM AtmapAtathI bacI rahuM chuM.) eTale ke huM avinAzIpaNAnA bhAna sAthe rahevAthI avinAzIpaNAne anubhavI zakuM chuM. noMdha : jaina graMthomAM zrI vRSabhadeva samakitI hatA, tyAre emaNe lokavyavasthA sAru cAra varNonI yojanA karI hatI, evo ullekha che. ahIM zrIkRSNe karI, evo ullekha che. paNa eno artha jo vAcake potApakSe ghaTADavo hoya to ema ghaTI zake ke guNakarmano vyavasthApaka zuddha AtmA che, ane evo AtmA, manuSyamAM prabaLapaNe prakAzI rahyo che. e rIte pote kartA paNa che, ane ema chatAM pote AtmabhAnamAM aDola rahe to akartA paNa rahI zake che. A rIte je jeno kartA, te teno bhoktA hoya e jainasUtranuM kathana paNa ghaTI jAya che, ane nirlepa bhAva keLavavAthI e bhokatApaNuM bAdhaka thatuM nathI eTale janmamaraNanI paraMparAmAM phasAvuM na paDavAthI, avinAzIpaNuM paNa anubhavasiddha thAya che. AthI ema paNa phalita thayuM ke, karmanI anivAryapaNe jarUra che, paNa te karmasiddhi mATe nahi; paraMtu sadguNasiddhi mATe. lokasevakapakSe A vAta evI rIte ghaTI zake ke, eNe karmo karavAM paNa lakSya potAnA sadguNa-vikAsanuM rAkhavuM. ethI laukika daSTie karmasiddhi thatI na dekhAya, toya eno utsAha kadI osaraze nahi, te ja rIte karmasiddhi vipula dekhAvA chatAM e abhimAnI banI zakaze nahi, zrIkRSNamahAtmA arjunane paNa potAnuM udAharaNa ApI ema karavAnI preraNA Ape che. je varNavyavasthA, guNabhede ane karmabhede pADavAmAM AvI che, te Aje vaMzaparaMparAgata rIte rUDha thaI gaI che, te paNa barAbara nathI evuM paNa A zlokathI khuda zrIkRSNamukhe siddha thAya che. Ano vistAra AgaLa upara aDhAramA adhyAyamAM Avato hoI, ahIM enI vizeSa carcA nahi karIe, paNa thoDo khulAso karI laIe. te e ke, tyAM "svabhAvapravabhaguNothI varNavyavasthA nirmAI che" evo ullekha che ane ahIM, "guNabhede ane karmabhede meM varNanirmANa karyuM che" evo ullekha che. tenuM mukhya tAtparya e che ke, sadguNa e karma mAtranuM dhyeya hovuM joIe. karmasiddhi nahi ! ane ema karavAthI ja zrIkRSNa kahe che, tema karmabaMdhanathI chUTI zakAya. jainasUtra AcArAMgamAM paNa kahyuM che ke, "Asakti choDavAthI ja karmasaMga chUTe che, mAtra karma karavAnuM ja choDI daIe to tethI kaMI karmasaMga chUTato nathI." Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya cotho na mAM karmANi liMpaMti na me karmaphale spRhA 1 iti mAM yo'bhijAnAti karmabhirna sa badvayate // 14 // evaM jJAtvA kRtaM karma pUvairapi mumukSubhaH / kuru karmaiva tasmAtvaM pUrveH pUrvataraM kRtam // 15 // na mane lepatAM karmo, phaLe tRSNA mane nathI; Ama je mujane jANe, te na baMdhAya karmathI. evuM jANI karyuM karma, pe'lAMnAya mumukSue; pUrvajoe karyuM pUrve, tethI tuM kara tema ja. 15 14 199 (jo paraMtapa !) mane karma lepI zakatAM nathI (kAraNa ke) mArI karmaphaLamAM tRSNA-lAlasA-nathI. (huM je kaMI karuM chuM te saddaguNanI dRSTie karuM chuM.) A rIte mane jeo (kharA svarUpe) oLakhe che (tene mArI A sthULa kriyAthI kazo aNagamo upajato nathI, UlaTo Adara vadhe che. ane te pote paNa karmaphaLanI AsakitathI vegaLo rahI karma karavAmAM utsAha dharAve che, ema karavAthI) teya (karma karavA chatAM mArI jema) karmothI baMdhana pAmato nathI. (o kuvIra !) AvuM (rahasya) jANIne pUrve je mumukSuo thaI gayA emaNe paNa karmo karyAM hatAM. mATe pUrvajoe pUrve (je daSTi rAkhIne) karma karyuM, tema Aje tuM paNa (te dRSTi rAkhI) karma kara. (eTale ke karmaphaLanI spRhA na rAkhatAM guNavikAsane lakSyamAM rAkhI karma kara. karmane choDavA mAtrathI tAruM kazuMya kalyANa nahi thAya.) noMdha H agAu agiyAramAM zlokamAM kahyuM hatuM ke, "manuSya game te rIte bhaje, paNa paraMparAe te mane ja bhaje che." e vAkayanI kharI cokhavaTa A cAra zlokamAM thaI gaI. "loko prabhune be rIte bhaje che : (1) laukika kAryonI siddhi mATe, ane (2) prabhuprAptine mATe. pe'lI rIte bhajanAra daivI sattvonI sahAya laIne jo ekAgratApUrvaka prayatna kare to karmasiddhi jarUra pAme, paNa karmasiddhi IcchanArAone prabhuprAptimAM aMtarAyo vAraMvAra UbhA thAya che. AzA nirAzAnA hIMcakAmAM puruSArthanI maMdatA paNa Ave che. eTale ekaMdare e bhUlavALo mArga che. devonI pUjA karyA pachI thoDI svArthasiddhi karavA karatAM, manuSya karmaphaLanI spRhA rAkhyA vagara karma kare to emAM potAnuM ane samAjanuM baMnenuM kalyANa thAya. eTale (karmayogIrUpa) karma karanAre karmaphaLanI spRhA choDI samAja vyavasthA arthe karma karavAM joIe. ane karma tajanArA (jJAnayogI)e karmano Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gItAdarzana samULago tyAga na karatAM karma AcarI karmaphaLano tyAga karavo joIe. AvI rIte karma ka2vAthI AtmA akartA rahI avinAzIpaNuM-avikArIpaNuM-utsAhIpaNuM jALavI zake che ane samAjavyavasthA paNa jaLavAI rahe che. ethI jagatataMtra paNa ahiMsaka baLathI sulehazAntipUrvaka cAlyA kare che. pUrvanA mumukSuo paNa A rIte varcyA che." tema arjunane zrIkRSNa A vastu kahIne sahune e mArganuM rahasya samajAvI de che. karmaphaLanI spRhA e laukika vastu hoI lokottara evA paramAtmAnA svarUpanuM ciMtana paDatuM melIne manuSya daivI sattvone bhaje che. jo ke ucca koTInAM daivI sattvomAM satyasvarUpa paramAtmAno prakAza kaMIka pramANamAM hoya che kharo, paNa vizeSa karIne to temAM zuddha karatAM zubha ja vadhu hoya che ane zubha bhale azubha karatAM sAruM che; chatAM te paNa sonAnI beDI jevuM baMdhana che, eTale jemane khare ja mokSanI pipAsA che, emaNe to vizeSarUpe satyanI ja AkAMkSA sevavI ISTa che. A rIte daivI sattvonA yajanapUjana karatAM saheje paramAtmadevanuM pUjana e utkRSTa upAsanA che. paNa manuSya ekAeka nirbheLa satyane na pacAvI zake, te sAru devapUjana paNa eka sAdhana che; paraMtu e sAdhanane jeo sAghya mAnIne kadAgrahathI pakaDa karI le che, teo to cakkaramAM ja paDe che. teo Akhare satyadarzana pAme ja che, kAraNa ke evA upAsakonuM mukhya lakSya sAghya tarapha ja che, mATe agiyAramAM zlokamAM kahyuM ke, "AvA manuSyo game te rIte bhaje paNa paraMparAe te mane ja bhaje che." "karma" zabda para zrIkRSNa mahAtmAe khUba bhAra Apyo. paraMtu agAu arjune evo tarka karelo ke, "manuSya corI, hiMsA Adi lokaniSiddha kAryomAM puruSArtha kare to e karma kahevAya ke nahi?" e tarkanuM zrIkRSNa mahAtmAe samAdhAna e rIte kareluM ke, "je kriyAmAM AtmavikAsa ane jagazAnti e banneno cheda UDI jato hoya te kriyA kharI rIte karma ja nathI" eTale ke akarma che. ATaluM samAdhAna thayA pachI paNa arjuna mUMjhAvA lAgyo ane enI mUMjhavaNa vAstavika ja hatI kAraNake, ghaNI vakhata lokaniSiddha kAryomAM paNa ekAMte karmabaMdhana hotuM nathI. tema lokavihita kAryomAM paNa ekAMte karmamukita saMbhavatI nathI. Akhare to amuka prakAranAM vrato e paNa eka prakAranAM sAdhana ja che. jo ke e sAdhana bahu mUlyavAna ane prAyaH sAdhya tarapha dorI jAya tevAM baLavAna che, paNa game tevAM utkRSTa hoya, toya te sAdhana che. eTale emAM rahelA dhyeyane IjA na pahoMce tevI rIte udAsInatA sevatA hoya ke, evA utkRSTa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 201 sAdhanane paNa gauNa gaNI mastapaNe pravartatA hoya tyAre sAmAnya samAja evA puruSonuM A AcaraNa joI vibhramamAM paDe che, paNa vizvamamAM paDavAnI jarUra nathI, kAraNa ke tevA puruSa mATe have e sAdhananI jarUra na hovAthI e baMdhanarUpa karma gaNAya. paNa sAmAnya janatA mATe e karmo grahaNa karavA jevAM gaNI zakAya che ApaNe devapUjAnA prakaraNamAM joI gayA. A vakhate kharuM zuM haze e zodhavAmAM mANasa mUMjhAya che. eTale tevI veLAe sAdhake zuM karavuM joIe athavA kaI daSTi rAkhI kaye mArge pravartavuM joIe evo ana jevA aneka sAdhakone prazna thAya che, AthI have e viSe zrIkRSNamahAtmA bole che : kiM karma kimakarmeti kavayo'pyatra mohitAH / tatte karma pravakSyAmi yajjhAtvA mokSyase'zubhAt / / 16 // karmaNo hyapi boddhavyaM boddhavyaM ca vikarmaNaH / akarmaNazca boddhavyaM gahanA karmaNo gatiH // 17 // kavioya mUMjhAyA che, karmAkarmavivekamAM; te karma kahuM je jANI, tuM bacIza azubhathI. 16 vigheya jANavuM karma, vikarma jANavuM vaLI; ne jANavuM akarmeya, gUDha che karmanI gati. 17 (vahAlA pArtha ! huM tane je "karma karavAM" evo mArga batAvI rahyo chuM, te mArga tane navo lAge che, paNa tema nathI. ghaNA mumukSuo e mArge cAlIne parama zreya pAmyAnA dAkhalAo che. chatAM tuM jema mUMjhAya che, tema ghaNA sAdhako mUMjhAI jAya tevI e AkarI kasoTI paNa che. kayuM karma karavA yogya che ane kayuM karma tajavA yogya che e vivekamAM kavio (ke jeo mahA kalpanA sAmarthya dharAvanAra hoI eka akSaramAtramAM gUDha artho ukelI zake che, teo) sudhdhAM ahIM to (karma zuM ane akarma zuM e vivekamAM to) bhAre mUMjhavaNamAM paDI ja gayA che. eTale tuM mUMjhAya emAM navAI nathI. priya paraMtapa ! zraddhA e bahu moTI vastu che. te tArAmAM ThIka vikasI che. AthI tuM buddhinA tarkamAM tArA AtmAne ThAmuko bhUlI jAya ema nathI. tethI huM tane evo karmarahasyano mArga batAvIza) ke je karmanI yathArthatAne jANIne tuM azubhathI jarUra bacI jaIza. (priya arjuna ! huM karmane barAbara oLakhavA mATe karmanA traNa bheda pADuM chuM. (1) karma (2) vikarma ane (3) akarma. eTale ke) karmanI gati bhAre gUDha che. karmo Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gItAdarzana paikI kayuM akaraNIya karma che, kayuM vikta karma che ane kayuM vidheyakarma che te jANI levuM (bahu kaThaNa che, paNa pahelAM to te ja jANI levuM joIe. noMdhaH jainasUtra AcArAMganA prathama adhyayanamAM e ja kahevAmAM AvyuM che ke parijJA eTale ke vastuviveka sauthI prathama hovo joIe. heya, breya ane upAdeyanI tripuTI che. kayuM jANavA yogya, kyuM tyajavA yogya, ane kayuM levA yogya che te viveka hovo joIe. zrIkRSNagurue paNa ahIM e ja vAta kahI che. kavio paNa mUMjhAya che, ema kahIne vaLI zrIkRSNaguru ekalI buddhi karatAM hRdayanI kharI zraddhAnuM mUlya vadhu AMke che. A parathI vastuviveka mATe koI ekalI buddhine mahattva na Ape. kharI vAta to e che ke dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cAre daSTie dareka karmane sAdhake jAte tapAsavuM joIe ane mahApuruSonAM vacanomAM ItabAra rAkhI satyane paMthe pagaraNa mAMDavAM joIe. jo ke satyanI keDI sAMkaDI ane bhAre gahana che; chatAM satyArthI ane jAgRta sAdhaka emAMthI potAnI aMta:preraNA dvArA avazya ukela meLavaze. ATalI taiyArI na hoya te zraddhApUrvaka koI sadgurunuM avalaMbana le. sadagurunuM avalaMbana lIdhA pachI sarAgadaSTino bhaya che, eTale tyAM paNa sadaguru ane suziSya bannee cetavAnuM to che ja. vaLI avalaMbana maLyA pachI mUccha eTale ke maMda-puruSArthano paNa bhaya che. tema AMtara-prerita mArge javAmAM be moTA bhayo che : (1) svacchaMdatAmAM sapaDAvAno ane (2) abhimAnamAM aTavAvAno, A banne bhayo sAdhakane UMce caDyA pachI paNa Aphata agara lAlacamAM kasoTI karI pADI de evuM bahuvAra bane che. AthI ja mArga bhAre gahana che" ema zrIkRSNa guru supAtra ziSya arjunane kahe che. pratyeka sAdhake e vAta yAda rAkhavA jevI che.* karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNi ca karma yaH / sa buddhimAnmanuSyeSu sa yuktaH kRtsnka rmakRt / / 18 / / yasya sarve samAraMbhAH kAmasaMkalpavarjitAH / jJAnAgnidagdhakarmANaM tamAhuH paMDitaM budhAH // 19 / / karme akarma je pekhe, ne je karma akarmamAM; te jJAnI che manuSyomAM, te yogI pUrNakarmakatuM. 18 * karma, akarma ane vikarma vize ApaNe agAu kahI gayA chIe; chatAM ahIM e zabdo AvyA mATe punarukita karIe. karma eTale zuddhatatva athavA upAdeya tatva. vikarma eTale zubha athavA puNya-tatva, akarma eTale pApa tava athavA adharma, Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 207 kAmasaMkalpavarjelA, jenA AraMbha che badhA; jJAnArinathI baLyAM karma, tene jJAnI kahe budho. 19 (arjuna! have tuM IcchIza ke, "karma, vikarma ane akarmano bheda zI rIte jANavo?" e viSe tAttvika rIte to huM agAu kahI gayo chuM. ahIM vyavahAru Dhabe kahuM chuM : "priya pArtha! jo, vikarma paNa zuddhadaSTie to tyAjya ja che ane ene oLakhavAmAM zAstradaSTi ane guruvacana bahu sahAyaka che. jo ke keTalAMka tyAjya-karmo to jagajAhera hoya che; paNa ema chatAM tyAM paNa svayaM-vicAranI jarUra to che ja. keTalIkavAra ekane mATe tajavA yogya karma, bIjAne mATe tyAjya hotuM nathI, ane keTalIkavAra tyAjya-karmanI pravRttimAM paDelo dekhAvA chatAM jJAna-daSTivALo puruSa evA karma baMdhananA lepamAM lapAto nathI. paraMtu, AvuM apavAdita sthaLoe ane virala prasaMge ja bane che, eTale rAjamArga e nathI. tethI tyAjyakarmanI pravRtti prAyaH tyAgavA yogya ja che, ane ene pArakhavAmAM hamezAM muzkelI paDatI nathI, paNa akarmano ane karmano bheda kaLI kADhI, karmamAM pravartavuM e bahu ja muzkelI bharyuM kAma che. eno vyavahAru ukela e che ke, "karmamAM akarmadaSTi rAkhavI ane akarmamAM karmadaSTi rAkhavI." bIjA zabdomAM kahuM to pravRttimAM nivRttinI daSTi rAkhavI, ane nivRttimAM pravRttinI daSTi rAkhavI. madhyastha jJAnIo ekAMte kriyAne tajanArAne pravRtti mArganI daSTi Ape che ane ekAMte pravRttinA lakSIne nivRttimArganI daSTi Ape che. mULe AtmA svayaM niSkriya che, paNa evI svabhAvasiddha niSkriyatA mAtra zArIrikAdi kriyA tajavAthI sadhAtI nathI, samabhAvathI ja sadhAya che. have tuM samajI zakIza ke yuddhamAM yojAvAnuM tane huM kahuM chuM, emAM mAro hetu zo che ? e paNa tAre samajI levuM ke mAro hetu karmasiddhino paNa nathI. tane karmasiddhi maLe ke na maLe, turata maLe ke pachIthI maLe e mAre mana gauNa vastu che, paNa mukhya vastu to guNasiddhi che, ane evI guNasiddhi keTalIkavAra karma karavAnA puruSArthathI thatI hoya che, to keTalIkavAra karmatyAga karavAnA puruSArthathI thatI hoya che, paNa Aje tAre sAru to mAro mukhya muddo karma karavAnA viSaya upara che. tuM karma karavA chatAM karmabaddha na thAya e rIte varta. bhAI ane ! huM kharekhara kahuM chuM ke, je karmamAM akarma (daSTithI) jue che ane akarmamAM karma (daSTithI) bhALe che, A pachInA zlokamAM karmamAM akarma ane akarmamAM karma e viziSTa arthamAM che, eTale tyAM pravRtti ane nivari evo artha lIdho che, mATe e artha joIne koI vAcaka mUkvaNamAM na paDe. (karma eTale avazya AcaravA yogya karma, vikarma eTale zuddha daSTinA abhAvavALAM karma. cakarma eTale akarmayavRti vALuM karma.). Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana te (manavALA) manuSyomAM (paNa) sAco buddhivALo (jJAnI) che. te yogI paNa che ane te (ja) saMpUrNa karma karanAro che. 204 (pRthAnA putra ! kharuM pAMDitya e kaMI mAtra kalpanAno viSaya nathI, tema carcA, vAda ke zAstrano viSaya nathI, vaLI devaLa ke maMdiramAM bolavA pUrato paNa eno artha nathI; e to AcAra parathI ja pArakhI zakAya che.) jenA sarva samAraMbho (eTale ke jenAM sarva kriyAkAMDo) kAmanAmaya saMkalpa (eTale ke jainasUtromAM jene niyANuM kahevAya che, tevA saMkalpo. dA.ta. phalANuM kAma thAya to phalANA devane A caDhAvuM ke Ama karuM. athavA meM je tapa karyA tenuM amuka phaLa maLo, ema badalAnI bhAvanAthI karma-dharma karavAM te)thI rahita che. (tenuM jJAna nirmaLa ane AvaraNa vagaranuM thaI jAya che.) tevA puruSanAM jJAnarUpI agnithI karma baLI jAya che, temane ja sAcA jJAnI puruSo paMDita kahe che. noMdha : je karma jIvane bAMdhe che athavA bIjA zabdomAM kahIe to AtmAnA satya, jJAna ane AnaMdamaya svarUpa ADo paDado Ubho kare che, te karma nivAravAno TUMko rasto gItAkAre e batAvyo ke, kAmanAmaya saMkalpathI koI paNa kriyA na karo. kriyA pahelAM saMkalpanI to jarUra paDe ja che, paNa e saMkalpamAM kAmanAno aMza bheLavavo nahi. e bhaLe che tyAre ja jJAna AvarAya che. AthI ja dravyakarma jaDa hovA chatAM, karmathI cetana baMdhAya che ane enI dazA jyAM lagI che, tyAM lagI zArIrika kriyA roke, ke haThathI prANano AyAma kare toya karmanuM baMdhana aTakatuM nathI. te pravAha to eTalo badho sUkSma che ane zrI AcArAMganA zabdomAM kahIe to "sarva dizAothI te dhodhamAra dhasI Avato hoya che. ene rokavA mATe to kAmanA upara kAbU meLavavAno puruSArtha satata cAlu rAkhyA sivAya bIjA badhA upAyo ke sAdhano thIgaDAMmAtra che." A niyama ApaNAM sarva kAryomAM lAgu paDe, eTalA mATe gItAkAre ahIM e paNa kahyuM ke jJAnInI, bhaktanI ke karmayogInI paNa te ja kasoTI che. manuSyanI ucca koTInI buddhinuM sAdhana e sAghya meLavavA mATe ja che. mANase nAnI ke moTI koI paNa phateha meLavavI hoya to kArya karatAM pahelAM dRDha saMkalpa karavo. e saMkalpamAM jeTalI kAmanA haze teTalI zithilatA AvavAnI ane AraMbhelAM satkAryo paNa adhUrAM rahevAnAM, paNa kAmanA rahita saMkalpa haze to e kArya eka janme ke eka prasaMge bhale adhUruM raheluM ke upalaka daSTie aphaLa gayeluM bhAse; paraMtu e kArya pUrepUruM ane vijayavaMta nIvaDavAnuM ja, te vAtamAM traNa kALe paNa koI zaMkAzIla na bane. tyAre AvI kAmanA zI rIte chUTe ? ene mATe paNa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 205 gItAkAre TUMkamAM bahu kahI dIdhuM. jyAre tamAruM mana pravRttimArga tarapha DhaLavA lAge tyAre nivRttimArganuM dhyeya na cUkazo ane jyAre kriyAkAMDothI tamAruM mana kaMTALe tyAre kaMTALIne e na choDatAM pravRttimArganuM kharuM rahasya na bhUlazo. ane mArga sApekSa che. ekano ekAMta svIkAra ke asvIkAra nathI, paNa e be mArga vacce samabhAvanI dAMDI barAbara rAkhavI, emAM ja jJAnanI kharI khUbI che. koI paNa japa, tapa Adi kriyAnuM ke dhyAna, mauna Adi kriyAnuM paNa e ja kharuM pariNAma che. karmakauzalyarUpa yoga ke jene viSe bIjA adhyAyamAM ane trIjA adhyAyamAM kahevAyuM, te paNa samabhAvathI ja prApta thAya che. AvI rIte vartavAne jainasUtronI paribhASAmAM kahIe to "je karma baMdhAya che, te zithila baMdhavALAM baMdhAtAM hoIne kharI paDe che ane jUnAM karmo paNa vadhatAM chevaTe AtmA saMpUrNa jJAnamaya thaIne potAnA sahaja svarUpane pAmI jAya che. ane bhavabhramaNa TaLI jAya che. zAstrajJAna, saddaguranuM avalaMbana ke AtmaphuraNAnI vaphAdArI vagereno parama hetu ATalo ja che." narasiMha mahetAnA zabdomAM kahIe to jyAM lagI AtmA tattvacinyo nahi tyAM lagI sAdhanA sarva jUThI." (kriyA karavA chatAM gItAnI paribhASA pramANe karma karavA chatAM-akarmA-eTale ke karmabaMdhana rahita-kema rahI zakAya e viSe kahe che :). tyaktvA karmaphalAsaMgaM nityatRpto nirAzrayaH / karmaNyabhipravRto'pi naiva kiMcitkaroti saH // 20 // nirAzIryatacitAtmA tyaktasarvaparigrahaH / / zArIraM kevalaM karma kurvannApnoti kilbiSam // 21 / / yadRcchAlAbhasaMtuSTo dvaMdvAtIto vimatsaraH / samaH siddhAvasiddhau ca kRtvApi na nibaddhayate // 22 // gatasaMgasya muktasya jJAnA'vasthitacetasaH / yajJAyA''carataH karma samagraM pravilIyate // 23 / / chAMDI karmakalAsakita, nityasaMtuSTa niHspRhI; pravarte karmamAM toya, te kazuM karato nathI. 20 jItyuM mana tajI AzA, tajyAM sarva parigraho; mAtra dehe kare karma, tethI pAme na pApa te. 21 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 gItAdarzana tRpta sau je maLyuM temAM, IrSyA ne draDhathI para; sama siddhi-asiddhimAM, na baMdhAya karyA chatAM. 22 jJAne jenuM TharyuM citta, evA niHsaMgI mukatanAM, yajJa arthe thatAM karmo, badhAMya ogaLI jatAM. 2 3 (aho kauteya ! kriyAmAtranuM phaLa che ja" e tArI vAta sAcI che. paNa kriyA karavA chatAM emAM AtmA pote na bhaLe toya e kriyAnuM phaLa to maLe che, paNa AtmA je kriyAmAM na bhaLyo hoya e kriyAnA zubhAzubha phaLathI AtmAne harSa ke zoka thato nathI. ane jyAM harSa, ane zoka nathI. tyAM karavA chatAM na karavApaNuM ja che. kriyA karavA chatAM AtmA na bhaLe evuM kyAre bane? athavA AtmA bhaLyo che ke nathI bhaLyo enI kasoTI zI?" evuM tuM pUchato hoya to teno uttara paNa huM ApuM chuM. pArtha !) karmaphaLanI Asakti chAMDIne je hamezAM tRpta rahe che tathA jene kazAnI tamA nathI eTale ke kazAya pratibaMdha vinAno je niHspRhI che) te karmamAM (kriyAmAM) pravartato dekhAya toya kazuM ja karato nathI (eTale ke e pApakarmathI baMdhAto nathI.). (kAraNa ke paraMtapa ! phaLanI IcchAno nirodha thavAthI e potAnA) manane jitI le che, AzAno gulAma raheto nathI. enA sarva parigraho takAyelA hoya che. AthI mAtra zArIrika kriyA kare che, paNa tevuM karma karavA chatAM pApa lAgatuM nathI. (arjuna! tane haju kema zaMkA rahe che, bhalA !) saheje je kaMI AvI maLe temAM evo puruSa tRpta rahe che. IrSyA ane (sukha-du:kha rAgadveSa Adi) vaMdvathI te para (eTale ke cheTo) rahe che. (sthaLa jagatamAM) saphaLatA maLe ke aphaLatA dekhAya toya (banne sthitimAM) taTastha rahe che. te karma karavA chatAM baMdhAto nathI. (athavA bIjI paribhASAmAM kahuM to) jenuM citta, jJAnamAM sthira thayuM che ane je (aMtaraMga ane bahiraMga banne prakAranA) saMgarahita che mohasaMbaMdhathI vegaLo che ane ema hoIne je mukata (svAdhIna) che, tevo puruSa yajJArthe (yajJano artha dharmamaya puruSArtha athavA upayoga laI zakAya tevAM) karma Acare che, tethI enuM e AcareluM samagra karma laya pAme che. noMdha : zrIkRSNagurue bIjA adhyAyamAM karmaphaLa' tajavAnI vAta karI hatI. paNa arjunane e mArga paNa agharo lAgyo, tyAre ahIM A adhyAyamAM guNasiddhinuM lakSya rAkhavA mATe kahyuM. e na bane to ethI paNa eka bIjI suMdara rIta Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho batAvI, te e ke koI paNa kAryAraMbha pahelAM kAmanAmaya saMkalpa na karavo. paNa jyAre arjune kahyuM ke "koI paNa kArya karatAM pahelAM kaMI ne kaMI prakAranI IcchA to rahe che, to tyAM zuM karavuM ?" enA javAbamAM zrIkRSNaguru kahe che ke "karmaphalanI IcchA kadAca rahetI hoya to emAM manane na joDavuM. mana joDAI jAya toya AtmAne to emAM coMTavA devo ja nahi." AtmA nathI coMTayo enuM pramANa e ke kArya saphaLa thAya ke aphaLa jatuM dekhAya, toya jo AtmA e karmaphalamAM Asakata nahi thayo hoya to e ha25Le tRpta ane prasanna raheze. ene niSphaLatAmAM nirAzA nahi thAya ane saphaLatAmAM ene pratibaMdha-eTale ke kSetra, kArya ke vyaktinuM baMdhana nahi thAya. 207 AthI "he prabhu ! Ama thajo ne he nAtha ! tema thajo, huM Avo thauM huM tevo thauM" evI kAmanAmaya AzA ke jene jaina paribhASAmAM niyANuM kahevAya che, te nahi rahe eTale enuM citta ane AtmA banne pota potAnA svabhAvamAM sthira raheze. AnuM pariNAma enA jIvanamAM paNa jaNAze, kAraNa ke te badhA parigraho ane saMgrahothI cheTo raheze. sArAMza ke enuM zarIra ja mAtra kriyA karatuM haze; bAkI mana paNa taTastha haze ane AtmA paNa taTastha haze. e taTasthatAnI chAyA enA vyavahAra upara paDavAthI eno vyavahAra zuddha ja haze, ethI e kriyAno doSa ke lepa ene nahi lAge. potAnA deha mATe paNa anAyAse je kaMI maLe tethI ene padArtha upara ke vyakita upara navesarathI have rAgadveSa thavAnuM kAraNa ja nathI. AthI evuM paNa saheje banaze ke ene harSazoka nahi thAya. karmasiddhi maLo ke na maLo, saphaLatA Aje maLo ke pachI maLo, e baMne bAbatomAM te potAnuM samatolapaNuM jALavI rAkhaze ane jeNe A sthiti prApta karI, tene pachI karmabaMdhana zAM ? kAraNa ke je kAraNathI karmabaMdhana thAya che, tene ja eNe dUra karyuM pachI bhaya zo rahyo ? paraMtu ahIM eka prazna thaze ke to kriyAnuM phaLa maLe tenuM zuM ? jaina paribhASA pramANe kahIe to kriyA che, tyAM karma che ja. to pachI e karma kayuM ? ane e jo AtmAne na coMTe to enuM zuM thAya ? AnA uttaramAM zrIkRSNaguru kahe che ke "saMga chUTayo, moha saMbaMdha chUTayo, eTale tevo ni:saMgI puruSa svataMtratA prApta karI samartha puruSa bane che. ene parAdhInatA hotI nathI. enuM citta jJAnamAM TharI jAya che. AthI ene saMtApa raheto nathI. paNa ema chatAM agAu kahyuM tema yajJahetuka, jainaparibhASAmAM kahIe to upayogapUrvakakarma e Acare che, ane Ama hovAthI e karma AtmA sAthe na coMTatAM vilaya pAme che. jaina paribhASAmAM kahIe to e Asakita vinA ke moLI Asaktie baMdhAyeluM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 gItAdarzana karma zithila hoIne nirAnI kriyA dvArA ogaLI jAya che; kharI paDe che. jainasUtro kahe che : 'baMdhano mukhya AdhAra pariNAma (mananI mAThI IcchAmAM AtmAnuM joDANa) upara che." e vAtano meLa paNa maLI rahe che. A cAre zlokano sArAMza A che: "jyAM karma karyA vinA chUTako ja nathI tyAM karma karavAthI DaravA karatAM karma karavA chatAM pApathI kema bacI zakAya, e ja jovAnuM rahe che. pote puruSArtha karato hovA chatAM jo abhimAnane vaza na thAya, to paNa baMdhanathI bacI javAya, e vAta samajI zakAya che. abhimAna e ja pApanuM mULa che, paNa kAmanAmaya saMkalpathI vegaLA rahevAya to ja abhimAnathI aLagA rahI zakAya. chatAM dhAro ke abhimAna na hoya tyAM paNa aprasannatA, asaMtoSa, IrSA, rAgadveSa Adi bhayo to UbhA ja che, mATe karmaphalanI lAlasA choDavI joIe. to ja svataMtratA TakI zake, nahi to garajavaMta banavuM paDe ! jeNe karmaphalanI lAlasA choDI che, te karmamAM pravarte toya akarmI ja gaNAya. kAraNa ke karmaphaLa game te Ave enI ene AzA nathI, mUccha nathI. eTale e zArIrika, vAcika ke mAnasika parigrahanI jALamAM sapaDAto nathI. potAnA AtmAne tathA cittane vaza karI rAkhe che, AthI e doSita Tharato nathI. vaLI je saheje maLe temAM saMtoSa mAne che, koI para ene dhRNA, tiraskAra, IrSyA ke moha thatAM nathI. ethI e nibaMdhana rahe che. kadAca karmaphaLanI lAlasA choDavI paNa agharI lAge to jJAna-AtmadharmamAM cittane sthira karavuM. mohajanya saMbaMdhono mana, tana ane vacanathI tyAga karavo. Ama karavAthI - sarva parityAga karavAthI baMdhanakAraka karmo ApoApa chUTI jaze, pachI je kaMI kriyA thaze te Atmonnati mATe ja thaze. eTale e AtmalakSya AcaranAranuM saghaLuM karma ApoApa vilaya pAmaze." Asakitane jItavAnA mukhya be mArga: (1) karmaphaLanI kAmanA kiMvA tevo saMga tajavo ane (ra) e badhAM karmo yajJArthe AcaravAM. ATaluM samajyA pachI trIjA adhyAyamAM kahela 'niyatakarmo' kone gaNavAM ane A cothA adhyAyamAM karmanA-karma, akarma ane vika - traNa bhedane oLakhI kema karmo AcaravAM e zaMkAnuM paNa samAdhAna thaI rahe che. paraMtu have prazna e thAya che ke, yajJa zuM che? jo ke yajJa viSenI vyAkhyA mULa ane noMdhamAM agAu vicArAI gaI che; chatAM pharIthI zrIkRSNaguru ja eno vyApaka Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 1 || 24 || 24 rIteukela Ape che para UMDo daSTipAta karIzuM. zrIkRSNa guru kahe che : brahmArpaNaM brahma havirbahmAgnau brahmaNA hutam brahmaiva tena gaMtavyaM brahmakarmasamAdhinA arpaNa ne havi brahma, agniye brahma ne hata; sau karma brahmalakSIe, te dvArA brahma pAmavuM. (priya paraMtapa ! yajJa zabda sAMbhaLIne tuM rakhe coMkI jato! yajJano kharo artha to pUjana che, je ekacitte jene pUje che te temaya ane chevaTe te rUpa jarUra bane ja che. meM agAu kahyuM tema brahmapUjana e savottama yajJa che, evA brahmapUjanarUpa yajJamAM) arpavAnI kiyA paNa brahma hoya che ne arpavAnuM havi (bali) paNa brahma hoya che. je (agnimAM, homAya che te tyAM) agni paNa brahmarUpI ja hoya che ane homa paNa brahmarUpa hoya che. (AvI pratyeka karmamAM brahmanIja sUratA hovAthI evo) brahma karma lakSyavALo sAdhaka, e rIte brahmane ja pAmI jAya che. (have tuM samajI zakayo hoIza ke yajJanI huM zI vastu kahevA mAguM chuM.) 209 noMdha : ahIM jainasUtronI mAphaka nirguNa upAsanAnuM pratipAdana che. ghyAtA ane dhyeya ekarUpa bane te ja samAdhi. zrIkRSNacaMdrajI trIjA adhyAyamAM arjunane kahI gayA ke tuM mane badhuM arpI de. sacetana sadguru zarIranA avalaMbanI upayogitAno ekAMte koI paNa asvIkAra nahi ja kare. paratuM dehadhArI u52 niSThA pUrepUrI koI kAraNasara na coMTe to brahmanuM avalaMbana levuM; ema ahIM kahyuM. jema eka vahIvaTadAra badho vahIvaTa pote kare che, chatAM e mAlika to bIjAne ja gaNe che. eTale kartavya bajAvavA chatAM ene gADha Asakita thatI nathI, ema sAdhake paLepaLe brahma (AtmA) sAme lakSya rAkhI karmo karyA karavAM AthI karmajanya phaLo uparano vyAsaMga ApoApa ocho thaze ne chevaTe te brahmasvarUpa banI jaze. paraMtu A vAta jeTalI kahevAmAM ke sAMbhaLavAmAM sahelI lAge che, teTalI te vAstavamAM AcaravI sahelI nathI. eTale zrIkRSNa guru cokhavaTa kare che : daivamevApare yajJaM yoginaH paryupAsate / brahmagnAvapare yajJaM yajJenaivIpajuhyati // 25 // daivane ja anulakSI, yogI ko yajJa sevatA, brahmaagni mahIM bIjA, yajJane yajJathI yaje. 25 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 gItAdarzana (pArtha ! tArI zaMkA kharI che, keTalAka nirguNanuM avalaMbana le che ane keTalAka daivI sattvone uddezIne upAsanA karatA hoya che, meM agAu kahyuM tema keTalAka devayajJanA upAsako koI laukika kAmanAthI daivayajJa upAsatA hoya che. ane) keTalAka yogIo (nirguNa : prabhune sIdhI rIte na upAsatAM) devane pUje che (eTale ke deva dvArA prabhune bhaje che) jayAre bIjA vaLI brahmarUpI agnimAM yajJathI ja yajJane home che. na nodha : gItAkArayajJane svIkAre che, paNa e enA rUDha arthane badale lAkSaNika artha batAvI enuM pratipAdana kare che. ahIM devayajJa ane brahmayajJa ema yajJanA be bheda pADI batAvyA. brahmayajJamAM to agni, havi, arpaNa karavAnI kriyA vagere badhuM brahmamaya ja hoya che e vAta gayA zlokamAM karI hatI. ahIM e kahyuM ke evo yajJa, yajJathI ja homAya che. ema kahevAno Azaya e che ke brahmarUpI yajJamAM ekatA saLaMga hoya che. tyAM homanAra paNa te ane homavAnuM paNa te ja. paNa daivayajJamAM jarUra bheda paDe che. ema chatAM agAu kahyuM hatuM tema jenuM lakSya brahma tarapha che, te daivayajJano upAsaka hoya toya Akhare brahmane pAme che. zrI uttarAdhyayana sUtranA pacIsamA adhyayanamAM jaina dRSTie yajJanI bInA Ave che, tyAM,paNa upara zlokAMka 24-25 mAM je cokhavaTa karI che, tevI ja cokhavaTa che. jainasUtronI daSTie dravyayajJa ane bhAvayajJanuM lakSya hoya to ja te sArthaka che, nahi to kazo artha sarato nathI; (2) dravyayajJa karatAM bhAvayajJa uttama ja che. zrIkRSNa guru dravyayajJane to dravyayajJa kahe che, paNa bhAvayakSane jJAnayajJa tarIke oLakhAve che. have gItAno dravyayajJa paNa dhI ke padArthone homavAno yajJa nahi, paNa viSayAdine homavAno yajJa che ema zrIkRSNaguru kahevA mAge che H zrotrAdInIndriyANvanye saMyamAgniSu juhvati zabdAdInviSayAnanya iMdriyAgniSu juhvati sarvANIndriyakarmANi prANakarmANi cApare AtmasaMyamayogAgnau juhatti jJAnadIpite dravyayajJAstapoyajJA yogayajJAstathApare svAdhyAyajJAnayajJAzca yatayaH saMzitavratAH !! 26 | 1 || 7 || 1 }} 28 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 2 11 bIja saMyamanI Age, home zrotrAdi Idriyo; Idriya AgamAM home, zabdAdi viSayo vaLI. 26 prANa ne Idriyo kerAM sau karmo homatA bIjA; zAne pradIpta agnimAM, AtmasaMyama yoganA. 27 dravyayajJa, tapoyaNI, yogayazI tathA bIjA; svAdhyAya jJAnayajJI che, evA ugravatI yuti. 28 (khArA pArtha! have huM je dravyayajJa ane jJAnayajJanI vAta karI gayo, e yajJonI cokhavaTa karuM chuM. huM yajJano je vyApaka artha tArI samakSa kahuM chuM, te arthamAM gRhastho ja mAtra nahi, tyAgIo paNa yajJa karI zake che, ane tevo yajJa sahu koIne mATe anivArya che. sAMbhaLa:). keTalAka tyAgIo kAna, AMkha vagere Indriyone saMyamarUpI agnimAM homI de che (eTale ke Idriyone eNe eTalI kAbUmAM laI lIdhI hoya che ke saMskArI rasa sivAya vikRtarasamAM ene goThatuM ja nathI. sArAMza ke evA tyAgIne saMyama sahaja hovAthI sthULayajJa ke sthULatyAga karavAnI jarUra nathI hotI.) vaLI bIjA yatio IndriyorUpI AgamAM viSayone homI de che. (eTale ke upabhoganA padArthone tajIne Idriyone vaza karavAnI tAlIma le che. AvA yatione aMtaraMgasaMyama arthe sthULatyAganI paNa bhAre jarUra che.) ane vaLI keTalAka yogIo to Idriyo ane prANanAM karmone samULagA jJAnathI prajavalita evA AtmasaMyamarUpI yoganA agnimAM homI de che. (eTale ke hAlavuM-cAlavuM vagere zArIrika kriyAo tathA zvAsAdi prANakiyAone rokI AtmasaMyamarUpI yoga sAdhavA mAMDe che.) Ama viSayonA tyAgarUpI dravya, yajJa ane IcchAnA nirodharUpI tapayajJa, AtmAnA saMyamarUpI yogayajJa uparAMta svAdhyAya dvArA AtmajJAnane jAgRta karavAno yajJa karanArA paNa hoya che. A badhAya kaThina vrata dhAraNa karanArA yAjJika ja che. A parathI barAbara samajI zakAze ke zrIkRSNaguruno yajJa keTalo vyApaka che. ApaNe agAu yajJano artha dharmamaya puruSArtha athavA jaina paribhASA pramANe upayoga lIdho hato, te AbAda rIte ghaTI rahe che. A rIte jotAM sthULatyAga e dravyayajJa ane saMyama, tapa, ane svAdhyAyayoga e badhA jJAnayajJa (athavA jaina paribhASA pramANe bhAvayajJa) mAM dharmamaya puruSArtha Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 12 gItAdarzana hovo joI e. matalaba ke je je sAdhano, sAdhya bhaNI laI javAmAM saphaLa thAya te badhAM sAdhano yajJarUpa ja che. zrIkRSNagarae bIjA adhyAyamAM jJAna upara jora ApyuM hatuM A cothA adhyAyamAM e bannene choDI jJAnamaya yajJa upara jora ApavA mAge che. phaLanI lAlasA choDI karma karavAM e uttama mArga che, paNa enA karatAM saraLa mArga e che ke je sAdhana, sAdhya bhaNI laI jAya te sAdhanamAM puruSArtha karavArUpa yajJArtha karma AcaravAM. AvuM samajI lIdhA pachI koI gRhavAsI ho ke koI vanavAsI ho ! koI tyAgIveze oLakhAto ho ke koI vagara veze tyAgI ho ! koI lokasevA arthe tyAgI banyo ho ke koI ekAMtavAsa sevato ho! koI upAsanA karato ho ke koI yogasAdhanA karato ho! paNa sahue kaMI ne kaMI sapuruSArtha to karavo ja joIe ane evA badhA puruSo zrIkRSNagurunA Azaya pramANe to tIrNa vrata dhAraNa karanArA yatio ja che. AnuM nAma te jainasUtrono syAdavAda. manuSya game te mArga pakaDe, paNa enuM dhyeya ( AtmAnI oLakhANa" hovuM joIe ane jo e hoya to game te mArge hoya chatAM e yati ja che. mATe koI pote ja bahu kaThaNa tapa kare che, evuM abhimAna na kare. e ja vAtane AgaLa vadhAratAM zrIkRSNaguru pharIthI kahe che. : apAne juhvati prANaM prANe'pAnaM tathApare / prANApAnagatI ruddhvA prANAyAmaparAyaNAH // 29 / / apare niyatAhArAH prANAnprANeSu juhvati / sarve'pyete yajJavido yajJakSapitakalmaSAH // 30 // yajJaziSTAmRtabhujo yAMti brahma sanAtanam / nAyaM loko'styayajJasya kuto'nyaH kurusattama / / 31 / / apAne prANane home, prANe koI apAnane; prANApAna gati rodhI, prANAyAme parAyaNa. 29 vaLI bIjA mitAhArI, prANamAM prANa hotA; te badhA yajJa jJAtAe, khapAvyAM pApa yajJathI. 30 yajJazeSa sughAbhogI, pAme brahma sanAtana; ayasIne na A loka, to pachI anya kayAMthI ho . 31 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 213 (kuruomAM zreSTha evA he arjuna !) vaLI keTalAka yogIo (prANAyAmanA sAdhana dvArA AgaLa vadhatA hoya, teo) prANAyAmamAM parAyaNa gaNAya che. evA paraSo prANa ane apAna banne vAyuonI gati para saMyama lAvavA mATe (keTalIkavAra) apAnamAM prANane home che ane keTalIkavAra prANamAM apAna (vAyu)home che. vaLI bIjA keTalAka AhAra upara kAbU lAvIne prANamAM ja prANane home che. ema upara kahyA te sarve yajJathI jemaNe pApa khapAvI nAkhyAM che evA yajJajJAtAo che. (je AcaraNamAM mUke, te ja kharo jJAtA ema hoIne teo to brahmane pAme ja che. paraMtu evA) yajJanI prasAdIrUpa amRta bhogavanArA hoya che, te paNa sanAtana brahma pAme che. (pArtha, have tuM samajI zakayo hoIza ke huM je arthamAM yajJanI vAta karuM chuM te arthamAM yajJa sahune eka sarakho jarUrI che. kharI rIte kahuM to) yajJa na karanAra mATe A loka paNa nathI (eTale ke yajJa na karanAra kAje A lokamAM paNa sthAna nathI), to pachI paralokamAM to kayAMthI ho? noMdha: gItAkALamAM prANAyAma upara bahu jora ApavAmAM AvatuM haze. eTale zrIkRSNagurue prANAyAmane paNa yajJamAM sAmela karyo. sArAMza ke je sAdhana sAdhyabhaNI laI jatuM hoya te sAdhanamAM karAyelA badhA puruSArthane e yajJa kahe che. e ApaNe agAu kahyuM tema ja che. prANAyAma karanArA paNa e rIte yajJakartA ja che. prANavAyune niyamamAM lAvavA mATe tevA sAdhako puruSArtha kare che. prANavAyune niyamamAM lAvavAthI samatva ApoApa sadhAya che, paNa lakSya samavayoga para hovuM joIe, nahi to sAmAnya zArIrika phAyadA uparAMta kharo kazo lAbha thato nathI. keTalIkavAra to aNaghaDa mANasa zarIrane paNa nukasAna karI bese. prANano vega kAmanA upara bahu asara kare che ane prANano saMyama kAmanA upara kAbU lAvI zake che. A rIte prANAyAmanuM sAdhana upayogI che ja, paNa brahmacaryanA prema sivAya ane gurUgama sivAya e mArga jokhamI che. gAMdhIjI lakhe che: "zAstrIya saMskRta paribhASAmAM aMdarathI bahAra nIkaLanArA vAyune prANa kahe che, jyAre gujarAtI vijJAnanI paribhASAmAM bahArathI aMdara dAkhala thanArA vAyune prANa kahe che." paNa A bheda kharA arthamAM najIvo che. ghaNA jIvo amuka samaye oNkisajana paNa bahAra kADhe che. dA.ta. jhADonI ghaNI jAto che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 gItAdarzana Ama onAM to e banne paribhASA maLI rahe che. kharI rIte eka ja vAyunAM pAMca nAmo che : (1) prANa (2) apAna (3) vyAna (4) udAna ane (5) samAna. emanI oLakhANa lo. TiLaka upaniSado parathI A pramANe Ape che H (1) prANa eTale AgaLa janAro ucchavAsa vAyu. (2) apAna eTale aMda2 AvanAro zvAsa vAyu. (3) vyAna - ardho zvAsa rokIne jo2 ka2vAnAM kAmomAM pragaTa thAya che te vAyu. (4) udAna-maraNa-samaye nIkaLI janAra vAyu. (5) samAna zarIramAM annarasane ekasarakhI rIte pahoMcADanAra vAyu. apAnavAyumAM prANane homavo eTale ke ucchvAsamAM zvAsane homavo, Ane yaugika paribhASAmAM pUraka nAmano prANAyAma kahevAmAM Ave che. ane prANavAyumAM apAnane homavAnI kriyAne recaka nAmano prANAyAma kahevAmAM Ave che, ane prANa tathA apAna banneno jemAM nirodha thAya che ene kuMbhaka nAmano prANAyAma kahevAya che. A rIte zrIkRSNaguru potAnA karmayogamAM prANAyAma nAmanA yogasAdhanane zamAvI de che. sAMkhya viSe paNa emaNe potAno kharo mata darzAvI dIdho che. upara emaNe jJAnane yajJa kahyo, te jotAM sAMkhyadarzana paNa yogamAM zamAI gayuM. vaizeSika ane naiyAyika paNa zamAyA. vedAMtane to eNe pUro nyAya Apyo che ane hA Apaze. mImAMsakanAM karmakAMDovALo yajJa emane bahu sthULarUpamAM dravyayajJa lAge che. eTale emane jainasUtro ane bauddhadharmanA prAcIna graMthomAM lakhelo jJAnayajJa ja pasaMda che, e vAta paNa pharIne te AgaLa kaheze. "jeo saMyamita bhojana karanArA che te paNa prANamAM prANane homanArA yajJI che," ema kahI yuktAhAra mahattvanI vastu che ema samajAve che. jainasUtromAM upavAsa, uNodarI, svAdasaMyama, vagerene bAhyatapamAM gaNAvyAM che. gAMdhIjInA vratavicAramAM emano mahimA gavAyo che. "annasamAM prANa" e suMdara laukika kahevata parathI upalakiyA khyAla jeo upavAsa ke nyUnabhojana karavAthI Dare che, teone zrIkRSNaguru samajAve che ke "prANamAM prANane homavAthI, prANanI zakita bUThI thavAne badale vadhu sateja thAya che. mAtra e badhuM niyamabaddha thavuM joIe. upavAsa ane pramANasara bhojana karavAthI kAyA nirogI thAya che ane rahe che, evo pramANika DaoNkaTaro ane vaidyono mata che. ahIM koI prazna karaze ke gItA ene vaidakIya svarUpa ApavAne badale dhArmika Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho svarUpa kema Ape che ? enuM samAdhAna to spaSTa che. je kharekharI dhArmika kriyA che temAMthI ApoApa rASTrIya, sAmAjika, Arthika ane naitika koyaDAo ukalI ja jAya che ane ukalI javA ja joIe. yukatAhAranA abhAve rASTranI bekArI, sAmAjika zaktinI kSINatA, bhUkhamaro, corI, lUMTa vagere naitika gunAo janme che e vastu ghaNA samaju loko jANe che. 215 "Ama tapa, saMyama, yoga, abhyAsa, evI judIjudI kriyAo jeo dhyeyane anulakSIne karyA kare che, teo evI kriyAthI potAnA pApane kSINa kare che. jeo AvA yajJane Acare che, teo kharekhara yajJanA jANanAra hoIne sanAtana evA brahmane pAme che. "are ! yajJanI prasAdI jamanArA paNa sanAtana brahmane pAme che." Ama kahIne zrIkRSNaguru ema kahevA mAge che ke, "u52 kahelA yajJo prAyaH saMyamI lokone ja lAgu paDe che. gRhastha loko teTalo saMyama na pALI zake to saMyamInI sevAno lAbha le to paNa te yajJAmRtanA bhogI thaIne sanAtana brahmane pAme che." agAu trIjA aghyAyanA teramA zlokamAM "gRhastha mATe dAnayajJanuM nirUpaNa karyuM hatuM ane pramANika gRhasthane tyAMthI bojo nAkhyA vagara bhAvapUrvaka maLe te niHspRhabhAve bhogavI levuM e saMto mATe pApamocananuM kAraNa che ema batAvyuM hatuM." A pramANe ja, chatAM paribhASAbhede, jainasUtra zrI dazavaikAlikanA pAMcamA aghyayananA prathama uddezakamAM 100mA zlokamAM kahevAyuM che ke, niHspRhI dAtA ane niHspRhI bhikSu banne saddagati pAme che. Adarza gRhastha pAse dravyayajJanuM bahupaNuM che, paNa te bhAvayajJanuM lakSya rAkhe che. sAcA sAdhu pAse bhAvayajJanuM bahupaNuM che, paNa te dravyayajJane tarachoDato nathI. jainasUtronI paribhASAmAM kahIe to gRhastho ghaNuMkharuM vyavahAramAM rahelA hoya che, paNa jo teo nizcayalakSI vyavahAra rAkhI zake to sanAtana brahma pAmI zake che. e ja rIte tyAgIo ghaNuMkharuM vyavahArathI dUra rahI zake che, paNa teo zudra vyavahArane na avagaNatAM sat puruSArtha jArI rAkhe to beya kAMTAne toLI madhyasthabhAva rAkhI zake che ane sanAtana brahma pAmI zake che. A rIte AvA vyApaka yajJa (dharmamaya puruSArtha)nI sahune jarUra che. jeo tyAgane bAne AvA (lokasaMgrahano jemAM zamAveza che tevA) sat puruSArthathI paNa cheTA rahe che, teo to "A lokane paNa sAdhI zakatA nathI, to pachI paraloka to kayAMthI ja sAdhI zake ?" Ama kahIne Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 gItAdarzana zrIkRSNaguru ema paNa samajAvI de che, ke je kriyA A cAlu jIvanamAM kazIya saMtoSadAyaka nIvaDatI nathI, te kriyA parabhavamAM paNa saMtoSadAyaka na ja nIvaDI zake. manuSya, keTalIkavAra bhramathI mAnI leto hoya che ke "amuka dharmakriyAnuM phaLa A bhave nathI maLyuM, paNa parabhave maLaze." zrIkRSNaguru e bhramane choDAvI de che. jainasUtroe A vAta bahu suMdara rIte vaijJAnika dRSTie UMDANathI chaNI laIne tAraNa ApyuM che. te kahe che ke, "dharmanuM pAlana eTale jIvanazuddhino sAkSAta anubhava. dharmamAM nagada pAsuM ja mukhya che."* have mukhya vAta e kahevA mAge che ke, yajJano saMbaMdha TheTha brahma sAthe che, ane e ja rIte karmano yajJa sAthe saMbaMdha che ane jJAnamAM karmono samAveza thAya che." / evaM bahuvidhA yajJA vitatA brahmaNo mukhe karmajAnvidvi tAnsarvAnevaM jJAtvA vimokSyase // 32 // zreyAndravyabhayAdyajJAjjhAnayajJaH paraMtapa , sarve karmAkhilaM pArtha jJAne parisamApyate // 33 // ema yajJo bahu bhedai, vistaryA brahmanA mukhe; sau karmajanya te jANa, evuM jANI chUTIza tuM. 32 che dravyayajJathI sAro, jJAnayajJa paraMtapa ! jJAnamAM pArtha sau karmo, pUrepUrAM samAya che. 33 (pyArA pArtha ! Idriyadamana tathA upavAsa vagere kAyikayajJa che. svAghyAya mauna Adi vAciyajJa che. ane AtmAnusaMdhAna Adi mAnasikayajJa che. A rIte kAyAthI, vANIthI ane manathI) ema aneka prakAranA je yajJo brahmanA mukhamAM phelAyA che. (arthAta ke jyAM brahma AtmA che, tyAM ja e yajJo che) te badhAya karma thakI ja janmelA che ema jANa. evuM jANyA pachI tuM mokSa pAmIza. vaLI e (upa2 varNavelA badhA yajJo paikI) dravyamaya yajJa karatAM jJAnayajJa ja ke paraMtapa ! zreSakAraka che kAraNa ke he pArtha ! badhAM karmo pUrepUrI rIte (to ekamAtra) jJAnamAM (ja) samAI jAya che. noMdha : A be zlokanuM rahasya jaina paribhASAmAM kahIe to A pramANe che : AtmA bhaNI laI janAro puruSArtha yajJarUpa che, paraMtu bIjI dravyakriyAonA puruSArtha karatAM jJAnamaya puruSArtha vadhu zreyakAraka che. kAraNa ke AtmAmAM jJAna * puNyanuM khAtuM bhale moDuM phaLadAyaka thAya paNa dharmanuM khAtuM to turata phaLa Ape ja che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya cotho samAI jAya che, ane jJAnamAM sadhaLI ane pUrepUrI rIte kriyAmAtra samAI jAya che." Ano artha e thayo ke je sAdhana, AtmA bhaNI laI jAya e ja kharuM sAdhana. ane e kharAM sAdhanomAM paNa viveka joIe. viveka na hoya to kharAM sAdhana paNa baMdhanarUpa thAya ane viveka hoya to kharAM sAdhana kriyA to ApoApa Ave. 217 A zlokamAMnA 'brahmamukhano artha TIkAkAro 'veda' kare che ane e parathI evo artha kADhe che ke, "vedamAM je yajJo varNavAyA che, te badhA karma thakI janme che; karma vinA janmatA nathI. AvuM jANyA pachI huM chUTI jaIza." amArA namra mata pramANe zrIkRSNaguru brahma eTale ke AtmA sAthe ahIM yajJano ane yajJa sAthe kriyAno ane e kriyAmAM paNa jJAnamaya kriyAno khyAla arjunane ApavA mAge che. mImAMsakanAM karmakAMDano ane vedAMtano jJAnano marma ukelavA mAge che. ane ethI ja e AvuM jJAna zAthI maLe enAM sAdhano batAve che : tadviddhi praNipAtena paripraznena sevayA I I || rUpa || upadekSyaMti te jJAnaM jJAninastatvadarzinaH // 34 // yajjJAtvA na punarmohamevaM yAsyasi pAMDava yena bhUtAnyazeSeNa drakSyasyAtmanyatho mayi praNAme, prazna dvArA tuM, sevAthI jANa jJAna te; tattvadraSTA ja jJAnIo, bodhaze jJAna te tane. 34 je jANI tuM pharI moha, nahi pAmIza pAMDava ! tethI pekhIza sau bhUto, potAmAM mujamAM vaLI. 35 (he pArtha ! namIne, vAraMvAra pUchIne ane sevA dvArA tuM te jJAna (jANI zakIza, mATe jJAnIone namIne, vAraMvAra prazna pUchIne ane sevA karIne te jJAna)jANI le. e rIte vartavAnI tattvadraSTA tane bodha Apaze. (AvA bodhamaya jJAnathI) tuM he pANDava ! (Aje je mohamAM phasAyo che, tevo) moha nahi pAme. (ane moha jo nahi pAme to) tethI karIne samagra bhUtone (tuM) potA viSe ane (e ja prakAre) mArA viSe paNa (yathArtha) joI zakIza. noMdha : "jJAnavALI kriyAthI moha TaLe che, ane moha gayA pachI sarva-saMpUrNajJAna ApoApa pragaTa thAya che. AnuM nAma te sarvajJatA. je ekane jANe che, te Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdarzana sarvane jANe che" A vacano jainasUtronAM che. zrIkRSNagurue paNa uparanA zlokamAM te ja vAta karI. je jJAnane jainasUtro kevaLajJAna kahe che, e gItAnA zabdomAM kRtsanajJAna-saMpUrNa jJAna che. jema jainasUtro kahe che ke, "ekaluM jJAna ke ekalI kriyA niSphaLa che," tema gItAkAre kahyuM ke, "buddhiyoganI sAthe karmayoga paNa joIe che." "jema ekalA buddhiyogathI saratuM nathI, tema ekalA karmayogathI paNa saratuM nathI." e viSe agAunA aghyAyomAM sArI peThe kahevAI gayuM che. 218 jaina AgamanA sArarUpa tattvArthAdhigamasUtramAM jJAna meLavavAnA sAdhanomAM paribhASA judI che, paNa AzayamAM gItA ane e banne maLatAM che. zrIkRSNagurue kahyuM ke, "vAraMvAra prazno pUchavAthI jJAnano ughADa thAya che." jainasUtromAM paNa "vAyaNA pucchaNA pariyaTTaNA"no mahimA ghaNo che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA paTTaziSya gautama, potAnA gurudevane vAraMvAra prazno karatA ane buddhinuM samAdhAna meLavatA, paNa e praznomAM namratA bhArobhAra hatI. zrIkRSNaguru paNa e ja vAta kahe che ke, "tattvanA dekhanAra puruSo ja jJAnI kahevAya ane evA jJAnI AgaLa namratApUrvaka prazno pUchavAthI buddhinuM samAdhAna maLe che. jyAM pUchanAramAM namratA AvI tyAM kharI jijJAsA hovAnI ja." huM ATaluM to jANuM chuM athavA A vAta to Ama ja che" evA ahaMkArI bhAvane kiMvA pUrvagrahane rAkhIne pUchanAra kazuM ja na pAmI zake. vaLI kahe che ke, "ATalethI ja na pate. sevAno guNa paNa pUchanAramAM hovo joIe." sevA zabda ahIM bhAre vyApaka arthamAM che. sevAno vyApaka artha e ke samajIne AcaravAnI tAlAvelI. je pUchanA2mAM namratA, jijJAsA ane AcaravAnI tAlAvelI che, tene tattvadraSTA jJAnIo yathArtha bodha Ape che, ane evA supAtra jijJAsune maLelo Avo bodha, mohathI upajelA ajJAnane nAbUda karavA mATe samartha che. moha TaLyo eTale bhUtamAtranuM yathArthajJAna thaI gayuM samajavuM. jevuM potA viSe tevuM ja anya viSe. jevuM arjuna viSe, tevuM ja zrIkRSNa viSe. Ama kahI gItAe jainasUtrathI zrI ThANAMganI jema AtmAnI ekatA batAvI, bheda to mAtra mohanA paDadAne lIdhe che. e vAta to saheje samajAya tevI che. paNa ahIM arjunane vaLI eka prazna thAya che ke, "jJAna thayA pachI moha TaLI jAya, e to samajAya che, paNa to pachI pUrve karelAM pAponuM zuM ? karelAM karma bhogavyA vinA chUTako thato nathI, ema to zAstro pokArI pokArIne kahe che. tenuM zuM?" Ano javAba ApatAM gurudeva bole che : Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 219 api cedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakRttamaH / sarve jJAnaplavenaiva vRjinaM saMtariSyasi // 36 // kadApi sarva pApImAM, mahApApI tuM ho bhale ! jJAnanIkA vaDe toye, sarve pApo tarI jaze. 36 (pRthAnA putra ! tuM kazI zaMkA na karIza, ghaDIbhara mAnI le ke jagatanA) saghaLA pApIomAM (paNa) tuM kadAca sahuthI moTo pApI ho, toya e tArAM badhAM pApone jJAnarUpI jahAja vaDe tuM tarI jaIza. noMdhaH jaina paribhASAmAM kahIe to pApamAtranuM mULa karma che. karmasaMgI jIva ja bhUla karIne pApanA khADAmAM paDe che. paNa jyAre sAcA jJAnano camakAro thAya che, tyAre jAgRti Ave che ane navI pApavRtti aTake che. navI pApapravRtti aTake ene jaina sUtronI paribhASAmAM saMvara kahevAya che. Ama navI pApavRtti aTakavAthI AtmajJAnano sUrya jhaLahaLI UThe che, ane ene pariNAme chevaTe jUnAM karmo paNa baLIne khAkha thAya che. matalaba ke je karmo bahu jaTila rUpe baMdhAyelAM hoya, te karmone te ja bhave eka sAmaTAM bhogavI levAM paDe che ane zithila karmo baLIne khAkha thAya che. eTale eka ja bhavamAM mokSa prApti thAya che. bhagavAna mahAvIranuM jIvana AnuM Adarza udAharaNa che. e ja vAtane zrIkRSNaguru sApha sApha kahe che: yathaidhAsi samidvau'gnirbhasmasAtkurAte'rjuna / jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA // 37 // jema agni bhabhakelo, kare che bhasma kASThane; jJAnAgina sarva karmone, bhasmIbhUta kare tathA. 37 (arjuna!) jema jhaLahaLelo agni baLataNane bALIne bhasma karI nAkhe che, tema joradAra jJAnarUpI agni (paNa jIva saMge coTelAM) sarva karmone bALIne bhasma karI nAkhe che. noMdha : jainasUtromAM "sakAmanirjarAthI karmo kSINa thAya che." "tArUpI agnithI karma baLI jAya che." athavA "tArUpI sUryathI karmarUpI taLAva sUkAI jAya che." AvI upamAo Ave che. jJAnathI saheje janmelA aMtaraMga saMyamane kharI rIte tapa ja kahI zakAya. e arthamAM jJAnathI karma baLI jAya che, evuM gItAkAranuM kathana Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 20 gItAdarzana barAbara baMdhabesatuM che. paNa jeo jJAnanI vATa joIne karmone dabAvavAno ke haTADavAno puruSArtha na karatAM ALasu thaI besI rahe che ke pustakiyA jJAnane AtmajJAna mAnI laI svacchedathI varte che, teo to bhIMta bhUle che ema batAvavA mATe gItAkAra AgaLa vadhIne kahe che: nahi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate / tatsvayaM yogasaMsiddhaH kAlenAtmani viMdati // 38 // A loke jJAnanA jevuM, nathI pavitra ko bIjAM; kALe karI svayaM pAme, potAmAM yogasiddha che. 38 (vahAlA paraMtapa !) A lokane viSe jJAnanA jevI bIjI koI pavitra cIja nathI. pANI jema bahAranA badhA maLone sApha karI nAkhe che, tema jJAna aMtaranA badhA melane sApha karI nAkhe che. (paNa tuM rakhe mArI vAtane bhUlI jato ! huM tane pharI cetAvuM chuM ke, tevuM jJAna (kayAMya bahArathI maLI jatuM nathI, e to) aMtaramAM thI ja) ApoApa kALe karIne siddhayogI prApta karI zake che. noMdha : "yogasiddhi vinA jJAna azakaya che, ane te jJAna paNa aMtaramAMthI ja maLe che, paNa tene sAru dhIraja rAkhI yogamAM yatna karavo joIe." gItAkAranA upalA zabdone jainasUtronI paribhASAmAM badalIe to A pramANe badalI zakAya." darzana vinA jJAna azakaya che. darzana eTale Atmadarzana. Atmadarzana thayA pachI dhIrajapUrvaka satkarmo AcaravAM ja joIe !" have pAThaka ATaluM samajI zakaze ke jo AtmajJAna pachI paNa satkarmo AcaravAnI jarUra che, to pachI AtmajJAna thayA pahelAM satkarmo tarapha prIti ane puruSArthanI kema jarUra na hoya ? hA, eTaluM kharuM ke AtmajJAna thayA pahelAnAM acarAtAM satkarmomAM pApa ke puNya paDatAM mUkavAthI to UlaTo anartha bevaDAya che. mATe sarasa rIta e che ke AtmajJAna tarapha najara mukhyapaNe rAkhI sArAM karmo karavAM. ema karavAthI pApakarmamAM paDatAM pahelAM cetI javAze ane puNya karmanA phaLamAM rAcatAM aTakI javAze temaja evA puNya karmajanya manuSya zarIra jevAM suMdara sAdhano baMdhanakAraka nahi nIvaDatAM baMdhanathI mukata thavAmAM sarasa upayogI nIvaDaze. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho ahIM siddhayogI athavA yogamAM siddha thayelo puruSa lIdho, te hetupUrvaka lIdho che. yogamAM siddha thayo enI nizAnI eTalI ke e dhIrajapUrvaka ekamAtra AtmajJAna mATe macyo rahe. arthAt ke camatkAra e yogInuM cihna nathI, zAMti e yogInuM kharuM cihna che. AtmajJAna thavAmAM mukhya sAdhana karyuM, e viSe gurujI have kahe che : zraddhAvA~llabhate jJAnaM tatparaH saMyateMdriyaH 1 jJAnaM labdhvA parAM zAMtimacireNAdhigacchati // 39 // zraddhALu jJAnane pAme, tatpara ne jiteMdriya; jJAna pAmI paraM zAnti, zIghra te meLave vaLI. 39 221 (pyArA pArtha ! zraddhA vinA AtmajJAnano saMbhava nathI; paNa zraddhALu puruSa AtmajJAnane jarU2 pAme ja che. (chatAM he arjuna ! mAtra lakhI zraddhAthI kazuM vaLe nahi. zraddhAnI sAthesAthe prabhuparAyaNatA ane IdriyasaMyama paNa joIe ! jo ema thAya to) evo zraddhALu, prabhuparAyaNa ane IMdriyajita puruSa, kharekharuM jJAna pAmIne jaladI uccakoTInI zAntine meLavI le che. noMdha : AtmajJAna pAmavAnAM-AtmAne oLakhavAnAM sAdhano traNa : (1) zraddhA (2) tAlAvelI (3) IMdriyasaMyama. gItAkAre jANI joIne A krama rAkhyo hoya ke saheje rakhAI gayo hoya, te jJAnI jANe; paraMtu krama khUba vAstavika ane sacoTa che. potAnA nitya anubhavelAM kAryomAM paNa sAdhaka joI zakaze ke vizvAsa vinA tAlAvelI jAgatI nathI ane jyAM vizvAsa ane tAlAvelI banne AvyAM tyAM IndriyasaMyama ApoApa Ave che. eka zodhaka vizvAsapUrvaka potAnI zodha pAchaLa lAgI paDe che, tyAre ekAgratAno guNa AvI jAya che ane jyAM ekAgratA jAmI, tyAM muzkelIonI ke pratikULatAonI sAme thavAnuM baLa AvI ja jAya che. pachI jema jema e saddaguNatripuTI khIlatI jAya che, tema tema jJAnano prakAza vadhato jAya che. AthI sarva dharmoe zraddhA' upara bhAre vajana ApyuM che. enA vinAnuM badhuM ekaDA vinAnA mIMDA jevuM. e ja rIte vaLI jyAM tatparatA na dekhAya, tyAM zraddhAmAM khAmI ja samajavI. keTaleka sthaLe evuM paNa bane ke IndriyasaMyamI mANasa vyagra cittavALo hoya, toya saMyamanA guNane lIdhe Akhare e sthiratA meLave ane zraddhA paNa keLavI zake. paraMtu zraddhALu mATe ekAgratA ane saMyama meLavavAM jeTalAM sahelAM che, teTaluM saheluM bIjuM kazuM nathI. mATe sauthI prathama zraddhAnA sadguNano Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gItAdarzana khapa paDe che. zraddhA AvI ke tarkonuM jora narama paDyuM ja samajavuM. khoTA vicAro, khoTI kalpanAo ane khoTA tarko e kharI vastune samajavA detAM ja nathI. Ama hovAthI jJAna upara paDado paDe che, ane ajJAna AvyuM eTale ApadAo comerathI AvIne vIMTaLAI vaLavAnI; ema have gurudeva bhAkhe cheH ajJazcAahadhAnazca saMzayAtmA vinazyati / nAyaM loko'sti na paro na sukhaM saMzayAtmanaH // 40 // ne ajJAnI azraddhALu, saMzayAtmA mare ane; nA paraloka A loka, na sukha saMzayAtmane. 40 (he bhArata ! je ajJAnI ane zraddhArahita hoya che, eno AtmA saMzayavAna banI jAya che ane tethI) ajJAnI ane azraddhALu puruSa saMzayAtmA banI jaIne (ApoApa) vinAza notare che. tene mATe nathI A loka ke nathI paraloka. evA saMzayavAnane sukha to hoya ja zAnuM?) maLatuM ja nathI. noMdhaH zrIkRSNagurue agAunA zlokamAM jema zraddhALuno uddhAra samajAvyo, tema ahIM azraddhALuno adhaHpAta samajAvyo che. ajJAna e azraddhAnuM mULa che. azraddhA AvI ke AtmAmAM saMzaya peTho. AnuM ja nAma kharI nAstikatA. eka jijJAsu zaMkA uThAve che ane jenA AtmAmAM saMzaya peTho che evo nAstika zaMkA uThAve e be vacce AsamAna jamIna jeTaluM aMtara che. kAraNa ke AvA zaMkAzIlamAM jijJAsInuM tattva ja hotuM nathI. jainasUtromAM AvA saMzayAtmAne agAu kahI gayA, tema abhavInI koTImAM mUkIne ema samajAvyuM che ke evA abhavImAM jyAM lagI abhavIpaNuM ke, tyAM lagI teno mokSa saMbhavato nathI. vAta paNa kharI ja che. jema saMzayAtmAne mATe mokSamArga dohyalo che, tema tene mATe A lokamAM ke paralokamAM kayAMya sthAna nathI. koI ema kahe ke A lokamAM ke paralokamAM sthAna to mahAyogInuM paNa nathI hotuM. vAta upalaka rIte jotAM kharI che, paraMtu mahAyogIne to kharekharuM AtmIya sukha hoya che, jyAre saMzayAtmAne potAnuM sukha paNa nathI hotuM. ane kharI rIte to jene aMtaranuM sukha jaDyuM che, eno badhe ThekANe vijaya hoya ja che. e jaMgalamAM beTho hoya ke vasatimAM vasato hoya, lokonA hRdayamAM evA puruSanuM sthAna nizcita ja che. paNa paLe paLe je zaMkAzIla che, tenuM sthAna kayAMya nathI. e hamezAM ciMtAtura paNa hovAno ja. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 223 jJAnamAM sukha che, zAnti che. tyAM nathI ciMtA ke nathI upAdhi. paraloka ane A loka sarva sthaLe e sukhI ja che. AthI e paNa saheje phalita thayuM ke jethI mAtra A loka ja sudhare che, paNa paralokanuM kazuM vaLatuM nathI, te kharuM jJAna paNa nathI. kharuM jJAna te ja ke jethI A loka paNa sudhare ane paraloka paNa sudhare. hA, e banavA yogya che ke evA jJAnIne paNa vipadAo gherI le. paraMtu jJAnI evI vipadAthI na kaMTALatAM emanI sAme laDIne Akhare vijaya meLave. jJAnarUpI khaDaganI tAkAta AgaLa bIjAM hathiyAro name ja che. ajJAnI to Dagale ne pagale nirbaLa manano hoIne duHkha pAmyA kare. ane vipadA sAme na thatAM UlaTo karmabaMdhanamAM phasAI paDe, jyAre jJAnI to karmabaMdhananA sthAnamAM kadAca bhUlathI phasAI paDayo hoya to enuM aMtaranuM jJAna AkharI samaye paNa ene ugArI le. mATe ja have gItAkAra kahe che ke : yogasaMnyastakarmANaM jJAnasaMchinnasaMzayam / AtmantaM na karmANi nibadhnanti dhanaMjaya // 41 // yogathI karma chAMDayAM ne, chellA saMzaya jJAnathI; e AtmavaMtane karmo, bAMdhe nahi dhanaMjaya ! 41 he dhanaMjaya ! (tuM karmathI na Dara, ema meM ghaNIvAra kahyuM che, paNa akarma ane vikarmathI dUra rahe. akarma ane vikarmathI dUra rahevA sAru ja yoganI jarUra che. mATe ja kahuM chuM ke, jeNe yogathI (samatva yogathI) karmano saMnyAsa karyo che ane jJAnathI saMzayo chedI nAkhyA che, evA AtmavaMtane karmo bAMdhI zakatAM nathI. gItAkAranA mata pramANe-karma eTale kriyAne kadI chAMDavI nahi. paNa to pachI prazna e thayo ke jyAM kriyA che, tyAM samatvayoga che, tyAM karma che ja. enA javAbamAM gItAkAre kahyuM ke jyAM samatvayoga che, tyAM thayelI kriyAthI UpajeluM karma, AtmAne baMdhanakara thatuM nathI. vaLI e paNa jANI levuM joIe ke jyAM samatvayogavALI kriyA che, tyAM AtmAne bAdhaka evA saMzayo hotA ja nathI. eTale ke AtmajJAna tyAM avazya hoya che. AvI jJAnamaya samatAvALI kriyAthI baMdhAyeluM karma baMdhanakara thatuM ja nathI. jainasUtrono paNa A ja mukhya avAja che. A zlokathI e paNa phalita thayuM ke jyAM samatA AvI, tyAM karma karavA chatAM karmatyAga ja che. kAraNa ke mohamamatA vinA baMdhanakAraka kriyA thatI ja nathI. ajJAna che tyAM moha che ane samatA nathI tyAM mamatA che. mATe jJAna ane samatA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gItAdarzana bane joIe. jainasUtromAM samakita zabda vaparAya che. e zabda samatA ane jJAna banneno sUcaka che. kSAyika samaktivALo navAM gADha baMdhanakara karmo na karato hoIne, ene navAM gADha baMdhanakara karmo baMdhAtAM nathI. ane tethI eno mokSa vadhumAM vadhu trIje bhave thAya ja che. evI jainasUtronI sAkha che. tasmAdajJAnasaMbhUtaM hRtsthaM jJAnAsinAtmanaH / chitvainaM saMzayaM yogamAtiSThottiSTha bhArata / / 42 / / to A ure rahyA tArA, ajJAnajanya saMzayo; chedIne jJAnanA page, yoge thA sthira UTha tuM. 42 mATe he bhArata ! (tane paNa e ja rIte huM kahuM chuM ke, tArA hRdayamAM je saMzaya rahelA che, te vAstavika) jJAnanA abhAve ja janmelA che, mATe jJAnarUpI talavArathI te saMzayane chedIne UTha, yogamAM sthira thaI jA. noMdha : ahIM zrIkRSNagurue hRdayamAM rahelA" evA saMzayo kahyA, te eTalA mATe ke je saMzayo hRdayamAM ghara ghAlIne rahe che, te ja bhayaMkara che; bIjA nahi. hRdayamAM rahelA saMzayone pariNAme ja AtmAmAM ke prabhumAM azraddhA janme che, ke je 40mA zlokamAM kahI ajJAna ja evA jaTila saMzayonuM janaka che. mATe ahIM arjunane kahyuM ke jJAnarUpI samazerathI, evA ajJAnajanya saMzayone chedI nAkha. AthI e paNa phalita thayuM ke zrIkRSNagurujI zastrasaraMjAmane leza paNa sthAna ApavA mAgatA nathI. vaLI teo zrI arjunane UTha, Ubho thA, ema kahIne sAcA puruSArthano mArga batAve che. paNa kaye mArge puruSArtha kheDavo, eno javAba paNa pote Ape che. te kahe che ke yogamAM sthira thavuM, e ja kharo puruSArtha. paNa gItAno yoga, mAtra amuka prakAranAM Asana vALIne jaMgala kiMvA vasatithI dUra paDI rahevuM, eTalAmAM ja pUro thato nathI. gItAno yoga eTale AtmalakSya. sArAMza ke e arjunane udezIne, sAdhakamAtrane gItAjI ema kahevA mAge che ke AtmalakSyamAM manane sthira karIne, je kaMI sahaja AvI paDe te kriyA karo. nivRtti ne pramAda na poSo, tema tyAganA svAMga nIce aniSTane phUlavAphAlavA na do. ema gItAzAstrano jJAnakarmanI vyavasthA rUpa gotho adhyAya samApta thayo. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjuna saMvAde karmabrahmArpaNayogo nAma cartho'dhyAyaH / / 4 / / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho OM tat sat' e pramANe zrIbhagavAne gAyelI, upaniSado paikI brahmavidyA ane yogazAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA A saMvAdamAM karmabrahmArpaNayoga nAmano cotho adhyAya pUro thayo. 11 G cothA adhyAyano upasaMhAra jJAna ane kriyA (karma)nuM sthAna kayAM ane keTaluM mahattvanuM che, te darzAvavuM eTalo ja A aghyAyano sAra che. paNa sAMdhyanA pAribhASika jJAna ane gItAnA jJAna vacce eka vilakSaNa bheda che. mImAMsakanA prakhyAta karmakAMDamAM ane gItAnA karmayogamAM agatyano phera che. pAtaMjala-rAjayoga ane haThayoganI pracalita praNAlika ane gItAnA yogamAM mahattvanuM aMtara che, e ApaNe joI gayA. emAM ja gItAnI mahattA che. 225 gItAnI dRSTie koI paNa paristhiti ekAMte tyAjya ke ekAMte svIkArya nathI. Ama jotAM gItAno Azaya eTalo badho vyApaka ane sarvagrAhya che ke jemAM sarva nadIorUpI darzano gItAnA samudramAM samAI jAya che. AthI ja ApaNe anekavAra uccAryuM che, "gItA e jainatvano pratipAdaka ane pracAraka mahAgraMtha che, tattvajJAnanuM vizvakAvya che." have A aghyAyamAM AvI gayelI vastunA saMkSipta varNanamAM UtarIe : aghyAyanA AraMbhamAM ja zrIkRSNamukhe ema bolAyuM ke, "jJAna ane samatA baMne eka apekSAe joIe to eka ja che, ane karmakauzalya tathA jJAna banneno mArA yoga zabdamAM samAveza thaI jAya che. tane A vAta kadAca navI lAgaze, paNa sAva navI nathI. TheTha sUryakALathI paraMparAe A yoga kSINa thato ane vaLI navapallavita thato cAlyo Ave che. Ano artha e thayo ke kALanI gaNanA jenA nimitte thaI zake che, tethI paNa A yoga jUno che, eTale ke anAdi che. vaLI eno aMta paNa AvavAno nathI, mATe te anaMta che." "ahIM sUrya machI manu, ane manunI prajA mAnava gaNAya che. te rUpakamAM vaijJAnika rahasya che. prakAza ane garamI jiMdagImAM mahattvanI vastu che. vaLI temAM samatA ane gatizIlatA banne vastu che, tema mAnavamAM e banneno samanvaya thAya Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gItAdarzana eTale patyuM. "paNa A rahasya, aMtaryAmInI bhakita ane mitratA vinA na samajAya. arjunamAM e yogyatA hatI ja." "paraMtu arjunane saMzaya thayo ke, zrIkRSNa to hamaNAMnA ane sUrya to jAgajUnA rahyA, to pachI emaNe sUryane A yoga kahyo haze enI khAtarI zI ?" zrIkRSNa javAba Apyo, "A tAro saMzaya ja pratIti Ape che ke tArA para moha mahArAjAno koraDo pharI vaLyo che. A saMzaya ja AtmAnA vinAzanuM mULa che. e ja janmamaraNanA pherAmAM pADe che. mATe hRdayamAM rahelA A saMzayane jJAnarUpI samazerathI haNI nAkha, tyAra pachI ja te bhAratI mAtAnA saMtAna, bhArata ! mArA yogane tuM AcarI zakIza." "are UjaLA dilanA Arya ane ! paNa tuM rakhe ema mAnI leto ke tuM prazna pUche che, ethI ja meM tane saMzayAtmA kahyo che? nA, prazna pUchavA ene to huM jJAnaprApti mATe agatyanuM aMga gaNuM chuM. paNa prazna pUchavAnI pAchaLa hADanI naramAza ane sevAbhAva hovAM joIe. pyArA kauteye ! kharI zraddhA vinA e UgatAM nathI, mATe ja kharI zraddhAnuM sthAna sauthI mahattvanuM che. vaLI e paNa tAre na bhUlavuM joIe ke kharI zraddhA ane jJAna bene to bhAre meLa che. zraddhA vinA jJAna TakatuM nathI, ane jJAnanA kAyamI TakAva mATe zraddhA jabaruM kAma Ape che. zraddhAthI jJAna thAya, jJAnathI moha dUra thAya, saMyama paNa ApoApa Ave, sAcI tapasyA paNa saheje priya lAge, temaja pUrNa zAnti maLe, ane ethI UlaTuM jo ajJAna hoya to azraddhA thAya, moha jAge, ane vikArI vilAsamAM mana bhaTakayA kare. ethI eno Aloka paNa bagaDe ane paraloka paNa bagaDe. mATe ja kahuM chuM ke saMzayarahita banavuM joIe. jijJAsu thavuM joIe, to evuM jJAna maLe che, jethI kayuM karma tyAjya che, kayuM svIkAre che, zuM karavuM joIe, zuM na karavuM joIe, enI gama paDI jAya. ane he dhanaMja karmonAM baMdhano to pachI bAMdhI kema zake? pachI to mohamAtra TaLI jAya ane sarvajJatA (eTale sakaLa jagatano AtmA yathArtha samajAya tevI sthiti) prApta thAya. pApamAtra gaLI jAya. tema ja karmamAtra baLI jAya. bola bhalA ! AthI pavitra cIja bIjI kaI hoI zake?" "tuM kadAca kahIza ke, AvuM jJAna mane tamo kAM na Apo? aho vIrA ! jo e bIjAthI apAya tevI vastu hoya to huM tArA jevA mArA hRdayasakhAthI AMtaro rAkhuM, bhalA ? paNa e to potAnA puruSArthe ja prApta thAya che. mane paNa Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 227. anaMtakALanA puruSArtha pachI A sthiti prApta thaI che. Aje huM dehadhAraNa karI rahyo chuM, chatAM ekano eka naTa vAraMvAra veza badalo karI raMgabhUmimAM Ave jAya che, te jema pote potAnI badhI sthitione jANe che, tema huM paNa jANuM chuM. "jJAna thayA pachI paNa janmadhAraNa karavAno hetu zo? evo savAla tane thaze. saMsArI loko janmamaraNathI khUba gabharAya che, enuM mULa kAraNa janmamaraNanI kriyA nathI; paNa deha paratveno moha che, tethI du:kha thAya che. have mArAmAM e nathI to mane duHkha zAnuM thAya? ATalI cAvI jenA hAthamAM AvI te nijAnaMdamAM masta rahevAthI sukhI ja che. prakRti para evA puruSono kAbU hoya che." | "vaLI tuM kahIza ke, moha TaLyA pachI punarjanma zA? hA, tArI e vAta akSarazaH sAcI che, paNa nirmoha dazA pAmyA pachI paNa amuka janmo AtmAnA mAyA sAthenA tevA jUnA joDANane lIdhe - (bhale svAmitvavALuM joDANa hoya, toya) karavA paDe che. AtmAnI maulika dazA to janmamaraNarahita ja che. paraMtu AvA nirmohI AtmAonA janmo jagatakalyANanA mahAnimittarUpa bane che, e paNa tAre khAsa khyAlamAM rAkhavuM joIe." "kudaratanI mahAyojanAthI tuM ajANa hoIne paDadA pAchaLanI bInA nathI jANI zakato, e ajJAnane kAraNe ja AvA hRdayasaMzayo ane mahAmohanA vikalpo tane pIDe che." "bhAI ! kudaratanI mahAyojanA evI che ke je kSetre, je kALe, je saMyogomAM nagada dharmanuM jora narama paDe che ane dharmane bahAne adharmanuM jora vyApe che, tyAre ja te kSetre, te kALe, te saMyogomAM AvA puruSo maLI rahe che. ethI sAdhu puruSomAM navo prANa phukAya che ane pApIonI pratiSThA ghaTe che." pArtha ! tuM to mAro hADapremI che. eTale rahasyanI vArtA tArA AgaLa kahetAM mane saMkoca nathI thato. tuM jANe che ke, huM abhimAnathI nathI kaheto, paNa khare ja mAro janma ane mArAM karma lokottara che, daivI che ja. je je mahApuruSo thAya che, temanI AvI sthiti hoya che, paNa ene jagatamAM viralA ja pArakhI zake che. je pArakhI zake che, eno beDo pAra. e aja (ajanmA)-avinAzI dazA pAmI ja cUkyA samajavA. rAga, krodha ane bhayathI vegaLA rahe te ja mane pArakhI, mAro Azraya laI mArAmaya banI zake." "are arjuna ! mane zabdathI tuM mArA A dehane ja mAtra na mAnI besato, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gItAdarzana kharo kRSNarUpI A deha nathI, paNa dehamAM rahelo AtmA che. ene nathI rUpa ke nathI nAma." - "evA arUpI AtmAne ja sIdhA bhajanArA loko bahu jUja hoya che, paNa keTalAka bIjI rIte paNa bhaje che. jeo je bhAvathI bhaje, temane temanI bhAvanA pramANe tevuM phaLa maLe, e vAta nakkI che. keTalAka karmasiddhinA dhyeya mane bhaje che, jyAre keTalAka karmaphaLanI spRhA rAkhyA vagara AtmAne ja bhaje che. huM pote zrIkRSNa nAmano dehadhArI chuM, eTale karmo karyA karuM chuM. chatAM karmaphaLamAM mArI lAlasA na hovAthI karmono lepa mane lAgato nathI. ethI ja karma karuM chuM. mATe kartA bhale gaNAuM, chatAM karmano lepa na lAgavAthI mAro akartApaNAno (nirabhimAnapaNAno) je mULa guNa che, te paNa TaLato ja nathI. kevI majhAnI vAta ! A rIte varNAzramanA guNa ane karma pramANe huM vyavasthAkAra hovA chatAM mane baMdhanakara kazuM thatuM nathI. jevI rIte A nyAya mane lAgu paDe che, tevI rIte bIjAne paNa lAgu paDe che. ema jANIne ghaNA mumukSuoe karmayoga Acaryo che. ane tArI bhUmikA paNa evI ja che ke tAre paNa e Acaravo ja joIe. "hA, tArI mUMjhavaNa huM jANuM chuM. kayuM karma karavA yogya, kayuM karma mAtra jANIne anubhavamAM rAkhavA yogya ane kayuM karma choDavA yogya che, te kaLI kADhavuM bhAre durghaTa kArya che. "paraMtu bhAI ! temAM ja to kharA jJAnanI kasoTI che ne? jJAnIjanone paNa AraMbhanAM kAmo na chUTake ghaNIvAra karavAM paDe che, paNa teo potAno abhimAna bharyo saMkalpa ke kAmanA rAkhyA vagara ja kAmo kare che, tethI emanI pravRtti ke nivRtti, hetuzunya lakSyazUnya hotI ja nathI. teo AtmAno dora cUkatA ja nathI. bola, have ene Asakti zAnI hoya? ane Asakita na hoya to asaMtoSa ke baMdhana paNa zAnuM hoya? ane ema hoya to pachI karma karavA chatAM te kharekhara akartA ja che. ajJAnInI dazA enA karatAM sAva UlaTI ja hoya che. jJAnI koInI AzA para jIvato nathI, jyAre ajJAnI to bicAro AzAno ja gulAma hoya che. jJAnIne mamatA bharyo parigraha nathI hoto, ajJAnI to phATelI godaDImAM paNa jagatanI mamatA rAkhIne beTho hoya che. (jainasUtromAM AveluM mukhyaNa zeThanuM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cotho 229 udAharaNa khAsa vicAravA jevuM che. 4 AthI jJAnInuM zarIra kAma kare che, paNa mana mAyAmAM na hovAthI pApa ene pIDatuM nathI. je maLe che, te ene game che. emAM e saMtoSa mAne che, sukha-duHkha, AzA-nirAzAnAM joDakAmAM e sapaDAto nathI. koInA para ene IrSA nathI thatI. saune saunAM karmanuM phaLa maLe che. jevuM vAve, tevuM te laNe." adharmanuM phaLa Akhare paNa vinAzakArI ja che. ema samajI e kArya siddhi thAo ke asiddhi thAo, toye e samatAmaya rahI zake che. ajJAnInI jema ghaDIghaDImAM e bAhya vijayamAM chakI jato nathI ke bAhya parAjayamAM himmata gumAvI besato nathI." "tane yajJa bahu priya che, mATe e paribhASAmAM kahuM to yajJa khAtara ja anAsakata ane nirmamatvI tathA jJAnamAM joDAyelA cittavALo e puruSa yajJa khAtara ja karma Acare che. tethI enuM samagra karma laya pAmI jAya che (baMdhanakara thatuM nathI.)" "paNa tuM yajJa zabdathI pracalita yajJa na samajIza. yajJa, mArI daSTie, be jAtanA che :- (1) dravyayajJa ane bIjo jJAnayajJa. jJAnayajJamAM to bali, agni ane sarva kaMI brahma-AtmA ja che, eTale brahmamaya karmamAM sthira thayelA tevA jJAnInuM karma paNa brahmamaya ja che." (jainasUtro parathI zrImade kahyuM che ke* "hota AsavA parisavA nahi unameM saMdeha" te A ja daSTie.) "dravyayajJamAM divyatattvonI upAsanA hoya che ethI sthULadvArA, (sUkSma tarapha daSTi rAkhI) sUkSmamAM javAno te prayAsa che, ema gaNAya. AvA upAsakonA ghaNA prakAro che. temane paNa yogInI gaNanAmAMthI huM sAva bAkAta nathI rAkhato. kAraNa ke game te prakAre paNa manane AtmAmAM joDI rAkhavuM, enuM ja nAma yoga che. ane karma karavA chatAM AvI AvI dazA rahe enA jevuM uttama bIjuM kayuM? AvI sthiratA mATe keTalAka IndriyanAM karmo choDI daIne amuka vakhata sudhI rahe che. keTalAka prANAyAma parAyaNa rahe che. keTalAka nirAhArI bane che. keTalAka ciMtana, jJAnAbhyAsa AdimAM nimagna rahe che. keTalAka AtmAne saMyama athavA sthiratAnA joDANamAM >> rAjagRhI nagarI pAse mahA nadImAM comAsAnI RtumAM ghora aMdhArI rAte, A mummaraNa zeTha lAkaDAM kADhatA hatA. A dazya calaNA mahArANIe joyuM, ane ene thayuM ke A amArI nagarImAM Avo duHkhI mANasa koNa che ke je mRtyunuM jokhama kheDIne bicAro lAkaDA ekaThAM karI rahyo che. paNa tapAsane aMte jaNAyuM ke, e mummaNa zeThane tyAM karoDo rUpiyAnuM jhaverAta hatuM, paNa tRSNAno kaI aMta hoya che? eTale e bicAro caMdananA lAkaDAM potAnI milakata vadhAravA mATe kADhato hato. Aja paNa kahevAtA jaino mummasa zeThano dAkhalo TAMke che. arthAta baMdhananAM sthAnomAM paNa jJAnI puruSa karmathI baMdhAto ja nathI. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gItAdarzana homavAno puruSArtha kare che. keTalAka Indriyone vaza karI viSayone tajI de che. A badhA eka yA bIjA prakAre niSpApa sAdhana ja karI rahyA che, paNa eTaluM kharuM ja ke emanuM dhyeya to AtmA tarapha ja hovuM joIe. uparAMta eka evo paNa varga che ke AvA yajJothI jAte pUjato nathI, paNa upara kahyA evA yajJI puruSonI sevA kare che, to te paNa tarI jAya che. A badhA yajJamAM jJAnabharyo dharmamaya puruSArtha hovAthI, huM ene karmayogajanya gaNuM chuM, paraMtu aho pArtha ! upara kahelA dravyamaya yajJo karatAM jJAnayajJa zreSTha ja che ho. kAraNa ke jJAnamAM badhuMya samAI jAya che, eTale pharI ekavAra kahuM chuM ke saMzayo choDIne je sAdhano dvArA evuM jJAna maLe, evo puruSArtha AdaravA mATe UTha, Ubho thA. mohane vaza na thA. tArI aMtaraMga bhUmikA sArI che, eTale thoDAmAM ghaNuM kAma thaze." Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana IIIII adhyAya pAMcamo pAMcamA adhyAyano upaghAta bIjA adhyAyamAM "dUraNa dhavara karma buddhiyogAddhanaMjaya" ema jyAre zrIkRSNa mahAtmAe kaheluM, tyAre arjuna te vAkyo parathI ema samajI gayo ke buddhi karma karatAM moTI che. pharIne jyAre trIjA adhyAyamAM kharI samaja pADI, tyAre vaLI arjunane e zaMkA thaI ke A vaLI koI navIna ja vAta lAge che! tyAre zrIkRSNa mahAtmAe "A yoga navo nathI paNa ghasAyelAne pharI kahuM chuM, mATe tane navo lAge che" ema kahyuM ane cothA adhyAyamAM to bIjI ghaNI ja umadA vAto kahI. paraMtu arjune to temAMnuM "yogasaMnyastakarmANa" e zlokavALuM vacana sAMbhaLIne e parathI emaNe to evuM ja dhArI lIdhuM ke temAM zrIkRSNa mahAtmAe karma saMnyAsanI prazaMsA karI che. paNa upasaMhAranA chellA vAkyamAM to pharIpharIne e ja vAta AvI ke "yogamAttioSThi bhArata !" tyAre arjunane bhAre kaMTALo Avyo. vaLI e jarA AkaLo thaI gayo ane duHkha, kheda ane mUMjhavaNa traNethI mizra thaI bhAre haiye adheryabharI vANIthI bolavA lAgyo : paMcamo'dhyAyaH adhyAya 5 mo saMjaya uvAca / saMnyAsaM karmaNAM kRSNa punaryogaM ca zaMsasi / yacchreya etayorekaM tanme buhi sunizcitam // 1 // saMjaya bolyA : prazaMso tyAgane phaNa ! ne vaLI karmayogane; to bemAM eka ja sAro, te ja nakkI kaho mane. 1 kRSNa ! tamo ghaDIkamAM karmasaMnyAsane vakhANo cho ane vaLI pAcha, rmayogane vakhANo cho to dahIMmAM ane dUdhamAM paga rAkhyA vagara e bemAM je che , ya, te ja eka mane kahI gho ne. (mAbApa ! zA sAru vAraMvAra mUMjhavI mAro cho? Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 32 gItA darzana noMgha : sAdhako samajI ja zakaze ke zrIkRSNa mukhe je vAta kahevAya che te khUba UMDI, vyApaka ane spaSTa AtmalakSI che; chatAM arjunane vAraMvAra saMzayo UThayA ja kare che. e sthaLe ApaNe hoIe to ApaNe paNa mUMjhAI jaIe. satyanI keDI kharekhara ja aTapaTI che, paraMtu e mUMjhavaNamAM arjunanI jijJAsA jAgatI rahI hatI, ane e ja sAdhaka ke satyazodhakanuM Adi lakSaNa che. vaLI ApaNe e paNa bhUlavuM na joIe ke arjunanuM valaNa karmasaMnyAsa bhaNI vizeSa hatuM, eTale karmayoganI ghaNI vAto sAMbhaLavA chatAM e karmasaMnyAsa sUcaka eka ja veNane jaladI pakaDI zakato hato. A gaphalatamAM enI mULa mAnyatA ja dUSita hatI, pote dUSita na hato. A parathI e paNa bodha levAno che ke sAmeno mANasa enI potAnI koI UlaTI baMdhAyelI mAnyatAne lIdhe ApaNI vAtamAMnuM amuka ja veNa gaNIne gAMThe bAMdhI leto hoya ane e eka veNa pakaDIne vAraMvAra pUchato hoya toya kaMTALavuM nahi, paNa dhIraja rAkhI potAnI vAtane sAmAnA hRdayamAM barAbara besADavA mATe puruSArtha karavo. jo ApaNI potAnI bInA satya haze, to judIjudI rIte dhIrajathI samajAvatAM ane sAmAnI vAta dhIrajapUrvaka sAMbhaLatAM, chevaTe jarUra sAmenI vyakitane ApaNI vAta gaLe Utaraze ja. zrIkRSNa mahAtmAmAM evI akhUTa dhIraja ane samabhAva vagere guNo hatA, eTale ja teo lagAre kaMTALo lAvyA vagara arjunanI zaMkAnuM vividha rIte samAdhAna karavA tatpara hatA. pariNAme ethI ja arjunanI badhI zaMkAo TaLI gaI ane potAnA mohane dUra karavAmAM arjuna pote paNa saphaLa thayo. have zrIkRSNa mahAtmA zuM kahe che, te paratve dhyAna parovIe. zrIkRSNa uvAca / saMnyAsaH karmayogazca niHzreyasakarAvubhau / tayostu karmasaMnyAsAtkarmayogo viziSyate / / 2 / / zrIkRSNa bolyA : karmatyAga tathA yoga, baMne kalyANakArI che; temAMya karmano yoga, karmanA tyAgathI caDe. 1 priya paraMtapa ! saMnyAsa ane karmayoga baMne mokSane prApta karAvanAra che. paraMtu temAMya (ta baMnemAMya kayo mArga, evo ja tArA pUchavA pAchaLa Azaya hoya to huM Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 233 kahuM chuM ke tane ane tArA jevA mATe) karmayogano mArga e karmatyAganA mArga karatAM caDiyAto che. noMdha : saMnyAsa eTale ke nivRttimArga ane yoga eTale pravRttimArga. ema ja jo samajIe, toya te kharI rIte baMneya sApekSa mArga che. pravRtimArga ja caDiyAto che athavA nivRttimArga ja caDiyAto che; ema nizcitarUpe ja zrIkRSaNamukhathI arjunajI kahevaDAvavA mAgatA hatA e ApaNe upara joyuM. zrIkRSNajIe paNa cokhkhocaTa javAba Apyo chatAM emanA A javAba parathI pravRttimArganA himAyatIo ekAMte pravRttimArga caDiyAto che ema rakhe mAnI le ane nivRttimArganA himAyatIo ekAMte nivRttimArga bhaNI ja arthane maraDIne rakhe laI jAya; e khAtara ATalethI ja na aTakatAM AgaLa bahu suMdara rIte anekAMtavAdanuM rahasya have zrIkRSNamukhethI kahevAya che : jJeyaH sa nityasaMnyAsI yo na veSTi na kAMkSati / nirdvandvo hi mahAbAho sukhaM baMdhAtpramucyate // 3 / / sAMkhyayogau pRthagbAlAH pravadaMti na paMDitAH / ekamapyAsthitaH samyagubhayoviMdate phalam // 4 // yatsAMkhyaiH prApyate sthAnaM tadyogairapi gamyate / eka sAMkhyaM ca yogaM ca yaH pazyati sa pazyati // 5 // jANavo nityasaMnyAsI, vAMcchAdveSa rahita je; te mahAbAha ! nirvatI, chUTe baMdha thakI sakhe. 3 sAMkhya ne yoga be judA, pADe bALa, na paMDito; vaghArtha sevatAM eka, meLave phaLa beyanuM. 4 sAMkhya dvArA maLe sthAna, te ja yogakI maLe; baMnene ekarUpe je, pekhe che te ja paMDita. 5 he moTA hAtha vALA arjuna ! je vAMcchA ane SadhI rahita che, te hamezAM saMnyAnI ja jANavo, ane priya arjuna ! te taMdurahita ja hoIne sukhethI baMdhana mAtrathI chUTI jAya che. vaLI aho ! priya pArtha ! (kharI rIte jovA jaIza to tane lAgaze ja ke) sAMkhya tathA yogane judA pADIne, sAMkhya ne yoga beya judA che) ema judA (lakhavIne) to Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 gItA darzana bALa ja bolyA kare che, paMDito kadI nahi, (kAraNa ke teo jANe che ke, baMne paikI ekanuM yathArtha sevana karavAthI baMnenuM phaLa meLavI zakAya che. sArAMza ke sAMkhya dvArA (nivRttimArga dvArA) je sthAna (aMte) pAmI zakAya che, te ja yoga dvArA (pravRttimArga dvArA) paNa pAmI ja zakAya che. to pachI sAdhanamAM ja je bheda rahe che, te bhedane mahattva ApavAnI zI jarUra ? ATaluM paMDita puruSa jANe che. AthI ja huM kahuM chuM ke) sAMkhyane ane yogane je eka (AvI eka najare) jue che, te ja kharekharo dekhato che. jenAM cakSu udhADAM che, paNa AtmA AMdhaLo che te dekhato chatAM AMdhaLo che ane jeno AtmA dekhato che, te cakSuhIna hovA chatAM dekhato che.) noMdha : saMnyAsano artha mAtra kriyA tyAgI devI ke amuka padArtha choDavA, eTalo ja basa nathI ema gItAkArane batAvavuM che. eTale emaNe kahyuM ke dveSa ane kAMkSA baMne choDe te ja kharo saMnyAsI. jainasUtronI paribhASAmAM kAMkSAne ThekANe rAga zabda mUkI zakAya. jyAM eka vastu pratye kAMkSA thaI athavA rAga thayo ke enI pachavADe dveSa AvavAno ja, e ApaNe samajI cUkayA chIe ane jyAM rAgadveSane Teko maLyo ke turata ja sukha-du:kha, harSa-zoka, mithyAbhimAna-DarapokapaNuM evAM joDakAM AvIne AtmAne pIDavAnAM ane pariNAme karmabaMdhana vadhavAnAM. e ja rIte je kAMkSA gaI to sahelAIthI ja karmabaMdhana chUTI javAnAM. have jo Ama ja hoya to pachI sAMkhya ane yoga ne nivRttimArga ane pravRttiyogamAM mAtra upalaka kriyAnA pheraphAra sivAya bIjI zo phera rahyo? eTale ja gItAkAre kahyuM ke "dhyeya sAme daSTi rAkhI, yathArtha rIte e baMne paikI game te ekane pakaDo, to baMnenuM pariNAma eka ja sarakhuM AvavAnuM" jema ke dAkhalAne game te rIte gaNo paNa rIta sAcI haze ane dhyAna barAbara haze to game te prakAre gaNatAM paNa javAba to eka ja AvavAno. A daSTie jJAnI jue che, ajJAnI nathI joI zaktA. jJAnI ane ajJAnI vaccenuM aMtara ja ATaluM. A parathI eTaluM to siddha thayuM ke pravRtimArga ane nivRttimArga baMne samAna phaladAtA che. to pachI karmasaMnyAsathI karmayoga caDiyAto che, evuM je bIjA zlokamAM agAu vacana kahyuM te kaI apekSAe? te have samajAve che : saMnyAsastu mahAbAho duHkhamAptumayogataH / yogayukto munirbrahya na cireNAdhigacchati // 6 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 adhyAya pAMcamo yoga vinA mahAbAhu ! saMnyAsa prApti durlabha; karmayogI muni pAme, Xbrahmane a5 kALamAM. 6 aho ! mahAbAhu! meM tArA jevA mATe yogane caDiyAto eTalA mATe kahyo che ke te vadhu jarUrano che. te tyAM AgaLa viziSTa athavA caDiyAtAno artha paNa eTalo ja samajaje. bAkI, meM je trIjA zlokamAM saMnyAsanAM lakSaNo ApyAM te jotAM to saMnyAsa ja caDiyAto che, paraMtu evA) saMnyAsanI prApti yogasAdhanA vinA durlabha che. (eTale prathama take paNa yogasAdhanAnI jarUra che, tema pachI paNa jarUra che. kAraNa ke) je muni (saMnyAsano Adarza sevanAra. e Adarzane sevavA chatAM) karmayogathI joDAyelo rahe che, te brahmane alpakALamAM meLavI le che. noMdha : zrIkRSNagurue karmayoganI vizeSatA kaI rIte, kayAM ane keTalI batAvI, te AthI saheje samajAze. A vAta anubhava vinA gaLe UtaravI kaThaNa che; paraMtu emAM nakkara satya che. sAmAnya rIte janamyAla evo che ke jaMjALa choDI jaMgalamAM jaI dhyAna dharyuM eTale saMnyAsa AvI gayo. paraMtu zrIkRSNaguru saMnyAsano vyApaka ane maulika artha ahIM le che. muni ke saMnyAsI, karmayogI hoI zake, e khyAlathI janatA coMkI UThe che, paraMtu kharo mArga ja te che. jo ke eka karmayogI saMnyAsI ane eka karmayogI gRhasthamAM ghaNo phera che, paNa gItAkAranuM kahevuM e che ke "jene saMnyAsa priya che tevAe karmayoganuM lakSya cUkavuM nahi ane jene saMnyAsa priya nathI tevAe saMnyAsanuM lakSya cUkavuM nahi." pharI bIjA zabdomAM kahIe to "nivRttimArganA premIe, pravRttimArgane cheka na tiraskAratAM ene nyAya Apavo ane pravRtimArganA premIe nivRttinuM lakSya na cUkavuM." zrIkRSaNagurujIne akarmaNyadazA thI gamatI, jainasUtrakArono paNa e ja mata che; koI saMgaprasaMgathI DarIne bhA.vAthI kazuM vaLe tema nathI, paraMtu evA pralobhanakArI ke saMkaTakArI saMgaprasaMgathI cetIne sAme moDhe jItI javAno puruSArtha karavAmAM ja kalyANa che, ane jo Ama ja che, to AvelA yogone dIkaNa thaI tajavA nahi, paNa e yogo rAgadvaiSavardhaka ke hAnikAraka na bane te rIte rasa levA, e ja zuM khoTuM che? paraMtu prathama to saMga tajavo ja paDe, chatAM e saMgaparityAgamAM paNa ekadA to * saMnyAsa eTale sArI rIte mUkavuM athavA jJAnapUrvaka tajavuM evA baMne artho, e zabdomAMthI nIkaLatA hoIne aMtaraMgasaMyamI evo gRhastha paNa saMnyAsI gaNAya. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 gItA darzana saMga sAthe joDAI ne paNa nirlepa rahevAnI kaLA sAdhyA vinA chUTako nathI" e vAtane na bhUlavI joIe. to ja e saMgaparityAga lyANakArI bane. A rIte jotAM saMnyAsamAM paNa prathama to karmayoganuM lakSya rAkhavuM jarUrI che, ane saMnyAsamAM pIDha thayA pachI karmayogathI joDAvuM jarUrI che. Ama kramapUrvaka sAvadhAnIthI kAma letAM jaladI mokSa maLe che, tema potAnA nimitte jagatanuM paNa mahAkalyANa thAya che. vizvamAM evA parama puruSono sahu koI Adarza laIne AgaLa ghapI zake che. dA.ta. bhagavAna mahAvIre gRhasthAzramamAM ja tyAgapremI bhAvanA keLavI lIdhI hatI. ane saMnyAsa lIdhA pachI karmayogathI joDAIne jagatano anubhava akhatarAo karIne laI rahyA hatA. pariNAme potAnI ahiMsA saphaLa thayelI joI, tyAre jaladI mokSa to pAmyA ja, paraMtu jyAM lagI vizvamAM rahyA, tyAM lagI paNa jAtane doranAra mahApuruSa tarIke rahyA. have "sAMpya ane yoga baMne judA che ke nahi" e viSe vadhu kahevAnuM rahetuM nathI. yogayukto vizudvAtmA vijitAtmA jiteMdriyaH / sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate // 7 // potA jevAM gaNyAM bhUto, ne tyAM mana-Indriyo; karmayogI vizuddhAtmA, na lepAya karyA chatAM. 7 (priya dhanaMjaya! huM je kahuM chuM, te jAtano) yoga jeNe sAdhyo che teno AtmA vizuddha-pavitra banI jAya che, ane tethI te manomaya AtmAne ane Indriyone jItI le che (kAraNa ke, maulika AtmAnAM ene darzana thAya che, AtmabhAvanI zakitamAM eno vizvAsa Upaje che, AthI mana ane Indriyo saheje jItI zakAya che.) ane (ema kamekrame AgaLa vadhatAM) sarva bhUtomAM rahelA AtmA vacce ane potAmAM vasI rahelA AtmA vacce ene bheda nathI bhAsato. eTale ke te potAnA AtmArUpe ja sauno AtmA pekhe che. (AvI dazA sahaja thavAthI) te kriyA karavA chatAM karmathI lapAto nathI. noMdha : A zloka khUba mahattvano che. zrIkRSNagurue ahIM be prakAranA AtmA batAvyA. mULe to AtmA eka ja che, paraMtu dazAbhede enA bheda paDe che, te jainasUtronI paribhASAmAM to ApaNe samajI AvyA chIe. e pramANe jainasUtronI paribhASAmAM kahIe "vizuddhaSStmA' eTale "aMtarAtmA' laI zakAya ane 'viviISSmA' te 'bahirAtmA' rUpe samajI zakAya. bahirAtmAno vijaya Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 237 meLavyA pachI je pravRtti thAya che, te pravRttimAM lepa nathI hoto. vyAvahArika bhASAmAM kahIe to tyAM khoTI haTha nathI hotI, ane jyAM haTha nathI tyAM hRddha paNa na hoya, tema baMdhana paNa na hoya, te dekhItuM ja che. A uparathI eTaluM saheje samajAyuM ke zrIkRSNamukhathI je yoga vize kahevAya che, te yogamAM eTalI tAkAta che ke te hRdayane pavitra banAve che ane mana tathA IndriyonA vijayamAM kAragata thAya che. vaLI AnuM pariNAma e paNa Ave che ke sarva bhUtono AtmA potAnA AtmA jevo ja samajAya che. je potAnA AtmA jevo ja sahuno AtmA samaje, tenAthI eka upara rAga ane bIjA para dveSa rakhAya ja zI rIte? tenAthI vikArone adhIna thavAya ja zI rIte? Ama eka pachI eka saMsAra baMdhananI pravRttio ghaTatI jaze ane bAkInI je pravRttio raheze te Atmahitane bAdhaka nahi thAya, balake bahudhA jagakalyANakArI ja nIvaDaze. have zrIkRSNaguru AvI pravRttiono AkAra ane pravRttio pAchaLanA AzayanI kalpanA ahIM khaDI kare che : na~va kiMcitkaromIti yukto manyeta tattvavit / pazyanzRNvanspRzajidhannaznangacchansvapanzvasan / / 8 / / pralapanvisRjangRhyannunmipannimiSannapi / indriyANIdriyArtheSu vartaMta iti dhArayan / / 9 / / brahmaNyAdhAya karmANi saMgaM tyaktvA karoti yaH / / lipyate na sa pArpana padmapatramivAMbhasA // 10 // sUtAM jotAM jatAM khAtAM, rasparzatAM sUtAM taghA; vadatAM tajatAM letAM, AMkho mIMcI ughADatAM. 8 sUMghatAM zvAsa letAMya, na karuM ema mAnato; arthomAM Indriyo varte, ghAre tattvajJa yukata to. 9 brahmaTeke kare karmo, paNa je saMgane tajI; jaLa kamaLanI jema, lapAto te na pApathI. 10 (priya bhArata !) tattvano jANakAra yogI jato hoya, sUNAto hoya, aDato hoya, sUMghato hoya, khAto hoya, to hoya, sUto hoya, zvAsa leto hoya, bolato Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 gItA darzana hoya, tajato hoya, grahaNa karato hoya, AMkho kholato hoya ke ughADato hoya (evI game te kriyA karato hoya, paraMtu (e badhI) Indriyo, IndriyArthomAM (viSayomAM) varte che, ema dhAraNA rAkhIne "huM kazuM karato nathI" (Indriyo ja kare che, ema mAne che. (ane koteya ! AvI daDha mAnyatAne pariNAme) brahma tarapha lakSya rAkhIne brahmane Teke karI Asakita choDIne ja karmo kare che, te jema kamaLa jaLamAM rahevA chatAM lepAtuM nathI tema te to puruSa) pApathI lapAto nathI. noMdha : "kamaLo nitye jaLamAM nahAtAM, jaLasaMgAthe jaLamaya thAtAM; saMga chatAM paNa, niHsaMgatA cUke nahi re." AvI upamAM dareka zAstramAM apAyelI che, ane te vadhu baMdhabesatI che. kamaLanI utpatti jaLathI che ane jaLano sAtha paNa che, chatAM e baMnenuM svataMtra vyaktitva juduM che. je rIte kamaLa haMmezA jaLanI upara ja nirlepa rahevAnuM, te ja rIte dehadhArI jIva, IndriyothI Upaje che; vadhe che. chatAM IndriyonA dharmo ane AtmAnA dharmo nirALA che, e dhAraNA sthira rahe, tenuM ja nAma tattvajJAna. AvuM tattvajJAna dharAvanAra ane agAu kahI gayA tevo yogI hoya, to te brahmane Teke karI karmo karyA kare che, paraMtu Asakita na hovAne kAraNe pApathI lapAto nathI. agAu kahyuM tema jJAnI mATe AsavanAM sthAno paNa saMvararUpa che, ema jainAzAstro bhAkhe che, te A daSTie ja. A parathI e paNa phalita thayuM ke ghaNI kriyA evI paNa hoya ke je tattvajJayogI ane ajJAnI ayogI erUpe ja karI rahyA hoya ke karatA hoya, paraMtu e kriyA pAchaLanA Azaya baMnenA judA judA hoya, eTale ekalI kriyA parathI ja jJAnIajJAnInuM mApa na nIkaLI zake. A rIte jotAM baMdhanano AdhAra mAtra kriyA ja para nathI; paraMtu kriyA pAchaLanA Azaya (jaina paribhASAmAM Ave sthaLe adhyavasAya zabda vaparAya che tenI) upara hoya che, jyAM kriyA pAchaLa duSTahetu che tyAM Asakita hovAnI, ne Asakita hoya tyAM baMdhana paNa hovAnuM ja. ane jyAM kriyA pAchaLa zuddha hetu hoya tyAM Asakti nahi hovAnI ne Asakita na hoya tyAM baMdhana paNa nahi hovAnuM. ATalo vistAra joyA pachI jJAnI phAve tema varte toya Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 239 ene doSa nathI, ema mAnIne koI na varte; paraMtu jJAnInI kriyA kudaratI rIte ja evI hoya che ke jemAM AtmA ane vizvanuM kalyANa samAyuM hoya ane te anivArya, sahaja ane zuddha hoya. chatAM ApaNA daSTidoSathI tema na dekhAya, toya ApaNe ApaNo ja doSa jovo, jJAnIno nahi e ja ApaNe pakSe zreyanuM kAraNa che. have prazna e thAya che ke AtmA to mULe akriya che, to pachI AtmajJAnIne kriyA zA sAru hoya? enA samAdhAnamAM gItAkAra kahe che : kAyena manasA buddhayA kevalairiMdriyairapi / yoginaH karma kuvati saMgaM tyaktvA''tmazuddhaye // 11 // buddhi ke mana kAyAe, kevaLa Indriyo vaDe; kare karma tajI saMga, Atmazuddhayartha yogIo. 1 1 (AtmA jyAM lagI parama vizuddhi na pAme, athavA bIjA zabdomAM kahIe to AtmA jyAM lagI potAno svarUpamokSa na pAme, tyAM lagI dehanI saMgAthe e rahe che ane jyAM sacetana deha che, tyAM kriyA paNa che ja, pachI Asana vALIne bhalene e jaMgalamAM bese ke samAdhi lagAvIne sthira rahe, toya koI ne koI prakAranI kriyA to hovAnI ja. pachI e zarIra saMbaMdhI ho, Indriya saMbaMdhI ho, mana saMbaMdhI ho, athavA buddhi saMbaMdhI ho. Indriyo kAyAthI para che, IndriyothI mana para che, manathI buddhi para che ane buddhithI AmA para che. A vAta agAu trIjA adhyAyane aMte kahevAI cUkI che. sArAMza ke baMdhana to AtmA bhaLe to ja che, bIjI rIte nahi. eTale) buddhidvArA, manadvArA, IndriyodvArA ke kevaLa (AtmA jemAM nathI bhaLyo te kriyA dvArA) kAyAe je karma yogI puruSo kare che, te potAnI (AtmAnI) parama vizuddhi mATe ja kare che. (nahi ke bIjA kAraNe. eTale saMga choDIne paNa yogIo potAnI Atmavizuddhi mATe kArya kare ja che. ane tema karavAmAM kazo vAMdho nathI.) noMdha : have "Asakita vinA kriyAno kazo ja hatu nathI" evI bhramajanaka mAnyatA dharAvavAno moko hato nathI, paraMtu jo Atmavizuddhi karmayoga vinA paNa thaI zakatI hoya, to kayoga para ATalA badhA bhAra zA mATe apAya che te prananA samAdhAnamAM kahe che, ne keTalAka loko kriyAmAtrane jaMjALa mAnI akarmaNyadazAmAM zAMtinI AzA rAkhe che, temanI bhUla kayAM rahe che, te samajAvI de che : Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gItA darzana yuktaH karmaphalaM tyaktvA zAMtimApnoti naiSThikIm / mayurataH mavAre je sasto nivadhyate | 12 .. yogI karmaphaLo chAMDI, pAme che zAnti kAyamI; ayogI phaLamAM lubdha, baMdhAya kAmanA thakI. 12 (priya dhanaMjaya !) karmanA phaLa bhogavavAnI lAlasAne choDIne yogI puruSa kAyamI-naiSThika-zAMtine meLave che jyAre e ja sthaLe) ayogIjana phaLanI AzAmAM lubdha banIne kAmanAnI jALamAM sapaDAya che. (eTale ke tethI duHkha pAme noMgha : agAu zloka 11 mAM zrIkRSNagurue AtmArthe paNa karma eTale ke kriyAnI jarUriyAta batAvI. A vAta khUba vicAravA jevI che. ghaNA sAdhako karma-kriyAthI dUra rahIne mAtra AtmajJAna thaI jAya ke mukita maLI jAya e bhrama seve che. temane zrIkRSNagurue veLAsaranI cetavaNI ApI che. kharekharI vAta to e che ke doraDAthI baMdhAyela thAMbhalAne mokaLo karavA mATe e doraDAnA AMTA pheravavA ja paDe che. eTale ke kriyA to karavI ja paDe che, phera mAtra eTalo ke je bAjuthI thAMbhalo baMdhAyelo che te bAjuthI UlaTI bAju e rAMDhavAne laI javuM joIe. A ja rIta AtmAne lAgu paDe che. je AtmA, karmane rAMDhavethI baMdhAyelo che, te je bAjuthI (rAgane lIdhe) baMdhAyelo che, tethI UlaTI bAjunA (vItarAgatAnA) pherA pheravavAnI kriyA karavI ja paDe che. eTale AtmAnI muktine arthe paNa kriyAnI jarUra to che ja. agAu trIjA adhyAyamAM anyane Adarza pUro pADavA mATe karmayoganI jarUriyAta batAvI hatI, tyAre ahIM to AtmAnA vikAsa arthe paNa karmayoga jarUrano che, te sarasa rIte samajAvyuM. paraMtu zarata eTalI ke dareka kriyAthI AtmAne to nirlepa ja rAkhavo. ahIM khulAso e thayo ke AtmA nirlepa rahe to kiyA na thAya ema nahi, paraMtu UlaTI sarasa, suMdara ane surekha thAya. AsakitathI to UlaTI kriyA bagaDe. vaLI e paNa spaSTa thayuM ke kriyA karavAno svabhAva ja mULe to prakRtijanya tattvono che, AtmA to mULe niSkiya ja che. eTale sthULakriyAthI mAMDIne sUkSmakriyA lagIno saMbaMdha kAyA, Indriyo, mana ane chevaTamAM chevaTa buddhi lagI hoya che; jyAre AtmA to buddhithI paNa para che Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya pAMcamo kadAca ahIM prazna e thayo hoya ke, jo AtmA niSkraya hoya to, ene kriyA baMdhanakAraka kema thAya ? tyAre samAdhAnamAM zrIkRSNagurue hyuM ke, AtmA Asaktine lIdhe ApameLe potAne baMdhAyelo mAne che. A bhramane lIdhe ja janmamaraNAdi saMsAra che. mATe AsaktithI chUTavuM emAM ja AtmAnI akriyasiddhi che. 241 chevaTe zrIkRSNa gurue e paNa batAvI dIdhuM ke Asakitano saMbaMdha paNa mULe to kriyA sAthe nathI, paNa kriyAnA phaLanI AzA sAthe che, eTale kriyAnA phaLanI lAlasAne choDI devI enuM ja nAma yogasiddhi. AthI ja yogasAdhanAnI AtmArthe paNa anivArya jarU2 che. AvI yogasAdhanAmAM je joDAyo te karma-kriyA karavA chatAM phaLamAM alubdha hoIne karmabaMdhanathI baMdhAto nathI. ahIM lagI to e vAta AvI ke karma karavAnI dareka rIte jarUra che, paNa karma na karavAthI nukasAna zuM ? e prazna to haju paNa rahe che, tyAre zrIkRSNaguru kahe che ke, "nirlepabhAve karmamAM lAgyA rahevAthI parizramavRtti khIle che, ekAgratA jAme che, ane mana tathA buddhinA kuvikalpo ke duSTa aghyavasAyone vega na maLatAM UMDANanI zAnti maLe che. jyAre phaLamAM lubdha sAdhaka kAyA, Indriyo ke prANathI nizceSTa rahe, to paNa kuvikalpo ane duSTa avyavasAyo ene choDatA nathI, UlaTA vadhu pIDe che ane tethI sAdhaka kadAca AgaLa vadhe toya vadhIne paNa chevaTe enA kuvikalponA jorane lIdhe paDI jAya che. jainasUtra paNa, emaja bhAkhe che ke, "upazama zreNIvALo jIva vadhIvadhIne paNa agiyAramA jIvasthAnaka sudhI jaIne paNa chevaTe to paDe ja che." mATe pratyeka sAdhake manano saMnyAsa karavo joIe; karmasaMnyAsa ja mAtra nahi. sArAMza ke jyAM karmasaMnyAsI mokSati bhaNI gati karI rahelo jaNAya, tyAM paNa jANavuM ja joIe ke prathama eNe manano saMnyAsa karyo ja hovo joIe. mananA saMnyAsa vinA agara to mananA saMnyAsanuM lakSya rAkhyA vinA-ekalo karmasaMnyAsa nakAmo che, jyAre manano saMnyAsa sAdhI lIdho hoya to karmasaMnyAsa hoya ke na hoya te baMne sarakhuM che. mananA saMnyAsanuM lakSya hoya to karmasaMnyAsa paNa sAdhaka che ane koI paNa saMyogomAM karmasaMnyAsa karatAM karmayoga vadhu sAdhaka che, mATe ja pharIne dRDhatApUrvaka kahe che : sarvakarmANi manasA saMnyasyAste sukhaM vazI / navadvAre pure dehI naiva kurvatra kArayan || 13 11 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 gItA darzana manathI chAMDI sau karmo, yati-AtmA sukhe rahe; navadhArapure nA ke, karato ke karAvato. 13 (he pArtha ! AtmAne oLakhavA mATe bahirAtmAne vaza karanAra) AtmavazI puruSa (yati-AtmA) manathI saghaLAM karmono saMnyAsa karIne nava daravAjAvALA zarIrarUpI zaheramAM kazuM nahi ja karavA chatAM ke kazuM nahi ja karAvavAM chatAM sukhapUrvaka rahe che. noMgha: ApaNe agAu joI gayA ke AtmAne nirlepa rAkhavo e sahaja vastu che, ema chatAM karmathI baMdhAyelA jIva mATe e vastu bhAre kaThaNa che, e paNa ApaNe bhUlI javuM na joIe. eTale zrIkRSNa gurue AvI dazAmAM A zlokamAM eka mArga Apyo ke, "sarva karmono manathI saMnyAsa karavo," karmaphaLanI lAlasAthI chUTavA mATe A uttama mArga che. sarva karmono manathI saMnyAsa karavAno sIdho sAdo artha che ke, "manane karmamAtrathI vegaLuM rAkhavuM" mana jo karmamAtrathI vegaLuM rahe ( jo ke saddabuddhi to joDAyelI rahe che, to kuvikalpono aMta Ave ane Atmikasukha maLe. AthI ja kahyuM ke je manane A rIte vaza rAkhe, te ja yati, te ja saMyamI." Avo puruSa nava daravAjA (be kAna, be nasakorAM, be AMkha, maLatyAganAM be sthAna ane moTuM ema zarIrane mukhya nava dvAra che mATe e nava daravAjA) vALA zarIrarUpI zaheramAM rahevA chatAM kazuM na karato ke kazuM na karAvato sukhamAM rahe che." Ama kahevAnuM tAtparya e che ke, jema eka cokIdAra potAnA zaheramAM adhikArIone dAkhala kare che, paNa binaadhikArIne dAkhala karato nathI, jema eka kharo nyAyAdhIza ke taTastha puruSa phariyAdI ane gunegAra baMne pakSamAMthI nyAya ane satya tAravI levA prayatna kare che, chatAM tene bemAMthI eke pakSa para rAgadveSa thavA pAmatAM nathI, tema Avo sAkSI AtmA, Indriyo potAnuM kArya kare che chatAM pote temAM nirlepabhAva jALavI rAkhavAthI tathA manane vaza karIne rahevAthI, pote nathI kazuM karato ke nathI kazuM karAvato ane jo Ama ja che to tevA puruSane rAgadveSa ke sukhaduHkhAnA iMda kema naDI zake ? te to AtmAnA sAcA AnaMdane ja lUMTI zake. A parathI e saheje samajAze ke, "AtmAnuM karavuM ke karAvavuM te mAtra mananA asaMyamane lIdhe che. ahIM "karavuM ane karAvavuM" ema be kriyA eTalA mATe lIdhI ke keTalIka kriyAmAM AtmA sIdhesIdho bhaLe che. jyAM asata-kriyAmAM AtmA sIdho na bhaLatAM paraMparAe bhaLe che, tyAM zithila-baMdhavALAM karmabaMdhana lAgu paDe che. A Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 243 viSe jainasUtroe ghaNI ja jhINavaTathI vicAryuM che. have prazna e thAya che ke, A rIte UMDANathI jotAM jo AtmAno mULa svabhAva ja artApaNAno che, to pachI keTalAka sAdhako Izvarane gatartA mAne che tenuM zuM? have zrIkRSNaguru e viSe kahe cheH na katRtvaM na karmANi lokasya sRjati prabhuH / na karmaphalasaMyogaM svabhAvastu pravartate // 14 // prabhu katRtva nA sarje, na karma lokanAM vaLI; te na karmaphaLo yoje, svabhAve sau pravartatuM. 14 (aho pArtha ! tuM na bhUlIza ke jagatukartA koI bIjo Izvara che. hA, paramAtmapada jarUra che, paraMtu te kaMI sRSTikartA tarIke bhAga bhajavatuM nathI. karmonuM sarjane paNa ene hAtha nathI. karmonA phaLono yoga karAvanAra paNa te nathI, to pachI A badhuM sRSTiyaMtra zAthI cAlatuM haze evI tane kadAca zaMkA thaze. to huM kahuM chuM te sAMbhaLa) prabhu, lokanA kartA nathI tema lokanAM karmanA sarjanahAra paNa nathI ane vaLI karmaphaLanA yojanAra paNa nathI; mAtra je kaMI sRSTiyaMtra cAle che, te badhuM svabhAve (eTale ke potapotAnA dharma-niyama pramANe) pravartI rahyuM che. noMdha : zrIkRSNaguru ekAeka A vAta ahIM kema lAvyA e viSe pAThakane kadAca saMzaya thaze. paraMtu A vAta veLAsaranI che. ApaNe e to atyAralagI jotA ja rahyA chIe ke arjunano pUrvagraha karmatyAga tarapha hato, jyAre karmatyAgane oThe arjunanI kAyaratA ane vairAgyane oThe arjunano moha zrIkRSNajI joI rahyA hatA, eTale arjunane karmayogane mArge ja teo vALavA IcchatA hatA. arjunanI jyAre evI zaMkA thaI haze ke, IzvaranI IcchA vinA pAMdaDuM paNa hAlatuM nathI, to mArI karmatyAga taraphanI rucimAM paNa hAlatuM nathI, to mArI karmatyAga taraphanI rucimAM paNa zuM enI IcchA nahi hoya? Avo bhrama to ghaNA buddhimAna sAdhakomAM vAraMvAra thAya che. e potAnI bhUla Izvarane nAme caDAve che ane potAnI jItano pote garva le che. eka ThekANe "hA ! Izvara kevo anyAyI che ! ATaluM badhuM saMkaTa Ape che!" ema kahe che ane bIjo ThekANe "huM karuM, A meM karyuM" ema bole che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 gItA darzana A rIta dekhItI ja behUdI che. AthI ahIM zrIkRSNaguru cetave che. ane te kahe che, "prabhu sRSTikartA nathI, prabhu karmasarjaka nathI, ne karmaphaLano yojaka paNa te nathI." tyAre prazna thAya ke to A badhuM zAthI pravarte che ? tyAre e samAdhAna karatAM kahe che, "badhuM svabhAve ja pravarte che." jainasUtrono mukhya dhvani A jAtano ja che. paraMtu keTalAMka darzano ane zrutiono uccAra e che ke, "prabhu jagatkartA che." upaniSadamAM, "izAvAsyamidam sarvam"no avAja che. vaLI koI darzana prabhune jagatakartA nathI mAnatuM, paNa karmaphaLa yojaka te jarUra mAne che. have prazna e thAya che ke gItA e vaidika dharmano potAno gaNAyelo AghyAtmika graMtha che ane vaidikadharma to IzvaravAdI ja che. to pachI Ama kema ? jo ke TIkAkAro judIjudI rIte arthanI kheMcatANa karI meLa sAdhavA prayatna kare che kharA; paraMtu jyAM ughADI bInA che, tyAM bIjuM zI rIte kathAya ? tyAre have prazna e thAya che ke, jo gItAne "Izvara jagatakartA che" e mAnya na hoya to AgaLa jatAM gItAnA navamA aghyAyamAM "nayA tataM vaM sarve khAvavyantamUrtina" eTale ke meM ja A sarva jagata vistAryuM che. "huM ja prabhu chuM, jagatapitA chuM. yogInAM yogakSema vahana karanAra chuM." Adi vacano kahe che. vaLI paMda2mAM aghyAyamAM kahe che, "jIvarUpe jIvalokamAM je vilase che, te mAro ja aMza che." to zuM A paraspara-viruddha kathana nathI ? Ano javAba zrIkRSNagurue pote ja ApI dIdho che. e rahasya samajAya eTale paraspara-viruddhatA kazI ja nahi lAge. Ane sAru ApaNe AtmAnI traNa dazA kalpI che. (1) 52mAtmadazA (2) aMtarAtmadazA ane (3) bahirAtmadazA. paramAtmadazAvALA prabhuo ke prabhu sRSTikartA nathI ane karmayojaka paNa nathI, paraMtu je jIva haju 52mAtmapada pAmyo nathI, te potAnA saMskArarUpa saMsArano ghaDavaiyo che, karmano sarjaka paNa che, ane karmanAM phaLano saMyoga karAvanAra paNa che. je jIva saMsAramAM taddana lepAI gayo che, te bahirAtmadazAvALo che. mATe evo jIva jo potAne kartA mAne, to ahaMkArano saMbhava che, paNa aMtarAtmadazAvALo potAne kartA mAne, to ahaMkArano saMbhava nathI. A rIte jo zrIkRSNarUpI vyaktine ApaNe aMtarAtmadazAvALo AtmA (AvI dazAmAM hovA chatAM jemAM baMdhanano saMbhava nathI evo) mAnIe to teo je huM Avo chuM, huM tevo chuM ema kahe Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 245 tyAM doSa nathI. paNa bahirAtmadazAvALA jIvanamAM jo ApaNe hoIe ane upalI dazAnA cALA karavA jaIe to doSa che. basa, jo ATalI vAta gaLe UtarI jAya, to AkhI gItAno marma lAdhI gayo samajavo. paramAtmadazA e to jagatathI nirlepa ja dazA che, e kahevAnuM have bhAgye ja hoya. haju eka vAta kahevAnI ahIM jarUrI lAge che, te e ke jo pratyeka vastu potapotAnA svabhAve pravarte che, to pachI enuM niyAmaka koNa? A praznano uttara buddhimAno turata ApI deze ke, 'jhera pIvAthI mRtyu thAya" emAM jherano svabhAva ja kAraNarUpa che, tyAM niyAmakatAnI zI jarUra? A uttarathI sahune samAdhAna nahi thAya. e javAbamAM satya to che ja, paraMtu haju eka bAbata rahI jAya che. jhera pInAra jhera kaI preraNAe pIe che? amRta pInAra amRta kaI preraNAe pIe che? eka ja vyakitane ekadA amRta pIvAnuM sUjhe ane te ja vaLI jhera pIvA taiyAra thAya; Ama eka pAtramAM dvighAsthiti thavAnuM zuM kAraNa che? evA to aneka prazno che, ane A praznonA uttaronI paNa banne pakSa taraphathI hAramALA cAle tema che, paraMtu chevaTa bannene niruttara ja thavuM paDe che. vastu e che ke svabhAve badhuM thavA chatAM AtmA vibhAva vaza thAya che, tyAre vastuonA svabhAvagata guNo paNa ene viSe vibhAva pariNAma pAme che. Ane ja lIdhe karmabaMdhana ane karmaphaLa bhogavavApaNuM, zarIra sarjavApaNuM Adi AtmAnI svabhAvagata kriyA na hovA chatAM, tenA sAkSIpaNA nIce ane IcchApUrvaka cAlyA kare che. ekalI jaDaprakRti jJAnamaya vyApAra karI ja zakatI nathI; chatAM e to na ja bhUlavuM joIe ke AtmAnI utkaTa dazA jene vibhudazA athavA prabhudazA kahIe te to sadA, sarvasthitimAM ane sarvabhAve nirALI ja che. AthI ja zrIkRSNaguru AgaLa vadhatAM kahe che - nAdatte kasyacitpApaM na caiva sakRtaM vibhuH / ajJAnenAvRtaM jJAnaM tena muhyaMti jaMtavaH / / 15 / / nathI letA vibhu pApa, tema ja puNya koInuM; ajJAne jJAnane rokayuM, tethI mohAya jaMtuo. 15 (vaLI he UjaLA arjuna ! have tane e kahevAnI khAsa jarUra nathI ke) vibhu, koInuM pApa laI letA nathI ane e ja prakAre koInuM sukRta paNa laI letA nathI. (eTale ke pApI mANasa prabhunI prArthanA kare tethI kaMI enuM pApa dhovAI jatuM nathI, pApa to tyAre ja dhovAya che ke jyAre evo dehadhArI jAte rItasara pApa Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 gItA darzana dhovAno savaLo puruSArtha kare. to pachI tuM kahIza ke vibhunI prArthanA nakAmI Thare che. hA, tArI vAtamAM huM saMmata chuM. upalA arthamAM to vibhuprArthanAno khAsa artha kazo nathI. paraMtu kharA dilanI vibhuprArthanAthI hRdayazuddhi ane vAtAvaraNa zuddhi thAya che ane ethI evI preraNA maLe che ke je preraNAdvArA dehadhArI jIva savaLo puruSArtha kheDavA tatpara bane che. A lAbha kaMI nAnosUno nathI ja. have tane e prazna thaze ke, "vibhu kazuM ja karatA nathI; pApapuNya letA nathI; to pachI prANIo to sukhanA ja arthI che, nabaLA kAmamAM pravartavuM evo to jIvano mULasvabhAva ja nathI; chatAM Ama kema thAya che? to enA uttaramAM huM kahuM chuM ke, he pArtha! jo dehaghArI prANI potAnA mULajJAnanI bhUmikA para hoya tyAM lagI to tene baMdhana kazuM ja nathI ane AkhA jagatanA adhipati jevuM sAmarthya tenAmAM vikase che, paraMtu) ajJAnane lIdhe avarAI jAya che. tethI ja dehadhArI jIvo mUMjhAya che - mohAya che. (have samaja barAbara paDI ne?) noMdha : zrIkRSNa gurue uparanA be zlokamAM je vAta karI te jaina sUtrono akSarakSaH anuvAda che. A vAta sahune barAbara gaLe UtarI jAya evI ja che. prabhune koIpaNa bAbatamAM doSa devo nakAmo che. paraMtu buddhimAnane haju prazna thAya che ke ajJAna AvyuM kyAMthI? jainasUtronI zailI pramANe A vAtano sAphasApha sphoTa ApaNe karI gayA chIe. ajJAna e AtmAno mULasvabhAva nathI, paraMtu AtmA, mohane lIdhe e mULasvabhAvanuM bhAna bhUlI jAya che. arthAt mohane lIdhe ajJAna che ane upara zrIkRSNagurue kahyuM tema ajJAnathI jJAna ruMdhAI jAya che, tene ja lIdhe moha Upaje che. A joDIne jainasUtromAM kUkaDI ane kUkaDInA IDAnI upamA ApI che. e joDImAM kono naMbara pahelo ane kono naMbara pachI, e kaLI zakAya tema nathI. kharI rIte eka sikkAnI e be bAjuo ja che. moha na hoya to pApapuNya kazuM ja na hoI zake, ajJAna na hoI zake, karmabaMdhana na hoI zake. karmabaMdhana na hoya tyAM kartAbhokatApaNuM paNa kayAMthI hoya ? eTale saMsAranuM mULa ajJAna agara moha ja che. sAdhakane have zaMkA na ja thavI joIe ke zrIkRSNajI arjunane aDhAramAM adhyAyamAM ema zA mATe kahe che ke, "huM tane sarve pApothI choDAvIza, tuM zoka na kara." Ama kahevAnuM prayojana e che ke pote dehadhArI chatAM aMtarAtmadazAvALA, jAgrata yogIpuruSa che, eTale evA purUSane zaraNe javAthI evI preraNA maLe ke jethI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 247 satpuruSArthanA mArgamAM utsAha rahe. basa, A sivAya jema vibhune kazuM ka2vAno adhikAra nathI, tema AvI dazAvALA mahApuruSane paNa te prakArano kazo adhikAra nathI ja, paraMtu vibhupada pAmelA AtmAo dehadhArI nathI hotA ane AvA aMtarAtmapada pAmelA virala jIvo, dehadhArI hoya che, tethI evA dehadhArI mahApuruSonA nimittathI, jainaparibhASA pramANe kahIe to zuddha upAdAnavALA athavA bhavyajIvone mokSa mArge javAnI adbhuta preraNA sAMpaDe che. A rIte arjunanA preraka nimittapAtra ahIM zrIkRSNajI che. jyAre arjuna cAre bAjuthI nirAza bane che, tyAre enA hRdayanI dazAne pAmI lenArA zrIkRSNajI pote ja jANe enA AtmArUpa hoya, tema lAkSaNika bhASAmAM AvA zabdo bole che. pApa ane puNya banne baMdhanakAraka che; ema "sAMkhyayoga" nAmanA bIjA aghyAyamAM ApaNe joI vicArI gayA chIe, eTale pApa puNyarUpa lokhaMDa-suvarNanI beDIthI aLagA rahyA vinA chUTako ja nathI, ane tevuM aLagApaNuM jJAna vagara na AvI zake. samatva buddhine zrIkRSNaguru jJAna kahe che, te paNa ApaNe agAu joI gayA, have teo zuM kahe che te joIe H jJAnena tu tadajJAnaM yeSAM nAzitamAtmanaH / teSAmAdityavajjhAnaM prakAzayati tatparam ||16|| te to nasADayuM ajJAna, jemaNe AtmajJAnathI; temanuM e paruM jJAna, prakAze che ravisamuM. 16 (kauMteya !) AtmajJAna dvArA jemaNe (upara kaheluM) te ajJAna nasADayuM che temanuM te paraMzAna sUryasamuM prakAzakAraka banI rahe che. noMdha : ajJAnane nasADavAno upAya ekamAtra AtmajJAna ja che. AtmajJAna vinAnI badhI vidyAo ekaDA vagaranAM mIMDAM jevI che. ane AtmajJAna AvyuM ke jagata-vijJAnanI cAvI ApoApa maLI javAnI. zrImAn zaMkarAcAryajI barAbara ja kahe che ke, "tapa, japa, kriyAmAtrano hetu ekamAtra AtmajJAna che." jainasUtra zrI AcArAMga kahe che : "jeNe ekane jANyo che, teNe sahune jANI lIdhA." A vAta kharekharI ja che. jo ke AtmajJAna mAtra bolavAthI ke upalaka vicArothI thaI jatuM nathI. evuM AtmajJAna thavA pahelAM AcAra ane vicAra banne joIe che. viveka, jijJAsA ane jAgRtino paNa khapa paDe che. paNa badhI kriyAonI pAchaLa dhyeya to AtmajJAnanuM ja hovuM joIe. AtmajJAnI puruSa, sAMsArika dRSTinAM cazmAM Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 gItA darzana caDAvanArane bhale mUrakha ke gAMDo lAge, paNa tevA puruSanuM jJAna to sUryanI jema prakAzamaya bane che. eTale ke pote potAnA teje jhaLahaLe che ane bIjAne paNa prakAzadAyaka bane che. evo puruSa jyAM jAya tyAM tenA AtmAnA ajavALAthI vAtAvaraNa prakAzamaya banI jAya che. zrIkRSNagurue AtmajJAnane paraMjJAna eTalA mATe kahyuM ke, sarva jJAnamAM zreSTha jJAna e ja che. e jJAna vinA ajJAna kadI TaLatuM nathI. ahIM sUryanI upamA ApavAnAM ghaNAM kAraNo che. sUrya pote nirlepa ane dUra rahevA chatAM pote prakAze che ane bIjA padArthone prakAzamAM lAvI mUke che. sthAvara ane jaMgamano te AtmA che. te ja rIte AtmajJAna jIvane nirlepa banAve che, ne potAne ane parane sahune prakAza denAra bane che. ane Avo jJAnI sahu prANIne TekArUpa bane che. sUryano prakAza jema tIvra tejavALo che, tema AtmajJAnano prakAza paNa tIvra tejavALo che, ane te aMtaranI UMDI guphAmAM rahelA paramAtmatattvanAM darzana karAve che. tabuddhayastadAtmAnastanniSThAstatparAyaNAH / gacchaMtyapunarAvRtiM jJAnanirdhUtakalmaSAH || 10 || temAM AtmA (haiyuM) mati niSThA, tatparatAya jemanAM; ghovAyAM zAnathI pApo, te pharI janmatA nathI. 17 (he paraMtapa ! Ama kharuM AtmajJAna thayA pachI) hRdaya e (jJAna)mAM joDAIne e maya thaI jAya che, buddhi paNa tanmaya thAya che. hRdayanA UMDANamAMthI upajelI niSThA paNa tanmaya thaI jAya che ane tevA puruSa te (jJAna)mAM ja tatpara bane che. (AvI dazA thavAthI aMte) jJAnathI pApamAtra dhovAI jAya che, ane tevA puruSo apunarAvRttirUpa mokSane pAme che, tyAMthI pharIne tevA koI paNa puruSane A duniyAmAM AvavApaNuM rahetuM nathI. noMdha : u52nA zlokamAM hRdayane sUcavavA mATe 'AtmA' zabda mUkayo che. AtmajJAna thayA pachI hRdaya jJAnamaya thavAthI zraddhA daDhatama bane che. vahema, lAlaca, pAmaratA ane bhaya dUra thAya che. buddhi jJAnamaya thavAthI viveka, jijJAsA ane jAgRti paripakava thAya che. AcAravicAro pavitra thaIne, kutarko, vikalpo vagerenI pajavaNI baMdha thAya che. AthI tatparanA ane ekAgratA jAme che ane Ama thavAthI navAM karmabaMdhana aTake che ane jUnAM karmo dhovAI jAya che. eTale Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 249 ApoApa janmamaraNarUpa saMsAranI cAMpa baMdha thAya che ane apunarjanmadazA pAmI javAya che. jainasUtronuM jJAna eTale jJAnamAM hRdayanuM gUMthAvuM. jainasUtronuM darzana eTale jJAnamAM buddhinuM (buddhi AtmAno tadana najIkano paryAya che, e ApaNe agAu kahI ja cUkayA chIe tenuM) joDANa, niSThA ane tatparatA e, jaina sutronI paribhASAno samanvaya karIe to, cAritra ane tapa che. A cokaDInA pratApe apurnajanmadazA pamAya che, evo anaMta jJAnIono uccAra che. mAtra uparanI kaheNI ke karaNImAM sthULabheda bhale ApaNane lAge, paNa kharekharI bInA to uparanI ja che. AthI ema paNa siddha thayuM ke AtmajJAna kharuM tyAre ja thayuM gaNAya ke satyanI ja tAlAvelI lAge ane satya vagaranI sarve kriyAo paratve atyaMta udAsInatA jAge ne jJAnanI mastImAM AtmAnI sAva najIkamAM rahelI buddhi, ogaLI jAya, hRdaya ogaLI jAya, niSThA thAya ane tatparatA jAme eTale ke e AtmAnaMdamAM ja mahAle ane e dazAno aMta paNa mokSarUpe ja saphaLatAbharyo Ave. have zrIkRSNaguru evA AtmajJAnI puruSanI daSTi kevI hoya ane ene pariNAme jagata paratve teo kema vartI rahyA hoya tenuM AbehUba dhyAna Ape cheH vidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini / ni ca dvAje 4 pafoDatA: samAnaH || 18 !! vidyA vinaya pAmelA, vipramAM brahma je rUpe; te ja rUpe jue jJAnI, hAthI, gau, gvAna zUdramAM. 18 (vaLI he kauteya ! agAu kahyuM tema bhaviSyamAM te jJAnIo mokSagati pAme che eTaluM ja nahi, balake teonuM vartamAna jIvana paNa jagatanA sarva sAmAnya loko karatAM nokhI ja bhAta pADanAruM hoya che. dA.ta. sAmAnya loko bahAranI vastuo paratve mahattva AMkatAM evA TevAI jAya che ke pachI temane aMtaraMgadazA tarapha najara karavAnI daSTi ja pragaTatI nathI. tethI teo brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e varNo vyavasthA arthe judA pADelA che, te vAtane bhUlI jAya che, ane brAhmaNane sauthI UMcA mAnI le che. pachI bhale teonI aMtaraMgadazA brahmalakSI na paNa hoya ! ane zUdrane halakA mAnI le che, pachI bhale teonI aMtaraMgadazA brahmalakSI hoya ! AthI teo abhedadaSTine badale bheda daSTinAM cazmAM caDAvI laI ane saMsAranA rAgadveSAdi prapaMcomAM phasAI potAnuM ane jagatanuM ahita karavAnA nimittarUpa Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 gItA darzana banI jAya che. jyAre jJAnIjano to aMtaraMgadazAne ja mukhyarUpe mAnatA hoIne te bhaNI jotAM ene sahuno AtmA eka rUpa ja bhAse che. vizuddhapremInA premanI potAne je asara thAya che, tevI ja asaro jagata para thatI joIne teo rahasya samajI jAya che ke, "aho ! AkhuM jagata kharI rIte to ApaNuM ja eka aMga che, pachI bheda rahyo kayAM?" Ama UMDe gayA pachI ApoApa teo samadarzI puruSa banI jAya che. aMtaraMgadazAnA nirIkSaNamAM A rIte dehadhArI mAtramAM ekatA bhAsI gaI eTale uparanA vyavasthA nimitte paDelA varNabhedo ke karmajanya phaLone lIdhe maLelI judIjudI yonio e to emane kaLAnA namUnArUpa lAgavA mAMDe che, eTale teo aMtaraMgadaSTie sahune ekarUpa dekhatA hoya che ane sthULadaSTie joIe to evA puruSono prema pravAha zUdra jevA loko ane zvAna jevAM pazuo upara vadhu DhoLAya che. upara kahevAyuM tema sarva sAmAnya rIte jagatanA loko karatAM A rIta UlaTI che, eTale jJAnI janone jagatanA loko gAMDA ke mUrkha gaNIne prathama to hase che; paNa evA lokonA hAMsIpAtra banavA chatAM jJAnIjano to potAnA nirNayomAM daDha ja rahe che, kAraNa ke emanA nirNayo aMta:karaNathI prerita hoya che. AvI sthitine lIdhe chevaTe jagata emane mAnatuM pUjatuM thaI potAno paMtha unnata banAve che. mATe ja tane huM kahuM chuM.) paMDito, vidyA ane vinaya pAmelA brAhmaNamAM, gAyamAM, hAthImAM, zvAnamAM ane zUdramAM samadarzI rahe che. noMdhaH upara ja A zlokanI vigata AvI gaI che. noMdhamAM to eTaluM ja umeravAnuM rahe che ke vidyA ane vinaya e be brAhmaNanAM AbhUSaNo gaNAya. vidyA, ahIM tejasvI buddhinA uttama phAlanA arthamAM laIe ane vinaya namratA athavA viziSTa prakAranI nItinA arthamAM laIe to eno artha e thayo ke vidyA ane vinayano meLa e kaMI sAmAnya vAta nathI. AvI sAmagrI gItAkALamAM sarvoparI manAtI kAraNa ke hiMda tyAre saMskAralakSI hatuM. Aje prAya: dhanalakSI che. to pachI tyAre, mAtra varNathI ja nahi, paraMtu saMskAre paNa ucca hoya evA brAhmaNanuM sanmAna kema na hoya ? hovuM ja joIe. paraMtu jJAnI jananI daSTimAM to evA brAhmaNano AtmA ja mukhya vastu hatI. eTale teo evA brahmaNanA vikAsamAM enA potAnA sadguNonuM pUjana bAdhaka na thAya, eTale ke abhimAnapoSaka ke patanakAraka na thAya e ja lakSya vartatA hatA. ane Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo jyAM zUdramAM asaMskAritA jotA tyAM ene dUra kADhavAnI preraNA ApavA mATe tatpara rahetA, kAraNa e hatuM ke brAhmaNamAM jevo AtmA che, tevo ja AtmA zUdramAM che, ema teo joI rahyA hatA. mAtra emane phera eTalo ja lAgato ke brAhmaNane potAno AtmA saMskArI banAvavAmAM potAno puruSArtha ane bahA2nI madada upayogI thaI che, paNa zUdrane evA saMyogo bhAgye ja maLyA che ane maLyA che to paNa tiraskAra bharI rIte. eTale teo potAnA svamAnanI lAgaNIne ogALIne emano lAbha levA utsAhI thaI zakayA nathI. Ama joIne teo zUdra pratye vadhu preraNAtmaka bhAve atyaMta premALa dRSTi rAkhI zakatA, A ja rIte gAya e jagatanuM mahAna upayogI jAnavara che. kUtaruM eTalI hade nathI, to paNa upayogI banI zake tema to che ja. mAtra ene vikasavAnI taka maLavI joIe. eTale temanuM dRSTibiMdu AvuM udAra ane gauravapUrNa hatuM. 251 A AkhA zlokano sAra e ke mokSArthI puruSo bahu buddhimAna to che ja, paNa teonI buddhino ane namratAno upayoga teo AvI dRSTi rAkhIne jagatanA uddhAra arthe kare che. buddhi ke je puNyanuM ja pariNAma che, puNyarUpa paNa e gaNI zakAya tema che teno upayoga svapara hita arthe kare che. svapara hitano kharo mArga AvI samadaSTithI zarU thAya che. jainasUtronI paribhASAmAM A dazAne ja samakita kahevAmAM Ave che. gItAmAM joI gayA te pramANe A yoganuM eka pAsuM che ane tenuM mahattva kAMI ochuM nathI. jeo ema mAne che ke "samita athavA AtmajJAna" thayA pachI kriyAkarma karavAM paDatAM nathI, teo uparanI bInAthI saheje samajaze ke samikatI agara AtmajJAnIne to vadhu utsAhathI kriyAkarma ka2vAnAM hoya che. e ja rIte sakita athavA AtmajJAna thayA pahelAM paNa u52 kahelI dRSTi keLavavA mATe zubhakriyAo karavAnI hoya che ja. ahIM paNa arjune prazna karyo ke "kriyA hoya tyAM niSkriya brahma kema maLe ? athavA kriyA hoya tyAM saMsAra kema TaLe ?" enA uttaramAM zrIkRSNaguru kahe che : ihaiva tairjitaH sargo yeSAM sAmye sthitaM manaH 1 nirdoSaM hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitAH // 19 // jaga jItyuM ahIM teNe, sAmyuM jenuM TharyuM mana; nirdoSa ja samabrahma, mATe te brahmamAM Tharyo, 19 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 52 gItA darzana (pyArA arjuna! brahmanuM mukhya lakSaNa niSkriya to nathI. sthULa daSTie bhale e niSkriya hoya, paNa potAnA svabhAvamAM to e sakriya ja che; vaLI dhULakriyAne lIdhe paNa tuM saMsAra mAnato ho, to bhUla khAya che. sthULakriyA to zarIranA chellA tyAga lagI rahevAnI ane sthULakriyA hoya, tyAM saMsAra" ema ja mAnI besIe to pachI koIno mokSa saMbhave ja nahi. kAraNa ke zarIra, mana, buddhi che, tyAM sthaLa kriyA hovAnAM ja, mananI kriyA ane buddhinI sUkSmakriyA paNa AtmasvabhAvanI sUkSmakriyA AgaLa to dhULa ja che, e vAta huM tane ekavAra trIjA adhyAyane aMte betAlIsamA zlokamAM kahI gayo chuM mATe jyAM lagI dehAdino saMbaMdha che, tyAM lagI samadaSTipUrvaka kArya karavAM ane svabhAva lInatAno dora cUkavo nahi, emAM ja jJAnanI saphaLatA che. jJAnI puruSano camatkAra ja e che ke teo harapaLe AvI paDelI paristhitimAM nirlepatA jALavI zake che ane bhaviSyamAM evI paristhiti na Ave teTalA sAvadhAna rahe che. AthI Akhare teno saMsAra kSINa thAya che ane brahmajyota kramakrame vadhIne Akhare pUrNa AtmajJAna thaI chevaTe svarUpa mokSa thAya che. mATe ja huM kahuM chuM te yAda rAkha ke) jemanuM samatAmAM mana sthira thayuM che tevA puruSo saMsAra jItI gayA ja samajavA. kAraNa ke nirdoSa samatA e ja brahmanuM lakSaNa che (ema jotAM eka rIte to) tevA puruSo brahmamAM sthira thayA ja gaNAya. noMdha : zrIkRSNagurue A vAtane "samanva yoga ucyate" eka bIjA adhyAyanA aDatAlIsamA zlokamAM bIjA prakAre kahI hatI. ahIM krame krame ApaNA upara jAdUI asara kare tevA AkAre emaNe mUkI che. - samatA satyanuM prabaLa aMga che. ApaNe satyAgrahI hoIzuM to samatAnI upAsanA vagara ApaNuM cAlaze ja nahi. kadAgrahanI kharI khUbI ja e che ke emAM samatAno cheda UDavA mAMDe che. jidI manuSya pratikULatA joIne paLepaLe uzkerAze, jyAre satyAgrahI jema jema pratikULatA AvatI jaze, tema tema vadhu samatAvAna banato jaze. jenasUtromAM bhagavatIsUtra kiMmatI graMtha che. temAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke "samatAvALuM sAmAyika e AtmA ja che" A vAta akSarazaH kharI che. zrIkRSNagura, AtmAne ThekANe ahIM brahma zabda vApare che. AtmAnI paripUrNa sthiti e ja brahma. mATe ja zrIkRSNagurue nirdoSa" e vizeSaNa samatAmAM umeryuM che, kAraNa ke ghaNI vakhata mANasa daMbhathI paNa samatA jALavI zake che. vaLI (ra) ghaNI vakhata evuM paNa bane che ke jeo lAgaNInA bUThA hoya che, temane bIjAnAM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 253 sukhaduHkha, lAbhahAni ke jayaparAjayathI kazI asara na thatAM teo samatAvALA hoya tema lAge che, paNa uparanA banne vargamAM UMDANathI joIzuM to nirdoSatA nathI hotI. daMbhI mANasa doSita hoya che ke bane che, temAM saMdeha nathI ja. paraMtu upara batAvelA bIjA varganAM prANIo potAnA ke potAnA nikaTanA svajanonAM sukhadu:kha lAbhahAni ke jayaparAjayathI rAgadveSane AdhIna to paLepaLe thaI jAya che. sArAMza ke emanI samatA TakatI nathI, kAraNa ke zrIkRSNagurue kahyuM tema evA varganI samatA nirdoSa nathI hotI. have e kahevAnuM bhAgyeja hoya ke nirdoSa samatAmAM jemanuM mana (ahIM mana eTalA mATe lIdhuM ke buddhinA kutarka karatAM mananA vikalpo ja viSama che, mATe e) ThAma TharIne beThuM, teo AtmAnI utkaTa dazAmAM ThAma TharIne beThA ja jANavA. jainasUtromAM paNa ema ja kahyuM che ke AvA kSAyika samakitI jIvo, mokSa pAmI ja gayA samajavA. teo saMsAramAM hoya toya mokSanAM motI che, kAraNa ke jagatanA teo gulAma nathI hotA; jagatanA svAmI hoya che. teo saMsAra jItyA ja gaNAya ane emano mokSa bhale sthULacakSue ke kALa gaNatarIne hisAbe dUra hoya, paraMtu vastutaH najIka che. mAtra prArabdhakarma kSINa karavA arthe puruSArtha phoravavA teo dehadhArI rahyA hoya che. brahmamAM TharavuM ane samatAmAM rahevuM. e banne eka ja cIja che, e vAta to kahevAI gaI. have arjunane uddezIne zrIkRSNajI, e samajAve che, ke tevA puruSanI samatA saMsAramAM kema Take che? na prahRSyetpriyaM prApya nodvijetprApya cApriyam / sthirabudvirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH // 20 // priya apriyanA yoge, harSa uga nA ghare; Tharela brahmamAM jJAnI, amugdha, buddhino sthira. 20 (priya kauteya ! samatAnA prabhAve ja buddhinI sthiratA thAya che e to huM tane kahI ja gayo chuM. Ane pariNAme tevo sAdhaka mohamAM khUMcato nathI ane brahmamAM Tharato ja jAya che eTale tene kharo brahmajJAtA gaNI zakAya. have tane prazna thaze ke jo ATaluM badhuM che to pachI puruSArthano hetu zo ? puruSArthano hetu e ke priyanA yogamAM harakha na karavo, ane apriyanA yogamAM uga na dharavo. AthI ja saMsAranI jhaMjhaTamAM rahevA chatAM samatA jaLavAya che. pharIthI kahuM chuM, te UjaLA arjuna !) brahmamAM Tharela, brahmajJAnI, amUDha ane sthira Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 gItA darzana buddhivALo, priya pAmIne harakhAto nathI tema apriya pAmIne akaLAto nathI. noMdha : Ano artha e ke dehadhArI mAtrane priyApriyanA yogo to Dagale pagale UbhA thavAnA. priyApriya vizeSaNa dehadaSTie che. AtmAne to priya zuM ane apriya zuM? paNa dehadhArI AtmAne to priya-apriya dehadaSTie saMbhavavAnuM, eTale upayoga rAkhI priyayoge na chakI javuM, tema apriyayoge na AkaLA, utAvaLA thavuM. AvI sthiti akhatarAo karyA vinA pAmI zakAtI nathI. mATe ja abhyAsa ane vairAgyanI zrIkRSNagurue AgaLa jatAM jarUriyAta batAvI che. bAhyasparzeSvasakAtmA viMdatyAtmani yatsukham / sa brahmayogayuktAtmA sukhamakSacyamaznute / / 21 / / bAhya arthe anAsakata, mANe je sukha AtmamAM; te nitya sukhane mANe, brahmayogathI yukata e. 21 (paraMtapa ! keTalAka loko ema mAne che ke bhogone bhogavyA vinA tRpti nathI thatI ane tyAM lagI bhoga tyAganA mArgamAM pratyAghAto saMbhave che. A kathana je rIte teo kahe che, te rIte barAbara nathI. e vAkayane pheravIne A rIte mukAya to temAM harakta nathI; "tiraskAra vRttine ja mokhare rAkhI jeo bhogatyAga kare che, te tyAgamAM jJAnamaya vairAgya hovAno bahu ocho saMbhava hoIne e tyAga patanadAyaka bane che. paNa jeo samajapUrvaka tyAgadaSTithI anivArya khAnapAnAdi kriyA kare che, te jhaTa tarI jAya che." A daSTie jotAM AvA tyAgadaSTivALA saMyamIne Akhare paNa anAsakata dazA thaI jAya che, paraMtu huM je ahIM kahevA mAguM chuM, te sthitino darajjo mahattvano che. pArtha !) tyAgamArge khUbakhUba AgaLa vadhelo puruSa viSayomAM anAsakata thaIne AtmAmAM UMDo UtarIne je sukha mANI rahyo che, (te sukha nitya rahenAruM ane kiMmatI hoya che, paNa) evA ja nitya sukhane upara kahelA (nirdoSa samatvarUpI) brahma sAthe joDAyelo yogI paNa jANI zake che. noMdhaH tyAganA mArge jaIne kharA AtmArthI puruSo aMtarmukha thaIne Atmasukha meLave che. ema kahIne zrIkRSNaguru ema batAvavA mAge che ke jeo sthULa bhogone ja sukhadAyaka mAnI le che e mahAbhrama che. sthULa bhogo ja sukhanAM kAraNa hoya to ghaNA rogIne miSTAnna jotAM ja abhAva kema thAya? kharI vAta to e che ke sthULabhogo sukhanAM nimitta bane che, temAM AtmAno paDachAyo hoya che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo e paDachAyAnI pAchaLa rahelA Atmasukhane paDatuM melIne jema jema sthULa viSayo pAchaLa sukhane mATe jhAvAM marAya che, teme tema kharuM sukha to so koza cheTe cAlyuM jAya che. 255 vaLI bIjI vAta zrIkRSNaguru e kahevA mAge che ke "samatA rAkhI saMsAramAM rahIne kAma karanAra paNa brahmajJAnI, sthirabuddhivALo amUDha vagere vizeSaNone lAyaka hoya che, eTaluM ja nahi balake evA karmayogIno saMsAra paNa samatAne lIdhe harSazoka vagarano prasannatA pedA karanAro thaI paDe che, ane vaLI te paNa aMtarmukha thayelA AtmArthI puruSo jeTaluM ja Atmasukha mANI zake che. zrIkRSNagurue Atmasukhane nitya kahyuM, te paNa barAbara che, kAraNa ke AtmA nitya che, jyAre viSayo ane viSayono saMyoga e to kSaNajIvI che. eTale aMtarmukhavRtti thayA vinA tyAga ke tapa bhale AkarAmAM AkarAM kare, toya kazuM vaLatuM nathI ane aMtarmukha vRtti kAyamI thayA pachI evA puruSane mATe vidhi niSedha hotAM ja nathI. kAraNa ke e je kaMI kare che, te sahaja kare che. A dRSTie ja gosvAmIjIe kahyuM che : "samarthako doSa nahi bhUMsAI" have zrIkRSNaguru arjunane samajAve che, ke jJAnInI dRSTie viSayo kevA che ? emAMthI ApaNane vairAgyanI maulika daSTi sAMpaDe che. ye hi saMsparzajA bhogA duHkhayonaya eva te / AyaMtavaMta: jAteya na tevu ramate yughaH || 22 || viSayajanya bhogo je, te ja che mULa duHkhanAM; Adi ne aMtavALA te, temAM jJAnI na rAcatA. 22 kauMteya ! (bahAranA badhA bhogo eTale ke) viSayathI UpajatA bhogo e duHkhanAM ja mULa che. (kAraNa ke anAdi anaMta nathI ke jethI sukha ApI zake UlaTA) te Adi ane aMta sahita hoIne (prathama bhramajanaka sukha kSaNabhara ApI aMte to mahAduHkhadAyaka ja bane che. AvI UMDI vicArasaraNIne lIdhe) jJAnI puruSa emAM rAcatA nathI. noMdha : UMDA ane vyApaka vicAranI khAmIne lIdhe ja bAhya padArtho para ke anya vyakitaomAM rAga thaI jAya che. vairAgya mATe talasparzI vicAra jevuM eke mahAsAdhana nathI. jJAnI jano hamezAM eTaluM barAbara jANe che ke "je kSaNika sukha Ape che, te aMte du:khanI khAImAM ja dhakele che." ATaluM hADathI jANyA pachI kayo Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 gItA darzana manuSya jANIbUjhIne khADAmAM paDaze? vacce arjune pUche che ke ghaNA loko kahe che ke "A bhave nahi thAya to parabhavamAM karIzuM? janmonA kayAM dukALa che?" enA javAbamAM gItAkAra kahe che : zaknotIhaiva yaH soDhuM prAk zarIravimokSaNAt / kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yuktaH sa sukhI naraH / / 23 / / zarIra choDatAM pe'lAM, ahIM ja je sahI zake; kAma ne krodhanA vega, te yogI nara te sukha. 23 (dhanaMjaya ! "A bhave sukha mANI laIe, paraloka koNe joyo che" ema mAnI je uddhatAIthI varte che, te to banne bhavo bagADe che ane mahAduHkhI bane che, kAma ane krodhanA vego mahA jabbara hovAthI ja, ane temane rokavA mATe teo zakitavaMta na hovAthI ja AvuM ucchaMbala rIte varte che, paraMtu kharI vAta to e che ane puruSArthamAtrano hetu paNa e ja che ke kAma ane krodhanA vegane vaza na thavuM, paNa e banne vairIne vaza karavA mATe ja huM tane bhArapUrvaka kahuM chuM ke, A mAnavadehanI pratyeka kSaNa mahAmUlI che, mATe AvA kiMmatI) zarIrane tajatAM pahelAM (eTale ke mRtyu Ave te pahelAM) ahIM ja je kAma ane krodhathI janmatA Avegane sahI le che, eTale ke e mahAvegathI calita thatA nathI, potAnuM sthAna gumAvatA nathI) te puruSa ja kharekharA yogayukta che athavA te ja kharekharA sukhI che. noMdha : kAma ane krodha rajoguNathI Upaje che eTale ke rAgabaMdhananA mahAkAraNa che. kAma ane krodhathI buddhi, mana, Indriyo ane kAyA para kevI kAramI asara thAya che, te ApaNe sau sArI peThe anubhavIe chIe. zrIkRSNaguru kahe che, "kAmane ane krodhane ApaNe Akhare to cheka nAbUda karavAnA che, paNa pUrNapaNe nAbUda thAya te pahelAM enI asara thavA mAMDe eTale ekadama jusso Avaze. A jussAne adhIna thayA ke khela khalAsa. mATe ene AdhIna ApaNe na thaIe. evo abhyAsa ane jAgRti paLepaLe jarUranAM che. A mAnavadeha choDatAM pahelAM ja jo eTaluM karI zakAya, to pachI Akhare beDo pAra ja thavAno. kadAca ATaluM badhuM tatkALa na karI zakAya to paNa jeTaluM bane teTaluM tatkALa karavuM. "hAthe te sAthe, zarIrano zo bharoso che ?" A lokokitamAM bhArobhAra satya che. A rIte vartanAra puruSArthI game te sthaLe hoya to paNa te yogI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya pAMcamo che ane vaLI te sukhI paNa che ja. e to cokhkhI rIte samajAya tema che." A parathI have e kahevAnuM bhAgyeja hoya ke yogano Adarza koI siddhino nathI, yogano Adarza to krodhAdi zatruone vaza karI prasanna, sukhI, zAMti ane kAryakuzaLa rIte jiMdagI gujArIne chevaTe mokSapada meLavavAno che. A mArge AtmAnuM hita jaladI thAya che, tema vizvakalyANa paNa A nimitte jarUra bane che. yoM'tasukhoM'tarArAmastathAMtarjyotireva yaH / sa yogI brahmanirvANaM brahmabhUto'dhigacchati // 24 // AMtarika sukha, jyoti, tathA zAnti ja jehane; te yogI brahma nirvANa, meLave brahmarUpa thai. 24 257 (ane paraMtapa ! tAre ema kadI na mAnavuM ke bAhyapravRtivALAne brahmanirvANa thatuM nathI. bAhyapravRtti bhalene kazI na karato hoya ane zarIra ThIka dekhAtuM hoya, chatAM aMta2nI azAnti hoya to tevo tyAgI brahmanirvANa nathI pAmI zakato; jyAre khare ja kahuM chuM ke) jene AMtarika sukha che, jene aMtarano ArAma che, ane jene sAce ja aMtarano prakAza maLyo che, tevo yogI (bhalene bAhya rIte pravRttimaya dekhAto hoya, chatAM nivRttimaya che ane te) brahmarUpa thayelo che, tema ja (te) brahmanirvANa (jarU2) meLave che. (arthAt ke aMte te brahmamAM ja TharI jAya che.) * . noMdha : ArAma, sukha ane prakAza e traNe aMtaraMga hovAM joIe Ama kahIne zrIkRSNaguru ApaNA sahunI zaMkAne nivArI nAkhe che. ghaNuM kharuM ApaNe bahAranA ArAmane ArAma, bahAranA sukhane sukha ane bahA2nA tejane AtmajJAna mAnavAnA bhramamAM caDI jaIe chIe, tyAre zrIkRSNaguru ApaNane cetavI de che. teo AMtarika sukha, AMtarika ArAma ane AMtarika jyotivALA jJAnane ja mahattva Ape che. ane e ja vAta gaLe Utare tevI che. kAma ane krodhanA vegane vaza thanAra kadI AMtarika ArAma, AMtarika sukha ke AMtarika prakAza pAmI ja zake nahi, paNa jo kAma ane krodhanA vegane vaza karavAmAM Ave, to bahAra bhaTakatuM mana aMta2mAM pAchuM vaLe ane AMtarika ArAma, AMtarika sukha tathA AMtarika prakAza jarUra maLe. AvI sAdhanA karanAre tyAgInAM kapaDAM paheryA hoya ke na paheryAM hoya te sAme jovAnuM nathI, paraMtu AvI sAdhanA karanAre samatA to sAdhelI hovI ja joIe. kAraNa ke samatA vinA kAma ane krodhathI janmelA Avegane sadehe sahana karI zakAya nahi, eTale samatA pahelI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 gItA darzana joIe. nirdoSa samatA e brahmanuM lakSaNa che e to ApaNe upara joI gayA. eTale Avo sAdhaka brahmarUpa thayelo paNa gaNAya ane chevaTe te brahmanirvANabrahmamAM TharavApaNuM pAme ja. A vAta samajavI paNa agharI nathI. paraMtu have eka cetavaNI zrIkRSNaguru ahIM ApavA mAge che. karmayoganAM vAraMvAra gIta gAvAthI koI ema na samajI bese ke brahmanirvANano adhikAra mAtra karmayogIne ja che, bIjAne nahi ! UlaTuM sahue ema ja samajavuM ke dareka prakAranA sAdhakane-pachI e game te vezamAM hoya ke game te dezakALamAM hoya, paNa jo emaNe nirdoSapaNuM sAdhyuM hoya, to emane brahmanirvANa jarUra maLe che. labhaMte brahmanirvANamRSayaH kSINakalmaSAH / chinnadvaighA yatAtmAnaH sarvabhUtahite ratAH || 25 / / brahmanirvANa pAme che, niSpApI RSio paNa; vaita chedI jItI AtmA, sarvanA zreyamAM macyA. 25 (arjuna ! jema karmayogIne mokSano adhikAra che, tema bIjAne paNa che, bhArata !) RSio paNa avazya brahmanirvANa pAme che, paNa (1) teo pAparahita hovA joIe. (mananA melA hoya to kazuM vaLe nahi mananI zuddhi pahelI joIe) (2) teomAM dvidhAbhAva na hovo joIe. eTale ke teoe ekaniSThapaNuM sAdhyuM hovuM joIe (3) teoe AtmAne vaza karyo hovo joIe ane (4) teo prANImAtranA zreyamAM rAcelA hovA joIe. noMdha : brahmanirvANa athavA mokSanI A cAre zarato mahattvanI che. ane te kudaratI rIte ja kramapUrvaka goThavAI gaI che. RSinI saMjJA tyAgIne ja lAgu paDe che. karmayogInI saMjJA to gRhastha ane tyAgIne baMnene lAgu paDe che ane temAMya gRhastha ke pravRttipriya tyAgIne ja vizeSe karIne lAgu paDe che. karmayogInI lAyakAta viSe agAu kahevAyuM che. ahIM RSinI lAyakAta viSe kahe che. RSi niSpApI eTale ke saraLa hoya, paNa manano Dhacupacu ke saMzayazIla hoya to na cAle. tema ja saraLa ane samajabharI zraddhAvALo hoya paNa AtmasaMyamI na hoya to pUrNapaNuM na pAmI zake. te ja rIte saraLa, zraddhALu ane AtmasaMyamI hovA chatAM sarva bhUtanA hitamAM rAcato na hoya toya mokSanI parIkSAmAM pasAra thaI zake nahi. A parathI saheje samajAze ke RSi jevA tyAgIe paNa lokahita tarapha upekSA na rAkhavI joIe. jainasUtromAM tyAgI saMsthAne mahattvanuM agresarapaNuM apAyuM che, Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 259 tyAM paNa "mAtmavata sarvabhUteSu" kSaNe kSaNe kahevAmAM AvyuM che. kAmakrodhaviyuktainAM yatInAM yatacetasAm / abhito brahmanirvANaM vartate viditAtmanAm / / 26 / / kAmakrodha vinAnA ne, Atmavi citta saMyamI; evA yati janone che, brAhmanirvANa sau sthaLe. 26 (ane paraMtapa !) kAma ane krodhathI vegaLA rahelA, citta para kAbU dharAvanArA ane jemaNe Atmane oLakhI lIdho che tevA yati puruSone to sau sthaLe brahmanirvANa ja che. noMdhaH RSionI gItAkALanA vakhatamAM be koTI hatI, (1) rAjarSi, ane (2) brahmarSi. A banne prakAranA RSione, agAu kahI gayA tevI, lAyakAta hoya to mokSa maLe ja che. e vAta sAMbhaLyA pachI paNa e zaMkA thaI zake ke, yatione mokSa maLe ke nahi? te kALe yati saMjJA ghaNuM kharuM jaina ane bauddha zramaNone lAgu paDatI. jo ke A zramaNo lokahitanAM kAryomAM rasa letA, paNa brahmarSinI jema e kArya pratyakSa bhAgye ja dekhAtuM. AthI zrIkRSNagurue e zaMkAnuM samAdhAna ApatAM kahyuM ke yatijano mATe traNa zarata che. (1) cittano saMyama joIe, (2) kAma ane krodhathI vegaLA rahevAnI AvaData joIe ane (3) AtmAnI oLakhANa joIe. jenuM citta kAbUmAM nathI te yatipadane nAlAyaka che. paNa citta upara kAbU hovA chatAM kAma ane krodhathI vegaLA rahevAnI tAlIma na lIdhI hoya to citta upara je kAbU hoya che te kAyamI raheto nathI. vaLI A be cIja hovA chatAM AtmAne na oLakhyo hoya to badhuM nakAmuM che. saMyamanI tAlIma ane kAma tathA krodhanI asarathI vegaLA rahevAnI tAlIma levAno hetu to e ja che ke, AtmAne oLakhavo. AvA yationI jIvanacaryA pote ja saheje lokakalyANakArI che, eTale teo lokahitamAM rAcelA paNa gaNI zakAya ja ane AvA yatio mATe to te vasatimAM rahe ke jaMgalamAM rahe, jyAM rahe tyAM sau sarakhuM che. kAraNa ke "deha chatAM jenI dazA varta dehAtIta" evA teo hoya che. AthI e paNa saheje samajAze ke mokSa meLavavA mATe amuka kSetramAM javuM paDe, tevuM kAMI ja nathI. mokSa maLyA pachI AtmAnI kaI sthiti thAya che ane te kayA bhAgamAM jaI vase che e bAbata to anubhavagamya che, paNa mokSano kharo artha e che ke AtmAne saMpUrNa rIte oLakhavo ane ene Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 gItA darzana pariNAme baMdhanathI mukAI javuM. have chevaTe muni viSe kahe che: sparzAnkRtvA bahirbAhyAMzcakSuzcaivAMtare bhravoH / prANApAnau samau kRtvA nAsAbhyaMtaracAriNau / / 27 / / yateMdriyamanobuddhirmunirmokSaparAyaNaH / virAchAmayogho yaH savA murata gva || 20 || bhoktAraM yajJatapasAM sarvalokamahezvaram / suhRdaM sarvabhUtAnAM jJAtvA mAM zAMtimRcchati // 29 / / bhavAM vacce dharI daSTi, bAhya sparze tajI karI; nAsikAmAM vahenArA, prANApAna samA karI. 27 Indriya mana buddhino, saMyamI mokSa tatpara; jenAM IcchA bhaya krodha, gayAM te mukata che sadA. 28 ne mane bhUtano mitra, sau lokono mahAprabhu; ne yaza tapano bhogI, jANI te zAnti meLave. 29 (bhArata ! jema karmayogIne karma karavA chatAM karmaphaLamAM anAsakata rahevAnI tAlIma levI paDe che, tema jeo muni gaNAya che, temane paNa tAlIma levAnI hoya che. e arthamAM to teo paNa prabaLa puruSArtha karatA hoIne karmayogI ja che, paraMtu teo prAyaH pratyakSa rIte to lokasaMgathI bahu dUra vase che, chatAMya lokahitanI jhaMkhanA temane nathI hotI ema nahi. teo paNa hamezAM sarva jagatanI zAnti IcchI rahyA hoya che ane uttama AMdolano jagata para pheMkI rahyA hoya che. teonuM lakSaNa A pramANe che.) bAhyasparzIno-viSayabhogono tyAga karI, bhUkUTI vacce daSTi sthira karI, nAsikA vATe jatA AvatA prANa tathA apAna vAyune eka sarakhI gatimAM rAkhI, tema ja Indriyo, mana ane buddhine vaza karIne je IcchA, bhaya ane krodhathI mukata thAya che, te mokSaparAyaNa muni hamezAM mukata ja samajavo. (vaLI he arjuna ! te ema paNa jANe che ke, yajJa ane tapano bhokatA huM ja chuM eTale pote jJAnI hovA chatAM temane yajJa ane tapa kanArA para "teo badhA ajJAnI ja che" evI dhRNAspada daSTi nathI hotI, tema teo ema karanAranI kriyAnuM anukaraNa karavA paNa lAgatA nathI; kAraNa ke upara kahyuM tema teo jANe ja che ke judAjudA mArgo dvArA eka ja AtmA meLavavAno che. AthI ja teo samatA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 261 barAbara jALavI zake che. vaLI teone siddhinI paNa IcchA nathI rahelI, kAraNa ke teo jANe che ke sarvalokamAM mahAzakitamAna eka (te huM rUpa) AtmA ja che ane teo sarva jIvo, pachI pApI ho ke puNyazALI ho, badhA para pUrepUro prema pAtharI zake che, kAraNa ke te jANe che ke huM rU5) AtmA sauno mitra ja che. bhalA! bola have azAntinAM kAraNo ja kayAM rahyAM? eTale ja huM kahuM chuM.) ane te yajJa tathA tapanA bhogI, sarva lokanA mahAprabhu tathA prANImAtranA mitra evA mane jANIne te avazya zAMti meLave che. noMdha : dhyAna, e munino mukhya viSaya che. evA munie (1) bAhyabhogone tilAMjali ApavI joIe, (2) AvatA jatA vAyune samatAmaya rAkhavA mATe daSTinI sthiratA ane jAgRti rAkhavI joIe, (3) Indriyo, mana ane buddhine vaza karavAM joIe, (4) mokSanI tatparatA rAkhavI joIe ane (5) krame krame IcchA, bhaya tathA krodhane aMkuzamAM lAvavA Ie. muni mATenI A pAMce zarato kharekhara mananIya che. jUnA kALamAM ane hajuya pracalita yoga mATe AvI sAdhanA pracalita che. jainasUtroe "prANAyAma" aMga upara bahu lakSya nathI ApyuM. mULe to vAta e che ke samatA sAMdhavI joIe. trATaka ane prANAyAmanI tAlIma ghaNA sAdhakone ekAgratAmAM sahAyaka thAya che. brahmasparzInI lAlaca choDyA vinA AvI sAdhanA azakaya che. AvI tAlIma paNa jo Indriyo uparAMta mana ane buddhi para saMyama lAvavAmAM upayogI na thAya to nakAmI mAthAphoDarUpa ja che. sAthe sAthe mAtra mokSanI ja eka abhilASA paNa joIe, nahi to A mArgamAM UpajatI zakitaono durupayoga thavAthI patananAM nimitto Dagale ne pagale khaDAM thAya che. chevaTanI vAta to e ja che ke halakI IcchAo bhaya ane krodha javAM joIe. e jenAM gayAM te jyAM hoya tyAM mukta ja che. ATalI cIvaTa rAkhavA chatAMya, ekalI kriyA khapa lAge nahi. sAthe sAthe jJAna ane vijJAna to joIe ja. AtmajJAnane jJAna kahI zakAya ane vizvajJAnane vijJAna kahI zakAya. ekalA jJAnathI paNa vaLe nahi; kAraNa ke sarva jIvo pratyenI mitratA AvyA vinA e jJAna pUrNa na hoI zake. eTale ja arjunane udezIne zrIkRSNe kahyuM, "sarva lokanA mahA prabhu, yajJa ane tapanA bhogI ane sarva bhUtanA mitra evA mane jANyA pachI ja pUrI zAnti maLe che." Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6ra gItA darzana A parathI saheje samajAyuM ke joIe to RSi ho, joIe to yati ho, joIe to muoi ho ane joIe to karmayogI ho paNa mukhyatve to enuM jIvana evuM hovuM joIe ke jemAM Atmahita ane pratyakSa athavA parokSa paNa lokahitano sumeLa hoya. mokSa e koI amuka ThekANAnuM nAma nathI, mokSa e to eka avasthA che. te kAma, krodha tathA bhayAdithI chUTavAthI pAmI zakAya che. yajJa, japa, tapa, dhyAna, jJAna, yoga sahuno e ja eka mAtra virAma che. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahma vidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde karmasaMnyAsayogo nAma paMcamo'dhyAyaH / / 5 / / 'OM tat sat' e pramANe zrIbhagavAne gAyelI, upaniSado paikI brahmavidyA ane yogazAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA A saMvAdamAM karmabrahmarpaNayoga nAmano pAMcamo adhyAya pUro thayo. pAMcamA adhyAyano upasaMhAra arjunanuM aMtaHkaraNa saraLa hatuM eTale thayelA kuvikalpo ane upajelo moha TaLI jAya tema hatuM. jijJAsAne e cheka paravArI beTho nahoto. paraMtu haju lagI ene karmasaMnyAsanI vAtamAM jeTalo rasa hato teTalo karmayoganI vAtamAM nahoto. ethI ja eNe savAla karyo, "kRSNacaMdra Apa to bannenI tArIpha karo cho. paNa huM pUchuM chuM, e bemAM sAro kayo? te ja nakkI karI dyo ne." zrIkRSNanA bola para arjunane vizvAsa to hato ja ane zrIkRSNacaMdra tenA mATe khare ja vizvAsapAtra hatA. arjunanI nADa pArakhanArA paNa hatA. arjuna jevA sAdhaka mATe karmayoganI ja bhalAmaNa sArI che ema zrIkRSNacaMdra joyuM ane e ja mArganI zreSThatAno kharo khyAla Apyo. "jo, bhAI arjuna ! bAhyatyAga karI sAdhana dvArA sadhAtA AMtarika tyAgano mArga karmasaMnyAsano mArga che ane bAhya tyAga pachI e kSetrano, kALano ke vezano tyAga ho, evo tyAgavivekapUrvaka khyAla rAkhI evI sAdhanA dvArA sadhAtA AMtarika tyAgano mArga e karmayogano mArga che. bIjA zabdomAM kahIe to AtmalakSI pravRttinuM dhyeya rAkhI svIkArelI bAhyanivRttine karmasaMnyAsa kahevAya Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 263 che ane AtmalakSI nivRttinuM dhyeya rAkhI svIkArelI bAhyapravRttine karmayoga kahevAya che. AthI tAre na bhUlavuM joIe ke bannenAM phaLa ekarUpa ja Ave che. aMtaraMga tyAgarUpa dhyeya to bannenuM eka ja che. mATe yathArtha daSTie game te mArganuM sevana karavA chatAM pariNAma ekasarakhuM ja Ave che. ane jo Ama ja che, to pachI e bene sAva nokhA pADI devA e to mUrkhanuM kAma che; paMDitanuM nahi paraMtapa ! buddhizALInI kharI buddhinuM mApa ja A che ke te badhAnAM daSTibiMduo tapAsIne sahuno samanvaya sAdhe. jainasUtromAM syAdvAda, apekSAvAda ane anekAMtavAda kahevAya che, te AnuM ja nAma. Avo syAdvAda yathArtha jANe te ja paMDita. bhAI ! rAgadveSa rahita thayA vinA koInoya chUTako nathI, pachI e joIe to tyAgI ho ke joIe to atyAgI ho ! rAgadveSa virahitapaNuM e ja AMtarika tyAga. AvA tyAgane mATe yoganI jarUra to pahelI ja paDavAnI! mATe huM yoganAM gANAM gAu chuM, ene uttama gaNuM chuM, samajyo ke bhArata ? dhanaMjaya ! yoga eTale AtmA sAthe joDAvAnI tAlIma, paNa dehamAM purAyelA AtmAne paramAtmAnA joDANa mATe prayAsa karavo paDe che. AvI tAlIma levA mATe mana, ane Indriyone jItavI paDe che, aMtaHkaraNane nirmaLa ane nirdoSa karavuM paDe che. AthI pravRttinuM kSetra enA jIvanamAM agra bhAga bhajave che. bhoLA ! tuM pravRttinA kSetrathI bhaDakIne kAM bhAge che? kAyara zA mATe thAya che? pravRttinA kSetramAM karmayoganI ja mahattA che, paNa karma karavA chatAM kharo yogI lepAto nathI. kAraNa ke Indriyo ke mananI kriyAmAM Indriyo ane mane potAnA sajAtIya viSayomAM svAbhAvika jAya evI ja kriyAne e thavA de che. evI akhaMDa jAgRtine lIdhe je kriyA AtmAne lepa lAgyA vagara na ja thAya, evI kriyA e zIdhra tajI de che. mATe ja AvI brahmalakSI daSTi jaLavAvAthI emanA dvArA ke emanI sAkSIe thatI kriyA Asakitavarjita kriyA hoIne tevo puruSa lapAto nathI. tane kadAca prazna thaze ke karmayoganI bhAMjagaDamAM na paDIe to zo vAMdho Ave? arjuna ! e praznano uttara e che ke AtmA keTalo AgaLa vadhyo che, enuM kharuM mApa karmayoga-pravRttikSetrathI nIkaLe che ema lAgavAthI yogIo karmo Acare che ane karmaphaLanI lAlasAthI vegaLA rahe che, eTale karmabaMdhanathI baMdhAtA nathI ane naiSThika zAMti meLave che. keTalAka ardhadagdha loko bAhyapravRttine jaMjALa mAnI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gItA darzana kAyaratAthI nivRtti mArgamAM pese che, te to beya mArga cUke che ane azAnti vahore che. bIjAnA bhogo ke bhoganAM sAdhano joI temanI daSTi vAraMvAra te bhaNI jAya che. bhogalAlasAnuM vAraMvAra cittavana karI teo asadicchAthI joDAyelA rahe che, lokabhayane lIdhe bAhyatyAga pALatA dekhAya che, paraMtu AMtarika tyAganA nAmanuM mIMDa hoya che. teo dAMbhika kriyAo Acare che ane sAmAnya bAbatamAM paNa phaLanI Asakti sauthI vadhu rAkhatA hoya che. AvA tyAgIne naiSThika zAnti kyAMthI hoya ? "sarva bhUto viSe Atmavat bhAvanA enAmAM kyAMthI hoya? Indriyono ane manano to e gulAma ja hoya. Avo karmasaMnyAsI to kharekharo baMdhanamAM paDelo che, mATe manano saMnyAsa e ja sukha. bahAranI pravRtti e duHkhanuM kAraNa nathI; duHkhanuM mULa kAraNa to aMtaramAM che, ane e ja pramANe sukhanuM mULa paNa bhItara che; bahAra nathI. , eka vAtanI cokhavaTa ahIM karuM. keTalAka ardhadagdha daSTivALA sAdhako kahe che ke, "AtmA to akartA che, akriya che, abhokatA che, to pachI pravRttimArganI zI jarUra ? pravRtti e AtmAno dharma ja nathI, azutA ja pravRttinI nizAnI che. azuddhatA vinA pravRtti thatI ja nathI. mATe pravRttithI chUTo. AraMbhathI chUTo." AvA sAdhako Avato vyAghAta doSa'nI ApattimAM paDe che. emane koI pUche ke tamo hAlo cAlo cho kharA? khAo-pIo cho kharA? sUo jAgo cho kharA? havA prakAza lo cho kharA? A badhAno javAba teone hakAramAM ja Apavo paDaze. to A badhI kriyA e ja pravRtti nathI, to bIjuM zuM che? pravRtti vinA koI paNa dehadhArIne cAle tema che ja nahi, to pachI svArthI pravRtti karavI ane paramArthIpravRttimAM AMkha ADA kAna karavA, e to anarthakArI gaNAya. kharI vAta e che ke je sAdhakoe pravRtti kSetramAM nirlepa rahevAnI sAdhanA sAdhI lIdhI hotI nathI, emane nivRttimArganI amuka kALa mATe jarUra paDe che, mATe evA sAdhakone nivRttimArga pathya nIvaDe che. paraMtu aMte to te paNa sarva bhUtanA hitaciMtaka hoIne nirdoSa pravRttinA kSetrane saheje svIkArI le che. AvA pIDha sAdhakonI kriyA ke pravRtti AtmalakSI hovAthI te sAhajika pravRtti hoIne temAM teo AsaktipUrvaka bhaLatA nathI. AsakitapUrvaka pravRttimArgamAM bhaLavuM ke nivRttimAM bhaLavuM e banne baMdhanakAraka che, paNa keTalAka sAdhako mATe paheluM pagathiyuM pravRttimArga athavA karmayogamArganuM hoya che. ATaluM lAMbuM vivecana meM e sAru karyuM ke AtmA AsakitapUrvaka je kriyAmAM na bhaLe te kriyA AtmAne baMdhanakartA nathI, ane Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 aghyAya pAMcamo AtmA je kriyAmAM AsakitapUrvaka bhaLe te kriyA AtmAne baMdhanakartA che ja. jo ke AtmAnuM sarvocca svarUpa to evuM che ke e prabhu kazuM karato nathI. ene to karmabaMdhana paNa nathI, tema karmaphaLano bhogavaTo paNa nathI. paNa je jIva karmasaMgI che, tene mATe ja A saMsAra ane saMsAranAM baMdhana che. pApa ke puNya sAthe paNa prabhune nisbata nathI. enI prArthanA karavAthI koI ema na mAne ke e pApa ke puNya koInAM e leze deze. A badhA pApapuNya, vikarma, akarma ke karma e badhuM karmasaMgI jIvana mATe che. e ja baMdhAyelo che, mATe ene mukata karavA sAru nava da2vAjA vALA zarIramAM rahelA jIvane manano saMnyAsa ane aMtarano saMyama karIne jAgatI cokI rAkhI karmo karavAnAM che, AvI rIte karmo karavA chatAM, te pote kazuM karato ke karAvato nathI ema ja kahI zakAya; kAraNa ke Asaktino lepa potAne e lAgavA ja deto nathI. ahIM tane eka savAla thaze ke jIvane karmasaMgI kema banavuM paDayuM" Ano uttara tAruM aMtaHkaraNa ja tane Apaze. aMtaHkaraNano avAja sAMbhaLyA vinA e praznanuM samAdhAna meLavavAno bIjo eke rasto nathI. chatAM tane huM be zabdo kahuM chuM te sAMbhaLa. ajJAna ane moha e be paraspara pitAputranA saMbaMdhavALA che. eka apekSAe ajJAna e pitA che ane moha e putra che; jyAre bIjI apekSAe moha e pitA che ane ajJAna e putra che. ajJAna vinA moha nahi, ane moha vinA ajJAna nahi; paNa moha dUra karavA mATe pahelAM jJAnanI eka ja cinagArI hoya, to mohano paDado dhIre dhIre khasavA mAMDe che ane e paDado ThAmuko khasI jAya tyAre AtmajJAnano saMpUrNa vi jhaLahaLavA mAMDe che. paraMtu pahelAM AtmajJAna thavuM ja joIe, enA vinAnI badhI sAdhanA vRthA. japa, tapa, tIrtha, yoga, ItyAdi badhuM enA mATe ja che. AthI tane kahuM chuM ke hRdaya, buddhi, niSTA ane tatparatA e sadhaLI tArI sAdhanAsAmagrIne emAM keMdrita karI de ane karma karavA mAMDa. jJAnI puruSo sauthI pahelAM aMtaHkaraNanI zuddhi kare che, pApane dhoI nAkhe che ane hRdaya, buddhi, niSThA ane tatparatA e sadhaLI sAdhanasAmagrIne AtmajJAnanI sAdhanAmAM joDI de che. Ama karavAthI aMte evI dazAmAM te puruSo AvI jAya che ke, pachI punarjanma karavA ja paDatA nathI. paraMtu tane ahIM pharIne yAda ApuM chuM ke AvA jJAnInA jIvanamAM paNa lokahita to mukhya bhAga bhajave ja che. dhanaMjaya ! tane jANIne navAI thaze, paNa tevuM kazuM ja nathI. jagatano AtmA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gItA darzana ane eka dehadhArIno AtmA e bannemAM nizcaya daSTie jotAM kazo ja bheda nathI. A vilakSaNa ekatAne lIdhe ja Atmahita ane lokahita"no sumeLa che. "svadayA sAthe paradA joDAyelI che." bhale daSTibhedane lIdhe jagatamAM anekatva bhAse, paNa e anekatvamAM paNa jJAnIjano ekatva joI rahyA hoya che. eTale vRttibhede ke karmasaMgajanya vividhatAne lIdhe yonibhede brAhmaNa, zUdra, hAthI, gau, kUtaro vageremAM judAI dekhAya, paraMtu jJAnInI daSTimAM aMtaraMga bhAva mukhyatve hovAthI teo sahune viSe samadaSTinAM cazmAMthI bhALI zake che. ene lIdhe emanA vartanamAM paNa samabhAva jaLavAI rahe che. duniyA jene pApI, adhama, patita ke muphalIsa mAne che, tenA tarapha to teo vadhu premaLatA pAtharI zake che. aho, kevI saumya bhAvabharI e amIdaSTi ! kauteya ! sAmyabhAvavALI daSTi thaI ke jaga jitAyuM ja samajavuM. pachI bAkI zuM rahyuM? paNa e samabhAva nirdoSa hovo joIe. nirdoSa samatA e eka daSTie to brahmanuM ja lakSaNa che, eTale tevA puruSo lokahitanI mahApravRttimAM lAgyA paDayA hoya, toya te brahmaniSTha ja che. paNa pArtha ! tane huM thoDAM emanAM agatyanAM lakSaNo saMbhaLAvuM. nahi to tuM bhramamAM paDI jaIza. jo vIrA ! AvI nirdoSa samatA e baccAMnA khela nathI. priyano yoga thAya ke viyoga thAya, apriyano yoga thAya ke viyoga thAya chatAM jene harakha ke uga na thAya enuM nAma brahmajJAnI. enuM nAma nirdoSa samabhAvI brahmaniSTha. AvA ja puruSa nirmohI hoI zake. sthitaprajJa hoI zake. pachI joIe to e pravRttinA kSetramAM hoya ane joIe to nivRttinA kSetramAM hoya. "are kurukSetra ! jJAnayogI ho ke karmayogI ho, enI zI phikara? paNa tevo kharo puruSa zarIra, Indriya ke mananA pralobhanakArI viSayomAM phasAIne kriyA karato ja nathI. bAhyasparzI ene lalacAvI zakatA nathI. AtmAmAM ja ene sukha lAdhe che, ane te ja akSaya sukha hoya che. AvuM sukha jema jJAnayogIne maLe che, tema karmayogIne paNa maLe ja che. | "bhalA paraMtapa ! tuM bAhya sukhada sparzInI lAlacane cheka tajavI e sahelI jANe che? nA, kadI nahi. ene mATe mULajJAna joIe. Ane bhedavijJAna jainadaSTie kahIe to karmapudgala ane jIva vaccenA svarUpabhedanuM jJAna te bhedavijJAna. aho ! ATaluM thayuM eTale to ene cokhkhuM dIvA jevuM dekhAyuM ke bAhya Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya pAMcamo 27 sukhada sparze e Adi ne aMtavALA che; je sukha anAdi anaMta nathI. temAM AtmAnuM rAcavuM na hoI zake. je sukha anAdi ne anaMta che, te AtmA sivAya kayAMya nathI; pachI ene bAhya sukhada sparzI tarapha laI jatA kAma ane krodhanA Avego kema kheMcI ja zake? AvA Avegone to e jhapaTa mArIne dUra kare, eTale ke jevA Avego Ave ke turata te saMskAro citta para sthAna jamAve te pahelAM ja dUra kare. Ane mATe manuSya dehadhArInuM vivekazIla magaja ati jarUranuM che. mATe ja mAnavadehanI kiMmata sauthI vadhu che. AvI veLAe je kAmakrodhanA Avego sahI zake, te ja kharo sukhI ane te ja kharo vIra. AvA puruSane ja mahAvIra kahI zakAya." "kahe, tIputra! tane have zI zaMkA che? tuM samajI ja zakayo hoIza ke jJAnIne viSayo pratye vairAgya athavA udAsInatA saheje ja varte che, te zAthI varte che? teo khare ja jANe che ke viSayo pratyeno rAga e AtmAno mULa svabhAva nathI, e to vibhAva dazAne lIdhe che. ethI evA viSayomAM jJAnIne rasa paDato nathI. teo spaSTa rIte jANe che ke sukha aMtaramAM che, ArAma aMtaramAM che, Avo puruSa brahmabhUta ja che. brahmanirvANa paNa meLave che." | "ahIM lagI meM karmayogInI tArIpha karI, paNa tethI tuM ekAMte ema na mAnato ke karmayoga vinA mokSa ja nathI. mokSa to, agAu kahI gayo tema, rAgadveSa rahita thanAra sahune mATe mokaLo che. pachI e karmayogI ho, yati ho, RSi ho, ke muni ho. paNa karmayoganI mahattA meM eTalA sAru gAI che ane gAI rahyo chuM ke e mArga tArA jevA aneka sAdhako mATe viziSTa prakArano che. emAM TicAtAM TicAtAM mANasa anubhavI ane prakhara puruSArthI bane che. ALasamAM kaTAI javA karatAM udyamamAM dhasAI javuM sAruM.' e lokokita sAva sAcI che, ane ethI ja RSi, muni ke yati jeo tyAgamArgamAM bhaLyA che, temane paNa udyamanI jarUra ja che. teo paNa pratyakSa bhale na dekhAya chatAM parokSa rIte jagane upakAraka te banavAnA ja." "tane e traNe koTInA tyAgIonI lAyakAta kahevAthI eno kharo khyAla Avaze. 1. Atmazuddhi, ekaniSThapaNuM ane sarve bhUtonA hitamAM lAgyA rahevuM e traNa RSionAM mukhya lakSaNa che. 2. cittasaMyama, kAmakrodhathI vegaLA rahevAnI kaLA ane AtmAnI oLakhANae traNa yationAM mukhya lakSaNa che, te dvArA teo mokSa jaladI meLavI le che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 gItA darzana 3. bAhyabhogono tyAga, trATaka, jAgRti, Indriya mana, ane buddhino saMyama, mumukSutA tathA khoTI IcchA ane bhayathI mukita tathA akrodhapaNuM e munionAM viziSTa lakSaNo che." - "AvA puruSonAM cAritra jagahitakArI kema na hoya? eTale temAM paNa Atmahita ane lokahitano samanvaya hoya ja che. teo saghaLA yajJa, tapa, mahAzakti e badhAnI pAchaLanA mULabhUta AtmAne jANIne zAnti meLave che." "have karma saMnyAsa rahasyathI tuM paricita thaI ja gayo hoIza. ATalA paricaya pachI paNa tane je prazno thaze teno javAba AgaLa upara ApIza." Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana aghyAya chaThTho upodghAta pAMcamA aghyAyamAM karmayoga ane karmasaMnyAsano samanvaya batAvI karmayoganI mahattA kayAM ane zAthI e vistArathI varNavyuM. have A aghyAyamAM zrIkRSNacaMdra 'yoga'ne khUba vyApaka arthamAM mUkI de che. evA yoganI vyApaka vyAkhyAmAM saMnyAsa, karmayoga, yajJa ane karmakAMDa e badhuM samudramAM saritAnI jema samAI jAya 3. A aghyAyamAM teo e paNa batAve che ke prathama to ApaNe zAntinI je kalpanA karI lIdhI che, te kharI zAnti ja nathI. karmanA abhAve maLatAM ArAma ane zAnti e to magajanA gADAne maLatAM ArAma ane zAnti jevAM che. kharI zAnti e to koI judI ja cIja che. paNa yogIo to evI zAnti meLavavA mATe paNa akarAMtiyA thatA nathI. Ama kahIne chevaTe teo te badhuM potAmAM ja che, ema samajAve che. vacce arjuna evA yoganAM sAdhano kayAM te pUche che. tyAre zrIkRSNacaMdra tenA sAdhano ane rAmabANa upAyo batAve che. vaLI arjuna pUche che ke, "Avo yoga pUrNa na sadhAya to to 'dhobIno kUtaro nahi gharano ke nahi ghATano' jevuM thAya tyAre zuM karavuM ?" zrIkRSNacaMdra e vAtanuM paNa saMpUrNa samAdhAna karI chevaTe eTalI hada sudhI siddha karI batAve che ke tapa, jJAna karma vagere sarva sAdhano karatAM pote je yogasAdhanA batAve che, te ajoDa che, sarvottama che, sarva prakAre saphaLa che, ane evA yoga mATe mukhya masAlo zo joIe, te chellA eka ja zlokamAM batAvI de che. eTale have ApaNe te tarapha vaLIe. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 gItA darzana SaSTho'dhyAyaH adhyAya chaThTho zrI bhagavAnuvAca / anAzritaH karmaphalaM kArya karma karoti yaH / sa saMnyAsI ca yogI ca na niragnirna cAkriyaH // 1 // zrI bhagavAna bolyA : karavAnuM kare karma, je IcchA phaLanI tajI; te saMnyAsI tathA yogI, na niragni na akriya. 1 (pyArA paraMtapa ! karmaphaLanI oziyALa rAkhavI temAM ja Apatti che. e oziyALa choDI dIdhI, eTale emAM saMnyAsa, yoga, agnihotrIpaNuM ane karmakAMDIpaNuM AvI ja gayAM. mATe kahuM chuM ke, phaLanI IcchA rAkhyA vagara je karavAjoga karmo karyA kare che, te saMnyAsI paNa kahevAya ane yogI paNa kahevAya. (vaLI he arjuna ! koNa kaheze ke e agnihotrI ke karmakAMDI nathI? kAraNa ke agnihotrI yajJa dvArA je sAdhavA mAge che, te to eNe sAdhI ja lIdhuM che. karmakAMDI karmanI upAsanAthI je sthiti lAvavA Icche che te paNa eNe meLavI ja lIdhI che, eTale) vaLI e agnihotrI nathI, ema na kahevAya ema karmakAMDI nathI ema paNa na kahevAya. A rIte paNa eno artha ghaTAvI zakAya ke mAtra agnipUjana choDI de ane kriyAmAtra choDI de, tethI kAMI yogI ane saMnyAsI thavAtuM nathI.) noMdha : zrIkRSNa gurunA mata pramANe agnihotra ane karmakAMDanI upAsanAno mArga bahu UMcA darajjAno nathI, chatAM e banne pAchaLanuM dhyeya ekAgratA ane zraddhA sAdhavAnuM ja che, ema e sUcita kare che. hamezAM janasamAjano moTo varga sthaLa upAsanA dvArA jeTalI sahelAIthI ekAgratA ane zraddhA jamAvI zake che, teTalI sahelAIthI te sUkSma sAdhanAno mArga pakaDI zakato nathI. mATe ja evI sthaLa upAsanA evA varga mATe kSamya che, paraMtu eTaluM to kharuM ja ke ene doranAra prakhara saMyamI ke samartha yogI puruSa na hoya to enA mArgamAM pAmaratA, vahema, lAlacuDA, aMdhazraddhA, kurUDhio vagere anartho phUle phAle che. mATe ja gItAkAre e mArganI sArI bAjunI kadara karI che, paNa khAsa bhAra nathI mUkayo. UlaTuM teo yajJa ane karmakAMDa zabdane vyApaka arthamAM laI jaIne sUkSma sAdhanA tarapha mAnava samudAyane AkarSI gayA che, te ApaNe trIjA vagere adhyAyamAM vistArathI joI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 271 lIdhuM che. eTale ahIM e viSe kahevAnuM rahetuM nathI, paNa e savAla haju paNa thAya che ke saMnyAsI ane yogI bane eka kema hoI zake? eno javAba ApatAM zrIkRSNacaMdra kahe che: yaM saMnyAsamiti prAhuryogaM taM viddhi pAMDava / na hyasaMnyastasaMkalpo yogI bhavati kazcana || 2 || saMnyAsa je kahevAya, yoga te jANa pAMDava ! yogI bane nahi koI, saMkalpone tajyA vinA. 2 (aho! pAMDanA putra) pAMDava ! jene saMnyAsa kahevAya che tene yoga paNa kahI zakAya kAraNa ke saMkalpone tajyA vinA koI paNa sAdhaka yogI thaI zakato nathI. noMdha : karmasaMnyAsa ane karmayoga judAM nathI, e vAta to agAu kahevAI gaI che. vaLI karmayoga, karmasaMnyAsa karatAM caDiyAto che, ema paNa kahevAI gayuM che. ahIM ema batAvavA mAge che ke saMnyAsa e yoganuM aMga ja che. "saMnyAsa vinA yoga na saMbhave" A vAkya kharekhara mananIya che. keTalAka gRhastho potAne goThatA kAryakSetramAM gUMthAyelA rahI karmayogI kahevaDAvavA mAge che, temane mATe A cImakI che. ane sAthe sAthe "bhagavAM kapaDAM paherI bhikSA mAgavI eTalo ja saMnyAsano artha samaje che, temane mATe paNa A cetavaNI che ke "saMnyAsa vinA yoga na saMbhave" te vAta kharI, paraMtu te saMnyAsa mAtra vezano nahi; paNa saMkalpono saMnyAsa joIe. sArAmAThA vikalpone tAbe thayA vagara sAcA saMkalpabaLane sauthI prathama keLavavuM joIe. jema jainasUtro kahe che, "svacchaMdano nirodha karyA vinA mokSamArga saMbhave nahi" tema. eka bAjuthI nAnI nAnI Teka laIne ene prANa sATe nibhAvavI ane bIjI bAjuthI lAlaca ane nabaLI IcchAo upara aMkuza mUkavo, e saMkalpabaLa vadhAravAno athavA saMka9pasaMnyAsano rasto che, emAMthI ekAgratA, vaphAdArI, zraddhA, saMyama, rasavRtti badhuM khIlI UThe che. have evA yogamAM caDanAranuM sAdhana kayuM? ane yogamAM ArUDha thayA pachInuM sAdhana zuM? te batAve che. Aru rakSormuneyogaM karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate / / 3 / / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 gItA darzana yoganA sAdhanArA e, muninuM karma sAdhana; yoga siddha thayA bAda, tenuM ja zAnti sAdhana. 3 (arjuna ! huM tane gayA adhyAyamAM kahI gayo chuM, ane haju pharI kahuM chuM ke karmanI jarUra to jema karmayogIne che tema yoga sAdhanAra munine paNa che ja, paNa phera eTalo ja ke) yoganI sAdhanA karanAra muni mATe karma e sAdhana athavA kAraNa rUpa che, jyAre yogane siddha karI lIdhA bAda tivA ja munine karmamAM evI to sahajatA prApta thAya che ke pachI) enuM ja sAdhana zAnti bane che. noMdha : zrIkRSNagurue yoga ane saMnyAsano samanvaya sAdhyo te agAu ApaNe joyuM. have ahIM teo kahevA mAge che ke, zarUAtamAM yogasAdhanA karanAranuM dhyeya yogasAdhanA hoya che, ane karma enuM sAdhana che. mATe tyAM evI sthitimAM "A karma karavAM, A karma tajavA" evo viveka vAparIne sAdhanA karavI paDe che. kAraNa upara kAryano AdhAra hoIne kAraNa paratve ghaNuM vicAravuM paDe che. paNa yoga siddha thayA bAda evI dazA saheje thaI jAya che ke A "karma karavAM, A karma tajavAM evo viveka na vApare toya je karma thAya che, te zAnti denArAM ja bane che. tethI yogArUDha muni kAma karato dekhAya ke na dekhAya toya ene mATe ekAMte kadI abhiprAya na bAMdhI levo joIe. eno karmatyAga ane karma svIkAra sahaja ane kudaratI hetupUrvaka hoya che. yogArUDhane Atmadarzana thayAM, eTale have te karma kare toya zuM ane na kare toya zuM? ene to dhyeya paNa zAnti ane dhyAna paNa zAnti, kAraNa paNa zAnti ane kArya paNa zAnti. bAkI yogamAM haju je caDhavA Icche che ene to karma upara takedArI rAkhavI paDe che, ane rAkhavI ja joIe. sArAMza ke (1) yoga sAdhanArane ane (2) siddha yogIne banneyane-karma hoya che. ekane amuka karma karavAnAM, amuka karma tajavAnAM ane amuka karma jANavAnAM hoya che jyAre bIjAne to jANavAnuM badhuM jANyuM, karavAnuM badhuM karyuM ane tajavAnuM badhuM tyAkhyuM ema ja che, to pachI Agraha to hoya ja zAno? chatAMya bIjA prakAranA yogIne paNa karma karavAnAM to (kudaratI bhale hoya. chatAM) hoya ja che. kAraNa ke temanAM karma jagatane sahaja upakAraka banI rahe che. yadA hi neMdriyArtheSu na karmasvanuSajjate / sarvasaMkalpasaMnyAsI yogArUDhastadocyate ||4|| Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 273 jyAre rAce na kamAM, arthomAM Indriyo taNA; sarvasaMkalpasaMnyAsI, yogArUDha gaNAya che. 4 (yogArUDha kone kahevAya? e zaMkAnA samAdhAnamAM che bhArata ! huM tane kahuM chuM, te tuM dhyAna daIne sAMbhaLa.) jyAre IndriyonA viSayomAM ke karmomAM Asakta thato nathI (tyAre) te (sAdhako sau saMlpono saMnyAsI ane yogArUDha kahevAya che. noMdha : zrIkRSNagurue yogArUDhanI atyaMta suMdara vyAkhyA ApI dIdhI. Indriyone lagatA viSayomAM ke karmomAM jyAre Asakita na thAya tyAre ja te sarvasaMkalpano svAmI bane che ane siddha yogI gaNAya che. AthI e paNa phalita thAya che ke saMkalpa-vikalpanuM mULa evAM ja karmomAM hoya che ke je karmomAM AsakitanuM tattva hoya che, ane karmomAM Asakti thAya che, enuM kAraNa IndriyonA viSayomAM Asakita hoya che. jyAre IndriyonA viSayomAM AtmA Asakata thato nathI tyAre Indriyo evA ja viSayone sahaja svAbhAvika rIte grahaNa kare che ke je viSayo nirdoSa hoya che. dA.ta. evA yogInI AMkha evuM ja jue che ke je upayogI eTale ke potAnuM ane paranuM kalyANa sAdhaka ja hoya che e ja rIte dareka IndriyanA dareka viSaya paratve samajavuM. jagatanA padArtho to enA e hoya che, Indriyo paNa enI e ja hoya che, paNa chatAMya eka yogI tyAM rahyo thako mukita meLavI zake che, jyAre yoga sAdhanAra khUba sAvadhAna rahe to ja mukitano mArga khullo karI zake che, ane ayogI to tyAM ja baMdhAya che. Ama eka ja sthaLe traNa prakAro dekhAya che, te mAtra AtmAnA nirmaLa -paNA ane sabaLapaNA para AdhAra rAkhe che. mATe ja have kahe che : udvaredAtmanA''tmAnaM nAtmAnavasAdayet / Atmaiva hyAtmano baMdhura-Atmaiva ripurAtmanaH // 5 // AtmAthI tAravo AtmA, AtmAne na DubADavo; AtmA ja baMdhu AtmAno, zatru AtmA ja Atmano. 5 (he bhArata! jo to kharo; A jagatanI kevI vicitratA che! AtmA to anaMta zakitavALo che, chatAM dehadhArIo evA anaMtazakitavALA AtmAnI samIpamAM hoIne paNa kAyaratA ane bhaya sevI rahyA che, tethI pote ja potAnI jAtane nabaLI pADe che, duHkhI thAya che ane DUbe che. jJAna daSTie jotAM AtmA to sahajAnaMda Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana svabhAvavALo che. te nathI marato ke nathI pedA thato. te nathI ajJAnI. UlaTuM kAyamI hastI dharAvanAra ane sadA jJAnI che. enI vaLI aghogati zI ? paraMtu jema bhaDabhaDatI agnithI dhagadhagatA thAMbhalAne jAte bAtha bhIDIne dIvAno mANasa "baLuM chuM, baLuM chuM" ema bole che ane hAthe karI herAnagati vahorIne duHkha pAme che, paNa magajanA gAMDapaNane lIdhe potAnA hAthamAM upAya hovA chatAM e ajamAvI zakato nathI, teja dazA ajJAnI jIvanI che. mATe tane ane sahune paNa huM ema kahuM chuMkeH 274 AtmAno AtmA vaDe uddhAra karavo, paNa aghogati na karavI. AtmA ja AtmAno baMdhu che ane AtmA ja AtmAno zatru che. noMdha : AmAMthI be vastu phalita thAya che. (1) AtmA ja AtmAno uddhAraka che. sadguru ke satyazAstra to mAtra ucca koTInAM chatAMya nimitta ja che eTale naisargikaniyama, sadguru ane satya zAstro 52 vivekapUrNa zraddhA rAkhI preraNA levI paNa puruSArtha to potAne jAte ja karavAno che, e kadI bhUlavuM nahi. (2) AtmA pote ja potAnuM bhaluM kare che, tema bUruM paNa pote ja ka2nA2 che. bahAranI cIjo mAtra nimittarUpa che. Ama chatAM savAla e thAya che ke pote potAnuM bUruM koNa Icche ? chatAMya bUruM thAya che te zAthI ? jo ke eno javAba to ghaNIvAra zrIkRSNagurue Apyo ja che, ApaNe paNa vicArI gayA chIe ke AtmAnI potAnI nabaLAInA bhramane lIdhe, AtmA ja AtmAnuM bUruM karI nAkhe che ane potAnI sabaLAIne lIdhe AtmA ja AtmAno uddhAra karI zake che. chatAM zrIkRSNaguru ApaNane samajAvavA mATe AgaLa paNa e ja vAtane siddha kare che. baMdhurAtmA''tmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH I anAtmanastu zatrutve vartetAtmaiva zatruvat // 6 // jItyo AtmAthI AtmAne, jeNe teno ja baMdhu te; zatrupaNe anAtmAno, AtmA varSe ja zatruvad. 6 jeNe potAnI jAtane potAne baLe jItI lIdhI che te teno baMdhu che ane jeNe pote potAnI jAtane jItI nathI evA dehadhArImAM AtmA hovA chatAM e anAtmA jevI dazA gujAre che, mATe teno AtmA zatrunI jema tenI jAtane kharAba kare che. eTale ke jeNe potAnI jAtane jItI nathI te potAnA pratye ja zatrunI jema varte che. noMdha : uparanI vAtane ApaNe svIkArI to laIe chIe kAraNa ke te nakkara Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 275 satyathI bharelI che paNa "AtmAne AtmAthI jItavo eTale zuM be AtmAo che? vaLI "AtmA hAryo kema ane konAthI" "ane jo hAryo to pachI tenI anaMta zakita, hAratA pahelAM hatI te hAryA pachI kayAM jatI rahI?" "ane dhAro ke jatI rahI, to pachI evo zakitahIna AtmA zakitadhara thaI ja kevI rIte zake?" AvI aneka carcAo UbhI thAya che. jo ke te carcAonuM buddhi dvArA jeTaluM samAdhAna thaI zake teTaluM karavA mATe mahApuruSoe prayatna karyo che. paraMtu prathama zraddhA ane vivekI puruSArthane lIdhe jema jema anubhava thato Ave che, tema tema ja e vAta cokhkhI rIte samajI zakAya che. AthI jijJAsue jaina sUtro anusAra agAu kahyuM tema AtmAnI traNa dazAo kalpI levI. (1) paramAtma dazA (2) aMtarAtma dazA (3) bahirAtma dazA. e paikI bahirAtma dazAne dUra karI paramAtmA uparanI pratIti rAkhIne aMtarAtmadazA jAgatI rAkhavAno prabaLa ane sAco puruSArtha karyA karavo. sAdA zabdomAM kahIe to mana ane Indriyo manojJa viSayo tarapha lalacAvavA mathe ke amanojJa padArtho tarapha dveSa upajAvavA mathe tyAre rAgadveSane vaza na thatAM samatA rAkhavI. AnuM ja nAma te AtmA jItyo gaNAya, ane ethI UlaTuM vartana thaIne jo viSamatA AvI, to pachI tema AtmA hovA chatAM anAtmA ja thaI gayo. kAraNa ke jaDa jema parataMtra che, te te paNa jaDanI mAphaka parataMtra banI jAya che. jaDane sArAsAra oLakhavAnuM jJAna nathI, tethI te Amatema athaDAya che; tevI rIte Avo anAtmA paNa sArAsAranuM bhAna gumAvI Amatema saMsAranI ghaTamALamAM gUMcAya che. AnuM ja nAma te anAtmA athavA bahirAtmA Avo AtmAno zatru jIva e mana ane Indriyono gulAma banI pote ja potAnuM ahita kare che. jo ke potAnuM hita karavA Icche che kharo, paNa viSayonI laMpaTatAmAM ahita ja Acare che. eTale A rIte AsakitathI baMdhAyelAM karmo ene ajJAnamAM jakaDI rAkhe che. paNa jeNe AtmAne jItI lIdho tene to pachI azAnti rahetI ja nathI. have zrIkRSNacaMdra potAnA ziSyane kahe che: sAMbhaLa, have te kevo hoya che te kahuM chuM. ane vaLI yogArUDha yogI athavA to yukta yogI kevI dazAmAM varte che, te paNa kahuM chuM: jitAtmanaH prazAMtasya paramAtmA samAhitaH / zItoSNasukhaduHkheSu tathA mAnapamAnayoH // 7 // TADha une sukhe duHkhe, mAna ke apamAnamAM; para AtmA rahe sthira, Atmajita prazAMdo. 2. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27: gItA darzana ("dhanaMjaya !") jeNe AtmAne jItyo athavA bIjA zabdomAM kahuM to jeNe mana jItI lIdhuM, te uccakoTInI zAntino adhikArI thaI ja cUkayo. evA manojita ane ucca koTInI zAntivALAno AtmA te paraMAtmA (eTale ke vizuddha koTIno AtmA) kahevAya che. (Avo paraMAtmA) potAnA dehane potAthI judo jue che eTale ene mAna maLe ke apamAna maLe, TADhuM maLe ke UnuM maLe; TADha paDe ke taDako paDe, Indriyajanya sukha maLe ke duHkha maLe- evI evI badhI bAbatomAM te puruSa samadhAraNApUrvaka - dhairyapUrvaka- samatApUrvaka rahe che. (ahIM jIvarAma zAstrInI pAThAMtara sAthenI bhagavad gItAmAM cothuM caraNa 'pa2mAtmasu samA gatiH' che, eTale evA AtmavijetA zAnta puruSanI buddhi bIjA jIvo para samAna rahe che.) noMdha : AnuM ja nAma te kharo Atma sAkSAtkAra. kharI zAnti ane kharA manovijayanuM mApa paNa A ja. AgaLa vadhatAM have teo kahe che H ane he pArtha ! jJAnavijJAnatRptAtmA kUTastho vijiteMndriyaH / yukta ityucyate yogI samaloSTAzmakAMcanaH || 8 It jJAnavijJAnathI tRpta, sthAyI AtmA jitendriya; pANA DhephuM samuM sonuM, jANe te yukata yogI che. 8 (ane bhArata !) jJAna (eTale ke sAmAnya AtmajJAna) ane vijJAna (eTale ke saMpUrNa AtmajJAna tathA vizvajJAna)thI evA puruSano AtmA tRpta rahe che. vaLI te phUTastha (eTale ke potAnA svarUpamAM sthAyI) ane Indriyono sarva prakAre vijayI hovAthI ene mana pANo, DhekuM ane sonuM badhuM sarakhuM ja che, tethI ja te yukata yogI kahevAya che. noMdha : atRptinuM mULa bAhya padArtha ke paristhiti nathI, paNa pote che e bhAna thavuM enuM nAma jJAna. evA jJAnapUrvakanA AcaraNathI AtmAnaMda maLe che. tethI te avicaLa rahI zake e samajI zakAya che. DhephA, ane sonA vacce je phera che te mAtra rAsAyaNika phera che, vastu svarUpe banne eka ja che. DhekuM paNa paramANuono ja saMcaya che. sonuM paNa paramANuono ja saMcaya che. ATaluM yathArtha jANyA pachI sonA 52 moha kone thAya ? DhekuM ane sonuM sarakhuM jANavuM eno artha DhephAne sonuM mAnavuM ke sonAne DhephuM mAnavuM ema nathI, paNa jema DhekuM paDayuM hoya to raste janArane levAnuM mana nahi thAya, tema rastAmAM pArakuM paDeluM sonuM paNa levAnuM mana nahi thAya. sArAMza ke te vastu vAparaze paNa vastuno moha nahi thavA de. e ja kAraNe te yukata Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 277 yogI kahevAze. enuM jIvana ja evuM haze ke nIti, sadAcAra, saMtoSa, saMyama e badhuM to ene svAbhAvika ja haze. ahIM vaLI e savAla thAya che ke yogIne caDiyAto kahyo te zAthI? enA samAdhAnamAM zrIkRSNaguru kahe che. sRhanmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabaMdhuSu / sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate // 9 // sakhA zatru udAsI ke, madhyastha vairI banyumAM; sAdhu pApI tathA mitre, samAna buddhi ucca che. 9 | (paraMtapa ! karmasaMnyAsathI karmayoga caDiyAto A rIte che ke, karma-saMnyAsa karanArane lokasamUhamAM AvavAnA prasaMgo virala ja Ave che paraMtu karmayogathI joDAyelAne to lokasamUha vacce ja rahevAnuM hoya che. eTaluM ja nahi, balake lokasamUhanAM kalyANakara kAryo satata karavAnAM hoya che. eTale evA puruSa upara koI mANasa potAno svArtha haNAto hoya to vaiSa kare che, to koI vaLI potAnuM bhaluM thatuM hoya eTale mitratA pAthare. sajjana mANasonA saMgAthe paNa ene kAma levAnuM hoya che ane pApImAM paNa UMDe rahelI sAdhutA khIlavavAnI koziza karavAnI hoya che. A badhuM tyAre ja banI zake che, jyAre pUrepUrI samabhAvavALI buddhi bane che. eTale ja kahuM chuM ke, sakhAmAM, zatrumAM (jo ke yogI pote koIne zatru na mAne paNa sAmo mANasa zatru bhAva dhAraNa kare to te apekSAe A bInA che.) udAsImAM (koI potA pratye udAsI hoya to tenA upara), madhyasthA manuSya upara, deSa karanAra upara, baMdhuo upara, sAdhuo upara ane pApIo upara, yogI samabhAva vALI buddhithI varte che, mATe ja karmayogI-yogArUDha-siddhayogI-sahuthI caDiyAto che. noMdha : ahIM lagI yogArUDhano mahimA gAyo, have jeNe tenI bhUmikA prApta karavI hoya teNe kema vartavu eviSe zrIkRSNaguru arjunane udezIne kahe che: " arjuna ! tuM ema na mAnIza ke karmayogI to ekAMtamAM rahe ja nahi, lokasamUhamAM ja rahe !" evuM aikAMtika kathana huM kadI nathI kaheto. prAthamika bhUmikAmAM, karmayogIne paNa vAraMvAra ekAMtanI ane sAdhanA mATenAM anukULa sAdhanonI paNa jarUra che. paraMtu karmayogI ane karmasaMnyAsI vacce moTo phera e che ke karmayogI A badhI sAdhanAne mAtra sAdhana ja mAne che, sAdhya nathI mAnI besato. eTale Indriyo ane mana Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 gItA darzana buddhine vaza karavA pUrato ja te AvI sAdhanA kare che. e lakSya bhUlato nathI. eTale prasaMga paDe ke turata potAnAM sadhaLAM kartavyo mATe taiyAra rahe che e kartavya karmothI DarIne bhAgato nathI.* jo have huM evA yogIe sAdhanA kema karavI ? teno AkAra kahuM chuM - yogI yuMjIta satatam-AtmAnaM rahasi sthitaH / chArI pattAtmA nirAzaparijhaE: || 10 || zucau deze pratiSThApya sthiramAsanamAtmanaH / nAtyucchritaM nAtinIcaM cailAjinakuzotaram // 11 // tataikAgraM manaH kRtvA yataciteMdriyakriyaH / upavizyAsane yuMjyAdyogamAtmavizuddhaye // 12 / / samaM kAyazirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH / saMprekSya nAsikAgraM svaM dizAzcAnavalokayan // 13 // prazAMtAtmA vigatabhIbrahmacArivrate sthitaH / manaH saMyamya maccitto yukta AsIta matparaH / / 14 / / yuMjannevaM sadA''tmAnaM yogI niyatamAnasaH / zAMti nirvANaparamAM matsaMsthAmadhigacchati // 15 // vijetA citta AtmAno, AzAtyAgI asaMgrahI; ekAkI yogI ekAMte, AtmA yoje niraMtara. 10 vastra carma ane dAbha, sthApI zuddha sthaLe pachI; na bahu UMcuM ke nIcuM, karIne sthira Asana. 1 1 citeMdriya kriyA rokI, ekAgra manane karI; Atmazuddhi taNA kAje, tyAM besI yoga Adare. 12 rAkhI mAthuM, gaLuM, kAyA, samAna acala sthira; nAsikAgre dharI daSTi, nahi joto dizA bhaNI. 13 nirbhaya ne prazAntAtmA, brahmacarya vrate Tharyo; mane rokI. huMmAM citta rAkhI yukata rahe haMmAM. 14 * saMnyAsInAM sAdhanA ane kAryakSetra nirALAM hoI emAM bAhya daSTie nivRttinI pradhAnatA dekhAya che. jyAre AvA yogImAM bAhya daSTie pravRttinI pradhAnatA dekhAya che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cho 279 yojatAM nitya AtmAne, ema yogI manojathI; nirvANanI para zAMti, pAme je huM vize rahI. 15 (paraMtapa !) yoganA upAsake (1) sauthI prathama to ekAMtanuM sthaLa pasaMda karavuM (2) (bIjI kazI upAdhi rAkhyA vinA) tyAM ekAkIpaNe rahevuM (3) cittarUpI AtmAne niyamamAM rAkhavo (jaina paribhASA pramANe kahIe to bahirAtmabhAvane daDha saMkalpa dvArA kAbUmAM rAkhavo. sAdhanA kALa daramyAna paNa vaza rahe to uttama ja che.) (4) koIpaNa prakAranI AzA na rAkhavI (5) saMgraha na rAkhavo. (ane jarUriyAtanI cIja hoya te parathI mamatA utArI nAkhavI. ATalI taiyArI sAthe) niraMtara yoga karyA karavo. (ane te bhArata ! have Asana kayAM ane kevI rIte rAkhavuM te viSe kahuM chuM ) pavitra ThekANuM joI dAbha (ahiMsaka) cAmaDuM ane vastra ema kramapUrvaka uparAupara pAthareluM, na bahu UMcuM ke na bahu nIcuM evuM sama tathA sthira Asana potA sAru karIne tyAM AgaLa besI ekAgra mana karI temaja citta ane IndriyonI kriyA rokIne AtmAnI vizuddhi mATe ja nahi ke bIjA koI hetu mATe) yoganI ArAdhanA karavI. (are kauteya ! khare ja kahuM chuM ke, kAyA, Doka ane mastaka samAna, acala ane sthira rAkhIne, dizAo na nihALato chato mAtra nAkanA agra bhAga upara najara TheravIne (eTale ke bhUkuTi vaccenA bhAga para daSTi TheravIne) pUrNa zAntipUrvaka bhaya rAkhyA vinA brahmacarya vratamAM TharI gayelo mana rokIne mArA viSe ja cittane parovIne, huM vize ja joDAyelo rahe. Ama upara pramANe) AtmAne paramAtmA sAthe joDato chato manano vijetA yogI mArAmAM zuddha AtmAmAM) rahelI nirvANa saMbaMdhI para zAntine pAmI jAya che. noMdha : yoga sAdhanAmAM (1) ekAMtanuM sthaLa pasaMda karavAnuM eTalA mATe kahyuM ke mAnava samudAya vacce vAtAvaraNa dhUMdhavAyeluM hovAthI sAdhakane navA ane tAjA vicAro lAvavAmAM bhAre muzkelI paDe che, jyAre ekAMtanuM ane nirALuM sthaLa hoya to tyAMnAM AMdolano nirmaLa hovAthI sAdhakane navA ane tAjA vicAro lAvavA saraLa thaI paDe che. parvatanI guphA ke masANanI sUcanA jainasUtroe A daSTie kahI hoya ema lAge che. (ra) ekAkI rahevAnuM eTalA mATe kahyuM ke saMbaMdhothI nirlepa rahevAya teTalI sAdhanA sarasa thAya ane pote keTalo nIDara tathA svAzrayI che enI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 gItA darzana paNa kasoTI thAya. (3) gItAkAra citta ane mana zabdane ghaNI vakhata judA le che ane keTalIka vAra cittanI sAthe Atma zabda mUke che. citta, buddhi, mana e mAtra kArya paratve judAM judAM kahevAya che, vastutaH eka ja che. paraMtu citta zabda ghaNuMkharuM jaina zAstro mAMhelA bahirAtmAnA arthamAM ja gItAkAre vAparelo che. bahirAtmA eTale mohamAM nijabhAna bhUlelo AtmA. AvA AtmAne kAbUmAM levo joIe, eTale ke sAdhanA karatI veLAe moha tajavo joIe. (4) mamatA tajavI joIe ane AtmAnI vizuddhi sivAya kazI ja AzA yoga pAchaLa rAkhavI na joIe. matalaba ke "moha-mamatA-AzA tajI ekAkIpaNe ekAMta sthaLe yoganA prAthamika upAsake javuM joIe" Ama kahyA pachI gItAkAre Asana kevuM ane kayAM rAkhavuM te batAvyuM. gItAkALamAM dAbhaDo puSkaLa haze. dAbhaDAthI nAnAM jherI jaMtuo dUra rahetAM hoya che mATe te vastu lIdhI che. ahiMsaka mRgacarma te kALe jaMgalomAM saheje maLatAM, eTale ke vagara kharce e vastu maLI jAya ane AjubAjunAM nAnAM jIva jaMtuo upara na caDhe teTalA mATe Ama kahyuM che. Ane koI rUDhithI ja na pakaDI rAkhe, paNa gItAkAranI matalabane samajI le. emanI matalaba e che ke Asana gamete jAtanuM bhale ho, paNa evuM hovuM joIe ke jethI koI jIvane IjA na pahoMce tathA nAnI jIvAta aMga upara caDIne potAnI ekAgratAno bhaMga na karAve. A daSTie ja sarvadharmamAM Asana upara besI prabhu bhajana karavAnuM kahyuM che. e Asana na ati UMcuM ke na ati nIcuM, ema samAna ane sthira rAkhavAnI khAsa bhalAmaNa eTalA mATe karI che ke kAyA DagI na jAya. A rIte tyAM beThA pachI vaLI kAyA, Doka ane mAthAne sthira rAkhavAnuM eTalA sAru kahyuM ke zarIramAM cAlatA zvAsozvAsanIgati sahaja rahe." Asana paNa aDola joIe ke jethI kAyAne sthira rAkhavA chatAM asthira na thaI jAya. vaLI zarIra pote paNa aDola rahevuM joIe. mananI ekAgratA karIne bahirAtmA tathA IndriyonI kriyA rokIne mAtra bhUkuTinI vacce daSTi dhArI rAkhavI. Amatema na jovuM ema kahevAno Azaya e ke AtmAne paramAtmAmAM joDavA mATe AvI sthiti lAvavI joIe. vaLI bhaya paNa na hovo joIe. jAnamAlanI mamatA hoya tyAM ja bhaya hoya che ane bhaya hoya tyAM lagI zAntipUrvaka sAdhanA na thAya. rakhe mArI mAlamattA koI laI jaze ! rakhe mArA dehane koI harakta ke IjA pahoMcADaze! Avo caMcala-mamatvI sAdhaka AtmAne zAMta kema rAkhI zake? mATe ja Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cho 281 kahyuM ke brahmacarya vrata pALavuM. mana, vacana ane Da' thI caryavrata pALanAra jarUra dehamUcchathI para ane nirbhaya bane che. A rIte manane kAbUmAM rAkhavuM, prabhumAM citta parovavuM ane prabhuparAyaNa rahevuM. ema hamezAM sAdhanA karanAro yogI chevaTe yogArUDha thAya che ane zuddha AtmAnI nirvANa dizAmAM rahelI ucca koTInI zAnti meLave che. AtmAmAM rahelI zAMti na maLe, tyAM lagI jIvane cena paDatuM ja nathI. ethI sahunuM dhyeya to e ja che. eTale A mArge gayA vinA chUTako nathI. A uparathI gItAjInA yogamAM paNa sAdhanAne avakAza che. ekAMta sthaLa aparigrahIpaNuM, brahmacaryavrata, ekAkIpaNuM, IndriyasaMyama, manasaMyama, AzAtRSNArahitapaNuM A badhAM lakSaNo to saMnyAsIne paNa jarUranAM che. eTale prathama prathama to gItAnA yogIne paNa saMnyAsIne chAjatI nivRtti ane sAdhanA AcaravI ja paDe che. eTale ja gItAno yoga ane saMnyAsa banne tAtvika rIte to eka ja che, e vAta cokhkhI dIvA jevI spaSTa thAya che. te ja rIte vaLI kharA saMnyAsIne gItAnA yoganI eTale ke samabhAvanI sauthI prathama jarUra paDe che, te vAta paNa teTalI ja sAcI che. have savAla e thAya che ke to pachI ekalA saMnyAsa upara ja gItAkAra bhAra kema nathI ApatA? zA mATe yoganAM ja gANAM gAyA kare che? e savAlano javAba spaSTa che ane te e che ke gItAkArane ekAMta tyAga ane ekAMta bhoga bane karatAM vacalI sthiti ja game che ane vAta paNa te ja sAcI che. ekAMta bhogamAM jema AtmA nicovAI jAya che tema ekAMta tyAgamAM paNa zuSkatA ane jaDatA AvI jAya che mATe gItAkAra bane trAjavAMne sarakhAM rAkhavAnuM madhyabiMdu ApavA mAge che. nIcenA zlokamAM emanA AkhAya kathanano sAra AvI jAya che. nA'tyaznatastu yogo'sti na caikAntamanaznataH / na cA'tisvapnazIlasya jAgrato naiva cA'rjunaH || 16 / / yuktA''hAravihArasya yuktaceSTasya karmasu / yuvattaqnAvavoghaW pono mavati duHravaET / 17 || Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 gItA darzana ja ekAMte bhUkhyAne ke, na ati jamanArane; na yoga jAganArAne, na ati ughanArane. 16 nidrA-jAgrati, AhAra-vihAra karmamAtramAM; pramANavaMtano yoga hoya che duSpahAraka. 17 (priya kauteya ! hRdaya ane buddhi baMne vaNakhIlelAM ke khIlelAM sahu koImAM hoya che. lAgaNI UbharAya tyAre vivekabuddhi jaLavAI rahe ane tarka veLAe bhAvanA jaLavAI rahe, to aniSTamAtrano aMta AvI jAya. AvI samasthitine ja huM yoga kahuM chuM. AvA yoga mATe "ati sarvatra varjayetu" e mahAsUtra che. aMtaranA samabhAvanI sAdhanA sAru kriyAmAtramAMthI paNa atireka dUra karavo joIe. Aje tAruM valaNa ekAMte kriyAtyAga paratve che, mATe tArA manane tuM ja tArA jJAnanI lagAmathI rokIne valaNa badalAvavA khAtara bIjA mArge prayANa kara ema huM IcchuM chuM. valaNa eTale prAkRtika kheMcANa. AvuM prAkRtika kheMcANa ghaNA kALanA saMskArothI Upaje che eTale pUrvanI kuTevo choDI navesarathI khaMta ane vicArapUrvaka navI suTevone sthApavA mATe bhagIratha prayatna karavo paDe che. Dagale ne pagale sAvadhAna rahevuM paDe che, eTale hamaNAM to tAre A pasUtra sAme ja rAkhavuM joIe ke ekAMte upavAsa karI ekalI lAMghaNa karI bhUkha ja veThayA kare tethI kazo artha sarato nathI. zarIra e paNa kiMmatI dharma sAdhana che. ene kevaLa kSINa karI nAkhavuM e anucita che. temaja ati khorAkathI paNa zarIramAM pramAda pesIne rogiSTha dazA vadhAre che ane vikArI banAve che tethI paNa anartha thAya che. eTale zarIrane anahada lAlanapAlanathI bagADI nAkhavuM te paNa Apattijanaka che, mATe ja kahuM chuM ke) nathI ekAMte bhUkhyAne yoga sAMpaDato ke nathI ati jamanArane (akarAMtiyAne) paNa yoga sAMpaDato. ane e ja pramANe nathI hoto yoga jAgaraNa karanArAne ke nathI hoto yoga kevaLa UMghaNazIne. paraMtu je nidrAmAM, jAgRtimAM, AhAramAM, vihAramAM temaja karmamAtramAM pramANapUrvaka (niyamitapaNe varte che, tene ja (huM jevA yoganI vAta karuM chuM tevo) yoga du:kha haranAra hoya che. noMdha : pramANasara vartanathI yoga sAMpaDe che. AthI phalita e thayuM ke samabhAvamAM niyamitatA, vyavasthitatA ane upayogitAnI tripuTI to pahelI ja joIe. Avo samabhAvarUpa yoga sAdhyo ene duHkha rahyuM ja kayAM? ethI jema prabhune ke AtmAne bhIDabhaMjana kahI zakAya tema A yogane paNa duHkhabhaMjana kahI ja zakAya. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cho 283 tadA viniyataM cittamAtmanyevA'vatiSThate / niHspRB: sarvamere yuvatta rUtyute tavA | 18 . yathA dIpo nivAtastho neDgate sopamA smRtA / yogino yatacitasya yuatI yogamAtmanaH // 19 // yatrIparamate citaM nirudvaM yogasevayA / yatra caivA''tmanA''tmAnaM pazyannA''tmani tuSyati / / 20 // sukhamAtyaMtikaM yattad (yatra)buddhigrAhyamatIndriyam / veti yatra na caivA'yaM sthitezcalati tattvataH // 21 / / yaM labdhA cA'paraM lAbhaM manyate nA'dhikaM tataH / yasmin sthito na duHkhena guruNA'pi vicAlyate // 22 // taM vidyAdaduHkhasaMyogaviyogaM yogasaMjJitam / sa nizcayena yoktavyo yogo'nirviNNacetasA // 23 / / jyAre citta thaI tAbe, AtmAmAM ja kare sthiti; niHspRhI sarva kAmothI, tyAre yogI gaNAya che. 18 AtmAno yoga yojaMtA-niyamIcitta-yogInA; jIva, sthira rahe jema, vAyu hINA sthaLe dIvo. 19 yogasevI nirodheluM, virame citta jyAM vaLI; pekhI AtmAthI AtmAne, AtmAmAM tRpti jyAM thatI. 20 anaMta-IndriyAtIta-buddhithI grAhya je sukha; te veda jyAM-rahyo tyAM A - caLe na AtmatattvathI. 21 je maLyAthI bIjo lAbha na vizeSa manAya che; jyAM rahyo ne Dage AtmA, mahA du:kha thakI vaLI. 2 2 duHkha saMyoga hINI te, yoga saMjJA ja jANavI; sAvavA yogya nakkI te, yoga; akhinna cittathI. 23 (vaLI arjuna ! jema tyAM du:khano abhAva che, tema sukha paNa che ja. ane teya sukha evuM ke bIje kyAMya na maLe tevuM. paNa AvI yogadazA kayAre sAMpaDe che, te tuM jANe che? jo tane huM kahuM chuM :) jyAre tAbe thayeluM citta AtmAmAM ja sthiti kare che, Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 gItA darzana tyAre sarva kAmothI spRhArahita evo te puruSa yogI gaNAya che. Avo cittasaMyamI puruSa AtmAnI sAthe yoga yojato thako ja varte che, tethI tevA yogInI eka oLakhANa e paNa che, ke jema vAyu rahita sthaLamAM rahelo dIvo sthira rahe che, tema teno AtmA paNa sthira rahe che. jyAM A rIte yoga sevIne nirodheluM citta viramI jAya che ane te ja rIte jyAM AtmAne AtmAdvArA AtmAmAM ja tRpti thAya che, temaja je maLyA pachI koIpaNa bIjo lAbha vizeSa manAto nathI (pachI e manuSyaloka saMbaMdhI ho ke divya ho !) uparAMta jyAM rahelo AtmA mahAna duHkha thakI Dagato ja nathI. IndriyothI para, aMtarahita ane buddhi dvArA ja je sukha grahaNa karI zakAya te sukha jyAM rahyo thako te (AtmA) potAnA mULa tattvathI calita thato nathI. duHkhanA saMyogathI cheka ja vegaLI (eTale ke jyAM du:khano chAMTo paNa nathI tevI) dazAne yoga dazA kahevAya che. AvI yoga dazA avazya sAdhavA yogya ja che. ane te paNa kheda vagaranA cittadvArA, noMdha : upalA arthomAM spaSTa bInA che. citta AtmAmAM sthira thavuM joIe. jyAM lagI citta AtmAmAM sthira na thAya tyAM lagI kAmabhogonI tRSNA chUTe nahi. jema A vAta sAcI che, tema e vAta paNa eTalI ja sAcI che ke kAmabhoganI lAlaca chUTe nahi tyAM lagI AtmAmAM cittanI sthiratA thAya nahi. paNa savAla to e che ke AvI cittanI uparati (virAma sthiti) Ave kayAre? enA javAbamAM gItAkAre kahyuM ke yogasevA dvArA. gItAkArano yoga kevo che te to ApaNe ghaNIvAra vicArI gayA. cittanuM AtmAmAM uparamaNa thAya eTale AtmAdvArA AtmAmAM ja AtmAne nihALIne khUba saMtoSa thAya che. A saMtoSamAM prakAza ane sukha bane hoya che. e sukha mAtra bhAvanAdvArA ja vedAya che. AvI sthiti te jainasUtro mAMheluM kSAyika samakita. A sthiti prApta karyA pachI evuM patana to kadI ja nathI thatuM ke je AtmAne saMsAra bhramaNa karAve. kharI ja vAta che ke AtmajJAnathI bIjo kyo vizeSa lAbha hoI zake ? duHkhanuM jyAM nAmanizAna nathI, te ja sukha sAcuM sukha che. je sukhanI pAchaLa duHkhanI lALa che, te kharuM sukha ja nathI, khedarahita cittatI nizcayapUrvaka AvA yogamAM yojAyuM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cho 285 joIe. eTale ke agAu kahI gayA tema je rIte A samabhAvarUpI yogamAM niyamitapaNuM, vyavasthA ane upayoganI tripuTI joIe, tema nizcayabaLa paNa joIe ane kheda rahita cittathI e sAdhanA thavI joIe. eka rIte ema paNa kahI zakAya ke je nizcaya khedapUrvaka baMdhAyo hoya te durAgraha TheTha lagI Take paNa nahi ane jyAM lagI Take tyAM lagI aneka anartho upajAve! saMbhava che ke AvI dazA ekAeka na pAmI zakAya. to dhIre dhIre kema AgaLa vadhavuM te mATe have gItAkAra kahe che: saMkalpaprabhavAn kAmAMstyaktavA sarvAnazeSataH / / manasaivendriyagrAma viniyamya samantataH // 24 // zanaiH zanairuparabheda-budvayA dhRtigRhItayA / AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiMcidapi cintayet / / 25 / / saMkalpa kAma je janmyA, sarve saMpUrNa te tajI; manathI ja Indriyo sarve, tAbe comerathI karI. 24 vRti gRhIta buddhithI, dhIme dhIme nivartavuM; AtmAmAM manane sthApI, citavavuM nahi karuM. 25 (dhanaMjaya ! sAdhanAnA aneka prakAro che ane ema jotAM agAu kahelI sAdhanA na thaI zake to vaLI bIjA prakAre tane kahuM chuM te sAMbhaLa) je kAmanAo saMkalpathI janmI hoya te badhI kAmanAone pUrepUrI choDIne, mana vaDe ja saghaLI (jJAnendriya ane karmendriya saha) Indriyone comerathI barAbara niyamamAM lAvIne, dhRtithI ghaDAelI buddhi vaDe dhIme dhIme nivRttine mArge javuM, manane to AtmAmAM ja rUDI rIte sthira karI devuM ane AvI sAdhanA vakhate kazuMya ciMtavavuM nahi. noMdha : AmAM manolayano mArga batAvyo che. manamAMthI je saMkalpa-vikalpo UThe che, te sahuno tyAga karavo. kAraNa ke te saMkalpa vikalpo ghaNAkharA nakAmA ane saMsAra vadhAranArA temaja AtmAne asthira karanArA hoya che. nizcayabaLa, e AtmAnA gharanI vastu che, mATe temAMthI phaLatI IcchAo ane mananA saMkalpa vikalpothI UThatI IcchAo vacce AkAza pAtALa jeTaluM aMtara che. nizcayabaLathI phaLanI IcchA e mokSAbhilASA kahevAya che. saMkalpavikalpathI UpajatI IcchA kAmanA kahevAya che. ekathI saMsAra ghaTe che, bIjIthI vadhe che. saMsAra ghaTADavA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 gItA darzana IcchanAre saMsAra vadhAre tevI IcchAne chAMDyA sivAya chUTako nathI. zrImad paNa kahe che: "sarvabhAvathI audAsinya vRtti karI" levI joIe. mananA saMkalpovikalpo tA eTale mana navaruM paDyuM ane jo mana navaruM paDe to vaLI bIjuM nakhoda vALa mATe zrIkRSNa gurue kahyuM ke badhI Indriyone badhI rIte niyama lAvavAmAM manane lagADI devuM. Indriyone niyamamAM lAvavAno artha e ke, (1) kAM to kAmukI caNa rahita dazAmAM mUkavI ane (ra) kAM to bhaktirasamAM taraboLa karI mUkavI ane dhIre dhIre dhRtigRhIta buddhithI nivRttine mArge javuM dhRtigRhIta buddhinI khAsa jarUra kahI che te barAbara che. dhRtigRhita buddhi eTale daDha saMskAra pAmelI buddhi. jo tevI sudaDha buddhi na hoya to te buddhi kAyamI zAMtimAM khapa lAgatI nathI. utAvaLI buddhi anartha kare che. vaLI ahIM nivRtti mArgano mahimA batAvyo paNa teya dhIre dhIre eTale ke vivekabharyo. paraMtu ahIM paNa eka moTuM jokhama che ane te e ke jo mana svachaMdI banI jAya to mahA patana thAya che, mATe kahyuM ke "manane to AtmAmAM ja sthira rAkhavuM." AvI veLAe jANe ke mana che ja nahi evI dazA thavI joIe ane te thAya ja che mATe A veLAe kazuMya citavavuM nahi. ciMtana jo ke manano AdhyAtmika khorAka che, chatAM AvI sAdhanA karatI vakhate to te paNa na joIe. sArAMza ke (1) prathama to kAmanAno sarvAze tyAga karavo (2) manathI Indriyone niyame lAvIne daDha saMskAra pAmelI buddhithI nivRtti levI ane (3) manane AtmAmAM ja sthira rAkhavuM, tyAM lagI kazuM na ciMtavavuM. AvI sAdhanA paNa kaMI sahelI nathI. mATe have zrIkRSNaguru arjunane sUcanA Ape che ke : yato yato nizcarati manazcacalamasthiram / tatastato niyamyaitada-Atmanyeva vazaM nayet / / 26 / / jyAM jyAMthI nIkaLI jAtuM, caMcala mana asthira; tyAM tyAM pakaDI ene, AtmAmAM ja laI javuM. 21 (ane paraMtapa ! AtmAne vaza rahevuM manane gamatuM nathI, te to hamezAM mohavRttine vaza rahevAmAM ja gaurava mAne che, eTale bIjuM badhuM karavuM bahu kaThaNa Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chako 287 nathI. kaThaNa kAma to e che ke manane Atmavaza rAkhavuM. sAdhakanI dhIrajanI ahIM kasoTI khUba thavAnI. chatAM nirAza thavAnI lagAre jarUra nathI. mAtra jAgrati kAyama joIe ane te A rIte ke) sthira bhAvathI nahi TevAyeluM mana caMcala thaIne jyAM jyAMthI bahAra nAsavA mAMDe (eTale ke viSayAdhIna thAya) tyAM tyAMthI pakaDIne pAchuM AtmAne havAle karavuM. (jema kharo jAgRta cokIdAra potAnA mAlikanuM mAMkaDuM je daravAjethI bhAge tyAMthI ja pharI dAkhala kare che tema.). noMdha : zrIkRSNacaMdra mana mATe asthira ane caMcala be vizeSaNo vApare che. AmAMthI be bhAva nIkaLe che. mana sthira nathI eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe caMcala paNa che. jagatanA ghaNA padArtho sthira nathI. jaDa padArtha mAtra sthira nathI paNa teo akAraNe caLatA nathI. mana to sthira paNa nathI ane vaLI caMcala che. eTale manamAM jaDanuM ane cetananuM baneluM kArya najare caDe che. A ja enuM vilakSaNapaNuM che. ane e apekSAe ja mana, baMdhana tema ja mokSanuM kAraNa kahevAyuM che. keTalAMka darzano manane jaDa mAne che. keTalAMka vaLI zunya mAne che. keTalAMka vaLI manane ja vizvacaitanya mAne che. paraMtu kharI vastusthiti upara darzAvI te che. jainasUtrono paNa zabda phere upalo ja dhvani che. tethI khare ja jo Ama che to eka ja mArga rahyo ke ene AtmAne tAbe rAkhavuM. AtmA pote acaLa svabhAvavALo che eTale ene vaza raheluM mana paNa acaLa raheze e vAta saheje samajAya tevI che. paNa evI sthiti thatAM pahelAM to te vAraMvAra pUrve sevelA viSayo yAda AvatAM ja caLavA mAMDaze, mATe kazuM vicAravuM ja nahi ema kahyuM. paNa vartamAna viSayo Ave ane mana caLe to zuM karavuM? enA javAbamAM kahyuM "Indriyone to caLavA devI ja nahi ane evI takedArI rAkhavI ke je daravAjethI mana nIkaLe tyAMthI ja pharI dAkhala karI AtmAnI hajuramAM ene UbhuM karI zakAya." zrIkRSNagurudevanA A kathanane jhINavaTathI tapAsIzuM, to jaNAze ke aikAMtika manolaya yogamAM paNa mAnatA nathI. vAta kharI che. mAtra manane mAryo kazuM vaLatuM nathI. daravAjA baMdha karIne cokI rAkhIe, temAM artha zo saryo ? bhale sAdhanAnI zarUAtamAM daravAjA baMdha karIe. paNa Akhare to daravAjA ughADA rahe ane chatAM mana Atmavaza rahe, tyAre ja sAdhanA siddha thaI gaNAya. ane AvI tAlIma mATe teo ajaba upAya Ape che, ane te e che ke jyAMthI mana nIkaLyuM tyAMthI ja pAchuM dAkhala karavuM. udAharaNathI A vAta nakkI karIe. dA.ta. mana, saMskArI Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 gItA darzana bhaktirasathI vikRtirasamAM bhAgavA lalacAya ke turata pharIne saMskArI bhakita rasane bAraNe dAkhala karavuM. mana; zAMta rasane bAraNethI zRMgAra rasamAM nAsavA mAMDe ke surata, zAMta rasane bAraNethI pharI dAkhala karavuM. Ama karavAmAM je ciMtana thaze te ciMtana sakAraNa haze eTale teno bAdha nathI. A kaDIno artha eTalo ja karavAmAM Ave ke "jevuM mana AtmAnI bahAra chaTakavA mAge ke tarata ja khyAlamAM AvI javuM joIe. jema eka oraDIne tAbe thayelo kedI, sipAhInI najara cukAvIne bhAgavAno vicAra kare te pahelAM to sipAhInI najara enA upara paDavI ja joIe. eTale ke enAmAM khUba jAgRti hovI joIe te ja pramANe AvA sAdhakamAM paNa kaMTALA vagaranI jAgrati joIe to te paNa barAbara che." vaLI A zlokano nIceno artha levAya toya vAMdho nathI. "ekalI jananendriya rokanArA brahmacaryavratathI pUro artha sarato nathI. mATe badhI Indriyone saMyamarasamAM lagADavI joIe ane chatAM mana je IndriyanA viSayamAM jAya, te ja IndriyanA viSayathI tene pAchuM vALI viSaya saMge upajatA rasa karatAM mULa AtmAnI saMge upajato rasa alaukika sukhadAyaka che, tenI khAtarI karAvavI joIe." kAyamI zAntino A ja upAya che. nahi to kharI nabaLAIo tema ja rahI jAya che ane AgaLa vadhI vadhIne paNa aMte niSphaLatA ja sAMpaDe che. jainasUtromAM e sAru ja kahevAyuM che ke upazama zreNithI nahi paNa kSapaka zreNithI sAdhake UMce javuM joIe. to ja te chevaTa lagI TakIne kharI svabhAva dazA pAmI zake. niSedhAtmaka mArga ke aikAMtika tyAga mArga bhale sAdhanAnI zarUAtamAM sAdhaka hoya paraMtu chevaTe to vidheyAtmaka ane anekAMta mArga pakaDaye ja pAra pamAya che. kaye vakhate sAdhakane bemAMthI kayo mArga upayogI che, te kAM to te samatvanI bhUmikA para hoya to jAte vicArIne te mArge javAnI jarUra hoya tyAM lagI cAle athavA to koI zraddheya satparuSanI doravaNI pramANe samarpaNa karI cAle. prazAntamanasaM hyenaM yoginaH sukhamuttamam / upaiti zAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSam / / 27 / / prazAMta manavALo je, rajoguNa rahita che; e brahmarUpa niSpApI, yogI pAme paraM sukha. 27 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya chaThTho (arjuna ! have tuM samajI zakayo hoIza ja ke game te mArge paNa sAdhavAnuM to ATaluM ja che : 'anaMtasukha', 'anaMtazAMti' to AtmAmAM saheje che ja. mAtra mana kharekhara zAMta saheje thaI javuM joIe. mana AtmAmAM coMTeluM rahe to khUba zAMta thAya ja e huM tane kahI cUkayo chuM. Avo sAdhaka vItarAgabhAvano premI thavAthI eno rajoguNa je azubha pravRttinuM mULa che, te zamI jAya che. mATe ja kahuM chuM :) 289 jenuM mana (AtmAne tAbe rahIne) khUba zAMta thayuM che evA, rajoguNathI rahita, (ane mATe ja) brahma samovaDA e ujjavaLa yogIne ucca prakAranuM sukha sAMpaDe che. noMdha : A zlokamAMnAM badhAM vizeSaNo pUrAM arthasUcaka che. manane, AtmAne AdhIna zA mATe ane kevI rIte rAkhavuM te to agAu kahevAI gayuM che. AvuM mana khUba zAnti pAme e paNa samajI zakAya tema che paNa mana upalakiyA zAMti pAmyuM che ke kAyamI teno AMka kayo ? e sAru gurudeve kahyuM ke zAMta manano AMka e ke rajo - guNa zAMta thaI jAya. cokhkhA zabdomAM kahIe to mananI zAntinuM mApa e ke sahaja nirvikArIpaNuM prApta thAya. Avo nirvikArI puruSa brahma jevo ja che, emAM koNa nA kahI zakaze ? sahaja nirvikArIpaNuM e brahmanuM ja svarUpa che, AtmAnuM ja svarUpa che. Avo yogI ujjavaLa eTale tejasvI paNa hoya ja. jainasUtromAM A vAtane zukalalezyA ane zukaladhyAnanA arthamAM ghaTAvI che. bhagavAna mahAvIranA saMbaMdhamAM ema kahevAya che ke te pote nivRttilakSI hatA chatAM sahaja pravRttino anAdara na karatA, tema dhamAliyA pravRttithI dUra paNa rahetA. teo jema jema sAdhanA karatA gayA tema tema zAMta rasathI taraboLa ane pApamela-karmamelathI rahita banyA. AthI emanuM jema aMtara UjaLuM banyuM, tema lohI paNa UjaLuM dUdha jevuM suvIryavaMtu banyuM. caMDakozika nAmanA pracaMDa jheravALA sarve sakhata jorathI DaMkha mAryo, tyAre mahAvIranA zarIramAMthI je UjaLo pravAha nIkaLyo, te joIne sarpa thaMbhI gayo. enuM jhera mahAvIrane caDayuM ane jherI DaMkhanA badalAmAM mahAvIre ene amRta ApIne amaratA prApta karAvI. Ano rahasyArtha e ke premanA punita AMdolanothI mahAkrodhanA melane sApha karI nAkhyo. je jeTalo pavitra te teTalo nirbhaya, je jeTalo kharA arthamAM zAMta, te teTalo nirvikArI ane sAco premI. AvA sAdhakane je sukha maLe te yogirAja AnaMdadhanajInA zabdomAM kahIe to : "nAka na pakare vAsanA kAna gahe na pratIta" eTale ke IndriyothI jAduM evuM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 gItA darzana alaukika ja hoya ! paNa e dazA pAmavA sAru to Atmayoga (jainasUtraparibhASAmAM kahIe to upayoga) akhaMDa rahevo joIe. eTalA mATe gItAkAra have kahe che: yujjannevaM sadA''tmAnaM yogI vigatakalmaSaH / sukhena brahma saMsparzamatyantaM sukhamaznute // 28 / / AtmAne yojato nitya, ema e yogI nirmaLo; brahmasparzataNuM se'je, atyaMta sukha bhogave. 28 (priya paraMtapa !) ema (agAu kahelI aneka rItomAMnI game te ekadvArA nizcaya, viveka ane dhIraja sahita) hamezAM (niraMtara) AtmAne yojato chato (zuddhAtmA sAthe bahirAtmAne yojato chato) e nirmaLo (zuddha) yogI sahelAIthI brahmasparzanuM anahada sukha bhogave che. noMdha : Atmayoga satata rahe te sAdhanA. evI sAdhanAmAM je jene madadagAra thAya, te tene mATe sAdhana. brahmasparzanuM sukha ja jIva jhaMkhe che te maLyA vinA ene kazAmAM kayAMya tRpti nathI eTale vahelA ke moDA te mArge gayA vinA chUTako ja nathI. to pachI paLanI paNa DhIla karyA vagara kyo sAdhaka ke kaI sAdhikA te mArga nahi pakaDe? brahmasparza vinAnuM sukha e kSaNajIvI che. kAraNa ke e kSaNajIvI padArthanA sparzathI mukhyatve janmeluM hoya che. mAtra mAnyatA pherane lIdhe athavA sAcI samajanA abhAvane lIdhe ja A ajJAna nabhe che ane mohane poSaNa maLyA kare che. eTale sAdhake cetavuM joIe. kadAca manamAM A vAta samajAya paNa kharI, chatAM mAtra teTalethI patatuM nathI. e vAta samajAyA pachI eno saMyama dvArA anubhava karI sadAcaraNamAM daDhatA lAvavI joIe. ane upara kahyuM tema, hamezAM jAgatA rahevuM joIe. kayAM lagI Ama karavuM e sAdhakathI puchAya ja nahi, pUchavAnI IcchA paNa na thAya. kAraNa ke sAdhanA paNa evI che ke aMtarane sAcuM samAdhAna, zAMti ane sukha emAMthI maLe agara maLavAnI pratIti thAya. eTale jAgRta rahevAmAM pahelAM bhale baLa karavuM paDe, paraMtu jema jema AgaLa vadhAya, tema tema emAMthI rasAnaMda ja maLe che. kAraNa ke rasAnaMdanuM mULa padArtha ke vyakita nathI, bahArano koI AkAra prakAra nathI, paraMtu ekAgratA che. kharI jijJAsAmAM eTale ke jJAnanI bhUkhamAM paNa rasALaMda che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaao. 291 have yogInI jagatanA dehadhArImAtra tarapha kevI daSTi hoya te batAve che! kAraNa e che ke pote potAno aMtaraMga vikAsa sAdhe e to barAbara che, paraMtu e vikAsanuM mApa to jIvananA vyavahAramAM che, ane jIvanano vyavahAra jagatanA dehadhArImAtra sAthe saMkaLAyelo che, eTale tevo sAdhaka saheje udAra, paropakArI thavo joIe. e viSe gItAkAra bole che. sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni cA'tmani / IkSate yoyuktA''tmA sarvatra samadarzanaH // 29 / / yo mAM pazyati sarvatra sarve ca mayi pazyati / tasyA'haM na praNazyAmi sa ca me na praNazyati / / 30 / / sarvabhUtasthitaM yo mAM bhajatyekatvamAsthitaH / sarvathA vartamAno isa yonI ma ivartata || 31 || Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjunaH / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH // 32 // sau bhUtomAM rahyo AtmA, ne emAM sau bhUto jue; yoge joDAyelo AtmA, samuM jonAra sau sthaLe. 29 je sau sthaLe mane dekhe, mArAmAM sarvane vaLI; tenAthI huM nathI cheTo, cheTo mArAthI te nathI. 30 sau bhUte sthira "huM" ne je, ekabhAve rahI bhare; vartato sau rIte toye, te yogI vartato huM"mAM. 31 AtmA samAna je pekhe, samuM arjuna sau sthaLe; sukha ho athavA duHkha, mAnyo te yogI zreSTha meM. 32 (he arjuna!) bhUta mAtramAM AtmA rahelo che. (jema A eka parama sUtra che, tema) sau bhUto AtmAmAMya vaLI che ja eTale ke bhUtono paNa AtmA sAthe saMbaMdha che.) yoge joDAyelo AtmA A joI zake che, ane tethI ja sau sthaLe (evo AtmavAn puruSa) samuM jonAra (samadaSTi) banI jAya che. (pArtha ! Atmadarzana e mAruM ja darzana che, kAraNa ke huM ane AtmA judA nathI' e rIte jotAM je samadaSTivALo puruSa che, te jema sarva sthaLe AtmAne jue Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 gItA darzana che, tema mane paNa jue che. eTale) je mane sarva sthaLe jue che ane mArAmAM sahune jae che (tano huM kadI maTato nathI tema te mAro paNa maTato nathI, eTale ke, tenAthI huM cheTo nathI ane te mArAthI cheTo nathI. (kadAca tuM kahIza, ke ema kema? paNa tArI e zaMkAnuM turata samAdhAna maLI jaze. kAraNa ke huM - eTale A sthULa dehadhArI kuNa - ne tuM samaje che tyAM lagI ja tArI zaMkA che, pachI che ja nahi. huM tane A vAta vistArathI to AgaLa upara samajAvIza, paNa hamaNAM to eTaluM ja kahuM chuM, ke A kRSNa nAmadhArI dehamAM rahelo AtmA mAtra A dehadhArImAM ja nathI paNa bhUta mAtramAM che. mATe ja kahuM chuM ke, sarva bhUtamAM rahelA mane eka bhAve rahIne (ekaniSThAthI-pUrepUrI vaphAdArIthI) bhaje che te cAhe te prakAre vartato hoya toya te yogI mArAmAM ja vartI rahyo che. (sArAMza ke mane mArA A sthULa dehanI pUjA nathI joItI paNa sahumAM mAruM-AtmAnuM teja vilasI rahyuM che, enI sevA joIe che.) (arjuna! AvA yogInI bIjI oLakhANa paNa che. kAraNa ke moDhe to sahu ema kahe ke huM sahumAM AtmAne joI rahyo chuM, paNa vartanamAM tevuM na hoya to dahADo na vaLe. vaLI e vartanamAM mAtra sevAthI na vaLe. ghaNA loko jIvasevA ke janasevAne bahAne paNa mane, eTale ke aMtarAtmAne bhUlI jAya che eTale enI sarasa kasoTI to e ke AtmAnA gajathI sarva sthaLe mApa karavuM.) AtmAnI upamAthI badhe sthaLe je sarakhuM bhALe che, pachI te sukhI che ke duHkhI ho ! (e bannemAM potAnI madhyasthatA jALavI ja zake che.) AvA yogIne meM sauthI zreSTha mAnyo che. noMdha : A cAre zloko mahattvanA che. ahIM lagImAM zrIkRSNaguru zuM kahevA mAge che, te uparanA kathanathI saheje samajAI jAya che. chatAM ahIM pharIne haju UMDANathI vicArIzuM. ahIM pahelA- eTale mULe A adhyAyanA ogaNatrIsamAM zlokamAM AtmA ane dehadhArIno saMbaMdha batAvyo. A saMbaMdhane nyAyanI paribhASAmAM vyApyavyApaka saMbaMdha kahe che. paNa ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke A vyAyavyApaka saMbaMdha ane samavAya saMbaMdha vacce mahattvano bheda che. mATI ane ghaDo baMne samavAya saMbaMdhathI joDAyelAM che, tema AtmA ane bhUtonuM nathI. jyAM jyAM bhUto che tyAM tyAM AtmA che ja, paNa jyAM jyAM AtmA che, tyAM tyAM bhUta che paNa kharAM ane nathI paNa kharAM. dA.ta. mokSa pAme AtmAmAM bhUtano jJAna saMbaMdha che, deha saMbaMdha jarAya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya chaThTho nathI. eTale A zloka sAdhakamAM sau sthaLe samadaSTi upajAvavA mATe upalI rIte ja samajavo ghaTe. sahune sahuno jagatamAM AdhAra che, e vAtanI koNa nA kahI zake tema che ? umAsvAti vAcaka to jaina sUtrono AdhAra TAMkI eTale sudhI kahe che, ke dehadhArI ane AtmA to zuM paNa jIva ane ajIva baMne tattvo sudhdhAM paraspara ekabIjAthI A saMsAramAM saMkaLAyelAM che. paraMtu dehIne dehIno AdhAra che, ethI e dehIno RNI che, eTaluM ja basa nathI paNa zrIkRSNagurujI to kahe che, ke RNa utAravAmAM paNa eNe AtmalakSya na cUkavuM joIe. haraghaDI eTaluM e yAda rAkhe ke huM bIjAnI sevA karuM chuM ke bIjAne upayogI thavA mAguM chuM, paNa enA AtmAne UMce laI javAmAM nimitta banuM chuM ke nahi ? 293 AvI kasoTIe jonArane potAno AtmA paNa UMce laI javo ja paDaze. kAraNa ke je bIjAno AtmA UMce laI javA mAge che, ene potAne potAnA AtmAne UMco laI javo ja paDe che. A sAdhanA enAmAM ApoApa samadarzana janmAvaze. e pApI ke puNyazALInA dehanI pele pAra rahelA AtmAnAM ja darzana karI prema pAtharaze. bIjA zlokamAM gItAkAra potAno rAha (rasto) badalatA dekhAya che. ahIM 'huM' 'mane' 'mAruM' e prayoga zrIkRSNa mATe vaparAya che. paNa vAcake tethI vibhramamAM paDavAnI jarUra nathI e vAta khullA zabdomAM gItA kahI de che. eTale agAu kahI gayA tema zrIkRSNano artha ahIM zrIkRSNa dehadhArI ja nahi paNa zrIkRSNa dehamAM virAjato aMtaryAmI samajavo. Avo aMtaryAmI ghaTaghaTamAM che, paraMtu zarUAtamAM sAdhakane viziSTa vyakitanA avalaMbana vinA cAlatuM ja nathI, eTale zrIkRSNamukhe gItAkAra kahevaDAve che, "sadguNalakSI vyakitapUjAmAM mane vAMdho nathI, te ja rIte vaLI bIjI sat puruSa vyaktine koI pUjatuM hoya to temAMya mane vAMdho nathI. e mArA anuyAyIoe na bhUlavuM joIe. nAma bhedanA jhaghaDA nakAmA che, e vAta A zlokamAM bahu suMdara rIte samajAvI che. ATalI udAratA ja evA vyaktirUpa zrIkRSNane janahRdayamAM pUjAsthAne jamAvI de che. A zlokano sAra eTalo ja che ke je sarvasthaLe aMtaryAmIne jue che, tenI sAthe niraMtara aMtaryAmI rahe che. jenI jevI dRSTi, tevA te. je sarva sthaLe sadguNa ja le te sadguNI, mATe jagatamAM durguNa-sadguNa, satya-asatya, hiMsA-ahiMsAnA joDakAM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 gItA darzana rahelAM che temAMthI sArI bAju para ja sAdhakanI daSTi jAya tevo abhyAsa eNe pADavo joIe. trIjA zlokamAM vaLI uttama vAta kahI dIdhI, te e ke sAdhaka game te rIte sAdhanA kare emAM mAro kazo Agraha nathI. jema amuka vyakti rUpe ja ke amuka nAme ja prabhune mAnavA evo Agraha nathI, tema amuka jAtanI upAsanAthI ja mAnavA bIjI rIte nahi evo paNa Agraha nathI. game te rIte eTale ke game te upAsanA dvArA mane-AtmAne bhaje paNa zarata eTalI ke ananyabhAve e upAsanA pAchaLa lAgI javuM joIe ! A zaratane paDatI melI jyAM manuSyo eka ja nAma ke amuka ja vyakitane bhajavA maMDI jAya che, tyAM mULamAM ja gAbaDuM paDe che, ane ekaDA vinAnAM mIMDAnI peThe jIvana ane jagata para moTAM mIMDAM citarAve che. dharmane nAme ke Izvarane nAme thatA anarthonuM mULa kAraNa to A che. jyAre rUDhi custo ahIM bhUle che tyAre vaLI e sthitithI trAselA sudhArako bIjI rIte bhUle che. teo dharma ane Izvarano ja cheda uDADavA mATe havAmAM talavAra vIMjhavAmAM zakita veDaphI nAkhI eka anarthane nAbUda karavA jatAM bIjA anartho notarI bese che. zrIkRSNaguru e bannene lAlabattIthI cetavI kharI cAvI ApI de che. ane te cAvI te A eka bhAvanI-ananya bhAvanI. ananya bhAva Ave zI rIte ? te to bIjA adhyAyamAM ApaNe joI ja gayA chIe. zuM e sahelI vAta che? mATe ja badhA dharmoe zraddhA, dhIraja ane nizcayapUrvaka koI eka nAma ke eka vyakita paratve ekabhAve vaLagI rahevAno upadeza karyo che. ahIM pharIne e khulAso karIe ke eka nAma ke eka vyakitane ekabhAve vaLagI rahevAno artha eTalo ke koIpaNa nAma ke koIpaNa vyakitane pUjo to bhale pUjo paNa saguNane lIdhe. Avo pUjaka jyAM jyAM saguNa joze tyAM tyAMthI zodhaze. mIrAM zAligrAmane pUjatAM chatAM ekabhAve pUjatAM eTale enuM pariNAma e AvyuM ke dehadhArI mAtramAM ene enA giradhara dekhAyA. A viSaya anubhave ja daDha rIte samajAya tevo che. A zlokano sAra e ke prANImAtranI pasaMdagI bhale judI hoya. game te nAme ane game te rUpe ane game te prakAre manuSya bhaje, paNa naTa jema nAcavA chatAM potAnuM mukhya lakSya dorI para rAkhe che tema sAdhake mukhya lakSya bhAva para-AtmA para rAkhavuM. AtmA ja eka evI cIja che ke je sthULa najare nathI dekhAtI chatAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 295 sahune eno anubhava karAve ja che. (vyakata anubhavane jJAna kahevAya che. avyakata anubhavane ajJAna kahevAya che.) vaLI te ja eka evI vastu che ke jene sahu jhaMkhe che, bhale pachI prakAro judA hoya ! ane jo Ama ja che to pachI eno kharekharo bhajanAra konI sAthe viSamabhAve vartaze? sAcAM mAbApa potAnAM aNasamajA bALakane vadhu premALa rIte samajAvavA koziza kare che, tema samadaSTi puruSa jagatanA kharA dharma bhUlelAne vadhu cAhIne satya samajAvaze. AthI kayAMya eno samabhAva nahi khovAya. kharA sudhArako A cAvI laIne potAnA gharanuM tALuM khole che eTale ene rUDhi custone dhamadhamAvavA nathI paDatA, ane chatAM temanI kharI rozanI rUDhicustone potAbhaNI kheMce che. Aja rIte jeo sudhArAne badale kudhArAne mArge caDI pATo cUkI gayA che evA nAmadhArI sudhArakone niMdavA karatAM rUDhicusto pote evuM satyamaya jIvana jIvatAM thAya ke jethI patha bhUlelA loko potA bhaNI vaLe. mAno ke na vaLe toya zuM? pote to Atmarasa pAme ja, pAme. - have cothA zlokamAM zrIkRSNaguru vaLI atisarasa vAta saMbhaLAve che. teo kahe che ke je AtmAnI upamAthI jyAM jyAM jaze tyAM tyAM ene sarakhuM ja lAgaze. A kasoTI bhAre uttama che. ane te dareka ThekANe lagADI zakAya ! dA.ta. eka duHkhI mANasane pote joyo, to tyAM te ema kalpanA karaze ke A jagAe huM pote houM to zuM IcchuM? bIjAnI sahAya? hA, to mAre paNa e duHkhIne sahAya karavI joIe. e pote sukhI hoya tyAre te ema ja kalpanA karaze ke jema mane sukha vahAluM che tema sahune vahAluM che, mATe mAruM sukha evuM hovuM joIe ke je sukha sahune bhAge AvI zake, AvI vicAraNAne aMte dunyavI sukha karatAM koI judI ja sthitinA sukhamAM cAlyo jaze. ane tene jaNAze ke Apa meLe IzkelI garIbAImAM je sukha che athavA to ochAmAM ochuM maLe temAM saMtoSa rAkhavAthI je sukha che, te sukha vaibhavomAM kayAMya nathI. eTale emAMthI ene viratavRtti jAgaze. basa, A kasoTIne jyAM jaIne kasIzuM tyAM tyAM kuMdana ja dekhAze. paNa AvI sahelI vAtane abhimAnI jIva bhAre kaThaNa banAvI de che. e bIjAne mATe to AtmA marato nathI, deha mare che" ema mAnIne bedarakAra rahe che. ane potA upara duHkha rakhe paDe enI paLe paLe ciMtA seve che. jANe tyAM eno gaja "AtmA mare che, deha nathI marato." evo ja kAM na hoya ! kevI pAmaratA ! kevI uzruMkhala svachaMdatA ! Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 gItA darzana satyAgrahI sAdhakanI daSTi, upara kahelA pAmara karatAM nirALI ja hoya che. sAmA pakSa taraphathI game teTaluM duHkha paDe, chatAM ene duHkha ApavAno ke e duHkhI thAya evuM jovAno eka paNa saMkalpa to karato nathI, UlaTuM e duHkhanuM vaLatara to te sukha ApavAnI sadicchA ane sat pravRttithI ja vALe che. potA pakSe deha bhale mare, huM nathI marato ema mAne che chatAM bIjA pakSe koInA dehane lagAre IjA pahoMcADavA Icchato nathI. A ja e yogInI zreSThatA! ApaNe TUMkI vAtane bahu lAMbI karI, chatAM karavA jevI hatI mATe karI che. A parathI ApaNane je navuM vicArabaLa maLyuM te e ke AtmadaSTine gaje mApanAra potA karatAM je jIvo ochA zakitamAna haze temanA para vadhu heta DhoLaze. jema vadhu bhUkhyA mANasanI bhUkha pUravA vadhu khorAka Apavo ane ochA bhUkhyAne ocho Apavo, e bannenI sarakhI ja sevA che. emAM khorAka vadhu ocho che, chatAM bhUkha pUravAnI daSTimAM samabhAva che - eka bhAva ja che. dunyavI daSTimAM AthI UlaTuM hoya che. tyAM vadhu bhUkhyAne vadhu bhUkhamaro apAya che ane thoDA bhUkhyAne vadhu khorAka purAya che, athavA ThAMsI ThAMsIne bharelI hojarImAM vadhu sAya che. AnuM ja nAma te viSamatA. ethI UlaTI te samatA. Ama viSamatAne sthAne samatA AvatAM ja samatulA para jagata khaDuM rahI zake che. ahIM lagImAM to samadaSTi ane samabhAva upara khUba kahevAyuM. have arjunane zrIkRSNa mahAtmAnA yogano AkAra je atyAra lagI nahoto samajAyo te to samajAyo. ane sAthe sAthe e paNa samajAyuM ke "huM atyAra lagI na samajavAmAM zrIkRSNa mahAtmAnI kahevAnI rItamAM khoDa kADhato hato, paNa khoDa to mArI mananI caMcaLatAnI hatI." ane te bhUla samajAtAM te khUba namra thaI gayo ane bolyo : manuna uvAca . yo'yaM yogastvayA proktaH sAmyena madhusUdana / etasyAhaM na pazyAmi caMcalatvAt sthiti sthirAm / / 33 / / caMcalaM hi manaH kRSNa pramAthi balavad dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkamaram ||34|| arjuna bolyA : samatva yoga je bhAkhyo, tame A madhusUdana, caMcaLatAthI huM enI, nathI joto sthiti sthira. 33 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaao 297 mana che caMcaLa kRSNa ! mastAnI, baLiyuM bahu; teno nigraha huM mAnuM, vAyunI jema duSkara. 34 he madhusUdana ! (arthAt kuTila rAkSasI vRttinA saMhAranAra prabhu !) Ape (yoganA be prakAra kahyA, (1) samatvayoga, (2) karmakauzalya yoga. A bemAM paNa pahelA vinA bIjo saphaLa nathI, eTale mAre prathama to pahelo prakAra sAdhavAno rahyo. paraMtu) sAmya sAthe samabhAvapUrvaka je yoga kahyo, e (yoga)nI sthiti atyAre to samajAya che, paNa kAmaya jo ene sthira rAkhavI hoya to mananI sthiratA pahelI joIe, paraMtu duHkhanI vAta ja e che ke mArAmAM caMcaLatA bharI paDI che, eTale e caMcaLatAne lIdhe sthira jaI zakato nathI. (kSaNabhara Take na Take tyAM to asthiratA khaDI ja che. manane enuM bhAre duHkha che. paNa huM jANuM chuM ke enuM kAraNa mana che) aho kRSNa ! (tobA tobA !) e mane kharekhara ja caMcaLa che. vaLI mastAnI che. (jIvane mathI nAkhe che, uparAMta e khUba ja baLavAna che. (bhalabhalA mardo enI AgaLa hArI gayA che, AthI huM to jema vAyuno nigraha duSkara hoya che, tema Ano nigraha paNa khUba ja muzkela mAnuM chuM. noMdha : samatva yoganA sAdhanAre sauthI pahelI mananI sthiratA sAdhavI joIe. IndriyonuM asatkAryamAM pravartavuM emAM paNa mana mahattvano bhAga bhajave che. ane jIvane je sukha-duHkha, harSa-kheda Adi joDakAM UbhAM thaIne bhAna bhulAve che, temAM paNa mana mahattvano bhAga bhajave che. paNa ahIM savAla e thAya che ke mana jaDa ke cetana? nathI mana kevaLa jaDa, ke nathI te kevaLa cetana, mana e jaDa caitanyanA saMyoge AsaktithI janmelI kRti che, AthI jaina sUtrakAro mananA mukhyapaNe be prakAro kahyuM che. (1) dravyamana (2) bhAvamana. dravyamana mugala-jaDa-sAthe vadhu saMbaMdhita che. bhAvamana caitanya sAthe vadhu saMbaMdhita che. manavALA AtmAne keTalAMka darzano jIva kahe che. jenasUtro ane saMsArI jIva kahe che. Ama jotAM to mana karatAMya AtmAnI Asakita ja saMsArabaMdhanuM mukhya kAraNa che. paNa e AsakitanA pAyAthI caNAyelI ImArata Aje to mana upara ja UbhI che, eTale e apekSAe manane vaza karavAnI kaLA hAtha karI levAnI jarUra UbhI thAya che paNa jema vAyune vaza karavA mATe nAnuM chidra jarAya paNa cAlatuM nathI, tema manane vaza karanAre nAnuM bAkuM paNa na rahevA devuM joIe. A kAma bhAre kaThaNa che evo arjunano mata che. ane te sAva sAco che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 gItA darzana ahIM kRSNa vizeSaNa paNa eTalA sAru vaparAyuM che ke, kRSNa mahAtmAe mananI sthiratA sAdhI lIdhI hatI tethI ja te samatvavALA yukata yogI banyA hatA. have teo zuM kahe che te joIe: zrIbhagavAn uvAca / asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam / abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate / / 35 // asaMyatAtmanA yogo duSprApa iti me matiH / vazyAtmanA tu yatatA zakyo'vAptumupAyataH / / 36 / / - bhagavAna bolyA : bezaka che mahAbAho ! caMcaLa-mana durjaya; paNa kauteya ! abhyAse, ne vairAgya thatuM vaza. 35 mana jItyuM nathI jeNe, tene che yoga durlabha; mathatA saMyamIne to, prApta thAya upAyathI. 36 he (moTI bhujAvALA) mahAbAhu! caMcaLa manane vaza karavuM bezaka muzkela che ja. paNa he kauteya ! kiMtI saMyamI hatAM mATe ahIM klIputra vizeSaNa lIdhuM che) abhyAsa ane vairAgya dvArA tene paNa vaza karI ja zakAya che. (tethI) mAro mata (yoga viSe paNa) e che ke jeno AtmA asaMyamI che, (eTale ke jeNe manane jItyuM nathI, tene ja (meM kahyuM tema) yogaprApti durlabha che. jeNe AtmAne (manomaya-AtmAne) vaza karI lIdho che ane je satata puruSArthazIla che tene to yoga upAyathI jarUra prApta thAya che. noMdha : mananI caMcaLatA dUra karI zakAya che, ethI sarva sAdhako rAhata meLavI zakaze ane zraddhAmaya AzA rAkhI zakaze. paNa gItAkAre kahyuM tema, abhyAsa ane vairAgya bane joIe ! abhyAsa eTale suTeva ane vairAgya eTale saMsAranI Asakitano abhAva lAvanArI dazA. A banne paraspara avinAbhAva saMbaMdhathI joDAyelAM che. aMtaraMga vairAgya na hoya, to kuTevomAMthI mana, Indriyo vagere pasIne suTeva pAmI na zake. ane suTeva vagarano vairAgya lAMbo vakhata Take nahi A rIte prayatna karatAM je sthiti thAya te sthitino sAdhaka saMyatAtmA" kahevAya, ane tene mATe yoga durlabha che ja nahi. asaMyamIne ja yogaprApti durlabha thAya che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 299 Ano artha e thayo ke mana Aje AkAra ane nAmamAM ja kivA vyakita agara vastumAM ja sukha mAnI rAce che tene badale tyAMthI pAchuM vALI vyakti ane vastu - AkAra ane nAmanI pAchaLa rahelA AtmAmAM ja rasa letuM karavuM. Ane sAru pahelAM vyakita ane vastu pratyenI rAgavRtti moLI pADavI. AnuM nAma te vairAgya, ene AtmAmAM rasa letuM karavuM enuM nAma abhyAsa. AtmAno saMskRta rasa cakhAya, tenuM nAma saMyama, ane khaMta tathA cIvaTa pUrvakano emAM prayatna thAya tenuM nAma jatana. jainasUtromAM Ane ThekANe yatanA" "jatanA" athavA "upayoga' zabda vaparAya che. satata tAlIma, vairAgya, pUratI takedArI ane saMyama; A cAre aMgo yoganI kAyamI sthiratA sAdhavA sAru ane manano mela maTADavA sAru upayogI che. arjunane mATe A badhuM atyAre bahu ja bhArarUpa hatuM. chatAM e mArge vaLyA vinA chUTako paNa nahoto. toya te vacce eka zaMkA karI le che keH arjuna uvAca / ayatiH addhayopeto yogAccalita mAnasaH / aprApya yogasaMsiddhi kAM gatiM kRSNa gacchati / / 37 // kaccinnau bhayavibhraSTazchinnAbhramiva nazyati / pratiSTho madAvAda vimUDho : ftha rU8 etanme saMzayaM kRSNa chetumarhasyazeSataH tvadanyaH saMzayasyA'sya chetA na jhupapadyate // 39 // arjuna bolyA : zraddhALu maMdayatnI ke, mugdha je yogathI Dagyo; yoga siddhi na sAdhI, te kuNa ! pAme kaI gati? 37 na Tharyo brahmamArgeya, na Takayo yogamAMya; to zuM chUTAM vAdaLAM peThe vaNase? - beyathI cukayo. 38 mArI A kRSNa! zaMkAne, samULI chedavI ghaTe; Apa vinA nahIM bIjo, zaMkAno chedanAra ko. 39 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItA darzana (he bhalA) kRSNa ! (mAno ke eka sAdhaka) zraddhA dharAvato hoya paNa prayatna maMda hovAne lIdhe yogathI-athavA to mohane lIdhe-mAno ke enuM mana calita thaI jAya, to pachI (yoganI siddhi to na ja thAya e dekhItuM che, eTale) yoganI saphaLatA na sAdhIne (vacce ja marI jAya, to tenuM zuM thAya ? eTale ke,) te kaI gati pAme ? 300 mahAbAhu !- (mane e zaMkA thAya che, ke Ape kahyuM te mujaba vicAratAM yoganI siddhi vagara brahmamArgamAM sthAna maLatuM nathI to) te brahmamArgamAM paNa sthAna na pAmI zake (eTale to eno artha e thayo ke) evo mUDha beya vastu (brahmamArga ane yogamArga) cUkIne jema AkAzathI chUTA paDelA (te jamInathI chUTuM to che ja) vAdaLAnA cUrA thaI jAya, tema e vaNasI jAya ke zuM ? (eTale ke enI karelI sAdhanA to nakAmI ja jAya ke zuM ?) A mArI (mahattvanI) zaMkA Ape chedavI joIe, (kAraNa ke) Apa vinA mArI A zaMkAno chaMdanAra koI nathI. noMdha : arjunanI zaMkA khare ja mahattvanI che, arjunane zrIkRSNa upara ananya vizvAsa che, ke zrIkRSNa enI zaMkAne chedaze ja. Avo vizvAsu sAdhaka namratA paNa dharAve che. eTale zraddhA ane namratA e je jijJAsunA jarUrI guNo te enAmAM che. eTale e zaMkA kare te saphaLa zaMkA che. je zaMkA pachaLa jijJAsA na hoya te zaMkA AtmAne mAre che. je zaMkA pAchaLa jijJAsA hoya te buddhinA tarkonuM samAdhAna pAmI AtmAne ugArI AgaLa laI jAya che. A zaMkA kevA prakAranI che ? te to upara jovAI gayuM, chatAM ahIM pharIne vicArIe : "mAtra zraddhA hoya, paNa jatana barAbara na hoya, eTale ke kALajI maMda hovAthI zraddhA sthira hovA chatAM yogathI DagI gayo athavA mohane lIdhe yogathI caLI gayo, ane teTalAmAM ja mRtyu thayuM to je kAMI thoDo yogamArgamAM prayatna karyo hoya te, ane zraddhA dharAvI hoya te, beya nakAmAM jAya ke zuM? ane jo nakAmAM ja jAya to evI mAthAphoDamAM paDavA karatAM, jJAna (arjunane mana kriyAtyAga e ja jJAnaprAptino mArga hato, to e)thI ja jo sIdho brahmamArga maLato hoya to e ja zA sAru na pakaDavo ? ane evA jJAnanI yogyatA na hoya, eNe vedokata karmakAMDa kAM na karavAM ? ke je ochAmAM ochuM A lokamAM dhanadhAnyAdi athavA paralokamAM svarga sukhAdi to Ape !" A prazna pAchaLa arjunanI AvI vicArasaraNI che, ema mAnIne zrIkRSNacaMdra je javAba Ape che te keTalo asarakAraka hoya che te AgaLa joI zakIzuM. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaao 30 zrIkRSNa uvAca / pArtha naiveha nAmutra vinAzastasya vidyate / na hi kalyANakRtkazcid durgatiM tAta gacchati // 40 // prApya puNyakRtAM lokAnuSitvA zAzvatoH samAH / zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate // 41 // zrIkRSNa bolyA : pArtha teno nathI nAza, ahIM ke paralokamAM; na thAya durgati bApu ! koI kalyANakAranI. 40 jaI sthAne puNyavaMtonA, lAMbo kALa vasI tihAM; zuci zrImAnane ghera, janme che yogabhraSTa e. 41 he (pRthAnA putra) pArtha! (tArI zaMkA pAchaLanA Azayane huM samajI gayo chuM, pahelAM to tuM eTaluM ghArI le ke) A lokamAM te yogabhraSTano vinAza (patana) nathI ane paralokamAM paNa nathI. (ATalo siddhAMta tuM dhArI le) bApu ! kalyANano karanAra koI durgatimAM jato ja nathI. (to pachI e kaI sadgati pAme che te paNa huM tane kahI dauM chuM. jo e sAdhanA karatAM karatAM mAyAnA mohamAM paDIne sAdhanA cUkI gayo hoya to ene puNyanI prApti thAya che, kharA gharmanI daDhatA nahi ! eTale) e (puNyanA badalAmAM) puNyavaMtA lokonAM sthaLomAM ke je khUba lAMbA kALanI sthitivALAM hoya che, tyAM) jaIne lAMbA kALa lagI tyAM rahIne tyAMthI maryA bAda paNa) pachI A jagatanA pavitra zrImAnane ghera te (yogabhraSTa) janma le che. noMdha : jainasUtromAMnA uttarAdhyayana sUtranA trIjA adhyayanamAM Avo ja ullekha che. puNyaloka ane svargabhUmi bane eka ja jAtanAM che ema dareka zAstro kahe che. enI kALa sthiti khUba lAMbI hoya che, ema jainazAstro paNa kahe che. svarga ke narakane jeonI buddhi na samajI zake, te ema kalpanA kare ke evo yogabhraSTa mAnasika divya bhUmikAnI moja mANe che, toya vAMdho nathI. ane pachI paNa zrImAnane tyAM to janma ja che, teya pAchA pavitra zrImAnane tyAM - te ja tenI mahattA che. zrImAnano artha paisAdAra nahi paNa vyApaka arthamAM sAdhanasaMpanna levo joIe, ane pavitra vizeSaNa vaparAyuM che eTale saMskArI sAdhana saMpannane Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 gItA darzana tyAM e janma pAme che eTale ke ene mAbApa ane samAja evAM maLe che ke vikasavA dhAre to turata vikasI zake! A thaI lapaselA* yogabhraSTanI vAta ! paNa maMda yatnane ja kAraNe adhUrI sAdhanA rahI jAya to tenuM zuM? e mATe gItAkAra AgaLa vadhatAM kahe che, ke A sAdhaka upalA sAdhaka karatAM ucca darajjAno che mATe te to ghaNuM karIne A pramANe jaladI AgaLa vadhe che. jo, ene mATe have kahuM chuMH athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm / etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // 42 // tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadaihikam / yatate ca tato bhUyaH saMsiddhau kurunandana // 43 // pUrvA'bhyAsena tenaiva jhiyate jhavazo'pi saH | jijJAsurapi yogasya zabdabrahmA'tivartate // 44 // prayatnAdyatamAnastu yogI saMzuddhakilbivaSaH / anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim // 45 // athavA kuLamAM janma, buddhimAna yogIo taNA ati durlabha che loke, janma evA prakArano. 42 tyAM to buddhi taNo yoga, pAme chepUrva janmano; ne karunaMdana ! tyAMthI, siddhi mATe pharI mathe. 43 pUrvanA e ja abhyAse, kheMcAya avaze ya te; yoga jijJAsu toye che, zabda brahmathI AgaLa. 44 mathato toya khate te, yogI sunirmaLo banI, bahu janma thaI siddha, pachI pAme paraMgati. 45 (kuru kuLane AnaMda pamADanAra suputra) he kurunaMdana ! athavA (maMdayatve jenI sAdhanA adhUrI rahI che, te) buddhimAna yogIonA kuLamAM janma meLavI le che, A lokamAM AvA prakArano janma meLavavo e (sahelo nathI paNa) ghaNo durlabha che. * goMDalavALA zrI jIvarAma zAstrIne maLelI pratamAM "lisamAnaH satAM mArga" e pATha vadhArAno che, ane lapasavAnuM tathA brahmapatha mUkavAnuM kAraNa paNa "anekacitavibrAnsa ane mohacaiva vazagata" spaSTa Ape che. Ama Akho zloka, e pratamAM navo che ane te ApaNA arthanuM pUruM ane sacoTa samarthana kare che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aghyAya chaThTho (A to thaI sadbhAgI janmanI vAta ! paNa enI pUrvasAdhanAnuM ATaluM ja phaLa basa nathI. vaLI) tyAM tene (teNe pUrvajanme je buddhiyoga sAdhyo hato te) pUrva janmano samatva buddhino yoga (anAyAse) sAMpaDe che. ane tyAMthI te pharI pAcho mokSa mATe prayatna zarU karI de che. (meM upara kahyuM tema) e ja pUrvanA abhyAsa (pahelAM pADelI suTeva)ne lIdhe avazapaNe (parANe-kudaratI rIte) te (yogabhaNI) kheMcAya che. (sAmAnya nimitta paNa ene mATe preka ane vairAgyajanaka nIvaDI paDe che.) tema kheMcAto chato te prathama to yogano jijJAsu ja hoya che, toya zabda brahmathI (eTale ke vaidika karmakAMDathI to) AgaLa ja che (e tAre na bhUlavuM joIe.) 303 (vaLI tuM kahIza, ke to pachI ene kriyAnI jarUra nathI ? huM kahuM chuM, nA; kriyAnI to jarUra che ja ane e khUba kriyA kare che, paNa te badho mela dhovA mATe. eTale ke) vaLI khaMtapUrvaka yatna karato chato te yogI pApa melathI cokhkho thaIne aneka janmane aMte paNa siddha thaI pachI paraMgati cokkasa pAme che. noMdha : ekatAlIsamA zlokamAM 'zuci zrImAnane ghera janme che' ema kahyuM hatuM. ahIM betAlIsamAM zlokamAM 'dhImAna yogInA kuLamAM janme che' ema kahyuM. AthI gItAkAra ema kahevA mAge che ke je samatva yoganI sAdhanAmAM joDAyA pachI mULa AtmAthI ja patana pAme che tene to khUba rakhaDavuM paDe che, ane chatAMya enA mokSanuM nakkIpaNuM na kahI zakAya ! toya ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke evA bhraSTanI paNa durgati to nathI ja thatI. svargaprApti, tathA pavitra ane sAdhana saMpanna gharomAM janmanuM phaLa; e be to te meLave ja che, pachIne mATe to jevI enI karaNI ! ane samatvanI sAdhanAmAM joDAIne mULathI Atmapatana na pAmatAM jarA DhIlo paDe che, athavA sAmAnya patana pAme che, kiMvA adhUrI sAdhanAmAM ja vacce maraNane zaraNa thaI jAya che, to e to avazya mokSa pAme ja che. jainasUtromAM AvA sAdhakone, agAu joyuM tema 'bhavijIvo' tarIke sanmAnyA che. teo mokSa pAme ja che, bhale pachI aneka janmone aMte pAme ! AvA puruSono janma " samabhAvI yogInA kuLamAM thAya che." eka vakhate ucca koTinAM brAhmaNa gurukuLo evAM ja hatAM, ke je kuLamAM janmanArane mAbApa taraphathI maLatA zarIranI sAthe ja samabhAvanA saMskAro maLe, e dekhItuM che. vAtAvaraNa paNa saMyamane anukULa ja hoya, eTale prathama ka2tAM A koTi UMcI che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 gItA darzana pavitra evA sAdhanasaMpannane tyAM janme toya tyAM sAtvika karatAM rajoguNanuM vAtAvaraNa vadhu hoya, jyAre samabhAvI yogInA kuLamAM janme tyAM to sAtvika vAtAvaraNa ja vizeSa hoya ! ahIM keTalAka saMnyAsapremI sajjanone ema thaze, ke yogIne tyAM maMdayatnI yogabhraSTa janma le, e (paNa) karmakAyadAthI barAbara ghaTe che; paNa savAla e che ke yogI, gRhastha hoI zake kharo ? Ano javAba cokhkho che ke A yogane "gRhasthAzrama ke tyAgAzrama" sAthe mukhya saMbaMdha nathI. mukhya saMbaMdha to saguNa sAthe che. jainasutro pokArIne kahe che, ke samabhAvI gRhastho paNa hoI zake che. jainasUtronuM samakti e ja gItAno buddhiyoga athavA samatva. jevA saMskAra bheLA karyA hoya, tevA sthaLe e saMskArazarIra jIvane kheMcI jAya che. e vAta paNa A parathI cokhkhI thAya che. eTale Izvarane vacce nAkhavAnI ke bIjA koIne doSa devAnI jarUra paNa rahetI nathI. A rIte A mArgano thayelo lagAre prayatna nakAmo jato nathI, e vAtane have laMbAvavAnuM rahetuM nathI. paNa eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke A yoganI ArAdhanA phaLanI lAlasA rAkhIne AdaravI na joIe. bIjI vAta e ke pUrva janma yogasAdhanA jeTalI adhUrI rahI che, te paNa saMskArUpe to rahI ja che. eTale prasaMga paDatAM vAra ja anAyAse evo sAdhaka yoga bhaNI kheMcAya che, bhalene e sthitimAM e yoga jijJAsu hoya toya te zabdabrahmane to e vaTI ja jAya che. eTale ke vaidika karmakAMDonI evA sAdhakane jarUra rahetI nathI. Ano artha eTalo ja levo ke enI bhUmikA UMcI hovAthI karmakAMDa na karavA chatAM e sadAcArI saheje ja hoya che. koI ema na samajI bese, ke AvA sAdhakane have prayatnanI jarUra ja nathI. kharI vAta to e che ke evo sAdhaka UlaTo vadhu puruSArthI hoya che. kAraNa ke enuM aMtaHkaraNa jarA paNa malina rahe te ene gamatuM ja nathI. potAnI nAnI bhUlane paNa e himAlaya jevaDI jue che, ane ema mathatAM mathatAM, bahu janmane aMte paNa chevaTa siddha thaIne parama gati pAmI jAya che. jainasUtra uttarAdhyayananA cothA adhyayanano A akSarazaH anuvAda che. gItA ane jainasUtronA maulika kathananuM maLatApaNuM eTaluM to sacoTa che ke, jene pariNAme ApaNane ghaNIvAra AhalAda thAya che, ane gItA e jaina daSTino vizva vyApaka graMtha kahevAmAM jarAya atizayokti lAgatI nathI. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 305 jainasUtro kahe che ke - dharmane mATe, nirjarA tattvane mATe prayatna karavAnI IcchA rAkhI mathavAthI satyAgrahI jaina samakita jaina banI zakAya che, paNa koI sAdhaka lapasI jAya toya zarIra, buddhi, svajana, svargIya bAhyasukhasparzI sAdhana sAmagrI vagere to maLe ja che, eTale ke puNyaphaLa maLe che. jema anAja vAvanAra ativRSTithI sAruM anAja na pAme toya cAro to pAme ja che, tema samabhAvano sAdhaka paNa puNya phaLa pAme che. paNa enI eNe apekSA na rAkhavI. kAraNa ke bhale te sonAnI hoya, toya te beDI to che ja. A parathI eklI puNyakAriNI kriyAthI te kharA sAdhakane dUra rAkhavA Icche che. mAtra jeo pApakArI kriyA kare che; temane ja puNyakArI kriyA tarapha prathama vALavA sAru puNyanuM maMDana zAstroe karyuM che. eTale chevaTe to jema pApa tyAjya che, tema puNya paNa tajavuM rahyuM. puNyano sIdho artha e paNa laI zakAya, ke potAnA svArthano bhoga ApI bIjA mATe kaMIka karI chUTavuM, chatAM UMDe sthaLa badalAnI sUkSma AzA agara apekSA na rAkhavI. gharmano sIdho artha e ke kazI AzA-apekSA rAkhyA vagara satyane anulakSIne sahune potA samAna lekhI tyAga daSTie jIvana ghaDavuM. gItA je yoga batAve che te yogamAM AvuM satyamaya jIvana ghaDavAnI ja daSTi mukhya che. eTale ja teo kahe che : tapasvibhyo'dhiko yogI, jJAnibhyo'pi mato'dhikaH / karmibhyazcA'dhiko yogI, tasmAdyogI bhavA'rjuna // 46 / / yogI tapasvIthI zreSTha, mAnyo jJAnI thakI ya te; ne zreSTha karmakAMDIthI, mATe thA yogI arjuna. 46 UjaLA arjuna ! (tae A badhA parathI jaNAI cUkayuM to haze ja chatAM khulAsAvAra kahuM chuM, ke jeo ekAMta tapasyAne mArge gayA che ke jAya che te) tapasvIo karatAM yogInI bhUmikA UMcI che. jJAnIo karatAM paNa UMcI che. (ahIM jJAnIno artha e ke jeo kevaLa jJAnathI mokSa mAne che, ane sAdhanA AcaratA nathI. tevA jJAnIo karatAM Avo yogI UMco che) ane karmakAMDI karatAM to tenI bhUmikA saheje UMcI gaI che. mATe ja huM IcchuM chuM ke he arjuna !) tuM yogI thA. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 gItA darzana noMdha : A Akho zloka pUba mananIya che, te tapa, kriyA ke jJAnano virodha nathI karato paNa samanvaya samajAve che. laukika IcchA vagaranAM tapa, kriyA ane jJAnano sumeLa; enuM ja nAma te gItAno yoga. eTale IcchAnA nirodha arthe karAyeluM ke karAtuM tapa enAmAM sahaja hoI zake. puNyaphaLanI lAlasA vagaranI kriyA paNa enAmAM kudaratI rIte hoya ja. ane jJAna hoya emAM to pUchavuM ja zuM? kharI rIte to te ja jJAnI ke jenI kriyAmAM ahiMsA, tapa ane saMyama hoya, ane buddhimAM samabhAva tathA hRdayamAM AtmalakSI bhakti hoya. eTale uparanA zlokamAM arpaNatA ane zraddhAnuM tattva nathI kahevAyuM te gItAkAra have kahI de che: yoginAmapi sarveSAM madgatenA'ntArAtmanA / zraddhAvAn bhajate yo mAM sa me yuktatamo mataH // 47 / / mane haMmAM samAyelA, aMtarAtmAthI je bhaje; te zraddhAvaMtane mAnyo, sau yogImAMya zreSTha meM. 47 (pyArA pArtha! meM tane yogI thavAnuM to kahyuM, ane atyAralagI tArI sAme meM be vAta jora zorathI kahI che, temAMnI (1) eka to jJAnanI ane (2) bIjI karmakauzalyanI. paNa hajI trIjI vAta rahI jAya che, te e che ke sAdhakamAM jema vivekabharyo samabhAva ane jJAnamaya karma-kauzala jarUranAM che, tema arpaNatA ane zraddhA paNa jarUranAM che. mATe tane kahuM chuM ke, je huMmAM samAyelA aMtarAtmA sAthe (ja) zraddhAvAna banIne mane bhaje che, tene meM sau yogIomAM paNa zreSTha mAnyo che. noMdha : A zlokamAM aMtarAtmAne parovIne zraddhALupaNe bhajavAnI vAta karI che, eTale temAMthI jJAna ane sarvArpaNavALI zraddhA phalita thAya che. A parathI joIe to potAmAM rahelA paramAtmAne aMtarAtmAthI bhajo, ke joIe to gurumAM rahelA aMtarAtmAne bhajo ! e beya sarakhuM che. arjunane mATe zrIkRSNa e gururUpa hatA. jJAnezvara mahArAja jevA puruSa gItAnA che, cha adhyAyone karma, bhakti ane jJAna - ema traNe yogomAM vaheMcAyelA jAe che. emanI A yojanAmAM badhA TIkAkAro saMmata nathI ane evA cokkasa adhyAya vAra vibhAgo paDI zake tema paNa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 307 nathI. chatAM e puruSanI kalpanA pUba vicAravA jevI che. e vAta to niHsaMdeha che ke gItAmAM koI eka ja yoga nahi; paraMtu traNe yogono samanvaya che. jJAna, bhakita ane vairAgyavAsita karma, e traNenuM abhinna nirUpaNa che. gItA, manuSyamAM rahelI karmazakitane sanmArge khIlavI, eno sadupayoga zIkhave che. manuSyamAM rahelI buddhizakitane-saMkalpa- vikalpa ke zAstronA zabdacUMthaNAmAM kuMThita na karatAM samabhAvavALI, tIvra ane tejasvI banAvI e dvArA jIvanano ane jagatano vikAsa karavAnuM zIkhave che. ane manuSyamAM rahelA hRdaya umaLakAne koI alaukika bhAvanAmaya vizvamAM laI javAnI preraNA pAya che, ke jyAM duHkha-sukha rahita kevaLa AnaMda che, nAza vinAnI hastI che ane AvaraNa vinAnA parama vizuddha jJAnanI jyoti che. OM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahma vidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde AtmasaMyamayogo nAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // 'OM tat sat' e pramANe zrIbhagavAne gAyelI, upaniSado paikI brahmavidyA ane yogazAstranA samanvayavALA zrIkRSNa ane arjunanA A saMvAdamAM AtmasaMyamayoga nAmano chaThTho adhyAya pUro thayo. chaThThA adhyAyano upasaMhAra A adhyAyanuM nAma 'AtmasaMyamayoga' che, e ApaNe joyuM. saMnyAsa sAro ke karmano yoga sAro" enA javAbamAM banne sArA; chatAM bannemAM kaI rIte ane kayA tyAga karatAM yoga sAro e vAta karI hatI. uparAMta yogI karma karavA chatAM zI rIte baMdhAto nathI ane tenI zI dazA hoya che te batAvI, chevaTe brahmanirvANane jema te pAme che tema RSimunio paNa pAme che, ema sarva vargano samanvaya karyo hato. have A adhyAyamAM e ja praznanA anusaMdhAnamAM zrIkRSNajI kahe che : "arjuna ! jema saMnyAsamAM yogano khapa paDe che, (ema kahIne meM gayA adhyAyamAM yoganI tArIpha karI tema) yogamAM paNa saMnyAsanI jarUra paDe che, te tAre na bhUlavuM joIe. e rIte jotAM saMnyAsI ane yogI banne eka sarakhA paNa kahI zakAya. mArI daSTi Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 gItA darzana pramANe saMkalpavikalpovALI mAnasika sRSTino saMnyAsa eTale ke saMkalpa vikalpono tyAga e ja kharo saMnyAsa che. ane karmaphaLanI lAlasA rAkhyA vagara karavA yogya karma karavAM enuM nAma yoga che. to pachI saMnyAsI ane yogImAM phera ja kayAM rahyo? zuM saMkalpa vikalponA tyAganI siddhi sAdhyA vinA-karmaphaLanI lAlasA rAkhyA vinA-kartavya kamoM pArakhavAM ane AcaravAM sahelAM che? haragIja nahi." "eTale have huM tane evA yoganI sAdhanAnAM sAdhana kahuM chuM : karma' yogaprAraMbhanuM eka sAdhana che ane zama (mAnasika zAMti) siddha yoganuM eka sAdhana che. siddhayoga to tyAre ja gaNAya ke koIpaNa viSaya ke koIpaNa karmamAM Asakata na thAya. AvI anAsakita mATe sarva saMkalpano saMnyAsa anivArya che.' samajyo, bhAI? eklA agnihotra yajJo ke varNAzramanAM karmo tajI dIdhAthI kaMI siddhayogI thaI javAtuM nathI. siddhayogI thavA mATe to AtmAno saMyama joIe. mATe yogamAM jema meM samabhAvavALI buddhinI jarUra che ane karma kauzalyavALI kriyAzakitanI paNa jarUra che ema agAunA adhyAyomAM kahyuM, tema A adhyAyamAM AtmAno saMyama joIe te kahevA mAguM chuM. mATe ja meM A adhyAyane AtmasaMyama yoga' nAma ApyuM che." "tuM kahIza ke, vaLI AtmAne saMyama zo? AtmA to svayaM jyoti svarUpa, svayaM samartha ane svataMtra AnaMda svarUpa che." bhAI ! tArI vAta to sAcI che paNa evo samAdhivALo AtmA mananI jIta vinA maLato nathI." jeNe manane jItyuM nathI. teno AtmA to jaDatA ane mohamAM evo madamasta banI gayo hoya che, ke jarA mAna maLe to chakI jAya, ane jarA apamAna thAya ke glAni pAme. bola, enI samatA ane sthiratA kayAMthI Take? AvA prANIno AtmA to bhUMDAmAM bhUMDo zatru je burAI na kare, tevuM bUruM potAmAM rahIne kare che. mATe evA bahirbhAvamAM rAcelA AtmAno jAte ja uddhAra karavo joIe, sAdhanA joIe !" "paNa e sAdhanA pAchaLa koI paNa laukika kAmanA ke nAmanA na hoya, to ja kalyANakara che. nahi to patana che. jo ke huM je yoga sAdhanAnI vAta karuM chuM, emAM joDAyelo sAdhaka to patita thAya ke, maMda prayatnathI adhUrI sAdhanAmAM aTakI paDe, toya e kareluM phaLa jatuM ja nathI. meM bIjA adhyAyamAM paNa tane A ja vAta karI che eTale ahIM vadhu nahi kahuM, paNa eTaluM kahuM ke mULa siddhAMta cUke toya Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho 309 puNyavaMtonA lokamAM jaIne, e evI sAdhanasAmagrInAM sthaLomAM yojAya che, ke jyAM e laukika sukha meLavI zake ane jo pharI jAgRta thaIne UMce javA mAge to anukULatAo paNa tyAM khUba hoya che. ane te ja rIte nIce javAnAM lapasaNAM paNa tyAM hoya che. bAkI jo mULa siddhAMta na cUke to to bhale dhIro prayatna hoya toya ghaNA bhavane aMte paNa avazya mokSa pAme ja che." "he bhalA dhanaMjaya ! zuM tane pharI pharI e kahevAnI jarUra che, ke A AtmasaMyama yogamAM samabhAva vALI buddhi sauthI pahelAM joIe? ane to ja sukha-duHkha ke mAna apamAnamAM sthira TakI zakAya?" "have tane e zaMkA na thavI joIe ke saMkalpa vikalpone tajyA pachI pravRtti kema thAya. e vize to huM agAu kahI ja gayo chuM ke mArI pravRtti saMkalpa vikalponA saMnyAsathI (ja) thAya che. bAkInI pravRtti to mAtra dhAMdhala hoya che. AvA sAdhakane potAnA jJAna vijJAnathI ja saMtoSa maLI rahe che. emaNe Indriyo upara kAbU meLavyo hoya che. eTale hIrAmANeka ho ke mATI ho, ene to beya sarakhAM lAge che. koI eno mitra bane ke virodhI, toya ene to banne upara premaja Ave che. sajjana ho ke pApI ho, paNa ene to mULa tattvo joI banne upara samabhAva pragaTe che. pApInA pApa upara ene jarUra tiraskAra hoya che, paNa tethI to UlaTI e pApI upara vadhu premALa ane dayA daSTi ja thAya che." "tane A yoga game che, kharuM? jo gamato hoya to have enI sAdhanAno AkAra kahuMH kazI lAlaca rAkhyA vagara, AtmAnI zuddhino ja hetu mukhya rAkhI, brahmacarya pALI, ekAkIpaNe ekAMta sthaLa pasaMda karI, samAna Asane besI, pavitra pradezamAM citta ane IndriyonI kriyAne rokI, manane ekAgra karavuM. jarAya bIka na rAkhavI. daSTine nAkanA agrabhAga para sthira karavI, Amatema calita na karavI. matalaba ke AMkhanuM trATaka karavuM ane manane vaza karavuM. cittane prabhumAM-AtmAmAM parovI devuM, to ApameLe AtmazAnti maLe che. khinnatA vagara A yoganI ArAdhanA karyA karavI. Ama karavAthI eTale ke bahirAtmAne aMtarAtmAmAM sthira karI levAthI, citta prasanna ane zAMta thaI jAya che ane sarva kAmanAothI citta ApoApa khasI jAya che, tathA je mana mAMkaDuM lAge che, te paNa ApoApa sthira thaI jAya che, jema dIvo pavana vinAnA sthaLamAM sthirapaNe baLyA kare che, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 gItA darzana tema evA yogInAM citta, mana, buddhi, prANa ane Indriyo AtmAne AdhIna rahe che. aho, kevuM adbhuta sukha ! e AtmAnuM sukhabrahmasaMganuM sukha enu varNana kaI jIbhe karAya ? pachI kaI lAlaca ene lalacAvI zake bhalA !" "paraMtu he arjuna ! meM je sAdhanA kahI, temAM paNa atireka na thavo joIe, e vAta tAre mArA yogamAM khAsa lakSyamAM rAkhavI," "je kevaLa lAMghaNomAM ja phasAI jAya che te A yoga mATe ayogya nIvaDe che, tema je akarAMtiyo thaI khA khA kare che ke IndriyapUjaka bane che, te paNa niSphaLa jAya che. matalaba ke AhAra-vihAra, nidrA-jAgRti ane kriyA mAtramAM pramANasara varte che, te ja yoga pAmI zake, AvA yogane sAru mananI nizcaLatAnI bhAre jarUra che. ane mananI nizcaLatA sAru buddhinA kutarkonuM AvaraNa dUra karavuM jarUrI che, eTale ja meM tane vedavAda ane ekalA puNyanuM ja samarthana karanArAM karmakAMDathI vegaLA rahevAnuM kahyuM. kAraNa ke tethI buddhi aneka zAkhA vALI thaI jAya che. sArAMza ke Ave vakhate buddhinA tarkone mahattva na ApatAM dhIrajapUrvaka AtmAmAM manane parovI bIjuM kazuM ciMtana karyA vagara ati dRDhapaNe sAdhanA karyA karavI." "mana game teTaluM bhAgavA mathe, toya gabharAvuM nahi. jyAM lagI AtmA ane Indriyo vaza che, tyAM lagI mananI kazI kArI phAvavAnI nathI, eTale jevuM ane jyAMthI chaTakavA mAge ke tyAMthI ja turata vaza karavuM. bhAre khaMta ane dhIrajanI jarUra eTalA ja mATe meM vAraMvAra batAvI che." "Ama AtmasaMyamayogano sAdhanAra kharekhara aMtarano UjaLo thAya che. dareka dehadhArInA AtmAne dekhavAnI divya dRSTi ene saheje pragaTe che tethI enI samadaSTi sarvatra rahe che." "dhanaMjya ! mAro Avo bhaktiyogI tuM thaI jA, ema huM IcchuM chuM. je Avo bhakatayogI thaI jAya che, te game tyAM rahIne sAdhanA kare, game te prakAranI sAdhanA kare, toya te mArI ja sAdhanA kare che. mArAthI lagAre dUra nathI. e to jyAM haze tyAM sarvabhUtomAM mane ja joIne AtmaniSThAthI-eka niSThAthI bhaje che. ene duHkha zAM ane sukha zAM ! e to brahmarUpa ane zAMta manavALo, AnaMdamAM masta rahe che." A badhuM sAMbhaLIne taraboLa thayelA arjunane A yoga khUba gamI gayo. paNa Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya cho 311 eNe kahyuM: "aho madhusUdana ! Apano samabhAva jemAM mukhya che, evo AtmasaMyamayoga sAMbhaLIne huM to rasamagna banI jAu chuM, paNa e rasa kAyama rAkhavA mATe Ape je sAdhanA batAvI temAM mukhyatve to mananI kaMIka aMze paNa prathamathI ja sthiratA hovI joIe, nahitara to jaMgalamAM jaIne, kaThora tapa karIne, kaDaka kriyA AcarIne ke moTA jJAnI thaIne, paNa aMte to chelle pATale ja besavuM paDe. jo ke Ape kahyuM tema karelI sAdhanA aphaLa nathI ja jatI e vAta to kharI ja che, paraMtu prathama to hojarIno mULa roga kADhayA vinAnI A vasaMtamAlatInI mAtrA mArAmAM kema Take? e ja prazna che. mAruM citta eTaluM badhuM caMcaLa che, ke mane e joI bhAre du:kha thAya che. vAyune kothaLAmAM bharavo kadAca sahelo haze, havAmAM mahela bAMdhavo sahelo haze, paNa manane Apa je sthira karavAnI zarata mUko cho te zarata pALavI bhAre muzkela che, ati muzkela che." tyAre zrIkRSNacaMdra arjunane mAthe potAno varada hasta pheravatA pheravatA kahevA lAgyA. "bezaka, tArI vAta keTaleka aMze sAcI che, mana vaza karavuM muzkela to che ja, paNa kuTevone sthAne suTevonI tAlImathI ane aMtaHkaraNa pUrvakanA vairAgyathI e jarUra vaza thAya che." tyAre vaLI arjuna kahe che bhalA ekalI zraddhA hoya ane yatna na hoya to na cAle?' zrIkRSNacaMdra uttaramAM kahe cheH "mahAbAhu! lADu pAse paDayA hoya ane hAtha hovA chatAM mahenata karI mukhamAM na mUkavA, e te kaMI cAle? paNa bhArata ! A to tArI mAtra kalpanA che. kharI zraddhA jAgyA pachI prayatna karyA vinA rahevAtuM ja nathI. pachI bhale te bahAra pragaTa dekhAI zake tevo bhagIratha koI udaya karmanA AvaraNane lIdhe na dekhAya ! paNa maMda prayatna to hoya ja che, ane te maMda prayatna paNa Akhare to mokSa prApti thAya ja che. kAraNa ke deha chUTa che teno aMta che, paNa AtmAno aMta che ja nahi, eTale jema AtmAno aMta nathI, tema Atmagata saMskAra ke jene sAdA zabdomAM abhyAsa kahevAya che te to jarUra Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 gItA darzana bIjA janme paNa sAMpaDe ja che. eTale anAyAse saheje nimitta maLatAMvAra pUrvanI sAdhanA tevo sAdhaka zarU karI de che. te bhale yogano jijJAsu ja hoya (yoga ArAdhaka na hoya), toya vedavAdI (vedakarmakAMDI) karatAM to eno naMbara AgaLa ja che. jema sAtamI copaDImAM nApAsa thaIne ghaNAM varSa lagI UThI gayelo vidyArthI ghaNuM bhUlI jAya chatAM mULe to saMskAra rahe che. te kaMI bIjI trIjI copaDIvALA vidyArthInI pAchaLa ke sAthe thoDo ja gaNAya? ene besADo toya enI ghaDAyelI buddhi turata ene AgaLa ja lAvI mUke." "mATe tAre kadI zaMkA rAkhyA vagara A yoga sAdhanA karavI. dhobInA kUtarA jevI dazA A yogamAM koInI kadI nathI thavAnI; e gharano nahi rahe toya ghATano to rahevAno ja. mATe ja chelle pharI ekavAra kahuM chuM ke tapasvI, jJAnI ke karmakAMDI sahuthI yogI adhika che. kAraNa ke huM je yogI viSe kahuM chuM, te yogI prakAza puMja hoIne mahAjJAnI saheje che ane puNya-pApathI para thayelo Atmadharmano samartha suMdara dhuraMdhara hoIne caitanyamaya kriyAzaktino vaheto jharo paNa saheje che. mATe tuM yogI thA." "hA, sakhA! eka vAta kahevI rahI gaI. tArI zraddhA mArAmAM vizeSa che. mATe tuM AtmAmAM cittane na parovI zake to mArAmAM tArA aMtaHkaraNane parovIne evA sAcI zraddhAbharyA samarpaNa sAthe mane bhaja, to paNa tuM yogI ja cho. kAraNa ke evA yogIne to huM sarvazreSTha yogI gaNuM chuM. AtmavilopananI bhakita asAdhAraNa vastu che. mATe tAre mananI asthiratAno roga" kahI sAva hiMmata hArI besavAnI jarApaNa jarUra nathI." Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 OM maiyA gItAnA bIjA graMtha aMge savizeSa be bola gItAnA chaThThA aghyAyane aMte joyuM ke jJAnapUrvakanI zraddhAthI bharelo yoga sAdhanAra yogI sarvottama che. prathama graMthamAM kulle cha adhyAyo AvI gayA che. e cha adhyAyomAM jJAna, karma ane bhakitanI vArtA jarUra Ave che; paraMtu temAM vizeSatA karmayogane apAI che. arjuna eka jijJAsu sAdhaka hato. tenI sAme dharma rUpe AvI paDeluM yuddha e karma hatuM. yuddha paNa bhAIo bhAIo vaccenuM hovAthI tathA yuddhamAM vaDIlo ane gurujano sudhdhAM hovAthI lAgaNIono savAla sArI peThe Ubho thAya tema hatuM. A yuddha mAtra vANI dvaMdra nahotuM paNa zastradvaMdva hatuM. lohInI nIko vahe tevuM hatuM. AvA vicitra saMyogomAM paNa lAgaNIone ADe AvavA dIdhA vagara kartavya bhAve cAlyA javuM, e nAnIsUnI vAta na hatI. gItAnA prathama bhAganA cha aghyAyo e khyAla ApI jAya che ke jijJAsu sAdhake karmayogamAM manane prathama makkama karavuM joIe. jo te pahelethI ja jJAnamArgamAM taNAI jAya to kAM to tene jJAnamArga choDIne karmayogamAM AvavuM ja paDe athavA jJAnamArgano mULa pAyo kAco rahevAthI vikAsane badale patana thaI jAya. ekalA karmathI paNa kAMI pate nahIM, karmayoga pachIthI jijJAsu sAdhaka mATe bhakita joIe. A cha aghyAyomAM AtmA, paramAtmA ane jagatanI sacarAcara sRSTinI vAto jarUra Ave che; paraMtu chevaTe to e badhAnuM lakSya bhakti yoga tarapha che ane te paNa vyakata thatA Izvara taraphanA bhakita yoga tarapha che. (1) jJAna vijJAna yoga (2) akSara brahmayoga (3) rAjavidyArAjaguhyayoga (4) vibhUtiyoga (5) vizvarUpa darzanayoga (6) bhaktiyoga. e chaye aghyAyomAM aneka bAbato dekhAya che, paNa zrIkRSNa gurudeva arjunanuM ghyAna k . matsaramA bhakatA ste tIva me priyAH' eTale ke mane je ajoDa mAnIne bhaje che, te ja bhakato mane ghaNA vahAlA che, - e tarapha dorI jAya che. - joke divyacakSu ApIne bhagavAna kRSNa potAno IzvarIyoga batAvI de che, paNa e yoga AMkhe na dekhAya, to ye jo niHspRhI ane satya niSTha gurudeva hoya to tyAM temanA anubhavo u52 zraddhA rAkhIne cAlavAmAM sAcA ane jijJAsu sAdhaka Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 mATe hAni thavAno bhaya nathI. A daSTie ja nIceno dUho upayogI thaze. guru goviMda donoM paDe, kisako lAguM pAya; balihArI gurudevakI, jinheM goviMda diyo batAya. sAthosAtha nIceno dUho paNa ahIM bhUlavo joIto nathI ja. guralobhI ziSya lAlacu, donoM khele dAva; bUDe becAre bApaDe, baiTha paththarakI nAva. A daSTie ja guru ane ziSyanAM guNavAcI vizeSaNo upara mUkyAM che. A dezamAM jema nagurAno vizvAsa karavAnI nA kahI che." tema AMdhaLA guravAdanAM aniSToe paNa anartho karavAmAM hada rAkhI nathI." Ama chatAM mArgadarzaka bhomiyAnI vikAsamArgamAM anivArya jarUra svIkAryA vinA cAle tema nathI. virala sAdhako evA paNa nIkaLe che ke jeone bahAranA mArgadarzakanI jarUra nathI paDatI; teo potAnA UMDA aMtarAtmAne ja potAno mArgadarzaka banAvI mUke che. koIpaNa jAtanuM mArgadarzana svIkAro, paNa aMdarathI ke bahArathI athavA aMdara tathA bahAra baMne taraphathI samajapUrvakanuM mArgadarzana joIe ja, e viSe be mata na hoI zake. AzA che ke vizvavAtsalya'nA vAcakone A graMthathI jJAnalAbha maLaze ane anubhavano lahAvo lUMTavA teo utsAhita thaI AgaLa vadhaze. bApu janma tArIkhaH gAMdhI jayaMtI 'saMtabAla" AdaroDA, tA. 2-10-17