________________
જજ
ગીતાદર્શન
સ્મિત કર્યું છે. જો કે અર્જુનને આ સ્મિતે ખૂબ શરમાવી મૂકયો અને એટલે જ એ ચેષ્ટા ત્યાં જરૂરી હોઈને જ શ્રીકૃષ્ણ કરી છે એમ મનાવું જોઈએ. સદ્ગુરુ હંમેશા સાધકની અનેક પ્રકારે કસોટી કરીને જ પછી ભૂખ જોઈ યોગ્ય જ્ઞાનવાની પીરસે છે. અને ખરી લિજ્જત પણ ત્યારે જ આવે છે. વળી શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માનો અહીં સમતાયોગ પણ અજબ દિસે છે. બીજો કોઈ અધૂરો એ જ સ્થળે હોત તો એમ જ કહે, "આવી કાયરતા જ તારામાં હતી તો પછી દ્વારકામાં મારે પગે પડી મને અહીં લગી કેમ તેડી લાવ્યો? દુર્યોધન જેવા પાસે મારે તારે ખાતર વિષ્ટિ કરવા જવું પડ્યું; મને કૌરવોની આંખે કર્યો; આ બધાને કુચે માર્યા અને હવે કહે છે કે નહિ લડું!” આમ કહીને ક્રોધથી ભભૂકી ઊઠત. અને બન્ને સૈન્યની વચ્ચે બિચારા અર્જુનની પટકી પાડી નાખત ! પણ આ તો સમદ્રષ્ટિ પુરુષ હતા એટલે ઠંડે કલેજે જ જરા સ્મિત કર્યું અને કહેવા લાગ્યા. કેવી સ્થિરતા ! કેવી સમતા ! હવે એ (શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા) શું કહે છે તે જોઈએ :
श्री भगवानुवाच अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे । गतासूनगताणूंश्च नानुशोचंति पंडिताः ||११||
શ્રીકૃષ્ણ બોલ્યા: અશોચ્યોને અનુશોચે, ને પ્રજ્ઞાવાદ+ તું વદે;
ગયા પ્રાણ રહ્યા પ્રાણ તેવું શોચે ન પંડિતો.(૧૧) જે વસ્તુનો શોચ ન કરવો ઘટે, તે વસ્તુની પાછળ તું શોચી રહ્યો છે, અને જ્ઞાનીને છાજે તેવું બોલી રહ્યો છે. (એટલે કે શ્રેય ખાતર હું બધું જતું કરવા તૈયાર છું, એવું એવું) તું જ્ઞાનીને મોઢે (અર્થાત હજુ જ્ઞાનની ભૂમિકા પર તું નથી અને એ ભૂમિકાને છાજે એવી વાણી બોલવા મંડી પડ્યો છે. એટલે જ વર્તન, વિચાર અને વાણીનો મેળ ખાતો નથી. તું કહે છે કે શ્રેય ખાતર મરવા તૈયાર છું ત્યારે શું તે,
મરણ' ને જ મોટામાં મોટું સ્વાર્પણ ધાર્યું? વિચાર તો ખરો, ભાઈ ! એક મૃગ જેવી જાનવરની જાત પણ પોતાનાં બચ્ચાં ખાતર પ્રાણ હોમવા તૈયાર છે. તો શું એ કોઈ બહુ ઊંચી ભૂમિકા તે માની લીધી ? અરે ! પ્રાણની ખાતર પ્રાણની વાત તો દૂર રહી પણ દુરાગ્રહ ખાતર કે પૈસા ખાતર પણ પ્રાણની બાજી લગાડનારા કંઈ ઓછા નથી. દૂર શા માટે જવું? આ જો, તું જેમને યુદ્ધમાં ઊભેલા જોઈને થરથર ધ્રુજી
