Page Text
________________
અધ્યાય બીજો
૮૫
રહ્યો છે, તે ભીષ્મ, દ્રોણ વગેરેએ પણ પૈસા ખાતર જ પ્રાણની બાજી લગાડી છે ને ! અને આ તારા પિત્રાઈ દુર્યોધને માત્ર દુરાગ્રહ ખાતર જ પ્રાણની બાજી નથી લગાડી શું? ભાઈ ! પ્રાણને તું આવું સર્વોપરી સ્થાન આપે છે એ જ મૂળ ભૂલ છે. પણ હવે તે ખરેખર જ શિષ્યવૃત્તિ સ્વીકારી છે. એટલે તારી જિજ્ઞાસા જોઈને મારે તને એ મૂળભૂલ બતાવવી પણ જોઈએ. જો સાંભળ. પંડિતો (એટલે કે જેમને બ્રાહ્મ-આત્મભાવ થવારૂપ બુદ્ધિ હોય છે, તેઓ) પ્રાણ ગયા કે ન ગયા” એવો શોચ કરવા બેસતા નથી. (અર્થાત્ કે એ પ્રાણની(જિંદગીને) કસોટીએ કોઈપણ કર્તવ્યને માપતા નથી, પણ સત્ય અને ન્યાયરૂપી જીવનની કસોટીએ ચઢે છે) જ્યારે તે તો પ્રાણની કસોટી પર જ આ પ્રસંગને જોયો એટલે મૂળથી જ તારી એ ભૂલ થઈ છે. એ ભૂલને જ પરિણામે તારામાં ખેદ, નિરાશા; હૃદયદુર્બળતા આદિ દોષો ઊભા થયા છે.
નોંધ : પ્રથમ મુલાસો એટલો કરવાનો કે દરેક ટીકાકારે ૧ ગતાસૂનું અગતાસૂન.” એ બન્નેને બહુવ્રીહિ સમાસથી ઘટાવવા યત્ન કર્યો છે. આપણે એ બન્નેને કર્મધારય રીતે ઘટાડ્યા છે. અને એ વધુ બંધ બેસે છે. વળી ઉપર જે "શુચ” ધાતુ વાપરવામાં આવ્યો છે તેમાંથી વિચાર' અને શોક' એ બન્ને અર્થો નીકળી શકે, એ રીતે આપણે સમશ્લોકીમાં તથા અર્થમાં દેખાયું છે. કારણ કે અર્જુને જે ન વિચારવા જોગ વસ્તુ હતી તે વિચારી એટલે જ એને શોક થયો હતો. પ્રજ્ઞાવાદ' શબ્દ ગીતાકારે ખૂબ બંધબેસતો વાપર્યો છે. માત્ર જ્ઞાનીની વાતો કે આત્માની વાતો કરવી સહેલી છે પણ જ્યાં લગી વિચારદોષ છે અને એને લીધે વર્તનદોષ છે, ત્યાં લગી તે જ્ઞાનની કે આત્માની વાતો ઊલટી વધુ મૂંઝવે છે. બુદ્ધિવાદ અને અંત:પ્રેરિત વિચારોનો સુમેળ ન થાય ત્યાં લગી એકલો બુદ્ધિવાદ ભારે અનર્થ કરાવે છે. સાધકમાત્ર આટલું ઘૂંટીઘૂંટીને યાદ રાખવું જોઈએ. શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ આ પ્રસંગે અર્જુનની ભૂલની શરૂઆત કયાંથી થઈ તે ઉપર દેખાડયું છે. અને (આપણે અર્જુનની સ્થિતિનો અભ્યાસ કર્યો એ રીતે) એ બરાબર જ લાગે છે. કારણ કે અર્જુનની આંખ પિત, પિતામહ, આચાર્યાદિ' ઉપર પડી અને આ મરાઈ જશે, એમને હું કેમ મારું ” એ ખ્યાલ આવતાં જ એની આ સ્થિતિ થઈ છે. વાસ્તવિક રીતે જોતાં યુદ્ધની આદિમાં એ મરાશે જ. અને અર્જુન એમને મારશે." એવું જ્ઞાન અર્જુનને નહોતું જ. જ્ઞાન હોત તો એ બનવા કાળ બનશે” એનો એને ખેદ ન થાત, પણ ઊલટો પોતે પોતાની આત્મસ્થિરતા' કાયમ ટકાવવા જેવો પુરુષાર્થ કરત અને કદાચ શ્રીકૃષ્ણની આ ટાણે મદદ લેત તો તે તેવા
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |