Page Text
________________
૨૪
ગીતા દર્શન
કાયરતાથી નિવૃત્તિ માર્ગમાં પેસે છે, તે તો બેય માર્ગ ચૂકે છે અને અશાન્તિ વહોરે છે. બીજાના ભોગો કે ભોગનાં સાધનો જોઈ તેમની દષ્ટિ વારંવાર તે ભણી જાય છે. ભોગલાલસાનું વારંવાર ચિત્તવન કરી તેઓ અસદિચ્છાથી જોડાયેલા રહે છે, લોકભયને લીધે બાહ્યત્યાગ પાળતા દેખાય છે, પરંતુ આંતરિક ત્યાગના નામનું મીંડ હોય છે. તેઓ દાંભિક ક્રિયાઓ આચરે છે અને સામાન્ય બાબતમાં પણ ફળની આસક્તિ સૌથી વધુ રાખતા હોય છે. આવા ત્યાગીને નૈષ્ઠિક શાન્તિ ક્યાંથી હોય ? "સર્વ ભૂતો વિષે આત્મવત્ ભાવના એનામાં ક્યાંથી હોય? ઈન્દ્રિયોનો અને મનનો તો એ ગુલામ જ હોય. આવો કર્મસંન્યાસી તો ખરેખરો બંધનમાં પડેલો છે, માટે મનનો સંન્યાસ એ જ સુખ. બહારની પ્રવૃત્તિ એ દુઃખનું કારણ નથી; દુઃખનું મૂળ કારણ તો અંતરમાં છે, અને એ જ પ્રમાણે સુખનું મૂળ પણ ભીતર છે; બહાર નથી.
, એક વાતની ચોખવટ અહીં કરું. કેટલાક અર્ધદગ્ધ દષ્ટિવાળા સાધકો કહે છે કે, "આત્મા તો અકર્તા છે, અક્રિય છે, અભોકતા છે, તો પછી પ્રવૃત્તિમાર્ગની શી જરૂર ? પ્રવૃત્તિ એ આત્માનો ધર્મ જ નથી, અશુતા જ પ્રવૃત્તિની નિશાની છે. અશુદ્ધતા વિના પ્રવૃત્તિ થતી જ નથી. માટે પ્રવૃત્તિથી છૂટો. આરંભથી છૂટો.” આવા સાધકો આવતો વ્યાઘાત દોષ'ની આપત્તિમાં પડે છે. એમને કોઈ પૂછે કે તમો હાલો ચાલો છો ખરા? ખાઓ-પીઓ છો ખરા? સૂઓ જાગો છો ખરા? હવા પ્રકાશ લો છો ખરા? આ બધાનો જવાબ તેઓને હકારમાં જ આપવો પડશે. તો આ બધી ક્રિયા એ જ પ્રવૃત્તિ નથી, તો બીજું શું છે? પ્રવૃત્તિ વિના કોઈ પણ દેહધારીને ચાલે તેમ છે જ નહિ, તો પછી સ્વાર્થી પ્રવૃત્તિ કરવી અને પરમાર્થીપ્રવૃત્તિમાં આંખ આડા કાન કરવા, એ તો અનર્થકારી ગણાય. ખરી વાત એ છે કે જે સાધકોએ પ્રવૃત્તિ ક્ષેત્રમાં નિર્લેપ રહેવાની સાધના સાધી લીધી હોતી નથી, એમને નિવૃત્તિમાર્ગની અમુક કાળ માટે જરૂર પડે છે, માટે એવા સાધકોને નિવૃત્તિમાર્ગ પથ્ય નીવડે છે. પરંતુ અંતે તો તે પણ સર્વ ભૂતના હિતચિંતક હોઈને નિર્દોષ પ્રવૃત્તિના ક્ષેત્રને સહેજે સ્વીકારી લે છે. આવા પીઢ સાધકોની ક્રિયા કે પ્રવૃત્તિ આત્મલક્ષી હોવાથી તે સાહજિક પ્રવૃત્તિ હોઈને તેમાં તેઓ આસક્તિપૂર્વક ભળતા નથી. આસકિતપૂર્વક પ્રવૃત્તિમાર્ગમાં ભળવું કે નિવૃત્તિમાં ભળવું એ બન્ને બંધનકારક છે, પણ કેટલાક સાધકો માટે પહેલું પગથિયું પ્રવૃત્તિમાર્ગ અથવા કર્મયોગમાર્ગનું હોય છે. આટલું લાંબું વિવેચન મેં એ સારુ કર્યું કે આત્મા આસકિતપૂર્વક જે ક્રિયામાં ન ભળે તે ક્રિયા આત્માને બંધનકર્તા નથી, અને
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |