________________
૨૨૬
ગીતાદર્શન
એટલે પત્યું. "પણ આ રહસ્ય, અંતર્યામીની ભકિત અને મિત્રતા વિના ન સમજાય. અર્જુનમાં એ યોગ્યતા હતી જ.”
"પરંતુ અર્જુનને સંશય થયો કે, શ્રીકૃષ્ણ તો હમણાંના અને સૂર્ય તો જાગજૂના રહ્યા, તો પછી એમણે સૂર્યને આ યોગ કહ્યો હશે એની ખાતરી શી ?"
શ્રીકૃષ્ણ જવાબ આપ્યો, "આ તારો સંશય જ પ્રતીતિ આપે છે કે તારા પર મોહ મહારાજાનો કોરડો ફરી વળ્યો છે. આ સંશય જ આત્માના વિનાશનું મૂળ છે. એ જ જન્મમરણના ફેરામાં પાડે છે. માટે હૃદયમાં રહેલા આ સંશયને જ્ઞાનરૂપી સમશેરથી હણી નાખ, ત્યાર પછી જ તે ભારતી માતાના સંતાન, ભારત ! મારા યોગને તું આચરી શકીશ."
"અરે ઊજળા દિલના આર્ય અને ! પણ તું રખે એમ માની લેતો કે તું પ્રશ્ન પૂછે છે, એથી જ મેં તને સંશયાત્મા કહ્યો છે? ના, પ્રશ્ન પૂછવા એને તો હું જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે અગત્યનું અંગ ગણું છું. પણ પ્રશ્ન પૂછવાની પાછળ હાડની નરમાશ અને સેવાભાવ હોવાં જોઈએ. પ્યારા કૌતેયે ! ખરી શ્રદ્ધા વિના એ ઊગતાં નથી, માટે જ ખરી શ્રદ્ધાનું સ્થાન સૌથી મહત્ત્વનું છે. વળી એ પણ તારે ન ભૂલવું જોઈએ કે ખરી શ્રદ્ધા અને જ્ઞાન બેને તો ભારે મેળ છે. શ્રદ્ધા વિના જ્ઞાન ટકતું નથી, અને જ્ઞાનના કાયમી ટકાવ માટે શ્રદ્ધા જબરું કામ આપે છે. શ્રદ્ધાથી જ્ઞાન થાય, જ્ઞાનથી મોહ દૂર થાય, સંયમ પણ આપોઆપ આવે, સાચી તપસ્યા પણ સહેજે પ્રિય લાગે, તેમજ પૂર્ણ શાન્તિ મળે, અને એથી ઊલટું જો અજ્ઞાન હોય તો અશ્રદ્ધા થાય, મોહ જાગે, અને વિકારી વિલાસમાં મન ભટકયા કરે. એથી એનો આલોક પણ બગડે અને પરલોક પણ બગડે. માટે જ કહું છું કે સંશયરહિત બનવું જોઈએ. જિજ્ઞાસુ થવું જોઈએ, તો એવું જ્ઞાન મળે છે, જેથી કયું કર્મ ત્યાજ્ય છે, કયું સ્વીકારે છે, શું કરવું જોઈએ, શું ન કરવું જોઈએ, એની ગમ પડી જાય. અને હે ધનંજ કર્મોનાં બંધનો તો પછી બાંધી કેમ શકે? પછી તો મોહમાત્ર ટળી જાય અને સર્વજ્ઞતા (એટલે સકળ જગતનો આત્મા યથાર્થ સમજાય તેવી સ્થિતિ) પ્રાપ્ત થાય. પાપમાત્ર ગળી જાય. તેમ જ કર્મમાત્ર બળી જાય. બોલ ભલા ! આથી પવિત્ર ચીજ બીજી કઈ હોઈ શકે?”
"તું કદાચ કહીશ કે, આવું જ્ઞાન મને તમો કાં ન આપો? અહો વીરા ! જો એ બીજાથી અપાય તેવી વસ્તુ હોય તો હું તારા જેવા મારા હૃદયસખાથી આંતરો રાખું, ભલા ? પણ એ તો પોતાના પુરુષાર્થે જ પ્રાપ્ત થાય છે. મને પણ