________________
અધ્યાય ચોથો
૨૨૭.
અનંતકાળના પુરુષાર્થ પછી આ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ છે. આજે હું દેહધારણ કરી રહ્યો છું, છતાં એકનો એક નટ વારંવાર વેશ બદલો કરી રંગભૂમિમાં આવે જાય છે, તે જેમ પોતે પોતાની બધી સ્થિતિઓને જાણે છે, તેમ હું પણ જાણું છું.
"જ્ઞાન થયા પછી પણ જન્મધારણ કરવાનો હેતુ શો? એવો સવાલ તને થશે. સંસારી લોકો જન્મમરણથી ખૂબ ગભરાય છે, એનું મૂળ કારણ જન્મમરણની ક્રિયા નથી; પણ દેહ પરત્વેનો મોહ છે, તેથી દુ:ખ થાય છે. હવે મારામાં એ નથી તો મને દુઃખ શાનું થાય? આટલી ચાવી જેના હાથમાં આવી તે નિજાનંદમાં મસ્ત રહેવાથી સુખી જ છે. પ્રકૃતિ પર એવા પુરુષોનો કાબૂ હોય છે.” | "વળી તું કહીશ કે, મોહ ટળ્યા પછી પુનર્જન્મ શા? હા, તારી એ વાત અક્ષરશઃ સાચી છે, પણ નિર્મોહ દશા પામ્યા પછી પણ અમુક જન્મો આત્માના માયા સાથેના તેવા જૂના જોડાણને લીધે – (ભલે સ્વામિત્વવાળું જોડાણ હોય, તોય) કરવા પડે છે. આત્માની મૌલિક દશા તો જન્મમરણરહિત જ છે. પરંતુ આવા નિર્મોહી આત્માઓના જન્મો જગતકલ્યાણના મહાનિમિત્તરૂપ બને છે, એ પણ તારે ખાસ ખ્યાલમાં રાખવું જોઈએ.”
"કુદરતની મહાયોજનાથી તું અજાણ હોઈને પડદા પાછળની બીના નથી જાણી શકતો, એ અજ્ઞાનને કારણે જ આવા હૃદયસંશયો અને મહામોહના વિકલ્પો તને પીડે છે.”
"ભાઈ ! કુદરતની મહાયોજના એવી છે કે જે ક્ષેત્રે, જે કાળે, જે સંયોગોમાં નગદ ધર્મનું જોર નરમ પડે છે અને ધર્મને બહાને અધર્મનું જોર વ્યાપે છે, ત્યારે જ તે ક્ષેત્રે, તે કાળે, તે સંયોગોમાં આવા પુરુષો મળી રહે છે. એથી સાધુ પુરુષોમાં નવો પ્રાણ ફુકાય છે અને પાપીઓની પ્રતિષ્ઠા ઘટે છે.” પાર્થ ! તું તો મારો હાડપ્રેમી છે. એટલે રહસ્યની વાર્તા તારા આગળ કહેતાં મને સંકોચ નથી થતો. તું જાણે છે કે, હું અભિમાનથી નથી કહેતો, પણ ખરે જ મારો જન્મ અને મારાં કર્મ લોકોત્તર છે, દૈવી છે જ. જે જે મહાપુરુષો થાય છે, તેમની આવી સ્થિતિ હોય છે, પણ એને જગતમાં વિરલા જ પારખી શકે છે. જે પારખી શકે છે, એનો બેડો પાર. એ અજ (અજન્મા)-અવિનાશી દશા પામી જ ચૂક્યા સમજવા. રાગ, ક્રોધ અને ભયથી વેગળા રહે તે જ મને પારખી, મારો આશ્રય લઈ મારામય બની શકે.”
"અરે અર્જુન ! મને શબ્દથી તું મારા આ દેહને જ માત્ર ન માની બેસતો,
