Page Text
________________
અધ્યાય ત્રીજો
૧૬૯
કામનાં નિવાસસ્થાન કહ્યાં છે. (એમની ઓથે રહીને) એ દ્વારા એ (કામ-ક્રોધ) દેહધારીના જ્ઞાનને ઘી નાખી દેહધારી (આત્મા) ને મોહમાં નાખે છે.
નોંધ: કેટલાક ટીકાકારો જ્ઞાનીને પણ કામ મૂંઝવે છે એવો અર્થ કરે છે, પણ અહીં જ્ઞાની શબ્દથી ગીતાકાર આત્મા જ્ઞાન સ્વરૂપ છે; છતાં કેમ મૂંઝાય છે તેનો ખ્યાલ આપવા માગે છે. જે સ્થિતપ્રજ્ઞ જ્ઞાની હોય છે તે કામની જાળમાં ફસાતા નથી, પણ સામાન્ય કોટીના દેારીઓ ફસાઈ જાય છે. આવો અર્થ લેતાં, જ્ઞાની પ્રકૃતિને ઓળખી ચેષ્ટા કરે છે, અને સામાન્ય ભૂતો પ્રકૃતિને અનુસરે છે. એ અગાઉ આવેલા શ્લોકનો પણ મેળ મળી રહે છે. વળી આ પરથી શ્રીકૃષ્ણગુરુ શું કહેવા માગે છે, તે પણ ખુલ્લું થઈ જાય છે. તે કહે છે કે પ્રકૃતિનો નિગ્રહ નકામો છે, પણ કામનિગ્રહ કામનો છે. કારણ કે આત્માનો શત્રુ પ્રકૃતિ નથી પરંતુ આત્માનો શત્રુ કામ છે, અને તે કાયમનો શત્રુ છે. જૈન ન્યાયની શૈલી પ્રમાણે તે આત્માનો વૈભાવિક ગુણ છે. અને એ આત્માની પડખે રહી જીવતો રહે છે. જો આત્મા એને પડખું આપવું છોડી દે તો એ લય પામે છે. પણ આત્મા એને પડખું આપે છે એટલે ઈન્દ્રિય, મન, બુદ્ધિ આદિ પર દ્રવ્યનો સંબંઘ થતાં જ આત્માની વિભાવ પરિણતિ થાય છે, એટલે કે આત્મા કામને લીધે મૂચ્છિત થાય છે.
આ વાત તો સહુને સમજાય એમ છે કે કામ એ આત્માનો શત્રુ છે. કદી એનો અને આત્માનો મેળ મળવાનો જ નથી. વળી એ પણ નક્કી છે કે આત્માને પોતાના યથાર્થ સ્વરૂપનું ભાન થાય એટલે એ કામની પડખે કદી ઊભો રહેવાનો નથી અને જો એમ થાય તો જેમ વાયુથી ધુમાડો વિખાઈ જાય છે ને અગ્નિ મોકળો થાય છે, તેમ આત્માનો પ્રકાશ પૂર્ણ ખીલી ઊઠે તેમ છે. પણ પ્રશ્ન એ થાય છે કે કામ આટલો ક્રૂર, ભૂખ્યો અને સદાનો શત્રુ હોવા છતાં આત્મા સમજતો કેમ નથી?
શ્રીકૃષ્ણગુરુએ એનું સમાધાન પણ આપી દીધું કે એને (કામને) ઈન્દ્રિયો, મન અને બુદ્ધિનો આધાર મળે છે ત્યાં લગી એ આત્માને મૂંઝવવાનો છે. એટલે મૂંઝાયેલો માણસ યથાર્થ સમજી કે વિચારી જ કેમ શકે ? એટલે જ સૌથી પહેલાં એને જેમના તરફથી આધાર મળે છે, એમને આત્માએ પોતાના કાબૂમાં લેવા જોઈએ. જેમ કુશળ વૈદ્ય અસાધ્ય રોગીની ચિકિત્સા કરવામાં પ્રથમ રોગ વધવાનાં અને રોગને આશ્રય મળવાનાં કારણોને કાબૂમાં લે છે, અને પછી રોગને નાબૂદ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તેમ પહેલાં ઈન્દ્રિયાદિ (કામનાં આધાર સ્થળો) ને
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |