________________
૧૬૮
ગીતાદર્શન
શ્રીકૃષ્ણગુરુ જેમ અગ્નિને ધૂમ, અરીસાને મેલ અને ગર્ભને ઓળ ઘેરી લેવાનાં દષ્ટાંતો આપે છે, તેમ જૈન સૂત્રોમાં વાદળ સૂર્યને ઘેરી લે છે તેમ આત્માને આ રાગાદિ રિપુઓ ઘેરી લે છે એમ કહેવાયું છે. સુખદુઃખનો કર્તા-ભોકતા આવો રાગાદિ રિપુઓ વડે ઘેરાયેલો આત્મા પોતે જ છે એવા જૈન સૂત્રોના કથનનો મર્મ પણ આથી સહેજે સમજાશે. "આત્માના સ્વાભાવિક ગુણોમાં કશોય દોષ નથી તેમ પુદ્ગલના સ્વાભાવિક ગુણોમાં પણ કશોય દોષ નથી. એજ રીતે પુરુષના સહગુણોમાં કશોય દોષ નથી તેમ પ્રકૃતિના સહગુણોમાં કશો દોષ નથી” એ વાક્ય વિષે પણ હવે કોઈને વિરોધ નહિ જ લાગે.
વળી જેમ જૈનસૂત્રો કહે છે કે, મોહનીયનું મૂળ અજ્ઞાન છે અને આત્મા તો જ્ઞાની છે. તેમજ શ્રીકૃષ્ણ ગુરુ પણ કહે છે :
आवृत ज्ञानमेतेन ज्ञानिनो नित्यवैरिणा । कामरुपेण कौंतेय दुष्पूरेणानलेन च ॥ ३९ ॥ इंद्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्ठानमुच्यते । एतैर्विमोहयत्येष ज्ञानमावृत्य देहिनम् ॥ ४० ॥ જ્ઞાનીનું જ્ઞાન ઢંકાયું, કૌતેય ! જાણ તું વળી; દુપૂર નિત્યના વૈરી, એ કામરૂપ અગ્નિથી. ૩૯ ઈદ્રિયો મન ને બુદ્ધિ, એનાં આધાર સ્થાન છે;
એ વડે જ્ઞાન ઢાંકી એ પમાડે મોહ દેહીને. ૪૦ વળી હે (કુંતીમાતાના તનય) કૌતેય (આત્મા મૂળે તો જ્ઞાન સ્વરૂપ છે. છતાં એ) જ્ઞાનીનું જ્ઞાન હમેશાંના વૈરી એવા એ કામ વડે ઘેરાયું છે. ઉપરાંત એ કામરૂપી અગ્નિ, દુઃખે કરીને પુરાય એવો છે. (જેમ અગ્નિમાં ગમે તે હોમો તે બધું સ્વાહા કરી જાય, તેમ કામ ભોગોના ઉપભોગથી કદી તૃપ્ત થતો નથી; ઊલટું અગ્નિમાં ઘી હોમવાથી જેમ એ વૃદ્ધિ પામે તેમ વૃદ્ધિ પામે છે.)
(ભારત ! તને કદાચ એવી શંકા થશે કે એ કામ એવો કેવો કે અનંત શકિતના ધણી આત્માને ઘેરી શકે ? પણ એ વિષે તો મેં અગાઉ ખુલાસો કર્યો જ છે. છતાં વિશેષમાં કહ્યું કે જેમ ધુમાડાને હવા વગરનું સ્થાન મળે તો જ એને આધારે અગ્નિને ઘેરી લે છે, તેમ ઈન્દ્રિયો, મન અને બુદ્ધિના આધારે જ આત્માના જ્ઞાનને એ કામરૂપી શત્રુ ઘેરી લે છે, માટે જ કહું છું) ઈન્દ્રિયો, મન અને બુદ્ધિ એ
