________________
અધ્યાય પહેલો
શરીરરૂપી કુરુક્ષેત્રમાં આમ જ ગબડાવ્યે જાય છે.
(ગુરુદેવ! મારા કહેવાનો ભાવ તો આપ સમજી જ ગયા છો. છતાં ફરીથી કહું છું. કે, જ્યાં લગી ભીષ્મપિતામહ જેવા બધી રીતે નિષ્ણાત નેતા આપણા સેનાનાયક તરીકે બેઠા છે, ત્યાં લગી આપણને ઊની આંચ આવે તેમ નથી. ભીમ આપણો કટ્ટર વિરોધી અને અતિથિી હોવા છતાં, ભીષ્મ પિતામહ જેવો બધીવાતે નિષ્ણાત નથી.)
अयनेषु च सर्वेषु यथाभागभवस्थिताः । भीष्ममेवा भिरक्षतुः भवंतः सर्व एव हि ।।११।। માટે આપ બધા રક્ષો, ભીષ્મને ચોદિશે ખરે;
પોતપોતાતણા સ્થાને, રહ્યા, સૌ મોરચા પરે. ૧૧ બધા મોરચા પર રહ્યા રહ્યા ભીષ્મપિતામહની ચોમેરથી રક્ષા કરજો. (આમ કહેવાનું કારણ એ કે, દ્રુપદપુત્ર શિખંડી મૂળ જન્મતાં સ્ત્રીરૂપે હતો. અને પછી પુરુષ થઈ ગયો હતો એવી મહાભારતમાં ઘટના છે. ભીષ્મપિતામહે એની સામે શસ્ત્ર પ્રહાર ન કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. એટલે કદાચ એ આવીને ભીષ્મ પર પ્રહાર કરી જાય એ ભયની સંભાવના હતી. આટલો જ મારા કથનનો સાર છે.
નોંધ : ઉપરનાં વચન દુર્યોધનના મુખે એવી રીતે ઉચ્ચારાયાં કે, બાજુમાં રહેલા ભીષ્મપિતામહ સાંભળી શકયા. અને દુર્યોધનના મનોભાવ કળી ગયા. જેમ પાંડવોને ન મારવાનો એમનો સંકલ્પ હતો. તેમ કૌરવોને રક્ષવાનો પણ એમનો દઢ નિશ્ચય હતો. સૂડી વચ્ચે સોપારી' તે આનું નામ, આપણા મનોમયસૃષ્ટિસંગ્રામમાં પણ આવું જ બને છે. જો કે ભીષ્મરૂપી સંકલ્પબળ આપણી પાંડવરૂપી શુભ વૃત્તિઓને હણતું તો નથી જ. પણ જ્યાં લગી દુર્યોધનરૂપી અવિવેકના પક્ષમાં એ ભળ્યું હોય છે, ત્યાં લગી એ દ્વારા જે શ્રેય ખરા રૂપમાં સાધી શકવું જોઈએ તે સાધી શકાતું નથી. અને તે વિપુલબળનો વ્યય દુર્યોધનરૂપી અવિવેકને રાજી કરવામાં જ થઈ જાય છે. અહીં દ્રોણ અને ભીષ્મની પણ એ જ સ્થિતિ હતી.
तस्य संजनयन्हर्ष कुरुवृद्धः पितामहः । सिंहनादं विनद्योचैः शंखं दध्मौ प्रतापवान् ||१२||
