________________
૫૬
ગીતાદર્શન
અવિનાશી, અવ્યય અને નિત્ય જાણે છે તે કોને કેવી રીતે હણાવે અથવા હશે? નોંધ : આત્માને પોતાને જન્મવું-મરવું નથી પણ જે દેહ એ ધારણ કરે છે એને તો જન્મમરણ લાગુ પડેલાં જ છે. એટલે ગીતાકાર કહે છે કે એ બીજો દેહ ધારણ કરશે ત્યારે પણ આત્મા તો એ જ હોવાનો' એ વાત મેં અગાઉ કહી હતી અને હું ફરીને કહું છું કે આ આત્મા પહેલાં હતો અથવા આજે છે અને હવે નહિ હોય એમ તું જ સમજ, તે તો ત્રણે કાળમાં એક સરખો જ છે. હું તને એ વિષે વિશેષ તો આગળ ઉપર કહીશ; પણ અત્યારે તું એના અજીપણાને-અમરપણાનેઅવ્યયપણાને-નિત્યપણાને-અને પુરાતન તથા શાશ્વતપણાને જાણી લે, એટલે “દેહ ભલે મરે હું નથી મરતો અજર અમર પદ મારું એનો તને અનુભવ થશે. અને આવો અનુભવ થાય પછી ભલા ! તું કોને કેવી રીતે હણાવીશ કે હણીશ? જે હણાયેલો છે તે જ બીજાને હણે છે, અમર કદી હણતો નથી. એ તો અમૃત જ પાથરે છે, એટલે કે તેવી દશા અનુભવીને તું એવી હિંસક પ્રવૃત્તિ જાણી જોઈને કદી નહિ કરી શકે; છતાં તું દેહધારી હોઈને અનિવાર્ય સ્થળે જો એવી પ્રવૃત્તિનો પ્રસંગ તારે માટે આવી પડશે તો ત્યાં પણ તું તારી સમતા ગુમાવ્યા વગર તેને બરદાસ્ત કરી શકીશ. માટે જ હું તને કહું છું કે સમત્વયોગ સાધીને યુદ્ધ કર.
સાધકમાત્રે આ શબ્દો પોતાના મનને વારંવાર મજબૂત ભાવે સમજાવી દૃઢ વૈરાગ્યભાવ લાવવો રહ્યો છે, અને મોહભાવ ત્યજવો રહ્યો છે.
वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानिगृह्णाति नरोऽपराणि । तथा शरीराणि विहाय जीर्णा न्यन्यानि संयाति नवानि देही ||२२|| જૂનાં તજી વસ્ત્ર મનુષ્ય જેમ પામી નવાં અન્ય સજે શરીરે; જૂના તજી દેહ શરીરધારી,
પામે બીજા દેહ નવીન તેમ. ૨૨ (જનાર્દન ! મને આપે કહ્યું કે, આત્મા જન્મતો નથી ને મરતો નથી, પણ દેહને લીધે જન્મમરણ થય છે. વળી આપે એ પણ કહ્યું કે જેમ બાળપણ, જુવાની
* અવિનાશી અને અવ્યયી વિશે પણ લગભગ સમાનાર્થક છે પણ અહીં નહિ પલટનારો'- જેનો ફેરફાર ન થાય તેવો અર્થ લેવો.
