Page Text
________________
૧૩૮
ગીતાદર્શન
यज्ञार्थात्कर्मणोऽन्यत्र लोकोऽयं कर्मबंधनः । तदर्थ कर्म कौन्तेय मुक्तसंग: समाचर || ९|| યજ્ઞા કર્મથી બીજાં કર્મ બંધાય લોક આ;
યજ્ઞાર્થે કર્મ કૌતેયે ! આચર સંગમુકત . ૯ યજ્ઞ નિમિત્તે આચરેલાં અથવા યજ્ઞના પ્રયોજનવાળાં કર્મ સિવાયનાં બીજાં કર્મજ (લોકોમાં બંધન થાય છે. અથવા)લોક બંધાય છે, માટે હૈ કૌતેય ! તું યજ્ઞાર્થે (યજ્ઞના પ્રયોજન) આસકિ રહિત થઈને કર્મ આચર,
નોંધઃ જૈન સૂત્ર દશવૈકાલિક કહે છે કે જે ક્રિયામાં જતના અથવા ઉપયોગ નથી ત્યાં જ પાપ કર્મ બંધનનો ભય છે. માટે બંધનથી છૂટવું હોય તો જતનાપૂર્વક અથવા ઉપયોગપૂર્વક ક્રિયા કરવી ઘટે. ગીતાજી ત્યાં યજ્ઞ શબ્દ વાપરે છે. શ્રીમાનું શંકરાચાર્ય અને એમના શિષ્યગણ યજ્ઞનો અર્થ -(તૈ૦ સં. ૧. ૭. ૪ પ્રમાણે)“વિષ્ણુ” કરીને પ્રભુપ્રીત્યર્થ સિવાયનાં બીજાં કર્મોને બંધનકર બતાવે છે. શ્રી જ્ઞાનેશ્વર મહારાજ યજ્ઞ એટલે સ્વધર્મ એવો અર્થ કરે છે. લો. ટિળક શ્રૌત અને
સ્માર્ત એવાં બન્ને પ્રકારનાં કર્મો-એટલે કે મીમાંસકોને માન્ય એવાં યજ્ઞયાગાદિ નિત્ય નૈમિત્તિક કર્મો તથા મનુ આદિને માન્ય એવાં વર્ણાશ્રમોનાં કર્તવ્ય કર્મોને યજ્ઞાર્થ કર્મોમાં ગણાવે છે. મ. ગાંધીજી પરોપકારાર્થે કરેલાં કર્મ એ જ યજ્ઞાર્થ કર્મ માને છે. અથવા ભૂતમાત્રની સેવા તે જ દેવસેવા અને તે જ યજ્ઞ.
ગીતાકારના અનુક્રમ પ્રમાણે જોતા એમ લાગે છે કે આબેહુબ રીતે તેઓ બીજા અધ્યાયમાં તો સાંખ્ય યોગ બતાવી ગયા. તે કાળના પ્રચલિત સાંખ્ય દર્શનમાં અને પોતાના સાંખ્ય યોગમાં જે આશય ભેદ હતો, તે અર્જુનને, મહાત્મા શ્રીકૃષ્ણજીએ ખુદ સમજાવ્યો. જો કે હજુ અર્જુનને ગળે આ તદ્દન નવી વાત પૂરેપૂરી ઊતરી નોતી એટલે જ એણે ત્રીજા અધ્યાયના પ્રારંભમાં જ એ જાતનો પ્રશ્ન કર્યો કે બુદ્ધિ સારી કે કર્મ સારાં? અહીં અર્જુનના પૂછવાનો આશય એ હતો કે સાંખ્ય મત ઠીક કે યોગ મત ઠીક? પણ એણે શબ્દો બદલી નાખ્યા. મહાત્મા કૃષ્ણ એનો ઉત્તર શો આપ્યો તે આપણે ઉપર જોઈ ગયા; એમના અભિપ્રાય પ્રમાણે કેવળ કર્મેન્દ્રિયોથી કાર્યારંભ ન કરવા માત્રથી સાંખ્યમતનું ધ્યેય સરતું નથી તેમ કર્તવ્ય કર્મને તરછોડી કર્મેન્દ્રિયોને એનાથી પરાણે ખેંચી લઈ કોઈ એકાંતમાં જઈ યોગસાધના કરી બેસવાથી યોગમતનું ધ્યેય સરતું નથી. પરંતુ કર્તવ્ય કર્મને આસકિતરહિતપણે આચરતાં આચરતાં અવશ્ય એ બન્ને મતનાં ધ્યેયો સહેજે પામી શકાય
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |