Page Text
________________
અધ્યાય બીજો
૫૧
(અર્જુન ! હવે તો તું વિચારમાં પડી ગયો ખરું કે ? તને એમ લાગે છે કે, જો 'દેહાંતર' એ પણ બાળક, જુવાની અને બુઢાપા જેવો પર્યાયાંતર હોય, તો આ જન્મ અને મરણથી આટલાં બધાં સુખદુઃખ કયા કારણે થાય છે ? જગતના કરોડો દેહધારીઓનો આવો નિત્યનો અનુભવ છે, તો શું તે ખોટો છે ? અને ખોટો છે તો કયાં કારણે ?વળી જો એ પ્રત્યક્ષ અનુભવ પણ ખોટો હોય તો પછી'સુખની પ્રાપ્તિ અને દુઃખના અભાવ માટે જ સર્વેદેહીઓની પ્રવૃત્તિ છે.*
એટલે કે પ્રવૃત્તિ જ શા માટે ? કારણ કે `હેતુ વિનાની પ્રવૃત્તિ પણ શી ? એ દૃષ્ટિએ પણ આ યુદ્ધ તો અર્થ વગરનું જ ઠરે છે.” પણ આ માન્યતા તારી ભૂલભરેલી છે. પ્રવૃત્તિનો હેતુ તો અમૃતત્વ બંધનમુકિત-મોક્ષ છે. એ મોક્ષમાર્ગમાં ‘સુખ’અવશ્ય છે, પણ એ સુખ આત્માધીન હોય છે. જ્યારે તું જે સુખની વાત કરે છે તે પરાધીન છે. વિષય અને ઈંદ્રિયોના સંયોગોથી એ વેદાય છે. માટે જ એ પરાધીન છે. સુખની બીજી બાજુમાં દુઃખ પડયું છે. જ્યારે આત્માધીન સુખમાં, દુઃખનો છાંટોય નથી. આવું આત્માધીન સુખ મેળવવા માટેના બે માર્ગો છે. એક એ કે વિષયોથી ઈંદ્રિયોને વેગળી રાખીને એકાંતમાં રહી તપશ્ચર્યાદ્વારા એવી સ્થિતિ કરી મૂકવી કે પછી વિષયોને ઈદ્રિયોનો સંગ થાય તોય આત્મા અડોલ રહે. અને બીજો માર્ગ એ કે, ઈંદ્રિયોનો અને વિષયોનો સંગ બળાત્કારે ન ઈચ્છવો; પણ પોતે જે ક્ષેત્રોમાં હોય તે ક્ષેત્રોમાં સંગ ટાળવાનો શકય પુરુષાર્થ કરવા છતાંય થાય તો એ સંગથી જે કંઈ ટાઢું, ઊનું, સુખ કે દુઃખ થાય તે ક્ષણિક જ માનીને એમને ધૈર્યપૂર્વક સહી લેવું, અધીરા થઈ અકળાવું પણ નહિ અને અભિમાને થઈને ફુલાવું પણ નહિ. આ બીજો માર્ગ તારે માટે પથ્ય છે માટે જ તને યુદ્ધ કરવાનું કહું છું.
ઓ કુંતીના પુત્ર ! (જેમ કુંતીમાતાએ ઘણાં ઠંડી, ગરમી અને સુખદુ:ખો સહ્યાં છે તેમ તું પણ ) આ ઈંદ્રિયો અને વિષયોના સંયોગથી અંતઃકરણમાં જન્મતી સ્થિતિ કે જે ઠંડી અને ગરમી, સુખ અને દુઃખ ઈત્યાદિ જોડકાંઓને આપે છે, તે સ્થિતિ(ને બરદાસ્ત કરી લે. કારણ કે) ઉપજવાના અને લય પામવાના સ્વભાવવાળી હોઈને-અનિત્ય છે. માટે હે ભારત ! (જે ભારતકુળમાં અનેક ક્ષમતાવીર રત્નો પાકયાં છે તે કુળના સપૂત !) તું એ બધાંને સહન કરી લે.
કારણ કે પુરુષમાં શ્રેષ્ઠ એવા હે અર્જુન ! જે પુરુષને એ (માત્રાસ્પર્શો) વ્યાકુળ
सर्बत्र सर्वस्य सदा प्रवृत्तिर्दुःखस्य नाशाय सुखस्य हेतोः !
तथाऽपिदुःख न विनाशमेति सुखं न कस्थापि भजेत् स्थिरत्वम् । અર્થ : બધા જીવોની પ્રવૃત્તિ દુ:ખના નાશ માટે ને સુખપ્રાપ્તિ માટે છે છતાં તેમ થતું નથી.
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |