Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 82

પ૨
ગીતાદર્શન
કરતા નથી અને એથી જ જેને સુખ અને દુઃખ બેય સમાન લાગે એવો અભ્યાસ પડી ગયો) છે તે ધીરપુરુષ જ અમૃતત્વ મોક્ષને” માટે યોગ્ય છે.
નોંધ : અર્જુનને જે શ્રેય જોઈતું હતું તે શ્રેયનો ખરો માર્ગ શ્રીકૃષ્ણ સંક્ષેપે તો ઉપર જ બતાવી દીધો. એમણે એમ પણ સૂચિત કર્યું કે, તને જે ખેદ થયો છે તેનું કારણ પણ ક્ષણમાં ઊપજી પાછાં ભાગી જવાના સ્વભાવવાળા-અનિત્ય માત્રા સ્પર્શે છે. માત્રા સ્પર્શી શબ્દ ખૂબ ભાવાહી છે. એનો શાસ્ત્રીય પરંપરાએ ચાલતો આવેલો અર્થ તો ઉપર આપ્યો જ છે. પણ માત્ર જેનો થોડો સ્પર્શ જ થતાં જીવ સ્થિરતા ગુમાવી દે છે, તેવો સરળ અર્થ લઈએ તો બહુ દૂર ન જવું પડે ને ગંભીર અર્થની સહેજે પકડ થઈ જાય તેમ છે. “શીતોપુરવહુવા.' એ માત્રાસ્પર્શનું વિશેષણ છે એ તો નક્કી; પણ કેટલાક ભાષ્યકારો એને બે જોડકાંનો દ્વન્સમાસ' માને છે, જ્યારે કેટલાક “મધુસૂદન' જેવા ટીકાકારો “ઠંડી ગરમીને લીધે થતાં સુખદુઃખને દેનારા માત્રા સ્પર્શે એવો અર્થ લે છે. પણ ટાઢુંઊનું-સુખદુ:ખ એમ જોડકાં લેવાં એ વધુ બંધબેસતું છે. એકને જે ટાઢું લાગે તે જ બીજાને ઊનું લાગે છે. એકને જ્યાં સુખ લાગે ત્યાં જ બીજાને દુઃખ લાગે છે, એટલું જ નહિ, પણ એકની એક વ્યકિતને અમુક વસ્તુ અમુક ક્ષણે ટાઢી લાગે ને અમુક ક્ષણે વળી એ જ વસ્તુ ગરમ લાગે છે. આ બધું જોતાં આ બાહ્ય પદાર્થોના સંગે ઈદ્રિયોની મદદથી થતાં સુખદુઃખો બધાં ક્ષણિક જ છે. ક્રોધ અને કામના વેગનું પણ તેવું જ છે. હુમલા વખતની એક ક્ષણ સંભાળી લીધી, એટલી ધીરજ ટકી કે પછી બાકી શું રહ્યું? પણ એ બધાંનું હુમલા વખતે-અનાદિ કાળથી ઈદ્રિયોની મદદથી લીધેલાં સ્વાદમાં ચટકાની આદતનું જોર એટલું બધું હોય છે કે ત્યારે આત્મા પોતાનો નિરાકુળ સ્વભાવ ચૂકી-વ્યાકુળતામાં ફસાઈ જાય છે. શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે વ્યાકુળતા આવ્યા પછી પણ ચેતી જવાય અને આત્મા ન ભળે તો ત્યાં લગી પણ વાંધો નથી, છેવટે આવા વારંવારના આત્માના સાવચેતપણાને લીધે એ સાધકને ધીરતા રાખવાનો અભ્યાસ પડી જાય છે. એટલે તે બીજાં સામાન્ય માણસ કરતાં અદૂભુત શ્રેષ્ઠ લાગે છે અને એમ કરવાથી આખરે તે સુખ અને દુઃખ બન્નેમાં સમાન રહેવાના સ્વભાવવાળો સહેજે બની જાય છે અને તેથી તે અમૃતત્વને પાત્ર બને છે. એટલે કે “અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે' એવી આત્મમસ્તીમાં મહાલી
શકે છે.
આ સ્થિતિને જૈન પરિભાષા પ્રમાણે ભાવકર્મ કહેવામાં આવે છે. ભાવકર્મ જ દ્રવ્યકર્મના હેતુભૂત છે, અને જે દ્રવ્યકર્મને પરિણામે સુખદુઃખાદિ થાય છે, તે ક્ષણિક જ હોય છે કારણ કે તે મૂળે પૌગલિક છે અને પુદ્ગલનો સ્વભાવ જ સડી-પડીને વિધ્વંસ થવાનો છે; એટલે કે અનિત્ય છે. જુઓ જૈન સૂત્ર ઉ. ૨૮ મું.