________________
અધ્યાય બીજો
૮૫
આનદધનજી પણ એ જ કહે છે :
“ધર્મ ઘર્મ કરતો જગ સહુ ફરે, જાણે ન ધર્મનો મર્મ,”
ધર્મ જિનેશ્વર ચરણ ગ્રહ્યા પછી, કોઈ ન બાંધે તો કર્મ.” વાત સાવ સાચી છે. મનુષ્ય નગદધર્મનું એક જ અંગ લે. દા.ત. સત્ય. ભલે શરૂઆતમાં વાણી પૂરતું જ એ સત્ય જાળવે. પણ એવો તો વફાદાર એ રહે કે એ ખાતર સર્વસ્વ હોમવા તૈયાર થાય તો એ જ વાણીના સત્યના નાનકડા ટુકડાની વફાદારીમાંથી એને આખા વિશ્વથી પણ મહાન એવો આત્મા મળી જાય. હરિશ્ચંદ્ર જેવાં દાંતો એનાં સાક્ષીરૂપ છે. જે રીતે સત્યનું દખ્રત લીધું તે જ રીતે બ્રહ્મચર્ય'. પ્રથમ ભલે એમાં પણ મર્યાદિત પ્રતિજ્ઞા રાખે, પણ એ મર્યાદિત પ્રતિજ્ઞાની બહાર એક ડગલું પણ ન ભરાય તેટલો સાવધ રહે તો એ સાવ સાદી વસ્તુથી પણ સુદર્શનનો* બેડો પાર થયો, તેમ સાધક બેડો પાર કરી દે, વાચકોમાંના ઘણાખરાએ સ્વસ્ત્રી-મર્યાદિત બ્રહ્મચર્ય તો આજ લગી પાળ્યું જ હશે, છતાં કેમ સુદર્શન જેવી ઉચ્ચ પંકિતનો આનંદ નથી ભોગવી શકતા? એનો ખુલાસો ઉપર સ્પષ્ટ આવી ગયો કે બ્રહ્મચર્યપાલન નિશ્ચયાત્મક બુદ્ધિપૂર્વક નથી થયું. આકસ્મિક પળાયું છે, એટલે જ એનો શ્રીકૃષ્ણગુરુના કહેલા ધર્મમાં એકડો નથી નોંધાઈ શકતો. તો પછી એવું પાલન મહાભયથી કેમ ઉગારી શકે? આ ભવે જ ન ઉગારે તે પરભવે તો કેમ જ ઉગારવાનું? ધર્મ તો રોકડિયો ગ્રાહક છે. માલ લે કે તુરત પૈસા આપે, માત્ર વેપારીએ પોતાની દુકાન, એને ખપ લાગે તેવી બનાવવી જોઈએ. ધર્મ તો પ્રકાશ છે, પ્રકાશ તો તુરત જ અંધારું દૂર કરે. એવા ધર્મમાં શ્રીકૃષ્ણગુરુએ ઉપર કહ્યું તેમ બહુ ક્રિયાવિસ્તારની જરૂર નથી, માત્ર બોલવામાં અને સાંભળવામાં જ રસીલી લાગે, પણ ધર્મ તરફ પ્રેરણા ન કરતાં ભોગ-ઐશ્વર્ય તરફ જ દોરી જાય તેવી વાણી બોલવાની કે સાંભળવાની પણ જરૂર નથી. કારણ કે ભોગ કે ઐશ્વર્ય એ કંઈ માનવી જીવનનું પરમ લક્ષ્ય નથી. ભોગ અને ઐશ્વર્યની વાંચ્છના પૂરવા માટે તો જન્મો લેવા પડે અને વિપુલ ભોગ ઐશ્વર્યવાળી બુદ્ધિથી બહુ બહુ તો સ્વર્ગગતિ મળે તો પણ તેથી શું? તેથી મનુષ્ય જે સમાધિ ઈચ્છે છે, તે કયાં મળે છે ? ત્યાં પણ હુંસાતુંસી” ગુમાન” “વૈર” છળકપટ' 'હર્ષશોક” આદિ ભર્યા જ પડ્યાં છે. જ્યાં કામ છે ત્યાં દુઃખ છે જ. એટલે ખરી વાત તો એ છે કે
* આ સુદર્શન જૈન ગ્રંથનો તે સુદર્શન છે કે જે વસ્ત્રી-મર્યાદિત બ્રહ્મચર્ય પાળતો હતો અને જેને અભ્યારાણી કે જે તેમના રાજવીની પટ્ટરાણી હતી તેના પ્રલોભન આગળ પોતાની અડોલતા જાળવી હતી.