________________
ગીતાદર્શન
થ
;
જ્યાં કામનામાનો અંત છે એવી મોક્ષગતિ જ મનુષ્ય વાંચ્યું છે અને તે જે ધર્મથી મળે છે, તે ધર્મ માટે નિશ્ચયાત્મક બુદ્ધિની જે પહેલી શરત ગીતાકારે મૂકી છે, તે મા ળવવી જરૂરી છે પરંતુ અહીં પાયામાં જ ભૂલ થાય છે, તેથી હું ધર્મ કરું છું' એમ માણસ માની બેસે છે. પણ કરતો હોય છે કંઈ બીજાં જ.’ હવે ગીતાકાર બુદ્ધિને નિશ્ચયાત્મક બનાવવા માટે અર્જુનને શું કહે છે, તે ધ્યાન દઈને સાંભળીએ.
त्रैगुण्यविषया वेदा निस्वैगुण्यो भवार्जुन । निर्द्वद्वो नित्यसत्वस्थो निर्योगक्षेम आत्मवान् ॥ ४५ ॥ ત્રિગુણ વિષયી વેદો, ત્રિગુણે છૂટ અન;
નિર્યોગક્ષેમ નિર્ધદ્ધ, નિત્યસત્વસ્થ આત્મવાનું . ૪૫ માટે હે ઊજળા અર્જુન ! (પ્રથમ તો હું તને યોગ માટે તારી એવી ભૂમિકા તૈયાર કરવા ખાતર એ કહું છું કે) વેદો (માંની જે ફળ કૃતિઓ તું મને કહી ગયો ‘કુલીન પુત્રોની પિડોદક ક્રિયા પિતૃઓને અસદ્દગતિમાં પડતાં અટકાવે છે.” ફલાણાને આમ કરવાથી સ્વર્ગ મળે છે, અને ફલાણાને આમ કરવાથી નરક મળે છે." એવી વાતો તે ખૂબ સાંભળી છે. એટલે તારી નિશ્ચયાત્મક બુદ્ધિને જાણી જોઈને તેં જ નાહકની ગૂંચવી નાખી છે. માણસે ધર્મગ્રંથોને માત્ર સાંભળવાના સ્વાદ ખાતર ન સાંભળવા જોઈએ, પણ જિજ્ઞાસાને સંતોષવા માટે અગર પોતાને સાધનાને માર્ગે જતાં કયાંક ગૂંચ પડી હોય તો ઉકેલ સારુ એમનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. વળી ધર્મગ્રંથોમાં પણ કેટલાક પ્રથમ કક્ષાના લોકો માટે ઉપયોગી હોય છે. એટલે પ્રથમ કક્ષા વટાવ્યા પછી બીજી કક્ષાવાળાને તે ગ્રંથોના કથન પર (પછી). પોતાનું જીવન ધોરણ બાંધવાનું રહેતું નથી અને એથી ઉત્તમ કક્ષાવાળાને તો પોતાનો આત્મા જ પ્રેરક બની રહે છે. એટલે બધા સદગુરુઓ અને બધા ગ્રંથોની ગરજ એને આત્મામાંથી જ સારી રહે છે. તું આજે હજા એટલી ઊંચી કોટી પર નથી, તેમ સાવ પહેલી કક્ષા પર પણ નથી, માટે પહેલી કક્ષાને ઉપયોગી એવી સ્વર્ગનરકની ફળશ્રુતિઓથી પર થા.) વેદો ત્રિગુણને લગતી બાબતોથી ખીચોખીચ ભર્યા છે, (અને જ્યાં ત્રિગુણતા છે ત્યાં જ સંસાર છે, પણ તારે તો સંસારથી પાર જવાનું છે) માટે તું એ વેદોને જ સમૂળગા પડતા મેલવા એમ અર્થ ન લેતો. પણ તારા ઘણા વડવાઓ આજ લગી પોતાનાં યુદ્ધજન્ય પાપકર્મને નસાડવા કે બીજાં કરેલાં પાપોથી છૂટવા અથવા પુત્રપ્રાપ્તિ, વિજય પ્રાપ્તિ કે સ્વર્ગપ્રાપ્તિ માટે સેંકડો યજ્ઞો કરાવતા આવ્યા છે, તેનાથી તે પર થા. કારણ કે