________________
૧૮૦
ગીતાદર્શન
કાઢી અશ્રદ્ધાળુ દિલે કાર્ય કરે છે, તે પાસે હોય તોય ડૂબે છે. ખરી રીતે તે મારા અનુયાયીપણાને લાયક જ નથી."
"મારા ઘણા અનુયાયી એવા છે, પણ એની પણ હું ઉપાધિ કરતો નથી. અને બિચારા એમનોય શો દોષ ! એમાંના કેટલાક તો પ્રકૃતિનાં મૌલિક બળોને લીધે જૈન પરિભાષા પ્રમાણે બળવાન ઉદયમાન કર્મવિપાકને (ફળને) લીધે મંદ ગતિવાળા બની ગયા છે. અને કેટલાક તો ઈન્દ્રિયવિષયમાં લંપટ બનીને મંદ બની ગયા છે. આ બે પ્રેરકમાં પહેલી કોટીના વર્ગને હું ક્ષમ્ય ગણું છું. કારણ કે તેઓ પતનને માર્ગ નથી. એટલે આપોઆપ ઠેકાણે આવી જશે. કારણ કે એમનો અંતરંગત પુરુષાર્થ તો ચાલુ છે. મૌલિક પ્રકૃતિને જોઈને તો જ્ઞાનીનેય વર્તવું પડે અને એ કંઈ ખોટું નથી. મૌલિક પ્રકૃતિ કંઈ પતનને માર્ગે ઘસડતી નથી. પણ, બીજો વર્ગ તો પતનને માર્ગે જ છે. કારણ કે તે નથી તો આત્માને વફાદાર કે નથી તો મૌલિક પ્રકૃતિને વફાદાર. તને પણ હું ચેતવું છું કે ઈન્દ્રિયોના વિષયમાં ઈન્દ્રિયો રાગદ્વેષ વશ થાય તોય તારે તારા આત્માને રાગવશ બનાવવાની જરૂર નથી. કારણ કે આત્માનો એ વૈરી છે."
માટે જ હું હવે મૂળ મુદ્દા પર આવું છું કે લોકસંગથી નિર્લેપ રહેનાર જ્ઞાનીની ભૂમિકાથી તારી ભૂમિકા આજે જુદી છે, એટલે તારે તો તારા સ્વધર્મને વફાદાર રહેવું જોઈએ.
"હું સમજું છું કે તારું યુદ્ધમાં જોડાવું ભયાવહ તને લાગતું હશે, પણ સાથે સાથે એ પણ કહું કે ન જોડાવું એ ભયાવહથી પણ ભયાવહ છે. કારણ કે તારું અંતરનું વલણ આવા સ્મશાનિયા વૈરાગ્યથી વળે એટલું તૈયાર નથી. તું ગમે તેમ માનતો હો, પણ હું તો તને સાફ કહું છું કે મૃત્યુની બીકથી ભાગવાની વૃત્તિને વશ તું બની ગયો છો અને એ વૃત્તિઓએ વૈરાગ્યનો સ્વાંગ સજી લીધો છે. અન તો થીજી જ ગયો. એને પોતાની ભૂલ તો સમજાઈ, પણ હવે એણે પ્રશ્ન કર્યો કે "વાત સાચી છે. પાપ તો અંતરમાં છુપાયેલું જ છે. પણ એ પાપ શું યુદ્ધક જોડાવાથી જશે? કે ન જોડાવાથી જશે?"
શ્રીકૃષ્ણ બોલ્યા, "કોઈ પણ ક્રિયા એ બહુ મહત્ત્વનો વિષય નથી. ક્રિયા કરવાથી અંતરનું પાપ ટળે કે વધે એવું પણ ખાસ નથી. મુખ્ય વાત તો સ્વધર્મ જાળવવો. સ્વધર્મ જાળવવો એટલે કે પોતાના અંતરને વફાદાર રહેવું એ છે. એ જ બંધનથી મુકત થવાનો માર્ગ છે. હા, ઘણીવાર અંતરનો મૌલિક અવાજ નથી પણ