________________
૧૩૬
ગીતાદર્શન
ખાધાપીધા વિના અણસણ કરી દેહને પાડી નાખવો ?" જૈનસૂત્રોએ સચોટ શબ્દોમાં ભારે વૈજ્ઞાનિક છણાવટથી જવાબ આ રીતે આપ્યો છે : "ક્રિયાને ન છોડ, પણ મોહને છોડ. મોહ રહિત જે ક્રિયા થશે તે તારા આત્માને લગારે નહિ બાંધે, પણ ઊલટો છેવટે મુક્ત કરશે.”
અહીં શ્રીમદ્દના આ શબ્દોને વિચારવા જેવા છે. "સંયમના હેતુથી યોગ પ્રવર્તના, માત્ર દેહ તે સંયમ હેતુ હોય જો, અન્ય કારણે અન્ય કશું કહ્યું નહિ, દેહે પણ કિંચિત મૂચ્છ નવ જોય જો.”
જૈન પરિભાષા પ્રમાણે આ ક્રિયાને ઐર્યાપથિકી (સહજ ક્રિયા) કહેવામાં આવે છે.
સાંપરાયિકી ક્રિયા સંસાર વધારે છે. જ્યારે ઐયંપથિકી સંસાર ઘટાડે છે. પણ આવી સંસાર ઘટાડનારી ક્રિયામાં વિષયાસકિતને અવકાશ નહિ હોય, તે હવે ફરીને કહેવાનું રહેતું નથી.
ગીતાકારે પણ ઉપલી વાતને જ મજબૂત રીતે કહેવા ખાતર જ "અસત” વિશેષણ લગાડયું છે.
જેને અનાસકિત કેળવવી છે, તેનું ધ્યેય માત્ર કર્મેન્દ્રિયોને રોકવાથી જ નહિ ફળે, પણ મન અને જ્ઞાનેન્દ્રિયોને રોકવાથી ફળશે. ખરી વાત તો એ છે કમેંદ્રિયોને સર્વથા રોકવા ધારે તોયે કોઈ રોકી શકતું નથી. એ જ વસ્તુ હવે ગીતાકાર ચોખ્ખા શબ્દોમાં કહે છે.
नियतं कुरु कर्म त्वं कर्म ज्यायो ह्यकर्मणः । शरीरयात्रापि च ते न प्रसिद्धयेदकर्मणः ॥८॥ કર નિયત કર્મો તું, કર્મ સારું અકર્મથી;
ને તારી દેહયાત્રાય, અકર્મે સિદ્ધ થાય ના. ૮ (પ્રિય કૌતય ! તું કદાચ અહીં એવી શંકા કરીશ કે "કર્મારંભ પર આટલો બધો ભાર મૂકો છો, તો માણસ પાપપુણ્યનો કશો ખ્યાલ કર્યા વગર કર્મ કરવા લાગશે, તો તો પોતાની શકિતનો દુરુપયોગ કે નકામો વ્યય કરી નાખશે.” ભારત ! આવો ભય ન રાખ) અકર્મ કરતાં (ગમે તેવું તોય) કર્મ સારું જ છે. (પણ એની વધુ ચર્ચા તો હું આગળ કહીશ, હમણાં તો હું તને જે કહી રહ્યો છું તે એ કે, તું નિયત (કુદરત
